Bazat e Telekomunikacionit

Mediumet Transmetuese II

Msc. Artan Salihu

Referenca:

• William Stallings, Data and Computer Communications, Chapter 4,

Përmbajtja

• Spektri Elektromagnetik

• Karakteristikat e komunikimeve per Mediat e Trasuara

• Ciftore e perdredhur
• Kabelli Metalik
• Fiberi Optik

• Transmetimet Pa-tela
• Antenat
• Karakteristikat e Antenes
• Llojet e Antenave
• Aplikimi i Antenave
• Komunikimet tokesore – mikrovalore
• Komunikimet satelitore – mikrovalore

• Propagimi I valeve ne hapesire te lire

• Ground Wave
• Sky Wave
• Line Of Sight

2
Frekuencat e Transmetimeve Pa-tela

• Referohemi si frekuencat mikrovalore

• Te pershtatshme per transmetimet pike ne pike
1GHz to
40GHz • Gjithashtu perdoren per komunikime satelitore

• Te pershtatshme per transmetime shume-drejtimeshe

30MHz to • Referohemi si rangu radio broadcast
1GHz

• Pjese e spektrit te Infrared

11
• Pershtatshme per aplikimet pike ne pike dhe shume-pika
3 x 10 to 2
x 1014 (multipoint) brenda nje zone te limituar

3
Antenat

• Antena
– Cdo lloj perçuesi mund te luaj rolin e antenes
– Perdorni materiale te cilat rezultojne ne rrezatim eficient
• Modeli i rrezatimit (Radiation Pattern)
– Prezentimi vizual i vetetive te rrezatimit te nje antene eshte funksion i
koordinatave ne hapesire
– Menyra ne te cilen energjia propagohet ne tri dimensionet
• Gain (Perforcimi)
– Aplikimi i sinjalit: Gaim me i larte -> antena me e madhe
• Antena Isotropike
– Nje pike ne hapesire e cila rrezaton fuqi ne te gjitha drejtimet njesoj
– Modeli i rrezatimit eshte nje forme sferike me nje antene ne qender

4
Near dhe Far Fields

• Ekzistojne dy regjione te fushes elektrike dhe magnetike

perreth nje antene (fusha e afert dhe fusha e larget apo near
field dhe far field)
– Fusha e afert quhet zona e Fresnel (Fresnel region)
• Afer antenes (distance prej rreth nje λ)
– Fusha e larget quhet zona e Fraunhofer (Fraunhofer
Region)
• Shume larg nga antenna (disa λ larg)

• Rrezatimi ne fushen e larget eshte i ngjashem me propagimin

e vales se rrafshet.
– Zakonish ky eshte regjioni i cili neve na intereson me se
shumti
– Na lejon neve te thjeshtojme karakteristikat e nje antene

• Kufiri mes fushes se afert dhe fushes se larget eshte nje sfere
arbitrare me rreze 𝑅𝑓𝑓 = 2𝐷2 /λ
– D eshte dimensioni fizik i nje antene – perdor diametrin e
sferes me te vogel

5
Bazat e Antenave

• Antena Ideale
– Gain = 1 ne nje kend te caktuar
– Gain = 0 ne te gjitha drejtimet tjera

• Antena Reale
– Rrezaton fuqi ne drejtime te padeshiruara
– E ka nje lob kryesore, disa lobe anesore
dhe nje lob mbas.

• Gjeresia rrezes se Antenes (Antenna

Beamwidth)
– Gjeresia e rrezes se antenes eshte kendi i
mbulueshmerise ku energjia e rrezatuar
ka fuqi 3 dB me pak per dallim nga
maksimumi i rrezes (half-power)

• Raporti Front-to-Back
– Raporti mes fuqise ne lobin kryesore dhe
fuqise ne lobin e krijuar mbrapa antenes.
6
Perdorimi i Perforcimit te Antenes (Antenna Gain)

• Perforcimi i antenes (“Gain”) ne nje drejtim eshte

raporti i densitetit te fuqise se prodhuar nga antena ne
ate drejtim, i pjesetuar me densitetin e fuqise qe do te
prodhohej nga nje antene referuese ne ate drejtim.
– GdB= 10 log (P2/P1)

• Zakonisht, perdorim dy lloje te antenave referuese

– Antena Isotropike: Vlera e gain eshte e dhene ne
dBi
– Antena dipole gjysme-valore: Vlera e gain eshte e
dhene ne dBd

• Prodhuesit shumicen e rasteve perdorin dBi ne

materialet e tyre referuese
– Per te paraqitur nje perforcim me te larte ☺

• dBi = dBd + 2.15 dB

7
Perdorimi i Perforcimit te Antenes (Antenna Gain)

• Antena nje drejtimeshe (Directional antenna)

– Rrezja e fokusuar – Vlere e larte e Gain (perforcimit)

• Antena shume drejtimeshe (Omni-directional)

– Sinjali udheton ne te gjitha drejtimet njesoj – Vlere e ulet e Gain
(perforcimit)

8
Madhesia dhe Forma e Antenes

• Dy faktore influencojne madhesine dhe formen e

nje antene

• Frekuenca RF e nje sinjali

– Nje sinjal i frekuences se ulet ka nevoje per
antene me te madhe

• Perforcimi i deshiruar
– Antena me vlere te larte te gain ka nevoje per
antene me madhesi me te madhe dhe rreze
me te fokusuar ne krahasim me antenen me
vlere te ulet te gain.
– Vlera e gain mbledhet kur kalkulohet buxheti i
linkut dhe kontribon ne fuqine e pranuar.

9
Antenat ne Rrjetin Celular

• Celulat jane tipike te

sektorizuara ne 3 pjese ku
secili sector mbulon 1200 te
celules

• 2 antenna pranuese gjenden

ne kend te sektorit te
stacionit baze (kulles, tower)

• Kjo behet per te ofruar

diversitet te antenes – lufton
fenomenin e shuarjes se
shpejte te sinjalit (fast
fading) – duke pasur
parasyshe qe gjasa eshte qe 1
antene te ndikohet nga ky
fenomen ne nje kohe te
caktuar.

10
Shembuj te Antenave

11
Shume-Antena ne anen e Stacionit Baze

• Ekzistojne me shume se nje antene ne nje mikro-celule te cilat sikur

tham jane te sektorizuara ne 3 pjese (1200 per sektore).

• Nje varg i gjere i llojeve te antenave eshte perdorur – Yagi, dipole,

panel arrays)

• Tradicionalisht kemi sistemet SIMO ne uplink (dhe SISO ne

downlink)
– 1 antene transmetuese ne mes te secilit sektore
– 2 antenna pranuese anash faqes se sektorit te cilat ndihmojne
pranuesit e pavarur.

• LTE MIMO systems

– Shume antenna ne secilin sektor
– Antenat jane te vendosura ne nje distance prej 4-10 λ larg
njera tjetres
– Mikro-celulat mund te kene vendosje te perafert.
– Edhe ne Pico/femtocells kane stacione baze te vogla dhe
antenna te integruara – numri i antenave MIMO varet nga
pajisja – sidomos ajo fundore (UE).

12
Shume Antena ne anen e Perdoruesit Fundor

• Eshte me veshtire te vendosim shume antenna ne anen e perdoruesit (User Equipment – UE)
per arsyje te sfidave ne dizajn te pajisjes:
• Madhesia, pesha dhe bateria e antenes
• Korrelacioni me antenat tjera MIMO -> kerkohet ~ .5λ distance, polarizimi
• Perkrahja e brezeve te ndryshme frekuencore (psh., 0.7, 2.1, 2.6 GHz,)
• Perkrahja e teknologjive te ndryshme (802.11, GPS, AM/FM radio, etc.)
• Kompatibiliteti elektromagnetik (EMC) me CPU, ekranin, etj.
• Sfidat per standardizim
– Efeketet e rrezatimit ne trupin e njeriut (SAR – Specific Absorption Rate).
– Kompatibiliteti ne te degjuar
• Sot kemi antena nga perques me madhezi mikro te cilat mund te printohen ne qarqe te
integruara (IC).

13
Antenat Parabolike

y transmitting
waves
a

b
a
b

directrix
c
c
f f
focus x

source of
electromagnetic
energy

(a) Parabola (b) Cross-section of parabolic antenna

showing reflective property

Figure 4.8 Parabolic Reflective Antenna

14
Antenat Tokesore Mikrovalore

Antena me e perhapur eshte e

forms parabolike apo “dish”

Seri e kullave te antenave

Madhesia tipike eshte rreth 3
mikrovalore perdoret per te
m ne diameter
arritur trasnmetimin ne largesi

Antena eshte fiksuar mire dhe

Zakonisht e vendosur ne nje fokusuar per rreze te ngushte
lartesi te madhe mbi nivelin e ashtuqe te arrihet transmetimi
tokes i pa-penguar (LOS) deri ne
antenen marrese

15
Antenat Tokesore Mikrovalore

• Perdoren si alternative e mediumeve koaksiale dhe optike per te bartur sherbimet

telekomunikuese ne distance te larget.

• Perdoren per transmetime TV dhe telefonike

• Me pak perserites mirepo kerkohet transmetim me pamje te pa-penguar (Line-of-

Sight)

• Frekuencat e operimit shtrihen nga 1-40 GHz, te cilat ofrojne shpejtesi te

transmetimit me te larte

• Burimi me i madh i humbjeve eshte distanca, interference dhe kushtet atmosferike.

Band (GHz) Bandwidth (MHz) Data Rate (Mbps)

2 7 12
6 30 90
11 40 135
18 220 274
Table 4.4
Typical Digital Microwave Performance

16
Antenat Satelitore Mikrovalore

• Komunikimet satelitore perdoren Satellite

per te lidhur 2 apo me shume antenna

stacione tokesore

do
wn
k
lin

lin
up

k
• Pranon transmetimet ne nje brez
te caktuar frekuencor, amplificon Earth
station

apo perserite sinjalin, dhe e (a) Point-to-point link

transmeton ate ne brezin tjeter

Satellite
frekuencor antenna

nk
nli
dow

do
w
k

nl
in

do
nl

in
wn

k
w
do

lin
do
nk

k
wn
n li

uplink

lin
w
do

k
Multiple Multiple
receivers receivers
Transmitter
(b) Broadcast link

Figure 4.9 Satellite Communication Configurations

17
Antenat Satelitore Mikrovalore

• Aplikimet me te rendesishme satelitore

• Eshte mediumi
optimal per • Ofruesit e
transmetime ne sherbimeve
trunqe satelitore mund te
nderkombetare ndajne kapacitetet
dhe jepin me qera
Transmetim keto kanale
Rrjete te perdorueseve privat
et telefonike
bizenseve
ne distance
private
te madhe

Global Transmetim
Positioning e televizive • Programet transmetohen ne
satelit dhe pastaj behen broadcast
te nje numer i stacioneve te cilat
distribuojne programet te
• Global Positioning shikuesit individual
System (GPS) • DBS (Direct Broadcast Satellite)
transmeton video sinjalet direct te
perdoruesit shtepiak

18
 re
phe

n
s

atio
no

pro signal
Io

pag
transmit
antenna
signal
Earth
receive
antenna
propagation

(b) Sky-wave propagation (2 to 30 MHz)

transmit receive
antenna signalEarth
propagation
antenna

transmit receive
antenna Earth antenna

(a) Ground-wave propagation (below 2 MHz)

(c) Line-of-sight (LOS) propagation (above 30 MHz)

Figure 4.11 Wireless Propagation Modes

e re
ph
n

• Propagimi i valeve s
no tokesore percjelle konturen e tokes dhe mund te
atio
pro signal

Io
pag

udhetoj ne distanca pertej horizonit

• Ky efekt ndodhe ne frekuencat deri rreth 2 MHz
• Shembulli metransmit
i mire i komunikimit me valeve tokesorereceive
eshte radio AM.
antenna Earth antenna

19
 re
phe

n
s

atio
no

pro signal
Io

pag
(a) Ground-wave propagation (below 2 MHz)

transmit receive
antenna Earth antenna

e
her
sp

n
at i o
o

pro signal
(b) Sky-wave propagation (2 to 30 MHz)
n
Io

pag
signal
propagation
transmit receive
antenna Earth antenna
transmit receive
antenna Earth antenna

(c)(b) Sky-wave
Line-of-sight propagation
(LOS) (2 to 30
propagation (above 30MHz)
MHz)

Figure 4.11 Wireless Propagation Modes

signal
• Propagimi i valet ajrore (Sky-Wave) perdoret nga transmetuesit amator
propagation

dhe radio transmetuesit nderkombetar (BBC, VoA).

transmit receive
• Sinjali nga nje stacion
antenna tokesor reflektohetEarth nga shtresa
antenna e jonosferes
mbrapa ne toke
• Sinjalet Sky wave mund te udhetojne neper nje numer te nyjeve, duke
kercyer mbrapa dhe(c) para
Line-of-sight (LOS) propagation (above 30 MHz)
mes zones se jonosferes dhe siperfaqes se
tokes. Figure 4.11 Wireless Propagation Modes
20
 antenna Earth antenna

(b) Sky-wave propagation (2 to 30 MHz)

signal
propagation

transmit receive
antenna Earth antenna

(c) Line-of-sight (LOS) pr opagation (above 30 MHz)

Figure 4.11 Wireless Propagation Modes

• Vala tokesore dhe ajerore nuk operojne ne frekuenca mbi 30 MHz dhe
komunikimi duhet te ndodhe ne LOS (Line-Of-Sight).

21
Transmetimi LOS (Line-of-Sight)

Humbja ne Absorbimi atmosferik Multipath

hapesire te lire • Absorbimi nga
Thyerja
• Interferimi i
(Free Space Loss) avullimi i ujit dhe sinjaleve nga
(Refrection)
• Humbja sinjalit oksigjeni reflektimi • Thyerja e sinjalit
me distancen larg pranuesit

22
 (a) Microwave line of sight

(b) Mobile radio

Figure 4.14 Examples of Multipath Interference

23
 Table 4.5

Brezet
frekuencore

(Tabela mund te
gjendet ne faqe
136 te librit)