Κλινική εξέταση νεογνού και

βρέφους
Αλέξανδρος Μάκης
Επίκουρος Καθηγητής Παιδιατρικής/Παιδοαιματολογίας
Γενικά
Νεογνό: < 28 ημερών
• Πρόωρο: < 37 εβδομάδων
• Τελειόμηνο: 37-42 εβδομάδων
• Παρατασιακό: > 42 εβδομάδων

Βρέφος: 28 ημερών-12 μηνών

Εξέταση μετά τη γέννηση
Αpgar score
• 1ο λεπτό, 5ο λεπτό (0-10 βαθμούς), < 9: πρόβλημα
• εκτιμά ανάγκη για ανάνηψη του νεογνού
• χρησιμεύει για την εκτίμηση της πιθανότητας παραμονής
νευρολογικού προβλήματος στο νεογνό
0 1 2
ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ καμιά <100/λεπτό >100/λεπτό

ΑΝΑΠΝΟΗ καμιά Αργή/άρρυθμη Ρυθμική/κλάμα

ΜΥΙΚΟΣ ΤΟΝΟΣ χαλαρός Κάμψη των άκρων Ζωηρή κινητικότητα

ΧΡΩΜΑ Ωχρό /κυανό Ροδαλό Ροδαλό

σώμα/κυανά άκρα

ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΗ Καμιά αντίδραση μορφασμός Βήχας/πτέρνησμα

ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΣΕ
ΕΡΕΘΙΣΜΑ
Εξέταση μετά τη γέννηση
• Έγκαιρη αναγνώριση σοβαρών προβλημάτων
• Διασφάλιση ομαλής ανάπτυξης

• Ήρεμο μωρό (λίγο μετά τη σίτιση), καλή θερμοκρασία περιβάλλοντος

και χεριών
• Πλύσιμο χεριών

• Πρώτα επισκόπηση
• Μετά ακρόαση θώρακα, καρδιάς, κοιλιάς
• Ακολουθεί εξέταση συστημάτων
• Στο τέλος εξέταση στόματος, ισχίων
• Μέτρηση βάρους, μήκους σώματος, περιμέτρου κεφαλής
Εξέταση μετά τη γέννηση

Αρχικά ελέγχεται το χρώμα και η

ύπαρξη συγγενών ανωμαλιών
• ωχρότητα (αναιμία)
• πορφυρό χρώμα
(πολυερυθραιμία)
• ίκτερος (κιτρινωπή χροιά
δέρματος και επιπεφυκότων)
• κυάνωση
Εξέταση μετά τη γέννηση

Αρχικά ελέγχεται το χρώμα και η

ύπαρξη συγγενών ανωμαλιών
• ωχρότητα (αναιμία)
• πορφυρό χρώμα
(πολυερυθραιμία)
• ίκτερος (κιτρινωπή χροιά
δέρματος και επιπεφυκότων)
• κυάνωση
Εξέταση μετά τη γέννηση

Αρχικά ελέγχεται το χρώμα και η

ύπαρξη συγγενών ανωμαλιών
• ωχρότητα (αναιμία)
• πορφυρό χρώμα
(πολυερυθραιμία)
• ίκτερος (κιτρινωπή χροιά
δέρματος και επιπεφυκότων)
• κυάνωση
Θώρακας

• Φυσιολογικές αναπνοές: 40-60/min

• Η αναπνοή µπορεί να είναι περιοδική:
κανονικά για 1-2 min και µετά να έχουν µία
µικρή περίοδο άπνοιας (συνήθως 5 ως 10 sec)
• Άπνοια που διαρκεί πάνω από 10 sec ή / και
συνοδεύεται από κυάνωση είναι παθολογική
• Αν σε περιοχή του πνεύµονα δεν ακούγεται
αναπνευστικό ψιθύρισµα, τότε πιθανώς να
υπάρχει πνευµοθώρακας ή ατελεκτασία και
χρειάζεται ακτινογραφία θώρακα
• Νεογνική διόγκωση μαστών: πρώτες ημέρες
ζωής και οφείλεται στην επίδραση των
μητρικών ορμονών (οιστρογόνων και
προγεστερόνης ) που διέρχονται από τον
πλακούντα κατά την κύηση. Υποχωρεί χωρίς
φαρμακευτική θεραπεία
Καρδιά

• Θέση της καρδιάς: καθορίζεται από την ψηλάφηση της καρδιακής

ώσης. Δεξιά παρεκτόπιση της σημαίνει πνευμοθώρακα,
διαφραγματοκήλη , αναστροφή σπλάχνων
• Φυσιολογικός καρδιακός ρυθµός: 120-160/min. Ποικίλει ανάλογα µε
την ενεργητικότητα του νεογνού. Σε µερικά τελειόµηνα και πρόωρα
µπορεί να κατεβεί κάτω από 100 σε κατάσταση ηρεµίας και να
αυξάνεται µε τον ερεθισµό
• Ακρόαση των φυσηµάτων: έχει τη µικρότερη σηµασία από
οποιαδήποτε άλλη ηλικία. Το νεογνό µπορεί να έχει σοβαρή
καρδιακή ανωµαλία και να µην ακούγεται φύσηµα. Φυσήµατα,
γενικώς, που είναι έντονα ή εµφανίζονται µετά τις δύο πρώτες
ηµέρες ζωής και επιµένουν απαιτούν έλεγχο
• Ψηλάφηση των µηριαίων αρτηριών: ισθµική στένωση αορτής
Κοιλιά

• Αμέσως μετά τη γέννηση η κοιλιά είναι

επίπεδη ή εισέχει ελαφρά γιατί δεν υπάρχει
αέρας σε όλο το έντερο ενώ 10 ώρες μετά
προέχει φυσιολογικά.
• Σκαφοειδής κοιλία οφείλεται σε
διαφραγματοκήλη.
• Διατεταμένη κοιλία οφείλεται σε ειλεό
• Ο σπλήνας δεν ψηλαφάται φυσιολογικά,
ενώ το ήπαρ μπορεί να εξέχει κάτω από το
πλευρικό τόξο κατά 2cm
• Το ομφαλικό κολόβωμα αποπίπτει περίπου
την 7η ημέρα ζωής
• Ομφαλοκήλη
Κοιλιά

• Αμέσως μετά τη γέννηση η κοιλιά είναι

επίπεδη ή εισέχει ελαφρά γιατί δεν υπάρχει
αέρας σε όλο το έντερο ενώ 10 ώρες μετά
προέχει φυσιολογικά.
• Σκαφοειδής κοιλία οφείλεται σε
διαφραγματοκήλη.
• Διατεταμένη κοιλία οφείλεται σε ειλεό
• Ο σπλήνας δεν ψηλαφάται φυσιολογικά,
ενώ το ήπαρ μπορεί να εξέχει κάτω από το
πλευρικό τόξο κατά 2cm
• Το ομφαλικό κολόβωμα αποπίπτει περίπου
την 7η ημέρα ζωής
• Ομφαλοκήλη
Γεννητικά όργανα - ορθό

• Τα αγόρια παρουσιάζουν συχνά φίμωση

• Οι όρχεις πρέπει να έχουν το ίδιο μέγεθος
και να βρίσκονται μέσα στο όσχεο
• Η θέση του στομίου της ουρήθρας όταν
είναι παθολογική χαρακτηρίζει τον
υποσπαδία
• Στα κορίτσια τα μεγάλα χείλη του αιδοίου
εμφανίζονται διογκωμένα, ενώ σπάνια
προεξέχει τμήμα του βλεννογόνου του
κόλπου και παρατηρείται κολπική έκκριση
• Υπερτροφία κλειτορίδας συναντάται σε
περιπτώσεις αμφιβόλου φύλου και σε
συγγ. υπερπλασία επινεφριδίων
• Στο ορθό ελέγχεται η θέση του δακτυλίου
και η βατότητα του ορθού για τον
αποκλεισμό της ατρησίας.
Δέρμα

Μογγολοειδείς κηλίδες
• Μεγάλου μεγέθους και σχήματος κυανόμαυρες κηλίδες
• κυρίως στη οσφυοιερή χώρα και στους γλουτούς
• εξαφανίζονται τον 1ο –2ο χρόνο
Τοξικό ερύθημα
• παροδικό εξάνθημα αγνώστου αιτιολογίας
• μικρές διάσπαρτες ερυθηματώδεις κηλίδες
• με μικρή κιτρινωπή ή λευκωπή βλατίδα στο κέντρο
• εντοπίζεται σε όλο το σώμα
• εμφανίζονται τη 2η –3η ημέρα ζωής
• εξαφανίζονται σε λίγες ημέρες
Κεχρία (millia)
• µύτη, στο µέτωπο και στις παρειές
• λευκωπές βλατίδες σε µέγεθος κεφαλής καρφίτσας
• περιέχουν υλικό της κεράτινης στοιβάδας
• εξαφανίζονται µέσα στις πρώτες εβδοµάδες ζωής
Δέρμα

Νεογνική ακμή
• Ερυθρές βλατίδες στο πρόσωπο
• Οφείλεται στη διέγερση των
σμηγματογόνων αδένων από τις
ορμόνες της μητέρας και είναι πιο
συχνή στα αγόρια
• Εμφανίζεται μέσα στις πρώτες 3
εβδομάδες της ζωής και εξαφανίζεται
χωρίς θεραπεία τις επόμενες λίγες
εβδομάδες.
Δέρμα

Παθολογικές καταστάσεις
• αιµαγγειώµατα (οµαλά ή επίπεδα, αιµαγγειωµατώδεις σπίλοι,
σηραγγώδη)
• καφεγαλακτόχροες κηλίδες (cafe au lact spots)
• σπίλοι
Δέρμα

Φυσιολογικός νεογνικός ίκτερος

• πρώτες ημέρες ζωής και κορυφώνεται την 3η –5η ημέρα της ζωής
• υψηλός αιματοκρίτης
• μικρή ζωή των ερυθρών αιμοσφαιρίων
• έλλειψη ορισμένων ενζύμων που είναι απαραίτητα για τον μεταβολισμό της
χολερυθρίνης
Παθολογικός ίκτερος
• πρώτες 24 ώρες ζωής
• επιμένει μετά την 7η –10η ημέρα ζωής (* μητρικός θηλασμός)
• ολική χολερυθρίνη >12 mg/dl για τα τελειόμηνα και 15 mg/dl για τα πρόωρα
• άμεση χολερυθρίνη >2 mg/dl
Ερειστικό σύστημα

Έλεγχος ράχης ιδιαίτερα στην οσφυοϊερά χώρα

για την παρουσία µηνιγγοµυελοκήλης,
τρηµάτων ή µαζών
Έλεγχος κλείδας, ωµοπλάτης, βραχίονα,
αγκώνα, χεριού
Αρκετά συχνά είναι τα κατάγµατα της κλείδας,
ιδιαίτερα σε εργώδεις τοκετούς, αλλά δεν
προκαλούν σοβαρές επιπλοκές
Πάρεση βραχιονίου πλέγματος (Erb)
Ερειστικό σύστημα

Η απουσία της κερκίδας ή της ωλένης µπορεί να

διαπιστωθεί µε την κλινική εξέταση
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στην
εξέταση του χεριού, όχι µόνο επειδή υπάρχει
µεγάλος αριθµός συγγενών ανωµαλιών του
(συνδακτυλία, πολυδακτυλία, κλινοδακτυλία
κ.α.) αλλά επειδή οι διαµαρτίες του χεριού
συχνά αποτελούν µέρος ενός γενικότερου
συνδρόµου
Ερειστικό σύστημα
Barlow
Τα κάτω άκρα ελέγχονται ως προς
τη θέση, συµµετρία, µέγεθος και
εύρος κινήσεων
Χειρισµοί Οrtolani και Barlow για Ortolani
τον έλεγχο αναπτυξιακής
δυσπλασίας του ισχίου

Έλεγχος για ύπαρξη

ραιβοϊπποποδίας και άλλων
ανωµαλιών του ποδιού
 Κεφαλή - Τράχηλος

• Προκεφαλή: υποδόριο οίδηµα στη

βρεγµατοϊνιακή περιοχή, εµφανίζεται από
γέννηση και υποχωρεί σε 2-3 ηµέρες

• Κεφαλαιµάτωµα: υποπεριοστική, συλλογή

αίµατος, αφορίζεται από τις ραφές και είναι
πιο σπάνιο. Εµφανίζεται 2-3 µέρες µετά τον
τοκετό και εξαφανίζεται σε 3 ή
περισσότερες ηµέρες

• Αιμάτωμα κάτω από την επικράνιο

απονεύρωση: συνήθως εμφανίζεται μετά
από εμβρυουλκία, ή οξύ τοκετό. Η απώλεια
αίματος είναι πιο μεγάλη και μπορεί να
οδηγήσει σε παρατεταμένο ίκτερο ή
αναιμία
Κεφαλή - Τράχηλος

Έλεγχος ραφών
Οι ραφές είναι:
• στεφανιαία
• Οβελιαία
• λαµδοειδής
• λεπιδοειδής, που χωρίζει το
βρεγµατικό από το κροταφικό
• Σε σπάνιες περιπτώσεις έχουμε
πρόωρη σύγκλειση των ραφών
(κρανιοσυνόστεωση)
Κεφαλή - Τράχηλος

Έλεγχος ραφών
Οι ραφές είναι:
• στεφανιαία
• Οβελιαία
• λαµδοειδής
• λεπιδοειδής, που χωρίζει το
βρεγµατικό από το κροταφικό
• Σε σπάνιες περιπτώσεις έχουμε
πρόωρη σύγκλειση των ραφών
(κρανιοσυνοστέωση)
Κεφαλή - Τράχηλος

Έλεγχος πηγών
• πρόσθια πηγή, συνήθως έχει
µέγεθος 4 x 5 cm
• οπίσθια πηγή, έχει µέγεθος 0,5
x 0,5 cm
• αύξηση των ορίων των πηγών
• υποθυρεοειδισμό
• ραχίτιδα
• υδροκέφαλο
• χρωματοσωμικές ανωμαλίες
• αλλά και σε φυσιολογικά νεογνά
Κεφαλή - Τράχηλος

Αυτιά
• Ένα ακανόνιστο, ασύµµετρο ή µε
παθολογικό µέγεθος και θέση αυτί
µπορεί να συνδυάζεται και µε άλλες
συγγενείς ανωµαλίες (χρωµοσωµικές,
νεφρών κ.α.)
• Ο έλεγχος της ακοής γίνεται µε την
παρατήρηση της αλλαγής της
έκφρασης του νεογνού σε θορύβους
Κεφαλή - Τράχηλος

Μύτη
• Η διεύρυνση της βάσης της µύτης και
συνεπώς η µεγαλύτερη απόσταση
µεταξύ των δύο οφθαλµών, καλείται
υπερτελορισµός και µπορεί να είναι
ορισµένες φορές εύρηµα ενός
συνδρόµου
• Ο υποτελορισµός είναι σπάνιος και
παρατηρείται κυρίως σε νεογνά µε
τρισωµία 13 ή ολοπροσεγκεφαλία
• Η ατρησία των ρινικών χοανών
αποτελεί µια άλλη ανωµαλία της
ρινικής οδού και, αν είναι
αµφοτερόπλευρη, προκαλεί έντονη
αναπνευστική δυσχέρεια
Κεφαλή - Τράχηλος

Στόμα
• ελλείµµατα της µαλθακής ή της σκληρής
υπερώας (λαγόχειλο και λυκόστομα)
• πρόωρη έκφυση νεογιλών δοντιών
• κύστεις των ούλων
• κύστεις λευκωπές στη µέση γραµµή της
υπερώας ονοµάζονται µαργαριτάρια του
Epstein και είναι φυσιολογικό εύρηµα
• ελέγχεται το µέγεθος της κάτω γνάθου
(µικρογναθία)
Κεφαλή - Τράχηλος

Τράχηλος
• ραιβόκρανο (αιμάτωμα
στερνοκλειδομαστοειδούς)
• κυστικό ύγρωμα
• διόγκωση θυρεοειδούς
• κύστεις βραγχιακού τόξου
• λεµφαδένες
Κεφαλή - Τράχηλος

Οφθαλμοί
• Η εξέταση των οφθαλµών γίνεται
συνήθως µετά τη δεύτερη ηµέρα, όταν
υποχωρεί το φυσιολογικό οίδηµα των
βλεφάρων από τον τοκετό
• αντίδραση της κόρης στο φως
• ύπαρξη καταρράκτη
• αιµορραγιών του σκληρού
• επιπεφυκίτιδας
Νευρολογική εξέταση

Στάση
• ισχία σε απαγωγή και µερική
κάµψη και τα γόνατα σε
κάµψη
• άνω άκρα είναι σε προσαγωγή
και κάµψη κατά τον αγκώνα
και οι γροθιές σφιγµένες.
Μυικός τόνος
• ανύψωση του νεογνού από την
πρηνή θέση, µε το χέρι του
εξεταστή στο στήθος
• οι εκτείνοντες µύες του αυχένα
µπορούν να κρατήσουν το
κεφάλι στην ίδια ευθεία µε το
σώµα για 3 δευτερόλεπτα
Νευρολογική εξέταση

Μυική ισχύς
• εκτιµάται µε το παλαµιαίο αντανακλαστικό συλλήψεως, το οποίο
εκλύεται όταν ο εξεταστής τοποθετήσει τους δείκτες του στις
παλάµες του νεογνού και το ανασηκώσει
• αυτό κρατιέται σφιχτά από τα δάκτυλα του εξεταστή και έχει τη
δύναµη να κρατήσει το πάνω µέρος του κορµού του.
Ενεργητικές κινήσεις
• ποιότητα και συµµετρία
• το τελειόµηνο, σε εγρήγορση νεογνό είναι δραστήριο και κινεί όλα
τα µέλη του µε εναλλασσόµενο τρόπο
Νευρολογική εξέταση

Αρχέγονα αντανακλαστικά
1. παλαµιαίο αντανακλαστικό της σύλληψης
2. αντανακλαστικό της αναζήτησης
3. αντανακλαστικό του θηλασµού εκλύεται µε την τοποθέτηση του
δακτύλου του εξεταστή στο στόµα του νεογνού, οπότε αυτό κάνει
µυζητικές κινήσεις
4. αντανακλαστικό του Moro : Το νεογνό κρατείται από τον αυχένα µε την
παλάµη του εξεταστή. Ο εξεταστής προκαλεί κάµψη του αυχένα και
κατόπιν απότοµη έκταση, ώστε να πέσει προς τα πίσω απότοµα το
κεφάλι του
5. αντανακλαστικό της βάδισης, το νεογνό κρατείται όρθιο από τις
µασχάλες ενώ τα πέλµατα του αγγίζουν µία επιφάνεια, οπότε εκτελεί
ρυθµικές κινήσεις βάδισης
6. αντανακλαστικό της αναρρίχησης εκλύεται µε τον ερεθισµό της πρόσθιας
επιφάνειας των κνηµών σε µια γωνία (τραπεζιού), οπότε το νεογνό
εκτελεί κινήσεις ανόδου σκάλας
Σωματομετρικά

Οι µετρήσεις του βάρους, του µήκους και της περιµέτρου της κεφαλής
αποτελούν συνήθως το τελικό στάδιο της κλινικής εξέτασης του
νεογνού
Τελειόμηνο νεογνό
• περίµετρος κεφαλής: 33-38 cm
• µήκος σώµατος: 48-53 cm
• βάρος σώµατος: 2700-3600 gr