fIJ. G 0·~~ /L$?

fOfM(W &Wd:~ 1\

~. 5 ~ l/ SlV7<Qkfo ~~ v
, Ażeby osmielić moją lampę lękliwą,
Bezmiar nocy zapala wszystkie swoje gwiazdy.
Rabindranath Tagore/"

Do życia powolnego przywodzi nas przeżywana .

obecność bliskich nam przedmiotów. Wśród nich
~t'ł I ogarnia nas marzenie, które ma przeszłość, a jednak,
I

i ilekroć się zjawi, odnajduje swoją świeżość. Przed-

mioty przechowywane w "składziku", w ciasnym
muzeum rzeczy, które lubiliśmy niegdyś, są talizma-
nami marzenia. Wspominamy je - j już dzięki sa-
mym ich nazwom oddalamy się, marząc o sprawach
pradawnych. Ogromną więc klęskę ponosi marze-
, I
nie, kiedy nazwy, stare nazwy zmieniają przedmiot,
przywiązują się do rzeczy zgoła innej, aniżeli ta sta-
ra dobra rzecz ze starego "składziku". Wargi tych, co
żyli w zeszłym stuleciu, nie są wargami dzisiejszymi,
'wymawiającymi słowo "lampa". Mnie, marzyciela
słów, słowo "żarówka" śmieszy po prostu. Nigdy nie
stanie się aż tak bliska, żeby otrzymać zaimek dzier-
zawczv'". Komu dziś przejdzie przez gardło: "moja
żarówka elektryczna", jak ongi mawiano: "moja lam-
pa"? Długo można by dumać nad tym zmierzchem
zaimków dzierżawczych, owych zaimków, które wy-
rażały tak mocno naszą zażyłość z przedmiotami!

111

. I
. ~ .
 Żarówka nie da nam nigdy owych marzeń, jakie
dawała lampa żyjąca, która oliwę przerabiała na świa-
tło. Wkroczyliśmy w erę światła administrowanego.
Naszą jedyną rolą jest przekręcać kontakt. Jesteśmy
już tylko podmiotem mechanicznym mechaniczne-
go gestu. Został nam odjęty akt, dzięki któremu nie
bez uzasadnionej dumy stanowiliśmy podmiot cza-
sownika "zapalać".
Jeden z rozdziałów swojej pięknej książki Vers une
cosmologie Eugene Minkowski zatytułował Zapa-
lam lampe'", Lecz tu lampa jest żarówką. Wystarczy
dotknąć palcami kontaktu, żeby przestrzeń ciemną
zastąpiła natychmiast przestrzeń widna. Podobny
gest mechaniczny powoduje transformację odwrot-
ną. Lekki trzask mówi tym samym głosem swoje
tak i swoje ni e. Fenomenolog zyskuje dzięki temu
sposób, aby umieszczać nas na przemian w dwóch
światach, to znaczy w dwóch świadomościach. Z po-
mocą kontaktu elektrycznego można grać bez koń-
ca W tak i nie. Lecz aprobując mechanizm, feno-
menolog utracił gęstość fenomenologiczną swojego
aktu. Między światem ciemności a światem światła
istnieje tylko moment odrealniony, moment berg-
sonowski, moment zintelektualizowany. Moment
był bardziej dramatyczny, kiedy lampa była bardziej
ludzka. Zapalając starą lampę, mogliśmy zawsze oba-
wiać się jakiegoś niezręcznego ruchu, jakiegoś nie-
112
ll powodzenia. Knot zapalany dziś wieczorem to nie
knot wcz rajszy. Gdy nie dbaliśmy o niego, obrastał
sadzą. Gdy szkła nie nasadziliśmy prosto, lampa
zaczynała kopcić. Odnosimy zawsze korzyść, ata-o
czając bliskie nam przedmioty uważną przyjaźnią,
na którą zasługują.
II
W przyjaźni, jaką poeci żywią dla świata rzeczy,
swoich rzeczy, zdołamy wykryć owe związki chwil
nadających walor ludzki aktom efemerycznym.
W Un Oubli moins profond, książce poświęconej
wspomnieniom z dzieciństwa, Henri Bosco przy-
wraca lampie dawną jej godność. Pisze o lampie,
wiernej towarzyszce naszej samotnej istności: "Do-
strzeżemy szybko, nie bez wzruszenia, ż e o n a j e s t
kimś. Za dnia sądziliśmy, że jest tylko czymś, uży-
tecznością. Ale kiedy dzień przygasa i kiedy błądzi-
cie po pustym domu, zatopionym w półmroku, co
pozwala wam już tylko krążyć po omacku, pod ścia-
I !, nami, wtedy lampa, której poszukujecie i znaleźć nie
możecie, a potem natraficie na nią w zapomnianym
miejscu, owa lampa, dotknięta już i uchwycona,
krzepi was, nim ją zapalicie, ofiarowując wam koją-
cą obecność. Uspakaja was, myśli o was [... ]"79.
Stronica ta nie znajdzie większego zrozumienia
113
, Li
 u fenomenologów, którzy definiują byt przedmio-
tów poprzez ich ;,utensylność" {Stworzyli ten bar-
baryzm, aby odciąć się raz n~ zawsze od urzeczeń,
jakimi darzą nas przedmioty.' U tensylność jest dla
nich wiedzą tak wyraźną, iż nie potrzebuje marzeń
płynących ze wspomnień. Ale wspomnienia pogłę-
/
/ : ,. v.~.....• ':'.
biają nasz przyjazny związek z przedmiotami dobry-
mi, przedmiotami wiernymi. Co wieczór, o ozna-
czonej godzinie, lampa spełnia dla nas "dobry uczy-
nek". Te inwersje uczuciowe między dobrym przed-
miotem a dobrym marzycielem może łatwo skryty-
kować psycholog skrystalizowany umysłowo w wie-
ku dojrzałym. Uzna je po prostu za residuum z cza-
sów dzieciństwa. Ale pod piórem poety zaczyna
znowu wibrować sens poetycki. Pisarz wie, że bę-
dą go czytać ludzie uwrażliwieni na pierwotną rze-
I czywistość poetycką. Bosco pisze dalej, na tej samej
l stronicy:
f
,,[ ...] Zapalając lampę przypatrzcie jej się dobrze,
l apotem powiedzcie mi, czy tO nie ona zapala się sa-
ma sekretnie przed naszym roztargnionym okiem?
Może zdziwię was, zapewniając, że bardziej ona ofia-
rowuje nam swój płomień, aniżeli przyjmuje ogień,
który jej dajemy. Ogień przychodzi z zewnątrz. I ów
ogień to jedynie sposobność, dogodny pretekst,
z którego korzysta lampa, aby wyłonić światło. Lam-
pa jest. Odczuwam ją jako stworzenie".
114
Słowo "stworzenie" decyduje o wszystkim. Marzy-
ciel wie, że to stworzenie stwarza światło. Jest stwo-
rzeniem stwarzającym. Wystarczy przypisać mu ja-
kąś zaletę, wspomnieć, że jest dobrą lampą, a już
ożywa. Zyje we wspomnieniach spokoju, który pa-
nował ongi. Marzyciel wspomina dobrą lampę, któ-
• . .
ra zapalała się tak łatwo. Czasownik zwrotny "zapa-
lać się" wzmacnia walor podmiotu stworzenia, któ-
re daje światło; Słowa z ich delikatną giętkością
wspomagają na-s w dobrym marzeniu. Nadajcie
przedmiotom właściwości, nadajcie z głębi serca od-
powiednią wirtualność bytom działającym, a świat
rozbłyśnie. Dobra lampa, dobry knot, dobra oliwa-
i pojawia się światło, którym raduje się serce ludz-
kie. Kto lubi piękny płomień, lubi dobrą oliwę.
Obiera kierunek wszelkich marzeń kosmogonicz-
nych, w których każdy przedmiot świata stanowi za-
ródź świata. Dla Novalisa oliwa jest czystą materią
światła, piękna żółta oliwa to światło skondensowa-
·ne, światłoskondensowane, które pragnie sięroz-
przestrzenić. Lekkim płomykiem człowiek wyzwa-
la siły światła uwięzione w materii.
Zapewne nasze marzenia nie sięgają aż tak daleko.
Ale marzono tak niegdyś. Marzono o lampie, która
daje życie świetliste ciemnej materii. Czy marzycie-
la słów nie poruszy fakt, iż etymologicznie nafta [fe
petrole] jest oliwą spetryfikowaną? Lampa wydoby-
115
 ~

I
.,0
!
wa swoj światło Z głębin ziemi. Im starsza jest prze-
rabiana przez lampę substancja, tym niezawodniej
lampa, jako przedmiot marzeń, osiąga swój status
. .
tworzenia stwarzającego.
Lecz owe marzenia o kosmogoniach światła nie są
nam już współczesne. Opisujemy je tu tylko dlate-
go, żeby zasygnalizować oniryzm nieznany, oniryzm
utracony, oniryzm, który najwyżej stał się tematem
historii, wiedzą o dawnej wiedzy.
Chcemy więc poprowadzić nasze marzenia droga-
mi inspiracji wielkiego marzyciela. Podążając za
Henrim Bosco, możemy odkryć głębię snów dzie-
ciństwa zachowanego w marzeniach. Bosco wpro-
wadza nas w labirynt, gdzie krzyżują się wspomnie-
nia i sny. Dzieciństwo uwięzione w snach jest nie do
zgłębienia. Relacja zawsze je trochę deformuje. Ale
czasem deformujemy je również, marząc ponad nor-
mę - względnie poniżej normy. Kiedy Bosco próbu-
je przekazać sentymenty wiążące go z lampą, jest
uczulony przez falowania wspomnień i snów. Dwo-
jaka ontologia jest nam zatem konieczna, abyśmy się
dowiedzieli, czym jest równocześnie byt lampy i byt
marzyciela dochowującego wierności światłom pier-
wotnym. Sięgamy tutaj do korzeni odczuć poetyc-
kich dotyczących przedmiotu brzemiennego wspo-
. . .
mmeruarru.
Bosco pisze: "Uczucie, jakie przynosi mi owo

117
dzieciństwo, które parafrazuję nie naj zręczniej, to,
jak sądzę, wieloraka samotność'r'".
III
Nie zdziwimy się, że skoro lampa tak długo towa-
rzyszyła dziecku - wystąpi potem w całym dziele
Henriego Bosco jako prawdziwa osobistość pełnią-
ca skuteczną rolę w relacji życia. W licznych powie-
ściach Bosco lampy rodzinne, lampy intymne, sym-
bolizują ludzkie cechy domostwa, trwałość rodziny.
Stara służąca bywa często strażniczką lampy przod-
ków. Stara służąca, troszcząc się o swojego młode-
go pana, czci przedmioty zespolone z życiem domo-
wym; dawna piastunka przedłuża dlań spokój lat
dziecinnych. Na każdą uroczystą okazję życia do-
mowego umie znaleźć odpowiednią lampę. Tak więc
stara Sidonie, świadoma godności hierarchicznej
oświetleń, W dzień wielkiego oczekiwania zapala
wszystkie świece srebrnego kandelabru.
W ciężkich chwilach wiejska lampa uwydatnia
swoją prostotą przyrodzony dramat życia i śmier-
ci. Wśród żałobnego czuwania, kiedy zapewne zmarł
dobry sługa, bohater liryczny, a zarazem główna po-
stać powieści Bosco zatytułowanej Malicroix, znaj-
duje wsparcie moralne w lampie: "Bo potrzebując
wsparcia, nie wiem, dlaczego szukałem go w ogniu
118
tej lampki. Świ.eciła mi licho, będąc tylko tuzinkową
lampeczką, a że nie doczyszczono jej, skwierczała
i groziła zgaśnięciem. A jednak była tu, żyła. Nawet
w momentach, kiedy przygasał jej mizerny płomień,
zachowywała jasność nabożnie spokojną. Była to
istota łagodna i przyjazna, która przekazywała mi
pogrążonemu w strapieniu, skromne fale swojego
życia lampy. Bo rezerwuar kulisty zasilała z ledwo-
ścią odrobina oliwy. Oliwy gęstej, którą wsysał knot,
a płomień przemieniał w światło. Ale dokąd zdąża-
ło to światło? [...] "81.
Tak, dokąd zdąża blask spojrzenia, kiedy śmierć
kładzie zimne palce na oczach konającego?
IV
N awet w godzinach życia nie-dramatycznych czas
. lampy jest czasem poważnym, nad którego powol-
nym przemijaniem medytować nie warto. Poeta, ma-
rzyciel płomienia, zdołał zamknąć ów czas powolny
w zdaniu wyrażającym istotę lampy: ,,2 tą lampą
uważną harmonizuje wieczór?".
Na początku i na końcu frazę tę Fargue opatrzył
trzema kropkami. Tym samym poeta nakazuje nam
wymawiać szeptem preludium akordu nikłych świa-
teł i pierwszych wieczornych cieni.
Powolne wibracje nasilają się w światłocieniu ma-
119
-
,
! '
1,
II
,I, rzeń, wibracje kojące: "Lampa wyciąga ręce, które
,
i przynoszą spokój't'", "Lampa rozpościera skrzydła
w pokoju'?", Wydaje się, że lampa, nie spiesząc się,
oświetla stopniowo cały pokój. Skrzydła i ręce świa-
tła zaczną powolnym ruchem muskać ściany.
I Leon-Paul Fargue słyszy, jak lampa szepcze pod
muszlą abażuru. Przypływ i odpływ światła, oba nad
wyraz lekkie, podnoszą i uspokajają rozlaną jasność:
"Lampa nuci melodyjnie i lekko, taką piosenkę sły-
szymy w muszlach'l'".
Ocravio Paz także słyszy szept lampy:
"Światło lampy oliwnej, światło, które rozprawia,
moralizuje, dyskutuje samo z sobą. Powiada mi, że
nikt nie przyjdzie [...] "86;
Wydaje się, że milczenie się wzmaga, kiedy lam-
pa mówi cicho: "Cisza jak makiem zasiał, więc lam-
pa brzęczała" :- powiada poeta belgijski, Roger Bru-
cher87.
Czas, który trwa płynąc, i czas, który trwa płonąc,
zharmonizowały tu swoje obrazy. Lampa Fargue'a sta-
nowi wielki obraz czasu spokojnego i leniwego. Czas
zapalony w lampie temperuje gwałtowność płomie-
nia. Żeby mówić o ogniu lampy, należy oddychać
spokojnie.
Ileż lamp Georges'a Rodenbacha zdołałoby nam na-
kazać tę samą spokojność! Wystarczy jeden wers z Le
Mirair du ciel natal, byśmy wyciągnęli tę wielką naukę:
120
"Lampa przyjazna o powłóczystych / spojrzeniach
pok jn g gnia"88.
Z nad (ciem wieczoru zapalamy lampę, a wtedy
po ta lamp przeżywa coś więcej niż moment mecha-
niczny: "Pokój jest zdziwiony / Tym szczęściem
trwałym+".
Poprzez lampę pokój marzyciela nasiąka szczę- ,
ściern światła.
Zgromadzilibyśmy łatwo wielką ilość obrazów wy-
rażających w błyskawicznym skrócie walor ludzki
lamp. Obrazy te, jeśli są dobre, mają przywilej pro-
stoty. Wydaje się, iż ewokacja lampy znajdzie rezo-
nans w duszy czytelnika, który lubi wspominać. Au-
reola poetycka otacza płomień lampy w światłocie-
niu dumań, które przywracają przeszłość do życia.
Miast jednak rozwadniać nasz dowód waloru psy-
chologicznego lampy pomnażaniem przykładów,
zrelacjonujemy jednąz najpiękniejszych próz Heń-
riego Bosco, gdzie lampa stanowi pierwiastkową ta-
jemnicę tajemniczej powieści psychologicznej. Po-
wieść ta nosi tytuł Hyacinthe. Dziewczynka, którą
poznaliśmy w dwóch wcześniejszych powieściach
Bosco - Le jardin d'Hyacinthe i LJAne culotte - wy-
stępuje tu jako młoda kobieta. Przenoszeni kolej-
no z jednej powieści do drugiej, bohaterowie Bosco
.. .. .
są tym samym towarzyszami omrycznymI Jego zy-
cia twórcy. Aby wypowiedzieć naszą myśl do koń-
121
ca, dodajmy: lampa jest, również i ona, w dziele Bo-
sco towarzyszem onirycznym.
Znakomite osiągnięcia miałby psycholog, który,
mimo gmatwaniny snów i koszmarów, zdołałby wy-
łuskać ową istotę "intymną", owego sobowtóra, "po-
dobnego do nas jak brat", Poznalibyśmy wtedy jed-
ność istoty naszych snów. Stalibyśmy się rzeczywi-
ście marzycielami samych siebie. Zrozumielibyśmy
onirycznie drugich, poznawszy jedność bytu ich by-
cia marzycielami.
Ale przyjrzyjmy się bliżej lampie Henriego Bosco
w powieści Hyacinthe.
v
Już od pierwszej stronicy lampa jest Bytem. Za-
ledwie - wiersz siódmy - narrator zamieszkał na wy-
ludnionym płaskowyżu, w pustym domu, w zapusz-
czonym ogrodzie, który okala mur, interweniuje
lampa, lampa drugiego, lampa odległa, lampa nie-
oczekiwana. Czytając książkę po raz pierwszy, nie
odgadujemy jeszcze pod maksymalną prostotą słów
utajonego dramatu wielu samotności, o którego za-
rodzi zwięźle informuje nas autor:
"To w tej ścianie, przebitej wąskim oknem, w wie-
czór mojego przybycia zapaliła się lampa. Zirytowa-
ło mnie to.
122
Czekałem na drodze. Miałem nadzieje, że ktoś
opuści żaluzje. Ale nikt nie zrobił tego. Lampa pali-
ła się jeszcze, kiedy postanowiłem wrócić. Od tego
czasu widywałem co wieczór, jak zapalała się, kie-
dy tylko zapadał zmierzch.
Czasami, bardzo późną nocą, wychodziłem na
drogę. Ciekaw, czy pali się jeszcze.
Była tam. Gaszono ją dopiero o brzasku".
Nie będę cytował dalej, ponieważ dla mnie, marzy-
ciela lampy, problem został już postawiony: problem
lampy drugiego. Fenomenolodzy poznania bliź-
niego nie traktowali o tym problemie. Nie wiedzą,
iż odległa lampa jest znakiem kogoś.
Dla marzyciela lampy istnieją dwa rodzaje lampy
drugiego. Lampa drugiego poranna, lampa drugiego
wieczorna: lampa tego, kto pierwszy wstaje, i lampa
tego, kto kładzie się ostatni. Bosco zintensyfikował
problem, przedstawiając lampę, która pali się całą
noc. Jaka jest talampa drugiego, jaki jest ten drugi,
właściciel osobliwej lampy? Cała powieść odpowia-
da na te pytania.
I to właśnie w pierwszych wrażeniach winniśmy
się zadomowić, aby rozeznać się w fenomenologii
samotności. Pierwszą stronicę książki przesyca nad-
wrażliwość. Narrator, który na wyludnionym pła-
skowyżu szukał samotności, doznaje szoku, ponie-
waż jakaś lampa pali się o pięćset metrów od jego sie-
123
dziby. Lampa drugiego zakłóca wypoczynek przy
własnej lampie. Pojawia się zatem rywalizacja dwóch
samotności. Narrator chciałby być sam w swoim by-
ciu samotnym, sam jeden chciałby mieć lampę ozna-
czającą samotność. Gdyby samotna lampa z naprze-
ciwka oświetlała prace domowe, gdyby była tylko
narzędziem, marzyciel lampy medytującej, jakim jest
Bosco, nie odczułby tego bynajmniej jako wyzwania
ani jako cierpienia. Ale dwie lampy filozofa w jednej
wsi to za wiele, to o jedną za wiele.
Cogito marzyciela wytwarza swój własny kosmos,
kosmos szczególny, kosmos absolutnie osobisty. J e-
śli ktoś mu zakłóci marzenia, kosmos ów także do-
znaje zakłóceń - o ile marzyciel zdobędzie pewność,
iż marzenie drugiego przeciwstawia swój świat je-
go własnemu światu.
Toteż psychologia wrogości wewnętrznych roz-
wija się już na wstępie powieści. Owa odległa lampa
nie jest zapewne "ograniczona" do samej siebie. To
lampa, która czeka. Czuwa tak nieprzerwanie, że
aż nadzoruje. Płaskowyż, gdzie samotnik szukał sa-
motności, jest więc przestrzenią nadzorowaną.
Lampa czeka i nadzoruje. Nadzoruje, a zatem jest
nieżyczliwa. Rusztowanie wrogości wyrasta więc
z duszy marzyciela, którego samotność pogwałco-
no. Wtedy powieść zmienia oś: skoro odległa lampa
roztacza nadzór nad płaskowyżem, marzyciel, któ-
124
remu prz zkadza ów nadzór, będzie nadzorował
nadzorują o. Marzyciel lampy ukrywa więc swo-
ją lamp ,aby szpiegować lampę drugiego.
Skorzystaliśmy z tekstu Henriego Bosco, aby przed-
stawić mało zbadany odcień psychologii lamp. Wpro-
wadziliśmy interpretację nieco przesadną, aby uzmy- .
sł,owić, że lampa drugiego może podekscytować naszą
niedyskrecję, zakłócić naszą samotność, podrażnić na-
szą dumę czuwania. Wszystkie te odcienie wyjaskra-
wione nieco budzą w nas myśl, że lampa, jak wszyst-
.kie inne wartości, może podlegać prawu ambiwalencji.
Ale chociaż powieść rozpoczyna się porażką sa-
motności, lampa drugiego staje się wkrótce, jak każ-
da dobra lampa, pomocna narratorowi-marzycielo-
wi. Marzyciel poczyna dumać o cudzej samotności,
by znaleźć pokrzepienie. Oto jak na stronicy 17 do-
konuje się ten zwrot:
"Wtedy to tamta lampa nabrała nagle nieoczekiwa-
~ej doniosłości. Nie dlatego, żeby jej blask stał się
zywszy w łonie wczesnego zmierzchu90, błyszczała
bowiem zawsze z nieodmienną słodyczą, ale światło,
które roztaczała, wydawało się przyjaźniejsze. Jak
gdyby umysł, który darzyła światłem - a może czy-
jąś pracę lub marzenie - otrzymywał teraz od niej cie-
pło serdeczniejsze, pokochał jej spokojną obecność.
W moich oczach utraciła walor sygnału, swoją obiet-
nicę oczekiwania, żeby stać się lampą kontemplacji".
125
 Ki dy pła kowyz pokryje się grubą warstwą śnie- .
) LI I i dy zima zahamuje całe życie, samotność sta-
j się izolacją. Marzyciel zazna zgryzoty. Czy uciek-
nie z "dzikiej równiny omotanej wichurą"? Marząc)
znajdzie pomoc w odległej lampie.
Na zaśnieżonej równinie "widziałem lampę: to ona
zatrzymywała mnie tutaj. Spoglądałem na nią teraz
z utajoną tkliwością. Zapalano ją dla mnie: to była
moja lampa. Wyobraziłem sobie w końcu, że podob-
ny do mnie jest ten człowiek) który czuwał po no-
cach wśród jej ciepłego światła. A niekiedy, unoszo-
ny poza granice tego podobieństwa, wyobrażałem
sobie samego siebie, skupionego w jakiejś medyta-
cji, która jednak pozostawała dla mnie nieprzenik-
niona"".
Odruchy ufności marzyciela wobec odległej lam-
py nie osiągały swojego celu. Słowo "nieprzeniknio-
ny" wskazuje na ciąg stłumionych pytań. Nie uspo-
kajało się falowanie ufności i tajemnicy. Ażeby uzy~
skać spokój, trzeba było niezależnie od misteriów
psychologicznych stać się rzeczywiście czuwającym
przy lampie. Cała medytacja napina się ku temu pra-
gnieniu: "Za lampą mieszkała ta dusza; ta dusza, któ-
rą chciałbym być".
Daliśmy tylko słabe pojęcie o bogactwie warian-
tów, jakie ożywiają w tej powieści marzenie o lam-
pie drugiego. Ale komentując nawet wiersz po wier-
126
szu trzydzieści stronic Bosco, czy zdołalibyśmy
wskazać obiektywnie zawarte tu piękności, delikat-
ne i głębokie na przemian? Wiele razy przeczytałem
Hyacinthe. Nie była to nigdy ta sama lektura.; Był-
bym bardzo złym profesorem literatury. Czytając,
marzę za wiele. I za wiele wspominam. Przy każdej
lekturze natrafiam na przypadki marzenia osobiste-
go, przypadki wspomnień. Jedno słowo, jeden gest
przerywa mi lekturę. U Bosco narrator opuszcza ża-
luzje, żeby ukryć swoje światło - a ja przypominam
sobie wieczory, kiedy wykonywałem ruch podobny
w domu, gdzie mieszkałem niegdyś. Stolarz wiejski
powycinał w deskach okiennic serca, żeby słońce po-
ranne budziło wszystkich domowników. Wieczora-
mi, aż do późnej nocy, przez owe otwory w okien-
nicach lampa, nasza lampa, rzucała ś'wietliste serca
na uśpione pola.