Prof. As. Dr.

Dava Përlala

Psikologjia
e
Gdukimit

ß. -
 mi
£Hkobeç4ao£du :
P†rmbajtja
Kapi•.u1li l Cilat janë që llirriet e 3u Cmdt
Eapiri:11i ÎI Çfarë ëshiii ps ikolo gji e du kimit
t
8
Ümo'og.,hkoûor
Lsrlologpa e ie
sées
 i"; 'c rr: e :a ,e* ::rvni-/z

Kap itulli VI Ru jte sa dhe tri mdsuarit shko11or

{j Öht ku$ex !kdko 5
iesash@:sO 8
5
8

Kapitulli A"I1 Ri tme t e nxdnesve

Eap iiulli VIII ilo tivimi dhe de kmrs jimi

8
3
10
?
die zko
12 .c.ore
0
 Parathënie

Psikologjia edukimit ështü konceptuar si një disiplinë me teoritë shkencore,

metodat kërkimore, probtemet psikologjike aë lidhen me proçesin
e mës imdhën Yes dhe të nxënit si dhe zhviII imi i këtyrë proçeseve. Libri përbëhet
nga 13 kap ituj. Ğü dy i‹aoitujt e parë është trajtuar termi edukim dhe
psii‹oIogj i eduki mi në îkulturz dhe shoqër, të ndryshme. ńë kaoituj: e tjerë
janë trej tuar gj i:në aspektet psiko!ogj i ke që përbëjnë situatat e eoukimit,
institucionet ars imore, vemendja, kujtesa, gjuna dhe të kuptuari:, r!trne\
Shko ïlore, pe'lbajtja e edukim it, tei‹nii‹at e më*imdhënies, të menduarit cue
v'erësimi shkollor. Ky liòër është përgatitur për studentët e faku!:etít t
psikoIo°j isë ò r'e studentet e fakuIteteve të tjera të mësuesi së. A: v let ë
°j itnasntu për cil ino o që intere*ohet për edukimin dhe zhviIlimin e fëm't ë* gjLte
proçesit të edukimit.

1-
3
 Kapitulli I
a janë q ëllimet e edukimit
t
ene, äflesltë de dij et që duhen marrë ndryshojrë vrudhshëm në kohë dhe kult *$ te
mee ü ëis2 vï te, në shkoilat amerikane spanjishtja dhe rusisntjä janë zëvënaüsuar
.
Gjashtë kuiturat dhe synimet e edukimit
 të -hyeshta praktïke të punéve ië përditg nme por jo nge !ibrat. a d e m t oezohej në force e
shCmbul! Romekëi e hershëm is j.p me skumë praü:k se inteleRua!.
it. Kara-fieristikat c,ë
Tanyania
Kina
r-dëW.ijet f ujës ék.e té rritun e Këto ›iera, të cilat ishin të për@ilïshme për prindë:'i
i n e z rural dhe urñan transmetoheshin tek *ëmijet cc r.ë mosh† të vop•ël.
: tij
.zraeli është formuar nga popuj të ardhur nga Gj ermania, Europa Lindore dhe
Maroku, nga
mltura të nöryshme dhe që ilisnin gjuhë të ndryshme. A:o që erdhën nga Europa
— të ° ilëi
Krahasimi i edukimit si pas kulturave

Drejiimin e edukirail në *.jë shoc ëri tü àüëoë nuK c percaktojnë vetëm kushtet ekonomike
dhe sociale. Në pnori*e*et e snkollës ndikon d.ne politika e shtetit. jj ë vend mund të j etë i vafiër Kapitulli ll ’
dhe komun'st s*ç isbze Kit.a r:e ::et ’S0. ose i ariér dke kapiialist, siç ishte Kenia
(aFêr Tanzar.isë) d.ne sbAollat transr::e:onir. cënù e ike vlera ië edryshme.
dërrnj et shoqërivë :e ndyskn.e pee. ec éryshl ev’e ‹é ëra la %iihashtu éme
Çfarë është psikologjia e edukimit
n% ashmërL p sh. ndërrr.j er .Vü eri:‹ës concerne cie .difïnë s në yeriudhën e sofistës e.
Koncepti •_rek i are*ev’e isk:e . foie xe Si-.;e:e: - Baskùmara. Si atininasit. .Amer kanët
modem \'1erCsoj në sü.‹sese: iani iCuale ùlae x*† cc*îo ar:cë té spik2:u*. .l*o s*i ulonin
xorfiafi. .u. néërrnj e* : ùividëve s. ë sû r.;'rë e *ow.: z: të ka*adier:i.
Psikologjia e situctës së eduk.mit
Ü xë r.ësi
O SC Gcayi
Kiasa
MP, fiifi = marrëéhër.iet psiko1o% ike nöerrr,1 et mësuesit/ esve dhe nxënésve (në të öy
drejdieet).
ieoritë e ndrȚshme të të mësuari-'
- maria ja:asysñ ale* sozitive fihe negative :c së s arës the i përùorin ado scr
r.dë li*in e ciiësive të brëndshme të sjc1jes së 'ij.
Të mësuerit me anë të veprim it "
Gj estalt psikologji cse ss ko1o% ia e Zo..v.ës: sje1!ja r.jerëzo:e r:ux vask.iëzonet !
Konstruktivizmi l per:norca- ri_a Piaahe si nje kendviishtria. i ven‹iosur r:dermjet
L*i1uei io mfi! dč.e Ps.ko1ogiis sjes*a.t, e s.cel te mesuarfin si n i pros es rne ane te te ci.it r of.ja
e :et1iz ar r:et i-éivifii r.e -j e si:w•ë të dfi.ënë trtns*o.v. ohet sp aié nderv Jr i mii rr.e
 Kapitulli III

Aspektet psikologjike të institucioneve edukative

Hyrja në shkollë dhe ndryshimet e niveleve

 Efektet e përgjithshme të shkollimit mbi personalitetin
me r.jë r:ësnes :ë ü ; eùi•.e .undüsia c,ë i njëjt: rr.ësues •a sI•.oqëroje rxër.ësir.
sfiollore ùëjnë që nxënesi :ë përskrete• ne kzli mur. n3a r.jëra kiasë né *jetrën.
Phr ië sud:-ar eïekte' e këtjre ncrysb.i 'eve inst::ucior.ale nuk la akoma nje kërki .
›hkencor 'ë mjeûceshëm.
Mësuesi x enësii e k*asës
 klima e klasë s dhe e vendndodhjes së hi‹o! i ës
eojnë në r:iir.vlerësim të
l d i k i m i i mtr uLI ura ve
 Kapítulli IV
Wgushticat hapësinore dhe kohore.
Ritmet shkollore
Vemendja tek łërn IJd
 Łlojet vemendjes
Vernendja e qëndr ueshme
ir.ieleRuale.
 Vemendja selektiv
e

Vemendja e ndarë, e shpërndarë ose e koncentruar

Matja e vemendjes tek fëmija

’ Format e ndr'yshme të vemendjes tek bebja.

 Format e ndryshme të vemendjes tek Ïëmija
Sipas blake Ro'hbart, efi:s:o në we :r: ü› zona dé al.iv mara .car 'en.e dja huis:onon:
zona e msracme, a.civ<ze .ei Er te éub.e* 'ë oü eniokerru. të zhvendos*
v emenajen drej t njc info aclon: :ë si u (ele enta rrie sberijë) dhe;
1 8 muajsh: lëvizj et e syve :ë nënës mjaftojnë për të rixi*ur iërrfij†n të ktkehet - zor.a oallore (fror dale de yaraf-ontale) e cila formon bazën
firejt
oiolo ike U veprimeve iona :ë vu1!netsi e öü e bajIjen e vemenfijes.
ob}ekteve të vendosura mfirapa tij. UeniendJe vepron në një hapësirë të
s/mfio i iiur
P rol. As. D r. Dava Përl e I a Psikoiogj ia e
£cukn t,
Gjatë f†rr?j ërisë, orientimi i vemendj es dhe zou.a cerebrale e mbrapme fanksionon në pjë provë ë castle mbi vemendj en. Fërnijët duhej të zbulonin gjatë i 0 rmr.uta e siaïacjer
mënyrë perfebe që *ek bebja 6 mual sh. Pë rfin‹iraz:, rribaj tj:a dhe ontrolli i \vilnetshërn t e pcrsëritur the të 9rreeullt të shkronjave .AX në një seri prej 600 shkronjash, Kjo provë qj
i $
vernencijIs, i 'iéhur we zonën cerebra.e :ë përperme zw il!ohe* rrië ngxca!ë , në barësi ië ihei me emfin :esti ï performances st vzLdu esLme. Rezultatet tregolnë:
xxënësit që harrojnë më sinpesh U ›ënë re shïap en e sJ onjave W oke '
ge --e°o1në sb.{aQ3 en e onjare K k-r 2*o Ungoj:7ë. ;
s

;@ je/;j/,: e;j’ pp ’/r; p\pj Ö?i’.ü:’.C jC ?Ü euCIÜ’ G1ÏR:ÜN:fiUR

;ïa ös'r? y2; ? ’ e ttuz ve e ’ ësi% i '’fOi).??öü\° °)° 7
d]eü. P ö ïS *°°’
Aftësia e vëmendjes tek nxënësit °Ü ,Ü Ä„„Ü„,Ë,? S CÜ 7S*°
? I D’eZS?-:iÜ?: Ö Ö*:*’**”•°
]esr -=roscnefo “'7'“ 5:
-*.
.öloje

V emendja selektive
 pavemendja dhe dështimi snkol for
’ Shqetësimet e vemendjes
Provat Klasat G rupi i madh Kn rs i
përgaditor
( vjep)
6
63
3
Dë°use 36Ü
liz ve One 2-
oe°/nese .3
xorfiuzior.e ië ri'nê ë rta që veren rica e j é j:a oazé percep* v e osc n*a beza percept;ve tü
rdy51w.e:
pë rdo:-ei i bar.a!eve të r.dryskme të oercestimit tek mxënësit jep epërst rë mal,er. e
inlog.acioreve, rri: al:ë sir:ë e verr:er:éj es së tyre selekt ive kur aio kon•cer•_oJ në
mbt :ë xjë} tër. detyre:
por shurr.ë fishirrfi i in*orrracionev’e iër.neq ëse shpë dan x-errier:dj en.
 Kapitulli V

Gjuha dhe të kuptuarit

Gjuha dhe mendimi

Ndërmjetësim i soc ial në =jenezën e gjuhës

Gjuha si shoqërim i kushtëzua•

’ Struktura e gjuhës ’
Struktura fonologjke dhe morfologjike
Fone:na: Qie orfc:nzi .o.m.oir.ö
”zJös-"ü
Struktura sintaksore: G ramatika e Chomsky
 Strr ktura e kuptimshme

Rrjeti sematik
 Të kuptuar it ”
Vodeli mendor
Ke:o scarier e uerkas:n seci!i: urea r.es.-. per a eñ}ae nñryskime ir-‹try iduale ¿e Karen
vga
efispe-ter.ca yersonaie e seci!i*. Kur by persorna i perkasir. dy kulryave te ndryshme
Si diuesit kauü tregua- që Fërnij ët e rnosn*s ya:ashko1lore kanë në kun tesë skenarë tc
fi.cjtimit *ë historive. fidérii ï unës bëhet duke pasu.er skenarëi ne mcnyrë graduele.
 Kapitulli VI
.ujtesa dhe të mësuarit shkollor
E kam parë apo e liam
dë°juar?
ujtesa shqisore dhe kujtesa leksikore
uperioriteti i dëgjimores mbi viziven
t Vokalizimi dhe përsërit(a në kujtesë
I
Prof As. Dr. Dava ."ë’I at a Psikologjia e mii
Edu

Kodimi dy!ish dhe emërtimi

Kujtesa e imazheve
S uperioriteti i imazhit
 Verba I mazh • fjalë I mazh
l
."u n we me dorë ”elevizïon pa zL"
Leks‹u oajes
S' 0
Tele/zlon
Kuhes azn Ku{eFë | Mor
ë › e e
ïe!e !
zion
Prof. A*. Dr. Dava Përl 8ia

Kujtesa sematike, e kuptims hme

Operaclonet e kodimit afatg atë lejojnë kodiinjr afatgjaté në kujtesë. Kétë s‹of m aïatg¿a!;
Kcjtesa serraiike. mënyra më absi-acte e ;nîor:nacion:i nc kujiesë është zouluar në
në kujiesë e bën një s:rukturë e trurit, e puajtc ‘hipokampe”. fiërsa memorizimi pion 2t S
vitet
informacionet le cilat ekzistojnë për një kohë të @atë 4
Qui1!ian
‹0 nga (iinfos.aticieru
969, ! 970, et)Ross Quiilia
Sazohei në ::ecb.e
yar ::je
me is:ko o.•, .fi.far.
.é cdha : Collins. Teorïa e Coilirs
dhe

eKs.-‹ore. i

Kujtesa afatshl‹urtër: kujtesa e punës

Kujtesa afatshkurtër dhe organi z imi gjatë té mësuar it

” - - ’ Ü .',ï Prï r T e _ _ _
_
0 rganizimi i koncepte e Ö he të
rnësuarit
L
umenj
Insekt
e
I
1SEK*E
SMTETE
Kujtesa
afatshkurtër
Kujtesa enciklopedike dhe përvetësim i i njohuri ve

Trajnimi i drejtpërd rejtë i fjalorit

sjerrja e kuptimit sematik nga konteksti

 Kapitulli VII
*itmet e nxënësve
1. Ritmet biologjike,
Ritmet psikologjike
1. ÜŁOOOòİOíOgjia
re*
Kronopsikolo°jia KfOnOpsikolo°jia dhe ndryshimi i aftësive konjitive

Kujtesa e ditës
Kujtesa e mbrëmjes
 Aktivitetet e kontrolluara nga vemendja dhe aLti vitetet e acitomati zuara.
.oke:
ldrvshimi i vemendjes
Rit met shkollor e
ldryshimet nga njëra ditë te tjetra °jatë kryerjes së aktiviteteve shkollore.
 \ osha dhe ritmet

Dïcecraurpaa?0heanofirOrö coco-ukono:ü<z c oÏuor& .

›1dryshimet javore, ditët “më të mira” die ditët më të këqia”

 Kapitulli VIII
Motivimi dhe dekurajimi
Përiorcimet
Bazat biologjike të motivimeve
fore a: prodho x njé sjeilje f-i'‹e deri r:ë pas:k. E
e :nou›-uese. Kw• ex» iiimi ës.n‹e ;
 P Stie i o , a e r; ig '

të ciair janë humbjet e kontaktit social oë sfiRktOjnë rënkim db.e të hara. Kur menéoj t
përgjithësishi për motivimet positive bëhet fja!ë për motivim, ai ësht ë i disa 11ojeve.
Ekspeümentet me kafshë janë përqëndruar tek zemërimi dhe kontNi sociaL Sister moti›ves
i zemërirnii spjegon kërcëeimet dhe suimimet që shfaqen te2 axënësit s. ready ndaj East::eve
rnateü ale dhe mësues ve. Nxitës;t për ketë mur.d le jenë frustriifi ose një përsj isje ndaj asaj qü.
subje ivisnt nsa cx ënësL ësñtë 'rarrë si një ataï: i%üa e r.ise i te e:ës, möir-.•arüesa ose
mospëyutb.ja e prozramei e. numbj a e presoeñ i› üs së punes.
Sistemi motifses i dhëmbsi:bris é është akorna a.ü : yë r_. it.nshcm. ai haset ni cornes.i e
.yrjes në sÜ ‹o-'lë, e formës: ‘ é t a t , r.ok éua :ü shkoj r.ë s*? oUe”

RikompenSim i dhe ndëshkimi

 Diiët
Efekti Krespi
.cafiasuar rue ming-ë të ci. ë* u s*pürSidem v e*†m y.e r,jë sferë. Kcr racion. ushqirricr
né skoi .menu ek.erë. r.ë 1 6 sfera phr section pp, xjé shpürS1:m ky i Tarabarië per {ü dyja
grapet, shpej tësia ndryshoi në te Sur.dën
Pra, pür ië sù kaÙ ua: motivirriin nü k e?-cr: v eiëm pü :forcim., por edhe sasia ose r.a-yra e
shpërblirru*: minjtë shumé "të zemü m er’ r.ok no ri›oner. më nga sasia e vogël e ssi:qimit.
 Prof. is. fr. Dava Për ï al°

Efekti Krespî e çon Hall në njü paraŸCl er îë r: nü teonnü e ti, në vlerën nxiiëse të ë bazuara veçar.ërisht ni simbole, gj Jnë öhe iirazln,
shpdrólimii: sasia ose ciliisia e pér*orc1rrui !uan nj ü roi :hemeior.
Ésnte e njoír viera mxltese e ycrfcrcirrui e cita esñie aslikuar gjete ge pun përiaqesuesi i psikoloÿs isë sociale Albert Baedu£a fi.t1ko ashpër konceptin e përforciwùt
ë
dhe !‹a drexl trar yerqir.a_ et e slnitj es re teCaixa r kom.eri.are. te sjeilë nga Ô ihe\ioristë: (Hall ose Skinër), duke sur eruar që njelu, në sejë të a5ësive ta *
t;j pérfpyrcese, cshiü ' afië tü parashikojë përforcirnin, cette sikur ai 'ë mo; e marre : e
C‘ë shtë moti vimi? a:ë.

Moti vimet e lindura

2orùïuduar so Detyrinii dhe moti vimi i brëndshëm

çdo

.’viotivimi i br ëndshëm dhe moti v im ii jashtëm

 Teoria sociaIkonjitiv’e e të nxën‹t die moti vfmi
üï!‹pamjet bihevioriste të motivimit
Teoritë konjiiiviste të motivim:'t
Bandura cke teorcienét e :ë neemt social kanë për*shirë në motivirn edhe ïNorët njohës
s19 janè:
pritjet ( Ku po shkoj me këtü që po bëj);
9ü//iirie/ (Kjo mü shëroen për ‹ë bërë më vonë di5ka tje:ër);
P rol. is. Dr. Dava Pë r!al a

vazh‹iueshme Lfiormac:onin për të z% idhur yrcblen:ei fiuke lënë mënjanë nevojat ver ake
Robert Frager i rklasifAoi nevojat në pesë nivele hierarkike: nevojat psikolosjike, :ë
dne reazimet ndaj kushteve fizike, st e*ja, eva. të fiofitit. Individi i motivuar në mënyrë kont
eU istencës. të dashu së dhe përkatësisë, ië respektit drie të vetëaktualizirnit.
itiie karron elk.e U b.ajë, du-or rnun•_esën e rehatisë dhe përqër:drohet në qëllime: që ka zeg
edhur. Xheron Bruner e .in siüpjevuar rë enyrë konji:ive moiis rain. Konceyti i të 1 . .Üevojat psikalo@ike jar'.ë nevojat bazë për motivim si: uria. gjumi, e:ja. Ker .
ëto
nevoja xok p iotësohen niveli i -ë r xënlt ësht ë mjals i ulët. Xjë
pashê derském id.e i ushqyer në mënyrë të pamj afiues e barak erizohet -ga njc
%pe* ,
pot encial i ul%: i të r xëfit.

Pikpamjet humaniste mbi motivimin

 ënshtr imi dhe dekurajimi
nek’.car.:.c/i die, a:ö%iiiöÏro:z¢no›cosii‹o1o_eii<ecüeIosjoqö, j ,]; ¿,;
Stresi dhe mosi‹ontroIli
(anoreksi). gasivta. hu o iü
öIe : '
hkaqet ‹/ nënshtrimit
Ü ë nsniü mi g.obal ose ;yecifik
Kur nënskt rru snfacei në ië 'i.äa sit-aata: rr:uur ta quajmë globai, ndërsa nëse at sMarket
ë p l e e psiko logfik, nënsntrimé arr*n Er organizrni (ka*ska ose r.jeriu) nuk kap
veiërri në disa kate•oÜ situatash ai .‹onsideronei si specific. P sh. një indiv.d mund t’lH
marrëdhëpien ndërmj et asaj cë èën dhe rezul*ateve të vepnmi* :ë tij. Në planin
uehirobiolog!ik dhe net rok/m/k, debet që ky stres st.mu1on sistemix aniifiümbj e ië :r t
aedüojë rezultatin e öoöct *.ë maiematiLë rijë % ende eje intele ale të dobëi ditor nba lineii i rij; është pra ekstremi i kundën i Vetepërcaktimit. dërmje* ;ë dyjav
(nënshtrim 3looal) ose një éobësi specifike në .‹ëtë iëndë (nënsfitrm specific). e e
ndo het një gamë e gjërë veprimesh të lidhura me detyrimet dhe shtrëngimet e jashtme
të

:il1a motivirne
jnë si: ië jasntme.
shqetësimi për :ë 5tuar para, vlerësirni me pmime. për lë kënaqur prinèëni;
kë:o

Aftësia dhe vetëpërcakti mi

Teoria e evolucionit konjitiv

Përbërësit e motivimit (Deci dhe Ryan)

 Motivimi i brëndshëm dhe këmbëngulja
Nxënësi aktor ose spektator Motivimi dhe synimet
Synimi i perïormancës dhe synimi i të mësuarit
e stAollë, m.oiisifi i srëuéskëm muet :ë korrespondoj ë me situaiat në te chat mxënësi
ëshrë më tepër “aktor”, dometh éné Eur at ësntë i përfshirë në një ü etyrë, st :r.on:irrfi i një gjese
teams, ndërtimi i një maketi. etc. Motivimi i jashtërn i përke* raënësit të zai onshëm. i iii' ështé
në ro!ir. e "spek-atoÜ.t" r:ë k.asë.
 Veprimtaria edukative

V ështirësia dhe synimi

.'vtarrëdhënia edukative
Problemet e komunikimi
 (zaüor.e: e m.esües;;).

'Star rëdhëniet në proçeset edu kativ+

S: përÛnù'm, vir.et re një ndryshin: në rea•i et e .nxënësve në prezencë të sjelljeve :ë
nùrysNe *ë -r ësuesit në varësi te si*va:ave *ë ësi düeni es.
P rof. .4s. Dr. Dana ”E’ri alô Psikoloey ia :
Ecuemii
Vështrime të përgjithshme mbi të mësuar in Të mësuani asociativ: “Të rrësuarit asosiaii› ri_mpon forma të ndry i
@
mësuar:t të ciiat shprehin formimin e lidhjeve ose të shoqërimeve ië red a ndërmje:
s:îmujve dhe për%i ve ose ndërmjet ›eië stimujve.” Dallojmë: të mësuann pro 'ë cï.e
gaoim (tek Fre'net ni r1oriir' pade go ik), të mësoerin nsa kusñiëzirr;i (.csjtÿ t-pÿ i Nasik
i :iyit yavlonian. kushtë zifi ir.strumenta1 ose usht†zifi sÜ neü an).
N ga veprimi tek mendim i (H. Wał Ion)
Panise: e Gé rard \ ergna ut nčii .o'r.ë
 Aspekte Transformimet Efektet
i
Operac.one :ë Përfundim Rregullat e s eprimit
S
1
S
8
Prof. As. Dr. Dava ër!aia ” Psikoio% ta e E
ukim
st urat e fillir it të gjuhës, në këtë rast edukimi është në një pjesë të madhe usht-.m
“arësyes” iashmë të formnm• në fillim.
“Së brett, ëshië natyra konswktiviste. Home::nér.ë pa paraformim, as ekzo en (empi:izë
Kapitulli X as endogjen (i lindur), por kalimi i vazhdueshmë i përpursmeve *ë njepasnjësbne, rij'
néërverrim ië dj-ave kon në planin peoago%.k, në vlerësimin e al.s’ite*eve s*ontane-
fierrfij ës.”

Analiza psikologjike e metodave dhe e teknikave pedagogjike

:nesmeox:ö i:ö: pormo(i$ qêL'c nJ

zn2

Klasiiikimi i metoda ve pedago jike i propozunr n•a Jean Piaget.

 Fleksibel Si,tematike
a b
Jo posit've d c
.'v\etodat sintetike dhe metodat analitiko — sintetike
Tabela krahasuese e dy metodave
4/e'cčat ana//t.ko- /n'e:kje
P rol. As. D r. J a v a Pë rl a ia

3. Proceset psikoio% ik•• -ë pt:lsd:a në 3. P:o9.•sei psixologiike të përfshi:a ne

pro9esin edfiatix’ jauë irans*orrnuer d:ne tro9es in edukaiiv janë "l1o%ike”ühe jaeë
Hst.të e r:: Eur një përsï.datje rr.ë e :.n'es-.:e i s?.yesia r.ë kont-aéi. ë me evolucioün
e pro9ese›e ecuLaiise në Bio st:uarë psikoloysi. që muné -ë pengojë.

ir.ei›'iéuale. L cï›:éuaiiz.rr.i i pro9esev e edukaiive *e '

ï1etodat e organizimit të punës individuale

\tetodat e orientuara drejt zhvillimit të përbërësve sociale të përsonalitetit
m.eio‹ia Prcje:c (ie.v.. i yc:dorar që r.•a v::1 1908 xë të rr.ësua: ri ameükan êl-e :
r përdora: nga Ki1patr:cf xë 1 919);
guna në emp e Cousine:. ose m.etoda e punës sé iirë e zruyeve;
piani Ier.a” e imagj unuar nga P eterson, i c:li ësktë një reagirn Iran.dë: sis:errùt ië klasés
përjashtuœ‹. Formzt e pur.ës qc mur:ir. pa:asysh përbërësi: social *ë persor.alite*it *
dhe part mit 'ë seleksionirrùt ie nxünësve;
përgJ i% en nevoj ës së ziivilii it *si‹megi:k ië r xcnësi*.
:ërësia e ieüuikz ve Freir.e.;
P rof. As. Dr. Dava *ërlala

Teknikat audiovizi ve
K° nl -toni ndê’m et vizionii, nj ohjes, i nformacionit, përvoG’ds, does. - Po e k*m yarc jep tc crew ië.
né Që mbësiitetja vizive :ë jetë efikase, në :é rr.ésua ri e %unës. duhe: që ïërnija të ketë arr ter
ielevizion!”, i për igj et nxënës; :ë niturii i cili e pyet mbi një fakt ose një
ïxër.ës: mendon se ësivë cërgji2yur 1:ë. Ai mendor i:hasï.:u se e u:n seps.• mban ri:er.d
fec.on:en.
e *aloüt ose për zùvillim e Üës orale dur.et :ü njodin rezultatet 0 ë japm imazhei eÿate
numërimit, përslikrirru:, interpretimËi.

Teknologjitë moderne
1 ,ten xńii/iŸformaconevedfiei:ï
 Kapitulli XI
’kS’°’i °”"'“’°'*"•?*' ^:'i’:" T:,‹'i: ,‹& :: , « „ : « „ , .
“ ””# 10:e'"'ed °°eO' : ,
i o:vrc
Analize psikologjike e permbajtjeve
Problemet psikologjike dhe didaktike

Anaiiza e per•j ithshme e akti viteteve shkollore

_a nip eli pareoperacioria! r.ë ptv e iir'. koW- e:.”
L.°iTm
i
Vga fjala tek ieksti
 Të kuptuarit e tekstit

! Fëmija dhe łexim/

Eïei‹tet e kontestit dhe leximi i parakohshëm

Metodat e leximit
P
O
Nfetoàa konjitive lejon përrr,irësüwnn e lë ›izje›'e okuiare. Ü xënës i përvetëson më pak nëse
fcnksiommit te lexuesii Ie rritur nuk mund te rrierret si model i piirvetesimit te leximit.
nuk ësù ië i inforrr.car mbi aspeRei e texture. L ëvzxj et okulare të individii varen nga
Po Mehen perpjekj e per nje mofiifikim :e studimeve sfiencore qe lidher. n:e te mesuarin e
exiwz i.

Analiza psikologjike e leximit

Vetodat e të mësuarit dhe aspektet e tvre psikolo°jike.
Metoda e rrokjes t Metoda globale

Metoda e rrokjeve Faza e parë: Metoda °ïobale

Sa m S • ata e Gjunë Teks* Ri njonje e tekstit

jetuar, orale, i shkruar tash më të
njohur, shDreh je kuptuar dhe te
veroale kupuar veroaie, sr.preh ur
o!astike eotarïsh*
ok S ïvel ï i
n;
é oc g,unës
é h ve'ba°e

R iore Të
re
'- e 8aIës ,
oke kvo/ue
e

›:ex'*I:,
.zx- !exm
e or:e‹: -
|

' i .:•'c
r’e
e
-'a:ês
Cj!t*ë | g 4na- ' '
-azat ' z:• :e elemeneve
me i -’nüh v'z' ; , viz'v :é
’vizi e , për8asnx
ve é:
CDI:j I 1°zsrïer | Krzcasïe san e Analiz go,or
ë e!e m en ë I e
te\’e n ga
, ene te
go,ë
Llogaritjet matematike
 Të mësuarit e histor isë
pien
.
deze. la.hési, rr:esore, përgjjs.more;
2ër.Cse ndëairr.i r.nl ëslntC rexal*ai i veer:a.e e :ë ësnara *r.ë mü Jrü nr.ekac'-‹e ’ per
përpjeËje koos:anne e re ekri : ér.e e Sa ijes nr.er.d dé c.1ës1ve. Të xüëüosb. r.a.‹
:ë vetüm :ë hfst, por edhe :ë re*e .osiü vazhdirr::si.*.
jithë k;o përbën një përyj ekje in:e1eRuale s1:mmë të mirë die r.dihmor shurr.ë në nimin
e*emai.ir; nxëriësi nuk rocson të ndër:ojë r.ë mëriyrë matematike: 9co e*ape e vltetit të :ij
psiko-lëvizor ësktë e 1i‹iüur rue ars 'e:mae.
 Snembu\1 me spjegime — 8
propozime *ë %;tha 1e
I
lićkura R.!inćjen
we —
skAakore
rnarrëdńenie ië
sk ra dnc nike.
i
Rercrr.e — oropozirr: ié
e

.Yza-zao 're°i es:5.o cerzh%o: qosh

*.e:e]onsu:orz i :ö
 Kapitul li Xi i
Zh+illîWi i aftesive të të menduar it
Të menduarit krîtiL
Infoi-iii acionin Sipas nina m otelc ve për té pêrS11tatu r pik ëpayn jyn ose eli pik 5pyepint P *é
 e sis*em:i nemor
eiaer dhe Piazùe (1958) theKsoj në rëndësinë e er'apit social. Pjekaria
e mundësive dhe të pamundësive t stad :ë dLënë të zhvii.imi'.
pé-caktoo '.ërësinë ë
LIQ e‹iiSi Soliàl eshie përzÿ e ës për Zhvitttmin e këtyie lnDDceSlVR. Zhvillimi mund të j etë

ose i ngàdalesur në varësi të kulturës dhe kushteve të edukimit. Dise

i përshpejtuar

e
kuptimin e ngj at jet e, njerë z› e dhe semc
kultura përCàk1OT1 në më nyrë të i'eçante

(Jp plegate & Sypher, 1998).

Struktura sociale e të menduarit

Per aktime të të menduarit kFitlÑ

ot A› O Oe °é a e
ë Of e nduarit Lriiii: de ri h' a tesinü per’ të dallua r faktet nba opinionet dhe ndj enjat
?t5Onal0. %} brein 0°u pe Alu s dimag. argumen/ä f induktit’e dhe deduktii’e, objekti i e
ie subjektive. .xi pcr*S*bin it'a xsj'u aftë sinë per të bë rë pyetje, pë r të udë rtuar, per
flj0hU›" S tr0kture ri e argurnentai e ellie pet të mbë shtetur sid duhet ar•umentat;
.rakterizim. ana liz°. c he ij etje e zgjidhjeve për problemet: zgjedhje, organizim,
JS'fikim, 8nuliZë e r::x*e riale› e dhe të dhë nave; interron informacionin dh
iä ontoa marrë dLë niet: v lerë son informat.oiii u. materialen dhe të dbë oat. e
uxj err
rfu
nctime. arrin në konkluzione të aresj eshme. apliko u të kuptqarin dhe rijohj en e
obleme› e te reja IC ndrys hme. zh›'illo n interpretime racio nale dhe të arë3 yes byt
ke u ndalur në bind jet cthe duke mbaj*ur një që ndrim të hap ur ndä j infoDma ciont
ri, metoda› e, ›i stemt • x0 ltur0re. i Iera ve dhe bindyev e dhe asimilon informa-
 . janë U gatshëm öhe té vendosur të
Olie i pesüojnë ato perëailë faJeve

siruatë
n

.’v\etakonjitivizmi Aftësitë e të menduarit krit k

 Lsh trimi i të menduaxit kri tik = › ë nie ne Iés izje e aftësive të ne› ojslime
konc•pti mi i Robert Enni s
n‹ dua ri t kritii‹ si n ië ‹ n ve ti i m
+r Oss ( i e pÊlFÜÜ .zor. het. iy¿", )y;; )t $• ( j @ ¡j3yp5t @gy qe}J}y¡ $@ p$$$$ @$ $ $
Ü
.Sp to rO j Inj ï S1tuatë , n jë fezomeu, rije 9eshIje ose rijü pro blem pë r t@ r i ttl r në
ë
rrriulirnin e një hiporeze ose të njü konkluzioni té cilat inte grojnë •g’itië
to rmaeio nin e disponues hë m dhe që r o n d U demonstro het në rnënj-r
e bindë se ».
- menduar kritik = in› estigim pë r të arritur në një konkluzion të drejtë
*nc!imtar i kritik
 Psiko tory ia e
ćcakirr:.t

Profesi i të menduarit kritik

 Konceptimi i një plani
Ê'Fdorimet e të menduarit kritik
^i^es.mi e të menduar it
Prof. BS. D r. D4va Pürï Bla
PslOOeyiauEcubmii
njc të pyeiur akt;v duke pritur informacionet që na shërbejr ë në pünën tonë psikolo nr ‹ke.
Jerry ne dani që drejiojrr ë bashkebiseéirnin dhe komshiu nuk mundet me -ë na e*zise we detaje
ië pakëndshme ië jetes së *;j. Ndëneprimet ne mund t’i kthej ë në një eksyeriencë të '-.e
rr.ëseN,i.
fijë forrnë ijeiër mund 'ë e:ë ‹ nje laars sinurr:e i v ështË•ë » or;no1cfiei *ozït:visi-t sï një
lars .'en mësok en !‹onceptet e ren a kazë dne ri{ë mënyrë e re e -ë ri:enéua i.
 Kapitulli XII I
Si shi het nota nga nxë në si?
’SikOlOgj ia e vl erësim it shLollor
Funksionet e vlerë simit
3rmat e vlerë si mit
Forma klasike :C v Ierësimit qqg
en në lëvizj e .† njëjdat pro9ese
t psikoioey ike tek
ë
Prof. As. Dr. Dña'va ërI ala

Vlerësimi parashikues Vlerësimi në proçesin e tê mësuarit

Objektivi i tij është të parasl:ukoj ë si esin e r.xë nësi %atë njü formimi. Ai mund të bëhet
në fillim ië fo rrùt duke v'erësuar ndrys tuer e suksesit të një cx ënësi. Mur.d të béhet
eche në Ô të fomù rrù t. yor sJrohel :ë paras,aikonen ndryshimet e sukses it në formirrun e
më iej shëm. Cf ësues të skdc liës te*ëvj ecare ñ u: e ri bazcar në noiat që mxënës it kanë marrë,
japin r.jë kë shillë oÜ entiwù të *on:irü i :ü tire : mü :eishë (yrofesior.al, i përzq îthsnën:.
ekonomik. sbAencai natyrore. sLkenca: s:.oc ë -o:eà . sra.ci: ë ki o e i lerësimir parashikues.

Vlerësimi formues
 Psi kologjia e v|erö suesit
Tö pyeturit me goje
Fakto rtt qe lidhen me subjcktin qä es hte pcr t’u trajtuar: c;!acoc,o* C:s:pi:--*
Fakt oret sekondar e por qe kane po kaq rendesi:
 kj o mund ië prezantojc disa vështirësi;
Skema e për§jIthshme e vlerësimit me notë.
rregulli i rrezantimit: ie ithë korri% uesit e üinë që nuk kofi% ohen në të rijëjt ën
pënyrë ! 5 xopjei e para, të një pakeie prej 50 detyrash, rrie 15 kopjet e fcndii. Slbi
¿eteg e3fitje Sien dakoré të ï'ha siuéim.et. dke ënyra e korri%irnii 'ë ! 5 kopje e :ë
gg e ¿\ë p për%i ësi 2 ndyy3}LyQ jq-g 2Jo e ] Ü kOp/ €Ve ïë Ê? éi*.

Pasi g\ï‹itë e vlerësi m it

Punimetdogimolog# Le
 Pslolog az
Ecuk:miv
Prezantimi që i bëjnë notës mësuesit, nxënësit dhe prindërit
Testet e njohurive

69
,
Testetpsikologjke
 R+•n1tatet e seciiës nga k:ëto problema të voe!a mSliohen dhe nxirret një shumë pikësh, QI,
rnesatarja e së cilës ështe tasbnë e fiksuar 100. Testet e Q1, janë shum globale.
inteli%enca ka skumë form.a mep1inëse lisa prej tyer nul jy ë
tjt S iS5' te pä t¢yt ä .
interim erica verbale eshtë njoü ja dhe pérdormi i uhës
:
- arsveiirrfi irê ukz:v dhe deduHiv;

Diver sitet' i testeve psii‹ologj|ke

Testet psikologjike dhe edukimi

.ociaie). Kësb.i.luesi e î•.ou ri.xcnësin tü nallaïaqoj ü imzzhiri çë ai la pér ve:en e tij
rr.e
-ezultatet e pyeisorii. Ky oeilafaqim, i sitôt:luar rga këshilluesi ce atë një sasfiëbisecimi,
irejton ri xër.ësin rë r.jë rijohje rr.ë t* thelluar të vetes the c nÖknor në :n en e vendimit
e BOUIOT, C. et QUL LET, \’. D éx e1oppcw.e*.: des ressources at:e*.sera.e.les
iCr d:ejiirr'c. që i* bc ;ë : e*c. corr.parà .sex de I at*erii: On Gisisé €• C r u z é e s Gn.ar:*s à•_és ce 8e: ! 0 Uns e•cr.ez ces ad-!:es
, era es, donés à L dnnée Org cli olo ! qric.
+rof. ,+s. Dr. Dave Pë !al a

BObRHIS, R.- Y. et LEYENS. J.-P. (1994). Sicréctyoes, discriminahons et relations cop•niiive, le développement de la capacité d ’apprentissage et son evaluation, k’euchâie1-
inrer•roupes, Bruxelles, Sla:figa. Paris, D elachaux et ü’iestlé.

BRODEfifi. D. .W. (1990). Covert Or.en:mi . Young Children, in ECTS, T, (éd ), Tbe
D ne lopmeni of Aiieniicn. Raseurcfi nul T!›•• oo›, .des:cream. Elsev'ie: Scier.ce PuDliS hers, 2} .
225
B R I S E R , J.-S. ( . 983). f.e D évelci:pement àe l enNan i. savoir faire, saxc ir âire, Pays.
DECI, E., RYES, R. ct.at (i 982). Effec:s of Performance standards on teachine Stjles:
Bet:avior of Controllin_• *eacners, Journal ofEducationa I Psycholoq '= , 1^. $.•‘2 — 85.9.
DECH. PS, J-C. et CLE.UENCE, .4. (éú) ( 990). £ 'altributton .’causalitè et mplicaicn
au guoii'dien, Ne tchfiieI-Pas, Delacúaux et ú'ies*lé.

DECFi.CSPS. J-C. et CLEñIEÜCE, 4. (éé) (1987). 1 'explicaticn quotidienne. Frisom•g,

De.i zi.

DESGRfiUGES. B. et G U Ü G O UAÜ , C. ( 198 i ). Contri'burton à 1 e:nde 'le lvi

s '. ru' cturatiori cl.•s thecnes impli’ci ées de la prrsonnali.'é cf e.- 1 ’enfant. m..ê::r.o i›-e ûe m.x.‘i.--: se.
dxiv ersiié oe Caer. o : pubir.cier).

.fiDSHEERE, G. de (: 99°). Èr‹:/urt'or continue et examens. précis de docimologie,
POLLTIER, F., GREGORY. ñ . f: 99 i). De i t::iié ‹tes ::a:is e: ‹tes ü•.éoü.es i pi.ci-es
+• pctsaemzi::é, Psychclogie fran.baise. ".•6- :. 25-25.
VOTRE. P. e• L.AUBERT, C. (199s). -one:tourment a::tntior-cl et
a opsycb.o1opie . c.ne:eues ‹roupies ac: e!•cs chez i'cmar.t de :raiernelle e: pu:nzire,
*LAT, J. e: HOC. f. il. ( i 993). Tâche ct actiiätc is l’analyse psychoiog:que des
at:ons, Cahiers de psyctiolo$•'e cognitive, ›‘, 49-63.
SENS, J.-P. (i 979). Psychologie sociale, Brax*l!es, Matdaga.
f£ S, J.-P. f19431. hommes-nous row des psychologues ? Bruxelles, Mardaga.
RY, A. (1991) f2c éë., 1993). :tfêmoire et reusiite icofaire, Pzris, Dunod.
/e ? ».
RyVCP.L,îy. SI. (I 99G). 1.es Diffèrences .n:ïi: riuelies dans le dé••eloppemeni conai'fde
1’enfan.', Pays. PHP.
JtOTHB.IT, Al. K.. POSTER, it 1. ci BOX L vU, *. ( i990). 1tegula:ory S1<ctianis z :
Jfx».; Deveioprie*;. 'r. EFAS. J. T. I éâ ). fh‹• 1)c.e.'opment of.Attention. R-esearch and
Tiieoz., .4mz::rda:r.. E:sev.er Sc:e-ce Put::sé.e:s. J7-c6.
TESTti, F. ( i ç9i). Càrsnopsvcfiofog'.e e.' <.. iiimcs ecole.'res, PW.s. Slassor.
\'’.ULER.fifiTi. H. !. et THILL. E. (. 993). Inirod-ucii o• û In z•s-ycholog.e de la motivo•ion,
Québec. \'.got.
\’ERGNALTi, G. (! 98.1 j. £ ’Enfant, la .¥Ia.'hémoii'jve e•' la Reali'ie, Berne, Peter Lang
\’ygotsky,L. (1978) M.'nd in socie . Ce:n'or.ê $e, ïl.4. Havard L*versip Ptess
WaSO1, P. C. <: ION.SON-LAtRO, P. ü. (:9?2). Ps,' Loloæ ofReaso•!^8, °**-
assachuscns), Harvard Université P-css. e*