Zemin I-Sunum 6

30.09.
2017
ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

GEOTEKNİK ANABİLİMDALI
SUNUM 6-ZEMİNLERDE GERİLME-1
 Zemin Kütlesi İçindeki Gerilmeler

 Sızma Akımı ve Kritik Hidrolik Eğim
 Dış Yükler Altında Oluşan Gerilmeler
 Zeminlerde Gerilme Deformasyon
 Elastisite Teorisi Esasında Oluşan Gerilmeler
 Elastik Teori Esasında Oturmalar
ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD
1
30.09.2017
Zeminde oluşan gerilmeler 2 türlü meydana gelir.

 Zeminin kendi ağırlığından (geostatik gerilme),
 Yapı inşaası nedeniyle zemin üzerine eklenmiş yüklerden
(Binalar, dolgu, baraj vb.) kaynaklanmaktadır.
Zemin tabakalarının kendi ağırlıkları ve uygulanan dış

yükler, zemin içindeki herhangi bir elemanda gerilmeler
oluştururlar.
*Gerilme: Birim alana uygulanan yük
2
30.09.2017
 Suya doygun bir zemin kütlesine bir dış gerilme

uygulandığında boşluk suyu basıncında bir artış olarak
kendini gösterir.
 Fakat boşluklardaki su bu basıncı uzun süre kaldıramaz ve
bir şekilde sistemden kaçarak(drene olarak) üzerindeki yükü
tanelere aktarır.
 Bu sebeple bir zemin kütlesine gelen toplam gerilme iki
bileşen tarafından oluşur: boşluk suyu basıncı ve sadece
daneler tarafından taşınan efektif gerilme
 Toplam normal gerilme (σ): Zemin kütlesi içindeki bir düzlemde,

düzleme dik yönde birim alana etkiyen yüktür.
 Boşluk suyu basıncı (u): Daneler arasındaki boşlukları dolduran
suyun basıncıdır.
 Efektif normal gerilme (σ’): İlgili düzlemde yalnızca zemin
danelerine aktarılan gerilmedir.
Bu kavram 1936 yılında Terzaghi tarafından geliştirilmiştir ve

zemin mekaniğinin en önemli kavramlarından biridir.
3
30.09.2017
Yatay yüzeye sahip doygun bir zemin kütlesi dikkate alalım:

 .



 . .
 . .
 Vw: Suyun hacmi

 Vs: Zemin tanelerinin hacmi
 Ws: Zemin tanelerinin ağırlığı Ws’:Efektif ağırlık
 Ww: Boşluklardaki suyun ağırlığı
 U: Suyun kaldırma kuvveti
Yatay yüzeye sahip doygun bir zemin kütlesi dikkate alalım:

 . . . .
 . .
 doygun durumda
 . . .
. .

 . .z
4
30.09.2017
 . . . . . .
 . . . .
 . . . .
 . .
 . . . . . .
 . . . .
 ğ
 . . . .
 ρ= Y.A.S.S. üstündeki yoğunluk (birimi Mg/m3)
 ρs= Y.A.S.S. altındaki doygun yoğunluk
 g: yerçekimi ivmesi (9.81 m/s2)
Örnek 1: Bir zemin profili 5 m kalınlığında çakıl ve 4 m kalınlığında

kumdan oluşmaktadır. Çakıl altında ise geçirimsiz kaya bulunmaktadır.
Y.A.S.S. yüzeyden 2.5 m derinliktedir.
a) Y.A.S.S: üzerindeki kuma ait yoğunluk 1.75 Mg/m3, altındaki yoğunluk
ise 2.0 Mg/m3’tür. Çakılın doygun yoğunluğu ise 2.10 Mg/m3 olarak
verilmiştir. Bu değerlere göre toplam gerilme, boşluk suyu basıncı ve
efektif gerilmeleri farklı derinlikler için bulunuz ve bu değerleri
derinliğe bağlı olarak çizerek gösteriniz.
b) Eğer Y.A.S.S. Kum ve çakıl kontağında olsaydı, gerilmelerde nasıl
değişim olurdu? Gerekli gerilmeleri hesaplayıp, gerilme derinlik
grafiğini gösteriniz.
5
30.09.2017
ÇÖZÜM 1: a)
Kum  =1.75 Mg/m3 2.5 m Derinlik Toplam Gerilme, σ (kN/m2) Boşluksuyu Efektif
(m) basıncı, u Gerilme, σ’
4 m (kN/m2) (kN/m2)
Kum s =2.0 Mg/m3
0 0 0 0
2.5 (1.75x9.81)x2.5=42.91 0 42.91
Çakıl
s =2.10 Mg/m3 4.0 42.91+(2.0x9.81)x1.5=72.34 1.5x9.81=14.72 57.62

5 m
9.0 72.34+(2.10x9.81)x5=175.35 6.5x9.81=63.77 111.58
Gerilme, kN/m2
ÇÖZÜM 1: a)
0 50 100 150 200
Kum  =1.75 Mg/m3

2.5 m
4 m
Kum s =2.0 Mg/m3
Çakıl 
5 m s =2.10 Mg/m3 u

Derinlik (m)
6
30.09.2017
ÇÖZÜM 1: b)
Derinlik Toplam Gerilme, σ (kN/m2) Boşluksuyu Efektif

Kum (m) basıncı, u Gerilme, σ’
4 m  =1.75 Mg/m3 (kN/m2) (kN/m2)
0 0 0 0
4.0 (1.75x9.81)x4=68.67 0 68.67
Çakıl
9.0 68.67+(2.10x9.81)x5=171.68 5x9.81=49.05 122.63
5 m s =2.10 Mg/m3
Gerilme, kN/m2
ÇÖZÜM 1: b)
0 50 100 150 200
Kum
4 m  =1.75 Mg/m3
4.0
Çakıl 
s =2.10 Mg/m3
5 m u

9.0
Derinlik (m)
7
30.09.2017
Örnek 2: Geçirimsiz bir anakaya üzerinde 8 m kalınlığında kumlu çakıllı

seviye bulunmaktadır. Bu seviyenin üzerinde birim ağırlığı 20.5 kN/m3
olan 3.5m yüksekliğinde bir dolgu inşa edilecektir. Y.A.S.S. Doğan zemin
yüzeyinden 2m ağıdadır. Zeminin Y.A.S.S. altındaki birim ağırlığı 19.0
kN/m3 ve üstündeki birim ağırlığı 17.8 kN/m3 olarak verilmiştir. Zeminin
toplam, efektif gerilmeleri ile boşluk suyu basıncı profillerini
gösteriniz.
ÇÖZÜM 2:
SÜRŞARJ YÜKÜ, q q= xh=20.5x3.5=71.75 kN/m2
 =17.8 kN/m3 Derinlik Toplam Gerilme, σ (kN/m2) Boşluksuyu Efektif

2 m
(m) basıncı, u Gerilme, σ’
(kN/m2) (kN/m2)
0 20.5x3.5=71.75 0 0
 =19.0 kN/m3
6 m 2 71.75+2x17.8=107.35 0 107.35
4 107.35+2x19=145.35 2x9.81=19.62 125.73
8 145.35+4x19=221.35 6x9.81=58.86 162.49
8
30.09.2017
ÇÖZÜM 2:
SÜRŞARJ YÜKÜ, q Gerilme, kN/m2
0 50 100 150 200 250
2 m  =17.8 kN/m 3
2.0
 =19.0 kN/m3 4.0

6 m

u

8.0
Derinlik (m)
Örnek 3: Özgül gravitesi 2.70 ve boşluk oranı 0.45 olan 9m kalınlığa

sahip bir kum tabakası, tabandaki anakaya üzerinde depozit durumdadır.
Y.A.S.S. Yüzeyden 4m derinliktedir ve bu seviyenin üzerinde doygunluk
seviyesi %50 olan 1.5m yüksekliğinde bir kapiler bölge bulunmaktadır.
Zeminin toplam ve efektif gerilmeler ile boşluk suyu basıncının
derinlikle değişimini belirleyerek çiziniz.
9
30.09.2017
ÇÖZÜM 3:
Her katman için birim ağırlıklar
0-2.5m arası S=%0 (kuru)
2.5 m S=0
S=%50
1.5m
Kapiler bölge 2.5-3.5m arası S=%50 (yarı duygun)
S=%100 Gs =2.70
5 m Kum e=0.45
3.5-9.0m arası S=%100 (doygun)
ÇÖZÜM 3: Kapiler bölgede boşluksuyu basıncı
u=-Sx w xz
S=0  d =18.27kN/m3
Derinlik
(m)
Toplam Gerilme, σ Boşluksuyu basıncı, Efektif
2.5 m (kN/m2) u (kN/m2) Gerilme, σ’
(kN/m2)
S=%50  =19.79kN/m3
1.5m 0 0 0 0
Kapiler bölge
2.5 18.27x2.5=45.68 -0.5x9.81x1.5=-7.36* 53.04*
S=%100
Gs =2.70 4 45.68+(19.79x1.5)=75.37 0 75.37
Kum
5 m e=0.45
8 75.37+(5x21.31)=181.92 5x9.81=49.05 132.87
 s =21.31 kN/m3
10
30.09.2017
ÇÖZÜM 2:
Gerilme, kN/m2
0 50 100 150 200 250
S=0  d =18.27kN/m3
2.5 m 2.5
S=%50  =19.79kN/m3
1.5m
Kapiler bölge
4.0
S=%100
Gs =2.70
5 m
Kum 
e=0.45
 s =21.31 kN/m3 u

9.0
Derinlik (m)
Örnek 4: 4m kalınlığa sahip bir kil tabakası iki kum tabakası arasında
bulunmaktadır. Zemine yerleştirilen bir gözlem borusunda suyun zemin
yüzeyinden 1.5m yukarıya kadar yükseldiği görülmüştür. Zeminin şekilde
belirtilen özellikleri dikkate alınarak A, B ve C noktalarındaki toplam
ve efektif düşey gerilmeleri ile boşluk suyu basıncı değerlerini
hesaplayınız.
11
30.09.2017
ÇÖZÜM 4:
Nokta Toplam Gerilme, σ (kN/m2) Boşluksuyu Efektif
1.31m
1.5 m basıncı, u Gerilme, σ’
(kN/m2) (kN/m2)
3.5m
2 m
 =18.0kN/m3
A (18x2)+(19.1x2)=74.2 2x9.81=19.62 54.58
hp
B (18x2)+(19.1x2)+(16.9x4)=141.8 9.5x9.81=93.20 48.6
2 m  s =19.1 kN/m3
C (18x2)+(19.1x2)+(16.9x2.5)=116.5 65.63 50.82
Kum
A
 s =16.9 kN/m3
4 m
C Kil
1.5 m
B Kum

12
30.09.2017
Kumun tabanındaki toplam gerilme

. . . .
. .
. . . . . .
. . . .
. .
Efektif gerilmenin 0 olduğu nokta-
da kaynama oluşur.
0 . .
olarak tanımlanırsa
. .
Gs ve e esasında hidrolik eğim:

1
1
1 1
1 1
1 1
1
1
Eğer sistemin hidrolik eğimi ic’den
büyükse ‘kaynama’ olur. Ancak sıkıştırma
ile hidrolik eğimi arttırabiliriz.
13
30.09.2017
KUM GEVŞEK SIKI

Üniform dereceli ic=0.89 ic=1.09
İyi derecelenmiş ic=0.99 ic=1.15
Örnek 5: Şekilde verilen siltli kum tabakası içinde bir kazı yapılacaktır.
Y.A.S.S. yüzeyden 2m derinliktedir. Kaynama oluşmaksızın yapabilecek kazı
derinliğini hesaplayınız. (e=0.62, Gs=2.7)
14
30.09.2017
ÇÖZÜM 5: 1.ALTERNATİF ÇÖZÜM
i=ic Gs-1   i=
Δh
ic = =
e=0.62
1+e s L
Gs=2.7
2.ALTERNATİF ÇÖZÜM
Örnek 6: Bir bağlama topuğunda 2m kalınlığında ince kum tabakası vardır.

Bu kum tabakasının tabanından yukarı doğru etkiyen su basıncı 44.2
kPa’dır. Sızan suyun seviyesi bir pompa ile bağlama topuğunun üst
seviyesinde kontrol edilmektedir.
a) Kumun kaynaması ile ilgili değerlendirmeyi yapınız (n=0.35, Gs=2.65)
b) Kumun kaynaması söz konusu ise iri çakıl yatak dolgu malzemesi
kullanılabilir. Çakılın doygun birim ağırlığı 20.60 kN/m3 ise
güvenlik sayısını 2 yapan çakıl tabakası kalınlığı ne olmalıdır?
15
30.09.2017
ÇÖZÜM 6: a)
Çakıl
dolgu
t=?
n=0.35 hp
2 m Gs=2.65
İnce kum
u=44.2kPa
Geçirimsiz zemin
b) t=?

16
30.09.2017
Zeminlerde Gerilme Deformasyon İlişkisi
Zemin yüzeyine uygulanan bir yükten dolayı zemin kütlesi

içindeki noktalarda gerilme artışları meydana gelecektir.
Dış yükler altında oluşan ilave düşey gerilmeler
Zemin kütlesinin kalınlığı ve üniformitesine

Yüklü alanın şekli ve büyüklüğüne
Zemin kütlesinin gerilme-birim deformasyon özelliğine
bağlıdır.

σ: Gerilme δ: Birim deformasyon
F: Göçme (Kırılma, Akma) R: Kalıntı Dayanımı
Elastik Plastik Elasto-Plastik
17
30.09.2017

σ: Gerilme δ: Birim deformasyon
F: Göçme (Kırılma, Akma) R: Kalıntı Dayanımı
İşlenme ile yumuşayan Gerçek bir zemin için

elasto-plastik gerilme-şekil
değiştirme
Zeminlerde farklı tipte yüzeysel yüklemeler vardır.

Noktasal yük, çizgisel yük, üniform yayılı yük gibi..
Zemin kütlesi içindeki deformasyona neden olan yüzey
gerilmelerin nasıl dağıldığı zeminin
yarı sonsuz,
homojen,
lineer,
izotropik ve
elastik malzeme
olduğu kabulü ile hesaplanır. Bu esaslarda Boussinesq (1885)

gerilme artışının hesaplanmasında şu yaklaşımlarda bulunmuştur.
18
30.09.2017
Düşey Noktasal Yük (Direk, trafik ışığı..)
Δσz=İlave düşey gerilme
Düşey Çizgisel Yük (Duvar, demiryolu)
Δσz=İlave düşey gerilme
19
30.09.2017
Üniform Basınç Taşıyan Sonsuz Şerit (Dolgu)
Δσ=İlave düşey gerilme

δ ve β radyan cinsinden.
Dairesel yük (Tank)
Δσ=İlave düşey gerilme
20
30.09.2017
Elastisite teorisinden yararlanarak elde edilen bu

çözümlerde dikkat edilmesi gereken zemin malzeme
özellikleri olan
E (Elastisite modülü)
ν (Poisson oranı)
dikkate alınmamıştır. Gerilmeler uygulanan yükün şiddetine

ve geometrik parametrelere bağlı olarak değişmektedir.
Noktasal yükleme dışındaki yüklemeler içi hazır çözümler

(abaklar) mevcuttur.
Dikdörtgen kesitli bir alan altında oluşan gerilmeler

Alan köşesinde:
21
30.09.2017

Alan köşesinde:

Alan merkezinde: ∆ 4. .
⁄
22
30.09.2017

Alan altındaki herhangi bir yerde
∆ ∆ 1 ∆ 2 +∆ 3
+∆ 4
Dairesel kesitli bir alan altında oluşan gerilmeler
∆ .
23
30.09.2017
Yamuk şerit yük

q0= Dolgu yükü
q0= γ.H
γ= Birim ağırlık
H= Dolgu yüksekliği
*Dolgunun bir yarısı içindir.
∆ .
Trapez yük:
q0= Dolgu yükü
O noktası altında oluşan gerilme-
ler için ÜST BÖLÜM,
Q noktası altında oluşan gerilme-
ler için ALT BÖLÜM kullanılmalı.
∆ .
24
30.09.2017
25
30.09.2017
26
30.09.2017
YAKLAŞIK YÖNTEM:
Etkilenen bölgenin sınırlarını gösteren doğruların eğimi 2
(düşey) : 1 (yatay) olduğu kabul edilmiştir. Bu doğruların
yatayla yaptığı açının 60° olacağı gibi bir varsayımda da
bulunulabilinir.
Uygulanan yükten etkilenen bölgenin yanal sınırları
hakkında bir kabulde bulunduktan sonra, ikinci bir
basitleştirici varsayım olarak herhangi bir z
derinliğindeki düşey gerilmenin şiddetinin üniforma olacağı
kabul edebilir.
YAKLAŞIK YÖNTEM:
Z derinlikte gerilme
artışı (L=1m)
. .1
∆
.1 .1
27
30.09.2017
YAKLAŞIK YÖNTEM:
Z derinlikte gerilme
artışı
. .
∆
. .
NEWMARK ETKİ KARTI

 Gerilmenin hesaplanacağı z derinliği
dikkate alınarak etki faktörü önceden
belirli kart kullanarak çözüm yapılır.
(I:etki faktörü, N: etkili alan sayısı)
 Bu yönteme göre önce üniform yüklü̈ alanın
ölçekli bir planı şeffaf bir kayıt üzerine
çizilir.
 Seklin ölçeği, noktanın derinliği
diyagramın üzerinde belirtilmiş̧ diyagram
ölçek uzunluğuna eşit olacak şekilde
çizilir.
 Ölçekli çizilen şekilde altında gerilme
artışı aranan nokta diyagramın merkezi
üstüne getirilerek alan sınırları
içerisinde kalan elemanlar sayılır (N).
∆ . .
28

Zemin I-Sunum 6

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zemin I-Sunum 6

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

30.09.

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

 Zemin Kütlesi İçindeki Gerilmeler

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

Zeminde oluşan gerilmeler 2 türlü meydana gelir.

Zemin tabakalarının kendi ağırlıkları ve uygulanan dış

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

 Suya doygun bir zemin kütlesine bir dış gerilme

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

 Toplam normal gerilme (σ): Zemin kütlesi içindeki bir düzlemde,

Bu kavram 1936 yılında Terzaghi tarafından geliştirilmiştir ve

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

Yatay yüzeye sahip doygun bir zemin kütlesi dikkate alalım:

 Vw: Suyun hacmi

Yatay yüzeye sahip doygun bir zemin kütlesi dikkate alalım:

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

Örnek 1: Bir zemin profili 5 m kalınlığında çakıl ve 4 m kalınlığında

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

s =2.10 Mg/m3 4.0 42.91+(2.0x9.81)x1.5=72.34 1.5x9.81=14.72 57.62

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

Kum  =1.75 Mg/m3

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

Derinlik Toplam Gerilme, σ (kN/m2) Boşluksuyu Efektif

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

Örnek 2: Geçirimsiz bir anakaya üzerinde 8 m kalınlığında kumlu çakıllı

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

SÜRŞARJ YÜKÜ, q q= xh=20.5x3.5=71.75 kN/m2

 =17.8 kN/m3 Derinlik Toplam Gerilme, σ (kN/m2) Boşluksuyu Efektif

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

 =19.0 kN/m3 4.0

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

Örnek 3: Özgül gravitesi 2.70 ve boşluk oranı 0.45 olan 9m kalınlığa

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

0-2.5m arası S=%0 (kuru)

3.5-9.0m arası S=%100 (doygun)

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

ÇÖZÜM 3: Kapiler bölgede boşluksuyu basıncı

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

 Zemin Kütlesi İçindeki Gerilmeler

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

Kumun tabanındaki toplam gerilme

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

Gs ve e esasında hidrolik eğim:

KUM GEVŞEK SIKI

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

ÇÖZÜM 5: 1.ALTERNATİF ÇÖZÜM

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

Örnek 6: Bir bağlama topuğunda 2m kalınlığında ince kum tabakası vardır.

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

 Zemin Kütlesi İçindeki Gerilmeler

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

Zeminlerde Gerilme Deformasyon İlişkisi

Zemin yüzeyine uygulanan bir yükten dolayı zemin kütlesi

Dış yükler altında oluşan ilave düşey gerilmeler

Zemin kütlesinin kalınlığı ve üniformitesine

ESOGÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEOTEKNİK ABD

Zeminlerde Gerilme Deformasyon İlişkisi