15

เปรรียบเทรียบนนิทานชาดกกกับนนิทานอรีสป1 (๒)
๑. วกัตถถประสงคค
ทททงชาดกและนนิทานออีสปมอีลกท ษณะแสดงหลทกคคาสอนอทนเปป็ นแนวทางแหห งการดคารงชอีวนิต
เพอียงแตหลกท ษณะของชาดกจะมอีลกท ษณะมมหงสอนในเรรรื่ องศาสนา เขข้าถถึงกลมหมบมคคลทมกเหลหาชททน
สห วนนนิ ทานออีสปเปป็ นการเลหานนิทานเพรรื่อการเลอีทยงชอีวนิตเพรรื่อการหลมดพข้นจากความเปป็ นทาส
๒. ลกักษณะทกัทั่วไปของนนิทานชาดกและนนิทานอรีสป
อรรถกถชาดกหรร อทอีรื่เรอี ยกกทนวหานนิ ทานชาดก จะมอีการวางโครงสรข้างทอีรื่เปป็ นระบบ
โดยเรนิรื่ มตททงแตหปรารภเหตมทอีรื่มาของเรรรื่ อง ปปูพทรนในชาตนิปทจจมบนท และสลทบกลทบไปในอดอีตชาตนิ มอีคาถาซถึรื่ ง
เปป็ นหทวใจหลทกของเรรรื่ องกคากทบอยปูห
เมรรื่อจบเรรรื่ องพระอรรถกถาจารยย์สรม ปวหาตทวละครในอดอีตชาตนิไดข้กลทบชาตนิมาเกนิดเปป็ นใคร
บข้าง ทคาใหข้เหป็นความสทมพทนธย์ระหวหาง ๒ ชาตนิ อทนเปป็ นพฤตนิกรรมของตทวละครโดยเฉพาะวนิวฒท นาการ
ในการทคาความดอีของพระพมทธเจข้า ในขณะทอีรื่นนิทานออีสปจะวางโครงสรข้างหรร อไมหซบท ซข้อนเหมาะ
สคาหรทบเดป็กทอีรื่จะเขข้าใจเรรรื่ องไดข้โดยงหาย เปป็ นเรรรื่ อง สททน ๆ จะจบดข้วยภาษนิตทอีรื่วหา นนิทานเรรรื่ องนอีท สอนใหข้รปูข้
วหา...ในตอนจบของเรรรื่ อง
๓. เปรรียบเทรียบโครงเรรทั่องและแนวคนิดของนนิทานชาดกและนนิทานอรีสป
๓.๑ ชาดกจะมอีโครงเรรรื่ องหลายระดทบ ตททงแตหโครงเรรรื่ องสททนคลข้ายนนิ ทานออีสปไปจนถถึง
โครงสรข้างทอีรื่ยาวและซทบซข้อน
๓.๒ ชาดกจะมอีนนิทานซข้อนนนิ ทานอยปูให นบางเรรรื่ อง เชหน ปทญจอมโบสถชาดก แตหนนิทาน
ออีสปจะไมหมอีเรรรื่ องในลทกษณะนอีท
๓.๓ นนิทานทอีรื่มอีโครงเรรรื่ องคลข้ายกทน แตหจะมอีความแตกตหางกทนในรายละเออียด
เชหน สอี หจทมมชาดกในเรรรื่ องทอีรื่ ๑๕๙ จะคลข้ายคลถึงกทบลาในหนทงราชสอี หย์ของนนิ ทานออีสป
ความยหอวหา พหอคข้าคนหนถึรื่งนคาสนิ นคข้าบรรทมกหลทงลาเพรรื่อไปทคาการคข้าขาย เมรรื่อเขานคา
สนิ นคข้าลงไปจากหลทงลาแลข้ว เขากป็นาค เอาหนทงราชสอี หย์ลงตทวลา ปลหอยใหข้ไปกนินขข้าวของชาวนา คนเหป็น
ลาปลอมจถึงคนิดวหาเปป็ นราชสอี หย์ จถึงรอี บไปบอกพรรคพวกพากทนควข้าอาวมธเพรรื่อจะไปฆหาราชสอี หย์
ฝห ายลา เมรรื่อเหป็นเชหนนททนจถึงกลทวตายรข้องออกมาเปป็ นเสอี ยงลาในสห วนของนนิ ทานออีสปจะ
คลข้ายกทน เพอียงแตหกลายเปป็ นลาไปพบหนทงราชสอี หย์แลข้วนคามาคลมมตทวเอง เมรรื่อเดนินผหานหมปูหบาข้ น คนและ
สทตวย์เหป็นมทนเขข้ากป็ตกใจทคาใหข้มนท ดอีใจจนรข้องออกมาเปป็ นเสอี ยงลา เปป็ นตข้น
๔. เปรรียบเทรียบลกักษณะนนิสกัยตกัวละครในชาดกกกับนนิทานอรีสป
๔.๑ ทรีทั่มาของตกัวละคร
ใชข้สตท วย์ในโลกแหห งความเปป็ นจรนิ งและสทตวย์ในจนินตนาการ เชหน ครม ฑ นาค กนินนร
แตหสาค หรทบนนิทานออีสปจะมอีเฉพาะสทตวย์ทอีรื่อยปูให นโลกแหห งความเปป็ นจรนิ ง
๔.๒ ลกักษณะนนิสกัยของตกัวละคร
ชาดกจะใหข้บทบาทแกหลนิงมากทอีรื่สมด ในขณะทอีรื่นนิทานออีสปจะมอีสมนขท จนิทงจอกเปป็ นตทวละคร
มากทอีรื่สมด นอกจากนททน สนิรื่ งทอีรื่ตรงกทนครอ การมอบใหข้ราชสอี หย์เปป็ นราชาแหห งสทตวย์ทท งหลาย แตหราชสอี หย์
ในชาดกจะมอีลกท ษณะเปป็ นมนิตรกทบสทตวย์อรรื่น ในขณะทอีรื่นนิทานออีสปราชสอี หย์จะดมรข้ายนหากลทว
1
สรม ปจากวนิทยานนิ พนธย์มหาบทณฑนิตของ เฉลนิม มากนวล มหาวนิทยาลทยศรอี นครนิ นทรวนิโรฒ หนข้า ๑๖๒ - ๑๘๕
 16

บทบาทของสทตวย์ในชาดกเปป็ นสทตวย์ทอีรื่มอีลกท ษณะเตป็มไปดข้วยอมดมคตนิและมอีคมณธรรมตหาง ๆ

เชหน ความกตทญญปู การเสอี ยสละประโยชนย์สหวนตนเพรรื่อสห วนรวม สทตวย์เหลหานอีท เปป็ นพวกไมหนหากลทวไมหมอี
เขอีทยวเลป็บ เชหน เนรท อ กระตหาย ลนิง เปป็ นตข้น ในขณะทหตวท ละครของสทตวย์ในนนิ ทานออีสปจะมอีลกท ษณะ
คลข้ายชอีวนิตจรนิ งของสทตวย์ทวทรื่ ไป
สทตวย์ทอีรื่มอีลกท ษณะนนิสยท คลข้ายคลถึงกทนมากทอีรื่สมด ไดข้แกห สทตวย์ทอีรื่มอีเขอีทยว เลป็บ งาม จะมอีบมคลนิกทอีรื่
ดมรข้าย อกตทญญปู ตทวอยหางเชหน หมาจนิทงจอกมอีนนิสยท ฉลาดแกมโกง ลาโงห เปป็ นตข้น
สทตวย์ทอีรื่มอีนนิสยท ตหางกทนครอแพะ ในชาดกจะฉลาดแตหในนนิ ทานออีสปจะโงห เนรท อในชาดกจะมอี
ความกตทญญปู กลข้าหาญ แตหในนนิทานออีสปจะขาดความกตทญญปู เปป็ นตข้น
๕. เปรรียบเทรียบลกักษณะสถ ภาษนิตในนนิทานชาดกกกับนนิทานอรีสป
๕.๑ การแสดงสถ ภาษนิต
ชาดกจะสอดแทรกสม ภาษนิตไวข้ในตทวนนิ ทานซถึรื่ งผปูอข้ หานจะตข้องสทงเกตเปป็ นระยะ แตหสาค หรทบ
นนิ ทานออีสปจะแสดงคตนิเตรอนใจไวข้ในตอนจบของนนิ ทานทมกเรรรื่ อง ในตทวชาดกเรรรื่ องหนถึรื่ งบางครททงอาจมอี
คตนิเตรอนใจหลายประการ เชหน เรรรื่ องปทญจอมโบสถ (๔๐๙) จะแสดงแนวคนิดเกอีรื่ยวกทบหลทกธรรมดทงตหอ
ไปนอีท
- การพลทดพรากจากความรทกเปป็ นความทมกขย์ - การระงทบความโกรธ
- การไมหโลภมาก - การไมหมอีมานะ
๖. เปรรียบเทรียบคถณคค่ าของนนิทานชาดกกกับนนิทานอรีสป
๖.๑ คถณคค่ าดด้ านการสอนจรนิยธรรม
ชาดกจะเหมาะกทบบมคคลหลายระดทบคททงแตหวยท เดป็กถถึงวทยชรา เพศหญนิงและเพศชาย
ทททงฆราวาสและสมณะนทกบวช แตหจะตข้องเลรอกใหข้เหมาะสมกทบฐานะของตน ในขณะทอีรื่นนิทานออีสป
เหมาะสคาหรทบเยาวชนเพราะเปป็ นนนิทานทอีรื่สท น งหาย และสรม ปเปป็ นคตนิเตรอนใจไวข้ตอนจบ
๖.๒ การสอนจรนิยธรรมระหวค่ างนนิทานชาดกกกับนนิทานอรีสป
ทททงชาดกและนนิทานออีสปจะเนข้นคมณธรรมในดข้านตหาง ๆ เชหน การรปู ข้เทหาททนผปูอข้ รรื่น การ
ฉลาดในการแกหปทญหาเฉพาะหนข้า การกตทญญปู โทษของความโลภ การใหข้อภทยไมหเบอียบเบอียนผปูอข้ รรื่น
การคบเพรรื่อน เปป็ นตข้น แตหตะวทนออกจะเนข้นในดข้านความฉลาดในการแกข้ปทญหา ความกตทญญปูกตเวทอี
ความอหอนนข้อมถหอมตน เปป็ นตข้น ตะวทนตกจะเนข้นทษของการคบคนพาล ความรอบคอบ เปป็ นตข้น
จมดทอีรื่เนข้นเหมรอน ๆ กทน ครอ ความสามทคคอี ความมทกนข้อยสทนโดษ การคบเพรรื่อน เปป็ นตข้น
๖.๓ ประโยชนค จากชาดกและนนิทานอรีสปในดด้ านกลวนิธรีในการเลค่ านนิทาน
การจะเลหาชาดกหรร อนนิทานใหข้ใครฟทงจะตข้องรปู ข้จกท นนิ สยท และภปูมนิหลทงรวมทททงปท ญหาของ
บมคคลนททน จถึงจะเลรอกนนิทานใหข้เหมาะสมแกหบมคคลนททน ตทวอยหางเชหน
ในชาดก พระพมทธเจข้ายกเรรรื่ อง “สม ชาดาชาดก” มาสอนนางสม ชาดาผปูเข้ ปป็ นสะใภข้ของ
อนาถนิณฑนิกเศรษฐอี นางเปป็ นผปูทข้ อีรื่มอีนนิสยท มานะ กระดข้าง ถรอตทว ชอบใชข้วาจาหยาบคาย จนในทอีรื่สมด
นางบรรลมโสดาปทตตนิผลกลายเปป็ นคนนมหมนวลนหารทก ดทงนอีท เปป็ นตข้น
นอกจากนททน ชาดกยทงมอีลกท ษณะเปป็ นการเปรอี ยบเทอียบ ปมจฉาวนิสชท ชนา เปป็ นตข้น สห วน
นนิ ทานออีสป ตทวอยหาง เชหน ออีสปเลรอกเอาเรรรื่ องกบเลรอกนายมาเลหาใหข้ชาวเอเธนสย์ฟทง โดยมอีจมดประสงคย์
เพรรื่อใหข้ชาวเมรองเกนิดความพอใจในเจข้าครองนครคนเดนิม เปป็ นตข้น
๖.๔ คถณคค่ าดด้ านอรนทั่ ๆ
 17

คมณคหาทอีรื่ถรอวหาเปป็ นมรดกอารยธรรมโลกกป็ครอ เปป็ นศาสตรย์ ทอีรื่วหาดข้วยการสอนคนไดข้อยหางมอี

ประสนิ ทธนิภาพ เนรรื่องจากแฝงไปดข้วยจนิตวนิทยาในการสอน แตหสาค หรทบชาดกจะเปป็ นเรรรื่ องทอีรื่ใหญหมากกวหา
มอีสาระมากกวหา รวมทททงโครงเรรรื่ องทอีรื่สลทบซทบซข้อน
ดทงนททน จถึงเปป็ นการงหายทอีรื่จะสอดแทรกคหานนิ ยมตหาง ๆ ลงไปไดข้มากกวหา จมดประสงคย์หลทก
ของชาดกครอมมหงสอนธรรมะอทนเปป็ นอมดมคตนิในทางพมทธศาสนาซถึรื่ งลทกษณะแบบนอีท จะไมหมอีในนนิ ทาน
ออีสป เพราะเหตมทอีรื่งหายและไมหซบท ซข้อนจถึงทคาใหข้นนิทานออีสปเปป็ นทอีรื่สนใจของเยาวชนมากกวหาชาดก
๖.๕ เหตถทรีทั่นนิทานอรีสปเปป็ นทรีทั่สนใจมากกวค่ าชาดก ๔ ประการ ดกังนรีน
๑. นนิทานออีสปเปป็ นหนทงสร ออหานเพนิรื่มเตนิมในระดทบประถมศถึกษา จถึงทคาใหข้เยาวชนรปู ข้จกท
แพรห หลายมากกวหานนิทานชาดก
๒. นนิทานชาดกแมข้จะเปป็ นหนทงสร ออหานเพนิรื่มเตนิมแตหใชข้ชรรื่อวหานนิ ทานสม ภาษนิตและนนิ ทาน
คตนิธรรม โดยไมหไดข้บอกวหาเปป็ นนนิทานชาดกจถึงทคาใหข้เยาวชนรปู ข้จกท ไมหแพรห หลาย (แตหปทจจมบนท เรนิรื่ มทคาใหข้
ความเคารพในแหลหงทอีรื่มา)
๓. นนิทานชาดกเปป็ นเรรรื่ องคหอนขข้างยากเพราะมมหงสอนคนทมกชททน ในขณะทอีรื่นนิทานออีสป
เปป็ นเรรรื่ องสททน งหายเหมาะกทบวทยเดป็กมากกวหา
๔. นนิทานชาดกมมหงสอนธรรมะทอีรื่ลถึกซถึท งอทนเปป็ นอมดมคตนิในทางพระพมทธศาสนา ใน
ขณะทอีรื่นนิทานออีสปแสดงคคาสอนทอีรื่ดาค เนนินไดข้งหายในชอีวนิตประจคาวทน

อกังคารทรีทั่ ๑๕ พฤศจนิกายน ๒๕๔๙

***************