FAKULTETI I EDUKIMIT

PROGRAMI FILLOR

PROJEKT NGA LËNDA: PSIKOLOGJI

ZHVILLIMORE

PROF. ASS. DR. RUZHDI KADRIJA

TEMA: “TEORITË PËR ZHVILLIMIN

NJERËZOR”

Punuar nga: Vloriana Vladaj, Edisona Qevani

dhe Nora Boshnjaku.
A
Në këtë projekt do të shtjellohen:

1. Teoria e zhvillimit psikosocial e Eriksonit

2. Teoria kognitiviste e Piazhesë

3. Teoria e procesimit të informacionit

1. Teoria e zhvillimit psikosocial e Eriksonit

- Erikson ishte një psikolog neo-freudian.

- Teoria e tij e zhvillimit psikosocial përqendrohet në atë që njihet si parimi epigjenetik.
- Teoria e Eriksonit është në të vërtetë një riinterpretim i teorisë Frojdiane, në të cilën më shumë theks i vihet
aspekteve sociale.
- Erikson ashtu si kolegu i tij Frojd, gjithashtu propozon faza të njëpasnjëshme për të
shpjeguar zhvillimin e personalitetit.

- Në çdo fazë, Erikson besonte se njerëzit përjetonin një konflikt.

- Nëse njerëzit merren me sukses me konfliktin, dalin nga skena me forca psikologjike
që do t’i shërbejnë mirë për pjesën tjetër të jetës së tyre.

- Nëse skena trajtohet mirë, personi do të ndjejë një ndjenjë zotërimi, e cila
nganjëherë quhet si forcë ego ose cilësi ego.

- Erikson gjithashtu kundërshton Frojdin në aspektin e kohëzgjatjes së zhvillimit të

personalitetit.

- Teoria psikosociale e Erik Erikson është një nga më të pranuarat në psikologji.

Stadet psikosociale të zhvillimit – sipas Eriksonit, çdo individ kalon përmes tetë
stadeve të zhvillimit.

1 2 3 4 5 6 7 8

Besimi - Mosbesimi
Integriteti – Dëshpërimi
( Lindja – 1 vjeç e gjysëm )
Iniciativa – Faji Identiteti – Konfuzioni ( 65 vjeç + )
Autonomia – Turpi ( 3 – 5 vjeç ) ( 12 – 18 vjeç ) Gjenerativiteti – Stanjacionit
( 1 vjeç e gjysëm – 3 vjeç ) ( 35 – 65 vjeç )
Zelli për punë – Inferioriteti
( 5 – 12 vjeç ) Intimiteti – Izolimi
( 18 – 35 vjeç )
 STADI 1 : Besimi kundrejt mosbesimit

- Në këtë fazë fillestare të zhvillimit, fëmijët mësojnë nëse mund t’i besojnë botës
apo jo.
- Kujdesja që fëmijët marrin nga prindërit e tyre dhe të rriturit e tjerë janë
kritike për krijimin e këtij besimi.
- Rezultati pozitiv i zgjidhjes së krizës në këtë stad është besimi ( arrihet nëse
tregohet ngrohtësi e kujdes për fëmijën ).
- Ankthi, zemërimi, egërsia, mosplotësimi i nevojave bazë të fëmijës lindin
mosbesim te fëmija.
- Nëse një fëmijë zhvillon me sukses besimin, ai do të ndjehet i sigurtë në këtë
 të madhe për pavarësi dhe kontroll mbi vetëveten dhe botën
STADI 2 : Autonomia
rreth tyre. kundrejt turpit ose dyshimit
- Trajnimi i tualetit luan një rol të madh; të mësuarit për të
kontrolluar funksionet e trupit të njeriut çon në një ndjenjë
kontrolli dhe zhvillon një sens autonomie.

- Problemet me këtë trajnim mund t’i lënë fëmijët të ndjehen të

dyshimtë për aftësitë e tyre dhe mund të rezultojnë në ndjenja të
turpit.

- Ngjarje të tjera të rëndësishme përfshijnë marrjen e

kontrollit më
të madh mbi zgjedhjet e veshjeve, ushqimit dhe
preferencat e lodrave.

- Ndërsa kjo mund të jetë frustruese për prindërit dhe

kujdestarët,
 STADI 3: Iniciativa kundrejt ndjenjës së fajit

Nëse fëmija ndëshkohet

Nëse fëmijët
për shprehjen e planeve,
inkurajohen që të
dëshirave të tij dhe për
formojnë idetë e tyre
përpjekjet që bën për
dhe t’i vënë në jetë , tek
realizimin e tyre, atëherë
ai zhvillohet sensi i
fëmija zhvillon një sens
iniciativës.
faji.
SI ZHVILLOJNË FËMIJËT INICIATIVA

- Fëmijët kanë ndjenjën e iniciativës duke u dhënë lirinë dhe inkurajimin për të
luajtur.
- Prindërit dhe të rriturit e tjerë duhet t’i udhëzojnë fëmijët drejt aktiviteteve ose
zgjedhjeve të caktuara.
- Fëmijët duhet të fillojnë të pohojnë kontrollin dhe fuqinë mbi mjedisin duke
marrë iniciativë nga aktivitetet e planifikimit, kryerja e detyrave dhe përballja me
sfida.
 STADI 4: Zelli për punë kundrejt inferioritetit
• Gjatë kësaj faze fëmijët bëhen më të aftë
për të kryer detyra gjithnjë e më
komplekse.
• Fëmijët përpiqen të zotërojnë aftësi të
reja.
• Fëmijët që inkurajohen dhe lavdërohen
nga prindërit dhe mësuesit zhvillojnë një
sens zelli për punë.
• Fëmijët që marrin pak ose aspak inkurajim
nga prindërit, mësuesit ose kolegët, do të
dyshojnë për aftësitë e tyre.
• Fëmijët arrijnë rezultate të ulëta në
përvetësimin e shprehive.
• Ata krahasohen vazhdimisht për të keq me të
tjerët me rezultate të larta, atëherë ata
zhvillojnë një sens inferioriteti.
 STADI 5: Identiteti kundrejt konfuzionit të roleve
- Gjatë kësaj faze, adoleshentët eksplorojnë pavarësinë e tyre dhe zhvillojnë një ndjenjë të vetes.
- Në këtë fazë konflikti është i përqendruar në zhvillimin e një identiteti personal.
- Sipas Eriksonit “ identiteti është një koncept i përgjithshëm që dikush duhet të ketë për veten”.

- Personi është në gjendje identiteti kur ai nuk ka asnjë lloj konflikti të brendshëm.
- Adoleshenti që zhvillon një sens solid identiteti, ndërton një plan të kënaqshëm për
zhvillimin e tij dhe fiton një ndjenjë sigurie.
- Ata që nuk zhvillojnë një sens solid identiteti, bien pre e konfuzionit të roleve.
 STADI 6: Intimiteti kundrejt izolimit

• Gjatë kësaj periudhe, konflikti kryesor

përqendrohet në formimin e marrëdhënieve
intime dhe të dashura me njerëzit e tjerë.
• Fjala këtu është për një aftësi thelbësore të
individit që t’i lidhë shpresat dhe frikërat e tij
me dikë tjetër dhe të pranojë, gjithashtu,
nevojën e një presoni tjetër për intimitet.
• Marrëdhëniet e tilla shpesh janë romantike në
natyrë, por Erikson besonte se miqësitë e
ngushta ishin gjithashtu të rëndësishme.
• Martesa është një mënyrë për arritjen e
intimitetit, por nuk është mjeti i vetëm.
• Suksesi çon në marrëdhënie të forta, ndërsa
dështimi rezulton në vetminë dhe izolimin.
 STADI 7: Gjenerativiteti kundrejt stanjacionit
 Gjenerativiteti i referohet “bërjes së markës suaj” në botë duke u kujdesur për të
tjerët, si dhe duke krijuar dhe kryer gjërat që e bëjnë botën një vend më të mirë.
 Stanjacioni është “ngecje personale” që do të thotë se individi fokusohet vetëm në
nevojat vetjake dhe komfortin e jetës së tij.

 Ata që janë të suksesshëm gjatë kësaj faze do të ndjejnë se po

kontribuojnë në botë duke qenë aktiv në shtëpinë dhe komunitetin e
tyre.
 Disa karakteristika të stagnimit : përfshirja e vetëvetes,
mosinteresimi për të tjerët, vendosja e shqetësimeve të veta mbi të
gjitha.
 STADI 8: Integriteti kundrejt dëshpërimit
- Fillimi i kësaj faze shpesh është i shkaktuar nga ngjarje të
jetës siç janë: dalja në pension, humbja e bashkëshortit,
humbja e miqve dhe të afërmve si dhe sëmundjet e shumta.

- Nëse njeriu e sheh të kaluarën

me krenari, ka arritje, atëherë
ndjehet i integruar.
- Kur njeriu e sheh jetën e tij dhe
ndjen se ka marrë vendime të
gabuara, ose nuk ka qenë i zoti
të marrë asnjë vendim, ai e sheh
se jeta e tij nuk ka qenë e
integruar dhe kështu ndjehet i
dëshpëruar.
 TEORIA KOGNITIVISTE E PIAZHESË PËR ZHVILLIMIN
 Teoria kognitiviste e Piazhesë na prezanton me karakteristikat specifike të
operacioneve mendore dhe njohurive që ne marrim nga mjedisi.
 Piazheja, ( psikolog zviceran ), u përpoq që të kuptonte si formohen dhe
funksionojnë strukturat kognitive ose skemat.
 Piazheja sugjeron se dy mekanizma janë përgjegjës për zhvillimin e
strukturave kognitive:

Adaptimi Organizimi

Asimilimi Ekuilibri
Akomodimi
 Asimilimi është fitimi i informacionit të ri
duke përdorur strukturat mendore
Akomodimi është përshtatja ndaj
ekzistuese në përgjigje të stimujve të
informacionit të ri me anë të krijimit të
rinj.
skemave të reja.

Ekuilibri është një balancë mes asimilimit dhe Skemat janë modele të
akomodimit ( një formë e vetërregullimit që organizuara të mendimit dhe
përdor njeriu për të realizuar një koherencë veprimit.
dhe stabilitet në konceptimin që i bën botës ).
Organizimi është tendenca që ka
njeriu për të kombinuar proceset në
sisteme koherente dhe të ndërlidhura
logjikisht.
 Stadet e zhvillimit kognitiv
Stadi i operacioneve
Stadi paraoperacional ( 2 – 7 vjeç )
formale ( 12+ )

Stadi i operacioneve
Stadi sensomotorik ( 0 – 2 vjeç )
konkrete ( 7 – 12 vjeç )
 STADI SENSOMOTORIK ( 0 – 2 vjeç )

 Të menduarit kufizohet.
 Fëmija njeh objektin vetëm në saj të
veprimit direkt.
 Fëmija është i paaftë të ndërtojë
mendërisht një simbol.
 Gradualisht, fëmija arrin të kuptojë se
objektet vazhdojnë të ekzistojnë dhe të
mbeten në vendet e tyre edhe kur nuk
perceptohen drejtpërdrejt nga shqisat.
STADI PARAOPERACIONAL ( 2 – 7 vjeç )

• Fëmija është në gjendje që të

formojë dhe të përdorë
simbole që përfaqësojnë
eksperiencën e tyre.
• Egocentrizmi i të menduarit
manifestohet qartë.
• Fëmija fillon të jetë në gjendje
që të kuptojë perspektivën e
tjetrit.
 STADI I OPERACIONEVE KONKRETE ( 7
– 12 vjeç )

• Në këtë stad fëmijët fitojnë

aftësinë e koservimit.
• Zhvillohen operacione të reja të
brendshme mendore.
• Fëmija mund të kryejë
manipulime fizike dhe mendore.
• Kalimi në të menduarit konkret
ristrukturon të gjitha proceset
mendore, gjykimet morale dhe
aftësinë për të bashkëpunuar me
të tjerë.
STADI I OPERACIONEVE FORMALE ( 12 vjeç e sipër )

• Operacionet formale mendore janë baza

e logjikës së një të rrituri.
• Fëmija arrin të mendojë për mendimet.
• Adoleshenti mund të mendojë për
idealet filozofinë, dashurinë dhe
koncepte të tjera abstrakte ( të
menduarit abstrakt, hipotetik ).
• Ai mund t’i organizojë idetë dhe
objektet në mënyrë sistematike.
 KRITIKAT NDAJ TEORISË KOGNITIVISTE

Nënvlerësohen aftësitë kognitive të fëmijës.

Nuk u kushton vëmendje faktorëve kulturorë.

Zhvillimi i fëmijës nuk kalon vetëm në katër stade.

Debatimi për konceptin e egocentrizmit.

Metoda e vëzhgimit është përdorur shumë.

 Dallimet në mes të dy teorive
Teoria e Eriksonit Teoria e Piazhesë

Erikson krijoi një teori të zhvillimit gjatë
gjithë jetës.
Mendimet e Eriksonit ishin më të
përqendruara në zhvillimin emocional.
Piazheja u përqendrua vetëm nga
foshnjëria deri në vitet e vona të
adoleshencës.
Piazheja u përqendrua në zhvillimin
njohës.

Zgjeron konceptin e Frojdit për zhvillimin Vë në dukje se operacionet mendore të

duke theksuar rëndësinë e socializimit, fëmijëve janë të ndryshme nga ato të
kulturës, historisë në zhvillimin njerëzor. rriturve.
Është teori disi globale. Kjo teori ka rëndësi në jetën shkollore.
 TEORIA E PROCESIMIT TË INFORMACIONIT
 Kjo teori thekson hapat, veprimet dhe operacionet progressive
që marrin pjesë kur personi merr, percepton, kujton, mendon
dhe përdor informacionin.
 Teoria e përpunimit të informacionit është gur themeli i
psikologjisë njohëse.
 Fillimisht u propozua në mesin e viteve të 50 nga psikologët
amerikanë përfshirë George Miller.
Grafiku i procesimit të informacionit

STIMUJT

SELEKSIONIMI

PERCEPTIMI
KUJTESA

TË MENDUARIT

ZGJIDHJA E PROBLEMEVE
 QËLLIMI:

1. Njohja me kuptimin e përgjithshëm mbi zhvillimin e fëmijës.

2. Studimi i ndryshimeve të caktuara që ndodhin në qeniet njerëzore nga lindja deri në vdekje.
3. Ndryshueshmërinë e fëmijës me kalimin e kohës.
Klasifikimi i zhvillimit:
- Zhvillimi kognitiv
- Zhvillimi social
“If you want to be creative,
stay in a part a child, with “The more you know
the creativity and invention
yourself, the more
that characterizes children patience you have for
before they are deformed
what you see in others”.
by adult society”.

JEAN PIAGET “In the social jungle of ERIK ERIKSON

human existence, there
is no feeling of being
alive without sense of
identity”.

ERIK ERIKSON
PYETJE DHE
KOMENTE…