TEMA: AUTIZMI

Udhëheqës shkencor: Prof.asoc.Dr. Zenel Orhani

QËLLIMI I STUDIMIT
Qëllimi i këtij studimi është të tregojë aftësitë e nxënësve me autizëm gjatë zhvillimit të
procesit mësimor, të kontibojnë në të nxënit e nxënsve me autizëm, ti vlersojnë për punët e
bëra nga ata dhe ti japin merita, tu qëndrojnë pranë nesë kanë një problem dhe të gjejnë
teknikat dhe format e duhura që të mos ndikojnë pëe keq tek nxënësit me autizëm.
OBJEKTIVAT E STUDIMIT

 Të identifikohen aftësitë e nxënësve me autizëm në klasë

 Të analizohen perceptimet e nxënësve dhe pranimin e nxënësve me autizëm
 Të vlerësohet roli mësuesit në reduktimin e fenomentit të mospranimin e nxënësve me
autizmëm.

PYETJET KËRKIMORE
 Çfarë është autizmi?
 Cilat janë perceptimet që shfaq nxënësi autik mbi sjelljen e bashkëmoshatarëve?
 Cilat janë sjelljet të nxënësve me autizëm?
 Cilat janë teknikat që dueht te përdorin mësuesit ne raport me nxënësit më autizëm?

PËRKUFIZIMET KRYESORE
 ÇFARË ËSHTË AUTIZMI  ?
Autizmi është çrregullim neurobiologjik kompleks e shumëplanësh i zhvillimit të njeriut ,
pjesë e  Çrregullimeve të Spektrit Autik
Është diagnozë aq e gjerë sa në të  mund të përfshihen individë të vleresuar me Koeficientë
Inteligjence të përparuar apo edhe me vonesë të zhvillimit mendor.
Individët me autizëm mund të jenë fjalëshumë ose të heshtur, të afeksionuar ose të ftohtë,
metodike ose të çorganizuar
 Shkaqet:
Shkencëtarët janë edhe sot e kësaj dite të paqartë se cili është shkaku (apo shkaqet) e
Autizmit, por duket se janë të bindur që faktorë gjenetikë bashkëveprojnë me faktorë
ambientalë në një marrëdhënie për të cilën ka disa hipoteza, e për të cilat po punohet me
intensitet për t’i provuar.
Mjaft studime janë kryer e vazhdojnë të kryhen të cilat kanë gjetur një numër genesh
problematikë dhe disa zona të trurit që nuk funksionojnë normalisht.
Duket se zhvillimi i trurit që në rritjen e fetusit në periudhën e shtatzanisë diktohet nga
difekte në gene që pengojnë qelizat nervore të komunikojnë mirë me njera-tjetrën.
Por njerëzimi është ende në fillimet e tij për të kuptuar se çfarë ndodh në trurin e fëmijës me
Karakteristikat:

Fëmija me Autizëm ka përgjithësisht të dëmtuar 3 fusha të veprimtarisë së tij:

(1) marrje-dhënien sociale,
(2) komunikimin (verbal, jo-verbal) dhe
(3) llojin e aktiviteteve ku përfshihet, të cilat janë përsëritëse e tejet ritualistike.
Secila prej këtyre fushave mund të jetë e dëmtuar lehtë a rëndë, duke shkaktuar paaftësira të

Diagnostikimi:
Në shumicën e rasteve simptomat e Autizmit janë të matshme me disa instrumenta apo teste
vlerësimi që në moshën 18 muajshe.
Prindër të kujdeshëm apo specialistë të mirëformuar qëllon t’i identifikojnë shenjat e para
edhe më herët.
Si rregull, një diagnozë e konfirmuar e Autizmit mund të vendoset rreth moshës 2 vjeç,
pavarësisht se në praktikë është rreth dy vjeç e gjysëm tre, pikërisht atëherë kur problemet me
të folurin janë bërë më të dukshme
Rreth 20% e fëmijëve me Autizëm zhvillohen normalisht deri në një fare periudhe dhe pastaj
duket sikur u ngec zhvillimi apo bëjnë regres
 Trajtimi:
Autizmi mbetet ende një çrregullim i trajtueshëm
Disa modele terapish bëjnë sot të mundur të kontrollojnë e modifikojnë simptoma specifike
duke sjellë përmirësim të dukshëm e të qëndrueshëm.
Një plan i mirë trajtimi vë në levizje një grup specialistësh që koordinojnë punën për të
modifikuar simptomat bazë: dëmtimin e marrje-dhënieve sociale, komunikimin (verbal e jo-
verbal) dhe veprimet a sjelljet përsëritëse e obsesive.
Sa më e herët ndërhyrja, aq më të mira duket të jenë rezultatet.

Sjellje deviante- veprim i përsëritur i individit që është në kundërshtim

me normat dhe rregullat etike, pra sjellje që devion nga sjellja normale.

Sjellje të padëshiruara- sjellje të nxënësit që janë të papranueshme nga

rrethi shoqëror i moshatarëve të tyre.

METODOLOGJIA E PUNËS
Në këtë studim u përdor metodologjia kërkimore cilësore. Studimi është mbështetur në një
situatë rasti, ku një djalë me autizën shfaq aftësi dhe talente të veçanta dhe të ndryshme nga
moshatarët e tij, ku si fillim ai nuk është pranuar në shoqëri (këtë gjë e thekson si një problem
thelbësor edhe babi i Jamambeit i cili e shoqëron)
Përzgjedhja e këij rasti është bërë qëllimisht, sespe është një rast për tu marr shembull.

Kriteret për përzgjedhjen e subjekteve:

Mosha: 9-vjeç
 METODOLOGJIA E HULUMTIMIT
Instrumentet e përdorura në studim:

Në studim është përzgjedhur intervista që i është bërë babait dhe vetë Jamamberit, pyetjet
janë të zgjedhura me kujdes duke ju përshatur secilit nga të intervistuarit.
Pyetjet në intervistën stukturuar nga modernatorja vijojnë sipas nivelit dhe gjendjes së
Jamaberit
1) Niveli i njohurive të Jamamberit dhe njohjes së tij për autizmin
2) Perceptimet e nxënësve dhe shoqërisë për autizmin
3) strategji të menduara për reduktimin e sjelljeve problematike ndaj Jamaberit

ANALIZA E TË DHËNAVE
Qëllimi kryesor në këtë fazë është përshkrimi, diskutimi dhe vlerësimi të dhenave dhe
situatave që kanë ndodhur me Jamamberin (të treguara nga babai i tij apo edhe ai vetë)
DISKUTIME
 Është e rëndësishme që prindërit të pajtohen sa më shpejt me fakin që ne jeten e tyre
është një fëmijë autik (sa më shpejt ta pranojnë ata aq më shpejt e ndihmojnë fëmijën)
cit.babai i Jamamber
 Rezultatet e studimit treguan shoqrëria jonë vuan nga mosinformimi mbi autizmin
(duke e quajtur atë sëmundje ngjitëse)
 Shkollat nuk janë të mobilozuara dhye të përhgatitura ër kujdesin e ketyre fëmijeve
(Jamamber ka pasur shumë probleme në shkollat pubike)

 Nxënësit e shohin sjelljen problematike në këndvështrime të ndryshme nga njëri-tjetri,

por në terma të njëjtë të asaj se ҫfarë është një sjellje problematike.

 Gjatë analizës së të dhënave rezultoi se arsyet kryesore që shkaktohen sjelljet

problematike lidhen me problemet familjare dhe gjendjen psikologjike.

 Në të gjithë këtë proces, roli i mësuesit është i padiskutueshëm.

 Mbështetja dhe kushtimi i vemendjes për këta fëmijë duhet të jetë nga e gjithë
shoqëria.
 GJETJET E STUDIMIT

 Njohuritë e shoqërisë mbi autizim.

 Njohuritë të mësuesve dhe nxënësve në mënyrë më specifike.
 Perceptimi i nxënësve mbi sjelljen problematike të shokëve në procesin mësimor.
 Një mësues që është i trajnuar me nxënësit me aftësi ndryshe duhet të jetë gjithmonë
një ndihmë për të, për çdo nevojë që ai ka.
 Reagimet e nxënësve dhe roli i mësuesit mbi sjelljet problematike në klasë.
 Pasurimi i programeve arsimore për reduktimin e sjelljeve problematike, programe të
posaçme që ndihmojnë fëmijët më aftësi ndryshe
 Aktivitetet sportive dhe letrare, tema sociale, bashëbisedim, koncerte, libra
jashtëshkollore janë shumë të rëndësishme për mendjen dhe fizikun e fëmijve

REKOMANDIME
PËR MËSUESIT:
 Më e rëndësishmja është që një mësues/mësuese duhet të zhvillojë orën mësimore në
mënyrë gjithëpërfshirëse.
 Në asnjë mënyrë nuk duhet të përdorë ndëshkim fizik dhe psikologjik ndaj nxënësit.
(jo vetëm tëk nxënësit me aftësi ndyshe, por tek të gjithë nxënësit nuk duhet përdorur
kjo formë ndëshkuese)
 Nuk duhet vënë në vështirsi nxënësi nese bën gabime, por duhet gjetur mënyra që
ai/ajo të mos lëndohet ose të humbas dëshirën pëe tu përmisuar
 Ora e mesimit duhet të kthyer në art, jo në një orë të mërzitshme, por në një orë
argëtuese ku merr dije në mënyrën më të mirë të mundëshme
 Roli i prindit dhe i mësuesit është i domosdoshëm, por sigurisht dhe bashkëpunimi i
tyre është shumë i rëndësishmë

PËR NXËNËSIT:

 Përfshirja në aktivitete sportive dhe kulturore (kjo ndihmon nxënësit të argëtohen dhe
të socializohen)
 Të perfishen në tema të ndryshme duke zhvilluar edhe imagjinaten dhe krijimtarinë e
nxënëve
 Bashkëpunimi midis nënësve (duke qene një gjithperfshirje dhe jo me difirencime)
 REKOMANDIME PËR INSTITUCIONET ARSIMORE
 Si fillim duhet që në çdo shkollë që ka nxënës më aftësi ndryshe të këtë mesues të
specializuar ose mësues ndihmës
 Mësuesit duhet të njihen me problemet e nxëneve dhe të trajnohen për to
 Duhet të mundësojnë zgjerimin e njohurive dhe shprehive të mësuesëve lidhur me
menaxhimin e sjelljeve problematike të nxënësve.(mësuesi nuk duhet të hutohet dhe
të humbasë përqëndrimin, por të kujdeset për situatën)

KUFIZIMET DHE PIKAT E FORTA TË STUDIMIT

 Situatë rasti
 Bashkëpunim prind-fëmijë
 Pranimi sa më shpejt e faktit që në familje është një fëmijë më aftësi ndryshe
 Mospranimi i shoqërisë për këtë fëmijë
 Mospranimi i nxënësve për një shok/shoqe me aftësi ndryshe
 Mospergjegjësia e shkollave publike dhe mosinformimi i mësuesve
 Situata ku ndodhemi nuk na ka lejuar të zhvillojmë studimin