Teorija psikoseksuale e Frojdit

Faza Periudha e Përshkrimi

psikoseksuale zhvillimit
Orale Lindja - 1 vit Egoja e re i drejton aktivitetet e foshnjës drejtë gjirit apo shishes
Nese nevojat orale nuk përmbushen si duhet, individi mund të zhvilloj
shprehi si thithja e gishtit, kafshimi i thonjëve, kafshimi i lapsit në
fëmijëri, apo stërrngrënja dhe duhanpirja e tepërt më vonë.
Anale 1-3 vjet Fëmijët e vegjël dhe parashkollorët kënaqen duke mbajtur dhe lëshuar
urinën dhe fekalet. Trajnimi për tualet shëndërrohet në një çështje të
rëndësishme ndërmjet prindërve dhe fëmijës. Nëse prindërit insistojnë
që fëmijët para se ata të jenë të gatshëm apo kanë kërkesa shumë të
pakta në këtë drejtim, atëherë mund të shfaqen konfikte në formën e
stërrregullsisë dhe stërpastërtisë, apo të hallakamës dhe shprehive të
çrregullta.
Falike 3 – 6 vjet Impulset e Idit transferohen në gjenitalet, dhe fëmija gjen kënaqësi në
stimulimin gjenital. Shfaqet kompleksi i Edipi / Elektres. Fëmijët ndjejnë
dëshirë seksuale për prindin e gjinisë së kundërt. Për ti ikur dënimit, ata
heqin dorë nga dëshira dhe adaptojnë karakteristikat dhe vlerat e
prindit të gjinisë së njejtë. Si rezultat formohet Superegoja dhe fëmijët
ndihen fajtorë sa herë shkelin standardet e saj. Relacionet që krijohen
në këtë fazë ndërmjet Egos, Idit dhe Superegos përcaktojnë orientimin
bazik të përsonalitetit të individit.
Latente 6 – 11 vjet Instinktet seksuale pushojnë, dhe Superegoja zhvillohet tutje fëmija
mëson vlera të reja sociale nga të rriturit jashtë familjes së vet dhe nga
loja me moshatarët e gjinisë së njejtë.
Gjenitale Adoleshcenca Puberteti bënë që impulset e fazes falike të rrishfaqen. Nese zhvillimi ka
qenë i suksesshem gjatë fazave të mehershme kjo çon në martesë,
seksualitet të pjekur dhe lindje dhe pasje të fëmijëve.
Teorija Psikosociale e Eriksonit
Faza Periudha e Përshkrimi
psikosociale zhvillimit
Besimi Bazik Lindje 1 vit Nga kujdesi i afërt dhe responsiv foshnjet fitojnë ndjenjën e besimit se
VS bota është e mirë. Mosbesimi lind kur foshnjet duhet të presin shumë
mosbesimi gjatë për ngushëllim/ kujdes dhe trajtohen pa butësi.
(Orale)
Autonimija 1-3 vjet Duke persorur aftesitë e reja mentale dhe motorike, fëmijët duan të
VS zgjedhin dhe vendosin për veten e tyre. Autonomia zhvillohet kur prindërit
Marrja i lejojnë fëmijës zgjedhje të lirë të arsyeshme dhe nuk e shtyejnë apo
(Anale) marrosin fëmijën.
Iniciativa 3 – 6 vjet Përmes lojës me role, fëmijet e eksperimentojnë me llojin e personit që
VS mund të bëhen. Iniciativa – një sens i ambicies dhe përgjegjësisë -
Faji zhvillohet kur prindërit përkrahin qëllimin dhe drejtimin e fëmijes. Rreziku
(Falike) ekziston aty se prindërit shpesh kërkojnë jashtëzakonisht shumë
vetëkontroll, gjë që qon në stërkontroll apo në shumë faj.
Difuzioni 6 – 11 vjet Në shkollë fëmijet fillojnë të zhvillojnë kapacitete për të punuar dhe
Industrial VS bashkëpunuar me të tjeret. Inferioriteti zhvillohet kur përvojat negative në
I inferioritetit shtëpi shkollë apo me moshatarët çojnë në ndjenja të jo-kompetencës dhe
(Latente) inferioritetit.
Inferioriteti Adoleshcenca Adoleshenti përpiqet të gjejë për atë se “Kush jam unë, dhe cili është vendi
VS Konfuzioni im në shoqëri?”. Vlerat e vetëzgjedhura dhe qëllimet profesionale qojnë
i identitetit në identitet të qëndrueshëm rezultati negativ është konfuzioni për rolet e
Gjenitale ardhshme të pjekuisë.
Teoria e zhvillimit Kognitiv e Piazhese
Faza Periudha e Pershkrimi
zhvillimit
Faza Lindje 2 Foshnjet mendojnë duke VEPRUAR ndaj botës me sytë veshët dhe duart e
sensomotorike vjet tyre. Si rezultat ata shpikin mënyra për ti zgjedhur problemet
sensiomotorike, siq janë ngrehja e një sthojce për të dëgjuar muzikën në
lodra, duke gjetur pjesë të fshehura të lodrave dhe duke vendosur dhe
hequr lodrat nga kutite e tyre.
Paraoperacionale 2-7 vjet Fëmijët parashkollor përdorin simbolet për të përfaqësuar zbulimet e
mëhershme sensomotorike. Ndodh zhvillimi i gjuhës dhe i lojerave të “të
bërit role”. Megjithatë, të menduarit ende i mungojnë cilësitë logjike që i
pasojnë dy fazat e ardhshme.
Operacionale 7-11 vjet Arsyetimi bëhet i logjikshem. Fëmijët e kësaj moshe kuptojnë se një sasi e
konkrete caktuar lëngu limoni mbetet e njejtë edhe nëse ndryshon pamje. Ata
gjithashtu tani i organizojnë objektet në hierarki të klasave dhe
nënklasave. Megjithatë të menduarit ende i mungon inteligjenca e
adoleshencës.
Operacionale 11 e tutje Kapaciteti për abstraktivitet i lejon adoleshentët që të arsyetojnë me
formale simbole që nuk ju referohen objekteve në botë reale, sikurse në
matematikë të avancuar. Ata gjithashtu mund të mendojnë për të gjitha
zgjidhjet e mundshme të një problemi shkencor, e jo vetem ato zgjidhje
që janë të dukshme.

Pikëpamjet e vona teorike (4)

Teorija e sistemeve ekologjike (qasje bologjike) →Urie Bronfenbauer

 Njeriu zhvillohet brenda nje sistemi marrëdheniesh, të cilat ndikohen nga nivele të shumefishta të
ambientit:
1. Mikrosistemi – ambienti i afërt (familja) pra marrëdhëniet janë dydrejtimeshe (prinder vs.
Femije)
2. Mezosistemi – rreth me i gjere shoqeror (puna, shkolla, etj)
3. Ekzosistemi – sisteme indirekte sociale (organiza ku punon prindi, shërbimet shëndetësore në
komunitet, etj)
4. Makrosistemi – kultura (vlerat, ligjet, zakonet etj)
 Ndryshimet në kohe i quan kronosistem
Pikpamja e jetëgjatësisë PJ (1)
 Pikpamja e jetëgjatësisë është qëndrim i balancuar, që merr parasysh kompleksitetin e ndryshimit njerëzor
dhe të faktoreve, që e shoqërojne atë; bazohet në 4 supozime:
 Zhvilimi është jetëgjatësor (nuk ka ndonjë periudhë, që është superior ndaj të tjerave)
 Zhvillimi është multidimensional (ndikohet nga forcat biologike, psikologjike dhe sociale) dhe
multidrejtimesh (ekspresion i rritjes dhe ngecjes)
 Zhvillimi është “plastik” – i hapur ndaj ndryshmeve me ndihmën e përvojave të reja
 Zhvillimi është i ngulitur në kontekste të ndryshme

Pikpamja e jetëgjatësisë PJ (2)

 konsideron, se cikli jetësor është i rrënjosur në në kontekste të shumfishta, që mund të organizohen në
3 kategori:
1. ndikimet e moshes → të parashikueshme në kohë dhe kohëgjatësi
2. ndikimet historike →forcat unike që i takojnë një periudhë historike të caktuar
3. ndikimet jo-normative → ngjarjet e një ose disa individeve

Disa Aspekte të Zhvillimit në Adoleshcence

Përkufizimi
 Adoleshenca - ndryshimet fizike psikologjike dhe kulturore, që ndodhin ndërkohë që fëmija rritet dhe
kalon në moshën madhore.
 Adoleshenca ndahet në 3 ndarje:
1. Adoleshenca e hershme 11 – 13 vjec
2. Adoleshenca e mesme 14 – 17 vjec
3. Adoleshence e vonë 18 – 20 vjec
 Kjo e fundit mund të vazhdojë edhe diasa vite pas kyrjes pas hyrjes në moshën madhore e
hershme (deri ne 24 – 25 vjeç)
Ndikimi i Adoleshemces

 Praktikat e gjumit: parapëlqim për shtyerje të orarit: 9 orë gjumë (1 e natës – 10 e mëngjesit)
 Marrëdhëniet familjare: transformimi i raportit prind - fëmijë
 Marrëdhëniet me bashkëmoshatarët: transformim i shoqërisë, marrëdhëniet romantike
 Vetëvlerësimi: ndryshimi në imazhin për trupin, ndryshimi i ndjesisë për veten
 Disponimi: stress i rritur dhe disponim i luhatshem
Bazat e identitetit

 Gjinia
 Etniciteti /kombi
 Grupi moshor
 Vokacioni/ profesioni
 Ideologjia politke
 Vlerat morale/religjioze

Rolet gjinore
  Identiteti gjinor është funksion i roleve gjinore nga adoleshenca deri në moshë madhore
o Identifikim i gjinisë
 Presion social kulturor
 Presion i bashkëmoshatareve
 Presion i prindërve
 Presone biologjike

Problematika në adoleshence

 Identiteti negativ
 Sjellja antisociale/dhuna
 Konsumimi i substancave psikoaktive
 Aktiviteti seksual
 Shtatzënia e padëshiruar