Sejdi VESELI

ALBUM
I ARMATIMEVE DHE I TEKNIKËS LUFTARAKE
TË FORCAVE TË ARMATOSURA
TË SERBISË, TË POZICIONUARA PËRRETH
KUFIRIT ME KOSOVËN

NËNTOR 2006

1
 Sjellja e forcave të freskëta të ushtrisë, njësive komando, të gjandarmerisë serbe
dhe armatimeve të rënda, në Luginën e Preshevës, në gjysmën e tetorit 2006 dhe
pozicionimi i tyre përreth kufirit të Kosovës Unmikistan, njëkohësisht me deklaratën e
një zyrtari të lartë serbijan, se për të intervenuar në Kosovë, “nëse eskalon situata atje” i
kemi të gatshëm 100.000 ushtarë serb të armatosur me armatimet më bashkëkohore,
përforcon dyshimin e bazuar, se Kosova Unmikistan po rrezikohet nga një blitz krig i
ushtrisë serbijane.
Bazuar në përvojën që kemi me Serbinë, situata mund të eskalojë brenda natës,
me siguri për këtë është duke u kujdesur “Srpski Oslobodilacki Antitroristićki Pokret”
(“Lëvizja Çlirimtare Antiterroriste Serbijane”) dhe pjella e saj “Srpska Oslobodilaćka
Vojska Kosova” (“Ushtria Çlirimtare Serbijane e Kosovës”), sipas skenarëve të
përgatitura që moti!
Përballë kësaj gjendjeje të rëndë të sigurisë dhe me tendencë të përkeqësimit të
saj, e ndjeva të nevojshme për të bërë diçka. Kështu që ma mori mendja se do të ishte në
dobi të popullit, përgatitja dhe prezantimi i këtij Albumi.
Mund të dyshohet me bazë, se pas agresionit kushtetues armiku shekullor serbo-
çetnik, do të ndërmerr një agresion ushtarak, duke sulmuar territorin e Kosovës
Unmikistan nga tri drejtime, me qëllim të ripushtimit apo të ndarjes, menjëherë pas
“zgjidhjes “ së një farë statusi të saj.
Me siguri, gjatë këtij agresioni të rrufeshëm ai do të përdor kundër popullit tonë( i
cili me siguri do të rezistoj), armatimet e tij moderne me të cilat posedon dhe që janë
bërë përpjekje për t’u paraqitur në këtë Album. Andaj, kuadrot drejtuese dhe mbrojtësit e
Atëmemëdheut duhet ta dinë efektin e çdo arme serbijane dhe mënyrën e mbrojtjes ndaj
saj, në mënyrë që asnjëherë të mos ndodhen në befasi, të mos njohin friken dhe të mos
bien pre e panikut.
Kam bindjen se përmbajtje edhe pse modeste e këtij albumi do t’u jep një çik
ndihmesë.
Albumi i armatimeve e teknikës luftarake të forcave serbijane, ka për qëllim, t’u
vijë në ndihmë kuadrove dhe mbrojtësve të truallit atëmemëdhetar, për të njohur
armatimin dhe tekniken e re luftarake, me të cilën janë të pajisura edhe njësitë madhore
ofanzive serbijane, të dislokuara në Luginën e Preshevës, në rrethinën e Prokuples dhe
Çaçakut.
Me siguri, se po me këto njësi kreu shtetëror dhe kishtar serbomadh i kërcënon
shqiptarët, se nëse nuk janë të kënaqur me statusin e ardhshëm të Kosovës, do të
ndërmarrin veprimet e domosdoshme “për çlirimin e kësaj krahine serbe”.
Është fakt i pakontestueshëm, se Ushtria Serbijane pas disfatës të turpshme që
përjetoi në Kosovë, ka punuar pandërprerë dhe pa u penguar nga askush (as nga ata
dashamirë “tanë”, që dërdëllisin se forca mbrojtëse e Kosovës duhet të jetë numerikisht, jo më

2
e madhe se 2500 forca të armatosura me armatime të lehta), për t’u kthye dhunshëm në
Kosovë.
Përballë këtij rreziku real, përgatitjet për vetëmbrojtje dhe vetëvendosje për të
ardhmen e tij, para popullit tonë parashtrohen si domosdoshmëri.
E lypin interesat madhore të Atëmemëdhet, për të qenë në gjendje për t’u
organizuar, për të ndërmarr veprimet e domosdoshme dhe për t’i drejtuar ato me sukses.
Por, para se gjithash është domosdoshmëri e momentit historik që të përbashkojmë
potencialin tonë veprues dhe mendor, pa dallim ideologjie, feje dhe krahine, rreth një
qëllimi bosht: Shpëtimi i Atëmemëdheut. Vetëm kështu të përbashkuar, do të jemi në
gjendje t’ua japim hakun e merituar, të gjitha hordhive agresore ndaj interesave të
ligjshme të kombit dhe vendit tonë.
Në kuadër të këtij Albumi janë bërë përpjekjet të sinqerta për të pasqyruar të
dhënat taktike-teknike të armëve të ndryshme të këmbësorisë, të artilerisë, të tankeve e të
transportierëve të blinduar, të granatave, granatahedhësve, raketave dhe raketahedhësve
të forcave ushtarake e policore serbijane, maqedonse e malaziase.
Kuadrot drejtuese të forcave mbrojtëse shqiptare duhet të njohin e t’u shpjegojnë
efektivave armatimin e armikut tonë të përbetuar, jo vetëm në aspektin teknik, duke
perifrazuar të dhënat, por të analizojnë “anët e forta dhe të dobëta ” të tyre dhe masat më
efikase për t’i bërë ato të paefektshme, pse jo edhe për t’i kapur të pa dëmtuara, duke
përdorur taktikë të shkathët dhe duke shfrytëzuar me mjeshtri e invencion terrenin, si dhe
rrethanat që ofron ai.
Njohja e armatimit dhe e teknikës luftarake që pasqyrohen në këtë album, do të
duhej të shërbejë për t’iu kundërvënë me sukses efekteve të tyre e për të dalë fitimtar mbi
to, duke parashikuar, gjetur e zbatuar në vazhdimësi mënyra të reja të kundërveprimit,
duke u ruajtur nga shfaqjet e skematizimit dhe shablonizimit.
Duke e shfrytëzuar përvojën e pasur nga luftërat e popullit tonë për liri, sidomos
të Epopesë së Lavdishme të Famëmadhes UÇK, kundërvënia ndaj agresionit serbo-
çetnik, që sipas gjasave reale edhe do të ndodhë, do të kurorëzohet me sukses të plotë dhe
me humbje minimale.
Gjatë përpilimit të këtij albumi, përveç të dhënave nga terreni (Lugina e
Preshevës, Tullari, Kurshumlia dhe Sanxhaku), janë shfrytëzuar edhe përvoja dhe
literature shkencore e Ushtrisë Shqiptare dhe Serbijane.
Si forma ashtu dhe pjesa dërmuese e tekstit të kësaj parathënie është marrë nga
parathënia e një Albumi të Ministrisë së Mbrojtjes të Republikës së Shqipërisë, të botuar
në vitin 1990.

Autori Sejdi Veseli

3
 Brigada parashutiste serbijane 63

Stema e kësaj brigade

Pjesëtar i brigadës parashutiste 63

Brigada parashutiste nr.63 në përbërje të Divizionit parashutist të Nish-it, e cila

mori një leksion të mirë në Koshare nga veprimet e koordinuara në mes të pjesëtarëve të
Famëmadhes Ushtria Çlirimtare e Kosovës dhe të artilerisë të Ushtrisë Shqiptare, është e
dedikuar për kryerjen desantëve speciale ajrore, në thellësinë operativo-strategjike të
kundërshtarit. Një pjesë e pjesëtarëve të kësaj brigade-efektivat e saj komando janë sjellë
në Luginën e Preshevës, në gjysmën e dytë të tetorit 2006 (në vigjilje të referendumit për

4
Kushtetutën e Serbisë), si përforcime gjandarmërisë dhe ushtrisë serbijane dhe janë
pozicionuar në afërsi të kufirit me Kosovën Unmikistan, me siguri jo për qëllime
paqësore! Pjesëtarët e këtij formacioni të ushtrisë serbijane, të armatosur me armatimet
më bashkëkohore, janë ekspert për veprime në terrene të ndryshme, në terrenin malor,
fushor, në lumenj e liqe, në vendet të banuara...janë ekspert për veprime prapa linjave të
frontit, për vëzhgime, rikonicioni të terrenit dhe për diversione. Kjo njësi është e
armatosur me pushkët mësymëse M-21 të kalibrit 5.56 mm, me automatik të kalibrave
7,62 mm, pushkë automatike afriko-jugore të kalibrit 5,56 mm, me pushkët snajper të
kalibrave 7,62 mm, 7,9 mm dhe 12,7 mm, pushkomitraloz dhe mitraloza të kalibrit 7,62
mm dhe me pistolete dhe revolver të tipave të ndryshëm.
Nga armatimet e rënda kjo njësi i ka në dispozicion AGS-17 BGA 30 mm,
bazuaka dhe raketa që hedhen nga krahu ( Zolja M-80 64 mm, Osa M-79 90 mm,
sistemin raketor kundërblind “Bumbar” 136 mm, minahedhësit M-69 82 mm dhe M-70
60 mm, si dhe topin malor B-1 76 mm, të gjitha këto të prodhimit serbijan dhe Ambrust
67 mm, të prodhuar në fabrikat e Messerchmit-Bolkov-Bohm të Gjermanisë, si dhe RPG-
29 “Vampir”, kalibër 105.2 mm, të prodhimit rus). Këto njësi lëvizin në terren me
ndihmën e xhipeve të prodhimit serb dhe të jashtëm, si dhe me transportier të blinduar të
tipit M-53/59 “Praga”, VPB M-86/BOV-M/BOV-VP... Kjo njësi edhe pse në esencë
është njësi e këmbësorisë, ajo mund të përdor helikopterët Mi-8 dhe aeroplanët An-26.
Mbrojtja nga veprimet e kësaj njësie: Për t’u mbrojtur me sukses nga
veprimet shumë të rrezikshme të këtyre njësive, duhet të ndërmerren këto veprime:
goditja e tyre me zjarr të përqendruar, që prej hedhjes së tyre nga fluturakja e deri në
tokëzimin e tyre; zbulimi i shpejt i vendeve të rigrupimit të tyre pas tokëzimit dhe
goditjet e rrufeshme, së pari me mjete plasëse dhe mandej me të gjitha llojet e
armatimeve që posedon njësia çlirimtare; zbulimi i shpejt i drejtimit të lëvizjes së këtyre
njësive, përgatitja e sulmeve të befasishme dhe të pandërprera nga njësite të vogla, të cilat
godasin dhe tërhiqen shpejt, me qëllim të mashtrimit të armikut për ta tërhequr përballë
pritave të përshtatshme për ta goditur me zjarr të kryqëzuar dhe asgjësuar. Kjo taktikë e
luftimit është përdorur nga çlirimtarët shqiptar gjatë LANÇ, nga çlirimtarët vietnamez
(Vietkongu) dhe së fundit nga luftëtarët e UÇK-së.

5
 PUSHKA AUTOMATIKE MËSYMËSE M-21

Pushka automatike mësymëse M-21

Pushka automatike mësymëse M-21 me kalibër 5.56 mm, është konstruktuar në

fabrikën serbijane të armatimeve “Zastava”, duke u bazuar AK-47, të njohur si
kalashnjikov, ofron kushte goditje precize të caqeve.

Pushka M-21 në duart e komandove serbijane

Kjo pushkë moderne e prodhuar sipas standardeve të NATO-s, gjatë veprimeve

mësymëse zëvendëson edhe snajperët e kalibrave të vogël dhe granatat e dorës, ngase e
ka të montuar shënjestrën moderne optike dhe hedhësin e granatave të kalibrit 40 mm.

Shënjestra optike në M-21 Granatahedhësi 40 mm i vendosur nën trupin e M-21

6
Karikatori kësaj pushke është ndërtuar nga polimere të kualitetit të larë, ndërsa tyta është
kalitur dhe e kromizuar nga brenda.
Në fundin e qytës lëvizëse të kësaj pushke që është në formë të patkoit, mund të vendoset
një pjesë rezervë e punuar nga goma e cila e mbron krahun e qitësit dhe i siguron kushte
komode, sidomos gjatë hedhjes së granatës.
Amortizuesi i flakës në fundin e tytës, jo vetëm kryen funksionin e stabilizuesit të
armës gjatë qitjes, por e zvogëlon mundësinë për t’u zbuluar pozicioni nga ku shtihet me
këtë armë.
Kjo armë është e konstruktuar deri në atë shkallë të përsosmërisë, sa që i ofron
përdoruesit të saj edhe këtë mundësi, të rregulloj mekanizmin e qitjes edhe për rafalë me
nga tri të shkrepje
Karakteristikat teknike:
-të pushkës-21
Kalibri: 5.56 mm;
Karikatori: 30 fishek;
Mënyra e shkrehjes: gjysmë automatike dhe automatike;
Shpejtësia e zjarrit: 560-680 fishek/minutë:
Radiusi maksimal i veprimit: 500 metra.
-të granatahedhësit të vendosur nën tytën e Pushkës M-21
Kalibri: 40 mm;
Masa (kg): 1,5;
Radiusi maksimal: 400 metra;
Radiusi i efektit vrastar të predhës:20 metra.

7
 GRANATAHEDHËSI AUTOMATIK BGA-30 mm

Hedhësi automatik i granatave BGA-30 mm

Hegjemonistët serbomëdhenj krahas modernizimit të armatimeve të tyre (me

siguri jo për qëllime paqësore), të shumta për nga sasia, ngase e kishin përvetësuar afro
80% të arsenalit të ish-APJ-së, e cila kishte qenë njëra prej fuqive të mëdha ushtarake,
kah fundi i viteve të nëntëdhjeta prodhoi edhe BGA 30mm. Këtë armë shumë moderne, e
projektoi, e prodhoi dhe e zhvilloi në fabrikën e armatimeve “Zastava” në Kragujevc,
duke u bazuar në modelin e armës ruse AGS-17-Plamaja me kalibër 40 mm.
Tipi provues i kësaj arme u provua në Kosovës, konkretisht në fshatin Kaçandoll,
në Koshare dhe në Shalë të Bajgores. Provimi i saj u bë duke shti ndaj pozicioneve të
UÇK-së dhe ndaj popullatë të pambrojtur civile shqiptare. Përdorimi i kësaj arme u bë: në
Kaçandoll dhe Shalë nga helikopteri Mi-8, në Koshare nga pozicionet e njësive komando
të Brigadës 63 të Divizionit parashutist të Nish-it, ndërsa në Drenicë dhe Dukagjin nga
autoblindat.
Gjatë kryqëzimit luftarak kjo armë tregoi rezultate të shkëlqyeshme, andaj filloi
prodhimi serik i saj dhe tani gjendet si armë standarde, jo vetëm në të gjitha gjinitë e
ushtrisë serbe, por në atë maqedose dhe malaziase. Me siguri, kjo armë shumë efektive
gjendet edhe nëpër njësitë e të ashtuquajturës “Ushtria Serbe për Çlirimin e Kosovës”, e
cila me siguri vepron, jo vetëm në veriun e Kosovës, por edhe në enklavat serbijane në
brendi të Kosovës.

8
 Kjo armë e efikasitetit të lartë paraqet një hap të madh përpara, duke i krijuar
kushte njësive ushtarake plane të reja taktike dhe strategjike.
Sistemi modern i konstruktit i kësaj arme e bënë të mundshme asgjësimin e caqeve në
distanca të mëdha, në kushte të ndryshme të terrenit dhe klimatike, me një radius të lartë
të veprimit vrastar.
Kjo armë është e dedikuar për asgjësimi dhe paralizimi caqeve të armikut, qofshin
ato të pozicionuar brenda, apo jashtë transheve, në një largësi prej 1.7 km, si dhe për
neutralizimin autoblindave të lehta, largësi prej 1 km.

BGA 30 mm në pozicione të ndryshme Mekanizmi i shnjetrës optike dhe ai shkrehjes

Kjo armë është e pajisur me shënjestrën moderne NSBG-1 e cila i rritë shikimin
për 2.6 herë. Ajo mundëson marrja në mënyrë direkte, gjysmë direkte dhe indirekte, si
dhe në kushtet e shikueshmërisë së dobësuar.
Manovrimi prej një vendi dhe përgatitja për veprim e BGA është shumë e thjeshtë
dhe e lehtë.
Në mëvarshmëri të nevojave, BGA mund të automjete luftarake dhe helikopter.

Ushtarët serb gjatë demonstrimit të BGA-30mm

Disa nga karakteristikat e BGA 30mm

Kalibri i granatave: 30 mm;

Karikatori: 29 granata;
Numri i vjaskave të tytës: 12;
Hapja e zjarrit: automatike dhe selektive;

9
 PUSHKËT AUTOMATIKE M70/M72/M85/M92
Familjen e armëve automatike të këmbësorisë, të prodhimit vendor dhe që
aktualisht janë në përdorim të ushtrisë dhe policisë sebijane, e përbëjnë:

Pushka automatike mësymëse M70 B1 cal.7.62 mm Pushka automatike mësymëse M70 AB2 cal.7.62 mm

Pushkomitralozi M72 AB1 cal.7.62 mm

Automati M92 cal. 7.62 mm Automat M85 cal.5.56 mm

Të gjitha këto armë janë prodhuar, duke u mbështetur në konstruktin familje së madhe të
armëve automatike AK-47 Kalashnikov.
Kjo armë është aq e njohur sa që nuk është e nevojshme që të shkruhet më shumë për te.
Disa nga karakteristikat e armëve të prezantuara më lartë
Modeli M70B1 M70AB2 M72AB1 M85 M92
Kalibri 7.62 7.62 7.62 5.56 7.62
Mekanizmi i gjysmë automatike dhe gj.aut. dhe gj.aut. dhe gj.aut. dhe gj.aut. dhe
zjarrit automatike automatike automatike automatike automatike
Radiusi efektiv 400 m 400 m 700 m 200 m 300 m
Karikatori 30 fishek 30 fishek 75 fishek 30 fishek 30fishek
Shkrepja 620fishek/minutë 620 fishek/minutë 620 fishek/minutë 700 fishek/minutë 620 fishek/minutë

10
 PUSHKA AUTOMATIKE R-4

Pushka automatike mësymëse R4 cal. 5.56 mm

Pushka automatike mësymëse R4 është zhvilluar kah fundi viteve të shtatëdhjeta

në firmën jugoafrikane për avancimin dhe prodhimin e armatimeve LIW Vektor, ndërsa
prodhimi serik i saj ka filluar në vitin 1982.
Kjo armë është pjesë e armatimit standard të ushtrisë dhe policisë së Afrikës së
Jugut, ndërsa shfrytëzohet nga njësitë speciale të Ushtrisë dhe MUP-it serbijan.
Kjo pushkë u konstruktua dhe u prodhua duke pasur për bazë pushkën izraelit
Galil dhe vetëm disa modifikime të vogla e bëjnë të dallueshme prej saj. Ashtu, sikurse
edhe Galil, R4 funksionon sipas principit të AK-47.
Në R4 janë të montuara dy këmbëz, të cilat e forcojnë stabilitetin e saj gjatë qitjes
dhe e rritin precizitetin edhe ashtu shumë të lartë të saj. Këto këmbëza i shërbejnë ushtarit
që është i ngarkuar me te edhe për të këputur pengesat e ndërtuara nga telat gjembor.
R4 ushqehet me municion amerikan 5.56 mm, të tipit M293. Mund të shërbehet
edhe me municionin SS -109 standard të NATO-s, por preciziteti i saj zvogëlohet
dukshëm.
Nga R4 mund të lancohet mina tromblonike R1M3, dhe të goditen caqet me
efikasitet të madh, deri në 75 metra.

Disa nga karakteristikat taktike-teknike të R4

Kalibri: 5.56 mm;

Karikatori: prej 30 dhe 50 fishekësh;
Mekanizmi: gjysmë automatik dhe automatik;
Zjarri: 650 fishek/minutë
Radiusi efikas: 500 metra.

11
 PISTOLETA AUTOMATIKE “SHKORPION” M-84

Pistoleta automatike Skorpion M-84, kal. 7,65 mm

Pistoleta automatike Skorpion M-Pistoleta automatike Skorpion M-Pistoleta

automatike Skorpion M-84 është e prodhuar në fabrikën serbijane të armatimeve
“Zastava” Kragujevc, në bazë të licencës së prodhuesit çek, Vz.61 Skorpion.
Kjo pistoletë automatike e kalibrit 7.65 mm është e dedikuar për luftime nga
afërsia, pra për paralizimin dhe asgjësimin e forcës së gjallë armike gjatë përballjeve
luftarake me te në distanca të vogla, deri në 150 metra.
Dimensionet e vogla të kësaj arme shumë efikase e bëjnë atë shumë të
përshtatshme për armatosjen e ekuipazheve të mjeteve të blinduara, të pilotëve të
helikopterëve dhe të efektivave policore dhe ushtarake të ngarkuara për kryerjen e
detyrave speciale në pjesët urbane të terrenit.
Kjo pistoletë është e pajisur edhe me qytë e cila paloset në pjesën e epërmet saj,
duke përfunduar në pjesën e zbuluar të tytës.
Ka edhe dy varajanta të kësaj pistolete, të cilat vetëm kalibri i bën të
ndryshueshme nga M-84, ngase ato kanë kalibër 9x17 mm dhe 9x18 mm Makarov.
Sipas nevojës Skorpion M-84 mund të shfrytëzohet edhe si armë me shurdhues të
zërit.
Gjatë luftës për çlirimin e trojeve shqiptare nga pushtuesit serbijan dhe
maqedonas, kjo armë është përdorur edhe nga guerilasit shqiptar.

KARAKTERISTIKAT TAKTIKE DHE TEKNIKE

Kalibri: 7,65x17 mm ;
Karikatori: 10 dhe 20 fishekë;
Shpejtësia praktike e zjarrit gjysmë automatik: 35 fishek/min;
Shpejtësia praktike zjarrit rafal: 100 fishek/min;
Shpejtësia teorike e zjarrit: 750 fishek/min;
Radiusi i veprimit: 75-150 metra;

12
 MITRALOZI SERBIJAN M-84

Mitralozi M-84 cal.7.62 mm, në duart e parashutistit serbijan

Ky mitraloz modern është prodhuar në fabrikën serbijane të armëve “Zastava” në

Kragujevc, duke u shërbye mitralozin rus PKM.
Kjo armë është përdorur masovikisht gjatë luftës së fundit në trojet e okupuara
shqiptare, jo vetëm nga forcat serboçetnike dhe maqedonse, por edhe nga luftëtarët e
UÇK-së.
Gjatë luftimeve kjo armë është dëshmua si shumë precize dhe shumë vrastare,
andaj nga policia dhe ushtria serbo-çetnike e kishte marrë nofkën “mbjellësi i vdekjes”,
ndërsa nga paramilitarët e Arkanit, kjo armë quhej me nofkën “Ceca”.
Ashtu si dhe mitralozat tjerë edhe mitralozi M-84, është i dedikuar për paralizimin
dhe asgjësimin e forcës së gjallë të ushtrisë armike, pikave të zjarrit, mjeteve të pa
blinduara dhe të blinduara lehtë dhe fluturakeve në lartësi të vogla dhe të tokëzuara.
Shënjestra e kësaj arme është e efektshme deri në 1.500 mm.
Radiusi efektiv kësaj arme kundër caqeve të pa mbuluara është 1000 metra.
Rezultatet më të mira arrihen në distancat prej 600 metra.
Mekanizmi i shkrehjes së kësaj arme është i rregulluar për të punuar me tri
shpejtësi: rafalë të shkurtër 10 fishek;
-rafalë të gjatë 25 fishek dhe zjarr të furishëm dhe të pandërprerë, teoritikisht
deri në 700 dhe praktikisht 250 fishek për një minutë.
Kjo armë ushqehet me municion 7,62 x 54R, të tipave të thjeshtë, blindëshpues,
blindëshpues-djegës, shënues dhe shpërthyes-shënues, nga rrethatoret prej 50 fishekësh
dhe me kutit me 100 dhe 250 fishek.
Realisht, kjo armë vetëm kur vendoset në stativen tri këmbëse mund të quhet
mitraloz, në rastet tjera jo vetëm se quhet por realisht është vetëm pushko-mitraloz. Kur

13
këtë armë e vendosim në stativën tri këmbëse, jo vetë se ia rrisim precizitetin, por edhe e
aftësojmë për goditjen e objekteve në fluturim deri në lartësinë prej 600 metrash.
Në rastet kur kjo armë përdoret, jo vetëm duke peshuar mbi dy këmbëzat(të
palueshme), të cilat i ka pjesë përbërëse, por edhe gjatë mësyerjes, e lozë vetëm rolin e
pushko-mitralozit.
Për të marrë në shenjë nga kjo armë përdoret shënjestra mekanike, optike (ON
M80) ose shënjestra pasive e natës( PN 5x80).
Tabela e shënjestrës të fundit mekanike është shënuar me 15 gravura, ndërsa
gravurë është e shënuar me numër të posaçëm, duke filluar prej 0 e deri në 15.
Distanca ndërmjet dy gravurave është 100 metra.
Shënjestra e shënuar me 0 përdoret për gjuajtjen e caqeve në ajër.

KARAKTERISTIKAT TAKTIKE-TEKNIKE

Kalibri: 7,62 mm;

Pesha e rrethatores prej 100 fishekësh: 3,8 kg
Pesha e rrethatores prej 250 fishekësh: 9,4 kg
Pesha e mitralozit : 10 kg
Radiusi i veprimit: deri në 1500 m
Zjarri: 700 fishek/minutë

14
 AUTOMATIKU Heckler & Koch MP5

Automatiku H&K MP5

Automatiku H&K MP5 është një armëve më të përhapura nëpër njësitë e

specializuara policore dhe ushtarake në botë. Me këtë armë janë të armatosura e dhe
njësitë speciale të ushtrisë serbe, siç është “Kobra” e Brigadës parashutiste 63, brigadës
speciale 72...
Kjo armë e konstruktuar në atë mënyrë që me një të lëvizur të rregullatorit të
zjarrit, mekanizmi i shkrehjes mundë shndërrohet nga ai automatik, në atë gjysmë
automatik (Single Fire), d.m.th MP5 shndërrohet në MP5SF.
Gjatë procesit të zjarrit, kjo armë ka shumë më pakë dridhje, në raport me armët e
rangut të saj, bile edhe të UZZI izraelit.
Kjo armë posedon edhe kamufluesin e zjarrit, amortizuesin e zërit dhe platformën
për montimin e shënjestrës optike.

KARAKTERISTIKAT TAKTIKE-TEKNIKE

Kalibri: 9x19 mm;

Shpejtësia e zjarrit: 800 fishek/minutë;
Kapaciteti i karikatorit: 15 dhe 30 fishek.

15
 PUSHKA SULMUESE SPAS -15

Pushka sulmuese SPAS-15 (“Pomparica”)

Kjo armë moderne sulmuese dhe për mbrojtje nga afërsia është prodhuar në
gjysmën e dytë të viteve të tetëdhjeta të shakullit të kaluar, në fabrikën italiane Franchi
S.p.A., ndërsa përdorimi i saj në njësitë speciale të ushtrisë dhe policisë serbijane, ka
filluar të përdoret në vitin e parë të shekullit vijues.

KARAKTERISTIKAT TAKTIKE-TEKNIKE

Kalibri: 12 mm.
Kjo armë ushqehet me municion të gjuetisë, të modifikuar për përdorim luftarak.
Radiusi efektiv i kësaj arme është 40 metra.
Sistemi i shkrehjes është gjysmë automatik (pump-action/gas-actuated).
Karikatori: 6 fishekë.
Pesha e armës: 3,4 kg.

16
 PUSHKA E RËNDË SNAJPER M-93

Pushka e rëndë snajperike M-93 “Crna Strela” 12,7 mm

Kjo pushkë e rëndë snajperike M-93 është prodhuar në fillim të viteve të

nëntëdhjeta në Fabrikën “Zastava” të Kragujevcit, sipas sistemit të Mauzerit dhe me
kalibër 12.7 mm . Nga ushtria serbe ka filluar të përdoret në vitin 1998, ndërsa është
përdorur gjatë luftës në Kosovë dhe në Luginën e Preshevës. Me këtë snajper modern ka
qenë e armatosur edhe ushtria maqedonse dhe që e ka përdorur kundër çlirimtarëve
shqiptar, sidomos në rrethinën e Tetovës.
Kjo armë e rëndë snajperike dhe shumë precize është e dedikuar parësisht për
asgjësimin e forcës së gjallë armike, si të atyre në ambient të hapur, ashtu dhe atyre në
automjetet e pablinduara, në largësitë prej 1500 metra, ndërsa për asgjësimin e ushtarëve
armiq në mjetet e me blindë të lehtë dhe prapa pozicioneve të fortifikuara deri në 800
metra.
Krahas asgjësimit të forcës së gjallë të forcës së gjallë të kundërshtarit, ky snajper
përdoret për paralizimin, dëmtimin dhe asgjësimin e automjeteve të pa blinduara dhe të
blinduara lehtë, të fluturakeve të tokëzuara, radarëve dhe pajisjeve të ndryshme
elektronike, si dhe të qendrave komanduese dhe të ndërlidhjes, duke përdorur municion
blindëshpues djegës.
Ky snajper I pajisur me shënjestrën optike “Zrak” M94 8x56, është shumë efikas për
paralizimin dhe asgjësimin e çerdheve snajperiste të kundërshtarit, andaj dhe përdoret për
sigurimin e zonave të caktuara tokësore.
Tyta e kësaj pushke snajper është punuar nga I njëjti çelik që përdoret për
punimin e tytave të topave të të gjitha kalibrave, krom-nikel-vandijumi.

17
 Karakteristikat taktike dhe teknike

Kalibri: Për përdorimin e ushtrisë dhe policisë serbe 12.7 x 108 mm (tipi “Gurjinov”)
dhe për përdorimin nga blerësit e jashtëm 12.7x99 (versioni i municionit që përdoret nga
mitralozi amerikan Browning M2HB.
Pesha: 16 kg (versioni për përdorim nga ushtria dhe policia serbe) dhe 14,5 kg (versioni
për përdorim nga blerësit e jashtëm).
Kapaciteti i karikatorit: 5 fishek.
Radiusi efikas i veprimit: 1600 metra.
Mbrojtja nga goditjet e snajperëve armiq: Vetëm maskimi maksimal, zbulimi i shpejtë
dhe eliminimi i çerdheve të snajperëve kundërshtar është mbrojtja efikase,
kundërgoditjeve vdekjeprurëse të kësaj pushke.

18
 SNAJPERI GJYSËMAUTOMATIK M-76

Snajper gjysmë automatik M-76 cal. 7,9 mm

Trashëguesja e pushkëve M48A dhe M69, snajperi gjysmë automatik e prodhuar

në fabrikën “Zastava”, duke u bazuar në principin e pushkës automatike M70 të cal.7.62
mm, është snajperi më i popullarizuar në hapësirat e ish RSFJ-së.

1.Komando serbijane në lëvizje luftarake

2. Snajperisti serbijan i pozicionuar për të hapur zjarr

Kjo pushkë snajper është prodhuar në numër shumë të madh dhe është shfrytëzuar
masovikisht në të gjitha luftërat, si nga ushtria serbijane ashtu dhe ato sllovene, kroate,
boshnjake dhe shqiptare (UÇK-ja).
Ky snajper është i dedikuar për asgjësimin e ushtarëve kundërshtar (edhe
snajperëve) në pozicionet e vetmuara, të rëndësishme dhe në largësi të mëdha.
Në këtë pushkë është e vendosur shënjestra optike ON M76 me aftësi zmadhues
pre 4 herësh.
Karakteristikat taktike dhe teknike

Kalibri: 7.92 mm (7.92x57 Mauzer).

Radiusi efikas i veprimit: prej 800 deri në 1000 metra.
Kapaciteti i karikatorit : 10 fishek.

Mbrojtja nga goditjet e snajperëve armiq: Vetëm maskimi maksimal, zbulimi i

19
shpejtë dhe eliminimi i çerdheve të snajperëve kundërshtar është mbrojtja efikase,
kundërgoditjeve vdekjeprurëse të kësaj pushke.

BOMBA E DORËS M-75

Bomba serbe e dorës “Kasikara”, e zbërthyer në pjesët themelore

Bomba mbrojtëse serbe e dorës bënë pjesë në arsenalin armatimeve të këmbësorisë, e dedikuar për
paralizimin dhe asgjësimin e forcës së gjallë armike, gjatë përballjës së afërt me te.
Kjo bombë është treguar shumë efikase gjatë luftimeve në territorin e ish RSFJ-së, veçanërisht në
Kosovë, Luginën e Preshevës dhe në Luginën e Vardarit, por dukshëm nen nivelin e bombave të ushtrisë
shqiptare, të këtij destinacioni.
Efikasiteti i kësaj bombe u vërtetua gjatë sulmeve të luftëtarëve të UÇK-së, ndaj pozicioneve të
forcave pushtuese serbijane, në transhe, gjatë mësymjes, si në terreni fushor, ashtu dhe në atë malor.
(Çlirimtarët shqiptar posedonin sasi të konsiderueshme edhe të kësaj arme serbijane, ngase kishin kapë
depo dhe transporte të pushtuesit).
Kjo bombë është e konstruktuar për t’u aktivizuar në edhe në dëborë, baltë dhe ujë.
Me ndihmën e kësaj bombe mund të përgatiten edhe mina të befasisë dhe shumë të rrezikshëm
ndaj efektivave të kundërshtarit.
Në foto janë paraqitur trupi i bombës serbijane M-75, eksplozivi plastik, detonatori i tipit
“Buschon” dhe koka e bombës bashkë me mekanizmin e siguresës.
Në bërthamën e bombës janë të futura afro 3000 sfera të çelikta, me diametër 2,5-3 mm.
Radius vrastar i kësaj bombe është 12-18 metra, ndërsa ai plagshaktues 30-50 metra.
Mbushja eksplozive e këtij tipi të bombës përbëhet prej 36-35 gram të eksplozivit plastik.
Kjo bombë shpërthen 3-4 sekonda pas është hequr siguresa dhe është hedhur, kështu që sado i
shkathët kundërshtari, nuk ka as një mundësi teorike që të kthej në drejtim të mbrojtësit.
Ky tip i bombës prodhohet edhe në IRJ të Maqedonisë me shenjën dallues M-93, por rëndësia e
granatave të dorës është zvogëlua në shkallë të madhe, me futjen në përdorim të hedhësve automatik të
granatave, sidomos të atyre të vendosur poshtë tytës së pushkëve mësymëse të këmbësorisë ( sikur ai në
pushkën automatike serbijane M-21)

20
 Minahedhësi serbijan M-70

Minahedhësi 60,8 mm M-70

Minahedhësi serbijan benë pjesë në kategorinë e të ashtuquajturve “ minahedhësit
komando”. Ngase kjo armë është e dedikuar për pajisjen e njësive komando, sidomos për
kryerjen e veprimeve diversante, kundërdiversante dhe veprimeve tjera speciale.
Kjo armë shfrytëzohet për luftime në afërsi të drejtpërdrejt dhe veçanërisht për
luftime në ambientet urbane, këtë ja mundëson konstruksioni i thjeshtë i saj, përmasa e
vogël dhe përdorimi i lehtë.
Kjo armë përbëhet nga bazamenti dhe tyta. Në tytë është i montuar mekanizmi i
shënjestrës me ndarje 1/6400.
Ekuipazhi prej dy vetash dhe i ushtruar mirë mund të lancoj deri 25
granata për një minutë.

Karakteristikat taktike dhe teknike

Kalibri: 60,8 mm;

Masa minahedhësit: 7,8 kg
Shpejtësia e granatahedhjes: 20-25 granata/min
Radiusi maksimal: 1632 m
Ekuipazhi: 2 ushtarë.

21
 Minahedhësi M-69

Minahedhësi serbijan M-69 kal.82 mm

Është armë artilerike e këmbësorisë serbijane dhe me destinacion: paralizimin,

ndaljen e përparimit dhe asgjësimin e forcës së gjallë dhe pozicioneve të zjarrit të forcave
armike, deri në distancën prej 4,2 km.
Ashtu si dhe minahedhësit e tipave dhe kalibrave tjerë edhe M-69 me kal.82 mm,
është armë e përshtatshme për goditjen e caqeve të fortifikuara dhe prapa mburojave
natyrore dhe artificiale, në rrethin prej 3600.
M-69 përbëhet prej: tyta, lafeti, bazamenti dhe mekanizmi i shënjestrës NSB-3.
Nga minahedhësi M-69 lancohen mina të cilat aktivizohen në momentin e
goditjes së cakut, mina të cilat pas shpërthimit krijojnë perde të dendur tymi dhe mina që
ndriçojnë pozicionet e armikut.
Me minahedhësin M-69 nuk lejohet të goditen caqe më afër 70 metra, ndërsa nuk
mund të goditen ato më larg se 4,2 km.
Minahedhësi M-69 ushqehet me mina me fuqi të madhe vrastare kundër
këmbësorisë M-74, por edhe me versionet e avancuara rrënuese kundër bunkerëve dhe
asgjësuese kundër mjeteve të blinduara.
Kjo armë është përdorur me të madhe edhe gjatë luftimeve në trojet shqiptare,
veçanërisht nga forcat ushtria dhe policia serbo-çetnike dhe maqedonse.

Karakteristikat taktike dhe teknike

Kalibri: 82 mm;
Radiusi maksimal dhe efektiv: 4200 m
Shpejtësia e zjarrit: 15-25 predha/minutë;
Ekuipazhi: 4 ushtarë;
Masa e minahedhësit: 45 kg;
Masa e tytës: 14,5 kg
Masa e lafetit: 14 kg
Masa e bazamentit: 15 kg
Masa e predhës: 3,05 kg;

22
 RAKETAHEDHËSI I DORËS “Armbrust”

Hedhësi manual i raketave “Ambrust”

Prej viti 1989, ky raketahedhës prodhohet në Singapor, sipas licencës së firmës

gjermane “Messerchmitt-Bolkov-Bohm”.
Ky raketahedhës gjendet në armatimin standard të njësive të specializuara
serbijane, që prej kohës kur prodhohej në fabrikat gjermane, pra para viteve të
nëntëdhjeta të shekullit të kaluar. Andaj edhe u përdor me të madhe në të gjitha pjesët e
arenës ndërluftuese të ish RSFJ-së.
Gjatë luftës në Kosovë; Luginën e Preshevës dhe në Luginën e Vardarit, kjo armë
ishte në posedim dhe u përdor kundër mjeteve luftarake të pushtuesit edhe nga çlirimtarët
shqiptar, por jo në sasi të madhe.
Ashtu sikurse edhe Zolja 64 mm e prodhimit serbijan edhe Ambrusti i kalibrit 67
mm është armë njëpërdorimshme.
Në fushën e shikimit të shënjestrës refleksive janë të garvuara siluetat e
automjeteve luftarake, gjë që lehtëson përcaktimin e distancës së caqeve nga pozicioni i
raketahedhësit.

23
 Ashtu sikur edhe te Zolja serbe, edhe te Ambrusti është ndërtuar mekanizmi
shkrehjes, i cili mundëson gjuajtje të caqeve edhe nga vendet e mbyllura, me kusht që
pjesa e fundit të raketahedhësit të jetë larg mureve të objektit të mbyllur apo të transhesë,
së paku 80 centimetra.
Raketa që lancohet nga Ambrust është i prodhuar në dy varijanta: m

Karakteristikat taktike dhe teknike

Kalibri: 67 mm;
Masa e armës: 6,3 kg( Zolja 3 kg);
Masa e predhës: 1 kg;
Radiusi maksimal i veprimit: 1,5 km;
Radiusi efikas i veprimit: 300 m;
Koha e fluturimit të raketës deri në largësi prej 300m: 1,5 sek.
Forca depërtuese në çelik: 300 mm

24
 SISTEMI RAKETOR KUNDËRBLIND
“BUMBAR”

Sistemi raketor kundërblindë “Bumbar” kalibër 136 mm

Sistemi raketor Bumbar është zhvilluar në fabrikën serbijane të armëve raketore

“Krushik” të Valevës, në dekadën e fundit të shekullit të kaluar, duke u bazuar në
sistemin raketor francez Eryx.
Kjo armë me efekt të madh asgjësues është e dedikuar për asgjësimin e
pozicioneve të fortifikuara luftarake, mjeteve të blinduara, tankeve, pozicioneve të
armëve të rënda artilerike dhe fluturakeve ushtarake të tokëzuara, ne një largësi deri në
0,6 km.
Forca depërtuese në pllakën e çelikut të homogjenizuar deri në 900 mm e raketave
komulative të kalibrit 136 mm, që lancohen dhe dirigjohen nga ky sistem bashkohor,
është e mjaftueshme për të shkatërroj të gjitha llojet e tankeve bashkohore.
Dirigjimi i raketave që lancohen nga Sistemi Bumbar, bëhet në mënyrë gjysmë
automatike dhe nëpërmjet të mikrokablës, të ngjashme me atë që përdoret për dirigjimin e
raketave “Maljutka”.

25
 Saktësia goditjes në cak të këtyre raketave: të caqeve statike është 100%, ndërsa
të atyre në lëvizje e sipër është mbi 95%.
Me këtë armë nuk lejohet goditja e caqeve më afër se 6o metra.
Ndaj caqeve deri në largësi prej 300m, veprohet duke e mbajtur Bumbarin të
peshuar në krah, ndërsa kur gjuhen caqet në distancë më të madhe se 300m, veprohet
vetëm pasi e vendosim këtë lancues në bazament.
Ky sistem është i pajisur edhe me shënjestrën IC, për veprim natën.
Futja e këtij sistem i ka zëvendësuar topat pa dridhje M-60A të kalibrit 82 mm.

Karakteristikat taktike dhe teknike

Kalibri i raketës: 136 mm
Masa e sistemit në pozicion luftim: 16 kg
Radiusi minimal: 60 m
Radiusi maksimal: 600 m
Koha e fluturimit të predhës deri në largësi prej 600 m: 4 s
Ekuipazhi: 2 ushtarë
Forca depërtuese në çelik: 900 mm

26
 RAKETAHEDHËSI I DORËS M-79 “OSA”

Raketahedhësi i dorës M-79 “OSA”, kalibër 90 mm

Kjo armë pa dridhje raketore nga e cila lancohen raketa të kalibrit prej 90 mm, të
koduar me emri M-79 “OSA”, është një armë standarde e këmbësorisë në përgjithësi dhe
e njësive speciale në veçanti, për të luftuar mjetet e blinduara, pozicionet e armëve të
rënda artilerike e raketore, si dhe pozicionet edhe të fortifikuara të këmbësorisë
kundërshtare.
Kjo armë është përdorur me të madhe edhe gjatë luftimeve në trojet shqiptare,
veçanërisht nga ushtria dhe policia serbo-çetnike e maqedonse.
Kjo armë serbijane vepron me efikasitet dhe precizitet të lartë kundër automjeteve
të blinduara kur janë në lëvizjen, në largësi prej 350 metra, si dhe kundër kundra forcës së
gjallë, armëve të zjarrit të pozicionuar në bunker, transhe dhe fortifikime, deri në largësi
prej 600 m.
Sipas konstruksionit dhe principit të punës, ky raketahedhës i dorës i ngjanë
shumë raketahedhësit francez LRAC F1.
Koka komulative e raketës që lancohet nga GJRD “OSA” , ka aftësi depërtuese në
pllakë çeliku të homogjenizuar deri në 400 mm, por megjithatë nuk mund të shpojë
pjesën ballore të tankeve bashkëkohore.

27
 Karakteristikat taktike dhe teknike
Kalibri: 90 mm
Radiusi efikas i raketës: 600 m
Radiusi maksimal: 1960 m
Masa e raketës: 3,5 kg

28
 RAKETAHEDHËSI I DORËS M80 Zolja

Raketahedhësi i dorës M-80 Zolja

Kjo armë raketore e dorës dhe njëpërdorimshe është një armë individuale e
fuqishme për ushtarin bashkëkohor, në përballjet e tij me automjetet e blinduara armike.
Në dukje ky raketahedhës i dorë ngjanë shumë me Granatagjuajtësin rus të dorës
RPG 18, por që e tejkalon për nga preciziteti dhe radiusi i veprimit.
Forca dëpërtuese e predhës me kokë komulative që lancohet nga Zolja është, hiq
më pak se 300mm të pllakës prej çeliku të homogjenizuar. Kjo armë është përdorur me të
madhe gjatë luftës çlirimtare në trojet e okupuara shqiptare, si nga forcat pushtuese po
ashtu dhe nga prestarët e UÇK-së. Është vërtetuar se kjo armë nuk ka aftësi për të
depërtuar brenda tankut bashkëkohor nga pjesa ballore, por shumë vrastare për forcën e
gjallë armike, brenda transportierëve të blinduar dhe autoblindat tjera të lehta.

Karakteristikat taktike dhe teknike

Kalibri: 64 mm
Masa e raketës: 1,42 kg
Forca depërtuese në masë të blinduar: 300 mm
Radiusi efikas: 220-240m

29
 Radiusi i gravuar në shënjestër: 400 m
Radiusi maksimal: 1280 m

RAKETAHEDHËSI I DORËS RPG-29 Vampir

RAKETAHEDHËSI I DORËS RPG-29 Vampir, kalibër 105 mm

Kjo armë e prodhimit rus, me të cilën janë të armatosur edhe njësitë speciale të
ushtrisë serbijane, me siguri jo vetëm ato të dislokuara kohëve të fundit në Luginën e
Preshevës, është një mjetë i fuqishëm për asgjësimin e tankeve, transporteve të blinduar,
automjeteve të blinduara të llojeve të ndryshme, pozicioneve të armëve të rënda
artilerike, bunkerëve, urave prej betonit dhe objekteve të ndryshme të fortifikuara, në
largësi deri në 450 m.
Raketa me kokë komulative që lancohet nga RPG-29, depërton pllakën e pancirit
nga çeliku i homogjenizuar, në trashësi prej 650 mm.

Karakteristikat taktike dhe teknike

Kalibri: 105,2 mm
Masa e predhës: 4,5 kg
Radiusi i veprimit: 450 m
Forca depërtues në blindë nga çeliku i homogjenizuar: 650 mm

30
 SISTEMI I DIRIGJUAR KUNDËRBLIND
9K111 Fagot 120 mm

Sistemi i dirigjuar kundërtank 9K111 Fagot

Kjo armë e prodhimit rus, me të cilën janë të armatosur edhe njësitë speciale të
ushtrisë serbijane, me siguri jo vetëm ato të dislokuara kohëve të fundit në Luginën e
Preshevës, është një mjetë i fuqishëm për asgjësimin e tankeve, transporterve të blinduar,
automjeteve të blinduara të llojeve të ndryshme, pozicioneve të armëve të rënda
artilerike, bunkerëve, urave prej betonit dhe objekteve të ndryshme të fortifikuara, në
largësi deri në 2 km.
Kjo armë ruse që në qarqet e NATO-s njihet me kodin dallues AT-4 Spigot, është
zëvendësuesja e sistemit 9K Maljutka.
Kjo armë është shfrytëzuar me të madhe nga hordhitë serbo-çetnike edhe në
Kosovës, për asgjësimin e pozicioneve të fortifikuara të çlirimtarëve shqiptar.
Kjo armë është në përdorim operativ edhe në ushtrinë serbijane, si dhe në shumë
ushtrive tjera në botë. Predhe është e teledirigjuar dhe me precizitet të goditjes në cak të
lëvizshëm mbi 90%, ndërsa në caqet e palëvizshme 100%.

Karakteristikat taktike dhe teknike

Kalibri: 120 mm
Masa e raketës: 11,5 kg
Forca depërtuese në blindë: 400 mm (fagot B 450 mm)
Radiusi minimal: 75 m
Radiusi maksimal: 2 km (fagot B 2,5 km)

31
 SISTEMI I DIRIGJUAR KUNDËRBLIND
9K115 Metis

Sistemi i dirigjuar kundërtank 9K115 METIS

Kjo armë e prodhimit rus, me të cilën janë të armatosur edhe njësitë speciale të
ushtrisë serbijane, me siguri jo vetëm ato të dislokuara kohëve të fundit në Luginën e
Preshevës, është një mjetë i fuqishëm për asgjësimin e tankeve, transporterve të blinduar,
automjeteve të blinduara të llojeve të ndryshme, pozicioneve të armëve të rënda
artilerike, bunkerëve, urave prej betonit dhe objekteve të ndryshme të fortifikuara, në
largësi deri në 1,5 km.
Kjo armë ruse që në qarqet e NATO-s njihet me kodin dallues AT-4 SAXHM,
është mjaft e avancuar nga 9K111 Fagot, ushqehet me raketën komulative 9M115.
Ekziston edhe varianti i kësaj arme 9K115-2 Metis –M dhe ushqehet me raketën
komulative 9M131

Karakteristikat taktike dhe teknike

Predha 9M115 9M131

Kalibri 94 mm 127 mm
Masa e predhës 5,5 kg 13 kg
Depërtueshmëri në blindë 550mm 800mm
Radiusi maksimal 1 km 1,5 km
Radiusi minimal 40 m 80 m
Shpejtësia e shkrehjeve 4-5 rak/min 4-5 rak/min

32
 HLIKOPTERI LUFTARAK M-24

Helikopteri Mi-24

Në vitin 1967 filloi konstruktimi i kësaj fluturakeje të fuqishme, duke u bazuar në

helikopterët Mi-8 dhe Mi-14.
Ky helikopter i transportit luftarak është i aftë për të zhvilluar luftime shumë të
efektshme kundër forcës së gjallë, mjeteve të blinduara dhe caqeve të ndryshme të tokë
dhe ujë, si dhe të transportoj dhe të mbështes me zjarr njësinë e këmbësorisë prej tetë
anëtaresh me kompletin luftarak të tyre.
Ky helikopter ka fituar reputacion në luftërat lokale, si në Afganistan, luftë Irako-
Iraniane, në Çeçeni, Angolë, Nikaragua, Shri Lankë, dhe në Ballkan. Dy helikopterë M-
24 janë përdorur nga forcat policore dhe ushtarake serbo-çetnike, kundër pozicioneve dhe
bazave të prestarëve të UÇK-së, ndërsa në Luginën e Vardarit, forcat maqedonse
përdorën afro 10 helikopter M-24 kundër çlirimtarëve shqiptar.
Edhe në fund të tetorit, ky helikopter është pa edhe në luginën e Preshevës, gjatë
fluturimeve të ulëta përreth kufirit me Kosovën Unmikistan.
Ky helikopter është i armatosur me 4 raketa të dirigjuara kundërblindë 9M17
Falanga M ( NATO-kodi AT-2 Swatter), 128 raketa të dirigjuar të kalibrit 57 mm,
mitraloz katërtytësh JakB-12 të kal.12mm dhe me shënjestër elektronike.
Për t’u mbrojtur nga raketat që vetëdrejtohen sipas rrezeve IC, ky helikopter
posedon hedhësin automatik të karremave IC, por është shumë i ndjeshëm dhe i
asgjësueshëm nga predhat blindëshpuese të topave kundërajror, të kalibrave mbi 30 mm.

Karakteristikat taktike dhe teknike

Ekuipazhi: 3 veta.
Desanton me: njësi prej 8 ushtarësh.
Shpejtësia e ngritjes:750/minutë.
Shpejtësia maksimale e fluturimit:335 km/orë.
Lartësia maksimale e ngritjes:5000 metra.

33
 HELIKOPTERI Mi-8

Helikopteri Mi-8

Lanserët e raketave kundërtank të njërës anë të helikopterit M-8

Ky helikopter i dedikuar për transportime luftarak është pjesë e armatimit

standard të ushtrisë dhe MUP-it serbijan, ia aftë për transportimin e njësive ushtarake të
madhësisë së një reparti, prej 12 vetash dhe pajisjeve, nga një pjesë e frontit luftarak në
një pjesë tjetër.
Ky helikopter është i armatosur me lancues të 64 raketave të dirigjuara
kundërtanke dhe kundër forcës së gjallë të kalibrit 57 mm, si dhe me mitraloz të kalibrit
12.7 mm. Nga ky helikopter mund të hidhen edhe granata.
Artileria e lehtë kundërajrore është mjeti efikas për paralizimin dhe asgjësimin e
këtij helikopter. Gjatë fluturimit të ulët edhe armët e këmbësorisë dhe municionet
blindëshpuese të saj, janë mjaft efikase për tokëzimin e dhunshëm të këtij helikopteri.

34
SISTEMI I LEHTË I RAKETAVE KUNDËRAJRORE
9K32M Strela-2M

Sistemi raketor 9K32M Strela-2M-A

Ky sistem i lehtë reaketor kundër caqeve fluturuese, është prodhim serb.

Prodhohet në fabrikat serbe të armatimit, për nevojat e mbrojtjes kundërajrore të njësive
të këmbësorisë, kur fluturaket armike gjatë veprimit duhet të fluturojnë ulët.
Nga ky sistem kundërajror lancohen raketa inteligjente 9M32M.
Këto raketa i bënë inteligjente procesor gjurmues IC.
Mënyra e veprimit me raketën Strela 2M-A është shumë e thjeshtë.
Raketa vihet në pozicionin e lancimit, merret në shenjë caku i zgjedhur dhe
shtypet ndërprerësi deri në shkallën e parë. 4-5 sekonda pas këtij veprimi aktivizohet
gjurmuesi IC, hapet kapaku i kontejnerit, ndërsa në optik ndizet drita e kuqe. Kur
identifikohet dhe kapet caku nga gjurmuesi IC, në optikë ndizet drita e gjelbër dhe
aktivizohet alarmi tonik. Pas kësaj manipuluesi e starton raketën duke e shtypë deri në
fund ndërprerësin dhe ajo vazhdon fluturimin e pavarur duke e ndjek burimin e energjisë
që emetohet nga motori i cakut fluturues.
Kjo raketë është e lëndueshme nga karremat IC që emetohen nga fluturaket
moderne, kështu që dezorientohet duke i ndjek karremin dhe shkon huq.

Karakteristikat taktike dhe teknike

Kalibri i raketës: 72 mm
Masa e raketës: 9,8 kg
Radiusi maksimal (fluturakja në shkuarje) : në lartësinë 4200m.
Radiusi maksimal (fluturakja në ardhje): në lartësinë 2800m
Radiusi minimal: në lartësinë 500m

35
 OBUSI SERBIJAN NORA

Obusi serbijan “Nora” M84 cal.152 mm

Kjo armë shumë e rrezikshme serbijane, duke ju falënderuar modernizimit te

mekanizmit për mbushje dhe shkrepje, shpejtësia gjuajtjes së saj, është dy here më e
shpejtë se shpejtësia e obusit amerikan M 198 e kalibrit 155 mm, nga e cila mund të
shkrepen edhe projektilet nuklear.

KARAKTERISTIKAT TEKNIKO-TAKTIKE
Kalibri: 152 mm
Gjatësia e tytës: L 39
Masa e armës në pozicion luftimi: 7080 kg
Gjatësia në pozicionin marshues: 11,21 m
Gjerësia e armës në pozicion marshues: 2,415 m
Lartësia e armës gjatë pozicionit marshues: 2,16 m
Gjatësia e armës në pozicionin e luftimit: 9,67 m
Gjerësia e armës në pozicionin e luftimit: 5,73 m
Shpejtësia maksimale e shkrehjes: 6 fishek/min
Radiusi i veprimit: 28000 m

36
 GJUAJTËSI SHUMËTYTËSH RAKETOR
M-77 OGANJ

Gjuajtësi shumëtytësh raketor M 77 Oganj

KARAKTERISTIKAT TEKNIKO-TAKTIKE
Kalibri: 128 mm
Numri i tytave lansuese: 32
Kompleti rezervë luftarak: 64 raketa
Ekuipazhi 5 veta
Pesha e raketës: 67,1 kg
Pesha e kokës së raketës: 19,53 kg
Sipërfaqja momentale e veprimit fugas: 0,36 ha
Sipërfaqja e veprimit të raketës kasetore: 1,1 ha
Radiusi i veprimit 3-21 km

37
 GJUAJTËSI SHUMËTYTËSH RAKETOR
M-87 0RKAN

Gjuajtësi shumëtytësh raketor M 87 Orkan

KARAKTERISTIKAT TEKNIKO-TAKTIKE
Kalibri: 262 mm
Numri i tytave lancuese: 12
Ekuipazhi: 5
Radiusi i lëvizjes: 600 km
Pesha e raketës e mbushur me mini bomba: 389,7 kg
Pesha e raketës e mbushur me mini mina: 382,2 kg
Hapësira e shpërndarjes së bombave të befasisë: rreth 2 ha
Hapësira e shpërndarjes së minave të befasisë: rreth 4 ha
Radiusi i veprimit: 5 - 50 km

38
 GJUAJTËSI SHUMËTYTËSH RAKETOR
M-63 Plamen

GJUAJTËSI SHUMËTYTËSH RAKETOR M-63 Plamen

Kjo armë e rëndë e ushtrisë serbijane është e dedikuar për mbështetjen e njësive
në front, duke krye goditje të fuqishme dhe të befasishme mbi pozicionet e forcës së
gjallë, të armëve artilerike dhe njësive raketor të kundërshtarit.
Kjo armë gjënë përdorim edhe për goditjen e caqeve të dyshimta dhe me sipërfaqe
të madhe, siç janë bazat e prapavijë së armikut, aeroportet, stabilimentet industriale,
qendrat komanduese, qendrat e ndërlidhjes, depot, etj...
Kjo armë është përdorur edhe gjatë luftimeve në Kosovë.
KARAKTERISTIKAT TEKNIKO-TAKTIKE
Kalibri: 128 mm
Numri i tytave lanuese: 32
Radiusi maksimal i veprimit: 8545 m
Koha e fluturimit të predhës deri largësinë maksimale të veprimit: 43,8 s
Ekuipazhi: 7

39
 GJUAJTËSI SHUMËTYTËSH RAKETOR
9K57 Uragan

GJUAJTËSI SHUMËTYTËSH RAKETOR

9K57 Uragan

Kjo armë shumë efektive e prodhimit rus, i prodhuar në fabrikën "Permskij

Orudijnij Zavod" që prej sa kohësh e futur në armatimin standard të ushtrisë serbijane, i
cili për nga forca shkatërrues e predhave që lancohen prej tij dhe për nga preciziteti është
në krye të listës.
Kjo armë në perëndim njihet me këto kode dalluese: BM-22, BM-27 ose M1977.
Kjo armë ushqehet me raketat 9M27F, 9M27S, 9M27K, 9M27K2, 9M27K3 i 9M59.
Shpejtësia e lancimit të raketave nga ky gjuajtës është dy raketa për një sekondë.
Ky gjuajtës është i montuar në automjetin ZIL-135LM 8x8.
Një rafali prej 16 raketash 9M27K2 krijon një fushë të minuar, në sipërfaqe prej 150
hektarësh.
Gjatë luftës në Kosovë janë goditur shumë pjesë të saj, andaj edhe ballafaqohemi
me sipërfaqe të madhe të minuar.

KARAKTERISTIKAT TEKNIKO-TAKTIKE
Kalibri: 220 mm
Numri i tytave lancuese: 16
Ekuipazhi: 4
Radiusi minimal: 8,5 km
Radiusi maksimal: 34 km

40
TANKU M 84

Tanku M
84A

41
 Tanku për hapjen e shtigjeve M-84AI

Kjo armë shumë moderne dhe shumë efektive është prodhuar nga ish ushtria e
RSFJ, në vitin 1983, duke u bazuar në tankun rus T-72.
Kjo armë tani e ushtrisë sebijane është e ndjeshme nga goditjet e predhave
antitank, vetëm nëse goditet anash, me ç’rast do të godite municioni në mbushësin
automatik të topit të saj.

KARAKTERISTIKAT TEKNIKO -TAKTIKE M84A)

Kalibri i topit: 125 mm

Kalibri i mitralozit të montuar, me dalje në ballinën e tij: 7,62 mm
Kalibri i mitralozit kundër ajror i montuar në kupolën e tij: 12,7 mm
Kompleti luftarak i topit: 42 predha
Kompleti luftarak i mitralozit 7,62mm: 2000 fishek
Kompleti luftarak i mitralozit KA: 360 fishek
Ekuipazhi: 3
Thellësi e kalueshme e ujit:5 m
Lartësia e pengesave të kalueshme prej tij: 1,25 m
Gjerësia e transheve të kalueshme prej tij: 3 m
Lëvizë drejt në pjerrtësi, deri në: 66%
Lëvizë anash në pjerrtësi, deri në: 55%

42
AUTOBLINDA KUNDËRAJRORE
M53/59 Praga

43
 Kjo armë e fuqishme për asgjësimin e fluturakeve që fluturojnë ulët dhe të forcës
së gjallë të armikut, është prodhuar për nevojat e ish ushtrisë së RSFJ-së, duke u bazuar
në armën ruse ZSU-57-2, në vitin 1968. Pas intervenimeve në vazhdimësi për përsosjen e
kësaj arme, edhe sot është pjesë e armatimit standard të ushtrisë dhe policisë serbijane.
Motori i kësaj arme është i vendosur në pjesën e parë të saj, në pjesën e mesme të
saj është i vendosur ekuipazhi prej 4 vetash, ndërsa armatimi është i vendosur në pjesën e
prapme. Nga armatim shtihet me telekomandë nga kabina e “Pragës”
Kjo armë është pre e lehtë edhe e granatahedhësve të lehtë, Granatahedhësit 150
dhe 500. Kjo është dëshmuar gjatë luftës në Kosovë, kur me një granatë të vetme nga
150-shi dhe 500-shi famshëm shqiptar, këtë armë shumë vrastare e kaplonte zjarri.

KARAKTERISTIKAT TEKNIKO -TAKTIKE

Kalibri i topave: 30 mm
Kompleti luftarak: 400 fishek
Shpejtësia e zjarrit: 840-900 fishek/min
Masa e fishekut: 1,14 kg
Masa e predhës: 0,435 kg
Ekuipazhi: 5

44
 AUTOBLINDA BOV-3

Autoblinda e ushtrisë dhe policisë serbijane BOV-3 e armatosur me 3 topa

kundërajror M55A4B1të 20 mm, është e dedikuar për asgjësimin e objekteve fluturues në
lartësi të vogla (1000 m), por edhe mund të shfrytëzohet për goditjen, paralizimin dhe
asgjësimin e forcës së gjallë dhe mjeteve të pablinduara në largësi deri në 2000m, ndërsa
të blinduara lehtë, në largësi prej 600-1000m.
Gjatë luftimeve në Kosovë kjo armë, bashkë me “Praga” është treguar shumë
efikase për asgjësimin e çerdheve të mitralozave, snajperëve dhe pozicioneve në
përgjithësi.
KARAKTERISTIKAT TEKNIKO -TAKTIKE
Kalibri i topit: 20 mm
Kompleti luftarak i topit: 2000 fishek
Ekuipazhi: 4

45
Autoblindat VPB M86 / BOV-M / BOV-VP

46
 Familja e autoblindave të lehta BOV është zhvilluar dhe prodhuar në fabrikën e
automjeteve të Mariborit (TAM), për nevojat e ish ushtrisë jugosllave. Me shkatërrimin e
RSFJ-së, një sasi e madhe e këtyre mjeteve i mbeti ushtrisë dhe gjandarmërisë serbijane,
e cila jo vetë se i mirëmbajti, por edhe i modernizoj në fabrikën Zastava dhe servilin në
Çaçak.
Këto mjete janë të ndërtuara nga masa e blinduar, me trashësi prej 4 deri në 8 mm,
që mbrojnë nga municioni i thjeshtë i këmbësorisë i kalibrave deri në 9mm. Ndërsa nuk
garantojnë siguri për ekuipazhin, as nga predhat blindëshpuese djegëse të këmbësorisë.
Të gjitha tipat e granatahedhësve të lehtë janë treguar efikas, për t’i shndërruar
autoblindat e kësaj familje në mbeturina hekurash.
KARAKTERISTIKAT TEKNIKO -TAKTIKE
Kalibri i mitralozave: 7,62 /12,7mm
Kompleti luftarak i mitralozëve: Nga 2000 fishek
Ekuipazhi: 2+8

47
 TRANSPORTERI I BLINDUAR BTR-80

Ky transportier i blinduar rus me 16 rrotë gome, të cilat fryhen dhe fryhen në

mënyrë automatike, sipas konfiguracionit të terrenit nëpër të cilin lëvizin, është prodhuar
në vitin 1982 në fabrikën GAZ, duke u bazuar në taransporterin e vjetër BTR-70.
Në gjysmën e dytë të viteve të 80-ta, pak kohë pasur futë në armatimin standard të
ushtrisë ruse, një kontingjent i këtyre trensporterve u ble edhe nga ish ushtria jugosllave,
ndërsa gjatë luftimeve në Bosnje dhe në Kosovë, një numë i madh i këtyre transporteve iu
dha ushtrisë serbijane si ndihmë vëllazërore nga Ariu i Sibirit.
Në pjesën e parë të këtij transportieri vendoset ekuipazhi dhe sistemi i
armatimeve, në pjesën e mesme vendoset njësia për desant, ndërsa në pjesën e prapme
është i vendosur motori që e vë në lëvizje.

48
 Armatimi bazë i këtij transportieri është mitralozi 14,5mm, mitralozi 7,62 mm, të
vendosur në kupolën e tij.
Në kuadër të shfrytëzimit sa më racional të këtij transportieri, ushtari serbijan në
kupolën e tij, në të dy anët e mitralozave po i vendos BGA-30 mm.
Armët kundërtank, si p.sh. granatahedhësit e dorës janë armë efikase për luftimin
e këtij transportieri të blinduar.
KARAKTERISTIKAT TEKNIKO -TAKTIKE
Kalibri i mitralozit kryesor: 14,5 mm
Kalibri i mitralozit të lehtë: 7,62 mm
Kompleti luftëra i mitralozit kryesor: 500 fishek
Kompleti luftarak i mitralozit të lehtë: 2000 fishek
Tërhjek: 8x8 rrotë
Ekuipazhi: 2+8

49
 AUTOBLINDA LUFTARAKE E KËMBËSORISË
M80A

Kjo autoblindë vemesore e ushtrisë serbijane është prodhuar në vitet e tetëdhjeta,

nga industria ushtuake e ish RSFJ-së, sipas principeve të autoblindës ruse BMP-1.
Kupola me armatimet dhe vendin e shkrehësit të armëve gjendet në mesin e
autoblindës, ndërsa pjesa e prapme është e dedikuar për vendosjen e njësisë ushtarake
prej 7 ushtarësh.
Armatimi i kësaj vemëzorje të blinduar, përbëhet nga topi automatik 20 mm,
Mitralozit PTK M86 7,62 mm, dy BGA-30 mm dhe një sistemi “Bumbar”.

KARAKTERISTIKAT TEKNIKO -TAKTIKE (M-80A)

Kalibri i topit: 20 mm
Kalibri i mitralozit: 7,62 mm
Kalibri i raketës antitank “Bumbar”: 136 mm

50
Kalibri i dy AGS-17 (BGA): 30mm
Kompleti luftarak i mitralozit: 2000 fishek
Kompleti luftarak i “Bumbar” 8
Kompleti luftarak i 2 AGS-17 2x nga 2 karikator
Ekuipazhi: 3+7

51