građevinsko – arhitektonski fakultet u nišu nauka + praksa 12.

1 / 2009

VIRTUELNE TRODIMENZIONALNE REPREZENTACIJE ARHITEKTONSKIH

OBJEKATA KREIRANE NA OSNOVU PERSPEKTIVNIH SLIKA

Vesna Stojaković1

Rezime. Vizuelna reprezentacija prostornih struktura je sa razvojem računarskih tehnologija, postala znatno fleksibilnija, i u
domenu prikupljanja prostornih podataka, a naročito pri izboru medijuma za prikaz finalnih rezultata. Najveći napredak
ostvaren je u oblasti kreiranja digitalnih trodimenzionalnih modela.
Cilj ovog istraživanja je da se odredi i primeni adekvatan način za kreiranje trodimenzionalnih modela izabrane grupe
arhitektonskih objekata. Istraživanje je upotpunjeno tako što uveden i faktor koji razgraničava metode modelovanja postojećih
i nepostojećih segmenata devastiranih arhitektonskih objekata. Osnovne odlikame ulaznih podataka zavise od toga da li deo
objekta postoji ili ne. Usaglašavanjem podataka dobijenih pomoću ovih metoda, kreirani su finalni modeli koji u potpunosti
odgovaraju realnoj prostornoj strukturi.

Ključne reči: arhitektura, perspektivna slika, trodimenzionalni model, restitucija, fotogrametrija

Summary. By the development of computer technologies the visual representations of spatial data has become much more
flexible in the domain of data acquisition, and especially in choosing final results presentation medium. The greatest progress
has been made in the area of digital three dimensional modeling. The goal of this research is to find an adequate method for
three dimensional modeling and apply it to a chosen group of architectural objects. Introducing different modeling methods for
existing and nonexisting parts of devastated architectural objects broadened the research. Main difference between these
modeling methods is the usage of different input data depending on object segments existence. Final models, which are
equivalent to real spatial structure, are created by adjusting previously created models.

Key words: architecture, perspective projection, three dimensional model, restitution, photogrammetry.

Stereoskopske slike su one kod kojih se

1 UVOD trodimenzionalna struktura sagledava korišćenjem
stereoskopskog vida (dva oka) (Wattenberg, 1995).
Reprezentacije prostornih objekata sadrže različite
Položaj svake tačke je određen zapravo dvema
stepene detaljnosti i kompleksnosti sadržanih atributa.
perspektivnim projekcijama, od kojih svaka odgovara
Adekvatan tip reprezentacije treba optimalno da
pogledu iz jednog oka posmatrača. U tipove
ispunjava uslove projektnog zadatka (Fassi 2007, El-
stereoskopskih prikaza spadaju anaglifske slike,
Hakim i Beraldin, 2002).
hologrami, stereogrami i drugo.
U savremenoj praksi, u skladu sa ubrzanim
Dinamičke slike su slike koje takođe pružaju
razvojem računarske tehnologije, dominira tendencija
informaciju o prostoru pomoću različitih slika iste
masovnog korišćenja tipova reprezentacije koji
strukture, ali slike nisu vezane za oči posmatrača. U
omogućuju potpunost i nedvosmislenost prostornih
ovu kategoriju spadaju film, animacije i
podataka (Debevec, 1996).
fotogrametrijski metodi.
Trodimenzionalne slike su dvodimenzionalni
Stereoskopske dinamičke slike koriste više slika
medijumi koji pružaju tačnu informaciju o prostornoj
koje se sagledavaju korišćenjem oba oka. Tipovi
strukturi. Stoga, tipovi trodimenzionalnih slika mogu
ovakvih projekcija su virtuelna realnost, holoproje-
biti svrstani u tri osnovne kategorije: stereoskopske
kcije i anaglifski film.
slike i dinamičke slike i stereoskopske dinamičke
slike.

208
građevinsko – arhitektonski fakultet u nišu
U suprotnosti sa trodimenzionalnom slikom,
dvodimenzionalna slika ne sadrži tačne podatke o
prostornoj strukturi na slici. Iz jedne projekcije
nemoguće je utvrditi tačan položaj tačke u prostoru,
bez uvođenja određenih pretpostavki.
Ukoliko ni prostorna struktura, ni njen
trodimenzionalni zapis ne postoje, najpreciznije
informacije mogu se pronaći na fotografijama objekta.
Dakle, dvodimenzionalna slika je u određenim
uslovima vredan resurs za unos podataka u
trodimenzionalnu sliku koju želimo da kreiramo.
U ovom istraživanju je prikazano kako su neki od
opisanih modela korišćeni u domenu reprezentacija
arhitektonskih objekata, radi formiranja optimalnog
ukupnog rezultata.
1 Ukoliko postoji samo jedna slika prostorneT
IPOVI ODREĐIVANJA PROSTORNIH
PODATAKA NA OSNOVU
PERSPEKTIVNIH SLIKA
U prethodnom poglavlju tipovi reprezentacije
arhitektonskih objekata su bazično razvrstani na
dvodimenzionalne i trodimenzionalne slike.
U daljem istraživanju akcenat je stavljen na
precizno određivanje prostornih koordinata u cilju
kreiranja trodimenzionalnog modela. Model treba da
prikazuje arhitektonski objekat čiji segmenti su
izmenjeni ili nestali u toku vremena. Dakle, prostorna
struktura se sastoji iz postojećih i nepostojećih
fragmenata. Radi ispitivanja ovakvih prostornih
struktura u domenu arhitekture, dalje su, kao tipični
reprezenti, obrađivani devastirani sakralni objekti.
Podatke o postojećim fragmentima, najbolje je
uneti direktnim korišćenjem neke vrste tro-
dimenzionalne slike.
Stereoskopske dinamičke slike su bazirane na već
postojećim trodimenzionalnim analitičkim modelima,
zbog čega one mogu da budu korišćene kao za
oblikovanje izlaznih, a ne za uvođenje ulaznih
podataka. Jedan od nedostataka stereoskopskih slika
je što se prostor koji realno lako i prirodno instiktivno
doživljavamo, nije lako merljiv.
Ovakvom selekcijom, zaključeno je da je za
prikupljanje podataka o prostornim strukturama
optimalno koristiti dinamičke slike. Film, kao ulazni
medijum, nije korišćen u takvom obliku, zbog
ograničenja softvera koji obrađuju taj tip podataka
(Vishvjit, 1993). Fotogrametrija, sa druge strane, je
nauka + praksa 12.1 / 2009
veoma pogodna za prikupljanje podataka o postojećim
prostornim strukturama.
Kada je potrebno obuhvatiti i podatke o
nepostojećim prostornim strukturama, najkvalitetniji
podaci biće dobijeni iz fotografija. Da bi se odredila
koordinata svake tačke sa fotografije, korišćena je
restitucija perspektivne slike.
Podaci o postojećim i nepostojećim fragmentima
biće povezani u celinu u ovviru jedinstvenog modela.
2
DREĐIVANJE PROSTORNIH
PODATAKA NA OSNOVU JEDNE
PERSPEKTIVNE SLIKE
strukture koju je potrebno modelovati, nemoguće je
tačno definisati koordinate karakterističnih tačaka na
slici. Međutim, uz odgovarajuće pretpostavke i
njihovu proveru, sa vrlo visokom sigurnošću se može
restituisati prostorni model.
Slika 1 – Restitucija perspektivne slike, obaranje
karakterističnih ravni. Primer kapele u Kljajićevu
Domen objekata analiziran u ovom istraživanju
obuhvata sakralnu arhitekturu u podunavskom
području Vojvodine građenu u periodu 18, 19. i prve
polovine 20. veka.
Svi objekti imaju kubično jezgro, najčešće sa
tornjem i nekim od elemenata prostornog
usložnjavanja, kao što su apsida, sakristija, transept i
drugi. Iz toga proizilazi da se linije koje definišu
spoljašnju geometriju objekta mogu svrstati u tri
grupe – podužni pravac, poprečni pravac i pravac
vertikala. Kako su ta tri pravca međusobno upravna,
projekcija očne tačke na ravan fotografije mora biti u
ortocentru trougla kojeg formiraju nedogledi ovih
209
građevinsko – arhitektonski fakultet u nišu nauka + praksa 12.1 / 2009

pravaca. Za proveru je uvek korišćena i činjenica da
se projekcija očne tačke na ravan fotografije mora
nalaziti u centru neisečene fotografije. Ove činjenice
su korišćene da bi se postavili osnovni elementi
perspektivne slike koji će položaj tačaka učiniti
jedinstvenim.
Kada su određeni elementi slike, izvršeno je
obaranje fasadnih i/ili drugih karakterističnih ravni u
likoravan oko pogodnih frontala. Time su određene
neophodne ortogonalne projekcije objekta koje će
služiti kao podloga u kreiranju finalnog modela (slika
1).
Nakon definisanja lokalnog koordinatnog sistema i
položaja fotografija u njemu, moguće je odrediti
koordinate svake tačke na osnovu jedne njene
projekcije. Naravno, ako je ista tačka obeležena na
više fotografija, preciznost njenog položaja će biti
sigurnija.
Nakon obeležavanja dovoljno tačaka na slikama,
dobijen je oblak tačaka, koji služi kao baza za
modelovanje (slika 3) (Boehler i Marbs, 2004).
Prilagođenim alatima za kreiranje i modifikovanje
bazičnih geometrijskih tela, načinjeni su
trodimenzionalni modeli trenutno postojećih ostataka

3 O
DREĐIVANJE PROSTORNIH
PODATAKA NA OSNOVU VIŠE
PERSPEKTIVNIH SLIKA

Kada je struktura koja treba da bude snimljena

pristupačna, onda je poželjno napraviti više različitih
fotografije istog objekta. Na taj način je premošćen
problem neodređenost jedne projekcije. Iz najmanje
dve perspektivne slike, moguće je potpuno precizno
odrediti položaj svake tačke u lokalnom koordinatnom
sistemu (Kraus, 1987).

opisane grupe sakralnih objekata.

Slika 3 – Fotogrametrijijsko modelovanje na osnovu oblaka

tačaka. Primer kapele u Kljajićevu.

Slika 2 – Fotogrametrija. Primer kapele u Kljajićevu.

4
Pri snimanju arhitektonskih objekata, pravljenje VEZIVANJE RAZLIČITIH TIPOVA
preliminarnog plana snimanja bi bilo otežavajuće, a
nekad i nemoguće. Stoga su fotografije snimljene
PROSTORNIH PODATAKA U CELINU
slobodno, a tačan položaj foto aparata u trenutku
snimanja su određene naknadno (slika 2). Korišćenjem softvera za modelovanje i animaciju,
Korišćenjem softvera za terestrijalnu fotogrametriju, povezani su prostorni podaci dobijeni restitucijom
određene su koordinate sočiva foto aparata i njegova perspektivne slike i fotogrametrijskim modelovanjem
rotacija u odnosu na koordinatne ravni. (slika 4).

210
građevinsko – arhitektonski fakultet u nišu
Na fotogrametrijskim modelima, je primenjena
automatska teksturizacija, odnosno ’lepljenje’ i
rastezanje delova fotografije koji će predstavljati
materijal površine modela. Materijalizacija ostatka
modela, koji je nadograđen na osnovu restitucije, je
pretpostavljena na osnovu fotografije.
Fleksibilnost digitalnog trodimenzionalnog mode-
la je veoma visoka. On dalje može da bude direktno
transformisan u bilo koji vid prikaza, bilo da se radi o
dvodimenzionalnom ili trodimenzionalnom mediju-
mu.
Slika 4 – Virtuelna rekonstrukcija objekta. Primer
kapele u Kljajićevu.
5 postupci, Beograd
ZAVRŠNE NAPOMENE
U svakoj naučno istraživačkoj oblasti koja se bavi
prostornim strukturama, postoji za njihovim
adekvatnim vizuelni beleženjem. U arhitekturi je
prisutna stalna promenljivost i obnavljanje sa jedne, i
potreba za kontinuitetom sa druge strane. Stoga,
objekti koji imaju određenu vrednost, a ne mogu biti
sačuvani, treba da budu što detaljnije zabeleženi.
nauka + praksa 12.1 / 2009
Najfleksibilnija forma vizuelnog zapisa je tro-
dimenzionalni digitalni model. U ovom istraživanju
pokazano je kako je moguće na osnovu jednostavnih i
lako dostupnih ulaznih podataka kao što su
perspektivne slike, odnosno fotografije, formirati
kompleksnu strukturu kao što je trodimenzionalni
model.
Korišćena su dva tipa upotrebe perspektivnih slika
– restitucija, ukoliko postoji samo jedna slika
prostorne strukture i fotogrametrija, ukoliko postoji
više slika prostorne strukture.
Digitalni model dalje može da bude promenjen na
različite načine i za reprezentovanje prostornih
podataka, kao i za složenije raznovrsne analize
(Gonzo et al., 2007).
LITERATURA
Boehler W., Marbs A. (2004) 3D Scanning and
Photogrammetry for Heritage Recording: a Comparison,
Proceedings 12th International Conference on
Geoinformatics, University of Gävle, Sweden, str. 291-298.
Debevec P. (1996) Modeling and Rendering
Architecture from Photographs, University of California,
Berkeley, Ph.D. Thesis
El-Hakim S., Beraldin J.-A. (2002) Detailed 3D
Reconstruction of Monuments Using Multiple Techniques,
Proc. Intern. Workshop on Scanning for Cultural Heritage
Recording, Corfu, Greece, str. 58-64.
Fassi F. (2007) 3D Modeling of Complex Architecture
Integrating Different Techniques – A Critical Overview,
International Archives of Photogrammetry, Remote Sensing
and Spatial Information Sciences, Volume XXXVI, Zurih,
str. 1-11.
Gonzo L., Voltolini F., Girardi S., Rizzi A., Remondino
F., El-Hakim S.F. (2007) Multiple Techniques Approach to
the 3D Virtual Reconstruction of Cultural Heritage,
Eurographics Italian Chapter Conference, 2007, Trento,
Italy, str. 1-5.
Kraus K. (1987) Fotogrametrija– osnove i standardni
Vishvjit S. N. (1993) A Guided Tour of Computer
Vision, Addison-Wesely Publishing Company
Wattenberg F. (1995) Looking at a Three Dimensional
World with Two Dimensional Eyes, Montana State
University
211