Rani srednji vek 2

1. Nekropole iz seobe naroda - Singidunum

Uprkos važnim rimskim vojnim uspesima i obnovama granice tokom 4. veka Carstvo
nije moglo da odgovori svim izazovima. Perlomni trenutak na prostoru Balkanskog
dela carstva predstavljao je poraz rimske vojske i pogibija cara Valensa kod
Hadrijanopolja 378,godinde, ovim porazom širom su otvorena vrata naseljananju
varvara centralne provincije, mođu kojima i Meziju prvu, krajem 4 i početkom 5 veka.
Pronađeni tragovi materijalne kulture jasno svedoče o izmenjenim
društveno-ekonomskim odnosima koji će se dodatno promeniti nakon pada granice -
limesa 441. godine. Nestankom rimske administracije i povlačenjem vojske Severnog
Ilirika, širom su otvorena vrata naseljavanju narnara, koji zauzimaju i nastanjuju
nekad bogate gradove kao što su Singidunum, Margum i Viminacijum.
Sungidunum je tokom razdoblja seobe naroda doživeo značajne promene.
Najupečatljiviji trag ostavila su brojna groblja ukupana na području vojnog logora,
antičkog grada, kao i u njegovoj neposrednoj okolini. Tri manje nekropole otkrivene
su na području kastruma (I-II i IV), dok je najveća istražena na području antičke
naseobine podignute na dunavskoj padini, podno rimskog vojnog logora (III). u
neposrednoj blizini Singidunuma, postoji usamljeni grob na Karaburmi i tragovi
rasturene nekropole kod Ostružnice.
Prve promene u životu Singidunuma zapažaju se krajem 4, veka kao posledica upada
Ostrogota, Alana i Huna u Dakiju, Meziju Prvu i Panoniju i kasnijeg uspostavljanja
saveza između rimskog Carstva i Gota i tim ugovorom Gotima je bilo dozvoljeno
naseljavanje u Panoniji.
Carstvo je naseljavalo varvare kao najamnike radi odbrane granice od drugih varvara
koji su predstavljali stalnu pretnju. Jačanje odbrane možemo dovesti u vezu sa
naporima cara Teodosija II u odbrani balkanskih provincija Carstva između 410-425
kada beležimo značajne aktivnosti na obnovi limesa. Sasvim je izvesno da je
dunavska granica u provincijama MAzija Prva, Dakija rimenzis, Mezija Druga i
Skitija predstavlja za Carstvo važnu stratešku liniju odbrane protiv varvara i njihovog
upada u centralne delove dijaceze.
Svakako sudbonosan događaj u istoriji Singidunuma predstavlja njegov pad u ruke
Huna 441. godine. Da se grad nalazio u sklopu HUnske države svedoči i Atilin
predlog iz 448, da se od Singidunuma do Nova uspostavi prazan porstor na dubini od
5 dana hoda, koji je predstavljao granični pojas sa Carstvom. Singidunum nije dugo
ostao pod vlašću HUna jer je nakon njihovog poraza 455. na reci Nedao dolazi do
značajnih pomeranja germanskih plemana. U blizini Singidunuma poravili su Istočni
Goti sa kojima je car Markijan sklopio savez na osnovu kojeg su dobili pravo da se
nasele u Panoniju. Pored Gota koji su držali Srem, na prostorima Panonije nalazili su
se i Gepidi i Heruli.
Sledeću etapu u životu Singidunuma predstavlja njegovo osvajanje od strane Gota.
Sled događaja se ubrzava je Goti 475. godine prelaze u Meziju Drugu po odobrenju
cara Zenona, a na njihovo mesto u Panoniji dolaze Gepidi. Situacija se nanovo menja
488, godine kada IStočni gori, pod vođstvom Teodorika, odlaze u Italiju. Tu Teodorih
učvršćuje vlast, da bi zatim proširio granice svoje države do Dunava, Save i Drine,
čime se Istočni Goti vraćaju u Panoniju potiskujući Gepide. Time Goti 504. godine
ponovo zaposedaju Srem i tu ostaju do 535. godine. Da gotsko-gepidske snage nisu
imale većih uspeha u osvajanju šire oblasti i pored potaza vizantijske vojske 505.
godine, možemmo zaključiti iz ugovora Vizantije sa IStočnim Gotima iz 510. godine.
Prema pomenutom ugovoru Carstvu su pripadale Mezija i istočni deo Panonije Druge
sa Basijanom, dok su Istočni Goti zadržali veći deo provincije sa Sirmiumom.
Koliko je stabilizovanje granice bilo važno svedoči i podatak, da je oko 512. godine,
po odobrenju cara Anastasija I jedan deo Herula prešao Dunav i naselio se u Sremu u
blizini Singidunuma, između IStočnih Gota i Romeja. Sa druge strane car Justinijan I
je od Herula načinio saveznike dajući im zemlju i poklone, a oni su za uzvrat
učestvovali u vizantijskim ekspedicijama kao federati - na vandalskom, gotskom i
persijskom frontu kao u i u pobuni NIka u Konstantinopolju.
Dolazak Avara i slovena na severne granice Carstva dovešće prvo do slabljenja vlasti,
a potom i do njenog sloma. Tako nakon pada Sirmijuma 582. godine posle tri godine
opsade, Avari su se ubrzo našli pred bedemima Singidunma koji je pao dve godine
kasnije. U prvoj deceniji Iraklijeve vladavine, vrv između 614-615 Singidunum
definitivno nestaje, kao i ceo Ilirik, u velikoh avarsko-slovenskoj najezdi.
Nekropola III - razvijala se u podnožju vojnog logora legije Flavija IV, sa njegove
severoistočne strane na ruševinama antičkog grada. Traje od 4-7 veka, nekropola je
nastala na samom severnom rubu antičkog naselja. Nastanak nekropole se poklapa sa
sužavanjem urbanog jezgra Singidunuma što je posledica gubljenja značaja grada,
smanjenja populacije i promena demografske slike. Sahranjivanje se vršilo u običnim
rakama i “kovčegu” od opeka, mada postoje i frupe grobova sa ozidanim stranicama,
sa rakama ojačanim suhozidom, kao i one sa blokovima od kamena koje se javljaju
znatno ređe.
Nekropola IV - na prostoru zapadnog Podgrađa, otkriveni su ostaci manje nekropole
sa tri groba, na ovoj nekropoli imamo grobove ratnika koji se retko javljaju na
prostoru provincije Mezije prve u prvoj polovini 5. veka.
2. Mrkobrad - nalazi iz seobe naroda na prostoru Jugoslavije
 Teodosijeva smrt = početak seobe naroda (Istočni Goti, Gepidi i Langobardi...
Avari i Sloveni= kraj seobe naroda) IV-IX vek
HUNI (375-454) - 375. / laka konjica i razjedinjenost gotskih plemena; dolaze iz
Rusije sa centrom u Potisju (418/425)
 Kada je panonia Secunda pripojena istočnoj polovini Carstva (437), a kako je na
severnim granicama imala veoma neprijatnog suseda, počelo se misliti o
Sirmiumu kao važnom strateškom mestu. Prestonica iz Sirmiuma u Solun.
 Hunski poraz u Galiji 451. na Katalonskim poljima, ali godinu dana kasnije krecu
na rim
 469 pod Atilinim sinom napuštena obala Ponta ondakle prelaze u Panoniju i tamo
se valjda utapaju u masu proto-bugarskih plemena.
 NAKIT POLIHROMNOG STILA
 FIBULE SA POSUVRAĆENOM STOPOM - Najraniji nalaz iz BAtine; srebrne
u tenici iskucavanja sa ostatkom samostrela. Srodne iz Kneževih vinograda,
okoline Beograda i sv. Petke kod Aleksinca
 LUČNE FIBULE - lako lučne, veoma bliske tipu Šurlana. Nalazi iz Banatske
Palanke i Šurjana su bronzani komadi u tehnici livenja, sa polukružnom glavom i
romboidnom nogom, a koja povezuje prsten kružnog preseka sa mehanizmom za
zakopčavanje. Banovci su rađeni tehnikom iskucavanja.
 FIBULE OBLIKA CIKADE - insignija vlasti kod Nomada, donose ih HUni iz
unutrašnjosti Azije, najvise ih je iz Banovaca. Datovanje zajedno sa lučnim
fibulama #kraj uhnske dominacije
 POJASNE KOPČE- svakako je nareprezentativnija karpatska velika pozlacena
srebrna kopča, rađenja u tehnici livenja sa rovašenjem i nijeliranjem, a poseduje i
lezišta za almandine,. vrh trna i jezičasti okov se završavaju stilizovanim
životinjskim glavama. Ima lelemente pontskog polihromnog stila sa pozno
antičkiom tehnikom rovašenja.
 Huni i germani ne nose fibule, al se u hunskim grobovima mogu naći
polumesecaste zlatne minđuše
ISTOČNI GOTI
 Pošto su 375 godine pobeđeni od Huna, jedan deo Gota prelazi na teritoriju
Carstva a ostali potpada u Hune i taj jedan deo koji je potpao u HUne se izborio
za svoju silobodu i sredinom V veka ih carstvo uzima ko federate pa su se naselili
na teritoriju Srema, Slavonije i Baranje sa Sirmijumom kao glavnim urbanim
Gradom, dok su se Gepidi nalazili u Dakiji.
 Zbog odnosa sa Zemonom oni se naseljavaju u Meziju, Trakiju i Dardaniju.
 Pustoše Srem 473. godine, koji su u međuvremenu kolonizovali bački i banatski
Gepidi.
 Vladavina singidunumom od 470-488
 Teodorih je na našoj teritoriji formirao dva značajna administrativna centra: jedan
u Srimijumu (za Sremsu Panoniju i deo Mezije), a drugi u Saloni (za Saviju,
Liburniju i Dalmaciju)
 Posle Teodorihove smrti i ponovnih ratnih previranja u Sremu, a zanesen
planovima u obnovi rimske imperije, Justinijan počinje 535. drugi rat protiv
Istočnih Gota, koji su bili primorani da se povuku kako iz Panonije tako i iz
Primorja.
 LIVENE FIBULE SA POSUVRAĆENOM NOGOM - gvozdeni primerci iz
Rakovčana dosta podsecaju na one jednostavne kasnoantićke oblike, a opet se
 sreću i kao inventar rano srednjevekovnih grobova, jer su prihvaćene od Germana
i ostale su u daljoj upotrebi pogotovo po nekropolama u Mađarskoj(kao i one iz
Banovaca i okoline Beograda). rađene su iskucavanjem, dekoracija je izvedena
ugraviranim ornamentom u vidu elipse i kružića tzv malteški krst (uobičajno za V
vek)
 FIBULE OD ISKUCANOG LIMA - sve su to lučne, masivne fibule rađene u
tehnici iskucavanja od srebrnog lima, čije su glava i noga spojene lučnim okovom,
a dekoracija je izvedena geometrijskim apliciranim ornamentom. #zenskinakit
 LIVENE FIBULE SA ROVAŠENJEM - pod uticajem zapadno-rimskog
rocašenog stila počinje se primenjivati takvo ukrašavanje i na livenim fibulama.
Na tlu rimske provincije postojala je jaka tradicija rovašenja metala, koje se
ogleda u ukrasavanju pojasnih kopči. Radionice (k.a.) u Sirmiumu
 GROB IZ ULPIANE
 KRSTOLIKE, PLOČASTE I DVOGLAVE FIBULE - krstolike poznate sa
nekropole u Kninu. Za sve tri varijante može se reći da je to uglavnom proizvod
roanizovanih starosedelaca mada ponekad u germanskog upotrebi (IStočni Goti
ili LAngobardi). početak VI veka
 NAUŠNICE SA POLIEDARSKIM PRIVESKOM -
A) Liceni sa alkom B) poliedarska šuplja kocika zasebno livena u kalupu i potom
navučena na žicu. Kraj V/ početak Vi veka. Srebro/zlato
 UKOSNICE TIPA STILUS - koje su svakako kasnoantičkog porekla a sreću se i
u grobovima Avara iz prvog talasa; one iz Zmajevca sa stilizovanom orlovskom
glavom
 KOPČE SA ZOMORFNIM TRNOM - nalaz iz Zmajeva. Sredina V veka.
 KOPČE SA MASIVNIM POVIJENIM TRNOM - bonza/srebro. V/VI vek.
Ovalni obruč uz okov i masivni zasečeni trn koji je sužen i povijen pri vrhu.
Poreklo: južna Rusija.
 KOPČE SA TROUGLASTIM PRESEKOM - tehnika livenja. Četvrtaste pločice
od dva dela, tako što su gornji i donji deo spojeni zakovcima,a ukrašene su
plitkim geometrijskim motivima. 1/2 VI veka.
GEPIDI
 U V veku dolaze iz Erdelja i naseljavaju Banat, koji su tad drzali Huni (pobedili
Atiline naslednike)
 473. kada Istočni Goti napuštaju Srem počinju bački i banatski Gepidi sa svojom
kolonizacijom ostavljajući Vizantiji samo uzan pojas u trouglu
Dunav-Taurunum-Basijana. Porazom na reci Vuki propada gepidsko-sarmatski
pokušaj sprečavanja prolaska Istočnih Gota u Italiju, i tako Gepidi ostaju i dalje u
Sremu.
 510godine Anastasije sklapa mir sa IStočnim Gotima; dok Gepidi ostaju na
starim pozicijama ali pod gotskom vrhovnom vlašću.
 Dve godine nakon Teodorihove smrti (528) Gepidi i Heruli pokušavaju, po nag
ovoru Carigrada, da osvoje Sirmijum. Tada Sirmijum postaje njihov
administrativno-upravni centar i to sve do sloma 567. godine.
 566. savez Langobarda i Avara i sledeće godine su napali Gepide sa dve strane.
Langobardi 568. odlaze u Italiju vodeći sa sobom deo gepidskog zivlja.
Napuštenu Gepidsku i Langobardsu teritoriju sada zauzimaju Avari
 Jebeno je razlikovati Gotsku materijalnu kulturu od one kod Istočnih Gota i
Langobarda. Mada su gepidski elementi: u odnosu na Istočne Gote, gepidsko
kulturno dobro je skromnije što je posledica njihovog
sedelačkog-zemljoradničkog života. Bronzane i srebrne fibule u tehnici livenja.
Romboidno žigosanje keramike. Lukuzne pojasne kopče oblika stilizovanih
orlovskih glava
 FIBULE SA POSUVRAĆENOM NOGOM - one u Jakovu, NB, Srpski Krstur,
Sremski Karlovci; radjene pod sarmatskim uticajem po latenskoj šemi; sve su to
bronzane pa posrebrene ili pozlaćene fibule rađene tehnikom livenja sa
rovašenjem i nieliranjem. Glave su ornamentisane stilizovanim vrežama, a noge
su stilizovane zivotinjske glave. Kasna faza karavukovskog stila V vek
 GVOZDENE I BRONZANE FIBULE JEDNOSTAVNE IZRADE - jednostavnih
oblika, bez almandina i sasvim jednostavno ukrašene. 1/2 VI veka
 POJASNE KOPČE - na okovima orlovske glave; kod nekih ima i ležišta za
almandin; dok za one koje imaju stilizovanu zmijsku glavu smatra se da su
krimski import.
 SPATE I PALAŠI - ovaj tip spata razvio se od kasnolatenskog tipa mača i od
onog koji su upottrebljavali Sarmati, a u naše krajeve doneli su ga Goti sa Ponta,
dok su od njih ostali poprimili. Dvosekli, ovakav, mač samo kood bogatih
ratnika.
 ŠLEMOVI - Baldenhajm
 KERAMIKA: žigosani rombovi