Chettiist

ENGLISH - TURKISH
ENCY CLOPEDIC
TECHNICAL DICTIONARY

By Fahrettin KÜÇÜKŞAHİN
Mar in e Engineer
İ TÜ , Mar i t im e Fac
ulty' s Se nio r Lec t u re
r

İNKILÂP KİTABEV
İ
İNKILÂP KİTABEV
İ
İNGİLİZCE -TÜRKÇE
ANSİKLOPEDİK
TEKNİK SÖZLÜK

Y azan:
Fahrettin KÜÇÜKŞAHİN
İ TÜ. De nizcilik Fak ül t es
i Öğ re t i m Görevlis i

İ NKILÂP KİTABEV
İ
 Türkiye'de yayın hakkı:

© 1997, İNKILAP KITABEVİ

Yayın Sanayi ve Tic. A.Ş.
Ankara Cad. No: 95 - İSTANBUL
Tel: 514 06 10-514 06 11

Bu kitabın her turlu yayın

haklari Fikir ve Sanat Eserleri
Kanunu gereğince
İnkılâp Kitabevi Yayın Sanayi
ve Tic. A.Ş.'ye aittir.

ISBN 975-10- 1200-7

97-34-Y-0051- 0480

97 98 99 00 1 0 9 8 7 6 5 4 3 2 1

Baskı:
Anka Ofset AŞ .
Matbaacılar Sitesi No: 38
Bağcılar-İstanbul - 1997
"Sevgili eşim ve kızlarıma"
 Y AZARIN ÖNSÖZÜ

1978 yılında başlayan çalışmalarım bugün sonuçlandı. On sekiz yıllık bu

süreç içersinde kimi zaman yavaş, kimi zaman çok hızlı çalıştım. Özellikle son
birkaç yıl adeta insanüstü bir gayret gösterdim, yüz yetmiş bin sayfayı aşan ki
tap, sözlük, dergi ve ansiklopedi taradım. İstedim ki, 'Teknik Sözlüğüm", di
ğerlerinden farklı, bana özgü olsun. Ne derece başarılı olduğumun kararı kuş
kusuz okuyucularımın olacak.

Teknik sözlük yazımı oldukça büyük cesaret, zaman, teknik bilgi birikimi
ve en önemlisi sabır isteyen bir iş... Benzetmek yerindeyse iğne ile kuyu kaz
maya benziyor. Günlerce hiç yol alamadığınız oluyor, sonra birden herşey de
ğişmiş gibi hızla akıp gidiyor. Sizi evinize, çalışma masanıza bağlıyor ve bir
dervişin sabrı ile çalışıyor, çalışıyorsunuz.

Yaşantımın önemli bir kesitini oluşturan son on sekiz yılı, böyle bir duygu
zenginliği içinde yaşadım, çalıştım çabaladım, sonuç gözlerinizin önünde,
elle rinizde...

Dizgi ve baskı dahil tüm emeği geçenlere teşekkür ediyor ve kitabımı

say gı ve sevgi ile sunuyorum.

Fahrettin KÜÇÜKŞAHİN
SAHRAYICEDİT
7.03.1996
 FOREWORD OF THE AUTHOR

My research work and investigation in this field which commenced back

in 1978 eventually came to an end recently.
During this duration of 18 years, there were periods of high efficiency
where vast work has been achieved, and there were periods of lean effici
ency where little achievement has been performed.
To say the least, superhuman achievement has been performed especi
ally during the last few years. Numerous text books, dictionaries, periodicals,
and encyclopedias totalling to approximately one hundred seventy thousand
pages has been searched thoroughly.
It was my genuine wish for this Technical Dictionary to be unique, and
special; rather different than an ordinary dictionary.
It will of course be up to the evaluation, and judgment of my readers to
denote how successfully I have achieved my above mentioned goal.
The Authorship of a Technical Dictionary requires a lot of courage, time,
technical background, and last but not the least patience. It very much re
sembles trying to dig a well utilising a tiny pin.
For days you experience stagnance, then suddenly the elements of your
psychology change, and you show vast progress. This work ties you down
to your home, and office for uncountable days, and you work and work with
the patience, humbleness, and tolerance of a whirling dervish.
I have experienced a vast affluence and opulence of feeling of such kind
during the last eighteen years which constitutes an important period of my li
fe span. I have worked, and worked. The outcome and product is in your
hands, in front of yours eyes...
I also would like to utilise this opportunity to convey my gratitude, and in
debtedness to all my colleagues who have been a constant source of inspira
tion during the course of this work.
I also gratefully wish to express my special thanks to everybody who
contributed twords the publishing process of the manuscript.
Hereby I submit my final written work and product to all my readers with
my sincere respects.

Fahrettin KÜÇÜKŞAHİN
Sahrayıcedit
7.3.1996
 KISALTMALAR
ABD., Amerika Birleşik Devletleri Müh., Mühendislik
Aero., Havacılık Nad. Ola., Nadir Olarak
Akust., Akustik Navi., Navigasyon, seyir bilgisi
Anat., Anatomi Nük. Fiz., Nükleer Fizik
Arg., Argo. Nük. Reak., Nükleer reaktör
Aritm. Aritmetik Opt., Optik
Ask., Askeri Org. Kimy., Organik Kimya
Astr., Astronomi Oto., Otomobil, Otomotif
Astrol., Astroloji Pist. Muh. Mak., Pistonlu Buhar Makinele
At. Fiz., Atom Fiziği ri
Pist. Pomp., Pistonlu Pompalar
Bah. Arg., Bahriye argosu Pomp., Pompalar
Bkz., Bakınız Rady., Radyo
Ben. Mot., Benzin Motorları Sıv. Y ük., Sıvı (gemi) yükü
Bilgisay., Bilgisayar Soğ., Soğutma Tekniği
Bio., Biyoloji Tak. Tezg., Takım Tezgâhları
Biokimy., Biyokimya Tek. Res., Teknik Resim
Bot., Botanik Telev., Televizyon
Buh. Kaza., Buhar kazanları Termo., Termodinamik
Tıp., Tıp
Buh., Mak., Buhar makineleri
Trigo., Trigonometri
Buh. Türb., Buhar Türbinleri Y ay. Ola., Yaygın olarak.
Ceb., Cebir Zoo!., Zooloji
Çoğ., Çoğul A C, Alternatif Akım
Den., Denizcilik at., Teknik Atmosfer
Den. Huk., Deniz Hukuku at. ağ., Atom Ağırlığı
Diz. Mot., Dizel motorları atm., Atmosfer (Basınç)
Ecz., Eczacılık at. no., Atom numarası
0
EHM., Elektronik hesap merkezi C, Selsiyüs Derece
Elekt., Elektrik, Elektronik cP., Santi Puvaz
cS., Santi Stok
Esk., Eski D C , Doğru Akım
Eşanj., Eşanjör d.n., Donma Noktası
Fiz., Fizik e.n., Erime Noktası
Foto., Fotoğrafçılık 0
F., Fahrenhayt Derece
Gaz. Türb., Gaz Türbinleri ft., Fit, Kadem, Ayak
Gem., .Gemicilik I., Akım
Gem. İnş., Gemi İnşası Şiddeti in.,
Gem. Mak., Gemi Makineleri Pus, Inç
Geom., Geometri K., Kelvin Derece
Hava., Havacılık k.n., Kaynama Noktası
lbs., libre, Paund
Hava Komp., Hava Kompresörü N., Nevton
Huk., Hukuk (Kuvvet) Nm.,
İçt. Y an. Mak., İçten Yanmalı Makineler Nevton Metre
2
İlk Y ard., İlk Yardım N/m ., Paskal
İng., İngilizce öz. ağ., Özgül Ağırlık
Jeo., Jeoloji R., Direnç, Mukavemet
Kimy., Kimya Simg., Simge,
Kimy. Müh., Kimya Mühendisliği Sembol t.s., Tutuşma
Kon. Dil., Konuşma Dili. Sıcaklığı V., Volt
(Gerilim)
Maden., Madencilik Visk., Viskozite
Mak., Makine Y oğ., Yoğunluk
Mate., Matematik Y rd., Yarda
Meka., Mekanik
Meta., Metalürji
Meteo., Meteoroloji
Mot., Motorlar
a: Bkz. 1) ampere. 2) acce/eraf/on. 3) known quan
aberration: 1) Astr. a) bir gök cisminin durumunda,
tity.
dünyanın hareketi ve ışığı nedeniyle küçük bir gö
A: Bte. 1) absolute. 2) acre. 3) Angström unit 4) ar
rüntü değişmesi; sapma, b) böyle bir değişim veya
gon. 5) area. 6) absolute temperature.
sapmanın miktarı. 2) Opt. a) tek bir odağa yaklaştır
A: ete. .Angstörm unit.
mak için ışık ışınlarının bozulması, b) böyle bir bo
A.A.E: American Association of Engineers: Ameri
zulma nedeniyle bir ayna veya mercekteki hata. 3)
kan (ABD) Mühendisler Birliği.
normalden sapma veya deviasyon; sapma; inhiraf.
A.A.E.E.: American Association of Electrical Engi-
aberration, chromatic: Farklı noktalarda odaklanmış
ners: Amerikan (ABD) Elektrik Mühendisleri Birliği.
bir ışık ışınında türlü renklere neden olan ve tayfı gö
A.B.(a.b.):Ab/e-bodied (seaman): Usta gemici.
rünür yapan mercek özelliği; renk sapması.
A.B.A.I: American Boiler and Affiliated Industries:
aberration, light: Dünyanın yörüngesel hareketi ne
Amerikan Kazan ve kazan yan kuruluşları endüstrisi.
deniyle yıldız ışığındakl değişim; ışık sapması.
A.B.M.A.: American Boiler Manufacturer Associati
abfarad: C.G.S. sisteminin elektromanyetik birimi;
on: Amerikan (ABD) Kazan Yapımcıları Birliği.
109 farad.
A.B.S.: American Bureau of shipping: Amerikan
abhenry: C.G.S. sisteminin elektromanyetik birimi;
(ABD) klâs müessesesi.
10-9 Henri.
abs.: Bkz. absolute.
ability of the engine: Mak. bir makine veya motorun
abacus:Abak; özellikle Uzakdoğu ülkelerinde hesap
(ilk hareket) yeteneği.
yapmak ve aritmetik öğretmek üzere kullanılan, tel
able-bodied seaman: Den. eğitilmiş, yetenekli deniz
ler üzerine dizilmiş renkli boncuklardan oluşan bir
ci; usta gemici; AB., ab . kısaltmalari ile belirtilir ve
alet; bir tür hesap makinesi.
çoğu zaman able seaman şeklinde de kullanılır.
abaft: Bir geminin gerisine veya kıç tarafına doğru ya
abluent: Temizlik için kullanılan herhangi bir madde;
da kıç tarafında; Den.geride, kıç tarafta.
deterjan.
abampere: C.G.S. sisteminin elektromanyetik birimi;
abnormal: Normal olmayan; alışılmış olmayan; anor
10 amper.
mal; olağan dışı.
abate: 1) şiddeti çok büyük veya aşırı olan bir kuvvet
abnormal combustion: Mot. ön yanma Bkz. preigni-
veya enerjinin şiddetini azaltmak; kuvvet veya enerji
tion, vuruntu Bkz. detonation vb. i gibi özelliklere
si makul bir düzeye veya şiddete kadar azaltılabilir.
sahip yanma; anormal yanma.
2) aşırı bir düzeyde azaltmak.
abnormal cylinder pressure: Anormal silindir basın
abaxiai: Eksenden uzak.
cı; motorlarda normaldan yüksek veya düşük yan
abbe condenser: Bir ayna ve bir sıra geniş açılı renk
ma basıncı.
siz mercekler yardımıyla kuvvetli ışık veren bir mik
abnormal cylinder temperature: Anormal silindir sı
roskop bağlantısi; Abbe kondensatörü.
caklığı.
Abbe refractometer: Sıvıların kırılma oranlarını ölç
abnormal reflections: Radyo dalgalarının, katmanın
mek için kullanılan bir cihaz; prizma bileşenleri Ab
kritik frekansından daha büyük frekanslarda iyonos-
be tarafından İcat edilmiştir.
ferden yansıması; anormal yansımalar.
abcoulomb: C.G.S. sisteminin elektromanyetik biri
aboard: Bir gemi ya da uçakta olmak; gemide; uçak
mi; 10 kulon.
ta.
abeam: 1) gemi boyu veya omurgasına dik açıda. 2)
aboard ship: Bir gemide olmak; gemide.
bordanın tam ortası hizasında.
abohm: C.G.S. sisteminin elektromanyetik birimi;
aberrance: Sapma. 10-9 ohm.
Aberrancy: Bkz aberrance.
about-ship: Bir gemiyi diğer yöne almak veya yönü
aberrant: Gerçek, doğru veya normalden sapma. nü değiştirmek.
above-dec k cran e
above-deck crane: Den. ticaret gemilerinde güverte
üzerine yerleştirilmiş ve yükleme boşaltma için Kulla
nılan kreyn ; vinç.
abrasion: 1) sürtünme veya kazıma ile aşındırma. 2)
seri, katı bir cisim tarafından derinin sıyırılması.
abrasion machine: Türlü maddeleri aşınma dayanıklı-
ğı yönünden denetleyen veya tecrübe eden bir maki
ne; aşındırma makinesi.
abrasion resistant: Aşınmaya dayanıklı (madde veya
maddeler).
abrasive: 1) sürtünme ile diğer maddeleri aşındıran
veya parlatan bir madde; zımpara (kâğıdı veya be
zi); aşındırıcı, kazıyıcı veya silici (bir madde).
abrupt: Çok çabuk olan; ani olarak olan; birden bire
oluşan.
abscissa: Mat. bir grafikte yatay olarak çizilmiş çizgi
veya çizgi parçası; koordinat sistemlerinin yatay kıs
mı veya ekseni; apsis.
absolute: Mutlak, salt veya absolü.
absolute altimeter: Yerden yansıtılan (aksettirilen)
radyo dalgaları ile bir uçağın yükseltisi veya rakımını
saptayan cihaz; mutlak altimetre.
absolute atmosphere: Mutlak atmosferik basınç; de
niz düzeyinde 0°C ve 760 mm civa (Hg) yüksekliğin
de, atmosferik havanın ortalama basıncı; atm. kısalt
ması ile belirtilir Bkz, atmospheric pressure.
absolute centigrade scale: Bkz. Kelvin scale.
absolute density: Mutlak yoğunluk. Bkz. density.
absolute expansion: Bir sıvının içindeki kaba göre
göreli olmayan genişlemesi; mutlak genişleme.
absolute Fahrenheit scale: Bkz. Rankine scale.
absolute humidity: Mutlak nem; birim hava hacmin
deki gerçek su miktari.
absolute magnitude: Astr. Mutlak büyüklük; bir yıldı
zın 10 parseklik mesafeden görünür büyüklüğü.
absolute permittivity: Mutlak permitivite; herhangi
bir medyum içinde, iki elektrik şarjı arasındaki bir
kuvvet için kullanılır;
absolute pressure: Mutlak basınç; atmosfer basıncı
tarafından kısıtlanmayan gerçek basınç; manometre
basıncına atmosferik basınç eklenerek veya vakum
çıkarılarak bulunan basınç.
absolute refractive index: Bir maddenin vakuma gö
re sabit bir değeri; vakum/havanın mutlak kırılma in
deksi 1,00028'dlr.
absolute scale: Bkz. absolute temperature scale.
absolute substance: Kimy. diğer maddelere karışma
mış bir madde; sadece etanol kapsayan mutlak al
kol gibi.
absolute temperature: Mutlak sıcaklık; Selsiyus ska-
lasının sıfırının 273 derece altında olan sıcaklık dere
cesi: [K] kısaltması İle belirtilir; Selsiyus dereceyi
mutlak sıcaklığa çevirmek için, 273,15° eklenir.
absolute temperature scale: Mutlak sıcaklık bölüntü
sü veya skalası; selsiyus dereceye 273,15° eklene
rek bulunan sıcaklık; [K].
absolute units: Fiz, temel kütle, uzunluk ve zaman bi
rimlerini belirten herhangi birimler takımı; mutlak bi
rimler.
absolute vacuum: Bkz. vacuum; mutlak boşluk.
absolute viscosity: Mutlak viskozite; Newton formülü
ile hesaplanan, yağ katmanının bozulmaya karşı
gösterdiği direnç; dinamik viskozite adı da verilir
(Bkz. dynamic viscosity).
absolute zero: F/z. mutlak sıfır; mutlak sıcaklık skala
A.C.
sı veya bölüntüsünde sıfır noktası; ısının bulunmadı
ğı nokta; sıfırın altında 459° F (460° F kabul edilir)
veya-273,15° C.
absorb: 1) Fiz. almak ve yansıtmamak; içine
almak veya ısıya çevirmek.
absorbency: Emici olma özelliği;
emicilik.
absorbent: Nem, ışık ışını vb.lerini emme yeteneğin
de olan (madde); nem emici, örneğin kalsiyum klo-
rür; nem, ışık ışını vb.lerini emen şey veya madde;
sodyum hidroksit C0 2 ve alkalin pirogallol ise oksi
jen için en iyi emicilerdir.
absorbent filter: Mak. yağlama yağından yabancı
maddeleri, bir sünger gibi emen veya alan filtre; emi
ci filtre veya süzgeç, örneğin filtre kâğıdı.
absorber: 1) Nük. Ener. emen bir madde. 2) bir rad
yasyon kaynağı ile bir detektör arasında bulunan ci
sim veya levha. 3) Reakt. nötronları emen fakat nöt
ron üretmeyen madde.
absorption: Nük. Ener. 1) bir cisimden geçip çıkan
partikül veya tanecik. 2) bir partikülün bir cisimden
geçerken kinetik enerjisinin azalmasına neden olan
olay. 3) elektromanyetik radyasyonun içinden geçti
ği cisme tümü i!e veya kısmen ısı geçirmesi olayı. 4)
bir maddenin bağımsız bir cisim olarak (fiziksel ve
kimyasal) özelliklerini kaybetmeksizin, başka bir
maddenin içine girmesi veya onunla birleşmesi.
absorption: Bir sıvı veya akıcı bir maddenin, gözenek
li oluşu nedeniyle katı bir maddenin içine girmesi ve
ya nüfuz etmesi.
absorption: Fiz. bir gaz veya bir gaz karışımının sıvı
haline dönüşümü; radyan enerjinin diğer enerji türle
rine dönüşümü.
absorption capacity: Emme kapasitesi veya sığası.
absorption cell: Fiz. emme tayfının saptanması sıra
sında sıvıları tutmak için kullanılan bir cam kap.
absorption dynamometer: Fiz. emilen veya atılan
enerjiyi ölçen bir cihaz; emici dinamometre.
absorption hygrometer: 1) Fiz. nem değişimi ile bir
insan saçının veya benzer bir organik maddenin bü
züşmesi veya uzaması ile çalışan bir higrometre ve
ya nemölçer. 2) havayı kurutucu bir maddeden geçi
rip bu maddenin ağırlığının artması ile nemi ölçen
bir cihaz.
absorption of gases: Fiz. sıvılar içinde gazların çözel
tileri.
absorptive: Kısmen emen, emici bir maddeyi tanımla
mak için kullanılır; İnce bağırsaklar glükoz ve amino
asitleri emerler gibi.
absorptivity: Fiz. bir yüzey tarafından emilen ve yü
zeyde biriken radyan enerji bölümü (Bkz. absorpti
on capacity).
abstersive: Bkz. abstergent.
abtop: Meteorolojik mesajlarda hava sıcaklığı ve rüz
gâr durumunun sayı kodu şeklinde verileceğini belir
ten kelime veya kod.
abstract: Kimyasal yöntemlerle ayırmak; özet; soyut.
abvolt: C.G.S. sisteminin elektromanyetik birimi;
10-8 volt.
abwatt: Bir güç birimi; 10 vat.
-7
abyssal: 1) okyanus derinliklerine ait. 2) Den. ölç
mek için çok derin; iskandil ile ölçülemeyen.
Ac: Bkz. actinium.
ACC: Automatic combustion control: Otomatik yan
ma kontrolü.
A.C. (a.c): Elekt. Alternating current: Alternatif
A.C.V.
akım.
A.C.V.: Air cushion vehicle; Bkz. hovercraft.
acaroid resin (or gum): Bazı bitki türlerinden alınan
ve cila vb. i yapımında kullanılan reçine veya sakız.
accelerable: Hızlanma yeteneği olan; hızlanabilen.
accelerant: 1) Kimy. katalizör. 2) kimyasal bir tepki
meyi hızlandıran şey.
accelerate: 1) hızını yükseltmek; 2) daha çabuk olma
sına neden olmak. 3) daha çabuk gitmek; hızlandır
mak.
accelerated motion: Fix. hızı sabit olmayan, azalan
veya çoğalan.
accelerating chamber: Nük. Ener. hızlandırma odası;
havası boşaltılmış ve içinde yüklü taneciklerin hızlan-
dırıldığı bir kap veya hücre.
accelerating jet: Benzin motorlarının karbüratörleri-
nin kapış memesi veya nozulu.
accelerating pedal: Kara taşıt araçlarının gaz pedalı;
hızlandırma pedalı.
accelerating pump: Oto. makine hızlanacağı zaman
karışımı zenginleştirmek için karbüratörlere donatı
lan bir pompa; hızlandırma pompası; kapış pompa
sı.
accelerating tube: Nük. Ener. hızlandırma tüpü; boyu
çapına göre çok büyük silindirsel bir boru şeklinde
olan hızlandırma odası; bu tüp ya içinde vakum ola
rak kapatılır veya içersinde sürekli olarak vakum
oluşturulur.
acceleration: Hızın zamanla değişim miktarı; aksöle-
2 2
rasyon; ivme; m/s veya cm/s ile belirtilir. 2) hızla
nan. 3) hızda azalma veya çoğalma şeklinde görü
len değişim.
acceleration, gravitational: Bir cismin vakum içinde
serbest düşmesi sırasında kazandığı hız.
acceleration of gravity: Yerçekim ivmesi; yerçekimi
nedeniyle serbest olarak düşen bir cismin ivmesi;
9,81 m/s2 birimi ile belirtilir ve g kısaltması ile göste
rilir.
acceleration pump: Bkz. accelerating pump.
accelerator: 1) kauçuğun vulkanizasyon miktarını hız
landıran bir madde. 2) Kimy. pozitif katalizör olarak
bir kimyasal tepkimeyi hızlandıracak şekilde etkiyen
bir madde. 3) Nük. Ener. elektron, proton, nötron ve
ya helyum iyonları gibi yüklü taneciklere büyük kine
tik enerji sağlayan cihaz : Sikiotron, betatron vb. i.
4) Oto. özellikle ayakla çalıştırilan ve motora verilen
hava-yakıt karışımını düzenleyen kısım; gaz pedalı.
accelerator pedal: Gaz pedalı; Bkz. accelerator.
accelerator tube: F/z. elektronlar arasında çok yük
sek potansiyel farkı uygulanarak iyonlan yüksek
enerjilere kadar hızlandırabilen bir vakum tüpü.
accelerometer: Hava. bir uçağın hareket sisteminin
ivmesini saptayan bir cihaz; ivmeyi ölçer, gösterir ve
kayıt eder.
acceptance rating: Den. tam yüklü bir geminin di
zayn hızının sürdürülmesini sağlayan ve maksimum
gücün % 80'inden büyük olmayan beygirgücü; ka
bul gücü.
acceptor: Bazı şeyleri kabul eden kimyasal bir tür: a)
proton kabul eden bir baz. b) elektron kabul eden
oksitleyici bir madde,
access door: Gem. Mak. besleme suyu ısıtıcıları, eva
porator vb. i eşanjörlerin gövdeleri veya zarflarına
donatılan giriş kapağı; eşanjörün içine girme ve ısıt
ma kangal ya da borulannı çıkarma ya da yerine
3 acetat e rayo n
koymak için
kullanılır.
accessory: 1) Elekt. bir galvanometrenin ampermetre
ye çevrilmesini sağlayan bobin gibi, yardım eden fa
kat gerekli olmayan. 2) aksesuar
accident insurance: Den. kaza nedeniyle oluşan ha
sara karşı sigorta; kaza sigortası.
accomodation ladder: Den. geminin bir tarafına,
özellikle iumbarağzına asilan merdiven ya da iskele.
account file: Bilgisay. Hesap kütüğü.
accumulate: Biriktirmek; birikmek, yığmak; yığılmak;
toplamak; belirli bir zaman aralığında çoğaltmak: 1)
elektroliz yolu İle ikincil bir pilin elektrik şarjnı biriktir
mesi, b) radyoaktif maddelerden küçük miktarda alı
nan günlük radyoaktivitenin vücutta tehlikeli bir şekil
de birikmesi.
accumulation: Birikme; yığılma; toplama.
accumulation test: Buh. Kaza. Güvenlik (emniyet)
valfının çıkış kapasitesini ve dolayısıyla kazanın ko
runmasını belirlemek için uygulanan bir deney; de
ney sırasında, kazanın çalışması için gerekli olanları
dışında tüm buhar çıkışları kapatılır. Alev borulu ka
zanlarda 15 dakika ve su borulu kazanlarda 7 daki
ka için fayrap maksimum düzeye çıkarılır; bu arada
kazan basıncı yükselir ve güvenlik (emniyet) valfı
atar. Eğer kazanın basıncı deneyin yapıldığı süre
içinde müsaade edilen maksimum basıncın % 6'sını
geçmiyorsa valf yeterli, eğer basınç yükselmeye de
vam ediyorsa yetersizdir; yığma deneyi; bu deney
yeni kazanlara uygulanır.
accumulator: 1) Elekt. gerektiğinde dış devreyi besle
mek üzere elektrik enerjisini depo etmek için kullanı
lan bir cihaz; bir elektrolite batırılmış iki plâkadan
oluşur; ing. akümlatör. 2) Diz. Mot. bazı hidrolik re
gülatörlerde çalışma sıvısını depolayan silindirsel iki
kaptan biri.
accuracy: Doğru veya duyarlı olma durumu veya
özelliği; duyarlılık; doğruluk.
accurate: Hatası olmayan; hatasız; doğru; duyarlı.
acentric: Merkezaçık: Gem. Mak. eksentrik.
acetal: Kimy. renksiz, hoş kokulu bir organik sıvı,
C6H14o2 ;asetal; alkollerin oksitlenmesi veya alde
hit ya da ketonlann ısıtılmasından elde edilir; kozme
tik ve .ilaç endüstrisinde kullanılır.
acetaldehyde: Kimy. asetik aldehit; aldehit; etanol;
etilaldehit; renksiz, dumanlı, yangın tehlikesi olan,
insan sağlığı için zararlı, kuvvetli paslandırıcı bir sıvı,
CH3CHO; 20°/20° de öz. ağ. 0,7827; d.n. -123,5°
C; t.s. yaklaşık 165 C; visk. 0,25 cP (20°'de); çevre
sıcaklığında gaz halindedir; çözücü olarak ve türlü
organik bileşiklerin yapımında kullanılır.
acetamid: Bkz. acetamide.
acetamide: Kimy. renksiz kristalli, saf olduğu zaman
kokusuz bir organik madde, CH CONH ; asetamit;
3 2
çözücü olarak kullanılır; asetik asitin bir amidi.
acetanilid: Bkz. acetanilide.
acetanilide: Kimy. beyaz, kristalli organik bir madde,
CH 3CONHC 6H 5 ; asetanilit; asetik asitin anilini etki-
mesiyle elde edilir ve ağrı azaltıcı ve ateş düşürücü
olarak kullanılır.
acetate: Kimy. asetat; asetik asitin tuzu veya esteri.
acetated: Kimy, asetik asit ile işlem görmüş veya mu
amele edilmiş.
acetate plastics: Kimy. selüloz asetattan yapılan plas
tikler; asetat plastikleri.
acetate rayon: Kimy. selüloz asetat rayon.
aceti c
acetic: Kimy. asetik asit veya sirke kapsayan veya
ona benzeyen ya da sirke üreten.
acetic asid: Sıv. Yük. asetik asit; etanik asit; metan
karboksilik asit; sirke asitl; sirke gibi keskin kokulu,
insan sağlığı için zararlı, renksiz sıvı veya kristalli ka
tı, CH3COOH; 20°/20°C'de öz. ağ. 1,0492; 20°C'de
visko. 1,22 cP; t.s. yaklaşık 540°.
acetic acid bacteria: Alkolü asetik asite dönüştüren
mikroorganizma veya bakteriler; sirke asitl bakterile
ri.
acetic anhydride: Sıv. Yük. asetik anldrit; asetik ok
sit; asetik oksil; etonik anldrit; renksiz, akıcı, kuvvetli
asit ve çok tahriş edici, insan sağlığı için zararlı bir
sıvı, (CH 3 CO)20; t.s. 260°C'den büyük; organik sen
tezlerde ayıraç olarak kullanılır.
acetify: Kimy. asetik asit veya sirkeye dönüştürmek.
acetimeter: 3te. acetometer.
acetobacter: Alkolleri oksitleyerek asetik asite çeviren
aerobik Bkz. aerobic mikroorganizma
acetometer: Kimy. belirli miktardaki sirke veya diğer
sıvıların içindeki asetik asit miktarını bulmak için kul
lanılan bir cihaz; asetometre.
acetone: Sıv. Yük. dimetil keton; aseton; propanon;
nem emici, dayanıklı, insan sağlığı için zararlı bir bi
leşik, CH3CO.CH3; 20°/20°'de öz. ağ. 0,791; visk.
0,337 (150C'de); t.s. 5380c; hafif narkotik etkisi var
dır, boya çıkana, belirli yağ ve diğer organik bileşik
lerin çözücüsü olarak kullanılır.
acetone cyanohydrin: Sıv. yük. aseton slyanohidrin;
a -dhldrokziizobütironitrll; 1- hidrokzi- 2- metilpropan-
nitrll; 2- metil lakonltrii; izo propilsiyanohidrin;
Simg. (CH3)2COHCH olan saydam, renksiz, akıcı,
yarı tatlı, suda tümü ile çözünen, insan sağlığı için
çok zararlı bir sıvı; 20°C*de öz.ağ. 0,928; visk. 3,8
cP (20°C'de); gemilerde normal sıcaklık ve atmosfe
rik basınçta taşınır,
acetonic; Kimy. asetondan türeyen.
acetose: Bkz. acetouse.
acetouse: Kimy. sirkeye benzeyen; sirke üreten; ekşi.
acetum: Ecz. sirke.
acetyl: Kimy. asetik asitten türeyen CH3CO kökü; ase-
tll; sadece bileşiklerde bulunur; asetil kökü.
acetylate: Kimy. asetil Kökü ile birleşmek; asetilat.
acetylcholine: Kimy. çavdar mahmuzundan damıtılan
bir alkaloid; asetilkolin, C 7 H 17 0 3 N ; kan basıncını
azaltmak ve mide ile bağırsak hareketini hızlandır
mak için kullanılır.
acetylene: Kimy. asetilen; renksiz, zehirli, çok yanıcı
ve gaz halinde bir karbonlu hidrojen C 2 H 2 ; oksi-
ase-
tilen kaynağı, aydınlatma ve bir çok organik bileşi
ğin sentezini başlatıcı madde olarak kullanılır; su ile
kalsiyum karbürden (Karpitten), CaC2 elde edilir.
acetylene burner: Asetilen gazı ile çalıştırılan bir yakı
cı veya bek; asetilen beki.
acetylene hose: Asetilen hortumu; oksî-asetlien kay
nağında asetilen gazını şalumaya taşıyan lastik hor
tum.
acetylene lamp: Karpit lâmbası; asetilen lâmbası.
acetylene series: Asetilen serisi; alifatik sınıfı doyma
mış karbonlu hidrojenler; bu serinin en basit bileşiği
asetilen {C2H2) olup, normal atmosferik koşullarda
gaz halindedir ve kaynama noktası -82,5°C ve ka
palı formülü C n H 2n- 2 'dir.
acetylene torch: Asetilen kaynak şaluması; oksi-aseti-
len kaynağı için kullanılan ve çok yüksek sıcaklıkta
4 aci d numbe r
alev veren bir cihaz.
acetylsalicylic acid: Asetilsalisilik asit; aspirin.
AC generators: Bkz. alternators.
Acheson process: Acheson işlemi; kok kömürünü
grafite çevirmek veya karborandum Bkz. carborun
dum yapmak için uygulanan bir tür elektrik ocağı iş
lemi.
achromat: İki veya daha fazla farklı dalga boylarının
aynı fokal boya sahip olması için düzeltilen bir bile
şik mercek; akromat.
achromatic: 1) renksiz. 2) renkleri doğal hali ile gös
teren (mercekler için söylenir).
«chromatin; Bio. bilinen renklerle kolayca boyanama-
yan bir hücre çekirdeği maddesi; akromatin.
achromatism: Renksiz olma durumu veya özelliği;
renksizlik.
achromatous: 1) renksiz. 2) yetersiz renkli.
achromic: Renksiz.
achromous: Renksiz.
acid: 1) Kimy. asite benzeyen veya asite ait; asit özel
liğinde olan 2) ekşi bir madde. 3) Kimy. metallerle
tepkimeye girerek tuzlan oluşturan, bu arada H2
iyonlari (protonlar) veren, mavi turnusol kağıdını kır
mızıya çeviren, genellikle sıvı halde bulunan kimya
sal madde.
acid anhydride: 1) Kimy. su ile birleştiğinde asit oluş
turan metalsi (ametal) oksit. 2) suyun çıkarılmasıyla
asitten türeyen bir bileşik.
acid based: Kimy. asit esaslı veya kökenli (madde).
acid brittleness: Asit gevrekliği veya kırılganlığı; bir
asit veya elektrikle kaplamaya maruz kaldığında bir
çelikte oluşan gevreklik; çeliğin hidrojen emmesiyle
veya özümlemesiyle oluşur.
acid content: Genellikle motorlarin sıvı yakıt ve yağla
ma yağlarında sözü edilen bir nitelik; asit kapsamı,
içeriği veya muhtevası.
acid core solder: Asitli lehim teli.
acid-fast: Asit veya asitlere dayanıklı.
acid-forming: 1) bir kimyasal tepkimede asit oluştu
ran; asitik. 2) metabolizmada asit artığı oluşturan.
acidic: 1) Bkz. acid-forming. 2) aşın asitli madde kap
sayan.
acidic hydrogen: Bir asitin, metallerle yer değiştire
rek tuzlan oluşturan hidrojen atomları; asitik hidro
jen.
acidic oxide: Kimy. asitik oksit; suda çözünerek asit
oluşturan bir oksit; bu oksitler metalsi oksitlerdir; kü
kürt dioksit (S0 2 ) bir asitik oksittir.
-7
acidification: H+ konsantrasyonu 10 mol/litre
olan bir asit çözeltisi yapma işlemi; asit tepkimesi
gösteren.
acidify: 1) asit olmak; asit yapmak. 2) asite dönüştür
mek. 3) ekşitmek.
acidimeter: Kimy, bir çözelti veya diğer bir karışımda
belirli ağırlık veya hacimdeki asiti bulmak için kullanı
lan bir cihaz veya çözelti; asidimetre.
acidity: 1) asit durumu veya niteliğinde (olma); pH.
2) bunun derecesi. 3) yüksek asitlilik.
acid number: Asit sayısı; toplam asit sayısı; gemi di
zel motorlarının yağlama yağiarındaki inorganik ve
organik asitlerin toplamı; yanma sırasında oluşan
sülfürik asit ve deniz suyundan gelen tuz, inorganik
ve zayıf organik asitler tarafından oluşturulur; kuvvet
li ve zayıf asit olarak da isimlendirilir; asit sayısı AN
ve TAN kısaltmaları ile belirtilir.
acidoid
acidoid: Asit özellikleri gösteren koloid.
acid pig iron: Metal, çelik yapımı için, Bessemer kon-
vertöründe kullanıma uygun bir pig demiri türü; asit
pig demiri (Ticarî isim).
acid radical: Bir asilin negatif parçası, örneğin S0 4
veya Cl.
acid resistant: Asit veya asitlere dayanıklı.
acid resisting paint: Asite dayanıklı boya; egzoz fan
fan vb. i yerleri korumak için kullanılır.
acid sludge: Petrol rafinerilerinde damıtma sırasında
elde edilen ve çoğu zaman yakılan bir yan ürün; asit
çamuru.
acid steel: Asit çeliği; asit cürufu üreten silisli malze
meden döşeme ile kaplı açık eritme ocağından elde
edilen çelik.
acid, strong: Suda çözündüğü zaman, yaygın olarak
iyonize olan veya iyonlaşan bir asit; kuvvetli asit.
acid test: Asit deneyi veya tecrübesi.
acidulate: Bir dereceye kadar asit veya ekşi yapmak.
acidulous: Bir dereceye kadar asit veya ekşi.
acid value: Bir hayvansal yağ veya yağlama yağında
ki serbest yağ asiti değeri; bir maddenin bir gram
serbest yağ asitini nörtleştirmek için gerekli, milig
ram türünden KOH veya NaOH miktari; asit değeri.
acid, weak: Klmy. zayıf asit; suda çözündüğü zaman
küçük miktarda iyonlaşan bir asit.
acknowledge: Alındı.
acme: En yüksek nokta.
acme thread: Acme vidası veya dişi; dişdibi ve diş üs
tü düz olan ve 29 derecelik açıya sahip olan diş; ha
reketin iletilmesinde kullanılır.
acnode: Mate, bir eğrinin üzerinde bulunan ve eğri
nin keskin bir biçimde geriye döndüğü yerdeki nok
ta.
A-column: Bkz. frame.
acorne nut: Mak. tırtıllı somun; taçlı somun.
acoustic: Duyulan seslerin bilimi; duyulan ses; duy
maya ilişkin; akustik.
acoustically: Akustik bakımından; akustik olarak.
acoustic power: Duyulan seslerin gücü; ses gücü.
acoustic pressure ratio: Bkz. critical pressure ratio.
acoustics: 1) bir oda, tiyatro salonu vb.inde sesin na
sıl iletildiği veya net duyulduğuna ilişkin özellik;
akustik. 2) duyulan ses veya seslerin bilimi; akustik
bilimi.
acoustic shadow: Akustik gölge; bir maddenin varlığı
nedeniyle sesin duyulamadiğı bir bölge.
acoustic sounding: Meteo. akustik iskandil veya son
daj; ses dalgalarının yayılma ve alınma özelliklerin
den yararlanılarak atmosferin araştırılması yöntemi.
acqua fortis: Kezzap; nitrik asit. (Bkz. nitric acid).
acqua regia: Bkz. nirohydrochloric acid.
2 2
acre: 1) 43500 fit veya 4046,5875 m 'ye eşit olan bir
alan (arazi) birimi; İngiliz dönümü; akr.
acre-foot: Bir akr'lık (4046,5875 m2) yüzey ve bir fit
(0,305 m) derinlik kapsayan su miktari; akr-fut.
3
acre-inch: 1 akr futun on ikide biri veya 3630 fit .
acridine: Kimy. renksiz, kristalli bir bileşik, C13H9N;
kömür katranında bulunur; belirli boya maddesi ve
ilaç yapımında kullanılır.
acrolein: Sıv. Yük. Akrolin; akriloaldehit; akrilik alde
hit; alil aldehit; propenal; 2-propenal; Simg. H2C:
CH.CHO; renksiz veya sarımsı, hoş olmayan koku
lu, nem emmeyen, kolayca polimerleşen, yangın
tehlikesi oluşturan, İnsan sağlığı için çok zararlı bir
5 actio n
0 0
sıvı; 20 /20 C'de öz, ağ. 0,8427; visk. 0,393 cS
(30°C'de); gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer ba
sıncında taşınır; kimyasal savaşlarda göz yaşartıcı
gaz olarak kullanılır.
acronym: Bilgisay. akronim.
across: 1) enine. 2) bir kenardan diğerine.
acrylic: 1) Kimy. akrolinin oksitlenmesinden elde edi
len renksiz, keskin kokulu bir asiti belirtir, C 3 H 4 0 2
;
2) Kimy. genel formülü C n H 2n .2 02 olan olefin asitleri
serisine ait veya onu belirten.
acrylic acid: Akrilik asit; akrilik reçine yapımında kul
lanılan bir asit; Bkz. acrylic; CH2CHCOOH.
acrylic fiber: Kimy. hidrojen siyanür ve asetilenin bile
şiğinden üretilen yapay lif grubundan herhangi biri;
akrilik lif
acrylic resin: Kimy. akrilik asitin veya metakrilik asit
esterlerinin polimerleşmesinden elde edilen saydam
termoplastik reçinelerden herhangi birinin grubu.
acrytonitrile: Sıv. Yük. akrilonitril; preponeik asit nltrîl;
vinil siyanür, H2 C: CHCN; saydam, renksiz, akıcı,
hafif ve güzel kokulu, çok reaktif, polimerleşmeye
eğilimli, yangın tehlikesi olan, insan sağlığı için çok
zararlı bir sıvı; gemilerde atmosferik basınçta taşınır;
plastikler ve sentetik kauçuk yapımında kullanılır.
act. Bkz. active: Aktif; faal.
actinic: Aktinik; ültraviyole (morötesi) ışığı veya X ışın
ları özelliğinde olan; aktinik.
actinic rays: Kısa dalga boyunda ve kimsayal deği
şimler üreten ışık ışınları; tayfın morötesi (ültraviyo
le) kısımlarında görülür; güneş ışığının morötesi ışın
lan bakımından zengin bir bölümü; aktinik ışınlar.
actinide elements: Bkz. actinides.
actinides: Kimy. aktinitler; atom numaralan 90-101
(dahil) olan elementlerin serileri için önerilen isim;
atom numaralan 102 ve 105 olan elementler de bu
seriye girmektedirler; bu seri elementleri için thorit
ve turanid isimleri de önerilmiştir.
actinide series: Bkz, actinides.
actinism: Kimy. kimyasal tepkimeler yardımıyla üreti
len morötesi ışığı, X ışını vb. i özelliğinde oları; akti-
nizm.
actinium: Kimy. Debierne tarafından 1899 yılında keş
fedilen uranyum ve radyum cevherleri ve diğer mine
rallerde bulunan, radyoaktif kimyasal element; iki do
ğal izotopu bilinmektedir: Ac227 ve Ac228; bu iki ele
mentin yapay olarak elde edilmesi için çekirdek tep
kimesine gereksinim vardır.
actinoid: Yıldız şeklinde (olan); şekli yıldıza benze
yen; aktinoit.
actinolite: kimy. anfibol'ün yeşilimsi bir türü; aktinolit.
actinology: İşık ışınları ve onların kimyasal etkilerini
inceleyen bilim dalı; aktinoloji.
actinometer: 1) F/z. güneş ışınlarinın veya ışık ışınları
nın aktinik etkisinin şiddetini ölçmek için kullanılan
bir cihaz; aktinometre. 2) Fotoğ. pozometre.
actinometry: 1) aktinometre kullanılarak radyasyo
nun şiddetinin ölçümü; aktinometri. 2) ışığın fotokim-
yasal şiddetinin saptanması.
actinon: Radon'un radyoaktif izotopu; aktinon;
at.ağ.219; at.no. 86 olan bir gaz.
action: 1) birşeyln yapılması; hareket veya çalışmada
olma. 2) bir makinede olduğu gibi hareket, çalışma
vb. 3) bir makine, silah, piyano ve vb.inin hareketli
parçaları veya mekanizması. 4) bir maddenin diğer
bir maddeyi etkimesi; çinkonun seyrettik H2SO,,'ü et-
activate
kimesi H2
üretir.
activate: 1) aktif veya faal yapmak. 2) radyoaktif
yap
mak. 2) etkinleştirmek.
activated: 1) daha aktif yapma; yüzeyi emilmiş gazlar
dan arindırılmış bir emici.
activated carbon: Odun, fındık kabuğu, hayvan ke
mikleri ve diğer karbonlu maddelerin tahripkâr damı
tılmasından elde edilen bir karbon türü; 800°-
900°C'ye kadar buhar veya karbon dioksit ite
ısıtılarak gözenekli iç yapıya sahip olacak şekilde ak-
tiflenîr; aktif karbon; aktiflenmiş karbon.
activated sludge: Aktiflenmiş çamur; bakteri ve proto
zoa kapsayan ve kanalizasyonlara katılan bir çamur;
Kanalizasyon artıklarına katılır ve havalandırılır; mik
roorganizmalar çamuru temizler ve böler.
activated water: Nük. Ener: yapısında geçici olarak
aktif iyonlar, atomlar, kökler ve moleküller bulunan
su; aktif su; içersinde iyonlayıcı radyasyonun geçişi
sırasında oluşan su.
activating: Etkinleştiren.
activation: Etkinleştirme.
activation theory: Buh. Kaza, püskürtülen sıvı yakıt
damlacıklarının yüzeyinde aktif moloksitlerin BKz.
moloxide oluşumu kuramı; aktivasyon kuramı.
activator: Kimy. katalizör; etkinleştirici.
active: Etkin; aktif.
active deposit: Bir yüzeyde yığılmış olan herhangi
bir radyoaktif madde.
active gas: Diğer maddelerle kolayca birleşen gaz;
aktif gaz.
active mass: Aktif kütle; birim hacmin kütlesi; genel
olarak rnol/lt türünden belirtilir.
activity: Etkinlik; aktivite.
actomyosin: Aktın ve miyosin gibi iki proteinden olu
şan bir madde; aktomiyosen.
actual air: Bkz. actual amount of air.
actual amount of air: Gerçek hava miktarı; 1 kg katı,
sıvı veya gaz yakıtın makine silindirleri veya kazan
larda yakılması için gereken hava miktar»; kg,m3,
Nm3, lt/dk vb. i türlerden hesaplanır.
actual capacity: Malt, gerçek kapasite; bir pompanın
birim zamanda çıkış devresine verdiği akışkanın hac
mi veya ağırlığı; kg/s.mS/s, m3/saat, litre/dakika
vb. i birimlerle belirtilir.
actual compression ratio: Diz. Mot. gerçek kompres-
yon oranı; iki zamanlı dizel motorlarinda toplam
strok hacminden kayıp strok hacminin çıkarılması so
nucu bulunan gerçek strok hacmine uyan kompres-
yon oranı.
actual cycles: Çalışmakta olan kompresör, buhar ma
kinesi veya dizel motorlari gibi pistonlu makinelerin
silindirlerinden alınan gerçek diyagramlar.
actual engine: Gerçek makine; türlü enerjileri meka
nik enerjiye dönüştüren makine; karşıtı ideal maki
ne.
actual gases: Tenno. gerçek gazlar; büyük basınç dü
şümleri için önemli sıcaklık değişimi gösteren gaz
lar.
actual head: Gerçek hed; mm veya m türünden su
ya da civa yüksekliği olarak gerçek basınç.
actual heat cycles: Mak. gerçek ısı çevrimleri; pratik
olarak ısı kullanan ve çalışma sıvısının ideal olma
yan işlemlerle, ideal çevrimlere göre daha az iş üre
ten ve daha fazla ısı egzoz eden çevrimler.
actuate: Tahrik etmek; çatıştırmak; harekete getir
6 adressin g machine
mek; bir maddenin hareketini veya bir mekanizma
nın çalışmasını sağlamak.
actuating assembly: Tahrik veya çalıştırma sistemi
ya da donanımı: tahrik donanımı.
actuating bell crank: Mak. tahrik mafsalı.
actuating mechanism: Tahrik veya çalıştırma meka
nizması.
actuator: 1) Mak. çalıştırma kolu; tahrik kolu. 2) yük
sek güçtü, iki zamanlı dizel motorlarında egzoz supa
bını açan hidrolik hareket verici. 3) bilgisay. mantık
sal sürücü.
actuator piston: Diz. Mot. yüksek güçlü, doğru akımlı
makinelerde egzoz supabını çalıştıran hidrolik pom
panın pistonu; hareket verici piston.
actuator pump: Diz. Mot yüksek güçlü doğru akımlı
makinelerde egzoz supaplarını açmak için kullanılan
maksimum 180 barlık hidrolik basıncı sağlayan ve
bir kam ile çalıştırılan pompa; hareket verici pompa.
acute: 1) Geo. 90 dereceden küçük (açı). 2) sivri uç-
lu. 3) şiddetli ve keskin. 4) şiddetli fakat kısa süreli;
kronik olmayan.
acute angle: Geo. dar açı; 90 dereceden küçük açı.
acute-angled: Dar açılı; 90 dereceden küçük yapıya
sahip olan.
acute-angled triangle: Dar açılı üçgen,
acyclic: 1) çevrimse! olmayan; çevrimlerde olmayan.
2) Kimy. kapalı çevrimden çok açık zincir yapıya sa
hip olan.
adv. Bkz, advance.
adamsite: Kimy. kokusuz, kristalli bir bileşik, NH.
(C 6 H4 )2 . AsICI; kimyasal savaşlarda akciğerleri etki
leyen buharlar şeklinde kullanılır; Simg. DM.
adapter: 1) Elekt. alternatif akımın gerilimini düşüren
ve onu doğru akıma çeviren elektriksel bir cihaz;
adaptör. 2) Mak. bağlayıcı bir cihaz; farklı çapta iki
dişli ucu birleştiren ara rakor. 3) Elekt. farklı fişleri
kullanmaya elverişli ara parçası.
adapter bearing: Mak. adaptör yatağı.
adapter coupling: Mak. adaptör kaplın veya bağlayı
cı.
add: Mat. toplamak; ilâve etmek; eklemek.
addendum: Mak. bir dişlide dişüstü (dairesi).
addendum circle: Mak. dişlilerin çiziminde yararlanı
lan ve dişlerin üzerinden geçeri daire; dişüstü daire
si.
addend: Toplanan.
adder: Toplayan; iki veya daha fazla sayının toplamı
nı sağlayan bir makine.
adding machine: Toplama, çıkarma, çarpma ve böl
me işlemleri yapan bir makine; mekanik hesap maki
nesi; hesap makinesi.
addition: 1) İki maddenin birbirlerini etkiyerek yeni
bir madde oluşturdukları kimyasal bir işlem. 2)
Aritm, dört işlemden biri; toplama.
addition polymer: Kimy. iki veya daha fazla (sayıda)
basit molekülün birleşerek oluşturdukları, aynı am-
prik formüle sahip, fakat çok daha yüksek göreli mo-
leküler kütleli bir polimer.
additives: Katkılar; katıklar; yağlama yağlarına katı
lan, yeni özelliklerde yağlama yağı sağlayan veya
kullanilmakta olan yağın özelliğini değiştiren kimya
sal maddeler; Bkz, oil additive.
addressing machine: Mektuplar üzerine otomatik
olarak adres vb. i yazan veya basan makine; adres
makinesi.
addressogr ap h
addressograph: Adres makinesi (ticarî bir marka).
addrout file: Bilgisay. kayıt adres kütüğü.
adenine: Kimy. beyaz, kristalli (ürik asit esaslı) bir bi
leşik, C 5 H 5 N 5 ; nükleit asitten türer; pankreas vb.
in de oluşur.
adherent: Hızla yapışan; bağlanan; yapışık; bağlı.
adhesion: Birbirine yakın cisimler arasındaki molekül-
sel çekim; sıvı veya plastik bir maddenin, katı bir
maddenin yüzeyine yapışmasını sağlayan özelliği;
adezyon.
adhesion agent: Adezyonu çoğaltan bir madde; Mot.
silindir yağlarına katılan bir katkı maddesi,
adhesion test: Adezyon deneyi veya tecrübesi.
adhesive: Yapışkan; yapışıcı; yapışkan bir madde.
adhesive bond: Yapıştırıcı bir bağ.
ahhesiveness: Yapışkanlık; kum parçacıklarının di
ğer bazı maddelere yapışmasi niteliği.
adhesive power: Yapışma gücü veya kuvveti.
ad-hoc (query): Bilgisay. plânsız (sorgu).
adiabat: Adyabat; ısı alışverişi veya transferi olmaksı
zın p-V koordinat sisteminde oluşturulan eğri veya
T-S koordinat sistemindeki doğru; pVk = C veya S
= C matematik ifadesi ile belirtilir (p = basinç, V=ha-
cim, S=antropi, C=constant veya sabit).
adiabatic: Term. ısı alış verişi veya transferi olmaksı
zın görülen durum değişikliği (sıkıştırma veya geniş
leme); izantropik; adyabatik.
adiabataic calorimeter: Adyabatik kalorimetre; oksi
jen bombası şeklinde su ceketine sahip olan bir ci
haz; içinde 35 bar basıncında oksijen bulunan kapa
lı bomba içinde 1 gramlık örnek yakıt yakılır ve kalo
rimetre saf suya daldırılarak işlem veya deney yapı
lır.
adiabatic compression: Term, adyabatik sıkıştırma;
karno çevrimi veya motorların kuramsal çevrimlerin
de olduğu gibi, ısı verilişi veya kayibı olmaksızın
oluşturulan sıkıştırma; pVk = C eşitliği ile belirtilir.
adiabatic efficiency: Adyabatik verim; motorların aşı
rı doldurucularından bloverlerin verimi; pistonlu blo-
verler için 0,8-0,9, santrfüj bloverler için 0,72-0,8 ve
eksenel hareketli olanlar için 0,82-0,87 değerleri ara
sındadır.
adiabatic expansion: Adyabatik genişleme; Karno
çevrimi veya motorların kuramsal çevrimlerinde oldu
ğu gibi, ısı verilişi veya kayibı olmaksızın oluşturulan
genişleme; izantropik genişleme; pVk = C eşitliği ile
belirtilir.
adiabatic exponent: Term, adyabat üssü; adyabatik
üs; k » cp/cv = 1,41.
adiabatic horsepower: Hava. Komp. giriş basınç ve
sıcaklığındaki serbest havayı sıkıştırmak için gerekli
kuramsal beygirgücü; adyabatik beygirgücü.
adiabatic region: Adyabatik bölge; troposfer.
adiathermic: Fiz. ısı ışınlarını geçirmeyen; ısıya yalıt
kan.
adiathermarıous: Belirli kızılötesi (enfraruj) radyasyo
nunu (ışınlarını) geçirmeyen maddeleri belirtir; cam
uzun dalga boylu enfraruj ışınlarını geçirmez.
adit: Bir maden ocağının hemen hemen yatay veya
ufki olan girişi; maden ocağı girişi veya ağzı.
adjacent: Yan yana, birbirine dokunan veya birbirine
yakın, faka! aralarında bir şey bulunmayan; komşu;
bitişik.
adjacent angle: Geo. Komşu açı.
adjust: Ayar etmek; ayarlamak (saat vb.)
7 admiralt y bras s
adjustable: Ayar edilebilir; ayarlanabilir.
adjustable pipe wrench: Ayarlanabilir boru anahtarı.
adjustable pitch propeller: Den. pervane göbeğine
bağlı olan ve istenilen gerekli piç veya hatyevi vere
bilen kanatlarla donatılmış pervane; ayar edilebilir
piçli pervane.
adjustable pliers: Mak. ağız açıklığı ayarlanabilen
pense; ayarlanabilir pense.
adjustable pliers combination: Mak, ağız açıklığı
ayarlanabilir boru pensesi veya anahtarı; ayarlanabi
lir boru anahtarı.
adjustable reamer: Mak. ayarlanabilir rayba Bkz. re
amer.
adjustable snap gauge: Mak. dış çapları ve kalınlıkla
rı ölçmek için kullanılan bir alet; ayarlanabilir snep
geyiç.
adjustable spanner: Mak. ayarlanabilir anahtar; kur
bağacık veya İngiliz anahtarı.
adjustable-speed motor: Elekt. hızı tedrici olarak bü
yük bir değere kadar ayarlanabilen, ayarlandıktan
sonra, bir daha yük tarafından etkilenmeyen motor;
hızı ayarlanabilen elektrik motoru.
adjustable varyîng-speed motor: Elekt. hızı yavaş ya
vaş ayarlanan ve bir yük için ayarlandıktan sonra,
yeni bir yük için tekrar (yeniden) ayar edilmeyi ge
rektiren bir elektrik motoru, örneğin kampavund
(DC) ve slip ringli endüksiyon veya indakşın motoru
(AC) gibi.
adjustable wrench: Mak. ayarlı anahtar veya kurba
ğacık.
adjuster (adjustor): 1) bazı şeyleri ayar eden veya
ayarlayan kimse. 2) bir makinede olduğu gibi, bir şe
yi ayarlayan şey veya cihaz.
adjusting bracket: Mak. ayarlı destek veya bayrak.
adjusting cam: Mak. ayar kamı (kemi) veya eksantri-
ği.
adjusting nut: Ayar somunu; Buh. Kaza. emniyet
(seyfti) valfların açına basıncını ayarlamak üzere kul
lanılan somun; sıkıştırildığında valfın atma (açma)
basıncı yükselir, gevşetildiğinde ise valf daha erken
açar veya atar.
adjusting pin: Mak. ayar pin! veya pimi.
adjusting plug: Mak. ayar tapası.
adjusting ring: Mak. Bkz. blowback ring.
adjusting screw: Ayar vidası veya cıvatası; a) Buh.
Kaza. emniyet valfı, b) Pist. Muh. Mak. basınç gider
me valfı Bkz. escape valve, c) Diz. Mot. basınç gi
derme valfı Bkz, pressure relief valve ve enjektörle
rin püskürtme basınçlarının ayarlanmasında kullanı
lan ve bir kontra somun ile yerine sıkıca bağlanan vi
da veya civata.
adjusting stud: Mak. ayar saplaması.
adjustment: 1) ayar edilmiş veya ayarlanmış. 2) par
çalan birbirine ayarlayan bir cihaz.
admeasure: Bölmek; taksim etmek.
admeasurement: 1) ölçüm. 2) boyutlar. 3) bölme ve
ya taksim.
Admiralty: 1) bir amiralin rütbesi, durumu veya yetki
si; amirallik. 2) ingiltere'de Deniz Kuvvetleri Komu
tanlığı. 3) Deniz ticaret hukuku veya mahkemesi. 4)
ingiliz deniz kuvvetleri binası veya karargâhı.
admiralty brass: Admiralti (amirallik) pirinci; % 71 ba
kır, % 28 çinko, % 1 antimondan oluşan kondenser
(yoğuşturucu), soğutucu (kuler) boruları ve boru ay
naları yapımında kullanılan bir alaşım.
admiralt y coeffici en t aeratio n

admiralty coefficient: Bkz. Admiralty constant.

mez bir maddeyi yoğuşum şeklinde biriktirmek.
Admiralty constant: Gem. İnş. gemilerin tekne formu
adsorbent: Toplayıcı bir madde veya şey; yüzeyinde
ve diğer faktörlere bağlı bir katsayı olup tankerlerde
yoğuşum meydana gelen bir madde.
500-530, yolcu gemilerinde 350, kuru yük gemilerin
adsorbent filters: Mot. yağlama yağı içindeki çözün
de 450, kargo laynerlerde 400 ve kanal gemilerinde
müş maddelerin, sıvıların moleküllerini, kati filtre ele
250-280 değerleri arasındadır; C = (D2/3.V3)/ shp
manı üzerinde adezyon yolu ile, çok ince bir katman
eşitliği ile hesaplanır (D=geminin draftı, m ; V = ge
halinde tutan filtre; tutucu filtre veya süzgeç.
minin hızı, mil/saat ve shp = makinenin şaft beygir-
adsorption: Bir gaz, sıvı veya çözünmez bir madde
gücü).
nin molekül veya iyonlarının, bir başka maddenin yü
admiralty gun-metal: Admiralti gan (silah) metali;
zeyine yapışması.
Bkz, Admiralty metal.
adsorptive: 1) toplamaya muktedir (olabilen). 2) top
admîralty metal: Metal, başlıca kondenser (yoğuştu-
layıcı bir madde.
rucu), damıtıcı (distiller) vb. eşanjör borularının ya
adularia: Yarı saydam türden bir feldispat; aytaşı,
pımlarında kullanılan bir alaşım; admiralti metali.
advance: 1) ileri gitmek; ileri getirmek; ilerlemek. 2)
admiralty pump: Admiralti pompası; tek etkili, bir ve
daha erken olmasına neden olmak. 3) geliştirmek;
ya iki silindirli pistonlu bir pompa.
gelişim sağlamak. 4) kalite, önem vb.ini arttırmak.
admission: 1) Mot, hava veya hava-yakıt karışımının
5) ileri.
emme supapları veya süpürme portlarından silindir
advanced: 1) avanslı; ileri gitmiş. 2) benzin motorla
lere emilmesi veya doldurulması; giriş. 2) Pist. Buh.
rında buji elektrotları arasında sparkın (kıvılcımın)
mak. açık olan buhar portundan stimin silindirlere
gereken zamandan önce oluşması. 3) dizel motorla
girmesi: Bkz. steam admission.
rında yakıtın enjektörden, normale göre daha erken
admission cam: Mot. hava veya hava-yakıt karışımı
püskürtülmesi; erken püskürtme.
nın silindirlere girişini sağlayan ve giriş süpapını
advanced angle: 1) avans açısı. 2) Diz. Mot. yakıtın
açan kam, kem veya eksantrik; giriş kamı.
püskürtülmeye başlandığı nokta ile üst ölü nokta ara
admission, point of: Pist. Buh. Mak. buharın iş yap
sındaki açı; benzin motorlarında üst ölü noktaya gö
mak üzere silindire girmesi için çekmecenin (slayd
re buji elektrotları arasında kıvılcımın oluşturulduğu
valfın) buhar portunu açmaya başladığı nokta; giriş
açı. 2) Pist. Buh. Mak, dıştan katoflu slayd valflarda
noktası.
90 dereceden büyük, îçten katoflularda 90 derece
admission stroke: Mot. birinci kurs veya strok; genel
den küçük açı; ileri açısı.
likle üst ölü noktadan önce başlayıp, alt ölü nokta
advanced ignition: Ben. Mot. avanslı tutuşma; erken
dan sonra sona eren ve hava veya hava-yakıt karışı
tutuşma; normal tutuşma noktasından önce hava-
mının silindire dolduğu veya doldurulduğu strok; em
benzin karışımının tutuşması.
me stroku; giriş stroku veya kursu; Bkz. intake stro
advanced-retard adjustment: El ile veya otomatik
ke.
olarak yapılan avans veya rötar ayarı; daha çok ben
admission valve: 1) Mor. giriş supabı; emme valfı; gi
zin motorlarında yapılır.
riş valfı. 2) oksijen maskelerinin hava giriş supabı ve
advancement: 1) avanslı olma veya avanslı. 2) geliş
ya valfı.
me; gelişim; yardım. 3) başarı; yükselme veya yük
admittance: Bir elektrik devresinin empedansının evri
seltme.
ği veya evrik değeri; admitans.
advance weight: Avans ağırlıkları; benzin motorları
admittance, electronic: Elektron ışınlarının tüp için
nın distribütörlerinin en alt bölmesinde veya platinle
deki hareketleri nedeniyle bir vakum tüpünün admi-
ri taşıyan tablanın altındaki bölmede bulunan ve oto
tansı.
matik olarak avansı sağlayan ağırlıklar.
admissible: Kabul edilebilir.
advection: Meteo. yatay hava akımları ile ısının akta
admissible clearance: Mak. kabul edilebilir maksi
rılması; adveksiyon.
mum klerens veya boşluk.
advection fog: Meteo. ılık, nemli havanın daha so
admissible pressure: Kabul edilebilir basınç; emni
ğuk yüzeylere teması ile oluşan sis; adveksiyon sisi.
yet basıncı.
adz (adze): Keser; marangoz keseri; tahtaları düzelt
admissible stress: Kabul edilebilen gerilme; güvenlik
mek için veya şekil vermek amacıyla kullanılan bir
veya emniyet gerilmesi.
alet; çivi çakmak ve sökmek için de kullanılır; sapı
admix: Karıştırmak (bir şeyi); bir şeyle karıştırmak.
ile 90 derecelik açı oluşturan eğri şeklinde ve keskin
admixture: 1) karışım. 2) karışıma eklenen veya ilave
bir ağzı vardır.
edilen bir şey veya madde. 2) karışıma katılan kim
AEC: Atomic Energy Commission: Amerikan (ABD)
yasal maddeler.
Atom Enerjisi Komisyonu.
adrenalin: 1) adrenal bezinden üretilen bir hormon.
aeneous: Bir pirinç alaşımının renk ve parlaklığına sa
2) kanamayı durdurmak ve kan basıncını yükselt
hip olan.
mek için kullanılan ve memelilerin adrenal bezlerin
.aeolotropic: Fiz. belirli kristallerde olduğu gibi, farklı
den elde edilen veya sentetik olarak yapılan ve için
yönlerde farklı özelliklere sahip (olan); aelotropik;
de bir hormon bulunan bir ilaç, adrenalin,
izotropik olmayan.
C9H13NO3 (Ticarî isim).
aeolotropy: Fiz aelotropik durum veya nitelikte olma.
adrenaline: Bkz. adrenalin.
aerate: 1) havalandırmak; çevresinde hava dolaştır
adrift: 1) yüzerek başıboş sürüklenen (bir gemi). 2)
maya neden olmak. 2) solunum yoluyla (kanı) oksi
akıntı veya rüzgar etkisiyle sürüklenen (bir gemi). 3)
jen ile birleştirmek. 3) sodalı su (soda) yapımında ol
bağlı olmayan (başıboş) gemi.
duğu gibi (bir sıvıyı') gaz ile doldurmak.
adsorb: Bir yüzey üzerinde (bir sıvı, gaz veya çözün
aeration: 1) havalandırılmış; hava ile temizlenmiş. 2)
aerato r aerostatica l

kazan suyunda çözünmüş olan ve metalleri paslandı

uçuşunu kontrol etmek veya uçuşuna yardım etmek
ran karbon dioksit, kükürtlü hidrojen ve diğer gazla-
için tasarımlanan yüzey; 2) aerodinamik kuvveti kul
rin; kimyasal işlemden önce sudan çıkarilması veya
lanmak için yapılan herhangi yassı veya eğrisel bir
giderilmesi; degasification olarak da kullanılır.
yüzey; aerofil.
aerator: Aerator. 1) havalandıran kimse veya şey. 2)
aerogram: 1) apsisi log T ve ordinatı log p olan aero-
bir sıvıyı gaz ile dolduran bir makine. 3) bir tür de
lojik bir diyagram; aerogram. 2) telsiz telgraf; uçak
zenfekte etme cihazı.
mektubu.
aerial torpedo: Hava. şekli torpidoya benzeyen ve
aerographics: Atmosferik olaylarin bilimi; aerografi.
uçaklardan atılan bomba.
aerography: Hava veya atmosferin tanımlanması; ae
aeriferaus: Hava (yolu) ile taşınan.
rografi.
aeriform: 1) hava veya gaz şeklinde olan. 2) havaya
aerolite: Meteorit veya meteor taşı.
benzeyen.
aerology: Hava veya atmosferik olayların, özellikle uç
aerify: 1) hava veya gaz haline dönüştürmek. 2) ha
maya ilişkin olayların araştırılması bilimi; hava bilimi.
va ile temas ettirmek.
aeromarine: Okyanus üzerindeki bir uçağın seyir bili
aero (aero): uçak veya uçan bir şeye ait.
mi veya navigasyonuna ait.
aerobe: Sadece serbest oksijen bulunan yerlerde ya
aeromechanic: işi, uçağı ayar etmek ve onarmak
şayıp büyüyebilen bir mikroorganizma; aerop.
olan makinist; uçak makinisti.
aerial: 1) havaya ait; havada. 2) havaya benzeyen;
aeromechanics: Hareket halinde veya dengede olan
hava gibi hafif. 3) gerçek olmayan; düşünsel. 4) yük
hava veya diğer gazlarin bilimi; aerodinamik ve ae-
sek rütbe veya mevkide olan. 5) uçak veya uçan
rostatik olmak üzere iki bölüme ayrılır.
şeylere ait veya onlar için. 6) Bot. toprak veya su ye
aerometeorograph: Hava veya diğer gazların ağırlık
rine havada büyüyen. 7) Rad ve Telev. elektroman
ve yoğunluklarını ölçmek için uçaklarda kullanılan
yetik dalgaları alan veya yayan tel ya da tellerden ya
bir cihaz; aerometeograf.
pılmış bir cihaz; anten.
aerometer: Hava veya diğer gazların ağırlık ve yoğun
aerial circuit: Anten devresi.
luklarını ölçmek İçin kullanılan bir cihaz; aerometre.
aerial fixture: Anten teçhizatı.
aeronaut: Bir balon veya hava gemisinin pilot veya
aerial ladder: Yüksek yerlere erişmek için itfaiye araç
seyir bilimcisi ya da navigatörü; aeronot.
larına donatılan veya yerleştirilen merdiven; yangın
aeronautic: 1) aeronotik bilimine ait. 2) aeronotlara
merdiveni.
ait.
aerial lead: Anten iniş iletkeni veya kablosu.
aeronautical: Bkz, aeronautic.
aerial multiple wire: Rad. Telev. çok telli anten.
aeronautics: Uçak yapma ve uçurma sanatı veya bili
aerial photograph: Havadan alınan veya çekilen fo
mi; havacılık.
toğraf.
aerophase: Hava navigasyonu radyo bikini Bkz. be
aerial survey: Havadan alınan veya çekilen fotoğraf
acon.
yardımıyla etüt ya da inceleme.
aerophore: Madenlerde çalışan, su altındaki kişilere
aerial railway: Yüksek yerlere çıkmak, kanyon, nehir
oksijen veya hava sağlamak üzere kullanılan ve yü
vb.lerinden geçmek üzere insanlan taşıyan ve bir
ze takılan bir cihaz; yüz maskesi.
makara ile bir kabloda hareket eden vagon; telefe
aerophotography: Bir uçaktan yerin resmini çekme.
rik.
aerophysics: Hava. yüksek hızlı, roket türü hava ge
aerobic: 1) sadece serbest oksijenin varlığına yaşaya
milerinin tasarım, yapı veya makinesine ait hava akı
bilen veya büyüyebilen. 2) aeroplara ait veya onlar
mı, ısı transferi ve benzer problemleri inceleyen bi
tarafından üretilen.
lim; aerofizik,
aerobic respiration: Serbest oksijenin varlığında solu
aeroplane engine: Hava. uçak motoru (benzin, dizel
num; aerobik solunum.
motorları, türbo, turbojet vb. gibi.)
aerodrom: Bkz. airdrome.
aeropulse: Yanma odasının hava giriş supaplarının
aerodynamic: Hava. harekette olan hava veya gazla
yakıtın yanması sırasında oluşturulan yüksek basınç
ra İlişkin.
ile kapatıldığı bir jet motoru veya makinesi; pulsejet
aerodynamics: Hareketli hava veya diğer gazların ha
adı da verilir.
vada cisimleri etkileyen kuvvetlerle (direnç, basınç
aeroscope: Mikroskopik araştırma için havadan bak
vb.) ilgilenen bilim dalı; havanın, uçağın kanat, per
teri, toz vb.lerini birlikte toplayan bir cihaz; aeros-
vane ve dümeninin etkilenmesinin incelenmesi ile il
kop.
gilenen fizik dalı; aerodinamik.
aerosol: 1) aerosol; bir gazda koloidal parçacıkların
aerodynamic volume: Çıkıntılı kısımları da dahil bir
(partiküllerin) askıda olması. 2) atmosferde boşlukta
uçağın tüm hacmi.
kalan çok küçük parçacıkların kümelenmesi.
aerodyne: Havadan daha ağır olan herhangi bir
aerosol bomb: Böcek öldürücü atomizör veya sprey
uçak.
ve kabı; aerosol bombası.
aeroembolism: Hava. yüksek rakımlarda uçarken,
aerospace: Dünya atmosferi ve sürekli bir alan ola
ha va basıncının ani düşmesi nedeniyle oluşan ve
rak düşünülen onun dışındaki uzay.
kan da azot kürecikleri, eklemler ve ciğerlerde akut
aerosphere: Meteo. havaküre; yerkürenin karşıtı.
ağrı ile kendini gösteren bir rahatsızlık.
aerostat: Balon, hava gemisi veya diğer havadan ha
aero-engine valves: Uçak makinelerinin supap ya da
fif bir uçak; aerostat.
valfları; yapımlarında yüksek nikel ve kromlu çelikler
aerostatic: 1) havacılık bilimine ait. 2) aeromatik. 3)
kullanılır.
aerostatlarda kullanılan.
aerofil: 1) Hava. bir uçak, füze veya uzay aracının
aerostatical: Bkz. aerostatic.
aerostatic s
aerostatics: Havada veya diğer gazlarda yüzen katı
cisimlerle hava veya diğer gazların denge durumlari-
nı inceleyen bilim dalı; fizik biliminin dalı; Aerostatik.
aerostation: 1) havadan hafif gemilerin uçuşları ile
il
gilenen bilim veya sana!. 2) Bkz. aerostatics.
aerovane: Meteo. rüzgârın hızı ve yönünü ölçen ve
kayıt eden bir cihaz.
aeruginous: Bakır pası renginde; mavimsi yeşil.
aether: Bkz. ether.
A.F.: Air Force (hava
kuvveti).
A.F. (a.f.): Bkz. audio frequency.
A/F: Air-fuel ratio: Hava-yakıt oran!.
affected: Cebir, bilinmeyen bir büyüklüğün farklı kuv
vetlerinin terimlerinden oluşan.
affinity: Kimy. belirli elementlerin atomlarının birleş
mesi ve birleşik kalmasına neden olan kuvvet; çe
kim kuvveti.
afloat: 1) karada olmayan; alt tarafı neta; yüzer. 2)
yü zen; suda yüzen. 3) gemide; denizde. 4) su
basmış (gemi güvertesi vb.i için söylenir). 5) akıntı
veya rüz gar ile sürüklenen (bir gemi).
afterburner: Türbojetlere fazladan (ek) bir itme sağla
mak için eklenen bir cihaz; kızgın egzoz gazlari
içi ne yakıt püskürtür; uç boru yakıcısı adı da verilir.
after-burning: Art yanma; dizel motorlarinın püskürt
me sisteminde, yakıt püskürtme sona ermesine de
ğin, enjektör iğnesinin ikinci kez yuvasından
kalka rak bir miktar daha yakıtın silindire
püskürtülerek ya kılması; çok uzun süren art
yanma, makinenin aşırı ısınmasına neden olur.
aftercooler: Mak. hava kompresörlerinden sonra bu
lunan, havayı soğutma kompresörün verimini arttır
ma ve onun aşırı ısınmasını ve kullanım yerinde ha
va basıncının düşmesini önlemek için kullanılan bo-
rulu bir soğutucu.
afterdamp: Kömür ocaklarında grizu patlamasından
sonra kalan ve başlıca karbon dioksit ve azottan olu
şan gaz.
afterdeck: Den. Bir geminin kıç tarafına doğru olan
güverte parçası; kıç güverte.
after-heat: Nuk. Ener. bir reaktör durdurulduktan son
ra, atık faaliyetinden oluşan ısı; atık ısı; atık hararet.
aftermost: 1) Den. kıç tarafa en yakın. 2) son ; en
sondaki; en gerideki.
afterpart: Den. kıç tarafı; bir geminin kıç tarafı.
afterpeak: Den. kıç pik; kıç pik tankı; gemilerin kıç
ta
raflarında bulunan bir asma tank; trimi veya baş
ve kıçta çekilen suyun farkını düzenlemek için
kullanı lır.
after perpendicular: Den. bir geminin kıç kaime
veya kıç dikmesi; geminin su içindeki boyunun
tanımlan masında kullanılır.
Ag: Kimy. Bkz.
silver.
AGMA: American Gear Manufacturer
Association:
Amerikan (ABD) dişli Yapımcıları Birliği.
age: 1) bir maddenin devam ettiği veya bir
organiz manın yaşadığı yıllarin sayısı; yaş; sin. 2)
Jeol. dün ya tarihinde çok uzun zaman aralığı;
çağ; Jeolojik çağ: Neolitik çağ gibi.
age hardening: Metal, bir alaşımı oda sıcaklığı veya
yüksek sıcaklıkta eskitmekle sertleştirme işlemi; sert
liği çoğaltan fakat çekme yeteneğini azaltan bir iş
lem.
agent: Kimy. etki üretebilen aktif kuvvet veya madde;
[0 air-acetylene welding
kimyasal
etken.
agglutinant: Birbirine yapışan; yapışkan; yapışkan
madde (tutkal gibi).
aggregate: 1) Jeol. mineral parçaları veya kristallerin
bir kayada karışmasından oluşan. 2) beton yapımın
da kullanılan kum ve çakıl taşı. 3) küme. 4)
kümele mek.
aging: Bir alaşımın düşük sıcaklıklarda denge hali
ka bul etmesi eğilimi.
aging of magnet: Bir mıknatısın daimi (sürekli)
mık- natısiyetini çoğaltma.
agitate: Kabını sallayarak bir sıvının hareketine
neden olmak.
agitator: Çalkalayıcı; karıştırıcı.
agonic line: Dünya yüzeyinde gerçek kuzey ile man
yetik kuzeyin birbirine eşit olduğu, bir pusula
iğnesi nin meridyenle açı oluşturmadığı veya
manyetik dek- linasyonu 0 derece olan bir
noktadan geçen düşün sel bir hat.
agonist: Bkz. prime mover.
aground: Karaya oturma (sığ sudaki bir gemi için
söy lenir); plaj. döküntü vb. ine oturma.
agt: Bkz. agent.
a.h.: Bkz. ampere-hour.
ahead: 1) Den. geminin baş tarafında. 2) ileri; ilerde.
3)
avanslı.
ahead, full: Tam yol ileri komutu; tam olarak ahead,
full speed şeklinde kullanılır.
ahead, half: Yarimyol ileri komutu; tam olarak ahe
ad, half speed şeklinde kullanılır.
ahead nozzles: Gem, Mak, ileri türbinlerinin aksiyon
türünden olanlarının nozullan (memeleri); tornayt ve
ya ileri nozullari.
ahead reach: Çalışmakta olan bir gemi
makinesinin tam yol ileriden, tamyol geriye
(tornistana) geçmesi sırasında stop için geçen süre
veya zaman.
ahead revolution: Bir gemi türbininin ileri hareketi
sirasındaki devir sayısı.
ahead, slow: Ağıryol ileri komutu; tam olarak ahead,
slow speed şeklinde kullanılır.
aid: Dolaylı olarak bir madde veya cihazla yardım
et mek; a) katalizör kimyasal tepkimeyi hızlandırır,
b) gözlük görmeye yardım eder gibi.
A.I.E.E.:American Institute of Electrical Engineers:
Amerikan (ABD) Elektrik Mühendisleri Enstitüsü.
aileron: Hava. bir uçağın (kanadının menteşeli ve ha
reketli
kısmı.
A.I.M.E: 1) American Institute of Mining
Engineers:
Amerikan (ABD) Maden Mühendisleri Enstitüsü.
3)
2) Associate of the Institute of Mechanical Engi
neers: Makine Mühendisleri Enstitüleri Birliği.
air: 1) nitrojen, oksijen, karbondioksit, argon, neon,
helyum vb.i gazlardan oluşan ve dünyayı çevrele
yen esnek, görünmez bir gaz karişımı; atmosfer;
ha va. 2) dünyanın üzerindeki hacim; gök. 3)
havanın hareketi; rüzgâr. 4) uçak veya hava
kuvvetlerine iliş kin. 5) havalandırmak, hava ile
kurutmak, hava ile soğutmak. 6) Term, hacim
yönünden % 20,99 oksi jen, % 78,03 nitrojen (azot)
ve % 1 argon, karbon di oksit, helyum, su buharı
vb.i inert (soy) gazlardan oluşan bir gaz kanşımı;
ağırlık bakımından % 23,1 oksijen ve % 76,9 azot
kabul edilen bir karışım.
air: Erken; önce.
air-acetylene welding: Hava asetilen kaynağı; oksi-
a-
air a d mi ssi o n port s air coole r

setilen kaynağı; havanın oksijeni ve asetilen gazinin

keski.
yakılması île oluşan yüksek sıcaklık ite yapılan kay
air cleaner: Hava filtresi-, hava temizleyicisi; özellikte
nak; kaynak cihazı iki ayrı hortum ite şakımadan olu
içten yanmalı makinelerde silindirlere emilen veya
şur.
doldurulan havanın içindeki yabancı maddeleri tu
air admission ports: Bkz. scavenging ports.
tan süzgeç ya da filtre; Bkz. air filter.
air admission valve: Bkz. air intake valve.
air cock: Hava musluğu; hava valfı: a) Buh. Kaza. ilk
air-atomizing burner: Bull. Kaza. yakıtın basınçlı ha
fayrap sırasında kazan suyu içersindeki erimiş hava
va ile kazan ocağına veya külhana püskürtülerek ya
yı çıkaran, b) soğuk kazanın suyunu boşaltmak için
kılmasını sağlayan brutör veya atomizör.
buhar bölgesindeki vakumun bozulmasını sağlayan,
air baffle: Hava perdesi veya batılı; özellikte gemi
c) bakım, onarım vb. i için kazana girmeden önce
kondansörlerinde birincil ycğuşum bölgesini ayıran
açıları ve kazanın en yüksek noktasında bulunan bir
perde veya perdeler.
valf veya musluk.
air base: Ask. uçuş pisti, onarım olanakları vb. i bulu
air composition: Havanın bileşimi, yapısı veya terki
nan, özellikle askeri uçaklar için hava alanı veya ha
bi; Bkz. air.
va üssü.
air compressor: Hava kompresörü; dizel motorlarının
air bladder: 1) Oto. iç lastik; şamriyer. 2) Zoo. balıkla
ilk hareket devreleri, püskürtme sistemieri, servomo
rın çoğunda, bazı hayvan ve bitkilerde bulunan ve
tor, kazanların kurum üfleme donanımı vb. i yerlere
içinde hava olan kese; hava kesesi; air cel! veya
basınçlı hava sağlayan, çoğunlukla pistonlu, bazan
swimming bladder ile de belirtilir.
iki veya üç kademeli, pozitif deplesmanlı veya ekse-
air blast: Hava üfleme; basınçlı hava üfleme; basınçlı
nel akımlı, bir elektrik motoru veya makine tarafın
hava yardımıyla ince kum püskürterek gemi karinala
dan çalıştırilan bir hava pompası.
rının raspe edilmesi; Bkz. sand blasted.
air compressor oil: Dizel motorlannın silindir yağları
air-blast injection: BKZ. air injection.
na benzeyen, minimum düzeyde artık oluşturacak
air blower: Mak hava fanı; hava bloveri; hava ürete
madde kapsayan, 37,8°C'de viskozitesi 360 saniye
ci; a) Buh. Kaza. kazan ocağındaki yanmayı sağlaya
olan, oksitlenmeye dayanıklı mineral veya bileşik
cak havayı, b) Diz. Mot. silindirleri süpürecek ve şarj
yağlardan herhangi biri; hava kompresörü yağı.
edecek yanma havasını sağlar; elektrik motoru, bu
air condenser: Elekt. diskleri arasında bulunan hava
har türbini, gaz türbini, egzoz gaz türbini vb.i ile ça
boşluğunun izolasyon görevi yaptığı bir kondansa
lıştırılır.
tör, meksefe veya kapasitans.
air-borne: Hava ile taşınan; havadan geçen.
air-condition: İklimlendirme sağlamak; iklimlendirici;
air bottle: 1) Diz. Mot. hava tüpü; hava şişesi; hava
erkondişin.
deposu; ilk hareketleri basınçlı hava ile yapılan dizel
air-conditoned: İklimlendirmeye sahip; iklimlendirme-
motorlarında yüksek basınçlı havanın {30-35 bar) de
li.
po edildiği, genellikle silindir şeklinde çelik saçlar
air conditioner: iklimlendirme cihazı; erkondişiner;
dan yapılmış bir depo. 2) balık adamların sırtlarında
kapalı bir yerdeki atmosfer havasının sıcaklık, nem,
taşıdıkları küçük boyutlu hava tüpü veya tüpleri.
dolaşım ve temizliğini aynı zamanda kontrol eden ci
air bottle head: Hava tüpü başlığı; küçük güçlü dizel
haz; kış aylarinda da kullanılmasına karşın sıcak
motorlarında kullanılan hava tüplerinin kapağı; üze
mevsimler için daha önemlidir.
rinde hava giriş ve çıkış valfları, manometre bağlantı
air conditioning: Gemi, ofis. bina, otomobil vb. yer
sı, emniyet valfı vb. i bulunur.
lerde havanın temizlenmesi, nem ve sıcaklığının de
air brake: Hava freni; bir pistonu etkileyen basınçlı ha
netimi işlemi.
va tarafından çalıştırılan ve kara taşıt araçlarında kul
air consumption: Diz. Mot. hava harcamı; dört za
lanılan bir fren; havalı fren; vestinghazz freni.
manlı makinelerde yakıtın yakılması ve iki zamanlı
air breather: Mak. havalandırma tertibatı. makinelerde hem yakıtın yakılması ve hem de süpür
airbrush: Basınçlı hava ile çalışan ve sıvı boya püs- me işlemi için tüketilen havanın miktarı.
kürtülmesinde kullanılan bir tür atomizör; hava fırça
air consumption, specific: DİL Mot. bir beygir gücü
sı; air brush şeklinde de kullanılır. 3
veya 1 kW'lik güç için bir saatte tüketilen m veya
air capaties, starting: ilk hareket havası kapasitesi;
kg türünden hava (miktan).
Bkz. air storage capacity.
air control valve: Dalgıçlarin kullandıkları, dalgıç elbi
air celi: Diz. Mot. hava hücresi; Bkz. air cell engine.
sesi içine ve başlığa verilen havayı düzenleyen valf;
air-cell engine: Hava hücreli makine; Bkz. Lanova
hava kontrol valfı.
cell.
air-cool: Çevresinden, üzerinden veya içinden hava
air chamber: Hava hücresi; yüksek devirli, küçük güç
dolaştırarak soğutmak; hava ile soğutmak.
lü dizel motorlarında silindir kapağına yerleştirilen
air-cooled: Hava ile soğutulmuş; hava soğutmalı mo
ve hacmi, toplam ölü hacmin % 20'sini oluşturan ve
torlarda olduğu gibi çevresinden, üzerinden veya
iki kısımdan oluşan bir hücre; ana yanma odasının
içinden hava dolaştırılarak soğutulmuş; hava soğut
yan tarafına ve enjektörün karşısına yerleştirilen ha
malı.
va veya enerji hücresi; Bkz. lanova air cell.
air-cooled engine: Hava ile soğutulan makine; hava
air charge: Hava dolgusu; dizel molorlannda bir em
soğutmalı makine.
me veya giriş kursu (stroku) sırasında silindire emi
air cooled muffler: Hava soğutmalı susturucu veya kı
len veya doldurulan temiz hava miktarı; dizel motor
vılcım tutucu.
larında sıkıştırma stroku başlangıcında silindirde bu
air cooler: Hava soğutucusu; aşırı doldurmalı motor
lunan hava miktarı.
larda, bloverden sonra bulunan ve havanın sıcaklığı
air chisel: Basınçlı hava ile çalıştırılan keski; havalı
nı 25°-50°C sınırlan içinde tutarı borulu bir soğutu-
ai r coolin
g 12 air heatin g

geçen besleme (fid) suyunu ısıtmaktır; yapıları ana

cu; borularının içinden soğutucu su, çoğu zaman de
kondenserlere Bkz. condenser benzeyen, fakat on
niz suyu geçirilerek, boruların çevresindeki hava so
lardan çok daha küçük ölçülerde yapılan bir tür
ğutulur.
eşanjör veya ısı alıp veren bir cihaz.
air cooling: Havalı soğutma; hava ile soğutma.
air engine: Bazı içten yanmalı makinelerin ilk hareket
air cooling system: Hava ile soğutulan motorlarda
lerinde kullanılan ve basınçlı hava ile çalışan bir ma
makineye soğutma havası sağlayan sistem veya dev
kine; hava makinesi; hava motoru.
re; hava (ile) soğutma devresi.
air filter: Hava filtresi; hava temizleyicisi; hava süzge
aircraft: Havadan hafif veya ağır olan ve uçmak için
ci; hava içersindeki toz ve yabancı maddeleri tuta
kullanılan herhangi bir makine veya makineler:
rak, motorların silindirlerine temiz havanın girmesini
Uçak, zeplin, balon, helikopter vb.
sağlayan ve böylelikle aşınmanın azalmasına yardım
aircraft carrier: Den. özellikle küçük uçakları taşıyan
eden bir cihaz.
ve onlara hava alanı görevi yapan, uçakların İnmesi
airflex clutches: Gem. Mak. Amerikan (ABD) Bahriye
veya havalanması için düz ve büyük uçuş güvertesi
sinde bazı GM motorları için hidrolik kaplin yerine
ne sahip olan bir savaş gemisi; uçak gemisi.
kullanılan bir kavrama; erfleks kavrama.
aircraft engines: Uçak motorları veya makineleri.
air flow: Hava akımı.
air crew: Bir uçağın personel veya mürettebatı; bir
airfoil: Hava içinde hareket edebilecek şekilde yapı
bombardman uçağında pilot, navigator Bkz. naviga
lan ve bir uçağın hareketlerini denetleyen yassı veya
tor, telsiz operatörü, bombacı, makineli tüfekçi vb. in
eğrisel yüzey; bir uçağın kanat, dümen vb.i kısımla
den oluşan personel.
rı; erfoil.
air cushion: 1) hava ile şişirilmiş bir yastık; hava yas
airfoil theory: Erfoil kuramı veya teorisi.
tığı; hava amortisörü. 2) Meka. sıkıştırılmış hava yar
air fuel mixture: Hava yakıt karışımı : a) D/z. Mot. si
dımıyla şok azaltan bir cihaz. 3) Den. teknesi ile de
lindirlere püskürtülen yakıt ile silindirdeki hava dol
niz yüzeyi arasında oluşturulan hava yastıklı (gemi);
gusunun, b) Benz. Mot. hava filtresinden emilen ha
hava yastığı.
vanın karbüratör memesinden çektiği benzin ile oluş
air cushion: Bkz. bounce cylinder.
turdukları karışım.
air cycle: Mot. teorik çevrime yaklaşabilmek için ana
air-fuel ratio: Mot. hava-yakıt oranı; benzin motorla-
liz edilen çevrim; hava çevrimi veya saykılı; bu çev
rinda bu oran 13/1-18/1 ve dizel motorlarında ise
rimde iş gören akışkanın hava olduğu kabul edilir;
14,5/1 değerini alır.
ısı kuramsal çevrimlerde olduğu gibi, ideal olarak ve
air gap: Hava aralığı; hava boşluğu. 1) elektrik maki
rilir veya atılır ve çevrimde ısı kaybı yoktur.
nelerinde (dinamo, motor gibi) endüvi ile kutuplar
air cylinder: 1) silahın geri tepmesini gidermek veya
arasında çap yönündeki 5-15 mm'lik aralık; bu aralık
denemek İçin kullanılan, içinde bir piston bulunan,
tan geçirilen hava bakır, demir ve fuko kayıpları ne
hava ile doldurulmuş bir silindir; hava silindiri. 2) ha
deniyle oluşan zararlı ısıyı makine dışına taşır. 2)
va kompresörü silindiri.
3 Benz. Mot. bujilerin elektrotları (tırnakları) arasındaki
air density: Havanın yoğunluğu; 1 cm havanın kg tü
3 boşluk (0,40-1 mm). 3) Benz. Mot. distribütörlerin
ründen ağırlığı; kg/m birimi ile gösterilir.
platinleri arasındaki boşluk (0,40-0,60 mm).
air distributor: Diz. Mot. hava distribütörü veya dağıtı
air gas: Hava gazı; petrol veya diğer karbonlu hidro
cısı; ilk hareket sırasına göre, tüplerden gelen ba
jenlerin buharlarinın kuru hava ile doyurulmasından
sınçlı havayı sırası gelen silindirin ilk hareket valfına
oluşan bir gaz; ısıtma ve aydınlatma için kullanılır.
gönderen bir cihaz.
air gun: Sıkıştırılmış hava ile çalışan bir silah; havalı
air drain cock: Hava boşaltma musluğu; hava muslu
tabanca veya tüfek.
ğu; bazı pompalardaki havanın çıkarılması için kulla
air hardening: Hava ile sertleştirme.
nılan ve pompa gövdesinin üst kısmına yerleştirilen
air hardening steel: Hava İle sertleştirilmiş çelik; ha
bir musluk veya valf.
va çeliği; hava İle sertleştirme işleminin yapılabilme
air dried: Havada kurutulmuş.
si için çeliğin belirli bazı özelliklere sahip olması ge
air-driven: Basınçlı hava ile çalıştırılan.
rekir; % 3 karbon, % 3,5-% 5 nikel ve % 1,0-%
air-driven motor: Basınçlı hava ile çalıştırılan motor;
1,5 krom kapsayan çelikler, hava ile sertleştirme
özellikle buhar kazanlarının su borularının iç yüzeyle
işlemi için uygundurlar.
rinde oluşan kazan taşını gidermek için faydalanılan
air heater: Hava ısıtıcısı; hava hiyteri; Buh. Kaza.
fırçaları çalıştırmak için kullanılan motor.
ocak ya da külhanlara verilen havanın, baca gazları
airdrome: 1) hava alanı. 2) uçuş-iniş pisti. 3) hangar.
tarafından ısıtılmasını sağlayan borulu bir ısıtıcı; ha
air-dry: Hava ile kurutulmak; hava etkisi ile kurutmak.
vanın gazlardan kazandığı her 16°-18°C sıcaklık için
air duct: Benz. Mor. hava filtresi ile karbüratör arasın
kazan genel verimi % 1 oranında çoğalır.
daki hava borusu; hava kanalı veya mecrası; hava
air heater, plate type: Düzlem hava ısıtıcısı; rejenera-
manifoldu.
tif hava ısıtıcısı.
air ejector: Hava ecekteri veya ejektörü; hava emici
air heater, regenerative: Gem, Mak. rejeneratif erhiy-
si; buhar türbinli enerji tesislerinde, yarı kapalı veya
ter; düzlem hava ısıtıcısı.
kapalı besleme (fid) suyu devrelerinde kondenserle-
air-heater, tubular: Gem. Mak. borulu hava ısıtıcısı:
rln havasını boşaltmak için kullanılan, iç içe nozullar-
a) dikey borulu olanlarda baca gazları boruların İçin
dan oluşan, bir ya da iki kademeli yapılan ve kızgın
den, ısıtılacak hava ise boruların dışından geçer, b)
buharla çalıştırilan bir cihaz.
yatık borulularda ise hava boruların içinden ve kız
air ejector condenser: Gem. Mak. ecekter veya ejek-
gın gazlar boruların dışından geçirilir.
törün kondenseri; görevi ereceklerden gelen hava
air heating: Mak. sıcak hava ile ısıtma veya teshin.
ile karışık buharı yoğuşturmak ve boruları içinden
air heating system
(sistemi).
air heating system: Sıcak hava İle ısıtma sistemi,
air-hole: Hava akımına müsaade eden bir delik; hava
deliği. 2) bir suyun yüzünde donmamış kısım veya
buzun açık kısmı. 3) bir hava cebi.
air horsepower: Herhangi bir akışkan için bir fanın
verdiği güç; hava beygirgücü; ahp kısaltması ile be
lirtilir.
air hose: Elbise ve başlık ile dalgıçlara bir tekneden
hava vermeye yarıyan ince, lâstik hortum; hava hor
tumu;
air, injection: Püskürtme havası; Bkz. injection air.
air injection engines: Hava İle püskürtmeli (dizel)
makineleri; yakıtının silindirlere yüksek basınçlı hava
ile püskürtüldüğü makineler.
air injection system: Hava ile püskürtme sistemi; bir
pompa, üç kademeli bir kompresör, mekanik bîr en
jektör ve boru devresinden oluşan sistem; günümüz
de kullanılmayan bir püskürtme sistemi.
air injection valve: Basınçlı hava ile püskürtme sağla
yan mekanik bir enjektör; Esk. hava ile püskürtmeli
makinelerde kullanılır.
air inlet: hava girişi (Dz. motorlarında).
air inlet line: Mot. endikatör diyagramlarında atmos
fer hattının altında kalan giriş çizgisi; hava giriş çizgi
si veya hattı.
air inlet manifold: Bkz. air intake manifold.
air inlet valve: Bkz. air intake valve.
air intake manifold: Hava giriş manifoldu; motorlarda
hava filitresi ile makine arasında bulunan ve hava
susturucusunu kapsayan, benzin motorlarında kar-
büratöre kadar olan madenî kısım.
air intake ports: Mot. hava giriş portları veya pencere
leri; süpürme havasının silindire verildiği pencereler;
iki zamanlı motorlarda kullanılırlar.
air intake silencer: Mot. giriş havası susturucusu; ha
va susturucusu; motorlarda silindirlere emilen hava
nın oluşturduğu akım nedeniyle meydana gelen gü
rültünün giderilmesini sağlayan ve giriş manifolduna
bağlı susturucu.
air intake stroke: Diz. Mot. hava giriş stroku ya da
kursu; üst ölü noktadan 52 0 derece önce başlar ait
ölü noktadan 20-50 derece sonra sona erer.
air intake system: Mot. hava giriş sistemi; hava filtre
si, hava manifoldu ve giriş supaplarından sonra olu-
şan kısım; aşırı doldurmali makinelerde hava filtresi,
blover, hava soğutucusu, hava resiveri, supap veya
portlardan oluşur.
air intake valve: Diz. Mot. silindirlere havanın emilme
si veya doldurulmasını sağlayan ve supap hareket
mekanizması yardımıyla mekanik olarak açılan ve
yayı yardımıyla kapatılan bir supap; giriş ya da em
me supabı.
air jacket: Bir makinenin bazı parçalarını çevreleyen
ve özellikle ısı aktarılmasını (transferini) denetlemek
için kullanılan, hava kapsayan bir bölme; hava ceke
ti.
airlane: Hava yolu ile gezi rotası; hava yolu.
airless: 1) havasız; temiz havasız. 2) rüzgârsız; dur
gun ve nemli hava. 2) havasız (püskürtme).
airless injection: Diz. Mot. havasız püskürtme; dize!
motorlarında basınçlı hava ile yapılanın dışında ka
lan püskürtme türü; Bkz. injection.
airless-injection engines: Havasız püskürtmeli dizel
13 airplane cloth
motorları; yakıtı silindirlere basınçlı hava dışında bir
yöntemle püskürtülen dizel makineleri; modern dizel
motorları.
air line: 1) dünya yüzünde iki nokta arasındaki en kı
sa mesafe. 2) havayolu taşımacılık sistemi. 3) hava
yolu taşımacılığı sağlayan ticarî bir organizasyon. 4)
hava yolu ile gezi rotası.
air-line: 1) havayolu taşımacılığına ait. 2) doğrudan
veya direkt.
air liner: Yolcu taşıyan büyük uçak; büyük yolcu uça
ğı.
air lock: 1) iç ve dış basınçları birbirinden farklı ve iç
basıncı ayarlanabilen hava sızdırmaz bir bölme (u-
çaklarda, derin sulara dalan denizaltı ve araştırma
teknelerinde olduğu gibi). 2) hava kabarcıkları nede
niyle su borularında oluşan hava cebi veya engeli.
air manifold: Hava manifoldu; Bkz. air intake mani
fold.
air manometer: Hava manometresi; üst ucu kapalı,
alt ucu açık, içinde hava olan uzun ve düşey bir bo
ru; basınç ölçümünde kullanılır.
air mass: Meteo. bir yatay kesitte sıcaklık ve nemi he
men hemen sabit koşullara sahip büyük bir hava küt
lesi.
air mass analysis: Hava kütlesi analizi; hava kütleleri
ve komşu hava kütleleri arasındaki sınırların (cephe
lerin) yerinin sinoptik yönünden tayin edilmesi işle
mi veya analizi.
air meter: 1) Mak. hava devreleri, valflar, hortum,
musluk vb. inin kaçak miktarlarını ölçmek için kullanı
lan bir cihaz. 2) Meteo. hava akımı hızını ölçen bir ci
haz.
air monitor: Nük. Ener. hava monitörü; hava içindeki
radyoaktivitenin varlığını saptama, ölçme, haber ver
me ve denetlemek için kullanılan bir cihaz,.
air motor: Bkz. air-driven motor.
air nozzle: Hava memesi veya hava nozulu; hava de
polarına donatılan ve atmosfere hava veren bir kon-
vercent nozul; kompresörün debisini ölçmek için kul
lanılır.
airometer: 1) havanın hareketinin hızını ölçmek için
kullanılan bir cihaz. 2) gazometre Bkz. gasometer;
air meter olarak da kullanılır.
air-operated: Hava, özellikle basınçlı hava ile çalıştırı
lan (ilk hareket sistemi, servomotor, kurum üfleme
donanımı, besi suyu devresi regülatörü vb.i); hava
ile çalıştırılan (işletilen).
air overlap: Bkz. starting air overlap.
air passage: 1) havanın geçebileceği bir boşluk veya
pasaj. 2) hava kaçağı veya sızıntısı. 3) hava yolu ile
gezi. 4) böyle bir gezi için yatak, konfor vb. i gibi
sağlananlar.
airplane: Hava. kanatlarını etkileyen aerodinamik kuv
vet nedeniyle yukarıya doğru kaldırılan ve bir perva
ne ya da jet motoru ile ileriye doğru hareket ettirilen
bir hava aracı; uçak veya tayyare; pervaneli, türbo
pervaneli, jet motorlu uçak; aeroplane şeklinde de
kullanılır.
airplane cloth: 1) başlangıçta ketenden, daha sonra
pamuktan dokunan ve uçakların kanatlarında kullanı
lan dayanıklı bir kumaş. 2) giysiler için kullanılan
benzer pamuklu kumaş.
air plan t air storag e tan k

air plant: Bot. diğer bitkilerin gövde veya dallarında

air scavenging: Gem. Mak. kondenserlere giren ve
büyüyen, fakat asalak olmayan ve besinini hava ve
onun iç basıncını yükselten ve vakumun bozulması
yağmurdan sağlayan bitki.
na neden olan havanın çıkarilması; Bkz. air pump
air pocket: Uçuşu sırasında bir uçağın ani olarak kısa
veya air ejector.
düşmelerine neden olan atmosferik durum; hava
air sealing system: Hava ile sızdırmaz bir duruma ge
boşluğu.
tirme sistemi.
air pollution: Çevr. Hava kirliliği; endüstriyel kuruluş
air sealing valve: Hava ile sızdırmaz hale getirme val
ların yoğun olduğu yörelerde bacalardan çıkan du
fı.
man nedeniyle havanın kirlenmesi.
air, secondary: İkincil hava; sekonder hava. 2) Buh,
air port: 1) uçakların inip kalkabildikleri alan; çoğu za
Kaza, pulverize kömürle fayraplı kazanlarda yakma
man onarım, yakıt alma vb. i olanakları, yolcular için
havası; bir ön ısıtıcıdan geçirilerek ısıtılmış hava. 2)
türlü dinlenme salonları oları ve hangar gibi binalar
Gaz. Turb.yanma odası veya kombaatörün iç yüzeyi
la donatılmış alan; hava alanı; hava limanı. 2) Den,
ve alev hücresinin iç yüzeyleri arasından, soğutma
daire veya kare şeklinde gemi penceresi; lumbuz.
amacıyla geçirilen ve sonradan yanma ürünlerine ka
air preheater: Bkz, air heater.
tılarak onların sıcaklığını gerekli değere kadar düşü
air pressure: Hava basıncı; atmosferik veya sıkıştırıl
ren hava.
mış havanın kgf/cm2, kp/cm2, paskal (N/m2), bar,
air separator: Hava separatörü veya ayırıcısı.
1ts/inç2, psi vb. i türlerden basıncı.
air shaft: Bir maden ocağı, tünel veya dehlize hava
air, primary: 1) Buh. Kaza. pudra kıvamındaki kömür
nın girebileceği bir pasaj veya baca; hava bacası;
ile çalışan kazanlarda, cebri olarak kömür değirme
havalandırma bacası.
ninden geçirilen ve bu kömürü yakıcılara taşıyan sı
airship: 1) havadan hafif olan kendinden pervaneli ve
cak hava; primer veya birincil hava. 2) gaz türbinleri
yönlendirilen herhangi bir hava gemisi; zeplin. 2)
nin yanıcılarına (kombastörlere) verilen ve yanmayı
uçak; tayyare.
sağlayan hava; birincil veya primer hava.
air-slaked lime: Toz kireç; uzun süre hava etkisinde
airproof: Hava geçirmez; hava geçirmez yapmak.
bırakılmış, sönmemiş Kireç.
air propeller: Hava pervanesi; dönmeyi itmeye dö
air space: Elekt. bir endüktans bobininde, dielektrik
nüştüren ve güçle çalıştırılan pervane.
(yalıtım) kayıplarını azaltmak için, komşu iki sargı
airpump: 1) havayı çıkaran ya da boşaltan veya sıkış
arasında bırakılan boşluk.
tıran ya da onu kuvvetle bazı yerlere veren bir maki
air speed indicator: Meteo. hava hızının ölçülmesi
ne. 2) buhar makinelerinin açık besi suyu devrelerin
için kullanılan bir cihaz; hava hız göstergesi veya öl
de kullanıla pistonlu pompa; kondenserin buğu, gaz
çeri.
yoğuşum suları ve özellikle havasını emerek vakum
air-sprayed: Basınçlı hava ile püskürtülen,
oluşmasını sağlar; hava pompası; Gem, Mak. er-
air-spring: Havanın esnekliği ile çalıştırılan bir yay ve
pamp.
ya şok giderici.
air pump, bucket type: Baketli pompa; Gem. Mak,
air standard cycle: Standart hava çevrimi; Bkz. air
pistonlu buhar makinesi ile çalıştırılan bir pistonlu
cycle.
pompa; piston üzerinde ve yukarı doğru açılan, yay
air standard efficiency: Hava çevriminin verimi; Bkz.
yükü ile çalışan ve baket adı verilen geri döndürmez
air cycle.
valfları olan bir pompa; kondenserin hava, buğu,
air start cam: Bkz, starting cam,
gaz ve yoğuşum sularını emer ve vakum oluşumunu
air starting: Hava ile ilk hareket; özellikle yüksek güç
sağlar.
lü dizel motorlarında kullanılan ilk hareket yöntemi;
air pump, Edward's: Edvard'ın hava pompası; kon
yüksek basınçlı (25 - 35 bar) hava ile sağlanır.
denserin hava, buğu, gaz ve yoğuşurn sularını eme
air starting system: ilk hareket sistemi; kompresör
rek vakum oluşmasını sağlayan pompa; çalışma ilke
ler, hava tüpleri, ilk hareket valfları, distribütör, boru
si baketli pompa gibi olmakla birlikte, geri döndür
devresi, valflar ve ölçü cihazlarından oluşan ve ba
mez valflarının sayısı ona göre çok azdır ve silindiri
sınçlı hava ile dizel motorlarının ilk hareketlerini sağ
üzerinde portlar bulunmaktadır.
layan sistem.
air receiver: Diz. Mot, hava resiveri; hava deposu; iki
air starting motor: Hava ile ilk hareket motoru; bazı
zamanlı yüksek güçlü, ağır devirli dizel motorlarında
küçük güçlü dizel motorlarına uygulanan ve basınçlı
hava portları çevresinde süpürme veya süperşarj ha
hava ile çalışan bir tür marş veya ilk hareket motoru.
vasının toplandığı büyük hacimli kısım; skavenç böl
air starting valve: Diz. Mot. ilk hareket havası valfı;
gesi; süpürme havası bölgesi.
starting valf; gemi dizel motorlarının silindir kapağı
air register: Buh. Kaza. atomizör veya börner kapak
üzerinde bulunan ve silindirlere basınçlı hava vere
lari üzerinde bulunan ve ocağa püskürtülen yakıtın
rek ilk hareketi sağlayan valf.
yanmasını sağlayan hava klapelerinin bulundukları
air storage capacity: Hava depolama kapasitesi;
kısım; Gem. Mak. hava recisteri.
özellikle motorlu gemilerde kullanılan ve basınçlı ilk
air removal equipment: Hava çıkarma veya giderme
hareket havası depolanan tüplerin kapasitesi; gemi
teçhizatı ya da ekipmeni; kapalı bir kabın içindeki ve
dizel makineleri için bu tüplerin kapasiteleri, en az
ya kondenserdeki ya da havasızlandırma ısıtıcısında-
12 tamyol ileri veya geri manevrası yapacak yeterlik
ki havanın çıkarılmasını sağlayan teçhizat.
tedir; çoğu zaman bu kapasite toplam strok hacmi
air resistance: Havanın direnci veya mukavemeti; ha
nin 5,5-7,0 misli olarak düzenlenir; küçük güçlü, orta
va direnci.
ve yüksek devirli makinelerde ise kapasite, toplam
air route: Hava yolu.
strok hacminin 15-25 misli kadardır.
airscape: Dünyanın havadan görünümü.
air-storage tank: Diz. Mot. özellikle basınçlı hava de-
air strea m 15 alco a 214

polama tankı; hava tüpü; ştandro.

a!y: Bkz. alloy.
air stream: Hava akımı. alabamine: 1931 yılında nonazit kumlarında bulunan
airstrip: Hava. geçici olarak kullanılan hava alanı; me
85 nolu kimyasal element; Sirng. Ab.
tal, çakıl vb. i maddelerden yapılmış bir ya da birkaç
alabaster: 1) Kimy. Kalsiyum sülfatın (CaS0 4 .2H 2 0)
uçuş pisti olan küçük bir hava alanı.
doğal masif mermere benzeyen şekli; çok küçük ta
air swirl: Hava girdabı; hava türbülansı; özellikle bazı
necikli, beyazımsı, yan saydam bir tür alçı taşı; ala
dört zamanlı makinelerde püskürtülen yakıt ile hava
baster. 2) alabastere ait, ona benzeyen, seri beyaz
nın daha iyi karıştırılmasını sağlamak için oluşturu
vb.
lan hava girdabı veya türbülansı.
alabastrine: Kimy. alabastere benzeyen veya alabas
air systems: Dizel motorlu gemilerde kullanılan ve
tere ait.
püskürtme havası, ilk hareket havası, gibi yüksek ba
alarm: I) tehlikeyi duyurma; alarm. 2) tehlikeyi belirt
sınçlı, süperşarj ve süpürme havası gibi düşük ba
mek için düzenlenen bir mekanizma. 3) bir alarm sa
sınçlı sistemler; hava sistemleri.
atinin bazer veya zili. 4) yaklaşan tehlikeyi duyur
airt: 1) bir pusulanın önemli noktalarından herhangi
mak. 5) ani olarak korkutmak veya heyecanlandır
biri. 2) yön veya istikamet. 3) yönlendirmek veya kla-
mak; çalışanları, işletmecileri sesle uyarmak için kul
vuzluk etmek.
lanılan elektriksel bir cihaz; Bkz. buzzer.
air tables: Sıcaklık derecesine göre havanın entalpi,
iç enerji, özgül hacim vb. i özelliklerini sayısal ola alarm beli: Alarm
zili.
rak veren tablolar; hava çizelgeleri.
alarm clock: Alarm saati; bir zil veya bazer ile donatıl
air tank: Bkz. air bottle.
mış bir saat; mekanizmasının önceden kurulması ile
air tappet: Mot. mekanik olarak çalıştırılan ilk hareket
istenilen bir durumda ses vererek uyaran cihaz veya
valfının açılmasını sağlayan itecek; tapet; teypit.
2 saat.
air test: Gemi tanklarına basınçlı hava (0,014 N/mm
2 alarm devices: Mak. alarm cihazlari; görsel veya du
veya 0,14 kgf/cm gösterge (manometre) uygula yulabilir uyanlar veren, fakat makineyi veya istasyo
nan ve sabunlu su kullanılan bir sızdırmazlık deneyi; nu kapamayan cihazlar.
leak testing şeklinde de kullanılır. alarum: Bkz. alarm.
air thermometer: Meteo. hava hacmi ve basıncın sı albata: Kimy. bakır, çinko ve nikelin gümüşe benzer
caklıkla değişimi ile, sıcaklıkları ölçmek için kullanı bir alaşımı.
lan bir cihaz; hava termometresi veya sıcaklık ölçeri, albertite: Asfalta benzeyen bitümlü bir mineral.
airtight: 1) hava veya bir gazın girmesi ya da kaçma
albescent: Beyaza dönme; beyazlaşma.
sı bakımından çok sıkı; hava geçirmez; hava sızdır
albite: Kimy. feldispat familyasından beyazımsı ve
maz. 2) hücum için açık vermeyen.
sodyumlu, cam gibi parlak bir mineral, NaA!Sİ308.
air tools: Basınçlı hava ile çalışan aletler veya araç
albumen: kimy. 1) yumurtanın beyazı. 2) bitki ve hay
lar.
vanların hücrelerinde gelişmeyi sağlayan proteinli
air turbine: Hava. uçakların kanatları tarafından taşı
bir madde.
nan bir venturi memesi ile kısmen egzoz sağlayan
albumin: Kimy. süt, yumurta, adale (kas), kan ve tür
bir yardımcı; hava türbini, bu türbinlerin devir sayıla
rı yaklaşık 10 bin devir/dakika dolayındadır. lü sebzelerin dokularında bulunan kompleks (karma
şık) proteinler sınıfından herhangi biri; albümin; su
air valves: 1) hava valfları; pistonlu hava kompresörle
da çözünür, ısı ile pıhtılaşır ve karbon, hidrojen, nit
rinde giriş ve çıkış supap ya da valfları. 2) Buh. Ka
rojen, oksijen ve kükürt kapsar.
za. Bkz. air cock.
albuminate: Kimy. Albürninin bir asit veya bazla yaptı
air vent: Hava firar borusu: Gem. Mak. gemi tankları,
ğı bileşik; albüminat.
buhar ve besleme suyu devrelerinin hotvelleri, ere-
albuminoid: 1) albümine benzeyen. 2) protein 3) ke
cekter kondenserleri, vent kondenserleri vb. lerinde
bulunan ve havanın dışarı atılmasını sağlayan boru. ratin ve halojen kapsayan bir grup basit proteinler.
aibuminose: Bkz. albuminous.
air vessel: Gem. Mak. ervesıl; hava teknesi (hücresi);
albuminious: Albümine ait veya albümine benzeyen
tek etkili pompaların çıkış devreleri üzerinde bulu
ya da albümin kapsayan.
nan çelik saçlardan yapılmış bir kap; sıvı akımının
sürekli olmasını sağlar. albumose: Albüminlerin belirli enzimler tarafından et-
kilenmesiyle türeyen kimyasal bileşikler sınıfından
air voids: Hava boşlukları.
herhangi biri.
air washer: Bkz. evaporative cooler.
alchem: Bkz. alchemy.
airway: 1) Bkz. air shaft 2) havayolu.
alchemic: Alşimiye benzeyen veya ona ait.
airways, the: Rady. hava; hava tahmini.
alchemist: Aİşimide uygulayıcı; simyager.
air well: 1) hava bacası; Bkz. air shaft. 2) karbüratör-
alchemy: 1) Ortaçağ kimyasında iürlü metalleri (ba
lerde, benzin motoru çalışmıyorken şamandra kabın-
dakine eş düzeyde benzin ile dolan, makine çalıştığı kır, kurşun vb.) altına çevirmeyi ve gençlik iksirini
zaman boşalan, atmosfere açık silindirsel bir kap; bulmayı başlıca amaç edinen kimyacı veya kimya
hava kuyusu. ger; simyager. 2) bir şeyi mucize şeklinde diğer bir
şeye çevirme yöntemi ya da gücü.
airworthy: Uçmaya elverişli (uçaklar İçin söylenir).
alcoa 43: Ağırlığı az veya hafif dökümler yapımında
airy: 1) havada. 2) havaya ait. 3) havaya açık. 4) ha
va gibi cisimsiz; hayalî. 5) hava gibi hafif. kullanılan bir alüminyum alaşımı; % 95 alüminyum
ve % 5 silisyumdan oluşur (Ticarî bir isim).
A .İ.S.I.: American iron and Steel Institution:
alcoa 195: Isıl işlem görmüş, hafif döküm yapımında
Ameri kan (ABD) demir ve çelik enstitüsü.
kullanılan bir alüminyum alaşımı; % 96 alüminyum
al: Bkz. aluminum.
ve % 4 bakırdan oluşur (Ticarî bir isim).
alcoa 214: Hafif dökümler yapımında kullanılan bir
al co a 3 S 16 ali ph a t i c h y d rocar
bon s

alüminyum alaşımı; % 96,2 alüminyum ve % 3,8

şünün stator sargılarında endüksiyon akımını oluştur
magnezyumdan oluşur (Ticarî bir isim).
duğu, yüksek frekanslı bir endüktör veya endükleyi-
alcoa 3S: Hafif dövme malzeme yapımında kullanılan ci; Aleksanderson alternatörü.
bir alüminyum alaşımı; % 96,2 alüminyum ve % 1,2
alexandrite: Gün ışığında zümrüt yeşili ve yapay ışık
mangandan oluşur (Ticarî bir isim),
ta koyu kırmızı olan sarı yeşil renkli bir tür mineral;
alcoa 52S: Hafif dövme malzeme yapımında kullanı
aleksarıdrit; berilyum alüminat; mücevher olarak kul
lan bir alüminyum alaşımı; % 97,25 alüminyum, %
lanılır.
2,5 magnezyum ve % 0,25 kromdan oluşur (Ticarî
Alexia oil A: Aleksiya yağı A; Diz. Mot, % 70'i yüksek
bir isim).
dereceli mineral yağ ve geri kalanı saf su olan bir si
alcoa 53S: Isıl işlem görmüş, hafif, dövme malzeme
lindir yağı.
yapımında kullanılan bir alüminyum alaşımı; % 97,15
algebra: Mate. pozitif ve negatif sayılar, harfler ve di
alüminyum, % 1,3 magnezyum, % 0,7 silisyum ve %
ğer simgeler kullanan ve formül, eşitlik vb.leri ile ilgi
0,25 bakırdan oluşan bir ticarî isim.
lenen matematik dalı; cebir 2) matematiğin bu dalın
alcoa 61S: Hafif, dövme malzeme yapımında kullanı
da ders kitabı veya bilimsel inceleme ya da tez.
lan bir alüminyum alaşımı; % 95,65 alüminyum, %
algebraic: 1) cebire ait veya cebirde kullanılan. 2) ce
2,5 bakır, % 0,60 silisyum, % 1,00 magnezyum ve %
bire benzeyen veya cebirin özelliğinde; cebirsel.
0,25 bakırdan oluşur (Ticari bir isim).
algebraical: Bkz, algebraic.
alcogel: Kimy. dağıtıcı maddesi etanol Bkz. ethanol
algebraically: 1) cebir yardımıyla. 2) cebirsel olarak.
olan bir koloit.
algebraic equations: Cebirsel eşitlikler; ikinci, üçün
alcohol: 1) renksiz uçucu, keskin kokulu bir sıvı,
cü dereceden vb. i eşitlikler.
C 2 H5 OH; etil alkol; etanol; yakıt olarak, endüstride
algebraic formulas: Cebirsel formüller.
ve tıpta kullanılır ve türlü içkilere katılır. 2) içersinde
algebraic signs: Bkz. arithmetical signs.
alkol bulunan, sarhoş edici herhangi bir içki. 3) yapı
bakımından etil alkole benzeyen çok zehirli metil al algebraic solution: Cebirsel çözüm.
kol (CH3OH) ve emli alkol (C 5 H 11 OH) gibi organik algebraic sum: Cebirsel toplam,
algebraist: Cebir konusunda uzman; cebirci.
bileşikler. 4) tüm alkoller hidrokzil grubu içerir ve or
algicide: Yosun öldürmek için kullanılan kimyasal bir
ganik asitlerle tepkimede esterleri oluştururlar; % 52
madde; algisit.
karbon, % 13 hidrojen, % 35 oksijen kapsarlar.
alginic asid: Kimy. karbonhidratlara ilişkin, kompleks
alcohol denatured: Renkli ispirto; odun ruhu; metil
organik bileşikler; alginik asit; gıda endüstrisinde ka
alkol.
lınlaştırma maddesi olarak kullanılır.
alcohol, grain: Ethanol veya etil alkol, C2 H2 OH; çö
algoid: Yosuna benzeyen.
zücü veya içki olarak kullanılır.
algology: Yosunlarla ilgilenen botanik dali.
alcoholize: 1) alkolle doyurmak veya muamele et
algometer: Basınç nedeniyle oluşan ağrıların şiddeti
mek. 2) alkole çevirmek.
ni ölçmek için kullanılan bir cihaz; algometre
alcoholometer: Bir su ve alkol karışımındaki alkol
algorism: 1) Arapça sayılar sistemi; hesaplamada on
yüzdesini ölçmek için kullanılan özel bir hidrometre
dalık sistem. 2) herhangi tür sayılarla hesaplama,
veya yoğunluk ölçer; alkometre.
algorithm: Bilgisay. algoritma.
alcoholometry: Kimy. alkollü içki veya diğer çözeltile
alicyclic compound: Kimy. alisiklik bileşik; alifatik ve
rin etil alkol içeriğini saptama.
çevrimsel bileşikler; yaygın örnekleri; Siklopropan
alcohole rubbing: Kimy. tuvalet ispirtosu.
ve siklohegzan.
alcohol, wood: Kimy. metil alkol, metanol; odun ru
alidad: Bkz. alidade.
hu, CH 3 OH; solvent veya çözücü veya antifriz mad
alidade: 1) verniye, gösterge vb. inden oluşan optik
desi olarak kullanılan bir alkol.
araştırma cihazının bir parçası. 2) topoğrafik haritala
aldehyde: 1) Kimy. alkolün oksitlenmesi ile elde edi
rın yapılmasında kullanılan bir araştırma cihazı; yük
len kuvvetli, hoş olmayan kokulu, renksiz, uçucu sı
seklik ve mesafeleri ölçmek için kullanılır.
vı, CH3CHO. 2) bu tür organik bileşikler sınıfının her
alight: 1) yanan; yanmakta olan; aydınlanmış. 2) ışıl
hangi biri.
dayan.
aldis (signal) lamp: Aldls sinyal (işaret) lâmbası.
alight: Uçuştan sonra yere inmek.
aldol: Kimy. asetaldehitin yoğuşması ile elde edilen
kalın, yağımsı bir sıvı; aldol, CH3CH (OH)CH2CHO; align: Gem. Mak. layna almak; hizaya sokmak; sıraya
koymak; hizalamak.
aldol condensation: Kimy. bir aldol oluşturmak için
aligner: Mak, ayar aleti; ayar gönyesi.
iki molekül aldehit veya ketonun birleşmesi.
align indicator: Mak. ayar müşiri; ayar göstergesi;
aldose: Kimy. - CHO grubu içeren moleküle sahip bir
ayar endikatörü.
monosakarit; aldoz glükoz bir aldoz örneğidir.
alignment: Mak. ayar; dengeleme; denge sağlama;
alembic: 1) geçmişte damıtma için kullanılan cam ve
Gem. Mak. layna alma; aynı hizada olma.
ya metalden yapılmış bir araç (cihaz); imbik. 2) da
aline: Bkz, to align.
mıtan, değiştiren veya temizleyen (arıtan) herhangi
alinement: Bkz. alignment.
bir şey.
aliphatic compounds: Kimy. alifatik bileşikler; aroma-
alert: 1) alarm; uyarı sinyali veya işareti. 2) özellikle
tik bileşiklerin aksine, açık zincir yapıları ile belirtilen
beklenen bir hava akımından önce uyanık olma peri
organik bileşiklere verilen isim.
yodu; 3) uyarmak; hazır olmak için uyarmak.
aliphatic hydrocarbons: Kimy. alifatik karbonlu hidro
alert tube boiler: Esk. bir tür kalın su borulu heder tü
jenler; doyma derecesine bağlı olarak bu grup: a)
rü kazan.
Alexanderson alternator: Elekt. bir rotorun hızlı dönü parafin veya alkan, (C n H2 n + 2 ) , b) olefin (C n H 2 n )
ve c) asetilenlerden (C nH2 2n-2) oluşur.
aii ph a t ic s
aliphatics: Kimy. alifatikler; açık zincir yapılı karbonlu
hidrojen grubu; bu grubun en önemli üyeleri parafin
ve olefin serileridir. 2) yağa ait veya yağdan elde edi
len; yağa benzer (belirli karbonlu hidrojenler için
söylenir).
aliquant: Mate, bir sayıyı tam bölemeyen ve bir artık
bırakan sayıyı belirtir; örneğin 8 sayısı 25'i tam böle
mez, artık 1 kalır.
aliquot: Meta. bir sayısı tam bölen veya artık bırakma
yan sayıyı belirtir; örneğin 8 sayısı 24'ü tam böler ve
artık bırakmaz.
alizarin: Kimy. antrasenin oksitlenmesinden üretilen
kırmızımsı sarı renkli kristalli bir bileşik; alizarin,
C 4 H 8 O 4 ; boya yapımında kullanılır; dihidrokziantra-
kinon.
alizarine: Bkz. alizarin.
alkalescence: Kimy. alkalin (baz) olma veya baza dö
nüşme işlemi,
alkalescent: 1) baz olma. 2) bir dereceye kadar baz.
alkali: 1) soda, potas vb. i gibi suda çözünen ve asit
leri nötrleştiren herhangi bir baz veya hidroksit; alka
liler (bazlar) kırmızı turnusolü maviye çevirir ve tatla
rı ekşidir. 2) bazı çöllerde olduğu gibi, toprakta bulu
nan ve suda çözünen herhangi bir mineral tuzu ve
ya tuz karışımları; asitleri nötrleştirme yeteneğinde-
dirler. 3) pH değeri 7'den büyük olan çözeltiler. 4)
alkalin; baz.
alkalify: Baz yapmak veya baz olmak.
alkali meta!: Kimy. tek değerli sodyum, potasyum ve
ya lityum gibi, hidroksitleri kuvvetli alkalin olan her
hangi bir metal; alkali veya kalevi metal.
alkalimeter: Kimy. bir madde veya çözletideki alkali
miktarını ölçmek için kullanılan bir cihaz; alkalimet
re.
alkaline: 1) Kimy. alkali özelliklere sahip olan. 2) bir
alkaliye ait veya alkaliye benzeyen. 3) alkali kapsa
yan; alkalin; baz.
alkaline chromates: Alkalin kromat; dizel motorların
da pH değerinin belirli sınırlar içinde tutulması ama
cıyla soğutma suyunun ıslah edilmesi ve metal yü
zeylerin korunması için sudaki çözeltisi kullanılan bir
kimyasal bileşik, K2Cr2O7 .
alkaline-earth metals: Kimy. toprak alkali metaller;
kalsiyum, stronsyum, baryum ve bazan berilyum,
magnezyum kapsayan bir grup kimyasal element.
alkaline earths: Kimy. toprak alkali metallerin oksitle
ri.
alkaline hardness: Bkz. temporary hardness.
alkaline hardness, non: Bkz. permanent hardness.
alkaline oil: Yapısında lt/mg türünden potasyum hid
roksit (KOH) bulunan, silindir yağlarından herhangi
biri; alkalin yağ; kalevi yağ; baz kökenli yağ; bazik
yağ.
alkaline treatment: Buh. Kaza. alkalin İşlemi veya mu
amelesi; hidrolik deneyi, tuğla işçiliği, onarım ve
montaj işleri tamamlandıktan sonra, buharla denen
meden ve ocak duvarları kurutulmadan önce kaza
na uygulanan işlem.
alkaline water: Kimy. alkalin su; kalsiyum, sodyum ve
magnezyum bileşikleri içeren ve insanların kullanımı
için elverişli olmayan su.
alkalinity: Kimy. alkalin olma özelliğinde olan; alkalin-
lik veya kalevilik; suyun bir parçasını oluşturduğu bir
çözelti hidrojen iyonu ve hidroksil iyonlarını kapsar;
17 al kyla t io n
eğer fazla hidrojen iyonu varsa çözelti asit ve fazla
hidroksil İyonu olduğunda baz kökenlidir; suların ha
fifçe alkalin tutulması korrozyonu azaltır; asit veya
baz düzeyi pH değeri Bkz. pH value ile belirtilir.
alkalinity test: Alkalinlik deneyi veya tecrübesi; Buh.
Kaza. temiz bir porselen kaba belirli miktarda (50
cm 3 ) su alınarak çevre sıcaklığına kadar
soğutulur, içine beş veya altı damla fenolftaleyn
damlatılır; eğer su asit eğilimli ise rengi değişmez,
eğer alkalin eğilimli ise rengi kırmızıya döner. Bu
drumda, içinde sülfürik asit veya nitrik asit bulunan
ölçekli bir büret- ten, suyun rengi normale
dönünceye dek asil pom palanır ve asit miktarı
milimetre türünden okunur. Bulunan sayı, kazanı imal
eden firmanın sağladığı bir sabite ile çarpılarak
grain/galon türünden toplam alkalinlik bulunur. Bu
değeri ppm'ye çevirmek için 17,1 ile çarpılır. Eğer
bulunan değeri yüzde cinsine çevirmek için
grain/galon alkalinlte 30'a bölünür; ör neğin 12
grain/galon alkalinlik (12/30) 0,4'e eşittir. Eğer
değerler çok yüksek olursa kostik gevreklik ve
oyuklar oluşur.
alkalinity value: Diz. Mot. kükürtlü yakıtlarla çalıştırı
lan dizel motorlarında, makine soğuk iken oluşacak
sülfürük asili nötrleştirecek veya azaltacak katkılar
eklenen yağlama yağının asit nötrleştirme yeteneği;
1 gram yağlama yağında miligram türünden potas
yum hidroksitin (KOH) varlığı; alkalin sayısı veya de
ğeri; TBN kısaltması ile belirtilir; Bkz total base
number.
alkalize: Alkalin hale getirmek,
alkaloid: 1) Kimy. alkalin özelliklere sahip oları ve nit
rojen kapsayan bir organik madde; alkaloit; bu tür
maddeler bitki ve hayvanlardan elde edilir ve kafein,
morfin, kokain, kinin ve striknin gibi belirli ilaçların
yapımlarında kullanılır; bazı alkaloitler çok zehirlidir.
alkane: Kimy. düz zincirli veya dallı zincirli, sadece
tek bağ kapsayan ve genel formülü C n H 2 n + 2 olan
bir karbonlu hidrojen; İlk dört üyesi metan, elan, pro-
pan ve bütandır; heptan (C7H16), heptakontan da
(C70H142) bu gruptandır.
alkanet: 1) Bot. kökleri kırmızı boya yapmakta kullanı
lan ve aynı familyadan olan bitkilerden herhangi bi
ri; sığırdili (bitkisi); hava civa otu. 2) bu bitkilerden
elde edilen boya. 3) kökleri kırmızı boya veren türlü
diğer bitkilerden herhangi biri.
alkanin: Alkanet Bkz. alkanet kökünden yapılmış ve
kırmızı boya maddesi yapımında kullanılan ince toz.
alkane: Kimy. düz zincirli veya dallı zincirli, bir çift
bağlı bir karbonlu hidrojen; genel formüiü C n H 2n
;
eten, propen vb. i gibi.
alkyd: Kimy. pitalik asit veya daha sık pitalik asit anid-
riti ve gliserol'den yapılan türlü yapay reçineleri belir
tir; bu tür reçinelere ait veya onları kapsayan; boya
cılık vb. inde kullanılırlar.
alkyd resins: Kimy. polihidrik alkoller ve polibazik
asitlerin tepkime ürünü; vernik ve cilalarda kullanılır.
alkyl: Kimy. bir karbonlu hidrojen molekülü ve hidro
jen için bir elemeni veya bir grup elementle yer de
ğiştirerek oluşan; alkil.
alkylation: Ham petrolün damıtılması sırasında farklı
familyalardan oluşan hafif gazlan bir katalizör yardı
mıyla birleştirme; genel olarak dallı zincirli parafin
vermek için, bu işlemde bir olefin bir parafinle birleş
tirilir.
Teknik Sözluk - F. 2
alky! cyanide
alkyl cyanide: Kimy. alkil siyanür; nitril (C 2 H 5 - C =
N), propanonitril, etil siyanür ismi ile belirtilen bir
kimyasal bileşik.
Alkyl halide: Kimy. bir alkana (Bkz. alkane) bir halo
jen atomu eklenerek oluşturulan bir bileşik; alkil hali
de.
alkyl naphthalene: Alkil naftelerı; dizel motorlarının
yakıtlarına eklenen ve onların akma noktalarını düşü
ren bir katkı maddesi.
alkyl radicals: Kimy. alkil kökleri; özellikle parafin seri
si karbonlu hidrojenlerden türeyen ve genel formülü
CnH2n+1 olan tek değerli karbonlu hidrojen kökleri.
alkyne: Kimy. üç bağ kapsayan açık zincir yapılı ve
gene! formülü C n H 2 n - 2 olan doymamış bir karbonlu
hidrojen; alkine olarak da yazılır.
alien screw: Mak. bir tür gömme vida; kafası altıgen
şeklinde oyuk vida; allen vidası; ailen anahtarı Bkz.
Allen wrench ile gevşetilip sıkıştırılabilen bir vida.
alien wrench: Mak. gömme anahtar; setuskur anahta
rı; altı köşe "t." şeklinde anahtar.
allocate: Ayırmak.
allomerism: Kimy. kristal şeklinde değişme olmaksı
zın, kimyasal yapıdaki değişim; allomerizrn.
allomerous: Kimy. aliomerizme ait veya allomerizrn
gösteren.
allomorph: 1) Mine. a) Birden fazla kristal şeklinde
olan fakat daima aynı kristal yapıya sahip olan bir
maddenin herhangi bir türü; alomorf; b) bileşenleri
kısmen veya tamamen değişen bir tür psödomorf.
allomorphic: Alomorfizm gösteren veya alomorfizme
ait; alomorfik.
allomorphism: Alomorfizm; aynı kimyasal yapı, fakat
farklı kristal şekillerinde maddelerin özelliği; alomor
fizm.
allophane: Doğal, yarı saydam, değişik renklerde alü
minyum silikat; alofan, Al 2SiO5.5H 2 O.
allotrope: Kimy. alotropik bir şekil; değişik durum ve
ya hal.
aiiotropic: Alotropiye ait veya alotropik olan.
allotropism: Bkz., aliotropy.
allotropy: Belirli bazı kimyasal elementlerin iki veya
daha fazla farklı şekil sürdürme özelliği; örneğin kar
bonun mangal (odun) kömürü, elmas, is vb. i şekli
leri; alotropi.
allowable: Müsaade edilebilir; izin verilebilir; kabul
edilebilir.
allowable bearing capacity: Müsaade edilen taşıma
kapasitesi veya gücü; güvenli veya emniyetli taşıma
gücü.
allowable clearance: Müsaade edilen boşluk ya da
klerens; bir yatak, silindir gömleği, kroshed (çapraz
muylu) süperi veya kayıcısının boşluğunun mini
mum ile maksimum değerleri arası.
allowable compression ratio: Mak. müsaade edilen
kompresyon oranı; benzin motorlarında ön yanma
ya neden olduğu için daha fazla yükseltilmeyen sı
kıştırma oranı.
allowable compressive stress: Mak. müsaade edi
len bası gerilmesi.
allowable load: Mak. müsaade edilen yük; kabul edi
lebilir yük.
allowable pressure: Müsaade edilebilir basınç; kabul
edilebilir basınç.
allowable stress: Müsaade edilen gerilme; emniyet
veya güvenlik gerilmesi.
n almanac
allowable wear: Müsaade edilen aşınma miktarı; ma
kinelerin yatakları, silindir gömlekleri, dişlileri vb. i
yerlerde daha fazlasına müsaade edilemeyen aşın
ma miktarı; bu değere erişildiğinde yeni yedek par
çalar kullanılması gerekir.
allowable working pressure: Müsaade edilen işlet
me basıncı.
allowed band: Bir katıdaki elektronların mümkün
olan enerji alanı.
alloy: 1) bir metalin bir veya birden fazla metalle oluş
turduğu bir karışım; alaşım. 2) altın ve gümüşün gö
reli saflığı. 3) çoğu metalin daha değerli bir metalle
oluşturduğu karışım. 4) daha ucuz bir metalle karışa
rak (bir metali) daha az değerli yapmak; değerini dü
şürmek. 5) metalleri karıştırmak.
alloy, antifriction: Sürtünmeyi azaltan alaşım veya
halita.
alloy cast iron: Dökme demir alaşımı; dökme demi
rin nikel, krom, vanadyum, molibden vb. i metallerle
yaptığı alaşım veya alaşımlar; alaşım dökme demir.
alloy elements: Bir metale onun özelliklerini değiştir
mek amacıyla eklenen kimyasal maddeler veya ele
mentler; alaşım elementleri.
alloy, fusible: Düşük sıcaklıklarda eriyen alaşım veya
halita.
alloying elements: Bkz. alloy elements.
alloy, nonferrous: Kökeni demir olmayan alaşım; de-
mirsiz halita veya alaşım.
alloy steel: Alaşım çeliği veya çelik alaşımı; belli özel
likler kazandırmak üzere çeliğin nikel krom, vanad
yum ve diğer metallerle oluşturduğu alaşım veya ala
şımlar.
alloy steel, automobile: Bkz. automobile alloy ste
el.
alloy tool steels: Takım alaşım çelikleri: normal ola
rak krom-vanadyum çelikleri; manganez, krom ve
tungsten çelikleri de bu sınıfa girer.
all-purpose: Çok amaçlı (yağlama yağı, nozul vb. i),
all-purpose nozzle: Yüksek hızlı sis, alçak hızlı sis ve
ya solit su akımı sağlayabilen başlık, nozul ya da
meme; çok amaçlı meme (nozul).
all-purpose oil: Diz. Mot. makinelerin yatakları, silin
dirleri, kompresör silindirlerinin yağlanması ve pis
ton kafalarının soğutulmasında kullanılan bir tek
yağ; çok amaçlı yağ.
allyi: Kimy. sarmısak yağı vb. inde bulunan tek değer
li bir kök; alil, C3H5.
aliyi alcohol: Sıv. Yük. alil alkol; "A-A"; 2-propen-l-01;
propil alkol; Simg.H 2 : C : C H . C H 2 .OH ; renksiz, keskin
hardal kokulu, yangın tehlikesi olan, insan sağlığına
zararlı, doymamış alifatiklerden bir alkol; t.c..378°C;
2CP/20°C'de öz.ağ. 0,85; suda tümü ila çözünür; ge
milerde çevre sıcaklığı ve atmosferik basınçta taşı
nır.
aliyi chloride: Sıv. Yük. alil klorür; 3-kloroproperı; a-
monokloropropilen; renksiz, keskin ve hoş olma
yan kokulu bir sıvı; Simg. H2C:CH.CH2CI; doyma
mış alifatiklerden bir halikarbon; 20°/20°C'de
öz.ağ.0,938; k.n.45°C; d.n.-136°C; 20°C'de viskozi
tesi 0,331 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer
basıncında taşınır.
almanac: Gün, hafta ve ayların yıllık takvimi, ek ola
rak astronomik veriler, hava tahminleri, faydalı bilgi
tabloları; almanak; yıllık.
almanac, nautical
almanac, nautical: Bkz. nautical almanac,
alnico: Alniko; sabit mıknatıs yapımında kullanılan
bir alüminyum alaşımı; % 20 nikel, % 12
alüminyum, % 5 kobalt ve % 63 demirden oluşur.
aloft: 1) toprak veya zeminden çok yüksekte. 2) bîr
geminin güvertesinden yüksekle; direğin üstünde.
alongshore: Sahil boyunca; sahil veya kıyının yakını.
alongside: Bordasında (geminin); borda bordaya;
aborda.
alow: Den. aşağıda; altında.
alpha chamber: Nük. Ener. alfa hücresi veya odası;
alfa partiküllerini (parçacıklarını) ortaya çıkarmak
için kullanılan bir sayaç; beta ve gamalardan ileri
ge len impulsları ayırıp sadece alfalardan ileri
gelenleri geçirmek için, impuls seçicisi ile birlikte
kullanılır.
alpha counter: Nük. Ener. alfa sayacı; alfa tanecikleri
ni saymak için kullanılan bir cihaz veya sayaç;
sayı cı tüp, amplifikatör, impuls diskriminatörü,
impuls sa yıcısı ve kayıt ediciden oluşur.
alpha counter tube: Bkz. alpha counter.
alpha-emission: Nük. Ener. bir çekirdekten bir alfa
partikülünün (± He) çıkarıldığı işlem; alfa emisyonu.
alpha iron: Demirin yumuşak ve manyetik bir türü.
aipha-methylnaphthalene: Kimy. alfametilnaftelen; di
zel motorlarının yakıtlarının setan sayısının saptan
masında kullanılan ve yanma özelliği iyi olmayan
bir karbonlu hidrojen, C 1 0 H 7 CH 3 ; öz.ağ. 1,025
g/cm3; k.n.244°Cved.n.-21,5°C.
alphanol-79: Sıv. Yük. alfanol-79; renksiz, hafifçe vis
koz, tehlikeli olmayan bir sıvı; birincil alifatiklerden
bir alkol; nem almayan, dayanıklı bir sıvı; yoğ.0,837
g/ml (20°C'de); k.n.177-202°C; visk.9,4 cP
(20°C'de); gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer ba
sıncında taşınır.
alphanumeric: Bilgisay. alfasayısal.
alpha particle: Nük. Ener. belirli radyoaktif maddele
rin çıkardığı veya neşrettiği pozitif yüklü partikül
ve ya parçacıklar; iki proton ile iki nötrondan
oluşur ve iki elektron kazandığında bir helyum
atomuna dönü şür; alfa partikülü.
alpha rays: Nük. Ener. alfa ışınları; geçirgenliği beta
ışınlarından daha az olan, alfa partiküllerinin ışınları;
radyoaktif elementler tarafından neşredilen alfa par-
çacıklan.
alpha-ray spectrum: Sadece manyetik olan veya
hem manyetik alan ve hem de elektrik alanları ile
farklı hızlarda alfa partiküllerinin ayrışması ite elde
edilen tayf; alfa ışın tayfı.
alpha survey meter: Nük. Ener. alfametre; alfa araştır
ma cihazı; radyoaktif artıklardan alfa partiküllerini
saptayan cihaz.
alpha tocopheral: Vitamin E; E vitamini.
alpha uranium: Bkz, uranium.
alphyl: Kimy. tek değerli bir karbonlu hidrojen kökü;
alfil
. aluminum.
alt.: Bkz. alternator.
altazimuth: Astr. bir yıldızın yüksekliği ve yönünü,
semtini (azimut'unu) aynı anda bularak, göründüğü
durumu duyarlı olarak saptamak için kullanılan bir
ci haz.
alter: Esas özelliklerine dokunmaksızın ayrıntılarda
farklılık yapmak; değiştirmek; böylelikle bir madde
nin kimliğinde bir değişiklik olmaz.
alteration: Bir cisim, durum, şekil veya islemdeki
de ğiştirilen tek bir olay; örneğin bir deney
sırasında ba
19 alumina
sıncın 100kPa'dan 120 kPa'ya değişmesi. 2) değişik
lik sonucu: Bir etki oluşturmak için basınç değişimi
yeterliydi gibi.
alter course: Den. bir geminin rotasını değiştirmek;
rotasını değiştirmek (gemi, uçak vb.)
alternate: 1) Elekt. alternatif akım gibi yönü düzgün
ve sürekli bir biçimde değişen; böyle bir akımla
çalış tırmak. 2) almaşık. 3) yedek. 4) seçenek.
alternate angles: Geo. iki doğruyu kesen bir doğru
tarafından oluşturulan iç ve dış ters açılar; ters açı
lar.
alternate firing: Düzenli bir biçimde değişen fayrap;
kazan ocaklarında kömürle yapılan fayrap için
söyle nir; bir tür el ite fayrap şeklidir.
alternating: Değişen (Alternatif akım gibi).
alternating current: Elekt. dalgalı akım; alternatif
akım; şehir ceryanı; alternator tarafından üretilen
akım; yönü sürekli olarak değişen elektrik akımı.
alternating current component: Elekt. alternatif akım
bileşeni, bir alternatif akım gibi etkiyen doğru
akım; akım şiddetinin azalması veya çoğalması,
dalga şek lini alternatif akımdakine benzetir, Sakat
elektronlar sadece bir yönde akar.
alternating-current dynamometer: İçten yanmalı ma
kinelerin fren beygir güçlerinin saptanmasında
kulla nılan elektriksel dinamometre veya fren;
alternatif akım dinamometresi.
alternating current generator: Bkz, alternator.
alternating voltage: Elekt. alternatif gerilim veya vol-
taj; bir alternator tarafından üretilen akımın gerilimi
veya potansiyel farkı.
alternative: Alternatif; seçenek.
alternator: Elekt. alternatif veya dalgalı akım üreten,
çoğu zaman dıştan ikazh veya uyarmalı elektrik jene
ratörü; alternator.
altigraph: Rakım ya da yükseltiyi otomatik olarak
ka yıt eden, gerçekte bir aneroit barometre olan
cihaz; aitigraf.
altimeter: 1) yükselti veya yerden yüksekliği ölçmek
için uçaklarda kullanılan ve hem metre ve hem de
fit türünden taksimatları (bölüntüleri) olan bir
aneroit barometre; altimetre. 2) sekstant.
altimetry: Altimetre yardımıyla yükseltilerin ölçülmesi
bilimi veya pratiği.
altiscope: Bir tür periskop; Bkz.
periscope.
altitude: 1) bir şeyin belirli bir yerden, özellikle
dünya yüzeyi veya deniz seviyesi ya da okyanus
yüzeyin den yüksekliği; rakım; yükselti veya
altitüt. 2) yük sek bir yer veya bölge. 3) Astr. bir
gezegen, yıldız vb. inin ufuk üzerindeki açısal
yüksekliği. 4) Geo. bir şeklin tabanından paralel
olan kenara kadar veya ta banından en yüksek
noktasına kadar olan dikey me safe; yükseklik.
altitudinal: Altitüt veya yüksekliğe ait ya da ona
sahip olan.
alum: Bkz,
alum: 1) amonyumun çift sülfatı veya tek değerli
(sod yum veya potasyum gibi) metal ve üç
değerli (alü minyum, demir ve krom gibi)
metallerle yaptığı sül fat; alüm; şap; kabartma tozu,
boyalar ve kağıt yapı mında kullanılır; en yaygın
şekli potas alurn (potas yum alüminyum sülfat),
KAl (SO 4)2.12 H20.2) alü minyum sülfat.
alum earth: Alüminyum oksit, Al2O3.
alumina: 1) mono-boksit (AI 2 0 3 .2H 2 0), asbestos lifi
alumina cement Am erici u m

ve kilden oluşan bir madde; alumina; 1093°C dere

Otomobil Yapımcıları Birliği.
ce sıcaklığa kadar kullanılabllir ve yüksek mekanik
Amagat's law: Term. Amagat kanunu veya yasası;
dayanıklığa sahiptir. 2) su borulu kazanların ocak
"Bir gaz karışımının toplam hacmi, karışımı oluştu
duvarlarının yüzeylerini sıvamakta kullanılan ateş
ran kısmi gazların hacimlerinin toplamına eşittir"; bu
toprağı veya kili, alumina (AI 2 O 3 ) ve silikadan
yasa sadece gazlar içindir, ancak her türlü gaz karı
(Si0 2 ) oluşur.
şımı için kullanılabilir.
alumina cement: Alüminyum oksit çimentosu.
amalgam: 1) Kimy. cıvanın diğer bir metal veya metal
aluminate: Kimy, bir alkalin çözeltisinde asit tepkime
lerle yaptığı bir alaşım; malzeme; örneğin diş dolgu
si ile elde edilen alüminyum hidroksit tuzu. maddesi olarak kullanılan gümüş malgama. 2) bile
aluminiterous: Kimy. alüminyum veya alümina kapsa şim; karışım; harman.
yan veya
amalgamate: 1) bir malgamada birleştirmek. 2) birleş
veren.
tirmek; kariştırmak.
aluminium: Kimy, alüminyum (Ing.)
amalgamation: Kimy. metallerle cıvayı birleştirme ve
aluminize: Kimy. alüminyum ile kaplamak veya mu
karıştırma
amele etmek.
amalgamator: Mine, gümüş veya belirli diğer metalle
aluminothermy: Alüminyumun, bileşiklerinden diğer
rin cıva ile malgama yapması ve bir metalin cevhe
bir metali ayırdığı ve aynı anda büyük bir ısının açı
rinden ayrılmasında kullanılan bir makine; amalga
ğa çıktığı metalürji işlemi; alüminotermi.
mator.
aluminous: Kimy. alüm (şap), alümina ve alüminyum
amatol: % 80 amonyum nitrat ve % 20 TNT'den olu
kapsayan veya onlara ait.
şan güçlü bir patlayıcı karışım; amatol.
aluminum: 1) Kimy. hafif, gümüş gibi, kolaylıkla işle
amazonite: Yeşil renkli, ikinci dereceden kıymetli bir
nen, korrozyona dayanıklı ve çok bol, fakat sadece
taş; amazon taşı; Amazon stone olarak da kullanı
bileşikler halinde bulunan kimyasal element; alçak
lır.
alaşım çeliklerinin önemli bir bileşeni; oksitlenmeye
amber: 1) alüvyonlu topraklarda bulunan ve tespih,
dayanıklı bir metal; Çok yaygın olarak, bu arada al
pipo sapı vb. i yapımında kullanılan sert, kolayca par-
çak sıcaklık reaktörlerinin yapımında kullanılan bir
latılabilen ve sürtünme ile derhal elektriklenen sarı
metal; alüminyum; Simg. Al; at.ağ.26,97; at.no.13.2)
veya kahverengimsi sarı renkli, yarı saydam bir fosil
alüminyum kapsayan ve alüminyumdan yapılmış.
reçine; amber; kehribar. 2) kehribarın rengi. 3) kehri
aluminum allyos: Alüminyum alaşımları : a) alcoa
bardan yapılan veya ona benzeyen. 4) kehribar ren
43,195 ve 214. b) alcoa 3S, 52S, 61 S. c) alnico. d)
ginde olan.
alüminyum pirinci, e) alüminyum bronzu vb. i.
ambient: Çevreleyen; kuşatan; her taraftan (kuşa
aluminum anode: Akaryakıt taşınan tanklarda kullanıl
tan).
masına müsaade edilen anodlk koruyucu; alümin
ambient pressure: Çevre basıncı; dış basınç; Mot. ve
yum anot.
ya Buh. Kaza. çalıştıkları yerin çevresindeki hava ba
aluminum brass: Alüminyum pirinci; kondenser, ısıtı
sıncı; gemi makineleri için 1 teknik atmosfer veya
cı ve soğutucu veya eşanjör borularının yapımında
yaklaşık olarak 1 bardır.
kullanılan, ısı geçirgenliği yüksek bir alaşım: % 76
ambient temperature: Çevre ya da muhit sıcaklığı;
bakır, % 0,5 kalay, % 2 alüminyum, % 1 nikel, % 20
dış sıcaklık; içten yanmalı makine veya buhar kazan
çinko ve % 0,05 arsenikten oluşur.
larının çalıştırıldıkları yerin çevresindeki sıcaklık.
aluminum bronze: Alümlnyum bronzu; pompa parça
ambipolar: iyonların her iki yöne hareket ettikleri bir
lan yataklar, taklit altın, süs eşyaları yapımında kulla
elektrolitik pildeki akım için söylenir.
nilan alaşım: % 94,65 bakır ve % 5 alüminyum ile %
ambylgonite: Kimy. soluk yeşil renkli kristalli bir mine
0,35 arsenikten oluşur.
ral, Li (AIF) PO4.
aluminum cable: Alüminyum kablo; daha çok telefon
ambrac A: Yapısı % 20 nikel, % 5 çinko, % 75 bakır
teli olarak kullanılan alüminyumdan yapılmış kablo.
olan bir alaşım; eşanjör (ısı alıp veren cihazlar) yapı
aluminum casting: Alüminyum döküm.
mında kullanılır.
aluminum chloride: Alüminyum klorür, AI2 Cl 3 ; sen
ambulance: Bir hemşire, bazan doktor ve tıbbî cihaz
tezlerde kullanılan renksiz bir kristal.
ve teçhizatla donatılmış minibüs; ambulans.
aluminum foil: Kalınlığı 0,007-0,04 mm olan düz veya
ambulator: Yürünen bir mesafeyi ölçmek için kullanı
dalgalı folyo; alüminyum folyo; birkaç kat olarak kul
lan bir cihaz; pedometre.
lanılır.
American Bureau of shipping: Amerikan klâs mües
aluminum oil: Galvaniz boya; alminyum boya.
sesesi; ABS kısaltması ile belirtilir.
aluminum oxide: Alüminyum oksit, Al 2 O 3 ; renksiz
American screw gauge: Mak. ağaç veya metal vidala
kristaller.
rının çaplannı kontrol etmek için kullanılan standart
aluminum paint: Galvaniz boya; alüminyum boya.
bir vida ölçü cihazı.
aluminum soldars: Alüminyum lehimleri;
American wire gauge: Mak. Amerikan (ABD) tel gös
aluminum sulfate: Alüminyum sülfat, AI 2 (S0 4 ) 3 ;
tergesi veya geyici; pratik olarak bakır ve alümin
su temizlemede kullanılan renksiz kristaller.
yum ile elektrikte kullanılan tüm tellerin çaplarının öl-
alum-stone: Bkz. alunite.
çülmesinde kullanılan bir ölçü cihazı; levha halindeki
alunlte: Kimy. potasyum, alüminyum sülfat ve hidrok bakır, alüminyum ve diğer demirsiz metaller için de
sit kapsayan bir mineral; gübre olarak kullanılır. kullanılır; AWG kısaltması ile belirtilir.
AM (A.M.): Bkz Americium.
Americium: Kimy. 1945 yılında G.T. Seaborg, R.A.
AM (A.M.): Bkz. amplitude modulation.
Ja mes ve L.O.Morgan tarafından keşfedilen ve
A.M. (a.m.): Öğleden önce; gece yarısından öğleye
nükleer fizyondan üretilen bir kimyasal element,
kadar olan zamanı belirtir.
Am; at.ağ.241;at.no.95.
AMA: Automobile Manufacturers Association: ABD
ame t h ys t 21 ammonium chloride

amethyst: 1) mor veya menekşe renkli, mücevher

duğu gibi, bir amonyak molekülü (NH3). 2) bu mole
olarak kullanılan bir kuvarz türü; ametist. 2) mor
külü kapsayan herhangi bir belirli kompleks bileşik;
renkli alüminyum oksit; safir vb.; oriental amethyst
ammin.
adı da verilir. 3) mor; eflatun rengi.
ammino-: Kimy. bir veya daha fazla arninli anlamında
amethystine: 1) ametistten yapılan. 2) özellikle rengi
ve belirli kimyasal bileşiklerin adlarında kullanılan
açısından ametiste benzeye.
bir önek.
amic: Kimy. amine
ammonia: 1) Kimy. renksiz, keskin kokulu, azot ile
alt.
hidrojenden oluşan bir gaz, NH3; bileşikleri yapay
Amici prism: Spektroskopide kullanılan prizma kom
gübre İmalinde ve tıpta kullanılır; k.n.-28°F (-33°C);
binasyonu.
atmosfer basıncında öz.ağ. 0,684; yanıcı ve zehirli
amide: Kimy. 1) bir amonyak molekülünün (sülfanila-
bir gaz. 2) bu gazın sudaki çözeltisi; amonyaklu su;
mid) bir hidrojen atomunun yerini aldığı asit kökü ve
ammonia water, aqua ammonias şeklinde de kulla
ya CO.NH2 kökü (asetamid) kapsayan organik bile
nılır.
şiklerin gruplarından herhangi biri. 2) amonyak mo
lekülünün bir hidrojen atomunun bir metal ile yer de ammonia (anhydrous): SN. Yük. susuz amonyak;
ğiştirdiği herhangi bir ammono bazı. amonyak gazı; sıvılaştırılmış amonyak; renksiz, kes
amidic: Kimy. amidden yapılan veya amide ait. kin kokulu ve boğucu bir gaz; insan sağlığı için tehli
keli; Simg. NH3; 450 °C üzerindeki sıcaklıklarda hid-
amidin: Kimy. kolanın suda ısıtılmasıyla yapılan, suda
roen ve nitrojene ayrılır; öz.ağ.0,6167 (15°/4°C'de);
çözünen saydam bir madde; amidin.
k.n. -33,35°C; ,33°C'de visko.81.10 poise; gemiler
amido: Amid veya amidlere ait.
de çevre sıcaklığı veya altındaki sıcaklıklarda, atmos
amido-: Bir amonyak molekülünde bir asit kökü ile
fer basıncı veya atmosfer üstü basınçlarda taşınır.
yer değiştiren hidrojen atomuna sahip anlamında bir
önek; amido. ammoniac: Akdeniz ülkelerinde bulunan şifalı bir ot
tan elde edilen keskin kokulu sakız reçinesi; çimen
amidogen: Kimy. tek değerli kuramsal bir kök, NH2 .
to gibi ve uyarıcı olarak kullanılır.
amidol: Fotoğrafçılıkta kullanılan grimsi beyaz kristalli
ammoniacal: Amonyak kapsayan veya amonyağa
bir bileşik; amidol, C 6 H 8 ON 2 .HCI.
benzeyen.
«midship: Bkz. amidships.
ammonia compressor: Soğ. amonyaklı soğutma sis
amidships: Den. bir geminin ortasına doğru veya or
temlerinde kullanılan çoğunlukla pistonlu bir kom
tasında; baş ve kıç arasındaki yarıyol veya orta.
presör; amonyak kompresörü.
amin: Bkz. amines.
ammoniae, aqua: Amonyaklı su; Bkz, ammonia.
amines: Kimy. bir ya da daha fazla hidrojen atomu
ammonia gas: Amonyak gazı; renksiz, keskin koku
için hidrokarbon kökleri ile yer değiştirmesi ile elde
lu, suda hızla çözünen, hava ile karıştığında yanıcı
edilen amonyağın organik türevleri; organik kökenle
ve patlayıcı, küçük bir miktar solunulduğunda akci
ri proteinlerle akrabadır; RNH 2 veya R3N; örneğin
ğer dokularına zarar veren bir gaz.
metilamln, CH 3 NH 2 .
ammonia plant: Soğ. sıvı-gaz amonyak ile çalışan,
amine treatment: Bun. Kam. aminler Bkz. amines
çoğu zaman pistonlu bir kompresör, kondenser ve
ok sijenle birleşerek su ve nitrojen oluşturur ve
evaporeytere sahip olan bir soğutma sistemi.
kazan suyunun yoğunluğunun yükselmesine engel
ammonia refrigerating unit: Amonyak ite çalıştırılan
olurlar; bu amaçla en çok kullanılan amin
bir amonyak devresi; amonyaklı soğutma ünitesi.
hidrazin'dir; Bkz. hydrazine.
ammonia solutions: Sıv. Yük. Amonyak çözeltileri;
amino: Kimy. amin ya da aminlere alt.
amonyak likörü; amonyak nitrat; amonyum hidrok
amino-: Kimy. amonyak molekülünde bir alkil veya di
sit; amonyak suyu; renksiz, keskin kokulu, amonyak
ğer asit olmayan köklerle yer değiştiren bir hidrojen
gibi kokan bir sıvı; Simg. NH4 OH; alkali, nem emme
atomuna sahip olan anlamında bir örnek; amino.
yen, dayanıklı bir sıvı; insan sağlığı için zararlı; öz.
amino acids: Kimy. amino asitler. 1) alkali grubunda
ağ. 0,9; d.n. (% 35'lik çözelti için) -9°C ; suda tümü
ki hidrojen atomunun, bir organik asltin COOH (kar-
ile çözünür; 20°C'de visk.1 cP; gemilerde çevre sı
boksil) grubuna bağlanarak bir NH 2 grubu İle yer
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
değiştirdiği kimyasal bileşikler. 2) İnsan metaboliz
ammonia system: bkz. ammonia plant.
ması için gerekli olan ve proteinlerin yapısının birim
leri olarak görev yapan azotlu organik bileşikler gru ammoniate: Amonyakla karıştırmak veya birleştir
bu. mek; amonyak kapsayan bir kaç bileşikten herhangi
biri.
amino group: iki değerli grup, -NH2
ammonia water: Amonyaklı su; Bkz. ammonia.
aminoplast resins: Amino bileşiklerinden elde edilen
ammonic: Amonyak veya amonyumdan; amonyak ya
yapay reçine; örneğin üre-formaldehit.
da amonyağa ait.
ammeter: Ampermetre; elekt. akım şiddetini ölçmek
ammonification: 1) amonyak veya amonyum bileşik
için kullanılan, düşük dirençli bir ölçü cihazı; genel
leri karıştırma. 2) amonyak üretiminde, amino asitle
likle akım şiddetini amper türünden belirtir ve elek
rinin bakteriler tarafından çözünmesi.
trik devrelerine, dağıtım tablolarına seri olarak bağla
ammonify: Amonyak veya amonyak bileşikleri karıştır
nır.
maya neden olmak.
ammeter, positive: Pozitif ampermetre; elektrik devre
ammonium: Kimy. tuzlarda bulunan bir kök; amon
terinin negatif kısmı ya da iletkenine bağlanan am
yum, NH 4 ; amonyağın bir asit ile tepkimesinden el
permetre.
de edilir; bileşikleri alkali metallerinkine benzer.
ammeter, negative: Negatif ampermetre; elektrik dev
ammonium chloride: Kimy. amonyum klorür; beyaz,
relerinin negatif kısmı ya da İletkenine bağlanan am
permetre. kristalli bir bileşik, NH4 Cİ; amonyağın tuz asiti ile
tepkimesinden elde edilir; salomanyak; kuru piller-
ammine: 1) Kimy. belirli kompleks bileşiklerde bulun
ammonium hydroxide
de, gübrelerde, boya maddelerinde ve lehimlemede
pasta olarak kullanılır; nisadır.
ammonium hydroxide: Amonyum hidroksil, NH4
OH; amonyağın suda çözünmesi ile oluşan bir alkali
ya da baz.
ammonium nitrate: Amonyum nitrat; renksiz, kristalli
bir tuz, NH4NO3; patlayıcı madde, suni gübre vb. i
yapımında kullanılır.
ammonium sulfamate: Renksiz levhalar halinde bulu
nan bir kimyasal bileşik; amonyum sülfamat,
NH4SO3-NH2; yanmaz tahta yapımında kullanılır.
ammonium sulfate: Amonyum sülfat; renksiz, çözü
nen kristaller; hava gazı üretiminin yan ürünü; yan
maz tahta ve gübre yapımında kullanılır.
ammono: 1) amonyağa ait ya da amonyak kapsa
yan. 2) sodyum amid (NaNH3) gibi amonyaktan tü
reyen.
ammono-: Amonyağa alt, amonyak kapsayan anla
mında bir önek.
ammunition: 1) mermi, el bombası, barut, roket, di
ğer gülle ve füzeler. 2) herhangi bir askeri teçhizat.
amorphism: Şekilsiz ya da amorf olma durumu veya
niteliği.
amorphous: 1) belirli şekli olmayan; şekilsiz. 2) kris
tallerden oluşmayan; amorf.
amortisseur winding: Elekt. amortisör sargısı; sürekli
olarak kısa devre edilmiş, çoğu zaman izole edilme
miş veya yalıtılmamış, esas olarak endüksiyon mo
torlarında kullanılan bir sargı.
amp.: Bkz. 1) amperage. 2) ampere; amperes.
amperage: Bir telden akan ve amper türünden ölçü
len elektrik akımı şiddeti; amperaj.
ampere: 1) elektrik akımının şiddetinin ölçümünde
kullanılan standart bir birim; amper. 2) bir gümüş nit
rat çözeltisinden bir saniyede 1,118 miligram gümüş
açığa çıkaran akım şiddeti; 1 amper. 3) direnci bir
Ohm ve gerilimi bir Volt olan bir elektrik devresin
den geçen akım şiddeti miktarı; uluslararası amper;
l'i kısaltmalari ite gösterilir.
ampere-hour: Elek. Fiz. amper-saat; bir amperlik bir
akım tarafından bir saatte üretilen elektrik miktan;
bir akümlatörün kapasitesi: Akünün ne kadar süre
ile kaç amperlik bir akım verebileceğini gösterir; ah,
amp-hr kısaltmaları ile belirtilir.
Ampere's theory of magnetism: "Manyetik özellik,
bir mıknatısın moleküllerinde akan akımdır' kuramı;
Amperin manyetizma Kuramı.
ampere turn: Elekt. tek sarımlı bir tel bobinden akan
1 amperlik bir elektrik akımının üretiği manyetomotif
kuvvetin miktarı; amper sarim.
Amperian current: Manyetik momentini hesaplamak
için, bir atom veya molekülde bulunan dirençsiz dev
redeki elektrik akımı.
amphibian: 1) hem su ve hem de karada çalışan. 2)
hem kara ve hem de sudan havalanan, karaya ya
da suya inebilen herhangi bir uçak. 3) hem su ve
hem de karada hareket edebilen bir tank veya diğer
bir araç.
amphibole: Büyük miktarda silika, kalsiyum ve mag
nezyumdan oluşan bir mineral; amfibol; türleri as
bestos ve hornblend Bkz. hornblende kapsar.
amphibolic: Amfibole ait veya ona benzeyen.
amphichronic: Kimy. turnusol kağıdı gibi, bir asitle iş
lem gördüğünde bir renk ve bir baz ile muamele
edildiğinde bir başka renk alan.
22 amyl acetat e
amphicoelous: Her iki tarafı konkav veya içbükey
olan (mercek); bikonkav.
amphiprotic: Kimy. hem asit ve hem de baz gibi etki
yapabilen.
amphoteric: Kimy. hem baz ve hem de asit özelliği
olan; örneğin, AI2O3.
amplidyne: Amplidin; demir bir yükseltici (amplifika
tör) olup, kontol devresi akımındaki ufak bir değişik
lik yükte nispeten büyük bir değişime yolaçar; bu
özellikleri nedeniyle amplidin, senkron jeneratörleri
uyarmada ve otomatik kontrolda kullanılır.
amplification factor: Termiyonik bir valfta, akımda kü
çük bir değişime neden olan gerekli anot gerilimi
nin, aynı miktar küçük akım değişimine neden olan
(kurşun levha) potansiyeline oranı; yükseltme etkeni
veya faktörü.
amplifier: 1) Elekt. Rady. elektriksel impulsların kuvve
tini yükselten bir devre, elektronik tüp vb. i cihaz;
amplifikatör; büyüten; yükselten; yükseltici.
amplify: 1) daha büyük veya daha kuvvetli yapmak;
güç ve yetkiyi büyütmek veya genişletmek. 2) abart
mak; mübalağa etmek. 3) elektronik tüp vb. i cihaz
lar ile (elektrik impulslarını) kuvvetlendirmek.
amplitron: Yüksek verimli bir mikrodalga tüpü; böyle
bataryalı tüplerle, mikrodalga enerji 9145 metre yük
seltiye kadar ışınlanır ve ısıya dönüştürülür, böylece
sıkıştırılmış hava akımı bir türbine güç sağlar.
amplitude: 1) uzaklık, açıklık, genişlik, sia; genlik;
amplitüt. 2) Astr. doğma ve patlama anında, bir yıldı
zın, ufkun gerçek Doğu veya Batı noktasından açı
sal mesafesi. 3) Mat., Fiz. alternatif akım, sarkaç vb.
inde olduğu gibi, dalgalanma miktarında aşıri alan;
genel olarak ortalama ya da ortalamadan aşırıya
doğru ölçülür.
amplitude modulation: 1) yayınlanmakta olan sese
göre neşredilen radyo dalgasının amplitütünü değiş
tirme. 2) bunu kullanarak radyo yayını; AM veya
AM. kısaltmaları ile belirtilir.
ampoule: Deri altına enjeksiyon yapmak için kullanı
lan ve içinde bir doz steril ilaç bulunan, camdan ya
3
pılmış küçük bir kap (1-10 cm ).
ampule: Bkz. ampoule.
amtrac: İkinci Dünya Savaşı'nda deniz-kıyı operas
yonlarında kullanılan, paletli, küçük ve açık bir araç.
AMU: C atomunun kütlesinin 1/12'sine eşit olan bir
atomik kütle birimi; Amu.
amygdalic: 1) Kimy. amigdalinin ayrışmasından olu
şan kristalli bir asiti (C 20 H 2 8 O 13 ) belirtir. 2) acıba
demlere ait.
amygdalin: Kimy. kristalli bir glükosit, C H NO ;
20 27 11
acıbademde bulunur; amigdalin.
amyl: Kimy. tek değerli C 5H 11 kökünün türlü izome-
rik şekillerinden herhangi biri; belirli bileşiklerde bu
lunur; amil.
amylaceous: Kimy. nişasta veya kolaya benzeyen.
amyl acetate (mixed isomers): Sıv. Yük, amil asetat;
amil asetik ester; muz yağı; armut yağı, renksiz, ko
kusu armut veya muza benzeyen, insan sağlığı için
zararlı, yangın tehlikesi olan, suda hacim olarak %
20 oranında çözünen bir sıvı; 20°/20°C'de öz.ağ.
0,87; t.s. 18°/32°C; k.n.115°145°C; d.n-120°C'nin
altında; 20°C'de visk. 0,87 cP; gemilerde çevre sı
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
amyl acetate, n-: Sıv. Yük. n-amil asetat; amil asetik
ester; muz yağı; armut yağı; renksiz armut veya muz
amy ! acetate , is o
kokulu, yangın tehlikesi oluşturan insan sağlığı için
zararlı bir sıvı; Simg. CH3COO (CH 2 )4 CH 3 ; kapalı
kaplarda 25°C'de parlar; 20°/20°C'de öz.ağ.0,875;
k.n. 149°C; d.n.-71°c; 20°C'de visk.1 cP; gemilerde
çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
amy! acetate, iso: Sıv. Yük. izoamil asetat; muz yağı;
armut yağı; renksiz, armut veya muz kokulu, yangın
tehlikesi oluşturan, insan sağlığı için zararlı bir sıvı;
Simg. CH3COOCH2 (CH 3 ) 2 ; 15°/4°C'de öz. ağ.
0,876; k.n.142°C; d.n.- 70°C; 20°C'de visk.1,38cP;
gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında ta
şınır.
amy! alcohol: Kimy, renksiz, keskin kokulu bir alkol,
C 5 H 11 OH; nişastali maddelerin fermantasyonundan
elde edilir; bazı içkilerin yapılışı sırasında oluşan, tür
lü zararlı alkollerin yapılarında da bulunan bir alkol.
amy! alcohol (mixed isomer): Sıv. Yük. amil alkol;
hafif kokulu, saydam, renksiz, yangın tehlikesi olan,
insan sağlığı için zararlı bir sıvı; Simg. C5 H 11 OH; ali
fatiklerden narkotik etkisi olan bir alkol;
20°/20°C"de öz.ağ. 0,809-0,812; k.n.105°-132°C;
d.n.-78,5°C ve 20°C'de visk. 3,36 cP; gemilerde çev
re sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
amyl alcohol, n- (primary): Sıv. Yük. n-amil alkol;
amil alkol; n-Bütil karbinol; l-pentanol; pentan-1-01;
birincil amil alkol; hafif kokulu, saydam, renksiz, yan
gın tehlikesi oluşturan, insan sağlığı için zararlı bir sı
vı; 20 °/20°C'de öz.ağ.0,817; k.n.137,8°C; d.n.
-78,9°C; suda çözünür; 20°C'de visk. yaklaşık 4 cP
gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosferik basınçta taşı
nır.
amylene: Klmy. simgesi C5H10 olan türlü izometlk bi
leşiklerden biri; amilen.
amylîc: Amile alt.
amyl nitrate: Amil nitrat; Simg.C6H5O.NO olan ve di
zel motorları yakıtlarının tutuşmasını geliştiren bir
kimyasal bileşik.
amylogen: Kimy. amilojen; nişasta granülünün suda
çözünen parçası.
amyloid: Kimy. nişastaya benzeyen veya nişasta kap
sayan; nişastali besin veya madde.
amylolysis: Kimy. enzimlerin etkisiyle nişastanın çö
zünür maddelere dönüşümü.
amylolytic: Amilolitik; Bio. nişasta veya glikojeni hid
roliz ederek dekstrin veya maltoza çeviren bir en
zim.
amylose: Kimy. amitoz; sellüloz ya da nişasta gibi
herhangi bir grup karmaşık yapıda karbonhidrat; hid
roliz ile daha basit iki gruba dönüştürülür; şimdi for
mülü (C6H10O5 )n olan, polisakkarat adını almakta
dır.
amylum: Bkz. starch.
amytal: Kimy. amital; renksiz kristalli bir bileşik,
C11H18O3 N2; uyku verici ve teskin edici veya rnü-
sekkin olarak kullanılır.
anabatic: Yükselme; meteo. yukarı doğru hareket:
Hava cereyanları veya rüzgârlar için söylenir; anaba-
tik.
anabatic wind: Meteo. ısınan havanın yükselmesi so
nucu yukarıya doğru esen rüzgâr; anabatik rüzgâr.
anabolism: Bio. amino asitlerden proteinlerin sente
zinde olduğu gibi, daha basit organik bileşiklerden
kompleks organik bileşiklerin sentezi.
anacid: Ecz. normal asitlilikte olmayan.
anaerobe: D/z. Mot. yağ bakterileri gibi, hava ve oksi
23 anam orphosi s
jen olmayan yerlerde yaşayan ve büyüyen bir mikro
organizma; anaerop; bileşikleri ayrıştırarak oksijen
elde ederler.
anaerobic: 1) anaeroplara ait veya onlar tarafından
üretilmiş. 2) bazı bakteriler gibi çok az oksijenli veya
oksijensiz ortamlarda yaşayabilen; bu tür organizma
lar, yaşadıkları yağ, yiyecek veya maddeleri bozarak
oksijen sağlarlar.
anaerobic respiration: Havanın oksijenini kullanrnak-
sızın solunum.
anaerobium: Bkz. anaerobe.
analog: Bkz. analogue.
analogous: 1) benzer veya belirli durumlarda kıyasla
nabilir. 2) Bio. işlevi bakımından benzer, fakat köke
ni, yapısı farklı veya benzer olmayan.
analogue: 1) analog; İşlevleri aynı, fakat kökeni veya
yapısı farklı olan bir şey veya parça. 2) sayısal de
ğerlerin devir sayısı, gerilim, akım şiddeti ve direnç
gibi fiziksel değişkenlerle gösterilmesi. 3) örneksel.
analogue computer: Analog kompüter; akım, sıcak
lık, basınç vb.i fiziksel kavramları, bunlara uyan
elektrik devrelerine çevirerek problemleri çözen bir
bilgisayar veya kompüter.
analogy: Analoji; benzerlik.
analyse: Bkz. analyze.
analyser: Bkz. polarimeter.
analysis: 1) tabiatını, oranını, görevini, ilişki vb. ini
bul
mak için bir bütünü ayırma veya parçalarına ayırma;
analiz; tahlil; çözümleme. 2) Kimy. a) bileşenlerinin
tabiatını (özelliksel veya kalitatif anaiiz), oranını (mik-
tarsal veya kantitatif analiz) saptamak amacıyla karı
şım veya bileşikleri bileşenlerine ayırma, b) bir mad
denin bir bileşeninin oranını ya da tabiatını sapta
ma. 3) Mate, a) eşitlikler yardımıyla problemlerin çö
zümü, b) diferansiyel hesapta olduğu gibi, değişken
lerin ilişkisini denetleme,
analysis, chemical: Kimyasal analiz.
analysis, electrolytic: Elektrolitik analiz.
analysis, qualitative: Nitel analiz.
analysis, quantitative: Nicel analiz.
analyt: Bkz. analytical.
analytic: Bkz. analytical.
analytical: 1) Mate, analiz veya analitiğe ait. 2) analiz
de yetenekli veya analizi kullanan.
analytically: 1) analitik olan; analitik tarzda. 2) anali
ze bağlı olarak; analiz yolu ile.
analytic chemistry: Analitik kimya.
analytic geometry: Mate, analitik geometri; çözümle
rin cebirsel analizlerle elde edildiği ve durumların ce
birsel simgelerle belirtildiği geometri dalı.
analytics: Matematiksel analiz.
analyzable: Analiz edilebilir; analiz edilmeye uygun.
analyze: 1) Kimy. bileşenlerinin tabiat ve oranlarını
saptamak amacıyla (bileşik veya karışımı) bilinen
maddelere ayırmak. 2) Mate, formüller yardımıyla
çözmek.
analyzer: Analiz edici; çözümleyici.
anamorphoscope: Anamortosis ile bozulduktan son
ra tekrar normal görüntüler yapmak İçin özel bir mer
cek veya ayna; anamorfoskop.
anamorphosis: i) özel bir cihaz ile bakıldığında nor
mal görünen şekilsiz görüntü. 2) böyle görüntüler
yapma. 3) Bio. evrim, tekâmül, gelişme veya evolüs-
yon ile şekildeki yavaş değişim; metamorfoz. 4) Bot.
değişik örneklere görüntü veren anormal şekil değl-
anastigmati c len s
simi.
anastigmatic lens: Fiz. biri yakın ve diğeri ıraksak
mercek ile yapılan ve astigmatizmi nötrleştiren bir bi
leşik mercek.
anatese: Bkz. octahedrite; doğal titanyum oksitin
(Ti0 2 ) kristalli şekli.
anchor: 1) Den. bir geminin taramasını önlemek için
kullanılan, deniz dibine bırakılan bir halat veya zinci
re bağlı, ağır, demirden yapılmış bir ağırlık; çıpa; ça
pa; gemi demiri. 2) bazı şeyleri güvenceye alan ve
çekilmesine engel olan herhangi bir cihaz. 3) denge
veya güvenlik veren herhangi bir şey. 4) Den. bir çı-
panın yaptığı gibi, geminin taramasını önlemek. 5)
geminin taramasını önlemek için çıpayı bordadan in
dirmek veya fundo etmek.
anchor arm: Den. çıpanın kol veya kolları.
anchor, Admiralty: Admiralti demiri veya çıpası; Ad-
mlralti türü demir.
anchorage: 1) demirleme yeri. 2) limanlarda olduğu
gibi, gemilerden alınan demirleme ücreti. 3) demirle
me veya demirlemiş olma.
anchor ball: Den. bir geminin demirli olduğunu belir
ten küre; demir küresi.
anchor bolt: Bun. Kaza. Ocak tuğla duvarlarını tespit
etmek veya yıkılmasını önlemek için kullanılan bir
tür cıvata; çıpa cıvata.
anchor cable: Den. Bkz. anchor chain.
anchor crown: Den. demir veya çıpa memesi.
anchor fluke: Demir ya da çıpanın tırnak ya da tırnak
ları.
anchor pin: Tespit pini.
anchor ring: Den. çıpa veya demir anelesi.
anchor rope: Den. can filikalarında bulunan demirin
(çıpanın) İp savlosu.
anchor screw: Mak. tespit vidası.
anchor shank: Demir ya da çıpanın gövdesi.
anchor stock: Den. demir çiposu.
anchor windlass: Den. demiri fundo ve vira etmek
için kullanılan ve bir pistonlu buhar makinesi, dizel
motoru, elektrik motoru, hidrolik vb. i tarafından ça
lıştırılan, özellikle geminin başüstünde bulunan maki
ne; demir ırgatı; çeviren makinenin krank mili üzeri
ne kamalanmış bulunan bir pinyon dişli, ara dişlisi
aracılığı ile ucunda fener ya da fenerlikleri taşıyan
mili çevirir; fenerlikler, zincir lokmalarını kavrayacak
şekilde yuvalı veya kavelâtalı yapılır.
anchor windlass test: Den. demir ırgatı deneyi; de
mir ırgatının güç. hız ve mekanik görevlerini sapta
mak için yapılan bir deney; genel olarak en az 35 ku
laç suda gerçekleştirilir.
ancillary valve: Bkz. auxiliary valve.
andalusite: Kimy. alüminyum silikat, AI 2 Si0 5 ; türlü
renklerde rornbik kristalli olarak bulunur.
andesite: Klmy. çok küçük taneli, koyu gri, volkanik
kökenli, çoğu zaman kristalli feldlspat ve koyu renkli
mineraller kapsayan, fakat asla kuvars ihtiva etme
yen bir mineral; andezit.
andiron: Şömine ocaklarının önlerinde kütükleri taşı
mak için bir çift metal taşıyıcı; firedog adı da verilir.
Andrade's indicator: Kimy. sodyum hidroksit ile sarı
ya dönen, koyu kırmızı asit galiberda çözeltisi.
andradite: Kimy. kalsiyum kapsayan bir demir silikat
türü, Ca 3 Fe 2 Si 3 O12 rengi açık yeşilden siyaha ka
dar değişir.
angl e o f lead
-ane: Kimy. parafin karbonlu hidrojenleri için bir so-
nek.
anelectric: Elekt, sürtünme ile elektriklenemeyen.
anemo-: Rüzgâr veya rüzgâr yardımı ile anlamlarında
bir önek.
anemogram; Anemograf aletinin kayıdı; anemograf
diyagramı.
anemograph: Meteo. rüzgârın hızı veya yönünü kay
detmek için kullanılan bir cihaz; anemograf.
anemography: 1) Meteo. rüzgârların hızı ve yönünü
kaydetme veya ölçme bilimi; anemografi.
anemometer: Meteo. rüzgârın basınç veya hızını ölç
mek için kullanılan bir cihaz; anemometre.
anemometry: Meteo. anemometre kullanılarak rüz
gârların hızını saptama işlemi; anemometri.
anemoscope: Meteo. rüzgârın yönünü kayıt eden ve
ya gösteren bir cihaz; anemoskop.
aneroid: Bkz. aneroid barometer; sıvı kullanılmayan.
aneroid altimeter: Meteo. madenî altimetre Bkz. alti
meter.
aneroid barometer: Meteo. aneroit barometre; içer
sinde hava olmayan veya az hava kapsayan metal
bir kutunun üst kısmına bağlanmış bir iğneden (gös
tergeden) oluşan barometre; atmosferik basıncın de
ğişmesi, kutunun esnek tepesinin içe veya dışa eğil
mesine ve dolayısıyla İğnenin hareketine neden
olur; atmosferik basıncın ölçülmesinde kullanılır.
angle: 1) iki doğrunun bir noktada veya iki düzlemin
bir doğru boyunca kesişmesi ile oluşan şekil; açı. 2)
bu tür doğrular veya yüzeyler arasındaki boşluk. 3)
bunların arasında, açı ile ölçülen doğrultuların farkı
miktarı. 4) keskin ve çıkıntılı bir köşe. 5) bir köşe ve
ya açı şeklinde hareket etmek.
angle bar: L şeklinde köşebent; L profil.
angle beams: Den. köşebent profil kemereler; U, T
ve H şekillerinde olabilirler.
angle cutter: Mak. açı freze bıçağı.
angled: 1) bir açı şeklinde düzenlemek. 2) açı ya da
açıları olan.
angle frame: Köşebent postalar.
angle iron: Mak. açı, özellikle dik açı şeklinde olan
ve iki kiriş vb. ini kuvvetlendirmek için demir veya çe
likten yapılmış bir parça; köşebent demir; Den. köşe
bent stifner.
angle joint: Mak. iki saç levhanın perçinle birbirlerine
bağlanması için yararlanılan veya sık olarak kullanı
lan bağlama şekil; açılı bağlama veya birleştirme.
angle of contact: Temas ya da dokunma açısı.
angle of dip: Bkz. magnetic dip.
angle of friction: Sürtünme açısı; ufuk veya yatayla,
üzerinde kayan bir cisim olan meyilli bir yüzey ara
sındaki açı.
angle of incidence: Düşen bir ışık ışını ile yansıtma
yüzeyine çizilen düşey bir hat arasında oluşturulan
açı; yansıma açısı.
angle of lag: Elekt. akımın, gerilimin gerisinde oldu
ğu açı; faz açısı.
angle of lead: 1) kıvılcımdan kaçınmak için kollektör
fırçaları ite normal düzlem arasındaki açı. 2) akımın,
gerilimin ilersinde olduğu faz açısı. 3) Pist. Buh.
Mak. ileri açısı; dıştan katoflu buhar makinelerinde
90 + (lep+lid) ve içten katoflu slayd valflarda ise 90-
(lep+tid)
angl e o f pitc h
angle of pitch: Bir uçağın yatay ekseni ile rüzgârın
göreli yönü arasındaki açı.
angle of reflection: Bir ayna veya yüzeyden yansı
yan ışık ışınları ile normal ışık ışınları arasındaki açı;
yüzeye gelen açı ile yansıma açısı birbirlerine eşittir.
angle of view: Opt. objektifin köşelerinden bir merce
ğin merkezine çekilen iki doğru ile oluşturulan açı.
angle plate; Mak. aralarında cıvatalar için birer yarık
bırakılarak, iki metal levhanın dik açıda birbirlerine
bağlanması; makine tesis etme çalışmalarında kulla
nılır.
anglesite: Kimy. doğal kurşun sülfat, PbSO4; ortorom-
bik kristaller şeklinde renksiz veya türlü renkserde
görülür.
angstrom (Angstrom): Fiz. ışık dalgalarının ölçümün
de x ve Y ışınlarının dalga boylarını belirtmek için
kullanılan ve santimetrenin yüz milyonda birine eşit
-8
olan bir uzunluk birimi (10 cm); Simg. a; Angs
trom Unit şeklinde de kullanılır; A.U..A. kısaltmaları
ile belirtilir.
angstrom unit: Bkz. angstrom.
angular: 1) açı veya açılar şeklinde olan; keskin köşe
lere sahip olan; köşeli. 2) bir açı ile ölçülen; açısal
mesafe gibi.
angular acceleration: Açısal ivme; açısal aksöieras-
yon; bir cismin açısal ivmesi, açısal hızının zamana
göre değişim oranı olarak tanımlanır.
angular distance: Açısal mesafe; açısal uzaklık; Den.
gözlemciye göre iki cisim arasındaki açısal aralık ve
ya mesafe.
angular frequency: Açısal frekans.
angular impulse: Açısal impuls; t saniye için etkiyen
T pound-fit veya kg-m'iik tork veya moment.
angularity: 1) açısal olma durumu veya niteliği. 2)
Çoğ. açısal şekil veya parça; keskin köşe; açı. 3)
Gem. Mak. biyel veya piston kolunun boyuna ekseni
nin, makinenin çalışması sırasında silindir dikey ek
seni ile oluşturduğu açı; ölü noktalarda sıfır olur ve
piston kolu, krank koluna dik olduğu zaman maksi
mum değerini alır.
angular magnitude: Bir maddenin açısal büyüklüğü.
angular measure; Açısal ölçüm;-altmış saniye = 1 da
kika; 60 dakika = 1 derece vb. i gibi.
angular momentum: Açısal momentum: 1) At. Fiz.
açısal moment; bir eiementer taneciğin veya bu ta
necikleri kapsayan çekirdek ya da atom sisteminin
açısal momenti.
angular volecity: Herhangi yarıçaplı bir cismin bir sa
niyede taradığı açıyı ifade eder; verilen bir eksen
çevresinde dönmekte olan bir cismin açısal hızı, tara
nan açının geçen zamana bölümü olarak tanımlanır
ve radyan/saniye türünden belirtilir.
angulate: Açıları veya köşeleri olan; açısal yapmak;
açısal olmak.
angulation: Açısal şekil, parça veya durum.
anhydride: 1) Kimy. su ile tepkidiğinde asit veya baz
oluşturan bir oksit; anidrıt. 2) suyun veya özellikle
bir asitlin bir elementinin çıkarılması ile oluşan her
hangi bir bileşik.
anhydride: Kimy. tanecikli, beyaz veya açık renkli,
mermere benzeyen sulu kalsiyum sülfat, CaSCO4.
anhydrous: 1) Kimy. susuz 2) kristal yapısında suyu
olmayan; sulu olmayan.
anhydrous disodium phosphate: Buhar kazanları
25 annealin g
nın alkalinliğinin düzenlenmesinde soda külü ile bir
likte (% 47) oranında kullanılan kimyasal madde; su
suz disodyum fosfat, Na2HPO4.
anilin: Bkz. aniline.
aniline: Sıv. Yük. anilin; aminobenzen; anilin yağı; fe-
nilamin; renksiz veya açık sarı renkli, ışık ve havada
kahverengi olan, bazan balık kokusunda, çoğu za
man nahoş kokulu, insan sağlığı için zararlı bir sıvı;
Simg.C 6 H5 NH2 ; 20°/4°C'de öz.ağ.1,022;
k.n.184°C; d.n. -6,3°C; 25°C'de viskozitesi visk. 3,8
cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosferik basınçta
taşınır; boya yapımında ve dizel motorlarının yakıtla
rının setan sayılarının saptanmasında kullanılır.
aniline dye: 1) anilinden yapılan herhangi bir boya;
anilin boyası. 2) kimyasal olarak aniline benzeyen
boya; kömür katranı ürünlerinden sentetik olarak el
de edilen herhangi bir boya.
aniline equivalent: Mot. anilin eşdeğeri; Bkz. aniline
point.
aniline point: Anilin noktası; hacim olarak eşit oran
da, taze damıtılmış anilin ve dizel yakıtının oluşturdu
ğu bir karışımın, deney sırasında çamur görünümü
aldığı en düşük sıcaklık noktası; bu sıcaklık önceden
bir tüp İçinde ısıtılmış karışımın yavaş yavaş soğutul
ması sırasında saptanır; dizel motorlarının yakıtları
nın setan sayılarının saptanmasında kullanılır.
animal oil: Deniz memelileri, balıklar, büyük baş hay
vanlar, koyun yünü vb. inden elde edilen yağlardan
biri; hayvansal yağ.
anime; Türlü reçinelerden herhangi biri; özellikle Batı
Hint Adaları ve Afrika'da bulunan ve vernik yapımın
da kullanılan fosilleşmiş kapal veya bir tür reçine.
anion: Kimy. negatif bir iyon; anyon; elektrolizde an
yonlar anota (- kutba) doğru gider.
anion exchanger: Besleme (Fid) suyu ya da kazarı
suyundaki klorür, sülfat ve nitrat gibi anyonları gide
ren reçine türünden maddeler.
anion exchange resins: Kimy. sodyum hidroksitin
kuvvetli alkalin çözeltisinde hidroksil iyonları ile şarj
edildiği reçine; fid suyundaki hidroksil iyonları klo
rür, sülfat ve bikarbonatın anyonlan ile yer değiştirir.
anionic: Negatif iyona ait.
anionic emulsifiers: Sodyum stearat, CH 3 (CH 2 ) 1 6 -
COONa gibi, bir alkalin ile tuz oluşturacak büyük bir
organik anyona sahip maddeler veya sabunlar.
anisometric: İzometrik olmayan; asimetrik olmayan
parçalarla.
anisotropic: 1) izotropik olmayan. 2) Bot. dış uyarıya
eşit olmayan yanıtlar veren. 3) Fiz. kondüktivite, ışığı
iletme hızı vb. özellikleri, ölçülebilen yönü İle deği
şen.
ankerite: Kimy. büyük oranda dolomite benzeyen, fa
kat ondaki mağnezyanın büyük yüzdede demir ile
yer değiştirdiği mineral; ankerit.
anabergite: Kimy. doğal nikel arsenat, Ni As O -
3 2 8
8H 2 0 ; elma yeşili kristalli kütleler halinde
bulunur.
anneal 1) metal parçalarını yumuşatmak ve iç geril
melerini gidermek için, onları kritik sıcaklığa kadar
ısıtmak ve sonra çok yavaş olarak soğumasına mü
saade etmek; tavlamak. 2) dayanıklığını arttırmak ve
yumuşatmak. 3) pişirmek; saydam bir sır ile kapla
mak; tutuşturmak; yakmak.
annealing: Metal. 1) tavlama; ısıtma ve soğumayı
kapsayan ve genellikle yumuşatma amacına yönelik
annealing oven
işlem; mekanik ve fiziksel özellikleri değiştirme, belli
bir mikro yapı oluşturma veya gazları çıkarma işle
mi; bu işlem sırasında sıcaklık yavaş olarak
870°C'ye kadar yükseltilir, bu durum 48-60 saat sür
dürülür, 2) ısıtma istemi; böylelikle radyasyon etkisiy
le değişmiş olan özellikler kısmen veya tümü ile geri
verilmiş olunur.
annealing oven: Metal, tav fırını; tavlama fırını
annihilation radiation: Nük. Ener. zıt yönlerde hare
ket eden bir elektron ve pozitronun çarpışması ve
karşılıklı yokolması ile endüklenen radyasyon.
annua!: 1) yıllık; yılda bir kez basılan veya neşredilen
kitap ya da mecmua. 2) Bor. sadece bir yıl veya bir
sezon yaşayan bitki.
annual boiler survey: Yıllık kazan sürveyi; Bkz. an
nual inspection.
annua! inspection: Tüm buhar kazanları ve basınçlı
kapların B.M.I.N.'ye göre her yıl yapılması gerekli
denetim ve tecrübeleri; bu deney ana buhar boruları
ve kazanın tüm donanım veya teçhizatını da içine
alır; kazan su ile doldurulur, güvenlik valfı kilitlenir,
ateş tarafı bir uzmanın girmesi ve kontrolü için iyice
temizlenir ve fid devresi hidrolik deneyine hazır bir
duruma getirilir.
annually: Her yıl.
annual surveys: Yıllık sürveyler; Klâs Müesseseleri
veya Devlet Uzmanları tarafından geminin ambarla
rı, teknesi, inert gaz sistemleri, deşarj devreleri üze
rindeki valfları, kargo veya yük tankları, sintine ve
alarm sistemleri, demir ve halat donanımları, fribord
işaretleri, makine ve kazan daireleri, köprüüstü ve
makine kontrol sistemleri, sintine pompaları ve kuyu
ları, kazanların donanımlan, elektrik makineleri, yan
gınla savaş sistemleri vb.lerinin denetimlerinin yapıl
dığı yıllık kontrol ya da survey.
annual variation: Manyetik sapmanın (deklinasyo-
nun) bir yıllık değişimi; bir yılda oluşan manyetik
sapma miktarı.
annular: Mak. bir çember ya da halka şeklinde olan
veya çembere benzeyen; halka şeklinde; Bkz. ro
und.
annulate: 1) çemberler veya halkalarla sağlanan. 2)
çemberlerle düzenlenmiş.
annulated: Bkz. annulate.
annulation: 1) çemberlerden oluşmuş. 2) çember;
halka.
annulus: Herhangi bir çember veya çembere benzer
parça, marka, işaret veya boşluk; dış dişli veya sey
yare dişlisi.
annulus velocity: Mak. çevre hızı.
annum: Yıl; sene.
annunciator: 1) Elekt. özellikle gemi, otel, ofis vb. yer
lerde kullanılan ve telefon çağrilarının kaynağını gös
teren elektrikli bir cihaz.
anode: Fiz. batarya, radyo tüpü vb.lerinde olduğu gi
bi pozitif elektrot; anot.
anode drop: Anot ile ark akışı arasındaki gerilim veya
voltaj düşümü.
anode fall: Bir gaz boşaltma tüpünde anot ile katot
arasındaki potansiyel farkının bileşeni.
anode load: Bir termiyonik valfın anot devresine bağ
lı bir direnç veya endüktör.
anode mud: Elektrolitik damıtmadan sonra anotta ka
lan çözünmez artıklar.
26 anthracen e
anode rays: Bir vakum tüpünün ısıtılan anotu tarafın
dan neşredilen veya yayılan pozitif { + ) yüklü parça
cık veya partiküller.
anode, sacrificial: Bkz. zinc anode.
anode slope resistance: Bir termiyonik valfın iç di
renci.
anodic: 1) anoda ait veya anottan. 2) Tıp. yukarı doğ
ru itme; yükselme.
anodic oxidation: Anodik oksitlenme; elektroliz olayı
sırasında anota elektronlar verme.
anodic pole: Bkz. positive pole; pozitif kutup.
anodize: Elektrolitik bir işlemde (bir aktif metali) koru
yucu bir oksit katmanı ile kaplamak.
anolyte: Bir elektrik bataryasının anota yakın olan
elektrolit vb. I kısmı.
anomalous: Genel kurallar, muntazam veya usule uy
gun düzenlemeler veya olağan yöntemlerden sap
ma; anormal.
anomaly: 1) Astr. eğer güneşten görülebilseydi, bir
gezegenin güneşe en yakın olduğu noktadan ölçü
len açısal uzaklığı. 2) usule uygun düzenlemeler, ge
nel kurallar veya olağan yöntemlerden ayrılma; anor
mallik; anomali. 2) anormal olan herhangi bir şey.
anorhite: Kimy. kalsiyumlu bir tür feldispat, CaAİ2(-
SiO4)2 ; bazik kayalarda bulunur.
answerback: Bilgisay. karşılık vermek.
antacid: Asitleri nötrleştiren veya nötralize eden; asidi-
tenin karşıtı; antiasit; sodyum bikarbonat gibi bir
madde.
antialkali: Antialkali; alkaliyi nötrleştiren veya alkalili-
ğe karşı olan bir madde.
antalkaline: Bir alkalinin nötrleştirilmesi veya alkalinli-
ğe karşı; antialkali.
antechamber: Bkz. precombustion chamber.
antechamber combustion: Diz. Mot. ön odalı yan
ma; yanmanın büyük bir bölümünün gerçekleştirildi
ği ön yanma odasındaki ön yanma.
antemeridian: Bkz. ante meridiem.
ante meridiem: Öğleden önce; A.M., AM, a.m. kısalt
maları ile belirtilir.
antenna: 1) Çoğ. Rady., Telev. elektromanyetik dalga
ları almak veya göndermek için kullanılan bir tel ve
ya tellerden oluşan bir düzenek; anten; radyo ve te
levizyon anteni gibi. 2) Zoo. böcek, yengeç, İstakoz
vb. i eklem bacaklıların kafalarında bulunan bir çift
duyarlı organdan herhangi biri; anten; duyarga.
antenna cable: Anten kablosu.
antenna cable insulator: Anten kablo izolasyonu.
anttenna coupling: Mak. anten bağlantısı veya kupla-
ji.
antenna inductance: Anten bobini veya endüktansı.
antenna lead: Anten bağlama teli veya antenden
inen uç.
antenna pole: Anten direği veya anten çubuğu.
antenna terminal: Anten terminali veya bağlantı ucu.
antennule: Küçük anten.
antetype: Bir şeyin ilk şekli; prototip.
anthocyan: Bkz. anthocyanin.
anthocyanin: Bot. çiçekler ve bitkilerde bulunan kır
mızımsı mavi, çözünür bir boya maddesi veya pig
ment.
anthoxanthin: Bitkilerde meydana gelen, suda çözü
nen sarı renkli bir boya maddesi veya pigment.
anthracene: Bkz. anthracene oil.
a nthracen e oil
anthracene oil : Kimy. antresen yağı; genel olarak
kok fırını katranının damıtılmasından elde edilen, öz.
ağ. 15,50C'de 1,075 olan ağır kömür katranı; antre
sen, C14H10; alizarin boyaları yapımında kullanılan
bir karbonlu hidrojen.
anthracite: Antrasit; bir fosil kömür türü; sert kömür;
büyük miktarda ısı veren ve yanma sırasında az du
man ve kül oluşturan bir kömür türü; % 92 karbon,
% 2'den fazla uçucu madde, % 2-% 5 kül ve % 0,32
kükürt içeren bir kömür; çok yavaş yandıklarından
buhar kazanları için uygun değildir; gazojenlerde, çi
mento ve tuğla pişirmede kullanılır,
anthracite coal: Bkz. anthracite.
anthracite, meta: Meta antrasit, % 98 sabit karbon ve
% 2 uçucu madde kapsar.
anthracite mining: Antrasit kömürünün çıkarıldığı kö
mür ocağı; antrasit ocağı.
anthracite, semi: Sömi antrasit; % 86 karbon, % 8'-
den fazla uçucu madde kapsayan bir antrasit türü.
anthracitic: Antrasit özelliğinde olan.
anthraquinone: Kimy, sarı renkli, kristalli bir keton,
C e H 4 (CO) 2 C 6 H 4 ; oksitleme ile antresenden elde
edilir ve belirli boyaların yapımında kullanılır.
anti catalyst: Kimyasal tepkimeleri yavaşlatan bir
madde; antikatalist.
anticathode: 1) bir vakum tüpünde anot. 2) bir X tü
pünde, elektron ışınlarının üzerinde toplandığı ve X
ışınlarının yayıldığı metal levha veya blok.
antichior: Kimy. tekstillerde veya diğer malzemelerde
beyazlatma için kullanılan, aşırı klorini nötrleştiren
herhangi bir madde; antiklor; örneğin sodyum bisül-
fit.
anticipatory: Bilgisay. öngörmen.
anticlastic: Mate. verilen bir noktada, birbirlerine zıt
yönde eğrilikleri olan; bir yönde dışbükey ve diğer
yönde içbükey.
anti-clockwise: Saat aksi yönü; sol tarafa dönüşü be
lirtmek için kullanılır.
anticorrosion additives: Mot. paslanmayı önleyici
katkı maddeleri veya katıklar; motorların yağlarına
katılarak asitlerin yatakları tahrip etmesini önleyen
kimyasal bileşikler.
anticorrosive paint: Den. gemi teknelerinin su altın
daki kısımları veya karinalarına, paslanmayı önle
mek için sürülen birinci kat boya; paslanmayı önle
yen boya; sülyen boya; astar boya.
anti-dim: Camları buhara karşı koruyan sıvı.
antidote: Tıp. zehirin karşıtı olan bir ilaç; antidot; pan
zehir.
anti-foams: Buh. Mak. besleme sularına küçük miktar
larda katılarak, yüksek alkalinlik, yağ veya yüksek
yoğunluk nedeniyle kazanda köpürmeyi azaltan, po-
lioksit veya polyamidler gibi yüksek moleküler kütleli
kompleks organik bileşikler; köpürme önleyici.
anti-foaming agents: Yağlama yağlarının köpürme
eğilimlerini azaltmak İçin kullanılan ve en etkilisi sili
kon polimerler olan türlü kimyasal maddeler; köpür
me önleyici maddeler.
anti-fouling: Den. yosun, deniz kabuklusu vb.lerine
karşı olan veya kullanılan zehirli boya.
anti-foulung paint: Zehirli boya; karina boyası; ikinci
kat karina boyası; saç teknelerin su kesimi altında
kalan ve karina adı verilen dış yüzeylerine sürülen,
yosun, deniz kabukluları vb.lerinin karina saçına ya
pışarak yaşama ve büyümelerini önleyen zehirli bo
27 antim on y
ya.
antifreeze: Mor. su soğutmalı motorların radyatör, su
ceketi, silindir kapağı vb.i yerlerindeki suyun, soğuk
havalarda donmasını önlemek için kullanılan alkol,
gliserin vb.i gibi donma noktasını düşürücü bir mad
de; antifriz.
antifreeze additives: Mak. antifriz katkıları veya katık
ları; odun ruhu veya metil alkol, etilen glikol vb. i
antifreeze solution: Mot. soğutucunun donmasını ve
dolayısıyla makinenin hasar görmesini önlemek için
kullanılan kimyasal madde çözeltileri; antifriz çözelti
leri, a) metil, etil ve izopril alkoller, b) alkol ve su çö
zeltileri, c) etilen glikol (preston, zereks vb. i), d) su
ve etilen glikol çözeltisi.
antifriction: Mak, antifriksiyon; sürtünmesiz; sürtün
meyi azaltan; sürtünmeyi azaltan bir cihaz, yalak,
yağlayıcı vb.i
antifriction bearing: Mak. antifriksiyon yatak; sürtün
mesiz veya sürtünmeyi azaltan yatak; motorlar, bu
har türbinleri vb.i makinelerde kullanılan silindir şek
linde, büyük bir çoğunlukla İki yarım parçadan yapıl
mış metal yatak; bronz, çelik, alüminyum vb.i malze
meden yapılan yatağın Bkz. shell iç yüzeyleri beyaz
metal Bkz. white metal ile kaplanır.
antifriction meta!: Bkz. sürtünmeyi azaltan yatak me
tali; beyaz metal Bkz. white metal, babit metal Bkz.
babbit metal; antfriksiyon metal; genel olarak %
72-% 90 oranında kalay, bir miktar antimon, bakır ve
küçük miktarlarda nikel, kadmiyum, arsenik kapsar.
anti-fusing compounds: Mot. yağlama yağında bulu
nan ve yatakların yüzey hasarlarını azaltan kükürt ve
klor bileşikleri; erimez bileşikler; erimeye dayanıklı
bileşikler; maddeyi oksitler, sülfürler ve klorürlere dö
nüştürerek kaynağın gerilme noktalarını korurlar.
anticknock agents: Mot. yanma vuruntusunu azaltan
kimyasal bileşikler, özellikle benzin motorlarında kul
lanılan kurşun tetraetil, anilin, etil iyodür, etil alkol,
ksilen, toluen, benzen vb.
anti-knock compounds: Bkz. antiknock agents.
antiknock gasoline: Oktan sayısını yükseltmek ve vu
runtuyu önlemek için küçük bir miktar kurşun tetra
etil veya benzer bir madde katılmış benzin; vuruntu-
suz benzin; oktan sayısı 100 veya daha yüksek olan
ve başlıca havacılıkta kullanılan benzin.
antilogarithm: Antilogaritma. Bkz antilogs.
antilogs: Mate. antilogaritma; bir sayının logaritması
nın tersi; logaritması verilen sayı; örneğin logaritma
sı 1,0791812 olan sayının antilogaritması 12'dir gibi.
antimatter: Bilinen maddenin karşıtı ile yüklü partikül-
ierden oluşan madde; anti madde; karşı madde; an-
timadde atomları negatif çekirdek ve pozitif elektron
lara sahiptir.
antimonial: Kimy. antimona ait ve antimon kapsayan;
antimon kapsayan ilaç vb.i.
antimonic: Kimy. antimon kapsayan veya ona ait. 2)
beş değerli antimon bileşiklerini belirtir veya beş de
ğerli antimon bileşiklerine ait.
antimonious: 1) antimona benzeyen veya ona ait. 2)
Kimy. üç değerli antimon bileşiklerini belirtir veya on
lara ait.
antimonous: Bkz. antimonious.
antimony: Antimon; antimuan; gümüşî beyaz renkli,
gevrek kristal yapılı, metalik kimyasal bir element; bi
leşikler halinde bulunur; alaşımlarda diğer metalleri
sertleştirmek ve onların kimyasal tepkimelere daya-
an timo n y ! 28 appleto n layer

nıklığını yükseltmek için kullanılır; antimon bileşikleri

aperiodic: 1) periyodik olmayan; düzenli olmayan. 2)
ilaçlarda da kullanılır; Simg.Sb; at.ağ.121,76;
Fiz. periodik olmayan titreşimler.
at.no.51.
aperiodic circuit: Osilasyonun oluşmadığı bir devre;
antimonyl: Antimonil; Kimy. belirli tuzlarda, özellikle
bu devre, rezonant devrenin direnci büyük olduğu
antimonik potasyum tartaratta bulunan tek değerli
zaman oluşur.
bir kök; SbO.
apertometer: Mikroskop objektiflerinin çaplarını veya
antimony! potassium tartrate: Kimy. antimonil potas
açıklıklarının sayısal değerini ölçmek için kullanılan
yum tartarat; zehirli, renksiz veya beyaz renkli, kris
talli bir toz, bir antimon tartarat, KSbOC 4 H4 06 ; tar bir cihaz; apertometre.
tar emetik adı da verilir; kusturucu veya boya mad aperture: 1) delik veya açıklık; gedik; menfez. 2) bir
delerinde sabitleştirici olarak kullanılır. mercekten geçen ışık yolunun çapı. 3) Gem. perva
nenin döndüğü boşluk; pervane yuvası.
antineutron: Bir nötronun anti parçacığı; antinötron,
antinode: 1) Fiz. sabi! dalgalarda en büyük amplitütlü aperture of objective: Objektif çapı.
apex: Herhangi bir şeyin en yüksek noktası; uç; zirve
nokta. 2) Fiz. titreşen bir cisimde komşu İki düğüm
veya doruk; bir açının köşesi.
noktası arasındaki tam orta nokta. 3) Akust. aynı fre
apomorphine: Kimy. morfinin sentezinden elde edi
kanstaki dalgalar arasında maksimum karışıklığın
len kristalli bir alkaloit, C17H17NO2 ; kusturucu ilaç
oluştuğu yer.
olarak kullanılır.
anti-oxidant: Oksitlenmeye karşı (yağlama yağları
apophyllite: Kimy. sulu potasyum, kalsiyum silikattan
için söylenir.)
oluşan bir mineral; saydam kare prizmalar veya
antioxidation additives: Mot. yağlama yağlarının ok
grimsi beyaz, katmanlı kütleler halinde bulunur.
sitlenmesini azaltan ve yağın daha uzun süre kulla
aport: Den. solda, sola veya iskeleye, iskele tarafına
nılmasını sağlayan kimyasal bileşikler; oksitlenmeyi
(doğru).
önleyen katkılar.
apothecaries measure: Eczacılıkta kullanılan sıvı öl
antiozonant: Türlü derecelerde atmosferik ozona da
çüm sistemi.
yanıklı doğal ve sentetik maddeler (veren).
apothecaries weight: Eczacılıkta kullanılan bir ağırlık
antiparallel: Zıt yön veya yönlerde paralel hareket
sistemi.
eden; iki doğru veya düzlemlerden herhangi birini,
apothem: Mate. düzgün bir çokgenin merkezinden,
üçüncü bir doğru veya düzleme eşit fakat zıt açılar
kenarlardan herhangi birine çizilen dik; iç yarıçap;
da yapma; antiparalel.
yanal yükseklik.
antiproton: Fiz. protonda olduğu gibi, yaklaşık olarak
apparatus: 1) özel bir kullanım, tecrübe vb.l için ge
kütleleri aynı, fakat negatif (-) şar) taşıyan, çok kısa
rekli olan cihazlar, malzemeler, aletler vb. i 2) karar
süreli elementer bir parçacık.
verme, ölçüm veya deneme için herhangi bir stan
antipyrine: Kömür katranından elde edilen (türeyen),
dart takım veya değerler. 3) herhangi karmaşık bir ci
başağnsı ve nevraljiyi gideren ve ateş düşüren bir
haz veya makine. 4) özellikle bir kitabın basılışı sıra
ilaç; antipirin.
sında, baskı İçin bulunan notlar, indeksler, terimler
anti-rattle: Oto. kaporta parçaları arasındaki metalik
sözlüğü vb.
sesi önleyen kauçuk izole maddesi veya lâstik ya da
apparel: 1) Den. arma, demir veya çıpa, silahlar vb.i
plâstik şerit.
gibi gemi gereçleri veya teçhizatı. 2) donatmak; teç
antiroll: Den. yalpayı önleyen; yalpa önleyici.
hiz etmek.
antirolling tank: Den. gemilerin yalpasını önlemek ve
apparent: 1) görünür; derhal görünen. 2) hemen an
ya azaltmak için kullanılan tank; yalpa önleme tankı.
laşılan; açık. 3) gerçek veya doğru görünme.
antirust: 1) paslanmayı önleyen. 2) paslanmayan; pa
apparent candle power: Yaygın bir ışık kaynağı; gö
sı gideren bir şey.
rünür mum gücü.
anti scaling: Mak. kazanlar, motorların soğutma ce
apparent compression ratio: Bkz. nominal com
ketleri ve kapakları, evaporator vb. i yerlerde metal
pression ratio.
tuzlarının yaptığı taş tabakasını önleyen; kısır katma
apparent depth: Yukarıdan bakıldığında bir madde
nını önleyen.
nin suyun içinde kalan kısmının normalden daha kı
antiscorbutic acid: Vitamin C; ascorbic acid, cevita-
sa görünmesi; zahirî derinlik.
minic acid gibi isimler de verilir.
apparent diameter: Astı: bir gözlemcinin gözünde,
anti-squak: Gıcırtıyı önleyen.
açısal türden verilen, bir yıldızın çapının karşıtı olan
Antonoff's rule: Antonof kuralı; "Dengede olan iki
açı.
doymuş sıvı katmanı arasındaki yüzeydeki gerilme,
apparent power: Elekt. bir alternatif akım devresinde
havaya karşı bağımsız yüzey gerilmeleri veya doy
voltmetreden okunan gerilim ile ampermetreden
muş İki sıvının buharları arasındaki farka eşittir."
okunan akım şiddetinin çarpılması ile bulunan güç;
anvil: 1) Mak. örs; üzerinde metal cisimlerin şekil ve
zahirî güç; KVA ile belirtilir.
rilmek üzere dövüldüğü demir ya da çelikten yapım-
apparent propeller slip: Gem. Mak. zahirî pervane
lış bir blok. 2) Anat. kulaktaki üç kemikten biri.
slipi (kayması); As = [(PxR-101,33.V)/PxR] x 100
A.P.: Bkz. after perpendicular. 2) Bkz. after peak.
formülü ile hesaplanır: P=pervane piçi (fit), R = de
API: American Petroleum Institute: Amerikan (ABD)
vir/dakika, V = geminin hızı (mil/saat, knot), 101,33
Petrol Enstitüsü.
= fit/dakika olarak 1 mil saat.
API gravity: API gravite; API yoğunluğu veya özgül apparent slip: Bkz. apparent propeller slip.
ağırlığı; çoğu zaman yakıtlar ve yağlama yağlarının
append: Sona eklemek.
yoğunluklarında kullanılır; °API = (I41,5/7 y ) -131,5
appleton layer: iyonosferde elektriksel olarak yüklen
formülü ite hesaplanır (7y=yakıtın özgül ağırlığıdır).
miş hava katmanı, yerden yaklaşık 300 km yukarda-
appliance
dır.
appliance: Özellikle evlerde Kullanılan bir cihaz ya da
makine.
appliances: Mak. evaporator, ısıtıcı, valflar ve teçhi
zat, separatörler, basınçlı kaplar ve benzer ekipman;
cihazlar.
application: Uygulama; tatbikat.
applicator: Aplikatör; gemi makine dairelerinde olu
şan akaryakıt yangınlarının basınçlı su ile söndürül
mesinde kullanılan bir hortum başlığı; çok sayıdaki
küçük çaplı deliklerden fıskiye şeklinde püskürtülen
su ile yangın üzerinde onu söndürecek bir perde
oluşturur.
applied: Gerçek pratik sorunların çözümünde kullanı
lan; uygulamalı: uygulamalı bilimler gibi; tatbikî.
applied geometry: Uygulamalı veya tatbikî geometri.
applied mechanics: Tatbikî veya uygulamalı meka
nik (bilimi).
applied pressure: Uygulanan veya tatbik edilen ba
sınç.
applied stress: Uygulanan veya tatbik edilen geril
me.
apprentice: 1) bir sanat dalında, usta sanatkâr yanın
da, belirli yasalarca belirli bir süre bilgi almak için
çalışan kimse. 2) bir sanata yeni başlayan veya onu
yeni öğrenen; çırak. 3) Den. gemilerde güverte tayfa
sının en küçük ehliyetlisi; miço; aday veya namzet.
apprenticeship: 1) çıraklık. 2) bir çırağın görevleri
ve ya eğitim süresi. 3) herhangi bir öğretim veya
eğitim süreci.
approvable: Onaylanabilir; tasdik olunabilir.
approval: Onaylanmış veya tasdik edilmiş.
approx: 1) yaklaşık. 2) yaklaşık olarak.
approximate: 1) yakın olma; birbirine yakın (olma).
2) çok benzer; benzerlik, benzer olma. 3) aşağı yu
karı doğru veya hatasız. 4) yaklaşmak; yaklaştırmak
veya hemen hemen aynı olmak. 5) yakına getirmek;
yakına gelmek. 6) yaklaşık.
approximately: Yaklaşık olarak; tahminen; takriben.
approximation: 1) tahmin; yakın olma 2) yakın olan
herhangi bir şey; yakın tahmin; yakın benzerlik.
apron: Oto. araba çamurluğunun iç eteği; tekerlekle
motor arasındaki çamur koruma plâkası; koruyucu
saç levha.
apron: Kapak.
aprotic solvent: Metilbenzen (toluen) gibi protonlar
kabul etmeyen bir çözücü veya solvent.
aqua: 1) su. 2) Ecz. sıvı, çözelti veya özellikle sudaki
çözelti.
aqua ammoniae: Kimy. amonyağın sulu çözeltisi;
amonyum hidroksit; aqua ammonia olarak da kulla
nılır.
aqua fortis: Bkz. nitric acid.
aqualung: Den. su ciğeri; balık adamların kullandığı
oksijen, oksijeni helyum tüpü; skuba.
aqua plane: Hızlı bir motorbot tarafından çekilen ve
üzerinde bulunan kimseyi su üzerinde kaydıran bir
araç; su kayağı.
aqua regia: Kimy. nitrik ve hidroklorik asitlerin karışı
mı; altın ve platini eritebilir.
aqua vitae: 1) alşimide alkol. 2) brandi veya diğer al
kollü içkiler.
aqueduct: 1) uzak mesafedeki bir kaynaktan su getir
mek için yapılan büyük bir boru veya kanal. 2) bu
29 Ar ch im edes ' La w
tür boru veya kanalı taşımak için yapılan yüksek bir
yapı; akedük; su kemeri.
aqueous: 1) suya ait veya suya benzeyen; su gibi;
sulu. 2) belirli kayalarin oluşturdukları tortu gibi, su
yun hareketi ile oluşan.
aqueous solution: Sulu çözelti; özellikle elektrolit gi
bi etki yapan sulu çözelti,
aqueous vapor: Bkz. water vapor.
ar: Bkz. are.
Ar.: Bkz. silver.
Arabic numerals: 1,2,3.4,5,6,7,8,9,0; bugün kullanı
lan Latin sayılan veya rakamlar; Arap sayıları.
arabinose: Kimy. bazı belirli bitkilerin sakızlarından el
de edilen pentoz veya molekülünde beş karbon ato
mu olan bir şeker, C 5 H 1 0 O 5 ; arabinöz.
aragonite: Kimy. ortorombik kristaller şeklinde kalsi
yum karbonattan oluşan bir mineral.
arbor: Meta. Dök. bir kalıbın merkezindeki bir kiriş ve
ya çubuk.
arbor: 1) mil; şaft; kiriş. 2) dingil; mil. 3) kesici aletle
rin sapı.
arbor press: Mak. mekanik pres; dişli ve mil tertibatı
na dayanan veya hidrolik olmayan pres.
arbour: Bkz. arbor (İng.).
arc: 1) Elekt. birbirine çok yakın yerleştirilmiş elektrot
ların birinden diğerine akım atlaması sonucu oluşan
kıvılcım; spark; ark veya akkor durumundaki ışık. 2)
Geo. daire parçacığı gibi, herhangi bir eğrinin bir
parçası; yay. 4) Astr. a) bir yıldız veya gezegenin eğ
ri şeklindeki zahiri yörüngesi, b) bunun açısal ölçü
mü. 4) Elekt. ark oluşturmak.
arc converter: Elektrik arkını kullanır yapan bir osila-
tör.
arc cutting: Elektrik veya ark kaynağı ile kesme (işle
mi); bir elektrod ile metal arasında oluşturulan arkın
yüksek sıcaklığıyla eritme ile sağlanan kesme işle
mi.
arc furnace: Elektrodan arasında oluşturulan ark ve
dolayısıyla ısı yardımıyla metal cevherlerinin ısıtıldığı
bir elektrik ocağı; ark ocağı.
arch: 1) buhar kazanlarinın ön tarafında ve yakıt bör-
nerinin çevresindeki kısım; arç; özel biçimdeki ateş
tuğlaları veya şamotlardan yapılır. 2) ana; esas; te
mel. 3) köprü vb.i yapılarda olduğu gibi, taşıma
amacıyla yapılmış eğri biçimindeki yapı; kemer. 4)
abidelerdeki benzer yapı. 5) kemer şeklinde olan
herhangi bir şey. 6) kemer veya kemerler sağlamak.
7) kemer biçimi vermek.
Archaouloff system: Diz. Mot. Hava ile püskürtmeli
sistemin ardından geliştirilen ve yakıtın kompresyon
basıncı ile silindirlere püskürtülmesini sağlayan bir
sistem; Arşalof sistemi.
arch brick: Bkz. arch (boiler).
archetype: Aslının belirli bir ölçekte küçültülmüşü ve
ya küçük modeli; prototip.
Archimedean: Arşimet tarafından bulunmuş veya icat
edilmiş; Arşimet'e ait.
Archimedean screw: Arşimet vidası; Arşimet tarafın
dan keşfedilen su çekme vidası; bir milin çevresine
sarılan spiral bir boru veya bir silindir içindeki büyük
bir vidadan oluşur.
Archimedean spiral: Bkz. Archimedes spiral.
Archimedes" Law: Arşimet kanunu veya yasası: "Bir
sıvı içersine batırılan her cisim, kendi ağırlığına eşit
Archimede s p ri ncipl e
ağırlıkta sıvı taşınır veya kendi ağırlığına eşit ağırlıkta
ki sıvının yerini değiştirir."
Archimedes principle: Bkz. Archimedes' Law.
Archimedes' spiral: Tek. Res. düzgün bir açısal hız
ile sabit bir nokta etrafında dönen bir doğru üzerin
de düzgün olarak hareket eden bir noktanın ürettiği
düzlem eğri; Arşimet spirali.
archirıe: Rusya Federasyonu' nda 711 mm'ye eşit
olan bir uzunluk birimi; arşın.
architect: 1) görevi bina dizayn etmek, plânlar yap
mak veya genel olarak yapılan kontrol etmek olan ki
şi; mimarlıkta uzman olan kişi; mimar. 2) gemi inşa
mühendisi gibi, benzer görev yapan herhangi bir
teknik kimse. 3) herhangi bir inşaatçı veya yaratıcı
kimse ya da kreatör.
architecture: 1) binaların tasarımı ve yapımına ait bi
lim, sanat veya meslek; mimarlık bilimi; mimarî 2)
bir bina veya binaların tümü; 3) yapı stili. 4) tasarim
ve inşaat. 5) herhangi bir yapı için bir iskelet, sistem
vb.; arch, kısaltması ile belirtilir.
archive: Arşiv.
arch punch: Bkz. punchs.
arcing: f/z. iki elektrot veya bir devrenin iki temas
noktası arasında sürekli elektrik arkı üretimi; temas
noktaları arasındaki arkı önlemek için devreye çoğu
zaman paralel olarak bir korıdensatör bağlanır.
arc lamp: Bkz, lamp, arc.
arc light: Bkz. lamp, light.
arc-we!ded: Ark kaynaklı; elektrik kaynaklı; elektrikle
kaynak edilmiş.
arc-welder: Elektrikli kaynak makinesi.
arc-welding: Elektrik kaynağı; ark kaynağı; yüksek
şiddetteki elektrik akımı ve elektrot yardımıyla yapı
lan kaynak.
ardeb: Mısır ve diğer müslüman ülkelerde kullanılan
ve 0,0045-7,5 kile arasında değişen bir kuru hacim
ölçüsü.
ardoloy: Çok yüksek hızlarda çelik, dökme demir ve
demirsiz metalleri kesmek için kullanılan sert bir kes
me alaşımı; ardoloy.
2 2
are: Metrik sistemde 100 m veya 119,6 yarda 'ye
eşit olan bir alan birimi; ar.
area: 1) herhangi bir şeyin alan birimleri ile ölçülen
dış yüzeyi; alan; mesaha; yüzölçümü. 2) dünya yü
zeyinin bir parçası. 3) toprağın bir parçası.
area meter: Yüzey veya alan ölçmek için kullanılan
bir cihaz.
area monitor: Nük. Ener. alan monitörü; herhangi bir
yerde, haber verme veya denetim amacıyla radyas
yonun varlığını bildirmek ya da şiddetini ölçmek için
kullanılan araç, alet veya cihaz.
areometer: Sıvıların yoğunluklarını ölçmek için kulla
nılan bir dansimetre veya areometre.
Argand burner: Argand yakıcısı veya beki; içice aynı
merkezli iki boru ile bunları birbirinden ayıran silin
dirsel bir fitilden oluşan bir bek; hava, fitilin bulundu
ğu kısımdan geçerek yanma miktarinı çoğaltır.
argent: 1) gümüş. 2) gümüş para. 3) gümüşe ait; gü
müş gibi.
argental: Gümüş kapsayan, gümüşe benzeyen veya
ona ait; gümüş gibi.
argentic: Tek değerli gümüş bileşiklerinden daha yük
sek değerde gümüş kapsayan veya gümüşe ait.
argentiferous: Gümüş kapsayan (cevher).
argentine: 1) gümüş. 2) gümüşe benzeyen metaller
30 armatur e
den herhangi biri.
argentite: Kimy. ağır, koyu gri renkli bir mineral; do
ğal gümüş sülfür, Ag 2 S; gümüşün önemli bir cevhe
ri.
argentol: Kimy. gümüşün organik bir bileşiği; argen-
tol; toz halinde antiseptik olarak kullanılır.
argentous: Kimy. tek değerli gümüş kapsayan veya
ona ait.
argentum: Kimy. gümüş; Simg.Ag; Bkz. silver.
arginine: Kimy. beslenme için gerekli, renksiz bir ami
no asit; arginin, C 6 H 1 4 0 2 N 4 ; hayvansal ve bitkisel
proteinlerden hidroliz yolu veya sindirim sırasında
bakterilerin etkisiyle elde edilir.
argol: Mayalanma veya fermantasyon sırasında şarap
fıçılarında oluşan ve çoğunlukla potasyum hidrojen
tartarattan oluşan, kırmızımsı kahverengi kristalli bir
tortu.
argon: Kimy. renksiz, kokusuz, inert gaz şeklindeki
kimyasal elementlerden biri; argon; elektrik ampulle
ri, radyo tüpleri vb.inin yapımlarında kullanılır. ;
Simg. A; at.ağ.39,944; at.no.18.
argon-arc welding: Argon ark kaynağı; tungsten
elektrodun oluşturduğu ark ile işlem yapılırken, kay
nak alanının sabit argon akımı ile korunması sağla
nır; böylelikle alüminyum ve magnezyum alaşımları,
nikel alaşımları, paslanmaz çelikler ve diğer bazı me
tallerin kaynakları kolaylıkla yapılır; ABD'de argon
yerine helyum kullanılmaktadır.
argosy: 1) Esk. büyük bir gemi, özellikle ticaret gemi
si. 2) Esk. böyle gemilerden oluşan bir filo.
argyrodite: Kimy. gümüş, germanyum ve kükürtten
oluşan parlak, gri renkli bir mineral; arjirodit.
argyrol: Gümüşün protein ile yaptığı bir bileşik; arji-
rol; lokal antiseptik olarak iltihaplı deri dokularının te
davisinde kullanılır.
arithmetic: 1) pozitif ve gerçek sayılarla hesaplama
sanatı veya bilimi; aritmetik. 2) bu bilimde bilgi veya
yetenek. 3) bu bilimin ders kitabı; aritmetik kitabı.
arithmetical: Aritmetiksel; aritmetik kullanarak; aritme
tiğe ait; aritmetiğe dayanarak.
arithmetically: 1) aritmetik ile. 2) aritmetik ilkelerine
göre; aritmetiksel olarak.
arithmetical signs: Aritmetik işaretleri, + , - , ~ , > , <
,x ,-î-, veya toplama {+) , çıkarma (-) vb.i işaretler.
arithmetician: Aritmetikte yetenekli kişi; aritmetikçi.
arithmetic operator: Aritmetik operatörü veya işletici
si.
arithmetic, graphic: ete. graphic arithmetic.
arithmetic mean: Aritmetik ortalama; toplamın topla
nanların sayısına bölünmesiyle elde edilen ortala
ma.
arithmetic progression: Aritmetik dizi; birinciden son
raki terimleri bulabilmek için sabit miktarda bir sayı
nın eklenmesiyle oluşan dizi; 5, 9, 13, 17 vb. i bir
aritmetik dizidir.
armature: 1) Elekt. bir kablo çevresine sarılmış düz
bir tel. 2) bir mıknatısın kutupları arasına sokulmuş
ve onun manyetik gücünü kaybetmesini önleyen yu
muşak demir çubuk. 2) Elekt. dinamo veya elektrik
motoru veya bir manyetonun kutupları arasında dö
nen ve üzerine iletkenler sarılı kısım; endüvi; dina
mo rotoru; motor rotoru; Bkz. dynamo; dairesel saç
lardan yapılan ve elektromotor kuvvet veya zıt elek
tromotor kuvveti üreten kısım. 5) zırh. 8) bir hayvan
veya bitkiyi örten zırha benzer kısım.
a rma tu r e coi l
armature coil: Endüvi sargısı.
armature core: Elekt. endüvi çekirdeği; dairesel şekil
de ve aralarında izolasyon maddesi bulunan saçlar
dan oluşturulan endüvi demiri.
armature reaction: Elekt. endüvi tepkisi; armatür tep
kisi; bir elektrik cihazının manyetik devresindeki
manyetik akımın manyetomotif kuvveti.
armature shaft: Elekt. endüvi mili; endüviyi taşıyan
mil ya da şaft; çoğunlukla iki rulman türü yatak tara
fından taşınan mil.
armature speed: Armatür ya da endüvinin hızı.
armature windings: Elekt. endüvi sargıları veya ilet
kenleri; endüvinin manyetik alan içinde dönmesiyle
elektromotor veya zıt elektromotor kuvvetlen oluştu
ran yalıtılmış iletkenleri; bu iletkenlerde alternatif ge
rilim oluşur.
armco iron: % 12 karbon ve gerisi demirden oluşan
bir alaşım; armko demiri; yumuşak demir, gazket
vb. yapımlarında kullanılır.
armed: Silahlı, zırhlı vb. i.
artmillary: 1) daireler ve çemberlerden oluşan. 2)
çember veya kelepçeye benzeyen veya ona ait.
armor: 1) savaş gemileri, savaş uçakları vb.inin Koru
ma veya savunma amacıyia kaplandıkları çelik lev
ha; zırh. 2) bir ordunun zırhlı kuvvetleri; tank, zırhlı
taşıyıcı vb. i. 3) eski savaşlarda silahlardan korun
mak için vücuda giyilen koruyucu; zırh.
armor-clad: Zırhla kaplı; zırh ile kaplanmış.
armored: 1) zırhla kaplı. 2) zırhlı araçlarla donatılmış
(zırhlı birlik vb.i)
armored cable: Mekanik koruyucu olarak metalik bir
bantla kaplanmış bir elektrik kablosu; zırhlı kablo,
armored car: Bankalara para getirip götürmek üzere
kullanılan araçlar gibi, çelik levhalarla kaplanmış tür
lü taşıt araçlarından herhangi biri; Ask. özellikle ke
şif aracı olarak kullanılan, üzerine makineli tüfek yer
leştirilmiş, tekerlekli zırhlı araç.
armored force: Tank birimlerinden kurulu, orduları
desteklemek ve esas olarak hücum birimi olarak kul
lanılan bir askeri kuvvet; zırhlı kuvvet.
armored tube: Mekanik koruyucu olarak metalden
bir şerit veya bant ile kaplanmış boru; zırhlı boru.
armor plate: Tank ve savaş gemilerindeki gibi, özellik
le sertleştirilmiş çelik levhalardan yapılan koruyucu
bir örtü; zırh levha.
armor-plated: Zırh ile kaplanmış.
armory: 1) silahlar için depo; askeri teçhizat deposu.
2) ateşli silahların yapıldığı yer; silah fabrikası. 3)
Ask. zırh.
armour: Bkz.
armor.
armoured cable: Bkz. armored cable.
armoury: Bkz. armory.
aromasol-H: Sıv. Yük. armasol-H; saydam, daima
renksiz, hafif kokulu, yangın tehlikesi bulunan, in
san sağlığı için zararlı bir sıvı; 15,5°C'de öz.ağ.
0,879; k.n.168°-200°C; d.n.-50°C'nin altında; çevre
sıcaklığında viskozitesi 0,9 cP; gemilerde çevre sı
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
aromatic: 1) Kimy. aromatik; benzen (C 6 H 6 ) çember
li serileri belirtir; bu sınıftan olan yakıtların silindir
içinde yakilabilmeleri için alifatiklere göre daha yük
sek sıcaklığa gereksinim vardır; bunlarin bir çoğu ko
kulu veya kokulu maddeler üretirler. 2) kokuya ait;
kokulu; güzel veya hoş kokulu.
arseni c aci d
aromatical: Bkz. aromatic,
aromatic compounds: Kimy. aromatik bileşikler; ku
ramsal olarak benzenden üretilen ve dolayısıyla ben
zen halkaları kapsayan yapıya sahip organik bileşik
ler.
aromatic crudes: Aromatik ham petroller; genel ola
rak (başlıca) Kaliforniya'da (ABD) bulunan bir ham
petrol türü.
aromatic group: Genel formülü C n H 2 n _ 6 olan bir
kar bonlu hidrojen grubu; Bkz. aromatic.
aromatîcity: Aromatik özelliğe sahip karakterde olan.
aromatic solvent 100: Sıv. Yük. aromatik çözücü 100;
solvesso 100; hafif kokulu, renksiz, saydam, yangın
tehlikesi oluşturan, insan sağlığı için zararlı, sıvı bir
karbonlu hidrojen; 15,6°C'de öz.ağ.0,869; 25°C'de
visk. 0,81 cP; k.n.157-180°C; gemilerde çevre sıcaklı
ğı ve atmosfer basıncında taşınır.
aromatic solvent 150: Sıv. Yük. aromatik çözücü 150;
solvesso 150; hafif kokulu, renksiz, saydam, analje
zik ve insan sağlığı için zararlı, aromatik ailesinden
sıvı bir karbonlu hidrojen; 15,56°C"de öz.ağ. 0,892;
visk. 1,17 cP (25°C'de); gemilerde çevre sıcaklığı ve
atmosfer basıncında taşınır.
aromatize: Aromatik yapmak.
aromatization: Ham petrolün damıtılmasında çevrim-
ieştirme; çevrimleştirmede olduğu gibi Bkz. cyclizati-
on, benzer bir işlem olup, istisna olarak ürün aroma
tik bir bileşiktir.
arpent: Alan ölçümünde eski bir Fransız birimi; Que
bec ve Louisiana'da bugün dahi kullanılan ve yakla
şık 4047 m2 (1 akr) veya 43 560 fit2'dir.
arrange: Plânlar yapmak; sağlamak; hazırlamak; dü
zenlemek.
arrangement: 1) düzenlenmiş. 2) parçaların birleşi
mi. 3) Çoğ, preparasyon veya hazırlık; tasarım. 4) ci
haz; alet.
arrangement of crank: Kranklarin dizilişi; motorlarda
silindirlerin krankları birbirlerini belirli bir açı ile izler
ler; kranklar arasındaki açı farkı iki zamanlı makine
lerde 360 ve dört zamanlı motorlarda 720°, silindir
sayısına bölünerek bulunur.
array: Dizi.
arrester, spark: 1) Motorların egzoz gazları içindeki
kıvılcımlari tutan bir egzoz organı; kıvılcım tutucu ve
ya susturucu.
arroba: 1) Meksika ve bazı Güney Amerika ülkelerin
de kullanılan ve 25,36 libreye (11,46 kg) eşit olan ve
İspanya'ya ait olan bir ağırlık birimi. 2) Brezilya'da
kullanılan ve 32,39 libreye (14,64 kg) eşi! olan Porte
kiz ağırlık birimi. 3) İspanyolca konuşulan bazı ülke
lerde kullanılan ve 17,04 kuvart (16,10 İt) veya 13,28
kuvart'a (12,54 lt) eşit olan bir sıvı ölçü birimi; arro
ba
arsenate: Kimy. arsenik asitin tuzu veya esteri; arse
nal.
arsenic: Kimy. gümüşî beyaz, kırılgan, çok zehirli kim
yasal bir element; bileşikleri böcek öldürücü, cam,
ilâç vb. i yapımında kullanılır; Simg. As; at. ağ. 74,91;
at.no. 33.2) arsenik trioksit, As 2 0 3 veya As4 0 6 ; çok
zehirli bir arsenik bileşiği; tadı olmayan beyaz bir
toz.
arsenic: Kimy. arsenik kapsayan, özellikle beş değerli
arsenik kapsayan veya ona ait.
arsenic acid: Kimy. renksiz bir arsenik bileşiği, H
3
arsenica l 32 asbesto s threa d

As0 4 .
artificial light: Yapay veya sunî ışık; yapay aydınlat
arsenical: Arsenik kapsayan veya arseniğe ait; arse
ma.
nik kapsayan ilâç.
artificial radioactivity: Nuk. Ener. yapay ya da sunî
arsenic, white: Kimy. beyaz arsenik; beyaz zırnık ve
radyoaktivite. 1} partikül bombardmanı ile veya elek
ya sıçanotu; arsenik trioksit, As2O3; arsenik cevher
tromanyetik radyasyon etkisiyle oluşturulan radyoak
lerinin ısıtılıp kavurulmasıyla elde edilir.
tivite. 2) yapay nüklitlerin radyoaktivitesi.
arsenide: Kimy. arsenik bileşiği ve arseniğin üç de
artificial respiration: ilk. Yard, yapay ya da sunî solu
ğerli olduğu bir element veya kök.
num; elektrik çarpan, boğulma tehlikesi veya şok ge
arsenious: Bkz. arsenous.
çiren kişilere veya kazazedelerin akciğerlerine hava
arsenite: Kimy. arsenus asitin bir tuzu ya da esteri. girmesi için göğüs boşluğuna düzgün olarak basınç
arseniureted (arseniuretted): Kimy. arsenik ile bile
uygulanan yöntem; sunî teneffüs.
şik.
artificial snow: Meteo. uçaklardan stratus ve kümü
arseno-: Bileşen olarak arsenik kapsayan anlamında
lüs bulutlarına atılan kuru buz ile oluşturulan kar; su
bir önek.
ni ya da yapay kar.
arsenopyrite: Kimy. sert, gevrek (kırılgan), gümüşî As: Bkz. arsenic.
beyaz renkli bir mineral; demir arsenik sülfür, Fe-
ASA: American Standard Association: Amerikan
AsS; arseniğin esas cevheri.
(ABD) Standartlar Birliği,
arsenous: 1) arsenik kapsayan veya arseniğe ait. 2)
ASHVE: American Society of Heating and Ventila
Kimy. üç değerli arsenik kapsayan.
ting Engineers: Amerikan Isıtma ve Havalandırma
arshin: Bkz. archine.
Mühendisleri Birliği.
arsine: 1) çok zehirli, sarmısak kokulu yanıcı bir gaz;
ASME: American Society of Mechanical Engineers:
arsenik hidrit, ASH3. 2) onun herhangi bir türevi.
Amerika (ABD) Makine Mühendisleri Birliği.
arsphenamine: Salvarsan; geçmişte frengi hastalığı
ASTM: American Society for Testing Materials:
nın ve diğer enfeksiyonların tedavisinde kullanılan
Amerika (ABD) malzeme Test Enstitüsü.
sarımsı renkli arsenikli bir toz.
asben: Bkz. air.
art. : Bkz 1) artificial. 2) artillery.
asbentine: Asbestos özelliklerine sahip olan veya as-
artesian well: Artezyen kuyusu; suyun bulunduğu ye
bestosa ait.
re kadar toprağı delerek açılan kuyu; çoğu zaman
asbestos: Grimsi bir mineral; magnezyum ve kalsiyu
dip basıncı nedeniyle su yeryüzüne doğru fışkırır.
mun silikatı; uzun dikiş ipliğine benzer lifler şeklinde
artgum eraser: Tek. Res. resim kağıdı veya bezi üze
görülür; yanmaz, elektrik akımı ve ısıya yalıtkan olu
rindeki parmak izleri resim aletlerinden kaynaklanan
şu nedeniyle yanmaz perdelerin ve yalıtım maddele
lekeleri temizlemek için kullanılan yumuşak lastik sil
rinin yapımında kullanılır.
gi; soft-rubber eraser olarak da kullanılır.
asbestos board: Asbestos mukavva; levha haline ge
articulate: 1) eklemli. 2) iyi formüle edilmiş. 3) net
tirilmiş, ısıyı geçirmeyen mukavva; ısı izolasyonu
olarak belirtmek. 4) birleştirmek; bağlamak; eklem
için kullanılır.
lerle bir araya getirmek.
asbestos cement: Asbestos çimentosu; portlant çi
articulated: Mak. mafsallı.
mento ile karıştırılmış, pudra kıvamında asbestos;
articulate rod: Diz. Mot. yardımcı piston kolu; artikü-
toz asbestos.
leyt rod; V tipindeki motorlarda ana biyele veya pis
asbestos cloth: Mak. buhar, sıcak su boruları, egzoz
ton koluna bir pinle bağlanan yardımcı kol; mafsallı
organları gibi kısımların yalıtımında kullanılan asbes
rod veya kol.
tos örtü.
articulation: Mak. iki mekanik parçayı göreli olarak
asbestos cord: Asbestos fitili; fitil asbestos; kaytan
birlikte çalışacak şekilde birbirine bağlama; mekaniz
asbestos; sıcak su, buhar vb. i borulara sarılarak ısıl
manın mafsal yeri.
yalıtım sağlamada kullanılır.
artificier: 1) yapımcı veya sanatkâr, özellikle hünerli
asbestos fabric packing: Asbestoslu dokuma sal
olan biri. 2) icat eden kimse; mucit. 3) askerî maki
mastra.
ne ustası.
asbestos fiber: Ham asbestos cevherinden elde edi
artificial: 1) insan işi veya sanatı ile yapılan; yapay;
len, çok sayıda hava hücresi kapsayan ve yalıtıcı ola
sunî; sentetik; doğal ya da tabiinin karşıtı. 2) doğal
rak kullanılan madde; asbestos lifi.
bir şeyin takliti olarak yapılan; taklit edilmiş. 3) do
asbestos-magnesium cord: Bkz. asbestos cord.
ğal olmayan. 4) Bot. doğal olmayan, kültür ırkı ola
asbestos millboard: Asbestos kartonu; asbestostan
rak yetiştirilmiş.
yapılan kalın karton.
artificial atmosphere: Yapay veya sunî atmosfer; stra
asbestos ore: Asbestos cevheri; asbest cevheri.
tosfere uçacak astronotlar için yeryüzünde oluşturu
asbestos packing: Asbestostan yapılmış salmastra;
lan ve stratosfer şartlarını oluşturan hücre içindeki at
asbestos veya asbest salmastra.
mosfer.
asbestos paper: Kâğıt amyant; asbestostan yapılmış
artificial cement: Yapay veya sunî çimento.
kâğıt.
artificial element: Doğada bulunmayan, doğal ele
asbestos suit: Asbestostan yapılmış giysi; asbestos
mentleri nükleer partiküllerle bombardman ederek
elbise; yangın elbisesi; yanmaz elbise; yangın olan
yapılan bir element; yapay veya sunî element.
bir bölmeye girmeden önce giyilen ve başlığı da
artificial horizon: Hava. uçaklarda bulunan, bir Jiros-
olan bir elbise.
kop ile çalıştırılan ve bir sıvı seviyesi kapsayan, ger
asbestos thread: Asbestos ipliği; genel olarak çapı
çek ufka göre uçağın durumunu gösteren bir cihaz;
1,5 mm olan ve asbestostan yapılan İplik; kazan teç
yapay ufuk.
hizatının flanşlarında kullanılır.
asbestos-wood panels
asbestos-wood panels: Den. gemi alabandaları, ka
maraların taban döşemeleri vb. i gibi sıcaklığı
100°C'yi geçmeyen yerlerde kullanılan ve asbestos
ile ağaç yongalarından yapılan yalıtım maddesi; as
bestos ağaç levha.
asbobakelite: Asbobakelit; % 60-% 80 asbestos lifi ve
% 20-% 40 iditol sakızı veya reçinesinden oluşan ve
pano yapımında kullanılan madde.
ascend: Astr, ufuktan uzaklaşmak ve başucuna doğ
ru hareket etmek; yukarı doğru hareket etmek; yük
selmek; tırmanmak.
ascender: Yükseltici; üst çıkınlı.
ascending: Yükselen.
ascorbic acid: Vitamin C; C vitamini; cevitamic acid
olarak da kullanılır.
asdic: Denizaltı dinleme, arama veya bulma cihazı;
TCB'de ezdik; DDA; DSA kısaltmaları ile belirtilir.
-ase: Enzimler için kullanılan bir sonek; örneğin pro
tease.
ash: Mak. türlü motorlar ile kazan yakıtlarında, yan
madan geri kalan beyaz ve grimsi toz; kül yapısında
silika, demir, alüminyum, kalsiyum, magnezyum, kü
kürt, nikel, vanadyum, alkaliler ve bakır, kalay, kur
şun oksitleri bulunur; fue! oillerde % 0,10-% 0,50 ve
kömürlerde ise % 20'ye kadar kül olabilir. 2) gümüşî
renkli odun külü.
ash bucket: Kül veya posakül kovası, kabı veya bak
racı.
ash can: 1) kül ve çöpler için geniş bir teneke kap;
çöp kabı. 2) Bahr. arg, denizaltılara karşı kullanılan
ve belirli derinlikte patlayan bomba; su bombası.
ash content: Kül içeriği, kapsamı veya muhtevası;
kül yüzdesi: Katı ve sıvı yakıtlar için söylenir.
aslı damper: Bkz. ash door.
ash disposal system: Gem. Mak. kül boşaltma siste
mi; kazanları kömürle fayraplı gemilerde, ocaktan çı
karılan kül ve posakülün denize atılmasını sağlayan
sistem.
ash door: Kül kapağı; alev borulu kazanlarda ızgara
ların altına, kül tavalarına dökülen kül veya posakü-
lü kazan dışına almak için kullanılan ve külhan çer
çevesi üzerinde bulunan kapak; kül kapağı veya ka
pısı.
ash ejector: Gem, Mak. kül ecektörü; kül ve posakül
ecekteri; bir pompanın 15-20 barlık bir basınçla bir
nozuldan (memeden) geçirerek büyük bir hız kazan
dırdığı deniz suyu, kül ve posakülü de kendisi ile bir
likte sürükleyerek gemi bordasından dışarı atar; bu
sistem kazanları kömürle fayraplı gemilerde kullanı
lır.
ashes: 1) bir şeyin yanmasından geri kalan beyaz ve
ya grimsi toz biçimindeki yanmamış partiküller; kül
ler. 2) ince volkanik lav.
ash-handling pump: Bkz. ash ejector.
ash hoisting winch: Gem. Mak. kül vinci; kömürlü bu
har kazanlarında, yakıtın yanması sonucu oluşan
kül ya da posakülü, geminin güvertesine çıkaran me
kanizma; bir pistonlu buhar makinesi ile kül kovala
rından oluşur.
ashless: Külsüz; külü olmayan; kül bırakmayan; ısı
ile parçalanan fakat geride artık bırakmayan.
ashore: 1) kıyıya veya kıyıda. 2) karaya ya da kara
da.
astı pan: Gem. Mak. kül tavası; kömür yakan kazanla
Teknik Sözlük - F. 3
33 as se m bl y lin e
rın külhan ve ocaklarında, sobaların ızgaralarının al
tında bulunan ve kül biriken çelik saçlardan yapılmış
kap veya kaplar.
ash-pan hoe: Gem. Mak. kül gelberisi; kömürlü ka
zanlarda ızgara altında bulunan tavalara dökülen kü
lü, kazan dışına çekmek için kullanılan bir tür çapa
veya gelberi.
ash-pit: Gem. Mak. kül çukuru; buhar kazanlarında
kömürün yanması sonucu oluşan kül ve posakülün
toplandığı çukur; kül ya da posakül çukuru.
ash-pit door: Gem, Mak. kül ve posakül kapağı; kö
mür yakan kazanlarda külhan çerçevesi üzerinde,
fayrap kapağının hemen altında bulunan kapak; kül
kapağı; ash door şeklinde de kullanılır.
ash, soda: Bkz. soda ash.
aspartic acid: Kimy. aspartik asit; organik
sentezlerde kullanılan, proteinlerde beyaz
prizmalar veya renk siz yapraklar halinde görülen
bir amino asit, C4 H 7 0 4 N .
asphalt: 1) Kimy, kahverengi veya siyah renkli katran
gibi bir madde; asfalt; doğal durumda bulunur veya
ham petrolün buharlaştırılmasıyla elde edilir. 2) bu
nun çimento ve çakıl ile karışımı; çatıların kaplanma
sında kullanılır. 3) çatı vb. ini asfalt ile kaplamak.
asphalt-base oils: Asfalt kökenli akaryakıtlar.
asphaltum: Bkz. asphalt.
aspirate: Solunum yapmak; teneffüs etmek.
aspiration: 1) solunum işlemi; solunum; teneffüs. 2)
vücut boşluğundan emme ile sıvı veya gaz çıkarılma
sı.
aspirator: 1) herhangi bir hacim, bölme, kompart-
man vb.inden emme yöntemi ile hava, herhangi bir
akışkan vb.lerine hareket sağlamak için kullanılan,
genellikle elektrik motoru tarafından çalıştırılan her
hangi bir cihaz; aspiratör. 2) emme ile vücut boşlu
ğundan sıvı veya gaz çıkarmak için kullanılan bir ci
haz; aspiratör. 3) yüksek kapasiteli bazı buhar ka
zanlarında, baca dibine yerleştirilen ve ocakta olu
şan gazları emerek bacadan atmosfere atan ve elek
trik motoru ile çalıştırılan yüksek devirli bir makine.
aspiratory: Solunum veya emmeye uygun.
aspirin: 1) beyaz renkli, kristalli bir toz; salisilik asit,
C9H8O4 ; ateş düşürmek, başağrısı ve romatizmal
ağrıları vb. i gidermek için kullanılır. 2) bu ilacın tab
let ya da hapı.
assey: 1) maden cevherlerinin, özellikle alîm veya gü
müş cevheri ya da alaşım vb. inin tabiatı ve içindeki
maddelerin oranını saptamak için analiz veya saflık
deneyi. 2) böyle, analiz veya test edilen madde. 3)
böyle bir analizin sonucu veya raporu. 4) kontrol ve
ya test etme. 5) analizini yapmak; denemek; test et
mek.
assemblage: Bir makinede olduğu gibi, parçalarını
bir araya getirme; monte etme.
assemble: 1) parçalarını (bir makine vb. inin) bir ara
ya getirmek veya monte etmek. 2) bir grup haline
getirmek; toplamak.
assembler: Toplayıcı; monte edici.
assembly: 1) otomobil yapımında olduğu gibi, bir bü
tün yapmak için parçaları bir araya getirme veya
monte etme; montaj.
assembly drawings: Tek. .Res. montaj (teknik) resim
leri.
assembly line: Montaj bandı; seri imalât amacıyla
a ssembl y plan t 34 asymm etri c

her işçi önünde bir süre duran, onun belirli işi yap
magmanın oluştuğu bölge; astenosfer.
masını sağlayan ve sonra tekrar yavaş olarak hare
astigmatic difference: Opt. astigmatik bir optik siste
ket eden bir bant veya ray.
min primer (birincil) ve sekonder (ikincil) odakları
assembly plant: Uçak yapımında olduğu gibi, parça
arasındaki mesafe; astigmatik fark.
ların monte edildiği bir fabrika; montaj fabrikası.
astigmatism: Astigmatizm; cisimlerin iyi görülmesine
asses'bridge: Öklit geometrisinde, bir ikizkenar üçge
engel olan; göz merceğinin yapısal bozukluğu.
nin taban açılarının eşit olduğu önerimi.
astr.: Bkz. 1) astronomer. 2) astronomical. 3) astro
assistance: Yardım.
nomy.
assistant: 1) yardım eden; yardımcı; asistan. 2) Yar
A strake: Gem. İnş. özellikle bir geminin alt kısmında
dım eden şey.
uzanan döşeme kaplaması; A streyk.
association colloid: Belirli koşullarda deterjan veya
astro-: Astr, astrofizikte olduğu gibi, bir yıldız veya yıl
sabun çözeltilerinde oluşan ve küçük moleküllü ag-
dızların anlamında bir önek.
regat kapsayan bir koloidal sistem.
astrocompass: Astr. yıldızlara göreli yönü saptamak
asst: Bkz, assistant.
için kullanılan manyetik olmayan bir cihaz.
assistant cylinder: Pistonlu buhar makinelerinde kul
astrodynamics: Astrodinamik; görsel mekaniğin
lanılan ve aşağı strokta valf hareket donanımının ata
uzay uçuşlarına adapte edilmesini sağlayan bilim.
let kuvvetlerini dengeleyen bir silindir; yardımcı silin
astrol.: Bkz. 1) astrologer. 2) astrological. 3) astro
dir; denge veya balans silindiri; Bkz. balance piston
logy.
veya balance cylinder.
astrolabe: Astr. bir yıldız vb.inin yükseltisini bulmak
astatic: Statik veya durağan olmayan; hareketli. 2)
için kullanılan bir cihaz; yerini seksanta bırakmıştır.
F/z. belirli bir periyotu veya yönü olmayan; astatik.
astrologer: 1) astroloji uygulamaları veya öğretimi ya
astatic galvanometer: Statik veya durağan olmayan
pan kimse. 2) astronom. 3) müneccim; yıldız falcısı.
ibreler kullanarak dünyanın manyetik etkisini nötrleş-
astrometry: Gezegen, yıldızlar vb. i ölçümlerini ya
tiren çok duyarlı bir galvanometre.
pan ve onların son durumları ve hareketlerini incele
astatic system: Dünyanın manyetik alanının etkileye-
yen bilim ve astronomi dalı; astrometri.
meyeceği şekilde asılan iki veya daha fazla manye
astron.: Bkz 1) astronomer. 2) astronomical. 3) as
tik iğne.
tronomy.
«statically: Astatic şekilde.
astronaut: Astronot; uzay gemisi pilotu.
astaticism: Astatik olma durumu veya özelliği; astatik-
astronautics: Dış uzaya, özellikle ay veya diğer geze
lik.
genlere seyahatlerin sorunları ile ilgilenen bilim dalı;
astatine: Kimy. 1940 yılında D.R. Corson, K.R., Mac
astronotik.
kenzie ve E. Segree tarafından keşfedilen element;
astronometer: Astronomide yetkili veya öğrenci; as
bizmutun alfa partikülleri ile bombardıman edilmesin
tronom; astr., astron. kısaltmaları ile belirtilir.
den oluşan, dayanıklı olmayan bir kimyasal ele
astronomic: Bkz. astronomical.
ment; kimyasal özellikleri bakımından iyottan daha
astronomical: 1) astronomiye ait; astr. astron. kısalt
elektropozitif olduğu sanılmaktadır; Simg. At; at.ağ.
maları İle belirtilir. 2) astronomide kullanılan sayılar
211; at.no. 85.
ve birimler gibi, çok büyük olan.
astern: 1) bir geminin gerisi. 2) kıçta veya kıça doğ
astronomically: 1) astronomi yönünden veya bakı
ru. 3) geriye doğru. 4) Den. tornistan.
mından. 2) astronomi yardımıyla. 3) astronomide ol
astern endurance run: Den. tornistan veya geri hare
duğu gibi.
kete dayanıklık çalışması; genellikle yarım saat sü
astronomical unit: Dünya yörüngesinin yarıçapına
rekli bir çalışmadan amaç; geminin davranışı ve ma
eşit olan bir uzunluk birimi (93 milyon mil, 149637
kinesinin mekanik dayanıklığını saptamaktır; tornista
milyon km); astronomik birim; A.Y kısaltması ile be
na çalışırken ileri türbin kanatlarının ısınması nede
lirtilir.
niyle, bu deney devir düşürücülü türbinler için bil
astronomical year: Astronomik yıl veya sene; dünya
hassa önemlidir.
nın güneş çevresindeki tam bir devrinin süresi: 365
astern nozzles: Tornistan veya geri hareket türbini
gün, 5 saat, 48 dakika, 45,51 saniye; bir ilkbahar eki
nin buhar nozulları; geri türbinine buhar sağlayan
noksundan (yaklaşık 21 Mart'tan) diğer bir ilkbahar
nozullar.
ekinoksu veya bir Sonbahar ekinoksundan diğer
astern power: Tornistan gücü; Gem. Mak. gemilerde
Sonbahar ekinoksuna (23 Eylül) kadar olan zaman;
geri hareket sağlayan güç; bu güç pistonlu buhar
Güneş yılı.
makinelerinde ileri güçten fazla, dizel motorlarında
astronomy: Astronomi; yıldızlar ve diğer gök cisimleri
ona eşit ve buhar türbinlerinde ise ileri gücün % 40 -
nin yapılarını, hareketlerini, göreli durumlarını, bü
%60'ı kadardır.
yüklüklerini vb. inceleyen bilim dalı; astr. astron. kı
astern speed: Tornistan hareket hızı; tornistan hızı;
saltmaları ile belirtilir.
Bkz. astern power.
astrophotography: Astronomik olayların araştırılma
astern turbine: Gem. Mak. tornistan veya ileri hare
sında kullanılan fotoğrafçılık; astrofotoğrafi.
ket türbini; gemilerin geri hareketlerini sağlayan ve
astrophysical: Astrofiziğe ait; astrofizikle ilişkili.
genellikle ileri gücün % 40-% 60'ı kadar güç üreten
astrophysics: Astrofizik; yıldızlar, gezegenler vb. inin
Körtis türbini Bkz. Curtis turbine; çoğu zaman alçak
fiziksel özellikleri ve olaylarını inceleyen bilim dalı.
basınç türbini ve nadir olarak yüksek basınç türbini
as-welding: Mak. kaynaklanmış metal vb. i parçalara,
ile aynı keys içinde bulunur.
kaynak yapılmadan önce herhangi bir ısıl veya me
asthenosphere: Litosfer veya yerküre yüzeyinden 60
kanik bir işlem yapılması.
mil (96,54 km) aşağıda olduğu varsayılan bölge;
asymmetric: Bkz. asymmetrical.
a s ym m e tri ca l 35 atomi c cocktai l

asymmetrical: Asimetrik; simetrik olmayan; bakışım

atmospheric engine: Bkz. normally aspirated engi
sız.
ne.
asymmetry: Simetrik olmayan; simetri yokluğu.
atmospheric exhaust: Atmosfere egzoz; bazı buhar
asymptote: Mate, bir eğri ile yaklaşan fakat asla ke
makineleri ile buhar türbinleri ve içten yanmalı maki
sişmeyen bir doğru; asimptot; sonsuzda teğet.
nelerin büyük bir bölümü atmosfere egzoz eden ma
asymptotic: Asimptot tabiatında olan; asimptota ait.
kinelerdir.
asymptotical: Bkz. asymptotic.
atmospheric line: Mot. atmosfer çizgisi; gerçek p-V
asynchonism : Senkron yokluğu; aynı zamanda gö
diyagramlarının ali kısmında bulunan, çevresinde
rülen arıza; asenkronizm.
pompalama kayıpları (pumping loses) oluşan ve at
asynchronous: Asenkron; senkron olmayan; aynı za
mosfer basıncını belirten yatay doğru; atmosfer hat
manda olmayan; senkronize olmayan; zaman uyum
tı.
suz.
atmospheric nitrogen: Term, atmosferik nitrojen; ha
asynchronous machine: İşletme hızı, bağlı olduğu
va içinde hacimsel olarak % 79 ve ağırlıksal olarak
sistemin frekansı ile gerçek olarak orantılı olmayan
% 77 oranında olan nitrojen.
bir elektrik makinesi; asenkron makine.
atmospheric pollution: Atmosfer kirlenmesi; termik
At: Bkz. astatine.
santralların bacaları, nükleer patlamalar ve motorlu
atm: Bkz. atmosphere.
araçların egzozlarından gelen kirlenme.
athermancy: ısı radyasyonlarını emme yeteneği olma
atmospheric pressure: Atmosfer basıncı; atmosferik
yan.
basınç; dünya atmosferinin ağırlığı nedeniyle deniz
athermanous: Fiz. ısı ışınlarını geçirmeyen (madde).
seviyesinde oluşan, yaklaşık 14,69 psi veya 1,0333
athodyd: Hava. geçmişte Lorin tüpü, uçan soba boru
kgf/cm2 ya da 1,0193 bara eşit olan basınç.
su gibi isimler verilen bir tür jet motoru; ramjet; ge
atmospheric pressure condenser: Atmosferik ba
nel olarak giriş difüzörü, yanma odası ve çıkış nozu-
sınçlı kondenser; içersinde vakum üretemeyen ve
lundan oluşur.
gemi içindeki türlü küçük cihazlardan gelen buharı
athwart: 1) enine; bir taraftan diğer tarafa; Den. ala
tutmak üzere yapılan kondenser.
bandadan alabandaya. 2) Navî. rotaya çapraz ola
atmospheric pressure line: Bkz. atmospheric line.
rak.
atmospherics: Rady. fırtınalı havalarda olduğu gibi,
athwartship: 1) borda yönünde omurgaya dik. 2) bir
doğal elektrik boşalımı ile alıcılarda (radyolarda) olu
bordadan diğerine doğru.
şan parazit. 2) bu parazitleri oluşturan olay.
Atkinson cycle: Term. Atkinson çevrimi; gaz makine
atmospheric tide: Atmosferik gelgit; rüzgâr ve basın
lerinin kuramsal çevrimi; iki adyabat ile bir sabit ha
cın neden olduğu bir gelgit olayı.
cim ve bir sabit basınç işlemlerinden oluşur.
atmospheric tower: Bkz. atmospheric cooling to
Atlas: 1) harita kitabı; atlas; harita atlası. 2) büyük
wer.
boy resim kâğıdı.
at.no.: Bkz. atomic number.
atlas grid: Havadan çekilmiş bir fotoğraf, paralel ve
atom: 1) çok küçük parçacıklar; herhangi bir şeyin
dikey çizgilerle küçük karelere bölerek, fotoğraf üze
çok küçük parçası veya parçaları; zerre. 2) Kimy.
rindeki noktaları kolayca saptama sistemi.
Fiz bir elementin en küçük parçası; atom; nötron ve
atm.: Bkz 1) atmosphere; atmospheres. 2) atmosp
proton kapsayan pozitif yüklü bir çekirdeğin çevre
heric.
sinde dönen elektronlarin karmaşık dizilişinden olu
atmometer: Mak. buhar miktannı ölçmek İçin kullanı
şur; nötronlar veya belirli diğer çok küçük parçacıkla
lan bir alet; atmometre.
rın herhangi birinin bombardımanı ile çekirdek fizyo-
atmosphere: 1) yerküre veya dünyayı saran havanın
nundan ısı açığa çıkar.
tümü; atmosfer. 2) herhangi bir yıldız, gezegen vb.i-
atombomb: Atom bombası; böyle bombalarla hücum
nl çevreleyen gaz kütlesi. 3) verilen herhangi bir yer
ve tahrip etmek.
deki hava. 4) Flz. 14,69 psi, 1,0333 kgf/cm2, 1,0193
atomic: 1) atom ya da atomlara, atom bombasına,
bar, 0,968 teknik atmosfere eşit olan basınç birimi;
atomdaki enerji vb. ine ait; at. kısaltması ile belirtilir.
atm. kısaltması ile gösterilir.
2) atomlarına ayrilmış. 3) çok küçük; zerre.
atmospheric: 1) atmosfere ait; atmosferde. 2) atmos
atomic age: Atom enerjisinin kullanılışı ile başlayan
fer tarafından üretilen, atmosferin neden olduğu ve
süreç; atom çağı; kendiliğinden sürdürülen ilk zincir
ya atmosfer tarafından çalıştırılan.
leme tepkimenin oluşturulduğu 2. Aralık1942 tarihin
atmospheric air: Atmosferik hava; Bkz. air.
atmospherical: Bkz. atmospheric. de başlayan periyot.
atmospherically: 1) atmosfer bakımından; atmosfere atomically: Atomsal şekil veya tarzda; özellikle: a)
göre. 2) atmosferik basınç veya etkisiyle. atom enerjisi ile. b) atomlarin veya çok küçük parti-
küllerin içinde.
atmospheric cooling tower: Diz. Mot. büyük güçlü
atomic bomb: Atom bombası; atom ağırlığı 235 (U
sabit kara tesislerinde, makineden çıkan sıcak su
235) olan plütonyum veya radyum İzotopları ile yük
yun soğutulduğu kule; atmosferik soğutma kulesi;
lü atomlarında nötron bombardmanı ile başlatılan
Bkz. cooling tower.
zincirleme tepkime sonunda çok büyük ısı açığa çı
atmospheric corrosion: Atmosferik paslanma veya
karan tahrip gücü korkunç bir bomba; İkinci Dünya
korrozyon; atmosferdeki oksijen nedeniyle oluşan
Savaşı sırasında, 1945 yılında Amerika Birleşik Dev
yavaş yanma veya paslanma; demir pası gibi.
letleri tarafından Japon şehirlerinden Hiroşima ve
atmospheric electricity: Meteo. atmosferik elektrik;
Nagazaki'ye karşı kullanılan bomba.
aşağı atmosferde doğal olarak türlü nedenlerle olu
atomic cocktail: Arg. kanserde olduğu gibi, tıbbî teda
şan elektriklenme.
vi veya tanıda yutularak kullanılan, radyoaktif ete-
atomic distance
ment kapsayan İlaç dozu.
atomic distance: İki atomun merkezleri arasındaki or
talama mesafe.
atomic energy: Atom enerjisi; atomik enerji; nükleer
enerji; nükleer bir tepkime veya zincirleme reaksi
yon sırasında bir atomdan açığa çıkan enerji.
Atomic Energy Commission: Atom Enerjisi Komisyo
nu; 1946 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde,
atom enerjisini denetlemek için kurulan bir komis
yon.
atomic neat; Bir gram atomun sıcaklığını 1°C yükselt
mek için gerekli ısı miktan.
atomic-hydrogen welding: Atomik hidrojen kaynağı;
gerçek olarak elektrik kaynağı ile gaz (altı) kaynağı
nın birleşik şeklidir; iki tungsten elektrot arasında
oluşturulan elektrik arkı ile hidrojen atmosferinde ya
pılır; oksitlenmeyi önleme hidrojen tarafından yerine
getirilir.
atomicity: 1) Kimy. a) moleküldeki atom sayısı, b) bir
bileşiğin molekülündeki atomların grupları veya de
ğiştirilebilir atomların sayısı, c) değer veya vatans.
atomic masa: Nük. Ener. bir nüklidin nötr atomunun
kütlesi; Bkz. atomic mass number.
atomic mass number: Atomik kütle numarası veya
sayısı. 1) bir atom ya da nüklidin içindeki proton ve
nötronların toplam sayısı; bu sayı atom kütlesi, atom
kütle birimi cinsinden belirtildiğinde, atom kütlesine
en yakın tam sayı ile verilir. 2) kütle numarası çekir
dek içindeki nükleonlarin sayısını gösterir ve dolayı
sıyla Z atom numarası ile N nötron sayısının toplamı
na eşittir. 3} bir nüklidin simgesinde kütle numarası,
23 5
simgenin sağ tisi tarafında gösterilir: U (burada
A=235"tir).
atomic mass unit: Atomik kütle birimi; bir karbon ato
munun kütlesinin on ikide birine (1/12'sine) eşit
-27
olan kütle; değeri 1,66043.10 kg; amu kısaltması
ile gösterilir.
atomic nuclei: Nük. Ener. atomik çekirdekler; atom
çekirdekteri; bunlar iki türlü birincil ya da primer par-
tikülden oluşur: a) protonlar ve b) nötronlar; bunla
ra çoğu zaman nükleon Bkz. nucleon adı verilir; pro
tonlar, büyüklüğü elektron şarjına eşil, pozitif şarj ta
şır: nötronlar ise elektriksel olarak nötrdürler.
atomic nucleus: Atorn çekirdeği veya nüklöz; pratik
olarak atomun tüm kütlesini, faka! hacminin ancak
çok küçük bir bölümünü kapsayan, pozitif yüklü çe
kirdeği.
atomic number: Atom numarası; atom sayısı. 1) çe
kirdeğin pozitif yükünü, elektron yükünün katları tü
ründen belirten bir tam sayı. 2) bu sayı aynı zaman
da nötr bir atom çekirdeğinin dışındaki elektronların
sayısını ve çekirdek içindeki proton sayısını gösterir.
3) bir elementin periyodik tablodaki göreli yerini gös
teren sayı; at.no. kısaltması ile belirtilir.
atomic pile: Nük. Ener. atom pili; Bkz. nuclear reac
tor.
atomic power plant: Nük. Ener. nükleer ya da atomik
güç tesisi.
atomic power: Nük. Ener. çekirdek gücü; atom gücü;
atomik güç.
atomics: Nükleer fizik; atom fiziği.
atomic structure: Fiz, atomik yapı; atomun yapısı;
merkezinde pozitif yüklü çekirdeği (nüklözü) oları ve
bunun çevresinde türlü yörüngelerde negatif yüklü
elektronların döndükleri yapı; elektronların yapıları
ve sayısı türlü elementlerde birbirinden farklıdır.
attemperato r
atomic theory: Atomik teori; atom teorisi veya kura
mı; tüm cisim ve maddelerin atomlardan oluştuğu
kuramı.
atomic transmutation: Bir atomun farklı atom ağırlı
ğında, farklı bir elementin atomlarına dönüşümü.
atomic volume: Atom hacmi; atomik hacim; Kimy. bir
elementin atom ağırlığının, onun özgül ağırlığına bö
lünmesi sonucu bulunan sayı.
atomic wastes: Nükleer artıklar; reaktörlerden çıkan
nükleer yakıt artıkları.
atomic weight: Atom ağırlığı; Kimy. bir elementin nötr
atomlarının kütlelerinin, atom ağırlığı birimi türünden
belirtilen ağırlıksal ortalaması: Oksijenin atom ağırlı
ğı 16 gibi.
atomism: Evrenin tahrip edilemeyen veya bölüneme-
yen basit, çok küçük parçacıklardan oluştuğu kura
mı; atomizm.
atomist: Atomizme inanan kimse; atomist.
atomistic: Bkz. atomist.
atomization: Püskürtme; atomizasyon; bir sıvıyı çok
küçük parçacıklar şeklinde püskürtme; atomlarına
ayırarak püskürtme (gerçek olmayan bir benzetme);
dizel motorlarında yakıtın enjektör yardımıyla silindir
lere püskürtülmesi gibi.
atomize: 1) atomlarına ayırmak. 2) çok küçük çaplı
kürecikler şeklinde püskürtmek.
atomizer: 1) bir sıvıyı, özellikle bir ilaç, parfüm veya
yakıtı çok küçük parçacıklar haline getiren ve onları
püskürten bir cihaz; atomizör; Gem. Mak. atomayzır.
2) karbüratörlerin püskürtme memesi.
atomizer valve: Bkz. enjektör veya püskürtme valfı.
2) Buh. Kaza. atornayzerlere yakıt veren valf; yakıtın
atomizörlerden kazan ocağına püskürtülmesini sağ
layan valf.
atomizing: Püskürtme; çok küçük parçacık veya parti-
küller halinde püskürtme.
atomizing burner: Gem. Mak. püskürtme börner ve
ya brölörü; çoğunlukla gemi, lokomotif, kara enerji
tesisten. ısıtma sistemlerinde kullanılan börner ya da
yakıcı.
atomy: 1) atom; çok küçük şey. 2) çok küçük olma;
cüce; pigme.
attach: Bağlamak.
attached: Bağlı; ilişik.
attached pump: Mak. bağlı ya da ilişik pompa; dizel
motoru, pistonlu buhar makinesi vb. ine bağlı veya
ondan hareket alarak çalışan süpürme havası pom
pası, kompresör, erpamp, yağlama yağı, soğutma
suyu vb. i pompası.
attachment: Bağlantı.
attemper: 1) karışımla azaltmak veya değiştirmek. 2)
sıcaklığını denetlemek (üst ısıtıcı vb. inin) 2) Nad.
Ola. tavlamak.
attemperation: Buh. Kaza. buharın sıcaklığının denet
lenmesi yöntemleri: a) bir soğutucuda buharın ısısı
nın alınması, b) yüksek sıcaklıktaki buhara düşük sı
caklıkta su karıştırılması.
attemperator: 1) içersinden geçen herhangi bir akış
kanın sıcaklığını istenilen değere düşürmek için kul
lanılan bir cihaz veya eşanjör. 2) Buh. Kaza. kızgın
buharın sıcaklığının denetimini sağlayan, genel ola
rak borulu bir eşanjör; çoğu zaman su ve bazan ha
va ile soğutulan bir ısı alıp verici; boruları içinden so
ğutma suyu ve boruların dışından ise kızgın buhar
geçirilir.
attemperator , air coole d 37 autokineti c

attemperator, air cooled: Hava ile soğutulan atempe-

ve hem de gram pozitif bakterilere karşı etkili olan,
ratör.
penisiline benzer bir antibiyotik; oromisin.
attemperator, water cooled: Su ile soğutulan atem-
auric: 1) altın kapsayan; altına ait; altınlı. 2) Kimy. altı
peratör.
nın üç değerli bileşiklerine ait veya bu bileşikleri be
attenuation: Zayıflama.
lirten.
attitude: Hava. bir uçağın çoğu zaman yer seviyesi
auriferous: Altın veren.
veya referans noktasına ilişkin durumu.
aurous: 1) altın kapsayan. 2) Kimy. bir değerli altın bi
atto-: 10 -18 anlamında bir önek; atto; a kısaltması ile
leşiklerine ait veya bu bileşikleri belirten.
belirtilir.
aurum: Bkz. gold.
attract: 1) kendisine çekmek; yaklaştırmak : Mıknatı
austenite: Metal. 1144°C'de yaklaşık ve maksimum
sın demir tozlarinı çekişi gibi.
% 2 ve 723°C'de % 0,80 karbon kapsayan, gama de
attraction: iki veya daha fazla sayıdaki maddelerin bir
mirinde katı karbon çözeltisi; yüksek sıcaklıklarda
birlerini çekmesi veya cezbetmesi; çekim; cazibe.
adi çeliklerde, adi sıcaklıkta bazı paslanmaz çelikler
Atwood Machine: Fiz. Atvut makinesi; çekim (cazibe)
de görülür; ostenit.
kanununu kanıtlamak için kullanılan bir cihaz.
austenitic steels: Ostenitik çelikler; bu tür çelikler %
at.vol.: Bkz. atomic volume.
18 krom ve % 8 nikel çeliği, yüksek manganezli çelik
at.wt.: Bkz. atomic weight.
ler ve % 20'den fazla nikelli çelik kapsarlar; korrozyo-
Au: Bkz. gold.
na dayanıklı ve yüksek derecede haddeden çekilebil-
A.U.: Bkz. Astronomical Unit.
me özelliğine sahiptirler.
audibility: Duyulabilir olma durumu veya kapasitesi.
auto: Otomobil; otomobille gitmek.
audible: Duyulabilir; duyulabilir yeterlikte; sesli.
autoclave: Otoklav. 1) bir tepkimeyi, basınç altında
audible alarm: işitilebilen veya duyulabilen alarm.
ve genellikle yüksek sıcaklıkta oluşturmaya yarayan
audio: 1) Elekt. insan kulağı tarafından normal olarak
cihaz; sterilizatör. 2) basınçlı kızgın buhar ile pişirme
duyulabilen ses dalgalarının frekansında. 2) Telev.
veya mikrop öldürmek için kullanılan kapalı kap. 3)
bir yayının ses frekansım belirten. 3) İşitsel.
böyle bir cihazla mikroplarinı öldürmek.
audiofrequency: Saniyede yaklaşık olarak
auto-clean strainer: Mak. temizliği otomatik olarak
200-20000 çevrim elektrik akımı frekansına tekabül
yapılan filtre; Bkz. self cleaning filter.
eden duyulabilir ses frekansının bandı; AF kısaltma
autocollimator: Optik uygulamalar için kullanılan ken
sı ile belirtilir.
dinden ayarlı bir cihaz; otomatik kolimatör.
audiometer: Odiyometie; birinin duyduğu sesi veya
autodyne: 1) tek bir tüpün hem osilatör ve hem de
seslerin şiddetini ölçen bir cihaz.
ilk detektör görevi yaptığı heterodin radyo alıcı siste
audio-osciilator: Duyulabilir frekans alanında alterna
mine ait veya onu belirten; otodin. 2) otodin sistem.
tif akım jeneratörü.
3) otodin alıcı.
audio-visuai: Kitap dışında kalan film, slayd, fonograf
auto ferry: Den. araba vapuru; arabalı; otomotif araç
plâğı vb. araçlar ile ilgili.
larının taşınmasında kullanılan, özel olarak yapılmış
audio-visual aids: Kitaplar dışında kalan film, slayd,
gemi.
fonograf plâğı ve diğer malzemeden oluşan, kulak
autogenous: Kendi kendine, kendiliğinden oluşan.
ve gözü aynı anda etkileyen öğretim araçları.
autogenous ignition temperature : Kendiliğinden
audiphone: Tıp. güç duyan kişiler için kafa kemikleri
tutuşma sıcaklığı; türlü sıvı ve gaz yakıtlarda bu sı
yardımıyla sesi duyma sinirlerine ileten bir cihaz; işit
caklık 232°C (n-oktan için) ile 651°C (karbon rno-
me cihazı; odifon.
noksit için) arasındadır; benzin için 257°C, lâmba
audit: Denetleme; denetlemek.
petrolü için 255°C, gas oil için, 282°C, diesel oil için
auer metal: % 35 demir ve % 65 seryum ve diğer na
3630c, benzol için 580C, hidrojen için 580C, aseti
dir toprak metallerin karışımından oluşan piroforik
len için 355°C, kömür katranı için 482°C ve normal
veya hava ile karıştığında ani olarak yanan bir ala
bütan için 430°C dolayındadır.
şım.
autogiro: Otojir; ileri hareketi pervane ile sağlanan ve
auger: 1) ağaç delgisi; matkap. 2) toprakta delik aç
esas olarak daha büyük başka bir pervane ile hava
mak için kullanılan benzer bir alet; burgu.
tarafından taşinan bir uçak; büyük pervane uçak
auger, screw: Bkz. screw auger.
gövdesinin özerine yatay olarak donatılır ve motor
auger, ship: Bkz. ship auger.
gücü yerine hava basıncı ile döner (Ticarî bîr mar
aught: 1} herhangi küçük bir parça. 2) sıfır.
ka).
augite: Kimy. siyah cam gibi parıldayan ve tanecikli
autogyro: Bkz. autogiro.
yapıda, volkanik kayalarda görülen siyah kompleks
auto-ignîtion; Kendiliğinden tutuşma; benzin motorla
silikat; bir tür pirokzen.
rında belirli basınç, sıcaklık ve yoğunluk koşulların
augment: Ekleyerek sayısını veya ölçüsünü büyüt
daki hava benzin karışımının, bir elektriksel kıvılcım
mek.
(spark veya ark) olmaksızın kendiliğinden tutuşma
augmenting valve: Buh, Türb. yardımcı egzoz devre
sı; silindirlerde vuruntulara neden olan, istenmeyen
sine yetersiz buhar verildiği zaman, buhar basıncını
bir olay.
15 psig'ye yükseltmek üzere, bir kısma (redyusin)
valfından geçirilmek üzere, yardımcı buhar devresin auto-ignition temperature: Özellikle bir sıvı veya ga
den yardımcı egzoz devresine buhar veren valf; yük zın kendiliğinden tutuşması için gerekli en düşük sı
seltme valfı. caklık derecesi; kendiliğinden tutuşma sıcaklığı; Bkz
autogenous ignition temperature.
aura: Elekt. sivri metalik uçlardan boşalan elektrik akı
mının neden olduğu hava akımı. autoist: Otomobil kullanan kimse; sürücü; şoför.
autokinetic: Otomatik olarak hareket eden; kendiliğin
aureomycine: Ecz. belirti virüslere, hem gram negatif
den hareket eden.
 automat 38 auxanometer
automatic tuning: Bir radyo alıcısında, düğmelere ba
automat: Otomat; madenî para atılarak yiyecek,
içe cek vb.i alınan kutu; otomatik çalışan makine.
automate: Otomatik işletmeye (fabrika vb.ini) dönüş
türmek.
automatic: 1) kendiliğinden hareket eden veya çalı
şan; kendisini ayar eden, otomatik. 2) otomatik tü
fek veya tabanca. 3) herhangi bir otomatik makine.
automatically: Otomatik olarak; otomatik şekilde;
oto matik hareket ile.
automatic choke: Bern. Mot. otomatik jigle;
karbüra- törlere venturiden önce yerleştirilen ve
gaz kelebeği ne benzeyen, venturide depresyonu
çoğaltarak ma kineye fazla yakıt sağlayan
kelebek; soğuk havalar da kullanılır.
automatic combustion control system: Buh. Kaza.
basınçlı hava ile çalışan ve otomatik olarak
yanmayı kontrol eden ve yakılacak yakıt miktarına
göre yak ma havasını düzenleyen sistem; otomatik
yanma kontrol sistemi.
automatic control: Otomatik kontrol; otomatik
kuman da; türlü makine veya onların sistemlerinin
(devrele rinin) önceden belirlenmiş esaslara göre
elektronik veya hidrolik denetim veya kumandası.
automatic extraction turbines: Gem, Mak.
otomatik ekstrakşınlı türbinler; endüstriyel
tesislerde kullanı lan, trotul buharının büyük
kısmının orta basınç ka demelerine aktarıldığı
türbinler.
automatic frequency control: Otomatik frekans
kon trolü.
automatic .helmsman: Den. Bkz. automatic pilot.
automatic instrument: Otomatik cihaz, alet veya
araç.
automatic lathe: Otomatik torna
tezgâhı. automatic lubrication: Bkz.
lubrication.
automatic pilot: Otomatik pilot. 1) gemilerin açık de
nizlerde rotasında hareketini sağlayan otomatik
kon trol mekanizması. 2) bir uçağın seviye ve
rotasında uçuşunu sağlayan otomatik kontrol
mekanizması. automatic propeller: Otomatik
pervane; kanatları ve uygun piçi için otomatik
olarak ayarlanabilen perva
ne.
automatic relief door: Otomatik firar kapısı.
automatic shutdown device: Otomatik kapama
ciha zı; bir tehlike sırasında makineyi otomatik
olarak ya da kendiliğinden kapatan bir cihaz; dizel
motorları nın aşırı hız tribi gibi.
automatic soot blower: Otomatik kurum üfleme
do nanımı; Bkz. soot blower.
automatic starter: Elekt. hızlanma sürecinde bir
elek trik motorunun ivmesini otomatik olarak
denetlemek üzere dizayn edilen starter ya da yol
verici; otomatik starter; otomatik yolverici; bir kutu
içinde bulunur.
automatic starting: Otomatik ilk hareket.
automatic starting box: Bkz. automatic
starter.
automatic stop device: Diz. Mot. makinenin soğut
• ma suyu sıcaklığı belirli bir değerin üstüne çıktığı
za man yakıtını keserek makineyi durduran bir
cihaz; otomatik kapama cihazı.
automatic transmission: Otomatik şanzıman.
automatic trip: Gem. Mak. akım, gerilim veya
diğer elektriksel durumlar değiştiği zaman, yağ
veya hava devresinin açıcısını otomatik olarak açan
bir cihaz; otomatik trip.
 sarak istasyon bulma
automatic valve: Bkz. relay valve.
automatic voltage regulator: Elektr. otomatik gerilim
ayarlayıcısı.
automatic warning unit: Otomatik alarm ünitesi.
automatic welding: Otomatik kaynak ekipmanı ile
ya pılan ve tüm kaynak işleminin yapılışı sırasında
sabit bir kaynakçıya gereksinim göstermeyen
kaynak işle mi; otomatik kaynak.
automatic welding machine: Otomatik kaynak
maki nesi.
automation: Otomasyon; otomatik kontrol; bir
enerji tesisi veya bir gemi makinesinin, gemi
sistemlerinin, yardımcı makine vb.lerlnin otomatik
kontrolü. automobile: Bir makine veya motor ile
çalıştırılan, ço ğunlukla dört tekerlekli, yol ya da
caddelerde çalı şan bir kara taşıtı; otomobil;
motorlu araç. automobile alloy steel: Oto.
otomobil endüstrisinde kullanılan alaşım çelikleri;
Bkz. alloy steel. automobile engine: Otomobil
makinesi; çoğu zaman benzin ve bazan dizel
motoru, yüksek devirli benzin ve dizel motoru. -
automobile starter: Bkz. electric
starting. automobilist: Otomobil
sürücüsü; şoför.
automotive: Kendiliğinden hareketli; otomobil, kam
yon, otobüs vb. i; otomotif.
automotive engines: Benzin ve dizel motorları
gibi otomobil, kamyon, otobüs vb. inde
kullanılan maki neler; otomotif makineleri;
yüksek devirli benzin ve dizel motorları.
automotive steels: Otomotif çelikleri; otomotif
endüs trisinde kullanılan karbon çelikleri, nikel
çelikleri, ni- kel-karbon çelikleri, molibden çelikleri
gibi Amerikan Otomotif Mühendisleri Birliği (SAE)
tarafından koşul landırılan çelikler.
autopneumatic: Basınçlı hava yardımıyla otomatik
olarak hareket eden; otopnömatik.
auto polish: Otomobil cilâsı; kaporta cilâsı; oto cilâsı.
autorotation: 1) Hava. uçak kuyruğunun bir başka
adı. 2) güç olmaksızın uçan bir hava aracı; örneğin
makinesi çalışmaksızın bir helikopterin uçması.
autostabiiity: Mek. 1) cisimlerin özelliği nedeniyle
denge. 2) jiroskopta olduğu gibi, otomatik denge
mekanizması ile dengeleme.
autotransformer: Elekt. tek sargıdan oluşan ve
bu sargının bir bölümü primer ve bir bölümü de
sekon- der sargı olan bir transformatör;
ototransformatör, autotransformer starter: Elekt. ilk
hareket için düşük voltaj sağlamak için, bir
ototransformatöre sahip yol verici veya starter;
ototransformatörlü yol verici. autotruck: Bir motor
tarafından çalıştırılan kamyon; motorlu kamyon.
autoxidation: Oto oksitlenme; kendiliğinden oksitlen
me; ılımlı sıcaklıklarda ve gözle görülmeyen
yanma şeklinde hava ya da moleküler oksijenin
oluşturdu ğu ani oksitlenme.
auto wax: Oto. kaporta boyası üzerine sürülen bal-
mumlu parlatma cilâsı; balmumlu cila.
auto wrench: Mak. ayarlı anahtar; İngiliz anahtarı.
autunite: Kimy. sarımsı renkli uranyum kalsiyum
fos fat; radyoaktif olup, kristal veya pul şeklindedir.
aux.: Bkz. auxiliary.
auxanometer: Özellikle fidanlarda, herhangi bir
bitki veya bitki parçasının büyüme miktarinı
ölçmek için
auxiliaries, deck
kullanılan bir cihaz.
auxiliaries, deck: Den. güverte yardımcıları; ırgat,
vinç, dümen makinesi vb, i gibi yardımcı makineler.
auxiliaries, electric: Den. elektrik yardımcıları; güver
te ve ana makine yardımcılarını çalıştıran elektrik mo
torları.
auxiliary: 1) yardımcı kimse veya şey. 2) Çoğ. savaş
ta bir ülkeye yardım eden yabancı veya müttefik si
lahlı kuvvetler. 3) yardımcı; yardım eden veya des
tekleyen.
auxiliary air chamber: Yardımcı hava hücresi; içersi
ne yakıt püskürtülen ve bir boru ile ana yanma hüc
resine bağlanan bir hücre.
auxiliary apparatus: Bkz. auxiliary machineries.
auxiliary blower: Gem. Mak. yardımcı blover; yardım
cı körük; yüksek güçlü, iki zamanlı diezel motorların
da ana blover arızası sırasında, silindirlere bir miktar
fazla hava verebilen ve bir elektrik motoru tarafından
çalıştırılan makine,
auxiliary boiler: Yardımcı kazan; buharlı gemilerde, li
manda kullanılan yardımcı makinelere buhar sağla
yan, ısınma sistemlerini besleyen kazan; genel ola
rak alev borulu, bazan su borulu, hem yakıt ve hem
de egzoz gazları ile çalışan kazan.
auxiliary condenser: Gem. Mak. yardımcı konsen-
der; ana kondenser Bkz. condenser ile eş yapıda, fa
kat daha küçük ölçülerde olan ve yardımcı makinele
rin, özellikle elektrik jeneratörü çeviren makinelerin
buhar ve besi suyu devrelerinde kullanılan yoğuştu-
rucu.
auxiliary control board: Bkz. auxiliary switchboard.
auxiliary engine: Yardımcı makine; elektrik makinesi;
jeneratör çeviren makine.
auxiliary exhaust system: Gem. Mak. yardımcı eg
zoz sistemi; doğrudan ana kondensere egzoz etme
yen pompa, cebri draft fanı ve diğer yardımcıların
egzoz buharı sistemleri; yardımcı egzoz buharı türlü
ünitelerde, havasızlandırma ısıtıcılarında, damıtma
sistemlerinde ve bir çok gemide türbin boğaz glend-
lerinin sızdırmazlığında kullanılır.
auxiliary gasoline engine: Yardımcı benzin motoru;
soğuk ülke veya iklimlerde, dizel motorlarının ilk ha
reketlerinde kullanılan küçük güçiü (3-5 hp) benzin
motoru; dizel motorunun krank miline bir kavrama
ile bağlıdır; önce benzin motoru çalıştırılır ve sonra
kavrama İle dizel motoruna bağlanarak onun ilk ha
reketini sağlar.
auxiliary machineries: Yardımcı makineler; gemiler
de ve sabit kara tesislerinde, normal çalışma düzeni
ni sürdüren ve ana makinenin dışında kalan makine
lerin tümü; gemilerde ana makine yardımcıları ve gü
verte yardımcı makineleri olmak üzere iki ana bölü
me ayrılırlar.
auxiliary power: Yedek güç; yardımcı güç; gemi ener
ji tesislerinde yardımcı makinelerin toplam gücü,
auxiliary power switchboard: Bkz. auxiliary switch
board.
auxiliary sections: Tek. Res. yardımcı kesitler.
auxiliary shift: Oto. takviye vitesi; difransiyeldeki tak
viye.
auxiliary ship: 1) savaş gemilerine yardımcı olan bir
gemi; tanker yatak gemisi vb. i. 2) hastane gemisi,
mayın gemisi vb. i gibi muharib olmayan savaş ge
misi; yardımcı gemi.
aviatrix
auxiliary steam: Ana makine dışında kalan tüm stimll
yardımcılara verilen, genellikle yaş buhar; yardımcı
buhar.
auxiliary steam system: Yardımcı buhar sistemi; bu
harlı gemilerde, makine dairesi içinde veya dışında
bir çok sistemi besleyen ve onlara belirli basınç ve
sıcaklıkta buhar veren yaş ya da doymuş buhar sis
temi; düdük ve sirenler, fuel oil ısıtıcıları, tank ısıtıcı
ları ve buharlı gemilerde türlü pompalar vb. i yardım
cı buhar sisteminden beslenir.
auxiliary steam turbine: Bkz. auxiliary turbine.
auxiliary switchboard: Elekt. yardımcı dağıtım tablo
su; yardımcı tevzi tablosu; Bkz. main switchboard.
auxiliary turbine: Yardımcı türbin; görevi, pervane çe
virme dışında kalan buhar türbini; elektrik jeneratö
rü, pompa vb. i görevleri yerine getiren, nisbeten kü
çük güçlü aksiyon veya reaksiyon türbini.
auxiliary valve: Gem. Mak. yardımcı valf; ogzileri valf;
pistonlu buhar makinelerinde yüksek basınç silindiri
pistonu sentede kaldığı zaman, diğer silindirlere bu
har açarak makinenin çalışmasını sağlayan valf; orta
ve alçak basınç silindirlerinin kapakları veya slayd
valf keysleri üzerine yerleştirilirler.
auxiliary windings: Elekt. yardımcı sargılar; yardımcı
kutup sargıları; kollektörde kıvılcıma engel olur ve
komütasyona yardım ederler.
auxochrome: Kimy. boya maddesinin rengini bir baş
ka maddeye aktarabilen atom gruplarından herhan
gi biri; örneğin, S0 3 H-, NO-2, NO-2, CI-, OH-.
av.: Bkz. 1) average. 2) avoirdupois.
available: Kullanılır.
available energy: Kullanılabilir enerji veya erke; elde
mevcut enerji.
available heat: Kullanılabilir ısı; elde mevcut ısı.
avalanche: çiğ; tek bir yüklü partikülün kuvvetli bir
elektrik alanı tarafından hızlandırılması sırasında,
nötr gaz molekülleri ile çarpışması sonucu, yeni yük
lü partiküller oluşması olayı.
avalanche diode: Bkz. Zener diode.
avalanche effect: Bkz. Zener effect.
average: 1) iki veya daha fazla sayının toplamının,
toplanan sayıların adedine bölünmesi ile elde edilen
sayısal sonuç; aritmetik ortalama gibi; ortalama ve
ya vasati 2) Den. Huk. a) denizde geminin veya yü
künün hasarı nedeniyle kayıp; avarya, b) böyle bir
kayıba maruz kalma, c) böyle bir kayıbın oluşturdu
ğu gider, d) böyle bir kayıbın ilgili taraflararasında
eşit olarak bölüşülmesi. 3) ortalama hesaplamak. 4)
ikiden fazla kişi arasında orantılı bölmek.
average clearence: Ortalama veya vasati boşluk ya
da klerens.
average life: Nük. Ener. ortalama ömür; bir radyoaktif
maddenin tüm atomlarının ömürlerinin ortalaması,
average pitch: Ortalama piç, hatve veya adım,
average velocity: Mek. ilk ve son hızların toplamları
nın yarısı olan hız.
aviate: Uçmak, özellikle uçağı çalıştırmak.
aviation: Havacılık; uçakları uçurma sanatı veya bili
mi; havadan daha ağır uçağı yapma ve çalıştırma.
aviation gasoline: Bkz. aviation spirit.
aviation spirit: Uçak benzini.
aviator: Uçakları uçuran kimse; havacı; pilot.
aviatrix: Kadın pilot.
avidin 40 azole

avidin: Yumurta beyazında bulunan ve biotin tarafın

dir.
dan nötrleştirllen ve onunla bileşik oluşturan, prote
axial thrust: Eksen yönündeki itme; eksenel itme ve
in tabiatında bir madde.
ya srast; türbinlerin rotorlannı, buharın akışı yönün
avidity: Bir asit ya da bazın terimlerine ayrışması da-
de iten kuvvet; ya srast yatağı veya dami piston Bkz,
yanıklığı.
dummy piston tarafından giderilir.
ava : Bkz.
axial turbine: Bkz. axial-flow turbine.
aviation.
axial vibration: Eksene! titreşim; eksen yönündeki tit
Avogadro constant: Avogadra sabitesi; bir gram mol-
reşim.
deki molekül sayısı: 6,06.1023.
axis: 1) bir cismin döndüğü veya sarıldığı düşse! ve
Avogadro's hypothesis: Bkz. Avogadro's law.
ya gerçek bir çizgi; eksen. 2) bir sistemin, bir şeyin
Avogadro's law: Avogadro kanunu; Term. "Eşit ba
parçalarının düzgün olarak çevresinde düzenlendiği
sınç ve sıcaklık koşuilarında tüm gazların eşit hacim
doğru; bir şeklin ekseni. 3) hareket, gelişme vb. inin
leri eşit sayıda molekül kapsar."
ana hattı. 4) Geo.; a) özellikle parçaların simetrik
Avogadro number: Bkz. Avogadro's constant.
olarak düzenlendiği katı ve düzlem bir şeklin merke
Avogadro's principle: Bkz. Avogadro's law.
zinden geçen doğru, b) bir grafikteki gibi, ölçüm ve
avoirdupois: 1) bir librenin 16 oza eşit olduğu esası
referans için doğru bir çizgi; apsis veya ordinat. 5)
na göre düzenlenmiş ağırlık sistemi; ingiliz libresi
optik eksen; bir merceğin her iki yüzünün merkezin
(453,6 g); av., avdp., avor. kısaltmaları ile belirtilir.
den geçen eksen.
avoirdupois weight: İngiliz ve Amerikan ağırlık siste
axis of a weld: Kaynak boyunca uzanan ve kaynağın
minde 16 oz = 1 libre ve 2000 libre = 1 küçük ton.
ağırlık merkezinde enine kesite dik olan bir hat; kay
awl: Tahta, deri vb. ine delikler yapmak için kullanı
nak ekseni.
lan sivri uçlu küçük bir alet; biz; saraç ve kunduracı
axis of rotation: Dönme ekseni.
bizi.
axis of symmetry: Simetri ekseni.
axes: Çoğ. axis.
axle: 1) Oto. tekerleği döndüren mil veya rod; aks;
axial: 1) eksene benzeyen; eksen gibi. 2) eksen şek
dingil. 2) tekerlekleri birbirine bağlayan mil. 3) Den.
linde. 3) eksen çevresinde veya eksen boyunca.
makara zıvanası.
axial brakes: Fren parçalarının eksenel hareketi ile di
axle box: Aks veya dingil kutusu.
renç uygulanan frenler; eksenel frenler; Disk frenler
axletree: Bir taşıyıcı, vagon vb. inin karşıt iki tekerleği
gibi.
ni birleştiren mil.
axial clearance: 1) Buh. Türb. hareketli kanatlarla sa
axonometric projection: Tek. Res. bir cismin üç yü
bit kanatlar ve hareketli kanatlarla nozullar (meme
zünün görüldüğü ve sadece bir düzlemin kullanıldığı
ler) veya nozul diyaframları arasındaki boşluk; ekse
ortografik Bkz. orthographic izdüşüm; aksonomet-
nel veya aksiyal klerens ya da boşluk. 2) Gem. Mak.
rik izdüşüm.
srast yatakları i!e srast lokmaları arasındaki boşluk.
Ayre's method: Gem. inş. gemilerin fren beygirgüçle-
axial compressor: Turbojet makinelerinde kullanılan
rinin hesaplanmasında uygulanan bir yöntem; Ayre
ve esas olarak bir hava pompası tarafından çalıştırı
yöntemi veya metodu: bu yöntemde güç:ehp = A
lan bir reaksiyon türbininden oluşan kompresör.
0,64.v3/c 2 eşitliği ile hesaplanır (V = hız, mil/saat,
axial flow: Eksenel akışlı; yatay eksene paralel akım-
A = deplesman, ton ve C2 = hız-boy veya deples-
lı; aksiyal akımlı.
man-boy oranı olan bir katsayı),
axial flow compressor: Gaz. Türb. bir dizi rotor ve
azeotrop: Kimy. Müh. azeotrop; sabit basınç altında
stator kademelerinden oluşan, rotor ve statorun ha
kaynadığı zaman, oluşturduğu buharin yapısı, kendi
reketli ve hareketsiz kanatlara sahip olduğu bir
yapısı ile aynı olan veya buharlaşma sürdükçe yapı
kompresör; eksenel akımlı kompresör.
sı veya kaynama noktası değişmeyen bir sıvı karışı
axial flow fan: Eksenel akımlı fan veya körük; buhar
mı.
kazanlarının ocaklarına basınçlı hava veren ve genel
azeotropic mixture: Bkz. azeotrop.
olarak bir buhar türbini veya elektrik motoru tarafın
azimuthal quantum number: Bir elektron yörüngesi
dan çalıştırılan hava vericisi.
için dalga şeklini tanımlayan bir sayı.
axial-flow pump: Eksene! veya aksiyal akımlı pompa.
azine: Kimy. altı üyeli çemberin bir veya daha fazla
axial-flow turbine: Eksenel veya aksiyal akımlı türbin;
nitrojen atomu kapsadığı kimyasal bileşikler grubu
buharın girişten başlayarak rotor şaftın yatay ekseni
nun herhangi biri; azin; grup diazin., triazin vb. teri
ne paralel olarak aktığı buhar türbini; gemi ana maki
ni kapsar.
nelerinin hemen tümü bu türdendir.
azo: Kimy. nitrojen (azot) kapsayan.
axial force: Eksenel kuvvet; aksiyai kuvvet; yatay ek
azo-: Nitrojen veya azot anlamında bir önek.
sen yönünde etkiyen kuvvet.
azobenzene: Kimy. azobenzen; turuncu kırmızı kris
axially: Eksenel olarak; eksen yönünde; yatay eksen
talli bir bileşik; C 1 2 H 1 0 N 2 ; bir alkalin çözeltisinde
yönünde.
nitrobenzenden türer.
axial pressure: Eksenel basınç; eksen yönünde uygu
azo dyes: Kimy. azobenzenden (C 6 H5 N;NC 6 H5) tü
lanan basınç.
reyen, çoğu zaman kırmızı veya sari renkli organik
axial stress: Düzgün ve homojen bir çubukta, çubu
bir boya ilâcı.
ğun ekseni ile çakışan bileşke yükün oluşturduğu
azo group: İki değerli kromofor grubu; -N:N-
gerilme; eksene! gerilme veya stres.
azole: Kimy. beş üyeli çemberinin bir veya daha fazla
axial tension: Üst ucundan bağlı veya mesnetli bir
nitrojen atomu kapsadığı kimyasal bileşikler grubu
düşey çubukta oluşan germe kuvveti; uygulanan yü
nun herhangi biri; diazol, triazol vb.
kün bileşkesi çubuğun ekseni ile çakışmadığı za
man, gerilme çubuğun enine kesitinde düzgün değil
azote 41 azurite

azote: Kimy. Bkz. nitrogen. azurite: Kimy. bakınn mavi renkli, doğal bir cevheri;
azoth: Cıva metali; cıva. bazik (alkalin) bakır karbonat, 2CuC03.Cu(OH)2.2)
azotic: Azot veya nitrojen kapsayan veya azota alt; bu cevherden yapılan ikinci dereceden bir mücev-
nitrik. her.
azotize: Kimy. nitrojenle birleştirmek veya
doyurmak.
 B, b
B: 1) boron'un simgesi, 2) Fiz. manyetik endüksiyon.
backlash: 1) çabuk ve keskin geri tepme. 2) Mek.
b: Ceb. bilinen bir nicelik veya değişmez (sabite),
aşınmış veya boşalmış parçaların sarsılması. 3)
Ba: Bkz. Barium. Gem. Mak. bekleş; boşluk; klerens; birbirlerine geçe
Babbitt: Babit metal; babit metal ile kaplamak; Bkz.
rek hareket eden dişlilerin dişleri arasındaki boşluk
Babbitt metal, (yaklaşık 0,1-0,35 mm). 4) arızalı bir makinenin tor
babbitt bearing: İç ya da yataklık yüzeyi babit veya nistan veya geriye çalışması.
beyaz metal Bkz. white metal ile kaplı yataklı; babit
backlog: Birikim.
metalli yatak.
back pitch: Mak. perçin bağlantılarında, iki komşu
babbltt-lined: Beyaz metal veya babit metal ile kaplı
perçin sırasının veya aynı sıradaki İki perçinin eksen
(yatak).
leri arasındaki aralık.
Babbitt metal: Babit metal. 1) kalay, bakır ve antimo
back plate: Alev borulu kazanlarda, masuralarla ce
nun gümüş renkli ve yumuşak bir alaşımı; yataklar
hennemliğe ve payandalarla ön aynaya bağlanan
da sürtünmeyi azaltmak için kullanılır; e.n. yaklaşık
daire şeklindeki kısım; arka ayna.
260°C2) herhangi bir sürtünmesiz veya antifriksiyon
back pressure: Karşı basınç; art basınç; Mot. egzoz
yatak metali.
manifoldundaki, buhar makinelerinin kondenserlerin-
babbitted shell: Mot. iç yüzeyleri beyaz metal veya
deki basınç; egzoz karşı basıncı.
babit metal ile kaplanmış yatak ya da şel.
back pressure system: Karşı basınçlı sistem; Gem.
babbitting: Sabit ya da beyaz metal ile yatak yapma
Mak. besi suyu ısıtıcıları için buharın bir veya daha
veya dökme.
fazla türbin kademesinden alındığı sistem.
babble: Bilgisay. parazit.
back pressure trip: Karşı basınç tripi; Gem. Mak. eg
back: 1) arka; sırt; göğsün arkası. 2) fiziksel dayanık-
zoz karşı basıncı yükseldiği zaman, buhar giriş valfı
lık. 3) herhangi bir şeyin kullanılan zıt tarafı. 4) bir
nı otomatik olarak kapayarak türbini korumak için
alet ya da silahın kullanılan ucunun zıttı. 5) arkada;
türbo jeneratörlere donatılan kapama cihazı.
arka. 6) geriye doğru. 7) desteklemek; onaylamak,
back pressure turbine: Mak. işi üretecek buharın tü
8) saat aksi yönüne değişmek (rüzgâr için söylenir),
münün içinden geçirildiği veya genişletildiği buhar
back emf of a cell: Elekt. bir pilin zıt elektromotor
türbini; karşı basınçlı türbin.
kuvveti; bir devreye bağlı pilin, o devredeki normal
back pressure valve; Gem. Mak. karşı basınç valfı;
akım yönüne zıt elektromotor kuvveti.
besi suyunun ısıtılması için gerekli buharın yardımcı
back fire: 1) bir benzin ve dizel motoru silindiri içinde
egzoz buhar devresinden alındığı sistemlerde kon-
çok erken meydana gelen ve pistonun zıt yöne hare
denserin buhar tarafına donatılan bir valf.
ket eğilimine neden olan yanma veya patlama; geri
back saw: Saplı testere; tutulacak yeri veya sapı geri
tepme. 2) Mot giriş veya egzoz manifoldunda patla
sinde olan ve sırtı kuvvetlendirilmiş bir testere türü;
ma. 3) bir silahın art kısmında patlama. 4) Bünzen
ağaç testeresi.
bekinde Bkz. Bunzen burner, fitil yanmadan gazın
back scattering: Nük. Ener. parçacıkların veya rad
parlaması.
yasyonun, hareketin orjinal yönüne göre 90°'den bü
background: Arka plân.
yük bir açıda sapması.
background application: Arka plân uygulaması veya
backset: Den. ters akıntı; ters anafor; eddy akımı.
tatbikatı.
back space: Bilgisay. (bir) geri almak.
back heating: Art yanma; yüksek hızlı elektronlar ka
backspin: Bir top, tekerlek vb. inin geriye doğru dön
tot yüzeyine döndükleri zaman magnetronlarla katot
mesi; geriye dönme. Bkz. backstay.
sıcaklığının yükselmesi.
backstay: Bir mekanizmada mesnetlik yapan parça.
backing: Destekleme.
back stream: Den. ters akıntı veya anafor.
backing sand: Döküm derecelerini doldurmada kulla
back-to-back connection: f/z. bir tüpün katolunun di
nılan kum; döküm kumu.
ğer bir tüpün anotuna bağlanması veya bunun tersi.
 back tube sheet
back tube sheet: Alev borulu kazanlarda cehennem
lik ön aynası veya boru aynası; cehennemliğin alev
ve payanda borularinın bağlandıkları ön aynası.
back up frequency: Bilgisay, yedekleme frekansı ve
ya sıklığı.
backward: 1) geri; geriye doğru. 2) geriye veya zıt
yö ne doğru yönlendirilmiş veya döndürülmüş. 3)
geliş me ve büyümede gecikme; gecikmiş, rötarlı;
yavaş.
backward run: Tornistan veya geriye çalışma ya da
hareket.
backwards: Bkz. backward.
backwash: 1) bir gemi veya kürek tarafından geriye
doğru hareket ettirilen su; serpinti. 2) dümen suyu.
3) bir uçak pervanesinin oluşturduğu gibi, geriye
doğru akım veya akıntı.
backwater: 1) bir barajda tutulan veya gelgit zamanı
geriye hareket ettirilen su (kütlesi). 2) Den. filika ve
ya botu durdurmak için veya geri hareketini sağla
mak amacıyla ters kürek çekmek; siya etmek.
bacterioscopy: Bakteriyoskopi; mikroskop yardımiyla
bakterilerin incelenmesi bilimi.
baffle: 1) duvar, perde vb. i gibi gaz, sıvı vb. lerinin
akımını yönlendiren perde. 2) Buh. Kaza. kızgın gaz
ların belirli bir yol izlemesi için kullanılan ve çelik
saçlar veya tuğlalardan yapılmış perde; bafıl Bkz.
gas baffle; egzoz susturucusunun plâkaları. 3) bu
har kondenserlerinin en üst kısmında bulunan ve eg
zoz buharının kondenserin her tarafına düzgün bir
biçimde yayılması veya dağılmasını sağlayan perde.
4) borulu evaporatörlerde buharla birlikte, buharlaştı-
rılan suyun distillere (damıtıcıya) gitmesini önleyen
perde. 5) Buh. Kaza. buhar domu veya dramında bu
lunan ve yukan devir borularından gelen su ve buha-
nn birbirlerinden ayrılmasını sağlayan perdeler 8ta.
steam baffle. 6) Eşanj. soğutucu veya ısıtıcılarda,
bu görevi yapan akışkanın, eşanjör içinde yönlendiri
lerek daha iyi soğutulmaları veya ısıtılmalarını sağla
yan perde veya perdeler. 7) hoparlör için üretilen al
çak frekansları geliştirmek için dizayn edilen teçhi
zat.
baffle plate: Mak. yönlendirme veya saptırma levha
sı; kazan, ısıl eşanjör, kondansör veya herhangi bir
fabrikasyon teçhizatına yerleştirilen ve akışkanın
akış yönünü düzenlemeye veya değiştirmeye yarı-
yan levha.
baffle spring: Gem. Mak. tampon görevi yapan yay;
bazı dümen donanımlannda kullanılır.
bagasse: Şeker pancarı veya şeker kamışı küspesi;
şeker kamışı veya pancarının özü çıkarıldıktan sonra
geriye kalan posa; yakıt, yalıtkan ve hayvan yemi ya
pımında kullanılır.
baggage: 1) bir ordunun teçhizat ve ağırlıkları. 2) ge
ziye çıkan bir kimsenin bavul, çanta ve diğer ekipma
nı; bagaj.
bag type filter; Torba filtre; bu filtrelerin süzgeç ele
manı: a) pamuk ipliği, b) akordiyon biçiminde sıkıştı
rılmış kâğıt, c) sellüloz. d) yün ipliği gibi maddeler
den yapılır.
bail: 1) Den. tekne veya filikaya dolan suyu atmak
için kullanılan bir kova ya da büyük kepçe. 2) kepçe
ile (bir filikanın veya teknenin) suyunu boşaltmak.
Bailey bridge: Ask. Müh. bir dizi prefabrik çelik parça
lardan oluşan portatif köprü.
bain-marie: Benmari; içersinde sıcak su olan ve
onun içinde de ısıtılacak yiyecek vb. i bulunan baş
43 balance r se t
ka bir tencereden oluşan kap.
Baird sensitometer: Fotoğraf levhalarının yoğunlukla-
rinı ölçmek için kullanılan bir cihaz; dansitometre.
bake: 1) ısı ile kurutmak ve sertleştirmek. 2) güneş,
lâmba vb, inin ışınlarının etkisinde bırakmak. 3) da
ha sert yapmak. 4) güneşte kurumak ve sertleşmek.
bakelite: Bakalit; bakelit; formaldehit (H 2 C) ve fenol
den (C 6H5OH) elde edilen yapay bir reçine: ısı ve
elektriğe yalıtkan oluşu nedeniyle yalıtım maddesi
olarak Kullanılır (ticarî bir marka).
bakelite sheet: Bakalit lehva; levha bakalit.
baking powder: Kabartma tozu; genellikle yemek so
dası, nişasta veya un ve krem tartar, sodyum alümin
yum sülfat veya birincil kalsiyum fosfat karışımıdır.
baking soda: Sodyum bikarbonat, NaHC0 3 ; kek,
pasta vb. yiyeceklerde ve tıpta asidıteye karşı kullanı
lır
.
baL: Bkz. 1) balance. 2) balancing.
balance: 1) ağırlık ölçümünde kullanılan bir cihaz; te
razi; kefeli terazi, ağırlıklı baskül ve kollu terazi. 2)
denge durumu; kuvvet, ağırlık, miktar vb. inde iki şe
yin eşitliği. 3) uçak üzerindeki moment ve bileşke
kuvvetin sıfır olduğu durumda düzgün uçuş. 4) türlü
elemanların dizayn, boyama vb. inde dengesi. 5)
dengeleme.
balance, beam: Bkz. beam balance.
balance coil: Elekt. balans bobini; iki iletkenli bir dev
reden üç iletkenll bir devreyi beslemek için kullanı
lan bir bobin; doğru akım jeneratörlerinde balans bo
bininin tam ortasından çekilen nötr hat ile hem 115
ve hem de 230 voltluk bir gerilim sağlanır.
balance currents: Elekt. dengeli bir hattın iki iletke
ninde akan ve hattın her noktasında eşit şiddette fa
kat zıt yönde akan akımlar.
balance cylinder: Denge veya balans silindiri; Esk.
yüksek güçlü pistonlu buhar makinelerinde, alçak
basınç silindirinin, çekmece, slayt mahfazası veya
keysinin üst kısmında bulunan ve üst tarafından bir
boru ile kondensere bağlı bulunan bir silindir; içinde
çekmece koluna Bkz. slide rod bağlı bir piston Sta.
balance piston hareket eder.
balanced-diaphragm indicator: Denge diyaframlı en-
dikatör cihazı; yüksek devirli (5000 rpm'ye kadar)
motorların P-V diyagramları için lâboratuvarlarda kul
lanılan bir endikatör cihazı.
balanced line: Elekt, topraklı iki iletkenden oluşan ve
iki iletkenin her noktasındaki akımların birbirlerine
eşit şiddette ve zıt yönde olduğu bir iletim hattı.
balanced rudder: Dengeli dümen; yelpazesinin önü
ile gerisinde bulunan basınçları birbirine eşit olan ve
hareket etmek için fazla bir kuvvete gereksinim gös
termeyen dümen.
balance piston: 1) Bkz. dummy piston. 2) denge ya
da balans pistonu; Esk. yüksek güçlü pistonlu buhar
makinelerinde, denge silindiri içinde slayt rodla bir
likte aşağı yukarı hareket eden bir piston; alt tarafın
daki buhar basıncı nedeniyle yukarı harekete yardım
cı olmakta ve aşağı harekette ise, üst tarafındaki va
kum nedeniyle eksantrik donanımının yüklerinin
azaltılmasını sağlamaktadır; denge silindiri içinde
Bkz. balance cylinder hareket eder.
balancer: 1) dengeleyen kişi veya şey. 2) Rady. me
safe bulucu Bkz. direction finder ile birlikte ve onun
duyarlığını yükseltmek için kullanılan bir cihaz.
balancer set: Dengeleme seti veya takımı; Elekt. dev-
balance spring
renin her iki tarafı arasında yük dengesine yardımcı
olmak için kullanılan bir cihaz.
balance, spring: Bkz. spring balance.
balance, static: Bkz. static balance.
balance weight: Bkz counterweight: karşı ağırlık ve
ya denge ağırlığı.
balance wheel: 1) balans veya denge dişlisi; saat,
müzik dolabı vb. inde olduğu gibi, bir mekanizma
nın hareketini düzenleyen bîr dişli. 2) Mak. kasnak;
avara kasnağı; volan Bkz flywheel.
balancing: Dengeleme; statik veya dinamik olarak
dengeleme.
balata: 1) Batı Hindistan'da bir ağaç. 2) bu ağacın,
kurutulduğu zaman lastiğe benzer, sütümsü özsuyu:
Tel yalıtımında kullanılır.
bale: 1) balya; özellikle sıkıştırılıp çemberlenmiş, stan
dart ağırlıkta yiyecek, ham pamuk, büyük paket. 2)
balya yapmak; balyalamak.
bale capacity: Den. bir ticaret gemisinin balya veya
çuvallı olarak alabileceği maksimum yük kapasitesi
veya hacmi.
ball: 1) herhangi yuvarlak bir cisim; küre; glop. 2)
özellikle dünya gibi bir gezegen veya yıldız. 3) yuvar
lak, katı (solid) mermi; top güllesi; mermi türü. 4)
top şeklini almak.
bal! and ring: 1) ısı uygulandığı zaman metallerin
genleşmesini gösteren bir cihaz. 2) mumların erime
noktasını saptayan bir cihaz.
ball-and-socket joint: Herhangi bir yöne doğru sınırlı
harekete müsaade eden, iki mi! arasında bir küre ve
yuvasından oluşan, omuz ve kalça bağlantısına ben
zeyen bir bağlantı; yuva içinde oynayan bilya başlı
mafsal (Oto. rot başlan gibi).
ballast: 1) yüklü, yüksüz veya hafif yüklü gemilerde
dengeyi sağlamak, pervanenin sağlam suda dönme
sini temin etmek üzere gemi teknesine yerleştirilen
herhangi büyük bir ağırlık. 2) aynı amaçla, özellikle
içindeki yakıt tükenen tanklara alınan deniz suyu. 3)
demiryolu raylarinın döşeğini oluşturan kırılmış kaya
veya çakıl.
ballast coil: 1) Elekt. ballast bobini; demir telden ya
pılmış bir bobin; bazı motorlarin ateşleme devreleri
nin endüksiyon bobinlerinde birincil sargıya seri ola
rak bağlanır, benzin motorunun uzun süre boşta ça
lışması sırasında endüksiyon bobininin ısınmasını
önler. 2) tek jeneratörlü, üç iletkenli doğru gerilim
dağıtım sistemlerinde nötr hattın bağlandığı bobin.
ballast drainage: Safra veya balast boşaltımı; safra
drenajı.
ballasting: Den. safra alma; pervanenin en verimli
ça lışabileceği derinliğe batma, gemi teknesindeki
titre şime engel olma ve geminin daha iyi idare
edilebil mesi amacıyla, gemi safra tanklarına deniz
suyu alın ması (işlemi).
ballasting system: Safralama sistemi veya devresi;
Bkz. Ballast system.
ballast, iron: Den. safra olarak kullanılan demir; de
mir safra.
ballast piping: Balast veya safra sistemi için boru
devresi.
ballast pump: Tekne dışından safra tanklarına deniz
suyu almak, balast ve pik tanklarını doldurmak, saf
ra tanklarını boşaltma veya tanklardan tanklara safra
aktarmak için kullanılan pompa; safra ya da balast
pompası.
bail mill
ballast, sand: Den. kum safra; Bkz ballast.
ballast, stone: Den. taş safra; Bkz. ballast.
ballast system: Safra sistemi; balast sistemi; bir pom
pa, valf sandığı ve boru devresinden oluşan bir sis
tem; safra tanklarının doldurulması ve boşaltılmasın
da kullanılan sistem.
ballast tank: Safra ya da balast tankı; gemilerin çift
dip veya dabılbotum tanklarından bazıları, özellikle
içersindeki yakıt tüketilen ve deniz suyu alınan tank
lar.
ballast tank, dedicated clean: Safra için ayrılmış ve
ya hassaten tahsis edilmiş temiz safra tankı Bkz.
Marpol.
ballast tank, degregated: Ayrılmış safra tankı; Ulusla
rarası Denizcilik Örgütü'nün (IMO) Marpol
1973/1978 sözleşmesine göre 20 bin dedveyt ton ve
ya daha büyük olan yeni petrol tankerlerine ve 30
bin dedveyt ton ve daha büyük, yeni, petrol ürünü
taşıyacak tankerlere, geminin safra sularinı alacak
kapasitede tahsis edilmiş ya da ayrılmış tank.
ballast wafer: Den. safra suyu; Bkz. ballast.
ball bearing: L) Mak. küçük güçlü elektrik makinele
rinde kullanılan, çoğunlukla tek ve bazan iki parça
dan yapılan, metal küreciklerinin serbest dönüşü ne
deniyle sürtünmeyi en aza indiren yatak; bilyalı ya
tak; rulman; rulman yatak; nokta temaslı yatak. 2)
böyle bir yatağın bilyası.
ball check valve: Küresel çek valf; küresel geri dön
dürmez valf; tek yöndeki akıma izin veren küresel
valf.
ball cock: Şamandralı valf; ucunda küresel şamandra-
sı olan bir levhaya bağlı ve şamandra yükseldiği za
man kapayan, alçaklığı zaman açan, tuvalet rezervu-
arı, hotvel, vb. yerlerde kullanılan valf.
ball fender: Den. usturmaça; yuvarlak, küre veya ba
lon usturmaça.
ball float: Küresel şamandra; besleme suyu regülatö
rü, bazı karbüratörler veya hotvellerde kullanılan kü
re şeklindeki şamandra
ball float traps: Küresel şamandralı buhar kapanları;
Bkz steam trap.
ballistic: Balistik. 1) balistik bilimine ait veya balistik
bilimî ile ilişkili. 2) fırlatılan mermilerin hareket ve
kuvvetine ait. 3) enerjinin ani ve hızlı akışını ve vu
ruş etkisini gösteren cihaz.
ballistic galvanometer: Balistik galvanometre; ani
akım nedeniyle, bir devreden geçen, toplam elektrik
şarjını ölçen bir cihaz.
ball retainer: Diz. Mot. t) sıfır klerens ayarlayıcısının
bilya tutucusu veya taşıyıcısı. 2) bilyalı yataklarda bil-
yalari taşıyan kısım.
ballistician: Balistik biliminde uzman olan kişi.
ballistic missile: Balistik füze; önceden düzenlenen
bir mekanizma ite uçuşunun ilk bölümü tamamla
nan fakat hedefine yaklaştığı zaman serbest olarak
düşen uzun menzilli füze; roket.
ballistic pendulum: Balistik sarkaç; bir merminin ya
tay hız bileşenini ölçmek için kullanılan, bir düzlem
de serbest olarak salınım hareketi yapan bir cihaz.
ballistics: Mermi, roket, bomba vb. leşinin hareket ve
çarpma etkisini inceleyen bilim dalı; balistik bilimi.
ball joint: Bilyalı mafsal.
ball mill: 1) çelik bilyalı değirmen; kömürün pulverize
edilmesinde kullanılan, yatay bir çelik dom ile çok
sayıda ve çeşitli ölçülerde bilyalardan oluşur; çalış-
 ballone t 45 barbituri c

ma sırasında kömür, domun bir tarafından verilir ve

den. ince bir cevher veya metal tabakası. 4) Rady.
dönen dom yer değiştiren çelik bilyalar nedeniyle kı-
belirli sınırlar içindeki sürekti yayın bandı. 5) sargı,
rilarak pudra kıvamına getirilir. 2) bilya taşlama tez
bant, şerit veya kurdele. 6) orkestra.
gâhı.
band brake: Den. ırgatlarda kullanılan bir fren türü;
ballonet: Bir balon veya hava gemisinde bulunan,
bant ya da çember şeklinde fren.
uçuş sırasında doldurulabilir veya boşaltılabilir yar
banderole (banderol): 1) özellikle mızrağa takılan ve
dımcı hava ve gaz kaplarindan herhangi biri.
ya bir geminin direğinde taşınan dar bir bayrak; fla
balloon: 1) hidrojen, helyum vb. i gibi havadan hafif
ma; flandra. 2) üzerinde bir yazı veya simge bulu
bir gaz ya da hava ile doldurulduğu zaman atmosfer
nan bir kurdele.
de yükselen ve uçan, hava sızdırmaz çok büyük bir
band igniter tube: Yüksek potansiyel uygulandığında
torba; balon. 2) buna yolcu ve yük taşımak için bağ
kondüksiyonun başladığı akkor deşarj tüpü.
lanan taşıyıcı. 3) küçük, şişirilebiiir, lâstikten yapıl
band-pass filter: Elekt. frekansların içinden istenilen
mış oyuncak. 4) damıtma için kullanılan küresel
sahadan geçtiği fakat gerçekte diğer frekansları ke
cam kap. 5) balon ile seyahat etmek.
seceği filtreler birleşimi.
balloonist: 1) balonlarla yükselen veya yukarıya çı
bandsaw: Mak, şerit testere; makaralar üzerindeki
kan bir kişi. 2) bir hava gemisinin pilotu.
sonsuz kayışlar gibi yapılmış bir testere.
ballon sall: Normal yelkenlere ek olarak yatlarda kul
bandsaw file: Mak. eşkenar üçgen kesitli, tek sıra diş
lanılan büyük, hafif bir yelken; balon yelken.
li ve kenarları yuvarlak eğe; üçgen eğe.
balloon tire: Balon lâstik; düşük basınçlı hava ile dol
band spectrum: Bkz. spectrum.
durulmuş büyük bir lastik; tekerlek lâstiği.
banjo oiler: Diz. Mot. banjo yağdanlığı; küçük güçlü
ball pin: Mak. yuvarlak başlı pin.
yatay makineler ile karterden emişli iki zamanlı dizel
ball pin hammer: Conta çekici.
motorlarında, krank pinin yağlanmasında kullanılan
ball point hammer: Yuvarlak başlı çekiç.
yağdanlık; merkezkaç veya santrfüj yağdanlık.
ball point pen: Bir tür dolma kalem; tükenmez ka
bank: 1) makinelerin, özellikle motorların bir düzlem
lem.
de uzanan sırası. 2) yer veya bulutlardaki gibi uzun
ball thrust bearing: Küresel srast yatağı; Bkz. thrust
bir küme. 2) bir tepede olduğu gibi dik iniş veya çı
bearing.
kış. 3) bir deniz ve göldeki sığ kısım; topuk. 4) Ma
ball valve: Küresel valf veya vana; bir kürenin giriş de
den, cevher kütlesinin üst ucu veya yüzü. 5) Den.
liğini kapatıp açmasıyla çalışan bir valf; kürenin alt
kürek sırası. 6) maddelerin serisi veya sırası. 7)
tarafında basınç olduğu zaman yuvasından kalkar
Elekt. benzer ekipmenin, birbirine yakın yerleştirilen
ve basınç olmadığı zaman kendi ağırlığı ile yuvasına
ve birlikte çalışan parçalarinın grubu. 8) banka.
oturur.
banked boiler: Bkz. banked fire.
Balmer series: Hidrojenin görünür ve morötesine ya
banked fire: Belirli bir süre için kazan ocağındaki
kın tayfı.
yanmanın çok düşük miktara indirilmesi veya tama
Balopticon projector: Saydam olmayan maddeler
men stop edilmesi; stim aram.
için kullanılan bir projector.
bannerol: Bkz. banderole.
balsa: 1) Bot. çok hafif tahtası uçak modelleri, sal vb.
bar: 1) bağlayıcı, çubuk, levye, bariyer vb. i sık ola
leri yapımında kullanılan tropik bir Amerikan ağacı.
rak kullanılan, genişliğinden çok daha uzun olan
2) tahta. 3) sal, özellikle küresel şamandralar üzeri ne
herhangi bir parça tahta meta! vb. i 2) dikdörtgen
yapılmış bir sal.
şeklinde sabun, çikolata, metal vb. i. 3) yolu kapa
balsam: 1) Bot. belirli ağaç ve bitkilerden elde edilip
tan veya girişi koruyan bîr şey. 4) ışık ya da renk gi
tıpta ve parfüm endüstrisinde kullanılan türlü hoş ko
bi bir parça şerit, bant veya geniş çizgi. 6) bir çubuk
kulu yağımsı veya yapışkan aromatik reçinelerden
ile bağlamak.
herhangi biri; Bkz. balm. 2) herhangi aromatik, reçi-
nemsi yağ ya da sıvılar. 3) balsam veren ağaç veya bar: Mak. çubuk; kol; levye; tırnak.
5 5 2
bitkilerden herhangi biri; özellikle balsam ağacı; pe bar: F/z. I) 10 Pascal (Pa), 10 N/m , 0,987 atmos
lesenk ağacı. fer, 1,019 at (teknik atmosfer), 14,51 psi'ye eşit olan,
balsameaceous: Balsam ve reçineler veren bitki ve Uluslararası sistemin (SI) basınç birimi (bar). 2) Me-
ya ağaçlar familyasına ait. teo. 45° kuzey enleminde 0°C'de 29,53 inç ya da
750, 076 mm yüksekliğinde bir cıva yüksekliğinin ba
balsam fir: Pelesenk ağacı; balsam ağacı; Amerika'
sıncı.
nın (ABD) Kuzey bölgeleri lie Kanada'ya has, yap
raklarını dökmeyen bir ağaç; kereste ve terebentin bar: Bkz. barometer. 2) barrel.
kaynağı olarak kullanılır; fir pine olarak da isimlendi barbed wire: Üzerinde, boyunca sivri dikenleri olan
rilir. tel; dikenli tel; bahçe çiti, koruyucu vb. i yapımında
balsamic: 1) balsama alt; balsama benzeyen. 2) bal kullanılır.
sam veren veya kapsayan. barbette: 1) bir kalede silahlar için yapılmış platform;
banana boat: Muz gemisi; frigorofik (soğutulmuş) kule. 2) bir savaş gemisinin, çevresi zırhlarla çevrili
ambarlarında muz taşıyan gemi. top veya silah platformu; taret.
banana oil: Kimy, amil asetat, CH3 CO2 C5 H11; renk barbital: Kimy. dietilbarbitürik asit; bağımlılık oluştu
siz, kokusu bir dereceye kadar muza benzeyen bir ran beyaz bir toz; uyku verici olarak kullanılır.
sıvı; muz yağı; kokulandırma, cila yapımı vb. i yerler barbiturate: Kimy. barbitürat; barbitürik asitin herhan
de kullanılır. gi bir tuzu; ağrı azaltıcı ve sedatif (yatıştırıcı) olarak
kullanılır.
band: 1) birbirine bağlayan herhangi bir şey. 2) bir
şeyin çevresine donatılmış, birbirine bağlamak İçin barbituric: Kimy. barbitürik; kristalli bir asite (CH 2 -
kullanılan tahta, metal, lâstik vb. i parçası. 3) Ma CONHCONHCO) ait veya onu belirten; türevleri uy
ku verici ve ağrı kesici olarak kullanılır.
b ar e 46 barometri c t ra p

bare: 1) donatımsız; boş. 2) basit; sade. 3) örtülü ve

bir tekne. 2) üç veya dört yelkenli bir tekne; barque
ya giysili olmayan; çıplak.
olarak da hecelenir.
bareboat: Çıplak gemi.
barkentine: Brigantin; baş (pruva) direği kare armalı
bar-code: Bilgisay. çubuk-kod.
veya kabasorta ve diğer iki direği lleri-geri armalı
bare engine: Yüksek devirli motorlarda, makinenin
olan yelkenli bir tekne; barquentine olarak da söyle
fan, jeneratör veya diğer yardımcıları olmaksızın
nir.
oluşturulan performans eğrileri; çıplak makine; strip
barker: 1) ağaç kabuğu soyan makine veya kişi. 2)
ped engine şeklinde de kullanılır
ağaç kabuğu hazırlayan makine.
bare hull: Den. çıplak tekne; donatılmamış gemi tek
barleycorn: 1) Esk. 1/3 inç'e (8,466 rnm'e) eşit olan
nesi.
bir uzunluk birimi. 2) yüksek alkollü bir içki, özellikle
bare wire: Mak. çıplak tel; dikensiz tel.
viski; genel olarak John Barleycorn marka viski. 3)
barge: 1) nehir, kanal vb. i yerlerde ağır yükleri taşı
arpa; arpa tanesi.
mak için kullanılan, genellikle altı düz, büyükçe bir
Barlow's rule: Barlow kuralı; belirli bir molekülün
tekne; mavna; barç; işkampavya. 2) büyük eğlence
atomları tarafından işgal edilen hacim, yaklaşık ola
gemisi. 3) bir sancak veya Amiral gemisinin denize
rak atomların değerleri veya valansları ile orantılıdır
resmî indirilişi. 4) ev olarak kullanılan tekne. 5) Ar
Barlow's wheel: Barlow tekeri; tarihsel değeri olan il
go, herhangi bir hantal tekne. 6) mavna veya barç
kel elektirk motoru veya jeneratörü.
ile taşımak. 7) yavaş veya hantal olarak hareket et
bar magnet: Çubuk mıknatıs; iki ucu kuzey (N) ve gü
mek.
ney (S) kutpuları olan çubuk şeklindeki sabit mıkna
barge captain: Mavna, şat, barç vb. i araçların kapta
tıs.
nı.
bar, milli: Milibar; Bkz. millibar.
bargee: Bkz. bargeman (İng).
barnacle: Kendilerini kayalara, rıhtım, iskele ve gemi
bargeman: Den. bir mavna veya barcı kullanan ya da
karinalarına bağlayan türlü deniz kabuklularından
bir mavnada çalışan (kişi).
herhangi biri.
bar, hecto: Bkz. hecto bar.
barnacled: Deniz kabukluları ile kaplanmış.
baric: Baryum kapsayan veya baryumdan türeyen;
barnacle paint: Deniz kabuklularının gemi karinasına
baryuma ait; barik.
yapışmasını önlemek amacıyla kullanılan zehirli bo
barilla: 1) İspanya, Sicilya ve Kanarya adalarında do
ya; Bkz. antifouling paint.
ğal olarak bulunan ve sodyum karbonat elde edilen
barnacles: Gözlük İng.
türlü bitkilerden herhangi biri; yosun sodası. 2) bu
Barnet effect: Bir cismin döndürme ile mıknatıslan
tür sodyum karbonat. 3) deniz kabuklularının yakıl
ması; Barnet etkisi.
ması ile elde edilen herhangi bir sodyum karbonat.
baro-: Barografta olduğu gibi, atmosferik basınç anla
barîte: Kimy. barit; esas olarak baryum sülfattan (Ba-
mında bir önek.
S0 4 ) oluşan, beyaz, kristalli bir mineral; ağır bir mi
barocyclonometer: Meteo. siklonun yerini saptamak
neral; baryumun esas kaynağı ve bileşikleri boya ya
ve hareketini izlemek için kullanılan bir barometrik ci
pımında kullanılır.
haz.
barium: Baryum; gümüş! beyaz renkte, hafifçe dövü
barogram: Barogram; barograf veya benzer bir cihaz
lebilir metalik kimyasal element; karbonat veya sül
la kayıt edilen hat.
fat şeklinde bulunur ve alaşım yapımında kullanılır;
barograph: Barograf; Meteo. atmosfer basincindaki
Simg. Ba; at.ağ. 137,36; at.no. 56.
değişimleri otomatik olarak, döner bir silindir üzeri
barium chloride test: Kostik alkalinliğin saptanmasın ne kayıt eden bir barometre.
da kullanılan bir deney; baryum klorür deneyi: Por
3 barometer: 1) atmosfer basıncını ölçme ve böylelikle
selen bir kaba 100 cm filtre edilmiş besi suyu alınır hava tahmini yapma veya deniz yüzeyinden yükselti
3
ve 10 cm baryum klorür çözeltisi ile iki dakika karış yi bulmak için kullanılan bir cihaz; barometre. 2) de
tırılır. Eğer örnek suda karbonatlar varsa, pembe ğişimleri gösteren herhangi bir şey.
3
renk oluşur. Bu takdirde 1 cm fenolftaleyn ve pem barometric: Barometrik; barometreye benzeyen veya
be renk kayboluncaya dek çözeltiye sülfürik asit ona ait; barometre ile ölçülen veya gösterilen; bar kı
damlatılır ve pembe renk kaybolur; 0,02 N sülfürik saltması ile belirtilir.
3
asitin 1 cm 'ü 10 ppm CaC03 'ü çöktürdüğünden, barometrical: Bkz. barometric.
kostik alkalinlik için kullanılan 0,024lik sülfürik asit barometrically: Barometre yardımıyla.
miktarı 10 ile çarpılır. barometric atmosphere: Barometrik atmosfer; Bkz.
barium sulfate: Baryum sülfat, BaS0 4 ; beyaz, toz bi- atmosphere.
çiminde bir bileşik; kimyasal analizler ve boyacılıkta barometric condenser: Barometrik yoğuşturucu, kon
kullanılır. dansatör veya kondenser; bir tür jet veya açık kon-
barium chloride test: Kostik alkalinliğin saptanmasın denser; genel olarak hotvel düzeyinden en az 34 fit
da kullanılan bir deney; baryum klorür deneyi: Por (10,36 m) yüksekliktedir; egzoz buharı ile besi suyu
3
selen bir kaba 100 cm baryum klorür çözeltisi ile iki nun birbirlerine karıştırıldığı bir kondenser türü.
dakika karıştırılır. Eğer örnek suda karbonatlar var barometric pressure: Barometrik basınç; barometre
3
sa, pembe renk oluşur. Bu taktirde 1 cm fenolfta nin gösterdiği basınç, Bkz. atmospheric pressure.
leyn ve pembe renk kayboluncaya dek çözeltiye sül barometric slope: Meteo. iki istasyon arasındaki at
fürik asit damlatılır ve pembe renk kaybolur; 0,02 N mosferik basınç düşümü.
3
sülfürik asitin 1 cm 'ü 10 ppm CaCO 3 'ü çöktürdü barometric trap: Barometrik kaparı veya trap; birinci
ğünden, kostik alkalinlik için kullanılan 0,02'iik sülfü kademe hava ecekteri kondenseri ile ana kondenser
rik asit miktarı 10 ile çarpılır. arasında bulunan U harfi şeklindeki boru; kısmen su
bark: 1) herhangi bir yelkenli tekne, özellikle küçük ile dolu olduğundan basınçlı buharın kondensere ge-
baroscope
çerek vakumu bozmasına engel olur.
baroscope: Baroskop; 1) atmosferik basınçtaki deği
şimleri göstermek için kullanılan bir cihaz. 2) hava
daki bir madde ile ağırlık kaybını ölçen bir cihaz.
barostat: Barostat; basınç regülatörü.
barotherrnograph: Barotermoğraf; hem atmosferik
basınç ve hem de atmosferik sıcaklığı kayıt eden bir
cihaz.
barctropic fluid: Sıcaklığı her yerde aynı olan sıkıştırı-
labilir bir sıvı.
barquentine: Brigantin; Bkz. barkentine,
barr: Mak. ince çizgili (şekil, teknik resim vb.)
barrage: Dere, nehir vb. inde insan eli ile yapılmış bir
mania; baraj.
barrage baloon: Baraj balonu; hava hücumlarına kar
şı kullanılan ağ veya halat bağlanmış bir seri çıpalı
balon.
Barratt method: Barratt yöntemi; çözeltilerin yoğun
luklarının saptanmasında kullanılan optik bir yön
tem.
barrel: 1) tahtadan yapılmış, silindir şeklinde, yan ta
rafları dışa doğru çıkık ve çelik çemberlerle takviye
edilmiş bir kap; fıçı; varil. 2) ABD'de 31,5 galon (119
litre), ingiltere'de 36 emperyal galon (142,4 litre)
olan bir kapasite birimi; un için 196 libre (88,8 kg),
balık, domuz eti vb.i için 200 libre (90,6 kg)'lik kuru
bir ölçüm birimi. 3) yüksek güçlü, ağır devirli ve
kroshedli dizel motorlarının pistonu. 4) Den. ırgat fe-
nerliği veya halat ya da gemi zincirinin sarıldığı silin
dir; fener; fenerlik. 5) içi dolu veya boş herhangi bir
silindir.
barrel buoy: Den. varil şeklinde şamandra; fıçı (varil)
şamandra.
barrel piston: Kroshedli dizel motorlarında kullanılan
piston; kroshedli makine pistonu; baril piston; üze
rinde sadece kompresyon segmanları ve bazan kayı-
cı segmanlar veya slayt ringler bulunur.
barricade: Barikat; mania.
barricader: Barikatçı; barikat veya mania yapan kişi.
barrier: 1) Den. petrol tankeri kazalarında denize dö
külen petrolün fazla yayılmasını önlemek için kullanı
lan yüzer mania. 2) Zoo. hayvanlarin göç etmesini
önleyen herhangi fiziksel, kimyasal ve biyolojik bir
engel. 3) sınır, hudut; tahdit. 4) bir arada tutan veya
ayıran herhangi bir şey; mani; engel. 5) ilerme veya
yavaşlamayı önleyen bir şey; mania, engel; duvar,
çit vb. i 6) müdafaa veya giriş amacıyla kullanılan is
tihkâm, kale vb. i.
barrier layer: Bkz. depletion layer.
barrier layer cell: Bkz. rectifier cell.
barrier rectifier cell: Bkz. rectifier cell.
barring device: Diz. Mot. volan dişlisi yardımıyla ma
kineyi elle çevirmek için kullanılan bir cihaz; torna-
çark cihazı.
bartz: Koyu renkli şekilsiz bir elmas; diğer elmasların
parlatılması için kullanılır.
barycenter: Bkz. center of gravity; ağırlık merkezi.
barycenter parallax: Dünyanın hafif salınım hareketi.
barysphere: Dünyanın bilinmeyen, yüzeyindeki kaya
malzemesinden daha ağır olan iç kısmı; barisfer.
baryta: Bkz. 1) barium oxide. 2) barium hydroxide.
barytes: Kimy. doğal durumdaki baryum sülfat; bari-
te.
barytic: Kimy. baritalı olan.
barytron: Bkz. mesotron veya meson.
47 basi c di m ensi on s
basal: 1) esas veya temele ait; temel veya esas oluş
turma. 2) esas; temel; aslî, birinci; birinci derecede
önemli.
basal metabolism: Bazal metabozilma; dinlenme sıra
sında bir organizma tarafından kullanılan enerji mik
tarı; yemekten 14-18 ve dinlenme halinde uyumadan
30-60 dakika sonra insan organizması tarafından üre
tilen ısı miktarı; deri yüzeyinin her metrekaresi için
kalori/saat türünden belirtilir.
basalt: 1) bazan sütunlar halinde de bulunan, sert,
ağır, koyu renkli bir volkanik kaya; bazalt.
basaltic: Bazalta benzeyen veya ona ait.
bascule: Bir tarafı alçaldığı zaman diğer ucu yüksele
rek dengede kalması sağlanan bir cihaz; tahtaravalli
veya benzer bir cihaz; baskül.
bascule bridge: Baskül köprü; baskül Bkz. bascule
esasına göre çalışan, açılıp kapanabilir bir köprü.
base: 1) temel; taban; bir şeyin en alt kısmı; döşek
veya faundeyşın. 2) işletme merkezi; karargâh; üs.
3) boyanın en alt katmanı. 4) Boyacılıkla renkleri sa
bitleştirmek için kullanılan bir madde. 5) Geo. üzeri
ne bir cismin oturduğu düşünülen bir hat veya düz
lem; taban. 6) matematik tabloların (logaritma gibi)
oluşmasını sağlayan sabit bir sayı. 7) mikroskop çer
çevesi. 8) bir temele yerleştirmek. 9) taban veya te
mel yapmak.
base: Bkz. bedplate.
base: 1) Kimy. alkali; baz; proton kabul edici; turnu
sol kâğıdını maviye çeviren kimyasal madde. 2) asit
lerle tepkimeye girerek sadece tuz ve su oluşturan
bir bileşik; baz; bazlar çoğu zaman metallerin oksit
ve hidroksitleridir; bir su çözeltisinde hidroksil iyonla
rı veren bileşik. 3) iki zıt tip arasına sokulmuş yarı
iletken bir parça; n tipi bir yarı iletken p tipi iki yarı
iletken parçası arasına sokularak oluşturulur.
baseburner (base-burner): Üst taraftan otomatik ola
rak kömürle beslenen bir soba veya ocak.
baseless: Temeli olmayan; bir temele sahip olma
yan; temelsiz.
base line: Taban olarak görev yapan hat veya çizgi;
ana hat; taban çizgisi.
base metal: 1) Kimy. değerli olmayan, bayağı metal;
hava ya da nemden etkilenerek oksitlenen veya pas
lanan metal. 2) kaplama altındaki metal. 3) bir ala
şımdaki esas metal.
base number: Bkz. TBN, basicity.
base plate: Mak. taban saçı; taban levhası.
bases: Çoğ. base.
base stock (base oil): Alkalin yağ; baz karakterli yağ
lama yağı.
basic: 1) esas veya temele ait; bir temel veya esas
oluşturma. 2) Kimy. baz kapsayan veya baz tabiatın
da olan; alkalin; bazik; kalevi. 2) Miner. % 52'den da
ha az silisyum dioksit veya silika kapsayan kaya ya
da bu tür kayaya ait. 4) çelik yapım işlemi sırasında
yararlanılan ocağın tuğla duvarlarının kaplanmasın
da kullanılan manyezit gibi bazik (alkalin) bir mad
de.
basically: Esasta; altta; esas olarak; birincil olarak.
basic anhydride: Kimy. su ile birleştiğinde alkalî ve
ren bir metal oksit; alkali anidrit; bazik anidrit.
basic component: Temel parçalar; temel elemanlar.
basic dimensions: Ana ölçüler. 1) Diz. Mot. silindir
çapı, piston stroku, ortalama piston hızı gibi ölçüler
den herhangi biri. 2) teknik resim üzerinde bulunan
basi c d ye s 48 b a tt e n , carg o

ölçüler.
damıtma süresinde başkaca madde eklenmez.
basic dyes: Kimy. renkli bazların ve tuz asilinin tuzla
batch filtering: Diz Mot. makineden çıkarılan yağa
rı; pamuğun ve bazı atom çekirdeklerinin boyanma
uygulanan bir temizleme işlemi; bir filtre veya sepa
sında kullanılır; bazik boyalar,
rator ya da her ikisi birden uygulanarak yağ içindeki
basicity: Kimy. 1) baz olma durumu veya niteliği. 2)
su, tortu ve asitin çıkarılması; işlemden sonra yağ,
yağlama yağlarında kullanılan alkali miktarinı göste
gerektiğinde kullanılmak üzere depolanır.
ren bir sayı; alkalî sayısı. 3) bir asitin bir molekülün-
batch process: Kısım, kısım işlem veya ameliye; mal
deki hidrojen iyonu sayısı; sudaki bir molekül
zeme kısım kısım yüklenir ve her kısım ayn ayn ve
H2SO4 iki hidrojen iyonu üretir, böylece verebildiği
tükeninceye dek işlenir.
iyon sayısı 2"dir.
bate: Bir alkalin çözeltisine sokarak yumuşatmak (de
basic oxide: Bazik oksit; bir asitle bir tuz oluşturan
ri vb.ini); hayvan derilerini veya postları yumuşat
oksit; metal oksitleri bazik oksitlerdir; örneğin bakır
mak için kullanılan bir alkalin çözelti.
oksit (CuO); bazik oksitler suda çözünerek alkalin
bateau: Kanada ve Luizyana'da (ABD) kullanılan ha
hidroksitleri oluştururlar.
fif, altı düz bir nehir gemisi.
basic pig: Metal, dökümde kullanılmak için yeterli sili
bath: Yağlı hava filtresi; bilyalı yatak ve rulmanlarin
konu olmayan, asit çelik yapımında kullanılan ve
yağ banyosu işlemi.
çok fazla fosfor kapsayan pik demiri; bazik pik.
bath: 1) Kimy. a) bazı şeylerin sıcaklığını ayarlamak
basic quantities: Temel ölçü birimleri; örneğin Ulus
için, üzerine veya içine konulan bir madde; ayarlayı-
lararası Sistemde (SI) temel ölçü birimleri elektrik
cı veya düzenleyici bir madde, b) bunun kabı. 2) Me
akımı, sıcaklık, madde miktarı ve ışık şiddetidir.
tal, bir ocakta erimiş meta!. 3) Foto. geliştirme ve sa
basic rock: Silika içeriği % 52'den az olan volkanik
bitleştirme için kullanılan bir çözelti, eriyik veya so
kaya.
lüsyon. 4) yıkanmak için kullanılan su veya diğer bir
basic salt: Kimy. elektropozitif bir elemanın, örneğin sıvı; banyo. 5) su veya diğer sıvılarla maddelerin ve
bakırin zayıf bir tuzu; bunlar metal oksitleri veya hid
ya vücudun yıkanması.
roksitleridir.
bath brick: Tuğla şeklinde, kalsiyum karbona! kapsa
basic slag: Bazik cüruf; tetrakalsiyum fosfat, kalsi
yan ve cilalı metalleri temizlemek için kullanılan bir
yum silikat, kireç ve demir oksitten oluşan karışım;
toprak; pomza taşı.
çelik üretiminde yan ürün olup, gübre üretiminde
bath lubrication: Mot. bir yağ tavasının içine girmek
kullanılır; bazik bakır iki sülfat Cu 4 (OH) 6 S0 4 , bazik
veya içinde çalışmak suretiyle yapılan yağlama; ban
magnezyum klorür, Mg (OH) Cl.
yo (biçiminde) yağlama; yağ sıcaklığının kontrol edi
basic steel: Metal, bazik çelik; fosforun önemli kısmı
lememesi gibi bir sakıncası vardır.
nın çıkarılması amacıyla Bessemer veya açık ocak
batho-: Derinlik anlamında bir önek.
yöntemiyle üretilen çelik.
bathometer: Su derinliğinin iskandili veya ölçümü
basilar: Birinci; ilk; temel; Bkz. basal.
için kullanılan bir cihaz; batometre; iskandil cihazı.
basilary: Bkz. basilar.
bathy-: Derin Bkz. deep, deniz suyunun derinliği an
basin: 1) sıvılar için yuvarlak, geniş, derin olmayan
lamlarında bir önek.
bir kap; kâse; tas. 2) onun içeriği veya hacmi. 3) le
bathymetry: Batimetri; derinliklerin, özellikle denizle
ğen veya lavabo. 4) su depolamak için havuz, rezer-
rin derinliklerinin ölçülmesi bilimi.
vuar veya büyük oyuk. 5) körfez. 6) dünya yüzeyin
bathyscaphe: Batiskaf: denizlerin 3600 metreden son
de okyanuslar tarafından doldurulmuş çok büyük çu
raki derinliklerinde oşinoğrafik araştırmalar için kutla
kur. 7) karinalarinın temizlenmesi, gerekli onarım iş
nılan özel yapılmış bir tür kablosuz denizaltı; bu tür-
leri ve kontrollarin yapılabilmesi için gerekli kapalı
gemilerde gözlemler çok yüksek basınçlara dayanık
yer; dok, havuz vb. i.
lı hücrelerde oluşur.
basket strainer: Sepet şeklinde elemanı olan strey-
bathysphere: Batisfer; içinde iki personel ve türlü ci
ner veya filtre; dökümden yapılmış bir gövde içine
hazlar bulunan hava veya su sızdırmaz, küre şeklin
sokulmuş delikli bir sepet; sepet filtre.
de bir hücre; bir çelik halat ile önemli derinliklere in
bastard: Kaba; ince olmayan.
dirilir ve oradaki bitki ve hayvanları incelemek için
bastard file: ince olmayan veya kalın eğe; orta (kalın
kullanılır.
lıkta) dişli.
batten: 1) testere ile kesilmiş kereste, döşemelik vb. i
bat.: Bkz. battery.
2) ambar yük tirizi. 3) ambarağzı tirizi: Muşambala rın
batch: 1) bir işletme için gerekli malzeme miktarı. 2)
üzerine çekilen veya türlü işlerde kullanılan ağaç
bir veya daha fazla operasyon için yapılan bir şeyin
veya madenî çubuklar. 4) Tersanelerdeki modelha-
miktarı.
nelerde, gemi şekli için kullanılan ince, uzun tahta
batch distillation: Kısım kısım damıtma; bu tür damıt
lar. 5) yelkenlere geçirilen ince tahta parçalan; tiriz.
mada, damıtıcıya belirli miktarda madde eklenir ve
batten, cargo: Bkz. cargo batten.
batter y
battery: 1) batarya; Elekt. iki veya daha fazla akü ve
ya pilin seri, paralel ve seri-paralel bağlanarak, geri
lim, kapasite ve hem gerilim hem de kapasitelerini
yükselten düzenek. 2) Elektrik enerjisini yığan veya
akım üreten bir pil veya akü; akümlatör. 3) Opt. mer
cek veya prizma serileri. 4) bir savaş gemisinin silah
lan veya silahların takımı.
battery acids: Akümlatör asiti; elektroliti sat su ile
oluşturan asit; genellikle sülfürik asit; batarya asitle
ri.
battery cable: Akümlatör kablosu.
battery cable clamp: Akü kablosu tespit kıskacı.
battery capacity: Akümlatör kapasitesi; bir akümlatö-
rün, belirli şiddette bir akım çekildiğinde ne kadar
süre ile akım verebileceğini belirten kavram; am-
per-saat ile belirtilir ve ah kısaltması ile gösterilir.
batter/ carrier: Akümlatör taşıyıcısı; akümlatörün
oturtulduğu kutu; akü mahfazası.
battery charge: Akümlatör şarjı veya doldurulması.
battery charger: Batarya veya akümlatörü şarj etmek
ya da doldurmak için kullanılan cihaz veya devre;
akü şarj edicisi; aküler doğru akımla şarj edilirler.
battery charger bulb: Akülerin alternatif gerilim ile
şarjında kullanılan bir lâmba; şarj veya redresör lâm
bası.
battery, Edison: Edison aküsü; pozitif plâkaları nikel
hidrat ve nikel, negatif plakaları demir oksit ve elek
troliti % 20'lik potasyum hidroksit (alkalin potas) ve
damıtık su çözeltisi ve akü kabı çelikten olan akümla
tör; çelik akü.
battery hydrometer: Bomemetre; akümlatör yoğun
luk ölçeri; akü elektrolitlerinin yoğunluklarını °Bo-
3 3
me, g/cm veya mg/cm türünden gösteren bir tür
hidrometre veya yoğunluk ölçer.
battery ignition system: Bataryali ateşleme devresi
veya sistemi; akü, anahtar, endüksiyon bobini, distri
bütör, buji ve bunları birbirlerine bağlayan yalıtılmış
kablolardan oluşan sistem.
battery insulator: Akülerin - ve + plakalarını, kısa
devreyi önlemek için birbirinden ayıran yalıtkan ve
ya izolatörler.
battery, lead-acid type: Kurşun plâkalı asitli akü;
plâstik, gomit, ebonit ve camdan yapılmış akü kabı,
kurşundan yapılmış + ve - plâkalar ve bu plâkaları
örten elektrolitten (saf su + asit) oluşan akü.
battery, nickel-cadmium type: Nikel kadmiyumlu
akü; nikad aküsü; yunger tipi akü; pozitif kutupları
nikel hidroksit ve negatif plâkaları kadmiyumdan ya
pılan ve elektroliti % 20'lik potasyum hidroksit çözel
tisi olan akü.
battery plate: Akü plâkası; pozitif veya negatif plâka
lardan herhangi biri.
battery pole: Akümlatör kutbu; + ve - kutuplardan
herhangi biri.
battery room: Batarya odası veya dairesi; gemilerde
akümlatörlerin muhafaza ve şarj edildikleri yer; şarj
sırasında oluşan hidrojen gazı nedeniyle çok iyi ha-
valandırılmalari ve çıplak bir alevle girilmemesi gere
ken oda; şarj odası.
battery storage: Akü; akümlatör; elektrik enerjisini
kimyasal enerjiye çevirerek depo eden ve gerektiğin
de onu tekrar elektrik enerjisine çevirerek dış devre
ye veren, doğru akım (DC) elektrik üreteci.
battery terminal: Akümlatörün + veya - kutup başla
Teknik Sözlük - F. 4
49 beac h
rından herhangi biri; pozitif veya negatif kutup; ku
tup başlığı.
battery tester: Akü kontrol cihazı; maşalı voltmetre;
akü gerilimini ölçmek ve dolayısıyla akünün boşalıp
boşalmadığını anlamak için kullanılır.
battle cruiser: Ağır kruvazör; bir hat gemisinden da
ha hızlı, manevra yeteneği daha yüksek, seyir yarıça
pı daha uzun, fakat daha hafif zırhlı büyük bir savaş
gemisi.
battleplane: Savaş uçağı.
battleship: Muharebe gemisi; hal gemisi; en büyük
çaplı toplar ve zırhlarla donatılmış herhangi sınıflan
bir muharebe gemisi; çoğu zaman 25 bin gros ton
dan daha büyük olurlar.
battlewagon: Argo. hat gemisi; ağır kruvazörden bü
yük savaş gemisi.
Bauer-Wach system: Baver-Vah sistemi; pistonlu bu
har makinesi ile egzoz türbininden oluşan sistem;
pistonlu buhar makinesinin alçak basinç silindirini
terkeden egzoz buharı, pervaneye bağli egzoz türbi
nine verilir ve orada da genişletilerek bir miktar da
ha iş elde edilir.
Baume: Hidrometrelerde kullanılan bölüntüye ait ve
ya onu belirten.
Baume hydrometer: Bome hidrometresi. 1) yağlama
yağlarının 15,5°C'de (60°F'de) özgü! ağırlıklarını ölç
mek için kullanılan bir hidrometre. 2) akümlatörlerin
3
elektrolitlerinin yoğunluklarinı Borne, g/cm veya
3
mg/cm türünden ölçen bir hidrometre; bomemet-
re.
Baume scale: Borne skalası veya bölüntüsü: özellikle
akülerin elektrolitlerinin özgül ağırlıklarının ölçülme
sinde kullanılan bir hidrometre skalası.
bauxite: Boksit; alüminyum elde edilen, kile benzer
bir cevher; esas olarak sulu alüminyum oksitten olu
şur, fakat diğer bazı maddeleri de kapsar;
Simg.AI 2 03 .2H 2 0.
bay: 1) karaya doğru girmiş, boyu eninden büyük
olan deniz veya göl parçası; küçük körfez. 2) bir ge
mide hasta ya da yaralıların yatırildığı yer; revir; sick
bay olarak da isimlendirilir.
bayer process: Bayer işlemi; boksitten alüminyum el
de edilmesi işlemi.
bayonet: Süngü; duy.
bayonet coupling: Süngü veya somunlu kavrama ya
da kaplin.
bayonet gauge: Mot. yağ kontrol çubuğu; kaderdeki
yağ düzeyini kontrol için kullanılan çubuk; yağ çubu
ğu-
bazooka: Bazuka; ikinci Dünya Savaşı sırasında ABD
tarafından ilk defa kullanılan, elektriksel olarak ateş
lenen, bir er tarafından taşınan, zırhları delen mermi
leri olan, metal bir boru şeklindeki silah.
b: Bkz. brake.
bbl: Bkz. barrel; barrels.
BC: Before Christ; isa'dan önce; Milâttan önce.
BDC: Bkz. bottom dead center.
Be: Bkz. beryllium.
Be: Bkz. Baume.
B battery: B batarya; belirli radyo tüplerinin devreleri
vb. i yerlerde kullanılan bir elektrik bataryası; çoğun
lukla kuru pillerin seri bağlanmaları ile 22,5 volt veya
bunun katları olan gerilimi verecek şekilde yapılır.
beach: Den, çekek yeri; plaj; deniz veya göl kıyısı.
 beaco n
beacon: 1) yangın alarmı. 2) uyarıcı herhangi bir ışık.
3) fener kulesi. 4) sinyal verilen tepe, istasyon veya
kule. 5) sinyal, çağri vb. ine görev yapan bir şey. 6)
uçaklara radyo ile yol gösteren sinyal; Bkz. beam.
7) aydınlatmak (karanlık vb. ini). 8) sinyal veya ışık
lar sağlamak veya onlarla işaretlemek.
bead: 1) yuvarlak bir parça cam, tahta, metal vb.;
boncuk. 2) bir silâhın namlusunun üst ucundaki
ufak çıkıntı; arpacık. 3) damıtılarak elde edilen altın
veya gümüş gibi, küçük miktardaki bir metal. 4)
Kimy. belirli tuz ve metallerin tanınmasında kullanı
lan boncuğa benzer bir kütle Bkz. bead test. 5) bon
cuklarla süslemek veya dekore etmek. 6) boncuk
şekli vermek.
beaded: 1) boncuklarla süslenmiş veya boncuklarla
süslü. 2) boncuk şekli oluşturulmuş veya boncukla
ra benzeyen.
beading: Kazan boruları, boru aynalarına geçirilip
ağızları şişirildikten sonra, boru ucuna sarılan küçük
bir metal parçası.
bead test: Boncuk deneyi; saydam boraks veya ben
zer boncuklar, çoğunlukla bir üfleçte eritilerek belirli
metalleri tanıma veya teşhis etme yöntemi ya da de
neyi; erimiş metal oksitleri özel renkler çıkarır.
bead weld: Boncuk kaynağı.
beak: Den. eski gemilerin burunlarının şekli; mah
muz.
beaker: Kimya lâboratuvarlarında kullanılan cam ya
da metalden yapılmış, kavanoza benzer geniş ağızlı
bir kap.
beam: 1) Den. kemere; karşılıklı posta veya eğriler
arasına çekilen ve gemi alabandalarının çökmesini
önleyen gemi elemanlan. 2) Oto. ön dingil. 3) bina
larda kullanılan ağaç, metal veya taştan uzun, kalın
direk; kiriş; putrel. 4) terazi kolu. 5) terazi. 6) gemi
demirinin gövdesi. 7) gemi güvertesini taşıyan ağır,
yatay kiriş. 8) bir geminin en geniş yeri. 9) bir gemi
nin bordası veya bordasına doğru olan yönü. 10)
Mek. ileri geri hareket ettirilen ve hareketi krank mili
ne ileten bir manivela. 11) Rady. a) hava alanı, li
man vb. inden sürekli olarak bir yöne gönderilen ve
gelen uçak ya da gemiler için yol gösterici görevi ya
pan bir sinyal, b) bir mikrofonun aldığı veya hoparlö
rün en yüksek verimle ilettiği açı. c) bir mikrofon ve
ya hoparlörün maksimum etkili alanı. 12) huzme;
ışın; belli bir yönde veya hemen hemen her yönde,
elektromanyetik radyasyon veya tanecik akını. 13)
bir sinyal ile bir uçak ya da gemiye yol göstermek
veya klavuzluk etmek.
beam balance: Birbirine eşit iki kolu olan bir levye-
den oluşan ve bunların uçlarına asılı iki kefeden olu
şan terazi; el terazisi.
beam, cantilever: Konsol kiriş; bir ucu tespit edilmiş
veya sabitleştirilmiş, diğer ucu düşey bir yük ile di
key düzlemde serbest olarak hareket eden bir kiriş.
beam compass: ilâve ve ek ayaklı pergel; ayarlanabi
lir uçları olan ve ek ayak takılarak büyük daire çizi
minde kullanılan pergel.
beam continuous: Sürekli veya devamlı kiriş; ikiden
fazla taşıyıcı ile desteklenmiş yatay bir kiriş.
beamed: Rady. belirli bir yöreye yönetilmiş.
beam-ends: Çoğ. gemi alabandaları.
beam engine: 1700 yılında Newcomen tarafından keş
fedilen dikey, atmosferik basınçlı buhar ile çalıştırı
50 bearin g material s
lan ve dakikada 10-16 strok yapan pistonlu buhar
makinesi; Newcomen makinesi.
beaming: 1) sinyal veya ışıklar gönderme; parlama
veya ışık saçma.
beam support: Kiriş taşıyıcısı.
beamy: 1) ışık ışınları yayan; parlak; ışık yayan. 2) ge
niş; som; 3) boynuz veya duyargalara sahip olan. 4)
Den. büyük genişliği olan; tüm boyu ile kıyaslandı
ğında büyük bir genişliğe (gemi için) sahip olan.
bear: 1) taşımak; nakletmek. 2) bir şeyle veya bir şe
yin üzerinde taşımak; göstermek; giymek. 3) taşı
mak ve doğurmak. 4) desteklemek veya engel ol
mak; tahammül etmek. 5) dayanmak; durmak. 6) da
yanmaya yetenekli olmak; müsaade etmek. 7) üret
ken olmak.
bear: Mek. dairesel delik açmak için kullanılan pres.
bearing: 1) ağırlık veya basıncı taşıyan herhangi bir
şey; taşıyıcı veya taşıma parçası. 2) Den. kerteriz
(bir cismin yönünü belirtmek için kullanılır. 3) hare
ketli parçaların içinde veya üzerinde döndüğü yer;
yuva. 4) bir mil ya da şaftın düzgün çalışmasını sağ
layan, onu taşıyan iç yüzeyi kaypak bir alaşım ile
kaplanan veya-bilya ve makaralardan oluşan maki
ne, motor, tezgâh vb. i parçası; yatak.
bearing alloys: Bkz. bearing materials.
bearing ball: Mak. rulmanlarin yapımında kullanılan
yüzeyleri sertleştirilmiş çelik bilyalardan herhangi bi
ri.
bearing block: Yatak taşıyıcısı.
bearing bolt: Yatak cıvatası; yatağın iki yarım parçası
nı jurnal, mil ya da şaft çevresinde dairesel bir biçim
de tutmak için kullanılan iki veya dört adet cıvata.
bearing bore: Yatak iç çapı.
bearing boring machine: Yatak tornası.
bearing box: Mak. alt ve yatak üst keplerinin oluştur
duğu kutu şeklindeki görüntü; yatak kutusu.
bearing bronze: Yatak bronzu; % 6 kalay ve % 18
kurşun ve gerisi bakırdan oluşan bir alaşım; ağır de
virli dizel motorlarinın yataklarının, özellikle gacın
(piston) pin yataklarının yapımlarında kullanılır.
bearing, camshaft: Bkz. camshaft bearing.
bearing clearance: Yatak boşluğu; Gem. Mak. yatak
klerensi; makine stop durumunda iken mil ya da
şaft ile yatak arasındaki düşey yükseklik; bu boşluk
türlü motorlarda palamar yatakları için 0,10-0,50 mm
değerleri arasında değişir.
bearing cover: Diz. Mot. krank milini taşıyan ana ya
takların veya palamar yataklarının üst kepi veya ka
pağı; Gem. Mak. yatak kaveri.
bearing, crankpin: Bkz. crankpin bearing.
bearing, crankshaft: Bkz. crankshaft bearing.
bearing, crosshead pin: Bkz. crosshead pin bea
ring.
bearing grooves: Yatak kanalları; yatak yağ kanalla
rı; Bkz. bearing oil grooves.
bearing insert: Yatak seli; Bkz. bearing shell.
bearing liner: Yatak layneri; sim; şamata; yatak boş
luğunu ayarlamak amacıyla, yatak çeneleri arasına
sokulan veya çıkarılan, türlü kalınlıklarda metal lev
ha parçaları.
bearing load: Yatak yükü; Mot. yanma sırasında olu
şan maksimum gaz basınç kuvvetinin yatak yüzeyi
alanına oranı; yatak basıncı adı da verilir; Bkz. bea
ring pressure.
bearing materials: Yataklık malzeme; yatak malzeme-
bearing metals
si; yatak metali alaşımları: a) kurşun veya kalaylı ba-
bit. b) trimetal (üç metal) c) bakır-kurşun. d) alümin
yum çelik artlı. e) alüminyum vb. i gibi metal veya
alaşımlar.
bearing metals: Yatak metalleri; Bkz. babit metal.
bearing micrometer: Yatak mikrometresi; Bkz bea-
rin wear micrometer.
bearing oil grooves: Yatak yağ kanallari; bir çok du
rumda, yatak yükünün ağır olduğu yerlerde yatakla
ra yağ kanalları açılması gerekir; yağ kanallari yatak
eksenine paralel olarak açılır ve yatak yüzeyindeki
0
en büyük basınçtan 45 önce düzenlenir; modern di
zel makinelerinde yataklarda yağ kanalı yoktur.
bearing oils: Yatak yağları; Bkz. lubricating oils.
bearing, needle: Bkz. needle bearing.
bearing, piston pin: Bkz. piston pin bearing.
bearing pressure: Bkz bearing load.
bearing puller: Yatak çektirmesi.
bearing rest: Yatak taşıyıcısı.
bearing, roller: Bkz. roller bearing.
bearing saddle: Diz, Mot. palamar veya krankşafi
ana yataklari alt sellerinin oturduklarir kısım; Gem.
Mak. bedpleyt girderi.
bearing safeguard: Bkz. bearing watchdog.
bearing shell: Yatak seli; Mot. genellikle iki yarim si
lindir parçası şeklinde, çelik veya bronz ve bazan
alüminyumdan yapılan ve iç yüzeyi beyaz metal
Bkz. white metal ile kaplı yatak; Bkz. Satco shell,
trimetal shell vb.
bearing shim: Yatak layneri; Bkz. bearing liner.
bearing surface: Yatak yüzeyi; yatağın taşıma yüze
yi-
bearing, tapered roller: Bkz. tapered roller bearing.
bearing watchdog: Diz. Mot. bozulmuş krankpin ve
palamar yatağı tarafından, krankşaft tehlikeye düşü
rüldüğü zaman, makineyi hasardan korumak üzere,
derhal ve otomatik olarak kapatmak üzere dizayn
edilen bir sistem; bearing safeguard şeklinde de
kullanılır.
bearing wear: Yatak aşınması.
bearing wear micrometer: Yatak aşınma mikrometre
si; derinlik mikrometresi; buhar türbinlerinin rotor-
şaft yataklarının aşınma miktarını saptamak, rotorun
radyal durumunu kontrol etmek için kullanılan mikro
metre; rotorşaft yataklan üzerinde bulunur.
beat: 1) Rady. farklı frekanslardaki iki dalgayı birleştir
mek ve böylece ikisinin arasındaki farka eşit ek bir
frekans üretmek. 2) Akust. birbirine yakın iki sesin
oluşturduğu ritmik çatışma sesi. 3) Den. yelken sey
rinde rüzgâra karşı ilerlemek; volta vurmak. 4) çekiç
ile yassilaştırmak veya şekil vermek; dövmek. 5) bir
aletle tekrar tekrar çarparak veya çalkalayarak karış
tırmak.
Beau de Rochas cycle: Bkz. Otto cycle.
Beaufort scale: Meteo. Bofor skalası; rüzgârın hızı
nın, bir milden küçük olanı 0 ve 72 milden yüksek
olanı 12 kabul edilen bir rüzgâr kuvveti skalası.
beaverboard: Fiberden yapılan duvarlar, bölme vb. i
yerlerde kullanılan yapay tahta (Ticarî bir marka).
becalm: Rüzgâr yokluğu nedeniyle hareketsiz kalmak
(yelkenli tekneler için söylenir).
becalmed: Den. hareketsiz kalmış; Bkz. becalm.
Beckman thermometer: Bekman termometresi; cıvalı
cam bir termometre olup, çok küçük sıcaklık deği
51 be!l-ringing transformer
şimlerini ölçmek üzere dizayn edilmiştir; cıva için iki
haznesi bulunan bu termometrede sıcaklık değişim
0
leri 0,01 C'ye kadar duyarlı olarak ölçülmektedir.
Becquerel effect: Bekerel etkisi; bir elektrolite batin'
mış, birbirlerinin aynı iki elektrottan oluşan bir devre
de akan akım nedeniyle gözlenen, elektrotlardan bi
rinin ışık vermesi olayı.
Becquerel rays: Bekerel ışınları; radyum, uranyum,
toryum vb. i radyoaktif maddelerden gelen görünme
yen ışınlar.
bed: Yatak; şasi yatağı; sıra.
bedded-in mold: Dökümhanenin tabanında kumdan
yapılmış kalıbın alt yansı.
bedew: Çığ ile ıslatmak veya nemlendirmek.
bedplate: 1) Mot, Pist. Buh. Mak. tüm ağırlığı taşıyan
ve onu döşek ya da faundeyşına bağlayan en alt
parça; alt karter; bedpleyt; Mot. çoğu zaman yağla
ma yağına depoluk eder, köprüleri ve palamar yatak
ları ile krank milini taşır.
bedrock: 1) güvenli döşek veya faundeyşın. 2) en alt
kısım. 3) temel prensip veya ilkeler.
beeswax: 1) balarılari tarafından üretilen ve petekle
rin yapımında kullanılan donyağına benzer bir mad
de; balmumu; mum, cila vb. i maddelerin yapımında
kullanılır. 2) balmumu ile cilalamak vb. i.
beetle: 1) çoğu zaman ağaçtan yapılan ağır çekiç; ka
ma ve pinleri yerlerine sokmak toprağı sıkıştırmak
vb. i için kullanılır. 2) ağır ağaç tokmak.
beat sugar: Pancar şekeri; şeker pancarından çıkarı
lan şeker; sükroz veya sakkaroz; kimyasal simgesi,
C12H22O11.
befog: 1) sisle kaplamak; sisli yapmak. 2) görmek ve
ya anlamayı zorlaştırmak.
begohms: Elekt. bir milyar Ohm'a eşit olan bir direnç
birimi.
bel: Rady. Telg. güç oranlannı logaritmada belirtmek
için bir birim; 10 desibel.
bell: 1) kampana; zil; çıngırak. 2) şekli kampanaya
benzeyen herhangi bir çiçek, korna vb. i.
bell buoy: Canlı şamandra; dalgalarin etkisiyle hare
ket ettikçe ses veren bir şamandra.
bell-crank: Manivela; mafsal; dirsekli mafsal.
bell-crank housing: Mot. volan mahfazası; kavrama
kapağı; debriyaj mahfazası.
bell-crank lever: Dirsekli manivela.
belleville-spring: Diz. Mot. orta ve yüksek devirli mo
torlarda supap rotatorunda Bkz. rotocap bulunan ve
her açılışta onu 15° döndüren yay; bellevil yayı.
bell glass: Bkz. bell jar.
bell-in-vacuo: Vakum içersinde sesin iletilmediğini is
patlamak (kanıtlamak) için kullanılan bir cihaz.
bell.jar: Çan şeklinde, camdan yapılmış bir kap; bel!
glass adı da verilir.
bell metal: % 15-% 40 kalay kapsayan bakır kökenli
bir alaşım; çan metali; çan ve zil yapımında kullanı
lır.
bellows: 1) basınç altında hava akımı sağlayan bir ci
haz; körük; ateşi ve org borularını üflemek için kulla
nılır. 2) körüğe benzeyen herhangi bir şey; Kamera
körüğü, akciğer vb. i.
bellows seal: Körüklü yağ Keçesi.
bell-ringing transformer: Zil transformatörü veya tra
fosu; binaların zillerine akım sağlamak için kullanı
lan küçük, indirici bir transformatör Bkz. transfor-
bellows-type gauge
mer,
bellows-type gauge: Körüklü manometre; bu mano
metrede esnek bir şekilde hazırlanmış olan körük,
dış tarafını etkileyen basınçla sıkıştırılır veya yayı yar
dımıyla genişletilir; körüğün alt tarafına yerleştirilen
bir ibre basıncın saptanmasına yardım eder.
belly plug: Bazı alev borulu kazanların en ait kısmın
da bulunan bir boşaltma tapası olup, soğuk kazanla
rın sintineye boşaltılması veya yıkanarak çamur, kı
sır vb. inden temizlenmesine müsaade eder.
belt: Deri veya diğer malzemeden yapılmış kemer ve
ya kayış. 2) bunlara benzeyen herhangi dairesel bir
parça 3} bir geminin su kesim! civarında bulunan
bir sıra zırhlı saç; zirh kuşak. 4) geniş, hareketi bir te
ker veya kasnaktan diğerine aktaran veya bazı şeyle
ri taşımak için kullanılan bant; sonsuz kayış. 5) kas
naklar yardımıyla hareketi aktarmaya yarayan, genel
olarak bezli lâstikten yapılan, düz ve V şekillerinde
dairesel bir parça; Oto. vantilatör kayışı vb. i 5) bir ke
mer veya kayış ite bağlamak.
belt conveyor: Sonsuz kayış; sürekli kayış; türlü mad
deleri bir yerden diğer bir yere taşıyan mekanik bir
taşıyıcı; özellikle çimento fabrikaları, kömür ve ma
den ocakları ve gemilerin dökme olarak yüklenme
sinde kullanılır.
beft drive: Kayışla çalıştırma; kayışla tahrik; kayışla
hareket verme; bir kasnak ve düz ya da V kayışı ile
çalıştırma.
belt-driven: Kayışla çalıştırılan veya tahrik edilen.
belt efficiency: Kayış verimi; düz kayışlar için % 95
ve V kayışlar için % 96 dolaylarındadır.
belt fastener: Kayışın iki ucunu birleştirmeye yarayan
tel; kayış raptiyesi.
bel t flat: Düz kayış; enine kesiti genellikle dikdört
gen veya kare şeklinde olar, kayış; verimi % 95 do
laylarındadır.
belt guide: Kayışın kasnaktan çıkmasına engel olan
siperlik; kayış gayıtı.
belt, leather: Bkz. leather belt: Deri kayış ya da ke
mer.
belt line: Demiryolu, troleybüs vb. i gibi elektriksel
devre yapan hat.
belt pulley: Sonsuz kayış makarası; kayış kasnağı;
Bkz. belt conveyor.
belt saw: Şerit testere; bir elektrik motoru tarafından
çalıştırılan dairesel bir testere.
belt sheave: Bkz. belt pulley,
beti tension: Kayış tansiyonu veya gerginliği.
belt tightener: Kayış gericisi.
belt, V: V kayışı; enine kesiti V şeklinde olan kayış.
bench: Tezgâh; takım tezgâhı.
bench drill: Matkap tezgâhı; masa matkabı; el veya
elektrik motoru ite çalıştırılan bir tezgâh.
benching: Kademeli işleme veya aşamalı işleme; had
deleme.
bench mark: Pozisyon ve yükseltisini belirlemek ama
cıyla surveyor (uzman) tarafından konulan sabit bir
işaret; değerlendirme işareti.
bench photometer: Tezgâh fotometresi; parçalan op
tik bir tezgâh gibi düzenlenen bir fotometre.
bench yoke vice: Boru mengenesi.
bend: 1) bir cismi eğri veya kıvrık yapmak. 2) eğmek;
eğilmek; çarpılmak. 3) Den. pozisyonunda bağla
mak {yelken ve halatlar için söylenir).
52 benzene
bending: Eğilme; bükme; kıvırma (demir işçiliği).
bending machine: Bükme, kıvırma veya eğme maki
nesi.
bending moment: Eğilme momenti; esnek bir çubu
ğun herhangi bir noktasında devam eden ve gerilme
yi oluşturan moment veya tork.
bending stress: Eğilme gerilmesi.
bending test: Eğilme deneyi; bükülme deneyi.
bendix-drive unit: Bendiks çalıştırma ünitesi; marş
motorunun sonsuz vida şeklindeki mili üzerinde ha
reket ederek volan dişlisine geçen ve motorların ilk
hareketlerini sağlayan ünite.
bendix gear: Bendiks dişlisi; marş motorunun mili
üzerinde bulunan ve volan dişlisine geçerek motoru
harekete getiren dişli.
bendix spring: Oto. motor harekete geldikten sonra
bendiks dişlisini geri, ilk durumuna çeken dişli.
bends: Anormal atmosferik basınçta, çok hızlı olarak
normal basınca geçen kişilerde oluşan kramplar; de
rin su dalgıçlarındaki vurgun; caisson disease adı
da verilir.
bend test: î) bir metalin haddeden çekilebilmesinin
saptanması deneyi; 2) bir kirişin veya çubuğun yük
altında eğilmesinin saptanması; eğilme deneyi veya
testi.
Benedict metal: Benedik metal; Admiralti metallerle
aynı amaç için kullanılır.
Benedict's reagent: Şekerlerin varlığını saptamak
için kullanılan mavimsi bir çözelti; Benedik miyarı ve
ya belirteci.
benefication: Metal cevherlerini damıtma bakımın
dan daha elverişli hale getiren herhangi fiziksel veya
kimyasal bir işlem.
bent: 1) düz olmayan; eğrili; kavisli; kıvrık. 2) meyil
veya eğilim; temayül.
bent hook: Ma/r. aşın yük nedeniyle bükülmüş kanca
(tekrar düzeltilip kullanılmamalıdır.)
benthos: Deniz yatağının yüzeyi veya deniz dibi Bkz.
sea bottom.
benthoscope: Deniz yatağı veya dibi araştırmaları
için yararlanılan ve bir tekneden kablo ile indirilen
küre şeklinde deniz aracı.
bentonite: Kimy. bentonit; büyük bölümü hidratize
alüminyum silikat olan volkanik kökenli bir kil.
bent-tube boiler: Kıvrık boruları olan bir su borulu ka
zan; A ve D türü su borulu kazanların büyük bir bölü
müne verilen genel isim.
benz-: Bkz. benzo-.
benzaldehyde: Benzaldehit; berrak, hoş kokulu bir sı
vı, C 6H 5CHO; acı badem yağında bulunur ve boya
maddesi, parfüm vb. i yapımında kullanılır.
benzedrine: Benzedrin; amfetamin C H CH2 CH
6 5
(NH )CH ; efedrin türevi; burun tıkanıklıklarını gider
2 3
mek için kullanılan, solunabilir ve merkezi sinir siste
mini uyarıcı bir madde (Ticarî bir marka).
benzene; Siv. Yük. benzen; renksiz, saydam veya be
yaz kristalli bir sıvı, C 6 H 6 ; nem alıcı olmayan,
daya nıklı, insan sağlığı için zararlı, yangın tehlikesi
olan bir bileşik; 20°/40°C'de öz.ağ. 0,8790; k.n.79.8-
81°C; d.n.5,5°C; 20°C'de viskozitesi 0,74 cP;
gemilerde 7°-30°C' sıcaklıkta ve atmosferik basınçta
taşınır; bir çok boya ve diğer organik bileşiklerin
yapımında ve hayvansal yağların çözücüsü olarak
kullanılır.
benzene ring (or nucleus)
benzene ring (or nucleus): Benzen çemberi; aroma-
tik organik bileşiklerin moleküllerinde bulunduğuna
inanılan ve 6 karbon atomundan oluşan yapısal bir
kütle; benzen molekülündeki 6 atom hidrojenin çem
bere ve her karbon atomuna bağlı olduğuna inanılır,
takat benzen türevlerinde bir ya da daha fazla hidro
jen atomu, diğer elementlerin atomları veya atom
grupları olarak yer değiştirir.
benzidine: Beyaz, kristalli organik bir baz; benzidin,
NH 2 C6 H4 C 6 H 4 NH 2 ; belirli boyaların yapımlannda
kullanılır.
benzine: Benzin; renksiz yanıcı, sıvı bir karboniu hid
rojen karışımı; ham petrolün damıtılmasından elde
edilir ve motor yakıtı, yağ çözücüsü ve kuru temizle
yici olarak kullanılır.
benzo-: Benzen'e ait bir önek; benz- olarak da kulla
nılır.
benzoate: Benzoat; benzoik asitin bir tuzu veya este
ri.
benzoic: Benzoin'den türeyen; benzoine ait; benzo
ik.
benzoic acid: Benzoik asit; beyaz, kristalli bir orga
nik asit; Simg. C6 H5 COOH; ticarî olarak tolüen'den
üretilir ve antiseptik ya da koruyucu olarak kullanılır.
benzoin: Benzoin; 1) Sumatra ve Java'daki belirli
ağaçlardan elde edilen reçine kıvamında bir madde;
parfüm yapımı için ve tıpta kullanılır. 2) defne ailesin
de benzer bir ağaç veya herhangi bir bodur bitki.
benzol: Benzol; kömür katranının damıtılmasından el
de edilen bir ürün; % 70 benzen (C 6 H 6 ), % 20 tolu-
en (C 7 H8 ) ve % 10 ksilenden CS H 4 (CH 3 ) 2 oluşur;
vuruntuya karşı nitelikte oluşu nedeniyle içten yan
malı makinelerde kullanılır; en önemli sakıncası ak
ma noktasının -5,5°C dolayında oluşudur; karbüra
törlü makinelerde benzine en fazla % 40 kadar katıla
bilir.
benzophenone: Benzofenon; beyaz kristalli, keton sı
nıfına giren bir organik bileşik, C6 H5 COC 6 H 5 ; kalsi
yum benzoatın damıtılmasından elde edilir ve diğer
bazı organik bileşiklerin oluşumunda ara maddesi
olarak kullanılır.
benzoyl: Benzoil; benzoik asit ve belirli asit türevlerin
de bulunan tek değerli bir kök; Simg. C6 H5 CO.
benzyl: Toluenden türeyen organik bileşiklerde bulu
nan tek değerli bir kök; benzil, C 6 H 5 CH2 .
bepaint: 1) boya ile kaplamak. 2) boyamak.
berberin: Bkz. Berberine.
berberine: Acı, sarı renkli bir alkaloit; berberin,
C 20 H 17 NO 4 .6H 2 0 veya C 2 0 H 1 9 N0 5 .6H 2 0;
sarıçalı
veya diğer bitkilerden elde edilir, boya maddesi ve
ilâç yapımında kullanılır.
berg: Bkz. iceberg; buzdağı.
Bergius process: Bergius işlemi; bir katalizör ile çok
yüksek basınç ve sıcaklıkta hidrojenle birleştirerek
kömürden sıvı yakıtlar elde edilmesi işlemi.
Berkeley-Hartley osmometer: Ozmotik basıncı ölç
mek için kullanılan bir cihaz; Berkeley-Hartley ozmo-
metresi; yüksek basınca dayanıklı ve dolayısıyla uy
gun biçimde yapılmış, bir basınç ölçeri ve içinde bir
diyaframı bulunan bir cihaz.
berkelium: Amerikyum'un yüksek enerji düzeyli alfa
tanecikleri ile bombardman edilmesiyle elde edilen
radyoaktif bir kimyasal element; berkelyum; doğada
serbest olarak bulunmaz; Simg. Bk; at.ağ. 243; at.
53 Besseme r steel
no. 97.
berline: Bazı otolarda ön koltuk ile arka koltuk arasın
daki cam bölme; berlin biçiminde de yazılır.
Bernouilli effect: Bernulli etkisi; daralan bir tüpte ve-
ya boruda, tüpün daralan kısmından geçişte sıvının
basıncında düşme, fakat geniş kısımlarında tekrar
yükselme etkisi.
Bernouilli's equation: Bernulli formülü; yüksekliği z
metre, basıncı p at ve hızı v m/s olan bir kilogram
ağırlığındaki bir sıvının toplam enerjisini veren for
2
mül: E = Z+p/7 + v /2g (kgm.Nm).
bernouilli formulae : Bernulli formülü; Bkz. Bernouil
li's equation.
Bernouilli principle: Bernulli ilkesi ya da prensibi;
düzgün akım koşullarındaki bir sıvının herhangi bir
noktasında birim kütlenin enerji miktarı sabittir; bu
enerji miktarı basınç enerjisi ve yükseltilmiş potansi
yel enerjinin toplamına eşittir.
Bernouilli theorem: Bernuilli teoremi ya da varsayımı;
bir borudan geçmekte olan bir sıvının hızı, eğer her
hangi bir noktada çoğalırsa, o noktada sıvının basın
cı düşer ve birim kütlenin enerjisi sabit kalır.
berth: 1) denizde yeterli alan; 2) demirleme ve bağla
ma sahası. 3) bir gemi için demirleme yeri. 4) du
rum, yer, görev, ofis vb. i 5) bir gemi kamarasında
olduğu gibi yatak veya ranza ya da yataklı bir va
gon. 6) kızağa koyma (gemi, tekne vb. i).
Berthelot's law: Bertole kanunu veya yasası; "Kazan
ocağında yakıtların yanıcı elemanlarının oksijenle bir
leşmesi sonucu üretilen ısı enerjisi, yanmanın sonun
da üretilen ürünlere bağlıdır."
Berthollide compounds: Bertolit bileşikleri; Kimyasal
bileşimleri, moleküllerdeki atomların basit oranına
uymayan bileşikler; Bkz. nanstoichiometric compo
und.
berthing space: Bağlama yeri; bir geminin bağlama
iskelesi.
beryl: Beril; çok sert, parlak bir mineral; berilyum kay
nağı; berilyum alüminyum silikat, Be 5Al 2(Si0 3 ) 6;
emerald ve akuamaren belirin birkaç farklı türünden
ikisidir; renkli altıgen kristaller şeklinde bulunur.
beryllia: Nük. Ener. berilyum oksit; seramiğe benzeyi
şi ve nötron tutma etki kesitinin alçak olması nede
niyle nükleer reaktörlerin bazı kısımlarının yapımın
da moderator veya reflektör (yansıtıcı) olarak kullanı
lan bir madde.
beryllium: Berilyum; sert, nadir, metalik kimyasal bir
element; sadece bileşikler şeklinde bulunur; bir çok
metalle, örneğin bakır ve nikelle sağlam alaşımlar
oluşturur; Simg. Be; at.ağ. 9,02; at.no.4; eski adı clu
um.
Bessemer converter: Bessemer konvertörü; içersine
hava püskürtülerek demirin yabancı maddelerinin
yakılarak çeliğe dönüştürüldüğü, yumurta biçiminde
bir çelik ocağı; Bessemer dönüştürücüsü.
Bessemer furnace: Bessemer fırını veya ocağı; Bes
semer çeliğinin elde edildiği ocak ya da fırın.
Bessemer pig: Bessemer pig'i; Bkz. pig iran.
Bessemer process: Bessemer işlemi; Bessemer dö
nüştürücüsü içine püskürtülen hava yardımıyla, ya
bancı maddeleri yakılan dökme demirin çeliğe dö
nüştürülmesi işlemi.
Bessemer steel: Bessemer çeliği; Bessemer işlemi
ile yapılan çelik.
Bessemer steel process bichloride of mercury

Bessemer steel process: Bessemer çelik (yapım) bev: Milyar elektron volt türünden bir enerji birimi;
iş lemi. Bkz. billion electron volt.
best economy mixture: Bern. Mot. en iyi ekonomi bevatron: Bevatron; protonların ve diğer atomsal ta
karışımı; 3. ve 4. viteste kullanılan fakir bir karışım; neciklerin 10 milyardan fazla elektron volt hızlandırı
yaklaşık olarak 16 birim hava ve 1 birim benzinden cısı; nükleon biliminde kullanılır.
oluşur; Maximum economy mixture adı da verilir.
best power mixture: Benz. Mot. en iyi güç
karışımı; Oto. 1. ve 2. viteste karbüratörün
oluşturduğu zen gin karışım; yaklaşık olarak 12
birim hava ile bir bi
rim benzinden oluşur.
beta: 1) Grek alfabesinin ikinci harfi (jS, B). 2)
Astr.
herhangi birtakımyıldızın, ikinci en parlak yıldızı.
beta decay: Beta bozunması; iki nüklidin
değişmesi olup, sonuçta atom numarası ± 1 kadar
değişir, fa
kat kütte sayısı sabit kalır; atom numarasının
artması negatif beta taneciğinin yayılması ve
azalması ise bir pozitif beta taneciğinin yayılması
ile oluşur.
beta disintegration: Bkz. Beta
decay.
beta-emission: Beta yayılması; çekirdek tarafından
bir beta parilkülü çıkarma (yayma, neşretme)
işlemi; nötronlar değişir, proton ve elektronlar
verilir.
beta emitter: Nük. Ener. beta emitörü veya
çıkarıcısı; bir beta taneciği çıkararak parçalanmaya
neden olan radyonüklit.
betain: Bkz.
betaine.
betaine: Kimy. kristalli, alkalin, organik bir bileşik,
(CH3)3NCH2 COO; şeker pancarı yapraklarının ve
diğer bitki ürünlerinin artıklarında bulunur; betain.
betameter: Betametre; beta ışınlarinı ölçmek,
araştır mak veya saptamak için kullanılan bir cihaz.
betanaphthol: Betanaftol; naftolun renksiz, kristalli
bir izomeri; tıpta antiseptik ve parazit öldürücü ola
rak kullanılır.
beta partide: Nük. Ener. beta taneciği veya
partikülü; hızı ışık hızının % 90'ina kadar olan,
yüksek hızlı bir elektron; ince meta! levhalardan
(folyolardan) geçer ve içinden geçtiği gazları
iyonlaştırır, beta bozunma sı sırasında yayılan bir
negatif veya pozitif elektron (pozitron); beta ışınlari
şeklindeki elektronlardan bi ri.
beta rays: Nük. Ener. beta ışınları; beta taneciği ile
eş anlamlı; radyoaktif maddelerin ışınları olup 48
000-289 600 km/saniye hızla hareket eden elektron
lardan oluşur.
beta-ray spectrometer: Beta ışını spektrometresi;
be ta taneciklerinin ve ikinci dereceden
elektronların enerji dağılımını belirtmeye yarayan
bir cihaz.
betatron: Betatron; bir elektro mıknatısın kutupları
arasına yerleştirilmiş bir vakum tüpü; çok yüksek ge
çirgenlik veya nüfuz gücü olan X ışınları gibi yüksek
enerjili elektron ışınları üretmeye muktedir bir elek
tron hızlandırıcı; nükleer araştırmalar için kullanılır.
beta uranium: Beta uranyum; Bkz. uranium.
beton: Çakıl ve çimentodan yapılan karışım; beton.
betonite: Betonit. 1) yumuşak, gözenekli ve
volkanik küllerden elde edilen ve hava etkisiyle
değişebilen bir ürün; ABD'nin Montana Eyaletinde
bulunmuştur,
2) koruma amacıyla binalarin dış cephelerinde
kulla nılan bir ürün (Ticarî bir marka).
bevel: 1) hareketli kolu olan bir cetvelden oluşan
bir alet; açıları ölçmek, markalamak ve yüzeyleri
belirli bir açıda tespit etmek için kullanılır; bevel
square adı da verilir. 2) dik açı dışında kalan
herhangi bir açı. 3) Den. posta kenarinın diğer
kısımlarla oluştur duğu açı. 4) dik açı dışındaki bir
açıda kesmek. beveled piston rings: Meyilli piston
segmanları; Diz. Mot. bazı makinelerde kullanılan,
bazan sadece alt ve çoğunlukla hem alt ve hem
de üst yüzeyleri me yilli olan kompresyon
(sıkıştırma) segmanları.
bevel gear: Konik dişli; eksenleri aynı düzlemde
bulu nan, fakat aralarında 180°'den küçük açı
bulunan, milleri birbirine bağlamak için kullanılan
bir çift ko nik dişli. 2) aks veya mil dişlisi. 3)
ayna dişli.
bevel gear pinion: Oto. ayna dişli
mahrutisi.
bevel pinion gear: Oto. küçük ayna mahruti dişlisi.
bevel ring gear: Büyük ayna mahruti çember
dişlisi. bevel washer: Meyilli rondela veya pul.
bevel wheel: Bkz. bevel gear.
bezel: Lâmba çerçevesi.
bhp: Bkz. brake
horsepower. Bi: Bkz.
bismuth.
bi-: 1) 2 anlamında bir önek. 2) Kimy. dibazlk bir
asi-
tin asit tuzu; örneğin sodyum bisülfat, NaHS03.
biangular: İki açılı; iki açıya sahip olan.
biannual: Yılda iki kere olan; yarım yıllık; Bkz.
bienni al.
biannually: Yılda iki kez veya iki
defa.
bias: 1) katota göre bir vakum tüpünün ızgarasının
or talama potansiyeli. 2) Rady. çoğunlukla katot
gerili mi referans olarak, bir elektrota uygulanan
sabit geri lim. 3) iki bölgeli diotları sırt sırta
bağlanmış gibi gö rünen bir transistor. 4) Bilgisay.
sapma
bias cell: Süresiz olarak 1,5-1,75 voltluk açık devre
gerilimi sağlamaya muktedir, küçük bir elektrik pili.
biaxial: Bazı kristallerde olduğu gibi iki eksene sahip
olan; iki eksenli.
bibasic: Bkz. dibasic.
bibb: Den. bir gemi direğinin gurcetasını taşımak için
kullanılan ahşap braket ya da bayrak.
bibcock: Borusu aşağıya doğru eğilmiş musluk; lava
bo musluğu.
bi-bivalent: Kimy. iki değerli iyona ayrılma
(elektrolit ler için söylenir).
bibulous: Yüksek emicilikte (madde).
bicarbonate: Kimy. bikarbonat; HC03 k ö k ü
kapsayan karbonik asit tuzu.
bicarbonate of soda: Sodyum bikarbonat; pişirme
sodası; yemek sodası; Kon. Dili. karbonat
bice: 1) grimsi mavi; maviden biraz daha koyu
(renk). 2) azuritten yapılan grimsi mavi pigment
ve ya boya maddesi. 3) seyrek olarak yeşil renk
veya pigment ya da boya maddesi.
bicentenary: 1) 200 yıllık bir periyot. 2) Bkz.
bicen tennial. 3) iki yüz yıllık bir periyota ait.
bicentennial: 1) 200 yılda bir oluşan. 2) 200 yıl
süren ya da devam eden. 3) 200.yıldönümü. 4)
bunun kut lanması.
bichloride: 1) diğer elementin her iki atomu için
iki atom klor kapsayan ikili bir bileşik; diklorür. 2)
Bkz. bichloride of mercury.
bichloride of mercury: Dezenfekte edici olarak kulla
nılan zehirli bir cıva bileşiği, HgCl2; corrosive subli
mate adı da verilir.
bichromat e
bichromate: Bikromat; bikromat ile muamele etmek
veya karıştırmak.
bichromate of potash: Potasyum bikromat (dikro-
mat), K 2 Cr 2 0 7 .
bicolor: iki renge alt; iki renkli; çift renkli.
bicolored: Bkz, bicolor.
bi-color water gauge: iki renkli su seviye göstergesi;
buhar kazanlarının su düzeyi veya fayrap seviyesini
göstermek üzere makine santrallarına donatılmış bir
gösterge ya da cihaz.
biconcave: Her iki yüzü içbükey veya konkav olan.
biconvex: Her iki yüzeyi dışbükey veya konveks
olan.
bicron: Metrenin milyarda biri (0,000 000 001 m); bik-
ron.
bcycle: Bisiklet; bisiklete binmek veya onunla seya
hat etmek.
bicyclical: iki çevrim ya da saykıldan yapılmış olan.
bidirectional: İki yönlü.
bifiliar: Mesafe ölçmek için kullanılan bazı belirli ci-
hazlardaki gibi, iki vidaya sahip olan veya iki vidanın
kullanılması ile meydana gelen.
biflex: İki eğri veya eğime sahip olan; iki eğrili.
bifocal: Opt. bifokal; iki odağa sahip olan; iki odaklı.
big-bang hypothesis: Tüm maddelerin önceleri tek
bir dev atom çekirdeğinde yoğuşmuş olduğu ve pat
layıp gelişerek görünen evreni oluşturduğu kabul
edilen hipotez veya varsayım; büyük patlama hipote
zi.
big end bearing: Biyel ya da piston kolunun alt veya
büyük ucundaki yatak; kol yatağı; krankpin yatağı;
piston kolunu krank pine bağlayan yatak.
bihourly: Her iki saatte bir.
bike: Bkz. bcycle.
bilander: Den. Hollanda sahilleri boyunca ve kanalla
rında kullanılan iki direkli küçük bir gemi.
bilateral: 1) iki kenara sahip olan; iki yarım parçadan
oluşan. 2) iki kenarı eşit olarak etkilenen. 3) bilateral
simetriye sahip olan; bilateral.
bilateral symmetry: Bir organizma veya bir madde
nin sadece bir düzlem tarafından bölünmesiyle olu
şan simetri; her iki parça hemen hemen ayna görün
tüsüne eşittir; tüm omurgalılar bilateral simetri düzle
mi ile iki simetrik parçaya bölünebilirler.
bilge: 1) Den. gemi teknesi ve ambarlarının alt yuvar
lak kısmı; tekne dibinin bordaya döndüğü yerde, ge
mi içinde veya ambarda oluşan çukurluk; sintine. 2)
bir varil ya da fıçının yanal yüzeyinin en geniş kısmı.
3) durgun, yağlı ve pis suların birlikte bulundukları
yer. 4) sintine basmak; sintine sularını dışarı veya
slop tanka basmak.
bilge drainage: Sintine boşaltımı; sintine drejanı.
bilge injection valve: Sintineden alıcı valf; sintine alı
cı valfı; gemi serküleytin veya dolaşım pompasının
sintineden alıcı valfı; bir kaza sırasında gemi yara
alıp sintinelere su dolduğu zaman bu valf kullanılır,
diğer zamanlar sıkıca kapalı tutulur.
bilge keel (or piece): Yalpa omurga; gemi karinası
nın her iki tarafına, boyuna yerleştirilen bir kiriş; ge
minin ağır yalpalarını önler.
bilge piece: Bkz. bilge keel.
bilge piping: Sintine devresi veya sisteminin boru do
nanımı; 7 bar basıncında hava ile test edilir veya de
nenir.
bimetalli c stea m tra p
bilge plate: Sintine saçı; sintine levhası.
bilge pump: Sintine pompası veya tulumbası; her ge
minin kazan ve makine daireleri ile şaft tüneli, am
bar vb. i sintine kuyularında biriken suları, pis su
tanklarına basmak için kullanılan pompa.
bilge separator: Sintine seperatörü; sintinelerdeki pis
ve yağlı suları temizleyerek denize basan ve atıkları
pis su tankına veren temizleme cihazı; sintine (su
yu) ayırıcısı.
bilge strake: Sintine dönümü kaplaması veya saç lev
ha sırası.
bilge strum box: Gem. Mak. sintine süzgeci; üstüpü,
köhne bez vb. i yabancı maddelerin sintine pompası
na geçmesini önleyen süzgeç veya streyner.
bilge suction: Sintine alıcısı; sintine pompasının, sin
tine kuyularından alıcısı.
bilge system: Sintine sistemi; gemi bünyesindeki sin
tine dereleri ve kuyularında toplanan küçük miktar
daki suyun denize zararsız hale getirildikten sonra
tekne dışına veya pis su tanklarına veren sistem; bir
pompa ve onun alıcı verici taraflarında bulunan birer
valf sandığı ile ana sintine devresi denilen ve tüm
sintine valflarına bağlı boru devresinden oluşur.
bilge water: Geminin türlü sistemlerinde biriken deniz
suyu, kirli ve yağlı su vb. i; sintine suyu.
bilge well: Sintine kuyusu; gemilerin ambar, kazan
dairesi, makine dairesi vb. i sintinelerinde suların bi
rikmesini sağlayan kuyu veya kuyular; sintine pom
pasının alıcı tarafındaki valf sandıklarına bağlanmış
lardır.
bilinear: iki çizgiye sahip olan; iki çizgili.
billboard: Den. demir yatağı; geminin başüstünde bu
lunan demirin yerleştirilmesi için yapılmış özel bir ya
tak.
billet: 1) genellikle kare şeklinde olan küçük metal çu
buk. 2) çıra parçası.
9
billion: 1) ABD ve Fransa'da 10 veya 1 000 000 000
ya da milyar. 2) İngiltere ve Almanya'da trilyon (1
12
000 000 000 000); 10 . 3) dolar, sterlin vb. i bir mil
yarlık para birimi. -
billion electron volt: 1 milyar elektron volta eşit bir
enerji birimi; bev kısaltması ile belirtilir; Bkz. elec
tron-volt.
billionth: 1) bir milyarlık bir seride sonuncu gelen;
milyarına. 2) bir şeyin bir milyar eşit parçasından
herhangi biri. 3) bir şeyin birbirine eşit bîr milyar par
çasından biri.
billon: Altın ve gümüşün büyük oranda diğer bir me
tal, örneğin bakır ile yaptığı alaşım; bazı metal parça
ların yapımında kullanılır.
bimetallic: iki metale ait; iki metal kapsayan; iki me
tal kullanılan; iki metalli.
bimetallic bearing alloy: iki metalden oluşan yatak
alaşımı.
bimetallic element: Bimetalik eleman; eşit uzunluk
ve genişlikte ve lineer genişleme katsayıları değişik,
birbirlerinden farklı özellikte metal levhalardan olu
şan bir eleman; metal levhalar sıcaklık değişimi ile
farklı bir şekilde genişlediklerinden sıcaklık ölçümün
de ve buhar kapanlarında Bkz. steam trap kullanılır
lar.
bimetallic steam trap: Bimetalik buhar kapanı; bime
talik elemanı bulunan buhar kapanı Bkz. steam
trap.
bimetalli c th e r m o gr ap h
bimetallic thermograph: Meteo. bimetalik termograf;
genleşme katsayıları farklı iki metalin birbirine kay
nak edilmesi ile oluşan termograf; sıcaklık değişimle
rini kayıt etmek için kullanılır.
bimetallic thermometer: F/z. bimetalik termometre;
İki metalli termometre ya da sıcaklık ölçer. Birbirleri
ne perçinlenen bir parça pirinç ile demirden oluşur;
ısındığı zaman iki metalli eleman, pirincin daha bü
yük olan lineer genişleme katsayısı nedeniyle bükü
lerek hareket eder ve bu hareket bölüntülenmiş ska-
lada görülür.
bimotored: Bazı uçaklar gibi iki motora sahip olan;
iki motorlu; çift motorlu.
bin: 1) kömürlük; ambar. 2) depo; silo.
binary: 1) iki parçadan oluşan; çift; ikili 2) bir elemen
tin oluşturduğu bileşik. 3) iki yıldızdan oluşan. 4) iki
metalin oluşturduğu alaşım. 5) Mate, iki değişkenli.
binary alloy: iki metalden oluşan alaşım; iki metalli
alaşım.
binary digit: Elekt. ikili basamağı; ikili notasyon ölçe
ğinde bir tam sayı.
binary stars: Astr, iki yıldız; gravite veya cazibe ola
rak birbirlerini çeken ve kendi ağırlık merkezleri çev
resinde dönen iki yıldız.
binary vapor cycle: Cıva ve buhar, buhar ve kükürt
dioksit, difenil oksit ve su buharı kullanılarak elde
edilen çevrim; ikili buhar çevrimi; binari buhar çevri
mi.
binary vapor turbine: İki buharlı türbin; cıva ve su bu
harının aynı çevrimde kullanıldığı türbin.
bind: Bağlamak; takılmak; takıntı yapmak; tutukluk
yapmak (supap vb. inin tutukluk yapması gibi).
binder: Bağlayıcı madde; bağlayıcı.
binding: bağlama; bağlantı.
binding energy: 1) bir molekül ya da atomun pozitif
veya negatif şarjlı kısımlarını ayırmak için gerekli
enerji, 2) yapışma veya kohezyon kuvvetini yenmek
ve bir katıyı çıkarmak için gerekli enerji ya da erke.
binding post: Volta pilinde iletkenlerin bağlanabildiği
diş çekilmiş cıvata veya somun.
binding wire: Bağlama teli; buhar türbinlerinin çevre
ye yakın bir bölümünden kanatları birbirlerine bağla
yarak titreşimi azaltan ve kanat dayanıklığını sağla
yan tel; tüm kanatları birbirlerine bağlar; daha çok
reaksiyon türbinlerinde kullanılır.
bing: Kömür ocaklarından çıkan atık madde.
binnacle: Den. genel olarak dümene yakın olarak yer
leştirilmiş kapalı bir dolap; pusula dolabı.
binocle: Dürbün, teleskop vb. i iki gözle kullanılmak
üzere yapılmış bir cihaz.
binocular: iki gözle aynı anda kullanılmak için; Bkz,
binoculars.
binoculars: 1) iki gözle aynı anda kullanılan dürbün;
çiftli dürbün. 2) opera dürbünü veya gözlüğü.
binomial: 1) iki terimden oluşan, + ve - işaretleri ile
birbirine bağlı olan matematik eşitlik ya da ifade. 2)
bir bitki ya da hayvanın bilimsel adı. 3) iki isme sa
hip olan. 4) iki terimli.
binomial expansions: Binomial veya iki terimlilerin
2 2
açınımı: (a ± b)2 = a ± 2ab + b örneğinde oldu
ğu gibi.
binomial equations: Mat. aralarında + veya - işareti
2
bulunan iki terimli eşitlikler, örneğin (a+b) gibi.
binomial theorem: Sir Isaac Newton tarafından keşfe
bioti n
dilen, herhangi bir kuvvetten kısa cebirsel ifadelerin
2 2
açınımı için kestirme yol, örneğin (a + b) = a +
2
2ab + b ; binomial teorem.
bin system: Çimento, metalürji, demir yapım endüs
trileri ile buhar üretme sistemlerine büyük miktarda
pulverize kömür sağlayan sistem; kurutucu, pudra
haline getirici ve taşıyıcıdan oluşur.
binuclear: Bkz. binucleate.
binucleate: iki çekirdek veya merkeze sahip olan ve
ya onlara ait; iki çekirdeğe sahip olan hücre.
bioastronautics: Uzay tıbbı veya yaşam bilimlerinin
sivil havacılık ve uzay gezilerine uygulanmasını ince
leyen bilim dalı.
biocatalyst: Biyokatalizör; biyokimyasal tepkimeleri
harekete getiren veya hızlandıran bir madde; koen-
zim, vitamin veya hormon.
biochemical: Biyokimyasal; biyokimya ile ilgili veya
ona ait.
biochemist: Biyokimya konusunda uzman veya biyo
kimya öğrencisi; biyokimyacı.
biochemistry: Biyokimya; bitkiler, hayvanlar ve onla
rın yaşamları ile ilgili kimya bilimi dalı; hayatî kimya.
biocide: Canlı öldürücü: gemilerin deniz suyu dola
şım devrelerinde, ısı alıp veren cihazların deniz suyu
taraflarında, ısı transferine engel olan yumuşakça,
deniz kabuklusu vb. i canlıları yoketrnek için kullanı
lan kimyasal madde.
biodegredable: Bakteriler yardımıyla veya bakteriler
le ayrışabilen.
biologic half-life: Radyobio. biyolojik yarılama süre
si; yaşayan bir doku, organ vb. i içine alınan, belirli
miktardaki maddenin yarısının, bunlar tarafından bi
yolojik olaylar sonucu tüketilmesi için geçen zaman
Bkz. half-life.
biologic hole: Biyolojik delik veya oyuk; bir reaktö
rün aktif bölgesinde bulunan ve radyasyonların veya
nötronların etkisi hakkında denemeler yapmak ama
cıyla içine hayvan ya da bitkiler yerleştirilen oyuk.
biological shield: Nük. Ener. biyolojik koruyucu; biyo
lojik kalkan; fizyon sırasında üretilen öldürücü radyo
aktiviteyi azaltmak için reaktörü tümü ile çevreleyen
veya örten bir koruyucu.
biological shield: Nük. Ener, biyolojik koruyucu; biyo
lojik kalkan; fizyon sırasında üretilen öldürücü radyo
aktiviteyi azaltmak için reaktörü tümü ile çevreleyen
veya örten bir koruyucu.
biological warfare: Biyolojik savaş; düşman orduları
veya sivillere karşı hastalık yapan mikroorganizma,
zehir vb. leri kullanılarak yapılan savaş.
bioluminescence: Işıklı balık, ateş böceği, bazı bakte
riler gibi, canlı organizmalar tarafından üretilen ışık;
biyolojik ışık.
bionics: Biyonik.
bioscope: Film makinesi; sinema projektörü.
biosphere: Biyosfer; Dünya ve atmosferin canlılar
için yaşanabilir bölümü veya kısma; canlı küre.
biosynthesis; Biyosentez; canlı organizmalar tarafın
dan elementler veya daha basit maddelerden kimya
sal bileşikler üretimi; bitkilerde CO2 ve su ile nişasta
nın biyosentezi gibi.
biotin: Biyotirı; karaciğer, yumurta sarısı ve bira maya
sında bulanan, bakteri geliştiren bir faktör,
C10H16O3 N2S; H vitamini; yokluğu deri iltihabı ya
da dermatilis'e neden olur.
Biot's hemisphere
Biot's hemisphere: Bir iletkenin dış yüzeyindeki
elektrostatik şarjı gösteren bir cihaz.
bipartite: İki parçaya sahip olan; iki parçalı.
biphenyl: Kimy. molekülünde çift fenil grubu bulunan
beyaz, kristalli bir karbonlu hidrojen, C6 H5.C 6 H5 ;
bifenli; difenil.
biplane: iki kanatlı uçak.
bipolar: 1) iki kutba sahip olan; iki kutba ait; iki kutup
lu. 2) Dünyanın her İki kutbuna veya kutupsal bölge
lerine ait.
bipolar electrode: ikincil veya sekonder elektrot; me
tal kaplama banyosunda bulunan ve bir yüzü anot,
diğer yüzü ise katot olarak etkiyen bir elektrot; iki ku
tuplu elektrot; bipolar elektrot.
biprism: Işıkları yararak aynı kaynaktan iki görüntü el
de etmek için kullanılan geniş açılı bir prizma.
bipropellant: Yanma odasına pompalanıncaya dek
ayrı tanklarda depolanan yakıt ve oksitleyiciden olu
şan bir sıvı roket makinesi (motoru).
biquadrate: Mafe. karenin karesi; dördüncü kuvvet;
quadratic olarak da kullanılır.
biquadratic: 1) dördüncü kuvvete ait. 2) dördüncü de
receden cebirsel eşitlik.
biquadratic equation: Dördüncü dereceden cebirsel
4 3 2
eşitlik, örneğin: x +Ax + Bx +Cx+D = 0 veya
4 3 2
y + py + qy +ry+s = Ovb. i eşitliklerden herhangi
biri.
bisect: 1) ikiye bölmek. 2) Geo. birbirine eşit iki par
çaya bölmek.
bisection: 1) ikiye bölme veya ikiye bölünmüş. 2) İki
ye bölen bir doğru. 3) birbirine eşit iki parçadan her
hangi biri.
bisector: Bisektör. 1) İkiye bölen şey. 2) bir açı veya
doğruyu ikiye bölen bir doğru; açı ortay.
bismouth: Bizmut; sert, kırılgan, grimsi beyaz renkli
kimyasal metalik element; yaygın olarak düşük eri
me noktasına sahip alaşımlar yapımında kullanılır;
Simg.Bi; at.ağ. 209,00; at.no.83.
bismuthal: Bizmutlu; bizmut kapsayan.
bismuthic: Beş değerli bizmut kapsayan.
bismuthous: Üç değerli bizmut kapsayan.
bismuth spiral: Bizmut spirali; manyetik flüksü ölç
mek için kullanılan, bizmut telinden yapılmış bobin;
bizmut bobini.
bissextile: 1) bir artık yılın fazladan bir günü veya 29
Şubat'ı belirten. 2) artık yıla ait. 3) koyu kahverengi.
bistable: iki durumlu.
bistoury: Tıp. küçük, çok keskin ameliyat bıçağı; bis
turi; neşter.
bistratum: iki katmanlı; iki tabakalı.
bisulfate: Bisülfat; Kimy. sudaki çözeltisi hidrojen ve
sülfat iyonları üreten bir elementin bileşiği veya kök.
bisulfide: Bkz. disulfide.
bisulfite: Asit sülfiti; bisülfit; sudaki çözeltisi hidrojen
ve sülfit iyonlari üreten bir elementin bileşiği veya
kök.
bisymmetric: Bkz. bisymmetrical.
bisymmetrical: Çift simetriye sahip olan; çift simetrili.
bisymmetry: iki simetriye sahip olma niteliği veya du
rumu.
bit: Bkz. binary digit.
bit: 1) bir anahtarın kiliti döndüren kısmı. 2) herhangi
bir aletin kesici kısmı veya parçası, örneğin planya
kalemi gibi. 3) takımın veya aletin kendisi. 4) mat
57 blacking
kap tezgâhının delen kısmı; matkap; matkap ucu. 5)
parça; lokma; burgu. 6) Bilgisay. bit.
bit brace: El matkabı.
bitartrate: Bitartarat; asit tartaratı; sudaki çözeltisi hid
rojen ve tartarat iyonları üreten bir elementin bileşiği
veya kök.
biting: Mak. diş yüzeyleri aşın aşındığı zaman çalıştırı
lan dişlinin çalışan dişlinin diş dibine çarpması; yağ
lama bozulur, sıcaklık yükselir ve dişlerde plâstik bo-
zunma veya deformasyon oluşur.
biri: Den. güverteye yerleştirilen ve genellikle iki tane
olan, çevresine halat ve zincir sarilan veya halat ya
da palamar bağlanan, dökme demirden yapılan silin
dirsel parça; baba; bita veya bite.
bittern: Deniz suyundan yemek tuzunu kristalleştirip
ayrıştırdıktan sonra geri kalan magnezyum, bromür
ve iyot bileşikleri kaynağı olan çözelti veya sıvı.
bitume: Bitüm; katran bulaşmış veya üzerine katran
sürülmüş.
bitumen: Sert asfalt ve katran kapsayan yanıcı bir kar
bonlu hidrojen karişımı; katran; ziftlemek.
bituminate: Bitümleme; bitüm ile bağlama, yapıştır
ma, bilüm ile doldurma veya bitümlü hale getirme.
bituminize: Katran veya zift ile doyurmak; katran ya
da zifte dönüştürmek.
bituminous: 1) katran veya zift tabiatında olan. 2) kat
ran veya ziftten yapılmış; katran veya zift kapsayan;
katranlı veya ziftli.
bituminous coal: Katranlı kömür; yakıldığı zaman zift
ya da katran veren bir tür kömür; yumuşak kömür.
bivalence: İki değerli olma durumu veya niteliği; iki
değerlilik.
bivalency: Bkz. bivalence,
bivalent: Kimy. iki değere sahip olan; divalent şeklin
de de yazılır.
bivalve: iki valfa sahip olan; iki valflı; iki süpaplı.
Bk: Bkz. Berkelium.
bl.: Bkz. 1) bale; bales. 2) barrel; barrels. 3) black.
black: 1) beyazın karşıtı; siyah. 2) tam olarak ışıksız;
karanlık. 3) siyah elbise giyme. 4) en koyu renk. 5)
bu rengin noktası. 6) bu renkte boya veya boya
maddesi. 7) siyahlaştırmak.
black ash: Löblan Bkz. Leblanc işleminden elde edi
len, saf olmayan sodyum karbonat; siyah kül.
black-body radiation: Verilen bir sıcaklıkta siyah bir
gövdeden ışınım veya radyasyon.
blackburn pendulum: Blekbörn sarkacı; harmonik
hareketleri incelemek için kullanılan bir sarkaç; farklı
periyotlarda dik açılarda iki yöne salınım hareketi ya
pan bir pandül veya sarkaçtan oluşur.
black-bulb thermometer: Fiz. siyah hazneli veya de
polu termometre; havası boşaltılmış bir cam örtü içi
ne yerleştirilmiş ve yatay olarak güneş ışınlarının et
kisine bırakılmış, siyah bir hazneye sahip cıvalı ter
mometre.
blackdamp: Yanma ve patlama nedeniyle kömür
ocaklarında biriken karbondioksit; boğulmaya ne
den olur.
black diamond: Maden kömürü; fosil kömür; kara el
mas.
blacking: 1) döküm için düzgün bir yüzey sağlamak
amacıyla tamamlanmış kalıbın yüzeyine sürülen
maddeler. 2) soba, ayakkabı vb. inde kullanılan si
yah cila (vernik).
 blackish
blackish: Bir dereceye kadar siyah.
blackjack: Maden, çinko sülfür; black jack şeklinde
de yazılır.
black lead: Hemen hemen tümü ile karbon olan yu
muşak, siyah bir madde; kurşun kalemlerde ve cila
yapımında kullanılır; siyah kurşun; graphite adı da
verilir.
black oils: siyah yağlar; 1) Bkz. steam cylinder oil.
2) mazot, bazı dizel yakıtları ve motorinler gibi petrol
ürünleri dahil ve rafine edilmiş yağlama yağları ha
riç, koyu renkli petrol ürünleri; siyah yağlar.
black-out effect: Kuvvetli, kısa bir darbeden sonra bir
vakum tüpünün geçici olarak duyarlığını kaybetme
si.
blacksmith: 1) örs, çekiç vb.i ile demiri döverek şekil
verme, onarma işinde çalışan adam; demirci. 2) atla
rı nallayan adam; nalbant.
blacksmith hammer: Demirci çekici.
bladder accumulator: içinde azot veya diğer bir inert
gaz bulunan esnek bir kese ve onun çevresinde hid
rolik sıvısı, gaz şarj bağlantısı, bir taraftan hidrolik
pompasına ve diğer taraftan hidrolik sisteme bağla
nan bir akümülatör; keseli akümlatör; bazı dümen
sistemlerinde kullanılır.
blade: 1) testerelerin metalden yapılmış kesici kısmı;
testere ağzı. 2) bıçak, pervane, kürek vb. inin geniş
ve yassı bölümü. 2) Oto. cam sileceğinin bıçağı. 3)
bir araç, cihaz veya silahın kesici kısmı. 4) Mak. bu
har ve gaz türbinlerinin hareketli ve hareketsiz kanat
ya da kanatları. ) kılıç. 6) Bot. bir yaprağın yassı ve
genişleyen kısmı. 7) Bot. bir bitki, özellikle çimenin
yaprağı.
blade: Mak. kanat; buhar, gaz ve egzoz türbinlerinde
kullanılan, genel olarak paslanmaz çeliklerden yapı
lan, rotor ve stator çevrelerine donatılmış parçalar;
hareketli veya hareketsiz kanatlardan biri.
blade clearance: Kanat boşluğu veya klerensi: a) ha
reketli kanatlarla, hareketsiz kanat veya nozul diyaf
ramları arasındaki boşluk; Bkz. axial clearance Buh,
Türb. b) kanat tepeleri ile türbin keysi veya rotorşaft
arasındaki radyal veya çap yönündeki boşluk; Bkz
radial clearance.
blade curvature: Pervane kanatı için eğim veya ka
nat kavisi.
blade efficiency: Kanat verimi (buhar ve gaz türbinle
ri ile gemi pervaneleri için söylenir).
blade, hollow: İçi boş veya oyuk türbin kanatı; buharı
en verimli şekilde denetlemek için ve düzgün geril
me sağlamak amacıyla kullanılır.
blade loss: Kanat kaybı; buharın sürtünmesi ve hava
nın direnci nedeniyle türbin kanatlarında oluşan ka
yıp.
blade, moving: Hareketli kanat; aksiyon veya irnpuls
türbinlerinde buharın hızını düşüren, reaksiyon tür
binlerinde hem basıncı ve hem de hızını düşüren, ro
torun çevresine bağlı olan kanat ya da kanatlar.
blade projection: Kanat izdüşümü; merkezkaç veya
santrfüj pompa ve fanların, buhar ve gaz türbinleri
ve pervane kanatlarının izdüşümleri.
blade, propeller: Bkz. propeller blades.
blade-root: 1) kanat kökü; buhar ve gaz türbinlerinde
kanatların rotor çevresindeki fatura veya kanala uy
gun profilde olan kökü. 2) pervane kanadının göbe
ğe bağlandığı kısım.
58 bl eac h er y
blade, stationary: Sabit veya hareketsiz kanat; irn
puls veya aksiyon türbinlerinde buharın sadece yö
nünü değiştiren, reaksiyon türbinlerinde basıncını
düşürüp hızını yükselten (Max.340 m/s) ve keysin
içine açılmış kanallara geçirilen kanat.
blade-tip: Kanat ucu. 1) Buh. ve Gaz. kanadın en üst
kısmı. 2) pervane kanadının en üst kısmı ya da ucu.
Blagden's law: Blagden kanunu veya yasası: "Sulu
bir çözeltide donma noktasının düşürülmesi, çözelti
deki çözünür maddenin miktarı ile orantılıdır".
blanch: 1) beyazlatmak; rengini gidermek. 2) soluk-
laştırmak; soldurmak. 3) Metal, asit veya kalayla kap
layarak parlatmak.
blank: Boş; boşluk.
blast: 1) Meteo. rüzgarın şiddetle esmesi; havanın
kuvvetle akması. 2) ani olarak hızla akan hava ya da
gaz sesi. 3) yapay olarak üretilmiş kuvvetli hava akı
mı. 4) yüksek fırın içindeki düzgün hava akımı. 5) di
namit gibi patlama. 6) ani ve hasar veren bir etki. 7)
buna neden olan patlayıcı olgu. 8) bujileri temizle
mek için, özel aracı ile zımpara kumu püskürtmek.
blast air: Yüksek fırınlarda kullanılan ve yüksek fırın
gazı ile çalışan bir gaz türbininin sağladığı hava; püs
kürtme havası; yüksek fırın havası. 2) Esk. hava ile
püskürtmeli makinelerde yakıtın silindir içine püskür
tülmesini sağlayan yüksek basınçlı (60-70 bar) hava;
yakıt püskürtme havası.
blast furnace: Yüksek fırın; gerekli yoğun ısıyı sağla
yabilmek için alt tarafından hava üflenen ve demiri
cevherinden ayıran kule görünümünde bir ocak ya
da fırın.
blast furnace gas: Yüksek fırın gazı; demir cevheri
nin eritilmesi sırasında elde edilen bir yan ürün; yük
sek fırında üretilen gazın 1/4'ü kendisi için gerekli
ve geri kalan 3/4'ü güç üretimi için makine yakıtı
olarak kullanılır; gazın yapısı ortalama % 3,5 hidro
jen, % 5 metan, % 27 karbon monoksit, % 11 karbon
dioksit ve % 58 azottan oluşur; fazla hava katsayısı
% 21 ve alt ısı değeri 840 kcal/m3 tür.
blast furnace slag: Yüksek fırın cürufu.
blast gate: Hava. aşırı doldurucu veya süperşarjerin
nozul kutusunda basıncı denetleyen bir cihaz; gaz
akımı kapısı.
blast heater: Fanlı hava sistemlerinde kullanılan bir
hava ısıtıcısı.
blast heating system: Bkz. fan heating system.
blasting: Dinamit patlaması; patlama, infilâk
blasting gelatin: Jöleye benzeyen, nitrogliserinli pa
muk barutu; çok güçlü bir patlayıcı.
blast injection system: Bkz. air injection system.
blast-off (blastoff): Bir roket veya balistik füze vb.
inin fırlatılması.
blaze: 1) parlak bir kütle veya ateş. 2) herhangi bir
parlak ışık. 2) hızlı ya da parlayarak yanmak; alev
lenmek. 4) yanmaya neden olmak. 5) parıldamak (ı-
şık vb.).
bleach: 1} kimyasal maddelerle veya güneş ışınları
nın etkisiyle rengini gidermek. 2) beyazlatmak; Bkz.
blanch. 3) beyaz, renksiz veya soluk olmak. 4) ren
gini giderme veya beyazlatma. 5) beyazlatma için
kullanılan herhangi bir kimyasal.
bleacher: Renk gideren veya beyazlatan kimse veya
şey.
bleachery: Beyazlatma işleminin yapıldığı yer.
 bl eac hin g po w d e r 59 block sys t e m

bleaching powder: Beyazlatma için kullanılan kalsi

başka işlemler veya korrozyon sırasında veya sonra
yum klorür veya herhangi diğer bir toz.
sı, bir metal yüzeyinde kabarcık şeklinde oluşan arı
bled (bleeder) steam: Bkz. bleed steam.
za.
bleed: 1) boşaltmak; akıtmak. 2) dizel motorları yakıt
blister tank: Hava. savaş uçaklarının, özellikle perva
sistemlerinin havasını çıkarmak. 3) fren devresinden
neli bombardman uçaklarının üst tarafında bulunan
hidrolik yağını boşaltmak.
ve içersine top ya da makineli tüfek yerleştirilen say
bleeder: Boşaltma ya da akıtma yeri.
dam oda veya hücre; taret.
bleeder pipe: Tahliye borusu; boşaltma borusu.
blk.: 1) block. 2) black. 3) bulk.
bleeder plug: Tahliye ya da boşaltma tapası.
blob: 1) küçük, yuvarlak damla veya kalın viskoz bir
bleeder resistance: Elektriksel iletişimde transforma
madde veya sıvı; damla. 2) renkli bir damla veya kü
törün ikincil ya da sekonder sargısına bağlanmış
çük bir kütle.
olan rezistans; yanıt eğrisi kontrol direnci.
block: î) Silindir blok Bkz. cylinder block. 2) herhan
bleeder turbine: Gem. Mak. iş elde etmek üzere
gi büyük, geniş bazan düz yüzeyli katı bir parça
türbi ne verilen buharın bir kaç kademede
ağaç, taş ya da metal. 3) taşıma veya dayanıklık art
genişletildikten sonra ısıtma amacı ile türbinden
tırmak için kullanılan herhangi katı bir rnadde. 4) bü
alınarak ısıtıcılara verildiği türbin; ara ısıtıcılı türbin.
yük, delikli tuğla; asmolen. 5) Den. bastika. 6) sin
bleeder valve: Tahliye ya da boşaltma valfı.
yallerle yönetilen demiryolunun boyu. 7) Kimy. etki
bleeder well: Tahliye ya da boşaltma kuyusu.
siz duruma getirmek. 8) Rady. yüksek düzlem akımı
bleed-off: Bkz. extraction points.
ile birlikte çalışan bir osilatörün titreşiminde ani kesil
bleed port: Diz. Mot. bazı basınçlı hava ile hareket
me. 9) blok şekli vermek. 10) bloklarla taşımak veya
sistemlerinde ilk hareket valfının (startin valfın) hava
kuvvetlendirmek. 11) Rady. girişi aşırı yüklenmesi
boşaltma portu.
ile elektron tüpünden geçen alternatif akımı kesmek.
bleed steam: Isıtıcı ara buhar; buhar türbinli enerji ku
blockade: 1) bir geçidi korumak amacıyla düşman or
ruluşlarında, besi (fid) suyu ısıtıcılarına, türbinlerden
duları veya gemileri tarafından bir yer ya da bir böl
biri veya iki türbin arasından verilen buhar; besi su
genin kapatılması. 2) bir düşmanı izole etmek, onun
yunu ısıtmak için kullanılır.
ulaşım ve ticaretini kesmek için yapılan herhangi bir
blench: solmak ya da soluk olmak; beyazlamak; be
işlem; abluka. 3) ablukayı sürdüren kuvvet. 4) çok
yazlanmak.
stratejik bir mania.
blend: 1) İstenilen özelliği (çay, yakıt, yağ, tütün vb.
blockade runner: Ablukanın arkasına geçmeyi veya
i) karıştırmak. 2) karıştırma. 3) harman etmek. 4)
onu delmeyi deneyen gemi veya kişiler.
harman edilmiş; tümü ile karıştırılmış.
block and tackle: Bir veya daha fazla sayıda makara,
ölende: 1) sfalerit; çinko sülfür ya da çinko cevheri.
ip ya da halattan oluşan büyük, ağır parçaları kaldı
2) belirli diğer sülfürler, özellikle metal sülfürleri.
rıp indirmeye yarayan basit makine; palanga.
blended: Karıştırılmış; harman edilmiş (iki ayrı türden
block carrier: Den. blok halindeki küçük ağırlıkları ta
yakıt, yağ vb.)
şımak üzere dizayn edilmiş gemi; blok taşıyıcı gemi.
blended gasoline: Daha ağır narla veya diğer uçucu
block coefficient: Gem. inş. blok katsayısı. 1) bir ge
ürünlerle harman edilen ve çok uçucu oluşu nede
minin su altı kısmı hacminin, dikmeler (kaimeler)
niyle karbüratörlü makinelerde kullanılmayan ben
arası boy, kalıp genişliği ve kalıp draftının çarpımına
zin; ilk hareket için soğuk iklimlerde ve uçaklarda
bölünmesi ile bulunan bir katsayı. 2) gemi sualtı hac
kullanılır.
minin, kalıp boyutlarının oluşturduğu dikdörtgenler
blended oil: Harmanlanmış yağ; belirli bir viskozite prizmasının hacmine oranı.
sağlamak için ve diğer fiziksel özelliklerini geliştir
block, crosshead: Bkz. crosshead block.
mek amacıyla, iki ya da daha fazla ham petrol kö
block, cut-off: Bkz. cut-off block.
kenli yağın birbirlerine karıştırılması ile elde edilen
block, cylinder: Bkz. cylinder block.
bir yağ; karma yağ; karışık yağ.
block diagram: Mak. türlü devreleri, örneğin soğut
blender: 1) özellikle yüksek güçlü, ağır devirli dizel
ma, yakıt, yağ devrelerini basit çizgi ve işaretlerle be
motorları için gerekli viskozitedeki yağı sağlamak
lirten skeç vb. i; blok diyagramı.
üzere, fuel oil ile dizel çilleri belirli oranlarda karıştı
block equipment: Palanga takımı veya teçhizatı.
ran cihaz; karıştırıcı. 2) karışım oluşturucu şey veya
blocking capasitor: Kilitleme kapasitörü; bir elektrik
kimse.
devresinde doğru akımı engelleyen, fakat alternatif
blending: Harman etme; karıştırma; içten yanmalı ma
akımın geçmesine izin veren bir kondensatör. ya da
kinelerde islenilen özellikte ürün elde etmek için, be
kapasitör.
lirli damıtma ürünlerinin (yakıt, yağ vb. i) karıştırılma
blocking condenser: Doğru akım (DC) geçidini koru
sı işlemi.
mak için kullanılan bir kondensatör; bloklama kapa
blends: iki veya daha fazla ham petrol, petrol ürünü
sitörü veya kondensatörü.
veya ham ve işlenmiş petrollerden oluşan karışım
blocking layer: Elekt. bir iletken ile yarı iletkenin bir
lar; harmanlar.
birlerine temas ettikleri ve yükseltici görevi yapan yü
blind: Körelmek.
zey; dokunma yüzeyi veya katmanı.
blind cover: Mak. kör kapak.
block line: Bir palangada kullanılan ip ya da halat.
blind flight: kör uçuş; Hava. atmosferik koşulların gö
block plane: Marangoz planyası.
rüşü pratik olarak sıfıra indirdiği durumda uçağın sa
block printing: Marb, blok baskı.
dece cihazlarla yönetilmesi.
block system: Demiryolu hattını bir kaç kısma bölen
blinking: Işıldama.
ve trenleri otomatik sinyallerle Bkz. block signal ve
blister: Metal, kabarcık; elektrikle kaplama, ısıl işlem,
çoğu zaman bir bölümde birden fazla trenin bulun-
block , th ru s t 60 bluejac k

masına izin veren bir sistem; blok sistemi.

Buh. Kaza. yanma havası sağlayan bir elektrik moto
block, thrust: Bkz. thrust block.
ru, pistonlu buhar makinesi veya buhar türbini tara
block tin : Blok kalay; bloklar halinde dökülmüş, kıs
fından çalıştırılan hava pompası.
men damıtılmış kalay; külçe kalay (ticarette kullanı
blower, centrifugal: Merkezkaç veya santrfüj türden
lır).
bir fan ya da blover.
blood poisoning: Tıp. septisemi; kan zehirlenmesi;
blower drive gear: Moi. blover çalıştırma donanımı;
belirli mikroorganizmaların toksinleri veya diğer ze
blover veya fanın motordan hareket aldığı dişli veya
hirli maddeler nedeniyle kanın hastalık durumu.
zincir donanımı.
blood pressure: Tıp. kan basıncı; tansiyon; kan tara
blower fan: Ûfleyici türden bir vantilatör.
fından damarların esnek duvarlarina uygulanan, yaş
blower, forced draft: Bkz. forced draft blower.
ve fiziksel durumla değişen bir basınç.
blower housing: Blover ya da fanın mahfazası, keysi
bloodstone: Kantaşı; yan değerli bir taş; koyu yeşil
veya statoru.
renkli bir kuvarz; kalsidon veya Kadıköy taşı.
blower idle gears: Bloveri çeviren donanımın ara diş
bloomery: Metal, demirci ocağı; tel veya çubuk de
lileri; blover ara dişlileri.
mir çekilen yer; haddehane.
blower, reciprocating: Pistonlu türden bir blover ya
blotter: Kurutma kağıdı.
da fan.
blotter paper: Bkz. blotter.
blower, rotary: Devir hareketli türden bir blover ya da
blotter test: Kurutma kağıdı deneyi; örnek yağlama
fan.
yağından bir damla, kurutma kağıdı üzerine damlatı
blower rotor: Mot. hava bloverinin devir hareketli kıs
lır ve yağ hızlı bir biçimde yayılır; renk koyuluğu, pis
mı veya rotoru; blover rotoru; bloverin döner hare
lik, yakıt kurumu ve diğer koloit maddelerin göster
ketli kısmı.
gesidir.
blowgun: Basınçlı hava kullanarak boya, yağ vb. i
blotting paper: Bkz. blotter.
püskürtme için kullanılan bir cihaz; püskürtme taban
blow: 1) havayı harekete getirmek veya hızlandırmak;
cası.
esmek. 2) üflemek. 3) üfleyerek ses çıkarmak. 4) ha
blowhole: Üfürme deliği; firar deliği; dökümde katılaş
va ile taşınmak. 5) üfleyerek çalıştırmak. 6) fırtına
manın gelişmesi sırasında gaz küreciklerinin tutulma
patlamak. 7) üfleyerek ses çıkarmak. 8) üfleyerek
sı için yararlanılan küçük düzensiz delik veya hol.
ateşi kuvvetlendirmek veya şiddetlendirmek. 9) hava
blowing engine: Bkz. blower.
veya gaz ile şekil vermek veya şekillendirmek. 10)
blow line: Blöf veya boşaltma devresi; buhar kazanla-
eritmek.
rinın boşaltılması veya blöf edilmesinde kullanılan
blowback: Buh. Kaza. emniyet valfının buhar tarafın
boru devresi veya boru hattı.
dan açılışı ile kazarı iç basıncı düştükten sonra yuva
blowoff: 1) buhar, su vb. inin boşaltılması. 2) suyu
sına oturuşu arasındaki basınç farkı; atma veya aç
nun yoğunluğu artmış olan bir kazanın boşaltılması;
ma basıncı; blovbek.
Gem. Mak. blöf. 3) bunu sağlayan devre Bkz, blow
blowback ring: Gem. Mak. emniyet valflarında basınç
line.
farkı veya blovbek miktarinı ayarlamak için kullanı
blowoff valve: Gem. Mak. blöf valfı; kazan boşaltma
lan bir çember; blovbek çemberi.
valfı; dip boşaltma valfı; buhar kazanlarının en ait kıs
blow-by: Gem, Mak. blovbay; gaz kaçağı; motorlarda
mında bulunan, deniz ve sintine ile bağlantısı olan
aşırı aşınmış silindir veya silindir gömleği ile segman-
bir valf.
lar arasından, sıkıştırma sırasında basınçlı hava ve
blowout: 1) bir lâstiğin patlaması (Oto lastiği); patla
yanma sırasında kızgın gazların kartere inmesi veya
ma. 2) çok yüksek akım nedeniyle elektrik sigortası
kaçması; kaçak.
nın erimesi veya atması; atma. 3) jet motorlarında
blowdown: 1) dört zamanlı dizel motorlarında genişle
alevin yanma odasının çıkışından dışarı taşması ve
me strokunun sonuna doğru egzoz supabının açıl
ya çıkması.
ması ile silindir içindeki basıncın düşmesi olayı; blov-
blow-past: Bkz, blow-by.
davn. 2) Buh. Kaza. yoğunluğu artan besi suyunun
blowpipe: Mak. hamlaç; şaluma. 1) bir alevin şiddeti
boşaltılması; blöf edilmesi.
ni çoğaltmak ve ısısını yoğunlaştırmak için hava ve
blowdown cock: Bkz. bottom blow valve, blowoff
gaz üflenen bir boru; üfleç. 2) Bkz. blowtube. 3)
valve.
Bkz. blowgun.
blowdown losses: iki zamanlı dizel motorlarında da
blowtorch: Üfürülen hava ile şiddeti arttırılan kızgın
ha iyi süpürme sağlamak üzere egzoz portlarinın
alev püskürten küçük bir benzin şaluması; metalleri
açılması ile gazlarin firarı veya serbest egzoz nede
eritme ve eski boyaları temizleme vb. i için kullanılır.
niyle oluşan kayıplar.
blowtube: Cam üflemede kullanılan metal bir boru;
blowdown system: Buh. Kaza. değiştirilmesi gereken
üfleme borusu; üfleç.
besi suyunun boşaltılması için kullanılan devre; blöf
blowup: Patlama; infilâk.
devresi; blöf valfı, gardiyan valflar, deşarj (disçarç)
valflarından oluşur. bls.: Bkz. bales. 2) barrels.
blue: 1) yeşil ile mor arasında olan herhangi bir renk.
blowdown valve: Bkz. blowoff valve.
2) herhangi bir mavi boya veya boya maddesi ya da
blower: Fan; körük; Gem. Mak. Mover; aşırı doldur-
pigment. 3) denizci. 4) Çoğ. denizcilerin mavi ünifor
malı ve iki zamanlı makinelerde, silindirleri süpür-
ması. 7) mavi yapmak. 8) mavi olmak.
mek veya doldurmak için atmosferden biraz daha
blue glow: 1) bazı metal oksitlerinin ısıtıldıkları za
yüksek basınçta hava sağlayan, çoğunlukla merkez
man çıkardıkları ışık; mavi akkor. 2) bir Geisler tü
kaç (santrfüj) bir pompa; elektrik motoru, makinenin
pünde katota yakın gazın mavimsi parlaklığı.
kendisi veya bir gaz türbini tarafından çalıştırilır. 3)
bluejack: Mavi vitriol Bkz, blue vitriol.
blu e mas s
blue mass: Ecz. ilaçlarin veya hapların maviye boyan
masında kullanılan, toz cıva kapsayan bir madde;
mavi kütle.
blue mud: Mavi çamur; bol miktarda kalsiyum karbo
nat içeren çok ince taneli, derin deniz dibi çamuru;
mavi rengi içindeki demir sülfürden kaynaklanır.
blue pole: Mavi kutup; bir mıknatısın mavi uçlu kıs
mı, genel olarak Kuzey Kutbu.
blue print: 1) mimarlık veya mühendislik plânlarının
mavi zemin üzerine basıldığı fotoğrafsal bir ürün;
mavi baskı; mavi ozalit. 2) herhangi bir gerçek plân
ya da tasarım. 3) Gem. Mak. blupirint. 4) bu tür bas
kı yapmak veya çoğaltmak.
blue print copy: Ozalit kopya.
blue print machine: Ozalit makinesi.
blue print paper: Ozalit teksir kağıdı.
blue ribbon: Mavi kurdele; bir müsabakada ilk yer; bi
rinci ödül; Okyanus geçiş rekoru nedeniyle transat
lantiklerin kazandıkları ödül.
blustone: 1) mavi renkli, mavi gri renkli bir kumtaşı.
2) Bkz. blue vitriol.
blue vitriol: Mavi vitriol; sulu bakır sülfat, Cu-
SO4.5H2O; bakır kaplamacılığında kullanılır; göztaşı.
bluing (blueing): Genellikle çivit renginde mavi sıvı,
toz vb. i; çivit; beyazlatmada kullanılır.
bluish (blueish): Bir dereceye kadar mavi; mavimsi;
mavimtrak.
blunge: Seram, kil vb. ini su ile karıştırmak
b.m.e.p.: Bkz. brake mean effective pressure.
BMEP balancer: Fren ortalama basıncının dengelen
mesinde kullanılan ve endikatör valfına bağlanan bir
cihaz; (Ticarî bir marka).
bmep limiter: Diz. Mot. bir yandan tüm devir sayıla-
nnda tam güvence ve diğer yandan makinenin mü
saade edilir maksimum güç vermesini sağlamak üze
re gavörnörlere (regülatörlere) donatılan ve maksi
mum yakıt miktarının değişmesini önleyen cihaz;
maksimum fren ortalama basıncını sınırlayıcı; tor
que limiter şeklinde de kullanılır.
board: 1) bir geminin yantarafı; borda: Sancak veya
iskele borda gibi. 2) Den. tremola. 3) aborda olmak
4) tremola yapmak. 5) binmek (gemi veya trene). 6)
Bilgisay. devre kartı.
boarder: Bir gemi, uçak vb. inde bulunan kişi.
2 2
board foot: Taban alanı bir fut (0,8372 m ) ve yük
sekliği 1 inç (25,4 mm) olan tomruk ölçü birimi.
boarding: 1) gidiş geliş (gemi, tren vb. i için. 2) bor-
dalayanlar tarafından bir gemiye hücum ve geminin
işgal edilmesi,
boat: 1) kürek, yelken ve makine ile yürütülen küçük,
açık tekne veya su aracı; bot. 2) büyük bir tekne; ge
mi. 3) benzer herhangi bir tekne. 3) gemi. 4) bir ge
mide gitmek veya seyahat etmek.
boatage: Palamar vasıtası ücreti; botaj.
boat anchor: Filika çıpası veya demiri.
boat building: Tekne yapımı veya inşası.
boat canvas cover: Gemi filikalarını yağmur vb. i dış
etkilerden korumak için kullanılan brandadan yapıl
mış örtü; filika kapelasi.
boat compass: Filika pusulası; filikalarda kullanılan
sıvı pusula.
boat davit: Bkz. boat winch.
boat deck: Filika güvertesi; gemilerde can filikalannın
bulunduğu güverte.
boat drain: Den. filikalara giren suyu boşaltmak için
kullanılan delik; lavra deliği.
61 Boh r radiu s
boat drill signals: Bkz. boat signals.
boat engines: Filika makineleri, çoğunlukla dizel mo
toru, bazan benzin motorunun oluşturduğu pervane
çeviren makine,
boat handling winch: Bkz. boat winch.
boat hook: Filika kancası; tahtadan yapılmış, uzun ve
ucunda metal bir kanca bulunan ve manevralar sıra
sında kullanılan araç.
boat house: Filika veya diğer teknelerin çekildiği yer;
kayıkhane.
boat load: 1) bir geminin kapsayacağı veya taşıyabile
ceği yük ve yolcuların tümü. 2) bir gemi ya da bot ta
rafından taşınan yük.
boatman: Filika ya da bollan kullanan, orada çalışan,
kiralayan veya satan adam; kayıkçı; sandalcı.
boat signals: Bkz. boat station signals.
boatsman: Bkz. boatman.
boat station: Filika istasyonu; Den. gemiyi terk sıra
sında yolcu ve mürettebatın filikaya bineceği yer.
boat station signals: Den. a) altıdan fazla kısa ve bir
uzun düdük şeklinde işaret; filika istasyon işaretleri,
b) filikayı elleçlemek için sinyal: Filikayı mayna et mek
için bir kısa düdük, maynayı durdurmak için iki kısa
düdük ve filika istasyonunu terketmek için üç uzun
düdük çekilir.
boatswain: Gemilerde güverte personelinden sorum
lu gemiadamı; lostromo veya porsun; bosun olarak
da kullanılır.
boat train: Gemi treni; gemi yolcularina uygun olarak
limana gelecek veya terkedecek biçimde zamanlan
mış tren; tarifeli gemi treni.
boat winch: Filika vinci, Den. matafora; filikaları deni
ze indirmek ve gemiye almak için kullanılan vinç ve
ya vinçler; elle veya bir makine tarafından çalıştırılır
lar.
bobbin: Bobin, makara veya masura.
body: 1) insan, hayvan veya bitkinin tüm fiziksel yapı
sı ve maddesi; gövde. 2) bir makinenin gövdesi;
ana blok; kaporta. 3) herhangi bir şeyin ana veya
merkez parçası. 4) otomobil, otobüs vb. inin yük ve
yolcu taşıyan kısımları. 5) Geom. katı veya solit. 6)
Matb. bir harfin gövdesi.
body and frame: Oto. şasi ve kaporta.
body capacitance: Gövde kapasitansı; işletmecinin
eli vakum devresine yaklaştığı zaman oluşan kapasi-
tans.
body-centered cubic: Merkez atomlu küp; Metal.
hücresi, her köşesinde bir atom ve merkezinde bir
atom taşıyan bir küp olan kristal yapısı; her hücre iki
atom kapsar.
body gear: Mil üzerindeki dişli.
body hammer: Kaporta çekici; kaportacı çekici.
body hold-down bolts: Kaportayı şasiye bağlayan
tespit cıvatalari.
bog iron ore: Limonit; sulu demir oksit,
xFe 2 O 3 .yH 2 0 (veya xFe20 3 .yH 2 0); bataklıklarda ve
bataklık bölgelerde bulunur.
Botır magneton: Bohr magnetonu; bir atom ya da
atomlar sisteminin manyetik momentini belirtmek
üzere kullanılan manyetik moment birimi.
Bohr orbit: Bohr yörüngesi; Bohr'un belirttiği, ato
mun çekirdiği etrafında elektronların kuramsal yörün
geleri.
Bohr radius: Bohr yariçapı; 1) Bohr modeli hidrojen
atomunun en küçük enerjili yörüngesinin yarıçapı.
2) Bazan, hidrojen atomunun, Bohr modelinde
Bohr theory 62 boiler foundation

mümkün yörüngelerden herhangi birinin yarıçapı.

boiler, donkey: Bkz. donkey
Bohr theory: Bohr kuramı ya da teorisi;
elektronların bir yörüngeden diğer bir yörüngeye boiler.
aktarılmaları, hidrojen atomu tarafından emilen boiler drums: Kazan dramları (domları); buhar ve
veya yayılan ener ji ile hesaplanacağına ilişkin su dramı ve su dramları gibi.
kuram. boiler, double ended: İki taraftan fayraplı alev
boil: 1) buharlaşma noktasında sıvı durumundan borulu kazan; ön ve arka aynalarında bulunan
gaz durumuna geçmek; buharlaşmak; külhanlar ile her iki tarafından aynı anda fayrap
buharlaşma nok tasında buhar basıncı dış edilebilen kazan; iki taraftan fayraplı ters alev
basınca eşit olup sıvının her tarafında buhar borulu kazan.
kürecikleri oluşur. 2) bir sıvıyı kaynama boiler, double end scotch: iki taraftan fayraplı skoç
noktasına kadar ısıtmak ve bu sıcaklığı sür kazanı; ön ve arka aynalar üzerinde bulunan külhan
dürmek. 3) buharlaşma noktasında sıvı lar yardımıyla aynı anda fayrap edilen ters alev boru
durumun dan buhar durumuna dönüşmek. lu kazan.
boil away: Kaynama sonucu boiler, dry back: Kuru sırtlı kazan; cehennemliğin
buharlaşmak. tü mü ile su ile çevrelenmediği kazan; Bkz.
boil down: 1) kaynatarak miktarinı azaltmak. 2) Proton Ca pus boiler.
kısalt mak; yoğunlaştırmak. boiler, dual pressure: Bkz. dual pressure boiler.
boiled oil: Boyalarda kurutucu olarak görev boiler efficiencies: Kazan verimleri: a) toplam ya
yapan, kaynatılmış veya ısıtılmış yağ. da genel verim Bkz. boiler efficiency, b) ocak
boller: 1) kaynatan, buharlaştıran veya ısıtan bir verimi Bkz. furnace efficiency, c) ısıtma yüzeyi
kap. verimi Bkz. heating surface efficiency, d) yanma
2) suyun veya herhangi bir sıvının ısıtıldığı veya verimi Bkz. combustion efficiency vb. i.
bu har makinelerinde olduğu gibi, güç elde etmek boiler efficiency: Kazan verimi; kazanda emilen ısı
ama cıyla buhara dönüştürüldüğü, iç basıncı nın, kazana verilen ve yakıtın yakılmasıyla oluşan
atmosfer ba sıncından yüksek, büyük ve ısı
dayanıklı bir kap; ka
zan; buhar sıcak su kazanları gibi; ya oranıdır: nk = 1-(to/t1); bu eşitlikte = kazan
boyler. t0
boiler, auxiliary: Yardımcı kazan; ana kazan devrede boiler, cylindrical: Silindirik kazan; silindir şeklinde
olmadığı zaman yardımcı makinelere buhar kazan; semaver kazan; gövdesinin şekil silindire
sağla yan kazan. benzeyen yatay ya da dikey kazan.
boiler, bent tube: Bkz. bent tube
boiler.
boiler blow piping: Buh. Kaza, kazanların
boşalma veya blöf boruları; Bkz. blow line; bu
boru devreleri kazan basıncının % 125'i
basınçtaki buhar ile test edilmelidir.
boiler capacity: Kazan kapasitesi; bir kazanın bir
sa atte ürettiği kg türünden buhar miktarı.
boiler casing: Buhar kazanlarının dışgövdesi;
kazan zarfı; kazan keysi.
boiler, Proton Capus: Proton Kapus kazanı;
hem alev ve hem de su boruları olan ve dış
görünümü Skoç kazanına benzeyen bir kazan
türü; hem alev ve hem de su borulu kazan.
boiler circulation: Kazan suyunu dolaşım ya da
sirkü lasyonu; buhar kürecikleri yönünden zengin
su ile fakir su arasındaki özgül ağırlıktan oluşan
bir akım; kazanlarda buhar yapma süresini
etkileyen önemli bir etken; su borulu kazanlarda,
alev borululara gö re çok daha hızlı olur.
boiler, coal fired: Kömürle fayraplı
kazan,
boiler, coil: Spiral ya da helezon borulu kazan;
boru ları helis şeklinde kıvrılmış su borulu kazan;
helisel borulu kazan.
boiler compounds: Kazan bileşikleri; kazanlarda
kul lanılan bileşikler; kazan sularının ıslahında
yararlanı lan türlü kimyasal bileşikler: Bkz. a)
sodium hydro xide, b) sodium carbonate, c)
sodium phospha te, d) disodium phosphate, e)
trisodium phospha te. f) coagulants, g) anti-
foams, h) dispersing agents, i) sodium
disulphite. j) hydrazine, k) so dium sulphate. I)
magnesium sulphate.
boiler controls: Kazan kontrollari; kazandan buhar
çı kışını düzenlemek üzere fuel oil, yanma
havası ve kazana giren besi suyunu otomatik
olarak kontrol eden özel bir sistem.
 dan çıkan gazın sıcaklığı ve ti = yanma
sıcaklığıdır
<°C
).
boiler explosion: Kazan patlaması; düşük su
yüzeyi, külhan çökmesi, dikiş yırtılması, büyük
ocak tepme si, emniyet valfının tutması vb. i
nedenlerle iç basın cın emniyet sınırinın dışına
çıkması ile oluşan çok tehlikeli bir olay.
boiler, exhaust gas: Bkz. waste heat
boiler.
boiler, express: Ekspres kazan; derli toplu, hafif,
kü çük borulu, su borulu bir kazan; yüksek hızlı
yolcu ve savaş gemilerinde kullanılır; çok
çabuk buhar üretmek üzere yapılırlar.
boiler, externally fired: Dıştan fayraplı kazan;
külha nı su ile çevrili olmayan ve ateş tuğlaları
ile kaplı bu lunan kazan.
boiler feed pump: Kazan besleme suyu pompası;
pis tonlu, plancerli, santrifüj vb. i tipte ve kazan
iç basın cının yaklaşık 1,5 misli basınçta su
veren bir pompa; Gem. Mak. fid pamp; fid suyu
pompası.
boiler feed water: Kazan besi (fid) suyu; buhara
dö nüştürülmek üzere kazana verilen besi suyu;
çekilen buhara eşit ağırlıkta kazana verilen su;
düşük basınç lı kazanlarda içilebllen her türlü su
ve yüksek basınç lı kazanlarda ise damıtık veya
saf su.
boiler, firebox: Bir tür lokomotif kazanı; içten
fayraplı kazan; ateş kutulu kazan.
boiler, fire tube: Alev borulu kazan; borularının
için den alev ve kızgın gazların geçerek, boruların
dışın daki suyu kaynatıp buharlaştırdığı kazan;
alev ve du man borulu kazan.
boiler fittings: Bkz. boiler
mountings.
boiler, flue: Boruların, içinde boyuna yerleştirildikleri
ve tankın tavanı ite taşındıkları kazan; bir tür tank
ka zan.
boiler, forced circulation: Cebri dolaşımlı kazan;
ka zan suyunun dolaşımını hızlandırarak ısı
transferini çoğaltmak için, buhar kazanlarına bir
dolaşım (sirkü lasyon) pompası eklenerek
sağlanan sirkülasyon; kuvvetlendirilmiş dolaşımlı
kazan adı verilir.
boiler foundation: Gem. Mak. kazan döşeği veya
fa vundeyşını; kazanların üzerlerine
yerleştirildikleri, on-
boile r heatin g surfac e boile r sui t

lari gemi bünyesine bağlayan yapı veya çelik kons-

sıncı; kazanın dizayn basıncı ya da maksimum ba
trüksiyon.
sıncından bir kaç bar daha küçük olan basınç; kaza
boiler heating surface: Kazan' ısıtma yüzeyi; buhar
nın sürekli çalıştırıldığı güvenli basınç.
üretmek üzere yanma ürünleri tarafından yalanan ka
boiler, return tube: Ocak ya da külhanda oluşturulan
zan yüzeyi (ur).
gazların önce cehennemliğe, oradan yön değiştire
boiler, horizontal: Yatay veya ufkî kazan.
rek alev ve payanda borularına girdikleri kazan; ters
boiler horsepower: Kazan beygirgücü; 212°F alev borulu kazan; skoç kazanı; dönüş akrmlı kazan.
(100°C) sıcaklıktaki besleme suyundan bir saatte ve
boiler room: Kazan dairesi; buhar kazanları ve devre
212°F (100°C) sıcaklık ve atmosferik basınçta 34,5
lerinin bulunduğu bölme; çoğu zaman tümü ile ayrı,
libre (15,6 kg) suyun buharlaştırması; yeni veya
bazan makine dairesi ile birlikte yapılır.
modern kazanlara uygulanmaz.
boiler, safety: Güvenli veya emniyetli kazan; bölümlü
boller, hot water: Sıcak su kazanı; gemilerde ısıtma
kazanların tümü ve dolayısıyla heder türü kazanlar
amacıyla kalorifer devrelerine sıcak su (70-80°C)
bu sınıfa girer; patlama tehlikesi olmayan kazan.
üreten kazan.
boiler scale: Kazan taşı; kısır; besleme suyu içinde
boiler, Howden-Johnson: Howden-Johnson kazanı;
bulunan silis, kalsiyum ve magnezyum tuzlarının ka
hem su ve hem de alev boruları ile donatılmış bir ka
zan saçına yapışarak (su tarafında) oluşturdukları
zan; alev ve su borulu kazan.
gri renkli, çok sert ve ısıya yalıtkan bir taş tabakası
boiler incrustation: Kazantaşı; kısır; Bkz. boiler sca veya katmanı; kalınlığı 1,6 mm'ye eriştiğinde ısıyı ke
le. sinlikle geçirmez.
boiler laid up: Uzunca bir süre kullanılmayan bir bu
boiler, scotch: Skoç kazanı; ters alev borulu kazan;
har kazanı; dolu veya kuru olarak muhafaza edilir.
ocağında yakılan yakıtın oluşturduğu kızgın gazla-
boiler, main: Ana kazan; gemilerde pervane çeviren
nn, cehennemlikte yön değiştirerek alev boruları içi
buhar makinelerine stim üreten kazan veya kazan
ne girdiği kazan; buharlı gemilerde kullanılan çoğu
lar.
zaman fuel oil, bazan kömür ile fayraplı kazan.
boiler maker: Kazan yapımcısı; kazan imalâtçısı; ka
boiler seams: Kazan dikişleri; buhar kazanlarının ya
zanları, eşanjörleri ve bunlarla ilgili ekipmeni ona
pımlarında kullanılan perçin veya kaynakla yapılan
ran, kazanları kontrol eden, kaynak işlerini yapan ki
bağlama ya da dikiş.
şi.
boiler seats: Bkz. boiler fuandation.
boilerman: Kazancı; kazanları, kazan dairesi makine
boiler, sectional: Bölümlü kazan: su bölgesi küçük
lerini çalıştıran, kazanlar, pompalar ve onlara ilişkin
bölümlere ayrılmış bir kazan; patlama tehlikesi olma
ekipmenin bakımını yapan kişi.
yan kazan; heder türü kazan.
boiler, marine: Gemilerde kullanılan alev ya da su bo
boiler, shell: Silindirik alev ve duman borulu kazan;
rulu, ana veya yardımcı kazanlardan herhangi biri;
silindirsel gövdesi içindeki su ve buhar alev boruları
gemi kazanı.
nın dışında bulunur.
boiler, merchant: Ticaret gemilerinde kullanılan su
boiler shell: Kazan zarfı; kazan mahfazası; alev boru
borulu kazanlardan herhangi biri; özellikle büyük su
lu kazanlarda, üzerinde menhol kapakları bulunan,
borulu kazan; ticaret (gemisi) kazanı.
bazan perçinli, çoğu zaman kaynaklı ve silindir şek
boller, monotube: Tek borulu kazan; besi suyu pom
linde gövde.
pasının sağladığı suyun bir taraftan girdiği ve diğer
boiler, side fire: Yandan fayraplı kazan; yetersiz ka
taraftan buharın çıktığı tek borudan oluşan kazan;
zan dairesi hacmi nedeniyle, aynalar üzerindeki kül
tek borunun boyu 0,5-1 mil (804-1609 m) arasında
hanlar yerine yan tarafından fayrap edilen kazan.
değişmektedir.
boiler, single end: Tek taraftan fayraplı kazan; sade
boiler mountings: Kazan teçhizatı veya donanımı;
ce ön aynası üzerinde külhan veya ocak bulunan ka
alev ve su borulu kazanların düzenli çalışmasını sağ
zan.
layan donanım.
boiler, single end scotch: Tek taraftan fayraplı (alev
boller, multiple furnace: Çok külhanlı (ocaklı) ka
borulu) skoç kazanı; bir taraftan fayraplı ters alev bo
zan; külhan sayısı çoğu zaman 2 ve bazan 4 taneye
rulu kazan.
kadar olabilen alev borulu ters akımlı kazan; külhan
lar çoğunlukla kazanın ön aynası üzerinde bulunur. boiler, smoke tube: Bkz. boiler, fire tube.
boiler, stationary: Kara tesislerinde kullanılan kazan;
boiler, multi-tubular: Çok borulu kazan; Bkz, boi
kara kazanı; sabit kazan.
lers,
boiler stays: Kazan payandaları; buhar kazanlarının
boiler nameplate: Üzerinde hidrostatik test basıncı,
türlü kısımlarının dayanıklıliklarını arttırmak için kulla
işletme basıncı, yapımcı firmanın adı, saçları sağla
nılan çelik çubuk ya da levhalar; Bkz. stays, stay
yan firma adı, kabul tarihi vb. i bilgiler bulunan me
bolts.
tal etiket.
boiler, steam: Buhar kazanı; türlü basınçlarda suyu
boller, oil fired: Akaryakıt veya fuel oil (mazot) ile ça
ısıtıp kaynatarak, yaş veya doymuş buhar ya da kız
lıştırılan kazan; mazotla fayraplı kazan.
gın buhar üreten basınçlı bir kap.
boiler, pipe: Su borulu kazanlara verilen bir isim; su
boiler steam gauge: Bkz. pressure gauge.
borulu herhangi bir kazan; Bkz. boiler, water-tube.
boiler steam pressure: Bkz. boiler pressure.
boiler plate: Kazan aynası; alev borulu kazanlarda
boiler stool: Bkz. boiler foundation.
alev ve payanda borularının, külhan, cehennemlik
vb. i parçaların sızdırmaz bir şekilde bağlandığı dai boiler stop valve: Kazan stop valfı; içersinde üretilen
resel çelik saçlar; ön ayna Bkz front plate ve arka buharın, kazan dışına verilmesini sağlayan valflar
ayna Bkz. rear plate olarak isimlendirilir. dan herhangi biri; Bkz. main steam stop valve, au
xiliary steam stop valve.
boiler pressure: Kazan (iç) basıncı; kazan işletme ba
boiler suit: işbaşı elbisesi; tulum.
boiler supports
boiler supports: Bkz. boiler foundation.
boiler surveys: Kazan sürveyleri; klas müesseslerinin
uzmanlari tarafından yapılan kontrollar; basıncı 3,5
2
bar ve yüzeyi 4.65 m den büyük egzoz gaz kazanla
rı, buharla ısıtılan jeneratörler, ekonomizör ve yar
dımcı kazanlar sekiz yaşına kadar iki yıllık aralarla,
daha sonra her yıl survey edilirler.
boiler, suspended: Termik santrallarda elektrik ener
jisi üretmek üzere, jeneratör veya alternatörlere bü
yük miktarda buhar üreten kule kazan; asma kazan.
boller, tank: Silindirsel kazan; gövdesi silindir şeklin
de olan kazan; tank kazan.
boiler tubes: Kazan boruları; su borulu kazanlarda
çaplari yaklaşık 100 mm, 51 mm, 31,75 mm ve
25,4 mm ve alev borulu kazanlarda ise 63,5-101,6
mm arasında değişir.
boiler, vertical: Dikey ya da düşey kazan.
boiler, waste heat: Atık ısı kazanı; büyük güçlü enerji
tesislerinde, dizel motorlarının egzoz gazlannın ısı
sından yararlanılarak düşük basınçlı (Maks. 10 bar)
buhar veya sıcak su üreten alev borulu veya su bo
rulu kazan.
boiler water: Kazan suyu; herhangi bir anda kazan
içersinde bulunan gerçek su miktarı.
boiler water testing: Kazan suyu deneyi; kazan sula
rının işletmeye uygun olup olmadığının anlaşılması
amacıyla yapılan bir dizi deney; Bkz. a) alkalin
dene yi; alkalinity test, b) tuzluluk deneyi;
salinity test.
c) klorin deneyi; chlorine test, d) serttik deneyi;
hardness test, e) Çözünmüş oksijen deneyi; dissol
ved oxygen test.
boiler, watertube: Su borulu kazan; borularının dışın
dan kızgın gazlarin geçtiği, borularinın içinde bulu
nan suyun buharlaştırildiğı kazan.
boiler, wet back: Cehennemliği tümü ile suyla çevrili
alev borulu kazan; yaş sırtlı kazan.
boiling: Kaynama; 1) buharlaşma; herhangi bir sıvi-
nın hızlı bir biçimde kürecikler oluşturarak buhara
dönüşmesi. 2) kaynadığı zaman bir sıvıda meydana
gelen olay.
boiling point: Kaynama noktası; Buharlaşma noktası;
sıvı bir madde ile onun buharinın sıcaklığının denge
de olduğu ve sıvının etkisinde bulunduğu toplam ba
sıncın, buhar basıncına eşit olduğu sıcaklık derece
si; suyun atmosferik basınçta kaynama noktası
100°C veya 212°Fdir.
boiling water reactor: Nük. Ener. kaynamış veya haş-
lak su reaktörü; buhar türbininden dönen su, bu tür
reaktöre alttan verilir ve oradaki su ile birleşerek yu
karıya doğru yükselir; yakıt elemanlari üzerinde bu
har kürecikleri oluşan basit bir reaktör türü.
bolide: Astr. büyük göktaşı veya meteor; havada pat
layarak parçalara ayrılan parlak ve büyük bir mete
or.
bollard: 1) Den. baba; iskele veya rihtımlarda pala
mar ya da halatları bağlamak üzere dökme demir
den yapılan sağlam, silindir şeklinde ve tek olarak
kullanılan baba.
hologram: Bolometre tarafından yapılan kayıt Bkz.
bolometer.
holograph: Bolograf; 1) bolometre tarafından yapılan
kayıt. 2) Bkz. bolometer.
bolometer: Bolometre; Nük. Ener. zayıf radyasyonu
ölçmek için kullanılan çok duyarlı bir cihaz; radyas
(A bond energy
yondan etkilendiği zaman, ince bir telin direncinin
değişmesi ilkesine göre çalışır.
bolster: 1) Mak. perçin deliği açılması sırasında meta
le taşıyıcılık veya saport görevi yapmak üzere kullanı
lan tezgâh. 2) sehpa; betonda çelikleme sehpası.
boil: 1) şimşek ışığı; gökgürültüsü. 2) kapı vb. i yerle
ri kilitlemek için kullanılan madenî çubuk; sürgü. 3)
bir kilidin içinde, anahtar ile hareket ettirilen benzer
çubuk. 4) parçaları bir arada tutmak için kullanılan
somunlu, diş çekilmiş veya klavuzlu metal çubuk ve
ya pin. 5) verilen boyda kumaş, kağıt, vb. i bobin. 6)
fırlamak veya boşaltmak (ok vb. i gitti). 7) cıvata
ile birbirine bağlamak ya da birarada tutmak.
bolt cutter: Cıvata keskisi; cıvata gövdesini kesmek
için kullanılan alet.
bolted connection: Cıvatalı bağlantı; cıvatalı birle
şim.
bolthead: 1) bir cıvatanın diş çekilmiş tarafının aksi
veya zil ucu. 2) geçmişle kimyagerlerin kullandıklari
uzun boyunlu cam bir şişe.
bolt, ring: Bkz. ring bolt.
boltrope: Bir yelken veya tentenin kenarlarina dikil
miş ve yelkenin-yırtılmasını önleyen halat; Den. gra-
din halatı.
Boitzman constant (k): Boltzman sabitesi veya değiş
mezi; mutlak sıcaklıkta bir molekülün ortalama ener
jisinin oranı.
Boltzman equation: Stefan Boltzman denklemi ya da
formülü; ısı transfer hesaplarında radyasyonla ısı ge
çişi konusunda kullanılan bir formül.
bomb: 1) zamanlama mekanizması ile patlatılmak
üzere bir yere yerleştirilen gaz dolu bir kap, yangın
çıkaran bir patlayıcı, bomba. 2) bir bomba veya
bombalarla hücum etmek, hasar vermek veya tahrip
etmek.
bombard: 1) zincirleme tepkimeyi başlatmak üzere
elektronları atom çekirdeklerine yöneltmek; bom-
bardman.
bombardment: Bombalanmış; bombardman edilmiş;
yüksek enerjili tanecik ya da fotonlar huzmesini bir
hedefe karşı yöneltmek; bazan bir reaktörde ışınla
ma işlemi için kullanılır.
bomb calorimeter: Kalorimetre bombası; yakıtların ısı
değerlerinin saptanmasında kullanılan cihaz.
bomber: Bombalari bırakacak şekilde dizayn edilmiş
uçak; bombardman uçağı.
bombproof: Bombardmana dayanıklı; çoğu zaman
yeraltında oları, bombalara dayanıklı yer; sığınak.
bomb rack: Bomba kolu; uçakların alî tarafında veya
içinde bulunan, bombalan aktarmak veya bırakmak
için kullanılan bir cihaz.
bombshell: 1) bomba 2) ümit edilmeyen ve özellikle
hoş olmayan ani bir olay.
bomemeter: Bkz. battery hydrometer.
bonanza: Çok zengin bir cevher kaynağı.
bond: 1) bağlayan, hapseden, tutan herhangi bir
şey; bağ; adezyon. 2) Çoğ, zincir. 3) bağ; birleştirici
kuvvet; bağlantı. 4) tutkal, lehim veya zincir gibi şey
leri bir arada tutan veya birleştiren bir madde ya da
cihaz. 5} mektup kâğıdı. 6) Kimy. a) bir atom hidro-
jendekîne eşdeğer bir birleşme kapasitesi birimi, b)
atomları ya da atom gruplarinı bir molekülde birleşti
ren bir mekanizma.
bond energy: Kimy. iki serbest atom arasında kova-
 bond in g 65 bor in g

lan bir bağ oluştuğu zaman açığa çıkan enerji; bağ

ile servis tankları arasında bulunan ve yüksek ba
enerjisi,
sınç pompasının giriş tarafına pozitif bir basınç oluş
bonding: Elekt. akımın sürekliliğini sağlamak için ma
turan pompa. 2) vakumlu kapalı besleme suyu dev
denî kısımlarin birbirine bağlanması; elektriksel bağ
relerinde, vakum tankından emdiği besi suyunu be
lantı.
lirli bir basınçla besleme pompasına veren ve onun
bonding wire: Den. bağlama teli; durağan ya da sta
giriş tarafında pozitif bir basınç sağlayan su pompa
tik elektriği gidermek amacıyla bir tanker ile kara ara
sı.
sına çekilen iletken (tel).
boosting: Bkz. supercharging.
bone ash: Kemik külü; kemiklerin açık havada yakıl
boost pump: Bkz. booster pump.
masıyla elde edilen, başlıca kalsiyum fosfattan olu
boot: 1) ayağa giyilen deri, lâstik, kumaş vb. inden
şan, beyaz, gözenekli kimyasal bileşik, Ca3(PO4)2 ;
yapılan koruyucu; çizme. 2) bir otomobilin bagaj böl
gübre olarak ve porselen yapımında kullanılır; bone
mesi; bagaj. 3) açık bir araçta sürücüyü koruyan si
earth biçiminde de kullanılır.
per veya kapak. 4) Arg. acemi deniz eri; kabakçı. 5)
bone black: Hayvan kemiklerinin kapalı bir kapta kav
otomobil lâstiklerinin iç kısmına konulan ve zayıf
rulmasına elde edilen çok ince taneli kömür; hay
noktaları koruyan parça; yama veya get. 6) fren lâsti
vansal kömür; kemik siyahı; boya maddesi, sıvıları
ği. 7) Bilgisay. ilk yüklemeye hazırlamak.
filtreleme ve renk giderme ya da soldurma için kulla
bootstrap: Bilgisay. önyükleyici.
nılır.
bor.: Bkz. boran.
bone oil : Kemik yağı; kemiklerin kuru damıtılmasın
boracic: Bkz.
dan elde edilen kalın, siyah renkli bir yağ.
boric.
bone seeker: Osteofil iyon; Radyobio. kemikte yer
boracic acid: Bkz. boric acid.
leşmeye meyli olan herhangi bir bileşik veya iyon.
boracite: Borasit; borat ve magnezyum klorürden olu
Bonne's projection: Bon'un haritası; paralellerin ay
şan bir mineral, Mg7 Cl 2 B16 O30; serî, kristalli şekil
nı merkezli daireler, fakat meridyenlerin eğri çizgiler
de olduğu gibi, yumuşak, beyaz kütle şeklinde de
şeklinde göründüğü bir harita.
bulunur.
bonnet: 1) otomobil kaportası veya baca paravanası
borate: Borat; borik asitin tuzu veya esteri; boraks ve
gibi koruyucu kapak. 2) Esk. yelkenlerin alt kısımları
ya borik asitle karıştırmak ya da muamele etmek.
nı dikilerek, yelkenin yüzeyini arttıran bir parça bran
borated: Boratlanmış; boraks veya borik asitle karıştı
da veya çadır bezi.
rılmış veya muamele edilmiş.
booby hatch: 1) bir geminin kıç güvertesi altındaki
borax: Boraks; sodyum tetraborat; beyaz, kristalli bir
kamara veya mağazaya girip çıkmak için kullanılan
tuz, Na 2 B 4 0 7 ; metallerin lehimlenmesinde pasta
bir sürme kaporta. 2) Arg. akıl hastanesi.
olarak ve cam, emaye, yapay mücevher, sabun, an
Boolean algebra: Boolean cebiri; elektronik hesap
tiseptik vb. i yapımlarında kullanılır.
makineleri ile mantığa uygulanan cebir türü.
bordage: Den. ahşap teknelerde borda kaplaması.
Boolean (instruction): Bilgisay. Boole (komutu).
Bordeaux mixture: Kireç, su ve bakır sülfat karışımı;
boom: 1) direkten yelkenin alt yakasına uzanan se
böcek ve mantarları öldürmek için ağaç ve bitkilere
ren ya da bumba. 2) ekskavatörün, vincin, kreyn vb.
püskürtülür; bordo karışımı.
inin kolu; bumba. 3) gemilerde tahmil tahliye için
border pen: Çerçeve kalemi; kalın çizgiler çizebilerı
kullanılan bumba; bir dikmenin üst ucundan ambara
ve çini mürekkebi kullanılan bir tür kalem; teknik re
kadar uzanan bir kiriş. 4) navigasyonu engelleyen
simde resim kâğıdına çerçeve çizmek için kullanılır.
kütük ya da kütüklerden oluşan engel ya da bariyer.
bore: 1) matkap ile delik açmak. 2) delme, kazma,
5) deniz yüzeyindeki akaryakıtı-temizlemek veya bir
oyma vb. i ile (delik, tüne! vb. i) açmak, 3) bir alet
yerde durdurmak için yüzer engelleyici (bariyer).
lie delinmek.^4) matkapla açılmış dairesel bir delik.
boost: 1) itmek; arkasından dayanarak kuvvet ver
5) bir boru, silindir, tüp ya da silahın deliği veya
mek; kuvvet ve basıncı arttırmak. 2) Hava. bir maki
oyuk kısmı. 6) böyle bir deliğin iç çapı; kalibre. 7)
neye deniz yüzeyinde normal olarak emdiğinden da
sondaj yapmak. 8) Çap (silindir çapı).
ha fazla miktarda hava ya da karışım sağlamak.
bore cooling: Malzemenin içinden yapılan soğutma;
boost control, automatic: Hava. yükselme basıncını
İç soğutma; piston, silindir kapağı, silindir gömleği
otomatik olarak kontrol eden veya düzenleyen bir
ve valf ve enjektörlere uygulanır.
re gülatör.
borer: 1) delik açmak için alet; delgi, burgu, matkap
booster: 1) bir elektrik devresine seri olarak sokulan
vb. i 2) Zoo. meyvalarda delik açan bir böcek ya da
ve devrenin gerilimini yükseltmek veya alçaltmak
kurt.
üzere kullanılan bir cihaz. 2) gemi dizel motorların
bore-stroke ratio: Çapın piston strokuna (kursuna)
da yüksek basınç pompalarını besleyen bir yakıt
oranı; modern ağır devirli dizel motorlarında bu oran
pompası Bkz. booster pump. 3) roketlere ek olarak
1,6-2,0 değerleri arasında değişir.
donatılan yardımcı motor. 4) fren takviyesi; hidrolik
boric: Boron kapsayan veya borona ait; boronlu.
ve vakum sistemine dayanan fren takviye mekaniz
boric acid: Kimy. borik asit; asit borik; volkanik bölge
ması.
lerde bulunan beyaz, kristalli bir bileşik, zayıf bir
booster, efficiency: Bkz. efficiency booster.
asil, H3BO3; hafif antiseptik olarak ve çimento, ema
booster heater: Buster ısıtıcı; takviye kalorifer.
ye vb. i yapımlarında kullanılır; boracic acid olarak
booster pressure: Süperşarj veya aşırı doldurma ha
da kullanılır.
vası basıncı: 1,15-6 bar değerleri arasında değişir;
boride: Boron ve daha pozitif diğer bir element ve
en çok karşılaşılan değer 1,75-2,50 bardır.
köklerden oluşan bir bileşik; borid.
booster pump: 1) Diz. Mot yakıt püskürtme pompası
boring: 1) delik açma. 2) delik açan veya delen kişi
nin hareketi.

Teknik Sözlük - F. 5
borin g too l 66 boundar y

boring too!: Delme aracı; sondaj; delgi; delik kalemi;

bottom: 1) bir şeyin en alt kısmı. 2) bir şeyin yere
matkap; delik açma aracı.
oturtulan kısmı. 3) alt; alt taraf; bir silindirin alt kıs
borneol: Borneol; beyaz, kristalli terpen alkol,
mı. 4) sandalyenin oturulacak kısmı. 5) Çoğ. aşağı
C10H18O; Borneo ve Sumatra'ya has ağaçların göv
arazi; alçak arazi. 6) bir gemi teknesinin normal ola
delerinde bulunur ve kâfuruya Bkz. camphor ben
rak su altında kalan kısmı; karina. 7) gemi. 8) esas
zer; parfüm yapımında ve antiseptik olarak kullanılır.
eleman veya nitelik. 9) en alt; en son; temel. 10) bir
bornite: Kimy. bornit; bakır demir sülfat; bakırın döşek üzerine yerleştirmek.
bronz mavisi renkte parlak bir cevheri, Cu 5 FeS4.
bottom blow valve: Bkz. blowoff valve.
boron: Kimy. boron; bor; metalik olmayan bir kimya
bottom center: Bkz. bottom dead center: Alt ölü nok
sal element; sadece sodyum ve oksijen ile birleşik
ta, alt sente,
olarak boraksta bulunur ya kahverengi amorf (şekil
bottom clearance: Pistonlu buhar makineleri ile çift
siz) tozlar ya da çok parlak kristaller şeklinde üreti
etkili dizel motorlarında piston alt ölü noktasında
lir; bileşikleri borik asit, su yumuşatıcıları, sabunlar,
iken, pistonun altında kalan düşey boşluk; alt kle-
emayeler, cam vb. i yapımlarinda kullanılır; Simg. B;
rens.
at, ağ. 10,82; at. no. 5.
bottom clearance volume: Alt klerens hacmi; alt ölü
boran carbide: Kimy. boron karbür; ince, siyah, he
hacim; Pist. Buh. Mak. piston alt ölü noktasında
men hemen elmas kadar sert kristalli bir toz; aşındırı
iken, pistonun alt tarafında kalan ve buhar portları-
cı olarak kullanılır.
nın da katıldıkları hacim; üst klerens hacminden 1/3
boron chamber: Bor veya boron odası; iç yüzeyi bor
oranında daha büyüktür.
veya bor bileşikleri ile örtülmüş veya BF 3 gibi gaz
bottom dead center: Dikey ve sıra pistonlu makine
durumunda bir bor bileşiği ile doldurulmuş iyonlaştır
lerde, pistonun silindir içinde inebildiği en alt nokta;
ma odası veya hücresi.
10 alt ölü nokta; BDC kısaltması ile belirtilir.
boron counter tube: Bor'lu sayıcı tüpü; B 'nun tep
bottomed: Rady. bir transistorun, kollektör potansiye
kimesi yardımıyla yavaş nötronları meydana çıkar
li sıfır veya hemen hemen sıfır ve kollektör akımı geç
mak için kullanılan ve BF 3 gazı ile doldurulmuş veya
mediği zamanki durumu; bu durumda transistor gö
elektrotları bor veya bor bileşikleriyle kaplanmış sayı
rev yapmaz.
cı tüp.
bottom firing: Alttan fayrap; pulverize (ince toz) kö
borosilicate: Kimy. borosilikat; borik asit ve silisik asi
mürle çalıştırılan kazanlarda bir tür fayrap ya da yak
lin ikisinden de üretilen bir kaç tuzdan herhangi biri;
ma şekli; kömür ve hava, devir hareketi ile börner-
örneğin turmolin Bkz. tourmaline gibi bazı mineral
den kazan ocağına püskürtülür.
lerde bulunur.
bottom heat: Elekt. buhar boruları vb. i ile bitkinin bu
borrow: Aritm. çıkarmada küçük sayıdan büyük sayıyı
lunduğu toprağın alt tarafına uygulanan ısı; alt ya da
çıkarmak için bir öndeki sayıdan alınan (onluk bi
taban ısısı.
rim) sayı ya da birim.
bottom lead: Pist. Buh. Mak. piston alt ölü noktada ol
bort: Karaelmas; saf olmayan, koyu renkli, zayıf kris
duğu zaman slayd valfın portu açmış olduğu miktar
talli bir elmas türü; endüstride aşındırıcı olarak, del
(mm türünden); alt lid (miktarı).
me ve kesme cihazlarında kullanılır; mücevher ola
bottomless: 1) dibi olmayan. 2) dibi olmayan gibi gö
rak kullanılmaz.
rünen; dipsiz; çok derin, uçsuz vb. i.
bortz: Bkz. bort.
bottom planking: Den. gemilerin ambar döşemelerin
Bosch pump: D/z. Mot. Boş pompası; yakıt püskürt
de kullanılan tahtalar; farş tahtaları.
me pompası; yüksek basınç pompası; yakıtın enjek
bottom plating: Karina saçı, karina levhası; bir gemi
törlerden silindirlere püskürtülmesini sağlayan, port
nin yüzdüğü su hattı altında kalan dış saç kaplama
ve helis kontrollü pompa (Ticarî bir marka).
sı.
Bosch process: Boş usulü veya işlemi; kızgın kok kö
bottoms: Tortu; bir damıtma cihazının dibinden çıkarı
mürü üzerinden su buharı geçirilerek su gazı elde
lan madde; bir imalât kabının dibindeki madde.
edilmesi işlemi.
bottom structure: Den. alt yapı; bir geminin tulaniler,
bosh: 1) yüksek fırın bacasının duvarlarının meyillen-
iç dikey omurgalar, omurga ve bazan yalpa omurga
meye başladığı en alt kısım. 2) kızgın metali soğut
lardan oluşan alt bölümü; karşıtı superstructure.
ma. bottom up: Aşağıdan yukarıya.
bo's'n: Bkz. boatswain.
boult: Bkz. bolt.
boss: 1) Mot. piston pini taşıyan piston kısımları Bkz.
bounce: Yansıma.
piston boss. 2) Mek. bir mil veya şaftın genişletil
bounce cylinder: Serbest pistonlu makineler veya
miş parçası.
gaz üreteçlerinde, içinde basınçlı hava bulunan ve
bosun: Bkz. boatswain. dış ölü noktaya gelişlerinde pistonlara yastıklık yapa
bot: Kupola ocağında erimiş metalin akışını durdur rak onların iç ölü noktaya doğru hareketlerini değiş
mak için kilden yapılmış kama veya tıkaç. tirmelerini sağlayan silindir; hava yastığı; air cushi
bottle: 1) çoğu zaman camdan yapılmış, dar bir boğa on olarak da kullanılır.
zı olan ve sapı bulunmayan ve sıvılar için kullanılan bound: 1) bir yapı tarafından sıkıca bir arada tutulan
bir kap; şişe. 2) Mot. ilk hareket havasının depolandı iki cismi belirtir; sodyum ve klor iyonları sodyum klo-
ğı metal silindir; Bkz. air bottle; hava tüpü. rürde iyonik bir bağ ile birbirlerine bağlanmışlardır.
bottleneck: 1) bir şişenin boğazı. 2) dar bir geçit ve 2) bağımlı.
ya yol.
boundary: Limit, sınır ile işaretlenen herhangi bir
bottle opener: Şişe açacağı; şişe kapağı açmak için
şey. 2) limit; sınır.
kullanılan bir araç.
boundary film: Sınır katman; yağlama kuramına gö-
 b oun da r y layer Brag g law-

re yağlanan yüzeyler arasında kuramsal olarak yağ

bow thruster: Den. baş iticisi; hem pervane ve hem
lanan yatak yüzeyleri arasında iki veya daha fazla
de dümen görevini yapmak üzere yatay bir şafta
yağ katmanı veya filmi vardır. Bunlardan komşu
bağlanan baş pervanesi.
olan iki katmandan biri devir hareketli jurnale, diğeri
box: 1) türlü şekil, ölçü ve malzemeden yapılmış, ço
ise sabit yatak metaline yapışarak metale dokunma
ğu zaman kapağı bulunan herhangi bir kap; kutu;
yı önler.
sandık. 2) bir kutunun hacmi ya da kapasitesi. 3) ta
boundary layer: Sınır katman; sınır tabakası; Bkz. flu
kım kutusu. 4) bir taşıt aracında sürücünün oturdu
id film.
ğu yer; sürücü koltuğu. 5) Mek. bir parçanın koruyu
boundary lubrication: Birbirlerine göre hareket eden
cu mahfazası; jurnal kutusu Bkz. journal box, dişli
iki yüzeyin bir yağ filmi ile birbirlerinden kısmen ay
kutusu Bkz. gear box vb. i.
rılmaları durumundaki yağlama şekli; sınırlı yağla
box camera: Kutu kamera veya fotoğraf makinesi; ku
ma.
tu şeklinde, sabit odaklı ve çoğu zaman tek kapama
boundless: Sınırlan olmayan; sınırsız; sonsuz; çok
hızı olan ucuz bir fotoğraf makinesi.
geniş.
box car: Dem. Yol. kapalı yük vagonu; furgon.
Bourdon gauge: Bourdon basınç ölçeri; basınç öl
box frame: Kutu freym ya da karter; küçük güçlü yük
çer; Gem. Mak. geyiç; atmosfer üstü, atmosfer altı
sek devirli motorlarda kullanılan bir üst karlar türü.
ve hem atmosfer üstü ve hem de atmosfer altı ba
boxfull: Bir kutunun içeriği veya kapasitesi; kutu dolu
sınçları ölçen bir cihaz; manometre.
su.
Bourdon pressure gauge: Bkz. Bourdon gauge.
box girder: Sandık kiriş.
Bourdon tube: Bourdon tüpü veya borusu; manomet
box keel: Kutu omurga.
relerin içinde bulunan, çoğu zaman oval, bazan
boxer motor: Yatık, iki silindirli ve silindirler arasında
elips kesitli, kapalı ucu bir mekanizma ile gösterge
190 derecelik açı bulunan motor; bokser motor.
nin ve diğer ucu basıncı ölçülecek yere bağlanan pi
box sockets: Yıldız lokma anahtar.
rinç, fosfor bronzu, paslanmaz çelik, berilyum-bakır
box wrench: Yıldız anahtar.
alaşımından yapılmış boru; 2/3 daire yayı şeklinde
Boyle's law: Boyle yasası veya kanunu: "Sabit sıcak
dir.
lıkta, iş yapan bir gazın hacmi basıncı ile ters orantılı
Bourdon-tube manometer: Bkz. Bourdon gauge.
dır"; PV = C.
Bourdon-tube thermometer: Bourdon borulu termo
Boyle temperature: Term, bir gazın Böyle yasasına
metre veya sıcaklık ölçer.
çok yaklaştığı sıcaklık; Böyle sıcaklığı.
bouse: 1) Den. palanga veya ceraskal yardımıyla çe
b.p.: Bkz, boiling point; kaynama noktası ya da sı
kip kaldırmak. 2) herhangi bir içki. 3) alkollü içki.
caklığı.
bow: 1) gemi, tekne veya hava gemisinin baş tarafı;
Br.: Bkz. bromin.
pruva Bkz. prow ya da fore. 2) Tek. Res. ayaklarının
br.: Bkz. bronze.
arasında küçük bir dişli bulunan ve ayak açıklığı (ya-
brace: 1) sıkıca bağlamak. 2) özellikle şişmeye karşı
riçap) bu dişli ile ayarlanan pergel.
sıkıştırmak. 3) basınca dayanmak, ağırlık taşımak
bow door: Baş kapı; pruva kapısı veya kaportası; feri
için sağlamlaştırmak veya kuvvetlendirmek. 4) ku
bot ve roro gemilerinde araçların giriş ya da çıkışını
şaklarla donatmak. 5) enerji vermek. 6) bazı şeyleri
sağlayan kapı.
sıkıca yerinde tutan bir araç; bağlayıcı. 7) matkabı
bower: Normal olarak geminin baş tarafında taşınan
ta şımak üzere ve döndürmek için kullanılan
en ağır çıpa veya demir; göz demiri.
matkap kolu; breyz. 8) payanda; destek. 9) takviye.
bower anchor: 8ta. bower.
brace and bit: Matkap takılabilen, el ile çalıştırılan,
bowie knife: Tek ağızlı 380 mm boyunda, çelikten ya
dairesel delik açmak için kullanılan alet; el breyzi.
pılmış bir av bıçağı.
brace bolt: Cıvata; iki tarafı klavuzlu (diş çekilmiş) ve
bowl: 1) Mot. yağ ve yakıt separatörlerinin çıkarilıp te
somunlu cıvata.
mizlenebilir tasları; Gem. Mak. separator tası veya
braces: Bir buhar kazanının veya diğer basınçlı kapla-
bavl. 2) yağ separatörlerinin (türbinli gemilerde) tek
rin zarf ya da diğer kısımlarinı kuvvetlendirmek için
parçadan yapılmış ve yüksek devirli dönen rotoru.
veya dayanıklığını çoğaltmak amacıyla kullanılan ma
3) gemi pusulasının tası; pusula tası. 4) Den. pruva
sura ya da payanda; Bkz. stays veya stayboits.
direğindekl gözcü yeri veya karga yuvası. 5) bazı
brachial: 1) kola ait. 2) kola benzeyen; kol gibi. 3) ko
makinelerdeki tambur ya da teker.
la benzeyen bir parçaya ait.
bow locker: Den. gemilerin bodoslama gerisindeki
bracket: 1) herhangi bir açı şeklinde, özellikle dik üç
bölme; boya, halat, boyama aletleri vb. inin depolan
gen şeklinde olan bir taşıyıcı; bayrak; braket. 2) bay
masında kullanılır; portuç.
raklar tarafından taşınan duvar raf veya rafları. 3) du
bow pen: Kurşun kalemle donatılmış pergel; Bkz.
varda bulunan elektrik ya da gaz teçhizatı, 4) büyük
bow compass.
veya köşeli parantez; [ J. 6) Ask. Bil. hedeften biri kı
bow rudder: Den. bazı gemilerin bodoslamalarına ko
sa ve diğeri uzun olan ve gerçek mesafeyi bulmak
nulan dümen; baş dümeni; daha çok feribot ya da
için kullanılan iki atış arasındaki mesafe.
arabalılarda kullanılır. brackish water: Acı su; kuyu suyu.
bowsprit: Den. yelkenli teknelerde, teknenin baş tara
brad: Küçük veya merkezkaçik başlı, ince tel çivi,
fından uzanan ve flok yelkeni veya yelkenlerini taşı
bradawl: Ağzı keskiye benzeyen, ince tel çivi için kü
yan bumba.
çük delikler açmaya yarıyan kalem ya da biz.
bow structure: Den. baş yapısı (gemi için); ticaret ge
Bragg Saw: Brag yasası ya da kanunu: "Bir kristalin,
milerinde türlü kafa profilleri kullanılır: Balta baş, kru
bir X ışın demetini maksimum şiddetle yansıtma ko
vazör baş, balblı baş vb. i.
şulunu belirten bağıntı."
Brag g rul e
Bragg rule: Brag kuralı veya kaidesi: "Alfa tanecikleri
ne göre bir elementin kütle durdurma yeteneği,
atom ağırlığının kare kökü ile doğru orantılıdır";
Bragg kuralı ampirik bir kuraldır.
braided flax packing: Örme keten salmastra; keten
liflerden örülerek yapılan salmastra.
brake: 1) mekanik enerjiyi emerek onu sürtünme di
renci ite ısı enerjisine çeviren bir cihaz; fren. 2) Den.
ırgat kastanyolası; ırgat fren düzeneği. 3) herhangi
bir makinedeki manivela veya kol. 4) bir blok veya
baritin hareketli parçaya baskısı ile bir taşıt aracı ve
ya makinenin hareketini yavaşlatma veya durdurma
için kullanılan herhangi bir cihaz; fren; basınçlı ha
va, hidrolik basıncı veya elektromanyetik kuvvet ile
çalıştırılan cihaz. 5) küçük parçalara ayırmak. 6)
fren ile yavaşlatmak veya stop etmek. 6) fren ya da
frenlerle işletmek. 8) fren ile yavaşlatmak veya stop
etmek.
brakeage: 1) fren uygulaması veya hareketi. 2) frenle
me kapasitesi.
brake air bleeding: Mak. havasını almak; fren havası
nın alınması; hidrolik doldurma sırasında fren devre
sine giren havanın alınması.
brake, axial: Eksenel ya da aksiyal fren.
brake band: Fren bandı; kastanyola çemberi Den. ır
gatlar için; otolarda olduğu gibi fren tamburuna (dis
kine) uygulandığı zaman yaratılan sürtünme ile, fren
kuvveti oluşturarak görev yapan bir bant ya da şerit.
brake, band: Bant fren.
brake bleeder: Hidrolik frenlerin hava takviye tapası;
fren hidrolik devresine sıvı doldurmak için de aynı
zamanda hava tahliye etmek üzere kullanılan araç.
brake block: Blok fren.
Brake, cone: Koni fren.
brake constant: Mot. Proni freni yardımıyla fren gücü
nün hesaplanmasında kullanılan formülün sabit kıs
mı: 2 JI L/60.75 (L fren kolunun boyu, m); fren kon-
stantı; fren sabitesi.
brake cylinder: Fren hidrolik silindiri; tekerlek göbe
ğinde bulunan ve kamı çalıştırarak pabuçları açan si
lindir.
brake disk: Fren diski.
brake, disk: Disk fren.
brake drum: Fren tamburu; fren kasnağı; tekerlek gö
beği içinde bulunan ve fren bandının uygulandığı
metal silindir şeklindeki kısım.
brake dynamometer: Bkz. Prany brake; fren beygir
gücünün ölçülmesinde kullanılan mekanik, hidrolik
ya da elektriksel cihaz; fren dinamometresi.
brake efficiency: Buh. Türb. Kapline verilen gücün
hesaplanmasında kullanılan bir verim türü; fren veri
mi; dış verim; engine efficiency şeklinde de kullanı
lır.
brake, electric: Elektrikli fren.
brake fluid: Fren hidrolik yağı.
brake, hand: Oto. e! freni.
brake horsepower: Fren beygirgücü; effektif beygir-
gücü; Mot. krankşaft kaplininden mekanik, hidrolik
veya elektriksel bir fren yardımıyla ölçülen ve anali
tik olarak hesaplanabilen beygirgücü; bhp, ehp, shp
kısaltmaları ile belirtilir.
brake lag: Oto. fren tutma mesafesi veya süresi.
brake lever: Fren levyesi.
brake lining: Yün veya pamuk, asbestos, çok ince
68 Brayto n cycl e
bakır tel vb. inden yapılan ve gerekli sürtünmeyi
üretmek için fren bandına alüminyum perçinlerle
bağlanan malzeme; balata; fren balatası.
brake lining reliner: Oto. tren balatası perçinleme ci
hazı.
brake, magnetic: Manyetik fren; mıknatıslı fren.
brake mean effective pressure: Fren ortalama basın
cı; genişleme kursu veya stroku boyunca sabit kalan
ve fren beygir gücüne eşdeğer güç veren basınç;
bmep kısaltması ile belirtilir ve endike ortalama ba
sıncın mekanik verimle çarpılması sonucu elde edi
lir.
brake pedal: Oto. fren pedalı.
brake power: Mor. bir fren yardımıyla, makinenin
krankşaftından ölçülen kW türünden güç.; fren gü
cü.
brake power cylinder: Oto. fren güç silindiri; fren ser
vo silindiri.
brake pulley: Fren kasnağı; Bkz, Prony brake.
brake rod: Oto. fren çubuğu; fren kumanda çubuğu.
brake shoe: Fren papucu; hidrolik frenlerde tekerle
ğin şekline uygun ve ona kuvvet uygulayarak fren
görevi yapan bir blok.
brake spring: Fren yayı.
brake strap: Bkz. brake band.
brake thermal efficiency: Mot. makinenin krank mili
kaplininden elde edilen güce uyan ısının, silindirler
de yakılan yakıtın verdiği ısıya oranı; fren ısıl verimi;
over-ail efficiency şeklinde de kullanılır.
brake tube: Oto. fren hidrolik borusu.
braking: Oto. fren yapma; frenleme; fren düzeni.
branch: 1) verilen herhangi iki noktasında bir elektrik
şebekesine bağlanan bir iletken. 2) branş; dal: Kim
ya dalı gibi. 3) iki veya daha fazla bozunma biçimi
gösteren bir radyoaktif nüklidin, bu şekillerden biri
nin ürünü veya ürünler dizisi. 3) Kimy. dallanma; dal
lanmak.
branch circuit: Elekt. devreyi koruyan aşırı akım ciha
zının diğer tarafındaki tel sisteminin bir parçası;
branş devre.
branched chain: Klmy. dallanmış zincir; karbon atom-
lannın düz bir biçimde bağlanmadığı zincir.
brand-new: Tümü ile yeni; hiç kullanılmamış.
bran-new: Bkz. brand-new.
brass: 1) esas olarak bakır ve çinko alaşımı olan sa
rımsı bir metal. 2) Çoğ. pirinçten yapılmış süs eşyası
vb. i 3) Mak. bir yatağın pirinçten yapılmış veya pi
rinç kapsayan burç ya da metali. 4) pirinç kaplan
mış.
brass, cartridge: Kovan pirinci; mermi kovanı yapı
mında kullanılan pirinçler.
brass mesh wire: Pirinç tellerden örülerek hazırlan
mış filtre elemanı.
brass plate: Levha halinde pirinç; pirinç levha.
brass seal: Pirinç conta.
brass ware: Pirinçten yapılmış eşyalar; süs eşyaları;
pirinç eşya.
brass wire: Pirinçten yapılmış tel; pirinç tel.
brassy: 1) pirinçle süslenmiş. 2) pirince benzeyen.
Brayton cycle: Brayton çevrimi; iki adyabat ile iki izo
bardan oluşan bir çevrim; Joule çevrimi olarak da
bilinir; gaz türbinleri ve türbojetlerin uygulamalı ter
modinamik hesaplarında kullanılır.
Brayto n efficienc y breathin g cycl e

Brayton efficiency: Brayton ya da Joule çevriminin

na; su fıçısı.
termodinamik verimi.
breaker arm: Oto. distribütör platin çekici.
braza: ispanya'da 1,6714 tın ve Arjantin'de 1,7324
breaker cam; Platin kemi; distribütör kemi; distribütör
m'ye eşit olan bir uzunluk birimi; braza
miline bağlı ve platinleri açmaya yarayan ve silindir
braze: 1) yüksek erime derecesine sahip metalleri,
sayısı kadar çıkıntısı bulunan kem ya da eksantrik.
özellikle çinko ve bakır alaşımları ile lehim yapmak
breaker lever: Platin kolu veya levyesi; Ben. Mot. dis
veya lehimlemek. 2) pirinç veya pirince benzer bir
tribütörlerin orta bölmesinde bulunan plâtinleri taşı
madde ile kaplamak veya süslemek. 3) pirinç gibi
yan, distribütörün orta bölümü.
sert yapmak veya sertleştirmek.
breaker points: Platinler; Bern. Mot, ateşleme devre
brazen: 1) pirince ait. 2) renk ve diğer özellikleri pirin
lerinde, distribütörün orta bölmesinde bulunan, birin
ce benzeyen.
cil devreyi açıp kapamaya yarayan, bir yay yardımıy
brazier: 1} yanan kömürü tutan kap; mangal; maltız.
la birbirlerine temas eden, bir kam ile birbirlerinden
2) pirinç işçiliği yapan kimse.
ayrılan, iki parçadan ayrılmış bir devre açıcı; yapım
brazilein: Brazilen; parlak kırmızı renkli kimyasal bir larında tungsten karbür kullanılır; aralarındaki mesa
bileşik, C16H12O5; boya maddesi olarak kullanılır: fe 0,50-055 mm dolayındadır.
brazilinin oksitlenmesi ile elde edilir.
breaking stress: Kopma gerilmesi; bir tel veya çubu
brazilin: Brazilin; parlak sarı renkli bir bileşik,
ğu etkiyen ve onun kırilmasına (kopmasına) neden
C16H14O5; kızılağaçtan elde edilen kristalli bir toz;
olan gerilme.
brazilen elde edilmesinde kullanılır.
breaking test: Den. bitkisel (nebati) lifli halatlara, çe
brazing: Metal, erime noktası, birleştirilmek istenilen
lik tellere, zincir baklalarina vb. i uygulanan bir de
metallerin erime noktasından düşük olan bir metal
ney, özellikle kopma deneyi.
veya alaşımı eriterek birleştirme işlemi; pirinç kayna
break point: Bilgisay. kesme noktası.
ğı veya lehimi; sert lehim; bu işlemde çubuk şeklin
bream: Den. gemilerin alt veya karinalarını, özellikle
deki alaşım hamlaç ile eritilir veya alaşım tel ya da
primüs (pürmüz) lambası ile yakarak temizlemek.
levha halinde parçaların uygun yerlerine yerleştirilir
breast: 1) bir geminin simetri eksenine dik olarak veri
ve hepsi birden bir fırın ya da vb. i yerde ısıtılır; te
len halat; koltuk halatı. 2) geminin başı veya pruva
rim, genellikle 427°C'nin üzerinde eriyen metal ya
sı. 3) seyir sırasında geminin dalgalara baş vermesi.
da alaşımlarla yapılan kaynaklar için kullanılır.
4) vücudun üst kısmı; göğüs. 5) Maden, kazılan yer
breadth: Genişlik; en.
vsya tünelin girişi.
breadthwise: Enine; genişliğine.
breast drill: Mak. göğüs matkabı.
break: 1) bir bütünden daha küçük parçalar olmak;
breastfast: Bkz. breast rope.
uygulanan kuvvet nedeniyle iki parçaya ayrılmak. 2)
breast line: Bkz, breast rape.
kuvvetin uygulanması nedeniyle bir katıdan daha kü
breast rope: Den. 1) koltuk halatı. 2) iskandil yapan
çük parça veya parçacıklara ayrilmak veya ayrılma
kişiyi güvenceye alan halat. 3) direk ile serenler ara
ya neden olmak. 3) kesme, kapama (elektrik devre
sındaki halat.
si vb. i) 4) ani olarak su yüzünde görünmek (peris
breast work: Topçulari korumak için, çabuk yapılabi
kop gibi). 5) kırılma; ayrilma; çatlak. 6) Bilgîsay. kes
len alçak siper; göğüs siperi.
me.
breath: 1) herhangi bir şeyden çıkarilan hava ya da
breakable: Kolayca kırilabilen bir şey; kırılabilir.
buhar. 2) akciğerlere çekilen veya çıkarılan hava 3)
breakage: 1) kırık veya kırılmış. 2) kırılma nedeniyle
solunum; nefes alma. 4) solunum kapasitesi. 5) ha
hasar ya da kayıp. 3) bu kayıp ya da hasar nedeniy
yat; ruh. 6) hafif meltem. 7) bir ayna üzerindeki nem
le onaylanan toplam gider.
de olduğu gibi, solunum tarafından üretilen bir şey.
breakdown: 1) parçalanmak, bozunmak veya çürü-
8) fısıldama; mırıltı. 9) solunum için zaman.
mek. 2) iklimsel koşullarla bir kayanın küçük parça
breather pipe: Havalandırma borusu.
lara ayrilması (fiziksel parçalanma), b) kurşun iki nit breather tube: Havalandırma tertibatı borusu.
ratın ısı ile kurşun iki oksit ve nitrojen dört oksite dö
breathing: 1) solunum; nefes alıp verme. 2) havalan
nüşmesi (kimyasal parçalanma), c) tüm ölü organiz
dırma; havalandırma tertibatı.
maların bozunarak karbondioksit oluşturması (biyo
breathing apparatus: Solunum cihazı; teneffüs ciha
lojik çürüme). 2) bir makine veya motorda olduğu gi
zı; dış havadan bağımsız, özellikle havanın oksijen
bi bozulma sonucu stop etmek, 3) Elekt. bir yalıtıcı
içeriğinin tehlikeli şekilde düşük olduğu veya zehirli
da aşırı gerilim nedeniyle bozulma nedeni. 4) ayrış
gazların bulunduğu bir ortamda solunum sağlayan
mac a da bozulmaya neden olmak.
ve sürdüren bir cihaz; gaz maskesi; oksijen maske
breakdown voltage: Bir yalıtkandan akım geçirmek
si.
için gerekli voltaj ya da gerilim; bozunma gerilimi.
breathing bag: Solunum torbası; solunum cihazları
breaker: Ben. Mot. primer ya da birincil sargıda man
nın, içi hava ile dolu olan torbası; Bkz. breathing ap
yetik alanın oluşması veya bu alanın bozulmasına
paratus.
neden olan kısım; platinler.
breathing cycle: Solunum çevrimi; erişkinler dinlenir
breaker: Dalgakıran; mendirek; dalgaların kuvvetini
ken her 5 saniyede bir, yaklaşık 1 litreye yakın hava
yokeden ve böylece limanları, dolayısıyla gemileri
solur, akciğerler bu hava içindeki oksijeni kana iletir
koruyan, insan eli ya da doğal olarak yapılmış koru
ve onun karbon dioksitini alır; kalp oksijenli kanı vü
yucu.
cudun her tarafına pompalar ve oksijen vücut doku
breaker: 1) kıran kimse veya şey. 2) kaya, kömür vb.
larında gerçek bir yanma için kullanılır, oluşan C0 2
lerinîn kırılması için kullanılan bir makine. 27 bazan
yine kan yolu ile akciğerlere kadar gelerek oradan
filika veya teknelerde taşınan küçük su kabı; manca
dışarı atılır, bu tam bir solunum çevrimidir.
b re a th i n g spac e 70 brin e ejecto r

breathing space: Serbest solunum için yeterli hacim

maddelerden oluşan bir duvarla kaplama.
veya zaman.
bricky: 1) tuğladan yapılmış, 2) özellikle rengi bakı
breeches buoy; Den, can kurtarma varagelesi; deniz
mından tuğlaya benzeyen veya tuğla gibi.
kazazedelerini kurtarmak için kullanılan bir araç; bir
brickyard: Tuğla yapılan veya satılan yer; tuğla har
can simidine bağlı, brandadan yapılan, bir halat bo
manı.
yunca hareket eden ve gemiden gemiye ve gemi
bridge: 1) nehir vb. i su yolu üzerine yapılan yolcu
den sahile kazazede taşımakta kullanılan araç; kur
ve taşıt araçlarının geçmesini sağlayan betonarme
tarma varagelesi.
ya da çelik konstrüksiyon şeklindeki yapı. 2) köprü
breeching: Buh. Kaza. apteyk ya da baca kaidesi
ye benzeyen şey. 3) gözlüklerin burun üzerine otu
yeri ne kullanılan bir sözcük.
ran yay şeklindeki kısmı. 4) bir geminin yönetildiği
breeder reactor: Çalışması sırasında fizyonsuz malze
yer; köprüüstü; kaptan köprüsü; kaptan köşkü; köp
meyi fizyon maddesi haline dönüştüren bir atom pil!
rü. 5) bir ocak ya da kazanda, yakıtı yerinde muhafa
ya da benzer bir cihaz; üretken reaktör.
za etmek için bir bölme perdesi. 6) Elekt. devrede bi
breeze: 1) hafif bir hava akımı; rüzgâr, özellikle hafif
linen veya standart elemanla kıyaslanarak, esas ola
bir rüzgâr; meltem. 2) Meteo. hızı 4-31 mil/saat
rak direnç, frekans vb. i ölçmek için kullanılan bir ci
(6,436-49,879 km) arasında değişen herhangi bir rüz
haz. 7) Buh. Kaza. alev borulu kazanların ocakları ni
gâr; a) meltem (6,436 km), yumuşak (12,872-19,308
hayetinde bulunan duvar; Bkz, bridge wail veya fur
km); ılımlı ya da mutedil (20,917-28,962 km); firişka
nace wall,
(30,571-38,616 km) ve kuvvetli (40,225-49,879 km/sa
bridge gauge: Köprü gösterge; Gem. Mak. briç ge-
at).
yiç, yüksek güçlü dizel motorları, buhar ve gaz tür
breeze: Kok ya da mangal kömürü yakıldığı zaman
binleri gibi makinelerin palamar yatakları ile rotorşaft
geri kalan madde; kül ve kömür parçaları; beton için
yatakları boşluklarının denetlenmesinde kullanılan
dolgu maddesi olarak kullanılır.
bir cihaz.
Bremsstrahlung: Nük. Ener. frenleme radyasyonu. 1)
bridge wail: Köprü duvarı; külhan duvarı; kömürle ça
hızlı hareket eden yüklü bir partikül veya taneciğin
lıştırılan alev borulu kazanlarda külhanın cehennem
(genellikle bir elektron) başka bir tanecik (genel ola
lik tarafında bulunan ve yüksekliği külhan çapının
rak çekirdek) tarafından saptırıldığı zaman etkilendi
2/3 ü kadar olan, ateş tuğlalarından örülmüş bir du
ği ivme nedeniyle oluşan elektromanyetik radyas
var; külhanda oluşan gazların cehennemlik tavanına
yon. 2) bazan, Bremsstrahlung olayından oluşan
doğru yöneltilmesini, soğuk havanın cehennemlik
radyasyon.
duvarını etkilememesini, kömür, kül ve posakülün
bren gun : İkinci Dünya Savaşı sırasında ingiliz ordu
cehennemlik tabanına dökülmemesini sağlar.
sunda kullanılan hafif, seri atışlı, gazla çalıştırılan
bridging: Bir elektrik devresini diğeri ile paralel bağla
makineli tüfek; bren makineli tüfek
ma.
Brewster's Saw: Brewster yasası veya kanunu:
brief: 1) özet. 2) özetleme. 3) brifing; plânlanan bir
"Yansı yan bir maddenin polarlama açısının
operasyon sırasında asker, pilot vb. i gruba operas
tanjantı, onun kırılma indeksine Bkz. refractive
yon hakkında bilgi vermek; pilotlara her uçuştan ön
index eşittir."
ce verilen bilgi gibi.
brick; 1) kilden yapılan ve prizma şeklinde kalıplara
bright: 1) parlama; ışık verme; ışık dolu. 2) gözalıcı
dökülen, güneşte kurutulan veya ateşte pişirilen, bi
renkli veya sesli; parlak.
na vb. i yapımında kullanılan bir madde; tuğla. 2)
brightness: Parlaklık.
özellikle ölçüleri 63,5-203,2 mm olan bu tuğla blok
bright signal light: Den, parlak işaret ışığı; karanlık
lardan herhangi biri. 3) şekli tuğlaya benzeyen her
gecelerde 2 kilometrelik mesafeden görülebilen ışık.
hangi bir şey. 4) tuğla ile inşa edilmiş veya döşen
bright stock: Silindir yağlarından türlü yöntemlerle el
miş.
de edilen yüksek viskoziten alkalin yağ.
brick bolt: Tuğla cıvatası; Kaza. ocak tuğlalarının içer
brilliance: 1) büyük parlaklık. 2) parlaklık; canlılık. 3)
sindeki yuvalara oturarak kazan zarfına pul ya da so
ihtişam; debdebe.
munlarla bağlanan cıvata ya da cıvatalar; ocak duva
brilliancy: Bkz. brilliance.
rının çökmesini önlerler.
brilliant: 1) göz alıcı; parlayan; parıldayan. 2) çok par
brick dust: Tuğla tozu ya da horasan.
lak. 3) fevkalâde; harikulade. 4) parıltısını arttırmak
brickkiln: Tuğlalarin pişirilmesi için kullanılan bir
için bir çok yüzeye sahip olacak şekilde kesilen bir
ocak ya da fırın; tuğla ocağı: tuğla fırını.
mücevher, özellikle bir elmas. 5) Matb. kullanılan en
bricklayer: Görevi tuğla döşemek olan kişi; duvarcı
küçük ölçüdeki harfler; 3,5 puntoluk harfler, t
ustası; tuğla örme ustası.
brimstone: Kükürt; Bkz, sulfur.
bricklaying: Su borulu bir kazan ocağının tuğlalarla
brine: 1) içme suyunda kalsiyum klorür eritilerek elde
örülmesi işi veya işlemi; tuğla döşeme.
edilen çözelti; doymuş tuz çözeltisi; salamura çözelti
brickpan: Buh. Kaza. yaklaşık olarak 63,5 mm kalınlı
deki tuz (CaCI2) miktarının artması, salamuranın
ğında yalıtım tuğlalarını taşıyan kısım; tuğla tavası.
donma noktasının düşmesine neden olur; içme su
brick plant: Tuğla fabrikası; tuğla harmanı.
yundan buz yapmak için kullanılır. 2) okyanus gibi
brick setting: Tuğla döşeme, örme veya yerleştirme;
herhangi bir büyük tuzlu su kütlesi. 3) salamuraya
tuğla duvar yapma; su borulu kazanların ocaklarının
(turşu) koymak.
tuğla duvarlarını hazırlama ya da yapma.
brine circulating system: Bkz. brine system.
brick work: 1) tuğladan yapılmış herhangi bir şey. 2)
brine ejector: Borulu evaporatörlerde, buharlaştırılan
tuğla işçiliği; su borulu kazanların ocaklarını çevrele
suyu otomatik olarak blöf ederek, evaporator kabı
yen duvarın yapımı işi. 3) özellikle su borulu kazan
içindeki suyun yoğunluğunun sabit tutulmasını sağ-
ların ocaklarını ateş tuğlası, yanmaz ve ısı geçirmez
brin e pipin g
Sayan ecektör; salamura veya brayn ecektörü; yo
ğun su ecektörü; nozul ve difüzörden oluşur ve bu
har enjektörüne Bkz. steam ejector benzer.
brine piping: Salamura veya brayn devresi boruları.
brine solution: Salamura çözeltileri. 1) yemek tuzu
çözeltisi; borularda paslanma yapar, -17,7°C
(0°F)'de kristalleştiği için boru devrelerinde tıkanma
lara yol açar. 2) kalsiyum klorür (CaCl2) çözeltisi,
NaCI çözeltisindeki sakıncaları olmayan bir salamu
radır; sakıncası pahalı oluşudur.
brine system: Buh. Kaza. blöf yapılmadan önce su
yüzeyinde bulunan yağlama yağı, köpük vb. lerini
kazan dışına atmaya yarayan sistem veya devre;
Gem. Mak. brayn devresi; brayn sistemi; brayn kep
çesi, brayn valfı, boru devresi vb. inden oluşur.
brine tank: Salamura tankı veya deposu.
brine valve: Bkz. surface blow valve.
Brinell hardness test: Bkz. brinell test.
Brinell method: Bkz. Brinell test.
Brinell test: Brinell deneyi; Brinell test'i; bir metalin
sertliğini saptamak için yapılan bir deney; sertleştiril
miş çelik Duyalar belirli bir basınçla metalin yüzeyine
çarptırılarak oluşan çok küçük çukurun çapı ölçüle
rek göreli sertliğin saptandığı deney.
briny: Salamuraya ait; salamuraya benzeyen; çok tuz
lu.
briquette (briquet): Kömür tozunun sıkıştırılmasın
dan elde edilen kömür; briket; yakıt olarak kullanılır.
brisance: Nitrogliserinin patlaması veya nükleer flz-
yonda olduğu gibi, enerjinin ani olarak serbest kal
masının tahrip etme etkisi.
Britannia metal (britannia metal): Britanya metali;
antimon ve bakır ile sertleştirilen kalay kökenli bir
alaşım; sofra takımları yapımında kullanılır.
British thermal unit: 1 libre (452 gram) suyun sıcaklı
ğını 62° F'den 63°F'ye yükseltmek için gerekli ısı
miktarı; B.T.U., Btu veya B.t.u. kısaltmaları ile belirti
lir.
brittle: Kolayca kırılan veya parçalanan; gevrek; kırıl
gan.
brittleness: Gevreklik veya kırılganlık (metaller için
söylenir)
broach: 1) sivri uçlu bir çubuk; şiş. 2) dairesel delik
açmak için matkap. 3) dar ve sivri uçlu duvarcı delgi
si. 4) delik için gerekli ölçüye kadar büyüten alet;
rayba. 5) Den. bir teknenin türlü nedenlerle rüzgâra
doğru yükselmesi. 6) yük çalmak. 7) kanunsuz ola
rak fıçı ya da varil delmek.
broaching: Şişleme; rayba salma.
broaching machine: Rayba salma makinesi; elle, hid
rolik veya mekanik olarak çalıştırilan bir makine.
broad: 1) geniş; enli; kenardan kenara uzun mesafe
olan. 2) ana; esas. 3) herhangi bir şeyin geniş bir
parçası. 4) serbest liberal.
broadband: Bilgisay. geniş bant.
broadcast: 1) radyo ile yaygın bir biçimde iletmek. 2)
radyo programları yayınlamak; radyo yayını. 3) Yay.
Ola. yayın; neşriyat. 4) radyo yayınları için veya rad
yo yayınlarına ait. 5) radyo programı. 6) uzak ve ge
niş.
broadcaster: 1) radyo programları, yayınları, neşriya
tı vb. i hazırlayan, yapan veya ileten kişi, organizas
yon vb. 2) radyo yayınları için donanım veya teçhi
zat.
71 bronchoscop e
broadcasting station: 1) radyo programları yayınla
mak için bir organizasyon veya kuruluş; radyo istas
yonu. 2) böyle bir kuruluşun stüdyoları, ofisleri v.b.
broaden: Geniş ya da daha geniş yapmak ya da ge
nişletmek.
broad-gauge: Geniş raya sahip olan (demiryolu); ge
niş (demiryolu) rayı için.
broad-gauge: Dem. Yol. 1) raylar arası genişliği stan
dart ölçüden (1435 mm) daha büyük olan. 2) bu öl
çüye sahip olan demiryolu. 3) böyle bir demiryolu
nun lokomotif ya da vagonu.
broad-gauged: Bkz. broad-gauge.
broadish: Bir dereceye kadar geniş.
broadside: 1) bir geminin yüzdüğü su hattı üzerinde
kalan tüm gemi bordası. 2) herhangi bir maddenin
en geniş yüzeyi.
brochure: Broşür; kitapçık; küçük kitap.
broken: 1) yarılmış, kırılmış, parçalanmış vb. !. 2) za
yıf ya da zayıflamış. 3) iflas etmiş.
broken-down: 1) harap olmuş; faydasız, yararsız. 2)
sağlık bakımından çökük.
broker: 1) para ya da komisyon ödeyerek bir acente
gibi çalışan, kontratlar veya satışlar yapabilen kişi;
komisyoncu; simsar. 3) borsa simsarı Bkz. stock
broker.
bromal: Bromal; Kimy. yağa benzer, renksiz, keskin
kokulu bir sıvı, CBr3COH; bromun alkolden geçiril
mesiyle elde edilir.
bromate: Bromat; Kimy. bromik asilin bir tuzu; Ecz.
a) brom ile bir maddeyi muamele etmek, b) brom ile
birleştirmek.
bromic: Özellikle beş değerli brom kapsayan; bro
mik.
bromic acid: Kimy. tuzları bromatlar olan bir asit; bro
mik asit, HBrO3; asit bromür; saf durumda bulun
maz, sadece hafif sulu çözeltileri vardır.
bromid: Bkz. bromide.
bromide: 1) bromür; hidro bromik asitin (HBr) tuzla
rı. 2) bromun diğer element ya da köklerle yaptığı bi
leşikler; fotoğrafçılıkta ve ilâç endüstrisinde kullanı
lır.
bromide paper: Bromürlü kâğıt; jelatinli bromür çö
zeltisi ile kaplanmış ve baskı işlerinde kullanılan has
sas kâğıt.
bromin: Bkz bromine.
brominate: Kimy. brom ile birleştirmek.
bromine: Brom; bromür; çoğunlukla kırmızımsı kahve
rengi olan paslandırıcı ve uçucu bir sıvı; buharları
hoş olmayan bir kokuya sahip olup, tükürük bezleri
için çok tahriş edicidir; boya maddeleri yapımında,
fotoğrafçılıkta, motor yakıtları için vuruntu önleyici bi
leşikler yapımında kullanılır; Simg. Br; at. ağ.
79,916; at. no. 35.
bromine compounds: Bromür bileşikleri; kurşun tet-
raetil ile etilen bromür bu bileşenlerdendir; Benz.
Mot. yanma sırasında bromürler kurşun ile birleşe
rek kurşun bromürü oluşturur ve düşük kaynama
noktasına sahip olan bu bileşik gazlarla silindir dışı
na atılır.
bromism: Bromizm; Tıp. bromür ya da bileşiklerinin
aşırı kullanılmasının neden olduğu rahatsızlık.
bromize: Kimy. brom ya da bromürle muamele et
mek.
bronchoscope: Tıp. bronkoskop; nefes borusunun
B ro n so n ' s resistanc e 72 bucke t

içini kontrol veya tedavi etmek veya oradan yabancı

ba bitkilerde bulunur; brusin.
maddeleri çıkarmak için kullanılan ince, uzun, kü
brumous: Sisli; puslu.
çük bir elektrik lâmbası bulunan borulu bir cihaz.
Brunswick green: Brunsvik yeşili; boya maddesi ola
Bronson's resistance: Bronson direnci ya da resis-
rak kullanılan bakır oksiklorür.
tansı; bir gaz içindeki iki elektrot arasında oluşan di
brush: 1) Elekt. jeneratörlerde üretilen gerilimi dağı
renç,
tım tablosuna ileten bakır, grafit vb. i maddelerden
bronze: 1) % 88 bakır, % 8-% 10 kalay ve çinkodan
yapılmış, prizma şeklinde bir parça; Bkz. a) car
oluşan bir alaşım; bronz; valf, tapa, pervane, heykel
bon-graphite brush, b) electro-graphitic brush, c)
yb. i yapımlarında kullanılır. 2) bronzdan yapılmış sa
graphite brush, d) metal-graphite brush, e) cop
nat eseri vb. herhangi bir şey. 3) bronza benzeyen
per brush. 2) bir yüzüne kıl, saç ya da teller bağlan
kırmızımsı kahverenkli. 4) bronza benzetmek. 5)
mış, saplı ya da sapsız bir araç; fırça; temizleme,
bronz rengi vermek.
parlatma, boyama, saç tarama vb. i işler için kullanı
bronze bushing: Bronz burç; Den. kovan (stern tü
lır. 3) fırça ile parlatmak, temizlemek, boyamak veya
yüp) ya da motorların piston pinlerinde kullanılan,
düzeltmek.
bronzdan yapılmış burç veya yatak.
brush cleaner: Temizleme fırçası; kazan borularının
bronze, composition "G": Yapısı % 88 bakır, % 8 ka
içlerinin temizlenmesinde kullanılan, basınçlı hava
lay ve % 4 çinkodan oluşan bir alaşım; valf, burç vb.
ve fleksibıl (esnek) hortum ile çalıştırılan tel fırça.
i yapımlarında kullanılır.
brush discharge: 1) iletken ile onu çevreleyen akış
bronze, composition "M": Yapısı % 90 bakır, % 5 ka
kan arasındaki potansiyel farkı bir ark ya da kıvılcım
lay, % 1,5 kurşun ve % 3,5 çinkodan oluşan bir
oluşturacak yeterlikte olmadığı zaman iletkenden gö
bronz türü; valf bronzu ve döküm yapımında kullanı
rülebilir elektrik boşalması; fırça boşalması. 2) bir
lır.
gazdaki elektriksel boşalma; korona veya hale.
bronze, composition "P": Yapısı % 88 bakır, % 8 ka
brush holder: Elekt. fırça taşıyıcısı; elektrik makinele
lay, % 4 çinko ve en fazla % 0,50 fosfordan oluşan
rinde fırçayı taşıyan ve onun belirli bir basınçla kol-
bir alaşım; özel dişil, burç vb. i yapımlarında kullanı
lektör yüzeyine basmasını sağlayan prizma şeklinde
lır.
çelik bir mahfaza.
bronze, gun: Bkz. gun bronze.
brush ring: Fırça çemberi.
bronze, hydraulic; Hidrolik bronzu: % 85 bakır, % 5
brush spring: Fırça yayı; Elekt. Mak. fırçayı kollektör
kalay, % 5 çinko ve % 5 kurşundan oluşturulan bir
yüzeyine bastıran ve onun kollektör yüzeyi ile sürek
alaşım; kolay işlenebilir, ucuz dökümlerde kullanılır.
li temasını sağlayan yay.
bronze, hard: Bkz. hard bronze.
brush tension: Fırça basıncı; Elekt. Mak. fırçanın kol
bronze, journal: Bkz. journal bronze.
lektör yüzeyine uyguladığı basınç; bir yay ile sağla
bronze, leaded: Bkz. leaded bronze.
nan bu basınç 70-140 g/cm2 değerleri arasındadır.
bronze, manganese: Manganez bronzu; % 57-% 62
brush work: Fırça ile yapılan iş; boyama işi.
bakır, % 0,5-% 1 demir, % 0,5-% 1,5 kalay ve % 36-
bsfc: Bkz. brake specific fuel consumption.
% 40 çinkodan oluşan bir alaşım.
BSI: British Standards Institution: İngiliz Standartlar
bronze, phosphorus: Bkz. phosphorus bronze.
Enstitüsü.
bronze, silicon: Silikon bronzu; % 2 çinko, % 1,5 de
Btry: Bkz. battery.
mir ve % 3,5 silisyumdan oluşan bir alaşım; yapı
B.T.U. (Btu, b.t.u.): Bkz. British Thermal Unit (u-
bronzu olarak kullanılabilir; G bronzu ile oluşturuldu
nits).
ğunda deniz suyu ile kullanılmaz.
B type crankcase: Dlz. Mot. B harfi şeklinde veya
bronze, turbadium: % 50 bakır, % 44 çinko ve % 1,5
ona benzer üst karter; daha çok hava ile püskürtme
nikelden oluşan bir alaşım; deniz suyuna dayanıklı
li dizel motorlarına uygulanmış bir üst karter biçimi.
pervane vb. i yapımında kullanılır.
bu : Bkz. bushel veya bushels.
bronze, valve: Bkz. valve bronze.
bubble: 1) hava veya gazla dolu ve bir sıvı ile çevrili
bronze welding: Bronz kaynağı.
kürecik; kabarcık; sabun köpüğü gibi. 2) bir sıvı ya
bronzy: Özellikle rengi bakımından bronza benze
da katı içinde, karbonik asitli su gibi, hava veya gaz
yen.
ile doldurulmuş bir hacim. 3) kabarcıklar yapmak;
brougham: 1) elektirk enerjisi ile yürütülen otomobil;
kaynama; köpürme.
elektrikli otomobil. 2) sürücü yeri açık olan benzin
bubble chamber: Bkz. cloud chamber.
motorlu limuzin; üstü kapalı otomobil. 3) sürücü yeri
bubble gauge: Gaz kabarcık ölçeri; gaz kabarcıkları
dışarda olan dört tekerlekli kapalı, atlı araba; fayton.
nı sayarak gaz akımı miktarını ölçmek için kullanılan
brown coal: Esmer kömür; bir tür linyit kömürü;
bir cihaz.
odun şeklinde sarımsı kahverengi ve linyit kadar kül
bubbling carburetor: Havanın bir kısmı veya tümü
kapsayan bir kömür; alt ısı değeri 2500 kcal/kg dola
nün uçucu yakıtın içinden geçirildiği karbüratör; ka
yında; uzun, isli ve içindeki kükürt nedeniyle kötü
barcıklı karbüratör.
kokulu bir duman oluşturarak yanar.
bubbly: 1) kabarcıklar kapsayan; kabarcıklarla dolu.
Brown converter: Brown konvertörü; ses frekansını
2) kabarcıklar çıkaran.
yükseltici olarak kullanılan bir röle; Bkz. relay.
bucket: 1) derin, silindir şeklinde, düz atlı ve yay şek
brown sugar: Kahverengi şeker; kısmen veya tümü
linde sapı olan bir kap; kova; Den. gerdel; su, kö
ile rafine edilmemiş şeker.
brucin: Bkz. brucine. mür vb. i taşınmasında kullanılır. 2) bu kabın kapsa
yacağı miktar. 3) ekskavatör kepçesi. 4) besleme su
brucine: Acı, zehirli, beyaz renkli bir alkaloid,
yu devrelerinde kullanılan bir tür hava pompasının
C23H26N2 O4; kargabüken çekirdeği ile türlü akra
pistonu. 5) teğetsel akımlı buhar türbinlerinde hare-
bucket
ketli veya sabit
kanat.
bucket: Pistonlu fid (besi) suyu pompalarında su silin
diri pistonu; su mahalli pistonu.
bucket dredger: Den. kovalı tarak gemisi; sürekli ola
rak döner kovalan yardımıyla deniz, koy, liman veya
nehir ağızlarının temizlenmesi için kullanılan gemi.
bucket, inverted: Bkz. inverted bucket.
bucket ring: Su silindiri pistonunun Bkz. bucket, ge
nel olarak suni malzemeden yapılan segmanlan; pis
ton segmanı.
bucket seat: Bazı otomobil ve uçaklarda olduğu gibi,
yuvarlak arkalı tek kişilik bir koltuk; çoğu zaman öne
eğilecek şekilde yapılır.
bucket-type traps: Baketli buhar kapanı; Bkz. steam
traps.
bucket valve: Bazı hava pompalarının Bkz. airpump
pistonlari üzerinde bulunan ve daima yukarı doğru
açılan ve yay yükü ile çalışan, geri döndürmez bir
valf; Gem. Mak. baket valf; Bkz. kingdom valve.
bucking coil: Bir başka bobine mıknatısıyet giderici
etki sağlayacak şekilde bağlanan bir bobin.
buckle: Eğmek, bükmek veya örselemek; ısı veya ba
sınç ile eğrilmek.
buckle: 1) bir parça, kayış vb. inin uçlarını bağlamak
için kullanılan kopça veya toka. 2) kopça ya da toka
ile bağlamak. 3) bir araya getirmek; birleştirmek. 4)
bir toka veya kopça ile bağlamak.
buckley gauge: Buckley göstergesi; verilen bir akım
la bir gaz içinde üretilen iyonlaşma esasına göre öl
çüm yapan bir basınç göstergesi.
bucling failure: Burkulma ve flambajla kırılma.
buckling stress: Burkulma ve flambaj gerilmesi.
buckling test: Burkulma ve flambaj deneyi.
bucksaw: Bir çerçeveye yerleştirilmiş, odun kesmek
için kullanılan bir testere; oduncu testeresi; çerçeveli
testere; kullanılacağı zaman iki elle tutulur.
Budde effect: Budde etkisi veya tesiri; halojenlerin,
özellikle bromür ve klor buharinın, ışık etkisinde bıra
kılarak hacimlerinin büyütülmesi.
buddle: Maden cevherlerini yıkmak için kullanılan me
yilli bir kap.
buff: Deri ile kaplanmış temizleme ve parlatma için
kullanılan bir çubuk veya mil.
buffer: 1) dişli dümen donanımlarinda ağır denizlerin
etkisini önleyen kısımlar; dümen tamponu. 2) bir çö
zeltiye eklendiğinde, herhangi bir pH değişimine di
renç gösteren madde. 3) ateşlendikten sonra bir to
pun geri tepmesini denetleyen mekanizma. 4) çatış
ma ve çarpma şokunu hafifletmek için kullanılan bir
cihaz; tampon. 5) şok azaltan herhangi bir şey. 6)
Bilgisay. arabellek.
buffer piston: Hidrolik regülatör veya gavörnörlerde
kullanılan ve duyarlı hız değişimi sağlayan yay yüklü
hidrolik piston.
buffer screw: Tampon görevi yapan vida; tampon vi
da.
buffer solution: Asit veya baz eklendiğinde pH'ı sa
dece küçük bir miktar değişen çözelti; tampon çözel
ti.
buffer spring: Tampon yayı; kadran türü dümen do
nanımlarında kullanılan ve dümen yekesindeki ağır
denizlerin etkisinin dümen donanımına aktarılmasını
önleyen tampon yayı.
buffing wheel: Metal parlatmak için kullanılan deri,
73 bulk carrier
kumaş vb. i ile kaplı bir teker; taş tezgâhına takılan,
macun sürülmüş bez disk, taşlama çarkı; parlatma
çarkı.
buffer tank: 1) havasızlandırma tankı; basınçlı besi
(fid) suyu devrelerinde bulunan havası çıkarılmış su
yun bulunduğu tank; havasızlandırma hiyteri veya
ısıtıcısı. 3) fuel oil ile çalıştırılan yüksek güçlü dizel
motorlarında temiz fuel oilin yerçekimi ile aktığı, için
de ısıtıcı bulunan ve hava firar borusuna sahip olan
bir tank; tampon tank.
buhr: 1) değirmen taşı. 2) kalker ya da yumuşak
şekil lerde silisli kaya.
buhrstone: 1) değirmen taşı yapımında kullanılan
sert, silisli kaya. 2) bundan yapılan taş.
build: 1) malzeme, parça vb. lerini bir araya getirmek
veya getirerek yapmak; inşaat; inşa etme. 2) yarat
mak; oluşturmak. 3) kurmak veya plân yapmak. 4)
bir plân geliştirmek. 5) tesis etmek.
builder: 1) inşa eden bir kişi veya hayvan. 2) inşaat
çı; müteahhit. 3) sabunun daha iyi çalışmasını sağla
yan bir madde veya bileşen. 4) buhar kazanı, yar
dımcı makine, eşanjör, motor vb. i makineleri imal
eden; yapımcı firma.
builder's instruction book: Yapımcı firmanın işletme
veya el kitabı; katalog; Gem. Mak. instrakşin buk.
builder's trials: Yapımcı deneyi veya tecrübeleri; ya
pılan yeni geminin kontrat gereklerini yerine getirip
getiremeyeceğini saptamak için dok ve açık denizde
yapılan bir dizi deney.
building: 1) ev, fabrika vb. i gibi inşa edilen herhangi
bir şey; yapı. 2) evler, gemiler vb. i yapmak için
mal zeme ve parçaları bir araya koyma işlemi, işi
veya sanatı.
build-up: İmar edilmiş; bayındır.
build-up crankshaft: Jurnal, krank kolu ve krank pi-
nin ayrı parçalar halinde yapılıp, sonradan sıkı geç
me şeklinde birbirlerine bağlanmasıyla oluşturulan
krank mili veya krankşaft.
built-in: Bilgisay. yerleşik.
built in governor: Bir cihazın içine, kendinden bir
parça olarak yapılan regülatör veya gavörnör.
built-up shaft: Bkz. build-up crankshaft.
bulb: 1) şekli soğana benzeyen herhangi bir şey, ör
neğin elektrik ampulü Bkz. light bulb. 2) içinde al
kol, cıva vb. i bir sıvı bulunan termometre haznesi;
cıva haznesi,
bulb bow: Bkz. bulbous bow.
bulbous bow: Den. balblı bodoslama; balblı baş (ge
miler için söylenir).
bulge: Esk. sintine; Bkz. bilge.
bulge: Çıkıntı; yük altında eğilme; bel verme; şişkin
lik.
bulk: 1) özellikle ölçüsü, kütlesi veya hacmi büyük
olan yığın; 2) bir şeyin ana kütlesi veya gövdesi; en
büyük parça veya oran. 3) gemi ambarı veya yükü.
4) kütle şeklini oluşturmak. 5) ölçü, önem vb. ini art
tırmak. 6) ölçü ya da öneme sahip olmak. 7) top
lam. 8) paketli olmayan yük; dökme yük.
bulk cargo carrier: Bkz, bulk carrier.
bulk cargoes: Den. dökme yükler; gemilerde dökme
olarak taşınan tahıl, kömür, akaryakıt, maden cevhe
ri vb. i yükler.
bulk carrier: Den. dökme yük taşıyan ticaret gemisi;
dökme yük taşımak üzere yapılan özel gemi; dökme-
bulkhead
ci
.
bulkhead: Den. perde; çatışma perdesi Bkz. bulkhe
ad, collision. 1) bir gemi veya uçağın bölmelere ay
rılmasını sağlayan ve onu yangın, sızıntı ve çatışma
ya karşı koruyan ve güvenli kılan perde. 2) toprak
kayması, yangın ve su baskınına karşı koruyan bir
duvar veya set (mania).
bulkhead, collision: Çatışma perdesi; müsademe
perdesi; geminin baş tarafında olan ve çatışma sıra
sında geminin batmaması için yapılan baş ve kıçta
bulunan iki perdeden biri; Baş müsademe (çatışma)
perdesi ve kıç çatışma perdesi.
bulkhead deck: Den. perde (bölme) güvertesi.
bulkhead stiffener: Perdeyi Bkz. bulkhead sağlam
laştırmak için üzerine vurulan köşebent veya lama;
perde kuvvetlendirici veya stifneri.
bulkhead stuffing box: Su geçmez perdelerde perva
ne milinin veya şaftının geçtiği kışıma, perdenin ön
ve arka tarafına konulan salmastra kutuları; su geç
mez perde salmastra kutusu veya stafin boks,
bulkhead, watertight: Den. su geçmez perde.
bulk liquids: Den. dökme sıvılar; gemilerde dökme
olarak taşınan, kimyasal maddeler, ham petrol ve
petrol ürünleri gibi sıvı yükler.
bulk modulus: Gerilmeli bir gövde için (K=FV/Av,
F=kuwei, V=ilk hacim, A=alan ve v=hacimdeki de
ğişim) esneklik modülü.
bulky: 1) büyük bir kütleye ait; masif; som; iri. 2)
iri ve hantal.
bulldozer: Buldozer; önünde, küreğe benzer kabı ile
toprak, mıcır vb. i kütleleri iten veya hareket ettiren
traktör; buldozer; arazi düzeltme makinesi.
bullet: 1) bir silahtan atılan küçük bir kurşun veya di
ğer maddelerden yapılarak küre veya koni şekli veril
miş olan mermi; şimdi metal kılıf içinde
yapılmakta dır.
bulleted paragraph: Bilgisay. izli paragraf; imli parag
raf.
bull gear: 1) dişli çark; Gem. Mak. gervil veya girvil;
buhar türbinleri ile yüksek devirli dizel motorlarının
devir sayılarının İstenilen değere kadar düşürülme
sinde kullanılan ve pinyon dişillerin çevirdikleri bü
yük çaplı dişli; Bkz. reduction gear. 3) fener dişli.
bullion: Külçe halinde altın ya da gümüş.
bull's-eye: 1) çatı, gemi güvertesi, kamara vb. inde
bulunan ve ışık girmesini sağlayan kalın, dairesel
cam; lumbuz. 2) ışık ve hava için herhangi dairesel
bir açıklık. 3) bir hedefin dairesel merkez işareti. 4)
buna yapılan atış. 5) ışığı yoğuşturmak için dışbü
key mercek veya adese. 6) böyle bir merceği olan
fener ya da fanus. 7) Den. küçük tahta makara.
bullwark: Çoğ. genellikle gemi bordasının güverte
üzerindeki kısmı; parampet; küpeşte.
bumboat: Gemilere seyyar satıcılık yapmak için kulla
nılan bir kayık; pazarcı kayığı.
bumper: Çarpışma sırasında koruma sağlamak ama
cıyla otomobillerin ön ve arkalarına bağlanan metal
koruyucular; tampon.
bumper guard: Tampon boynuzu.
bumper jack: Tampon krikosu.
bumping: Kimy. kaynama noktasındaki bir sıvıda, sıvı
nın bir bölümünün kaynama noktasından daha yük
sek sıcaklıkta olması.
bumpkin: Den. seren, bumba veya kuntra matafora
74 buoy
sı
.
buna: Butadlyen'in polimerize edilmesiyle üretilen ya
pay kauçuk (Ticarî bir isim).
buna S: Yapay ya da sentetik kauçuğun ticarî isim;
butadiyen ve stirrenin kopolimeri.
bunch: Demet; grup; takım; bir araya toplanmış veya
bir araya getirilmiş bir grup benzer cisim Klistronda
Bkz. klystron bir araya getirilerek grup oluşturan
elektronlar gibi.
buncher: Elektronların bir grup oluşturdukları, klis-
tron Bkz. klystron parçası.
bundle: 1) bağlanmış, paket yapılmış veya bir arada
tutulan çeşitli sayıda şeyler; bağ; demet. 2) paket;
bohça; çıkın. 3) grup; kolleksiyon. 4) paket yapmak;
paket etmek veya birlikte bağlamak.
bunker: 1) Den. özellikle kömür yakan gemilerde, ala
bandalarda bulunan geniş kömür depolarından her
hangi biri; kömürlük. 2) Den. gemilerin sefer sırasın
da ve limanlarda kullanılacağı yakıtın depolanmasın
da kullanılan tanklardan herhangi biri; genellikle çift
dip Bkz. double bottom veya asma tank Bkz. deep
tank türünde yapılırlar. 3) Çoğ. yakıtın kendisi; gemi
kazanları veya-dizel motorlarında, gaz türbinlerinde
yakılan yakıt. 4) çelik ve betondan yapılmış yeraltı sı
ğınağı.
bunker C: Gem. Mak. bunker C; yüksek güçlü, ağır
ve orta devirli dizel motorları ile gaz türbinlerinde kul
lanılan ve yapısında % 86 karbon, % 10,5 hidrojen,
% 1,5 oksijen ve % 2 dolayında yabancı madde
bulu nan ağır, viskozitesi yüksek, akıcılığı az bir
yakıt tü rü; kullanılabilmeleri için l50°C'ye kadar
ısıtılmaları gerekir; residual oil adı da verilir; genel
olarak vis kozitesi 3000 saniyeden büyük
akaryakıtlar.
bunker capacity: Den. yakıt kapasitesi; gemilerin bir
kerede alabilecekleri maksimum yakıt miktarı (ton
3
veya m ) ; yakıt hacmi; tank yakıt kapasitesi.
bunker C oil: Bkz. bunker C.
bunker door: Kömürle fayraplı gemilerde kömürcüle
rin kömürlüklere giriş ve çıkışlarını sağlayan kapı; kö
mürlük kapısı.
bunkering: Yakıt alma veya ikmali yapma (gemi
için).
bunker supplying: Den. yakıt ikmali yapma; gemiye
yakıt alma.
bunker tanks: içinde geminin kendi makinesi ve ka
zanlarının yakacağı petrol taşınan veya depolanan
tanklar; bunker tankları; ihrakiye tankları.
Bunsen burner: Bünzen beki veya yakıcısı; kızgın,
mavi bir alev üreten, kimya lâboratuvarlarinda kulla
nılan küçük bir gaz yakıcısı; içi boş bir metal bir bo
ru ile, alt tarafında, havanın girmesine müsaade
eden ayarlanabilir bir delikten oluşur; hava-gaz karı-
şımindaki hava miktarı mekanik olarak denetlenir.
Bunsen cell: Bünzen pili; iki sivili birincil (primer)
bir pil; çinko anot, sulandırılmış sülfürik asite ve
karbon katot ise derişik nitrik asite batırılmıştır.
Bunsen photometer: Bünzen fotometresi; iki ışık kay
nağının şiddetini kıyaslamak için kullanılan bir ci
haz.
buoy: 1) çıpa ile göl, nehir veya denize demirlemiş,
kayaları, tehlikeli sığlıkları belirten veya kanalları
markalayan küre; türlü şekillerde yapılır, ışıklı ve can
lı olanları da vardır; şamandra. 2) kazazede veya ki
şileri denizde yüzer durumda tutan, hava ile şişiril-
buo ya g e 75 bu s h

miş veya mantarlı yelek; can yeleği. 3) şamandra ile

burner root valve: Fuel oil'le fayraplı kazanlarda, kul
markalamak. 4) bir sıvıda yüzer durumda kalmak.
lanılmayan püskürtücüyü kapamaya yarayan valf;
buoyage: 1) şamandralama sistemi; Den. balisaj. 2) atomizör kapama valfı.
şamandralarin kendisi.
burner valve: Bkz. burner root valve.
buoyancy: 1) yüzme yeteneği; bir sıvıya daldırılan bir
burning: Yanıcı; yanan; yakıcı.
cismin, sıvının kaldırma kuvveti nedeniyle ağırlık kay
burning coal: Kömür yakılması; Bkz. a) handfired.
betmesi. 2) yüzer durumda tutan kuvvet; yüzer ci
b) stoker-fired, c) pulverized.
simlere uygulanan ve yukarı doğru olan basınç; su
burning glass: Yakma camı; güneş ışınlarını odakla
yun kaldırma kuvveti; hidrostatik kaldırma; Arşimet et
yarak ısı üretmek veya ateş yakmak için kullanılan
kisi. 3) Hava. havanın uçağa uyguladığı düşey itme
dışbükey veya konveks bir mercek ya da adese.
kuvveti.
burnish: Basınç altında, döner veya kayıcı bir alet ile
buoyant: Yüzme yeteneği veya sephiyeye sahip olan
düzeltmek veya cilalamak; cila vermek; parlatmak.
ya da yüzme yeteneği veya eğilimi gösteren; bat
burnisher: 1) parlatan veya cilalayan kişi. 2) parlat
maz (cisim).
ma veya cilalama aleti ya da aracı.
burden: 1) taşınan veya dayanılan herhangi bir şey;
burnout: 1) yanmanın yakıt yokluğu nedeniyle kesil
yük (maddî şeyler veya görev, iş, üzüntü vb. i) 2)
mesi. 2) roket motorunun egzoz veya gaz akımını
çok ağır bir yük (motorun fazla yüklenmesi gibi). 3)
kestiği nokta. 3) sürtünme vb. inden gelen ısı ile tah
yüklerin taşınması. 4) bir geminin taşıma kapasitesi
rip olmak.
veya yükünün ağırlığı. 5) yüklemek, yüklenmek.
burnt alum: Yanmış veya kavrulmuş şap; 200°C'de
burdensome: Taşınması zor; ağır; bunaltıcı; zahmet
kurutulmuş ve toz haline getirilmiş şap; ölü dokula
li; sıkıntılı.
rın giderilmesinde kullanılır.
bureau: Klâs müessesesi.
burnt lime: Sönmemiş kireç; yanmış kireç,
bureau of standards: ABD Ticaret Bakanlığı'nın ağır
burn-up: Nûk. Ener. reaktörün çalışması sırasında
lık, ölçü, malzeme vb. terini kontrol eden bürosu;
atomların nötronlar tarafından imha edilmesi.
standartlar bürosu.
burr: 1) kesme veya delme sırasında metal veya di
Bureau Veritas: Büro Veritas; Fransız klâs müessese
ğer malzemenin kenarında kalan kaba pürüz; çapak
si.
veya çıkıntı. 2) çizik; kazıntı; torna kaleminin bıraktı
burette (buret): Buret; uzun, musluklu ve taksimatlı,
ğı iz. 3) bir perçinin küçük ucunda bulunan pul ya
içinden akıtılan sıvı miktarının saptanmasını sağla
da rondela. 4) çapaklı kenar oluşturmak.
yan bir cam kap; ölçü tüpü; hacimsel analizlerde, ka
burring machine: Çapak gidermek için kullanılan bir
zan sularının analizi vb. i yerlerde, kimya lâboratu-
makine; çapak makinesi.
varlarında kullanılır.
burring reamer: 1) metallerin kesilmesi sırasında olu
burgee: Den. bir gemide üçgen veya serçe kuyruğu
şan çapakları gidermek için kullanılan meyilli bir ray-
şeklinde, tanıtıcı bir bayrak; çatal bayrak; gidon.
ba; çapak raybası. 2) havsa açmak için kullanılan
burin: 1) Hakkak veya mermer işçilerinin kullandıkları
bir alet.
sivri uçlu kesme kalemi; hakkak kalemi.
burrstone: Bkz. buhrstone.
burlap: Keten, kendir, vb. inden yapılan kaba bir ku
burry: Çapaklı; çapak dolu. 2) çapak ya da çapaklara
maş; kanaviçe; çuval bezi.
benzeyen. 3) çapak ya da çapaklara sahip olan.
burlaps: Bkz.
burst: 1) ani olarak gürültü ile parçalara ayrılmak;
burlap.
parçalar halinde uçuşmak. 2) normal kapasitesinin
burn: 1) yangınla tahrip olmak. 2) alev, ısı ve bazan
ötesinde dolu olmak. 3) patlamak; 4) kozmik ışınla
duman üretme durumunda olmak. 3) tutuşturmak.
rın incelenmeleri sırasında iyonlaşma odasında göz
4) ateş etkisi ve yangınla yaralanmak. 4) güneşte
lenen çok büyük bir elektriksel impuls. 5) hasar; an-
yanmak. 5) yangına neden olmak. 6) Kimy. yanma
za; yaralanma. 6) patlama; patlak verme. 7) tetiğin
oluşturmak. 8) ışık ya da ısı çıkarmak; parıldamak;
bir çekilişi sonucu otomatik tüfeğin seri olarak ateş
akkor olmak. 9) yangın veya ısı ile tahrip olmak. 10)
etmesi.
yangın ve ısı ile yaralanmak. 11) yangında ölmek.
12) sıcak hissetmek. 13) Arg. elektrikli sandalyede burst: 1) kozmik ışınların etkisi nedeniyle bir gazın
can vermek. 14) güneş yanığı. ani, yoğun iyonlaşması; bulut hücrelerinde Bkz. clo
ud chamber görülür. 2) Bilgisay. (kâğıt) ayırma.
burn: Küçük bir
akarsu. burster: Kâğıt düzenleyici.
burned bearing: Mak. yanmış ya da sarmış bir yatak; bursting: Patlama.
zayıf yağlama nedeniyle bir yatakta oluşan siyah ve burthen: Bkz. burden.
kaba yüzey. burton: Den. tek ya da çiftli makaralardan oluşan, ar
burner: 1) alevin geldiği soba, ocak, lâmba vb. inin mayı germek veya ağır parçaları hareket ettirmek
bir parçası, yakıcı; alev beki, ocak ya da brülör. 2) için kullanılan bir tür palanga.
görevi bazı şeyleri yakmak olan kişi; kömür ve yağ bus: 1) genellikle belirli bir yol izleyen, bir çok yolcu
ateşçisi gibi. taşıyabilen büyük, motorlu kara taşıt aracı; otobüs.
burner: Buhar kazanlarında sıvı yakıtın belirli bir ba 2) otomobil.
sınç ve sıcaklıkta külhan ya da ocaklara püskürtüle bus: Elekt. dağıtım tablolarında bulunan ve ikincil (se-
rek yakılmasını sağlayan bir donanım; börner dona konder) iletkenlerin bağlandığı elektriksel iletken;
nımı: a) püskürtücü (atomizör) ve b) hava sağlayıcı basbar.
(recisterden) oluşur; Gem. Mak. börner. busbar: Bkz. bus.
burner efficiency: Yakıcı verimi; gaz türbinleri veya bush: 1) kutu; kap. 2) burç; tek parçadan yapılmış ya
jet motorlarının yanma odalarında gerçek sıcaklık ar tak. 3) zıvana.
tışının, kuramsal sıcaklık artışına oranı.
bushe
!
bushel: Buşel; 8 galon veya 30,24 litreye eşit hubu
bat, meyva vb. i için Kullanılan kuru bir ölçü birimi;
bu., bsh. kısaltmaları ile gösterilir. 2) hacmi bir bu
sel olan herhangi bir kap. 3) bir buşele eşdeğer ola
rak alınan ağırlık.
bushelbasket: Hacmi bir buşele eşit olan yuvarlak
bir sepet.
bushhammer: Tarak çekici; murç.
bushing: 1) değiştirilebilir, genellikle tek parçadan ya
pılmış, iç yüzeyi antifriksiyon bir metalle kaplı, hare
ketli parçalardaki sürtünmeyi azaltmak veya bir deli
ğin çapını küçültmek için kullanılan yatak; burç. 2)
Elekt. benzer izoleli bir parça
butadiene: Sıv. Yük. bütadiyen; bivinil; divinil; 1,3-bii-
tadiyen; bütadiyen-1,3; divinil bietilen; eritren; vini!
etilen; renksiz, hafif kokulu, biraz dayanıksız sıvılaştı
rılmış gaz; insan sağlığı için sıvı veya gaz olarak za
rarlı, narkotik etkili doymamış alifatik ailesinden bir
karbonlu hidrojen; Simg. H2C:CHCH: CH2 ;
15,5°/15,5°C'de öz.ağ. 0,6273; k.n. yaklaşık -4,5°C;
d.n.-108,9 °C; -4°C'de visk. 0,3 cP; gemilerde çevre
sıcaklığı veya altında, tercihan 0°C-40°C sınırları ara
sında ve atmosfer basıncı ya da bu basıncın üzerin
de taşınır; sentetik kauçuk ve plastiklerin yapımında
kullanılır.
butane: Sıv. Yük. n-bütan; metiletilmetan; renksiz sıvı
veya beyaz kristalli bir katı; çok yanıcı, dayanıklı,
nem emmeyen, insan sağlığı için zararlı ve narkotik
etkisi olan sıvılaştırılmış bir gaz; Simg.C 4 H 10 ;
20°C'de öz.ağ. 0,576; k.n. -0,5°C; d.n. -138,35°C;
20°C'de visk. 0,1 cP ve -1°C'de 0,2 cP'dir; gemiler
de çevre sıcaklığı veya üzerinde, atmosferik basınç
veya daha küçük basınçlarda taşınır; çözücü, soğu
tucu ve yakıt olarak kullanılır.
butane carrier: Den. bütan (gazı) taşıyan gemi; bü
tan tankeri; LPG tankeri.
butanol, n-: Sıv, Yük. n-bütanol; bütanol; 1-bütanol;
n-bütil alkol; renksiz, keskin alkol kokusunda, birin
cil alifatik ailesinden, nem emmeyen ve dayanıklı bir
alkol, CH 3 (CH 2 )3 CH 2OH; insan sağlığı için zararlı,
yangın tehlikesi olan bir bileşik; 20°/20°C'de öz.ağ.
0,811; k.n.760 mm Hg'de 117,7°C; d.n.-89,9°C;
20°C'de viskozitesi 2,95 cP; gemilerde çevre sıcaklı
ğı ve atmosferik basınçta taşınır.
butanol, iso-: Sıv. Yük. izo bütonal; izo bütil alkol; 1-
hidrokzimetil propan; 2-metil propanol-1; izo propil
karbinol; güzel kokulu, renksiz, birincil alifatikler
den, nem emici ve dayanıklı, insan sağlığı için zarar
lı bir bileşik; 20°/20°C'de öz.ağ. 0,8033;
k.n.108,0°C; d.n.-107,7°C; suda % 10'dan fazlası çö
zünür; 20°C'de visk. 3,70 cP; gemilerde çevre sıcak
lığı ve atmosfer basıncında taşınır.
Butanol, sec-: Sıvı. yük. Sek veya sekonder (ikincil)
bütanol; bütanol -2-01; sekbütil alkol; etil metil kar-
bonal; metil etil karbinol; renksiz, kuvvetli, şaraba
benzer hoş kokulu, ikincil alifatik ailesinden, daya
nıklı ve nem alıcı, insan sağlığı için zararlı ve yangın
tehlikesi olan bir alkol; 20"/4"C'de öz. ağ. 0,808;
k.n. 99,5°C ve d.n. 0°'nin altında; 20°C'de viskozi
tesi 2,948 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer
basıncında taşınır.
butt: 477 litrelik bir hacim birimi; damacana, fıçı (şa
rap, bira vb. için).
butt: Den. kaplama veya saç levhalarin (borda, kari
75 butylacetate , sec .
na vb. i) dikey olarak birleşme veya uç uca gelerek
oluşturdukları hatlar; birleşme hatları.
buterfly antimony: Kimy. antimon triklorür, SbCl 3.
butterfly damper: Bkz. butterfly valve.
butterfly mut: Kelebek somun.
butterfly valve: Kelebek valf; Gem. Mak. batırflay val
ve; denizli havalarda pervanenin sudan çıkarak seyir
dim yapmasını önlemek üzere makinenin (Yüksek
basınç silindirinin) buharını kesen veya ona tekrar
buhar veren, çabuk açılır kapanır bir valf; seyirdim
valfı.
butt joint: Mak. uç uca getirilen iki saçın üzerine veya
altına, bazan her iki tarafına tek parça veya parçalar
la yapılan bağlantı; Gem. Mak. bateoint.
buttock: Çoğ. yüzdüğü su hattı üzerinde kalan, gemi
nin pupasının (kıçının) yuvarlak kısmı; kıç kepçe; kıç
kuruz.
buttock lines: Gem. İnş. batok hattı; geminin simetri
ekseninin gemi boyunca orta dikey düzleme (masto-
ri kesit düzlemine) paralel düzlemlerde kesilmesiyle
oluşan hatlar.
button: Karbon mikrofonda, karbon granüllerinin ku
tusu; elektrik düğmesi.
button: Kontrol düğmesi; düğme.
button head rivet: Bkz. rivet.
buttress: Mak. destek, mesnet; payanda.
buttress thread: Mak. payandalı diş; gücü sadece bir
yöne iletmek için kullanılan bir diş türü.
buttress wall: Payandalı duvar.
butt strap: Gem. Mak. bat strap; kazan zarfı üzerinde
ki dikişleri kuvvetlendirmek için kullanılan dar bir me
tal parça; tek strap, kazan zarfı içinde, iki strap ise
hem iç ve hem de dışta kullanılır.
but-strap joints: iki saçın arasına, ara parçaları konu
larak yapılan perçin veya kaynaklı bağlantılar; ara
parçalı bağlantılar.
butt weld: Uç kaynağı; uç uca kaynak; Bkz butt wel
ding.
butt welding: Uç uca getirilen, üst ve alt taraflarına
60'ar derecelik kaynak ağzı açılan iki saçın hem üst
ve hem de alt tarafından kaynak edilmesi; uç uca
kaynak yapma.
butyl: Bütil; bir değerli fakat farklı özellik ve yapıda,
ağırlıksal olarak aynı oranda aynı elemanlarla birle
şen dört organik kökten (normal butyl, secondary
butyl, tertiary butyl, isobutyl) herhangi biri; tek de
ğerli alkil kökü, C4H9.
butylacetate, iso: Sıv. Yük. izo bütilasetat; asetik asit
izobütil ester; Ş -metil propiletanoat; meyva kokulu,
renksiz, alifatik ailesinden dayanıklı, nem almayan,
insan sağlığı için zararlı, yangın tehlikesi oluşturan
sıvı bir ester, CH 3 COOC 4 H9 ;15,5°C'de öz. ağ.
0,872-0,876; k.n.112-119°C; d.n.-98,6°C; Visk. 0,7
cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında
taşınır.
butylacetate, n-: Sıv. Yük. n-bütilasetat; bütil etanoat;
meyva kokulu, renksiz, alifatik ailesinden, insan sağ
lığı için zararlı, yangın tehlikesi oluşturan bir sıvı es
ter, CH3 COOC 4 H9 ; 20°/20°C'de öz.ağ. 0,880-0,883;
kn.126,5°c; 20 C'de visk. 0,73 cP; gemilerde çevre
sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
butylacetate, sec : Sıv. Yük. ikincil bütilasetat; asetik
asit sekonder bütil esteri; a-bütanol asetat; meyva
kokulu, renksiz, dayanıklı, nem emmeyen, insan
buty l al co ho l
sağlığı için zararlı, yangın tehlikesi oluşturan, alifatik
ailesinden bir ester, CH3COO (CH 3 ) C 2 H 5 );
20°/20°C'de öz, ağ. 0,862-0,866; k.n. 104-118°C;
d.n. yaklaşık -100°C; Visk. 20°C'de 0,7 cP; gemiler
de çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
butyl alcohol: Bütil aikol; hidrokzilin büti! ile birleşme
sinden oluşan alkol, C 4 H 9 OH; bütil köklerine göre
dört türü vardır.
butyl acrylate: Sıv. Yük. bütil akrilat; akrilik asit; n-bü-
til akrilat; n-bütil ester; keskin kokulu, kolayca poli-
merleşen, renksiz, nem emmeyen, ısıtıldığında zehir
li buharlar üreten, insan sağlığı için zararlı ve yangın
tehlikesi oluşturan, alifatik ailesinden bir ester;
Simg. H2 C:CHCOOC 4H9; 20 °C/20°C'de öz. ağ.
0,8048; k.n.-99°C; viskozitesi belli değil; gemilerde
çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
butylene: Bütilen; aynı formüle (C 4 H8 ) sahip, fakat
farklı yapı ve özelliklerde olan bütilen serisinin üç
karbonlu hidrojeninden biri.
butyl rubber: Sentetik kauçuk; küçük bir miktar izopi-
renle izobütilenin bir kopolimeri.
butyn: Bütin; renksiz kristalli bir madde C 1 8 H 3 0 N 2 )
2 bypass filter: Diz. Mot. baypas filtresi; yağlama yağı
H2 SO 4 ; aneztezik olarak kullanılır.
butyraldehyde, iso: Sıv. Yük. izo bütiraldehit; izo bü-
tanol; izo bütilaldehit; 2-metil propanol; keskin koku
lu, renksiz, dayanıklı, asit ve alkali varlığı ile polimer-
leşebilen, alifatik ailesinden, insan sağlığı için zararlı
ve yangın tehlikesi oluşturan bir sıvı; Simg.
(CH3)2;CHCHO; 20°/4°C'de öz.ağ. 0,7938; k.n.
64°C; d.n. -66°C; viskozitesi yok; gemilerde çevre sı
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
butyrata: Kimy. bütirik asitin tuzu ya da esteri; bütirat.
butyric acid: Bütirik asit; renksiz, kötü kokulu bir asit,
C 3 H 7 CO 2 H; ekşimiş tereyağ ile terde bulunur.
butyrin: Bütirin; bütirik asitin gliseril esteri.
butyrometer: Bütirometre; sütteki yağ miktarını ölçen
bir cihaz.
buzz; 1} vızıltı sesi çıkarmak; arı gibi vızıldamak. 2) fı
sıltı ile konuşmak. 3) vızıltı sesi ite hareket etmek. 4)
uçakla binalar üzerinden alçaktan uçmak. 5) telefon
etmek.
buzz bomb: Alçak vızıltı sesi çıkararak uçan, otoma
tik olarak yönlendirilen bir bomba; ikinci Dünya Sa
vaşı sırasında Nazi Almanyasının kullanıldığı V-1 adı
da verilen bomba.
77 bz.
buzzer: Alarm cihazı; sinyal veya alarm olarak vızıltı
sesi çıkaran, özellikle elektriksel bir cihaz.
buzz saw: Disk şeklinde testere; tepsi testere.
by-pass: 1) iki nokta arasında, ana yola yardımcı yol,
patika vb. i; kestirme yol; geçici yol. 2) buna ben
zer, gaz sobalarının pilot ışıklarındaki gibi gaz veya
sıvı sağlamak için kullanılan bir boru veya kanal. 3)
Elekt. şönt ya da paralel. 4) içinden geçmek yerine
etrafından dolaşmak. 5) bir baypas ile donatmak
(bir sayacı, pompa veya filtre vb. ini).
bypass: 1) Çoğu zaman, su ve yağ ısıtıcıları, pompa
lar ve diğer cihazları, diğer üniteleri engellemeksizin
devreden çıkarabilmek için ikinci yol veya devre ola
rak kullanılan boru devresi; örneğin çapı 16 cm'den
büyük ana stop valflarına donatılan baypas devresi
gibi. 2) atlama. 3) atlamak,
bypass capacitor: Bkz. bypass condenser.
bypass condenser: Baypas kondensatörü; sızdırıcı
kondensatör; yüksek frekans taşıyan bileşenleri gi
dermek için kullanılan bir kondensatör; yüksek fre
kanslı akımlar için çok küçük empedans, alçak fre
kanslı akımlar için yüksek bir empedans verir.
by-passed: Baypaslı, baypas edilmiş.
devrelerinde yağ pompasının boşalma devresi üze
rinde bulunan basınçlı yağın % 10-% 50'sinin geçtiği
ve filtreden alt kartere ya da samp tanka verildiği bir
filtre; yağlama yağının temizlenmesi ve karterin te
miz tutulmasında önemli rolü vardır.
bypass valve: Baypas valfı; yağ ya da yakıtın fazlası
nın geri dönmesini sağlayan valf; baypas vanası.
by-product: Yan ürün; bir şey üretilirken, elde edilen
bir başka ürün; ikindi veya tesadüfi ürün veya so
nuç; talî madde; türev ürün.
by-product fuels: Yan ürün olan yakıtlar; Bkz. by
product gases.
by-product gases: 1) yüksek fırindan pik demiri elde
edilişi sırasında üretilen gaz; yüksek fırın gazı; yük
sek fırınlarda 1 ton pik demiri ile birlikte normal ola
rak 6 ton gaz üretilir. 2) yüksek fırından elde edilen
gaz Bkz. blast furnace gas, kömür gazı jeneratörün
den elde edilen kok gazı Bkz. coke and coke bre
eze vb. yakıtlar.
byte: Bilgisay. bayt.
bz.: Bkz. benzene.
C: 1) Roma sayılarından yüz (100). 2) Kimy. karbon.
3) matematiksel bilimlerde sabite ya da değişmez.
4) fiz. Kulon'un simgesi.
C. (a) : 1) mum. 2) kapasite, sığa. 3) karbon. 4) ka
tot. 5) santigrad. 6) santim. 7) santimetre. 8) asır ya
da yüzyıl. 9) bakır. 10) kübik; küpsel. 11) merkez.
Ca: Bkz. calcium.
CAB: Civil Aeronautics Board: Sivil Havacılık Kurulu
(ABD).
cabin: 1) bir geminin özellikle güverte yapılarında za
bitler için kamara. 2) bir uçakta yolcular için kapalı
hacim.
cabin boy: Bir gemide yolcu ve zabitlere hizmet eden
delikanlı; kamarot.
cabin cruiser: Kamaralı ve yaşam için gerekli donatı
mı olan makineli gemi; yolcu gemisi.
cabin deck: Den. kamara güvertesi; bir ticaret gemi
sinde kamaraların bulunduğu güverte.
cable: 1) kalın, ağır ip; halat, bazan kablo. 2) bir ge
minin demir (çıpa) zinciri; geçmişte nebatî olarak ya
pılan demir halatı. 3) demir zincirinin boyu. 4) bir de
met telin burularak yapıldığı, elektrik akımının geçe
bileceği yalıtılmış ya da izoleli kablo: Deniz dibine
döşenen telefon vb. i kabloları gibi. 5) denizaşırı yer
lere telgraf kablosu ile gönderilen mesaj. 6) kablo
ile bağlamak. 7) kablo ya da kablolarla donatmak.
8) deniz altındaki bir kablo ile iletmek. 9) denizaltın
daki bir kablo ile mesaj göndermek; telgraf çekmek.
cable car: Hareketli bir kablo tarafından çekilen va
gon (teleferik vagonu gibi); kablolu vagon.
cable cutter: Kablo kesmek için kullanılan bir alet;
kablo kesici.
cable drum: Den. ırgatlarda demir zinciri veya pala
marların sarıldığı, silindirik kısım; fener; fenerlik.
cable knife: Kablo bıçağı; kablo kesmek için kullanı
lan bıçak.
cable's length: Den. 219,6 m (720 fit) veya 120 kula
ca ya da ingiliz donanmasında 185,5 m (608 fit) ve
ya deniz milinin (1852 m) onda birine (1/10) eşit
olan bir denizcilik birimi.
cable stopper: Den, zincir bosası; chain stopper biçi
minde de kullanılır.
cable stripper: Kabloların izolasyonunu sıyırıp metal
kısmını çıkarmak için kullanılan alet; kablo sıyırıcı.
cablet: Den. çevresi 254 mm'den (10 inç) küçük olan
bitkisel lifli halat.
caboose: 1) bir geminin kuzinesi veya mutfağı. 2) ge
ne! olarak çalışanlar için yük trenlerinin gerisinde bu
lunan bir vagon.
cacao butter: Kakao yağı; kakao çekirdeklerinden çı-
kanlari sarımsı bir yağ; kozmetik ve ilâç endüstrisin
de kullanılır.
cache: Bilgisay. önbellek.
cacodyl: Kimy. 1) arsenik ve metilenden oluşan bir ra
dikal, As(CH 3 )2 ; bileşikleri kötü kokulu ve zehirlidir.
2) kötü kokulu, zehirli ve renksiz bir sıvı, As (CH 3 )4 ;
kakodil.
cadaverine: Kadaverin; Proteinlerin hidrolizi ile üreti
len renksiz, kötü kokulu bir sıvı, C5H14N2 .
cadmic: Kadmiyumdan türeyen veya kadmiyum kap
sayan.
cadmium: Kimy. kadmiyum; mavi gri renkli, hadde
den çekilebilir, Kimyasal metalik element; çinko ve
cevherlerinde sülfür ve karbonat şeklinde görülür;
bazı alaşımlarda, metal kaplamacılığında, boya mad
desi yapımında kullanılır; Sirng. Cd; at. ağ. 112,41;
at.no.48.
cadmium sulfide: Kadmiyum sülfür; Simg. CdS olan
bir boya maddesi; rengi limon sarısından, sarımsı tu
runcuya kadar değişir.
cadmium orange: Kimy. portakal turuncusu; iuruncu
renkli bir boya maddesi veya pigment; kadmiyum
sülfür.
cadmium protector: 1) kadmiyum koruyucu; alev bo-
rulu kazanların bazı türlerinde cehennemlik tavanın
da bulunan sigorta tapalarının dolgusu. 2) Den. kari
nanın pervaneye yakın kısımlarına, bloklar halinde
yerleştirilen koruyucu.
cadmium yellow: Kimy. limon sarısı; limon sarısı renk
li bir boya maddesi veya pigment, kadmiyum sülfür.
cafeine (caffein): Çay, kola ve kahvede bulunan,
kalp ve merkezî sinir sistemini uyaran bir alkaloit; ka
fein, C 8 H 1 0 N 4 0 2 ,
cage: Mmk. yatak yuvası; yatak kovanı; yatağın oturtul
duğu yer, blok ya da kovan.
cage, valve: Bkz. valve cage.
caisson: 1) işçilerin su altında yapı yapmasını sağla
yan su geçmez bölme veya koruyucu. 2) cephane
caisso n diseas e
taşımak için kullanılan iki tekerlekli araç. 3) batık ge
mileri yükseltmek ve yüzdürmek için kullanılan su
geçmez kap. 4) çatışma sırasında yara alan bir gemi
nin sintine ya da bordasına içten veya dıştan yapı
lan yama; keson. 5) bir dokun kapısı olarak kullanı
lan içi boş, tekne şeklinde kuru havuz kapağı.
caisson disease: Basıncın ant olarak azalması nede
niyle dalgıçlarda oluşan hastalık; konuşma dilinde,
vurgun.
cal.: Bkz. large calorie; large calories.
cal.: Bkz. 7,) calendar. 2) calorie.
calamine: 1) Kimy. bir çinko cevheri olan sulu çinko
silikat; kalamin, (ZnOH) 2 Si0 3 ; 2) ing. doğal çinko
karbonat; smithsonite adı da verilir.
calaverite: Kimy. altının doğal tellüridl, AuTe2; bir mik
tar gümüş kapsar.
calcareous: Kalsiyum karbonat, kalsiyum veya kirece
alt; onlara benzeyen veya onları kapsayan; kireçli;
kalkerli.
calci Kalsiyum ve kireç anlamlarında bir önek.
calcic: Kalsiyum veya kireç kapsayan veya onlardan
gelen.
calciferol: Vitamin D2 ; kristalli bir alkol, C 28 H 43 OH
. calciferous: Kalsit kapsayan veya üreten.
calcific: Bkz. calciferous.
calcification: 1) dokularda kalsiyum tuzlarının birik
mesi; kireçlenme. 2) kalsiyum veya kireç birikmiş bir
madde veya yapı.
calcify: Kireç birikmesi ile sert, taş gibi yapıya dönüş
mek.
calcimine: Badana; badana i!e kaplamak; badana
yapmak.
calcination: Kireçleştirme; yakma veya yakıp söndür
me.
calcine: 1) ısı ile toz haline dönüştürmek. 2) kül veya
toz yapmak için yakmak. 3) oksitlemek.
calcined: Yüksek sıcaklığa kadar ısıtıldığında uçucu
maddeler çıkaran bir maddeyi belirtir.
calcined diatomaceous-earth: İki atomlu (toz haline
getirilmiş) toprak; buhar kazanlarının ocak duvarlan-
nın sıvanmasında kullanılan yüksek sıcaklığa daya
nıklı bir madde.
calcite: Kireçtaşı, tebeşir ve mermer şeklinde bulu
nan altıgen kristalli bir mineral; kalsiyum karbonat,
CaC0 3 ; kalsit.
calcium: Kimy. kalsiyum; yumuşak grimsi beyaz meta
lik bir element; kireçtaşı, mermer, tebeşir vb. inde
bulunur; daima bileşik halindedir; Simg. Ca; at.ağ.
40,08; at.no. 20.
calcium aluminate: Kimy. Kalsiyum aiüminat,
CaO.AI 2 03 .
calcium aluminate cement: Kalsiyum alüminatlı çi
mento.
calcium arsenate: Kalsiyum arsenat; sprey veya toz
halinde böcek öldürücü olarak kullanılan beyaz bir
bileşik, Ca 3 (As0 4 ) 2 .
calcium bi-carbonate: Kimy. kalsiyum bikarbonat; so
ğuk suda hafifçe çözünen, fakat ısıtıldığı zaman kar
bon dioksit ve kalsiyum karbonat veren, suda çözü
nen ve beyaz, yumuşak birikinti oluşturan kimyasal
bileşik; deniz suyunda bulunan tuzlardan biri.
calcium carbide: Kalsiyum karbür; karpit; koyu gri
renkli ve asetilen yapımında kullanılan bir bileşik,
CaC 2 .
79 calefactio n
calcium carbonate: Kalsiyum karbonat; beyaz toz ve
renksiz kristalli bir bileşik, CaC0 3 ; başlıca kireçtaşı,
mermer, tebeşir vb. inde bulunur ve kireç yapımında
kullanılır.
calcium chloride: Kalsiyum klorür; kireçkaymağı; sa
lamura yapımı ve nem emici olarak kullanılan beyaz
renkli kristalli bir bileşik, CaCI2; nem emici olduğun
dan kuru olarak muhafaza edilen kazanlarda kullanı
lır.
calcium chloride extinguisher: Kalsiyum klorürlü
(CaCI2) yangın söndürücü.
calcium cyanamide: Kalsiyum siyanamid; gübre ola
rak kullanılan beyaz, kristalli bir bileşik, CaCN2.
calcium hydroxide: Kalsiyum hidroksit; kalsiyum ok-
sitin su ile işleminden elde edilen ve alkaliler, beyaz
latma tozları vb. i yapımlarında kullanılan beyaz kris
talli bir bileşik, Ca(OH) 2; slaked lime adı da verilir.
calcium oxide: Kalsiyum oksit; kalsiyum karbonatın
ısıtılmasıyla elde edilen beyaz, yumuşak alkalin ya
da kostik bir katı, CaO.
calcium phenyl stearate: Kalsiyum fenil stearat; de
terjan maddesi olarak silindir yağlarına katılan meta
lik sabun; dizel motorlarının piston vb. i yerlerinde
karbon artıklarının birikmemesine neden olur ve ça
murları küçük parçacıklar haline getirir.
calcium phosphate: Kalsiyum fosfat; kemik, diş ve di
ğer hayvansal dokularda bulunan, ilâç olarak ve
emaye, cam ve temizlik maddesi vb. i yapımlarında
kullanılan bir bileşik.
calcium sulfate: içme suları içinde bulunan çözün
müş kimyasal bileşik veya tuzlardan biri, kalsiyum
sülfat, CaS0 4 ; 140°C üzerindeki sıcaklıklar veya
96000 ppm'deki yoğunluklarda ince, sert ve gri renk
li kazan taşı oluşumundan sorumludur.
calcium phosphate: Kalsiyum fosfat; kemik, diş ve di
ğer hayvansal dokularda bulunan, ilaç olarak ve
emaye, cam ve temizlik maddesi vb. i yapımlarında
kullanılan bir bileşik.
calcium sulfate: içme sulan içinde bulunan çözün
müş kimyasal bileşik veya tuzlardan biri, kalsiyum
sülfat, CaS0 4 ; 140°C üzerindeki sıcaklıklar veya 96
000 ppm'deki yoğunluklarda ince, sert ve gri renkli
kazan taşı ya da buhar oluşumundan sorumludur.
calcspar (calc-spar): Bkz. calcite.
calculable: Hesaplanabilir; hesap edilebilir.
calculate: 1) aritmetikle saptamak; hesaplamak. 2)
aritmetik yapmak. 3) hesap yapmak.
calculating: Hesaplama; hesap yapma.
calculating machine: Hesap makinesi; hızla çıkarma,
toplama, çarpma ve bölme yapmak için kullanılan
mekanik ya da elektronik hesap makinesi.
calculation: 1) hesaplama. 2) hesaplama ile sonuç
alınan herhangi bir şey.
calculator: 1) hesaplayan kişi. 2) hesaplama için tab
lo kitabı. 3) hesap makinesi. 4) hesap cetveli.
calculi: Bkz. calculus.
calculus: 1) yüksek matematikte: a) bir hesaplama
yöntemi, b) simgelerin kullanılması, c) bir analiz
yöntemi, d) kalkülüs ders kitabı. 2) vücutta anormal,
taşa benzer bir madde veya birikinti.
calculus, differantial: Bkz. differential calculus.
calculus, integral: Bkz, integral calculus.
calefacient: Isıtan; ısıtıcı ilâç; ısıtan ilâç.
calefaction: 1) ısıtma. 2) sıcak olma durumu.
calendar
calendar: 1) bir yilin başlangıç, uzunluk ve bölümleri
ni saptama sistemi; takvim. 2) verilen bir yılın günle
ri, haftaları ve aylarını gösteren tablo, kayıt vb. i 3)
liste; program. 4) bir takvime girmek. 5) programla
mak.
calendar day: Takvim günü; bir gece yarısından son
raki gece yarısına kadar olan 24 saat.
calendar month: yılın 12 bölümünden herhangi biri;
takvim ayı.
calendar year: Takvim yılı; Ocak 1'den Aralık 31'e ka
dar olan zaman süreci; normal yıl 365 ve artık yıl
366 gündür.
calender: 1) kâğıt veya kumaş makaralı, düzgün bir
yüzey veya parlak bir yüzey sağlamak için kullanılan
makine; perdah makinesi. 2) bu makinenin operatö
rü, 3) böyle bir makinede (kâğıt, kumaş vb. i ütüle
mek).
caliber: 1) bir silahın namlusunun iç çapı. 2) silindirik
bir parça veya onun oyuk içinin çapı; kalibre etmek;
ayarlamak.
calibrate: Kalibre edilmiş; bölüntülenmiş; çapını ölç
me; derecelendirme; sınıflandırma; bir borunun iç
çapını bulma işlemi.
calibrator: Kalibre eden veya bölüntüleyen bir kimse
ya da şey.
Californium: Küryum'un nükleer bombardmanı ile
üretilen radyoaktif kimyasal element; Simg. Cf;
at.ağ. 244 (?); at.no. 98.
caliper; Kompas. 1) bir çift eğri, fakat simetrik baca
ğa sahip ve uçlarından bir vida veya perçin ile birbir
lerine bağlanmış olan bir ölçü aleti; Bkz. inside cali
per, outside caliper. 2) cisimlerin kalınlık, dış ve iç
çaplarının ölçümünde kullanılır. 3) kompasla ölç
mek.
caliper, inside: Bkz. inside caliper.
caliper, outside: Bkz. outside caliper,
caliper snap gauge: Mak. C harfi şeklinde, uçları
düz olan sabit kalibreli bir ölçü aleti; uçları arasında
ki mesafe ya da aralık sabit olduğundan tek bir ölçü
için kullanılır.
calk: Zift, üstüpü vb. ile dikişlerini ya da aralıklarını
doldurarak (bir tekne vb. i) sızdırmaz yapmak; kala
fat etmek; kalafatlamak.
calker: 1) tekneler, gemiler vb. ini kalafat eden kim
se; kalafatçı. 2) kalafat için kullanılan alet; kalafat ka
lemi Bkz. calking chisel, calking hammer, calking
iron.
calking: 1) kalafat etme; demir başlarının şişirilmesi;
buhar ve su kaçaklarına engel olmak üzere bindir
me ve parçalı bağlantılarda saç uçlarını çekiçleme;
kaynaklı bağlantılarda bu tür kaçak ya da sızıntılar
kaynakla giderilir.
calking chisel: Kalafat keskisi.
calking edge: Çekiçle bastırılmış veya kaynak edil
miş saçların uçları; saç düzlemine göre 70 derecelik
açıyla kesilmiş uçlar.
calking hammer: Kalafat çekici.
calking iron: Kalafat kalemi.
calking tools: Kalafat keskisi, çekici, kalemi vb. i alet
ler; Bkz. calking chisel, calking hammer, calking
iron.
call bell system: Den. özel ve genel yerlere, servis
yapmak üzere kamarot veya hostes çağırmak için
kullanılan mikrofon, zil veya bazer, çağırma düğme
80 camer a obscur a
si vb. inden oluşan bir sistem; zil çağrı sistemi.
calliper: Bkz. caliper.
callose: Bot. bitkilerin onarım dokularında bulunan
sert, beyaz karbonhidrat.
caloric: 1) ısı; hararet. 2) ısıya ait; ısı ile ilgilenen.
caloricity: Canlı hayvanların vücut ısılarını geliştirmek
ve nispeten sabit bir sıcaklık sürdürebilme yetenekle
ri.
calorie: 1) bir gram suyun sıcaklığını 1° C yükselt
mek için (+4°C'den + 5°C'ye) gerekli ısı miktarı;
küçük kalori veya kal. 2) bir kilogram suyun sıcaklığı
nı 1°C yükseltmek için gerekli ısı miktarı; büyük kalo
ri (kcal, kkal); vücutta okside olan besinlerin ürettiği
enerjinin ölçümünde kullanılır. 3) 1/860 vat-saat,
4,168605 jul; 3,0883 ft-lbs.
calorific: Isı üreten; ısı oluşturan veya meydana geti
ren; kalorifik.
calorific value: Isı değeri; ısıl değer; yakıtların belirli
bir miktarının yakılması ile elde edilen kal, Kkal, jul
veya kJ türünden ısı miktarı; heat value veya hea
ting value şeklinde de ifade edilir.
calorimeter: Kalorimetre; ısı ölçer; türlü yakıtların ısı
değerlerinin ölçümleri için kullanılan bir cihaz Bkz.
bomb calorimeter.
calorimetric: Kalorimetrik; kalorimetri'ye ait.
calorimetrical: Bkz. calorimetric.
calorimetry: Kalorimetri; ısı miktarının ölçülmesi işle
mi.
calory: Bkz. calorie.
calx: Bir mineral veya metal yandıktan sonra geriye
kalan külümsü toz.
cam: Kam; kem; eksantrik; devir hareketini eksenel
harekete çeviren, motorlarda supaplar, yakıt pompa
ları veya ilk hareket valflarının açılmasını, yakıt püs
kürtme pompalarının çalıştırılmasını, Ben.Mot. platin
lerin açılıp kapanması vb. ini sağlayan, üzerlerinde
çıkıntılar bulunan dairesel parça veya parçalar.
cam, air-starting: Bkz. air-starting cam; starting
cam.
camber: Kavis oluşturmak; dışbükey veya konveks
yapmak; kavis; sehim; balık sırtı; bombe; eğrilik.
cambric: Verniklenerek elektrik kablolarının yalıtılma
sında kullanılan patiska veya beyaz, ince pamuklu.
cam circle: Kam (kem) dairesi; kem ya da eksantrik
dairesi.
cam contour: Bkz. cam flank.
cam diagram: Kam, kem veya eksantrik diyagramı;
kamın durumunu 360 derecelik bir dönüş için 30'ar
derecelik açılarla bölünmüş apsis ve kam takipçisi
nin açma miktarı ve apsise eşit parçaya bölünmüş
ordinatı üzerinde gösteren bir diyagram; bu diyag
ramlar genel olarak gerçek ölçülerde yapılırlar.
camelback: Oto. dış lâstiklerin kauçuk sırtı.
camera: 1) fotoğraf çekimi için kullanılan bir cihaz; fo
toğraf makinesi. 2) Telev. bir mercek ve özel bir ka
tot ışını tüpünden oluşan cihaz; televizyon kamerası.
camera lucida: Bir prizma veya cismin bir yüzey üze
rine görünüşünü yansıtmak üzere kullanılan bir ci
haz; sık olarak mikroskopla kullanılır.
cameraman: Kamera operatörü; özellikle film makinis
ti; film makinesi makinisti; kameraman.
camera obscura: Mercekli Karanlık hücre veya cis
min normal renkleriyle karşı yüzeye yansıtıldığı bir
delikten oluşan kamera
cam , exhaus t
cam, exhaust: Bkz. exhaust cam.
cam, face: Bkz. face cam.
cam flank: Kam, (kem, eksantrik) sağrısı; Gem. Mak.
kem flenk; kem dairesi ile kem tırnağı arasındaki ve
ya her ikisini birleştiren hat; içbükey, dışbükey veya
teğet şeklinde olabilir.
cam flank, concave: içbükey veya konkav sağrı.
cam flank, convex: Dışbükey veya konveks sağrı.
cam flank, tangential: Teğetsel veya konveks sağrı.
cam follower: Kam (kem, eksantrik) takipçisi ya da iz
leyicisi; Gem. Mak. follow . 2) makara şeklinde Bkz.
roller type, b) milli Bkz. pivoted, c) düz Bkz. mush
room, d) milli ve makaralı Bkz. pivoted-roller type
şeklînde olanları vardır.
cam, fuel: Bkz. fuel cam.
cam fear: Karn dişli; bir şaftın veya milin merkezine
bağlanmayan dişli; düzgün olmayan hareketin ge
rekli olmadığı yerlerde kullanılır.
cam flank: Kam gövdesi ile, kam tırmağı arasındaki
kısım, kam sağrısı; teğetsel, içbükey veya dışbükey
olabilirler.
cam insert: Mot değiştirilebilir kem tırnağı (bumu ve
ya çıkıntısı); sertleştirilmiş parça yerine vida ve ka
malarla bağlanır; vidalar yerlerine bağlandıktan son
ra, gevşemelerini önlemek amacıyla üzerlerine eri
miş kalay dökülür.
cam, intake: ete. intake cam.
camion: 1) yük arabası. 2) özellikle ağır silahları taşı
mak için kullanılan vagon veya kamyon.
cam nose: Kam (kem, eksantrik) burnu, tırnağı veya
çıkıntısı; kamın, makara ve supap iteceğini yukarı
doğru kaldıran çıkıntı kısmı.
cam peak: Bkz. cam nose.
camphene: Kamfen, C 1 0 H 1 6 ; kamfor gibi kullanılan
renksiz, kristalli bir bileşik.
camphor: 1) kâfuru; kokusu kuvvetli, esas olarak
kamfor ağacının odunundan elde edilen kristalli bir
madde, C10H16O; kumaşları güvelerden korumak
için, sellüioit endüstrisinde ve tıpta kullanılır. 2) ter-
penlerin türevlerinden herhangi biri.
camphorate: içine veya üzerine kâfuru koymak.
camhorated oil: Kâfurulu yağ; pamuk yağında kâfuru
çözeltisi; burkulmalarda kullanılır.
camphor ball: Kumaşları güvelerden korumak için
kullanılan küçük bir kâfuru veya naftalin küresi; gü
ve topu veya bilyası.
camphoric: Kâfuruya ait; kâfuru kapsayan.
camphor tree: Bot. kâfuru ağacı; Uzakdoğuda bulu
nan ve kâfuru veren büyük bir defne ağacı.
cam profile: Kam (kem, eksantrik) profili.
cam, radial: Bkz. radial cam.
cam roller: Mot. kam (kem) veya eksantrik makarası;
kamların dokunduğu, yukarı doğru kaldırdığı, supap
iteceklerine bağlı, yüzeyi sertleştirilmiş silindirik bir
parça veya makara.
camshaft: Kam mili; kemşaft; eksantrik mili; üzerinde
kamları taşıyan, krank milinden dişli, zincir veya mil
li bir mekanizma ile hareket alan, dövme çelikten ya
pılmış bir mil; süpaplarin açılması, yüksek basınç
pompasının çalıştırılması ve ilk hareket için kullanılır.
camshaft bearings: Kam milini taşıyan yataklar; kem
şaft veya eksantrik mili yatakları.
camshaft chain drive: Kam mili veya kemşaft zincir
donanımı; Mot. özellikle yüksek güçlü dizel motorla
rında krank mili dişlisinden aldığı hareketi, kam mili
dişlisine aktaran sessiz zincir donanımı.
camshaft drive: Kam mili veya kemşaft hareket meka
Teknik Sözlük - F. 6
E: candescen t
nizması: a) dişli hareket mekanizması Bkz. gear dri
ve, b) zincirli hareket mekanizması Bkz chain dri
ve, c) dikey milli hareket mekanizması Bkz. vertical
shaft drive türleri vardır.
camshaft drive gear: Mot. kam mili çalıştırma donani
mı; dişli donanım.
camshaft gears: Mot. krankşaft (krank mili) dişlisin
den hareket alarak kemşaft (kam mili) dişlisini çevi
ren ara dişilleri; kemşaft dişlileri.
camshaft gear drive: Krank mili dişlisinden ara dişli
lerle alınan hareketin, kam mili veya kemşaft dişlisi
ne aktarıldığı mekanizma; dişil çalıştırma mekaniz
ması.
cam slope: Bkz. Cam flank.
cam slope angle: Diz. Mot. Kam ile kam tırnağı ara
sında oluşan açı; kam meyil açısı; kam sağrısı açısı.
camshaft sprokets: Mot. kam mili veya kemşafti zin
cirle çevrilen motorlarda zinciri taşıyan dişliler.
camshaft vertical shaft drive: Kam milinin, her iki
ucunda bulunan konik dişliler yardımıyla, krank dişli
si tarafından çalıştırıldığı mekanizma; dikey milli ça
lıştırma.
can: 1) genel olarak metalden yapılan ve sıvılar için
kullanılan bir kap; teneke, varil ya da bidon. 2) sıvıla
rı, yiyecek vb. terini korumak için genellikle teneke
den veya diğer metallerden yapılan bir kap; konser
ve kutusu. 3) bu kutunun içeriği. 4) bir kutuya koy
mak.
can.: 8te. cannon.
Canada Balsam: Bot. balsam ağacından elde edilen,
kalın sarı renkli ve reçinemsi bir sıvı; mlkroskopide
saydan tutkal yapımında kullanılır.
canal: 1) ulaşım veya sulama için kullanılan yapay su
yolu; kanal. 2) navigasyona (deniz seyrü seferine)
müsaade etmek üzere yapay olarak havuz, rıhtım
vb. ile geliştirilen nehir. 3) Mars gezegeninin uzun,
dar kanallarından herhangi biri. 4) Zoo. bir boru,
mecra veya kanal.
canalboat: Kanallarda, çoğu zaman yük taşımak için
kullanılan uzun, dar bir tekne; canal boat şeklinde
de kullanılır.
canalization: Kanalizasyon.
can buoy: Altı koni şeklinde olan şamandra; konik şa-
mandra.
canal rays: Fiz. kanal ışınlari; bir vakum tüpünün ka-
totundaki açıklık ya da delikten geçen ve pozitif iyon
lardan oluşan ışınlar.
cancel: 1) üzerine çizgi çekmek veya işaret koymak.
2) geçersiz saymak; iptal etmek. 3) nötrleştirmek;
nötralize etmek; nötr duruma getirmek. 4) Mate, üze
rinden bir çizgi çekerek çıkarmak. 5) Matb. bozmak;
yapmamak.
cancellation: iptal.
cancelled: iptal edilmiş.
can combustion chamber: Gaz. Türb. kutu yarıma
odası; borulu yanma odası; bu tür yanma odaları
dış mahfaza veya keys üzerinde çok sayıda delikler
bulunan iç gömlek, yanma odası kapağı ve giriş ma-
nifoldundan oluşur.
candela: Opt. platinin donma sıcaklığı ve 101 325
N/m2'iik bir basınç altında 1/600 000 m2'lik bir si
yah gövdenin, dikey yönde ışık şiddeti; cd kısaltma
sı ile belirtilir.
candent: Isı ile parıldayan; akkor.
candescence: Bkz. incandescence.
candescent: Akkor haline gelme; Bkz. incandes
cent.
candhom
candhom: Şerit mukavemeti; boru dayaniklığı.
candid camera: Poz vermeyen şeylerin resimlerini
çekmek için kullanılan, hızlı mercekli, küçük kutu
şeklindeki fotoğraf makinelerinden biri.
candle: 1) yakıldığı zaman ışık veren, içinde bir fitili
olan silindir şeklinde bir kütle; mum. 2) muma ben
zeyen herhangi bir şey. 3) ışık şiddeti birimi; mum.
5} mum ışığına tutarak denetlemek (yumurta için).
candlelight: 1) mum ya da mumlar tarafından verilen
ışık. 2) mumların yakılması zamanı; alaca karanlık;
gece.
candle power: 1) bir lâmbanın mum türünden ölçü
len aydınlatma veya ışık şiddet kapasitesi. 2) stan
dart bir mum ışık şiddeti veya aydınlatma kapasitesi.
candlewick: Mum fitili.
canescent: Beyaz olma; beyazlama.
can sugar: Sükroz; şeker kamışından elde edilen şe
ker.
cannel coal: Parlak bir alevle yanan ve uçucu madde
leri yüksek oranda olan türlü bitümlü kömürlerden
biri; bir tür linyit kömürü; çoğu zaman sadece "can
nel" olarak kullanılır.
cannibalize: Faydalı parçalarını kurtarmak (tahrip ol
muş veya çürüğe çıkarılmış askeri ekipmen veya teç
hizatın).
cannister: Kanlster; gaz maskelerinin esnek hortumla
rına bağlı, yeşil veya kırmızı renkli bir kutu; havadaki
zehirli gazların solunum sırasında insana zarar ver-
mesini önler; içindeki kimyasal madde zehirli gazları
etkisiz hale getirir.
cannon: 1) büyük ve ağır bir silah; top. 2) oldukça kı
sa namlulu büyük bir silah. 3) topa benzeyen minya
tür bir silah. 4) Meka, bir milin içinde döndüğü bir
boru; dıştaki boru. 5) top ile hücum etmek. 6) top
ile ateş etmek.
cantalever: Bkz. cantilever.
cantilever: 1) balkon, korniş vb. ini taşımak için du
vardan çıkan bayrak, braket veya blok; dirsek; bir ta
rafı mesnetli, dirsekli bir kol.
cantilever beam: Konsol kiriş.
cantilever bridge: Uçları ayaklar tarafından taşınan
ve iki parçadan oluşan köprü.
cantsow: Mak. enine kesiti üçgen şeklinde olan, tek
sıra dişli, paralel kenarlı eğe.
canvas: 1) kendir lifi, pamuk ya da ketenden yapılan
kaba bir dokuma; çuval; sık dokunmuş olanları ça
dır, yelken vb. i olarak kullanılır; çadır bezi, yelken
bezi; tente.
canvas hose: Brandadan yapılan su geçirmez hor
tum; bez hortum; yangın hortumu.
caoutchouc: 1) lateksten elde edilen ham kauçuk; ka
uçuk; Hint kauçuğu. 2) saf ya da yarı saf kauçuk.
cap: Bkz. captain.
cap: 1) Mak. kep; içine diş çekilmiş veya klavuzlu bil-
yalı yatak, aks başı vb. i kapağı. 2) Meteo. bazan kü
mülüslerin tepesinde oluşan, sonradan buluta katı
lan veya karışan kısa ömürlü bulut parçacıkları; baş
lık. 3) tapa.
capability: Yetenek.
capacitance: Elekt. kapasitans; uçları arasındaki belir
li bir potansiyel farkı için bir kondensatörün ne ka
dar şarj depolayabileceğini belirten özelliği.
capacitive: Kapasitif; elektriksel kapasitansa alt.
capacitive coupling: Rady. iki devrenin bir kondensa-
82 capsta n
tör veya diğer kapasitanslar ile bağlanması.
capacitor: Elekt. kapasitör; kondensatör veya mekse-
fe; kondensör; Bern. Mot. ateşleme devrelerinde pla
tinlerle paralel durumda olan, platinler açıldığı za
man manyetik alan üzerine boşalarak onu bozan ve
böylece platinlerin meme yapmasın; önleyen elek
triksel bir cihaz.
capacitors, parallel: Paralel bağlı kapasitör veya kon-
densatörler; toplam kapasitans C = C 1 +C 2 +
C3
+ +C n formülü ile
hesaplanır.
capacitors, series: Seri bağlı kapasitör veya konden-
satörler; toplam kapasitans:
1/C=1/c 1 +1/C 2 + + 1/C n formülü ile hesapla
nır.
capacity: 1) kapsama, emme veya alma ya da tutma
yeteneği. 2) maksimum miktarda depolama hacmi;
kapsam ya da hacim. 3) bilgi; yetenek. 5) Elekt. ka
pasitans. 6) Huk. yasal otorite veya yetki. 7) kapasi
te; sığa.
cap clamp: Mak. kapak mandalı veya kelepçesi.
Capillarity: F/z. su içine yerleştirilmiş dar bir boru ve
ya kanalda su, su düzeyinden daha yukarıya yükse
lir; eğer cıva içine yerleştirilirse, seviye cıva düzeyin
den daha aşağıda olur; kapilarite.
capillary: 1) özellikle çok uzun olan, saça benzeyen
veya ona ait. 2) çok küçük iç çapa sahip olan. 3)
çok küçük çaplı boru Bkz. capillary tube; kılcal bo
ru. 4) çok ince kan damarları; kılcal damarlar.
capillary attraction (or repulsion): Kılcal çekim veya
cazibe; kılcal itme; bir kılcal boruda olduğu gibi, katı
larla temas eden sıvılarda adezyon, kohezyon ve yü
zey geriliminin bileşkesi olan kuvvet; kohezif kuvveti
daha büyük olduğu zaman sıvı yüzeyi yükselme ve
adesif kuvvet daha büyük olduğunda sıvı yüzeyi al
çalma ya da kılcal itme eğilimindedir.
capillary tube: Kılcal boru; çok ince veya küçük çaplı
boru; Bkz. capillary.
capillary water: Yağmurdan sonra toprağın tuttuğu
su.
capital: 1) esas; temel; birincil öneme ait. 2) birinci
derecede.
capita! goods: Üretimde kullanılmak için ham mad
de, makine, binalar vb. i mallar; üretim malları.
capital ship: Uçak gemileri dışında kalan, 10 bin dep-
lesman tondan büyük, 10 inç (254 mm) çapında ve
daha büyük topları olan zırhlı bir savaş gemisi; hat
gemisi veya ağır kruvazör.
Cap'n: Bkz. captain.
caproic acid: Kaproyik asit; tereyağı veya diğer hay
vansal yağlarda bulunan ve esterlerin yapımında kul
lanılan renksiz, sıvı halinde bir yağ asiti, C6H12O2 .
capsaicin: Kırmızı biberden elde edilen acı, kuvvetli
tahriş edici, beyaz renkli, kristalli bir alkaloit,
C H O N;
kapsaisin.
18 27 3
cap screw: Somun şeklindeki üst ucu gövdesi ile tek
parçadan yapılan ve diş çekilmiş ya da klavuzlu bir
vida; kapak vidası; başlık vidası; iki parçayı birbirine
bağlamak için kullanılır.
capsize: Den. enine denge kaybından dolayı düzele-
memek üzere ters dönmek; alabora olmak (tekne,
gemi vb. i için söylenir).
capstan: Den. genel olarak gemilerde halat ve demir
manevraları için kullanılan buhar makinesi, elektrik
motoru, hidrolik, insan gücü vb. i ile çalıştırılan bir
capstan bar
makine; dik ırgat; bocurgat; çekek yerlerinde tekne
leri karaya çekmek için de kullanılır.
capstan bar: insan gücü ile çalıştırılan ırgatlarda Bkz.
capstan ırgatın döndürülmesinde kullanılan çelik çu
buklardan biri; ırgat ya da bocurgat manivelası; ırgat
kolu.
capstan lathe: Tak. Tezg. ırgat torna tezgâhı; küçük
parçalan işlemek için kullanılan bir tür torna tezgâhı.
capstan machinery room: Irgat veya bocurgat maki
ne dairesi.
capsule: 1) küçük bir mahfaza ya da zarf. 2) metal,
lâstik vb. i ile yapılan şişe veya tüp kapağı; kapak.
2) bir dozluk İlacı korumak üzere kullanılan eriyebi
lir, küçük bir jelatin kap; kaşe ya da kapsül. 4) Kimy.
sıvıları buharlaştırmak için kullanılan derin olmayan
bir tabak. 5) Bot. çekirdek, spor veya karpel kapsa
yan herhangi bir meyva, kın veya tohum zam.
capsule starter: Mot. dietil eter ile doyurulmuş, giriş
borusuna yerleştirilen ve ilk hareket için kullanılan
bir cihaz; kapsül starter.
captain: 1) şef ya da liter. 2) bir grup veya bir bölü
mün başkanı, özellikle: a) bir batarya, ordu, bölük
vb. ine kumanda eden binbaşıdan küçük ve üsteğ
menden büyük rütbeli bir kara subayı; yüzbaşı, b)
deniz ordusunda albay, c) ticaret gemilerinin en yük
sek rütbeli yönetici veya kumandanı; kaptan; süvari.
captaincy: Bir kaptanın rütbe, görev veya statüsü;
kaptanlık.
captainship: 1) Bkz. captaincy. 2) liderlik.
capture: Bir atom veya çekirdek sisteminin bir parti-
kül kazanması olayı; tutulma.
car: 1) herhangi tekerlekli bir taşıt aracı. 2) raylar üze
rinde hareket eden tramvay gibi bir araç. 3) otomo
bil; motorcar şeklinde de kullanılır. 4) asansör kabi
ni. 5) bir balonun tayfa ve teçhizatını taşıyan kısım.
car.: Bkz. carat; carats,
carack: Bkz. carrack; galleon.
carafe: Cam ya da kristalden yapılmış su şişesi veya
sürahi.
carat: 1) 0,2 grama eşit olan ve kıymetli taşlar ve inci
ler için kullanılan bir ağırlık birimi; karat. 2) saf altı
nın 24'te biri; 20 karatlık altın 20 kısım saf altın ve 4
kısım alaşımdan oluşur.
carb-: Bkz. carbo-,
carbamic: Basit amino asite (NH2.COOH) ait veya bu
asiti belirten; karbamik.
carbazole: ham antrasende bulunan ve belirli boya
maddelerinin yapıldığı beyaz, kristalli bir madde,
C 12 H 9 N .
carbenes: Kimy. karbenler; bitümün karbon disülfür
de çözünebilen, fakat karbon tetra klorürde çözüne-
meyen fraksiyonu.
carbide: Bir element veya çoğunlukla bir metalin kar
bon ile yaptığı bir bileşik; karbür, ya da özellikle kar
pit veya kalsiyum karbür.
carbinoi: Metanol (odun alkolü) veya ondan türeyen
dietil karbinol, (CH 3 .CH 2 ) 2 CHOH gibi herhangi bir
alkol.
carbo-: Karbon anlamında bir önek.
carbohydrate: Karbon, hidrojen ve oksijenden olu
şan şekerler, nişastalar ve sellülozlar kapsayan belir
li organik bileşiklerden herhangi biri; karbonhidrat
carboids: Kimy. karboitler; bitümün karbon dlsülfürde
çözünemeyen fraksiyonu.
carbon dating
carbolated: Karbolik asit kapsayan veya karbolik asit
le muamele edilmiş olan.
carbolic: Kömür veya kömür katranının damıtılmasın
dan elde edilen zehirli bir asite ait; karbolik asite
(C 6 H 6 0) ait; türlü çözeltiler, örneğin antiseptik, de
zenfektan vb. i yapımlarında kullanılır; karbolik.
carbolize: 1) karbolik asitle muamele etmek veya ste
ril duruma getirmek. 2) karbolik asit ilâve etmek ve
ya eklemek.
carboloy: Karboloy; takım tezgâhlan yapımında kulla
nılan fevkalâde seri bir alaşım; tungsten karbür (tica
rî bir isim).
carbon: Karbon. 1) bir çok inorganik bileşikte ve or
ganik bileşiklerin tümünde bulunan metalsi kimyasal
element; elmas ve grafit saf karbondur; aynı zaman
da kömür, kok, mangal kömürü, kurum vb. i madde
lerde de bulunur; Simg. C; at.ağ. 12,01; at.no. 6,2)
bir yaprak karbon kâğıdı. 3) Elekt. a) ark lâmbası
olarak kullanılan karbon çubuk, b) bir pilde kullanı
lan karbon levha veya çubuk, c) elektrik makinelerin
de kullanılan kömür (karbon) fırça Bkz. brush. 5)
karbon ile muamele edilmiş; karbon kapsayan; kar
bona ait; karbona benzeyen.
carbonaceous: 1) karbona ait; karbon kapsayan; kar
bondan oluşan. 2) kömür kapsayan; kömüre benze
yen.
carbonado: Siyah elmas; delgi yapımında kullanılan
koyu rengi ve mat oluşu ile belirgin masif şekilde el
mas; black diamond adı da verilir.
carbon-arc welding: Karbon ark kaynağı; elektrik kay
nağı; elektrik arkı ile oluşan yüksek sıcaklık nedeniy
le parçaların eritilmesiyie oluşturulan kaynak; basınç
uygulanmayan bir kaynak türü; ark, metallerle bir
karbon parçası veya metal bir çubuk arasında oluştu
rulur.
carbonatation: Bkz. carbonation.
carbonate: 1) yakarak karbona çevirmek; karbonlaş-
tırmak. 2) karbon dioksit lie doldurmak veya şarj et
mek. 3) Kimy. karbonata çevirmek.
carbonated: içersinde basınçla karbon dioksit eritil
miş sıvılari belirtir.
carbonation: 1) maden sodası yapımında olduğu gi
bi, suyun karbon dioksit ile doyurulması. 2) şekerin
damıtılmasında olduğu gibi, karbon dioksit ile tortu-
laştırarak kirecin çıkarılması. 3) karbonlaşma; kömür
leşme.
carbon bisulfide: Bkz. carbon disulfide.
carbon black: Küçük partikiiller halinde olan ve kar
bonlu hidrojenlerin yakılması ile elde edilen karbo
nun adı (Ticarî bir isim).
carbon circuit breaker: Elekt. karbon devre açıcı,
anahtar veya şalter; aşırı akım olduğu zaman soleno
id yardımıyla devreyi otomatik olarak açan ve üç ta
kım kontaktan oluşan bir otomatik şalter.
carbon block: Kömürlü paratoner veya yıldırım savar;
kömür yatağı.
carbon deposits: Karbon birikintileri; karbon artıkları;
Diz. Mot. 1) eksik yanma sırasında yanma odası du
varları, supaplar, piston kafası, segman yuvası vb. i
yerlerde biriken kurum. 2) silindir yağlarının yüksek
sıcaklık nedeniyle uçucu kısımlarının buharlaşarak
oluşturduğu atıklar; segman kanallarında oluşan ya
pışkan artıklar.
carbon dating: Karbon tarihi; karbon kapsayan fosil
carbon dioxide
maddelerin, »i m kütledeki radyoaktivitelerini ölçe
rek, bunları çağı bilinen maddelerin radyoaktivite du-
rumlari üs kıyaslanarak çağını saptama tekniği,
carbon dioxide: Karbon dioksit; havadan bir derece
ye kadar ağır, renksiz, kokusuz bîr gaz CO2; yakıtla
rın Sam yanması sırasında elde edilir; yangın söndü
rücülerde, soğutma sistemi vb. i yerlerde kullanılır,
carbon dioxide extinguisher: Karbon dioksitli yangın
söndürücü; Bkz, fire extinguisher.
carbon dioxide plant: 1) karbon dioksit tesisi; kar-
bon dioksit tüplerinin doldurulması için kurulan te
ste. 2) karton dioksitli soğuk hava tesisi.
carbon dioxide room; Karbon dioksit odası; gemiler
de fılike güvertesinde olan ve CO2 tüplerinin birbirle
rine seri olarak bağlı bulundukları oda; buradaki
CO2 tüpleri ile geminin herhangi bir yerindeki yangı
na müdahale edilebilir.
carbon disulfide: Siv. Yük. karbon disülfur; karbon bi-
sülfür; saydam, renksiz çok reaktif, iğrenç kokulu, in
san sağlığı için zararlı ve yanıcı, sınıfsız, nem alma
yan bir sıvı bileşik; Simg. CS2; 20°/4°C'de öz.ağ.
"1,2632; k.n.46,25°C; d.n. -110°C; 20°C de viskozite
si 0,13 cS; gemilerde çevre sıcaklığında, fakat müm
kün olduğunca soğutularak ve atmosferik basınçta
taşınır; koruyucu, böcek öldürücü, çözücü vb. ola
rak kullanılır.
carbon gland: Gem. Mak. karbon glend; boğaz glen-
di; Buh, Türb. rotorşaft öoğazlarinın yüksek basınç
tarafından buharın makine dairesine çıkması, alçak
basınç tarafında ise havanın türbıne girmesini önle
yen grafitten parçalar; genellikte üç ya da dört parça
dan yapılırlar..
carbonhydrate: Kimy. genel formülü CX (H2O)y olan
bir madde; karbonhidrat; karbonhidratlar şekerler ve
polisakkaritlerdir.
carbonic: Karbonik. 1) karbon kapsayan veya karbo
na ait. 2) karbondan elde edilen.
carbonic acid: Karbonik asit; karbon dioksitin suda
çözünmesiyle elde edilen zayıf, renksiz bir asit,
H2 C0 3 ; sadece çözelti halinde bulunur.
carbonic acid gas: Karbonik asit gazı; karbon diok
sit.
carboniferous: 1} karbon ya da kömür üretme; kar
bon veya Kömür kapsayan. 2) kömürün oluştuğu Pa
leozoik Çağı belirtir.
carbonization: Karbonlaşma; kömürleşme; kurumlaş
ma; yanma ite kurum
oluşturma.
carbonize: Kömürleştirmek; kömür haline dönüştür
mek; karbonlaştırmak; kömürleşmek.
carbon-molybdenum steel: Mak. yüksek sıcaklıktaki
buhar borulari ve makine ya da türbin keysterinin ya
pımında kullanılan bir çelik alaşımı; karbon molib
den çeliği.
carbon monoxide: Karbon rnonoksit; karbonlu mad
delerin eksik yanması sonucu üretilen renksiz, koku
suz, çok zehirli bir gaz, CO; soluk mavi bir alevle
ya nar.
carbon knock: Mot. karbon ya da kurum vuruntusu;
kurumdan iieri gelen vuruntu.
carbon microphone: Karbon mikrofon; karbon tane
ciklerinden oluşan küçük bir kutuyu kapsar; karbon
taneciklerinden oluşan bloklardan biri kutunun arka
sına, diğeri bir diyaframa bağlanmıştır; parçacıklar
diyafram tarafından sıkıştırildığı zaman, karbon biok-
84 carburet
lan arasındaki direnç azalır ve mikrofon devresinde
ki elektrik akımı yükselir; bu akım bir transformatör
tarafından yükseltilir ve telefon teline verilir.
carbon packing: Bkz. carbon gland.
carbon paper: 1) çok ince ve bir yüzü karbon prepa-
ratları veya benzer koyu renkli bir madde ile kaplı kâ
ğıt; karbon kâğıdı. 2) karbon işleminde kullanılan kâ
ğıt.
carbon process: Karbon işlemi; jelatin ve pigment
kaplanmış kağıt üzerine ışığa dayanıklı fotoğraflar
basma yöntemi.
carbon residue: Karbon artığı veya artık bırakma
özelliği; akaryakıtlar ısıtılıp buharlaştırıldıklari sonra
uçucu maddeleri yakılır ve geriye kalanlara " Karbon
Artığı' veya "Artıklar Katsayısı" adları verilir; bu
katsa yı ağır devirli motorlarda en fazla % 4 ve
yüksek de virli motorlarda ise % 0,5 dolayındadır;
Konradson ci hazı ile ölçülür.
carbon ring: Bkz. carbon gland.
carbon steel: Karbon çeliği. 1) yapısında küçük oran
da karbon bulunan, karbonun demirle yaptığı sert
bir alaşım; bu çeliğe sertlik, dayanıklık vb. i özellik
ler kazandırmak için nikel, krom vb, i metaller katıla
rak alaşımlar da oluşturulabilir. 2) bir parça çelik; çe
likten yapılmış şey, özellikle: a) kılıç, b) kıvılcım oluş
turmak için çakmakla kullanılan bir çelik parçası, c)
bıçak bilemek için kullanılan araç; masat.
carbon tetrachloride: Sıv, Yük. karbon tetraklorür;
CTC; perklorometan; tetraklorometan; hoş kokulu,
buharları zehirli, renksiz, nem emmeyen, ısıtıldığı za
man çok zehirli fosjen gazı oluşturan, insan sağlığı
için zararlı, yangın tehlikesi oluşturmayan, alifatikler
den sıvı bir karbonlu hidrojen; Simg. CCI4; 20°C'de
öz. ağ. 1,595; k.n. 76,5°C; d.n.-22,8°C; 20°C'de
visk. 0,965 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer
basıncında taşınır; yangın söndürücülerde, elektrik
makinelerinin kollektörlerinde temizlik ve yağlar için
çözücü olarak kullanılır.
carbonyl: Kimy. iki değerli bir kök, CO. 2) bu kökü
kapsayan metal bileşiği serilerinden herhangi biri;
karbonil.
carbonyl entaride: Aktiflenmiş karbonun varlığında
karbon monoksit ve klorun tepkimesi ile elde edilen
renksiz, uçucu, çok zehirli bir gaz; karbonil klorür,
COCl ; fosjen (phosgene) adı da verilir.
2
carbonylic: Karbonilik; karbonil Bkz carbonyl kapsa
yan: karbonile ait,
carborundum: Karborandum; karbon ve silikonun bir
bileşiği, SiC; aşındıncı taşlar yapımında kullanılan
çok sert bir madde (Ticarî isim).
carborundum paste: Karborandum pastası.
carboxyl: Kimy, karboksil; yağ asitleri ve diğer orga
nik asitlerin büyük bir bölümünde görülen tek değer
li (valanslı) bir kök, CO2H
carboxylic: Kimy. karboksil kapsayan; karboksile ait.
carboxylic acid: Kimy, karboksilik asit; yapısında -CO-
OH kökü bulunan asit; H, yer değiştirebilen hidrojen
atomudur.
carboy: Damacana; sepetli damacana.
carburet: 1) kimyasal olarak karbonla birleştirmek. 2)
potansiyel ısı enerjisini yükseltmek için (hava ya da
gazı) karbonun uçucu bileşikleri ile kariştırmak veya
doldurmak ya da şarj etmek. 3) yanmaya hazır hale
getirmek.
carburetant
carburetant: Hava ya da gaza eklenen ve onun po
tansiyel enerjisini yükselten, benzin veya benzene
benzer bir madde.
carburation: Karbürasyon; Benz. Mot. hava-yakıt karı
şımının oluşturulması olayı.
carburetor (carburettor): Hava veya gaz karıştırmak
için kullanılan bir cihaz; özellikle benzin motorlarının
büyük bir bölümünde hava ile benzinin belirli bir
oranda karıştırıldığı bir cihaz; karbüratör.
carburetor body: Benz. Mot. karbüratör gövdesi; kar
büratör bloku.
carburetor depression: Benz. Mot. karbüratör dep
resyonu; karbüratörün venturi boğazında meydana
gelen basınç düşümü veya depresyon.
carburetor-engine: Karbüratörlü makine veya motor;
genellikle benzin motoru; gaz yağı (kerosen), ben
zen, alkol vb. i hafif yakıttan da yakabilen motor;
ot to makinesi; benzin motoru; patlamalı motor.
carburetor float: Karbüratör şamandrası.
carburetor main jet: Karbüratör ana memesi veya no-
zulu.
carburetor nozzle: Karbüratör memesi veya nozulu;
venturiden hızlanarak geçen havanın içersine benzi
ni çekerek kendisi ile birlikte sürüklediği ve silindire
doldurduğu meme; ana veya yardımcı memelerden
herhangi biri.
carburetor pump: Karbüratör pompası; ivme pompa
sı; kapış pompası.
carburetor pump jet: Karbüratör kapış pompası me
mesi.
carburetor pump piston: Karbüratör kapış pompası
piston ya da plenceri.
carburetor throttle: Senz. Mot. karbüratör gaz kelebe
ği.
carburization: Karbonla birleştirmek; karbürleştir-
mek; karbürlemek.
carburize: Karbonla birleştirmek veya muamele et
mek; özellikle ısıtıp karbon ile temas ettirerek (demi
ri), muamele ederek yüzeyini sertleştirmek; karbürle
mek.
carburizing: Metal, karbonlu maddelerle temas eden
çelik yüzeylerini ısıtarak karbon ile doyurmak; kar
bürlemek.
carbylamine: Karbilamin; NC kökü veya radikali kap
sayan organik siyanürlerin herhangi bir grubu.
carcinogen: Karsinojen; kanser üreten herhangi bir
madde; kanserojen madde.
card: Elekt. Hes. Mak. kart; bilgilerin biriktirilmesinde
kullanılan herhangi delikli bir kart.
card code: Elekt. Hes. Mak. kart kodu; IBM kartları
üzerindeki alfabetik ve sayısal bilgileri temsil eden
delikler kombinezonu.
cardboard: Karton.
cardboard joint: Kartondan yapılan conta; kâğıt con
ta; karbon conta.
cardan joint: Mak. kardan mafsalı veya bağlantısı.
cardinal points: Bir pusulanın dört ana noktası (yö
nü); kuzey, güney, doğu ve batı.
cardiogram: Tıp. kalp elektrosu; kardiyograf cihazı ile
kalpten alınan ve onun çalışmasını inceleyen kayıt
veya elektrogram.
cardiograph: Kalbin çalışmasının grafiğini yapmak
için kullanılan bir cihaz; kardiyograf.
cardiography: Kardiyograf cihazının kullanımı; kalbin
çalışmasının kayıt edilmesi; kardiyografi.
8' carg o winch
cardioid: 1) kalp şeklinde olan. 2) Mate, hemen he
men bir kalp şeklinde olan eğri, bir daire çevresi
üzerindeki bir noktanın, diğer eşit dairenin çevresi
üzerinde hareket etmesiyle çizilen şekil; kardiyoit.
cardoxite: Kardoksit; oksijen maskelerinde, solunum
sırasında karbon dioksiti emen kimyasal bir madde.
careen: 1) bir yana yatırarak (bir geminin) kalafat
edilmesi, temizlenmesi veya onarılmasına neden ol
mak. 2) kalafat etmek, temizlemek veya onarmak
(bu durumdaki bir gemiyi). 3) yana veya bir tarafa
yatırmaya neden olmak.
car ferry: Otomobil, kamyon, otobüs taşımak üzere
kullanılan gemi; feribot.
cargo: 1) bir gemi tarafından taşınan emtea veya
mal. 2) yük.
cargo boom: Den. yük baumbası; gemilere yük alınıp
verilmesinde kullanılan bumba.
cargo carrier: Den. yük gemisi; şilep.
cargo crane: Den. yük vinci veya kreyni.
cargo gear: Den. yük donanımı; yükleme boşaltma
donanımı; vinç makinesi, bumbalar, makaralar (bas
tikalar) çelik teller vb. inden oluşan donanım.
cargo handling: Den. yük elleçleme; ticaret gemilerin
de yük işleri ve işlemleri.
cargo handling gear: Den, yük elleçleme donanımı.
cargo hold: Yük ambari; ticaret gemilerinde yüklerin
istif edildiği veya taşındığı mahfuz ve kapalı bir iç
bölme veya hacim.
cargo hook: Den. yük kancası.
cargo motorship: Den. Motorlu yük gemisi ya da şi
lep.
cargo net: Den. ağ palet şeklinde sapan; yük sapanı.
cargo oil: Petrol tankerlerinde yük olarak taşınan
akaryakıt veya yağ.
cargo oil heating system: Den, petrol tankerlerinde
taşınan sıvı yükün akıcılığının sağlanması veya
visko zitenin azaltılması için kullanılan ısıtma sistemi.
cargo oil pump- Bkz. cargo pump.
cargo pump: Yük pompası; özellikle petrol, petrol
ürünleri ve kimyasal madde taşıyan tankerlerde, sıvı
yüklerin tahliyesi için kullanılan pompa; Gem. Mak.
kargo pamp; genel olarak buhar türbini tarafından
çalıştırılan pompa.
cargo refrigeration: Yük soğutma; yükün
soğutulma sı; et, balık, süt, yaş meyve, sebze vb.
lerinin bozul madan taşınmasını sağlayan bir
yöntem. •
cargo ship: Yük gemisi; kuru yük gemisi.
cargo space: Den. yük hacmi; yük mahalli.
cargo sweat: Den. yük terlemesi; ambarlardaki yük
lerde su buharının yoğuşması sonucu meydana ge-
len terleme; havalandırma ile giderilir.
cargo steamer: Buhar makinesi veya buhar türbinleri
ile donatılmış yük gemisi; buharlı yük gemisi.
cargo tank: Yük tankı; kargo tankı; kuru yük gemileri
ve tankerlerde sıvı yüklerin depolanıp taşındıkları
tank ya da tanklar.
cargo ventilation: Yükün havalandırılması; yükü ha
valandırma; ticaret gemilerinin ambarlarında taşman
yükün bozulmasını önlemek için kullanılan fanlarla
ambarlar ve dolayısıyla yükün havalandırılması; böy
lelikle yükün sıcaklığı, nem miktarı vb. i belirli sınır
lar içinde kalır.
cargo vessel: Yük gemisi; ticaret amacıyla yük taşı
mak üzere kullanılan gemi.
cargo winch: Yük veya kargo vinci; gemilerin
yükle-
 carloa d
me ve boşaltılmasında kullanılan buharlı, elektrikli,
hidrolik vb. türden makineler ve donanımları.
carload: 1) bir vagonu dolduran veya doldurabilen
yük. 2) bir vagonu dolduran yükün maksimum ağırlı
ğı.
camallite: Kimy. sulu magnezyum ve potasyum klo-
rür, MgCI2 .KCl.6H 20.
Carnot cycle: Karno çevrimi; Sadi Carnot tarafından
bulunan ve iki izoterm ite iki adyabattan oluşan, ter
modinamiğin en yüksek verimli çevrimi.
carnot efficiency: Karno verimi; Karno çevriminin ve
rimi.
carnotite: Kimy. sulu potasyum uranyum vanadat kap
sayan bir radyoaktif mineral; karnotit.
Carnot principle: Karno ilkesi veya prensibi.
caro-bronze: Metal, çok yüksek basınç altında çalı
şan yataklar yapımında kullanılan bakır, kurşun ve
kalay alaşımı olan ticarî bir bronz türü; karo-bronz.
carotene: Karoten; havuç ve diğer belirli sebzelerde
bulunan ve vücutta A vitaminine dönüştürülen kırmı
zı veya portakal rengi bir bileşik. C40H56; carotin
olarak da kullanılır.
carotenoid: 1)
ile ilişkili türlü kırmızı ve sarı
pigmentlerden (boya maddelerinden) herhangi
biri.
2) karatene benzeyen; karotene ait. 3) karotenoitle- re
ait.
carotin: Bkz. carotene.
carotinoid: Bkz. carotenoid.
carpenter: Marangoz; doğramacı; marangoz işçiliği
yapmak.
carpenter level: Marangoz düzeci; kabarcıklı düzeç;
hava kabarcıklı seviye aleti.
carren: Karen; karen no:2; monoflorotriklormetan; ge
milerde soğutma ve yüksek tonajlı hava ikllmlendir-
me sistemlerinin merkezkaç kompresörlerinde kulla
nılan bir soğutucu.
carriage: 1) taşıma; nakliye. 2) taşıma ya da nakliye
ücreti. 3) Bilgisay. şaryo.
carriage bolt: Mak. ağaç vidası
carriage return: Bilgisay. satırbaşı.
carrick bitt: Den. bir ırgatı taşıyan iki postadan biri.
carrier: 1) taşıyan kişi veya şey, örneğin postacı. 2)
yük ve eşya taşıması işindeki bir kişi veya şirket vb.
3) Tıp. hastalık mikroplarını taşıyan veya bulaştıran
kişi, hayvan veya şey; portör; taşıyıcı, 4) Kimy. bir
element veya kökü bir bileşikten diğerine taşımaya
neden olan katalitik bir ajan veya madde; katalizör.
5) Elekt. amplitütü, frekansı veya fazı sinyal ile dü
zenlenen veya ayar edilen, düzgün olarak iletilen
dalga. 6) Den. Uçak gemisi.
carrier catapult: Ask. uçak gemilerinde kısa bir süre
içinde bir ocağın havaya fırlatılmasını sağlayan maki
ne; uçak gemisi katapült'ü.
carrier curent: Elekt. taşıyıcı akım.
carrier return: Satırbaşı.
carrier wave: Rady. taşıyıcı dalga; esas veya ana rad
yo dalgası.
carry: 1) bir yerden diğer bir yere götürmek; taşımak,
özellikle bir araçla taşımak. 2) tutmak veya elde et
mek. 3) gitmeye neden olmak. 4) iletime yardım
eden bir madde olmak. 5) aktarmak veya genişlet
mek. 6) zaptetmek (kale, istihkâm vb. i). 7) destek
veya zafer kazanmak; kazanmak (münakaşa vb. i).
10) Den. iki nokta arasında su taşımacılığına engel
olan mani veya kara çıkıntısı.
S6 cascad e lique f ie r
carryover: Buh. Kam. su yürümesi; makineye su yü
rümesi; kazan kaynaması Bkz. priming sonucu, bu
harla birlikte bir miktar suyun pistonlu buhar makine
si veya buhar türbininin yüksek basınç silindiri veya
türbinine gitmesi; önemli hasar oluşturan bir olay.
carryover, continuous: Sürekli veya devamlı su yürü
mesi (makineye).
carry three: Aritm. elde var üç (toplama ve çıkarma iş
leminde).
car spotter: Arabaları hareket ettirmek veya çekmek
için kullanılan bir tür ırgat makinesi; araba çekici.
Cartesian: Dekar, onun idealleri veya yöntemlerine
ilişkin; kartezyan; Dekart'ın fikirleri veya yöntemleri
ni takip eden veya izleyen kişi.
Cartesian coordinates: Kartezyan koordinatları; x, y
ve z eksenlerinin birbirleriyle dik açılar oluşturdukla
rı koordinat sistemi; dik açılı sistem.
Cartesianism: Kartezyanizm; Dekart'ın felsefî ve ma
tematiksel fikir ve yöntemleri.
cartload: bir taşıt aracının alabileceği yük miktarı. 2)
Kon. Dili. büyük bir miktar.
cartographer: Grevi harita yapmak olan kişi; haritacı.
cartographic: Kartografiye ait Bkz. cartography; hari
ta veya haritacılara ilişkin.
cartographicaliy: 1) haritacılığa veya kartografiye gö
re. 2) haritalar yardımıyla.
cartography: Harita veya portolon (deniz haritaları)
yapma işi veya sanatı; kartografi; cartog. kısaltması
ile belirtilir.
cartouche (cartouch): 1) Esk. kartuş veya kartuş ku
tusu. 2) bazı havai fişeklerinde yanıcı maddeleri taşı
yan veya tutan mahfaza.
cartridge: 1) bir merminin karton, metal veya diğer
malzemeden yapılan ve dolgu kapsayan mahfazası;
kovan; kartuş; fişek. 2) bir dereceye kadar kartuşa
benzeyen küçük bir kap; tekrar doldurulabilen sifon
vb.i 3) fotoğraf filminin koruyucu kabı veya taşıyıcısı.
4) elektrik fonografının pikabındaki iğne kapsayan
değiştirilebilir parça.
cartridge belt: Fişek, matra, pusula vb. i teçhizatı taşı
mak için erlerin kullandıkları palaska veya kemer.
cartridge clip: Belirli türde silahlara takılmak üzere
kullanılan mermiler için bağ; mermi ya da fişek şarjö
rü.
cartridge starting: Kartuşlu ilk hareket; Mor. özellikle
dizel motorlarının ilk hareketlerinin sağlanmasında
kullanılan bir cihaz; iki kısımdan oluşur: a) kundak
ve b) starterin kendisi; kundaktaki kartuş elektrik akı
mı ile tutuşturularak yüksek basınçlı gazlar oluşturu
lur; bir boru ile silindirlere ulaştırılan gazlar makine
nin ilk hareketini sağlar.
carvacrol: Nane yağından ve diğer yağlardan çıkarı
lan, antiseptik ve anestezik olarak kullanılan kalın,
yağımsı bir madde, C 1 0 H 1 3 OH ; karvakrol.
carvel: Bkz. caravel.
cascade: 1) Elekt. herbir yüksek potansiyelli levhanın
sonraki alçak potansiyelliye bağlandığı kapasitör dü
zeni. 2) her üyenin sırasıyla bir sonrakini çalıştırdığı
elektriksel bir cihaz. 3) Bkz. cascade heater,
cascade heater: Buh. Türb. makinenin bir ya da bir
kaç yerinden alınan ara buharı ile besi suyunun ısıtıl
dığı, birbirlerine seri bağlanmış ısıtıcılardan herhangi
biri; kaskade ısıtıcısı.
cascade liquefier: Hava, oksijen vb. inin sıvılaştırılma-
sı için kullanılan bir cihaz; sıvılaştırılacak gazın kritik
cascade shower
sicakl/iğına kademe kademe yaklaşan bir
cihaz.
cascade shower: Kozmik ışın yağmuru.
case: 1) Gem. Mak. keys ya da mahfaza; zarf: Kazan
zarfı gibi; türbin rotorunu atmosfere karşı sızdırmaz
bir duruma getiren, bazan dört, çoğu zaman iki par
çadan yapılan koruyucu; türbin keysi. 2) kutu gibi
bir kap. 3) koruyucu kapak veya kapama parçası. 4)
Kasa. 5) matbaa tezgâhı.
case cover: Mahfaza, zarf veya keys kapağı.
caseharden: Metal, demir veya çelik üzerinde sert, in
ce bir yüzey oluşturmak; yüzey sertleştirmek. case-
hardened: Yüzeyi sertleştirilmiş.
case hardening: Yüzey sertleştirme; demir veya çelik
yüzeyinin karbonla sertleştirilmesi yöntemi; çelik ve
ya demir parçaları karbon kapsayan malzeme içine
yerleştirilir ve 870°-926°C'ye Kadar ısıtılıp, sonra yağ
veya kurşun banyosunda soğutularak yüzey sertleş
tirme.
casein: Kazein; sütün en önemli bileşenlerinden ve
peynirin esası olan bir fosfoprotein.
caseînogen: Kazeinojen; Kazeini üreten süt proteini.
casing: 1) örtücü veya koruyucu bir dış parça; özellik
le otomobil dış lâstiği. 2) kapı veya pencere çerçeve
si. 3) Buh. Türb. devir hareketli pompa vb. lerinin ko
ruyucu dış kısımları. 4) mahfaza; kutu; kovan; dişli
Kutusu mahfazası.
cask: 1) özellikle sıvılar için kullanılan herhangi bir öl
çüde varil ya da fıçı. 2) fıçı veya varil dolusu veya fı
çının içeriği; fıçı (varil) dolusu.
casserole: 1) Kimy. bir maddenin ısıtılması ve buhar
laştırması için kullanılan derin, saplı porselen bir
kap; kasserol. 2) içinde yemek pişirilen topraktan ya
pılmış kap; güveç.
cassette: Kaset.
cassiterite: Kalayın başlıca cevheri olan doğal kalay
dioksit, Sn0 2 ; çok sert ve ağır, kahverengi veya
si yah bir cevher; kasiterit.
cast: 1) fırlatmak veya bırakmak ya da fundo etmek
(demir, ağ vb. i). 2) hesaplamak (horoskop, gel-git
vb. i). 3) bazı sistemlerde düzenleme yapmak; for
müle etmek; dağıtmak veya tevzi etmek. 4) a) dö
küm derecesine akıtarak veya sıkıştırarak (eritilmiş
metal vb. i) belirli bir şekil vermek, b) böyle bir yön
temle yapmak. 5) sayılar eklemek; hesaplamak. 6)
Den. kurşunlu türden olanla iskandil yapmak.
castable refractory: Döküm tuğla; Buh. Kaza. su du
varı borularının arkasına veya kazanların diğer parça
larına konulan ve onları radyan ısıya karşı koruyan
tuğla; aynı şekilde binalarda da kullanılır.
cast aluminum: Dökme alüminyum.
cast anchor: Den. demir atmak; fundo etmek; demir
lemek.
castaway: 1) gemi kazazedesi (kişi). 2) deniz kazaze
desi.
cast away: Den. kazazede.
cast bronze: Dökme bronz; buhar kazanlarında stop
valfların yapımlarında Kullanılan bir alaşım.
castellate: Bir Kale burcuna benzeyen şekil vermek;
Bkz. castellated nut.
castellated nut: Taçlı somun; üzerinde çatal pinler
için yarıklar olan somun; Mot, çoğu zaman krankpin
yatak cıvatalarında kullanılır.
caster: 1) seyyar takım tezgâhlarından bazıları. 2) ha
fif vinç ya da kriko.
Castile soap (castile soap): Zeytinyağı ve sodyum
K'7 catalogue
hidroksilleri yapılan seri bir sabun; Kastil (kastil) sa
bunu.
casting: Plâstik ve sıvı bir maddeyi sertleştirmek için
bir dereceye akıtarak ya da sıkıştırarak şekil veren
şey; özellikle böylece şekil veren bir metal parçası
veya döküm.
casting box: Mak. dökümün yapıldığı derece; döküm
derecesi; döküm kalıbı.
cast-iron: 1) dökme demirin yapımı. 2) çok sert, katı,
kuvvetli, sağlıklı vb. i.
cast iron: 1) dökme demir; font; yüksek fırından in
got adı verilen kalıplara dökülerek elde edilen ve
bünyesinde çoğu karbon olmak üzere % 6-% 8 ora
nında yabancı madde bulunan demir; eritildiğinde
çok akıcıdır. 2) kimyasal yapısı ve yapım işlemine
göre: a) gri, b) beyaz ve c) dövülebilir dökme demir
olmak üzere üçe ayrılır.
cast iron, gray: Gri dökme demir; gri döküm; %
3,6'ya kadar karbon kapsayan, çok iyi dövülen ve iş
lenebilen bir dökme demir türü; Bkz. cast iron.
cast iron, malleable: Beyaz dökümden çok uzun bir
süre yüksek sıcaklığa kadar ısıtılarak elde edilen çok
dayanıklı, iyi işlenebilen ve diğer türler ile kıyaslandı
ğında daha iyi haddeden çekilebilir bir dökme demir
türü; dövülebilir dökme demir.
cast-iron mold: Metal, dökme demir kalıbı.
cast iron, white: Beyaz döküm; beyaz demir; karbon
ile demirin kimyasal bîr bileşimi olan ve % 4'e kadar
karbon kapsayan, yüksek sertlik ve zayıf işlenebilme
niteliğinde olan dökme demir.
castle nut: Mak. taçlı somun; castellated nut şeklin
de de kullanılır.
castor: 1) Zoo. nadir olarak kunduz. 2) kastor yağı;
hint yağı.
castor bean: Kastor yağı bitkisinin fasulyeye benzer
çekirdeği. 2) kastor yağı bitkisi; keneotu bitkisi. -
castoreum: Kunduzların seks bezelerinden çıkarılan
kuvvetli kokusu olan, yağımsı bir madde; kunduz ya
ğı; tıpta uyarıcı veya stümülan olarak ve parfüm yapı
mında kullanılır.
castor oil : Keneotu tohumundan çıkarılan, renksiz
ve ya sarı renkli bir yağ; hintyağı; müshil ilâcı ve
yağ olarak kullanılır.
castor-oil plant: Keneotu bitkisi; iri, fasulyeye benzer
çekirdeklerinden hintyağı çıkarılan bitki.
cast steel: Dökme çelik; aşırı şok ve dayanıklık gere
ken yerlerde kullanılan ve dövme demirden daha da
yanıklı ve kuvvetli olan çelik; hurda demir, pik demir
ve demir cevheri gibi ham maddelerden yapılır.
casualty: 1) kaza, özellikle beklenmeyen veya öldürü
cü olabilen bir kaza. 2) Ask. a) silahlı kuvvetlerin
ölen, yaralı veya esir olan bireyi, b) Çoğ. ölüm, yara
lanma vb. i ile personel kayıbı.
casualty power: Savaş gemilerinde, hayatî önemdeki
yerlere ve hava savunma silahlarına sağlanan sınırlı
miktardaki güç; kaza gücü; kazada kullanılan güç;
geminin yüzer durumda kalması ve tehlikeli alan dışı
na çıkmasını da sağlar.
cat: 1) Ask. Arg. katerpillar traktörü.
cat.: Bkz. catalogue.
catalase: Hidrojen peroksiti parçalayarak su ve ser
best oksijene dönüştürebilen bir enzim.
catalog: Bkz. catalogue.
catalogue: 1) tam liste; özellikle, a) alfabetik olarak
düzenlenmiş (kütüphane kitapları için) kartoteks, b)
ca ta log ue , engin e
bazan resimli, başlık, konu vb. lerini kapsayan kitap
ya da kitapçık; makine vb. i katalogu gibi.
catalogue, engine: Bkz. engine catalogue.
catalysis: Kataliz; kendisi kalıcı bir kimyasal değişim
oluşturmayan, bir madde eklenerek kimyasal tepki
meyi hızlandırma nedeni.
catalyst: Kataliz ajanı (katalizör gibi) etkiyen herhan-
gi bir madde; katalizör.
catalyst chamber: Hidrojen peroksit makinelerinde
katalizörün (kalsiyum, potasyum veya sodyum per
manganat) bulunduğu hücre; katalizör hücresi.
catalytic: Katalizöre ait; katalize neden olma; katali
zör.
catalytic cracking: Kimy., Petr. katalizörlü kraking;
bu işlem daha düşük basınç ve sıcaklıkta, fakat bir
katalizör ile gerçekleştirilir; genellikle üretilen yakıt,
yüksek vuruntu önleme özelliğindedir; Bkz. crac
king.
catalyze: Katalizle değiştirmek.
catamaran: 1) Den. birbirine paralel iki tekne şeklin
de yapılan bot; katamaran. 2) yelken ve kürekle yü
rütülen dar ve kütükten yapılmış tekne veya sal (Po-
lenezya tekneleri gibi).
cataphoresis: Fiz. Kimy. bir sıvı içinde asılı, elektrik
İle yüklü parçacıkların, bir elektrik alanı etkisi altında
ki hareketi.
catapult: 1) Esk. taş, gülle vb. lerini fırlatmak için kul
lanılan antik bir araç; mancınık. 2) gemi güvertesin
den bir uçağı fırlatmak için kullanılan bir cihaz; kata-
pült.
catboat: Tek yelkenli, yelken direği teknenin baştarafı
veya çoğu zaman ortasına yerleştirilen yelkenli bir
tekne.
catch: Mandal.
catechin: Sarı, tozumsu asit bileşiği, C15 H 14 0 6 ;
se picilikte (deri tabaklamakta), tekstil basımında
vb. kullanılır.
catechol: Fotoğrafçılıkta geliştirici ve antiseptik olarak
kullanılan renksiz, kristalli bir bileşik, C6 H6 O2 .
catenary: Aynı seviye veya düzeyde iki nokta arasına
asıldığı zaman esnek bir zincir veya ipin oluşturdu
ğu eğri; zincir eğrisi.
catenate: Zincir şeklini oluşturmak.
cater-corner: Bkz. cater-cornered.
cater-cornered: Köşegen; köşegen olarak; diyago
nal; diyagonal olarak.
caterpillar: Katerpillar (traktörü); paletli (traktör).
caterpillar tractor: iki tarafı sonsuz palet ile donatıl
mış traktör; katerpillar traktörü (Ticarî marka).
cathalytic converter: Mot. özellikle benzin motorların
da egzoz gazları içindeki azot oksitler, karbon mo-
noksit ve karbonlu hidrojenleri karbon dioksit, azot
ve suya dönüştüren ve motor ile susturucu arasına
ve motora daha yakın takılan egzoz arıtma cihazı;
katalitik konverter; katalitik değiştirici; kurşunsuz
benzinle çalıştırılan motorlarda kullanılır.
cathead: Sondaj makinesinin hareketli kasnağı.
cathode: Katot; bir vakum tüpü, elektrikli bir pil vb. in
de olduğu gibi, negatif yüklü bir elektrot; kathode
şeklinde de yazılır.
cathode glow: Fiz. katotun hemen önünde parlak bir
akkor; katot akkoru.
cathode-ray oscilloscope: Fiz. katot ışın tüpü esası
na göre çalışan bir cihaz; katot ışın osiloskopu; po
tansiyel farklarını, alternatif akımın dalga şekillerini
88 causti c corrosi o n
ve alternatif akımın faz farklarını hızlı bir biçimde be
lirlemek için kullanılır.
cathode-rays: 1) katot ışınları; bir katodun yüzeyin
den fırlatılan elektron akımı; katılarla çarpıştığı za
man X ışınlarını üretir. 2) bir gaz boşalım tüpünde
katot pozitif iyonlarla bombardman edildiğinde, ka
tottan çıkan elektron huzmesi veya ışın demeti.
cathode-ray tube: Katot ışınlı tüp; içersinde katot ışın
larının üretildiği bir vakum tüpü; büyük elektronik
radyo lâmbası.
cathode ray tube: Katot ışın tüpü.
cathodic: Katota ait; katottan çıkarılan.
cathodic pole: Negatif kutup; katot.
cathodic protection: Katodik koruma; demirsiz, özel
İlkle bakirli alaşımlardan yapılmış kondenser borula
rı ve boru aynalarını korumak amacıyla kapaklar üze
rine yerleştirilen tutya (çinko), kadmiyum vb. I blok
lar veya lâstik ile kaplanarak yapılan koruma; galva-
nik korrozyona karşı yapılan koruma.
cathodic reduction: Fiz. katodik redükleme; elektro
liz sırasında katyonun katottan elektron kazanma iş
lemi.
cation: F/z. Kimy. katyon; bir elektrolitte katota doğru
hareket eden pozitif yüklü iyon; katyon şeklinde de
kullanılır.
cation exchange: Katyon değişimi; baz değişimi.
cation exchange resins: Katyon veya pozitif yüklü
iyon değiştirici reçineler; kuvvetti sülfürik asit veya
hidroklorik asit ile hidrojen iyonlari besi suyundaki
kalsiyum, magnezyum ve sodyumla yer değiştirir.
cationic: Katyon ile İlgili Bkz. cation.
catoptric: Yansıtılan ışık ve aynalara ait; katoptrik;
Bkz. catoptrics.
catoptrical: Bkz. catoptric.
catoptrics: Işığın yansıması ile ilgilenen optik dalı.
cat's-eye: 1) ışığı yansıtan ve kedi gözüne benzetilen
yarı değerli bir kuvarz taşı; kedi gözü. 2) yol işareti;
bisiklet vb. lerine takılan küçük bir reflektör cihazı;
Geceleri varlıklarını göstermek için kullanılır.
catty: Çin, Tayland, Hollanda adaları, Japonya, Ran-
gon, Filipin Adaları'nda kullanılan, ülkeden ülkeye
değişmekle birlikte, genellikle 1 1/3 libre (0,6026 kg)
olan bir ağırlık birimi.
catwalk: 1) Den. gemi veya çoğunlukla tankerlerin
yükseltilmiş orta kısmını baş ya da kıç tarafa bağla
yan dar bir köprü; kedi köprüsü. 2) bir köprü boyun
ca veya makine dairesi üzerinde olduğu gibi, dar bir
yaya yolu veya platformu.
cat whisker: Rady. bir kristal detektörde, kristal ile te
mas yapan ince bir tel.
cauld: Bkz. cold.
caulk: Bkz. calk.
caulker: Bkz. calker.
caulking chisel: Bkz. calking chisel.
caulking hammer: Bkz. calking hammer.
caulking iron: Bkz. calking iron.
caulking tool: Bkz. calking tool.
caustic: 1) kimyasal etki ile canlı dokuları yakabilen,
yiyip bitiren veya tahrip eden madde; kostik. 2) ışın
ların Kırılması ya da yansımasına neden olan eğri bir
yüzey.
caustic breaking: Kostik kırılma veya çatlama; Bkz.
caustic cracking,
caustic corrosion: Kostik paslanma; bun. Kaza. hızlı
buharlaşmanın oluşması nedeniyle yüksek basınç
causti c crackin g
bölgelerinde, sodyum hidroksilin yerel birikmesi so
nucu oluşan bir korrozyorı türü.
caustic cracking: Kostik kırılma; yüksek düzeyde kes
tik alkalin su ile temas ede çelik yüzeylerde, özellik
le akıtan perçin veya cıvata bağlantılarında oluşur.
caustic embrittlement: Kostik gevreklik; özel bir kor-
rozyon şekli olup, yüksek alkalinli kazan suyunun,
perçin dikişleri gibi kılcal yerlerde yoğunlaşması so
nucu metalin zayıflaması ve neticede kırılmasına ne
den olur; bu tür olaya kazan suyuna belirli oranda
sodyum sülfat eklenerek engel olunabilir.
causticity: Kostik özellik.
caustic potash: Potasyum hidroksit, KOH; potas kos
tik; kostik potas; Bkz. potassium hydroxide; orsat
cihazında, duman gazı içindeki CG^'yi tutmak ve
saptamak için kullanılan ayıraç.
caustic soda: Sodyum hidroksit, NaOH; kostik soda;
Bkz. sodium hydroxide.
cauterize: Tıp. kızgın demir veya iğne ya da kostik
bir madde ile bir ölü dokuyu yakmak; böylelikle en
feksiyonun yayılmasına engel olmak; dağlamak; yak
mak.
cautery: 1) yakma veya dağlama için kullanılan cihaz
ya da madde. 2) yakma; dağlama (işlemi).
cavitation: 1) kavitasyon; akan bir sıvıda, kısmî bir va
kum oluşması sonucu, sıvının parçalarına ayrılması.
2) bir pompada sıvı, belirli bir sıcaklıkta ve belirli bir
basınçta akarken, rotordan geçmekte olan sıvının,
herhangi bir noktada basıncı, buhar basınç düzeyi
nin altına düşerse, bu noktada hava ve buhar küre-
cikleri veya kabarcıkları oluşur; hava kürecikleri yük
sek basınç bölgesinde tutulur ve sıvı rotorun yüzeyi
ne büyük bir basınçla çarpar. Bu olay erozyon ile
parçalanmaya neden olur; verim düşümü, gürültülü
işletme ve pompa arızasına neden olur. 3) gemi per
vanelerinde oluşan ve kanat uçlarının erozyonuna
neden olan benzer olay.
cavitation erosion: Bkz. cavitation pitting.
cavitation pitting: Mot. soğutma ceketinin su tarafın
da ve hemen hemen orta kısımlarında oluşan yerel
korrozyon; genellikle normal kuvvetin etkidiği tarafta
oluşur; kavitasyon erozyonu Bkz. cavitation erosi
on adını da alır.
cavity: 1) bir açıklık; içi oyuk veya boş yer. 2) vücut
içinde doğal boşluk. 3) çoğu zaman çürüme nede
niyle dişlerde oluşan boşluk.
cavity magnetron: F/z. merkezî boşluğu çevresine
radyal olarak yerleştirilmiş, 8 delikli dairesel anotu
bulunan bir magnetron; her bir delik birer kanal ile
merkezî boşluğa birleştirilmiştir; ısıtılmış katot merke
zî boşluğa yerleştirilmiştir.
Cb.: Bkz. colombium.
CB: Bkz. center of buoyancy.
C battery: Rady. bir vakum tüpünün istenilen gerilim
de grid ya da ızgarasını oluşturan batarya; C batar
ya.
c.c. (cc.) Bkz. cubic centimeter; cubic centime
ters.
cm : Bkz. centimeter.
Cd: Bkz. cadmium.
Ce: Bkz. cerium.
C.E.:Sta. 1) chemical engineer. 2) chief engineer.
3) civil engineer.
C.F. (c.f.): Bkz. cost and freight.
m> cellulos e nitrat e
C.F.R.: Bkz. cooperative fuel research.
C.F.R. engine: Bkz. cooperative fuel research engi
ne.
C.6. (e.g.): Bkz. center of gravity.
ceiling: 1) belirli koşullarda bir uçağın gidebileceği
maksimum yükseklik; tavan irtifaı; tavan yüksekliği.
2) bir şeyin düzenlenen üst sınırı.
Celanese: Sellüloz asetattan yapılan rayon (Ticarî bir
marka).
celcius scale: Bkz. Centigrade
scale.
celcius (thermometer): Bkz. Centigrade (thermo
meter) .
Celestial: 1) göğe alt; uzaya ilişkin. 2) ilahî; mukad
des; kutsal. 3) gökte oturan veya yaşayan.
celestial globe: Göksel küre; üzerinde tüm yıldızlar,
gezegen vb. (erirsin göreli yerlerini aldıkları küre.
celestial navigation: Göksel navigasyon; denizde ve
ya uçakta olduğu gibi, Güneş, ay ve yıldızları gözle
yerek rota ve mevki saptama bilimi.
celestial pole: Göksel kutup; dünya dönme ekseni
nin uzatılarak göksel küreyi deldiği iki noktadan her
hangi biri.
celestial sphere: 1) gök küre; göksel küre; dünyanın
bir noktasından bakıldığı zaman yarısı görünen gö
ğün, yarıçapı sonsuz olan küresi. 2) bir planeteryu-
mun, üzerinde projeksiyon makinesi ile yıldızların,
gezegenlerin haritası düşürülen, küre parçası biçi
minde olan tavanı.
celestine: Bkz. celestite.
celestite: Bazan mavi, çoğu zaman beyaz renkli kris
talli bir mineral; strontiyum sülfat; selestit, SrS0 4 ;
strontiyum bileşiklerinin çoğu bundan üretilir.
celi: 1) küçük bir oda: hücre; hapishane veya manas
tır hücresi. 2) vücuttaki çok küçük doğal boşluklar
dan herhangi biri. 3) B/o. çoğu zaman bir çekirdeği
ve sarı olan çok küçük bir protoplazma birimi; hüc
re. 4) Elekt. a) içersinde elektrotları ve elektroliti
olan, kimyasal tepkime veya bileşiklerin elektroliz ile
bozunması sonucu elektrik üretmek için kullanılan
bir kap; pil. b) akümlâtörün gözlerinden biri. 5) Nük.
Ener. reaktör hücresi.
cell, air: Bkz. air cell.
cell, energy: Bkz. energy
cell.
cellophane: Saydam yapıştırıcı; selofan.
cellophane tape: Seloteyp; selofan teyp; saydam ve
ya şeffaf yapıştırıcı.
celluloid: Sellüloit; pirosiklin ve kâfurudan yapılan, fo
toğraf ve sinema filmlerinde vb. yerlerde kullanılan
ince, yanıcı bir madde (Ticarî bir marka).
cellulose: Sellüloz; bitkilerin hücre duvarları ve parça
larında molekül yapısı bilinmeyen karbonhidratlar
dan oluşan, fakat bünyesi ampirik bir formülle
(C6 H 10 O 5 x belirtilen esas madde; kâğıt, rayon,
)
patlayıcılar vb. i yapımlarında kullanılır.
cellulose acetate: Sellüloz asetat; derişik sülfürik asi-
tin varlığında asetik asit veya asetik anidritin sellülo-
zu etkimesiyle üretilen türlü bileşiklerden herhangi
biri; yapay ipek, fotoğraf filmleri vb. i yapımlarında
kullanılır.
cellulose nitrate: Sellüloz nitrat; derişik sülfürik asitin
varlığında nitrik asitin yün, pamuk ve diğer sellüloz
türlerinden birini etkimesiyle üretilen, nitrik asit ve
sellülozun herhangi bir esteri; pamuk barutu, plâs
tik, vernik vb. i yapımlarında kullanılır.
cement
cement: 1) toz kireç ve kilin su ile karıştırılmasına el
de edilen, taş ve tuğlaları birbirine bağlamak, sıva
yapmak için kullanılan madde; harç; beton. 2) katı-
laştığı zaman, maddeleri sıkıca birbirine bağlayan
herhangi yumuşak bir madde; tutkal, zamk vb. I. 3)
diş doldurmakta kullanılan dolgu maddesi, 4) birleş
tiren veya bağlayan herhangi bir şey; bağ, 5) Metal.
sementasyonda Bkz. cementation, mangal kömürü
veya kum ya da çok ince metalden oluşan toz. 6) çi
mento ite birleştirmek. 7) çimento ile kaplamak. 8)
çimento.
cement gun: Çimento tabancası.
cement, hydraulic: Bkz. hydraulic cement.
cement mortar: Buh. Kaza. ateş toprağı veya ateş çi
mentosunun tatlı su ile karıştırılmasîyla elde edilen
sıva veya harç; kazan ocak duvarlarının sıvanmasın
da kullanılır.
cement, Portland: Bkz. Portland cement.
cementation: 1) sementasyon; yoğun bir şekilde ısıtı
larak bir katının, metalurjik bir madde ile kaplanması
ve kimyasal olarak bu madde ile birleşerek yeni bir
tür oluşturması işlemi; yeşil camdan porselen yapıl
ması, dizel motorlarının piston ve supaplarının porse
lenle kaplanması gibi.
cementation: Esk. çelik yapımında kullanılan eski bir
yöntem; sementasyon; dövme demir çubuklar man
ga! kömürü ile geniş bir kutuya dizilir ve tüm kütle
6-12 gün süre ile 870 °C'ye kadar ısıtılır. Isıtma işle
mi sırasında mangal kömüründen açığa çıkan kar
bon demir tarafından emilerek sert bir yüzey oluştu
rulur.
cementite: Sementit; çelik, dökme demir ve karbo
nun yaptığı, diğer alaşımların pek çoğunda görülen
demir karbür, Fe3C.
cen.: Bkz. 1) central. 2) century.
cent.: Bkz. 1) centigrade. 2) centime. 3) centime
ter. 4) central. 5) century.
cental: Kental; 45,2 kilograma eşit olan bir ağırlık biri
mi.
centare: Bkz. centiare.
centenarian: 1) yüzyıl veya aşıra ait. 2) en az 100 ya
şında olan; asırdîde. 3) en az yüz yaşında olan kişi.
centenary: 1) yüzyıl; asır; 100 yıllık bir süreç. 2) Bkz.
centennial. 3) bir yüzyılla ilişkili; yüz yıllık bir sürece
ait.
centennial: 1) yüz yıla ait. 2) 100 yılda bir oluşan. 3)
yüz yaşında. 4) son yüz yıl. 5) yüzüncü yıldönümü
ne ait. 6) yüzüncü yıldönümü. 7) bunun kutlanması.
centennially: Her yüz yıllık sürede bir; her yüz yılda
bir.
center: 1) bir daire veya kürenin yüzeyinin her nokta
sından eşit uzaklıkta bulunan nokta; merkez; geo
metrik merkez. 2) herhangi bir şeyin çevresinde dön
düğü nokta; mihver. 3) Mete. torna tezgâhında, dö
nen parçayı tutmak için kullanılan iki konik pin veya
çubuktan herhangi biri. 4) bir merkezle donatmak.
5) merkeze, veya merkezin yakınına yerleştirmek.
center bit: Meka. torna tezgâhlarında kullanılan bir
matkap; punto matkabı.
center board: Den. salma omurga; bir yelkenli tekne
nin omurgasindaki yarıktan denize uzatılan metal bir
levha; teknenin devrilmesini önlemek için kullanılır.
center, dead: Bkz. dead center.
90 cen t igrad e scal e
center drill: Tak. Tezg. torna matkabı; merkezleme ve
ya punta matkabı; delgi matkabı; çubuk veya rodla-
rın uçlarını delmek için torna tezgâhlarında kullanı
lan bir matkap.
centering: Ortalamak; merkezlemek; merkeze almak.
centering hole: Mot. piston kollarının alt kısmı İle
krankpin yatağı arasına konulan şim Bkz. shim şa
mata veya laynerlerin tam ortasındaki dairesel delik;
krankpin yatağı üst kepinin ortasındaki dairesel çıkın
tıya geçecek şekilde yapılmıştır.
centering lug: Mot. merkezleme çıkıntısı; krankpin ya
tağının üst kepinin üzerinde, tam merkezinde bulu
nan dairesel çıkıntı.
center line: Tek. Res. eksen; merkez hattı; ilk önce çi
zilen ve genel olarak 0,1 mm kalınlığında bir uzun
ve bir kısa şeklindeki çizgi, hat veya doğru.
center of buoyancy: Gem. inş. yüzdürme merkezi;
geminin su içindeki kısmının hacim merkezi; yüzdür
me kuvveti veya suyun kaldırma kuvveti bu noktaya
uygulanır; CB kısaltması ile belirtilir.
center of curvature: Eğrilik merkezi; bir aynanın eğri
lik merkezi; aynanın bir parçası olduğu kürenin mer
kezidir; dışbükey aynalarda eğrilik merkezi, aynanın
arkasındadır.
center of flotation: Gem. inş. yüzme merkezi; gemi
nin yüzdüğü su hattı düzleminin geometrik merkezi;
gemi bu noktadan geçen eksen çevresinde meyil ve
ya trim yapar; C.F. kısaltması ile belirtilir.
center of gravity: Ağırlık merkezi; kütle merkezi; ağır
lığın, çevresinde eşit dağıldığı veya dengede bulun
duğu nokta; denge merkezi; yerçekimi kuvvetinin
herhangi bir cisime uygulandığı nokta; C.G.,c.g. kı
saltmaları ile belirtilir.
center of inertia: Atalet veya eylemsizlik merkezi;
Bkz. center of gravity.
center of impact: Mak. orta vuruş merkezi.
center of mass: Kütle merkezi; bir gövde ya da göv
deler sisteminde bulunan bir nokta; bu noktadan bir
düzlem geçirildiğinde gövde ya da sistem, birbirine
kesinlikle eşit kütlelere bölünür; yere yakın cisimler
için bu, ağırlık merkezi ile çakışır ve ağırlık merkezi
nin sinonimi olarak kullanılır.
center of pressure: Basınç merkezi; basıncın uygu
landığı merkez.
center punch: Bir dairenin merkezinin ve hatların du
rumlarını markalamak için kullanılan zımba; marka
zımbası; kalemi vb. i.
centesimal: 1) yüzüncü. 2) yüzde bir. 3) yüzde bire
ait.
center of suspension: Bileşik bir sarkaç şekli oluştur
mak için, bir katının üzerinde bulunan ve onun asıl
dığı nokta; asılma merkezi; asılma noktası.
centi-: Yüzde veya 10-2 anlamında bir önek; santi; c
kısaltması ile belirtilir.
centiare: Ar'ın yüzde biri; 1/100 ar; 0,01 ar; 1 metre
karelik bir alan birimi.
2
centibar: Santibar; barın yüzde biri; 10- bar veya 10
milibara (mb) eşit olan bir basınç birimi.
Centigrade: 1) Santigrad, 2) 100 dereceye bölünmüş
veya 100 dereceye sahip olan. 2) Santigrad termo
metrenin; santigrad termometreye ait.
centigrade scale: Suyun donma noktası olan 0°c ile
centigrad e th ermom ete r
kaynama noktası olan 100°C arasının 100 eşit parça
ya bölündüğü skala; santigrad bölüntüsü; Celcius
skalası; centesimal scale olarak da kullanılır.
centigrade thermometer: Santigrad termometresi; lâ-
boratuvar koşullarında sıfır derecesi suyun donma
ve 100 derecesi kaynama sıcaklığını belirten bir ter
mometre; Celcius thermometer adı da verilir.
centigram (centigramme): Santigram; bir gramın
yüzde birine eşit olan bir ağırlık birimi; 1/100 g; 0,01
g; cg kısaltması ile belirtilir.
centiliter (centilitre): Santilitre; litrenin yüzde birine
eşit oları bir kapasite ve ya hacim birimi; 1100 İt;
3 centrifugal: 1) merkezden uzaklaşma veya merkez
0,01 lt; 0,6102 inç ; el kısaltması ile belirtilir.
centimeter (centimetre): Santimetre; metrenin yüz
de birine eşit olan bir uzunluk birimi; 1/100 m; 0,01
m; 0,3937 inç.
centimeter-gram-second: Santimetre-gram saniye;
uzunluğun santimetre, kütlenin gram ve zamanın sa
niye birimleriyle ifade edildiği bir ölçü sistemi;
C.G.S.,c.g.s. veya cgs kısaltmaları ile belirtilir.
centipoise: F/z. dinamik viskozite veya mutlak viskozi
tenin ölçülmesinde kullanılan bir viskozite birimi;
santipuvaz; cP kısaltması ile belirtilir.
centistere: Metreküpün yüzde birine eşit olan bir ha
3 3
cim veya kapasite birimi; 1/100 m ; 0,01 m ; 10
lit re.
centistoke: Santistok; sıvı yakıtlar ve yağlama yağları
nın viskozite birimlerinden biri; kinematik viskozite
birimi olan cm2/saniye'ye stok adı verilir; cSt kısalt
ması ile belirtilir.
centner; 1) Avrupa'nın 50 kg'a eşit ticarî ağırlığı. 2)
metrik sistemin 100 kg'a eşit ağırlık birimi; 8t e cen
tal (45,2 kg veya 100 pound).
centra!: 1) merkezde; merkeze yakın; merkezî. 2)
merkeze ait; merkez şeklinde. 3) merkezden. 4) tür
lü noktalardan eşit uzaklık. 5) ana; esas; başlıca; te
mel. 6) telefon operatörü; santralci. 7) telefon santra
lı.
central contra! stand: Merkezî denetim kürsüsü; oto
masyon uygulanan gemilerde, otomasyonun uygu
lanmasını sağlayan ve üzerinde türlü göstergeler bu
lunan konsol veya kürsü; bir merkezden otomasyo
nu sağlar.
central heating: Merkezî ısıtma; Bkz. centra! heating
system.
centra! heating system: Merkezî ısıtma sistemi; özel
likle kara kuruluşlarında siteler, endüstriyel tesis vb.
lerinin bir merkezden ısıtılmasını sağlamaya yarayan
sistem.
centralize: 1) merkez yapmak; merkeze yakın; merke-
den. 2) merkeze göre.
centra! lubrication: Motorlar ve bazı makinelerde
merkezî yağlama sistemi.
centrally: 1) merkezde; merkeze yakın; merkezden.
2) merkeze göre.
central position: Pist. Buh. Mak, 1) slayd valfın (çek
mecenin) altta ve üstte buhar portlarinı eşit miktarda
kapattığı durum; orta durum; merkezî durum; buhar
ve egzoz leplerinin ölçümü için oluşturulur. 2) slayd
rodun, eksantrik rodların tam ortasında bulunduğu
durum.
central processor: EHM. merkezî işlem ünitesi; oto
matik bilgi işlem sisteminin, aritmetik ve lojik cihazı
nı ve iç hafıza cihazını kapsayan bölümü.
91 centrifuga l pum p
centra! standard time: Merkezî standart zaman;
ABD'deki dört standart zamandan biri; Greenwich'in
Batısından geçen 90'ıncı meridyendeki ortalama ye
rel saat; Griniç'ten 6 ve doğu standart saatinden 1
saat geridedir.
centre: Bkz. center,
centric: 1) merkezde, merkezin üzerinde veya içinde;
merkeze yakın; merkezî. 2) merkeze sahip olan;
merkeze ait.
centrical: Bkz. centric.
centricity: Merkezde olma durumu veya niteliği.
den kaçma eğilimi; merkezkaçık; santrifüj; Gem.
Mak. sentrifigal. 2) merkezkaç kuvvetin kullanıldığı;
merkezkaç kuvvetle etkilenen.
centrifugal advance: Bern. Mot platinlerin kemi
avans ağırlıklarına bağlanarak sağlanan ve makine
nin hızındaki değişimleri otomatik olarak dengele
yen merkezkaç avans.
centrifugal blower: Merkezkaç ya da santrifüj blover,
fan ya da Körük; iki zamanlı diesel motorlarına sü
pürme havası, dizel motorlarına aşırı doldurma (sü-
perşarj) havası ve buhar kazanlarına yanma havası
sağlayan bir tür yüksek devirli kompresör; elektrik
motoru, buhar türbini vb. I makineler tararından ça
lıştırılır veya makineden bir dişli donanım yardımıyla
hareket alır.
centrifugal burner: Buh. Kaza. merkezkaç börner ve
ya brülör; devir hareketli bir tekerden merkezkaç ola
rak yakıtı dağıtan mekanik börner.
centrifugal casting: Santrfüj döküm; savurma dö
küm; merkezkaç kuvvetten yararlanılarak yapılan dö
küm.
centrifugal compressor: Bkz. centrifugal pump.
centrifugal fan: Mak. merkezkaç fan veya blover; kuv
vetlendirilmiş veya aspiratöriü sistemlerde hava ya
da gazlara hareket veren devir hareketli cihaz.
centrifugal filter: Santrfüj (merkezkaç) filtre ya da
süzgeç; merkezkaç kuvvet ilkesinden yararlanarak
farklı özgül ağırlıktaki maddeleri yağ, yakıt vb. inden
ayıran filtre.
centrifugal force: Dönmekte olan cisimleri dönme ek
seninden uzaklaştırma eğiliminde olan kuvvet; mer
kezkaç, santrfüj veya sentrfigal kuvvet; motorlarda
krank kollarına karşı ağırlıklar bağlanarak dengelen
meye çalışılan kuvvet.
centrifugal governor: Mak. merkezkaç ya da santrfüj
gavörnör veya regülatör; Bkz. governor.
centrifugalize: Merkezkaç (santrfüj) hareketine konu
olmak; bir seperatörde yüksek devirle ayırmak veya
separe etmek.
centrifugal oil purifier: O/z. Mot. merkezkaç kuvvet
yardımıyla farklı özgül ağırlıktaki yabancı maddeleri
ayırarak yağlama yağlarını veya akaryakıtları temizle
yen cihaz; merkezkaç yağ temizleyicisi veya separa-
törü.
centrifugal pump: Merkezkaç, santrfüj veya sentrifi
gal pompa; gemilerde ve kara enerji tesislerinde
merkezkaç kuvvet ilkesi ile yağ, su, soğutma suyu,
basınçlı hava, soğutma vb. i sistemlerde yardımcı
makine olarak kullanılan pompa; giderek genişleyen
bir mahfaza ile yüksek devirle dönen bir rotor (impe-
ler) ve difüzör çemberinden ya da volüt hücresinden
oluşur.
cen trifu ga l purificatio n
centrifugal purification: Diz. Mot: bir separatörden
geçirerek merkezkaç kuvvetle (yağlama yağı, yakıt
vb. ini) temizleme.
centrifugal purifier: Diz. Mot. Buh. Türb. yağlama
yağları veya bazı akaryakıtları yabancı maddelerin
den ayırmak için kullanılan ve merkezkaç kuvvet ilke
sine dayanan, yüksek devirli bir cihaz; Bkz. centrifu
gal oil purifier.
centrifuge: Farklı özgül ağırlık ya da yoğunluktaki
maddeleri, örneğin yağlama yağı ve sıvı yakıtlardaki
yabancı maddeleri, sütün kremasını ayırmak için kul
lanılan bir makine; Bkz. separator.
centrifuge system: Mot. yağlama yağından merkez
kaç kuvvetle çamur, pislik, karbon parçacıkları ve su
yu çıkarma sistemi; sentrfüjleme sistemi.
centrifuging: Mot. merkezkaç kuvvetle (sıvı yakıtları
vb. ini) temizleme.
centripetal: 1) merkeze doğru hareket eden veya ha
reket etme eğiliminde olan; merkezsel kuvvet. 2)
merkezsel kuvveti» etkiyen veya merkezsel kuvvet
kullanan.
centripetal acceleration: Merkezcil ivme.
centripetal force: Merkezcil kuvvet; cisimleri dönme
merkezine göre hareket ettiren ve onları döndürme
eğiliminde olan kuvvet.
centra-: Merkez, merkezî anlamında bir önek.
centrobaric: Ağırlık merkezine sahip olan.
centroid: Kütte merkezi; ağırlik merkezi; sentroit.
centrasphere; Dünyanın orta kısmı.
centrum: Merkez.
centuple: Yüz misli; yüz katı; yüz misli çoğaltmak;
yüz misli yapmak.
centuplicate: Yüz misli çoğaltmak.
centurial: Asırlık; asırdîde; yüz yıllık; yüzyıla ait.
century: 1) yüz kişi veya şeyden oluşan bir grup ya
da dizi. 2) örneğin 1620'den 1720'ye kadarki gibi
herhangi bir süreç; yüzyıl; asır. 3) özellikle Hıristi
yanlıkla başlayan her yüzyıllık süreç: 19'uncu yüzyıl
vb. I 4) Eski Roma'da yüz kişiden oluşan askeri bir
lik veya grup.
ceramet: Metali! seramik; Bkz. metal-ceramic.
ceramic: 1) tuğla, seramik, porselen, çanak çömlek
vb. ine ait. 2) seramik sanatına ait.
ceramics: 1) tuğla, seramik, porselen vb. ini yapma
işi veya sanatı. 2) bu malzemeden yapılan eşyalar.
ceramic tile: Seramik tuğla.
ceramist: Seramik biliminde uzman; seramik sanatçı
sı.
cerargyrite: Gümüş klorür, AgCl; gümüşün doğal cev
heri.
ceratin: Bkz. keratine.
cerecloth: Mak. mumlu bez; makine parçalarının sarıl
ması ve korunmasında kullanılır.
Cerenkov radiation: Nük. Ener. hızları ışığın saydam
ortamdaki hızından büyük olan yüklü tanecikler, bu
ortamdan geçerken meydana gelen görülebilir ışık.
ceresins: Keresinler; parafin kökenli mumlar; birbirle
rine katılarak kullanılırlar.
ceria: Seryum dioksit, CeO 2; beyaz renkli bir bileşik.
ceric: Özellikle artı dört değerli seryum kapsayan.
ceriferous: Mum üretimi; mum üretme.
cerite: Seryum veya diğer yakın akraba metallerin do
ğal sulu silikatı.
cerium: Nadir toprak grubundan gri, metalik kimya
o2 c.f.s.
sal element; Simg.Ce; at.ağ. 140,13; at.no.58.
cerium metals: Seryum metalleri; nadir toprak grubu
na ait olan ve atom numaraları 57-62 olan yakın ak
raba metallerin serîsi; lantan, ser/um, praseodimi-
yum, neodimium, illiniyum ve samaryum.
cerotic: Balmumu, diğer mumlar ve yağlarda bulu
nan iki yağ asiti (C 2 5 H 5 2 0 2 ) veya C 2 7H 5 40 s ) ;
ester lerden birine ait ya da onu belirten; serotik.
cert : Bkz.
certificate.
certificate: Bir gerçeği, özelliği veya sözü yansıtan ya
zılı veya basılı belge; gemiadamı ehliyeti; vesika; ser
tifika; belge; ruhsat; tasdikname.
certificate of compotency: Yeterlik belgesi; gemia-
damlarına yönetim tarafından verilen belge: Gemici,
yağcı, vardiya zabiti, vardiya mühendisi, baş mühen
dis, kaptan vb. i yeterlik belgesi veya ehliyeti.
certificate of origin: Menşe belgesi; menşe şahadet
namesi; ihracatçı tarafından verilen, ithal edilecek
malların listesi ve orijinini belirten bir belge ya da
sertifika.
certificate of registry: Gemi tasdiknamesi.
certification: Belgelendirme; belgeleme; ruhsat.
ceruse: 1) beyaz kurşun, 2PbC0 3 .(OH) 2 ; üstübeç.
2) bunu kapsayan kozmetik.
cerussite: Kristalli veya som durumda bulunan doğal
kurşun karbonat, PbC0 3 .
cesium: Sezyum; yumuşak, mavimsi gri, haddeden
çekilebilir, dövülebilir, elementler içinde en fazla
elektropozitif olan metalik kimyasal element; fotoe
lektrik pillerde veya hücrelerde kullanılır; Simg.Cs;
at.ağ.132,91; at.no.55; caessium olarak da kullanılır.
cetane: Setan; çok iyi yanma özelliğinde olan bir pet
rol türevi veya parafin serisinden bir karbonlu hidro
jen; Simg.C 1 6 H 3 4 ; k.n.285-290°C; d.n.16°C;
öz.ağ.0,775
g/cm3'tür.
cetane index: Bkz. diesel index.
cetane number: Setan sayısı; yakıtların yanma niteli
ğini belirten bir sayı; denenecek yakıtın yanma özelli
ğini geliştirmek için alfa metilnaftelen ile karıştırılma
sı gereken yüzde ile saptanır; sayının yüksek olması
yanma özelliğinin daha iyi olmasına neden olur;
C.F.R. makinesi ile saptanır; günümüz dizel makine
lerinin setan sayılari 25-60 (min.20 ve maks. 72,5)
arasındadır.
cetane selector; Diz, Mot. setan seçicisi; yakıt püs
kürtmenin başlangıcını, yakıtın yanma niteliğine gö
re değiştiren, avans ya da rötara alan bir mekaniz
ma.
cetane valve: Mot, setan valfı.
çetene: Yakıtlarin yanma niteliklerinin saptanmasında
kullanılan ve sonradan yerini setana bırakan bir kar
bonlu hidrojen; balık yağından elde edilen oldukça
dayanıksız bir madde; seten, C 1 6 H 3 2 .
çetene number: Esk. dizel yakıtlarının yanma niteliği
ni belirten bir sayı; seten sayısı; seten üretiminin da
ha zor ve oldukça dayanıksız oluşu nedenleriyle bu
gün kullanılmayan bir sayı; 76 setan sayısı, 100 se
ten sayısına eşittir.
cevitamic acid: Vitamin C; ascorbic acid; antiascor-
bic acid olarak da isimlendirilir.
Cf: Bkz. Californium.
c.f.m. Cubic feet a minute: Dakikada fit (kadem)
3
küp; ft /dakika.
c.f.s.: Cubic feet a second: Saniyede fit (kadem)
-'-.
3
küp; ft /saniye.
eg.: eta. centigram; centigrams.
C.S.: Bkz. Coast Guard.
C.g. (e.g.): Bkz. center of gravity.
cgm: Bkz. centigram.
C.6.S. (cgs, c.g.s.) system: Centimeter-gram-se
cond sistemi; uzunluk biriminin cm, kütle biriminin
gram ve zaman biriminin saniye olarak kullanıldığı
ölçü sistemi.
C.H.P. (CHP): Bkz. continuous horsepower.
chain: 1) metalden yapılmış baklalardan oluşan bir
seri esnek bağlantı; zincir. 2) zincire benzeyen her
hangi bir süs. 3) zincire benzeyen bir ölçü aleti veya
onun ölçülen boyu; surveyor ölçme zinciri. (30,5 m
boyundadır). 4) birbirine bağlı bir seri olay; olaylar
zinciri. 5) Kimy. atom ve moleküller arasındaki bağ.
6) zincir veya paranga ile bağlamak.
chain cable: Den. gemi çıpasının fundo veya virasın
da kullanılan zincir; demir zinciri
chain casing: Zincir mahfazası; Gem. Mak. zincir key-
si; krank milinden hareket alarak kam milini çeviren
zincirin mahfazası.
chain coupling: Mak. zincirli kavrama,
chain drive: Bkz. chain driving.
chain driven: Mak. zincir-dişli mekanizması ile çalı
şan ya da çalıştırılan; zincir tahrikli.
chain driving: Zincirle çalıştırma; zincir ile hareket
verme; yüksek güçlü dize! motorlarında kam milinin
çalıştırılmasını veya hareketini sağlayan zincir dona
nımı; sproket adı da verilen dişliler tarafından taşı
nan zincir Bkz. silent chain; krank mili dişlisinden al
dığı hareketi kam mili dişlisine ileterek onun dönme
sini sağlar.
chain drum: Mak. zincir kasnağı.
chain grate: Zincir ızgara; çok sayıda küçük zincir il
meklerinden (baklalarından) sonsuz bir zincir şekli
verilen ve sproketleri (dişlileri) belirli bir hız ile hare
ket ettirilen ızgara; kömürle fayraplı kazanlarda kulla
nılır.
chain guard: Mak. zincir mahfazası; zincir korkuluğu.
chain guide wheel: Mot. zincir gayıt dişlisi; kam mili
nin veya kemşaftıri sessiz zincirle çalıştırıldığı dizel
motorlarında zincire gayıtlık eden dişli veya dişliler.
chain hoist: Ceraskal; ağır parçalan kaldırmak için,
özellikle makine dairelerinde kullanılan zincirli kaldır
ma cihazı.
chain link: Mak. zincir baklası; zinciri oluşturan bakla
lardan herhangi biri.
chain locker: Den. gemi zincirinin toplandığı veya bu
lunduğu yer; zincirlik.
chain lubrication: Diz. Mot. Esk. zincirli yağlama; sa
dece ağır ve orta devirli makinelerde uygulanmış bir
yağlama türü.
chainman: 1) görevi metal zincirlere bakmak olan ki
şi. 2) surveyor zincirini kullanmak için yardım eden
iki kişiden biri.
chain measure: Alan ölçümünde kullanılan lineer öl
çü sistemi.
chain-oiled: Zincirle yağlanan (eski yataklar için söy
lenir.)
chain-oiled bearing: Zincirle yağlanan yatak; mil ile
birlikte dönen bir zincirin depodan aldığı yağ ile yağ
lanan yatak.
chain oiler: Zincirli yağdanlık veya yağlayıcı.
chal k tes t
chain pump: Zincirli pompa; bir teker veya tambur
üzerinde yürütülen kaplarin sonsuz zincirinden olu
şan bir pompa.
chain reaction: 1) her bir tepkimenin ürünlerinin ek
molekülleri etkiyerek yeni tepkimelere neden olduğu
bir seri kimyasal tepkimeler; zincirleme tepkime; zin
cirleme reaksiyon; ışık, elektriksel kıvılcım, sodyum
buharı, radyumdan alfa parçacıklarının bombardma-
nı ile başlatılabilir; bu olay başladığında nükleer ya
kıt kütlesi ısı kaynağı olarak kullanılır. 2) birinin, ta
kip eden üzerinde etkili olduğu herhangi bir olay.
chain riveting: Perçin bağı; perçinlerin bir dik dörtge
nin kenarları üzerinde sıralandığı bir bağ biçimi.
chain-sewing: Zincir dikiş; genellikle alev borulu ka
zanların külhanlarında, oluşan çatlakların her iki uç
larına delik açıldıktan sonra, çatlak boyunca açılan
deliklere saplamalar vira edilerek yapılan dikiş.
chain shot: Esk. iki tam veya yarim gülle ile onları bir
birine bağlayan bir zincirden oluşan top güllesi: de
niz savaşlarında direk veya yelkenleri tahrip etmek
için kullanılırdı.
chain slîng: Den. zincir sapan.
chain, sling: Sapan zinciri.
chain stitching: Bkz, chain-sewing.
chain stopper: Kastanyola; zinciri durdurmak için kul
lanılan fren tertibatı.
chain tightener: Zincir gerdirici; yüksek güçlü dizel
motorlarında kam milini çevirmek için kullanılan ses
siz zincirin ısı i!e genleşmesinden kaynaklanan boşu
nu almak için kullanılan bir donanım veya mekaniz
ma.
chain wheel: Zincir dişlisi veya sproket; dizel motorla
rında kam milini çeviren, sessiz zinciri taşıyan ve ça
lışmasını sağlayan dişli ya da dişliler.
chalcanthite: Kristalli bakır sülfat, CuS0 4 ; Bkz. blue
vitriol.
chalco-: Bakır ya da pirinç anlamında bir önek.
chalcosite: Metal parlaklığında, koyu renkli doğal ba
kır sülfür, CU2S; bakırin önemli bir bileşiği; halkosit.
chalcopyrite: Sarı renkli demir ve bakır sülfür, Cu-
FeS2; bakırın önemli bir cevheri, halkopirit; bakır pi
rit.
chaldron: Esk. ingiltere'de kömür, kok, kireç vb. i
için kullanılan 1127,7 veya 1268,7 litre veya daha faz
la olan bir kuru ölçüm birimi.
chalk: Kolayca pulverize edilebilen yumuşak, beyaz,
gri veya sarımsı renkli bir kireçtaşı. 2) tebeşir gibi bir
madde. 3) karatahta vb. ine yazmak için kullanılan,
çoğu zaman renklendirilmiş bir parça tebeşir. S) te
beşirle muamele etmek. 6) soluk yapmak; 7) tebeşir
le yazmak, çizgi çizmek veya işaretlemek
chalk-kerosine method: Tebeşir-gaz yağı yöntemi;
metalik çatlaklarin kontrolunda kullanılan bir yön
tem; denetimi gereken yüzey iyice temizlenir, gaz
yağı ile yıkanır, kurutulur ve sonra bu yüzeye tebeşir
sürülür; bu işlemin ardından bir çekiç ile yüzeyde tit
reşim oluşturulur; çatlak olan kısımlara giren lâmba
petrolü, tebeşiri tutarak çatlağın belirmesini sağlar.
chalkstone: Tebeşir kütlesi; tebeşir taşı.
chalk test: Tebeşir deneyi; Mot. krankpin yatağının cı
vatalarına uygulanan bir deney; deneyde cıvatalar
makine dışına alınarak iyice temizlenir, kurulanır ve
alkolde çözünmüş beyaz tebeşir ile boyanır; eğer cı
vatalarda çatlaklar varsa, bu kısımlara giren yağ, te-
chalky
abeşiri sarıya çevirir; bu tür cıvata derhal değiştiril
melidir.
chalky: 1) tebeşire ait; tebeşir kapsayan; tebeşirle
kaplanmış. 2) rengi tebeşire benzeyen.
chalkybeate: 1) demir tuzları kapsayan. 2) dokunul
duğu zaman demire benzeyen.
chamber: 1) bir evin odası, özellikle yatak odası. 2)
Mot. yanma odası Bkz. combustion chamber; ön
yanma odası Bkz. precombustion chamber; gir
dap yuvası Bkz. swirl chamber, cehennemlik veya
yanma odası.
chamber, air: Bkz. air chamber.
chamber, combustion: Bkz, combustion chamber.
chamber, precombustion: Bkz. precombustion
chamber.
chamber, swirl: Bkz. swirl chamber.
chamfer: Keskin, dış bir kenar şeklinde meyilli ol
mak; meyillenmek; meyilli bir kenar.
chamfer bit: Havsa.
chamfered: Mak, yivli veya oyuklu; pahlı.
change: 1) değişim; değişiklik. 2) farklı olmaya ne
den olmak; değiştirmek; değişmek 3) farklı olmak.
changeover: Üretilen mal, üretim yöntemleri, teçhizat
vb. inde tümü ile değişim.
change-over valve: Değiştirme valfı; besi pompaları
suyu genellikle hotvelden alırlar. Hotvelde su düze
yi, önceden saptanan düzeyin altına indiği zaman,
şamandra ile çalışan değiştirme valfı, pompanın su
yu doğrudan yedek fit (besi) tankından almasına
müsaade eder,
channel: 1) akarsu, nehir vb. inin yatağı. 2) bir akar
su, liman vb. inin derin kısmı. 3) sıvılar için boruya
benzeyen kanal. 4) herhangi bir anlamda pasaj; bir
şeyin hareket ettiği veya geçtiği rota. 5) uzun bir
oyuk (kanal). 6) U şeklinde profil; Bkz. channel
bar, channel iron.
channel: Nük. Ener. özellikle bir reaktörün çekirdeğin
den geçen ve ısı iletimi sağlayan akışkanın hareket
etmesine yarayan geçit; kanal.
channel bar (or iron): U harfi şeklinde olan profil; U
profil.
char: 1) yakarak mangal kömürü haline getirmek; ya
kıp bitirmek; Bkz. coal char.
charcoal: 1) odun veya diğer organik maddelerin bü
yük bir ocakta kısmen yakılması veya oksitlenmesi
ile elde edilen siyah bir kömür türü; mangal kömü
rü; 1023°C'de yapılan mangal kömürünün yapısı %
81,9) karbon, % 2,30 hidrojen, % 14,15 oksijen, %
1,58 azot ve % 15,30 kül şeklindedir; yakıt, filtre, gaz
emici vb. i olarak kullanılır. 2) bu maddeden yapıl
mış kara kalem.
charcoal burner: 1) mangal kömürünün yakıldığı bir
cihaz; mangal. 2) görevi veya işi mangal kömürü
üretmek olan kişi.
charcoal pig: Yakıt olarak kok yerine mangal kömürü
kullanılan yüksek fırından elde edilen pik demiri;
mangal kömürü koka göre daha az kükürt ve silis
kapsadığından, mangal kömürü, piki, kok kömürü
nün yakıt olarak kullanıldığı pik demirine göre, bu
maddelerden daha az kapsar.
charge: 1) yüklemek; belli bir kapasiteye kadar yükle
mek ve doldurmak. 2) doldurmak (bir silahı). 3) di
ğer bir madde ile doldurmak: Hava, buhar ile doldu
rulduğu gibi. 4) karbon dioksit ilâve etmek veya ekle
94 chart house
mek (su vb. ine) 5) elektriksel şarj eklemek (akü, ba
tarya vb. i); doldurmak; şarj etmek. 6) yük; sorumlu
luk. 7) bir konteyner veya kabın inşa edildiği elek
trik, yakıt vb. i için maksimum veya gerekli hacim.
8) hava dolgusu Bkz. air charge; bir dizel motoru
nun silindirlerine emilen veya doldurulan hava mikta
rı. 9) bir benzin motorunun silindirlerine emilen veya
doldurulan hava-yakıt Bkz. air-fuel charge miktarı.
chargeable: Şarj edilebilir; doldurulabilir.
charge-air-receiver: Diz. Mot. aşıri doldurma (süper-
şarj) havasının toplandığı hacim; dolgu havası resi-
veri; Bkz. air receiver.
charge density: 1) Mot. dolgu yoğunluğu; sıkıştırma
sonunda silindir içindeki dolgunun (hava ya da ha
va-yakıt karışımının) yoğunluğu. 2) Elekt. bir iletke
nin yüzeyindeki dolgu yoğunluğu, birim yüzey tara
fından taşınan şarjdır.
charge efficiency: Dolgu ya da şarj verimi; Mot. silin
dirlerde, sıkıştırılan gerçek miktardaki temiz hava ve
ya hava-benzin dolgusu ağırlığının, strok (kurs) hac
minin dış basınç ve sıcaklıktaki hava ya da hava-ben
zin karışımının.ağırlığına oranı; dört stroklu makine
ler için 0,83-0,86 ve iki stroklu makineler için 0,85-
1,10 değerlerini alır.
charger: 1) şarj yapan kimse veya şey. 2) akümlatör-
leri doldurmak için kullanılan aparat, cihaz ya da dol
durucu; şarj edici.
charging: 1) motorların silindirlerinin sadece temiz
hava veya hava-yakıt karışımı ile doldurulması olayı;
doldurma. 2) boş aküleri şarj edilmesi olayı; şarj et
me; doldurma.
charging current: Elekt. şarj akımı; kapasitenin onda
biri (1/10) olarak kullanılır; 45 amper-saatlik (ah) bir
aküde bu akım en fazla 4,5 amper olmalıdır.
Charles' laws: Charles kanun veya yasaları; iki kısım
dan oluşan kanun: a) eğer belirli miktardaki bir ga
zın basıncı sabit tutulup, durumunda herhangi bir
değişiklik oluşturulursa, hacmi mutlak sıcaklığı ile
doğru orantılı değişir, b) eğer belirli miktardaki bir
gazın hacmi sabit tutulup durumunda herhangi bir
değişiklik oluşturulursa, basıncı mutlak sıcaklığı ile
doğru orantılı olarak değişir."
charry: Mangal kömürüne benzeyen; manga! kömü
rü gibi.
chart: 1) sahil çizgilerini, derinlikleri, akıntıları, gel-gi-
ti, gemi rotaları vb. ini gösteren deniz haritası; su ha
ritası. 2) bilgilerin üzerine kayıt edildiği ve işaretlendi
ği basit bir harita. 3) diyagramlar, tablolar ve şekiller
hakkında bilgi veren bir sayfa; grafik. 4) bu tür bir di
yagram, tablo vb. i 5) harita yapmak. 6) harita veya
haritalar üzerine (rota) çizmek. 7) çizelge.
chart divider: Den. iki ucu sivri pergel: a) harita per
geli, b) teknik resimde kullanılan bölme pergeli.
charter: Den. 1a) bir gemi, otobüs, uçak vb. ini kon
trat ile kiralama, b) bununla ilgili anlaşma Bkz. char
ter party. 2) charter veya charter party ile kirala
mak. 3) carter kabul etmek.
charterage: Kiralama; carter yapma.
charterer: Gemi veya gemileri kiralayan kimse.
chart house: Harita kamarası; hesap kamarası; tica
ret gemilerinde köprüüstünün hemen gerisinde, ona
bir kapı ile bağlı bir kamera; haritalar, paralel cetvel,
' pergel vb. inin bulunduğu yer; hesap yapmak, rota
çizmek vb. i için kullanılır.
charte r part y
charter party: 1) gemi sahibi ve taşıyıcı, tüccar vb, i
arasında, geminin veya geminin bir bölümünün tica
rî olarak kiralanması için, özellikle yazılı olan vesika.
2) böyle bir anlaşma ile bir gemi veya geminin bir
bölümünün kiralanması. 3) amatör balıkçı vb. terinin
spor, balık avlama, seyahat vb. i için tekne kiralama
larına ilişkin anlaşma.
charter plane: Kiralık, tarifeli, ucuz uçak; carter uça
ğı-
chartographer: Bkz. cartographer.
chartographie: Bkz. cartographic.
chartography: Bkz. cartography.
chart room: Bkz. chart house.
chase: 1) torna tezgâhında diş açmak veya kesmek;
2) yarık veya oyuk.
chaser: 1) bir başka gemi tarafından takip edildiği za
man kullanılan ve bir geminin kıç tarafına yerleştiril
miş top. 2) düşman uçağını izlemek veya geri çevir
mek için kullanılan küçük, hızlı bir gemi ya da uçak.
chaser: 1) metal oymacılığı veya kabartma işçiliği ya
pan kişi. 2) oyma işi için kullanılan alet; kalem. 3) vi
dalara diş çekme aleti; pafta.
chassis: 1) bir motorlu aracın tekerlekleri ve makine
parçalarından oluşan alt çerçevesi; şasi; freym. 2)
bir uçağın gövdesini taşıyan çerçeve. 3) Rady. rad
yo parçaları, amplifikatör vb. i parçaları taşıyan çer
çeve.
chatter: Mak, titreşim oluşturmak.
chauffer: işi otomobil veya diğer araçları kullanmak
olan kişi; şoför; sürücü; Bkz. driver.
Ch.E.: Bkz. chemical engineer.
check: Sağlama; denetim; kontrol.
check ball: Küresel çek valfın tek yöne akıma müsa
ade eden bilyası; geri döndürmez bilya.
check bit: Bilgisay. sağlama biti;
check digit: Bilgisay. sağlama sayısı.
check nut: Mak. kontra somun; Motorlarda, emniyet
valflarında, ayar cıvataları veya vidalarını
gevşemeye cek şekilde yerine bağlayan somun.
check point: Bilgisay. sağlama noktası.
checkup: Araştırma; çekap.
checksum: Bilgisay. sağlama toplamı.
check valve: Gem. Mak. geri döndürmez valf; tek yö
ne akışa müsaade eden, aksi yöne geçit vermeyen
besi suyu, deniz suyu, yağ vb. i valfı ya da vanası;
çoğu zaman el tekeri (hendvil), valf sıpındılı olma
yan ve çoğu zaman otomatik olarak çalışan valf.
cheddite: Potasyum klorat veya perklorat karıştırılmış
nitro bileşiği ve yağımsı bir maddeden (hint yağın
dan) oluşan bir karışım.
cheek: 1) Mot. krank kolu Bkz. crank cheeks; crank
webb olarak da kullanılır; krank kolu; krankı oluştu
ran ve birbirlerine paralel olan iki koldan herhangi bi
ri.
cheeks: Gem. Kaza. e! ile fayraplı kazanlarda külhan
kapağının yan metal levhaları.
cheese head screw: Mak. silindirik başlı vida
chem.: Bkz. 1) chemical. 2) chemist. 3) chemistry.
chemic: 1) alşimi veya simya; simya ile ilgili. 2) kim
yasal; kimyager veya eczacı.
Chemical: 1) kimyasal; kimyasal tepkimedeki gibi. 2)
kimya ile yapılan veya kimya için kullanılan. 3) kim
yasallar yardımıyla çalıştırılan. 4) kimya biliminde
eğitilmiş. 5) kimyasal işlem veya işlemlerle elde edi
95 chemica l fir e extinquishe r
len ya da kimyasal işlemlerde kullanılan herhangi
bir madde.
chemical action: Kimyasal etki.
chemical additives: Kimyasal katkılar; motorlarda,
buhar kazanlarında, ıslah edilmek ve niteliklerini ge
liştirmek amacıyla yakıt, yağlama yağı, su vb. ine ka
tılan veya eklenen kimyasal maddeler.
chemical analysis: Kimyasal analiz, tahlil veya çö
züm.
Chemical bond: Bir molekül veya iyonik kristalde
atomları, iyonlari veya kökleri birarada tutan kuvvet;
kimyasal bağ.
chemical cargo: Kimyasal yük ya da kargo.
chemical cleaning: Kimyasal temizlik; Mot. pistonla
rın veya diğer parçalarin korrozyondan temizlenme
sinde uygulanan yöntem; bu yöntemde hacimsel
olarak 200 birim ticarî sülfürük asit (7 = 1,84), 50 bi
rim sıvı inhibitor ve 750 kısim su ile hazırlanan çözel
tide 15°-20°C'de 50-60 dakika kadar tutulur; eğer
pas giderilemiyorsa, uygulama dört saate kadar uza
tılır.
chemical compound: Kimyasal bileşik; uygun basınç
ve sıcaklık koşullarında bir maddenin molekülündeki
atomlarla birleşerek oluşturduklari tümü ile değişik
bir madde.
chemical corrosion: Kimyasal etki ile oluşan paslan
ma ya da korrozyon; kimyasal paslanma
chemical dehydrator: Soğut, freonlu tesislerde, dev
rede bulunan ve emme sıcaklığı 0°C'nin altına indiği
zaman donarak ekspenşın (genişleme) valfını tıka
yan, kompresör parçalarında korrozyona neden
olan nemi gideren kimyasal maddeli bir cihaz; kim
yasal nem giderici; üç yollu bir valf ile sıvı hattına
(devresine) bağlanır ve istenildiği zaman kullanılır.
chemical delay: Diz. Mot, Tutuşma gecikmesini oluş
turan bileşenlerden biri; kimyasal gecikme; silindirle
re püskürtülen yakıtın tutuşmadan önceki oksitlen
mesi.
Chemical de-oxigenation: Kimyasal şekilde oksijen-
sizleştirme; iki şekilde yapılır: a) 4200 kN/m2 veya
42 bara kadar olan basınçlardaki kazan sularinın ok-
sijensizleştirilmesinde sodyum sülfit kullanılır; sod
yum sülfit oksijen ile sodyum sülfatı oluşturur, b) ba
2
sıncı 3200 kN/m veya 32 barın üzerindeki kazanlar
da aminler kullanılır; aminler oksijenle birleşerek su
ve nitrojen oluşturur; en yaygın olarak kullanılan
amin, hidrazindir (N 2 H 4 ); Bkz. hydrazine.
Chemical dosing valve: Kimyasal besleme valfı; bu
har dramları (domları) üzerine yerleştirilen bir valf;
kazan suyuna doğrudan türlü kimyasal maddeler
çektirilmesi için kullanılır.
chemical energy: Kimyasal enerji; yakıtların yanması
ile ısı şeklinde açığa çıkan enerji; bir iç enerji türü.
chemical engineer: Kimya mühendisi.
chemical engineering: Kimya mühendisliği.
Chemical equation: Kimyasal formül veya eşitlik:
H 2 + 0 = H2O.
Chemical feed pump: Kimyasal besleme veya besi
pompası; çözelti durumundaki kimyasal maddeleri
besi suyu sistemleri ve kazan dramlarına (domları-
na) vermeye yarayan bir pompa.
chemical fire extinquisher: Kimyasal yangın söndü
rücü.
chemica l h yg ro mete r 96 chimne y gase s

chemical hygrometer: Kimyasal higrometre; Mutlak

chemotaxis: Kimyasal maddeler tarafından çekilen
ve göreli nemi ölçmek için kullanılan bir cihaz; içer
veya itilen canlı hücreler ve organizmaların özelliği.
sinde kurutucu madde olarak fosfor oksit bulunan
chemotherapy: Sülfonomitler gibi kimyasallar vere
tüplerden belirli miktarda havanın geçirildiği bir nem
rek bir hastalığın tedavi edilmesi; kemoterapi.
ölçer,
chemurgy: Çiftlik ürünlerinden, yiyecek ve elbise dı
chemically: 1) kimya ilkelerine bağlı olarak; kimyasal
şında yeni ürünler, örneğin soya fasulyesi kökenli
ilişkilere göre. 2) kimyasal anlamda.
plâstik vb. i üretilmesi ile ilgilenen kimya bilimi dalı.
chemical mixture: Kimyasal karışım; kendi özellikleri
cherry red: Kiraz kırmızısı;-899°C sıcaklıkta demirin
ni kaybetmeksizin kimyasal maddelerin molekülleri
rengi için söylenir.
nin karışmasından oluşan; mekanik olarak, separa-
chest, steam: Bkz. steam chest.
törlerdeki gibi, birbirlerinden ayrılabilirler.
chest, tool: Bkz. tool chest.
chemical potential: Kimyasal potansiyel; saf bir mad
chest, valve: Bkz. valve chest.
denin her iki molünün serbest enerjisi.
chevron: Mak. 1) şevron tipi keçe (yağ için). 2) şev-
chemical property: Kimyasal özellik veya nitelik.
ron (ticarî bir marka) tipi salmastra (su için).
chemical reaction: Kimyasal reaksiyon; Kimyasal tep
chevron drier: Şevron kurutucu.
kime.
chief: 1) herhangi bir şeyin başı veya en üst parçası.
Chemicals: Kimyasal maddeler.
2) herhangi bir grup veya organizasyonun başı; li
chemical structure: Kimyasal yapı veya bünye;
der; şef; reis, en yüksek unvan ve otoriteye sahip ki
atom, molekül, kökler (radikaller) ve bazan iyonlar
şi. 3) herhangi bir şeyin en değerli veya ana parça
dan oluşan yapı.
sı. 4) Den. Başmühendis Bkz. chief engineer veya
chemical symbol: Kimyasal simge veya sembol; kim
birinci zabit ya da ikinci kaptan Bkz. chief officer.
yada element veya bileşikleri belirten kısa ifade: Kar
5) rütbece en .yüksek olan; başta gelen. 6) ana; te
bonun simgesi C, gibi.
mel; en önemli; yol gösteren; en yüksek rütbe sahi
chemical tanker: 1) kimyasal (madde taşıyan) tan
bi.
ker; çoğu insan sağlığı için tehlikeli, zehirli maddele
chief engineer, marine: Den. gemi makinelerinden
ri dökme olarak taşımak üzere yapılmış gemi. 2)
sorumlu, en kıdemli kişi; gemi Başmühendisi. 2)
dökme kimyasal madde taşımak amacıyla yapılmış
Başmakinist. 3) Çarkçıbaşı.
kara taşıt aracı veya demiryolu vagonu.
chief officer: Den. birinci zabit veya ikinci Kaptan; ti
chemical treatment: Kimyasal işlem veya muamele,
caret gemilerinde güverte zabitleri veya vardiya za
Içt. Yan. Mak. parçalarından karbon birikintilerini gi
bitlerinin başı ve gemi disiplin zabiti; first mate, first
derme işlemi; parça 95°-100°C sıcaklığındaki bir al
officer şeklinde de kullanılır.
kalin çözeltisinde 40-60 dakika tutulur; yumuşayan
chile saltpeter: Şili ve Peru'da bulunan sodyum nit
karbonlar tahta kazıyıcı veya sert bir saç fırçası ile gi
rat.
derilir; gerekirse parça 15 dakika daha çözeltiye dal
chiliad: 1) bin (1000); 1000 şey. 2) 1000 yıl.
dırılır.
chill: Metal, döküm derecesinin soğutulması sonucu,
chemical warfare: Kimyasal savaş; patlayıcılar, alev
dökümün hızla soğuması ve böylece yüzeyinin sert
makineleri, duman perdeleri vb. i dışında kalan ve
leşmesi; soğuk döküm kalıbı. 2) soğuk; üşütücü. 3)
kimyasallar ve kimyasal cihazlarla yapılan savaş.
üşüme; titreme; soğuk. 4) soğumak. 5) Metal, hızla
chemiluminescence: Kimyasal ışıldama; 1) belirli bir
soğutularak yüzeyde sertleştirmek. 6) soğuk yap
kimyasal, örneğin fosforun yavaş oksitlenmesi. 2)
mak. 7) Metal, hızla soğutarak (metali) sertleştir
bu yolla yayılan veya neşredilen ışık.
mek.
chemindefer: Demiryolu; şimendifer.
chili casting: Metal, sert döküm.
chemism: Nad. Ola. kimyasal kuvvet, hareket ve çe
chilled steel: Metal, soğutularak sertleştirilmiş çelik.
kim.
chilled water: Bir soğutma sisteminin evaporatörün-
chemisorption: Kimyasal emme; yüzey bileşiklerinin
de soğutulan su; soğutulmuş su.
oluşturduğu bir emme işlemi; emilen moleküller kim
chill water: Isı gidermek amacıyla elektronik cihazlar
yasal bağlarla yüzeyde tutulurlar.
ve iklimlendirme cihazlarının eşanjörlerine soğuk su
chemistry: Kimya; kimya bilimi. 1) maddelerin yapıla
sağlamak üzere kullanılan tatlı su; soğuk su.
rı, özellikleri ve maddelerin üretildiği veya diğer mad
chimney: 1) yakıtların yanmasıyla oluşan alev veya
delere dönüştürüldüğü tepkimelerle ilgilenen bilim.
gazların ya da dumanın atmosfere kaçtiğı pasaj veya
2) bu bilimin özel bir madde ve aktivite alanına uygu
kanal. 2) bir binanın çatısı üzerinde uzanan baca. 3)
lanması. 3) bir maddenin kullanımı, yapısı ve kimya
gemi bacası; stack olarak da kullanılır. 4) sabit kas
sal özellikleri. 4) kimyada kullanılana benzer analiz
masını sağlamak için bir alevin etrafına takılan cam
ve sentez işlemleri.
şişe; lâmba şişesi. 5) volkan ağzı gibi bacaya benze
chemistry, analytical: Bkz. analytical chemistry.
yen bir şey; krater.
chemistry, inorganic: Bkz. inorganic chemistry,
chimney damper: Baca damperi; baca içine yerleştiri
chemo-: Kimyasal tepkimelere ait anlamında bir
len, saçtan yapılmış çoğu zaman daire şeklinde bir
önek.
parça; geçidi belirli miktarlarda açık tutarak baca
chemosphere: Meteo. kimyasal küre; atmosferin
çekmesi veya draftı düzenlemeye yarar.
80 km yüksekliğe ulaşan bölgesi; kemosfer.
chimney gases: Baca gazları; yanma ürünleri; egzoz
chemosynthesis: Diğer kimyasal tepkimelerden türe
gazları; motorların silindirleri, kazanlarin ocaklarında
yen enerji ile, organik kimyasal bileşiklerin bitkiler ta
oluşturulan yanma sonucu meydana gelen gazlar;
rafından yapılan sentezi; kemosentez; kimyasal sen
karbon dioksit, su buharı, oksijen, azot ve bazen kü
tez.
kürt dioksit ile azot oksitlerinden oluşan bir gaz kan-
 Chines e whit e
şımı.
Chinese white: Çin beyazı; çinko oksit veya baryum
sülfattan yapılan yoğun, beyaz boya maddesi veya
pigment.
Chinese windlass: Farklı çapta iki kademeli bir fener
veya fenerliği olan bir ırgat makinesi; difransiyel ır
gat veya bocurgat.
Chinese wood oil: Bkz tung oil.
chip: Keski ile kesmek veya temizlemek.
chipping hatchet: Keser.
chisel: 1) keski ile kesmek veya oymak. 2) ağaç, taş
veya metal kesmek veya şekil vermek için kullanılan
keskin ağızlı bir alet; keski.
chiseled (chiselled): Keski ile kesilmiş veya şekil ve
rilmiş.
chiseler (chiseller): Keski kullanan kişi; keskici.
chiselling: Keski ile (metal levha) kesme işi veya işle
mi.
chlor-: Bkz. chloro-.
chloral: 1) klorun alkolü etkimesiyle elde edilen kes
kin kokulu, yağımsı, renksiz bir sıvı, CCI3CHO; Mo
ral. 2) kloral hidrat.
chloral hydrate: Genellikte sakinleştirici (sedatif) ola
rak kullanılan renksiz, kristalli bir bileşik; Moral hid
rat, CCI3CH (OH) 2 .
chloramine: Amonyağın bazı hipokloritleri etkimesiy-
le elde edilen renksiz, keskin kokulu bir sıvı; klora-
min, NH 2CI.
chlorate: Klorik asitin bir tuzu; klorat.
chlorat of zinc: Çinko klorat; lehim suyu.
chloric: 1) kloroz bileşiklerinden daha yüksek değer
de klorin kapsayan bileşikler veya bu bileşiklere ait.
2) tuzları kloratlar olan renksiz bir asitî (klorik asiti)
HCIO3, belirtir.
chloric acid: Klorik asit; Bkz. chloric.
chloric: Bkz.
chloride.
chloride: Klorür; klorun diğer bir element veya kök
ile birleşerek oluşturduğu bileşik, örneğin hidroklo-
rik asitin (HCl) tuzları; klorür.
chloride content: Klorür içeriği, kapsamı veya muhte
vası; Buh. Kaza. kazan suyunda herhangi bir deniz
suyu yerine, klorür iyonu konsantrasyonunu belirtir;
klorür içeriği deniz suyu kirletmesinden kaynakla-
nart katı maddelerin miktarını ölçmek için kullanılır.
chloride of lime: Sönmüş kirecin klor ile muamelesin
den elde edilen, beyazlatma, dezenfektan vb. i ola
rak kullanılan beyaz bir toz; kalsiyum klorür, Ca-
OCI2 .
chlorin: Bkz.
chlorine.
chlorinate: Klor ile birleştirmek veya muamele etmek
(bir maddeyi); özellikle mikropları öldürmek amacıy
la kloru (su ve kanalizasyondan) geçirmek.
chlorination: Klorlamak; içme suyunu mikroplarindan
temizlemek amacıyla Morla muamele etmek.
chlorine: Yeşilimsi, sarı renkli, nahoş kokulu, zehirli,
sıvı bir kimyasal element.
chlorine (liquid): Sıv. Yük. sıvı klor; yeşilimsi sarı bir
gaz veya saydam, kehribar renkli, keskin kokulu ve
tahriş edici, kuvvetli oksitleyici, zehirli, nem emme
yen, insan sağlığı için zararlı, halojenlerden bir sıvı
element; Simg.Cl2 ; at.ağ. 35,457; at.no.17; 0°C'de
öz.ağ. 1,468; k.n.-34°C; d.n.-107°C; 20°C'de (sıvı)
viskozitesi 0,35 cP, gaz viskozitesi 0,014 cP; gemiler-
. de çevre sıcaklığı veya altında ve atmosfer basıncı
Teknik Sözlük - F. 7
97 chiorpicri n
veya üzerindeki basınçlarda taşınır; beyazlatma mad
desi yapımında, su arıtmada, kimyasal savaşlarda
ve türlü endüstriye! işlemlerde kullanılır.
chlorine test: Bkz. salinity test.
chlorite: Klöröz asitin tuzu; klorit.
chiorite: Mikalarla benzer yapıda olan, parlak yeşil
renkli kompleks silikat minerali.
chloro-: kloro: a) Yeşil, b) Mor kapsayan anlamların
da bir önek.
chlorobenzene: Sıv. Yük. Morobenzen; mono-kloro-
benzen; klorobenzol; monoklorobenzen; fenil klorit;
saydam, akıcı, renksiz, insan sağlığı için zararlı,
nem almayan, anestezik etkisi olan, aromatik ailesin
den bir halokarbon; Simg. C6 H5 CI; 15,5°/15,5°c'de
öz.ağ. 1,111-1,113; k.n. 131,8°C; d.n.-45°C ve visk.
20°C'de 0,90 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmos
fer basıncında taşınır.
chlorodifluoromethane: Sıv. Yük. klorodifluorome-
tan; difluorometan; freon-22; florokarbon-22; monok-
lorodiflorometan; iscecon 22; arcton 22; soğutucu
22; kokusuz, renksiz, nem almayan, yüksek sıcaklık
veya kızgın yüzeylerde fosjen gazı oluşturan, insan
sağlığı için zararlı, alifatik ailesinden bir bir halokar
bon; Simg. CHCIF2 ; öz.ağ.1'den büyük;
k.n.-40,8°C; d.n.-160°C; visk.yok; gemilerde çevre
sıcaklığı ve atmosfer basıncı ya da atmosfer basıncı
üzerinde taşınır.
chloroform: Sıv. Yük. kloroform; triktormetan; ağır ve
etere benzer kokulu, buharlari zehirli, renksiz, insan
sağlığı için zararlı, nem almayan, yavaş yavaş ayrışa
rak fosjen, hidrojen klorür ve diğer gazları oluştu
ran, anestezik etkili, alifatik ailesinden bir halokar
bon; Simg.CHCl 3; 15,5°/15,5 °C'de öz.ağ. 1,495-
1,505; k.n.61,2°C; d.n. -63,2°C; 20°C'de visko
zitesi 0,563-0,570 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve at
mosfer basıncında taşınır; anestezik ve çözücü ola
rak kullanılır.
chloroform: 1) kloroform ile bayıltmak. 2) kloroform
ile öldürmek.
Chloromycetin: Belirli virüsler ve bakterilere karşı etki
li, sentetik bir antibiyotik ilâç; kloromisetin.
chlorophyll (chlorophyl) Bitkilerin yeşil maddesi; klo
rofil; güneş ışığında karbon dioksit ve suyu, karbon
hidratlara dönüştürür.
chlorophyllose: 1) Klorofile benzeyen, klorofile ait.
2) klorofil kapasyan.
chlorophyllous: Bkz. chloraphyllose.
chloropicrin: Kloroformun değişik nitrik asit ile mua
mele edilmesinden elde edilen renksiz bir sıvı; kloro-
pikrin, CCl 3 N0 2 ; kusturucu bir gaz olarak kullanılır
(kimyasal savaşlarda).
chloroprene: Asetilenden elde edilen renksiz bir sıvı;
kloropren, C4 H5 CI; polimerize edilerek yapay kau
çuk şeklini alır.
chloroquine: Sıtmanın tedavisinde kullanılan sentetik
veya yapay bir ilaç; klorokin.
chlorothiazide: Tıp. yüksek tansiyon ve kalp arızaları
nı tedavi etmede kullanılan yapay bir ilaç; böbrekler
yolu ile vücuttan fazla sıvı ve tuzu gideren bir mad
de.
chlorous: 1) klorik bileşiklerinden daha düşük değer
de klor kapsayan bileşikler veya onlara ait. 2) tuzları
kloritler olan bir asiti (HCI0 2 ) belirtir.
chlorpicrin: fite chloropicrin.
chlorpromazine
chlorpromazine: Teskin edici (sedatif) olarak kullanı
lan sentetik (yapay) bir ilâç; klorpromazin,
C 17 H19 N2 SCI.
chock: 1) hareketine engel olmak üzere tekerler, varil
ler vb. i altına konulan bir blok veya kama; takoz. 2)
Den. boynuza benzer, içeriye kıvrık iki çıkıntısı olan
bir blok; büyük kurtağzı; kızak. 3) Den. kızağa çek
mek.
chock.full: Tam doldurulmuş; dopdolu.
chocks: Mot. Pist. Buh. Mak. alt karter veya bedpleyt
ile döşek arasına konulan ve türlü malzemeden
(dökme demir vb. i gibi) yapılan parçalar.
choke: 1) Senz. Mot. daha zengin karışım yapmak
için karbüratörden havayı kesmek veya azaltmak. 2)
tıkamak; enjektör deliklerinin kurum tarafından tıkan
ması gibi. 3) Bern. Mot. karbüratörde havayı kapa
tan bir valf; jigle.
choke coil: Bir elektrik devresindeki alternatif akımın
kontrolü için kullanılan ve demir göbek üzerine sari-
lan tellerden oluşan bir sargı; şok bobini; doğru akı
mın geçmesine, fakat yüksek reaktansı nedeniyle kü
çük bir alternatif akımın geçmesine müsaade eder;
chocking cool olarak da kullanılır.
choke-damp: Maden ocakları ve kuyularda bulunan
ve başlıca karbon dioksit olan boğucu bir gaz; şok
gazı.
choke-full: Bkz. chock-full.
choke lever: Mot. jigle çubuğu; jigle kolunun mili.
choker fly: Bern. Mot. Karbüratör hava kelebeği; jig
le kelebeği.
cholesterol: Kolesterol; özellikle hayvansal yağlar,
kan, sinir dokuları ve safrada bulunan kristalli bir
yağ asiti, C 27 H 45 OH ; safrataşı hemen hemen saf
bir kolesterol'dür.
choline: Bir çok hayvansal ve bitkisel dokuda bulu
nan viskoz sıvı, azotlu bir bileşik; kolin, C5H15O2 N;
B kompleks vitamini.
chopper: 1) kesen bir makine veya alet, örneğin bal
ta veya satır. 2) kesen kimse veya şey.
chops: Bir kanalın ağzı veya girişi.
chord: 1) Hava. a) bir uçağın kanatlarında kuyruğuna
kadar olan düz hat. b) böyle bir hattın boyu. 2)
Müh. bir köprüde olduğu gibi, katı bir iskeletin esas
yatay parçası. 3) Geom. bir eğri, yay veya çember
üzerindeki herhangi iki noktayı birleştiren doğru; ki
riş.
chorographer: Haritacı.
chorography: 1) bir bölge veya yerin haritasını veya
karakterini inceleme sanatı; haritacılık. 2) böyle bir
harita veya inceleme.
chromate: 1) kromat; kromik asilin (H2CrO4) bir tu
zu. 2) kavitasyon erozyonunu önlemek için kullanı-
lan potasyum kromat, K2Cr207 ; soğutma suyunda
1000-2000 ppm oluşturulur.
chromate concentration test: Kromat yoğunluğu de
ney veya tecrübesi; Diz. Mot, soğutma suyundaki
kromat yoğunluğunun saptanmasında kullanılan de
3
ney; 600 cm soğutma suyu, içindeki yabancı mad-
delerin çökmesi için bir süre bekletilir ve sonra ren
gi, iki standart kromat renginden biri ile gün ışığında
kıyaslanır.
chromatic: 1) renk veya renklere ait; renk veya renk
ler kapsayan. 2) S/o. kolayca boyanan.
chromatic aberration: Bir ışık ışınında türlü renkleri
farklı noktalarda odaklayan ve böylece tayfın görül
mesine neden olan mercek özelliği; renklerle ilgili
sapma.
98 chromo-
chromatics: Renklerin bilimsel incelenmesi; renkler
bilimi.
chrome: 1) krom. 2) Bkz. chrome yellow. 3) krom
çeliği Bkz. chrome steel. 4) kromla kaplamak.
-chrome: Renklendirme maddesi, renk ya da krom
anlamlarında bir sonek.
chrome alum: Potasyum kromiyum sülfat, KCr -
(S0 4 )2.12H 2 O; krom şapı; özellikle potasyum krom
şapı; koyu mor renkli kristalleri çözünebilir tuz; boya
maddesi olarak ve dericilikte kullanılır.
chrome brick: Krom tuğlası; bilinen tüm diğer tuğla
lardan kimyasal olarak en yüksek nötrlükte olduğun
dan yapımında kromit (FeO.Cr 2 03 ) kullanılan tuğla;
metalürji ocak ya da fırınlarının duvarlarının yapımın
da kullanılır; sadece kuvvetli asit ve kuvvetli bazlar
dan etkilenir.
chrome green: 1) krom oksit, O 2 O 3 ; yeşil boya mad
desi olarak kullanılır; krom yeşili. 2) krom şansı ile
Prusya mavisinin karıştırılması ile yapılan ticarî bir
madde; yeşil pigment veya boya maddesi.
chrome iron: Kiromit adı verilen bir mineral; krom-de-
mir cevheri adı .da verilir.
chrome leather: Krom tuzları ile tabaklanmış deri;
krome deri.
chrome-nickel steel: Krom nikelli çelik; krom nikel
çeliği; başlıca alaşım maddesi olarak krom ve nikel
kullanılan paslanmaz çelik.
chrome-plating: Kromla kaplama; özellikle dizel mo
torlarında, servis ömrünü uzatmak için silindir göm
lekleri veya piston segmanlarının krom ile kaplanma
sı.
chrome red: Bazik kurşun kromat, PbO.PbCr0 4; kır
mızı krom; krom kırmızısı; bu maddeden yapılan tür
lü pigmentlerden biri.
chrome steel: Krom çeliği; sert, değişik miktarlarda
krom kapsayan dayanıklı bir çelik türü; yapısında
%1-%2 krom, %1-%0,75 karbon bulunan çelikler ya
tak, kırma makineleri ve takım yapımında ve %2-%4
krom, %0,75%1,05 karbon bulunan çelikler ise, sa
bit mıknatıs çeliği olarak kullanılır.
chrome yellow: Kurşun kromat; krom sarısı, PbCrO4;
san kristalli, pigment veya boya maddesi olarak kul
lanılan bir bileşik.
chrome-vanadium steel: Krom vanadyum çeliği; bir
demir alaşımı olup %1,2'ye kadar krom ve %0,15 va
nadyum kapsar; otomobillerde kullanılan türlü yay
larla, diğer yayların yapımlarında kullanılır.
chromic: Kromik; krömöz bileşiklerine göre daha yük
sek değerli krom kapsayan bileşikleri belirtir; bu bile
şiklere ait.
chromic acid: Kromik asit; tuzları kromatlar olan bir
asit H2CrO4.
chromite: 1) kromun başlıca cevheri olan, metal par
laklığı ve şekilsiz yapıda, siyah bir mineral; kromit,
FeCr2 04.2) krömöz asitin bir tuzu.
chromium: Krom; paslanmaya direnci yüksek, çok
sert, beyaz kristalli metalik kimyasal element; krom
la kaplama, alaşım çeliği ve nikel, bakır, manganez
ve diğer metalleri kapsayan alaşımların yapımında
kullanılır; Simg. Cr; at. ağ. 52,01; at.no. 24.
chromium plating: Kromla kaplama; elektrolit olarak
krom anidrid (CrO3) çözeltisinde elektroliz yolu ile
bir makine parçası, silindir gömleği, piston segmanı
vb.inin ince, dayanıklı ve bazan gözenekli olarak
krom metali ile kaplanması.
chromium steel: Bkz. chrome steel.
chromo-: Renk, renkli, pigment anlamlarında bir
chromogen
önek.
chromogen: Kromojen; boya maddesi veya boyama
maddesi olabilen herhangi bir madde.
chromogenic: 1) kromojen veya kromojenlere ait. 2)
belirli bakteriler gibi renk veya pigment üreten.
chromophore: Azo grubu gibi boya üreten ve diğer
belirli gruplarla birleşerek boyalar oluşturan herhan
gi kimyasal bir grup; kromotor.
chromoplasm: Bkz. chromatin.
chromosphere: Astr. 1) tam tutulma sırasında güne
şin çevresinde görülen, akkor haline gelmiş gazlarin
katmanı; kromosfer; donuk ışıklı gazlardan oluşur.
2) bir yıldızın çevresindeki benzer katman.
chromospherîc: Kromosfer tabiatına sahip olan; kro
mosfere ait.
chromous: Kromik bileşiklerdeki kromdan daha dü
şük değerli kroma sahip oian krom bileşiklerini belir
tir; kromöz.
chromyl: Kimy, İki değerli bir kök ya da radikal,
Cr0 2 .
chrono-: Zaman anlamında bir önek.
chronograph: Zamanın kısa dilimlerini ölçmek ve ka
yıt etmek için kullanılan bir cihaz
chronomatic indicator: Kronomatik endikatör cihazı;
1) Diz. Mot. silindirlerden açık p-V diyagramı alınma
sını sağlayan bir endikatör cihazı. 2) Diz. Mot. silin
dirlerinden basınç-zaman (p-t) diyagramı alınmasını
sağlayan bir endikatör cihazı.
chronometer: Kronometre; zamanı çok duyarlı olarak
ölçen bir cihaz; özellikle çok duyarlı bir saat türü; ge
milerde boylam saptamak için kullanılır.
chronometer valve: Gem. Mak. açık besi suyu devre
lerinde fid pampın buhar valfı; hotveldeki su düzeyi
ni denetleyen şamandralı bir regülatörün mekaniz
masına bağlanmıştır; hotveldeki su seviyesi ve şa-
mandranın hareketine bağlı olarak pompaya verilen
buharı azaltır veya çoğaltır.
chronometric: Kronometreye ait.
chronometrically: Kronometre ile saptandığı gibi.
chronometry: Zamanın bilimsel ölçümü; periyotlarla
zamanın ölçümü.
chranoscope: Kronoskop; çok küçük zaman aralıkla-
nnı ölçmek için kullanılan bir cihaz.
chronotachometer: Kronotakometre; deney yerinde
yüksek devirli motorlarin devir sayılarını saptamak
için kullanılan bir takometre veya devir sayısı ölçer;
bir elektrikli saat, devir göstergesi ve elektrikle çalı
şan bir devir sayısı ölçerden oluşur.
chrysarobin: Kimy. türlü deri hastalıklarının tedavisin
de kullanılan sarı renkli, kristalli bir madde,
C15H1203.
chrysoberyl: Kimy. berilyum-alüminyum oksiti, BeO-
Al2O3; berilyum cevheri olarak kullanılır.
chrysolite: Krizolit; magnezyum ve demirin yeşil veya
sarı renkli bir silikatı; yarı değerli taş olarak kullanıldı
ğında peridot adını alır; san yakut veya zebercet.
chrysotile: Krizotil; lifli yapılı yılantaşı (serpantin) türü
mineral; asbestos; izolasyon ve yanmaz maddeler
yapımında kullanılır.
chu: Fiz. Shû; bir libre (452 gram) suyun sıcaklığını at
mosfer basıncı altında bir derece yükseltmek için ge
rekli ısı miktarı; yaklaşık olarak 454 gram-kalori.
chuck: Mak. bir torna tezgâhında olduğu gibi, dönen
bir alet veya işi tutmak için kullanılan mengeneye
cipher
benzer bir cihaz; torna aynası; matkap, delgi vb. i
portatif uçların takıldığı matkap kovanı; torna kafası.
chuck, drill: Bkz. drill chuck.
chug: 1) bir makinenin egzostununun yaptığı ani,
yüksek tondan bir patlama sesi; egzoz patlaması,
Mot. avans vuruntusu. 2) böyle sesler çıkarmak. 3)
böyle sesler çıkararak hareket etmek.
chump: Ağır bir blok veya odun; takoz; blok.
chute: Mak. oluk.
chymist: Bkz. chemist.
CI: Bkz. compression ignition.
CLE.: Compression ignition engines: Sıkıştırma ile
yanmalı makineler; dizel makineleri.
cider press: Sıkarak elmalarin suyunu çıkarmak için
kullanılan bir makine; elma presi.
cinchona: 1) Sof, kabuklarindan kinin; kinidin ve de
ğerli tıbbî alkaloidlerin elde edildiği, Güney Amerika,
Asya ve Doğu Hint Adalarında bulunan tropik bir
ağaç; sinkona ağacı; kınakına ağacı.
cinchonidine: Sıtmayı tedavi etmek ve ateş düşür
mek için kullanılan bir alkaloit; sinkonidin,
C 1 9 H 2 2 ON 2 .
cinder: 1) metal cevheri artığı; metal pisliği; cüruf. 2)
volkanik artık veya cüruf. 3) yanma gazlarında bulu
nan ve çapı 100 mikrondan büyük toz; sinder; kül.
4) kül oluncaya kadar yanmamış kömür, odun vb, i
herhangi bir madde. 5) böyle bir maddenin çok kü
çük bir parçası. 8) yanmakta olan fakat alev çıkarma
yan kömür; köz, 7) Çoğ. kömür ya da odundan ka
lan artıklar; kül. 8) yakarak köz haline getirme*.
cinder catcher: 1) kül tutucusu; yanma gazlan içinde
bulunan ve tozların tutulduğu bir yapı; dikey düzen
lenmiş perdeler arasından geçişleri sırasında yön de
ğiştirerek oluşan merkezkaç kuvvetle gazlardan ayrı
lırlar.
cinder eliminator: Bkz. cinder catcher.
cinder trap: Bkz. cinder catcher.
cindery: Cürufa ait; cürufa benzeyen veya cüruf kap
sayan.
cinematograph; 1) Ing. sinema makinesi; film maki
nesi veya projektörü, 2) film çekmek için kullanılan
kamera; simenatoğraf. 3) film çekmek.
cinemotgraphic: Film makinesi veya kameraya ait,
clneol: Bkz. cineole.
cineole: Terebantin ve bitkisel uçucu yağlarda bulu
nan, kokusu kâfuruya benzeyen sıvı bir madde; sine-
ol, C 10 H 18 O .
cinnabar: 1) başlıca cıva cevheri olan, ağır, parlak
renkli bir mineral; cıva sülfür, HgS. 2) kırmızı boya
olarak kullanılan yapay cıva sülfür. 3) parlak kırmızı.
cinnamic: 1) tarçın ağacından türeyen veya ona ait.
2) benzaldehit'ten elde edilen beyaz, kristalli orga
nik bir asiti (C6H5.CH:CH.COOH) belirtir.
cinnamon: 1) Bot. Batı Hint Adalarında bulunan def
ne familyasından bir ağacın iç kabuklarından kurutu
larak yapılan herhangi bir baharat; tarçın. 2) bu ka
buk. 3) bu kabuğun elde edilebileceği herhangi Bir
ağaç. 5) sarımsı kahverengi. 5) tarçından yapılmış
veya tarçın ile kokulandırılmış.
cipher: 1) önemi veya değeri olmayan şey veya kim
se. 2) şifre; şifre kodu. 3) böyle bir kodun anahtarı.
4) Arap sayılarından herhangi biri Bkz Arabic nume
rals 5) aritmetik problemlerini çözmek. 6) şifreli yazı
kullanmak.
cir c
circ.: Bkz. 1) circular. 2) circulation, 3) circumferen
ce.
circle: 1) çevresi üzerindeki her noktanın merkeze
olan mesafesi birbirine eşit olan düzlem şekil; daire.
2) böyle bir şekil çevreleyen hat; çember; çevre. 3)
bir gök cisminin yörüngesi gibi, daire şeklinde olan
herhangi bir şey. 4) bir gezegenin yörüngesi. 5) bir
çevrim; periyot; süreç. 6) dünya yüzeyindeki hayalî
bir daire: Düzlemi dünyanın merkezinden geçen Bü
yük Daire; enlemlere paralel olan Arktik Daire. 7)
çevresinde bir daire oluşturmak. 8) bir dairedeki gi
bi, çevresinde hareket etmek.
circlet: Küçük bir daire.
circle of inertia: Atalet dairesi veya çemberi; bir kütle
nin, yerçekimi hariç, bir kuvvetin etkisi altında olmak
sızın, dönen yerküre üzerinde çember şeklinde çizdi
ği yörünge.
circle test: Daire deneyi veya tecrübesi; gemi tam yol
la ilerlerken, öncelikle dönüş dairesinin çapını sapta
mak için yapılan deney; daire deneyi belirli yüksek
likteki sabit bir cismin çevresinde yapılır.
circuit: 1) Mak, devre; akışkanlar için yapılmış pom
pa, boru devresi, valf, filtre vb. i kısımlardan oluşan
devre; yakıt, yağ vb. i devre ya da devreler. 2) bir şe
yin çevresinde gitme; dönme; çevresinde rota veya
gezi; Dünyanın çevresinde ay'ın gezisi gibi. 3) elek
trik akıminın akabileceği tam ya da kısmî yol; elektrik
devresi. 4) RaA Bkz. hookup,
circuit breaker: Devre kesici; şalter; akım aşırı oldu
ğu zaman devreyi otomatik olarak açan ve akımı ke
sen bir cihaz; bir tür elektromanyet veya elektro mık
natıs.
circuit breaker, underload: Alçak yük şalteri.
circuit breaker, undervoltage: Alçak gerilim (voltaj)
şalteri,
circuit, closed: Bkz. closed circuit: Kapalı devre.
circuit, open: Bkz. open circuit: Açık devre.
circuit, short: Bkz, short circuit: Kısa devre.
circuit tester: Elekt. akım kontrol cihazı; volt amper
metre.
circular: 1) daire şeklinde olan; yuvarlak. 2) daireye
ait; dairesel. 3) dairede hareket etme. 4) genelge;
sirküler; tamim.
circular chaser: iç dişli açmak için kullanılan bir ma
kine; dairesel diş açma tezgâhı.
circularity: Dairesel şekilde.
circularize: 1) dairesel yapmak; yuvarlak yapmak. 2)
sirküler ya da tamim göndermek.
circular measure: Daireleri ölçmek için bir sistem: 1
daire 360 derece veya dört çeyrek, 1 çeyrek 90 dere
ce, 1 derece 60 dakika, 1 dakika 60 saniye.
circular mü: Çapı bir mil Bkz. mil olan bir dairenin
alanına eşit olan tellerin kalınlıklarının ölçülmesinde
kullanılan bir ölçü birimi; dairesel mü.
circular pitch: Tak. Tezg. bir dişin piçi pi'ye veya
3,1416'ya bölünerek elde edilen modül: dairesel piç.
circular ring: Çaplari farklı olan iki konsanfrik (aynı
merkezli) daire arasında kalan çember; çaplan fark
lı, merkezleri aynı-olan iç içe iki daire arasındaki
alan.
circular saw: Bir motor (elektrik motoru) tarafından
yüksek hızla döndürülen, disk şeklinde bir testere;
disk testere: tepsi testere.
circular sector: Bir dairenin iki yarıçapı ve bunlara
100 ci rcum fl uou s
uyan yay arasında kalan alan; daire dilimi; daire par
çası.
circular tank: Silindirik su deposu.
circulate: 1) bir daire içinde, devrede veya rotada ha
reket etmek ve dönerek yine aynı noktaya gelmek.
2) çevresinde hareket etmek. 3) Mafe. sayıların son
suz tekrarlanan serilerine sahip olmak. 4) bir kişi ve
ya bir yerin çevresinden harekete neden olmak.
circulating: Dolaşım; devridaim; deveran; dolaşan;
devreden suyu sağlayan pompa; çoğu zaman santr-
füj pompa.
circulating tube: Bkz. downcomer; dolaşım veya sir
külasyon borusu; su borulu buhar kazanlarında bu
har dramının su bölgesi ile su dramlarını, kazan dı
şından birbirlerine bağlayan devridaim borusu;
Gem. Mak. davnkamer borusu.
circulating valve: Buhar kazanlarının akaryakıt devre
lerinde, püskürtücülerden sonra, yakıt pompaları ile
börnerler arasında bulunan ve yakıtın bir bölümünü
ya da fazlasını pompalara veren valf; dolaşım vanası
veya valfı.
circulating water: Dolaşım, devridaim veya sirkülas
yon suyu; buhar kondenserlerinde egzoz buharını
yoğuşturacak su durumuna getirmek, türlü soğutu
cular ile motorlarda soğutma amacıyla dolaştırilan
tatlı su veya deniz suyu.
circulation: Dolaşım, devridaim veya sirkülasyon. 1)
suyun borulardaki gibi, bir yerden diğer bir yere ha
reketi. 2) kazan suyunun buhar dramı (domu), he
derler veya borular yolu ile tekrar kazana dönüşü ha
reketi. 3) suyun denizden alınıp kondenser, soğutu
cu vb. i eşanjörlerden geçirilip tekrar denize verilme
si. 4) kanin damarlardaki hareketi. 5) para, haber
vb. inin insandan insana veya bölgeden bölgeye ge
çişi. 6) gazete, mecmua vb. inin okuyucular arasın
daki dolaşımı.
circulation, forced: Cebri dolaşım; bir pompa yardı
mıyla sağlanan basınçla dolaşım, sirkülasyon ve dev
ridaim.
circulation, natural: Doğal dolaşım; tabiî dolaşım; se
viye, basınç veya ısı farkı nedeniyle Kendiliğinden ve
ya bir pompa olmaksızın oluşan dolaşım. .
circulative: 1) devridaim, dolaşım ya da sirkülasyon;
devridaim veya sirkülasyon eğiliminde olan.
circulator: 1) bîr şeyleri dolaştıran kişi veya şey. 2)
Bkz. circulate.
circulatory: Dolaşım, sirkülasyon veya devridaime
ait; kan dolaşımına ait.
circulatory system: Dolaşım sistemi; Anal kan da
marlarının kapalı sistemi olup, kanı vücudun tüm kı
sımlarına taşır ve iletir; omurgalılarda arteriyel ve ve-
nus sistemleri olmak üzere ikiye ayrılır ve kılcal da
mar ağını da kapsar; lernfatik sistem dahi! değildir.
circum-: Çevresinde, etrafında, çevreleyen, her tara
fında anlamlarında bir önek.
circumadjacent: Dört tarafından bitişik.
circumference: 1) Geom. bir daire veya diğer yuvar
lak yüzeyleri çevreleyen hat; çevre; çember; daire
çemberi. 2) bunun ölçümü veya hesaplanması.
circumferential: Daire çemberine ait; çemberde veya
çembere ya da çevreye yakın.
circumflexion: Çevresine dolama veya sarılma.
circumfluent: Çevresi veya etrafında akma.
circumfluous: 1) su ile çevrili. 2) Bkz. circumfluent.
circumfuse
circumfuse: 1) çevresinde bir sıvıyı akıtmak veya sıç
ratmak. 2) bir sıvı ile çevrelemek.
circumgyrate: Dönmek; deveran etmek.
circumnavigate: Dünya vb. inin çevresinde seyret
mek.
circumnavigation: Dünya vb. inin çevresinde seyre
den.
circumnavigator: Dünya vb. inin çevresinde seyre
den kişi.
circumpolar: 1) dünyanın kutuplarindan birine yakın
veya çevresinde olan. 2) Asir. kutuplardan birinin et
rafında hareket eden: Daima ufuk üzerinde bulunan
için söylenir.
circumrotate: Bir tekerlek gibi dönmek; devir hareke
ti yapmak.
circumscribe: 1) çevresine bir çizgi çizmek; etrafını
çevirmek; kuşatmak. 2) sınırlamak; kuşatmak; hap
setmek. 2a) Geom. mümkün olan en fazla noktadan
ona dokunması için (bir başka şeklin) etrafına bir şe
kil çizmek; dairenin içine çizilen üçgen gibi.
circumvolution: Çevresinde dönme, yuvarlanma ve
ya sargı oluşturma.
circumsolar: Güneşin çevresinde dönen; güneşin
çevresinde olan.
circumvolve: Dönmek; dolaşmak; kendi çevresinde
dönmek,
cissoid: Mate, zirve oluşturan yakınsak bir eğri; kesi
şen iki eğrinin içbükey taraflari ile oluşturulan açıyı
belirtir; sisoit.
citral: Sitral; hoş kokulu sıvı bir aldehit, C9 H15 .CHO;
misket limonu ve limon yağlarında bulunur.
citrate: Sitrat; sitrik asitin bir tuzu veya esteri.
citric: 1) ağaç kavunu, limon, portakal vb. i meyvalar-
dan elde edilen veya onlara ait. 2) bu tür meyvalar-
dan elde edilen sitrik asiti (C 6 H 8 O 7 ) belirtir; boya
lar, sitratlar vb. i yapımlarında kullanılır.
citric acid: Sitrik asit, C6H8O7 renksiz, kristalli, triba-
zik organik asitte çözünür, tadı acıdır; portakal, man
dalina vb. i meyvalarda bulunur ve parfüm yapımın
da kullanılır.
citric acid cycle: Bkz krebs cycle.
citrin: Limon suyu ve kırmızı (aci) biberde bulunan P
vitamini.
citrine: 1) limon sarısı (renk). 2) topaza benzeyen sa
rı renkli, yarı değerli bir kuvarz türü.
citronella: 1) keskin kokulu bir yağ; parfüm, sabun
vb. i yapımı ve böcekleri kovmak İçin kullanılır. 2)
bu yağın çıkarildığı bir Güney Asya ağacı.
city gas: Hava gazı; Bkz coal gas.
civil engineer: inşaat mühendisi; inşaat mühendisliği
alanında uzman olan kişi; C.E. kısaltması ile belirti
lir.
civil engineering: Oto yollan, köprüler, binalar, su iş
leri vb. lerinin tasarım ve yapımlarında uzman olan
mühendistik dalı; inşaat mühendisliği.
civil year: Bir takvim yılı; Bkz. astronomical year,
clad: Kılıflanmış; Nük. Ener. fizyon ürünlerinin firarinı
ve korrozyonu önlemek amacıyla, diğer bir metalin
ince bir katmanıyla örtülmüş metal; nükleer yakıtlar
da kullanılır.
clad steel: Bkz. stainless steel.
CI: Bkz. chlorine.
el.: Bkz. centiliter; centiliters. 2) clearance.
clack valve: Bkz. flap valve.
clam: Bkz. clamp; vise.
clammy: Nemli; rutubetli; yaş; ıslak.
101 clea n
clamp: 1) parçalan birbirine bağlamak veya sıkmak
ya da bir kelepçe ile dayanıklığını arttırmak için kulla-
nılan aletlerden herhangi biri; özellikle iki parçalı ve
parçalan bir cıvata yardımıyla birbirine yaklaştırılıp
uzaklaştırilan ve böylelikle bazı şeyleri tutmaya yara
yan bir alet; mengene; kıskaç; kelepçe. 2) bir men
gene ile bağlamak veya bir kelepçe ile kuvvetlendir
mek.
clamp block: Mengene bloku; mengene ağızlarinı ta
şıyan ve onun bir tezgâha Dağlanmasını sağlayan
blok.
clamp C: El mengenesi; işkence; kelepçe (kerye).
damping: Sıkma; bağlama; kelepçeleme; mengene
ite sıkma veya tespit etme; kelepçeleme veya kerye-
leme.
damping bolt: Bağlama cıvatası.
clamp lever: Mengene kolu veya levyesi; döndürüle
rek mengenenin tutma veya bırakma hareketini sağ
layan kol.
clamp screw: Mengene cıvatası; mengenenin iki par
çasını birbirine yaklaştırıp uzaklaştıran cıvata; bir kol
yardımıyla çalıştırılır.
clarification: Sıvılardan koloidal katkıları veya askıda
bulunan maddelerin ayrılması; suyun aritılması gi
bi; arıtılmış.
clarifier: t) arıtan kimse veya şey; özellikle yağlama
yağlarını arıtmak için kullanılan madde veya cihaz;
separator, filtre vb. i. 2) şekerin arıtıldığı büyük, me
tal bir kap.
clarify: Yabancı maddelerinden ayırmak veya ayrıl
mak (sıvılar için söylenir); arıtmak; tasfiye etmek.
Clark celi: Standart birincil (primer) pil; anotu çinko
ve katotu ise cıva sülfat kaplı cıva olup, her iki kutup
doymuş çinko sülfat çözeltisine batırılmış bir pil.
class: Sınıf; tür.
classification: 1) sınıflandırma; sınıflandınlmış veya
gruplara ayrilarak düzenlenmiş. 2) S/o. tüm canlı or
ganizmalar için türleri, cinsleri, yapıları vb. i bakımın
dan düzenlenen sistem.
classificatory: Sınıflandırma kullanılarak.
classifier: Sınıflandıran kişi.
classify: Bazı sistem veya ilkelere göre düzenlemek
veya gruplandırmak.
Classius law: Klasiyüs kanunu veya yasası; "Sabit ha
cimde ideal bir gazın özgül ısısı, sıcaklığından ba
ğımsızdır",
claw hammer: Bir ucu çatal gibi ve eğri olan ve pen
çeye benzeyen çekiç; bu ucu çivi çıkarmak için kul
lanılır; domuz tırnağı çekiç.
clay: 1) başlıca kalsiyum silikattan oluşan çok ince ta
neli, plâstik veya yoğrulabilir, sağlam bir toprak; sert
kaya partikülleri suda yığılarak oluşur; tuğla, çanak
çömlek ve diğer seramiklerin yapıminda kullanılır;
kil. 2a) insan vücudunun oluşumunun simgesi olan
toprak, b) insan vücudu.
clay pit: Kil ocağı; kil çıkarılan yer.
clay stone: 1) kil birikiminden oluşan yuvarlak bir ki
reçtaşı kütlesi. 2) kil kapsayan bir tür kaya; kil taşı.
clay type filter: Mor. filtre elemanı aktiflenmiş ki) ve
ya Fuller toprağı olan filtre; killi filtre.
clean: 1) kir veya yabancı maddelerinden arındınl-
mış; temiz. 2) son zamanlarda yıkanmış. 3) manevî
olarak temiz. 4) engeli olmayan. 5) tüm; tamam;
komple. 6) yıkayarak (kir, yabancı madde vb. ini) gi
dermek.
cleane r
cleaner: 1) işi oda, bina vb.lerini temizlemek olan ki
şi; temizleyici; arıtıcı. 2) kuru temizleme.
cleaner: 1) işi, oda, bina vb. lerini temizlemek olan
ki şi; temizlikçi. 2) kuru temizleyici. 3) temizlik için
kul lanılan alet veya cihaz. 4) boya, gres veya
diğer le keleri çıkarmak İçin hazırlama.
cleaner, dry: Bkz, dry cleaner.
cleaner, vacuum: Bkz. vacuum cleaner.
cleaning brush: Temizleme İşlerinde kullanılan fırça;
temizlik fırçası.
cleaning eraser: Silen bir şey; lâstik, bir parça ku
maş veya keçeden yapılan, karatahtadaki tebeşiri,
kağıttaki kurşun veya tükenmez kalem ya da daktilo
yazısını silen bir araç: Lâstik silgi; lâstik veya plâstik
ten yapılır.
cleaning fluid: Temizleme sıvısı,
cleaning hoe: Buhar kazanlarinin ocaklarindan cüruf
çıkarmak için kullanılan geniş sağlam ve ağır yapılı
bir çapa; cüruf gelberisi; kül ve posakül gelberisi.
cleaning powder. Temizleme tozu; teknik resim mal
zemesi olarak kullanılır.
cleaning rubber: Temizleme lastiği; teknik resim mal
zemesi olarak kullanılır.
cleanse: Temizlemek; temiz yapmak.
cleanser: Temizleme İçin uygulanan herhangi bir iş
lem; temizleyici.
clear: 1) parlak; berrak; açık; bulutsuz ve sisli olma
yan; Açık hava gibi. 2) bulutu olmayan; saydam ve
ya şeffaf; bulanık olmayan. 3) mutlak, salt; tam,
tüm. 4) bağlantısı ve teması olmayan.
clearance: 1) hareketli cisimleri veya mekanik parça
ları birbirinden ayıran mesafe ya da boşluk; a) gem.
Mak. klerens, boşluk veya çalışma payı; miller ile
ya takları arasındaki çapsal veya radyal boşluk, b)
su pap sapları ile supap liveri veya külbutörü
arasında ki boşluk, c) D/z. Mot. silindirlerle pistonlar
arasında ki boşluk. 2a) Den. limana giriş ve çıkışta
geminin gümrük evraklarının tamamlanması, b)
gümrükten temiz evrakının ve sertifikasının alınması.
clearance fit: Boşluktu veya klerensli geçme; içteki
parçanın çapının, dış parçanın çapından küçük oldu
ğu geçme: CF kısaltması ile belirtilir; boşluklu geç
me.
clearance indicator: Klerens göstergesi; boşluk gös
tergesi; Gem. Mak. klerens endikatörü; buhar türbin
lerinin srast yataklarında kullanılan ve yatağın kolan
ile aradaki boşluğu ölçen ve böylelikle rotorun ekse-
nel veya aksiyal boşluğunu saptayan bir cihaz.
clearance space: 1) Pist. Bun. Mak. piston ölü nokta
larda iken, buhar portları dahil, piston ile silindir ka
pağı arasında kalan tüm hacim; üst klerens hacmi,
alt klerens hacmi. 2) Mot. piston üst ölü noktada
iken silindir kapağı ile piston arasındaki hacim; yan
ma odası; ölü hacim; klerens hacmi.
clearance volume: Bkz. clearance space.
cleat: 1) Den. koç boynuzu. 2) teknelere karadan veri
len iskelelerle işçi ve gemi personelinin düşmemesi
için, üzerlerine çakılan enine parçalar. 3) geminin
havuza alınması sırasında, payandalar için gemi kari
nasına vurulan sliller. 4) cunda bastikası.
cleavage: 1) Maden, bazı minerallerin bir etki altında
kaldıkları zaman, düzgün yüzeyler üretecek şekilde
kırilma eğilimi. 2) yerkürenin hareketi sonucu olu
şan yüksek basınç nedeniyle yarılma. 3) kompleks
102 clinometer
protein moleküllerinin, basit moleküllere ayrilması.
cleaver: Daha çok kasapların kullandığı ağır, keskin
ağızlı kesme aleti; satır; küçük balta veya nacak.
cleek: Büyük kanca ya da çengel.
clepsydra: Küçük bir delikten akan bir sıvının
akımı ile zamanı ölçmek için kutlanılan bir cihaz: su
saati. Clerk cycle: Bkz, two stroke cycle: İki stroklu
(kurs tu) çevrim.
clevelte: Radyoaktif, kristalli bir mineral; Norveç'te bu
lunan uraninit onun bir türüdür; kleveyit.
clevis: Uçlarinda birer delik bulunan U şeklinde bir
demir; kenet demiri; bu deliklerden geçen bir pin ve
ya cıvata vagonlarin birbirine bağlanmasını sağlar.
click: Den. kilit dili veya ırgat kastanyolası gibi,
tespit eden mekanik bir cihaz.
climagram: Meteo. klimagram; seçilmiş bir meteorolo
jik elemanın aylık değerlerinin çizimini kapsayan ik
lim diyagramı.
climate: 1) Meteo. bir yıl boyunca sıcaklık ve meteo
rolojik değişimlerle saptanan ortalama hava duru
mu; iklim. 2) yaşam, aktivite vb. ini etkileyen hakim
koşullar.
climatic: iklime ait; iklimsel.
climatically: iklime göre; iklim bakımından.
climatic change: İklimsel değişiklik.
climatology: İklim ve iklimsel olayları İnceleyen bilim
dalı; klimatoloji.
climb indicator: Bir uçağın yükselme ve alçalma mik-
tarinı göstermek için kullanılan bir cihaz; tırmanma
göstergesi veya endikatörü; değişik düzeylerdeki at
mosferik basınç değişimleri ile çalışır.
climbing iron: Tırmanma demirleri; telefon direği vb.-
lerine tırmanmak için ayaklara bağlanan demirden
yapılmış kıvrık çubuklar.
clinch: Çıkıntılı ucunu bükerek veya yassılaştırarak
(bir şeyin içine giren çivi, cıvata vb. ini) bağlamak.
2) bu yolla birbirine sıkıca bağlamak. 3) bağlama ve
ya birbirine perçinlemek. 4) çivi, cıvata vb. i ile per
çinlemek. 5) perçinlenmiş çivi, cıvata vb. i 6)
Den. bir tür düğüm; rigavo bağı.
clincher: 1) perçin yapan veya perçinleyen kimse;
perçinci. 2) çivileri perçin yapan alet; perçin makine
si.
clinical thermometer: İnsan vücudu sıcaklığının
ölçü münde kullanılan termometre.
clinker; 1) çok sert bir tuğla. 2) ısı ve eritme ile
yüze yi cam gibi yapılan bir tuğla. 3) eritilmiş tuğla
kütle si. 4) bir ocak ya da fırinda kömürdeki yabancı
mad delerden erimiş, taşımsı maddelerin sert kütlesi;
cü ruf; kömür cürufu. 5) öğütülmemiş çimento
kütlesi. clinker adhesion: Buh. Kaza. yakıtların
içinde bulu nan ve yanmayan mineral artıkların
normal olarak ocak tuğlalarının erime noktası veya
sıcaklığı altında ve yeterli sıcaklıkta ateş tuğlası
malzemesi İle birleş
mesi; cüruf yapışması.
clinker-built: Saçların birbirine bindirmesi ile inşa edi
len (gemi yapımında olduğu gibi); armuz kaplama.
clinker grinder: Kömürle fayraplı kazanlarda kül ya
da cürufun toplandığı kısımda bulunan bazan sürek
li, bazan da zaman zaman çalıştırılan dişil bir değir
men; cüruf öğütücü; cüruf değirmeni.
clinometer: 1) meyil açısını ölçmek İçin kullanılan bir
alet; klinometre; jeoloji ve araştırmalarda kullanılır.
2) gemilerin yalpa sırasındaki meyil açısını ölçmek
clinometric
İçin kullanılan bir alet; yalpametre,
clinometric: 1) klinometre ile ilgili; klinometre ile ölçü
len. 2) Miner, eğik kristalli yapılara ait.
clinometrical: Bkz. clinometric.
clip: 1) sıkıca bağlamak; bağlamak. 2) evraklari bira-
rada tutmak için kullanılan madenî araç; klips; kıs
kaç. 3) silah şarjörü. 4) Tıp. pens.
clipboard: Üzerinde teknik resim yapılan tahta; resim
tahtası.
clip-ted: Şarjörden otomatik olarak beslenen (bazı se
ri atışlı silah ya da tüfekler için söylenir).
clip, paper: Bkz. paper clip.
clipper: 1a) Den. yüksek hız yapmak üzere inşa edi
len (1830-1854), kemane başlı, dar, yelkenli gemi.
b) bu yelkenlinin, daha az hız yapacak ve daha bü
yük yük kapasiteli olan değiştirilmiş şekli. 2) özellik
le yüksek hızlı at, otomobil, uçak, kızak vb. I 3) ke
sen bir kimse. 4) kesmek İçin kullanılan bir araç;
saç makası; kırpma makası.
clipper-built: Hız için uzun, düzgün hatlı (Bir gemi
için söylenir).
clipping circuit: Sınırlayıcı devre. 1) bir elektrik İşare
tinin zirve amplitüdünün istenilen bir düzeyi aşması
nı önleyen devre. 2) bir puis (darbe) amplifikatörün
de önceden saptanan frekansın altındaki frekanslar
da amplifikasyonu düşürmeye yarayan devre parça
sı.
clock: Duvar veya masa saati; saat; bir kadran üzerin
de hareket eden akrep ve yelkovanı ve içindeki dişli
sistemi ile zamanı belirten bir cihaz.
clocking: Saat yardımıyla kontrol ya da denetim.
clockwise: Saat yönü; saatlerin akrep ve yelkovanları
nın normal dönüş yönü; teknikte kullanılır.
clockwise rotation: Saat yönünde dönüş; sağa dö
nüş.
clockwork: 1) bir saatin mekanizması. 2) bazı meka
nik oyuncaklarda olduğu gibi, yay ve dişlilerden
meydana gelen herhangi benzer bir mekanizma.
clog: 1) tıkanmak; engel olmak; engellemek. 2) kalın
veya yapışkan olmak.
cloggy: Tıkanma eğilimi
olan.
close: 1) açık olmayan; kapalı. .2) sarılmış ya da
kuşa tılmış. 3) dikkatle korunan veya muhafaza
edilen. 4) gözlemlere kapalı; gizli. 5) özel gruplara
kapalı. 6) dolaşıma kapalı; bunaltıcı; nemli (hava
için söyle nir). 7) kolay elde edilemeyen: zor elde
edilen, 8) parça veya elemanları birbirine yakın
olan. 9) he men hemen eşit veya benzeyen.
closed: Kapalı.
closed chain: Kapalı zincir; belirli kimyasal bileşikle
rin moleküllerinin yapısal şekli.
closed circuit: 1) Elekt. kapalı devre; aktif devre; akı
mın sürekli aktığı elektrik devresi. 2) Telev. devreye
bağlı sınırlı sayıdaki alıcıya yayın yapan devre; kapa
lı devre (yayını gibi). 3) Mot. tatlı su ile yapılan so
ğutmaya ilişkin devre; kapalı soğutma devresi.
closed cooling system: Mot. kapalı soğutma devre
si; silindir ceketi, silindir kapağı soğutucu, pompa
ile bunları birbirlerine bağlayan boru devresi, basınç
göstergesi, kontrol cihazları vb. lerinden oluşan dev
re.
closed cycle: Kapalı çevrim. 1) Gaz. Türbinlerinde
kullanılan bir çevrim; iş yapan hava ya da akışkanın
atmosfere atılmadığı ve kapalı bir devrede dolaştırıl-
103 cloudy
dığı yüksek verimli bir gaz türbini çevrimi; karşıtı
açık çevrim. 2) kaza nedeniyle kaçak dışında, çalış
ma sıvısının çevrimi asla terketmediği bir saykıl; ka
palı çevrim.
closed diagram: Kapalı diyagram; motorların silindir
lerinden sert yaylı endikatör cihazı ile alınan diyag
ram; silindirlerde üretilen endike ortalama basınçları
ve dolayısıyla gücü hesaplamak için kullanılır.
closedown: Bilgisay. kapanış.
closed feed system: Bkz. closed feed water sy
stem.
closed feed water system: Kapalı besi (fid) suyu
devresi; modern buhar türbinli enerji tesislerinde kul
lanılan biri basınçlı ve diğeri vakumlu besi suyu dev
relerinden biri; yüksek basınçlı kazanlara, su ile bir
likte erimiş havanın gitmesini önleyen devre.
closed fireroom: Bkz. closed stokehold.
closed harbor: Den. yasak liman; kapalı liman.
closed loop: Kapalı devre; Bkz. closed circuit.
closed nozzle: O/z. Mot. yanma ürünlerinin enjektö
re girmesini önleyen nozul, meme veya enjektör tü
rü; kapalı nozul veya meme; karşıtı açık meme; Bkz
open nozzle.
closed stokehold: Kapalı kazan önü sistemi; kazan
tepmesini önlemek için uygulanan bir sistem; bu sis
temde kazan dairesi sızdırmaz ve iki kapı ile girilebi
lecek şeklide yapılmıştır; blover havayı kazan dairesi
ne bastığından iç basınç, ocak iç basıncı ve dış ha
va basıncından daha yüksektir.
closed system: Kapalı sistem; enerji alış verişi olmak
la birlikte, sistem ile sistemin çevresi arasında mad
de alış verişi olmayan termodinamik bir sistem.
closefitting: Dar veya sıkı geçme.
close-grained: İnce, sık taneciklere sahip olan (bazı
dökme demirlerde olduğu gibi).
close nipple: Mak. iki ucuna diş çekilmiş boru parça
sı; boruları birbirine bağlamaya yarar; kapalı nipel.
closure line: Bilgisay. kapanış çizgisi.
cloth type filter: Mot. kumaşlı filtre; süzücü elemanı
kumaş olan filtre.
cloth yard: Kumaşların ölçümünde kullanılan ve 3 fit
veya 36 inç ya da 91,44 cm uzunluğunda olan mez
ra ya da yarda; kumaş yardası. 2) uzun bir yay ile
kullanılan ok.
cloud chamber: Buharın iyonlaşmasıyla yüklü parça
cıkların hareketlerini göstermek için kullanılan, su
buharı ile aşırı doyurulmuş kapalı bir hücre; bulu!
hücresi; bulut odacığı.
cloud genera: Meteo. bulut türleri: Sirüs (Ci), sirokü-
mülüs (Cc), sirostratüs (Cs), altokümülüs (Ac), al-
tostratüs (As), Nembostratüs (Ns), stratokümülüs
(Sc), stratus (St), kümülüs (Cu) ve kümülonembüs
(Cb).
cloud physics: Bulut fiziği; bulut, sis ve yağışı oluştu
ran parçacıkların oluşumu, yapısı, ölçü ve birim ha
cimdeki miktarını inceleyen bilim dalı.
cloud point: Sislenme noktası; sıvı yakıtların sis hali
ne geldiği veya sis durumunu aldığı sıcaklık derece
si veya noktası.
cloud seeding: Bulut tohumlama; kuru buz, gümüş
iyodür ve benzeri ile yağış, özellikle yağmur sağla
ma.
cloudy: 1) bulutlarla kaplı; kasvetli. 2) bulutlara ait ve
ya bulutlara benzeyen. 3) mat, donuk; saydam veya
cluster
şeffaf olmayan (sıvılar için söylenir).
cluster: Grup; takım; komple.
cluster gear: Mot. grup dişlisi.
clutch: 1) Oto. motor ya da makineyi devreden çıka
ran veya devreye sokan mekanik bir cihaz; kavra
ma; debriyaj. 2) bir cihazı çalıştıran manivela veya
pedal. 3) kreynlerde olduğu gibi kavrayan veya tu
tan bir cihaz. 4) yüksek güçlü, iki zamanlı dizel mo
torlarında, makine tam yüke eriştikten sonra, süpür
me pompasını devreden çıkaran cihaz. 4) şanzıman-
larda ileri, geri dişlilerine kumanda eden ve levhalar
dan oluşan cihaz. 5) yardımcı benzin motoru ile ilk
hareketi sağlanan dizel motorlarında, ilk hareketten
sonra iki makineyi birbirinden ayıran cihaz. 6) Çoğ.
güç; kontrol veya denetim.
clutch brake: Mot. debriyaj freni.
clutch brake disk: Mot, debriyaj fren diski.
clutch coupling: Mot. debriyaj kavraması.
Cm: Bkz. curium.
cm.: Bkz. centimeters.
cm2 Bkz. square centimeter.
3
cm : Bkz. cubic centimeter.
Co: Bkz. cobalt.
coach: 1) demiryolu yolcu vagonu. 2) otobüs. 3) ka
palı otomobil, çoğu zaman iki kapılı sedan. 4) posta
arabası. 5) otobüste taşımak. 6) otobüse binmek.
coactive: Birlikte görülen veya birlikte etkileyen.
coagulants: Pıhtılaştırtcı; pıhtılaşma yapan maddeler;
nişasta ve tanen gibi organik, sodyum alüminat gibi
inorganik maddeler; kazanların ısıtma yüzeylerine
yapışan ve yumuşak kısırları gideren ya da azaltan
maddeler.
coagulate: Yumuşak, yarıkatı olmaya neden olmak;
pıhtilaşmak.
coagulation: 1) pıhtılaşma veya pıhtılaştırma. 2) pıhtı-
laşmış bir kütle.
coagulative: Pıhtılaşmaya neden olma eğiliminde ve
ya pıhtılaşmış.
coagulator: Pıhtılaştırıcı; pıhtılaşmaya neden olan
madde.
coagulin: Proteinli serumlar şırınga ederek hayvansal
dokularda oluşturulan türlü pıhtılaştırma maddelerin
den herhangi biti; presipitin Bkz. precipitin,
coagulum: Pıhtı.
coal: 1) siyah renkli, milyonlarca yıl büyük basınç ve
yüksek sıcaklıkta toprak altında kalan bitkilerin fosil
leşmesi sonucu elde edilen katı mineral; fosil kö
mür; maden kömürü; yakılarak kullanıldığı gibi, ken
disinden kok kömürü, su gazı, kömür gazı ve katran
elde edilir. 2) bu maddenin bir parçası. 3) bir parça
yanar odun, kömür veya benzer bir madde. 4) man
ga! kömürü.
coal ash: Kömür Çağı;, Paleozoik Çağın bîr parçası;
kömür yataklarının oluşmaya başladığı çağ.
coal analysis: Kömür analizi; kömürün C,H,S,0,N,
kül ve nem oranlarını saptamak üzere yapılan ana
liz; ısı değerlerinin de saptandığı tahlil.
coal basket: Den. kömür çevalyesi veya sırtta taşınan
küçük sepet; mavnaların boşaltılması ve kömürlükle
rin doldurulmasında kullanılırdı (Esk.)
coal bed: Kömür yatağı; fosil kömürlerin oluştuğu
yer.
coal bin: Kömür depolamak İçin kullanilan yer ya da
depo; kömürlük.
104 coal siz e
coal black: Kömür siyahı; simsiyah renk.
coal breaker: Ocaklarda kömür kırma işinde çalışan
kişi veya işçi.
coal bunker: Esk. buharlı gemilerde, alabandalarda
bulunan ve kazanlarda yakılacak kömürün depolan
dığı yerler; kömürlük; kömür bunkeri; bunker.
coal burner: Buh. Kaza. pudra kıvamındaki toz kömü
rü kazan ocaklarına püskürterek yanmayı sağlayan
cihaz; kömür börneri; kömür brülörü.
coal car: Maden ocaklarında olduğu gibi, kömür taşı
mak üzere kullanılan demiryolu vagonu; kömür ara
bası.
coal char: Kömür artığı; kömür ya da linyitin düşük sı
caklıklarda (2500-2850C) ısıtılmasından geri kalan ar
tık.
coaler: Kömür taşıyan veya nakleden ya da kömür
sağlayan gemi, demiryolu yük vagonu vb.
coalesce: tek bir gövde veya kütlede birleştirmek; erit
mek; erimek.
coalescence: Birleşme; Meteo. gene! olarak su dam
lacıklarının çarpma ile büyümesi; buz parçacığının
su ile çarpışarak büyümesi için de kullanılır.
coalfield: Kömür-alanı veya sahası; kömür katmanları
nın bulunduğu bölge; kömür bölgesi.
coal-fired boiler: Bkz. boiler, coal-fired.
coal firing: Kömürle yakma veya fayrap etme (bir ka
zanı
coal gas: 1) bitümlü kömürlerin (yumuşak kömürler)
damıtılmasından elde edilen gaz; kömür gazı; hava
gazı; ısıtma ve aydınlatma İçin kullanılır. 2) kömürün
yanması sırasında çıkan zehirli bir gaz; karbon mo-
noksit. 3) gemilerin kömürlüklerinde bulunan ve yan
gın ya da patlamaya neden olan gaz; metan gazı;
bataklık gazı.
coal gas by-products: Kömür gazı yan ürünü; hava
gazı elde edildikten sonra geri kalan ürün; örneğin
kok kömürü, kömür katranı, amonyak, sülfürik asit
ve zift.
coal heaver: Kömür taşıma ve kürekleme işinde çalı
şan kişi; kömür işçisi; kömürcü.
coal hod: Kömür taşımak için kullanılan bir tür kova.
coaling: Kömür alma (gemiye).
coaling station: Kömür istasyonu; gemi veya trenle
rin kömür aldıkları yer ya da liman.
coal measures: 1) kömür yatakları. 2) Jeol. Devoni
yen katmanından hemen sonra kömür yataklari kat
manının oluşumu.
coal mine: Kömürün kazılarak çıkarıldığı maden veya
çukur; kömür madeni.
coal oil: 1) ham petrolün damıtılmasından elde edi
len kerosen (gaz yağı) veya diğer yağlardan herhan
gi biri. 2) ham petrol.
coal-pile: Kömür yığını; kömür kümesi.
coal-pile temperature: Kömür yığını sıcaklığı; büyük
yığınlar halinde bulunan kömürün kendiliğinden tu
tuşmasına neden olan sıcaklık derecesi.
coal pulverizer: Mak. bir mil üzerine donatılmış bir
seri çekiç veya küreler ya da bir değirmen yardımıy
la kömürü pulverize eden cihaz veya makine.
coal sampling: Kömür numunesi veya örneği.
coal scuttle: İçine kömür koymak veya taşımak için
kullanılan kovaya benzer bir kap; kömür kovası.
coal size: Kömür boyutları: 1) tuvenan 30 mm'ye ka-
coa l tar 105 cockboa t

dar. 2) kriple 80 mm'e kadar. 3) yıkanmış 18-50 mm.

coastwise vessel: Den. kıyı seferleri yapan tekne;
4) yıkanmış 0-18,5 mm. 5) yıkanmış 0-10 mm ve
Bkz. coaster.
6)
coat: 1) bir yüzey üzerine sürülen, yağlı boya gibi bir
şist 10-50 mm'dir.
maddenin kalmanı; koruyucu olarak kullanılır. 2) bir
coal tar: Kömür katranı: Kömür gazının oluşumu sıra
şeyin katmanı ile kaplamak. 3) kat; katman; tabaka.
sında, bitümlü kömürden elde edilen siyah renkli ya
coating: Bir yüzeyi kaplayan ya da yüzey üzerine ya
pışkan sıvı; yapısı genellikle % 86,7 karbon, % 6,0
pılan bir şey (emaye kaplama vb. i); Nük. Ener. bir
hidrojen, % 0,1 azot, % 0,8 kükürt, % 3,1 oksijen, %
kılıf görevi yapmak üzere (galvanizleme vb. i işlem
0,1 kül ve % 3,2 su şeklindedir; hidrokarbon, fenol
lerle) bir yakıt çubuğunun üzerine oturtulan koruyu
ve organik bazlar kapsar; boyalar, ilâçlar, patlayıcı
cu kılıf ya da zarf.
lar ve parfümler gibi bir çok yapay bileşik katranlar
coaxal: Bkz. coaxial.
dan elde edilir.
coaxial: 1) ortak veya müşterek bir eksene sahip
coa! tar (refined): Sıv. Yük. rafine kömür katranı; rafi
olan. 2) Mete. müşterek veya ortak eksenli olan. 3)
ne katran; siyah, viskoz, önemli bir tehlikesi olma
birleşik hoparlörü belirten; müşterek veya ortak ek
yan, nem emmeyen, dayanıklı, insan sağlığı için za
senli büyük ünite ile ona bağlı küçük bir üniteden
rarlı, aromatik ailesinden karbonlu hidrojen ve fenol
oluşan; küçük ünite daha yüksek frekans üretir.
karışımı bir sıvı; 15,5°/15,5°C'de öz.ağ. 1,09-1,29;
coaxial cable: Telefon, telgraf ve televizyon impulsla-
k.n. 200°C'nin üzerinde; 0°C'de visk. 10*3-10*10 stok;
rını ölçmek için kullanılan ve özel bir biçimde yapı
gemilerde 70-110°C sıcaklığında ve atmosfer basın
lan kablo.
cında taşınır.
coal tar dyes: Kömür katranından üretilen organik bo cob: Kömür gibi, küçük veya iri bir
kütle.
ya veya boya maddesi.
cobalt: Kobalt; sert, parlak, gümüşî gri renklî, şekil ve
coaming: Den, bir gemide ambar çevresinde sudan
rilebilir metalik kimyasal element; türlü cevherlerde
korumak üzere yükseltilmiş kısım; ambar ağzı; me-
bulunur; alaşım yapımında kullanılır; bileşiklerinden
zerna
mürekkep, boya ve cila üretiminde yararlanılır;
coarse: 1) genel; bayağı; zayıf nitelikli. 2) oldukça bü
Simg.Co; at.ağ. 58,94; at.no. 27.
yük eleman veya parçalardan oluşan; yapısı ince ol
cobalt blue: Kobalt mavisi. 1) kobalttan yapılan koyu
mayan; iri kum gibi. 3) kaba. 4) damıtılmamış duyar-
mavi renkli veya lacivert boya. 2) koyu mavi veya la
lı olmayan; ham.
civert (renk).
coarse emery: Kalın zimpara bezi.
coarse file: Kalın veya kaba eğe. cobaltic: 1) kobalta ait. 2) üç değerli kobalt bileşikleri
coarse filter: Buh. Kam. yakıt devrelerinde, genel ola ne ait veya onları belirten.
cobaltine: Bkz. cobaltite.
rak pompalardan önce kullanılan kaba veya delikleri
cobaltite: Gümüşî beyaz renkli bir mineral; kobalt sül-
oldukça büyük süzgeç ya da filtre; karşıtı fine filter.
farsenat, CoAsS; kobaltit.
coarse-grained: Kalın, iri taneli; iri veya kaba yapıya
cobaltous: 1) kobalt tabiatına sahip olan. 2) iki değer
sahip olan.
li kobalt bileşiklerine ait veya onu belirten.
coarse gravel: Kalın ya da iri taneli çakıl.
cobalt steel: Kobalt çeliği; : % 5-% 20 kobalt kapsa
coarse sand: Kalın ya da iri taneli kum.
yan çelik; yüksek hızlı kesme aletleri yapımında kul
coastal: Sahil boyunca; sahile yakın; sahilde; sahile
lanılır.
ait; kıyısal; kabotaj.
cob coal: Yuvarlak kütleler halinde ve ölçüsü beyzbol
coastal shipping: Kabotaj taşımacılığı.
topundan basketbol topuna kadar değişen kömür.
coaster: Den. sahil boyunca limandan limana yük ve
coble: 1) Kuzeydoğu Ingiltere'de küçük aşırma yel
yolcu taşıyan gemi; koster.
kenli, büyük dümenli, yassı kıçlı bir balıkçı teknesi;
coaster brake: Pedal freni; bisikletlerde pedalın tersi
Esk. klavuzluk hizmetlerinde kullanılırdı. 2) Ispan-
ne çevrilmesi ile çalışan fren; kontra fren; kontra pe
'da kısa, düz altlı ve kürekli tekne.
dal freni.
cocaine (cocain): Koka ağacının Bkz coca kurutul
Coast Guard: 1) Sahil Muhafaza; Kıyı Emniyeti; Sahil
muş yapraklarından elde edilen kristalli bir alkaloit;
Güvenlik Kıyı koruma. 2) kıyıları korumak, kaçakçılı
narkotik ve lokal anesteziktir.
ğı önlemek, kazazede gemilere yardım etmek, deniz
Cochran boiler: Cochran kazanı; yardımcı kazan; ge
fenerlerinin çalışmasını sürdürmek vb. i görevleri
milerde ısıtma, ısıtma ve havalandırma vb. i sistemle
yapmak üzere devlet tarafından görevlendirilmiş kişi
re sıcak su veya düşük basınçlı buhar üreten kazan;
ler. 2) ABD'de böyle bir örgüt; normal olarak hazine
bu tür kazanlar hem sıvı yakıt ve hem de büyük güç
bakanlığı ve savaşta ise deniz kuvvetlerinin denetimi
lü dizel motorlarının egzoz gazları ile çalışırlar.
altındadır. 3) Ülkemizde "Sahil Güvenlik" teşkilâtı.
cock: 1) sıvı veya gaz akımını düzenlemek için kulla
coast guard cutter: Sahi! güvenlik teknesi; karasula
nılan musluk veya valf. 2) buhar kazanlarının hava
rında devriye görevi yapan tekne.
valfı veya musluğu Bkz air cock. 3) tesviye şişeleri
coast guard cutter: Sahil güvenlik teknesi; karasula-
bozulduğu zaman, kazan içindeki su düzeyini sapta
rinda devriye görevi yapan tekne.
mak için kullanılan tecrübe muslukları Bkz try
coasting trade: Özellikle bir ülkenin sahilleri boyun
cocks. 4) Meteo. rüzgârın estiği yönü belirten horoz
ca, limandan limana yapılan ticaret; kıyısal ticaret;
şeklinde döner ok; pinel.
kabotaj ticareti.
cock: Germek; kurmak.
coastward: Sahil veya kıyıya doğru.
cocking catch: Kurma mandalı.
coastwards: Bkz coastward.
coastways: Bkz. coastwise. cock, air: Bkz air cock.
coastwise: Kıyı veya sahil boyunca. cockboat: Küçük bir bot veya tekne; özellikle büyük
gemilerin işlerini yapan tekne.
cockle
cockle: Küçük, derin olmayan bot veya tekne.
cockleboat: Küçük, derin olmayan ve hatif bir tekne;
Bkz. cockboat.
cockpit: fa) kokpit; küçük güverten teknelerde
nin kıç tarafında bulunan ve dümenci vb. i
dan kullanılan havuz, b) bazı küçük uçaklarda pilot
veya bir ya da İki yolcunun oturacağı yer. c) bir sa
vaş gemisinin en alt kıç güvertesinde kıdemsiz
bayların koğuşu; savaşta yaralılar için revir olarak
kullanılır (ABD).
cockhut: Akşam alaca
karanlığı.
cocoa butter: Kakao yağı; kakao çekirdeklerinden
çı karılan, kozmotik yapımı ve eczacılıkta kullanılan
sa rımsı beyaz bir yağ.
coconut: Hindistan
cevizi.
coconut oil: Hindistan cevizi yağı; hindistan cevizinin
kurutulmuş etli kısımlarından elde edilen bitkisel
yağ; sabun vb. i yapımında kullanılır.
tesisi veya kuruluşu: Combined Diesel and Gas
Turbine Plant sözcüklerinin baş harflerinden
oluştu rulan bir kelime.
code: 1) Telgraf, bayrak, heliyograf vb. inde olduğu
gibi, mesaj göndermek için kullanılan harf ya da
sa yılar takımı. 2) harfler, şekiller vb. lerinin özel
anlam ları olan şifreli yazı yazma sistemi. 3)
böyle bir sis temde kullanılan sembol veya
simgeler.
code: mesaj göndermek için kullanılan harf ya da
sa yılar; Örneğin Mors alfabesi.
codeia: Bkz.
codeine.
codeine: Haşhaştan elde edilen, morfine
benzeyen, etkisi bakımından ondan daha hafif ve
daha az ba ğımlılık yapan bir alkaloit, C18H21O3
N.H2O; ağrıları gidermek için ve yatıştırıcı
(müsekkin) olarak kullanı lır.
code page: Kod
sayfası.
cod-liver oil: Morina balıklarının karaciğerlerinden çı
karılan, türlü vitaminler kapsayan, kandaki al
yuvar ların sayısını çoğaltan, hastalıklara direnci
arttıran bir hayvansal yağ; balıkyağı.
coefficient: 1) sonucu oluşturmak için katkıda bulu
nan bir faktör (etken). 2) Mafe. sayı ve cebirsel
sem bol şeklindeki bir katsayı veya çarpan: 6ab'de
6 sayı sı, x(y-z) ifadesinde İse x katsayı veya
çarpandır. 3) Fa. belirli bir koşulda bir maddenin
bazı özelliklerini değiştirmek için kullanılan bir sayı
veya sabite; katsa yı: Genişleme katsayısı gibi.
coefficient of contraction: Çekme veya büzülme
kat sayısı; dört zamanlı motorlarda egzoz
gazlarının eg zoz supabı ile yuvası arasından
dışarı atılmasını belir ten deşarj katsayısının
hesaplanmasında kullanılır; yaklaşık hesaplar için
a = 0,65-0,85 arasında alınabi lir.
coefficient of cubical expansion: Hacimsel genişle
me katsayısı.
coefficient of discharge: Diz. Mot. meme
deliğinden hemen çıktıktan sonra huzmenin enine
kesit alanı nın, enjektörüm meme deliği kesit
alanına oranı; bo şalma veya deşarj katsayısı.
coeficient of expansion: Genişleme katsayısı;
sıcaklı ğın 1°C yükselmesiyle birim boy, alan veya
hacim deki büyüme.
coefficient of friction: Sürtünme katsayısı; bir
mad
106 cog
deyi (cismi) bir yüzey üzerinde hareket ettirmek için
gerekli kuvvetin, bu harekete karşı olan kuvvete ora
nı.
coefficient of heat conduction: Kondüksiyon veya
dokunma yolu ile ısı geçiş katsayısı; ısı dokunum
katsayısı.
coefficient of kinetic friction: Kinetik sürtünme katsa
yısı.
coefficient of linear expansion: Lineer genişleme
katsayısı.
coefficient of permeability: Permeabilite katsayısı;
geçirgenlik katsayısı; hidrolik iletkenlik.
coefficient of restitution: Eski haline gelme katsayı
sı; belirli bir malzemeden yapılmış bir kürenin, diğer
bir maddeden yapılmış bir yüzey üzerinde geriye sıç
rama yüksekliği İle hesaplanan bir katsayı.
coefficient of static fraction: Statik ya da durağan
sürtünme katsayısı.
coefficient of steadiness: Düzgünsüzlük katsayısı.
Mot. kullanılan bir volanın maksimum ve minimum
çevre hızlarının farkının, onun ortalama çevre
hızına
oranı; elektrik makinelerinde 1/50-1/65 ve motorlar
da 1/20-1/100 değerleri arasında değişir.
coefficient of uniformity: Mot volanlarda sözü edi
len bir kavram; düzgünlük katsayısı; volanın maksi
mum ve minimum devir sayıları farkının, ortalama
devir sayısına oranı; tersi düzgünsüzlük katsayısı.
coefficient of velocity: Hız katsayısı.
coefficient superficial expansion: Alan genişleme
Katsayısı.
coenzyme: Koenzim; enzimler sistemi veya
grubu; heksoz şekerleri etanol ve karbon dioksite
ayrıştırır; bira mayasında bulunur.
coequal: Bkz.
equal.
coeval: Aynı yaş ve periyotta olanlara ait; çağdaş.
coextend: Bir hacim veya zamanda eşit olarak
yetiş mek.
coffee mill: Kavrulmuş kahve çekirdeklerini öğütmek
için kullanılan bir makine veya alet; kahve
değirme ni.
coffer: 1) koferdam Bkz. cofferdam. 2) bir kanal,
ne hir, dok vb. inde mavna veya bir gemi İçin
havuz. 3) kıymetli evrak veya para muhafaza
etmek için kulla nılan dayanıklı metal kutu; kasa,
cofferdam: 1) Den. koferdam; aralarında en az 1 m
mesafe bulunan enine çift perde bölmeleri;
omurga dan tankların aralarına yerleştirilir; makine
dairesinin iki tarafında olabilir. 3) çatışma
perdesinin bir parça sı olarak da kullanılır. 4)
farklı sıvıları depolayan tankların arasında
bulunan kuru tanklardan herhan gi biri.
coffin: Genellikle kurşun gibi kalın ve koruyucu bir
maddeden yapılmış olan ve radyoaktif cisimlerin ta
şınmasına yarayan kutu veya sanduka; casket
şek linde de kullanılır.
coffin pump: Kofin pompası; buhar türbinli gemi
enerji tesislerinde, limanlarda kazanları beslemek
için kullanılan, devir hareketli, pozitif deplasmanlı
be si suyu pompası.
cog: 1) bir başka dişlinin kendisine geçen dişleriyle
hareketi ileten veya alan bir dişlinin çevresinde
bulu nan bir sıra diş; diş. 2) çevresinde böyle
dişler bulu nan bir dişli çark. 3) dişli çarka diş
açmak; dişli yap mak.
cog
7
cog: Bir kiriş üzerinde bulunan ve bir başka kiriş üze
rinde bulunan oyuğa girerek bağlantı yapan bir çı
kıntı.
cog : Küçük bir tekne; Bkz. cockboat.
COGAG; iki farklı gaz türbininden oluşan birleşik
enerji tesisi: Combined Turbine and Gas Turbine
Plant sözcüklerinin ilk harflerinden oluşmaktadır.
cogged: Çevresinde dişler bulunan; birbirine geçmiş
dişliler.
cogwheels: Dişli çarklar; dişli çiftleri; hareketi aktar
mak için kullanılan, dişleri birbirine geçmiş bir çift
dişli.
cohere: Yapışmak; bir kütlenin parçaları gibi birbirine
yapışmak.
coherence: Kohezyon; birbirine bağlanma veya ya
pışma.
coherency: Bkz. coherence.
coherent: Birbirine yapışma; kohezyona sahip olan.
coherer: Rady. eskiden vakum tüplerinde kullanılan
bir tür detektör.
cohesion: 1) yapışma hareketi veya durumu; birbiri
ne yapışma eğilimi; yapışma. 2) Fiz. bir cismin mole
küllerini bir arada tutan kuvvet; kohezyon.
cohesive: Birbirine yapışık; birbirine bağlı.
cohesive bond: Kohesyon bağı; kohezyon kuvveti;
kohezyon dayanıklığı.
cohesiveness: Dök. kum taneciklerinin birbirlerine
yapışması yeteneği; yapışıklık.
cohobate: Çok daha büyük arıtma veya saflık elde et
mek için tekrar tekrar damıtmak veya tasfiye etmek.
coign: Çıkıntı; köşe; dirsek.
coil: 1) çevresine sarilmak. 2) çemberler ve spiraller
şeklinde sarılmış olan. 3) birbirine bağlanmış çapı
aynı veya giderek büyüyen bir seri boru veya kanal
lar. 4) Elekt. a) spiral biçiminde saritmış tel; bobin,
b) böyle bir spiral kapsayan herhangi bir cihaz. 5)
Den. roda (halatlar için söylenir). 6) Den. roda et
mek (halat vb. i). 7) Elekt. endüksiyon bobini Bkz.
Induction coil.
coil boilers: Su Doruları bir bobin veya helis şeklinde
olan bir kazan; İçten fayrap edilir, yanma gazları ve
ısı bobinin çevresinde dolaşır. -
coil heater: Elekt. silindir şeklinde dış bir mahfazası
(koruyucusu) olan ve içinde spiral şeklinde, çapı ve
boyu ısıtma kapasitesine bağlı, tellerden oluşan ısıtı
cı; bobin şeklinde ısıtıcı.
coil, heating: Isıtma bobini; ısıtma kangalı; bir sıvının
içine daldırılarak ısıtma; sıcak su, elektrik ya da bu
har ile ısıtma
coil ignition: Bkz. coil, induction; endüksiyon bobi
ni.
coil, induction: Endüksiyon bobini; Benz. Mot. aküle
rin 6-12 voltluk gerilimini 10-20 bin volta yükselten
bobin; iki sargı ile bu sargıların çevresine sarıldığı
yumuşak demir göbekten oluşur; sargılardan biri
240 kıvrımlı primer (birincil) sargı ve diğeri ise 21 bin
sarımdan oluşan sekonder veya ikincil sargıdır.
coil, primary: Bkz. primary coil.
coil, secondary: Bkz. secondary coil.
coil spring: Mak. şekli helisel veya sarmal bir bobine
benzeyen, dairesel veya kare kesitli çelik tellerden
yapılmış yay; helisel yay; supaplar vb. I yerlerde kul
lanılır.
coil-type heater: Bkz. coil heater.
10 cold body
coinage metals: Madenî para yapımında kullanılan
metaller.
coincide: 1) uzayda aynı yerde karşılaşmak veya te
sadüf etmek; şekil, durum ve alan bakımından tümü
ile birbirine benzeyen. 2) aynı anda başlayan; 3) an
laşmak; uyuşmak; özdeş olmak.
coincidence: Çakışma.
coincident: 1) tesadüf etme; karşılaşma; aynı anda
meydana gelme veya oluşma. 2) uzay veya boşluk
ta aynı anda ve aynı durumda başlama. 3) gerçek
anlaşma veya uzlaşma.
coining: Bkz. cold pressing.
coin silver: Metal, madenî para yapımında kullanılan
standart ayardaki gümüş.
coir: Halat vb. i yapımlarında kullanılan hindistan cevi
zi lifi.
coke: 1) fosil kömürün damıtılması sonucu elde edi
len, küçük miktarda duman ve büyük ısı oluşturarak
yanan, süngerimsi yapıdaki kömür; kok kömürü, a)
gazhane koku: Hava gazı üreten fabrikalarda yapılır,
soba ve kalorifer kazanlarında kullanılır ve 900°C'de
damıtılır, uçucu madde oranı % 30'a kadar olabilir.
b) dökümcü koku: Damıtma işlemi 1000°C'de yapı
lır; uçucu madde oranı % 18-% 22, alt ısı değeri
6000-7000 kkal/kg kadardır. c) sömikok:
600°C'de damıtılır, uçucu maddesi % 10, alt ısı değe
ri 6500 kkal/kg'dır; damıtma sırasında yan ürün ola
rak katran elde edilir.
coke breeze: Kok gazı; kok kömürü üretimi sırasında
yan ürün olarak elde edilen ve yakılması zor olan bir
gaz.
coke oven: Kok kömürü üretilen ocak veya fırın; kok
fırinı.
coke-oven gas: Kok ocağı gazı; kok kömürü üretilir
ken yan ürün olarak elde edilir yapısında % 48% 57
hidrojen, % 27% 36 metan, % 2-% 4 etilen, % 0-% 1
diğer karbonlu hidrojenler, % 3-% 6 karbon monok-
sit, % 1-% 3 karbon dioksit, % 0-% 6 oksijen ve %
2-% 13 azot bulunur; alt ısı değeri 3560-4455
3
kkal/m 'tür.
coke pig: Yüksek fırında yakıt olarak kok kömürü kul
lanılarak elde edilen pik demiri; kok piki; % 94 veya
daha fazla saf demir, % 3-% 5 karbon ve küçük mik
tarlarda fosfor, silisyum, kükürt ve manganez kap
sar.
coke production: Kok kömürü üretimi; Bkz. coke.
coke value: Bkz. carbon residue.
colchicine: Zehirli, sarı renkli, kristalli bir alkaloit,
22 25 C 6 H 0 N.
colcothar: Demir oksit; ferrik oksit, Fe2 O3; boya
maddesi, boya ve cila yapımında kullanılır; demirin
kahverengimsi kırmızı oksiti olup, demir sülfatın ısıtıl
ması ile elde edilir.
cold: 1) sıcaklığı insan gövdesi sıcaklığından çok dü
şük olana ait; çok soğuk. 2) ısının yokluğu; kayıp ısı
ya sahip olan; kayıp ısısı olan; gerekenden daha dü
şük ısıya alt. 3) ölü.
cold air machine: Soğuk hava makinesi.
cold bending: Soğuk bükme (borular için söylenir);
karşıtı hot bending.
cold body: Term, mutlak sıcaklığı diğerine göre daha
düşük olan cisim ya da gövde; ısı enerjisi alınışı ve
ya verilişine rağmen sıcaklığı sabit kalan cisim.
cold catho d
cold cathod: Soğuk katot; ikincil emisyonla elektron
sağlayan elektrot; bazan kütle spektrometresinde
iyon kaynağı olarak kullanılır.
cold chisel: Soğuk metalleri kesmek veya düzeltmek
için kullanılan sapsız, yüzeyi sertleştirilmiş çelik bir
keski; soğuk keski.
cold-draw: Soğuk çekmek; bir kalıp yardımıyla soğuk
veya ısıtılmamış bir metali çekmek veya şekil ver
mek.
cold drawing: Soğuk çekme (buhar kazanlarının bo
ruları için söylenir).
cold engine: Soğuk makine; türlü nedenlerle (soğut
ma suyu, hava dolgusu vb. i) sıcaklığı 40°C'nin altın
da olan ve çalışmayan bir dizel motoru.
cold junction: Soğuk bölge; Bkz. pyrometer.
cold light: Soğuk ışık; fosforesan ışık gibi, yanma ısı
sı ve akkor durumu ile birlikte görülmeyen ışık.
cold luminescences: Soğuk ışık; radyan enerjiyi
emerek ışık veren herhangi bir madde.
cold pressing: Soğuk baskı veya presleme; 1) made
nî para veya madalyonların yüzlerine yapılan kabart
ma şeklindeki soğuk baskı. 2) bir metal tozunu veya
başka tozlari briket oluşturmak üzere kalıplarda sıkış
tırma işlemi.
cold shocking: Evaporator borularinda oluşan kısır
ve taş katmanın kırmak amacıyla sıcak borulara so
ğuk su verilmesi işlemi; soğuk şok.
cold-short: Metal, kırmızı sıcaklıkta olmadığı zaman
kırılgan.
cold shut: Metal, döküm süreksizliği; bir dökümde,
iki metal damarının birleşememesi nedeniyle, yüzey
de veya yüzeye yakın bir yerdeki süreksizlik; genel
likle döküm sıcaklığının fazla düşük olması sonucu
oluşur.
cold spark plug: Soğuk buji; Berız. Mot. yanma oda
sına kadar uzanmayan buji; daha uygun koşullarda
ve oldukça soğuk çalışır.
cold start: Bilgisay, soğuk başlatma. 2) Mot. soğuk
ilk hareket.
cold steel: Çelik bir silah; bıçak veya süngü.
cold storage: 1) bayatlama veya bozulması olası be
sinlerin soğuk yerlerde, özellikle soğuk hava depola
rında depolanması; soğuk depolama. 2) soğuk hava
deposu.
cold storage room: Soğuk hava deposu; özellikle ba
lık, et vb. i besinlerin dondurulduğu (-40°C), yeşil
sebzelerin (-4°C'de) korunduklari depo; Den. buz
luk.
cold water: Soğuk su; Bkz. cooling water.
cold-water dearator: Soğuk sulu havasızlandiricı.
cold welding: Soğuk kaynak; yaygın olarak kullanıl
mayan bir kaynak türü; dikiş şeklindeki kaynak.
cold-work: Soğuk işçilik; metal oda sıcaklığında
iken
dövülerek, kalıplayarak ve çekerek şeklini değiştir
mek veya deforme etmek.
colemanite: Kimy, renksiz veya beyaz, kristalli bir
madde, Ca2B6O11 .5H2O; sulu kalsiyum borat; kole-
manit.
coll.: Bkz. collector.
collaborate: Birlikte çalışmak; özellikle bilimsel bir iş
te çalışmak; işbirliği yapmak.
collapse: 1) çökmek; birlikte ani olarak küçülmek ve
ya çekmek. 2) ani olarak bozulmak, 3) bozulmaya
neden olmak. 4) arıza veya bozulma
198 colloid
collapsed tube: Buh. Kaza. battal edilmiş veya tapa
lanmış bir boru; genellikle akıtan veya delinmiş ka
zan borularına uygulanır.
collar: 1) bir mil, rod, şaft veya boru üzerinde bulu
nan ve yanal hareketi önlemek ve parçaları bağla
mak için kullanılan çember, bilezik veya flenç (f-
lanş); Gem. Mak. kolar; srast yataklarında bulunan,
srast şaftla birlikte yapılan, fakat ondan daha büyük
çapta olan dairesel parça Bkz. thrust collar.
collar bearing: Bkz. thrust bearing.
collar lubrication: Diz. Mot. daha çok ağır ve orta de
virli makinelere uygulanan kolarlı yağlama.
collar screw: Mak. kolarlı vida; vida başının hemen al
tında tabla şeklinde kolan olan ve onunla tek parça
dan yapılan vida.
collateral: 1) yan yana; paralel. 2) sekonder, ikincil
veya talî.
collect: 1) depolamak; bir araya getirmek. 2) merak
için (pul, kitap vb. ini) biriktirmek; kolleksiyon yap
mak. 3) biriktirmek. 4) aylık ücretleri toplamak.
collector: 1) Elekt. akım çıkış noktası; elektrikli tram
vay, tren, troleybüs vb. lerinde kullanılan ve havaî
hatlara temas eden kol; arş. 2) bir transistörde akım
taşıyıcının aktığı bölge; emitör ile aynı türden yarı
iletken bir parça.
collector diode: Diot olarak düşünülen kollektör ve
bir transistorun tabanı.
collet: Halka; tespit parçası; torna aynası.
collide: 1) sert olarak temas etmek; birbirine sert şe
kilde çarpmak; çarpışmak. 2) çekişmek.
collier: 1) kömür taşıyan gemi; kömür gemisi; yakıt
gemisi. 2) kömür madeninde çalışan işçi; maden iş
çisi.
colliery: Kömür madeni ve onun bina, teçhizat vb. i.
colligate: Birbirine bağlamak.
collimate: 1) ışık ışınlarında olduğu gibi paralel yap
mak. 2) görüş hattını (teleskop vb. inin) ayar etmek.
collimator: 1) görüş hattını ayar etmek üzere kullanı
lan ve odağında çapraz saç bulunan ve bir başka te
leskop, araştırma cihazı vb. ine tespit edilen küçük
bir teleskop; kolimatör. 2) ışığı kabul eden ve onu
paralel ışınlar halinde prizmaya fırlatan spektrosko
pun tüpü. 3) bunun için kullanılan mercek.
collinear: Aynı doğru üzerinde; kolineer.
collision: 1) motorlu araçlar, trenler veya gemilerde
olduğu gibi, iki hareketli aracın ani olarak birbirleriy
le sert teması; çarpışma; çatışma. 2) iki veya daha
fazla sayıdaki cismin (tanecik, partikül, foton, atom
veya çekirdek sistemleri) birbirine sıkı yaklaşmaları
ve bu sırada aralarinda enerji, moment ve yük gibi
büyüklüklerin takas edilmesi.
collision bulkhead: Çatışma veya çarpışma perdesi;
Bkz. bulkhead
collision, elastic: Esnek çarpma; elâstik çarpma;
Bkz. elastic collision.
collision mat: Den. yara savunma paleti.
collacate: 1) düzenlemek. 2) yan yana yerleştirmek.
collodion (collodium): Sellüloz nitratın alkol ve eter
karışımındaki renksiz veya soluk sarı renkli, yüksek
yanicilıktaki viskoz bir çözeltisi; çabuk kurur ve daya
nıklı, esnek bir katman oluşturur; fotoğraf levhaları
vb. lerinde kullanılır; kolodyum.
colloid: Koloit; çok küçük parçacıklardan oluşan ve
sı vı içinde sürekli olarak askıda bulunan; koloid
grafit
colloidal 109 combustio n chemis t r y

Bkz. colloid graphite gibi.

combination: 1) Birleştirme veya birleştirilmiş. 2) bir
colloidal: 1) koloite benzeyen; koloite ait; koloit kap
leştirilerek yapılmış herhangi bir şey. 3) şifreli bir kin
sayan. 2) koloit tabiatına ait; koloit şeklinde olan.
li açmak için kullanılan bir sıra harf veya sayı. 4)
colloidal carbon: Diz. Mot. koloidal karbon; yağlama
böyle bir kilitin çalışma mekanizması. 5) Kimy. bir bi
yağlarına karışan ve onların rengini değiştiren, yağla
leşiği oluşturan maddelerin herbiri. 6) Mate, kombi
ma özelliklerini bozmayan çok küçük grafit parçacık
nasyon.
ları; separatörle dahi yağlama yağından ayrılmazlar;
combination carrier: Bkz. bulk carrier.
Bkz. colloidal graphite.
combination cycle: Bkz. dual combustion cycle.
colloidal graphite: Bkz. colloidal carbon.
combination look: Şifreli kilit.
colloidal state: Koloidal durum; bileşenleri en fazla
combination plier: Kombine pense; birleşik pense.
1-100 nm (nanometre) arasında olan durum.
combination turbine: Bun. Türb. aksiyon ve reaksi
colloidal system: Koloidal sistem; ölçüleri 1-100 na
yon türbinlerinin karışımından oluşan türbin; kombi
nometre (nm) sınırları içinde olan gerçek madde çö
ne türbin; karmaşık türbin; aksiyon-reaksiyon karma
zeltileri.
şık türbini.
color: 1) belirli uzunluktaki ışık dalgaları tarafından
combination wrench: Mak. birkaç işe yarayan veya
gözün retina tabakasının uyarılması sonucu duyu.
birkaç ağzı olan anahtar; kombine anahtar.
2) belirli bir uzunlukta ışık dalgalarının sapma özelli
combine: 1) birleştirmek üzere bir araya getirmek; ka
ği; Tayfın birincil renkleri kırmızı, sarı, turuncu, yeşil,
rıştırmak; birleştirmek. 2) Kimyasal bir bileşik meyda
mavi, indigo (çivit rengi) ve menekşedir. 3) herhan
na getirmek için birleştirmek. 3) eker, biçer, döver
gi renkli bir madde; boya; pigment veya boya mad
makinesi.
desi, 4) siyah, beyaz ve gri dışında kalan herhangi
combined: Birleşmiş.
bir renk. 5) Maden, bir parça altın. 6) renk vermek;
combl ship: Den. hem adî ve hem de konteynerli yük
boyamak. 7) rengini değiştirmek. 8) renkli olmak;
leri taşıyan gemi.
renklendirmek.
combustibility: Yanabilir olma durumu veya niteliği;
colorable: Boyanabilir.
yanabilirlik; tutuşabillrlik.
coloration: Boyanma; renklenme.
combustible: Yanabilir; tutuşabilir; parlamaya hazır;
color-blind: Tıp. renk körü; belirli renkleri veya her
kolay tutuşan yakıt vb. i şey.
hangi bir rengi ayıramayan.
combustible gas indicator: Den. özellikle tankerler
color-blindness: Tıp. renk körü olma durumu; renk
ve kuru yük gemilerinin tanklarında patlayıcı gaz-ha-
körlüğü; Dalton hastalığı; Daltonizm.
va karışımını saptamak için kullanılan bir cihaz; yanı
colored: 1) bir renge sahip olan; renkli. 2) belirgin
cı gaz göstergesi veya endikatörü.
bir renge ait.
combustible material: Türlü yakıtlar vb. i gibi yanıcı
color filter: Işık etkilerini denetlemek için fotoğrafçılık
maddelerden herhangi biri; yanıcı madde.
ta kullanılan renkli cam perde vb. i.
combustible mixture: Yanıcı karışım. 1) Diz. Mot. be
color-harden: Metal, sadece görüntü için çok az de
lirli bir sıcaklıkta kendiliğinden tutuşabilen hava-yakıt
rinlikte yüzey sertleştirmek.
karışımı. 2) Bern. Mot. buji kıvılcımı (arkı) ile tutuştu
colorimeter: Standart kıyaslama ile rengi saptamak
rularak yakılan hava-benzin karışımı. 3) yüksek güç
veya onun şiddetini ölçmek için kullanılan bir cihaz;
lü dizel motorlarının kerterlerinde oluşan ve patlama
kolorimetre.
ya neden olan yağ buharı ve havanın oluşturduğu
colorimetric: Kolorimetreye ait; kolorimetrik.
karışım.
colorimetrically: Kolorimetre ile ölçülen ya da analiz
combustion: 1) yanma olayı ve işlemi. 2) çoğu za
edilen.
man ışık ve ısı ile birlikte görülen hızlı oksitlenme. 3)
colorimetry: Kolorimetre ile renk analizi veya ölçü
çok az ısı oluşan, ışık görülmeyen yavaş oksitlenme.
mü; kolorimetri.
4) yakıtların yanıcı elemanları olan karbon, hidrojen
coloring: 1) renksiz. 2) canlı olmayan; sönük; donuk.
ve kükürtün, havanın oksijeni ile oluşturduğu, ısı açı
colour: ing. color.
ğa çıkan ve ışık oluşan olay; yanma.
columbic: Kimy. beş değerli kolombiyum kapsayan
combustion acid: 1) yanma asiti; Diz. Mot. kükürtlü
bir bileşiği belirtir; bu bileşiğe ait olan.
yakıtların yanması sırasında oluşan kükürt dioksit ve
columbite: Niyobyum ve demirin siyah renkli bir mi
kükürt trioksitin, soğuk makinede yoğuşan su buha
neral bileşimi, Fe(Cb0 3 ) 2 ; kolumbit.
rı ile oluşturduğu asit; sülfüroz veya sülfürik asit. 2)
columbium: Niyobyum; eski isim (ABD).
columbous: Üç değerli kolombiyum kapsayan bileşik Mot. silindirlerde yakıtların yakılması sırasında olu
leri belirtir veya onlara ait. şan organik asitler.
combustion air: Yanma havası; Diz. Mot. yakıtı yak
column: 1) güverte kirişlerini taşıyan gemi elemanı;
mak üzere silindirlere giren gerçek miktardaki hava.
kolon; sütun. 2) şekli ve görevi bakımından kolona
combustion chamber: 1) Mot. yakıtın yakıldığı ha
benzeyen. 3) Esk. Pist. Buh. Mak. silindirleri taşıyan
cim; ölü hacim; klerens hacmi; yanma odası. 2)
ve alt tarafları ait kadere, üst uçlari ise silindir blokla
Gaz. Türb. yakıtın püskürtülerek yakıldığı, yüksek ba
ra bağlanan, dövme çelikten yapılmış, dairesel kesit
sınç ve sıcaklıkla gazların oluşturulduğu yer Bkz.
li sütun; kolona adı da verilir.
combuster; yanma odası. 3) alev ve duman borulu
colza: 1) özellikle lâmbalarda yakılan yağın çıkarıldığı
kazanlarda, ocaktan (külhandan) sonraki en sıcak
kolza çekirdeği veya tohumu. 2) kolza yağı; colza
yer; cehennemlik; Gem. Mak. kombasçın çember,
oil, rape oil adlari da verilir.
combustion chemistry: Yanma kimyası; yakıtların ya
coma: Bir mercekten geçen meyilli ışık ışınlarının kü
nıcı elemanlarının (C, H, S vb.) oksijenle tepkimesi
resel sapmasının neden olduğu bulanıklık.
ni inceleyen kimya bilimi dalı.
combus t ion , com pl e t e
combustion, complete: Tam yanma; kazan ocaklari
veya motor silindirlerinde yakıtlarin yeterli hava ile
yakılması; bu tür yanmada, gaz karişımı karbon mo
noksit kapsamaz.
combustion, controlled: Kontrollü yanma; yavaş yan
ma; Diz. Mot. basınç zaman (p-t) diyagramında, yan
manın birinci kademesi olan hızlı yanmayı izleyen
yanma bölümü veya yanmanın ikinci aşaması.
combustion control system: Yanma kontrol sistemi;
büyük miktarda yakıt yakılan buhar kazanlarında,
yanma için gerekli hava miktarını otomatik olarak dü
zenleyen sistem veya cihaz.
combustion cycle: Sabit basınçta yanmalı çevrim; di-
esel çevrimi; hava ile püskürtmeli makinelerin çevri
mi; sıkıştırma sonunda, basınçlı (60-70 bar) hava ile
püskürtülen yakıtın, silindirde bir basınç değişimi ol
maksızın yandığı bir ideal çevrim.
combustion diagram: Yanma diyagramı; yanmanın
aşamalarını (kademelerini) oluşturan tutuşma gecik
mesi, hızlı yanma, kontrollü yanma ve art yanmayı
denetlemek için, makine silindirlerinden alınan açık
veya 90° kaydırılmış p-V diyagramı.
combustion efficiency: Yanma verimi; motorların si
lindirlerinde yanma sırasında üretilen ısı miktarının,
yakıtların alt ısı değerine oranı; fam yanmada 1'e
yaklaşır, eksik yanmada 1'den uzaklaşır.
combustion engines: Almanya'da dizel motorlarina
verilen ad; Bkz. internal combustion engine, com
pression ignition engine.
combustion formulas: Yanma formülleri ve eşitlikle
ri. 1) motorlar, jet makineleri, buhar kazanları ve
gaz türbinlerinde yakıtın yakılmasını belirten eşitlik
ler. 2) yakıtın alt ve üst ısı değerleri, gerekli oksijen,
hava ve oluşan egzoz gazı miktarlarının saptanma
sında yararlanılan formüller. 3) yakıtların yanıcı ele
mentleri olan C, H ve S'nin yanması ile İlgili formül
ler. 4) ısı kapasiteleri, alî ısı değeri, yanma ve sıkıştır
ma sıcaklıkları, gerçek hava miktarı, atık gazlar mik
tarı vb. i ile hesaplanan yanmanın termodinamik eşit
liği.
combustion gases: Yanma gazları; yanma ürunleri;
türlü yakıtların kazan ocağı veya motorların yanma
odalarinda yakılması sonucu oluşan karbon dioksit,
su buharı, karbon monoksit, azot, azot oksitleri, kü
kürt dioksit ve trioksitler vb. i gazlar.
combustion-gas products: Bkz. combustion gases.
combustion gas turbine: Yanmalı gaz türbini; yakıtla
rın yanma odasında yakılması ile elde edilen yüksek
basınç ve sıcaklıktaki gazların genişletilmesiyle iş el
de edilen gaz türbini.
combustion, incomplete: Eksik yanma; tam olma
yan yanma; kazan ocakları ve motor silindirlerinde
yakıtın yeterli olmayan hava ile yakılması; bu tür yan
mada egzoz gazı karbon monoksit (CO) kapsar.
combustion knock: Yanma vuruntusu; yakıt vuruntu
su. 1) Diz. Mot. çok erken püskürtme veya tutuşma
gecikmesi normalden çok büyük olan yakıtlarla çalış
ma sırasında, silindir içinde oluşan ve hızı 2000-3000
m/s olan şok dalgasının oluşturduğu tehlikeli vurun
tu. 2) Benz. Mot. buji tırnaklari arasında kıvılcım oluş
madan önce, silindirde yanmanın oluşmasından kay
naklanan vuruntu; detonasyon; Bkz. detonation.
combustion, perfect: Bkz. perfect combustion.
combustion period: Yanma periyodu; yanma süreci;
no commensurable
Diz. Mot. yakıtın püskürtülmesinden hemen sonra,
üst ölü noktayı biraz geçe başlayan süreç; tutuşma
gecikmesi, hızlı ve kontrollü yanma ile art yanma gi
bi aşamalardan oluşur,
combustion pressure: Yanma basıncı; maksimum
yanma basıncı; terminal yanma basıncı; yanma sıra
sında silindirde oluşan en yüksek basınç; dizel mo
torlarında 40-140 bar, benzin motorlarında yaklaşık
50 bar değerindedir;
Pmax kısaltması ile belirtilir.
combustion process: Bkz. combustion period.
combustion products: Yanma ürünleri; Bkz. com
bustion gases.
combustion, rapid: Hızlı yanma; hızlı basınç yüksel
mesi süreci; D/z. Mot, yanmanın birinci kademesi;
kontrolsuz yanma; bu periyotta, basınç ağır devirli
makinelerde 2-3 bar/krank derecesi, orta devirli ma
kinelerde 3-4 bar/°K ve yüksek devirli makinelerde
ise 6-8 bar/krank derecesi kadar yükselir.
combustion reaction: Yanma tepkimesi; yanma reak
siyonu; içten yanmalı makineler, gaz türbinleri, bu
har kazanları vb. inde yakıtın yakılması sırasında olu
şan kimyasal tepkime veya reaksiyon; yakıtın yapı
sındaki C, H ve S'ün yanması ısı ve ışık ile birlikte
CO2, CO, H 2 0, S0 2 , S0 3 , N0 2 vb. i
oluşmasının
tepkimesi.
combustion rings: Bkz. arch.
combustion space: Mot. yanma odası; yanma mahal
li; yakıtın yakıldığı hacim; ölü hacim veya klerens
hacmi.
combustion stages: Yanma aşamaları; Diz. Mot. ya
kıt püskürtme ve tutuşma gecikmesini izleyen yan
ma kademeleri : a) hızlı veya kontrolsuz yanma ya
da hızlı basınç yükselmesi, b) kontrollü veya yavaş
yanma ve c) art yanma.
combustion temperature: Yanma sıcaklığı; maksi
mum yanma sıcaklığı; terminal yanma sıcaklığı. 1)
Mor, yanma sırasında silindir içinde oluşan en yük
sek sıcaklık: Dizel motorlarında 1400-1900°C ve ben
zin motorlarında 2200-2500°C'dir. 2) buhar kazanla
rında yanma sırasındaki sıcaklık, yaklaşık 1200°-
1500°C dolaylarındadır.
combustion tube: Yanma borusu; yanma tüpü; bir fı
rında olduğu gibi, içindeki maddenin yakılarak azal
tıldığı, ısıya dayanıklı camdan yapıları bir boru.
combustor: Yanma odası; gaz türbinlerinde, kompre
sörlerin sağladığı basınçlı hava ile yakıtın karıştırılıp
yakıldığı yer; yanma hücresi; kombastör; Bkz. com
bustion chamber.
comet finder: Kuyruklu yıldızların gözlenmelerinde
kullanılan, geniş bir alanı gören, düşük güçlü bir te
leskop.
come-in valve: Gem. Mak. besi suyu devrelerinde
kondensör ile besl tankı arasında bulunan ve açıldı
ğı zaman tanktan kondensere su emilmesine müsa
ade eden valf; kondenserin susuz kalarak vakumu
nun bozulmasına engel olur; karnin valfı; giriş valfı.
command: Kumanda; komut.
commeasurable: Aynı ölçülere sahip olan; ölçüleri
aynı olan.
commeasure: Ölçüleri eşit olmak.
commence: Başlamak; start ya da ilk hareket ver
mek.
commencement: Başlama; start.
commensurable: Aynı standart veya ölçü ile ölçülebi-
c omme nsur a t e 111 companio n w a y

lir; eşit.
resi; bilginin bir yerden diğer bir yere aktarılması, du
commensurate: 1) ölçüleri eşit olan. 2) orantılı; ölçü
yulur ve görülür sinyaller için kullanılan bir devre ve
leri orantılı. 3) aynı ölçüler veya standartlarla ölçüle
ya sistem.
bilen.
communication system: Haberleşme sistemi.
commercial: Ticarî; ticarî sülfürik asit gibi.
communicator: İletişim veya muhabereyi sağlayan ki
commercial brass: Ticarî pirinç; % 20 çinko ve % 80
şi veya şey.
bakırdan oluşan pirinç; metal eşya yapımında kulla
commutable: Değiştirilebilir (alternatif akımin doğru
nılır; Muntz metal adı da verilir.
akıma değiştirilmesi gibi).
commercial carburetor: Benz, Mot. ticarî karbüratör;
cormmutate: Yönünü değiştirmek (bir elektrik akımı
çoğunlukla otomobillerde kullanılan karbüratörler-
nın), özellikle alternatif akımı doğru akıma dönüştür
den herhangi biri.
mek.
commercial ship: Ticaret gemisi; ticaret amacıyla ku
commutating field: Elekt. yardımcı kutup manyetik
ru yük, kimyasal madde, dökme yük, petrol ve pet
alanı.
rol ürünleri, meyva ve meyva suyu vb. i taşıyan ge
commutating pole: Elekt. yardımcı kutup; komütas-
mi.
yon kutbu; doğru akım makinelerinde özellikle yük
comminute: Pulverize etmek.
sek güçlü jeneratörlerde ana kutuplar arasına yerleş
comminution: Püskürtme; pülverizasyon; çok ince ve
tirilen ve koltektörde kıvılcıma engel olan ve komü-
küçük parçacıklara ayrılmış.
tasyona yardım eden kutuplardan herhangi biri.
commissure: İki parça arasındaki birleşme çizgisi; di
commutation: 1) Elekt. kollektör veya komütatör yar
kiş.
dımıyla bir akımın yönünü değiştirmek. 2) doğru
commix:
akım jeneratörlerinin endüvilerinde oluşturulan alter
Karışım.
natif akımın, kollektörde doğru akıma dönüştürülme
commodity: 1) herhangi yararlı bir şey. 2) alınan ve
si; komütasyon.
satılan herhangi bir şey; herhangi ticarî mal veya eş
commutative: Komütasyona ilişkin.
ya.
commutator: 1) elektrik akımını, özellikle alternatif
common: 1) genel; çoğu zaman; alelade. 2) rütbesi
akımı doğru akıma dönüştürmek için kullanılan kı
olmayan. 3) ham veya kaba; rafine edilmemiş veya
sım; kollektör; komütatör. 2) elektrik makineleri rotor
damıtılmamış. 4) Mata. eşit olarak iki veya daha faz
larının baş taraflarına yerleştirilmiş, aralarında mika
la miktar veya büyüklüğe ait.
yalıtıcılar bulunan bakır dilimlerinden meydana geti
common carrier: Ücret karşılığı yolcu ve yük taşıma
rilmiş, silindir biçiminde bir kısım. 3) endüvi iletkenle
cılığı ticareti yapan kişi veya şirket.
rinde oluşan alternatif akımı doğru akıma çevirerek
common denominator: Mate, iki veya daha fazla sa
kömür fırçalara ileten endüvi kısmı. 4) dinamolarda
yıda kesrin paydalarının ortak çarpanı: 10 sayısı 1/2
topladığı akımı fırçalara ileten veya dağıtan bölüm.
ve 3/5'in ortak paydasıdır.
commutator bars: Elekt. kollektör veya komütatörü
common divisor: Mate, ortak tam bölen; iki veya da
oluşturan ve aralarında mika yalıtıcılar bulunan bakır
ha fazla sayıdaki sayı veya büyüklüğü kalan bırak
dilimleri; Bkz. commutator.
madan veya tam bölen bir sayı ya da büyüklük: 6 sa
yısı 6,12 ve 36'nın ortak tam bölenidir. commutator end: Elektrik makineleri endüvilerinin
kollektör tarafı.
common fraction: Mate, bayağı ve adî kesir; pay ve
commutator segments: Bkz. commutator bars.
paydası arasında (5/11 ve 5/4 gibi) bölüm çizgisi
commutator stone: Kollektör (komütatör) taşı; hafif
olan kesir.
bozulmuş kollektörlerin yüzeylerini düzeltmek için
common logarithm: Bayağı logaritma; adî logaritma;
kullanılan ve kollektör yüzeyine uygulanan onunla
on tabanına göre logaritma; log kısaltması ile göste
aynı çapta, bir taş, su taşı; fırça taşıyıcıları ve fırçalar
rilir; Bkz. logarithm.
yerlerinden çıkarılarak kullanılır.
common multible: Mate, iki veya daha fazla büyüklü
commute: 1) Elekt. yönünü değiştirmek; Bkz. com-
ğün her birinin ortak katsayısı; 12 sayısı 2, 3, 4 ve
mutate. 2) değiştirmek; yerine koymak. 3) mübade
6'nın ortak katsayısıdır.
le etmek; takas etmek.
common nail: Tel çivi; adî çivi; demir tellerden yapı
camp. : Bkz. 1) compare. 2) composition, 3) com-
lan çivi.
pound. 4) compounded.
common rail system: Diz. Mot. sabit basınçlı püskürt
compact: 1) yoğuşmak; gaz ya da buhar durumun
me sistemi; Gem. Mak. komonreyl sistemi; içersine
dan sıvı haline gelmek. 2) küçük hacim kapsama. 3)
yüksek basınçla (340 bar) verilen yakıtı, kendisine
yoğun; katı (solit),
bağlı borularla, mekanik olarak açılıp kapanan enjek-
compactibility: Sıkabilirlik.
törtere ileten ve püskürtme sağlayan terkedilmiş eski
compacting: Sıkıştırma (mekanik); kompaksiyon.
bir sistem.
common salt: Yemek tuzu; sodyum klorür, NaCI. compactor: Kompaktör; sıkıştırıcı.
compagnie: Bkz. company.
communicable: 1) ulaştırılabilir. 2) bulaşıcı veya sarî:
Hastalıklar için söylenir. compania: Bkz. company.
companion: Den, 1) kaporta. 2) bir gemide bir güver
communicate: Ulaştırmak; iletmek.
teden diğerine inilmesi veya çıkılmasını sağlayan
communication: 1) iletme; iletişim; haberleşme; mu
merdiven.
habere. 2a) Çoğ. telefon, telgraf, radyo vb. inde ol
duğu gibi, mesaj gönderen veya mesaj alan sistem. companion ladder: Bkz.companion way.
b) Çoğ. hareketli ordular ve malzeme sistemi, c) bir companion way: 1) bir geminin güvertesinden kama
yerden diğer bir yere gitmek için yol ya da bir kanal. ralara veya daha aşağıya inen merdiven. 2) bu mer
communication circuit: Muhabere sistemi ya da dev divenin kapladığı hacim.
com pan y
company: 1) Den. bir geminin subaylar dahil tüm per
soneli; mürettabat veya tayfa. 2) şirket; firma; kum
panya.
comparable: 1) karşılaştırabilir; kıyaslanabilir; muka
yese edilebilir. 2) kıyaslamaya değer.
comparator: 1) nispeten küçük mesafelerin (0,000
127 mm'e kadar) duyarlı olarak ölçümünü sağlayan
bir cihaz; kompratör. 2) kolorimetre veya renk ölçer
Bkz. colorimeter. 3) EHM. karşılaştırıcı; karşılaştır
ma yapmakta kullanılan bir aygıt, cihaz, alet.
comparator method: Kompratör yöntemi; bir katının
genleşme katsayısının ölçümünde kullanılan yöntem
lerden biri.
compare: 1) benzerlik veya farklarını gözlemek ya da
keşfetmek amacıyla incelemek; mukayese etmek; kı
yaslamak; karşılaştırmak. 2) mukayese; kıyas; karşı
laştırma.
compârt: Parçalara bölmek.
compartment: Gemilerde bölme; kompartman.
compass: 1) daire yapmak. 2) tümü ile çevrelemek.
3) plân veya tasarım yapmak. 3) türlü geometrik şe
killeri, örneğin daire, elips, helis vb. i çizmek için kul
lanılan alet; pergel. 5) eğri çizmek. 6) daire. 7) man
yetik iğnesi serbest olarak hareket eden ve manyetik
kuzeyi (kuzey kutbunu) gösteren ve yön bulmada
kullanılan herhangi bir cihaz; pusula; denizci pusula
sı; manyetik pusula. 8) devre; rota
compass: Bkz. divider.
compass, beam: Bkz. beam compass.
compass card: Pusula kartı; pusula iğnesinin çevre
sinde hareket ederek pusula yönlerini işaretlediği,
çoğu zaman dairenin derecelerine (360°) bölünmüş
dairesel kart.
compass declination: Pusula inhirafı veya sapması.
compass needle: Pusula iğnesi.
compass, mariner's: Bkz. mariner's compass.
compass needle: Pusula iğnesi.
compass pencil: Pergel kalemi; bir pergelin uçların
dan birine takılan ve daire veya daire parçası çiz
mek için kullanılan kurşun uç veya kurşun kalem.
compass saw. Dar, meyilli bir testere ağzına sahip
olan ve eğriler kesmek için kullanılan bir el testeresi.
compatibility: Uyumluluk.
compatible: Uyumlu.
compensate: 1) bir ağırlık, kuvvet vb. inin dengelen
mesini sağlamak. 2) Meka. bir değişkeni etkisiz hale
getirmek. 3) dengelemek; denklemek.
compansated carburetor: Benz. Mot. dengeli veya
dengelenmiş karbüratör; arlan yük ile hava-yakıt dol
gusunu zenginleştiren özelliklere sahip karbüratör.
compensating jet: Benz. Mot. dengeleme memesi;
karbüratör dengeleme memesi veya nozulu.
compensating mechanism: Dengeleme mekanizma
sı; denge mekanizması veya düzeni; özellikle basit
hidrolik regülatörlerin sakıncalarını gideren düze
nek; birinci! ve ikincil dengeleme.
compensating piston: Diz. Mot. regülatörlerde kulla
nılan bir hidrolik piston; denge pistonu.
compensating resistor: Elekt. denge direnci.
compensating spring: Diz. Mot. bazı regülatörlerde
pilot valfın altında bulunan bir yay; denge veya den
geleme yayı.
compensating wheel: Mak. dengeleme tekeri; denge
tekerleği.
112 complex f rac t io n
compensation: 1) dengeli veya dengelenmiş. 2) ka
yıp, hasar vb. i için eşdeğer olarak verilen tazminat;
ödeme; yeniden dengelenen.
compensation balance: Bir kol veya duvar saatinde
sıcaklık değişimlerini önlemek üzere kullanılan bir
denge dişlisi.
compensation coil: Fiz. dengeleme veya denge bobi
ni; bir manyetik flüks (akı) dağılımını istenilen tarzda
değiştirmek üzere düzenlenmiş bobin (dizisi).
compensative: Dengeleme veya dengeleme için gö
rev yapan.
compensator: 1) dengeleyen kişi veya şey; dengele
yici. 2) hızdaki değişim, yön, akım vb. ini dengele
mek, düzeltmek veya karşılamak için kullanılan türlü
mekanik ve elektriksel cihazlardan herhangi biri. 3)
Mot. hidrolik regülatörlerin birincil ve ikincil dengele
yicilerinden herhangi biri.
compensator coil: Elekt. denge ya da dengeleyici bo
bin; dengeleme bobini.
compensator spring: Saat yayı; saatlerde kullanılan
dengeleme yayı.
compensatory: Bengeleme veya dengeleme için hiz
met etme.
complement: 1) tamamlamak veya doldurmak için
gerekli sayı veya miktar; tamamlayıcı. 2) bir bütünü
tamamlamak için eklenen veya ilave edilen şey; bir
birini tamamlayan iki parçadan herhangi biri. 3) Ma
te, verilen bir açı veya yaya eklenerek onu 90 dere
ceye eşit yapan miktar. 4) Den. bir gemiye tayin edil
miş tayfa, zabit vb. lerinin tümü. 5) tamamlamak;
tam yapmak.
complementary: 1) tamamlama; tamamlayıcı gibi iş
lem yapma.
complementary angle: Tamamlayıcı açı; diğerini 90
dereceye tamamlayan açı.
complementary colore: Birleşerek beyaz veya beya
zımsı ışık oluşturan, tayfın herhangi iki rengi; Eğer
bir disk yarısı sarı ve diğer yarısı maviye boyanarak
hızla döndürülürse, beyaz veya gri olarak görülür.
complete: 1) parçalarının hiçbiri eksik olmayan; ta
mam; bütün; komple. 2) tamamlanmış; bitirilmiş. 3)
tamamlamak; bitirmek.
completely: Tümü ile; tümüyle; bütünüyle.
complete combustion: Bkz. combustion, complete.
complete expanding nozzle: Buh. Türb. tam genişle
meli meme; herhangi bir akışkanın basıncını çıkış
basıncına kadar genişleten meme veya nozul.
complete expansion: Tam genişleme; Pist. Bun,
Mak. buharın silindir içinde karşı basınca kadar ge
nişletilmesi; tam genişlemen (makine); karşı basın
cın genişleme sonu basıncına eşit olduğu (makine).
completion: Tamamlama; bitirme; bitiş.
complex: 1) birbiriyle ilişkili iki veya daha fazla parça
kapsayan; bileşik; karmaşık; bir kaç parçadan oluş
muş. 2) basit olmayan; mürekkep; çok parçalı.
complex anion: Kompleks anyon; baştan başa nega
tif şarjları taşır; çoğu zaman bir metalik elementin
merkez atomu gibidir.
complex cation: Kompleks katyon; baştan başa pozi
tif şarjları taşır; iyonun yapısı bir metalik elementin
merkez atomu gibidir.
complex fraction: Karmaşık bayağı kesir; hem pay
ve hem de paydasında bayağı kesir bulunan mate
matik ifade.
 complex ion
complex ion: Kompleks iyon; kesinlikle, birden fazla
atomdan oluşur.
complexity: Karmaşık olma durumu veya niteliği; kar
maşıklık; komplekslik.
complex numbers: Kompleks sayılar; karmaşık sayı
lar.
complex quantity: Kompleks büyüklük; z = x+jy'de
j -. / - 1 , x ve y gerçek ise z kompleks büyüklüktür; z
tam olarak x ve y ile saptanır.
component: 1) komponent; bileşen; bileşimde bulu
nan; bir bütünü oluşturan parçalardan her biri. 2)
Meka. birbirine dik, birbirini kesen, birbirine paralel
olan ve bileşkeyi oluşturan kuvvetlerden her biri. 3)
Meka. kuvvet, hız vb. i gibi vektör büyüklüklerinin
analizlerde, çözümlenebilen elemanlarından biri.
component forces: Bileşen kuvvetler; bileşke kuvveti
oluşturan kuvvetlerden herhangi biri.
compose: 1) oluşturmak; meydana getirmek: Harç,
kireç, kum ve sudan oluşur. 2) bir araya getirmek;
uygun sıra ile koymak. 3) ayarlamak; düzenlemek.
4) Math, düzenlemek (basılacak şey veya harfler ya
da hurufatı); dizmek.
composed: Oluşmuş; meydana gelmiş.
composing machine: Matb. bir elde tutarak, içine
sözcükleri oluşturan harfler dizilen metal kap.
composite: Farklı parçalardan oluşan; karma; bileşik.
composite boiler: Bileşik kazan; hem akaryakıt ite
fayrap edilen ve hem de dizel motorlarının egzoz
gazlari ile çalışan, tek geçişli, doğru alev borulu ka
zan; Bkz. cochran boiler.
composite cycle: Termo. iki sabit hacim, iki sabit ba
sınç ve iki adyabattan oluştuğu düşünülen bir ideal
çevrim; Walker cycle adı da verilir; mekanizmasının
karmaşıklığı nedeniyle uygulaması çok güç olan bir
çevrim.
composite number: Kendisi ve 1 dışındaki bir sayı ile
bölündüğü zaman kalan bırakmayan sayı.
composition: 1) bir araya getirme; parçalarını birleşti
rerek bütünü bir araya getirme. 2) değişik kısımlar
dan oluşan bir karışım. 3) Matb. dizgi; mizanpaj; ter
tip. 4) alaşım; halita.
composition "G": Bkz. bronze, composition "G",
composition "M": Bkz. bronze, composition "M".
composition of forces: Meka. iki veya daha fazla bi :
leşen kuvvetin, bileşkesini bulma işlemi.
compound: 1) karıştırmak; birleştirmek. 2) parçaları
veya elementleri birleştirerek yapmak. 3) iki veya da
ha fazla parça ya da elementin karıştırılmasıyla olu
şan bir şey. 4) sabit oranda birleştirilen iki veya da
ha fazla eleman kapsayan bir madde. 5) yüksek ve
alçak basınç silindirlerinden oluşan iki silindirli bu
har makinesi; kampavund makine. 6) farklı kökenli
ham petrolden elde edilen iki yağın belirli oranlarda
karıştırılmasıyla elde edilen yağ; kampavund yağ. 7)
farklı iki sıvı yakıttan elde edilen, özellikleri farklı sıvı
yakacak; kampavund yakıt. 8) atmosfer altı ve atmos
fer üstü basınçları gösteren manometre; kampavund
geyiç. 9) iki ayrı cins kutup sargısına sahip olan doğ
ru akım makinesi; kampavund motor veya kampa
vund jeneratör. 10) alçak ve yüksek basınç ünitele
rinden oluşan türbin; kampavund türbin.
compound: Mak. alıştırma macunu; zımpara macu
nu; tıkama macunu; macun.
compound, boiler: Bkz. boiler compound.
compound, chemical: Bkz. chemical compound.
Teknik Sözlük - F. 8
113 compound-wound motor
compounded oil: içersine belirli bir miktar sabit yağ
Bkz. fixed oil eklenmiş mineral yağ; bileşik yağ; ge
mi makineleri, buhar silindirleri, takırn tezgâhlarında
kullanılır.
compounded electric circuit: Birleşik elektrik devre
si; seri ve paralel dirençlerden oluşan bir elektrik
devresi.
compound compressor: Mak. yüksek verim sağla
mak üzere havanın sıkıştırıldığı iki kademeli ve biri
küçük (YB) ve diğeri büyük çaplı (AB), iki silindirli
kompresör; Gem, Mak. kampavund kompresör.
compound engine: 1) buharın aşırı yoğuşmasından
kaçınmak amacıyla, stimin iki silindirde genişletildiği
makine; iki genişlemen makine; biri yüksek basınç
(YB) ve diğeri alçak basınç (AB) silindirlerinden olu
şan pistonlu buhar makinesi. 2) egzoz gazları ile ça
lıştırılan aşırı doldurucusu (süperşarjeri) bulunan bir
uçak motoru.
compound fraction: Bkz. complex fraction.
compound fuel: Gem. Mak. kampavund yakıt; daha
çok, farklı özellik, viskozite, özgül ağırlık vb. indeki
iki sıvı yakıtın belirli oranlarda karıştırılmasıyla elde
edilen ve kendisini oluşturan yakıtlardan farkı! bir sı
vı yakacak.
compound gauge: Gem. Mak. kampavund (ikili) ge
yiç (manometre); hem atmosfer üstü ve hem de at
mosfer altı basınçları (vakumu) göstermek üzere dü
zenlenmiş bir manometre veya basınç göstergesi;
hava pompaları ve pistonlu buhar makinelerinin al
çak basınç silindirlerinde kullanılır.
compound girder: Bileşik kiriş: Köprülerde kullanılır.
compound machine: Kampavund makine; iki veya
daha fazla basit makineden oluşan bir makine; birle
şik makine.
compound motor: Bkz. compound-wound motor.
compound oil: Bkz. compounded oil.
compound pendulum: Birleşik sarkaç veya pandül;
salinim yapmak için dikey bir düzleme mil ile yerleş
tirilmiş herhangi katı bir cisim.
compound steam engine: Bkz. compound engine.
compound starter: Elekt. birleşik yol verici veya star
ter; birlikte hareket eden iki kolu olan ve elektrik mo
torlarının ilk hareketini sağlayan bir yolverici.
compound turbine: Gem. Mak. kampavund türbin a)
bir yüksek ve bir alçak basınç, b) bir yüksek basınç,
bir orta basınç ve bir alçak basınç ünitesinden olu
şan buhar türbinleri.
compound türbine, cross: Bkz, cross compound
turbine.
compound turbine, tandem: Bkz. tandem compo
und turbine.
compound-wound: Elekt. alan sargıları kalın, az sa-
rımlı seri sargı ile, çok sarımlı şönt sargıdan oluşan
motor ve jeneratörleri belirlemek için kullanılır; iki
sargılı.
compound-wound generator: Kampavund veya kom-
punt jeneratör; kutupları üzerinde hem kalın (seri)
ve hem de ince (şönt veya paralel) sargılar bulunan
doğru akım jeneratörü; gemilerde ışık, güç ve ısıtma
devrelerini beslemek için kullanılır.
compound-wound motor: Elekt, kampavunt veya
kompunt motor; kutup sargıları, biri ince ve sarım sa
yısı çok (şönt), diğeri kalın ve sarım sayısı az (seri),
yalıtılmış bakır tellerden yapılmış bir dogru akım
elektrik motoru.
compress
compress: Sıkıştırmak; sıkıştırarak basınç sağlamak;
sıkıştırarak basıncını yükseltmek.
compress: 1} pamuğu sıkıştırarak balya yapmak için
kullanılan bir makine. 2) ağrı kesmek için kullanılan
sıcak veya soğuk suya batırılmış tampon. 3) vücu
dun bir parçasına, basınç uygulamak için kullanılan
bir parça kumaş ya da pamuk.
compressed: Sıkıştırılmış; basınçla bir araya getiril
miş; basınçla daha derli toplu bir duruma getirilmiş;
basınçlı.
compressed air: Sıkıştırılmış hava; basınçlı hava; sı
kıştırılarak hacmi küçültülen ve kapalı bir kapta tutu
lan hava; türlü devre, mekanizma, ilk hareket devre
si, kurum üfleme donanımı, püskürtme sistemi vb. i
yerlerde kullanılır.
compressed air chisel: Basınçlı hava ile çalıştırılan
otomatik keski.
compressed air hammer: Basınçlı hava ile çalıştırı
lan küçük şahmerdan veya hava tabancası.
compressed air system: Mak. basınçlı hava sistemi
veya devresi; kompresör, hava depoları, valflar, ölçü
ve güvenlik cihazları ve boru devrelerinden oluşan
bir sistem, örneğin hava ile ilk hareket sistemleri.
compressed gas: Sıkıştırılmış gaz; basınçlı gaz; so
ğutma sistemlerinde kullanılan ve kompresör tarafın
dan sıkıştırılarak basıncı yükseltilen gaz, örneğin fre-
onlar, amonyak, etil klorür vb. i.
compressed liquid: Bkz. subcooled
liquid.
compressibility: Sıkıştırılabilme durumu ya da niteli
ği; sıkıştırılabilirlik.
compressibility factor: Sıkıştırılabilme faktörü veya
etkeni; sıkıştırılabilirlik faktörü; belirli bir gaz kütlesi
nin hacminin, eğer ideal gaz olsaydı aynı sıcaklık ve
basınç altında işgal edeceği hacime oranı.
compressible: Sıkıştırılma özelliği olan; sıkıştırılabilir;
sıkışabilir.
compression: 1) sıkıştırma veya sıkıştırılma. 2) Mak.
a) yakıtın püskürtülmesi ve buji elektrotları arasında
kıvılcım oluşmasından hemen önceki durum; sıkıştır
ma ya da kompresyon. b) Pist. Buh. Mak. egzoz ola
yının sonuna doğru, egzoz portunun çekmece tara
fından kapatılmasıyla silindirde başlayan olay; kom
presin, c) bir makinede çalıştırma sıvısının sıkıştırıl
ması olayı: Soğutma kompresörlerinde freon vb. so
ğutucuların sıkıştırılması, d) hava kompresörlerinde
havanın sıkıştırılması.
compression bolt: Sıkıştırma cıvatası.
compression card: Bkz. compression diagram.
compression curve: Sıkıştırma eğrisi. 1a) Mot. ku
ramsal p-V diyagramlarında pVk = C, b) gerçek di
yagramlarda pVn = C ifadesine uyan eğriler (k=1,
41 ve n=1,34-1,39). 2) Pist. Buh. Mak. pv=C eşitliği
ne uyan eğri ve gerçek diyagramlarda pVn = C eşitlik
lerine uyan eğri.
compression cycle: Sıkıştırma çevrimi; Bkz. com
pressor cycle.
compression diagram: Mot. kompresyon veya sıkış
tırma diyagramı; Diz. Mot. silindirlere püskürtülen ya
kıt kesilerek, endikatör cihazı ile alınan diyagram; si
lindir gömleği, segman vb, i kısımlarin sızdırıp sızdır
madığını ve dolayısıyla kompresyonun iyi olup olma
dığını anlamak için alınan diyagram.
compression efficiency: Term, sıkıştırma verimi; ad-
114 compression temperature
yabatik verim;izantropik verim; Bkz. adiabatic effici
ency.
compression-ignition cycle: Bkz. diesel cycle.
compression ignition engine: Sıkıştırma ile yanmalı
motor ya da makine; Bkz. diesel engine.
compression line: İçt. Yan. Mak. p-V veya basınç ha
cim diyagramlarındaki sıkıştırma eğrisi veya sıkıştır
n k
ma hattı; pV = C veya pv = C ifadelerine uygun
olarak oluşturulan eğri (n = 1, 34-1, 39 ve k=1,41).
compression period: Bkz. compression stroke.
compression, point of: Sıkıştırma noktası; kompres
yon noktası; Pist. Buh. Mak. egzoz olayı sürerken
portun slayt valf tarafından kapanmasıyla silindir için
de hapsedilen bir miktar buharın sıkıştırılmasının
başladığı nokta.
compression pressure: Sıkıştırma ve kompresyon
basıncı; Mot. sıkıştırma sonunda, yakıt püskürtülme
den veya buji elektrotlarında ark veya kıvılcım mey
dana gelmeden önceki en yüksek basınç; benzin
motorlarında 5-15 bar ve dizellerde 30-45 bar değer-
lerindedir.
compression ratio: Kompresyon oranı; sıkıştırma ora
nı. 1) Mor. piston alt ölü noktada iken silindir hacmi
nin, piston üst ölü noktadayken ölü hacime oranı;
benzin motorlarında 5-7,5 (Maks.10,5) dizel motorla
rında 10,5-22 ve gemi dizel motorlarında 12-16 değe
rini alır ve e kısaltması ile belirtilir. 2) Pist. Buh. Mak.
silindirde sıkıştırmanın başladığı noktanın hacminin,
strok hacmine oranı.
compression ratio, critical: Kritik kompresyon oranı;
Diz. Mot. silindirler içinde, püskürtülen yakılın yakıla-
bilmesi için gerekli ısıyı sağlayan en küçük kompres
yon oranı (10,5); bu değerin altında silindirlerde ken
diliğinden yanma oluşturulması mümkün değildir;
e c r kısaltması ile belirtilir.
compression release valve: Bkz. decompression
valve.
compression release: Diz. Mot. dekompresyon;
kompresyon firarı; bazı dizel motorlarında ilk hare
ket için kullanılan benzin motoru çalıştırılmadan ön
ce, dizel motorları silindirlerinde oluşacak sıkıştırma
basıncının giderilmesi.
compression rings: Kompresyon veya sıkıştırma seg-
manları; sıkıştırmayı sağlayan, yanma ürünlerinin
kartere kaçmasını önleyen segmanlar; sayıları 3-9
arasında değişir ve en üstteki ateş segmanı adını
alır.
compression shim: Diz. Mot. Piston kolunun alt kıs
mı ile krankpin yatağı arasina konulan ve klerensi
ayarlayarak kompresyon basıncının normal değerler
de tutulmasını sağlayan ince metal levha; sıkıştırma
simi, layneri ya da şamatası.
compression space: Bkz. compression volume.
compression spring: Kompresyon yayı; bobin şeklin
de sarılmış yay; motor supapları vb. inde kullanılır.
compression stress: Bası gerilmesi veya stresi.
compression strength: Bası dayanıklığı; bası deneyi
sırasında Bkz. compression test maksimum yükün,
örneğin enine kesit alanına bölümü.
compression stroke: Sıkıştırma stroku veya kursu;
Gem. Mak. kompresyon stroku; Mot. silindirlere emi
len hava veya hava-yakıt karışımının sıkıştırılarak ba
sınç ve sıcaklığının yükseltildiği kurs ya da strok.
compression temperature: Kompresyon veya sıkıştır-
co m p re ssi o n tes t 115 concl usi o n

ma sıcaklığı; sıkıştırma sonu sıcaklığı; terminal sıkış

yin.
tırma sıcaklığı; Benz. Mot. 60°-70°C ve Diz. Mot.
computer, analogue: Bkz. analogue computer.
450°-650°C dolaylanndadır.
computer, digital: Bkz. digital computer.
compression test: Elastik limiti, akma noktası ve ba
computerize: Bilgisayar veya kompüterle hesapla
sı dayanıklığını saptamak amacıyla yapılan bir de
mak
ney.
.
compression tester: Mot. silindirler içindeki sıkıştır
computer limited: Sınırlı kompüter.
ma sonu basıncını ölçmek için kullanılan özel bir ma
con: Serdümene verilen emirlerle bir gemiyi yönet
nometre; kompresyon test cihazı.
mek ya da idare etmek.
compression volume: 1) Mot. piston üst ölü noktada
cone.:Bta. 1) concentrate. 2) concentrated. 3) con
iken piston ile silindir kapağı arasında kalan hacim;
centration.
yanma odası hacmi; sıkıştırma hacmi; compression
concatenate: 1) birbirine bağlı; birleştirilmiş. 2) bir
space şeklinde de kullanılır.
zincirde olduğu gibi birbirine bağlamak veya birleştir
compressive: Sıkıştırıcı veya sıkıştırma eğiliminde
mek; bitiştirmek.
olan.
concave: içbükey; konkav; bir kürenin içinin kesiti gi
compressive stress: Bası gerilmesi; bir cismin boyu
bi, içi boş ve eğrisel bir kesit; içbükey yüzey, hat,
nu azaltma eğiliminde olan bir dış kuvvete direnç
madde vb. I; konkav veya içbükey yapmak.
gösteren iç kuvvet.
concav cutter: İçbükey kesici; konkav kater; içbükey
compressor: 1) baskı yapan kişi veya şey. 2) hava,
oyuklar yapmak için kullanılır.
gaz, soğutucu vb. i akışkanları sıkıştırarak basınçları
concave lens: içbükey mercek; orta kısmı kenarların
nı yükselten makine; kompresör; hava kompresörü,
dan daha ince olan mercek veya adese; konkav mer
soğuk hava kompresörü gibi.
cek.
compressor capacity: Kompresör kapasite veya sığa
concave mirror: Yansıtıcı yüzeyinin eğrisi, gözlemci
sı; kompresörün birim zamanda dış devreye verdiği
3 den uzağa doğru olan ayna; içbükey veya konkav
m veya kg türünden gaz, hava, soğutucu vb. i akış ayna.
kan miktarı.
concavity: 1) içbükey ve konkav olma durumu veya
compressor cycle: Kompresör çevrimi veya saykılı;
niteliği. 2) Çoğ. içbükey yüzey veya şekil.
kompresör diyagramı, 1) öiü hacimsiz bir kompre
concavo-concave: Bazı merceklerde olduğu gibi, her
sörde sabit basınçta hava emilişi, politropik sıkıştır
iki tarafı içbükey olan (mercek veya adese).
ma, sabit basınçta boşalma ve sabit hacimde basınç
concavo-convex: 1) bir tarafı içbükey ve diğer tarafı
düşümünden oluşan çevrim. 2) ölü hacimli bir kom
dışbükey olan. 2) Opt. içbükey yüzü dışbükey yü
presörde ise p-V diyagramında politropik sıkıştırma,
zünden daha büyük derecede eğri olan ve bunun
sabit basınçta boşalma, politropik genişleme ve sa
sonucu orta kısımda incelen veya en ince yeri orta
bit basınçta emmeden oluşan bir çevrim.
kısmı olan merceği belirtir.
compressor efficiency: Adyabatik ve mekanik verim
concenter: Belirli bir merkeze getirmek; odaklamak;
lerin ürünü olup, kompresörün adyabatik gücünün,
yoğunlaştırmak; birlikte belirli bir merkeze getirmek.
kompresörü çeviren elektrik motoruna sağlanan gü
concentrate: 1) belirli bir merkeze doğru yöneltmek
ce oranıdır; kompresör verimi.
veya getirmek. 2) toplamak veya odaklamak (birinin
compressor gun : Kompresör tabancası; basınçlı ha
gayreti vb. ini). 3) şiddet ve yoğunluğunu yükselt
va ile çalışan kaya vb. i delme aleti.
mek. 4) yoğunlaştırmak. 5) yoğunlaştırılmış madde;
compressor oil: Kompresör yağı. 1) dizel motorlu ge
yoğunlaştırılmış.
milerin basınçlı hava (20-40 bar) üreten elektro
concentration: 1) yoğunlaştırma veya yoğunlaşma,
kompresörlerinde kullanılan yağlama yağı. 2) dizel
2) bir çözeltinin dayanıklığı veya yoğunluğu.
motorlarının silindir yağlarına benzeyen bir yağ türü;
concentrator: 1) yoğunlaştıran kişi. 2) çözelti, cevher
kompresör yağlarına nemin varlığı dikkate alınarak
vb. ini yoğunlaştırma için kullanılan türlü cihazlar
% 5 oranında sabunlaşmaya eğilimi olan maddeler
dan biri; yoğunlaştırma cihazı.
katılır; bu maddeler su ile birleşerek daha yapışkan
concentric: Dairelerde olduğu gibi, bir genei merke
bir yağ filmi oluşmasını sağlarlar.
ze sahip olan; aynı merkezli; konsantrik.
compressor scroll: Kompresörlerin Arşimet spirali
concentrical: Bkz. concentric.
şeklindeki, giderek büyüyen keys ya da mahfazası;
concentrically: Konsantrik tarzda; genel merkezli.
santrîüj kompresör keysi.
concentric circles: Merkezleri aynı olan, içice çizil
compressure: Bkz. compression.
miş daireler; konsantrik daireler.
comprise: Kapsamak; içermek; ihtiva etmek.
concentricity: Konsantrik veya aynı merkezli olma du
comptometer: Mekanik olarak toplama, çıkarma,
rumu.
çarpma ve bölme yapmak için kullanılan bir makine;
concentric reducer: Mak. Konsantrik kısıcı veya red-
mekanik hesap makinesi {Ticarî isim).
yuser; bir tarafı büyük ve diğer tarafı küçük çaplı da
computable: Hesaplanabilir; hesap edilebilir.
irelerden oluşan araç.
computation: 1) hesaplama. 2) hesaplama yöntem
concentric spring: Aynı merkezli, iç içe iki veya daha
veya metodu. 3) hesaplamadan elde edilen sonuç;
fazla yay: Supap yayı olarak kullanılır; bazan meka
hesaplanmış miktar.
nik regülatörlerde de bu tür yaylardan yararlanılır.
compute: Hesaplamak; hesap yolu ile (sayı, miktar
conchoid: Mate, konkoit.
vb.) saptamak; hesap etmek.
conclude: 1) bitirmek; sonuçlandırmak. 2) karar ver
computer: Kompüter; hesaplayıcı; hesap makinesi;
mek; saptamak. 3) yaklaşmak; sonuçlanmak; bit
bilgisayar; elektronik hesap makinesi; elektronik be
mek.
conclusion: Karar; sonuç; netice.
concret e
concrete: 1} kum, çakıl, çimento ve su ile yapılan ve
köprü, barai, bina vb. Serinde kullanılan sert bir mad
de; beton. 2) Kütle şekli vermek; katılaştırmak. 3) be
tonla yapmak; betonla kaplamak.
concrete mixer: Betoniyer; beton karıştırıcı; beton ya
pıcı; içersine ölçekli biçimde konulan çakıl, kum, çi
mento ve suyu karıştırarak betonu hazırlayan ve ge
nel olarak elektrik motoru tarafından çalıştırılan bir
makine.
concrete muffler: Mot, betonarme susturucu; beton
susturucu; kara tesislerindeki orta ve yüksek güçlü
dizel motorlarında kullanılan ve betondan yapılan
susturucu veya kıvılcım tutucu.
concreting: Beton dökme.
concur: Aynı anda görülmek; birlikte meydana gel
mek veya oluşmak; vaki olmak.
concurrence: 1) aynı zaman ve aynı anda meydana
geliş veya vaki oluş. 2) aynı kanıda oluş. 3) Geom.
a) üç veya daha fazla doğrunun birleştikleri nokta,
b) bu doğru veya yüzeylerin birleşme yeri.
concurrent: 1) aynı anda meydana gelme veya vaki
olma; birlikte vaki olma. 2) aynı noktaya doğru git
me veya aynı noktada toplanma.
concurrently: Aynı zamanda veya aynı anda.
cond.: Bkz. 1) conducted. 2) conductivity. 3) con
ductor.
condensability: Yoğuşabilir olma niteliği; yoğuşabilir-
lik.
condensable: Yoğuşabilir; buhar veya gaz durumun
dan sıvı durumuna gelebilir; yoğuşma yeteneği
olan; yoğuşmaya eğilimli.
condensate; 1) yoğuşmak; yoğuşturmak. 2) buhar
veya gazların üzerindeki ısı alınarak dönüştükleri sıvı
durumu; kondenserdeki egzoz buharının soğutulma
sı ile oluşan yoğuşum suyu veya yoğuşum.
condensate pump: Yoğuşum pompası; Gem. Mak.
ekstrakşın veya kondenseyt pompası; kondenserin
yoğuşma sularını boşaltan veya tahliye eden piston
lu ya da devir hareketli pompa
condensate system: Ana ve yardımcı kondenserler
ile yoğuşum pompası ve boru devrelerinden oluşan
sistem; yoğuşum sistemi veya devresi.
condensation: 1) Hava içindeki su buharının, sıcaklı
ğın azalması ile sıvı (çiğ) haline dönüşmesi; yoğuş
ma. 2) egzoz buharlarının kondenserde yoğuşması
ve su haline gelmesi. 3) soğutma sistemlerinde yük
sek basınçlı gazın (freon vb. i) kondenserde sıvılaş
ması.
condensation point: Yoğuşma veya çiğlaşma nokta
sı; Bkz. dew point.
condensation polymer: Kimysal yoğuşma ile oluştu
rulan bir polimer, örneğin H2O, HCI, NH3 vb. i gibi
küçük moleküllerin giderilmesiyle oluşan polimer.
condense: Çok yoğun; yoğun. 1) sıkıştırıp hacmini
küçülterek daha yoğun yapmak. 3) aynı ve farklı mo-
leküllerdeki atomlarin birleşmesiyle yeni, karişık
(kompleks) bir bileşik oluşturma (Atom veya atom
lar için söylenir).
condensed: Yoguşturulmuş; daha yoğun yapılmış.
condensed milk: Sütün buharlaşabilen suyu çıkarılıp
şeker eklenerek yapılan tatlı, koyu bir süt; yoğun
süt.
condensed system: içersinde buhar bulunmayan sis
tem veya devre; yoğuşum devresi.
116 conduc t
condenser: 1a) Benz. Mot platinlerle paralel bağlı
olan elektriksel cihaz; aralarında yalıtkanlar bulunan
iki veya daha fazla iletken levhadan oluşan ve elek
trik şarjı depolayan bir cihaz; kondensatör; konden-
ser; meksefe. b) ışık ışınlarını bir cisim veya yüzey
üzerinde toplayan bir mercek ya da mercek dizisi.
2) buhar veya gazları sıvı haline getiren cihaz; kon-
dansör veya yoğuşturucu.
condenser, auxiliary: Bkz. auxiliary condenser.
condenser hotwell: Gem. Mak. kondenser hotveli;
kondenser domu; kondenserin alt tarafında bulunan
bir hücre; yoğuşum veya hava pompasının (erpam-
pın) alıcısının bağlandığı kısım; üzerinde tesviye şişe
si de bulunur.
condenser, jet: Açık kondenser; jet kondenser; so
ğutma suyu ile yoğuşturulacak buharın birbirine ka
rıştırıldığı kondenser; suyu tatlı olan göllerde çalışan
buharlı gemilerde kullanılır,
condenser leaf: Kondensatör veya meksefeyi oluştu
ran levha veya yapraklardan biri.
condenser, main: Ana kondenser; buharlı gemi ve
kara enerji tesislerinde, ana makinenin egzoz buharı
nı yoğuşturan kondenser veya yoğuşturucu.
condenser shell: Kondenserin silindir şeklinde olan
gövdesi veya zarfı; Bkz. condenser.
condenser, single-pass: Tek geçişli kondenser; doğ
ru akımlı kondenser; soğutucu suyun borular içinde
yön değiştirmediği ve bir tarafından girip diğer tara
fından çıktığı kondenser.
condenser sump: Bkz, condenser hotwell.
condenser, surface: Borulu kondenser; kapalı kon
denser; sörfeys kondenser; borularının içinden soğu
tucu su geçirilen ve boruların dışında yoğuşturula
cak egzoz buharı bulunan kondenser (yoğuşturu
cu).
condenser tube: Kondenser borusu; çoğu zaman ısı
iletim katsayısı yüksek olan Admiralti pirincinden ve
ya diğer bakır alaşımlarından yapılan borulardan bi
ri.
condensibility: Bkz. condensability.
condensible: Bkz condensable.
condensing: Mak. kondenserli; kondensere egzozlu
(buhar makineleri için söylenir); karşıtı Bkz. noncon-
densing.
condensing system: Gem. Mak. yoğuşum ve soğut
ma suyu sistemi; kondensere gelen egzoz buharları
nın yoğuşturulmasını sağlayan ve bir ya da birkaç
soğutma suyu, yoğuşum suyu ve hava çıkarma pom
palari (erpamp) ile boru devresinden oluşan devre;
yoğuşturma devresi.
condensing turbine: Kondenserli veya kondensere
egzoz eden türbin; kondenserli türbin.
condensing water: Yoğuşum suyu; egzoz buharları
nın kondenserde deniz suyu tarafından soğutulması
ve yoğuşması sonucu elde edilen su.
condensing water pump: Yoğuşturma veya soğutma
suyu pompası; dolaşım, devri daim. serküleytin ve
ya sirkülasyon pompası isimleri de verilir.
condition: i) koşul, şart, kayıt. 2) durum, vaziyet,
hal. 3) şart koşmak; koşul ileri sürmek.
conditioned: 1) şartlı; koşullu; belirli bir koşulda. 2)
koşullara konu; belirli koşullara bağlı. 3) belirli bir
koşulda; uygun bir duruma getirilmiş.
conduct: 1) Fiz. iletmek, nakletmek veya geçirmek:
co n du cta n c e 117 Cong o re d

Bir iletkenin ısı ve elektriği geçirmesi gibi. 2) bir ilet

cone gear: Koni dişlisi; konik dişli.
ken gibi görev yapmak.
conelrad: Radyo yayın frekansını değiştiren bir sis
conductance: Kondüktans; bir malzemenin elektriği
tem; hava hücumları sırasında, radyo ışınları ile belir
iletme veya nakletme yeteneği olup, akımın uygula
li yerlerin (şehir, tesis vb. i) saptanmasını ölçmek
nan elektromotor kuvvete oranı olarak hesaplanır; di
için kullanılır.
rencin evrik değeri olarak da belirtilir.
cone, oblique: Eğik koni.
conductance bridge: Kondüktans köprüsü; çözeltile
cone pulley: Kademeli veya basamaklı kasnak.
rin iletkenliklerinin doğrudan saptanmasında kullanı
cone, right: Dik koni.
lan bir cihaz; Vetston köprüsü, bir DC akım kaynağı
cone rollers: Mak. konik rulrnanlı yalak; konik rul
ve özel bir denge cihazından oluşur.
manlardan oluşan yatak.
conductibility: Elektrik, ısı vb. ini iletme veya naklet
cone, truncated: Bkz cone, frustum of.
me kapasitesi.
confect: Özellikle karıştırarak veya birleştirerek yap
conductible: 1) Elektrik, ısı vb. ini iletebilen veya ge
ma ya da hazırlama.
çirebilen. 2) iletebilen, nakledebilen veya geçirebi
confer: Bkz. compare.
len.
configuration: 1) parçaların düzenlenmesi; parçala
conductimeter: Maddelerin, özellikle sıvıların elektrik
rın düzenlenmesi ile saptanan bir oluşum ya da şe
sel iletimini (geçirgenliğini) ölçen bir cihaz; kondükti-
kil; görünüş. 2) Astı: gezegenlerin birbirlerine göre
metre.
yerleri.
conduction: 1) ısı enerjisinin bir maddenin molekü
configuration atomic: Bir moleküldeki atomların
lünden molekülüne geçişi; kondüksiyon. 2) elektrik
uzaysal düzenlenmesi.
akımının bir maddeden, örneğin bir metalden veya
confine: 1) Çoğ. sınır ya da sınirlanmış bölge; sınır; li
bir iletkenden geçişi.
mit. 2) sınırlar içinde muhafaza etmek veya Koru
conduction of neat: Fiz. kondüksiyonla ısının geçişi;
mak.
madde boyunca, moleküller ile, sıcaklığın yüksek ol
confirm: 1) sağlam yapmak; sağlamlaştırmak. 2) res
duğu yerlerden, düşük olduğu yere ısı transferi (ak
mi onayla geçerli kılmak. 3) teyit etmek; doğrula
tarılması) işlemi.
conduction, thermal: Bkz. thermal conduction. mak.
confirmation: Teyit; tekit.
conductive: iletkenliğe sahip olan; iletken; geçirgen.
conflagrant; Yanına; alev alev; alevli.
conductivity: 1) ısı, elektrik vb. iletme veya nakletme
conflagration: Büyük ve tahrip edici yangın.
özelliği; iletkenlik. 2) Elekt. bir maddenin birim za
confluence: 1) birlikte akma, özellikle iki veya daha
manda birim küpünden geçirilen elektrik miktarı; öz-
fazla devre veya akarsuyun birlikte akması. 2) bu şe
dlrencin evrik değeri.
kildeki akarsuyun oluştuğu yer.
conductivity cell: içinde iki elektrot bulunan bir hüc
confluent: 1) bir şekil oluşturacak biçimde birlikte ak
reden oluşan ve çözeltilerin veya erimiş katıların ilet
ma ve yürüme. 2) diğeri ile birleşen bîr akarsu (de
kenliğini ölçmek için kullanılan bir pil.
re, çay, ırmak).
conductivity, electrical: Bir iletkenin özdirenci veya
conflux: Bkz. confluence.
özdirencinin evrik değeri; Ohm'un evrik değeri veya
3 confocal: Mate, aynı odak veya odaklara sahip olan.
mho/cm türünden ölçülür.
conformable rings: Diz. Mot. uyumlu segmanlar; rad-
conductivity, thermal: Bir cisim boyunca kondüksi
yal kalınlığı azaltılmış, yuvası ile arasına bir yay ko
yon yolu ile transfer edilen veya aktarılan ısı miktarı;
nulmuş ve böylece silindir duvarına iyi bir şekilde
ısıl iletkenlik.
basması sağlanan yağlama yağı segmanları.
conductometer: İletkenliği, özellikle ısıl iletkenliği ölç
congeal: 1) soğutma veya dondurma ile katılaştırmak
mek için kullanılan bir cihaz; kondüktometre.
veya kalınlaştırmak. 2) kalınlaşmak; koyulaşmak,
conductor: 1) elektrik, ısı vb. ini ileten veya geçiren
pıhtılaşmak; pelteleşmek.
düşük dirençli katı, sıvı veya gaz; iletken; nakîl; elek
congius: 1) Eski Roma'da 3.3124 litreden biraz kü
triği iyi bir biçimde ileten metal bir çubuk veya tel.
çük bir hacime eşit olan sıvı ölçü birimi. 2) Ecz. ga
conductor, thermal: Isının kondüksiyon yolu ile aktı
lon (3,78 litre).
ğı cisim veya gövde; ısıl iletken.
conglomerate: 1) bir küre ya da yuvarlak bir kütle
conduit: 1) sıvıları taşımak için kullanılan boru veya
şekli vermek veya toplamak. 2) küre ya da yuvarlak
kanal. 2) elektrik tellerini korumak için kullanılan bo
bir kütle şekli verilmiş veya toplanmış. 3) ayrı parça
ru ya da koruyucu; kablo borusu. 3) İletken.
ve maddelerden tek bir kütle şeklinde yapılmış.
condy's fluid: Kalsiyum ve potasyum permanganatın
bir çözeltisi, KMnO4 veya Ca(MnO 4 )2 ; dezenfektan conglomeration: Türlü şeylerin küme, karışım veya
olarak kullanılır. kütlesi.
cone: 1) Geom. tabanı daire ve yanal yüzü üçgen conglutinate: Birbirine yapıştırmak; adezyon ile birleş
olan solid bir şekil; koni. b) yüksekliği eksen gibi ka tirmek.
bul edilerek, bu eksen etrafında, döndürülen dik bir Congo dye (or color): Başlıca benzidin'den üretilen
üçgenin oluşturduğu solid şekil. 2) yanardağ zirvesi belirli azotlu boyalardan herhangi biri; Kongo boyası
veya türlü makine parçalarından herhangi biri gibi, veya rengi.
şekil Koniye benzeyen herhangi bir cisim veya kütle. Congo paper: Kongo kırmızısı ile boyanmış kağıt;
cone coupling: Koni kaplın; konik kavrama; mahrutî asitlerin varlığını saptamak için kullanılır.
kavrama. Congo red: Kompleks bir organik asitin sodyum tu-;
cone, frustum of: Kesik koni; yatay veya meyilli ya zu; yün ve pamuk boyamak ve asit kökenli endika-
da eğik bir düzlemle kesilmiş koni. tör olarak kullanılır; asit çözeltilerinde mavi ve alka
lin veya nötr çözeltilerde kırmızı olarak kalır.
congruent
congruent: 1) Geom. aynı şekil veya ölçüye sahip bi
ri diğerinin üzerine konulduğunda, tüm parçaları tü
mü ile birbirine çakışan şekiller. 2) Mate, benzer sa
yılar.
congruity: Geom. tam çakışma (iki veya daha fazla
şekli için söylenir).
conic: Geom. konik; konik kesit.
conical: Koniye benzeyen veya koni şeklinde olan.
conical gear: Konik dişli.
conical head rivet: Konik başlı perçin; konik perçin.
conical refraction: iki eksenli bir kristalde, uygun bir
dokunma açısı ile bir ışık ışınının içi boş bir koniye
aktarılması; konik şekilde kırılma.
conical rollere: Konik rulman; konik rulmanlardan
oluşan dişli.
conic projection: Dünya yüzeyinin bir koni yüzeyi
üzerine izdüşümü ve koni yüzeyinin açınımı ile oluş
turulan bir harita türü; konik izdüşüm; bu yüzey üze
rinde enlem paralelleri iç içe ve aynı merkezli daire
ve meridyenler eşit olarak belgelenmiş yarıçaplar
şeklinde görülürler.
conics: Geometrinin konik kesitlerle ilgilenen dalı.
conic section: Geom. dik ve dairesel bir koninin bir
düzlem ile kesilmesi sonucu oluşan elips, parabol
ve hiperbol gibi bir eğri.
conic sections: Geometrinin elips, parabol ve hiper
bollerle ilgilenen dalı.
coniins: Bkz., conine.
conin: Bkz, conine.
conine: Birleşmek; ünite oluşturmak; bağlanmak; bir
leştirmek.
conjoint: 1) birbirleriyle birleşmiş; birleşmiş; birleştiril
miş.
conjugate: 1) Mak. karşiliklı olarak birbirlerinin yerine
geçebilen (iki nokta, doğru, miktar vb. i gibi). 2)
özellikle bir çift oluşturacak şekilde birbiri ile birle
şen.
conjunct: Birleşmiş; birleştirilmiş; birleşik; bağli.
conjunction: 1) Astr. a) iki veya daha fazla sayıda
gök cisminin görünür yaklaşması, b) aynı göksel
boylamda olma durumu. 2) birbirine birleştirilmiş ya
da bağlanmış. 3) aynı anda oluşma veya vaki olma
(olaylar için söylenir).
conjunction astronomical: Astronomik kavuşma; bir
gezegen veya gök cisminin dünya ve güneş ile bir
hizada olduğu ve güneş gibi dünyanın aynı tarafın
da olduğu durum.
connect: 1) bir şeyi diğerine bağlamak veya birbirleri
ne bağlamak ya da birleştirmek. 2) telefon ile bağ
lantı teminini devre ite sağlamak; santral memuru ve
ya memuresinin sağladığı devre. 3) Elekt. bir devre
ye bağlamak.
connected: 1) birbirlerine bağlı; birleştirilmiş. 2) belir
li bir sırada birleştirilmiş.
connecter: Bkz. connector.
connecting-bolt: Bağlama cıvatası; bağlayıcı cıvata;
tespit cıvatası.
connecting-cable: Bağlama kablosu; ara kablo.
connecting rod: 1) Mot, Pist. Buh. Mak. piston kolu;
biyel; Konnektin rod veya konrod; makinenin iki ve
ya daha fazla hareketli parçasını birbirlerine bağla
yan kol; Mot. pistonla krank milini birbirine bağla
yan, dövme çelikten yapılmış kol. 2) Gem. Mak. çap
raz muylu (kroshed) ile krank milini birbirlerine bağ
118 consis t
layan, dövme çelikten yapılmış ve dairesel kesitli bir
kol.
connection: 1) birleştiren bir şey veya parça. 2) bir
leşmek veya birleştirilmiş; Kaplin; bağlantı; bağlayıcı
(union). 3) bağlantı veya ilişki. 4) Elekt. devre. 5) bir
noktadan diğerine muhabereyi sağlayan (telefon,
telgraf vb. i için) hat.
connective: Bağlayan veya rapteden,
connector: 1) elektriksel ilişki sağlamak için, tel veya
kablonun ucuna bağlanan, istenildiği zaman kolay
ca çıkarılabilen bir araç; klemens; bağlayıcı. 2) ra
kor; ara parça.
connexion: Bkz. connection ing.
conning tower: 1) suüstü savaş gemilerinin güvertele
rinde bulunan, gözetleme ve kontrol için kullanılan
zırhli kule; kule. 2) denizaltı gemilerinin giriş olarak
da kullanılan alçak, gözetleme kulesi.
conoid: 1) koni şeklinde şey. 2) Geom. konik bir kesi
tin ekseni çevresinde dönmesiyle oluşan şekil; kono-
it.
conoidal: Koni veya konoite benzeyen şekilde veya
onlara ait. Conradson carbon value: Akaryakıtlar ısıtılıp buhar-
laştırıldıktan sonra, uçucu maddeleri yakılarak geri
ye kalan yüzde türünden karbonumsu madde mikta
rı; bu değer ağır devirli, yüksek güçlü dizel motorla
rında en fazla % 4 ve yüksek devirli dize! motorların
da ise % 0,5 dolayındadır; Konradson Karbon değe
ri.
Conradson coke value: Bkz. Conradson carbon va
lue.
conrod: Bkz. connecting rod.
consequent: Mate, bir oranın ikinci terimi.
conservation: 1) koruma; sakınım; kayıp; ziyan olma
vb. inden koruma. 2) ormanlar gibi doğal kaynakla
rın resmî bakım ve korunması. 3) resmî kontrol altın
da olan orman, balıkçılık vb. i veya bunların bir par
çası.
conservation of energy: Enerjinin sakinimi. 1) enerji
yaratılamaz veya yok edilemez, ancak kısmen veya
tamamen bir enerji türünden diğerine dönüşebilir.
2) yalıtılmış bir sistemin toplam enerjisi sabittir.
conservation of matter, law of: Maddenin sakinimi
kanunu. 1) madde yaratılamaz veya yok edilemez.
2) kimyasal bir tepkimede olaya giren maddelerin
ağırlığı, oluşan ürünlerin ağırlıklarının toplamına eşit
tir.
conservation of momentum: Momentumun sakini
mi; birbiriyle çarpışan herhangi iki gövdenin, herhan
gi bir yöndeki toplam momentumu, bu yönü etkileye
cek dış bir kuvvet olmadıkça değişmez.
conservation of momentum, law of: Momentumun
sakinimi kanunu. 1) momentum, enerji ve madde
de olduğu gibi yaratılamaz veya yok edilemez, an
cak bir gövdeden diğerine aktarılabilir. 2) bir sistem
de momentumlarin toplamı sabit olup, sistemdeki
değişimlere bağlı değildir.
conserve: Hasar, kayıp veya ziyan edilmeye karşı ko
rumak veya muhafaza etmek.
considerable: 1) önemli; dikkate değer. 2) çok veya
geniş.
consist: Oluşmak; meydana gelmek (belirli madde
veya parçalardan); Su oksijen ve hidrojenden mey
dana gelmiştir gibi.
 consistency
consistency: 1) bir arada tutma durumu veya koşu
lu; 2) bir sıvıda olduğu gibi yoğunluk, kesafet veya
koyuluk; kivamlilik.
console: 1) raf, korniş vb. ini taşımak için kullanılan
bayrak (braket); konsol; Süs için kullanılır. 2) döşe
me üzerinde duran bir radyo veya fonograf kabini.
consolidate: Solit (katı), kuvvetli veya dayanıklı yap
mak veya olmak.
consonance: Senkron olma; uygun olma; iki meka
nizmanın paralel olması.
const. (Const.): Bkz. constant.
constant: 1) değişmeyen; aynı kalan, özellikle: a) ta
biatı, değeri vb. i bakımından düzgün kalan. 2) tüm
zamanlarda süren ya da devam eden; sürekli ya da
devamlı. 3) değişmeyen herhangi bir şey. 4) Mate,
Fiz, değişmeyen büyüklük ve etken; sabite; değiş
mez; karşıtı değişken Bkz. variable; C kısaltması ile
belirtilir.
constantan: Konstantan; % 60 bakır ve % 40 nikelden
oluşan bir alaşım; elektrikli ısıtıcıların dirençleri ve pi
rometre Bkz. pyrometer yapımında kullanılır.
constant entrople: Sabit entropi; adyabatik. 1) ısı
alış verişi olmaksızın veya sabi! ısıda durum değişikli
ği (S = C). 2) çift yanmalı çevrimde sıkıştırma ve
ge nişleme işlemleri (adyabatik sıkıştırma ve
genişle me). 3) Karno Bkz. Carnot çevriminde iki
genişleme ve iki sıkıştırma işlemlerinden birer
tanesi. 4) türlü kuramsal çevrimlerin sıkıştırma ve
genişleme işlemle ri.
constantin: Bkz. constantan.
constantly: 1) daima; her zaman. 2) çok sık; müker
rer olarak.
constant pitch propeller: Den. çalışma veya döndü
rülmesi sırasında piçi değişmeyen pervane; sabit piç-
li pervane.
constant pressure cycle: Sabit basınçlı çevrim; sabit
basınç çevrimi; sabit basınçta yanmalı çevrim; diesel
çevrimi; yanmanın sabit basınçta oluşturulduğu ku
ramsal çevrim; hava ile püskürtmeli motorların ku
ramsal çevrimi.
constant pressure process: Sabit basınç işlemi. 1)
hava ile püskürtmeli makinelerde yanmanın oluştu
rulduğu işlem (P=C); izobarik işlem veya proses. 2)
kuramsal dizel çevrimindeki yanma.
constant pressure turbine: Sabit basınçlı türbin;
özellikle kara tesislerinde elektrik enerjisi üretmek
amacıyla kullanılan buhar türbini.
constant-speed motor: Elekt. senkron motor veya kü
çük slipli endüksiyon motoru ya da doğru akımın
şönt motoru gibi, normal tuzlardaki işletmelerde hızı
sabit veya pratik olarak sabit kalan motor; sabit hızlı
motor.
constant temperature process: Sabit sıcaklık işlemi.
1) sıcaklık sabit tutularak genişleme veya sıkıştırma işlemi
(T=C). 2) Karno çevriminin sabit sıcaklıktaki sıkıştırma
ve genişleme işlemleri.
constant velocity diagram: Sabit hız diyagramı.
constant volume cycle: Sabit hacim çevrimi; sabit
hacimde yanmalı çevrim; yanmanın sabit hacimde
oluşturulduğu çevrim; benzin motorları veya karbüra
törlü makinelerin kuramsal teorik çevrimi.
constant volume process: Sabit hacim işlemi; izoko-
rik işlem. 1) İçt. Yan, Mak. yanma ve ısı atılışının sa
bit hacimdeki işlemi. 2) kuramsal Otto çevrimindeki
119 consumer
yanma.
constituent: 1) bir bütün oluşturmak için gerekli
olan; bileşen. 2) gerekli parça veya eleman. 3) karış
tırma işi yapıldıktan sonra karışımın bir parçası; bir
karışımın içinde bulunan ve o karışımı oluşturan
maddeler.
constr.: Bkz. construction.
constrain: 1) zorlamak veya yakın sınırlar içinde tut
mak; tehdit etmek: sıkıştırmak. 2) zorlamak; zorunlu
kılmak; mecbur etmek.
constrained: 1) zorlanmış; mecbur edilmiş; sıkıştırıl
mış. 2) doğal olmayan; yapmacık.
constraining force: Bir cismi sabit durumda veya be
lirli bir hareket durumunda tutan bir kuvvet.
constrict: Bağlayarak, sıkıştırarak veya çektirerek,
özellikle bir yerinde daha küçük veya daha dar yap
mak; büzmek; daraltmak.
construct: 1) sistematik olarak bir araya koymak; in
şa etmek, çatmak, kurmak veya tertiplemek (köprü,
kuram, üçgen vb.). 2) sistematik olarak bir araya ge
tirilmiş veya inşa edilmiş bir şey. 3) gerçeklerin sıra
ile düzenlenmesi sonucu oluşan bir fikir veya sezgi.
construction: 1) bina etme işi veya işlemi. 2) inşa et
me tarzı veya yöntemi. 3) bina edilmiş şey; yapı; bi
na. 4) tanımlama veya izah. 5) bir cümle, satır vb. in
de sözcüklerin ilişki ve düzenlenmesi.
constructional: Yapıya ait veya yapıda.
construction design: 1) makine veya motorun yapım
(imalât) plânı veya tasarımı. 2) makine ya da moto
run imalât veya yapım özellikleri.
construction machinery: Yol, bina vb. i yapımların
da kullanılan makine; inşaat makinesi.
constructive: inşa etmeye yardım eden veya mukte
dir; pozitif veya müsbet; yapıcı. 2) yapıya veya bina
etmeye ait; yapısal. 3) Huk. yasa! olarak kabul edi
len.
constructor: Yapımcı; bir yapıyı yapan veya yöneten
kişi; müteahhit; inşaat müteahhiti.
consult: istişare etmek; konsültasyon yapmak; baş
vurmak; göz önünde tutmak.
consultant: 1) müşavere eden kişi. 2), doktor, avukat,
mühendis vb. i teknik bilgi veren kişi; müşavir; danış
man.
consultation: 1) müşavere. 2) bir şeyi münakaşa et
mek, karar vermek veya plânlamak için toplantı; da
nışma; müşavere; istişare.
consulting: Özel durumlarda profesyonel veya teknik
öğüt vermek için danışman olan ya da müşavirlik
eden.
consulting engineer: Müşavir mühendis.
consumable: Sarfedilebilir; tüketilebilir eşya; tüketim
malı.
consume: 1) harcamak; israf edercesine sarfetmek
(zaman, enerji, para vb. i); israf etmek. 2) yangın gi
bi tahrip etmek. 3) aşıri şekilde yiyip bitirmek. 4) is
raf etmek.
consumed: Tümü ile harcanmış; tümü ile bir başka
şekle dönüştürülmüş.
consumedly: Aşırı ya da çok fazla olarak.
consumer: 1) bazı şeyleri tahrip eden, aşıri kullana
rak bitiren veya ziyan eden kimse veya kişi. 2) Eko,
tüketici veya müstehlik; tüketen kimse. 3) elektrikli fı
rın, termosifon, buzdolabı, ampul vb. i elektrikli tüke
tici.
 consumer's goods
consumer's goods: Eko. üretilen diğer eşya vb. lerln-
den daha çok halkın gereksinimine uygun yiyecek,
kumaş vb. i eşyalar; tüketim malları.
consumption: 1) tüketim; sarfiyat; harcam; bir şeyin
tahrip ve ziyan edilmesi veya bitirilmesi. 2) Eko. tüke
tim; tüketilen miktar.
consumptive: 1) tüketme veya tüketme eğitimi; tah
rip edici; savurgan; müsrif. 2) tüketim malları için ve
ya tüketim mallarına ait.
consumption per hour: Mot. bir saatteki yakıt, yağla
ma yağı, hava vb. i sarfiyat ya da tüketim; kg/saat,
g/saat türlerinden belirtilir.
consumption, specific: Özgül harcam, tüketim veya
sarfiyat; bir beygirgücü veya kilovat türünden güç
başına bir saatte tüketilen veya harcanan kg veya
grarn türünden yağ, yakıt, hava, buhar vb. i; kg/hp-
saat, kg/kw-saat vb. i birimlerle belirtilir.
consumption, specific air: fite, specific air con
sumption.
consumption, specific fuel: Bkz. specific fuel con
sumption.
consumption, specific oii: Bkz. specific oil con
sumption.
consumption, specific steam: Specific steam con
sumption.
contact: 1) Elekt. a) bir devredeki iki iletken arasında
ki dokunma veya dokunma noktası; elektrik kontağı,
b) böyle bir bağlantı yapmak için kullanılan cihaz.
2) sarî hastalık bulaştırabilen kimse; portör. 3) bağ lantı
kurma; temas temin etme: Bir uçak pilotunun kontrol
kulesi ile temas etmesi gibi. 4) Hava. hazır: Uçak
motorunun çalıştırılabilmesi için her şeyin ha zır
olduğunu belirten sözcük.
contact angle: Dokunma veya temas açısı.
contact button: Elektrik düğmesi.
contact flying: Alçaktan uçma; böylelikle pilotun göz
lediği arazi, akarsu, bina vb. i cisimlerle rotasını ta
yin edebilmesi.
contact heater: Bkz. surface heater.
contact point bastard: Dikdörtgen kesitli, ince, çift sı
ra dişli eğe; platinleri temizlemekte kullanılır.
contactor: Elekt. bir çekirdek üzerine sarılmış bobini
olan ve bu bobinden akım geçirildiğinde, manyetik
kuvvetle bir ya da daha fazla kontak açıp kapayan
bir tür şalter; küçük bir akımla büyük akımların kon
trolü için kullanılır.
contactor potential: iki farklı metal levhanın birbirine
dokunması sonucu oluşan elektromotor kuvvet Bkz.
pyrometer.
contact point dresser: Benz. Mot. platin eğesi.
contact point file: Benz. Mot. platin eğesi; meme yap
mış platinleri temizlemek için kullanılan özel bir eğe.
contact point gap: Benz. Mor. platin aralığı, boşluğu
veya klerensi; yaklaşık 0,50-0,51 mm dolayındadır.
contact process: Önce kükürt trioksit yapımı ve son
ra onun konsantre (derişik) sülfürik asit tarafından
emilmesi, dumanlı sülfürik asit elde edilmesi ve bu
asit ile suyun tepkimesi sonucu sülfürik asit yapımı.
contact screw: Benz. Mor. kontak vidası; platin vida
sı.
contact socket: Elekt. duy.
contact spring: Benz. Mot. kontak yayı; platin yayı.
contact welding: Bkz. gravity welding.
contain: 1) içine almak; kapsamak; ihtiva etmek; içer
L/Ü continued proportion
mek. 2) tutma kapasitesine sahip olmak. 3) eşit ya
da eşdeğer olmak. 4) özellikle artık bırakmaksızın
bölünebilir olmak.
container: 1) Den. çelik saçlardan yapılan, dikdört-
gense! prizma şeklinde 20-30 ton arasında yük alabi
len, limanlarda tır'lar tarafından taşınan büyük çelik
kutu; konteyner. 2) bazı şeyleri kapsamak veya içi
ne koymak için kullanılan kutu, kavanoz, sandık vb.
i.
container ship: Konteyner taşıyan gemi; kontoyner
gemisi; Bkz. container.
contaminate: Kirletmek; pis yapmak; pisletmek; bu
laştırmak.
contaminated: Bulaşmış; gayet az radyoaktif cisimler
eklenerek radyoaktif yapılmış.
contaminated drainage system: Makineler, boru
devreleri veya diğer sistemlerden gelen yağ ve suyu
makine dairesindeki sintinelerden toplayan bir dev
re; kirli drenaj sistemi.
contaminaied-oil settling tanks: Su veya diğer ya
bancı maddelerle kirletilmiş fuel-oili dinlendirerek ya
bancı maddelerinden ayıran tanklar. Bkz. settling
tanks.
contaminated oil tanks: Kirli yağ dinlendirme tankla
rı; Bkz. contaminated-oil settling tanks.
contamination: 1) kirletilmiş; bulaştırılmış; yağlama
yağının su, yakıt, metal parçacıkları, kurum, yanma
asitleri tarafından kirletilmesi. 2) kirleten veya bulaştı
ran şey; 3) kirlenme.
contamination, oil: Bkz. oil contamination.
contamination, radioactive: Radyoaktif kirlenme; 1)
istenilen bir maddenin, istenmeyen bir radyoaktif
madde ile karışmış olması durumu. 2) insanlara za
rar verecek, deneyleri bozacak vb. i şekilde radyoak
tif maddelerin kullanılması durumu. 3) Nük. Müh. bir
reaktör soğutucusu içine kaçak olarak geçmiş radyo
aktif madde.
contamînative: Kirletme; kirletme eğilimi; kirletici.
contaminator: Kirleten bir kişi veya şey; kirletici.
content: 1) Çoğ. içindekiler; muhteva; istiap; hacim;
kapsam; içerik. 2) ana madde veya anlamı. 3) Tut
ma gücü; kapasite. 4) hacim veya yüzey. 5) kapsa
nan (belirli bir maddenin) miktarı; Dökme demir yük
sek oranda karbon kapsar gibi.
conterminous: 1) bazı noktalarda genel bir sınıra sa
hip olan. 2) aynı sınır ya da limitlere sahip olan.
continually: 1) tekrar, tekrar. 2) her zaman; kesinti
siz.
continuance: 1) devam etme; devam; devamlılık ve
ya süreklilik.
continuation: 1) kesintisiz olarak sürme; devam et
me. 2) uzatma ya da temdit.
continue: 1) devam etmek; sürmek; yürürlükte kal
mak. 2) belirli bir duruma dayanmak. 3) aynı yer ve
ya durumda kalmak. 4) ısrar etmek. 5) bir kesilme
veya inkitadan sonra tekrar devam etmek. 6) kalma
ya neden olmak; muhafaza etmek, korumak; baki
kalmak.
continued fraction: Sürekli veya devamlı kesir; pay
dasının paydası ve onun da paydası şeklinde devam
eden kesir.
continued proportion: Her iki komşu terimleri arasın
da belirli bir oran bulunan üç ya da daha fazla sayı
ve büyüklükten oluşan bir dizi: 3, 6,12, 24 sayıları gi-
continuity
bi.
continuity: 1) sürekli olma durumu veya özelliği; sü
reklilik; devamlılık. 2) sürekli bir dizi veya seri. 3)
Rady, a) programın parçalarını birleştiren anonslar
veya açıklamalar serisi, b) bir programın konuşmacı
sının elindeki notlar.
continuous: Aralıksız, sürekli veya devamlı.
continuous carryover: Sürekli olarak makineye su
yürümesi; kazanlarda su parçacıklarının buharla bir
likte, sürekli olarak pistonlu buhar makinesi ya da
buhar türbinlerine gitmesi olayı; sürekli su yürüme
si; kazan içinde, iç buhar borusu, kazan dışında bu
har seperatörü gibi araçlarla giderilmeye çalışılır.
continuous casting: Sürekli, devamlı veya kesintisiz
döküm.
continuous duty: Gerçek sabit bir yük ile sonsuz
uzun bir süre için sağlanan operasyon veya işletme;
sürekli (devamlı) görev ya da hizmet.
continuous horsepower: Sürekli (devamlı) beygirgü-
cü; Mot. makinenin bir arıza oluşturmaksızın, egzoz
da duman görülmeksizin ve türlü sıcaklıklarında bir
değişim olmaksızın sürekli olarak üretebildiği güç;
hp ve kW türlerinden CHP ve Nb kısaltmaları ile belir
tilir.
continuously: Sürekli veya devamlı olarak; bir işle
min veya olaylar dizisinin kesilmeksizin sürmesi ve
ya devam etmesi.
continuous mixer: Sürekli çalışan karıştırıcı veya mik
ser.
continuous operation: Sürekli, aralıksız veya devam
lı işletme (operasyon),
continuous spectrum: Sürekli veya kesintisiz tayf;
renklerin görülebilir alanda sürekli olarak kırmızıdan
turuncu, sarı, yeşil, mavi ve lacivertten sonra dönüş
tüğü tayf.
continuous survey: Sürekli veya devamlı survey; ge
mi klâs müesseselerinin dört yıllık sürveyin yerine
geçmek üzere, bu dört yıl içinde parça parça yapa
rak tamamladıklari ve zaman kazandıkları survey.
contort: Burma, eğme vb. i ile şeklini bozmak; tahrif
etmek.
contour pen: Harita çiziminde kullanılan bir tür ka
lem; çini mürekkebi ile kullanılır.
contr.: Bkz. 1) control. 2) controller.
contra-: Karşı anlamında bir önek.
contract: 1) bir şey yapmak için iki veya daha fazla ki
şi arasındaki bir anlaşma; kontrat; mukavele. 2) ço
ğu zaman yazılı olan ve kanun ile yürütülen anlaş
ma. 3) anlaşma terimlerini kapsayan belge ya da do
küman. 4) ölçüsü küçülmek; daralmak; çekmek: So
ğuk metalleri daraltır, gibi. 5) daralmak; çekmek.
contracted: 1) ölçüsü küçülmüş; çekmiş; daralmış; kı-
salmış. 2) dar görüşlü; liberal olmayan.
contraction: Küçülme; daralma; büzülme; çekme.
contractive: 1) çekme kuvvetine sahip olan. 2) çek
me (büzülme) üretme ya da üretme eğiliminde olan.
3) büzülme ile ilgili.
contract trials: Den. yeni yapılmış bir gemi için kon
trat veya mukavele seyiri veya seferi; kontrat dene
mesi veya tecrübesi.
contraflexure: Aksi yön ya da istikamette büzülme.
contraguide rudder: Kontra dümen; parçaları perva
ne göbeğine göre zıt yönlerde olan dümen; tam geri
den bakıldığında dümen parçalarından biri sağa
121 contro l rod s
doğru, diğeri sola doğru görünür; gemi daha iyi dü
men dinler, ileri itiş veya srast çoğalır.
contrail: Hava. çok yüksekte uçarken jet uçaklarının
egzozlarının oluşturdukları beyaz ve giderek genişle
yen iz.
contra propeller: Kontra pervane; Bkz. contraguide
rudder.
contra-rotating propeller: Zıt dönüşlü pervane; birbi
rine zıt yönde dönen iki pervaneden oluşan sistem;
birinci pervane suyundan enerji sağlayarak dönen
ikinci pervane ile, tek pervaneli sisteme göre daha
yüksek verim sağlayan sistem.
contra rudder: Bkz. contraguide rudder.
contrast: iki madde, cisim, organizma veya radyas
yon arasındaki farklılık durumu; zıtlık ya da tezat;
karşıt
contrivance: 1) buluş; icat. 2) mekanik cihaz, buluş,
plân vb. i gibi bir hüner ya da marifet.
contrive: 1) icat etmek;' plânlamak. 2) icat yapmak;
tasarım yapmak; imal etmek. 3) bir yol aramak. 4)
bir icat yapmak; plânlar oluşturmak.
control: 1) control etmek; denetlemek. 2) ayarlamak
veya ayar etmek (malî olaylar vb. i). 3) standart ve
ya diğer deneylerle kıyaslayarak doğruluğunu kanıt
lamak, 4) idare etmek; hakim olmak; yönetmek. 5)
Çoğ. bir mekanizmayı ayarlamak için kullanılan bir
cihaz; kontrol cihazı.
control desk: Kumanda veya komuta masası.
control grid: Kontrol ızgarası veya gridi; termiyonik
valftaki bir ızgara; katot ile anot arasındaki elektron
kanalını kontrol eder.
control handle: Kontrol kolu; kumanda kolu; dizel
motorlarının çalıştırılmasın; sağlayan kol; kontrol ko
lu; gaz kolu.
control knob: Elektrikli cihazların kontrol veya ayar
düğmesi.
controllability: Kontrol edilebilir olma durumu veya
özelliği.
controllable: Kontrol edilebilir; denetlenebilir; ayar
edilebilir.
contrallable pitch propeller: Gem. Mak. piçi kontrol
edilebilir pervane; hidrolik olarak pervane kanatları
nın durumunun değiştirildiği bir sistem; mükemmel
manevra ve makinenin herhangi bir devir sayısında
maksimum çekiş sağlayan bir sistem.
controlled circulation: Bkz. forced circulation.
controlled combustion: Kontrollü yanma; çift yanma
lı çevrime göre çalışan modern dizel motorlarında
yanmanın ikinci kademesi; yavaş yanma; Bkz. slow
pressure rise.
control mechanism: Kumanda tertibatı; kontrol meka
nizması veya donanımı.
controller: 1) kontroller; bir makinenin hız, güç vb.
ini kontrol etmek için kullanılan bir cihaz veya cihaz
lar grubu. 2) kontrol eden veya denetleyen kimse;
denetleyici. 3) kumanda cihazı. 4) otomatik kuman
da veya ayar mekanizması.
control rack: Kontrol kolu; rak kolu; Diz. Mot. yüksek
basınç pompalarında kullanılan ve makinenin yükü
ne göre silindirlere püskürtülen yakıt miktarını düzen
leyen kol; kremayer dişlili kol.
control rheostat: Kontrol reostası; kontrol direnci ve
ya rezistansı.
control rods: Nük. Ener. kontrol çubukları; fizyon sıra-
 con t ro l sleev e 122 conve x o -concave

sında açığa çıkan aşın nötronları emen çubuklar; ge

convergent: Birbirlerine yaklaşan veya yaklaşma eğili
nel olarak boron'dan yapılırlar.
minde olan.
control sleeve: 1) Gem. Mak. kontrol slivi; yüksek ba
convergent lens: Kendisinden geçen ışık ışınının ya
sınç pompalarının plencerlerinin geçtiği ve dışında
kınlaşmasını çoğaltan bir mercek; yakınsak mercek.
rak kolu tarafından çalıştırılan pinyon dişil bulunan,
convergent lines: Birbirlerine yaklaşan doğrular; ya
içi oyuk yüksük. 2) sentrfigal regülatörlerde kullanı
kınsak doğrular,
lan ve yakıt mekanizmasının, dolayısıyla rak kolu
convergent nozzle: Genişlemeyen veya genişleme-
nun bağlı olduğu kayıcı.
siz nozul, meme veya lüle; daha çok basınç basa
contra! stand: Üzerinde uzaktan kontrol kuruluşlari-
maklı aksiyon türbinlerinde kullanılan meme; buha
nın bağlı olduğu, basınç göstergeleri, telgraf, tako
rın basıncını büyük ölçüde ve ani olarak düşürme
metre, dönüş yönü göstergesi, güvenlik cihazları,
yen meme ya da nozul.
vb. inin bulunduğu kürsü; kontrol konsolu veya kür
converging: 1) çapı düzgün olarak azalan ve bir nok
süsü; merkezi kontrol kürsüsü.
taya yöneltilmiş görünen ışığı belirtir. 2) bu etkiyi
control stick: Hava. pilotun hareket ettirdiği, kanatçık
üreten bir mercek ya da aynayı belirtir.
ları ve uçağın yükselme dümenini Kontrol ederek,
converging lens: Yakınsak mercek; kendisinden ge
onun uçuşunu sağlayan bir kol ya da levye.
çen bir ışık ışınının yakınlaşmasını çoğaltan veya
control tower: Kontrol kulesi; hava trafiğini veya uçak
uzaklaşmasını azaltan mercek; yakınsak mercek.
ların alanlara iniş ya da kalkışlarını düzenleyen kule;
converse: 1) sıra, durum, etki vb. i değişen şey; kar
havaalanı kontrol kulesi.
şıt; zıt; ters; aksi.
control valve: 1) Buh. Türb. kontrol valfı; türbinden
conversly: Aksine; zıt olarak; tam tersine.
hemen önce buhar devresi Bkz. steam pipe üzerin
conversion: 1) Mate, değerinde bir değişme yapmak
de bulunan bir valt. 2) Diz. Mot. çoğu zaman endika-
sızın bir büyüklük veya ifadenin şeklindeki değişme.
tör valfı adı da verilen ve makinenin torna gir maki
2) değişme; değiştirme; dönüşüm; dönüştürme.
nesine bağlanmadan önce açılması gereken bir valf;
conversion formula: Dönüşüm formülü veya eşitliği;
kontrol valfı; silindir içindeki yanmanın kontrolü için
bir sistemdeki birimi, diğer sistemdeki birime çevir
de kullanılır; Bkz cylinder test valve.
mek için kullanılan formül; örneğin Fahrenhayt tü
convection: 1) iletme veya nakletme; gönderme; taşı
ründen sıcaklığı Celcius sıcaklığa dönüştürmede kul
ma. 2) Fiz. hava, gaz veya sıvı akımlarında olduğu
lanılan formül: t = (°F-32).5/9(°C) gibi.
gibi, ısıtılmış veya elektriklenmiş parçacıklar kütlesi
conversion table: Dönüşüm tablosu; türlü sistemler,
nin hareketi ile ısı veya elektriğin iletilmesi; konveksi-
örneğin ölçü sistemi (emperyal sistem), metrik sis
yon.
tem ve Uluslararası sistemlerdeki (SI) uzunluk, küt
convectional: Konveksiyona ait.
le, hacim (kapasite), basınç vb. birimlerinin birbirleri
convection current: Konveksiyon akımı; bir sıvıda so
ne dönüşümlerini veren tablo.
ğuk kısımların sıcaklığı yüksek sıvı kütlesine, hareke
convert: 1) değiştirmek; dönüştürmek; döndürmek;
ti nedeniyle oluşan akım; basınç farkı nedeniyle olu
şeklini değiştirmek: Tahılı una çevirmek gibi. 2) bir
şur.
din, doktrin, düşünce, görüş vb. inden diğerine dö
convection heater: Kendisine iletilen ısının yarisıni
nüştürmek, 3) değeri eşit bir şeye çevirmek.
radyasyon (ışınım) ve diğer yarısını konveksiyon ile
converter: 1) değiştiren şey veya kimse; dönüştürü
ileten ısıtıcı; konveksiyon ısıtıcı veya hiyteri.
cü. 2) Bessemer yöntemindeki gibi, pik demiri çeli
convective: 1) iletme; nakletme; gönderme; taşıma.
ğe dönüştürmek için kullanılan fırın veya ocak. 3) al
2) konveksiyon tabiatına sahip olan.
ternatif akımı, doğru akıma çevirmek veya tersini
convector: Konveksiyon maddesi veya medyumu.
yapmak için kullanılan elektriksel bir cihaz; konver-
convector radiator: Konvektör radyatör; kapasitesi
tör. 4) Nük. Enerj. fosil olmayan atomları, nötron tut
hava sıcaklığı 18°C ve buhar için 101°C''ye göre dü
maları sonucu yakıt haline getiren reaktör.
zenlenen, hafif bir radyatör.
converter, Bessemer: Bkz. Bessemer converter.
convention: Sözleşme; anlaşma; mukavele.
converter, catalytic: Bkz. catalytic converter.
conventional: 1) örf ve adetlere uygun; geleneksel;
convertibility: Değişken olma durumu veya özelliği.
göreneksel; konvansiyonal. 2) doğal kural ve stan
convertible: 1) değiştirilebilir şey. 2) üstü açılabilir ve
dartların dışında kabul edilen; doğal, orijinal veya
geriye katlanabilir (branda vb. i) bir otomobil.
ani olmayan.
convertibly: Değiştirilebilir tarzda (biçimde).
conventional efficiency: Mak. 0/(0+L) veya (l-L)/i
convex: Konveks; dışbükey; bir kürenin dış yüzü gibi
formülleri ile hesaplanan verim (0=alınan, l=veri-
bir yüzeye sahip olan; karşılı konkav Bkz. concave;
len, L=kayıplar); konvensiyonal verim.
dışbükey bir yüzey, cisim, mercek vb. i.
converge: 1) bir noktada birleşme eğiliminde olmak.
convex cutter: Dışbükey kesici; konveks kater.
2) aynı yere veya birbirine doğru hareket etmek,
convex flank: Bkz. cam flank.
dönmek veya yönelmek; yaklaşmak (doğru vb. i).
convexity: 1) dışbükey veya konveks olma durumu
3) Mate, yakınsak olmak; birbirine yaklaşmak. 4) Ge-
veya niteliği; dışbükeylik. 2) Çoğ. dışbükey bir yü
om. doğruların birbirine yaklaşması; yakınsak.
zey, cisim, mercek vb. i.
convergence: 1) birbirine yaklaşma olayı, gerçeği ve
convex lens: Dışbükey mercek veya adese; conver
ya durumu; yakınsak olma. 2a) birbirine yaklaşma
ging lens biçiminde de kullanılır.
derecesi, b) bazı şeylerin birbirlerine yaklaştıkları convex mirror: Dışbükey ayna; bir küre parçası olan
nokta, 3) Bio. aynı çevrede yaşayan, fakat akraba ol ve iç yüzeyi gümüş kaplanmış ayna.
mayan organizmaların benzerliklerinin oluşumu. convexo-concave: 1) bir dışbükey ve bir de içbükey
convergency: Bkz. convergence.
kenara sahip olan. 2) Opt. dışbükey yüzü, içbükey
convexo-plan e
yüzünden daha büyük derecede eğri olan ve bunun
sonucu en kalın yeri orta kısmı olan bir merceği be
lirtir.
convexo-plane: Bkz. plano-convex.
convey; 1) bir yerden diğer bir yere almak, naklet
mek veya taşımak. 2) İki kanal veya madde gibi hiz
met vermek; iletmek. 3) bir özellik veya bir özel un
vanı birinden diğerine (kişiye) aktarmak veya trans
fer etmek.
conveyance: 1) nakliyat; taşıma; iletme. 2) taşıma ci
hazı, özellikte bîr taşıt aracı.
conveyer (conveyor): Taşıyan bir kişi veya şey; özel
likle sürekli bir zincir veya kayış ile bazı şeyleri, bir
yerden diğer bir yere taşıyan mekanik bir cihaz; kon-
veyör.
conveyer belt: Bant, taşıyıcı kayış; sonsuz kayış;
Bkz. conveyer.
conveying: Taşıma.
convolute: Bükülmüş; kıvrılmış; helezonî; bobin veya
helezon haline getirilmiş; etrafına sarmak; bobin.
convoluted: Bobin şekline getirilmiş; bükülmüş; kıvrıl
mış; helezon yapılmış.
convolve: Birlikte bükülmek, sarılmak, bobin haline
gelmek; birlikte dönmek; birbirine sarmak.
convoy: 1) konvoy. 2) gemiler veya ordulardaki gibi
bîr koruyucu olarak refakat veya eskort. 3) refakat
edilen gemi, ordu vb. i.
cookhouse; Gemi kuzinesi gibi, yemek pişirmek için
kullanılan bir yer.
cookstove: Yemek pişirmek için soba; kuzine veya
ocak.
cool: 1) mutedil veya ılımlı soğuk; ne ılık ve ne de
çok soğuk olan; serin. 2) mavi yeşil ve gri renkler;
serin renkler. 3) serin yer, şey, parça vb. I. 4) serin
olmak; serinletmek.
coolant: 1) soğutma ve soğuk hava sistemlerinde kul
lanılan türlü freon, amonyak, etil ve metil klorür vb. i
kimyasal maddeler; soğutucu. 2) kapalı soğutucula
rın, genellikle borularının içinden geçirilen deniz su
yu ya da tatlı su. 3) vantilatör veya fanların motorlar,
elektrik makineleri vb. terini soğutmak için sağladık
ları hava. 4) nükleer reaktörlerde kullanılan difenil
terfenil, su, ağır su, sıvı metal veya türlü gaz halinde
ki soğutuculardan herhangi biri. 5) genişleme ve bu
harlaşma sırasında ısı emen madde.
coolant losses: 1) Mot. soğutucu kayıpları; soğutma
suyu tarafından götürülerek hava ya da deniz suyu
na aktarılan ısının oluşturduğu kayıplar. 2) kondan-
sörlerde soğutucu deniz suyuna aktarılan ısının oluş
turduğu kayıplar.
cooler: Gem. Mak. kuler; soğutucu. 1) enerji kuruluş
larında görev yaparak ısınan yağ, su ve havayı soğu
tan ve belirli sıcaklığa indiren eşanjör ya da ısı alıp
veren cihaz. 2) Arg. hapishane.
cooler, air: Bkz air cooler.
cooler capacity: Soğutucu (kuler) kapasitesi; bir so
ğutucunun bir saatte giderdiği ısı miktarı.
cooler, oil: Bkz. oil cooler.
cooler, water: Bkz. water cooler.
cooling: Serinletme veya soğutma. 1) Nük. Enerj, a)
bir cismin, radyoaktif bozunma sonucunda radyoak
tivitesinin azalmasını belirten bir terim, b) radyoakti
vitesi yüksek bir cismin, radyoaktivitesi istenilen dü
zeye düşünceye dek bir kenara bırakılmasını belirt
123 cooperag e
mek için kullanılan bir terim. 2) soğutucuların borula
rı içinden geçirilen bir sıvı, çoğunlukla deniz suyu.
3) soğutma sistemlerinde kullanılan CO2 , freon,
amonyak vb. i maddeler. 4) motorların silindir ceket
lerinde dolaştırılan su vb. i.
cooling air: Soğutma havası. 1) motorların radyatör
peteklerinden geçirilerek ceket suyunu soğutan ha
va. 2) küçük güçlü motorların soğutulmasında kulla
nılan ve bir fan ile sağlanan hava. 3) aşırı doldurucu
nun (superşarjerin) gaz türbinini soğutan hava.
cooling coil; Mak. içersinden soğutucu sıvı geçirilen
borulardan oluşan kangal; soğutma kangalı.
cooling fins: Mot hava ite soğutmalı makinelerde in
ce ve geniş soğutma yüzeyleri, soğutma yüzeyleri
veya finleri; bir vantilatörün sağladığı hava ile soğu
tulur.
cooling load: Soğutma yükü;
cooling medium: Soğutucu madde; soğutma madde
si; Bkz. coolant.
cooling oil: Soğutma yağı; soğutucu yağ; yüksek
güçlü bazı dizel motoru pistonlarının soğutulmasın
da kullanılan yağ; motorların yataklarında da kullanı
lan yağlama yağı.
cooling pond: Bkz. cooling tower.
cooling radiator: Soğutma radyatörü; kara taşıt araç
ları ve bazı gemi dizel motorlarının silindir ceketleri
ve silindir kapaklarında dolaşarak ısınan suyun hava
ile soğutulduğu eşanjör veya ısı alıp veren cihaz.
cooling, radiator: Radyatörlü soğutma; silindir ceket
leri ve kapaklarında dolaştırılarak ısınan suyun soğu
tulduğu bir kapalı devre soğutma sistemi.
cooling surface: Soğutma yüzeyi; soğutucu yüzey.
t) soğutucu ve kondenserlerde soğutma suyunun
yaladığı yüzey; boruların dış yüzeyleri. 2) yağ, su ve
buhar soğutma yüzeyleri.
cooling system: Soğutma sistemi. 1) Mot. soğutma
amacıyla yararlanılan devre veya sistem: Açık Bkz.
open system, kapalı Bkz. closed system, omurga
Bkz. keel system sistemleri olmak üzere üçe ayrılır
lar. 2) kondenserlerde egzoz buharını soğutarak yo-
ğuşturmak amacıyla kullanılan sistem.
cooling system, closed: Bkz. closed cooling sy
stem.
cooling system, open: Bkz. open cooling system.
cooling tower: Soğutma kulesi. 1) kara enerji tesisle
rinde kullanılan dizel motorlarından çıkan sıcak su
yun soğutulduğu kule; kara tesislerinde kullanılan
ve bazan atmosferik ve bazan da mekanik türde ya
pılırlar; makineden gelen sıcak su kulenin saçakların
dan aşağıya doğru akarken, atmosferik hava tarafın
dan soğutulur.
cooling water: Soğutma suyu. 1) Mot. silindir ceketle
ri ve silindir kapaklarında dolaştırılarak soğutma gö
revi yapan deniz suyu, tatlı su veya damıtık su. 2)
Büyük güçlü motorların enjektörleri, pistonları ve eg
zoz supaplarını soğutan, çoğu zaman tatlı su veya
damıtık su. 3) soğutucularda yağ, tatlı su, hava vb.
ini soğutan deniz suyu.
cooling water jacket: Bkz. cylinder jacket.
coolish: Bir dereceye kadar serin.
coon's age: Sonsuz uzun zaman periyodu (süreci),
cooper: Varil ya da fıçı yapan ya da onaran kişi; fıçı
(varil) yapmak ya da onarmak.
cooperage: 1) fıçı (varil) yapımevi. 2) fıçı veya varil
cooperate
yapım işi. 3) böyle bir işin ücreti
cooperate: 1) belirli bir amaç için bir diğeri veya di
ğerleriyle birlikle çalışmak; işbirliği yapmak. 2) üre
timde gayretleri birleştirmek,
cooperation: 1) işbirliği; efor ve çalışma birliği.
cooperative fuel research engine: C.F.R. Makinesi;
herhangi bir sıvı yakıtın setan sayısını saptamak
amacıyla kullanılan tek silindirli, değişken kompres-
yon oranlı bir deney makinesi; hem dizel ve hem de
benzin motoru gibi çalıştırılabilir.
coordinal (coordinal): 1) aynı sıra veya diziye ait. 2)
Mate, bir nokta, çizgi veya düzlemin durumunu ta
nımlamak için kullanılan iki veya daha fazla sayıda
bir sistemin herhangi bir niceliği; koordinat. 3) koor
dinat yapmak. 4) belirti bir sıraya getirmek; ayarla
mak.
coordinate: Koordinat.
coordinate: Eşgüdüm sağlamak.
coordination: Koordinasyon; düzenleme; tanzim et
me; eşgüdüm.
coordinator:. Koordinatör.
Cop.: Bkz. Copernican.
cop.: Bkz. 1) copper. 2) copyrighted.
copaiba: Bot, Güney Amerika'nın belirli bitkilerinden
elde edilen ve,tıpta kullanılan kokulu bir sakız (reçi
ne).
copa!: Bot. türlü tropik ağaçlardan elde edilen ve ver
nik yapımında kullanılan sert bir reçine.
copalm: 1) Bol. tatlı sakız ağacından elde edilen ko
kulu, sarımsı renkli aromatik bir reçine. 2) bu reçine
yi veren ağaç.
cope: Döküm kalıbı veya döküm kutusunun üst kıs
mı.
Copernican: Kopernik veya onun astronomi sistemi.
Copernican system: Kopernik sistemi; gezegenlerin
güneş çevresinde döndükleri Kopernik kuramı; mo
dern astronominin temeli (esası).
copier: 1) kopya yapan kimse. 2) fotokopi makinesi,
copilot: Yardımcı pilot; uçaklarda kaptan pilota yar
dım eden pilot.
coping saw: U harfi şeklinde, çerçevesinde dar bir bı
çağı olan testere; oyma testeresi.
copîus: Bol; çok bol.
coplanar: Mate, aynı düzlemde (şekiller için söyle
nir).
copolymer: Kimy. vinil klorür-vinil asetat kopolimer ör
neğinde olduğu gibi, iki veya daha fazla monomer
kullanılarak oluşturulan.
copolymerization: Kopolimerizasyon; kopolimerlerin
oluştuğu işlem.
copolimerize: Kopolimerizasyona konu olma veya ko
polimerizasyon oluşturma.
copper: 1) kırmızımsı kahverengi, dövülebilir, hadde
den çekilebilir metalik bir element; elektrik ve ısıyı
çok iyi bir biçimde iletir; Simg. Cu; at.ağ. 63,54;
at.no. 29. 2) bu metalden yapılan şeyler. 3) bakır ve
ya bronzdan yapılmış madenî para. 4) çoğu zaman
demirden yapılan büyük kap veya kazan. 5) bakır
rengi; kırmızımsı kahverengi.
copper: 1) bakırla kaplamak. 2) bakır rengi vermek.
copper alloys: Bakır alaşımları; bakır metalinin diğer
metallerle yaptığı bronz, pirinç vb, i alaşımları veya
halitaları.
copperas: Demir sülfat, FeSO 4 .7H 2 0; mürekkep yapı
124 core plug
mı ve boyacılıkta kullanılan yeşil, kristalli bir bileşik.
copper gasket: Mot. silindir kapağı ile blok arasına
konulan conta; bakır conta.
copper joint: Bakır conta; Bkz. copper gasket.
copper losses: Elekt. bakır kayıpları; bir bobinde iç
direnci nedeniyle oluşan ve ısı şeklinde açığa çıkan
ısı kayıpları; elektrik makineleri, transformatör vb. i
cihazların kayıplarını belirtmek için kullanılır.
copper nail: Bakırdan yapılan çivi; bakır çivi. copper-
nickel: Bkz. cupronickel.
copper packings: Bkz. copper gasket.
copperplate: 1) baskı için kullanılan, bakırdan yapıl
mış levha şeklinde bir tür klişe. 2) bunun yardımı ile
yapılan baskı.
copper pyrites: Bakır demir sülfür, CuFeS2.
halkopirit; bakır piritler.
coppersmith: Bakırdan mutfak eşyası ve benzeri şey
leri yapmak için çalışan kişi; bakırcı veya bakır ya
pımcısı.
copper sulfate: Mavi renkli, kristalli bir madde, Cu-
SO4.5H2O; ısıtıldığı zaman toz haline gelir ve beyaz
renge dönüşür; bakır sülfat; mavi vitriol; elektrik ba
taryası, mikrop öldürücü ve boya maddesi olarak
kullanılır.
copper washer: Bakırdan yapılmış pul; bakır rondela.
coppery: 1) bakır kapsayan. 2) rengi bakımından ba
kıra benzeyen.
coprocessor: Bilgisay. yardımcı işlemci.
coracle: Hasır veya ağaç vb. inden su geçirmez mad
de ile kaplanmış boyu kısa, fakat geniş bir bot; padıl-
bot.
corbel: Dirsek; boru desteği,
cord: 1) kalın ip veya ince halat; kaytan; sicim. 2) ya
3 3
kıt olarak kesilen ağaçlar için 128 ft 'lük (3,63 m )
bir ölçü birimi. 3) Elekt, fiş ya da fişlere bağlanan kü
çük, yalıtılmış esnek bir kablo. 4) ip ya da sicimle
bağlamak veya birleştirmek.
cord-drawing indicator: Diz.. Mot. ipli endikatör (endi-
keyter) cihazı; ağır ve orta devirli makinelerden p-V
diyagramı almak için kullanılan bir cihaz.
cordage: 1) ip ve halatların tümü, özellikle bir gemi
nin armasını oluşturan ip veya halatlar, 2) belirli bir
3
alanda 128 ft türünden Bkz, cord ölçülen odun mik
tarı.
corded: 1) iplerle bağlanmış veya düğümlü. 2) ipler
veya sicimlerden yapılmış.
cordierite: Mavimsi veya menekşe renkli, kristal yapı
lı bir mineral; alüminyum, demir ve magnezyum sili
katı; mücevher olarak kullanılır; iolite adı da verilir.
cordite: Nitrogliserin, pamuk barutu, petrol jölesi ve
aseton kapsayan dumansız bir patlayıcı.
core: 1) Elekt. bir bobinin içine yerleştirilen ve dış
manyetik alanı kuvvetlendirmek görevi yapan ferro-
manyetik (yumuşak demir) malzeme Kütlesi; çekir
dek; göbek: Transformatör, endüksiyon bobini, zil,
konjonktör vb. i parçalarda kullanılır. 2) herhangi bir
şeyin merkezî veya en içteki parçası, 3) dökümcülük
te maça veya maça parçası. 4) bir reaktörde fissil
maddeyi kapsayan bölge. 5) bir reaktörde yakıt ve
ya moderatörle yakıtın tümü.
core hole: Dök. maça kumunu çıkarma deliği,
core loss: Elekt. göbek kaybı; transformatörün man
yetik devresinde histerizis ve edi akımı kayıplarından
oluşan kayıp: Pc = Ph + Pe (watt).
core plug: Mot. egzoz valf hücrelerinde bulunan 'pi-
 cor e san d 125 corrosi o n fatigu e

rinçten yapılmış tapa; çekirdek tapa.

değişimi havanın iyonlaşmasına yetecek derecede
core sand: Döküm kumu; maça kumu; kurutulmuş
yüksek olduğu zaman görülen ışıklı boşalma veya
ve maça yapımında kullanılan kum.
deşarj.
cer» section; Petek dilimi (radyatörde).
corposant: Fırtına sırasında gemi direklerinin tepesin
co-resident; Bilgisay, birlikte yerleşik,
de, elektrik boşalımı sonucu oluşan ışık küresi.
core spacer: Ara parçası (radyatör peteği için).
correct: 1) düzeltmek; yanlışı doğruya çevirmek; hata
coriolis acceleration: Meteo. korîyolis ivme; uzayda
yı gidermek. 2) Hataları işaret etmek ya da belirt
ki sabit ekserilere göre, dünyanın dönüşü sonucu
mek.
havanın sahip olduğu ivme.
correcting plate: Belirli bazı teleskoplarda gelen ışık
corked: 1) bir mantar ile durdurulmuş; tıpalanmış; Tı
ışınlarını düzeltmek için kullanılan ince bir mercek;
palı şişe gibi. 2) yanmış mantar ile karartılmış veya
düzeltme levhası veya merceği.
siyahlanmış. 3) mantar kokusu ve tadında olan (ba
correction: 1) düzeltme veya düzeltilme. 2) yanlışı
zı içecekler için söylenir).
doğruya veya anormali normale çevirme, geliştirme;
cork: 1) mantar meşesi Bkz. cork oak adı da verilen
ıslah etme; düzeltme.
ve Akdeniz Bölgesi'nde, özellikle ispanya ve Porte
correction factor: Diz. Mot. düzeltme katsayısı; dü
kiz'de yetişen bir meşe ağacının kalın ve hafif kabuk
zeltme faktörü veya etkeni; kuramsal ortalama ba
ları; her 12 veya 15 yılda bir bu ağaçların kabuklari
sınç ile çarpıldığı zaman, ortalama endike basıncı ve
geniş levhalar şeklinde kesilir ve türlü amaçlar için
ren katsayı; a) dört zamanlı motorlar için 0,95-0,97,
kullanılır. 2) bir mantar parçası veya özellikte şişeleri
b) iki zamanlı motorlar için 0,96-0,98'dir.
kapamak için kullanılan mantardan yapılmış bir şey.
3) aynı şekilde cam, lâstik, metal, plâstik vb. i mad correcting fluid: Daktilo vb. i yazılarının hatalarını si
delerden yapılmış tıpa. 4) bir mantar ile tıpalamak len veya örten sıvı; düzeltme sıvısı; korektör.
veya kesmek. 5) yanmış mantar ile karalamak (si- correctional: 1) düzeltmeye ait. 2) düzeltme ya da
yahlaştırmak). 6) bîr tıpa ile durdurmak veya sızdır düzelme eğilimi.
maz yapmak. corrective: Düzeltme; ıslah etme veya geliştirme eğili
minde olan; düzeltici; geliştirici; ısları edici.
corker: Şişeleri mantarla tıpalayan işçi veya cihaz
corrector: Düzelten kişi veya şey; düzeltici; tashih
(makine).
eden; musahhih.
cork float: Mantar şamandra.
correlation: 1) Mate, değişkenler arasındaki ilişki; ko
cork gasket: Mantar conta.
relasyon. 2) yakın ya da karşılıklı ilişki.
cork plate: Mantar levha.
corroborate: 1) kuvvetlendirmek; dayanıklığını arttır
corkscrew: Mantar tıpaları şişe dışına çıkarmak için
mak. 2) daha belirgin yapmak; desteklemek.
kullanılan, çoğu zaman çelikten yapılmış spiral tür
corrode: 1) paslanmak; tüketmek veya sarfetmek;
den bir araç; tirbuşon; şekli bakımından tirbuşona
benzeyen; spiral; helisel. tahrip etmek (kimyasalların etkisi için söylenir).
corrodible: Paslanabilir.
cork washer: Mak. mantardan yapılmış rondela veya
corrosion: 1) korrozyon; paslanma; paslanarak aşın
pul; mantar rondela, pul.
ma. 2) korrozyon sonucu oluşan pas gibi bir mad
corky: 1) mantara benzeyen; mantar tıpaya benze
de. 3) yavaş yanma; oksitlenme. 4) ışık ve ısı oluş-
yen. 2) mantara veya mantar tıpaya ait.
turmaksizın yanma.
corned: Tuz ya da salamurada muhafaza edilen,
corner: 1) çizgi veya yüzeylerin birleşerek oluşturduk corrosion allowance: Korrozyon ya da paslanma pa
ları açı şekli; köşe. 2) doğru veya yüzeylerin birleş yı.
me noktalan arasında kalan yer; açı: Odanın köşesi corrosion, ammonia: Buh. Kaza. amonyak paslanma
gibi. 3) caddelerin birleştikleri yer. 4) bölge; kısım. sı veya korrozyonu; hidrazinin bozunmasıyla oluşan
5) köşelerle donatmak. 6) bir köşeye koymak. 7) bir ve besi sistemine giren amonyağın oluşturduğu kor
köşe şekli oluşturmak. rozyon; oksijenli ortamda bakıra hücum ederek ince
cornered: Köşelere sahip olan; köşeli. bir katman bakır oksit oluşturur; kazan borulannda
cornerwise: Bir köşeden karşı köşeye; çapraz olarak; karıncalanma, besi sistemlerinin alçak basınç bölge
köşegen olarak. lerinde, ecektör borularında akıtmaya neden olur.
corrosion, caustic: Bkz. caustic corrosion.
corona: 1) Elekt. yüksek gerilimli bir teli çevreleyen
corrosion fatigue: Korrozyon yorulması; mükerrer ge
havada olduğu gibi, bir gaz içinde elektrik bozunma-
rilme ve korrozyon sonucu oluşan yorulma; su boru-
sı sonucu oluşan, görünür elektrik boşalımı (deşar
lu kazanlarda görülen bir korrozyon türü; yüksek sı
jı). 2) Astr. a) ay veya güneşin çevresindeki ışık dai
caklık bölgesindeki borularda düzgün olmayan su
resi; hale; ışık halesi, b) sadece tam tutulma sırasın
dolaşımı nedeniyle, boru malzemesinde meydana
da güneşin çevresinde görülen hale.
gelen değişken gerilmelerin oluşturduğu bir dizi in
corona discharge: Elektrik boşalımı; ışıklı hale deşar
ce çatlaklar.
jı; şarjlı (yüklü) bir iletkenin yüzeyi çevresinde, voltaj
corrosion, high temperature
corrosion, High temperature: Yüksek sıcaklık korroz-
yonu; bu tür korrozyon sirkülasyon kaybolduğu za
man, buhar atmosferindeki metal yüzeylerin aşırı
ısınması nedeniyle oluşur.
corrosion inhibitors: 1) Diz. Mot. özellikle fuel oil ve
ağır yakıtlarla çalıştırılan makinelerde sodyum ve va
nadyum bileşiklerinin makine parçalarında oluştur
dukları korrozyonu azaltmak için kullanılan kimyasal
bileşikler; paslanma önleyiciler. 2) D/z. Mot. kapalı
soğutma ceketlerinde kullanılan kromatlı veya kro-
matsız, inorganik veya organik pas önleyici madde
ler; laynerin korrozyon nedeniyle aşınmasına engel
olurlar.
corrosion resistance: Mak. paslanma direnci; paslan
maya direnç; özellikle yatak malzemelerinin kimya
sal korrozyona direnci.
corrosion resisting steel: Paslanmaya dayanıklı çe
lik; paslanmaz çelik.
corrosion, stress: Gerilme veya stres korrozyonu;
paslandırıcı bir çevrede nispeten ağır gerilme deği
şimlerine maruz kalan bir malzemenin, gerilme biri
kim kısımlarında yorulma çatlaklarına neden olan
korrozyon.
corrosive: Paslandırıcı ve aşındırıcı madde, örneğin
asitler, alkalin maddeler, deniz suyu vb. i
corrosiveness: Paslandıncılık veya çürütücülük; pas
landırma veya çürütme özelliği (bir yakıl, kimyasal
madde vb. inin).
corrosive sublimate: Cıva klorür; zehirli, beyaz renk
li, kristalli bir tuz, HgCI 2.
corrugate: Paralel girinti ve çıkıntıları olan; kıvrık (on-
düleli) olarak yapılmak; Gem. Mak. Korugeyt (kül
hanlar için söylenir.) Bkz. corrugated furnace.
corrugated: Kıvrık; ondüleli; oluklu; katlanmış.
corrugated furnace: Kıvrık saçtan yapılmış külhan;
alev borulu kazanlarda kullanılan ocak ya da kül
han; ısıtma yüzeyini çoğaltmak, bağlantı yerlerini ko
rumak ve kazantası oluşumunu önlemek için kullanı
lır.
corrugated hose: Kıvrık hortum; oksijen solunum ci
hazlarının solunum çantasını (torbasını) ağızlığa
bağlayan hortum.
corrugated iron sheet: Oluklu saç; yapıda dayanıklık
sağlamak üzere, levha demir veya çelikten yapılmış,
çoğu zaman galvanizlenmiş saç.
corrugated metal: Ondüleli saç; oluklu saç levha.
corrugated paper: Paket ya da ambalaj yapımında
kullanılan kâğıt veya karton; oluklu karton veya mu
kavva.
corrugation: Oluklu, dalgalı veya kıvrık; ondüleli.
corruption: Bozulma.
corset lacing: Korse bağı; kaytan; Esk. balmumuna
batırılmış olarak kondenser borularının sızdırmazlı-
ğında salmastra olarak kullanılırdı.
cortison: Öküz safrasından çıkarılan veya yapay ola
rak belirli tropik bitkilerden hazırlanan ve romatizma,
artrit ve diğer bazı hastalıkların tedavisinde kullanı
lan bir hormon; kortizon.
corundum: Alüminyumun yaygın bir minerali; alümin
yum oksit, Al 2 0 3 ; sertlikte elmastan sonraki ikinci
madde; koyu renkli tanecikleri olan türlü alıştırma ta
şındırma) ve cila yapımlarında kullanılır; saf, say
dam türü rubi, safir, oryental ametist ve oryental to
pazdır.
126 cotton cake
coruscate: Parıldamak; ışıldamak.
coruscation: 1) parıltı; ışıma. 2) ani bir parlama.
COSAG: Buhar ve gaz türbinlerinin birleşimi ile olu
şan enerji tesisi; Combined Steam and Gas Turbi
ne plants sözcüklerinin baş harflerinden oluşur.
cosecant: Trigo. kosekant; bir dik üçgende bir açının
kosekantı hipotenüsünün karşı dik kenara oranıdır;
cosec kısaltması ile belirtilir.
cosine: Trigo. bir dik üçgende bir açının kosinüsü
komşu dik kenarın hipotenüse oranıdır; cos kısalt
ması ile belirtilir.
cosin curve: Trigo. kosinüs eğrisi.
cosmic: 1) kozmoza ait; bir bütün olarak evrene veya
uzaya ilişkin. 2) dünya dışında kalan uzay ya da ev
rene ait. 3) çok geniş; vasî; muhteşem.
cosmically: 1) kozmozla ilgili ya da kozmoz ilkelerine
göre. 2) göz alıcı oranda.
cosmic dust: Yıldızlararası uzaydan dünyaya düşen
meteor parçacıkları oldukları düşünülen küçük parti-
kül ya da parçacıklar; kozmik toz.
cosmic rays; Atmosferin dışından dünyayı bombard-
man eden, geçirgenlik gücü çok yüksek ve dalga bo
yu fevkalâde küçük ışınlar; kozmik işınlar.
cosmic radiation: Bkz. cosmic rays.
cosmic ray shower: Kozmik ışın yağmuru veya sağa
nağı.
cosmism: Evrenin oluşumu felsefesi; kozmizm.
cosmo-: Dünya, evren anlamlarında bir önek.
cosmogenic: Bkz. cosmogony.
cosmogony: 1) evrenin yaratılışının başlangıcı. 2) bu
nun kuramı veya hesaplanması.
cosmoline: 1) kozmetiklere katılan ve ateşli silahlar
da koruyucu katman olarak kullanılan ağır bir gres;
kozmolin. 2) kozmolin ile kaplamak.
cosmos: 1) uyumlu, düzgün sistem olarak düşünü
len evren. 2) uyum; düzen; organizasyon. 3) herhan
gi tam ve düzgün bir sistem.
cost: 1) elde edilen veya elde edilebilir (belirli bir üc
retle). 2) bir şeyi almak için gerekli zaman, iş, para
vb. i miktarı; fiyat; ücret; maliyet; harcama. 3) kayıp;
zarar; ziyan; hasar; gider
costly: 1) fiyatı yüksek; pahalı. 2) çok değerli; muhte
şem.
cotangent: Trigo. kotanjant; bir dik üçgende bir açı
nın kotanjantı, komşu dikkenarın karşı dikkenara ora
nıdır; cotg kısaltması ile belirtilir.
cotangential: Kotanjant tabiatına sahip olan; kotan
jant tabiatında olan.
cotter: 1) bir oyuğa sokularak makinenin parçalarını
bir arada tutmak için kullanılan bir cıvata veya ka
ma. 2) çatal pin Bkz. cotter pin,
cotter key: Bkz. cotter pin.
cotter pin: Gem. Mak. katerpin; çatal pin; yerine takıl
dıktan sonra uçları açılarak, tespit ettiği parçaların
laçka olması veya boşalmasına engel olan pin; kopil-
ya.
cotton: 1) yumuşak, beyaz renkli, lifli bir bitki; pa
muk. 2) bu maddeyi veren bitki ya da bitkiler. 3) bu
bitkilerin ürün veya mahsûlü. 4) pamuktan yapılmış
kumaş ya da iplik. 5) diğer bitkilerde büyüyen pamu
ğa benzer, tüy gibi yumuşak bir madde.
cotton cake: Pamuk çekirdeğinin pres edilmesiyle çı
karılan yağ; pamukyağı; besin olarak, sabun yapımı
vb. i yerlerde kullanılır.
cotton covered
cotton covered: Pamuk yalıtımlı ya da izoleli.
cotton gin: Pamuk liflerini çekirdeklerinden ayırmak
için kullanılan bir makine; çırçır makinesi.
cotton mill: Pamuk ipliği veya pamuklu kumaş yapan
fabrika.
cotton picker: 1) ham pamuğu temizlemek için kulla
nılan bir makine. 2) pamuk toplayan bir makine ve
ya kişi.
cotton press: Pamuğu balya yapmak üzere sıkıştır
mak için kullanılan bir makine; pamuk presi.
cottonseed: Pamuk çekirdeği; pamuk bitkisinin çekir
deği; cotton-seed, cotton seed şekillerinde de yazı
lır.
cotton-seed: Bkz. cottonseed.
cotton seed: bkz, cottonseed.
cottonseed meal: Pamuk çekirdeğinin yağı çıkarıldık
tan sonra geri kalan artıklar; pamuk çekirdeği küspe
si; gübre ve hayvan yemi olarak kullanılır.
cottonseed oil: Pamuk çekirdeği yağı; pamuk yağı;
Bkz. cotton cake.
cotton waste: imalathane, gemi, makine dairesi, atel-
ye vb. i yerlerde temizlik işlerinde kullanılan pamuk
ipliği artıkları; üstüpü.
cotton wool: Doğal veya ham pamuk; katman halin
de pamuk.
cottony: 1) pamuk kapsayan. 2) pamuğa benzer; pa
muk gibi; ince tüylü veya lifli.
cotton yarn: Bükümü az olan pamuk ipliği.
Coulomb: Elektrik akımı miktarının ölçümü için
kulla
nılan bir ölçü birimi; bir saniyede bir amperlik
akım tarafından sağlanan elektrik miktarı; Simg.C.
Coulomb law: Kulon yasası veya kanunu: "iki elektrik
şarjı arasındaki itme veya çekim kuvveti, şarjların bu
yüklüğü ile doğru ve aralarındaki mesafenin karesi
ile ters orantılıdır."
count: Saymak.
countdown (count-down): Bir roketin ateşlenmesin
de veya nükleer bir patlamanın oluşturulması vb. i
için sıfıra doğru yapılan sayma; geriye sayma.
counter: 1) sayan kişi veya şey; sayaç. 2) makinenin
veya bir parçasının devir sayısı, kurs (strok) vb. ini
saptamak için kullanılan, çoğu zaman makineye
bağlı bir gösterge; kavunter 2) taklit ya da kalp para.
counter: 1) karşıt; makûs; zıt. 2) gemi pupasının su
hattı ile eğri kısmı arasında kalan bölüm; kıç kuruz
ya da kepçe.
counter balance: 1) bir ağırlığı dengelemek için kulla
nılan diğer bir ağırlık; karşı ağırlık. 2) bir kuvvet
veya tesiri dengeleyen herhangi başka bir kuvvet ya
da et ki. 3) dengelemek.
counter balances: Bkz. counterweight.
counter balance weight: Denge ağırlığı; karşı ağırlık;
Bkz.
counter.
counter balancing: Mot. krank millerine karşı ağırlık
lar bağlayarak dengeleme; titreşime engel olmak
için uygulanır.
counterbore: 1) Pist. Buh. Mak, silindirdeki bir çıkıntı
nedeniyle piston segmanlarının aşınmasını önlemek
için silindir çapının büyütülmesi; Gem. Mak. kavun-
terbor. 2) verileri bir derinlikte bir dairesel deliği ge
nişletmek. 3) bir deliği silindirsel olarak büyütme. 4)
bu iş için kullanılan alet.
counterclockwise: Saat aksi yönü; saat akrep ve yel
kovanının dönüş yönüne zıt yönü; sola dönüş.
127 couple
countercurrent: 1) Elekt. zıt akım; karşı akım; zıt yön
de akan elektrik akımı. 2) Den. ters akıntı; anafor
akıntısı; orkoz.
counter electromotive force: Elekt. zıt elektromotor
kuvvet; elektrik motorlarının endüvi iletkenlerinde
meydana gelen kuvvet; endüvinin dönmesini sağlar.
counter flow: Karşı akım; zıt akım; bir eşanjörde Bkz.
heat exchanger veya soğutucu, ısıtıcı, yoğuşturucu
vb. i cihazlarda soğutan ya da ısıtan madde ile soğu
yan veya ısınan akışkanın birbirlerine zıt yönlerde ak
ması; bu yöntemle çalıştırılan ısıtıcı veya soğutucu
lar.
counterflow condenser: Zıt akımlı kondenser; egzoz
buharının bir taraftan, soğutma suyunun diğer taraf
tan girdiği bir yoğuşturucu.
counter-flow engine: Ters akımlı buhar makinesi; bu
harın silindire girdiği portlan egzoz edildiği makine;
karşıtı doğru akımlı makine Bkz. uniflow engine.
countermine: 1) düşman tünellerini tahrip etmek için
kazılan ve içi patlayıcı madde ile dolu tünel; lâğım.
2) düşman denizaltı mayınlarını tahrip etmek için su
altına indirilen patlayıcı dolgusu; karşı mayın. 3) bir
karşı mayın ile (düşman mayınıni) durdurmak.
counterpoise: 1) bir ağırlığı dengeleyen diğer bir
ağırlık; karşı ağırlık. 2) bir başka kuvvet, etki vb.
ini dengeleyen veya tarafsızlaştıran bir kuvvet vb. i
3) denge ya da balans durumu. 4) dengelemek. 5)
denge ağırlığı olmak.
counterpoison: 1) zehire karşı koyan bir madde; anti-
dot; panzehir. 2) bir zehiri tarafsızlaştıran diğer bir
zehir.
countershaft: Ara mil; ara şaft; hareketi makinenin
ana milinden, çalışan bir parçaya aktaran ara mili ve
ya şaftı.
countersink drill: Vidaların başının gömülebileceği
dairesel delikler açabilen matkap; havsa matkabı.
countersink: Havsa. 1) bir borunun metal iç kısmının
çapının büyütülmesi veya havsa açılması. 2) cıvata,
vida, perçin vb. inin başının oturması için deliğin ağ
zını koni şeklinde genişletmek. 3) böyle cıvata, vida
vb. inin başını havsa açılmış yüzeye oturtmak. 4)
havşalı delikler yapmak için kullanılan alet.
countersink rivet: Havsa başlı perçin.
countersunk head: Havsa başlı veya havşalı (perçin
ve bazı vidalar için söylenir).
countersunk screw: Havsa başlı vida.
counterweigh: Bkz. counterweight.
counterweight: Silindir sayısı az, orta ve yüksek de
virli motorlarda krank kollarına bağlanan ağırlıklar
dan herhangi biri, karşı ağırlık; denge ağırlığı; zıt
merkezkaç kuvvet oluşturarak, krank milinin merkez
kaç (santrfüj) kuvvetini dengeler ve titreşime engel
olurlar.
countless: Hesaplanabilmek için çok fazla; hesapsız;
sayısız; çok fazla.
couple: 1) iki şeyi birbirine bağlayan veya birleştiren
herhangi bir şey; bağ; bağlantı. 2) birbirine birleştiril
miş veya bağlanmış aynı türden iki şey; çift; kupl;
ka pıl. 3) Elekt. termoelektrik, veya galvanik bir
akım şekli için birbirine temas ettirilen veya
lehimlenen iki metal; termoküpl Bkz. pyrometer. 4)
Meka. dönme oluşturan birbirine paralel fakat zıt
yönlerde, şiddet leri birbirine eşit iki kuvvet;
kuvvetler çifti. 5) Elekt, manyetik olarak veya
doğrudan (iki elektrik akımını)
 co u p l e d 128 cranag e

bağlamak ya da birleştirmek. 6) birleştirmek; bağla

cover gasket: Kapak contası.
mak,
cover glass: Mikroskop altında incelenmek üzere bir
coupled: Elekt. birbirlerini etkileyen elektriksel devre
slayta yerleştirilen ve örneği kapamak için kullanılan
leri belirtir; doğrudan bağlı ve dolaylı bağlı olmak
ince bir cam disk veya kare şeklinde cam; lamel.
uzere böyle iki devre vardır.
cowl: 1) şekli kukuleteye benzeyen herhangi bir şey,
coupled systems: Akust, bir sistem titreştiği zaman
özellikle: a) bacalarda çekiş veya draft! yükseltmek
diğer sistemin de titreştiği titreşim sistemleri; akuple
için kullanılan, döner metal kapak, b) Oto. ön cam
sistemler.
ve kontrol panelinin bağlandığı, oto karoserinin üst
couple of forces: Kuvvetler çifti; Bkz. couple.
ön kısmı; torpido, c) Den. manika; havalandırmaya
coupler: 1) birbirine bağlayan şey; özellikle iki demir
yarayan kısımlar.
yolu vagonunu birbirine bağlayan pnömatik bir ci
cowling: Oto ve kamyonların iç kaplaması.
haz. 2) kavrama; kavrama tertibatı; debriyaj.
c.p.: Bkz. 1) candle power. 2) chemically pure. 3)
coupling: 1) birbirine bağlama; çift oluşturma. 2) par
circular pitch.
çalari birbirine bağlayan mekanik bir cihaz; özellikle
cpd.: Bkz. compound.
iki mil veya boru parçasını birbirine bağlamaya yara
Cr: Bkz. chromium.
yan mekanik, hidrolik, elektromanyetik, fleksibıl (es
cr.: Bkz. crown.
nek) bir araç; kaplin; kavrama. 3) birinden diğerine
crab: Mekanik kriko; dişli kriko.
enerji aktarmak amacıyla iki elektrik devresini birbiri
crab: Bkz. hand winches.
ne bağlamak için yöntem veya cihaz.
crabber: Den. pavurya avlamak için kullanılan tekne,
coupling bolts: Kaplin cıvatalari; kaplinlerin birbirleri
pavurya teknesi.
ne bağlanmasında kullanılan cıvatalar.
crab hoist: Bkz. crab.
coupling, electro-magnetic: Bkz. electro-magnetic
crack: 1) kırılmada ani ve keskin ses çıkarmak. 2)
coupling.
özellikle parçalarda tümüyle ayrılmaksizın çatlamak
coupling, flexible: Bkz. flexible coupling.
veya yarılmak. 3) ani, keskin bir darbe ile kırılmak
coupling hub: Kaplin göbeği.
veya dar bir şekildeki yarılmaya neden olmak. 4) ha
coupling, hydraulic: Bkz. hydraulic coupling.
sar vermek veya bozmak. 5) kısmi kırılma; çatlama;
course: 1) ileriye doğru hareket; bir noktadan diğeri
çatlak.
ne gitme; gelişme veya ilerleme. 2) eğitimde kurs ve
cracked: 1) parçalarına ayrılmaksizın kırılmış veya çat
ya ders. 3) Den. a) kare armalı bir geminin en kısa
lamış; çatlak ya da çatlaklara sahip olan.
direğinin üzerindeki yelkenlerden biri. b) bir gemi
cracker: 1) kıran bir kimse veya cihaz, 2) kâğıt fişek.
nin seyrettiği cihete yönlendirilmiş pusula noktası,
cracking: Kimy. kraking; ısı ve basınç ile molekül ağır
c) rota; bir geminin üzerinde seyrettiği düşse! hat;
lığı düşük, daha hafif karbonlu hidrojenler elde et
gemi rotası.
mek için bozunma işlemi; bu yöntemle petrolün ağır
course: Buh. Kaza. kazan zarfı veya dramının (domu-
fraksiyonlarının kompleks hidrokarbonları bozurta-
nun) çevresel dikişler (perçin veya kaynak) arasın
rak daha basit karbonlu hidrojenlere dönüşürler.
daki bölümü.
cracking process: Kraking işlemi; Bkz. cracking.
covalence: 1) bir atomun, komşu atomlara paylaştıra-
crack zone: Çatlak bölgesi.
bildiği çift elektron sayısı. 2) iki atom arasında pay
cradle: 1) taşımak veya korumak için çubuk, ip, rod
laştırılan ve elektronlar tarafından oluşturulan bağ;
vb. lerinden yapılmış çerçeve. 2) otomobil altında ça
kovalent bağ.
lıştığı sırada bir tamircinin kullandığı düz, küçük te
covalency: Bir elementin bir atomunun diğer bir
kerlekli bir altlık. 3) tekne, gemi, uçak vb. i için ya
atomla kovalent bağ oluşturduğu, çift olmayan elek
pım, onarım veya kaldırma sırasında kullanılan ağaç
tronlarının sayısı.
ya da metal çerçeve (palet). 4) Den. gemi yapımın
covalent: Kimy. iyonları içine almayan bir bağ, bile-
şik, tepkime vb. ini belirtir: a) metan'da (CH 4 ) hidro da kullanılan kızak.
jen ve karbon arasındaki bağ, kovalent bir bağdır. craft: 1) Den. a) gemi, tekne veya uçak. b) gemilerin,
b) kükürt dioksit (S0 2 ) kovalent bir bileşiktir, c) tolu- teknelerin veya uçakların tümü. 2) özel bir beceri ve
ende çözünmüş amonyak (NH 3) ve HCI arasındaki ya sanat. 3) özel bir beceriyi gerektiren iş.
tepkime, kovalent bir tepkimedir. craftsman: 1) vasıflı işçi. 2) sanatçı.
covalent bond: Kimy. elektron çiftlerinin paylaşılması cram: Basınç veya sıkıştırma ile normal kapasitesinin
ile oluşan kimyasal bir bağ türü; kovalent bağ. ötesine kadar (bir hacim vb.) doldurmak; sıkıca dol
covalent lattice: Kimyasal örneklerin kovalent bağlar durmak.
la birbirleri ile birleştikleri bir kafes. cramp: 1) iki ucu kıvrık olan ve taş, tomruk vb. i kütle
cover: 1) önünde, üzerinde saklanılacak veya gizleni lerini taşımak için kullanılan metal bir çubuk; demir
lecek yer. 2) kaplamak; örtmek. 2) menzili içinde tut kenet. 2) mengene; kıskaç. 3) kramp.
mak (bir ateşli silahın). 4) cilt, kapak vb. i gibi kapa crampfish: Elektrikli balık; elektrik akımı üreten bir ba
yan herhangi bir şey. 5) silindir kapağı Bkz. cylin lık; electric ray, torpedo fish gibi isimler de verilir.
der cover. cramp iron: Her iki ucu kıvrık meta! çubuk; kenet de
coverall: Çoğ. makinist, tamirci vb. leri tarafından giyi miri; tespit parçası; taşlan bir arada sıkıca tutmak
len tek parçalı, bol, kolsuz elbise veya giysi; iş tulu için kullanılır.
mu; işbaşı elbisesi. crampon: Ağır parçaları kaldırmak için kullanılan iki
covered: 1) bir kapağa sahip olan; kapaklı. 2) üzerin demir kancadan herhangi biri.
de kapağı olan. 3) başında şapka, kep vb. i olan; crampoon: Bkz. crampon.
şapkalı. crampson: Mak. perçin çivisi.
cranage: Den. limanlarda yükleme boşaltma yaparı
crane
kreynlerin ücreti; kreyn ücreti.
crane: 1) ağır parçaları hareket ettirmek veya kaldır
mak için kullanılan türlü makinelerden herhangi biri;
vinç; kreyn; macuna. 2) vinç ile kaldırmak.
crane hook: Den. kreyn kancası; yük sapanının bağ
landığı kanca.
crank: 1) bir makinenin mili ya da şaftına dik açıda
bağlı olan ve hareket iletmek için kullanılan bir kı
sım; krank. 2) Mot. iki krankkolu ile krankpinden olu
şan, krank mili parçası; krank. 3) krank şeklinde
oluşmak. 4) bir krankla sağlamak. 5) bir krank ile iş
letmek veya çalıştırmak.
crank angle: Mot. krank açısı; supapların açılıp ka
pandıkları noktaları, yakıt püskürtme ve ilk hareket
zamanlarını ölü noktalara göre belirten açı.
crank arm: Krank kolu; Bkz. crank webb.
crank arrangements: 1) krank dizilişleri; bir krank mi
li üzerindeki krankların, aralarında belirli bir açı oluş
turacak şekilde dizilişleri. 2) kranklar arasındaki açı
farkı dört zamanlı makinelerde 720 ve iki zamanlı
motorlarda ise 360 silindir sayısına bölünerek bulu
nur. 3) Pist. Buh. Mak. iki genişlemeli makinelerde
180 derece, üç genişlemeli makinelerde 120 derece
veya 90 derece ve dört genişlemen makinelerde ise
90 derecedir.
crank capstan: Krank kollarıyla hareket ettirilen bo
curgat veya ırgat; bocurgat çubuklarının kullanılması
nın yasaklandığı yerlerde kullanılır; ırgat kafası dön
mez, güç kranklar ve ırgat kafasındaki konik dişliler
yardımıyla uygulanır.
crankcase: Mot. krank milini çevreleyen ve atmosfere
karşı sızdırmaz yapan metal mahfaza veya keys;
Gem. Mak. krankkeys veya üst karter; buhar makine
lerinde aynı görevi yapan kısım.
crankcase breather: Diz, Mot. karter havalandırıcısı;
karterde basınç yükselişi oluştuğu zaman, onu at
mosfere kaçıran çek valflı bir basınç firar sistemi.
crankcase compression: Karterden sıkıştırman maki
ne ya da motor Bkz. crankcase scavenging; karte
linde atmosfer basıncından biraz daha yüksek ba
sınçlı (1,15-1,55 bar) hava veya hava-yakıt karışımı
sağlanan dizel veya benzin motoru.
crankcase doors: Mot. krankkeys'ya da üst karter ka
pakları; karter üzerinde bulunan sızdırmaz kapaklar;
makinelerin bakım ve onarımları, yatakların denetlen
meleri için kullanılırlar; üzerlerinde karter patlaması
na karşı kullanılan yaylı güvenlik (emniyet veya rilif)
valfları bulunur.
crankcase dilution: Mot. alt karterdeki yağın soğut
ma ceketi, silindir kapağı, soğutulan piston kafaları
vb. i yerlerden gelen su tarafından kirletilmesi.
crankcase exhauster: Bkz. crankcase exhauster
fan.
crankcase explosion: Karter patlaması; krankkeys in-
filâki; karterde oluşan yağ buharının tutuşarak patla
ması olayı.
crankcase oil: Karter yağı; makine yağı; Diz. Mot.
tüm yataklarda, çoğu zaman silindir yağlanması ve
bazan piston kafalarının soğutulmasında kullanılan
yağ.
crankcase exhauster fan: Karter veya krankkeysin
havalandırılması, karterdeki basıncın düşürülmesi ve
dolayısıyla karter patlamasını önlemek için kullanı
lan fan.
crankcase scavenging: Karterden süpürmen (maki
Teknik Sözlük - F. 9
129 crankshaft balance
ne); karterden emişli (motor); Gem. Mak. krankkeys
kompresyonlu (motor); iki zamanlı, küçük güçlü mo
torlarda kartere emilerek orada piston tarafından sı
kıştırılan hava ile silindirlerin süpürülmesi (işlemi).
crankcase subbase: Bkz. bedplate.
crankcase ventilation: Karterin havalandırılması; olu
şabilecek basınç yükselmesi sonucu karterde patla
maya ve yüksek yoğunluktaki yanmamış karbonlu
hidrojenlerin yağlama yağını kirletmesine engel ol
mak amacıyla gazların atmosfere kaçırılması (işle
mi).
crank cheeks: Bkz. crank webbs.
crank circle: Krank dairesi; Mot. krankpinin karterde
dönüşü sırasında havada oluşturduğu düşsel veya
hayan daire; üzerine, ölü noktalara göre supapların
açma kapama, yakıt püskürtme, portların açılıp ka
panması vb. i noktalar eklenerek zaman veya tay-
ming diyagramı oluşturulur; bu dairenin çapı piston
strokuna eşittir.
crank gear: Krank donanımı; krankpin, krank kolları,
krank jurnal ve ana (palamar) yataklardan oluşan kı
sım; krank mili üzerinde silindir sayısına eş sayıda
krank bulunur.
cranking: Motorları bir kol yardımıyla ve elle çevire
rek çalıştırma veya ilk hareket.
cranking motor: ilk hareket motoru; marş motoru;
elektrik enerjisi, basınçlı yağ veya basınçlı hava ile
çalıştırılan marş motoru.
cranking motor solenoid: Marş motoru bobini; marş
otomatiği; solenoit bobin.
cranking motor switch: Mot, marş düğmesi; marş bu-
tonu.
crank Journal: Gem. Mak. krank jurnali; krank milinin
ana yataklar veya palamar yatakları içinde dönen
kısmı ya da bölümü.
crankpin: Krankpin; krank muylusu; krank kollarını
birbirine bağlayan kol ya da pin; biyel veya piston
kolunun alt ucundaki yatağın bağlandığı kısım.
crankpin bearing: Krankpin yatağı; kol yatağı; biyel
ya da piston kolunun ait veya büyük tarafındaki ya
tak; biyelin krank miline bağlanmasını sağlar.
crankpin bearing bolts: Krankpin yatak cıvataları;
kol yatağını krankpin çevresinde dairesel olarak tu
tan iki veya dört tane cıvata; genel olarak taçlı so
munlarla sıkıca vira edilirler.
crankpin box: Bkz. crankpin bearing.
crankpit: Krank çukuru; krankpit; Mot, alt karterde,
kranklar altında bulunan ve yağlama yağının birikme
sini sağlayan çukurlardan biri; krankpin yatağının alt
papucunun çarpmasıyla yağ çevreye savrularak yağ
sisi oluşturur; yağ sisi öncelikle silindir duvarları ol
mak üzere bir çok yeri yağlar.
crank radius: Krank yarıçapı; krank dairesi yarıçapı;
krank dönerken havada çizdiği düşsel dairenin yarı
çapı; piston kursu veya strokunun yarısına eşittir.
crankshaft: 1) Krank mili; krankşaft; üzerinde krank
kolları, jurnaller ve krankpinler (krank muyluları) bu
lunan, dövme çelikten yapılmış mil. 2) silindir içinde
çalışan pistonların işi aktardıkları pervane, jeneratör,
pompa vb. ini çalıştıran mil ya da şaft.
crankshaft balance: Krankşaft (krank mili) balansı ve
ya dengesi: a) krankşaftın ağırlık merkezi ile merkez
hattının çalıştırılması; statik denge, b) krankşaft kuv
vetler çiftlerinin tümü ile dengelenmesi; dinamik ba
lans.
crank s ha f t b eari n g
crankshaft bearing: Krank mili ana yataklarından her
hangi biri; palamar yatağı; krank milini taşıyan ve alt
yarım parçaları bedpleyt girderlerine yerleştirilen si-
lindirik metal yataklardan herhangi biri.
crankshaft, built-up: Bkz, built-up crankshaft.
crankshaft deflections: Krank mili deflekşınları (sap
maları); yüksek güçlü dizel motorlarında krank kolla
rının paralelliklerinin, türlü nedenlerle bozulması;
deflekşın geyiçle saptanan pozitif veya negatif sap
ma.
crankshaft-driven pumps: Mor. özellikle dizel motor
larında krank mili tarafından çalıştırılan yakıt püskürt
me pompası, yağ pompası, dolaşım ve süpürme ha
vası vb. i pompalar.
crankshaft gear: Mot. krankşaft dişlisi; kam milini çe
virmek için krank miline bağlanmış olan dişli.
crankshaft idler gears: Mot. krank mili dişlisi ile kam
mili dişlisi arasında bulunan ve krank milinin herake-
tini kam miline aktaran ara dişlileri; boşta çalışma
dişlileri.
crankshaft materials: Krank mili malzemesi; yüksek
güçlü gemi dizel motorlarının krank millerinin yapı
mında kullanılan ve yapısı % 0,2 karbon, % 0,32 silis
yum, % 0,7 manganez, % 0,01 fosfor, % 0,015 kü
kürt ve % 98,755 demir olan malzeme.
crankshaft oil seal: Mot. krank mili yağ keçesi.
crankshaft, one piece: Tek parçadan yapılmış krank
mili; yüksek devirli, nispeten küçük güçlü dizel maki
nelerinin krank milleri (1-6 kranklı) bu şekilde yapı
lır; dövme çelikten tek parça halinde yapılan krank
mili.
crankshaft, semi-built: Yarı yapımlı krank mili; krankı
oluşturan iki krank kolu (veb) ile krankpin tek parça
dan yapılmakta ve referans markalan dikkate alına
rak krank jurnale sıkı bir şekilde geçirilerek oluşturu
lan krank mili
crankshaft web: Bkz. crank web.
crank up: Hareket ettirmek.
crank web: Krank kolu; krank veb; birbirine paralel
olan ve aralarında krankpin bulunan kol; her krank
için birbirine paralel iki kol bulunur; crank cheecs
olarak da kullanılır.
cranky: 1) sırasız; düzensiz; donanımsız. 2) Den. düz
gün olmayan; tumba olması veya devrilmesi olasılığı
olan.
crash: 1) ağır ve uzun süren gürültü ile düşmek, çar
pışmak veya kırılmak; parçalamak. 2) kontrol dışı
olarak hasar görecek veya tahrip olacak şekilde şid
detle düşmek (uçaklar için söylenir). 3) kaza geçir
mek (uçak için); parçalanmak.
crash dive: Hücumdan kaçmak için bir denizaltının
anî olarak dalması; anî dalış: Denizaltılar için söyle
nir.
crash-land: Zorunlu (mecburi) iniş yapmak: Uçaklar
için söylenir.
crawler tractor: Paletli traktör; Katerpillar traktörü.
creak: 1) gıcırtı. 2) gıcırdamak.
creamer: 1) sütten kremayı ayıran bir cihaz; krema
makinesi; krema oluşturmak için sütün konulduğu
buzdolabı.
cream of tartar: Beyaz, kristalli asitik bir madde,
KHC 4 H 4 0 6 ; tıpta ve aşçılıkta kullanılır; potassium
bitartrate, potassium acid tartrate şekillerinde de
yazılır.
130 creso l
creatin: Bkz. creatine.
creatine: Beyaz renkli, kristalli bir madde; bir alkaloit
veya amino asit, C 4H 9N 30 2; başlıca omurgalıların
kas dokularında bulunur.
creep: Mak, plâstik akma; sürekli olarak uygulanan
bir yükün etkisiyle metallerin bünyelerinde oluşan
yavaş değişim; sıcaklık yüksek olduğu zaman, nispe
ten küçük gerilmelerde metal bünyesinde meydana
gelen yavaş hareket; bu durumun sonsuz olarak sür
mesi, ağır yük ve sıcaklık altında çalışan makine par
çaları için çok önemlidir.
creep crack: Bkz. creeping crack.
creeper: 1) bir göl, havuz vb. inin dibini taramak için
kullanılan metal kancalı bir cihaz; Bkz. grapnel. 2)
bir makineye veya bir makineden malzeme taşımak
için kullanılan herhangi bir cihaz.
creeping crack: Plâstik akma çatlağı; yavaş olarak
hareket eden; gelişen çatlak veya yarık; Gem. Mak.
üç faz şeklinde görülen bir kırılma türü: a) bir nokta
da gerilme birikimi başlangıcı ve bunun sonucu mi
nik çatlakların oluşması, b) çatlaklar parça boyunca
geliştikçe, yüzeyin giderek bozulmaya başlaması ve
c) çatlak derinleştikçe parçanın yüke dayanamayıp
anî olarak kırılması oluşur.
creep strength: Mak. yavaş değişim veya plâstik ak
ma dayanıklığı.
creep test: Plâstik akma deneyi ya da tecrübesi; de
nenecek örnek, sabit sıcaklıkta sabit statik gerilme
yükü etkisinde bırakılır; deney örneğindeki bozulma
veya deformasyon belirli aralıklarla duyarlı bir biçim
de ölçülür; test süresi 1000-10000 saat veya daha faz
la olabilir.
creosote: Sıv. Yük. kreozot; kömür katranı yağı; kre
ozot yağı; kresilik kreozot; ağır yağ; naftalen yağı;
katran yağı; açık kahverengiden siyaha kadar deği
şen renklerde, soğutulduğu zaman kristallenen, kat
ran kokusunda, insan sağlığı için zararlı, nem emme
yen bir karbonlu hidrojen; 15,5°C'de öz.ağ. 1,0-
1,10; k,n.195-400°C; 5°C'de visk. 5 cP, 50°C'de
2 cP; gemilerde 37,7-48,88°C sıcaklık ve atmosfer
basıncında taşınır; antiseptik olarak kullanılır.
crescen t 1) şekli hilâle benzeyen. 2) şanzıman hilâli.
3) ilk ve son çeyrekteki ay; hilâl.
crescent wrench: Ayarlı nahtar; kurbağacık.
cresol: Kimy. krezol; renksiz, formülü C7 H8 O olan ya
ğımsı sıvı veya katı üç izomerikten herhangi biri; kö
mür katranının damıtılmasından elde edilir, dezenfek
tan, dumanlı bileşikler ve boya maddeleri yapımında
kullanılır.
cresol, m-: Sıv. Yük. m-kresol; m-kresilik asil, m-metil-
fenol; 3-metil fenol; renksiz veya sarımsı, keskin de
zenfektan kokulu, insan sağlığı için zararlı, nem emi
ci, fenol ailesinden bir bileşik; Simg. CH3 C6 H4 OH;
,
20°/4°C de öz.ağ. 1,034; k.n.191°C; d.n. 28-31°c;
50°C'de visk. yaklaşık 3 cS; gemilerde 50-70°C sı
caklık ve atmosfer basıncında taşınır.
cresol, o-: Sıv. Yük. o-kresol; o-kresilik asit; o-hidrok-
sitoluen; 2-metil fenol; beyaz kristalli, keskin dezen
fektana benzer kokulu, sıvı halinde iken insan sağlı
ğı için zararlı, nem emici, fenol ailesinden bir bile
şik; Simg. CH 3 C6 H 4 OH; 20°/4°C'de öz.ağ. 1,047;
k.n.191°C; d.n.28-31°C; 50°Cde visk. yaklaşık 3 cS;
gemilerde 50-70°C sıcaklık ve atmosfer basıncında
taşınır.
cresol
cresol, p-: Sıv. Yük. p-kresol; p-kresilik asit; 4-metil fe
nol; ışıkta rengi koyulaşan, renksiz, kristalli, tatlı ko
kulu, sıvı olarak insan sağlığı için tehlikeli, nem emi
ci, fenol ailesinden bir bileşik; Simg.CH 3 C6 H4 OH;
15,5°C'de öz. ağ. 1,038; k.n. 202°C (yaklaşık); d.n.
34°C; 40°C'de visk. yaklaşık 50 saniye Redwood; ge
milerde ısıtılarak ve atmosfer basıncında taşınır.
cresset: Yağ, odun vb. i yakma için kullanılan metal
bir kap; kandil veya meşale.
crest: 1) herhangi bir şeyin tepesi veya bir hat ya da
alanın tepesi boyunca; bir dalganın tepesi veya zir
vesi; bir dağın tepesi veya doruğu. 2) tepesinde
uzanmak, 3) zirve şeklini almak (dalga gibi). 4) üs
tünden aşmak (dalga, tepe vb.).
cresylic: Krezol veya kreozota ait veya onlardan,
cresylic acid: Sıv. Yük. kresilik asit; renksiz ya da ko
yu kahverengine kadar değişen renklerde, keskin ve
dezenfektan kokulu, sıvı ve gaz halinde iken insan
sağlığı için zararlı, nem emmeyen, fenol ailesinden
bir bileşik; 15,5°/15,5°C'de 1,010-1,055 k.n.
190-240°C; d.n. genellikle 0°C'nin altında (bazan
30°C'den düşük); 20°C'nin altında visk. yaklaşık 20
cks; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncın
da taşınır; bazı karışımlarının ısıtılması gerekebilir.
crevice: Yarık; rahne.
crew: 1) gemi zabitleri ve kaptan dışında kalan gemi-
adamlarının tümü; tayfa; mürettebat. 2) gemi, uçak
vb. i yerlerde, özellikle bir liderin yönetiminde birlik
te çalışan bir grup insan; personel. 3) bir gemi veya
uçakta çalışan insanların tümü. 4) çoğu zaman se
kiz kişiden oluşan kürek ekibi veya timi.
crew gangways: Den. tankerlerde kıç taraftan başa
doğru güverte üzerinde uzanan dar köprü; kedi köp
rüsü.
crew's quarter: Dan. mürettebat veya tayfa salonu;
gemilerde mürettebatın vardiya dışında veya liman
larda oturduğu, oyun oynayıp yemek yediği yer ya
da salon.
crew space: Den. mürettebat yatakhanesi, tuvalet,
banyo vb. inin bulunduğu yer.
crib: 1) maden ocaklarında olduğu gibi, taşımak ve
kuvvetlendirmek için ağaç veya metal çubuklardan
yapılmış çerçeve; maden direği; çerçeve; kasa. 2)
hububat, tuz vb. I depolamak için kullanılan ağaç ka
sa veya ambar.
crick: Ufak bocurgat; kriko.
crimp: Buh. Kaza. boruların çapını küçültmek veya
azaltmak.
crimping: Buh. Kaza. değiştirilmesi gereken boruyu
yerinden çıkarmaya hazırlamak için çapını küçült
me; çoğu zaman çap küçültme aleti Bkz. crimping
tool ile yapılır.
crimping too!: Mak. çap küçültme (kazan borusu
vb.) aracı veya aleti; boru kıvırma makinesi.
crit: Bkz. critical.
criteria: Ölçütler; kriterler; Bkz. criterion.
criterion: Kriter; miyar veya ölçüt; mihenk.
critical: 1) kritik; tehlikeli veya riskli. 2) Mate. Fiz. ka
rakter, özellik veya durumu etkileyerek değiştiren bir
nokta vb. ini belirtir; erit. kısaltması ile belirtilir.
critical altitude: Hava. süperşarjlı bir benzin motoru
ile donatılmış bir uçak makinesinin kullanılır maksi
mum güç verdisine eriştiği rakım; kritik altitüt, rakım
veya yükselti.
131 critical temperature
critical angle: Opt. ışık ışınlarını tümü ile yansıtan,
mümkün olan en küçük geliş açısı.
critical compression ratio: Bkz. compression ratio,
critical.
critical constants: Kritik değişmez veya sabiteler;
bunlar: Kritik sıcaklık (T c ), kritik basınç (P c ), kritik
yoğunluk (7 ) ve molar kritik volümdür; bunlar her
hangi bir gaz için değişmezdirler.
critical density: kritik yoğunluk (kesafet); bir gazın
kritik sıcaklık ve basincindaki yoğunluğu; oksijen
için Tc = 154,2 K-3 ve pc = 49,7 atm kritik yoğunluğu
7C = 0,430 kgm
critical excess air coefficient: Diz. Mot. kritik fazla
hava katsayısı; yakıtın yakılabilmesi için dizel motor
larının silindirlerine verilebilecek en düşük fazla ha
va katsayısı.
critical frequency: Elekt. kritik frekans; alternatif akı
mın yüksek frekanslarla alçak frekansların aynlma-
sındaki frekansı; eğer bir devredeki kapasitör C ve
direnç R ise kritik frekans : f = 1/2itCR formülünden
bulunur.
critical isothermal: Kritik sabit sıcaklık; kritik sıcaklı
ğında bulunan bir gazın basınç ve hacmi ile ilişkili
sabit sıcaklık (izotermal).
critical load: Makinenin maksimum yükü veya devri
(rpm).
critical mass: Kritik kütle; bir reaktörde zincirleme tep
kimeyi kendiliğinden oluşturacak yeterli miktardaki
fizyon maddesinin kütlesi.
critical point: Kritik nokta. 1) su buharı için yapılmış
entalpi-entropı (hs) ve sıcaklık-entropi (TS), diyag
ramlarının kritik noktası; basıncı 221,2 bar (225 at)
ve sıcaklığı 374,15°C olan nokta; bu noktada su, sıvı
ısısı almaksızın buharlaşır. 2) bir gazın kritik basınç
ve sıcaklıkta bulunduğu nokta.
critical pressure: Kritik basınç. 1) su buharı için TS
ve hs diyagramlarında kritik noktanın Bkz. critical
point basıncı: 221,2 bar (225 at); Pcr kısaltması ile
belirtilir. 2) kritik sıcaklığında bulunan bir gazın sıvı
laşması için ancak yeterli basınç.
critical pressure ratio: Buh. Türb, bir nozul (meme)
ya da kapalı bir kanaldan geçen buharın çıkış basın
cının giriş basıncına oranı; kritik basınç oranı.
critical range: 1) kritik bölge; allotropik değişmenin
görüldüğü sıcaklık bölgesi. 2) metalin bir fazdan di
ğer bir faza atladığı geçici kademe, aşama veya ba
samak.
critical speed: Mak. kritik hız; iyi dengelenmemiş de
vir hareketli mil ve kütlelerde, hem teker ve hem de
şaftın ağırlık merkezi şaftın ekseninde olmadığı za
man oluşan ağır titreşim; devir hareketli, eksenel ha
reketli makinelerde belirli bir devir sayısında oluşur.
critical shearing stress: Kritik kesme gerilmesi.
critical state: Kritik durum; bir maddenin sıvı durumu
ile buhar durumunun eşit yoğunlukta olduğu hâl.
critical stress: Kritik gerilme; maksimum gerilme; sı
nır gerilme.
critical temperature: 1) kritik sıcaklık; kritik noktanın
sıcaklığı: 374,15°C; bu sıcaklığın üzerinde gaz sade
ce basınçla sıvı duruma getirilemez; T c r veya t kı
saltmaları ile belirtilir. 2) belli bir gazın yalnızca ba
sınçla, üzerindeki sıcaklıklarda sıvı duruma getirile-
mediği, fakat altındaki sıcaklıklarda sıvı duruma geti
rildiği sıcaklık derecesi.
critical volume
critical volume: Kritik hacim; kritik noktada Pcr basın
cı ve T c r sıcaklığında maddenin birim kütlesinin hac
mi.
crocein: Kırmızı azo (nitrojenli veya azotlu) boya.
croceine: Bkz. crocein.
crocidolite: Kimy. krokodilit; lifli, mavi veya mavimsi
yeşil renkli demir ve sodyum silikatı.
crocoisite: Bkz. crocoite.
crocoite: Kimy. kırmızı veya portakal renkli, doğal kur
şun kromat, PbCr0 4 .
Crookes dark space: Bkz. Crookes space.
Crookes space: Bir vakum tüpünde, basınç azaldığı
zaman katot çevresinde görülen karanlık bölge;
Kruks bölgesi.
Crookes tube: Gazların yüksek dereceye kadar yo
ğunluklarını azaltmak için kullanılan vakum tüpü; Sir
William Crookes tarafından, alçak basınçta gazlarda
elektriksel boşalma derslerinde kullanıldı.
croloy: Krom kapsayan alaşımlar; kroloy; Cr-Mo (k-
rom-molibden), krom-nikel (Cr-Nİ) kapsayan vb. i
croloy steels: Krom-nikel veya krom molibdenli çelik
ler.
cropper: Kırpma makinesi; kırpma aleti.
cross: 1) birbirini kesen iki doğru veya yüzeyin oluş
turduğu şekil; çapraz; çarpı işareti. 2) Astr. a) Güney
Haçı (takımyıldızı, b) Kuzey Haçı (takımyıldızı). 3)
çaprazlamak; çapraz yapmak. 4) bir taraftan diğer ta
rafa uzanmak. 5) karşı; zıt; aksi; ters. 6) karşıdan
karşıya geçmek. 7) melez ırklar elde etmek. 8) haç
(salip) işareti yapmak.
crossbar: Kol demiri; sürgü.
crossbeam: Bir duvardan diğer duvara yerleştirilen ki
riş; enine kiriş; kiriş.
cross box: Babcock ve Wilcox'un boyuna domlu ka
zanlarında, domlari (dramları) dolaşım nipellerine
bağlamak için kullanılan için boş döküm veya metal
silindir.
cross compound türbine: 1) Gem, Mak. kros kampa-
vund türbin; bir dişli çarkı (girvll) ayrı birer pinyon
dişli ile ayrı ayrı çeviren YB (yüksek basınç) ve al
çak basınç (AB) türbinlerinden oluşan ünite. 2) Yük
sek basınç, orta basınç ve alçak basınç ünitelerin
den oluşan makine,
crosscut: 1) enine kesilmiş. 2) tahta testeresi Bkz.
crosscut saw.
crosscut chisel: Enine kesmede kullanılan bir keski.
crosscut saw: Ağaç testeresi; tomruk veya kütük kes
mek için kullanılan iki saplı testere; ince ağızlı bıçkı.
cross-domain: Bölgeler arası.
cross flow: Çapraz akım; bir ısıtıcı veya soğutucuda
ısınan ya da soğuyan sıvı ile ısıtan ya da soğutan
akışkanın birbirlerine çapraz şekildeki akımı ya da
akmaları.
cross flow cooler: Çapraz akımlı soğutucu veya ku-
ler; Bkz. cooler.
cross-flow scavenging: Diz. Mot. ters akımlı süpür
me; dönüş akımlı süpürme; portlarla donatılmış iki
zamanlı motorların silindirlerinin süpürülmesi yönte
mi.
Crosshatch: Tek. Res. 60 derecelik paralel çizgilerle
taramak ya da gölgelemek.
crosshatching: Tek. Res. 60 derecelik paralel çizgiler
çizme; tarama.
Crosshatch lines: Tek. Res. tarama çizgileri; kesitleri
132 croton oil
belirtmek üzere 60 derecelik gönye ile birbirlerine
paralel olarak çizilen ince (0,1 mm) çizgiler.
crosshead: Gem. Mak. kroshed; çapraz muylu; pis
ton rod ile biyeli birbirine bağlayan, dövme çelikten
yapılmış bir blok Bkz. crosshead block; kroshed
blok; iki tarafında birer pin bulunur; bazan iki tarafı,
çoğu zaman bir tarafında bir gayıt içinde hareket
eden kayıcı veya sliper bulunur.
crosshead bearings: Bkz. crosshead pin bearings.
crosshead guide: Gem. Mak. kroset gayıtı; çapraz
muylu gayıtı; kroshete bağlı kızak veya kızaklar bu
gayıt içinde hareket ederek piston rod ve pistonun
dikey hareketini sağlarlar.
crosshead guide shoe: Bkz. slipper.
crosshead pin: Gem. Mak. kroshet pin; biyelin üst
ucundaki yatakların bağlandığı pin ya da pinler;
kroshedin iki tarafında bulunan, silindir şeklinde ve
yüzeyleri çok sert parçalar.
croshead pin bearings: Kroshed pin yatakları; Bkz.
crosshead pin.
crosshead piston: Bkz. crosshead type piston.
crosshead type piston: Krosetii (çapraz muylulu)
makine pistonu; baril piston; krosetli dizel motorların
da kullanılan, çoğunlukla trank pistonlara göre kısa
olan ve yağ segmanları bulunmayan piston.
crossover valve: Ekonomik seyir türbininin Bkz. cru
ising turbine bulunduğu enerji tesislerinde YB ve
AB türbinleri çalışırken, iktisadî seyir türbinine soğut
ma amacıyla buhar veren valf; krosover valf.
cross section: 1) enine kesit; bir cismin simetri ekse
nine veya sadece eksenine dik açıda bir düzlem ile
kesilmesi. 2) bu tür kesilmiş bir parça. 3) bir bütü
nün özelliklerini kanıtlamak için görev yapan parça.
cross talk: Rady., Tif. bir kanalın bir başkası veya di
ğerleri tarafından kullanılması veya işgal edilmesi;
Den. halatların karışması.
cross tie: Destek ya da dayanıklık sağlamak için eni
ne yerleştirilen kiriş, posta, rod (çubuk) vb. i.
cross valve: Gem. Mak. kros valf; iki yerine üç çıkışı
bulunan, glob valf türünden bir vana.
crossways: Bkz. crosswise.
crosswind: Bir uçağın uçuş hattı, bir geminin rotası
veya verilen herhangi bir rota ya da yöne dik açılar
da esen rüzgâr.
crosswise: Çapraz olarak; çaprazlama.
crotchet: 1) küçük bir kanca; çengel. 2) çengele ben
zer parça veya işlem. 3) çengele benzeyen bir cihaz
ya da çengelleme aracı; kroşe.
crotonic acid: Organik sentezlerde kullanılan renksiz,
kristalli bir bileşik; krotonik asit, C3H50O0H.
crotonaldehyde: Sıv. Yük. krotonaldehit; 2-bütenal;
bütenal-2; trans-2-bütenal; krotonik aldehit; B-metil
akrotin; propilen aldehit; beyaz ya da soluk sarı
renkli, boğucu ve keskin kokulu; sıvı ve gaz olarak
çok tahriş edici, yangın tehlikesi oluşturan, nem em
meyen, alifatiklerden bir aldehit, Simg. CH3CH:CH
CHO; 20°/20°C'de 0,851; k.n. 102,2°C; d.n.-75°C;
Visk. yok; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer ba
sıncında taşınır.
croton oil: Kroton bitkisinin çekirdeklerinden elde edi
len kalın, acı bir yağ; kuvvetli müshil olarak ve dış
tan tahrişe karşı kullanılır.
cro w b a r 133 cr y o -

crowbar: 1) alev borulu kazanların cehennemlik tava

crude petroleum: Ham petrol; Bkz. crude oil.
larının dayanıklığını arttıran köprü payandaların Bkz.
crude tar: Ham katran; damıtma veya diğer işlemlerle
girder stay iki saç parçasını belirli bir aralıkla birbiri
yapısı değişiklik geçirmemiş katran.
ne bağlayan yatay pin veya pinler; Gem. Mak. krov-
cruise: 1) bir yerden diğer bir yere gemi ile seyahat
bar. 2) manivela; domuz tırnağı. 3) levye; manivela
etmek. 2) benzer şekilde hareket etmek. 3) belirli bir
kolu.
hızla hareket etmek: Uçak saatte 1000 km hızla hare
crowfoot: 1) payanda Bkz. stay. 2) Elekt. bir derece
ket ediyor, gibi. 4) bir noktadan diğer bir noktaya se
ye kadar karga ayağına benzeyen çinko elektrot. 3)
yahat etme, gezi yapma (özellikle deniz gezisi).
Den. kazayağı veya giz; tenteleri asmak için kullanı
cruiser: 1) kamaraları olan, makine ile yürütülen ve
lan çatal şeklinde bir askı.
yaşam için gerekli her türlü teçhizatı olan gemi; yol
crowfoot stays: Bkz. girder stays.
cu gemisi. 2) hat gemisinden biraz daha küçük,
crown: 1) taç. 2) şekli, durumu vb. i taca benzeyen.
ateş gücü daha az, daha hafif zırhlı, hızlı ve manev
2) zirve ya da en yüksek nokta (dağ vb.). 3) Den.
ra yeteneği yüksek savaş gemisi türlerinden biri; kru
demir ya da çıpanın, kolları arasındaki en alt nokta
vazör.
sı; demir (çıpa) memesi. 4) piston kafası Bkz. pis
cruising: Bir gemi ya da uçağın maksimum olmayan
ton crown veya piston tacı. 5) Den. fener cevizi.
en verimli hız ya da süratini belirtir.
crown cap: Şişelerin ağızlarına geçirilen, mantar kap
cruising power: Hava. kullanılan güç, maksimum gü
lı metal musluk veya durdurucu.
cün % 70 veya daha azı olan güç; uçuş gücü.
crown glass: 1) düz, daire şeklinde, ortası kalın pen
cruising radius: Seyir yarıçapı; bir gemi veya uçağın
cere camı. 2) çok berrak optik cam.
bir kerede alabileceği maksimum miktardaki yakıt,
crown lens: Çok berrak optik camdan yapılmış bir
su vb.i ile katedebileceği (gidebileceği) maksimum
mercek; özellikle renksiz bir merceğin dışbükey ve
mesafe.
ya konveks türü.
cruising range: Seyir mesafesi; geminin bir seferde
crown nut: Taçlı somun; Diz. Mot. krankpin yatak cı
alabileceği maksimum miktardaki yakıt ile, yeniden
vatalarında kullanılan bir somun türü.
ikmâl yapmaksızın gidebileceği mil ya da km türün
crown piece: Taç ya da en üst kısmı oluşturan bir
den mesafe.
parça.
cruising speed: Ekonomik hız; iktisadî sürat; bir ge
crown saw: İçi oyuk silindir şeklinde olan ve kesici
mi, uçak, oto vb. inin en az yakıt tüketimi ile yapabi
dişleri alt kenarda bulunan bir testere; dairesel par
leceği en yüksek hız.
çalar ve delikler kesmek için kullanılır.
cruising turbine: Ekonomik seyir türbini; özellikle
crown sheet: Cehennemlik tavanı; alev borulu
bu har türbinleri ile yürütülen savaş gemilerinde
kazan larda yaklaşık 15-20 cm kadar su altında
düşük, örneğin 15 mil/saatin altındaki hızlarda
kalan, gir der stey veya köprü payandalarla takviye
seyir yapıla cağı zaman kullanılan, nispeten küçük
edilen ve bazan sigorta tapaları da donatılan
güçlü türbin; çoğu zaman hız ve basınç basamaklı
cehennemlik kıs mı.
türde yapılır lar.
crown w heel: Oto. ayna dişlisi; büyük mahrutî
dişli. cruising valve: Ekonomik (iktisadî) seyir türbinine
bu har verilmesini sağlayan valf; Gem. Mak. kruzin
crow's nest: 1) gemi pruva direğinin tepesine yakın
valf. crush: 1) zıt iki kuvvet arasında sıkıştırmak;
bir kısımda bulunan ve gözcülük için kullanılan kü
kırmak ya da yaralamak; basınçla şekil ve durumunu
çük bir platform; karga yuvası; çanaklık. 2) buna
bozmak; birlikte sıkıştırmak. 2) toz ya da küçük
benzeyen herhangi bir platform.
parçacıklara dönüşünceye dek sıkıştırmak, öğütmek
C.R.S.: Corrosion Resisting Steel: Paslanmaya da
veya döv mek. 3) basınçla veya sıkıştırarak (özünü)
yanıklı çelik.
çıkarmak.
C.R.T.:Bkz. Cathod ray tube.
4) kırılmak; kırılmış olmak.
crucible: 1) yüksek sıcaklığa dayanıklı grafit, porse
crushed coal: Kırılmış kömür; ocaklardan çıkarılan
len, platin veya diğer maddelerden yapılan ve cev
farklı büyüklüklerdeki kömür 30 mm boyutlarına ka
her, metal vb. i eritmek için kullanılan kap; pota. 2)
dar kırılır veya bu büyüklüğe kadar elendikten sonra
bir ocak ya da fırının alt tarafında bulunan ve erimiş
kullanılır.
metalin alındığı oyuk veya boşluk.
crusher: Kırıcı; ezici; taş kırma makinesi; konkasör.
crucible steel: Pota çeliği; potada blister çeliğinin ve
ya dövme demir, karbon ve eritme maddesinin eritil crusher jaw: Konkasör çenesi; konkasörün (taşları)
kırıcı çenesi.
mesi ile elde edilen çelik; bıçak ve alet yapımı vb. in
de kullanılır. crusher roller: Konkasörün ince kırma
silindiri.
cruciform: Haç ya da salip şeklinde olan.
crushing load: 1) ezilme yükü. 2) eğici veya kırıcı
cruciform crack: Haç veya salip şeklinde oluşan çat
kuvvet ya da yük.
lak.
crushing resistance: Basınç direnci; eğilme direnci.
crude: 1) ham veya natürel (tabii, doğal) durumda;
crushing strength: Eğilme dayanıklığı veya mukave
rafine edilmemiş; damıtılmamış; ısıtma veya diğer şe
meti; ezilmeye karşı mukavemet veya dayanıklık.
killerde işlenmemiş veya rafine edilmemiş. 2) ham;
crushing stress: Eğilme gerilmesi.
olgun olmayan. 3) kaba; dikkatle yapılmamış. 4)
crushing test: Eğilme deneyi veya
ham petrol.
tecrübesi.
crude oil: Ham petrol; petrol yörelerinde açılan kuyu
crutch: 1) Den. bumba yatağı; bumba ayağı. 2) Den.
lardan çıkarılan, ısıtma veya türlü şekillerde işlenme
filikalarda kullanılan yanmay veya ıskarmoz. 3) ha
miş veya rafine edilmemiş petrol; parafinik, naftenik,
vuzlarda gemilerin desteklenmesinde kullanılan pa
aromatik veya karışık türleri vardır.
yanda. 4) Den. yelken sarıldığı zaman seren için kul
lanılan çatal uçlu bir destek (payanda).
cryo-: Soğuk, donma anlamlarında kullanılan bir
cr yog e n 134 cubi c centim ete r

önek. man, derhal sebze ve hayvansal zarlara giren bir

cryogen: Soğutucu; Bkz. refrigerant.
cryohydrate: Tuz gibi bazı maddelerin hızla karışımı
ile suyun normal donma noktası altında oluşan kris
talli katı.
cryolite: Grönland'ta bulunan sodyum ve alüminyu
mun fluorürü, Na 3 AIF 6; alüminyumun metalürjisinde
kullanılır; kriyolit.
cryometer: Çoğunlukla alkol doldurulmuş ve cıvalı
termometrelerin ölçebileceğinden daha alçak sıcak
lıkları belirten bir termometre; kriyometre.
cryoscopy: Sıvıların donma noktalarının saptanmasıy
la ilgilenen bilim dalı; kriyoskopi.
cryostat: Düşük sıcaklık sürdüren veya idame ettiren
bir regülatör; kriyostat.
cryptanalist: Şifre çözme uzmanı.
cryptoclastic: Miner, mikroskopla bile görülmek için
çok küçük kristallerden oluşan bir yapısı olan.
cryptographic: şifrelemeye ilişkin.
cryptography: Şifreleme bilimi.
cryst: Bkz. 1) crystalline. 2) crystallized. 3) crystal
lography.
crystal: 1) berrak ve saydam kuvarz. 2) bunun süs eş
yası şeklinde kesilmiş bir parçası. 3) çok berrak ve
parlak cam. 4) bu tür camdan yapılmış kadeh, kase
vb. i eşya ya da eşyalar; kristal; billur. 5) kristal gibi
berrak veya saydam herhangi bir şey. 6) bir madde
nin katılaşmış şekli. 7) Rady. kristal dedektör. 8) kris
tale ait; kristalden oluşan. 9) kristale benzeyen; ber
rak ve saydam.
crystal chemistry: Kristal kimyası; kristallerin yapıları
ve kimyasai özellikleri arasındaki ilişkiyi inceleyen bi
lim.
crystal counter: Kristal sayaç; iyonlayıcı olaylar karşı
sında geçici olarak iletken olan bir çok kristalden bi
ri ile yapılan bir sayaç.
crystal detector: Kristal detektör; Rady, bir iletkenin
(örneğin tungsten) keskin kenarı ile temasta olan bir
yarı iletkenden (örneğin silikon) oluşan rektifayer ve
ya doğrultmaç.
crystal face: Kristal yüzü; bir kristalin düzlem yüzü;
en basit bir kristal olan küpün altı düzlem yüzü bulu
nur.
crystalliferous: Kristal üreten; kristal kapsayan.
crystal lattice: Kristal kafes; noktaları uzayda kristal
şekil oluşturan atomları, iyon veya molekülleri belir
ten bir kafes; kristal iyonik, metalik, dev moleküler
veya moleküler olabilir.
crystalline: 1) kristal kapsayan veya kristalden yapı
lan. 2) kristale benzeyen; berrak ve saydam. 3) kris
tal özelliğinde veya yapısında olan. 4) kristallerden
oluşan.
crystallizable: Kristalleşmeye muktedir veya kristalleş-
miş.
crystallization: 1) kristalleşme veya kristal olma; bil
lurlaşma. 2) kristalleşmiş yapı veya madde.
crystallize: 1) kristaller meydana gelmesine neden ol
mak. 2) belirli bir şekil vermek. 3) şekerle kaplamak.
4) Kristalli şekilde olmak. 5) belirli bir şekil almak.
madde; kristalloit.
crystalloidal: Kristalloite ait.
crystallose: Sakarinin sodyum tuzu; sakarinle aynı
amaç için kullanılır; soluble saccharin adı da verilir.
crystal microphone: Kristal mikrofon; bir kristal (ku
varz) ile temas halinde olan iki metal elektrot; kristal
o şekilde düzenlenmiştir ki, düşen ses dalgalan ple-
zoelektrik etkisi üretirler.
crystal nucleus: Kristal çekirdeği; kristalin büyümeye
başladığı küçük bir parçacık veya nokta
crystal pickup: Çoğu zaman elektrik fonograflarında
(plâk çalarlarda) kullanılan kuvarz kristalli pikap ko
lu.
crystal rectifier: Kristal rektifayer veya doğrultmaç;
yarı iletkenden (örneğin germanyum diottan) yapıl
mış bir doğrultmaç.
crystal set: Elektron tüp detektörü yerine, kristal de
tektör kullanılan basit türden bir radyo alıcısı.
crystal structure: Kristal yapı ya da bünye; hem iç ve
hem de dış yapıya sahip olan bir kristal; iç yapı iyon
lar, atomlar veya moleküllerden oluşur; dış yapı, kris
tal yüzlerin ve kristalin simetrisinin düzenlediği, kris
talin geometrik şeklidir.
crystal symmetry: Kristal simetri; bir kristalin iç yapı
sı ve dış şeklinin simetrisi; bir kristal simetri düzlemi
veya düzlemleri, simetri ekseni veya eksenleri ya da
bir simetri eksenine sahip olabilir.
Cs.: Bkz. cesium.
csc: Bkz. cosecant.
cSt: Bkz. centistoke.
et.: Bkz. certificate.
ctg.: Bkz. cartridge.
etn: Bkz. cotangent.
ctr.: Bkz. center.
cts.: Bkz. centimes.
cu.: Bkz. cubic.
cub.: Bkz. cubic.
cub: Küçük, tek motorlu bir uçak.
cubage: Kübik veya küpsel içerik ya da muhteva.
cubature: 1) bir katının küpsel kapsamı veya içeriğini
saptamak. 2) küpsel içerik; hacim.
cube: 1) Geom. herbiri kare olan, birbirine eşit altı yü
ze sahip olan bir katı. 2) Mate. verilen bir sayı veya
büyüklüğü karesi ile çarparak elde edilen ürün;
3
üçüncü kuvvet: 3 = 27 gibi. 3) küp ya da küpler
şeklinde olmak.
3
cube root: Küp kök; .I 8 = 2 gibi.
cubic: 1) küp şeklinde olan. 2) üç boyutu olan. 3) Ma
te, üçüncü kuvvet veya derece; sayıların veya büyük
lüklerin küplerine ait.
cubical: Küp şeklinde (olan).
cubical dilatation: F/z. hacimsel genleşme veya ge
nişleme.
cubically: Kübik ya da küpsel ölçüme ait.
3
cubic foot: Kadem (fit) küp; 28316,847 cm
cubic measure: Kübik ölçüm; küpsel ölçüm, hacimle
3
rin küp birimleri ile ölçüldüğü bir sistem: 1000 mm
3 3 3
= 1 cm , 1000 cm = 1 dm 1000 dm = 1 m
3 3

crystallographical: Bkz. crystallographic. ;

3 3 3 3
crystallography: Kristallerin şekli, yapısı, nitelikleri ve cubic
1228 centimeter:
inç = 1 f! , Santimetre küp;
27 ft = 1 yrd eni boyu ve yük
gibi.
sınıflandırılmaları ile ilgilenen bilim dalı. sekliği Ver cm olan bir küpün hacmi ya da kapasite
3 3 6 3 3
crystalloid: 1) kristale benzeyen; kristal gibi. 2) genel si; 1000 mm ; 0,001 dm ; 10" m ; cm
olarak kristalleşebilen, çözelti halinde olduğu za ile ifade edilir.
kısaltması
 cubic desimeter
cubic desimeter: Desimetre küp; eni, boyu ve yük
sekliği 1'er desimetre olan bir küpün hacmi veya ka
3 6 3 3 3
pasitesi; 1000 cm ; 10 mm ; 0,001 m ; dm
ması
kısalt ile belirtilir.
cubic equation: Üçüncü kuvvet veya üçüncü derece
3 2
den eşitlik: y + ay + by + c = 0 gibi.
cubic feet: Ayak küp; fit küp; eni, boyu ve yüksekliği
birer ayak veya fut (30,48 cm) olan bir küpün kapasi
3 3 3
tesi veya hacmi; 28317 cm ; 0,036 yrd ; ft
sı ile belirtilir.
kısaltma
cubic inch: inç veya pus küp: eni, boyu ve yüksekliği
birer inç veya pus (2,54 cm) olan bir küpün kapasite
3 3
si veya hacmi; 16 387 mm ; 16,387 cm ; 0,016
3 3
387 dm ; in kısaltması ile belirtilir.
cubicle switchboard: Elekt, çelikten yapılmış tüm ci
hazlar için tek bir paneli olan kapalı bir dağıtım tablo
su; gerilim ve akım transformatörleri, ölçü ve kontrol
cihazlarından oluşmaktadır.
cubic meter: Metre küp; eni, boyu ve yüksekliği birer
metre olan bir küpün hacmi ya da kapasitesi; 10
9
3 6 3 3 3 3
mm ; 10 cm ; 10 dm ; m kısaltması ile belirtilir.
cubic milimeter: Milimetre küp; eni, boyu ve yüksekli
ği birer milimetre olan bir küpün kapasitesi veya hac
3
mi; mm kısaltması ile belirtilir.
cubic yard: Yarda küp; eni, boyu ve yüksekliği birer
yarda (91,5 cm) oları bir küpün hacmi ya da kapasi
3 3 3
tesi; 0,766 m , 766,06 dm veya 766 060 cm ; yrd
3
kısaltması ile belirtilir.
cubiform: Küp şeklinde olan.
cubit: Boyu yaklaşık 45,72-55,88 cm (18-22 inç) olan
eski bir uzunluk birimi; orta parmağın ucundan dirse
ğe kadar olan mesafe.
cu.cm: Bkz. cubic centimeter; cubic centimeters.
cucurbit: Geçmişte damıtma (distilasyon) için kullanı
lan geniş ağızlı, su kabağı şeklinde bir kap.
cuddy: 1a) bir gemide küçük bir oda ya da kamara,
b) küçük bir gemide kuzine veya güvertede kamara.
2) küçük bir oda. 3) kol; manivela. cu.
ft.: Bkz. cubic foot, cubic feet, cu.
in: Bkz. inch; cubic inches.
cuisine: 1) mutfak; kuzine. 2) restoran gibi yemek ha
zırlanan yer.
culet: Tabanı düz olan elmas.
cullet: Tekrar eritilmek üzere depolanan hurda cam
parçaları; hurda cam.
culinary water: Den. gemi kuzine ve mutfaklarında yı
kama, yemek pişirme vb. i amaçlarla kullanılan su.
culm: Kömür tozu; küçük antrasit parçaları.
culmiferous: Kömür tozu ya da antrasit kapsayan ve
ya onları üreten.
culminant: En yüksek noktada; en yüksek rakımda
veya yükseltide.
culminate: 1) en yüksek rakıma erişmek (gök cisimle
ri için söylenir). 2) en yüksek noktasına veya doru
ğa erişmek.
culmination: 1) en yüksek rakım veya noktaya eriş
me. 2) en yüksek nokta.
cultrate: Bıçak gibi keskin ağızlı ve sivri.
cumulate: Birikmek; biriktirmek.
cumulative: Birikmiş; birbirini izleyen eklerle etkisini,
ölçüsünü, miktar vb. ini çoğaltmak; birikerek çoğa
lan.
cup: 1) fincan, benzin fincanı. 2) bilyanı dış halkası.
3) bilyalı yatak dış kursu.
135 current balance
cupel: 1) altın, gümüş vb. ini rafine etmek için kullanı
lan sığ, gözenekli ve küçük bir kap. 2) gümüşü da
mıtmak için ocak altı; ufak pota.
cupellation: Değerli metalleri küçük bir potada rafine
etmek veya arıtmak.
cup-head rivet: Norma! başlı perçin; kâse başlı per
çin; Bkz. rivet.
cupola: 1) metalleri eritmek için (kullanılan) küçük
bir ocak; kupola (ocağı); döküm ocağı. 2) bir savaş
gemisinin dom şeklinde, zırhlarla donatılmış döner
top tareti; taret. 3) dom; kubbe.
cupola melting: Pik demirin dökme demire çevrilme
si için kupola fırınlarındaki eritme işlemi.
cupreous: 1) bakır kapsayan; bakıra benzeyen; bakı
ra ait. 2) bakır renkli; bakır renginde.
cupri-: Bakır anlamında bir önek.
cupric: iki değerli bakır kapsayan; iki değerli bakıra
ait.
cupriferous: Bakirli; bakır kapsayan ya da içeren.
cuprite: Kuprit; bakırın koyu kırmızı renkli bir cevheri;
bakır oksit, Cu0 2 .
cupro-: Bakır anlamında bir önek.
cupromagnesite: Kupromanyezit; bakır ve magnez
yum kapsayan bir mineral.
cupro-nickel: Bkz. cupronickel.
cupronickel: Metal, bakır nikel alaşımı ya da halitası;
kupronikel; % 30-% 70 bakır % 30 nikel ve % 0,5 de
mirden oluşur ve kondenser borularının yapımların
da kullanılır.
cuprous: Kimy. bir değerli bakır kapsayan veya ona
ait.
cuprous chloride: Bakır klorür, CuCI; beyaz kristalli
bir toz.
cuprous chloride solution: Bakır klorür çözeltisi; a)
alkalin bakır klorür çözeltisi 250 gram amonyum klo
3
rür 750 cm damıtık suda eritildikten sonra 200 gram
bakır klorür eklenerek, b) asit bakır klorür çözeltisi
3
83 gram bakır klorür 167 cm saf suda eritildikten
3
sonra 333 cm derişik hidroklorik asit eklenerek oluş
turulur; bakır klorür çözeltileri orsat cihazı ile baca
gazlarının analizlerinde karbon monoksit ayıracı ola
rak kullanılır.
cuprum: Bakır; Bkz. copper.
cup-tool: Mak. perçin başlarına köşe şekli vermede
kullanılan araç.
curie: 1) Esk. 1 gram radyumla dengede olan 6,56 x
-6
10 gram radon miktarı olarak tanımlanan ve radyo
aktivitenin ölçümünde kullanılan bir birim; küri. 2)
herhangi bir radyoaktif nüklidin saniyede 3,70x10
16
ayrışmasına uyan miktarı; radyoaktivite birimi.
Curie's law: Küri kanunu ya da yasası: "Paramanye-
tik veya mıknatısla çekilebilen bir maddenin mıkna
tıslanmasının, mıknatıslayıcı kuvvete oranı, mutlak sı
caklık ile ters orantılıdır".
Curie point: Küri noktası; malzemenin ferromanyetik
özelliğini kaybettiği sıcaklık (noktası).
curium: Nükleer fizyon sonucu elde edilen element
lerden biri; küryum; Simg.Cm; at. ağ. 242 (?) at.no.
96.
current: 1) belirli bir yönde akan su veya hava kütle
si. 3) akım; akıntı. 4) Elekt. bir iletkende daha yük
sek gerilimli noktadan, alçak gerilimli noktaya akan
elektrik akımı veya akım miktarı.
current balance: Akım terazisi; mekanik kuvvetin öl-
current breaker
t
çümüyle, bir elektrik akımının büyüklüğünü duyarlı
olarak saptamak için kullanılan bir cihaz.
current breaker: Akım kesici.
current coil: Akım bobini; çoğu elektrik dağıtım tablo
larında bulunan ve gücü vat (W) türünden gösteren
vatmetrelerin içindeki iki bobinden biri; akım bobini
devreye seri olarak bağlanır; karşıtı gerilim bobini;
Bkz. voltage coil.
current cycle: Akım çevrimi veya saykılı; sinüs dalga
sının bir periyotluk osilasyonu tamamladığı bir alter
natif akımın değişiminin tam bir çevrimi; çevrim alter
natif akımın frekansını saptar.
current density: Verilen bir zaman biriminde iletke
nin enine kesit yüzeyinden geçen elektrik akımı mik
2
tarı; yaygın olarak amper/cm türünden belirtilir;
akım yoğunluğu veya kesafeti.
current electricity: Akım elektriği; doğru akım ve al
ternatif akımın incelenmesi. 2) statik (durağan) elek
triğin Bkz. static electricity karşıtı.
current meter: Mak. akım ölçer; yatay veya düşey bir
eksen üzerine yerleştirilmiş kaplardan oluşan bir ci
haz; suyun hareketiyle dönen kapların belirli bir sü
re içindeki devir sayısı, akım hızı ile orantılıdır.
currycomb: 1) metal dişleri olan ve atların derilerini
temizlemek için kullanılan madeni bir araç; kaşağı.
2) kaşağılamak.
cursor: Bilgisay. imleç.
cursor down key: imleç aşağı tuşu.
cursor left key: imleç sola tuşu.
cursor right key: imleç sağa tuşu.
cursor up key: imleç yukarı tuşu.
curtain: Nük. Müh. ekran ya da perde; genel olarak
kadmiyumdan yapılmış olan ve yavaş nötron akımını
tutmak için kullanılan ince bir perde ya da kalkan.
Curtis principle: Körtis ilkesi; Körtis prensibi; buharın
basıncının büyük oranda nozullarda düşürüldüğü ve
hız kazanıldığı türbin ilkesi.
Curtis-Rateau turbine: Körtis-Rato türbini; hız ve ba
sınç basamaklı aksiyon türbini; bir veya birkaç Körtis
(Curtis) türbini ile onları izleyen Rato (Rateau) kade
melerinden oluşan aksiyon türbini; gemilerde, çoğu
zaman yüksek basınç ünitesi olarak kullanılır.
Curtis stage: Körtis kademesi; Körtis basamağı; çev
resinde 2-5 adet hareketli kanat veya hız basamağı
bulunan türbin; C-2, C-3, C-4 veya C-5 gibi kısaltma
larla belirtilir.
Curtis turbine: Bkz. velocity compound turbine.
curvature: 1) eğilme veya eğilmiş. 2) eğri. 3) Geom.
bir eğrinin veya eğri yüzeyin kendisine teğet olan bir
doğru veya düzlem yüzeyden sapma miktarı.
curve: 1) düz kısmı olmayan bir çizgi; eğri; açısal kıs
mı olmayan kavis. 2) eğri şekline sahip olan şey ya
da parça. 3) eğilme. 4) bunun miktarı. 5) Mate, üze
rindeki bir noktaya uygulanabilen bir eşitlik ile yolu
ya da yörüngesi çizilen bir hat. 6) bükerek eğri şekil
vermek. 7) eğri bir yörünge üzerinde hareket etmek.
curved line: Tek. Res. eğri çizgi; düz olmayan çizgi
veya hat.
curvi-: Eğrilmiş, eğri anlamlarında bir örnek.
curvilineal: Bkz. curvilinear.
curvilinear: Eğri ya da eğrilerden oluşan; eğri ya da
eğrilerle kuşatılmış.
3
cusec: 1 ft /saniye; saniyede bir kadem (ayak) küp.
cushion: 1) bazı makinelerde olduğu gibi, şok gider
136 cu t o f f poin
mek için kullanılan hava ya da buhar. 2) Buh. Mak.
egzozun sonuna doğru, silindirde hapsedilen buhar;
yastıklık buhar. 3) yastık şeklinde olan veya kullanı
lan bir şey. 4) yastıklık sağlamak. 5) bir yastık yardı
mı ile darbeden korumak.
cushion cylinder: Yastıklık (görevi yapan) silindir;
serbest pistonlu makinelerde Bkz. free piston engi
ne, pistonların dış ölü noktadan iç ölü noktaya hare
ketini sağlayan ve iş stroku sırasında içinde yüksek
basınç oluşan silindirler.
cushioning: Pist, Buh. Mak, portlardaki yoğuşma ve
buharlaşma kayıplarını azaltmak için, egzozun sonu
na doğru silindirlerde bir miktar buhar hapsetme;
piston tarafından sıkıştırılan buharın basınç ve sıcak
lığı yükseleceği için, portlardaki kayıplar azalır.
cushion release valve: Çapı 260 mm'yi geçen dup-
leks silindirli (pistonlu) pompalarda, buhar ve egzoz
portları arasına donatılan bir valf; yastık (buharı) fi
rar valfı; strok (kurs) sonunda yastıklık etkiyi düzen
lemek üzere egzoz ve stim portları arasında baypas
görevi yapar.
cushion steam: Yastıklık buhar; buhar yastığı; Pist.
Buh. Mak. egzoz olayı sonuna doğru çekmece (s-
layt valf) portu kapatarak silindirde bir miktar buha
rın hapsedilmesini sağlar. Bu buharın piston tarafın
dan basıncı yükseltileceği için, pistonun hareketi ya
vaşlar ve diğer ölü noktaya dönüşü kolaylaşacağın
dan makine daha yumuşak ve vuruntusuz çalışır.
cusp: 1) iki eğrinin birleştiği yerde oluşan nokta ya
da sivri uç. 2) Astr. hilâl şeklindeki ayın sivri uçların
dan herhangi biri.
cut: 1) keskin ağızlı bir alet ile delik açmak. 2) kes
mek. 3) keskin ağızlı bir alet ile parçalara bölmek ve
ya parça çıkarmak; dilimlemek. 4) azaltmak; indir
mek (ücreti). 5) sulandırmak (alkol vb.i); su katmak;
hafifletmek. 5) kazarak, yararak, yontarak (delik, ka
nal vb. i) yapmak. 7) kesici bir alet kullanmak. 8) Si
ne, a) kamera veya kameraları stop etmek, b) film
düzenlemek. 8) Pist. Buh, Mak. silindir veya silindir
lere verilen buharı kesmek.
cutaway view: Tek. Res. kesit görünüşü; iki makine
parçası vb. inin enine, boyuna veya 90 derecelik bir
düzlemle kesilmesi sonucu oluşan görünüş.
cut down: Azaltmak; eksiltmek; azalmak; eksilmek.
cut in: 1) ani olarak hareket etmek. 2) ani olarak bir
leşmek.
cutoff: 1) bir makinenin silindirine girmekte olan bu
har vb. inin kesilmesi işlemi. 2) bunu yapmak için
kullanılan cihaz veya bunun yapıldığı nokta. 3) kes
mek.
cut-off blade: Keski kalemi.
cutoff block: Katof (kesme) bloku; ekspenşın blok;
katof ayar bloku; Pist. Buh. Mak. silindire verilen bu
harın, strokun yüzde kaçında veya neresinde kesile
ceğinin ayarlandığı blok; ekspeşın blok Bkz. expan
sion block olarak da kullanılır.
cut-off frequency: 1) özellikle, filtre devrede bir en-
düktör ile direnç yer değiştirdiği zaman kritik frekans
Bkz. critical frequency yerine kullanılır. 2) fotoemis-
yon oluşmadığı zaman, bir elektromanyetik radyas
yonun minimum frekansı; kesme frekansı.
cutoff point: Katof noktası; kesme noktası; Pist. Buh.
Mak. silindire verilmekte olan buharın, piston henüz
strokunun ortalarında iken çekmece tarafından kesil-
cutof ratio
diği veya buhar girişinin sona erdirildiği nokta; bu
noktadan sonra, piston, buharın üzerindeki basınçla
itileceği için genişleme olayı meydana gelir.
cutof ratio: Katof oranı; kesme oranı. 1) Pist. Buh.
Mak. piston yaklaşık olarak strokunun ortalarında
iken, silindire verilmekte olan buharın kesildiği nok
taya kadar olan silindir hacminin, kurs veya strok
hacmine oranı; % 30-% 70 değerlerini almaktadır. 2)
Diz. Mot. ön genişleme oranı; katof oranı; kuramsal
diyagramda püskürtmenin sona erdiği noktadaki
hacmin, kurs ya da strok hacmine oranı; 1,1-1,2 de
ğerlerini almaktadır.
cut-off volume: Katof ya da kesme hacmi; silindire
verilmekte olan buharın kesildiği noktanın hacmi; Vf
kısaltması ile belirtilir.
cutout: 1) bir elektrik devresini kapamak için kullanı
lan sviç ya da diğer bir cihaz; anahtar; şalter. 2)
Mot. egzoz gazlarını susturucu veya kıvılcım tutucu
yerine doğrudan havaya veren bir cihaz.
cutter: 1) kesmek için kullanılan bir alet; keski pensi;
torna kalemi; planya kalemi. 2) kesen veya görevi
kesmek olan kişi. 3) suyu hızla yarabilen herhangi
bir bot veya küçük tekne; özellikle: a) makineli ve
kürekli olan ve gemi bordasında taşınan filika, b)
Esk. gümrük yetkililerinin kaçakçı takibinde kullan
dıkları silahlı, tek direkli yelkenli tekne, c) Sahil Mu
hafazanın (ABD) kıyı ve açık deniz devriyesi için kul
landığı silahlı gemi. d) tek direkli, derin omurgalı,
yelken alanı geniş, eni az bir yarış yatı. e) normal
rüzgâr durumlarında iki yan yelken taşıyan, modern,
tek direkli yat ya da yelkenli tekne.
cutting: 1) kesme. 2) kesen birşey veya parça. 3)
dağ veya yüksek arazileri keserek tren, oto vb. i için
açılan geçit.
cutting angle: 1) kesme açısı; Mot, supap disklerinin
kesildiği açı (30°, 45°, 60°). 2) piston segmanlarının
ağız ya da uçlarının kesildiği açı (45°, 90°).
cutting blade: Kesici ağız: Bir makasın kesici ağızla
rından herhangi biri.
cutting lubricant: Kesme yağları; bor yağı; her türlü
metalin kesilmesi, işlenmesi veya delinmesi sırasın
da kullanılan tüm yağlar; mineral olmayan, domuz
yağı, domuz yağı ile kükürt karışımı gibi yağlardan
yapılır.
cutting-plane line: Bkz. centre line.
cutting tools: Kesme aletleri.
cutwater: 1) gemi pruvasının ön kısmı; gemi kafası.
2) bir köprünün iskelesinin açısal kenarı.
cwt: Bkz. hundredweight.
cy.: Bkz. 1) capacity. 2) cycle; cycles.
cyan-: Bkz. cyanamide.
cyanamid: Bkz.
cyanamide.
cyanamide: Kimy. siyanamid; beyaz kristalli bir bile
şik, CN.NH 2 ; karbon dioksitin kızgın sodyum amidle
(veya diğer işlemlerle) tepkimesinden elde edilir.
cyanate: Siyanik asitin tuzu veya esteri; siyanat.
cyanic: 1) siyanojen kapsayan; siyanojen'e ait. 2)
mavi.
cyanic acid: Kimy. siyanik asit; renksiz, dayanıksız,
zehirli bir asit, HOCN; siyanürik asitin ısıtılmasıyla el
de edilir.
cyanid: Bkz. cyanide.
cyanide: Kimy. siyanojenin bazı element veya kökler
le birleşmesinden oluşan bir madde; özellikle potas
137 cyclic
yum siyanür (KCN) veya sodyum siyanür (NaCN) gi
bi çok zehirli, beyaz, kristalli ve acı badem kokusun
da bir bileşik; düşük dereceli cevherlerden altının çı
karılması, elektrometal kaplamacılıkta ve metal eritici
madde olarak kullanılır; siyanür.
cyanide-hardening: Siyanürle sertleştirme; bu tür
sertleştirmede parçalar eritilimiş karbon monoksit
üreten sodyum siyanür banyosuna daldırılır; karbon
monoksit karbürleyici bir madde gibi etkir; banyo
dan emilen azot, sert bir nitrit katmanı oluşmasına
yardim eder.
cyanide process: Düşük dereceli cevherlerden sod
yum siyanür veya potasyum siyanürle muamele et
tikten sonra elektroliz yolu ile altın ve gümüşün çıka
rıldığı işlem; siyanür işlemi; siyanür prosesi.
cyaniding: Siyanürle muamele etme.
cyanine: Kimy. siyanin; çözünür, kristalli alüminyum
silikat, AI Si0 ; kyanite olarak da kullanılır.
2 5
cyano-: a) koyu mavi (lacivert), b) siyanojen kapsa
yan anlamlarında bir önek.
cyanoethanol, 2-: Sıv. Yük. 2- siyanoetanol; glikol
si- yanohidrin; hidrokrilonitrit; etilen siyanohidrin;
siya nür zehirlenmesi tehlikesi olan, kokusu hoş
olma yan, renksiz veya saman renginde, nem
emmeyen, dayanıksız ve kolayca ayrışarak hidrojen
siyanür üre
ten, alifatiklerden bir sıvı; Simg.CH2 (OH)CH2CN;
25°/4°C'de öz.ağ. 1,0404; k.n. 228°C; d.n. -46°C;
Visk. bilinmiyor; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmos
fer basıncında taşınır.
cyanogen: Kimy. siyanojen. 1) şeftali çekirdeğine
benzer kokulu, renksiz, zehirli, yanıcı bir gaz, C 2 N 2
.
2) siyanürlerde görülen tek değerli bir kök (CN).
cyanohydrin: Kimy. siyanohidrin; hem CN ve hem de
OH kökleri içeren organik kimyasal bileşik sınıfların
dan herhangi biri.
eyanometer: Siyanometre; göğün maviliğini ölçmek
için kullanılan bir cihaz.
cyanotype: Siyanürle duyarlı duruma getirilmiş kağı
da yapılan fotoğrafik baskı.
cyanuric acid: Kimy, siyanür asiti; beyaz, kristalli
asit, C N (OH) ; ürenin ısıtılması ile yapılır; ısı etki
3 3 3
sinde siyanik asit verir.
cybernetics: Karmaşık elektronik hesap makineleri
ve insan sinir sisteminin kıyaslanması ve böylelikle
beynin doğal yapısını tanımlamaya uğraşan bilim da
lı; sibernetik.
cycle: 1) zaman ölçüsü olarak kullanılan, belirli sayı
da yılların yinelenen periyodu veya süreci. 2) dö
nem; devre; çevrim veya saykıl. 3) zamanın çok
uzun bir süreci; çağ. 4) bisiklet; trisiklet veya motor-
siklet. 5) Astr. bir gök cisminin yörüngesi. 6) Elekt.
alternatif akımın pozitiften negatife ve tekrar geriye
yinelenen tam bir süreci.
cycle: Çevrim; saykıl; tekrar tekrar oluşabilen tüm
olaylar seti veya takımı.
cycle, Diesel: Bkz. Diesel cycle.
cycle efficency: Çevrim verimi; gerçek ya da ideal
bir çevrimin analitik veya hesap yolu ile bulunan ve
rimi; diyagram verimi; termodinamik verim.
cycle, heat: Bkz. heat cycle.
cycle of operation: Çalışma çevrimi; işleme çevrimi.
cycle, Otto: Bkz. Otto cycle.
cycle stealing: Bilgisay. çevrim çalma.
cyclic: 1) bir çevrimin tabiatına sahip olan; çevrime
c y cli c ioadin g
ait; çevrimli; çevrimlerde görülen; çevrimsel olarak
Hareket eden. 2) Kimy. kapalı zincir veya çember ya
pılarda düzenlenmiş (atomlar için söylenir).
cyclic loading: Çevrimsel veya periyodik yükleme.
cyclical: Bkz. cyclic.
cyclization: Çevrimleştirme; esas olarak, düz zincir
yapılı molekülünün uçlarını birbirine birleştirerek naf-
ten ailesinin çember şeklindeki bir bileşiğini oluştur
mak.
cyclize: Kimy. düz zincir moleküllerden çember bile
şiklere dönüşmek; örneğin heptan basınç altında
500°C'de ısıtıldığı zaman metil siklohegzan'a dönü
şür.
cyclo-: Daireye ait, tekerleğe ait, dairesel anlamların
da bir önek,
cyclograph: 1) siklograf; metallerin sertliğini sapta
mak için kullanılan elektronik bir aygıt. 2) panaro-
mik görüntüler çekebilen bir fotoğraf makinesi ya da
kamera.
cyclihexane: Sıv. Yük. siklohegzan; hegzahidroben-
zen; hegzametilen; hegzanaften; renksiz, çok akıci,
hafif ve tatlı kokulu, gözlerde ve deride tahrişler oluş
turan, yangın tehlikesi olan, nem emmeyen sıvı bir
karbonlu hidrojen; Simg.C 6 H 12 ; 20°/4° C'de öz.ağ.
Ö
0,7791; k.n. 80-81°C; d.n. yaklaşık -6 C; suda
çözün
mez; 20°C'de Visk. 0,95 cP; gemilerde 7-30°C sıcak
lık ve atmosfer basıncında taşınır.
cyclohexanol:Siv. Yük. siklohegzanol; anol: sikloheg-
zil alkol; hegzahidrofenol; hegzalin; hidralin; hidrofe-
nol; renksiz, yağ kıvamında veya renksiz iğnecikler
şeklinde, kâfuruya benzer kokulu, nem emmeyen,
insan sağlığı için zararlı, alifatik ailesinden bir alkol;
Simg. C 6 H 11 OH ; 25°/4°C'de öz. ağ. 0,9449; k.n.
161°C; d.n. yaklaşık 20°C; 250C'de visk. 56 cP; ge
milerde 30°-40°C sıcaklık ve atmosfer basıncında ta
şınır.
cyclohexanone: Sıv. Yük. siklohegzanon; ketohegza-
rnetilen; hegzanon; pimetik keton; sekston; beyaz-
soluk sarı renkli naneruhu gibi kokan, yangın tehlike
si oluşturan, nem emmeyen, çok dayanıklı, insan
sağlığı için zararlı, alisikl ailesinin bir ketonu; Simg.
C 6 H 10 O ; 20°/20°C'de öz. ağ. 0,94; k.n.
157°C;
d.n.-47°C; 25°C'de visko. 2,2 cP; gemilerde çevre sı
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
cycloid: 1) Geom. Tek. Res. bir doğru boyunca hare
ket eden bir daire çemberi üzerindeki herhangi bir
nokta veya yarıçapın, dairenin tam bir devri sırasın
da oluşturduğu eğri; sikloit; sikloit eğrisi. 2) dairesel.
cycloidal: Sikloit veya sikloit eğrisine ait.
cyclometer: 1) dairelerin yaylarını ölçmek için kullanı
lan bir cihaz. 2) devir sayacı, takometre; siklometre,
sayklometre.
cyclone: 1) şiddetli, girdap hareketli bir rüzgâr fırtına
sı; tornado veya tayfun; siklon; sayklon. 2) Meteo.
düşük atmosferik basınç çevresinde dönen, şiddetli
sağnaklı fırtına.
cyclone cellar: Şiddetli rüzgâr fırtınaları ve tayfunlar
sırasında korunmak üzere, binaların altlarına yapılan
sığınak; tayfun veya kasırga sığınağı.
cyclone furnace: Buh. Kaza. siklon veya sayklon oca
ğı; hava ve kırılmış kömürün teğetsel olarak börner
veya brülöre getirildiği kazan ocağı; çok hızlı bir dön
me ile hava ve kömürün karıştırıldığı ve erimiş cüru
fun alındığı ocak.
138 c y linder h ea d
cyclone separator: Bkz. cyclone steam separator.
cyclone steam separator: Siklon stim (buhar) sepa-
ratörü; Buh. Kaza. doma (drama) gelen haşlak su
yun buharını ve suyunu, merkezkaç kuvvetle ayıran
separator veya ayırıcı.
cyclonic: Siklona benzeyen; siklon gibi; siklona ait.
cyclonical: Bkz. cyclonic.
cyclonoscope: Meteo. bir kasırganın veya tayfunun
merkezine yerleştirmek için kullanılan bir cihaz; sik-
lonoskop.
cyclopentane: Kimy. siklopentan; belirli petrollerden
elde edilen renksiz, doymuş bir karbonlu hidrojen,
C5H10
cyclopropane: Kimy. siklopropan; genel anestezik
3
olarak kullanılan renksiz, yanıcı bir gaz, C H .
6
cyclotron: Fiz. parçacıklara, özellikle proton ve nöt
ronlara yüksek enerji vermek için kullanılan bir ci
haz; siklotron.
cylinder: 1) Geom. a) bir dikdörtgenin paralel kenarı
etrafında döndürülmesi ile oluşan solit şekil; silindir;
silindirin tabanları birbirine paralel olup daire şeklin
dedir. 2) Mot. pistonun içinde hareket ettiği ve işin
oluşturulduğu silindir şeklindeki sabit kısım; makine
silindiri. 3) bir pompanın baril, silindir veya gayıtı.
cylinder assembly: Silindir donanımı; motorlar ve
pistonlu buhar makinelerinde silindir kapağı (kaver),
silindir gömleği (layner), saplamalar ve contadan
oluşan donanım.
cylinder block: Silindir blok; blok; Mot, Pist. Buh.
Mak. silindir gövdesi; çoğu zaman içinde silindir
gömleklerini taşıyan makinenin soğutulması için so
ğutma suyunun dolaştırıldığı bir bölümü bulunan,
üst tarafı silindir kapağı ile sızdırmaz bir biçimde ka
patılan, alt tarafı ise üst karter tarafından taşınan sa
bit kısım.
cylinder bore: Silindir çapı; silindir iç çapı; genel ola
rak D kısaltması ile ve mm türünden belirtilir; güç he
saplarında bazan cm ve çoğu zaman m türünden
kullanılır.
cylinder boring machine: Silindir rektifiye (taşlama)
makinesi.
cylinder clearance: Mot., Pist. Buh. Mak. alt veya üst
ölü noktalarda bulunduğu zaman piston ile silindir
kapağı arasındaki en kısa düşey mesafe; silindir kle-
rensı.
cylinder constant: Silindir değişmezi, sabitesi veya
kostantı; silindir sabiti; endike beygirgücü veya güç
eşitliğinde bulunan ve devir sayısı (n) ile ortalama
endike basınç (Pi) dışında kalan silindir çapı (D),
piston stroku veya kursu (L), silindir sayısı (i), güç
etkeni (z); silindir sabiti K = Vd.i/0,45.z eşitliğinden
bulunur.
cylinder cover: Silindir kapağı; Bkz. cylinder head.
cylinder diameter: Bkz. cylinder bore.
cylinder dimensions: Mot. Pist. Buh. Mak. silindir öl
çüleri; silindir ana ölçüleri; ana ölçüler: Silindir çapı,
piston stroku (kursu) ve piston ortalama hızı.
cylinder gauge: Silindir (çap ölçüm) göstergesi;
Mot. silindir çapındaki değişimleri saptamak için kul
lanılan bir cihaz; silindir çap mikrometresi.
cylinder head: Silindir başlığı; silindir kapağı; Gem.
Mak. kaver, silindir kaveri. 1) Mot. silindiri atmosfere
karşı sızdırmaz duruma getiren, kompresyonu sağla
yan ve üzerinde supaplar, enjektör, emniyet valfı vb.
cylinder head cover
i donanım bulunan sabit kısım. 2) Pist. Buh. Mak. si
lindir kapağı üzerinde sadece bir yağdanlık ve gü
venlik valfı (eskeyp valf) bulunur.
cylinder head cover: Mot. silindir kaveri kapağı; dört
zamanlı makinelerde supapları vb. örten mantar con
talı kapak; üzerinde ufak bir gaz firar valfı bulunur.
cylinder head gasket: Silindir kapak contası; bazı
makinelerde bulunan bakır conta.
cylinder head studs: Silindir kapağı veya başlığı sap
lamaları; silindir kapağını (başlığını) sızdırmaz bir bi
çimde somunlarla bloka bağlamak için kullanılan çe
lik saplamalar.
cylinder head valves: 1) Dört zamanlı motorlarda si
lindir kapağı üzerinde bulunan emme ve egzoz su
papları; basınçlı hava için ilk hareket valfı (startın
valf) ve emniyet valfları. 2) İki zamanlı, doğru akımlı
dizel motorlarının silindir kapakları uzerinde bulu
nan, sayısı 1-4 arasında olan egzoz supapları ile star
tın (ilk hareket), emniyet ve endikatör valfları.
cylinder jacket: Silindir ceketi; Mot. silindir bloku ile
silindir gömleği arasında kalan ve soğutma suyunun
dolaştırıldığı boşluk ya da hacim
cylinder liner: Silindir gömleği; silindir layneri; piston
ların, içinde çalıştıkları ve aşırı şekilde aşındıkları za
man değiştirilebilen, çoğunlukla dökme demirden
yapılan gömlek.
cylinder lubrication: Silindir yağlaması; Mot. a) yük
sek devirli, küçük güçlü motorlarda çarpma yöntemi
ile yapılan yağlama, b) yüksek güçlü orta ve ağır de
virli dizel motorları ile pistonlu buhar makinelerinde
mekanik yağdanlık veya yağ otomatiği ya da lubrika-
tör ile yağlama; silindir gömleği yüzeyinde sürtünme
yi önlemek amacıyla bir yağ filmi (katmanı) oluştura
rak yapılan yağlama,
cylinder lubricator: Diz. Mot. yüksek güçlü dizel mo
torlarında silindirlerin yağlanmasında kullanılan me
kanik yağdanlık; lubrikatör veya lubrikeyter.
cylinder mean pressure: Silindir ortalama basıncı.
cylinder oil: Silindir yağı; Diz. Mot. silindirlerde kulla
nılan çok yüksek basınç ve sıcaklığa dayanan, çok
iyi ve kolay bozulmaz yağ filmi (katmanı) oluşturan,
yanma asitlerini nötr hale getiren, temizleme görevi
de yapan yağ ya da yağlar; karter yağlarına göre vis
koziteleri biraz daha büyük olan mineral yağlar.
cylinder oiler: Silindir yağlayıcısı; Bkz. cylinder lubri
cator.
cylinder relief valve: Pist. Buh. Mak. her silindir kapa
ğının merkezine ve her silindirin altına donatılan ve
yay yükü ile çalışan güvenlik valfı; eskeyp valf; silin
dirlere su yürümesi sırasında açılarak koruma görevi
yapar; rilif valf; basınç giderme valfı; silindir rilif valfı.
cylinder safety valve: Bkz. pressure relief valve.
cylinder scavenging: Silindir süpürme; iki zamanlı
motorlarda türlü yöntemlerle silindirlerin hava veya
hava-yakıt karışımı ile egzoz gazlarından temizlen
mesi yöntemi: a) ters veya dönüş akımlı ve b) doğru
akımlı veya yuniflov süpürme olarak iki ana türü var
dır; Bkz. scavenging.
cylinder sleeve: Bkz. cylinder liner.
cylinder stock: Parafin kökenli ham petrolün yapısın
daki hafif kısımları buharlaştırıldıktan sonra kalan
ham yağ veya yağlar; buhar silindirlerinin yağlarının
yapılmasında kullanılırlar; iyi silindir yağları asfalt kö
kenli ham petrolden yapılmazlar.
139 cystine
cylinder test valve: Mot. silindir test (deney) valfı ve
ya musluğu; kontrol musluğu; silindir içindeki olayla
rı denetlemek için kullanılır.
cylinder wall: Silindir duvarı; laynerin iç yüzeyi; yağ
filmi katmanının oluşturulduğu yüzey; pistonun üze
rinde çalıştığı silindir veya gömlek yüzeyi.
cylinder wear: Silindir aşınması; ağır devirli makine
lerde her 1000 saatlik çalışmada 0,001 inç (0,0254
mm) ve yüksek devirli makinelerde ise 0,003 inç
(0,0762 mm) olan aşınma.
cylindric: Bkz. cylindrical.
cylindrical: 1) silindir şeklinde olan; silindirik, silindir
sel. 2) silindire ait.
cylindrical bearing: Silindirsel yatak; silindirik metal
yatak; çelik veya bronzdan, bazan alüminyumdan
yapılan ve iki yarım silindir şeklinde parçadan olu
şan ve iç yüzeyleri beyaz metal ile kaplanmış yatak.
cylindricality: Silindirik veya silindirsel olma durumu
veya niteliği.
cylindrical roller bearing: Silindirsel bilyalı yatak; si
lindirik rulman yatak.
cylindrical shell: Skoç türü alev borulu kazanların ya
tay bir silindir şeklindeki gövdeleri; silindirsel zart,
keys veya gövde.
cylindrical valve: Pist. Buh. Mak. silindirik valf; özel
likle yüksek basınç silindirlerinde kullanılan içten ka-
toflu (buharı veren) slayt valf.
cylindroid: 1) silindire benzeyen fakat tabanı elips
şeklinde olan solit cisim. 2) silindire benzeyen.
cymene: Üç izotnerik şekilde (ortosimen, metasimen
ve parasimen) görülen, benzenden türeyen bir kar
bonlu hidrojen; simen, C 1 0 H 1 4 .
cymene, p-: Siv. Yük. p-simen; p-simol; metilpropil-
benzen; 1-metil-4 izopropil benzen; izopropil ben
zen; izopropil toluen; renksiz, saydam, hafif ve hoş
kokulu, nem emmeyen, önemli bir tehlikesi olma
yan, aromatik ailesinden sıvı bir karbonlu hidrojen;
Simg. H 3 CC 6 H 4 C 3 H 7 ; 15,6°/15,6°C'de öz.ağ.
0,861; k.n. 176°C; d.n. -73,5°c suda çözünmez
Visk. 20°C'de 12 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve at
mosfer basıncında taşınır.
cymo-: Dalga anlamında bir önek.
cymogen: Simojen; petrolün yanıcı bir damıtma ürü
nü; yoğuşturulduğu zaman dondurucu karışım ola
rak kullanılır.
cymograph: Simograf; profillerin, dış hatlar vb. inin
çizimini yapmak için kullanılan bir cihaz; simoğraf.
cymometer: Simometre; radyo dalgaları ve elektrik
sel osilasyonların frekanslarını ölçmek için kullanılan
bir cihaz.
cymosure: 1) Küçükayı veya Ursa minör takımyıldızı.
2) bu takımyıldızın içinde olan Kuzey yıldızı veya Ku
tup Yıldızı.
cysteine: Sistein; hazım sırasında proteinlerin asit ile
hidrolizi sırasında üretilen bir amino asit,
C 3 H 7 0 2 NS.
cystin: Bkz, cystine.
cystine: Proteinlerin hazımı sırasında üretilen kristalli
bir amino asit; sistin, C 4 H 6 (NH 2 ) 2 S 2 (COOH) 2 .

D: 1) Romen sayılarından 500. 2) Kimy. a) döter-
yum'un simgesi. 3) Fiz, yoğunluğun simgesi.
d.: 1) Mate, çap ya da kutur. 2) Fiz. din.
daguerrotype: 1) kimyasal olarak işlem görmüş me
tal veya bir cam levha üzerine yapılmış fotoğraf. 2)
bu tür fotoğraflar yapma yöntemi; bu yöntemle fotoğ
raf çekmek.
daily: Günlük; her gün veya her hafta yapılan, olu
şan, görülen veya basılana ait; her gün veya her haf
ta basılan gazete; her gün; gün be gün.
daily fuel consumption: Günlük yakıt harcamı; bir
günde çalıştığı süre içinde mukannen ya da özgül
yakıt sarfiyatına göre makinenin tükettiği, kg veya
ton türünden yakıt miktarı.
daily lube oil consumption: Günlük yağlama yağı
sarfiyatı; bir dizel motorunun bir günde tükettiği ya
ğın, özellikle silindir yağının kg türünden miktarı.
daily march of temperature: Meteo. 24 saat içinde
termometrede saatlik değişikliklerin okunması.
daily range of temperature: Meteo. günün en yük
sek ve en alçak sıcaklıkları arasındaki fark.
daily water consumption: Günlük su sarfiyatı; bir ti
caret gemisinde türlü amaçlarla bir günde tüketilen
ton türünden içme suyu miktarı.
Dakin's solution: Dakin'in çözeltisi; sodyum hipoklo-
ritin hafif alkalin çözeltisi; yaraların tedavisinde anti
septik olarak kullanılır.
Dalton's law: Dalton kanunu veya yasası; "Bir gaz
ka rışımı tarafından içinde bulunduğu kaba
uygulanan basınç, karışımı oluşturan gazlardan
herbirinin, di ğerleri yokmuş gibi kaba uyguladıkları
kısmî basınç ların toplamına eşittir".
Dalton's law of partial pressure: Bkz. Dalton's law.
dam: 1) akarsuları tutmak İçin yapılan set veya bari-
yer; baraj. 2) bunun gerisinde tutulan su; sulama ve
elektrik enerjisi üretmek üzere kullanılır.
damage: 1) hasar; herhangi bir kayıp nedeniyle za
rar. 2) neden olunan kayıp. 3) Çoğ. fiyat veya paha.
4) hasar yapmak. 5) hasara maruz kalmak; hasara
uğramak.
damagable: Hasar görebilir; hasarlanabilir.
damage control: Ask. hasar kontrol; yara savunma;
40
özellikle savaş gemilerinde hasar gidermek üzere
oluşturulmuş ekip.
damage controlman: Den. Ask. yara savunmacı;
ya ra savunma subayı; yara savunma,
marangozhane, yangın savunma ve NBC (nükleer,
biyolojik, kimya sal) savaşı koruma teçhizatını
çalıştırır, kayıtları tutar ve raporlarını hazırlar.
damage control officer: Yara savunma subayı.
Damascus steel: Bkz. damask
steel.
damask steel: 1) dalgalı çizgilerle bezenmiş veya gü
müş ya da altın kakma ile dekore edilmiş çelik; Şam
çeliği. 2) buna benzeyen herhangi bir çelik.
dammar (dammer): Avustralya, Yeni Zelanda ve Do
ğu Hint adalarinın türlü çam ağaçlarından çıkarılan
ve vernik yapımında kullanılan bir reçine; damar.
damp: 1) nem; rutubet. 2) bazan maden ocaklarında
bulunan zararlı bir gaz; grizu; kömür ocağı gazı. 2)
nemli; rutubetli; yaş; ıslak. 4) nemlendirmek; rutubet
lendirmek. 5) kontrol etmek veya kısmak (enerji, ha
reket vb) . 6) Akust. titreşimi denetlemek veya hafif
letmek. 7) Elekt. (osilasyon, dalga vb. inin) amplitüt-
lerini azaltmak veya kısmak.
damp air: Nemli veya rutubetli hava.
damp-dry: Bir miktar nem bırakarak kurutmak.
damped: Amplitütleri veya frekansı yavaş yavaş aza
lan osilasyon veya titreşimleri belirtir; söndürülmüş.
dampen: 1) nemlendirmek; rutubetlendirmek. 2) hafif
letmek, kısmak veya azaltmak. 3) nemli duruma ge
tirmek.
damper: 1) soba veya ocağın bacasında bulunan ve
baca çekimini (draftı) denetlemek için kullanılan saç
bir levha veya valf; damper. 2) belirli elektrik moto
ru, jeneratör vb. lerinde normale göre olan hız deği
şimlerini azaltmak için, kutuplarda veya kutupların
yakınlarında bulunan bakır parça. 3) bir manyetik iğ
ne, hareketli bobin vb. inin osilasyonunu azaltmak
için kullanılan bir cihaz. 4) Mot. özellikle yüksek de
virli ve silindir sayısı az olan makinelerde oluşabile
cek titreşimleri azaltmak için kullanılan bir cihaz;
' damper; titreşim söndürücü. 5) Den. Manika kapağı.
damping: 1) Fiz. bir osilasyon amplitütü veya dalga
hareketinin zamanla azalması. 2) bir hareketin, sür-
damping resistance force 141 DE

tünme vb. i bir nedenle azalması.

deney sonuçlarından kayıt edilen sayılar.
damping resistance force: Bir sistemin rezonansta
data bank: Veri bankası.
titreşimini geciktiren kuvvet; titreşim azaltma kuvveti.
data base: Veri tabanı.
damping tube: Manyetik sapmalı bobinlerde kullanı
data processing: Bilgi işlem.
lan bir katot ışını tüpü; tüpün içindeki herhangi bir
data, technical: Teknik bilgi; teknik malûmat ya da
geçici osilasyonu önlemek için kullanılır.
data.
dampish: Bir dereceye kadar nemli ya da rutubetli.
date: 1) bir şeyin oluştuğu zaman; tarih. 2) herhangi
dampness: Nem özelliği veya durumu; nemlilik.
bir şeyin geçtiği veya geleceği zaman; mühlet; va
dangerous cargo: Den. tehlikeli yük; taşınması sıra
de. 3) mevsim veya zaman süreci. 4) ayın herhangi
sında insan sağlığı ve yangın yönünden tehlikeli yük
bir günü. 5) randevu.
veya yükler.
dateless: 1) tarihsiz. 2) sınırı veya sonu olmayan.
Daniel cell: Danyel pili; anotu çinko sülfat çözeltisi
date line: Gün değişimi çizgisi; tarih çizgisi; 180'inci
içinde olan ve katotu bakır sülfat içinde olan bakır
meridyen boyunca Pasifik Okyanusunda (Büyük Ok
dan oluşan primer (birincil) bir pil.
yanusta) Kuzeyden Güneye doğru çizilen düşsel bir
Daniel hygrometer: iki hazne ile donatılmış bir boru
çizgi ya da hat.
dan oluşan higrometre; Danyel nemölçeri; hazneler
datum: 1) hesaplamalarda başlangıç olarak kabul edi
den biri etere batırılmış muslin ile kaplıdır; eter bu-
len veya gerçek şey; başlangıç noktası, çizgisi vb. i.
harlaşınca, diğer haznede basınç düşer, buharlaş
datum plane: Yükseklik ve derinliği ölçmek için kabul
ma başlar ve bir termometre ile buharlaşma noktası
edilen bir referans düzlemi; deniz yüzeyi çoğu za
saptanır.
man bu amaçla kullanılır.
daraf: Fiz. bir kondensatörün elektansının birimi; ta
daub: Harç, gres vb. i gibi yapışkan bir madde ile ört
rafın evriği.
mek.
Darcy's law: Gözenekli bir madde içinde bir sıvı akı
davit: 1) gemilerde küçük botları veya can sallarını
mının hızı, basıncın eşit olmaması nedeniyle, basınç
mayna ve vira etmek için el veya elektrik motoru ile
değişimi ile orantılıdır.
çalıştırılan cihaz; matafora. 2) geminin baş tarafında
dardelet thread: Dardelet vidası; somunu kendiliğin
bulunan ve demiri fundo veya vira etmek için kullanı
den kilitlenen bir vida türü; Acme vidasına benzer bi
lan kreyn.
çimde olup, kenarları 14,5 derece meyillidir.
Davy lamp: Davi güvenlik lâmbası; önceleri madenci
dark: 1) tümü ile veya kısmen ışıksız; karanlık. 2) ne
lerin kullandıkları emniyet lâmbası; bu lâmbalarda
ışık alan ve ne de veren. 3) hemen hemen siyah. 4)
alev ince tellerden örülmüş bir tül tarafından perdele
gizli, gizlenmiş veya saklı. 5) kolayca anlaşılmayan.
nerek grizu patlaması önlenir.
6) koyu renk veya gölge.
Davy safety lamp: Davi güvenlik lâmbası; Bkz. Davy
dark current: Fiz. aydınlatılmadığı zaman bir fotosel-
lamp.
de akan artık akım; siyah akım.
day: 1) Güneşin doğuşu ile batışı arasındaki ışık süre
dark discharge: Fiz. Bir gaz içinde görünür bir aydın
ci. 2) gün ışığı. 3) güneş ışığı. 4) dünyanın ekseni
lığı olmayan elektriksel boşalım.
çevresinde bir kez dönmesi için geçen süre (24 sa
darken: Siyah veya daha siyah yapmak; siyah veya
at); gün; gece yarısından gece yarısına kadar olan
daha siyah olmak.
süre (sivil, yasal gün); öğleden ertesi öğleye kadar
darkish: Bir dereceye kadar
siyah. olan süre (astronomi günü). 5) zaman süreci. 6) ça
dark lantern: Işığı gizlemek için bir kapatıcısı olan lışma saatleri. 7) Çoğ. zaman, çağ. 8) Astr. bir gök
lâmba; siyah fener. cisminin ekseni etrafında bir kere dönmesi için gere
ken süre.
darkness: 1) ışığın yokluğu. 2) karanlık veya zulmet.
dark room: Fotoğraf filmlerinin işlem gördüğü oda; day, astronomical: Bkz. astronomical day.
karanlık oda. day light: 1) gün ışığı; güneş ışığı. 2) gündüz.
daylight-saving time: Yaz aylarında, aydınlıktan bir
D'arsonval galvanometer: Bir mıknatısın kutupları
arasına asılmış, hareketli elemanı bir bobin olan gal saat daha fazla yararlanmak için kullanılan saat; ileri
vanometre; modern elektrik sayaçlarının akrabasıdır; saat; yaz saati.
D'arsonval galvanometresi. daytank: Motorlu gemilerin iki servis tankından biri;
dash: 1) sıçratmak. 2) az miktarda diğer bir madde servis tankı; deytank; günlük yakıt tankı; biri gemi
ile karıştırmak. 3) tahrip etmek. 4) Bkz. dashboard makinelerini 12 saat süre ile çalıştıracak kapasitede
dashboard: 1) bir taşıyıcı, bot vb. inin ön veya yan ta dir.
daywork: Gündüz veya gün boyunca yapılan iş.
rafında bulunan ve sıçrayan su ve çamura karşı kul
db.: Bkz. decibel.
lanılan siper veya çamurluk. 2) Oto. üzerinde ölçü ci
dbl.: Bkz. double.
hazları bulunan panel; torpido.
D.C. (d . a ) : Bkz. direct
dashed line: Tek. Res. kesikli çizgi; çizimde görünme
current.
yen kısımları belirtmek için kullanılır.
DDT: Diklorodifeniltrikloretan; çok kuvvetli bir bö
dasher: Dondurma kaplarında süt ya da meyva suları
cek öldürücüsü.
nı karıştırmak için kullanılan döner bir cihaz.
DC armature: Doğru akım makinesinin endüvisi; Bkz.
dashpot: Mekanik yavaşlatma cihazı; yavaşlatılacak
armature.
parçaya bağlı bir pistondan oluşmakta ve piston yağ
DC generator: Doğru akım jeneratörü; doğru akım
la dolu bir silindir içinde çalışmaktadır; vibrasyon ya
veya doğru gerilim üreten elektrik makinesi.
da titreşim yağın viskozitesi tarafından emilmektedir.
data: 1) bilgi; malûmat; istatistik; data; veri. 2) kompü- DC motor: Doğru akım elektrik motoru; doğru akım
veya doğru gerilimle çalıştırılan elektrik motoru.
ter tarafından kabul edilen sayılar, kelimeler. 3) bir
DE: Doktor mühendis (doctor of engineering).
Deacon process 142 d e cal esce nc e

Deacon process: Bakır klorürün katalizör olarak kul

dead wire: Ölü tel; pasif tel; akım geçmeyen tel.
lanıldığı (bir ortamda) hidrojen klorürün hava ile ok-
deaerate: Mak. havasını çıkarmak; havasızlandırmak.
sitlenmesiyle klor yapımı için geçmişle kullanılan bir
deaerated feed water: Havasızlandırma ısıtıcısından
işlem.
geçirilerek, çözünmüş oksijeni çıkarılmış besi suyu;
dead: 1) artık yaşamayan; ölü. 2) hareketsiz (su vb.
havasızlandırılmış besi (fid) suyu.
i). 3) Elekt. akım geçmeyen devre; şarjsız. 4) Matb,
deaerating: Havasızlandırma; havasını çıkarına.
basıma hazır (halde kullanılmayan). 5) Rady. çalış
deaerating feed tank: Bkz. deaerating heater.
mayan, ölü mikrofon gibi. 6) tüm yankıların söndü-
deaerating heater: Gem. Mak. havasızlandırma hiyte-
rüldüğü veya önlendiği yer.
ri veya ısıtıcısı; açık ısıtıcı; basınçlı besi suyu devrele
dead bank: Buh. Kaza, kazan ocağına verilen kömü
rinde kullanılır; besi suyu egzoz buharı ile karıştırıla
rün tamamen kesilmesi ve tümü ile sönmesine mü
rak hem ısıtılır ve hem de havasızlandırılır.
saade etmeksizin yanmanın bu durumda sürdürül
deaerating tank: Bkz. deaerating heater.
mesi; stim aram.
deaeration: Havasını çıkarma; havasını giderme. 1)
deadbeat: Mak. geri tepmeksizin bir vuruş yapma; ge
kapalı besi suyu devrelerinde, yoğuşum suyu içinde
ri tepmesiz vuruş.
ki erimiş havanın çıkarılması. 2) yüksek güçlü, doğ
dead cable: Ölü kablo; pasif kablo; akım geçmeyen
ru akımlı dizel motorlarının nidrolik supap hareket
kablo.
mekanizmasının havasızlandırılması.
dead cell: Boşalmış veya deşarj olmuş akümlatör;
deaeration heater: Bkz. deaerating heater.
ölü akü: a) yeniden şarj edilse veya doldurulsa bile,
deaerator: Havasızlandırıcı; havasını çıkarıcı; Bkz.
elektrolitinin yoğunluğu gerekli düzeye ulaşamayan
deaerating heater.
ve bu durumda bir daha kullanılması mümkün olma
dealumification: Alüminyum bronzunun, galvanik
yan akümlatör. b) elektrolitinin özgül ağırlığı 1,100
3 korrozyon nedeniyle alüminyumunu gidermek veya
g/cm 'ten düşük olan akü.
çıkarmak; alüminyumunu çıkarmak.
dead center: 1) Mot. Pist, Buh. Mak. pistonun silindir
deamination: Bir bileşikten amino grupların çıkarılma
içinde inebildiği ya da çıkabildiği en alt veya en üst
sı.
nokta; ölü nokta veya sente: Alt ve üst ölü noktalar
debark: Bir gemiden sahile koymak; boşaltmak veya
gibi,
tahliye etmek; karaya çıkmak.
dead end: Rady. bir bobinin devre ile birleşmemiş
debarkation: Sahile koyma veya gemiden sahile çık
herhangi bir parçası.
ma.
deadening: Bir odayı ses geçirmez yapmak için kulla
deblock: Bilgisay. blok çözmek.
nılan malzeme.
de Brogue's equation: Dalga tabiatındaki özelliğe sa
dead eye: Den. savlolar için ağaçtan yapılmış üç ka
hip bir hareketli partiküle uygulanan bir eşitlik: Kütle
nallı, yassı ve yumuşak bir makara; çarmıkları bağla
si m, hareket hızı v ise dalga boyu A = h/mv ; h =
mak için kullanılır.
Plank katsayısı; de Brogliye formülü veya eşitliği.
dead light: 1) fırtınalı havalarda kamara pencereleri
de Broglie's wave: Eter içinde elektron dalgası; de
veya gemi ambarını kapamak için kullanılan sağlam,
Brogliye dalgası.
madeni bir kapak; lomboz. 2) güverte ya da gemile
Debye unit: Bir molekülün dipol momenti için
rin yan taraflarında kullanılan kalın camdan yapılmış -30

pencere. 3) açılmamak üzere yapılmış bir kaporta. 3,3356x10 kulon metreye eşit olan bir ölçüm biri
mi; Debye birimi.
dead lime: Sönmüş kireç.
dec : Bkz. 1) decimeter. 2) declination. 3) decre
deadlead: Müh. hareketsiz ya da ölü yük; bir yapıda
ase.
ki gibi düzgün basınç veya ağırlık. 1

dead load: Bkz. dead weight.
deadlock: Kilitlenme.
dead plate: Ölü levha; elle fayraplı kazanlarda ocak
kapağı çemberinin alt veya taban saçı.
dead point: Bkz. dead center.
dead reckoning: Astronomik gözlemler yerine jurnal
deki kayıtlar (hız, rota, gidilen mesafe vb. i) ve pusu
la kullanılarak bir geminin mevkiini bulmak.
dead space: Bir gaz termometresinde, basınç mano
metresi ile hazne arasında bağlı borunun içinde kü
çük bir miktar hava bulunan hacim; ölü hacim.
dead weight: 1) ağır bir yük. 2) bir taşıt aracının yük
süz ağırlığı. 3) kütlesi yerine ağırlığından ücret alı
nan yük.
dead weight ton: Den. gemî ile taşınabilen yük, mal
zeme, yolcu ve mürettebat ile bagajları, kumanyala
rı, deniz suyu veya kuru safraların, içme, yıkanma
ve kazan sularının toplam ağırlığı; dedveyt ton.
dead wind: Bir geminin rotasına zıt yönde esen rüz
gâr; baş rüzgârı.
deca-: On anlamında bir önek: 10 ; da kısaltması ile
belirtilir.
decade: 1) on yıllık bir periyot. 2) on'un bir grubu.
decade resistance box: Direnç kutusu; on sarımdan
oluşan iki sete sahip olan basit bir direnç kutusu; ta
kımlardan biri 1 Ohm ve diğeri 10 Ohmluk dirence
sahiptir.
decagon: On kenarı ve on açısı olan bir düzlem şekil;
ongen; on kenarlı şeklinde olan; dekagon.
decagonal: On kenarlıya ait; on kenarlı şekiide olan,
decagram (decagramme): 10 grama eşit olan bir
ağırlık birimi; 0,3527 oz; dkg kısaltması ile belirtilir.
decahedral: On kenarlıya ait veya on kenara sahip
olan.
decahedron: Dekahedron, on (10) düzlem yüzeyli
bir katı şekil; on yüzlü.
decalcification: Kalsiyumunu çıkarma.
decalcify: Kalsiyum veya kirecini çıkarmak (kemik
vb. inden).
decalescence: Belirli sıcaklık derecesine eriştikten
sonra (demir için 795°C), ısının büyük miktarda emi-
d ecali t e r (d ecali t re )
lişi nedeniyle, ısıtılmış metalin sıcaklığının yükselme
miktarındaki ani azalma; demir ve çeliğin kritik nok
talan üzerindeki ısı emilişi.
decaliter (decalitre): Dekalitre; 10 litreye eşit olan bir
kapasite veya hacim birimi; 2,64 sıvı galonu; 9,08 ku-
vart (kuru ölçüm); dkl, veya dal. kısaltmaları ile belir
tilir.
decameter (decametre): Dekametre; on metreye eşit
olan bir uzunluk birimi; 32,808 ft; dkm kısaltması ile
belirtilir.
decane: Dekan; metan serisine ait, ham petrol veya
belirli petrol ürünlerinde, örneğin gaz yağında bulu
nan ve C10H22 formülüne sahip olan izomerik kar
bonlu hidrojenlerden biri,
decanol, iso-: Sıv. Yük. izo dekanol; gözler için tehli
keli, renksiz ve hafifçe viskoz, birincil alifatik ailesin
den, nem almayan, dayanıklı bir alkol;
Simg.C 10 H 21 OH; 20°C'de öz.ağ. 0,83;
k.n.215-219°C; d.n.-76°C'nin altında; suda çözün
mez, 20°C'de visk. 14,8 cP; gemilerde çevre sıcaklı
ğı ve atmosfer basıncında taşınır.
decanol, n-: n-dekanol; "alkol c-10"; 1-dekanol; de-
kan-1-01, n-desil alkol; nonil karbinol; insan sağlığı
için zararlı, dayanıklı, nem emmeyen, birincil alifatik
ailesinden bir alkol; CH 3 (CH 2 )8 CH 2 OH; 20°/4°C'de
öz.ağ. 0,8297; k.n. 2310C; d.n. 7°C; suda çözün
mez; 20°C'de visk. 15 cS; gemilerde 7°C'den aşağı
olmamak üzere çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncın
da aşınır; tatlı kokulu, renksiz, yağ kıvamında viskoz
bir sıvı.
decant: 1) tortusunu ayırmak için bir sıvıyı dikkatle
akıtmak. 2) bir kaptan diğer bir kaba akıtmak.
decantation: Daha yoğun olanının kabın dibine çök
mesine izin vererek özgül ağırlıkları farklı maddeleri
birbirinden ayırma ve daha az yoğun maddeyi akıt
ma.
decarbonate: Karbon dioksit veya karbonik asilini çı
karmak.
decarbonize: Karbonunu çıkarmak; karbonunu gider
mek.
decarbonizing job: Mot. piston kafaları; silindir ka
pakları, supaplar vb. inin bağladığı kurumu temizle
me işlemi.
decarboxylation: Bakteri etkisiyle proteinler ve ami
no asitlerden karbon dioksit moleküllerinin çıkarılma
sı ve aminlerin oluşumu.
decarburization: Metal, oksitleyici bir atmosferde ısı
tarak demir ya da çeliklerin yüzeylerindeki karbonun
çıkarılması.
decarburize: Bkz. decarbonize.
decare: Dekar; dönüm; 1000 m2; on ar'a eşit olan bir
yüzey birimi; 0,2471 akr (1 akr = 4,046 dönüm).
decastere: Dekaster; 10 metre küpe eşit olan bir ha
cim ya da kapasite birimi (13,08 yarda küp).
decay: 1) dayanıklık, sağlık, güzellik vb. ini yavaş ya
vaş kaybetmek; çürümek; bozulmak. 2) çürüme ya
da bozulmaya neden olmak. 3) çürüme; bozulma.
4) kimyasal bozunma, 5) radyoaktif maddelerin ya
vaş yavaş bozunması.
decay constant: Bir radyoaktif maddenin bozunma
miktarının, değişmez maddenin miktarına oranı; bo
zunma sabitesi.
143 dec k
decay law, radioactive: Bkz. decay, radioactive.
decay product: Bozunma ürünü; bir radyonüklitin
radyoaktif bozunmasından oluşan bir nüklit.
decay, radioactive: 1) radyoaktif çürüme veya bozun
ma. 2) bir örnekte, ani transferleri nedeniyle radyo
aktif atomların azalması.
decelerate: Yavaşlamak.
deceleration: Yavaşlama; hızını azaltma.
decelerator: Yavaşlayan bir şey ya da kimse; hız ke
sen.
decennary: On yıllık bir süreç; on yıllık.
decennial: 1) her on yılda bir görülen. 2) onuncu yıl
dönümü veya kutlama.
decennium: On yıllık bir süreç; Bkz. decade.
decenner: 1) merkez dışına çıkarmak; bir şeyi eksan
trik veya merkezkaçık yapmak. 2) Optik ya da geo
metrik merkezleri aynı olmayacak şekilde kesmek;
decentre olarak da kullanılır.
-1
dec k Onda bir (10 , 1/10 veya 0,1) anlamında bir
önek; d kısaltması ile belirtilir; desi.
2
deciare: Desiar; ar'in onda birine (10 m veya 11,06
2
yrd ) eşit olan bir yüzey birimi.
decibar: Meteo. 100 milibara eşit olan bir basınç biri
mi (0,1 bar).
decibel: Desibel; bir sesin ton ölçü birimi; sesin yo
ğunluğunun (şiddetinin) standart sesin şiddetine
oranının logaritması.
decigram: Desigram; gramın onda birine eşit olan
metrik ağırlık birimi (0,1 gram, 1,5432 greyn,
0,003527 oz); dg kısaltması ile belirtilir.
deciliter (decilitre): Desilitre; litrenin onda birine eşit
olan metrik hacim veya kapasite birimi (3,38 sıvı
oz'u veya 6,1025 inç3); dl kısaltması ile belirtilir.
33
decillion: 1) ABD ve Fransa'da 10 . 2) ingiltere ve
60
Almanya'da 10 sayıları; desilyon.
decimal: Desimal; on sayısına göre düzenlenmiş on
lu; ondalık; onar onar değişen; ondalık kesir.
decimal fraction: Ondalık kesir; paydası on olan,
an cak bu paydanın yazılmadığı veya paydan önce
bir virgül ile ayrılarak gösterilen sayı: 5/10 = 0,5
gibi.
decimalize: 1) ondalık sisteme adapte etmek. 2) on
dalık veya ondalıklara çevirmek.
decimal equivalent: Bayağı kesrin ondalık
sistemde ki karşıtı; 1/8, 3/16 inç ondalığı gibi.
decimally: Ondalıklar yardımıyla.
decimal number: Ondalık sayı.
decimal point: Ondalık nokta veya virgül; ondalık
kes rin hemen önüne (sol tarafına) yerleştirilen
nokta ya da virgül.
decimal rheostat: Bkz. resistance box.
decimal system: Ondalık sistem; onar onar azalıp ço
ğalan sistem.
decimeter (decimetre): Desimetre; metrenin onda
bi rine eşit bir uzunluk birimi (0,1 m, 3,937 inç,
100 mm; 10 cm); dm., dec, decim kısaltmaları ile
belirti lir.
decimetric waves: Dalga boyu on santimetre olan
elektromanyetik dalgalar.
decistere: Desister; metre küpün onda birine eşit
3
olan bir kapasite veya hacim birimi (0,1 m ; 3,53
3
ft ).
deck: 1) gemi ambarları ve yaşam yerlerinin tabanını
d ec k a u x i lia ri e s
oluşturan saç veya tahtadan yapılmış taban; güver
te. 2) gemi güvertesine benzeyen herhangi bir plat
form veya döşeme. 3) güverte ile donatmak (bir ge
miyi). 4) kapamak. 5) Bilgisay. deste.
deck auxiliaries: Güverte yardımcıları; güverte yar
dımcı makineleri; dümen makineleri, vinçler, matafo
ralar, halat ve demir ırgatları vb. i yardımcı makine
ler.
deck, awning: Tente güverte; üst güverte üzerine ya
pılmış ve onu koruyan hafif güverte.
deck beam: Güverte kemeresi; güvertenin üzerine
oturduğu kemere; geminin şeklini tayin eden ele
manlardan biri.
deck brush: Den. güverte fırçası; güvertelerin yıkanıp
temizlenmesinde kullanılan fırça.
deck compartment: Oto. bagaj.
deck drain piping: Güverte boşaltma boru devresi.
deck flooding system: Güverte fıskiye sistemi; eski
petrol tankerlerinde, tanklardaki yakıtın buharlaşma
sına engel olmak için geminin güvertesine sürekli
olarak deniz suyu püskürtülmesini sağlayan sistem.
deck hand: 1) özellikle güverte bölümünde çalışan
tayfa; gemici. 2) zabitler dışında kalan güverte perso
neli.
deck house: Bir geminin üst güvertesinde bulunan
ve üst yapı sınıfına dahil olmayan küçük bir yapı ve
ya kabin; kasara.
deck lid: Oto bagaj kapağı veya kaportası.
deck load: Güverte yükü; bir geminin üst güvertesi
üzerinde taşınan yük.
deck longitudinals: Gem. İnş. güverte saçları veya
kaplamasını taşıyan t şeklinde kirişler; güverte Mani
leri.
deck machineries: Güverte makineleri; güverte yar
dımcı makineleri; dümen makineleri, vinçler, ırgat
lar, kreynler, tov makineleri, buz kırma makineleri
vb. lerini kapsayan yardımcı makine grubu.
deck pantry: 1) güverte kileri. 2) güverte kumanyalı-
ğı. 3) güverte büfesi.
deck scrubber: Bkz. deck brush.
deck, shade: Gölge güverte; yolcuları güneş ve yağ
murdan korumak üzere yapılan bir güverte biçimi;
geminin dayanıklığı ve yüzdürme hacmini arttırmaz.
deck, shelter: Barınak güverte; yağmur, rüzgâr vb.
ine sürekli kapalı olmayan güverte; şelterdek.
deck, spar: Kuntra güverte; tente güverteye benzer
bir güverte şekli; üzerine kasara şeklinde bir başka
üst yapı yapılabilir.
deck stringers: Gem. inş. güvertede ağız kuşağı saçı
ve postalarla birleşen ve tulaniler tarafından taşınan
güverte saçlarından daha kalın saç levha; güverte
alabanda levhası; güverte stringeri.
deck winches: Güverte vinçleri; yük vinçleri; ticaret
gemilerinde yükleme boşaltmayı sağlayan buharlı,
elektrikli, hidrolik veya mekanik cihazlar ve yük do
nanımları.
declension: Aşağıya doğru eğilen veya hareket
eden; meyilli.
declination: 1) aşağıya doğru eğilme veya
meyletme; sapma; yatay veya düşey sapma; 2)
belirli yönden sapma. 3) serbest olarak dönen
manyetik bir ibre nin, gerçek kuzeyi gösteren
düşsel bir hat ile yaptığı
144 decompression sickness
açı. 4) Astr. bir gök cisminin, göksel ekvatordan ku
zey ve güneye doğru olan açısal uzaklığı.
declination, magnetic: Manyetik meyil; pusula ibresi
nin, doğu veya batıya doğru, derece olarak gerçek
kuzeyden sapması.
decline: 1) aşağıya veya yana eğilmek ya da sark
mak. 2) batmak (güneşin batması). 3) sağlık, kıy
met, kuvvet vb. inde azalmak; bozulmak. 4) aşağı
veya yana doğru eğilme veya sarkmaya neden ol
mak.
declinometer: Deklinometre; manyetik sapmayı ölç
mek için kullanılan bir cihaz.
declutch: Mak. debriyajı boşaltma; kavramayı boşla
ma.
decoct: Buharlaştırarak esans çıkarmak.
decode: Bilgisay. kod çözmek.
decohere: Elekt. duyarlılığı norma! durumuna geri
ge tirmek için değiştirmek; dalga reseptörleri için
kulla nılır Bkz. coherer.
decoherer: Esk. dalga reseptörü; Elekt. bir akım geç
tikten sonra, dalga reseptörünün duyarlılığını normal
durumuna geri getiren bir titreşim cihazı.
decolor: Beyazlatmak; ağartmak.
decolorant: Beyazlatma; beyazlatıcı madde.
decolorize: Rengini gidermek; beyazlatmak.
decompose: Başlıca bileşenleri veya parçalarına ayır
mak; ayrıştırmak.
decomposition: 1) organik maddelerin bakteri, man
tar veya kimyasal etki ile bozulması. 2) bileşiklerin
ısı ile elemanlarına veya daha basit bileşiklere ayrıl
ması.
decomposition voltage: Bir elektrolitik hücre veya
pil de sürekli elektrolize neden olan en düşük
elektro motor kuvvet; ayrıştırma gerilimi.
decompound: 1) birleştirmek (birleşmeye hazır şeyle
ri). 2) ayrıştırmak. 3) birleşmeye hazır maddeleri bir
leştirme.
decompress: 1) basınçtan kurtulmak, serbest kal
mak. 2) bir hava kilidi yardımıyla (basınçlı havada
çalışan bir işçiyi) kompresyon veya hava basıncın
dan serbest bırakmak. 3) rahat çalışabilmek için di
zel motoru silindiri içindeki sıkıştırma basıncını bir
levye ile giderme; dekompresyon.
decompression: Dekompresyon. 1) basıncın
düşürül mesi. 2) derin su dalgıçları, tünel işçileri vb.
inin ha va basıncının düşürülmesi. 3) ameliyatlarda
kafata sındaki aşırı basıncın giderilmesi. 4) dizel
motorları nın tornaçark edilmesi sırasında silindir
içindeki ba sıncın giderilmesi.
decompression chamber: Basınç odası; vurgun yi
yen dalgıçların tedavi edildiği üst basınçlı oda; ba
sınç odası veya hücresi.
decompression lever: Dekompresyon kolu; dizel mo
torlarında ilk hareketin kolaylıkla yapılmasını sağla
mak için, silindir kapaklarına yerleştirilen ve sıkıştır
ma basıncını gideren bir kol; dekompresyon levyesi.
decompression sickness: Dekompresyon hastalığı;
derin su dalgıçlarının yüzeye çok hızlı çıkışları sıra
sında basıncın ani düşmesi nedeniyle kan ve vücut
dokularında hava kabarcıklarının neden olduğu du
rum; vurgun; caisson disease, bends, diver's dise
ase, tunnel disease gibi isimler de verilir.
 decompression valve
decompression valve: Bkz. decompression lever.
decompressor: Dekompresör; basınç kaçırma tertiba
tı.
decontaminate: Zehirli gaz gibi zararlı ve kirletici bir
maddeyi temizlemek ya da gidermek.
decontamination: 1) bir maddeden istenmeyen rad
yoaktif cisimleri ayırmak, örneğin Plütonyum veya
uranyumdan fizyon ürünlerini uzaklaştırmak. 2) per
sonel, alet, teçhizat, oda vb. inden zararlı radyoaktif
maddenin uzaklaştırılması.
decontamination apparatus: Gaz temizleme aracı
decrease: 1) yavaş yavaş azalmak, küçülmek vb. i 2)
azalma; küçülme. 3) azalma, küçülme miktarı.
decrement: 1) azalma; küçülme; eksilme. 2) azalma
veya sarf nedeniyle kayıp miktar. 3) Mate, bir değiş
kenin azaldığı miktar.
decremeter: F/z. elektrik dalgalarının yavaşlamasını
ölçmek için kullanılan bir cihaz.
decrepitate: Çatırdama sesi duyuluncaya dek (tuzla
rı, mineralleri vb.) kavurmak; ateşe maruz bırakıldığı
zaman çatırdamak.
decrepitation: 1) tuz vb. terinin ısıya maruz bırakılma
sının neden olduğu çatırdama sesi. 2) kavurma (tuz
vb. i) işlemi. 3) içindeki suyun genişlemesi nedeniy
le ısıtılan kristallerin kırılması.
decrescent: Azalma; ufalma (ayın son çeyrek duru
mu için söylenir.)
decuman: Çok büyük; onuncu parçaya ait; önemli;
büyük.
decuple: 1) on misli büyük. 2) diğerinden on misli bü
yük bir sayı veya miktar. 3) on ile çarpmak; oh misli
yapmak.
decussate: X şekli vermek için kesmek veya çaprazla-
mak.
decussation: X harfine benzeyen şekil; çapraz şeklin
de; çaprazvarî.
dedendum: Mak. bir dişlide diş dibi ile piç dairesi ara
sında kalan radyal mesafe veya aralık.
deep: 1) alttan tepeye veya üst kenarına uzanma;
ağır; şiddetli. 2) belirli bir mesafe veya uzunluğa
uzanma: Sekiz fit derinliğinde gibi. 3) aşağı ve arka
ya uzak yerleştirilmiş. 4) anlaşılması zor. 5) şiddetli;
aşırı. 6) koyu ve zengin (renkler için söylenir). 7) su
gibi derin bir yer. 8) evren, zaman, bilinmeyen vb.
inin derinliği. 9) orta kısım; en koyu, en sessiz vb. i
kısım. 10) Den. iskandil savlosunda birbirini izleyen,
işaretsiz iki kulaç arası. 11) teknelerin seyrine elveriş
li ve sığ su ile çevrelenmiş kanal.
deepening: Meteo. derinleşme; sinoptik meteoroloji
sinde bir depresyonun derinleşmesi, sistemin
merke
zinde zamanla basınç azalmasını belirtir.
d ee p f reeze : Derin dondurucu; dipfriz. 1) soğutucula
rın yiyecekleri donmuş olarak koruyan kısmı. 2) yiye
cekleri çok düşük sıcaklıklarda (-40°C) uzun süre ko
ruyan soğutucu.
deep-sea: Denizin daha derin kısımlarında veya bu kı
sımlara ait (derin deniz veya açık deniz balıkçılığı gi
bi).
deep sea: Açık deniz.
deep socket: Mot. buji veya uzun cıvata sökme ve
takmaya yarayan uzun lokma anahtarı.
deep sea navigation: Açık deniz navigasyonu veya
Teknik Sözlük - F 10
145 d e f lec t io n g aug
e
seyir tank:
deep bilimi. Dabılbotum veya çift dip tanklarının dışın
da kalan ve türlü amaçlarla kullanılan servis, dinlen
dirme, içme suyu, baş ve kıç pik, ving tank vb. i
tanklardan herhangi biri.
deep well: Derin kuyu.
deep well pump: Derin kuyu pompası.
defecate: 1) yabancı maddelerini çıkarmak veya gi
dermek; rafine etmek (şeker, şarap vb.). 2) yabancı
maddelerinden arî olmak.
defecation: Yabancı maddelerini giderme ve damıt
ma işlemi.
defecator: Yabancı veya atık maddeleri gideren bir
kimse veya şey, özellikle şekerin damıtılmasında ol
duğu gibi, yabancı maddeleri gideren bir cihaz.
defect: 1) tamamlamak için gerekli şeyin yokluğu, ek
sikliği veya noksanlığı; noksan; eksik. 2) hata; ku
sur.
defection: 1) kusur; başarısızlık. 2) bağlılık, görev, il
ke vb. ini terketme.
defective: Hata veya hatalara sahip olan; hatalı; ek
sik.
defective component: Mak. arızalı parça veya kısım.
defective material: Kusurlu malzeme; hatalı mater
yal.
defence: Bkz. defense.
defense: 1) koruma; hücuma karşı koruma; zarar ve
ya tehlikeden koruma. 2) koruyan şey.
deficiency: 1) bazı esas şeylerin yokluğu veya eksikli
ği: Oksijen eksikliği gibi; eksiklik; yetersiz miktar ve
ya durum; yetersizlik. 2a) açık. b) açık miktarı; he
sap açığı veya zarar.
deficiency, oxygen: Bkz. oxygen deficiency.
deficient: 1) bazı esas şeylerin yokluğu; eksik. 2) mik
tarı, niteliği, derece vb. i eksik olan; yetersiz; yeterli
olmayan.
definite: 1) gerçek sınırlara sahip olan. 2) belirli; pozi
tif; sınırlı. 3) anlam bakımından açık ve kesin. 4) ke
sin.
definite integral: Belirli entegral; Bkz. integral.
definite proportion, law of: "Her saf bileşik aynı ağır
lık oranında eşit elementler kapsar"; belirli oran ka
nunu veya yasası.
definition: 1) tanımlama; tarif etme. 2) bir merceğin
net ve keskin dış görünüş verme gücü. 3) bir fotoğ
raf vb. inin netlik derecesi. 4) Rady. Tlv. üretilen ses
veya görüntülerin doğruluk derecesi.
deflagrate: Şiddetli ısı veya göz kamaştırıcı bir ışık ile
hızla yaymak.
deflate: 1) hava veya gazın boşalmasına izin vermek.
2) miktar, önem, vb. ini azaltmak.
deflect: Bir tarafa eğmek veya döndürmek.
deflection: 1) sapma; yön değiştirme; eğilme; inhiraf.
2) bunun miktarı. 3) bir ölçü cihazının göstergesinin
sıfır noktasından sapması. 4) büyük güçlü dizel mo
torlarında krank mili deflekşını; Bkz. crankshaft def
lection. 5) Mot. supap yaylarının deflekşını Bkz. val
ve deflection. 6) sehim.
deflection, crankshaft: Bkz. crankshaft deflection.
deflection gauge: Yüksek güçlü, ağır devirli dizel mo
torlarında krank kollarının paralelliğini denetlemek
için kullanılan bir cihaz; deflekşın geyiç, dial geyiç
d e f lec t ion , sha f t
vb. i isimler alır.
deflection, shaft: Bkz. shaft deflection.
deflection, valve spring: Bkz. valve spring surge.
deflection yoke: Bir elektron ışınını saptıran ve man
yetik alanı bir veya daha fazla bobinden oluşan bir
cihaz.
deflective: Sapan veya sapma eğiliminde olan.
deflector: 1) yansıtan bir şey, özellikle hava, gaz, ses
vb. i akımları saptırmak için kullanılan bir araç. 2) iki
zamanlı motorların piston kafalarında bulunan ve sü
pürme portlarından verilen hava ya da hava-yakıt ka
rışımını silindir kapağına doğru yönelten kısım; def-
lektör; yansıtıcı; yöneltici; yönlendirici; saptırıcı. 3)
Nük. Ener. hızlandırılmış tanecikleri normal yollardan
saptırmak için elektrostatik veya manyetik kuvvetler
uygulayan sistem. 4) Bkz. oil deflector.
deflector, piston: Bkz. piston deflector.
deflector wheel: Tornistan türbini ile, onun aynı keys
içinde bulunduğu ileri türbini arasında bulunan ve
keyse bağlı olan bir sabit teker, perde ya da bariyer;
tornistan türbininden çıkan ve ya ona giren buharın
ileri türbinin kanatlarını etkilememesi amacıyla kulla
nılır; deflektör, yansıtıcı veya saptırıcı teker.
deflexion: ing. Bkz. deflection.
deform: 1) Fiz. basınç ve gerilme ile şeklini değiştir
mek. 2) deforme olmak, şekli değişmek veya bozun-
mak.
deformable: Deforme olabilen veya basınç vb. i ile
şekli değişebilen.
deformation: Deformasyon. 1) F/z. a) şeklini veya bi
çimini değiştirme, b) değiştirilmiş şekil. 2) bir malze-
minin sıkıştırıldığı zaman kısalması veya çekildiği za
man uzaması sırasındaki şekil değişmesi; deformas
yon.
deformation potential: Bir metal veya yarı iletkeni et-
kiyerek, sonuçta kristal kafesinde yerel deformasyon
oluşturan elektriksel gerilim ya da potansiyel; bozun-
ma veya deformasyon potansiyeli.
deformity: Deforme veya bozulma durumu.
defrost: Don veya buzunu gidermek; buz veya don
dan kurtarılmak.
defroster: Buz ya da don eriten veya uçak kanatları
ve otoların ön camlarında buzlanmayı önleyen her
hangi bir cihaz.
defroster blower: Oto. buz ya da don çözücü vantila
tör; sıcak havayı ön camın iç kısmına üfleyen cihaz
(pervane, vantilatör, blover vb. )
defrosting: Buz ya da donunu giderme veya eritme.
deg.: Bkz. degree, degrees.
degas: 1) gazını çıkarmak, özellikle: a) gazlarını bo
şaltmak (bir vakum tüpü vb. inin), b) temizlemek
(zehirli bir gazdan etkilenmiş bir kimse veya alanı).
degasifier: Gazsızlaştırıcı; gaz çıkarıcı; gaz giderici.
degassing: Vakum tüplerinde kullanılan tellerden ve
ya yüzeyi kaplanacak metallerden emilmiş olan ga
zın çıkarılması; gazsızlaştırma.
degauss: Den. manyetik mayınlara karşı korumak
amacıyla (bir gemiyi) çevreleyen manyetik alanı
nötr duruma getirmek ya da nötrleştirmek.
degaussing: Den. digavsin. 1) bir mıknatısın, mıknati-
siyetini giderme yöntemi; madde, bir solenoide yer
leştirilir ve azalan şiddette alternatif akım verilir ve
146 d e h y d ra t in g age
nt
üretilen histerizis
laşıncaya ilmeği, madde
dek küçültülür. 2) ona tümü ile mıknatıssız-
eşit, fakat zıt yönde
oluşturulan bir manyetik alanla, mıknatısı alanının
nötrleştirilmesi.
degenerate: Bozulmak; dejenere olmak.
degenerate states: Aynı enerji düzeyine karşı, hare
ketin farklı durumları.
degenaration: 1) Bozulma; dejenere olma. 2) Fez. ya
ralanma veya hastalık nedeniyle işlevlerini kaybede
cek şekilde doku ve organlarda biyokimyasal değiş
me; dejenerasyon.
degenerative: 1) bozulma eğilimi olan. 2) bozulma
veya dejenerasyon nedenine ait.
deglutinate: Glütenini çıkarma.
degradation: Karmaşık bir molekülün, daha basit mo
leküllere dönüşümü. 2) enerji üretiminin giderek
azalması sonucu mekanik enerjinin daha az olması,
örneğin ısıya dönüşümü nedeniyle. 3) çarpışma ne
deniyle enerji kaybı. 4) erozyon nedeniyle kayaların
aşınması.
degreasing: Yağını, gresini çıkarmak; gemi makinele
rinin parçalarının yağ, petrol jölesi (vazelin) ve diğer
madeni greslerden temizlenmesi; temizleme işinde
gaz yağı ve petrol kullanılır.
degree: 1) Mate., Astr., Coğr. vb. i bilimlerde açılar
veya yayların ölçü birimi; bir dairenin çemberinin
360'ta biri; derece. 2) F/z. sıcaklık ölçüm birimi: Su
yun kaynama sıcaklığı 100°C (212°F) gibi. 3) Mate.
3 2 5
a c ve x 'te olduğu gibi, terimlerin üssü (ikinci,
üçüncü dereceden vb. i gibi). 4) üniversite veya aka
demilerin öğrencilere verdiği unvan, örneğin M.A.
derecesi gibi.
degree Baume: Bome derecesi; bir tür hidrometre
olan bomemetre ile yapılan ölçümde elde edilen yo
ğunluk birimi; °B kısaltması ile belirtilir.
degree Celcius: Bkz. centigrade thermometer.
degree Centigrade: Bkz. Centigrade thermometer.
degree Fahrenheit: Bkz. Fahrenheit thermometer.
degree Kelvin: Kelvin derece; santigrad dereceye
273 eklenerek bulunan sıcaklık; termodinamik ve ısı
hesaplarında kullanılır; K kısaltması ile belirtilir.
degree of dissociation: Ayrıştırma derecesi; molekül
lerin toplam sayısına göre ayrışma yüzdesi.
degree of superheat: Term, buharın kalitesinin belir
tilmesinde kullanılan bir kavram: Aşırı ısıtma derece
si; üst ısıtma derecesi; doymuş buhar ile kızgın bu
har arasındaki sıcaklık farkı (°C).
degree Rankine: Rankin Derece; Fahrenhayt derece
ye 460 eklenerek bulunan ve termodinamikte mutlak
sıcaklık için kullanılan bir sıcaklık birimi; °R kısaltma
sı ile belirtilir.
dehumidification: Hava veya diğer gazları yapay (su
ni) olarak kurutma ya da nemini giderme.
dehumidify: Nemini çıkarmak; rutubetini gidermek
(hava vb. ini).
dehumidifying: Nemini çıkarma veya giderme; kurut
ma; nemsizleştirme.
dehydrate: Suyunu çıkarmak; ilerde kullanılacak mey-
va ve sebzelerde olduğu gibi, suyunu gidererek ku
rutmak; suyunu kaybettirmek; kuru duruma getir
mek; kurutmak.
dehydrating agent: Su gideren veya alan (hidrofilik
d e h y d ra t io n 147 d em ag n e t iz
e

veya hidroskopik) bir madde; su giderici madde.

kil; portre. 3) tanımlama; tarif etme.
dehydration: 1) bir maddeden ısı veya nem emen
deliquesce: 1) erimek. 2) Kimy. havadan nem alarak
(higroskopik) bir madde ile suyun çıkarılması. 2) vü
sıvılaşmak.
cut dokusunun aşırı su kaybetmesi.
deliquescence: Bazı maddelerin havadan su emerek
dehydrator: Dehidratör; kurutucu; su giderici; soğut
bir çözelti oluşturma özelliği.
ma veya soğuk hava sistemlerinde resiver ile termos-
deliquescent: Havadan emdiği su ile eriyebilen.
tatik genişleme valfı arasına ve sıvı soğutucu içine
deliver: Vermek.
yerleştirilen bir cihaz.
delivery: Veriş; çıkış; verdi (stroku veya kursu).
dehydrogenation: Bir bileşikten hidrojeni çıkaran
delivery check valve: Diz. Mot. yakıt püskürtme pom
kimyasal tepkime.
palarının yay yükü ile çalışan çıkış valfı; disçarç ve
dehydrogenize: Kimy, hidrojenini çıkarmak veya gi
ya deşarj valfı adı da verilir; pompa içinde sıkıştırıla
dermek.
rak basıncı yükseltilen yakıt bu valfı yukarıya kaldıra
deicer: Uçakların kanatlarında olduğu gibi, buz oluşu
rak yakıt devresine girer ve enjektöre ileterek silindi
munu önlemek için kullanılan bir cihaz.
re püskürtülür; çıkış çek valfı; çıkış geri döndürmez
deionize: 1) iyonlarını gidermek. 2) iyonlaşmış bir ga
ventili.
zı ilk durumuna getirmek.
delivery line: Veriş veya çıkış devresi; çıkış boru dev
deionizing: Hidrojen değiştiricisi geçirerek tuzları ya
resi; bir pompa veya kompresörün çıkış devresi;
pay (sentetik) reçineler tarafından tutulan asitlere çe
benzin veya mazot borusu.
virerek su temizleme yöntemi; iyonlarını giderme.
delivery nozzles: Yüksek güçlü dizel motorlarında
deka-: On (10) anlamında bir önek; Dekalitre (10 İt),
mekanik yağdanlığın basınçla verdiği silindir yağının
dekametre (10 m) örneğinde olduğu gibi;
gömlek yüzeyine verilmesini sağlayan memeler; çı
dekagram : Metrik sistemde bir ağırlık birimi; dekag
kış nozulları.
ram; 10 gram.
delivery period: Kompresörlerde belirli basınçtaki ha
dekaliter: Dekalitre; on (10) litre; metrik sistemde bir
va, gaz vb. inin dış devreye verildiği süreç; veriş sü
hacim ya da kapasite birimi.
reci; çıkış periyotu.
dekameter: Metrik sistemde bir uzunluk birimi; deka
delivery pipe: Çıkış borusu; veriş borusu; bir pompa,
metre; on (10) metre.
kompresör vb. inin basınçlı sıvı, gaz, hava vb. ini
delaminate: Katmanlarına ya da tabakalarına ayır
ver diği boru (devresi).
mak.
delivery stroke: Veriş, çıkış kursu veya stroku; piston
delamination: Katmanlarına, tabakalarına ayrılmış.
!u pompalarda devreye basınçlı hava, deniz suyu,
De Laval Turbine: De Laval türbin, basit impuls
tatlı su, yağ, yakıt vb. i maddelerin verildiği strok ve
türbi ni; basit aksiyon türbini; tek kademeli aksiyon
ya kurs.
türbi ni; bir ya da birkaç nozul ile çevresinde bir sıra
delivery valve: 1) herhangi bir sıvı veya gazın meka
hare ketli kanat bulunan bir rotordan oluşan yüksek
nizma, devre vb. ine girişine müsaade eden veya
devir li (20 bin rpm) bir türbin.
onu düzenleyen valf. 2) Bkz. delivery check valve.
delay: 1) gecikmek; geciktirmek. 2) bir süre için dur
delta: 1) Elekt. alternatif gerilimde bir bağlantı şekli;
durmak; tehir etmek veya ertelemek. 3) gecikme ve
üçgen bağlama. 2) Astr. bir takımyıldızda dördüncü
ya geciktirme; rötarlı.
en parlak yıldızı belirtir.
delayed injection: Geç püskürtme; Bkz. injection.
delta connection: Elekt. üçgen bağlama; delta
delay period: Diz. Mot. yakıt püskürtme veya yakıtın
bağla ma; alternatif gerilimde trifaze (üç fazlı)
tutuşmasında gecikme; gecikme süreci ya da periyo-
sistemde bir bağlama şekli; hat geriliminin faz
tu; injection delay period, ignition delay şekillerin
gerilimine eşit ol duğu devre; gerilimi 220 volt ve
de de kullanılır.
frekansı 50 Hz'dir.
delete: Çizip çıkarmak (basılı veya yazılı harf, kelime,
delta engine: Bkz. deltic
pasaj vb. i); silmek.
engine.
deletion: 1) çizip çıkarma veya çıkartma. 2) çizilmiş delta metal: Delta metal; % 60 bakır ve % 40 çinko
kelime, pasaj vb. i. dan oluşan bir alaşım; bir tür pirinç.
delicate: Hassas, duyarlı (alet, geyiç, cihaz vb. i).
delta rays: Delta ışınları; alfa ışınları etkisindeki yü
delicate cargo: Den. duyarlı, bozulabilecek yük: Çay,
zeyler tarafından yayılan, nispeten yavaş hareketli
un, tahıl, pirinç vb. i yükler.
elektronlar.
delicate mechanism: Mak. duyarlı, hassas mekaniz
delta white metals: Delta beyaz metal; delta vayt me
ma.
tal; kalay kökenli bir beyaz metal olup, yatak metali
delimit: Sınırlarını koymak; sınırlamak; sınırlarını işa
yapımında kullanılır.
retlemek.
deltic engine: Delta makine; enine kesiti üçgen şek
delimitate: Bkz. delimit.
linde olan ve bir kenarı üzerinde karşılıklı çalışan iki
delimitation: 1) sınırlandırma veya sınırlandırılmış. 2)
piston ve üçgenin köşelerinde ise krank millerinin
sınır gibi görev yapan şey.
bulunduğu makine (ticarî isim).
delimiter: Bilgisay. sınırlayıcı.
deltoid: Şekli deltaya benzeyen; üçgen şeklinde
delineate: 1) şeklini çizmek; skecini yapmak; resmet
olan.
mek. 2) çizmek. 3) tanımlamak veya sözcüklerle
demagnetization: Bir maddeye manyetik özelliğini
açıklamak.
kaybettirme; manyetik özelliğini azaltma.
delineation: 1) şeklini çizme; resmetme. 2) resim; şe
demagnetize: Mıknatıslığını veya manyetik özellikleri
ni kaybettirmek; mıknatıs özelliklerini gidermek veya
yoketmek; bir mıknatısın manyetik özelliklerini tahrip
demagnetizing ampere-turns
e
etmek.
demagnetizing ampere-turns: Karşı amper sarim; ku
tuplarda manyetik özelliği kaybettirme niteliğinde
olan, bir bölüm endüvi sargısı.
demal solution: Çözeltinin bir desimetre küpüne eş
değer bir gram erir madde kapsayan çözelti.
demand: 1) istemek; talep etmek; istekte bulunmak.
2) gerekmek; gereksinimi olmak. 3) talep etme; iste
me. 4) istenen veya talep edilen şey.
demand factor: Elekt. bir sistemin veya sistemin bir
parçasının maksimum isteğinin, bir sisteme veya sis
temin bir parçasına bağlı toplam yüke oranı; işlek,
talep etkeni,
demarcate: 1) sınırlarını işaretleme, sınırlamak. 2)
ayırmak; tefrik etmek; ayırt etmek.
demarcation: 1) hudut veya sınırlarını işaretleme; sı
nırlama. 2) sınır; hudut. 3) ayırma; ayırt etme; tefrik
etme.
dematerialize: Malzeme şeklini kaybetmek; malzeme
şeklini kaybetmeye neden olmak.
demi-: Çoğunlukla, yarım anlamında bir önek.
demijohn: Cam veya topraktan yapılmış, dar boğazlı,
hasır sepet ile korunan geniş bir kap; damacana.
demineralization: Metallerini, madenlerini giderme
veya ayırma.
demineralized: Metallerini ayırma; metalleri ayrılmış.
demineralized water: Saf su; damıtık su; demınerali-
ze su; metalleri iyon değiştiriciler ile alınarak yumu
şatılmış su.
demineralizer: Mineralleri giderilmiş, iyonize su üre
ten bir su yumuşatma cihazı.
demodulation: Ses frekans dalgalarının, modüle edil
miş taşıyıcı dalgalardan ayrılması; demodülasyon.
demodulator: Bir radyo alıcısında taşıyıcı dalganın
demodüle edildiği yerdeki devrenin bir kısmı; ses fre
kans dalgası radyofrekans dalgasından ayrılır ve rad-
yofrekans dalgası toprağa verilir.
demolish: Tahrip etmek; yıkmak.
demolition: 1) tahrip etme veya tahrip edilmiş. 2) ge
mi bozma; hurdacılık.
demolition bomb: Parça tesiri yerine patlama kuvveti
ile bina, siper vb. lerini yıkmak amacıyla yapılmış bir
bomba; tahrip bombası.
demonstrate: 1) nedeni ile göstermek; prova etmek.
2) örnek, deney vb. i kullanarak açıklamak veya
açıkça belirtmek. 2) çalışma veya işlemesini göster
mek.
demonstration: 1) nedeni ile gösterme; prova etme.
2) örnek, deney vb. i kullanarak açıklama veya tarif
etme; ispat, kanıtlama.
demount: Sökmek; parçalarına ayırmak: Sökülmüş
motor gibi.
demountable: Sökülebilir; parçalarina ayrılabilir.
demulsibility: Mot. bir yağın, içindeki herhangi bir su
dan temiz olarak ayrılma yeteneği; cebri besleme
sistemlerinde kullanılan yağlar için önemli bir özellik
tir; demülsibilite.
denary: Ondalık; on misli; on sayısı ile azalıp çoğa
lan.
denaturalize: Doğal veya tabii durumundan çıkar
mak; gayri tabii yapmak.
denaturant: 1) doğal durumdan çıkarıcı bir madde;
148 d e n si t y al t i t ud
denatüran. 2) fissil maddeye eklenip geniş işlemlere
gerek olmaksızın bir maddeyi, atom silahlarinda kul
lanılmaz hale getiren ve fissil olmayan izotop, örne
2 3 8 2 3 5 233
ğin u ; bu izotop U veya U ' e yeterince
ek lendiğinde, bunları silahlarda kullanılmaz hale
geti rir.
denaturation: Doğal halinden çıkarma veya doğal ha
linden çıkarılmış.
denature: 1) tabiatını değiştirmek; doğal veya tabii
özelliklerini alıp götürmek. 2) diğer özelliklerini de-
ğiştirmeksizin (alkol vb. ini) içilemez veya kullanıla
maz duruma sokmak.
denatured alcohol: Denature alkol; 1) yüz kısım etil
alkole on kısım (hacim olarak) metil alkol ve 1/2 kı
sım benzen ya da iki kısım metil alkol ve 1/2 kısım
piridin eklenerek elde edilen alkol. 2) kanunlar tara
fından insanlık hizmetinde kullanılması yasak olan
bir alkol. 3) içt. Yan. Mak. soğutma sistemlerinde
don tehlikesine karşı kullanılan antifriz katkı madde
si.
denatured alcohol: Bkz. denaturated alcohol.
denaturize: Bkz. denature (1).
dendrite: Dendirit; Metal, bir sıvının katılaşması sonu
cunda oluşan ve ağaca benzeyen çok dallı yapıda
bir kristal.
denicotinize: Nikotinini gidermek veya çıkarmak (tü
tün için).
denitrate: Nitrik asit, nitrat iyonu veya kökü, nitro gru
bu ya da nitrojen oksitlerini çıkarmak veya gider
mek.
denitration: Nitrik asit, nitrat iyonu veya kökü, nitro
grubu ya da nitrojen oksitlerini çıkarma veya gider
me işlemi.
devitrification: Serbest nitrojen (azot) çıkarmak için
nitrojen!! bileşiklerin parçalanması.
denitrify: Nitrojen (azot) veya onun bileşiklerini çıkar
mak veya gidermek; nitrojensizleştirmek.
denitrying bacteria: Nitrojen çıkaran bakteri; oksijen
siz ortamda topraktaki nitrat ve nitritleri parçalayarak
serbest nitrojen çıkaran bakteri.
denominator; Mare. Ceb. payda; bayağı kesirde bö
len; bir bütünün kaça bölüneceğini belirten sayı.
denote: işaret etmek; göstermek; bir işaret ile tanıt
mak.
dense: 1) sudan daha büyük yoğunluğa sahip olan.
2) sıkıca paket edilmiş. 3) sık; koyu; kesif; yoğun.
dense, less: Bkz. less dense.
denser: Daha yoğun: a) karbon dioksit havadan da
ha yoğun, b) altın bakırdan daha yoğun gibi.
densichron: Optik yoğunluğu ölçmek için kullanılan
bir cihaz; dansikron.
densimeter: Yoğunluk ölçer; dansimetre; sıvıların yo
ğunluklarını ölçmek için kullanılan bir alet.
density: 1) yoğun, kalın, bir araya toplanma durumu
veya niteliği. 2) birim alana isabet eden miktar veya
sayı: Nüfus yoğunluğu gibi. 3) Elekt. a) birim alan
dan birim zamanda akan elektrik şarjının miktarı, b)
akım şiddeti. 4) Fotoğ. donuk özellik. 5) Fiz. bir mad
denin kütlesinin hacmine oranı; örneğin suyun yo
3 3
ğunluğu 1g/cm veya 62,4 lbs/ft gibi; d kısaltması
ile gösterilir.
density altitude: Hava. standart atmosferde verilen
density, luminous
bir yoğunluğa uyan altitüt, rakım veya yükselti.
density, luminous: Uzayın birim hacminde bulunan
aydınlatma enerjisi.
density, radiant: Uzayın birim hacminde bulunan rad-
yan enerji (ısı enerjisi).
density, relative: Belirli hacimdeki bir kütlenin, stan
dart olarak seçilen diğer bir maddenin aynı miktarda
ki hacmine oranı; göreli yoğunluk.
dent: 1) darbe veya basınçla bir yüzeyde oluşan hafif
bir oyuk. 2) çukur yapmak; çukurlu olmak.
dent: Dişliçark, kilit vb. indeki gibi, dişe benzer bir çı
kıntı.
dentate: Dişleri ve dişe benzer çıkıntıları olan; dişli.
dented: Yüzeyinde hafif çukur veya çukurları olan.
dented: Dişli.
denti-: Diş veya dişleri veya dişe benzer çıkıntıları
olan anlamında bir önek.
denticle: Ufak dişleri veya dişe benzer çıkıntıları olan.
denticulate: Ufak dişlere sahip olan.
dentiform: Diş şeklinde olan.
dentoid: Diş şeklinde olan; şekli dişe benzeyen.
deoxidize: 1) özellikle kimyasal olarak birleşmiş oksi
jeni gidermek, çıkarmak; oksijensizleştirmek.
deoxigenate: Özellikle (su, hava vb. indeki) serbest
oksijeni çıkarmak veya gidermek.
dep.: Bkz. 1) department. 2) deposit.
department: 1) bağımsız bir kısım, bölüm veya dal (b-
ranş). 2) bilgi ve aktivite alanı.
departmental: 1) bölüm veya bölümlere sahip olan.
2) bölümlere göre düzenlenmiş.
departure: 1) Den. a) sefere başladığı noktadaki me
ridyenden doğu veya batıya doğru alınan mesafe,
b) seferin başlangıcında (paraketenin kullanılması
ile) geminin enlem ve boylam olarak yeri veya mev
kii. 2) inhiraf; sapma; meteorolojik bir elemanın belir
li bir değerden saptığı (pozitif veya negatif) miktar.
dependability: Güvenilir olma durumu veya niteliği.
dependable: Güvenilir; itimada şayan; emniyet edile
bilir.
dependably: Güvenilir bir biçimde veya tarzda.
dependence: Güven; itimat.
dependent: Bir başkasının etkilediği, denetlediği ve
ya saptadığı; bağlı; bağımlı; tabî.
dephosphorize: Kimyasal bir bileşiğin fosforunu çı
karmak veya gidermek; fosforsuzlaştırmak.
deplete: 1) kısmen veya tümü ile boşaltmak. 2) eg
zoz etmek (enerji vb. i). 3) çok az bir miktar kalınca
ya dek tüketmek, sarfetmek veya harcamak.
depleted material: Nük. Ener. fakirleşmiş malzeme;
izotop ayırma işlemi ya da bir çekirdek tepkimesi so
nucunda, bileşenlerden birinin bir ya da daha fazla
izotopunun miktarı azaltılmış malzeme, örneğin
235
U bakımından fakirleşmiş uranyum.
depletion: Nük. Ener. fakirleşme; çalışması sırasında
reaktör yakıtının içindeki fissil atomların miktarından
yüzde türünden azalma.
depolarization: Zıt elektromotor kuvvet polarizasyo
nu önleyerek, bir volta pilinin çalışmasını koruma.
depolarize: Depolarize; kutupsallığını önlemek veya
tahrip etmek.
depolarizer: Birincil (primer) pillerde asitin ayrışması
ile oluşan hidrojeni sabitleştirmek için kullanılan bir
oksitleyici.
149 depth meter
deposit: 1) tortu gibi birikinti. 2) rüzgâr, su ve volka
nik patlama ya da buz vb. i hareketlerle yığılan kum,
kil, mineral kütleleri vb. i 3) katman; tabaka; tortu; bi
rikinti; döküntü.
deposition, electrical: Kaplanacak metal tuzunun
elektrolit olduğu bir pilde bir metali elektrolit olarak
kullanarak diğer bir metal ile kaplama.
deposition, potential: Belirli türde iyonları yığmak
için, bir elektrot ile onu çevreleyen elektrolit arasın
daki en az potansiyel farkı.
depreciation: 1) aşınma, bozulma ya da eskime ile
eşyanın değerinin (fiyatının) azalması, 2) paranın sa
tın alma değerindeki düşme; depresyon.
depress: 1) bastırmak; aşağıya doğru bastırmak; aşa
ğıya çekmek veya itmek. 2) kuvvetini veya aktivitesi-
ni azaltmak. 3) değerini, fiyatını veya miktarını azalt
mak.
depressed: 1) aşağıya bastırılmış. 2) durumu, şidde
ti, miktarı veya derecesi azaltılmış. 3) aşağıya bastırıl
dığında yassılaşan veya oyulan.
depressible: Bastırılabilen; bastırılmaya uygun.
depression: 1) bastırma veya bastırılmış. 2) bastırıl
mış yer ve kısım; bir yüzeydeki oyuk veya alçak kı
sım. 3) kuvvet, aktivite, miktar vb. indeki azalma. 4)
Astr. ufkun altındaki bir gök cisminin açısal mesafe
si. 5) Meteo. a) atmosferik basıncın düşmesi, b) bir
barometrede bunu gösteren cıva sütununun düşme
si. 6) atmosferik basıncın çevreye göre daha düşük
olduğu bölge; depresyon, depresyon çevrimsel rüz
gârlar getirir. 7) doğal emişli makinelerde pistonun
üst ölü noktadan alt ölü noktaya inişi sırasında büyü
yen hacim nedeniyle silindirde oluşan alçak basınç
merkezi.
depression of freezing point: Donma noktasının dü
şürülmesi; bir çözücünün içersine çözünmeyen bir
katı ekleyerek donma noktasının düşürülmesi; bir çö
zeltinin donma noktası, onun yoğunluğu ile orantılı
dır ve moleküler ağırlığın saptanmasında kullanılır,
depression slide: içersinde, mikroskop altında kon
trol etmek için sıvı tutan, camdan yapılmış bir slayt.
depressive: Bastırmaya eğilimli; depresyon ile belirti
len.
depside: Kimy. fenol karboksilik asitin anidritleri sınıfı
nın herhangi biri; esterlere benzer.
dept.: Bkz. department.
depth: 1) üstten alta veya önden arkaya düz hat, 2)
derin olma durumu veya niteliği; derinlik. 3) şiddet
(renkler, sessizlik vb.) 4) düşünme derinliği; şümul.
5) orta (gecenin veya kışın). 5) Çoğ. derin veya en
derin yer ya da kısım (deniz, dünya, uzay vb. inin).
depth bomb: Bkz. depth charge.
depth charge: Derinlik bombası; su bombası; sualtı
gemileri ve diğer sualtı hedeflere karşı kullanılan ve
belirli bir derinlikte patlayacak şekilde zamanlanan
güçlü bir patlayıcı dolgu; depth bomb şeklinde de
kullanılır.
depth gauge: Derinlik mikrometresi; özellikle türbinle
rin rotorşaft yataklarının boşluklarının ya da rotorun
radyal durumunun saptanmasında kullanılan duyarlı
bir gösterge.
depth meter: Derinlik göstergesi; dalgıçların bilekleri
ne taktıkları ve derinliği fit ya da metre türünden be
lirten alet; derinlik ölçer.
dept h mic ro me t e r 150 d es t roye r

depth micrometer: Bkz. depth gauge.

ometri sistemi veya dalı; tasarı geometri.
depth recorder: Derinlik kaydetmek için kullanılan
desensitize: 1) duyarlılığını gidermek veya ortadan
bir cihaz; iskandil cihazı.
kaldırmak; duyarlılığını veya hassasiyetini azaltmak.
depurate: Temizlemek; temizlenmek.
2) Fotoğ. ışığa karşı (bir levha ya da filmi) daha az
depuration: Bkz. purifying.
duyarlı yapmak.
depurative: Temizleme; Bkz. purifying; temizleyici
desiccant: Bazı şeyleri kurutmak için kullanılan bir
bir madde; temizleme maddesi.
madde, ilâç vb. i; kurutucu madde.
depuration: Temizleme veya temizlenmiş.
desiccate: 1) tümü ile kurutmak. 2) kurutarak (yiye
der.: Bkz. 1) derivation. 2) derivative. 2) derived.
cekleri vb. i) muhafaza etmek. 3) kuru olmak.
derail: Rayların dışına çıkmaya (tren, dekovil vb.) ne
desiccation: Kurutma veya kurutulmuş; kuruma; ik
den olmak; rayların dışına çıkmak.
lim değişikliği ve özellikle yağmur azalışı nedeniyle
deriv.: Bkz. 1) derivation. 2) derivative. 3) derived.
herhangi bir alandan sürekli su kaybolması.
derivation: 1) türeme veya türemiş. 2) bir şeyin kay
desiccative: Kurutucu; kurutma yapan madde.
nağı veya kökeni; menşe. 3) Mate, bir formül ya da
desiccator: 1) kurutucu bir şey veya kimse. 2) mad
eşitliğin terimlerinde belirtilen bir çözümün üretilme
deleri kurutmak ve onları korumak için kullanılan bir
si; belirli kural veya ilkelere göre diğerinden bir fonk
lâboratuvar cihazı; genellikle nem giderici, örneğin
siyonun sonucunu çıkarmak. 4) Mate, türev.
kalsiyum klorür veya derişik sülfürik asit kapsar. 3)
derivative: 1) üretilmiş. 2) orijinal olmayan. 3) bir
kurutma fırını; etüv; desikatör.
maddeden kimyasal bir değişimle elde edilen ve
design: 1) plânlamak; tasarımlarını yapmak. 2) zihin
kendisini oluşturan maddenin genel yapısını koru
de (plânlar vb. ine) şekil vermek. 3) yapmak üzere
yan diğer bir madde; türev, örneğin benzenin türevi
plânlamak. 4) tasarımlar yapmak. 5) orijinal plânlar,
olan nitrobenzen. 4) bir maddeden gerçek olarak el
skeçler vb. i yapmak. 6) plân; tasarım; şema; proje.
de edilemeyen, fakat yapı olarak ona benzeyen ve
7) resmetmek; çizmek.
onun türevi olduğunu düşündüren bir başka madde;
designate: Belirtmek; hudutlarını yapmak; plânını
örneğin fenilamin (C 6 H 5 NH 2 ), ilk bakışta amonya
yapmak; kesinlikle belirtmek.
ğın (NH 2) bir türevi olarak görülür; çünkü bir hidro
designation: Belirtme; hudutlarını çizme.
jen atomu bir fenil grubu ile yer değiştirmiştir.
designed: Dizayn veya tasarıma göre yapılmış veya
derive: 1) doğrudan veya dolaylı olarak bir diğerin
oluşturulmuş; plânlanmış.
den bileşik, madde, yapı veya kuram elde etmek. 2)
designer: 1) dizayn veya tasarım yapan kişi; projeci;
bir dizi aşama ile A'dan B elde etmek. 3) diğer bir
proje mühendisi. 2) orjinal çizimler, modeller vb. ya
şekil elde etmek veya geliştirmek: a) elektrik enerjisi
pan kişi; Sahne düzenleyicisi gibi. 3) çizim ve tasa
ısıdan türer, b) benzen karboksilik asit, tepkime ile
rım yapan kişi.
toluenden türer gibi. 4) türetilmek; benzen karboksi
design factor: Dizayn faktörü; dizayn etkeni; dizaynı
lik asit metil benzenden türetilir.
etkileyen türlü faktörlerden herhangi biri.
derive: Kimy. bir bileşiğin, bir elemanını diğeri ile de
designing: 1) dizayn yapmaya ait; dizayn için. 2)
ğiştirerek (bir bileşik) elde etmek veya üretmek.
plânlama. 3) çizim yapma. 4) dizayn yapma sanatı
derived quantities: Yoğunluk, hız, kuvvet ve direnç
veya işi.
gibi esas ve temel birimlerden türetilmiş büyüklük
design pressure: Dizayn basıncı; dizayn yapımı sıra
ler.
sında proje hesaplarına esas olan maksimum ba
derived units: Uzunluk, kütle ve zamanın esas birim
sınç; proje basıncı.
lerinden türeyen birimler; örneğin hız için birim
design symbols: Dizayn sembol veya simgeleri; pro
uzunluk ve zaman birimlerinden türemiştir ve m/s
je simgeleri; proje yapımı sırasında kullanılan türlü
veya fit/s birimleri ile belirtilir; türetilmiş birimler.
valf, gösterge vb. i parçaların simgeleri.
dernek: 1) ağır cisimleri kaldırmak veya hareket ettir
design temperature: Dizayn veya proje sıcaklığı; pro
mek için kullanılan büyük bir donanım; makaralar
je hesaplarına esas olan maksimum sıcaklık.
ve sabit dikmelerden oluşur; dikme; bumba. 2) pet
desilverize: Kimyasal bir bileşiğin gümüşünü çıkar
rol kuyularının delgi makinelerini taşıyan, uzun ve
mak; gümüşünü ayırmak.
yukarıya doğru daralan çelik bir konstrüksiyon; son
desorption: Emmenin karşıtı; diğer bir madde içinde
daj kulesi.
veya yüzeyinde konsantre şekilde tutulan bir madde
derrick truck: Vinçli kamyon.
nin serbest kalması.
derv fuel: ingiltere'de yüksek devirli dizel makineleri
dessiatine: Sovyetler Birliği'nde 1,0908 dönüme eşit
için uygun gas oil'e verilen isim; diesel engine ro
olan bir arazi birimi; Rus dönümü.
ad vehicle baş harflerinden oluşturulmuştur.
destination: Gidilecek yer; birinin gönderildiği yer;
desalting apparatus: Deniz suyu veya içme suyunun
bir geminin gideceği ve yükün teslim edileceği yer;
tuzunu ayıran ve saf su oluşturan bir cihaz; Bkz. eva
deslinasyon; varış noktası.
porator, reverse osmosis.
destroy: 1) yıkmak; tahrip etmek, a) bir çubuk mıkna
descend: 1) Astr. güneye veya ufka doğru hareket et
tısın mıknatısiyeti ısı ile giderilir (yokedilir). b) kutu
mek. 2) dalgıcın dalması.
ateşle tahrip edilir, c) kristal, bir solvent içinde çö
descender: Bilgisay. aşağıya çıkıntı.
zündüğü zaman, kristal kafes tahrip olur, gibi. 2) da
descending: Alçalan.
ğılmak; tümü ile bozulmak; harap olmak. 3) etkisini
description: Çizme veya kopya elme işi veya işlemi.
gidermek veya nötrleştirmek.
descriptive: Tanımlayıcı; tanımlama ile bellrtilebilen.
destroyer: 1) tahrip eden kişi veya şey. 2) küçük, hız
descriptive geometry: Uzaydaki problemleri çözmek
lı, güçlü, yüksek manevra yeteneği olan zırhlı bir sa
için bir düzlem üzerindeki izdüşümleri kullanan ge
vaş gemisi; destroyer; orijinali torpedoboat destro-
destructibility
yer.
destructibility: Tahrip veya imha edilebilir olma niteli
ği-
destructible: Tahrip veya imha edilebilir olma niteli
ği-
destructive: Tahrip edici; yıkıcı; zararlı; yok edici.
destructive distillation: Organik bir katı veya
sıvının, kapalı bir kapta ısıtılarak parçalanması
yöntemi; ör neğin kömürün parçalanarak kok,
kömür katranı ve gazlara dönüşümü.
destructor: ing. çöpleri yakmak için kullanılan bir fı
rın; çöp fırını.
desulfur: Bkz.
desuifurize.
desulfurize: Kükürtünü gidermek veya çıkarmak.
desuperheated steam: Kızgın buharın bir soğutucu
dan Bkz. desuperheater geçirilmesiyle elde edilen,
sıcaklığı kızgın buhara göre daha az olan yaş doy
muş buhar; üzerinden kızgınlık ısısı alınmış olan bu
har.
desuperheater: Disüperhiyter; desüperhiyter; üst kız
dırıcı veya süperhiyteri koruyan, ondan sürekli kız
gın buhar geçmesini sağlayan ve bu kızgın buharı
yaş buhara dönüştüren bir tür eşanjör; buhar dramı
nın (domunun) su bölgesinde veya kazan dışında
bulunur.
detach: 1) çözmek ve ıkarmak; ayırmak; sökmek. 2)
özel bir iş veya görevle göndermek (askeri birlik, ge
mi vb. i için söylenir).
detachability: Sökülebilir; ayrılabilir olma özelliği ve
ya durumu.
detachable: Sökülebilir; çıkarılabilir.
detachable chain: Yerinden çıkarılabilir veya söküle
bilir zincir; içten yanmalı makinelerin kam mili veya
kemşaftını çevirmek üzere kullanılan bir zincir; Bkz.
silent chain.
detached: Sökülmüş; ayrı.
detachment: 1) ayırma; ayrılma; çıkarma. 2) ordu ve
ya gemileri özel bir görevle gönderme. 3) bir ordu
birimi veya gemiyi özel bir görev için tahsis etmek
(ayırmak, tefrik etmek). 4) özel bir işte olma duru
mu.
detail: 1) küçük parça veya parçalar. 2) çok ufak he
sap. 3) bir resim, heykel, bina vb. i nin küçük talî
parça veya parçaları. 4) Ask. a) özel bir göreve gön
derilmek üzere seçilen bir veya daha fazla asker, de
nizci vb. i b) özel bir görev. 5) ayrıntı; detay; tafsilat.
detail drawing: Detay, ayrıntı resmi; bir makinenin
kü
çük bir parça veya kısmının ayrı bir resmi.
detect: 1) keşfetmek; meydana çıkarmak. 2) herhan
gi bir şeyin varlığını keşfetmek. 3) Rady, alternatif
akımı doğru akıma çevirmek.
detection: 1) meydana çıkarma; meydana çıkarılmış.
2) Rady, ses olarak üretebilmek için sinyal dalgası
nı, onu taşıyan dalgadan ayırma işlemi. 3) bir karı
şımdaki bir bileşik veya elementin özelliğinin teşhis
edilmesi.
detector: 1) bulan kimse veya şey. 2) elektrik dalgala
rı gibi, bazı şeylerin varlığını gösteren bir cihaz veya
alet; detektör. 3) Rady. aranan bir dalganın taşıdığı
sinyal dalgasını ayırmak için kullanılan ve çoğu za
man bir vakum tüpü olan bir cihaz; rektifayer; doğ
rultmaç; alternatif akımı doğru akıma çeviren bir ci
haz. 4) sadece bir devredeki akımın varlığını göste
ren basit bir galvanometre; demodulator olarak da
151 detonating gas
kullanılır.
detector, oil mist: Bkz. oil mist detector.
detector, radiation: Nük. Ener. radyasyon detektörü;
radyasyon veya nötron flüksünün varlığını, bazan
miktarını saptamak için kullanılan bir araç.
detent: 1) Meka. hareketi durduran veya serbest bıra
kan bir kısım. 2) dişli kriko ve cırcır anahtarlarda ol
duğu gibi, bir yöne döndürülen dişlinin, aksi yöne
dönmesine engel olan tetik; germe kolu.
deterge: Temizlemek; silmek.
detergence: Bkz. detergency.
detergency: Temizleme veya silme özelliği ya da gü
cünde olan (motor yağları için söylenir).
detergent: 1) sabun gibi köpüren veya temizleyen,
fa kat alkil benzen, sülfonatlar, alkil sülfat vb. inden
ya pılan, yapımında hayvansal yağlar kullanılmayan
te mizleyici bir madde; deterjan; temizleyici madde;
2) Diz. Mot. silindir yağlarına katılan ve pistonlarda
ar tık birikmelerini önleyen bir madde, genellikle
kalsi yum fenil stearat; büyük çamur parçacıklarını
parça layıp küçük partiküller haline getirme
özelliğine sa hiptir.
detergent additives: Yağlama yağlarına, oksitlenme
ürünleri, kurum, su, pislik ve diğer çözünür maddele
ri askıda tutmak için eklenen ve makinenin çamur
ve diğer birikintilerden temizlenmesini sağlayan kat
kılar; deterjan katkıları; Bkz. detergent agent.
detergent agent: Yağlama yağlarına katılan alümin
yum naftenat, kalsiyum fenil stearat, kalsiyum alkil
salisilat, seti fenolün metal tuzları vb. i kimyasal bile
şikler; deterjan maddeleri, ajanları.
detergent oil: O/z. Mot. temizleme özelliği olan
yağla ma yağı içinde metal bileşikleri veya sabunlar
kapsa yan yağ; deterjan yağ; temizleyici yağ.
deteriorate: 1) kötüleşmek veya kötü olmak; fenalaş
mak. 2) kalitesi veya değeri azalmak.
determinable: Tayin edilebilir; saptanabilir.
determinant: 1) tayin eden veya saptayan bir şey ya
da faktör. 2) Mate, determinant; eşit sayıda sıra ve
kolonlarla düzenlenmiş bir seri niceliklerden oluştu
rulan ürünlerin toplamı.
determinate: 1) gerçek sınırlara sahip olan; belirli;
sa bit. 2) kesin; kati. 3) Mate, a) sabit bir sayıya
sahip olan. b) sabit bir çözümü veya çözümleri olan
prob lemlere ait.
determination 1) bir fiziksel büyüklüğün değerini
saptamak için bir deneyin gerçekten tamamlanması;
örneğin ye çekimi nedeniyle ivmenin saptanması
deneyi. 2) seri gözlemler yaparak bir malın değerini
duyarlı olarak anlamak, a) bir parça bakırın, kütlesi
ve hacmini ölçerek yoğunluğunu duyarlı olarak sap
tamak, b) bir telin direncini ölçerek, özel bir madde
nin özdirencini saptamak.
determine: 1) sınırlarını belirtmek; tanımlamak; sınır
lamak. 2) kesin; kati. 3) Mate, a) sabit bir sayıya sa
hip olan. b) sabit bir çözümü veya çözümleri olan
problemlere ait. 2) hesaplamak; duyarlı olarak tespit
etmek. 3) sonuçlandırmak. 4) karar vermek.
detinning: Hurda veya kalayla kaplı yüzeylerden,
klor etkisiyle kalayın çıkarılması; kalay klorla
birleşerek SnCI4 şeklini alır.
detonate: Gürültü ve şiddetle patlamak; bir kapsül,
fünye vb. i kullanılarak patlamaya neden olmak.
detonating gas: Ark (spark) şeklinde ışığın etkisinde
detonation
kaldığı zaman patlayan gaz karışımı; örneğin 1:1 ha
cim oranındaki hidrojen ve klor ve 2:1 hacim oranın
daki hidrojen ve oksijen.
detonation: 1) patlama, infilâk. 2) yüksek sesli, gürül
tülü bir patlama. 3) yüksek bir ses. 4) Diz. Mot. silin
dirlerde tutuşma gecikmesinin uzaması, yakıtın er
ken püskürtülmesi, yakıtın makineye uygun olmama
sı nedenleriyle oluşan yüksek hızlı şok dalgasının
meydana getirdiği patlayıcı tepki; detonasyon; yakıt
vuruntusu; gaz vuruntusu. 5) Benz. Mot. buji tırnak
ları arasında elektriksel kıvılcım oluşmadan önce, si
lindirde yanma oluşmasından kaynaklanan vuruntu.
6) Mot. dolgunun bir parçasının silindirlerde ani yan
ması nedeniyle oluşan vuruntu.
detonation factors: Mot. detonasyonu etkileyen
yakı tın moleküler yapısı, kendiliğinden tutuşma
sıcaklığı, yanma miktarı vb. i faktör ya da etkenler;
patlama veya vuruntu etkenleri.
detonation knock: Patlama vuruntusu; gaz vuruntu
su; yakıt vuruntusu; Bkz. detonation.
detonation wave: Vuruntu dalgası; şok dalgası; Diz.
Mot. vuruntu sırasında silindirde oluşan ve hızı za
man zaman 2000-3000 metre/saniyeye ulaşan bir
şok dalgası; makine için son derece zararlıdır.
detonator: 1) patlatıcı; patlayıcılarda kullanılan fünye,
kapsül vb. i. 2) bir patlayıcı madde, örneğin cıva ful-
minat, Hg (CNO) 2.
detriment: 1) hasar; zarar; ziyan, 2) hasar veya zara
ra neden olan herhangi bir şey; hasar veya zarar ne
deni.
detrimental: Zararlı; hasara neden olan.
detruncate: Bir parça keserek kısaltmak.
detuner flywheel: Mot. detüner volan; bazı, özellikle
karşıt pistonlu, dizel motorlarında krankşaftın her iki
tarafına bağlanmış orta ağırlıktaki iki volan.
deuterium: 1) atom ağırlığı yaklaşık 2 olan bir hidro
jen izotopu; döteryum. 2) ağır hidrojen; Simg. D; ok
sijenle ağır su adı verilen bileşiği oluşturur (D 2 O);
Bkz. heavy water.
deutero-: ikinci, ikincil (talî) anlamlarında bir önek.
deuteron: Döteron; döteryum atomunun çekirdeği;
bir proton ve nötron kapsar; deutron, deuton şekil
lerinde de kullanılır; hidrojenin kütle sayısı 2 olan
izotopu veya ağır hidrojenin ya da döteryumun çekir
deği.
deuton: Bkz, deuteron.
deutron: Bkz.
deuteron.
develop: 1) yavaş yavaş geliştirmek veya inkişaf ettir
mek. 2) genişletmek (bir işteki gibi). 3) daha yaygın
yapmak (elektrik gücü gibi). 4) Fotoğ. a) film, levha
veya baskı kâğıdı vb. ini türlü kimyasal çözeltilere so
karak resmi görünür hale getirmek, b) bu işlemle
resmi görünür yapmak. 5) Mate, bir fonksiyon veya
ifadeyi geliştirmek veya inkişaf ettirmek. 6) daha net
tanımlamak. 7) bilinir veya görünür yapmak.
developer: 1) geliştiren kişi veya şey; geliştirici. 2)
Fo toğ. bir film, levha vb. inde resmi görünür
yapmak için kullanılan kimyasal bir madde; örneğin
hidroki- non, C 6 H 4 (OH) 2 .
development: 1) karışımın ayrılmasını sağlamak için
renkli fotoğraf kâğıtlarında, çözücünün kâğıttan akıtıl
ması işlemi. 2) Tek. Res. açınım; geometrik yüzeyle
rin düzlem örneklere dönüşümü; açınım.
deviate: Bir tarafa saptırmak (bir rota, yön, standart,
152 d e xt ros e
doktrin vb. inden); sapmaya neden olmak.
deviation: 1) bir rota, yön, standart, doktrin vb. inden
sapma ya da inhiraf; Den. devieyşın. 2) bunun mik
tarı. 3) sapma veya inhiraf sonucu bir ışık ışınının bü
külmesi ile oluşan açı.
deviation of compass: Pusula sapması veya inhirafı;
yerel durumlar, örneğin bir geminin demir kısımları
nedeniyle pusulada oluşan bir hata; pusula iğnesi
nin durumu ile gerçek kuzey-güney doğrultusu ara
sındaki açı.
deviator: Sapan bir kişi veya şey.
device: 1) tasarlanan şey; plân; şema. 2) gizlice yapı
lan şema; hile. 3) bazı amaçlar için kullanılan bir ci
haz; icat. 4) tertibat; mekanizma. 5) aygıt.
devil's claw: Den. domuz tırnağı; ırgat (fenerliği) ka-
velataşını ve demir zincirinin bosasını sağlamak için
kullanılır.
devise: Düşünüp çıkarmak; tasarım yapmak; icat yap
mak.
deviser: icat yapan kimse; mucit.
devitrify: 1) cama benzer özelliğini tahrip etmek. 2)
ısıtmayı uzatarak (cam vb. ini) sert, mat ve kristalli
yapmak.
devolve: Dönmek; yuvarlanmak; hareketi iletmek.
dew: 1) çiğ; ılık bir günden sonra, özellikle geceleri
soğuk yüzeylerde küçük damlalar şeklinde yoğuşan
atmosferik nem. 2) küçük damlalar halindeki bir
nem. 3) çiğ ile nemlendirmek.
Dewar flask: Dewar termosu; sıvı havayı muhafaza
et mek için kullanılan çift duvarlı cam termos; iki
duvarı arasında çok yüksek bir vakum
oluşturularak kon- düksiyon ve konveksiyon yolu ile
ısı transferi en aza indirilir ve termosun iç duvarı
gümüşle kaplanarak radyasyon ile îsı transferi
azaltılır.
dewater: Suyunu boşaltmak; suyunu boşaltarak
kurut mak.
dewatering pump: Su boşaltma pompası; drenaj
pompası.
dewfall: 1) çiğ oluşumu. 2) geceleri bunun başladığı
vakit veya saat.
dew point: Çiğleşme noktası veya sıcaklığı. 1) özellik
le yanma ürünleri içindeki su buharının yoğuşarak
su haline geleceği sıcaklık derecesi. 2) Mot., Buh.
Kaza. çiğleşme noktası 100°C'nin altında başlar ve
80°-90°C'de en hızlı bir şekilde oluşur. 3) çiğin oluş
maya başladığı veya buharın yoğuşarak sıvıya dö
nüştüğü sıcaklık derecesi. 4) havadaki nemin suya
dönüştüğü nokta veya sıcaklık derecesi.
dew-point hygrometer: Bkz. Daniell hygrometer.
dewy: 1) çiğ ile nemlenme veya ıslanma. 2) çiğe ait.
dexedrine: Anfetaminin benzedrine benzeyen ve
onun gibi kullanılan bir izomeri (ticarî bir isim).
dextrin: Nişastanın glükoza hidrolizi sırasında oluşan
ara ürün bir polisakkarit; altıdan on ikiye kadar kısa
zincir yapılı glükoz molekülünden oluşur; dekstrin.
dextrine: Bkz. dextrin.
dextrogyrate: Bkz. dextrorotary.
dextrorotary: Bkz. dexrorotatory.
dextrorotation: Saat yönünde dönen veya hareket
eden.
dextrorotatory: 1) saat yönünde, sağa dönme veya
hareket etme. 2) polarize ışık düzleminin saat yönün
de dönüşü (belirli kristaller için söylenir).
dextrose: Dekstroz; glükoz: insan vücudu, bitki ve
d ezi nci f ica t io n
hayvanlarda bulunan, kristalli bir şeker, C 6 H 12 O 6 ti
carî olarak nişasta ile sülfürik asitin tepkimesinden
elde edilir; tatlılaştırma maddesi olarak kullanılır.
dezincification: Mak. elektrolitik etki nedeniyle kon-
dansör vb. i eşanjörlerde bakır ve çinkodan yapılmış
boru ve boru aynalarının yapısındaki çinkonun çıkari-
larak hasar görmeleri; çinkosunu gidermek; çinko-
suzlaştırmak; çinko bloklar kullanılarak giderilir.
D/F: Bkz. direction finder.
dg.: Decigram; decigrams.
di : 1) iki, çift anlamlarında bir önek. 2) Kimy. iki (a-
tom, molekül, kök vb. ine) sahip olan.
diacaustic: Opt. kırılma ile üretilen meyilli eğri veya
düzlem.
diacetone alcohol: Sıv. Yük. diaseton alkol; diaseton;
4-hidroksi-2 keto-4-metilpentan; 4-hidroksi,4 metil-
pentanon-2; D.A.A.; hoş kokulu, yangın tehlikesi
olan, renksiz, nem emmeyen, dayanıklı fakat yüksek
sıcaklıkta aynşarak aseton, veren, hem tertlari alkol
ve hem de keton özelliği gösteren bir bileşik, CH3-
COCH 2 C(CH 3 )2 OH, insan sağlığı için tehlikeli ve
,
narkotik etkisi vardır; 20°/20°C de öz,ağ. 0,9406;
Q
k.n. 167,9°C; d.n.-44 C; suda tümü ile çözünür;
20°C'de visk. 3,4 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve at
mosferik basınçta taşınır.
diachylon: Bez. başlıca kurşun oksit, zeytinyağı ve su
ile yapılan bir yakı.
diachylum: Bkz. diachylon.
diacid: 1) her molekülünde, bazik atomlar veya kök
lerle yer değiştirebilen iki hidrojen atomu kapsayan;
genellikle asitler ve asit tuzları için söylenir. 2) bir
molekül diasit veya iki monoasiti tepkiyerek tuz veya
ester oluşturulabilen (genellikle bazlar ve alkoller
için söylenir). 3) her molekülünde metallerle yer de
ğiştirebilen iki hidrojen atomu bulunan bir asit; dia
sit.
diacritic: Bilgisay. ayıran; belirten.
diactinic: Işığın aktinik Bkz. actinic ışınlarını iletmeye
muktedir; diaktinik.
diactinism: Kimyasal olarak aktif radyasyon olan gü
neş vb. i ışınların iletilme özelliği; aktinizm.
diag.: Bkz. diagram.
diagenesis: Düzenleyerek veya tekrar birleştirerek ye
ni ürünlerin oluşturulması.
diagnose: Teşhis etmek; kontrol ve gözlem ile tanı
mak veya teşhis etmek (bir hastalık vb. ini); teşhis
ler yapmak; tanılamak.
diagnosis: 1) bir şeyin tabiatını saptamak için gereç
lerin dikkatle araştırılması. 2) bir makinenin arızaları
nı teşhis etme. 3) teşhis; tanı.
diagnostically: 1) teşhis (tanı) yolu ile. a) teşhis (ta
nı) bakımından.
diagnosticate: Bkz. diagnose.
diagonal: 1) bir çokgen veya çok yüzlüde komşu ol
mayan açıları birleştiren doğru; köşegen; diagonal.
2) bir köşegenin genel yönüne sahip olan. 3) meyilli
bir hat veya düzlem. 4) herhangi çapraz rota, sıra ve
ya kısım. 5) çapraz hatlı dokunmuş kumaş.
diagonal stays: Birbiri ile dik açıda oluşturulan iki
yassı yüzeyi, örneğin kazan zarfı ve kazan başlığını
kuvvetlendirmek için kullanılan çubuk veya rodlar.
diagonally: Diyagonal yönde veya tarzda; meyilli ola
rak.
diagram: 1) bir teoremi açıklamak için sık olarak kul
153 di alyz e
lanılan geometrik şekil; diyagram. 2) bir şeyi, onun
parçalarını, çalışmasını vb. tanımlamak için yararlanı
lan bir tasarım, şekil veya çizim. 3) fikirleri, istatistik
leri tanımlamak veya belirtmek için kullanılan bir tab
lo veya graf. 4) bir diyagram ile göstermek veya be
lirtmek; bir diyagram yapmak.
diagram analysis: Diyagram analizi. 1) Diz. Mot. silin
dirlerden alınan P-V diyagramlannın hava girişi, sı
kıştırma, yakıt püskürtme, iş, egzoz periyotları sıra
sındaki olayların ayrıntılı biçimde incelenmesi. 2)
Pist. Buh. Mak. silindirlerden alınan diyagramların er
ken giriş (lid), buharın kesilmesi (katof), erken çıkış
(riliz) vb. i bakımından analiz edilmesi. 3) makinele
rin diyagramlarından arızaların saptanması.
diagram efficiency: Diyagram verimi; termodinamik
verim; kuramsal verim; analitik veya grafik yöntem
lerle kuramsal diyagramlardan elde edilen verim.
diagram factor: Pist. Buh. Mak. gerçek ortalama ba
sıncın kuramsal ortalama basınca oranı veya gerçek
diyagram alanının teorik diyagram alanına oranı; di
yagram faktörü veya-etkeni; iyilik derecesi.
diagrammatic:.1) diyagram veya diyagramlar şeklin
de olan. 2) diyagram durumunda veya ayrıntısı ol
mayan.
diagrammatical: Bkz. diagrammatic.
diagrammatic arrangement: Diyagram şeklinde dizi
liş veya düzenleme.
diagrammatically: 1) diyagram şeklinde olan. 2) bir
diyagram vasıtasıyla.
diagraph: Diyagraf; şekillerin çizimi veya maddelerin
izdüşümü için kullanılan bir cihaz; bir cetvel ile bir
iletkiden oluşur ve çizim için kullanılır.
dial: 1) güneş saati. 2) bir duvar veya cep saatinin yü
zü veya kadranı. 3) bir şeyin miktarını hareketli bir
ibre ile göstermek için kullanılan bir cihazın saate
benzer yüzü; bir pusula veya geyiçin yüzü veya kad
ranı. 4) kesimi sırasında bir mücevher taşını tutan
mengene. 5) Rady. özellikle istasyonlan saptamak
için kullanılan taksimatlı bir disk. 6) telefonlarda kul
lanılan döner disk. 7) madenci pusulası. 8) bir gös
terge ile ölçmek veya araştırmak. 9) kadran ile gös
termek. 10) telefon diski ile çağırmak.
dialed line: Bilgisay. çevirmeli hat
dial gauge: Mehengir; kompratör; Gem. Mak. dial ge-
yiç; Mot. çok küçük miktarları ölçmek için kullanılan
duyarlı bir cihaz; deflection gauge adı da verilir.
dial indicator: 1) Bkz. dial gauge. 2) ölçer; ölçü sa
ati. 3) kompratör. 4) ibre.
dial shaft: Dial geyiç veya mehengirin mili ya da şaf
tı.
dial-sheet gauge: Levha mehenglri veya dial geyici;
metal levhaların kalınlığını denetlemek için kullanı
lan bir cihaz.
dial test indicator: Bkz. dial gauge.
dial tone: Telefonda hattın açık olduğunu belirten
ses; çevir sesi.
dialysis: Kimy. ozmosis ya da geçişmeye benzeyen,
bir çözeltideki iyon veya moleküllerin yarı geçirgen
bir diyaframdan geçtiği, fakat koloidal parçacıkların
geçemediği işlem; diyaliz.
dial-up terminal: Bilgisay. çevirmeli uçbirim.
dialytic: Diyalize benzeyen; diyalize ait.
dialytically: Diyaliz yardımı ile.
dialyze: Diyaliz uygulamak; diyaliz ile ayırmak.
dialize d iro n
dialized iron: Ferrik hidroksitin, Fe(OH)3 koloidal bir
çözeltisi; ilaç yapımında kullanılan koyu kırmızı bir sı
vı.
dialyzer: Koloitleri gerçek çözeltilerden ayıran yarı ge
çirgen bir diyafram.
diamagnetic: 1) diamanyetizme sahip veya onunla il
gili; bizmut veya çinko gibi diamanyetik bir madde.
2) havadaki bir mıknatıs tarafından itilen; diamanye
tik.
diamagnetic substence: Manyetik geçirgenliği 1'den
küçük olan bir madde; örneğin bizmut.
diamagnetism: L) bir mıknatısın iki kutbu tarafından
itilen ve mıknatısın etki çizgilerine dik açıda bir du
rum alan bazı maddelerin özelliği. 2) diamanyetik
kuvvet. 3) tüm elektronları çift olan bir maddenin
manyetik alanı tarafından iletilen; dlamanyetizm. 4)
diyamanyetik olay. 4) bu olay veya maddelerle ilgile
nen bilim.
diameter: 1) bir daire, küre vb. inin merkezinden ge
çerek çembere iki noktadan temas eden doğru; çap;
kutur. 2) böyle bir doğrunun boyu. 3) bir şeyin ge
nişliği veya kalınlığı. 4) Opt. bir merceğin büyütme
gücünün ölçü birimi; diam., dia., d., di. kısaltmaları
ile belirtilir.
diametral pitch: Çapsal piç; pi sayısının (3,1416) bir
dişin piçine bölünmesiyle bulunan sayı; bir dişin
çapsal piçi.
diametral plane: Herhangi bir kürenin en büyük dai
resi.
diametric: Bkz. diametrical.
diametrical: 1) çap boyunca; çapa ait. 2) çap yönün
de; çapsal; kesin olarak.
diamin: Bkz. diamine.
diamine: iki NH 2 kökü kapsayan kimyasal bileşik
gruplarından herhangi biri; double amine şeklinde
de kullanılır.
diamond: 1) hemen hemen saf, kristal şeklinde kar
bon; bilinen en sert maddelerden biri; elmas. 2) bu
maddenin mücevher, kesme takımları vb. i yerlerde
kullanılan bir parçası. 3) eşkenar dörtgene benze
yen bir şekil; karo (oyun kağıtlarında bir işaret). 4)
4,5 puntoluk. küçük ölçülerde bir harf.
diamond bit: Elmas uç.
diamond drill: 1) elmas uç; elmas delgi. 2) elmas
matkap.
diamond drilling: Elmas uçla sondaj.
diamond shape: Elmas kristali şeklinde; paralelke-
nar.
diamond engine: Eşkenar dörtgen şeklinde makine
veya dizel motoru; enine kesiti eşkenar dörtgen şek
linde olan dizel motoru; eşkenar dörtgenin her kena
rı üzerinde karşılıklı çalışan iki piston ve köşelerinde
ise krank milleri bulunan makine.
diamond-pointed chisel: Elmas uçlu keski.
diaphanometer: Katı, sıvı ve gazların saydamlığını
ölçmek için kullanılan bir cihaz; dlafanometre.
diaphragm: 1) fotoğraf makinesi (kamera), mikros
kop vb. inin merceğinden giren ışık miktarını ayarla
mak için kullanılan bir cihaz. 2) bir şeyi diğerinden
ayıran herhangi bir bölme; diyafram. 3) Anat. göğüs
ve karın boşluklarını birbirinden ayıran perde veya
bölme; diyafram. 4) telefon alıcısı, kulaklık veya ho
parlörlerde olduğu gibi, ses dalgası üreten bir disk
ya da koni. 5) Buh. Kaza. akaryakıt devrelerinde kul
154 diazortiu m
lanılan regülatörlerin metalden yapılmış perdeleri. 6)
Akümlatör elektrotları arasındaki gözenekli levha; se
parator; ayırıcı. 7) metal veya titreşebilen ve ses dal
gaları üreten veya ses dalgaları ile titreşen metal ya
da lâstikten yapılmış ince bir levha; diyafram.
diaphragmatic: Diyaframa benzeyen veya ona ait.
diaphragmatically: Bir diyafram ile.
diaphragm control valve: Diyagram kontrollü valf;
genel olarak kazanların yakıt devrelerinde kullanılan
mazot (fuel oil) pompalarının buhar miktarını devre
deki yakıt basıncına göre düzenleyen valf.
diaphragm gauge: Bkz. diapragm-pressure gauge.
diaphragm-pressure gauge: Diyaframlı basınç ölçer,
manometre veya preşer geyiç.
diaspore: Doğal alüminyum hidrat, Hal02; ısıtıldığı za
man parçalanarak dağılır.
diastase: Nişastayı önce maltoza ve sonra dekstroza
dönüştüren bir enzim; amilas.
diastatic: Amilas özelliklerine sahip olan veya ona
ait; nişastayı şekere dönüştürme.
diathermancy: Kızılötesi veya ısı ışınlarının iletilme
özelliği.
diathermanous: Bkz. diathermic.
diathermia: Bkz. diathermy.
diathermic: 1) diyatermiye Bkz. diathermy ait. 2) ısı
ışınlarının serbest olarak geçmesine izin vermek.
diathermize: Diyatermi ile tedavi etmek.
diathermy: Diyatermi; yüksek frekanslı bir elektrik akı
mı ile deri altındaki dokularda ısı üretilerek tıbbî teda
vi.
diatom: Tek hücreli veya koloniler halindeki mikrosko-
pik yosunlardan herhangi biri.
diaiomaceous; Mikroskobik yosunlar veya onların fo
sillerini kapsayan veya onlara ait.
diatomaceous earth: Diyatomik toprak; tek hücreliler
den oluşan toprak; tek atomluların iskeletlerini kap
sayan gözenekli fosil; sıvıları süzmek için ve ısı yalıtı
mında kullanılır.
diatomic: 1) molekülünde iki atomu olan. 2) molekü
lünde değiştirilebilir iki atomu veya kökü (radikali)
olan; iki veya çift değerli.
diatomite: Sıcaklığı 316°C'yi (600°F) geçen dört
stroklu dizel motorlarının yalıtımında 650°C'ye kadar
kullanılan bir yalıtıcı madde; diatomit (ticarî bir mar
ka).
diazin: Bkz. diazine.
diazine: Diazin; çember şeklinde düzenlenen dört
atom karbon ve iki atom azottan oluşan moleküler
yapılı herhangi bir kimyasal bileşik.
diazo: iki nitrojen atomunun doğrudan bir karbonlu
hidrojen kökü ile birleşmesiyle oluşan bir gruba sa
hip olan; diazo.
diazoamino: Diazoamino; diazo bileşiklerini belirtir;
bu bileşiklerde N2 grubu, bir amino kökünün nitroje
nine bağlanmıştır.
diazo compound: Genel formülü RN:NR olan orga
nik bir bileşik; boya yapım sanayii için çok kıymetli
dir; diazo bileşikleri.
diazole: 1) çember şeklinde düzenlenmiş üç karbon
ve iki nitrojen atomundan oluşan molekülsel yapılı
herhangi kimyasal bir bileşik. 2) böyle bir bileşiğin
bir türevi. '
diazonium: Diazonyum; nitrojen atomlarından birinin
beş ve diğerinin üç değerli olduğu, iki değerli orga-
di azo t iza t io n
nik kök kapsayan; aromatik bileşiklerin serilerinde
görülür.
diazotizalion: Diazo bileşikleri üretmek için, aşırı mi
neral asit varlığında birincil aromatik amin ile nitröz
asitin tepkimesi.
diazotize: Kimyasal olarak diazo bileşiklerine dönüş
türmek veya çevirmek.
dibasic: 1) dibazik; iki hidrojen atomundan her biri
nin bazik kökler veya atomlarla yer değiştirerek tuz
ları oluşturduğu bir asiti belirtir; bu asite ait. 2) tek
değerli bir metalin sahip olduğu iki atom.
dibasic acid: Dibazik asit; değiştirilebilir iki hidrojen
atomu bulunan bir asit; örneğin sülfürik asit.
dibasic salt: Dibazik tuz; üç bazlı bir asitin iki hidro
jen atomunun yer değiştirmesiyle oluşan bir tuz; ör
neğin orto fosforik asitin (H 3 P0 4 ) sodyum difosfat
tuzu. Na 2 HP0 4 .
dibutyl phthalate: Sıv. Yük. dibütil ftalat; dibütii o-fta-
lat; saf olduğu zaman kokusuz, saf olmadığında na
hoş kokulu, renksiz, tehlikesiz, yağ kıvamında, hig
roskopik olmayan, çok dayanıklı, aromatiklerden bir
ester; Simg.C 6 H 4 (C0 2 C 4 H 9 ); 25°C'de öz.ağ.
1,043-1,047; k.n. 340°C; d.n.-35°C; suda 25°C'de
0,25 g/lt çözünür; 20°C'de visk. 20,30 cS; gemilerde
çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
dichlorid: Bkz. dichloride.
dichloride: iki atom klorun bir element veya kök ile
birleştiği herhangi kimyasal bir bileşik; diklorür.
dichlorobenzene, o: Sıv. Yük. o-diklorobenzen; 1,2-
diklorobenzen; o-diklorobenzol; saydam, renksiz,
ağır aromatik kokulu, buharları zehirli, insan sağlığı
için zararlı, hafifçe higroskopik eğilimli, dayanıklı,
aromatik ailesinden bir halokarbon, C 8 H 4 CI 2 ;
15,5°/15,5°C'de öz. ağ. 1,310; k.n 180°C;
d.n.-16,7°C; suda çözünmez ve 21 C'de viskozitesi
1,39 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basın
cında taşınır.
dichlorodifluoromethan (F.12): Sıv. Yük. diklorodiflu
orometan; difluorodikiorometan; "florkarbon-12"; "f-
reon-12"; "arcton 12"; "soğutucu 12"; kokusuz, don
ma yanığı tehlikesi olan, renksiz, higroskopik olma
yan, dayanıklı, fakat kızgın yüzeylere temas ettiği za
man zehirli fosjen gazı çıkaran, alifatik ailesinden bir
halokarbon, CCI2F 2 30°C'de öz.ağ. 1,486;
k.n.-29,8°C; d.n.-158 C; suda hafifçe çözünür, visko
zitesi belli değil; gemilerde çevre sıcaklığı veya altın
da, atmosfer basıncı ya da üzerinde taşınır; soğut
ma ve soğuk hava sistemlerinde kullanılır.
dichlorofluoromethane: Sıv. Yük. dikiorofluorome-
tan; fluorodiklorometan; "Freon 21"; "Soğutucu 21;
"arkton 21"; kokusuz sayılabilecek, donma yanığı
oluşturan, renksiz, higroskopik olmayan, dayanıklı
fakat kızgın bir yüzeyle temas ettiğinde zehirli fosjen
gazı çıkaran, insan sağlığı için zararlı, narkoz etkisi
olan, alifatiklerden sıvı veya gaz bir halokarbon;
0°C'de öz.ağ. 1,426; k.n. 8,9°c; d.n.-135°C; suda çö
zünmez; viskozitesi belli değil; gemilerde çevre sı
caklığı veya altında ve atmosfer basıncı veya üzerin
de taşınır.
dichloromethane: Sıv. Yük. diklorometan; metilen klo-
rür; metilen diklorür; tatlı ve keskin kokulu, önemli
tehlikesi olmayan, renksiz, akıcı, higroskopik olma
yan, nispeten dayanıklı, eğer kızgın yüzeylere temas
eder ya da çıplak alevin etkisinde kalırsa ayrışarak
155 dic t agra p h
hidroklorik asit ve fosjen gazı oluşturan, alifatikler
den bir halokarbon; simg.CH 2 CI 2 ; 15,5°/15,5°C'de
öz.ağ. 1,335-1,338; k.n. 40,2°C d.n.-96,7°C; suda
20°C sıcaklıkta %2 oranında çözünür; 20°'de visk.
0,425 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer ba
sıncında taşınır.
dichloromonofluoromethane (F.21): Freon 21;
Simg. CCI2F; soğutma sistemleri veya soğutucular
da kullanılan bir gaz.
dichlorophenoxyacetic acid: Asetik asit ve fenolün
klor türevi; Simg.C7H5CI2.O.COOH; yabanıl otların
öldürülmesinde kullanılır; 2, 4-D olarak da belirtilir.
dichloropropene, 1,2: Sıv. Yük. 1,2-dikloropropen;
1,2-dikloropropilen; yangın tehlikesi oluşturan, kloro
form kokulu, beyaz veya sarı renkli, higroskopik ol
mayan ve normal taşıma koşullarında dayanıklı, in
san sağlığı için zararlı, doymamış alifatiklerden bir
0
halokarbon; Simg.HCIC:CCI (CH 3 ); 20°/4 C'de
öz.ağ. 1,225; k.n. 75°C; d.n.-80°C; suda çözünmez,
viskozitesi bilinmiyor; gemilerde çevre sıcaklığı ve at
mosfer basıncında taşınır.
dichloropropene, 1,3-: Sıv. Yük. 1,3-dikloropropen;
kloralliklorür; 1,3-dikloropropilen; -dikloropropilen;
kloroforma benzer kokulu, yangın tehlikesi oluştu
ran, beyaz veya sarı renkli, higroskopik olmayan ve
normal taşıma koşullarında dayanıklı olan, insan
sağlığı için zararlı, doymamış alifatiklerden bir halo
karbon; 20°/4°C4de öz.ağ. 1,225; k.n.104-110°C;
d. n.yaklaşık -60°C; suda çözünürlüğü az, viskozitesi
belli değil; gemilerde çevre sıcaklığı ve basıncında
taşınır.
dichlorotetrafluoromethane (F.114): Freon 114;
Simg.CCl 2F4; soğutma sistemlerinde kullanılan so
ğutucu bir gaz.
dichotomy: 1) iki parçaya ayırma. 2) bir bölüm 3) Ay
veya bir gezegenin yarısının ışıklı bir düzlem gibi gö
ründüğü aşaması.
dichroism: 1) bazı kristallerin farklı iki açıdan bakıldı
ğı zaman iki farklı renk yansıtma özelliği; dikroizm.
2) F/z. maddedeki ışık yolunun boyuna bağlı olarak,
ilettiği ışığı farklı renklerde gösteren bir maddenin ni
teliği; dichromatism olarak da kullanılır.
dichroite: iyolit; mavi renkli bir mineral.
dichromate: Dikromik asitin herhangi bir tuzu; dikro-
mat; bichromate olarak da kullanılır.
dichromatic: 1) iki renge sahip olan. 2) dikromatizm
ile belirtilen veya ona ait.
dichromatic cell: Pozitif kutbu karbon, negatif kutbu
çinko ve elektroliti sülfürik asit (H 2 SO4 ) ve potas
yum dikromat (K 2Cr2 7) cozeltisi olan birincil (pri
mer) pil.
dichromatism: Renk körlüğü; tayfın sadece iki rengi
nin seçilebildiği bir göz hastalığı.
dichromic: 1) Kimy. a) her molekülünde iki krom ato
mu olan. b) dikromatlari oluşturan dikromik asiti
(H 2 Cr 7 0 7 7 belirtir.
dichrooscope: Dikroizmi incelemek için kullanılan bir
cihaz; dikrooskop.
dichroscope: Bkz. dichrooscope.
dicoumarine: Çürütülmüş tatlı yonca yaprağından çı
karılan ya da sentetik olarak yapılan bir kimyasal bi
leşik; tıpta kanın pıhtılaşmasını geciktirmek için kulla
nılır.
dictagraph: Bkz. dictograph.
dictaphone
dictaphone: Diktafon; ağızlığına söylenen sözcükleri
kayıt etmek ve yeniden üretmek için kullanılan bir ci
haz (Ticarî bir marka).
dictionary, technical: Teknik sözlük veya lügat.
dictograph: Bir başka odada yapılan konuşmaları giz
lice dinlemek veya kayıt etmek için kullanılan, küçük
ve çok hassas vericisi olan, telefon türünden bir ci
haz.
Dicumarol: Beyaz kristalli, toz bir kimyasal bileşik; ka
nın pıhtılaşmasını geciktirmek için kullanılır Bkz. di-
coumarin ; ticarî bir marka.
icyclopentadiene: Sıv. Yük. disiklopentadiyen; renk
siz, kristalli veya saydam, soluk saman renkli, tere-
bantine benzer kokulu, yangın tehlikesi oluşturan, in
san sağlığı için zararlı, sıcaklık artışı ile polimerize
olan, higroskopik olmayan, bir dereceye kadar reak-
tif ve dayanıksız, ileri derecede doymamış, alisikl ai
lesinden sıvı, bir karbonlu hidrojen; Simg.C 1 0 H 12 ;
15,5°/15,5°C de öz.ağ. 0,98-0,99; k.n. 160-170°C;
suda çözünmez, Visk. 50°C'de 50 saniye Redvud;
gemilerde 40°C'yi geçmeyecek şekilde çevre sıcaklı
ğında ve atmosfer basıncında taşınır.
didactic: 1) öğretim için kullanılan. 2) didaktik; bilgi
verici.
didactial: Bkz. didactic.
didactics: Öğretim sanatı veya bilimi; pedagoji.
didym: Bkz. didymium.
didymium: Esk. bir element olarak düşünülen fakat
sonra iki nadir toprak alkali metalin (nedimiyum ve
praseodimiyum) karışımı olduğu anlaşılan nadir bir
metal; çoğu zaman seryum ve lantan ile birlikte bulu
nur; simg.D veya Di.
die: 1) Meka. orijinal olarak döküm veya baskı; kes
me veya şekil verme için kullanılan genellikle küp
şeklinde alet veya cihazlar, özellikle: a) para, madal
ya vb. i basımı için kullanılan damga; sikke damga
sı, b) levha metal vb. lerine delik açmak için kullanı
lan bir makinenin hareketli kısmı; matriks. c) cıvata
ya da vidalardaki gibi diş açmak için kullanılan araç;
pafta, e) içersinde deliği olan ve tel çekmek, çubuk
çekmek vb. i için kullanılan bir metal parçası.
die away: 1) amplitütü zamanla azaltmak ve böylece
dalga hareketi tarafından şiddeti azaltmak: X ışınları
alüminyuma göre kurşunda çok daha hızlı azalır. 2)
motorun yavaş yavaş ağırlaşarak stop etmesi.
die away curve: Söndürülen osilasyon veya dalga ha
reketinin zirvesinde birleşen bir eğri.
die casting: 1) erimiş metali büyük bir basınç altında,
madeni bir derece veya kalıp içine dökerek döküm
yapma işlemi. 2) bu şekilde yapılan döküm.
die-casting allyos: Yüksek basınçlı döküm Bkz, di e -
casting için uygun olan, çoğunlukla demirsiz, ba-
zan demirli alaşımlar: a) çinko kökenli, b) alümin
yum ve magnezyum kökenli, c) pirinçler ve d) diğer
bakır kökenli olanlar.
die down: Motorun kendiliğinden devirden düşmesi.
dielectric: Manyetik alanın oluşmasına izin veren, fa
kat elektrik akımını geçirmeyen cam, tahta, lâstik vb.
i bir malzeme; dielektrik; yalıtkan; izolatör.
dielectric constant: Bir yalıtkandaki elektrik kuvveti
tarafından üretilen elektrik flüks (akı) şiddetinin, ay
nı kuvvet tarafından vakumda üretilen flüks şiddeti
ne oranı; dielektrik sabitesi veya sabiti.
dielectric fatique: Bir süre sürekli elektriksel gerilme
156 di ese l e ngin e
etkisinde kalan bir yalıtkanın yalıtım özelliklerinin ka
yıbı; dielektrik yorulma.
dielectric flux: Dielektrik flüks veya akı.
dielectric heating: Elektriğe yalıtkan olan bir malze
menin yüksek frekanslı alternatif elektrik alanı tarafın
dan hızlı ve düzgün bir biçimde ısıtılması.
dielectrik intensity: Dielektrik şiddeti veya yoğunlu
ğu.
dielectric loss: Dieleklrik veya yalıtkan kayıbı; elek
trik akımı bir yalıtkanı etkilediği zaman, ısı olarak açı
ğa çıkan enerji kaybı.
dielectric strength: Dielektrik dayanıklığı; malzeme
nin kırılmadan dayanabileceği maksimum potansiyel
değişimi.
dielectrophoresis: Dielektroforesiz; düzgün olmayan
bir elektrik alanında, elektriksel olarak yönlendirilmiş
(polarianmış) parçacıkların hareketi.
dienes: Diyen'ler; karbondan karbona çift bağlı iki
karbon kapsayan doymamış organik bileşikler; örne
ğin butadiyen, CH 2 : CH.CH:CH2; yapay kauçuk ya
pımında kullanılır.
die nut: Pafta somun; altıgen veya dörtgen somun;
her ikisi de dişleri temizlemek için kullanılır; diş te
mizleme somunu.
die plate: Levha pafta; çapı 3,175 mm (1/8")'e kadar
olan çaplarda vida yapmak için kullanılan bir cihaz;
sapı olan bir levha üzerinde 24 farklı ölçüde pafta
olan bir araç.
diesel: Bkz. diesel engine.
diesel cycle: Dizel çevrimi; sabit basınçta yanmalı
çevrim; yakıtı silindirlere basınçlı (60-70 bar) hava ile
püskürtülen motorların kuramsal ya da teorik çevri
mi; iki adyabat ile sabit basınçta yanma ve sabit ha
cimde ısı atılışından oluşan bir diyagram.
diesel direct drive: Doğrudan bağlı motor (pervane
ye); gemi pervanesine doğrudan, ara safraları ile
bağlı olan dizel motoru; genellikle ağır devirli dizel
motoru.
diesel-driven ship: Dizel motoru ile yürütülen gemi;
ana makinesi dizel motoru olan gemi.
diesel efficiency: Dizel verimi (Hava ile püskürtmeli
motorlar için); sabit basınçta yanmalı çevrimin veri
mi; yakıtı silindirlere basınçlı hava ile püskürtülen
motorların çevrim verimi.
diesel electric: Bkz diesel electric system.
diesel-electrik drive: Bkz. diesel-electric system.
diesel electric locomotive: Bir dizel-elektrik sistemi
nin ürettiği elektrik enerjisi ile tekerlek dingillerindeki
elektrik motorlarının çalıştırıldığı ve tekerlerin bu şe
kilde döndürüldüğü bir lokomotif; dizel elektrikli lo
komotif.
diesel-electric system: Dizel elektrik sistemi; gemile
re uygulanan bir tahrik veya propulsiyon sistemi;
yüksek devirli dizel motorlannın jeneratör veya alter-
natörleri çevirerek ürettikleri elektrik enerjisi, gemi
nin kıç tarafındaki ağır devirli ve millerine pervaneler
bağlı bulunan elektrik motorlarının çalıştırılmasında
kullanılır.
diesel engine: Dizel motoru; silindirlerinde sıkıştırıla
rak basınç ve sıcaklığı yükseltilen (30-40 bar,
450°-650°C) hava içine püskürtülen yakıtın kendili
ğinden yakılması ile iş üretilen ısı makinesi; sıkıştır
ma ile yanmalı makine; Diesel, diesel motor şeklin
de de kullanılır.
di ese l e ngin e fuel s
diesel engine fuels: Bkz. diesei fuels.
diesel fuels: Dizel yakıtları; dizel motorlarında kullanı
lan: a) doğrudan damıtma (distilasyon) ürünü olan
diesel oil, gas oil gibi yakıtlar, b) fuel oilier; hafif fuel
oil, ağır fuel oil, bunker C gibi kraking yöntemi ile el
de edilen viskoziteleri yüksek yakıtlar, c) gaz yakıt
lar, örneğin sıvılaştırılmış petrol gazı ve doğal gaz gi
bi yakıtlar.
diesel-gear drive: Dizei-dişli tahrik; yüksek devirli di
zel motorlarının, devir düşürücü donanıma (ridakşın
gir) ve ridakşın donanımının pervaneye bağlı olduğu
sistem; reduksiyonlu çalıştırma.
diesel-generator: Dizel jeneratör; bir dizel motoru ta
rafından çalıştırılan doğru akım elektrik üreteci veya
üreticisi.
diesel index: Dizel indeksi; dizel yakıtlarının tutuşma
niteliğini belirten bir kavram; yakıtın anilin noktası
(sıcaklığı) hesaplandıktan sonra amprik eşitlik yardı
mıyla saptanan indeks; dizel indeksinin, gemi dizel
motorlarındaki ortalama değeri yaklaşık 35 dolayın
dadır.
diesel motor: Bkz. diesel engine.
diesei oil: Dizel oil; motorin; ham petrolün damıtılma
sından elde edilen, verimliliği setan sayısı ile ölçü
len, çevreye zarar veren, yangın tehlikesi olan ve
başlıca dallanmamış parafinlerden oluşan yanıcı bir
sıvı yakıt; öz.ağ. 1'den küçük; parlama noktası
43,33°-88°C (110°-190°F); yapısı % 87 karbon, % 12
hidrojen ve % 1 oksijenden oluşur; gemi, dizel loko
motif ve kara taşıt araçlarındaki dizel motorlarında
yakıt olarak kullanılır.
diesel principle: Dizel prensibi veya ilkesi; havanın si
lindir içersinde sıkıştırılarak, sıcaklığının yakıtın tutuş
ma sıcaklığının üzerine çıkarılması ilkesi; böylelikle
püskürtülen yakıtın kendiliğinden tutuşması sağla
nır.
diesel propulsion: Dizelli tahrik; dizel motoru ile per
vane çevirme: a) doğrudan bağlama, b) dizel-elek-
trik sistemi ve c) devir düşürücülü bağlama şekille
rinde uygulanır.
diesel ship: Dizel motoru ile tahrik edilen veya yürü
tülen gemi; ana makinesi dizel motoru olan gemi; di
zel motorlu gemi; motorlu gemi; M/S, M/V kısaltma
ları ile belirtilir.
diesinker: Baskı veya şekil vermek için damga, kalıp
vb. i yapan kişi.
die stamping: Kalıp ile kesilen veya şekil verilen bir
parça, çoğu zaman metal levha parçası.
diestock: Su boruları, vidalar, cıvatalar vb. inde oldu
ğu gibi diş çekilmesi sırasında paftayı tutmak için
kullanılan taşıyıcı, çerçeve veya kasa; pafta kolu.
diethanolamine: Sıv. Yük. dietanolamin; DEA; di (2 -
hidroksietik) amin; hafifçe renkli, amonyağa benzer
kokulu, insan sağlığı için zararlı, birincil alifatik aile
sinden bir amin/alkol; Simg. CI(HOCH 2 CH 2 )2 NH;
higroskopik ve dayanıklı bir bileşik, viskoz bir sıvı.
diethyiamine: Sıv. Yük. dietilamin; amonyağa benzer
kokulu, yangın tehlikesi olan, renksiz, insan sağlığı
için zararlı, higroskopik ,su ile karışabilen, dayanıklı,
ikincil alifatiklerden sıvı bir amin; Simg. (C 2 H 5 ) 2 NH;
0
15,5°/l5,5 C'de öz.ağ. 0,710; k.n. 55,5°C;
d.n.-39°C, suda tümü ile çözünür; 20°C'de visk.
0,35 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basın
cında taşınır.
157 di ff ere n t
diethylbarbituric acid: Dietilbarbitürik asit; barbitürik
asitten elde edilen bir bileşik, C 8 H 1 2 I 3 N 2 ; uyutucu
olarak kullanılır; veronal, barbital şeklinde de kulla
nılır.
diethylbenzene (mixed isomers): Sıv. Yük. dietil
benzen (kanşık izomerler); tatlı ve keskin kokulu,
yangın tehlikesi olan, renksiz, akıcı, higroskopik ol
mayan, dayanıklı, sağlık açısından benzene benzer,
aromatik ailesinden bir karbonlu hidrojen; simg.
C6 H.(C 2 H 5 ) 2 ; 25° /25°'de öz.ağ 0,868; k.n. yakla
şık 180°C; d.n.-43°C; suda çözünmez; 25°C'de visk.
0,85 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosferik ba
sınçta taşınır.
diethylene glycol: Sıv. Yük. dietilen glikol; "D.E.G."
"digol"; dihidroksidietil eter; 2,2 oksidietanol; tehlike
siz, kokusu olmayan, saydam, renksiz, şurup kıva
mında, higroskopik, hava ve ısı etkisinde rengi koyu
laşan, gözlerde tahriş oluşturan,
0 glikol ailesinden bir
sıvı, HO (C 2 H 4 O) 2 20 /20°C'de öz.ağ. 1,1184; k.n.
245,8°C; d.n.-7,8°C; suda tümü ile çözünür;
30°C'de visk. 22 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve at
mosfer basıncında taşınır.
diethylene glycol monoethyl ether: Sıv. Yük. dieti
len glikol monoetil eter; "karbinol Solvent"; "Dova-
nol DE"; "dovanol DESG"; etilglikol; "dioksitol"; etil
glikol; hafif ve hoş kokulu, hemen hemen tehlikesiz,
renksiz, higroskopik ve dayanıklı glikoleter ailesin
den bir sıvı; Simg. CH 2 OHCH 2 OCH s CH 2 OC 2 H5 ;
0,
20°/20 de öz.ağ. 1,0273; k.n. 195,0°C; d.n.-90°C;
suda tümü ile çözünür; 20°C'de visk. 1,7 cP; gemi
lerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
diethylene triamine: Sıv. Yük. dietilen triamine; 2,2-di-
aminodietilen; kuvvetli amonyak kokulu, gözler ve
deri için tehlikeli, renksiz veya sarı, nispeten viskoz,
higroskopik, çok alkalin ve dayanıklı, alifatiklerden
bir amin; 25°/4°C'de öz.ağ. 0,9474; k.n. 193-270°C;
d.n.-35°C; suda tümü ile çözünür; 25°C'de visk. 6,0
cS; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında
taşınır.
diethyl ether: Sıv. Yük. dietil eter; anestezi eteri; dietil
oksit; eter; etoksietan; etil eter; etil oksit; solvent
eter B.P.; sülfürik eter; yangın tehlikesi ve patlayıcı
peroksitler oluşturan, tatlı ve keskin kokulu, say
dam, akıcı, renksiz, hafif higroskopik eğilimli, insan
sağlığı için zararlı, % 10'dan daha büyük derişimleri
öldürücü olan, eter ailesinden bir sıvı; Simg.
C H OC H ; 20°/20° C'de; öz. ağ. 0,714; k.n.
2 5 2 5
34,6°C; d.n.-123°C; suda %8 oranında çözünür;
visk. 20°C'de 0,2448; gemilerde çevre sıcaklığı veya
altında, atmosfer basıncı veya üzerinde taşınır; taşı
nırken nitrojen gibi bir inert gazı gerektirir; soğuk ha
valarda motorlarda kolay ilk hareket sağlamak üzere
kullanılır.
die welding: Kaynak veya birleştirmenin bir ocakta ısı
tılarak ve basınç uygulanarak yapıldığı ocak-kaynak
yöntemi.
differ: 1) benzemez olmak; farklı olmak. 2) zıt ya da
farklı fikirlerde olmak.
difference: 1) durum, nitelik, gerçek veya örnekte
farklı olma; fark. 2) farklı karakteristik. 3) diğerlerine
benzemeyen fikirlere sahip olma durumu; uyuşmaz
lık; ihtilaf. 4) Mate. bir büyüklüğün diğerinden daha
büyük veya daha küçük olduğu miktar; bir büyüklü
ğün diğerinden çıkarılması ile kalan miktar; fark; ka
lan.
different: 1) birbirine benzemeyen. 2) aynı olmayan;
di ff ere n t ia l
farklı; ayrı. 3) muhtelif; türlü. 4) diğerlerinin çoğuna
benzemeyen; alışılmamış.
differential: 1) fark ya da farklılıklar gösteren. 2)
fark lı, farklarla ilgili. 3) farklı etki veya sonuçlara
sahip olan. 4) Mak. diferansiyel dişli. 5) Mate,
diferansiyel; diferansiyeller kapsayan. 6) Elekt. bir
devrenin gere ken noktasında zıt kutupsallık
üretmek üzere düzen lenmiş iki sargılı bobinin biri.
7) Mate, değişken bir büyüklüğün iki ardıl değeri
arasındaki ihmal edilebi lir fark. 8) Bkz. differential
gears.
differential block: Mak. ceraskal; kademeli palanga.
differential calculus: Diferansiyel kalkülüs; diferansi
yellerin sabitlerle ilişkisini inceleyen yüksek matema
tik dalı.
differential coefficient: Mate, değişkenine bağlı
ola rak bir fonksiyonun değişim miktarının
ölçülmesi; di feransiyel katsayı.
differential equation: Mate, diferansiyel denklem;
di feransiyel veya diferansiyel katsayılar kapsayan
bir eşitlik.
differential gear; diferansiyel dişli; iki aksı aynı hatta
bağlayan ve çevirme kuvvetini bunlar arasında bö
len, fakat bir aksın diğerinden daha hızlı dönmesine
müsaade eden, belirli şekilde düzenlenmiş dişliler;
otomobillerin arka akslarında, virajlarda aks hızların
da bir farka müsaade etmek için kullanılır
differentially: Diferansiyel veya kademeli şekilde ya
da tarzda.
differential needle: Diferansiyel iğne; Gem. Mak.
farklı çaplı iğne valf; enjektörlerde hidrolik püskürt
meyi sağlayan, alt ucu konik iğne, iğne valf ya da ni-
dıl valf.
differential piston: Kademeli piston; bu tür pistonlu
pompa.
differential piston pump: Kademeli (diferansiyel)
pis tonlu pompa; D/z. Mot. iki farklı çapı olan
pistonlarla donatılmış pompa; dizel motorlarında
süpürme hava sı üretmek üzere kullanılır.
differential plunger valve: Plenceri biri küçük, biri
büyük olmak üzere farklı çapta iki pistondan oluşan
bir pompa; kademeli plencerli pompa; diferansiyel
plencerli pompa; büyük çaplı plencerin silindirinde
sıkıştırma olurken, küçük çaplı plencerin silindirinde
emme oluşturulur veya bunun tersi olur.
differential pulley: Birbirine tespit edilmiş ve bir blok
şekline sokulmuş, çapları farklı iki makaradan olu
şan palanga; kademeli palanga; makaralardan biri
bir ip veya zincirle alçaltılır ve diğeri kancayı yüksel
tir.
differential quotient: Bkz. differential coefficient.
differential thermometer: Diferansiyel termometre;
iki komşu sıcaklık arasındaki farkı gösteren bir ter
mometre (sıcaklık ölçer); U şeklinde bir cam boru
ve içinde renkli sıvıdan oluşur.
differential windlass: Den, kademeli (diferansiyel)
ır gat; çapları farklı iki fenerliği olan ırgat.
differentiation: Mate, diferansiyel veya diferansiyel
katsayının çözülmesi.
difficile: Zor; güç.
difficult: 1) yapılması, imal edilmesi, anlaşılması vb.
zor. 2) sorun, efor veya hüner kapsayan.
difficulty: 1) zorluk; güçlük. 2) engel, mania.
diffluence: Meteo. birbirlerine yakın akıntı hatlarının,
akını yönünde birbirlerinden uzaklaşması; diflüens.
158 diffusion pump
diffract: 1) parçalara ayırmak. 2) Fiz. ışınları saptır
mak veya kırmak.
diffraction: 1) ince bir yarıktan geçerken veya mat bir
maddenin kenarından yansıtılan ışığın, diğer kısım
daki ışınlarla kesişmesi nedeniyle ışık ışınlarının si
yah ve beyaz bantlara ve tayfın renklerine ayrışması.
2) ses ve elektrikte olduğu gibi, hareket dalgasının
diğer türlerinin benzer kırılması.
diffraction grating: Opt. yansıtılan kırılma veya ileti
len ışık ile tayf üretmek için kullanılan, üzerinde bir
sıra, çok yakın, eşit aralıklı paralel çizgiler (15 bin-30
bin çizgi) bulunan cam bir levha veya parlatılmış me
tal; kırılma ızgarası.
diffraction instrument: Kırılma veya difraksiyon ciha
zı; maddenin yapısını veya bir radyasyonun, örne
ğin X ışınları, elektronlar ve nötronların özelliklerini
dalgaların kırılması yardımıyla incelemek için kullanı
lan bir cihaz.
diffraction spectroscope: Kırılma ızgarasının
prizma ile yer değiştirdiği bir spektroskop; kırılma
spektros kopu,
diffraction spectrum: Kırılma tayfı veya spektrası.
diffuse: 1) yayılmış; derişik veya yoğun olmayan. 2)
gereğinden daha fazla sözcük kullanma. 3) her yön
de akmak; yayılmak. 4) Fiz. gazlar, sıvılar vb.gibi ya
yılma ile karışmak.
diffuse reflection: Işığın kaba yüzeylerden tüm yönle
re yansıması.
diffuser: 1) difüzör; ters nozul; kendisinden geçirilen
akışkanın hızını azaltarak basıncını yükselten meme;
santrfüj pompalarda, buhar enjektörleri vb. lerinde
kullanılır. 2) Fotoğ. ışığı yansıtmak veya sert hatlar
dan kaçınmak için kullanılan ipek bir örtü. 3) hopar
lörlerde farklı frekanslarda ses dalgalarının düzgün
dağılımını sağlamak için kullanılan konik bir parça.
diffuser blade: Difüzör kanatı; Bkz. diffusere vane.
diffuser ring: Difüzör çemberi; santrfüj pompaların
statoru veya mahfazalarına bağlanan ve çok sayıda
difüzör kapsayan çember; reküperasyon Bkz. recu
peration için kullanılır.
diffuser vane: Difüzör kanatı; difüzöre ters nozul şek
li veren iki kanattan herhangi biri; difuser blade şek
linde de kullanılır.
diffusion: 1) iki veya daha fazla maddenin molekülle
rinin birbirine karışması; difüzyon. 2) moleküllerinin
hareketi nedeniyle bir gaz, sıvı veya çözeltinin homo
jen yapılması veya homojen duruma getirilmesi.
diffusion barrier: Gazları, özellikle izotopları ayırmak
için kullanılan gözenekli bir perde; perdenin üzerin
de mikroskopla görülemeyecek kadar küçük delikler
bulunur ve madde transferi belirli hidrodinamik akı
mı yerine difüzyonla oluşur.
diffusion column: Radyal sıcaklık değişiminin sürdü
rüldüğü düşey bir boru; izotoplar ayrılmasında kulla
nılır.
diffusion current: Difüzyon akımı; elektrotlarına bir
potansiyel farkı uygulandığı zaman, bir çözeltide
iyonların elektrolitik göçü ile erişilen akım sınırlama
sı.
diffusion, molecular: Moleküler difüzyon;
molekülle rin sürekli ısıl hareketleri sonucu olarak bir
cismin di ğer bir eismin içine yavaş yavaş girmesi
olayı.
diffusion pump: Difüzyon pompası; küçük sistemler
de yüksek vakum oluşturan bir cihaz; vakum pompa
sı.
 diffusor
diffusor: Bkz. diffuser.
digest: 1) sistemli olarak, çoğunlukla yoğun biçimde
düzenlemek; özetlemek. 2) sindirime yardım etmek.
3) Kimy. ısı ve nem ile yumuşatmak veya çözünür
yapmak. 4) besinleri sindirmek ya da hazmetmek.
digester: Kimy. maddelerin içinde yumuşayıncaya ka
dar ısıtıldıkları veya çözünür elementlerin onlardan
çıkarıldığı ağır bir metal kap ya da tank.
digester brick: Kâğıt hamurunun elde edilmesinde
uygulanan sülfit yönteminde kullanılan metal tankla
rın Bkz. digester iç yüzeylerinin kaplanmasında kul
lanılan asite dayanıklı tuğla.
diggins: 1) kazıp çıkarılan malzeme (materyal). 2) ka
zı yapılan veya maden çıkarılan bir yer, özellikle işle
tilmesi süren altın madeni. 3) Arg. altın madencileri
nin kampı.
digit: 1) bir parmağın genişliği; 3/4 inç veya 20 mm.
2) sıfırdan dokuza kadar herhangi bir tam sayı. 3)
Astr. Güneş veya Ayın çapının 12'de biri. 4) Sayı. 5)
basamak.
digital: 1) bir parmaktan, özellikle el parmağından
oluşan. 2) sayılara sahip olan. 3) bir parmak gibi;
parmağa benzer. 4) parmak; el parmağı. 5) sayı; sa
yıya ait; sayısal.
digital computer: dijital kompüter; bilgisayar; iki te
mel kompüter türünden biri; dijitleri, fiziksel miktarla
rı göstermek üzere kullanır ve problemleri program
yardımıyla çözer.
digitalin: Dijitalin; yüksükotu çekirdeğinden elde edi
len zehirli, kristalli bir glükosit, C 3 5 H 5 6 0 1 4 ; kalp
uyarıcısı olarak kullanılır.
digitalis: Bot. çekirdeklerinden dijitalin ilacının
üretildi ği bitki; dijitalis.
digitize: Sayılaştırmak.
digitizer: Sayılaştırıcı.
dihedral: 1) iki düzlem yüz veya kenara sahip olan.
2) solid Geometride kesişen iki düzlemle oluşturu
lan. 3) iki kenarlı açı. 4) bir uçağın kanatları arasın
daki açı.
dihedral angle: Kesişen iki düzlem arasında oluşan
açı.
diisobutylene: Sıv. Yük. diizobütilen; diizobüten;
yan gın tehlikesi oluşturan, renksiz, insan sağlığı
için za rarlı, nem emmeyen, doymamış alifatiklerden
bir kar bonlu hidrojen; sıvı ve buhar halinde iken
anestezik etki yapar ve akıl hastalıkları meydana
getirebilir; 20°C'de öz.ağ. yaklaşık 0,72; k.n. 97-
107°C; suda çözünmez, viskozitesi belli değil;
gemilerde çevre sı caklığı ve atmosfer basıncında
taşınır.
diisobutyl ketone: Sıv. Yük. diizobütil keton; 2,6-di-
metil-4-heptanon; izovaleron; nane ruhuna benzer
hafif kokulu, renksiz, yağ kıvamında, yangın tehlike
si olan, insan sağlığı için zararlı, nem emmeyen, da
yanıklı, alifatik ailesinden bir keton; Simg.
(CH 3 )2 CHCH 2 CH(CH 3 )2 ; 20°/ 20°C'de öz. ağ.
0,8076; k.n. 169,4°C; d.n.-41,5°C; suda çözünmez,
viskozitesi belli değil; gemilerde çevre sıcaklığı ve at
mosferik basınçta taşınır.
diisobutyl phthalate: Sıv. Yük. diizobütil ftalat;
diizo- bütil-1,2-benzen dikarboksilat; saydam,
hemen he men renksiz, kokusuz ve tehlikesiz kabul
edilen, hig roskopik olmayan, çok dayanıklı,
aromatik ailesin den bir ester; Simg.C 6 H 4 (C0 2 C 4
H 9 ) 2 ; 20°C'de öz.ağ. 1,04; k.n. 327°C; d.n.
yaklaşık -50°C; suda
159 dim e n sio n
çözünmez, 20°C'de visk. 40 cS; gemilerde çevre sı
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
diisooctyl phthalate: Sıv. Yük. diizooktil ftalat; "bizof-
leks 88"; DIOP; tehlikesiz, hemen hemen kokusuz,
saydam, viskoz, higroskopik olmayan, dayanıklı, aro
matik ailesinden bir sıvı; Simg. C 6H (CO-
4
OC 8 17 ) 2 ; 20°/20°C'de öz.ağ. 0,98; k.n. 370°C;
H
d.n.-50°C; suda çözünmez, viskozitesi 25°C'de 57
cS; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfre basıncında
taşınır.
dilatancy: Birinden diğerine moleküller arasındaki
mesafenin çoğalması nedeniyle şekli ile hacmindeki
büyüme.
dilate: 1) daha geniş veya daha büyük yapmak; ge
nişlemeye neden olmak. 2) ayrıntılı bir biçimde yaz
mak veya konuşmak.
dilation: 1) genişleme veya genişletilmiş. 2) genişle
miş bir parça.
dilation number: Açılma, genişleme sayısı veya nu
marası; aynı sıcaklık ve aynı yapıdaki bir sıvının hac
minin, katı hacmine oranı.
dilative: Genişleme; genişleme eğilimi; genişleme
oluşturan.
dilatometer: 1) bir maddenin genişlemesini ölçmek
için kullanılan bir cihaz. 2) kristallerin bağlantı nokta
larını saptamak için kullanılan bir cihaz; dilatometre.
diluent: 1) sulandırma. 2) çözündürme, bir başka şe
yi sulandıran veya eriten bir şey; sulandırmak için
bir asite katılan su, tablet veya ilâçlara katılan nişas
ta vb. i şey. 3) inceltici; cila veya verniklere eklene
rek onların miktarını çoğaltan veya fiyatını azaltan,
çoğu zaman petrol karbonlu hidrojeni olan bir sıvı.
dilute: 1) içersine su veya diğer sıvılar karıştırarak in
celtmek veya zayıflatmak. 2) bazı şeyler katarak za
yıflatmak veya değiştirmek. 3) çözeltinin yoğunluğu
nu azaltmak için çözeltiye daha fazla çözücü ekle
mek.
diluted hydrochloric acid: Seyreltik tuz asiti veya hid-
rokiorik asit (HCI).
dilute solution: Zayıf çözelti; büyük miktardaki çözü
cü bir maddede, nispeten küçük bir miktardaki erir
veya çözünür madde.
dilution: 1) sulanmış veya su karıştırılmış. 2) su katıl
mış şey. 3) daha sulu yapmak için bir sıvıya su ek
lenmesi. 4) içersinde oksijen eritmek amacıyla, kana
lizasyon artıklarına büyük miktarda su karıştırılması.
5) içt. Yan. Mak. karterdeki yağa soğutma sistemin
den su karışması. 6) Kimy. daha fazla sözcük ekleye
rek bir çözeltinin yoğunluğunu azaltma işlemi.
dilution coefficient: Fazla hava katsayısı; bir kilog
ram yakıtın yanması için ağırlıksal olarak gerçek ha
va miktarının, bir kilogram yakıtın yanması için ge
rekli kuramsal hava miktarına oranı; dilution ratio,
excess coefficient olarak da kullanılır.
dilution, oil: Bkz. oil dilution.
dilution ratio: Bkz. dilution coefficient.
dim: 1) parlak olmayan; donuk; bir dereceye kadar
karanlık. 2) berrak olmayan; bulanık. 3) açık veya
net olarak görülmeyen, duyulmayan veya anlasılma-
yan; müphem.
dim.: Bkz. dimension.
dimension: 1) boy, en, kalınlık vb. i herhangi ölçüle
bilen bir uzunluk; dimensiyon; ebat; boyut. 2) Çoğ.
dimensional
boy, en ve bazarı yüksekliğin ölçüsü. 3) boyut; ölçü;
derece. 4) vüsat; önem. 5) Ceb, bir terimdeki üsle
rin toplamı.
dimensional: 1) boyut ya da boyutlara ait. 2) boyutla
ra sahip olan; üç boyutlu bir şekil gibi.
dimensioning: Tek. Res. ölçülendirme.
dimension lines: Tek. Res. ölçü okları veya çizgileri.
dimer: Aynı maddenin iki molekülünün birleşmesiyle
oluşan bir molekül veya bileşik.
dimethylamine: Sıv. Yük. dimetilamin; dimetilamin (a-
nidrit); DMA; yangın tehlikesi olan, balık kokulu,
renksiz, higroskopik olmayan, dayanıklı, insan sağlı
ğı için zararlı, ikincil alifatiklerden bir amin; Simg.
(CH 3 )2 NH; 0°/4°C'de öz.ağ. 0,6804; k.n. 6,88°C;
d.n.-92,2°C; suda oldukça çözünür, 20°C'de gaz
-6
olarak viskozitesi 85x10 puvaz, sıvı olarak 25°C'de
-3
visk. 1,86x10 puvaz; gemilerde çevre sıcaklığı veya
altında, atmosfer basıncı veya üzerinde taşınır.
dimethylamine aqueous solutions: Sıv. Yük. dimeti
lamin sulu çözeltileri; DMA; yangın tehlikesi olan, ba
lık kokulu, renksiz, higroskopik olmayan, dayanıklı,
insan sağlığı için zararlı, ikincil alifatiklerden bir
amin; Simg. (CH 3 )2 ; NH; 15,5°/15,5°C'de (% 40)
0/1 0
öz.ağ. 0,898, 15,5 5,5 C'de (% 60) 0,827;
k.n.
0
51,5 C (% 40), 36,0°C (% 60); d.n.-36°C (% 60);
su
da tümü ile çözünür, viskozitesi su ile aynı; gemiler
de çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
dimethylaminebenzaldehyde test: Dimetilaminoben-
zaldehit deneyi; kazan suyundaki hidrazin (N 2 H4 )
miktarını saptamak için uygulanır; bu miktar maksi
mum 0,25 ppm olmalıdır.
dimethylaminoethanol: Sıv. Yük. dimetilaminoetanol;
deanol; 2,dimetilaminetanol; dimetiletanolamin; kuv
vetli balık kokusunda, gözler için tehlikeli, renksiz ve
ya soluk sarı renkli, higroskopik, dayanıklı, birincil al-
koi/tertiari amin ailesinden sıvı bir bileşik; Simg.
(CH 3 )2 NCH 2 CH 2 OH; 20°/20°C'de öz.ağ. 0,8879;
k.n. 134,6°C (760 mm Hg), d.n. -59,0°C; suda tümü
ile çözünür, viskozitesi belli değil; gemilerde çevre
sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
dimethylformamide: Sıv. Yük. dimetilformamit; form-
dimetilamid; NN-dimetilformamid; gözler ve deri için
tehlikeli olan, balığa benzer hoş olmayan kokulu,
higroskopik, dayanıklı, renksiz, akıcı, alifatik ailesin
den bir amid; 20°/4°C'de öz.ağ. 0,948-0,950; k.n. 151-
153°C; d.n.-61°C; suda tümü ile çözünür ve 25°C'de
viskozitesi 0,802 cP; gemilerde çevre sıcaklı ğı ve
atmosfer basıncında taşınır.
dimetric: Dört açılı; tetragonal.
dimetric draving: Karşılıklı iki dik kenarın eşit olarak
kısaltılması şeklinde maddenin döndürülmesine da
yanan bir çizim yöntemi; dimetrik çizim.
dimetric projection: Bkz. dimetric drawing.
diminish: 1) daha küçük yapmak; ölçü, derece,
önem vb. ini azaltmak; küçültmek; ufaltmak. 2) da
ha küçük olmak.
diminished: Ufaltılmış; küçültülmüş; azaltılmış.
diminution: Ufaltma, küçültme veya küçültülmüş;
azaltma; azalma.
diminutive: 1) ortalamadan daha küçük; çok küçük;
ufacık; minicik. 2) çok küçük bir kimse veya şey.
dimlight: Oto. küçük far; karşıdan gelen aracın gü
venliğini sağlamak için yakını ve yolun hendek tarafı
nı gösteren lâmba.
160 dioptric
dimmer: Oto. küçük far; karşıdan gelen aracın güven
liğini sağlamak için yakını ve yolun hendek tarafını
gösteren lâmba.
dimmer: Oto. uzun ve kısa farların veya tiyatro lamba
larının ışığını azaltmak için kullanılan bir cihaz; ışık
kısma düğmesi.
dimorphic: Dimorfizm ile
belirtilen.
dimorphism: iki şekilde kristalleşme özelliği; dimor
fizm.
dineric: Birbirine karışmaz iki solvent ile tek bir erir
maddenin her ikisinde çözündüğü bir çözelti için
söylenir.
Dines hygrometer: Dines higrometresi; bu higromet
rede buz ile soğutulmuş su, yüzeyi cilalanmış metal
bir kap içinden akar; metal kutu içindeki sıcaklık bir
termometre ile denetlenir; Bkz. dew point hygrome
ter.
dinghy: 1) Hindistan nehirlerinde kullanılan kürekli
bir tekne; dingi. 2) bir savaş gemisinde taşınan kü
çük bir tekne. 3) yat, motorlu gemi vb. i teknelerde
sahil ile bağlantı sağlamak için kullanılan küçük, ori
jinal olarak kürekli bir tekne veya bot. 4) küçük, gü-
vertesiz, tek direkli bir yarış teknesi; dingey, dingy
şeklinde de kullanılır.
dingy: 1) kirli renkli; parlak olmayan; donuk; temiz ol
mayan; pis.
dingy: Bkz. dinghy.
dinitro-: Molekülde iki nitro grubuna sahip olan anla
mında bir önek.
dinitrobenzene: Dinitrobenzen; nitrik asit ve benzen
veya nitrobenzen tepkimesi ile oluşan kimyasal bir
bileşik; Simg. C 6 H 4 (N0 2 ) 2 ; esnek iğneler gibi kris-
tallenir.
dinkey: Dem. Yol. manevra yerinde vagonları çek
mek, yollarını değiştirmek için kullanılan küçük bir
lokomotif. 2) küçük bir tramvay.
dinky: Bkz. dinkey.
dioctylphthalate: Sıv. Yük. dioktilftalat; DEHP; dietil-
hegzil ftalat; di (2-etilhegzil) flalat; DOP; hafif yangın
tehlikesi oluşturan, kokusuz, hafif, saydam, higros
kopik olmayan, dayanıklı, insan sağlığı için tehlikeli
olmayan, aromatik ailesinden bir ester; Simg.C H
6 4
(C0 CH CH(C H ) C H ] ; 20°/20°C'de öz.ağ.
2 2 2 5 4 9 2
0,895-0,989; k.n.386°C; d.n.-55°C (sert bir jelatin
olur); suda çözünmez, 20°C'de viskozitesi 57 cS; ge
milerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşı
nır.
diode: 1) Fiz, alternatif akım doğrultmacı olarak kulla
nılan soğuk anotlu ve ısıtılmış katotlu bir vakum tü
pü; diyot. 2) sadece bir katot ve bir anot kapsayan
bir termiyonik valf. 3) akımı sadece bir yönde geçire
bilen bir devre elemanı.
diolefins: Bkz. diolefin.
diopside: Genellikle saydam olan bir tür pirokzen
Bkz. pyroxene.
dioptase: Yeşil, cama benzer prizmalar şeklinde görü
len sulu bakır silikat; zümrüt bakır cevheri.
diopter: Diopter; Opt. bir merceğin kırılma gücünün
ölçü birimi; odak mesafesi 1 metre olan bir merce
ğin gücüne eşittir.
dioptometer: Gözün kırılmasını denemek (test et
mek) için kullanılan bir cihaz; diyoptometre.
dioptral: Diyoptere Bkz. diopter ait.
dioptric: 1) optik merceklere veya onların kırılma güç-
dioptric syste m
lerine göre numaralanma yöntemine ait; dioptral. 2)
Bkz. dioptrics.
dioptric system: Diyoptrik sistem; kırılma sistemi;
merceklerin odaklama yaptıkları bir optik sistem; de
niz fenerlerinde kullanılır.
dioptrical: Bkz. dioptric.
dioptrics: Merceklerden geçen ışığın kırılması ile ilgi
lenen optik bilimi dalı.
diosmose: Bkz. osmose.
diosmosis: Bkz. osmosis.
dioxid: Bkz. dioxide.
dioxide: Dioksit; her molekülünde iki atom oksijen
kapsayan bir oksit.
dip: 1) bir sıvının içine veya altına bir süre koymak ve
sonra derhal çıkarmak; daldırmak; batırmak. 2) bu
şekilde boyamak. 3) erimiş mum içine fitil koyarak
(bir mum) yapmak. 4) daldırarak kaplamak veya gal
vaniz yapmak. 5) alçaltmak ve sonra yükseltmek. 6)
batırmak veya ani olarak bırakmak. 7) Hava. tırman
madan önce ani olarak alçalmak. 8) daldırılarak ya
pılan mum. 9) dalma, batma. 10) içine herhangi bir
şey daldırılacak sıvı. 11) meyil (aşağıya doğru). 12)
bunun miktarı. 13) ufak bir çukur. 14) kısa bir dalış.
dip circle: Dünyanın manyetik alanını saptamak için
kullanılan bir cihaz; yatay eksende bağlı bir manye
tik iğneden oluşur.
dipentene: Sıv. Yük. dipenten; sinen; limonen; esaslı
bir tehlikesi olmayan, limona benzer hoş kokulu,
pratik olarak renksiz, higroskopik eğilimli, yavaş ola
rak polarize olan, dayanıklı, yüksek sıcaklıklarda
izoprene ayrışan, doymamış aromatiklerden bir kar
0
bonlu hidrojen; Simg.C 10 H14 ; 20°/4 C'de öz.ağ.
0,840; k.n. yaklaşık 180°C; d.n.-97°C; suda çözün
mez, 20°C'de viskozitesi 1,13 cP; gemilerde çevre sı
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
diphase: Elektr. fazları arasında 90°'lik açı farkı bulu
nan iki alternatif akımla üretilme, taşıma veya çalış
ma; difaze; iki fazlı.
diphasic: Bkz. diphase.
diphenyl: Difenil; kimyasal olarak birleşmiş iki fenil
grubunun oluşturduğu moleküle sahip kimyasal bile
şik, (C 6 H 5 ) 2 ; bifenil.
diphenylamine: Difenilamin; renksiz, kristalli kimya
sal bileşik, (C 6 H 5 ) 2 NH; patlayıcılarda dengeleyici,
nitrik asit deneyinde ve boya yapımında kullanılır.
diphosgene: Difosjen; fosjene akraba olan zehirli sıvı
bir bileşik, CIC0 2 CCI 3 ; kimyasal savaşlarda
akciğer leri tahriş edici bir gaz olarak kullanılır.
diplo-: iki, çift veya ikiz anlamlarında bir önek.
dip magnetic: Meteo. manyetik meyil; bir mıknatısın
ufka göre meyil açısı; meyülenme anlamında da kul
lanılır.
dip needle: Düşey olarak asılmış, serbest olarak hare
ket eden ve yerkürenin manyetik yönünü gösteren
bir manyetik iğne veya çubuk; yatay olduğu zaman
manyetik ekvatorda, fakat düşey olduğunda manye
tik kutuplardadır.
dipolar: iki kutupluya benzer; iki kutupluya ait.
dipole: 1) F/z. Kimy. iki eşit fakat zıt yönde elektrik
şarjı veya manyetik kutuplara sahip olan; hidrojen
atomu gibi pozitif bir çekirdek ve negatif elektrona
sahip olan; iki kutuplu; ikiz kutup. 2) yarım dalga bo
yu uzunluğunda olan alıcı bir televizyon anteni.
dipole serial: Aralarında bir aralık bulunan, iki düz çu
buktan oluşan bir anten; dipol anten.
Teknik Sözlük - F. 11
161 direc t circulatio n
dipping needle: Bkz. dip needle.
dipropylene glycol: Sıv. Yük, dipropilen glikol; 2,2-dl-
hidroksipropil eter; pratik olarak zararsız, kokusuz,
renksiz, hafifçe viskoz; hafif higroskopik eğilimli, da
yanıklı, glikol ailesinden bir sıvı; Simg. (CH3C-
H OHCH 2 O ; 20°/20°C'de öz.ağ.
1,024;
k.n.231,8°C; d.n.-51°C; suda tümü ile çözünür,
20°C'de viskozitesi yaklaşık 100 cP; gemilerde çevre
sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
dipropylene glycol monomethyl ether: Sıv. Yük. dip
ropilen glikol monometil eter; dipropilen glikol metil
eter; "Dowanol DPM"; önemli bir tehlikesi olmayan,
hafif ve hoş kokulu, renksiz, higroskopik, dayanıklı,
glikol eter ailesinde bir sıvı bileşik, CH 3 OC,H 6
OC 3 H6 OH; öz.ağ. yaklaşık olarak 1; k.n.188,3°C;
d.n.-83°C; suda tümü ile çözünür, 25°C'de visk.
3,57 cks; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer ba
sıncında taşınır.
diprotic: Değiştirilebilen iki hidrojen atomuna sahip
bir asite ait veya onu belirten.
dipstick: Bir kabın içindeki maddenin derinliği veya
miktarını ölçmek için kullanılan üzeri bölüntülü me
tal bir çubuk; örneğin motorların alt karterlerinde kul
lanılan yağ çubuğu.
dip tinning: Kalayla kaplama; kalay banyosuna batır
ma; yiyecek konulan kutuların kalayla kaplanması;
kalayla kaplanacak yüzey önce saf demir anot ile iş
lem görür ve sonra eritilmiş kalay banyosuna daldırı
larak kalayla kaplanır.
direct: 1) düz; sapmayan; kesilmeyen; kesiksiz; bir ta
rafa dönmeyen. 2) derhal olan; hazır. 3) tam; ta
mam. 4) tespit ediciye gereksinim göstermeyen (ba
zı boyalar için söylenir). 5) Astr. batıdan doğuya. 6)
Mate, birinin diğeri ile azaldığı veya çoğaldığı değiş
kenler arasındaki ilişkiyi belirtme veya onlara ait. 7)
yön vermek; yönlendirmek.
direct-acting governor: Mekanik regülatör veya ga-
vörnör; Bkz. governor.
direct-acting pump: Buhar silindirinin krank mekaniz
ması bulunmayan ve sıvı silindirinin piston roduna
bir kaplin ile sıkıca bağlanan bir pompa; doğrudan
etkili pompa; pistonlu pompa; bu tür pompalar çift
etkili tek ya da çift silindirli yapılırlar.
direct combination: Doğrudan birleşme; elementleri
nin doğrudan birleşmesiyle bileşik oluşumu; örne
ğin : Zn + S = ZnS gibi.
direct-connected engine: Bkz. direct drive.
direct-connected turbine: Doğrudan bağlı türbin;
aralarında bir dişli donanım bulunmaksızın türbin
makinenin ara şaftları ve yatakları yardımıyla doğru
dan pervaneye bağlanması.
direct-contact condenser: Doğrudan temaslı kondan •
sör (kondenser); açık kondansör; jet kondansör; eg
zoz buharı ile soğutucu suyun birbirlerine karıştırıla
rak egzoz buharının yoğuşturulduğu kondansör.
direct-contact heater: Havasızlandırma ısıtıcısı; Bkz,
deaerating heater.
direct control governor: Mekanik regülatör veya ga-
vörnör; Bkz. governor.
direct circulation: Meteo. doğrudan sirkülasyon; yan-
yana bulunan nispeten yoğun ve hafif hava kütleleri
nin potansiyel enerjisinin, daha hafif havanın yüksel
mesi ve daha yoğun havanın düşmesi nedeniyle ki
netik enerjiye çevrildiği sirkülasyon.
 direct current
direct current: Doğru akım; bir iletken boyunca sade
ce bir yöne akan elektron akımı; D.C. veya d.c. kı
saltmaları ile belirtilir.
direct current balancer: Doğru akım dengeleyicisi;
birbirlerine doğrudan bağlı iki veya daha fazla, doğ
ru akım makinesinden (özellikle şönt ya da kampa-
vund uyarmalı) oluşan ve çok telli bir dağıtım siste
mine seri bağlı bir makine.
direct-current dynamometer: Doğru akım dinamo
metresi; deney yeri veya tecrübe mahallinde Bkz.
test stand, genel olarak dizel motorlarının fren bey
gir gücü veya fren gücünü (hp veya kW) türünden
ölçmek için kullanılan doğru akım jeneratörü veya di
namometresi.
direct-current machines: E/ekt. doğru akım makinele
ri; doğru akım jeneratör ve motorları.
direct-current motor: Elekt, doğru akım motoru; seri,
şönt ve kampavund motorlardan herhangi biri.
direct-current propulsion: Dizel elektrik sistemi; doğ
ru akımlı propulsiyon sistemi; yüksek devirli dizel
motorları, onların çalıştırdığı doğru akım jeneratörle
ri, doğru akım motorları vb. lerinden oluşan sistem.
direct drive: Doğrudan bağlama; 1) çeviren veya çev
rilen ya da hareket veren ve hareket alan makinele
rin birbirlerine doğrudan bağlanması. 2) gemilerde
ana makinenin, aralarında esnek kaplın, hidrolik
kaplin, elektromanyetik kaplin ve hız düşürücü bir
donanım olmaksızın doğrudan pervaneye bağlanma
sı. 4) Oto. motorun devrini aynen kardan miline akta
ran şanzıman dişlisi; çoğu arabaların dördüncü vite
si.
direct-drive diesel: Bkz. diesel-direct drive.
direct dye; Sabitleştirici kullanılmaksızın etkili olan
bir boya.
directed: Yönlendirilmiş.
direct heater: doğrudan ısıtıcı; Gem. Mak. direkt hi-
ter; bunları: a) radyatörler, b) konveksiyon ısıtıcıları,
c) ünite ısıtıcılar ve d) elektrikli ısıtıcılar şeklinde sınıf
landırmak mümkündür.
direct illumination: Doğrudan veya direkt aydınlat
ma; ışığın en az % 90'inin aşağıya yöneltildiği bir ay
dınlatma türü.
direct injection: Doğrudan püskürtme; Gem, Mak. di
rekt incekşın; yakıtın enjektör yardımıyla doğrudan
ana yanma odasına püskürtülmesi.
direction: 1) yönlendirme; yöneltme; kontrol. 2) Çoğ.
yapma, işletme, kullanma, hazırlama vb. i talimatı.
3) emir; kumanda. 4) istikamet, yön veya cihet; doğ
rultu.
directional: 1) yön, cihet veya istikamete ait. 2)
Rady. a) sinyallerin geldiği yön. b) yöneltilmiş bir
ışın demeti şeklinde gönderilen radyo dalgaları için.
directional antenna: Yönlendirici anten.
directional gyro: Yönlendirici cayro veya jiroskop;
durumunu azimutta tutan ve böylece rotadan açısal
sapmayı gösteren ve hava ile çalıştırılan serbest bir
jiroskop veya cayro.
directional signal: Oto. taşıtın dönüş yapacağı yönü
işaret eden kol veya ışık; işaret lâmbası; sinyal lâm
bası.
direction finder: Düşey ekseni çevresinde serbest
olarak dönebilen bir anteni olan ve gelen radyo dal
gaları veya sinyallerden mevki bulmak için kullanı
lan bir cihaz; Den, dayreksın faynder.
162 di scharg e
direction of rotation: Dönüş yönü; devir yönü; dön
me yönü.
directly: 1) doğrudan doğruya. 2) tamamen; tümü
ile; tamam. 4) anında; hemen; derhal.
direct radiation: Doğrudan veya kaçak radyasyon ya
da ışınım.
direct reaction method: Doğrudan tepki yöntemi;
gaz türbinlerinde, yakıtın ısıl enerjisinin, yüksek hızlı
gaz akımında mekanik kinetik enerjiye dönüştürüle
rek tepki oluşturulması yöntemi.
direct reversible engine: Doğrudan tornistanlı maki
ne veya motor; ileri geri donanımına sahip olan ma
kine ya da motor.
directrix: 1) Geo. bir eğri veya düzlem çiziminde
esas olarak kullanılan sabit bir doğru. 2) kadın mü
dür; müdire.
direct stays: Buh. Kaza. doğrudan payandalar; birbiri
ne paralel iki yüzeyi taşımak veya kuvvetlendirmek
için kullanılan payanda veya steyler; masuralar, pa
yandalar ve payanda boruları bu sınıfa girer.
dirigibility: Hava gemisi özelliği veya durumunda ol
ma.
dirigible; 1) altında bir kamarası olan, uzun, sigar
şeklinde, yönlendirilebilen, motorla yürütülen bir ba
lon; zeplin; hava gemisi. 2) yönlendirilebilen.
dirt: Maden, kum, toprak veya çakıl.
dirt seal: Mak. toz veya pisliklerin (bir makineye) gir
mesini önleyen keçe conta.
dirty: 1) temiz olmayan; kirli; pis. 2) topraklı. 3) grim
si, çamurlu veya lekeli. 4) çok fazla (yere doğru
inen) nükleer artık meydana getiren: Nükleer silah
lar için söylenir.
dirty ballast: Kirli safra; türlü sıvı yakıtların taşındığı
tankların yıkanması sonucu oluşan pis safra.
dirty oils: Ham petrol, türlü fuel oilier vb. i kapsayan
yakıtlar; pis yakıtlar.
dis.: Bkz. 1) distance. 2) distant. 3) distribute.
disabled vessel: Hareketten aciz gemi ya da tekne.
disaccharide: Genel formülü C 1 2 H 2 2 O11 olan sük-
roz, maltoz ve laktoz gibi şeker gruplarından herhan
gi biri; hidrolizleri iki monosakkarit verir; disakkarit.
disadvantage: 1) sakınca; dezavantaj; mahzur; handi
kap. 2) kayıp; hasar; zarar.
disadvantageous: Sakınca, dezavantaj veya mahzur
ile belirtilen ya da neden olunan; elverişsiz; sakınca
lı; dezavantajlı.
disannul: Tümü ile geçersiz saymak; iptal etmek.
disappear: 1) kaybolmak; görünmez olmak. 2) göz
den kaybolmak; yokolmak.
disarrange: Düzeni bozmak; düzensizlik.
disarrangement: Düzensizlik; karışıklık.
disassemble: Parçalarına ayırmak; sökmek, onarım
ve temizlik için parçaları ayırma.
disaster: Büyük zarar ve hasara neden olan herhangi
bir olay; ağır veya ani bir kaza; afet; felaket.
disastrous; Felakeitn doğasına ait; büyük zarar, ha
sar vb. nedeni.
disc: Bkz. disk.
disc : Bkz. 1) discovered. 2) discoverer.
discharge: 1) herhangi bir akünün boşalması veya
deşarjı. 2) bir gemiden yükün tahliyesi veya boşaltıl
ması, b) bir topun ateşlenmesi. 3) bir pompa, kom
presör vb. i bir makinenin dış devreye su, yağ, ya
kıt, basınçlı hava vb. i bir akışkanı vermesi ya da bo-
discharge capacity
şaitması; deşarj; disçarç; boşaltma; boşalma. 3) buji
lerde olduğu gibi, bir aralıktan boşalan elektrik akı
mı. 4) bir kondensatörden şarj boşalımı. 5) bir gaz
içinde elektrik akımı aralığı. 6) belirli bir enine kesit
ten birim zamanda geçen sıvı akımının hacmi. 7)
elektroliz sırasında elektrotlarda atomları değiştir
mek için iyonların kullanılması.
discharge capacity: Boşalma veya deşarj kapasitesi;
belirli bir şiddette akım çekildiği zaman, akümlatö-
rün kaç saatte boşalacağını belirten kapasite; am-
per-saat (ah) ile ifade edilir,
discharge cock: Bkz. discharge valve.
discharge coefficient: Boşalma katsayısı; deşarj kat
sayısı.
discharge in gases: Elektrotlar arasında, elektrik akı
mının gaz içinde akabileceği aralık veya pasaj.
discharge lamp: Camdan yapılan, alçak basınçlı gaz
kapsayan tüp; deşarj tüpü; elektrik akımı geçtiği za
man akkor haline gelir.
discharge pipe: Deşarj, disçarç ya da boşalma boru
su; özellikle kartuş tipi filtrelerin orta kısmındaki üze
ri delikli boru.
discharge resistor: Deşarj ya da boşalma direnci;
Bkz. resistor.
discharge stroke: Gem. Mak. disşarç stroku; deşarj
kursu veya stroku; pistonlu kompresör ve pompalar
da silindir içinde sıkıştırılan sıvı, gaz veya akışkanın
dış devreye verildiği strok ya da kurs.
discharge tube: Deşarj borusu veya tüpü; çoğa za
man camdan yapılan, içinde vakum veya düşük ba
sınçlı gaz bulunan ve elektrik akiminin anottan kato :
ta aklığı bir tüp.
discharge tunnels: Buh, Mak. soğutma suyunun kon-
denserden çıkışı ile denize boşalması arasındaki dev
re; deşarj veya boşalma devresi.
discharge valve: Boşalma, disçarç veya deşarj valfı;
herhangi bir pompanın çıkış valfı; soğutma devresi
nin deniz suyunun, gemi bordasından dışarı verilme
sini sağlayan valf veya vana; çıkış valfı.
discharge velocity: Boşalma veya deşarj hızı.
discipline: 1) kendini kontrol, karakter ve verim geliş
tirme eğitimi. 2) böyle bir eğitimin sonucu. 3) disipli
ne konu olmak; eğitmek; denetlemek veya kontrol
etmek. 4) cezalandırmak.
discoid: 1) şekli diske benzeyen herhangi bir şey. 2)
dairesel veya diske benzeyen bıçağı olan bir dişçi
aleti.
discoidal: Bkz. discoid.
discolor: Rengini değiştirmek; boyamak.
discoloration: 1) rengini değiştirme veya rengi değiş
miş. 2) rengi değiştirilmiş benek veya işaret.
discolored: Solmuş; rengi değişmiş.
discolorment: Bkz. discoloration.
discolor: Bkz. İng. discolour.
discomposition: Atom atılması; bir kristal şebekesin
de, bir atomun doğrudan bir çarpışma sonucu yerin
den atılması olayı.
disconnect: 1) aralarındaki bağı çözmek veya kır
mak; ayırmak; çözmek. 2) ana devreden ayırarak
(bir elektrikli cihazın) akımını kesmek.
disconnected: 1) ayrılmış; çözülmüş; ilişkisi kalma
mış. 2) ilişkisiz parçalara bölünmüş ya da ayrılmış.
disconnection: 1) ayrılma. 2) ayrılmış olma durumu.
discontinuance: 1) stop etme veya stop etmiş. 2) ke
163 disintegratio n rate
silme, aralık veya fasıla.
discontinuation: Bkz. discontinuance.
discontinue: 1) stop etmek; vazgeçmek; ilişiği kes
mek. 2) yarıda bırakmak; devam etmemek.
discontinuity: 1) devam noksanlığı; devamsızlık. 2}
fasıla; ara.
discontinuous: Devamlı olmayan; devamsız; fasılalı;
aralıklı; devam etmeyen.
discover: 1) ilk defa farkına varmak, görmek veya
(hakkında) bilgi sahibi olmak; keşfetmek. 2) meyda
na çıkarmak; gerçekleştirmek veya realize etmek.
discovery: 1) keşfetmek. 2) keşfedilen herhangi bir
şey.
discrete: 1) ayrı, tek birimlerde görülen ve daha da
bölünemeyen madde ya da enerjiyi belirtir. 2) ayrı;
farklı; ayrı kısımlardan oluşmuş. 3) kesikli.
discriminator: 1) frekans veya faz modülasyonunu
amplitüd modülasyonuna dönüştürmek için kullanı
lan bir elektronik devre.
disembark: Den. gemiden sahile yolcu ya da yük çı
karmak veya koymak; tahliye etmek veya boşalt
mak; bir gemiden karaya gitmek veya. çıkmak.
disembarkation: Karaya yolcu veya yük çıkarma; ka
raya çıkma.
disembogue: 1) denize dökülmek veya boşalmak, 2)
suyunu denize akıtmak (akarsular için söylenir).
disengage: 1) kendisini kurtarmak; serbest kalmak;
ilişkisini kesmek. 2) ayırmak; boşlamak, vitesi veya
debriyajı boşa almak; bağlantısını kesmek.
disengaged: 1) bağlantısı olmayan; serbest; hür. 2)
ayrılmış; boşta; bağlı değil; kavramamış vaziyette.
disengagement: 1) ayrılmış, serbest bırakılmış veya
serbest kalmış. 2) serbest bırakma; salıverme.
dish: içbükey veya konkav yapmak.
disharmony: Uyumsuzluk; ahenksizlik.
dished: içbükey.
disinfect: Zararlı bakteri, virüs vb.lerini tahrip etmek
veya etkisiz hale getirmek; dezenfekte veya sterilize
etmek.
disinfectant: Dezenfekte etme; dezenfekte eden her
hangi bir şey; dezenfektan; bakteri, virüs vb. lerini öl
düren veya etkisiz hale getiren bir madde.
disinfection: Dezenfeksiyon; dezenfekte etme veya
dezenfekte edilmiş.
disinfector: Dezenfekte eden kişi veya şey; dezenfek
te eden; öğütme makinesi.
disintegrate: Parça ya da kısımlara ayırmak; tümünü
kaybetmek; kaybetmek.
disintegrate series: Doğal radyoaktivitede, element
isimleri ile başlayan seri: a) uranyum serisi, b) tor
yum serileri, c) aktinyum serileri; neptünyum serileri
doğada görünmez.
disintegration: 1) bir radyoaktif atomun çıkardığı alfa
veya beta parçacıkları. 2) pülverizasyon veya püs
kürtme. 3) ampulün iç yüzeyinde siyahlanmaya ne
den olan flamanın bozulması.
disintegration energy: Radyoaktif enerji; radyoaktif
bozunma sırasında radyasyon enerjisi, ısı enerjisi, ki
netik enerji şeklinde açığa çıkan enerji.
disintegration, nuclear: Nükleer bozunma veya de
ğişme; çekirdeklere ilişkin herhangi bir değişim; de
ğişim kendiliğinden oluşuyorsa radyoaktiftir.
disintegration rate: 1) bir radyoaktif cismin bozunma
mutlak hızı olup, zaman birimi başına bozunma sayı-
disjoin
sı ile belirtilir; bozunma sayısı. 2) bir nüklidin bom-
bardman etkisiyle değişmesinin mutlak hızı.
disjoin: Birleşmesine engel olmak; ayırmak; ayrıl
mak; ayrılmış olmak.
disjoint: 1) yerinden çıkarmak; ek yerinden çıkar
mak. 2) bağlantı ayırmak; parçalamak; parçalarına
ayırmak. 3) bir birliği veya bağlantı vb. ini tahrip et
mek. 4) bağlantı yerinden ayırmak; birleştiği yerden
ayırmak; sökmek.
disjointed: 1) birleştiği yerden çıkmış; ek yerinden
çıkmış veya ayrılmış. 2) parçalarına ayrılmış.
disjunct: Ayrılmış; ayrı.
disjunction: Ayrılma ya da ayrılmış.
disjuncture: Bkz. disjunction.
disk: 1) herhangi bir malzemeden yapılmış ince, yas
sı, dairesel şey; disk. 2) bu şekle benzeyen herhan
gi bir şey. 3) gramofon veya fonograf plağı. 4) Zoo.
disk şeklinde parça veya yapı.
disk brake: Oto. disk fren; sürtünme yüzeyleri disk
şeklinde olan fren; en az iki sürtünme diskinden olu
şan fren.
disk clutch: Oto. disk kavrama, klaç veya debriyaj.
disk coupling: Oto. disk kavrama; iki diskin yüzeyleri
nin birbirine sıkı teması ile kuvveti ileten kaplin ya
da kavrama.
disket: Bilgisay. disket.
disk grinder: Kaba yüzeyleri düzeltmek ve çapakları
gidermek için kullanılan disk şeklinde, elektrik moto
ru ile çalıştırılan bir araç; zımpara taşı; Bkz. grinding
wheel.
disk harrow: Disk şeklinde bıçakları olan, döner hare
ketli kesek kırma makinesi; tohum ekmek için kulla
nılır.
disk load brakes: Disk yüklü fren; bir dizi sürtünme
diski ve bunlara basan bir el tekerinden oluşan fren.
disk server: Bilgisay. disk hizmet programı.
disk storage: Bilgisay. disk bellek.
disk wheel: Disk şeklinde tekerlek; göbeğinden jantı
na kadar solid olarak yapılan teker; disk teker.
dislocate: Birleştiği yerden veya mafsaldan çıkarmak;
yerinden çıkarmak.
dislocation: 1) yerinden çıkma. 2) yerinden çıkma du
rumu; çıkık.
dismantle: Sökmek veya parçalarına ayırmak: Bakım
veya onarım ya da ayar amacıyla makinenin dona
nımlarını, enjektör, pompalar vb. lerini söküp, parça
larına ayırmak gibi.
dismantling: Sökme ya da parçalarına ayırma; kaldır
ma.
dismast: Den. direk ya da direklerini çıkarmak ya da
tahrip etmek.
dismember: Parçalarına ayırmak veya sökmek.
dismount: Mak. parçalanna ayırmak.
disnature: Doğal kalitesini, görünüşü vb. ini kaybet
meye neden olmak; gayri doğal yapmak.
disodium phosphate: Disodyum fosfat, Na 2 HP0 4 ; iç
me suyu kullanılan evaporatörlerde, 80°C'nin altın
daki sıcaklıklarda kısır (kazan taşı) oluşumunu önle
mek için kullanılan kimyasal bir bileşik.
disorder: 1) düzen eksikliği; düzensizlik; intizamsız
lık. 2) düzenini bozmak; karıştırmak.
disordered: 1) bozuk; düzensiz; intizamsız. 2) hasta.
disorderly: 1) düzensiz; sistemsiz; intizamsız. 2) ku
ralsız.
164 di s pl aceme n t
disorganize: Düzenini, dizilişini veya sistemini boz
mak.
disparate: Esas olarak benzemeyen; eşit olmayan;
tü rü farklı.
disparity: Rütbe, miktar, derece, üstünlük vb. i bakı
mından eşitsizlik veya fark.
dispatch: 1) göndermek; sevketmek. 2) hızlı ve acele
olarak bitirmek. 3) gönderme; sevketme. 4) hız; sü
rat; acele. 5) mesaj; özellikle resmi mesaj. 6) den,
avaryanın taksim edilmesi; dispeç.
dispatcher: 1) gönderen veya sevkeden kimse. 2)
tren, otobüs, kamyon vb. ini programa göre sevke
den nakliye işçisi. 3) dispeççi.
dispend: Harcamak; sarfetmek, özellikle savurgan
olarak harcamak.
dispensable: önemli olmayan; ihmal edilebilen; el
zem olmayan; bağlayıcı olmadığı düşünülen.
dispensation: istisna; müstesna.
dispensator: Dağıtıcı, distribütör veya yönetmen;
Nad. Ola. dağıtan veya tevzi eden kimse.
dispensatory: t) ilaçların hazırlanması ve kullanılma
sı konusunda bir hendbuk, el kitabı veya kodeks. 2)
dispanser.
dispense: 1) dağıtmak; tevzi etmek. 2) hazırlamak ve
dağıtmak (ilaçlar vb.) 3) muaf tutmak; yönetmek.
dispersal: Dağılma; dağıtılma; dağıtma; tevzi etme.
dispersant: Seyreltici.
dispersing additives: Yağlama yağlarına eklenerek,
yağ içindeki yabancı maddelerin çok küçük parçacık
lar halinde askıda kalmasını sağlayan yoğun sod
yum silikatlar, polifosfatlar, lignin türevleri vb. i gibi
kimyasal maddeler; dispersan katıklar.
disperse: 1) geniş şekilde dağıtma; tüm yönlerde da
ğıtmak ve saçmak. 2) dağıtmak (duman vb.). 3)
renkli ışınlı bileşenlerine ayırmak (ışığı). 4) farklı yön
lerde hareket etmek; dağılmak.
dispersed: Bir sıvı ya da gaz içinde küçük
parçacıkla ra yayılmış bir maddeyi belirtir.
dispersed phase: Bir koloidal çözelti içinde asılı mad
de.
disperse system: Oldukça geniş bir yüzeyle
birbirin den ayrılmış iki faza sahip olan bir koloidal
sistem. dispersible: Dağılabilir; dağıtılabilir.
dispersing agent: Bkz. dispersing additives.
dispersing system: Radyan enerjiyi türlü dalga boy
larına ayırmak için kullanılan bir sistem.
dispersion: 1) beyaz ışık, bir mercek ya da prizmada
kırıldığı zaman renklerin ayrılması. 2) elektrik dalga
sı vb. lerinin benzer dağılması. 3) bir sıvı içinde askı
daki katı parçacıklar. 4) dağılma; dağıtılma.
dispersion, electrical: Elektriksel dağılma veya
dağıt
ma; bir elektrik akımı yardımıyla koloidal çözeltilerin
hazırlanması.
dispersive: Dağıtmaya eğilimli.
dispersive medium:Hızı dalga boyu ile değişen dal
gaları ile bir madde; cam dağıtma eğilimli bir madde
dir.
displace: 1) alıştığı yerden hareket etmek veya yer
değiştirmek. 2) ofisten başka yere nakletmek 3) yer
değiştirmek: Bir gemi belirli bir miktar su taşınr gibi.
displaced diagram: Bkz. offset diagram.
displacement: 1) yüzen bir geminin taşırdığı suyun
hacmi ya da ağırlığı; deplesman. 2) bir balonda ga
zın yer değiştirdiği havanın kütlesi. 3) eksenel hare-
 displa ceme n t to nnag e 165 distan t

ketli pistonlu makinelerde, pistonun silindir içinde

maya neden olmak. 4) Kimy. çözünmeye uğramak.
süpürdüğü hacim; strok ya da kurs hacmi Bkz. pis
dissociation: 1) ayrışma; çözünmeye uğrama. 2) bir
ton displacement. 4) bir bileşikte bir elementin, di
elektrovalan Bkz. electrovalent bileşiğin iyonlarına
ğer bir elementin yerine geçeceği kimyasal değiş
ayrılması; örneğin, suda eritilen sodyum klorürürün
me. 5) yer değiştirme. +
Na ve Cl(-) iyonlarına ayrışması. 3) bir molekülün
displacement tonnage: Den. deplesman tonilatosu;
tersinir bölünerek daha basit moleküllere dönüşme
geminin dedveyt tonajının 1,64 ile çarpılması ile bulu
si; NH4CI = NH 3 + HCI. 4) içt. Yan. Mak. egzoz gaz
nur.
larının ayrışması Bkz. dissociation of exhaust ga
displacement volume: Strok veya kurs hacmi; Pist.
ses. 5) yüksek atmosferde morötesi (ültraviyole)
Buh. Mak. Mot. piston tarafından ölü noktalar arasın
2 3 radyasyon etkisiyle atmosferik moleküllerin bileşen
da taranan hacim : Vd = (7iD /4)xL; genellikle m
lere ayrışması.
ve bazan litre türünden kullanılır (D = silindir çapı ve
dissociation of exhaust gases: Egzoz gazlarının ay
L = Piston strokudur).
rışması veya parçalanması; içt. Yan. Mak. 1600°C'yi
displacement, piston: Bkz. piston displacement.
geçen sıcaklıklarda egzoz gazlan içindeki CO2 ve
display: Bilgisay. görüntü; görüntülemek.
H2O ayrışarak karbonmonoksitin oluşması ve maksi
display device: Bilgisay. görüntü aygıtı.
mum basıncın 3-5 bar ve maksimum sıcaklığın
display monitor: Bilgisay. görüntü izleyici.
100°-150°C kadar azalması olayı; dissosiasyon.
displode: Patlatmak; infilâk ettirmek.
dissolubility: Çözünür olma durumu veya özelliği; çö
disposable: Bir kere kullanıldıktan sonra atılan önem
zünürlük.
siz maddeleri tanımlar; bir kere kullanıldıktan sonra
dissoluble: Çözünür; çözünebilir; eritilebilir.
atılan bir enjektör (iğne) gibi.
dissolution: 1) çözülme veya çözünmüş. 2) parçaları
disposition: 1) bir maddenin gözlenmeye açık olma
na ayrılma; ayrılıp dağılma.
yan huyudur; 20°C'de 203,9 gram şeker 100 gram
dissoluable: Çözünebilir; eriyebilir.
suda çözünür; bu durum bizim tarafımızdan görülse
dissolve; 1) sıvı yapmak veya olmak; sıvılaşmak; eri
de görülmese de doğrudur; çözünmek şekerin huyu
mek, 2) bir sıvı ile karışmak. 3) dağılmak; parçaları
veya eğilimidir; eğilim; temayül. 2) Bilgisay. kütük iş
na ayrılmak. 3) bir sıvıda katının homojen çözeltisini
leme durumu.
hazırlamak; örneğin, suda çözünmüş şeker veya
disproportion: Orantısı olmayan; orantısız; simetrisi
tuz.
olmayan; asimetrik.
dissolved: Çözünmüş veya erimiş (hava, oksijen, vb.
disproportionality: Orantısız olarak; eşitsiz olarak.
için).
disproportionation: Bir maddenin aynı anda oksitlen
diği ve redüklendiği kimyasal tepkime; bu tepkime sı dissolved oxygen: Çözünmüş (su içinde) oksijen;
rasında bir atom, iyon veya molekül diğer bir atom, besleme (fid) suyunda çözünerek buhar kazanlarına
iyon ya da molekül tarafından oksitlenir ve redükle- kadar giden ve orada paslanmalara neden olan ha
nir. vanın oksijeni.
dissolved oxygen test: Çözünmüş oksijen (su için
distrate: Miktarını veya derecesini küçültmek.
de) deneyi veya tecrübesi; özellikle modern besle
disrepair: Onarım veya tamir isteyen durum.
me suyu devrelerinde etkili havasızlandırma veya ok
dissect: 1) parça parça kesmek; parçalarına ayırmak:
sijeni çıkarmak için kullanılacak sodyum sülfit mikta
Çalışma amacıyla (teşrih gibi) vücudun parçalara ay
rını saptamak için gerekli olan, fakat karmaşık bir
rılması. 2) dikkatle incelemek veya analiz etmek.
kimyasal deney.
dissection: 1) parçalarına ayırma veya parçalarına ay
dissolvent: Diğer maddeleri çözen veya eriten; çözü
rılmış. 2) inceleme için kesilmiş (bitki veya hayvan).
cü bir madde.
3) parça parça analiz etmek; ayrıntılı incelemek.
dissector: 1) keserek parçalarına ayırmak için kullanı dissymmetric: Bkz. dissymmetrical.
lan alet. 2) teşrihci. dissymmetrical: 1) simetrik olmayan; asimetrik. 2) in
san eli gibi, zıt yönlerde simetrik olan.
disserve: Zarar vermek.
dissymmetry: 1) simetri yokluğu veya eksikliği. 2) zıt
disservice: Zararlı iş veya aksiyon; hasar.
yönlerde simetrik olan.
dissever: 1) ayırmak; kesip ayırmak. 2) parçalarına
dist : Bkz. 1) distance. 2) distant.
ayırmak.
dissimilar: Benzer olmayan; benzemeyen; farklı. distance: 1) iki nokta arasındaki mesafe veya aralık;
dissimilarity: Benzemezlik; farklılık, mesafe; aralık. 2) iki nokta arasındaki zaman aralığı;
dissimilate: Benzemez veya farklı yapmak. müddet; fasıla; ara. 3) bir mesafe veya aralığın ölçül
dissimilation: Benzemez yapmak veya olmak. mesi.
distance, geocentric: Dünyanın merkezinden mesa
dissipate: 1) dağılmak; dağıtmak; yaymak; saçmak.
fe.
2) tümü ile kovmak; görünmez yapmak; kaybolmak.
distance, heliocentric: Güneşten mesafe veya uzak
3) ziyan olmak; sarfedilmek; harcanmak.
lık.
dissipated: israf olunmuş; israf edilmiş; dağılmış.
distance-piece: Ara parçası; reaksiyon türbinlerinde
dissipation: Dağıtma, dağılma; israf,
kanatlar arasına konulan ve onlari birbirinden ayıran
dissipation of energy: Enerjinin sık karşılaşılmayan
bir enerji şekline dönüşümü. eğri şeklindeki parça ya da parçalar.
dissipative force: Zıt yönde hareket eden ve etkisiyle distance table: Belirli limanlar arasındaki uzaklıklari,
mekanik enerjiyi ısı enerjisine dönüştüren kuvvet. mesafeleri mil veya km türünden belirten tablo.
distant!: 1) germek. 2) genişlemek (içindeki basınç
dissociate: 1) arasında bağlantı veya düğümü çöz
nedeniyle). 3) şişmek.
mek. 2) Kimy. çözünme. 3) Kimy. çözünmeye uğra
distant: 1) aralarında bir aralık veya mesafeye sahip
di s t e n sio n 166 di s ul f a t e

olan; ayırılmış. 2) geniş biçimde ayırılmış; aralık ve

esnek bir katıyı belirtir; bükülmüş; tahrif edilmiş.
ya zaman bakımından birbirlerinden uzak veya ırak:
distortion: 1) bozulma; tahrif. 2) çarpılma veya tahrif
istanbul'a 100 km uzaklıktadır gibi.
olma gerçeği veya durumu. 3) çarpılmış veya tahrif
distension: Genişleme; şişkinlik.
olmuş herhangi bir şey; çarpıklık.
distill (distil): 1) damlalar halinde düşmek; damla
distortion, liner: Bkz. liner distortion.
mak; damlatmak. 2) damıtmaya (distilasyona) uğra
distr.: Bkz. 1) distributed. 2) distribution. 3) distri
mak. 3) damlamaya neden olmak veya damlamaya
butor.
izin vermek. 4) damıtmaya konu olmak; damıtma ile
distress: Tehlike.
değişmek veya süzülmek. 5) bir karışımı damıtma
distress light: Den. tehlike ışığı veya fişeği; yardım
yolu ile ayırmak.
çağırmak için kullanılır.
distillate: Damıtma ürünü; damıtma ile elde edilen sı
distress signals: Tehlike işaretleri; imdat işaretleri;
vı; bir damıtma ürününde buharın yoğuşması ile top
gemi ve gemiadamlarının tehlike içinde bulunduğu
lanan maddeler.
nu belirten ve gemi tarafından verilen işaretler.
distillated fuel: Damıtma ürünü yakıt; rafinerilerde da
distribute: 1) bölmek ve parçalar halinde dağıtmak.
mıtma sonucu elde edilen yakıt; nafta, diesel oil,
2) bir yüzey üzerine dağılmak veya yayılmak. 3) bir
gas oil vb. i.
sınıflandırmaya göre bölmek ve düzenlemek; sınıf
distillate cooler: Evaporatörde tatlı su veya deniz su
landırmak. 4) Mar. basıldıktan sonra harfleri dağıt
yundan oluşturulan buharların soğutularak yoğuştu-
mak ve geriye, kendi kutularına koymak.
rulduğu eşanjör veya soğutucu; damıtma ürünü so
distribution: 1) dağıtma veya dağıtılmış; tevzi. 2) da
ğutucusu.
ğıtılan herhangi bir şey; porsiyon; pay; hisse.
distillation: 1) damıtma. 2) daha uçucu parçalarını az
distribution box: Bkz. valve chest.
uçucu kısımlarından ayırmak için bir karışımı önce
distribution chest: Bkz. valve chest.
ısıiıp, sonra oluşan buharları yoğuşturarak rafine ve
distribution panel: Elekt. tevzi tablosu; dağıtım tablo
ya arı maddeler elde etme işlemi. 3) evaporatörlerde
su; şalter tablosu ya da paneli.
olduğu gibi, deniz suyu veya içme suyunu, saf ya
distribution system: Dağıtım sistemi; Elekt. doğru
da damıtık suya dönüştürme işlemi. 4) damıtılmış
ve ya alternatif gerilim dağıtım sistemlerinden
herhangi bir şey. 5) herhangi bir şeyin özü.
herhangi biri.
distillation, fractional: Kaynama noktalarına göre, sı
distributor: 1) Bern. Mot, ateşleme devrelerinde yük
vı karışımlarının damıtma yöntemiyle ayırılması; frak-
sek gerilimli (10 bin-20 bin) endüksiyon akımını, ma
siyonlu damıtma; örneğin, ham petrolden benzen,
kinenin ateşleme sırasına göre bujilere dağıtan elek
benzin, gazyağı, diesel oil, gas oil, fuel oil vb. leri-
triksel cihaz; distribütör; tevzi edici; dağıtıcı. 2) ilk ha
nin damıtılması.
reketi hava ile yapılan dize! motorlarında, basınçlı
distilled: Damıtma yöntemi ile üretilmiş veya elde
havayı ilk hareket sırasına göre ilk hareket valflarına
edilmiş; damıtılmış.
dağıtan cihaz; distribütör. 3) bazı yüksek devirli di
distilled water: Saf su; damıtık su; distile su; damıt
zel motorlarına uygulanan yakıt püskürtme sistemi
ma yöntemlerinden herhangi biri ile içinde çözün
nin bir bölümü. 4) elektrik akımını bir kaynaktan çok
müş durumdaki katı maddeleri çıkarılan su; yüksek
sayıdaki ayrı devrelere dağıtmak için kullanılan devir
işletme basınçlı su borulu kazanlarda, lâboratuvarlar-
hareketli elektrik anahtarı ya da svici.
da kullanılır; insanların tüketimi için uygun değildir.
distributor cam: Distribütör miline bağlı olan ve silin
distiller: 1) damıtan bir insan veya cihaz; damıtıcı;
dir sayısı kadar çıkıntısı bulunan ve platinleri açıp ka
distiller. 2) deniz suyu veya içme suyundan oluşturu
payan kem, kam veya eksantrik.
lan buharları yoğuşturan soğutucu. 3) imbikten çeke
distributor drive gear: Mot. distribütör mili tahrik ve
rek yapılan alkollü içkilerin ticaretini yapan kişi veya
ya çalıştırma dişlisi.
şirket.
distributor drive shaft: Mot. distribütör mili; motor
distillery: 1) damıtma işinin yapıldığı yer. 2) alkollü iç
dan konik bir dişli ile hareket alan mil veya şaft; ka
kilerin damıtılarak yapıldığı tesis veya endüstriyel ku
mı ile platinleri açar.
ruluş.
distributor cap: Mot. üzerinde merkez terminali ve
distilling: 1) damıtma. 2) damıtmada kullanılan araç
buji kabloları ve iç kısmında pirinç lokma, levzi veya
ları belirtir.
dağıtım kömürü vb. i bulunan bakalitten yapılmış ka
distilling flask: Uzun boyunlu, boynunun üst kısmın
pak; distribütör kapağı.
da sapı olan yuvarlak bir cam kap; laboratuvarlarda
distributor points: Mot. distribütör platinleri; açıp ka
kullanılır; damıtma balonu.
patarak manyetik alanın oluşması, manyetik alanın
distilling plant: Deniz suyu veya tatlı sudan elde edi
bozulması ve yüksek gerilimli endüksiyon akımının
len buharlar yoğuşturularak damıtık su elde edilen
üretilmesini sağlayan ve aralarında yaklaşık 0,5 mm
bir tesis; damıtma tesisi.
aralık bulunan parçalar.
distillment (distilment): Bkz. distillation.
distribution points gap: Distribütör platinlerinin açık
distinct: 1) özellikleri, yapıları vb. birbirlerinden ayrı
olduğu zaman aralarında bulunan mesafe; normal
lan madde şekilleri, radyasyon şekilleri veya organiz
olarak 0,5-0,6 mm değerleri arasında bulunur.
maları belirtir; farklı; belli.
disturbance: 1) Meteo. normal ya da ortalama
distinction: Bir maddenin diğerine benzemeyen farklı
rüzgâr durumundan (lokal) ayrılma. 2) aranmayan
lık göstermesi; ayırt etme; fark.
bir kay naktan gelen sinyaller; karışıklık.
distort: 1) şeklini bozmak; görünüşünü veya şeklini
disulfate: Disülfat. 1) sülfürik asitin bir tuzu. 2) her
tahrif etmek; bozmak; çarpıtmak.
molükelünde iki sülfat grubu kapsayan kimyasal bir
distorted: 1) dış bir kuvvet tarafından şekli bozulan
bileşik. 3) Bkz. bisulfate.
disulfide
disulfide: Disülfür; disülfid; içinde bir elementin tek
atomu veya tek bir kök (radikal) ile birleşmiş iki kü
kürt atomu bulunan kimyasal bir bileşik.
disulfuric acid: Disülfürik asit; molekülü, iki sülfürik
asit ve bir molekül sudan oluşan bir asit, H 2 S 2 O7,
pyrosulfuric acid şeklinde de kullanılır.
disvalue: Değersiz; kıymetsiz.
ditch: Özellikle su taşımak için toprakta açılan uzun,
dar hendek, ark; drenaj kanalı; sulama kanalı. 2) ka
nal, hendek veya ark kazmak. 3) hendek ile sınırla
mak.
ditcher: Hendek kazma makinesi.
dithionic acid: Her molekülünde iki kükürt atomuna
sahip ve sadece tuzlar ve çözeltilerde bulunan bir
asit, H 2 S 2 0 6 ; ditiyonik asit; hiposülfürik asit.
ditto machine: Yazı veya şekilleri çoğaltmak için kul
lanılan bir makine (Ticarî marka).
div.: Bkz. 1) divide. 2) divident. 3) division, 4) divi
sor.
divalent: 1) iki değer veya valansa sahip olan. 2) iki
değerli; bivalent olarak da kullanılır.
dive: 1) suya atlamak. 2) ani olarak su altına gitmek;
dalmak: Denizaltı suya dalar gibi. 3) Hava, ani ola
rak dalmak veya derin dalış yapmak. 4) dalma; balık
lama dalma. 5) herhangi atlama veya suya dalma.
6) keskin bir düşme.
diver: 1) dalan bir kişi veya şey. 2) görevi su altına
daima veya su altında çalışma olan kişi; dalgıç.
diver, scuba: Bkz. scuba diver.
diverge: 1) belirli bir nokta veya birbirinden farklı
yön lerde olan veya farklı yönlere giden;
birbirinden uzaklaşan. 2) standarttan veya
normdan değişik ol mak; farklı olmak.
divergence: 1) birbirinden uzaklaşma; ayrılma. 2)
normdan değişik olmak; diverjans; fark; deviasyon
veya sapma.
divergency: Sapma; ayrilma.
divergent: Diverjan; belirli bir yol veya noktadan fark
lı yönlere dağılma.
divergent lens: Bkz. concave lens.
divergent nozzle: Buh. Türb. De Laval, Körtis gibi
ak siyon türbinlerinde giriş buharının basıncını,
hemen hemen kondenser basıncına kadar
düşürmek üzere kullanılan nozul veya meme;
genişlemeli nozul, me me veya lüle.
diverging: 1) düzgün olarak çapı büyüyen ve bir nok
tadan uzaklaşır görünen radyasyon, ışık vb. i ışınını
belirtir.
diverse: Farklı; benzer olmayan; çeşit çeşit; çeşitli
olarak.
diversified: Farklı yapma.
diversiform: Türlü şekil veya formlara ait.
diversify: Farklı yapmak; değişik bir hale sokmak.
diversity: Farklı yönlerde veya yollarda; farklı olarak;
çeşit çeşit.
diversion: t) saptırma; yoldan çevirme. 2) bir karayo
lunun, nehirin, dere vb. inin güzergâhının bir kısım
ya da tamamının başka bir tarata alınması.
divert: 1) çevirmek (bir rotadan); saptırmak.
diverter valve: Kapalı besi suyu devrelerinde,
havasız- landırma tankında su seviyesi yükseldiği
zaman, al çak basınç ısıtıcısından gelen suyun bir
bölümünün atmosferik besi tankına verilmesini
sağlayan valf; Gem. Ma/c. diverter valf.
167 Dobson spectrophotometer
dividable: Bölünebilir.
divide: 1) parçalara ayırmak; bölmek; bölüştürmek.
2) gruplara ayırmak; sınıflandırmak. 3) bir sınır veya
bölme ile ayırmak veya korumak. 4) aralarında an
laşmazlığa neden olmak. 5) Mate, a) bir bölen ile
eşit parçalara ayırmak; bölmek. 6) bölünmüş olmak.
7) Mete. bölümlerini işaretlemek.
divided: Parçalarına ayrılmış veya bölünmüş.
divided rim: Parçalı jant.
dividend: Bölünmüş sayı veya büyüklük; bölünen.
divider: 1) ayıran veya bölen kişi veya şey. 2) Çoğ.
doğruları bölmek, ölçmek ve mesafeleri işaretlemek
için kullanılan bir alet; pergel.
dividing head: Mak. freze tezgâhının dişli hesaplama
aynası; bölme aynası.
dividual: 1) bölünmüş; ayrılmış. 2) bölünebilir; ayrıla
bilir. 3) dağıtılmış; hisselere ayrılmış.
diving apparatus: Dalma teçhizatı; derin su
dalgıçları nın başlık, elbise, ağır ayakkabı, bıçak,
hava hortu mu vb. inden oluşan teçhizatı.
diving beli: Dalgıçların sualtında çalışabilmesini sağ
layan çan şeklinde içi boş, büyük bir cihaz; dalgıç
çanı veya hücresi.
diving machine: Dalgıç pompası; dalgıç başlığına
bağlı hortum ile tekneden hava basılmasını sağla
yan pompa; hava pompası.
diving suit: Sualtında çalışan dalgıçların giydikleri su
geçirmez, başlığının içine bir hortum ile hava pom
palanan ağır bir elbise; dalgıç elbisesi veya giysisi.
divisibility: Bölünebilme özelliği.
divisible: 1) bölünebilir; ayrılabilir. 2) Mate, kalan bı
rakmaksızın bölünebilen.
division: 1) bölünme veya bölünmüş; ayırma. 2) da
ğıtma; taksim etme; paylaştırma. 3) bölen herhangi
bir şey; sınır; bölme. 4) bölünmüş veya ayrılmış her
hangi bir şey; bölüm; kompartman; kısım; parça. 5)
Mate, diğer bir sayı içinde ne kadar bölen olduğunu
bulma işlemi; bölme veya taksim. 7) bir komutanın
emrindeki bir grup, özellikle dört gemiden oluşan fi
lo.
divisional: Bir bölümden oluşan veya buna ait.
division plate: Gem. Mak. kondenserin ön veya de
niz suyu giriş tarafındaki kapağını tanı ortasından ya
tay olarak ikiye bölen ve böylelikle soğutucu suyun
kısa devre yapmasını önleyen kısmı; bölme levhası
veya saçı.
division sign (or mark): Bölme işareti (.+.).
divisive: 1) bölüme neden olan veya bölüm göste
ren. 2) anlaşmazlık veya ihtilaf nedeni.
divisor: 1) Mate, bölen. 2) bir başka sayıyı kalan bı
rakmaksızın bölen sayı veya büyüklük; faktör; etken.
dk.: Bkz. 1) deck. 2) dock.
dkg.: Bkz. decagram; decagrams.
dkl.: Bkz. decaliter.
dkm.: Bkz. decameter.
d!.: Bkz. deciliter; deciliters.
dm.: Bkz. decimeter; decimeters.
D-layer: D tabakası veya katmanı; iyonosferin yakla
şık 65-80 kilometreler arasında uzanan ve daha yük
sek düzeylerden yansıyan radyo enerjisini yutan ve
çok alçak frekanslı radyo dalgalarını yansıtabilen kıs
mı.
dobber: Balıkçı oltası üzerindeki şamandra.
Dobson spectrophotometer: Meteo. Dobson spek-
doc. 168 Doppler radar

trofotometresi; atmosferdeki ozon miktarının ölçü

kullanılan ara mesnet. 4) Astr. Orion takımyıldızına
münde kullanılan bir cihaz.
yakın, Samanyolu ile birbirinden ayrılan iki takımyıl
doc : Bkz.
dızdan biri: Büyük Köpek (Canis Major) veya küçük
document.
köpek (Canis Minor) takımyıldızları.
dock: 1) topraktan kazılmış, geniş ve bir kapı ile do
dogger: Kuzey Denizi balıkçıları tarafından kullanılan
natılmış, gemileri almak üzere kullanılan havuz;
iki direkli yelkenli bir tekne.
dok; kuru havuz; gemi havuzu. 2) rıhtım; iskele. 3)
dog star: 1) Büyük Köpek (Canis Major) takımyıldızı
iki dok arasındaki sualanı. 4) kamyon veya yük va
nın en parlak yıldızı; Sirüs; Akyıldız. 2) Küçük Köpek
gonlarının yükleme boşaltma yaptıkları platform (pe
(Canis Minor) takımyıldızının en parlak yıldızı; Ön
ron). 5) dok veya havuza getirmek (bir gemiyi); do
cü.
ka girmek.
dogwatch: Den. normal vardiyanın yarısı olarak 16.00-
dockage: 1) bir dokun kullanılması için ödenen üc
18.00 veya 18.00-20.00 saatleri arasında tutu lan
ret. 2) doka sokma veya yanaştırma. 3) gemileri dok-
vardiyalardan herhangi biri; öksüz vardiya.
lama veya doka sokma.
doldrum belt: Okyanusların, sakin denizlerin hakim
dock crane: Dok, havuz veya rıhtım vinci ya da krey-
olduğu ekvator bölgesi veya kuşağı.
ni.
doldrums: Meteo. şiddetli yağmurlar, boralar, hafif ve
dock, dry: Bkz. dry dock.
değişik yönden olmakla beraber, genellikle batılı rüz
docker: 1) dok işçisi. 2) Bkz. longshoreman. 3) dok-
gârların ve sakin denizlerin hüküm sürdüğü ekvato
layan veya doka sokan bir kişi veya şey.
ral Okyanus bölgesi.
docking survey: Havuz ya da doktaki gemide yapı
dolly: Alev borulu kazanlarda perçin ya da masuralar
lan survey ya da muayene.
yerlerine takılırken, genellikle onları desteklemek
dock trial: Gemi dokta veya tersane rıhtımında bulun
için kullanılan.bir metal çubuk.
duğu sırada yapılan ana makine tecrübesi; herhangi
dolomite: Dolomit; açık renkli, inciye benzer, kristalli
bir arıza, hatalı ayar vb. i olup olmadığını anlamak
mineral; kalsiyum magnezyum karbonat, Ca-
için yapılır ve iyi sonuç alınıncaya kadar tekrarlanır.
C0 3 -MgC0 3 ; kalsite benzer ve ısıya dayanıklı
dockyard: Makinelerin veya teçhizatın onarildığı veya
malze me yapımında kullanılır.
gemilerin yapıldığı havuzların bulunduğu yer; tersa
dome: 1) kubbe. 2) şoför mahallinin tepesi veya üst
ne.
kısmı. 3) kazan zarfına perçin veya diğer bir şekilde
doctrinaire: Kuramsal veya teorik; pratik olmayan; na
bağlanan üst yapı; genel olarak bir taraf flanşlı (f-
zarî.
lençli) metal bir silindir şeklindedir.
doctrinal: Kuram ya da teoriye ait,
domestic equipment: Yardımcı donanım veya ekip
doctrine: 1) öğretilen şey; öğreti. 2) ilke ya da ilkeler.
man.
document: 1) herhangi bir basılı veya yazılı kayıt; bel
domestic steam: Den. ısıtma sistemi, yıkama sistemi
ge; doküman. 2) kanıt olarak kullanılan herhangi bir
ve kuzinede kullanılan düşük basınçlı buhar (redyu-
şey. 3) belge veya belgelerle sağlamak. 4) tevsik et
sin buharı) veya egzoz buharı; yardımcı buhar.
mek; belgelerle kanıtlamak.
donkey boiier: Özellikle, limanlarda ana makineler
documental: Belge veya belgelere ilişkin; dokümen-
hariç vinç, ırgat vb. i makinelere yaş buhar sağlayan
tal.
alev borulu yardımcı bir kazan; donki kazanı.
documentary: 1) belge ya da belgelere dayanan; bel
donkey engine: Gem. Mak. özellikle, gemilerde yük
geleri kapsayan; belgesel. 2) yeni olayları veya du
kaldırmak, pompalama vb. i için kullanılan küçük bir
rumları kayıt eden filme ilişkin; dökümanter film.
buhar makinesi; donki makinesi.
documentation: Belgeleme (merkezi gibi).
donkey machine: Bkz. donkey engine.
dodeca-: On iki (12) anlamında bir önek.
donkeyman: Den. makine lostromosu.
dodecagon: On iki açısı ve on iki kenarı olan bir düz
door: Mot. karter kapaklarından herhangi biri. 4) ge
lem şekil.
milerin perde Bkz. bulkhead kapılarından biri. 5)
dodecahedral: On iki yüzlüye ait veya on iki yüzlü bi
Buh. Kaza. a) kül kapakları, b) kazan zarfı üzerinde
çiminde olan.
bulunan temizlik, kontrol ve onarım için kullanılan
dodecahedron: On iki düzlem yüzeyi olan bir şekil;
kapak, c) duman sandığının ağır, menteşeli kapakla
on iki yüzlü.
rı, d) fayrap kapağı Bkz. firedoor.
dodecane: Kimy. dihegzil; dodekan; renksiz, yanıcı,
door, watertight: Bkz. watertight door.
alkol, aseton ve eterde çözünen, suda çözünmeyen
dope: 1) bir şeyleri yağlama veya emme için kullanı
bir sıvı; Sima CH 3 (CH 2 ) 10 CH 3 ; 20°/4° öz.ağ.
lan herhangi kalın sıvı veya yapışkan madde. 2)
0,749; k.n. 213°C; d.n.-10°C; jet yakıtı araştırmaların
uçakların brandadan yapılmış kanat yüzeylerini koru
da, organik sentezlerde kullanılır.
mak için kullanılan vernik vb. i 3) Fotoğ. geliştirici
dodecyl benzene: Sıv. Yük. dodesil benzen; deterjan
ilâç.
alkilat; tehlikeli olmayan, saydam, parlak, higrosko
doping: Belirli elektriksel karakteristik elde etmek için
pik olmayan, dayanıklı, aromatik ailesinden bir kar
bir yarı iletkene, çok küçük bir miktarda yabancı
bonlu hidrojen; Simg. C6H5(10-15) H (21-31);
madde ekleme işlemi; doping.
öz.ağ. 0,8; k.n. 250°C'nin üzerinde; d.n. 34°C'nin al
Doppier effect: "Ses veya ışık dalgalarının frekansı
tında; suda çözünmez, 20°C'de viskozitesi yaklaşık
nın görünür (zahiri) değişimi, kaynağın veya gözlem
10 cS; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basın
cinin hızı ile değişir"; eğer kaynak ve gözlemci birbir
cında taşınır.
lerine yaklaşacak şekilde çekilirlerse, frekans yükse
dog: 1) Bkz. andiron veya firedog, 2) Meka. tutmak
lir; Dopler etkisi.
için kullanılan türlü araçlardan herhangi biri; kelep Doppier radar: Meteo. Dopler Radarı; türlü bilgilerin,
çe, kanca, çengel, fırdöndü vb. i 3) torna edilirken
 dosage 169 double-ported silde valve

örneğin bir yağış bölgesinde çeşitli yüksekliklerdeki

ları; gemi simetri eksein boyunca uzanan ve omur
yatay hava hareketi, yağış partiküllerinîn düşme hız
ga ile sintine arasında kalan (sancak, iskele) tankla
ları, yağış bölgesindeki dikine hava hareketlerini sap
rı; akaryakıt, yağ, sıvı, safra vb. i taşımak için kullanı
lamak için kulanılır.
lırlar.
dosage: 1) verilen ilâcın veya kimyasal maddenin
double bound: iki değerli (valanslı) bağ; bir kimyasal
önerilen miktarı; doz; dosaj. 2) kokulandırmak veya
bileşikte iki atomu birbirine bağlayan iki değerli bir
kuvvetlendirmek için şarap vb. ine katılan herhangi
bağ; doymamış bir bileşiğin özelliği, örneğin etilen,
bir madde. 3) bir kerede verilen ilâç.
CH = CH.
dose: Doz. 1) bir kerede veya belirli aralıklarla verilen
double but strap: Esk. buhar kazanlarının perçin bağ
veya alinan gerçek miktardaki yakıt. 2) bir kerede ve
lantılarında kullanılan ve uç uca getirilen kazan saç
rilen veya alınan ilâç, ceza vb. i miktarı. 3) buhar ka
larının hem alt ve hem üst taraflarına konulan iki saç
zanlarına, besleme suyunu ıslah etmek amacıyla bir
parça.
kerede verilen kimyasal madde miktarı. 4) bir doz
double compound engine: iki yüksek basınç (YB)
ilâç vermek. 5) dozlar (şeklinde ilâç, kimyasal mad
ve iki alçak basınç (AB) silindirlerinden oluşan dört
de vb. i) vermek. 6) bir doz iiâç almak. 7) vücudun
silindirli pistonlu buhar makinesi; çift iki genişlemen
tümü veya bir bölümüne uygulanan radyasyon mik
makine; Gem.Mak. dabıl kampavunt makine.
tarı.
double cut file; Çift ağızlı eğe; iki takım dişe sahip
doser: Mak. toprak tesviye bıçağı; dozer.
olan eğe; diş setleri arasında 60°'lik açı farkı bulu
dose raterneter: Radyasyon doz miktarını ölçen her
nur.
hangi bir cihaz.
double decker: 1) üst güvertesi olan bir taşıt aracı,
dosimeter: 1) ilaçlarda olduğu gibi, sıvıların çok kü
iki katlı otobüs. 2) üst güvertesi olan bir gemi.
çük miktarlarını ölçmek için kullanılan bir cihaz; do-
double decomposition: Atomların veya iki farklı bile
zimetre. 2) bir kişi tarafından, özellikle cepte taşı
şik grubunun yer değiştirerek iki yeni bileşik oluştur
nan ve vücudun emdiği röntgen sayısını ölçmek için
duğu kimyasal bir tepkime.
kullanılan bir cihaz; dosemeter biçiminde de kullanı
double-diode: iki anot levhalı bir diyot; tam-dalga dü
lır.
zeltmesinde kullanılır.
dosimetry: Dozimetre yardımıyla sıvıların ölçülmesi;
double-element air ejector: iki kademeli erecekler
dozimetri.
veya hava boşaltıcısı; Bkz. air ejector.
dot: 1) küçük bir dairesel leke; nokta. 2) noktaya ben
double end boiler: Bkz. double-ended boiler.
zeyen herhangi bir şey. 3) Mors alfabesi veya telg
double-ended boiler: Esk, iki taraftan fayraplı kazan;
rafta kullanılan kısa ses; nokta. 4) Mate, a) ondalık
genellikle sırt sırta bağlanmış gibi, iki skoç kazanın
nokta, b) çarpma simgesi veya işareti. 5) noktala
dan Bkz. soctch boiler oluşan alev borulu buhar ka
mak.
zanı.
dot map: Nokta haritası; istatistik için kullanılan bir
double end scraper: iki ucunda ağızlan bulunan ras
harita; her nokta belirli bir sayı veya miktarı gösterir.
pa; iki ağızlı raspa.
dot punch: Nokta zımbası; dökme çelikten yapılmış,
double face hammer: Çift yüzlü veya ağızlı çekiç.
yarıçapı yaklaşık 6,35 mm (1/4"). 60°'!ik sivri bir uca
double flap valve: Çiftli çalpara valf; Bkz. flap valve;
sahip, hatların, dairelerin merkezlerini işaretlemek
birbirine bağlı ve hareketli iki çalparadan oluşan bir
için sık kullanılan bir araç.
çek veya geri döndürmez valf.
dotted: Noktalarla saptanmış.
double helix: Çiftli helis; eşit çapta, zıt yönlerde dö
double: 1) dupleks; iki bileşik. 2) iki katmandan olu
nen iki helis.
şan; ikiye katlanmış; iki kat. 3) iki anlamı olan. 4)
double-flow: Çift akımlı (türbin, makine, pompa vb.i).
ekstra ölçü, değer, dayanıklık veya özelliğe ait. 5)
double-flow turbine: Çift akımlı türbin; buhar makine
çift dizayn edilen veya yapılan. 6) iki kat. 7) iki misli.
ye tam ortasından girer ve eşit miktarlarda, fakat bir
8) katlamak. 9) Den. etrafında seyretmek. 10) çift ol
birine zıt yönde akar; bu tür reaksiyon türbinlerinde
mak. 11) keskin bir biçimde geriye doğru eğilmek
dami pistona gerek yoktur.
veya dönmek.
double-furnace boiler: iki külhanlı veya iki ocaklı ka
double acting: Çift etkili veya çift tesirli (bir pompa,
zan; ocaklarından biri doymuş buhar, diğeri ise kız
makine vb.)
gın buhar üreten su borulu kazan; süperhiyteri ayrı
double acting engine: Çift etkili (pistonlu) makine;
fayraplı kazan; M-type boiler adı da verilir.
pistonlarinın hem üst ve hem de alt tarafında iş oluş
double.header: 1) iki lokomotif tarafından çekilen
turulan buhar makinesi veya dizel motoru.
tren; iki lokomotifli katar.
double acting pump: Çift etkili pompa veya tulumba;
double-helical gear: Bkz, herringbone gears.
pistonunun her kursunda (strokunda) hem emme
double insurance: Gemi ve yük için yapılan sigorta;
ve hem de basma yapabilen pistonlu bir pompa.
çift sigorta.
double action: Bkz. double acting.
doublejet carburetor: iki meme veya nozullu karbüra-
doubie-barreled: 1) bazı av tüfeklerinde olduğu gibi
tör; ana ve denge memelerinden oluşur.
iki namluya sahip olan; çifte. 2) iki amacı olan. 3) iki
double-lock: 1) anahtarın iki dönüşü ile kilitlemek. 2)
şekilde alınabilir.
özel bir itina ile kilitlemek. 3) çiftli kilit.
double-beat valve: Gem. Mak. çift disk ve yuvalı (sit-
double-ported valve: Bkz. double-ported slide val
li) bir buhar valfı; örneğin trotul veya manevra valfı:
ve.
Buhar makineleri ve buhar türbinlerinde kullanılır.
double-ported slide valve: Pist. Bub. Mak. yüksek
double bottom: Den. çift dip; Gem. Mak. dabılbotum.
güçlü buhar makinelerinin alçak basınç silindirlerin
double bottom tanks: Dabıl botum veya çift dip tank
de kullanılan çift portlu, ağir, düz slayt valf ya da
double radia! engine
çekmece.
double radial engine: Bir krank mili çevresine radyal
veya çap yönünde yerleştirilmiş iki sıra silindirden
oluşan makine: iki sıralı yıldız makine.
double reduction gear: Buh. Tür. iki kademeli devir
düşürme donanımı; Gem, Mak. iki kademeli ridakşın
gir; birinci kademe pinyon, birinci kademe gervil,
ikinci kademe pinyon ve ikinci kademe ya da ana
gervilden oluşan bir dişli donanımı; yapılmış makine
lerde 45/1 oranına kadar devir düşürme sağlanabil
mektedir.
double refraction: Çift kırılma; gelen tek bir ışından
iki ışık ışını oluşturma; pek çok kristalin özelliğidir,
örneğin kalsit.
double riveting: Zigzag olmayan, düz iki sıralı perçin
bağlantısı.
double salt: Kimy. sodyum-potasyum tartarat gibi, çö
zeltisinde iki farklı katyon ve anyon üreten bir tuz;
çift tuz, örneğin Roşel tuzu, NaKC 4 H2 O6 . 2) iki farklı
tuzun birleşimi ile oluşan herhangi bir bileşik.
double snap gauge: C harfi şeklinde ve uçları yassı
olan bir gösterge veya geyiç.
double spring: Mot. çift yay; supap yayı tarafına uy
gulanan kuvvetin çok büyük olduğu durumlarda, ay
nı merkezli, iç içe kullanılan iki yay.
double stage ejector: iki kademeli hava ecekteri;
Bkz. air ejector.
double star: Astr. çift yıldız; birbirine çok yakın, çıp
lak gözle tek, ancak teleskopla ayrı olarak görülebi
len iki yıldız.
double tackle: Den. aynı makara üzerinde veya çev
resinde iki oyuk bulunan palanga.
doubling plate: Gerektiğinde geminin gerekli yerleri
ne, bu arada skoç kazanlarının payanda veya stey
konulamayacak yerlerine, perçin veya kaynakla bağ
lanan yama ya da ek saç; Den. dablin saçı.
double thread: Mak. çift ağızlı vida veya klavuz.
douse: Ani olarak bir sıvıya dalmak.
dovetail: 1) kırlangıç kuyruğuna benzeyen şey ya da
parça; özellikle çıkıntılı, kama şeklinde parça; kırlan
gıç kuyruğu geçme şeklinde kullanılır. 2) bu şekilde
yapılan geçme; kırlangıç kuyruğu geçme. 3) kırlan
gıç kuyruğu geçme ile bağlamak veya birleştirmek.
4) kalafatçı aleti; filikaların armuzlarını kalafat etmek
için kullanılır.
dowanol p-mix: Sıv. Yük. dovanol p-miks; esaslı bir
tehlikesi olmayan, hafif ve hoş kokulu, renksiz, hig
roskopik, dayanıklı, glikol eter ailesinden bir bileşik;
25°/25°C'de öz. ağ. 0,944; k.n. 132,286°C,
d.n.-84°C; suda tümü ile çözünür, 25°C'de viskozite
si 3,11 cS; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer ba
sıncında taşınır.
dowel: Ahşap, metal vb. inden yapılmış, kendisine uy
gun bir deliğe girerek iki parçayı birbirine bağlayan
bir pin; tıkaç; tapa; pin ya da pim.
dowei pin: Gem. Mak. dovelpin; merkezleme pirıl;
Bkz. dowel.
dow metal: Dovmetal; alüminyum magnezyum alaşı
mı; otomobil parçaları, özellikle piston yapımında
kullanılan bir alaşım.
down: 1) ufkun altı. 2) daha alçak veya aşağıda düşü
nülen bir yön veya yer. 3) daha az miktar veya kütle
de olmak. 4) daha uyarıcı veya aktif olmak. 5) aşa
ğı; aşağıya; yere doğru. 6) Bilgisay. bozuk.
170 draft, forced
downcast: Maden, havalandırma borusu veya kanalı.
downcome: Bkz. downcomer.
downcomer: 1) yüksek fırından gazları aşağıya, kız
gın gaz sobaları ve kazanlara veren boru. 2) su bo-
rulu kazanlarda suyu buhar dramlarından (domların-
dan), su dramlarına vererek dolaşım ya da sirkülas
yonu sağlayan borular; aşağıya devir borusu; Gem.
Mak. davnkamer; buhar dramını kazan dışından su
dramlarına bağlar.
downcomer, external: Bkz. downcomer.
downcomer tube: Asağı devir borusu; Bkz. downco
mer.
down-draft carburetor: Alttan çekişli karburatör; bu
karbüratöre hava üstten girer ve aşağıya doğru hare
ket eder ve benzin memesi çevresinden geçer.
downline: Uca doğru.
download: Aşağı yüklemek.
downright: 1) mutlak; salt; kesin; tümüyle. 2) yere
dik veya şakulî; düşey.
downstream load: Bilgisay. aşağı yüklemek.
down stroke: Aşağı kurs, seyir veya strok; pistonlu
makinelerde pistonların alt ölü noktaya doğru hare
ketleri.
down time: 1) Bakım, yükleme vb. i işler için gerekli
olan bir kimya tesisi veya nükleer reaktörün işleme
diği zaman. 2) Bilgisay. bozukluk süresi.
downward: 1) aşağı yer, durum vb. ine doğru; aşağı
ya doğru. 2) erkenden daha geç zamana doğru.
downwards: Bkz. downward.
downward stroke: Aşağı strok ya da kurs; pistonlu
bir makinede pistonların üst ölü noktadan alt ölü
noktaya doğru olan hareketleri; Bkz. down stroke.
down-wash: Havadaki hareketi sırasında uçak kanalı
nı aşağıya doğru bastıran veya iten hava.
Dow process: Dov işlemi; susuz, erimiş magnezyum
klorürün elektrolizi ile magnezyum metalinin elde
edilmesi işlemi.
dowse: Bkz. douse.
dowse: Çata! çubuk ile su veya mineral kaynağı araş
tırmak.
dozen: Düzine; on ikiden oluşan takım.
dozenth: On ikinci.
dpt.: Bkz. department.
dr.: Bkz. doctor.
draft: 1) çekme; çekmek. 2) çekilen bir şey, miktar ve
ya yük. 3) balık ağı çekme. 4) ağın bir çekilişinde ya
kalanan balık miktarı. 5) içmek (su). 6) bir kerede
ağıza alınan miktar; yudum. 7) hava ya da duman gi
bi ciğerlere çekilen. 8) çekilen hava, duman vb. i. 9)
yapılan işin resmi ya da tasarımı. 10) oda, .ısıtma sis
temi vb. lerinde olduğu gibi hava akımı veya hava
cereyanı. 11) bir ısıtma sisteminde hava akımını dü
zenleyen bir cihaz. 12) boşalma; dreyn. 13) Hidro.
su akımı için kullanılan bir deliğin ölçüsü. 14) Buh.
Kaza. baca çekmesi; draft; kazan ocaklarında yan
ma sonucu oluşan gazların baca veya atmosfere
doğru çekilmesi. 15) Den. geminin çektiği suyun de
rinliği; draft. 16) Tek. Res. ön çizim veya çalışma
plânlarını yapmak.
draft aft: Den. bir geminin kıç tarafta çektiği su; kıç
draft; m veya ft türünden kullanılır.
draft, forced: Bkz. forced draft.
d ra f t f or w ar d
draft forward: Den. bir geminin baş tarafta çektiği su;
baş draft; m veya ft türünden belirtilir.
draft gauge: 1) kazan ocaklarında kullanılan havanın
basıncının sürekli olarak denetlenmesini sağlayan U
şeklinde bir manometre; draft geyiç. 2) geminin çek
tiği suyu gösteren geyiç veya gösterge.
draft, induced: Bkz. induced draft.
drafting: Çizim; tersim.
drafting machine: Çizim makinesi veya masası; üze
rinde çizim aleti olan, eğimi mekanik olarak ayarla
nabilen bir resim masası; teknik ressam masası.
drafting tape: Bkz. scotch tape.
draft losses: Çekme veya draft kayıpları; sürtünme,
gaz girdapları, hava kaçakları nedeniyle soğuma vb.
inden kaynaklanan kayıplar (buhar kazanlarında kul
lanılır).
draft marks: Den. kana rakamları; baş ve kıç tarafın
da teknenin çektiği suyu gösteren m veya ft türün
den sayılar.
draft, mean: Den. baş ve kıçta, çekilen suyun ortala
ması; ortalama draft.
draft, natural: Bkz. natural draft.
draftsman: 1) yapı veya makinelerin plânlarını çizen
kişi; teknik ressam. 2) yasal belge, konuşma vb. teri
ni yazan kişi; draughtsman şeklinde de yazılır.
draftsmanship: Bir teknik ressamın işi veya becerisi;
draughtsmanship şeklinde de kullanılır.
draft survey: Gemideki yükün ağırlığının, kana rek
lamları okunarak, plân ve çizelgelerden yararlanıla
rak saptanması işlemi; draft survey.
drafty: 1) hava cereyanının etkisinde bırakılmış; çeki
me sahip olan; cereyanlı; draughty şeklinde de kul
lanılır.
drag: 1) özellikle yer veya diğer yüzeyler boyunca
çekmek. 2) araştırma veya avlama için (bir nehir,
göl vb. i) dibinden dört kollu demir, ağ veya diğer
bir cihazı çekmek. 3) çok yavaş hareket etme veya
geçme. 4) nehir, göl vb. ini dört kollu bir demir Bkz.
grapnel, ağ veya diğer bir cihazla araştırmak. 5) su
dibinden bazı şeyleri yakalamak ve çekmek için kul
lanılan bir cihaz; dört kollu demir, ağ vb. i. 6) teker
leklerin freni gibi, hareketi denetleyen bir şey. 7)
ağır maddeleri çekmek için bir şey. 8) Hava. uçakla
rın hareketine karşı havanın direnci. 8) hareketli bir
cisme karşı bir sıvının direnci. 9) döküm derecesinin
alt parçası. 10) Bkz. dragrod.
drag chain: Çekme zinciri; sürtme zinciri; yakıt (ben
zin) tankerlerinde, statik elektriği yok etmek için,
araçlara takılan ve toprağa sürtünen zincir.
dragline: 1) Den. klavuz halatı. 2) çeneli ekskavatör
veya dreglayn. 3) ekskavatöre doğru dönük olan ve
ekskavatöre doğru çekilerek çalışan türden kepçe.
drag link: Iki makinenin şaftlarının (millerinin) krank
larını birleştiren bağ ya da link; istikamet çubuğu;
cer bağlaması.
dragnet: 1) balık yakalamak için nehir, göl vb. inin di
binde çekilen bir ağ. 2) küçük avları yakalamak için
kullanılan bir ağ.
dragon's blood: Türlü tropik bitki ve ağaçlardan elde
edilen kırmızı, reçinemsi veya sakız gibi maddeler;
vernikleri renklendirmek için kullanılır; ejderha kanı.
dragon tree: kırmızı reçinemsi maddelerin Bkz. dra
gon's blood elde edildiği zambak familyasından
uzun bir ağaç; ejderha ağacı.
171 d ra m
dragrods: Pist. Buh. Mak. birer ucu katof (kesme)
blokuna ve diğer uçları linklere bağlı olan iki metal
çubuk; Gem. Mak. dragrot; istenilen eksantrik rodu
çekerek veya iterek slayt rodun altına getirir ve dola
yısıyla makinenin ileri-geri hareketini sağlarlar.
dragrope: 1) top gibi, bazı şeyleri çekmek için kullanı
lan halat. 2) bir balon veya hava gemisinden sarkan
halat; palamar halatı olarak kullanılır.
drag sail (or sheet): Den. bir yelkenden yapılan de
niz feneri.
drag strut: Uçak kanatlarının iç kısımlarının kuvvetlen
dirilmesi için kullanılan çubuklar.
drain: 1) tedricen veya yavaş yavaş (sıvı vb. ini) bo
şaltmak. 2) su veya herhangi bir sıvıyı tedrici olarak
çekmek; bu şekilde boşaltmak veya kurutmak. 3) ya
vaş yavaş egzoz etmek; yavaş olarak tüketmek (da-
yanıklık, doğal kaynaklar vb. i için söylenir). 5) süz
mek veya filtre etmek. 6) sıvıyı çekerek veya boşalta
rak kurutmak. 7) suyunu boşaltmak. 8) su, necaset
(dışkı) vb. ini boşaltan bir kanal ya da boru.
drainage: 1) boşaltma işi, işlemi veya yöntemi; dre
naj. 2) boşaltma (dreyn) sistemi; atık maddeleri taşı
mak için kullanılan boru vb. lerinin düzeneği. 3) bir
nehir tarafından boşaltılan veya dreyn edilen alan ve ya
bölge.
drainage pump: Drenaj pompası; gemi teknesinin
sintineleri veya sintine kuyularında biriken küçük
miktardaki suyu boşaltmak amacıyla kullanılan pom pa
ya da pompalar.
drainage system: Gem. Mak. dreyn edilecek yerlere
kadar uzanan emme devreleri ve edüktör veya dre
naj pompalarına doğrudan bağlı ve genel olarak ma
kine dairesine hizmet veren bir sistem; drenaj devre
si; gemideki tüm atık sıvıları toplayan ve onları pis
su tankına veya gemi dışına basan sistem.
drain tank: Bkz. sump tank.
drainage water: Toprak tarafından süzülen yağmur
suyu; drenaj suyu.
drain cock: Dreyn valfı veya musluğu. 1) türlü valflar
olup, su, buhar ve diğer sıvıları kapsayan, kazanla
ra, kaplara ve boru devrelerine bağlanarak onların
boşaltılmasına müsaade eden valflardan herhangi bi
ri. 2) Bkz. belly plug.
drain condenser: Dreyn kondenser; kapalı besi suyu
devrelerinde dreynlerin, özellikle ısıtıcıların dreynleri-
nin toplandığı ufak bir borulu kondenser.
drain cooler: Bkz. drain condenser.
drainer: 1) boşaltmak veya dreyn etmek, alanları bo
şaltmak. 2) sıvı boşaltmak için kap.
drain pipes: Uygun çapta borular olup dreyn musluk
larına bağlanırlar ve kazanlar, basınçlı kaplar ve bo
rulardan gelen buhar, su vb. inin drenajını sağlarlar.
drain plug: Mot. özellikle karterlerin alt kısımlarında
bulunan yağ boşaltma veya dreyn tapası.
drain system: Boşaltma ya da dreyn sistemi; gemi
makinelerinin türlü kısımlarından gelen dreynlerin
toplanmasını sağlayan sistem.
drain tank: Buhar türbinleri ile donatılmış gemilerde,
yakıt için kullanılan dabılbotum tanklarındaki ısıtıcıla
rın dreynlerinin toplandığı tank; dreyn tankı; ısıtıcıla
rın birer trap aracılığı ile bağlı oldukları tank.
drain valve: Kendi drenaj olanakları olmayan ve ka
zan, tank vb. ini boşaltmak için dizayn edilen bir
valf; Gem. Mak. dreyn valfı; boşaltma valfı.
dram: 1) Ecz. yaklaşık 3,5 grama (1/8 oz) eşit olan
draught 172 drift

bir ağırlık birimi. 2) 1,75 grama (1/16 oz'a) eşit olan

lan ve üzerinde belirli ölçülerde dairesel delikler bu
bir ağırlık birimi. 3) herhangi bir şeyin küçük bir mik
lunan metal bir levha; tel çekme levhası.
tarı.
drawshave: Bkz. drawknife.
draught: Bkz. draft.
drawtube: Mikroskopta olduğu gibi, diğer bir tüpün
draughtsman: Bkz. draftsman.
içine kayarak sokulan bir boru.
draughtsmanship: Bkz, draftsmanship.
dreadnought, dreadnaught: 1) 1906 yılında yapılan
draughty: Bkz. drafty.
ağır, zırhlı, 12 inçlik (305 mm'lik) topları aynı yöne
draw: 1) yavaş yavaş veya aralıklı olarak suyla soğula
ve aynı anda ateş edebilen İngiliz savaş gemisi;
rak çeliğe su vermek. 2) çekmek. 3) çekmek veya ni
drednot. 2) bu türden büyük, güçlü, kalın zırhlı her
sa etmek (yelkeni). 4) ciğerlere çekmek; solumak;
hangi bir savaş gemisi.
soluk almak. 5) ıstampa, dövme vb. i ile yassıltmak
dredge: 1) tarak, istiridye vb. i şeyleri çıkarmak için
veya şekil vermek. 6) deliklerden çekerek metali tel
nehir, körfez vb. i yerlerin diplerinde çekilen ve bir
yapmak; haddeden çekmek. 7) çizim yapmak; diyag
çerçeveye bağlı ağdan oluşan bir cihaz; tarak kova
ram yapmak; formüle etmek. 8) çekim ya da draft
sı. 2) tarak veya tarama makinesi. 3) bir tarak ile
üretmek. S) suyu boşaltılan veya dreyn edilen arazi
araştırmak veya toplamak. 4) bir tarak ile (nehir, ka
veya havza.
nal, liman vb. ini) temizlemek, taramak veya derin
draw: Bkz. tempering.
leştirmek.
drawback: 1) tam başarılı olmayı önleyen veya azal
dredger: 1) tarak cihazını kullanan veya çalıştıran
tan herhangi bir şey; hasar; sakınca; kusur.
kimse. 2) tarak gemisi. 3) tarak makinesi.
drawbar: Demiryolu vagonlarını birbirine bağlayan
dredging machine: Tarak makinesi; kanallar, liman
kaplinin çubuğu; bağlantı çubuğu.
lar veya nehir yataklarını temizlemek veya derinleştir
drawbridge: Kaldırılıp indirilen veya bir tarafa çekilebi-
mek amacıyla çamur, kum vb. lerini çıkarmak için
len köprü; baskül köprü.
kullanılan bir cihaz.
draw card: Diz. Mot. normal veya 90° kaydırılmış (of
drench: 1) her tarafını ıslatmak; bir sıvıda doyurmak,
set) diyagram almak için gerekli mekanizma olma
işba haline getirmek veya ıslatmak. 2) ıslatan her
yan makinelerde, endikatör cihazı ipinin elle çekilme
hangi bir şey. 3) yangın söndürücü Bkz. drencher;
si ile elde edilen p-V diyagramı; çeki diyagramı; yan
ıslatmak için kullanılan çözelti.
ma veya sıkıştırma basınçlarının saptanması için kul
drencher: Bkz. sprinkler.
lanılır.
dress: 1) ilâç ve bandaj (yara, ağrı vb. i) uygulamak.
drawing: 1) kurşun kalem, dolma kalem, çini mürek
2) hazırlamak; kullanıma hazır yapmak, özellikle; a)
kebi kalemi vb. i ile bir yüzey üzerinde, bir şeyleri
düzeltme ve parlatma (taş, tahta vb. ini).
çizgilerle belirtme sanatı; çizim sanatı; çizim. 2) bu
dresser: Tahta, taş vb. ini düzeltmek veya cilalamak
şekilde yapılan resim, dizayn, tasarım, skeç veya di
için kullanılan bir araç.
yagram.
drib: Damlamak; küçük damlalar halinde düşmek ve
drawing board: Resim yapmak için kullanılan, üzeri
ya düşmesine müsaade etmek.
ne kâğıt, tuval vb. i bağlanabilen yassı, düzgün yü
dribble: 1) damlalar veya damlacıklar halinde akmak.
zeyli bir tahta; resim tahtası.
2) küçük damla; damlacık.
drawing ink: Resim mürekkebi; teknik resim çizimin
driblet (dribblet): Küçük bir miktar; bir parça.
de kullanılan mürekkep, özellikle çini mürekkebi.
dribbling: Diz. Mot. damlama; iğne valf ya da iğnesi
drawing instruments: Resim, özellikle teknik resim çi
yuvasına iyi oturmayan enjektör için söylenir; enjek
ziminde kullanılan türlü pergel, cetvel, gönye, pisto
törün damlaması veya işemesi; drippling biçiminde
le vb. i aletlerin tümü; çizim aletleri ya da araçları.
de yazılır.
drawing paper: Resim kâğıdı; teknik resim çiziminde
dried: Bkz. dry.
kullanılan, saydam veya saydam olmayan kâğıtlar
drier: 1) kurutan bir şey ya da kişi; kurutucu. 2) ısıt
dan herhangi biri; Bkz. drawing sizes.
ma, üfleme vb. i ile kurutmak için kullanılan bir alet
drawing pencils: Teknik resim kalemleri; teknik re
veya cihaz. 3) çabuk kuruması için boya, cila vb.
sim çiziminde kullanılan türlü kalınlıklarda yumuşak
ine eklenen bir madde; kurutucu, örneğin naftanat
(B) ve sert (H) kurşun kalem, yarı otomatik veya oto
ve kobalt oleat; dryer şeklinde de yazılır, sikatif. 4)
matik kalemler.
Soğ, soğutucunun neminin giderilmesi için kullanı
drawing sizes: Teknik resim çiziminde kullanılan kâ
lan silikajel vb. i maddeler.
ğıt veya kumaşların standart ölçüleri; 4 AO, 2 AO,
driest: Bkz. dry.
AO, A1, A2, A3, A4, A5 ve A6 gibi şekilleri vardır; 4
drift: 1) hava ya da su akıntısı ile taşınan veya çalıştırı
AO'ın ölçüleri 1682x2378, 2 AO'in 1189x1682, AO'ın
lan. 2) yan akıntısı veya rüzgâr nedeniyle bir gemi
841x1189, AVin 594x841,A2'nin 420x594, A3'ün
veya uçağın rotasından sapması. 3) meyil; eğilim; te
297X420, A4'ün 210x297, A5'in 148x210 ve A6'nin
mayül. 4) rüzgârın önünde sürüklenen yağmur, kar,
105x148 mm' dir.
toz veya duman ya da su akıntıları tarafından sürük
drawing tools: Düz levha saçlardan tas veya tabak
lenen yüzer maddeler. 5) Meka. a) ağır bir maddeyi
şeklinde araçlar yapmak için kullanılan aletler; sıva
sıkıştırmak için kullanılan bir alet. b) delikleri geniş
ma aletleri.
letmek veya şekil vermek için kullanılan bir alet (a-
drawknife: iki ucunda, çoğu zaman bıçağını dik tuta
raç). 6) Maden, kaya katmanı veya damarı boyunca
cak sapları olan bir alet; el rendesi; kullanan kendisi
veya içine açılan yatay geçit. 7) yavaş okyanus akın
ne doğru çekerek düzeltme işlemini yapar; drawing
tısı. 8) rüzgâr veya su kuvveti ile küme şeklinde yığıl
knife adı da verilir.
mak. 9) perçin deliklerine sokularak bağlanacak ka
drawplate: istenilen kalınlıkta tel çekmek için kullanı
zan saçlarını hizaya sokan konik metal pin.
 driftage 173 driving motor

driftage: 1) sürükleniş, 2) sürüklenme nedeniyle sap

kinesi veya cihazı.
ma ya da deviasyon. 3) sürüklenmiş; sahile sürükle
drip pan: Damlama tavası veya kabı; hafif metal lev
nen herhangi bir şey.
halardan yapılarak kazan, makine ve boru devresi
drift anchor: Deniz demiri; Bkz. sea anchor.
nin çevresine konularak türlü bağlantılardan gelen
drifter: Akıntı ile sürüklenmesine müsaade edilen, ağ
su veya buharı toplayan kap.
ları olan bir balıkçı teknesi.
dripping: Damlama; 1) damla damla düşen sıvı. 2)
drift ice: Aysberg; buz dağı.
Çoğ. damlayan herhangi bir şey; dribbling olarak
drift punches: Perçin deliklerinin düzeltilmesi için kul
da kullanılır.
lanılan bir alet; rayba.
drip pipes: Damlama boruları; Buh. Kaza. hava valfla
drill: 1) odun, metal, taş vb. ine delik açmak için kul
rı ve emniyet valflarına bağlı olan ve buharın yoğuş-
lanılan bir alet veya cihaz; delgi; matkap; matkap
masıyla oluşan suyu kazanın üst kısmından uzaklaş
ucu. 2) delme stili veya yöntemi. 3) bir delgi veya tırmak amacıyla kullanılan borular; akıtan valflar ne
matkap ile delik açmak. 4) delik ya da delikler aç
deniyle kazan dışının paslanmasına engel olmak
mak. 5) çekirdek çıkarmak için delik açan makine. için kullanılır.
6) sondaj. 7) askeri talim. drill dripping pump: Damlama pompası.
bit: Matkap ucu; matkap.
drip-proof machine: Damla sızdırmaz makine; düşey
drill chuck: Matkap kovanı; matkap mandreni.
ile 15 dereceden daha büyük açılarda makineye,
drill drift: Mandren kaması. özellikle elektrik makinesine sıvı ya da katı maddele
drill, hand: Bkz, hand drill. rin giremeyeceği şekilde havalandırma açıklıkları bu
drill head: Matkap kafası. lunan makine.
drill hole: Sondaj deliği.
dripstone: 1) damlayan suların oluşturduğu sarkıt ve
drilling jig: Delgi gayıtı; delgi gayıtı daima yüzeyi sert
dikitlerde biriken kalsiyum karbonat, CaC0 3 . 2) filtre
leştirilmiş bir burç şeklinde olmalıdır ve bu burç mat
veya süzgeç olarak kullanılan gözenekli taş.
kaba gayıtlık yapmalıdır.
drive: 1) gitmek için zorlamak; ileriye gitmek. 2) aşırı
drilling machine: Matkap tezgâhı.
çalışmaya zorlamak. 3) hareketini denetlemek veya
drilling platform: Deniz, göl vb. inde petrol aramak
yöneltmek (otomobil, lokomotif vb.). 4) otomobil ve
için kullanılan platform; sondaj kulesi veya platfor
ya diğer bir araçla nakletmek. 5) hareket verici; mu
mu.
harrik güç olarak tahrik etmek veya itmek. 6) motor
drilling tools: Sondaj aletleri; sondaj teçhizatı.
lu araç çalıştırmak. 7) taşıt aracıyla gezi. 8) otomobil
drill, oil: Bkz. oil drill.
vb. için yol. 9) enerji; itme, tazyik etmek; basınç. 10)
drill post: Matkap desteği; bir taban ile ona dikey ola
bir motorlu aracın şevkini kontrol eden araç: Dişli do
rak bağlanmış veya kaynak edilmiş bir çubuktan olu
nanım gibi. 11) hareketi makine veya makine parça
şur.
larına ileten bir cihaz. 12) tahrik etmek; yürütmek;
drillpress: Metal vb. ine delik açmak için kullanılan ta
sürmek; araba kullanmak. 13) tahrik veya yürütme
kım tezgâhı; matkap makinesi; matkap tezgâhı.
donanımı. 14) sürücü.
drill, primitive: Bkz. primitive drill.
drive belt: Tahrik ya da çalıştırma kayışı.
drill rods: Matkap mili (sondajda).
drive bevel: Oto. ayna dişli; tahrik ayna dişlisi.
drill stock: Matkap tezgâhının, matkabın gövdesini tu
drive bevel gear: Oto. Ayna dişli; ayna mahrutî dişli
tan kısmı veya parçası.
si.
dring: D harfi şeklinde halka.
drive gear: Oto. tahrik dişlisi; hareket veren dişli.
drinkable: içmeye uygun; içilebilinir.
drive joint: Oto. aks mafsalı.
drinkable water: içilebilir (her türlü) su.
drive, mechanic: Bkz. mechanic drive.
drinker respirator: Yapay solunum için kullanılan bir
drive mechanism: Hareket veya çalıştırma mekaniz
cihaz; iron lung adı da verilir.
ması; gücü makinenin krank milinden alarak, türlü
drinking water: içme suyu; fresh water şeklinde de
makine parçalarına ve teçhizatına ileten mekanizma;
kullanılır.
hareketin türünü değiştirmeyen, sadece yönünü de
drinking water pump: içme suyu pompası veya tu
ğiştiren mekanizma.
lumbası.
driven shaft: Döndürücü, hareket verici ya da tahrik
drinking water system: Den. içme suyu devresi veya
edici şaft ya da mil.
sistemi; bir pompa, depo, hidrofor ve boru devresin
driver: 1) sürücü; şoför; binici; özellikle a) otomobil,
den oluşan bir sistem.
at, lokomotif vb. i kullanan kişi. b) sürü güden kim
drip: 1) damlalar şeklinde düşen nem veya herhangi
se. 2) hareketi diğer parçalara ileten herhangi bir
bir sıvı. 2) damlalar şeklinde düşen sıvının oluşturdu
makine parçası. 3) şahmerdan; zımba; rayba.
ğu ses. 3) damlalar şeklinde düşme.
drive screw: Yerine çekiçle sokulan ve tornavida ile
drip cooler: Isıtıcılara giren yoğuşumları ısıtan bir
yerinden çıkarılabilen vida; yassı başlı ve 12,7 - 89
eşanjör; damla kuleri veya soğutucu su.
mm (1/2"-3 1/2") boylarında yapılırlar.
drip feed: Damlalıklı besleme. 1) bir metal kap içinde
drive shaft: Oto, tahrik mili; muharrik şaft; otomobille
bulunan yağ, bir iğne valf ya da fitil yardımıyla de
rin kardan mili.
netlenerek bir boru ya da kanalla ve istenilen damla
drive tube: Oto. tahrik borusu veya kardan mili.
sayısında yataklara vb. yerlere verilerek yapılan bes
driving: 1) kuvvet ya da hareket ileten. 2) kuvvet ve
leme. 2) Diz. Mot. yüksek güçlü makinelerde silindir
şiddetle hareket etme.
lerin yağlanmasında kullanılan bir yağlama veya be
driving mirror: Oto. dikiz aynası.
si sistemi; Bkz. lubricator.
driving motor: Tahrik (çalıştırma) motoru; yardımcı
dripolator: Üç kısımdan oluşan bir kahve pişirme ma
bir makine, örneğin pompa, takım tezgâhı, elektrikli
driving po w e r 174 dry ceil

breyz vb. ini çalıştırmak için kullanılan bir elektrik

drossy: Metal cürufuna benzeyen veya cüruf kapsa
motoru.
yan.
driving power: Tahrik gücü veya itici güç.
draught: 1) kuruluk; nem yokluğu: nemsiz, özellikle
driving pulley: Tahrik kasnağı, örneğin benzin veya
yağmursuz; kurak. 2) kurak havaların sürmesi; ku
dizel motorundan kayışla alınan hareketi şarj dina
raklık; yağmur yokluğu nedeniyle kuraklık.
mosu, vantilatör vb. ine ileten kasnak.
droughty: Rutubetsiz; nemsiz; kuru.
driving shaft: Bkz. drive shaft.
drouth: Bkz. drought.
driving wheel: Çalıştırma dişlisi; hareketi, mekanizma
droughty: Bkz. droughty.
nın bir parçasından diğer parçasına ileten dişli.
drove: 1) taş keskisi; taş kalemi; taş yontma işi. 2)
drizzle: 1) ince, pus gibi (çapı 0,5 mm'den küçük,
taş keskisi ile tamamlamak.
0,2-0,5 mm) şeklinde yapmak; çiselemek. 2) bu tür
drove chisel: Taş düzeltmek için kullanılan geniş yüz
yağmur; çisenti; stratus bulutu damlacıklarının birleş
lü bir keski veya kalem.
mesinden oluşur.
drug: 1) ilâç veya ilâç katkısı olan herhangi bir mad
-dromous: Çalışan, hareketli anlamlarında bir sonek.
de. 2) Kimya, boyama vb. i alanlarda kullanılan her
drone: Uçuşu yerden radyo ile denetlenen pilotsuz
hangi bir madde. 3) özellikle bağımlılık oluşturan bir
bir uçak.
narkotik. 4) içine (içecek vb. inin) zararlı madde koy
drop: 1) düştüğü zaman, bir dereceye kadar küresel
mak.
ve armut şeklinde küçük miktarda bir sıvı; damla. 2)
druggist: 1) ilâçlar, kimyasal teçhizat vb. i satan kişi.
çok küçük miktarda bir sıvı. 3) Çağ, damlalar olarak
2) eczacı; reçete yapmaya yetkili kişi.
alınan ilâç. 4) herhangi bir sıvının çok küçük bir mik
drugstore: Reçetelerin yapıldığı, ilâç ve kimyasal
tarı. 5) şekli, ölçüsü vb. i damlaya benzeyen bir şey.
maddelerin satıldığı, mağaza ya da market; drag
6) yüksek ve alçak düzeyler arasındaki mesafe. 7)
ster; çoğunlukla kozmetik, tütün, dondurma, kitap
damlalar biçiminde düşmek. 8) düşmek. 9) hava ve
vb. ini satan mağaza.
ya su akımı ile aşağıya hareket etmek. 10) damlalar
drum: 1) Den. bir makine çevresine halat, zincir vb. i
şeklinde düşmesine izin vermek. 11) alçaltmak. 12)
sarılan metal silindir; tambur; fener veya fenerlik. 2)
Den. geçmek.
yağ vb. i için varile benzeyen metal bir kap. 3) su
drop feed lubrication: Damlalıklı yağlama; Pist. Buh.
borulu kazanlarda su ve buharın veya sadece suyun
Mak. bir yağ kabı ve fitili ile yağlanması gereken ye
bulunduğu silindirik metal kısım; buhar dramı (do
re damla damla yağ verilerek yapılan besleme; dam
mu), su dramı (domu) gibi. 4) kablo dolabı; kampa
lalıklı yağdanlık ile besteme.
na; varil; kasnak; tambura. 5) heder türü su borulu
drop-forge: Kalıplar arasında (ısıtılmış metali) şah
kazanlarda, ön hederin altında bulunan, kare priz
merdan yardımı ile dövmek; şahmerdan ile kalıp bas
ma şeklindeki dram, çamur dramı; kazan suyu için
mak.
deki tortu ve çamurun toplandığı, üzerinde henhol
drop-forging: Bkz. drop-forge.
kapaklarının bulunduğu kısım.
drop hammer: 1) yükseltilen sonra metalin üzerine bı
drum armature: Tambur sargılı, motor veya dinamo
rakılan büyük ağırlıkta ve metali döverek ona şekil
endüvisi; tambur endüvi.
veren bir makine; şahmerdan. 2) bu şahmerdanın
drumhead: Dik ırgat ya da bocurgatın, döndürmek
ağırlığı.
için demir çubuklar takılan üst kısmı; ırgat kafası.
droplet: Çok küçük damla; damlacık; Meteo. bulul
drum hook: Den. varil kancası; varil ya da fıçıları el-
elemanlar: kapsayan küresel su partikülleri.
leçlemek için kullanılan kanca.
dropper: 1) damlatan bir kimse veya şey. 2) iki tarafı
drum lathe: Mak. kampana tornası.
açık, ancak bir tarafı daha küçük çaplı, geniş tarafın
drummond light: Kireç lâmbası; kalsiyum ışığı.
da bir lâstik bulunan küçük bir cam tüp; damlalık
drum winding: Tambur sargı; bir elektrik makinesinin
drop pen: Tok. Res. normal pergellerle çizilemeyecek
endüvislnln dış yüzeyi altındaki iletken sargısı.
kadar küçük çaplı daireler çiziminde kullanılan bir
drum-type boilers: İki ya da daha fazla su dramı (do
pergel türü; nokta pergeli.
mu), bir su ve buhar dramına sahip olan su borulu
dropping: Damlalar halinde düşme; damlama.
kazan; A tipi kazan; D tipi kazan.
dropping bottle: Sıvıyı damla damla akıtacak şekilde
drum wire: Elekt. ağır sahra kablosu.
yapılmış olan ve küçük miktarlarda sıvı vermek üze
dry: 1) sulu olmayan; kuru; su altında olmayan. 2) ne
re lâboratuvarlarda kullanılan bir cam kap; damlat
mi olmayan; rutubetsiz. 3) yağmur veya suyu olma
ma şişesi.
yan; kuru. 4) nem ya da rutubeti kaybolmuş; kurak.
dropping point: Damlama noktası veya sıcaklığı;
5) su veya içeceğe ihtiyacı olan; susamış. 6) süt ve
greslerin, deney koşullarında yarı katı halden sıvı du
ya diğer sıvıları vermeyen. 7) sıvının karşıtı; katı.
ruma geçtikleri sıcaklık. dry air pump: Kuru hava pompası.
drop press: Bkz. drop hammer.
dry-back boilers: Bkz. boilers, dry-back.
drop shot: Erimiş metali yüksekten damlalar halinde
dry battery: 1) bir kaç kuru pilin birleştirilmesiyle
bir su kabına düşürüp katılaştırarak yapılan metal kü-
oluşturulan elektrik bataryası. 2) kuru pil.
recikler; saçma.
dry bulk carrier: Tümünde kuru dökme yük taşınan
drop-weight method: Enine kesiti bilinen küçük bir
gemi; kuru dökmeyük gemisi.
borudan damlanın ağırlığının saptanması İle bir sıvı
dry cargo liner: Tarifeli kuru yük gemisi.
nın yüzey geriliminin ölçülmesi.
dry cargo vessel: Kuru yük gemisi.
dross: 1) erimiş metal yüzünde oluşan cüruf; maden dry cell: Kuru pil; volta pili Bkz. Voltaic cell; sıvı yeri
ya da meta! cürufu. 2) kullanılmış (atık) maddeler;
ne pasta şeklindeki elektroliti olan pil; örneğin el fe
değersiz şeyler; çöp. neri pillerinden herhangi biri.
dry-clean 175 du a ! ignit io n

dry-clean: Kuru temizleme; su dışında kalan nafta,

ürünler.
benzin vb. i çözücülerle giysi vb.i temizlemek.
dry-salt: Korumak amacıyla (et vb. ini) tuzlamak ve
dry cleaner: 1) kuru temizlemede kullanılan nafta,
kurutmak.
benzin, karbon tetraklorür vb. i çözücüler. 2) işi ve
drysalter: Kurutulmuş veya tuzlanmış yiyecekler, bo
ya görevi kuru temizleme olan kişi; kuru temizieyici.
yalar, ilâçlar vb. i veya konserve yiyecekler, turşu
dry cleaning: Su ve sabun yerine, giysi vb. lerini naf
vb. i satan kişi.
ta veya benzin gibi çözücülerle temizleme; kuru te
dry saturated vapor: Bkz. dry steam.
mizleme.
dry spell: Meteo. kurak dönem; hiç birinde 1 mm ve
dry-cleanse: Bkz. dry-
ya daha fazla yağmur yağışı kaydedilmeyen, en az
clean.
15 günlük süreç.
dry crankcase: Temiz hava veya hava-benzın karışı
dry steam: Yapısında su partikülleri bulunmayan bu
mı olan, yağlama yağı bulunmayan karter; bazı iki
har; kuru buhar; sıcaklık ve basıncı kendisini oluştu
zamanlı dizel ve benzin motorlarında bulunur.
ran yaş doymuş buharın basınç ve sıcaklığına eşit
dry distillation: Voğuşturuiacak buharlar oluşturmak
olan buhar; yaş buhar ile kızgın buhar arasında bu
amacıyla bir katının ısıtılması işlemi: Kalsiyum etano-
lunan buhar.
at'ın kuru damıtılması ile propanon hazırlanması ve
dry storage: Kuru koruma ya da muhafaza (buhar ka
ya eide edilmesi gibi; kuru damıtma; kuru distilayon.
zanları için söylenir); kazan tümü ile boşaltılır, hava
dry-dock: Kuru havuza girmek veya gitmek.
nın oksijenini ve rutubeti gidermek için içersinde em
dry dock: Gemilerin yapımı ve onarımları için kullanı
niyet tedbirleri alınır ve sonra bu şekilde uzunca bir
lan ve suyu boşaltılabilen havuz; kuru havuz; dray-
süre muhafaza edilir.
dok.
dry sump: Mot, yağlama yağının alt kaderinde depo
dry electrolit: Fiz, kuru elektrolit.
lanmadığı veya samp tankta toplandığı makine karte-
dryer: Bkz. drier.
ri; kuru karter; Gem, Mak. kuru bedpleyti (makine).
dryer: Bkz.
dry sump engine: Mot, makinenin türlü yerlerinden
dehydrator.
gelen sıcak ve kirli yağlama yağlarının alt karterde
dry filter: Kuru filtre; kuru hava filtresi; telden örme,
depolanmadığı veya samp (makine altı) tankta top
dalgalı metal, fiber, keçe, kumaş ve kâğıttan yapılan
landığı makine; kuru karterli makine; samp tanklı
hava filtresi.
Bkz. sump tank makine.
dry gas: 1) petrol kuyularından elde edilen doğal ga
dry sump system: Diz. Mot, makine altı (samp) tan
zın zenginleştirmek amacıyla benzinle işlem görme
kı, yağ pompası, soğutucu, yağ rezervuarı vb. i kı
si sonucu oluşturulan gaz; kuru gaz. 2) Mot, Buh.
sımlardan oluşan devre veya sistem; kuru karterli ve
Kaza. yanma sırasında oluşan ve içinde su buharı
ya samp tanklı sistem.
bulunmadığı varsayılan gaz; kuru gaz.
D-îype boiler: D tipi kazan; iki dramlı, süperhiyterli,
dry ice: Kuru buz; yüksek basınç altında katı duruma
yüksek kapasiteli su borulu bir buhar kazanı.
getirilen veya katılaştırılan karbon dioksit; sıvı hale
D-type slide valve: Bkz. D-valve, slide valve.
dönmeden gaza dönüştüğü için soğutucu olarak kul
Ds: Bkz. dysprosium,
lanılır; -80°C sıcaklıktadır ve tam yapımlı krankşaftlar-
dual: Çift; kapıl; kupl.
da, supap yuvası yüksüklerinin yerlerine takılmasın
dual: 1) ikiye ait. 2) iki parçaya sahip olan veya iki
da ve bulut tohumlama deneylerinde kullanılır.
parçadan oluşan; çift; iki kat; 3) çift sayı; çift yakıt.
drying: Kurutma; sıvı, gaz veya katılardan oldukça az
dual carburetor: Oto. çift karbüratörlü (otomobil vb.
miktarda suyun çıkarılması.
drying agent: 1) kurutma maddesi; kurutulacak mad i).
denin nem içeriğini emen higroskopik bir madde: dual combustion chamber: iki valf tarafından açılıp
Kalsiyum florür ve konsantre sülfürik asit; kurutucu kapatılan bir duvar ile iki kısma bölünmüş bir yanma
olarak kullanılır. 2) Akatif (boya için söylenir). odası; çift yanma odası; ilk yanma odası kullanıldığı
drying tube: Kurutma tüpü; kalsiyum klorür gibi hig zaman kompresyon oranı 15/1 ve tüm ya da iki yan
roskopik bir madde ile doldurulmuş bir tüp; gazları ma odası kullanıldığı zaman Kompresyon oranı 19/1
kurutmak ve temizlemek için kullanılır. olur.
dry kiln: Kerestelerin yapay ısı ile kurutulduğu kapalı dual combustion cycle: Bkz. dual cycle.
bir yer; kurutma fırını. dual cycle: Diz. Mot. ikili çevrim; çift yanmalı çevrim;
dry liner: Kuru layner veya silindir gömleği; dış yü Sabathe çevrimi; Seiliger çevrimi; modern dizel mo
zünde soğutma suyu dolaştırılmayan, çoğu zaman torlarının kuramsal ya da termodinamik çevrimi; yan
hava ile soğutulan silindir gömleği. manın sabit hacim ve sabit basınçta olmak üzere iki
dry measure: Hububat, sebze vb. i kuru şeylerin ha kademeden oluştuğu çevrim.
cimlerinin ölçü sistemi. dual filter: Bkz. duplex filter.
dry pigment: Toz sülyen. dual fuel: Çift yakıtlı (makine, motor vb. i); dizel mo
torlarında kullanılan ve % 5'i sıvı ve % 95'i doğal gaz
dry pipe: Buh. Kaza, iç buhar borusu; kazanların bu
ya da petrol gazından oluşan yakıt.
har bölgelerinde (mahallerinde) en yüksek bir yere
dual-fuel engine: Çift yakıtlı makine; yakıtının % 5'i
yerleştirilmiş ve kazana su yürümesini önlemek üze
sı vı yakıt ve % 95'i gaz yakıt olan dizel makinesi.
re sadece üst tarafı delikli olan ve buhar dramı ya
dual ignition: İkili veya dual ateşleme. 1) biri batarya
da kazan boyunca uzanan çelik boru.
ve diğeri manyeto olmak üzere aynı buji takımını
dry point: 1) asit kullanılmaksızın bakır levha üzerine
besleyen iki kaynaktan oluşan ateşleme sistemi. 2)
işleme yapmak için kullanılan sivri, sert bir iğne ve
her silindir için, aynı anda ateşleme yapan iki bujiye
ya kalem. 2) böyle bir levha üzerine yapılan resim.
sahip olan bir ateşleme sistemi.
dry products: Kuru ürünler; yanma sırasında oluşan
veya yanma ürünlerinde bulunan C0 2 , N2 , 02 gibi
duality
duality: Çift olma niteliği veya durumu.
duai pressure boiler: Çift basmçlı kazan; akaryakıt
ile fayrap edilen, özellikle türbo-jeneratörlere yüksek
basınçlı, yardımcı makinelere ise düşük basınçlı bu
har sağlayan su borulu bir kazan; bazı motorlu gemi
lerde kullanılır.
dual processor: Bilgisay. çift işlemci.
dual-purpose: Çift amaca sahip olan; çift amaçlı; iki
maksatlı,
dual strainer: Bkz. dual filter,
dubbin: Deriyi su geçirmez yapmak ve yumuşatmak
için kullanılan gres gibi (donyağlı) bir madde.
duct: 1) içinde gaz, sıvı vb. inin hareket ettiği bir ka
nal veya boru; mecra; kanal. 2) içinden tel ya da
kabloların geçirildiği boru veya kanal. 3) Anat. vücut
ta bezelerin salgılarını akıtan bir boru veya kanal.
ductile: 1) kırılmaksızın haddeden çekilebilir veya dö
vülebilir; kırılgan olmayan (metaller için söylenir). 2)
kolayca şekil verilebilir; plâstik; esnek.
ductility: Dövülebilir ya da haddeden çekilebilir olma
niteliği veya durumu; çekildiği zaman büyük gerilme
ler altında kopmaksızın kalabilme özelliği.
ductility tests: Haddeden çekilebilme özelliğini sapta
yan deneyler; bu amaçla çeki ve eğilme deneylerin
den yararlanılır; çekilme deneyleri.
dud: Patlamayan (arızası olduğu için) bir bomba ve
ya mermi.
duedate: Tamamlama tarihi.
duff: Kömür tozu veya kömür tozu, kömür parçacıkla
rı ve yabancı maddelerden oluşan karışım Bkz.
slack.
dugout: 1) bir kütükten oyularak yapılan bir bot veya
kano. 2) toprak altında, oyularak yapılmış, kütük ve
kirişlerle kuvvetlendirilmiş yapı; sığınak.
dull: Kör veya kesmek (bıçak için söylenir).
Dulong and Petit's law: Dulong ve Petit kanunu: "Ka
tı bir element için atom ağırlığı ve özgül ısı çarpımı
sabit ve yaklaşık olarak 6,4 kaloriye eşittir."
Dumas'bulb: Buharların yoğunlukları ve dolaylı ola
rak moleküler ağırlıklarını ölçmek için kullanılan ve
piknometre ilkesine göre yapılan bir cihaz; Dumas
ampulü veya haznesi.
dumb-waiter: Yiyecek, servis vb. i göndermek için
kullanılan ve elle çalıştırılan küçük bir asansör.
dumdum (bullet): Dumdum kurşunu; çarptığı zaman
genişleyen ve büyük yara açan kurşun.
dummy barge: Den. yükleme ve boşaltma için kulla
nılan dümensiz, makinesiz ve yedekte çekilen ve iti
len dört köşe duba ya da şat.
dummy clearance: Reaksiyon türbinlerinde kullanı
lan dami pistonun, türbin keysi ile arasındaki boş
luk; dami klerensi.
dummy clearance indicator: Bkz. dummy microme
ter.
dummy cylinder: Reaksiyon türbinlerinde dami pisto
nun Bkz. dummy piston içinde döndüğü, boğaz
glendlert ile donatılmış keys kısmı veya parçası; da
mı silindir.
dummy grip: Motorsiklet didonu gaz kolu.
dummy labyrinth: Reaksiyon türbinlerinde dami pis
ton ile dami silindir arasında bulunan ve sızdırmazlik
sağlayan glendler; dami labirent glendi.
dummy micrometer: Buh. Türb. dami pistonların kle-
renslerini ölçmek üzere kullanılan duyarlı bir cihaz;
176 duplex steel
dami mikrometresi.
dummy piston: Reaksiyon türbinlerinde, buharın gi
rişten itibaren rotoru mil ekseni yönünde itmesini ön
leyen piston ya da pistonlar; dami piston.
dump: 1) Gemi yapımında kullanılan bir tür cıvata. 2)
Bilgisay. döküm; dökmek.
dumping valve: Bkz. unloading valve.
dump out: Yağlama yağları içinde askıda tutulan katı
maddelerin makinede birikmesi; bu olay yağlama
yağları katı maddelerle aşırı yüklendiği zaman mey
dana gelir.
dump plates: Kömürle fayraplı kazanlarda külü bo
şaltmak için kullanılan levhalar; boşaltma levhaları.
dump truck: Kasasını yukarı doğru kaldırarak yükünü
kendi boşaltan kamyon; damperli kamyon.
dungaree: 1) iş elbisesi, tente, yelken vb. i yapımın
da kullanılan kalın pamuklu kumaş. 2) deniz öğrenci
lerinin (ABD) ceza ve filika talimlerinde, lâboratuvar
çalışmalarında vb. i giydikleri blucinden yapılmış el
bise veya giysi.
dunnage: Den. korumak amacıyla yük etrafına veya
iyi istifi için aralarına konulan yumuşak maddeler
(kanaviçe, kâğıt vb. i) veya tahta; panyol tahtası; da-
neç; istif gereci. 2) personel bagajı veya kişisel eşya
sı.
dunnite: Pikrik asitten üretilen bir patlayıcı madde.
duo-: iki veya çift anlamında kullanılan bir önek.
duodecimal: 1) on iki veya on ikinciye ilişkin. 2) on
iki veya on ikinin kuvveti ile oluşan veya sayılan. 3)
on ikide bir. 4) Çoğ, on iki tabanlı bir sayısal sistem.
dulatera! coil: Bal peteği bobin; sargıların kapasitansı-
nı azaltmak için kullanılan bir sargı.
duotriode: Tek bir mahfaza (zarf) içinde iki triot.
dup.: Bkz, duplicate.
duplet: iki atom tarafından paylaşılan bir çift elektron.
duplex: 1) Mak. aynı şekilde veya aynı anda işleyen
iki ünitenin birinden oluşan; dupleks. 2) bir demiryo
lu vagonunda iki küçük, bir üniteden oluşan özel
kompartmanlardan biri. 3) çift yönlü.
duplex carburetor: Dupleks karbüratör; karışım dağı
tımı için iki venturiye sahip olan karbüratör; otomo
billerde kullanılır.
duplex compresson: Dupleks kompresör; silindirleri
yan yana veya arka arkaya yerleştirilmiş, çapları bir
birine eşit iki silindirli kompresör.
duplex filter: iki elemanlı filtre veya süzgeç; biri kir
lendiği veya tıkandığı zaman diğerine geçilebilen
yağ ya da yakıt filtresi; dupleks filtre.
duplexity: Dupleks olma niteliği veya durumu.
duplex process: Bir çelik yapma yöntemi; ham mal
zemenin rafine edilmesinin veya damıtılmasının bir
ocakta ve çelik yapımının diğer bir ocakta tamamlan
dığı işlem; dupleks işlem veya proses.
duplex pump: Dupleks pompa; tek krank mili tarafın
dan çevrilen ve krankları arasında 180°'lik bir açı far
kı bulunan, silindir çaplan birbirine eşit, iki silindirli
tek ya da çift etkili pompa; dupleks pompa; iki
silin dirli pompa.
duplex safety valve: Buh. Kaza. ikiz ya da çift
güven lik valfı; herbiri kendi yuvasına birer yay ile
oturtulan iki valf diskinden oluşan ve buhar
bölgesinin en yük sek yerine yerleştirilmiş bir valf;
Bkz. safety valve. duplex steel: Dupleks çelik;
fosfor dahil yabancı mad delerinin çoğunu asit
Bessemer ocağı ile açık ocak-
dupl e x s t rai n e r 177 dye

tan çıkarilan çelik; yabancı maddelerinden mangan

lan basit bir cihaz: a) 38 mm çapında 1220 mm bo
ve silikonun büyük bir kısmı Besmer könvertöründe
yunda lâstik bir hortum, b) elektrikli süpürgelerdeki
ve karbon ile fosfor ise açık fırında çıkarılan çelik.
gibi bir torba, c) küçük bir ecekterden oluşur.
duplex strainer: Bkz. duplex filter.
dust counter: Meteo. toz sayacı; belirli hacimde hava
duplex telegraphy: iki mesajın aynı anda tek bir tel
içindeki toz partiküllerini saymak için kullanılan bir
den gönderildiği telgraf sistemi.
cihaz.
dupli-: Çift, iki kat anlamlarında bir önek.
dust devil: Kumlu arazi üzerinde oluşan kum ve tozla
duplicate: 1) çift. 2) benzer iki parçaya sahip olan. 3)
rı bünyesine alan ve onları yaklaşık 915 metreye ka
gerçek kopya veya reprodüksiyon. 4) çift veya iki
dar çıkaran bir rüzgâr hortumu.
katlı yapmak. 5) gerçek kopya veya kopyalar yap
duster: Mobilya vb. lerinden toz almak için kullanılan
mak. 6) kopyasını çıkarmak; tekrarlamak; teksir yap
fırça veya bez; toz bezi; toz fırçası. 2) üzerine toz
mak.
serpmek için kullanılan bir cihaz. 3) şeker, öğütül
duplicating machine: Mektup, fotoğraf, teknik resim
müş tarçın vb. i serpmek için kullanılan bir cihaz.
vb. inin kopyasını çıkaran makine; teksir makinesi;
dust hopper: Toz tankı veya kül kutusu; çelikten ya
fotokopi makinesi; elektronik teksir makinesi; ozalit
pılmış dikey perdelerle bölünmüş olan sürekli bir
makinesi.
tank; gazların kazan boruları arasında baypas yap
duplication: Çoğaltma.
masını önler.
duplicator: Yazılı, daktilo makinesinde yazılmış şeyle
dust mask: Tozdan korunmak amacıyla kullanılan
rin tam kopyasını yapmak için kullanılan bir makine
maske; toz maskesi.
Bkz. duplicating machine; çoğaltıcı.
dust proof: Tozdan koruyan veya muhafaza eden;
durability: Dayanıklı olma niteliği veya durumu; daya
toz geçirmez.
nıklılık; mukavemet.
dust seal: Toz keçesi; bir makine, elektrik makinesi,
durabla valve: Sıvı elleçleyen pompalarla hava kom
pompa vb. inin içine toz girmesini önleyen araç;
presörlerinde kullanılan ve supap yuvası, disk, koru
duststorm: Toz fırtınası; aşağı ve orta enlem çöl böl
yucu ve yaydan oluşan bir valf ya da supap; daya
gelerinde oluşan ve karıştırıcı rüzgârlarla tozun çok
nıklı supap.
yükseklere kaldırıldığı ve görüşün bir hayli zayıfladı
durable: Sık sık kullanılmasına rağmen eskimeyen;
ğı fırtına.
dayanıklı; eskimez; sağlam.
dust strainer: Toz süzgeci veya filtresi.
durably: Dayanıklı şekilde veya tarzda.
dust whirl: Bkz. dust devil.
duralimin: Düralimün; alüminyumun bakır, manga
dusty: 1) toz ile kaplı; tozlu. 2) toz gibi; toza benzer.
nez, magnezyum ve silikon ile yaptığı dayanıklı, ha
3) toz rengine ilişkin.
fif bir alaşım (ticarî bir marka), % 95 alüminyum, %
Dutchman: 1) Hollanda gemisi. 2) Arg. Alman. 3)
4 bakır, % 0,5 manganez ve % 0,5 magnezyumdan
Den. Arg. bir Alman gemisi.
oluşur.
dutchman: Pist, Buh. Mak. eksantriklerin çevresine
duralumin alloy: Duralumin alaşımı; Bkz. duralumin.
geçirilen, iki yarım parça şeklindeki strapların arası
duration: Zamanda süreklilik; süre; zaman; müddet.
na dovel pinlerle yerleştirilen ara parçası; speyser.
dure: Sürmek; devam etmek.
Dutch metal: Tombak; bakır ve çinkonun bir alaşımı.
dusk: 1) geceleyin karanlığın başlaması; alacakaranlı
dutch process: Beyaz kurşun yapmak için baca yön
ğın karanlık kısmı. 2) kasvet; kasvetli yer. loş. 3) göl
temi; kurşun levhalar veya hurdaları, içinde sulandı
geli veya karanlık yapmak.
rılmış sülfürik asit bulunan bir kaba konulur ve baca-
dusky: 1) rengi bir dereceye kadar siyah olan; gölge
lı kap, meşe yaprağı veya gübresi ile mayalanmak
li. 2) ışıksız.
üzere iki veya üç ay terkedilir.
dust: 1) havada kolayca asılı kalabilecek kadar toz
dutrex 726 UK: Sıv. Yük. dutreks 726 U.K.; tehlikesiz
halinde toprak veya toz maddeler. 2) bu şekildeki
karakteristik kokulu, koyu kahverengi, viskoz, higros
bulut. 3) toprak. 4) değersiz herhangi bir şey. 5) po
kopik eğilimli bir yağ; 15,56°/15,56°C'de öz.ağ. 0,96-
len. 6) yıkanarak elde edilen çok küçük veya minik
0,98; k.n. 380-555°C; d.n.18°C (akma noktası); suda
altın parçacıkları. 7) tozlu yapmak. 8) özellikle mobil
çözünmez, 40°C'de viskozitesi 600-800 cS; ge
ya, döşeme vb. inden toz gidermek.
milerde 40°C'de ve atmosfer basıncında taşınır.
dust: Meteo. toz; atmosfer tarafından boşlukta uzak
duty: 1) İng. verdiği iş, yakıt birimine bölünerek bir
mesafelere kadar taşınan türlü katı maddeler; volka
makinenin performansının ölçülmesi. 2) bir makine
nik püskürtmeler, meteorlar, rüzgarların kaldırdığı
nin ürettiği iş miktarı. 3) bir araziyi sulamak için ge
toz ve dumanlar, endüstriyel ve lokal yanma işlemle
rekli su miktarı. 4) vergi; rüsum. 5) görev veya vazi
ri ile orman yangınlarından hasıl olan duman vb. in
fe.
den kaynaklanır.
D valve: Düz slayt valf veya çekmece; Bkz. slide val
dustbrush: Toz fırçası.
ve.
dust brush: Tek. Res. toz fırçası; resim kâğıtları üze
dwarf star: Sönük ışıklı ve az parlak bir yıldız.
rinde biriken tozları temizlemek için kullanılır.
dwindle: Sayısını, alanını veya hacmini sıfıra yaklaşa
dustcloth: Toz bezi; Tek. Res. resim kâğıtları üzerin
cak şekilde, düzgün olarak azaltmak:
de biriken tozları temizlemek için kullanılan bez.
dust-cloud theory: Solar (güneş) sisteminin kökenini dwt: Bkz. dead weight
tanımlamak için yararlanılan kuramlardan biri; toz- ton.
bulut kuramı. dy: Bkz.
dust collector: Elekt. toz toplayıcı; kollektörün taşlan dysprosium.
ması sırasında oluşan tozları toplamak için kullanı dyad: Kimy. iki değerli olan bir atom, element veya
kök.
dyadic: Bilgisay. ikiz işleyicili.
dye: 1) dokuma, saç vb. ine renk vermek için kullanı-
Teknik Sözlük -F. 12
dyeing 178 d ys p rosi u m

lan herhangi bir madde; boya; boyama maddesi ve

dynamics: 1) hareket ve sükûnette bir cismi etkileyen
ya onu kapsayan çözelti. 3) boya ile boyamak. 4)
kuvvetleri inceleyen fizik dalı; dinamik bilimi. 2) her
boya maddesi kullanarak belirli bir renk vermek (bir
hangi bir alanda çalışan türlü fiziksel kuvvetler. 3)
şeye).
herhangi bir alanda çalışan kuvvetlerin incelenmesi.
dyeing: Dokumaları boya ile boyama işi veya işlemi;
dynamic stability: Den. dinamik denge; hareketteki
boyama.
denge (gemiler için söylenir).
dyer: Görevi veya işi dokumaları boyamak olan kim
dynamic viscosity: Dinamik viskozite; Bkz. absolute
se veya şey.
viscosity.
dyestuff: Boya veren veya oluşturan herhangi bir
dynamism: 1) tüm olayların temel ilkelerinin kütle ve
madde; boya maddesi.
hareket yerine kuvvet ya da enerji olduğu teorisi ve
dyewood: Boya veren herhangi bir ağaç.
ya kuramı. 2) enerjik, kuvvetli vb. i olma niteliği; di
dyke: Bkz. dike.
namik nitelik; dinamizm.
dyn.: Bkz. dynamics.
dynamite: Dinamit; sodyum nitrat ve kâğıt hamuruna
dyna-: Güç anlamında kullanılan bir önek.
emdirilmiş nitrogliserin ile yapılan güçlü bir patlayı
dynam.: Bkz. dynamo.
cı; dinamit ile tahrip etmek veya patlatmak.
dynameîer: Bir teleskopun büyütme gücünü bulmak
dynamo: Mekanik enerjiyi veya işi elektrik enerjisine
için kullanılan bir cihaz; dinametre.
dönüştüren bir makine; dinamo; elektrik jeneratörü
dynamic: 1) harekette fiziksel kuvvet ve enerjiye iliş
veya alternator.
kin; dinamik; karşıtı statik. 2) dinamik bilimine iliş
dynamo-: Güç anlamında bir önek.
kin. 3) enerjik; kuvvetli; güçlü,
dynamoelectric: Dinamoelektrik; mekanik enerjiden
dynamic absorber: Dinamik damper veya titreşim
elektriksel enerji veya elektriksel enerjiden mekanik
söndürücü; volanın göbeğine bağlı bir yay ile etkisi
enerji üretimi yapan.
önemli şekilde arttırılmış olan bir damper; harmonic
dynamoelectrical: Bkz. dynamoelectric.
absorber olarak da kullanılır.
dynamometer: 1) kuvvet veya enerjiyi ölçmek için
dynamical: Bkz. dynamic. kullanılan bir cihaz. 2) Mot. tren beygirgücü veya ef-
dynamic balance: Dinamik balans; dinamik denge;
fektif gücün ölçülmesinde kullanılan mekanik, hidro
işletme devir sayısında dönmekte iken volan, türbin
lik veya elektriksel bir fren; dinamometre.
rotoru, krank mili, oto tekeri vb. ine uygulanan den
dynamometric: Dinamometrik; dinamometriye ait;
ge; balans cihazı ile sağlanır.
kuvvetin ölçümüne ait.
dynamic balancing: Dinamik dengeleme; Bkz. dyna
dynamometry: iş sırasında kuvvetlerin ölçülmesi işle
mic balance.
mi; dinamometri.
dynamic equilibrium: Dinamik denge; sürekli değişi
dynamotor: Dinamo ve motordan oluşan ve akımı bir
min dengeli durumu; örneğin su ve su buharı sabit
gerilimden diğer bir gerilime dönüştüren elektriksel
sıcaklıkta kapalı bir sistemdedir; moleküller sıvıdan
bir jeneratör; dinamotor.
buhara ve buhardan suya hareket eder.
dynatron: 1) üç elektrotlu bir vakum tüpü; sık sık bir
dynamic friction: Dinamik sürtünme; Bkz. kinetic
osilatör olarak kullanılır. 2) Bkz. mesotron.
friction.
dyne: Din; metrik sistemin (C.G.S.) kuvvet birimi; bir
dynamic head: Dinamik yükseklik; bir pompanın
gram kütlenin hızını bir saniyede bir cm değiştiren
bas tığı sıvının hızı ve yerçekiminden
kuvvet miktarı; d kısaltması ile belirtilir.
kaynaklanan ba sınç; m H 2 0 türünden belirtilir. dynetric balancing: Döner hareketli parçaların den
dynamic head pump: Statik hed (yükseklik) veya po
gelenmesinde elektronik yöntem.
tansiyel enerjiye ek olarak dinamik hed ya da kinetik
dynode: 1) bir foto çarpıcının anot ve katotu arasında
enerji üreten pompa; dinamik yükseklik (hed) pom
bir vasat (orta) elektrot. 2) başlıca görevi ikinci dere
pası.
ce elektronlar yaymak olan elektrot.
dynamic magnifier: Dinamik yükseltici; bir yayın kuv
dystatic mixture: İki veya daha fazla katıdan oluşan
vetinin, uyarma (ikaz) kuvvetine oranı.
ve sabit maksimum erime noktasına sahip olan bir
dynamic microphone: Bkz. moving-coil micropho
karışım.
ne.
dysprosium: Nadir toprak grubunun kimyasal bir ele
dynamic pressure: Meteo. dinamik basınç; herhangi
menti; Simg. Dy; at.ağ. 162,46; at.no. 66; bilinen
bir yüzeyin rüzgâr tutan tarafında birim alana rüzgâ
maddeler içinde en yüksek manyetik özellikli ele
rın uyguladığı kuvvet.
ment; disprosyum.
 ,e

E: 1) Kimy. Anştayniyum'un simgesi. 2) Fiz. a) esnek

lik ya da elastikiyet modülü, b) elektromotor kuvvet.
E., e.: Bkz. 1) earth. 2) engineering. 3) electromo
tor force.
earn: Elektrikli muhasebe makinesi; Ehm, emm.
early: 1) bir seri iş, olay ya da şeylerin başlamasına
yakın. 2) umulan zamandan daha önce; erken. 3)
eski çağlarda. 4) yakın bir gelecekte; çok zaman
geçmeden önce.
early injection: Diz. Mot. erken püskürtme; sıkıştırma
stroku sonunda yakıtın normal püskürtülmesi gere
ken zamandan daha önce püskürtülmesi.
early ignition: Erken tutuşma; yakıtın üs! ölü nokta
dan önce tutuşması; tutuşma gecikmesi küçük olan
yakıtlarda, erken püskürtmede oluşabilir.
earphone: radyo, telefon vb. inde kullanılan, özellikle
başa takılan alıcı; kulaklık; headphone şeklinde de
kullanılır.
earth: Astr. 1) üzerinde yaşam olan gezegen; Yerkü
re; Dünya; Güneş sisteminin "beşinci ve güneşten
uzaklığı bakımından üçüncü olan gezegeni; Çapı
7918 mil veya yaklaşık olarak 12 742,8 km; E veya e
5 neşin doğduğu yön; doğu veya şark. 2) batının karşı
kısaltmaları ile belirtilir; açısal hızı 7,292x10" rad-
8 tı. 3) bu yöne doğru. 4) dünyanın doğu kısmı; özel
yan/saniye, güneşten ortalama uzaklığı 1,4968x10
24
km; kütlesi 5,975.10 kg ve suya göre yoğunluğu
5,5'tur. 2) deniz ya da uzaydan ayrı kısım; yer. 4)
toprak; yer. 5) Kimy. geçmişte element olarak sınıf
landırılmış metal oksitlerden herhangi biri; alümina,
zirkonya, strontiya vb. i.
earthed: Elekt. topraklı; topraklanmış; elektrik şarjını
derhal toprağa veren bir iletken veya bir devreyi be
lirtir.
earth light: Dünya tarafından aya yansıtılan güneş ışı
ğı; dünya ışığı.
earthquake: Zelzele; yersarsıntısı; deprem.
earth science: İklim, hava, bölgesel kaya oluşumu,
mineral kaynakları, topraklar, doğal bitkiler ve hay
vanların yaşamlarını inceleyen bilim dalı veya dalla
rı; dünya bilimi.
earth's crust: Yerkabuğu; litosfer; sert kaya kütleleri
nin üst tarafında uzanan yüzey toprağının dış katma
nı; bir kaç mil kalınlığındadır.
earth's gravity: Yerçekimi; gravite; cazibe; dünyanın
merkezine doğru olan çekim.
earth indicator: Bkz. earth inductor.
earth inductor: Dünyanın manyetik alanını ölçmek
için kullanılan bir cihaz; dünyanın manyetik alanın
da ya dikey eksen veya yatay eksen çevresinde dön
dürülen (dönen) büyük alan ve çok sarımlı bir bo
bin; bobindeki manyetik flüksü veya akıyı ölçmek
için endüklenen elektromotor kuvvet ölçülür; sonra
dünyanın düşey veya yatay manyetik alanı hesapla
nır.
earths ine: Dünyadan yansıtılan güneş ışığı tarafın
dan ayın karanlık kısmının zayıf şekilde aydınlatılma
sı (yeniay döneminde görülür).
earthward: Dünyaya doğru.
earthwards: Bkz. earthward.
ease: 1) germe, tansiyon veya basıncını azaltmak (ha
lat, yelken vb. i) 2) bası, hız, ağrı vb. inde azalma.
2) çok sıkıştırılmış bir parçayı laçka etmek ya da gev
şetmek.
east: 1) yüzünü kuzeye çeviren kişinin sağ tarafı; gü
likle Asya ve ona ait adalar. 5) doğuda; doğuya iliş
kin; doğudan.
Eastern Standard Time: Amerika Birleşik
Devletleri'n- deki dört standart zamandan biri;
İngiltere'de Grini- çin batısındaki 75 inci
meridyendeki ortalama yerel zamana uyar;
Griniçten beş saat geridedir.
eat: 1) tahrip etmek; kemirmek; yiyip bitirmek: Asitle
rin yaptığı gibi; paslandırmak; çürütmek. 2) tüket
mek; yiyip bitirmek.
Eb: Bkz. erbium.
ebb: 1) gelgitin denize doğru çekilmesi; cezir. 2) geri
ye doğru akmak. 3) zayıflatmak veya azaltmak. 4)
gelgit dalgasının okyanusa dönüşü.
ebb tide: Cezir; gelgit sırasında suların çekilmesi.
ebonite: Kükürtle vulkanize edilmiş sert, siyah lâstik;
ebonit; ebonayt; elektriksel yalıtımlarda (izolasyon
larda) dolma kalem vb. terinde kullanılır.
ebonite sheet: Levha ebonit; ebonit levha.
ebonize: Siyah yapmak (odun vb.); abanoza benzer
abon y 180 economize

yapmak; abanoz gibi yapmak.

oluşan ses tekrarı; eko; yankı; aksiseda. 2) bu şekil
ebony: 1) Afrika, Asya ve Seyhan'da yetişen sert,
de üretilen ses. 3) bir yüzeyden (sesi) yansıtmak ve
ağır, koyu renkli, dayanıklı bir kereste veren ağaç
ya tekrarlamak.
tüllerinden herhangi biri; abanoz ağacı; mobilya vb.
i yapımlarında kullanılır. 2) abanoz veren herhangi echo depth sounding: Bkz. echo sounding. echoic:
bir ağaç. 3) abanozdan yapılmış. 4) özellikle rengi Yankı ya da eko tabiatına sahip olan. echometer:
açısından abanoza benzeyen; siyah; koyu renkli. Derinlik iskandil cihazı; gemilerde kullanı lır.
echo ranging: Sonar (cihazı); denizaltı dinleme ciha
ebulloscope: Çözeltinin kaynama noktası düzeyin
zı; mayın, denizaltı gibi, su altındaki cisimleri, onlar
den, bir maddenin molekül ağırlığını saptamak için
dan yansıtılan yüksek frekanslı titreşim ile araştırıp
kullanılan bir cihaz; ebuliyoskop.
bulan bir cihaz; DDA DSA kısaltmaları ile belirtilir.
eccentric: 1) aynı merkeze sahip olmayan; merkezle
echo sounder: Derinlik iskandil cihazı; yankı ya da
ri farkıl noktalarda olan. 2) ekseni tam olarak mer
eko esasına göre çalışır ve gemi omurgası ile deniz
kezde olmayan; merkezkaçık; eksantrik; eksentrik.
dibi arasındaki derinliğin ölçümünde kullanılır.
3) tam dairesel şekilde olmayan. 4) aynı merkeze sa
echo sounding: Bir geminin altında, eko veya yankı
hip olmayan daire ya da küre. 5) Pist. Buh. Mak.
ile su derinliğini ölçme yöntemi; sesin gönderilmesi
slayd valf ya da çekmeceye hareket veren ve krank
ile yankının alındığı zaman ölçümü ile derinliğin öl
milinin devir hareketini doğrusal harekete çeviren
çülmesi; derinlik iskandil etme.
disk veya diskler; Bkz. eccentric sheave.
eciipse: 1a) ayın dünya ile güneş arasına girmesi ve
eccentrically: Eksentrik veya merkezkaçık durumda.
güneşin kısmen veya tümü ile kararması ile oluşan
eccentric bearing: Eksantrik veya merkezkaçık ya
görüntü; güneş tutulması, b) dünyanın gölgesinin
tak; yüksek güçlü ağır devirli dize! motorlannın kros-
ayın üstüne düşmesi; ay tutulması. 2) herhangi bir
hed pinlerinde kullanılır.
gölgelenme veya ışığın kesilmesi. 3) tutulmaya ne
eccentricity: 1) eksantriktik; merkezkaçıklık; merkez
den olmak.
kaçık olma durumu, özelliği veya miktarı. 2) dairesel
ecliptic: Astr. 1) güneşin yıllık yolu veya yörüngesi ya
şekilden sapma. 3) Mate, bir konik kısmın eğrisi üze
da dünyanın güneşten görünen yörüngesi; göksel
rindeki herhangi bir noktadan odağa doğru olan me
kürenin büyük dairesi; tutulma dairesi. 2) bu daireyi
safelerin ve doğrultmanın oranı. 4) Meka. merkez ile
kestiği ve yaklaşık 23,5 derecelik bir açı ile göksel
eksen arasındaki aralık ya da mesafe; eksantriktik;
ekvatora meyleden Dünyanın yörünge düzlemi. 3)
merkezkaçıklık; eksantrik kolu; eksantrik yarıçapı
yersel ekvatora aynı açıda, güneşin ekliptiğine kar
Bkz. eccentric radius. 5) Buh. Mak. krankşaft mer
şın, göksel küre üzerine çizilen büyük daire. 4) tutul
kezi ile puli merkezi arasındaki mesafe.
ma veya ekliptlğe ait.
eccentric load: Merkezkaçık yük; eksantrik yükleme.
ecliptical: Bkz. ekliptic.
eccentric pivot: Merkezkaçık veya eksentrik mafsal.
eclogite: Esas olarak yeşil pirokzen, kırmızı grena
eccentric pulley: Gem. Mak. eksantrik puli; Pist.
(lâl) ve diğer minerallerden oluşan metamorfik veya
Buh. Mak. slayt valf veya çekmecenin hareketini sağ
başkalaşım geçiren bir kaya.
layan eksantrik donanımının ilk elemanı; iki yarım
ecoclimatology: Canlıların (hayvan ya da bitkilerin)
parçadan yapılarak birbirlerine cıvata ve somunlarla
çevresel iklimle olan ilişkisini inceleyen bilim dalı;
bağlanırlar; bazı makinelerde krankşaft ile birlikle ya
ekoloji branşı.
pılırlar.
ecology: 1) ekoloji; biyolojinin çevre ile canlı organiz
eccentric pump: Devir hareketli elemanları eksantrik,
malar arasındaki ilişkisini inceleyen dalı.
çatal ve çemberlerden oluşur ve pompa mili üzerine
econ.: Bkz. 1) economic. 2) economics. 3) eco
ya serbest olarak yerleştirilir ya da kamalanırlar; ek
nomy.
santrik pompa; merkezkaçık tulumba.
economic: 1)ev, özel ticaret, toplum veya yönetimin
eccentric radius: Eksantrik yarıçapı. 1) eksantrik ko
gelir, gider vb. lerine ait; ekonomik; iktisadî; malî iş
lu; eksantrik diskinin merkezi ile krank mili merkezi
lere ilişkin. 2) bir malın üretimi, dağılımı ve tüketimi
arasındaki aralık veya mesafe. 2) eksantrik yarıçapı.
ne ilişkin. 3) Bkz. economics.
3) slayt valf ya da çekmecenin hareket miktarı
economical: 1) ekonomik olarak; para, zaman, yakıt
veya strokunun yarısı.
vb. inin ziyan edilmemesi; idareli; tutumlu; tasarruf
eccentrik reducer: Merkezkaçık adaptör veya kısıcı;
lu. 2) ekonomi bilimine ait.
iki ucu farklı çaplarda ve merkezleri farklı noktalarda
economical horsepower: Ekonomik beygir gücü; iç
olan bir adaptör.
ten yanmalı bir makinenin en az yakıt tüketimi ile
eccentric rod: Gem. Mak. eksantrik rod; strapların
ürettiği maksimum miktardaki güç.
düz olan üst kısımlarına bağlanan kol veya rod; ek
economics: Malların üretilmesi, dağılımı ve tüketilme
santrik donanımının bir parçası; tornistanlı makineler
si ve buna ek olarak iş, finans, vergi" vb. i konularda
de ileri geri hareketi sağlamak üzere iki eksantrik
ki sorunları inceleyen bilim dalı; ekonomi; iktisat;
rod bulunur.
ekonomi bilimi.
eccentric shaft: Eksantrik mili; kemşaft; kam mili;
economic speed: Ekonomik hız; gemi, oto vb. lerin-
Bkz. camshaft.
de en küçük yakıt harcamı ile sağlanan en yüksek
eccentric sheave: Gem. Mak. eksantrik strap; eksan
hız; ekonomik sürat; otolarda 80-90 km/saat değerle
trik pulilerin (disklerin), çevresine uygun bir biçimde
ri arasındadır.
hazırlanan, iki yarım parçadan oluşan, iç yüzeyleri
economize: 1) gereksiz veya çarçurdan kaçınmak;
ne metal dökülmüş dövme çelik parçalar.
ekonomik olmak; gider veya masrafları azaltmak; ta
eccentric throw: Bkz. eccentric radius. sarruf etmek.
echo: 1) ses dalgalannin bir yüzeyden yansıması ile
economizer 181 efficac y

economizer: Buh. Kaza. kazana verilecek suyun sı

den tertiplenmesi.
caklığını, baca gazları yardımıyla yükselterek yakıl
edition: 1) basılmış bir kitabın ölçüsü, türü veya şekli;
ekonomisi sağlayan borulu eşanjör; U şeklindeki bo
basım. 2a) aynı yerde aynı harflerle aynı anda bası
rulardan oluşur, içinden besi suyu ve dışından kız
lan bir kitap, mecmua vb. inin toplam sayısı; tiraj, b)
gın baca gazları geçirilir; yakıt harcamının % 5-% 18
böyle bir basımın tek bir kopyası.
oranında azalmasına neden olur; kazanların apteyk-
edp: Bllg. Say. elektronik bir işlemin kısaltılmışı; ebi kı
lerine Bkz. uptake yerleştirilir.
saltması ile belirtilir.
economizer fins: Ekonomizör borularının çevresine
edpm: Bilg. Say. elektronik bilgi islem makinelerinin
geçirilen metal diskler; çelik saçtan yapılan bu disk
kısaltılmışı; ebim kısaltması ile belirtilir.
ler baca gazlarından tuttukları ısıyı, eko borusu için
educt: Bir maddeden değişmeden ayrılan başka bir
deki suya aktarır; galsama halkası adı da verilmekte
madde.
dir.
eductor: Edüktör; gemilerde genellikle küçük, bazan
economizer jet: Oto. karbüratör rölanti veya boşta ça
nispeten büyük hacimleri dreyn etmek veya boşalt
lışma memesi ya da nozulu.
mak için kullanılan ve iç içe nozullardan oluşan bir
economizer tubes: Ekonomayzer (ekonomizör) boru
tür pompa; water jet eductor şeklinde de kullanilır.
su; büyük çaplı U şeklinde ve çevrelerinde metalik
eductor system: Edüktör sistemi veya devresi
diskler bulunan borular; fid ya da besi suyunun ba
edulcorate: 1) temizlemek veya yumuşatmak. 2)
ca gazları tarafından ısıtılmasında kullanılırlar.
Kimy. yıkayarak asitlerinden veya diğer çözünür ya
economy: Makine, gemi makinesi, buhar kazanı, ev,
bancı maddelerinden ayırmak.
özel işyeri, toplum veya yönetimin gelir, gider vb.
E.E.: Bkz. 1) electrical engineer. 2) electrical engi
inin idaresi; ekonomi.
neering.
ecto-: Dış ya da dış taraf anlamında kullanılan bir
EFA: Essential fatty acids: Esas yağ asitleri.
önek.
eff.: Bkz. efficiency.
EDTA: Ethylenediaminetetraacetic acid: Etilendia-
effect: 1) bir neden veya ajan ile meydana gelen her
mintetraasetîk asit; kazan sularının analizlerinde kul
hangi bir şey; sonuç; netice. 2) sonuçlan oluşturan
lanılır.
güç ya da yetenek; etki; yarar; tesir. 3) bir şey üze
eddy: Ana akıma karşı ve dairesel hareket yapan ha
rindeki tesir ya da etki. 4) oluşturmak; hasıl etmek.
va, su, elektrik vb. i akımı; Bkz. eddy current; ana
5) yapmak; üretmek; inşa etmek.
for; türbülans; girdap.
effective: 1) bir etkiye sahip olan; etkili; sonuç üre
eddy current: 1) Elekt. esas akıma karşı akan akım;
ten. 2) belirli veya istenen sonucu üretme; verimli.
edi akımı veya kayıbı; bu kayıp ısı biçiminde açığa çı
3) aktif; çalışır. 4) savaşa hazır ve teçhizatlı (bir ge
kar. 2) ana akıma karşı dairesel hareketlerle (girdap
mi vb.i) 5) geçerli olan.
larla) hareket etmek.
effective atomic radius: Etkili atomik yarıçap; birbiri
eddy-current dynamometer: Edi akımı dinamometre
ne bağlı atomlar arasındaki yarı mesafe veya aralık.
si; içt. Yan. Mak. test etme sırasında, effektif gücün
effective conductance: Bir alternatif akım devresin
saptanmasında kullanılan bir fren ya da dinanomet-
de, bir akımın enerji bileşeninin toplarn elektromotor
re; bir mahfaza ve şafttan oluşur; şaftın çevresinde
kuvvete oranı etkili kondüktans.
büyük bir elektrik sargısından geçirilen doğru akım
effective depth: Yararlı derinlik.
ile frenleme etkisi kontrol edilir.
effective efficiency: Bkz. overall efficiency.
eddy loss: Edi akımları nedeniyle ısı şeklinde açığa
effective half-life: Bkz. half-lite.
çıkan kayıp; edi kaybı; Bkz. eddy current.
effective horsepower: Bkz. brake horsepower.
eddy wind: Döner veya anafor oluşturan rüzgâr.
effective propeller thrust: Efektif pervane srastı ya
edge: 1) bir bıçağın ince, keskin, kesici ağzı. 2) kes
da itmesi; bir gemi veya uçakta pervanenin geliştirdi
kin veya sivri olma niteliği. 3) bilemek; keskinleştir
ği net itme kuvveti.
mek. 4) yandan hareket etmek. 4) Den. pervane ka
effective stroke: Efektif strok, kurs veya seyir; Mot.
natlarının kenarları.
özellikle iki zamanlı motorlarda egzoz portlarının üst
edge effect: Bir iletkenin sivri kenarının şarjı nedeniy
kenarı iie üst veya dış ölü nokta arasındaki mesafe;
le, bir eiektrik akımının anormal hali.
egzoz portiarının yüksekliği kayıp stroktur; faydalı ya
edge joint: iki ya da daha fazla paralel veya paralele
da yararlı strok.
yakın kısımların arasındaki bağlantı; kenar bağlantı
effective work: 1) Mot. silindir içinde oluşturulan en-
sı.
dike işten, makinenin türlü kayıplarının çıkarılması
edge tone: Yassı, ince bir hava akımı bir kenara çarp
sonucu elde edilen iş; fren (dinamometre) işi. 2)
tığı zaman oluşan ses.
fren, efektif veya şaft beygirgücünü veren iş.
edge tool: Kesici ağzı bulunan keski veya diğer bir
effervesce: 1) karbonatlı içeceklerde olduğu gibi gaz
alet.
kabarcıklan çıkarmak; köpürmek; kabarcık çıkar
edging tool: Bkz. edge tool.
mak. 2) bir sıvıda kabarcık şeklinde yükselmek.
Edison battery: Edison aküsü; kabı çelik, elektrotları
effervescence: 1) köpürmek; kabarcık çıkarmak; ka-
demir ve nikel, elektroliti % 20'lik KOH çözeltisi olan
barcıklanma; kabarma; efervessans. 2) bir kimyasal
alkalin akü; çelik akü; demir-nikelli akü.
reaksiyon sonucu, bir sıvıdan gaz küreciklerinin hızlı
Edison effect: Edison etkisi; bir elektrik ampulüne
bir biçimde kaçışı.
yerleştirilmiş bir elektrot ve flamanın uçlarından (ter
effervescency. Bkz. effervescence.
minallerinden) biri arasında akan akım.
effervescent: Gaz kabarcıkları çıkaran; köpüren; ka
Edison storage battery: Bkz. Edison Battery.
baran.
edit: Bil. Say. 1) derlemek. 2) bilgi gruplarının yeni
efficacy: Etkiler üreten güç; yarar; fayda; tesir; yararlı-
efficiency 182 elastic

lık.
egg coal: Çapı 38-102 mm (1,5"-4") değerleri arasın
efficiency: 1) en az efor, gider ya da kayıp ile iste
da değişen türlü ölçülerdeki kömürlerin herhangi bi
nen etkiyi üretme yeteneği; verimli olma özelliği. 2)
ri; yumurta kömür; briket.
alınan enerjinin verilen enerjiye oranı; verim; verimli
egg shaped: Oval; beyzî.
lik. 3) etkili işin genişletilen enerjiye oranı; verdinin
EHF (ehp): Extremely high frequency: Çok yüksek
aldıya oranı; randıman; verim. 4) yapılan işin (maki
frekanslı; Bkz. microwave.
neye) verilen işe oranı.
EHP (ehp): Bkz. effective horsepower.
efficiency-booster: Diz. Mot. daha çok yüksel güçlü
eight: Sekiz; VIII; 8.
dizel motorlarına uygulanan bir güç arttırma türü; ve
eighteen: On sekiz; 18; XVIII.
rimli besleme; Bkz. efficiency-booster system.
eighteenth: 1) bir dizide on yedinciden sonraki; on
efficiency-booster system: Yüksek güçlü, ağır devir
sekizinci. 2) herhangi on sekiz eşit parçadan biri. 3)
li dize! motorlarına uygulanan güç yükseltici bir dev
bir şeyin on sekiz eşit parçasından biri; 1/18.
re; daha çok süperşarjlı motorlara uygulanır; verimli
eightfold: 1) sekiz parçaya sahip olan. 2) sekiz kat
besleme devresi; süperşarjer gaz türbini ile paralel
veya sekiz misli.
çalışan bir başka gaz türbininin sağladığı ve makine
eighth: 1) bir dizide yedinciden sonra gelen; sekizin
şaftına (miline) iletilen ek güç temin eder.
ci. 2) bir şeyin sekiz eşit parçasından herhangi biri,
efficiency expert: Görevi türlü işlemleri geliştirmek,
3) bir şeyin sekiz eşit parçasından biri; 1/8.
kayıpları azaltmak vb. i gibi daha iyi yöntemler bula
eightly: Sekizinci sırada.
rak bir iş yerinin, enerji tesisinin üretim veya verimi
eightieth: 1) bir dizide yetmiş dokuzuncudan sonra
ni yükseltmek olan kişi; verimlilik uzmanı.
gelen; sekseninci. 2) bir şeyin seksen eşit parçasın
efficient: 1) doğrudan bir etki veya sonuç üretme;
dan herhangi biri; 1/80.
efektif; tesirli; etkili. 2) en az çaba, gider ya da kayıp
ile istenen etkiyi veya sonucu oluşturma; becerikli; eighty: Seksen; 80;
LXXX.
işbilir.
elkonometer: Eykonometre; bir mikroskopun bakılan
efflorescence: 1) Kimy. a) kristalleşmenin suyunu
tarafına takılan ve gözlenen cismin boyutlarını ölç
kaybederek belirli kristalli bileşiklerin toza dönüşme
mek için kullanılan bir cihaz.
si, b) bu şekilde oluşan toz. 2) mineral yüzeylerde
einsteinium: Aynştayniyum; uranyum'un nükleer par-
ince. Kristalli bir birikinti.
tiküller ile bombardmanından elde edilen radyoaktif
efflorescent: Kimy. a) hava etkisinde bırakarak kristal
kimyasal element; Simg. E; at.ağ. 247; at.no. 99.
leşme suyunu kaybederek kristal durumdan toz şek
Einstein shift: Kuvvetli yerçekimi nedeniyle güneşin
line dönüşme, b) buharlaşma veya kimyasal deği
tayf çizgisinde kırmızıya doğru hafif yer değiştirme;
şim sonucu toz kabukla kaplanan.
Aynştayn yer değişimi.
effluence: Dışa veya dışarıya doğru akan bir şey; fış
Einstein's photo-electric law: Aynştay'nın foto elek
kırma; çıkma.
trik kanunu: "Elektromanyetik radyasyon ile sağla
effluent: Dışarıya doğru akan, özellikle: a) bir su göv
nan kuvantum enerjisi, en azından bir metalin iş
desinden dışarıya akan akarsu (çay ya da dere), b)
fonksiyonuna eşit olmalıdır"; daha büyük bir kuvan
dışarıya akan kanalizasyon, atık tankı vb. c) bir fabri
tum uygulandığı zaman, atık enerji, elektronun kine
ka ya da şubesinin tesisatından çıkan akım,
tik enerjisi olarak götürülür.
effluent piping: Dreyn (boşaltma) boru donanımı.
eject: 1) ani bir kuvvet uygulayarak dışarı atmak; de
effluvium: 1) görünmez partiküllerin (parçacıkların)
fetmek; boşaltmak veya deşarj etmek. 2) kovmak;
akımı veya buhar şeklinde gerçek veya düşsel taşın-
defetmek; atmak.
tı. 2) istenmeyen veya kötü buhar ya da koku.
ejecta: Atılan, boşaltılan veya defedilen şey; atık mad
efflux: 1) dışarıya çıkış veya akış; fışkırma. 2) dışarıya
de.
akan bir şey.
ejector: Gem. Mak. ecekter; kapalı bir kabın hava ve
effort: 1) bir şey yapmak için enerji kullanma; daya
ya gazını boşaltan bir cihaz, örneğin kondansörlerin
nıklılık veya zihinsel güç çabası. 2) tekrar, özellikle
havasını boşaltarak vakum sağlayan hava ecekterı
zor tekrar. 3) çalışma ya da tekrarlamanın ürünü ve
Bkz. air ejector.
ya sonucu; başarı. 4) gayret; çaba.
ejector, air: Bkz. air ejector.
effort arm: Kuvvet kolu; kaldıracın mesneti (desteği)
ejector condenser: Gem. Mak. ecekter kondenserl;
ile kuvvetin uygulandığı nokta arasındaki mesafe.
eceklerin bir ve ikinci kademeleri arasında bulunan
effortness: Çaba göstermeyen; çabasız; gayretsiz.
bir kondenser; ecekterin birinci kademesinde kullanı
effulge: Parlamak veya ışık saçmak; parıldamak.
lan buharı yoğuşturmak için kullanılır; Bkz. air ejec
effulgence: Büyük parlaklık; parıltı; nur.
tor condenser.
effulgent: Parlak olarak ışıldayan; radyan. ışık saçan. 18
eksa-: 10 anlamında bir önek; eksa; E kısaltması ile
effuse: 1) dışarıya doğru veya ileriye akmak. 2) yay
belirtilir.
mak; yayılmak. 3) küçük bir delik veya malzeme gö
el: 1) ana yapıya dik açılarda uzantı ya da kanat. 2)
zeneğinden basınç altında geçmek; firar etmek.
yükseltilmiş demiryolu.
effusiometer: Efiizyometre; molekül ağırlıklarını sap
elaeoptene: Uçucu yağın katılaşmayan kısmı,
tamak için gazların küçük bir delikten kaçış miktarını
delapse: Koymak; geçmek (zaman için söylenir).
ölçen bir cihaz.
elapse time: Geçen zaman.
effusion: Yüksek basınçlı bir bölgeden bir gazın kü
eiastance: Bir kondensatörün daraf ile ölçülen, kapa-
çük bir delikten düşük basınç bölgesine firar etmesi.
sitansinın evrik değeri.
effusive: Dışarıya veya ileriye akan; taşıntı; taşan,
elastic: 1) genişletilip, esnetilip, sıkıştırıldıktan sonra
egalite: Bkz. equality.
derhal ilk ya da orijinal durumuna, şekline veya ölçü
süne dönme niteliğine sahip olan; esnek; elâstik;
elastically 183 elec t ri ca l s t oreroo
m

yay gibi; yayımsı. 2) içersine konulan lâstik telleri ve

elektriği taşıyan, örneğin elektrik teli. 2) elektrik üret
ya lifleri ile esnekleştirilen dokuma kumaş. 3) bu
me veya elektrik ile üretilen, örneğin elektrik jenera
malzemeden yapılmış bir bant, jartiyer vb. i. 4) elâs
törü. 3) elektrikle çalışan, örneğin ütü. 4) elektrikle
tik bant ya da şerit.
me; manyetik. 5) cam, kehribar vb. i gibi elektriği ge
elastically: Esnek şekilde veya biçimde.
çirmeyen, fakat onu depolamak veya elektriksel şarj
elastic body: Esnek gövde; bir kuvvet uygulandığın
ları uyarmak için kullanılan madde. 6) elektrikle ça
da şekil ve ölçüleri değişen ve uygulanan kuvvet kal
lıştırılan tren vb. i.
dırıldığı zaman orijinal şekil ve ölçüsüne dönen bir
electrical: 1) Bkz. electric. 2) elektrikli; elektriğe iliş
cisim.
kin. 3) elektrik bilimi veya elektriğin kullanılışı ile
elastic collision: Esnek çarpma; elâstik çarpma.
bağlantılı.
elastic coupling: Esnek ya da elâstik kaplin.
electrical accessories: Dizel ve benzin motorlarının
elastic deformation: Esnek bozunma; elâstik defor-
şarj dinamosu, marş motoru, ateşleme devresi gibi
masyon.
elektrikli kısımları; elektriksel teçhizat.
elastic energy: Elâstik veya esnek enerji; zorlanan
electrical appliances: Elektrik ütüsü, çamaşır makine
veya gerilen esnek bir cisimde yığılmış olan bir po
si, radyo vb. i gibi cihazlar; elektrikli cihazlar.
tansiyel enerji.
electrical attraction: Elektriksel çekim ya da cazibe;
elastic fatique: Esnek veya elâstik yorulma; gerilme
zıt işaretli elektrik yükleri arasındaki kuvvet.
giderildikten sonra tekrar orijinal şekli ve ölçülerini
electrical circuits: Elektriksel devreler; seri, paralel
kazanamayan, ancak yavaş olarak orijinal durumu
veya seri-paralel devreler.
na dönen belirli maddelerin niteliği.
electrical energy: Elektriksel enerji; elektrik enerjisi.
elasticity: 1) bir malzemenin deforrnasyonundan son
electrical engineer: Elektrik mühendisi.
ra tekrar ilk şekli ve büyüklüğünü alma eğilimi; es
electrical fires: Gemiler, kara kuruluşları vb. i yerler
nek olma durumu veya özelliği; plâstiktik. 2) katı ci
de, çoğu zaman elektrik kontakları, kötü elektriksel
simlerin dıştan olan bir etki ile eğrilip bükülmesi; es
bağlantılar, kablo yalıtımlarının bozulması, kısa dev
neklik; elastikiyet.
reler, aşırı yük vb. i nedenlerle oluşan yangınlar;
elasticity modulus: Esneklik modülü; elastikiyet mo
elektrik yangınları.
dülü.
electrical formulae: Elektriksel formüller; elektrik for
elastic limit: Elâstik veya esnek sınır; kalıcı bir bozun-
mülleri; elektrik bilimine ilişkin formüller; örneğin tel
maya neden olmaksızın, bir malzemede endüklene-
ya da iletken kesitleri için s = p x L/r, v = lxR vb. i
bilen maksimum gerilme ya da stres; gerilme bir
gibi.
malzemede endüklenen elâstik limitten biraz daha
electrical governor: Elektrikli regülatör veya gavör-
yüksek olduğu zaman, malzeme kırılmaz, ancak ge
nör; daha çok yüksek devirli, küçük güçlü dizel mo
rilmeye neden olan kuvvet giderilse de orijinal ölçü
torlarında kullanılan hassas bir regülatör; sabit bo-
lerine dönemez.
binli bir alternator, amplifikatör ve kontroller, hız
elastic scattering: Esnek difüzyon; Bkz. scattering.
ayar ünitesi, eiektro-hidrolik bir konvertör ve servo-
elastic system: Esnek sistem; kütlelerin ve onlara
motordan oluşmaktadır.
bağlı yayların herhangi bir düzenleme veya yerleşti
electrical heater: Elektrikli ısıtıcı ya da hiyter.
rilmesi.
electrical horsepower: Elektriksel beygirgücü; doğru
eastin: Kaynamaya veya asetik asite dayanıklı lifli bir
akım makinelerinde p = Vxl/746; tek (fazli alternatif
protein; eiastin.
akım makinelerinde P = VxIxCos (p / 746 ve üç fazlı
elastomer: Elastomer; bir çok kez gerildikten sonra
alternatif akım jeneratörlerinde P = .J3 x VxIxCos (p
bırakıldığında orijinal durumuna dönen, lâstiğe ben
I 746 eşitlikleriyle hesaplanan güç.
zer bir madde.
electrically: Elektriksel olarak; elektrik (enerjisi) ile.
elastometer: Esnekliğin ölçümünde kullanılan bir ci
electrically driven: Elektrik (enerjisi) ile döndürülen
haz; elastometre.
veya işletilen.
elaterin: ; Beyaz, kristalli bir madde; elaterin, electrically operated: Elektrikle çalıştırılan.
etateryumun aktif özü.
electrical officer: Elektrik zabiti; ticaret gemilerinde
C20H28O5
elaterite: Koyu kahverengi, lâstiğe benzer, esnek mi elektrik makineleri, cihazları, ölçü aletleri vb. inin ba
neral hidrokarbon; binalarda kullanılır. kım ve onarımından sorumlu zabit veya gemiadamı.
E layer: E tabakası ya da katmanı; iyonosferın, yakla electrical power: Elektriksel güç; doğru akım jenera
şık 100-120 km yükseklikte oluşan ve daha çok gün törlerinde P = Vxl, tek fazlı alternatif akım makinele
düzleri normal atmosferik sondajla görülmesi müm rinde P = VxIxCos (p ve üç fazlı makinelerde ise p =
kün, muntazam gözlenen en alt katmanı. .J3 xVxIxCos (p (vat), eşitliklerinden hesaplanan
elbow: 1) alt veya üst kol arasındaki bağlantı; dirsek. güç-
2) dirsek gibi herhangi bir eğri. 3) dirsek (boru için): electrical resistance: Elektriksel direnç veya rezis
dirsek şekli. tans; bir iletkenin kendisinden geçen elektrik akımı
elec. (elect.): Bkz. 1) electric. 2) electrical. 3) elec na gösterdiği direnç; elektriksel direnç.
tricity. electrical sounding: Den. elektrikli iskandil; elektrik
elective affinity: Diğer veya diğerleri yerine belirli bir sondajı.
madde veya maddelerle kimyasal olarak birleşme electrical sounding apparatus: Elektrikli iskandil ci
eğilimi. hazı.
electret: Elektret; sabit manyetik yeteneği olan bir ya electrical store: Bkz. electric store.
lıtkan. electrical storeroom: Bkz, electric store.
electric: 1) elektriğe ait, elektrikle şarj edilen veya
elec t rica l sys t e m
electrical system: Elektrik devresi; elektrikli devre
veya sistem.
electrical wiring: Elektrik enerjisini taşıyan kablolar;
elektrik kabloları.
electric arc: Elektrotlar arasında oluşan akım atlama
sı; elektriksel ark; elektrik sparkı; elektrik kıvılcımı.
electric-arc furnace: Elektrikli ark ocağı; çelik erit
mek için kullanılan, üç karbon elektrotu bulunan bir
ocak.
electric arc w elding: Elektrikli ark kaynağı; elektrik
kaynağı; bir elektrot ve yüksek şiddetteki elektrik akı
mı ile oluşturulan kaynak türü.
electric battery: Elektrik bataryası; elektrik akümlatö-
rü.
electric bell: Elektrikli zil; elektrik enerjisi ile çalışan
zil.
electric blue: Meneviş rengi; çelik menevişi rengi; çe
lik mavisi; meneviş mavisi.
electric boiler: Elektrikli kazan; özel koşullarda ve
ekonomik olarak buhar üreten kazan: a) dalgıç, b)
borulu ve c) elektrotlu türlerde yapılırlar.
electric bonding cable: Tanker kamyonlarda
elektrik sparkı, arkı ya da kıvılcımı oluşmasını
önlemek için Kullanılan kablo; elektriksel bağlantı
kablosu. brake: Elektrikli fren; elektriksel olarak
electric
çalıştı
rılan fren.
electric breakdown: Aşırı yüksek gerilim nedeniyle
yalıtım maddesinden kaçakları oluşturan akım kanalı
ya da pasajı.
electric bulb: Elektrik ampulü.
electric cell: Elektrik pili; kimyasal enerjiyi elektrik
enerjisine çeviren bir cihaz; iki metal elektrot ile ge
nel olarak saf su ve sülfürik asitli bir elektrolitten olu
şur.
electric chain hoist: Elektrik enerjisi ile çalıştırılan zin
cirli ceraskal.
electric chair: Elektrikli sandalye; bazı ülkelerde
ölüm cezasının uygulanması için kullanılır.
electric charge: Elektriksel yük; elektrik şarjı.
electric condenser: Meksefe; elektrik kondensatörü.
electric conductivity: Elektriksel iletkenlik.
electric conduit: Kablo borusu; elektrik kablolarının
içersinden geçirildiği boru.
electric coupling: Bkz. electromagnetic coupling.
electric-cradle dynamometer: Rotor ve statoru aynı
merkezli bilyalı yataklar tarafından taşınan ve böyle
ce statoru serbest olarak dönen bir doğru akım jene
ratörü; elektrikli beşik dinamometresi; motorların
torkları ve bakım yapılan makineleri denemek için
kullanılır.
electric crane: Elektrikli kreyn; elektrik enerjisi ile çalı
şan kreyn.
electric current: 1) elektrik akımı; verilen bir nokta
dan birim zamanda geçen elektrik yükü miktarı. 2)
bir iletkende elektronların sabit olarak akımı; yük ne
gatif veya pozitif olabilir; elektrik akımının birimi am
perdir ve I kısaltması ile belirtilir.
electric density: Elektrik yoğunluğu veya şiddeti; yü
zeyin her birim alanına düşen elektrik şarjı miktarı.
electric dipole: Ölçüleri birbirine eşit fakat işaretleri
zıt ve birbirlerine çok yakın, bir çift elektrik şarjı;
elektrik ikiz kutbu.
electric discharge: iyonlaştırılmış bir gaz içinde bir
elektrik akımı; elektrik boşalımı.
184 elec t ricia n ' s ma t
e
electric drill: Elektrikli
ile ana devreden alınanmatkap;
yüksek uygun birakımla
frekanslı könvertör
ça
lıştırılan bir yüksek devirli matkap.
electric drive: 1) gaz türbinleri tarafından çalıştırılan
veya çevrilen jeneratör ya da alternatörün ürettiği
akım ile gemi pervanesinin çalıştırılması; elektrikle
çalıştırma. 2) dizel elektrik veya türbo elektrik siste
mi.
electric eel: Zoo, elektrikli balık; Güney Amerika'nın
yılan balığına benzer; elektrik şokları veren özel or
ganlara sahiptir.
electric etcher: Elektrikli klişe makinesi; kendisini
oto matik olarak ayarlayarak ticarî marka, harf, şekil
vb. ini yapan makine.
electric eye: Bir fotoelektrik hücre; türlü cihazların
kontrolü için kullanılır, örneğin kapıların açılması vb.
i gibi.
electric field: Elektrik alanı veya sahası; alan, saha;
sargılarından akım geçirilerek mıknatıslanan kuzey
(N) ve güney (S) kutupları arasında ve kuvvet çizgi
lerinden oluşan manyetik alan.
electric furnace: Elektrik ocağı; elektrikle ısıtılan,
cev herlerin redüklenmesinde, karbür vb. lerlnln
elde edilmesinde kullanılan bir fırın.
electric gauge: Mot. daha çok dizel motorlarının
gömleklerinin iç çaplarının ölçülmesinde kullanılan
ve 9 voltluk bir pil ile çalışan bir cihaz; elektrikli gös
terge.
electric generator: 1) elektrik jeneratörü, üreteci ve
ya kaynağı; doğru akım (DC) ve alternatif akım (AC)
üreten elektrik makinesi; dizel motoru, benzin moto
ru, buhar ve gaz türbini ve benzeri ısı makineleri ta
rafından çalıştırılan devir hareketli bir elektrik maki
nesi. 2) iş ya da mekanik enerjiyi elektrik enerjisine
çeviren makine.
electric gypsy: Den. elektrikli ırgat; elektrik motoru ta
rafından çalıştırılan, elle çalıştırmaya uygun olma
yan, sadece bir hıza sahip olan, tümüyle su geçir
mez şekilde yapılan halat ırgatı.
electric hammer: Elektrik çekici; elektrikli çekiç.
electric heater plug: Elektrikli ısıtıcı tapa; alçak kom-
presyon oranlı ön yanma odalı ve türbülans yuvalı
dizel motorlarında yanmayı sağlayan bir tapa; dize!
motorlarında yanmayı sağlayan bir tapa; iki volt ile
çalışır ve 40-50 vatlık güç harcarlar; 1,50 mm (1/16")
kalınlığında, ısıya dayanıklı krom nikel tellerinden ya
pılır; çalışması sırasında 25-30 amper çeker; glow
plug adı da verilir.
electric heating: Elektrikle ısıtma; elektrik enerjisi ile
ısıtma; daha çok gemilere uygulanan bir ısıtma şek
li.
electric hoist: Elektrikli ceraskal; Bkz. hoist.
electrik horn: Elektrikli korna veya klakson.
electric hygrometer: Elektrikli nem ölçer ya da higro
metre; nem değişimlerini derhal veren bir cihaz;
nem emici maddesi lityum klorürdür.
electrician: Elektrikçi; görevi ya da işi elektrik cihazla
rını yerleştirme, onarma ve imal etme olan kişi.
electrician's mate: Ask. Den. elektrikçinin yardımcısı
ya da muavini; elektrik dağıtımı ve kontrol teçhizatını
çalıştırır, elektrik jeneratörleri, dağıtım tabloları, mo
torlar, aydınlatma, donanımı ve diğer elektriksel ekip
manın bakım ve onarımını yapar, elektriksel kayıtları
tutar ve raporları yazar; elektrik zabiti.
 electric ignition 185 electrification

electric ignition: Bern. Mot. elektrikle, ateşleme

electric psychrometer: Elektrikli nem ölçer; elektrikli
veya tutuşturma; bataryalı veya manyetolu
higrometre.
ateşlemeden herhangi biri.
electric ray: Elektrikli balık; özel organları ile elektrik
electric induction: Şarjlı veya yüklü bir cismin, ona
şoku verebilen balıklardan herhangi biri.
komşu olarak yerleştirilmiş bir iletkene etkisi; elek
electric refrigerator: Elektrikli buz dolabı veya soğu
triksel endüksiyon.
tucu.
electric intensity: Elektrik şiddeti; bir elektrik alanına
electric resistance: Elektriksel direnç; bir iletkenin
yerleştirildiği zaman, pozitif şarjlı partikülleri etkile
kendisinden geçen elektrik akımına gösterdiği di
yen kuvvet.
renç; elektriksel direnç.
electric iron: Elektrikli ütü; elektirik ütüsü.
electric rope hoist: Elektrikle çalışan ipli (halattı) ce-
electricity: 1) manyetik, kimyasal, radyan vb. i etkile
raskal.
re sahip olan ve sürtme, endüksiyon (endükleme)
electric scaling machine: Elektrikli raspa makinesi.
veya kimyasal değişim ile üretilen bir enerji şekli;
electric shock: Elektrik çarpması; ceryan çarpması.
elektrik enerjisi. 2a) elektrik akımı; hareketli elektron
electric soldering iron: Lehim yapımında kullanılan
ların akımı, b) statik veya durağan elektrik. 3) toplu
havya; elektrikli havya.
ma aydınlatma, ısıtma vb.i için sağlanan elektrik akı
electric spark: 1) Benz. Mot. elektrik arkı, sparkı veya
mı. 3) elektrik bilimi; elektrik bahsi veya konusu.
kıvılcımı; iki elektrot, örneğin bujilerin elektrotları ara
electricity, frictional: Sürtünme ile elektriklenme;
sında oluşturulan ve silindir içinde hava-benzin karı
farklı yalıtkan maddelerin, örneğin cam ve kürkün
şımını tutuşturan kıvılcım. 2) bir yalıtkan veya izola
birbirlerine sürtünmesi sonucu oluşan elektrik şarjı.
törden ışık ve sesle birlikte elektrik boşalımı veya de
electricity, static: Statik elektrik; durağan elektrik;
şarjı.
sürtünme veya çarpma vb. i mekanik yöntemlerle
electric spark machine: Elektrik ark veya spark
üretilen elektrik.
maki nesi; türlü çap ve şekillerde delik açmak,
electric light bulb: Bkz. light bulb.
metalleri kesmek, yüzeyleri kuvvetlendirmek, aletleri
electric log system: Elektrikli kayıt sistemi; bir gemi
bilemek ve yüzeyleri aşındırmak için kullanılan bir
nin hızını göstermek ve aldığı mesafeyi kayıt etmek
makine.
için kullanılan bir sistem; pahalı oluşu nedeniyle sa
electric starting motor: Elektrikli marş motoru; elek
dece büyük yolcu gemilerine uygulanır.
trikle çalışan ilk hareket motoru; otomotif makineleri
electric meter: Elektrik saati veya sayacı; evlerde,
nin hemen tümü ile, gemi dizel motorlarının bir bölü
en düstriyel kuruluşlarda vb. i tesislerde tüketilen
münün ilk hareketinin sağlanmasında kullanılan serî
elek trik enerjisini kW/saat türünden saptayan
türden bir doğru akım motoru.
cihaz; elektrik devrelerine paralel olarak bağlanır;
electric steel: Elektrik çeliği; elektrik ocağında yapı
wattme ter adı da verilir.
lan veya dolgunun ocakta elektrik enerjisi ile ısıtılma
electric motor: 1) elektrik motoru; doğru veya alterna
sından elde edilen çelik.
tif akımla çalıştırılan bir elektrik makinesi. 2) elektrik
electric steering gear: Elektrikli dümen donanımı.
enerjisini mekanik enerji veya işe çeviren elektrik
electric storage battery: Bkz. storage battery.
makinesi.
electric stores: Elektrik mağazası; gemilerde elektrik
electric needle: Elektrikli iğne; elektrik iğnesi; iğne
malzemesi, ölçü cihazları, araç ve gereçlerin depo
şeklinde yüksek frekanslı bir elektrot; ameliyatlarda
ya da muhafaza edildikleri mağaza veya depo; ge
dokuları kesmek için kullanılır; kesme sırasında do
nel olarak makine dairesinde veya ona yakın konuş
kuları dağladığı için kanamayı da önler.
landırılır.
electric osmosis: Elektro ozmoz; iki elektrot arasın
electric storm: Elektrikli fırtına.
daki bir diyaframdan bir sıvınıngeçiş hareketi.
electric strength: Elektriksel dayanıklık; bir yalıtkan
electric pig: Elektrik piki; demir veya hurda demir ve
veya izolatöre, bir arıza oluşturmaksızın uygulanabi
cevherinden elektrik ocaklann da (fırınlarında) yapı
lecek maksimum gerilim ya da voltaj.
lan pik.
electric vacuum cleaner: Elektrik süpürgesi; vakum
electric plant: Elektrik enerjisi üretilen tesis; elektrik
lu temizleyici.
enerjisi tesisi; elektrik santralı.
electric washing machine: Elektrikli çamaşır makine
electric polarization: 1) birincil (primer) bir pilde,
si.
elektrotlar üzerinde elektroliz artıklarının birikmesi
electric water fountain: Elektrikli sebil.
nedeniyle elektromotor kuvvetteki azalma. 2) Elekt.
electric wave: Elektrik dalgası; elektromanyetik bir
her bir atomu elektrik kuvvetine doğru hafifçe hare
dalga; Hertz dalgası; radyo iletişiminde kullanılır.
ket eden pozitif şarjından oluşan bir yalıtkana elek
electric welding: Bkz. electric arc welding.
trik akımının etkisi. 3) birim hacim başına dipol mo
electric whistle: Gemilerde kulianılan ve elektrikle ça
menti.
lıştırılan düdük; elektrikli düdük.
electric pole: Havai hat taşımak üzere yapılan direk;
electric winch: Den. elektrikli vinç; elektrik motoru
elektrik direği.
(seri motor) ile çalıştırılan ve yükleme boşaltma iş
electric polisher: Elektrikli cila makinesi.
lemleri için kullanılan vinçlerden herhangi biri.
electric potantial: Elektrik potansiyeli; birim pozitif
electric wire: Bkz. electric wiring.
elektrik şarjını, sonsuz bir mesafeden bir noktaya ge
electric wiring: Elektrik enerjisini taşıyan kablolar;
tirmek için gerekli iş.
elektrik kabloları.
electric-powered: Elektrik veya elektrik enerjisi ile ça
electrification: 1) elektriklenme veya elektrikleme. 2)
lıştırılan.
elektrikle çalıştırmak için gerekli tüm tesis ve teçhi
electric propulsion: Elektrikle yürütme veya tahrik.
zat. 2) bir cisimden elektron çıkarılması veya eklen
mesi.
eiec t ri f ıe r
electrifier: Elektrikleyen şey ya da kişi.
electrify: 1) elektrikle doldurmak veya şarj etmek. 2)
elektrik şoku vermek. 3) uyarmak; şoklamak; heye
canlandırmak. 4) elektriği kullanmak için teçhizatlan-
mak. 4) elektriklenme; elektrik uygulama.
electrize: Bkz. electrify.
electro: 1) Bkz. electrotype. 2) Bkz. electroplate.
electro-: Elektrik, elektriksel olarak, elektrik enerjisi
ve elektroliz anlamlarında kullanılan bir önek.
electroanalysis: Elektroliz yardımıyla analiz.
electrochemical: Elektrokimyasai; çözelti ve iyonların
kapsadığı elektriksel özellikle ilgili inceleme; kimya
sal elektriğe ait.
electrochemical change: Elektrokimyasai değişim;
elektrik akımı tarafından neden olunan kimyasal de
ğişim.
electrochemical equivalent: Elektrokimyasai eşde
ğer; bir saniyede bir amperlik bir akım ile elektroliz
sırasında biriktirilen maddenin gram olarak kütlesi.
electrochemical series: Elektrokimyasai seriler.
electrochemistry: Elektrokimya; kimyasal elektrik;
elektriğin kimyasal etkilerini inceleyen bilim dalı.
electrocute: 1) elektrikle idam etmek. 2) kaza sonu
cu elektrikle ölmek.
electrocution: Elektrik (sandalyesi) ile idam.
electrode: 1) elektrot; bir batarya ya da pilde olduğu
gibi, bir elektrik kaynağının iki terminal veya ucun
dan biri; anot ya da katot.
electrode, gas: Gaz elektrotu; yüzeyine gaz emilmiş
bir elektrot.
electrode, glass: Cam elektrot; pH'ı bilinen bir çözel
tiyi, pH'ı saptanacak diğer çözeltiden ayıran ince
cam levha.
electrode holder: Elektrik kaynağında, elektrotu tu
tan pense; kaynak pensesi.
eiectrodeposit: Elektrolitik olarak metal yığmak; elek
trikle kaplamada olduğu gibi, elektrik akımı ile yapı
lan kaplama maddesi,
electrodeposîtion: Elektrikle yığma ya da biriktirme;
yığılacak metalin tuzunu çözelti ve kendisini elektrot
yaparak diğer metali onun üzerinde biriktirmek.
electrode potential: Elektrot potansiyeli; eğer farklı
iki metal parçası bir elektrolit çözeltisine yerleştirilir
se, metaller bir iletkene bağlandığı zaman bir elek
trik akımı akar; akımın meydana gelmesinin nedeni
metal parçalarının elektrik potansiyel farklarıdır.
electrodialysis: Elektrodiyaliz; elektrikle ayırma; elek
trik akımının etkisi altındaki diyalizle bir koloyitten
elektrolitin ayrılması.
electrodynamic: 1) hareketli elektrik enerjisine ait. 2)
elektrodinamik bilimine ilişkin. 3) aktif elektrik bilimi;
elektrodinamik.
electrodynamics: Elektrik akımı ve onunla ilgili man
yetik kuvvetleri inceleyen fizik bilimi dalı; elektrodina
mik bilimi.
electrodynamometer: Elektrodinamometre; akım taşı
yan tek bir devrenin farklı parçaları arasında birbirini
etkileyebilmesi ile bir elektrik akımının şiddetini ölç
mek için kullanılan elektriksel bir cihaz.
electro-extracter: Yarı kapalı ve kapalı fid suyu devre
lerinde kondenserin yoğuşum sularını boşaltan ve
bir elektrik motoru tarafından çalıştırılan pompa;
elektroekstrakter.
electro-feeder: Elektrikli besleyici (pompa); hidrolik
186 elec t roly t i c chlorin e gene ra t
or
olarak dengelenmiş
tarafından çalıştırılanveçok
sabitkademeli
hızlı bir elektrik
merkezkaçmotoru
bir
pompa.
electroforming: Elektrikle yığma veya biriktirme yardı
mıyla meta! eşyaların üretimi.
electrographic effect: Elektrograflk etki; paslandırıcı
buharlara karşı metali daha az duyarlı yapmak için,
bir metal yüzeye katot ışınlarının etkisi.
electrograph: 1) bir elektrometre veya elektrik enerji
sinin etkilerini kayıt etmek için kullanılan diğer cihaz
ların yaptığı grafik kayıt. 2) levhaları kazıyarak süsle
mek veya işlemek için kullanılan bir elektriksel ci
haz. 3) bir X ışını resmi; röntgen filmi. 4) fotoğraf, çi
zim vb. lerini ileten telgraf (türü) bir cihaz. 5) üreti
len şekil veya resim; telefoto. 6) kumaş ve duvar kâ
ğıtlarını basan ruloyu hazırlamak için kullanılan bir
makine.
electrohydraulic drive: Bir elektrik motorunun gücü
nü, devir hareketi gerektiren bir yüke aktarmak için,
gemilerdeki yardımcı makinelerin kullandıkları hidro
lik sistem; eiektrohidrolik çalıştırma veya tahrik.
electro-hydraulic governor: Eiektrohidrolik regülatör
veya gavörnör; hidrolik hız düzenleme valflarını çalış
tıran bir seri solenoide sahip olan bir regülatör; boş
ta çalışmadan tam hıza kadar 14 türlü hız ayarı sağ
lanan ve dizel lokomotiflerde kullanılan bir gavör
nör.
electrokinetics: Elektrokinetik bilimi; elektrik akımları
nın veya hareketteki elektrik ile ilgilenen elektrodina
mik dalı.
electrolimit gauge: Elektrolimit geyiç; imalât sırasın
da veya fabrikada 0,000 005 inç veya 0,000127
mrn'ye kadar ölçebilen bir kompratör.
electroluminescence: Yüksek frekanslı eiektrik boşa
lımları ile üretilen ışıldama.
electrolysis: 1) elektroliz; geçen eiektrik akımının etki
si ile çözeltideki kimyasal bileşiğin iyonlarına ayrıl
ması veya çözünmesi. 2) vücuttaki istenmeyen tüyle
rin köklerinin elektrikli iğne ile tahrip edilmesi.
electrolysis, Faraday's law of: Faraday'in elektroliz
kanunları. 1) bir akım tarafından etkilenen kimyasal
değişim, geçen eiektrik miktarı ile doğru orantılıdır.
2) aynı miktar elektrik ile yığılan veya açığa çıkan
maddelerin ağırlıkları kendi kimyasal eşdeğerleri ile
doğru orantılıdır.
electrolyte: Bir çözeltideki iyonlarına ayrılan ve böyle
likle elektrik akımını iletebilen bir madde; elektrik akı
mı bir elektrolitten geçtiği zaman, gaz üretilir ve katı
elektrotlarda birikir; elektrolitler asit, alkali veya tuz
olabilir.
electrolytic: 1) elektroliz ile üretilen veya elektrolize
ait. 2) elektrolit kapsayan veya elektrolite ait.
electrolytic action: Bkz. galvanic action.
electrolytically: Elektroliz ile; elektroliz yardımıyla.
electrolytic capacitor: Elektrolitik kapasitör veya kon-
densatör; aralarına amonyum borat ile kaplı kâğıt so
kulmuş iki uzun alüminyum parçasının silindir şekli
ne sokulması ile oluşturulan kondensatör; kondensa-
törden elektrik akımı geçtiği zaman oksit katmanı
oluşur ve bu katman bir yalıtkan gibi görev yapar.
electrolytic chlorine generator: Elektrolitik klorin üre
teci veya jeneratörü; deniz suyunu elektroliz ederek
sodyum hipoklorit üreten bir cihaz; kondenser boru
ları içindeki deniz canlılarını öldürmek için kullanılır.
elec t roly t i c cleanin g 187 elec t ro n charg e

electrolytic cleaning: Elektrolitik temizleme; elektrolit

dalga; bir antenden yayılan elektrik dalgası.
yardımıyla temizleme.
electromagnetism: 1) bir elektrik akımı tarafından
electrolytic copper: Elektrolitik bakır; elektroliz yolu
üretilen elektromanyetizma veya mıknatısiyet. 2)
ile damıtılan ve % 99,9 oranında yüksek saflıktaki ba
elektrik enerjisi ve manyetizma arasında ilişkiyi ince
kır.
leyen fizik dalı; elektromanyetizma.
electrolytic dissociation: Elektrolitik ayrışma veya
electromechanic cutter: Elektromekanik kesici.
dissosiasyon; suda veya diğer uygun bir çözeltide
electromechanics: Elektromekanik bilimi; elektrik
çözündüğü zaman bir bileşiğin pozitif ve negatif
üreten veya elektrikle çalışan makinelerin bilimi, ör
iyonlarına ayrılması.
neğin elektrik jeneratör ve motorları.
electrolytic electrode: Elektrolitik elektrot; bir elektro
electrometallurgy: Elektroliz yolu ile metalleri cevher
lite daldırılmış negatif veya pozitif elektrot, örneğin
lerinden ayırmak veya onları eritmek, rafine etmek
akümlatör elektrotlarından herhangi biri.
vb. i için ısı enerjisi üretmek üzere elektrik enerjisi
electrolytic etching: Elektrolitik temizleme; elektrolit
kullanımı sağlayan metalürji dalı; elektrometalurji.
yardımıyla temizleme.
electrometeor: Meteo. Atmosfer elektriğinin gök gür-
electrolytic gas: Elektrolitik gaz; patlayıcı gaz; suyun
lemesi, şimşek, St. Elmo ateşi ve hale gibi görülür
elektrolizi ile üretilen 2 kısım hidrojen ve 1 kısım oksi
ve işitilebilir olayları için kullanılan bir terim; elektro-
jenden oluşan gaz karışımı.
meteor.
electrolytic iron: Bkz. Vanderloy.
electrometer: Genellikle, yüklü bir elektrot üzerine
electrolytic polishing: Metal elektrolitik polisaj veya
bir elektriksel alan nedeniyle etki yapan mekanik
parlatma; bir metali elektrolitik bir eriyikte anota bağ
kuvvetler yardımıyla, elektrik yüklerini ölçmeye yarı-
layarak ve özellikle çıkıntıları eritmek suretiyle düz
yan cihaz; elektrometre; elektrik sayacı; elektriksel
ve parlak bir yüzey sağlama işlemi.
potansiyel farkını ölçen cihaz.
electrolytic refining: Elektrolitik damıtma; elektroliz
electrometer tube: Elektrometre tüpü; özel olarak ya
yolu ile metallerin damıtılması.
pılmış bir vakum tüpü; giriş empedansı yüksek, giriş
electrolyze: Elektrolize konu olmak veya elektroliz ile
akımı alçak olan bir tüp.
ayrışmak.
eiectromeîric: Elektrometre ya da elektrometri'ye ait,
electromagnet: Çevresindeki telden yapılmış bir bo
electrometrical: Bkz. electrometric.
binden elektrik akımı geçirildiği zaman geçici olarak
electrometry: Elektriksel ölçümler yapma bilimi; elek-
mıknatıslanan yumuşak demir çubuk; elektromıkna
trometri; bir elektrometre ile ölçüm.
tıs; elektromanyet.
electromotion: 1) bir elektrik akımının hareketi. 2)
electromagnetic: 1) bir elektromıknatıs tarafından
elektrik enerjisi tarafından üretilen hareket.
üretilen veya elektromıknatısa ait. 2) elektromanye-
electromotive: 1) potansiyel farkı ile elektrik akımı
tizme sahip olan.
üretme, elektromotif. 2) elektromotor kuvvet veya
electromagnetically: Elektromanyet veya elektroman-
elektrik akımının hareketine ait.
yetizm yardımıyla.
electromotive force: 1) bir elektrokimyasal pilde (Vol
electromagnetic clutch: Elektromanyetik kavrama ve
ta pilinde) iki elektrot arasında volt türünden potansi
ya klaç; endüvisi motorun miline ve kutuplar ile sar
yel farkı. 2) elektromotor kuvvet; elektrik enerjisinin
gılarının çevrilecek mile bağlı oldukları indakşın mo
hareketini değiştirebilen kuvvet; EMF, emf, E., e. kı
tora benzer kavrama; motor ile devir düşürücü dişli
saltmaları ile belirtilir.
ler arasına yerleştirilir; electromagnetic coupling
electromotive series: Elektromotif seriler; giderek ço
olarak da kullanılır.
ğalan elektrot potansiyellerine göre elementlerin dü
electromagnetic coupling: Devir-düşürücü donanım
zenlenmesi.
lı gemi dize! motoru tesislerinde, dizel motoru ile diş
electromotor: 1) bir dinamo gibi, elektrik akımı üre
li donanım arasında bulunan bir kaplin türü; burul
ten veya uyaran herhangi bir araç (cihaz ya da maki-
ma titreşimlerinin dişlilere aktarılmasını önler; Bkz.
• ne); elektromotor. 2) bir eiektrik motoru.
electro-magnetic clutch.
electron: Tüm atomların bir parçası olan, negatif şarj-
electromagnetic energy: Işık, X ışınları, radyo dalga
lı, nükleer olmayan herhangi bir partıkül ya da par
ları gibi bir enerji türü; elektromanyetik enerji. -31
çacık; kütlesi 9,109x10 Kg; atomların her biri
electromagnetic field: Bkz. electric field, 19

electromagnetic induction: Elektromanyetik endüksi
yon; manyetik flüks (akı) bir elektrik devresi ile bir
leştiği zaman devrede endüklenen elektromotor kuv
vet değişimi.
electromagnetic radiation: Elektromanyetik radyas
yon.
electromagnetics: Elelrtromanyetik bilimi; elektrik ile
manyetizma arasında süren karşılıklı ilişkiyi incele
yen bilim dalı; elektromanyetik.
electromagnetic spectrum: Bir kaç milimetreden bir
kaç metreye kadar olan dalgalar tarafından üretilen
tayf veya spektra.
electromagnetic units (emu): cgs sisteminin elektro
manyetik birimleri.
electromagnetic wave: Rady. Telev. elektromanyetik
1,602x10" kulonluk negatif şarj taşır; bir elektro
nun kütlesi protonun kütlesinin 1/1800'üdür; çekirde
ğin çevresinde dönen elektron sayısı, çekirdekteki
pozitif şarj sayısına eşittir.
electron affinity: 1) bir atoma bir elektron eklendiği
zaman açığa çıkan enerji; elektron afinitesi. 2) bir
atom veya bir molekülün serbest elektronlarla birleş
mesi ve negatif iyonlar oluşturması eğilimi.
electron beam: Elektron ışını; aynı hızla aynı yönde
hareket eden elektronlar akımı.
electron capture: Bir çekirdek tarafından iç elektro
nik kabuktan emilen bir elektronun bir tür radyoaktif
çürümesi; çekirdekte elektron, protonu nötrona dö
nüştürmek için kullanılır.
eiectron charge: Elektron yükü veya şarjı; elektron
fazlalığı veya azlığından oluşan elektrik dengesizliği
electron cloud
durumu; şiddeti kulon ile ölçülür.
electron cloud: Elektron bulutu; bir elektron boşalım
tüpünün elektrotları arasındaki boşlukta bulunan
çok sayıda, nispeten sabit elektronlar.
electron collection: Elektron toplanması; iyonlaştır
ma odaları ölçülerinde kullanılan ve elektron hareket
lerinin iyonlarinkine göre yüksek olmasından yararla
nılan teknik.
electron distribution: Elektron dağılımı; elektronların
bir iyon ya da bir atom çekirdeği çevresindeki bir yö
rüngede sıralanışı.
electron duplet: iki atom tarafından (ek bir bağ, ku
tupsal olmayan bir bağla paylaşılan bir çift elektron;
elektron çifti.
electronegative: 1) negatif elektriksel yüke sahip
olan; elektrolizde anot veya pozitif elektrota hareket
etme eğilimi. 2) asit; metalik olmayan; elektronegatif
bir madde.
electronegativity: Elektronegativite; bir bileşikte bir
atomun elektronları kendine çekme kuvveti; metaller
düşük ve metalsiler yüksek elektronegativiteye sahip
tirler.
electron, extranuclear: Bir atomun çekirdeği etrafın
daki yörüngede hareket eden bir elektron.
electron, free: Serbest elektron; bir atomun çekirde
ğinin komşusu olmayan, fakat beta ışınlarında oldu
ğu gibi serbestçe hareket eden bir elektron.
electron gun: Elektron tabancası; elektronları topla
yan, odaklayan ve çıkaran katot ışın tüpünün bir par
çası.
electronic: 1) elektronik; serbest elektronların, özellik
le vakum, gaz veya foto tüplerinde ve özel iletken ve
ya yarı iletkenlerde hareketleri, yayımları ve akım
şeklinin uygulanmasına ilişkin. 2) elektron veya
elektronlara ait.
electronic brain: Elektronik beyin; elektronik olarak
çalıştırılan türlü hesap makineleri, kompüter veya di
ğer cihazlar.
electronic calculator: Elektronik hesap makinesi;
dört işlem, logaritma, trigonometrik hesap vb. lerini
kolaylıkla yapan, entegre devreler, transistor vb. te
rinden oluşan dijital bir cihaz.
electronic charge: Elektronik yük (şarj); öz yük;
-19
elektrik yüklerinin doğal birimi; 1,602x20 kulon ;
10
4,803x10' elektrostatik birimi.
electronic equation: Elektronik eşitlik; bir tepkimede
maddenin kaybettiği veya kazandığı elektron sayıları
nı gösteren eşitlik.
electronic filing: Bilgisay. elektronik kütük (dosya)
tutma.
electronic indicator: Elektronik endikatör (cihazı);
beygir gücünün saptanması yerine, yakıt püskürtme
ve yanma özelliklerini araştırmak üzere makine araş
tırma ve geliştirmesi bakımından kullanılan bir cihaz;
basınca duyarlı eleman, senkronlaştırma ünitesi,
amplifikatör ve bir osiloskoptan oluşmaktadır.
electronic ignition: Benz. Mot. silindir içinde sıkıştırı
lan hava-yakıt karışımının elektronik olarak tutuştu-
rulması; elektronik ateşleme; bataryalı bir ateşleme
sisteminde kullanılır.
electronic ignition system: Benz. Mot. bataryalı ateş
leme sistemi parçalarına ek olarak distribütörü man
yetik ünite ve denetim ünitesi ile donatılmış bir ateş
leme sistemi; elektronik ateşleme sistemi veya devre
si.
188 electroplate
electronic lens: Paralel mıknatıslar tarafından üreti
len manyetik alanlar veya paralel levhalı kapasitörler
tarafından üretilen elektrik alanları; elektron ışınlan-
nın odaklanması için kullanılır; elektronik mercek.
electronic micrograph: Elektron mikrograf; bir cis
min elektron mikroskopunda alınan fotoğrafı.
electronics: Elektronik bilimi; vakum ve gazlarda
elektronik hareketler ve vakum tüplerinin, fotoelek
trik hücre vb, leri ile ilgilenen bilim.
electronic vacuum tube: Bkz. thermionic valve.
electron microscope: Elektron mikroskopu: madde
nin görüntüsünü büyütmek için, ışık ışınları yerine,
elektron ışınlarını odaklama üzere kullanılan bir mik
roskop türü; optik mikroskoplardan çok daha güçlü
bir cihaz.
electron, nuclear: Bir atomun çekirdeğinden çıkan
bir elektron; nükleer elektron.
electron octet: Sekiz elektron kapsayan bir elektron
grubu.
electron orbit: Elektron yörüngesi; bir elektronun
atom çekirdeği çevresinde dönerken çizdiği yol ya
da yörünge.
electron pair: Elektron çifti; aynı yörüngeyi paylaşan
iki elektron.
electron pairing: Tamamlanan bir yörünge ve oluşan
bağ vasıtasıyla işlem.
electron shell: Bir atomda, hepsi aynı kuvantum sayı
sında olan bir grup elektron; elektron kabuğu.
electron specific heat: Elektron özgül ısısı; serbest
elektronlar nedeniyle bir metalin özgül ısısının bir
parçası; elektron ısınma ısısı.
electron theory: Elektron kuramı veya teorisi.
electron tube: Elektron tüpü; X ışınları tüpünde oldu
ğu gibi, görevi geniş ölçüde elektronların hareketine
bağlı olan bir tür vakum tüpü; vacuum tube biçimin
de de kullanılır.
electron valence: Bir atomun tam olmayan dış kabu-
ğundaki elektronlardan biri.
electron volt: Elektron volt; elektron yükü kapsayan
bir partikülün, vakumda 1 voltluk bir potansiyel farkı
nın etkisinde kaldığı zaman kazandığı enerji; eV kı
12
saltması ile gösterilir: 1 eV = 1.60X10" erg veya 1
-19
eV = 1,6x10 jul'dür.
electroosmosis: Elektroozmoz; bir elektromotor kuv
vet etkisinde bir sıvının bir diyaframdan geçmesi ola
yı-
electropathic: Bkz. electrotherapeutics.
electrophilic reagent: Elektrofilik ayıraç; elektronla
rın aşırı olduğu yerde bir bileşiğe hücum eden mi
yar.
electrophoresis: 1) elektroforez; akışkan bir ortam
içinde, süspansiyon halinde (askıda) bulunan kolo
idal partiküllerin, bir elektrik alanının etkisiyle hareke
ti. 2) Biof. yüklü taneciklerin bir akışkan içinden, bir
elektrik alanının etkisi ile geçmeleri: Bkz. catophore-
sis. 3) elektrik akımları kullanarak iyonların vücut do
kuları içine sokulmaları.
electrophorus: Reçine, şellak vb. inden yapılmış yalı
tılmış bir disk ve metal bir levhadan oluşan bir ci
haz; endükleme yolu ile statik elektrik üretmek için
kullanılır; elektroforus.
electroplate: Elektroliz yardımıyla üzerinde metal bir
örtü (kaplama) biriktirmek; bu şekilde kaplanmış her
hangi bir şey, özellikle gümüş kaplama yemek [akım
ları.
electroplating
electroplating: Elektroliz yöntemi ile metal kaplama;
galvanoplasti.
electropolar: Elektrikle kutup haline gelmiş; + veya -
kutuplanmış.
electropositive: 1) pozitif elektrik yüküne sahip olan;
elektropozitif; bir elektrolizde negatif elektrot veya
katota doğru hareket etmek eğiliminde olan. 2) baz;
asit olmayan; herhangi elektropozitif bir madde.
electrorefining: Elektroliz ile saf, pür veya an bir me
tal üretme yöntemi; elektrikle damıtma; elektrorafi-
ne.
electroscope: Elektroskop; birbirinden uzaklaşan al
tın varaklar (yapraklar) yardımıyla çok küçük elektrik
yüklerini araştırmak ve bu yüklerin pozitif ya da ne
gatif olduğunu göstermek için kullanılan bir cihaz.
electroscopic: Elektroskopa ait, elektroskop ile ölçü
len veya bir elektroskop ile araştırilabilen.
electrosol: Elektrosol; suya daldırılmış elektrotlar ara
sındaki ark ile üretilen, bir metalin koloidal çözeltisi.
electrostatic: Elektrostatik; durağan elektrik veya ha
reketsiz elektrik partiküllerine ait; statik elektriğe iliş
kin.
electrostatic charge: Statik elektrik yükü, birikimi ve
ya şarjı.
electrostatic field: Elektrostatik alan; hareketsiz yük
ler tarafından oluşturulan bir elektrik alanı.
electrostatic filter: Elektrostatik filtre; bir hücre ile bu
nun içine çapraz olarak paralel şekilde donatılmış
tellerden oluşan filtre; çok yüksek gerilimli akım ile
beslenen teller tozlan toplar.
electrostatic force: Elektrostatik kuvvet; iki madde
farklı şarjlı (yüklü) biri negatif ve diğeri pozitif olduk
ları zaman, bu ikisi arasında uygulanan elektriksel
kuvvet.
electrostatic generation: Statik elektrik üretimi, oluş
ması veya meydana gelmesi.
electrostatic generator: Elektrostatik jeneratör; elek
trik yüklerini sürekli ayırmak için kullanılan bir cihaz;
yüksek gerilim fakat küçük miktarda yük ya da şarj
üreten bir cihaz.
electrostatic hazard: Elektrostatik tehlike; statik elek
trik tehlikesi.
electrostatic ignition: Statik elektrik tutuşması; statik
elektrikle tutuşma veya iştial.
electrostatic lens: Elektrostatik mercek; oluşan elek
trik alanlarını yüklü bir partikül ışın demeti üzerine
odaklayıcı bir uygulama yapılan elektrotlar düzeni.
electrostatic potential: Elektrostatik potansiyel; elek
trik alanının kuvvetlerine karşı yapılan iş bir noktada
ki elektrostatik potansiyeldir.
electrostatic precipitator: Elektrostatik çöktürücü;
Buh. Kaza. duman gazı içindeki tozlan tutmak için
kullanılır; duman gazı içinde askıdaki maddeler yete
rince kuvvetli bir elektrostatik alanda yüklenir ve zıt
şarjlı toplama elektrotu tarafından çekilerek toplanır,
electrostatics: Elektrostatik bilimi; durağan veya sta
tik elektrikle ilgilenen elektrodinamik dalı; karşıtı
elektrokinetik Bkz. electrokinetics.
electrostatic voltmeter Elektrostatik voltmetre; statik
şarjların (yüklerin) gerilimini ölçmek için kullanılan
bir voltmetre türü; bu tür voltmetre ile 10 bin volta
ka dar olan gerilimler ölçülebilir.
electrosteel: Elektroçelik; elektrik potasında üretilen
189 elementary
çelik
.
electrostriciion: Bir elektrik alanının bir dielektrik ve
ya yalıtkan üzerindeki etkisi; elektrostrlksiyon.
eiectrosurgery: Ameliyatlarda dokuları kesmek veya
onlari tahrip etmek için elektrik enerjisi ile çalışan
aletlerle yapılan operasyon.
eleetrosynthesis: Elektrosentez; Kimy. elektrik akımı
yardımıyla üretilen veya yapılan sentez,
electrotherapeutics: Elektroterapiye ilişkin.
electrothrapeutical: Bkz. eleetrotherapeutic.
electrotherapeutics: Bkz. electrotherapy.
electrotherapy: Elektroterapi; elektrik enerjisi yardı
mıyla hastalık tedavisi.
electrothermic: Elektrikle ısıtılan,
electrothermic electrode: Elektrikle ısıtılarak eritilen
(kaynak) eleklrotu; elektrotermik elektrot.
electrotype: Elektrotip. 1) elektrik kaplanarak yapıl
mış klişe. 2) böyle bir klişe ite yapılan baskı. 3) bu
tür klişe veya klişeler yapmak.
electrotypic: 1) elektrotipiye ait. 2) elektrotip veya
elektrotipiler kullanma; elektrotip tarafından üretil
miş; elektrotip karakterine sahip olan; elektrotipik.
electrotypy: Elektrotipi; elektrotipler yapımı.
electrovalence: Elektrovalans; bir atomdan diğer bir
atoma elektronların aktarılması ile bir moleküldeki
atomların birleşmesi; elektriksel bağ.
elecktrovalent bond: Bkz. ionic bond.
electrum: 1) eski çağlarda kullanılan, altın ve gümü
şün açık sarı renkli bir alaşımı. 2) bakır, nikel ve çin
konun bir alaşımı; anahtar, süs eşyası, sofra takımla
rı yapımında kullanılır; German silver, nickel silver
isimleri de verilir.
elem.: Bkz. 1) element. 2) elementary. 3) elements.
element: 1) geçmişte tüm fiziksel maddeleri oluştur
duğu düşünülen toprak, su, hava ve ateş gibi dört
elemandan herhangi biri. 2) esas kısım. 3) Kimy.
nükleer ayrışma istisna edilirse, farklı maddelere ay-
rılamayan herhangi bir madde; element; tüm madde
ler elementlerden oluşmuştur. 4) Elekt. a) bir elektro
litle, birlikte etkileyerek elektrik enerjisi üreten bir çift
metalik madde, b) pozitif veya negatif elektrot, c) bir
elektriksel cihazın işleyen parçası: Ütünün ısıtıcı ele
manı gibi. 5) Mate, a) herhangi bir niceliğin bölüne-
meyen parçası; diferansiyel, b) bir doğru, yüzey vb.
ini oluşturan nokta, doğru (çizgi) vb. i; eleman. 6)
Ask. hava kuvvetlerinin bir veya daha fazla uçaktan
oluşan temel ünitesi.
element: Değişebilen veya değiştirilebilen parça; ele
man: Filtre elemanı, akü plâkası vb. i.
elemental: 1) eski filozofların inandığı dört eleman
dan (toprak, hava, su, ateş) herhangi biri veya tü
mü. 2) doğal kuvvetlere ait veya onlara benzeyen; fi
ziksel evrenin özelliği. 3) esas, temel ve güçlü; başlı
ca. 4) birinci ilkeye ait; aslî; temel; elemanter; basit;
gelişmemiş. 5) esas parça veya parçalar olma 6)
Kimy. bir elemente ait; bileşik değil.
elemantarily: Basit bir biçimde veya tarzda.
elementariness: Basit, öz veya esas olma niteliği.
elementary: 1) Bkz. elemental. 2) birinci ilkeye ait;
aslî; bir şeyin gelişmemiş veya esasına (kökenine)
ilişkin. 3) kimyasal bir elementten oluşan; bileşik ol
mayan. 4) kimyasal bir element veya elemntlere ait.
5) basit, öz, sade; ilk; başlangıç.
el eme n t , elec t ro n ega t iv e 190 elutriatio n

element, electronegative: Elektronegatif element; ne

eliminator: Eleyen bir kişi veya şey.
gatif yük veya şarj taşıyan bir element.
elite (elite): 1) bir grubun çok dikkatle seçilmiş bir
element, electropositive: Elektropozitif element; po
parçası; elit. 2) 10 puntoya eşit ölçüde daktilo maki
zitif yük ya da şarj taşıyan bir element.
nesi harfi.
element of weather: Havanın elemanları: Sıcaklık, ba
elixir: 1) Ortaçağ simyagerlerinin esas metalleri altına
sınç, nem, bulutlar ve rüzgâr.
çevirmek veya yaşamı sonsuza dek uzatmak için
element, parent: Ebeveyn element; radyoaktif ele
araştırdıkları kuramsal bir madde; iksir. 2) Ecz. çoğu
mentlerin ayrışma serisinde en ağır, en karmaşık,
zaman tatlılaştırılmış, alkolde çözünmüş haplardan
doğal olarak görülen element.
yapılmış ilâç; ruh; alkol çözeltisi.
element, radioactive: Radyoaktif element; ani olarak
ell: Esk. uzunluk ölçüsü; esas olarak kumaş ölçmek
ayrışarak türlü ışın ve partiküller çıkaran ağır bir ele
için kullanılan Hollanda'da 0,686 ve ingiltere'de
ment.
1,143 m olan ölçü birimi; arşın; endaze.
elements, rare-earth: Nadir toprak elementler; atom
ellipse: 1) Geom. iki sabit noktadan Bkz. foci belirli
numaraları 21-39 ve 57-71 arasında olan elementler.
uzaklıktaki hareketli bir noktanın çizdiği yörünge ve
elemi: Türlü tropikal ağaçlardan üretilen merhem ve
ya şekil; elips. 2) bir koninin meyilli bir düzlemle ke
vernik yapımında kullanılan bir tür reçine.
silmesi sonucu oluşan fakat koninin tabanına dokun
elephant boiler: Fil kazan; çok büyük hacimli, üç mayan kapalı şekil.
dramlı (domlu), büyük su borulu ve dıştan fayraplı
ellipse, major axis of: Bir elipsin büyük çapı veya ek
buhar kazanı.
seni.
elevate: 1) yükseltmek; kaldırmak. 2) hacmini (ses
ellipse, minor axis of: Bir elipsin küçük çapı veya ek
vb. inin) yükseltmek.
seni.
elevated: 1) yükseltilmiş; kaldırılmış; yüksek. 2) yük
ellipsograph: Merkezleme iğnesi, kayıcı ayağı ve bir
seltilmiş demiryolu.
kolu olan ve bu kolun ucunda mürekkepli uç bulu
elevated railway: Yükseltilmiş demiryolu; yol seviye
nan ve elips çiziminde kullanılan bir cihaz; elips çi
sinden daha yüksekten geçirilen demiryolu; yollarda
zer; ellipsograf.
ki trafiği rahatlatmak için kullanılır.
ellipsoid: 1) düzlem kesitleri tümü ile elips veya daire
elevation: 1) yükseltme veya yükseltilme. 2) yüksek
ler olan solit şekil; elipsoit. 2) böyle bir katı şeklin yü
bir yer veya durum. 3) dünya yüzeyinden yukarı yük
zeyi. 3) bir elipsin, eksenlerinden biri çevresinde
seklik. 4) bina, makine, yapı vb. inin önden, üstten,
tam bir tur döndürülmesi ile oluşan katı şekil. 4) şek
yandan vb. i çizilmiş ölçekli resmi veya plânı. 5)
li elipsoite benzeyen veya elipsoite ilişkin.
Astr. herhangi bir gök cisminin ufuk üzerindeki açı
sal rakımı veya altitütü. 6) deniz düzeyinden ortala ellipsoidal: Bkz. ellipsoid.
ma yükseklik; rakım; altitüt; yükselti. ellipsoid, oblate: Bkz. oblate ellipsoid.
ellipsoid, prolate: Bkz. prolate ellipsoid.
elevator: 1) yükselten veya kaldıran kişi veya şey. 2)
elliptic: Bkz. ellipsoid.
asılı bir hücre veya kabin yardımıyla insan veya eş
elliptic: Bkz. elliptical.
yaları indirip, kaldırmak için kullanılan bir makine;
elliptic-leaf spring: Elips şeklinde yaprak yay; kam
elevator; asansör. 3) silolardaki gibi, hububatı elleç-
yonlarda kullanılır.
lemek için kullanılan, sonsuz bir kayışa bağlı kaplar
elliptic polarization: Elliptic polarizasyon; çevrimi bir
dan oluşan bir makine. 4) çoğu zaman silindirik ve
elips olan kutupsallaşma.
tahılı depolamak, boşaltmak vb. i için kullanılan de
po; tahıl ambarı; silo. 5) bir uçağın aşağı veya yuka elliptic spring: Bkz. elliptic-leaf spring.
rı hareketini sağlayan ve çoğu zaman kuyruk bölü elliptical: Elips biçiminde olan; elipse ilişkin; eliptik;
müne menteşe ile bağlanmış dümen; yatay dümen; oval ya da beyzi.
irtifa dümeni. elliptical cylinder: Eliptik silindir; tabanları elips olan
silindir.
elevator machinery: Asansör makinesi; asansörleri
elliptical gears: Eliptik veya elips şeklinde dişliler; çu
çalıştıran elektrik motoru veya bir ısı makinesi.
buk dönme hareketi elde edilen, türlü takım tezgâh
elevator machinery room: Asansör makine dairesi;
larında kullanılan dişliler.
asansör makinesi, şalterler vb. inin bulunduğu oda
elliptically: Eliptik şekilde; oval ya da beyzi bir biçim
ya da daire.
de.
eleven: 1) on ve on iki arasındaki tam sayı; on bir;
ellipticity: 1) eliptik, oval veya beyzi olma durumu;
11; XI. 2) futbolda takım.
oval şekilde. 2) bir elips, eliptik yörünge vb. inin dai
elevenfold: 1) on bir parçaya sahip olan. 2) on bir
resel biçimden ya da bir sferoitin küreden sapma
misli veya katına sahip olan; on bir misli veya katı.
açısı.
eleventh: 1) onuncudan sonra gelen; onbirinci. 2) bir
elongate: Uzamak; gerilmek; çekip uzatmak.
şeyin birbirine eşit on parçasından herhangi biri;
elongation: 1) uzama; uzanma. 2) boyu artmış; uza
1/11.
mış kısım. 3) aşırı vira ya da sıkma nedeniyle bir so
eligible: seçilir.
mun tarafından cıvatanın uzatılması. 4) bir gezege
eliminate: 1) çıkarmak; gidermek. 2) bırakmak; bir ta
nin güneşten derece olarak ölçülen mesafesi.
rafa atıvermek. 3) Ceb. eşitlikleri birleştirerek kurtul
elutriate: 1) yıkama ve süzme ile temizlemek. 2)
mak.
yıka ma ile hafif partikülleri ağır partiküllerden
elimination: Çıkarma veya çıkarılma; eliminasyon;
ayırmak. elutriation: Elütriasyon. 1) yukarıya doğru
eleme; bertaraf etme; elimine.
yönelmiş
eliminative: Çıkarma veya eliminasyon eğilimli olma.
bir akışkan akımının etkisiyle tozun hafif partikülleri-
nin ağır partiküllerden ayrılması. 2) bir iyon eşanjö-
Em. 191 em e rg e nc y sys t e m

ründen iyonların çıkarılması. S) farklı ağırlıktaki parti-

emergency battery: Emercensi (acil) batarya; aküle
külleri yıkama veya kaptan kaba aktarma ile ayırma.
rin seri, paralel veya seri-paralel bağlanmasıyla sağ
Em.: Bkz. emanation.
lanan türlü gerilim ve kapasitedeki batarya; çoğun
E.M.: Bkz. 1) electromotive. 2) engineer of mines. lukla gemilerde kullanılır.
emf: Bkz. electromotive force.
emergency brake: Oto. el freni; emercensi fren; gü
emagram: Emagram; Meteo. yüksek atmosferdeki du venlik freni.
rumları çizmek için kullanılan termodinamik bir di
emergency diesel: Den. gemilerde emercensi (acil)
yagram.
jeneratörü çalıştırmak için kullanılan nispeten küçük
emanate: Çıkmak; oluşmak; yayılmak. bir dizel motoru; emercensi dizel.
emanation: 1) Kimy. radyoaktif elementlerin bozun-
emergency escape: Emercensi çıkışı; acil çıkış; ge
ması sonucu kaçan radyoaktif gazlar, örneğin rad-
milerin şaft tünellerinin sonunda açık güverteye açı
yum'dan radon, fizyona uğrayan bir cisimden krip
lan ve içinde merdiveni bulunan ve bir tehlike anın
ton ve ksenon' un çıkması gibi. 2) doğal olarak olu
da makine dairesinin firar yolu olarak kullanılan dü
şan 219,220 ve 222 kütlesindeki izotoplar.
şey boru.
emanon: Bkz. emanation.
emerceny exit: Emercensi durumlarda çıkış ya da çı
embargo: Özellikle bir savaş önlemi olarak ticaret ge
kış kapısı.
milerinin limanlara girişini yasaklayan devlet emri;
emergency generator: Emercensi jeneratör veya di
ambargo. 2) kanunla ticarete getirilen kısıtlama;
namo; Den. çoğu zaman gemilerin filika güvertesin
özellikle belirli malların ticaretini yasaklama. 3) kısıt
de, baca içi veya özel bir kabine yerleştirilmiş ve bir
lama; yasaklama; sınırlama.
dizel motoru tarafından çalıştırılan bir elektrik jenera
embark: 1) bir gemiye binmek veya bindirmek. 2) ge törü; ana güç kaynağı arızalandığı zaman geminin,
miye çıkmak; gemiye koymak. 3) gemiye gitmek. özellikle makine dairesinin bazı yerlerini aydınlat
embarkation (embarcation): Gemiye binme veya bin mak, nadir olarak sintine pompasını vb. çalıştırmak
dirme; yükleme. için kullanılır.
embarkment: Gemiye binme veya bindirme; yükle
emergency governor: Bkz. emergency trip.
me.
emergency pipes: Buh. Türb. yüksek basınç veya al
embay: 1) korumak ya da müdafaa etmek için (gemi
çak basınç türbinlerinin biri arıza yaptığında, makine
vb. ini) bir körfeze koymak veya zorlamak. 2) bir kör
ye buhar vermek için kullanılan boru veya borular;
fezdeki gibi hapsetmek veya kuşatmak; kapamak.
emercensi borular; acil durum boruları.
embed: 1) etrafını çevreleyen bir kütle ile sağlam şe
emergency power: Den. bir jeneratör veya akü batar
kilde sabitleştirmek. 2) oturan bir geminin deniz dibi
yası tarafından sağlanan güç; emercensi güç devre
ne yerleşmesi veya gömülmesi.
sini besler; emercensi güç; acil durum gücü.
ember: 1) ateşten kalan parlak bir parça kömür,
emergency power system: Elekt. Ana güç kaynağın
odun, turp vb. i; özellikle küllerin arasında böyle için
da bir arıza oluştuğu zaman makine dairesinin belirli
için yanan parça. 2) Çoğ. yanmadan geriye kalan
kısımlarını ve seyir ışıklarını aydınlatmak üzere ve ba
ışık ve duman çıkaran fakat aievi olmayan parça.
zı yardımcı makineleri çalıştırmak amacıyla kullanı
emblage: 1) ışıklandırmak; aydınlatmak. 2) tutuştur lan bir sistem; emercensi güç sistemi.
mak.
emergency pump: 1) Gem. Mak, emercensi pompa:
emblem: 1) bir şeyin, bir fikrin, insan sınıfı vb. inin
çalışmaya hazır durumda bekletilen ve çalışan diğer
görünür bir sembolü; simge; amblem. 2) işaret, ni
pompanın arızası nedeniyle çok kısa bir sürede dev
şan, rozet, alâmet veya cihaz; alâmeti farika. 3) ya
reye sokulan, bazan otomatik olarak çalışan bir pom
pımcı firmanın özel işareti. 4) otomobil forsu.
pa; stand-by pump şeklinde de kullanılır. 2) gemile
embow: Yay şekli vermek için bükmek. rin su ile dolan bölümlerini boşaltmak için kullanılan
embrittlement: Metal, gevreklik; bir gaz veya başka bir pompa.
yabancı maddelerin girişi, iç oksitlenme veya bazı
emergency signals: Den. emercensi işaretler; yan
korrozyon türleri nedeniyle bir metalin gerilme etki
gın alarmı, filika talim işaretleri, gemi kaptanı tarafın
siyle kırılmaya karşı yeteneğinin artması.
dan oluşturulan diğer emercensi sinyaller veya işa
embrown: Rengi yönünden koyulaştırmak; daha ko retler.
yu yapmak; kahverengi yapmak.
emergency squad: Den. emercensi tim, ekip; genel
emerald: 1) parlak yeşil renkli, saydam, değerli bir
emercensi dışında, emercensi görevler için kullanıl
mücevher taşı; zümrüt. 2) korindon'un Bkz. corun
mak üzere kaptanın organize ettiği bir ekip; bu eki
dum benzer türü. 3) parlak yeşil renk; zümrüt yeşili.
bin işaretleri, seyir ve genel alarm işaretleri ile karıştı
4) Matb. yaklaşık 6,5 puntoluk harf ya da harfler. 5)
rılmamalıdır.
zümrütten yapılmış.
emercency steaming: Bun, Tür. ana makinenin yük
emerge: 1) bir sıvıdan yükselmek veya çıkmak. 2)
sek basınç ve alçak basınç ünitelerinden herhangi
meydana çıkmak; görünür, görülür veya bilinir ol
biri çalışamayacak şekilde arıza yaptığı zaman kulla
mak.
nılan emercensi borularla, makineye buhar verme
emergence: 1) görünür olma; çıkma. 2) hasıl olma;
ve onları çalıştırma işlemi.
zuhur etme.
emergency switchboard: Gemilerde kullanılan, ana
emergency: Ani, genellikle beklenmedik bir olay ve
elektrik güç kaynağında arıza oluştuğu zaman devre
ya acil hareketi gerektiren olaylar dizisi; Gem. Mak.
ye sokulan, emercensi güç kaynağının dağıtım tablo
emercensi; acil; ani bir gereksinimde kullanmak
su; acil durum dağıtım tablosu.
için.
emergency system: Emercensi sistem; yük ve yolcu
emerge nc y t ri p
gemilerinde bir dereceye kadar ana güç kaynağına
benzeyen ve acil durumlarda yararlanılan sistem;
emercensi jeneratör veya bataryadan oluşur.
emergency trip: Emercensi trip; Gem. Mak. özellikle
jeneratör çeviren gemi türbinlerinde herhangi bir ne
denle yükselen devir sayısının tehlikelerini önlemek
için buhar valfını kapatan bir cihaz; mekanik ve yağ
basıncı ile çalışan hidrolik türleri bulunur.
emersed: Su yüzüne çıkmak, özellikte bazı belirli su
bitkileri gibi su yüzünde duran.
emery: Korindon, manyetit veya hematit ve kuvarz-
dan oluşan koyu renkli, çok sert, iri taneli bir karı
şım; aşındırma, parlatma vb. i için kullanılır.
emery board: Tırnak törpüsü; manikür işlerinde
kulla
nılır.
emery cloth: Zımpara bezi; zımpara tozu ve tutkal ka
rışımı ile kaplanan bez; metalleri temizleme ve cilala
ma için kullanılır.
emery paper: Zımpara kağıdı.
emery powder: Zımpara tozu.
emery w heel: Zımpara taşı; çoğu zaman bir elektrik
motoru tarafından yüksek devirle döndürülen taş.
emetin: Bkz.
emetine.
emetine: Altın kökünden (ipeka) elde edilen ve kustu
rucu olarak kullanılan bir alkaloit, C 29 H 40 N 2 O 4 .
E.M.F. (e.m.f., EMF, emf ): Bkz. electromotive for
ce.
emission: 1) dışarı çıkarma; çıkarma; yayma; neşret
me. 2) deşarj etme. 4) Rady. emisyon; neşriyat; ya
yın.
emission spectrum: Emisyon tayfı veya spektrası;
görünür alanda enerji frekansları yayan bir gövde
nin oluşturduğu tayf veya spektra.
emissive: Boşalma, deşarj veya boşalma gücüne sa
hip olan.
emissive power: Boşalma gücü; bir cismin birim yü
zeyinden bir saniyede neşredilen ısı miktarı; cismin
sıcaklığı ve yüzeyin tabiatına bağlıdır.
emissivity: 1) çıkarma, boşalma, neşretme kapasitesi
veya eğilimi. 2) çıkarma, boşalma ya da neşretme
miktarı.
emit: 1) neşretmek; çıkarmak; boşalmak. 2) çıkarmak
(ses vb. i) 3) neşretmek veya basmak (kağıt para
vb. i); yaymak. 3) bir kaynaktan enerji, ışık, radyas
yon, madde, ses, gaz veya koku neşretmek ya da çı
karmak; yaymak.
emiter: Emitör; bir transistörde akım taşıyıcıların aktı
ğı bölge; p-n-p transistörlerde emitör p türünden bir
yarı iletken (çoğunlukla germanyum), n-p-n transis
törde ise n türünde ve elektron bakımından zengin
dir.
empennage: Bir uçağın dümen, dengeleyici ve yük
seltici kısımlarının bulunduğu kuyruk bölümü.
empiric: 1) bilimsel ilkeleri bilmeyen ve sadece pratik
deneyimlere güvenen kişi. 2) belirli eğitimi olmayan
kişi; şarlatan. 3) ampirik.
empirical: 1) sadece deney ve gözleme dayanan. 2)
bilimsel ilkelere başvurmadan pratik deneyimlere gü
venen veya dayanan.
empirical formula: 1) ampirik formül; matematiksel
bir kökene dayanmayan ve deneyler sonucu oluşan
formül. 2) bir moleküldeki atomlar arasında en basit
sayısal oranlar veren bir formül, örneğin benzenin
192 em ul sio n carbure t o r
molekülsel formülü C 6 H 6 iken, ampirik formülü
CH'-
tır.
empiricism: 1) deneysel yöntem; gözlem ve
deneyim ile bilgi araştırma. 2) bilimsel ilkeleri
gözardı etme ve sadece deneyime güvenme.
empiricist: 1) deney ve gözlem yöntemleri kullanan
kişi. 2) bilimsel ilkeleri bilmeyen ve sadece pratik de
neye güvenen.
employ: 1) kullanmak. 2) iş sağlamak ve bunun için
ödeme yapmak. 3) kiralamak; bir hizmet ve işte kul
lanmak.
employable: İş için kiralamak üzere fiziksel ve zihin
sel yeterlik; kullanılabilir; istihdam edilebilir.
employee (employe): Bir başkası veya bir iş yeri ta
rafından bir ücret karşılığı çalıştırılmak üzere kirala
nan kişi; işçi; memur; employe şeklinde de kullanı
lır.
employer: 1) bir ücret karşılığı çalışmak üzere bir ve
ya daha fazla kişiyi kiralayan kişi veya işyeri; patron
veya işveren. 2) kullanan.
employment: 1) iş verme veya istihdam. 2)
kullanılan bir şey; iş; meşgale; görev veya vazife.
empty: 1) içinde bir şey olmayan; boş; bir şey kapsa
mayan. 2) içinde kimse olmayan; işgal edilmemiş;
boş; münhal. 3) bir şey taşımayan; çıplak. 4) değer
siz; kıymetsiz faydasız veya yararsız. 5) boşaltmak;
tahliye etmek. 6) bir şeyi akıtmak veya dökmek. 7)
boşalmak. 8) akmak.
empyrean: Göksel; göğe ait.
empyrean: 1) en yüksek gök; göğün en yüksek kıs
mı, özellikle sırf ışık ve ateşten küre. 2) gök; göksel
sema; gök kubbe; göksel.
E.M.U. (e.m.u., emu): Elektromanyetik birimler.
emulsification: Emülsiyon yapma; emülsiyon yapıl
mış.
emilsified: Subye haline getirilmiş, dövülmüş, çarpıl
mış; emülsiyon haline getirilmiş.
emuisifier: Sabit veya uçmaz yağ emülsiyonu yap
mak için kullanılan jelatin, zamkı arabî vb. i gibi bir
madde.
emulsify: Emülsiyon oluşturmak; emülsiyon şekli ver
mek.
emulsifying agent: Emülsiyon oluşturan ve devam
et tiren bir madde; bir sisteme eklendiğinde
emülsiyo nu dengeleyen bir madde; örneğin sabun,
yağ/su devrelerinde bu tür bir madde olarak kullanılır.
emulsion: Emülsiyon. 1) bir sıvının çok küçük parça
cık veya zerreler halinde, çözünemeyeceği bir baş
ka sıvı içinde dağılmış, oldukça dayanıklı ya da sabit
bir süspansiyonu. 2) birbiri ile karışamayan iki sıvı
dan birinin diğeri içersinde çok küçük damlacıklar
halinde dağılmış olduğu bîr karışım. 3) su ile karış
mayan türden en az bir sıvının, diğeri içersinde, ça
pı genellikle 0,1 mikronu aşan kürecikler şeklinde
dağılmış olmasıyla oluşan heterojen bir sistem. 4)
Ecz. a) yapışkan bir madde yardımı ile suya benzer
bir sıvı içinde askıda olan yağımsı bir madde ile ha
zırlanan ilâç, b) Foto. jelatin veya kolodiyon içinde
bir gümüş tuzu süspansiyonu; film ve levhaları kap
lamak için kullanılır.
emulsion carburetor: Emilsiyon karbüratörü; ana me
mesinden sıvı yakıt yerine hava-yakıt emülsiyonu ve
ren ve venturisi bulunmayan karbüratör.
em ul sio n je t
emulsion jet: Bern. Mot. sadece sıvı yakıt yerine ha-
va-benzin emülsiyonu veren karbüratör memesi ve
ya nozulu.
emulsion, nuclear: Nükleer emülsiyon; iyonlayıcı par-
tiküllerin yörüngelerini gözlemlemek üzere, özellikle
yapılan bir fotoğraf emülsiyonu.
emulsive: 1) emülsiyon tabiatına sahip olan. 2) emül
siyon oluşturan.
enamel: 1) koruyucu veya süs olarak metal, cam vb.
i yüzeyleri kaplamak için kullanılan cama benzer
mat bir madde; emaye; emay. 2) emayeye benze
yen herhangi düzgün, sert, cama benzer kaplanmış
yüzey. 3) emayelenmiş herhangi bir şey. 4) kurudu
ğu zaman düzgün, sert ve parlak bir yüzey oluştu
ran boya ve vernik. 6) emaye ile kaplamak. 7) türlü
renklerle süslemek. 8) emayeye benzer kaplama ve
ya yüzey şekli vermek.
enameler (enameller): Emaye yapan kişi veya şey.
enamel film: Emaye kaplama; emaye katmanı veya
tabakası.
enamel insulated: Emaye ile yalıtılmış veya izole edil
miş; emaye izoleli; emaye yalıtımlı.
enamelware: Emayelenmiş metalden yapılmış mutfak
eşyaları.
encase: 1) tümü ile kaplamak; kapamak. 2) bir san
dık veya sandıklara koymak; incase olarak da kulla
nılır.
encasement: Beton ve benzeri ile çevresini sarma.
encaustic: Yakılmış; yakma işlemi ile yapılmış; ısı ile
yapılmış: bu şekilde yapılmış çini; kızgın demir ile
eritilmiş mumla boyama ve dekore etme yöntemi; ısı
ile renkleri sabitleştirme.
enclose: 1) çevresini çit veya parmaklıkla çevirmek;
kuşatmak; içine almak; tüm çevresini kapamak. 2)
bir deponun içine sokmak. 3) kapsamak; ihtiva et
mek; inclose şeklinde de kullanılır.
enclosed machine: Kapatılmış makine; içi ile dışı ara
sında hava değişimi olmayan makine; yeterince ha
va sızdırmaz makine.
encode: Bilgisay. kodlamak.
encrust: 1) bir kabukla kaplamak. 2) kabuk oluştur
mak.
encumber: 1) mani olmak; engel olmak; engellemek.
2) kapamak; tıkamak. 3) doldurma ve yüklemeye en
gel olmak. 4) sorumluluk altında bırakmak; incum
ber biçiminde de kullanılır.
endamage: Zarar vermek; hasar vermek; hasara uğ
ratmak.
endanger: Tehlike, zarar veya kayıp vermek veya teh
like etkisinde bırakmak; tehlikeye atmak.
end assembly: Rod başlığı parçaları.
end bearing: uç bilya; mil başı yatağı; uç yatak.
end dow el: Uç saplaması; uç pini.
endless: 1) sonu olmayan; sonsuz; daima devam
eden: ebedî; hudutsuz; nihayetsiz. 2) çok uzun sü
ren veya devam eden; bitmez; tükenmez. 3) uçları
birleştirilerek kapalı bir çember şekli alan ve dişli, te
ker vb. leri üzerinde sürekli olarak hareket eden: Ör
neğin sonsuz zincir.
endless chain: Palanga ya da ceraskallarda kullanı
lan ve ucu olmayan zincir; sonsuz zincir.
endless screw: Sonsuz vida.
endlong: 1) boyuna veya uzunluğuna. 2) dik, dikine.
Teknik Sözlük - F. 13
193 e n erg y
end mill: Parmak freze bıçağı.
endo-: İçinde, içersinde anlamında bir önek.
endosmosis: Ozmosiste, daha yoğun olanla karış
mak için daha az yoğun bir sıvının yan geçirgen bir
diyaframdan daha hızlı geçişi; endosmosis.
endosmotic: Endosmosise ilişkin.
endothermal: Bkz. endothermic.
endothermic: Endotermik; ısı emilişinin olduğu yerde
meydana gelen kimyasal değişime ait veya onu be
lirten; tüm çevreden ısı emen işlem; karşıtı exother
mic.
end pin: Uç pini.
end play: Gezinti klerensi veya boşluğu; milin eksen
yönünde oynaması; yan boşluk; yatakların gezinti
payı.
end point: Son nokta; bir asitin alkali ile nötrleştirildi-
ği nokta veya tersi; nötrleştirme noktası.
end product: 1) herhangi değişimler, işlemler veya
kimyasal tepkimeler serisinin son ürünü. 2) bir rad
yoaktif serinin son üyesiyle oluşan kum ve kil gibi
son ürünler.
end tanks: Den. can filikalarının baş ve kıç tarafların
da bulunan üçgen şeklindeki tanklar; uç tankları.
endue: 17 Nad. Ola. giymek, giydirmek veya örtmek.
2) sağlamak (bazı şeylerle); indue olarak da kullanı
lır.
endurable: Dayanabilir.
endurance: 1) dayanma. 2) dayanma gücü, özellikle:
a) dayanma, devam etme veya baki kalma yeteneği.
b) ağrı, ızdırap, yorgunluk vb. ine dayanma yetene
ği; metanet; tahammül. 3) süreklilik; devamlılık. 4)
seyir yarıçapı.
endurance failure: Krankşaftlarda kırılma; endürans
kırılması; eğilme ve tersinir burulma gerilmelerinden
gelen gelişebilir çatlaklardan oluşur.
endurance limit: Endürans (dayanma) sınırı veya li
miti; kırılmaya neden olmaksızın sonsuz kere uygula
nan maksimum gerilme; fatique limit biçiminde de
kullanılır.
endurance ratio: Bkz. fatigue.
endure: 1) dayanmak (ağrı, yorgunluk, vb. i), taham
mül etmek; katlanmak. 2) devam etmek, baki kal
mak; dayanmak. 3) çekinmeksizin ağrı vb. ine
lanmak; indure biçiminde de kullanılır.
enduring: 1) dayanıklı; sürekli veya devamlı. 2)
lı; tahammüllü.
end user: Bilgisay. uç kullanıcı.
endways: 1) dik; dikine; dikey olarak. 2) ucu iye
doğru. 3) boyuna. 4) uçtan uca.
endwise: Bkz. endways.
energetic: Enerjiye sahip olan veya enerji gösteren;
enerjik; kuvvetli; güçlü; etkili; faal.
energetically: Enerjik olarak; enerjik tarzda; enerji
ile.
energetics: Enerji yasalarını inceleyen bilim dalı.
energize: Enerji vermek; harekete getirmek; Fiz. rad
yoaktif duruma getirmek; enerji göstermek aktif ya
da faal olmak.
energy: 1) Fiz. iş yapma ve direnci karşılama kapasi
tesi. 2) enerji; erke; kudret. 3) verimli bir şekilde ge
çirilen dayanıklık veya güç. 4) potansiyel veya dura
ğan kuvvetler; kuvvetli girişim için kapasite. 5) Çoğ.
böyle güçler.
energy band
energy band: Enerji bandı; izole edilmiş veya yalıtıl
mış atomlarda yörüngesel elektronlar.
energy band diagram: Enerji band diyagramı; bir
metal için enerji bantlarını göstere diyagram.
energy barrier: Enerji engeli; enerji maniası; bir siste
mi faaliyete geçirmek için sağlanması gereken enerji
miktarı.
energy carrier: Enerji taşıyıcı; akaryakıt taşıyan ge
mi.
energy cell: Enerji hücresi; hava hücresi; yüksek de
virli makinelerde iki bölümden oluşan yanma odası;
Lanova hücresi adı da verilir.
energy, Chemical: Bkz. Chemical energy.
energy, heat: Bkz. heat energy.
energy, kinetic: Bkz. kinetic energy.
energy, iuminous: Işık enerjisi; ışığın cisimleri gözle
görünür hale getiren radyan enerjisi.
energy, mechanical; Bkz. mechanical energy.
energy, nuclear: Bkz. nuclear energy. energy,
potential: Bkz. potential energy.
energy, radiant: Radyan enerji; ısı ve ışık yayan ener
ji; madde transferi olmaksızın elektromanyetik dalga
lar tarafından iletilen enerji.
energy, thermal: Bkz. thermal energy.
energy unit: Bio. enerji birimi veya ünitesi; iyonlaştı-
ran radyasyonun etkisiyle dokudaki bir noktanın,
emdiği enerji gram başına 93 erg olduğu zaman aldı
ğı doz.
enforce: 1) kuvvet vermek; kuvvetlendirmek; pekiştir
mek. 2) zorla yaptırmak; mecbur etmek; kuvvetle
empoze etmek.
enforcement: Uygulama, tatbik.
eng.: Bkz. 1) engine. 2) engineer. 3) engineering.
engage: 1) angaje etmek; kiralamak; çalıştırmak; ser
visler için hazırlamak; işgal etmek. 2) birbirine geç
mek (dişliler gibi) 3) kendini meşgul etmek. 4) işe al
mak; tutmak.
engaged: Birbirine geçmiş; meşgul; kiralanmış.
engagement: Meşguliyet; mecburiyet; randevu; çalış
ma veya çalışma süresi; birbirine geçme (dişli gibi).
engaging pawl: Mak. manyeto tırnağı veya çakmağı.
Eng.D.: Doctor of engineering: Mühendislikte dok
tor.
engine: 1) mekanik enerji veya iş üretmek üzere ener
ji kullanan herhangi bir düzenek. 2) türlü enerjileri
mekanik enerjiye dönüştüren düzenek; özellikle bir
başka makineden ilk hareket almak için kullanılan
bir makine. 3) demiryolu lokomotifi. 4) herhangi bir
cihaz ya da makine.
engine altimeter: Aşırı doldurman bir makinenin ha
va manifoldundaki basınca karşın yükseltiyi göster
mek için kullanılan bir cihaz; makine altimetresi ve
ya yükselti göstergesi.
engine auxiliaries: Bir ana makineyi çalıştırmak için
gerekli yardımcı makinelerin tümü; makine yardımcı
ları; ana makine yardımcıları.
engine base: Mot. silindir kapağı, silindir bloku ve
üst karteri taşıyan ve motoru döşeğine bağlayan kı
sım; alt karter veya bedpleyt; Bkz. bedplate.
engine block: Makine veya silindir bloku; üst kısmı si
lindir kapağı ile kapatılan ve çoğu zaman içersinde
bir gömlek bulunan, motorların hareketsiz kısmı;
194 engine fuel system
blok.
engine clutch: Mak. Oto. ana debriyaj; otolarda mo
toru iletim (iletme) organlarına bağlayan kavrama;
pedal, baskı ve debriyaj balatası ile telinden oluşur;
klaç.
engine cooling: Makinenin soğutulması; Mot. su, ha
va veya yağla soğutma.
engine department: Makine bölümü veya departma
nı.
engine displacement: Makine deplasmanı; her bir
pistonun tam bir stroku (kursu) dikkate alınarak tüm
silindirlerde pistonlar tarafından süpürülen toplam
3
hacim; toplam strok hacmi; gemi makinelerinde m ,
3
kara taşıt araçlarında litre ya da cm ile belirtilir.
engine driven: Makine tarafından çalıştırılan.
engineer, chief: Bkz. chief engineer.
engineer, civil: Bkz. Civil engineer.
engineer, electrical: Bkz. electrical engineer.
engineer, erection: Montaj mühendisi.
engineer, first assistant: Gem. Mak. Birinci mühen
dis; ikinci makinist.
engineering: T) gemi, yol, köprü, bina, uçak, istih
kam, su yolları vb. lerinin planlanması, dizayn edil
mesi, inşa ve yönetilmesi; bir mühendisin bilim, mes
lek veya işi; mühendislik. 2) manevra yapma veya
yönetme.
engineering log: Makine jurnali; makine dairesi veya
makine tesisindeki önemli günlük olayları kayıt et
mek için kullanılan büyük boy, kalın, ciltli defter.
engineering thermodynamics: Mühendislik termodi
namiği; Bkz. Thermodynamics.
engineer, mining: Maden mühendisi.
engineer, nuclear: Bkz. nuclear engineer.
engineer officer: Ask. Den. makine bölümünün emir
verme yetkisi olan kişisi; makine bölümündeki kişile
rin başı; makine zabiti; mühendis subay; ABD'nde
kullanılır.
engineer, second assistant: Gem. Mak. ikinci mü
hendis; üçüncü makinist.
engineer, third assistant: Gem. Mak. Üçüncü mü
hendis; dördüncü makinist.
enginer's bell book: Ask. Den. mühendis veya
maki nistin kayıt defteri; makine devir sayısı, türlü
manev ralar ve türlerinin, hız değişimlerinin kayıt
edildiği (makine jurnalinden ayrı) bir defter veya
jurnal.
engineer's scale: Ölçekli cetvel; mühendislerin kul
landığı, genellikle üç ölçekli cetvel; resim büyütme
veya küçültme işlemleri için kullanılır.
engineer's taper: Bkz. taper
gauges.
engineer's workshop: Makine mağazası; atelye; içer
sinde türlü takım, takım tezgâhı, kaynak cihazı vb. i
bulunan ve gemi mühendis ya da makinistlerinin za
man zaman çalıştıkları yer.
engine, finished with: Den. makine tamam; makine
ile manevra sona ermiştir.
engine fuel system: 1) Diz. Mot. yakıtın depolama
veya çift dip (dabılbotum) tanklarından silindirlere
kadar iletildiği sistem; makine yakıt sistemi. 2) Ben.
Mot. yakıtın hava ile karışık olarak silindirlere iletildi
ği benzin deposu, benzin pompası ve karbüratörden
oluşan devre veya sistem.
engine heat balance
engine heat balance: Makine ısı dengesi; ısı balansı;
İçt. Yan. Mak. silindirde yakılan yakıtın oluşturduğu
ısının effektif işe çevrilen, egzoz gazlan, soğutma su
yu ve ışınım ile götürülen miktarlarını veren diyag
ram; Bkz. Sankey diagram.
engine house: Yangın söndürme araçlarının yerleşti
rildiği bina; yangın istasyonu; itfaiye merkezi.
engine indicator: Makine endikatör (endikeyter) ciha
zı; Buh. Mak. Mot., Komp. silindirlerinden türlü ba
sınç hacim (p-V) veya endikeyter diyagramları al
mak için kullanılan bir cihaz.
engine load: Makinenin yükü; herhangi bir devir sayı
sında makinenin ürettiği hp veya kW türünden bey-
girgücü veya güç.
engineman: Ask. Den. (ABD) makine personelinden
bir Kişi; makinist; dizel motorları, dizel jeneratörler,
damıtma tesisi, soğutma ve havalandırma sistemleri,
hidrolik sistemler, vinçler, kreynleri çalıştıran ve ge
rekli kayıtları tutan, raporları yazan kimse.
engine officer: Den. makine zabiti.
engine oil gallery: Bkz. oil header.
engine oils: Türlü makine parçaları ve yatakların yağ
lanmasında, kompresörlerde, gemilerin pervane şaft
larında kullanılan yağların tümü; makine yağlar; hay
vansal, bitkisel yağlarla karıştırılmayan mineral ya
da ham petrolden elde edilen yağlar.
engine orders: Makine komut veya kumandaları;
özellikle manevralar sırasında makineye yaptırılması
istenen tamyol, yarımyol, ağıryol ileri veya geri ma
nevraları.
engine overhaul: Makinenin bakım, tutum ve onarı
mı; makinenin denetim amacıyla gözden geçirilme
si; Gem. Mak. overhol.
engine power: Mot, Bub, Mak. Buh. ve Gaz Türb. ma
kineler tarafından üretilen güç; makine gücü.
engine ratings: Makine personeli; makine müretteba
tı; mühendisler veya makine zabitleri dışında kalan
personel; lostromo, yağcı, ateşçi, silici, fiter vb. i kişi
ler.
engine room: Makine dairesi; makine ve onun çalış
masını sağlayan yardımcı makineler, türlü pompa
lar, boru devreleri, türlü gösterge ve kontrol cihazı
vb. lerinin bulundukları hacim veya yer.
engine room casing: Gem. Mak. makine kaportası.
engine room log book: Makine dairesi jurnali.
engine room stores: Makine dairesi araç ve gereçle
ri.
engine room telegraph: Makine dairesi telgrafı; Esk.
gemilerde manevra sırasında makinenin ileri geri ha
reketlerini sağlamak üzere köprüüstünden makine
dairesine verilen komutları düzenleyen aygıt.
engineery: 1) makinelerin tümü; makineler. 2a) sa
vaş araçları, b) bu tür araçların yapım sanatı.
engine seat: Makine döşeği; Bkz. foundation.
engine shaft: Pompalama makinesinin yerleştirildiği,
maden ocağı girişi.
engine speed: Makinenin devir sayaçları veya kavun-
terden okunan, dakikada devir olarak hızı; makine
hızı; makine devir sayısı.
engine starters: Makinelerin ilk hareketlerini sağlayı
cılar; makine starterleri; ilk hareket verenler: a) Diz.
Mot, marş motoru, hava motoru vb. i. b) Gaz. Türb.
hidrolik motoru, marş motoru, hava motoru vb.
engine stop valve: Pist. Buh. Mak. buharın stim dev
195 enric h
resinden trotul valf, kelebek valf yolu ile makineye
verilmesini sağlayan valf; makine stop valfı.
engine sump: Diz. Mot., Buh. Mak. makine altında
bulunan, kirli ve sıcak yağlama yağının depolandığı
tank; samp tank. 2) makine alt karteri veya bedpley-
ti; makine sampı.
engine torque: Makine torku, momenti veya çekişi;
bir mile dik olarak bir kuvvet uygulandığı zaman tork
ya da döndürme kuvveti üretilir.
engine troubles: Türlü makinelerin çalışması sırasın
da oluşan ve çoğu zaman işletme kitaplarında belirti
len sorunlar ya da arızalar; makine arızalari; makine
sorunları.
engird: ihata etmek; kuşatmak.
Englar distillation: Petrolün kaynama noktalarını sap
tamak için kullanılan bir lâboratuvar yöntemi.
3
Englar viscosimeter: 20°C sıcaklıktaki 200 cm su
yun belirli kesit ve boydaki Kanaldan saniye türün
den geçiş süresine göre, herhangi bir yağlama yağı
veya yakıtın viskozitesinin ölçümünde kullanılan bir
viskometre; Engler viskometresî ya da viskozlmetre-
si.
English monkey wrench: İngiliz anahtarı,
engr.: Bkz. engineer.
engraving: 1) baskı için metal levha, ağaç bloklar vb.
i üzerine şekil, arma vb. i oyma veya hakketme İşi,
işlemi veya sanatı, oymacılık; hakkâklık. 2) oyularak
yapılmış levha, dizayn vb. 3) hak edilmiş yüzeyden
yapılmış herhangi bir baskı ya da klişe.
engraving machine: Oyma ya da klişe makinesi.
enhanced: Geliştirilmiş.
enkindle: 1) alev yapmak; alevlendirmek. 2) yakmak;
tutuşturmak.
enl.: Bkz. enlarge. 2) enlarged. 3) enlisted.
enlarge: 1) daha geniş olmak veya yapmak; genişlet
mek; ölçüsü, hacmi vb. ini büyütmek. 3) Foto. daha
büyük ölçüde oluşturmak.
enlargement: 1) büyütme veya büyütülmüş. 2) ilâve
edilerek büyütülen şey. 3) Foto. ağrandizman: bir fo
toğrafı daha büyük ölçekte genişletmek.
enlarger: 1) büyüten kişi veya şey. 2) Foto. ağrandi-
zör; daha büyük ölçeklerde fotoğraf büyütme cihazı.
enlink: Mak. bağlatmak; kavramak; hareket mekaniz
masını makinenin iletim organlarına bağlamak.
enmesh: Mak. dişlileri birbirine geçirmek; vites geçir
mek.
ennead: Dokuzdan oluşan bir grup veya set (kitap
vb.).
enneagon: Dokuz kenarı ve dokuz açısı oları düzlem
bir şekil; dokuzgen; Bkz. nonagon,
enneahedral: Dokuz yüze sahip olan; dokuz yüzlü;
şeklinde olan.
enneartedron: Dokuz yüzeyi olan sölit şekil; dokuz
yüzlü.
enormous: Normal ölçü, sayı veya dereceden çok
fazla; aşırı; büyük ölçüye ilişkin; çok iri; çok geniş
veya vasî; hudutsuz; çok büyük.
enormously: Aşırı derecede; çokça; çok büyük; hu
dutsuz; sınırsız; ölçülemez.
enregister: Kayıt etmek; sicile kayıt etmek; sicil defte
rine kayıt etmek.
enqueue: Bilgisay. kuyruğa koymak.
enrich: 1) zengin veya daha zengin yapmak; zengin
leştirmek. 2) daha büyük değer veya önem vermek.
enriched
3) gübrelemek (toprağı). 4) besin değerini yükselt
mek (ekmek, vb. i için) vitamin, mineral vb. lerini ek
lemek. 5) bir nükleer reaktörde kullanılmak üzere
uranyumu zenginleştirmek.
enriched: Zenginleştirilmiş; zenginleştirilmiş uran
yum.
enriched crude oil: Petrol gazları ya da diğer karbon
lu hidrojen bileşikleri eklenmiş ham petrol; zengin
leştirilmiş ham petrol.
enriched material: Zenginleştirilmiş madde. 1) kapsa
dığı izotoplardan biri veya daha fazlasının miktarı art
23 5
tırılmış olan madde. 2) içindeki U izotopu mikta
rı, normal miktara göre arttırılmış olan uranyum.
enriched reactor: Nük. Ener. zenginleştirilmiş reak
235
tör; yakıtı zenginleştirilmiş uranyum veya U , plü
tonyum ya da bunların bileşimi olan reaktör.
enriched uranium: Zenginleştirilmiş uranyum; zincir
leme tepkime veya fizyona katılan atomları çoğaltı
lan uranyum; % 5 zenginleştirilmiş uranyum, atomla
rının % 5'i fizyona katılan U-235 demektir.
enrichment: 1) zenginleştirme. 2) zenginleştirilen her
hangi bir şey. 3) Nük. Ener. izotop oranını değiştiren
23 5 2 38'
herhangi bir ameliye veya işlem; U 'in U e ora
nını, izotopların ayrılması sonucu, arttıran işlem.
enrichment factor: Zenginleştirme faktörü; zenginleş
tirme işlemi sonundaki izotop oranlarının, işlemden
önceki oranlara oranı,
enthalpy: Entalpi; antalpi; h-s ve T-S diyagramların
da belirli basınç ve sıcaklıktaki buharın 1 kilogramın
da kal, kcal, Jul veya kJ türünden ısı miktarı; ısı tutu
mu.
enthalpy-entropy diagram: Entalpi-entropi diyagra
mı; h-s diyagramı; Esk. is diyagramı; ordinatı ental
pi, apsisi entropi olan diyagram; termodinamikte ısı
ve su buharı hesaplarında kullanılır.
entrainment: Sürüklenme; su damlacıkları, gaz küre-
cikleri veya küçük katı tanecikleri süspansiyonunun
bir akışkan akımı tarafından sürüklenmesi.
entrance: 1) liman girişi. 2) bir teknenin su altındaki
baş kısmının şekil; baş kruz.
entrepot: 1) eşyaları depolamak için kullanılan yer;
antrepo. 2) eşya dağıtım merkezi.
entropy: Bir termodinamik sistemde mekanik enerji
ye dönüştürülemeyen enerjinin kuramsal ölçümü;
antropi; entropi; kal/kg-°C birimi ile ifade edilir.
entropy units; Antropi veya entropi birimleri;
kal/kg-°C, Btu/1bs-°F, Jul/kg-°C birimleri.
entry: 1) giriş; girilecek yer. 2) girmek için bir yol ve
ya pasaj. 3) gümrükte bir gemi veya yükün tescili.
enumerate: 1) saymak; teker teker veya bir bir say
mak. 2) teker teker isimlendirmek; listede olduğu gi
bi belirtmek.
enumeration: 1) sayma veya sayılma; sayım. 2) ayrın
tılı veya detaylı liste.
enumeralive: Sayıma ait; birer birer sayan; birer birer
söyleyen.
enumerator: Sayan kimse.
enunciate: 1) kesin olarak belirtmek. 2) beyan et
mek; bildirmek.
envelope: 1 yönlendirilebilir bir hava gemisi veya ba
lonun dış örtüsü veya zarfı. 2) bir hava gemisi veya
balonun gaz kapsayan torbası. 3) Astr. bir kuyruklu
yıldızın baş kısmını çevreleyen bulutumsu kütle. 3)
Geo. bir seri eğri ya da yüzeylerin kesiştikleri yer ya
196 epicyclic train
da nokta.
environ: Kuşatmak; ihata etmek; çevrelemek; sar
mak; içine almak.
environment: 1) kuşatma veya kuşatılma. 2) İhata
eden veya saran (içine alan) şey; çevre; muhit.
environmental: Çevre ya da muhite ait.
enzym: Bkz. enzyme.
enzymatic: Bir enzim veya enzimlerden türeyen, enzi
me benzeyen veya enzime ait.
enzyme: Bitki ve hayvan hücrelerinden üretilen ve ka
talitik etki ile diğer maddelere dönüşüme neden
olan türlü organik maddelerden herhangi biri; en
zim.
eon: Çok uzun veya sonsuz zaman periyotu.
eosin: 1) kömür katranından elde edilen gül rengi bir
boya ve asit-baz ayıracı, 2) kömür katranından elde
edilen diğer, türlü kırmızı boyalardan herhangi biri;
eosin; kırmızı mürekkep yapımında, boyama işlerin
de kullanılır.
eosine: Bkz. eosin.
eosinic: Eosin kapsayan veya ona ait.
ephedrin: Bkz. ephedrine.
ephedrine: Efedrin; belirli bazı bitkilerden elde edilen
bir alkaloit, C 1 0 H 15 NO ; burun tıkanıklığını gidermek
için kullanılır.
ephemeris: 1) Astr. bir gök cisminin, verilen bir süre
de, hergün için hesaplanan durumunu veren bir tab
lo. 2) bu tür tabloları kapsayan astronomi almanağı.
3a) almanak; takvim, b) günlük; gündelik (seyir jur
nali gibi).
epi-: Üzerinde, üstünde, dış tarafında, yanında, ara
sında anlamlarında bir önek.
epicenter: 1) bir zelzelenin veya depremin odağı ve
ya orijininin doğrudan üzerinde dünyanın yüzeyinde
bir yer. 2) toplama noktası; epicentre olarak da kul
lanılır; episenter.
epicentre!: Episentere ait.
epicentrum: Bkz. epicenter.
epichlorohydrin: Sıv. Yük. epiklorhidrin; 1-kloro-2;
3-epoksipropan; klorometil okziran; y-kloropropilen
oksit; a:-epiklorohidrin; EPl; yangın tehlikesi olan, bu
harları zehirli, kloroforma benzeyen tahriş edici ko
kulu, nem emmeyen, dayanıklı, yüksek sıcaklıklarda
polimerleşen, İnsan sağlığı için zararlı bir sıvı; öz.ağ.
20°/20° C'de 1,179-1,184; k.n. 115°C; d.n.-53,1°C;
suda % 6 oranında çözünür, 20°C'de visk. 1,25 cP;
gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında ta
şınır.
epicycle: 1) merkezi bir başka veya büyük daire çev
resi üzerinde hareket eden bir daire (bir gezegenin
yörüngesini tanımlamak için kullanılır). 2) Geo. içte
ya da dışta bir başka dairenin çemberinde dönen bir
daire; episikl; episaykıl.
epicyclic: Episikl doğasında olan, episikl kapsayan
veya eplsikle ait.
epicyclical: Bkz.
epicyclic.
epicyclic gear: Sabit eksenli bir dişlinin iç veya dış
çevresinde hareket eden bir veya birden fazla sayı
da dişli kombinasyonu ya da donanımı; episiklik do
nanım.
epicyclic gear train: Episiklik dişli donanımı; yüksek
hız oranı üretmek için kullanılan bir dişli donanımı.
epicyclic train: Mek. en az bir dişli ekseninin diğer
sabit ya da hareketli eksenin çevresinde hareket etti-
epicycloi d
ği düz dişli, makaralı kayiş vb. i sistemi; episiklik do
nanım.
epicycloid: Geo. Tek, Res. bir dairenin çemberi üze
rindeki bir nokta tarafından, diğer bir dairenin dış
çevresi etrafında dönmesiyle oluşturulan eğri; episik-
loit.
epicylcloidal: Episikloit biçiminde ya da doğasında
olan.
epicycloidal wheel: Episikloit karakterinde olan bir
donanımın dişlisi.
epidote: Kalsiyum, alüminyum ve demirin, rengi sa
rımsı yeşilden siyaha kadar değişen türlü sulu silikat
larından herhangi biri; epidot.
epidotic: Epidota ait veya epidot doğasına sahip
olan.
epifocal: Meteo. bir depremin dağılım merkezi veya
odağı üzerinde; eplfokal.
EPIRB: Emergency Position Indicating Radio Bea
con: Den. Emercensi durumda mevki belirten radyo
bikini.
epistemology: Bilginin kökeni, tabiatı, yöntemleri ve
sınırlarının incelenmesi veya kuramı ya da teorisi.
epoch: 1) herhangi bir şeyin tarihinde yeni ve önemli
bir sürecin başlangıcı. 2) Astr. a) bir gök cisminin
durumunu saptayan göreceli bilgi için verilen keyfi
tarih, b) gök cisminin o tarihteki durumu ya da po
zisyonu. 3) jeolojik süreçlerin alt bölümleri. 4) Çağ;
devir; tarih; zaman.
epoxy resin: Isı ile sertleşen sentetik bir reçine; tank
tepeleri ile alt karter arasında şok maddesi olarak
kullanılır.
Epsom salts (or salt): Epsom tuzu; ingiliz tuzu; be
yaz kristalli tuz; magnezyum sülfat, MgS0 4 .7H 2 0;
müshil olarak kullanılır.
eq.:Bkz. 1) equal. 2) equalizer. 3) equation. 4) equ
ator. 5) equivalent.
equal: 1) eşit miktar, ölçü, sayı, derece, değer, şiddet
vb. ine ilişkin; eşit; müsavi, 2) eşi! oranlı; etkisi veya
operasyonunda dengelenmiş veya düzgün, 3) eşit
yapmak; eşitlemek. 4) eşit olmak; eşlemek. 5) bir şe
ye eşit yapmak.
equal-angle cutter: Eşit açılı kesici veya freze bıçağı.
equalization: Eşit olma veya eşitleme; denkleştirme.
equalize: 1) eşitlemek; eşit yapmak. 2) muntazam
yapmak; denklemek.
equalizer: 1) eşitleyen bir şey, özellikle gerilimleri
eşitlemek için kullanılan alçak dirençli elektriksel bir
iletken; gerilim veya potansiyel farkı eşitleyicisi. 2)
paralel çalışan iki kısım arasındaki devir, güç veya
periyot farkını yok eden. 3) eşitleyen kimse; eşitleyi-
ci.
equalizing bus: Bkz. equalizer.
equalizing pipe: Eşitleme borusu; eşitleyici veya den
geleyici boru.
equalizing tube: Dengeleme veya eşitleme borusu;
su borulu kazanlarda buhar domlarının (dramları
nın) su bölgelerini hederlere bağlayan sirkülasyon
veya dolaşım borusu.
equally: Eşit tarzda; eşit olarak; eşit uzantı veya dere
cede; muntazam olarak.
equal mark: Mate, eşit işareti ( = ); her iki
tarafındaki- ierin birbirlerine eşit olduğunu belirtir: 2+2
= 4 gibi. equate: 1) Mate, eşitliğini belirtmek;
eşitlemek; eşitlik
haline getirmek. 2) eşit ya da eşdeğer yapmak; eşit
ya da eşdeğer gibi muamele etmek, göstermek ya
da belirtmek.
equation: 1) eşitleme veya eşitlenme. 2a) gözlem, de
197 equilibran t
ğerlendirme vb. indeki kişisel hatalar nedeniyle he
saplamadaki değişim veya bunu gidermek için dü
zeltme, b) astronomi hesaplarındaki gibi, bu hata ve
ya düzeltmenin miktarı. 3) Kimy. kimyasal tepkimeyi
belirtmek için kullanılan ve simge ve formüllerin kul
lanıldığı bir ifade: H 2 S0 + 2NaCI = 2HCI +
4
Na 2 S0 4 . gibi. 4) Mate, iki nicelik arasındaki eşitliğin
ifadesi.
equation, algebraic: Cebirsel eşitlik veya denklem.
equation, biquadratic: Dördüncü dereceden denk
4 3 2
lem veya eşitlik: x + Ax + Bx + Cx+D = O
gibi.
equation, cubic: Üçüncü dereceden denklem veya
3 2
eşitlik: y + ay + by + C = 0 gibi.
equation, differantiai: Diferansiyel denklem ya da
eşitlik.
equations of motion: Hareket formülleri; düzgün bir
hızla hareke! eden bir cismin hız, ivme, zaman ve
mesafesini bir araya getiren formül ya da eşitlikler.
equation of state: Durum eşitlik ya da formülü; bir
maddenin basınç, hacim ve sıcaklığı arasındaki ilişki
yi gösteren bir eşitlik; örneğin ideal bir gaz için du
rum formülü PV = GRT'dir; katılar, sıvılar ve ideal ol
mayan gazlar için durum eşitliği çok karmaşıktır.
equation, quadratic: ikinci dereceden denklem; örne
2
ğin x +Ax+ B = 0 gibi.
equation, simple: Birinci dereceden denklem; basit
eşitlik veya denklem.
equator: 1) Kuzey ve güney kutuplarının her noktasın
dan eşit uzaklıkta olan, dünya çevresindeki düşsel
daire; ekvator; dünya yüzeyini kuzey ve güney ya
rımküreler olmak üzere ikiye böler. 2) bir küre ya da
diğer bir cismi iki eşit ve simetrik parçaya bölen her
hangi bir daire. 3) Astr. dünya ekvator düzlemi ile
gözlenen göksel kürenin kesişmesi sonucu oluşan
düşsel bir daire; göksel ekvator,
equatorial: 1) dünyanın ekvatoruna ait veya onun ya
kınında. 2) ekvatora ait. 3) dünya ekvatoruna yakın
karakteristik durumlar veya dünya ekvatoruna ait; iki
hareket eksenine sahip olan, bunlardan biri dünya
eksenine paralel, diğeri ona dik olarak yerleştirilen
bir teleskop.
equatorial air mass: Ekvatora ait hava kütlesi; ekva
tor bölgesinden çıkan tropikal hava kütlesi.
equatorial countercurrent: Ekvatora ait ters akıntı;
kuzey ve güney ekvatora ait akıntılar arasında, doğu
ya hareket eden bir ters akıntı.
equatorial telescope: Ekvatoryal teleskop; saat açısı
ve deklinasyonun ekvatoryal koordinatlarına paralel
hareket edecek biçimde yerleştirilmiş teleskop.
equi-: Eşit, eşit olarak, eşdeğer, eşit mesafe anlamla
rında bir önek.
equiangular: Açılarının tümü eşit olan; eşit açılı.
equiangular triangle: Bkz. equilateral triangle.
equidistance: Eşit mesafe.
equidistant: Eşit mesafeli; eşit uzaklıkta olan.
equilateral: Eşitkenar; tüm kenarlari eşit olan: Eşke
nar üçgen gibi; kenarları birbirine eşit olan şekil. 2)
diğeri veya diğerlerine tamamen eşit olan bir kenar.
equilateral hyperbola: Eşkenar hiperbol; Bkz. hyper
bola.
equilateral triangle: Tüm kenarları birbirine eşit olan
üçgen; eşitkenar
üçgen.
equilibrant: Fiz. diğer bir kuvvet veya kuvvetler tara
fından dengelenen bir kuvvet veya kuvvetler bileşimi
equilibrate
ya da kombinasyonu.
equilibrate: Dengeye getirmek; dengelemek; denge
sağlamak; denkleştirmek.
equilibration: Dengeleme veya dengeli; dengelen
miş.
equilibrator: Dengeleyen şey; dengeyi devam ettirme
ye yanyan bir cihaz.
equilibrium: 1) zıt kuvvetler arasındaki denge duru
mu veya eşitlik, a) Kimy. oluşum ve tüketimin birbir
lerine eşit olduğu, tersinir kimyasal değişimde bir ka
deme. 3) Nük. Ener. radyoaktif malzemenin bozun-
ma ve oluşma miktarlarının eşit olduğu bir kademe
si.
equilibrium, chemical: Kimyasal denge; bir tepkime
de bir yöndeki değişimin, diğer yöndeki değişime
tam eşit olduğu denge durumu.
equilibrium diagram: Bkz. phase diagram.
equilibrium, heterogenous: Heterojen denge; iki ve
ya daha fazla faz arasındaki denge, örneğin bir katı
ve bir gaz, sıvı ve onun doymuş buharı.
equilibrium, isothermal: izoteımal veya sabit sıcaklık
dengesi veya sabit sıcaklıkta denge.
equilibrium orbit: Bkz. stable orbit.
equilibrium, potential: Denge noktası; bir sistemi
dengede tutan sıcaklık ve basınç gibi dış koşullar.
equilibrium stable: Kararlı denge; küçük bir deplas
man tarafından potansiyel enerjisi önemli şekilde ço
ğalan ve sonra ani olarak denge durumuna döne
cek olan bîr cismin denge durumu.
equilibrium unstable: Kararsız denge; bir cismin kü
çük bir deplasman tarafından potansiyel enerjisinin
azaldığı ve denge durumunda uzaklaşacak şekilde
hareket ettiği denge durumu.
equimolecular: Eşit sayıda moleküllere sahip olan.
equimolecular mixture: Eşit moleküllü karışım; eşit
moleküler oranlarda maddeler kapsayan bir karışım.
equimomental: Eşit kütle ve eşit atalet momentlerine
sahip olan iki veya daha fazla cisim için söylenir.
equip: 1) donatmak için gerekli olanlarla teçhiz et
mek: teçhiz etmek; donatmak. 2) gerekli araç ve si
lahları sağlamak.
equipage: Bir gemi, ordu vb. inin donatılması; ekip
man.
equipment: 1) donatma veya donatılmış. 2) teçhizat;
donatım; levazım. 3) otolar, kamyonlar vb. i; malze
me, makine; makineler.
equipment pool: Makine parkı; teçhizat parkı.
equipoise: 1) bir ağırlığın eşit dağılımı; denge duru
mu ya da denge. 2) karşı ağırlık; denge ağırlığı.
equiponderance: Denge; muvazene; ağırlığın denge
lenmesi.
equiponderancy: Bkz. equiponderance.
equiponderant: Eşit ağırlığa ait; eşit olarak dengelen
miş
. ölçmek için kullanılır.
equiponderate: 1) eşit olarak dengelenmiş yapmak.
2) karşı ağırlıkla dengelemek veya balanse etmek.
equipotential: 1) eşit güç veya potansiyele sahip
olan. 2) Fiz. aynı potansiyele ait. 3) bir elektrik ala
nında aynı elektrostatik potansiyele sahip noktaları
belirtir. 4) potansiyellerin her tarafta aynı değere sa
hip olması.
equivalence: 1} eşdeğer olma durumu; eşdeğerlilik;
miktar, değer, kuvvet, anlam vb. inde eşitlik. 2)
Kimy. birleşme kapasitesinde eşitlik; farklı maddele
198 ergosterol
rin farklı ağırlıklarının kimyasal tepkimelerde eşde
ğer olması ilkesi ya da prensibi.
equivalency: Bkz. equivalence.
equivalent: 1) miktar, değer, kuvvet, anlam vb. de
eşit; eşdeğer; eşanlam; eşit. 2) Kimy. aynı değere sa
hip olan; eşdeğerli. 3) Geo. alan, hacim vb. i eşit fa
kat aynı şekle sahip olmayan veya şekillen farklı. 4)
eşdeğer bir şey. 5) Kimy. bir gram hidrojen veya se
kiz gram oksijen ile birleşen bir maddenin ağırliksal
miktarı.
equivalent circuit: Eşdeğer devre; elektriksel olarak
başka bir devreye veya mekanik bir cihaza eşdeğer
olan bir elektrik devresi.
equivalent electrons: Eşdeğer elektronlar; bir ato
mun aynı yörüngesinde bulunan elektronlar.
equivalent weight: Eşdeğer ağırlık; 1 gram hidrojenle
doğrudan veya dolaylı olarak yer değiştirecek bir ele
mentin kütlesi.
equi-viscous: Eş viskozite.
eradiate: Neşretmek veya yaymak (ışık ışınları); ışın
yaymak; saçmak (ışık).
eradicate: Tahrip etmek; yoketrnek.
eradication: Toplam tahrip; yoketme.
eradicator: Tahrip eden şey veya kişi; kimyasal mü
rekkep gidericisi.
erasable: Silinebilir.
erase: 1) kazımak, bozmak veya temizlemek; silmek;
bozmak. 2) tüm işaretlerini çıkarmak.
eraser: Silen bir şey; özellikle lâstikten yapılmış, kur
şun kalem veya mürekkeple yapılmış işaretleri gider
mek için veya karatahtadaki şekil veya yazıları sil
mek için kullanılan kumaş ya da deriden yapılmış
araç; silgi; lâstik silgi.
erbium: Nadir toprak grubundan gri, toz halinde me
talik kimyasal element; erbiyum; Simg.Er, E; at.ağ.
167,2; at.no. 68.
erect: 1) Geo. temel hatta (dikey, şekli vb.) tesis et
mek veya çizmek. 2) kurmak; dikmek; yerine yerleş
tirmek.
erecting prism: Optik cihazlarda ters yüz edilmiş gö
rüntüleri düzeltmek için kullanılan dik açılı bir priz
ma.
erection: Mak. monte etme; kurma;
montaj. erection engineer: Montaj
mühendisi.
E region: Bkz. Heavistde-Kennely Layer.
erepsin: Erepsin; omurgalıların ince bağırsaklarında
salgılanan enzim; protein ve polipeptitleri amino asit
lere dönüştürecek hidrolizi tamamlar.
erg: F/z. C.G.S. (metrik) sisteminde iş ya da enerji
bi rimi; bir dinlik bir kuvvetin bir cismi bir crn'lik
mesa feye götürmesi ile yapılan iş; erk; erg.
ergograph: Ergograf; kasların hareketi sırasında yapı
lan işin miktarını ölçmek ve kayıt etmek için
kullanı lan bir cihaz, özellikle yorgunluk miktarını
ergometer: Ergometre; kullanılan enerji veya yapılan
iş miktarını ölçmek için kullanılan bir cihaz.
ergon: Fiz. 1) ısıya eşdeğer iş. 2) erk veya erg.
ergonomics: Ergonomi.
ergosterol: Yüksek molekülsel ağırlıkta bir alkol; er-
gesterol, C 2 8 44 0 ; eskiden çavdar mahmuzundan
H
yapılırdı, şimdi ise başlıca bira mayasından yapıl
maktadır; ültraviyole ışınları etkisinde kaldığı zaman
D1 vitamini üretir ve raşitizmin tedavisinde kullanılır.
 Ericsso n c y cl e
Ericsson cycle: Erikson çevrimi; iki sabit basınç
(P=C) ve iki sabit sıcaklık (T=C) eğrisinden oluşan
ve uygulamalı termodinamikte gaz türbinleri için kul
lanılan kuramsal bir çevrim.
eriometer: Eryometre; çok küçük partiküllerin veya
dişlerin çaplarını ölçmek için kullanılan bir alet.
Erlenmeyer flask: Erlenmayer şişesi; erlenmayer; di
bi geniş, kısa boğazına kadar daralan cam bir şişe,
Erlenmayer.
erode: 1) yemek; aşındırmak. 2) yavaş yavaş aşındı
rarak biçim vermek. 3) aşındırmak.
eradent: Errozyona neden olan; aşındırıcı.
erosion: Erozyon; toprağın yararlı kısmının akarsu,
rüzgâr vb. tarafından götürülmesi. 2) yüksek hızlı bu
har vb. i tarafından, özellikle boruların dirseklerinin
aşındırılması; metal erozyonu.
erosion-resistant: Erozyona dayanıklı.
erosion shield: Erosyon koruyucusu; Buh. Türb. ha
reketli kanatların tepe kısımlarına geçirilen erozyona
dayanıklı bir parça metal.
erosive: Erozyona neden olan; aşındırıcı.
errata: Dizgi ve mürettip hatası; Çoğ. erratum.
erratum: Baskı veya yazıda hatalar.
erratic profile: Düzgün olmayan kesit; hatalı kesit.
erronous: Hata kapsayan; hatalı; yanlış.
error: 1) gerçek veya doğru olmadığına inanılan du
rum; hata; yanlış. 2) yanlış inanç; doğru olmayan fi
kir. 3) dikkatsizlik ve bilgisizlik nedeniyle doğru yapı
lamayan şey; hata. 4) matematikte olduğu gibi, ger
çek ve hesaplanan veya tahmin edilen değerler ara
sındaki fark.
error recovery: hatadan kurtulma.
erythrite: 1) eritrioi. 2) sulu kobalt arsenat, C0 3 (A-
s0 4 ) 2 8H 2 0 ; genellikle gül renginde olur.
erythritol: Tatlı, kristalli bir bileşik; eritritol, CH2OH
(CHOH)2 CH2OH; bazı liken veya yosunlardan elde
edilir.
Es: Aynştayniyum'un kimyasal simgesi.
escalator: Büyük mağazalar, metro vb. i yerlerde kul
lanılan, sonsuz bir kayışa bağlı dişlilerden oluşan bir
merdiven; yürüyen merdiven {ticari bir isim).
escape: 1) kurtulmak; kaçmak; firar etmek. 2) hasta
lık, kaza, ağrı vb. inden kurtulmak 3) akmak, boşal
mak veya sızmak. 4) firar; kaçış; kurtuluş. 5) akıntı
veya sızıntı.
escape cock: Mak. emniyet musluğu; firar musluğu
veya valfı.
escape door: Firar kapısı; kaçış kapısi.
escapement: 1) kol ve duvar saatlerinde denge teke
ri veya pandülün (sarkacın) hızını kontrol eden bir
parça. 2) daktilo makinelerinde şaryonun yatay hare
ketini düzenleyen mekanizma.
escape pipe: Firar (kaçış) borusu; attıkları zaman em
niyet valflarının çıkış tarafında, fazla buharın atmosfe
re atılmasını sağlayan boru.
escape port: Firar kapısı; firar penceresi.
escape trunk: Firar tüneli; tehlike sırasında özellikle
makine dairesi şaft tüneli ile teknenin en alt kısımla
rından kaçabilmek için bir kişinin geçebileceği, mer
diven bulunan bir tünel.
escape tube: Bkz. escape trunk.
escape valve: Bu. Mak. silindirler üzerine yerleştiril
miş, yay yükü ile çalışan bir güvenlik valfı; silindire
su girdiği zaman veya makineye su yürüdüğünde
199 etch
kendiliğinden çalışan ve makineyi koruyan bir valf;
emniyet valfı; güvenlik valfı; eskeyp valf.
escape wheel: Bir kol veya duvar saatinin pandülün-
de dişli teker.
escharotic: Korosif, paslandırıcı veya kostik; korosif
veya kostik bir madde.
escort: 1) koruma veya şereflendirme için diğer veya
diğerlerine eşlik eden bir ya da birden fazla kişi ve
ya gemi, uçak vb. i. 2) konvoy; refaket eden kimse.
3) Ask. muhafız takımı. 4) konvoy (refakat) ile gil-
mek.
escutcheon: Bir geminin kıç tarafında adı ve bağla
ma limanının yazıldığı kısım; kıç arması.
especial: Özel; hususi; önemli; göze çarpan; müstes
na veya istisnai; Bkz. special.
espial: 1) gözlem. 2) keşif.
essence: 1) çıkarıldığı bitki, ilâç, besin vb. tadı. lezze
ti, kokusu ve diğer özelliklerini, konsantre şeklinde
koruyan bir madde; esans; uçucu yağ 2) böyle bir
maddenin alkoldeki çözeltisi. 3) parfüm.
essential: 1) aslî; temel; esas; doğasında varolan. 2)
mutlak, salt; tarn; mükemmel; saf veya arı. 3) vazge
çilmez;-elzem veya zarurî. 4) bir bitki, ilâç, besin vb.
inin konsantre özünü kapsayan veya ona sahip
olan: Esas yağ gibi; gerekli veya esas bir şey.
essential data: Esas veriler; esas doneler.
essantial fatty acids: Esas yağ asitleri; araşidonik, II-
noleyikveya linoleik asitler; EFA kısaltması ile belirti
lir.
essential oil: Esas yağ; bitki dokuları, özellikle çiçek
lerinde bulunan uçucu yağ gruplarından biri; bitki
nin özellik belirten koku, tat vb. ini verir; gülyağı, iâ-
vanta çiçeği yağı vb. i gibi.
establish: 1) tesis etmek (devlet, iş vb. i); kurmak; te
sis etmek. 2) iş ya da meslek tesis etmek.
establishment: 1) tesis etme veya tesis edilmiş. 2) iş,
askerî organizasyon, ev vb. i gibi tesis edilen bir
şey. 3) müessese, fabrika; mağaza; kurum; tesis.
ester: Ester; bir asitin alkolü tepkimesiyle oluşan ve
inorganik tuzlarla kıyaslanabilen bir organik bileşik;
alkolün organik kökü veya radikali asitin hidrojeni
ile yer değiştirerek oluşur; örneğin etil benzoat,
C 6 H5 COOC 2 H5
esterase: Esterlerin hidroliz işlemlerini hızlandıran' bir
grup enzimlerden herhangi biri.
esterification: Esterleştirme; su elimine edilerek bir
asitin alkol ile tepkimesi sonucu eter üretme işlemi.
esterify: Estere dönüştürmek (asitler için söylenir),
estimable: Hesaplanabilir; değerlendirilebilir.
estimate: 1) tikir edinmek veya hüküm vermek. 2) ka
baca saptamak veya hüküm vermek (ölçü, değer, fi
yat vb. i); yaklaşık olarak hesaplamak. 3) tahmin ya
da tahminler yapmak. 4) ölçü, değer vb. inin kaba
hesabı; özellikle bir iş parçasının olası fiyatının yakla
şık olarak hesaplanması. 5) bunun yazılı belgesi.
estimating: Keşif yapma (bir iş için); tahmin etme.
estimation: t) hesaplama. 2) fikir veya hüküm. 3) gö
rüş; takdir.
estimator: Oranlayıcı; tahminci.
esu: Esü; her iki işaretteki elektrik miktarının elektros
tatik birimi.
etch: 1) asit etkisiyle metal, cam vb. i üzerine (resim,
dizayn vb.) yapmak; özellikle yüzey mumla kaplan
dıktan sonra asit uygulanarak yapılan. 2) bu şekilde
 e t che d
yapılan ve baskı ya da basım işlerinde kullanılan ka
lıp (metal, levha, cam vb. i). 3) bu işlem ile üret
mek.
etched: Yüzeyi aşınmış, çürümüş veya muntazam ol
mayan.
etching: 1) asitle yeme; asit etkisi ile metal bir levha,
cam vb. i üzerine şekiller ve dizaynlar yapma sanatı,
işlemi veya işi. 2) bu tür levha, şekil veya dizayn. 3)
bu tür levhadan yapılmış baskı. 4) klişecilik; çinkog-
raf işi.
etch test: Bkz. magnafiux test.
eternal: 1) başlangıcı ve sonu olmayan; tüm zaman
larda devam eden; ebedî; ebedî ve ezelî. 2) sonsuz.
3) daima aynı kalan; daima gerçek veya geçerli; de
ğişmeyen. 4) daima gidip gelen; asla stop etmeyen
veya durmayan; sürekli ya da aralıksız.
eternalize: Sonsuz yapmak.
eternity: 1) sonsuz olma özelliği, durumu veya gerçe
ği; sonsuz olarak devam etme; sonsuza dek varol
ma. 2) sonsuz zaman; başlangıcı ve sonu olmayan
zaman. 3) sonsuz gibi görünen uzun bir zaman sü
reci.
ethane: Sıv. Yük. bimetil; dimetil; metil etan; çok yanı
cı, sıvılaştırılmış, yangın tehlikesi olan kokusuz, renk
siz, insan sağlığı için zararlı, doymuş alifatik ailesin
den bir karbonlu hidrojen; Slmg.C 2 H6 ; 0°C'de
öz.ağ. 0,446; k.n.-88,63°C; d.n. -183,23°C; suda çö
zünmez, viskozitesi belli değil; gemilerde çevre sı
caklığı veya altında ve atmosfer basıncı veya üzerin
de taşınır; doğal gaz, aydınlatma gazı vb. inde bulu
nur ve soğutucu olarak kullanılır.
ethano!: Sıv. Yük. etanol; alkol; kolonya ruhu; etil al
kol; etil hidroksit; fermentasyon alkolü; tahıl alkolü;
metil karbinol; şarap ruhu; yangın tehlikesi olan, şa
rap kokulu, insan sağlığı için zararlı, birincil alifatik
ailesinden, saydam ve renksiz bir sıvı;
Simg.C 5 H5 OH; higroskopik ve dayanıklı bir alkol;
20°/4°C'de öz.ağ. 0,7893; k.n. 78,32°C; d.n.
-114,1°C; suda tümü ile çözünür; 25°C'de visk. 1,08
cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında
taşınır.
ethanolamine: Sıv. Yük. etanolamin; /3-amino-etil al
kol, 2-aminoetanoi; kolamin; 2-hidroksietilamin; etilo-
lamin; MEA; insan sağlığı için zararlı, amonyağa
benzer kokulu, renksiz, nispeten viskoz, higroskopik
ve dayanıklı, birincil alifatik alkollerle birincil aminler
ailesinden
0 0
bir sıvı; Simg. HOCH 2 CH2 NH2
; 20 /20 C'de öz.ağ. 1,018; k.n. 170°C; d.n.
yaklaşık
10°C; suda tümü ile çözünür, Visk. 20°C'de 24,1
cP; gemilerde 12°C'den yüksek olmak üzere çevre
sıcaklığında ve atmosfer basıncında taşınır.
ethanol-in-glass thermometer: Çalışma sıvısı olarak
kırmızı boya katılmış etanol (alkol) kapsayan cam
termometre; etanolun donma noktası -117°C olduğu
için düşük sıcaklıklarda kullanılan bir termometre.
ethene: Bkz, ethylene.
ether: 1) eski çağ bilim adamlarına göre ayın ötesin
deki küreyi dolduran ve yıldızlarla gezegenleri oluş
turan düşsel bir madde. 2) uzayın daha üst bölgesi.
3) Nad. Ola. hava. 4) Kimy. özellikle uçucu, renksiz,
çok yanıcı, hoş kokulu, sülfürik asit ile etil alkolün
tepkimesinden oluşan bir sıvı; eter, (C 2 H 5 ) 2 0 ;
anes- tezik olarak kullanılır. 5) Fiz. uzayda
görünmez ku ramsal bir madde (eski bir kurama
göre); ışık dalga larının ve diğer radyan enerji
şekillerinin iletimi için
200 e t h y la t e
hizmet eden bir madde; eather şeklinde de yazılır.
6) eter; ruh: Sirke ruhu gibi.
etheral: 1) etere ait veya etere benzeyen ya da uza
yın daha üst bölgesi. 2) çok hafif; duyarlı veya has
sas; hava gibi hafif. 3) göksel göğe ait. 4) Kimy. ete
re ait, etere benzeyen veya eter kapsayan.
etherify: Etere dönüştürmek; etere çevirmek (bir alko
lü).
etherization: Tıp. özellikle anestezik olarak eter ver
me. 2) eter olma işlemi.
etherize: 1) eter haline getirmek; etere dönüştürmek.
2) bilinçsiz yapmak için eter buharı solumaya neden
olmak; eterle bayıltmak veya uyutmak.
ethoxyethanol, 2-: Sıv. Yük. 2- etoksietanol;
"Dovanol
EE"; etilen glikol monoetil eter; "Ogzitol"; "Etil ogzi-
tol"; yangın tehlikesi olan hafif ve hoş kokulu, insan
sağlığı için tehlikeli, renksiz, glikol ailesinden, higros
kopik bir sıvı; Simg.CH 2 OHCH 2 OC2 H5
; 20°/20°C'de öz.ağ. 0,9311; k.n. 135,5°C; d.n.-
100°;
suda tümü ile çözünür; 25°C'de Visk. 2 cS; gemiler
de çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
ethoxyethyl acetate, 2-: Sıv. Yük. 2-etoksietil asetat;
"Sellosolv" asetat; etoksi asetat; etilen glikol monoe
til eter asetat; okzitol asetat; yangın tehlikesi olan,
hafif hoş ve etere benzer kokulu, renksiz, higrosko
pik ve nispeten dayanıklı, insan sağlığı için zararsız,
alifatik ailesinden bir eter/ester; 20°/20°C'de öz.ağ.
0,9748; k.n. 156,3°C; d.n. -61,7°C; suda % 23 oranın
da çözünür, 20°C'de vlskoziesi 1,3 cP; gemilerde
çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
ethyl: 1) adi alkol, eter ve diğer bileşiklerden oluşan
tek değerli karbonlu hidrojen kökü; Simg.CH 3CH2 ;
etil. 2a) renksiz, zehirli bir kurşun bileşiği, Pb
(C 2 H 5 ) 4 ; kurşun tetraetil. b) gücü yükseltmek ve
vu runtuyu önlemek için kurşun tetraetil katılmış
benzin
veya diğer motor yakıtları. 3) etil veya kurşun tetrae
til kapsayan.
ethyl acetate: Sıv. Yük. etil asetat; yangın tehlikesi
olan, hoş güzel ve meyvaya benzer kokulu, say
dam, renksiz, insan sağlığı için zararıl, narkotik etki
si olan, higroskopik, dayanıklı ve alifatik ailesinden
bir ester; Simg. CH 3 COOC 2 H5 ; 20°/20°C'de öz.ağ.
0,9020; k.n. 77°C (760 mmHg'de); d.n.-83,6°C; su
da 20°C'de % 7,94 oranında çözünür; Viskozitesi
20°C'de 0,448 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve at
mosfer basıncında taşınır.
ethyl alcohol: Etil alkol; etanol; tahıl (hububat) alko
lü; şekerin alkol mayalanması veya fermantasyonu
ile elde edilen renksiz bir sıvı, C 2 H5 OH; içecek, par
füm ve çözücü yapımında kullanılır.
ethyl acrylate: Sıv. Yük. etil akrilat; akrilik asit eti! es
ter; etil propenoat; yangın tehlikesi ve zehirli buhar
ları olan ve kolaylıkla polimerleşen, keskin kokulu,
renksiz, insan sağlığı için zararlı, alifatik ailesinden
bir ester; H2C: CHCOOC 2H 5; higroskopik olmayan,
ısıtıldığı zaman zehirli buharlar veren bir sıvı bileşik;
20°/20°C'de öz.ağ. 0,9230; k.n. 99,4°C; d.n.-72°C;
suda % 2 oranında çözünür, viskozitesi belli değil;
gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında ta
şınır.
ethylate: Bir ya da daha fazla etil grubundan bileşik
yapmak; aktif bir metal ile etil alkolün hidrokzil gru
bundaki hidrojen atomunun yer değiştirmesiyle olu
şan bir bileşik.
ethylated gasoline
p
ethylated gasoline: Kurşunlu benzin; benzin
motorla
rında yanma sırasında vuruntuya engel olmak için
kullanılan ve içersine kurşun tetraetil katılmış ben
zin; zehirli olduğu için mavi veya kırmızı boya ile
renklendirilir.
ethyl benzene: Sıv. Yük. etil benzen; etil benzol;
feni- letan; yangın tehlikesi olan, insan sağlığı için
zararlı, tatlı ve keskin kokulu, renksiz, higroskopik
olmayan, dayanıklı, aromatik ailesinden bir karbonlu
hidrojen;
Simg, C 6 H 5 C 2 H 5 ; 20°/4°C'de öz.ağ. 0,8669;
k.n. 0
136,2°C d.n.-94,9 C; suda % 0,1'den az çözünür;
20°C'de Visk, yaklaşık 0,7 cP; gemilerde çevre sıcak
lığı ve atmosfer basıncında taşınır.
ethyi bromide: 1) etil bromür; Simg. C2 H5 Br; mol.
ağ. 108,98; renksiz, uçucu ve kolay parlayan bir sıvı;
kurşunlu benzin kullanılan karbüratörlü makineler
de, silindirlerdeki kurşun birikintilerini önlemek için
katkı maddesi olarak kullanılır. 2) solunum yolu ile
uygulanan anestezik bir sıvı.
ethyl chloride: Sıv. Yük. etil klorür; yangın tehlikesi
olan, insan sağlığı için zararlı, etere benzer kokulu,
renksiz, nem emmeyen, dayanıklı, doymuş alifatik
lerden bir halokarbon; Simg. CH 3 CH,CI; 0°/4°C'de
öz.ağ. 0,9412; k.n. 12,3°C; d.n.-139°C; suda %
0,1-% 1 oranlarında çözünür, viskozitesi belli değil;
gemilerde çevre sıcaklığı veya altında ve atmosfer
basıncı ya da üzerindeki basınçta taşınır; anestezide
kullanılır.
ethylene (liquid): Sıv. Yük. sıvı etilen; yangın
tehlike si olan, solunulduğunda anestezik etki
yapan, don maya benzer yanıklar oluşturan,
karakteristik koku lu, renksiz, higroskopik olmayan,
dayanıklı, doyma mış alifatik ailesinden gaz halinde
bir karbonlu hidro jen; -103°C'de öz.ağ.
0,569; k.n.-103,705°C;
d.n.-169,16°C; suda çözünmez; 10,2 atm basınç ve
-51°C'de visk. 0,20 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve
ya altında ve atmosfer basıncı ya da üzerindeki ba
sınçta taşınır; yakıt, anestezik olarak veya meyvala-
rın olgunlaşmasını hızlandırmak için kullanılır; ethe-
ne olarak da kullanılır.
ethylene diamine: Sıv, Yük. etilen diamin; 1,2-diami-
noetan; 1,2-etandiamin; gözler ve deri için çok tehli
keli, amonyak kokulu, renksiz ve dumanlı, higrosko
pik, dayanıklı, birincil alifatiklerden bir amin;
Simg.H 2 N.CH 2 .CH 2 .NH 2 ; 20°/4°C'de öz.ağ. 0,897-
0,902; k.n. 115°-116°C; d.n. 11°C; suda tümü
ile çözünür; 20°C'de visk. 1,6 cP; gemilerde
11°-38°C'de ve atmosfer basıncında taşınır.
ethylene dibromide: Sıv. Yük. etilen dibromür; 1,2-
dibrometan; EDB; glikol dibromür; tatlı kokulu, sa
man renkli, saf olduğunda renksiz, sıvı halinde ve
buharları zehirli olan, insan sağlığı için zararlı, hig
roskopik olmayan, dayanıklı, doymuş alifatiklerden
bir halokarbon; Simg. H2C.Br.CH2.Br; 25°C'de
öz.ağ. 2,16; k.n.131,7C; d.n. 9,97°C; suda çözün
mez; 20°C'de visk. 1,73 cP; gemilerde çevre sıcaklı
ğı ve atmosfer basıncında taşınır; soğuk havalarda
ısıtılması gerekir.
ethylene dichloride: Sıv. Yük. etilen diklorür; 1,2-
dik- loretan; Hollanda yağı; etilen kiorür; yangın
tehlikesi olan, buharları zehirli, kokusu klorforma
201 e t h y l g ro u
Simg.CH CICH CI; 2O°/20°C'de öz.ağ. 1,255; k.n.
2 2
83,5°C; d.n.-35,3; suda % 8 oranında çözünür; visk.
0,88 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basın
cında taşınır.
ethylene glycol: Sıv. Yük. etilen glikol; dihidroksi
etan; etandiol; 1,2-etandiol; etilen alkol; glikol;
M.E.G.; yiyecekler için zehirli, çok hafif kokulu, renk
siz, hafifçe viskoz, higroskopik, 165°C'ye kadar da
yanıklı, glikol ailesinden bir sıvı; Simg.HO.
CH -CH .OH; 20°/20°C'de 1,116; k.n. 197,6°C;
2 2
d.n."-13°C; suda tümü iie çözünür; Visk. 20°C'de
20,9 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basın
cında taşınır; Preston adı da verilir.
ethylen glycol monobutyl ether: Sıv. Yük. etilen
gli kol monobütil eter; 2-bütoksietanol; "Bütil
sellosolv"; "dovvanol EB"; glikol monobütil eter; bütil
okzitol; tehlikesiz, hafif ve hoş kokulu, renksiz,
higroskopik ve dayanıklı, glikol eter
ailesinden bir sıvı;
Simg.CH 2OH.CH 2OC 4H 9; 25°/25°C'de öz. ağ.
0,900; k.n.171,1°C; d.n.-75°C; suda tümü ile çözü
nür, Visk. 25°C'de 3,15 cks; gemilerde çevre sıcaklı
ğı ve atmosfer basıncında taşınır.
ethylene glycol monobutyl ether acetate: Sıv. Yük.
etilen glikol monobütil eter asetat; bütil "sellosolv"
asetat; esaslı tehlikesi olmayan, meyva kokulu, renk
siz, higroskopik olmayan ve nispeten dayanıklı, alifa
tik ailesinden bir eter/ester; 20°/20°C'de öz.ağ.
0,9424; k.n.192,3°C; d.n.-63,5°C; suda yaklaşık %
1,6oranında çözünür; 20°C'de Visk. 1,8 cP; gemiler
de çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
ethylen glycol monomethyl ether: Sıv. Yük. etilen
glikol monometil eter; "dovanol EM" 2-metoksieta-
nol; "metil sellosolv"; "metil oksitol"; yangın tehlikesi
olan, hafif ve eter kokulu, renksiz, higroskopik daya
nıklı, insan sağlığı için zararlı, glikol ailesinden bir sı
vı; Simg.CH OH.OH OCH,; 20°/20°C'de öz.ağ.
2 2
0,9663; k.n.124,6°C; d.n.-87°C; suda tümü ile çözü
nür; Visk. 20°C'de 1,7 cP; gemilerde çevre sıcaklığı
ve atmosfer basıncında taşınır.
ethyleneimin e (inhibited): Sıv. Yük. etilenimin; aza-
siklopropan; aziridin; dimetilenimin; etilenimin; parla
yıcı, buhar ve sıvı olarak zehirli, keskin amonyak ko
kulu, renksiz, yağ kıvamında, higroskopik eğilimli,
patlayarak polimerleştiği için inhibitor kullanılmaksı
zın taşınamayan, çevrimsel (sayklik) ailesinden bir
0
amin; Simg. NHCH CH ; 20°/20 C'de öz.ağ. 0,832;
2 2
benzeyen, saydam, renksiz, yağa benzer,
higroskopik olma yan, nispeten dayanıklı, insan
sağlığı için zararlı, doymuş alifatiklerden bir
halokarbon;
 k.n. 57°C; d.n.-78°C; suda tümü. ile k.n. 10,73°C; d.n.-111,3°C; suda tümü ile çözünür;
çözünür, Visk. 20°C'de 0,53 cP; gemilerde 11°C üzerindeki sı
25°C'de visk. 0,418 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve caklıklarda ve atmosfer basıncında taşınır.
atmosfer basıncında taşınır. ethyl fluid: Etil sıvısı; kurşun tetraetil ve etilen dibro
ethylene oxide: Sıv. Yük. etilen oksit; dimetilen mür ya da diğer bromür bileşiklerine verilen isim.
oksit; E.O.; 1,2-epoksietan; okziran; yangın ve ethyl gasoline: Kurşunlu benzin; içersine vuruntuyu
patlama tehlikesi olan, etere benzer kokulu, önlemek için küçük bir miktar kurşun tetraetil ve eti
renksiz, higros kopik eğilimli, insan sağlığı için len bromür katilmiş benzin; normal benzin.
zararlı bir epoksi bi leşiği, Simg. (CH 2 ) 2 0 ethyl group: Etil grubu; tek değerli alkil kökü veya ra-
20°/20° C'de öz.ağ. 0,87;
ethyl hexanol 202 evaporating

dikali; Simg. -C 2 H5 eudiometrical: Bkz. eudiometric.

. eudlometry: Gazların odiyometre yardımı iie analizi.
ethyl hexanol, 2-: Sıv. Yük. etil hegzanol; 2-etil-1-heg- eugenoi: Yonca yağında bulunan ve parfüm yapımın
zanoll; 2-etil hegzil alkol; oktil alkol; pratik olarak teh da, diş hekimliğinde antiseptik vb. i olarak kullanılan
likesiz, alkol kokulu, renksiz, hafifçe viskoz, higros renksiz, hoş kokulu bir sıvı bileşik, C 1 0 H 1 2 0 2 ; öje-
kopik eğilimli, dayanıklı, birincil alifatik ailesinden nol.
bir alkol; 20°/20°C'de öz.ağ. 0,834; k.n. 184,6°C;
Euier's formulae: Euler (Öyler) formülleri; a) iki ucu
d.n.-76°C; suda % 1 oranında çözünür; visk. serbest veya gayıtlanmış. b) bir tarafı serbest, diğer
20°C'de 10,0 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmos
tarafı tespit edilmiş, c) her iki tarafı tespit edilmiş ko
fer basıncında taşınır. lonlar için öyler tarafından oluşturulmuş formüller.
ethyl hydride: fite. ethane. euphotic zone: Öfotik bölge; denizlerin, yaklaşık 100
ethylic: Etilden elde edilen veya etil kapsayan ya da metre derinliği olan üst bölgesi; burada ışık yoğunlu
etile ait. ğu, fotosentez olayının oluşmasına müsaade ede
ethyllîdene chloride: Sıv. Yük. etiliden klorür; klorin cek yeterliktedir.
hidroklorik eter; 1,1-dikloroetan; yangın tehlikesi europium: Öropiyum; gri renkli nadir bir toprak me
olan, kloroforma benzer kokulu, renksiz ve akıcı, hig tal; Sirng.Eu; at.no. 63.
roskopik olmayan ve normal olarak dayanıklı, fakai euscope: öskop; daha iyi görüntü elde etmek için kul
150°C'nin üzerindeki sıcaklıklarda ayrışarak vinil klo lanılan bir mikroskop projektörü.
rür ve fosjen üreten, insan sağlığı için zararlı, doy
eusol: Edinburg Üniversitesi çözeltisi; klorlanmış ki
muş alifatiklerden bir halokarbon; Simg.H3C.CHCI;
reç ve asit borikten yapılan ve hipoklorus asit kapsa
öz.ağ. 1,174; k.n.57,3°C; d.n.-96,7; suda çözünürlü
yan antiseptik bir çözelti.
ğü 0,5 rng/100 mg su; 20°C'de visk. 0,498; gemiler
eutectic: Ötekiik; Meta. ötektik. 1) bir sıvının, soğuma
de çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
sı sırasında, izotermik olarak ve sabit yapıda, birden
ethyl methyl ketone: Sıv. Yük. etil metil keton; 2- bü-
fazla katı faz haline geçmesi. 2) ötektik değişim etki
tanon; metil etil keton; MEK; yangın tehlikesi olan,
sinde kalan ve kendi yapısında en alçak donma nok
karakteristik kokulu, renksiz ve akıcı, insan sağlığı
tasına sahip sıvı alaşım. 3) ötektik değişmenin sonu
için hafifçe zararlı, higroskopik, % 25 oranında su ile
cu olarak, birden fazla faz kapsayan katı alaşım. 4)
karışan, dayanıklı, alifatik ailesinden bir keton;
0 mümkün olan en düşük sıcaklıkta eriyen; kolay eri
Simg. CH 3COC 2 H5 ; 20 /20°C'de öz.ağ. 0,805; k.n.
yen.
79.6°C; d.n.-85,9°C; 20°C'devisk. 0,425cP; gemiler
eutectic alloys: Ötektik alaşımlar; iki veya üç bileşe
de çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
nin aynı anda kristalleştiği ikili veya üçlü alaşımlar.
ethyl nitrate: Etil nitrat; hoş kokulu, tatlı, alkol ve eter
eutectic change: Ötektik değişim; ötektik alaşım ve
de çözünen, suda çözünmeyen, buharları havadan
ya minerallerin katılaşması.
üç kere ağır, yanıcı, patlama ve yanma tehlikesi
eutectic point: Ötektik noktası veya sıcaklığı: 1) bir
olan renksiz bir sıvı; Simg. C 2 H 5 N0 3 ; öz.ağ.
ötektik karışımın erime sıcaklığı, ötektik alaşımların
1,116; yapıları ve katılaşma sıcaklıklarını belirten yapısal di
k.n. 87,6°C; d.n.-112°; organik sentezlerde, ilâçlar
yagramdaki bir nokta.
da, parfümlerde, boyalarda ve roket yakıtlarında kul
eutectoid: Ötektik gibi; ötektiğe benzer; perlit gibi
lanılır.
ötektiğe benzer bir alaşım.
etiolage: Bot. güneş ışığı nedeniyle beyazlaşma;
euxenite: Kolombiyum, titanyum, itriyum, erbiyum,
ağarma
seryum ve uranyum kapsayan kahverengi siyah, par
Etna: 1) ısıtma veya sıvıları buharlaştırma için kullanı
lak bir mineral.
lan bir lâmba; içinde yakılacak alkol bulunan bir kap
ev: Bkz. electron volt.
ve bu kabın konulduğu fincan tabağından oluşur. 2)
evacuate: 1) boşaltmak; içeriğini veya muhtevasını
Doğu Sicilya'da bulunan volkanik bir dağ; Etna Ya
tahliye etmek. 2) deşarj etmek; ihraç etmek veya çı
nardağı.
karmak; atmak. 3) hareket etmek veya gidermek;
Eu: Bkz. europium.
kovmak; uzaklaştırmak. 4) askerî işgalden vazgeç
eucaine: Piridinden yapılan iki sentetik alkaloitten bi
mek. 5) gemiyi terketmek.
ri: /3-eucaine, C. 1 9 H 2 7 N0 4 ; /3- eucaine, C 15 H 21 N0 2
evaluate: 1) değeri veya miktarını bulmak; değerini
; bunların hidroklorürleri lokal anestezik olarak
saptamak; değer veya kıymet biçmek; değerlendir
kullanı lır.
mek. 2) sayılarla ifade etmek veya belirtmek.
eucalyptole (eucalyptol): Bazı esas yağlarda bulu
evaluation: 1) değerlendirme; kıymet biçme. 2) kıy
nan bir sıvı; Bkz. cineole.
met takdiri.
eucalyptus oil: Okaliptüs ağacının yapraklarından evaporability: Buharlaşabilme niteliği.
üretilen bir esas yağ Bkz. essential oil; antiseptik ve
evaporable: Buharlaştırılabilen.
dezenfektan olarak kullanılır.
evaporate: 1) buhara dönüşmek (sıvı veya katının);
euclase: Alüminyum ve berilyumun kristalli bir silika
buhar biçiminde çıkarmak. 2) konsantre ürün elde
tı; HBeAISiOg; rengi bazan soluk yeşil veya bazan
etmek için ısıtarak veya kurutarak (süt, sebze, mey-
mavidir; mücevher olarak kullanılir.
Euclid: 1) Öklit teoremi. 2) Öklit geometrisi. va vb. inin) nemini gidermek. 3) buhar olmak; bu
Euclidean (Euclidian): Öklit veya onun geometri ilke harlaşmak. 4) buhar çıkarmak. 5) buhar gibi kaybol
lerine ait. mak.
eudiometer: 1) orijinal olarak havadaki oksijen mikta evaporating: Buhara dönüşme; buharlaşma; buhar
rını ölçmek için kullanılan bir alet. .2) gazları ölçmek olma.
ve analiz etmek için kullanılan bir alet; odiyometre. evaporating cooling: Buharlaşma ile soğutma; Bkz.
eudiometric: Odiyometre veya odiyometri'ye ait.
e va po ra ti n g plan t 203 exces s

evaporative coating.
kirdekler.
evaporating plant: Saf, damıtık veya distile su elde et
event: 1) olay, özellikle önemli bir olay veya hadise.
mek amacıyla kurulmuş tesis; damıtık (distile) su te
2) sonuç; netice.
sisi.
everdur: Everdür; silikon bronzu; yapısı % 93 bakır,
evaporating surface: Buharlaşma yüzeyi; buhar ka
2 % 2 çinko, % 1,5 demir ve % 3,5 silisyumdan oluşan
zanlarının m türünden suyla çevrili ve yanma gazla ve deniz suyuna dayanıklı olan bir bronz türü.
rı tarafından yalanan toplam yüzeyi.
evolution: 1) Mate, a) verilen bir kuvvetten bir kökü
evaporation: 1) buhara dönüşme veya buhara dönüş çıkarma, b) bir eğriden invoiütün oluşturulması. 2)
müş; buharlaşma; özellikle ısı uygulayarak veya çev
Ask. ordular, gemiler, vb inin durumunu değiştirmek
resinden ısı alarak buharlaşma. 2) süt, meyva veya için türlü hareket veya manevralardan herhangi biri.
sebzelerde olduğu gibi, nemini giderme. 3) buhar
3) gelişme, evrim veya tekâmül. 4) gemi manevrası.
laştırma sonucu veya ürünü. 4) Meteo. sıvı su veya
5) gazın oluştuğu ve kabarcıkların çıktığı bir işlem.
buzun su buharına dönüşümü.
evolutional: Bkz. evolutionary.
evaporation fog : Meteo. buharlaşma sisi; nispeten
evolutionary: 1) evrime ait. 2) evolüsyon ya da evrim
sı cak suyun serin hava içinde buharlaşması ile
kuramına göre. 3) evrim ile; evrime ait.
oluşan sis.
evolve: 1) açılmak; dışarıya doğru açılmak; çıkmak;
evaporation of electrons: Elektronların buharlaşma
yavaş yavaş ya da tedricen geliştirmek. 2) saçmak
sı; yüzeyden elektronların kaybı nedeniyle oluşan
veya çıkarmak (gaz, ısı vb.); neşretmek. 3) evrim ve
yüzey soğutma.
ya evolüsyon ile üretmek veya değiştirmek. 4) yavaş
evaporation test: Buharlaşma deneyi veya tecrübesi;
yavaş geliştirmek. 5) açmak.
yeni bir kazanda, yapımcının başarısı ve garantisini
exact: 1) düzenli; sistemli; çok hassas veya duyarlı;
saptamak için yapılan bir deney; deney sırasında ka
doğru. 2) hata, sapma veya kuşku için yer bırakma
zan 24 saat çalıştırılır ve yakılan yakıt ile üretilen bu
yan. 3) kesin; sert; şiddetli. 4) mecbur olmak; gerek
har duyarlı bir biçimde hesaplanır, buhar basınç ve
li olmak; gerekli yapmak.
sıcaklığı ölçülür ve baca gazlarının analizi yapılır.
examinant: Sınav yapan kimse; mümeyyiz veya ayırt
evaporative: Buharlaştırmali; buharlaşmalı.
man.
evaporative cooler: Buharlaştırmali (soğutma) kule
examination: 1) araştırma; denetleme veya gözden
si; mekanik soğutma kulesi; Diz. Mot. kara tesislerin
geçirme; soruşturma; deneme veya tecrübe etme.
de makineden çıkan soğutucu suyun bir bölümünün
2) araştırma metodu veya yöntemi. 3) sınav; imti han;
buharlaştırılmasi sonucu, soğutulmasını sağlayan so
deneme için verilen cevaplandırılacak sorular
ğutucu veya kuler; evaporatlf soğutucu.
takımı.
evaporative cooling: Bazı dizel motorlarında olduğu
examine: 1) gerçekleri, fiziksel durum vb. terini bul
gibi, soğutma suyunun buharlaştırılması ile oluşan
mak için ciddî veya düzenli olarak incelemek veya
soğutma; buharlaştırmalı soğutma.
araştırmak; incelemek; araştırmak; ince eleyip sık
evaporator: 1) buharlaşmaya neden olan herhangi
dokumak; soruşturmak. 2) bilgi veya yeteneğini an
bir şey. 2) özellikle yiyeceklerden nemi gideren bir
lamak için (bir öğrenci vb. ine) dikkatte sorular sora
cihaz; buharlaştırıcı. 3) Gem. Mak. evaporator veya
rak test yapmak.
evaporeyter; deniz suyu veya içme suyundan saf
examinee: imtihan edilen veya sınav yapılan kişi; imti
(damıtık) ya da distile su üreten bir cihaz.
han olan veya imtihana (sınava) giren kişi.
evaporator pumps: Evaporator pompaları; deniz su
example: 1) geri kalanın tabiat veya karakterini göste
yu, tatlı su (içme suyu), salamura (brayn), distile su
ren, seçilmiş şey; örnek olarak kullanılan tek parça
vb. ini elleçleyen pompalann tümü.
veya birim; örnek; numune; tipik misal. 2) taklit edi
evaporator scale: Borulu veya kangal borulu evapo-
len şey ya da kişi; model; örnek. 3) Mate, ilke veya
ratörlerde, genellikle kalsiyum ve magnezyum tuzla
prensibi tanımlamak için dizayn edilen bir problem.
rının oluşturduğu taş tabakası; ısıya yalıtkandır; eva
excavate: 1) bir delik veya oyuk kazmak; oyup çıkar
porator taşı; evaporeyter kışın.
mak. 2) oyarak şekil vermek veya oluşturmak; kaz
evaporimeter: Meteo. atmosfere katılan buharlaşma
mak (bir tünel kazmak gibi). 3) kazarak (üstünü) aç
oranını saptamak için kullanılan bir cihaz; evapori-
mak veya meydana koymak. 4) hafriyat yapmak; gi
metre.
dermek (toprak vb. ini).
evapotranspiration: Meteo. buharlaşma-terleme; dün
excavation: 1) kazma veya kazılmış. 2) kazarak yapıl
ya yüzeyinden buharlaşma ve bitkilerden terleme ile
mış bir delik ya da oyuk; kazı; hafriyat.
su buharının atmosfere katılması.
excavator: Kazan bir kişi veya makine; kazı makinesi;
even: 1) düz, yassı; düzey, seviye; düzgün. 2) şekil
tarama dubası; tarak makinesi; ekskavatör.
siz olmayan; değişmeyen; sabit veya değişmez. 3)
except: Müstesna; istisna; hariç tutmak; bir münaka
sakin; durgun. 4) aynı düzlem veya hatta; sırasında.
şa, düşünce veya durum kapsamında olmayan; lit
5) eşit olarak dengelenmiş. 6) sayı, miktar, derece
yum karbonat, alkali metallerin karbonatları ısı ile ay
vb. inde eşit veya eşdeğer. 7) iki ile tam bölünebi-
rışma kuralının dışındadır.
len.
excess: 1) istekli, istenen, kullanılabilir vb. miktardan
even-even nuclei: Nük, Ener. çift-çift çekirdekler; çift daha büyük olan miktar ya da nicelik; çok fazla; aşı
sayıda protonu, nötronu kapsayan çekirdekler.
rı bolluk; geri kalan miktar. 2) bir şeyin diğerinden
even keel: Den. bir geminin baş ve kıçta eşit miktar daha büyük veya daha fazla olan miktarı veya dere
da su çekmesi; trim olmaması; trimsiz durum.
cesi; geri kalan; ekstra; normalden fazla. 3) fazla ha
even-odd nuclei: Nük. Ener. çift-tek çekirdekler; çift va katsayısı; motor silindirlerine verilen fazla havayı
sayıda protonu ve tek sayıda nötronu kapsayan çe
belirtir.
exces s air 204 exhaus t by-pass

excess air: Fazla hava; D/z. Mot. silindirlerine verile

ex-dock: Dokta teslim.
teorik (kuramsal) miktardan daha fazla hava; gerçek
execute: 1) uygulamak; tatbik etmek; tatbik mevkiine
hava; yanma için gerekli olan minimum kuramsal
koymak. 2) başarmak. 3) bi fikir, plân, ozalit vb. ine
miktardan daha büyük miktardaki hava.
göre yaratmak veya üretmek. 4) icra etmek (bir par
excess air coefficient: Fazla hava katsayısı; hava faz
ça müzik, bir oyun parçası vb. i); yürütmek.
lalık sayısı; 1 kg yakıtın yakılması için kullanılan ger
executive: 1) yönetici veya idareci; yetkili kişi. 2) ikin
çek havanın, yanma için gerekli minumum miktarda
ci kaptan.
ki havaya oranı.
executive officer: Den, ikinci kaptan; ikinci komutan
excess coefficient: Bkz. dilution ratio, dilution coef
exemplar: 1) taklit edilmesi değerli olan bir şey veya
ficient.
kişi; model; numune; örnek; orijinal numune. 2) bir
excessive: Aşırı; fazla.
örnek; misal.
excessive air: Fazla hava; Bkz. excess air.
exemplary: 1) örnek veya model gibi hizmet etme ya
exchange: 1) iki farklı maddenin birbirleriyle yer de
da görev yapma. 2) numune, orijinal numune, tür
ğiştirmesine neden olmak; yer değiştirmek; iyon de
vb. i gibi görev yapan; tipik ya da simge türünden.
ğiştirmek; örneğin sert sulardaki kalsiyum iyonları
exemplification: Örnek; numune; sembol, simge; mi
nın sudaki yumuşatıcının zeoiit reçinesine, zeolitteki
sal.
sodyum iyonlarının suya gitmeleri gibi. 2) kambiyo
exemplify: 1) örnekle göstermek; örneği olarak hiz
veya borsa.
met etmek. 2) misal göstermek; onaylı örneğini ya
exchanger: Eşanjör; ısı alıp veren cihaz; değiştirici,
da kopyasını çıkarmak.
örneğin gemilerde kullanılan soğutucu veya ısıtıcı
exercice: 1) uygulama; tatbikat; görev, vazife. 2) ma
lar.
tematik, gramer vb.inde olduğu gibi, teknik yeteneği
exchange rates: Kambiyo kurları.
geliştirmek için çalışılan veya öğrenilen yazılı örnek
exchanger, heat: Bkz. heat exchanger.
ler, pasaj vb. inin bir problem veya gurubu; egzersiz.
excipient: Ecz. gerekli şekli vermek için hazırlanacak
3) uygulamaya koymak; kullanmak. 4) adet olduğu
ilâçlara katılan türlü inert (ölü) maddelerden herhan
biçimde kullanmak; pratik yapmak; talim ettirmek.
gi biri.
5) talim yapmak (askerler için). 6) başarmak (görev
excise: Bir bütünden istenmeyen bir parçayı ameliyat
vb.); icra etmek; yerine getirmek.
ile kesip çıkarmak.
exerciser: Kaslara idman yaptıran mekanik bir cihaz.
excitability: Kolayca uyarılma niteliği.
exert: 1) enerjik olarak ileri gitmek; idman yapmak;
excitable: Uyarılabilir; ikaz edilebilir; kolayca uyarılan
uygulamak; kullanmak; sarfetmek.
veya ikaz ediien.
exertion: Çaba; emek; gayret.
excitation: 1) uyarma veya uyarılmış. 2) Fiz. a) elek
ex-factory: Fabrikada teslim.
trik, manyetizma veya bir manyetik alanın üretimi,
exfoliate: Pul pul dökülmek veya dökmek.
b) bir atom veya molekülün enerjisini normal değe
exfoliation: Pul pul dökülme veya dökme; özellikle
rinden daha yüksek duruma yükseltme.
bakır-nikelden yapımış borulu besi (fid) suyu ısıtıcıla
excitation energy: Uyarı ya da ikaz enerjisi; bir siste
rında görülür; alaşımdan nikel oksitlenir ve sonuç,
mi esas halinden uyarılmış hale getirmek için gerekli
metal bakır ve nikel oksit katmanlarıdır.
olan enerji.
exhalation: 1) soluma; teneffüs etme; solunum ya da
excitation voltage: ikaz ya da uyarı gerisimi, voltajı
teneffüs; nefes verme. 2) hava, buhar veya koku gi
ya da potansiyeli.
bi solunulan şey. 3) herhangi bir şeyden çıkan kötü
excite: 1) uyarmak; harekete getirmek. 2) Elekt. a)
koku.
elektrik veya manyetik alan oluşturmak ya da üret
exhale: 1) buhar gibi, havaya yükselmek; buharlaş
mek, b) harekete başlamak (elektrik akımı için).
mak. 2) solumak veya teneffüs etmek (hava ya da
excited: Fiz. uyarılmış; ikaz edilmiş.
duman). 3) çıkarmak (buhar, duman, su vb.i).
excitement: 1) uyarma veya uyarılmış. 2) uyaran bir
exhaust: 1) bir kabtan (hava, gaz vb.) çıkarmak veya
şey.
dışarıya bırakmak. 2) tüketmek (sarfetmek); tümü ile
exciter: 1) uyaran bir şey veya kişi. 2) Elekt. büyük
tüketmek. 3) tümü ile boşaltmak; içeriğini boşaltmak
bir jeneratör veya aiternatöre manyetik alan akımı
veya dışarı atmak. 4) yorulmak; zayıflatmak. 5) bir
sağlayan ya da onu uyaran küçük bir dc jeneratör;
makinede olduğu gibi, gaz ya da buharı boşaltmak
ikaz jeneratörü veya dinamosu.
veya dışarı atmak. 6) kısmî vakum ile dışarıya doğru
exciter coil: Mak. ikaz bobini; uyarı sargısı.
bir hava akımı yaratmak. 7) bunu yapan bir cihaz.
exciting current: Uyarı veya ikaz akımı; elektrik maki
8) her iş stroku (kursu) sonunda pistonların makine nin
nelerinde (jeneratör ve motorlarda) kutup sargıların
silindirlerinden kullanılmış buhar, gaz vb. ini dışa rıya
dan geçerek manyetik alanı oluşturan akım.
atma veya boşaltması; egzoz. 9) bu tür buhar, gaz
excitor: Bkz. exciter.
vb.inin atıldığı boru. 10) motorların dışarıya attı ğı
excrete: 1) böbrek ya da ter bezlerinde olduğu gibi
gaz kanşımı; egzoz gazı.
(atık maddeleri) vücuttan atmak için onları kan veya
exhaust back pressure: Egzoz karşı basıncı; egzoz
dokulardan ayırmak. 2) Sof. hücrelerden (atık mad
organlarındaki gaz basıncı; art basınç; motorlarda
deyi) çıkarmak veya elimine etmek.
değeri 1,25-2,0 bar değerleri arasında değişmekte
excretion: 1) atık madde çıkarma işlemi veya işi. 2)
dir.
atılan veya ifraz edilen atık madde; ter, idrar vb. i.
exhaust boiler: Bkz. waste heat boiler.
excursion: 1) sapma. 2) Fiz. a) bir salınım hareketin
exhaust by-pass: Diz. Mot. Küçük yüklerde egzoz
de orta durumdan dışarı doğru tek bir hareket, b)
gazlarının atık ısı kazanına verilmesini önleme ve
böyle bir harekette gidilen yol veya mesafe.
baypas etme; egzoz baypası.
e x h a u s t ca m 205 e x h a u s t smok
e

exhaust cam: Egzoz kamı (eksantriği); dört zamanlı

portu egzoza açtığı an; erken çıkış veya riliz.
dizel ve benzin motorları ile iki zamanlı yüksek güç
exhaustless: Egzoz edilemeyen; egzoz edilemez.
lü dizel motorlarında egzoz supaplarının açılmasını
exhaust line: Egzoz devresi; egzoz organı; yüksek
sağlayan ve eksantrik mili üzerinde bulunan kam ya
güçlü dizel motorlarında egzoz dirseği, egzoz mani-
da kem.
foldu, egzoz gaz türbini, atık ısı kazanı ve küçük güç
exhaust chamber: Bkz. exhaust manifold.
lü motorlarda egzoz dirseği, egzoz manifoldu ve sus
exhaust component: Egzoz (gazı) bileşenleri; yan
turucu veya kıvılcım tutucudan oluşan devre.
ma sırasında yeterli hava oluşu veya olmayışına gö
exhaust loss: Egzoz kaybı; Mot. egzoz gazları ile at
re egzoz gazı kükürt dioksit, kükürt trioksit, azot ok
mosfere atılan ısı nedeniyle oluşan ısı kaybı; makine
sitleri, metan, serbest karbon, karbon monoksit, al
silindirlerinde yakıtın oluşturduğu tüm ısının yaklaşık
dehitler ve su buharı kapsar.
%30'u kadardır.
exhaust connection: Egzoz bağlantısı. 1) Buh. Türb.
exhaust manifold: Mot. egzoz manifoldu; iş görerek
alçak basınç türbinini kondensere bağlayan flanş (f-
silindirden çıkan gazların toplandığı kısım.
lenç). 2) Diz. Mot. silindir bloklarının egzoz tarafları
exhaust muffler: Mot. egzoz gazlarının gürültüsünü
nı egzoz sistemine bağlayan kısım.
azaltan ve içindeki kıvılcımları tutan bir tür susturu
exhaust crankshaft: Diz. Mot, egzoz krank mili; kar
cu; Gem. Mak. mafler.
şıt pistolu ve iki krank miline sahip makinelerde, eg
exhaust nozzle: Jet motorlarında yanma dışında
zoz portlarını denetleyen pistonların bağlı oldukları
oluşturulan yüksek basınç ve sıcaklıktaki gazları ge
krankşaft.
nişleten ve böylelikle onların ısıl enerjilerini, çıkışta
exhaust economiser: Egzoz ekonomizörü (ekono-
kinetik enerjiye dönüştürerek tepki üreten meme ya
mayzeri); yüksek güçlü gemi dizel motorlarının eg
da nozul; çıkış nozulu; egzoz nozulu.
zoz gazları ısısından yararlanarak kazanların besi
exhaust organs: Egzoz organları. 1) manifold, boru,
(fid) sularını belirli bir sıcaklığa kadar yükselten bo-
susturucu ve uç borudan oluşan egzoz sistemi. 2)
rulu ısıtıcı; çoğu zaman baca ekonomizörü adını al
bazan bunlara aşırı doldurucu (süperşarjer) gaz tür
maktadır.
bini ve egzoz kazanı da eklenerek oluşan sistem;
exhaust elbow: Egzoz dirseği; egzoz manifoldunu
Bkz. exhaust system.
susturucuya bağlayan esnek metal hortum; çoğu za
exhaust pipe: Egzoz borusu; egzoz organlarının sus
man dirsek şeklindedir.
turucudan sonraki kısmı.
exhaust fan: Egzoz fanı.
exhaust piston: Egzoz pistonu; karşıt pistonlu dizel
exhaust, free: Diz. Mot: serbest egzoz; dört zamanlı
motorlarında veya iki pistonlu doğru akım süpürme
makinelerde egzoz süpapı ve iki zamanlı makineler
de egzoz portlarını denetleyen veya açıp kapayan
de egzoz portları açıldığı zaman, silindir içindeki iş
piston.
görmüş fakat atmosferden yüksek basınçtaki gazla
exhaust ports: Egzoz pencereleri veya portları; iki za
rın kendiliklerinden silindir dışına kaçmaları.
manlı motorlarda, egzoz gazlarının atılmasını sağla
exhaust, forced: Cebrî egzoz: kuvvetlendirilmiş eg
mak üzere silindir bloku veya gömlek yüzeyine açı
zoz; 1) dört zamanlı motorlarda egzoz gazlarının pis
lan pencereler,
tonun pozitif hareketi ile silindir dışına atılması. 2) iki
exhaust position: Egzoz pozisyonu ya da durumu;
zamanlı motorlarda basınçlı hava (1,15-1,55 bar) ile
a) iki zamanlı motorlarda piston tarafından egzoz
süpürülerek gazların silindir dışına atılması.
portlarının ve b) dört zamanlı makinelerde ise supap
exhaust gases: Egzoz gazları; motorların silindirlerin
den atmosfere atılan yanma ürünleri; azot dioksit hareket mekanizması tarafından egzoz supabı veya
(N0 2 ), karbon dioksit (C0 2 ) , kükürt dioksit (S0 2 ) supaplarının açıldığı durum.
oksijen (O) ve bazan karbon monoksit kapsayan exhaust pressure: Egzoz basıncı; iki zamanlı motor
gaz karışımı. larda egzoz portları açıldığı zaman egzoz basıncı 3-6
exhaust gas turbine: Egzoz gaz türbini; motorların bar ve dört zamanlılarda ise bazan 9 bara kadar eri-
egzoz gazları ile çalışan ve bloveri çevirerek makine şebllen basınç.
ye basınçlı dolgu havası sağlayan türbin; aşırı doldu exhaust rotary valve: Döner hareketli egzoz valfı;
rucunun gaz türbini. Gem. Mak. rotari valf veya osileytin valf; iki zamanlı,
ilmek süpürmen yüksek güçlü dizel motorlarında, eg
exhaust hood: Buh. Türb. keysin, egzoz buharını top
zoz portlarını kapatarak hava kayıplarını önleyen,
layıp egzoz borusu veya kondensere veren bölümü;
mekanik hareketli valf; oscilating valve adı da veri
egzoz kapağı veya keysi.
lir.
exhaustibility: Egzoz edilebilir olma özelliği; egzoz
exhaust pyrometer: Egzoz pirometresi; egzoz sıcak
boşalma kapasitesi.
exhaustible: Egzoz edilebilir. lık ölçeri; potansiyeli farklı iki metal ile bunları bir mi-
exhaustion: 1) egzoz etme; boşalma veya dışarı at livoltmetreye bağlayan kurşun kablodan oluşur; mili-
ma, 2) tüketime durumu; tam tüketim. voltmetrenin bölüntü veya taksimatları, sıcaklığı C
exhaustive: Egzoz edilir; tükenir; biter. ya da F derece türünden belirtir.
exhaust lap: Buh. Mak. slayd valf (çekmece) orta du exhaust silencer: Mot. egzoz gazlarının gürültüsünü
azaltan türlü yapıdaki cihazlardan herhangi biri; sus
rumda iken veya portları altta ve üstte eşit miktarda
turucu; saylenser; egzoz susturucusu; kuru ve su so
kapatıyorken, buhar portlarının kenarı ile egzoz tara
ğutmalı olarak iki şekilde yapılır.
fında kalan çekmece parçası; egzoz lepi; erken çıkış
exhaust smoke: Egzoz dumanı; hava yakıt oranı ve
(riliz) ve sıkıştırmayı (kompresyonu) oluşturur.
ya fazla hava katsayısı küçüldüğü zaman egzozda
exhaust lead: Egzoz lidl; Buh. Mak. piston alt veya
görülen duman; duman yanmamış karbon ya da ku
üst noktasına gelmeden hemen önce, slayt valfın
rumdan oluşur.
e x h a u s t snubbe r
exhaust snubber; Diz. Mot. gaz titreşiminin frekansı
nın azaltılması ile gürültüyü hafifleten bir susturucu;
egzoz susturucusu.
exhaust steam: Egzoz buharı; Buh.Mak., Buh. Türb.
iş gördükten sonra kondansör, ısıtıcı, hava vb. ine
egzoz edilen düşük basınç ve sıcaklıktaki buhar;
Gem. Mak. çürük buhar.
exhaust stroke; Mot. egzoz stroku veya kursu; dört
zamanlı makinelerde dördüncü ve son strok; egzoz
gazlarının pistonun pozitif hareketi ile silindir dışına
atıldığı strok veya kurs.
exhaust tail pipe: Mot. egzoz uç borusu; otolarda
susturucudan sonraki, gazların atmosfere atılmasını
sağlayan boru.
exhaust temperature: Egzoz sıcaklığı; makine devir
sayısı veya yükü ile değişen bir sıcaklık; tam yükte
bu sıcaklık yaklaşık olarak, dört zamanlı makineler
de, iki zamanlı makinelerin 1,4-1,6 misli kadardır.
exhaust thermocouple: Bkz. exhaust pyrometer.
exhaust trunk: Bkz. exhaust manifold.
exhaust turbine: Egzoz türbini; üç genişlemen bir pis
tonlu buhar makinesinin alçak basınç silindirinden
egzoz edilen düşük basınçlı buharla çalıştırılan bir
türbin.
exhaust turbocharger: Egzoz aşırı doldurucusu; eg
zoz türboşarieri; egzoz gazları iie çalıştırılan bir gaz
türbini ve bloverden oluşan aşırı doldurucu; türbo-
şarjer.
exhaust valve: Mot, egzoz valfı veya supabı; egzoz
gazlarının silindirden çıkmasını sağlayan ve kapak
(kaver) üzerinde bulunan supap ya da valf.
exit: Çıkılacak yer; çıkış kapısı; çıkış.
exit gases: Bkz. exhaust gases, flue gases.
exit nozzle: Çıkış nozulu veya memesi; Bkz. exhaust
nozzle.
ex-mill: Fabrikada teslim.
ex-mine: Maden ocağında teslim.
exo-: Dış taraf, daha dış, dış parça anlamlarında bir
önek.
exosmosis: Ozmosiste, daha az yoğun bir sıvı ile ka
rışmak için daha yoğun bir sıvının yarı geçirgen bir
diyaframdan daha yavaş geçişi; Eksozmosis.
exosphere: Meteo. egzosfer; özellikle dünya atmosfe
rinin, gaz yoğunluğunun çok düşük olduğu en dış
kenar bölgesi; alt sınırının dünyaya olan uzaklığı yak
laşık 402 km (250 mil) kadardır.
exothermal reaction: Kimy. çevreye ısı veren tepki
me; karşıtı çevreden ısı alan tepkime anlamında en-
dothermal reaction.
exothermic: Yanmada olduğu gibi, çevreye ısı veren
kimyasal işlem; karşıtı endothermic.
expand: 1) yaymak; dışarıya doğru açılmak. 2) daha
fazla hacmi doldurmaya neden olmak; ölçü, kütle,
alan vb.inde büyümek; şişmek; genişlemek; genişlet
mek; büyütmek. 3) ayrıntısını geliştirmek. 4) Ceb.
bir eşitliğin (formül vb. inin) açılımı işlemini yapmak.
expanded: Açılmış; söndürülmüş; yayık; genişletil
miş.
expander: Ekspander; boru makinesi; makineto; ka
zan, ısıtıcı, soğutucu vb. i cihazların boru ağızlarını
genişleterek sızdırmalarını önleyen cihaz; Bkz. tube
expander; genişletici.
expanding reamer: Genişletici rayba.
expause: 1) geniş açık kalan veya bozulmuş yüzey;
206 e x p a n sio n tan
k
geniş;
3) büyük miktarı.
genişleme genişlik. 2) ekspansiyon; genişleme,
expansibility: Genişleme için kapasite; genişleme ka
pasitesi.
expansible: Genişlemesi veya yayılıp büyümesi müm
kün; genişleyebilir.
expansible: 1) genişleyebilir. 2) genişlemeye eğilimli.
3) genişleme karakteristiği veya genişlemeye ait.
expansion: 1) genişleme veya genişletilmiş. 2) geniş
letilmiş bir parça veya şey. 3) genişemenin miktarı,
derecesi veya büyüklüğü. 4) Ceb, bir eşitliğin açılımı
işlemi veya sonucu, 5) Mek. a) Buh. Mak. kesildik
ten sonra buharın silindir içinde hacminin genişleme
si; genişleme veya ekpansiyon. b) Mot. yanmadan
hemen sonra silindirde iş gören gazın genişlemesi.
expansion, adiabatic: Bkz, adiabatic expansion.
expansion bend: Genişleme gerilmesi veya stresini
güvenli düşük değerlerde tutmak için, içinden bu
har, sıcak su,sıcak bir akışkan vb.i geçen borulara
yerleştirilen ve çapı boru çapının yaklaşık 5 misli
olan, çoğunlukla omega harfi şeklinde olan kısım;
genleşme ve büzüşme bu kısımda karşılanır; genişle
me ilmeği.
expansion block: Buh. Mak, genişleme bloku; katof
ayar bloku; silindirlere verilen buhar miktarını düzen
lemek üzere slayd valfın (çekmecenin) katofunu
ayar eden blok.
expansion bolt: Genişleme cıvatası veya kurtağzı cı
vata; genişlediği zaman içeriye doğru hareke! ede
rek bir kama gibi görev yapan bir tür cıvata.
expansion curve: Genişleme eğrisi. 1) Buh. Mak.,
Hav. Kompr. p-V diyagramlarından eğri; p-V=C. 2)
1
içten yanmalı makinelerin genişleme eğrisi; p-V' =
C (n = 1,15-1,30). 3) kuramsal diyagramların geniş
leme eğrisi; p-vk = C (k = 1,41).
expansion device: Soğutma devrelerinin yüksek ba
sınçlı kısmından alçak basınçlı kısma hareketi sıra
sında, soğutucu maddenin başmandaki düşmeyi de
netleyen cihaz; genişleme cihazı; genişleme valfı.
expansion joint: Esnek bağlantı; Gem. Mak. exspen-
şın coint; bazı boru devrelerinde sıcaklık değişimi ne
deniyle oluşan genişleme ve büzüşmeye izin vererek
boru devresindeki hasarı önleyen bir bağlantı türü.
expansion of steam: Buharın genişlemesi; Buh.
Mak. buhar katof edildikten sonra, üzerindeki basınç
la pistonu hareket ettirmesi ve bu arada büyüyen ha
cim nedeniyle genişlemesi, basınç ve sıcaklığının
azalması.
expansion plug: Genişleme tapası; motorlarda bloka
açılmış deliklere yerleştirilmiş tapa; soğuk mevsimler
de don tehlikesine karşı güvenlik sağlamak için kul
lanılır.
expansion ratio: 1) genişleme oranı; sis odasının ge
nişlemeden sonraki hacminin, genişlemeden önceki
hacmine oranı. 2) dizel motorlarının kuramsal diyag
ramlarında genişleme sonundaki hacmin, sabit ba
sınçtaki yanma sonundaki hacime oranı.
expansion stroke: Mot, genişleme stroku ya da kur
su; yanma sırasında oluşan yüksek basınçlı gazların
pistonu etkileyerek alt ölü noktaya ittiği ve işin oluş
turulduğu kurs (strok); güç stroku; kuvvet stroku ve
ya kursu.
expansion tank: Gemi dizel motorlarında soğutma
sisteminde herhangi bir nedenle azalan suyu yerine
 e x p a n sio n t r un k 207 e x plosive limi t e

koyan, makine ısındığı zaman, suyun genişlemesine

expert: 1) çok yetenekli; özel bir alanda çok eğitim
müsaade een tank; genişleme tankı; imlâ tankı; taz
ve bilgiye sahip olan; uzman, mütehassıs; usta. 2)
min tankı; ekspenşın tank.
uzmana ait; uzmandan. 3) özel bir alanda çok yete
expansion trunk: Den. tankerlerin ana tanklarında nekli veya hayli eğitilmiş kişi.
akaryakıtın sıcaklık nedeniyle hacimsel genişlemesi
ex-pier: iskelede teslim.
ni karşılamak için kullanılan kısım; yük tankının dara
expiration: 1) Bir solunum organından hava veya su
lan üst kısmı; genişleme tankı.
çıkarma işi veya işlemi. 2) Bilgisay. korunma süresi
expansite: Ekspansite; mantar ağacının öğütülmüş
bitimi.
kabuklarının, uygun sıcaklıkta preslenmesiyle elde
expiration date: Vade bitimi. ex-
edilen levha; ısı yalıtımı için kullanılır.
piant: Fabrikada teslim.
expansive: 1) genişleme ya da yayılma eğilimi. 2) ge
ex-plantation: Zirai işletmede teslim.
nişleme yardımıyla çalışan veya genişlemeye ait. 3)
explode: 1) yüksek ses çıkararak patlamak; patlat
geniş olarak yayılmış; geniş, şümullü; kapsam ya da
mak; infilâk etmek. 2) katı veya sıvı durumundan şid
şümul.
detle ve hızla genişleyen bir gaz durumuna dönüş
expansive force: Şişme veya genişleme kuvveti.
meye neden olmak. 3) patlamak; gürültü ve şiddetle
expedite: 1) hızlandırmak; kolaylaştırmak; hız ver
patlamak.
mek. 2) çabuk yapmak. 3) Wad. Ola. göndermek,
exploded view: 1) bir donanım veya makinenin türlü
sevketmek. 4) engelsiz; serbest. 5) hemen olan, ha
parçalarının sırası ve ilişkilerini belirli bir düzey için
zır veya alesta. 6) uygun; elverişli.
de gösteren fotoğraf ya da teknik resim. 2) bir meka
expedition: 1) keşif veya savaş gibi belirli bir amaç
nizmanın parçalarını sırasına göre, dağıtılmış durum
için seyahat, yürüyüş vb.ine gönderme. 2) bu amaç
da gösteren resim.
la yapılan seyahat ya da gezi. 3) böyle bir gezi veya
seyahatte halk, gemi, teçhizat vb. exploration: 1) daha yakından bakma işlemi; incele
me; dikkatle inceleme; araştırma. 2) önceden az bili
expel: 1) kuvvetle kovmak veya defetmek; kovmak.
nen bir bölgede keşif amacıyla seyahat etme; keşif.
2) çıkarmak; azletmek.
3) Tıp. bir organ, yara vb. ini incelemek veya sonda ile
expend: Harcamak; sartetmek; tüketmek; kullanarak
yoklama.
harcamak.
explorative: 1) inceleme mahiyetinde. 2) araştırmaya
expendable: 1) harcanabilir; tüketilebilir. 2) Ask. göz
dayalı.
den çıkarılabilen veya feda edilebilen (teçhizat, as
exploratory: Araştırma için veya incelemeye ait.
ker, adam vb.)
explore: 1) yakından bakmak; dikkatle incelemek;
expenditure: 1) harcama; masraf; tüketilen (sarfedi-
araştırmak. 2) doğal yapısı, yaşayanları vb. ini öğ
len) para, zaman vb. i 2) harcanan para, zaman vb. i-
renmek amacıyla (bilinmeyen ya da az bilinen bir
nin miktarı.
bölgede) seyahat etmek. 3) Tıp. kontrol etmek veya
expense: 1) harcama; ödenen para; masraf. 2) Çoğ.
sondaj yapmak (bir organ vb. i hakkında); keşifler
fiyat; ücret; eder. 3) Çoğ. görev için ödenen para;
yapmak.
harcama.
explorer: 1) keşfeden, özellikle hiç bilinmeyen veya
expensive: Pahalı; kıymetli.
az bilinen bir bölgeyi keşfeden kimse; kâşif. 2) tıp
experience: 1) yaşanan gerçek olay ya da olaylar; ki
veya diş hekimliğinde inceleme veya araştırma için
şisel olarak gözlemlenen şey ya da şeyler; görgü;
kullanılan bir cihaz.
tecrübe; deneyim. 2) gözlemlenen veya yaşanan
herhangi bir şey; deneyim. 3a) eğitim, uygulamalı exploring coil: Araştırma bobini; elektromanyetik en
gözlem ve kişisel ortaklığı kapsayan girişim, b) böy düksiyon ile türlü noktalardaki manyetik yoğunluğu
le bir girişimin süresi. 4) bunun sonucu olan bilgi, denemek için manyetik alan içinde hareket ettirilen
yetenek veya pratik. S) deneyim sahibi olmak; tecrü küçük bir bobin.
be etmek veya denemek. explosimeter: Den. tankerlerde, tanklardaki patlayıcı
karışımı ölçmek için kullanılan bir cihaz; patlayıcı
experienced: 1) belirli bir meslekte fazla tecrübeye
gaz ölçer.
sahip olan; deneyimli; tecrübeli. 2) deneyim ya da
explosion: 1) patlama; yüksek sesle patlama; infilâk.
tecrübeden öğrenilen; deneyim yardımıyla akıllı, ye
2) patlama ile oluşan gürültü, 3) gürültülü patlama.
tenekli vb. i yapılan; marifetli; bilgili.
explosion cycle: Patlamalı çevrim; benzin motorları
experiential: Tecrübeye dayanan; deneyime ait; de
nın kuramsal çevrimi; Otto çevrimi; sabit basınçta
neysel; ampirik.
yanmalı çevrim; patlamalı makinelerin, uygulamalı
experiment: 1) bir şeyin deney veya tecrübesi. 2)
termodinamikte kullanılan kuramsal çevrimi; Otto
tec rübe (deney) veya tecrübeler yapmak.
çevrimi; Bo do Roşa çevrimi.
experimental: 1) kuram veya teori yerine deneye da
yanan; deneysel. 2) deneye dayanan; deney tabiatı explosion-proof: Patlamaya dayanıklı; patlamaz; alev
na sahip olan. 3) deney uğruna; deneme; tecrübe geçirmez.
etme. 4) deneme olarak yapılan. 5) deney veya de explosion-proof equipment: Patlamaya dayanıklı
neyler için kullanılan; deney ya da deneylere ait. teç hizat.
explosive: 1) patlamaya ait; patlama tabiatında olan;
experimentally: Deney yardımıyla; tecrübe ile.
patlamaya neden olan; patlayıcı. 2) patlama eğilimin
experimentation: Deneyler kullanma; deneyim; tecrü
de olan. 3) barut gibi, patlayıcı bir madde.
be.
explosive limite: Karbonlu hidrojen buharının yanıcı
experiment chamber: Deney odası; hava tünelinin
karışımlar oluşturan en düşük ve en yüksek konsan
uçak modelleri veya diğer cisimlerin test edildiği, ha
trasyon miktarları; patlamaya ilişkin sınırlar; patlama
va tünelinin orta bölümü.
sınırları.
experimenter: Araştırmacı; deneyci.
expiosiveness
expiosiveness: Patlama yeteneği.
explosives: Patlayıcı maddeler.
exponent: Ceb, üs; bir sayının sağ üst tarafında bulu
nan küçük bir sayı ya da simge; üst sayının kuvveti;
3
a = a.a.a gibi.
exponential: Üslerle ilgili; özellikle üs gibi bir değiş
ken veya bilinmeyen bir sayı içine alma; üstel.
bx
exponential equations: Üstel eşitlikler; y = ae ve
bx
ya y = a10 benzeri eşitlikler.
exponential series: Üstel veya eksponansiyel seriler:
x 2 3
e = 1+x+x /2! + x /3! + ... gibi.
exposal: Bkz. exposure.
expose: 1) etkisinde bırakmak (tehlike, hücum vb.
ine); korumasız bırakmak. 2) korumasız bir yerde bı
rakmak veya terketmek. 3) görülmesine müsaade et
mek; göstermek; teşhir etmek; göz önüne sermek.
4) bir organizmayı ışık, yağmur ve rüzgâr etkisinde
bırakmak.
exposure: Fotoğ. a) duyarlı bir film veya levhanın ak-
tinik ışınların etkisinde bırakılması, b) resim yapmak
için bir parçası veya hassasiaştirılmış yüzeyi, c) böy
le bir yüzey veya filmin çekilmesi sırasındaki zaman.
exposure meîer: Fotoğ. ışığın şiddetini ölçmek için
kullanılan bir cihaz; pozometre.
express: 1) sıkıştırmak veya sıkmak (meyva suyu vb.
i). 2) basınçla yapmak; kuvvetle temin etmek veya
sağlamak. 3) kelimelere dökmek; dil ile belirtmek.
4) bilinir yapmak; göstermek. 5) bir işaret ile göster
mek. 6) ekspresle göndermek. 7) hızlı ve doğrudan
veya bir kaç durak yapan. 8) hız veya sürat ile belirti
len; özellikle: a) hızlı sürme için. b) yüksek hızlı, c)
yüksek hızlı mermiler için. d) demiryolu ekspresi
için; ekspresle. 9) özel ulak; kurye. 10) böyle bir kur
ye ile gönderilen mesaj. 11) ekspres tren, otobüs,
kamyon vb. i 12) hızlı olarak eşya nakliyatı ve para
göndermek için bir yöntem veya servis. 13) ekspres
le gönderilen para veya nakledilen eşyalar.
expression: Bazı cebirsel gerçekleri belirtmek için
sembol veya semboller takımı; ifade; ifade işareti.
express train: Ekspres tren; bir kaç durak yapan hızlı
bir demiryolu treni.
expressway: Otoyolu; otoban; ekspres yol; hız yoiu.
ex-quay: Rıhtımda teslim.
exquisite: 1) dikkatle yapılmış. 2) en yüksek kaliteye
sahip, çok güzel. 3) çok hassas veya duyarlı.
exsecant (exsec): Bir açının trigonometrik fonksiyon
ları.
exsiccate: Kurutmak.
exsiccation: Kurutma ya da kurutulmuş; süzülme yo
lu ile kuruma veya nem kaybolması.
exsiccative: Kurutucu; sikatif.
exsiccator: Kimy. kurutucu; desikatör.
ext.: Bkz. 1) extension. 2) external. 3) extra.
extend: 1) belirli bir nokta veya belirli bir mesafe ya
da zamana uzatmak veya yaymak, 2) devam etmek;
sürdürmek- 3) alan, faaliyet alanı, etki, anlam vb. ini
genişletmek; büyütmek. 4) tevsi etmek; kapsamına
almak. 5) uzatmak; uzanmak.
extended: 1) yayılmış; genişletilmiş. 2) devam eden;
süren. 3) etkisi, anlamı vb. inde genişleme.
extendible: Bkz. extensible.
extensibility: Uzatılır olma niteliği.
extensible: Uzatılabilir.
extensile: Uzatılabilir; uzatılması mümkün.
208 e xt inguisher
extensimeter: Bkz. extensometer.
extension: 1) F/z. bir cismin uzayda yer işgal etme ni
teliği. 2) uzama; uzatma; genişleme; büyütme; uzatıl
ma. 3) temdit; uzatma.
extension bar: Uzatma kolu veya çubuğu.
extension line: Tek. Res. uzantı çizgi; ölçü oklarının
aralarına konulduğu çizgi ya da çizgiler; ölçü çizgisi.
extensive: 1) büyük alana sahip olan; büyük alan
kapsayan; vasi. 2) geniş etki, alan vb. ine sahip
olan. 3) geniş; yaygın; şümullü.
extensive property: Maddelerin miktarına bağlı olma
yan bir nitelik, örneğin renk, yoğunluk, erime ve kay
nama noktaları maddenin miktarından bağımsızdır
lar; 1 gram suyun kaynama noktası 6 gram suyunki
ile aynıdır; yaygın özellik.
extensometer: Bir şeyin çok küçük, genişleme, çek
me ya da deformasyonunu ölçmek için kullanılan
bir cihaz; ekstensometre.
extent: 1) bir şeyin yayıldığı hacim, miktar veya dere
ce; ölçü; uzunluk ve genişlik. 2) alan; sınırlar veya li
mitler; şümul. 3) geniş hacim; vasî alan. 4) sınırlar
arasındaki hacim ya da limitler arasındaki zaman ve
ya olaylar arasındaki zaman,
extenuate: 1) Orij. Ola. ince yapmak; inceltmek. 2)
eksiltmek; zayıflatmak; hafifletmek.
exterior: 1) dış; en dıştaki; dış taraf. 2) haricî veya dış
yüzey.
exterior angle: 1) birbirine paralel iki doğruyu kesen
bir başka doğrunun, dışta oluşturduğu herhangi
dört açıdan biri. 2) komşu kenarın uzatılması ve çok
genin herhangi bir kenarı ile oluşan açı; dış açı.
external: 1) dış; dışta; daha dış; haricî. 2) dıştan ya
da dışa doğru; görünür. 3) Anat. vücudun dış kısmı
nı ilgilendiren,
external combustion engines: Dıştan yanmalı maki
neler; yakıtın makine dışında yakıldığı ve oluşturulan
buharın makinede genişletildiği makineler: Pistonlu
buhar makineleri ve buhar türbinleri gibi,
external cleaning: Dış temizleme; uzun bir süre kulla
nılmayacak kazanların, hava ısıtıcısı, süperhiyter ve
ekonomizör boruları dış yüzeylerinin temizliği; dış te
mizlik.
external dead center: Mak. dış ölü nokta; yatık mo
tor ya da pistonlu buhar makinelerinde, pistonun ka
pağa en yakın olduğu nokta; karşıtı iç ölü nokta;
DÖN kısaltması ile belirtilir.
external diameter: Dış çap,
external load: Pompa, pervane, jeneratör vb. lerini
çalıştıran bir makinenin gücü veya yükü; dış yük;
makinenin kendi kayıplarından daha fazla ürettiği
güc.
externally: Dıştan ya da dışta.
externally fired boiler: Dıştan fayraplı kazan; ocağı
kazan veya ısıtma yüzeyinden ayrı bir ünite şeklinde
olan buhar kazanı,
external threads screw: Mak. dıştan dişli vida; erkek
vida.
external tooth washer: Mak. yıldız rondela veya pul;
dış kenarları tırtıllı rondela.
external work: Mot. dış iş; fren beygirgücü, effektif
beygirgücü veya şaft beygirgücüne uyan iş.
extinguish: 1) söndürmek (yangın vb. ini); sönmek;
bastırmak. 2) yoketmek; imha etmek.
extinguisher: 1) söndüren bir şey veya kişi. 2) kimya-
extinguisher, fire
sal sıvı, toz vb. i püskürterek yangın söndüren türlü
cihazlardan herhangi biri.
extinguisher, fire: Bkz. fire extinguisher.
extra: Normal, umulan, gerekli vb. inden daha fazla,
daha büyük veya daha iyi; ekstra; fazla olarak; fazla
dan.
extract: 1) gayretle dışarıya çıkarmak; çekmek. 2) sı
kıştırma, damıtma vb. i ile elde etmek. 3) Mate, bul
mak (bir niceliğin, sayının kökü). 4) bir yiyecek vb.
inin yapışkan, sıvı veya konsantre biçimi; öz ya da
hülâsa. 5) Ecz. eter ve alkol gibi bir çözücü ve ilâcın
muamele edilmesi ile elde edilen madde.
extracting tool: Mak. çektirme; çektirme
aleti.
extraction: Öz; hülâsa; bir metalin cevherinden eide
edilme işlemi: Boksitten alüminyum yapımı gibi; bir
karışımdan bir maddenin elde edilmesi işlemi.
extraction pump: Gem. Mak. ekstrakşın pompası; eg
zoz buharının yoğuşması sonucu kondenserde olu
şan yoğuşum suyunu tahliye ederek besi veya fid
suyu devresine veren bir pompa; elektrik motoru ve
ya buhar türbini tarafından çalıştırılan türleri vardır.
extraction steam: Ara buharı; Bkz. extraction turbi
ne.
extraction turbine: Ara buharlı türbin; Gem. Mak.
ekstrakşın türbin; ısıtma ve diğer amaçlarla belirli
yerlerinden buhar alınan türbin; genellikle kaskat
Bkz. cascade heater ısıtıcıları ile birlikte kullanılan
bir türbin.
extraction valves: Gem. Mak. ekstrakşın valfları; besi
(fid) suyu ısıtıcıları, evaporatörler vb. i servisler için
türlü basınç ve sıcaklıklarda buharın alındığı ve tür
bin keysinin (zarfının) türü noktalarına bağlanan valf
lar.
extractor: 1) besi suyu devrelerinde yoğuşum suyu
nu kondansörden alarak fid devresine basan elektrik
li veya buhar türbini tarafından çalıştırılan bir pom
pa; ekstrakter veya ekstrakşın pompası. 2) ayırıp çı
kartan. 3) kazık sökümünde kullanılan bir makine;
ekstraktör.
extra heavy: Çok ağır; ekstra ağır.
extra strong: Çok dayanıklı; ekstra dayanıklı.
extraordinary: 1) alışılmış olmayan: alışılmışın dışın
da. 2) alışılmış derece, ölçü, limit vb. i ötesinde gi
den; fevkalâde; müstesna; olağanüstü.
extraordinary ray: Aşılmamış ışın; genel kırılma ka
nunlarına uymayan ışınlar.
extreme: 1) en dış noktanın sonunda; en uçta; en
uzak; en son; uç değer. 2) son; final. 3) en büyük
derecede; çok büyük veya en büyük; aşırı; çok faz
la. 4) çok şiddetli. 5) birbirinden mümkün olduğu ka
dar uzak veya farklı olan iki şeyden biri. 6) aşırı
dere cede. 7) aşırı durum veya hâl. 8) aşıri nokta;
aşırılık.
9) Mate, oran, orantı veya serilerin ilk ve son terimle
ri.
extreme pressure (E.P.) lubricants: Aşırı basınç yağ
Teknik Sözluk - F. 14
209 eye splice
ları; fosfor veya klor kökenli katkıları içeren ve yük
sek basınç ve sıcaklık etkisinde metalik yüzeylerde
koruyucu bir katman oluşturan yağ ya da gresler;
yüksek basınç altında normal hidrodinamik film bo-
zulsa bile, metal metale dokunmaya engel olan yağ
veya gresler.
extremly: Aşırı derecede; çok fazla; çok.
extremly high frequency: Aşırı yüksek frekans;
3000-300 000 MHz değerleri arasındaki bir frekans;
E.H.F. kısaltması ile belirtilir.
extrude: 1) itmek veya çıkarmak; kovmak. 2) dışarı çı
karmak veya çıkmak; atmak; fırlatmak 3) kızgın ya
da yumuşak bir katıyı, şekil vermek amacıyla bir de
likten geçirmek.
extrusion: 1) çıkarma; kovma; ihraç etme. 2) erimiş
metal veya plâstiği dikişsiz boru, çubuk veya tel yap
mak için zorla bir kalıptan geçirme.
extrusive: 1) çıkaran, ihraç eden; kovan. 2) dün
ya (arz) kabuğundan erimiş durumda püsküren.
exude: Küçük damlalar biçiminde yavaş olarak yüze
ye çıkmak.
ex-warehouse: Depo ya da antrepoda teslim.
eye: 1) hayvan ve insanlarda görme organı; göz. 2)
göz çevresinde, gözkapaklarını kapsayan bölge. 3)
dikkat; bakış; gözlem. 4) göze benzeyen veya göre
vi göze benzeyen şey: a) bir hedefin merkezi, b) bir
alttaki delik, c) bir iğnenin ipiik geçirilen kısmı, d)
metal veya tire ilmek, e) ışığa duyarlı bir organ, f) fo
toelektrik hücre. 5) Meteo. çevresinde rüzgârın yük
sek hızla hareket ettiği (bir tayfunun) sakin ve alçak
basınçlı merkezi. 6) bakmak; gözlemek; dikkatle bak
mak. 7) Den. halat kasası.
eyebar: Ucu gözlü demir; gözlü çubuk.
eyebolt: Gem. Mak. aybolt; özellikle pistonların silin
dirden çıkarılmasında kullanılan bir tür cıvata; gözlü
cıvata.
eyeglass: 1) hatalı bir görüşü düzeltmeye yardım için
kullanılan tek cam veya mercekli gözlük; monokl. 2)
çerçeve içinde böyle iki camdan oluşan ve göz hata
larını gideren veya düzelten araç; gözlük. 3) Bkz.
epeyiece. 4) göz kabı Bkz. eyecup.
eyelet: 1) halat, kaytan, kanca (çengel) vb. i için kü
çük bir delik. 2) böyle bir deliği kapamak için metal
bir çember veya kısa bir boru.
epeyiece: Teleskop, mikroskop veya diğer optik ci
hazlarda, gözlemci tarafındaki mercek ya da mercek
ler.
eye-high gauge: Gem. Mak. ayhay geyiç; kazan su
yu düzeyinin uzaktan kontrolünü sağlayan bir sevi
ye göstergesi; su düzeyinin yeşil bir sıvı ile belirtildi
ği cihaz.
eyesight: 1) görüş kuvveti; gözlem; görüş. 2) görüş
mesafesi.
eye splice: Bir halatın ucunu geriye döndürerek ve
di ğer bir halatla yapılan örgü; Den. dikişli kasa.
3, /
F: 1) Kimy. fluor'un simgesi. 2) Mate, fonksiyon. 3)
Fiz. farad'in simgesi.
F.: Fahrenhayt'in simgesi.
F. (f.): Bkz. 1) farad. 2) fathom. 3) fluid. 4) feet.
F/A: Bkz. fuel-air ratio.
fabric: 1) parçaları bir araya konularak yapılan her
hangi bir şey; yapı; bina; iskelet (bina için). 2) yapı
plânı veya şekli; bünye. 3) herhangi dokunmuş veya
örülmüş bir kumaş ya da keçe; bez; dokuma; ku
maş.
fabric ribbon: Dokuma şerit.
fabricant: Yapan ya da inşa eden kimse; yapımcı.
fabricate: 1) yapmak; inşa etmek; imal etmek. 2) par
çalarını monte ederek ya da bir araya getirerek yap
mak veya inşa etmek.
fabricated steel: işlenmiş ve mamul çelik.
fabrication: imal etme veya imal edilmiş; inşa etme;
yapma.
fabricator: Yapan ya da imal eden kişi; özellikle: a)
yapımcı, b) imalâtçı.
fabric bushing: Bezli lâstik ya da kauçuktan yapılmış
burç ya da yatak.
fabric fuel tank: Bezden yapılmış benzin veya yakıt
deposu.
fabric-type filter: Bezden yapılmış benzin ya da yakıt
deposu.
fac : Bkz.
facsimile.
face: 1) bir şeyin yüzü; özellikle a) ana yüzey veya
kenar, b) özellikle çalışan bir parçanın ön, üst ya da
dış yüzeyi. 2) görünüm. 3) görev yapan taraf (bir
alet ve benzerinin). 4) Mine. bir taş veya kristalin
herhangi bir yüzeyi. 5) Maden, kazı işinin sonu. 6)
yeni yüzeyle kaplamak veya örtmek. 7) torna tezgâ
hında dönüş eksenine dikey olarak düz bir yüzeyi iş
lemek.
face angles: Gem. inş. kiriş, bayrak (braket), stringer
vb. i elemanların iç kısımlarına yerleştirilen köşebent
ler.
face bar: Gem. inş. kiriş, kuşak vb. lerinin iç kenarları
boyunca yerleştirilen düz ve dar demir çubuk.
face cam: Yüzey kem, yüzey kam.
face plate: Kablo bağlantı plâkası.
facer: Düz yüzeyleri taşlamak için kullanılan bir tez
gâh.
face, slide: Bkz, slide face.
facet: 1) kesilmiş bir mücevherin herhangi küçük ve
parlatılmış bir düzlem yüzeyi; faseta; façeta. 2) Zoo.
bazı sineklerde olduğu gibi, birleşik gözün küçük yü
zeylerinden herhangi biri.
faciend: Mate, diğeri ile çarpılan bir sayı veya faktör;
çarpılan.
facile: 1) yapımı zor olmayan; kolay. 2) kolay ve hızlı
çalışma veya hareket.
facilitate: 1) kolay veya daha kolay yapmak; kolaylaş
tırmak. 2) işini hafifletmek; yardım etmek.
facility: 1) yapma kolaylığı; zorluğu olmayan; kolay
lık. 2) hüner; maharet. 3) bina; tesisat.
facing: Düzlem yüzeylere geçirilen balata; disk bala
ta.
facing-sand: Döküm kalıbının yüzlerine şekil vermek
için kullanılan kum; perdah kumu; yüzeyleme ku
mu.
facsimile: 1) tam bir kopya veya reprodüksiyon; faksi
mile. 2) basılı maddelerin radyo yayını ile aktarılma
sı veya reprodüksiyonu.
factitious: Doğal, gerçek veya ani olmayan; yapay ve
ya cebri ya da kuvvetlendirilmiş.
factor: 1) etken; faktör. 2) Mate, birbirleriyle çarpıldık
ları zaman bir ürün veren iki veya daha fazla nicelik
ten herhangi biri; çarpan. 3) Mafe. çarpanlarını bul
mak.
factorial: 1) bir etken veya faktöre ait. 2) Nad. Ola.
bir fabrikaya ait. 3) Mate, çarpanlara ait; faktöryel:
1 'den başlayarak bir seride verilen sayıya kadar sayı
ların çarpımı; örneğin 5 faktöryeli 1x2x3x4x5 veya
120'di*r.
factorize: Mate, çarpanlarına ayırmak (bir ürünü).
factor of safety: Emniyet veya güvenlik katsayısı; bir
parça malzeme veya onun bir kısmının maksimum
dayanıklığının, ona uygulanan olası maksimum yü
ke oranı; emniyet faktörü.
factory: Bir şeylerin yapıldığı veya imâl edildiği bina
ya da binalar; fabrika; imalâthane veya atelye.
factory ship: 1) Ask. Den. savaş gemilerinin bir çok
facture
onarımını yapabilecek takım tezgâhları ve personele
sahip bir gemi; fabrika gemisi, 2) baiık işleyen gemi.
facture: Bir şeyi yapma yöntemi veya işi.
facula: Astr. güneşin fotosferinde geniş, parlak bir
alan; sıcaklığı güneşin diğer kısımlarından daha yük
sektir.
fade: 1) daha az bellrgin olmak; renk ve parlaklık kay
betmek. 2) tazelik ve dayanıklığını kaybetmek. 3) ya
vaşça görünmez olmak.
fade-in: Rady. Telev. görüntü ve sesin yavaş yavaş
görülme ve duyulması.
fade-out: Rady., Telev. görüntü ve sesin yavaş yavaş
kaybolması.
fader: Modülasyon düzeyinin sıfırdan maksimuma ve
geriye sürekli değişimleri için iletişim kanalına dona
tılan bir cihaz.
fadometer: Kontrollü koşullarda yapay gün ışığı veya
ültraviyole ışığına maruz bırakıldığı zaman, malzeme
lerin direncini test etmek veya denemek için kullanı
lan bir cihaz; fadometre.
fagot: Metal, kaynak sıcaklığında dövülerek veya bü
külerek çubuk şekline sokulan, demet haline getiril
miş çelik parçaları.
Fah.: Bkz. Fahrenheit.
Fahlband: Metal sülfürleri kapsayan bir kaya katma
nı.
Fahrenheit: Standart atmosfer basıncı altında saf su
yun kaynama noktasının 212 derece ve donma nok
tasının 32 derece olduğu termometreye ait; bu ter
mometre veya onun bölüntüsü ya da taksimatı.; F.,
Fah., Fahr. kısaltmaları ile belirtilir.
Fahrenheit scale: Fahrenhayt skalası; suyun donma
noktası 32° ve kaynama noktası 212° olan bir termo
metre skalası.
Fahrenheit thermometer: Fahrenhayt termometresi;
sıcaklıkları fahrenhayt derece türünden ölçen bir sı
caklık ölçer.
faince: Çok iyi boyanmış ya da sırlanmış fayans veya
porselen.
fail: 1) yetersiz olmak; yeterli olmamak. 2) güç ve da-
yanıklık kaybetmek; zayıflamak, 3) istenen sonucu
elde etmede başarısız olmak. 4) kullanışsız olmak.
5) terketmek. 6) çökmek; bel vermek.
failing: 1) zayıflama; başarısız olma 2) küçük kusur
veya hata.
failure: 1) yetersiz olma durumu veya gerçeği; yeter
sizlik. 2) güç ve dayanıklık kaybetme; zayıflama. 3)
başarısızlık; muvaffakiyetsizlik. 4) bozukluk.
faint red: Çeliklerin tavlanması sırasında oluşan ve
516°C (960°F)'ye karşın olan bir renk; soluk kırmızı.
fair: 1) Meteo. açık ve güneşli; bulutsuz; fırtınasız. 2)
engelsiz; net veya açık. 3) düzgün ve düzenli; Bir ge
mi şirketi için söylenir. 4) kurallara göre. 5) ne çok
kötü ne de çok iyi; vasat. 6) görünüşte uygun veya
münasip, fakat gerçekte hatalı. 7) fuar; festival; pa
nayır.
fair copy: Üzerinde son düzeltme yapıldıktan sonra
bir belgenin veya dokümanın gerçek kopyası.
fairing: Müh. uçak vb. ine dış görünüşünü düzgün
yapmak ve böylece havanın direncini azaltmak için
eklenen parça veya yapı.
fairish: Ilımlı olarak iyi, geniş vb. i
fair-lead: 1) Den. ağaçtan yapılmış, içinde deliği bulu
nan ve halat ya da armaya gayıtlık yapan, onun ke
211 farad
silmesi veya aşınmasını önleyen bir halka, blok ya
da bir parça ağaç. 2) tel halat tanzim makarası. 3)
halatın gam almaksızın alınıp verilmesi.
fairway: Den. bir nehir, liman vb. inin seyir yapılabi
len kanalı.
fake Den. roda edilmiş halat, kablo vb.; roda etmek
(halat, palamar vb.).
Falk-Bibby coupling: Yaylı esnek veya fleksibil kap-
lin; buhar türbinlerinde rotorşaft ile pinyon şaft ara
sında bulunur; Bkz. flexible coupling.
fall: t) Mek. bir palanganın halat ya da zincirinin ser
best bırakılmış ucu. 2) Den. Çoğ. kaldırma aracı. 3)
ani olarak düşmek; düşmek. 4) sayı, miktar, derece,
şiddet, değer vb. inde daha düşük olmak. 5) güç
kaybetmek.
fall foul (or afoul): Den. çatışmak.
fallout: 1) nükleer bir patlamadan sonra radyoaktif
parçacık ya da partiküllerin yeryüzüne düşmesi. 2)
bu partiküller.
false: 1) duyarlı olmayan; gerçek olmayan; hatalı;
yanlış. 2) gerçek değil; yapay; sahte. 3) Mek. koru
ma veya dayanıklığını arttırmak amacıyla konulan
parça.
false keel: Den. ana omurgayı korumak ve dayanıklı
ğını arttırmak amacıyla ana omurganın altına konu
lan dar bir omurga; kuntra omurga
family of elements: Benzer özellikte olan elementler;
periyodik tablonun dikey sırasindaki elementler; ha
lojenler, alkalî metaller gibi.
tan: 1) havalandırma ve soğutma için hava akımı sağ
layan herhangi bir makine veya cihaz, özellikle: a)
kağıt, kumaş vb. inden yapılmış açılır kapanır araç;
yelpaze, b) elle hareket ettirilen herhangi düz bir yü
zey, c) bir ya da daha fazla döner kanattan oluşan,
bir göbeğe bağlı ve bir elektrik motoru tarafından ça-
lıştınlan cihaz; fan; blover; vantilatör. 2) şekli fana
benzeyen herhangi bir şey.
fan belt: Oto. vantilatör kayışı; çoğu zaman V şeklin
dedir.
fan blade: Oto. vantilatör pervanesi kanatlarından her
hangi biri; pervane kanatı.
fan brake: Kolay ayarlanmayan, çok duyarlı veya has
sas olmayan, sadece makinelerin uzun süreli deney
lerinde kullanılan ve motorun şaftına bağlı bir fan
dan oluşan fren; fan fren; motorların fren güçlerinin
ölçümünde kullanılır
fan, electric: Bkz. electric fan.
fan, exhaust: Bkz. exhaust fan.
fan hub: Oto. vantilatör pervanesi göbeği.
fanner: Hububat tanelerini samandan ayıran makine.
fan pulley: Oro. vantilatör kasnağı.
fan room: Den. havalandırma fanlan, ısıtıcılar ve filtre
lerin uygun bir şekilde yerleştirildiği bir yer; fan dai
resi.
fanwise: Katlanır yelpaze gibi açılan; yelpaze biçimin
de.
far: 1) hacim veya zamanda mesafe; yakın olmayan;
uzak. 2) uzun bir yol. 3) daha uzak. 4) niteliği veya
doğası çok farklı. 5) hacim, zaman veya derecede
çok uzak. 5) çok fazla; önemli derecede.
far field: Kaynaktan büyük mesafelerdeki akustik rad
yasyon alanı.
farad: Uygulanan her bir voltluk gerilim farkı için de
polanan bir kulonluk şarja (yüke) eşit olan, elektro-
farada y
manyetik kapasitans birimi; 1 farad = 9 x 10 elek
11
12
trostatik birim, 10° mikrofarad, 10 mikro-mikro fa
rad; farad; Simg. F.
faraday: Özellikle elektrolizde kullanılan, tek değerli
bir elementin bir gram atom ağırlığını serbest bırak
mak için gerekli elektrik miktarı birimi; faradey: De
ğeri yaklaşık olarak 96 494 kulon.
Faraday dark space: Bir boşalım (deşarj)t üpünde
negatif akkor ile pozitif kolon arasındaki karanlık böl
ge; Faradey karanlık bölgesi.
Faraday's disk: Elektromanyetizmin basit ispatı için
kullanılan bir disk; Faradey diski.
Faraday's laws: Faradey kanunları: 1) bir elektrolit
ten geçen elektrik miktarı kimyasal aksiyon ile orantı
lıdır. 2) aynı miktar elektrik tarafından açığa çıkarılan
veya yığılan maddelerin miktarları, kimyasal eşdeğer
leri ile orantılıdır.
faradic: Elekt. endükleyici; endüklenmiş.
faradize: Tip, endüklenmiş elektrik ile muamele veya
tedavi etmek.
farina: Patates nişastası veya diğer nişastalardan biri.
farinaceous: Nişastaya benzer.
fast: 1) sıkıca bağlanmış. 2) halatlarla sıkıca bağlı ge
mi. 3) tam; komple. 4) harekette çabuk; hızlı ya da
süratli. 5) hızlı harekete izin veren. 6) belirli bakteri
ler gibi boyamaya dayanıklı. 7) Foto. yüksek kapla
ma hızına sahip olan. 8) çabuk, tez veya hızlı ola
rak.
fast-breeder reactor: Çekirdeğinde moderator olma
yan, çok zenginleştirilmiş yakıt kullanılan ve iki tür sı
vı metal ile soğutulan bir reaktör; hızlı üretim reaktö
rü.
fast effect: Isıl bir reaktörde hızlı nötronlardan kay
naklanan fizyonlardan oluşan reaktivite değişimi,
fasten: 1) bağlamak; birleştirmek. 2) kilitleyerek, ka
patarak .düğümleyerek güvenli yapmak. 3) tutmak,
sabitleştirmek veya yönlendirmek. 4) birleşmeye ne
den olmak. 5) bağlanmış veya birleştirilmiş olmak.
fastener: Türlü parçaları birbirine bağlamak için kulla
nılan cıvata, somun, saplama, setuskur, perçin, vida
vb. i parçalardan herhangi biri; bağlayıcı.
fastening: 1) bazı şeyleri sıkı veya güvenli yapmanın
yolu veya işi. 2) bağlamak için kullanılan cıvata, ker-
ye veya kelepçe, kanca, kilit, düğme vb. i; bağlama
fast fissions: Hızlı nötronların neden olduğu fizyon-
lar; hızlı fizyonlar.
5 sur. 5) aksaklık.
fast neutron: Hızlı nötron; enerji düzeyi 10 elektron
volttan daha yüksek olan bir nötron.
fast reactor: Yavaşlatmanın az olduğu ve içinde fizyo-
nun başlıca enerjilerinin küçük bir kısmını kaybetmiş
nötronlar yardımıyla oluştuğu reaktör; hızlı reaktör.
fat: 1) yağ kapsayan; yağlı; gresli. 2) kalın; geniş. 3)
büyük miktarda değerli şey kapsayan. 4a) hayvanla
rın vücutlarında oluşan sarı veya beyaz renkli bir
madde; içyağı, b) belirli bitkilerin çekirdeklerinde gö
rülen benzer bir madde. 5) bunlardan yemeklerde
kullanılan herhangi biri; margarin. 6) herhangi bir şe
yin en zengin parçası veya kısmı. 7) Kimy. yağ asitle
rinin suda çözünmeyen gllseril esterlerinin bir sınıfı.
8) yağlamak veya yağlı olmak.
fatal: Onulmaz; yokedici; öldürücü.
fathom: 1) uzunluğu 1,8288 m'ye (6 fit'e) eşit, deniz
derinliği veya halat ya da palamarların ölçümlerinde
kullanılan bir uzunluk birimi; kulaç. 2) derinliğini ölç
212 feasibl e
mek; iskandil etmek.
Fathometer: Deniz dibinden dönen eko veya yankı
nın alınması için geçen zaman ile denizlerin derinliği
ni ölçen bir cihaz; derinlik iskandil cihazı; elektrikli is
kandil cihazı (Ticarî bir marka).
fathomless: Ölçmek için çok derin; ölçülemez.
fatigue: 1) maksimum bası dayanıklığının önemli şe
kilde altında olmasına rağmen terarlanan gerilmeler
nedeniyle bir metalin kırılma eğilimi; yorulma; malze
me yorulması.
fatigue breakage: Malzemede yorulma nedeniyle kı
rılma; yorulma kırılması.
fatigue, elastic: Deforme edici gerilme üzerinden
kalktıktan sonra, bir esnek katının orjinal şekli ve öl
çüsünü alması için süre; esnek yorulma.
fatigue limit: Bir metalin kırılmaksızın sonsuza dek ko
nu olduğu veya etkilendiği maksimum gerilme; Bkz.
endurance limit.
fatigue of metals: Belirli bir kritik değerin üzerindeki
tekrarlanan (mükerrer) gerilmeler nedeniyle metalle
rin bozulması: Sonuç kristal yapıdaki değişimlerdir;
metallerin yorulması.
fatigue resistance: Malzemenin, özellikle yatak mal
zemesinin kırılmaksızın aralıklı yüklere dayanması
yeteneği; yorulma direnci.
fatigue strength: Bkz. fatigue limit.
fat-soluble: Yağlarda çözünen.
fatty: 1) yağ kapsayan, yağla kaplı veya yağdan yapı
lan. 2) yağa benzer; yağlı; yağ gibi.
fatty acid: Genel formülü C n H 2n O 2 olan doymuş or
ganik asitlerin serisinden herhangi biri; örneğin ase
tik asit, CH3COOH ve palmitik asit, CH 3 (CH 2 )14 CO-
OH.
fatty degeneration: Doku hücrelerinde yağ partikülle-
rinin anormal görüntüsü.
fatty oils: Isı etkisinde yapışkan artıklar oluşturan, ok
sitlenmeye daha az dayanıklı, oksijen kapsayan, me
talik yüzeylere yapışma yeteneği çok yüksek olan ve
hayvanlardan elde edilen yağlar; hayvansal yağlar.
faucet: Bir boru, depo vb. inde sıvı akımını ayarlamak
için kullanılan ve elle çalıştırılan bir valf; musluk; va
na; cock, tap şekillerinde de kullanılır.
fault: 1) Elekt. bir devrede akımın tasarlanan yolu ta
kip etmesine engel olan kusur ya da hatalı nokta. 2)
Jeo. fay ya da çatlak. 3) kusur; defo; noksan; hata;
zaaf. 4) yanlış yapılan şey; özellikle hata ya da ku
faultily: Hatalı bir tarzda ya da şekilde.
faultless: Hatasız; mükemmel.
faulty: 1) hala (kusur) veya hatalara sahip olan; hata
veya kusurlar içeren; hatalı; kusurlu.
favorable: Müsait; uygun; elverişli.
favored: Tercih edilen; yeğlenen.
fay: Gem. inş. birleştirmek; sıkı veya tam uydurmak.
fc: Bkz. fixed carbon.
Fe: Bkz. iron.
f-block elements: Kimy. lantanit ve aktinitlere ait olan
elementler.
feasibility: Uygulanabilir olma niteliği; fizibilite; olur
luk.
feasible: 1) yapılabilir veya uygulanabilir olma yete
neği; tatbik edilebilir. 2) makul; muhtemel veya ola
sı. 3) kullanılabilir olma yeteneği; uygun veya elveriş
li.
f ea t h e r
feather: 1) karna veya siil şeklindeki bir parçayı bir
oyuğa sokarak birleştirmek. 2) Den. suyun direncini
azaltmak için kürek palasını çekişler sırasında yatay
veya yataya yakın bir şekilde döndürmek. 3) perva
ne kanatlarını mili üzerinde uçağın uçuş hattına he
men hemen paralel duruma getirmek ve böylece
boşta çalıştığı zaman minimum hava direnci sağla
mak. 4) tüy. 5) çoğu zaman göbeklere uygulanan
yassı bir kaymalı kama; Bkz. feather key.
featheredge: Bir tahta ya da alette olduğu gibi, kolay
ca kırılabilen veya bükülebilen çok ince bîr kenar.
feature: Özel aksam ya da parça.
feature: Özellik.
feather key: Göbeğin, şaft boyunca küçük bir miktar
hareketi gereken yerlerde kullanılan bir tür yassı ka
rna; Bkz. feather.
fecal: Dışkı veya necasete ait; faecel şeklinde de yazı
lır.
fecal pump: Den. dışkı tanklarında toplanan, tuvalet
ve idrar kaplarından ve diğer temizlik sistemlerinden
gelen sıvı ve katı biyolojik atıkları sahil tesislerine bo
şaltmak için kullanılan pompa; dışkı pompası; neca
set pompası; biyolojik atık pompası.
feces: 1) vücuttan atılan atık maddeler; pislik ya da
dışkı. 2) tortu; faeces şeklinde de yazılır.
fecula: Kirny. nişasta.
fecuîence: 1) tortulu veya çamurlu olma özelliği veya
durumu. 2a) tortu; birikinti, b) pislik.
feeble: Kuvvetli olmayan; zayıf, özellikle: a) derman
sız, b) kuvvetsiz ve etkisiz, c) kolayca kırılan.
feed: 1) beslemek; yiyecek sağlamak. 2) bir makine
ye sağlanan malzeme. 3) bu malzeme ile sağlanan
makinenin bir parçası. 4) bu malzemenin sağlanma
sı. 5) buhar kazanlarının su ile beslenmesi. 6) buhar
kazanlarını besleyen su; besleme suyu, besi suyu
veya fid suyu. 7) yatakları, makineleri, sürtünme yü
zeylerini yağlama yağı ile beslemek.
feed and filter tank: Bkz. hotweli.
feed-back: Bkz. regenerative.
feedback: Elektronikte belirli bir fazda verdinin girdi
ye geri beslenmesi; bir sinyalin kuvvetini azaltmak
veya yükseltmek için radyolarda kullanılır; fidbek; ge
ri besleme.
feed booster pump: Vakumlu fid (besi) suyu devrele
rinde, suyu vakum tankı veya havasızlandırma tan
kından emerek, erecekler kondenseri veya besi su
yu ısıtıcısına veren pompa; fid buster pump; besi su
yu besleme pompası.
feed cable: Elektrik akımı ileten kablo; besleme kab
losu.
feed check valve: Besi (fid) pompasının yüksek ba
sınçla verdiği besleme suyunun kazana girmesine
müsaade eden ve geriye, fid devresine dönmesine
engel olan valf; Gem. Mak. fidçek valf; fid suyu geri
döndürmez valfı; hem ana ve hem de yardımcı dev
re üzerinde bulunur.
feed deionizer: Gaz. Türb. yoğuşum pompasının kon-
denserden alarak kazana bastığı besi suyunun yeni
den iyonlarına ayrıldığı cihaz; fid suyu iyonlaştırıcısı.
feeder: 1) besleyen şey veya kişi, özellikle bir maki
neye malzeme temin eden kişi. 2) besleyen su akı
mı, demiryolu, hava yolu vb. i. 3) Elekt. türlü kanal
lardan dağıtılan enerjiyi, besleyici enerji olarak bir
merkeze sağlayan bir iletken; besleyici. 4) dökümde
213 f el d spa t hi c
sıvı durumundan katı durumuna geçen metalin hac
mi küçülür, bu küçülmeyi önleyen ve döküm kalıpla
rına konan cihaz; besleyici.
feeder circuit: Besleme paneli veya tablosundan, alı
cı tablo veya panele uzanan tel sistemi; besleme
devresi; besleyici devre.
feeder panels: Elekt, bir ya da daha fazla devre için
şalterler ve sigortalara sahip ve bir jeneratörün bağlı
olduğu besleyici panel veya tablolar; her bir panel
bir jeneratör, bir uyarıcı ve bir ya da bir kaç devreyi
denetler.
feed heater: Bkz. feedwater heater.
feeding: 1) bir makineye sağlanan malzeme. 2) su
akımı, demiryolu, hava yolu vb.; besleme. 3) Elekt.
bir merkeze enerji temin etme. 4) döküm dereceleri
veya kalıplarına fazladan metal verme işlemi.
feed line: Besleme hattı veya devresi; Bkz. feed cab
le.
feed pipe: Besleme borusu.
feed pump: Besi suyunu hotvel veya havasızlandır
ma tankından alarak kazan işletme basıncının yakla
şık 1,5 misli basınçla kazana veren pompa; besi
pompası; Gem. Mak. fidpamp.
feed stop valve: Fidçek valfla ikili oluşturan ve fidçek
valfın bakımı veya onarımı sırasında devreyi kapatan
bir valf; fid stop valf; ana ve yardımcı olmak üzere
iki tanedir.
feed systems: Bkz. feedwater systems.
feedtract: Bilgisay, besleme çekişi.
feedwater: Buh. Kaza. çoğu zaman evaporator tarafın
dan üretilen damıtık su veya kazanlarda kullanılan iç
me suyu; fidsuyu; besleme suyu; besi suyu.
feedwater heater: Besleme veya besi suyu ısıtıcısı;
besi devresindeki suyu ısıtan a) borulu, b) açık veya
havasızlandırıcı türden ısıtıcı; kazan verimini yükselt
mek ve yakıt sarfiyatını azaltmak için kullanılır.
feedwater pipe: Besleme suyunun kazana iletildiği
boru devresi; besleme suyu borusu.
feedwater regulator: Çalışmakta olan bir buhar kaza
nında su seviyesi veya fayrap düzeyini sabit tutmak
için kullanılan şamandralı, pnömatik vb. i türden bîr
cihaz; besi suyu regülatörü.
feedwater system: Egzoz buharının yoğuşturulduğu
kondenserden başlayarak besi suyunun kazana gi
dinceye dek geçtiği sistem; besi suyu sistemi; fid su
yu devresi; açık, yarı açık veya yarı kapalı ve kapalı
(vakumlu ve basınçlı) türleri vardır.
feeler: Yatak boşlukları, supap klerensleri, dişlilerin
diş klerensleri, segman klerensleri vb. lerini ölçmek
için kullanılan ve türlü kalınlıklarda parçaları olan
alet; Gem. Mak. filer geyiç; filer çakısı; sentil.
feeler gauge: Bkz. feeler.
feeler pin: Diz. Mot. bazı enjektörlerde, kep üzerinde
bulunan ve enjektörün çalışıp çalışmadığını denetle
meye yarıyan küçük, ince bir metal çubuk; duyu pi-
ni.
feign: 1) Orij). Ola, şekil vermek. 2) icat etmek; imal
etmek; oluşturmak (hikâye vb). 3) hayal etmek, 4)
taklit etmek.
feldspar: Başlıca alüminyum silikatlardan oluşan, ço
ğu zaman cam gibi, oldukça seri ve volkanik kaya
larda bulunan, türlü kristalli minerallerden biri; feldis-
pat; felspar olarak da kullanılır.
feldspathic: Feldispat kapsayan; feldispata benze-
feîdspathose
yen.
feldspathose: Bkz. feldspathic.
felsite: Başlıca feldispat ve kuvarstan oluşan volkanik
bir kaya.
felspar: Bkz. feldspar.
felt: Dokunma ve örülmeksizin yün, bazan yünle karı
şık kürk ve kıldan birlikte basınç, ısı, kimyasal etki
vb. i iie yapılan bir tür kumaş; keçe; fötr. 2) keçe ve
ya fötr'den yapılmış. 3) keçe ile kaplamak.
felting: 1) keçe veya fötr yapma. 2) keçenin yapıldığı
madde. 3) keçeden yapılmış kumaş; keçe kumaş.
felt packing: Keçeden yapılmış salmastra; keçe sal
mastra.
felt washer: Yün keçeden yapılmış rondela, muhafa
za pulu; keçe rondela.
felucca: Lâtin yelkeni veya kürekle ya da her ikisiyle
yürütülen, iki veya üç direkli küçük, dar bir gemi;
özellikle Akdeniz sahilleri boyunca kullanılır.
female: 1) Meka. oyuk (dişi) kısma sahip olan ve ken
disine uygun bir parçanın girmesine elverişli kısım,
örneğin piriz vb. i. 2) dişi.
female thread: Dişi diş; dişi somun dişi.
-1 5
femto-: Femto; 10 (0,000000 000 000 001)
anlamın da bir önek; f kısaltması ile belirtilir.
fender: 1) koruyucu herhangi bir şey; özellikle; a)
Oto tekerleklerin üzerinde bulunan metal koruyucu;
çamurluk, b) otobüs veya lokomotiflerin ön tarafla
rında bulunan, herhangi bir şeyi yakalamak, itmek
veya kenara atmak için kullanılan metal bir cihaz;
tren mahmuzu, c) ateş mahallinin önüne konulan ve
yanmakta olan kömürleri tutan bir paravana, d)
Den. gemilerin bordasından sarkan ve onu koruyan,
ip, ağaç vb. inden yapılmış parça; usturmaca.
ferment: 1) diğer maddelerde fermantasyon veya ma
yalanmaya neden olan, bira mayası, bakteriler, en
zimler gibi bir madde; maya; enzim. 2) fermentas-
yon; tahammür; mayalanma. 3) mayalanmaya uğra
mak; mayalanma işleminde olmak; mayalanmak.
fermentation: Bir mayanın etkisiyle organik bileşikler-
deki kompleks moleküllerin parçalanması; fermen-
tasyon; tahammür etme; mayalanma.
fermium: Bir sikiotronda nükleer bombardman sonu
cu oluşturulan radyoaktif kimyasal element; fermi
yum; Simg. Fm; at.ağ. 254 (?); at. no. 100.
ferrate: Ferrik asitin bir tuzu; ferrat.
Ferrel's law: Dünyanın dönüşü nedeniyle rüzgârların
kuzey yarımkürede sağa, güney yarımkürede ise so
la sapması.
ferreous: 1) demire ail veya demir kapsayan. 2) sert
lik vb. inde demir gibi; demire benzeyen.
ferri-: Demir kapsayan anlamında bir önek; Bkz. 1er-
ro-.
ferriage: 1) feribot ya da feri ile taşımacılık. 2) bunun
ücreti.
ferric: 1) demire ait, üç değerli demir kapsayan veya
demirden türeyen. 2) Kimy. ikiden yüksek değerde
demire ait veya bu demiri kapsayan bileşikler; ferrik.
ferric chloride: Sarımsı renkli, havadarı emdiği su ile
eriyebilen kristalli kütle; ferrik klorür, FeCl 3 .6H 2 0;
boya maddesi, ilâç, katalizör olarak ve besi suyu
nun pH değerini düzenlemek için kullanılır.
ferric oxide: Demirin en önemli cevheri olan kırmızı
kristalli bir bileşik, ferrik oksit; hematit, Fe 2 0 3 .
ferricyanic: Kahverengi kristalli, dayanıksız ferrisiya-
214 ferrous sulphate
nik asite, H3Fe (CN)6 ait veya onu belirten; ferrisiya-
nik.
ferricyanide: Ferrisiyanik asitin bir tuzu; ferrisiyanür.
ferriferous: Demir kapsayan; demir veren.
ferrite: 1) Demir bileşikleri kapsayan ve kayalarda gö
rülen sarımsı veya kırmızımsı kahverengi bir madde.
2) adî demir ve çelikle bileşen olarak görülen ve
manyetik geçirgenliği yüksek olan saf demirin bir tü
rü. 3) kalsiyum ferrit, Ca (Fe0 2 ) 2 gibi, daha bazik
metalik oksitlerle birleşen demir oksit gibi türlü bile
şiklerden biri.
ferritic low-alloy steel: Yüksek sıcaklıklarda
sertliğini kaybeden ve bu sıcaklıklarda ciddî şekilde
pasla nan, sertleştirilebilir, giriş veya emme supapları
yapı mında kullanılan bir çelik türü; ferritik alçak
alaşım çelikleri.
ferritic steel: Yüksek sıcaklıklarda sertliğini kaybeden
ve bu sıcaklıklarda ciddî bir şekilde paslanan bir çe
lik türü; ferritik çelik.
ferro-: Demir ve demir kapsayan anlamlarında bir
önek.
ferroalloy: Çelik yapımında kullanılan türlü demir
ala şımlarından herhangi biri; eklenen metale göre
isim alırlar: Ferrokrom, ferromanganez vb. i gibi.
ferrocalclte: Mine. kalsit kapsayan demir karbonat;
ferrokalsit, FeC0 3 .
ferrochromium: Demir ve kromun bir alaşımı; ferrok
rom.
ferroconcrete: Demir veya çelik bir iskelet ile çimen
todan oluşan beton; betonarme; reinforced concre
te, armored concrete şeklinde de kullanılırlar.
ferrocyanic: Renksiz, kristalli bir asite, H4 Fe(CN) 6 ait
veya onu belirten; ferrosiyanik.
ferrocyanide: Ferrosiyanik asitin bir tuzu; ferrosiya-
nür.
ferroelectric: Anî polarizasyon ve histerizis gösteren
bir yalıtkan veya dielektrik, örneğin Roşel tuzu.
ferromagnesian: Mine. bileşen olarak demir ve mag
nezyuma sahip olan.
ferromagnetic: Mıknatıslar tarafından şiddetle çeki
len; demir ve nikel gibi çok manyetik; ferromanyetik.
ferromagnetism: Demir, kobalt, nikel gibi belirli me
tallerin sabit mıknatıs olma özelliği; ferromanyetiklik.
ferromanganese: Sert çelik yapımında kullanılan de
mir veya manganezin bir alaşımı; ferromanganez.
ferrosilicon: Çelik yapımında kullanılan demir ve
silis yumun asite dayanıklı bir bileşiği; ferrosilikon.
ferrosilicon process: Magnezyum oksitin bir demir
ve silisyum alaşımı tarafından redüklenmesi ile mag
nezyum yapımı; ferrosilikon işlemi.
ferrotype: 1) hassaslaştırılmış bir filmle kaplanmış in
ce bir demir levhaya doğrudan alınan pozitif bir fo
toğraf. 2) bu tür fotoğrafları yapma işlemi.
ferrous: 1) demir kapsayan; demire ait; demirden tü
reyen. 2) Kimy. iki değerli demir kapsayan veya bu
tür demir kapsayan bileşiklere ait.
ferrous alloys: Demir kökenli alaşımlar; demirli ala
şımlar.
ferrous material: içinde demir bulunan veya demir
kapsayan madde; demirli malzeme.
ferrous sulphate: Yeşilimsi veya sarımsı kahverengi,
kokusuz, suda hafifçe çözünen, kondenser boruları
nın iç yüzeylerinde koruyucu bir katman oluşturmak
için kullanılan bir kimyasal; demir sülfat, Fe-
ferruginous
S0 4 .7H 2 0 ; % 10 çözeltisinin pH'ı 3,7 ; bu çözelti
ya sürekli veya her gün bir saat süre ile verilir.
ferruginous: 1) demir kapsayan; demire ait; demir ta
biatında olan. 2) demir tozu renginde olan; kırmızım
sı kahverengi.
ferrule: 1) dayanıklık vermek ve çatlamasını önlemek
için baston, çubuk, alet vb. inin ucunun çevresine
geçirilen metal bilezik veya yüksük. 2) Meka. bir
bağlantıyı sağlamlaştırmak için kullanılan kısa bir bo
ru ya da burç. 3) Bun. Kaza. alev borularının cehen
nemlik tarafındaki ağızlarının tavlanmasına karşı,
kondenser veya eşanjör borularının sızdırması ve va
kumun bozulmasına karşı ağızlarına takılan metal
yüksükler; Gem. Mak. farul veya ferul.
ferry: 1) bir botla nehir veya dar bir kanalı enine geç
mek. 2) bir feribotla bir su kanalını karşıdan karşıya
geçmek. 3) dar bir su kanalından insan, eşya vb. ini
karşıdan karşıya taşıma sistemi. 4) bu amaçla kulla
nılan bir gemi. 5) feribotun çalıştığı yer.
ferryboat: Bir boğaz, haliç veya dar bir su kanalında
karşıdan karşıya yolcu, eşya vb. i taşıyan bir gemi;
feribot.
ferry, car: Bkz. car ferry.
ferry, passenger: Bkz. passenger ferry.
fertile: 1) verimli; kaynakları zengin. 2) bir nötron tu
tarak fissil madde haline geçebilecek madde; fertil;
2 32
bilinen örnekler toryum (Th ) ve uranyumdur
238
(U ).
fertile material: Bkz. fertile.
fertility: Verimli olma durumu veya özelliği; verimlilik.
fertilizable: Verimi arttırılabilir.
fertilization: Verimini yükseltme; mümbitleştirme;
gübreleme.
fertilize: 1) verimli yapmak. 2) gübrelemek.
fertilizer: Gübreleyen, verimini yükselten şey veya ki
şi, özellikle: a) bitkilerin nitelik veya nicelik bakımın
dan geliştirilmesi için toprağa verilen herhangi bir
madde; gübre.
Fessenden oscilator: Düşük frekanslı, hareketli bo-
binli, elektromanyetik bir ses jeneratörü; su altı ses
kaynağı olarak kullanılır; Fessenden osilatörü.
fettle: 1) Metal, bir tav ocağının orta kısmını cevher,
silika veya diğer gevşek bir malzeme ile örtme veya
kaplama. 2) tav ocağının orta kısmının kaplanması.
fettling: 1) Metal, bir tav ocağının orta kısmını koru
mak amacıyla kaplamak üzere kullanılan cevher, sili
ka vb. i gevşek bir malzeme. 2) dökülen parçayı ka
lıptan çıkardıktan sonra temizleme. Bkz. cleaning.
fever: 1) vücut sıcaklığının anormal yükseldiği bir du
rum; yüksek ateş ya da humma. 2) çoğu zaman
nabzın yükselmesi, sayıklama ve vücut sıcaklığının
yükselmesi ile beliren herhangi bir hastalık. 3) ateş
lenmeye neden olmak.
fevered: Ateşi olan; ateşli.
fhp: Bkz, friction horsepower.
fiber (fibre): 1) ince, uzun, iplik gibi yapısı olan ve di
ğerleri ile birleşerek hayvansal veya bitkisel dokuları
oluşturan yapı; lif. 2) dokuma için kullanılan, liflerine
ayrılabilen herhangi bir madde. 3) life benzer kök.
fiberboard (fibreboard): 1) binalarda kullanılan ve lif
lerin sıkıştırılması veya pres edilmesiyle elde edilen
ve yalıtım maddesi olarak kullanılan bir madde; fi
berglas; cam elyafı.
fibergear: Hafif yük ve yüksek hızlar için fiberden ya
215 field glass (field glasses)
pılmış bir dişli türü; fiber dişli.
fiberglass: Bkz. fiberboard.
fiber packing: Bazı pistonlu buhar makinelerinin pis
ton rod boğazlarında kullanılan, çoğunlukla yumu
şak lifli salmastra; fiber salmastra.
fiber rope: Den. keten, kenevir vb. i gibi türlü bitki lif
lerinden yapılan halat; lif halat.
fiber rope net: Bitkisel ya da kendir halattan yapılan
ve bir kenarı 3 metre kadar olan kare biçiminde bir
ağ; kendir halatlı ağ.
fiber stress: Bir ya da daha fazia dış kuvvet tarafın
dan etkilenen ve deformasyona direnç gösteren bir
cismin toplam gerilmesi; fiber gerilmesi.
fibrin: Anat, esnek, life benzer, çözünmez bir protein;
fibrin.
fibrinogen: Anat. kan proteini; fibrinojen.
fibrinogenic: Bkz. fibrinogenous.
fibrinogenous: 1) fibrinojene ait; fibronojen gibi. 2)
fibrin oluşturmaya muktedir.
fibrinous: Fibrine benzer; fibrine ait; fibrin labiatında
olan.
fibrous glass: Havalandırma kanallarında (mecrala
rında) ses izolasyonunda kullanılan bir madde; lifli
cam; cam pamuğu.
fid: 1) Den. sert, konik bir pin; halat kollarını ayırmak
için kullanılır; kavelâ. 2) bazı şeyleri taşımak için kul
lanılan ağaç veya metal bir pin ya da çubuk; 3)
Den. gabya çubuğunu taşımak için kullanılan kare
kesitli çubuk; kaşkaval.
fiddle: 1) Den. denizli havalarda yalpa ve başkıç sıra
sında, yemek takımlarının masalardan düşmesini ön
leyen kenarlık. 2) ziyan etmek (zamanı).
fiducial: Astr,, Fiz. ölçüm ve hesaplamalarda standart
(ölçüt) olarak kullanılan.
field: 1) mikroskopta olduğu gibi gözlem alanı. 2)
alan; saha; özellikle: a) Fiz, elektriksel kuvvet veya
manyetik kuvvet çizgilerinin aktif olduğu yer; manye
tik alan. b) yüklü bir nokta veya şarjlı bir iletkenden
kaynaklanan bir alan: Elektrik alanı, c) som bir kütle
den kaynaklanan çekimsel (yerçekimi) alan. 3) ham
madde üretiminde kullanılan alan: Altın alanı, petrol
alanı vb. i gibi.
field, atomic: Diğer partiküller için önemli şekilde itici
bir atom tarafından işgal edilen bölge; atomik alan.
field circuit: Elektrik makinelerinin (motorlar, jenera
törler) kutup sargılarının bulunduğu devre; alan dev
resi, saha
devresi.
field coil: 1) bir elektrik makinesinde akım taşıyan bir
bobin; alan ya da saha bobini. 2) bir hoparlörde
güçlü bir manyetik alan oluşturmak için kullanılan
bir kaç bin sarımlı bir bobin; saha ya da alan bobini.
field core: Bir jeneratör veya motorun alan sargısının
göbek ya da çekirdeği; kutup; ana veya yardımcı ku
tup.
field current: Bir elektrik makinesinin alan sargısında-
ki akım; alan veya saha akımı; manyetik alan oluştur
mak için kullanılır.
field, electric: Elektrik kuvvetlerinin etki yaptığı böl
ge; elektrik alanı veya elektrik sahası.
field emission: Soğuk emisyon; otoemisyon; elek
tronların, yüksek potansiyel farkının etkisi altında ya
yılması veya emisyonu; alan (saha) emisyonu.
field engineering: Teknik uzmanlık.
field glass (field glasses): Önemli büyütme gücüne
f iel d ma g ne t 216 f illet

sahip olan, küçük, taşınabilir, çiftli dürbün.

lan zımba; sayı zımbası.
field magnet: Bir motor veya jeneratörde manyetik
filament: 1) çok ince tel veya fiber (lif). 2) life benzer
alanı üreten veya devam ettiren mıknatıs; kutup;
bir kısım, özellikle elektrik ampulleri ve vakum tüple
alan mıknatısı.
rinin elektrik akımı ile ısıtıldıkları zaman akkor haline
field, magnetic: Bkz. magnetic field. gelen ince metal teli; filaman.
field of force: 1) fiz. yerçekimi, elektriksel vb. i bazı
filamentary: Filaman veya filamanlara ait; filamana
kuvvetlerin etkisinde olan bölge; kuvvet alanı. 2) bir
benzeyen; filamandan yapılan veya filamana sahip
elektrik akımı veya bir mıknatıs kutbunun çevresinde
olan.
ki bölge.
filamentous: 1) ipliğe benzeyen. 2) filamanlara sahip
field resistor: Alan direnci veya direnç elemanı.
olan; filamanlı.
field rheostat: Şönt ve kampavund elektrik makinele
filament transformer: Radyo tüplerinin filaman veya
rinde, şönt sargıya seri bağlı bir direnç; alan veya sa
ısıtıcılarını besleyen gerilimi, azaltmak üzere kullanı
ha reostası; devir sayısı (motorlarda) veya gerilimi
lan bir transformatör.
(jeneratörlerde) düzenlemek için kullanılır.
filar micrometer: Mikroskop veya teleskoplarda kulla
field rivet: Montaj yerinde çakılan perçin; montaj ya
nılan ve incelenen cismi ölçmeye yarıyan bir mikro
da şantiye perçini.
metre.
field strength: Alan şiddeti veya direnci.
filature: 1) iplik eğirme. 2) kozadan ham ipeğin elde
field winding: Kutup sargısı; mıknatıs sargısı; mıkna
edilmesi. 3a) bunun eğirilmesi. b) bu işlemin yapıldı
tıslanma ve dolayısıyla manyetik alan oluşturmak
ğı yer; iplikhane.
için bir demir göbek, kutup vb. i üzerine sarılan sar
file: 1) çelikten yapılmış, yüzünde paralel girinti ve çı
gı; alan sargısı.
kıntıları bulunan, metal yüzeylerini düzeltmek veya
field work: Botanikçi, jeolojisi vb. i bilim adamlarının
kesmek için kullanılan bîr alet; eğe; törpü. 2) eğe ile
arazide bilimsel bilgi toplamak için yaptıkları çalış
düzeltmek veya tasfiye etmek. 3) eğe ile kesmek;
ma; arazi çalışması.
törpülemek; eğelemek. 4) kütük. 5) dosyalamak.
field worker: Arazi çalışması yapan bilim adamı, tek
file, flat: Düz eğe.
nisyen veya öğrenci.
file, half rounded: Yarım yuvarlak eğe.
fierce: 1) vahşi; sert. 2) şiddetli; kontrolsuz; kontrol
file handle: Eğe sapı; çoğu zaman tahtadan yapılan
edilemeyen: Şiddetli fırtına gibi.
sap.
fierce cluth: Oto. sert debriyaj ya da kavrama.
file holder: Eğe sapı.
fiery: 1) ateş kapsayan veya ateşten oluşan. 2) ateşe
file, knife edge: Bıçak ağızlı eğe.
benzeyen. 3) kolayca tutuşabilir; yanıcı: Maden
file, round: Yuvarlak eğe.
ocaklarındaki grizu gibi.
file server: Bilgisay. kütük hizmet programı.
fife rail: Den. gemi direkleri çevresinde selviçelerin
file, square: Kare eğe.
bağlanması için kullanılan bağlama pinleri.
file.triangular: Üçgen eğe.
fifteen: 1) on beş; 15; XV. 2) on beş kişi ya da şey
filiform: İplik veya filaman şeklinde olan.
den oluşan grup.
filing: Çoğ. eğe ile çıkarılan küçük metal parçacığı ve
fifteenth: 1) on beşinci; 15.; 15 inci, 2) bir şeyin on
ya metal tozu.
beş eşit parçasından herhangi biri; 1/15.
fill: 1) doldurmak; ful yapmak. 2) kapamak ya da ta
fifth: 1) beşinci; 5.; 5 inci. 2) bir şeyin beş eşit parça
palamak (delik, çatlak vb. i). 3) beslemek. 4) dolun
sından herhangi biri; 1/5.
caya dek bir kaba koymak. 5a) Den. şişmek (yel
fifthly: Beşinci yerde; beşinci olarak.
ken), b) yelkenleri düzelterek rüzgârı yakalamak. 6)
fifth w heel: Bir taşıt aracının ön aksı üzerine yerleşti
bir hacmi dolduran veya doldurmak için kullanılan
rilmiş, dönmesini sağlayan, yatay, tekerleğe benzer
herhangi bir şey.
bir yapı; beşinci teker.
filled band: Her düzeyi elektronlar tarafından kaplan
fiftieth: 1) ellinci; 50.; 50 nci. 2) bir şeyin elli eşit par
mış bir enerji şeriti (bandı).
çasından herhangi biri; 1/50.
filled gold: Külçe altın yerine konularak kullanılan, al
fifty: Elli; 50; L.
tın katmanı ile kaplanmış pirinç veya diğer alkali me
fighter: Hava savaşları için kullanılan küçük, hafif,
taller.
yüksek manevra yeteneği olan bir uçak; fighter pla
filler: Dolduran şey veya kişi, özellikle: a) miktarını
ne olarak da kullanılır.
çoğaltmak için, diğerlerine eklenen bir madde; dol
figment: Hayal edilen veya zihinde yapılan şey; ha
gu maddesi; doldurucu madde, b) boyama veya ci
yal; icat.
lalamadan önce kerestenin çatlak vb. ini doldurmak
figure: 1) bir şeyin dış görünümü veya şekli. 2) şekil:
için kullanılan preparat.
diyagram; resim; çizim. 3) bir sayının simgesi. 4)
filler cargo: Büyük yüklerin istiflenmesinde, aralarda
Çoğ. bu simgelerle hesap; aritmetik. 5) Geo. her ta
kalacak boşluklara konulabilecek kadar küçük ve bu
rafı çizgi ya da düzlemlerle çevrili yüzey veya ha
yüklerin ağırlığı ile ezilip kırılmayacak kadar dayanık
cim. 6) belirli şekillerle takdim etmek; şekil vermek.
lı yük; doldurucu yük; filer kargo.
7) sayılarla hesaplamak. 8) aritmetik işlemi yapmak.
filler metal: Kaynak yapımında ilâve edilen metal; dol
9) hesaplamak.
durucu metal.
figured: 1) bir resim, diyagram vb. i ile belirtilen veya
filler pipe: Doldurma borusu (tank vb. i için).
gösterilen. filler plug: Doldurma tapası.
figurehead: 1) Den. bazı gemilerin baş tarafına oyul fillet: 1) Mot. krankpin ile krank kollarının birleştikleri
muş şekil. kısımda, yarıçapı belirli bir daire parçası. 2) iki yü
figure stamp: Sayı ya da rakam basmak için kullanı
zey arasındaki iç açının oluşturduğu daire parçası.
fillet weld 217 fine

fillet w eld: iki yüzeyi yaklaşık olarak dik açıda, bindir

olarak geçmek veya hareket etmek.
me, T bağlantı veya köşe bağlantı şeklinde birleştir
filterability: süzülebilir olma durumu veya niteliği sü-
mek üzere yapıian hemen hemen üçgen kesitinde
zülebilirlik.
bir kaynak; köşe kaynağı; açı kaynağı.
filterable: Süzülebilir; filtreden geçirilebilir.
fillet welding: Köşe veya açı kaynağı yapma; Bkz. fil
filter air vent: Diz. Mot. yakıt devresinin havasını al
let weld,
mak için açılan tapa veya hava boşaltma deliği; filtre
fill line: Diz. Mot. silindir ceketlerinin tatlı soğutma su
hava çıkışı.
yu ile doldurulduğu devre; doldurma hattı veya dev
filter bed: Tabanı kum veya ince çakıl kaplı bir tank
resi.
ya da depo; su, kanalizasyon atığı vb. lerini süzmek
filling plug: Doldurma deliği tapası.
için kullanılır.
filling station: Otomobil ve diğer motorlu araçlara pe
filter cartridge: Filtre veya süzgeç elemanı; filtrenin sı
rakende satılan benzin, yağ ve verilen servisin oldu
vıları süzen kısmı.
ğu yer; dolum istasyonu.
filter drain plug: Filtre boşalma veya dreyn tapası.
filling valve: Doldurma valfı; doldurma vanası.
filter element: Filtre elemanı; Bkz. filter cartridge.
fillister: 1) oyuk açmak veya kesmek için kullanılan
filter gauze: Metai filtre süzgeci.
rende; marangoz rendesi. 2) pencere çerçevesinde
filter paper: Filtre ya da süzgeç kağıdı; sıvıları süz
camı taşımak üzere açılan oyuk.
mek için kullanılan gözenekli bir kâğıt.
fillister head screw: Yıldız başlı vida.
filter, paper: Elemanı kâğıt olan filtre; kâğıt filtre ya
fillister head screwdriver: Yıldız tornavida.
da süzgeç.
film: 1) ince bir tabaka ya da katman. 2) fotoğraf çeki
filter screen: Metal filtre süzgeci; filtre ya da süzgeç
mi için kullanılan ve ışığa duyarlı bir madde ile kaplı,
perdesi.
esnek sellülozdan yapılmış levha ya da bobin; fotoğ
filtrability: Bkz. filterability.
raf filmi. 3) sinema filmi. 4) ince bir tire (iplik). 5) bir
filtrable: Bkz. filterable.
tabaka veya film ile kaplama. 6) fotoğrafını çekmek.
filtrate: Süzmek; filtre etmek; filtre edilmiş veya süzül
7) bir film ile kaplamak veya kaplanmak. 8) Mot. si
müş sıvı.
lindirlerin iç yüzeylerinde oluşturulan yağ katmanı;
filtration: Süzme; filtreleme; süzülmüş.
Bkz. oil film.
filtration plant: Şehir su şebekelerinde olduğu gibi,
film cooling: Gaz, Türb, rotor üzerindeki hareketli ka
suyun temizlendiği veya arıtıldığı yer; filtreleme istas
natların çevresinde hava tarafından oluşturulan kal
yonu; arıtma istasyonu.
man; kanadın kızgın gazlarla temasını önler ve soğu
fin: 1) balık, yunus vb. lerinin yüzme, dönme veya
masını sağlar; hava katmanlı soğutma; katmanlı so
dengeleme için kullandıkları, vücutlarında bulunan
ğutma.
diyaframa benzer birkaç kısımdan biri; yüzgeç. 2)
filmily: Ince bir tabaka ile kaplı şekilde.
şekli ya da kullanımı yüzgece benzeyen herhangi
filminess: İnce bir tabaka ile kaplı olma niteliği.
bir şey, özellikle: a) döküm derecesine basınçla veri
filming amines: Yardımcı buhar sistemini korumak
len metalin iki yarım parça arasında oluşturduğu in
için kullanılan film veya katman yapıcı oktadesilamin
ce kenar, b) görevi uçuş sırasında denge sağlamak
gibi aminler; bunlar buharın kazanı terkettiği boru
olan herhangi bir sabit ya da hareketli dümen, kanat
devresine verilir ve boruların iç yüzeyinde koruyucu
vb. i. c) Den. tekne veya denizaltıların altındaki ince
bir katman oluşturur; bu katman metali paslanmak
çıkıntı; salma omurga; fin keel olarak da kullanılır.
tan korur; film, tabaka veya katman yapıcı aminler.
fin: Hava ile soğutmalı motorlarda silindirlerin dış yü
film, oil: Bkz. oil film.
zeylerinde bulunan madeni soğutma diskleri veya
film pack: Fotoğraf makinesinin arkasına uyacak şe
yüzeyleri; bir vantilatör tarafından bu yüzeylere üfle
kilde yapılmış bir çerçeve içine-konulan bir kaç fo
nen hava ile soğutma sağlanır.
toğraf levhası; film paketi.
finable: Rafine edilebilir; damıtılabilir; süzülebilir; fine-
film pressure: Bir sıvı (özellikle su) yüzeyindeki mo-
able şeklinde de kullanılır.
nomoleküler (tek moleküllü) bir film ya da katman
final: Son; final.
tarafından uygulanan her birim boy için kuvvet
finder: 1) bulan kimse veya şey; bulucu. 2) fotoğrafta
(N/m); katman basıncı.
oluşacak görüntüyü göstermek amacıyla makinenin
film strength: Film, tabaka veya katman dayanıklığı.
durumunu ayar etmeye yarıyan ve özel bir mercek
fiimy: 1) filme benzeyen veya filme ait. 2) bir tabaka
olan fotoğraf makinesi cihazı; vizör. 3) Astr. güçlü
ile kaplı.
bir teleskopla görüntüleri daha yakına getirmek veya
filter: 1) bir sıvıyı gözenekli bir maddeden geçirerek
tespit etmek için büyük bir teleskopa takılan küçük,
içindeki katı partikül ya da parçacıkları ayırmak için
alçak güçlü bir teleskop.
kullanılan cihaz; filtre; süzgeç. 2) bu amaçla kullanı
finding: 1) keşif. 2) bulunmuş ya da keşfedilmiş şey.
lan kum, mangal kömürü, keçe vb. i herhangi bir gö
3) Çoğ. genellikle bir işçi veya çalışan tarafından
zenekli madde. 3) Fiz. a) belirli frekans veya frekans-
sağlanan alet, malzemeler vb. i. 4) sonuç, netice.
lardaki elektrik akımlarını geçiren cihaz veya madde;
fine: 1) Orj. Ola. tamamlanmış. 2) mükemmel nitelik
elektrik filtresi, b) belirli ışık ışınlarını kısmen ya da
te; ortalama üstü; mükemmel; çok iyi. 3) yabancı
tümü ile emen cihaz ya da madde, örneğin fotoğraf
maddeleri olmayan; arıtılmış; damıtılmış; rafine edil
makinesi objektiflerinin renk filtresi gibi. 4) bir filtre
miş. 4) belirli oranda saf meta! kapsayan (altın ve
den sıvıları geçirmek. 5) bir filtre ile (katı partiküi, ya
gümüş için söylenir). 5) net, açık ve parlak: Hava
bancı madde vb. lerini) bir sıvıdan ayırmak veya çı
için söylenir. 6) ağır veya iri olmayan. 7) çok ince ve
karmak. 6) belirli frekanslardaki elektrik akımları vb.
ya uzun. 8) keskin.
i için filtre ya da süzgeç görevi yapmak. 7) yavaş
fine: 1) son; sonuç. 2) para cezası. 3) para cezasına
f in e ar t s 218 f ir e d e t ec t o
r

çarptırmak.
boyuna olarak metal kanatlar kaynak edilmiştir; ka
fine arts: Genel olarak çizim, resim, heykel ve sera
natlı ısıtıcı.
mik, bazan mimarlık, edebiyat, müzik, dramatik sa
fire: 1) yanmanın ısı ve ışık ile beliren aktif ilkesi;
natlar ve dansın dahil edildiği sanatlar; güzel sanat
ateş; yangın. 2) bir ocaktaki yakıt gibi yanan şey. 3)
lar.
tahrip edici yanma: Orman yangını gibi. 4) ısı, alev
fine chemical: Çok küçük miktarlarda da olsa özel
vb. i bakımından ateşe benzeyen herhangi bir şey.
amaçlar için imal edilen veya yapılan bir kimyasal;
5) ateşli silahlar veya ağır silahlarla ateş; ateş etme.
bu kimyasallar, genel olarak çok saftırlar: Analitik mi
6) tutuşturmak; yakmak. 7) yakıtla sağlamak. 8) fırın
yarlar bu tür kimyasallardır.
da, pişirmek. 9) ısı ile kurutmak. 10) parlak yapmak;
fine-draw: Çok ince olacak şekilde (tel vb.) çekmek;
ateş ile aydınlatmak. 11) uyarmak. 12) ateş etmek.
haddeden çekmek.
13) yanmayı başlatmak. 14) ateşli bir silahla ateş et
fine-drawn: Tel gibi, ince oluncaya dek çekilmiş veya
mek.
haddeden çekilmiş.
fire alarm: 1) yangını haber veren, sinyal veya işaret;
fine filter: Sıvı yakıtlarla fayraplı kazanlarda, yakıt ısıtı
yangın alarmı. 2) bu işareti veren zil, düdük, siren
cılarından sonraki devre üzerinde bulunan ince süz
vb. i.
geçler; sıcak filtreler.
fire-alarm singnals: Den. a) yangın alarm işaretleri,
fine-grain: ince taneli; ince tanecikli.
a) on saniyeden küçük olmayacak şekilde gemi
fineness: 1) bir alaşımdaki saf altın ve gümüşün ora
kampanasının devamlı olarak çalınması, b) gemi dü
nı. 2) buhar kazanlarında atomizörün, dizel motorla
düğünün üç kısa işareti ile sağlanır.
rında enjektörlerin püskürttüğü yakıt küreciklerinin
firearm: Patlama kuvveti ile ateşlenen herhangi bir si
inceliği veya çok küçük oluşu.
lah; özellikle taşınacak kadar küçük, tabanca, tüfek
finery: Dövülebilir demir ya da çeliğin yapıldığı rafine
vb. i bir silah.
ri veya tasfiyehane.
fire axe: itfaiyeciler veya bu görevin sorumluluğu ve
finespun: Çok ince örülmüş veya çekilmiş (hadde
rilmiş kişilerin kullandıkları alet; yangın baltası.
den) : hassas; narin veya ince.
fire back: Mot. ateşleme sırasının yanlışlığı nedeniy
finger: 1) parmak. 2) kullanım veya biçimi bakımın
le, motorun çalışması sırasındaki geri tepme.
dan parmağa benzeyen. 3) bir parmağın genişliği;
fireball: 1) büyük, parlak bir meteor ya da akanyıldız.
19,05-25,4 mm (3/4-1 inç) veya orta parmağın uzun
2) Esk. savaşlarda fırlatılarak kullanılan ve içinde pat
luğu (yaklaşık 114,3 mm veya 4,5 inç) esas alınarak
lama ya da yangına neden atan bir madde bulunan
oluşturulan ölçü birimi. 4) Meka. bir parça ile temas
bir küre veya top; ateş topu.
ederek onun hareketini kontrol eden çıkıntılı bir par
fire boat: Den. yangın savunma teçhizatı ile donatıl
ça. 5) parmakla dokunmak.
mış, liman ve sahillerde kullanılan bir gemi; yangın
fingerbreadth: Bir parmağın genişliği; parmak genişli
botu.
ği; hemen hemen 1 inç veya 25,4 mm kadardır.
firebox: Lokomotif, soba vb. inde ateşin bulunduğu
fingerprint: 1) parmak izi; bir kişiyi teşhis etmek için
ya da yanmanın oluşturulduğu yer; ocak; külhan;
kullanılır. 2) parmak izi almak.
Bkz. furnace.
finial: En yüksek nokta; zirve ya da doruk.
firebrand: Yanan bir parça odun; meşale.
fining: Sıvıları, metal vb. lerini rafine etme veya arıt
firebrick: Buh. Kaza. ocak veya külhanları vb. i kapla
ma.
mak için kullanılan ve yüksek sıcaklığa dayanıklı tuğ
finis: Bkz. finish.
la; ateş tuğlası; şamot.
finish: 1) sonuna gelmek; son. 2) tamamlamak. 3) tü
firebrick, plastic: Bkz. plastic firebrick.
ketmek; tümü ile sarfetmek. 4) mükemmel; cilâlı. 5)
fire brigade: Yangınla savaş için düzenlenmiş veya
cila, mum vb. i gibi, bir şeyi parlatmak için kullanı
organize edilmiş, erkeklerden oluşan bir ekip.
lan herhangi bir madde. 6) bütünlük; tamamlama.
fire clay: Yüksek sıcaklığa dayanıklı bir tür kil; ateş
7) bitirme yöntemi veya tarzı. 8a) bir binanın içini ta
tuğlası yapımında, külhan veya ocak duvarlarının
mamlayan kapı, pencere, merdiven vb. birleştirme iş
kaplanmasında vb. kullanılır; esas olarak silika
lemi, b) bunun için kullanılan nitelikli kereste.
(Si02 ) ve alüminadan (Al 2 03 ) oluşur.
finished: 1) bitirilmiş, sonuçlanmış. 2) tamamlan-
fire-clay brick: Esas maddesi sulu alüminyum silikat,
mış.3) mükemmel yapılmış; ikmal edilmiş. 3) tamam
AI2 O3 .2SiO2 .2H 2 0 olan ve yaygın şekilde kullanılan
lama ya da bitirme. 4) Çoğ. bir binada aydınlatma,
ateş tuğlası; ateş toprağı tuğlası.
boru tesisatı vb. i teçhizatı.
fire company: 1) yangına karşı oluşturulmuş ekip. 2)
finite: 1) sonsuz olmayan; ölçülebilir veya belirli sınır
ing.yangın sigortası satan firma.
lara sahip olan. 2) Mate, sonsuz veya sonsuz küçük
firedamp: Kömürde bulunan ve metan'dan (CH4) olu
olmama.
şan, hava ile karıştığı zaman patlayıcı karışım oluştu
finitude: Sonsuz olmama veya sonlu olma durumu
ran bir gaz, grizu gazı; daha çok kömür madenlerin
ya da niteliği.
de bulunur.
fin keel: Den. derin, dar metal omurga; bazı yelkenli
fire department: Görevi yangınla savaş olan bir bele
teknelerde kullanılır; denge sağlar ve devrilmeyi ön
diye kuruluşu; itfaiye departmanı; itfaiye teşkilâtı.
ler.
fire-detecting system: Den. gemilerde yangın ihbar
finned: Yüzgeç veya yüzgeçleri olan; yüzgeçti.
etmek üzere kullanılan termostatik, pnömatik boru-
finny: 1) yüzgeçleri olan. 2) yüzgece benzer. 3) balı
lu, duman borulu vb. i sistemlerden herhangi biri.
ğa ait.
fire detector: Den. her kamara, ambar vb. i ile donatı
fin type heater: Sorulu türden bir ısıtıcı olup, borula
lan ve önceden saptanmış bir sıcaklıkta ısı ile geniş
rın dış yüzeylerine, ısıtma yüzeyini çoğaltmak için
leyerek alarm zilinin çalması veya köprüüstündeki
fire drill
bir göstergenin hareketini sağlayan, termostatik bir
cihaz; yangın detektörü.
fire drill: Den, yangın talimi.
fire engine: 1) yangın söndürmek için su, kimyasal
madde vb. i püskürten bir makine; çoğu zaman özel
olarak dizayn edilmiş motorlu kamyonun bir parça
sı; yangın makinesi veya pompası. 2) itfaiyecileri ve
yangın söndürme ekipmanını taşıyan herhangi bir
motorlu araç ya da kamyon; itfaiye arabası.
firedog: Şöminelerin ocaklarında odun veya kütükleri
tutan metal taşıyıcı; ocak demir ayaklığı.
fire escape: Yanmakta olan bir binadan, gemiden
vb. i kaçmak için kullanılan merdiven, yangın merdi
veni gibi bir araç.
fire extinguisher: Söndürmek üzere yangın üzerine
karbon dioksit, köpük vb. i gibi kimyasallar püskür
ten, taşınabilir bir cihaz; yangın söndürücü; yangın
söndürme cihazı.
fire fighting: Yangınla mücadele veya savaş.
fire fighting equipment: Yangınla savaş teçhizatı
ve ya ekipmanı; balta, kazma, yangın kovası,
hortum, karbon dioksit cihazları, fom cihazı vb. i
araçlardan oluşur.
fire fighting systems: Gemilerde kullanılan yangınla
mücadele sistemleri: a) kimyasal sistemleri fom (kö
pük), karbon dioksit ve mekanik olarak çalıştırılan
fom sistemlerini kapsar, b) kimyasal olmayan sistem
ler ise su ile beslenen, buhar üfleme veya ineri gazlı
sistemleri kapsar.
fireguard: Ocakların önüne yerleştirilen metal perde;
yangın ya da ateş koruyucu.
fire hazard: Yangın
tehlikesi.
fire hose: Yangın hortumu; genel olarak yangın istas
yonlarında roda edilmiş bir biçimde muhafaza edi
len ve başlıkları olan hortumlardan biri.
firehouse: Yangın istasyonu; itfaiye istasyonu.
fire irons: Süngü (demir çubuk), kürek, gelberi vb. i
ocak takımları; fayrap takımları.
tireless: Ateşsiz.
firelight: Açık bir ateşten çıkan ışık; alev ışığı.
firemain system: Denizden alınan suyu yangın mus
luklarına, sprinkler sistemlerine, yıkama sistemleri
ne, yardımcı makinelerin soğutma sistemlerine vb. i
diğer sistemlere basınçla dağıtan devre; ana yangın
söndürme devresi.
fireman: 1) görevi yangınla savaş olan kişi, yangın
departmanının bir üyesi; itfaiyeci; itfaiye eri veya ne
feri. 2) lokomotif makinesi, buhar kazanı ocağında
fayrapı (yanmayı) yöneten kişi; ateşçi. 3) Buh. Kaza.
gemilerde kömür veya akaryakıt ile fayraplı kazanlar
da yanmayı yöneten kişi; kömür ateşçisi; yağ ateşçi
si.
fireman's axe: Yangın baltası; itfaiyeci baltası.
fire marshal: Gemilerde, özellikle savaş gemilerinde
yangın tehlikesini gideren, gemideki yangınla savaş
teçhizatının bakımını yapan, mühendis zabit altında
ki kişi; yangın mareşali; yangın müdürü.
fireplug: Yangınla savaşta hortum bağlanan sokak
ya da cadde musluğu, vanası veya valfı.
fire point: Isıtılan yakıt buharlarının alevle temas et
mesi sonucu yanması ve en az 5 saniye yanabilmesi
için gerekli en düşük sıcaklık derecesi; yanma nokta
sı; parlama noktasından yaklaşık 16°-38°C daha yük
sektir.
219 f irin g ch amber
fire pot: 1) soba, külhan veya ocak vb. inin ateş tu
tan kısmı. 2) pota veya metal eritilen kap. 3) Esk. ya
nıcı madde ile doldurularak düşmana fırlatılan kap;
ateş kabı.
fireproof: 1) hemen hemen yanması veya ateş ile tah
rip edilmesi mümkün olmayan; çok zor yanan; ate
şe dayanıklı. 2) ateşe dayanıklı yapmak.
fire protection: Yangından koruma.
fire pump: Gemilerde yangın savunma sistemlerine
su sağlayan pompa; yangın pompası; gemilerdeki
tüm yangın söndürücülerin % 15'ini, otomatik dren-
çer ve sprinkler sistemlerini ve en geniş bölmenin
köpük yapım tesisini besler.
fireroom: Kazan dairesi; Bkz. boiler room.
fireroom efficiency: Blover ve pompa buhar sarfiyat
ları için düzeltilmiş kazan verimi; kazan dairesi veri
mi.
fire screen: Kıvılcımların atlamasına engel olan veya
ısıya karşı koruyucu olarak kullanılan perde; yangın
perdesi; ateş perdesi.
fire ship: Yanıcı madde ile dolu olan ve tutuşturuldu-
ğunda patlayan gemi; düşman gemilerini tahrip et
mek için onlar arasında yüzdürülen bir gemi; ateş
veya yangın gemisi.
fire station: Yangın makinelerinin muhafaza edildiği
yer; yangın istasyonu.
firestone: 1) Esk. çakmak taşı veya demir piritleri. 2)
yüksek ısıya dayanıklı bir taş; ingiltere'de türleri
olan ve kullanılan kumtaşı.
fire systems: Bkz. fire-fighting system.
fire temperature: Isıtılmış yakıtın buharlarının alevle
temas ederek, tutuştuğu minimum sıcaklık; yanma sı
caklığı.
fire tile: Bkz, firebrick.
fire tower: Ormanlarda yangın gözlemek ve alarm
vermek için kullanılan bir kule; yangın kulesi.
fire tube boiler: Bkz. boiler, fire tube.
fire tubes: Alev boruiu kazanlarda kullanılan ve iç
çaplan 38-101,6 mm (1,5-4 inç) değerleri arasında
değişen, içinden kızgın gazlar, duman veya elev ge
çen ve kazanın ön aynası ile cehennemlik ön aynası
arasına yerleştirilen borular; dikişsiz ve çelikten yapı
lırlar, çekme borulardır; alev ya da duman boruları.
fire up: Bir kazanın belirli basınç ve sıcaklıkta buhar
üretecek şekilde, ocaklarındaki yanmanın düzenlen
mesi; fayrap etmek; fayrap.
fire-up level: Buh. Kaza. dram (dom) ya da kazarı
içersindeki suyun belirli ve değişmeyen seviyesi; fay
rap seviyesi; tesviye şişesinin yaklaşık olarak yarısın
da bulunan su düzeyi ya da seviyesi.
fire wall: Yangının bitişik yerlere sıçramasını önlemek
için kullanılan ateşe dayanıklı duvar; yangın duvarı.
fireward: Bkz. firewarden.
firewarden: Orman, resmî bina vb. i yerlerde yangın
la savaş için tayin edilmiş kişi; yangın amiri.
firewood: Yakıt olarak kullanılan odun.
firing: 1) çanak çömlekleri sertleştirmek veya sırla
mak için ısı uygulanması. 2) Buh. Kaza. ateş ya da
ocağı idare etmek. 3) ateşli silahlarla ateş etmek. 4)
ateş için yakıt.
firing chamber: Karşıt pistonlu dizel makineleri veya
gaz üreteçlerinde, pistonlar tarafından havanın skıştı-
rıldığı, yakıtın püskürtüldüğü ve yanmanın oluşturul
duğu kısım; yanma odası; yanma hücresi.
f irin g ho e 220 f issio n

firing hoe: Alev borulu kazanlarda ızgara yüzeyindeki

mek.
kömürü düzelten ve fayrap işinde kullanılan küçük,
fish: 1) Den. demiri vira etmek için kullanılan bir ci
fakat kuvvetli bir alet; ateş gelberisi.
haz; ırgat. 2) Astr. dış görünümü balığa benzetilen
firing line: Ask. 1) atışların düşmana yöneltildiği hat;
iki grup yıldızdan herhangi biri; bu iki grup yıldızın
ateş hattı. 2) bu hat boyunca yerleştirilmiş ordu.
oluşturduğu takımyıldız, Balık Burcu veya takımyıldı
firing order: içt. Yan. Mak. silindirlerde birbirlerini izle
zı. 3) balık. 4} balık yakalamak. 5) ırgat ile demiri vi
yen tutuşma ve yanmanın sırası; ateşleme sırası; altı
ra etmek.
silindirli, dört zamanlı bir motorda 1-5-4-6-2-3 ve iki
fishbolt: Üçgen şeklindeki çelik parçayı küpeşteye
zamanlı motorlarda 1-6-2-4-3-5 şeklindedir.
bağlamak için kullanılan cıvata.
firing stroke: Motorlarda tutuşma veya ateşleme za
fisher: Balık avlamak için kullanılan bir bot ya da tek
manı; yanlış olarak genişleme stroku yerine kullanı
ne; balıkçı teknesi.
lır.
fisherman: Balık avlamada veya balıkçılıkta kullanılan
firing wire: Boyu 10 cm'den fazla olmayan (tercihan
tekne ya da gemi; balıkçı gemisi.
5 cm), demir ya da platinden yapılmış ve kalorimet
Fisher-Trospsch process: Bir katalizörün varlığında
relerde yakıtı tutuşturmak için kullanılan tel; ateşle
karbon rnonoksitin hidrojenize edilmesiyle linyit, fo
me ya da tutuşturma teli.
sil kömür ve doğal gazlardan hidrokarbon yakıtlar
firkin: 29,7675 litre, 1/4 varil veya 6,685 galona eşit
(yağlar) elde edilmesi yöntemi.
olan bir kapasite veya hacim birimi.
fishery: 1) balık veya diğer göl, nehir veya deniz
firm: 1) basınç altında kolayca baş eğmeyen; katı; so-
ürünlerini yakalama, paketleme ya da satma. 2) ba
iit; sert. 2) kolayca hareket etmeyen veya sallanma
lık vb. inin yakalandığı yer; balık bölgesi; dalyan. 3)
yan; sabit; sarsılmaz. 3) düzgün olarak devam
belirli zamanlarda belirli sularda balık yakalamak içn
eden. 4) değişmeyen; konstant veya sabit. 5) belirli;
yasal yetki veya hak. 4) balık üretilen yer.
son. 6) önemli şekilde yükselmeyen veya düşmeyen
fishgig: Balık yakalamak için kullanılan iğne; balık iğ
(fiyatlar için söylenir).
nesi.
first: 1) birinci. 2) diğerlerinden önce meydana ge
fishhook: Balık yakalamak için kullanılan iğne; balık
len; ilk; rütbe, özellik, önem vb. i bakımından birin
iğnesi.
ci; temei veya esas. 3) diğer kişi ya da şeylerden ön
fishing: Spor veya yaşama için balık avlama; balık
ce; başlangıçta. 4) ilk defa için. 5) birinci olan her
av lama yeri.
hangi bir kişi, şey, sınıf, yer vb. 6) ayın ilk günü. 7)
fishing boats: Sahillerde, açık denizlerde, göl, nehir
çağ, asır veya yüzyıl vb. inin ilk yılı. 5) ilk hareket;
vb. inde türlü balıkların avlanmasında kullanılan ge
start; başlangıç. 6) bir motorlu taşıtın birinci veya en
mi veya tekne; balıkçı teknesi; balıkçı gemisi.
küçük ileri dişli oranı; birinci vites.
fishing rod: Balık avlamada kullanılan ucuna misina,
first aid: Ani bir hastalık veya yaralamada, hekim gel
iğne ve bazan makara bağlanmış uzun, ince ve ya
meden önce yapılan geçici tedavi; ilk yardım.
pay bir kamış.
first assistant engineer: Den. vardiya mühendislerin
fishing tackle: iğneler, misinalar, makaralar vb. i ba
den yüksek, başmühendisten küçük rütbe ya da ye
lık avlama takımı; balıkçılık takımı
terlik derecesine sahip gemiadamı; birinci mühen
fishing vessei: Bkz. fishing boat.
dis; ikinci makinist.
fish joint: Kenarlardan demiryolu raylarını bağlayan
first-class: 1) birinci sınıf, rütbe vb. ine ait; en iyi kali
bir bağlantı.
te. 2) en iyi yatacak yere ait ya da onu belirten: Bi
fish ladder: Şelâle, baraj vb. lerinde balıkların, özellik
rinci sınıf gemi kamarası gibi.
le solmonların yukarıya çıkmasını sağlayan bir dizi
firsthand: ilk el; birinci el; orjinal üretici ya da kaynak
kademeden oluşan merdiven; balık merdiveni; balık
tan; doğrudan.
geçidi.
first harmonic: Mot. hareketli kütlelerin (piston, pis
fish line: Bir ucunda, genellikle iğne bulunan ve ba
ton rod, kroshed ve süperi ve konnektin rodun bir
lık yakalamak için kullanılan, dayanıklı ve türlü kalın
bölümü) ağırlığından gelen ve cos (p kanununa
lıklarda ya da türlü çaplarda naylon, ip veya tire; mi
uyan birincil veya primer atalet kuvveti; birincil har-
sina.
monik; primer ya da birincil atalet kuvveti.
fish oil: Balık yağı; balıklardan çıkarılan bir tür hay
first law of therdoynamics: Termodinamiğin birinci
vansal yağ; endüstride ve tıpta kullanılır.
kanunu: "Enerji yaratılamaz veya yokedilemez, fakat
fish pole: Bkz, fishing rod.
kısmen veya tümü ile bir enerji şeklinden diğer ener
fishpond: Balıkların canlı olarak muhafaza edildiği ve
ji şekline dönüşebilir."
ya üretildiği havuz; balık havuzu veya gölü.
first mate: Den. kaptandan küçük, fakat güverte zabit
fishpound: Balık avlamak amacıyla suya bırakılmış
lerinden büyük rütbe ya da yeterlik derecesine sa
ağ; dalyan.
hip gemiadamı; birinci zabit; ikinci kaptan; gemi di
fish tackle: Demir veya çıpa tırnaklarını geminin kü
siplin zabiti.
peştesine kadar kaldırmak için kullanılan kanca ve
first officer: Bkz. first mate.
ya palanga.
first quarter: 1) Astr. yeniay ile yanmay arasındaki ay
fissile: Çatlayabilen; kolayca çatlayıp yarılabilen; fiz-
zamanı; birinci çeyrek; ilk çeyrek. 2) ayın bu şekli.
yona maruz kalabilen.
first water: En iyi kalite ve en çok ışık veren: Elmas,
fission: 1) parçalarına bölünme; parçalanıp ayrılma;
inci vb. i mücevherler için söylenir.
çatlama; ayrılma. 2) Bio. bir çok basit bitkiler ve hay
fish: Kuvvetlendirmek için diğerine bağlanan veya ge
vanlarda organizmanın iki ya da daha fazla bireylere
çen bir parça ağaç vb. i; takviye parçası; böyle bir
ayrılması. 3) daha aktif elementlerin çekirdeklerini
parça ağaç vb. i ile kuvvetlendirmek veya birleştir
üretmek için ağır bir atom çekirdeğinin parçalanarak
f issiona bl e
nötronlar ve gama ışınlan vermesi: Zincirleme tepki
meyi başlatır.
fissionabie: Fizyona uğrayabilen, özellikle uranyum
gibi çekirdeği fizyona uğrayan bir maddeyi belirtir;
nükleer fizyona gitmeye muktedir.
fissionable material: Atom ağırlığı 235 olan uranyum
235
izotopu (U ) , atom ağırlığı 239 olan plütinyum
239
izo topu (P ) , toryumdan üretilen ve atom
233
ağırlığı 233 olan uranyum izotopu (U ) gibi
fizyona uğrayabi lir maddelerden herhangi biri.
fission bomb: Atom bombası.
fission neutrons: Nükleer fizyon sonu neşredilen ya
da yayılan nötronlar; fizyon nötronları.
fission, nuclear: Bkz. fission (3).
fission, photo: Fotonlar tarafından endüklenen nükle
er fizyon; fotofizyon.
fission process: Ağır bir atom, örneğin uranyum ato
munun çekirdeğinin bir nötron emerek dayanıksız
bir ürün oluşturduğu işlem; fizyon işlemi.
fission products: Nükleer fizyon sırasında oluşan
radyoaktif çekirdekler; fizyon ürünleri.
fission spectrum: Nükleer fizyondan oluşan nötronla
rın enerjilerinin dağılımı; fizyon tayfı.
fission, spontaneous: Dıştan çekirdeklere parçacık
lar ve fotonlar girmeksizin oluşan nükleer fizyon:
kendiliğinden oluşan fizyon.
fissure: Parçalarına ayrılmak; çatlamak veya yarıl
mak.
fist: Den. tutmak, yakalamak veya kullanmak.
fit: 1) uygun şekil, ölçü vb. inde olmak. 2) uygun ve
ehliyetli yapmak. 3) donatmak. 4) uygun olmak. 5)
bazı amaç, görev vb. i için ayarlanmış, uygun hale
getirilmiş vb. i. 6) uygun; elverişli. 7) hazır; eğitilmiş.
fitter: Gem. Ma/c. makine, boru vb. ini sağlayan, ku
ran veya ayarlayan kişi; fiter.
fitting: 1) ayar için kullanılan bir şey. 2) Çoğ. ev, ofis,
otomobil vb. inin teçhizatı; donatımı veya dekorasyo
nu.
Fitting's synthesis: Fitting sentezi; aril ve alkil bro-
mürlerden, metalik sodyum kullanılarak aromatik
hidrokarbon oluşturulması.
five: 1) beş; 5; V. 2) beş birim veya üyeden oluşan
herhangi bir şey.
fivefold: t) beş kısma sahip olan. 2) beş misline sa
hip olan; beş misli; beş kat.
fix: 1) sağlam, sabit veya güvenli yapmak; sıkıca bağ
lamak. 2) sabit ya da dayanıklı yapmak. 3) kesin ola
rak düzenlemek; tesis etmek. 4) düzenlemek; sıra
sında düzenlemek. 5) onarma, tamir etmek. 6) ceza
landırmak. 8a) Kimy. katı veya uçmaz yapmak, b)
nitratlar, amonyak vb. i oluşturmak için (atmosferik
nitrojeni) diğer elementler veya bileşiklerle birleştir
meye neden olmak. 9) sabit olmak; sabitleşmek. 10)
Hava., Den. iki veya daha fazla bilinen durumu sap
tama veya mevki bulma.
fixation: 1) Kimy. katı veya uçmaz (buharlaşmaz) bir
şekle indirgeme, b) atmosferik nitrojenin sabitleştiril-
mesi. 2) Foto. sabit yapmak için bir film, baskı vb.
ini muamele etmek.
fixation of nitrogen: Atmosferik nitrojenin
sabitleştiril- mesi. 2) Foto. sabit yapmak için bir
film, baskı vb. ini muamele etmek.
fixaiton of nitrogen: Atmosferik nitrojenden
kimyasal bileşikler yapma; nitrojenin tespit edilmesi;
Bkz. fixa
221 f la g o ff ice r
tive.
fixative: Sabitleştiren, solmaktan koruyan vb. i; bazı
şeyleri sabit yapan, solmaktan koruyan, renkleri sa
bitleştiren vb. i madde.
fixed: sabitleştirilmiş; değişmez.
fixed carbon: Kömürün damıtılarak uçucu maddeleri
giderildikten sonra, az bir miktar kül kapsayan kıs
mı; sabit karbon; kömürün sabit karbon miktarı
100'den nem, uçucu madde ve kül yüzdesi çıkarıla
rak bulunur,
fixed carbon dioxide system: Den. genellikle ticaret
gemilerinin filika güvertelerindeki bir kabin (oda, ka
mara) vb. içinde bulunan birbirine seri olarak bağ
lanmış büyük tüplerden oluşan bir batarya veya sis
tem; sabit karbon dioksit sistemi; yangın halinde ge
minin makine dairesi, yük ambarları vb. i gibi yerleri
ne CO2 açmak için kullanılır.
fixed condenser: Kapasitansı sabit olan bir konden-
satör veya kapasitans ya da meksefe.
fixed disk: Bilgisay. sabitleştirilmiş disk; değişmez
disk.
fixedness: Sabit olma durumu; sabitlik.
fixed oil: Bitki dokuları, çoğu zaman çekirdeklerde
görülen uçucu olmayan yağlardan biri; sabit yağ; ço
ğu zaman bu yağlar yiyeceklerde kullanılır; gliserol
ester ve yüksek oranda doymamış yağ asitlerinden
oluşurlar.
fixed parts: Motorlar, buhar makineleri, buhar türbin
leri, elektrik makineleri vb lerinin mahfaza, blok, lay-
ner (gömlek), stator vb. i gibi türlü hareketsiz kısım
ları; hareketsiz parçalar.
fixed pin: Diz. Mot, piston mesnetlerine birer setus-
kur ile bağlanan pisotn pin ya da perno için söyle
nir; sabit pin; sabit perno.
fixed point: 1) hassas olarak oluşturulabilen karakte
ristik bir sıcaklık, bir sıvının kaynama noktası gibi. 2)
bir termometrede buzun erimesi ve suyun kaynama
sını belirten iki referans noktası.
fixed star: Sabit yıldız; diğer yıldızlara göre göreli du
rumu değişmeyen, dünyadan büyük bir mesafede
bulunan yıldız.
fixing: Donatım; teçhizat.
fixing bolt: Diz. Mot. yüksek güçlü makinelerin krank
pin cıvatalarının laçka olmaları ya da gevşemelerini
önlemek amacıyla kullanılan küçük cıvatalardan biri;
tespit cıvatası.
fixity: 1) sabit olma durumu veya niteliği; denge; ka
rarlılık; süreklilik. 2) sabitleştirilmiş herhangi bir şey.
fixture: 1) yerinde sabit herhangi bir şey; sabit şey.
2) Çoğ. ev, mağaza vb. inin bir parçası kabul edilen
herhangi bir teçhizat veya mefruşatı.
fizzy: Kabarcıklanan efervesan.
Fl.: Bkz. fluorine.
flacon: Parfüm, ilâç vb. ini tutmak için kullanılan kü
çük, kapaklı bir kap veya şişe.
flag: 1) ulusal veya eyalet simgesi olarak kullanılan
belirli renkte bir parça kumaştan yapılmış sembolik
araç; bayrak; sancak. 2) bayrak veya sancaklarla do
natmak. 3) sinyallerle veya işaretlerle mesaj gönder
mek.
flagman: 1) bayrak taşıyan kişi; bayraklar; sancaktar.
2) görevi bir bayrak veya fenerle demiryolu geçitle
rinde (tren vb.) işaret vermek olan kişi.
flag officer: Ask. bir filoya komuta eden deniz suba-
flagpole 222 flarin g too l

yi; amiral ya da komodor; bu rütbeyi belirten bay

bu hız normal çalışma koşullarında 25-35 m/s dola
rak.
yındadır.
flagpole: Bayrağın nisa veya mayna edildiği direk;
flame test: Fiz, Bünzen bekinin alevinin renginden
bayrak direği.
maddeleri tanımak veya teşhis etmek.
flagship: Den. komodor veya amirali ve onun sanca
flame-thrower: Düşman ordularına alevli sıvı püskür
ğını ya da forsunu taşıyan gemi; Amiral gemisi.
ten bir silah; alev püskürtücü; alev makinesi.
flagstaff: Bkz. flagpole.
flame veloity: Bkz. flame speed.
flake: 1) Den. onanırı, boya veya raspa işi yapan de
flaming: 1) alevlerle yanma: alevlenme. 2) parlaklığı
nizcileri taşıyan ve gemi bordasına asılan ayarlanabi
veya ısısı aleve benzeyen.
lir asma iskele. 2) yiyecekleri depolama veya kurut
flaming arc: Mineral çekirdekli karbonlar kullanılan
ma için kullanılan raf, parmaklıklı raf veya ızgara.
ve büyük bir ark alevi ve daha büyük ışık veren bir
flake white: ince, beyaz üstübeç (beyaz kurşun) pul
ark lâmbası.
larından yapılan renklendirici bir madde.
flammable: Kolayca tutuşabilen; çabuk veya kolay ya
flaking: Çok yüklü redüksiyon dişlilerinde, geniş ka
nan; yanabilir.
rıncalanma sonucu oluşan bir arıza; pullaşma; pul
flammable liquid: Benzin, alkol, eter vb. i gibi kolay
lanma.
tutuşabilen bir sıvı; yanıcı sıvı; kolay tutuşabilen sıvı.
flame: 1) ateşin türlü renklerde görülen titrek ışık şek
flammy: Aleve ait; aleve benzeyen.
lindeki yanan gaz ya da buharı; alev. 2) bir ateşten
flange: 1) bir teker, mil, boru vb. inin diğeri ile birleş
yükselen alev dili. 3) ışıklı alev ite yanma durumu.
mesine müsaade eden (izin veren) dairesel kısım;
4) ısı, ışık vb. inde aleve benzeyen. 5) ışıklı alev ile
flanş; Gem. Mak. flenç. 2) flenç ya da flanş yapmak
yanmak. 6) aleve benzer olmak. 7) alev veya ısı ile
için kullanılan bir alet.
yanmak.
flange bolt: Flenç ya da flanş cıvatası; flanşın iki par
flame are: Alevi renklendirmek için metal tuzlan ile
çasını birbirine bağlamak için kullanılan cıvatalardan
doyurulmuş karbonlar arasında üretilen bir elektrik
biri.
kivilimi; alev arkı veya kıvılcımı.
flange coupling: İki mil, boru vb. inin flenç ya da
flame arrestor: Bkz. silencer.
flanşlarının birbirlerine doğrudan cıvata ve somunlar
flame ceramic: Mot. piston kafaları, valf diskleri ve
la bağlandığı kaplin; takoz kaplin; flenç kaplin,
yanma odası duvarları vb. inin seramikle kaplanması
flank: 1) herhangi bir şeyin yanı, özellikte motorlarda
yöntemi.
supaplara hareket vermek, onları açıp kapamak için
flame-colored: Ateş veya alev renginde olan; ateş
kullanılan kem ya da eksantriklerin kem dairelerini
renkli.
tırnaklara birleştiren içbükey, dışbükey veya teğetsel
flame cutting: Oksi-asetilen şaluması ile kesme; oksi
türlerdeki kısım; kem sağrısı. 2a) Ask. bir kuvvetin
jen ile kesme: Yumuşak çelik ve dövme çeliğe uygu
sağ veya sol tarafı ya da cenahı, b) herhangi bir ta
lanır.
rafı sarılmış bir bölge. 3) yanda olmak. 4) Ask. yanı
flame hardening: Metal yüzeyinin, oksi-asetilen şaiu
nı korumak, b) bir düşman biriminin yan tarafına hü
ması ile ısıtıldıktan sonra su huzmesi ile soğutularak
cum etmek.
sertleştirilmesi; alevle sertleştirme; karbon içeriği %
flap: 1) parlak ve muntazam olmayan bir biçimde
0,75-% 0,35 olan tüm çeliklere uygulanabilen bir yön
alevlenmek. 2) alevlerle işaret vermek. 3) kısa bir sü
tem.
re devam eden parlak, düzgün olmayan göz kamaş
flame out: Bkz. blowout; patlama.
tırıcı ışık. 4) alev yapmak. 5) iniş alanını aydınlatmak
flame primer: Diz. Mot. bir miktar yakıt yakarak giriş
veya işaret vermek için kullanılan, kısa bir süre de
havasının ısıtılmasını sağlayan özel bir cihaz; alev
vam eden göz kamaştırıcı ışık. 6) objektiften ışığın
primeri; ön ısıtıcı; prehiter; bu tür ön ısıtıcı özellikle
yansıması nedeniyle filmde oluşan bulanık ya da
iki zamanlı dize! makinelerine uygulanır.
puslu nokta. 7) çalpara valf; bir tür geri döndürmez
flame proof: Yanmaz; alev geçmez; aleve dayanıklı.
valf.
flame propagation: Mot. tutuşma gecikmesinin he
flap valve: Bazan yüzü kösele ile kaplı, geri döndür
men ardından yanma odasının bir veya bir kaç yerin
mez veya tek yönlü akıma müsaade eden bir valf;
de oluşan alevin tüm yanma odasına yayılması; alev
flep valf; çalpara valf; pompaların emme borularının
yayılması.
alt ucu, posakül ecekterlerinin çıkış tarafları vb. i yer
flame propagation period: Mot. alevin yayılması sü
lerde kullanılır.
reci veya periyotu; Bkz, flame propagation.
flareback: 1) bir ateşli silâh veya topun geri tepmesi.
flame safety lamp: Maden ocaklarında, gemi akarya
2) Buh. Kaza. özellikle su borulu kazanlarda oaktaki
kıt tanklannda vb. i yerlerde kullanılan, patlama tehli
yakıt buharı ve hav/a karışımının patlaması; bu olay:
kesi oluşturmayan bir fener; emniyet lâmbası; gemi
a) hava kesilmeksizin atomizör fayrapı ve b) kızgın
makine dairelerinde, ambarlarda yangınlardan son
ocak duvarları yardımıyla yakıtın tutuşturulmak isten
ra da kullanılır.
mesi sırasında meydana gelir.
flame sreen: Çıplak alev veya kıvılcımların yakıt tank-
flare-up: Anî bir parlama.
larinın taşıntı borularından veya açık güverte delikle
flaring: 1) kısa bir süre için parlak ve gayri muntazam
rinden girmesini önleyen, bu amaçla karter kapakla
alevlenme; alevle parlayan; 2) dışa doğru yayılan ve
rının emniyet valflarında da kullanılan çok küçük de
ya eğriten.
likli, paslanmaz tellerden örülmüş perde; alev perde
flaring of tubes: Buh. Kaza. boru ağızlarının dış çap
si.
larını büyütme; Bkz. flaring tool.
flame speed: Mot. alevin yayılma süreci sırasındaki
flaring tool: Buh. Kaza. alev, payanda veya su borula-
hızı; alev hızı; flame velocity şeklinde de kullanılır;
rinin, boru aynasına sızdırmaz bir biçimde oturması
flash 223 flaxen

için dış çaplarının büyütülmesini sağlayan bir tür bo

flatcar: Tavanı ve yan duvarları olmayan ve bazı belir
ru makinesi.
li yükleri taşımak için kullanılan demiryolu vagonu;
flash: 1) anî olarak küçük bir alev veya ışık neşret
açık vagon.
mek. 2) parlak olmak; parlamak. 3) anî olarak ve hız
flat chisel: Metal levhaları kesmek için kullanılan bir
la gelmek, hareket etmek veya geçmek. 4) ani ola
alet; yassı keski.
rak veya hızla göndermek (haber, mesaj vb. i). 5) ta
flat cold chisel: Yassı veya küt ağızlı keski; yassı so
bakalar halinde cam yapmak. 7) anî ve kısa bir ışık.
ğuk keski.
8) kısa zaman; an. 8) telgraf veya radyo ile gönderi flat compounded: Bkz. flat compounding.
len kısa mesaj veya haberler.
flat compounding: Bir doğru akım jeneratöründe seri
flash bulb: Kapalı yerlerde veya gece fotoğraf çekimi
sargının hem tam yük ve hem de yüksüz durumda
için kullanılan flaşların, kısa süreli ve göz kamaştırıcı
aynı gerilimi üretmesi; düz kampavund (jeneratör).
ışık veren ampulü; flaş ampulü.
flat file: Düz ya da yassı eğe.
flash burn: vücut dokularında anî olarak serbest ka
flat gaskets: Mukavva kağıdı, lâstik ya da kauçuk, pa-
lan yoğun ısı, özellikle bir nükleer patlamanın ısısı
ronit, levha metal, bakirli, alüminyumlu veya nikelli
ile neden olunan yaralanma veya tahrip.
asbestostan yapılan contalar; düz contalar.
flash evaporator: Kaynama ve buharlaşma olayları flat head: Havsa başlı (vida, cıvata vb. i).
nın farklı bölümlerde olduğu evaporator; flaş evapo-
flatiron: 1) ısıtıldığı zaman elbise vb. i ütülemede kul
ratörü; bu cihazlarda deniz suyu iki ayrı yerde ve
lanılan ağır, altı düz cihaz; ütü. 2) Taymis nehrinde
kaynama sıcaklığının altındaki bir sıcaklığa kadar ısı
kömür taşımacılığında kullanılan yelkenli tekne.
tılır ve buharlaşma (flaş) hücresinde gerçekleştirilir.
flat knot: Camadan bağı; reef knot olarak da kullanı
Burada oluşan buharlar distilerde yoğuşturularak da
lır.
mıtık ya da saf su elde edilir.
flat nose pliers: Küt burunlu pense.
flash gun : Foto. flaş ampulü ve objektif kapağını aynı
flat scale: Teknik resim vb. inde kullanılan mm, cm,
anda çalıştıran senkronize bir cihaz; flaş tabancası.
inç vb. i ölçekli cetvel; yassı (düz) cetvel.
flashily: Parıltılı bir şekilde veya tarzda.
flat scraper: Düz raspa.
flashiness: Parıltılı olma niteliği; parıltılılık.
flat slide valve: Düz slayd valf; Bkz. D valve.
flashing: Bir kanalda suyun anî yükselmesi veya taş
flat spring: Şerit biçimindeki çelik parçalarından yapı
ması.
lan yay; yaprak yay; düz yay; daha çok kara taşıt
flashlight: 1) fenerler, uçaklar vb. inde olduğu gibi,
araçlarında kullanılır.
işaret (sinyal) olarak kullanılan anî çakma ya da pa-
flatten: Düz ya da daha düz yapmak; yassılatmak.
rıldama şeklinde ışık. 2) küçük gerilimli pil ile çalı
flattery: Düzleştirme işlemi.
şan, taşınabilir fener; el feneri. 3) kapalı yerlerde ve
ya gece fotoğraf çekmek için kullanılan kısa, göz ka- flatting: 1) yassıltma ya da yassılaştırma işi veya işle
mi; özellikle: a) metal levhaları rulo veya bobin hali
maştıncı ışık.
ne getirme, b) perdahlamadan kurtulmak için boya
flash point: Isıtılan yakıtların oluşturdukları buharların
uygulama.
kendiliğinden parlayabildikleri veya bir aievle temas
flat tire: Hemen hemen tüm havası kaçmış lâstik; in
ettikleri zaman geçici olarak tutuştuğu en düşük sı
miş lâstik; sönük lâstik.
caklık derecesi; tutuşma noktası; tutuşma derecesi;
flattish: Bir dereceye kadar düz (yassı).
tutuşma sıcaklığı.
flattop (flat-top): Arg. uçak gemisi.
flash temperature: Isıtılan yakıt buharlarinın bir aiev
flavin: 1) karmaşık bir heterosiklik keton; flavin,
le temas ettiğinde tutuştuğu en düşük sıcaklık; tutuş
C10H6N4O2.2) sentetik olarak sentez yoluyla hazırla
ma sıcaklığı.
nan veya belirli bitki veya hayvansal ürünlerde görü
flashy: Kısa bir süre için parlayan veya göz kamaştı
len sarı pigmentler grubunun herhangi biri; özellikle
ran.
riboflavin, laktoflavin.
flask: Lâboratuvar vb. i yerlerde kullanılan şişe şeklin
flavine: Bkz. flavin.
de, dar boğazlı herhangi bir kap. 2) küçük, yassı,
flavone: 1) belirli bitkilerden veya sentetik olarak elde
cepte taşınmaya uygun içki şişesi. 3) bir dökümha
edilen renksiz, kristalli bir bileşik; flavon, C 1 5 H 1 0 O 2
nede kullanılan iki ya da daha fazla parçadan olu
şan tam bir kalıp veya derece kutusu. .
2) bu bileşiğin herhangi bir türevi.
flasket: 1) küçük şişe. 2) uzun, derin olmayan sepel.
flavoprotein: Flavin'lerle kimyasal olarak bağlı prote
flat: 1) düzgün, gönyesinde bir yüzeye sahip olan. 2)
in gruplarından herhangi biri; özellikle hidrolizle ri
küçük derinlik veya kalınlığa sahip; geniş, düzlem
boflavin veren biri; flavoprotein.
ve ince. 3) mutlak; salt; pozitif. 4) değişken olma
flavopurpurin: Boya yapımında kullanılan sarımsı
yan; dalgalanmayan. S) net olmayan. 6) havası bo
kristalli kimyasal bir bileşik, flavopurpurin,
şalmış. 7) kesin olarak; tamamen. 7) sığ; sığlık yer;
C 14 H 2 0 2 .
resif; döküntü. 8) türlü düz şeylerden herhangi biri;
flaw: 1) çatlak; kırılmış veya hatalı yer; kusur. 2) hata;
özellikle; a) düz altlı bir bot ya da gemi. b) açık yük
kusur; defo. 3) hatalı yapmak veya hatalı olmak. 3)
vagonu, c) sönmüş lâstik.
Den. anî olarak çıkan şiddetli, çoğu zaman yağmur
flatbelt: Düz kayış; konveyör veya transmisyon kayı-
veya karla gelen rüzgâr; rüzgâr sağanağı.
si. flawless: Hatası olmayan; hatasız; mükemmel.
fiatboat: Sığ sular veya nehirlerde yük taşımada kulla flax: 1) çekirdeklerinden bezir yağı ile liflerinden iplik
nılan düz altlı gemi. yapılan bir bitki; keten. 2) bu bitkilerin bükülmeye
flat-bottomed: Düz altlı olan: Bilhassa gemiler için hazır, ipliğe benzer lifleri. 3) ketene benzer türlü bit
söylenir. kilerden herhangi biri.
flaxen: Ketenden yapılmış veya ketene ait; rengi kete-
 flax fibers 224 floating light

ne benzeyen; soluk sarı; saman rengi.

flexional: Bkz. flectional.
flax fibers: Keten bitkisinin kurutulmuş gövdesinden
flexure: Mek. bir doğrunun düzlem bir eğriye dönüş
çıkarılan lifler; keten lifleri; salmastra yapımında kul
tüğü noktalardaki gerilme.
lanılır.
flicker: 1) rüzgârdaki mum gibi, düzensiz yanmak ve
flexseed: Keten tohumu; ilâç olarak ve bezir yağı ya
ya parlamak. 27 titreyerek yanmaya neden olmak.
pımında kullanılır.
3) titrek alev veya ışık.
flaxy: Ketene benzeyen; ketene ait.
flier: 1) uçan bir şey veya şeyler. 2) havacı; pilot. 3)
fleam: Neşter veya ameliyat bıçağı; damarları açmak
hızlı tarifeye sahip olan otobüs, tren vb. i.
için kullanılır; phlebotome şeklinde de kullanılır.
flight: 1) uçma işi, tarzı veya gücü. 2) uçak, kuş, mer
fleck: Küçük bir parça; partikül; parçacık; tanecik;
mi vb. i ile bir seferde alınan mesafe; menzil; erim.
pul.
3) havada birlikte uçan şeylerin grubu. 4a) uçuşta
flection: 1) eğilme; esneme. 2) bükülmüş parça ya
askeri uçakların düzeni, b) aynı türde az sayıda
da bükülmüş yer.
uçaktan oluşan grup; filo. 5) belirli zaman ve belirli
flectional: Eğilme ya da bükülmeye ait; bükülmeye
rotada uçmak üzere programlanmış uçak. 7) uçakla
benzeyen; flexional biçiminde de kullanılır.
seyahat ya da gezi.
fleet: 1a) çoğu kez belirli operasyon alanında, bir ko
flint: 1) çelik parçası ile vurulduğu zaman kıvılcım çı
muta altında ve birlikte hareket eden belirli sayıda
karan çok sert bir taş; bir tür kuvarz; çakmaktaşı; ge
savaş gemisi; filo. b) bir ülkenin tüm deniz kuvveti.
nellikle kahverengi, siyah veya gri renklidir. 2) yan
2) bir ülkenin deniz ticaretinde kullanılan ticaret ge
mayı başlatmak için ve ilkel silahlar ve aletlerde kul
milerinin tümü; ticaret filosu. 3) tek kontrol altında
lanılan bir taş parçası. 3) çakmaktaşı gibi fevkalâde
hareket eden gemiler, kamyonlar, otobüsler, uçaklar
sert veya dayanıklı bir şey.
vb. i grubunun herhangi biri. 4) birlikte çalışan balık
flint glass: Kurşun kapsayan sert, parlak bir cam;
ağları, İstakoz sepetleri vb. i takımı.
kristal, mercek vb. i için kullanılır.
fleet: 1) Orj. Ola. yüzmek. 2) hızla hareket etmek; uç
flinty: 1) çakmaktaşından yapılmış veya çakmaktaşı
mak. 3) hızla geçmek; kaybolmak. 4) Den. durumu
kapsayan. 2) çakmaktaşma benzeyen; fevkalade
nu değiştirmek. 5) hızlı; çabuk. 6) durum değiştirme
sert.
ye neden olmak.
flip-flop: Yaz boz.
Fleming's left-hand rule: Eğer sol elin başparmağı
flipper: Balıkadamların ayaklarına takılan lâstikten ya
ve ilk iki parmağı karşılıklı dik açılarda konulursa: a)
pılmış araç; palet; Arg. küçük ve ucuz otomobil,
ilk parmak veya işaret parmağı manyetik alanın yö
uçak vb. i.
nünü, b) ikinci parmak elektrik akımının yönünü ve
float: 1) bir sıvının yüzeyinde duran veya durmaya ne
c) başparmak, iletkeni etkileyen kuvvetin yönünü
den olan; özellikle: a) bir balığın hava kesesi, b) ol
gösterir.
taya bağlı mantar, c) buhar kazanı, karbüratör veya
Fleming's right-hand rule: Eğer sağ elin başparmağı
bîr tankta, hotvelde, su deposunda vb. su ve yakıt
ve ilk iki parmağı, karşılıklı dik açılarda konulursa:
düzeyini düzenleyen küresel parça; şamandra. e)
a) birinci parmak manyetik alanın yönünü, b) baş
can yeleği, f) deniz uçaklarının iniş takımları. 2) sıva
parmak iletkenin hareketi yönünü ve c) ikinci par
yı düzeltmek için kullanılan alet; mala. 3) bir sıvının
mak endükleme akımının yönünü verir.
yüzeyinde durmak. 4) su, hava vb. inde gayret sar-
Fletcher's trolley: Yatay harekette kuvvet, kütle ve iv
fetmeksizin hareket etmek. 5) bir sıvının yüzünde
me arasındaki ilişkiyi göstermek için kullanılan bir
durmaya neden olmak.
mekanizma.
floatage: Bkz. flotage.
flexibility: Esnek olma niteliği; esneklik.
float alarm: Mot. yakıt servis tankları, taşıntı tankları
flexible: 1) kırılmadan bükülen; sert ya da katı olma
vb. ine donatılan, elektrikle çalışan şamandralı bir ci
yan; kolayca bükülen; esnek; fleksibıl. 2) değişim
haz; şamandralı alarm cihazı.
için ayarlanabilir; Bkz, elastic.
floatation: Bkz. flotation.
flexible connection: Özellikle titreşim oluşturan maki
float chamber: Ben. Mot. karbüratörlerde içinde şa-
nelerde, titreşimin makineye bağlı kısımlara aktarıl
mandranın bulunduğu bölüm; şamandra hücresi; şa
masını önleyen esnek bağlantı.
mandra kabı; sabit seviye kabı.
flexible coupling: Buh. Türb. rotorşaft ile pinyon saft
float-feed: Ben. Mot. karbüratörlerdeki gibi, bir şa
arasında bulunan ve ısıl genişlemeyi önleyen bir
mandra ile yakıt akımının ayarlanmasını sağlayan
kaplin; rotorşaftı yatay ekseni yönünde bir miktar
besleme; şamandralı besleme.
serbest bırakarak pinyon ve gervil dişlilerinin dişleri
floating: 1) yüzer; yüzen. 2) sabit olmayan; seyyar;
nin hasar görmesini önler; pinti, yaylı, dişli, pençe
bağlı olmayan; değişen.
türü vb. i türleri vardır,
floating bank: Kömürle fayraplı kazanlarda tam basın
flexible metal hose: Kara tesislerinde makine titreşi
cı sağlayacak şekilde kazanın kömür ile beslenmesi.
minin binalara, gemilerde teknelere aktarılmasını ön
floating derrick: Yüzer vinç veya macuna.
lemek için kullanılan boru; esnek metal hortum ya
floating dock: Bir geminin girmesi için suda alçalan
da boru.
ve gemi girdikten sonra, kuru havuz olarak kullanıl
flexible metallic packing: Makinelerin kızgın buhar
mak üzere yükseltilen navuz; yüzer havuz.
uygulanan boğaz vb. i yerlerde kullanılan salmastra;
floating dredge: Yüzer tarak gemisi; nehir, liman vb.
esnek metalik salmastra.
i yerleri derinleştirmek için kullanılır.
flexibly: Esnek bir şekilde.
floating gear: Planet dişli;
flexile: Bkz. flexible.
floating light: Fener şamandrası; fener dubası.
flexion: Bkz. flection.
float in g tr ad e 225 f lui d fil m

floating trade: Deniz yolu ile yapılan ticaret; deniz ti

flow coefficient: Akım katsayısı.
careti.
flow energy: Düzgün akımda bir sisteme giren ve çı
float pivot: Den. Mot. karbüratör şamandrasının hare
kan bir madde nedeniyle sahip olunan enerji; akım
ketini iğne valfa aktaran mafsal; şamandra mafsalı.
enerjisi; yığılabilen veya depolanabilen mekanik
float steam trap: Şamandranın alçalıp yükselmesi 1le
enerji.
ona bağlı bir valfın suyun geçişine izin verdiği ve bu
flovers of sülfüre: ince sarı toz; kükürt çiçekleri;
harın geçişine engel olduğu bir kapan; şamandralı
ham kükürtün süblimleşmesinden gelen ya da olu
buhar kapanı; Gem. Mak. şamandralı stim trap.
şan kükürt buharlarından elde edilen çok küçük kü
float valve: Bir şamandra ile regüle edilen veya ayar
kürt kristalleri.
lanan valf; şamandralı valf.
flow indicator: Cazibe, gravite veya çekim ile yağla
float water gauge: Kirli, çamurlu sularda çalışan bu
nan sistemlerde, yağlama yağının gravite tankların
harlı gemilerin kazanlarında Kullanılan ve köpürme
dan yağlanması gereken yerlere akışını gösteren bir
den etkilenmeyen tesviye şişesi.
cihaz; akım göstergesi.
floc: Kimy. Çoğ. dumanda olduğu gibi, pamuğa ben
flowmeter: Bir kanaldan akan sıvının basıncı, akım hı
zer çok ufak parçacıklar; flock şeklinde de kullanılır.
zı ve boşalma miktarını ölçmek için kullanılan bir ci
flood: 1) su baskını; tufan; sel. 2a) gelgitin sahile
haz; akımölçer; flovmetre.
doğru akması; gelgitin yükselmesi. 3) sel ile dolmak
flowsheet: Maliyeti hesaplamak için imalât (yapım) iş
veya kaplamak; taşıntı; seylâp; sel. 4) fazla veya çok
lerinde kullanılan malzemeler, işletme vb. lerini gös
fazla su koymak (içine veya üstüne). 5) selden yük
teren bir diyagram.
selme.
flow, streamline: Viskoz akım; partikülveya parçacık
floading: Su kesimi altında oluşan bir hasar, çatışma,
ların yavaş, sürekli ve sabit miktarda hareket ettiği sı-.
yangınla mücadele suyu, kırılan deniz suyu borusu,
vı miktarı.
kinistin veya incekşın valfın kaçırması vb. i nedenler
fl, oz.: Bkz. fluid ounce; fluid ounces.
le gemi teknesine su dolması; su baskını.
fluctuant: Değişme; azalıp çoğalma; titreme.
floodlight: 1) yüksek yoğunlukta yapay ışık veren ci
fluctuate: 1) aşağı yukarı veya ileri geri hareket et
haz; projektör. 2) böyle bir ışık huzmesi. 3) projek
mek; dalgalar gibi alçalmak veya yükselmek; dalga
tör ile aydınlatmak.
lanmak. 2) düzgün olmayan bir biçimde sürekli ola
flood valve: İmlâ veya doldurma valfı.
rak değişmek, 3) dalgalanmaya neden olmak.
floor: 1) köprü, iskele vb. inin plâtform ya da sahanlı
fluctuation: 1) aşağı yukarı veya ileri geri hareket et
ğı. 2) Den. gemi altının düz kısmı. 3) döşeme ile kap
me. 2) düzensiz veya sürekli değişim ya da değiş
lamak veya donatmak.
me.
floppy disk: Bilgisay. disket.
flue: 1) duman, kızgın hava, gaz vb. i için boru veya
flos ferri: Çoğunlukla demir cevherinde bulunan mer
bir geçit. 2) ocak bacası; baca.
cana benzer bir tür aragonit.
flue-cured: Bacalardan geçen kızgın hava ile tütsülen
flotage: 1) yüzme işi, durumu ya da güü. 2) yüzen
miş veya kurutulmuş: Tütün için söylenir.
herhangi bir şey; özellikle denizde yüzen (kazaya
flue gas analyzer: Özellikle yüksek kapasiteli kazan
uğramış) gemi parçaları; floatage biçiminde de kul
larda baca gazlarının analizi için kullanılan bir cihaz;
lanılır.
baca gazı analiz edicisi; baca gazı içindeki CO2 CO
flotation: 1) yüzme ya da suya indirme işi ya da işle
ve 02 yüzdesini saptamak için kullanılır; Bkz. Orsat
mi. 2) başlangıç işi; kurulmuş veya tesis edilmiş
apparatus.
olan. 3) Maden, yağ eklenmiş bir çözelti yardımıyla
flue gases: Bir buhar kazanının karbon dioksit, kar
çok ince toz haline getirilmiş maden cevherini ayır
bon monoksit, oksijen, nitrojen ve su buharı vb. i
ma yöntemi; floatation biçiminde de kullanılır.
kapsayan gaz halindeki yanma ürünleri; baca gazla
flotilla: 1) küçük bir filo; filotilla. 2) tekneler (botlar) rı; yanma ürünleri; bunlar analiz edilerek kazan ge
veya küçük gemilerden oluşan filo. nel verimi saptanabilir.
flotsam: Deniz üstünde yüzer durumda bulunan veya
fluid: 1) akabilen; katı olmayan; basınç altında oldu
karaya vuran kazazede bir gemi veya onun yükü.
ğu zaman ayrılmaksızın yer değiştiren ve harekete
flour mill: 1) tahıl taneciklerinin öğütülerek una dö
muktedir olan; akışkan; sıvı. 2) akışkan ya da akış
nüştürüldükleri yer; değirmen. 2) hububat tanecikle
kanlara ait, 3) akışkana benzeyen; hızlı ve kolayca
rini una dönüştüren makine; değirmen makinesi.
değişebilen hareketli veya şekil verilebilen. 4) her
floury: 1) una ait. 2) yapısı ve rengi bakımından una
hangi akabilen bir madde; sıvı veya gaz; Bkz. liqu
benzeyen; beyaz ve toz halinde.
id.
flow: 1) suyun yaptığı gibi hareket etmek; akmak. 2)
fluid coupling: Yüksek devirli dizel motorlarında, ma
yumuşak, düzgün ve kolayca hareket etmek; kayıp
kine ile devir düşürücü dişliler arasına donatılan, ma
gitmek. 3) dışarıya doğru akmak. 4) türemek. 5) dal
kinenin gücünü devir düşürücü donanıma aktaran,
galanmak; sallanmak, 6) yükselmek veya kabarmak
titreşimlerin aktarılmasına müsaade etmeyen ve iki
(gelgit gibi). 7) taşırmak. 8) taşmak; su basmak. 9)
parçadan oluşan bir kavrama ya da kaplın; hidrolik
akıcılık. 10) akım miktarı. 11) akan herhangi bir şey;
kaplın; hydraulic coupling biçiminde de kullanılır.
akıntı veya akım. 12) gelgitte yükselme. 13) bir boru
fluid film: Bir eşanjörde ısı transferi sırasında rnetal
ya da kanal veya bir yüzey ya da bir delikte hareket
yüzeyinin hem sıcak sıvı ve hem de soğuk sıvı tara
etmek (akışkan, ısı ya da elektrik).
fında oluşan, fevkalâde ince, fakat çok önemli bir
flowage: 1) akma, taşma veya su basma. 2) taşıntı katman; boundary layer biçiminde de kullanılır.
durumu.
fluid friction: Bir makinenin hareketli ve hareketsiz
flowchart: Akış şeması.
yüzeyleri arasındaki yağ filmi ya da katmanının mole-

Teknik Sözlük - F. 15
 fluid homogenous
küllerinin sürtünmesi; sıvı sürtünmesi.
fluid homogenous: Tüm noktalarda özellikleri aynı
olan sıvı; homojen sıvı.
fluidic: Akışkana ait; akışkan doğasında olan.
fluidity: Akışkan durumu veya niteliği; akışkanlık.
fluid lubrication: Sürtünme yüzeylerine çekilen yağla
ma yağı tarafından oluşturulan yağ filmi veya katma
nı ile yağlama; akışkan katmanı ile yağlama.
fluid mechanics: Bilimsel olarak akışkanların özellik
lerini inceleyen, hidrostatik, hidrolik, hidrodinamik
ve gaz dinamiğini kapsayan bilim dalı; akışkanlar
mekaniği.
fluid meter: Sıvı ölçer; sıvı sayacı; akışkan
sayacı.
fluidounce: Bkz. fluid ounce.
fluid ounce: Amerika Birleşik Devletleri'nde 29,6
3 3
cm , ingiltere'de 28,4 cm 'e eşit olan bir sıvı ölçüm
birimi; fl.oz. kısaltması ile belirtilir.
fluid, perfect: Deformasyon için dirençsiz, sıkıştırıla-
maz ve sabit yoğunlukta ideal sürtünmesiz akışkan;
mükemmel sıvı veya akışkan.
fluid pressure: Sıvılar tarafından aktarılan, tüm nokta
larda ve tüm yönlerde eşit olan basınç; akışkan ba
sıncı; sıvı basıncı.
fluid-tight: Akışkan (yağ, su, gaz vb. ini) geçirmez ya
da sızdırmaz.
fluke: 1) Den. çipa veya demirin kollarının ucunda bu
lunan, çoğu zaman üçgen şeklinde ve toprağı yaka
layan sivri tırnak; demir tırnağı. 2) ok, mızrak, zıpkın
vb. inin sivri ucu.
flume: Güç elde etmek, tomrukları nakletmek amacıy
la kullanılan yapay bir su kanalı.
flump: Ağır olarak veya gürültülü bir şekilde damla
mak veya düşmek.
fluo: Flor kapsayan.
fluo: Flor ve floresan anlamlarında bir önek.
fluor: Bkz. fluorite.
fluoresce: Floresan üretmek, göstermek veya olmak.
fluorescein: Resorsin ve fitalik anidritten sentetik ola
rak yapılan sarımsı kırmızı, kristalli bir bileşik,
C 20 H 12 O 5 ; yansıyan ışıkta yeşil ve geçen ışıkta kır
mızı renkte görülen bir alkalin çözelti; flöresin; tekstil
lerin boyanmasında ve belirteç olarak kullanılır.
fluoresceine: Bkz. fluorescein.
fluorescein test: Flöresin deneyi veya testi; konden-
ser kapakları ve boru aynalarının temizliği yapılır ve
sonra buhar bölgesi üst boruların seviyesine kadar,
küçük bir miktar flöresin kapsayan su ile doldurulur
ve borularla boru aynaları bir tür ültraviyoie ışığı ile
aydınlatılır. Kaçar bulunan kısımlar floresan ışık ve
rir. Deneyden sonra kondenser içinde hiç su kalma
yacak şekilde boşaltılır.
fluorescence: Belirli bir dalga boyunda ışığın emilme
si ve daha büyük dalga boyundaki radyasyonun anî
neşredilmesi; floresan; görünür tayfta morötesi ışın
ları floresana neden olabilir.
fluorscent lamp: iç kısmı floresan bir madde kaplan
mış ve cıva buharı ile doldurulmuş bir elektron tüpü;
floresan lâmba; morötesi boşalımı ya da deşarjı gö
rünür ışığa dönüştürür.
fluoric: Florin veya floritten elde edilmiş veya onlara
ait; florik.
fluorid: Bkz. fluoride.
fluoridate: Dişlerdeki çürümeyi azaltmak amacıyla
(su kaynağına) florürler eklemek.
226 fluxio n
fluoride: Florür; hidroflorik asitin zehirli bir tuzu, örne
ğin sodyum florür, NaF.
fluorin: Bkz. fluorine.
fluorine: Kimy. flor; halojen familyasında çok aktif,
paslandırıcı, yeşilimsi sarı renkli, gaz halinde kimya
sal bir element; en negatif halojen; Simg.F, Fl;
at.ağ. 19,00; at.no. 9.
fluorite: Kimy. bir çok renkleri olan, saydam, kristalli
küpsel bir mineral; kalsiyum florür, CaF2; eritici mad
de olarak çelik ve cam yapımında kullanılır; fluor,
fluor spar şekillerinde de kullanılır.
fluoro-: Flor ve floresan anlamlarında bir önek.
fluorogen: Karıştırıldığı zaman diğer floresan madde
yi redükleyen bir madde; florejen.
fluorometer: Floresan şiddetini ölçmek için kullanılan
bir cihaz; florometre.
fluoroscope: 1) X ışınları yardımıyla cismin veya par
çaların floresan bir perde üzerindeki gölgesinin görü
nüşü ile iç yapılari kontrol etmede kullanılan bir ci
haz; floroskop. 2) floresanı gözlemek için kullanılan
bir cihaz.
fluoroscopy: Floroskop yardımıyla kontrol; florosko-
pi.
fluor spar: Bkz. fluorite.
flurry: 1) anî ve kısa süren bir rüzgâr; bora. 2) yağ
mur ya da kar fırtınası.
flush: 1) anî ve hızlı olarak akmak ve yayılmak. 2) ak-
korlaşmak; akkor haline gelmek; kızarmak. 3) anî
bir su akımı ile temizlenmiş, yıkanmış ve boşalmış ol
mak. 4) ısınma; kızarma.
flushing system: Bazı küçük gemiler istisna edilirse,
ana yangın devresinden bir kol ile deniz suyu alan
ve bu suyu idrar kapları, WC vb.lerine veren sistem;
temizlik sistemi.
flushing valve: Diz. Mot. enjektörlerde kullanılan ta-
şıntı, hava firar veya prayming valfı; pompa ile enjek
tör arasındaki borunun havasını çıkarmak için kulla
nılır.
flush mica: Elektrik makinelerinin kollektörlerinde ba
kır dilimlerle aynı hizada olan mika izolatör.
flush r/l: Bilgisay, sağdan/soldan hizalı.
fluting iron: Yüzeyi dalgalı ya da ondüleli olan de
mir; ondüle (saçları) yapmak için kullanılır.
fluting machine: Levha metalleri dalgalı veya ondüle
li yapan bir makine. 2) alev borulu kazanların kül
han saçlarını dalgalı yapan makine; ondüle makine
si.
flutter: 1) hızlı ve düzensiz bir şekilde dalgalanmak
veya titreşmek. 2) hızlı titreşim, çırpma vb. 3) titre
me; titreşim. 4) Hava. uçaklarda, uçuş sırasındaki ka
nat sarsıntısı.
flutter wheel: Yüksekten düşen akarsu ile dönen do
lap; su tankeri; su dolabı.
flux: 1) akma veya akıntı. 2) met (gelgit) ile gelen;
gelgitin getirdiği. 3) sürekli hareket; sürekli değişim.
4) lehimdeki gibi, metallerin birbirlerine kaynatılması na
yardım eden ve oksitlenmeyi önleyen boraks ve ya
reçine gibi bir madde. 5) F/z. bir yüzeyden çıkan
enerji, sıvı vb. i akımların miktarı; flüks; akı. 6) erite
rek (metalleri) birbirine yapıştırmak.
2
flux density: Fiz. bir cm 'deki manyetik kuvvet çizgile
ri; flüks yoğunluğu; akı yoğunluğu.
fluxion: 1) akma. 2) sürekli değişim. 3) akan bir şey,
deşarj; boşalma. 4) Mate, değişken büyüklüklerde
fluxiona l
sürekli değişme miktarı; diferansiyel.
fluxional: Bkz. fluxion.
fluxionary: Bkz. fluxional.
flux, luminous: Bir kaynak tarafından birim zamanda
yayılan ışık miktarı; lümen ile ölçülür.
flux, magnetic: Bir yüzeydeki toplam manyetik en
düksiyon miktarı; Maksvel ile ölçülür, manyetik flüks
veya akı.
fluxmeter: Bir devredeki toplam manytik flüksü ölç
mek için kullanılan bir cihaz; döner bobinli galvano
metre; flüksmetre.
flux, radiant: Isı yayan (radyan) enerjinin iletilmesi
için zaman miktarı; erg/s veya vat ile ölçülür.
fly: 1) havada hareket etmek; uçmak; özellikle: a) bir
uçakta hava içinde hareket etmek, b) havada mermi
gibi ileriye itilmek. 2) uçak kullanmak, çalıştırmak ve
ya işletmek. 3) havada dalgalanmak veya uçmak:
Bayrak ya da uçurtma gibi. 4) anî ve hızlı olarak ha
reket etmek. 5) hızlı bir şekilde tüketmek (para vb. i
için söylenir). 6) havada hareket etme veya uçmaya
neden olmak. 7) işletmek (bir uçağı). 8) bir uçakla
geçmek (Pasifik Okyanusunu). 9) uçakla taşımak ve
ya nakletmek. 10) Mot. volan ya da denk pervanesi
Bkz. flywheel.
fly ash: Baca çıkışında duman içinde, çapı 100 mik
rondan (0,1 mm'den) küçük olan tozlar; uçan toz.
flyaway: 1) rüzgârda uçma. 2) kaçma.
flyball: Motorlarda kullanılan mekanik veya hidrolik
regülâtörlerde kullanılan, bazan küre ve çoğu za
man prizma şeklinde olan ağırlıklar; regülâtör ağırlık
ları.
flyball governor: Esk. Pist. Buh. Mak. ağırlıklı meka
nik regülâtör ya da gavörnör.
flyball lug: Hidrolik regülâtörlerde ağırlıkların alt iç ta-
raftannda bulunan ve dışa doğru açıldıkları zaman
hız yayını sıkıştıran parçalardan herhangi biri; ağırlık
kolu veya sapı.
fly bars: Bkz. fly weights.
flyblow: Kirletmek; bozulmak; lekelemek.
flyblown: Kirlenmiş; bozulmuş; lekelenmiş.
flyboat: 1) hızlı, düz altlı bir Hollanda teknesi. 2) hızlı
ve yelkenli, türlü teknelerden herhangi biri.
flyby: Gezegenlere veya gök cisimlerine gitmek üze
re belirli bir rota izleyen ve tekrar dünyaya dönme
yen bir uzay aracı.
flyer: ete. flier.
flying: 1) uçan yad a uçabilen. 2) hızlı olarak hareket
eden; hızlı. 3) havada uçar gibi. 4) havada dalgalan
ma veya akar gibi gitme. 5) uçak ya da pilotlara alt;
uçak veya pilotlar için.
flying boat: Gövdesi suya inmeye ve kalkmaya müsa
ade edecek şekilde (yapılmış) uçak; deniz uçağı.
flying bridge: Den. köprüüstünün üstünde olan kı
sım; miyar güverte.
Flying Dutchman: 1) denizlerde günahları için kıya
met gününe kadar seyretmeye mahkûm edilmiş efsa
nevi Felemenk (Hollanda) denizcileri. 2) onların, gö
ren denizcilere uğursuzluk getirdiğine inanılan haya
lete benzer gemisi.
flying field: Uçaklar için küçük hizmet veren ve iniş
kalkış için kullanılan havaalanı.
flying jib: Den. civadra üzerinde uzanan, küçük ve
genellikle üçgen şeklinde olan bir yelken; flok.
flying machine: Herhangi bir uçak veya tayyare.
227 foa m rubbe r
flying saucer: 1947 yılından bu yana dünya semala
rında görülen, büyük bir hızla uçan, başka dünyalar
dan geldiğine inanılan ve teşhis edilemeyen cisimler
veya hava gemileri; Bkz. UFO.
flying wing: Kuyruk grubu ve gövdesi olmayan ve tek
kanattan oluşan bir uçak; uçan kanat.
flyweights: Bkz. flyballs.
flywheel: 1) silindir şeklinde, çoğu zaman dökme de
mirden yapılmış, motorların krank mili flencine bağ
lanan, makinenin hemen hemen sabit devir sayısın
da çalışmasını sağlayan, çevresindeki işaretlerle ma
kinenin bakımına katkıda bulunan ağır bir teker; vo
lan; Gem. Mak. flayvil; düzenteker; denkpervanesi.
2) Den. parakete düzentekeri.
flywheel effect: Volan jantının ağırlığı (W) ile volan
jantının kesitinin ağırlık merkezinden geçer dairenin
2
çapının karesinin çarpımı (WD ); volan etkisi; savur
ma momenti olarak da isimlendirilir.
flywheel gear: Volanın çevresine sıkı olarak geçiril
miş dişli; volan dişlisi; marş motorunun bendiks dişli
sinin geçtiği dişli; ilk hareket ve tornaçark sağlama
ya yarar.
flywheel hub: Volanın krankmiline bağlanmasını sağ
layan göbek; volan göbeği.
flywheel knock: Çoğu zaman volanı krankmiline bağ
layan kamanın, kama kanalı duvarlarına çarpması
sonucu oluşan vuruntu; volan vuruntusu.
flywheel mass: Volanın kütlesi.
flywheel rim: Mot. volanın, göbeğe kollarla bağlı
olan kısmı; volan tekeri; volan jantı.
flywheel ring gear: Bkz. flywheel gear.
FM: Bkz. frequency modulation.
Fm: fite. fermium.
fm.: Bkz. fathom.
F number: Foto. objektif çapının, onun odak mesafe
sine oranının ölçümü; Simg. f/ , F/f, F, vb. i kısalt
malarla belirtilir; F sayısının az olması, daha kısa
poz süresini gerektirir.
foam: 1) şiddetli çalkalama, mayalanma veya ferman
tasyon vb. i ile sıvılarda oluşan beyazımsı kütle; kö
pük. 2) köpüklü yangın söndürücü. 3) köpük ürete
ci. 4) köpüğe benzeyen herhangi bir şey. 5) köpüğe
neden olmak.
foam compound: Akaryakıt yangınları için köpük ya
pımında kullanılan kimyasal bileşik; köpük bileşiği.
foam extinguisher: Püskürttüğü köpük yardımı ile ha
va ile yangının ilişkisini kesen bir yangın söndürme
cihazı; köpüklü söndürücü; akaryakıt yangınlarında
kullanılır.
foamily: Köpüklü bir biçimde; köpüklü olarak.
foaminess: Köpüklü durum veya nitelik.
foaming: 1) bir sıvıda gaz kabarcıkları oluşması; kö
pürme; kabarcıklanma. 2) kazan suyu düzeyinde,
yabancı maddeler ve kazan kimyasalları nedeniyle
oluşan köpüklenme.
foam inhibitor: Küçük kabarcıklar arasındaki direnci
kırarak onları daha büyük kabarcıklar haline getiren
ve böylece dayanıklı bir köpük ve emülsiyon oluşu
muna engel olan madde; köpük inhibütörü; köpük
önleyici.
foam maker: Köpük yapıcı; köpük üreteci; Bkz. fo
am.
foam rubber: Dayanıklı, süngere benzer bir şekilde
hazırlanmış lâstik; sünger; köpük lâstik; döşemecilik-
 foa m solutio n
228 fool' s gol d

te kullanılır.
fog light: Bkz. fog lamp.
foam solution: Karıştırma işlemi yapılmadan önce kö
foil: 1) çok ince metal levha veya varak (yaprak): Al
pük bileşiği ile su karışımı; köpük çözeltisi veya eriyi
tın, kalay varağı gibi; folyo; yaldız kağıdı; alümin
ği-
yum folyo. 2) mücevherlerin altlarına konulan ve on
foamy: 1) köpürme veya köpükle kaplanmış. 2) kö
lara parlaklık veren ve diğer maddelerin altına konu
pükten oluşan. 3} köpük gibi; köpüğe benzeyen.
larak onu değerli gösteren ince, parlatılmış metal va
F.O.B. (f.o.b.): Yapıldığı yerde teslim edilen eşyala
rak. 3) folyo ile kaplamak.
rın taşıma giderlerini kapsamayan fiyatlar için söyle
fold: 1) bir şeyi bükerek veya pres ederek bir parçası
nir; Bkz. free on board; gemide ya da trende tes
nı diğerinin üstüne koymak; katlamak. 2) sarmak;
lim,
paket etmek veya yapmak. 3) katlanmış olmak. 4)
focal: Odağa ait.
katlama. 5) katlanmış parça veya katman. 6) katla
focal distance: Bir merceğin optik merkezinde, ışık
ma ile yapılan işaret. 7) Jeo. basınçla katlanmış bir
ışınlarının birleştiği noktaya olan mesafe; odaksal
kaya katmanı. 8) kat.
mesafe; odak mesafesi; focal length olarak da kulla
folder: 1) katlayan kişi veya şey. 2) kâğıtları tutmak
nılır.
için katlanan bir levha karton veya kalın kâğıt. 3) kır
foalization: Odaklaştırma ve odaklaştırılmış.
ma veya katlama makinesi. 4) klasör veya dosya. 5)
focalize: 1) Fiz. odağa getirmek veya odağa göre
broşür.
ayarlamak. 2) Tıp. küçük bir alana sınırlamak veya
folding: 1) evolüt profilindeki hata ve metal yorulması
sınırlanmak: Herhangi bir hastalık için söylenir.
sonucu, çeviren pinyonun piç dairesinin dişi boyun
focal length: Bir mercek veya aynanın esas odağı ile
ca oluşan yarık. 2) katlama; katlanan.
optik merkezi arasındaki mesafe; odaksal boy.
folding door: Katlanan (madenî) kapı.
foci: Bkz. focus.
foliate: 1a) ince katmanlara bölmek ya da ayırmak,
focometer: Bir mercek veya bir optik sistemin odak
b) döverek ince varaklara ayırmak. 2) katmanlara
sal boyunu ölçmek için kullanılan bir cihaz; fotomet
ayırmak.
re; focimeter şeklinde de kullanılır.
foliation: 1) metalleri döverek katmanlarına ayırma işi
fo'c's'le: Bkz. forecastle.
veya işlemi. 2a) yaprağa benzer katmanlara ayırma:
focus: 1) ışık ışınları vb. inin veya ses dalgalarının bir
Belirli mineral ve kayalar için söylenir, b) bu tür kat
leştiği veya yayıldığı ya da yayılır gibi göründüğü
manlar. 3) ayna yapmak için camın metal folyo veya
nokta; odak; mihrak; özellikle bir ayna ile ışık ışınları
diğer yansıtıcı madde ile kaplanması işlemi.
nın yansıtıldığı nokta. 2) odak mesafesi. 3) net bir
folic acid: Yeşil yapraklar ve belirli bazı bitkiler ve
görüntü yapmak için bu mesafenin ayarı. 4) herhan
hayvansal dokularda bulunan, vitamin B kompleksle
gi bir aktivite. dikkat vb. i merkezi. 5) Mate, a) elips
rinden biri olduğuna inanılan azotlu bir asit; folik
çiziminde kutlanılan iki sabit noktadan herhangi biri.
asit.
b) bir parabol veya hiperbol için benzer herhangi bir
folium: 1) Geom. düğüm noktasında iki ucunun ara
nokta. 6) Sismo. bir depremin başlangıç noktası. 7)
kesiti ile çevrilmiş eğrinin bir parçası. 2) Jeo. meta-
odağa getirmek. 8) odak mesafesini (göz, mercek
morfik kayalardaki gibi, ince bir katman veya taba
vb. i için) ayarlamak. 9) bir odakta toplamak. 10) yo
ka.
ğunlaştırmak.
follower: Bir başka parça ile hareket verilen (bir maki
focusing: 1) bir elektrik alanı veya manyetik alan ya
nenin) parçası; izleyici; takipçi.
da bir katot ışın tüpünde, pozitif iyonlar tarafından
follower, cam: Bkz, cam follower.
bir elektron huzmesini bir noktaya dönüştürmeye ne
follower pin: Birleşik enjektörlerin pompa kısmında
den olma. 2) fotoğraf çekmeden önce bir kameranın
bulunan ve plencerin hareketini sağlayan bir pin; iz
optik sisteminin doğru ayarı. 3) bir diyaframdan ses
leyici veya takipçi pin.
dalgalarının konsantrasyonu.
follower ring: Segmanları yuvalarında tutmak için pis
focusing coil: Bir elektron ışınının odaklanması için
ton kafasına, segmanların üst kısmına gelecek şekil
manyetik alan üreten bir doğru akım (d-c) bobini.;
de donatılan ve pistona setuskurlar ile bağlanan çe
odaklama bobini.
lik çember; Gem. Mak. cang ring; pistonun silindir
fog: 1) çok küçük tanecikler (partiküller) halinde he
dışına alınmaksızın segmanların çıkarılmasını sağlar.
men dünya yüzeyinin üzerinde yoğuşan büyük su
following: Geminin hareket ettiği aynı yönde hareket
buharı kütlesi; sis. 2) atmosferi karartan benzer du
eden: Rüzgâr ve gelgit için söylenir.
man, toz vb. i kütleleri. 3) bir fotoğraf veya filizin bu
follow-up: 1) takip etmede kullanılan herhangi bir
lanıklaşması. 4) sisle kaplanmak. 5) sisle kaplamak
şey. 2) dümen makinelerinde dümeni viyaya alan
veya kuşatmak. 6) bulanık yapmak.
mekanizma Bkz. follow-up mechanism; karşılama
fog bank: Yoğun sis kütlesi.
donanımı.
fogbound: Sis nedeniyle seferine engel olunan (ge
follow up: izlemek; takip etmek.
mi vb. i).
follow-up gear: Bkz. follow-up mechanism.
fogdog: Siste, bazan ufukta görülen parlak bir nokta.
follow up mehanism: Den. dümen belirli bir derece
foggily: Sisli bir şekilde veya tarzda.
sancak veya iskeleye geldikten sonra, dümenin viya
fogginess: Sisli olma durumu veya niteliği.
durumuna alınmasını sağlayan, çoğunlukla dişli bir
foggy: 1) sisli; dumanlı; karanlık. 2) bulanık; bulutlu.
mekanizma; karşılama donanımı.
foghorn: 1) siste gemileri uyarmak için çalınan dü
font: Bilgisay, yazı tipi.
dük; sis düdüğü. 2) tiz, yüksek bir ses.
fool's gold: Rengi bakımından altına benzeyen demir
fog lamp: Siste, özellikle yoğun siste kara taşıt araçla
pirit; aptal altını; FeS2.
rının kullandığı far; sis fan; sis lâmbası.
foot
foot: 1) bir bacağın alt kısmı; ayak. 2) bazı tarafları
ayağa benzeyen bir şey; özellikle: a) bir şeyi ayakta
tutan; temel, b) en alt kısım; alt; dip. c) bir dizinin
sonu. d) bir dikiş makinesinin kumaşı tutan kısmı. 3)
insan ayağının yaklaşık boyuna (12 inç veya 30,48
cm.) eşit olan bir uzunluk birimi; ayak; kadem; tut.
4) piyade; yaya asker. 5) bir sıvıdaki tortu. 6) bir ge
mi ile yolalmak veya seyretmek.
footage: Fit, kadem veya ayak olarak belirtilen uzun
luk: Özellikle sinema filmleri için söylenir.
foot brake: Otomobillerdeki gibi ayak basıncı ile çalı
şan fren; ayak freni.
foot-candle: Aydınlatmanın pratik birimi; merkezine
yerleştirilen 1 mum gücündeki bir kaynak tarafın
dan, yarıçapı 1 fit (30,48 cm) olan bir kürenin yüzeyi
2
nin aydınlatılması; 1 lümen/ft 'ye eşdeğerdir.
footer: Bilgisay. altlık.
foot-pound: 1 libreiik (452 gram) bir ağırlığı.bir fut
(30,48 cm) yüksekliğe kaldırmak için gerekli enerji
miktarına eşit olan, Emperyal Sistemin enerji birimi
13 560 000 erg; ft-lbs, fp, F.P., f.p. kısaltmaları ile be
lirtilir.
foot-poundal: Emperyal sistemde bir libreiik bir kütle
2
nin bir fut/saniye 'lik bir ivmede bir fitlik bir mesafe
ye hareket ettirilmesiyle yapılan işe eşit olan iş biri
mi.
foot-pound-second system: Üç esas biriminin foot
(30,48 cm), libre veya pount (452 g) ve saniye olan
bir ölçüm sistemi; fut-libre-saniye.
foot rule: 1 fut (30,48 cm) boyunda bir ölçü çubuğu;
bir fut'luk cetvel.
footstep: 1) bir insan adımı; adım. 2) bir adımda alı
nan mesafe; adını uzunluğu.
foot-ton: fiz. bir ton ağırlığı bir fut (30,48 cm) yukarı
ya kaldırmak için gerekli iş veya enerji miktarına eşit
olan enerji birimi.
force: 1) dayanıklık; enerji; güç; kuvvet. 2) güç yo
ğunluğu; şiddet. 3a) bir kişi veya şeye karşı sarfedi
len fiziksel güç veya dayanıklık. b) bir kişiyi yenmek
için fiziksel güç kullanılması. 4) bir kişinin etkili ve
gayretli bir biçimde iş yapma gücü; moral; manevî
dayanıklık. 5) kontrol, inandırma, etkileme için güç;
etki; tesir. 6) kara, deniz veya hava kuvveti. 7) asker
ler, denizciler vb. inin teşkilâtlı herhangi bir grubu.
8) belirli aktiviteler için teşkilâtlanmış insan grupların
dan herhangi biri. 9) F/z. cismin hareketini sağlayan
veya hareketli cismi durduran neden; kuwet; kgf, N
vb. i kısaltmalarla gösterilir. 2) zorlamak; mecbur et
mek. 13) zorla almak. 14) bir cismin ivmesinin nede
ni; bir birim kütlenin bir birim ivmesinin nedeni olan
birim kuvvet.
forced: Doğal olmayan; cebrî; kuvvetlendirilmiş.
forced circulation: Suyun hızını çoğaltmak için bu
har kazanlarına eklenen bir dolaşım, sirkülasyon ve
ya serküleytin pompası ile sağlanan cebrî dolaşım:
Buhar kazanları için söylenir.
forced draft: Buh. Kaza. ocaklara atmosfer üstü ba
sınçta hava verilmesi ve dolayısıyla daha büyük mik
tarda yakıt yakılmasını sağlayan kuvvetlendirilmiş çe
kim; Gem. Mak. kuvvetlendirilmiş draft veya baca
çekmesi.
forced draft fan: Cebrî draft fanı veya bloveri; bir mi
le bağlı çok büyük bir rotor ile onu çevreleyen bir
keys veya mahfazadan oluşan bir blover; kazan
229 fore
ocaklarına atmosfer üstü basınçta yanma havası sağ
lar.
forced draft blower: Bkz. fored draft fan.
forced exhaust: Dört zamanlı motorlarda egzoz gaz
larının piston, iki zamanlı motorlarda hava veya ha-
va-benzin karışımı tarafından silindir dışına atılması;
cebrî egzoz.
forced feed: Mot. basınçlı yağ ile besleme yöntemi;
özellikle silindirlerin yağlanmasında uygulanan bir
sistem.
forced feed lubricator: Diz. Mot., Pist. Buh. Mak. si
lindirlerin yağlanmasında kullanılan ve makineden
hareket alan, plencerli bir tür mekanik yağ pompası;
her silindire ait plencer deposundan aldığı yağı sıkış
tırarak silindir gömleği yüzeyine vererek yağlanmayı
sağlar; lubrikatör; lubrikeyter; mekanik yağdanlık;
yağ otomatiği.
forced-feed oil system: Daha çok buhar türbinlerin
de kullanılan basınçlı yağlama sistemi; cebri yağla
ma devresi: bir pompanın samp tanktan alarak sağ
ladığı basınçlı yağlama yağı, doğrudan türbin rotor-
şaft ve devir düşürücü dişillerin yataklarına verilir.
force-feed system: Bir pompanın yağlama yağının
basınçia (2,5-6 bar) krankşaft ana (palamar), krank-
pin ve kam mili ve kam mili hareket dişlilerinin yatak
larına verildiği sistem; cebri besleme sistemi; basınç
la yağlama sistemi ya da devresi.
forced flow boiler: Bkz, forced circulation.
forced lubrication: Makineden hareket alan veya
elektrik motoru ile çalıştırılan bir pompa tarafından
sağlanan basınçlı yağ ile sürtünme yüzeyleri vb. inin
yağlanması; cebri yağlama; zorlu yağlama.
forced oscillation: Cebri titreşime uyan bir durum;
bir sisteme salınım üretmek üzere uygulanan küçük,
periyodik bir kuvvetin frekansı, sistemin doğa! fre
kansından farklı olduğundan sistem küçük bir ampli-
tüt ile salınır; cebri osilasyon.
forced vibration: Bir cisme periyodik olarak uygula
nan ve rezonans tarafından yükseltilebilen bir kuvvet
ile endüklenen titreşim; cebri titreşim.
forceful: Güçlü; kuvvetli; etkili; etkin.
force major: Bkz. forcemajeure.
force of friction: Sürtünmeyi yenmek ve diğeri üze
rinde kayan bir düzlemin düzgün hareketini sürdür
mek için gerekli kuvvet; sürtünme kuvveti.
force of gravity: Fiz. cisimlerin ağırlık merkezlerine
uygulanan ve yerçekiminden kaynaklanan kuwet;
yerçekim kuvveti.
fore polygon: Aynı düzlem üzerinde bulunan şiddet
ve yönleri farklı kuvvetlerin bileşkesini bulmak için
kullanılan çokgen; kuvvet çokgeni.
forceps: Özellikle cerrahlar veya operatörler ve diş
hekimlerinin çekme, bastırma ve yakalama içitt kul
landıkları küçük bir maşa veya pense; forseps.
force pump: 1) valfsız, pistonlu, sıvıyı valflar arasın
dan sıkıştırarak geçiren bir pompa. 2) temizlemek
için boruların içinden hava geçirmek için kullanılan
bir pompa. 3) suyu basınç altında önemli bir yüksek
liğe kadar göndermek için kullanılan valfsız, plancer-
!i pompa.
forcible: 1) kuvvetle (cebrî olarak) yapılan veya etkile
nen. 2) kuvvete sahip olan; güçlü; kuvvetli.
forcibly: Kuvvetli veya güçlü bir biçimde.
fore: Den. başta; başa doğru; bir geminin ön kısmı
f ore -a nd -a f t 230 f or m le tt e r

ya da başı; pruva.
forked : 1) çatal ya da çatallara sahip olan; kollara
fore-and-aft: Den. baştan kıça; boyuna; boyuna do
ay rılmış. 2) çatal biçiminde; çatallı.
natılan.
forked end: Bkz. forked
fore and aft: Den. 1) baştan kıç tarafa veya kıça; bo
rod.
yuna; boyuna donatılan. 2) baştan kıça; baştan kıça
forked rod: Kroshedli dizel motorları İle çift etkili pis
doğru.
tonlu buhar makinelerinde kullanılan çatal veya U
forecast: 1) önceden plânlamak; ileriyi görmek. 2)
harfi şeklindeki üst kısmı kroshed ya da çapraz muy
önceden tahmin etmek veya hesaplamak; kehanet
luya bağlanan biyel veya konnektin rod; çatal rod;
veya önceden haber vermek; tahminde bulunmak;
çatal konnektin rod.
tahmin etmek.
forklift: Kaldırma tertibatının altında kolları olan, özel
forecastle: 1) bir ticaret gemisinde, bazan denizci ka
paletli veya dolgu tekerlekli küçük vinç; forklift; istif
maralarının yerleştirildiği baş taraf; baş kasara. 2)
makinesi.
bir geminin pruva direğinin önündeki üst güvertesi.
form: 1) bir şeyin dış görünümü; şekil; renk, bünye
forefoot: Den. bir geminin omurgası ile baş bodosla
ve yoğunluk dışında yapı. 2) bir insan veya hayva
masının birleştiği nokta; baş bodoslama topuğu.
nın gövdesi veya şekli. 3) bir şeye şekil vermek için
foreign: Yabancı (yağlama yağındaki yabancı madde
kullanılan herhangi bir şey. 4) düzenleme; özellikle
ler gibi).
sırasına göre düzenleme. 5) boş yerleri doldurula
forelock: Çatal pin; bu tür bir pin ya da pinlerle bağla
cak basılı evrak. 6) bir okulda sınıf. 7) şekil vermek.
mak.
8) eğitmek; öğretmek. 9) geliştirmek. 10) organize
foreman: Gemi ambarı, fabrika, değirmen vb. inde ça
etmek. 11) bir dişin profili veya enine kesiti.
lışanlar grubu veya bir bölümün sorumlusu; postaba-
formal: Biçimsel
şı; ustabaşı; formen.
formaldehyde: Çözeltisi kuvvetli dezenfekte edici ve
foremast: Bir geminin baş tarafına en yakın olan di
koruyucu olarak kullanılan renksiz, keskin kokulu
rek; pruva direği. bir gaz; formol; formaldehit, HCHO.
forepart: Ön parça veya kısım.
formaldehyde solution: Sıv. Yük. formaldehit
forepeak: Den. gemi bodoslaması ile çatışma perdesi
çözelti si; formalin; metanol; metil aldehit; metilen
arasında bulunan kısım; başpik.
oksit; keskin kokulu, sıvı ve buhar halinde iken insan
forepeak tank: Den. gemi bodoslaması ile ön çatış
sağlı ğı için zararlı, higroskopik olmayan, dayanıksız,
ma perdesi arasında bulunan ve trim ya da safra tan
alifa tiklerden bir aldehit; Simg. HCHO; öz.ağ. 1,07-
kı olarak kullanılan tank; başpik tankı.
1,11;
forepump: Diğer bir pompanın çalıştırılması için kıs
k.n. 95°C; 16° ve 32°C'de viskoz. 1,7-2,5 cP; suda
mî vakum oluşturmak üzere kullanılan yardımcı bir
tümü ile çözünür; gemilerde 16°-32°C'de ve atmos
hava pompası.
ferik basınçta taşınır.
foreshorten: Tek. Res. perspektif ilkesine göre bir
formaline: Formaldehit'in sudaki % 40'lık çözeltisi;
cis min kenarlarını gerçek ölçülerinden daha kısa
antiseptik olarak kullanılır; formalin şeklinde de
gös terme.
yazı lır.
foretop: Gemi pruva direğinin tepesinde bulunan bir
formate: Kimy. formik asitin tuzu ya da esteri;
platform; pruva çanaklığı. format.
forge: 1) işlenecek metali tavlamak için kullanılan bir formation: 1) şekil verme veya şekil verilmiş. 2) şekil
ocak; demirci ocağı; lav fırını. 2) metallerin ısıtılıp çe verilmiş şey. 3) düzenleme; yapı; sıra. 4) Ask. ordu,
kiçlendiği veya dövülerek şekil verildiği yer; demirha gemi vb. lerinin düzenlenmesi ve tertibi.
ne. 3) demir cevheri veya pik demirinden dövme de form document: Bilgisay. kabuk belge.
mir yapılan yer; demir imalâthanesi. 4) ısıtma veya form factor: Bir alternatif akım dalgasının şeklini tarif
dövme işlemi ile bir metale şekil vermek. 5) bu yön için kullanılan şey; şekil veya form faktörü.
temle yapmak, oluşturmak, şekil vermek veya üret
form f eed: Bilgisay. 1) form besleme, a) sayfa başı
mek. 6) bir demircinin yaptığı gibi, metale şekil ver
(tuş).
mek.
formic: 1) karıncalara ait. 2) deriyi tahriş eden renk
forged craknshaft: Dövülerek yapılan krankşaft; siz bir asiti, karınca asitini, HCOOH belirtir; karınca,
döv me krankşaft. örümcek vb. i hayvanlarla ısırgan vb. i bitkilerde bu
forged steel: Dövme çelik. lunur; ticari olarak ogzalik asit ve gliserinden elde
forge pig iron: Bkz. pig iron. edilir; formik.
forger: Bir metale döverek şekil veren kişi; demirci.
Formica: Isı ile sertleşen ince katmanlardan oluşan
forge welding: Birleştirilecek parçalar lokal olarak bir
bir plâstik; ısı ve kimyasallara dayanıklı oldukları
fırında tav derecesine kadar ısıtılır ve sonra el veya
için, özellikle levha halinde masa vb. i yerlerde kulla
bir makine ile pres edilerek kaynatılır; demirciler tara
nılırlar (Ticarî bir marka).
fından uygulanan bir kaynak şekli.
formic acid: Sıv. Yük. formik asit; karınca asiti; hidro
forging: Dövülerek şekil verilen herhangi bir şey;
jen karbolik asit; metanoik asit; aşındırıcı, keskin ve
özellikle dövülmüş bir metal parçası; demirin sıcak
tahriş edici kokulu, renksiz, dumanlı, higroskopik,
iken dövülmesi.
dayanıksız, ayrışarak çok zehirli karbon monoksit
fork: 1) çatal. 2) şekli bakımından çatala benzeyen oluşturan, insan sağlığı için zararlı bir organik asit;
herhangi bir şey; diyapozon. 3) kollara ayrılan kı Simg. HCOOH; 20°/4°C'de öz.ağ. 1,2201; k.n.
sım. 4) nehir, yol vb. inin iki veya daha fazla kola ay- 100,6°C; d.n. 8,4°C; suda tümü ile çözünür,
rildığı veya bu kolların birleştikleri nokta 5) bu kollar 20°C'de visk. 1,770 cP; gemilerde 15-25°C sıcaklık
dan biri. 6) kollara ayrılmak. ve atmosfer basıncında taşınır.
formless: Belirli bir şekil veya plâna sahip olmayan;
şekilsiz; amorf.
form letter: Bilgisay. kabuk
mektup.
f ormul a
formula: 1) matematik gerçek, ilke, kural vb. lerini ifa
de eden cebirsel sembollerin takımı; formül; eşitlik :
2
A = n x r gibi. 2) Kimy. bir bileşiğin (veya radikal,
kök vb. inin) yapısını, bileşenlerin gerçek oranlarını
göstermek için kullanılan simge ve sayıların terkibi;
kimyasal formül.
formulae: Bkz. formula (Çoğ.).
formula, electronic: Bir molekülde atomlar arasında
ki elektronik ilişkiyi gösteren bir formül; elektronik
formül.
formula, emprical: Bir bileşiğin atomları arasındaki
en basit sayısal oranı gösteren bir kimyasal formül;
amprik formül; örneğin hidrojen peroksitin amprik
formülü HO, fakat moleküler formülü H 2 02 'dir. 2)
kökeni matematiksel olmayan herhangi bir formül.
formula, molecular: Bkz. formula (2).
formularize: Formüle etmek; Bkz. formulate.
formula, structural: Moleküldeki atomların düzen ve
onlarla birleşenlerin değerlerini gösteren kimyasal
bir formül; yapısal formül; açık formül.
formulary: 1) formüller kolleksiyonu. 2) formül. 3}
Ecz. ilâçların formülleri ve bileşim talimatının listesi;
kodeks. 4) formül veya formüllere ait; formül veya
formüller doğasında olan.
formulate: 1) bir formül ile belirtmek. 2) bir kuramda
ki gibi, sistematik bir şekilde belirtmek.
formulation: 1) formüle etme; formül haline getirme.
2) formül şeklinde bir ifade; formülsel bir ifade.
formulator: Formül ya da formüller yapan kişi.
formulism: 1) formüller sistemi. 2) formüllere inanma
ve bağlılık.
formulize: Bkz. formulate.
formyl: Formik asitin kökü ya da radikali; formil,
HC0 2 .
forsterite brick: Esas maddesi forsterit (2MgO.SiO2)
olan ve % 57 MgO, % 32 Si0 2 , % 6 FeO ve % 5 di
ğer oksitlerden oluşan bir ateş tuğlası; çelik fırınların
da, limanlarda, külhan duvarlarında, apteykler vb. le-
rinde kullanılır.
fortieth: 1) kırkıncı; 40.; 40 inci. 2) bir şeyin kırk eşit
parçasından herhangi birini belirten. 3) bir şeyin kırk
eşit parçasından herhangi biri; 1/40.
fortify: 1) kuvvetli veya daha kuvvetli yapmak; fiziksel
veya yapısal olarak kuvvetlendirmek. 2) bir hücuma
karşı bina, istihkâmlar, duvarlar vb. ile kuvvetlendir
mek. 3) takviye etmek; dayanıklığını arttırmak. 4) al
kol ekleyerek (bir içkiyi) kuvvetlendirmek. 5) besin
değerini yükseltmek için mineraller, vitaminler vb. i
eklemek. 6) askeri istihkâmlar inşa etmek.
Fortin's barometer: Adî barometreler ile elde edilen
den daha duyarlı atmosfer basıncı ölçümleri yapan
cıvalı bir barometre; Fortin barometresi.
fortran (formula translation): Bilg. özellikle mühen
dislik, bilim vb. inin problemlerinin programlarını ba
sitleştirmek üzere hazırlanan otomatik bir kodlama
sistemi; fortran (dili).
forty: Kırk; 40; XL; otuz dokuz ile kırk bir arasındaki
tam sayı.
forward: 1) ileri. 2) göndermek.
forward perpendicular: Gem. inş. bir geminin yaz
yüklü su hattında, baş bodoslamanın ön yüzünden
su yüzeyine çıkılan dik; baş dikme; baş kaime.
forward rear axle: Oto, orta dingil.
forward speed: Oto. ileri vites; ileri hız.
231 Fourier serie s
fossil: 1) Jeol. kazılarak çıkarılmış herhangi bir kaya
veya mineral. 2) bitki ya da hayvan yaşamının top
rak içinde, jeolojik devirlerden kalan taşlaşmış artık
ları; fosil.
fossil fuels: Türlü maden kömürleri, ham petroller,
gazlar vb. i gibi yakıtlar; fosil yakıtlar.
Foucault gyroscope: Bir gemi ya da uçakta dengele
yici olarak kullanılan bir jiroskop veya cayroskop;
bir cayrokompasın (pusulanın) temel elemanıdır; Fu-
ko cayroskopu; Fuko jiroskobu.
Foucault pendulum: Dünyanın dönme eksenini kanıt
lamak için kullanılan bir sarkaç; çok uzun ince bir
tel ile bunun ucuna asılmış ağır bir küreden oluşur;
Foucault sarkacı.
foul: 1) çok kirli. 2) tümü ile pislik veya yabancı mad
delerle kaplanmış. 3) açık değil; fırtınalı. 4) dolaş
mış: Halat gibi. 5) hoş olmayan; nahoş. 6) Matb. ha
ta dolu. 7) kirletmek. 8) deniz canlıları ile kaplan
mak (bir geminin altı); midye veya yosun bağlamak.
found: 1) eritmek veya potaya akıtmak (metal veya
cam maddesini). 2) erimiş metali potaya dökerek
yapmak; döküm yapmak veya dökmek.
foundation: t) bir duvar, ev vb. ini taşıyan parça; te
mel. 2) buhar kazanı, ana ve yardımcı makineler vb.
lerini taşıyan ve gemi bünyesine bağlayan kısımlar;
temel; döşek; Gem. Mak. favundeyşın.
foundation bolts: Ağır devirli motorlarda çapı, silindir
çapının 1/12, yüksek devirli makinelerde 1/8'i olan
cıvatalar; döşek veya favundeyşın cıvataları; motorla
rın alt karterlerini döşeğe bağlayan cıvatalar.
foundation engineering: Temel mühendisliği; temel
tekniği.
founder: Su ile dolmak ve batmak: Bir gemi için söy
lenir.
founder: Metal vb. lerini döken kişi; dökümcü; dö
kümcü ustası.
foundry: 1) metalleri eritme ve dökme işi, işlemi veya
çalışması; döküm. 2) metal dökümler. 3) metal dökü
len yer; dökümhane.
foundry pig iron: Silisyum içeriği yüksek ve kükürt
kapsamı çoğu zaman düşük bir pik demiri; döküm
işlerinde kullanılır.
foundry work: Döküm işçiliği; dökümcülük.
fount: Kaynak: Enerji vb. için söylenir.
fountain: 1) doğal su kaynağı. 2) bir akarsuyun kay
nağı veya başlangıcı. 3) herhangi bir şeyin orijini,
kaynak. 4a) yapay kaynak, huzme veya su akımı, b)
bu akımların olduğu havuz, borular vb. c) çeşme; fıs
kiye veya benzer cihaz, d) soda cihazı. 5) sıvı için
depo yeri; mürekkep, yağ vb. için kap veya depo.
four: 1) üç ile dört arasındaki tam sayı; dört; 4; IV.
four cycle: Dört (stroklu) çevrim; emme, sıkıştırma,
genişleme ve egzozdan oluşan bir çevrimin, pisto
nun dört stroku ile tamamlandığı (motor).
four-cycle engine: Dört zamanlı veya stroklu makine
veya motor; bir iş çevrimi oluşturmak için pistonun
dört strokuna gereksinimi olan makine veya motor.
four-dimensional: Dört boyutluya ait; dört boyutluda.
fourfold: 1) dört parçaya sahip olan. 2) dört misli ve
ya dört kat.
Fourier series: Bağımsız bir değişkenin herhangi bir
fonksiyonunun, bu değişkenin sinüs ve kosinüs kat
larına göre temsil edilmesi: f (x) = A0 + A1.sin x +
A2.sin 2x+B 1 cos x + B2 cos2x+....
four masted
four masted: Dört direkli (yelkenli gemi).
four-stroke cycle: Dört stroklu ya da kurslu (benzin
ya da dizel motoru).çevrimi; işin, pistonun dört stro-
kunda oluşturulduğu çevrim.
four-stroke cycle engine: Bkz. four-cycle engine.
four-stroke engine: Bkz. four-cycle engine.
fourteen: On dört; 14; XIV.
fourteenth: 1) on dördüncü. 2) bit şeyin on dört eşit
parçasından herhangi birini belirten. 3) bir şeyin on
dört eşit parçasından herhangi biri; 1/14.
fourth: 1) dördüncü; 4 üncü; 4. 2) bir şeyin dört eşit
parçasından herhangi birini belirten. 3) bir şeyin
dört eşit parçasından herhangi biri; 1/4.
fourth dimension: Boy, genişlik ve derinliğe ek olan
boyut; izafiyet veya rölativite kuramında zaman dör
düncü boyuttur; dördüncü boyut veya dimension.
fourth gear: Oto. dördüncü vites; hız vitesi veya dişli
si.
fourthly: Dördüncü olarak; dördüncü sırada.
four-way: Dört yönde geçit veren: Dört yollu valf gibi.
four-way cock: Dört yollu valf ya da vana.
four-wheel: Dört tekerlekli; dört tekerlekle çalışma.
four-wheeled: Dört tekerleğe sahip olan; dört teker
lekli; dört tekerlekle çalışan.
fox; 1) Den. üç veya dört kol ya da flasadan büküle
rek yapılmış halat.
fp (F.P., f.p.): Bkz. foot-pound; foot pounds.
f.p. (fp): Bkz. freezing point.
FPH; Bkz. feet per hour.
fps.: Bkz. foot-pound-second system.
Fr.: Bkz. francium,
fraction: 1) kırılmış ufak bir parça; küçük bir parça,
miktar, derece vb. i. 2) Kimy. kısmi kristalleşme, da
mıtma vb. i ile ayrılan parça. 3) Mate. a) ondalık ile
belirtilen ve bütünden, küçük olan bir nicelik veya
pay ya da payda (1/2, 2/3); kesir, b) terimleri pay
ve payda ile ifade edilen herhangi bir nicelik, 13/4
gibi; bayağı kesir; Bkz. common fraction, complex
fraction, compound fraction.
fractional: 1) kesir ya da kesirlere ait; kesir veya
kesir lerden oluşan. 2) çok küçük; önemli olmayan;
önem siz. 3) Kimy. çözünürlükleri, kaynama
noktalarındaki vb. i farklılıklar avantaj alınarak, bir
karışımın bileşen lerinin ayrılması için türlü
işlemlerin herhangi birini belirten: Fraksiyonel
damıtma gibi.
fractional digit: Bilgisay. kesirli sayı.
fractional distillation: Kaynama noktaları arasındaki
fark nedeniyle bir karışımdan iki veya daha fazla sıvı
nın ayrılması işlemi, usulü veya yöntemi; franksiyo-
nel damıtma.
fractionary: Bkz. fractional.
fractionate: Kimy. kristalleştirme, damıtma vb. ile par
ça veya kısımlarına (fraksiyonlarına) ayırmak.
fractionating tower: Ham petrolün türlü bileşenlerine
ayrıldığı kule; ürün ayırma kulesi; ayırma kulesine
verilmeden önce ham petrol separatörden geçirile
rek yaş gaz (doğal benzin) ve kuru gazları (doğal
gaz) ayırılır ve sonra belirli sıcaklık derecelerinde ısı
tılarak elde edilen buharlar ürün ayırma kulesine
gönderilir.
fractionation: Fraksiyonel damıtma ile bir karışımın bi
leşenlerine ayrılması.
fractionize: Kısım veya parçalarını (fraksiyonlarına)
ayırmak.
232 franklinit e
fraction of saturation: Bağıl nem; havadaki gerçek
buhar basıncının, aynı sıcaklıktaki maksimum buhar
basıncına oranı.
fractural: Kırık tabiatında olan veya kırık tarafından
neden olunan.
fracture: 1) kırılma veya kırılmış. 2) kırık; çatlak; ya
rık. 3) kırılmak; kırmak; çatlamak; yarılmak. 4) dişlile
rin dişleri arasında oluşan çatlak.
fragile: Kolayca kırılan, parçalanan, hasar gören ve
ya tahrip olan; gevrek; kırılgan; kolay kırılan.
fragility: Kolay kırılır olma niteliği.
fragment: 1) bir bütünden kırılan parça; kırılmış par
ça. 2) tam olmayan, ayrılmış parça; fragman.
fragmentarily: Parça halinde olma durumu.
fragmentariness: Parça halinde olma durumu veya
niteliği.
fragmentary: Parçalardan oluşan; bütün olmayan;
parça halinde; parça parça; ayrılmış.
fragmentation: Parçalarına ayrılma; parçalanma.
fragmentation bomb: Patladığı zaman geniş bir ala
na yayılan ve parça etkisi yapan bir bomba; parça
tesirli bomba.
fragmented: Parçalarına ayrılma; parçalarına ayrıl
mış.
fragmentize: Parçalanmak; parçalarına ayrılmak.
frail: 1) kolay kırılan, parçalanan, hasar gören veya
tahrip olan; kınlgan. 2) dayanıklı olmayan; zayıf; in
ce ve hassas.
frame: 1) parçalarına bir araya koymak; tesis etmek.
2) meydana getirmek; tasarlamak, kurmak. 3) belirli
bir kullanım için adapte etmek; ayarlamak veya ayar
etmek. 4) bir sınırla çevrelemek; bir sınır sağlamak.
5a) bir tasarıma göre parçalarının takılması ile yapı
lan herhangi bir şey; esas veya iskelet halindeki bir
yapı, gemi, ev vb. inin iskeleti, b) bir çevreye üzerin
de veya içinde inşa edilen türlü makinelerden her
hangi biri, 6) organizasyon; şekil ya da form. 7) ku
ruluş sırası veya sistemi. 8) Gem. inş. geminin kabur
gaları şeklinde ve borda saçı ile stringer saçının bir
leştiği noktadan sintine veya omurgaya kadar uza
nan herhangi bir enine yapı; eğri veya kaburgalar;
omurganın düşey düzlemine dik açıda konulduğu
zaman kare eğri, geniş açıda konulduğu zaman ya
tay eğri adını alırlar. 9) bir kompüterin büyük kısmını
kapsayan bir kutu.
frame serial: Bir çerçeve çevresine sarılmış yuvarlak
tellerden oluşturulan bir anten; yönlendirici, yön veri
ci ya da yöneltici anten.
frame antenna: Bkz. frame aerial.
framework: 1) yapı, gemi vb. i iskeleti; iskeletsel ya
pı. 2) esas yapı, düzenleme ya da sistem. 3) kara ta
şıt aracının kaporta kısmı.
framing: a) bir çerçeve veya iskelet, b) çerçeveler sis
temi.
Francis turbine: Vasat veya orta su yükseklikleri için
kullanılan bir su türbini; Fransis türbini veya radyal
türbin.
francium: Alkali gruptan metalik kimyasal bir ele
ment; Simg. Fr; at.ağ. 223 (?); at. no. 87.
frangibility: Kırılabilir olma durumu veya özelliği.
frangible: Kırılabilir; kolay kırılır.
franklinite: Kimy. demir, manganez ve çinko oksit;
parlak siyah bir mineral; franklinit, (Fe, Mn, Zn)
(FeMn) 2 04 .
Franklin stove
3
Franklin stove: Benjamin Franklin tarafından keşfedi
len şömineye benzer, açık türden bir soba; Franklin
sobası.
frap: Den. 1} palamar, halat vb. i ile birbirine bağla
mak veya dayanıklığını arttırmak. 2) boşunu almak
(gevşek halatların).
frasch process: içice borulardan kızgın buhar vere
rek derinde, kum katmanlarının altında bulunan kü
kürt cevherlerinden erimiş kükürtü yüzeye çıkarmak.
Fraunhofer lines: Güneşin tayfı ya da spektrasında
görülen koyu hatlar; Fraunhofer hatları veya çizgile
ri.
fray: Sürtünme ile eskitme veya yıpranma.
frazzle: 1) Aşınarak paçavra haline gelmek; yıpran
mak. 2) yorulmak; yormak,
free: 1) serbest; bağımsız. 2) herhangi bir yöne hare
kete muktedir. 3) çalışkan olmayan; tembel. 4) ha
zır; hazır olarak yapılmış. 5) engellerden biri; engel
siz. 6) bağlantı ya da teması olmayan. 7) birleşme-
miş: Serbest oksijen gibi. 8) Den. karşı olmayan. 9)
Den. uygun bir rüzgârla; serbest yapmak; özellikle:
a) esaret veya keyfi bir güç, otorite, mecburiyet vb.
inden kurtulmak, b) bir engelden neta olmak.
free air: Makine veya hava ile çalışan bir aletin gerek
tirdiği hava hacmi; serbest hava; dakikadaki hacim
olarak belirtilir.
free atmosphere: Yeryüzünden yaklaşık 600 metre
yukarıda bulunan, sürtünme seviyesi üzerinde uza
nan atmosfer; serbest atmosfer.
freeboard: Den. bir geminin yüzdüğü su hattı ile gü
verte arasındaki gemi bordasının bir kısmı.
freedom of the seas: Bir engel ya da kısıtlama ol
maksızın, herhangi bir ülkenin ticaret gemilerinin
açık denizlerin herhangi bir kısmında herhangi bir
zamanda serbest olarak hareket edebilme ilkesi.
free electron: Bir maddenin içinde, fakat sabit olarak
atoma bağlanmayan bir elektron; serbest elektron.
free energy: Tepkimenin dışında faydalı işe dönüşe
bilen tepkime enerjisi; serbest enerji.
free exhaust: Dört zamanlı motorlarda egzoz supabı
ve iki zamanlı motorlarda ise egzoz pencereleri veya
portları piston tarafından açıldığı zaman gazların ba
sınçları nedeniyle kendiliklerinden silindir dışına kaç
ması; serbest egzoz
free expansion: Jul deneylerine göre, gazların dış bir
iş yapmaksızın, ısı alıp vermeksizin genişlemesi; ser
best genişleme.
free fall: Frenlenmemiş bir cismin yerçekimli bir or
tamdaki hareketi; serbest düşme.
free gold: Maden, saf altın.
freehand: Tek. Res. aletler, ölçüm veya benzer yar
dımcılar olmaksızın sadece elle çizilen veya yapılan.
freehand drawing: Serbest elle çizilen veya yapılan
resim, skeç vb. i; Bkz. freehand.
free on board: Yükleme noktasında alıcıya daha faz
la ücret ödenmeksizin (satıcı tarafından) tren, gemi
vb. inde teslim; f.o.b., F.O.B. kısaltmaları ile belirti
lir.
free-piston engine: Krank mili olmayan, sıkıştırma ile
yanmalı, karşıt pistonlu bir tür dizel motoru; gaz üre
teci ve kompresör olarak kullanılan bir makine; ser
best pistonlu makine.
free port: ithalât ve ihracat mallarının gümrük veya
vergiye tabi olmadığı, tüm ülkelerin gemilerine eşit
23 freighter
olarak açık bir liman veya korumalı bir liman parça
sı; serbest liman; açık liman.
free radical: Serbest kök ya da radikal; çiftli olmayan
elektronlu bir atom ya da atom grubu; bu tür kökler
özellikle reaktif olurlar ve bir tepkimede ara ürünü
olarak görülürler, örneğin CH 3 ; bazı serbest kökler,
örneğin NO ve N0 2 oldukça dayanıklıdırlar.
free surface: 1) iki akışkan arasındaki sınır fazı. 2)
bir gemi içinde serbest olarak hareket edebilen bir
sıvının oluşturduğu yüzey; serbest yüzey.
free vibration: Dış bir kuvvet uygulaması olmaksızın
bir cismin doğal frekansta titreşimi; serbest titreşim.
free water: 1) toprak partikülleri arasından serbest
olarak akan su; yağmur miktarı ite değişir. 2) yağ su
karışımından kolayca ayrılabilen su; serbest su.
free wheel: 1) bîr bisiklette, arka tekerin göbeğinde
olan ve pedallar stop edildiği zaman arka tekerleğin
dönmesine izin veren bir cihaz; serbest teker. 2) oto
mobillerde bir güç iletim sistemi.
freewheeling: 1) serbest teker Bkz. freewheel. 2) ser
best teker kullanma. 3) serbest tekere ait; serbest te
keri olan. 4) bir arabanın tahrik kuvveti olmaksızın
hareketi.
freeze: 1) buz şeklini almak; buz gibi katılaşmak ve
ya sertleşmek. 2) buz ile kaplanmak veya tıkanmak.
3) çok soğuk olmak. 4) donarak sabit olmak veya
bağlanmak. 6) soğuğun etkisinde kalarak hasar gör
mek ya da ölmek. 6) hareketsiz olmak. 7) Meka. aşı
rı ısınma nedeniyle parçaların genleşmesi sonucu sı
kışmak ve sıkı olmak. 8) buz oluşmasına neden ol
mak; soğuk ile sertleşmek veya katılaşmak. 9) buzla
kaplanmak veya tıkanmak. 10) çok soğuk olmak;
donmak. 11) hızlı soğutma ile (yiyecekleri) koru
mak, 12) donma ile sabit yapmak veya tespit etmek.
13) soğuk etkisinde bırakarak öldürmek veya hasar
vermek. 14) donma; donmuş. 15) soğuk periyodu;
dondurucu hava; don.
freezer: 1) donduran kişi veya cihaz; özellikle dondur
ma ve şerbet yapmak için kullanılan bir makine. 2)
-17,7°C (0°F) veya daha düşük bir sıcaklık sürdüren
ve kolay bozulabilen yiyecekleri donmuş olarak mu
hafaza eden buzdolabı veya refrijeratör.
freezing: Çok soğuk; dondurucu.
freezing mixture: 0°C (32°F) altında bir donma sıcak
lığı üreten iki veya daha fazla maddeden oluşan bir
karışım; örneğin buz ve sodyum klorür karışımı; don
ma karışımı.
freezing point: Sıvıların donduğu veya katılaştığı sı
caklık derecesi; donma sıcaklığı; donma noktası; lâ-
boratuvar koşullarında suyun donma noktası 0°C ve
ya 32°F'dir; f.p., fp kısaltmaları ile belirtilir. F-
region: Bkz. Appleton layer.
freight: 1) eşya veya yükleri taşımak için bir yöntem;
özellikle hacimli yükleri su, kara ve hava yolu ile taşı
ma yöntemi. 2) bu tür taşımacılığın ücreti; navlun; ta
şıma ücreti. 3) taşınan yük; yük; yükleme; kargo. 4)
yük treni. 5) herhangi bir yük. 6) yük ile yüklemek;
yüklemek. 7) yük treni veya marşandiz ile taşımak
veya göndermek.
freightage: 1) taşınan yüklerin ücreti; taşıma ücreti;
navlun. 2) yük; kargo. 3) yükün taşınması.
freight car. Yük taşınmasında kullanılan demiryolu va
gonu; yük vagonu.
freighter: 1) bir gemiyi yükleyen kişi. 2) yük vagonu
f rei gh t hous e
ile yük gönderen kişi. 3) yük taşıyan gemi; yük gemi
si; şilep.
freight house: Yüklerin alındığı ve talep edilinceye
dek korunduğu yer; yük deposu; yük ambarı.
freight train: Yük vagonlarından oluşan tren; yük tre
ni veya marşandiz.
French chalk: Terzilerin kumaşlarda işaret yapmak
için kullandıkları çok yumuşak bir sabun; gres lekele
rinin çıkarılmasında da kullanılır; terzi tebeşiri.
trench curve: Tek. Res. türlü eğrilerin düzgün olarak
çizilmesinde kullanılan alet; pistole; hina.
freon: Özellikle soğutucu olarak kullanılan renksiz bir
gaz; freon, CCI 2 F2 (Ticarî bir marka).
freon 11 : Freon 11; trikloromonoflorometan; Genet-
ron 11; Simg. CCI3F; k.n. 23,72°C (74,7°F); santrfüj
soğutmada soğutucu olarak kullanılır.
freon 12: Diklorodiflorometan; freon 12; genetron 12;
Slmg. CCI2 F2 ; k.n. -21,6°F; (-29°C); pistonlu soğut
ma devrelerinde yaygın olarak kullanılır.
freon 13: Monoklorotriflorometan; freon-13; Simg.
CCIF 3; kaynama noktası -81,4°C (-114,5°F) soğut
ma sistemlerinde kullanılır.
freon 14: Tetraflorometan; freon-14; Simg.CF4; kay
nama noktası -128°C (-198,2°F); suda hafifçe çözü
nen, yanmaz, -184°C'de sıvı iken yoğunluğu 1,96
g/ml; solunulduğu zaman kısmen zehirli, soğutma
devreleri ve gaz yalıtıcı olarak kullanılan bir kimya
sal.
freon 22: Monoklorodifloroetan; Freon-22; Genet-
ron-141; Simg.CHCI2F; kaynama noktası -40,8°C (-
41,4°F); soğutma devrelerinde kullanılır.
freon 113: Triklorotriflorometan; freon-113; Simg.
CCI2 F-CC3F2; kaynama noktası 83°C (117,6% so
ğutma devrelerinde kullanılır.
freon 114: Diklorotetrafloroetan; Freon-114; Simg
C 2 CI 2 F 4 ; k.n.39°C (38,4°F); soğutma devrelerinde
kullanılır.
freon bottle: Soğutucu olarak freon kullanılan devre
lerde, basınç altında sıvı freon taşıyan çelik tüp; fre
on tüpü.
freon compressor: Alçak basınç devresinden emdi
ği, içersinde gaz kabarcıkları bulunan freonu sıkıştı
rarak basıncını yükselten ve onu kondensere (kon
dansöre) veren, çoğu zaman pistonlu kompresör;
freon kompresörü.
freon condenser: Freonlu soğutma sistemlerinde
kompresörlerden gelen yüksek basınçlı freon buhar
larının yoğuşturulduğu kısım; freon kondenseri; fre
on yoğuşturucusu.
freon dryer: Freonlu soğutma devrelerinde bulunma
sı olası, zararlı nemi gideren bir cihaz; freon kurutu
cusu.
freon receiver: Freonlu soğutma devrelerinde
soğutu cuya depoluk eden kısım; freon deposu;
Gem. Mak. freon resiveri.
freon system: Soğutucu olarak freon 12 vb. i gazlar
dan birinin kullanıldığı soğutma sistemi veya devre
si; freon sistemi.
frequency: 1) sık ya da tekrar tekrar görünen. 2)
veri len bir süreçte, herhangi bir hareket veya
oluşun za man sayısı. 3) Mate. a) verilen bir
süreçte gerçek oluş sayısının, olası oluşlara oranı,
b) belirli bir sınıf ta görülen bireylerin sayısının,
denetim altındaki top lam birey sayısına oranı. 4)
Fiz. a) birim zamandaki
234 f ric t io n
titreşim, çevrim ya da periyot sayısı, b) alternatif
akımda bir saniyedeki çevrim sayısı; frekans.
frequency converter: Frekans değiştirici; frekans
konvertörü.
frequency meter: Frekansmetre; frekans ölçer; alter
natif akımın frekansının ölçülmesi için kullanılan bir
cihaz; elektrik devrelerine paralel olarak bağlanır.
frequency modulation: 1) Rady. neşredilen sese
bağlı olarak iletilen radyo dalgalannın frekansının de
ğişimi. 2) bunu kullanan radyo yayını; frekans modü-
lasyonu, FM, F.M. kısaltmaları ile belirtilir.
frequency, natural: Bkz. natural frequency.
frequent: 1) Orj. Ola. kalabalık, dolu. 2) sık görünen
veya vukubulan; kısa zaman aralıklarında tekrarla
nan. 3) sabit, mutat veya alışılmış.
frequently: Sık sık veya kısa aralıklarda; sık sık.
fresh: 1) en son üretilen, elde edilen veya büyütülen;
yeni olarak yapılmış; taze. 2) orijinal dayanıklık, kali
te, tat vb. ine sahip olan; özellikle: a) tuzlu ya da sa
lamura ile muhafaza edilemeyen, b) yorgun olma
yan; kuvvetli. 3) yeni; yeni olmuş. 4) serin (hava);
tatlı su veya içme suyu. 5) sert: Rüzgâr için söylenir.
6) tuzlu olmayan; tatlı: içme suyu için söylenir.
fresh-water: 1) tuzlu olmayan ve tatlı suya ait; tatlı
su da yaşayan. 2) sadece nehir veya göllerde sefer
yap maya alışık. 3) tecrübesiz; deneyimsiz;
yeteneksiz.
fresh water: Özellikle motorların büyük bir bölümü
nün silindir ceketlerinde kullanılan ve içersindeki me
tal tuzları önemli miktarda olmayan su; içme suyu;
tatlı su.
fresh water cooler: Mot. silindirlerde ısınan tatlı suyu
soğutmak üzere kullanılan ısı alıp verici cihaz veya
eşanjör; tatlı su, deniz suyu, hava vb. i tarafından so
ğutulur; borulu, levha türden olanları vardır.
fresh water cooling: Mot. silindir ceketleri ve kapakla
rında dolaştırılan tatlı su ile soğutma; tatlı su ile so
ğutma.
fresh water pump: 1) Mot. tatlı suyu, soğutma ama
cıyla soğutucu, makine silindirleri, yine soğutucu
arasındaki boru devresinde dolaştıran pompa; tatlı
su pompası. 2) gemi bünyesindeki musluk, lavabo,
sebil vb. i yerlerde içme suyu sağlayan tulumba; iç
me suyu pompası.
fresh water system: Mot. makineleri soğutmak
ama cıyla silindir ceketleri, silindir kapakları, kuler
(soğu tucu), tatlı su pompası, genişleme tankı, boru
devre si vb. inden oluşan sistem veya devre; tatlı su
devre si.
fret: 1) ısırarak, sürterek, ovarak, paslandırarak vb.
aşındırma. 2) aşındırarak yapmak veya şekil ver
mek. 3) kaba yapmak. 4) tahriş etmek. 5) yenmek,
paslandırmak, aşındırmak vb.
fret saw: Modele göre ağaç ve metal levhalarını kes
mek için kullanılan dar ve ince dişli ağzı olan bir tes
tere; kıl testeresi.
fretwork: Kıl testeresi ile yapılan oyma işçiliği; kıl tes
teresi işçiliği.
frlalibitv: Kolay ufalanabilir olma durumu veya niteli
ği.
friable: Kolayca ufalanıp toza dönüşebilen; Bkz. fragi
le.
friction: 1) özellikle biri diğerine zıt (karşı) olan cis
min aşındırması. 2) Meka. yüzeyleri birbirine doku
nan iki hareketli cismin hareketlerine karşı direnç;
f ric t ional
sürtünme.
frictional: Sürtünmeye ait veya sürtünme ile.
frictional electricity: Kürk ve cam gibi, benzemez iki
yalıtkan maddesinin birbirlerine sürtülmesiyle üreti
len elektrik; sürtünme elektriği.
frictional force: Bkz. friction forces.
frictional horsepower: Mot. hareketli ve hareketsiz
parçalar arasındaki sürtünme, makine tarafından ça
lıştırılan türlü pompa, regülâtör vb. inin tükettiği güç
ve rüzgârlama kayıplarından oluşan güç; sürtünme
beygirgücü; endike beygirgücünden fren beygirgü-
cünün çıkarılmasıyla elde edilen güç; fhp kısaltması
ile belirtilir.
frictionally: Sürtünme ile veya sürtünme tarafından.
frictional resistance: Sürtünmeye ilişkin direnç veya
rezistans.
frictional stress: Sürtünme gerilmesi.
friction angle: Sürtünme açısı.
friction band: Sürtünme balatası veya şeriti ya da
bandı.
friction brake: Sürtünme esasına göre çalışan fren;
sürtünmen fren; balatan fren gibi.
friction clutch: Sürtünme yüzeylerinin birbirlerine te
ması ile gücü aktaran bir kavrama; sürtünmen kavra
ma
friction coefficient: Sürtünme katsayısı.
friction coupling: Birbirine bağlanmamış ve sadece
sürtünme kuvveti ile hareketi ileten kavrama; sürtün
meli kavrama veya kaplin.
friction drive: Sürtünme ile hareket iletme; sürtünme-
li tahrik.
friction forces: Çok küçük bir basınç altında olsalar
bile birbirlerine dokunan iki katının göreli hareketleri
ni önleme eğiliminde olan iç molekülsel kuvvetler;
sürtünme kuvvetleri.
friction gearing: Sürtünme ile dişlilerin birbirlerini
döndürmesi; sürtünmen dişli (takımı); çeviren ve çev
rilen dişlilerden oluşur.
friction horsepower: Mot. Bkz. frictional horsepo
wer.
frictionless: Sürtünmesiz; sürtünmesi olmayan.
frictionless bearing: Sürtünme katsayısı 0,003 dola
yında olan bir yatak; bilyalı yatak; rulman yatak; sür
tünmesiz yatak.
frictionless engine: Sürtünme kayıpları bulunmayan
veya mekanik verimi % 100 olan düşsel veya kuram
sal bir makine; sürtünmesiz makine (motor).
friction losses: Mot. Mak. silindir yüzeyleri ile piston
lar ve piston segmanları, yataklar, dişliler, supap ha
reket mekanizmalarının türlü kısımlarındaki sürtün
me nedeniyle oluşan kayıplar; sürtünme kayıpları.
friction match: Sürtme veya sürtünme ile yanan kib
rit.
friction power: Bkz. frictional horsepower.
friction resistance: Bkz. frictional resistance.
friction surfaces: Biri sabit, diğeri hareketli veya her
ikisi de hareketli olan ve birbirlerine sürtünen yüzey
ler; sürtünme yüzeyleri; piston, silindir vb. i.
friction tape: Elektrik telleri vb. ini dışından sarmak
için kullanılan yapışkan bir bant; izole bant.
Friedel-Crafts reaction: Katalizör olarak susuz alü
minyum klorür varlığında alkil halidlerin benzen ve
onun türevlerinin yoğuşması ile aromatik karbonlu
hidrojenler hazırlanması.
235 f ro t h a pp ara t u
s
frigate:
larında1)kullanılan
18 inci yüzyıl
orta sonları ile 19hızlı,
ölçülerde, uncu 28-60
yüzyıl topu
baş
olan yelkenli bir savaş gemisi. 2) günümüzün, boyut
ları korvet ile muhrip arasında olan savaş gemisi; fir
kateyn.
frigidaire: Elektrikli soğutucu veya buzdolabı: Ticarî
bir marka.
frigidity: Fevkalâde soğuk olma durumu ya da niteli
ği-
Frigid Zone: Arktik ve Antarktik daireleri ve kutuplar
arasındaki alanlar.
frigorific: Soğutmak; soğuk yapmak; dondurmak ya
da soğutmak.
fringe: Işık dalgalarının karışması ile üretilen koyu çiz
giler.
frit: 1) camın yapılmasında kullanılan, kısmen erimiş
kum ve eritici madde karışımı. 2) belirli sırlar için
esas olarak kullanılan kısmen eritilmiş bir madde. 3)
yumuşak porselenin yapıldığı yarı eritilmiş bir mad
de. 4) ısıtma ile hazırlamak (cam maddesi için söyle
nir).
front: Meteo. yoğunlukları farklı iki hava kütlesi arasın
daki sınır; cephe; sıcak veya soğuk cephe.
frontal plane: Tek. Res. önden görünüşü veya cisim
lerin önden görünüşünü veren düzlem; alın düzle
mi.
front header: Heder türü su borulu kazanlarda su ve
buhar dramı (domu) altında bulunan, ona nipellerle
bağlanan, ufukla 12-18°'lik açı yapan, kare prizma
şeklindeki Kısım; su boruları ile kendisine paralel
olan arka hedere bağlanır; ön heder.
front tube plate: Alev borulu kazanlarda, duman ve
ya alev ve payanda borularının bağlandıkları ön, da
iresel saç levha; kazan ön aynası; karşıtı Bkz. back
tube plate.
front tube sheet: Kazan ön aynası; Bkz. front tube
plate.
front view: Tek. Res. önden görünüş.
frore: Çok soğuk; buz tutmuş; donmuş.
frost: 1) donma veya donmuş olma durumu. 2) don
maya neden olan sıcaklık; suyun donma sıcaklığı al
tındaki nokta. 3) donmuş çığ veya buhar; yerde, be
yaz, kristalli bir örtü oluşturan donmuş nem; kırağı.
4) donma (don) ile hasar vermek, bozmak ya da öl
dürmek. 5) kırağı veya buzla örtmek. 6) bazı say
dam olmayan camlar gibi, buzlu yapmak.
frosted: 1) don ile kaplı veya beyazlanmış. 2) don ya
da karla kaplı. 3) saydam olmayan camlardaki gibi,
yüzeyi cama benzer olan.
frostily: Çok soğuk bir şekilde veya tarzda.
frostiness: Çok soğuk olma durumu veya niteliği.
frosting: 1) cam, metal vb. i üzerinde buza benzer,
mat cila. 2) süs eşyaları yapmak için kullanılan öğü
tülmüş cam, vernik vb. inden olsan karışım.
frost line: Donun nüfuz etme sınırı veya limiti.
frost resistance: Dona karşı mukavemet ya da daya-
nıklık; don direnci.
frosty: 1) don oluşturmak için yeterli soğuk; don ile
belirtilen. 2) kırağı ile kaplanmış.
froth: 1) küçük; fom. 2) köpürmeye neden olmak. 3)
köpük ile kaplamak. 4) köpük üretmek; köpürmek.
froth apparatus: Akaryakıtın sızması halinde en geniş
yüzey üzerine 152,4 mm (6 inç) kalınlığında köpük
oluşturabilecek bir cihaz; köpük cihazı; Bkz. foam
froth extinguisher
extinguisher.
froth extinguisher: 10 galon (37,8 litre) kapasiteli bir
cihaz; köpüklü söndürücü; Bkz. foam extinguisher.
frothily: Köpüklü bir şekilde veya tarzda.
frothiness: Köpüklü olma durumu veya özelliği.
frothy: Köpüğe ait, köpüğe benzer veya köpükle kap
lı; köpüklü.
Froude efficiency: Yürütme ya da tahrik verimi; Bkz.
propulsive efficiency.
froze: Bkz. freeze.
frozen: 1) kara dönmüş veya buzla kaplanmış; soğuk
ta donmuş. 2) ağır don ya da aşırı soğuğa sahip
oları. 3) dondurularak korunan (yiyecek vb. i).
frt.: Bkz. freight.
fructose: Tatlı meyvalar ve balda bulunan kristalli bir
şeker; meyva şekeri; früktoz, C6H12O6; fruit sugar;
levulose şekillerinde de kullanılır.
fruit boat: Meyva taşımacılığında kullanılan, soğuk
hava sistemli gemi; meyva taşıma gemisi.
fruit sugar: Bkz. fructose.
frustule: Bir diatomun sert kabuğu.
frustum: 1) bir koni ya da piramitin, tabanına paralel
bir düzlemle kesilmesi sonucu oluşan şekil; kesik ko
ni veya piramit. 2) bir katı şeklin, iki özellikle birbirle
rine paralel iki düzlem arasında kalan parçası.
frustum-pyramid: Kesik piramit; Bkz. frustum.
ft.: Bkz. foot;
feet.
ft-c.: Bkz. foot candle.
fth. (fthm): Bkz. fathom.
ft-lb.: Bkz. foot-pound.
fuchsin: Morumsu kırmızı renkli anilin boya; galiber-
da; aniline red, magenta olarak da kullanılır.
fuchsine: Bkz. fuchsin.
fucus: Herhangi bir boya veya boya maddesi.
fuel: 1) yakıldığı zaman ısı veya güç sağlayan kömür,
yağ, gaz, odun vb. i herhangi bir madde; yakıt; ya
kacak. 2) yakıt sağlamak. 3) yakıt elde etmek. 4) ya
kıt almak (gemi, tekne vb. i). 5) Nük. Ener. bir reak
törde enerji üretmek için kullanılan veya kullanılabi
len ve ömrü epeyce uzun olan fisil madde.
fuel additives: Diz. Mot. Korrozyonu önlemek, tutuş
mayı ve setan sayısını geliştirmek için akaryakıtlara
katılan amil nitrat gibi katıklar; amil nitrat setan sayı
sını yükseltir ve tutuşma gecikmesini küçültür.
fuel-air ratio: Yakıt-hava oranı; motorlarda silindirlere
verilen yakıtın yanma havasına oranı; ağırlıksal bir
orandır; dizel motorlarında 1/13 ve benzin motorla
rında ise 1/13-1/16 değerleri arasındadır.
fuel bleed line: Diz. Mot. yakıt pompaları ve enjektör
lerden sızan yakıtın toplanarak depoya verildiği boru
devresi; yakıt taşıntı devresi.
fuel bleed manifold: Diz. Mot. yüksek basınç pompa
ları ve enjektörlerin taşıntılannın toplandığı kısım; ya
kıt taşıntı manifoldu; Bkz. fuel bleed line.
fuel booster pump: Yüksek güçlü dizel motorlu tesis
lerde servis tankından aldığı yakıtı yüksek basınç
pompalarına veren ve onların giriş taraflarında pozi
tif bir basınç oluşturan pompa; yakıt besleme pom
pası.
fuel BTU valve: Bkz. calorific value.
fuel calorimeter: Yakıtların ısı değerlerini saptamak
için kullanılan bir cihaz; Bkz. calorimeter, bomb ca
lorimeter.
fuel cam: Diz. Mot. kemşaft ya da eksantrik mili üze
236 fue l knoc k
rinde bulunan ve yakıt püskürtme pompalarının çalış
masını sağlayan kamlardan biri; yakıt kamı, kemi ve
ya eksantriği.
fuel cell: Kimyasal maddelerden doğru akım üretmek
üzere kullanılan bir pil; büyük güçlü elektrik enerjisi
üretmek üzere kullanılır; Yakıt pili.
fuel charge: Diz. Mot. bir çevrimde silindirlere püskür
tülen yakıt miktarı; yakıt dolgusu; tam yükte strok
hacminin yirmi binde biri ve boşta çalışmada yüz
binde biridir.
fuel cock: Mot. makine ile benzin ya da yakıt deposu
arasında bulunan bir valf ya da musluk; akaryakıt
musluğu.
fuel consumption: Yakıt harcamı: a) saatteki yakıt
harcamı. b) 1 beygirgücü başına 1 saatte tüketilen
yakıt sarfiyatı.
fuel day tank: Yakıt servis tankı; Bkz. day tank.
fuel dope: Vuruntuyu önlemek ve makinenin perfor
mansını geliştirmek için uçak motoru yakıtına katılan
küçük miktardaki kimyasal bir madde.
fuel filter: Yakıt içindeki yabancı maddeleri (organik,
anorganik vb. i) ayırmak veya tutmak için kullanılan
süzücü; filtre ya da süzgeç.
fuel flow meter: Buh. Kaza. Mot. yakıt devreleri üzeri
ne konulan ve tüketilen fuel oil, diesel oil vb. i yakıt
miktarını saptayan sayaç; yakıt akım ölçeri; yakıt sa
yacı.
fuel, gaseous: Doğal gaz, kok ocağı gazı, yüksek fı
rın gazı vb. i gibi gaz halinde olan yakıtlardan her
hangi biri; gaz yakıt.
fuel gauge: Yakıt göstergesi; benzin veya dizel oil
tankındaki yakıt miktarını belirten gösterge (Oto).
fuel ignition point: Yakıtın tutuşma noktası; Bkz. igni
tion point.
fuel ignition period: Mot. silindirler içinde tutuşturu
lan yakıtın yanması için geçen süre; yakıt tutuşma
süreci veya periyodu.
fuei injection: Yakıt püskürtme. 1) Diz, Mot. diesel
oil, gas oil, fuel oil'in çok küçük çaplı (10-15 mik
ron) kürecikler halinde enjektörlerle silindirlerdeki
kızgın havanın içersine püskürtülmesi. 2) 8enz. Mot.
benzinin dizel motorlarındaki gibi silindirlere püskür
tülmesi.
fuel injection nozzle: Bkz. spray nozzle.
fuel injection pump: Diz. Mot. yakıt pompası, özelik
le yüksek basınç veya yakıt püskürtme pompası;
besleme pompasının sağladığı yakıtı sıkıştırarak çok
yüksek basınçlarda enjektörlere gönderen ve püs
kürtmeyi sağlayan pompa; yüksek basınç pompası.
fuel injection system: Diz. Mot., Gaz. Türb. yüksek
basınç pompası, enjektörler ve bunları birbirlerine
bağlayan boru devresinden oluşan sistem; yakıt püs
kürtme sistemi.
fuel injection valve: Bkz. injector.
fuel jet: Benz. Mot. karbüratörün venturisinde bulu
nan ve hızlanan hava tarafından benzinin çekilerek
silindire sürüklendiği nozul; yakıt nozulu; yakıt me
mesi; ana meme.
fuel knock: Yakıt vuruntusu; gaz vuruntusu; yakıt se
tan sayısı (dizel motorlarında), veya oktan sayısının
(benzin motorlannda) makineye uygun olmaması ve
ya yakıtın tutuşma gecikmesinin çok büyük olması
ya da yakıtın erken ateşlenmesi veya çok erken püs
kürtülmesi gibi nedenlerle silindirlerde oluşan ve hı-
 f u el -leve l indicato r 237 fulguratin g

zi yaklaşık 2000-3000 m/saniyeye ulaşan şok dalga

servis sistemi; fuel oil (mazot) devresi.
sı.
fuel oil service tanks: 1) Bull. Kaza. fuel oilin dabıl
fuel-level indicator: Motorlu gemilerde tanklardaki
botum (çiftdip) tanklarından alınarak pompalandığı
yakıtın seviyesini öğrenmek için kullanılan şamand-
tanklar; dinlendirme tankları. 2) D/z. Mot. dinlendir
ralı, basınçlı hava ile çalışan cihazlardan biri; yakıt
me tanklarından alınarak separatörden geçirilen fuel
seviye göstergesi.
oilin verildiği tanklar; servis tankları.
fuel, liquid: Büyük ölçüde petrolden türeyen benzin,
fuel oil storage tanks: Gem. Mak. fuel oilin depolan
fuel oil, dizel oil vb. i gibi, akar yakıtlardan herhangi
dığı dabılbotum (çiftdip) ve safra tankları; fuel oil de
biri; akaryakıt; sıvı yakıt.
polama tankları.
fuel line: Yakıt harlı; yakıt borusu,
fuel per cycle: Diz. Mot. bir çevrimde silindire püskür
fuel meter: Bkz. fuel oil meter.
tülen yakıt; tam yükte yaklaşık olarak strok hacminin
fuel metering jet: Bern. Mot. karbüratörlerin, hava--
1/20 000'i ve boşta çalışmada 1/100 OOO'idir.
benzin karışımını sağlayan ana nozulu veya meme
fuel pressure regulator: Bkz. unloader valve.
si; karbüratör memesi; ana meme; ana nozul.
fuel pumps: Diz. Mot. yakıtın çiftdip (dabılbotum)
fuel modulator: Büyük kamyonlara (TIR'lara) yerleşti
tanklarından alınarak enjektörlere kadar iletilmesini
rilen özel bir regülâtör; ağır bir yük nedeniyle maki
sağlayan aktarma (transfer), besleme (buster) veya
ne yavaşladığı zaman yakıt miktarını azaltan, maksi
yüksek basınç ya da yakıt püskürtme pompalarının
mum ve minimum hızları düzenleyen bir regülâtör
tümü; yakıt pompaları.
veya gavörnör.
fuel rods: Nük. Ener. bir nükleer reaktörde kullanılan
fuel nozzle: Bkz. spray nozzle.
çubuk şeklinde, ince ve uzun yakıtlar; yakıt çubukla
fuel oil: Son yıllarda ağır devirli, yüksek güçlü dizel
rı.
motorlarında da yaygın bir şekilde kullanılan ağır bir
fuel seperator: Diz. Mot., Gas. Türb. akaryakıtlar,
yakacak; genel olarak viskoziteleri 1500-3500 saniye
özellikle diesel oil, fuel oil vb. i yakıtların içindeki su,
Redwood 1 değerleri arasındadır; dizel motorlarında
kum, toz vb. i yabancı maddeleri ayırmak için kulla
kullanılabilmeleri için yaklaşık olarak 90°-150°C do
nılan ve merkezkaç kuvvet ilkesine göre çalışan, yük
laylarında ısıtılmaları gerekmektedir.
sek devirli (7 500 rpm) bir cihaz; yakıt ayiricisı, temiz
fuel oil ash: Fuel oil külü; buhar kazanları ve ağır de
leyicisi, arıtıcısı veya separatörü.
virli dizel motorlarında kullanılmakta olan fuel oiler
fuel settling-tanks: 1) fuel oil yakan gemilerde yakı
de, özellikle artık yakıtlarda (Bunker C) bulunan kül
tın dinlendirilerek tortularının çöktürülmesi için kulla
yüzdesi; eskiden % 0,01-% 0,10 arasında iken günü
nılan tanklar; dinlendirme tankları; setling tankları.
müzde en fazla % 0,2 ve yaygın olarak % 0,10-%
2) ince yakıt (diesel oil, gas oil vb. i) kullanılan gemi
0,15 değerleri arasında değişmektedir.
lerde ise servis veya günlük servis tankları; Bkz. ser
fuel oil burner: Ticaret gemilerinde, kazanların ön ta
vice tank, day tank.
raflarında bulunan püskürtücü (atomizör) ile hava re-
fuel, solid: Kömür, odun, antrasit, linyit vb. i katı ya
cisteri gibi iki kısımdan oluşan, belirli basınç ve sı
kacaklardan herhangi biri; katı yakıt.
caklıktaki yakıtı kazana püskürten cihaz; fuel oil bör-
fuel spray; Bkz. fuel injection.
neri.
fuel strainer: Bkz. fuel filter.
fuel oil filling system: Fuel oil depolama tanklarını
fuel supply tanks: Gem. Mak. türlü makinelerin ve
doldurmak için kullanılan devre; fuel oil doldurma
kazanların yakıt gereksinimi karşılayan dabılbotum
sistemi veya devresi.
(çiftdip), dinlendirme (setling), servis tankları; yakıt
fuel oil filter: Isıtılmış fuel oilin içindeki katı yabancı
sağlama tankları.
maddeleri tutmak için kullanılan bir süzgeç; fuel oil
fuel systems: Yakıt sistemleri; küçük güçlü motorlar
filtresi.
da, orta güçlü makinelerde ve yüksek güçlü motor
fuel oil heater: Buhar kazanları ve dizel motorlarında
larda kullanılan.diesel oil (motorin), benzin, marine
ağır fuel oillerin kullanılabilmesi için 90°-150°C'ye
diesel oil ve fuel oil devreleri; yakıt devreleri.
kadar ısıtılmalarını sağlayan borulu bir ısıtıcı; fuel oil
fuel tanks: Gem. Mak. motorlu ve buharlı gemilerde
ısıtıcısı veya hlyteri.
kullanılan türlü tanklar: Çiftdip (dabılbotum), pik,
fuel oil heating system: Buh. Kaza., Diz. Mot. fuel
dinlendirme (setling), servis veya dey tank vb. tank
oili ısıtan sistem ya da devre; fuel oil ısıtma devresi :
ların tümü; yakıt tankları.
a) dabılbotum (çiftdip), setling (dinlendirme) ve ser vis
fuel test engine: Kompresyon oranı değiştirilebilen,
tanklarının ısıtma sistemi (primer sistem) ve b)
hem dizel ve hem de karbüratörlü makine gibi çalıştı
ısıtıcıları kapsayan devre ya da sistem.
rılan ve sıvı yakıtların setan veya oktan sayılarının
fuel oil overflow tanks: Bordadan taşıntısı olmayan
saptanmasında kullanılan tek silindirli bir makine; ya
yakıt tanklarının taşıntılarinı toplayan tanklar; fuel oil
kıt deney makinesi; C.F.R. (Cooperative Fuel Rese
taşıntı tanklari.
arch) makinesi; yakit test makinesi.
fuel oil pumps: Fuel oil'i dabılbotum tanklarından
fuel transfer pump: Yakıt aktarma pompası; Bkz.
alan, tanktan tanka aktaran, servis ya da setling
transfer pump.
tanklarına veren veya kazan börnerlerine ileten aktar
fulcrum: 1) kaldıracı taşıyan ve onun herhangi bir ta
ma, besleme veya mazot pompalarının tümü; fuel
rafının alçalıp yükselmesine neden olan nokta ya da
oil pompaları.
taşıyıcı; mesnet; destek; dayanma noktası; kaldıraç
fuel oil service system: Fuel oil servis tankları, mani-
ya da manivela.
foldlar, borular, servis pompaları, sayaçlar, ısıtıcılar,
fulgent: Çok parlak; radyan.
süzgeçler vb. inden oluşan, yakıtı gerekli basınç ve
fulgurate: Şimşeğe benzeyen ışıklar çıkarmak.
sıcaklıkta kazana kadar ileten boru devresi; fuel oil
fulgurating: Şimşek gibi.
f ulgu ri t e
8
fulgurite: Yıldırım tarafından kum, kaya, vb. inin eri
mesi ile oluşturulan, çoğu zaman boru şeklinde, ca
ma benzer bir madde; fulgurit.
fulgurous: Şimşek ya da yıldırıma benzeyen.
fuliginous: 1) duman ya da kuruma ait; duman ya da
kurum dolu; kurum veya dumana benzeyen; kurum
gibi. 2) karanlık; oldukça karanlık veya esmer.
full: 1) verilen hacmin tümünü kullanma ya da işgal
etme; Tüm yük gibi. 2) iyi donatılmış, stok edilmiş
ya da sağlanmış. 3) gerekli sayı, kapasite, ölçü vb.
inde doldurma; tamamlama. 4) en büyük gelişme,
ölçü, uzantı, yoğunluk vb. ine ulaşmış olan. 5) tama
men görünen. 6) en büyük miktar, sayı, ölçü vb. i.
7) tam olarak; en büyük derecede. 8) doğrudan ola
rak; tam olarak.
full ahead: Den. tamyol ileri komutu.
full astern: Den. tamyol tornistan komutu.
full floating bushing: Mor. piston pini taşıyan ve pis
ton kolunun küçük ucuna basınçla geçirilen, silindir
şeklinde ve tek parçadan yapılmış yatak; piston pin
burcu.
full floating pin: Mot. konnektin rod veya biyelin ya
da piston kolunun üst ucuna yerleştirilmiş bir burç
içinde hareket eden pin; tam salınımlı pin; tam salı-
nımlı perno ya da gacın pin.
fuller: 1) demirciler tarafından demire oyuklar açmak
için kullanılan bir alet. 2) bu şekilde yapılan oyuk ya
da kanal.
full-load: Tam yük; Makine için söylenir.
full speed ahead: Bkz. full ahead.
full speed astern: Bkz. full astern.
fuller's earth: Yünden yapılmış kumaşlardan gresleri
çıkarmak, makine yağlarını temizlemek vb. i işlerde
kullanılan yüksek emicilikte, kile benzeyen bir mad
de. 2) Mot. yağların temizlenmesinde bazı filtrelerde
kullanılan bir cins kil; çamaşırcı toprağı.
full-length: 1) bir cismin tüm boyunu gösteren. 2) ori
jinal veya standart uzunluğa ait; tam boy.
full line: Tek. Res. resim, şekil vb. i çiziminde kullanı
lan ve şekillerin görünür taraflarını belirten çizgi ya
da hat; dolu çizgi.
full section: Tek. Res. bir şeklin kesit düzlemi tarafın
dan tam olarak kesilmesi; tam kesit.
full speed: Den. tamyol (ileri ya da geri komutu).
full swing: Tam kapasite ile çalışma.
full throttle: 1) Benz. Mot. gaz kelebeği tam açık ve
ya tamyol. 2) Diz. Mot. gaz kolu maksimum yakıt
verdisinde; tam yük veya ful trotul. 3) Buh. Türb. ileri
manevra valfı tam açık; maksimum miktarda buharın
makineye verildiği durum.
full tilt: Tam hız; tamyol; tam kuvvet.
fullword: Bilgisay. tüm sözcük.
fulminant: Gürleme ve şimşek çakma.
fulminate: 1) gürlemek ve şimşek çakmak. 2) anî ve
şiddetli infilâk etmek ya da patlamak. 3) patlamaya
neden olmak. 4) yüksek patlayıcılıkta herhangi bir
barut.
fulminating powder: Özellikle cıva fulminat kapsa
yan, yüksek patlayıcılıkta herhangi bir barut.
fulmination: 1) patlama. 2) şiddetli bir patlama.
fulmine: Bkz. fulminate.
fulminic: 1) patlayıcı. 2) belirli metaller, özellikle cıva
ile çok patlayıcı tuzlar oluşturan dayanıksız bir asite
(fuiminik asite) ait veya o asiti belirten.
23 f u ra n
fulminous: Gök gürültüsü ve yıldırıma ait veya onlara
benzeyen.
fumaric: Sentetik olarak malik asitten elde edilen ve
ya izlanda yosunu, türlü yosunlar ve diğer bitkilerde
görülen beyaz, kristalli, dayanıksız bir organik asite;
C2 H2 (COOH) 2 ait veya o asiti belirten.
fumatory: 1) dumanlama veya dumanla dezenfekte
edilme için kullanılan yer. 2) gaz, duman, veya bu
har çıkarmak; tütmek. 5) duman, gaz ya da buhara
maruz bırakmak. 5) dumanla doldurmak veya mu
amele etmek.
fume: Bir katı ya da sıvının bir gaz içinde askıda olan
çok küçük (0,1-1,0 mikron) partikülleri.
fumigate: 1) özellikle dezenfekte etmek veya içindeki
canlıları öldürmek amacıyla buhar etkisinde bırak
mak; buhardan geçirmek; buhar ile dezenfekte et
mek.
fumigation: 1) duman, gaz ya da buharla dezenfekte
etme. 2) ambarlara gaz doldurularak bir geminin, yü
küne zarar veren böceklerden arındırılması; fümigas-
yon.
fumigator: 1) duman, gaz veya buharla dezenfekte
eden makine. 2) bu işlemi yapan kişi.
fumy: Buharla dolu; dumanlar üreten; dumanlı.
function: 1) Mate, değeri bir büyüklük veya büyüklük
lere bağlı olan değişken bir nicelik; fonksiyon. 2) gö
rev; iş. 3) diğer bir şeye bağlı ve onunla değişen
şey. 4) gerekli veya beklenen bir tarzda çalışmak,
görev yapmak; kullanılmak.
functional: 1) pratik; amelî. 2) görev ya da görevlere
ait.
fundemental: 1) esas ya da esasa ait; temel şeklin
de. 2) F/z. esasa ait; esası belirten. 3) Fiz. karmaşık
(kompleks) bir titreşimdeki en küçük titreşime sahip
olan bir bileşen.
funicular: 1) bir halat veya palamar ile çalışan veya
ona ait: Vagonları bir kablo ile kaldırılan veya indiri
len bir dağ treni gibi.
funnel: 1) sıvıları çeşitli kaplara doldurmak için kulla
nılan bir araç; huni. 2) şekil huniye benzeyen bir
şey. 3) bir lokomotif veya buharlı geminin silindir
şeklindeki bacası. 4) baca; ocak bacası.
funnel cape: Uzun süre kullanılmayan kazanlarda,
oksitlenme, yağmur ve kardan korunma amacıyla
bacaları kapatan örtü; Den, baca kapelâsı; baca
mahfazası; baca fistanı.
funnel casing: Buh. Kaza. 1) bacanın oturduğu yer
veya apteyk; baca kaidesi. 2) baca kapelâsı veya fis
tanı.
funnel damper: Özellikle alev borulu kazanlarda ça
lışma sırasında tam açık durumda olan, çalışmayan
kazanı çalışandan ayırmak için kullanılan ve apteyke
yerleştirilen, dışarıdan açılıp kapatılan saç klape;
damper; baca damperi.
funnel paint: Baca boyası
funnel temperature: Buh. Kaza. bacadan atmosfere
atılmakta olan gazların sıcaklığı; çığlaşmayı Bkz.
dew, dew point önlemek için geçmişte
200°-220°C'de tutulurdu, günümüzde minimum
125°C dolayındadır.
tunneled (funelled): Bacası olan; bacalı; baca ya da
huni şeklinde.
furan: Ağaç katranından elde edilen, çözücü veya se
pileme maddesi olarak kullanılan renksiz bir sıvı; fu-
f u ra n e 239 fusîie

ran, C 4 H 4 0 .
ocak donanımı.
furane: Bkz. furan.
furnace floor: Su borulu kazanların ocaklarının ısıya
furbish: 1) ovalama ile parlatmak; parlatmak. 2) yeni
yalıtkan ateş tuğlası ile döşenen taban kısmı; ocak
den kullanılır hale getirmek.
tabanı veya döşemesi; bazı kazanlarda bu kısma,
furfural: Siv. Yuk. karınca yağı (yapay); fural; furalde- buhar üreten su boruları da yerleştirilir.
hit; 2-furankarbonal; furfuraldehit; furfurol; insan sağ
furnace heating: Bir bina, gemi vb. inin sıcak hava
lığı için zararlı, renksiz, sarı veya kahverengi, amon
kazanı (ocağı veya külhanı) ile ısıtılması.
yak kokulu, heterosiklik ailesinden higroskopik eği
furnace lining: Su borulu kazanlarda, ocağın taban,
limli bir aldehit; Simg. C4 H3 OCHO; 20°/4°C'de
yan duvarlar, arka ve ön duvarların ısı kaçaklarını ön
öz.ağ. 1,1598; k.n.161,7°C; d.n.-36,5°C; suda
leyecek şekilde ateşe dayanıklı tuğlalarla kaplanma
20°C'de % 8,3 oranında çözünür; 25°C'de visk. 1,49
sı; ocak kaplaması.
cP; boya, ciiâ, sentetik reçine vb. i yapmak için kul
furnace sag: Alev borulu kazanlarda yağ sarması, kı
lanılır; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basın
sır oluşumu gibi nedenlerle külhanın tavlanması ve
cında taşınır.
çökmesi; külhan çökmesi.
furfuran: Bkz. furan.
furnish: Gerekli veya yararlı olan herhangi bir şey
furfurane: Bkz. furan.
sağlamak, temin etmek veya donatmak.
furfuryl alcohol: Sıv. Yük. Furfuril alkol; 2-furil karbi-
furniture: 1) bir makine, gemi, ticaret vb. inin gerekli
nol; insan sağlığı için zararlı, zehirli, kehribar rengin
teçhizatı. 2) bir apartman, oda vb. ine yaşamak için
de, birinci alkol ailesinden, hafifçe higroskopik bir sı
donatılan sandalye, masa, yataklar vb. i gibi eşya.
vı; Simg. C 4 H 3 OCH 2 OH; 20°/4°C'de öz.ağ. 1,1285;
Furol viscosimeter: Viskoz yakıtların viskozitelerinin
k.n. 170°C; d.n.-14,63°; 25°C'de visk. 4,62 cP; suda
ölçümünde kullanılan bir cihaz; viskometre veya vis-
tümü ile çözünür; gemilerde 49°C'yi geçmeyecek şe
kozimetre; Furol viskometresi.
kilde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
fuse: 1) yüksek ısı ile sıvı yapmak veya sıvı hale getir
furlong: Bir milin sekizde birine veya 220 yardaya ya
mek; eritmek veya erimek. 2) birlikte eriterek birleş
da 201,3 metreye eşit olan bir uzunluk birimi.
tirmek veya yapıştırmak; fuze şeklinde de yazılır.
furnace: 1) bir binayı ısıtmak, buhar elde etmek, ma
fuse: 1) Elekt. koruma amacıyla devrelere seri olarak
den cevheri veya metalleri eritmek için ısı üretilen ka
konulan ve içersinde kolayca eriyen bir tel bulunan
palı bir hücre veya yapı; özellikle alev borulu kazan
ve taşıyabileceğinden daha yüksek akım geçtiği za
larda külhan ya da ocak; yakıtın yakıldığı kısım; ço
man devreyi açan bir cihaz; sigorta. 2) içersinde ya
ğu zaman kıvrık saçtan yapılır. 2) çok sıcak herhan
nıcı bir madde olan veya yanıcı madde ile doyurul
gi bir yer. 3) yüksek sıcaklıklardaki işlemler için kul
muş fitil bulunan ve patlayıcı bir dolgunun fünyesi
lanılan yer.
olarak kullanılan dar bir boru ya da tüp. 3) bomba
furnace bridge wall: Kömürle fayraplı alev borulu ka
veya patlayıcı dolgu fitili için diğer türlü cihazların
zanlarda külhanın sonunda bulunan, yüksekliği kül
herhangi biri: Kimyasal fünye, elektriksel fünye vb. i
han çapının 2/3'ü kadar olan ve ateş tuğlalarından
gibi.
örülen duvar: a) kızgın gazları cehennemlik tavanı
fused: 1) erimiş Bkz. molten: Erimiş sodyum hidrok
na yöneltir, b) soğuk havanın cehennemliğe geçme
sitli kurşun dioksit gibi. 2) yüksek sıcaklığa kadar ısı
sine engel olur ve c) kül, posakül, cüruf ve kömürün
tılmış ve erimiş veya viskoz duruma redüklenmiş ve
cehennemliğe dökülmesine engel olur,
sonra soğutularak katılaşmış belirli katı maddeleri
furnace combustion: Boru çapı 50,8 ve 101,6 mm (2
belirtir: Erimiş silika, kalsiyum klorür gibi.
ve 4 inç) olan kalın su borulu heder türü kazanlar
fused electrolyte: Saf metaller yapımında kullanılan,
da, ocakta oluşan gazların gaz perdeleri (batıllar)
elektriksel olarak iletken olan erimiş bileşik; erimiş
arasından bir kaç kere geçiş yapması.
elektrolit.
furnace, corrugated: Bkz. corrugated furnace.
fusee: 1) büyük başlı, rüzgârda da yanmasını sürdü
furnace crown: Alev borulu kazanlarda yakıtın yakıldı
ren sürtmeli kibrit. 2) demiryolu sinyali olarak kullanı
ğı kısım olan külhanın tavanı; vardiyalar sırasında
lan renkli bir işaret lâmbası; fuzee olarak da yazılır,
sık sık kontrol edilmesi gereken kısım; külhan tava
fuselage: Hava. bir uçağın makine, yolcu, yük vb. ini
nı.
taşıyan ve kanatlar, kuyruk ve iniş takımlarının bağ
furnace distortion: Bkz. furnace sag.
landığı kısmı; gövde; uçak gövdesi.
furnace doors: Alev borulu kazanların ön kısmına do
fuse plug: Sigorta buşonu; sigorta göbeği.
natılan, genellikle 457,2x381 mm (18"x15") ölçülerin
fuse terminal: Sigorta bağlama yeri.
de olan ve iç kısmı ısı iletimini önleyecek madde ile
fuse wire: Sigorta teli.
kaplı olan kapak; külhan kapakları.
fusible: Eritilebilir veya kolayca eritilir: Kurşun, kalay
furnace draft: Kazan ocağının içindeki hava basıncı;
vb. i kolay eriyebilir metallerdir.
ocak draftı; bu basınç bazan atmosfer basıncından
fusible alloy: Düşük sıcaklıkta eriyebilen bir alaşım.
küçük, bazan ona eşit ve çoğu zaman da ondan bü
fusible plug: Çelik ya da bronzdan yapılmış ve içi
yüktür.
450°F (232° C)'de eriyen kalay alaşımı ile doldurul
furnace explosion: Külhanda akaryakıt buharı ve ha
muş bir tapa; emniyet tapası; buhar basıncı 15 barı
va karışımının hızlı yanması sonucu oluşan patlama;
(225 psig) ve sıcaklığı 232°C'yi geçmeyen alev boru
külhan patlaması.
lu kazanlarda kullanılır ve cehennemlik tavanına yer
furnace fittings: Külhan veya ocağın ön dış ya da fay
leştirilir.
rap tarafında bulunan börner ya da brülör, hava yö-
fusil: 1) eriyebilir. 2) eritilmiş. 3) döküm ile yapılmış;
neltici (hava recisteri), hava düzenleyicisi (regülâtö
fusile şeklinde de kullanılır.
rü), mavi camdan denetim penceresi vb. i teçhizat;
fusile: BKZ. fusil.
f u silla d e 240 f uz e e

fusillade: 1) çoğu ateşli silahların aynı anda hızlı ve

fusion temperature: Erime sıcaklığı.
sürekli ateşi; yaylım ateş. 2) bunun gibi herhangi bir
fusion welding: Mekanik basınç ya da darbe uygu
şey.
lanmaksızın erimiş durumdaki metallerin birleşmesi;
fusion: 1) katı durumdan sıvıya dönüşme. 2} hafif ele
erime kaynağı.
mentlerin çekirdeklerinin birleşerek daha ağır çekir
f uze: Bkz.
değe dönüşmesi. 3) erime; eritme veya birlikte eri
fuse.
me. 4) erime ile yapılmış herhangi bir şey.
f uze: Bkz. to
fusion bomb: Bkz. hydrogen bomb.
fuse. fuzee: Bkz.
fusion, nuclear: Daha ağır bir elementin bir atomunu
fusee.
yapmak için, iki veya daha fazla hafif atomun, çok
büyük ısı çıkararak birleşmesi; nükleer fizyon.
 G,g
G.: Bkz. specific gravity.
gal.: Bkz. gallon; gallons.
G. (g): Bkz. 1) gauge. 2) gold. 3) grain. 4) gram;
galactometer: Sütün özgül ağırlığının ölçülmesinde
grams. 5) guide.
kullanılan bir tür hidrometre; galaktometre.
g: Bkz. a) gravity, b) acceleration of gravity.
galactose: Laktoz'un hidrolizi ile elde edilen beyaz,
Ga: Bkz. gallium.
kristalli bir şeker; galaktoz; meyva şekeri, C 6 H 12 O 6 .
Ga.: Bkz. gallic.
galalith: Kimy, kazeinden elde edilen bir yalıtım mad
gadget: 1) herhangi küçük bir mekanik cihaz. 2) özel
desi; galalit.
likle, oldukça kullanışsız, küçük herhangi bir mad
galaxy: 1) milyonlarca yıldızdan oluşan ve ışıklı bir
de.
bant şeklinde fezada (uzayda) uzanan bir grup; Sa
gadolinite: Nadir toprak grubunun bazı metallerinin
manyolu; galaksi. 2) benzer fakat daha küçük yıldız
bileşimini kapsayan, kahverengi veya siyah silikat
lar grubundan herhangi biri.
mineral; gadolinit.
galaxy noise: Isıl elektronik gürültüye benzeyen ve
gadolinium: Nadir toprak grubundan kimyasal bir ele
samanyolundan gelen gürültü; galaksi veya Saman
ment; Simg. Gd; at.ağ. 156,9; at.no.64.
yolu gürültüsü.
gaff: 1) iri balıkları karaya çekmek için kullanılan bü
galbanum: ilâç yapımında kullanılan acı, kötü kokulu
yük, sağlam kancalı bir zıpkın; balıkçı zıpkını. 2) ba
bir Asya reçinesi.
lıkçı zıpkını i!e vurmak veya karaya çekmek. 3) Den.
gale: Meteo. yerden yaklaşık 10 metre yükseklikte ve
randa yelkeninin üst sereni; giz.
hızı 55 - 65 km (34-46 mil/saat) arasında esen rüz
gag: 1) Meka. stop etmek veya tıkamak (bir valf vb.
gâr fırtınası; bora; fırtına; Bofor skalasında 8 numara
i). 2) kazanlara hidrolik deneyi uygulanırken, seyfti
ile belirtilir.
valf (emniyet valfı) diskinin yuvasına oturmasını sağ
galena: Metal parlaklığında, kurşun grisi bir mineral;
layan kilitleme veya bastırma cihazı; tıkaç.
galena; doğal kurşun sülfür, PbS; kurşunun bazan
gage: Bkz.
gauge. gümüş kapsayan başlıca cevheri; galenite şeklinde
gagger: Tıpalayan kişi; özellikle bir döküm kalıbında de kullanılır.
galenite: Bkz. galena.
maçayı yerinde tutmak için kullanılan bir demir par
gale warning: Meteoroloji istasyonları tarafından li
çası.
manlara ve balıkçı merkezlerinde, denizcilere radyo
gahnite: Yeşil, kahverengi veya siyah renkli kristalleri
ve telgrafla yapılan fırtına veya bora olasılığı ihbarı;
olan ve hemen hemen mat olarak bulunan çinko alü-
fırtına ihbarı; bora uyarısı.
minat, ZnA! 2 04 .
gain: 1) Rady. bir amplifikatör sisteminde, çoğu za galipot: Güney Avrupa'nın belirli çam ağaçlarından
man desibel türünden belirtilen, sinyal gücünün bir çı karılan ham terebantin Bkz. turpentine. '••
kademeden diğer kademeye yükseltilmesi için ses gallalith: Bkz.
galaiith.
reprodüksiyonu. 2) gayret ya da çaba ile elde et
galley: 1) gemi mutfağı; kuzine. 2) Ortaçağ'da kullanı
mek. 3) ulaşmak; erişmek; kazanmak. 4) geliştir
lan büyük, yelkenli tekne; kadırga.
mek.
gallic: Mürekkep, boya vb. i yapımında kullanılan ve
gain: Marangozlukta diş, oluk ya da zıvana ile birleş
tanen, meşe mazısı vb. inden elde edilen gallik asiti,
tirme; böyle bir zıvana veya kanal (oluk) ile bağla
(OH) 3 .C6 H2 .COOH, belirten veya ona ait; gallik.
mak veya birleştirmek.
galiic acid: Bkz. gallic.

Teknik Sözlük - F. 16
gallium
gallium: Kimy. yumuşak, mavimsi beyaz, erime nokta
sı düşük (29,75°C) olan metalik bir kimyasal ele
ment; galyum; yüksek sıcaklık termometrelerinde cı
vaya katılır, diş dolguları vb .inde kullanılır; Simg.
Ga; at.ağ. 69,72; at.no. 31.
3
gallon: 1) 4 kuvart veya 231 inç ya da 3,78 litreye
eşit olan sıvı hacim birimi; İngiliz ölçü sisteminde
3
emperyal galon 277,42 inç veya 4,55 litredir. 2) 1/8
buşele eşit olan bir kuru hacim birimi. 3) kapasitesi
veya hacmi bir galon olan herhangi bir kap; gal.,
gali. kısaltmaları ile belirtilir.
gallon, imperial: Bkz. Imperial gallon.
gallon, USA: Bkz. USA gallon.
gallous: Kimy. iki değerli galyum kapsayan.
gallstone: Bazan safra kesesinde oluşan katı bir küt
le; safra taşı; kolesterol veya kalsiyum tuzlarından
oluşur.
gate : Bkz.
gallons.
galvanic: 1) özellikle bir bataryadan üretilen elektrik
akımına ait, bu akım ile veya bu akımın neden oldu
ğu; galvanik; galv. kısaltması ile belirtilir. 2) elektrik
şoku ile uyarma veya uyarılmış.
galvanic action: Bkz. electrolytic action.
galvanic battery: Galvanik pil ya da batarya.
galvanic cell: Galvani'den sonra primer ya da birincil
pillerin orjinal adı; galvanik pil.
galvanic coating: Gemi onarımında korrozyon ya da
aşınmaya direnci arttırmak için uygulanan nikel kap
lama, galvanizleme, çelik kaplama, kalay kaplama
vb. i herhangi bir kaplama; galvanik kaplama.
galvanic corrosion : Kondenserlerin deniz suyu
tara fında oluşan küçük gerilimli elektrik akımı
nedeniyle suyun elektrolizi sonucu oluşan oksijenin
oluşturdu ğu korrozyon ya da paslanma; galvanik
korrozyon.
galvanic electricity: Galvanik elektrik.
galvanic pile: Bkz. galvanic pile: Galvanik pil.
galvanism: 1) kimyasal etki ile üretilen elektrik; kim
yasal elektrik; galvanizm. 2) fizik biliminin bununla il
gili dalı. 3) hastalıkların tedavisinde elektriğin kullanı
mı.
galvanization: Galvanizleme veya galvanizlenmiş.
galvanize: 1) elektrik akımı uygulamak. 2) elektrik şo
ku ile uyarmak, ikaz etmek. 3) çinko ile metal kapla
mak; orjinal olarak, galvanik etki ile kaplamak; galva
nize etmek; galvanizlemek.
galvanized : Galvanizli; galvanizlenmiş; paslanmadan
korumak üzere çinko ile kaplanmış.
galvanized coating: Galvaniz
kaplama.
galvanized iron: Galvanizlenmiş demir.
galvanized sheet iron: Galvanizlenmiş demir saç;
galvanize saç.
galvanized sheed metal: Galvanizlenmiş demir saç
veya çinko levha; galvanizli metal levha.
galvanizing: Korrozyon ya da paslanmadan korumak
için demir ya da çelik yüzeylerin çinko ile kaplanma
sında uygulanan herhangi bir işlem; galvanizleme;
galvaniz yapma.
galvano-: Galvanik, galvanizm anlamlarında bir önek.
galvanoluminescence: Bazı elektrolitli pillerde çalış
ma sırasında anotta görülen zayıf bir kızarma.
galvanometer: Küçük elektrik akımlarının şiddet ve
yönünü ölçmek için kullanılan bir cihaz; galvanomet
re.
galvanometric: 1) galvanometre ile ölçülen. 2)
galva
242 gan t r y s caff ol d
nometre veya galvanometri ile ilişkili.
galvanometry: Galvanometre ile elektrik akı mının şid
det ve yönünün saptanması; galvanometri.
galvanoplastics: Elektroliz ile cisimleri meta
l ile kap
lama işlemi; galvanoplasti.
galvanoscope: Çok zayıf elektrik akımlarını araştır
mak ve onların yönünü belirtmek için kullanılan bir
cihaz; galvanoskop.
galvanoscopy: Tıbbî tanılar için galvanoskop kullanı
mı; galvanoskopi.
galvanothermy: Tıbbî tedavide olduğu gibi, galva
nizm ile ısı üretimi; galvanotermi.
gamboge: Belirli Asya ağaçlarından çıkarılan zamklı
reçine; sarı boya maddesi olarak kullanılır.
gamma: 1) Bir takımyıldızda en parlak üçüncü yıldız.
2) manyetik alan şiddet birimi. 3) herhangi bir dizide
üçüncünün simgesi. 4) mikrogram.
gamma globulin: Çocuk felcine karşı 1951 yılından
beri kullanılan bir ilaç; gama globulin.
gamma iron: Demirin başlıca bileşeni ostenit olan, al-
lotropik ve manyetik olmayan türü.
gamma meter: Çoğu zaman Geiger-Müller türünden
olan ve gama radyasyonunun ölçümünde kullanılan
bir cihaz; gamametre; gama sayacı.
gamma radiation: X ışınlarından daha küçük dalga
boyunda ve büyük nüfuz etme gücüne sahip olan
elektromanyetik radyasyon; gama radyasyonu.
gamma rays: Radyoaktif maddelerin neşrettiği elek
tromanyetik dalgalar (dalga boyu 1,4-0,01 Angstrom
birim) şeklindeki radyan enerji; gama ışınları; rad
yum tuzları ile enerji kaynağı olarak, kaynakların ve
dökümlerin radyografik denetimi vb. i yerlerde kulla
nılır.
gamma ray spectrometer: Gama ışınlarının enerji da
ğılımını saptamaya yarıyan bir cihaz; gama ışınları
spektrometresi.
gang: Birlikte çalışmak üzere dizayn edilmiş veya dü
zenlenmiş alet ya da makine takımı; alet takımı.
gangplank: Bir gemiye girmek ve onu terketmek için
kullanılan köprü şeklinde dar, hareketli platform; sür
me iskele.
gang saw: 25-54 testerenin dikey ve belirli mesafeler
le birbirlerine paralel olarak yerleştirildikleri mütena-
vip veya eksenel hareketli bir testere tezgâhı.
gangue: Bir birikintide ticarî olarak değersiz mineral
ile bulunan, ekonomik olarak değerli mineraller;
gang olarak da kullanılır.
gangway: 1) girmek veya terketmek için geçit veya
yer; özellikle: a) geminin her iki bordasında yük yük
lemek ve boşaltmak veya yolcular için bir açıklık;
lumbarağzı. b) sürgü iskele, c) kamara iskelesi, d)
sıra ve oturacak yerler arasındaki geçitler. 2) bir ma
den ocağında ana seviye.
ganister: Bazan kömür yataklarının altında uzanan ve
ya sentetik olarak yapılan sert, silisli bir kaya; çak
mak taşı; metalürji ocaklarını kaplamak için kullanı
lır.
gantry: 1) Den. gemi ve limanlarda yük alıp vermek
için kullanılan büyük kreyn ya da vinç. 2) varillerin
yatay olarak birleştirildikleri çerçeve.
gantry crane: Limanlarda ve konteyner gemilerinde
kullanılan ve 5-250 ton ağırlığındaki yükleri kaldırabi-
len, iki ayaklı büyük vinç ya da kreyn.
gantry scaffold: Hava. uzay araçları, özellikle roket-
gap
ler için seyyar kule.
gap: 1) geçit; rahne; açıklık; aralık; boşluk. 2) Mot.
buji elektrotları veya tırnakları arasındaki mesafe ve
ya aralık (0,40-1 mm), b) silindir içinde bulunan bir
segmanın uçları arasındaki mesafe; uç klerensi:
Tam olarak gap clearence şeklinde yazılır. 3) bir
manyetik devrenin iki parçasını ayıran hava aralığı,
4) açık iken platinler arasındaki aralık.
gap clearence: Bkz. gap (2b).
gap gauge: Kalınlık ya da açıklık mastarı; aralık gös
tergesi; aralık veya klerens ölçüm aleti.
gap growth: Bern. Mot. buji elektrotları aralığının bü
yümesi.
garage: 1) otomobillerin depo edildiği, onarıldığı, yı
kandığı, yağlandığı vb. i ticari yerler; garaj. 2) bir ga
rajda muhafaza etmek; garaja koymak.
garbage: Bilgs. bellek veya bir bantta bulunan, isten
meyen veya anlamı olmayan bilgi grubu; süprüntü;
çöp; atık.
garbage disposer: Den. gemilerde oluşan çöpleri
(cam vb. i dahil) öğüterek toz haline getiren elektrik
li bir makine; çöp öğütme makinesi.
garboard: Gem. İnş. omurga ile birleşen (yanyana
olan) saçlar; dip sıra kaplaması.
garboard strake: Bkz. garboard.
garland: Den. sapanlı halat.
garnet: 1) türlü renklerde sert, cam gibi bir silikat mi
neral; grena; koyu kırmızı ve saydam olan en kıymet
li türüdür ve mücevher olarak kullanılır; lâl. 2) koyu
kırmızı.
garnet: Den. yük tahmil tahliyesi için kullanılan hare
ketli donanım; palanga.
garnierite: Mine. magnezyum ve nikelin elma yeşili
renkli sulu silikatı.
gas: 1) bir maddenin sonsuz olarak genişleyen ve ka
bını tümü ile dolduran akışkan şekli; sıvı veya katı ol
mayan; belirli şekli veya hacmi olmayan madde;
gaz; buhar. 2) aydınlatma veya ısıtma için kullanılan
herhangi yanıcı bir gaz karışımı. 3) anestezide kulla
nılan, nitrus oksit gibi, herhangi bir gaz. 4) savaşlar
da kullanılan fosjen gibi zehirli ve tahriş edici her
hangi bir gaz; zehirli ve tahriş edici herhangi bir
gaz; zehirli gaz. 5a) benzin, b) oto vb. inde hızlandı
rıcı veya kısıcı. 6) Maden, hava ile patlayıcı bir karı
şım oluşturan gaz karışımı; grizu. 7) gaz sağlamak.
8) gazla hücum etmek; savaşta gazla yaralanmak ve
ölmek. 9) gaz çıkarmak. 10) gazla çalışan; gaz kulla
nan veya gaza ait.
gas-air mixture: Benzin motorlarının silindirlerine veri
len hava-benzin karışımı: a) normal karışım, b) fakir
karışım ve c) zengin karışım olarak üç türlüdür.
gas analysis: Bir gaz karışımının emme ile bileşenleri
nin miktarsal analizi; gaz analizi.
gagbag: Bir balon veya hava gemisinde olduğu gibi,
gaz tutan bir torba; gaz torbası.
gas balance: Gazların yoğunluklarını ölçmek için kul
lanılan bir cihaz; gaz terazisi.
gas black: Bir gaz damıtıcısı ya da imbiğinde biriken
yoğun karbon.
gas burner: 1) gaz yakıcısının memesi; havagazı me
mesi; bek. 2) gazın yakıt olarak kullanıldığı bir soba
ya da ocak.
gas calorimeter: Gazların ısı değerlerini ölçmek için
veya saptamak için kullanılan bir cihaz; gaz kalori
243 gas furnace
metresi.
gas calorimetry: Gazların kalorimetre ile ısı değerleri
nin saptanması işlemi; gaz kalorimetrisi.
gas carburizing: Parçalar, karbon yönünden zengin
su gazı, hava gazı veya propan gibi bir gaz atmosfe
ri içinde ısıtılır ve gazdaki karbon ısıtılan parçaya ge
çer; gaz ile karbürleme veya karbon ile birleştirme,
gas coal: Aydınlatma amacıyla kullanılan gazın çıkarıl
dığı yumuşak kömür; gaz kömürü.
gas constant: Term, ideal gaz formülünde (pV =
nRT) ve bazı eşitliklerde görülen sayısal bir değiş
mez; gaz sabitesi; gaz değişmezi.
gas cooled reactor: Hava, hidrojen, helyum veya kar
bon dioksit gibi gazlarla soğutulan reaktör; gaz so
ğutmalı reaktör.
gas counter: Örnek ya da numunenin, tüpün içine
gaz halinde hazırlanarak konulduğu bir sayaç veya
sayıcı; gazlı (radyasyon) sayacı; gaz sayacı.
gas cycles: Karno, Diesel, Otto, çift yanmalı,
Atkin son, Stirling ve Ericcson çevrimlerini
kapsayan ve ideal gazlar için yapılmış çevrimler; gaz
çevrimleri. gas deflector: O/z. Mot. egzoz sırasında
gazların eg
zoz supabı gayıtı ile supap sapı arasına girmesini ön
leyen kısım; gaz deflektörü; gaz saptırıcısı.
gas detector: Araştırarak gaz bulmaya yardım eden
bir cihaz; gaz araştırıcı; gaz detektörü.
gas discharge tube: Bir gazda elektrik boşalımı ya
da deşarjının görüldüğü tüp; gaz boşalım (deşarj) tü
pü.
gaselier: Esk. kollarının ucunda havagazı memeleri
bulunan bir tür avize; gazlı avize; havagazı avizesi.
gas engine: Bkz gasoline engine.
gaseous: Gaz tabiatı veya doğasında olan; gazlı; gaz
şeklinde; gaza ait.
gaseous fuels: Bkz. gas fuels.
gas equation, general: Term, genel gaz eşitliği; Boy
le ve Charles kanunlarından elde edilen ve PV =
nRT eşitliği ile belirtilen eşitlik: R = gaz sabitesi ve n
= molekül sayısıdır.
gas filter: Gaz boruları ve teçhizatının onarımı ve tesi
si içinde çalışan kimse.
gas fixture: Borudan, meme ve yakıcıya ya, da börne-
re (brülöre) gaz taşıyan bir cihaz; gaz teçhizatı.
gas-fired furnace: Gaz yakıt ile fayrap edilen kazan
ocağı; akaryakıtla fayraplı ocağa benzer.
gas flow counter: Tüpü içinden belirli bir gazı yavaş
yavaş geçirerek içinde istenilen bir atmosfer sağla
nan sayaç; gaz akımlı (radyasyon için) sayaç.
gas free: Den. özellikle petrol tankerlerinde akaryakıt
taşınmış olan tankların temizlenmesi ve patlayıcı gaz
lardan arındırılması işlemi; gazfri.
gas free engineer: Patlayıcı ve yanıcı maddelerin bu
lunduğu bölmelere yakın sıcak işleri veya kapalı ya
da havalandırması zayıf yerleri denetleyen, bu bö
lümlerin gemi adamlarına zarar vermeyecek hale ge
tirilmesini sağlayan ve gemi baş mühendisi ve kapta
nına karşı sorumlu olan zabit; gazfri zabiti ya da mü
hendisi.
gas fuel: Doğal gaz, petrol gazı, yüksek fırın gazı vb.
i gaz halindeki yakacaklardan herhangi biri; gaz ya
kıt.
gas furnace: 1) kömür vb. inden gaz damıtan fırın ve
ya ocak. 2) yakıt olarak gaz yakan bir fırın veya
ocak; gaz fırını; gazocağı.
gashouse
gashouse: Gazhane; ısıtma ve aydınlatma gazının ha
ırlandığı yer.
gasification: Gaz haline getirme veya gaz haline geti
rilmiş.
gasiform: Gaz biçiminde olan; gaz gibi.
gasify: Gaz haline dönüşmek.
gas, indicator: Gaz göstericisi; gaz belirticisi;
gas, inert: Bkz. inert gas; ölü gaz.
gas jet: 1) aydınlatma gazının alevi. 2) gaz cihazının
ucundaki meme, yakıcı veya bek; gaz memesi; gaz
börner veya brülörü.
gasket: 1) sızdırmazlık sağlamak için boru flanşlarına
vb. i yerleştirilen lâstik, metal, plastik ve kâğıttan ya
pılmış bir parça ya da çember; conta. 2) Den. yelke
ni kısmen kapatmak veya camadana vurmak için kul
lanılan ip ya da kaytan.
gasket, cardboard: Karton ya da mukavvadan yapı
lan yağlara ve benzine dayanıklı, yüksek basınç ve
sıcaklık için uygun olmayan, yağ ve petrol boru dev
relerinde kullanılan bir conta; karton conta veya gaz-
ket.
gasket cement: Conta yapıştırmak için kullanılan, şel-
lak gibi bir tür macun; conta macunu.
gas coolant: Nükleer enerjiden yararlanılan kapalı
gaz türbini devrelerinde yaklaşık 70 barlık (1000 psi'-
lik) bîr basınçla dolaştırılan gaz; gaz soğutucu.
gasket, iron: Demir conta.
gasket, klingerite: Asbestos, lâstik ve dolgu madde
sinden yapılan, özellikleri ve uygulanması paronite
benzeyen bir conta; klingerit conta (Ticarî bir mar
ka).
gasket material: Mantar, kâğıt, lâstik, metal vb. i gibi
conta yapımında kullanılan bir madde; conta malze
mesi; conta maddesi.
gasket, monel: Monel metalden yapılımş conta; Bkz.
monel metal: monel (metal) conta.
gasket, paronite: Asbestos, lâstik ve dolgu maddesin
den yapılan 45 bar basınç ve 375°C sıcaklıktaki bu
hara dayanabilen bir conta; paronite conta; buhar
devrelerinde kullanılır.
gasket, polyvinyl chloride: Polivinil klorür, dengele
yici ve dolgu maddelerinden oluşan bir conta türü;
polivinil klorür conta; 40 bar basınca ve 60°C sıcaklı
ğa kadar yağ ve yakıt devrelerinde kullanılır.
gasket, ring type: Çember şeklinde conta ya da gaz-
ket.
gasket, rubber: Yüksek sıcaklığa dayanmayan, es
nekliği çok iyi olan, petrol ürünleri ve mineral yağlar
dan etkilenen, soğuk ve ılık su ile hava devrelerinde
kullanılan bir conta; lâstik conta.
gasket, sheet copper: Hava, buhar ve petrol boru
devrelerinde kullanılan, yüksek sıcaklığa dayanıklı,
ancak hafifçe oksitlenen bir conta türü; levha bakır
conta.
gasket, sheet lead: Asitler gibi aşındırıcı maddelerin
sızdırmazlıklarinın sağlanmasında kullanılan bir con
ta türü; levha kurşun conta; 40-50 bar basınç ve
100°C sıcaklığa kadar dayanır,.
gasket, soft: Yumuşak conta.
gas laws: Term, ideal gazlar için yapılmış Böyle, Char
les, Gay- Lussac, Mariot vb. i kanunlar; gaz kanunla
rı.
gaslight: 1) aydınlatma gazının yanmasıyla üretilen
ışık. 2) gaz memesi, börneri ya da beki.
244 gasometry
gas line: Benz. Mot. karbüratör ile benzin deposu ara
sındaki hat; benzin borusu; benzin hattı.
gas main: Ev, fabrika vb. terine iletilmek üzere hava-
gazini daha küçük borulara veren, geniş yeraltı boru
su; havagazı ana borusu.
gasman: 1) kullanılan gaz miktarını saptamak için tü
keticinin gaz sayaçlarinı okuyan kişi; havagazı görev
lisi; havagazı memuru. 2) Maden, görevi grizuya kar
şı havalandırma ve koruma görevi yapmak olan kişi.
gas manometer: Gazlann basınçlarını ölçmek için kul
lanılan bir basınç göstergesi; gaz manometresi.
gas mantle: Akkor haline gelebilen belirli metallerle
muamele edilmiş ve bir gaz yakıcısının üzerine bağ
lanmış, ısıtıldığı zaman ışık veren bir boru veya ku
maş; gaz fitili.
gas mask: Dış havayı filtre ederek veya süzerek zehir
li gazların solunmasını önlemek için yüze takılan bir
cihaz; gaz maskesi.
gas meter: Özellikle yakıt olarak kullanılan aydınlat
ma gazının miktarını saptamak üzere kullanılan bir
cihaz; gazölçer; gaz sayısı; havagazı sayacı
gas-mixing valve: Mot. makinenin giriş stroku veya
kursunda hava ile gaz yakıtı mekanik olarak karıştı
ran valf; gaz kariştırma valfı.
gas oil: Ham petrolden benzin ve gazyağı (kerosen)
damıtıldıktan sonra geri kalan ve rengi sarıdan kah
verengiye kadar değişen yakıt; gazoyl; dizel motoru
yakıtı olarak ve su gazını zenginleştirmek için kullanı
lır.
gasoline (gasolene): Ham petrolün kısmî damıtılma
sı ya da distilasyonundan elde edilen, kaynama nok
tası düşük ve karbüratörlü makinelerde yakıt olarak
kullanılan uçucu, çok yanıcı ve renksiz bir sıvı; ben
zin; hangi yöntemle elde edilirse edilsin ticarî benzin
% 10-% 80 parafin (C n H 2 n + 2 ) , % 15-% 85
naften (C n H 2 n ) ve % 4-% 40 aromatikler (C n H 2n _6 )
kapsar. gasoline additives: Benzin katıkları: Oktan
sayısını
yükseltmek için benzine ilâve edilen, kurşunlu bile
şikler, örneğin kurşun tetraetil, kurşun tetrafenil, me
talik bileşiklerden nikel karbonil, demir karbonil ve
karbonlu hidrojenlerden izooktan, benzen (benzol)
gibi katkı maddeleri; ayrıca benzine, oksitlenmeyi,
pas ve karbüralörde buzlanmayı önleyici katkılar da
eklenir.
gasoline engine: Benzinin ısı enerjisini mekanik ener
jiye çeviren içten yanmalı bir makine; benzin moto
ru; Otto makinesi; karbüratörlü veya benzin püskürt
meli makine.
gasoline-starting engine: Soğuk iklim veya yerlerde
dizel motorlarının ilk hareketlerini sağlamak üzere
kullanılan bir ya da iki silindirli bir benzin motoru; ilk
hareket (için) benzin motoru; dizel motoruna bir kav
rama ile bağlanır.
gasoline supply tank: Benzin motoruna yakıt sağla
yan tank ya da depo; benzin deposu; yakıt deposu.
gasoline tank: Benzin deposu veya tankı (otolar
vb.).
gasoline tank cap: Oto. benzin deposu kapağı.
gasoline-truck engine: Kamyonlarda kullanılan ben
zin motoru; kamyon benzin motoru.
gasometer: 1) gaz ölçmek veya depolamak için kulla
nılan bir kap; gazometre. 2) gaz deposu veya rezer-
vuarı.
gasometry: Gazlan ölçme sanatı; özellikle bir karışım-
gas pedal
daki bir gazın miktarını saptama.
gas pedal: Motorlu taşıt araçlarında motora verilen
yakıt miktarinı düzenleyen ve çoğu zaman ayakla
kullanılan veya çalıştırılan pedal; gaz pedalı.
gas permanent: Oksijen, hidrojen, nitrojen gibi sivı-
laşma sıcaklığı çok düşük olan bir gaz; sabit gaz.
gas, poison: Bkz. poison gas.
gas power cycles: Otto, Diesel, sıkıştırma ile yanma
lı, karışık çevrimler gibi gaz gücü iie oluşan kuram
sal çevrimler; gaz güç çevrimleri.
gas pressure: İçinde bulunduğu bir kabın duvarları
na bir gaz tarafından uygulanan basınç; gaz basın
ci.
gas producer: Kömür, buhar ve havadan gaz yakıt
yapan bir makine; gaz üreteci.
gas reheater: Bkz, reheater.
gas shell: içi zehirli ve tahriş edici gazla dolu, patlayı
cı kovan; gaz kovanı; kimyasal savaşlarda kullanılır.
gas station: Motorlu araçlar için benzin, yağ vb. i sa
tan, hizmet eden yer; benzin istasyonu.
gassy: 1) gaz kapsayan; gaz dolu. 2) gaza benze
yen.
gastrin: Midede oluşan ve mide özsuyunun üretimini
uyaran bir hormon; gastrin.
gastraphotography: içersine küçük bir kamera soku
larak mide içinin fotoğrafını çekme yöntemi.
gastroscope: Mide içini muayene etmek için kullanı
lan bir cihaz; gastroskop.
gas thermometer: Gazların sıcaklıkla hacim ve ba
sınçlarının değişimini kapsayan gaz kanunlarının uy
gulanması ile sıcaklık ölçen bir cihaz; gaz termomet
resi.
gastroscopic: Gastroskop veya gastroskopiye ait.
gastroscopy: Gastroskop ile mide içinin muayenesi.
gas tight: Gaz geçirmez; gaz sızdırmaz.
gas turbine plant: Kompresör, yanma odası veya
kombastör, gaz temizleyici, soğutucu, gaz türbini
vb. ile boru devrelerinden oluşan tesis; gaz türbini
tesisi.
gas turbine: Sürekli olarak sağlanan yüksek basınç
ve sıcaklıktaki gaz ile çalıştırılan türbin makinesi;
gaz türbini.
gas vent line: Tankerlerin akaryakıt tanklarındaki ba
sıncı kaçırmak veya vakumu düşürmek için düzenle
nen boru devresi; gaz firar devresi veya hattı.
gas welding: Kaynağın, basınçlı veya basınçsız, dol
gu madden veya dolgu maddesiz bir alevin ısısı ile
sağlandığı kaynak; gaz kaynağı.
gasworks: Isıtma ve aydınlatma için kullanılan gazın
hazırlandığı yer; gazhane.
gat: Den. kayalık veya kum topukları arasındaki dar
gemi kanalı.
gate: 1) boru, kanal vb. inde olduğu gibi, su akımını
kontrol eden yapı; kanal kapağı. 2) testere çerçeve
si.
gate: 1) erimiş metalin döküm derecesine akıtıldığı ka
nal. 2) bu kanalda oluşan artık döküm parçası. 3)
Nük. Ener. bir deliği kapamak için koruyucu madde
den yapılmış hareketli engel.
gate valve: Gem. Mak. geyt valf.
gather: Toplamak.
gauge: 1) ölçü; ölçmenin standart ölçü veya ölçeği.
2) dimensiyon; ebat; boyutlar; kapasite. 3) bir tel ya
da metalin kalınlığı, işlenecek bir parçanın boyutları,
245 gear
bir kaptaki cıvanın miktarı, türlü akışkan ve sıvı ba
sınçlarını ölçmek için kullanılan herhangi bir cihaz.;
geyiç; gösterge. 4) bir demiryolunun rayları arasın
daki mesafe (bir çok ülkede 1,435 m veya 56,5 inç).
5) bir taşıt aracının zıt taraflarındaki tekerlekleri ara
sındaki mesafe. 6) bir ateşli silahın, özellikle av tüfe
ğinin çapının ölçüsü. 7) bir tahtanın kenarına paralel
kanal açan bir alet. 8a) Den. bir geminin diğer bir
gemi ve rüzgâra göre durumu, b) tam yüklü bir ge
minin suya battığı kısmının derinliği veya draftı. 9)
bir geyiç yardımıyla duyarlı olarak ölçmek. 10) ölçü,
miktar, uzunluk veya kapasitesini ölçmek.
gauge bracket: Gem. Mak. krank milinin makine alt
karterine göre durumunu saptamak için kullanılan
bir alet; geyiç braket.
gauge cocks: Bkz. try cocks.
gauge, compound: Bkz, compound gauge.
gauge, diaphragm: Esk. deriden yapılmış diyaframı
bulunan ve kazanlarda draftgeyiç olarak kullanılan
bir manometre veya basınç göstergesi; diyaframlı ge
yiç veya gösterge.
gauge glass: Buhar kazanları, genişleme tankları,
servis tankları vb. i yerlerde kullanılan, su veya yakıt
vb. i düzeyini göstermek için kullanılan cam boru;
Gem. Mak, tesviye şişesi.
gauging: Ayarlama; kalibrasyon.
gauge plate: Bkz. gauge bracket.
gauge pressure: Atmosfer basıncı üzerindeki basınç;
manometre veya geyiç basıncı; üst basınç; atmosfer
basıncına 1 eklenerek bulunur.
gauge, rain: Bir bölgedeki yağış miktarını gösteren
bir cihaz; yağmur göstergesi.
gauge reading: Barometre veya termometrenin gös
terdiği değer; geyiç okuma; geyiç işarı.
gauge, steam; Bkz. steam gauge,
gauge, temperature: Bkz. temperature gauge.
gauge, thickness: Bkz, thickness gauge.
gauge, tire: Bkz. tire gauge.
gauge, vacuum: Bkz. vacuum gauge.
gauge, wind: Bkz. wind gauge.
gauntry: Bkz. gantry.
gauss: Elekt, manyetik akı (flüks) yoğunluğunun met
2
rik birimi; 1 maxvel/cm veya 1 kuvvet çizgisinin
2
manyetik alanının 1 cm 'sine oranına (1 kuvvet çizgi
2
si/cm ) eşittir.
gauze: 1) pamuk, ipek veya çoğunlukla bakır telden
ince, hafif, saydam, seyrek olarak dokunan malze
me; tül; kafes teli; filtre elemanı, tel filtre. 2) ince du
man veya pus. 3) tülden yapılmış veya tüle benze
yen.
gauze filter: Çok ince gözenekli, telden yapılmış süz
geç ya da filtre; ince tel filtre.
gauze screen: Bkz. flame screen.
gavel: 1) taşların kaba kenarlarını kırmak için kullanı
lan duvarcı çekici. 2) toplantılarda dinleyicileri dikkat
ve sessizliğe davet için kullanılan ufak masa çekici.
Gay-Lussacs'law: Bkz. Charles'law.
g-cal: Bkz. gram calorie; gram calories.
G.C.D. (g.c.d.): Bkz. greatest common divisor.
G.C.F. (g.c.f.): Bkz. greatest common factor.
G.C.M. (g.c.m.):Bkz. greatest common measure.
Gd: Bkz. gadolinium.
Ge: Bkz. germanium.
gear: 1) belirli bir görev için bir ustanın aletleri, bir ge-
gea r backlas h 246 Geissler t ub e

minin arması, koşum takımı vb. i gibi aletler ve teçhi

ğı; gemi devir düşürücülerinde bu amaçla makine
zat. 2) Meka. a) birbirine geçmiş iki veya daha fazla
yağları kullanılır.
dişliden oluşan ve hareketin birinden diğerine iletildi
gearmotor: Kendi devir düşürücü donanımı ile dakika
ği sistem; dişli sistemi; dişli takımı, b) dişliçark; devir
da 10 devire kadar dönebilen ve dakikada 1750 de
düşürücü dişlilerin büyük dişlisi, c) doğru çalışma sı
virde kullanılabilen bir elektrik motoru.
rası veya ayar. d) özel ayar. e) bir mekanizmanın
gear oil: Bkz, gear lubricant.
özel görev yapan bir parçası. 3) vites; şanzıman. 4)
gear puller: Zamanlama (tayming) dişlilerinden her
dişli ile donatmak. 5a) Meka. dişlilerle bağlamak, b)
hangi birini yerinden çıkarmak için kullanılan çektir
dişlilerle donatmak. 5) çalışma sırasında olmak.
me; dişli çektirmesi.
gear backiash: Birbirine geçen dişlilerin dişleri arasın
gear pump: Çoğu zaman motorlu gemilerde kullanı
daki boşluk, klerens ya da oynama payı; Gem. Mak.
lan yağ pompası; dişli pompa; bir mahfaza içinde
dişli bekleş'i veya dişli klerensi.
birbirine geçen iki dişliden oluşur; dişlilerden biri
gear bearing: Gem. Mak. devir düşürücü dişlileri taşı
döndürüldüğü zaman diğeri de onunla birlikte ters
mak için dişli kutusuna yerleştirilen yataklardan biri;
yönde döner ve yağ ya da yakıt dişliler ile keys ara
dişli yatağı.
sında taşınarak dış devreye verilir.
gear, bevel: Bkz. bevel gear.
gear, reduction: Bkz. reduction gear.
gearbox: 1) bir güç iletim sisteminde, aktarma (trans
gear, reverse: Bkz. reverse gear.
misyon) dişlilerinden oluşan birim ünite; dişli kutu
gear ring: Mak. Oto. büyük konik dişli; mahrutî dişli;
su; vites kutusu. 2) dişlileri toz ve yabancı maddeler
ayna dişlisi.
den korumak için kapalı bir mahfaza; dişli mahfaza
gear, running: Bkz. running gear.
sı.
gear shaft: Dişli şaftı veya mili.
gear case: Bkz. gearbox.
gear shaft lever: Bkz. gear lever.
gear cluster: Mak. dişli grubu veya demeti.
gearshift: Herhangi 'bir vites dişlisi takımını motora
gear cutter: Dişliçark dişlerini kesmek için kullanılan
bağlayan veya ondan ayıran bir mekanizma; vites;
freze bıçağı; Çoğ. freze bıçakları.
vites değiştirme; vites mekanizması.
gear cutting machine: Dairesel metallere veya çarkla
gearshifter: Kara taşıt araçlarında vites değiştirme ter
ra diş açmak için kullanılan makine; freze makinesi;
tibatı veya donanımı.
çark (dişli) freze makinesi.
gearshift lever: Taşıt araçlarında vites değiştirmek
gear drive: Yüksek devirli dizel makinelerinin gemile
için kullanılan kol; vites kolu.
re uygulanmasında kullanılan dişli ile bağlama siste
gearshift rail: Taşıt araçlarında vites dişlisini kaydır
mi; dişli ile tahrik; makine ile pervane arasında hidro
mak için kullanılan çubuk; vites kaydırma çubuğu.
lik kaplin veya elektromanyetik kaplin ve devir düşü
gear, spur: Düz dişli.
rücü dişli donanım bulunan sistem.
gear tooth: Dişlilerin çevrelerinde bulunan dişlerden
gear-driven: Bir dişli veya dişli donanım tarafından
herhangi biri; dişli dişi.
çalıştırma; dişli ile çalıştırılan.
gear train: Birbirine geçmiş türlü sayıdaki dişlilerden
gear-driven pump: Dizel motorunun krank milinden
oluşan düzenek; dişli takımı; dişli düzeni.
bir dişli donanım veya zincir ile hareket alan pompa;
gear-type cutter: Düz ya da eğri biçimindeki kazan
dişli donanım tarafından çalıştırılan pompa.
borularının içindeki ağır kışıri temizlemek için kullanı
geared: Dişli; dişleri olan.
lan bir tür çakı; Gem. Mak. dişli türünde çakı.
geared diesel: Devir düşürücü bir dişli donanım ve
gearwheel: 1) bir dişli sisteminde diğerlerine geçmek
hidrolik kaplin veya elektromanyetik kaplin yardımıy
üzere dizayn edilmiş dişli; dişliçark, 2) Gem. Mak.
la pervaneye bağlanmış yüksek devirli bir gemi dizel
devir düşürücülerin büyük dişlisi veya pervane şaftı
motoru; dişli donanımlı dizel motoru.
na bağlı dişli; gear wheel şeklinde de yazılır; dişli
geared turbine: Devir düşürücü bir dişli donanımın çark; gervil veya girvil.
veya redüksiyon dişlileri ile pervaneye ya da bir gear, worm: Vorm dişli; sonsuz dişli.
elektrik jeneratörüne bağlanmış türbin; dişli dona Geiger counter: içinden geçen iyonlanmış parçacıkla
nımlı türbin.
rı araştırmak ve saymak için kullanılan bir cihaz; rad
gear, high: Bkz, high gear.
yasyonla iyonize edildiği zaman bir elektrik alanında
gear housing: Dişli mahfazası; dişli yuvası; Buh. akım oluşturan, içi gazla dolu metalik bir silindirdeki
Türb. devir düşürücü dişlileri çevreleyen, onları at
iğneye benzeyen elektrottan oluşur; Geiger sayacı.
mosfere karşı sızdırmaz hale getiren mahfaza veya
Geiger-Müller counter: Geiger sayacına benzeyen,
keys.
fakat radyoaktivite arama ve ölçme için kullanılan bir
gearing: 1a) bir makinenin dişlilerle uyumu, b) dişlile
cihaz; Geiger-müller sayacı; genel olarak, boş silindi-
rin uyum tarzı. 2) Meka. hareketi iletmek için kullanı
rik bir katot ile, ekseni boyunca yerleştirilmiş bir
lan dişliler sistemi veya diğer parçalar; dişli tertibatı;
anot telden oluşan gazlı bir hücre.
tanrik mekanizması.
Geiger region: Sayıcı bir tüpte bulunan bir voltaj böl
gear, intermediate: Hareket veya gücün aktarılmasın
gesi; Geiger bölgesi.
da kullanılan dişlilerden herhangi biri; ara dişli; id
Geigers: Geiger sayacı ile ölçülen radyoaktif parçacık
ling gear biçiminde de kullanılır.
lar.
gear lever: Mot. vites kolu.
Geissler tube: Elektriklendiği zaman gazın karakteri
gear, low: Bkz. low gear.
ne göre ışıklı kızarıklık oluşturan, içi gaz dolu ve iki
gear lubricant: Kara taşıt araçları, kâğıt değirmenleri,
elektrotu bulunan bir tüp; Geisler tüpü: Spektrosko-
tekstil tesisleri vb. i yerlerde dişlilerin ve dişli teçhiza
pi'de kullanılır.
tının yağlanmasında kullanılan bir tür gres; dişli ya
gel 247 geocentric coordinates

gel: Bir koloitin katı fazında, koloit çözeltisi tarafından

met pompaları.
oluşturulan jelatine benzer bir madde; jelatin; pelte;
generate: 1) üretmek; vücuda getirmek; hasıl etmek.
karşıtı sol; koloit şeklini almak; koloit haline gelmek;
2) Mate, bir nokta, doğru (hat) veya düzlem ile bir
koloitleşmek.
şekil çizmek veya (hat, düzlem, şekil ya da hacim)
gelatin (gelatine): 1a) kemik, paça ve hayvansal do
oluşturmak.
kuların kaynatılması ile elde edilen tatsız, renksiz ve
generating: Elektrik akımı, buhar, gaz vb. ini üretme.
kırılgan bir madde; jelatin, b) benzer sebze madde
generating belt: Mot. şarj dinamosuna motordan ha
si; Jelatin sıcak suda çözünür ve soğuduğu zaman,
reket veren kayış; şarj dinamosu kayışı; Çoğunlukla
jöleye benzer bir madde biçimini alır ve türlü yiye
V şeklinde olur.
cek, ilâç kapsülü, fotoğraf filmi vb. i yapımında kulla
generating plant: Termik santrallar, barajlar vb. i gibi
nılır. 2) jelatinden yapılan jöle.
üretme tesisi; elektrik enerjisi üretim tesisi; güç tesi
gelatinate-. Jelâtin ya öa jelatinli maddeye cevirmek
si.
veya dönüştürmek.
generating surface: Buh. Kaza. buhar üretme
gelatinize: Jelatin veya jelatinli maddeye çevirmek.
borula rı, su duvarı boruları, su perdesi boruları ve
2) Foto. jelatinle kaplamak; jelatin veya jelatine ben
ocak dö şemesinde bulunan ve tuğla ile
zer bir maddeye dönüştürmek.
kaplanmamış borula rın yüzeylerini kapsar; ısıtma
gelatinoid: Jelatin gibi; jelatine benzer; jelâtinli (jela
yüzeyinin bir bölümü; buhar üretme yüzeyi.
tin kapsayan) madde.
generating tube: Heder türlü su borulu kazanlarda
gelatinous: 1) jelatine ait, jelatin kapsayan. 2) jelatin
buhar üreten borulardan veya su borularından her
gibi veya jöle; jelatin veya jöle kapsayan; viskoz.
hangi biri; buhar üretme borusu.
gelation: Soğuma veya donma ile katılaşma.
generation: 1) Mate bir nokta, doğru, düzlem veya
gelid: Donmuş; buz tutmuş; aşırı derecede soğuk.
katının hareketi ile bir hat, şekil, düzlem veya hacim
gelidity: Aşırı derecede soğuk olma durumu.
oluşturma.
gelignite: Nitrogliserin, nitrosellüloz, güherçile ve kâ
generator: 1) üreten kimse veya şey; özellikle: a) gaz
ğıt hamuru karışımından oluşan bir patlayıcı; gelinyit
ya da buhar üreten bir makine, b) mekanik enerjiyi
(Ticarî bir marka); jöle şeklinde dinamit.
elektrik enerjisine veya yüksek elektrik potansiyeline
gelling point: Koloidal çözelti veya diğer yarı katıların
çeviren makine; jeneratör, alternator veya dinamo.
katı olduğu sıcaklık derecesi; katılaşma noktası veya
2) şarj dinamosu. 3) gaz üreten kimyasal cihaz.
sıcaklığı.
generator, acoustic: Elektriksel, mekanik ve diğer
gem: 1) süs olarak kullanılmak üzere kesilmiş, parla
enerji türlerini sese dönüştüren cihaz; akustik veya
tılmış kıymetli veya yarı değerli bir taş; mücevher;
ses üreteci.
kıymetli taş; yarı kıymetli taş. 2) mücevherlerle süsle
generator armature: Bkz. armature, generator.
mek.
generator belt Mot. motordan şarj dinamosuna hare
gemel: Mete. birlikte bir menteşe oluşturan, kanca
ket veren kayış; şarj dinamosu kayışı; çoğunlukla V
ve ilmek gibi, iki üniteden veya parçadan herhangi
şeklinde olur; Bkz. generating belt.
biri.
generator brush: Bkz.
gen.: Bkz. generator.
brush.
generable: Üretilebilir.
generator commutator: Bkz.
general: Genel; umumî.
commutator.
general alarm: Yolcu ve yük gemilerinde genel
generator, double current: Aynı endüviden hem doğ
alarm, köprüüstü veya yangın kontrol istasyonuna
ru ve hem de alternatif akım sağlayan üreteç; çift
yerleştirilmiş ve elle çalıştırılan bir kontaktör ile yapı
akımlı (AC, DC) jeneratör.
lır; bu amaçla çapı 203 mm (8 inç) veya daha bü
generator, electric: Elektrik jeneratörü v
yük, titreşimli bir gong kullanılır; bu alarmlar perso
mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çeviren döner ha
nelin her zaman duyacağı yerlere konulur ve emer-
reketli makine.
censi dağıtım tablosundan (24 volt DC) beslenir.
generator field coil: Bkz. field coil.
general average: Den. gemi, yük ve navlunun içinde
generator, magneto field: Alan kutupları sabit mıkna
bulunduğu tehlikeden kurtarılması için kaptanın ser
tıslardan oluşan elektrik üreteci; mıknatıs alanlı jene
best iradesiyle verdiği karar sonucu yaptığı harcama
ratör.
lar ve zararlara denir; Genel avarya; büyük avarya.
generator panel: Ana jeneratörün denetimini sağla
general cargo: Den. bir geminin yüklediği birbirinden
mak üzere voltmetre, ampermetre, vatmetre, otoma
farklı mallardan oluşan yük; karışık yük; kırkambar.
tik şalter, kaçak kontrol lâmbaları, frekansmetre vb. i
general circulation: Meteo, atmosferik dolaşım veya
kontrol cihazları ile donatılmış ana dağıtım tablosu
sirkülasyon; tüm dünyanın büyük rüzgâr sistemi.
kısmı; panel; jeneratör paneli; her jeneratör için bi
general formula: Kimy. bir serinin tüm üyelerini belir
rer panel bulunur.
tebilmek için kullanılan formül; genel formül; örne
generator pole: Bkz. pole.
ğin alken serisinin genel formülü C n H 2 n + 2 'dir . n = 1
generator pulley: Bkz. pulley.
alındığı zaman metan (CH4) ve n = 16 alınırsa hegza- generator set: Jeneratör grubu,
dekan (C 16 H 34 )
generator switchboard: Bkz. switchboard.
bulunur. generatrix: Mate, hareketi doğru, düzlem, şekil veya
general radiation: Devamlı ya da sürekli radyasyon.
katı şekil oluşturan bir nokta, doğru veya düzlem; ya
general rule: Genel ya da umumî kural.
pıcı çizgi (hat).
general service pumps: Gemilerde türlü işler için
geo-: Dünya, dünyaya ait anlamlarında bir önek.
kul lanılan ve sintine, sağlık, yangın ve emercensi
geocentric: 1) dünyanın merkezinden görülen veya
pom palarını kapsayan genel ad; genel servis
ölçülen; jeosentrik. 2) dünyanın merkezine ait.
veya hiz
geocentric coordinates: Göksel küre üzerinde dün-
geocentric theory
yanın merkezi, onun orijini veya referans noktası ola
rak kullanılan koordinatlar sistemi; jeosentric koordi
natlar.
geocentric theory: Dünyanın, evrenin merkezi oldu
ğuna ait eski bir kuram veya teori.
geochemistry: Yer kabuğunun geçmişte ve bugün
kimyasal yapısı ve değişimi ile ilgilenen kimya dalı;
jeokimya.
geodesic line: Küresel bir yüzeyde iki nokta arasında
ki en kısa mesafe; büyük dairenin bir yayı; büyük
da ire yayı.
geodesy: Dünya veya onun büyük bir parçasının yü
zeyinin veya yüzeyi üzerinde yeri kesin olarak belli
bir noktanın yüzeyinin ölçümü veya saptanması ile il
gilenen, uygulamalı matematik dalı; geod. kısaltma
sı ile belirtilir; geodezi; jeodezi.
geodetic: Geodezi'ye ait veya geodezi ile saptanan.
geodetically: Geodezi ile veya geodeziye göre.
geodetics: Bkz. geodesy.
geognosy: Dünyanın yapısı ve türlü katmanların ve
mineral yataklarının dağılımını inceleyen jeoloji dalı;
jeognosi.
geographical mile: Ekvatorda boylamın bir dakikası
na eşit olan uzunluk birimi; coğrafya mili; 1853, 184
metre veya 6080 fit.
geography: 1) coğrafya bilimi. 2) bir bölge veya ye
rin fiziksel yapısı. 3) coğrafya kitabı.
geoid: Ortalama deniz yüzeyinde olduğu gibi, dünya
nın tüm yüzeyini belirten kuramsal sayı.
geologic: Bkz.
geological.
geological: Jeolojiye göre veya ona ait.
geologically: Jeolojiye göre; jeoloji ile.
geologize: Bir alan vb. ini jeolojik olarak incelemek.
geology: 1) yer kabuğunun yapısı ve onun türlü kat
manlarının oluşumu ve gelişimi ile ilgilenen bilim da
lı; jeoloji. 2) verilen bir bölge, alan veya yerde yer
kabuğunun yapısı; kayalar, kaya oluşumu vb. i. 3)
jeoloji kitabı.
geom.: Bkz. 1) geometer. 2) geometric. 3) geomet
rical. 1. 4) geometrician. 5) geometry.
geomagnetism: Dünyanın manyetik alanı ve bu ala
nın değişikliklerinin içyüzü ve nedenlerinin etüt ya
da incelenmesi; jeomanyetizm; geomanyetizm.
geometer: Geometrici; geometri
uzmanı.
geometric: 1) geometriye göre veya geometriye ait.
2) doğru, üçgen, daire vb. i şekillerle belirtilen; ge
ometrik.
geometrical: Bkz. geometric.
geometrical progression: Bkz. geometric progressi
on.
geometrically: Geometri ile veya geometriye ait.
geometric head: Geometrik yükseklik; geometrik
hed.
geometrician: Geometri uzmanı; geometrici; hende-
seci; geometer biçiminde de yazılır.
geometric progression: Her terimin bir sonrakine
oranının, serinin her tarafında birbirine eşit olduğu
dizi; geometrik dizi; 1,2,4,8,16,32 vb. i bir geometrik
dizidir.
geometrize: 1) geometri çalışmak. 2) geometrik ilke
lerle çalışmak. 3) Nad. Ola. geometrik olarak çöz
mek veya çözümlemek.
geometry: 1) matematiğin nokta, çizgi, düzlem ve ka
tı şekillerle ilgilenen ve onların özelliklerini ve ölçüm
248 gild
lerini ve uzayda karşılıklı ilişkilerini inceleyen dalı;
geometri; hendese; Bkz. plane geometry, solid
ge ometry. 2) geometri kitabı; geom. kısaltması ile
belir tilir.
geophysical: Jeofiziğe ait; jeofiziksel.
geophysics: Dünya ve onun atmosferi ile ilgilenen
fi zik dalı; hava, rüzgâr, gelgit vb. lerini ve onların
dün yadaki etkisini inceleyen bilim; jeofizik; geofizik.
Georgia pine: Bot. 1) güney ABD'de yetişen kereste
si değerli ve terebantin kaynağı olan bir çam ağacı;
Corcia çamı. 2) bu ağacın kerestesi.
geosphere: Dünyanın katı ve su ile karışık olan kısmı
litosfer ile hidrosferin bileşimi; jeosfer; geosfer.
geostatic: 1) dünyanın basıncı veya benzer bir mad
de ile ilgili; jeostatik. 2) bu basıncı taşımaya mukte
dir.
geostatics: Katı cisimlerde kuvvetlerin denge
mekani ğini inceleyen fizik bilimi dalı; katı cisimlerin
statiği; jeostatik bilimi.
geotectonic: Dünya yüzeyindeki kayaların yapı, şe
kil, dağılım vb. i ile ilgili; jeoteknik.
geothermic: Dünyanın iç kısmındaki ısı ile ilgili; jeo
termik.
geothermal: Dünyanın iç kısmındaki su ile ilgili; bu
ısı ile ısıtılan veya çalışan; jeotermal.
geothermal energy: Dünyanın iç kısmındaki ısı ya
da enerji; bu enerji ile çalışan makine; jeotermal
enerji. germanium: Kimy. karbon ailesinden nadir,
grimsi be yaz, kimyasal metalik bir element;
germanyum;
Simg. Ge; at.ağ. 72,60; at.no. 32.
German silver: Çinko, nikel ve bakırın beyaz bir alaşı
mı; alpaka; GS kısaltması ile belirtilir; Alman gümü
şü; nikel gümüşü adı da verilir.
getter: Vakum tüpü veya elektrik ampullerinden gaz
çıkarmak için kullanılan, çoğu zaman metal ve kolay
ca oksitlenen bir madde.
geyser: 1) belirli aralıklarla kaynar su ve buhar püs
kürten kaynak; gayzer. 2) ing. bobin türünde küçük,
gaz veya sıcak su ısıtıcısı.
geyserite: Geyzer ve sıcak su kaynaklarının kenarla
rında biriken opale benzer bir mineral; gayzerit.
G-force: Bir cismi saniyede 9,75 m (32 fit) hızla hare
ket ettirmek için gerekli yerçekimi.
ghost: 1) Opt. Telev, istenmeyen ikincil (sekonder)
görüntü veya parlak bir nokta. 2) hayalet.
Gl (G.l.) Bkz. galvanized iron.
giant powder: Dinamite benzeyen bir patlayıcı; dev
barut.
gib: 1) Mak. bir makinenin hareketli kısımlarını yerin
de tutmak, muhafaza etmek için kullanılan metal ya
da tahtadan yapılmış bir parça; pin; çatal pin. 2) bir
pin ile bağlamak veya yerinde tutmak. 3) bir kreynin
yük kaldıran hareketli kolu; bumba.
gig: 1) uzun, hafif, kürek ve yelkenle yürütülen, çoğu
zaman komutana ait bir gemi botu; kik. 2) yarışlarda
kullanılan kürekli tekne. 3) kumaşların üzerindeki ha
vı toplamak için kullanılan makine. 4) zıpkın. 5) zıp
kın ile balık yakalamak. 7) kik ile gezi yapmak.
giga-: Bir milyar (1 000 000 000) veya 10*9 anlamında
bir önek; giga; G kısaltması il belirtilir.
gilbert: Metrik sistemde manyetomotif kuvvet birimi;
0,7958 amper-sarım.
gild: 1a) ince bir altın katmanı ile kaplamak, b) altın
yaldızla kaplamak. 2) parlak ve çekici yapmak. 3)
gilding
bir şeyi olduğundan daha çekici veya daha değerli
görünür yapmak.
gilding: 1) Metal, taş, ağaç vb. yüzeyine altın veya al
tına benzer bir madde uygulama işlemi veya sanatı.
2) bu şekilde uygulanan madde.
gill: 1/4 pinte (0,1183 İt) eşit olan bir sıvı ölçüm biri
mi.
gill rings: Galsama halkaları veya diskleri; Buh. Kaza.
Ekonomayzer borularının çevresine, ısıyı tutmak üze
re yerleştirilen madenî diskler.
gilsonite: Başlıca Utah eyaletinde (ABD) bulunan sat
asfalt.
gilt: Bkz. gild; bir yüzeyi kaplayan ince altın katmanı
veya altına benzeyen bir madde.
gim: Vinç; macuna.
gimbals: Eksenleri birbirine dik açıda yerleştirilmiş,
bi ri diğerinin içinde serbest salınım yapan bir çift
çem berden oluşan bir cihaz; yalpa çemberleri;
gemi pu sulası, fener vb. leri yalpa çemberine
asıldıkları za man yatay veya ufkî durumlarını
korurlar.
gimlet: Bir ucunda delgi ve diğer ucunda delgi ile dik
açı yapan tutacağı olan küçük, delik açma aleti; del
gi; burgu; el matkabı; toprak veya ağaç burgusu. 2)
burgu ya da matkap ile delik açmak. 3) sondaj mat
kabı.
gimmal: iki veya daha fazla küçük dairenin birbirine
geçmesinden oluşan çember.
gin: 1) ağır maddeleri kaldırmak için kullanılan bir ma
kine. 2) pamuk liflerini çekirdekten ayırmak için kul
lanılan bir makine; çırçır makinesi; çoğu zaman cot
ton gin olarak kullanılır. 3) balıkçılık için ağ veya ka
pan.
gin tackle: ikili veya üçlü makaralardan meydana ge
tirilmiş bir palanga.
girasol: Parlak ışıkta kırmızımsı ışına sahip olan bir
tür opal; ateş opal.
girder: Bir köprünün üst yapısını, bir binanın iskeleti
ni vb. taşımak için kullanılan çelik veya ağaçtan, ço
ğu zaman yatay, geniş bir kiriş; payanda; putrel.
girder stay: Alev borulu kazanlarda cehennemlik ta
vanlarının dayanıklıklarının arttırılmasında kullanılan
payanda; köprü ya da kiriş payanda.
girosol: Bkz. girasol.
girth joint: Bkz. girth seam.
girth seams: Alev borulu kazanların aynalarını zarfa
bağlamada kullanılan ve çoğu zaman iki sıralı per
çin bağlantısından oluşan dikiş; çevre veya kuşak di
kişi; circumferential joint şeklinde de kullanılır.
Gl.: Bkz. glucinum.
gl.: Bkz. 1) glass. 2) gloss.
glacial: Kimy. buza benzer kristalli görünüme sahip
olan: Buzlu asetik asit gibi. 2) buzul devri periyotu
veya sürecine ait.
glacial asetic acid: Düşük erime noktasına sahip ol
duğundan derhal kristalleşen ve buza benzer kristal
ler veren saf, derişik (konsantre) asetik asit; buza
benzeyen asetik asit.
glair: 1) çiriş veya cila yapımında kullanılan çiğ yu
murta akı. 2) bundan yapılan çiriş veya cila ile kapla
mak.
glance: Metalik parlaklığı olan türlü maden cevherle
rinden herhangi biri; örneğin argentit ve galen.
gland: 1) Meka. salmastra kutularında salmastraları sı
kıştırmak için kullanılan, somun ve cıvata ile hareket
ettirilen hareketli bir parça; salmastra glendi; sal
mastra kapağı. 2) Buh. Türb. rotorşaftın mahfaza ya
da keysten çıktığı kısımlarda buhar sızmasını veya
249 glas s cu tt e r
havanın türbine girmesini önleyen kısımlar; boğaz
glendi.
gland exhaust condenser: Ana türbinlerin boğazla
rından gelen buhar hava karışımının toplandığı kon-
denser; glend egzoz kondenseri; buhar burada yo-
ğuşturularak yoğuşum devresine verilir ve hava at
mosfere atılır.
gland exhauster: Bkz. gland leak-off exhauster.
gland exhaust system: Buh. Türb, boğaz glendlerin-
den boğaz sızdırmazlık buharını ve havayı egzoz
kondenserine ileten devre; boğaz egzoz sistemi ve
ya devresi.
gland leakage loss: Aksiyon türbinlerinde boğazlar
dan, reaksiyon türbinlerinde hem boğazlar ve hem
de dami pistondan sızan buharın oluşturduğu kayıp;
glend kaçak kaybı; bpğaz kaçak kaybı.
gland leak-off condenser: Türbin boğazlarından ka
çan hava ve buhar karışımlarının giderilerek gönde
rildikleri kondenser; boğaz sızıntı veya kaçak kon
denseri.
gland leak-off exhauster: Boğazlardan kaçan buha
rın çoğu zaman bir boru ile gönderildiği kondenser;
hava ve yoğuşmayan buharı atmosfere atan egzoz
fanı.
gland packing: Türlü makineler, pompalar vb. lerlnin
şaft boğazlarında gaz, buhar, sıvı vb. i kaçaklara en
gel olmak üzere türlü maddelerden yapılan sızdır
mazlık parçaları; salmastra; boğaz salmastrası.
gland, packing: Bkz. gland.
gland seal system: Türbin boğazındaki basıncın at
mosfer basıncından küçük olduğu kısımlarda hava
nın türbine girmesini önlemek üzere boğazlara dü
şük basınçlı (1,08-1.22 bar) buharın verildiği sistem;
boğaz siil ya da sızdırmazlık sistemi.
gland steam condenser: Bkz. gland exhaust con
denser.
glare: 1) kuvvetli, göz kamaştırıcı sabit bir ışıkla parla
mak. 2) çok parlak veya gösterişli olmak. 3) kuvvet
li, göz kamaştırıcı, sabit bir ışık veya parlak bir yansı
ma.
glare: Buz gibi parlak, düzgün, cama benzer bir yü
zey; düzgün, parlak ve cam gibi.
glaring: Sabit ve göz kamaştırıcı bir parlaklık. 2) çok
parlak veya gösterişli.
glary: Bkz. glaring.
glass: 1) silikatlann soda, potas, kireç ve bazan türlü
metal oksitleri ile eritilerek elde edilen sert, kırılgan
ve çoğu zaman saydam bir madde; cam. 2) yapısı
ve özellikleri bakımından cama benzeyen herhangi
bir madde. 3) cam eşya veya züccaciye. 4a) ayna,
sürahi, pencere camı, teleskop, barometre vb. i gibi
herhangi bir şey. b) Çoğ, gözlük, c) Çoğ. çiftli dür
bün. 5) su bardağının kapsadığı miktar. 6) koruma
amacıyla bir cam kavanoza koymak. 7) yansıtmak.
8) cam ile donatmak. 9) camdan yapılmış; cama ait.
glass blower: Üfleyerek cam yapan kimse veya maki
ne; cam üfleyici.
glass blowing: Bir borunun ucundaki erimiş cam küt
lesine üflenen hava ile gerekli şeklin verilmesini sağ
layan işlem ya da sanat; cam üfleme sanatı.
glass cutter: 1) görevi istenen ölçü ve şekillerde cam
kesmek olan kişi; cam kesici. 2) görevi cam üzerine
şekiller yapmak olan kişi. 3) cam kesmek veya ca
ma oyma yapmak için kullanılan cihaz; elmas (alet).
 gl asshous e 25C glucos e

glasshouse: Cam fabrikası veya atelyesi.

yı ilgilendiren; tüm dünyayı kapsayan. 3) genel.
glasses: Bkz. binoculars.
globale: Küre ya da glop şeklinde olan; küresel.
glassiness: Cam imâl eden kişi.
globated: Bkz. globate.
glass, magnifying: Bkz. magnifying glass.
globe: 1) yuvarlak, top şeklinde olan herhangi bir
glassman: 1) cam eşya satan kimse; züccaciyeci. 2)
şey; küre; özellikle; a) dünya; yerküre, b) dünyanın
cam imâl eden veya yapan kişi. 3) camcı veya cam
anakara (kıta), denizler vb. ini gösteren küre şeklin
kesen kişi.
deki modeli, c) takımyıldız vb. lerini gösteren, uza
glassware: Camdan yapılmış şeyler; züccaciye.
yın veya göğün benzer modeli. 2) şekli bir dereceye
glass water gauge: Buh. Kaza. cam borudan yapıl
kadar küreye benzeyen herhangi bir şey; Özellikle:
mış testiye şişesi; bu tür testiye şişeleri buhar basın
a) balık konulan yuvarlak bir cam kap. b) bir lâmba yı
cı düşük olan kazanlarda kullanılır.
çevreleyen yuvarlak cam mahfaza; glop. c) elek
glass wool: Cam yünü; cam pamuğu. trik ampulü.
glasswork: 1) cam yapan fabrika; cam fabrikası. 2)
globe valve: Glop valf.
cam veya cam eşyalar yapma; camdan yapılmış süs
globin: Hemoglobinin protein bileşeni; globin.
eşyaları; züccaciye. globoid: Bir dereceye kadar küre şeklinde; küresel;
glassworker: Cam işçisi; cam ile çalışan kişi.
küre şeklinde olan; küresel olan herhangi bir şey.
glassy: Görünüş ve kalitesi cama benzeyen ve camı
globose: Küresel veya hemen hemen küre şeklinde
düşündüren; düzgün; saydam.
olan.
Glauber's salt (or salts): Kristalli bir tuz; sodyum sül
globous: Bkz. globose.
fat, Na 2 S0 4 .10H 2 0 ; Glauber salt şeklinde de
globular: 1) bir top ya da globa benzeyen şekilde; kü
yazı lır.
resel; yuvarlak. 2) küçük küreciklerden oluşan.
glauconite: emir ve potasyumun yeşilimsi renkli bir si
globule: Çok küçük (minicik, mini mini) top ya da
likatı; glokonit.
glop; kürecik (özellikle sıvılar için); çok küçük dam
glaze: 1) eritildiği zaman cama benzer sonuç veren
la.
bir madde ile kaplamak, b) cilalama vb. i ile yüzeyi
globuliferous: Çok küçük kürecikler üreten ya da sa
ni parlak yapmak. 2) cama benzer parlak veya ince
hip olan.
katman ile kapalmak. 4) cama benzer bir katman;
globulin: Hem hayvansal ve hem de bitkisel dokular
sır. e) bunu yapmak için kullanılan herhangi bir
da bulunan, suda çözünmeyen albüminimsi protein
madde.
lerin bir grubu; globulin.
glazier: 1) görevi belirli ölçü ve şekillerde cam kes
glomerate: Yuvarlak kütle şekli verilmiş.
mek veya pencere vb. lerine takmak olan kişi; cam
glomeration: 1) yuvarlak kütle şekli verme işi. 2) yu
cı; sırcı. 2) görevi toprak kapları veya kap kaçağı sır
varlak kütte şekline sokulmuş herhangi bir şey.
lamak olan kişi.
glonoin: Nitrogliserin, özellikle bunun homopati'de
glasiery: Camcının işi; camcılık; sıralık.
Bkz, homeopathy kullanılan bir çözeltisi.
glazing: 1) camcının pencerelere vb. i cam takma işi.
glonoine: Bkz. glonoin.
2) çerçevelere takılan veya takılmış olan cam. 3) ca
ma benzer kaplama. 4) sır uygulama işi. 5) sır ola gloss: 1) düzgün, cilâlı bir yüzeyin parlaklığı veya pa
rıltısı. 2) cilâlı, parlak bir yüzey vermek; parıltılı yap
rak tatbik edilen madde.
mak. 3) cila; perdah. 4) cilalamak veya cila yapmak;
gleam: 1) bir anlık parlaklık; flaş veya ışık ışını. 2) do
yaldız yapmak veya yaldızlamak.
nuk ışık. 3) cilalanmış bir yüzeydeki gibi, yansıyan
glossary: Bilgisay. öze! sözlük.
parlaklık. 4) ışın ya da ışınlar ile parlamak veya yan
sımak. glossy: Düzgün, parlak ya da cilâlı bir yüzeye sahip;
parlak; cilâlı.
gleed: Akkor haline gelmiş veya kızarmış kömür.
glow: 1) büyük ısı sonucu parlak ışık çıkarmak; ısıdan
gliadin: Buğday ve diğer huubbat tanelerinde bulu
akkor haline gelmek veya kıpkırmızı olmak. 2) bü
nan bir protein; gliadin; prolamin.
yük ısı sonucu çıkarılan ışık; akkor. 3) alev ya da
glide: 1) Hava. makinesini kullanmaksızın yavaşça in
alaz olmaksızın sürekli veya düzenli ışık. 4) bir ren
mek (uçak için). 2) akmaya neden olmak. 3) düz
gin yoğunluğu, şiddeti ya da parlaklığı.
gün ve kolay akım. 4) bir uçağın makinesini kullan
glow discharge: Alçak basınç ve alçak gerilimde gaz
madan yavaş inişi.
doldurulmuş bir tüpte ışıklı ve sessiz bir elektrik bo
glider: Hava akımları yardımıyla uçabilen makinesiz
şalımı ya da deşarjı.
uçak; planör.
glim: Işık, lâmba, mum vb. i. glow filament: Akkor fitili; Bkz. glow plug.
glimmer: 1) zayıf ve titrek bir ışık vermek. 2) zayıf ve glow plug: Diz. Mot. bilinen bujilere benzeyen fakat,
titreyen bir ışık. kıvılcım aralığına yerleştirilen yüksek dirençli telden
yapılan küçük bir sargıya sahip olan bir buji; akım
glimmering: Bkz. glimmer.
geçtiği zaman sargı kızarır ve ön yanma odasını ısıta
glint: 1) bir an veya birden parlamak. 2) hızlı şeKilde
rak yanmaya yardım eder; kızdırma bujisi.
hareket etmek.
glucinium: Bkz. glucinum.
glisten: Parlama; kıvılcım; parıltı.
glucinum: Metalik kimyasal bir element; Simg. Gl; be
glister: Parıltı; kıvılcım; anî bir parlaklık.
rilyum'un eski adı.
glitter: 1) kıvılcımlı bir ışıkla parlamak. 2) parlak, kıvıl
glucoprotein: Bkz. glycoprotein.
cımlı ışık; parlama veya parıldama.
glucose: Doğal olarak meyvalar, bal vb. inde bulu
glittery: Parıltısı olan; parıltılı; parlak.
nan kristalli bir şeker; glükoz, C 6 H 1 2 0 6 ; dekstroz,
gloaming: Akşam karanlığı; alaca karanlık; tan.
üzüm şekeri gibi isimler de alır; ticari şekli dekstrin
global: 1) küre veya glop şeklinde. 2) tümü ile dünya
ve maltoz kapsar.
glucosid
glucosid: Bkz. glucoside.
glucoside: Hidrolizde şeker ve bir ya da daha fazla
diğer maddelerden veren doğal veya yapay bileşik
ler sınıfının herhangi biri; glükosif.
glucosidic: Glükosltler kapsayan veya glükositlere
ait.
glue: 1) hayvan deri, kemik, ayak vb. lerinin kaynatıl
ması ile yapılan sert, kırılgan ve suda ısıtıldığı za
man yapışkan ya da zamk oluşturan bir jelatin. 2) ci
simleri birbirine yapıştırmak için kullanılan herhangi
viskoz (yapışkan) bir madde; tutkal; zamk. 3) tutkal
iie birbirine yapıştırmak,
gluepot: Tutkal eritmek için kullanılan ve bir su kabı
içersine konulan bir başka kap; tutkal kabı; tutkal
eritme kabı.
gluey: 1) tutkal gibi; yapışkan. 2) tutkal ile kaplı,
glutamine: Bazı bitkilerin kök ve yapraklarında bulu
nan kristalli bir madde; glutamine, C 5 H 10 N 2 O 3 .
gluten: Glüten; buğday ununda bulunan gri renkli,
besleyici bir madde,
glutenous: 1) glütene benzeyen. 2) glüten dolu.
glutinous: Yapışkan; tutka! gibi.
glyceric: 1) gliserine ait; gliserinden türeyen. 2) renk
siz, şurup kıvamında bir asiti (gliserik asit, CH2OH.C-
HOC.COOH) belirtir; gliserin veya giiserol'un kısmî
oksitlenmesinden elde edilir,
glycerid: Bkz. glyceride.
glyceride: Doğal veya yapay gliserin ya da gliserol
esteri; gliserol ile organik asitlerin esteri; örneğin gli-
serii monooleat.
glycerin: Sıv. Yük. renksiz, kokusuz, şurup kıvamında
bir sıvı; gliserin, C 3 H 5 (OH) 3 ; yağ ve hayvansal yağ
ların hidrolizi ile elde edilir; çözücü veya solvent, de
ri losyonu, besin koruyucusu vb. i ve patlayıcı yapı
mında kullanılır; kimyada gliserol Bkz. glyserol ola
0
rak kullanılır; 15,5 C/15,5°C'de öz.ağ. 1,2627;
k.n.239°C; d.n.15°C; suda tümü ile çözünür;
25°C'de visk. 775 cP; gemilerde 25°-30°C sıcaklık
ve atmosfer basıncında taşınır.
glycerine: Bkz. glycerin,
glycerol: Gliserinin kimyadaki ismi: gliserol.
glyceryl: Gliserinin üç değerli kökü, C 3 H 5 .
glyceryl nitrate: Bkz. nitroglycerin,
glycine: Kristalli bir madde, NH 2 CH 2 C0 2 H; proteinle
rin hidrolizinden elde edilir ve amino asitin özellikleri
ne sahiptir; glisin.
glyco-: Gliserin veya gliserol; glikojen anlamlarında
bir önek.
glycogen: Nişastaya benzer, çözünmez bir madde:
glikojen; hayvansal nişasta; Simg. (C 6 H 1 0 O 5 ) x;
hayvansal dokularda, özellikle karaciğer ve kaslarda
üretilir ve basit şekere dönüştürülür.
glycogenesis: Glikojen veya hayvansal nişasta oluş
ması.
glycogenic: Glikojene ilişkin; glikojenin oluşumuna
ait.
glycol: 1) belirli etilen bileşiklerinin alkali karbonat ile
ısıtılmasından elde edilen ve antifriz olarak kullanı
lan renksiz, şurup kıvamında bir sıvı; glikol; Simg.
C 2 H 4 (OH) 2 ; tam olarak ethylene glycol. 2) bu bile
şiğin, türü olduğu alkol gruplarından biri.
glycolite: 1) glikole ait veya glikol kapsayan. 2) ko
rukta bulunan veya glikolun oksitlenmesiyle yapılan
kristalli bir asite (CH 2 OHC0 2 H) ait veya o asiti
belir
251 gold foil
tir.
glycols: iki hidrojen atomu için hidrokzil grubu ekle
nerek alifatik hidrokarbonlardan türeyen (türetilen)
dihidrik alkoller.
glucolysis: Şekerlerin hidrolizi.
glyconeogenesis: Karbonhidratların, özellikle glikoje
nin, glükositsiz maddelerden üretimi.
glycoproteid: Bkz. glycoprotein,
glycoprotein: Proteinin bir karbonhidrat grubu ile bir
leştiği bileşikler sınıfının herhangi biri; glucoprotein
olarak da kullanılır.
gm.: Bkz. gram; grams.
GMDSS: Global Maritime Distress and Safety Sy
stem: Küresel Deniz Tehlike ve Emniyet Sistemi.
G.M.T.: Bkz. Greenwich Mean Time,
gnesis: Granite benzeyen iri taneli, metamorfik kaya;
feldispat, kuvars, mika ve horablent gibi farklı mine
ral katmanlarından oluşur.
gneissic: Feldispat, kuvarz, mika ve hornblent gibi
farklı minerallar kapsayan bir kaya veya bu kayaya
ait ya da bu kayaya benzer.
gnomon: 1) güneş saati vb. i üzerindeki ve gölgesi
günün saatini (zamanını) gösteren bir sütun veya
pin; güneş saati ibresi veya iğnesi. 2) bir paralelke-
narın köşesinden benzer bir paralelkenar çıkarıldığın
da geriye kalan şekil.
gnomonic: 1) güneş saatine ait. 2) güneş saati ile za
manın ölçülmesine ait.
gnomonic map: Tüm büyük dairelerin doğrular şek
linde oluştuğu harita.
go: 1) boyunca hareket etmek; seyahat etmek; ilerle
mek: Bu araba saatte 160 km hızla ilerleyebilir gibi.
2) hareketli olmak. 3) hareket etmek; çalışmak veya
işlemek. 4) belirli bir rota, hareket hattı vb. ini almak
ya da takip etmek; özellikle: a) sonuçlandırmak;
imâl etmek veya oluşturmak, b) bir usul, yöntem vb.
i ile ayarlamak veya yönlendirmek. 5) geçmek: Za
man için söylenir.
go about: Den. yön değiştirmek.
go-devil: Bîr yakıt boru hattından engelleri kazıyarak
çıkaran alet; boru kazıyıcısı.
godown: Uzakdoğu'da ambar ya da antrepo,
goethite: Kırmızımsı kahverengi bir mineral; demirin
sulu oksit minerali, Fe 2 0 3 H 2 0 pasın başlıca bileşe
ni.
goggles: Gözleri toz, rüzgâr, metal parçası vb. inden
korumak için kullanılan, kenarları kapalı büyük göz
lük; kaynakçı gözlüğü.
go-ahead: Bilgisay. yürütmek
gold: 1) madenî para, mücevherat, alaşımlar vb. i ya
pımında kullanılan ağır, sarı renkli yüksek derecede
dövülebilir, değerli bir metalik kimyasal element; al
tın; Simg. Au; at.ağ. 197,2; at.no. 79; G., g. kısaltma
ları ile belirtilir. 2) altın para. 3) para; zenginlik; sağ
lık. 4) metalin parlak sarı rengi. 5) altın kapsayan, al
tına benzeyen, altından yapılmış veya altına ait. 6)
altın rengine sahip olan; altın renkli, 7) altına dayalı,
gold beater: Kaplama için altın döverek çok ince va
raklar (levhalar) oluşturan kişi; varakçı.
gold dust: Madenlerde bulunan çok küçük parçacık
lar veya toz halindeki altın; altın tozu.
golden: 1) altın veren, altından yapılan, altın kapsa
yan veya altına ait. 2) altın rengi ve parlaklığına sa
hip olan; parlak sarı. 3) çok değerli; mükemmel.
gold-filled: Bir metalin altın kaplanmasıyla yapılmış.
gold foil: Varaktan biraz daha kalın ve dövülerek ya-
gold-leaf
pılmiş altın levha.
gold-leaf: Altın varağa ait; altın varakla süslenmiş.
gold leaf: Altın kaplamacılığında kullanılan, dövüle
rek yapılmış çok ince altın levha; altın varak.
gold mine: 1) altın cevherinin elde edildiği maden
ocağı; altın madeni. 2) çok değerli veya yararlı bir
şeyin kaynağı.
Goldschmidt process: Çok ince alüminyum tozları
iie redükleyerek oksitlerden metallerin elde edilmesi
işlemi; termit işlemi; Goldşimit işlemi.
goldsmith: 1) altından eşyalar yapan usta; kalemkâr.
2) bu tür eşyaları satan kişi; kuyumcu.
gondola car: Bir kristal ya da prizmanın yüzeyleri ara
sındaki açıları ölçmek için kullanılan bir cihaz; gon-
yometre; goniometre.
goniometry: Açıları ölçme bilimi veya kuramı.
goo: Tutkal gibi yapışkan olan herhangi bir şey.
good deal: Büyük bir sayı ya da nicelik; bir çok ya
da çok.
gooey: 1) tutkal gibi yapışkan. 2) yapışkan veya tatlı.
googol: 1) bir sayısını izleyen yüz sıfırdan oluşan sa
100
yı; 10 . 2) çok büyük herhangi bir sayı.
goose: 1) tutulacak yeri kaz boynuna benzer şekilde
uzun, terzi ütüsü. 2) düzensiz hamleler için (bir mo
toru) yakıtla beslemek.
goose barnacle: Kendilerini gemi, tekne vb. lerinin
alt ya da karinalarına bağlayan uzun bitkisel saplan
olan deniz kabukluları.
gooseneck: 1) boruların metal bağlantısı, masa lâm
balarını taşıyan esnek çubuk gibi, şekli kazboynuna
benzeyen türlü mekanik cihazlardan herhangi biri.
2) Diz. Mot. büyük güçlü dize! motorlarında soğut
ma suyunu silindir bloklarından silindir kapaklarına
ileten U şeklindeki boru; kazboynu. 3) Den. bumba
topuğu veya bumba menteşesi.
gouge: 1) tahtaya oyuk açmak veya delikler yapmak
için kullanılan eğri ağızlı, içi boş bıçağı olan bir kes
ki; kalem; keski kalemi; tahta keskisi. 2a) böyle bir
keski ile oyuk veya delik açma işi. b) bu şekilde ya
pılmış oyuk veya delik. 3) ağaç keskisi ile oyuk ya
da delikler açmak.
gov.: Bkz. governor.
govern: 1) gavörnör veya regülatör (oto vb. inin) ha
reketini düzenlemek. 2) saptamak veya tespit et
mek; kural veya kanun olmak.
governable: Ayar edilebilir.
governor: 1) buhar, yakıt vb. i girişini denetleyerek
bir makine ya da motorun hızını otomatik olarak
kontrol eden mekanik, hidrolik veya elektrikli cihaz;
regülatör; Gem. Mak. gavörnör.
governor balls: Regülatör ağırlıkları; merkezkaç kuv
vetle dışa veya içe doğru hareket ederek, regülatör
tarafından makineye daha fazla buhar ve yakıt veril
mesini sağlayan veya buhar ya da yakıtı azaltan ağır
lıklar; küre ya da prizma şeklinde olurlar.
governor centrifugal: Bkz. centrifugal governor.
governor drive: Bir regülatörü çalıştıran mekanizma.
governor drive gear: Regülatör hareket mekanizması
ya da dişlisi.
governor, hydraulic: Gemi dizel motorları ile jenera
tör çeviren yüksek devirli makinelerde kullanılan çok
duyarlı bir regülatör türü; hidrolik regülatör; hidrolik
gavörnör.
governor oil: Diz. Mot. genellikle aşırı doldurucular
252 grain
da (süperşarjerlerde) kullanılan yağlama yağı; regü
latör yağı; eğer bu tür yağ mevcut değilse SAE 30
numara karter yağı kullanılır.
governor, shaft-operated: Daha çok jeneratör çalıştı
ran pistonlu buhar makinelerinde volanlara donatı
lan mekanik regülatör; şaft tarafından çalıştırılan re
gülatör.
governor spring: Regülatör yayı; Bkz. speeder
spring.
governor valve: Buh, Turb. buhar valfı ve bu valfın sa
pına bağlı bir regülatörden oluşan valf; doğrudan tür
bine verilen buhar miktarını ayar ederek makinenin
devir sayısının belirli bir değerde kalmasını sağlar.
governor weight: Bkz. governor ball.
gr.: Bkz. gram; grams.
grab: Kaldırılacak şeyleri tutmak için kullanılan, iki
parçadan yapılmış, açılır kapanır, tırnaklı, türlü meka
nik araçlardan herhangi biri; kepçe.
grab rope: Gemilerin bordalanna asılı; tutma halatı;
vardakova.
gradation: Bilgisay. Karartı ölçeği;
grade: Derece. .
grader: Toprak tesviye makinesi; daha çok yol yapı
mında kullanılan makine; greyder.
grading: Tesviye etme; reglaj.
gradient: 1) Fiz. a) sıcaklık, basınç vb. inin değişim
miktarı, b) bunu belirten diyagram veya eğri. 2) Me-
teo. barometrede düşme veya yükselme. 3) bir yol
veya demiryolunun eğimi; meyil; yokuş. 3) meyil de
recesi.
gradient thermocouples: Metal bir borudaki sıcaklık
değişimlerini ölçmek ve ısı akımını veya boru içinde
ki kısır katmanının ısıl direncini saptamak için kullanı
lan ve boru etine farklı derinliklerde yerleştirilen iki
pirometre veya termokupl.
gradiometer: Meyil ölçmek için kullanılan bîr alet;
gradiyometre.
gradual: 1) hemen hemen farkedilmez adımlar veya
derecelerle oluşma; kademe kademe; tedricî; anî ve
ya keskin bir biçimde etkilenmeme; azar azar geliş
me veya ortaya çıkma.
gradually: Tedricî olarak; tedricî; yavaş yavaş.
graduate: 1) çizgi veya sayı iie bölüntülü (taksimatlı),
sıvıları veya katıları ölçmek için kullanılan şişe, boru
veya diğer bir kap. 2) ölçüm için (şişe, boru, göster
ge vb. ini) işaretlemek. 3) miktar, ölçü, kalite vb. ine
göre derecelerini düzenlemek veya sınıflandırmak.
graduated: Derece bölüntülü veya taksimatlı; taksi-
matlandırılmış.
graduated cylinder: Sıvıları ölçmek için kullanılan
taksimatlı ya da bölüntülü kap veya silindir.
graduation: 1) ölçme veya ölçüm için şişe, boru, gös
terge vb. ini bir sıra derecelerle işaretleme; bölüntü
veya taksimat yapma, 2) bir derece veya ölçek. 3)
miktar, ölçü, kalite vb. ine göre cinsleri bakımından
sıralama ya da sınıflama.
graduator: 1) hatları (çizgileri) ve yüzeyleri küçük,
muntazam bölümler şeklinde işaretlemek için kullanı
lan bir cihaz. 2) böyle bir aleti kullanan kişi.
grain: 1) tuz ve kum gibi çok küçük katı parçacık; ta
ne. 2) çok küçük miktar; çok küçük bir parça. 3)
ABD ve İngiltere'de kullanılan ve 0,0648 gram veya
64,8 miligrama eşit olan en küçük ağırlık birimi;
greyn. 4a) kırmız böceği, b) bundan yapılan kırmızı
g rai n aico ho !
boya c) herhangi çabuk kuruyan bir boya. 5) kristal
leşme veya billûrlaşma.
grain alcohol: Özellikle hububat (tahıl) tanelerinden
yapıldığı zaman, etil alkol; Simg. C2 H5 OH.
grains: Metalleri oluşturan minik tanecikler.
gram: Metrik sistemin 1/28 oza eşit olan temel ağırlık
birimi; kenarlan metrenin yüzde biri veya 1 cm olan
bir küpün -4°C'de kapsadığı saf suyun ağırlığı;
gram; 1000 miligram; 1/1000 kilogram; 0,035 oz;
0,0022 libre; 15,4 grain.
gram atom: Kimy, sayısal olarak elementin atom ağır
lığına eşit olan, o elementin gram cinsinden miktarı;
bir atom gram sodyumun (atom ağırlığı 23 gram ol
duğundan) ağırlığı 23 gramdır; atom gram.
gram-atomic weight: Bkz. gram
atom.
gram calorie: Metrik sistemde bir ısı birimi; küçük ka
lori; bir gram suyun sıcaklığını 1°C yükseltmek için
gerekli ısı miktarı; gram kalori.
gram-centimeter: Metrik sistemde enerji ve iş birimi;
bir gramlık bir kuvvetin bir cismi 1 cm mesafeye gö
türmesi ile yapılan iş; g-cm kısaltması ile belirtilir.
gram ion: Bir iyonda, gram olarak ifade edilen atom
ağırlıklarının toplamı; gram iyon.
gramme: Bkz. gram (weight).
gramme-ring: Göbeği ya da çekirdeği sürekli bir de
mir çember olan bir elektromıknatıs; elektrik makine
lerinde endüvi olarak kullanılır.
gram-molecular volume: Bir gazın normal basınç ve
sıcaklıkta bir gram moleküler ağırlığının hacmi;
gram moleküler hacim; ideal bir gaz için 22,4 litre
dir.
gram molecule: Kimy. sayısal olarak elementin mole
kül ağırlığına eşit olan, o elementin gram türünden
sahip olduğu miktar; gram molekül; molgram; mol.,
mole şeklinde de kullanılır.
Gram-negative: Tıp. Gram yöntemi ile muamele edil
diği zaman boyasını kaybeden bakteri veya dokular
için söylenir; gramnegatif.
Gram-positive: Tıp. alkol ile muamele edildikten son
ra boyasını kaybetmeyen bakteri veya dokular için
söylenir; grampozitif.
gram roentgen: Bir gram havaya bir röntgenlik doz
verildiği zaman gerçekten dönüşen enerji miktarı
(yaklaşık olarak 84 erg); gram röntgen.
Gram's method: Tıp. sınıflandırma amacıyla bakterile
rin boyanması yöntemi.
granite: Jeo. başlıca kristalli kuvarz, feldispat ve
mika dan oluşan çok sert, çoğu zaman gri veya
pembe renkli volkanik kaya; granit.
granitic: Granite ait; granite benzeyen.
granitite: Kara mika ya da biyotit kapsayan granit.
gratinoid: Granite benzeyen; granit yapısına sahip
olan.
granophyre: Kuvarz ve feldispat kapsayan soluk renk
li volkanik kaya.
granular: 1) tanecikler veya granüller kapsatan veya
onlardan oluşan; tanecikli. 2) tanecik veya granülle-
re benzeyen.
granularity: Tanecikli veya granüler olma durumu ve
ya niteliği.
granular snow: Meteo. küçük tanecikli yoğun veya
kesif kar.
granulate: 1) tanecik veya granüler oluşturmak. 2) ta
necikler veya minik çıkıntılar ile yüzeyi kaba yapmak
253 g ra ppl e r
veya kaba olmak.
granulater: Bkz. granulator.
granulation: Tanecik veya granüller oluşumu.
granulator: Tanecikler yapan kişi veya şey.
granule: 1) küçük tanecik; granül. 2) taneciğe benzer
bir partikül veya benek.
granulite: 1) kuvarz, feldispat ve bazan koyu kırmızı
grena kapsayan, tanecikli ve kristalli kaya. 2) kara
mika Bkz. biotite ve mika kapsayan granit.
granulitic: Granülitten yapılan; granülit kapsayan.
granuiose: Nişasta taneciklerinin enzimlerin etkisiyle
şekere dönüştürülen daha fazla kısmı.
grape sugar: Bir çok bitki ve meyvada, özellikle ol
gun üzümde bulunan basit bir şeker; üzüm şekeri;
dekstroz; glükoz; D-glükoz; C 6 H 1 2 0 6 ; besin
olarak kullanılır.
graph: 1) değişken miktar ya da miktarların değerleri
nin birbirini izleyen değişimlerini gösteren eğri, ke
sikli çizgi vb. terinden oluşan bir diyagram; graf; gra
fik. 2) Mate. birbirlerine dik açılarda yerleştirilmiş ko
ordinatlar serisinde, fonksiyonun yerini gösteren eğ
ri veya yüzey.
graphic: 1) çizime ait. 2) çizim sanatlarına ait. 3) gra
fik veya diyagramlara ait. 4) grafik veya grafiklerle
gösterilen.
graphical: Bkz. graphic.
graphic arithmetic: Grafik aritmetik; sayıların çizgiler
le belirtildiği aritmetik.
graphics: 1) matematik kurallarına göre, mimarlık ve
mühendislikte olduğu gibi, çizimler yapma sanatı. 2)
bu çizimlerden yapılan gerilme vb. i hesaplama; gra-
fostatik bilimi; grafostatik.
graphite: Karbonun yumuşak, siyah, parlak bir türü;
grafit; kurşun kalem ucu, pota, yağlayıcı, elektrot
vb. i yapımlarında kullanılır; black lead, plumbago
adları da verilir.
graphite cement: Yağlama yağı ile karıştırılan toz gra
fitten oluşan bir macun; cıvata, somun, saplama vb.
lerinin paslanmasına karşı kullanılır.
graphite grease: Yapısına toz grafit katılarak yapılan
gres; grafitli gres.
graphite lubricant: Yağlama amacıyla kullanılan toz,
pudra kıvamındaki grafit; grafit yağlayıcı.
graphite powder: Toz ya da pudra kıvamındaki gra
fit; toz grafit.
graphitic: Grafite ait, grafite benzer veya grafit tabia
tında olan.
graphitic coal: Bkz. super-antracite.
graphitization: Korumasız olarak deniz suyunun etki
sinde bırakılan dökme demirin paslanması sonucu,
metalinin giderek grafit katmanlarının kalması; grafit-
leşme.
graphitize: 1) ısıtma veya tavlama ile grafite dönüş
mek. 2) içine grafit koymak.
graphophone: Bkz. phonograph Ticarî bir marka.
graphotype: İnce metal levhalar üzerine kabartma
harfler yapan makine.
grapnel: 1) dört ya da daha fazla pençeli küçük bir
demir ya da çıpa. 2) ucunda bir kancası veya kanca
ları bulunan bir araç; Bkz. grappling iron.
grapple: 1) demir kancası (borda kancası) veya dört
ya da daha fazla kollu küçük çıpa. 2) demir kanca
kullanmak.
grappler: Bkz. grappling iron.
g ra pplin g iro n (or hook
)
grappling
kullanılan,iron
bir (or hook):kancalar
ucunda Tutma veya yakalama
bulunan demir için
bir
çubuktan oluşan bir alet; Bkz. grappnell.
grass cutter: Çim kesme makinesi; çim makinesi.
grate: Aşındırarak partikül ya da parçalarına ayırmak;
öğütmek; rendelemek.
grate: 1) şömine, soba veya ocakta yakıtı taşıyan, me
tal çubuklardan yapılmış çerçeve; ızgara; ocak ızga
rası. 2) şömine veya ocak. 4) Maden, kırılmış cevher
leri boyutlandırmak için kullanılan kalbur ya da elek.
4) pencere, kapı vb. lerine yerleştirilen kafes; pence
re kafesi.
grate bars: Kömürle fayraplı kazanların ocaklarında
kömürün üzerinde yakıldığı, çoğunlukla 3 veya daha
fazla parçadan yapılmış ızgaralar; ocak ızgaraları.
grate bearer: Çoğu zaman dökümden yapılmış, ocak
yan duvarına yerleştirilerek ızgara ucunu taşıyan me
tal bir kısım; ızgara eşiği; gate rests şeklinde de kul
lanılır.
grate surface: Kömürle fayraplı buhar kazanlarında
kömürün yayılarak yakıldığı yüzey; ızgara yüzeyi.
grating: 1) pencere, kapı vb. lerine donatılan paralel
çubuk veya kafesten yapılan bir çerçeve; kafes; pen
cere kafesi. 2) Opt. kırılma ile tayftaki ışığı dağıtmak
için kullanılan düzgün, parlayan bir yüzeye yakıla
rak açılmış paralel hatlar veya çok ince teller düzene
ği. 3) ızgara.
grave: Katran ile kaplayarak bir gemi karinasının ka
buklularını çıkararak temizlemek.
gravel: 1) Den. karada, çakıl taşları üzerinde (bir ge
mi veya tekneyi) hareket ettirmek. 2) çoğu zaman
kum vb. i ile karışık, kumdan daha büyük kaya par
çaları ve çakıl taşları karışımı. 3) Tıp. böbreklerde
oluşan ve idrar yollarından idrar kesesine inen kü
çük taş parçacıkları.
gravimetric: Kimy., Fiz. ağırlık ile ölçüme ait; gravi-
metrik; özgül ağırlık ile ilgili.
gravimetrical: Bkz. gravimetric.
gravimetric analysis: Bir bileşiğin bileşenlerini ayırıp,
bunların ağırlıklarının ölçümü ile yapılan kimyasal
analiz; gravimetrik analiz.
gravimetry: Ağırlık ya da yoğunluğun ölçümü; yoğun
luk ölçme bilgisi; gravimetri.
graving: Bir geminin teknesini yakarak veya raspa
ederek temizleme; temizlemeye ait.
graving dock: Gemi teknesinin yakılarak veya raspa
edilerek temizlendiği havuz; kuru havuz; Bkz. dry
dock.
gravitate: Yerçekim kuvvetine göre hareket etmek ve
ya hareket etme eğiliminde olmak. 2) batmak ya da
düşmek; bir sıvıda olduğu gibi, dibe çökmek veya
çökelmek. 3) çekilmek veya harekete neden olmak.
gravitation: 1) F/z. bir maddenin her partikülü veya
kütlesinin çektiği ve diğer bir maddenin her partikül
veya kütlesi tarafından çekildiği kuvvet; çekim kuvve
ti; yerçekimi; çekim; çekilme; cazibe.
gravitational: Yerçekimine ait; yerçekiminin neden ol
duğu.
gravitational acceleration: Bkz. acceleration.
gravitational constant: Newton'un evrensel çekim ka
nunundaki G sabitesi veya konstantı ya da değişme
zi; yerçekim sabitesi.
gravitational field: Yerçekimi kuvvetinin etki yaptığı
saha veya alan; yerçekimi alanı.
254 g reas e p ai n t
gravitationally: Yerçekimi tarafından veya yerçekimi
ne göre.
gravitative: 1) yerçekimine ait veya yerçekiminin ne
den olduğu. 2) çekime neden olan veya cazibe eğili
mi olan.
gravity: Fiz. bir cisme uygulanan dünyanın çekim kuv
veti; deniz düzeyinde ve 45° enleminde bir madde
2
ye 9,80 m/s 'lik ivme veren kuvvet; gravite; cazibe;
yerçekimi.
gravity feed: Çekim veya cazibe ile besleme; motor
seviyesinden yüksekteki bir depodan kendi ağırlığı
veya cazibe ile akan (yakıt, yağlama yağı vb. i için
söylenir).
gravity filtration: Yağlama yağı içindeki farklı yoğun
luğa sahip yabancı maddelerin yerçekimi (cazibe)
ile dibe çökmesi şeklindeki süzme; gravite temizle
me, süzme veya filtreleme.
gravity flow: Cazibe, gravite veya kendi ağırlığı ile
oluşan akım; gravite ile akım.
gravity lubrication system: Özellikle buhar türbinleri
ne uygulanan ve yüksekteki tanklara pompalanan
yağın, oradan kendi ağırlığı ile türbin ve devir düşü
rücü dişlilerin yataklarına aktığı sistem; Gem. Mak.
gravite (cazibe) ile yağlama sistemi.
gravity pressure: Sıvıların ağırlıklarının neden oldu
ğu basınç; cazibe, çekim ya da gravite basıncı.
gravity, spesific: Bkz. specific gravity.
gravity tank: Yüksek bir yere yerleştirilmiş ve içinde
bulunan sıvıyı cazibe veya yerçekimi ile istenilen ye
re ileten tank; gravite tankı.
gravity, tank: Bkz. tank gravity.
gray: 1) siyah ve beyaz boyaların karışımı olan bir
renge ait. 2) siyah ve beyaz boyaların karışımı olan
renk; gri; kurşunî; külrengi.
gray cast iron: Metal, esmer dökme demir; sincabî
font.
gray iron: Grafit kapsayan pik demiri veya dökme de
mir; gri demir.
grease: 1) sabunlaşabilen hayvansal yağlar ve kireç
ya da kostik soda ile yapılan ve sonra içersine isteni
len miktarda mineral yağ eklenen, iyice karıştırılarak
homojen bir yapıya kavuşturulan yağlayıcı; gres; diş
liler, rulman yataklar vb. i yerlerde kullanılır.
grease cup: Mak. yatakları yağlamak veya gresle bes
lemek için yataklar üzerinde bulunan küçük bir kap;
yağ ya da gres kabı; gres kutusu; vidalı gresör.
grease extractor: Besi (fid) suyu devrelerinde, fid su
yu pompasından sonra boru devresine donatılan
yağ çıkarıcı; bir tür süzgeç ya da filtre.
grease filter: Tüm kuzinelerin çıkış bacalarına, buhar
laşan yağları tutmak için ve ciddî yangın tehlikesini
önlemek üzere donatılan filtre; yağ filtresi.
grease fitting: Gresörlük; gresör; gres memesi.
grease gun: Gresörlere gres basmak veya vermek
için kullanılan bir pompa; gres pompası; gres taban
cası.
grease monkey: Arg. özellikle otomobil ve uçaklarda
çalışan makinist ya da makine ustası; yağcı; taşıt
yağlayıcısı.
grease nipple: Makineler, motorlar vb. inin gres bas
ma yeri; gres nipeli; gres memesi.
grease" paint: Gres ve boya maddelerinin karışımı;
gres boyası; sahne makyajı için sanatçıların kullan
dıkları boya.
greaser
greaser: 1) yağlayan (gresleyen) kişi veya şey; yağ
cı; makine yağcısı. 2) gresör.
greaser cup: Bkz. greaser.
grease seal: Gres keçesi.
greasily: Grese benzer bir şekilde veya tarzda.
greasiness: Grese benzer olma durumu veya niteliği.
greasy: 1) gresle kaplı veya gresle kirletilmiş. 2) gres
kapsayan; gresli; gres dolu. 3) grese benzeyen; yağ
lı; yağ gibi. 4) gresli.
great calorie: Büyük kalori; kilokalori; bir kilogram su
yun sıcaklığını 1°C yükseltmek için gerekli ısı mikta
rı; kcal, kkal kısaltmaları ile belirtilir.
great circle: Dünya veya diğer bir kürenin merkezin
den geçen bir düzlemin oluşturduğu herhangi bir da
ire; büyük daire.
great-circle sailing: Ekvatorda olduğu gibi, dünyanın
herhangi bir büyük dairesi üzerinde yapılan seyir;
büyük daire seyri; böyle bir rota, dünyanın yüzeyi
üzerinde herhangi iki nokta arasındaki en kısa mesa
fedir.
greatest common divisor: En büyük ortak bölen.
greatest common factor: En büyük ortak faktör ya
da etken.
greatest common measure: En büyük ortak ölçüm.
great gross: Yüz kırk dört düzine: 12x12x12 = 1728
adet.
great year: Göksel ekvator noktalarının tam bir devri
için gerekli süre; büyük yıl; plâtonik sene; 26 000 yıl.
Greek (ire: Eski ve Ortaçağ savaşlarında kullanılan
ve suda yanan bir madde; Rum ateşi; Bizans ateşi;
ateş-i Rum.
green-blue: Tayfta tam olarak birincil yeşil ve birincil
mavi arasındaki renk; yeşil-mavi.
green coal: Yeşil kömür.
green lead ore: Yeşil demir cevheri; piromorfit; kur
şun damarlarında bulunan kristalli bir mineral.
green light: Yeşil trafik ışığı.
greenockite: Kadmiyumun nadir sarı sülfürü; kadmi
yum sülfür, CdS; lâstik, kauçuk ve kâğıtta pigment
olarak kullanılır.
green sand-mold: Nemli kumdan hazırlanan ve dö
küm yapılan kalıp veya derece; karşıtı dry sand -
mold: Kalıp hazırlandıktan sonra kurutulur ve sonra
döküm yapılır.
green soap: Potas, bezir yağı ve alkolden yapılan,
deri hastalıklarının tedavisinde kullanılan, yeşilimsi
yumuşak bir sabun; yeşil sabun.
green vitriol: Kristalli demir sülfat, FeS0 4 .7H 2 0; me-
lanterit.
Greenwich mean time: Griniç'te (ing.) meridyenin or
talama güneş zamanı; dünyanın büyük bir bölümün
de standart zamana esas olarak alınır.
Gregorian calendar: Papa 13. Gregory tarafından
1852 yılında takdim edilen ve Julian takviminin düzel
tilmiş şekli olan ve ülkelerin büyük bir çoğunluğun
da kullanılan takvim; Gregoryan takvimi.
grenade: 1) bir fünye ile patlatılan ve el ile atılan ve
ya bir tüfekle ateşlenen küçük bir bomba; elbomba-
sı. 2) fırlatılarak atılan ve kırılarak içindeki kimyasal
lar çevreye yayılan cam bir kap; yangın çıkarmak,
gözyaşı gazı vb. i yaymak için kullanılır.
Grenz rays: 5-20 kv bölgesinde oluşan X ışınları; sı
nır ışınları; Grenz ışınları.
grey: Bkz. gray (İng.).
255 g ri ndin g p as t e
greyhound: 1) Esk. stimli (buharlı) ve hızlı okyanus
gemisi; tam olarak ocean greyhound şeklinde yazı
lır. 2) tazı.
gribble: Den, yengeç, karides vb. inin akrabası olan
ve su altındaki tahtaların içinde büyüyen ve onu tah
rip eden küçük bir deniz hayvanı.
grid: Elektrik akımını yeraltı ve yerüstü kabloları ile
santraldan ülkenin her yerine ileten sistem; ana sis
tem yüksek gerilimli (275 kv) olup, indirici transfor
matörlerle 220 veya 110 volta kadar indirilir.
grid: Elekt. a) bir akümlatörün kurşun plâkalarından
biri. b) bir elektron tüpünde anot ve katot arasına
yerleştirilen örgülü telden yapılmış, elektronları geçi
ren bir elektrot.
grid battery: Bir vakum tüpünün elektrot devresinde
levha akımını denetleyen batarya; C batarya; elek
trot bataryası.
grid bias: Bir vakum tüpünün katotu ve elektrotu ara
sına uygulanan düzgün gerilim ya da voltaj.
grid capacitor: Izgara kondensatörü.
grid circuit: Bir vakum tüpünün giriş devresi; devre
elektrot ve katot arasına bağlanmıştır; elektrot devre
si.
grid condenser: Bir elektron tüpünün ızgara devresi
ile seri bağlı bir kondensatör veya kapasitans.
grid current: Kontrol elektrodu pozitif olduğu zaman
ızgaradan katota akan akım; elektrot akımı.
gride: Raspa etmek; kazıma ile raspa etmek.
grid leak: Elektrotta şarj birikmesine engel olmak için
ızgara kondensatörüne paralel bağlanmış veya yer
leştirilmiş çok yüksek bir direnç; ızgara kaçağı (sız
ması).
grid, radio: Elektron akımını kontrol için radyo tüple
rinde kullanılan bir elektrot; radyo elektrodu.
grid resistance: Çok büyük D-C motorlarda bir demir
çerçeveye yerleştirilmiş ilk hareket rezistansı veya di
renci.
grid resistor: Radyo tüpünün elektrot devresinde kul
lanılan yüksek bir direnç; elektrot direnci.
Grignard reagent: Organik sentezlerde önemli bir ayı
raç; örneğin etil magnezyum iyodür, C 2 H 5 Mgl.
grind: 1) iki yüzey arasında parça ya da partiküllere
ayıracak şekilde öğütmek; toz haline koymak; ez
mek. 2) sürtme ile keskinleştirmek veya bilemek, şe
kil vermek ya da düzeltmek. 4) kolunu çevirerek ça
lıştırmak: Kahve değirmeninde olduğu gibi. 5) öğüt
me ile yapmak veya üretmek. 5) büyük bir gayretle
öğütmek. 6) öğütme işi. 7) taşlamak; taşa tutmak;
taşla torna etmek; bilemek.
grinder: 1) öğüten veya bileyen kimse; özellikle İşi
alet vb. lerini bilemek olan kişi; bileyici. 2) öğütülen
bir şey; özellikle: a) öğütme veya bileme için kullanı
lan türlü makinelerden herhangi biri; taşlama tezgâ
hı, b) azı dişi.
grinder machine: Bileme makinesi; taş tezgâhı.
grindery: 1) aletlerin bilenmesinin yapıldığı yer; bileyi
ci dükkanı. 2) İng. saraç malzemesi ve teçhizatı.
grinding: Taşlama, öğütme, taşlayarak tesviye etme.
grinding compound: Bkz. grinding paste.
grinding disk: Taşlama diski.
grinding machine: Taşlama tezgâhı.
grinding paste: Mot. supapları, enjektör iğne valfları
nın alıştırılmasında kullanılan macun; alıştırma macu
nu.
g ri ndin g po w d e r
grinding powder: Fuel oil ile karıştırılarak kalın alıştır
ma macunu yapılan bir toz; alıştırma tozu.
grinding stone: Şekil verilme, parlatılma veya keskin
leştirme için kullanılan döner hareketli taş disk; bile
ği taşı.
grinding wheel: Elektrikli breyze takılarak supap yu
valarının düzeltilmesinde kullanılan küçük çaplı Jaş.
grindstone: Bkz. grinding stone.
grip: 1) tutmak veya kavramak için kullanılan meka
nik bir cihaz. 2) alet, silâh vb. inin el ile tutulan veya
kavranan kısmı; Kabza.
gripe: 1) sıkıca tutan ya da kavrayan bir cihaz. 2) kav
ramak; yakalamak. 3) vinç kastanyola çemberi.
grit: 1) kum, taş vb. inin kaba, sert partikül ya da par
çacıkları. 2) taneciklerinin iriliği veya inceliğine göre
taşın yapısı. 3) iri, sert bir kumtaşı. 4} iri taneli kum.
5) kum ile kaplı. 6) maden talaşı; maden kırıntısı.
grit blasted: Basınçlı hava ile kum püskürtülmesi yön
temi; gemilerin madenî yüzeylerinin, özellikle borda
ve karinalarının temizlenmesinde kullanılan bir yön
tem; kum püskürtme.
gritty: Kuma ait, kuma benzer veya kum kapsayan;
kumlu.
groan: Yüklemek veya yük altında olmak.
grommet: 1) Den. bir yelkenin kenarını yerine bağla
mak, küreği yerinde tutmak için kullanılan halat ve
ya halat çember; simit halkası. 2) ip asbestostan sa-
nlarak yapılan, yağ ya da kırmızı sülyen boya ile do
yurularak cıvata somun başının altına konulan ve
böylece sızdırmazlık sağlayan bir tür conta; gromet;
küçük çaplı, bakır gibi yumuşak metaller de bu
amaçla kullanılır.
groove: 1) bir aletle açılan uzun, dar kanal; oluk; yiv.
2) buna benzeyen herhangi bir kanal; makine yatak
larının yağ kanalı gibi. 3) oluk ya da oluklar yap
mak; oluk açmak.
grooved: Oluklu; yivli.
grooved pliers: Ağızlan bir oyuk boyunca kaydırıla
rak ayarlanabilen pense; ayarlı pense.
groove w eld: Birleştirilecek iki metal arasında kare,
V şeklinde vb. i kanal veya oyuk açılarak yapılan
kay nak; oyuk kaynağı.
gross: 1) yoğun; sık. 2) kaba; inceliği olmayan; has
sas veya duyarlı olmayan. 3) toptan; tamam. 4)
Çoğ. kütle; tüm miktar. 5) on iki düzine; 144 adet. 6)
net olmayan; brüt. 7) hepsi, tümü veya bütünü.
gross heating value: Bkz. higher heat value.
grass pressure: Mutlak ya da salt basınç; Bkz. abso
lute pressure.
gross ton : 2240 libre veya 1012,48 kg'a eşit olan bir
ağırlık birimi; groston; büyük ton; long ton biçimin
de de kullanılır.
gross tonnage: Gem. inş. tonilâto güvertesi altındaki
hacimin, tonilâto güvertesi üzerindeki güverteler ara
sındaki hacmin, üst güvertede bulunan ve yük ya da
malzeme koymaya, yolcu ya da mürettebatın yatma
sına veya oturmasına elverişli sabit kapalı mahalle
rin hacimlerinin ve ambar eşikleri fazlalığının topla
mından ibarettir; gros tonilâto; gros tonaj.
gross weight: Kaplama malzemesi veya kabının ağırlı
ğı dahil, bir eşyanın toplam ağırlığı; brüt ağırlık; dara-
lı ağırlık
ground: 1a) bir şeyin en alt, dip veya temel kısmı; ze
min, b) deniz gibi. 2) dünyanın katı yüzeyi; toprak.
256 Grünel se n's la w
3) yerin toprağı; toprak; arazi. 4) esas; döşek; te
mel. 5) Elekt. elektriksel iletken veya toprağın bağ
lantısı; toprak hattı. 6) toprağa ait, yerde veya yere
yakın. 8) karaya çıkmasına veya karaya oturmasına
neden olmak: Bir gemi için söylenir. 9) Ham. yerde
kalmasına neden olmak; uçmasına engel olmak. 10)
Elekt. elektrik devresinin bir parçası olan toprak ile
(elektriksel iletkeni) toprağa bağlamak. 11) Den. ka
raya oturmak; Bir gemi için söylenir. 12) Nük. Ener.
bir çekirdek, atom ya da molekülün en alçak enerji
kademesi.
groundage: Bir geminin limanda kalması iznine karşı
lık ödenen ücret; işgaliye ücreti; işgaliye resmi; li
man ücreti.
ground cable: Elekt. toprak altına döşenen kablo;
toprakaltı veya yeraltı kablosu.
ground circuit: Elekt. türlü elektrikli ev aletleri, prizler
ve fişlerde kullanılan toprak hattı; toprak devresi.
grounded: Topraklı; topraklanmış (elektrik devresi
vb. i).
ground color: 1) boyanın birinci katı; birinci kat bo
ya; astar boya. 2) fon boyası.
ground crew: Uçak bakım ve onarımı ile görevli bir
grup insan; yer personeli; yer mürettebatı.
grounded: Topraklı veya topraklanmış (elektrik devre
si vb. i); topraklı bobin; arz kaçağı oluşmuş bir bo
bin.
ground glass: Işığı geçiren, fakat saydam olmayan
cam; buzlu cam.
grounding: 1) Den. gemi omurgasının deniz dibine
değmesi, gemi yüzücülüğünün kaybolması; karaya
oturma. 2) Elekt. topraklama.
ground lead: Elekt. toprak hatlarının toprakta bulu
nan iletkeni; toprak iletkeni.
ground plan: 1) zemin ya da binanın herhangi bir ka
tının üstten görünen plânı. 2) ilk, esas veya temel ta
sarım.
ground plate: 1) bir elektrik devresini topraklamak
için yere konulan metal levha. 2) demiryolu travers
lerini taşıyan döşek kısmı.
grounds: 1) bir sıvının dibine çöken partiküller (par
çacıklar); tortu; telve. 2) temel; kaide.
ground-speed meter: Bir uçağın yere göre hızını ölç
mek için kullanılan bir cihaz; yer-hizölçeri.
ground terminal: Elekt. toprak ucu veya terminali.
ground wave: Vericiden alıcıya doğrudan sapmaksı-
zın hareket eden radyo dalgası.
ground wire: Elektrik devresi, radyo vb. inden topra
ğa giden ve iletken görevi yapan tel; toprak teli; top
raklama teli.
groundwork: Temel; kaide.
group: 1) Kimy, kök ya da radikal. 2) periyodik tablo
da elementlerin dikey sırası ya da sütunu. 3) Hava.
aynı türden dört filodan oluşan bir birim (ABD'de).
grouser: Tank, dozer, traktör vb. paletli araçların pa
let tırnağı.
growth: 1a) ölçü, ağırlık, güç vb. inde artma, b) bu
nun miktari. 2) vücudun üstü veya içinde gelişen tü
mör (ur) veya anormal doku kütlesi.
grub hoe: Kök çıkarmak için kullanılan ağır bir çapa.
grub screw: Mak. başsız vida.
grummet: Bkz. grommet.
Grüneisen's law: "Bir metalin genişleme katsayısının
sabit basınçta özgül ısısına oranı, tüm sıcaklıklarda
gr.wt .
sabittir"; Grünayzen kanunu veya yasası.
gr.wt.: Bkz. gross weight.
GS: Bkz. German Silver.
guaiacol: Beyaz, kristalli katı veya renksiz, yağlı bir sı
vı, C 6 H 4 (OH)OCH 3 ; guyakum veya odun kreozo
tundan elde edilir ve kimyasal ayıraç olarak ve tıpta
kullanılır.
guaiacum (guaiocum): 1) mavi veya mor çiçekleri
olan ve meyvası kapsüllerde büyüyen bir grup tro
pin Amerikan ağacından herhangi biri. 2) bu grubun
ağaçlarından birinin çok sert, kahverengimsi, yeşil
kerestesi; pelesenk. 3) bu ağaçtan elde edilen, ro
matizma, gut vb. i hastalıkların tedavisinde kullanı
lan bir reçine.
guanidin: Bkz, guanidine.
guanidine: Guanin'in oksitlenmesiyle oluşturulan kuv
vetli baz ve kristalli bir madde; guanidin,
NHC(NH 2 )2 .
guanin: Bkz. guanine.
guanine: Hayvanların karaciğer ve pankreaslarında
bulunan ve ticarî olarak guano'dan Bkz. guano elde
edilen organik bir baz, C 1 5 H 5 N 5 0 ; guanin.
guano: Özellikle Peru sahillerindeki adalarda bulu
nan deniz kuşlarının gübreleri; guano; doğal gübre
olarak kullanılır. 2) buna benzeyen doğal veya ya
pay herhangi bir gübre.
guardian valve: Tornistan türbini ile tornistan manev
ra valfı arasında bulunan ve geminin seyri sırasında
buhar sızdırmayacak şekilde kapalı ve manevralar sı
rasında tümü ile açık bulunan bir valf; ileri türbinler
çalışırken, geri türbinine buhar geçmesini önler; gar
diyan valf; buhar kazanlarının blöf devrelerinde, blöf
valfları ile deniz valfları arasında da bulunur.
guardrail: Den. küpeşte; parmaklık; vardaveielerin
ağaçtan yapılan en üst sırası.
guard ship: 1) bir limanı korumak için kullanılan bir
savaş gemisi. 2) koruma görevi yapan gemilerden
oluşan bir filo.
gudgeon: 1) tekerleği döndüren aksın sonundaki me
tal bir pin ya da mil; dişli mil; frezeli şaft. 2) pinin
geçtiği menteşe kovanı. 3) bir yatak içinde dönen
şaft parçası. 4) dümen iğnecik yatağı.
gudgeon pin: Nispeten küçük güçlü makinelerde pis
tonu, piston kolu veya biyeli bağlayan, yüzeyi sert
leştirilmiş pin; gacın pin; perno; piston pin şeklinde
de kullanılır.
guess-rope: Den. 1) varagel halatı. 2) filika tarafın
dan şamandraya götürülen gemi halatı veya palama
rı. 3) yan mataforadan borda iskelesine verilen halat
guest machine: Bilgisay. konuk makine.
guest rope: Den. 1) geminin sabit bir şekilde çekilme
si için kullanılan çeki halatı. 2) gemi bordası boyun
ca bağlanan, böylece teknenin aborda olmamasını
temin eden halat.
guidance: Bilgisay. yol gösterme.
guide: 1) yol göstermek; fiziksel etki ile hareketini ve
ya rotasını yöneltmek (bir araç vb. inin). 2) bir maki
nenin diğer parçalarının hareketini kontrol eden, on
ların düzgün çalışmasını sağlayan parça; gayıt; bu
har makineleri ve kroshedli dizel motorlarının süper
gayıtları gibi.
guided missile: Hedefe doğru yöneltilen radyo sinyal
leri, radar cihazları vb. i tarafından kontrol edilen as
kerî füze; güdümlü füze.
Teknik Sözlük - F. 17
257 gunne r
guide pulleys: Birbirine paralel olmayan, kesişme
yen iki şaftın birinden diğerine hareketi iletmek için
kullanılan kayış kasnakları; gayıt (klavuz) kasnakla
rı.
guide ring: Diz. Mot. kroshedli makinelerde piston ro-
dun silindirden çıktığı kısımda bulunan, süpürme ve
ya süperşarj havasının kartere kaçmasını önleyen ve
pislikleri sıyıran segman veya ring; gayıt segmanı;
salmastra kutularında bulunur.
guide rope: Yükü düzgün bir şekilde kaldırmaya yar
dım eden ve bir başka halata bağlanmış, kaldırma
veya çekme için kullanılan bir halat; klavuz halatı.
gum: 1) suda çözünen, kuruduğu zaman kristalsiz, kı
rılgan bir kütle oluşturan, belirli ağaç ya da bitkilerin
herhangi biri. 3) endüstri, sanat vb. inde kullanılmak
için işlenen herhangi bir bitki sakızı. 4) yapıştırıcı;
özellikle pulların arkasındaki; tutkal; zamk. 5a) her
hangi bir zamk ağacı, b) onun kerestesi. 6) lâstik. 7)
sakız; iiklet. 8) yapışkan olmak veya pıhtılaşmak.
gum ammoniac: Doğal sakız reçinesi; uşak ağacının
verdiği sakız.
gum arabic: Belirli akasya ağaçlarından elde edilen
zamk; zamkı arabî; tıpta ve şekerleme vb. i yapımla
rında kullanılır.
gum deposits: Mot. doymamış karbonlu hidrojenle
rin giriş supapları, piston segmanları ve diğer parça
larında oluşturdukları, bazan karbüratör memeleri
nin tıkanmasına da neden olan yapışkan artıklar.
gum elastic: Lâstik.
gummy. 1) zamk ya da sakız doğasında olan; yapış
kan; tutkal gibi. 2) zamkla kaplı veya zamk kapsa
yan. 3) zamk veren.
gummy deposits: Bkz. gum deposits.
gum resin: Belirli bazı ağaç veya bitkilerin çıkardıkları
zamk ve reçine karışımı.
gum tragacanth: Türlü, Asya ve Doğu Avrupa ağaçla
rından elde edilen bir zamk ya da sakız.
gun: 1) silâh; tabanca, tüfek, makineli tüfek, top vb. i
ateşli silâhlardan herhangi biri. 2) Bir patlayıcı ile
ateş etmeyen benzer bir alet: Havalı silâh gibi. 3)
şekli ve kullanılışı yönünden silâha benzeyen her
hangi bir şey. 4) Arg. bir makinenin hızlandırılması;
gazlamak. 5) silâh ile ateş etmek veya avlanmak. 6)
Arg. hızını çoğaltmak için makineyi gazlamak.
gunboat: Nehir devriyesi vb, i olarak kullanılan, çekti
ği su veya etraftı az olan, silâhlı küçük bir tekne; gan-
bot.
gun bronze: Bkz. gunmetal.
guncotton: Pamuktan yapılan, nitrik asit ve sülfürik
asitle işlem görmüş çok patlayıcı bir madde; pamuk
barutu; nıtrosellüloz; sellüloz hegza-nitrat.
gun-metal: Koyu gri; gun-metalgray şeklinde de kul
lanılır.
gunmetal: 1) Esk. top yapımında kullanılan bir tür
bronz; top metali. 2) buna benzemek için işlem gör
müş türlü metal ya da alaşımlardan herhangi biri. 3)
koyu gri. 4) yapısı % 88 bakır, % 10 kalay ve % 2 çin
kodan oluşan ve döküm işlerinde kullanılan bir ala
şım; top metali; ganmetal.
gunnel: Bkz. gunwale.
gunner: 1) top ile ateş eden veya edilmesine yardım
eden er, denizci; topçu. 2) geminin toplarından so
rumlu subay; topçu subayı; topçu zabiti. 3) silâh kul
lanan bir avcı.
gunne r y
gunnery: 1) ağır silâhlar. 2) ağır silâhlar ve mermileri
yapma ve kullanma bilimi; topçuluk. 3) ağır silâhları
ateşleme ve kullanma.
gunpowder: Potasyum nitrat, toz mangal (odun) kö
mürü ve kükürt karışımından oluşan patlayıcı; barut.
gunshot: 1a) ateşlenen bir silâhın atışı, b) silâh atışı.
2) ateşli silâhın menzili; topun erimi veya menzili.
gunsmith: Küçük silahları yapan veya onaran kişi; tü
fekçi ustası; tüfekçi.
Gunter's chain: Boyu 66 ft (20,1168 m) olan ölçüm
zinciri; her biri 7,92 inç (201,16 mm) boyunda olan
100 bakladan oluşur; Günter'in ölçme zinciri.
gunwale: 1) bir gemi veya teknenin bordasının üst
kısmı; gunnel şeklinde de kullanılır; borda saçı ile
stringer saçının birleştiği kısım. 2) filika küpeştesi.
gusher: Ham petrolün pompalanmadan fışkırdığı pet
rol kuyusu.
gusset: Bir şeyin köşesini veya açısını kuvvetlendir
mek için kullanılan üçgen şeklinde metal bir köşe
bent; Gem. İnş. gaset; gaset veya köşebent ile do
natmak veya teçhiz etmek.
gusset stay: Den. alev borulu kazanların aynalarını
keys veya zarfa bağlayarak dayanıklığı arttırmak üze
re kullanılan üçgen şeklinde bir levha; gaset payan
da; gaset stey; köşebent payanda.
gust: Meteo. 1) anî ve şiddetli esen hava veya rüz
gâr; sağnak rüzgâr; fırtına; bora. 2) anî olarak boşa
lan yağmur, duman, ateş, ses vb. i.
gusty: Rüzgârlı veya fırtınalı.
gutta-percha: Malezyanın gutaperka ağaçlarından el
de edilen süte benzer bir özsu ile oluşturulan lâstik
gibi bir madde; malezya zamkı; elektrik izolasyonun
da, dişçilikte, golf topu vb. i yapımlarında kullanılır.
gutter: Taşıt araçlarının pencere ve kapılarının üst ta
rafında bulunan ve yağmur suyu toplanmasını sağla
yan kanallar; su (yağmur) toplama oluk veya kanalı.
guy pin: Tespit çivisi veya pini.
gypseous: 1) alçıtaşına benzeyen. 2) alçıtaşı kapsa
yan; alçıtaşından oluşan.
gypsiferous: Alçıtaşı kapsayan; alçıtaşı üreten.
gypsum: Tortul kayalarda doğal olarak görülen sulu
kalsiyum sülfat, CaSO 4i.2H20; alçı yapımında kulla
nılır; 120°C'de tüm suyunu kaybederek beyaz bir
toz (alçı) durumuna gelir.
gypsy: Geçmişte demir ve halat ırgatı yerine kullanı
lan vindles ve kepsten ile karıştırılan bir güverte yar
dımcı makinesi; halat ya da palamar için kullanılan,
elektrik motoru ve dişli bir donanımla çalıştırılan dik
ırgat; cipsi.
gyral: Dairesel veya spiral bir yörünge üzerinde hare
ket eden.
gyrate: 1) dairesel veya spiral bir yörünge üzerinde
hareket etmek. 2) merkez veya eksen çevresinde
dönmek; çevirmek; döndürmek; hızla çevirmek. 3)
spiral şeklinde; sarmal; dairesel.
258 GZ.
gyration: 1) dairesel veya spiral hareket. 2) sabit bir
merkez veya eksen etrafında dönme.
gyration, radius of: Bkz. radius of gyration.
gyratory: Dairesel veya spiral bir yörünge üzerinde
hareket eden; dönen veya devreden.
gyre: 1) dairesel veya spiral şekil; hızla çevrilme; de
vir sayısı. 2) dairesel veya spiral şekil; girdap, özellik
le girdabın tam merkezi.
gyro: Bkz. 1) autogiro. 2) gyroscope. 3) gyrocom
pass.
gyrocompass: Dönüş ekseni yatay düzlemde olan,
dünyanın dönüş eksenine paralel durum alan ve
böylece manyetik kutup yerine coğrafya kutbunu
gösteren, elektrik motoru ile çalıştırılan bir jiroskop
kapsayan pusula; Den. cayropusula.
gyrodynamics: Dönen cisimlerin dinamiği; jirodina-
mik.
gyrohorizon: Hava, yapay veya suni ufuk (horizon).
gyromagnetic: Döner bir elektrik şarjının, özellikle bir
atom içinde hareket eden bir elektronun manyetik
özelliklerine ait; jiromanyetik.
gyropilot: 1) uçağîn düzenlenen rotası üzerinde aynı
yükseklikte uçmasını otomatik olarak denetleyen bir
cihaz; otomatik pilot; iki adet, vakumla çalışan jiros-
koptan oluşur. 2) Den. geminin rotası üzerinde hare
ketini sağlayan ve cayropusula ile dümenin birbirine
bağlanması ile oluşan dümen donanımı; otomatik
dümen.
gyroplane: Yatay pervanesinin kanatlarının piçi, ka
natların kendi eksenleri çevresinde döndürülmesi ile
değiştirilebilen, otojire benzer bir uçak.
gyro room: Den. cayro pusulanın yerleştirildiği kısım
veya oda; cayro dairesi; cayro odası.
gyroscope: Herhangi bir yönde serbest olarak döne
cek şekilde bir çembere yerleştirilmiş bir teker; jiros
kop; Den. cayroskop; teker hızlı olarak döndüğü za
man, çember ne tarafa dönerse dönsün, tekerlek
dönme düzlemini muhafaza eder; cayropusulalar ge
mi, uçak vb. inin hareketini korumak için kullanılır.
gyroscopic: jiroskopa veya onun karakteristik hareke
tine ait.
gyrostabilizer: Bir uçak veya geminin yalpasını hafif
letmek için kullanılan ve düşey düzlemde dönen ji-
roskoptan oluşan bir cihaz.
gyrostat: Dönen cisimlerin dinamiğini kanıtlamak için
kullanılan bir mahfaza içinde dönen bir tekerden olu
şan jiroskop; jirostat.
gyrostatic: Jirostatik bilimine ait.
gyrostatics: Dönen cisimler ve onların dönme düz
lemlerini sürdürme eğilimini inceleyen fizik dalı; jiros
tatik.
G2:Den metasentr yüksekliğinin (GM'in) meyil açısı
nın sinüsü (sin ) ile çarpılarak bulunan değer; GZ kı
saltması ile belirtilir; gemi düzeltme kolu righting
arm şeklinde de kullanılır.
 H, h
H: 1) Kimy. hidrojenin simgesi. 2) Fiz. a) Henri (bi
na.
rim), b) yerküre manyetizminin yatay bileşeni.
hair hygrometer: Nemin değişmesi ile insan saçının
H. (h. ): Bkz. 1) hard. 2) hardness. 3) height. 4)
boyundaki değişimlerle bağıl nemi ölçmek için kulla
high. 5) hour; hours. 6) hundred.
nılan bir cihaz; saçlı higrometre; saçlı nemölçer.
ha.: Bkz. hectare; hectares.
hairbreadth: Çok kısa mesafe; fevkalâde küçük ara
heaf: Açık deniz; okyanus.
lık; çok dar; sıkı.
Haber process: Atmosferik nitrojen ve hidrojenden
hair breadth: Bkz.
yüksek basınç (200-300 bar) ve yaklaşık 500°C'de hairbreadth.
ve bir katalizör yardımıyla amonyak üretimi; Haber hair space: Matb. yarım puntoya eşit olan ve kelime
işlemi.
ler arasında kullanılan en dar metal parçası.
hachure: 1) kısa, ince, paralel çizgiler sırasının her hairspring: Herhangi bir saatte denge tekerinin dü
hangi biri; özellikle Harita yapımcılığında yamaçları
zenli hareketini denetleyen çok ince, kıla (saça) ben
veya yüksek yüzeyleri belirtmek için kullanılır. 2) ta zer bir yay; zemberek.
rama çizgileri (Tek. Res.), 3) bu tür çizgilerle göster
hair-trigger: Çok küçük bir impuls veya etki ile hare
mek veya gölgelemek. ket veya çalışmaya başlayan.
hack: Kesmek veya yontmak için kullanılan herhangi hair trigger: Çok duyarlı bir biçimde ayarlanmış ve
bir alet; balta, kazma, çapa vb. i. çok küçük bir basınçla bir silâhı ateşleyen kısım; te
hack hammer: Kesere benzer bir alet; taşları düzelt tik.
mek için kullanılır. hair tube: Kılcal veya kapller boru,
hacksaw: Bkz. hacksaw halation: Foto. bir negatif üzerindeki ışıklı ve detaylı
. kısmın çevresinde hale gibi görünen, istenmeyen
hack saw: Metal kesmek için kullanılan dar, ince dişli ışık kırılması veya yayılması.
ağzı, madenî bir çerçeveye bağlı bir testere; demir
half: 1) bir şeyin birbirine eşit iki parçasından biri; bir
testeresi.
kütle veya sayısının yaklaşık olarak yüzde ellisi. 3)
hack saw blade: Demir testeresi ağzı veya bıçağı;
iki eşit parçadan biri olma. 4) bir kütle veya sayının
tes tere ağzı. yaklaşık yüzde ellisi olma. 5) tamam olmayan; kıs
hack saw frame: Testere ağzının takıldığı demir teste
mî; parça parça. 6) bir bütünün uzunluğunun yakla
resi kolu. şık veya kesin olarak yüzde ellisi; yarı yarıya.
haematite: Bkz. hematite.
half adjust: Bilgisay. yuvarlamak.
hafnium: Kimy. bir dereceye kadar zirkonyuma ben half cell: Elektrot ile elektrolit arasındaki tersinir iyoni-
zeyen ve onunla birlikte bulunan kimyasal metalik
zasyon tarafından çalıştırılan, bir elektrolite batırılmış
element; hafniyum; Simg. Hf.; at.ağ. 178,6; at.no. sistem; tek elektronu sistem; yarım pil.
72; tugnstent filamanlar yapımında kullanılır.
half deck: Den. üst güvertenin altında, ana direkten
hahnium: Kimy. 105 numaralı element; at. ağ. 262;
veya grandi direğinden kamaralara kadar uzanan
at.no. 105.
güverte; yarım güverte.
hail: Den. çağırmak, bir gemiye işaret vermek veya
half-hour: 1) bir saatin yarısı; yariım saat; 30 dakika.
selâmlamak.
2) verilen bir saatten otuz dakika sonraki nokta. 3)
hail: Meteo. bazan, fırtınalı havalarda yağan küçük,
yarım saat süren. 4) her yarım saat veya otuz
yuvarlak buz parçaları; dolu.
dakika da bir oluşan veya vukubulan.
hailstone: Dolu parçası.
half-hourly: Otuz dakikalık veya yarım saatlik aralar
hailstorm: Dolu fırtınası; dolu ile birlikte görülen fırtı
la.
half-length
half-length: Tam boyun yarısı; yarım boy.
half life: Nük. Fiz. belirli bir radyoaktif maddenin örne
ğinde atomların yarısının bozunması için gerekli sü
re; yarılama süresi: Plütonyumun yarılama süresi
yaklaşık 50 yıldır.
ha!f-load: Yarım yük veya yarım gaz: Bir makine, ge
mi vb. i için söylenir.
haif-mast: Bir gemi bayrağının matem ya da tehlike
işareti olarak yarıya indirilmesi; yarıya indirmek (bay
rağı).
half pint: 1/4 kuvart'a veya 0,23625 litreye eşit olan sı
vı veya kuru ölçüm bilimi.
half round bastard: Yarım yuvarlak ve çift sıra dişli
eğe; yarım yuvarlak eğe.
halt round file: Bkz. file, half round.
half round nose plier: Mak. kargaburun.
half round wood rasp: Mak. yarım yuvarlak ağaç tör
püsü veya raspası.
half speed: Yarımyol ileri anlamında bir komut: Maki
ne için söylenir.
half staff: Bkz. half-mast.
half-throttle: Yarım gaz veya yarım gazla çalışma.
Half tide: Yüksek ve alçak gelgitler arasındaki durum
veya orta periyot; yarım gelgit.
half-track: Arka tekerlekleri yerine paletleri olan zırhlı
taşıt aracı veya askerî kamyon.
halfway: 1) iki nokta vb. i arasında eşit olarak yarıyol.
2) yarı mesafe; yarı yolda; ortada.
half wire: Çok ince tel; kılcal tel.
halfword: Bilgisay. yarım sözcük.
halid: Bkz. halide.
halide: Kimy. halojenlerden birinin bir başka element
veya kök ite yaptığı bileşik; haloit Bkz, haloid; örne
ğin sodyum klorür (NaCI), hidrojen bromür (HBr).
halide torch: Freonlu soğutma sistemlerinde freon ve
genetron grubu gazların kaçaklarının saptanmasın
da kullanılan alkolle çalışan bir şaluma; freon ya da
genetron şaluması; kaçak şalumanın mavi-yeşil yan
masına neden olur.
halite: Doğal sodyum klorür (NaCI); kaya tuzu.
Haliey's comet: Astr, son olarak 1910 yılında görülen
ünlü kuyruklu yıldız; Halley kuyruklu yıldızı.
Hall coefficient: Hal etkisi tarafından geliştirilen po
tansiyel farkı, manyetik alanın akı (flüks) yoğunluğu,
akım şiddeti ve iletkenin genişliği ile orantılıdır; bu
oranın sabitesi Hall katsayısıdır.
Hall effect: Atom taşıyan bir iletkende, manyetik alan
uygulandığında iletkenin kenarları arasında elektrik
potansiyeli değişiminin gelişimi; Hall etkisi.
Halll process: Eritilmiş alüminyum oksitin elektrolizi
ile alüminyum imalâtı.
Hallwachs effect: Bir vakumda ültraviyole veya morö
tesi ışığının oluşumu nedeniyle negatif yüklü cisimle
rin deşarjı.
halogenation: Bir organik bileşikte bir hidrojen ato
munun geçmesi işlemi; halojenieştirme.
halogens: Flor, klor, brom, astatin ve iyottan oluşan
çok aktif, metal olmayan kimyasal elementler; nega
tif elementler ailesi; halojenler.
haloid: Bîr halojenin diğer bir metal ya da kök ile yap
tığı bir bileşiğe benzeyen veya bu bileşiğe ilişkin.
halt: Bilgisay. duruş.
hammer: 1) çekiç. 2) kullanımı veya şekli bakımın
dan çekice benzeyen bir şey; mezatçı çekici. 3) atle
260 handle
tizmin çekiç atma dalında kullanılan ağırlığı 5,425-
7,232 kg (12-16 libre) olan, ucunda bir tele bağlı
tutulacak yeri bulunan metal bir küre; çekiç. 5)
tavlanmış demirin dövülmesinde kullanılan çekiç;
şahmerdan. 6) bir çekiç ile tekrar tekrar vurmak; çe-
kiçlemek.
hammered: Çekiç darbeleri ile şekil verilmiş veya işa
retlenmiş (metal işçiliği için söylenir).
hammer-hardening: Çekiç veya şahmerdan ile döve
rek sertleştirme.
hammering: Çekiçlerine; bir çekiç ile tekrar tekrar vur
ma.
hammer, riveting: Perçin yapımında kullanılan çekiç;
perçin yapma çekici; perçin çekici.
hammer welding: Bir ocakta tavlandıktan sonra çekiç
darbeleri yardımıyla basınç uygulanarak yapılan döv
me kaynak; çekiç kaynağı.
hamper: 1) Den. engel olan şey; çapariz. 2) gemi do
nanımının üst kısımlarda bulunan elemanları.
hand: 1) gösterge; libre: Saat ibresi veya yelkovanı.
2) yaklaşık 102 mm (4 inç) dolayında bir ölçü birimi.
3) Den. sarmak veya kapamak (yelkeni). 4) el. 5) el
ya da ellere ilişkin. 6) ei ile denetlenen veya kontrol
edilen. 7) el ile verilen veya aktarılan.
hand auger: El burgusu; tirpüşon.
hand brake: Oto. el freni; Den. kastanyola; fren.
handbreadth: Avuç içini ölçmek için kullanılan, çoğu
zaman yaklaşık 102 mm (4 inç) dolayında bir ölçü bi
rimi.
hand car: Demiryollarında işçileri vb. taşımak için kul
lanılan ve elle çalıştırılan küçük bir vagon.
hand controlled: El ile kumanda edilen veya yöneti
len; el ile denetlenen.
hand crank: Küçük güçlü benzin ya da dizel motorla
rının ilk hareketlerini sağlamak için volan göbeğine
sokulan kol; ilk hareket kolu.
hand drill: Ei sondası; el burgusu; el matkabı.
hand driven: El ile çalıştırılan veya tahrik edilen.
hand-fired boiler: Daha çok kalorifer kazanı, eski ge
milerin kömür yakan ana ve yardımcı kazanları gibi,
elle fayrap edilen kazanlardan herhangi biri.
hand fire extinguisher: Portatif (el) yangın söndürü
cülerinden biri; soda asit, köpük, karbon dioksit ve
karbon tetraklorür söndürücülerinden biri.
hand firing: El ile fayrap etme (bir kazan, ocak vb.).
hand forging: Tavlanmış çeliklere elle döverek şekil
verme; demircilerin uyguladığı basit işlem.
hand gear: Bazı makineleri çalıştırmak için kumanda
edilen donanım; el donanımı.
hand glass: Küçük yazı vb. lerini okumak için kullanı
lan büyütme aracı: büyüteç.
hand granade: 1) çarpma veya zamanlı fünyesi ite
ateşlenen, elle fırlatılan küçük bir bomba; el bomba
sı. 2) yangına fırlatılarak onu söndürmek için kullanı
lan ve içi kimyasal maddelerle dolu cam bir kap.
handhole: Heder türü kazanlarda çamur domu (dra
mı) üzerinde bulunan, elin girebileceği büyüklükle,
kare şeklinde deliklerden herhangi biri; Gem. Mak.
henhol. 2) bir mahfazanın iç kısımlarına ei girebilme
si için konulmuş delikler.
handhole cover: Henhol deliklerine uyacak şekilde
yapılmış, meta! contalı veya gazketli kapak; henhol
kapağı.
handle: 1) bir kap, alet vb. inin elle tutulan, döndürü-
 handle r 261 har d glas s

len, kaldırılan, çekilen vb. i kısmı veya parçası; sap;

ği ile yükleri kaldırabilen vinç; el vinci.
kulp; tutamak. 2) Mak. bir valfın dairesel şekilde
handwork: Makine yerine el ile yapılan iş; el işi.
olan ve onu açmak ya da kapamak için kullanılan
handy: 1) el allında; kolayca erişilen; uygun yerde
kısmı; el tekeri; Gem. Mak. hendıl.
bulunan; kolay bulunur. 2) kullanışlı; uygun. 3) ko
handler: Bilgisay. işleyici.
layca idare edilen veya elleçlenen; Gemi için söyle
handle bar: Bisiklet, motosiklet vb. ini yönetmek için
nir. 4) elleri yetenekli; hünerli; marifetli,
kullanılan ve ön tekere kumanda eden kısım; gidon;
hangar: Özellikle uçak ya da uçaklar için baraka veya
didon.
diğer bir sığınak; hangar.
handling: Tankerlerde dövme yük, kaplı yük ve baias-
hanger: 1) cisimlerin asılmasını sağlayan şey; özellik
tın yüklenmesi, boşaltılması veya aktarılması; elle
te: a) bu amaçla kullanılan çengel veya kanca, zin
me; elleçleme; işleme.
cir, halat, kayış vb. i. 2) Ofo. makasın kelepçesinin
handmade: Makine ile yapılmamış; elle yapılan; el ya
şasiye bağlanmasını sağlayan bayrak ya da braket.
pımı.
3) bele takılan kısa kılıç; meç.
hand-operated: El ile çalıştırılan (makine, cihaz, alet
hanger belt: Tahta ya da ahşap eşyalarda kullanılan
vb. i).
bir tür cıvata.
hand pump: 1) gemide buhar ve elektrik bulunmadı
hank: 1) Den. yelken dikmek için kullanılan sicim ya
ğı zaman, kazanları fayrap edebilmek için kullanılan
da ip; ispavio. 2) yün, iplik ya da ipek çilesi: Yün çi
ve elle çalışan motorin pompası; el pompası. 2) kü
lesi 512 m (560 yrd), pamuk çilesi 768,6 m (840
çük teknelerde sintineye giren suyu boşaltmak için
yrd). 4) esnek bir şeyin ilmek ya da kangalı.
kullanılan pompa.
harbor: 1) güvenli ve sığınılacak bir yer (gemiler
hand punches: Kaliteli dökme çeliklerden yapılarak
için); sığınak. 2) gemiler için sığınılacak veya demir
sertleştirilen ve parça markalamak, merkez belirt
yeri olarak kullanılan deniz, göi vb. inin girişi veya
mek vb. i için kullanılan kalem; el kalemi veya zım
kolu; liman; barınak. 3) koruma yeri olarak hizmet
bası; ei delgisi.
etmek.
handrail: Makinelerin iskele korkuluğu; korkuluk.
harborage: 1) gemiler için barınak; liman; demir yeri.
hand reamer: Delikleri büyütmek, paralel delikleri me
2) sığınak.
yilli hale ve dairesel delikleri tam ölçülerine getirmek
harbor master: Limanlarda devletin kurallarını uygula
için kullanılan bir alet; rayba (rayma); el raybası.
yan resmi görevli; liman reisi; liman başkanı.
hand riveting: Elle perçin yapma; el perçini.
harbour: Bkz. harbor.
hands: Gemi mürettebatı; personel veya tayfa.
harbourage: Bkz. harborage.
handsaw: El testeresi.
Harcourt pentane lamp: Pentarı yakan ve standart
hand's-breadth: Bkz. handbreadth.
ışık kaynağı olarak kullanılan bir lâmba; Harcourt
hand screw: 1) el ile çalıştırılan kriko (oto vb. i için).
pentan lâmbası.
2) el ile sıkıştırılan ağaç mengenesi; cendere. handset:
hard: 1) kolayca kırılmayan; basınca dayanıklı; ricid;
1) Ağıziıkiı ve kulaklık!) telefon cihazı; 2) e! takımı.
katı ve sıkı; yumuşağın karşıtı; sert. 2) metalden ya
hand shears: ince metal levhalara şekil vermek için
pılmış: Madenî paralar için söylenir. 3) büyük kuvvet
kullanılan düz, eğri vb. i makaslardan herhangi biri;
veya dayanıklık gösteren veya yapan; güçlü; zorlu,
el (teneke) makası.
kuvvetli. 4) kolayca hareket etmeyen. 5) çok soğuk,
hand spike: 1) özellikle gemilerde ağır cisimleri hare
fırtınalı vb. i. 6) sabunun temizleme özelliğini engel
ket ettirmek için levye olarak kullanılan ağır, metal
leyen, mineral tuzlann çözeltisine sahip olan: Su
çubuk; manivela; kavelâ.
için söylenir. 7) çok alkol kapsayan; kuvvetli. 8) zor-
hand starting: Küçük güçlü motorlarda volan göbeği
lukia; güçlükle. 9) Den. tam alabanda anlamında kul
ne sokulan bir kol veya volana sarılan bir ip ya da
landan ve serdümene verilen emir. b) baştan kara
kaytanın elle çekilmesiyle sağlanan ilk hareket; el ile
yapmaya uygun yer.
ilk hareket.
hard brass: Sert pirinç; sert pirinç alaşımı.
hand steering: El dümeni; ana dümen makinesi arı
hard bronze: Sert bronz.
za yaptığı zaman kullanılan yardımcı dümen; dişli ve
hard casting: Sert döküm.
kavramalar ile devreye sokulur.
hard chroming: Sert kromla kaplama (silindir gömle-
hand steering gear: Den. ana dümen arızalandığı za
ği, piston segmanı vb. i.).
man gemiyi yönetmek için kullanılan ve el ile kon
hard coal: Antrasit kömürü; Bkz. anthracite coal.
trol edilen yardımcı dümen donanımı; dümen el do
.hard copy: Bilgisay. basılı kopya.
nanımı; ei dümen donanımı.
hand tools: El takımları; el avadanlığı. hard disk: Bilgisay. değişmez disk.
harden: Sertleştirmek, su vermek (çelik vb. ine).
hand-tripping device: Buh. Türb. emercensi regüla
hardened: Sertleştirilmiş; su verilmiş.
tör arızası nedeniyle, bir düğmeyi bastırarak devreye
sokulan, emercensi regülatör devresi üzerindeki elle hardener: Sertleştiren şey veya kimse; özellikle: a)
çalıştırılan mekanizma. metal aletlere su veren kişi. b) boya, cila vb. ine da
hand turning gear: Küçük güçlü makineleri torna- ha sert bir katman vermek için kullanılan bir madde;
çark etmek için kullanılan ve elle çalıştırılan bir dişli sertleştirici.
donanım; el tornagiri. hardening: Kritik sıcaklığın üzerindeki tavlanmış çeli
ği, sertliğini arttırmak için yağ veya diğer bir sıvıya
hand vice: El mengenesi.
batırarak aniden soğutma işlemi; su verme; sertleştir
hand winch: Bir kol ya da krankın kontrol ettiği bir
me.
pinyon dişli tarafından çalıştırılan ana dişlinin fenerli-
hard glass: Kimyasallar ve ısıya dayanıklı borosilikat
camı; sert cam.
hard metal
hard metal: Sert metal; sert alaşım.
hardness: Sert olma durumu veya niteliği; sertlik; zor
luk; güçlük.
hardness, alkaline: Bkz. hardness, temporary.
hardness nonalkaline: Bkz. hardness, permanent.
hardness, permanent: Kaynama ile giderilemeyen
çözünmüş kalsiyum ve magnezyum klorürler gibi
tuzların varlığı nedeniyle suyun sertliği; sabit sertlik;
kalıcı sertlik.
hardness, temporary: Kaynama ile giderilen çözün
müş kalsiyum ve magnezyum bikarbonat gibi tuzla
rın varlığı nedeniyle suyun sertliği; geçici sertlik; kar
bonatlı sertlik.
hardness test: Kazan besi (fid) suyunun sertliğinin
saptanmasında uygulanan deney; sertlik deneyi:
Standart sabun çözeltisi, içinde 100 ml süzülmüş su
bulunan musluklu bir şişeye konulur ve kazandan
alınan örnek suya damla damla eklenir. Her 0,2 ml
sabun çözeltisi ilâve edildikten sonra örnek su iyice
çalkalanır. Bu işlem 5 dakika süre ile bozulmayacak
bir köpük katmanı oluşuncaya kadar devam ettirilir.
Bir ml sabun çözeltisi 10 ppm CaCOg'ü çöktürür.
Böylece: mi sabun çözeltisi x 10 = CaC0 3 sertliğini
verir.
hardness, total: Kalıcı ve geçici sertliklerin toplamı;
Fransız sertliği; °FH kısaltması ile belirtilir.
hard-over: Den. dümeni iskele veya sancak alabanda
yapmak.
hard-over angle: Dümenin viya durumu ile alabanda
durumu arasındaki açı; alabanda açısı; maksimum
35°-37,5° dolayındadır.
hard patch: Kalıcı veya sabit onarım; bir buhar kaza
nına yapılan, arızalı parçaların ve perçinlerin kesil
mesi ve yerine aynı kalınlıkla saçtan yama yapılması
şeklindeki tamir ya da onarım.
hard rubber: Sert ve esnek olmayan vulkanize edil
miş lâstik; sert lâstik; vulkanize lâstik; ebonit.
hard scale: Buhar kazanlarında kalsiyum sülfat, kalsi
yum silikat, sodyum fosfat gibi maddelerin oluşturdu
ğu kazan taşı ya da kısır; sert kısır.
hard solder: Sert lehim; Bkz. solder.
hardware: 1) metalden yapılan aletler, çiviler, kap, ka
çak vb. i. 2) bilgisay. kompüter sistemini oluşturan
parçalar ya da aygıtlar; donanım.
hard water: Sodyum sülfat ve diğer kazan taşı yapan
çözünmüş maddeler kapsayan herhangi bir tatlı su;
sert su; kaba su; sabunun köpürmesini geciktiren
herhangi bir su; çoğunlukla kuyu suyu.
hardy: Demircilerin kullandıkları kare gövdeli keski;
demirci keskisi; örs keskisi.
harm: 1) yara; bere; hasar; zarar. 2) zarar yapmak;
zarar vermek; hasar vermek.
harmful: Zarara neden olan; zararlı; incitici.
harmful gases: Zararlı gazlar, gemilerin tankları, am
barları, kömürlükler vb. i yerlerde biriken ve bu ha
cimlere korunmasız olarak giren personelin sağlığı
na zarar veren gazlar.
harmless: 1) zararlı olmayan; zararsız. 2) zarara ne
den olmayan.
harmonic: 1) Mate, evrikleri aritmetik dizi olan sayıla
rın sırasını belirten veya onlara ait. 2) Elekt. frekansı,
esas frekansın tam katı olan gerilim veya alternatif
akım. 3) harmonik; harmoniye ait; ahenkli; uyumlu.
harmonically: Mate, harmonik ilişkide; harmonik ola
262 h avo c
rak.
harmonic balancer: Bkz, dynamic absorber.
harmonic, first: Bkz. primary inertia force.
harmonic mean: Harmonik ortalama; eğer M, H ve N
bir harmonik dizide ise H=2MN/M + N harmonik or
talamadır.
harmonic motion: İvme daima orijine doğrudur ve
onun mesafesi doğru orantılıdır; elastik ya da esnek
cisimlerin titreşimi; harmonik hareket
harmonic progression: M, H ve N gibi Uç niceliğin
M:N: :M-H: H-N oldukları durum; harmonik dizi.
harmonic, second: Bkz. seondary inertia force.
harmotome: Kimy, kompleks silikatlar kapsayan deği
şik renkli bir mineral; zeollt.
harpoon: 1) balina veya diğer büyük deniz hayvanla
rının avlanmasında kullanılan, savlosu bulunan kan
calı kargı ya da zıpkın. 2) bir zıpkın ile vurmak, yaka
lamak ya da öldürmek.
hartshorn: 1a) amonyağın sudaki çözeltisi, b) amon
yum karbonat, amonyak ruhu olarak da kullanılır;
uçucu tuz.
hasp: 1) kapı, pencere, çekmece vb. i yerlerde kulla
nılan bir ucu yank, diğer ucu menteşe gibi sabit, me
tal bir parça; kenet ya da kilit köprüsü. 2) bu köprü
ile kilitlemek.
hastelloy: %0,15 karbon (maksimum), %16,5 krom,
%17 molibden, %4,5 vanadyum, %6 demirden olu
şan bir alaşım; hasteloy.
hatch: 1) plân ya da tasarım yapmak; tasarlamak; ya
şama sokmak; hayatiyet kazandırmak (plân, fikir vb.
i), b) işaretleyerek çizmek. 2) ısı uygulayarak yumur
tadan civciv çıkarmak.
hatch: 1) bir gemi güvertesinde dikdörtgen şeklinde
ve yüklerin indirildiği açıklık; ambarağzı; lumbarağ-
zı. 2) bir akarsuyun akımını ayarlamak için kullanı
lan bir kapak; bent kapağı. 3) bir tür balık tuzağı ve
ya kapanı.
hatch: Tek. Res. Gölge yapma amacıyla çok ince,
çapraz veya paralel çizmek veya işaretlemek; bu çiz
gilerden herhangi biri; tarama çizgileri ile donatmak;
taramak.
hatchel: 1) keten, kenevir vb. ini temizlemek ve tara
mak için kullanılan peteğe benzer bir alet; haçel.
hatchet: Tek elle kullanılan kısa saplı küçük bir balta.
hatching: 1) Tek. Res. gölgelemek amacıyla ince, pa
ralel veya çapraz çizgiler çizme; tarama. 2) tarama
çizgileri.
hatchway: 1) gemi güvertesinde yükün indirildiği dik
dörtgen şeklinde açıklık; ambarağzı. 2) bir güverte
yapısı veya kıç kasarada sürme kapısı bulunan ben
zer bir açıklık. 3) bir binanın çatı veya tabanında bu
lunan benzer açıklık.
haul: 1) kuvvetle çekmek; çekerek veya iterek hare
ket ettirmek. 2) vagon, kamyon vb. i ile nakletmek.
3) Den. yelkenlerini düzenleyerek bir teknenin rotası nı
değiştirmek. 3) çekmek. 4) yön değiştimek: Rüz
gâr için söylenir. 5) çekme işi; çekme. 6) bir şeyin
taşındığı mesafe veya rota. 7) taşınan yük ya da ni
celik.
haulage: 1) çekme işi veya işlemi. 2) bir şeyi çekme
işinde kullanılan kuvvet. 3) çekme veya taşıma işi
için ücret; taşıma ücreti.
haven: 1) liman şehri; liman; korunmalı (muhafazalı)
demir yeri. 2) herhangi bir barınak, güvenli yer vb. i;
sığınılacak yer. 3) limana koymak (bir gemiyi); lima
na sokmak. 4) iiman sağlamak; korumak.
havoc: Tayfun, savaşlar vb. i sonucu oluşan büyük
hawk
tahribat veya harap olma.
hawk: Sıva taşımak için kullanılan, altından saplı, kü
çük, kare şeklinde tahta; sıvacı tahtası.
hawse: 1) Den. geminin baş, sancak ve iskele tarafın
da, zincirin hareketini sağlayan deliklerin bulunduğu
yer; loca. 2) loca ağzı veya deliği. 3) demirlerle bir
geminin kafası arasındaki yatay mesafe. 4) iki demir
le demirlediği zaman geminin zincirlerinin düzenlen
mesi.
hawsehole: Gemilerin baş taraflarında bulunan zincir
veya yoma halatlarının geçtiği deliklerden herhangi
biri; loca; Bkz, hawse.
hawse pipe: Den. demir bedenine yataklık yapan ve
demir zincirinin geçmesine yardım eden silindirsel
boru; loca.
hawser: Geminin demirlemesi, çekilmesi vb. i sırasın
da kullanılan, çoğu zaman çelikten yapılan, bitkisel
olarak da imâl edilebilen kalın yoma halatı veya kü
çük zincir.
hazard: 1) risk; riziko; tehlike; tehlikeye maruz kalış;
nazik durum. 2) şans; talih. 3) tehlikeye maruz kal
mak.
hazardous: 1) riskli; rizikolu; tehlikeli. 2) şansa bağlı
veya şansa ait.
haze: Duman.
H-bar: Enine kesiti H şeklinde olan kiriş; H profil.
H-bomb: Bkz. hydrogen bomb.
H.C.F. (h.c.f.): En büyük ortak faktör.
hd.:Bkz. head.
He: Bkz. helium.
HE (H.E.): Bkz. high explosive.
head: 1a) bir iskelenin karadan en uzak olan kısmı ve
ya baş tarafı, b) bir geminin baş tarafı; bodoslama;
pruva. 2) basınç; hed; Buhar hedi (basıncı) gibi. 3)
maden ocağının dar girişi. 4) Bilgisay. kafa.
head bolts: Bkz. head studs.
head crash: Bilgisay. kafa arızası.
head, dynamic: Bkz. dynamic head.
header: 1) pin, çivi, perçin vb. İerine baş yapan kişi
veya cihaz. 2) başakların tanelerini çıkaran ve onları
eğik bir düzlemden kamyon veya vagonlara gönde
ren bir makine; biçer döver makinesi. 3) bir akışka
nın akımına müsaade etmek için diğer parçalara
bağlanan boru vb. 4) Buh. Kaza. heder türü kazan
larda buhar domunun (dramının) büyük çaplı kısa
borularla bağlandığı dikdörtgensel kısım; heder; ön
ve arka hederlerden biri. 5) Bilgisay. başlık.
header, front: Heder türü kazanlarda buhar dramının
altında bulunan ve ona nipellerle bağlanan heder;
ön heder.
header, rear: Heder türü kazanlarda ön hedere para
lel ve ona su boruları ile bağlı, yukarı devir boruları
ile buhar dramına bağlı heder; arka heder.
header-type boiler: Gem. Mak. buhar domu (dramı)
ile dikdörtgensel prizma şeklinde iki hederden olu
şan su borulu bir kazan; heder türü kazan; kalın ve
ince su borulu türleri vardır.
head gasket: Mot. silindir kapak (kaver) contası; ba
kırdan yapılan, sıkıştırma sırasında havanın, yanma
sırasında basınçlı gazların firarını önleyen conta ya
da gazket.
head gear: 1) maden ocağının girişinde bulunan bir
kaldırma aracı. 2) Den. ön yelkenlerdeki arma.
heading: 1a) Maden, galeri, b) bu galerinin sonu. 2)
Matb. başlık veya serlevha.
263 h ea t e r
headlamp: 1) lokomotif, otomobil vb. inin baş tarafın
daki reflektör veya mercekli fener; far. 2) Den. pruva
direği tepesindeki beyaz ışıklı fener; silyon feneri.
headphone: 1) bir band ile başa takılan kulaklıklı tele
fon veya radyo alıcısı. 2) Çoğ, bu tür bir çift alıcı.
headset: Başa takılan kulaklıkları olan bir cihaz.
head, static: Bkz. static head.
headstock: 1) bir makinenin hareketli veya döner kıs
mı için bir yatak. 2) bir torna tezgâhının sıpındıl veya
aynasını taşıyan parçası.
head studs: Mot. silindir kapağını (kaveri) silindir blo-
ka bağlayan ve çoğu zaman 4'e bölünebilen sayıda
olan ve bîr tork anahtarı veya hidrolik olarak yerleri
ne bağlanması gereken saplamalar; kapak saplama
ları.
head, total: Bkz. total head.
headway: 1) ileri hareket. 2) iş vb. inde gelişme veya
başarı. 3) aynı yön ve aynı rotada sefer yapan iki
tren, iki gemi vb. i arasındaki zaman farkı.
head wind: Bir gemi veya uçağın rotasına zıt yönde
esen rüzgâr.
hearth: 1) ocak, soba veya külhanda, üzerinde ateş
bulunan kısım; ocak. 2) demirci ocağı. 3) Metal, yük
sek fırının erimiş metal ve cüruf biriken alt kısmı.
heat: 1) Fiz. moleküllerin hızlanan titreşimleri tarafın
dan üretilen bir enerji türü; ısı; hararet; kuramsal ola
rak -273°C'de molekülsel titreşim duracağı için ısı ol
maz; sıcak olma niteliği; kızgınlık. 2) dalga boyu
25,4 mm ile 0,000 081 mm arasında olan bir enerji tü
rü. 3) kızgınlık ya da ılıklık derecesi. 4) sıcak hava
ya da iklim. 5) bir soba veya ocak ile oda, ev vb. ini
ısıtma. 6) Metal, a) bir ocak ya da fırında metal, cev
her vb. inin bir kere ısıtılması, b) tek bir ısıtmada işle
nen miktar. 7) ılık ya da sıcak yapmak, veya olmak.
8) ateş (vücut için).
heat accumulator: Bkz. accumulator, heat.
heat, atomic: Bir elementin gram atomik ağırlığı ve
onun özgül ısısının ürünü; bir elementin gram ato
munun sıcaklığını bir derece C yükseltmek için ge
rekli ısı miktarı; atomik veya atomsal ısı.
heat balance: Isı makinelerinde, özellikle motorlarda
yakılan yakıtın verdiği ısının faydalı işe çevrilen ve
kaybolan yüzdeleri; ısı dengesi; ısı balansı.
heat capacity: Bir madde veya bir cismin sıcaklığını
bir derece yükseltmek için J/°C veya kal/°C türün
den ısı miktarı; ısı kapasitesi.
heat conduction: Isı iletimi.
heat conductivity: Bkz. thermal conductivity.
heat conductor: Isı iletici; ısıl
iletken.
heat content: Bir maddenin iç enerjisi; entalpi.
heat dam: Döküm pistonlarda, piston kafası iç yüzeyi
nin, segmanları taşıyan kışıma doğru olan yuvarlak
bölümü; ısı barajı; piston kafasındaki ısının daha ça
buk olarak en üst segmana ulaşmasını sağlar.
heat engine: Isı enerjisini mekanik enerjiye çeviren
makine; buhar makinesi, buhar türbini, motorlar vb.
i; ısı makinesi.
heat-engine cycle: Term, makinenin kendisinde, ısı
nın çalışma akışkanına eklendiği çevrim; ısı makine
si çevrimi; içten yanmalı makinelerin çevrimi.
heat energy: Fiz. ısı enerjisi.
heater: 1) ısı vermek için kullanılan araçlar: Soba,
ocak, radyatör vb. i; ısıtıcı; Gem. Mak. hiyter veya hi-
ter. 2) bir elektron tüpünde içine yerleştirilen ve kato-
tu doğrudan belirli bir sıcaklığa kadar ısıtarak onun
heater , f e e d
elektron .çıkarmasını sağlayan bir eleman. 3) Müh.
su, yakıt, yağlama yağı vb. i akışkanların sıcaklığını
yükselten ısı eşanjörü; ısıtıcısı. 4) herhangi bir şeyi
ısıtan işçi.
heater, feed: Bkz, feed heater.
heater, jet: Bkz. jet heater.
heater plug: Bkz. glow-plug.
heater, surface: Bkz. surface heater.
heat exchangers: Isıtıcı ve soğutucu vb. i gibi ısı alıp
veren cihazlardan herhangi biri; ısı alıp veren cihaz;
eşanjör.
heating: Isıtma.
heating circuit: Bkz. heating system.
heating coil: Isıtma kangalı; tanklar, evaporator, se
parator, ekspenşın veya genişleme tankı vb. i yerler
de ısıtma amacıyla kullanılan ve kangal cihazlardan
oluşan bir eşanjör; ısıtma kangalı veya bobini.
heating, electric: Bkz, electric heating.
heating, hot-air: Bkz. hot-air heating.
heating, hot-water: Bkz. hot-water heating.
heating insulation: Isı kayıplarını azaltmak, en aza in
dirmek amacıyla soğutma odaları, soğuk su borula
rı, sıcak su ısıtma devreleri, sıcak hava devreleri,
yüksek basınçlı buhar devreleri, kazan ocakları, fırın
lar vb. ine uygulanan yalıtım; ısıl yalıtım; ısı yalıtımı.
heating, steam: Bkz. steam heating.
heating steam: Yakıt, fid (besi) suyu ısıtıcıları, evapo
rator, ısıtma sistemleri vb. inde kullanılan buhar; ısıt
ma buharı.
heat insulation material: Isı yalıtımında kullanılan am
yant, asbestos, mineral yün, cam yünü, alçı vb. i
maddelerden herhangi biri; yalıtım maddesi; izolas
yon malzemesi.
heating surface: 1) Buh. Kaza. kızgın gazların yaladı
ğı buhar üreten yüzey; ısıtma yüzeyi; kazan ısıtma
yüzeyi. 2) bir hiyterde ısıtıcı medyum (madde) tara
fından yalanan yüzeyler.
heating system: Sıcak su, buharlı, elektrikli, sıcak ha
valı ısıtma sistemlerinden herhangi biri; ısıtma siste
mi.
heating value: Belirli durumlarda birim ağırlık veya bi
rim hacim yakıtın yakılması ile üretilen ısı miktarı; ka-
lorifik değer; ısı değeri; ısıl değer.
heat value, higher: Bir kilogram yakıtın sabit hacim
de tam yanmasıyla oluşan gazların +15°C'ye kadar
soğutulmasıyla elde edilen ısı miktarı; üst ısı değeri;
üst ısıl değer.
heating value, lower: Bir kilogram yakıtın sabit ha
cimde tam yanmasıyla oluşan ve yanma gazları so-
ğutulmaksızın elde edilen ısı miktarı; alt ısı değeri;
alt ısıl değer.
heat, latent: Sıcaklığı değişmeksizin bir maddenin bir
gramının katıdan sıvıya veya sıvıdan gaza dönüşme
si için gerekli ısı miktarı; buharlaşmanın gizli ısısı.
heat lightning: Özellikle yaz akşamları ufka yakın gö
rülen gök gürültüsüz şimşek.
heat losses: Isı kayıpları; a) Mot. egzoz gazları, so
ğutma suyu tarafından götürülen, sürtünme nedeniy
le oluşan ve radyasyon ile kaçan ısının oluşturduğu
kayıplar, b) elektrik makinelerinde ısı şeklinde olu
şan bakır,, demir, eddy ve histerizis kayıpları, c) bu
har, sıcak su, sıcak hava taşınan boruların bozuk
izolasyonları nedeniyle oluşan kayıplar.
heat, mechanical equivalent of: Isının mekanik eşde
ğeri; mekanik enerjiyi ısıl enerjiye dönüştürmek için
264 hea t stres s
kullanılan bir sayı; 427 kgm/kcal; 4,1840 J/kal, 4184
kJ/kal.
heat, molecular: Bir bileşiğin gram-moleküler ağırlığı
ve onun özgül ısısının ürünü; bir bileşiğin 1 gram
moleküler ağırlığının sıcaklığını, 1 °C yükseltmek için
gerekli ısı; miktarı; moleküler ısı.
heat of adsorption: Verilen bir miktar madde emildi-
ği zaman gelişen ısı; kalori/g, kalori/mol veya gaz
3
lar için kal/cm birimleri ile belirtilir.
heat of combustion: Bir maddenin bir gram molekü
lü, oksijende yakıldığı zaman serbest kalan veya açı
ğa çıkan ısı miktarı; yanma ısısı.
heat of compression: Bir maddenin, örneğin bir ga
zın basıncı veya hacmi bir birim değiştiğinde her bir
birim kütlede üretilen ısı; sıkıştırma ısısı; kompres-
yon ısısı.
heat of condensation: Bir gram buhar, sıcaklığında
herhangi bir değişiklik olmaksızın yoğuşarak sıvı şek
line dönüştüğünde çıkardığı ısı; yoğuşma ısısı.
heat of dissociation: 1 gram moleküler ağırlığındaki
bir maddeyi elemanlarına veya daha basit molekülle
re ayırmak için gerekli ısı; ayrışma veya disosiasyon
ısısı.
heat of fusion: Bir gramlık bir maddeyi eritmek için
gerekli (kalori türünden) ısı miktarı; erime ısısı; füz-
yon ısısı.
heat of ionization: Bir bileşiğin bir molünü iyonlarına
ayırmak için gerekli ısı miktarı; iyonlaşma ısısı.
heat of mixing: Aralarında kimyasal tepkime olmaksı
zın iki sıvı karıştırıldığı zaman çıkarılan veya emilen
ısı; karışma ısısı.
heat of neutralization: Verilen bir mol asit veya baz
tümü ile nötrleştirildiği zaman çıkan ısı; nötrleştirme
ısısı.
heat of radioactivity: Bir radyoaktif maddenin birim
kütlesinin radyoaktif bozunması ile birim zamanda
üretilen ısı; radyoaktivite ısısı.
heat of reaction: Tepkime eşitliği tarafından belirtilen
reaktanlar arasında tepkime oluştuğu zaman ısı ener
jisi değişimi; tepkime ısısı; reaksiyon ısısı.
heat of solution: Bir maddenin bir molekülünün bü
yük bir hacimdeki çözücü içinde eridiği zamanki ısı
değişimi; çözelti ısısı.
heat of vaporization: 760 mm basınç ve kaynama
noktasında, bir sıvının birim ağırlığı buhara dönüştü
ğü zaman emdiği ısı miktarı; buharlaşma ısısı.
heat proof: Isı geçirmez; ısıya dayanıklı.
heat pump: Enerjinin düşük sıcaklıkta aılndığı ve yük
sek sıcaklıkta atıldığı ve çevrimi oluşturmak için ge
rekli işin elde edildiği makinenin (soğutma makinesi
nin) adı; ısı pompası.
heat radiation: İsı radyasyonu; ısı ışınımı.
heat recovery boiler: Atık ısı kazanı; Bkz. waste heat
boiler.
heat-resisting: Isıya dayanıklı; ısı geçirmez.
heat-resistong alloys: Isıya dayanıkli alaşımlar.
ö
heat-resisting steel: 815 C'ye (1500°F) kadar daya
nıklı, bir dereceye kadar işlenmesi zor, dövülebilen
krom nikelli paslanmaz çelik; ısıya dayanıklı çelik.
heat, solar: Bkz. solar heat.
heat, specific: Bir maddenin 1 birim kütlesinin sıcaklı
ğını 1 C yükseltmek için gerekli, kalori türünden ısı
miktarı; özgül ısı; ısınma ısısı; spesifik ısı.
heat stress: Isıl gerilme veya stres; yüksek sıcaklık
nedeniyle metallerde oluşan gerilme.
 hea t strok e
heat stroke: Aşırı ısı etkisinde kalma sonucu oluşan
türlü durumlardan herhangi biri; ısı çarpması; Bkz.
sunstroke.
heat transfer: İsı alıp veren cihazlarda (eşanjörlerde)
ısının sıcak kaynaktan soğuk kaynağa aktarılması;
ısı transferi; ısı aktarilması; ışınım, kondüksiyon ve
konveksiyonla olmak üzere üç tür ısı aktarılması var
dır.
heat transmission: Bkz. heat transfer.
heat treatment: istenilen yapı ya da özellikleri sağla
mak amacıyla bir metal veya alaşım üzerinde uygula
nan ısıtma ve soğutma işlemi; ısıl işlem; ısı
muamele si.
heat utilization coefficient: Mot. görülür yanma sıra
sında gazlann iç enerjilerini ve kullanılan dış işi ço
ğaltmak için Delirtilen bir katsayı; ısıdan yararlanma
katsayısı: Dizel motorları için 0,65-085 ve karbüratör
lü makineler için 0,85-0,95'tir.
heat utilizer: Bkz. engine.
heat wave: 1) oldukça yüksek sıcaklıktaki bir hava
kütlesinin yavaş olarak hareketi sonucu alışılmamış
sıcak hava. 2) belirli bir yerde böyle bir hava perlyo-
tu,
heave: 1) özellikle, gayretle kaldırmak veya yükselt
mek. 2) Den. a) bir halat veya zincirin çekilmesi ile
yükseltmek, vira veya nisa etmek, çekmek, hareket
ettirmek vb. i. b) özel bir tarzda veya yönde (bir ge
minin) hareketine neden olmak. 3) Den. a) çekmek
veya hisa etmek (zincir, halat vb. de), b) hareket et
mek; ilerlemek; ileri gitmek.
heaving: 1) Den. bir halatı kuvvetle çekmek veya vira
etmek. 2) geminin deniz veya dalga etkisiyle yüksel
mesi (kalkması).
heaving line: Gemi halatlannı sahile vermede kullanı
lan, gemiciler tarafından fırlatılarak atılan ve ucunda
bir ceviz bulunan ince ip; el incesi.
Heaviside-Kennelly layer: Üst atmosferde radyo dal
galarını yansıtarak onların dünyanın eğri yüzeyine
paralel hareketine neden olan iyonize bölge; iyonos-
fer.
Heaviside layer: Bkz. Heaviside-Kennelly layer.
heavy: 1) kaldırılması veya hareket ettirilmesi, ağırlığı
nedeniyle zor olan; ağır. 2) yüksek özgül ağırlığa
ait. 3) normal ya da alışılmışa göre daha geniş, da
ha büyük veya daha yoğun; özellikle: a) büyük bir
kuvvet veya etki ile düşürme, b) alışılmış miktardan
daha fazlaya ait. c) kaba: Ağır denizler gibi. d) ka
lın; yoğun, masif; kaba. e) büyük ölçekte operas
yon. 4) önemli. 5) zor. 6) kasvetli, bulutlu, karanlık;
alçalmış: Ağır hava gibi.
heavy-armed: Ağır silahlar veya zırhla donatılmış ve
ya teçhiz edilmiş.
heavy cargo: Gemiyi tümü ile doldurmayan fakat si
gorta hattına kadar batıran yük; ağır yük.
heavy chemicals: Endüstri için gerekli başlıca (esas)
kimyasallar: Sülfürik asit boya endüstrisi ve deterjan
yapımı için, sodyum karbonat ve sodyum sülfat
cam, nitrik asit, patlayıcı ve gübre yapımı için kullanı
lır.
heavy derrick: Gemilerde normal bumba veya vinçler
le kaldırılamayan ağır yükleri kaldırmak için kullanı
lan bumba; ağır bumba.
heavy-duty: Büyük gerilme, aşınma vb. ine dirençli
ya da dayanabilir; dayanıklı; ağır görevli (makine).
heavy-duty engines: Ağır görev motorlan ya da maki
neleri; özellikle yoi yapım araçlannın, kısa bir süre
265 heelin g syste m
için yüzde yüze kadar aşın yük taşıyabilen dizel mo
torları.
heavy-duty oil: Büyük makine ve mekanizmalarda
kullanılan yağ; ağır iş yağı; özel ağır iş yağı.
heavy earth: Baryum monoksit; barita.
heavy fuel: Bkz. heavy fuei oil.
heavy fuel oilve: dizel
Özgülmotorlarında
ağırlığı 0,986-1,021 kg/dm
3
olan, kazan kullanılabilmeleri
0
için 90°-150 C'ye kadar ısıtılması gereken ve ağırlık-
sal analizi; % 86 karbon, % 10,5 hidrojen, % 1,5 oksi
jen, % 2 yabancı maddeler olan, % 0,10-% 0,50
dola yında kül ve % 0,50-% 3,5 kükürt kapsayan
yakıt; ağır fuel oil.
heavy hydrogen: Atom ağırlığı 2'den biraz daha faz
la olan bir hidrojen izotopu; ağır hidrojen. 2) döter-
yum; oksijen ile ağır suyu oluşturur.
heavy-laden: Ağır yüklü.
heavy lift: Ağır yük.
heavy lift ship: Ağır yükleri kaldıracak şekilde donatıl
mış gemi; ağır yük gemisi.
heavy nitrogen: Atom ağırlığı 15 olan bir nitrojen (a-
zot) atomu; ağır nitrojen veya azot.
heavy oil : Kömür katranının damıtılmasında 250°-
325°C sıcaklıkları arasında elde edilen ürün; ağır
yağ; buharlaşmayan yağ.
heavy oxygen: Oksijenin atom ağırlığı 17 ve 18 olan
iki izotopundan herhagni biri; ağır oksijen,
heavy spar: Baryum sülfat; barit.
heavy water: Atom ağırlığı 2 olan hidrojen izotopu ve
oksijenden oluşan su; ağır su döteryum oksit, D2O
(H 2 0) ; kimyasal özellikleri su ile aynı, fakat fiziksel
özellikleri farklıdır.
hect-: Bkz.
hecto-.
4
hectare: Meirik sistemde kullanılan ve 10 metrekare
ye eşit olan bir yüzey birimi; hektar.
2
hecto-: 10 (100) anlamında bir önek; hekto; h kısalt
ması ile belirtilir.
hectobar: Ulus. Sist. 100 bar, 10 N/m , 1
7 2
2
kgf/mm 'ye eşit olan bir basınç birimi; hektobar.
hectogram (hectogramme): Metrik sistemin 100 gra
ma eşit olan bir ağırlık birimi; hektogram.
hectograph: Yazılı şeyleri gliserinle kaplı bir jelatin
sayfasına aktararak çoğaltılmasını sağlayan teksir
makinesi; hektograf; hektografla çoğaltmak.
hectoliter (hectolitre): Metrik sistemin 100 litreye eşit
olan hacim birimi; hektolitre.
hectometer: Metrik sistemin 100 metreye eşit olan bir
uzunluk birimi; hektometre; 10 dekametre.
3
hectostere: Metrik sistemin 100 m 'e eşit olan hacim
ya da kapasite birimi.
heel: 1) bir tarafa yatırmak; bayıltmak: Özellikle gemi
ler için söylenir. 2) yana yatırmak veya bayıltmak
(bir gemiyi). 3) bayıltma ya da yatırma işi. 4) bunun
büyüklüğü. 5) bölüm bölüm damıtma sonuna kadar
uygulandıktan sonra kalan kısım; artık.
heel angle: Den. bayılma açısı.
heel gudgeon: Gem. Mak. dümen topuk iğneciği.
heeling system: Gemiye balast ya da safra alınırken,
maksimum (yana) yatma momenti oluşturarak, bayıl
ma momentini azaltan bir sistem; daha çok buzkıran
lara uygulanan bir sistem; sancak ve iskelesinde bu
lunan iki tank, tanktan tanka aktarma yapabilen ve
kapasitesi 135 ton/dakika oian tersinir bir pompa
dan oluşur; yan yatırma sistemi.
heeling tank
heeling tank: Yan yatırma devresinde kullanılan ve
3
her birinin kapasitesi 200 m olan sancak ve iskele
taraflara yerleştirilen iki tanktan biri; yan yatırma tan
kı; Dan. Hiling tank.
heft: 1) ağırlık. 2) önem; etki ya da tesir. 3) bir şeyin
daha büyük parçası veya kısmı. 4) kaldırmak veya
çekmek. 5) kaldırarak ağırlığını saptamaya çalışmak.
hefty: 1) ağır; oldukça ağır. 2) büyük ve güçlü.
height: 1) herhangi bir şeyin en üst noktası. 2) en
yüksek sınır; en büyük derece; aşırı; şahika, zirve ya
da doruk. 3) alttan tepeye olan mesafe; yükseklik.
4a) verilen bir yer veya denizden yükseklik veya me
safe; altitüt, rakım ya da yükselti, b) ufkun üstünden
(güneş, yıldız vb. inin) yüksekliği. 5a) alttan tepeye,
oldukça büyük mesafe, b) verilen bir seviye üzerin
den nispeten büyük bir mesafe. 6) Çoğ. diğerlerin
den önemli şekilde yüksek veya yukarıda olan bir
nokta veya yer.
heighten: 1) yüksek veya daha yüksek duruma getir
mek veya gelmek; yükseltmek. 2) daha geniş; daha
büyük, daha güçlü (kuvvetli) vb. i yapmak veya ol
mak; büyümek; şiddetini çoğaltmak.
hektare: Bkz. hectare.
hekto: Bkz. hecto-.
hektogram: Bkz. hectogram.
Hele-shaw pump: Elektro-hidrolik dümen donanımla
rında kullanılan sabit hızlı, değişken verdili, radyal si
lindirli yağ pompası; Helşov pompası (Ticarî bir mar
ka).
heli-: Bkz. helio-.
helical: Helis ya da spirale ait; helis ya da spiral şek
linde olan; helisel; helezonî; sarmal.
helical angle: Buh. Türb. devir düşürücülerde bulu
nan halis dişlilerin helis açısı; günümüzde helis açısı
30°-45° arasındadır.
helical-flow turbine: Buharın, rotorun çevresine teğet-
sel olarak keyste ve rotordaki kanatların tümüne gir
diği bir yardımcı türbin; teğetsel akımlı türbin; tan
gential flow turbine biçiminde de kullanılır.
helical gear: Buhar türbinli ve bazı motorlu gemiler
de kullanılan devir düşürücü dişliler gibi helis şeklin
de kesilmiş dişli; helis dişli.
helical gear pump: Basit dişli pompalara benzeyen,
fakat onların değiştirilmiş şekli olan pompa; dişli diş
leri helis şeklindedir; helisel dişli pompa; helis dişli
pompa.
helical spring: Kare veya çoğu zaman dairesel kesitli
çelik tel vb. i malzemeden yapılmış silindirsel yay;
helozonî veya helisel yay.
helices: Bkz. helix (Çoğ.).
helico-: Spiral (helezonî), spiral şeklinde anlamların
da bir önek.
helicoid: 1) spiral (helezon) şeklinde olan; bobin şek
linde. 2) Geo. sabit bir helisin tüm noktalarından ge
çen bir doğrunun hareketi ile oluşan veya üretilen
yüzey: Örneğin pervane.
helicoidal: Bkz. helicoid.
helicopter: Büyük yatay pervaneli ve pervanesi üstte
bulunan, kalkış ve inişi için uzun bir piste gerek gös
termeyen, dikine kalkış ve inişler yapabilen bir tür
uçak.
helio: Bkz. 1) heliogram. 2) heliograph.
helio-: Güneş, parlak, radyan vb. i anlamlarında
önek.
266 hemicellulose
heliocentric: 1) güneşin merkezinden hesaplanan ve
ya görünen. 2) merkez olarak güneş alınan veya gü
neş olan.
heliochrome: Doğal renklerdeki bir fotoğraf.
heliogram: Helyografla gönderilen mesaj; helyog-
ram.
heliograph: 1) geçmişte güneşin fotoğraflarını çek
mek için kullanılan bir cihaz. 2) Güneş ışığının şidde
tini ölçmek için kullanılan bir cihaz; helyograf.
heiîography: 1) güneş yüzeyinin incelenmesi. 2) foto
klişeciliği işlemi ya da sanatı. 2) helyograf yardımıy
la sinyal verme veya haber gönderme ya da iletişim
sağlama.
heliometer: İki yıldız arasındaki açısal mesafeyi ölç
mek için kullanılan cihaz; helyoskop, helyometre.
heliostat: Güneş ışınlarını sürekli olarak sabit bir yön
de yansıtan ve saat mekanizması ile yavaş olarak
döndürülen aynalı bir cihaz; helyostat.
helium: Yanıcı olmayan, çok hafif, renksiz, inert bir
gaz kimyasal element; helyum; balonların şişirilme
sinde kullanılır; Simg. He; at.ağ. 4,003; at.no. 2.
helix: Bir eksen olarak diğer hat çevresinde düzgün
olarak dönen bir "doğru boyunca düzgün olarak ha
reket eden bir nokta tarafından üretilen uzay eğri;
tek başına silindirsel helisi belirtir; heliks; helis; hele
zon; sarmal. 2) Mate. silindir çevresinde oluşturulan
böyle bir eğri. 3) Zoo. spiral kabuklu yumuşakça
grubunun herhangi biri.
helix, conic: Konik helis.
helix, cylindrical: Silindirik helis.
helleborin: Çöpleme otunun köklerinden elde edilen
zehirli bir glükosit; helleborin, C 3 6 H 1 2 O 8 ;
kuvvetli
bir müshil.
helm: a) bir gemiyi yönlendiren dümeni hareket etti
ren yeke veya dümen yekesi, b) dümen dolabı veya
dümen yekesi, dümen, telemotor vb. ini kapsayan
tüm dümen donanımı.
Helmann: Bkz. T-substance.
helm indicator: Dümen müşiri; köprüüstünde, dü
men dolabı üzerinde bulunan ve dümenin durumu
nu gösteren bir gösterge; dümen göstergesi.
helmsman: Dümen tutan kişi; dümenci; serdümen;
gemi dümenini kullanan gemici veya gemiadamı; ço
ğu zaman usta gemici.
help function: Bilgisay. yardım işlevi.
helvite: Kimy. berilyum, manganez ve demirin komp
leks silikatı olan bir mineral; berilyumun çok boi
olan fakat fakir bir cevheri.
hematein: Kırmızımsı kahverengi, kristalli bir boya;
hematein, C 1 6 H 1 2 O 6 ; oksitlenme ile bakkam ağacın
dan elde edilir; hematin şeklinde de kullanılır.
hematin: 1) demir kapsayan, hemoglobinin ayrışma
sından elde edilen koyu kahverengi veya siyahımsı
bir madde; hematin. 2) Bkz. hematein.
hematite: Demirin önemli bir cevheri olan doğal, su
suz demir trioksit; hematit, Fe 2 0 3 ; toz haline
getiril diği zaman kahverengimsi kırmızıdır.
hematitic: Hematite ait.
hematoxylin: Bakkam ağacından çıkarılan kristalli bir
bileşik, C 16 H 14 O 6 ; mikroskopide boyama için kulla
nılır; ısıtıldığı zaman hematein boya verir.
hemicellulose: Basit şekerler ve sellüloz arasında po-
lisakkaritler olan bir ara ürünü; hegsoz şekerlerinin
bir yoğuşma ürünü; yarı seliüloz.
h emi coloi d
7 s
hemicoloid: Boyları 0,005-0,0025 mikron arasındaki
çok küçük partiküilerden oluşan bir koloit; yarı kolo
it.
hemicycle: 1) yarım daire. 2) yarım daire şeklindeki
oda, duvar vb. i.
hemihedral: Tam simetri için gerekli düzlemlerin yarı
sayısında olan: Bir kristal için söylenir.
hemihydrate: Suyla birleşen maddenin ve suyun bir
çok molekülünün yarısını kapsayan bir hidrat; yarı
hidrat.
hemin: Tıp. kan, tuz asiti veya buza benzer asetik asit
ve sodyum kloriir ile işlem gördüğü zaman elde edi
len kahverengi, kristalli, proteinsiz hemoglobinin klo
ruru; nemin.
hemisphere: 1) yarım küre veya glop; özellikle a)
göksel ekvator veya ekliptik tarafından bölünen gök
sel kürenin yarım parçalarından herhangi biri. b)
dünyanın herhangi bir yarım parçası; dünya, ekva
tor tarafından kuzey ve güney, bir meridyen ile Avru
pa, Asya, Afrika ve Avustralya'yı kapsayan doğu ve
Amerika'ları, Okyanusya'yı kapsayan batı yarım kü
relerine bölünür, c) bu kısımlardan herhangi birinin
model ya da haritası. 2) dünyanın herhangi bir ya
rım küresindeki ülkeler ve insanlar.
hemispheric: 8t e hemispherical.
hemispherical: Yarımküreye ait; yarımküre biçimin
de; yarımküreye benzeyen.
hemisphere-id: Bir sferoidin Bkz. spheroid yarısı.
hemiterpene: Genel formülü C5H8 olan izomerik kar
bonlu hidrojen grubunun herhangi biri; yarıterpen.
hemocytometer: Kanın hemoglobin muhtevasını ya
da miktarını ölçmek için kullanılan bir cihaz; hemosi-
tometre.
hemoglobin: Kırmızı kan hücreleri veya alyuvarların
kırmızı renkli maddesi; hemoglobin; oksijeni akciğer
lerden dokulara ve karbon dioksiti dokulardan akci
ğerlere taşır; Simg. Hb.
hemoglobinometer: Kandaki hemoglobin miktarını
ölçmek için kullanılan bir cihaz; hemolobinmetre.
hemp: Sof. kendir; liflerinden yelkenbezi, halat, sal
mastra vb. i yapılan bir bitki.
hemp fiber: Kendir lifi; kendir bitkisinin kurutulan,
gövdesinden çıkarılan halat, yelkenbezi ve özellikle
salmastra yapımında kullanılan lifleri.
hemp packing: Kenevir bitkisinin liflerinden yapılan
salmastra; kenevir salmastra.
hendeca-: on bir (11) anlamında bir önek.
hendecagon: On bir açısı ve on bir kenarlı düzlem
şeklinde olan.
hendecagon: On bir açısı ve on bir kenarı olan bir
düzlem şekil; on bir kenarlı.
hendecahedron: On bir (11) düzlem yüzeyi olan bir
katı şekil; on bir yüzlü.
H-engine: Silindirlerinin dizilişi H harfi şeklinde olan
makine; H makine.
henry: Elekt. endüktansın pratik ölçü birimi; henri; bir
elektrik devresinde akım 1 amper/saniye miktarı de
ğiştiği zaman 1 voltluk bir elektromotor kuvvet en-
düklenirse, o elektrik devresinin endüktansı bir henri-
9
dir; 10 elektromanyetik birim; 1000 milihenri; 1 000
000 mikrohenri.
Henry's law: "Bir gazın sabit sıcaklıkta bir sıvıda çözü-
nebilirllği, gazın basıncı ile doğru orantılıdır"; Henri
kanunu veya yasası.
26 H er t zia n w ave
hepta-: Yedi,önek.
lamlarında yedi atomlu veya köklü bir madde an
heptad: 1) Kimy. yedi değerli bir element ya da kök.
2) yedili grup; yedinin grubu.
heptagon: Yedi açısı ve yedi kenarı olan bir düzlem
şekil; yedi kenarlı; yedigen; heptagon.
heptagonal: Yedigene ait veya yedigen şeklinde
olan.
heptahedral: Yedi yüzlüye ait; yedi yüzlü şeklinde;
heptahedral.
heptahedron: Yedi yüzeyi olan bir katı şekil; yedi yüz
lü; heptahedron.
heptane: Sıv. Yük. Yangın tehlikesi olan, karakteristik
kokulu, alifatiklerden sıvı bir karbonlu hidrojen; hep-
tan; dipropllmetan; n-heptan; Simg.CH3
(CH 2 ) 5 CH 3 ; 20°/4°C'de öz.ağ. 0,864; k.n. 98,52°C;
d.n. yaklaşık -01 C; suda çözünmez, 20°C'de visko
zitesi 0,413; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer ba
sıncında taşınır.
heptane-i-ol: Sıv. Yük. heptan-i-ol; alkol C-7; enantil
alkol; heptil alkol; n-heptanol; güzel kokulu, renksiz,
birincil alifatiklerden birsıvı; Simg.
CH 3 (CH 2 )5 CH 2 OH; 20°/4°'de öz.ağ. 0,824; k.n.
175,8°C; d.n.-34,6°C; 20°C'de viskozitesi 7,4 cP; ge
milerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşı
nır.
heptavalent: Yedi değere sahip olan; yedi değerli;
septavalent biçiminde de kullanılır.
heptene (mixed isomer): Sıv. Yük, heptilen; hepten;
yangın tehlikesi olan, hoş ve hafif çam kokulu, renk
siz, doymamış alifatiklerden, hafif anestezik etkili sıvı
bir karbonlu hidrojen; 15,56°/15,56°C'de öz.ağ.
0,715; k.n.85-100°C; d.n.-120°C; suda çözünmez;
15,56°C'de viskozitesi 0,45 cP; gemilerde çevre sı
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
heptode: Bir anot, bir katot ve bir kontrol elektrodu
ve ek dört elektrottan oluşan, yedi elektronu bir
elektron tüpü; frekans değiştirici olarak kullanılır.
hermaphrodite brig: İki direkli yelkenli bir tekne; bri-
gantin.
hermaphrodite caliper: Dairesel çubuk veya rodları
merkezlenmek için kullanılan bir tarafı düz ve ucu siv
ri, diğerinin ucu eğri, iki bacaklı metal pergel;
Jenny caliper şeklinde de kullanılır.
hermetic: 1) sihirli; alşimiye ait. 2) hava girişi veya çı
kışına engel olacak şekilde, tümü ile lehim vb.i ile
kapatılan; hava sızdırmaz.
hermetical: Bkz, hermetic.
hermetically: Hava geçirmez veya sızdırmaz bir bi
çimde.
heroin: Morfinin beyaz renkli, kristalli, toz şeklindeki
asetil türevi; eroin, C 2 1 H 2 3 N0 5 ; çok güçlü,
bağımlı lık yapan, yapımı ve satımı yasak olan bir
narkotik.engine: ilk buhar makinelerini tanımlamak
Hero's
için bir cihaz; Hero'nun makinesi.
Hero's gas turbine: M.Ö. 130 yılında İskenderiye'n
Hero tarafından tasarımlanan makine; Hero'nun gaz
türbini.
Herringbone-gear pump: Basit dişli pompalara ben
zeyen, onların biraz değiştirilmiş şekli olan pompa;
Herringbon dişli pompası.
Hertz: Frekans birimi; saniyede çevrim; çevrim/sani
ye.
10
Hertzian waves: 3x10 çevrim/saniyenin üzerinden
hesperidin
5
1,5x10 çevrim/saniyenin altına kadar elektromanye
tik dalgalar.
hesperidin: Ham portakal vb. i türden meyvalarda bu
lunan kristalli bir glükosit; hesperidin, C 2 2 H 2 6 0 1 2 .
hessite: Miner, kesilebilir kütlelerde bulunan gümüş
tellürid, Ag 2 Te; hesit.
hessonite: Bkz. essonite.
Hess's law: Hess kanunu veya yasası: "Her ne şekil
de olursa olsun bir kimyasal değişme meydana gel
diğinde işlemin toplam ısı değişimi aynıdır."
hetero-: Farklı, diğer, diğeri anlamlarında bir önek.
heterochromafic: Farklı veya kontrast renklerden olu
şan ya da bu tür renkleri olan veya bu tür renklere
ait; çok renkli; heterokromatik.
heterochromosome; Bkz. heterochromatic.
heteroclite: Standart ya da normdan ayrılan; anor
mal; normal olmayan; istisna.
heteroclitical: Standart veya normdan sapma; Bkz.
heteroclite.
heterocyclic: Karbon veya diğer elementlerin atomla
rının, çevrimsel moleküler düzenlemesine ait veya
bunu belirten; heterosiklik; azot (N), oksijen (O), kü
kürt (S) vb. i atomlarla yer değiştirebilen bir ya da
daha fazla karbon atomlu, halka yapılı ve karbonlu
hidrojen kökenli bir bileşiğe ait.
heterogeneity: 1) heterojen olma durumu veya niteli
ği; başkalık; benzemeyiş. 2) heterojen element.
heterogenous: 1) yapı, nitelik vb. inde farklı olma;
benzememe; aykırı; yabancı. 2) ilişkisi olmayan ve
ya benzemeyen element veya parçalardan oluşan;
heterojen.
heterologous: Farklı elementler veya aynı elementler
den fakat farklı oranlarda oluşan.
heterosphere: Yaklaşık olarak 22 bin mil uzanan bir
atmosfer katmanı; heterosfer.
heterosplasty: Bir canlıdan alınan dokunun diğer bir
bireye aşılandığı cerrahî dalı; plâstik cerrahî.
heulandite: Türlü renklerde inciye benzer pırıltılı kris
taller halinde görülen, kalsiyum ve alüminyumun su
lu silikatı, CaAl 2 Si 6 .5H 2 0.
heuristic: Bilgisay. buluşsal; anlamaya yarıyan.
Heusler alloy: Manyetik olmayan metallerin ferro-
manyetik alaşımı; örneğin bakır, manganez ve alü
minyum alaşımı; Heusler alaşımı.
hex: Bilgisay. on altılı.
hexa-: Altı (6) anlamında bir önek.
hexabasic: 1) her molekülünde, alkalin (bazik) kök
ler ya da radikaller veya atomlarla yer değiştirebilen
altı hidrojen atomu olan asiti belirtir. 2) her molekü
lünde altı atom kapsayan tek değerli bir metal; neg-
zabazik.
hexad: 1) altılı grup veya seri. 2) Kimy. altı değerli bir
element veya kök.
hexadic: Altıya ait; altı doğasında olan.
hexagon: Altı açılı ve altı kenarlı olan bir düzlem şe
kil; altıgen.
hexagonal: 1) altıgene ait; altıgen şeklinde olan. 2)
tabanı veya kesiti altı kenarlı olan.
hexagonal die nut: Cıvata dişlerini temizlemek için
kullanılan, altıgen pafta somun; altı kenarlı pafta so
mun.
hexagonal nut: Altıgen somun; altı kenarlı veya köşe
li somun.
hexagon head: Altıgen ya da altı kenarlı cıvata başı
268 hgt.
veya somun; altıgen başlı.
hexagon head screw: Altıgen başlı (makine) vidası.
hexagon nut: Altıgen somun; altı kenarlı veya köşeli
somun.
hexagram: Tek. Res. düzgün altıgenin kenarları uzatı
larak veya iki eşit kenar üçgenden elde edilen altı
köşeli yıldız. 2) altı kenarlı olan herhangi bir şekil.
hexahedral: Altı yüzlüye ait; altı yüzlü şeklinde olan.
hexahedron: Altı düzlem yüzeyli katı şekil; altı yüzlü.
hexahydrate: Suyla birleşen maddenin bir mol gramı
için altı mol gram ağırlığında su kapsayan hidrat;
hegzahidrat.
hexahydric: Altı (6) hidroksil kökü kapsayan, örneğin
hegzahidril alkol.
hexamethylenetetramine: Kauçuğun vulkanizasyonu-
nu hızlandiricı ve idrar yolları antiseptiği olarak kulla
nılan kristalli bir bileşik; hegzametilentetramin;
Sirng. C 6 H 1 2 N 4 .
hexane: Sıv. Yük. n-hegzan; hegzan; yangın tehlikesi
olan, parafin kokulu, renksiz, doymuş alifatiklerden
sıvı bir karbonlu hidrojen; Simg. CH 3 (CH 2 ) 4 CH 3 ;
hafif aneztezik etkili; 20°C'de öz.ağ. 0,6; k.n. 69°C,
d.n.-95°C; suda çözünmez; 20°C'de viskozitesi yak
laşık 0,3 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer
basıncında taşınır.
hexanol, i-: Sıv. Yük. i-hegzanol; amil karbinol; n-heg-
zanol; n-hegzil alkol; hafif kokulu, renksiz, birincil ali
fatiklerden bir alkol; Simg. CH 3 (CH 2 )4 CH 2 OH;
25°/4°C'de öz.ağ. 0,8153; k.n. 156°C; d.n. yaklaşık
Ö
-50 C; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basın
cında taşınır.
hexavalent: Altı değerli; altı değeri olan.
hex nut: Bkz. hexagon nut.
hexode: Bir anot, bir katot, bir kontrol elektrodu ve
üç elektrot kapsayan altı elektrotlu bir elektron tüpü;
hegzot.
hexone: 1) sakız, reçine vb. i için çözücü olarak kulla
nılan renksiz bir sıvı; hegzon, C 6 H 1 2 O. 2) proteinle
rin hidrolizinden oluşan, her molekülünde altı kar
bon atomu kapsayan organik bazların bir grubunu
belirtir.
hexosan: Hidroliz edildiği zaman hegzozları oluştu
ran polisakkarit gruplarından herhangi biri.
hexose: Dekstroz veya früktoz gibi her molekülünde
altı karbon atomu bulunan besit şekerler grubunun
herhangi biri; hegzoz; örneğin glikoz, C 6 H 1 2 0 6 .
hexyl: Tek değerli veya valanslı hidrojen kökü; heg-
zil, C6H13
hexylen glycol: Sıv. Yük. hegzilen glikol; hegzandi-
ol-1, 2 ; 2-metilpentan-2,4 diol; 4-metil-2,4-pentandi-
ol; 2-metilpentandiol-2,4; insan sağlığı için zararlı,
kokusuz, renksiz, glikol ailesinden bir sıvı; Simg.
0
(CH 3) 2CONCH2 CHONCH3 ; 20 /20°C'de öz.ağ.
0,9234; k.n. 198,0°C; d.n.-40°C; suda tümü ile çözü
nür; 20°C'de viskozitesi 38,4 cP; gemilerde çevre sı
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
hexylresorcinol: Antiseptik ve mikrop öldürücü ola
rak kullanılan, zehirsiz, soluk sarı renkli, kristalli bir
madde, C 6 H 1 3 0 6 H 3 (OH) 2 ; hegzilresorsinol.
Hf: Bkz. hafnium.
hf.:Bkz. half,
H.F.: Bkz. high frequency.
Hg: Bkz. mercury.
hgt.: Bkz. height.
high-viscosit y 270 homoc y cli c compoun d

26,5" Hg'lik vakum.

hold down bolt: Tespit cıvatası; Bkz. holding-down
high-viscosity: Yüksek viskoziten veya akıcılığı az (o-
bolt.
lan akaryakıt, yağlama yağı vb. i).
hold down screw: Tespit vidası.
high-voltage: Bkz. high potential.
holder: Taşıyıcı; tutucu.
high-voltage accelerator: Elektron, proton veya alfa
holdfast; Bir şeyi yerinde tutan bir alet; kanca, çivi,
tanecikleri gibi yüklü partiküllere, manyetik ya da-
mengene vb. i.
yüksek gerilimli elektrik alanları ile hızlandırarak,
holding-down bolts: Aralarında şoklar olmak koşuluy
yüksek kinetik enerji veren bir cihaz veya makine
la düz alt karterleri tank tavanlarına bağlamada kulla
parçası; yüksek gerilimli hızlandırıcı.
nılan cıvatalar; tespit cıvataları.
high-water mark: 1) gelgit akıntısı, taşıntı vb. inde bir
hole: 1) oyuk; delik; oyulmuş yer; özellikle: a) kazıla
su gövdesinin eriştiği en yüksek seviye veya düzey.
rak yapılmış çukur, b) küçük bir giriş veya körfez. 2)
2) yüksek su geri çekildikten sonra geride bıraktığı
makara kanalı. 3) mağara. 4) oyuk ya da oyuklar
iz ya da işaret. 3) en yüksek nokta; varılan en yük
yapmak. 4) tünel açmak.
sek nokta.
hole gauge: iç çap mikrometresi.
hinge: 1) ileri geri harekete izin veren esnek bir bağ
hole-type nozzie: Dizel motorlarında kullanılan tek
lantı; reze; menteşe. 2) menteşe ile donatmak.
veya çok delikli enjektör memelerinden herhangi bi
hinged: Menteşe veya menteşeleri olan; menteşeli;
ri; delikli türden nozul veya meme.
rezeli.
hollow: 1) boş ya da içersinde sadece hava bulunan
hiss: Kaçan ya da firar eden buhar, hava vb. inin çı
bir hacime sahip olan; içi oyuk olan; içinde boşluk
kardığı ses; ıslık sesi; tıslama.
olan. 2) içi boş; oyuk; çukur. 3) boş, kıymetsiz.
histamine: Renksiz kristalli, hayvansal dokularda ve
hollow circle: Bir daireden aynı merkezli olmak
çavdar mahmuzunda bulunan bir amin; hlstamin,
Koşu luyla, daha küçük çaplı bir daire çıkarılmasıyla
C 5 H 9 N 3 (NH 2 CH 2 CH 2 C 3 H 3 N 2 ); kan basıncını
geri kalan şekil; oyuk daire: içi oyuk daire.
yük seltir ve midedeki HCl salgısını uyarır.
hollow pin: Atalet kuvvetlerini azaltmak amacıyla, yük
histidin: Bkz. histidine.
sek devirli dizel motorlarında kullanılan içi boş pis
histidine: Proteinlerin hidrolizi ile oluşan bir amino
ton pin veya perno.
asit; histidin, C 6 H 9 N 3 0 2 .
hollow rectangle: Büyük bir dikdörtgenden simetrik
histone: Hidrolizle amino asitleri veren, hemoglobi
olarak küçük bir dikdörtgenin çıkarılmasıyla geri ka
nin globini gibi basit proteinler grubunun herhangi
lan şekil; oyuk dikdörtgen.
biri; kanın pıhtılaşmasını önler.
hollow shaft: içi boş mil ya da şaft.
history file: Bilgisay, geçmiş kütüğü.
hollow sphere: Merkezleri aynı olma koşuluyla bir bü
hit: Silindirlerdeki yanıcı (hava-benzin) karışımını tu
yük küreden, küçük bir kürenin çıkarılması sonucu
tuşturmak: Benzin motorları için söylenir.
geri kalan şekil; oyuk (içi boş) küre.
hl.: Bkz. hectoliter; hectoliters.
hollow square: Simetrik olarak, büyük bir kareden
hm.: Bkz. hectometer; hectometers.
küçük bir karenin çıkarılmasıyla geri kalan şekil;
Ho: Bkz. holmium.
oyuk kare; içiboş kare.
hoe: 1) bahçıvan çapası. 2) çapa ile kazmak, dikmek
holmic: Üç değerli holmiyuma ait; üç değerli holmi
veya zararlı otları ayıklamak.
yum kapsayan.
hog: Sualtında gemi karinasını kazımak veya temizle
holmium: Nadir toprak grubundan metalik, kimyasal
mek için kullanılan fırçaya benzer bir alet; sakal fırça
bir element; holmiyum; Simg. Ho; at.ağ. 164,94;
sı. 2) Den, merkezinde kamburlaşmaya neden ol
at.no. 67.
mak (gemi, omurga vb. i). 3) sakal fırçası ile (gemi
holocaine: 1) kömür katranından üretilen kristalli or
nin karinasını) temizlemek.
ganik bir madde; holokain; Simg. C 1 8 H 2 2 0 2 N 2 ;
hogshead: 1) özellikle 100-140 galonluk (378-529,2 lit
özellikle anestezik olarak kullanılan holoksin hidrok-
relik) hacim kapsayan büyük bir fıçı veya kap. 2)
lorür; fenakain.
özellikle 63 US galona ya da 52,5 emperyal galona
holohedral: Tam simetri için gerekli tüm düzlem sayı
(238,14 litreye) eşit olan bir sıvı ölçüm birimi.
sına sahip olan; holohedral.
hoise: Bkz. hoist (1). holomorphic: Simetrik şekilde iki uca sahip olan; ho-
hoist: 1) yukarıya kaldırmak; özellikle zincir, makara, lomorfik.
kreyn vb. i ile yukarıya kaldırmak veya çekmek. 2) holophotal: Bir kaynaktan ışığının tümü veya büyük
yukarıya kaldırma. 3) ağır şeyleri yukarı kaldırmak bölümünün yansıması veya kırılması.
için kullanılan bir araç; asansör veya ceraskal. 4) holphote: Lâmbadan gelen ışının hemen hemen tü
Den. a) bir serenin orta kısmı, b) bir yelken veya münü istenilen yön fırlatmak için kullanılan mercek
bayrağın düşey yüksekliği, c) işaret olarak bayrakla ler ve reflektörlerden oluşan bir cihaz; holofot.
rın birlikte hisa veya toka edilmesi. homeomorphism: Kimyasal yapıları farklı maddeler
hoist carrier: Ceraskal Bkz. hoist taşıyıcısı. arasında kristal yapısında çok yakın benzerlik.
hoisting engines: Karada ve gemilerde kullanılan home position: Bilgisay. ana konum.
vinç, kreyn, filika mataforaları ve palanga, ceraskal, homocentric: Aynı merkezli olan.
makara vb. i gibi basit makineler vb. i; kaldırma ma homochromatic: Bir ya da aynı renge ait; bir ya da
kineleri. aynı renge sahip olan; karşıtı heterochromatic.
hold: Den. bir geminin güverteler, özellikle en alt gü homochromous: Bkz. homochromatic.
vertenin altında kalan ve yüklerin taşınmasını sağla homocyclic compound: Çemberinde sadece karbon
yan iç kısmı; ambar; geminin iç kısmı. atomları kapsayan çemberli bir bileşik, örneğin ben
hold down: Tespit etmek. zen (C 6 He ).
h omog e n e i t y
homogeneity: Homojen olma durumu veya niteliği.
homogenous: 1) yapı, nitelik vb. inde aynı; benzer
veya aynı. 2) benzer ya da aynı elemanlar veya par
çalardan oluşan; homojen; mütecanis. 3) Mate. a)
aynı türe ait ve böylece ölçüleri kıyaslanabilen. b)
tüm terimleri aynı boyutlara sahip olan.
homogeneous reactor: Homojen reaktör; uranyum
(U-235) veren bir sıvının pompa ile reaktör ve kazan
arasında dolaştırıldığı reaktör; bu reaktörde uran
yum çok küçük tanecikler halindedir ve sıvı bizmut
tarafından taşınmaktadır.
homogenize: 1) homojen veya mütecanis yapmak.
2) kısımlara ayırma veya partiküllerini karıştıma ile
yapısı, karışımı, özelliği vb. ini her tarafında daha
muntazam veya homojen yapmak.
homogeny: Homojen olma niteliği.
homologous: Kimy. a) üyelerinden her birinin yapısı
nın komşu üyeden CH 2 grubu kadar farklı olduğu bi
leşikler serisine alt veya onu belirten, b) bu ilişkinin
sürdüğü böyle bileşikleri belirten.
homologous series: Bkz. homologous.
homopolar: Elektriksel olarak simetrik.
homosphere: Dünya yüzeyinden yaklaşık 55 mil yu
karıdaki bir atmosfer katmanı; homosfer.
hone: Kesme aletlerini (araçlarını) keskinleştirme,
özellikle usturaların bilenmesi için kullanılan taş; in
ce biley taşı; bilemek (bıçak, ustura vb. i.).
honed: Taşlanmış (veya rektifiye edilmiş), honlanmış
(layner veya silindir gömleği, krankpln, krank jurnal
vb. i).
honing cylinder: Mot. taşlayarak bir silindiri rektifiye
etme; silindire cam gibi düzgün bir yüzey kazandır
ma.
hood: Oto. motoru örten metal kapak; motor kaputu.
hook: 1) bir şeyi tutmak, taşımak veya çekmek için
kullanılan metal, tahta vb. inden yapılmış kıvrık veya
bükülmüş bir parça; özellikle: a) balık yakalamak
için iğne. b) kanca; çengel, c) Den. Arg. çıpa (gemi
demiri). 2) ekin biçmek için kullanılan metal alet;
orak. 3) şekli kanca, çengel vb. ine benzeyen her
hangi bir şey. 4) tuzak, kapan. 5) bir menteşenin
pin taşıyan sabit parçası. 6) kopçalamak. 7) bir kan
ca ile tutmak. 8) olta ile yakalamak.
hook and eye: Erkek veya dişi kopça.
hook bolt: Bir ucu kanca şeklinde diğer ucuna diş çe
kilmiş cıvata; kanca cıvata.
hooked: 1) çengel veya olta gibi eğri. 2) çengelden
veya kancadan yapılmış.
hooker: 1) Den. eski, yaşlı ve hantal bir gemi (gemici
deyimi). 2) irlandalı veya ingilizlerin tek direkli, yel
kenli balıkçı gemisi.
Hook's law: "Zor, esneklik sınırı veya elâstik limite ka
dar gerilme ile doğru oranıtlıdır"; Hook yasası veya
kanunu.
hook spanner: Mak. kanca şeklinde, iki ağızlı özel
bir anahtar; kanca anahtar.
hookup: Radyo, telefon sistemi, radyo istasyonları şe
bekesindeki parçalar, devreler vb. inin bağlantı ve
düzenlenmesi.
hook: 1) varil, fıçı vb. inin tahtalarını tutmak için kulla
nılan dairesel çember veya bant. 2) çembere benze
yen herhangi bir şey; özellikle çocukların çevirdikleri
çember. 3) çemberlemek; çemberle donatmak; çem
berle bağlamak.
271 ho rologis t
hopcalite: Gaz maskeleri ve havalandırma sistemlerin
de, karbon monoksitin oda sıcaklığında oksitlenme
sinde katalizör olarak kullanılan bakır ve manganez
oksitlerle bazı gümüş ve kobalt oksitlerinin karışımı.
hop count: Bilgisay. sekme sayısı.
hopped up: Arg. aşırı doldurman; süperşarjlı: Otomo
bil motoru vb. i için söylenir.
hopper: 1) bir şeyi beslemek için kullanılan ve içine
gevşek maddeler veya sıvı konulan bir kutu, tank
vb. i. 2) gemilerin yükleme ve boşaltmasında kullanı
lan dibi açılabilir kova. 3) kazan ocaklarını kömürle
besleyen otomatik bir cihaz. 4) Bilgisay. besleme gö
zü.
hopper car: Üstü açık ve alt tarafı açılır kapanır, yük
boşaltmak için kullanılan bir yük vagonu.
hor.: Bkz. 1) horizon. 2) horizontal.
horal: Saat veya saatlere ait.
horary: 1) saat veya saatlere ait. 2) saatleri göster
mek veya belirtmek. 3) her saatte bir vukubulan. 4)
bir saat süren.
horizon: 1) göğün dünya ile birleşmiş gibi göründü
ğü hat; göz ile görülebilir veya görünür ufuk; ufuk.
2) Astr. a) rasıt veya gözlemcinin gözünden göksel
küreye dik açılarda ve çekim (cazibe veya gravite)
yönünde uzanan bir düzlem, b) dünyanın merkezin
den geçen bu düzleme paralel düzlem; aynı zaman
da göksel kürenin büyük dairesi: Astoronomik, gök
sel veya gerçek ufuk adı verilir.
horizontal: 1) ufka ait; ufka yakın. 2) ufuk düzlemine
paralel; yatay; horizontal; ufkî; karşıtı vertical (dü
şey, dikey). 3) başlıca yatay yönde yerleştirilen (işle
yen) veya çalışan. 4) yassı veya düzlem; seviye ve
ya düzey. 5) yatay olan herhangi bir şey. 6) yatay
düzlem, hat vb. i.
horizontal axis: Yatay eksen.
horizontal engine: Yatay veya ufkî makine veya mo
tor.
horizontal force: a) Mot. yön ve şiddeti değişen ve
makineyi, krankşaft ekseni dolayında eğmeye çalı
şan momenti oluşturan kuvvet; biyeli etkiyen kuvve
tin bileşeni; yatay kuvvet; ufkî kuvvet, b) trank pis
tonlu makinelerde gaz basınç kuvvetinin yatay bile
şeni olan ve silindir gömleğini etkiyerek onu ovalleş-
tlrmeye çalışan kuvvet; normal kuvvet; yan srastı.
horizontally: Yatay bir biçimde veya yönde.
horizontal plane: Yatay düzlem.
horizantal pump: Yatay olarak donatılmış, çoğu za
man buhar makinesi ile çalıştırılan pistonlu pompa;
yatay pompa.
horn: Oto. korna; klakson; Den. sis düdüğü.
hornblende: Çoğu zaman demir ve manganezin, kal
siyum ve magnezyumun siyah, siyahımsı yeşil veya
koyu kahverenkli bir silikatı; granit veya diğer volka
nik kayalarda bulunan yaygın bir mineral
horn silver: Doğal gümüş klorür, AgCI; cerargyrite-,
türlü renklerdeki bir mineral.
horologe: Kronometre, duvar saati, cep saati, kumsa-
ati, güneş saati vb. i.
horologer: Bkz. horologist.
horologic: Bkz. horology or horologes.
horologicaî: Bkz. horologic.
horologist: Zaman ölçüm sanatında uzman kişi; saat
veya kronometre yapan veya satan; saatçi; saatçi us
tası.
high-viscosity
0
26,5" Hg'lik vakum.
high-viscosity: Yüksek viskoziten veya akıcılığı az (o-
lan akaryakıt, yağlama yağı vb. i).
high-voltage: Bkz. high potential.
high-voltage accelerator: Elektron, proton veya alfa
tanecikleri gibi yüklü partiküllere, manyetik ya da-
yüksek gerilimli elektrik alanları ile hızlandırarak,
yüksek kinetik enerji veren bir cihaz veya makine
parçası; yüksek gerilimli hızlandırıcı.
high-water mark: 1) gelgit akıntısı, taşıntı vb. inde bir
su gövdesinin eriştiği en yüksek seviye veya düzey.
2) yüksek su geri çekildikten sonra geride bıraktığı
iz ya da işaret. 3) en yüksek nokta; varılan en yük
sek nokta.
hinge: 1) ileri geri harekete izin veren esnek bir bağ
lantı; reze; menteşe. 2) menteşe ile donatmak.
hinged: Menteşe veya menteşeleri olan; menteşeli;
rezeli.
hiss: Kaçan ya da firar eden buhar, hava vb. inin çı
kardığı ses; ıslık sesi; tıslama.
histamine: Renksiz kristalli, hayvansal dokularda ve
çavdar mahmuzunda bulunan bir amin; histamin,
C 5 H 9 N 3 (NH 2 CH 2 CH 2 C3 H 3 N2 ); kan basıncını yük
seltir ve midedeki HCI salgısını uyarır.
histidin: Bkz. histidine.
histidine: Proteinlerin hidrolizi ile oluşan bir amino
asit; histidin, C 6 H 9 N 3 0 2 .
histone: Hidrolizle amino asitleri veren, hemoglobi
nin globini gibi basit proteinler grubunun herhangi
biri; kanın pıhtılaşmasını önler.
history tile: Bilgisay. geçmiş kütüğü.
hit: Silindirlerdeki yanıcı (hava-benzin) karışımını tu
tuşturmak: Benzin motorları için söylenir.
hl.: Bkz. hectoliter; hectoliters.
hm.: Bkz. hectometer; hectometers.
Ho: Bkz. holmium.
hoe: 1) bahçıvan çapası. 2) çapa ile kazmak, dikmek
veya zararlı otları ayıklamak.
hog: Sualtında gemi karinasını kazımak veya temizle
mek için kullanılan fırçaya benzer bir alet; sakal fırça
sı. 2) Den. merkezinde kamburlaşmaya neden ol
mak (gemi, omurga vb. i). 3) sakal fırçası ile (gemi
nin karinasını) temizlemek.
hogshead: 1) özellikle 100-140 galonluk (378-529,2 lit
relik) hacim kapsayan büyük bir fıçı veya kap. 2)
özellikle 63 US galona ya da 52,5 emperya! galona
(238,14 litreye) eşit olan bir sıvı ölçüm birimi.
hoise: Bkz. hoist (1).
hoist: 1) yukarıya kaldırmak; özellikle zincir, makara,
kreyn vb. i ile yukarıya kaldırmak veya çekmek. 2)
yukarıya kaldırma. 3) ağır şeyleri yukarı kaldırmak
için kullanılan bir araç; asansör veya ceraskal. 4)
Den. a) bir serenin orta kısmı, b) bir yelken veya
bayrağın düşey yüksekliği, c) işaret olarak bayrakla
rın birlikte hisa veya toka edilmesi.
hoist carrier: Ceraskal Bkz. hoist taşıyıcısı.
hoisting engines: Karada ve gemilerde kullanılan
vinç, kreyn, filika mataforaları ve palanga, ceraskal,
makara vb. i gibi basit makineler vb. i; kaldırma ma
kineleri.
hold: Den. bir geminin güverteler, özellikle en alt gü
vertenin altında kalan ve yüklerin taşınmasını sağla
yan iç kısmı; ambar; geminin iç kısmı.
hold down: Tespit etmek.
27 homocyclic compound
hold down bolt: Tespit cıvatası; Bkz. holding-down
bolt.
hold down screw: Tespit vidası.
holder: Taşıyıcı; tutucu.
holdfast: Bir şeyi yerinde tutan bir alet; kanca, çivi,
mengene vb. i.
holding-down bolts: Aralarında şoklar olmak koşuluy
la düz alt karterleri tank tavanlarına bağlamada kulla
nılan cıvatalar; tespit cıvataları.
hole: 1) oyuk; delik; oyulmuş yer; özellikle: a) kazıla
rak yapılmış çukur, b) küçük bir giriş veya körfez. 2)
makara kanalı. 3) mağara. 4) oyuk ya da oyuklar
yapmak. 4) tünel açmak.
hole gauge: İç çap mikrometresi.
hoie-type nozzle: Dizel motorlarında kullanılan tek
veya çok delikli enjektör memelerinden herhangi bi
ri; delikli türden nozul veya meme.
hollow: 1) boş ya da içersinde sadece hava bulunan
bir hacime sahip olan; içi oyuk olan; içinde boşluk
olan. 2) içi boş; oyuk; çukur. 3) boş, kıymetsiz.
hollow circle: Bir daireden aynı merkezli olmak koşu
luyla, daha küçük çaplı bir daire çıkarılmasıyla geri
kalan şekil; oyuk daire: içi oyuk daire.
hollow pin: Atalet kuvvetlerini azaltmak amacıyla, yük
sek devirli dizel motorlarında kullanılan içi boş pis
ton pin veya perno.
hollow rectangle: Büyük bir dikdörtgenden simetrik
olarak küçük bir dikdörtgenin çıkarılmasıyla geri ka
lan şekil; oyuk dikdörtgen.
hollow shaft: İçi boş mil ya da şaft.
hollow sphere: Merkezleri aynı olma koşuluyla bir bü
yük küreden, küçük bir kürenin çıkarılması sonucu
geri kalan şekil; oyuk (içi boş) küre.
hollow square: Simetrik olarak, büyük bir kareden
küçük bir karenin çıkarılmasıyla geri kalan şekil;
oyuk kare; içiboş kare.
holmic: Üç değerli holmiyuma ait; üç değerli holmi
yum kapsayan.
holmium: Nadir toprak grubundan metalik, kimyasal
bir element; holmiyum; Simg. Ho; at.ağ. 164,94;
at.no. 67,
holocaine: 1) kömür katranından üretilen kristalli or
ganik bir madde; holokain; Simg. C H 0 N ;
18 22 2 2
özellikle anestezik olarak kullanılan holoksin hidrok-
lorür; fenakain.
holohedral: Tam simetri için gerekli tüm düzlem sayı
sına sahip olan; holohedral.
holomorphic: Simetrik şekilde iki uca sahip olan; ho-
lomorfik.
holophotal: Bir kaynaktan ışığının tümü veya büyük
bölümünün yansıması veya kırılması.
holphote: Lâmbadan gelen ışıgın hemen hemen tü
münü istenilen yön fırlatmak için kullanılan mercek
ler ve reflektörlerden oluşan bir cihaz; holofot.
homeomorphism: Kimyasal yapıları farklı maddeler
arasında kristal yapısında çok yakın benzerlik.
home position: Bilgisay. ana konum
homocentric: Aynı merkezli olan.
homochromatic: Bir ya da aynı renge ait; bir ya da
aynı renge sahip olan; karşıtı heterochromatic.
homochromous: Bkz. homochromatic.
homocyclic compound: Çemberinde sadece karbon
atomları kapsayan çemberli bir bileşik, örneğin ben
zen (C 6 H 6 ).
h om o gene it y
homogeneity: Homojen olma durumu veya niteliği.
homogenous: 1) yapı, nitelik vb. inde aynı; benzer
veya aynı. 2) benzer ya da aynı elemanlar veya par
çalardan oluşan; homojen; mütecanis. 3) Mate. a)
aynı türe ait ve böylece ölçüleri kıyaslanabilen. b)
tüm terimleri aynı boyutlara sahip olan.
homogeneous reactor: Homojen reaktör; uranyum
(U-235) veren bir sıvının pompa ile reaktör ve kazan
arasında dolaştırıldığı reaktör; bu reaktörde uran
yum çok küçük tanecikler halindedir ve sıvı bizmut
tarafından taşınmaktadır.
homogenize: 1) homojen veya mütecanis yapmak.
2) kısımlara ayırma veya partiküllerini karıştıma ile
yapısı, karışımı, özelliği vb. ini her tarafında daha
muntazam veya homojen yapmak.
homogeny: Homojen olma niteliği.
homologous: Kimy. a) üyelerinden her birinin yapısı
nın komşu üyeden CH 2 grubu kadar farklı olduğu bi
leşikler serisine ait veya onu belirten, b) bu ilişkinin
sürdüğü böyle bileşikleri belirten.
homologous series: Bkz. homologous.
homopolar: Elektriksel olarak simetrik.
homosphere: Dünya yüzeyinden yaklaşık 55 mil yu
karıdaki bir atmosfer katmanı; homosfer.
hone: Kesme aletlerini (araçlarını) keskinleştirme,
özellikle usturaların bilenmesi için kullanılan taş; in
ce biley taşı; bilemek (bıçak, ustura vb. i.).
honed: Taşlanmış (veya rektifiye edilmiş), honlanmış
(layner veya silindir gömleği, krankpin, krank jurnal
vb. i).
honing cylinder: Mot. taşlayarak bir silindiri rektifiye
etme; silindire cam gibi düzgün bir yüzey kazandır
ma.
hood: Oto. motoru örten metal kapak; motor kaputu.
hook: 1) bir şeyi tutmak, taşımak veya çekmek için
kullanılan metal, tahta vb. inden yapılmış kıvrık veya
bükülmüş bir parça; özellikle: a) balık yakalamak
için iğne. b) kanca; çengel, c) Den. Arg. çıpa (gemi
demiri). 2) ekin biçmek için kullanılan metal alet;
orak. 3) şekli kanca, çengel vb. ine benzeyen her
hangi bir şey. 4) tuzak, kapan. 5) bir menteşenin
pin taşıyan sabit parçası. 6) kopçalamak. 7) bir kan
ca ile tutmak. 8) olta ile yakalamak.
hook and eye: Erkek veya dişi kopça.
hook bolt: Bir ucu kanca şeklinde diğer ucuna diş çe
kilmiş cıvata; kanca cıvata.
hooked: 1) çengel veya olta gibi eğri. 2) çengelden
veya kancadan yapılmış.
hooker: 1) Den, eski, yaşlı ve hantal bir gemi (gemici
deyimi). 2) Irlandalı veya ingilizlerin tek direkli, yel
kenli balıkçı gemisi.
Hook's law: "Zor, esneklik sınırı veya elâstik limite ka
dar gerilme ile doğru oranıtlıdır"; Hook yasası veya
kanunu.
hook spanner: Mak. kanca şeklinde, iki ağızlı özel
bir anahtar; kanca anahtar.
hookup: Radyo, telefon sistemi, radyo istasyonları şe
bekesindeki parçalar, devreler vb. inin bağlantı ve
düzenlenmesi.
hook: 1) varil, fıçı vb. inin tahtalarını tutmak için kulla
nılan dairesel çember veya bant. 2) çembere benze
yen herhangi bir şey; özellikle çocukların çevirdikleri
çember. 3) çemberlemek; çemberle donatmak; çem
berle bağlamak.
271 horol ogi s t
hopcalite: Gaz maskeleri ve havalandırma sistemlerin
de, karbon monoksitîn oda sıcaklığında oksitlenme
sinde katalizör olarak kullanılan bakır ve manganez
oksitlerle bazı gümüş ve kobalt oksitlerinin karışımı.
hop count: Bilgisay, sekme sayısı.
hopped up: Arg. aşırı doldurman; süperşarjlı: Otomo
bil motoru vb. i için söylenir.
hopper: 1) bir şeyi beslemek için kullanılan ve içine
gevşek maddeler veya sıvı konulan bir kutu, tank
vb. i. 2) gemilerin yükleme ve boşaltmasında kullanı
lan dibi açılabilir kova. 3) kazan ocaklarını kömürle
besleyen otomatik bir cihaz. 4) Bilgisay. besleme gö
zü.
hopper car: Üstü açık ve alt tarafı açılır kapanır, yük
boşaltmak için kullanılan bir yük vagonu.
hor.: Bkz. 1) horizon. 2) horizontal.
horal: Saat veya saatlere ait.
horary: 1) saat veya saatlere ait. 2) saatleri göster
mek veya belirtmek. 3) her saatte bir vukubulan. 4)
bir saat süren.
horizon: 1) göğün dünya ile birleşmiş gibi göründü
ğü hat; göz ile görülebilir veya görünür ufuk; ufuk.
2) Astr, a) rasıt veya gözlemcinin gözünden göksel
küreye dik açılarda ve çekim (cazibe veya gravite)
yönünde uzanan bir düzlem, b) dünyanın merkezin
den geçen bu düzleme paralel düzlem; aynı zaman
da göksel kürenin büyük dairesi: Astoronomik, gök
sel veya gerçek ufuk adı verilir.
horizontal: 1) ufka ait; ufka yakın. 2) ufuk düzlemine
paralel; yatay; horizontal; ufkî; karşıtı vertical (dü
şey, dikey). 3) başlıca yatay yönde yerleştirilen (işle
yen) veya çalışan. 4) yassı veya düzlem; seviye ve
ya düzey. 5) yatay olan herhangi bir şey. 6) yatay
düzlem, hat vb. i.
horizontal axis: Yatay eksen.
horizontal engine: Yatay veya ufki makine veya mo
tor.
horizontal force: a) Mot. yön ve şiddeti değişen ve
makineyi, krankşaft ekseni dolayında eğmeye çalı
şan momenti oluşturan kuvvet; biyeli etkiyen kuvve
tin bileşeni; yatay kuvvet; ufkî kuvvet, b) trank pis
tonlu makinelerde gaz basınç kuvvetinin yatay bile
şeni olan ve silindir gömleğini etkiyerek onu ovalleş-
tirmeye çalışan kuvvet; normal kuvvet; yan srastı.
horizontally: Yatay bir biçimde veya yönde.
horizontal plane: Yatay düzlem.
horizantal pump: Yatay olarak donatılmış, çoğu za
man buhar makinesi ile çalıştırılan pistonlu pompa;
yatay pompa.
horn: Oto. korna; klakson; Den. sis düdüğü.
hornblende: Çoğu zaman demir ve manganezin, kal
siyum ve magnezyumun siyah, siyahımsı yeşil veya
koyu kahverenkli bir silikatı; granit veya diğer volka
nik kayalarda bulunan yaygın bir mineral
horn silver: Doğal gümüş klorür, AgCI; cerargyrite;
türlü renklerdeki bir mineral.
horologe: Kronometre, duvar saati, cep saati, kumsa-
ati, güneş saati vb. i.
horologer: Bkz, horologist.
horologic: Bkz. horology or horologes.
horological: Bkz. horologic.
horologist: Zaman ölçüm sanatında uzman kişi; saat
veya kronometre yapan veya satan; saatçi; saatçi us
tası.
horology
horology: Zamanı ölçme veya kronometre ya da saat
yapma sanatı veya ilmi.
horse: Maden, bir damarın içindeki toprak veya kaya
kütlesi.
horsecollar: Alev borulu kazanlarda kullanılan, şekli
at boyunduruğuna (hamuta) benzeyen külhanın ce
hennemlik tarafındaki flenci ya da flanşı; elips şeklin
de yapılır, cehennemliğin boru aynasına bağlanır;
külhanın çıkarılması ve değiştirilmesine olanak sağ
lar.
horsepower: 1) bir at tarafından çekmede uygulanan
kuvvet. 2) motorlar veya makinelerin gücünün ölçü
mü veya belirtilmesi ya da hesaplanmasında kullanı
lan ve 33 000 ft-lbs/dakika, 75 kgm/saniye, 746
vat'a (metrik sistemde 736 vata) eşit olan bir güç biri
mi; beygirgücü.
horsepower, brake: Deney yerinde mekanik, hidrolik
veya elektriksel bir fren yardımıyla bir motor ya da
buhar makinesinden veya bir buhar türbininden sap
tanan beygirgücü; frenbeygirgücü.
horsepower constant: Silindir çapı m türünden kulla
nıldığı zaman, beygirgücü eşitliğinin Vd/0,45.z veya
silindir çapı cm türünden alındığında F. L/4500, z
eşitliği; beygirgücü değişmezi; beygirgücünü hesap
layabilmek için bu sabite ortalama basınç ve devir
sayısı ile çarpılır.
horsepower, continuous: Sürekli beygirgücü; bir mo
torun sürekli olarak ve bir arıza oluşmaksızın oluştu-
rabildiği güç.
horsepower, effective: Bkz. brake horsepower; bir
makinede krankşafta iletilen güç.
horsepower, economic: Bir motor ya da makinenin
en az yakıt harcamı ile ürettiği maksimum beygirgü
cü; ekonomik güç veya ekonomik beygirgücü.
horsepower, frictional: Sürtünme beygirgücü; Bkz.
frictional horsepower.
horsepower-hour: Beygirgücü-saat: a) metrik sistem
de 0,7355 kilovat saate eşit olan bir enerji birimi, b)
emperyal sistemde 0,746 kW-saate eşit olan bir ener
ji birimi.
horsepower, indicated: Mot. silindirler içinde üreti
len beygirgücü; endike beygir gücü; endikatif güç.
horsepower, liter: Litre gücü; makine gücünün, tüm
silindirlerin strok hacimleri toplamına oranı; hp/litre.
horsepower, maximum: Maksimum beygirgücü;
Bkz. maximum horsepower.
horsepower, maximum continuous: Sürekli maksi
mum güç; bir motorun arıza oluşturmaksızın, su,
yağlama yağı, egzoz sıcaklıklarında bir değişme ol
maksızın sürekli olarak üretebildiği maksimum güç.
horsepower, mechanical: Bkz. Frictional horsepo
wer, mechanical horsepower.
horsepower, nominal: Nominal beygirgücü; Bkz. no
minal horsepower.
horsepower, peak: Bkz. maximum horsepower;
maksimum güç veya zirve gücü ya da beygirgücü.
horsepower, propeller: Pervane beygirgücü; Gem.
Mak. makine tarafından pervaneye iletilen güç; itme
gücü; yürütme gücü; tahrik gücü.
horsepower, shaft: Bkz. brake horsepower.
horsepower, specific: Mot. makinenin ürettiği gü
cün, makinenin tüm silindirlerinin strok hacmine ora
3 3
nı; strok hacmi m türündendir; hp/m kısaltma biri
mi ile belirtilir.
272 ho t p ressi n g machin
e
horseshoe:
pılarak koruma1) düz, U şeklinde,
amacıyla atlarındövme demirden
ayaklarına ya
çakılan
araç; nal. 2) şekli buna benzeyen herhangi bir şey.
3) Den. pervane srast yataklarında, pervanenin tepki
sini karşılamak ve gemi bünyesine aktarmak için
srast kolarları arasına konulan parçalardan herhangi
biri; srast papucu.
horseshoe magnet: Daha çok manyetolarda kullanı
lan mıknatıs; atnalı mıknatıs.
hose: 1a) akışkanları, özellikle yangın muslukların
dan su taşımak için kullanılan esnek bir boru; hor
tum, b) bir başlık veya nozul ile donatılmış böyle bir
boru. 2) bir hortuma su koymak. 3) hortumla ıslat
mak.
hose band: Hortum kelepçesi.
hose coupling: iki hortumu birbirine bağlamak için
kullanılan metal kısımlar; hortum kaplini.
hose, fire: Bkz. fire hose.
hose nozzle: Hortum başlığı; hortum nozulu veya lü
lesi.
host system: Bligisay. iletişim ana sistemi.
hot: 1a) sıcaklığı, insan vücudu sıcaklığından daha
yüksek olan. b) nispeten veya anormal yüksek sıcak
lıkla belirtilen; çok sıcak; kızgın; karşıtı cold (so
ğuk). 2a) elektriksel olarak, özellikle yüksek gerilimli
bir akım ile yüklenmiş, şarj edilmiş veya doldurul
muş, b) radyoaktif. 3) sıcak. 4) şiddetli radyoaktif.
hot-air heating: Havanın bir ısıtıcıda ısıtılan, bir soğu
tucuda soğutulan, bazan termotank adı verilen bir
eşanjörde hem ısıtılıp, hem de soğutulduğu ısıtma
sistemi; sıcak hava ile ısıtma.
hot atom: Nük. Ener. nötron tutulması, beta bozunma-
sı vb. i gibi bir nükleer olay sonucunda yüksek kine
tik enerji veya iç enerjiye sahip olan atom; sıcak
atom.
hot atom chemistry: Nükleer olaylar sonucu yüksek
kinetik enerjiye sahip olan atomların kimyasal reaksi
yonları ve özellikleri; sıcak atom kimyası.
hot-bail engine: 1) silindir kapağı küre şeklinde olan
fitilli dizel motoru; kızdırma küreli makine. 2) kızma
kafalı makine.
hot bending: Sıcak bükme veya eğme.
hot bending test: Sıcak bükme veya eğme deneyi.
hotbox: Bir aks veya şaftın (milin) aşırı ısınmış yatağı.
hot bulb: Kızma kafa; bir pürmüz lâmbası ile ısıtala-
rak akkor haline getirilen kafa.
hot bulb engine: Esk, silindir kapağı üzerine yerleşti
rilmiş hücrenin ısıtılmasıyla çalıştırılan tek silindirli,
iki zamanlı bir motor; kızma kafalı makine.
hot cable: Elektrik akımı taşıyan kablo; aktif kablo;
canlı kablo; sıcak kablo.
hot cathode: Sıcak ya da kızgın katot; bir deşarj tü
pünde katot olarak kullanılan sıcak filaman; filaman
ince telden yapılır ve alçak gerilimli bir batarya tara
fından ısıtılır.
hot key: Bilgisay. geçiş tuşu.
hotness: Sıcak olma durumu veya niteliği; sıcaklık.
hot plate: Yemek pişirmek için kullanılan küçük bir
gaz veya elektrik ocağı ya da sobası.
hot-press: Isı ve basınçla (kâğıt ve kumaşta) parlak
lık sağlamak; bunu yapan makine.
hot pressing: Sıcak presleme.
hot pressing machine: Tavlanmış metalleri sıkşıtır-
mak için kullanılan makine; kızgın pres makinesi.
 hot rod
hot rod: Arg. yüksek hızlar için motoru aşırı
doldurma- lı yapılan bir otomobil.
hot shortness: Isıtıldığı zaman bir metalin gevrekliği
veya kolayca kırılabilirliği.
hot spark plug: Bern. Mot. yanma odasına yakın ve
işletme sıcaklığında olan buji; sıcak buji; karşıtı so
ğuk buji; Bkz. cold spark plug.
hot spot: Özellikle benzin motorlarında, hava-benzin
karışımının zamanından önce ateşlenerek motorun
kaba ve vuruntulu bir şekilde çalışmasına neden
olan nokta; kızgın nokta.
hot-tube engine: Esk. pürmüz (primus) lâmbası ile
ısıtılarak kapaktan silindire sokulan bir kızgın boru
ile yakıtın tutuşturulduğu kızma kafalı makine.
hotwater: Sıcak su; özellikle gemi, apartman vb. lerin-
de faydalanılan sıcak su.
hotwell: Açık besi (fid) suyu devrelerinde hava pom
pasının (erpampın) kondenserden emdiği suların ve
rildiği ve özellikle yağlarından arındırıldığı tank; hot-
vel; feed and filter tank şeklinde de kullanılır.
notwell pump: Bkz. feed pump.
hot-wire ammeter: Üzerinden elektrik akımı geçerken
Dır iletkenin direncinin değişimleri veya genişleme
sindeki akımı ölçen bir cihaz; sıcak telli ampermetre
hot-wire anemometer: Elektriksel olarak ısıtılmış bir
teldeki soğuma etkisi ile rüzgâr hızını ölçen bir ci
haz; sıcak telli anemometre.
hot-wire instrument: Kızgın telli cihaz; elektrikle ısıtıl
dığı zaman bir telin genişlemesi ilkesine göre çalı
şan bir cihaz; genişleme, amper veya volt olarak bö-
iüntülenmiş veya kalibre edilmiş bir kadran üzerine
mekanik olarak kayıt edilir.
hot-wire voltmeter: Kızgın telli ampermetre ile aynı il
kede çalışan voltmetre; sıcak telli voltmetre.
hot work: Yanıcı gazların tutuşmasına neden olabile
cek alev veya sıcaklıkla yapılacak iş; sıcak iş; buna
kaynak, lehim veya yakma makineleri ve aletleri,
pürmüz lâmbaları, güç ile çalışan aletier, patlama ile
ten seyyar elektrik cihazları, içten yanmalı makineler
vb. i dahildir.
hour: 1) günün 24 eşit parçasından herhangi biri
olan zaman birimi; saat; altmış dakika, b) böyie bir
bölümün başlangıç ve sonunu belirten on iki nokta
dan biri. 2) zaman noktası veya süreci; özellikle: a)
sabit bir nokta veya belirli bir girişim için zaman peri
yodu, b) belirsiz bir zaman süreci, c) bir ders saati
süresi. 3) saat tarafından saatler, dakikalar ve sani
yelerle belirtilen zaman parçası; zaman; vakit. 4)
Astr. yıldızlara göre düzenlenmiş saat; göksel ekva
tor boyunca ölçülen, 15°'ye eşit olan dik çıkımın açı
sal birimi.
hour circle: Astr. ekvatora dik açılarda göksel kutup
lardan geçen on iki büyük düşsel daireden herhangi
biri.
hourglass: Kum, cıva, su vb. ini küçük bir delikten
akıtarak ölçen, camdan yapılmış bir alet; kum saati;
kabın içindekilerin bir taraftan diğer tarafa akması
için geçen zaman bir saattir.
hourhand: Bir duvar veya cep saatinin, saatleri göste
ren küçük ibresi; akrep.
hourly: 1) her bir saatte yapılan veya vukubulan; bir
saatlik aralarla. 2) bir saatlik sürede yapılan veya
meydana gelen. 3) çok sık yapılan veya meydana
gelen; sık sık oluşan. 4) herhangi bir saatte; saat be
Teknik Sözlük - F. 18
273 hull machinery
saat; sürekli olarak; mütemadiyen.
hourmeter: Çalışma saatlerini saptayan bir sayaç; sa
at sayacı.
house: 1) Den. güverte üstü yapısı; kasara. 2) ticarî
firma; ticarî kuruluş. 3) üniversitedeki bir kolej. 4)
ev; mesken; hane.
houseboat: 1) çoğu zaman çekilerek götürülen ve ev
olarak kullanılan, üst yapısı eve benzeyen büyük, al
tı düz bir bot. 2) içinde yaşam yerleri olan motorlu
yat.
housekeeping: Bilgisay. program ön işlemleri.
housing: 1) Meka. bazı parçaları yerinde tutmak için
kullanılan çerçeve, freym, kutu vb. 2) Den. güvertele
rin altındaki direk parçası.
hovercraft: Su yüzeyi ile gövdesi arasında oluşturu
lan hava yastığı üzerinde yüksek hızla hareket edebi
len, kumsallara çıkabilen yolcu teknesi; hoverkraft;
air cushion vessel = hava yastıklı tekne şeklinde
de kullanılır.
Howden-Johnson boiler: Yapısı skoç kazanlarına
benzeyen, fakat ateş tuğlalarından örülmüş ayrı bir
cehennemlik ve alev boruları ile birlikte su boruları
na sahip olan bir kazan; su ve alev borulu kazan;
Havdın-Jonson kazanı.
Howitzer: Ask. mermi yolu nispeten yüksek, namlu çı
kış hızı düşük, kısa bir top; obüs; Hovitzer.
hoy: 1) büyük bir mavna veya bare. 2) Esk. artık kulla
nılmayan, şalopaya benzer, subye armalı küçük bir
tekne.
H.P..HP, (h.p., hp): Bkz. 1) high pressure. 2) horse
power.
H.P. cylinder: Pistonlu buhar makineleri ve pistonlu
kompresörlerin en küçük çaplı silindiri; yüksek ba
sınç silindiri.
H.P. turbine: Buhar türbinli güç tesisinde yüksek ba
sınçlı buharın ilk girdiği ve genişletilerek iş gördüğü
makine; yüksek basınç türbini.
fır.: Bkz. hour; hours,
ht.: Bkz. 1) heat. 2) height; heights,
hub: Bir tekerin merkez kısmı veya parçası; göbek;
jantın bağlı-olduğu kısım.
hue: Renk fonu.
hulk: 1a) Orj. Ola. herhagni bir gemi. b) büyük, bat
tal bir gemi. 2) özellikle eski ve sökülmüş veya öze!
olarak yapılmış, sefer yapmamış, önceleri hapisha
ne olarak kullanılmış bir gemi.
hub dynamometer: Pervane göbeğine yapılmış, ma
kinenin srastı ve torkunu ölçmek için bir cihaz; gö
bek dinamometresi.
hulking: iri ve battal; büyük ve hantal.
hulky: Bkz. hulking.
hull: 1) direk, seren, yelken ve armaları dışında bir
geminin gövdesi (teknesi) veya gövdesi. 2) denizde
yüzdüğü zaman bir deniz uçağı veya anfibiyanın
ana gövdesi veya bedeni. 3) bir gemi teknesinin içi
ne mermi, torpido vb. ini koymak.
hull cooler: Bkz. keel system,
hull efficiency: Gemi teknesinin şekli, pervanenin tek
neye göre yeri, pervane dizaynı, pervane ve tekne
nin birbirlerine uyumundan etkilenen bir verim; tek
ne verimi.
hull machinery: Bir geminin pervane çeviren ana ma
kinesi, ana makine yardımcıları, güverte yardımcıları
ve hizmet makinelerinin tümünü kaplayan makine;
hull membe r s
gemi makinesi.
hull members: Den. bir gemide en büyük gerilmele
rin oluştuğu yerlerde dayanıklık arttırıcı, güverte gir-
derleri, kirişler, yan ve taban kaplamaları, omurga,
enine freymler, alt karina kaplaması, iç kaplama vb.
i kısımlar; tekne üyeleri, azaları veya kısımları.
hull survey: Tekne sürveyi.
humid: Nemli; rutubetli; özellikle su buharı kapsayan.
humidiflcation: Hava veya diğer gazların su içerikleri
nin çoğalması.
humidifier: Nemlendiren herhangi bir şey, cihaz ya
da makine; havanın nemini koruyan bir cihaz.
humidigraph: Bağıl nemi kayıt eden bir cihaz; humi-
digraf.
humidify: Nemli yapmak; nemlendirmek; rutubetlen
dirmek.
humidity: 1) nem; rutubet. 2) havadaki nem miktarı
veya derecesi.
3,
humidity, absolute: Havanın her bir cm ünde gram
olarak su buharı içeriği; mutlak nem; salt rutubet.
humidity control: İnsanların çalıştığı binalarda nem
durumunun belirli sınırlar içinde kontrol edilmesi;
nem kontrolü veya denetimi; bu işlem yerel durumla
ra göre hava dolaşım sistemine su püskürtülerek ve
buhar verilerek nem eklenir veya hava, soğutucu
nun soğutma cihazından geçirilerek nem giderilir.
humidity gauge: Bkz. hygrometers, hygroscope.
humidity, relative: Verilen bir sıcaklıkta atmosferdeki
su buharının gerçek basıncının, aynı sıcaklıktaki
maksimum veya doymuş nem basıncına oranı; bağıl
nem; nısbî nem; rölâtif nem.
humidor: 1) içersinde nemli bir sünger bulunan bir
tüp ile bu tüpün kavanozu veya kabındaki havanın
neminin korunmasını sağlayan bir cihaz. 2) böyle
bir cihaz ile donatılmış bir kap vb. i.
hund.: Bkz. hundred; hundreds.
hundred: On kere on; yüz; 100; Romen sayısı yüz: C.
hundredfold: 1) yüz parçaya sahip olan. 2) yüz mis
li; yüz katı. 3) yüz misli olan sayı ya da miktar.
hundredth: 1) bir dizide (seride) doksan dokuzuncu
dan sonra gelen; yüzüncü. 2) bir şeyin yüz eşit kıs
mından herhangi birini belirten. 3) bir şeyin yüz eşit
parçasından herhangi biri; 1/100.
hundredweight: ABD'de 100 libre (45,2 kg), ingilte
re'de 112 Ibs'ye (50,7 kg) eşit olan bir ağırlık birimi;
CWT kısaltması ile belirtilir.
hunting: 1) Elekt. bir senkron motorda akıma bağlı
olarak hızın periyodik olarak azalıp çoğalması. 2)
Mot. yük değişmese bile makinenin gerekli hızının
sürekli olarak dalgalanması veya azalıp çoğalması,
şeklinde belirtilen regülatör özelliği.
hunting case: Menteşen, madenî saat kapağı.
hunting knife: Büyük, keskin bir bıçak; av bıçağı.
hurricane: 1) saatte 73 mil (117,5 km) veya daha faz
la hızla esen, tropik, özellikle Batı Hint Adaları köken
li şiddetli bir siklon fırtınası; kasırga; hariken; bora.
2) şiddeti veya kuvveti ve hızı bakımından kasırgaya
benzeyen herhangi bir şey.
hurricane deck: iç sularda düzenli seferler yapan
yol cu gemilerinin en üst güvertesi.
H.V. (h.v.): Bkz. 1) high voltage. 2) heating value.
hyacinth: Kıymetli bir taş; özellikle a) eskileri arasın
da olasılıkla safir, b) zirkon, zümrüt veya topazın kır
mızımsı turuncu türlerinden herhangi biri.
274 h y d ra uli c couplin
g
hyacinthine: Zirkon, yapılan.
zeyen; bu taşlardan zümrüt vb. ine ait veya ona ben
hybrid: Karma; melez.
hybrid propulsion plant: iki veya daha fazla farklı tür
den makinelerle donatılmış tahrik ya da yürütme sis
temi, örneğin dizel motoru ve gaz türbinlerinden ve
ya dizel motorları ile buhar türbinlerinden oluşan te
sis; birleşik tahrik tesisi; birleşik yürütme tesisi.
hyalite: Opalin renksiz, bazan saydam, bazan beya
zımsı ve yarı saydam bir türü.
hyalo-: Cam, cama benzer, saydam anlamlarında bir
önek.
hyalogen: Hayvansal dokularda bulunan, çözünmez,
hidroliz edildiğinde hiyalinler üreten türlü maddeler
den herhangi biri; hiyalojen.
hyaloid: Anat. cama benzer veya saydam; Bkz. hyali
ne.
hyd.: Bkz. 1) hydraulic. 2) hydrostatics.
hydnocarpate: Hidnokarpik asitin bir tuzu veya este
ri; hidnokarpat.
hydnocarpic: Hindistan ve Malezya'da yetişen bir
ağacın yağında bulunan ve cüzzam tedavisinde kul
lanılan hidnokarpik asite (C 15 H 27 COOH) ait veya
onu belirten.
hydr-: Bkz. hydro-.
hydracid: Oksijen kapsamayan HCI, H2S, HCN vb. i
gibi bir asit; hidrasit.
hydrant: Ana su devresinden su almaya yarayan bü
yük, valflı bir deşarj (boşalma) borusu; yangın mus
luğu veya valfı.
hydrargyric: Cıvaya ait; cıva kapsayan; cıvalı.
hydrargyrism: Cıva; Simg. Hg.
hydrargyrum: Cıva; Simg. Hg.
hydrastin: Bkz. hydrastine.
hydrastine: Kristalli bir alkaloit; hidrastin,
C 2 1 H 2 1 O 6 N; hazımsızlık ve pekliğin tedavisinde
kul lanılır.
hydrate: 1) su ile diğer maddelerin kimyasal bileşim
lerinden oluşan bir bileşik; hidrat: Alçı, 2CaS0 4 .H 2 0
bir hidrattır. 2) hidrata dönüşmek veya hidrata dö
nüşmeye neden olmak.
hydrated: Su ile kimyasal birleşmeden oluşan.
hydrated ion: Düzenli bağlar ile bir ya da daha fazla
su + molekülleriyle birleşen
+
bir iyon; örneğin,
H (H 0) veya H 0
.
2 3
hydrated lime: Sönmüş kireç, Ca(OH) 2.
hydration: Hidrat oluşturmak için su ile kimyasal bir
leşme.
hydraulic: 1) hidrolik bilimine ait. 2) bir sıvının kuvve
ti ve hareketi ile çalıştırılan; hidrolik; haydrolik: Hidro
lik fren veya pres gibi. 3) su altında kurma ve sertleş
tirme: Hidrolik sıva gibi.
hydraulic adjuster: Bkz. hydraulic lifter.
hydraulic brake: Yeni yapılan motorların deney
yerin de Bkz. test stand fren beygirgücünü
saptamak için kullanılan bir fren türü; hidrolik fren;
hydraulic dyna mometer biçiminde de kullanılır.
hydraulic bronze: Ucuz ve kolay işlenebilir ve % 85
bakır, % 5 kalay, % 5 çinko ve % 5 kurşundan olu
şan bir bronz türü; hidrolik bronzu.
hydraulic clutch: Bkz. hydraulic coupling.
hydraulic coupling: Yüksek devirli dizel motorların
da, makine şaftı ile pinyon şaft arasında bulunan ve
makine titreşimlerinin pinyon dişliye aktarılmasını ön-
h y d ra uli c cran e 275 h y d roc hlo ri c

leyen ve basınçlı yağ ile çalışan bir kaplin; hidrolik

nan verici (transmitter) ve dümen dairesinde bulu
kaplin; haydrolik kaplin.
nan bir alıcıdan (resiverden) oluşur; alıcı ve verici,
hydraulic crane: Hidrolik kreyn; daha çok dok ve li
içinde telemotor yağı bulunan borularla birbirlerine
manlarda kullanılan hidrolik basıncı ile çalıştırılan
bağlanmışlardır.
sessiz bir vinç.
hydraulic test: Yapımları tamamlandıktan veya belirli
hydraulic drive: Bkz. hydraulic coupling.
bir süre çalıştırıldıktan ve boruları değiştirildikten
hydraulic dynamometer: Bkz. hydraulic
sonra kazanlara uygulanan hidrolik deneyi; Her yeni
brake.
yapılan kazan dizayn basıncının 1,5 misli bir basınç
hydraulic elevator: Bir çok savaş gemisinde uçak,
la test edilir; kazan teçhizatı ise dizayn basıncının bir
bomba, yük, mayın, torpido, cephane ve diğer mal
misli, fid devresindeki valflar ise 2,5 misli hidrolik ba
zemeleri elleçlemek için kullanılan elektrohidrolik
sınçla denenir.
asansörlerden herhangi biri.
hydraulic turbine: Akarsu ile çalıştırılan türbin; hidro
Hydraulic exhaust valve: Hidrolik egzoz valf (su
lik türbini; su türbini.
pap): Yüksek güçlü, ağır devirli, doğru akımlı maki
hydraulic valve lifter: Bkz. hydraulic lifter.
nelerin hidrolik olarak açılan egzoz süpapı (valfı).
hydraulic winch: Hidrolik vinç.
hydraulic fluid: Hidrolik sistemlerde en çok kullanı
hydrazin: Bkz. hydrazine.
lan sıkıştırılamaz ve paslanma oluşturmaz bir yağ;
hydrazine: Amonyak kokulu, normal olarak % 35 su
hidrolik yağı; hidrolik akışkanı.
çözeltili, dikkatle elleçlenmesi gereken renksiz, sıvı
hydraulic governor: Hidrolik regülatör; hidrolik
baz; hidrazin, NH 2 NH 2 ; monohidrat (NH 2 NH 2 .H 2 0)
gavör- nör; daha çok elektrik jeneratörlerini
ve bir dizi tuzlar şeklindedir; güçlü bir redukleme
çalıştıran dizel makinelerinde kullanılan ve gücü
maddesidir; besi (fid) sistemine sürekli olarak çekti-
basınçlı yağ ile sağlanan duyarlı bir hız
rlldiğinde çözünmüş oksijenle tepkimeye girer, azot
düzenleyicisi; haydrolik re gülatör.
hydraulic hoist: Hidrolik kaldırıcı; hidrolik vinç. ve su oluşturur.
hydraulic injection: Diz. Mot. hidrolik püskürtme hydrazine reserve: Hidrazin reservi; kazan suyu
için deki yedek hidrazin miktarının saptanması için
ha vasız püskürtme; yakıtın yüksek basıncı nedeniyle
iğ ne valfı yuvasından kaldırarak silindire dime- tilaminobenzaldehit testi: örnek suda
hidrazinin varlı ğı ayıracın sarı renk oluşturması ile
püskürtülme si; modern dizel motorlarına
uygulanan püskürtme türü; havasız püskürtme, anlaşılır; bu ren gin koyulaşması numunedeki
hidrazin miktarına bağ lıdır.
solid incekşın ve cörk pomp sistemi gibi isimler de
alır. hydrazo-: -HNNH- grubu kapsayan, iki karbonlu hid-
rajen kökü ile birleşen anlamlarında bir önek.
hydraulic jack: Daha çok kara taşıt araçlarında, alev
borulu kazanların çöken külhanlarında, düzeltme hydrazoate: Hidrazoik asitin herhangi bir tuzu; hidra-
amacıyla kullanılan ve hidrolik olarak çalışan bir ci zoat.
haz; hidrolik kriko; haydrolik kriko. hydrazoic: Hidrazoatların türediği renksiz, uçucu bir
hydraulically: Hidrolik gücü ile; hidrolik olarak. asite (HN3) ait veya onu belirten; hidrazoik.
hydric: Hidrojene ait veya hidrojen kapsayan; hidro
hydraulic lift: Hidrolik basıncı ile çalışan asansör,
jenli.
özellikle yük asansörü.
hydrid: Bkz.
hydraulic lift track: Tamirhane, atelye vb. i yerlerde
hydride.
kullanılan ve hidrolik olarak bir kol ile çalıştırilan te
hydride: Hidrojenin bir başka element veya kök ile
kerlekli kriko.
oluşturduğu bileşik; hidrojen bileşiği.
hydraulic oil: Hidrolik yağı; Bkz. hydraulic fluid.
hydriodic: Hidrojenin doğrudan iyotla birleşmesin
hydraulic press: Hidrolik pres.
den veya fosfor triiyodür'ün hidrolizinden üretilen,
-
hidriiyodik asite (HI) ait veya bu asiti belirten; HI
hydraulic pump: Hidrolik sistemlerde kullanılan, sa
renksiz bir gaz olup suda derhal çözünür ve iyodür
bit hacimde sıvı veren, genel olarak dişli veya vida
denilen tuzları oluşturur.
türünden bir tulumba; hidrolik pompa.
hydro-: Su ve kimyada hidrojenin varlığı anlamların
hydraulic pushrod: Yüksek güçlü; ağır devirli, doğru
da bir önek.
akım süpürmeli dizel motorlarında hidrolik pompası
ile egzoz supabı arasındaki boru; hidrolik supap itici hydrobarometer: Basıncı yardımıyla deniz suyunun
si; Gem. Mak. hidrolik puşrod. derinliğini saptamak için kullanılan bir cihaz; hidro-
barometre.
hydraulics: Su ve diğer sıvıların mekanik özelliklerini
hydrobromic: Hidrojen ve bromun doğrudan birleş
ve bu özelliklerin mühendisliğe uygulanmasını ince
mesi veya fosfor tribromürün hidrolizi ile üretilen hid-
leyen bilim; fizik biliminin bir dalı; hidrolik veya hid
robromik asite (HBr) ait ya da bu asiti belirten, HBr
rolik Mimi.
renksiz bir gaz olup suda derhai çözünür ve bromür-
hydraulic steering gear: Hidrolik olarak veya telemo-
leri oluşurur.
tor yağı ile çalıştırılan dümen donanımı; hidrolik dü
men donanımı; Bkz. steering gear. hydrocarbon: Sadece karbon ve hidrojen kapsayan
herhangi bir organik bileşik; örneğin benzen, metan
hydraulic system: Özellikle savaş gemilerinde dü
vb. i; alifatik veya aromatik, doymuş ya da doyma
men donanımı, demir ırgatı, hidrolik presleri, uzak
mış olabilir.
tan kontrol valflarını ve diğer üniteleri çalıştıran bir
hydrochloric: Hidrojen ile klorun birleşmesi ya da
sistem; sıvılar sıkıştırılamazdır ve herhangi bir nokta
sül fürik asit ya da tuzun tepkimesinden oluşan bir
larına uygulanan basıncı aynen bulundukları kabın
asite (HCI) ait veya hidroklorik asiti belirten; HCI
her tarafına iletirler, ilkesi ile çalışırlar.
renksiz bir gaz veya bu gazın sudaki çözeltisi olup
hydraulic telemotor system: Dümenin köprüüstün-
klorin adı verilen tuzları oluşturur.
den hareketini sağlamak için kullanılan hidrolik ci
haz; hidrolik telemotor sistemi; köprüüstünde bulu
hydrochloric acid
hydrochloric acid: Sıv. Yük. hidroklorik asit; tuz asiti;
hidrojen klorür çözeltisi; müriatik asit; tuz ruhu; tehli
keli, keskin asit kokulu, renksiz veya soluk san renk
li, inorganik asitler ailesinden dumanlı bir sıvı; Simg,
HCI; öz.ağ. 1,14-1,18; asitin % 36'sı 60°C'de donar;
suda tümü ile çözünür; 25°C'de viskozitesi 2,12 cP
(% 36), 1,71 cP (% 28); gemilerde çevre sıcaklığı ve
atmosfer basıncında taşınır.
hydrochloride: Hidroklorik asit ya da tuz asitinin ve
organik bir bazın bileşiği; hidroklorür.
hydrocyanic: Hidrojen ile siyanür iyonunun birleşme
sinden oluşan, şeftali çiçeği veya acı badem gibi ko
kan, zayıf, çok zehirli bir asite (HCN) ait veya bu asi
li belirten; hidrosiyanik.
hydrocyanic acid: Bkz. hydrocyanic.
rıydrodynamic: 1) hidrolik bilimine ilişkin; hareketli
su vb. ine ait, onun tarafından çalıştırılan veya türeti
len; hidrodinamik.
hydrodynamic governor: Bkz. hydraulic governor.
rıydrodynamic head: Bir pompalama devresinde yük
seklikleri gelen hed (z). basınç hedi ve hız hedinin
toplamına eşit olan hed (m); hidrodinamik hed.
hydrodynamics: Su ve diğer sıvıların hareket ve etki
lerini inceleyen bilim; hidrodinamik bilimi; sıvıların di
namiği.
hydroelectric: Su gücü ile elektrik üretme veya elek
trik üretimine ait; hidroelektrik.
hydroelectricify: Su gücü veya su ya da buhar sür
tünmesi ile üretilen elektrik.
hydrofluoric: Konsantre (derişik) sülfürik asiîin katı
florörleri tepkimesiyle üretilen asite (H 6 F 6 , H4 F 4 ,
H2 F2 veya HF) ait veya bu asiti belirten; renksiz, du
manlı ve paslarıdırıcı bir sıvı; 19°C'de kaynar, silikat
ları etkilediğinden camların oyulmasında kullanılır;
hidroflorik.
hydrofluoric acid: Sıv. Yük. hidroflorik asit; sulu hid
rojen florür; floridrik asit; keskin ve tahriş edici koku
lu, saydam, renksiz, inorganik asitler ailesinden, hig
roskopik bir asit; Simg. HF; insan sağlığı için zararlı;
öz.ağ. 1,12-1,26; 79°C'de % 70'i kaynar, 42°C'de %
60'ı donar; suda tümü ile çözünür; gemilerde çevre
sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
hydrofoil: Sefer sırasında gövdesi sudan dışarı çıkan
ve ayakları üzerinde kayarak hareket eden tekne;
haydrofoil; ayaklı tekne.
hydrogen: Yanıcı, renksiz, kokusuz, gaz halinde ve
tüm elementler içinde en hafif olan kimyasal bir ele
ment; hidrojen; Simg. H; at.ağ. 1,0080; at.no.1; 1 ve
2 atom ağırlığında iki doğal izotopu vardır: Birincisi
hafif ve ikincisi ağır hidrojen veya döteryumdur.
hydrogenate: Hidrojenle birleştirmek, muamele et
mek veya hidrojen etkisinde bırakmak.
hydrogen atom: Hidrojen atomu; bir çekirdek ve yö
rüngesinde dönen elektrondan oluşan normal atom;
hidrojenin diğer iki izotopu; a) döteryum Bkz. deute
rium ve b) trityum'dur Bkz. tritium.
hydrogen attack: Bazı korrozyon türleri nedeniyle
manyetit'e Bkz. magnetite katman kırılması sonucu,
yüksek sıcaklıktaki hidrojen atomlarının çeliğin mole-
küler yapısına girmesi ve karbon atomları ile birleşe
rek metan gazı oluşturması; hidrojen atağı veya hü
cumu.
hydrogenation: Hidrojenle birleştirme işlemi; hidro
jenleştirme.
276 h y d roki n e t i c
hydrogenation of oils: Hidrojen etkisiyle sıvı hayvan
sal ve bitkisel yağları sertleştirme.
hydrogen bomb: Nükleer fizyon ilkesine göre çalı
şan, yüksek tahrip gücü olan atom bombası; hidro
jen bombası; nükleer tepkime sırasında, bombanın
nükleer fizyon ünitesindeki ağır hidrojen izotoplan-
nın atomları helyuma dönüşür ve çok yüksek sıcak
lık ve basınç üretilir.
hydrogen bond: Yüksek elektronegativitedeki iki
atom arasında hidrojen atomu tarafından oluşturu
lan bir bağ türü; hidrojen bağı.
hydrogen bridge: Bkz. hydrogen bond,
hydrogen bromide: Renksiz bir gaz ya da sarımsı bir
sıvı; hidrojen bromür, HBr; kuvvetli bir asit.
hydrogen chloride: Suda çözünerek tuz asilini (HCI)
veren renksiz bir gaz; hidrojen klorür.
hydrogen cyanide: Çok zehirli ve (gemi vb. i) yerler
de zararlıları öldürmek için kullanılan bir gaz; hidro
jen siyanür, HCN.
hydrogen electrode: Çok ince platin tozu ile kaplı ve
yarıya kadar suya sokulan platin bir elektrot; pH'ı
ölçmek için kullanılır.
hydrogen ion: Pozitif şarjlı hidrojen atomu; bir pro
ton; hidrojen iyonu; Simg.H+.
hydrogen-ion concentration: Bir çözeltinin asit duru
munun ölçümünde kullanılan bir kavram; hidrojen
iyon konsantrasyonu; Bkz. pH.
hydrogenize: Bkz. to hydrogenate.
hydrogenous: Hidrojene ait veya hidrojen kapsayan;
hidrojenli.
hydrogen peroxide: Sıv. Yük. hidrojen peroksit; kuv
vetli oksitleyici, kokusuz, buharları tahriş edici, renk
siz, higroskopik olmayan bir sıvı olup insan sağlığı
için tehlikelidir; 20°C'de öz.ağ. 1,195 (% 50 konsan
tre); % 100 konsantre için k.rı. 150° C, % 35 konsan
tre için 108°C; d.n. % 50 konsantre için -51°C; suda
tümü ile çözünür; 20°C'de viskozitesi 1,0-1,3 cP; ge
milerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşı
nır.
hydrogen sulfide: Çürük yumurta kokulu, yanıcı, ze
hirli bir gaz; hidrojen sülfür; H2S; kükürtlü hidrojen;
hidrojen sülfür.
hydrogen zeolite: Suların ıslahında kullanılan yapay
bir reçine, H2Z; hidrojen zeolit.
hydrogen zeolite softener: Hidrojen zeoiit yumuşatı
cı; hidrojen zeolit, kalsiyum, magnezyum ve sod
yum sülfatlar ile temas etliğinde kaisiyum zeoiit
(CaZ), magnezyum zeoiit (MgZ) ve sodyum zeoiit
(NaZ) üretir; suda bulunan kalsiyum, magnezyum
ve sodyum klorürlerle CaZ, MgZ, Na2Z ve HCl olu
şur; sülfürik asit ile muamele edildiğinde H2Z, Ca-
S0 4 , MeSO4, Na 2 S0 4 meydana gelir.
hydrography: 1) özellikle navigasyon bakımından ve
ticarî kullanımlar için okyanus, deniz, göl ve nehirle
rin haritalarını çıkaran, tanımlayan bilim; hidrografi.
2) bir haritanın yüzey sularını belirten parçası.
hydrokineter: Alev borulu kazanlarda külhanlar arası
na yerleştirilen, içice iki nozul ile bunlara buhar ve
ren bir stop valftan oluşan bir cihaz; haydrokineter;
dolaşım hızlandırıcı; dolaşımı hızlandırarak kazanın
buhar tutma süresini kısaltır.
hydrokinetic: Akışkanların hareketleri veya bu hare
ketlerin oluşturduğu veya etkilediği kuvvetlere ait;
hidrokinetik; haydrokinetik.
hydrokinetic s
hydrokinetics: Akışkanların hareketlerin inceleyen bi
lim; fiziğin bir dalı olan kinetik bilimi; hidrokinetik bili
mi.
hydrologic: Bkz. hydrology.
hydrologist: Hidroloji uzmanı.
hydrology: Suyun özellikleri, kanunları ve dağılımını,
özellikle yeraltı su kaynaklarını inceleyen bilim; hid
roloji.
hydrolysis: 1) zayıf asit veya baz ya da her ikisini
+ -
üretmek için, bileşiğin su iyonları (H ve OH ) ile
tepkidiği kimyasal bir reaksiyon; hidroliz. 2) oda sı
caklığı veya ısıtma ile (asit veya alkaliler var ya da
yok) suyun etkisi altında organik bileşiklerin ayrışma
sı.
hydrolyte: Hidroliz olan madde; hidrolit.
hydrolytic: Hidrolize ait veya hidrolize neden olan;
hidrolitik.
hydrolyze: Hidroliz olmak veya hidrolize neden ol
mak.
hydromechanical: Hidromekanik bilimine ait.
hydromechanics: Akışkanların hareket ve denge du
rumlarını düzenleyen kanunlarla ilgilenen bilim; fizi
ğin bir dalı; hidromekanik.
hydrometallurgy: Çözünmez maddelerini türlü sıvı
ayıraçlarla yıkayarak maden cevherlerini redüklen-
mesine ilişkin bilim dalı; hidrometalurji.
hydrometer: Sıvıların özgül ağırlıklarını saptamak için
kullanılan bir cihaz; hidrometre; bölüntülü ve ağırlıklı
bir boru, özgül ağırlığı ölçülecek sıvı içine daldırıla
rak uygulanır.
hydrometer scale: Emperyal sistemde özgül ağırlığı
Baume ve AP! türlerinden veren hidometre taksimatı
veya bölüntüsü.
hydrometer scale, API: API türünden özgül ağırlık
skalası veya taksimatı; petrol ürünlerinin yoğunlukla
rının saptanmasında kullanılır ve "API
(141,5/7)-131,5 amprik eşitliğinden bulunur.
hydrometer scale, Baume: °B türünden özgül ağırlık
skalası: °B = (140/7)-130 amprik eşitliğinden bulu
3
nur (7=özgül ağırlık, kg/dm ).
hydrometric: 1) hidrometriye ait. 2) hidrometreye ait
veya ona göre.
hydrometrical: Bkz. hydrometric.
hydrometry: Hidrometre kullanılarak sıvıların özgül
ağırlıklarının ölçülmesi.
hydronic: Hidronik bilimine ait.
hydronics: Sıvıların veya buharların cebri dolaşımı ile
ısıtma, soğutma vb. i için kullanılan, elektrikle kon
trollü sistemleri inceleyen bilim; hidronik bilimi.
hydronium ion: Protonların sulu bir çözeltide bulun
+
dukları bir şekil; hidronyum iyonu, H 30 .
hydrophanous: Islandığı zaman yarı saydam veya
saydam olan.
hydrophone: 1) su içinde iletilen sesin yönü ve mesa
fesini saptamak ve kayıt etmek için kullanılan bir ci
haz; hidrofon. 2) bir boru içindeki su akımını araştır
mak için kullanılan bir cihaz.
hydroplane: 1) altı düz, hafif, küçük ve su yüzünde
yüksek bir hız yapabilen motorlu tekne. 2) deniz
uçağı. 3) bir uçağa, onun su yüzünde kaymasını
sağlamak için takılan kısım. 4) denizaltılann suyla
dolması veya yükselmesi için kullanılan yatay dü
men. 5) Bkz. hydrofoil.
hydroponics: Toprak yerine, gerekli mineralleri kap
277 hyetorap h
sayan çözeltilerde bitkilerin büyümesini inceleyen bi
lim dalı; hidroponik; hidroponik bilimi.
hydroquinol: Bkz. hydroquinone.
hydroquinone: Tıp ve fotoğrafçılıkta kullanılan be
yaz, kristalli bir madde; hidrokIion, C6 H4 (OH) 2 .
hydroscope: Suyun çok altındaki şeyleri görmek için
kullanılan bir cihaz; hidroskop.
hydroskimmer: Hava yastığı üzerinde suda ve kara
da hareket edebilen bir tür hoverkraft Bkz. hoverc
raft; hidroskimer; farklı olarak bu tür teknelerin yürüt
me organı kıç üstünde olan iki büyük pervanedir.
hydrosol: Suyun dağıtıcı bir madde olduğu, sıvı halin
de bir koloit; hidrosol.
hydrosphere: 1) dünya yüzeyindeki suların tümü;
hidrosfer; suküre. 2) dünyayı çevreleyen atmosferde
ki nem ya da rutubet.
hydrostat: 1) bir depo vb. indeki su düzeyini göster
mek veya ayarlamak için kullanılan elektrikli bir ci
haz; hidrostat. 2) bir buhar kazanının patlamasını ön
lemek için kullanılan bir cihaz.
hydrostatic: Bkz. hydrostatics.
hydrostatic lubricator: Alt ve üst tarafından birer bo
ru ile buhar devresine bağlı ve için yağ dolu bir yağ
danlık; hidrostatik yağdanlık; içinden geçirilen buhar
yağlama yağı ile birlikte buhar makinelerinin silindir
lerine verilir.
hydrostatic pressure: Homojen bir sıvı tarafından içi
ne daldırılmış bir yüzeye dikey olarak uygulanan ba
sınç; hidrostatik basınç; hidrostatik basınç cismin de
rinliğine ve sıvının ağırlığına bağlıdır.
hydrostatics: Su ve diğer sıvıların basınç ve denge
durumlarını inceleyen bilim: fizik bilimi dalı; hidrosta
tik bilimi; sıvıların statiği.
hydrostatic test: Bkz. hydraulic test,
hydrosulfide: Kükürtlü hidrojendeki hidrojenin kısmî
yer değiştirmesi ile elde edilen, HS kökü ve bazı di
ğer kök veya element kapsayan bileşik; hidrosülfür;
bisülfür adı da verilir.
hyposulfite: 1) hidrosülfüroz asitin herhangi bir tuzu;
hiposülfit. 2) sodyum hiposülfit; beyazlatıcı madde
olarak kullanılır.
hydrosulfurous: Bkz. hyposulfurous.
hydrothermal: Sıcak suya ait; özellikle sıcak suların
etkisiyle dünya kabuğundaki minerallerin çözünme
si, yer değiştirmesi ve dağılımlarının değişmesi; hid-
rotermal.
hydrous: 1) su kapsayan; sulu. 2) özellikle kimyasal
bileşik olarak su kapsayan.
hydroxide: Hidrokzil kökü (OH) ile birleşen bir ele
ment veya kökten oluşan bir bileşik; hidroksit.
hydroxonium ion: Bkz. hydrogen ion, hydrated.
hydroxy: Bkz. hydroxyl.
hydroxy-: Organik kimyada hidroksil anlamında bir
önek.
hydroxy acid: Hem hidrogzil ve hem de karbokzil
köklerin görüldüğü, laktik asit gibi, organik bir asit;
hidrokzi asit.
hydroxyl: Hidrokzil; tüm hidroksitlerde bulunan tek
değerli bir kök, OH.
hydroxylamine: Renksiz, kokusuz bir baz; hidrokzila-
min, NH2OH.
hydroxyl group: -OH grubu.
hydroxyl ion: Negatif iyon, OH".
hyetoraph: Yıllık ortalama yağmur miktarını gösteren
h ye tog ra ph i c
bir harita veya grafik; hiyetoğraf.
hyetographic: Hiyetoğrafiye ait,
hyetography: Yağmurların coğrafik dağılımını incele
yen bilim veya meteoroloji dalı; hiyetoğrafi.
hyetological: Hiyetoloji'ye ait.
hyetology: Yağmur, kar vb. i ile ilgilenen meteoroloji
dalı; hiyetoloji.
hygienics: Sağlık bilimi; hijyen.
hygro-: Nem veya rutubet anlamlarında bir önek.
hygrograph: Saat mekanizmasına benzer şekilde çalı
şarak atmosferin nemini sürekli olarak kayıt eden bir
cihaz; hlgrograf.
hygrometer: Nem veya rutubet miktarını ölçmek için
kullanılan bir cihaz; higrometre; nemölçer.
hygrometer, dew-point: Hava nem ile doyduğu za
man sıcaklık ölçmek için kullanılan bir cihaz; çığlaş-
rna noktalı higrometre veya nemölçer.
hygrometer, hair: Bkz hair hygrometer.
hygrometric: 1) higrometri veya nem ölçüm bilimine
ait. 2) havadan emilen veya cezbedilen veya emilen
nem.
hygrometry: Havadaki nem miktarının ölçümü ile ilgi
lenen fizik dalı; higrometri.
hygroscope: Bağıl nem değişimlerini gösteren ya da
kayıt için kullanılan bir alet; higroskop.
hygroscopic: 1) higroskopa ait, higroskop ile ölçüle
bilen veya higroskopa göre. 2) havadan nem ölçme
ve nem emme; higroskopik, nem emici.
hyoscyamin: Bkz. hyoscyamine.
hyoscyamine: Renksiz, kristalli, çok zehirli bir alkalo
it; hiyosiyamin, C 1 7 H 2 3 N0 3 ; köpeküzümü familya-
sındaki bitkilerden elde edilir ve tıpta müsekkin,
uyuşturucu vb. i olarak kullanılır.
hyp-: Bkz. hypo-.
hyp.: Bkz. 1) hypotenuse. 2) hypothesis. 3) hypot
hetical.
hyper-: Üst, üstünde, normalden büyük, aşırı anlam
larında bir önek; hiper.
hyperacid: Aşırı ve yüksek asit.
hyperacidity: Yüksek asitlilik, özellikle mide suyun
da.
hyperbola: Dik bir koninin tepesi dışından geçen dü
şey bir düzlemle kesilmesinden oluşan şekil; hiper
bol.
hyperbolic: Hiperbole ait; hiperbol şeklinde olan; hi
perbolik.
hyperbolically: Hiperbolik bir şekilde; hiperbole ben
zer bir tarzda.
hyperbolic logarithm: 2,718281828 tabanına göre lo
garitma; doğal logaritma; hiperbolik logaritma; Bkz.
logarithm.
hyperbolic spiral: Hiperbol şeklinde olan spiral veya
helezon; hiperbolik helezon ya da spiral.
hypereutectic: Ötektik bir çözelti veya alaşımda bulu
nan daha az bileşenden fazlasını kapsayan; hiperö-
tektik.
hyperboioid: Hiperbolün simetri ekseni çevresinde
döndürülmesi ile oluşan hacim; hiperboloit.
hyperphysical: Fiziğin ötesi; fizik ötesi; olağanüstü.
2) fizikselden ayrılmış.
hypersonic: Ses hızından beş misli daha yüksek hız
la seyahat etmeye ait.
hypersthene: Demir ve magnezyum silikat; piroksen
grubunun parlak, yeşilimsi siyah veya koyu kahve
278 hyst eresi s
rengi bir minerali; hipersiten.
hypersthenic: Hipersitene ait veya hipersiten kapsa
yan.
hyphen: Bllgisay. Ayırma çizgisi.
hyphenate: Bilgisay. hecelere ayırmak.
hypo: Renksiz, kristalli bir tuz; sodyum tiyosülfat,
Na2S2O3.5H2O; çözeltisi fotoğrafçılıkta tespit mad
desi olarak kullanılır.
hypochlorite: Hipoklöröz asitin (HCIO) herhangi bir
tuzu; hipoklorit; beyazlatıcı ve dezenfektan olarak
kullanılır.
hypochlorous: Sadece çözeltilerde olduğu bilinen,
beyazlatma ve oksitleme maddesi olarak kullanılan,
dayanıksız bir asite (HCIO) ait veya onu belirten.
hypocycloid: Tek. Res., Geom, bir başka dairenin
çemberinin içinde hareket eden bir dairenin çemberi
üzerindeki bir noktanın çizdiği eğri; hiposikloit (eğri
si).
hyponitrous: Oksitleyici bir madde olan nitrojenüs di-
bazik asite, hiponitröz asite (H 2 N 2 0 2 ) ait veya onu
belirten.
hypophosphate: Hiposfsforik asitin tuzu; hipofosfat.
hypophosphite: Hipofosfit; hipofosforöz asitin tuzu.
hypophosphoric: fosforun nemli havada yavaş ya
vaş olarak oksitlemesi ile elde edilen hipofosforik asi
te (H 4 P 2 0 6 ) ait veya onu belirten.
hypophosphorous: Hipofosforöz asite (H 3 P0 2 ) ait
veya bu asiti belirten.
hyposulfite: 1) hipofosforöz asitin bir tuzu. 2) sod
yum hiposüifit, Na 2 S 2 04 .3) yanlış olarak sodyum ti
yosülfat, Na 2 S2 O3 ; fotoğrafçılıkta tespit maddesi
ola rak kullanılır.
hyposulfurous: Sülfüröz asitten elde edilen ve beyaz
latma maddesi olarak kullanılan dibazik hiposülfüröz
asite (H 2 S 2 0 4 ) ait veya bu asiti belirten.
hypotenuse: Dik açılı bir üçgende, dik açının karşısın
daki veya dik kenarlar dışındaki kenar; hipotenüs.
hypoth.: Bkz. 1) hypothesis. 2) hypothetical.
hypothenuse: Bkz hypotenuse.
hypothesis: Belirli gerçekleri açıklamak veya ilerki
araştırmalar, münakaşalar vb. inde esas (temel) sağ
lamak için kabul edilen, kanıtlanmamış kuram veya
öneri; hipotez; faraziye; varsayım.
hypothesize: Hipotez yapmak; farzetmek; kabul et
mek.
hypothetic: Bkz. hypothetical.
hypothetical: 1) teorik; kuramsal; kabul edilen; varsa
yılan; hipoteze ait; hipotez tabiatı veya doğasında
olan.
hypothetically: Kuramsal, nazarî veya teorik bir bi
çimde; hipotez gibi.
hypoxanthine: Dalak vb. inde bulunan nitrojenli bir
bileşik, C 5 H 4 N 4 0 ; hipokzantin.
hypso-: Yükseklik anlamında bir önek.
hypsometer: Bir sıvının kaynaması ile kara yüzeyleri
nin yüksekliklerinin ölçümü için kullanılan bir cihaz;
hipsometre.
hypsometry: Özellikle deniz düzeyi esas alınarak,
Dünya yüzeyinin yüksekliklerinin ölçülmesi; fıipso-
metri.
hysteresis: Fiz. bir gövdede onu etkileyen kuvvet de
ğiştiği zaman etki gecikmesi; özellikle mıknatıslan
ma kuvvetinin değişmesi ile mıknatıslanma değişi-
mindeki gecikme; histerizis; artık mıknatısiyet.
h ys teres i s c y cl e
hysteresis cycle: Bkz. hysteresis loop.
hysteresis energy: Histerezisi karşılamak için işlet
menin her çevriminde kullanılan enerji; histerezis
enerjisi.
hysteresis graph: Herhangi numune maddenin oto
matik olarak histerezis ilmeklerini çizen bir cihaz.
hysteresis loop: Histerezis eğrisinin kapalı şekli; his
terezis ilmeği.
hysteresis loss: Tekrarlanan mıknatıslanma ve mık
natıslanmanın kalkışı nedeniyle, mıknatıslanabilen
metallerdeki güç kaybı; histerizis kaybı; ısı şeklinde
belirir.
hysteresis, magnetic: Manyetik alan şiddetinin mık
natıslama kuvvetinin gerisinde kalması; manyetik his
terizis.
hysteresis tester: Manyetik histerezisi doğrudan öl
çen bir cihaz; Ewing deney cihazı.
hysteretic: Histerezise ait; histerezisle belirtilen veya
histerezisin neden olduğu.
279 h ysteret i c loss
3
hysteretic constant: Bir çevrimde erg/cm türünden
histerezis kaybı.
hysteretic loss: Çalıştırılan elektrikli cihazlarda, man
yetik histerezisin neden olduğu güç kaybı; histerezis
kaybı; ısı şeklinde belirir.
hysteresis, magnetic: Manyetik alan şiddetinin, mık
natıslanma kuvvetinin geride kaması; manyetik histe
rezis.
hysteresis tester: Manyetik histeresizi doğrudan öl
çen bir cihaz; Ewing deney cihazı.
hysteretic: Histerezise ait; histerezisle belirtilen veya
histerezisin neden olduğu.
3
hysteretic constant: Bir çevrimde erg/cm türünden
histerezis kaybı.
hysteretic loss: Çalıştırılan elektrikli cihazlarda, man
yetik histerezisin neden olduğu güç kaybı; histerezis
kaybı.
 i: 1) Romen sayılarında bir (1). 2) Astr. bir yörünge
resi.
nin tutulma dairesine meyli. 3) Kimy, iyotun simgesi.
iced: 1) üzerinde, içinde veya çevresinde buza sahip
4) F/z. a) akım şiddeti simgesi, b) atalet momenti
olan; buz ile soğutulan; buzlu. 2) buzla kaplı; don
simgesi.
muş.
IAA: Bkz. indole-3-acetic acid.
ice-free: 1) buzsuz; donmayan. 2) daima buzsuz; as
IAN: Bkz. indole-3-acetonitrile.
la donmayan: Suyu donmayan liman gibi.
l-bar: Enine kesiti I şeklinde olan çelik profil; putrel;
icehouse: 1) buz yığılan veya depolanan bina. 2)
kiriş.
su ni buzun yapıldığı bina; buzhane.
I.C.:Bkz. interior communication.
iceland spar: Özellikle İzlanda'da bulunan saydam,
İ CBM: intercontinental ballistic missile: Kıtalar
renksiz kalsit; çift kırılmalı prizma yapımında kullanı
ara sı balistik füze; minimum mesafesi 8045 km
lır.
(5000 mil)'dir.
ice machine: Buz yapımında kullanılan, çoğu zaman
ice: 1) suyun 0°C veya 32°F'ye kadar soğutulmasıyla
amonyakla çalışan bir makine; buz makinesi; buz
oluşan cama benzer, kırılgan su şekli; buz; donmuş
kompresörü.
su. 2) bunun bir parçası, katmanı ya da tabakası. 3)
ice machinery: Den. buz yapımında kullanılan maki
görünüm, yapı vb. i bakımından donmuş suya ben
ne; buzluk kompresörü; buz kompresörü.
zeyen herhangi bir şey. 4) Arg. elmas ya da elmas
ice machinery room: Buz makinesi veya buzluk
lar. 5) buza dönüşmek; donmak. 6) buz ile kapla
kompresörü dairesi.
mak; buz uygulamak. 7) içine veya çevresine buz
ice manufacture: Buz yapımı; buz imalâtı.
koyarak soğutmak.
ice pick: Buzun kırılması için kullanılan sivri uçlu me
ice bag: Buz kütlesi.
tal alet; buz kıracağı.
iceberg: Bir buzuldan kopan ve denizlerde yüzen bü
ice plant: Kalıp biçiminde buz yapan bir tesis ya da
yük buz kütlesi; aysberg; buzdağı.
kuruluş; buz fabrikası; buz imalâthanesi; buzhane.
iceboat: 1) buz üzerinde yelkenle hareket eden hafif
ice point: Saf katı su (buz) ile saf sıvı suyun 101 325
bir tekne; buz botu. 2) hafif, tekneye benzer iskelet- 2
N/m 'de (760 mm Hg'de) dengede olduğu sıcaklık
!i, çoğu zaman üçgen şeklinde, paten bıçağına ben
skalasında sabit bir nokta; buz noktası.
zeyen ve yelkenle hareket ettirilen tekne.
ice water: 1) erimiş buz. 2) buz ile soğutulan su; buz
ice bomb: Dondurulduğu zaman su tarafından uygu
lu su.
lanan son derece büyük kuvveti kanıtlamak için kul
ichnography: 1) bir binanın ölçekli çizilmiş temel plâ
lanılan bir cihaz; buz bombası.
nı; zemin plânı. 2) böyle plânları çizme sanatı.
icebound: 1) buzla çevrilmiş bir tekne veya gemi;
iconoscope: Televizyon vericisinde, ışığa duyarlı lev
buzda mahsur kalmış gemi. 2) buz tarafından yakla-
ha ile kuşatılmış bir vakum tüpünden oluşan ve op
şılamaz yapılmış veya bloke edilmiş (bir sahil gibi).
tik görüntüleri elektrik impulslarına çeviren bir elek
icebox: Özellikle içinde yiyecek, içecek vb. ini soğut
tron tüpü (ticarî bir marka).
mak için buz kullanılan dolap; buzdolabı.
icosohedral: Tek. Res. yirmi düzlem yüzü olan katı
icebreaker: 1) buzu kırarak bir kanal açan dayanıklı
şekil; yirmi yüzlü.
bir gemi; buzkıran. 2) rıhtım vb. ini yüzen buzlardan
icosi-: Yirmi anlamında bir önek.
korumak için siil şeklinde bir yapı.
icositetrahedron: Yirmi dört düzlem yüzeyi olan katı
ice calorimeter: Eriyen buz miktarı ile numunenin öz
veya solid şekil; yirmi dört yüzlü.
gül ısısının ölçüldüğü bir kalorimetre; buz kalorimet
icy: 1) çok buz olan; tümü ile buzla kaplı; buzla kap-
IDC
lanmış. 2) buza ait; özellikle a) çok soğuk, b) kay
gan, kaypak.
IDC: Bkz. inner dead center.
ideal: Mükemmel olan, özellikle gerçekleşmemiş teo
rik (kuramsal) bir cisim, olay, işlem, sistem veya
te oriyi belirtir; ideâl; mükemmel.
ideal combustion cycle: Yanmanın sabit basınçta ol
duğu kuramsal {teorik) çevrim; ideâl yanma çevrimi;
sabit basınçta yanmalı çevrim; diesel çevrimi.
ideal cycle: Eksik yanmadan gelen kayıplar istisna
edilirse, gerçek makine ile eşit koşullarda çalışan fa
kat kayıpları olmayan bir makinenin çevrimi; ideâl
çevrim.
ideal efficiency: Term, kuramsal ya da teorik diyag
ramlardan hesaplanan verim; ideâl verim; diyagram
verimi; termodinamik verim.
ideal engine: ideâl makine.
ideal gas: Gaz kanunlarına kesin olarak uyan bir gaz;
ideâl gaz; mükemmel gaz.
ideal gas scale: Sıcaklık değişiminin basınç ya da
ha cim değişimi ile hesaplandığı skala, bölüntü veya
taksimat; ideal gaz skalası.
ideal heat cycle: iş elde etmek için ısıyı ideâl olarak
kullanan çevrimlerden biri; ideâl ısı çevrimi; Bkz. he
at cycle.
ideal mixture: Benz. Mot. hava-benzin oranının
15,13/1 veya benzin-hava oranının 0,066 olduğu
karı şım; ideâl karışım; mükemmel karışım; normal
karı şım.
ideal power: Bir gaz türbininde ideâl bir durumda,
gaz akımının tüm kinetik enerjisinin işe dönüştüğü
türbin gücü; ideâl güç.
identical: 1) çok benzer. 2) tümü ile benzer ya da
eşit; özdeş.
ideogram: Bilgisay. kavramçizi.
idiochromatic: Fotoelektrik özelliklere sahip olan.
idioelectric: Sürtünme iie elektriklenebilen.
idiomorphic: 1) kendi uygun şekline sahip olan. 2)
Mine. alışılmış şekline sahip olan: Kristaller için söy
lenir
. vılcım üreten bir araç; ateşleyici; tutuşturucu; torpi
idle: 1) bir motor veya buhar makinesinin ancak ken
di kayıplarını karşılayacak kadar güç üretmesi; boşta
çalışma; rölanti. 2) güç iletmeksizin yavaş olarak ça
lıştırmak; boşta çalışmak: Makineler için söylenir. 3)
boşuna harcamak, sarfetmek veya tüketmek. 4) boş
ta çalışmasına (motor vb. inin) neden olmak. 5)
ya vaş olarak hareket etmek. 6) zamanı verimsiz
olarak tüketmek.
idle adjusting screw: Bir benzin motorunun karbüra-
töründe boşta çalışmayı düzenleyen vida; rölânti
ayar vidası.
idle jet: Benz. Mot. karbüratörde boşta çalışmayı dü
zenleyen meme; boşta çalışma memesi veya nozu-
lu.
idle pulley: Boşta çalışma kasnağı; hareketin iletilme
sinde kayışa klavuzluk eden veya kayışın boşluğunu
alan kasnak; avara kasnağı.
idler: 1) Meka. boşta çalışma dişlisi veya kasnağı; rö
lânti kasnağı; ara dişlisi.
idler gear: Avara donanımı; boşta çalışma donanımı;
ara dişlisi: (motorların supap hareket mekanizmala
rında kullanılır).
idler pulley: Bkz. idle pulley.
idler shaft: Dişli pompaların döndürülen dişlisinin şaf
281 Ignition delay
tı ya da mili; döndürülen
mil.
idler sprocket: Mot. krank milinden hareket alarak
kam milini çeviren sessiz zinciri taşıyan ara dişliler
den herhangi biri; ara dişli.
idle wheel: İki dişli arasına yerleştirilerek, yönünü ve
hızını değiştirmeksizin hareketi bir dişliden diğerine
ileten dişli; ara dişlisi.
idling: Boşta çalışma; rölânti.
idling adjustment: Benz. Mot. karbüratörlerin boşta
çalışma devir sayılarinın ayar edilmesi; rölânti ayarı.
idlng carburetor: Boşta çalışma veya rölânti memesi
olan alçak yüklü karbüratör; boşta çalışma karbüra-
törü; rölântili karbüratör.
idling speed: Boşta çalışma sırasında motorun hızı
ya da devir sayısı; rölânti hızı; rölânti devir sayısı.
idocrase: Bkz. vesuvianlte.
i.f.: Bkz. intermediate
frequency. ign.: Bkz. ignition.
igneous: 1) ateşe ait; ateş kapsayan; ateş tabiatında
olan; ateş gibi. 2) ateş etkisiyle meydana gelen;
özellikle büyük ısı ya da volkanik hareketle oluşmuş;
volkanik kaya gibi.
igneous rock: Magmanın sertleşmesi sonucu oluşan
kaya; volkanik kaya.
ignescent: 1) çelik ile vurulduğu zaman kıvılcım çıka
ran; kıvılcım çıkaran madde. 2) alev çıkararak patla
ma.
ignis fatuus: Bataklık alanların üzerinde hareket
eden, geceleri görülen, çürüyen organik maddeler
den oluşan yanıcı gazların neden olduğuna inanılan
ışık.
ignitable: Tutuşturulabilir.
ignite: 1) tutuşturmak; ateşlemek; yanmaya neden
ol mak. 2) büyük miktarda ısı oluşturmak; ısı ile
akkor yapmak. 3) tutuşturma; yanma başlatma.
igniter: 1) alçak kompresyonlu makinelerde tutuşma
yı sağlamak üzere kullanılan, batarya, endüksiyon
bobini ve bujilerden oluşan ve yüksek tansiyonlu kı
doların barutunu tutuşturmak için kullanılan zaman
ayarlı patlayıcıyı patlatan bir cihaz; patlatıcı; ateşleyi
ci; ateşleme düzeni.
ignitibility: Tutuşturulabilir olma niteliği; tutuşabilirlik.
ignition: 1) tutuşma veya tutuşturma. 2) bir şeyin
tu- tuşturulması ortamı. 3) Mot. a) silindirdeki yanıcı
ve ya patlayıcı karışımın tutuşturulması. b) bunu
yapan cihaz. 4) Kimy. tam yanma veya tam
kimyasal deği şim noktasına kadar bir bileşik veya
karışımın ısıtıl ması.
ignition accelerator: Mot. amil nitrat gibi, sıvı
yakıtla rın tutuşma niteliğini geliştirmek için
kullanılan ve ya kıtlara belirli oranlarda katılarak
tutuşma gecikmesi ni azaltan, setan sayısını
yükselten kimyasal madde lerden herhangi biri;
tutuşma hızlandırıcı.
ignition advance: Diz. Mot. üst ölü noktadan önce
püskürtmenin başladığı nokta ile üst ölü nokta ara
sındaki krank açısı; tutuşma avansı.
ignition cable: Distribütör kapağı ile bujiler arasında
bulunan kablolardan herhangi biri; buji kablosu.
ignition coil: Akümlatörlerin düşük gerilimli akımını,
bujilere gerekli, yüksek gerilimli akıma yükseltmek
için kullanılan bobin; endüksiyon bobini; benzin mo
torlarında kullanılır.
ignition delay: Tutuşma gecikmesi. 1) Diz. Mot.
yakı-
ignit io n d ela y p erio d
tın enjektörden silindirlere püskürtüldüğü an ile tu
tuşması arasındaki zaman aralığı; standart değeri
krank açısı türünden 13°'dir. 2) Benz. Mot. buji elek
trotları arasında kıvılcım oluşması ile tutuşmanın baş
laması arasındaki zaman aralığı; krank açısı türün
den 5°-20° dolayındadır.
ignition delay period: Tutuşma gecikmesi periyotu
veya süreci; içten yanmalı makinelerde yaklaşık
5°-20° dolaylarındadır.
ignition improver: Yanma veya tutuşma geliştirici;
Bkz. ignition accelerator.
ignition jump: Diz. Mot. Tutuşma sıçraması; tutuşma
gecikmesini izleyen süreçte alevin yayılması.
ignition key: Oto. marş ve ateşleme devrelerine çalış
tırmak için kullanılan ve akü ile devre arasında bulu
nan anahtar; kontak anahtarı.
ignition lag: Bkz. ignition delay.
ignition lag period: Bkz. ignition delay period.
ignition order: Bkz. firing order.
ignition plug: Bkz. spark plug.
ignition point: Hava yakıt karışımının silindir içinde tu-
tuşturulduğu nokta, örneğin üst ölü noktadan bir
kaç derece sonra; tutuşma noktası.
ignition quality: Diz. Mot. yakıtın sıkıştırılmış hava
içersine püskürtüldüğü zaman yanmaya olan yetene
ği; tutuşma veya yanma niteliği; tutuşma niteliği.
ignition switch: Bkz. ignition key.
ignition system: Benz. Mot. çoğu zaman akü tarafın
dan beslenen ve buji elektrotları arasında kıvılcım
oluşturarak silindirdeki hava yakıt karışımının tutuştu
rulmasıni sağlayan devre; ateşleme sistemi veya dev
resi; akü, anahtar, endüksiyon bobini, distribütör,
bujiler ve bu parçaların tümünü birbirine bağlayan
izoleli, bakır kablolardan oluşur; ayrıca manyetolu
ateşleme sistemleri de vardır.
ignition temperature: Yanmanın başlaması ve yanıcı
karışıma yayılmasına neden olabilecek en düşük sı
caklık; tutuşma sıcaklığı.
ignition test: Bir elektrik fırını kullanarak kömürün tu
tuşma sıcaklığının saptanmasında kullanılan bir de
ney; tutuşma deneyi.
ignition timing: Benz. Mot. buji tırnakları arasında kı
vılcım oluşturularak hava-yakıt karışımının tutuşturul-
ması zamanı; tutuşma zamanlaması veya taymingi;
silindirdeki hava-yakıt karışımı daima üst ölü nokta
dan önce tutuşturulur.
ignitor: Bkz. igniter.
ignitron: Tek bir grafit anot ve cıva katota sahip olan
bir tür cıvalı ark rektifayeri; tutuşturma çubuğundan
havuza akım geçtiği zaman cıva buharı iyonize olur
ve anot ile katot arasında ark ya da kıvılcım başlar;
alternatif akımı, 0,00001 amperlik doğru akıma çevi
rir; ignitron.
I.H.P. (i.h.p.): Bkz. indicated horsepower
illimitable: Limitsiz ve sınırsız; ölçülemeyen; uçsuz.
illimium: 6 numaralı elementin ilk adı; şimdiki promet-
hium.
illume: Bkz. to illuminate.
illuminable: Aydınlatılabilir.
illuminant: İşık veren; aydınlatan; aydınlatan veya
ışık veren şey.
illuminate: 1) ışık vermek; aydınlatmak. 2) ışıklarla
donatmak; tenvir etmek.
illuminating gas: Havagazı, sugazı vb. i gibi aydınlat
282 imbricate d
mada kullanılan gazlardan herhangi biri; aydınlatma
gazı; kızgın kok veya kömür üzerine buhar (stim) üf
lenerek elde edilir.
illumination: 1) aydınlatma; özellikle: a) tenvirat; ışık
landırma; ışık sağlama, b) ışıklarla donatma. 2) ışık;
birim alana düşen ışık şiddeti. 3) bir şehir vb. ini süs
lemek için kullanılan ışıklar.
illumination, direct: 1) ışığın en az % 90'ının aşağıya
doğru yöneltildiği aydınlatma; doğrudan veya dolay
sız aydınlatma. 2) bir aynadan yansıtılmaksızın bir
mikroskopun basamağına yukarıdan düşürülen ışık;
doğrudan aydınlatma.
illumination, indirect: Işığın en az % 90'ının yukarıya
doğru verildiği aydınlatma; dolaylı aydınlatma.
illumination meter: Işık şiddetlerini ölçmek için kulla
nılan bir fotometre; aydınlatma ölçeri.
illumination, photometer: Bkz. illumination meter.
illuminative: Aydınlatıcı; aydınlatma eğiliminde olan.
illuminator: Aydınlatan bir kişi veya şey; özellikle, ışık
verme, şiddetlendirme veya yansıtma için kullanılan
bir cihaz veya alet.
illumine: Aydınlatmak veya aydınlatılmak.
illustrous: 1) orijinal olarak parlak; ışıltılı; ışıldayan.
2) şöhretli; çok meşhur.
ilmenite: Demir ve titanyum oksitten oluşan siyah
renkli, parlak bir mineral; ilmenit.
i.m.e.p.: Bkz. indicated mean effective pressure.
image: 1) bir aynadan yansıma, bir mercekten kırıl
ma vb. i ile üretilen bir şeyin görsel hayali; görüntü;
hayal; imge. 2) diğerine çok fazla benzeyen bir kişi
ya da şey; kopya; suret; benzerlik; tasvir. 4) tipik ör
nek; sembol; simge. 5) yansıtmak; aksetmek. 6) zi
hinde resmetmek; tahayyül etmek. 7) simgesi ol
mak 8) grafik olarak tanımlamak.
image force: Şarj yüklü küçük bir cisim ile komşu bir
iletkendeki onun elektrik görüntüsü arasındaki çe
kim ya da cazibe.
image orthicon: ikonoskopun değişimini geliştiren te
levizyon kamera tüpü.
image, real: Işık ışınlarının gerçek olarak geçtiği ve
bir perde ya da fotoğraf levhasına yansıtabildiği bir
ayna veya mercek tarafından oluşturulan bir görün
tü; gerçek görüntü.
image, virtual: Fotoğrafı çekilemeyen veya bir perde
üzerine yansıtılamayan görüntü; gerçek olmayan gö
rüntü.
imaginable: Göz önüne getirilebilir; tahayyül edilebi
lir.
imaginary: 1) sadece muhayyelede var olan; düşsel;
gerçek olmayan; gerçekten uzak. 2) Mate, negatif
bir büyüklüğün kareköküne ait veya onu belirten;
imajiner; sanal.
imaginary number: Mate, imajiner sayı; sanal sayı.
imbalance: Denge yokluğu; dengesizlik.
imbark: Bkz. to embark.
imbibition: 1) renkli resimler basımında uygulanan
mekanik bir yöntem. 2) bir katı ya da koloit tarafın
dan bir sıvının emilmesi.
imbricate: Kiremit veya balık pulu gibi birbiri üzerine
bindirmek veya binmek.
imfing: Kristalleşmeyi redüklemek amacıyla bir sıvıyı
küçük bir kristal ile tohumlama.
imbricated: Bkz. imbricate.
imbue 283 imper f ec t lubrica t io n

imbue: 1) nem ya da rutubet ile doldurmak; doyur

çarpışma floresanı.
mak; ıslatmak. 2) renkle doldurmak; boyamak; renk
impact test: Bir ya da bir kaç darbe ile yapılan deney
vermek; hafifçe boyamak.
örneğin eğilme veya çeki deneyi; örnek ya da numu
imfing: Kristalleşmeyi endüklemek için bir sıvıyı kü
neyi kırmak için gerekli sonuç ft-lbs türünden kayıt
çük bir kristal ile tohumlamak.
edilir.
imidazole: Renksiz kristalli bir baz; imidazol,
impair: Daha kötü, az, daha zayıf vb. i yapmak; boz
C 3H 4N 2.
mak; zayıflatmak; hasar vermek; azaltmak.
imide: İki asit kökü ile birleşmiş, iki değerli NH kökü
impairment: Bozulma; hasar; zarar.
ne sahip olan bir organik bileşik; imid şeklinde de
imparity: Eşitsizlik; eşitlik noksanlığı.
kullanılır.
impasto: 1) kalın bir katman oluşturacak şekilde bo
imine: Bkz. imide.
yama. 2) bu tür sürülen boya.
imino: imin ya da iminlere ait.
impeccability: Kusursuz veya hatasız; mükemmel.
immeasurability: Ölçülemez olma niteliği.
impedance: 1) bir devreye uygulanan gerilimin ortala
immeasurable: Ölçülemez; sınırsız; hudutsuz; vasi;
ma karekök değerinin, o devreden akan akıma ora
engin.
nı; alternatif akımda, doğru akımdaki gerçek dirence
immeasurably: Ölçülemez derecede veya uzunlukta.
karşın zahirî direnç; empedans. 2) birim alandaki
immensurable: Bkz. immeasurable.
kuvvetin, sesin iletildiği verilen bir yüzeyin deplasma
immerge: Suya daldırmak veya batırmak; bir sıvıda ol
nına oranı.
duğu gibi kaybolmak.
impedance factor: Bir cihaz ya da devrenin empe-
immerse: Tümü ile örtülecek biçimde bir sıvıya daldır
dansının direncine oranı; empedans faktörü = Z/R
mak, damlamak veya batmak.
(Z = empedans, R = direnç).
immersed: 1) bir sıvıya daldırma. 2) Sof. tümü ile su
impede: 1) engel olmak; önlemek; geciktirmek; tehir
altında büyüme.
etmek; gelişmeye engel olmak.
immersion: 1) bir sıvıya batırma veya batırılmış. 2)
impedometer: Çok yüksek frekans bantları için empe
Astr. bir gök cisminin diğerinin veya onun gölgesi
dans ölçen bir cihaz; empedometre.
nin arkasına gizlenmesi; tutulma. 3) dalma; daldır
impel: 1) ileriye doğru itmek, çalıştırmak veya hare
ma; batma; batırılma.
ket ettirmek; ileriye doğru sevketmek. 2) tazyik et
immersion heater: Soğuk bölgelerde çalıştırılan yük
mek, zorlamak veya sıkıştırmak; tahrik etmek; mec
sek devirli dizel motorlarının soğutma suyunu ısıta
bur etmek.
rak kolay ilk hareket sağlamak için yararlanılan ve
impellent: Tahrik eden herhangi bir şey; motive
soğutma suyuna batırılarak kullanılan ısıtıcı; daldır
eden; sevkeden, itici vb. i.
ma (dalgıç) ısıtıcı veya hiyter.
impeller: 1) merkezkaç (santrifüj) pompaların, çevre
immersion objective: Yüksek güçlü mikroskoplarda
lerinde öne veya geriye kıvrık, bazan çap yönünde
kullanılan, ön mercek ve slayt arasında yağ veya su
düz kanatlar bulunan döner hareketli kısmı; rotor ve
damlası damlatılan bir objektif; yağa batırılmış objek
ya impeler. 2) hidrolik kaplinlerde, makinenin hare
tif.
ketini kendisine bağlı olmayan başka bir parçaya ile
immiscibility: Bazı sıvıların karışamaz fakat katmanla
ten, yarım küre şeklinde bir parça; impeler; karşıtı
rına ayrılabilir olma özelliği, örneğin yağ ve su; karış
runner (raner). 3) iten, çalıştıran veya hareket veren
mazlık.
immiscible: Karıştırılamaz veya harman edilemez. kişi veya şey. 4) jet motorlarında kanatları fana ben
zeyen türbin. 5) buhar türbinlerinin rotoru.
immix: Tümü ile veya tamamen karıştırmak.
impeller casing: Nadir olarak dört, çoğunlukla iki par
immixture: 1) tümü ile karıştırma. 2) iyice karıştırılmış
çadan yapılan ve rotoru hava ya da buhar sızdırmaz
olma durumu veya gerçeği.
biçimde kapatan mahfaza; keys; türbin keysi; Bkz.
immobile: 1) hareket etmeyen; sıkıca tespit edilmiş;
turbine casing.
kımıldayamaz; sabit. 2) değişmeyen; hareketsiz.
impenetrable: F/z. iki cismin aynı anda, aynı yeri iş
immobility: Hareketsiz olma durumu veya niteliği.
gal etmesinin önlenmesi özelliğine sahip olan; geçiş-
immovability: Yerinden oynamaz, kımıldamaz veya
mesiz. 2) nüfuz edilemez veya delinemez; tesir edile
sabit olma durumu ya da niteliği.
mez; su ya da hava geçirmez. 3) çözümlenemez ve
immovable: 1) hareket edemez; sıkıca tespit edilmiş;
ya anlaşılamaz; idrak edilemez.
harekete muktedir olmayan. 2) hareket etmeyen; de
impenetrability: İki cismin aynı anda aynı yeri işgal
vinmeyen; hareketsiz; devinimsiz; kımıldamaz; sabit.
etmedeki yeteneksizliği.
3) değişemez. 4) ağaçlar, binalar, arazi vb. i gibi ha
imperceptible: Nilelik ve nicelikte gözlemci tarafın
reket edemez mal; gayri menkûl.
dan meydana çıkarılamayan veya sezilemeyen deği
imp.: Bkz. 1) imperfect. 2) imperial.
şimi belirtir; örneğin 1 ampere kadar ölçübilen bir
impact: 1) çarpışmada birinin veya her ikisinin hızının
ampermetrede 1 miliamperlik değişim; seziiemeyen
değişeceği, iki cismin ortak veya karşılıklı etkisi;
değişimdir, gibi.
çarpma; şiddetli temas; çarpışma. 2) bir çekicin
imperfect: Mükemmel ya da ideal olmayan bir cisim,
çarpma gücü; çarpma kuvveti.
çizim, olay, işlem veya niteliği belirtir; mükemmel ol
impact effect: Çarpma etkisi veya tesiri.
mayan; eksik; natamam.
impact, elastic: Çarpma sırasında deforme olan ve
imperfect combustion: Yanma ürünlerinin karbon
derhal orjinal ölçü veya şekline dönen iki cismin çar
monoksit (CO) kapsadığı yanma; tam olmayan yan
pışması; esnek çarpma; elâstik çarpma.
ma; eksik yanma.
impact fluorescence: Uyarılmış ya da ikaz edilmiş
imperfection: Noksan; kusur.
bir atom diğeri ile çarpıştığı zaman üretilen floresan;
imperfect lubrication: Bkz. thin-film lubrication.
 imper f ec t machin e
imperfect machine: Enerjinin sürtünme veya diğer
kayıplarla boşuna tüketildiği makine; mükemmel ol
mayan makine; kayıplı makine; pratikte kullanılan
makinelerin tümü mükemmel olmayan makinelerdir.
imperforate: 1) delik ya da açıklıklari olmayan; delik
siz. 2) kenarlari düz olan veya delikli olmayan.
imperforated: Bkz. imperforate.
impertforation: Deliksiz olma durumu.
imperial: 1) büyük ölçü veya en iyi niteliğe ait. 2) İngi
liz yasalariyla saptanmış ağırlıklar ve ölçülerin stan-
dartlarina göre; İngiliz ölçü standartlarina uygun. 3)
büyük ölçü veya üstün nitelikte eşya. 4) ölçüleri
584-878 mm (ABD'de), 579-762veya 559-813 mm (İn
giltere'de) olan yazı kağıdı ölçüsü.
imperial gaitan: ingiliz galonu; emperyal galon,
3
277,42 inç veya 4,52 litre; Amerikan galonunun yak
laşık 1,195 misli.
impermeability: Su ve hava geçirmez olma durumu
veya niteliği; sızdırmazlık.
impermeable: Su ve hava geçirmeyen; özellikle sıvıla
ra geçi! vermeyen; geçirgen olmayan; sızdırmayan.
impermeably: Hava ve su geçirmez şeklide.
impervious: Nüfuz edilemez; su ya da hava geçir
mez. 2) etki edilemez.
impervious layer: Suyun geçemeyeceği bir katman.
impetus: 1) kütlesi ve hızı nedeniyle hareketli bir cis
min uyguladığı kuvvet; momentum. 2) aktiviteyi tah
rik eden herhangi bir şey; impuls; etki; çalıştırma ve
ya işletme kuvveti ya da hareket veren veya tahrik
eden; harekete geçirici; tahrik edici.
imp.gal.: Bkz. imperial gallon.
impinge: Çarpmak; vurmak.
impingement: Çarpma; vurma.
impingement cooling: Gaz. Türb. içi boş hareketli ka
natların içine açılmış küçük dairesel delikler yardı
mıyla verilen hava ile kanatların soğutulması; darbeli
soğutma.
impingement filter: Diz. Mot, çelik yünü veya benzer
bir maddeden yapılarak prizma şeklindeki bir kutu
oluşturan ve buharlaşmayan toz tutucu bir yağ ile
kaplı bir hava filtresi; darbeli filtre veya süzgeç.
implement: 1) belirli bir iş için kullanılan veya gerekli
şey; alet, araç, cihaz vb. î.
impletion: Doldurma; doldurulma.
implode: İçeriye doğru çökmek.
implosion: Dış basıncı iç basıncından daha büyük ol
duğu zaman bir cam kap veya bir konteynerin şid
detle içeriye doğru paramparça olması; patlamanın
karşıtı.
importance: Önemli olma durumu veya niteliği;
önem; ehemmiyet.
important: 1) güç, yetki, etki, yüksek duruma sahip
olma. 2) büyük önem, ehemmiyet veya değere sa
hip olan; önemli; ehemmiyetli; mühim.
impractical: Pratik olmayan.
impregnate: Doyurmak; işba haline getirmek.
impregnation: işba haline getirme; doyurma.
impress: 1) üzerinde işaret bırakmak için basınç kul
lanmak. 2) basınç kullanılarak işaret yapmak; baskı
yapmak; damgalamak. 3) basınçla yapılmış herhan
gi bir işaret, damga, mühür vb. i.
impression: Matb. a) kâğıt vb. i üzerine harf ya da kli
şelerin bastırılması; baskı, b) basılı kopya.
improper: 1) uygun olmayan; uygunsuz. 2) gerçek,
284 in .
hakikat veya kurala uymayan; yanlış; doğru olma
yan.
improper fraction: Payı paydasından büyük olan ba
yağı kesir: 5/3 gibi.
improvabilriy: Gelişebilir veya düzeltilebilir olma niteli
ği.
improvable: Gelişebilir.
improve: 1) daha iyi nitelik veya duruma yükseltmek;
daha iyi yapmak; ıslah etmek; geliştirmek. 2) ıslah
ederek değerini çoğaltmak. 3) kalite ve durumda da
ha iyi olmak. 4) kârlı veya yararlı olarak kullanmak.
improvement: 1) özellikle: a) ıslah, b) değerini arttır
ma, c) tekâmül; gelişme; ilerleme; terakki.
impulse: 1a) ant bir kuvvet ile ileriye gitmek veya sev-
ketmek. b) itme kuvveti; itici kuvvet; tahrik ya da
sevk; anî tahrik kuvveti; itme; srast. c) böyle bir kuv
vetin neden olduğu hareket ya da etki; impuls. 2a)
Meka. bir kuvvet tarafından etkilenen momentumda-
ki değişim; kuvvetin ortalama değeri ile onun etki sü
resi çarpılarak bulunur.
impulse blades: Aksiyon türbinlerinin rotorları çevre
sine geçirilen, giriş ve çıkış açıları birbirine eşit, di
key eksenlerine göre simetrik ve paslanmaz çelikler
den yapılan kanatlar; aksiyon (türbin) kanatları.
impulse force: Bir akışkanın teğetsel hızının yönü
nün değişmesi veya şiddetinin azalmasından gelen
kuvvet; aksiyon türbinlerinin çalışmasını sağlayan
kuvvet; aksiyon kuvveti; impuls kuvveti.
impulse generator: Kondensatörleri paralel şarj veya
seri olarak deşarj ederek gayet kısa, yüksek gerilimli
impulslar oluşturan cihaz; impuls jeneratörü.
impulse-reaction staging: Giriş tarafında aksiyon ve
onu izleyen reaksiyon kademelerinden oluşan (bu
har türbini); aksiyon-reaksiyon türbini; Körtis-Rato
türbini.
impulse- reaction turbine: Buhar giriş tarafında bir
ya da birkaç aksiyon kademesi ile reaksiyon kade
melerinden oluşan buhar türbini; aksiyon-reaksiyon
türbini; kombine türbin.
impulse scavenging: Bkz. simple port scavenging.
impulse stage: Buh. Türb. aksiyon kademesi veya ba
samağı; De Leval türbinlerinde tek ve Rato türbinle
rinde çok sayıdaki kademelerden herhangi biri; im
puls kademesi.
impulse turbines: De Laval, Körtis, Rato vb. i gibi et
ki ya da aksiyon kuvvet ile çalışan türbinler; impuls
türbinleri; aksiyon türbinleri.
impulsion: 1) itici, tahrik edici kuvvet. 2) bu kuvvet
ten gelen hareket veya hareket eğilimi. 3) impuls; et
ki.
impulsive: 1) ileriye doğru itme. 2) impuls ile oluştu
rulan veya impulstan kaynaklanan. 3) Meka. impuls
(etki) sonucu oluşan.
impure: Saf ya da arı olmayan, içinde yabancı mad
deler bulunan; özellikle: a) temiz olmayan; kirli, b)
yabancı maddelerle karışmış, c) karışık; birden fazla
renk, ton, stil vb. ine sahip olan.
impure oil: Mot. içinde metal parçacıkları, su, kurum,
yanma asitleri, grafit vb. i bulunan yağlama yağı; kir
li yağ.
impurity: 1) pis, karışık, temiz olma durumu veya ni
teliği; pislik; kirlilik. 2) pis bir şey ya da eleman.
in: Bkz. indium.
in.: Bkz. inch; inches.
 inaccurate
inaccurate: Doğru olmayan; tam olmayan; kesin oi-
mayan.
ination: Hareket yokluğu; hareketsizlik; atalet.
inactivate: 1) etkisiz yapmak. 2) Biokimy. bir seru
mun etkisini ısı ile tahrip etmek.
inactive: 1) etkisiz veya hareketsiz; atıl; inert. 2) boş
ta; işe meyilsiz. 3) polarlanmış ışık düzlemini etkile
meyen: Optik olarak aktif bazı kritalli maddelerin izo
merleri için söylenir.
inactive gas: Helyum, neon, argon gibi, diğer madde
lerle tepkimeye girmeyen gaz; asal gaz; nadir gaz;
aktif olmayan gaz; inert gaz; ölü gaz.
inactive substance: 1) reaktif olmayan madde. 2) op
tik olarak nötr bir madde.
inadequacy: Yetersiz olma niteliği veya durumu.
inadequate: Kifayetsiz; yetersiz.
inalterable: Değişmeyen; değiştirilemez.
inapplicable: Uygulanamaz; tatbik olunamaz; uygun
olmayan.
inartificial: 1) yapay veya sunî olmayan; doğal; tabiî.
2) yeteneksiz. 3) etkisiz; basit.
inaudible: Duyulamayan; işitilemeyen.
inboard: 1) bir gemi veya bot teknesinin içinde veya
bordalarında. 2) Meka. içeriye doğru. 3) içten takma
(deniz motoru).
inbound: Bilgisay. gelen.
in bulk: Dökme olarak; dökme: Gemilerde taşınan kö
mür, ayçekirdeği, metal cevheri, sıvı yükler vb, i için
söylenir.
incalculability: 1) hesaplanamaz olma durumu ya da
niteliği. 2) Çoğ. hesaplanamayan şey.
incalculable: 1) hesap edilemez; sayılmak için çok
büyük ya da çok fazla. 2) sayılabilmesi çok şüpheli.
incandesce: Akkor yapmak; akkor olmak.
incandescence: Yüksek sıcaklığı nedeniyle bir mad
de tarafından neşredilen ya da çıkarılan görünür
ışık; akkor olma.
incandescent: 1) yoğun ısı ile akkor haline gelmek;
kızıl veya özellikle akkor olmak. 2) çok parlak; parıl
dayan; parıltılı veya ışık saçan.
incandescent lamp: Elektrik ampulü.
incendiary: 1) kasıtlı olarak bir mülkün yangın ile tah
rip edilmesi. 2) belirli maddeler, bombalar vb. i ile
yangına neden olma veya yangın tasarlama 3) yan
gınla kasıtlı olarak mülk tahrip eden kişi. 4) yangın
çıkaran bomba, madde vb. i.
incendive spark: Yanıcı bir gazı tutuşturmak için ye
terli ısıya sahip kıvılcım; tutuşturmaya yeterli kıvıl
cım, ark veya spark.
inch: 1) inç; 2,54 cm, 25,4 mm, 1/12 kadem veya fite
eşit olan bir uzunluk birimi; pus; parmak; Simg. (").
2) Meteo. toprağı bir inç kalınlıkta bir tabaka ile ör ten
(yağmur, kar vb. i) yağış. 3) basınç göstergesin de
bir pus yüksekliğindeki bir cıva sütununun ağırlı ğı
ile dengelenen basınca eşit ve barometre ya da
manometre tarafından ölçülen basınç birimi (inç Hg
yüksekliği). 4) çok küçük bir miktar, derece veya
mesafe. 5) çok yavaş hareket etmek.
incidence: 1) Geom. içersinde doğru ve bir nokta
kapsayan iki şekil arasındaki kısmî rastlantı. 2) Fiz.
a) bir hat, ışık ışını, mermi vb. inin bir yüzeye, hare
ketli bir hatta düşmesi, b) bu düşmenin yönü.
incidence, angle of: Bir yüzeye düşen bir ışık ışını ve
(o noktada düzleme) teğet arasındaki açı; düşme
285 incommensurable
açısı.
incinerate: Yakarak kül etmek; yakıp bitirmek; yakıp
bitmek.
incinerator: Yakıp kuleden kişi veya şey; özellikle: a)
yakarak kuleden veya kül haline getiren bir fırin ve
ya benzer bîr cihaz.
incise: Keskin bir alet ile kesmek. 2) keserek (şekiller
vb. i) yapmak; oymak; hâketmek.
incised: Kesme; oyma veya hakketme.
incision: 1) kesme. 2) yarma; deşme. 3) Tıp. bir or
gan ya da dokuyu kesme.
incisive: 1) kesilmiş. 2) keskin; sivri; nüfuz edici; de
lip geçen. 3) kesici bir dişe ait.
inclination: 1) meyil; eğim. 2) bir yatay veya düşey
durum vb. inden meyil uzunluğu veya derecesi. 3)
aralarındaki açı ile, iki hat, iki düzlem veya yüzeyin
yönündeki fark ya da diferans. 4) yokuş; bayır.
inclination of the earth's axis; Göksel ekvator ile
dünyanın yörünge düzlemi arasında oluşan açı; yak
laşık olarak 23°26'40" ve her yıl 0,47" küçülür.
incSinatory: Meyil veya eğime ait ya da onunla belirti
len.
incline: 1) yatay veya düşey durum, rota vb. inden
yapmak; meyletmek; eğilmek; inhiraf etmek; sap
mak. 2) meyil, eğim, bükülme vb. ine neden olmak;
yatmak. 3) eğik düzlem veya yüzey.
inclined: 1) meyilli olan; eğik; özellikle: a) meyilli;
eğimii. 2) diğer hat, düzlem veya gövde ile açı oluş
turan.
inclined belt: Toz kömürün taşınmasında kullanılan,
yatayla 22°'lik bir açı yapan kayış; meyili veya eğik
kayış.
inclined experiment: Den. bir gemiyi bir kaç derece
sancak veya iskeleye yatırarak yapılan deney; meyil
tecrübesi veya deneyi.
inclined plane: 1) yatay düzlemle açı oluşturan her
hangi bir düzlem; eğik düzlem. 2) büyük ağırlıktan
kaldırmak için kullanılan ve eğik bir düzlemden olu
şan basit bir makine.
inclining moment: Den. bir geminin belirli açılarda
yatmasını veya meyletmesini sağlayan moment; me
yil momenti; yatırma momenti; meylettirme momen
ti.
inclinometer: Dünyanın manyetik kuvvetinin yönünü
göstermek üzere kullanılan ve düşey düzlemde ser
best olarak salınım yapan manyetik bir iğne. 2) bir
yüzeyin meyil açısını ölçen bir cihaz; yalpametre. 3)
Hava. uçakların, dönüş ve yatış miktarını gösteren
bir cihaz.
includable: Kapsayabilir; içine alabilir.
include: 1) kapsamak. 2) bir bütünün bir parçasına
sahip olmak; kapsamak; ihtiva etmek. 3) hesaba kat
mak; dikkate almak.
included angle: Dış ters açı.
incoercible: Fiz, basınçla sıvı haline redükleneme-
yen: Bir gaz için söylenir.
incombustibility: Yanmaz, ateş almaz olma durumu
veya niteliği.
incombustible: Yanmayan; yanmaz; yanmaz veya
ateş almaz (bir madde).
incommensurable: 1) aynı standart veya ölçüm ile öl-
çülemeyen veya kıyaslanamayan; genel standart ve
ya mukayeselere uymayan. 2) kıyaslamaya değ
mez. 3) genel böleni olmayan: iki veya daha fazla
incommensurate
)
sayı veya nicelik için söylenir; ölçülmez şey, büyük
lük vb. i.
incommensurate: Ölçülemez; özellikle: a) ölçü veya
ebadı eşit olmayan, b) orantısız; yetersiz; kâfi olma
yan, c) aynı standart veya ölçüm ile öiçülemeyen ve
ya kıyaslanamayan.
incommunicable: Nakledilemez.
incommutable: Değiştirilemez; mübadele edilemez.
incomparable: Kıyaslanamaz; mukayese edilemez.
incompatible: Karıştırılma veya birlikte kullanılmaya
uygun olmayan: Bazı madde, yakıt, yağ vb. i için
kullanılır.
incompatibility: Birlikte kullanılmaya elverişli olma
yan veya tehlikeli olan.
incomplete: 1) parça ya da parçalan olmayan; tam
olmayan; eksik; natamam. 2) bitirilmemiş. 3) ideal
olmayan. 4) tersinir kimyasal bir tepkimeye ait veya
onu belirten.
incomplete combustion: Diz. Mot., Buh. Kaza. yakı
tın yetersiz hava ve dolayısıyla yetersiz oksijen ile ya
kıldığı yanma; yanma ürünlerinde karbon monoksit,
aldehitler, kısmen yanmış yakıt ve kurum bulunur ve
sıkıştırma sonu basıncı düşer; tam olmayan yanma.
incomplete expansion: Pist. Buh. Mak. eksik genişle
me; genişleme sonucu basıncının karşı basınçtan
büyük olduğu bir genişleme türü.
incomplete-expansion card: Pist. Buh. Mak. genişle
me sonu basıncının karşı basınçtan büyük olduğu
kuramsal diyagram; eksik genişlemen p-V diyagra
mı.
incomplete-expansion engine: Genişleme sonu ba
sıncının karşı basınçtan büyük olduğu pistonlu bu
har makinesi; eksik genişlemen (buhar) makinesi.
incompletely: Tam olmayan; eksik; eksik olarak.
incompressibility: Sıkıştıramaz olma durumu veya ni
teliği; sıkıştırılmazlık.
incompressible: Sıkıştırılmaz; sıkışmaz.
incomputable: Hesaplanamaz.
incondensability: Yoğuşmaz olma niteliği; yoğuşa-
mama; yoğuşmazlık.
incondensable: Yoğuşamaz; yoğuşturulamaz; teka
süf edemez; gaz veya buhar durumundan sıvı duru
muna geçirilemez.
inconsumable: Harcanamaz; sarfedilemez; tüketile-
mez.
inconel: %0,04 karbon, %0,35 manganez, %0,20 silis
yum, %15 krom, %78 nikel ve %7 demirden oluşan
bir alaşım; inkonel.
incontroliable: Denetlenemez; kontrol edilemez; kon
trolsuz.
inconvertible: Değiştirilemez; dönüştürülemez veya
tahvil edilemez.
incorporate: 1) bir gövde veya birim (ünite) şeklinde
birleşen veya oluşan. 2) birlikte bir bütün haline ge
tirmek; tam olarak birleştirmek veya karıştırmak.
incorrect: Doğru olmayan; özellikle: a) uygun olma
yan, b) yanlış; gerçek olmayan; hatalı.
incrassate: Koyu veya daha koyu yapmak veya ol
mak; özellikle: Buharlaştırma ile koyulaştırmak: Sıvı
lar için söylenir; koyulaştırılmış; kalınlaştırılmış.
increase: 1) ölçü, miktar, derece vb. inde artmak; bü
yümek. 2) nesil üreterek sayıca daha büyük olmak;
çoğalmak; çoğaltmak. 3) ölçü, miktar, derece vb. in
de daha büyük olmaya neden olmak; büyütmek.
increment: 1) daha büyük veya daha geniş olma; bü
286 I ndia r ubb e r (india r ubb er
yüme; artma; artım. 2) büyüme miktarı. 3) Mate, de
ğişken bir büyüklükteki türlü küçük değişkenlerden
herhangi biri.
increscent: Artma; büyüme; yükselme: Ay için söyle
nir.
incrustation: 1) kabuk bağlama. 2) kabuk; sert dış
katman veya kaplama.
indamin: Bkz. indamine.
indamine: NH grubu kapsayan organik boyalar gru
bunun herhangi biri; özellikle fenilen mavisi; inda
min, NH:C 6 H4 :N.C 6 H4 .NH 2 .
indecomposable: Ayrışamaz; çürümez; bileşimi ya
da terkibi bozulmaz.
indefectible: 1) çürümez; bozulmaz; kusursuz. 2)
ha tasız; mükemmel.
indefinite: Belirli olmayan; özellikle: a) belirli sınırları
olmayan, b) anlamı açık veya net olmayan; müp
hem, c) belirli veya pozitif olmayan.
indeformable: Deforme olmaz; şekil değiştirmez.
indelible: Silinemez, bozulamaz, yıkanamaz vb.; sa
bit.
indelible pencil: Sabit kalem.
indelicate: Uygun olmayan; iri; kaba.
indemnity: 1) kayıp, hasar vb. ine karşı korumak, mü
dafaa etmek ya da savunmak; sigorta etmek. 2) ka
yıp ya da hasarı ödemek; kayıp vb. ini karşılamak;
zararını ödemek.
indemnity: 1) kayıp, hasar vb. ine karşı koruma veya
sigorta. 2) kayıp, hasar vb. i için ödeme veya tazmi
nat.
indene: Renksiz, yağımsı, kömür katranından elde
edilen bir karbonlu hidrojen; inden, C9 H8 .
indestructible: Tahrip edilemez; harap edilemez; bo
zulamaz.
index: 1) işaret parmağı. 2) bir geyicin ibresi gibi, bir
gösterge. 3) belirten bir şey; gösteren; işaret eden.
4) kitapların sonundaki alfabetik yazı; indeks; dizin.
5) katolog. 6) bir miktar veya ölçünün diğerine oranı
2
ya da ilişkisi. 7) Mate, üs; bir sayının üssü: 10 gibi.
8a) dizinini yapmak, b) bir indekste içine almak. 9)
göstermek veya işaretini vermek.
index error: Gösterge ya da ölçü cihazı hatası.
index number: Fiyatlar, ücretler, istihdam, üretim vb.
indeki değişimi ölçmek için kullanılan bir sayı; in
deks sayısı; indeks rakamı.
index of refraction: Işığın vakumdaki hızının, verilen
bir maddedeki hızına oranı; kırılma indeksi.
index register: Bilg. Say. adresleri kompüterin kon
trol kısmının gerektirdiği şekilde, otomatik olarak de
ğiştirmede kullanılabilen bir sayıyı içinde bulundu
ran kayıt yeri; indeks kayıt yeri.
index word: Bilg. Say. indeksleme sırasında, esas
ola rak bir adresin büyütülme ve küçültülmesinde
kulla nılan sayısal basamakları kapsayan sözcük
veya keli me; indeks kelimesi.
India ink: 1) kandil isinin siyah boya maddesinin jela-
tinimsi bir madde ile karıştırılmasından elde edilen
madde; yazma, boyama vb. i için kullanılır. 2) bun
dan yapılan sıvı mürekkep; çini mürekkebi.
Indian red: 1) sarımsı kırmızı bir demir cevheri; Pers
körfezindeki bir adadan çıkarılır ve geçmişte boya
maddesi olarak kullanılırdı. 2) Esk. Amerikan ressam
ları tarafından kullanılan doğal demir oksit; Hint kır
mızısı.
India rubber (india rubber): Doğal lâstik; özellikle lâ-
indican
teks'ten Bkz. latex elde edilen kauçuk; ham kauçuk.
indican: 1) doğal durumda çivit bitkisinde bulunan
bir glükosit, C 14 H 17 NO 6 ; su ve oksijen ile çivite dö
nüştürülür. 2) hayvan idrarında bulunan ve çivit oluş
turan madde, C8 H6 NOS0 2 OH.
indicant: Gösteren; belirten; gösteren veya belirten
bir şey.
indicate: 1) göstermek; belirtmek. 2) işaret etmek;
ima etmek.
indicated: Gösteren; belirten; işaret
eden.
indicated combustion diagram: Bîr tür basınç endi-
katörü tarafından alınan ve silindir içindeki tutuşma
gecikmesi, hızlı basınç yükselmesi veya kontrolsuz
yanma, yavaş yanma ve kontrollü yanma gibi gaz
basınç değişimlerini gösteren bir eğri; endike yan
ma diyagramı.
indicated efficiency: Bkz. indicated thermal effici
ency.
indicated energy: Mot. yanma sırasında oluşan ve
endike işi meydana getiren gazların enerjisi; endike
enerji veya erke.
indicated horsepower: Bkz. Horsepower, indicated.
indicated mean effective pressure: Ortalam
effektif basınç; genişleme stroku boyunca sabit
kalan ve di yagramdan alınan işe veya güce
eşdeğer olan orta lama basınç; endike ortalama
basınç,
indicated net work: Mot. bir endikatör diyagramının
pozitif alanının işi; endike net iş; kgm veya Nm ile
belirtilir.
indicated power: Mot., Pist. Buh. Mak. silindirler için
de elde edilen veya oluşturulan güç; endike güç; en-
dikatif güç; hp ve daha çok kW türünden belirtilir.
indicated specific fuel consumption: Mot. bir bey-
girgücü veya kilovat başına saatte tüketilen gram ya
da kg türünden yakıt harcamı; özgül endike yakıt
harcamı.
indicated thermal efficiency: Endike ısıl veya termik
verim; makine silindirlerinde bir çevrimde işe dönü
şen ısının, bir çevrimde silindire püskürtülen yakıtın
oluşturduğu ısıya oranı; endike verim; endike gücün
ısıl güce oranı şeklinde de belirtilir.
indicated work: Makine silindirlerinden bir endikatör
cihazı ile alınan diyagramın alanına eşdeğer iş; endi
ke güce eşdeğer iş; endike iş.
indication: 1) belirti. 2) gösteren, belirten veya işaret
eden şey. 3) bir endikatör cihazı ile kaydedilen mik
tar ya da derece.
indicator: 1) gösteren kişi veya şey; özellikle: a) öl
çen ya da kayıt eden ve gösteren geyiç, dial, recis-
ter, pointer vb. i gibi herhangi bir cihaz, b) çalışmak
ta olan bir makinede akışkanın basınç ve hacim ve
ya basınç zaman değişiminin diyagramını çizen alet;
endikatör cihazı; Gem. Mak. endikeyter cihazı. 2)
kimyasal bir tepkimenin baş ya da sonunda renk de
ğişimi ile çözeltinin asit ya da aikalin olup olmadığı
nı belirlemek için kullanılan türlü maddelerden her
hangi biri.
indicator card: Endikatör cihazı ile silindirlerden alın
mış olan endikatör diyagramı; endikatör kartı; p-V
kartı.
indicator cock: Diz. Mot. endikatör cihazının bağlan
dığı valf ya da musluk; zaman zaman kontrol valfı ve
ya musluğu olarak da kullanılır; endikatör valfı; endi
katör musluğu; kontrol musluğu.
287 indi spe ns a bl e
indicator cord: Diz. Mot. endikatör cihazının, makine
üzerindeki mekanizmaya bağlanmasını sağlamak
üzere ucunda bir kanca bulunan ve cihazın kart takı
lan silindirini döndüren ip; endikatör (cihazı) ipi.
indicator diagrams: Mot., Pist. Buh. Mak., Kornp.
en dikatör cihazı ile silindirlerden alınan ve strok
sırasın daki basınç hacim değişimlerini belirten
diyagram lar: a) kapalı, b) 90 derece kaydırılmış, c)
zayıf yay.
d) açık, e) kompresyon diyagramları; endikatör ve
ya endikeyter diyagramları.
indicator diagnosis: Mot. silindirler içindeki olayların
endikatör cihazı ile alınan p-V diyagramı yardımı ile
teşhisi; endikatör tanı veya teşhisi.
indicator drum: Endikatör cihazının, diyagram kartı
takılan ve mekanizmaya bağlı ip ile döndürüldüğü si
lindiri; endikatör (cihazı) silindiri veya dramı.
indicator oil: Bir süre kullanılmayacak endikatör ci
hazlarında koruma amacıyla kullanılan yağ; endika
tör yağı; cihaz kullanılacağı zaman bu yağ, benzen
de ıslatılmış bir bezle silinmelidir.
indicator operating gear: Endikatör veya endikeyter
cihazının çalıştırma mekinazması.
indicator springs: Endikatör cihazının kutusunda bu
lunan farklı tansiyonlarda, farklı diyagramlar alınma
sında kullanılan silindir şeklindeki helisel yaylar; en
dikatör (cihazı) yayları.
indicator stylus: Mot., Buh. Mak. endikatör cihazında
diyagram çizen madenî kalem; endikatör cihazı kale
mi.
indicator valve: Bkz. indicator cock.
indifferent: 1) nötr. 2) bilhassa iyi veya kötü, büyük
veya küçük vb. i olmayan; ortalama; vasat. 3) özel
likle iyi olmayan; oldukça zayıf veya kötü. 4) aktif ol
mayan. 5) kimyasal mıknatıstaki gibi nötr özellik.
indigo: 1) belirli bazı bitkilerden elde edilen veya ço
ğu zaman anilinden yapılan lâcivert (mavi) boya; in
digo, C 1 6 H 1 0 N 2 O 2 ; çivit 2) Bota. bezelye ailesinden
çivit veren bitki gruplarından herhangi biri. 3) koyu
menekşe mavisi. 4) bu renge ait,
indigo-blue: Bkz. indigo mavisine ait; Bkz. indigo
blue.
indigo blue: 1) çivilin renk maddesi; indigotin. 2) çi
vit (indigo) rengi.
indigo-carmine test: Besi suyundaki çözünmüş oksi
jen için yapılan bir deney; çivit kırmızı deneyi; bu mi
yar besi suyundaki oksijen miktarına göre portakal
rengi ile pembeden maviye kadar değişen renkler
gösterir; ayıraç, glükozla zayıflatılmış 8 mililitre çivit,
kırmızı solüsyonu içine 2 ml potasyum hidroksit katı
larak taze biçimde hazırlanır, iyice çalkalanır, karan
lıkta ve 15°-30°C'de yaklaşık 30 dakika muhafaza
edilir ve 12-15 saat içinde kullanılır.
indigoid: Çivite benzer renk veren boyalar sınıfına
ait; bu sınıfın bir boyası.
indigotin: Çivitin renk maddesi ve esas bileşenlerin
den, bakır gibi parlak, koyu mavi bir toz; indigotin,
C H N O ; indigo mavisi.
16 10 2 2
indirect: Doğrudan olmayan; dolaylı; özellikle doğru
olmayan; dolaşık; dolaylı.
indirect lighting: Dolaylı aydınlatma; gölgesi olma
yan aydınlatma veya ışıklandırma.
indiscrete: Ayrılmamış; kısımlarına bölünmemiş; par
çaları birarada; kısımları derli toplu.
indispensable: Mutlak gerekli veya zorunlu; vazgeçil-
indissolubi lit y
mez; vazgeçilmez kişi veya şey.
indissolubility: Çözünmez, erimez olma durumu ve
ya niteliği.
indissoluble: Çözünemez, parçalara ayrılıp dağıta
maz veya yok edilemez; sabit; dayanıklı; devam
eden.
indium: Yumuşak, dövülebilir ve gümüş beyazı ren
ginde, çinko cevherleri ile birlikte görülen nadir, me
talik kimyasal element; indiyum; Simg. İn; at.ağ.
114,76; at.no. 49.
individual: 1) Orj. Ota. bölünmez; ayrılmaz. 2) tek;
yalnız; ayn; belirli. 3) tek kişi veya şeye ait. 4) birey
veya fert.
individually-driven pump: Mot. büyük güçlü makine
lerde kullanılan, fakat makineden hareket almayan
ve bir elektrik motoru tarafından çalıştırılan pompa;
bağımsız hareketli pompa.
indivisible: 1) bölünemez. 2) Mate, bir artık bırakmak
sızın bölünemeyen. 3) bölünemeyen herhangi bir
şey.
indole: Çivit veya indigodan elde edilen ve proteinle
rin bağırsaklarda çürümesinden oluşan beyaz, kris
talli bir bileşik; benzopirol; indol, C 8 H 7 N; parfüm en
düstrisi vb. inde kullanılır.
indophenol: Kinoniminlerden türeyen sentetik mavi
boyalar serisinin herhangi biri; indofenol.
indoxyl: indikan'ın hidrolizi ve türlü yöntemlerde sen
tezinden üretilen bir bileşik; indoksil, C8 H7 NO; çivi-
tin sentezi için önemlidir.
indraft (indraught): 1) içeriye çekme; içeri doğru çek
me veya cezbetme. 2) içeriye doğru bir akış, akım
ya da cereyan.
induce: 1) oluşturmak; meydana getirmek; neden ol
mak; hasıl etmek; etkilemek. 2) Fiz. bir gövdede
onu, bir kuvvet alanı etkisi veya değişimine maruz bı
rakarak (bir elektriksel veya manyetik etki) oluştur
mak.
induced: Endüklemek; elektrik ya da manyetik etki
oluşturma; endükleme ile neden olunan bir e.m.k.
veya akımı belirtir; endüklenmiş.
induced current: Bir iletkenin, bir manyetik alanın
kuvvet çizgilerini kesmesi sonucu iletkende oluşan
akım; endükleme akımı; endüksiyon akımı.
induced draft: Gem. Kaza. apteyk veya baca kaidesi
ne yerleştirilen bir aspiratör ile, yanma sonucu olu
şan gazların kazan ocağından emilerek çekilmesi ile
oluşturulan baca çekmesi; aspiratörlü baca çekme
si; Gem. Mak. indiyust draft.
induced-draft fan: Bkz. induced draft; aspiratörlü
baca çekimindeki blover ya da fan.
induced e.m.f.: Bkz. electromagnetic induction.
induced radioactivity: Çekirdek tepkimeleri sonucu
oluşan radyoaktivite; endüklenmiş radyoaktivite.
induced voltage: Bir tel. sargı ya da devrede değiş
ken bir manyetik alan tarafından oluşturulan; endük-
lenen gerilim.
induce magnetism: Bir mıknatısa dokunduğu zaman
veya yaklaştırıldığında, bir demir parçasında geçici
olarak mıknatıslanma.
induct: 1) Fiz. endüklemek. 2) resmî olarak silahlı
kuvvetlere (askere) almak.
inductance: 1) endüktans; bir elektrik devresinin,
akım değişimi ile değişik manyetik alan oluşturması
ve bunun o devrede veya ona yakın bir devrede geri
288 inductivit y
lim ya da voltaj endüklemesi olayı: Henri Bkz.
Henry ile ölçülür. 2) bir elektrik devresinin bu yolla
üretilen akıma tepkisi için kapasite. 3) endüktansı
olan bir devre, kondensatör (meksefe) vb. i. 4) bir
devredeki toplam endüktansın, onu üreten akıma
oranı.
inductile: Dövülmeyen; özellikle: a) uzatılamaz, çeki
lemez veya kırılmaksızın dövülüp inceltilemez. b) ko
layca kalıba dökülemez; eğilip bükülemez.
inductility: Uzatılmaz, çekilemez veya dövülüp incelti-
lemez olma durumu veya niteliği.
induction: 1) bir mıknatısın yakınına getirilme veya
ona dokunma iie demir ya da çeliğin mıknatıslanma
sı. 2) bir iletkende, onu manyetik alanın kuvvet çizgi
leri arasında hareket ettirerek elektrik akımı üretme;
endüksiyon; indakşın.
induction coil: Birinde akım kesildiği zaman diğerin
de gerilim (voltaj) üretilen, iki bobinli bir düzenek;
endüksiyon bobini; Bkz. ignition coil; biri 240 sarırn-
lı ve primer (birincil) sargı ve diğeri 21 bin sanmdan
oluşan ve sekonder (ikincil) adı verilen iki sargıdan
oluşur; sekonder ya da ikincil sargıda 10 bin-20 bin
voltluk bir endüksiyon akımı endüklenir.
induction compass: Gösterdiği değerler, dünyanın
manyetik alanından etkilenen ve çevresinde dönen
bir bobin tarafından üretilen akıma bağlı olan bir pu
sula; uçaklarda rota göstericisi olarak kullanılır.
induction current: Endükleme akımı; endüksiyon akı
mı veya cereyanı.
induction, electromagnetic: Bkz. electromagnetic
induction.
induction furnace: Ocak ya da fırında bulunan dolgu
nun bir akımla endüklenerek çeliğin eritilmesi için
kullanılan bir ocak; endüksiyon ocağı; endüksiyon fı
rını.
induction generator: Elektr. bir endüksiyon motoru
tarafından çalıştırılan alternatif akım jeneratörü veya
üreteci; endüksiyon jeneratörü.
induction heating: Bir ocaktaki metalik dolguyu en
dükleme ile ısıtma; endüksiyon ocağı veya fırını.
induction machine: Endüksiyon motoru, endüksiyon
jeneratörü, belirti bir tür frekans değiştirici ve faz de
ğiştiriciler gibi asenkron alternatif akım makinelerin
den herhangi biri; endüksiyon makinesi.
induction manifold: Mot. emme borusu; emme mani-
foldu.
induction motor: Elekt. asenkron motor; alan sargıla
rı alternatif akım tarafından beslenen ve endüvisi bir
bakır çembere her iki ucundan kaynak edilmiş bakır
çubuklardan oluşan bir motor; endüksiyon motoru.
induction stroke: Emme veya giriş stroku; Bkz. inta
ke stroke.
induction system: Benz. Mot. belirli hava-yakıt karışı
mı hazırlayan ve bu karışımı silindirlerin her birine
veren (yönelten) sistem; endüksiyon sistemi; emme
sistemi.
inductive: 1) endüksiyonla üretilen. 2) endüktans ve
ya elektriksel ya da manyetik endüksiyona ait.
inductive load: Bir alternatif akım devresinde direnç
ve sargılar, selonoitler ve bobinlerin endüktansında
oluşan reaklif yük.
inductive reactance: Bir elektrik devresinde sarım sa
yısından oluşan, elektrik akımına direnç.
inductivity: 1) bir maddenin, elektriksel veya manye
tik endüksiyon kapasitesini saptayan özelliği; endük
tans. 2) özgül endükleyici kapasite.
 induc t ome t e r
inductometer: Endüktansı henri veya milihenri türün
den belirtmek üzere kalibre edilmiş veya taksimatlan-
dırılmış değişken bir endüktan; endüktometre.
inductor: 1) endüktansı olan bir bobin. 2) kimyasal
tepkimeleri hızlandıran pozitif bir katalizör. 3) endük-
lenen şey; özellikle diğerini endüksiyonla etkileyen
elektriksel bir cihazın bir parçası; endükleyici. 4)
elektrik makinelerinin kutupları ve bunların sargıları.
indulin: Bkz. induline.
induline: Mavi veya siyah anilin boyalar serisinin her
hangi biri; endülin.
indurate: 1) sertleştirmek; sert yapmak. 2) sertleştiril
miş.
induration: 1) sertleştirme. 2) sertleştirilmiş kütle ya
da oluşum.
industrial: 1) endüstri veya endüstrilerle belirtilen ve
ya onların karakterine sahip olan; endüstriyel. 2) en
düstri veya endüstrilere ait; endüstri veya endüstriler
den oluşan. 3) endüstrilerin kullanımı için. 4) endüs
tride çalışan kişi.
industrial analyzer: Ampermetre, voltmetre, vatmet-
re, güç faktörü ölçer ve cihaz transformatörü ve ci
hazların anahtarlarından oluşan ve alternatif akımlı
gemiler için önerilen taşınabilir bir cihaz; endüstriyel
analiz edici.
industrial arts: Endüstride kullanılan teknik sanatlar;
özellikle okullarda bir konu; endüstriyel bilimler (sa
natlar).
industrial disease: Genellikle belirli endüstri dalında
vukubulan bir hastalık; endüstri hastalığı; meslek
hastalığı.
Industrial Revolution: Endüstri veya sanayi devrimi;
ingiltere'de 1760'larda başlayan ve sonra diğer ülke
lere yayılan devrim.
industrial school: Endüstri (sanayi) okulu; endüstri
meslek lisesi.
industrial smog: Başlıca kirleticileri S0 2 (kükürt diok-
sit), S0 3 (kükürt trioksit), H 2 S0 4 (sülfürik asit),
olan ve hava kirlenmesine neden olan duman; en
düstriyel duman; sanayi dumanı.
industry: 1) Orj, Ola. a) hünerli iş; maharet veya yete
nek; beceriklilik, b) bunun tatbikat veya uygulaması;
cihaz; mekanizma. 2) sistemli çalışma; mutat veya
alışılmış iş. 3) ticaret, iş, üretim veya yapım dalları
nın herhangi biri: Kâğıt endüstrisi vb. i gibi. 4) en
düstri; sanayi; iş. 5a) tarım dışında üretim yapan ku
ruluş veya işletme, b) endüstrinin sahipleri ve yöneti
ciler.
-ine: 1) belirli ürünlerin ticarî isimlerinde kullanılan bir
sonek: Vaseline gibi. 2) kimyasal isimleri oluştur
mak için kullanılan bir sonek: a) bromine, iodine gi
bi, b) morphine gibi.
ineffaceable: Silinmez; silinmesi mümkün olmayan;
çıkmaz; sabit (boya, mürekkep vb) .
ineffective: 1) etkili olmayan; etkisiz; tesirsiz; isteni
len etkiyi üretmeyen. 2) yararlı olarak görev yapma
yan; yetersiz; kifayetsiz.
inefficiency: Verim yokluğu; verimsizlik veya kifayet
sizlik; verimsiz olma niteliği, durumu veya gerçeği.
inefficient: Verimli olmayan; özellikle: a) en az ola
rak kullanılan enerji zaman vb. i ile gerekli etkiyi
üretmeyen; etkisiz; tesirsiz, b) gerekli yetenek (ma
haret) yokluğu; yeteneksiz; ehliyetsiz.
inelastic: Esnek olmayan; elâstik olmayan.
Teknik Sözlük - F. 19
289 inertia forces, primary
inelastic collision : Çarpışan cisimlerin enerjilerinin
bir bölümünün ses, ısı ve cisimlerin deformasyonun-
da harcandığı çarpışma; esnek olmayan çarpışma.
inelasticity: Esnek veya elâstik olmama durumu veya
niteliği; esneksizlik.
inequality: 1) eşit olmama niteliği; eşitlik yokluğu;
eşitsizlik. 2) eşitsizlik örneği; özellikle: a) ölçü, mik
tar, rütbe, özellik, sosyal durum vb. indeki fark ya
da değişim, b) yüzeyde düz olmayış, c) uygun ora
nın yokluğu; oransızlık; eşit olmayan dağılım. 3) Ma
te, eşitsizlik; eşit olmayan iki nicelik arasındaki ilişki
veya bu ilişkinin ifadesi; örneğin a /= b (a, b'ye eşit
değil); 4 < 7 (4, 7'den küçük); 3a > 2b (3a, 2b'den
daha büyük).
inequation: Mate, eşitsizlik.
inequi-: Eşit olmayan anlamında bir önek.
inequilateral: Eşitkenar olmayan; çeşitkenar.
inerasable: Silinmez.
inerrability: Hatasız olma durumu veya niteliği; hata
sızlık.
inerrable: Hatasız.
inerrancy: Hatasız olma durumu veya niteliği; hatasız
lık.
inerrant: Hatasız; hatasız yapma.
inert: 1) ataleti veya eylemsizliği olan; zıt kuvvete di
renme veya hareket için güçsüz. 2) aktif özellikleri
az ya da hiç olmayan; nötr; tarafsız; ölü; atıl; inert.
Inert condition: inert gazın eklenmesi sonucu bir yük
tankının atmosferi içindeki oksijen miktarının % 8 ve
daha az bir orana düşürülmüş hâli; inertli durum ve
ya hâl.
inert gas distribution system: Tankları yüksek ba
sınç ve vakuma karşı koruma, gazları atmosfere at
ma, yük ya da kargo tanklarına inert gaz dağıtımı
için donatılmış tüm boru, valf ve teçhizatlar; inert
gaz dağıtım sistemi.
inert gases: 1) helyum, neon, argon, kripton,
ksenon ve radon gibi reaktif olmayan gazlar; ölü
gazlar; inert gazlar; asal gazlar. 2) nitrojen, karbon
dioksitegzoz gazları gibi % 11'den daha az oksijene
veya
sahip ve yanmayı desteklemeyen bir gaz ya da gaz
karışımı.
inert gaz plant: Özellikle tankerlerde yük tanklarına
verilecek egzoz gazlarının makineden alınması, te
mizlenmesi, soğutulması, basınç altında korunması
ve denetiminin yapılması için kullanılan kuruluş;
inert gaz sistemi veya devresi.
inert gas system: Bkz. inert gas plant.
inertia: 1) Fiz. dış bir kuvvet tarafından etkilenmedik
çe maddenin sükûnette ise hareketsiz kalma veya
hareketli ise aynı yöne hareketi sürdürme eğilimi;
atalet; Simg. I. 2) değişmeksizin sabit durumda kal
ma eğilimi; hareket ya da iş için eğilimsiz.
inertia filter: Kendinden sonra daha ince delikli bir
süzgeç bulunan ve havanın içindeki yabancı madde
leri merkezkaç kuvvetle ayıran filtre; atalet filtresi;
centrifugal filter şeklinde de kullanılır.
inertia forces: Eksenel hareketli kütlelerin ağırlıkların
dan gelen kuvvetler; atalet kuvvetleri.
inertia forces, primary: Mot. eksenel hareket yapan
piston, piston rod, kroshed ve süperi ve konnektin
rodun bir bölümünün ağırlıklarından gelen ve cos ip
yasasına uyan kuvvetler; birincil ya da primer atalet
kuvvetleri; birincil harmonikler.
iner t i a f orces , seco nd ar y 290 in f uc si b i e

inertia forces, secondary: Mot. devir hareketi yapan

sayı ya da uzunluk.
kütlelerin ağırlıklarından gelen ve cos 2 tp kanununa
infinity: 1) sonsuz olma niteliği, sonsuzluk. 2) sonsuz
uyan kuvvetler; sekonder veya ikincil atalet kuvvetle
şey; uçsuz veya sınırsız hacim, zaman, mesafe, mik
ri; ikincil harmonikler.
tar vb. 3) belirsiz büyük sayı veya nicelik. 4) Geom.
inertia governor: Ağırlıkları, makinenin miline kamalı
düşünülen nokta ya da yerden sonsuz mesafede
bir tekere bağlanan regülatör ya da gavörnör.
olan bir nokta ya da yer. 5) Mate, <& işareti ile göste
inertial: Atalete ait; atalet doğasında olan.
rilen sonsuz büyüklük. 6) Foto. ışık ışınlarının para
inertial mass: Atalet özelliği bakımından tanımlanan
lel olduğu düşünülen çok büyük mesafe.
bir cismin kütlesi; atalete ait kütle.
inflame: 1) tutuşturmak; ateşe vermek. 2) sıcak, ateş
inertia moment: Mot. atalet momenti; eylemsizlik
li, şiş, kırmızı, ağrılı vb. ne neden olmak. 3) tutuş
mo menti; eksenel ve devir hareketli kütlelerden
mak. 4) sıcak, ateşli, şiş, kırmızı ağrılı vb. i olmak.
gelen atalet kuvvetleri tarafından oluşturulan
inflammability: Tutuşabilir olma niteliği ya da duru
moment.
mu; özellikle derhal yanma eğilimi veya bu eğilimin
inert substance: Kimyasal tepkimelerin alışılmış ko
derecesi.
şullarında diğer maddelerle tepkimeye girmeyen
inflammable: 1) kolayca tutuşabilir; derhal veya hızlı
kimyasal bir madde; inert madde.
bir biçimde yanabilen; yanıcı. 2) tutuşabilen herhan
inestimable: Tahmin edilemez veya ölçülemez; özel
gi bir şey.
likle doğru ölçülmek için çok büyük veya değerli;
inflammably: Tutuşabilir bir şekilde; kolayca tutuşabi
çok kıymetli veya paha biçilemez.
len.
inexact: Doğru olmayan; yanlış; doğru veya duyarlı
inflatable: Şişirilebilir.
olmayan.
inflatable life raft: Den. şişirilebilir can salı; denize atı
inexhaustible resources: Hava gibi, tüketilemeyen
lınca şişen ve deniz kazalarında gemiyi terkeden per
doğal kaynaklar; tüketilemez kaynaklar.
sonel tarafından kullanılan kapalı ya da korunmalı
inexpensive: Pahalı olmayan; fiyatı nispeten düşük;
sal.
düşük fiyatlı; ucuz.
inflate: Hava ya da herhangi bir gazla şişirmek.
inexperience: Tecrübe veya deneyimi, bilgisi ya da
infiater: Şişiren kişi veya şey.
hüneri olmayan; deneyimsiz; tecrübesiz.
inflation: Hava ya da gaz doldurarak genişletme.
inexperienced: Deneyimi veya bilgisi ya da tecrübe
inflator: fite. inflater.
den gelen mahareti olmayan; tecrübesiz; deneyim
inflection: Eğilme; bükülme.
siz.
inflection point: Bükülme ya da eğilme noktası.
inexpert: Uzman olmayan; maharetsiz veya hünersiz;
inflexibility: Esnek olma durumu veya özelliği; esnek
acemi ya da amatör.
lik.
inexplosive: Patlayıcı olmayan; parlayıcı olmayan.
inflexible: 1) eğilmez ya da bükülmez; sert; katı;
inextinguishable: Söndurulemez; bastırılamaz veya
elâs tik ya da esnek olmayan. 2) değişemez;
durdurulamaz (yangın vb. i gibi).
değiştirilme si olanaksız; sabit.
inferior: 1) uzayda daha alt; aşağıya yerleştirilmiş. 2)
inflow: 1) içe veya içeriye akış. 2) içe akan herhangi
sıra, statü, rütbe vb.i aşağı veya daha aşağı; aşağı;
bir şey.
alt. 3) değer veya kalitede daha aşağı. 4) kalitesiz;
influence: 1) Elekt. endüksiyon; indakşın. 2) etki ve
niteliksiz; düşük nitelikli; ortalamanın altında. 5)
ya tesir.
Astr. a) Güneş ve Dünya arasında, b) göksel kutbun
influential: 1) etkisi olan. 2) büyük etki veya tesire
altında. 6) Matb. harf çizgisinin altına yerleştirilen; in
sa hip olan; güçlü.
dis, örneğin N0 2 'deki 2 sayısı gibi.
influx: 1) içe ya da içeriye akan; sıvı, gaz vb. i gibi
infernal machine: Patlama veya yaralanma ya da tah
içeriye akış. 2) bir nehrin bir başka akarsu ile birleşti
ribata neden olmak için herhangi gizli bir cihaz; sui
ği yer.
kast bombası.
informatics: Bilişim.
infiltrate: 1) küçük aralık veya deliklerden geçirmek
information: Bilgi.
veya geçmeye neden olmak (sıvılar için); filtre et
infra-: ait anlamında bir önek.
mek; süzmek. 2) süzmede olduğu gibi geçirmek.
inframedian: Derinliği 91,5-183 m (300-600 ayak ya
infiltration: 1) filtre etme veya süzme; süzülme. 2)
da fit) olan okyanus alanlarını belirtir; inframedyan.
sü zen veya filtre eden herhangi bir şey.
infragible: Kırılmaz ya da parçalarına ayrılamaz.
infinite: Sınırları veya limitleri olmayan; sınırsız; uç
infrared: Görünür tayfın (spektranın) hemen ötesinde
suz; ölçülemeyen; sonsuz. 2) çok büyük; vasi 3)
görünmeyen ışınlara ait veya onları belirten; kızılöte
Mafe. belirtilen bir sayıdan daha büyük değere (pozi
si; enfrared; enfraruj; dalgaları tayfın renklerinden
tif olarak sonsuz) ait. 4) uzay veya zaman gibi son
daha uzun, fakat radyo dalgalarından daha kısadır.
suz olan şey. 5) Mafe. sonsuz büyüklük veya mik
infra-red bulb: Enfraruj lâmbası ya da ampulü.
tar.
infra-red radiation: Bir ısı radyasyonu ya da ışınımı
infinite dilution: Molar iletimin maksimum olduğu
olup, bir cismin yüzeyindeki etkisi ile anlaşılan bir
su landırma veya su katma; kuvvetli elektrolitler için
radyasyon türü; kızılötesi radyasyon.
mo lar iletimin, derişiminden bağımsız olduğu
infrared rays: Geniş bir görünmez radyasyon kuşağı;
sulandır ma ya da su katma.
infinitely: Sonsuz derecede. ısı ışınları; kızılötesi ışınları; görünür kırmızı ile yan
infinitesimal: 1) Mate, sınırı olan sıfıra sürekli yakla yana ve Hertzian dalgalarına gömülen frekanslar.
şan: Değişkenler için söylenir. 2) ölçülebilmek için infuse: içi veya üzerine (bir sıvı) akıtmak.
küçük; sonsuz küçük. 3) sonsuz küçük miktar. infusibility: Erimez olma niteliği.
infinitude: 1) sonsuz olma niteliği. 2) sonsuz miktar, infusible: eritilemez; birbirine kaynatılamaz.
infusio n
infusion: 1) içi veya üzerine akıtma işi veya işlemi. 2)
içine dökülen veya akıtılan şey; içine katılmış; ilâve
ya da ek. 3) bir madde veya suya ilâve edildiği ya
da eklendiği zaman elde edilen sıvı özü.
infusorial earth: İki atomlularin silikon kapsayan iske
letlerinin çok ince tozu; dialomit; izolatör olarak ve
cilâcılıkta kullanılır.
ingle: 1) özellikle bir ocaktaki ateş ya da alev. 2) şö
mine.
ingolin: Almanya'da hidrojen peroksit ve T-maddesi-
ne verilen, fakat bilimsel olarak kabul edilmeyen bir
isim; ingolin.
ingot: Orj. Ota. çubuk metal dökmek için kullanılan
kalıp. 2) çubuk ya da diğer şekillerdeki döküm için
kullanılacak metal kütlesi; ingot.
ingot iron: Yüksek saflıkta ve külçe halinde dökül
müş, demir oranı % 99,9'dan az olmayan, sert, dövü
lebilir, korrozyona dayanıklı, yüksek manyetik ve
elektriksel özelliklere sahip olan demir; ingot demiri.
ingredient: 1) bir karışımı oluşturan şeylerden her
hangi biri; bileşen; cüz. 2) herhangi bir şeyin bile
şen parçası veya cüzü.
inhalant: 1) solunum için kullanılan; soluma. 2) solu
num ile içe çekilen ilâç.
inhalation: 1) solunum; teneffüs. 2) solunulan ilâç.
inhale: 1) soğuk almak; akciğerlere çekmek; ciğerle
re çekilen madde; özellikle tütün dumanını solumak.
inhaler: 1) soluk alan kişi. 2) havadaki duman, toz
vb. ini süzmek için kullanılan herhangi bir cihaz. 3)
solunum ile ilâç buharlarını vermek için kullanılan
bir alet.
inhibit: Çalışması sırasında bir işlemi yavaşlatmak ve
ya durdurmak; örneğin hidrojen ve klor karışımında
oksijenin varlığı hidrojen klorür oluşumunu yavaşla
tır.
inhibitor: 1) bir enzimin faaliyetini yavaşlatan madde;
inhibitor. 2) Kimy. bir tepkimeyi yavaşlatmak için kul
lanılan negatif bir katalizör, örneğin demirin paslan
masını yavaşlatan korrozyon inhibitörü. 3) makine
parçalarında çamur oluşumuna engel olan, genel
olarak ve özellikle alaşım yataklarda korrozyonu ön
leyen madde; antioxidante, anti-corrosive şeklinde
de kullanılır.
initial: Başlangıç; başlangıçta bulunan; ilk; birincil.
initial compression pressure: Mot. sıkıştırma stroku
veya kursu başlangıcındaki basınç; başlangıç sıkıştır
ma (kompresyon) basıncı.
initial condensation: Buharın stim devresi veya silin
dire ilk girdiği an oluşan yoğuşma; başlangıç yoğuş-
ması.
initialize: ilk kullanıma hazırlamak.
initial pressure: Mot. sıkıştırma başlamadan hemen
önce ya da sıkıştırma başlangıcında silindirdeki ha
va dolgusu ve atık gazların basıncı; başlangıç basın
cı; ilk basınç.
initial stabiiity: Başlangıç dengesi veya stabilitesi; ilk
denge (gemi vb. i için).
initial velocity: Bir nokta veya cismin hareket geçtiği
andaki hızı; başlangıç hızı; ilk hız.
initial volume: Mot. sıkıştırma veya kompresyon kur
su (stroku) başlangıcında silindirdeki hacim; ilk ha
cim; başlangıç hacmi.
initiate: Başlatmak; başlamaya neden olmak.
initiator: Bir tür polimer zincirleme reaksiyonu başlat
291 injecto r cu p
mak için bir monomere ilâve edilen benzol peroksit
gibi bir madde;
inject: 1) bazı pasaj veya oluklara (bir sıvıyı) kuvvetle
sokmak ya da sürmek. 2) vücudun bir bölümüne en-
jekte etmek. 3) enjeksiyonla doldurmak (bir oyuk
vb. ini).
injection: 1) enjekte (şırınga) etmek. 2) enjekte edi
len şey; özellikle vücuda enjekte edilen bir sıvı. 3)
kan hücumu; kan toplanması. 4) Diz. Mot. yakıtın en
jektörden sis biçiminde silindirlere püskürtülmesi.
injection delay: Diz. Mot. sıvı yakıtların sıkıştirılabilir
olması nedeniyle, yakıt pompasının yukarı hareketi
ne başladığı an ile silindire yakıtın püskürtülmesi ara
sındaki zaman aralığı; püskürtme gecikmesi.
injection delay period: Püskürtme gecikmesi periyo
du Bkz. injection delay period.
injection lag: Bkz. injection delay period.
injection nozzle: Diz. Mot. enjektörün, uç kısımların
da olan ve ucunda püskürtme deliği veya delikleri
ve içinde iğne valf (nidıl valf) bulunan kısmı; enjek
tör nozulu; püskürtme memesi; enjektör memesi.
injection period: Diz. Mot. enjektörün üst ölü nokta
dan önce silindire yakıt püskürtmeye başladığı nok
ta ile, üst ölü noktadan sonra püskürtmenin sona er
diği nokta arasındaki zaman aralığı; krank açısı tü
ründen kullanılır; püskürtme süreci veya periyodu.
injection pipe: Diz, Mot. Püskürtme pompası ile en
jektör arasında bulunan çelik ya da demirsiz metal
lerden yapılan, yeterli kalınlıktaki dikişsiz boru; püs
kürtme borusu; yüksek basınç borusu; kamçı.
injection pressure: Diz. Mot. 100-2030 bar arasında
değişen bir basınç; püskürtme basıncı (enjektörler
için).
injection pump: Diz. Mot. yakıtı yüksek basınçla
(100-2030 bar) enjektörlere göndererek püskürtmeyi
sağlayan pompa; yüksek basınç pompası; yakıt püs
kürtme pompası; yanlış olarak boş pompası Bkz.
Bosch pump.
injection pump plunger: Bkz. plunger.
injection pump rack: Diz. Mot. yüksek basınç pompa
sının enjektör tarafından püskürtülecek yakıt miktarı
nı ayar eden kremayer dişli kol; rak kolu; pompa
plencerinin dikey ekseni etrafında döndürülmesini
sağlar.
injection timing: Diz Mot. püskürtme taymingi veya
zamanlaması; üst ölü noktadan önce başlayan ve
üst ölü noktadan belirli bir süre sonra sona eren za
manlama; Bkz. injection period.
injection valve: Bkz. injector, fuel injector.
injection valve needle: Bkz. needle valve.
injection valve nozzle: Bkz. injection nozzle.
injector: Özellikle: a) buhar kazanlarına su vermek
için kullanılan bir pompa Bkz. steam injector, b)
Diz. Mot. yakıtı silindirlere püskürten alet; enjektör
Bkz. fuel injector, c) gaz türbinlerinde yakıtı yanma
odasına püskürten benzer cihaz.
injector: Bkz. steam injector.
injector adjusting screw: Yayının tansiyonunu çoğal
tarak veya azaltarak enjektörün püskürtme basıncı
nın ayarlanmasını sağlayan vida ya da cıvata; ayar
cıvatası; ayar vidası.
injector body: Enjektör gövdesi; Gem. Mak. enjektör
kütüğü.
injector cup: Enjektör nozulu ya da memesi; Bkz. in-
inject o r rac k
jection nozzle,
injector rack: Bkz. injection pump
rack.
injector, steam: Bkz. steam injector.
injector tester: Enjektörlerin püskürtme basınçlarının
saptanmasında kullanılan el veya bir elektrik motoru
ile çalıştırılan test ya da deney cihazı; enjektör test
cihazı.
injector tip: Bkz. injector nozzle.
iniet: 1) Mot. giriş supabı ya da valfı Bkz. inlet valve;
bir pompanın giriş tarafı. 2) giriş ya da açıklık. 3) bir
nehir, göl, okyanus vb. inin bir kara parçası içersine
uzanan dar ve uzun bir kısmı; küçük körfez veya
koy.
inlet header: Buh. Kaza. yaş buharın üst ısıtıcıya (sü-
perhiytere) girdiği kısım; giriş hederi.
inlet manifold: Temiz hava veya hava-yakıt karışımı
nın silindirlere verilmesini sağlayan, dairesel kesitli,
silindir sayısının yarısı kadar kolu olan ve silindir blo-
kuna bağlanan döküm boruları taşıyan kısım; giriş
manifoldu; giriş (havası) manifoldu.
inlet pipe: Bir pompa, motor, makine vb. inin giriş ta
rafında bulunan boru; giriş borusu; emme borusu.
inlet ports: İki zamanlı motorlarda sadece hava veya
hava-yakıt karışımının silindirlere girmesini sağlayan
küçük pencereler; giriş portları; hava portları; süpür
me portları; Bkz. scavenge ports.
inlet valve: Dizel motorlarında temiz hava, benzin mo
torlarında hava-yakıt karışımının silindirlere girmesini
sağlayan ve silindir kapağı üzerinde bulunan valf ya
da supaplardan biri; inlet veya inteyk supabı; giriş
supabı; emme supabı.
in-line engine: Diz. ve Benz. Mot. siiindirleri dikey
olarak yan yana olan veya bir sıra oluşturan motor;
sıra motor; sıra makine; Gem. Mak. Inlayn makine.
inner: 1) iç; dahilî. 2) içerde; içeriye.
inner bottom: Den. çift'dip (dabılbotum) tankları üze
rindeki yüzey; iç dip.
inner dead center: Mot, iç ölü nokta; Bkz. bottom
dead center.
inner diameter: İç çap.
inner field: 1) polarlanmış bir elektriğin içinde her
hangi bir molekülü derhal çevreleyen manyetik
alan; iç alan. 2) mıknatıslanabilir bir maddenin bir
molekülünü çevreleyen manyetik aian.
inner friction: iç sürtünme; Bkz. interna! resistance.
inner tube: Oto. iç lâstik; şamriyer.
innovate: Yeni yöntem (metot) veya metotlar, cihaz
lar vb. i sunmak; değişiklikler yapmak.
innovation: 1) yenilik yapma veya yeni yöntem, ci
haz vb. i çıkarma işi veya işlemi; icat; yenilik. 2) ye
ni olarak çıkarılan şey; yeni yöntem, alet, cihaz vb.
I.
innoxious: Zararsız; sağlığa zarar vermeyen.
innumerable: Sayılmak için sayısı ya da adedi çok
fazla; sayılamaz; pek çok; sayısız.
innumerably: Çok büyük sayıda.
inodorous: Kokusu olmayan; kokusuz.
inoperable: Çalıştırılamaz; özellikle: a) pratik olma
yan, b) üzerinde ameliyat (operasyon) yapmaya uy
gun olmayan; işletim dışı.
inoperative: Çalışmayan; işlevini yapmayan; etkisi ol
mayan; etkisiz.
inorganic: Organik olmayan; inorganik; anorganik;
özellikle: a) hayvansal ve bitkisel maddelerden oluş
mayan; canlı şeylerin düzenli yapısına sahip olma
yan, b) yapısı bir organizmaya benzemeyen, c) or
ganik olarak sınıflandırılmayan herhangi bir kimya
sal bileşiğe ait ya da onu belirten: inorganik bileşik
lerin çoğu karbon kapsamaz ve mineral kaynaklar
dan türer, d) bu tür bileşiklerle ilgilenen kimya dalı
na ait veya onu belirten.
inorganically: inorganik olarak.
292 inspec t io n
inorganic chemistry: Karbon, onun oksit ve
sülfürleri ni kapsayan organik kimyaya ait diğer
tüm karbon bileşiklerinin dışında kaldığı, kimyasal
elementler ve onların bileşiklerini inceleyen kimya
bilimi dalı; inor ganik kimya.
inorganic salt: Kimy. inorganik tuzlardan herhangi bi
ri; inorganik tuz.
inorganic substance: Organik olmayan madde; inor
ganik madde.
inosite: Bkz. inositol.
inositol: Hayvansal ve bitkisel dokularda ve türlü izo
mer şekillerinde bulunan kristalli bir alkol; inositol,
C 6 H 6 (OH) 6 ; B kompleks vitaminlerinden biri; kas
şe keri olarak da isimlendirilir.
inoxidable: Paslanmaz., okitlenmez.
inoxidize: Oksitlenmeye engel olmak.
inphase: Elekt. aynı fazda olan: Akımlar için söylenir.
inpour: içine veya içersine akıtmak.
input: Bir makine, elektrik motoru vb. ine onu çalıştır
mak için verilen ya da giren güç ya da akım miktarı;
girdi; input.
insanitary: Sağlığa uygun olmayan; sağlık ya da sıh
hate zararlı; hastalığa neden olan
inscribe: Geom. bir şekil içine, onun sınırlarına müm
kün olduğu kadar çok noktada dokunan veya temas
eden bir başka şekil çizmek.
insecticide: Böcek ya da haşareleri yoketmek için
kullanılan herhangi bir madde.
insectology: Böcekleri, özellikle onların tarım ve en
düstriye etkilerini inceleyen bilim; böcek bilimi.
insert: Katı bir maddeyi sabit durumda iki veya daha
fazla parçalar arasına koymak; örneğin bir elektrik
devresine ek direnç sokmak gibi.
insert bushing: Tek parçadan yapılmış, silindir şeklin
de geçme yatak (piston pin burcu gibi); burç.
insert plug: Geçme tapa.
inside: İç; iç
taraf.
inside admission valve: Pist. Buh. Mak. buharı iç ta
rafından buhar portlarına veren ve dış tarafına egzoz
eden valf; içten kesmeli veya katoflu valf; içten veriş
il valf; piston veya silindir valf.; yüksek basınç silin
dirlerinde kullanılan bir tür slayt valf.
inside bore: Dairesel bir deliğin iç çapı; iç çap.
inside caliper: iç çapların veya ölçülerin ölçümünde
kullanılan bir alet; iç kompas.
inside micrometer: Pist. Buh. Mak. ve D/z. Mot. silin
dirlerin iç çaplarının ölçümünde kullanılan bir alet;
çap mikrometresi; iç mikrometresi.
inside-mixing burner: Buh. Kaza. püskürtülecek ya
kıt ile püskürtücü (basınçlı ve taze) buharın birbirine
karıştırıldığı börner ya da atomizör; içten karıştırmalı
yakıcı ya da börner.
inside spring caliper: içten yaylı kompas.
inside thread: içe veya iç kısma çekilmiş diş; iç diş;
dişi diş.
insolate: Beyazlatmak ve kurutmak için güneş ışınları
nın etkisinde bırakmak.
insolation: 1) güneş ışınlarının etkisinde bırakarak
hastalık tedavisi. 2) güneş çarpması. 3) Meteo. a)
özellikle dünya yüzeyinin güneşten aldığı radyas
yon, b) her birim yüzeye isabet eden bir tür radyas
yon miktarı.
insolubility: Erimez olma durumu veya niteliği; eri-
mezlik; çözünmezlik.
insoluble: 1) eritilemez; çözündürülemez; erimez ve
ya çözünmez. 2) çözümlenemez; halledilemez.
insolubly: Erimez bir biçimde veya tarzda.
insolvable: 1) dikkatle bakmak. 2) resmî olarak mua
yene etmek veya gözden geçirmek; teftiş etmek.
inspection: 1) dikkatle araştırma; muayene; kontrol
ya da denetleme. 2) resmî muayene veya gözden
geçirme; teftiş.
in sp ecti o n cove r
inspection cover: Kontrol veya muayene kapısı veya
Kapağı.
inspection hole: Kontrol veya muayene deliği.
inspection opening: Bkz. inspection hole.
inspection plug: Kontrol veya muayene tapası.
inspection schedules: Bakim programları; makinele
rin bakımlarının nasıl ve ne kadar aralıklarla yapıla
cağını gösteren programlar.
insphere: Bkz. ensphere.
inspiration: Soluma; nefes alma; ciğerlere hava çek
me; karşıtı, Bkz. expiration.
inspiratory: Nefes ya da soluk almaya ait; soluk alma
ile belirtilen.
inspirator: Bkz. steam injector.
inspissate: Buharlaştırarak vb. i şekilde koyulaştır
mak; yoğunlaştırmak.
instability: Denge yokluğu; dengesizlik; özellikle: a)
dayanıklığı olmayan; dayanıksız, b) dayanıksızlık.
instable: Bkz. unstable.
install: 1) tesis etmek. 2) kullanmak için yerleştirmek.
3) tesisat yapmak.
installation: 1) kullanım için düzenlenen tam bir me
kanik cihaz: Isıtma tesisi gibi. 2) tesis, ekipman vb.
ini kapsayan herhangi bir askerî tesis.
instant: 1) hemen olan. 2) gecikmeksizin; derhal. 3)
su veya diğer bir sıvı ekleyerek hazırlanan veya der
hal eriyen çay, kahve, kakao vb. ini belirtir. 4) zama
nın çok kısa bir aralığı veya noktası; an.
instantaneous: 1) bir anda olan, yapılan veya vuku-
bulan. 2) gecikmeksizin yapılan; derhal.
instantaneous velocity: Bir cismin, zamanda belirli
noktadaki hızı; bir andaki hız.
instantly: Bir anda; derhal; hemen; gecikmeksizin.
instauration: Restorasyon; yenileme; onarım; tamir.
instill (instil): Damla damla içine akıtmak.
instruct: 1) bilgi iletmek; öğretmek; eğitmek. 2) tali
mat ya da emir vermek. 3) ders vermek.
instruction: 1) öğretme; eğitme. 2) verilen veya öğre
nilen bilgi, malûmat vb. i herhangi bir öğretim; ders.
3) Çoğ. talimatlar; emirler; komutlar.
instruction book: Ana ve yardımcı makinelerin çalıştı
rılması, bakım tutumu, onarımı vb. yöntemleri göste
ren kitap; işletme el kitabı; makine katalogu; Gem.
Mak. instrakşın buk.
instruction, operating: işletme ya da kullanım talima
tı; ana makine, ana makine yardımcıları, güverte yar-
dımcılari, hizmet makineleri hakkında, işletme bilgile
ri veren kitap; işletme el kitabı.
instrument: Bir şey yapmak, imâl etmek için bir kişi
tarafından kullanılan türlü alet, cihaz veya aygıtlar
dan herhangi biri; ölçü aleti; cihaz; aygıt; alet; ge
reç.
instrumental: Bir alet ya da araca ait; bir alet veya
araç ile yapılan.
instrumentation: 1) bilimsel olayların kullanımı veya
bilimsel cihazlarla çalışma. 2) makineleri başarılı bir
biçimde çalıştırmak ve onları hasardan korumak
amacıyla alet veya cihazlar kullanma.
instrument flying: Görsel gözlem yapmaksızın sade
ce cihazlan kullanarak bir uçağın denetimi; kör
uçuş; cihaz veya aletlerle uçuş.
instrument panel (or board): Otomobil ve uçaklarda
ki gibi, üzerinde göstergeler, cihazlar vb. i bulunan
tablo; kontrol tablosu veya paneli.
instrument, scientific: 1) araştırma, ölçme veya kayıt
için kullanılan Geiger sayacı, fotometre, elektroskop,
spektroskop, ampermetre, termometre, barometre,
barograf vb. i cihazlardan herhangi biri; bilimsel ci
haz. 2) Tek. Res. çizim için kullanılan gönye, pergel,
hina vb. i aletlerden herhangi biri.
insufficient: Yetersiz; eksik; yetersiz hava, yağ ya da
yakıt gibi.
293 intak e strok e
insufficient air: Yetersiz hava; eksik hava; yanma sı
rasında karbon monoksit oluşmasına neden olan
normal miktardan az hava ve oksijen.
insulate: Elekt. ısı veya ses pasajları veya kaçakların:
önlemek amacıyla yalıtkan bir madde ile ayırmak ve
ya kaplamak; izole etmek; tecrit etmek.
insulated: izole edilmiş; yalıtılmış.
insulated cable: izole edilmiş veya yalıtılmış tel; izole-
li tel.
insulated wire: izole edilmiş veya yalıtılmış tel; izoleli
tel.
insulating: Yalıtma; tecrit etme; izole etme; yalıtkan
bir madde; tecrit maddesi.
insulating firebrick: Sıcaklık sının 870°-1538°C (1600°-
2800°C) olan, düşük sıcaklıklarda daha iyi yalıtım
görevi yapan, gözenekli ateş tuğlası; izolas yon ateş
tuğlası; kazanların ocak duvarlarında kulla nılır.
insulating strength: Bir elektrik izolatörünün kırılmak-
sızın elektriksel gerilmeye dayanma yeteneğinin öl
çümü.
insulating varnish: Elektrik makinelerinde bozulan
sargı izolasyonlarını kuvvetlendirmek için kullanılan
bir tür vernik; izolasyon veya yalıtım verniği.
insulation: 1) izole etme; yalıtma; izole edilmiş; izole
etmek için kullanılan bir madde. 2) elektrik akımının
akışının önlenmesi. 3) ısı transferini yavaşlatma. 4)
sesin yayılmasını azaltma. 5) yalıtkan bir madde ile
elektrik teli ya da kablosunu kaplama.
insulation band: Elekt. izole bant.
insulation resistance: 1) bir izolatör ile ayrıldıkların
da, bir devrenin iki iletkeni veya bir iletken ile toprak
arasındaki direnç; izolasyon direnci. 2) bir elektrik
kablosunun, Ohm ya da çoğunlukla Mega-Ohm tü
ründen direnci; sağlam bir izolasyonda bu direnç en
az 500 bin Ohm'dur.
insulation tape: Elektriksel cihazları yalıtma veya ısı
izolasyonu için kullanılan mika, PVC, lâstik, asbes
tos, grafitli asbestos vb. inden yapılan bant; izole
bant; yalıtım bandı.
insulator: Bir cismi yalıtkan yapan veya yalıtan her
hangi bir madde; özellikle elektrik tellerini taşımak
veya yalıtmak için kullanılan, çoğu zaman cam ya
da porselenden yapılan bir cihaz; fincan; izolatör;
yalıtıcı.
int.: Bkz. 1) interior. 2) internal.
intake: 1) giriş; içeriye giriş. 2) içeriye giren şeyin
miktarı. 3) bir boru, kanal vb. inde akışkanın içeri gir
diği kısım; giriş ağzı. 4) Mete. içeri giren enerji mik
tarı. 5) Maden. Bkz. air shaft. 6) Mot. hava ya da ha-
va-yakıt karışımının verildiği veya emildiğl makine
bölümü.
intake cam: Kam veya eksantrik mili üzerinde bulu
nan ve giriş veya emme valfının açılmasını sağlayan
kem, kam ya da eksantrik; giriş kamı (kemi).
intake manifold: Mot. temiz hava ya da hava yakıt ka
rışımının silindirlere emilmesini sağlayan, dairesel
kesitli, silindir sayısının yarısı kadar koiu olan ve si
lindir blokun emme supapları tarafına bağanan ma
densel boru; giriş veya emme manifoldu.
intake ports: Bkz. scavenge ports.
intake silencer: Yüksek güçlü makinelerde emme su
paplarından yüksek hızla geçen havanın uzak mesa
felerden duyulan gürültüsünü azaltmak üzere kulla
nılan, silindir kapağına bağlanan ve dökme demir pi
rinç veya alüminyumdan yapılan bir boru; giriş sus
turucusu.
intake stroke: Benzin motorlarında pistonun silindir
içine hava-yakıt karışımı ve dizel motorlarında sade
ce temiz hava, pistonlu kompresörlerde hava, soğu
tucu vb. ini emdiği strok ya da kurs; emme stroku;
giriş stroku; suction stroke, inlet stroke şekillerin-
intak e syste m
de de kullanılır.
intake system: Hava giriş sistemi; özelikle dış hava
nın dizel motorlarınin silindirlerine girinceye dek geç
tiği hava filtresi, susturucu, manifold vb. inden olu
şan devre; hava giriş sistemi; tam olarak air intake
system şeklinde kullanılır.
intake tunnel: Bkz. kondenserlerde soğutma suyu
nun girdiği kısım; giriş tüneli.
intake valve: Mot. temiz hava ya da hava-yakıt karışı
mının silindirlere girmesi veya emilmesini sağlayan
supap; emme supabı; emme valfı.
integer: Kendisini tamamlayan herhangi bir şey; var
lık; tüm. 2) tam sayı, örneğin 5, 10, 748 vb. i.
integrabiiity: Tam olma niteliği veya durumu; bütün
lük.
integrable: Parçalarına ayrılamaz.
Integral: 1) tam olma veya bütünlük için gerekli; te
mel. 2) tam ya da tamam. 3} Mate, a) tam sayı veya
tam sayılara alt; kesirli olmayan, b) integrallere ait
veya onlara sahip olan. 4) bütün. 5) Mate, bir fonksi
yon veya bir formülün entegrasyonunun sonucu.
integral calculus: Entegrallerin kuramı, uygulaması,
fonksiyonları vb. i ile ilgilenen cebir dalı; entegral he
sabı.
internal demek: Komple vinç.
integrand: Mate. entegrasyonu yapılan fonksiyon ya
da eşitlik.
integrant: Entegral; tamamlayıcı parça; bütünü mey
dana getiren veya oiuşturan.
integrate: 1) parçaları bir araya getirerek veya ekleye-
rekbir bütün yapmak. 2) bir bütün yapmak için par
çaları bir araya getirmek ya da koymak; birleştir
mek. 3) tümünü, toplamını vermek veya göstermek.
4) Mate, a) entegral veya entegralierini (fonksiyon,
forrnüi vb.) hesaplamak, b) entegrasyon işlemi yap
mak. 5) birleştirmek veya tam yapmak.
integrated: Tümleşik.
integrated circuit: Elektronik devrelerde (sistemler
de) kullanılan, bileşen sistemler şekli oluşturan bir
devre; entegre devre.
integrating meter: Belirli bir zaman sürecinde ölçü
len değerleri toplayan veya bütünleme yapan bir ci
haz.
integration: 1) tamamlama veya tamamlanmış. 2) Ma
fe. verilen bir büyüklük veya fonksiyonun türev ya
da diferansiyelinin büyüklük ya da fonksiyonunu bul
ma işlemi; entegrasyon.
integrator: 1) bütünleyen kişi veya şey. 2) entegralle-
ri hesaplayan mekanik bir cihaz; entegratör.
intense: 1) yüksek derecede vukubulan veya devam
eden; çok kuvvetli; şiddetli; aşırı ya da kuvvetli. 2)
Foto. yoğun ya da mat.
intensifier: t) Foto. bir negatifin baskı yoğunluğunu
arttırmak için kullanılan türlü çözeltilerden herhangi
biri; şiddetlendirici.
intensifier coil: Bkz. induction coil.
intensify: 1) şiddetini arttırmak veya daha şiddetli
yapmak; çoğaltmak, arttırmak; dayanıklığını arttır
mak. 2) Foto. bir şiddetlendirici ile muamele ederek
yoğun yapmak. 3) şiddetli olmak veya şiddetini arttır
mak.
intensitometer: Radyografi (röntgen) sırasında poz
süresini kontrol etmek ve bağıl X-ışinı şiddetini sapta
mak için kullanılan bir cihaz; intensitometre.
intensity: 1) şiddetli olma özelliği; özellikle: a) her
hangi bir şeyin aşırı derecesi; ifrat derece, b) düşün
ce veya aktivitenin büyük enerjisi. 2) Foto. bir görün
tünün yoğunluk ya da donukluğu. 3) Fiz. birim alan,
hacim, dolgu vb. ine düşen ısı, ışık, ses, elektrik akı
mı vb. kuvvet miktarı veya enerji.
intensity level: Bir sesin diğerine göre şiddetinin, bel
veya desibel ile belirtilen ilişkisi; şiddet düzeyi veya
294 interelectrod e capacitanc e
seviyesi.
intensity magnetization: Bkz. magnetic polarizati
on.
intensity modulation: İşın akımının değişimi ile tele
vizyon ekranı parlaklığının kontrolü.
intensity of light: Birim alana düşen ya da onun tara
fından emilen radyasyon; ışığın şiddeti; ışık şiddeti.
intensity of pressure: Her bir birim alana sıvı basın
cı; basınç şiddeti.
intensity of radiation: Her bir birim alandan akarak
geçen enerji veya foton ya da parçacıklarin (partikül-
lerin) sayısı; radyasyon şiddeti; ışınım şiddeti.
intensity, radiant: Kaynaktan herhangi bir yönde her
bir soiit açıdan, radyan enerjinin aktarılan miktarı;
radyan şiddet.
intensity of radioactivity: Birim zamanda bozunan
atomların sayısı; radyoaktivite şiddeti.
intensive property: Kütle, hacim, alan, boy, ısı kapa
sitesi ve elektriksel direnç gibi maddenin miktarına
bağlı olan bir özellik.
interact: Birbirini etkilemek; karşılıklı etkilemek.
interaction: Etkileşim.
interaction space: Bir elektronik cihazda enerjinin
elektronlara veya elektronlardan aktarıldığı elektrot
lar arasındaki boşluk.
interactive: Birbirini etkileyen; birbirine tesir eden; et
kileşimli.
intercept: 1) tasarlanan yere varmadan önce durdur
mak veya yolunu kesmek; durdurmak veya kesmek.
2) durdurmak, engel olmak veya önlemek. 3) iletişi mini,
görünüşünü vb. i kesmek. 4) Mate, iki nokta, çizgi
veya düzlem arasını kesmek, işaretlemek veya
sınırlamak. 5) işaretlenen, kesilen veya sınırlanan
bir doğru, düzlem vb. i parçası.
intercepter: Bkz. interceptor.
interception: Kesme, kesilmiş, işaretlenmiş veya sınır
lanmış.
interceptor: 1) kesen, durduran kişi veya şey. 2) özel
likle düşman saldırılarına karşı savaşmada kullanı
lan, hızlı tırmanma yeteneği olan askerî uçak; avcı
uçağı.
interchange: 1) karşılıklı almak ve vermek; mübade
le; takas. 2) diğerinin yerine koymak (iki şeyden biri
ni). 3) değiştirmek. 4) mübadele etmek. 5) değiş to
kuş; takas; özellikle: a) değiştirme; mübadele.
interchangeable: Değiştirilebilir; birbiriyle takas edile
bilir; özellikle birbirlerinin yerine konulabilir veya kul
lanılabilir.
interconnect: Birbirine veya bir diğerine bağlanmak
veya bağlanmış olmak.
interconnection: Birbirine veya bir diğerine bağlı ol
ma.
intercontinental: Kıtalararası.
intercooler: 1) çok kademeli hava kompresörlerinde,
kompresörün kademeleri arasına yerleştirilen ve ha
vayı soğutmak için kullanılan soğutucu. 2) aşırı dol-
durmalı veya süperşarjli makinelerde hava bloveri
ile hava resiveri arasında bulunan soğutucu; iç soğu
tucu; Gem, Mak. interkuler.
intercooling: Bir silindirden diğer silindire geçiş sıra
sında, sıkıştırılmış havanın ısısının bir bölümünün
alınması; ara soğutma; iç soğutma.
interdeck superheater: Daha çok ince su borulu he
der türü kazanlarda kullanılan, gazlann kazandan çı
kış tarafında su boruları arasına yerleştirilen süper-
hiyter ya da üst ısıtıcı; borular arasına yerleştirilen
süperhiyter.
interelectrode capacitance: Bir vakum tüpü devresi
nin iki elektrotunun kondensatör etkisi nedeniyle ka-
pasitansı; iç elektrot kapasitansı.
interface
interface: Kimyasal bir sistemin iki fazı arasındaki do
kunma yüzeyi; arabirim.
interfacial angle: Bir kristalin komşu iki yüzeyi arasın
daki, iki düzlemden oluşan açı.
interfacial tension: Bir kristalin komşu iki yüzeyi ara
sındaki, iki düzlemden oluşan açı.
interfere: İşiemi değiştirecek, yavaşlatacak, durdura
cak veya anlaşılması güç hale getirecek şekilde bir
işlemin normal seyrini etkilemek; araya girmek, en
gellemek.
interference: 1) Fa. birleştiği noktadaki rölatif fazları
na bağlı olarak birbirlerini nötrleştiren ses, ışık, vb. i
gibi dalganın veya titreşim akımının karşılıklı etkileş
mesi. 2) Rady. statik veya istenmeyen yayını boz
mak için üretilen statik, istenmeyen ses sinyalleri vb.
i; parazit.
interferential: Hz. çarpışmaya ait; çarpışma ile çalı
şan.
interferometer: Işık yardımıyla dalga boylarını kıyasla
mak, bir tayfın küçük parçalarını analiz etmek ve bir
yüzeyin düzgünlüğünün sapmasını ölçmek için kulla
nılan bir cihaz; interferometre.
interferometer, acoustic: Bir gaz ya da sıvıdaki emi
len ses veya uitra sesleri (ultrasonları) ve hızı ölç
mek için kullanılan bir cihaz; akustik interferometre.
interferometer, optical: Standart ışık dalga boyu ile
bilinmeyen dalga boylarını kıyaslamak için kullanı
lan bir cihaz; dar bir tayf bölgesinin analizi için kulla
nılır; optik interferometre.
interfuse: 1) birlikte karıştırma, harman etme veya eri
terek birleştirmek. 2) içinden veya bir maddeden
geçmeye neden olmak.
intergrade: Yavaş yavaş birbirine karışmak.
interior: 1) içersinde; içinde. 2) bir ülkenin iç işlerine
ait. 3) herhangi bir şeyin iç parçası; özellikle: a) bir
oda veya binanın iç kısmı, b) bir ülke veya bölgenin
iç kısımları. 4) bir binaya da odanın iç görüntüsünün
resmi vb. i 5) içişleri (Bakanlığı).
interior angle: 1) iki doğruyu kesen bir başka doğru
nun oluşturduğu içteki dört açıdan herhangi biri; iç
açı. 2) bir çokgenin komşu iki kenarı arasındaki açı;
karşıtı; exterior angle.
interior communication: Den. gemilerde türlü yön
temlerle (ses ile, kayıt veya belirtme ile) kaynaktan
bir veya daha fazla noktaya bilginin aktarılması veya
işaretlenmesi; iç iletişim; iç ulaşım; iç muhabere.
interior planet: Dünya ile güneş arasındaki herhangi
bir gezegen ya da planet.
interlink: Birlikte bağlamak; birbirlerine bağlamak.
interlock: 1) bir arada kilitlemek; bir diğeri ile birleş
mek. 2) bağımsız olarak işlemeyecek şekilde parça
ları birleşmek veya birleştirmek.
interlocking signals: Birbirlerine bağlı demiryolu sin
yalleri; biri alçaldığı zaman, diğerleri tren geçinceye
kadar değişemez.
interlocked: Birbirine geçmiş; kenetlenmiş.
intermeddle: Birbirine karışmak.
intermediate: Aradaki herhangi bir şey; arasında
olan veya vukubulan; ortadaki; orta basınç (silindiri)
gibi.
intermediate bearing: Ara yatak.
intermediate bushing: Ara yatak; ara burç.
intermediate frequency: Ara frekans, orta dalga.
intermedate gear: Mak. ara dişli; mutavassıt dişli.
295 internal medicine
intermediate pressure: Orta basınç (silindiri vb.);
Bkz. intermediate pressure cylinder
intermediate pressure cylinder: Orta basınç silindiri;
üç genişlemen pistonlu buhar makinelerinde orta ba
sınç silindiri; çapı yüksek basınç silindirinden bü
yük, alçak basınç silindirinden küçük olan silindir
(pistonlu buhar makineleri ve eski hava kompresör
lerinde kullanılır).
intermediate neutrons: Orta şiddette nötronlar.
intermediate shaft: Ara şaft veya mil.
intermedate survey: Klâs sürveyörleri veya yetkililer
tarafından gemilerde iki yılda bir yapılan denetleme
ve muayeneler; ara sürveyi.
intermingle: Birbirine karışmak; karışmak; harman ol
mak.
intermission: 1) fasıla; ara, 2) ara verme. 3) faaliyet
periyotları arasındaki zaman aralığı.
intermit: Bir zaman için stop etmek veya durdurmak
(durmak, ara vermek); aralıklarla durmak; aralıklarla
yapılan ya da olan; sürekli olmayan.
intermittence: Aralıklı olma durumu veya niteliği.
intermittency: Bkz. intermittence.
intermittent: Aralıklı olarak durma ve tekrar çalışma;
duran ve yeniden çalışan.
intermittent current: Belirli aralıklarla kesilen fakat
daima aynı yönde akan bir elektrik akımı.
intermittent horsepower: Bir dizel motorunun iyi iş
letme koşullarında aralıklı olarak geliştirdiği güç; ara
lıklı güç.
intermittent lubrication: Sürekli olmayan; basit takat
güvenilir olmayan bir yağlama şekli; aralıklı yağla
ma.
intermittent welding: Aralıklı kaynak; kaynaksız alan
lar nedeniyle kaynak yapımı sırasında sürekliliğin ke
sildiği kaynak.
intermix: Birbirine karıştırmak; harman etmek; karış
mak.
intermixture: 1) karıştırma; karışma. 2) karışım. 3) ilâ
ve ya da ek.
internal: 1) içe ait; içinde; iç; dahilî.
internal combustion engine: Hava yakıt karışımının
silindirleri içinde veya yanma odasında yakılarak
güç üretilen otomobil, uçak, gemi vb. i yerlerde kul
lanılan makine ya da motor; içten yanmalı makine.
internal cleaning: Buh. Kaza. domların (dramların) gi
riş kapakları acılarak, buhar dramlarından boruların
kontrolü ve iç temizliği; dahilî ya da iç temizlik.
internal dial gauge: Silindir çaplarının ölçülmesinde
kullanılan, yatay ve dikey iki bileşen ile mehengir-
den oluşan ölçü aleti; iç (çap) mehengiri.
internal diameter: İç çap; Bkz. bore.
internal efficiency: İç verim; buhar türbinleri için kul
lanılır.
internal energy: Bir maddenin içindeki moleküllerin
durumu ve hareketleri nedeniyle sahip olunan yığıl
mış ısı enerjisi; iç enerji; u ile belirtilir.
internal friction: Aynı cismin parçaları arasındaki ba
ğıl harekete direnç; iç direnç; u ile gösterilir.
internal gear pump: Yakıt devrelerinde besleme pom
pası olarak kullanılan dişli veya viking pompası.
internally: 1) herhangi bir şeyin içi ya da iç tarafına
göre. 2) dahilî olarak; içe doğru.
internal medicine: iç hastalıkları; dahiliye; iç organ
lar ve sistemlerin hastalıklarının tanı ve tedavisiyle il-
in t er n a ! po t e n t ia l
gilenen tıp dalı.
internal potential: Bir metalin içindeki serbest elek
tronların ortalama elektrik potansiyeli; iç potansiyel.
internal relative efficiency: Bir buhar türbininin iç ve
ideal güçlerinin oranı; iç relatif verim.
internal resistance: Elektromotor kuvvet üreten bir ci
hazın elektriksel direnci; iç direnç veya rezistans.
internal thread (nut): Bir silindir ya da koninin iç yü
zeyindeki bir diş; iç diş.
internal-thread micrometer: Ölçülecek deliğe sokula
rak ve ayar somunu döndürülerek iç çap ölçümü ya
pılan hassas bir cihaz; içten dişli mikrometre.
internal work: Bir sistem tarafından içi veya parçaları
arasında çalışan kuvvetlere karşı yapılan iş; böyle
kuvvetler tarafından sistemde yapılan iş; iç iş.
international: Uluslararası; milletlerarası.
international candle: Uluslararası mum; bir saatte ya
kılan 7,776 gram ve çapı 22,225 mm (7/8") olan is
permeçet mumunun çıkardığı aleve eşit ışık şiddeti
birimi.
international nautical mile: 1852 metreye eşit olan
bir uzunluk birimi; uluslararası deniz mili.
internodal: 1) düğüm noktasına ait. 2) iki düğüm nok
tası arasında.
interpenetrate: 1) tamamen nüfuz etmek; kaplamak;
yayılmak; içinden geçmek. 2) parçalar vb. i arasına
nüfuz etmek.
interphone: Uçak, tank vb. i aracın personeli arasın
da iletişimi sağlayan bir telefon sistemi; iç veya dahi
lî telefon.
interplanetary: Astr. 1) gezegenler arası; gezegenler
le ilgili bölgede; gezegenler bölgesinde. 2) güneş
sisteminin içinde, fakat herhangi bir gezegen veya
güneşin dış tarafında.
interplanetary space: Gezegenler arası veya geze
genler bölgesindeki uzay; gezegenler arası uzay.
interplay: Birbirlerini veya bir diğerini etkileme; birbiri
ne tesir etme; karşılıklı olarak birbirini etkilemek.
interpolate: 1) iki şey arasına veya aralarına (bir şey)
sokmak. 2) Mate, bir terim ara terimler sağlamak. 3)
enterpolasyon yapmak.
interpolation: 1) Mate, bir terimler serisinde ara teri
mi sağlama veya bulma. 2) Tıp. plâstik cerrahide do
ku transferi yapma.
interpoles: Doğru akım Jeneratörlerinde ana kutuplar
arasına yerleştirilen, yüksek güçlü jeneratörlerde
ana kutup sayısı kadar, küçük jeneratörlerde ise ana
kutup sayısının yarısı kadar olan küçük kutuplar; yar
dımcı kutuplar; fırçalarda kıvılcıma engel olur ve ko-
mütasyona Bkz. commutation yardım ederler ve en-
düvi ile daima seri bağlanırlar.
interpose: Bir maddeyi diğerinden korumak için iki
madde arasına bir engel veya katı bir madde koy
mak: a) radyoaktivite kaynağı ile bir gözlemci arası
na kurşun perde koymak, b) dolgular arasındaki
kuvveti azaltmak için iki elektrik dolgusu arasına yük
sek dielektrik sabiteye sahip bir madde koymak.
interradial: Işınlar veya yarıçaplar arasına yerleştiril
miş.
interrecord: Bilgisay. kayıtlar arası.
interrupt: 1) sürekliliğini bozmak; kesmek; engel ol
mak; önlemek. 2) geçici olarak durdurmak veya
stop etmek.
interrupted: 1) kesilme ile bozulmuş; kesilmiş; de
296 inulase
vam etmeyen. 2) Bota. simetrik olmayan; düzensiz.
interrupter: Elekt. bir devreyi açmak ya da kapamak
için kullanılan otomatik bir mekanizma; kesme (ka
pama) mekanizması.
interruption: kesinti.
intersect: içinden veya enine geçerek iki parçaya
böl mek; ikiye bölmek; enine kesmek; birbirini
kesmek: Yollar demiryolunda kesişir gibi.
intersection: 1) kesişme. 2) kesişme yeri; özellikle:
a) iki doğru veya yüzeyin kesiştiği nokta, b) iki cad
denin kesiştiği yer; kavşak. 3) Geom. kesişme hattı
veya noktası. 4) Tek. Res. parçalar arasındaki kesiş
me hattını saptamak için gerekli izdüşüm; ara kesit.
interspace: 1) aralarında boşluk bırakmak; aralık bı
rakmak. 2) aralarındaki boşluğu doldurmak.
interstage: Buh. Türb. kademeler arası; basamaklar
arası (kayıp vb.i).
interstage leakage losses: Buh. Türb. basamaklar ve
ya kademeler arası kaçak kayıpları; Bkz. interstage
leakage losses: Buh. Türb. buharın diyafram pakin-
leri veya kanatların tepesinden ve iş yapmaksızın bir
basamaktan diğerine geçmesi ile oluşan kaçak ka
yıpları; kademeler arası kaçak kayıpları; Bkz. inter
stage losses.
interstellar: Yıldızlar arası (yıldızlararası uzay gibi).
interstice: Bir fazın içinde veya partiküller arasındaki
küçük bir boşluk.
intersystem: Sistemler arası.
intertwine: Birlikte örmek; bir halatın kollan gibi birbi
rine sarılmak.
intertwist: Birbirine sarılmak; bükülmek.
interval: 1) iki şey arasındaki mesafe; aralık. 2) zama
nın, olayların vb. i iki noktası arasındaki zaman süre
ci. 3) iki büyüklük, durum vb. i arasındaki farkın bo
yu.
intervene: 1) arasına gelmek; arasında olmak ya da
arasında uzanmak. 2) zaman, olaylar vb. inin iki
noktası arasında yeralmak. 2) aracılık yapmak.
into: 1) Mate, a) nadir olarak, çarpma; misli; katı; 7 in
to 3 = 21. b) bölme : 3 into 21 = 7 gibi. 2) dışından
içine doğru. 3) dahiline; içine.
intra-: içinde, iç tarafında ve içinde bulunan anlamın
da bir önek.
intractile: Dövülemeyen; haddeden çekilemeyen.
intramolecular: Bir molekül veya moleküller içinde
devam eden veya yer alan.
intranuclear: Bir atom, hücre vb. inde olduğu gibi,
çekirdeğin içinde.
intrasystem: Bligisay. sistem içi.
intratelluric: 1) Dünyanın derinliklerinde oluşan, yer
leşen veya vukubulan vb. 2) püskürtmeden önce,
kayaların kristâlleştiği periyota ait veya onu belirten.
intrinsic: içsel.
intrinsic energy: 1) bir bileşikte depolanan veya yığı
lan, onun oluşum ısısına eşdeğer enerji; iç enerji
Bkz. internal energy. 2) maddî bir sistemin, sadece
onun başlangıç ve son durumuna bağlı olan enerji
si. 3) bir maddenin toplam enerjisi; U ile belirtilir. 4)
Bkz. internal energy.
intro-: içinde, içeriye doğru, içe doğru anlamlarında
bir önek.
intumesce: Isı ile şişmek, genişlemek, irileşmek veya
kabarcıklar çıkarmak.
inulase: inülini levüloza dönüştüren enzim; inulaz.
 inulin 297 iodide

inulin: Hidroliz edildiği zaman levüloz veren ve bir

için 650 (K)'dlr.
çok bitkilerin kökünde bulunan beyaz bir polisakka-
invert: 1) başaşağı döndürmek. 2) tam zıttına değiştir
rit.
mek; sıra; durum; yön vb. ini tersine çevirmek. 3)
inurbane: Ham; kaba; parlatılmamış.
Kimy. tersine çevrilmiş.
inutile: Kullanışsız; gereksiz; lüzumsuz; faydasız veya
invertase: Belirli bitki ve hayvanların bağırsaklarında
yararsız.
bulunan ve sükrozu dekstroz ve levüloza dönüştü
inutility: 1) faydasız, lüzumsuz, gereksiz vb. olma ni
ren bir enzim.
teliği; yararsızlık. 2) faydasız insan ya da şey.
inverter: Doğru akımı alternatif akıma dönüştüren bir
inv.: Bkz. 1) invented. 2) inventor.
cihaz; inverter: Gazla dolu bir elektron tüpü gibi.
invacuo: Vakumda; boşlukta; halâda.
invert sugar: Yaklaşık olarak eşit oranlarda dekstroz
invalid: Geçersiz; hükümsüz.
ve levülozdan oluşan ve meyvalarda bulunan veya
invaluable: Çok kıymetli; ölçülebilirden daha büyük
yapay olarak sükrozdan elde edilen bir karışım; tabiî
değere sahip olan; paha biçilmez; kıymetli; çok pa
ve doğal şeker.
halı.
investigation: Gözlem, uygulamalı deneyler ve yazılı
invar: Alçak genleşme katsayısı nedeniyle duyarlı ci
gerçeklerden sonuç çıkararak dikkatli bir çalışma
hazlar yapımında kulanılan ve % 36 nikel kapsayan
yapmak; inceleme; araştırma.
bir çelik alaşımı.
investigator: Araştırmacı; araştırıcı.
invariability: Değişmez olma durumu veya özelliği;
invisibility: Görünmez olma durumu veya niteliği; gö-
değişmezlik.
rünmezlik; görülmezlik.
invariable: Değişken olmayan; değişmeyen; sabit;
invisible: 1) görünmez veya görülmez; görülemez. 2)
şekli değişmeyen
görüntü dışı; seçilmez. 3) görülmek için çok küçük.
invariably: Değişmez bir tarzda; değişmeyen; sabit
4) gizli muhafaza edilen. 5) görülmez olma; görül
olarak; daima.
mez şey.
invariant: Değişmeyen; sabit; Mate, değişmez (sabit)
invisible flame: Yakıtın sabit karbonunun görünmek-
bir nicelik.
sizin yanması sırasında üretilen alev; görünmez ya
invent: 1) düşünüp bulmak; zihinde tasarlamak veya
da görünmeyen alev
imal etmek. 2) düşünüp çıkarmak veya üretmek (ye
invisible ink: Isı, buhar ya da kimyasal bir ayıraç ile
ni bir cihaz, işlem vb. i); ilk defa tasarlama; keşfet
muamele edilmedikçe, kağıt üzerinde görülmeyen
me; Edison'un fonografı keşfetmesi gibi. 3) bulmak;
bir mürekkep; görünmez mürekkep; sympathetic
keşfetmek.
ink şeklinde de kullanılır.
inventer: Bkz. inventor.
involute: 1) helezon ya da spiral şeklinde bobin yap
invention: 1) keşfetme veya keşif. 2) keşfetme gücü;
mak. 2) Geom. involüt: Bir çokgen (poligon) veya
yaratıcılık. 3) keşfedilmiş şey; özellikle: a) düşünü
dairenin çevresine sarılmış gergin bir ip üzerindeki
lüp bulunmuş veya zihnen imal edilmiş, b) deney
bir nokta tarafından çizilen spiral bir eğri; çokgen in-
vb. i ile ilk defa yapılan bir şey; yeni bir cihaz.
volütü, daire involütü gibi.
inventional: Kesife ait veya kesife benzeyen.
involuted: Bkz. involute.
inventor: Keşif yapan kişi; mucit; kaşif; özellikle yeni
involute gear: Dişlerinin profili hemen hemen bir in
bir cihaz, alet, vb. lerini yapan ya da sunan kişi; in
volute benzeyen dişli; involüt dişli; evolvent dişli.
venter şeklinde de kullanılır.
involute gear-cutter: Bir freze tezgâhında dişil çark
inventory: Sayım; depo. kesmek için kullanılan kesici; involüt dişli kesici;
inverse: 1) tersine çevrilmiş; doğrudan zıt. 2) Mate. Evolvent dişli frezesi.
değişkenler arasında biri büyüdüğü zaman diğerinin
involution: 1) Mate, verilen herhangi bir kuvvete ka
azaldığı bir ilişki; ters orantı. 2) tersine çevirmek.
dar bir büyüklüğü yükseltme.
inverse photoelectric effect: Hareketli bir elektronun
io: Bkz.
kinetik enerjisinin radyan enerjiye dönüşümü. ionium.
inverse proportion: Ters orantı. iodate: 1) iyot ile muamele etmek; iyotlamak. 2) iyo-
inverse square law: Bir ışık kaynağı tarafından veri dik asitin bir tuzu; iyodat.
len bir yüzeyin alanının aydınlatılması, ışık kaynağı iodation: iyotlama veya iyotlanmış.
nın mesafesinin karesi ile ters orantılıdır. iodic: 1) iyota ait veya iyot kapsayan. 2) iyotun ne
inversion : 1) tersine çevirme; tersine dönmüş. 2) den olduğu; iyot zehirlenmesi gibi. 3) beş değerli
ter sine çevrilmiş bir şey. 3) Kimy. optik olarak aktif iyotun kimyasal bileşiğine ait ya da onu belirten;
bir maddenin, polarizasyon düzleminde etkisiz, özellikle iyotun oksijen asitine (HI0 3 ) ait veya onu
diğer bir maddeye dönüştüğü kimyasal değişim. 3) belirten; hydrogen iodate (hidrojen iyodat) şeklin
Mate. de de kullanılır.
a) zıt kural veya yöntem kullanılan işlem, b) bir ora nın iodid: Bkz. iodide.
terimlerinin değiştirilmesi. iodide: iyotun, sodyum iyodür'de (Nal) olduğu gibi,
inversion temperature: Verilen bir gazın, Jul-Tom- diğer bir element veya metil iyodürde (CH 3l)'deki gi
son etkisi olmayan sıcaklığı; ters çevirme sıcaklığı; bi bir kök ile yaptığı bir bileşik; iyodür; hidroklorik
bu sıcaklığın altında soğutma etkisi ve üzerinde ısıt asitin bir tuzu (HI).
ma etkisi vardır; helyum için bu sıcaklık 25 (K), azot
iodi n
iodin: Bkz. iodine.
iodine: 1) halojenlere ait ve menekşe rengi buharlar
çıkararak buharlaşan grimsi siyah kristalli, metalik ol
mayan bir kimyasal element; iyot; antiseptik olarak,
boya yapımında, fotoğrafçılıkta vb. kullanılır; Simg.
I; at.ağ. 126,92; at. no. 53. 2) tentürdiyot: Antiseptik
olarak kullanılır.
iodism: Aşın iyot kullanımı ile oluşan bir hastalık duru
mu; iyodizm; iyot zehirlenmesi.
iodize: iyot veya iyodür ile (yara, fotoğraf levhası vb.
ini) muamele etmek.
iodized sait: Küçük bir miktar sodyum ve potasyum
iyodür eklenmiş yemek ya da masa tuzu; iyotlanmış
tuz.
iodo-: iyot veya iyot bileşiği anlamlarında bir önek.
iodoform: İyotun sarımsı, kristalli bir bileşiği; iyodo-
form; CHI 3 ; ameliyat giysilerinde antiseptip olarak
kullanılır.
iodol: iyotun kahverengimsi, kristalli bileşiği; iyodol,
C 4 HI 4 N; antiseptik vb. için kullanılır.
iodometric: iyodornetri'ye ait; iyodometrik.
iodometry: Hacimsel analitik yöntemlerle iyodun ve
ya onunla tepkimeye giren maddenin miktarının sap
tanması; iyotun miktarsal saptanması; iyodometri.
iodous: 1) iyota ait; iyot kapsayan. 2) beşten küçük
değerli iyot kapsayan kimyasal bir bileşiğe ait ya da
onu belirten. 3) iyotun üç değerli olarak içinde bu
lunduğu kuramsal bir asite (HI0 2 ) ait veya onu belir
ten: Sodyum hipoiyodit (NalO) bu asitin bir tuzudur.
iolite: Alüminyum, demir ve magnezyumun mavimsi
ya da eflâtun renkli, kristalli bir bileşiği; kordierît; iyo-
lit; mücevher olarak kullanılır.
ion: Nötr atom veya atomlar grubu bir ya da birden
fazla elektron kaybettiği veya kazandığı zaman,
elektriksel olarak yüklenen (şarj edilen) atom veya
atomlar grubu; iyon; elektron kaybı pozitif şarjlı (kat
yon), elektron kazancı negatif şarjlı iyonları (anyon)
oluşturur; bu kayıp ve kazanç, kimyasal tepkimeler
de, maddedeki X ışınları, morötesi ışınlar ve diğer
belirli şekillerdeki radyan enerji veya alfa, beta parti-
külleri, protonlar, nötronlar vb. inin atomlar ve mole
külleri etkilemesi ile elektronlar bir atomdan diğerine
aktanlır.
ion, amphoteric: Uzun bir zincirin alt uçlarında hem
pozitif ve hem de negatif şarja sahip olan iyon; örne
ğin amino asitlere ait iyonlar.
ion, aquo: Bir iyonun bir ya da daha fazla su molekü
lü + ile yaptığı kompleks+ tanecik; örneğin hidronyum,
H (H O) veya H 0
. tonometer: Neşredilen iyonlaşmanın şiddetinin ölçül
2 3
ion beam: Tümü aynı hız ile aynı yönde hareket
eden ve elektronlar dışında kalan yüklü veya şarjlı
partiküller ışını; iyon ışını.
ion, complex: Daha basit iyonlara ayrılabilen bir
iyon; kompleks iyon.
ion exchange: iyon değişimi; katının yapısında önem
li bir değişiklik olmaksızın, bir katı ve bir sıvı arasın
da tersinir iyon değişimi: Suyun zeolitle yumuşatıl
ması gibi.
ion-exchange resin: Bir sıvı ile iyon değiştirebilen ya
pay (sentetik) bir reçine; su yumuşatmada kullanılır;
iyon değiştiricili reçine.
ionic: İyon veya iyonlara ait veya iyon şeklinde olan.
ionic bond: İyonlar arasında oluşan bir tür kimyasal
bağ; daha çok metal ve ametal elementler arasında
298 I. P. c y linder
oluşur; iyon bağı; iyonik bağ.
ionic crystal: Elektrostatik kuvvetlerle birlikte tutulan,
iyonlardan oluşan katı bir yapı; iyonlara ait kristal.
ionic migration: Bir elektrik akımının etkisinde, bir
elektrolitte yüktü partiküllerin elektrotlara doğru hare
keti.
ionic radius: Küre biçimindeki bir iyonun yançapı;
iyonik yarıçap; iyon yariçapı
ionium: Uranyumun bozunması sonucu oluşan, tor
yumun radyoaktif izotopu; iyonyum; Simg. lo; at.ağ.
230; at.no. 90.
ionization: İyonlaşma veya iyonlaşmış olan; iyonian-
na ayrılmış.
ionization condenser: iyonlarına ayrılmış bir gazın
elektriksel özelliklerini tecrübe etmek için kullanılan
bir cihaz.
ionization current: iyonlarına ayrılmış bir gazda, bir
elektrik alanı tarafından üretilen akım.
ionization energy: Bir nükleer dolgunun çekimine
karşı, bir atomdan bir elektron çıkarmak için gerekli
enerji; iyonlaşma veya iyonizasyon enerjisi.
ionization of gases: Gaz atomlarının yüklü partikülle-
re dönüşerek ayrılması; gazların iyonizasyon veya
iyonlarına aynlması.
ionization potential: Bkz. ionization energy.
ionization pressure: Bir gazın iyonlarına ayrılması
nedeniyle bir gaz deşarj tüpü içinde basınçtaki yük
selme; iyonlaşma basıncı.
ionize: İyonlarına dönüştürmek; iyonlaştırmak; iyonla
rina ayırmak; radyasyon etkisinde katan bir gaz gibi
elektriksel olarak şarj edilmiş veya suda çözünmüş
bir tuz gibi iyonlarına ayrılmak.
ionized: 1) elektron kaybederek bir iyona dönüşme.
2) elektrolitik olarak iyonlarina ayrılma.
ionizing radiation: Doğrudan veya dolayiı olarak
iyonlaşmaya muktedir radyasyon; iyonlaştırıcı rad
yasyon.
ion, negative: Negatif yük taşıyan iyon; negatif iyon;
anyon.
ion pair: Radyasyon etkisiyle nötr bir atom veya mole
külden oluşan ve aynı şiddette yüklü bir pozitif ve
bir negatif iyon veya elektron; iyon çifti.
ion, positive: Pozitif yük taşıyan bir iyon; pozitif iyon;
katyon.
ionogen: iyonlaşan veya iyonlar üretebilen bir mad
de; iyonojen
ionogenic: Elektrolitler gibi iyon oluşturan veya sağla
yan.
mesi için kullanılan bir iyonlaşma hücresi; iyonomet-
re.
ionone: Menekşeye benzer kokusu ile parfüm yapım
endüstrisinde kullanılan sıvı aldehit (sitral) ve aseton
dan yapılan renksiz bir sıvı, C 13 H 20 O ; iyonon.
ionosphere: As/r. iyonosfer; stratosferin çok dışında
uzanan ve ağır olarak iyonize edilmiş ve sürekli ola
rak değişen bir dizi katmandan oluşan, yeryüzün
den 104,5 km (65 mil) yükseklikten başlayan, dünya
atmosferinin dış parçası; Bkz. Kennelly Heavyside
layer.
iota: Çok küçük bir miktar; zerre.
I.P.: Bkz. intermediate pressure.
Î.P. cylinder: Pist. Buh. Mak. üç silindirli veya üç ge
nişlemeli makinelerde ikinci silindir; orta basınç silin-
ir
diri; yüksek basınç silindirinden geien buharı bir mik
tar daha genişlettikten sonra alçak basınç silindirine
verir.
ir: Bkz.
iridium.
IRBM: Intermediate range bailistic missile: Orta me
safeli balistik füze.
iridic: 1) iridyuma ait ya da iridyum kapsayan. 2} irid
yumun dört değerli olduğu bir kimyasal bileşiğe ait
veya onu belirten.
iridium: Platin cevherinde bulunan beyaz, ağır, kırıl
gan metalik kimyasal bir element; iridyum; platin ala
şımları yapımında faydalanılır; alaşımları kalem uçla-
n, saat yataktan ve bilimsel cihazların yapımlarında
kullanılır; Simg. İr; at.ağ. 193,1; at.no. 77.
iridosmine: Bkz. osmiridium.
iris diaphragm: Kamera, mercek vb. terinde metal
levhalarin üst üste bindirilmesi ile oluşan ve bir delik
şekli meydana getiren bir cihaz; diyafram; iris diyag
ramı.
iron: 1) tüm metallerin en yaygını ve en çok kullanıla
nı olan beyaz, dövülebilir, haddeden çekilebilir kim
yasal metalik bir element; demir; Simg.Fe; at.ağ.
55,85; at.no.26. 2a) demirden yapılan herhangi bir
alet, araç, cihaz vb. b) ütü. 3) Çoğ. demir zincirler.
4) güç; kuvvet. 5) Arg. küçük bir ateşli silâh; taban
ca. 6) Tıp. demir kapsayan tonik veya diğer preparat-
lar. 7) demir kapsayan; demire ait. 8) demir gibi;
kuvvetli, dayanıklı. 9) demirle donatmak veya kapla
mak. 10) kızgın ütü ile ütülemek
iron alloy: Türlü metaller ve demirle yapılan halita ve
ya alaşım; demir alaşımı.
iron band: Şerit şeklinde ve çoğu zaman rulo halinde
demir; şerit demir; lama demir.
ironbound: 1) demir ile dayanıklığı çoğaltılmış. 2)
sert; ricid; esnek olmayan.
ironclad: 1) demirle kaplanmış. 2) değişme veya kırıl
ması zor; bozulmaz. 3) kalın zırhlı levhalarla kaplı sa
vaş gemisi (19.yüzyıl deyimi).
iron core: 1) endüksiyon bobini, zil vb. i elektrikli ci
hazların yumuşak demirden yapılan göbeği; demir
göbek. 2) yumuşak demirden elektromıknatıs çubu
ğu.
iron fillings: Mıknatıslanma veya manyetizmayı kanıt
lamak için kullanılan çok ince demir tozları.
iron foundry: Demirhane; dökümhane.
iron, galvanized: Bkz. galvanized iron.
iron horse: 1) lokomotif. 2) bisiklet veya trisiklet (üç
lekerli bisiklet.).
iron losses: Bir transformatör, elektrik makinesi, en
düksiyon bobini vb. inin demir göbeğinden kaynak
lanan ve ısı şeklinde açığa çıkan kayıplar; demir ka
yıpları.
iron master: Demir yapımcısı; demir imalâtçısı.
iron mold: Demir tozu veya mürekkep ile kumaşa ya
pılan kahverengi boya.
iron ore: Hematit, limonit, manyetit, sıderit, takonit
vb. i gibi demir cevherlerinden herhangi biri; demir
cevheri.
iron plate: Bkz. iron sheet.
iron pyrite: Sarı, altın renkli, küpsel bir mineral; de
mir pirit; aptal altını; demir disülfür, FeS2; Bkz. pyri
te.
iron sheet: Levha halinde demir; saç; demir levha.
ironsmith: Demirci; demir işçisi.
299 is-
ironstone: Sert demir cevherlerinden herhangi biri.
ironware: Demirden yapılan şeyler; Bkz. hardware.
iron wire: Demirden çekilmiş tel; demir tel.
ironwork: Demirden yapılmış eşya veya parçalar; de
mir eşya
ironworker: 1) demir veya demir eşyalar yapan kişi;
demirci. 2) çelik köprü vb. terinin iskeletini yapan iş
çi; demir işçisi.
ironworks: Demirin eritildiği veya ağır demir eşyala
rın yapıldığı yer; izabe atelyesi.
irony: Demire ait; demir kapsayan; demire benzeyen.
irradiance: Işıldama; ışık saçma.
irradiant: İşık saçma; parıldama; ışıldama.
irradiate: 1) parlamak veya ışık saçmak; parıldamak;
ışık çıkarmak. 2) X ışınları, morötesi ışınları, radyum
veya diğer bazı radyan enerji şekillerinin etkisinde bı
rakarak muamele etmek. 3) ışınlar çıkarmak; parla
mak. 4) radyan veya ışık yayan olmak.
irradiated: Herhangi tür bir radyasyon çıkaran bir
maddeyi belirtir; radyasyon çıkaran veya yayan.
irradiation: Herhangi bir tür radyasyon yayma işlemi.
irrational: Mate, bir bütün veya bir bütünün bir bölü
mü olarak ifade edilmeye muktedir olamayan; irras
yonel.
irrecoverable: Kaplanamaz, düzeltilemez; telâfi edile
mez veya ele geçirilemez.
irreducible: Azaltılamaz; küçültülemez.
irrefrangible: 1) kınlamaz veya bozulamaz. 2) yansıtı-
lamaz (ışık ışını).
irregular: 1) tesis edilmiş kural, yöntem, kullanım vb.
ine uymayan; anormal; alışılmışın dışında. 2) kanun
suz; nizamsız. 3) doğru veya düzlem olmayan; si
metrik olmayan; asimetrik; şekil, dizayn, tasarım ve
ya oran bakımından düzgün olmayan.
irregularity: 1) alışılmışın dışında veya intizamsız ol
ma durumu veya niteliği; nizam ve intizam yokluğu.
2) Çoğ. düzensiz olan herhangi bir şey.
irregular polygon: Geom. Tek. Res. düzgün olmayan
çokgen veya çok kenarlı; irregüler poligon veya çok
gen.
irrelative: 1) ilgisi olmayan; ilgisiz; ilişkisi olmayan;
ilişkisiz. 2) konu veya mevzu dışı.
irresoluble: 1) çözülemez; çözümlenemez; eritile-
mez. 2) giderilemez.
irresovabie: 1) eleman veya parçalarına ayrilamaz.
2) çözümlenemez.
irrespirable: Solunum için uygun olmayan; solunula-
maz; teneffüs edilemez.
irreversibility: Term, tersinir olmama durumu veya ni
teliği; tersinirsizlik.
irreversible: 1) ters çevrilemez; özellikle: a) içi dışına
çıkarılamaz, geriye doğru çalışamaz vb. 2) tersinir ol
mayan (çevrim, saykıl vb. i).
irreversible adiabatic: Term, kaynak ile çalışma mad
desi arasında ısı alışverişi olmayan ve sıvının kendi
hareketi nedeniyle çalışma maddesinde ısı oluşan;
tersinir olmayan adyabatik.
irreversible cycle: Term, içten yanmalı makinelerin
çevrimleri gibi, tersinir olmayan çevrim.
irreversible deformation: Tersinir veya geriye dönü
şü olmayan deformasyon veya bozunma; kalıcı bo-
zunma; sürekli veya devamlı deformasyon; plâstik
şekil değiştirme ya da akma.
is-: Bkz. îso-.
 isacusti c
isacustic: Sesin şiddetine ait veya sesin eşit şiddeti
ile ilgili.
isallobar: Meteo. bir hava haritasında verilen bir peri
yotta, eşit barometrik basınç değişimine sahip olan
yerleri birleştiren bir hat veya çizgi.
isatin: Çivit ya da indigonun oksitlenmesi ile üretilen
ve boya yapımında kullanılan, kırmızımsı turuncu,
kristalli bir bileşik; isatin, C 8 H 5 NO 2 .
isatine: Bkz. isatin.
isentropic: Entropi değişikliği veya ısı alışverişi olmak
sızın oluşan ya da meydana gelen; izantropik; adya-
batik Bkz. adiabatic Bkz. reversible adiabatic.
isentropic compression: Term. ısı alışverişi veya ısı
transferi olmaksızın sıkıştırma, adyabatic sıkıştırma;
k ya doğru.
isantropik sıkıştırma; pV = C ifadesi ile belirtilir.
isentropic efficiency: Adyabatik veya izantropik işin
gerçek endike işe oranı; İzantropik verim; adyabatik
verim; sıkıştırma verimi.
isentropic expansion: Term. ısı alışverişi veya ısı
transferi olmaksızın genişleme; adyabatik genişle
k gi biri.
me; izantropik genişleme; pv = C ile belirtilir.
isentropic process: Bkz. adiabatic process.
isinglass: Mika. özellikle ince katmanlar şeklinde mi
ka
. isodrom: Sabit hızlı (regülâtör, hidrolik regülâtör).
ISM: International Safety Management: Uluslararası
Güvenlik Yönetimi.
ISO: International Standart Organization: Uluslara
rası Standart Örgütü.
iso-: Eşit, benzer, eşdeğer anlamlarında bir önek.
iso-amylınitrate: Bkz. amylnitrate.
isobar: 1) verilen bir zaman ya da periyotta, bir harita
üzerinde eşit barometrik basınca sahip olan noktala
rı birleştiren hat; izobar; sabit basınç (hattı, eğrisi).
2) aynı atom ağırlığına (kütle sayısına) sahip, fakat
farklı atom sayıları ve farklı kimyasal elementleri be
lirten bir atomun iki veya daha fazla şeklinden her
hangi biri.
isobaric: İzobarlara ait; izobarlara sahip olan. 2) eşit
barometrik basınca sahip olan veya eşit basınç gös
teren; izobarik; basınç değişikliği olmaksızın oluşan.
isobaric isotope: Aynı atom ağırlığı (veya kütle sayı
sı) ve atom numarasına sahip, fakat radyoaktif bo-
zunmalarının tabiatı nedeniyle, farklı kimyasal ele
mentleri belirten radyoaktif atomların İki veya daha
fazla şeklinden herhangi biri; bu tür izotoplar yapay
olarak üretilir; Bkz. isotop, Isobar.
isobaric process: Bkz. constant pressure process.
isobar surface: Eşit atmosferik basınçlı yüzey; izobar
yüzey.
isocheimal: 1) sabit sıcaklıklara sahip olan; sabit sı
caklıklara ait. 2) aynı kış ortalama sıcaklığı gösteren.
isochor (isochore): 1) Term, sabit hacim; Mot. a)
benzin motorlarının kuramsal diyagramlarında yan
mayı belirten sabit hacim doğrusu, b) dizel motorla
rında yanmanın ilk kademesi olan doğru. 2) bir şe
yin hacmi sabit kaldığı halde basınç ve sıcaklığında
ki paralel değişimleri gösteren grafik üzerindeki bir
hal, çizgi veya doğru.
isochoric: Sabit hacime alt; izokorik; Bkz. isochor.
isochromatic: 1) Opt. aynı renge sahip olan. 2) Foto.
ortokromatik.
isochronal: 1) eşit zaman boyunda. 2) eşit zaman
aralıklarında vukubulan, meydana gelen veya olu
şan.
isochronism: Eşit zaman boyunda olma özelliği, du
rumu veya gerçeği.
300 isol ogou s
isochronize: Eşit zaman aralığında yapmak.
isochronous: Bkz. isochronal.
isochronous: Amplitüt periyotu bağımsız olan titre
şim ya da vibrasyon için söylenir.
isochronous governing: O/z. Mot. makinenin tüm
yüklerinde sabit hız sürdürme; sadece özel dengele
me cihazlı hidrolik regülâtörlerle elde edilir.
isoclinal: 1) eşit eğime ait. 2) dünya yüzeyinde eşit
manyetik meyile sahip olan noktaları gösteren veya
birleştiren. 3) Jeol. aynı yöne meyleden.
isoclinic: Bkz. Isoclinical.
isoclinic line: Manyetik meyilin aynı olduğu Dünya
yüzeyindeki noktalardan çizilen düşse! hat, çizgi ve
isocosm: Dünya yüzeyinde eşit kozmik ışın şiddeti ve
ya yoğunluğu hattı.
isocyanin: Bkz. isocyanine.
isocyanine: Fotoğraf film ve levhalarını hassaslaştır-
mak için kullanılan kinolin boyalar grubunun herhan
isodiametric: Eşit çaplara sahip olan.
isodimorphism: İki dimorf maddenin iki şekli arasın
daki kristal yapısının benzerliği.
isodromic governor: Sabit hızlı regülâtör; Bkz. isod
rom.
isodynamic: 1) eşit kuvvete ait; eşit kuvvete sahip
olan. 2) dünyanın yüzeyinde eşit manyetik şiddete
sahip olan noktaları gösteren veya onları birleştiren.
isodynamical: Bkz. isodynamic.
isodynamic line: Dünyanın manyetik alanının yatay
şiddetinin eşit olduğu Dünya yüzeyindeki tüm nokta
ları birleştiren hat.
isoelectric: Eşit elektrik potansiyeline sahip olan.
isoelectronic: Çekirdek dışında aynı sayıda elektron
lara sahip olan.
isoenergic: İç enerjisi sabit kalarak oluşan veya mey
dana gelen.
isogeotherm: Dünya yüzeyi altında bulunan ve aynı
ortalama sıcaklığa sahip olan noktaları birleştiren
düşsel (hayalî) hat ya da düzlem; izojeoterm.
isogeothermal: izojeoterm tabiatı veya doğasında
olan; izojeotermal.
isogeothermic: Bkz. isogeothermal.
isogon: Tüm açıları eşit olan çokgen; izogon; düz
gün çokgen.
isogonal: Eşit açılara sahip olan; izogonal; Bkz. iso-
gonic.
isogonic: 1) eşit açılara ait; eşit açıları olan. 2) Dün
ya yüzeyinde aynı manyetik meyile sahip noktaları
gösteren veya birleştiren.
isolable: Tecrit edilebilir.
isolate: 1) diğerlerinden ayırmak; tecrit etmek. 2) Tıp.
belirli bir bakterinin saf kültürünü yetiştirmek, 3)
Kimy. bir bileşik veya karışımdan (bir element veya
bileşiği) saf şekilde ayırmak. 4) Tıp. enfeksiyonun
yayılmasını önlemek için (hastalığı bulaşıcı olan kişi
yi) diğerlerinden ayrı yerleştirmek; karantinaya al
mak; izole etmek.
isolation: Tecrit etme veya tecrit edilmiş olan; diğerle
rinden ayırma; yalıtma; yalıtım.
isolation paper: izolasyon ya da tecrit kağıdı.
isolator: İzole eden; yalıtan; yalıtıcı; tecrit.edici.
isologous: 1) Kimy. çoğu zaman aynı periyodik gru
ba ait veya aynı değerde farklı atomlar kapsayan fa
kat benzer yapıda olan iki veya daha fazla kimyasal
 isolux
bileşikten herhangi birine ait veya onu belirten. 2)
bu bileşiklerden oluşan bir diziye ait veya onu belir
ten.
isolux: Eşit ışık şiddeti yüzeyi veya eğrisi; izoiüks.
isomagnetic: 1) manyetik kuvvetin eşitliğine ait. 2)
bir haritadaki hatlar (çizgiler) gibi, dünya yüzeyinde
ki aynı manyetik şiddete veya yoğunluğa sahip olan
noktaları birleştiren veya gösteren; izomanyetik; izo-
manyetik çizgi (hat).
isomagnetic line: Bkz. isomagnetic.
isomer: Ağırlıksal olarak aynı oranda aynı kısmî ele
mentlere sahip olan, fakat moleküllerinin yapısında
ki değişiklik nedeniyle farklı kimyasal ve fiziksel özel
liklere sahip iki veya daha fazla kimyasal bileşikten
herhangi biri; izomer.
isomeric: izomerizme ait veya izomerizm belirten.
isomerism: izomerlerin ilişkisi durumu.
isomerization: Moleküler formülünü değiştirmeksizin
bir karbonlu hidrojen molekülündeki atomların göre
li durumlarını değiştirme; izomerizasyon; izomerleş-
tirme.
isomerous: 1) aynı sayıda parçalar, işaretler vb. ine
sahip olan, 2) izomerik.
isometric: 1) ölçü bakımından eşit olan, ölçüsü eşit
olana ait veya eşit ölçü gösteren. 2) birbirine dik açı
da üç eşit eksene sahip şekildeki bir kristali belirten.
3) Term, sabit hacimde basınç veya sıcaklık değişim
lerini belirten bir çizgi.
isometrical: Bkz. isometric.
isometric drawing: Üç boyutu, perspektif yerine ger
çek ölçülerde gösterilen leknlk resim veya harita;
izometrik resim.
isometric process: Bkz. constant volume process.
isometric projection: Tek. Res. üç boyutu, perspektif
yerine gerçek ölçülerde gösterilen bir izdüşüm şekli;
izometrik projeksiyon veya izdüşüm.
isometry: 1) ölçü eşitiiği. 2) Çoğ. deniz düzeyinden
eşit yükseklik; izometri; rakım ya da yükseltide eşit
lik.
isomorph: Diğeri veya diğerleri ile eş biçimli veya izo
morfik bir madde veya organizma: izomorf.
isomorphic: 1) benzer veya eşit yapı ya da görünü
me sahip olan; izomorfik. 2) S/o,, Mine. izomorfizm
gösterme; Bkz. isornorphous.
isomorphism: 1) Kimy., Mine. benzer yapıdaki mad
delerin kristal şekillerindeki yakın benzerlik veya eşit
lik. 2) Bio. farklı tür veya ırklardaki organizmaların
yapı veya görünümlerindeki benzerlik; izomorfizm.
îsornorphous: Çok yakın veya benzer şekilde kristal
leşen bileşiklere ait veya onları belirten; İzomorfik.
isooctane: Sıv. Yük. izooktan, 2,2-4-trimetilpentan; ya
nıcı, yangın tehlikesi oları, insan sağlığı için zararlı
ve renksiz bir sıvı; Simg. (CH 3 ),CCH 2 CH(CH 3 )2 ;
20°/4°C'de öz.ağ. 0,6919; " k.n, 99,2°C;
d.n.-107,4°C; suda çözünmez; alkol ve esterde hafif
çe çözünür; kendiliğinden parlama noktası 417,8°c
(784°F); organik sentezlerde, motor yakıtı, çözücü
(solvent) olarak ve normal heptan ile karıştırılarak
benzinin oktan sayısının saptanmasında kullanılır.
isopiestic: Eşit basınç gösteren; bir izobar.
isoprene (inhibited): Sıv. Yük. izopren; 3-metil-1,3
bütadiyen; 2,metil-1,3 bütadiyen, 2-metiibütadi- yen-
1,3; ham kauçuğun kuru damıtılması ile veya
sentetik olarak hazırlanan renksiz, uçucu, kötü koku
301 isothermal process
lu, doymamış alifatik ailesinden, insan sağlığı için za
rarlı sıvı bir karbonlu hidrojen; Simg.C 5 H8 ; d.n.-
146°C; suda çözünmez; 20°/4°C'de öz.ağ. 0,681;
k.n. 34,08°C; 20°C'de viskozitesi 0,216 cP; ge
milerde, kaynama noktasını geçmeyecek şekilde
çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır; sod
yum ile ısıtıldığı zaman doğal kauçuğa çok benze
yen bir madde oluşturacak şekilde polimerleşlr.
isopropyl: Tek değerli propil kökünün (C 3 H 7 ) izome
ri olan tek değerli bir radikal ya da kök; izopropil,
(CH 3 )2 CH.
îsopyre: Demir veya diğer yabancı maddeler kapsa
yan bir tür opal.
isosceles: iki yanal kenarı birbirine eşit olan üçgeni
veya ikizkenar üçgeni belirtir.
isosceles trapezoid: Geom. paralel olmayan kenarla
rı birbirine eşit olan yamuk; ikizkenar yamuk.
isosceles triangle: ikizkenar üçgen; tabanı dışındaki
iki kenarı birbirine eşit olan üçgen.
isoseismal: 1) zelzele şokunun eşit şiddetine ait. 2)
Dünya yüzeyindeki bu tür yoğunluk noktalarını bir
leştiren veya gösteren. 3) izosismal; izosismal çizgi
ya da hat.
isoseismic: Bkz. isoseismal.
isostatic: 1) her tarafında eşit basınç durumu belirten
ya da gösteren; izostatik. 2) hidrostatik denge.
isoteniscope: Bir U tüpündeki sıvı seviyesinin değişi
mini saptayarak buhar basıncının ölçümünde kullanı
lan bir cihaz; izotenlskop.
isotherm: 1) Term, sabit sıcaklıkta hacim ya da ba
sınç değişimlerini belirten bir eğri veya hat. 2) dün
ya yüzeyinde aynı ortalama sıcaklık veya verilen bir
zamanda eşit sıcaklığa sahip noktaları bir harita üze
rinde birleştiren çizgi; izoterm. 3) Term. Karno, Otto
vb. i kuramsal çevrimlerde genişleme veya sıkıştır
mayı belirten ve pV = C ile belirtilen eğri; izoterm
eğrisi; izoterm.
isothermal: 1) sabit sıcaklık belirten veya sabit sıcaklı
ğa ait. 2) sabit sıcaklıkta hacim veya basinç değişim
lerine ait veya bu değişimleri belirten; izotermal. 3)
izoterm veya izotermlere ait; izoterm.
isothermal atmosphere: Sıcaklığın yükselti ile değiş
mediği atmosfer bölgesi; stratosfer; izotermal atmos
fer.
isothermal change: Sabit sıcaklıkta oluşan değişim;
izotermal değişim; sabit sıcaklıkta değişim; sabit sı
caklıkta sıkıştırma ya da genişleme.
isothermal compression: Verilen bir gaz kütlesinin
sıcaklığı değişmeksizin sıkıştırılması; izotermik sıkış
tırma; sabit sıcaklıkta sıkıştırma.
isothermal condition: Bkz. isothermal process.
isothermal efficiency: Pistonlu bir kompresörde sa
bit sıcaklıktaki işin endike işe oranı; izotermal verim;
sıkıştırma verimi şeklinde'de kullanılır.
isothermal expansion: Verilen bir gaz kütlesinin sı
caklığı değişmeksizin genişlemesi; izotermik genişle
me; sabit sıcaklıkta genişleme.
isothermal horsepower: Kompresör silindirlerine gi
riş basınç ve sıcaklığında emilen havanın izotermik
olarak sıkıştırılması için gerekli kuramsal beygirgü-
cü; izotermik beygirgücü.
isothermally: Sabit sıcaklıkta; izotermik olarak.
isothermal process: Bir gaz kütlesinin sıcaklığı sabit
tutularak sıkıştırılması veya genişletilmesi; sabit sı-
isotone
caklık islemi.
isotone: Genel olarak aynı sayıda nötronu, fakat fark
lı sayıda protonu kapsayan herhangi bir atom; izo-
ton.
isotonic: 1) eşit gerilmeye ait. 2) aynı geçişmen; oz-
motik basınca sahip olan; özellikle kan ile aynı oz-
motik basınca sahip olan ve dolaşım sistemine zerk
edildiği zaman kırmızı kürecikleri veya alyuvarları
tahrip etmeyen bir tuz çözeltisine ait veya onu belir
ten; izotonik.
isotoniciiy: İzotonik olma niteliği; iztoniklik.
isotope: Bir elementin, eşit atom sayısı ve aynı veya
daha çok yakın özelliklere, fakat farklı atom ağırlıkla
rına (veya kütle numaralarina) sahip olan iki veya
daha fazla şeklinden herhangi biri; izotop: U 235, U
238 ve U 239 uranyumun üç izotopudur.
302 ivory black
isotopic. izotopa ait; izotop tabiatında olan.
isotopic weight: Bkz. mass number.
isotopy: İzotopların ilişkisi veya durumu.
isotron: iyonlarını elektriksel olarak ayıklayıp izotopla
rı ayıran bir cihaz; izotron.
isotropic: Ölçüm yönü bakımından aynı olan iletken
lik, esneklik vb. i gibi fiziksel özelliklere sahip olan;
izotropik.
isotropous: Bkz, isotropic.
isotrapy: İzotropik olma durumu veya niteliği.
item: Madde; öğe; kalem.
ivory black: Yanmış fildişinden hazırlanan parlak si
yah bir pigment veya boya; fildişi siyahı.
J, j
J; Bkz. Joule.
jack: 1) denizci; gemici. 2) çizme çekeceği. 3) ağır
bir cismi kısa bir mesafeye kaldırmak veya hareket
ettirmek için kullanılan türlü makinelerden biri: Kri
ko, hidrolik kriko, oto krikosu, kriko vida vb, i. 4) ay
dınlatmada kullanılan yakıtın kabı. 5) Den. işaret ve
milliyeti göstermek için gemilerin baş taraflarında
dalgalanan küçük bayrak; milli bayrak. 6) elektrik
akımı almak amacıyla fiş takılan yer; priz. 7) kriko ile
kaldırmak veya hareket ettirmek.
jackhammer: Mak. basınçlı hava ile çalıştırılan kaya
delgi tabancası.
jack, hydraulic: Bkz. hydraulic jack.
jacket: 1) Mot. soğutma suyu dolaştınlan ve silindir
ya da silindir gömleği ile blok arasındaki kısım; silin
dir ceketi; soğutma ceketi. 2) buhar borusu, buhar
kazanı vb. inin yalıtılmış keys veya dış mahfazası. 4)
bir merminin metal kaplı kısmı. 4) Buh. Mak. Bkz.
steam jacket.
jacket cooling: Mot. Ceket soğutma; motorlarda blok
ile silindir gömleği arasındaki cekette dolaştırılan su
ile soğutma.
jacket, cylinder: Bkz. cylinder jacket.
jacket, steam: Bkz. steam jacket.
jacket, water: Mot. silindirlerin dış yüzü ile silindir
blok arasında bulunan ve soğutma amacıyla su do
laştırılan hacim; su ceketi.
jacket water: Mot. silindir ceketlerinde soğutma ama
cıyla kullanılan, nadir olarak deniz suyu, çoğunlukla
içilebilen herhangi bir su; ceket suyu.
jacking: Makineyi ısıtmak, denetlemek vb. i amaçlar
la ve bir elektrik motoru, buhar makinesi vb. i ile
döndürmek; Gem. Mak. tornaçark etmek.
jacking device: Buh. Türb. rotorşaft yatağının selini
rahat ve kolayca çıkarabilmek amacıyla jurnali kü
çük bir miktar kaldırmak için kullanılan bir cihaz;
şaft kaldırma cihazı.
jacking gear: Mak. makine krank mili veya rotorşaftı-
nı çok ağır devirle döndürmek için kullanılan bir do
nanım; bir elektrik motorunun miline bağlı bir son
suz dişli ile volanın çevresindeki dişliden oluşur; tor
naçark donanımı; shaft turning gear biçiminde de
kullanılır.
jacking gear engaged: Gem. Mak. tornagir
makinesi devreye bağlı veya devrede; tornagir
makineye bağ lı.
jacking gear in: Gem. Mak. tornagir
devrede.
jacking gear out: Gem. Mak. tornagir devrede
değil.
jackknife: 1) büyük çakı. 2) suya dalmadan hemen
önce bir sporcunun bacaklarını düz tutarak ve elleri
ile bacaklarına dokunması şeklindeki dalma duru
mu; ceknayf. 3) çakı ile kesmek veya bıçaklamak.
jack-lift truck: Krikolu araba veya kamyon.
jack-o-iantern: 1) geceleri bataklıklar üzerinde görü
len hareketli, anlaşılması zor ışık. 2) içi oyulmuş ka
baktan yapılan ve insan yüzüne benzeyen fener.
jackplane: Tahtaları tesviye etmek, düzeltmek vb. i
için kullanılan bir alet; marangoz rendesi.
jackscrew: 1) bir vidayı çevirerek çalıştırılan ve ağır
şeyleri kısa bir mesafeye kaldırmak için kullanılan
basit bir makine; kriko. 2) Buh. Türb. keyslerin kaldı
rılması sırasında alt keyse bağlanan, vira edildiğin
de, iki keys parçası arasındaki vakumun bozulması
nı sağlayan ve böylelikle üst keysln kaldırılmasına
 jacksta y
d
yardım eden vida ya da vidalar; kriko vida; kriko cı
vata.
jackstay: 1) gemi serenleri boyunca uzanan ve yel
kenlerin bağlanmasına yarayan bir ip. 2) gemi direği
üzerinde aşağı yukarı hareket eden, üzerinde seren
lerin hareket ettiği halat veya çubuk.
jack-tar: Gemici; denizci.
Jacop's ladder: Den. şeytan çarmıhı; tahta basamak
lı ip merdiven.
jade: 1) çoğu zaman yeşil ya da beyaz renklerde ye
şim veya nefritten biri olan sert bir süs taşı; yeşim.
2) bu taşın yeşil rengi. 3) yeşimden yapılmış. 4) ye
şim gibi yeşil.
jadeite: Çoğu zaman yeşil veya beyaz oları sert, sağ
lam ve yarı saydam kompleks bir silikat; gerçek ye
şim.
jam: 1) sınırlı bir hacime sıkıştırmak. 2) ezmek; kır
mak; sıkmak. 3) itmek; dürtmek; sıkıştırmak. 4) sıkış
tırarak ya da ezerek (bir geçidi) doldurmak veya tıka
mak. 5) hareket edemeyecek şekilde sıkıştırılmaya
neden olmak. 6) Rady. diğerlerine aynı dalga boyun
da (sinyal ve yayınlar) göndererek yayını anlaşılmaz
yapmak ya da bozmak. 7a) sıkışmak veya hareket
siz kalmak, b) parçalarının sıkışması nedeniyle çalış
mamak veya çalışmaz olmak.
jamming relay: Elekt. Yüksek, aşırı yük durumunda
motor endüvisi iie seri durumda bir direnci araya so
karak, endüvi akımını güvenli bir değere kadar azal
tan ve aşırı yük ilkesi ile çalışan bir röle.
jam nut: Sıkıştırma somunu.
jargon: Zirkonun renksiz veya dumanlı türü; jargoon
biçiminde de yazılır.
jargoon; Bkz. jargon.
jarosite: Sulu potasyum ve demir silikat; sarı renkli
bir mineral; jarosit.
jasper: 1) çoğu zaman kuvarsın kırmızımsı, sarı veya
kahverengi, mat bir türü. 2) yeşil renkli bir süs taşı;
yeşim.
javel (or javel water): Sodyum hipokloritin (NaOCI)
sudaki çözeltisi; Javel suyu; beyazlatma maddesi ve
dezenfektan olarak kullanılır.
jaw: Mengene veya İngiliz anahtarının bir şeyi tutmak
için kapanan ya da açılan, iki mekanik parçasından
herhangi biri; mengene vb. i çenesi.
jeep: 1) dört tekerlekli, 1/4 ton kapasiteli, küçük, da
yanıklı bir otomotif aracı; ilk defa. 2. Dünya Savaşı'n-
da Amerikan ordusunda kullanıldı; peep biçiminde
de kullanılır. 2) sivillerin bindiği benzer bir taşıt ara
cı. 3) bir çok askeri birimde keşif veya komutan ara
cı olarak kullanılan 3/4 ton kapasiteli bir motorlu
araç.
jenny: Çok sayıda iğleri olan eğirme makinesi; çıkrık.
jenny caliper: Bkz. hermaphrodite caliper.
jeopard: Bkz. to jeopardize.
jeopardize: Kayıp, hasar veya bozulma tehlikesine at
mak; tehlikeye atmak; rizikoya sokmak.
jeopardy: Risk: riziko; tehlike.
jerk: 1) anî ve keskin hareketle çekmek, salınım yap
304 je t - p ro p elle
mak, itmek, dürtmek veya fırlatmak. 2) anî ve keskin
olarak hareket etmek. 3) anî olarak çekip koparmak;
seğirmek. 4) anî ve acele hareket etmek; çabuk çek
me, salınım yapma, itme vb. i. 5) anî ve bilinçsiz kas
hareketi; tik.
jerk-pump: D/z, Mor. hidrolik püskürtme sisteminde
kullanılan yakıt püskürtme (Bosch) pompası; yakıtı
basarken çıkardığı ses nedeniyle bu isim verilmiştir;
Gem. Mak. cörk pamp.
jerk-pump system: Diz. Mot. bir yakıt püskürtme
pompası (cerk pamp) ve enjektörden oluşan sistem;
cerk pamp sistemi; hidrolik püskürtme sistemi.
jerrycan: Yaklaşık 20 litre kapasiteli, metalden yapıl
mış benzin ya da yağ kabı; ceriken.
jet: 1) anî olarak bir huzme ya da ışın demeti gibi çı
kan, fışkıran su ya da diğer bir sıvının akımı. 2) bir
gazın benzer fışkırması. 3) su, diğer bir sıvı veya
gaz akımı çıkarmak için kullanılan bir fıskiye, nozul
veya meme. 4) jet pervanesi ile yürütülen bir uçak;
jet (air) plane biçiminde de kullanılır. 5) Benz, Mot.
karbüratör memesi.
jet: 1) kömüre benzeyen sert, siyah bir mineral; bir
tür linyit; kara kehribar; Oltu taşı; parlatıldığı zaman
mücevher olarak kullanılır. 2) parlak siyah. 3) kara
kehribar veya Oltu taşından yapılmış. 4) kara kehri
bar gibi siyah.
jet ll: Jet makinelerinde kullanılan bir dizi sentetik ya
kıtın ticarî adı.
jet black: Kara kehribar gibi parlak siyah.
jet burner: Üzerinde çok sayıda delik bulunan hava
gazı borusu.
jet condenser: Yoğuşturulacak egzoz buharı ile so
ğutma suyunun birbirlerine karıştırıldığı yoğuşturu-
cu; açık kondenser; jet kondenser; suyu tatlı olan
göllerde çalıştırılan buharlı gemilerde kullanılır.
jet engine: Jet propulsiyonu sağlamak üzere uçaklar
da kullanılan bir makine; jet makinesi; makinenin
baş tarafından emilen hava radyal bir kompresörde
sıkıştırılır ve yanma odasına verilir, yanma odasında
yakılan sıvı yakıtların oluşturduğu büyük miktardaki
gazlar bir türbinden geçer ve makinenin ardındaki
bir ya da birkaç nozuldan büyük bir hızla firar eder.
jet exit nozzle: Roket makinelerinde gazların büyük
bir hızla çıktığı meme; jet çıkış memesi ya da nozu-
lu.
jet exit velocity: Roket makinelerinde gazların çıkış
nozulunda (memesinde) kazandıkları hız; jet çıkış hı
zı.
jet fuels: Jet makineleri için gaz yağına veya lâmba
petrolüne benzeyen, çoğu zaman ham petrol ürünü
oları yakıtlar; jet yakıtları; farklı özellik ve yapıda
olup JP-1, JP-4, JP-5 vb. i türleri vardır.
jet heater: Isıtılacak besi suyu ile ısıtıcı buharın birbir
lerine karıştırıldıkları ısıtıcı; açık ısıtıcı; jet hiyter.
jet motor: Bkz. jet engine.
jet plane: Jet makinesi veya motoru ile yürütülen
uçak; tepkili uçak veya jet uçağı.
jet-propelled: Jet motoru ile çalıştırılan veya yürütü
len.
je t p ro pulsio n
jet propulsion: Gazların yüksek basınç altında arka
daki nozul ya da memeden çıkarılması ile uçak, tek
ne ve füzelerin hareket ettirilmesi yöntemi.
jet pump: Sıvı, gaz ya da buharın statik enerjisini ki
netik enerjiye dönüştüren veya bunun tersini yapan,
hareketli parçası olmayan, çoğu zaman akışkanın hı
zını çoğaltan bir pompa; jet pamp; jet pompası veya
tulumbası.
jetsam: 1) Den. tehlikedeki bir gemiyi hafifletmek için
bordadan atılan yükün bir parçası. 2) karaya sürükle
nen bu tür yük. 3) ıskarta şeyler,
jet stream: 1) Meteo. kutupların çevresinde ve 3048-
15 240 m (10000-50000 fit) yükseklikleri arasın da,
çoğu zaman batıdan doğuya doğru esen, hızı yaklaşık
322-483 km/h (200-300 mil/saat) olan çok kuvvetli bir
rüzgâr akımı. 2) bir jet uçağı, roket vb. inin gerisinde
iz biçiminde bırakılan egzoz akımı.
jettison: 1) bir tehlike durumunda gemi, uçak vb. ini
hafifletmek için bordadan atılan yük. 2) Bkz. jetsam.
3) bordadan (mal) atmak.
jetty: 1) akıntıları önlemek; liman ya da rıhtımın ucu
nu korumak için suda inşa edilen bir tür duvar; dal
gakıran; mendirek. 2) iniş merdiveni.
Jet-X: Yolcu uçaklarında kullanılan koruyucu yangın
köpüğü; sulu köpük maddesi, protein hidrolizat ile
kuvvetlendirilmiş % 2,5 deterjan türü alkil sülfonattır
(Ticarî bir marka).
jib: Bir kreyn veya vincin yükü kaldıran ve indiren ko
lu ya da dikmesi; bumba.
jib: ileri gitmek yerine geriye veya yanlara hareket et
mek.
jib boom: 1) Den. geminin baş tarafına uzanan sabit
bir seren; flok yelkeninin bağlandığı seren.
jibe: 1) Den. bir geminin rotasını değiştirmek. 2) ge
minin bir yanından diğer yanına değiştirmek: Yelken
ler için söylenir. 3) yelken veya bumbayı geminin bir
yanından diğer yanına değiştirmek: gibe, gybe bi
çimlerinde de kullanılır.
jibe-headed: 1) flok şeklinde kesilmiş; üçgen şeklin
de. 2) bu şekilde kesilmiş yelkenlerle (özellikle ana
yelkenle) donatılmış.
jib frame: Pist. Buh. Mak. silindirleri ve silindir blokla
rını taşıyan kısım; freym veya çerçeve.
jig: 1) sarsıntılı olarak çalışan ve cevher ayırmak için
kullanılan elek, dövme makinesi veya delgi gibi türlü
makinelerden herhangi biri. 2) çoğu zaman metal
yüzeyli, aletler için gayıt ya da şablon olarak kullanı
lan bir araç. 3) çoğu zaman takım olarak düzenle
nen, kaşığa benzer parçası olan türlü balık iğnelerin
den herhangi biri. 4) torna tezgâhı aynası.
jigger: 1) çoğu zaman 42 cm 3 (1,5 oz) kapasitesi
olan ve alkollü içki ölçmek için kullanılan küçük bir
bardak ya da kupa. 2) bir tür (balık avlama) iğnesi.
3) Meka. salınım hareketli olarak çalışan türlü araç
lardan herhangi biri. 4) Maden, kalbur veya elek. 5)
Den. a) küçük bir palanga, b) küçük bir yelken, c)
bir tür yelkenli, küçük tekne ya da bot. d) yelkenli
teknelerin baştan dördüncü direği; kuntra mizana.
Teknik Sözlük - F. 20
305 J osh i e ff ec t
6) Rady. osilasyon transformatörü.
jiggle: Çabuk, yavaş sarsıntılı olarak hareket etmek;
hafif hafif salınmak veya salınım yapmak; sarsıntılı
hareket.
jigsaw: Dar ağızlı, metal bir çerçeveye yerleştirilmiş
makineli bir testere; dikey testere; jig saw şeklinde
de kullanılır.
jitney: 1) belirli bir güzergâhı izleyen, yolcuları küçük
bir ücretle taşıyan, otobüs, troleybüs vb. i. 2) beş
sentlik (ABD) madenî para.
jitter: Titreşme.
joggle: 1) tahta, taş vb. inden yapılmış iki yüzey ara
sında, bir tarafa oyuk diğer tarafa çıkıntı yapılarak
oluşturulan bağlantı geçme. 2) bu geçmenin diş ya
da çıkıntısı; lâmba. 3) geçmelerle bağlamak veya bir
leştirmek; geçme ile tutturmak.
join: 1) tek ve farklı bir şey yapmak için iki ya da da
ha fazla şeyi bir araya getirmek; birleşmek: a) bir
metan molekülü yapmak için bir karbon atomu ile
dört hidrojen atomunu birleştirmek, b) iki parça de
mir, kaynakla birleştirilerek tek parça haline getirile
bilir. 2) tek olmak; birleşmek. 3) Geom. bir doğru ya
da eğri ile birleşmek.
join: İki şeyin birbirleri ile birleştikleri yer.
joiner: 1) birleştiren şey ya da kişi. 2) kapı, merdiven
vb. i gibi iç yapıları yapan veya bitiren kişi; maran
goz.
joinery: 1) marangoz ya da doğramacının işi, ticareti
veya hüneri; marangozluk; doğramacılık. 2) bir ma
rangoz tarafından yapılan şeyler.
joint: 1) iki şey ya da parçayı birleştiren yer veya kı
sım. 2) böyle bir kısım ile iki şeyin birleşmesi usulü.
3) birleştirilmiş bir bütünün parçaları ya da bölümle
rinden biri.
jointed: Eklem, mafsal veya birleşmelere sahip olan;
birleşmiş; eklemli.
jointer: 1) birleştiren makine veya kişi. 2) tahtaları dü
zeltmek için kullanılan uzun bir planya tezgâhı. 3)
sapan kirişine bağlanan üçgen şeklinde bir cihaz. 4)
taşları birlikte tutmak için kullanılan bükülmüş demir
bir çubuk.
joint, expansion: Bkz. expansion joint.
joint, universal: Bkz. universal joint.
joist: Kirişlerle donatmak.
jolly balance: Bir maddenin hava ve sudaki ağırlığı öl
çülerek, özgül ağırlığının saptanması için kullanılan
bir cihaz (Hook yasasını doğrular).
jolly boat: Küçük bir gemi filikası.
jolt: Bir cismi anî olarak itmek; bir kuvvet tarafından
anî olarak hızla itilmeye neden olmak.
jominy test: Metal, bir çeliğin sertlik niteliklerini araş
tırmak için düzenlenen bir deney ya da test: Çelik
çubuğun her iki tarafı tavlanır ve sonra bir ucu suda
soğutulur ve sonra çubuk boyunca sertlikteki fark öl
çülür; jomlni deneyi.
Joshi effect: "Bir gaz ya da buhardan geçen elektrik
akımı, gaz veya buharın ışıkla aydınlatılması ile aza
lır veya çoğalır"; Joşi etkisi.
 joule
7
joule: Fit. 10 erge eşit olan bir enerji veya iş birimi;
jul: a) uygulama noktasına tatbik edilen 1 N'luk bir
kuvvetin kendi yönünde 1 metrelik bir mesafeye yer
değiştirmesiyle yapılan iş. b) bir amperlik bir akımın
bir saniyede bir omluk bir dirençten geçmesiyle yapı
lan iş; J simgesi ile gösterilir.
Joule cycle: Bkz. Brayton cycle.
Joule effect: Bir dirençte akan elektrik akımı tarafın
dan üretilen ısı; Jul etkisi.
Joule efficiency: Bkz. Brayton efficiency.
Joule's law: Bir gazın sabit sıcaklıkta iç enerjisi ba
sınç ve hacminden bağımsızdır; mükemmel bir ga
rın iç enerjisi sadece sıcaklığın fonksiyonudur; Jul
kanunu; bu kanun sadece ideal gazlara uygulanır.
Joule-Thomson effect: Hızlı olarak genişletildiği za
man bir gazın sıcaklığındaki değişim; bu durum ga
zın gözenekli bir tıkaç ile yüksek basınç bölgesin
den alçak basınç bölgesine geçişi sırasında görülebi
lir.
jounce: Sallamak, sarsmak veya zıplamak.
journal: 1) günlük. 2) olayların günlük kayıtı. 3a) ge
mi seyir jurnali, b) gemi makine jurnali. 4) herhangi
bir gazete veya periyodik; dergi; mecmua. 6) Meka.
bir yatak içinde dönen şaft, mil ya da aks parçası.
journal bearing: 1) Mot. krankşaft veya krank milini
taşıyan ve onun düzgün çalışmasını sağlayan yatak;
jurnal yatağı; palamar yatağı; krankşaft ana yatağı.
2) herhangi bir jurnal yatağı.
journal box: 1) bir jurnal yatağı. 2) bir jurnalin mahfa
zası veya zarfı.
journal bronze: Jurnal bronzu.
journal, crank: Bkz. crankshaft journal.
journal, crankshaft: Mot. krankşaftların ana ya da pa
lamar yatakları içinde dönen kısımları; krankşaft jur
nali.
journal diameter: Yataklar içinde dönen şaft, mil ve
ya muylu parçasının çapı; muylu çapı; Gem. Mak.
jurnal çapı.
journal, shaft: Herhangi bir mil veya şaftın yatak için
de dönen kısmı; şaft (mil) jurnali ya da muylusu.
joy stick: Arg. bir uçağın kumanda ya da kontrol ko
lu; denetim kolu.
JP: Bkz. jet propulsion.
JP-1: Askerî jet uçaklarında kullanılan, d.n.-46°C'nin
altında, kendiliğinden tutuşma sıcaklığı 228°C, parla
ma noktası 35°C olan bir yakıt.
JP-4: % 65 benzin ve % 35 hafif petrol ürünlerinden
oluşan bir jet yakıtı; kerrdiliğinden tutuşma noktası
242°C, parlama noktası 23°C olan bir yakıt.
JP-5: Jet yakıtı olarak kullanılan parlama noktası
35°C olan, özel olarak damıtılmış kerosen (lâmba
petrolü, gaz yağı); kendiliğinden tutuşma noktası
246°C.
jug: 1) çoğu zaman küçük bir deliği veya sapı bulu
nan ve sıvılar için kullanılan pişmiş toprak, cam ya
da metalden yapılan bir kap; çömlek. 2) çömlekte pi
şirmek.
juice: 1) herhangi bir şeyin özü ya da esansı. 2) Arg.
306 jun k ri n g
elektrik. 3) Arg. güç sağlayan benzin veya diğer her
hangi bir sıvı. 4) öz ya da suyunu çıkarmak. 5) bir
bitki, sebze veya meyvanın sıvı kısmı; usare; özsu.
Juke box: Madenî para atılıp düğmesine basılınca iste
nilen plâğı çalan ve salonlar, restoranlar vb. inde kul
lanılan elektrikli bir fonograf veya pikap.
Julian calendar: Jül Sezar'in,takvimi; Milâttan önce
46 yılında yapılan, normal yılın 365 gün ve artık yılın
(dört yılda bir) 366 gün olduğu, ayların Gregoryan
takvimi ve günümüzdeki gibi olduğu bir takvim.
jumbo: iri veya hantal bir kimse, hayvan ya da şey;
kendi türünde alışılmamış büyüklükte şey; çok bü
yük.
jumbo boom: Den. çok ağır yükleri kaldırmak
amacıy la gemilerde kullanılan vinç veya bumba;
ağır bum- ba.
jump: Atlama.
jumper: 1) atlayan bir kimse veya şey. 2) saat dişlileri
nin kastanyolası. 3) Elekt. bir devreye girmek veya
ayırmak için kullanılan kısa tel. 4) akü hücreleri ara
sındaki köprü. 5) Maden, aşağı yukarı atlama hare
keti ile çalışan bir delgi cihazı. 5) gemici veya işçi tu
lumu.
jumper wire: Elekt. bir devrenin akımını iki cihaz ara
sında ileten kablo.
jump spark: Bazı makinelerin ateşleme devrelerinde-
ki gibi, sabit kutuplar, buji tırnakları veya elektrotları
arasındaki aralıkta atlayan elektrik akımının oluştur
duğu spark, ark ya da kıvılcım.
junction: 1) birleşme; birleştirilmiş olan. 2) otoyol ve
ya demiryollarındaki gibi, birleşme veya kesişme ye
ri ya da noktası. 3) Mak. bir pirometrenin sıcak ya
da soğuk bölgelerinden herhangi biri.
junction box: Elekt. bir devreyi besleyen hatların bu
lunduğu kutu; sigorta kutusu; buvat.
junction cable: Elekt. ara bağlantı kablosu.
junction, cold: Soğuk bölge; pirometrenin Bkz. pyro
meter farklı iki metalden oluşan kısımlarının uçlarına
bağlı olan kablonun ucundaki milivoltmetrenin bu
lunduğu bölge.
junction diode: iki tür malzeme arasında birleşme
noktası olan bir yarı iletken diot türü; bağlantı diotu.
junction, hot: Pirometrenin farklı iki metalden oluşan
kısmının sıcaklığı ölçülecek yerdeki bölümü.
junction rectifier: Bir alternatif akım için doğrultmaç
gibi kullanılan bağlantı diotu.
juncture: 1) birleşme veya birleştirme. 2) birleşen bir
nokta veya çizgi; iki kemikteki gibi mafsal, oynak ye
ri; dikiş yeri. 3) zaman; vakit. 4) olayların gelişmesin
deki belirli ya da kritik bir an.
junk: 1) kalafat, üstüpü, paspas, usturmaça yapımla
rında kullanılan eski halat. 2) hurda metal, kâğıt, pa
çavra vb. i. 3) Den. sert tuzlu et. 4) değersiz olduğu
için atmak.
junk: Altı düz, trizll, yelkenleri olan Çin teknesi.
junkman: Hurda metal, cam, kâğıt, paçavra vb. i satı
cısı; hurdacı; eskici.
junk ring: Bazı buhar makinelerinde pistonların üze
rinde bulunan ve ona saplamalarla bağlanarak seg-
junkyards 307 jutty
men; ariyet dümen; iğreti dümen.
manian yuvalarında tutmaya yarayan çelik çember; jury steering gear: Ana dümen donanımı yerine kul
Gem. Mak. cankrink. lanılan dümen donanımı: geçici veya iğreti dümen
junkyards: Burda metal, kâğıt vb. inin toplandığı ve donanımı.
muhafaza edildiği, türlerine ayrıldığı ve satıldığı yer; jüte: 1) çuval, paspas, usturmaça, halat vb. i yapımla
hurda deposu. rında kullanılan dayanıklı, parlak bir lif; jüt. 2) bu li
jurneywork: Gündelik iş. fin elde edildiği iki tür Doğu Hindistan bitkisinden
jury: Geçici; iğreti. herhangi biri. 3) jüte ait.
jury-rigged: Bir gemide geçici olarak kullanılan arma jutty: Rıhtım, dalgakıran ya da mendirek.
lı; iğreti armalı.
jury rudder: Ana dümen yerine kullanılan geçici dü
K,
k
K,
k.

K: 1) karat'ın simgesi. 2) Kimy. potasyum'un (eski

Kalyum) simgesi.
K. (k): Bkz. 1) carat. 2) kilo. 3) kilogram. 4) Elect,
capacity. 5) knot.
K: Bkz. Kelvin.
KB: Den. bir geminin yüzme merkezi ile omurga ara
sındaki dikey yükseklik.
kainite: Gübre ve potasyum kaynağı olarak kullanılan
bir mineral, MgSO4 .MgCI 2 .K 2 SO4 . 6H 2 0 ; sulu
mag nezyum sülfat, magnezyum klorür ve
potasyum sül fat tuzu.
kaleidoscope: Cihaz döndürüldüğünde aynaları tara
fından türlü simetrik şekiller yansıtan renkli parçaları
kapsayan boruya benzer bir cihaz; kaleydoskop; çi
çek dürbünü.
kaleidoscopic: 1) kaleydoskopa ait. 2) sabil olarak
değişen.
Kaldo process: Çelik yapımında kullanılan ve en faz
la dakikada 30 devirle dönen bir fırın ile yapılan iş
lem; Kaldo işlemi; hem ısıl verimi yükseltmek ve
hem de ocak duvarlarını korumak amacıyla kullanı
lır.
kalendar: Bkz. calendar.
kali: Yakıldığı zaman nötr sodyum karbonat veren bir
bitki; dikenli çöven.
kalium: Potasyumun Lâtince adı; kalyum; Bkz. potas
sium.
kalsomine: Bkz. calcimine.
kamewa system: Den. göbeğindeki hidrolik silindirler
tarafından pervane kanatlarının hareket ettirildiği ve
dizel motoru hep aynı yöne çalışırken tornayt, tornis
tan manevralarının kanatların hareketi ile sağlandığı
hidrolik sistem; Ka-Me-Wa sistemi (İsveç buluşu).
kampometer: Özellikle ısıl bölgelerde radyan enerjiyi
ölçmek için kullanılan bir cihaz; kampometre.
kantar: Esk. 47,77 kg veya 99,05 libreye eşit olan ve
Mısır'da kullanılan bir ağırlık birimi; kantar; Eski. Ül
kemizde yaklaşık 54 kg (120 librelik) bir ağırlık biri
mi.
kaolin (kaoline): Kaolen; ince beyaz bir kil; alümin
yum silikat, Al 2 0 3 .2SiO 2 .2H 2 0; porselen, seramik,
tekstil, kâğıt, lâstik vb. i yapımlarında ve tıpta kullanı
 2
nan geniş hazneli ve her bir cm 'dekl ısı kaybını öl
çecek şekilde taksimatlandırılmış bir termometre; in
san gövdesinden çıkan ısının giderilmesindeki hava
landırma verimini ölçmek için, havalandırılacak bir
l oda ya da kompartmana yerleştirilir.
ı Kater's pendulum: Fiz. yeryüzünün farklı yerlerindeki
r yerçekim ivmelerini kıyaslamak için kullanılan bir sar
. kaç; Kater sarkacı.
kaolinite: Kaolenin ana maddesi olan sulu katharometer: Isıl iletkenliklerindeki değişimlerin öl
alümin yum silikat; kaolinit. çülmesi ile bir gaz karışımının yapısını saptamak için
kaolin wool: Erimiş kaolen kilinden püskürtülerek kullanılan bir cihaz; katarometre.
ya pılan saf beyaz bir yün; kaolen yünü; kathode: Bkz. cathode.
1150°C'ye ka dar dayanıklı olup kazan duvarları ve kation: Bkz. cation.
tanklarda kulla nılır. kayak: 1) ayıbalığı derisinin ağaçtan yapılmış bir iske
kapnometer: Bir gazda askıda bulunan katı ya da let üzerine gerilmesi ile yapılan kano; Eskimo kano
sıvı partiküllerin, örneğin duman veya sisin su. 2) herhangi benzer bir kano; kaiak, kyak biçim
yoğunluğu nu saptamak için kullanılan bir cihaz; lerinde de kullanılır.
kapnometre. karat: Bkz. carat. KB: Bir geminin su içindeki kısmının yüzme merkezi
Karl Fischer reagent (KFR): İyot, kükürt dioksit, nin omurgadan düşey yüksekliği.
pri- K-capture: Bkz. K-electron capture.
din ve metanol karışımı olan, titrimetrik nemin kc : Bkz. kilocycle; kilocycles.
sap tanması için kullanılan özel bir çözelti; Karl kedge: 1) Den. özellikle gemilerin kıç tarafında bulu
Fişer ayı racı. nan hafif bir demir ya da çıpa; tonoz demiri. 2) belir
katalysis: Bkz. catalysis. li bir mesafeye fundo edilen çıpaya bağlı bir halat
katalytic: Bkz. catalytic. yardımıyla (bir geminin) manevrasını yapmak veya
Kata-thermometer: İçersinde etanol (etil alkol) gemiyi çekmek. 3) tonoz demiri ile bir gemiyi hare-
bulu
 kee l 309 kerosen e engin e

ket ettirmek. 4) tonozlama ile hareket etmek.

(yerleştirilen) yumuşak demirden yapılmış bir çu
keel: 1) bir gemi ya da botun altında, tüm boyunca
buk; endüvi.
uzanan ve iskeleti taşıyan çelik ya da ahşap kısım;
keeping: 1) yerine getirme; yapma. 2) itina; bakım;
omurga. 2) gemi omurgasına benzeyen herhangi
muhafaza; sorumluluk. 3) onarım ya da onarım vesi
bir şey. 3) katı veya yarı katı bir hava gemisinin alt
lesi. 4) gelecekte kullanma için ayırma, muhafaza et
tarafındaki kirişler, hatıl vb. i donanımı; çökme ya da
me veya saklama.
bükülmeyi önlemek için kullanılır. 4) omurga ile do
keg: 1) 37,8 litreden (10 galon) az olan küçük bir va
natmak veya teçhiz etmek. 5) alabora etmek (gemi
ril. 2) çiviler için kullanılan ve 45,2 kg'a eşit olan
yi). 6) alabora olmak.
(100 libre) bir ağırlık birimi.
keel: 1) omurga; gemi omurgası. 2) düz altlı gemi;
K-electron capture: Bir tür radyoaktif bozunma olup,
özellikle alçak, düz altlı kömür mavnası veya layteri.
bir atomun K katmanındaki bir elektronun çekirdek
3) kömür yüklü mavna. 4) kömür için 21,2 longton ya
tarafından tutulması ile oluşur.
da yaklaşık 21,54 tona eşit bir ingiliz ağırlık biri mi.
Kellner-Solvay process: Cıva katot kullanarak deri
keel: Karıştırarak, köpüğünü alarak vb. i biçimlerde
şik sodyum klorür (salamura) çözeltisinin elektrolizi
(sıcak bir sıvıyı) soğutmak.
ile sodyum hidroksit yapımı için uygulanan bir iş
keel: Tomruk vb. ini işaretlemek için kullanılan kırmı
lem; Kelner Solvey yöntemi veya işlemi.
zı bir boya.
kelp: 1) Büyük, kaba, kahverengi deniz yosunların
keel blocks: Den. havuzlara giren gemilerin altlarına
dan herhangi biri. 2) iyotun elde edildiği deniz yosu
konulan ve omurganın üzerine oturduğu ağaç kütük
nu külü.
ler; omurga blokları; omurga takozları; takarya.
kelson: Bkz. keelson.
keel, even: Bkz. even keel.
Kelvin: Suyun üç noktasının termodinamik sıcaklığı
keel, false: Bkz. false keel.
nın 1/273,15'lük kesri; K kısaltması ile gösterilir.
keelhaul: Bir geminin altından, bir yanından (sancak
Kelvin balance: Elektrik akımı ölçmek için kullanılan
tan) diğer yanına (iskeleye) geçmek; Esk. cezalan
ikili köprü; Kelvin köprüsü.
dırmak için kullanılırdı.
Kelvin effect: Bkz. Thomson effect.
keel plate: Den. çelik saçlardan yapılan omurga; lev
Kelvin scale: Fiz., Term. Selsüyüs veya santigrad de
ha omurga.
receye 273,15 eklenerek bulunan sıcaklık; mutlak sı
keelson: Yapısının dayanıklığını arttırmak için bir ge
caklık; (K) ile belirtilir.
minin omurgası boyunca üstüne bağlanan bir kiriş
Kelvin scale of temperature: Bkz. absolute tempera
(tulanî kiriş) ya da yerleştirilen kalaslar ya da metal
ture.
levhalar; iç omurga.
Kelvin sounding machine: Den. derinlik ölçmek için
keel strake: Den. omurganın bağlandığı saçlardan
kullanılan bir makine; Kelvin derinlik ölçme cihazı;
herhangi biri; omurga saçı; baştan kıça omurga bo
Kelvin iskandil cihazı.
yunca devam eden kaplamayı oluşturur.
kempstock: Bkz. capstan.
keel system: Bazı dizel motorlu gemilerde makineyi
kennel: Açık bir boşalma yeri veya kanalizasyon; hen
soğutan tattı su borda dışında bulunan ve gemi bo
dek; su yolu.
yunca devam eden bir boru içersine verilir ve bu bo
Kennelly-Heaviside layer: Üst atmosferde, türlü tah
ru çevresindeki deniz suyu ile soğutulur; buna omur
minlere göre dünya yüzeyinden 48-322 km yükseklik
ga sistemi soğutma adı verilir; deniz suyu pompası,
te ve radyo dalgalarını yansıtarak, onlann dünya yü
soğutucu ve uzun bir boru devresini ortadan kaldı
zeyine paralel hareket etmesini sağladığına inanılan,
ran bir sistemdir; keel type cooling biçiminde de
yüksek iyonlanmış bir katman; Heavisidelayer biçi
kullanılır.
minde de kullanılır.
keen: 1) keskin kenan veya sivri ucu olan; keskin ke
kenotron: Sıcak bir katot ve anot kapsayan yüksek
narlı; sivri uçlu; iyi kesebilen; keskin bıçak gibi. 2)
gerilimli diyot doğrultmaç tüpü; kenotron.
keskin; kesici; delici. 3) çok hassas; nüfuz edici; siv
kentledge: Bir gemide sabit safra (balast) olarak kul
ri; keskin; ince. 4) şiddetli; kuvvetli; keskin kokulu.
lanılan dökme demir; dökme demir safra.
5) Arg. iyi; mükemmel.
keramic: Bkz. ceramic.
keep: 1) bakmak; özellikle: a) korumak; müdafaa et
keramics: Bkz. ceramics.
mek, b) gözetmek; korumak, c) saklamak, d) yiye
kerf: 1) kesme veya kesik; özellikle balta, testere vb. i
cek, barınak vb. i sağlamak; desteklemek, e) devam
ile yapılan kanal ya da oyuk. 2) kesilmiş bir parça.
etmek; devam ettirmek; idare etmek; yürütmek, f)
kernel: 1) bir şeyin merkezi ya da en önemli parçası;
belirli bir durum, pozisyon vb. ini sürdürmek: Maki
öz; nüve; çekirdek. 2) Mısır buğday vb. i gibi tane
neyi çalışır durumda tutmak gibi. 2) sahip olmak,
ya da çekirdek. 3) fındık veya bir meyve çekirdeği
özellikle: a) gelecekte kullanma veya uzun bir za
nin iç ya da yumuşak kısmı.
man için tutmak veya sahip olmak, b) çoğu zaman
kerosene: Sıv. Yük, suya benzer renkli, kuvvetli koku
atış için stok yapmak. 3) belirli bir durum, pozisyon
lu, 180°-300°C'de ham petrolden elde edilen, yan
vb. inde kalmak veya devam etmek. 4) devam et
gın riski olan, solunulduğu zaman hafifçe zehirli ve
mek. 5) iyi durumda kalmak; bozulmamak, ekşime-
yağımsı bir sıvı; kerosen; gazyağı; lâmba petrolü;
mek vb. i. 6) oturuma devam etmek.
öz.ağ. 0,81; yakıt olarak roket ve jet motorları, dize!
keeper: 1) bir şeyi yerinde tutan veya tespit eden tür
ve traktörlerde ve ısıtma amacıyla evlerde kullanılır.
lü aletlerden herhangi biri; kontra somun, kopça vb.
kerosene engine: Otto veya sabit hacimli çevrimle
i gibi. 2) manyetizm kaybına engel olmak için sabit
çalışan ve yakıt olarak lâmba petrolü kullanılan kar
atnalı bir mıknatısın kutupları arasına enine konulan
büratörlü bir makine; kerosen makinesi; yükü hızlı
olarak değişmeyen yerlerde kullanılır.
 kerosene lamp
)
kerosene lamp: Gazyağı veya kerosen yakılan, fitilli
ve cam şişeli lâmba; gaz lâmbası veya gazyağı lâm
bası.
Kerr cell: Televizyonlarda kullanılan, içinde iki metal
elektrotu sızdırmaz bir şekle getiren küçük bir cam
hücreden oluşan bir cihaz; cam hücre saf nitroben-
zen ile doldurulmuştur ve bu sıvı elektrotlar arasına
yüksek bir gerilim uygulandığı zaman çift kırılma
gösterir; Kerr hücresi.
ketch: Baş-kıç yönünde açılan yelkenleri olan, iki di
rekli ve cıvadralı bir yelkenli tekne; keç.
keten: Bkz. kefene.
ketene: 1) su ile birleşerek asetik asiti oluşturan, kes
kin kokulu, renksiz bir gaz; keten, H2C:CO. 2) kete
nin en basiti olduğu organik bileşiklerden herhangi
biri.
keto-: Keton, ketonlara ait anlamlarında bir önek.
ketogenesis: Aseton gibi, vücutta ketonların oluşu
mu.
ketogenic: Ketonlara dönüşebilen.
ketone: iki hidrokarbon kökü ile birleşen iki değerli
karbonil (CO) grubu kapsayan Kimyasal organik bi
leşik; keton; genel formülü R-CO-R' (R ve R' benzer
ya da farklı alkil veya aril gruplarıdır); bu kökler birbi
rine benzediği zaman basit keton, benzemedikleri
zaman karışık keton oluşur.
keton body: İnasn metabolizması için önemli olan ve
aseton kapsayan üç ilişkili maddeden biri; acetone
body biçiminde de kullanılır.
ketonîc: Ketonlara ait; ketonlara benzeyen.
ketose: Bir karbonil grubu ( > C = 0) kapsayan mo-
nosakkarit; örneğin früktoz.
kettle: Sıvıları kaynatmak vb. i için kullanılan metal
bir kap; kazan; tencere.
kev: 1000 elektron volt veya 1 kilo-elektron volta eşit
3 kilo-: Metrik sistemde kullanılan 10 ya da 1000 anla
olan bir enerji birimi; 10 eV.
kevel: Bir geminin ağır halatlarının ya da palamarları
nın bağlanması için kullanılan ağaç baba veya koç
boynuzu.
key: 1) metalden yapılmış ve kilitleri açıp kapamaya
yarayan alet; anahtar; açkı. 2) şekli bakımından bir
dereceye kadar anahtara benzediği düşünülen türlü
mekanik cihazlardan herhangi biri, özellikle: a) bir
cıvatayı gevşeten veya sıkan alet: Saat anahtarı gibi.
b) parçaları tamamlayan veya bir arada tutan pin, cı
vata, kama, çatal pin veya benzer bir alet. c) elektrik
devrelerini açıp kapamak için kullanılan bir cihaz;
elektrik anahtarı, d) tekerlek, pull (kasnak) vb. ini mi
le bağlayan küçük bir metal parçası; kama; siil. 3)
yazı makinelerinde tuş. 4) telgraf cihazlarının manip
lesi. 5) bir anahtar veya kama ile bağlamak ya da ki
liflemek. 6) anahtar ile donatmak.
keyboard: Piyano, daktilo makinesi, linotip vb. inin
tuş sıra veya sıraları; klavye.
keyboard clicker: Bilgisay. tuş seslendirici.
keyed: Kama ile tespit edilmiş; kamalı; kamalı geç
me.
keyhole: Anahtarın (kilide) sokulduğu delik; anahtar
deliği.
'rey in: Bilgisay. (veri) girmek;
key pad: Tuş takımı.
key punch: Bir karta delikler açarak bilgileri kayıt
eden ve tuşlarla çalıştırılan bir makine; bu kartlar bil
gisayarlarda kullanılır.
310 kilo me t e r (ki lome t re
keyseat: Bkz. keyway.
keystroke: Bilgisay. vuruş.
keyway: 1) bir mil, göbek, kasnak vb. inde bulunan
veya bir teker, kasnak vb. ini mile bağlayan kama
nın sokulduğu oyuk ya da yarık; kama kanalı; kama
yuvası. 2) bir kilitte bulunan ve yassı bir anahtar ile
çalışan bir anahtar deliği.
keyword: Bilgisay. anahtar sözcük.
KG: Bir geminin ağırlık merkezinin omurgadan düşey
yüksekliği.
kg.: Bkz. kilogram; kilograms.
kgm: Bkz. kîlogram-meter.
kick: Cam bir şişenin altında, onun kapasitesini azal
tan, İçeriye doğru girinti ya da oyuk.
kieselgurhr (kisselgur): Bkz. diatomite.
kieserite: Sulu magnezyum sülfat, MgS0 4 .H 2 0.
kil.: Bkz. kilometer; kilometers.
kilderkin: 1) küçük bir varil; fıçı. 2) 68,04 litreye (18
galon) eşit olan eski bir ingiliz sıvı ölçü birimi.
kilerg: F/z. 1000 erg'e eşit olan bir iş birimi.
killed steel: Katılaşması sırasında kabarcıklanmayı
önlemek için oksijensizleştirilmiş çelik; öldürülmüş
çelik.
killick: Den. küçük bir çıpa; bazan bir taş ile ağırlığı
arttırılan bir çıpa olarak kullanılan taş; killock biçi
minde de kullanılır.
killock: Bkz.
killick.
kiln: 1) tuğla, kiremit, hububat tanesi veya kireç kurut
mak, yakmak ya da pişirmek için kullanılan fırın ve
ya ocak. 2) bir fırında kurutmak, yakmak veya pişir
mek.
kiln-dry: Bir fırında kurutmak.
kilo: 1) kilogram. 2) kilometre.
3
mında bir önek; kilo; k kısaltması ile belirtilir.
kilo.: Bkz. 1) kilogram. 2) kilometer.
kilocalorie: Bir kilogram suyun sıcaklığını 1°C yükselt
mek için gerekli ısı miktarı: kilokalori; büyük kalori;
kkal, kcal kısaltmaları ile belirtilir; 1000 kalori; 4,186
kilojul (kJ).
kilocycle: 1) bin çevrim veya sikl. 2) 1000 çevrim/sa
niye; radyoda, elektromanyetik dalgaların frekansını
belirtmek için kullanılır; kc kısaltması ile belirtilir.
kilo-electron volt: Bkz.
kev.
kilogram (kilogramme): 1 litre saf suyun -4°C'deki
ağırlığı; Fransa'da Sevr'de muhafaza edilen uluslara
rası prototip ile belirtilen kütle; 1000 gram; 1000000
miligram; 2,2046 libreye eşit olan ağırlık veya kütle
birimi; kilogram; kilo.
kilogram calorie: Bir kilogram suyun sıcaklığını 1°C
yükseltmek için gerekli ısı miktarı; kilogram kalori; ki
lo kalori; büyük kalori; 1000 gram kalori; 3,968 Btu.
kilogram-meter (kilogram-metre): 1 kilogramlık bir
ağırlığın 1 metre yükseltilmesi veya kaldırılması için
gerekli enerji veya iş birimi; metrik sistemde kullanı
lır; 7,2334 ft-lbs'ye eşittir.
kilohertz: Bkz. kilocycle.
3
küoliter (kiiolitre): 1000 litre veya 1 m 'e veya 264,17
3
galon ya da 1,308 yrd 'e eşit olan bir kapasite biri
mi; kiiolitre; kl kısaltması ile belirtilir.
kilometer (kilometre): Metrik sistemin 1000 metre,
3280 fit ve 10 ince veya yaklaşık 0,62 mil ya da 10
hektometreye eşit olan bir uzunluk veya mesafe biri
mi; kilometre; kın kısaltması ile belirtilir.
kilometric
kilometric: 1) kilometreye ait. 2) kilometrelerle işaret
lenen veya ölçülen.
kilovolt: 1000 volta eşit oları bir elektromotor kuvvet
birimi (emk); kilovolt.
kilovolt-amper: Elekt. alternatif akımda görünür (zahi
rî) gücün birimi olan volt-amperin 1000 misli; 1000
volt-amper; kilovolt amper.
kilowatt: 1000 vat, 1,34 beygir gücü, 44000 ft-lbs/daki-
ka veya saniyede 102 kgrn'lik işe eşit olan elektrik
sel güç birimi; kilovat; kW kısaltması ile belirtilir.
kilowatt-hour: Bir saatte bir kilovatlık bir güç tarafın
dan yapılan elektriksel enerji veya iş birimi; 2,25
9
MEV x 10 ; kilovat saat, kWh, k.W.h., kW-hr kısalt
maları ile belirtilir.
kindle: 1) tutuşturmak; ateşe vermek. 2) alevlendir
mek. 3) aydınlatmaya neden olmak; parlamak. 4) tu-
tuşmak; yanmaya başlamak. 5) aydınlık olmak; ay
dınlatmak.
kindling: Ateş yakmak için kullanılan bir parça odun
veya kolayca tutuşabilen bir madde; çıra.
kinematic: 1) harekete ait. 2) kinematik bilimine ait.
kinematical: Bkz. kinematic.
kinematics: Mekanik biliminin hareketle ilgilenen da
lı; kinematik veya sinematik bilimi.
kinematic viscosity: Sıvı yakıtın mutlak (salt) veya di
namik viskozitesinin, bu viskozitenin ölçüldüğü sı
caklıktaki özgül ağırlığına oranı: kinematik viskozite;
2
birimi cm /saniyedir; Bkz. stoke.
kinematograph: Bkz. cinematograph.
kinescope: Televizyonda görüntü üretmek için kulla
nılan bir tür katot ışın tüpü; Ticarî bir marka.
kinetic: Harekete ait; hareketten gelen.
kinetik energy: Hareketli bir cismin kütlesi ve hızın
dan gelen bir enerji türü; kinetik enerji; hareket ener
2
jisi; mv /2 eşitliği ile hesaplanır (m = kütle, kg ve
v=hız, m/s); karşıtı potansiyel enerjidir.
kinetic equation: Kinetik ieorisi ve mekanik ilkelerin
den çıkarılan bir formül; kinetik formülü: PV =m-
2
nu /3 (p = gaz tarafından uygulanan basınç, V =
hacim, m = 1 molekülün kütlesi, n = molekül sayı
sı, u « ortalama hız).
kinetic friction: Birbirlerine göre bağıl hareketli iki yü
zey arasındaki sürtünme; kinetik sürtünme.
kinetic reaction: Hızlanmış bir cisimde atalet tepkisi;
kinetik tepkisi.
kinetics: Kütlelerin hareketleri ve onu etkileyen kuv
vetlerle ilişkisini inceleyen bilim dalı; kinetik; kinetik
bilimi.
kinetics, chemical: Kimyasal tepkimelerin hızlarını in
celeyen bilim dalı; kimyasal kinetik.
kinetic theory: "Tüm maddelerin molekülleri sabit ha
reketlidir ve maddenin sıcaklığı bu hareketin hızına
bağlıdır"; hız çoğaldığı zaman ona bağlı olarak sıcak
lık da artar"; kinetik kuramı veya teorisi.
kinetic theory of matter: Bkz. kinetic theory.
kinetic viscosity: Kinetic viskozite; dinamik viskozite
nin, aynı sıcaklıktaki özgül ağırlığa oranı; Bkz. kine
matic viscosity.
kineto-: Hareket, hareket etme, devinme anlamların
da bir önek.
kinetograph: Sinema (film) kamerası.
kinetoscope: Sinema makinesinin eski adı; kinetos-
kop.
kingbolt: Bir demiryolu vagonu vb. inin ön aksına
311 klys t ro n
bağlanan ve araç dönerken ona eksen ya da mihver
görevi yapan dikey bir cıvata ya da süngü; ana sür
gü veya kilit.
king bolt: Bkz. kingbolt.
kinghorn valve: Gem. Mak. hava pompalarında Bkz
air pump kullanılan ve yay yükü ile çalışan valflar
dan herhangi biri (fut valf, baket valf ve disçarç
valf); yay yükü ile çalışan bir çek valf; yay yüklü geri
döndürmez valf; kinghorn valf.
kinghorn valve disc: Kinhorn valfı oluşturan farklı
çaplardaki üç diskten herhangi biri; kinghorn valf
diski.
kingpin: Bkz. kingbolt.
kingpost: Bkz. mast.
king-size: Normalden daha büyük ölçüde olana ait.
king-sized: Bkz. king-size.
kingston valve: Sualtı gemilerinde, açıldığı zaman
safra (balant) tanklarına deniz suyu dolmasına ne
den olan bir valf; gemilerde dolaşım pompalarına su
sağlayan valf; kinistin valf; Bkz. injection valve.
king valve: Mekanik soğutma sistemlerinde sıvı soğu
tucunun salamura tankındaki genişleme kangalları
na verilmesini sağlayan bir stop valf.
kino: Bot. tropikal ağaçlardan elde edilen koyu kırmı
zı veya kırmızımsı kahverengi bir sakız; başlıca sepi
leme ve tıpta damar büzücü olarak kullanılır.
kip: 453,6 kg veya 1000 libre ya da pavundluk bir ağır
lık birimi.
Kipp's generator: Belirli gazları sürekli olarak (özel
likle lâboratuvarlarda kükürtlü hidrojen) üretmek için
kullanılan bir cihaz; Kipp jeneratörü ya da üreteci.
Kirchhoff's bridge: Diferansiyel (kademeli) bir galva
nometrede bilinen ve bilinmeyen dirençlerdeki po
tansiyel farkının dengede olduğu bir direnç köprüsü;
Kirşof köprüsü.
Kirchhoffs laws: Kirşof kanunları: 1) herhangi bir şe
bekede bir noktada buluşan akımların cebirsel topla
mı sıfırdır. 2) herhangi bir kapalı devredeki elektro
motor kuvvetlerin toplamı o devredeki potansiyel
farklarının toplamına eşittir.
kish: Demir eritme ocaklarında ara sıra oluşan grafit.
kit: 1) alet takımı; alet; araç. 2) aletleri taşımak için
kullanılan kutu, çanta veya diğer bir kap; konteyner.
3) balık, yağ vb. i taşımak için kullanılan küçük bir
tekne veya kova.
kitchen: Gemi mutfağı; kuzine; mutfak.
kitchenware: Tencere, tava vb. inden oluşan kuzine
araç ve gereçleri.
Kjeldahl flaş: Nitrojen (azot) saptanmasında kullanı
lan yuvarlak dipli, uzun boyunlu bir kap ya da şişe.
kl.: Bkz. kiloliter; kiloliters.
klaxon: Klakson; korna; otomobil kornası.
klieg light: Bkz. klieg light.
kleig light: Film setlerini aydınlatmak için kullanılan
çok parlak, sıcak (kızgın) ark ışığı; kleig olarak da
kullanılır.
K-line: Elektronların yavaşlamasından gelen sürekli
bir tayf; K-hattı.
klingerite: Asbestos, kauçuk ve dolgu maddesinden
oluşan, 45 bar basınç ve 375°C sıcaklığa kadar yaş
ve kızgın buhara dayanabilen bir conta türü; klinge-
rit; su ve buhar devrelerinde kullanılır.
klystron: Mikro dalga alanındaki bir yüksek frekansın
titreşimlerini yükseltebilen veya azaltabilen bir termi-
km. 312 ky mog ra phi c

yonik valf türü; klistron.

knurlize: Mot. özel tezgâhlarda aşınmış pistonların
km.: Bkz. kilometer; kilometers.
dış yüzeylerini tırtıllayıp tekrar kullanılır hale getir
K monel: Bkz. monel metal.
mek; tırtıllamak; tırtıl çekmek.
kn: Bkz. knot.
knurlizer: Tırtıl çekme kalemi; tırtıl çekici.
knife: 1) çoğu zaman sivri ucu olan bir ya da daha
knurlizing tool: Tırtıl çekme kalemi.
fazla kesici ağzı bulunan kesme cihazı; bıçak. 2) ma
Kodak: Makara şeklindeki filme fotoğraf çekmek için
kine bıçağı. 3) bıçakla kesmek.
kullanılan küçük, taşınabilir veya portatif, kutu kame
knife bastard: Çift sıra dişli, bıçak kesitli eğe.
ra ya da fotoğraf makinesi (ticarî isim).
knife-edge: 1) bir bıçağın ağzı. 2) çok keskin herhan
kohl: Çoğu zaman toz halinde olan antimon sülfür;
gi ağız ya da bıçak. 3) bir terazi kolu, sarkaç vb. in
kozmetik yapımında kullanılır.
de ince kenarı destek olarak görev yapan bir kama.
kok-sagyz: Birleşik Devletler Topluluğu'nun bazı kı
knife grinder: Bıçak bileyici.
sımlarında yetişen ve köklerinden kauçuk elde edi
knife sharpener: Bıçak bileyici (alet); bıçak bileme
len bir bitki; kara hindiba; kök sakız.
aleti.
kola: 1) kola cevizi. 2) Bot. kola cevizi ağacı. 3) kola
knife switch: Bıçağa benzer kontağı olan, elle açılıp
cevizinden yapılan uyarıcı veya öz; cola biçiminde
kapatılan elektrik cihazı; şalter; mekanik şalter.
de kullanılır.
knit: 1) sıkı ve sağlam bir biçimde birbirine bağla
kola nut: Kola cevizi; iki tropik ağacın herhangi birin
mak; birleştirmek. 2) bir düğüm ile bağlamak veya
den elde edilen kahverengi acı ceviz; kafein ve teob-
birleştirmek. 3) sıkı ve sağlam bir şekilde bağlan
romin kapsadığından kolalı içkilerin yapımında kulla
mak. 4) özel iğnelerle örmek.
nılır.
knitting needle: El örgülerinde kullanılan uçları sivri
Koop's law: "Katı bir bileşiğin moleküler ısısı, onun
olmayan metal, kemik vb. inden yapılan uzun, ince
bileşenlerinin atomsal ısılarının toplamına, yaklaşık
bir araç; şiş.
olarak, eşittir": Kopp yasası ya da kanunu.
knives: Çoğ. knife.
kort nozzle: Den. kort nozul; pervanenin çevresine
knob: Düğme; topuz.
yerleştirilen nozul biçiminde bir mahfaza; pervaneye
knock: 1) dövme, vuruntu veya takırdama gürültüsü
gelen veya pervaneden gelen su akımını denetleye
yapmak (bir makine için söylenir). 2) vurmak. 3) vur
rek hem pervane alanına giren çıkan su akımını
ma. 4) hatalı yanma nedeniyle olduğu gibi, bir maki
kontrol eder hem de titreşimi önler, pervane kanatla
nede vuruntu.
rını hasardan korur ve daha iyi manevra yapılmasını
knockabout: 1) cıvadrası olmayan, tek direkli, salma sağlar; nehir tekneleri ile römorkörlerde kullanılır.
omurgalı yelkenli küçük bir yat. 2) kaba; gürültülü;
kos: Belirli yörelere göre değeri 2,41-4,82 km (1,5-3
vuruntulu.
mil) arasında değişen Hint uzunluk birimi.
knocking: Bkz. detonation.
Kr.: Bkz. krypton.
knot: 1) iplik, ip, kaytan vb. indeki yumru; düğüm;
kraft: Sülfat hamurundan yapılan, çoğu zaman kahve
bağ; Den. ceviz; halat veya ince cevizi. 2) kaytan,
rengi, dayanıklı bir ambalaj kâğıdı; kraft paper ola
halat, sicim vb. i parçalarının birleştirilmesi ile yapı
rak da kullanılır.
lan bağ. 3) sorun, problem; zorluk; güçlük; karışık
Krebs cycle: Piruvik asitin aerobiklerle oksitlenerek
lık. 4) düğüme benzer parça. 5) Den. a) gemi hızı
karbon dioksit ve suya dönüştürüldüğü çevrimsel
nın ölçülmesinde kullanılan parakete savlosunun bir
kimyasal tepkime; çevrimde dokuz tepkime vardır.
bölümü, b) deniz mili olarak saatteki hız; mil/saat;
1852 m/saat; 6076,10ft/saat. c) deniz mili; 1852 met Kroll's process: Cevherinden titanyum çıkarma yön
re; 6076,10 fit. 6) Den. bağ ya da bağlar. 7) bağ ya temi; Kroll işlemi.
da bağlarla bağlamak ya da birleştirmek; bağ yap Kundt's apparatus: Bir metal çubukta sesin hızını ölç
mak. 8) düğüm (bağ, ceviz) ya da bağlar biçimi ver mek için kullanılan bir cihaz; Kundt cihazı.
mek. 9) düğümler, cevizler veya bağlar yapmak. Kundt's tube: Bir gazda sesin hızını ölçmek için kulla
nılan bir cihaz parçası; Kundt tüpü.
know-how: Bir şeyin nasıl yapılacağının bilgisi; teknik
krypton: Havada çok küçük miktarlarda bulunan inert
beceri ya da hüner.
bir gaz ve nadir kimyasal bir element; kripton;
known quantity: Ceb. bilinen bir büyüklük: Genellik Simg.Kr; at.ağ.83,7; at.no.36.
le a, b, c ile gösterilir.
k t : Bkz.
knuckle: Mafsal; bir eksen çevresinde hareketli maf
carat.
sal.
kunzite: Spodümen'in Bkz. spodumene saydam bir
knuckle joint: 1) menteşede olduğu gibi, bir mafsal.
türü; leylâk rengi kristallerde görülür ve mücevher
2) Gem. İnş. ağaçtan açısal fitting.
olarak kullanılır.
Knudsen gauge: Enerjileri farklı moleküller tarafın
kva: Bkz. kilovolt-ampere.
dan bir yüzeyin eşit olmayan bombardmanı ilkesi ile
kW : Bkz.
çalışan ve çok küçük gaz basınçlarını ölçmek için
kilowatt.
kullanılan bir basınç ölçer; Knudsen basınç ölçeri.
kW h (K.W .H., kW-h, kW -hr): Bkz. kilowatt-hour.
knurl: Torna ile tırtıl çekme; tırtıllama.
kyak: Bkz. cyanite.
knurled: Tırtıllı; torna ile tırtıl çekilmiş.
kyanite: Mavimsi renkli bir mineral; alüminyum sili
knurled nut: Tırtıllı el ayar somunu; tırtıllı somun.
kat, AI 2 Si0 5 .
knurled piston skirt: Bkz. serrated piston skirt.
kyanize: Biklorit veya süblime çözeltisi ile muamele
knurling: Devir düşürücü dişlilerin dişlerinde, hatalı
ederek (keresteyi) çürümeye dayanıklı yapmak.
yağlama nedeniyle oluşan ve yağ filmini bozan çen
kymograph: Uçuş sırasında bir uçağın pervanesinin
tik ya da çizik.
dönüş hareketini kayıt etmek için kullanılan bir ci
knurling tool: Tırtıl çekme aleti ya da kalemi. haz; kimoğraf; cymograph biçiminde de kullanılır.
kymographic: Kimoğraf ile kayıt edilen veya kimoğra-
fa ait.
Ll
L,
I.
I.: Bkz. 1) latitude. 2) law. 3) length. 4) libra, po
und; librae, pounds. 5) line. 6) link. 7) liter, liters.
8)
Sow.
lab.: Bkz. laboratory.
La: Bkz. lanthanum.
label: 1) türlü makinelerin üzerine takılan ve makine
nin gücü, devir sayısı, modeli, ürettiği ya da çalıştırıl
dığı gerilim, güç faktörü veya cos ip vb. i özellikleri
belirten, çoğu zaman pirinçten yapılmış, küçük, dik
dörtgen parça; etiket. 2) bir yükün üzerine yapıştırıla
rak onun doğası, içeriği, varacağı liman, sahibi vb.
ini gösteren etiket, kart ya da kâğıt parçası.
labeled atom: Nük, Ener. fevkalâde küçük miktarlar
da, çoğu zaman izotopin veya radyoaktif anlamda
ortaya çıkan bir element; sık sık biyokimyasal örneği
izleyerek ortaya çıkar; işaretlenmiş atom.
labeled compound: Nük. Ener. işaretlenmiş bileşik;
radyoaktif atomları kapsayan bir bileşik; bileşik veya
kısımları fiziksel, kimyasal ya da biyolojik uygulama
lar boyunca izlenebilir.
labeled molecule: Nük. Ener. izotop yapıları (ister
radyoaktif ister stabil) doğadaki terkibi gibi olmayan
bir ya da daha fazla sayıda atom kapsayan bir bile
şik.
label plate: Bkz. label.
labile: 1) Kimy. dayanıksız; kararsız; belirli organik
moleküllerde olduğu gibi, derhal değişerek atomları
anî olarak yeniden düzenlenen.
labile oscillator: Frekansı uzaktan kontrol edilebilen
bir lokal osilatör.
labor: Ağır şekilde baş-kıç ve yalpa yapmak (kaba de
nizlerdeki bir gemi için söylenir. 2) iş ya da uğraş.
3) tüm ücretli çalışanlar; işçi sınıfı.
laboratory: 1) bilimsel bir deney veya araştırma için
kullanılan bir oda ya da bina; lâboratuvar. 2) kimya
sal maddeler, ilâç vb. inin hazırlandığı yer veya me
kan.
labour: Bkz. labor.
labradorite: Renk oyunları gösteren veya rengârenk
bir feldispat türü; en mükemmel örnekleri Labra
dor'da olduğu için bu ad verilmiştir.
labyrinth: 1) Buh. Türb. rotor şaftın boğazlarından bu
harın firarını önlemek için oluşturulan düzenek; Bkz.
labyrinth gland. 2) bir blok içersine açılmış soğut
ma suyu, soğutma yağı vb. i kanalı. 3) pencereli
dehliz ya da koridorlardan oluşan karmaşık ve kapa
lı bir yapı; lâbirent.
labyrinth gland: Gem. Mak. lâbirent glend; lâbirent
boğaz glendleri; buhar türbinlerinde rotorşaftın mah
faza ya da keysten çıktığı kısım veya boğazlara yer
leştirilen sızdırmazlık sağlayıcılar; rotorun yüksek ba
sınç tarafında buharın türbin dışına çıkması ve alçak
basınç tarafında ise havanın türbine girmesine engel
olur.
labyrinth packing: Bkz. labyrinth gland.
lac: Güney Asya'da fidan özlerini emen bazı böcek
türleri tarafından belirli ağaçların ince dalları arasın
da biriktirilen koyu kırmızı renkli, reçineye benzer bir
madde; şellak elde edilen madde; lâk.
LACE (liquid-air-cycle engine): Kendi oksitleyicisini
üreten bir roket makinesi.
lace: 1) birleştirme; bağlama; dikiş yapma. 2) trans
misyon kayışı dikişi. 3) Buh. Mak. kondenser borula
rının ağzı ile aynalar arasından kaçakları önlemek
için erimiş balmumuna batırıldıktan sonra kullanılan
kaytan; Bkz. corset laceing. 4) kordon, kaytan vb.
i. 5) uçlarını çekerek bir kaytan ile bağlamak.
lacing: Mak. süs olarak kullanılan pancur; otomobille
rin içindeki süs pancuru; şerit; bağlama.
lacing wire: Buh. Türb. reaksiyon türbinlerinde, daya
nıklılığını arttırmak için kanatların, çevrelerine yakın
kısımlarından birbirlerine bağlanmasını sağlayan tel.
lack: Yetersizlik; eksiklik; eksik olma veya tümü ile ol
mama.
lack of current: Elektrik akımı yetersizliği.
lack of grease: Gres (yağı) yetersizliği veya eksikliği.
lack of oil: Yağlama yağı yetersizliği veya eksikliği.
lack of power: Güç yetersizliği; güç eksikliği.
lacker: Bkz. lacquer.
lackluster (lacklustre): Parlaklık eksikliği; donukluk;
donuk; sönük.
lacquer (lacker): 1) şellak veya zamk ve reçine karışı
mı alkol ya da diğer çabuk kuruyan çözücü veya sol-
ventlerde eritilerek oluşturulan nitrosellülozlu veya
nitrosellüzossuz saydam bir vernik; verniklere pig
ment eklenerek elde edilen vernik emayesi. 2) Çin
lacquer 314 Lam b er t p roject io n

ve Japonya'daki belirli ağaçlardan elde edilen ve ah

lading, bill of: Bkz. bill of lading.
şap eşyaları parlatmak veya cilalamak, sert ve düz
ladle: 1) sıvıları boşaltmak için kullanılan uzun saplı
gün bir yüzey sağlamak için kullanılan bir vernik ya
kap; kepçe. 2) kepçe ile boşaltmak. 3) kaldırmak ve
da cila. 3) vernik ya da cila ile kaplamak; cilalamak.
kepçede taşımak.
lacquer: İçt. Yan. Mak. pistonlarin üzerinde bir kat
ladle, casting: Bkz. casting ladle: Döküm kepçesi.
man oluşturma eğiliminde olan ve yağda çözünme
ladle, foundry: Bkz. foundry ladle: Dökümhane kep
yen artık; yüksek sıcaklık etkisindeki yağın oksitlen
çesi.
mesinden oluşur; verniğe benzer fakat ondan daha
ladleful: Kepçe dolusu.
serttir.
ladle, slag: Bkz. slag ladle: Cüruf kepçesi.
lact.: Bkz. lacto.
lag: 1) geri kalmak; yavaş hareket etmek; yolda du
lactam: Kimy, çemberinde NHCO grubu kapsayan or
raklayarak gitmek. 2) hareket, gelişme vb. inde geri
ganik çevrimsel bileşikler grubunun herhangi biri;
kalma veya gerileme. 3) bu tür geri kalma veya röta
amin ve karboksil gruplarının suyu giderilerek oluştu
rın miktari. 4) Elekt. alternatif akımda faz zirve akımı
rulur; amino asitin iç anidriti.
nın, ona uyan zirve geriliminden geride kalışı veya
lactase: Belirli bira mayası ve hayvan bağırsaklarında
gecikmesi. 5) Mak. dizel motorlarında yakıtın tııtuş-
bulunan ve laktozu giükoz ve laktoza çeviren bir en
masindaki gecikme Bkz. ignition lag.
zim.
lag: 1) fıçı tahtası. 2) kazanları, silindirleri vb. kapla
lactate: 1) süt salgılamak. 2) laktik asitin herhangi bir
mak için kullanılan dar parçalar halinde herhangi bir
tuzu veya esleri; lâktat.
yalıtım maddesi. 3) bu tür yalıtım maddesi ile kapla
lactate, antimony: Antimon sütü.
mak.
lacterene: Kazein veya süt kesmiğinden yapılan ve
lag bolt: Kare şeklinde somunu olan cıvata; Bkz. lag
basma bezinde basma için kullanılan bir madde; lâk-
screw.
teren.
lagging: 1) radyasyonla ısı kayıplarını önlemek için
lactirene: Bkz. lacterene.
kazan, silindir, tank veya depo vb. inin kaplanmasın
lactic: 1) sütten elde edilen veya süte ait. 2) süt ekşi-
da kullanılan uzun, dar parçalar halinde tahta veya
diği zaman laktozun fermentasyonu (mayalanması)
diğer yalıtkan bir madde. 3) kemerleri taşımak için,
ile oluşan veya belirli mikroorganizmaların etkisiyle
yapımları sırasında tahtadan yapılan açık kalıp.
sükroz veya diğer karbonhidratlardan üretilen say
lagging current: Elekt. çevriminde en yüksek değeri
dam, şurup kıvamında bir asiti, laktik asiti belirtir.
ne, kendisini üreten gerilimden sonra ulaşan bir al
lactic acid: Kimy. bakterilerin etkisi nedeniyle kesilen
ternatif akım; geciken akım.
sütte görülen renksiz, organik asit; laktik asit, CH3C-
lag screw: Kare başlı, ahşap vidasına benzer dişli, ko
HOHCOOH; yapay olarak şeker veya mısır nişastası
nik uçlu bir vida.
nın fermentasyonundan elde edilir; ilâç ve boya yapı
lag wrench: Mak. iki ağızlı anahtar.
mında ve deri endüstrisinde kullanılır.
laid: Bkz.
lactoflavin: Riboflavin; vitamin B,.
lay.
lactometer: Sütün özgül ağırlığının saptanmasında
laid up: 1) Den. kullanım dışı personelsiz, nöbetçileri
kullanılan bir tür yoğunluk ölçer cihaz; lâktometre.
olan, sökülmek üzere hurdaya çıkanlan bağlı bir ge
lactones: Klmy. hidroksi asitin bir molekülünün -OH
mi. 2) yatakta tutulan hasta ya da yaralı.
ve -COOH gruplarından bir su molekülünün elimine
lake: 1) yakıt, yağ veya diğer bir sıvının havuzu; sıvı
edilmesi ile oluşan organik bileşikler grubunun her
havuzu ya da gölü. 2) havuz 3) göl.
hangi biri; karboksilik asitlerin iç esterleri; lâktonlar.
lake; 1) kırmız böceğinden elde edilen koyu kırmızı
lactoproteid: Bkz. lactoprotein.
bir pigment veya boya maddesi. 2) bu boya madde
lactoprotein: Sütte bulunan proteinlerden herhangi
sinin rengi. 3) sabitleştirici olarak bir metal tuzu ekle
biri; lâktoprotein.
nerek elde edilen, çözünmez, renkli bir bileşik; ku
lactoscope: iki sıvının matlık farkı ile sütteki krema
maş boyası olarak kullanılır.
miktarını saptamak için kullanılan bir cihaz; lâktos-
lake-asphalt: 1) yer kabuğunun doğal çöküntülerinde
kop; Bkz. lactometer.
yüzey depoları halinde bulunan doğal asfalt; göl as
lactose: Kimy. sütte bulunan ve kesilmiş sütün buhar-
faltı.
laştırılması sonucu elde edilen beyaz renkli, kristal
lake-marl: Göl tebeşiri; traverten.
biçiminde bir şeker; laktoz, C12H22O11; bebek ma
lambda: Bir buhar türbininin, kendi maksimum verim
maları vb. inde kullanılır; süt şekeri.
devrinde taşıyabileceği ener]i; lamda; gerçek ve ku
ladder: 1) insanlann inip çıktıkları, basamakları olan
ramsal lamda.
bir düzenek; merdiven. 2) buna benzer herhangi bir
lambda ratio: Gerçek lâmdanın kuramsal lâmdaya
şey. 3) madenî, ahşap veya halat merdiven. 4) Den.
oranı; lamda oranı.
iskele.
lambent: 1) bir yüzey üzerinde onu yakmadan yayı
ladder accomodation: Den, gemilerde borda iskele
lan (bir alev); titreyerek yanma (alev vb.i için söyle
si; ana iskele.
nir). 2) yumuşak bir ışık çıkaran veya veren.
ladders, hold: Den. gemilerde ambar merdivenleri.
lambert: Bir lümen/cmr miktarındaki ışığı yansıtan ve
lade: 1) yüklemek Bkz. load. 2) kepçe ile (su vb. i)
ya yayan mükemmel bir yüzeyin parlaklığına eşit
boşaltmak; su boşaltma kabı; kepçe.
olan, C.G.S. sisteminin parlaklık birimi.
laden: 1) yüklü; yüklenmiş. 2) yük taşıma kapasitesi;
Lambert projection: Havacıların kullandığı bir harita;
yüklenme.
bu haritada meridyenler kuzeye doğru birer düz çiz
laden: Yüklemek; yüklenmek.
gi ve paraleller eşit yerleştirilmiş ve aynı merkezli da
lading: 1) yükleme. 2) yük; kargo; hamule.
irelerin yaylarından oluşmakladır; Lambert izdüşü
mü.
lame
lame: 1) çoğu zaman metalden yapılmış ince bir lev
ha. 2) Çoğ. zırhın bir parçası, birbiri üzerine bindiril
miş ince metal levha.
lamina: 1) levha, plâka veya madenî yaprak. 2) hay
van dokusu, metal vb. inde olduğu gibi ince levha,
pul ya da katman.
lamina coupling: Mak. esnek kavrama veya levhalı
kavrama; Otomobil şanzımanlarında kullanılır.
laminable: Yaprak, varak veya levha şekli verilebilir
veya sıkıştırılarak varak, levha vb. i haline getirilebilir
ya da katmanlara ayrılabilir.
laminal: Bkz. laminate.
laminar: Bkz.
laminate.
laminar flow: Bkz streamline flow.
laminate: 1) İnce levha veya katmanlara ayırmak. 2)
kontrplak gibi Katmanlarla yapılmak. 3} ince katman
lara bölünmek. 4) ince levha ya da katmanlardan
oluşan veya düzenlenen; katmanlı; varaklı.
laminated: ince katman veya tabakalardan yapılmış;
katmanlı, tabakalı.
laminated core: 1) Elekt. bir metalde eddy akımlarını,
dolayısıyla fuko kayıplarını önlemek için, yalıtılmış
demir saç levhalardan oluşturulan endüvi gövdesi.
2) Elekt. levhalardan oluşturulmuş göbek; kondansa
tör veya transformatör göbeği.
laminated shim: İnce metal katmanların birbirlerine
lehimlenmesi ile oluşan şamata, şim ya da layner;
her katman diğerinden kolayca ayrılabilir.
laminated spring: Mak. yaprak yay; susta yay; düz
çelikten yay.
lamination: 1) ince levha veya katman haline girme
veya ince katman haline girmiş. 2) varaklı yapı; ince
katmanlardan yapılmış şey. 3) ince katman; tabaka
ya da katman.
laminose: Bkz. laminate.
laminous: Bkz. laminate.
lamp: 1} yağ, alkol vb. yakarak işık ve ısı oluşturan, fi
tili bulunan bir Kap; kandil, fitil çoğu zaman alevi ko
rumak için bir cam veya baca içinde tutulur. 2) elek
trik ışığı veya güneş ışığı lâmbaları gibi, ışık veya şi
fa verici ışınlar üretmek için kullanılan herhangi bir
cihaz.
lamp, arc: Elekt. ark lâmbası; ışık kaynağı; esas ola
rak, elektrik arkının aralarında meydana getirildiği iki
karbon elektrottan oluşur; çok parlak oluşu nedeniy
le projektör ve spot ışıkları için faydalıdır.
lamp, black: is; is siyahı; toz siyah boya.
lamp, bulb: Elektrik ampulü; lâmba ampulü.
lamp, carbon filament: Karbon fiiamanlı lâmba ya da
ampul.
lamp, circuit: Lâmba devresi; elektrik ampullerinin
devresi; aydınlatma devresi; ışik devresi.
lamp cord: Lâmba kordonu.
lamp, electric: Elektrik lâmbası veya ampulü; genel
olarak inert gaz ile doldurulmuş ampul içersinde,
ısındığı zaman ışık veren filaman ya da arK'a sahip
olan cihaz.
lamp, filament: Elekt. lâmba filamanı; kısmen veya ta
mamen bir inert gaz ile dolu bir cam ampul içine yer
leştirilmiş ve elektriksel olarak ısıtılan ve ışık üreten
bir tel.
lamp, hand: El feneri; el lâmbası.
lamp, inspection: Kontrol lâmbası.
lamp, metallic filament: Metal fiiamanlı lâmba ya da
315 landing-bridg e
ampul.
lamp, mercury vapor: Cıva buharlı lâmba; elektriğin
elektrotlar arasındaki cıva buharına dokunmasıyla
mavi-yeşil ışık veren ve cıva kapsayan bir ampulden
oluşan lâmba.
lamp, oil: Yağ lâmbası; kandil.
lamp, petroleum: Petrol lâmbası.
lamp, pilot: Pilot lâmba.
lamp, portable: Seyyar lâmba; taşınabilir lâmba.
lamp, quarz: Morötesi radyasyonunu aktarmak için
kuvarz ampulü olan lâmba; morötesi ışınlan açısın
dan zengin ışık kaynağı olarak kullanılır; çoğu za
man cıva buharlı türdendir.
lamp room: Den. genel olarak gemilerin başaltında
bulunan ve türlü malzeme, boya vb. inin muhafaza
edildiği kapalı kısım; fenerlik.
lamp, safety: Madenciler tarafından kullanılan bir
lâmba; güvenlik ya da emniyet lâmbası.
lamp, safety flame: Emniyet lâmbası; güvenlik lâm
bası; grizu tehlikesine karşı kömür ocaklarinda ma
dencilerin kullanıldıkları lâmba.
lamp spectrum: Işınlayan, alev üreten bir lâmba; katı
ve sıvılardan geçişi sırasında alev üreten radyasyo
nun spektroskopik denetiminde kullanılır.
lamp, spirit: ispirto lâmbası; kamineto.
lamp, street: Sokak lâmbası.
lamp, test: Tecrübe lâmbası.
lamp, three filament: Üç fiiamanlı lâmba.
lamp wick: Lâmba fitili.
lance: Meme, lüle veya nozul olarak kullanılan boru
parçası; bu borudan verilen buhar veya basınçlı ha
va, kazanların boru ve ayna yüzeylerinde birikmiş
kurumun üflenmesi ve kazan dışına atılmasını sağ
lar; buhar tomarı; Bkz. soot blower.
lancet: 1) çoğunlukla iki ağızlı, ameliyatlarda kullanı
lan küçük bıçak; neşter. 2) Mim. dar kemer ya da
pencere.
lancet arc: Mim. dar, sivri uçlu kemer.
land: 1) dünyanın, denizlerin dışında kalan katı kısmı.
2) dünya yüzeyinin belirli bir yeri. 3) bir gemiden ka
raya çıkmak. 4) karaya veya suya konmak (uçak
için söylenir). 5) gemiyi terketmek ve sahile çıkmak;
karaya çıkmak. 6) bir limana veya sahile inmek (ge
mi için söylenir).
land breeze: Kara tarafından denize doğru esen rüz
gâr.
land measure: 1) bir arazi parçasının yüzeyini bul
mak için kullanılan bir alan sistemi. 2) böyle bir öl
çüm sisteminin ar, dekar, hektar vb. i herhangi bir
birimi.
land mine: Toprak yüzeyi altına saklanan ve üzerin
den askerler ve araçların geçişi sırasında patlayan
mayın; kara mayını.
land plaster: Kimy. gübre olarak kullanılan öğütül
müş sulu kalsiyum sülfat, CaSO .2H 0.
4 2
landing: 1) karaya çıkma veya çıkarma işlemi. 2) bir
geminin yüklendiği veya boşaldığı yer. 3) uçak mer
divenin alt tarafındaki platform; merdiven sahanlığı.
4) konma veya toprağa inme işlemi; iniş.
landing angle: Hava, bir uçağın uçuş pistinde, doğa!
duruşu ile, piste iniş hattı arasındaki dar açı; iniş açı
sı.
landing-bridge: Yükleme boşaltma için yapılan geçit
köprü.
landin g c ha rge s
landing charges: Yükleme ve boşaltma masrafları.
landing gear: Hava. tekerlik, ponton vb. inden olu
şan ve uçağı karada ve suda taşımak için kullanılan
donanım; iniş takımı.
landing platform: Sahanlık.
landing speed: Hava, normal inişi sırasında bir uça
ğın, piste dokunduğu andaki minimum hızı; iniş hızı;
iniş sürati.
landing stage: Den. bir gemiden yolcu ve yüklerin
boşaltıldığı, bazan yüzer bir şekilde olan platform ya
da rıhtım.
landlubber: Den. çok küçük bir deneyime sahip ve
gemide işe yaramaz kişi (denizcilerin küçük görme
amacıyla kullandıkları bir terim).
landolt band: Şiddetli bir ışık kaynağı, örneğin güneş
kullanıldığında, zaman zaman görülen koyu bir
bant; ışığın kesinlikle paralel olmaması nedeniyle
meydana gelir.
landsman: Yeni ve deneyimsiz bir denizci.
landward: Karaya doğru; durumu veya yüzü karaya
dönük.
İane: 1) güvenlik nedeniyle gemi, uçak, otomobil vb.
leri için düzenlenmiş güzergâh veya rota. 2) gemiler
için buzlar arasında açılan seyire (navigasyona) uy
gun dar su yolu.
Langmuir-theory: Langmuir kuramı ya da teorisi; biri
ya da ikisi birden hareketli yüzeyler arasında oluştu
rulan sıvı katmanı ile ilgili yağlama kuramı; bu kura
ma göre yağlanan yüzeyler arasında daha fazla sayı
da katman devam ettirilir.
lankroflex: Sıv. Yük. izooktileat/lineolat'ın karışımın
dan oluşan, pratik olarak tehlikesiz, hafif kokulu, so
luk sarı renkli, dayanıklı bir bileşik; insan sağlığı açı
sından zararlı etkisi yoktur; 25 C'de viskozitesi 35
cS; 25°C'de öz.ağ. 0,920; d.n. yok; gemilerde çevre
sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
lanolin: Yapağıdan elde edilen yağlı bir madde; koz
metik, merhem vb. i için kullanılır; lânolin.
lanoline: Bkz. lanolin.
Lanova cell: Bkz. air cell.
Lanova combustion chamber: Bkz. air ceil.
Lanova energy cell: Bkz. air cell.
lantern: 1) ışığı muhafaza etmek ve onu rüzgâr ve ha
vadarı korumak için saydam bir fanus veya fener. 2)
fener kulesinin en üstünde, içinde lâmba bulunan
oda. 3) bir binanın çatısı üzerinde veya bir kulenin
tepesinde ya da benzer yerlerde ışık ve hava girme
si için açık bir yapı.
lantern: Esk. slayd göstericisi veya projektör.
lantern pinion: iki diskten oluşan eski tür bir dişli
çark.
lantern ring: Pompa özellikle yoğuşum pompası vb.
inin boğazlarının sızdırmazlığı için kullanılan, delikli
ve oyuklu bir çember.
lantern slide: Projeksiyon makinesi için fotoğraf slay-
tı; orijinal olarak göstericinin fotoğraf slaytı.
lantern wheel: Bkz. lantern pinion.
lanthanides: Kimy, periyodikler tablosunda lântanı iz
leyen 14 elementten oluşan grup; lântanidler; lânta-
nit serisi.
ianthanide series: Kimy. lântan ile başlayan nadir
toprak alkali metaller serisi.
lanthanium: Bkz, lanthanum.
lanthanum: Kimy. lântan; 1839 yılında C.G. Mosander
316 laps t rak e
tarafından keşfedilen, kalay beyazı renkte, dövülebi
lir fakat haddeden çekilemeyen gümüşe benzer, na
dir toprak alkali grubundan parlak bir metalik kimya
sal element; Simg.La; at.ağ. 138,92; at.no. 57.
lanthanum salts: Kimy. lântan'in tuzlari.
lanthorn: Bkz. lantern.
lanyard: 1) bazı teknelerin dıştan takma motorlarını
çalıştırmak için kullanılan kaytan ya da ip. 2) bazı
şeyleri tutmak veya bağlamak için gemilerde kullanı
lan kısa ip ya da çıma. 3) denizcilerin boyunlarına bı
çak asmak için kullandıkları kaytan. 4) belirli tipteki
topları ateşlemek için ucuna kanca bağlanmış kay
tan. 5) laniard biçiminde de kullanılır.
lap: 1) Gem. Mak. buhar makinelerinde dıştan katofiu
(kesmeli) bir slayt valf ya da çekmece orta durumda
iken veya altta ve üstte bulunan buhar portlarını ay
nı miktar kapamışken, üst buhar portu üst kenarı ile
slayt valfın buhar tarafındaki ucu arasında kalan par
ça; buhar lebi; egzoz tarafındaki parça ise egzoz le
bidir. 2) içten katoflu slayt valflarda ise buharın girdi
ği iç taraftaki parçalar buhar lebi, dış veya egzoz ta
rafındaki parçalar ise egzoz lepidir; buhar lepi lid ve
ya erken giriş ve egzoz lepleri ise riliz ya da erken çı
kış ile kompresyonu sağlarlar.
lap: Kızgın bir metalin katlanması nedeniyle oluşan
yüzey bozukluğu.
lap: 1} Mak. alıştırma; tam uyacak şekilde taşlama. 2)
birbirine sıkı geçme yapma. 3) bindirme ya da üst
üste binme. 4) aşındırıcı bir madde ile doyurulmuş
(yüklü) ve parlatmak için kullanılan yumuşak metal,
ağaç veya deri parçası. 5) alıştırarak parlatmak. 6)
cam, mücevher vb. lerini kesmek veya parlatmak
için kullanılan yumuşak metal, ağaç veya deri parça
sı. 5) alıştırarak parlatmak. 6) cam, mücevher vb. le
rini kesmek veya parlatmak için kullanılan döner bir
disk veya taş. 7) cam ya da mücevherlerde olduğu
gibi, bir disk ile kesmek veya parlatmak.
lapbelt: Oto. kara taşıt araçlarinda, özellikle otomobil
lerde kullanılan emniyet kemeri.
lap, exhaust: Bkz. exhaust lap.
lap-joint: Bindirme şeklinde bağlama.
lap joint: 1) iki parçadan birini diğerinin üzerine bindi
rerek yapılmış (kaynak, perçin vb. i biçimindeki)
bağlama. 2) Pist. Buh. Mak., Diz. Mot. piston seg-
manlarının uçlarının hava ya da gaz kaçaklarına en
gel olacak şekilde birbirlerinin üzerine bindirilmesi
ile oluşan yapı.
lap, steam: Bkz. steam lap.
lap weld: Bkz. lap welding.
lap welding: İki parçayı dövme sıcaklığında çekiç ve
ya presle döverek yapılan bir kaynak türü; Smith's
weld (demirci kaynağı) biçiminde de kullanılır.
lapis: Taş (Lâtin ifadelerinde kullanılır).
lapping: Mak. birbiri üzerine binen; sıkı geçmeli; alış
tırma.
lapping compound: Mak. alıştırma macunu; Mot. su
papların alıştırılmasında kullanılan macun.
lapse rate: Yükselti ya da rakım veya altitütün çoğal
ması ile atmosfer sıcaklığının azalma miktarı; her
100 metre için 0,6°C'dir.
lapstrake: Kalın tahtaların birbiri üzerine bindirilip per
çinlenmesi ile yapılan tekneye sahip olan; kaplama
tahtaları birbiri üzerine bindirilmiş gemi; bu şekilde
yapılmış gemi; bindirme kaplamalı gemi.
lapstreak
lapstreak: Bkz. lapstrake.
larboard: Den. baştarafa doğru bakan bir kişiye göre,
bir geminin sol tarafı; iskele (tarafı); bu tarafta ya da
bu tarafa doğru; eski bir deyim olup, bugün yerini
port (iskele) sözcüğüne bırakmıştır.
lard oil: 1) domuz yağından yapılan ve yağlama yağı
ve aydınlatma sıvısı olarak kullanılan yağ.
lardy: 1) domuz yağı ile kaplanmış veya domuz yağı
kapsayan. 2) domuz yağına benzer; domuz yağı gi
bi.
large: 1) Den. açık ve elverişli (hava için söylenir). 2)
Den. rüzgârı kemere gerisinde kullanarak yapılan se
yir. 3) Den. uygun rüzgâr.
large-bore engine: Büyük (silindir) çaplı pistonlu bu
har makinesi, özellikle dizel motoru; büyük çaplı ma
kine.
large calorie: Büyük kalori; kilo kalori; 1000 gram ka
loriye eşit bir ısı ya da enerji birimi; bir kilogram su
yun sıcaklığını 15°C'den 16°C'ye yükseltmek için ge
rekli ısı miktarı; kkal kısaltması ile belirtilir.
large gear: Büyük dişli; Bkz. gearwheel.
large hammer: Büyük çekiç; ağır çekiç.
large-scale: 1) büyük ölçekle çizilmiş (harita vb. i için
söylenir). 2) geniş faaliyet alanı; geniş bir alan üze
rinde; şümullü.
laser (light amplification by stimulated emission of
radiation): Görülebilir tayfta çalışan bir mikrodalga
büyültücüsü; lazer.
laser doppler anemometer: Diz. Mot. yanma odasın
daki gaz hızını doğrudan ölçmek için bir makine si
lindirine donatılan bir cihaz; lazer dopler anemomet-
resi.
lash: 1) Mak. hareketli ve hareketsiz parçalar arasın
daki boşluk; supap boşluğu. 2) Den. bir halat ile
bağlamak. 3) Den. façuna etmek; bağlamak. 3) Mot.
supapların boşluklarının ayarlarına ait.
L.A.S.H.: Bkz. lash ship.
lash adjuster: Mot. dört ve iki zamanlı doğru akım sü
pürmeli motorlarda supapların boşluklarını otomatik
olarak düzenleyen hidrolik bir cihaz; supap klerens
ayarlayıcısı; Bkz. zero lash adjuster.
lash adjuster, automatic: Otomatik klerens ayarlayıcı
sı.
lash adjuster, hydraulic: Basınçlı yağlama yağı yardı
mıyla supap klerenslerini ayarlayan cihaz, hidrolik
kierens ayarlayıcısı.
lash adjuster, mechanical: Mekanik olarak ya da bir
helisel yay yardımıyla supap klerenslerinin ayarlan
masını sağlayan düzenek; mekanik kierens ayarlayı
cısı.
lash ship: Den. yüklü layterleri taşıyan ve onları rıh
tımlara yanaşmaksızın denize bırakana modern bir ti
caret gemisi türü; lâyter gemisi.
last: Türlü yer veya şeylerde değişen bir ağırlık ölçü
sü; 1812 kilogramlık (4000 libre) bir ağırlık olduğu
kabul edilir.
lastex: Pamuk, rayon, ipek vb. i ile dokunan ince yu
varlak lâstik iplikten oluşturulan kumaş ya da örgü
(ticarî bir isim).
lasting: 1) Uzun zaman dayanan; dayanıklı; bozulma
yan; sabit. 2) dayanma; tahammül gücü; süreklilik
veya istikrar.
lat.: Bkz. lateral.
latch: 1) kapı veya bahçe kapısı mandalı ya da sürgü
317 lateral
sü; kapı mandalı; kapı sürgüsü. 2) bir pencere vb. i
için mandal. 3) bir mandal ile kapatmak veya bağla
mak ya da kilitlemek.
latchkey; Bir kapının, özellikle dış kapının dışarıdan
sürgüsünü çekmek veya açmak için kullanılan anah
tar.
latch lever: Diz. Mot. kumanda kolu üzerinde bulu
nan ve onun rahat olarak hareket ettirilmesini sağla
yan kol; sürgü kolu.
latch spring: Mandal yayı Bkz. latch.
late: 1) her zamanki, uygun veya umulan vb. i zaman
dan sonra gelen ya da oluşan; gecikmiş. 2a) gün,
gece, yıl vb. inde gecikerek süren, oluşan vb. i. b)
sona doğru oluşum, olma, devam etme vb; son za
manlarda. 3) şimdiki zamandan hemen önce olu
şan. 4) şimdi olmayan, geçenlerde; özellikle: a) ge
çenlerde öldü. b) geçenlerde ofis dışına gitti. 5) alı
şılmış, uygun ve umulan zamandan sonra; gecike
rek. 6) gün, gece, yıl vb. inin geç zamanlarına ka
dar. 7) son zamanlarda; yakınlarda.
late ignition: Diz. Mot. geç tutuşma; rötarlı tutuşma
ya da ateşleme; Mot. silindirdeki kızgın hava veya
hava-yakıt karışımının normalden geç tutuşması;
maksimum yanma basıncı azalır.
late injection: Geç püskürtme; Diz. Mot. yakıtın nor
mal zamanından geç silindirlere püskürtülmesi; tu
tuşma üst ölü noktadan çok sonra ve giderek geniş
leyen bir hacim içinde oluşacağından, ortalama en-
dike basınç ve maksimum basınçlar azalır, makine
devir sayısı ve üretilen güçler azalır.
Sateen: Üçgen biçiminde bir yelken; lâtin yelkeni; geç
mişte Portekiz'li denizcilerin kullandıkları bu yelken
günümüzde Akdeniz teknelerinde kullanılmaktadır.
2) bu tür yelkene sahip olan. 3) bu tür yelkenli tek
ne.
latin-rigged: Lâtin yelkene sahip olan; lâtin armalı (o-
lan).
latency: Gecikme süresi.
latent: 1) buharlaşma ve yoğuşmanın gizli ısısına ait.
2) Huk. gizli. 3) henüz saklı ya da gizli; açıklanma
mış ya da gizli kalmış.
latent heat: Term, gizli ısı; bir maddenin sıcaklığını de
ğiştirmeden fiziksel durumunu değiştiren ısı; örneğin
32°F (0°C)'deki buzu yine aynı sıcaklıktaki suya çe
virmek için gerekli ısı miktarı.
latent heat of condensation: Term, yoğuşmanın gizli
ısısı; su buharının yoğuşması, özellikle bulut oluşu
mu sırasında su buharının yoğuşması için firar eden
ısı miktarı.
latent heat of evaporation: Buharlaşmanın gizli ısısı.
latent heat of fusion: Sıcaklıkta bir değişim olmaksı
zın buzun erimesi için eklenmesi gereken 36,268 ka
lori (144 Btu)'lik ısı; erimenin gizli ısısı.
latent heat of vaporization: Term, buharlaşmanın giz
li ısısı; verilen herhangi bir miktardaki sıvının, sıcaklı
ğında bir değişim olmaksızın, buharlaşması için ge
rekli ısı miktarı.
latent image: Bilgisay. belirlenmemiş imge.
lateral: 1) yana doğru, yanda, yandan, yana alt; yan
taraftan (yanal hareket gibi). 2) yana yerleştirilmiş
veya yapılmış herhangi bir şey; yan parça, büyüme,
dal vb. 3) Mot. yan boşluk veya silindirde segman
yan klerensi Bkz. side clearence. 4) Maden, ana da
mara paralel yan birikinti veya damar.
la t era l cle arenc e
lateral clearence: Bkz. side
clearence.
lateral compression : Yanal sıkıştırma; yanal basınç;
yanal itme.
lateral deformation: Yanal veya enine bozulma ya
da deformasyon.
lateral expansion: Yanal genişleme; yanal yayılma.
lateral force: Yanal kuvvet.
lateral friction: Yanal sürtünme; yan sürtünme.
lateral resistance: Teknelerin su altında kalan kisımla-
nnın yanal harekete direnci; yanal direnç.
laterite: Jeo. belirli kayalarin ayrışması ile şekillenen
ve büyük miktarda alüminyum, demir ve titanyum
hidroksit kapsayan gözenekli, kırmızı kil; iâterit.
latex: Yapısında protein, alkaloit, nişasta, şeker, yağ,
tanen, reçine, sakız gibi maddeler bulunan beyaz
renkli, sütümsü, karmaşık bir emülsiyon; kauçuk
ağacından elde edilen, pıhtılaştığında kauçuğu ve
ren viskoz bir sıvı; lâteks; lâdeks.
lathe: 1) ahşap ve metal cisimleri döndürerek, kesici
aleti veya kalemi yardımıyla onlara şekil veren bir
makine; torna tezgâhı; torna makinesi. 2) torna tez
gâhında şekil vermek.
lathe bastard: Mak. dikdörtgen kesitli, tek sıra dişli ve
torna tezgâhlarında kullanılan bir tür eğe; torna eğe
si.
lathe bed: Mak. torna kızağı; torna yatağı.
lathe carriage: Mak. bıçak tertibatının bioku; yatakta
ileri geri hareket eden takım; torna arabası.
lathe centers: Mak. torna mesnetleri; toma karşılık
puntosu; torna puntoları.
lathe chuck: Mak. torna başlığı; torna aynası; şekil ve
rilecek parçanın torna tezgâhına bağlandığı kafa.
lathe cutting tool: Torna tezgâhlarında kesme, diş
çekme vb. i için kullanılan türlü kalemler; torna (tez
gâhı) kesme kalemleri.
lathe dog: Mak. torna fırdöndüsü; büyük parçalar
için torna ara mesnedi.
lathe headstock: Mak. torna başlık tertibatı; torna fe
neri; torna aynası; tahrik tertibatı.
lathe jaw: Mak. torna ayağı.
lathe spindle: Mak. torna mili veya şaftı.
lathe tailstock: Mak. tornanın hareketli punta tertiba
tı.
lathe tools: Mak. toma takımları.
latices: Latex'in çoğulu.
laticiferous: Lâteks üreten, kapsayan ya da gizleyen.
latten: 1) dövülerek ince levha veya varak haline geti
rilmiş pirinç ya da pirince benzer alaşım. 2) ince lev
halar halindeki herhangi bir metal, özellikle kalay.
lattice: 1) perde, çerçeve vb. i olarak kullanılan tahta,
metal vb. inden yapılan çubuk veya telden yapılmış
kafes; pencere kafesi. 2) böyle bir yapıya benzeyen
veya benzediği sanılan. 3) böyle bir yapı ile çevrele
nen pencere, kapı, bahçe kapısı vb. i. 4) kafes ile
donatmak veya çevrelemek. 5) kafes ile kaplamak
veya teçhiz etmek.
lattice: Noktaların uzayda muntazam geometrik dizili
şi-
lattice, crystal: Bkz. crystal lattice.
lattice dynamics: Şebeke dinamiği; kristal şebekele
rin ısıl titreşimlerinin özellikleri ile ilgilenen katıların
durumunun kuramının bir dalı.
lattice energy: Şebeke enerjisi; bir iyonik kristalde,
aralarinda çok büyük bir mesafe bulunacak şekilde
318 la w o f eq u a l are a s
iyonları birbirinden ayırmak için gerekli enerji/mol.
latticework: 1) kafes. 2) kafes grubu. 3) kafes işi.
laughing gas: Kimy. gülme gazı; özellikle dişçilikte
uyuşturucu olarak kullanılan bîr gaz; azot oksit,
N 20
.
launch: 1) herhangi bir kuvvetle ileriye doğru fırlat
mak (katapültün yaptığı gibi). 2) fırlatmak, boşalt
mak veya göndermek (silâh, rüzgâr vb. i). 3) kaydı
rarak (yeni yapılmış bir gemiyi) denize indirmek;
yüzdürmek. 4) işletmeye başlamak; harekete başla
mak. 5) bir kurs veya mesleğe başlamak. 6) denize
açılmak.
launching: Denize (suya) indirme; denize indirilmesi
(bir geminin).
launching pad (or platform): Roket, gayıtlı füze vb.
inin fırlatıldığı ya da ateşlendiği plâtform; füze rampa
sı.
launching ways: Suya indirme yolları (gemiler için
söylenir).
launch, motor: Bkz. motor launch.
launch out: 1) denize açılmak. 2) yeni bir şeye başla
mak.
launch, steam: Bkz. steam launch.
launder: 1) Mine, cevherden yabancı maddeleri ayır
mak için kullanılan (akar) su. 2) yıkamak (çamaşır
vb. i). 3) yıkama ve ütüleme. 4) yıkamak ve ütüle
mek.
lanudry: 1) çamaşırhane. 2) çamaşırların yıkandığı
yer. 3) yıkanmaya hazır çamaşırlar vb. i; kirli çama
şırlar.
lava: Bir yanardağdan patlama sırasında çevreye yayı
lan erimiş kaya; lâv veya püskürtü. 2) lâvın soğudu
ğu zaman oluşturduğu kayalar; volkanik kaya.
lavation: 1) yıkama. 2) yıkama için su; yıkama suyu.
law: Fen bilimlerinde kanun; Matematik, fizik, termodi
namik vb. i yasalar, gaz kanunları vb. i.
law, gases: Bkz. gas laws: Gaz kanunları.
law, ideal gases: Bkz. ideal gas laws: ideal gaz ka-
nunlan.
law, marine: Bkz. marine laws: Deniz Ticaret Kanun
ları.
law, ideal gases: Bkz. ideal gas laws: ideal gaz ka-
nunlan.
law, marine: Bkz. marine law: Deniz ticaret kanunları
law of conservation of energy: Enerjini sakinimi
ka nunu: "Enerji yaratılamaz veya tahrip edilemez,
an cak kısmen ya da tamamen bir enerji türünden
diğe rine dönüştürülebilir; kapalı bir sistemin toplam
ener
jisi sabittir.
law of conservation of matter: Maddenin sakinimi
kanunu: "Madde ne yaratılabilir ve ne de tahrip edi
lebilir."
law of constant composition: "Nasıl bir kimyasal bi
leşik hazırlanırsa hazırlansın, daima kütlesi ile aynı
oranda elementleri kapsar; sabit yapı ya da bünye
yasası.
law of definite proportions: Belirli oranlar kanunu:
"Belirli bir bileşiği oluşturmak için elementler belirli
oranlarda birleşir"; böylelikle bir bileşiğin yapısı
onun hazırlanması yönteminden bağımsızdır.
law of electric charges: Elektrik yükleri kanunu:
"Benzer yükler birbirini iter, zıt yükler birbirini çe
ker."
law of equal areas: Eşit alanlar kanunu: "Kepler'in
la w o f eq uilib ri u m
ikinci kanununun uygulaması: "Herhangi bir merke
zi kuvvetin etkisi altında hareket eden bir partikül,
eşit zaman aralığında, eşit alan tarayacak şekilde ya-
nçap vektörü yönünde hareket eder."
law of equilibrium: Denge kanunu: "Eğer bir cisim
denge durumunda (hareketsiz) ise, onu bir tarafın
dan etkileyen kuvvetlerin bileşkesi, zıt yönden etkile
yen kuvvetlerin bileşkesi ile denge durumundadır."
law of gravitation: Cazibe veya yerçekimi kanunu:
Bir cismin diğer bir cismi çekmesine neden olan kuv
vet, onlarin kütleleri ile doğru orantılı ve merkezler!
arasındaki mesafenin karesi ile ters orantılıdır".
law of heat exchange: Isı değişimi kanunu:
"Birbirleri ne temas ettileri veya dokundukları
zaman sıcak maddenin kaybettiği ısı miktarı, soğuk
maddenin ka zandığı ısı miktarına eşittir."
law of inverse squares: "Eğer fiziksel bir büyüklük
kaynaktan olan mesafe ile değişiyorsa, bu değişim
mesafenin karesi ile ters orantılıdır"; örneğin bir yü
zeyin aydınlatma şiddeti; ışık kaynağı ile aradaki me
safenin karesi ile ters orantılıdır.
law of magnetic poles: Manyetik kutuplar kanunu:
"Bir mıknatısın aynı isimli kutupları birbirini iter. aksi
kutuplan ise çeker.
law of mass action: Kütle etkisi kanunu: "Homojen
bir kimyasal tepkimenin hızı, tepkileyicilerin konsan
trasyonunun ürünü ite orantılıdır".
law of moments: Momentler kanunu: "Bir cismin
den gede olduğu zaman saat yönündeki
momentlerin toplamı, saat aksi yönündeki
momentlerin toplamına eşittir."
law of multiple proportions: Çok yönlü oranlar
kanu nu: "İki element birden fazla bileşik
oluşturmak için birleştikleri zaman, diğerinin sabit
ağırlıkları tam sayı ların küçük bir oranıdır."
law of octaves: "Elementlerin atom ağırlıklarına göre
düzenlenmesinde her sekizinci element benzer özel
liklere sahiptir."
law of properties: Özellikler kanunu: "Sabit koşullar
altında bir madde daima, tanımlanabilir belirli karak
teristik özelliklere sahiptir."
law of rebound: Esnek çarpma kanunu: "Mükemmel
esnek bir top için geri tepme açısı, çarpma açısına
eşittir".
law of work: iş kanunu:" ideal bir makinede alınan ve
verilen işler birbirine eşittir."
lawn mover: El ile veya bir benzin motoru ile ya da
güçle çalıştırılan çim kesme makinesi; çim makinesi.
lawrencium: Lavrensyum; aktinit serisi elementlerin
sonuncusu; 1963 yılında keşfedildi; 103 numaralı ele
ment; Sig.Lw.
lay: 1) Den. halatın bükümü ve büküm yönü. 2) hala
tın bükümü sırasında uygulanan kuvvet.
lay a course: 1) Den. dar kanallarda geçişi sağlamak
için yapılmış gemi bağlama yerleri. 2) saklamak; giz
lemek.
lay bay: 1) Den. dar kanallarda geçişi sağlamak için
yapılmış gemi bağlama yerleri. 2) saklamak; gizle
mek.
lay down: Den. gemi omurgasını kızağa koymak.
layer: Tek bir tabaka, katman ya da yeryüzü tabaka
sı.
layer of air: Hava katmanı veya tabakası.
layer of coal: Kömür katmanı veya tabakası,
lay off: 1) Den. sahilden uzaklaşmak ve liman dışın
da kalmak. 2) özellikle bir işçiyi geçici olarak işten çı
319 lead
karmak.
lay out: 1) bir gemiyi belirti bir yerde belirli bir süre
için tutmak. 2) kürekli bir teknede veya filikada birlik
te, uyumlu ve kuvvetli bir biçimde kürek çekmek. 3)
palamari bağlanacağı yere göndermek. 4) bir plâna
göre düzenlemek.
lay up: 1) Den. onarım amacıyla bir gemiyi doka sok
mak. 2) Den. görev dışı yaparak bir gemiyi bağla
mak. 3) halat yapımı için lifleri bükmek. 4) gelecekte
kullanmak üzere depolamak; stok etmek; biriktir
mek.
lay day: 1) Den, ekstra bir ücret ödenmeksizin bir ge
minin yüklenmesi veya boşaltılması için müsaade
edilen gün ya da günler. 2) Den. bir geminin liman
da geciktiği günlerden herhangi biri; delay day'in
kı saltılmışı.
layout plan: Genel durum plânı; umumi vaziyet plânı.
layshafl: Diz. Mot. mekanik ilk hareket devrelerinde,
ilk hareket valflarının açılmasını sağlayan ve kısmen
dönerek ilk hareket supaplarının kulbütörlerine ku
manda eden yatay şaft ya da mil.
lazaret: Bkz. lazaretto.
lazaretto: 1) Den. bazı gemilerde güverteler arasında
bulunan ve erzak depolamak için kullanılan hacim;
kumanyalık. 2) karantina istasyonu olarak kullanılan
bir bina ya da gemi. 3) bulaşıcı hastalık, özellikle
cüzzamlı fakir insanlar için devlet hastanesi.
lazulite: Cam gibi, gök mavisi renkli bir mineral; deği
şik miktarlarda demir ve mağnezyumlu sulu alümin
yum fosfat.
lazy tongs: Birbirine çapraz bağlı çubuklardan olu
şan ve onu kullanan kişiden biraz uzakta bulunan
küçük maddeleri tutmaya yarıyan bir cihaz; bir tür
maşa
lazy bar: Kömürle fayraplı kazanlarda, fayrap kapağı
boşluğuna çapraz yerleştirilmiş metal bir çubuk; ağır
fayrap aletlerinin taşınmasında kullanılır.
Ib.: Bkz. libra;
pound.
L bar: L biçiminde yapılan bir çelik çubuk veya profil.
Ibs.: BKZ. librae; pounds.
LC: Lead covered ; Kurşun kaplı.
LCM: Lead-coated metal: Kurşun kaplı metal.
LCR circuit: Elekt. endüktör ve endükleyici, kapasitör
ve dirençler kapsayan bir devre; LCR devresi; L, C
ve R'nin belirli değerleri için rezonant bir devredir.
Le Chateiier's law: Lö Şatelye kanunu: "Eğer bir ge
rilme dengedeki bir sisteme yerleşmişse, tepki, geril
meyi giderecek yöne gitme eğilimindedir.
lea: 1) boyu genellikle 73-274 metre arasında değişen
uzunluk ölçüsü (iplik için); yün için 73 m; ipek ve pa
muk için 109 m; keten için 274,5 metredir.
leach: 1) bir sıvıyı filtreden geçirmek ve süzmek. 2)
filtre etmek. 3) çözünmek ve su ile götürülmek. 4)
süzme; filtre etme. 5) sıvının süzüldüğü madde. 6)
Den. yelken yakası.
leaching: Su gibi çözücülerle yıkayarak çözünmeyen
bir maddeden çözünür bir maddeyi ayırma; süzme;
yıkama.
leachy: Toprak gibi gözenekli.
lead: 1) Elekt. a) bir devrede akımı bir noktadan
diğer bir noktaya taşıyan tel. b) cihazın bir
noktasına veya bir noktasından akım taşıyan bir tel
ya da kablo. 2) Mine. eski bir nehir yatağındaki
cevher katmanı; ma den daman. 3) diğer vektörden
önce zirveye ulaşan bir alternatif akım vektörü için
söylenir.
lea d
lead: 1) Gem. Mak. pistonlu buhar makinelerinde eg
zoz kursunun sonuna doğru, piston ölü noktasına
kursunun % 1-% 3'ü kadar yaklaştığında, portun
slayt valf (çekmece) tarafından buhara açıldığı nok
ta; erken giriş veya lid; buhar lidi Bkz. steam lead.
lead: Helis ve vorm (sonsuz) dişlilerde bir dişin tam
bir devirdeki mesafesi.
lead: 1) Kimy. Ağır, yumuşak, dövülebilir, mavimsi gri
renkli metalik bir kimyasal element; boru ve yaygın
olarak alaşım ve bileşikler yapımında kullanılır;
Simg. Pb; at. ağ. 207,21; at.no. 82. 2) bu metalden
yapılan herhangi bir şey, özellikle: a) denizde iskan
dil ağırlığı, b) Çoğ. çatıları kaplamakta kullanılan kur
şun levhalar. 3) mermiler. 4) kurşun kalemlerde kul
lanılan ince çubuk şeklindeki grafit. 5) kurşundan ya
pılan veya kurşun kapsayan. 6) kurşunla kaplamak
veya bağlamak. 7) Matb. satırların arasını açmak
için kullanılan kurşun parçası; anterlin. 8) çanak
çömlek vb. ini kurşun sır ile kaplamak. 9) kurşunla
kaplamak.
lead acetate: Kimy. zehirli, renksiz, kristalli bir bileşik;
kurşun asetat; Simg. Pb (C 2 H 3 0 2 ) 2 .3H 2 0 ; vernik
ve boya tesbit edicisi yapımlarında kullanılır; kurşun
şe keri (lead sugar) adı da verilir.
lead-acid accumulator: Elektr. kurşun plâkalı asitli
akü; şarjlı iken elektrolitinin yoğunluğu 1,270
3 veya plâkalar.
g/cm , + ve - plâkaları kurşundan oluşan akü; bir
doğru akım elektrik üreteci; şarjı sırasında elektrik
enerjisini kimyasal enerji olarak depo eden ve de
şarj sırasında bu kimyasal enerjiyi tekrar elektrik
enerjisine çevirerek dış çevreye veren doğru akım
üreteci.
lead-acid battery: Bkz. lead-acid accumulator.
lead-acid cell: Bkz. lead-acid accumulator.
lead age: Bkz. age.
lead arsenate: Kimy. çok zehirli, renksiz, kristalli bir
bileşik, Pb 3 (As0 4 ) 2 ; böcek öldürücü olarak kullanı
lır.
lead base babbit:Kurşun kökenli babit metal veya
vayt (beyaz) metal; % 6-% 10 oranında kalay ve geri
kalan kısmı kurşun olan alaşım.
lead, black: Bkz. black lead.
lead, bottom: Bkz. bottom lead.
lead cable: Kurşun kablo; elektrikte kullanılır.
lead-chamber process: Kükürt dioksit (S0 2 ) ve azot
oksit (NO) vermek için azot dioksitin sülfürik dioksili
etkimesi ile sülfürik asit (H 2 S0 4 ) yapımı; NO hava
ile birleşerek N0 2 'yi verir; S0 3 su ile birleşerek
H 2 S0 4 'ü oluşturur.
lead dioxide: Koyu kahverengi toz; kurşun dioksit ve
ya kurşun peroksit, Pb0 2 ; oksitleyici madde olarak
kurşun plâkalı ve asitli akülerde pozitif plâkaların yü
zeylerinde oluşur; aktif madde; kimyasal enerji.
leaded: Kurşunlu; kurşunla kaplı.
leaded bronze: Bkz. bronze.
leaded cable: Elekt. kurşunlu kablo; kurşunlanmış ve
ya kurşun kılıf geçirilmiş elektrik kablosu.
leaden: 1) kurşundan yapılmış. 2) kurşun gibi. 3) ko
yu gri renkli; kurşun renginde.
leader: 1) su vb. i sıvıları taşımak için kullanılan bir
boru. 2) Den. içersinde bir deliği bulunan bir ağaç
blok veya metal parça.
lead-free gasoline: Galonunda (3,78 litresinde) 0,05
gramdan fazla kurşun bileşiği kapsamayan oto yakı
320 leaf me t a l
tı; kurşunsuz benzin.
leadin: Anteni bir radyo alıcısı veya vericisine bağla
yan tel; anten teli.
lead-in: Elekt. giriş kablosu.
leading: 1) kurşunla kaplama veya kurşun kaplı. 2)
bir grup kurşun levha veya şerit.
leading edge: 1) Hava. bir pervane kanadının ön ke
narı ya da ağzı. 2) Den. yelkenin rüzgârla ilk karşıla
şan kısmı. 3) bir gemi dümeninin ön veya pruvaya
(baş tarafa) bakan kenarı.
lead joint: Kurşun conta.
leading light: 1) Den. bir liman içinde veya dışında
gemilere yol gösteren fener.
lead line: Den. iskandil hattı; iskandil savlosu.
lead ore: Kurşun cevheri.
lead ore oxide: Kurşun oksit cevheri
lead out: Elekt. çıkış kablosu.
lead oxide: Kimy. sarıdan kahverengimsi kırmızıya ka
dar değişen renklerde bir bileşik; kurşun monoksit
veya kurşun oksit, PbO; boya maddesi, kristal, sır
vb. i yapımlarında kullanılır.
lead pencil: Kurşun kalem.
lead pipe: Kurşun boru.
lead plates: Asitli akülerin pozitif ve negatif elektrotla
rını oluşturan çok sayıdaki levhalar; kurşun levhalar
lead poisining: Vücuda kurşun veya kurşun tozları
nın girmesiyle oluşan akut veya kronik zehirlenme;
kurşun zehirlenmesi; kansızlık, peklik, karın ağrısı,
felç veya kas kramplarına neden olur.
lead, red: Çelik levhalar üzerine ilk kat olarak sürülen
astar boya; kırmızı sülyen.
lead, refined: Rafine edilmiş kurşun; saf kurşun.
lead sheet: Kurşun levha.
leadsman: Den. iskandil almak için kurşun fırlatan
adam (gemici); iskandil yapan kişi;
lead sulphate: Kurşun plâkalı, asitli akülerin deşarjla
rı (boşalmaları) sırasında pozitif ve negatif plâkaların
yüzeyinde beyaz renkli, sert bir katman oluşturan
kimyasal madde; kurşun sülfat, PbS0 4 .
lead, tetraethyl: Bkz. tetraethyl lead.
lead, tinned: Kalaylanmış veya kalay kaplanmış kur
şun.
lead tin overlay: Kurşun-kalay kaplama.
lead-tin solder: Çeşitli oranlarda kurşun, kalay ve kü
çük bir miktar antimondan oluşan bir alaşım; kurşun
kalay lehimleri; yumuşak lehimler % 40-60 kalay ve
% 40-60 kurşundan oluşur.
lead, top: Bkz. top lead.
lead, white: Beyaz kurşun; üstübeç; beyaz üstübeç.
lead wire: Kurşun tel. 1) Gem. Mak. buhar makineleri
ile dizel motorlarının krankşaft ana veya palamar ya
takları boşluklarının ölçülmesinde kullanılan, genel
likle çapı 0,50 mm olan tel. 2) Elekt. ana kablo; giriş
veya çıkış kablosu.
leady: Kurşuna benzer; kurşun gibi; kurşundan yapıl
mış.
leaf: 1) Mak. yaprak yay yapımında kullanılan ve birbi
ri üzerine yerleştirilen metal şeritlerinden herhangi
biri. 2) çok ince metal levha; lâmina veya varak. 3)
bu varakların grubu. 4) Bot. yaprak. 5) taç yaprağı.
leaf aluminum: Yaprak ya da varak alüminyum.
leaf gold: Yaprak ya da varak altın.
leaf metal: Yaprak ya da varak metal.
 leaf spring 321 left-hand generator rule

leaf spring: Oto. yaprak yay; şerit halinde düz, yassı

leather gasket: Kösele conta; kösele pul.
çelikten yapılmış yay; otomobil, kamyon vb. i araçla
leather packing: Kösele salmastra.
rın makasları gibi.
leather packing ring: Köseleden yapılmış segman;
league: Farklı zaman ve ülkelerde değişen bir uzun
kösele segman.
luk ölçüsü; ingilizce konuşulan ülkelerde, çoğu za
leather strap: Mak. taşıma
man yaklaşık olarak 3 deniz mili veya 5,556 km.
kayışı.
leak: 1a) Eiekt. yalıtım veya izolasyondan oluşan
leaven: 1) maya veya diğer maddelerle fermantasyon
elektriksel şarj kaybı, b) bunun oluştuğu yer. 2) bir
oluşturmak; mayalamak; mayalandırmak. 2) bira ma
sıvı maddeyi sızdırmak. 3) bir kaptan kaza ile sız
yası gibi bir madde; maya.
mak ya da içine girmek; sızmak. 4) sızıntıya müsa
leavenin g agent: Pişirme sırasında hamurdan karbon
ade etmek. 5) kaza ile oluşan ve bazı şeylerin içeri
dioksiti çıkaran bir madde.
girmesi veya çıkmasına neden olan delik ya da çat
leaving: 1) Çoğ. atık veya geri kalan şey; artan veya
lak. 6) sızıntı.
atık; bakiyye; geri kalan.
leakage: 1) İçe ya da dışa sızma; sızıntı; sızma. 2) içe
leaving loss: Buh. Türb. buharın son sıra kanatları
ya da dışa sızan şey. 3) taşıma sırasında sıvılarda ol
ter- ketmesinden sonraki çıkış hızı ve faydalı iş
duğu gibi, sızma nedeniyle oluşan ve müsaade edi
yapma ması nedeniyle oluşan kayıp; çıkış kaybı.
len kısım; sızıntı kaybı. 4) içeri veya dışarı sızan mik
Leblanc process: Bilinen tuz (NaCI) ve sülfürik asit
tar. (H 2 S0 4 ) kullanarak sodyum karbonat (Na 2 C0 3 )
leakage current: 1) bir yalıtkandan akan akım; kaçak ya pılması işlemi; löblan işlemi.
akım. 2) bir transistörde, kristal kafesinin titreşimin Lecher oscillator: Lecher osilatörü; iki paralel telde,
den gelen ısıl iyonlaşma ile firar eden elektronlar ve bir sabit dalgalar sistemi üretmek için kullanılan bir
deliklerin neden olduğu kaçak akımı. cihaz.
leakage efficiency: Buh. Türb. 7), = (G-G|)/G formü Lecher wires: Lecher telleri; öncelikle yüksek
lü ile belirtilen verim (G=toplam akım kütlesi, G L =-
frekans alanında, frekansları ölçmek için kullanılan
Kaçak akım kütlesi); kaçak verimi.
özel tür de bir transmisyon devresi.
leakage of electricity: Elektrik kaçağı.
lecithin: Sinir dokusu, kan, süt, yumurta sarısı ve ba
leakage neutron: Özellikle bir nükleer reaktörün, de
zı sebzelerde bulunan nitrojenli yağlı bir madde;
lik ya da çatlak nedeniyle kalkanından kaçan nöt
ilâç, gıda vb. inde kullanılır; lesitin.
ron; kaçak nötron.
Leclanche cell: Löklanşe pili; karbon ve çinko elek
leakage pattı: Kaçak yolu; sızıntı yolu.
trotlar, nisadır elektrolit ve kutupsallığı giderici ola
leakage pipe: Kaçak ya da sızıntı borusu.
rak manganez dioksit kullanılarak yapılan açık devre
leakiness: Sızma özelliği veya durumu
li basit bir pil.
leakproof: Sızdırmaz.
leakproof gasket: Sızdırmaz conta; sızıntıya karşı kul led: Bkz.
lead.
lanılan conta.
ledge: 1) Den. ahşap teknelerde, güverte altlarında
leakproof joint: Mak. sızdırmaz biçimde bağlantı.
kemerelere ek olarak kullanılan dayanıklık arttırıcı ki
lean: 1) düşey durumdan sapmak veya eğilmek; mey
riş. 2) maden cevheri bulunan kaya katmanı; da
letmek. 2) ağırlığını birisinin üzerine yükleyerek eğil
mar; maden damarı.
mek veya meyletmek; istinat etmek. 3) düşey durum
lee: 1) mahfuz ya da korunan taraf. 2) özellikle rüzgâ
dan eğilme veya meyletmeye neden olmak. 4) eğil
rın estiği yönden en uzakta olan taraf; Den. rüzgâral-
me; dayanma; meyil.
tı. 3) rüzgârdan korunan taraf. 4) rüzgârın estiği yö
lean: Mot. zayıf ya da fakir (hava-benzin karışımı gi
ne doğru olan; rüzgârın estiği tarafa ait olan.
bi).
lee anchor: Den. bir geminin rüzgâraltı tarafına atılan
lean mixture: 1) Benz. Mot. fakir karışım veya mah
demiri; gemi tek demirde yatarken locasında bulu
lut; 20/1 veya daha büyük değerlerdeki karışım. 2)
nan demir.
20 birim hava ile 1 birim benzinden oluşan karışım;
lee shore: Bir geminin rüzgâraltında kalan sahil; rüz
karşıtı zengin karışım Bkz. reach mixture.
gârın estiği sahil.
leap year: Astr. her dört yılda bir görülen ve 366 gün
lee-side: Den. yelken, direk vb lerini etkileyen rüzgâr
olan artıkyıl; gerçekte 365,25 gün olan normal yıl
nedeniyle gemi ya da teknenin denize doğru eğilen
365 gün varsayılmakta ve normal yılların çeyrekleri
tarafı.
dört yılda bir gün oluşturmaktadır; artıkyıl 4'e tam
lee tide: Den. denizde rüzgârın oluşturduğu kabarma
olarak bölünebilen yıldır.
ve yükselme; rüzgâr gelgiti.
least common multiple: En küçük ortak kat; 5 ve 10
left: 1) sola ait; sol; soldaki; sol taraf; sol kanat. 2)
sayılarının en küçük ortak katı 20'dir gibi.
sol tarafta; sol el ya da sol tarafa doğru.
leather: 1) tabaklanmış hayvan derisinden yapılmış left adjust: Bilgisay. soldan ayarlamak.
madde; meşin; kösele. 2) bu maddeden yapılmış tür
left-hand: 1) sola doğru yöneltilmiş; solda. 2) sol ele
lü eşya veya parçalardan herhangi biri; deriden ya
ait; sol el ile; sol el için.
pılmış; deriye ait. 3) deri ile kaplamak veya donat
left-hand drive: Soldan direksiyonlu (otolar için söyle
mak ya da teçhiz etmek.
nir).
leather belt: Mak. kösele kayış; köseleden yapılmış
left-handed: 1) sol elini sağ elinden çok daha bece
transmisyon kayışı.
rikli olarak kullanan; solak. 2) sol el ile yapılan. 3)
leather cup washer: Köseleden yapılmış rondela.
sol el ile kullanılmak üzere yapılmış. 4) sağdan sola
leather cushion: Köseleden yapılmış tampon; deri
doğru dönme; saat aksi yönünden dönerek çalışan.
yastık.
left-handed thread: Bkz. left hand thread.
left-hand generator rule: Bir iletkende endüklenen
elektromotor kuvvetin yönünü bulmak için uygula-

Teknik Sözlük - F. 21
left hand motion
nan kural; jeneratörler için sol el kuralı.
left hand motion: Sola veya saat aksi yönüne hare
ket.
left hand propeller: Den. ileri ya da tornayt durumun
daki dönüş yönü sola doğru veya saat aksi yönüne
doğru olan pervane; sola dönüşlü pervane.
left-hand rule: Elektr. sol e! kuralı; elektrik motorların
da kuvvet yönünün bulunmasında uygulanan kural;
işaret parmağına dik durumda olan başparmak kuv
vet ve ikinci parmak ise akım yönünü gösterir; Fle
ming'in sol el kuralı adı da verilir.
left-hand thread: Sol vida; sola helis vida.
left Justify: Bilgisay. sola yanaştırmak.
leg: 1) Mate, bir üçgenin tabanı dışındaki kenarların
dan herhangi biri; dik üçgende hipotenüs. 2) bir ge
zi ya da seyahatin aşamalarından herhangi biri. 3)
şekli ve kullanılışı bacağa benzeyen; bacak.
legend power: Bkz, maximum continueous horse
power.
leg-of-mutton: 1) bir ucu diğerinden çok daha büyük
olan (yelken vb. i için kullanılır). 2) şekli bir derece
ye kadar koyun bacağına benzeyen.
leg-of mutton sail: Üçgen şeklinde olan üç köşeli yel
ken; lâtin yelkeni; Bkz lateen sail.
legumin: Kimy, bezelye familyasının çekirdeklerinde
bulunan bir protein maddesi; globulin.
leg-vice: Ayaklı mengene; ayağı yerdeki bir ağaç
blok, kendisi bir tezgâh ya da masaya bağlanan
mengene.
lehr: Camın yavaş olarak soğutulmasını sağlayarak
gerilmelerinin azaltılmasına müsaade etmek için kul
lanılan bir tav fırını.
Lemberg's solution: Kimy, kalsit ya da argonit ve do
lomit arasındaki fark için standart milyar olarak kulla
nılan ve sulu alüminyum klorürde sindirilen bakkam
ağacı boyasından yapılmış bir çözelti; Lemberg çö
zeltisi veya solüsyonu.
length: 1) uzunluk; boy. 2) hacimde büyüklük. 3) sü
re ya da müddet. 4) belirli veya standart uzunlukta
bir şey. 5) bir madde ya da hayvan vb. i yarışması
nın uzunluk birimi.
length, approximate: Yaklaşık boy.
length at water-line: Su hattı boyu (gemi icin söyle
nir).
length, average: Ortalama boy.
lengthen: Uzamak veya uzatmak; daha uzun yapmak
veya olmak.
lengthening bar: Tek. Res. daha büyük yariçaplı da
ire çizebilmek için bazı pergellere ilâve edilebilen
kol; uzatma kolu.
length, exact: Gerçek boy.
lengthily: Uzun uzadıya; uzun bir durumda.
length over all: Tüm boy.
length perpendiculars: Kaimeler arası boy (gemi
için söylenir).
lengthways: Bkz. lengthwise.
lengthwise: Boyuna yönde; boyuna ya da uzunluğu
na.
lengthy: 1) uzunluğu olan; uzun; özellikle çok uzun;
sıkıcı uzunlukta (yazı, konuşma vb. i). 2) boylu veya
uzun.
lens: 1) F/z. iki eğri yüzey ya da bir düzlem ya da bir
eğri yüzeyi olan bir cam parçası veya diğer saydam
madde; kendisinden geçen ışık ışınlarını toplar ya
322 leucite
da dağıtır: mercek; adese; lenz. 2) bu tür mercekler
den iki veya daha fazlasının bileşimi. 3) Anat. insan
gözünde iris ile camsı cisim arasında bulunan göz
merceği.
lens, achromatic: Renksiz mercek; odak mesafeleri
aynı, farklı iki dalga boyunun ışığı için, aynı büyüt
meye sahip, en az iki tür camdan oluşan bileşik mer
cek ya da adese.
lens, apochramat: Odak mesafesi farklı üç dalga bo
yu için aynı olacak şekilde yapılmış bir bileşik mer
cek.
lens, converging: Gerçek foküsü veya odağı yakın
sak olmak için, ışığın eksenine paralel olmasına ne
den olan mercek; yakınsak mercek.
lens, cylindirical: Silindirik mercek; bir yüzeyi bir si
lindir yüzeyi şeklinde olan mercek.
Sens, diverging: Iraksak mercek.
lens, electric election: Bir elektron ışınını odaklamak
için, sadece elektrik alanlarında kullanılan bir cihaz.
lens, field: Uzun bir optik sistemin bir veya daha faz
la kademesinden geçen ışığın, son kademeden geç
meden önce ışığı odaklamak için kullanılan yardımcı
bir mercek.
lens, magnetic: Bobinlerden, elektro mıknatıslar ve
ya mıknatıslardan yapılan ve yüklü partiküllerin ışını
na odaklama kuvveti geçiren manyetik alanlar; man
yetik mercek.
lens, meniscus: Her iki yüzeyi eşit şekilde içbükey
veya dışbükey olan bir mercek.
lensometer: Gözlük camlarının optik özelliklerini ölç
mek için kullanılan cihaz; lenzometre.
lenticular: 1) şekli mercimek veya çift dışbükey mer
ceğe benzeyen. 2) merceklere ait. 3) gözün merce
ğine ait. 4) sinema makinesinde mikroskopik mer
ceklere ait.
lenticulated: 1) şekli mercimek veya çift dışbükey
merceğe benzeyen. 2) sinema filminde mikroskopik
mercekler; doğal renkte resimler oluşturmak üzere
özel renk filtresi olarak kullanılırlar.
ientoid: Mercek veya adese şeklinde olan.
lentz valve: Bazı özel buhar makinelerinde kullanılan
bir tür slayt valf; Lentz valf; Bkz. slide valve.
Lenz's law: Elektr. Lenz kanunu: "Nerede olursa ol
sun bir elektrik devresinde endüklenen akım, şarj ve
ya harekete zıt yönde bir manyetik alan oluşturacak
şekilde akar".
lepidolite: Kimy. potasyum, lityum ve alüminyum sili
katları kapsayan mika grubu pembe ve mor renkli
mineraller; lepidolit.
lepton: Elektron, pozitron, nötrino ve antinötrino ile
aynı sınıftan olan küçük kütleli partiküller; lepton.
lettering device: Tek. Res. norm yazısı yazmak için
kullanılan türlü boyutlardaki şablonlardan herhangi
biri; yazı yazma aleti.
letterpress: Kelimeleri ve satırları kurşun bir blok şek
linde veren bir baskı makinesi; linotip; tipo baskı ma
kinesi.
leucin: Bkz. leucine.
leucine: Bio. sindirim sırasında proteinlerin pankreas
enzimleri tarafından hidrolizi ve azotlu organik mad
delerin çürümesi ile üretilen bir amino asit,
C 6 13 N0 2 ; lösin.
H
leucite: Volkanik kayalarda bulunan beyaz veya gri
renkli bir mineral; lösit, KAl (Si0 3 ) 2 .
 level 323 iibratory
level: 1) bir düzlemin yatay olup olmadığını anlamak
levigation: Su ile çok küçük tanecikler halinde öğüt
veya yüzeyi düzleme göre ayarlamak için kullanılan
mek.
cihaz; tesviye cihazı; duvarcı terazisi; kabarcıklı dü
levis: iş tulumu veya giysisi; özellikle dikişleri kuvvet
zeç. 2) böyle bir cihaz ile yükseklik ve yükselti (ra
lendirilmiş giysi; blucin (Ticarî bir marka).
kım) farklarının ölçümü. 3) yatay bir düzlem veya
levitate: Havada yükselme ve uçmaya neden olmak;
doğru (deniz düzeyi veya seviyesi gibi). 4) yatay
hafifliği ve yüzdürme özelliği nedeniyle havada yük
düzlem. 5) yükseklik; yükselti; rakım; altitüt. 6) birbi
selmek ve uçmak.
rinden farkli yükseklikte olmayan; aynı seviyede; mü
levitation: 1) havada yükselen veya yükselmiş olan.
kemmel bir şekilde yatay veya ufkî. 7) ufuk düzlemi
2) küçük veya hiç bir fiziksel katkı olmaksızın, ağır
ne uyan. 8) aynı yükseklikte veya düzlemde olma.
bir maddenin havada yükselmesi.
10) iyi dengelenmiş; muntazam. 11) tesviye etmek,
levity: 1) ağırlığı az; hafif; yüzme özelliği. 2) kararsız
düzeltmek, özellikle, a) bir tesviye aleti ile mükem
lık; dengesizlik.
mel bir şekilde yatay ya da ufkî yapmak, b) yatay ve
levoduction: Sola doğru olan hareket.
ya ufkî bir yüzey sağlamak. 12) ateşleme durumuna
levogyrate: Sola doğru dönüş; saat aksi yönünde dö
getirmek (bir silah vb.) için kaldırmak. 13) hedefe
nüş.
doğru yöneltmek. 14) yükseltiler arasındaki farkları
levogyrous: Bkz. levogyrate.
saptamak. 15) bir kimse ya da şeyi hedef veya
levorotation: Sola dönüş veya devir; saat aksi yönün
amaç olarak seçmek.
de dönüş veya devir.
level gauge: Seviye göstergesi.
levorotatory: 1) saat aksi yönünde, sol tarafa doğru
level indicator: 1) bir tankta olduğu gibi, seviye yük
dönüş veya devir. 2) polarize edilmiş ışık düzleminin
sekliğini gösteren bir cihaz; seviye göstergesi. 2) bu
sola veya saat aksi yönünde dönüş veya deviri.
har kazanlarındaki su seviyesini gösteren türlü cihaz
levulin: Kimy, hidroliz edildiğinde, levüloz şeklini alan
lardan herhangi biri; tesviye şişesi; Bkz. glass ga
renksiz, nişastaya benzer bir karbon hidrat,
uge. 3) bir aletin çevresindeki radyasyon miktarını
C 6 H 10 O 5 ; levülin.
gösteren cihaz.
levulose: Früktoz veya meyva şekeri; levüloz.
level, low: Alçak seviye (Kazan suyu için söylenir).
lewis: Ağır taşları kaldırmak için kullanılan levye; ma
level, high: Yüksek seviye (Kazan suyu için söyle
nivela; kaldıraç; lewisson adı da verilir.
nir).
lewisite: Kimy. deride sıvı kabarcıkları oluşturan soluk
leveling bottle: Termo. buhar kazanları ve dizel mo
sarı renkli, zehirli bir gaz olarak kullanılan bir arse
torlarının yanma ürünlerinin analizinde kullanılan Or- nik bileşiği, CICH - CHAsCl2; levisit; klorovinil diklo-
sat cihazının, lâstik bir hortumla büretin altına bağ
roarsin.
landığı seviye şişesi. Lewis machine gun: Mermileri daire şeklinde bir kar
leveling rod: iki nokta arasındaki yükseklik farkını tuşa yerleştirilmiş, seri atış yapan, bir kişi tarafından
saptamak için kullanılan bölüntüiü bir çubuk. kullanılan, hava soğutmalı bir makineli tüfek; Lewis
level, normal: Normal seviye ya da düzey. makineli tüfeği; Lewis gun, Lewis automatic rifle
level, oil: Yağ seviyesi. adları da verilir.
level regulator: Seviye düzenleyicisi ya da regülatö
lewisson: Bkz. Lewis.
rü.
lex: Kanun; yasa; kural ya da kaide.
level, safety: Güvenlik ya da emniyet seviyesi.
Leyden jar (or vial): Statik elektrik için kondensatör
level, sea: Deniz seviyesi.
veya meksefe görevini yapan bir citıaz; Leyden şişe
level sensor: Buhar kazanlarında, özellikle küçük ka
si; iç ve dış yüzeyleri kalay varakı ile kaplı ve mantar
zanlarda su seviyesi önceden saptanmış bir değerin
tıpasından içeriye uzatılmış ve iç kaplamaya bir tel
altına indiği zaman, fid suyu pompasına işaret gön
ile bağlı bir metal çubuktan oluşan bir cihaz.
dererek onun çalışmasını sağlayan bir cihaz; seviye
Leyden temperature scale: Hidrojen (-252,74°C) ve
düzenleyicisi veya sensoru.
oksijenin (-182,95°C) kaynama noktalarına göre Cel-
level, water: Su seviyesi.
cius (santigrad) skalasının alçak sıcaklık bölgesi ve
lever: 1) manivela veya kaldıraç olarak kullanılan bir
ya alanı.
çubuk; manivela. 2) Mak. sabit bir nokta veya des
L.F.: Bkz. low frequency.
tek etrafında hareket eden, bir ucuna bir kuvvet uy
Igth.: Bkz. length.
gulandığında, diğer ucuna yerleştirilen ağırlıkları kal
LHV: Bkz. low heat value.
dıran basit bir makine; kaldıraç. 3) bir manivela ile
li: Milin 1/3'ürıe (0,536 km) eşit olan Çin uzunluk biri
kaldırmak veya hareket ettirmek vb. 4) bir manivela
mi; li.
gibi kullanmak; manivela kullanmak.
Li: Bkz. Lithium.
leverage: 1) bir manivelanın kuvveti. 2) bundan son
liberate: 1) Kimy. bir bileşimden serbest Kalmak veya
ra gelen mekanik güç. 3) Arg. piston.
açığa çıkmak.
lever balance: Kollu veya manivelâlı, kolu üzerinde
liberation: Serbest bırakılmış veya libere edilmiş.
hareket ettirilebilen ağırlığı oları, tek gözlü bir terazi;
liberty: 1) Den. sahile gitmek için bir gemici veya de
kollu terazi; manivelâlı terazi.
nizciye verilen müsaade, b) bu izinin 48 saat veya
lever safety valve: Daha çok kalorifer kazanlarında
daha az olan süresi. 2) muafiyet; imtiyaz.
kullanılan kollu emniyet valfı; kollu seyfti valf.
Liberty Ship: Den. ikinci Dünya Savaşı sırasında
levigate: Yüzeyini pürüzsüz hale getirmek, özellikle:
ABD'de çok sayıda inşa edilen, üç genişlemen bu
a) çok küçük tanecikli toz haline getirmek için öğüt
har makinesi ile yürütülen yaklaşık 10 bin dedveyt
mek, b) iyice karıştırmak; yumuşak hamur haline ge
ton dolayında bir gemi türü; liberti gemisi.
tirmek; cilalamak.
Iibratory: Salınma veya havada duraksama.
licence
licence: Bkz. license.
license: 1) bir şeyi yapmak için resmî izin veya müsa
ade, özellikle yasa tarafından verilen yetki. 2) böyle
bir müsaadenin verildiğini gösteren doküman ya da
belge; ruhsat; ehliyet; lisans. 3a) ehliyet ve ruhsat
vermek; yasal izin; licence biçiminde de yazılır.
license, driving: Oto ehliyeti.
license, marine engineering: Gemi makineleri ehli
yeti.
license plate: Oto. plâka.
lichenin: Kimy. nişasta ile aynı amprik formüle sahip
olan bir karbonhidrat, (C 6 H 10 O 5 )n ; İzlanda
adası yosunları ve diğer likenlerden elde edilir.
licht: Bkz. light.
lick: Yeryüzünde oluşan ve hayvanların yaladıkları do
ğal tuz birikintisi; kaya tuzu kaynağı.
licorice; 1) Bot. bezelye familyasından, mavi çiçekleri
ve kısa, yassı tohumları olan bir Avrupa bitkisi; me
yan. 2) bu bitkinin kurutulmuş kökleri; meyan kökü.
3) bu köklerden çıkarılan ve hekimlikte kullanılan si
yah bir öz; meyan balı. 4) meyan balı ile kokulandırı
lan veya meyan balı ile yapılan şekerleme; liquorice
şeklinde de yazılır.
licorice root: 1) akaryakıt yangınlarında kullanılan ve
köpük (fom) oluşturmaya yarayan cihazlarda kullanı
lan bir madde; meyan kökü. 2) bu kökten çıkarılan
ve kök birası yapımında kullanılan öz; meyan balı.
lid: 1) Anat. gözkapağı. 2) bir kutu, kap vb. inin men
teşen veya bağlantısız kapağı; üst kapağı. 3) engel,
mani ya da yasak. 4) başlık, şapka vb. i.
lidded: 1) bir kapakla kapatılmış. 2) göz kapakları ol
mayan.
Liebig condenser: Damıtma için kullanılan ve arala
rında soğutma suyu dolaştırılan iç içe iki cam boru.
lie detector: Sanıkların doğru söyleyip söylemedikleri
ni saptayan bir makine; yalan makinesi; bu makine
nin testleri yasal kabul edilmez.
life belt: Den. kişinin göğüs çevresine giyilen, yelek
şeklinde bir hayat koruyucu; can yeleği.
lifeboat: 1) sahilde hazır bir şekilde tutulan ve boğul
ma tehlikesinde olan kişi veya kişileri kurtarmak için
kullanılan kuvvetli ve denize dayanıklı bir bot veya
tekne; yüzme yeteneğini arttırmak için, genellikle ha
va hücreleri ile donatılan tekne. 2) terk sırasında kul
lanılmak üzere gemi tarafından taşınan küçük botlar
dan herhangi biri; can filikası.
lifeboat gear: Den. can filikalarını mayna veya vira et
mek için kullanılan donanım; filika donanımı.
life buoy: Bkz life preserver.
life car: Bkz. breeches buoy.
life Insurance: Hayat sigortası.
life jacket: Can
yeleği.
lite layer: Dünyanın, canlı organizmaların yaşayabile
cekleri parçası; toplam kalınlığı 19,3-20,9 km (12-13
mil); yaşam katmanı.
life line: 1) Den. tehlike sırasında karadan bir gemiye
atılan ve gemi ile kara arasındaki bağlantıyı sağla
amacıyla gemi güvertelerine gerilmiş halat; can hala
tı. 3) dalgıçların deniz dibine inmesi veya su yüzüne
çıkması amacı ve sinyal için kullanılan halat ya da in
ce. 4) gemi bordalarının boyanması vb. işlerde çalı
şan gemicilere güvenlik için bağlanan ince veya ha
lat. 5) özellikle soğuk havalarda can filikalarının hisa
324 lifting screw
edilmesi sırasında denizcilerin tuttukları, üzerlerinde
belirli aralıklarla düğümler bulunan ve mataforadan
indirilen can halatları. 6) can simitlerine bağlı olan
halat veya ince, 7) büyük önemi olan deniz rotası ve
ya ticarî rota. 8) belirli bir yere sadece bir kere yapı
lacak mal taşınmasında kullanılan rota.
life, mean: Nük. Ener. atomun aktif kaldığı veya aktivi-
teslni sürdürdüğü ortalama zaman; ortalama ömür.
life preserver: 1) gövdesini yüzer durumda tutarak,
bir kişiyi boğulmaktan kurtaran araç; çoğu zaman
çember ya da kolsuz bir ceket şeklinde olup branda
ile kaplı bir mantardan oluşmaktadır; can simidi ve
ya can yeleği. 2) nefis müdafaası için kullanılan içi
kurşunla doldurulmuş baston.
life raft: Uluslararası Denizcilik Örgütü'nün (IMO) So
las sözleşmesi gereğince gemilerde bulunması gere
ken sal; denize atıldığında kendiliğinden şişen sal;
can salı.
lifesaver: 1) Kazazedeleri boğulmaktan kurtaran kişi
veya şey; can yeleği; can simidi. 2) cankurtaran.
life vest: Bkz. life jacket.
lift: 1) daha yüksek duruma getirmek; yukarı kaldır
mak; yükseltmek. 2) kaldırmak ve yükseltmek. 3) bir
şeyi kuvvet uygulayarak yükseltmek veya yükseltme
ye çalışmak. 4) yükselmek veya yükseltilmek; çık
mak veya yükselmek. 5) kaldırma, yükselme veya
yükseliş; yukarıya doğru hareket etmek. 6) bir kere
de kaldırılan miktar. 7a) kaldırılan bir şeyin mesafe
si, b) yükselme veya kaldırma mesafesi, 8) kaldırma
kuvveti veya tesiri. 9) ing. asansör. 10) Hava. uçağın
kanat ve dümenini etkileyerek onu kaldıran kuvvet;
havanın kaldırma kuvveti; yerçekimine zıt yöndeki
kuvvet.
lift-check valve: Geçen sıvının basıncına göre dikey
olarak alçalan veya yükselen diskli geri döndürmez
valf; kalkmalı çek valf.
lifter: Bkz. push rod.
lifter cylinder: Yükseltici silindir; Mot. hidrolik ayarla
ma sistemlerinde kullanılan ve içersinde hidrolik ba
sıncı ile hareket eden bir piston bulunan silindir.
lifter, exhaust valve: Mot, egzoz supabının açılıp ka
panmasında kulbütörlerin hareketlerini sağlayan da
iresel kesitli çelik çubuk; egzoz supabı iteceği veya
puşrodu.
lifter, inlet valve: Giriş veya emme supaplarının kul-
bütörlerini hareket ettiren dairesel kesitli çelik çu
buk; giriş supabı iteceği veya puşrodu.
lifting: Kaldırmak; yükseltme; yükseliş
lifting gas: Balonlarda kullanılan havadan hafif gaz;
yükseltme veya kaldırma gazı.
lifting gear: Kaldırma donanımı.
lifting guide: Buh. Türb. rotorların kaldırılması için alt
keyse bağlanan ve rotorun bir yere çarpmaksızın kal
dırılmasını sağlayan parçalar; kaldırma gayıtları.
lifting jack: Mak. kriko.
lifting magnet: Manyetik kaldırıcı; özellikle hurda de
mirin boşaltılması sırasında kullanılan manyetik bir
kaldırıcı veya vinç.
lifting power: Kaldırma kuvveti veya gücü.
lift pump: Hava basıncı yardımıyla çalışarak sıvıları
emen ve basan bir pompa; emme pompası; emici
pompa.
lifting screw: Den. tel veya halatları germek için kulla
nılan klavuzlu bir araç; germe cıvatası; liftinuskur.
 lif t truc k
lift truck: En fazla 5 ton ağırlığı kaldırabilen dişli, hid
rolik ya da elektrikle çalıştırilabilen kaldırıcı (kriko)
araba; kaldırma kamyonu.
ligament: 1) Buh. Kaza. bir boru aynasında komşu iki
boru deliği arasındaki en az metal kesiti. 2) bir şeyi
diğerine bağlamaya yarayan bir bağ ya da düğüm.
light: 1) görmeyi mümkün kılan; aydınlık; gözün reti
nası, görme sinirleri vb. ini etkileyen ve görmeyi sağ
layan bir radyan enerji türü; bu enerji bir dalga ya
da titreşim hareketi olarak saniyede yaklaşık 300 bin
kilometrelik (186 000 mii/s) bir hıza sahiptir; ışık. b)
buna benzer fakat normal retinayı etkilemeyen bir
enerji türü; ültraviyole (morötesi) ve Kızılötesi rad
yasyonu. 2) görme duygusuna bağlı olarak ışık rad
yasyonunun akım miktarı; ışık şiddeti (lümen ile öl
çülür). 3) parlaklık; aydınlatma. 4) ışık veren şey;
lâmba, güneş vb. i ışık kaynağı. 5) güneşten gelen
ışık; güneş ışığı; gün ışığı. 6) yanmayı başlatan şey.
9) 7) pencere
yangın veya pencere
çıkarmak; camı. 8)10)
tutuşturmak. aydınlık; parlak.
ışık vermeye
neden olmak. 11) ışık ile donatmak. 12) parlatmak.
13) ışık vererek yolunu göstermek. 14) tutuşmak.
15) ışıklandırmak; parlatmak; aydınlatmak.
light-airs: Den. bir yelkenli tekneyi hareket ettirmeye
yeterli kuvveti olan rüzgâr.
light alkaline oils: Diz. Mot. kükürtlü yakıtlarla çalıştı
rılan makinelerde kullanılan ve yanma sırasında olu
şan asitleri nötrleştiren ve TBN'i yaklaşık 10 (10
mg.KOH/g) olan silindir yağları; hafif alkalin yağlar.
light apparatus: Işık cihazı.
light, arc: Ark ışığı.
light, auxiliary: Yardımcı ışık.
light buoy: Den. ışıklı şamandra.
lighten: 1) ışık yapmak; aydınlatmak. 2) bilgi vermek,
bilgi dağıtmak; öğretmek; aydınlatmak. 3) ışık ver
mek; birden parlamak. 4) ışık saçmaya neden ol
mak. 5) parlak bir biçimde ışık saçmak; ışık saçmak.
6) kıvılcım veya ışık çıkarmak.
lighten: la) ağırlığını azaltmak; hafifletmek, b) daha
hafif yapmak; yükünü azaltmak. 2) daha az şiddetli,
sert veya zahmetli hale getirmek. 3) ağırlığını azalt
mak; hafifletmek.
lightening holes: Gemi teknesindeki hafifletme delik
leri.
lighter: Bir şeyi tutuşturan veya onu yakmaya başla
yan bir kimse veya şey; yakan; sigara çakmağı gibi
yakıcı şey.
lighter: 1) Den. sığ sularda büyük teknelerin karaya
oturmasını önlemek amacıyla, esas olarak yükleme
ve boşaltma yapımında kullanılan geniş ve açık mav
na; hafifletici veya yük aktarıcı tekne; layter. 2) maki
ne ile yürütülen, draftı (çektiği su) ve fribordu az, ge
niş ve çoğu zaman 500 tona kadar su taşıyan tekne;
layter. 3) bir layter ile (mal, eşya, yük vb.) naklet
mek.
lighterage: 1) Den. layter ile bir gemiyi yükleme, bo
şaltma ve yük taşıma. 2) yüklen taşıma veya gemiyi
hafifletmek amacıyla, taşıma ücreti olarak ödenen
ücret; taşıma ücreti; yükleme boşaltma ücreti.
lighterman: Den. bir layterde görevli veya çalışan ki
şi-
light filter: Tayfın belirli bölgelerindeki ışınları emmek
için kullanılan homojen bir optik madde; ışın filtresi
veya süzgeci.
light, fixed: Sabit ışık.
light flux: Verilen bir alandan geçen ve lümen ile öl
çülen, radyan enerji akımı.
light fuel oils: Çoğu zaman damıtma ürünü olan, ol
325 lightshi p
dukça akıcı ve yoğunluğu 0,909-0,825 değerleri ara
sında bulunan tortu ve pisliği olmayan yakıtlar; hafif
fuel oilier.
light house: Navigasyon açısından önemli veya tehli
keli yerlere yerleştirilen, tepesindeki çok parlak ışık
ile gemilere yol gösteren ve onları uyaran bir kule;
deniz feneri binası; fener kulesi.
light housetender: Bkz. lightship.
light hydrocarbon gas: Hafif karbonlu hidrojen gazı.
light, incandescent: Akkor ışığı.
lighting: 1) ışık verme ya da ışıklandırma; aydınlat
ma; tutuşma. 2) boyamada ışık ve gölgenin dağılı
mı. 3) sahne ışıklarının tümü.
lighting circuit: Elekt. sadece ışıklandırma veya ay
dınlatma için ampullerden oluşan devre; aydınlatma
devresi; ışık devresi.
lighting gas: Aydınlatmada kullanılan gaz; aydınlat
ma gazı.
lighting off: Buh,devreden
ri söndürülerek Kam. Bir çıkarılması.
buhar kazanının, börnerle-
lighting system: Bkz. lighting circuit.
lighting-up system: Buh. Kaza. belirli seviyeye kadar
su alınan soğuk bir kazanın börnerlerinln fayrap edil
mesi için kullanılan devre; börner fayrap devresi.
lightly: 1) hafifçe. 2) küçük bir ağırlık veya basınçla.
light metal alloys: Hafif metal alaşımları; aülminyu-
mun diğer metallerle yaptığı alaşımlar; silümin Bkz,
silumin, düralimin Bkz. duraluminum vb.
light metals: Alüminyum vb. i metaller; hafif metaller.
light modulation: Televizyonlarda kullanmaya elveriş
li yapmak için, elektriksel olarak ışık yoğunluğunun
denetimi.
light, monochromatic: Sodyum alevi gibi sadece bir
dalga boyu kapsayan ışık; monokromatik ışık.
light, navigation: Navigasyon ışığı; navigasyon fene
ri; seyir feneri.
lightness: Hafif olma durumu; hafiflik.
lightning: 1) Meteo, atmosferdeki elektriğin bir bulut
tan diğerine veya bir buluttan yeryüzüne boşalması
nın neden olduğu ışık saçılması; şimşek; yıldırım. 2)
bu tür elektrik boşalması.
lightning arrester: Fiz. radyo ve elektrik cihazlarını,
toprağa boşalan yıldırımdan korumak üzere kullanı
lan bir cihaz.
lightning conductor: Bkz. lightning rod.
lightning rod: Fiz. all tarafı bir iletken gibi görev yapa
rak topraklanan ve bina vb. lerinin tepelerine yerleşti
rilen ve yıldırımı bina yerine toprağa ileten sivri uçlu
metal bir çubuk; paratoner; siperi saika; yıldırımsa
var.
light oil: Hafif yağ.
light pen: Işıklı kalem.
light, quantity of: Işık akışının zamanın bir parçası
olarak ölçümü; genel olarak lümen-saat ile belirtilir;
ışık miktarı.
light quantum: Fazında anî bir değişiklik olmaksızın
bir atom ya da molekül tarafından neşredilen ışık
dalgalarının tek sırası.
light shearing machine: Sabit ve hareketli iki bıçak
tan oluşan, çubuk kesmek için bir deliği bulunan, ka
lın olmayan metal levhaları ve çapı yaklaşık 9 mm'e
kadar olan çubukları kesmek için kullanılan bir alet;
hafif kesme makinesi.
lightship: Den. fener gemisi; tehlikeli bir bölgeyi be
lirtmek için kullanılan makineli ve belirli bir yerde de
mirli, özel yapılmış ve güçlü ışık veren fener gemisi;
ışık, ses vb. i işaretler veren bir gemi.
 lightsome 326 limited

lightsome: 1) ışık veren; ışıklı; parlak. 2) iyi ışıklandı

da çalışmasını sağlar.
rılmış veya aydınlatılmış; parlak.
lignum vitae bushing: Bkz. lignum vitae bearing.
light-spring card: Diz Mot, özellikle dört zamanlı ma
ligroin: Kimy. ham petrolün damıtılmasından elde edi
kinelerde giriş ve egzoz supaplarının açma ve kapa
len, çözücü olarak ve aydınlatmada kullanılan, kay
ma zamanlan ile iki zamanlı motorların giriş ve eg
nama noktası 70°-120°C olan yanıcı bir sıvı ya da
zoz portlarırıın tıkalı olup olmadıklarını anlamak üze
petrol ürünü; ligroin.
re silindirlerden alınan hafif yay diyagramı.
light spring card: Bkz. weak spring card. like: 1) aynı yönde etkiyen: Paralel kuvvetler için söy
lenir. 2) bir mıknatısın, ya kuzey veya güney kutbu
light spring diagram: Bkz. weak spring card.
nu arayan kutbu; benzer kutup; iki kuzey veya iki gü
light sources: Işık kaynakları olan tungsten filamanlı
ney kutbu benzer kutuplardır.
lâmbalar, cıva buharlı lâmbalar vb. i.
iimber holes: Oluk delikleri; Bkz. limbers.
light-struck: Foto. ışık etkisinde kalarak bozulmuş ve
ya dumanlanmış. limbers: 1) Den. gemi omurgasına yakın ve suyu
light valve: Işık valfı; bir ışık huzmesinin veya ışın de pompaların kuyularina boşaltma veya dreyn etmeye
metinin kontrolü içki kullanılan mekanik ya da elek- yarıyan delik ya da kanallar. 2) gemilerin ambarların
tro-optik bîr cihaz. da binken suların akmasını sağlamak amacıyla tek
1 0 ne ile tank yan kaplaması arasında oluşturulan oluk
light, velocity of: Işık hızı; 2,9978 x I0 cm/s; 186
veya yol. 3) ahşap teknelerde iç omurganın yanların
326 mü/s; 299 788 km/s; yaklaşık olarak saniyede
300 000 km kabul edilir. da yapılmış olup, ağaç döşekler delinmiştir.
light vessel: Bkz. lightship. limber water: Den. sintinelerde biriken ve geminin tür
lü yerlerinden gelen sular; sintine suyu ya da suları.
light year: Işık yılı; ışığın 362,25636 gün, saniyede
lime: 1) kireçtaşı, istiridye kabuğu veya diğer kalsi
299 768 km hızla alabildiği mesafe; yaklaşık olarak
3 yum karbonat kapsayan maddelerin 800°C'ye kadar
11 milyon mil/dakika veya 17 699 x 10 km/dakika
ısıtılmasıyla elde edilen beyaz bir madde; kalsiyum
veya hemen hemen 5 trilyon 880 milyon mil; yıldızla
oksit; harç, çimento vb. i yapımlarında ve asitli top
rın mesafelerini belirtmek için kullanılır.
rakların nötrleştirilmesinde kullanılır; kireç; çabuk ki
light water: Kimy. H2O simgesi ile gösterilen su; hafif
reç Bkz. quicklime, sönmüş kireç Bkz. burnt lime,
su; karşıtı ağır su (D 2 O).
kostik kireç Bkz. caustic lime olarak da belirtilir. 2)
lignite: linyit; linyit kömürü: 1) fosii kömürlere göre
kireç uygulamak. 3) kireç ile muamele etmek. 4) ya
daha yeni oluşmuş, kendilerini oluşturan ağaç şekil
pıştırmak. 5) beton ile kaplamak.
lerini koruyan kömürler, daha çok taş kömürüne
benzerler. 2) linyit damıtıldığı zaman, odun gibi ase lime bath: Kireç banyosu.
tik asit verir. 3a) sarimtrak esmer linyit % 15 kül kap lime burner: Kireç yapmak amacıyla kireçtaşını ya
sar ve ısı değeri 2500 kkal/kg'dir; uzun, isli ve için kan kimse.
deki kükürt nedeniyle fena kokulu bir alevle yanar, lime, hydrated: Bkz. lime, slaked.
b) esmer linyit özellikle sobalarda kullanılır; ısı değe ri limekiln: Kireçtaşı, istiridye kabuğu vb. i şeylerin yakı
4300-4400 kkal/kg'dir. c) bitümlü linyit briket yapı- larak sönmüş kireç elde edildiği ocak veya fırın; ki
mında kullanılır; ısı değeri 5500 kkal/kg dolayındadır reç ocağı.
ve yakıt olarak kullanılır. limelight: 1) kirecin oksitlenmesiyie üretilen parlak
bir ışık; karpit lâmbası; geçmişte tiyatrolarda kullanıl
lignite briquette: Linyitten veya linyit kömüründen ya
maktaydı. 2) kireç lâmbasının kullanıldığı tiyatro sah
pılmış briket; linyit briketi.
nesi.
lignite coal: Bkz. lignite.
lignite coke: Linyitten yapılan kok kömürü; linyit ko lime, slaked: Kalsiyum hidroksit, Ca(OH) 2 ; tarımda
ku kullanılır.
lime-soda method: Buh. Kaza, suyun yumuşatılması
lignite, crude: Ham linyit.
için uygulanan bir yöntem; kireç-soda yöntemi; Bkz.
lignite mine: Linyit kömürünün çıkanldığı yer; linyit
water treatment.
ocağı; linyit kömürü ocağı.
limestone: Kireç, inşaat taşı vb. inin yapıldığı ve esas
lignite mining: Bkz. lignite mine.
olarak kalsiyum karbonat (CaC0 3 ) kapsayan tortul
lignite power plant: Linyit kömürü yakılarak enerji
kaya veya kaya parçası; kalker; ısı ve basınç altında
üretilen güç tesisi; linyitli güç tesisi.
kıistalieştiği zaman mermeri oluşturur.
lignite tar: Linyit kömürünün kuru damıtılmasıyla elde
lime sulfur: Kimy. bir kalsiyum sülfür veya sülfat karı
edilen katran; linyit katranı.
şımı; temas ile böcek öldürücü; derilerin tabaklanma
lignitic: Linyit kömürüne benzeyen.
sı ve ışıklı boya yapımlarında kullanılır.
Iignose: 1) lignin. 2) nitrogliserin ve odun lifi kapsa
lime water: Kalsiyum hidroksitin sulu bir çözeltisi; an-
yan bir patlayıcı.
tasit olarak ve kimyasal analizlerde kullanılır.
lignum vitae: 1) Bol. deriye benzer yapraklı, mor çi
limey: Kalkerli; kireçli.
çekli tropik bir Amerikan ağacı; pelesenk; pelesenk
limit: 1) bir şeyin sona erdiği veya sona ermesi gere
ağacı; çok sert ve yeşil kahverengi kerestesi olan bir
ken nokta, hat veya kenar; hudut; sınır. 2) Çoğ. sınır
ağaç. 2) Den. gemilerin şaft kovanlarında yataklık
lar; hudut hatları. 3) müsaade edilen en büyük sayı
malzeme olarak kullanılır; Bkz. lignum vitae bea
veya miktar. 4) Mate, limit. 5) limit ya da sınır koy
ring.
mak; tahdit etmek; kısıtlamak.
lignum vitae bearing: Den. pelesenk ağacından ya
limitation: 1) sınırlama veya sınırlanmış. 2) Huk. hu
pılmış yatak; pelesenkli kovanlarin yatak malzemesi;
dut saptama; sınırlı sorumluluk veya mesuliyet.
iki yarım silindir şeklindeki mahfaza içine boyuna pe-
limitative: Sınırlı; limite edilmiş.
lesenkler yerleştirilerek yapılan ve kovan milinin için
limited: 1) hudutlarla sınırlı; sınırlı; dar; sınırlamak. 2)
de döndüğü yatak; deniz suyu pelesenklere temas
ekstra ücretle hareket eden, belirli sayıda yolcusu
ettiği zaman kaypak, yağ kıvamında bir sıvr oluştura
veya az durağı olan (tren); ekspres tren. 3) limited
rak şaftın aşınmasını önler ve aynı zamanda laynın-
(şirket).
limit, elastic
7
iimit, elastic: Elâstik sınırı; Bkz elastic limit.
limiter: Sınırlayıcı; radyo dalgalarının amplitütlerinln
sınırlanması için, radyo alıcılarının frekans modülas-
yonlarında kullanılan bir elektron tüpü.
limiting: Sınırlama.
limiting density: Sınırlı yoğunluk; sabit sıcaklıkta ba
sıncı sıfıra yaklaştığı zaman bir gazın yoğunluğunun
yaklaştığı değer.
limiting friction: Durağan ya da statik sürtünme ile
uygulanan maksimum kuvvet; sınırlı sürtünme; sınır
lı sürtünme yenildiği zaman, cisim kaba bir yüzey
üzerinde harekete başlar.
limitless: Sınırsız; hudutsuz veya sonsuz; limitsiz;
çok büyük; vasî.
limit of deformation: Deformasyon limiti; bozunması-
nın; sekil değiştirme limiti.
iimit of elasticity: Elâstik limit; esneklik limiti.
limnology: Tatil suyun, özellikle göl ve havuzların su
yunun biyolojik, kimyasal, fiziksel ve coğrafik özellik
lerinin bilimsel incelenmesi.
limonene: Limonkabuğu, portakal yağı, çam iğnesi,
nane vb. i türlü bitkilerde bulunan üç izomerik ter-
penden herhangi biri; limonen, C 1 0 H 1 6 .
limonite: Bir çok kaya ve toprağa sarımsı kahverengi
rengini veren bir demir cevheri; limonit,
2Fe 2 O 3 3H2 0.
limonitic: Limonite alt; limonite benzeyen.
limousine: 1) üç ya da daha fazla kişinin oturabilece
ği kapalı bir otomobil. 2) ön koltukları ile arkası birbi
rinden cam bir bölme ile ayrılan herhangi geniş ve
lüks otomobil; limuzin.
limpet: Asbestos liflerinden yapılan hafif, nem emme
yen, ateşe dayanıklı ve kimyasal olarak inert (ölü)
bir yalıtım maddesi; limpet.
limpid: Mükemmel bir biçimde berrak; saydam; şef
faf; duru.
limpidity: Saydam, duru, şeffaf olma durumu veya
özelliği.
limy: 1) kirece ait; kirece benzeyen; kireç kapsayan
veya kireçli. 2) yapışkan.
lin.: BKZ. linear,
linage: 1) Den. layna alma; gönyesine alma; sıraya
dizme. 2) bir sayfadaki basılı veya yazılı satırların sa
yısı.
linchpin: Oto. tekerleğin boşalmasını önleyen, dingil
den tekerin dışına uzanan bir pin; linçpin.
line: 1a) ip, kaytan, tel ya da kordon, b) balık avla
makta kullanılan uzun, ince ve sağlam ip; olta ipi,
özellikle misina, c) ölçme veya tesviye için kullanı
lan ip, çelik şerit vb. 2a) telgraf ve telefon sistemle
rinde istasyonları birbirlerine bağlayan teller veya
tel. b) bu tür tellerde oluşan tüm sistemler; telefon
ve telgraf hatları. 3) sıvı, elektrik vb. ini bir yerden di
ğer bir yere ileten herhangi bir hat, boru ve tel sis
temleri. 4) ekvator (denizciler kullanır). 5) sınır veya
hudut. 6) taslak; Çoğ. yapı tasarımı; çizilen plân.
7a) İki veya daha fazla nokta arasında otobüs, gemi
vb. leri ile yapılan muntazam gezilerden oluşan ula
şım sistemi veya servisi ya da taşımacılığı, b) böyle
bir sistem veya servisi çalıştıran firma, c) böyle bir
sistemin bir dalı ya da bölümü, d) demiryolunun tek
hattı. 8) bir pusun on ikide biri. 9) Büyük Okyanus'-
tan geçen 180° meridyeni; gün değişimi çizgisi. 10)
Mate, a) hareketli bir noktanın yörüngesi olan, boyu
32 liner
olduğu fakat genişliği olmadığı düşünülen düz hat
veya eğri. b) mükemmel bir şekilde düzgün olduğu
kabul edilen böyle bir yörünge. 11a) elemanları bir
birleriyle aynı hizada bulunan gemi, ordu vb. leri b)
çatışma sırasında düşmanla yakın temas sağlanan
bölge ya da durum. 12) üzerine veya içine çizgiler
çizmek. 13) düzgün bir sıra haline getirmek veya ne
den olmak; hizaya getirmek.
line: 1) içine bir kalman veya astar koymak. 2) içinde
astar olarak kullanmak.
linear: 1) doğru veya doğrulara ait, 2) çizgilerden ya
pılan veya çizgiler kullanma. 3) sadece boyu olan.
4) Bota. bazı belirli söğüt ağaçlarının yaprakları gibi,
genişliği az ya da dar.
linear accelerator: Lineer hızlandırıcı; eksenleri aynı,
çember şeklinde elektrotlardan oluşan ve elektrotla
rın bir doğru üzerinde yavaş yavaş hızlarının arttığı
bir elektronik cihaz.
linear density: Bir tel veya ince, uzun bir çubuğun bi
rim boyunun kütlesi.
linear distortion: Lineer çarpıklık ya da bozulma; sin
yalin amplitütü ile ilişkisi olmayan bir bozulma.
linear equation: Birinci dereceden, a+b-c - 0 gibi.
cebirsel denklem; lineer eşitlik.
linear expansion: Doğrusal genişleme.
linear measure: 1) uzunluk ölçüsü. 2) uzunluk ölçme
sistemi.
linear motion: Doğrusal hareket; lineer hareket.
linear oscillator: Lineer osilatör; birbirlerine göre, on
ları birleştiren hat boyunca osilasyon yapan ve birbir
lerine bağlı iki parçadan oluşan bir sistem.
linear units: Uzunluk birimleri; mm, m, inç, fit vb. i bi
rimler.
linear wear: Aşınma yüzeyi boyunca oluşan aşınma;
lineer aşınma.
lineate: Çizgilere sahip olan veya çizgilerle işaretlen
miş; çizgili.
line bearing: Ara şaft yatağı; Bkz. line shaft bearing.
lined: Balatalı
line density: Bkz. linear density.
line feed: Bilgisay. satır atlama
lineman: Telefon ve elektrik taşıyan hatları döşeme
ve onarmakla görevli kişi. 2) görevi demiryolu rayla
rını denetlemek olan adam.
line of flow: Akış sırasında, bir sıvı partikülünün takip
ettiği yol ya da devre.
line of flushing: Devre ya da hattın temizlenmesi.
line of force: Bir elektrik veya manyetik alanı belirten
ve herhangi bir noktasındaki yön, o noktadaki elek
trik kuvveti veya manyetik alanın yönüne tekabül
eden hat; kuvvet çizgisi.
line of nodes: Eliptik bir yörüngenin arakesitinin iki
noktasını birleştiren bir doğru hat.
line of stress: Gerilmeli bir esnek cisimden geçerek
esas çeki, bası ve kesme yönünde uzanan düşünsel
bir hat; gerilim hattı.
lineoöl: Türlü esas yağlarda bulunan terpen alkol,
C 10 H 1 7 OH .
line pressure: Devre ya da hat basıncı.
liner: 1) çizgiler çizen kimse veya şey. 2) belirli bir
hatta düzenli seferler yapan buharlı bir gemi, yolcu
uçağı vb. i.
liner: 1) astar yapan veya astar takan, kimse. 2) astar
olarak kullanılan; bir şeyin içine konulan astar veya
liner
şey.
liner: 1) Mot. silindir bloklarının içlerine basınçla soku
lan, genellikle dökme demir ve bazan dökme çelik
ten yapılan gömlek; silindir gömleği; silindir layneri.
2) Mot., Mak. yatak ile jurnali Bkz. journal arasında
ki boşluğun ayarlanması için kullanılan ince metal
levhalar; yatak layneri, şamata veya şim. 3) Gem.
Mak. ölü hacim ya da klerens hacmini ve dolayısıyla
klerensi Bkz. clearence ayarlamak için piston kolu
ile kol yatağı arasına konulan veya çıkarılan metal
levhalar. 4) Mot. gayıt ile kızak Bkz. slipper arasın
daki boşluğu düzenlemek amacıyla kullanılan ve kı
zak ile kroshed blok arasına sokulan ince metalik
levha ya da levhalar. 5) kuru layner Bkz. dry liner
veya yaş layner Bkz. wet liner.
liner distortion: Mot. özellikle dizel motorlarında, si
lindir kapağı saplamalarının aşırı sıkılması nedeniy
le, silindir gömleğinin silindirsel şeklinden uzaklaş
ması; layner distorsiyonu; silindir gömleği çarpılma
sı.
liner micrometer: 1) Mot. pistonlu pompa ve kompre
sörlerde silindir gömleği veya blokun aşınma ve
ovalleşme miktarını ölçmek üzere kullanılan duyarlı
bir cihaz; layner mikrometresi; çap mikrometresi.
liner seals: Diz. Mot. yaş laynerlerde veya silindir
gömleklerinde ceketten kartere su kaçaklarını önle
mek için laynerin her iki ucunun dış yüzüne donatı
lan lâstik veya neopirenden yapılan çemberler; 0
ringler.
liner wall: Layner veya silindir gömleğinin, pistonun
çalıştığı veya yağ filmi oluşturan yüzeyi; layner duva
rı; silindir gömleği duvarı.
line shaft: Gem. Mak. srast şaftı kovan şafta bağla
yan ve genellikle tünelde bulunan çok sayıda ve
flanşlarla birbirine bağlanarak oluşturulan ve büyük
metal yataklar tarafından taşınan şaft; pervane şaftı;
ara şaft.
line shaft bearing: Gem. Mak. pervane şaftı veya ara
şaftları taşıyan, basınçla yağlanan büyük metal veya
rulman yatak.
line spectrum: Parlak hat tayfı; keskin, düzgün olma
yan hatları kapsayan bir tayf; örneğin aktif gaz mole
külünün tayfı.
line squall: Fevkalâde gürültülü, koyu renkli, döner
türden fırtına bulutları; düşük sıcaklık ve dolu ya da
sağnak yağmur getirir.
line strainer: Diz. Mot. yağ pompasının çıkış tarafın
da bulunan filtre; çıkış veya devre filtresi ya da strey-
neri.
lining: 1) Mak. silindir gömleklerinin iç yüzeylerinin
krom vb. i maddelerle kaplanması. 2) astar kapla
ma; astar. 3) fren balatası; debriyaj balatası; balata.
4) iç kaplama.
link: 1) Den. zincir baklası. 2) yol yapım makinelerin
de palet baklası. 3) ara bağlantı parçası. 4) oynak
iki parçayı birbirine birleştiren parça; bağ mafsal- 5)
Mek. güç ya da hareketi aktarmak için kullanılan kı
sa bir bağlayıcı kol ya da biyel. 6) 7,92 ince (20,11
cm) eşit bir uzunluk birimi. 7) mafsal veya mafsallar
la birbirine bağlamak.
link: Özellikle zift ve kıtıktan yapılan meşale.
linkage: 1) Mak. bir dizi bağlantı veya bağlantı siste
mi, özellikle güç veya hareketi aktarmak için bir sıra
biyel veya kol. 2) S/o. kalıtımda bazı genlerin birlikte
328 linseed oil
kalma ve bir birim gibi hareket etme veya iş yapma
eğilimi. 3) Elekt. bir bobindeki sargıların çevresinde
manyetik akı veya flüks üretimi. 4) kimyasal bağ.
linkage, catenary: Kimy. moleküllerin uç uca birbirle
rine bağlanması; örneğin amino asitlerin polipeptit-
ler şeklinde birleştirilmesi.
linkage editor: Bilgisay, bağlantı düzenleyicisi.
linkage singlet: Bir elektrondan oluşan iki atom ara-
sındaki valans bağı.
link block: Buh. Mak. kadran veya linklerin içinde ha-
reket ettikleri ve slayd rodun pinlerine bağlandığı
blok; link blok.
link bracket: Bağlama konsolu, bayrağı ya da brake-
ti.
link coupling: Mak. ara parçalı kavrama; vasıtalı kav
rama veya kaplin.
link gear: Bkz. link motion gear.
link motion: Buh. Mak. hareket yönünü değiştiren bir
valf donanımı; Gem. Mak. link donanımı.
link motion gear: Gem. Mak. linkmoşın donanımı;
pistonlu buhar makinelerinde en az iki görevi yerine
getirmek için kullanılan bir donanım: a) makinenin
ileri geri hareketini sağlar, b) türlü silindirler arasın
daki güç dengesini temin eder; Eksantrik puli, strap,
rodlar ile linkler, link blok, drag rod, katof ayar blo-
ku, tornistan kolu, veyşaft ve slayt rottan oluşur; Bkz.
Stephenson gear.
link pin: Mak. palet baklası pini; Mot. sessiz zincir pi-
ni; mafsal pini; ara parçalı kavrama pini.
lin kpin retainer: Mak. ara parçalı kavrama pini tutu
cusu.
link rod: 1) Gem. Mak. bağlantı kolu: linkrot; V türü
motorlarda kullanılan kısa bir piston kolu ya da bi
yel; ana biyele geçen kısa kol veya biyel.
link rope: Bağlama halatı.
link throttle: Mak. gaz kolu bağlantısı.
link trainer: Savaş vb. i durumlarda öğrencileri uçak
pilotu olarak eğiten bir cihaz; pilot eğiticisi.
linkwork: 1) bir zincir gibi bakla veya baklalardan ya
pılmış olan herhangi bir şey. 2) zincir baklası veya
halkalarla çalıştırılan dişli sistemi.
linoleic: Kimy, gliseril ester olarak keten tohumu yağı
(bezir yağı) ve diğer kurutucu yağlarda bulunan doy
mamış yağ asitine (C 1 8 H 3 2 0 2 ) ait veya onu belir
ten.
linoleic acid: Bkz, linoleic.
linoleum: 1) oksitlenerek sertleştirilmiş bezir yağı. 2)
toz mantar ile oksitlenmiş bezir yağı karışımının
branda, kanaviçe veya çuval bezi üzerine püskürtül-
mesiyle yapılan sert, düzgün yıkanabilir ev ve bina
tabanlarının döşenmesinde veya kaplanmasında kul
lanılan bir madde; linolyum; bir tür muşamba.
linotype: Matb. daktilo makinesine benzeyen, fakat
daha geniş klavyesi olan ve kitap satırlarını birer kur
şun satır şeklinde dizen ve döken, kurşun eritilmesi
ne has elektrikli bir potası olan dizgi makinesi; lino
tip (ticarî bir marka); bu makine ile dizmek.
linotyper: Linotip makinesini çalıştıran teknisyen; lino
tip operatörü.
linotypist: Bkz. linotyper.
linseed : Keten tohumu; sütlü kahverengi susama
benzer bir tohum; beziryağı üretmek için kullanılır.
linseed oil: Keten tohumundan çıkarılan sarımsı renk
li bir yağ; keten tohumu yağı; bezir yağı; kuruma
liparoi d
özelliği nedeniyle yağlı boya baskı mürekkebi, linol
yum vb. yapımlarında kullanılır.
liparoid: Yağlı; yağ gibi; yağa benzer.
lipase: Yağları, yağ asitleri ve gliserine çevirerek sin
dirime yardım eden, pankreas salgısının bir enzimi;
lipaz.
lipid: Bkz. lipide.
lipide: Yağlar vb. özellikteki diğer maddeler kapsa
yan, suda çözünmeyen, yağ solventleri ve alkolde
çözünen ve dokunulduğunda grese benzeyen orga
nik bileşik; lipit; lipoid biçiminde de kullanılır.
lipoclastic: Yağlan hidroliz ederek yağ asitleri ve gli
serine çeviren enzimler için söylenir; örneğin lipase.
lipoid: Blokimy. yağa benzeyen lipit.
lipolysis: Sindirim sırasında olduğu gibi yağların ay
rışması.
lipolytic: Yağları ayrıştırabilen; yağların ayrışmasını
sağlayabilen.
lipper: 1) deniz yüzeyinin hafif şekilde kırışması; bo
doslama veya küpeşteye kadar çıkabilen küçük de
nizler. 2) bu kırışma nedeniyle hafif serpinti; civarna.
Iiq.: Bkz. 1) liquid. 2) liquor.
liquate: Eriyebilen maddeleri (metal vb.) daha az eri
yenden ayırma amacıyla ısıtmak.
liquation: 1) yapısındaki maddelerin erime noktaları
arasındaki fark esas alınarak metalleri birbirinden
ayırma veya temizleme.
liquefaction: Bir sıvı veya katıyı gaza dönüştürme.
liquefiable: Sıvılaşabilen; sıvılaştırılabilen.
liquefied: Sıvılaştırılmış (doğal gaz, petrol gazı vb.).
liquefied gases: Sıvılaştırılmış gazlar; yüksek basınç
altında sıvılaştırılan doğal gaz, petrol gazı, karbon di-
oksit, oksijen, azot vb. i gazlar.
liquefied gas carriers: Sıvılaştırılmış petrol gazı veya
doğa! gaz taşımak üzere yapılmış ve çoğu zaman
güvertelerinde büyük küresel tanklar bulunan özel ti
caret gemileri veya tankerler; Bkz. LNG or LPG tan
ker.
liquefied methane: Sıvılaştırılmış metan gazı; sıvı me
tan.
liquefied natural gas: Sıvılaştırılmış doğal gaz;
-152°C sıcaklığındadır.
liquefied petroleum gas: Sıvılaştırılmış petrol gazı; sı
vı petrol gazı.
liquefier: Gazları sıvılaştırmak için kullanılan bir ci
haz; gaz sıvıiaştırıcı.
liquefy: Sıvı haline dönüştürme; sıvı haline getirme;
sıvı yapma.
liquefying point: Sıvılaşma noktası; sıvılaşma sıcaklı
ğı veya derecesi.
liquescence: Sıvılaşabilir veya eriyebilir durumda.
liquescent: Sıvılaşabilir; sıvı olabilir, eriyebilir.
liquid: 1) maddenin üç halinden biri; kolayca akabi-
len, içinde bulunduğu kabın şeklini alabilen, pratik
olarak sıkıştırılamaz bir madde (su ve alkol gibi); sı
vı; likit. 2) katı ve gazlara benzemeyen, sonsuz ge
nişleme özelliğinde olmayan, akmaya hazır bir mad
de.
liquid air: -191°C'ye (-322°F) kadar soğutularak sıvı
laştırılan hava; sıvı hava; soğutucu olarak kullanılır.
liquid asphalt: Sıvı asfalt.
liquid cargo: Den. ticaret gemileri, demiryolları tara
fından yük olarak taşınan petrol, sıvı kimyasal mad
de, sıvılaştırılmış gaz, türlü yağlar, meyva suyu, şa
329 liqui d propellant s
rap vb. i maddeler; sıvı yük; likii kargo.
liquid cargo system: Sıvı yük sistemi veya devresi.
liquid columns: Sıvı sütunları; farklı boru türlerindeki
sıvı sütunu; bir sıvı sütunundaki basınç, sütunun yük
sekliği ile doğru orantılıdır.
liquid cooled: Türlü sıvılarla soğutulan motorlar için
söylenir.
liquid cooling: Etilen glikol veya preston ya da özel
likle su gibi sıvılarla soğutma; motorlar için söylenir;
sıvı ile soğutma.
liquid crystal: Bir kristalin ışığı kırma özelliklerine sa
hip olan sıvı; sıvı kristal.
liquid cylinder: Pistonlu bir pompada herhangi bîr sı
vının, çoğunlukla suyun emilip sıkıştırılarak basıncı
nın yükseltildiği silindir; sıvı silindiri.
liquid fire: Ask. savaşta tank ve istihkamlara karşı,
aiev makinelerinde kullanılan yanıcı kimyasal bile
şik; sıvı ateş.
liquid fuels: 1) Benzin, kerosen, diesel oil, fuel oilier
gibi içten yanmalı makineler, buhar kazanları, uçak
lar, füzeler, roket vb. lerinde kullanılan akar yakıtlar;
sıvı yakıtlar. 2) rafinerilerde elde edilen ve damıtma
ürünü olan ya da olmayan yakıtlar; distile yakıtlar ya
da fuel oilier.
liquid gas carrier: Sıvılaştırılmış gaz taşıyan gemi; sı
vılaştırılmış gaz taşıyıcı; LNG veya LPG tankeri.
liquid hydrogen: 1) Kimy. yüksek basınç altında sıkış
tırılan ve sonra kaynama noktasına kadar soğutula
rak sıvı haline getirilen hidrojen; sıvı hidrojen; ısı de
ğeri 34 000 kkal/kg olduğundan yakıt olarak kullanı
lır.
liquid indicator: Soğutma devrelerinin sıvı depoların
daki soğutucu düzeyini gösteren ve iki mercekten
oluşan gösterge; sıvı (seviyesi) göstergesi.
iiquid-in-glass thermometer: Fiz. çok küçük çaplı kıl
cal bir borunun bağlı olduğu ve içersinde sıcaklık
yükseldiği zaman düzgün olarak genişleyen ve sı
caklık azaldığı zaman yine düzgün olarak büzüşen
cıva, cıva-talyum, alkol, toluol vb. i diğer sıvılardan
biri bulunan bir hazneden oluşan termometre ya da
sıcaklık ölçer; camdan yapılmış sivili termometre;
-51°C'den 650°C'ye kadar ölçüm yapabilen bir sı
caklık ölçer.
liquid-metal pumps: Bazı nükleer güç tesislerinde
kullanılan sıvı bizmut, sodyum, sodyum-potasyum
ve diğer metalleri elleçleyen pompalar; sıvı metal
pompaları.
liquid metals: Nük. Enerj. reaktör soğutucusu olarak
kullanılması düşünülen, düşük erime noktasına sa
hip sodyum, potasyum metalleri ve sodyum-potas
yum alaşımları; sıvı metaller.
liquid oxygen: Sıvı oksijen.
liquid petroleum gas: Kamyon, otobüs, traktör vb.
araçların makinelerinde kullanılan ve başlıca propan
ile bütan ve küçük miktarda diğer gazlar ile çok kü
çük miktarda ağır karbonlu hidrojenlerden oluşan
gaz; sıvı petrol gazı.
liquid piston: Pist. Pomp, buhar pistonuna bir mil ile
bağlı ve bir silindir içinde hareket ederek sıvıyı
emen, sıkıştırılarak basınçla dış devreye verilmesini
sağlayan piston; sıvı pistonu; su pistonu.
liquid pressure: Sıvı basıncı; akışkan basıncı.
liquid propeliants: Roket makineleri ve jet motorları
nı çalıştırmak için kullanılan oksitleyici ile yakıtlar; sı-
liqui d receive r
vi yakıtlar ve oksitleyiciler; sıvı oksijen ve sıvı hidro
jen, sıvı oksijen ve etil alkol vb. i.
liquid receiver: Mak. soğutma devrelerinde, soğutu
cunun toplandığı ve genişleme valfına gönderildiği
kap; sıvı resiveri.
liquid refrigerant: Sıvı soğutucu; Bkz. refrigerant.
liquid, saturated: Doymuş sıvı; Bkz. saturated liqu
id.
liquid state: Sıvı hal; sıvı durum; likit durum.
liquid, subcooled (compressed): Sıkıştırılmış ve alt
soğutulmuş sıvı; Bkz. subcoled liquid.
liquor: Bazı maddelerin sudaki çözeltisi,
liquorice: Bkz. licorice.
lisaloîd: Bir katı fazı tarafından kuşatılmış sıvı fazın
dan oluşan koloidal bir sistem.
list: 1) Den. bir yana yatmak veya bayılmak (gemi
için söylenir). 2) Den. bir geminin rüzgâr etkisiyle ol
mayıp, yük hareketleri nedeniyle bir yana (sancak
ya da iskeleye) yatması veya bayılması. 3) Bilgisay.
liste. 4) listelemek.
list to port: iskeleye yatma ya da bayılma.
list to starboard: Sancağa yatma veya bayılma.
liter: Metrik sistemde bir hacim veya kapasite bîrimi;
3
1 kilogram suyun +4°C'deki hacmi; yaklaşık 1 dm ;
3
1 000 cm ; 1 000 mililitre; 1,06 kuvart; 2,12 pint;
33,82 sıvı oz'u.
literal: Bilgisay. hazır bilgi.
litharge: Kimy. sarımsı kırmızı renkli kurşun oksit,
PbO; hava akımı içinde kurşunun ısıtılmasıyla elde
edilir ve cam, emaye, cila, boya ve böcek öldürücü
yapımlarında kullanılır.
lithia: 1) Kimy. beyaz, kristalli bir bileşik; lityum oksit,
Li 2 O. 2) lityum bileşikleri kapsayan.
lithia water: Kimy. lityum tuzlan kapsayan bir maden
suyu; idrar söktürücü olarak ve romatizma tedavisin
de kullanılır.
lithic: Kimy. lityuma ait.
-lithic: Taşın kullanımında aşamalar anlamında bir so-
nek: Neolithic gibi.
lithium: Kimy. yumuşak, gümüş beyazı, metalik bir
kimyasal element; lityum; en hafif element olarak bi
linir; Simg.Li; at.ağ. 6,940; at.no. 3; yatak alaşımları
yapımında kullanılır.
lithium chloride: Havalandırma devrelerinde nem
emici olarak kullanılan kimyasal bir madde; lityum
klorür.
litho-: Taş, kaya, vücut taşı anlamlarinda bir önek: Lit-
hosphere vb. gibi.
litho: Taş baskı.
üthopene: Kimy. baryum sülfat ile çinko sülfitin karıştı
rılmasıyla yapılan beyaz bir pigment veya boya mad
desi; boya, linolyum vb. i yapımlannda kullanılır.
lithosphere: Dünyanın katı, kayalı bölümü; dünyanın
dış tabakası; dünyanın kabuğu; taşküre; litosfer.
litmus: Kimy. türlü likenlerden elde edilen ve kimya
sal analizlerde miyar olarak kullanılan mor renkli bir
madde; turnusol.
litmus paper: Kimy. turnusol ite işlem gören emici bir
kâğıt; turnusol kâğıdı; asit veya baz saptanmasında
endikatör olarak kullanılır; bazlarda maviye, asitler
de kırmızıya döner.
litmus test: Kimy. turnusol kâğıdı ile yapılan (baz, al
kali, asit) deneyi veya tecrübesi.
litre: Bkz. liter.
330 loa d
live: Türlü durumlarda yüzer durumda kalmak (gemi
için söylenir),
live: 1) canlı. 2) canlılara ait; yaşama ait. 3) enerjik.
4) sakin yanma ya da ışıldama. 5) yanmayan; yan
mamış. 6) kullanılmayan; kullanılmamış; genişleme
miş (taze buhar gibi). 7) elektrik akımı taşıyan. 8)
hareket ve güç veren. 9) Matb. basıma hazır olan.
live center: Bir torna tezgâhı veya diğer bir makine
nin parçayı çeviren döner milinin merkezi.
live load: Hareketli yük; yararlı yük.
live loading: Hareketli yükleme.
live stearn: 1) doğrudan kazandan gelen ve iş yap
mak üzere genişletilmeden hemen önceki buhar; ta
ze buhar. 2) basıncı ve sıcaklığı, kazandaki basınç
ve sıcaklığa uyan (buhar). 3) basıncı bir kısma valfın
da düşürülen fakat henüz iş görmemiş buhar. 4) ma
kinelere henüz verilmemiş buhar; iş görmemiş bu
har; egzoz buharının karşıtı.
live steam space: Kazanların buhar bölgesi veya ma
halli; taze buhar bölgesi.
live wire: Elekt. akım geçen tel; aktif tel; elektrikli tel;
akım taşıyan tel.
livid: Kurşun rengi; grimsi mavi.
lividity: Kurşun rengi.
lividness: Bkz. lividity.
lixiviate: Bkz. to leach.
lixiviation: Rltre etme veya süzme işlemi.
lixivium: Süzme işlemiyle elde edilen kül suyu gibi
bir çözelti.
lizard: Gem. bir ucunda radanza bulunan kısa tel ve
ya rnanila halat.
Ljungstrom air-heater: Buh. Kaza. elektrik motoru ile
çalıştırılan ve mahfazası içinde yavaş olarak dönen
(4 devir/dakika) rotorlu bir hava ısıtıcısı; rejeneratif
hava ısıtıcısı.
Lloyds's: 18.yüzyılda Londra'da deniz sigorta politika
sını yürütmek üzere kurulan bir sigortacılık kuruluşu;
bugün türlü sigorta işlemleri yapmaktadı; Loyd.
Lloyd's agent: Den. ticaret limanlarinda bulunan,
Lloyd tarafından atanan, kendi bölgesinde, gemiler
de oluşan hasarlari tespit ederek firmasını koruyan
temsilci; Loyd acentesi.
Lloyd's dimensions: LJoyd'un saptadığı boyutlar
Lloyd's gauge: Bkz. bridge gauge.
Lloyd's length: Loyd'un saptadığı uzunluk ve boy.
Lloyd's list: 1884 yılından beri ticaret denizciliği, satı
lık veya kiralık ya da hurdaya çıkanlacak gemiler
hakkında aynntılı bilgi veren, ingilizce günlük gaze
te.
Lloyd's mirror: Loyd aynası; bir kaynağın doğrudan
ışığı ve bir ayna tarafından yansıtılan ışık arasındaki
koyu çizgileri üretmek için kullanılan bir araç.
Lloyd's register: Loyd tarafından bastırılan ve tüm ül
kelerin denizaşırı çalışan gemilerinin durum, yaş, to
naj ve denize elverişlilik bakımından sınıflandırılması
nı kapsayan bir yıllık; Loyd recister; Loyd sicil kitabı.
Lloyd's rules: Loyd tarafından yeni yapılacak veya
onanlacak ya da Klâslanacak ticaret gemileri veya
benzer müesseseler için konulmuş yazılı kurallar;
Loyd kuralları.
LNG: Bkz. liquefied natural gas.
LO: Bkz. lubricating oil.
load: 1) Elekt. bir dinamo veya diğer bir elektrik ürete
cinin sağladığı akım miktarı. 2) Mek. bir makine vb.
load, allowable
tarafından üretilen güç; özellikle çalıştırılan araç tara
fından makineye gösterilen dış direnç. 3) doldur
mak; fotoğraf makinesine film koymak. 4) bir silâhı
cephane ile doldurmak. 5) silâhı doldurmak. 6) bilgi
grubunun kompütere sokulması veya yüklenmesi.
load, allowable: Müsaade edilir yük.
load, applide: Uygulanan yük; tatbik edilen yük,
load, capacity: Yük kapasitesi.
load case: Yük durumu veya hali.
load, constant: Sabit ya da değişmez yük.
load displacement: Den. tam olarak yüklenmiş bir
geminin long ton türünden deplesmanı.
load distribution: Yük ya da yüklerin dağılımı.
load duration: Yükleme süresi.
loaded: 1) yük taşıma. 2) içinde cephane şarjı olan.
3) yüklü; özellikle belirli bir tarafından yüklü. 4) Arg.
çok parası olan; zengin.
load factor: Yük etkeni ya da faktörü; yükleme faktö
rü.
load fluctuation: Yük dalgalanması ya da azalıp ço
ğalması; yük değişimi.
load, full: Tam yük.
load, half: Yarım yük.
loading: Yükleme.
loading coil: Elekt, bir elektrik devresinde, onun en-
düktansını yükseltmek için konulan bir bobin; yükle
me bobini.
load limited governor: Yükün gerekli güvenlik sınırla
rı dışına çıkmasını önleyen veya yakıtı kesen bir me
kanizma ile donatılmış regülatör; yük sınırlı regüla
tör.
load line: Den. tümü ile yüklendiği zaman battığı dü
zeyi veya çektiği suyu belirtmek üzere geminin iki
bordasına da konulan markalar boyunca uzanan
hat; yükleme hattı; yük hattı; Bkz. Plimsol marks.
load machine: Bir nükleer reaktör içine yakıt doldu
ran veya boşaltan makine; yükleme boşaltma maki
nesi.
loadmaster computer: Yükleme bilgisayarı veya kom-
püteri.
load, moving: Hareketli yük.
load, permanent: Sabit yük; daimi yük.
loadstar: Bkz, lodestar.
load, static: Durağan ya da statik yük.
loadstone: 1) Kimy. mineral manyetitin kuvvetli man
yetik türü; mıknatıs taşı. 2) manyetik kuvvetle çeken
şey; lodestone olarak da kullanılır.
load, temporary: Geçici yük.
load test: Yükleme veya yük deneyi.
load, uniform: Düzgün (dağılmış) yük.
load wind: Rüzgâr yükü.
loard: Bkz. load.
lobe: Mak. kulaklı veya loblu bir pompanın motorları
üzerinde bulunan kulaklardan herhangi biri. 2) Jeo,
karadaki bir buz katmanının çıkıntılı ucu. 3) Çoğ. ra
dar dalgaları huzmesi veya ışın demeti.
lobe pump: Iki rotorlu, rotorlarda kanat adı da verilen
iki ya da üç lob bulunan bir pompa; rotorlardan biri
bir elektrik motoru tarafından döndürüldüğü zaman
diğeri de onunla birlikte döner ve loblarla pompa
gövdesi arasında sıkıştırılan yağ, su, hava vb. i akış
kan, dış devreye iletilir; loblu pompa.
lobe-type pump: Bkz. lobe pump.
lobitos: Açık renkli bir bitüm.
331 locker
loca!: 1) yere ait; lokal; yerel; mevziî. 2) sınırlı; dar; kı
sıtlı. 3) vücudun belirli bir parçası veya özel bir alanı
na ait. 4) her istasyonda duran tren; banliyö treni; lo
kal tren. 5) yerel otobüs, tren vb. i. 6) yerel gazete.
local action: Metal parçalannın farklı kısımları arasın
da galvanik hücreler oluşumu nedeniyle korrozyon
ya da paslanma.
local anesthesia: Lokal anestezi; Bkz. anesthesia.
locate: Yer; mahal; yöre; özellikle belirli bir olayın ve
ya olayların oluştuğu veya geçtiği yer.
localization: Lokalleştirme; yerelleştirme; lokalize edil
miş; yeri belirtilmiş.
localize: 1) yerel veya lokal yapmak; lokalleştirmek:
yerelleştirmek; belirli bir yer, alan veya yöreye sınır
lamak. 2) yerel orijinini saptamak.
local time: Yerel ya da lokal saat.
local wear: Lokal veya yerel aşınma.
locate: 1) belirli bir yere tesis etmek. 2) tam yerini
keşfetmek. 3) durumunu göstermek. 4) belirli bir
yer, görev, iş vb. tahsis etmek. 5) yerini belirlemek.
locating dowel: Tespit pini.
location: 1) yerleşme veya yerleştirme. 2) bir fabrika,
ev vb. inin bulunduğu yer. 3) özel bir amaç için atan
mış veya işaretlenmiş bir alan. 4) yer; mahal; me
kan; mevki. 5) stüdyo dışında, sinema filminin çekil
diği yer ya da açık hava sahnesi.
loci: Bkz. locus (Çoğ.).
lock: 1) bir kanal ya da su yolunun gemileri bir sevi
yeden daha yüksek bir seviyeye çıkarmak için kulla
nılan özel kapalı kısmı; geçiş havuzu; lok (Panama
Kanalı gibi). 2) basınçlı hava bulunan bir bölmeye
girmek için, hava sızdırmaz bir hücrenin girişi veya
kapısı. 3) yay ve cıvata ile donatılmış kapı, kasa vb.
lerini anahtar ile kapamak için kullanılan mekanik
bir cihaz; kilit. 4) kilitleme; kilitli şey. 5) ateşli bir si
lahta dolgu veya şarjı patlatmak için kullanılan meka
nizma. 6) bir kilit yardımıyla (kapı vb.) kilitlemek. 7)
kapamak; hapsetmek. 8) bağlamak; örülmek; sarıl
mak. 9) kilit ya da kilitlerle donatmak. 10) kapalı bir
kanal içinden hareket etmek veya geçmek (bir ge
mi). 11) kilitlemeye muktedir olmak. 12) sıkı ve kuv
vetlice kapamak. 13) birbirine geçmek.
lockage: Den. bir geminin lok yardımıyla Bkz. lock
bir su seviyesinden diğerine hareket etmesi işi; ka
nal havuzundan geçirme. 2) böyle bir servisin ücre
ti; lok ücreti. 3) bir kanalda lok yapımı veya işletilme
si. 4) bir kanaldaki lok veya loklar yardımıyla yükselt
me veya alçaltına miktarı.
lock and trip relay: Kapama veya açma rölesi.
lock ball: Mak. kilitleme bilyası; vites dişlilerini mille
rin üzerindeki yuvada tutarak dişlilerin belirli duru
munu sağlayan bilya.
locked: Kilitli; kilitlenmiş.
locked-train: Buh. Türb. gücün iki takım dişli ve şaftla
rı ile yüksek hızlı pinyonlardan dişli çarklara düzgün
olarak dağıtımını belirtir; iki kademeli (devir düşürü
cü vb.i).
locker: 1) kilitleyen bir kimse veya şey. 2) Den. gemi
kamaralarında, içine türlü eşyaların konulduğu kilitli
kutu ya da dolap. 3) özellikle, kişisel kullanımlar
için, çoğu zaman metalden yapılmış kiliti olan kutu,
bölme, çekmece vb. i. 4) Den. zincir temizlik madde
si, güverte araçları vb. i için kullanılan hacim; mağa
za; fenerlik; portuç.
locker , chai n
locker, chain: Bkz. chain locker.
locker clench: Den. gemi veya çıpa zincirinin, zincir-
likte bağlanarak güvenlik altına alındığı haika ya da
mapa; hırca mapası.
locker room: içersinde elbise, spor malzemesi vb.
inin korunduğu kilitli metal dolapların bulunduğu
oda (gemi, spor salonu, klüp vb. inde).
locking collar: Mak. kilitleme çemberi ya da bileziği.
locking device: Emniyet tertibatı; kilitleme donanımı.
locking pawl: Mak. kilitleme tırnağı ya da mandalı.
locking pin: Mak. kilitleme pini; tespit pini.
locking ring: Mak. kilit çemberi; kilitleme bileziği.
locking screw: Kilitleme vidası veya cıvatası.
locknut: Bkz. lock nut.
lock nut; Mak. kontra somun; tespit somunu; kilitle
me somunu.
lock pin: Tespit pini.
lock plate: Tespit levhası; emniyet levhası.
lock ring: Tespit çemberi veya segmanı.
lock screw: Tespit vidası ya da cıvatası.
lock washer: Mak. yaylı ronela; yaylı pul.
lock wire: Mak. önemli yerlerdeki cıvataların gevşe
memesi için başlarından geçirilen ve bağlanan tel;
emniyet teli; tespit teli.
loco-: Bir yerden diğer bir yere anlamında bir önek:
Locomotive gibi.
locofoco: 1) Orf. sürtme ile yakılan sigar ya da kibrit.
locomobile: Kendi öz gücü ile hareket eden.
locomotion: Bir yerden diğer bir yere hareket ya da
hareket gücü: lokomosyon.
locomotive: 1) harekete ait. 2) bir yerden diğer bir ye
re hareket edebilen; sabit olmayan; hareketli. 3) ken
di öz gücü ile hareket eden makinelere ilişkin; kendi
gücü ile hareket edebilen bir makine, özellikle teker
lerde bulunan ve demiryolu trenini itmek veya çek
mek için dizayn edilen elektrik, buhar veya dizel ma
kinesi; lokomotif.
locomotive-boiler: Buh. Kaza. lokomotif kazanı; pis
tonlu buhar makinesi ile çalışan lokomotiflerde kulla
nılan, kömürle fayraplı, küçük bir duman borulu ka
zan; doğru alev borulu kazan.
locomotive, diesel: Dizel motoru ile yürütülen loko
motif; dize! lokomotif.
locomotive, electric: Bir dizel motorunun çalıştırdığı
jeneratör ya da alternatörün ürettiği elektrik enerjisi
nin tekerleklerdeki motorları beslemesi şeklinde ça
lıştırılan bir lokomotif; elektrikli lokomotif; sadece
elektrikle çalışan lokomotif.
locomotive engine: Pistonlu buhar makinesi, dizel
motoru, elektrik enerjisi ile çalıştırılan bir lokomotifin
makinesi.
locomotive furnace: Stimli lokomotiflerde buhar ka
zanının ocak ya da külhanı.
locomotive, steam: Pistonlu buhar makinesi ile yürü
tülen lokomotif; stimli ya da buharlı lokomotif.
locomotive type boiler: Bkz. locomotive-boiler,
locomotor: Hareket gücü olan bir kimse veya şey; ha
rekete ait.
locus: 1) Mate, a) belirli koşullarda herhangi bir nok
ta veya doğrunun kendi hareketiyle oluşturduğu yü
zey veya hat. b) verilen bir ya da daha fazla durum
da yararlanan nokta, doğru ve benzerlerinin sistem
leri; geometrik yer.
lode: 1) Mine. maden cevheri kapsayan bir damar;
332 loggerhea d
maden damarı. 2) içinde bulunduğu kayadan ayrı
lan herhangi bir cevher birikintisi.
lodestar: 1) Den. dümen tutuluşunda yön gösterici
veya klavuz (rehber) alınan yıldız, özellikle kutup yıl
dızı. 2) taklit için model; ideal bir yol gösterici; lo
adstar biçiminde de yazılır.
lodestone: Bkz. loadstone.
loft, rigging: Den. bir geminin armalarının hazırlandı
ğı veya bakımının yapıldığı yer.
loft, sail: Den. yelkenlerin yapıldığı veya onarıldığı
yer ya da mahal.
log: 1) Den. geminin su üzerindeki hızının ölçümü
için kullanılan bir cihaz; parakete; log chip, log li
ne, log reel biçiminde de kullanılır. 3) gemi hızının
ve günlük gelişmelerin, seferdeki olayların kayıt edil
diği defler; gemi seyir jurnali; güverte jurnali; seyir
jurnali. 4a) Ham. bir uçak veya onun makinesinin
çalışma süresinin kayıtı. b) uçak pilotunun uçuş sü
resi, deneyimi vb. hakkında kayıt. 5) bir gezi veya
deneydeki gelişmelerin kaydı. 8) Den. seyir jurnalin
de belirtildiği gibi (belirli bir mesafeye) sefer yap
mak ya da seyretmek. 8) Den. seyir jurnaline kaydet
mek.
log.: Bkz. logarithm.
log.: Bkz. logic.
logarithm: Mat. ax = N formülünde x sayısı, H sayısı
nın a tabanına göre logaritmasıdır; logaritma; genel
olarak 10 tabanına göre hesaplanır ve log kısaltması
ile belirtilir.
logarithm, Brigg's: Brigg logaritması.
logarithm, common: Bkz. common logarithm.; baya
ğı logaritma; adî logaritma.
logarithmic: Logaritma veya logaritmalara ilişkin.
logarithmically: Logaritma ile; logaritma yardımıyla.
logarithmic amplifier: Logaritmik amplifikatör veya
yükseltici; çıkış işareti giriş işaretinin logaritmik fonk
siyonu olan bir amplifikatör.
logarithmic chart: Hem apsisi ve hem de ordinatı lo
garitmik olarak bölüntülenmiş grafik; logaritmik gra
fik.
logarithmic serie: Logaritmik seri.
logarithm, Napierian: Bkz. Napierian logarithm.
logarithm, natural: Bkz. Napierian logarithm.
log bridge: Ahşap köprü.
logbook: Bkz. log.
log chip: Den. bir geminin su üzerindeki gerçek hızı
nı ölçmek için kullanılan paraketenin tahtası; parake
te tahtası.
log desk: Gem. Mak. makine dairesinde bulunan ve
makine jurnali için kullanılan sıra veya masa; jurnal
masası.
log, engineering: Gem. Mak. Makine jurnali; Bkz. en
gineering log.
log error: Den. tomruk veya ağaç kütüklerini taşımak
üzere, özel olarak yapılmış gemi; tomruk gemisi. 2)
tomrukları vagona yüklemek için kullanılan makine.
3) görevi ağaç ya da kütük kesmek olan kişi; balta
cı; kesici.
logger: 1) Den. tomruk veya ağaç kütüklerini taşımak
üzere, özel olarak yapılmış gemi; tomruk gemisi. 2)
Vagonlara tomruk yüklemek için kullanılan makine.
3) görevi, ağaç ya da kütük kesmek olan kişi; kesici;
baltacı.
loggerhead: 1) ucunda bir lâmba bulunan, ısıtıldığı
tagging
zaman katranı eritmek ve sıvıları ısıtmak için kullanı
lan uzun saplı bir alet. 2) Den. balina gemilerinde
zıpkın savlosunun çok hızlı akışını yavaşlatmak veya
durdurmak için yararlanılan baba.
logging: 1) Den. seyir jurnaline kayıt etme. 2) Den.
cezalandırılan gemiadamina ait, türlü hususlardaki
kayıt.
logic: Mantık; mantık bilimi; yargılama gücü.
logical design: Lojik plânlama; ayrıntılı bir mühendis
lik hazırlığından önce bir kompüter sisteminin tasa
rımlanması veya planlanması.
logical operations: Lojik işlemler; lojik ya da ayırıp çı
kartma ve kararlar gibi yapı bakımından lojik olan
kompüter işlemleri.
logistic: Ask. lojistik bilimine ait.
logistic: Kalkülasyon ya da hesaplamaya ait; bazan
hesap sanatı; genel aritmetik.
logistic: Ask. orduları hareket ettirme, donatma ve kış
laya yerleştirme konularını kapsayan askerî bilim da
lı; lojistik.
log line: Den. parakete tahtasına bağlanan ip; parake
te savlosu.
log MTD: Logaritmik ortalama sıcaklık farkı Bkz. loga
rithmic mean temperature difference.
Logo: Amblem.
log reel: Den. parakete savlosunun sarılması veya bo
şaltılması için kullanılan makara; parakete savlosu
makarası.
log room: Gemi içinde vardiya mühendislerinin ofisi.
log screw: Ahşap vidası; ağaç vidası.
log sheets: Makine dairesinde bir ay boyunca yapı
lan işlerin kayıt edildiği çizelgeler; bakım-tutum çizel
geleri; bakım çizelgeleri.
long: 1) uzun; kısa ya da özet olmayan. 2) bir uçtan
diğer uca ölçülen; uzunluk. 3) uzunlukta belirtilen
boya ait; mesafece uzun. 4) alışılmış veya standart
boy, miktar vb. inden daha büyük; alışılmıştan uzun.
5) bir çok madde veya üye kapsayan. 6) boyca aşırı
uzatılmış. 7) uzun bir zaman için. 8) başlangıçtan
sonra. 9) belirtilen zamandan çok önce veya çok
sonra.
long bridge ship: Uzun köprü kasaralı gemi.
long-distance: Uzun mesafeli; şehirlerarası (telefon
konuşması).
long distance: Uzun mesafe konuşması bağlayan te
lefon operatörü ya da santralı.
long dosen: on üç; 13.
long division: Arit. iki veya daha fazla haneli bölme
işlemi.
long-drawn: Uzun veya çok uzun bir zaman için de
vam etme; uzatılmış; uzatma.
longeron: Hava. bir uçağın gövdesi boyunca esas ya
pısal parçaları veya uçak gövdesi.
long hundredweight: 50,624 kg'a (112 libre) eşit İngi
liz ağırlık ölçüsü.
longish: Bir dereceye kadar uzun.
iongitude: 1) Grinviçten geçen boylam ile herhangi
bir yerin boylamı arasında oluşan açı; ekvator üzerin
deki yay; boylam; meridyen; tul dairesi. 3) Astr. do
ğuya doğru, ilkbahar ekinoksundan tutulma dairesi
nin yıldız, gezegen vb. i büyük daire tarafından kesil
diği noktada ölçülen tutulma dairesi yayı ve tutulma
dairesinin kutbu; long., lo. kısaltmaları ile belirtilir.
longitudinal: 1) boyunca; uzunlamasına; boyuna yer
333 loom
leştirilmiş; boyuna çalışan. 2) boylam ya da meridye
ne ait. 3) boyuna; boyuna alt.
longitudinal beam: Boyuna kiriş; uzunlamasına kiriş;
tulanî kiriş.
longitudinal bulkhead: Gem. inş, boyuna perde; tula
nî perde; bir geminin simetri ekseni doğrultusunda
yapılan perde ya da perdeler.
longitudinal contraction: Boyuna çekme veya kısal
ma.
longitudinal crack: Boyuna çatlak.
longitudinals: Gem. inş. baştan kıça doğru boyuna
olarak uzanan T biçimindeki yapı elemanları; tulani-
ler; longitudinal beam şeklinde de kullanılır,
longitudinal seam: Buh. Kaza. bir kazan zarfının Bkz.
shell, boiler shell boyuna ekseni yönünde perçinli
veya kaynaklı bağlantı; boyuna dikiş.
longitudinal stability: Hava. bir uçağın alçalma ya
da yükselme yapmaksızın normal hızda düzgün uçu
şu; boyuna denge.
longitudinal stress: Boyuna gerilme veya stres (ge
mi için).
longitudinal vibration: Boyuna titreşim.
longitudinal wave: Fiz. dalganın geçtiği yol boyunca
partiküllerin ileri geri titreştikleri bir dalga hareketi;
örneğin ses dalgaları.
long-lived: Uzun ömürlü (makine, makine parçası
vb. i).
long measure: Uzunluk ölçüsü.
long-range: 1) uzun bir menzil ya da erime ateş et
mek için dizayn edilen; uzun menzilli. 2) geleceği
dikkate alma; uzun vadeli plânlar. 3) uzun dalga.
long shot: 1) Sine. uzak bir mesafeden kamera ile fo-
toğraflanan sahne.
longshoreman: Gemileri yüklemek ve boşaltmak üze
re liman bölgesinde çalışan kimse; liman işçisi; rıh
tım işçisi.
long shunt: Elekt. kampavund jeneratörlerde endüvi
ve seri sargı ile paralel durumda olan uzun bir sargı;
uzun şönt sargı.
long ton: 1016 kg veya 2240 libreye eşit olan bir ağır
lık birimi; ingiliz tonu; Ig. ton kısaltması ile belirtilir.
long wave: Boyu 545 metreden büyük olan radyo dal
gası; frekansı 550 kilosikl'den daha küçük olan rad
yo dalgalan; uzun dalga.
long-wave: Uzun dalgalar için; uzun dalgalara ait.
loofah: Gem. Mak, buharlı gemilerde besleme suyu
devrelerinde, hotvellerin kirli su bölgelerinde süzgeç
veya filtre elemanı olarak kullanılan sünger. 2) ban
yolarda kese yapmak üzere kullanılan sünger. 3) tro
pik iklimlerde yetişen bir tür kabağın lifi olan tohum
zarfı; loofah sponge adı da verilir.
loofah sponge: Bkz. loofah.
looker-on: Gözlemci; seyirci.
looking glass: Ayna.
look into: 1) dikkatle araştırmak; denetlemek. 2) so
ruşturmak.
look out: Den. gece ve siste yüksek bir yerde gözcü
lük yaparak yaklaşan gemileri vardiya zabitine rapor
eden gemici; gözcü.
lookout: 1) biri ya da birşey için dikkatli bir gözetle
me. 2a) gözetleme yeri. b) Den. karga yuvası. 3)
özel bir işe tahsis edilmiş kişi. 4) bekleme; gözleme.
look over: Denetlemek; kontrol etmek.
loom: 1) tire veya ipliği dokuyarak kumaş yapan ma-
loo m
kine; dokuma tezgâhı; dokuma makinesi. 2) doku
ma sanatı. 3) Den. bir küreğin topacı ile palası ara
sındaki kısım; kürek bedeni.
loom: Den. sis veya pusta bir gemi veya kara vb. inin
olduğundan büyük, kocaman görünmesi.
loop: 1) devre, boru devresi vb. i. 2) bir doğru tarafın
dan oluşturulan, aşağı yukari dairesel bir şekil; il
mek; ilmek halkası; gemicilikte dobiin. 3) bu biçim
de olan herhangi bir şey. 3) keskin viraj (dönüş). 4)
Aero. uçak ile havada düşey düzlemle kapalı bir da
ire çizme; takla atma. 5) Elekt. tam bir devre. 6) Fiz.
kordon, hava sütunu vb. i parçasının iki düğüm nok
tası arasındaki titreşmesi; iki düğüm ortası. 7) ilmek
ya da ilmekler yapmak. 8) ilmeklemek. 9) Elekt. dev
reyi tamamlamak için iletkenlerle bağlamak. 10) il
mek şekli oluşturmak; ilmek şekli vermek. 11) Aero.
takla atmak.
loop antenna: Kafes anten; radyo dalgalarını almak
ya da yaymak için bir kafes üzerinde bulunan bir ya
da daha fazla iletken sargısından oluşan bir kapalı
devre anteni.
loop flow scavenging: Bkz. loop scavenging.
loop losses: Bkz. throttling losses.
loop scavenge: Bkz. loop scavenging.
loop scavenging: 1) Gem. Mak. yüksek güçlü, iki za
manlı dizel motorlarında bir süpürme (ürü; ilmek sü
pürme; lup skavencin; bu tür bir süpürmede egzoz
pencereleri üstte ve hava pencereleri ise onların al
tındadır. 2) ters ya da dönüş akırnlı süpürmenin bir
türü. 3) süpürme portlarından verilen havanın, silin
dir içinde oluşturduğu ilmek şeklindeki yörünge.
loop seal: Gem. Mak. iki sistem arasındaki farklı ba
sınçları sürdürmek için dizayn edilen alçak basınçlı
dreyn; ilmek devre.
loose: 1) serbest; bağlı olmayan. 2) kilit ve anahtar al
tında saklanmayan. 3) sıkıca bağlanmamış. 4) sıkı
olmayan.
loose coupling: 1) Gem. Mak. zayıf bir kaplin ya da
bağlayıcı. 2) ayrı yerleştirilmiş bobinlerden oluşan
ve böylece manyetik transferin zayıfladığı bir kaplin,
loose ends: Sonuçlandırılmamış işler; elan dikkat
edilmesi gereken.
loose fit: Mak. gevşemiş geçme; laçka olmuş bağlan
tı.
loose-jointed: 1) bağlantıları iyi olmayan. 2) eğrilir,
bükülür; serbestçe ve esnek olarak hareket etme.
loosen: Gevşetmek, laçka etmek veya daha gevşek
yapmak.
loose nut: Mak. gevşek somun; laçka somun.
loose rivet: Mak. gevşek perçin; laçka perçin.
lopsided: Simetrik olmayan; simetrik; bir tarafı önem-
senmeye değer biçimde ağır, daha büyük ya da da
ha alçak.
Loran: Uzun mesafe navigasyonu; birlikte çalışan bir
çift radyo istasyonu tarafından gönderilen sinyallerle
denizde veya havada mevki saptanmasını sağlayan
bir sistem. Loran (cihazı).
Lorents Electromotive force: Manyetik alana göre
göreli hareketi nedeniyle bir elektrik partikülünü etki
leyen kuvvet; Lorentz elektromotor kuvveti.
lorry: 1) kenarları olmayan düz ve alçak vagon. 2)
raylar üzerinde gitmek amacıyla donatılmış türlü ağır
yük vagonlarından herhangi biri. 3) ing. motorlu
kamyon.
334 lo w
loss: 1) bir noktadan diğer bir noktaya neşriyat sıra
sında sinyal gücündeki azalma, 2) Elekt, bir devre
nin kısımlari veya farklı devreler arasında, elemanla
rın direnci nedeniyle oluşan gerilim, akım ya da güç
düşümü. 3) ısı ve elektrik makinelerinde genellikle
ısı şeklinde ortaya çıkan türlü kayıplar.
loss, eddy: Elektrik makinelerinde anafor, (girdap)
akımlar nedeniyle oluşan ve ısı kaybı şeklinde açığa
çıkan bir kayıp; edi kaybı; fuko kaybı.
losses, cooling: Bkz. cooling losses.
losses, frictionai: Bkz. frictional losses.
losses, mechanical: Bkz. mechanical losses.
losses, radiation: Bkz. radiation losses.
losses, vindage: Bkz. vindage losses.
loss, total: Den. bir geminin veya yükün tam olarak
kaybı; sigortalının, tümüyle kaybı veya onanlamaya-
cak şekilde hasar görmesi.
lost: 1) tahrip olmuş; harap olmuş. 2) bulunmayan;
kaybolmuş. 3) verimli ve kullanışlı bir biçimde sarfe-
dilmemiş; ziyan edilmiş. 4) yerinde sarfedilmemiş.
lost motion: Yanlış bağlama vb. i nedenlerle bir maki
nenin çeviren ve çevrilen parçalarının hareket miktar-
larındaki fark; kayıp hareket.
lost stroke: Gem. Mak. kayıp piston stroku ya da kur
su; kayıp strok; iki zamanlı dizel ve benzin motorla
rında strokun faydalanılmayan bölümü; iş ya da ge
nişleme kursu sonuna doğru, piston tarafından eg
zoz portlarının açılması ile geri kalan kurs parçasın
dan faydalanılamaz ve kayıp kurs oluşur; kayıp strok
(kurs) egzoz portiarının yüksekliğine eşittir ve tüm
kursun % 15-% 25'i kadardır; doğru akırnlı dizel mo
torlarında kayıp strok, süpürme havası portiarının
yüksekliği kadardır.
lost stroke volume: Kayıp strok (kurs) hacmi; kayıp
strokun oluşturduğu hacim.
loud: 1) yüksek ses. 2) yüksek tonda ses veya sesler
yapma. 3) gürültülü. 4) çok kuvvetli. 5) yüksek ses
veya gürültü ile.
louden: Yükselmek (ses); yükseltmek.
loudish: Bir dereceye kadar gürültü ya da yüksek
(ses).
loud-speaker: Rady. elektriksel enerjiyi sese çeviren
ve bu sesi gerekli tona kadar yükselten veya azaltan
bir cihaz; hoparlör; lavdspiker.
lounger: 1) Mak. boşta çalışan kasnak; Mot. rölanti
memesi.
lounges: Ticaret gemilerinde yolcu salon ya da salon
ları.
lour: Bkz. lower.
louver: 1) Mot. soğutma sistemlerinde kullanılan at
mosferik veya mekanik soğutma kulelerinin saçak
ya da saçakları; pancur. 2) Oto. havalandırma pan-
curu.
louver board: Pencere ve diğer açıklıklara takılarak
hava ve ışığın girmesini sağlayan, yağmuru önleyen
plâstik veya ince tahtalardan yapılmış bir çerçeve;
pancur; louver boarding adı da verilir.
lovibond tintometer: Bir çözelti veya maddenin rengi
ni ölçmek için kullanılan bir cihaz; kolorimetre.
low: 1) alçak. 2) normal yükseltinin altında olan. 3)
küçük. 4) küçük bir miktar, derece, yoğunluk, değer
vb. inde olan. 5) normal yükseklik, yükselti, miktar,
derece vb. inden az olan. 6) ufka yakın. 8a) ekvato
ra yakın. 8) enerjisiz; zayıf. 9) motorlu araçlarda üre-
Sow alloy steel
tilen en az hız ve en yüksek güçlü dişli oranını belir
tir. 10) nispeten düşük titreşimlerde üretilen sesler.
11) ekvator veya ufka yakın olma durumu, özellikle:
a) düşük hız ve büyük güç üreten bir motorlu aracın
donanımı, b) Meteo. düşük basınçlı bölge; alçak ba
sınç bölgesi. 12) siklon; genel olarak fırtınalı hava
getiren alçak basınçlı hava kütlesi.
low alloy steel: Metal, yapısında küçük miktarlarda,
örneğin % 0,12 karbon (rnaks), % 0,5-% 1 mangan,
% 0,8-% 0,12 fosfor, % 0,05 kükürt (max), % 0,05-%
0,50 silisyum, % 0,20-% 10 krom, % 0,25-% 0,75 ni
kel, % 0,50-% 0,70 bakır bulunan orta dayanıklıkta
bir çelik; düşük alaşım çeliği.
low ambient temperature: Düşük çevre sıcaklığı.
low boiling point: Alçak kaynama noktası veya sıcak
lığı; °C veya °F türünden belirtilir.
low-carbon steels: Yapısındaki karbon miktarı % 0,25
olan çelikler; düşük karbonlu çelikler; çoğu zaman
makine çeliği, karbon çeliği vb. i gibi isimler alırlar.
low cetane number: Düşük setan sayısı; alçak setan
numarası; Diz. Mot. ağır devirli, yüksek devirli, yük
sek güçlü makinelerde kullanılan yakıtların setan sa
yısı; bu sayı alçak devirli makineler için 25-35 dola
yındadır; en düşük setan sayısı 20'dir; bu sayı azaldı
ğında tutuşma gecikmesi süresi uzar, yatak yükleri
artar ve makinenin ilk hareketi zorlaşır.
low compression: Zayıf kompresyon; düşük sıkıştır
ma (basınç ya da sıcaklığı).
low compression engine: Düşük kompresyon oranlı
makine; genel olarak ağır devirli dizel makinesi.
iower: 1) bir yerde veya fiziksel kondisyonda bir baş
kasından aşağıda (olan). 2) rütbe, otorite, itibar vb.
i bakımından aşağıda (olma). 3) Çoğ. erken çağla
rın bölümleri için kullanılır: Erken Devoniyen gibi. 4)
diğer benzer şeyden aşağıda olan şey. 5) indirmek
veya yere koymak. 6) yükseklik, miktar, değer vb.
ini azaltmak. 7) zayıflatmak ya da azaltmak. 8) hac
mini (sesin) veya şiddetini azaltmak. 9) daha alçak
yapmak.
lower case: Alt keys ya da mahfaza; Bub. Türb., Gaz.
Türb. türbinlerin çoğu zaman tek, bazan iki parça
dan yapılan ve döşeğe bağlanan alt kısmı.
lowercase: Küçük harf.
lower crankshaft: Bazı karşıt pistonlu dizel motorların
da süpürme portlarını denetleyen pistonların bağlı ol
dukları krank mili; alt krankşaft.
lower deck: Den. alt güverte.
lower, explosive limit: Bir gaz karışımının alt patlama
sınırı veya derecesi (°C, °F türünden).
lower flammable limit: Bir gaz karışımı veya yanıcı
karışımın alt alevlenme ya da tutuşma sınırı ya da
derecesi (°C, °F türünden).
lower heating value: Bkz. low heat value.
lower mast: Den. diğer direk parçalarını üzerinde taşı
yan ana direk.
lower piston: Gem. Mak. alt piston; karşıt pistonlu di
zel motorlarında bir silindir içinde aynı doğrultu ve
fakat zıt yönlerde hareket eden iki pistondan altta
olanı; süpürme portlarını denetleyen piston; alt pis
ton; süpürme pistonu.
lowest: En alçak; en düşük.
lowest common multiple: Aritm. bayağı kesirde iki
veya daha fazla sayıdan her birini tam olarak bölebi-
len en küçük sayı; en küçük ortak çarpan; L.C.M.,
335 low temperature
l.c.m. kısaltmaları ile belirtilir.
lowest temperature: En düşük sıcaklık; -273°C.
low flashpoint: Alçak parlama noktası veya sıcaklığı
0
( C,°F).
low-frequency: Elekt. çoğu zaman 10 bin çevrim/sa
niyeden küçük titreşimi olan alternatif akım veya osi-
lasyon; 30-300 kilosikl alanı.
iow gear: O.'o. birinci vites; birinci vites dişlisi.
low-grade fuel: Düşük dereceli yakıt.
low heat value: Bir kilogram sıvı yakıtın sabit hacim
de tam yanması ile oluşan gazlar soğutulmaksızın el
de edilen ısı miktarı; alt ısı değeri; alt ısıl değer.
low idle: Mak. düşük rölanti; motorun boşta çalışma
sında en düşük devir sayısı.
low idle speed: Mak. alçak boşta çalışma ya da rölan
ti hızı.
low inertia ring; Diz.Mot. Yay yükü ile taşınan yağ sı-
yırıcı segmarı; conformable ring şeklinde de kullanı
lır.
low-level alarm: Mak. türlü devrelerde, özellikle yağla
ma sistemlerinde, yağ düzeyi belirli bir düzeyin altı
na indiğinde, ses ve ışıkla işletmecileri uyaran bir ci
haz; alçak seviye alarmı.
low-melting alloy: Düşük sıcaklıkta eriyebilir alaşım;
450°F veya 232°C sıcaklığın altında eriyebilen her
hangi bir alaşım; sigorta, lehim vb. i yapımlarında
kullanılır.
lowmoor quality iron: İngiltere'de imal edilen, kül
han ve cehennemliklerin yapımında kullanılan, ısıya
dayanıklı, nitelikli bir çelik.
low-nickel bronsje: Yapısındaki nikel miktarı % 5'ten
az olan bronz; düşük nikelli bronz.
low-pass filter: Elekt. belirli bir değerin altındaki tüm
frekansları ileten ve onun üzerindekileri engelleyen
bir dalga filtresi; alçak iletimli filtre.
low-pressure: Mak, alçak basınçlı; düşük tazyikli.
low pressure: Mak. alçak basınç veya tazyik (türbini
veya silindiri gibi).
low-pressure cylinder: Bun. Mak. kampavund veya
iki genişlemeli, üç genişlemen ve dört genişlemen
makinelerde en büyük çaplı silindir; alçak basınç si
lindiri.
low pressure heater: Gem. Mak. alçak basınçlı ısıtıcı
veya hiyter; besleme suyu devrelerinde kullanılan
borulu besi (fid) suyu ısıtıcısı.
low-pressure turbine: Buh. Türb. yüksek basınç türbi
ninde genişletilerek basıncı düşen buharın verildiği
türbin; alçak basınç türbini; LP Turbine biçiminde
de kullanılır.
low sea suction: Gem. Mak. sığ su alıcısı; buharlı ve
motorlu gemilerde kullanılan biri derin su ve diğeri
sığ su alıcısından ikincisi; özellikle incekşın (kinistin)
valf için kullanılır.
low speed: Mak. alçak devir; alçak hız; düşük hız.
low speed engine: 1) Mot. piston ortalama hızı 4,5
m/saniyeye kadar olan içten yanmalı makine, özel
likle dizel motoru. 2) devir sayısı 70-400 devir/daki
ka veya rpm olan motorlar veya pistonlu buhar maki
neleri; ağır devirli makine.
low speed running: Mot. Ağır hızda çalışma.
low starting: Mak. ilk hareket devir sayısı az; düşük
devirde iik hareket.
low temperature: 260°C dahil 260°C'ye kadar olan sı
caklık; düşük ya da alçak sıcaklık.
lo w - t em p era t u r e reac t o r
low-temperature reactor: Nük. Ener. nispeten alçak
sıcaklıklarda çalışmak üzere dizayn edilen nükleer
reaktör,
low tension: Elekt. düşük gerilimli akıma sahip veya
alçak gerilimli akım taşıyan.
low-test: Yüksek kaynama noktasına sahip (benzin
için söylenir).
low tide: 1) alçak gelgit sırasında erişilen en düşük
seviye ya da düzey. 2) bu noktaya erişildiğinde za
man. 3) bir şey tarafından erişilen en alçak nokta.
low-tide level: Den. su çekilmesi ya da gelgitte en al
çak su seviyesi.
low water alarm: Buhar kazanı içindeki su seviyesi
tehlikeli bir düzeye indiği zaman tiz bir düdük sesi çı
kararak işletmecileri uyaran cihaz; alçak seviye alar
mı.
low water mark: Alçak su seviyesi işareti.
lox: 1) roketler için yakıt karışımında kullanılan sıvı ok
sijen. 2) bir tür tuzlu füme som balığı; füme som.
loxodromic: Kerte hatları üzerinde seyir yapan; zorun
lu seyire ait.
loxodromics: Kerte hatları üzerinde seyir yapma sa
natı veya uygulaması.
lozenge: 1) Geom. birbirine eşit dört kenarı ve geniş
iki açısı bulunan düzlem bir şekil; eşkenar dörtgen.
L.P. (İ.p.): Bkz. low pressure.
LP . cylinder: 1) Buh. Mak. en büyük çaplı ve en dü
şük basınçlı buhar ile çalışan silindir; alçak basınç si
lindiri. 2) kompresörlerin düşük basınçlı akışkan
oluşturan en büyük çaplı silindiri.
LPG: Bkz. liquefied petroleum gas.
LPG carrier: Sıvılaştırılmış petrol gazı taşıyan (gemi,
barç vb. i); bir tür tanker.
L.R.: Bkz. Lloyd's Register.
LST: Bkz. landing Ship Tanks.
l.t.:Bkz. long ton.
Lu: Bkz. Lutetium.
lube: Mak. yağlama yağı; yağlama yağının kısa ifade
si Bkz. lubricating oil kısa ifadesi; lube oil biçimin
de de kullanılır.
lube oil: Bkz. lubricating oil.
lube oil cooler: Mak. yağlama yağı soğutucusu;
Gem, Mak, yağ kuleri; Içt. Yan. Mak. karter veya ma
kine altı tankından Bkz. sump tank bir dolaşım pom
pası ile alınan sıcak yağın soğutulduğu bir eşanjör
veya ısı alıp veren cihaz; yağ müberridi; genellikle
soğutucunun boruları içinden deniz suyu ve dışın
dan ise soğutulacak yağ dolaştırılır.
lube oil gauge: Yağlama yağı pompasının basıncını
gösteren basınçölçer; yağlama yağı geyici veya ma
nometresi.
lube oil pressure: Yağlama yağı pompasının çıkış ba
sıncı; yağlama yağı basıncı; 2-5 bar arasında olan
geyiç basıncı.
lube oil priming pump: Yağlama yağı devrelerinde
kullanılan havasızlandırma pompası.
lube oil pump: Yağlama yağı pompası. 1) Türb., Diz.
Mot. yağlama yağını makine altı tanktan alarak bir
soğutucudan geçirdikten sonra makine yataklarına
veren pompa. 2) Mot. karterden aldığı yağı bir filtre
ve soğutucudan geçirdikten sonra yataklara veren,
çoğu zaman dişli türden bir pompa.
lube oil purifier: Bkz, lubricating oil purifier.
lube oil system: Yağlama yağı devresi: a) Mot. yağı
336 lubrica t in g w ic
k
karter
cu, yağyarezervuarı,
da makine yataklar
altı tanktan alan pompa,
ve samp soğutu
tank arasındaki
devre, b) Buh. Türb. samp tank, pompa, soğutucu,
gravite tankı, rotorşaft ve devir düşürücü yatakları
arasındaki devre.
lubricant: Mak. hareketli ve hareketsiz parçalar ara
sında bir katman oluşturarak aşınmayı azaltan, yan
ma asitlerini nötrleştiren, soğutma temin eden, te
mizleme yapan madde; yağlayıcı; yağ, gres vb. i
maddeler.
lubricant additives: Bkz. lubrucating oil additives.
lubricant film: Buh. Mak., Diz. Mot. silindir duvarı üze
rinde veya yüzeyinde oluşturulan yağ tabakası; yağ
filmi; yağ katmanı.
lubricate: Yağlamak.
lubricating: Yağlama.
lubricating greases: Sabunlar ve yağlama yağları ile
yapılan basit gresler ile silikonlar, dibazik asit esterle
rinden yapılan metaller veya inert (ölü) maddelerle
karıştırılarak oksitlenmeyi önleyen, paslanmaya en
gel olan, aşırı basınçlara dayanan greslerin tümü;
yağlama gresleri.
lubricating oils: Makine yağları: 1) ham petrolün da
mıtılmasından elde edilen yağlar; madenî ya da mi
neral yağlar. 2) bitkilerden elde edilen ve makinele
rin yağlanmasında kullanılan yağlar; bitkisel veya ne
batî yağlar. 3) hayvansal maddelerden elde edilen
yağlar; hayvansal ya da hayvanî yağlar. 4) ham pet
rol ve hayvansal ve bitkisel maddelerden elde edil
meyip kimyasal maddelerden oluşturulan yağlar; ya
pay veya sentetik yağlar. 5) yağlama yağların yapıla
rında % 85-% 87 karbon ve % 13-% 15 hidrojen
bulu
nur. 6) başlıca yağlama yağları: Karter yağı, makine
yağı, silindir yağı, kompresör yağı, telemotor yağı,
sederval yağı, kesme yağı, transformatör yağı, türlü
gresler vb. idir.
lubricating oil additives: Yağlama yağı katkıları: 1)
Mak. yağlama yağlarına, özellikle mineral yağlara,
kulanıldıkları yerlere göre ilâve edilen türlü kimyasal
maddeler: a) organo-metalik türevler, fenol salisilik
asitten üretilerek çinko, kalsiyum, baryum ile birleşti
rilen katkılar, b) poliizobütan, c) kalsiyum fenil stea-
rat. d) deterjanlar, e) alkil naftelen vb.
luricating oil manifold: Diz. Mot. makine boyunca
uzanan, çoğu zaman dairesel kesitli, içi temiz ve ba
sınçlı yağ ile dolu bulunan ve ana yataklara birer in
ce ya da küçük çaplı boru ile bağlanan hacim; yağla
ma yağı manifoldu; yağ hederi; yağ galerisi; yağ re
zervuarı.
lubricating oil passages: Mot. ana yataklardan kol
(krank kolu) yataklarına yağ taşımak üzere krank
millerinin içine açılan dairesel kanallar; yağlama ya
ğı kanalları.
lubricating oil purifier: Zaman zaman çalıştırılarak
yağlama yağlarının içinde bulunan, su, metal parça
cıkları, kurum vb. yabancı maddeleri ayırarak yağın
temizlenmesini sağlayan yüksek devirli (~ 7500
rpm) bir cihaz; merkezkaç ilkesi nedeniyle farklı öz
gül ağırlıktaki cisimlerin birbirlerinden ayrılacağı esa
sına göre çalışır.
lubricating oil system: Bkz. lube oil system.
lubricating, self: Kendiliğinden yağlama.
lubricating stocks: Bkz. lubricating oils.
lubricating wick: Damlalıklı yağdanlıklarda kullanılan
lubrica t io n 337 lum p s ug a r

ve bir ucunda bir kurşun parçası bulunan ve diğer

luciferin: Kimy. ateşböceklerinin kanında, bazı deniz
ucu yağlanacak yere kadar uzanan bir yağ borusu
yumuşakçalarının vücutlarında bulunan bir enzim ile
na sokulan fitil; yağlama fitili; Esk. buhar makinele
birleşerek ışın üreten bir madde; lüsiferin.
rinde kullanılırdı.
luciferous: Işık sağlayan.
lubrication: 1) türlü ısı ve elektrik makinelerinde, özel
lucite: Isıtıldığında şekil verilebilen şeffaf kristalli ya
likle içten yanmalı motorlarda türlü kısımları temizle
pay sakız ya da reçine.
mek, sürtünme yüzeylerini aşınmadan korumak, ma
lug: 1) taşımak veya çekmek (ağır bir şeyi), 2) kulak.
kinenin soğutulmasına katkıda bulunmak, yanma
3) kulağa benzer bir çıkıntı. 4) başlık; kulp. 5) Çoğ.
asitlerinden gelen aşınmaları önlemek, mekanik
kulak köşebentleri.
aşınmaları en aza indirmek ve yatakları korumak
lugging engine: Mak. motorun aşırı derecede
için yağlama yağının kullanılması ve uygulanması
yüklen mesi.
yöntemi ya da yöntemleri; yağlama.
lukewarm: 1) ancak ılık; ılık (sıvılar için söylenir).
lubrication chart: Mak. yağlanacak yerleri, yağlama
lumen: 1) F/z. ışık akımı için ölçü birimi; bir
sürelerini ve kullanılacak yağ türünü gösteren şema
uluslarara sı mum şiddetinin bir saniyede bir
tik cetvel; yağlama cetveli.
steradian açıda
lubrication, continuous: Sürekli veya devamlı yağla
neşrettiği ışık miktarı; lümen; Simg. İm. 2) B/o. bir
ma.
boru bir kese veya bezedeki boşluk; bir hücredeki
lubrication, drip-oil: Damlama yağla yağlama Esk.
merkezî boşluk (hücre veya diyafram duvarlarından
buhar makinelerinin yağlanması gibi.
herhangi biri tarafından çevrelenmiştir; çoğu zaman
lubrication fitting: Mak. gresör memesi.
bir sıvı ile doludur).
lubrication, forced: Bir elektrik motoru veya makine
lumen-hour: Bir saatte neşredilen 1 lümene eşit olan
nin kendisi tarafından çalıştırılan bir pompa yardımıy
aydınlatma enerjisinin miktar birimi.
la ve basınçla yağlama; cebri yağlama; kuvvetlendi
lumeter: Aydınlatma fotometresi.
rilmiş yağlama.
luminal: Kimy. fenobarbütal; yatıştırıcı ve uyuşturucu
lubrication grooves: Yağlama kanalları. 1) ısı maki
bir ilaç (Ticarî bir marka).
nelerinin çoğunun yataklarının iç yüzeylerine açılan
luminary: 1) Güneş ve Ay gibi ışık veren cisim ya da
kanallar. 2) yüksek güçlü motorların silindir gömlek
kütle. 2) ışığı bazı maddeler üzerine yayan.
lerinin iç yüzeylerine belirli bir açı ile ve çepeçevre
luminesce: Işık saçmak; ışıldamak.
açılan kanallar.
luminescence: F/z. radyan veya çok küçük partikülle-
lubrication, hand: El ile ve bir yağdanlık yardımıyla
rin enerjisinin emilişi nedeniyle ışık çıkarmak; ışılda
yağlama.
ma; herhangi soğuk bir ışık.
lubrication mechanical: Özellikle dizel motorlarında
luminescent: Işıldama veya ışık çıkarma yeteneği
silindir yağlanmasında kullanılan ve makineden aldı
gösteren; ışıldayan.
ğı hareketle çalışan plencerli bir tür pompa ile yapı
luminiferous: 1) parlak olma durumu veya özelliği;
lan yağlama; mekanik yağlama; Bkz. lubricator.
parlaklık. 2) Çoğ. parlak herhangi bir şey.
lubrication quill: Bkz. oil wick: Yağ fitili.
luminophere: 1) bir bileşiğe ışıma veren atomlar gru
lubrication system: Bkz. lube oil system.
lubrication theory: Yağlama kuramı veya teorisi. bu. 2) oda sıcaklığında ışık çıkaran bir madde.
lubricative: Yağlama; yağlama yapabilen; yağlamaya luminosity: 1) parlak olma durumu veya niteliği; par
muktedir. laklık. 2) Çoğ, parlak herhangi bir şey.
luminosity of a star: Güneşin parlaklığı ile kıyasla
lubricator: Mak. yağdanlık; mekanik yağdanlık; lubri-
nan bir yıldızın parlaklığı; bir yıldız tarafından yayı
katör; Gem. Mak. lubrikeyter. 1) yüksek güçlü dizel
lan ya da neşredilen ışığın miktarı olarak da belirtilir.
motorlarının ve pistonlu buhar makinelerinin silindir
luminous: 1) ışık veren; ışık çıkaran; parlak ya da
lerinin yağlanmasında kullanılan ve makineden hare
ışık lı. 2) ışıkla yayılan. 3) karanlıkta kendiliğinden
ket alarak çalışan küçük, pistonlu ya da plencerli bir
parla
pompa. 2) silindirlerin iç yüzeylerinde yağ filmi oluş
yan; fosforlu.
masını sağlayan pompa; silindir yağını yüzeylere
luminous dial: mak. karanlıkta görülebilen ölçü aleti
damlalar halinde verir.
kadranı.
lubricator cock: Yağlama musluğu.
luricator, wick: Fitilli yağdanlık. luminous energy: Işık.
luminous intensity: Işık şiddeti; ışık yoğunluğu.
lubricity: 1) kayganlık; kaypaklık; özellikle etkili bir
yağlayıcı bu özellikleri gösterir. luminous flux: Işık kaynağı tarafından neşredilen gö
lubricous: Yağlama özelliği olan; kaygan veya kay rünür toplam enerji.
pak. luminous gas flame: Hidrokarbonları ısıtarak parçala
lubrite coating: Diz. Mot. döküm pistonlara uygula yıp hidrojen ve karbona ayırdıktan sonra, karbonu
nan ve piston yüzeyinde bir fosfat katmanı bırakan akkor haline getirmek için ısıtma.
işlem; lubrit kaplama. luminous sign: Mak. fosforesan boya ile yazılmış işa
lucency: Parıldama özelliği veya durumu olan. ret (trafik) levhaları gibi.
lucent: 1) ışık saçan veya çıkaran; parıldayan. 2) yarı lump: 1) kaz yumurtası veya ondan bir kaç misli bü
saydam. yük parçalar halinde yumuşak kömür. 2) yığın. 3)
küme; toplanmış şeyler; koleksiyon. 4) biçimsiz par
luces: Lux'in çoğulu; Bkz. lux.
çalar halinde bir araya getirmek. 5) yığmak. 6) bir
lucid: 1) saydam; transparan.
grupta toplamak.
lucidity: Parlak olma özelliği ve durumu.
lump coal: Kaz yumurtası ile ondan bir kaç kez bü
lucifer: Sürtme ile tutuşan eski tür bir kibrit.
yük, iri parçalar halinde kömür veya bitümlü kömür.
lump sugar: Dikdörtgenler prizması veya küp haline
getirilmiş şeker; kesme şeker.

Teknik Sözlük - F. 22
lump sum
lump sum: Bir kerede toptan ödenen para.
Luna: Alşimide gümüş.
lunar: i) aya ait. 2) aya benzer; ay gibi, özellikle: a)
soluk; sararmış veya silik, b) yuvarlak veya hilâl şek
linde. 3) ayın dönüşleri ile ölçülen (ay yılı gibi). 4)
gümüş kapsayan veya gümüşe ait.
lunar caustic:,Dağlama veya yakma için kullanılan
eritilmiş gümüş nitrat; cehennem taşı.
lunar cycle: t) Metonik çevrim; yeni ve dolunayların
yılın aynı gününe rastlayarak oluştuğu 19 yıl; Meton,
M.Ö. 15.yüzyilda yaşamış Atina'lı astronom. 2) 27
759 günlük kalipik çevrim.
lunar eclipse: Ay tutulması; Dünya, Ay ile Güneş ara
sından geçerken, Güneşin gölgesinin Ay üzerine
düşmesi şeklinde meydana gelen olay.
lunar month: Astr. Ayın, dünyanın çevresindeki 29
gün, 12 saat, 44 dakika ve 27 saniye süren tam devi-
ri; kamer ayı.
lunar probe: Ay ve onun çevresi hakkında bilgi topla
mak üzere dizayn edilen herhangi bir uzay aracı; ay
modülü.
lunar year: Astr. 12 kamer ayı veya 354 1/3 günlük
süreç ya da periyot.
lune: 1) iki yay (ark) ile sınırlanmış geometrik şekil;
lunula adı da verilir. 2) bir düzlem veya küresel yü
zeyde hilâl biçiminde bir şekil veya figür.
lunt: 1a) yavaş yanan kibrit, b) meşale. 2) duman. 3)
yakmak; tutuşturmak; duman çıkarmak.
lupulin: Çam kozalağından elde edilen ve hekimlikte
teskin edici olarak kullanılan reçine tozu.
lurch: 1) Den, bir geminin denizde giderken bir tarafı
na yaptığı an? s i l k i e k e t i ; anî yalpa.
luster: 1) ışığı yansıtarak parlama durumu veya özelli
ği; pırıltı; parlayan. 2) parlaklık; aydınlık; fevkalâde
parlaklık. 3) cilalama için kullanılan madde; cila. 4)
bir mineralin yüzeyinin yansıtma ve parıldama özelli
ği. 5) sırlanmış çanak çömleklere verilen metalik gö
rüntü. 6) parlaklık vermek; parıldamak.
lusterware: Sir olarak metalik oksitler uygulanarak
süslenmiş çanak, çömlek; lustreware biçiminde de
kullanılır.
lustral: Beş yıllık bir süre; beş yılda bir olan.
lustre: Bkz. luster.
33S lyso!
lustreware: Bkz. lusterware.
lustrous: Parlak; ışık saçan; ışıklı.
lute: Boru bağlantılarını sızdırmaz hale getirmek için
kullanılan killi çimento; killi çimento ile kaplamak.
lutecium: Bkz. lutetium,
luteolin: Kimy. kumaşları boyamada kullanılan kristal
li, sarı renkli bir bileşik; luteolin, C 15 H 10 O 6 .
lusetring: Bkz. lustring.
Lutetium: Kimy. nadir toprak grubundan metalik bir
kimyasal element; Simg.Lu; at.ağ. 174,99; at.no. 71;
geçmişte lutecium adı verilirdi.
luting: Bkz. lute (çimento).
lux: Fiz, 1 uluslararası mumluk bir kaynağın, düzgün
olarak bir metre uzaklıktaki aydınlatılmış bir yüzey
2
veya 1 lümen/m 'ye eşit aydınlatma birimi; lüks.
iuxmeter: Işık şiddetini ölçmek için kullanılan bir foto
metre; lüksmetre.
luzerite: Süs eşyası olarak kullanılan mavi renkli bir
taş; lüzerit; sodyum, kalsiyum ve alüminyum silikat
lar kapsar.
LV: Bkz. low voltage.
lyddite: Kimy. % 10 nitrobenzen, % 3 saf vazelin ile
pikrik asitten oluşan ve mermi kovanlarında kullanı
lan güçlü bir patlayıcı (madde); lidit.
lye: 1) Kimy. odun külünün süzülmesiyle elde edilen
kuvvetli alkalin çözelti; kül suyu; sabun yapımı ve te
mizlikte kullanılır. 2) herhangi bir kuvvetli alkalin
madde, 3) filtreieme ile elde edilen herhangi bir
madde. 4) sodyum hidroksit, NaOH; çamaşırcılıkta
kullanılır.
Lysholm compressor: Gaz. Türb. Lisholm kompresö
rü; gaz türbinli tesislerde kullanılan bir tür hava
kompresörü.
lysimeter: Maddelerin çözünürlüğünü saptamak için
kullanılan bir cihaz; lisimetre.
lysin: 1) bakterileri, kan yuvarları vb. terini yokeden
bir madde; lisin. 2) Bkz. lysine.
lysine: Kimy. sindirimde belirli proteinlerin hidrolizi ile
veya sentetik olarak elde edilen bir amino asit,
C 6 14 0 2 .
H
lysol: Sabun ve kreoldan yapılan kahverengi sıvı bir
karışım; antiseptik ve dezenfektan olarak kullanılır (ti
carî bir marka).
 machine molding: Makine dökümü; makine ile dö

w
küm; döküm makinesi Bkz. molding machine ile ya

,
M: 1) 1000'e eşil Romen sayısı. 2) Kimy. elektroliz edi
len bir elementin simgesi. 3) Elekt. Henri türünden
endüktans simgesi.
m-: Bkz. meta-.
M.(m.): Bkz. 1) manual. 2) mark. 3) medium. 4) me
ridian. 5) meter; meters. 6) middle. 7) mile; miles.
8) mill; mills. 9) minute; minutes. 10) month. 11)
moon. 12) modulus. 13) mass.
mach.: Bkz. 1) machine. 2) machinery. 3) machi
nist.
machinable: İşlenebilir; işlemeye uygun.
machine: 1a) geçmişte araba, fayton vb. i gibi bir ta
şıt aracı, b) özellikle otomobil gibi, mekanik olarak
çalıştınlan bir taşıt aracı. 2) türlü sabit ve hareketli kı
sımlardan oluşan ve belirli bir tür iş yapmak için kul
lanılan bir cihaz: Dikiş makinesi gibi. 3) makine ya
da makinelere ait. 4a) türlü enerjileri mekanik enerji
ya da işe çeviren düzenek; makine, b) elektrik enerji
sini mekanik enerji veya işe dönüştüren cihaz; elek
trik motoru veya elektrik makinesi, c) ağırlık veya
yük kaldırmak için kullanılan palanga, makara, ce-
raskal, kriko vb. i. d) kaldıraç, tekerlek ve aks, ka
ma, vida, pulu (kasnak) ve eğik düzlemden oluşan
6) elemanter ya da basit makine, e) yardımcı maki
ne, f) hizmet makinesi, g) güverte yardımcı makine
si. 5) makine veya makinelere ait. 6) makine ile ya
pılmış veya imal edilmiş. 7) makine ile imal etmek,
şekil vermek vb. i.
machine bolt: Altıgen başlı ve bu baş tarafında diş
bulunmayan cıvata; makine cıvatası; cıvata.
machined: Bir takım tezgâhında (iorna, planya vb. i)
işlenmiş.
machine drawing: Bkz. technical drawing.
machine elements: Türlü dişliler, bağlama elemanla
rı vb. lerinin hesaplanması bilimi; makine elemanla
rı.
machine gun : Soğutma donanımlı, seri olarak sürekli
ateş edebilen otomatik bir silâh; makineli tüfek.
machine language: Bilg. Say. bir kompüter tarafın
dan yorumlanacak biçimde kaydedilmiş bilgi grubu.
machine-made: El ile yapılmamış, makine ile imal
edilmiş; makine yapımı.
 machine shop: Makineler ve makine parçalarını yap
mak ve onarmak için atelye, fabrika ya da fabrika
bölümü; Gem. Mak. atelye; makine atelyesi.
machinery space: Ana ve yardıma makineler tarafın
dan kaplanan hacim; makine dairesi; engine room
pılan şeklinde de kullanılır.
döküm. machine-tool: Takım tezgâhına ait; takım tezgâhı
machine oil: Yataklar, sürtünme yüzeyleri, için; takım tezgâhı ile.
çalışan parçalar vb. lerinin yağlanmasında machine tool: Torna, pianya, matkap tezgâhları vb. i
kullanılan yağlar dan herhangi biri; makine yağı; gibi elektrik ile çalıştırılan otomatik veya yan otoma
Bkz. lube oil. machine parts: Bir makineyi tik tezgâh; takım tezgâhı.
oluşturan hareketli ve hareketsiz parçaların tümü; machinist: 1) makine yapan veya onaran kişi. 2) ta
makine parçalan. machine readable: Bilgisay. kım tezgâhı kullanmada hünerli kişi; tornacı; frezeci.
makinece okunur. machinery: 1) makinelerin tümü. 3) bir makineyi çalıştıran, bakım ve onarımını yapan
2) bir makinenin ça kişi; makinist.
lışan machinist's mate: Buharlı ana makine ve onun yar-
parçası. dımcılan, türbojeneratör, evaporator, soğutma ve ik-
machinery foundation: Bkz. limlendirme sistemleri ile dümen makinesi, demir ır
foundation. gatı, kreyn ve vinçleri çalıştıran, bakım ve onarırnlan-
machinery repairman: Den. atelyedeki torna, nı yapan, jurnalleri, kayıtlan ve raporları yazan gerni-
freze, matkap, planya vb. i tezgâhları kullanarak adamı (ABD); makine zabiti.
gemideki makineleri onaran, mağazadaki Mach number: Aero, bir cismin (uçak ya da füzenin)
tezgâhlarin bakımını yapan, türlü kayıtları tutan havadaki hızının, atmosferin aynı bölgesindeki sesin
kişi (ABD Bahriyesinde); makine tamircisi; hızına oranını belirten sayı; Mach sayısı.
mağazacı. Mackinaw boat: Büyük göller ve çevresinde (ABD,
machinery room: Bkz. engine Kanada) kullanılan düz altlı, keskin başlı ve kare ve
room. machine screw: Bkz. ya sivri pupalı (kıçlı) kürek veya yelkenle yürütülen
machine bolt.
macle
bir tekne.
macle: 1) elmas gibi çift kristal. 2) belirli minerallerin
üzerindeki siyah benek veya nokta.
macro-: Uzun, büyük, genişletilmiş veya uzatılmış an
lamlarında bir önek.
macro definition: Makro tanım.
macrograph: Bir cismi olduğu gibi gösteren bir çizim
veya fotoğraf; makrograf.
macrography: Bir cismi mikroskop yerine çıplak göz
le tetkik etme ya da inceleme; makrografi.
macromolecule: Çoğu zaman bir moleküle ait olan
çok büyük bir molekül; makromolekül.
macrophyslcs: Doğrudan gözlenebilecek veya ölçü
lebilecek yeterlikteki kütlelerle ilgilenen fizik bilimi
dalı; makrofizik bilimi.
macroscopic: Çıplak gözle görülebilen; karşıtı mikros-
kopik.
macroscopic properties: Basınç, hacim, sıcaklık, ya
pı ve kütle gibi özellikler; makroskopik özellikler; kar
şıtı mikroskopik nitelikler.
madder: 1) ilâç ya da boya veren türlü bitkilerden her
hangi biri. 2a) bir bitkinin kırmızı kökü. b) bu kökten
yapılan kırmızı boya (bu terim kömür katranından ya
pılan sentetik boyalara da uygulanır); alizarin. 3)
parlak kırmızı; koyu kırmızı.
made: 1) yapılmış; şekil verilmiş; oluşturulmuş. 2) ya
pay olarak üretilmiş; doğal olmayan. 3) keşfedilmiş;
icat edilmiş; tertip edilmiş. 4) özet olarak hazırlan
mış.
Mae West: Denize düşen uçak pilotlarının giydikleri
şişirllebilir can yeleği.
mag.: Bkz. 1) magnetic. 2) magnitude.
magazine: 1) depo, debboy veya askerî teçhizat de
posu gibi depolama yeri. 2) patlayıcıların depolandı
ğı bina, oda, kale veya savaş gemisinin bir bölümü
gibi yer; cephanelik. 3) tüfek ya da tabancalarda şar
jörün sokulduğu hazne; fişek haznesi, fotoğraf maki
nesinin levha ya da film makarası konulan kısmı ya
da bir sobanın yakıt depolanan kısmı. 4) dergi. 5)
Bilgisay. disket takımı kutusu.
Magdeburg hemispheres: F/z. içi boş ve birbirine
uyan iki yarım küreden oluşan, havası boşaltılabilen
bir cihaz; Mağdeburg yarımküreleri; hava basıncının
etkisini göstermek için kullanılır.
magenta: 1) morumsu kırmızı bir anilin boya; galiber-
da. 2) morumsu kırmızı (renk).
magnesia: 1) Kimy. magnezyum oksit, MgO; antasit
ve müshil ve tuğlalarda yalıtım maddesi olarak kulla
nılan beyaz, tatsız bir toz. 2) sulu magnezyum karbo
nat.
magnesian: Kimy. magnezyum kapsayan; magnezyu
ma alt.
magrtesic; Magnezyum ya da onun tuzlarından birini
kapsayan.
magnesite: Kimy. kazan ocaklarının duvarlarında kul
lanılan, bazan tanecikli veya kristalli, bazan yoğun
kütleler halinde bulunan ve çoğu zaman beyaz renk
li bir mineral; doğal magnezyum karbonat, MgC0 3 .
magnesium: Kimy. hafif, gümüşî beyaz renkli, hadde
den çekilebilen, dövülebilen kimyasal bir element;
türlü alaşımlar ve beyaz bir alevle yandığı için fotoğ
raf makinelerinin flaş ampulleri vb. yapımında kulla
nılır; Simg. Mg; at. ağ. 24,32; at.no. 12.
magnet: 1) Elekt. Manyet; mıknatıs; demir ve çeliği
340 magnetic pole
çekme özelliğine sahip olan herhangi bir parça, de
mir, çelik veya manyetit Bkz. loadstone: Bu özellik
doğal olarak bulunduğu gibi, bir metalin çevresine
sarılı, yalıtılmış tellerden geçirilen elektrik akımı ile
de yapay olarak endüklenebilir. 2) çeken bir şey ya
da kişi.
magnetic: 1) bir mıknatıs ya da manyetin özelliğine
sahip olan: Manyetik demir gibi. 2) manyetizma üre
ten, manyetizmaya neden olan veya manyetizma ile
çalıştırılan. 3) Dünya'nın manyetizmine ait: Manyetik
meridyen gibi. 4) mıknatıslanabilen. 5) güçlü çekicili
ği olan.
magnetically: Manyetik ya da mıknatısî olarak: man
yetizma ile; manyetizma tarafından.
magnetic axis: F/z. Bir mıknatısın iki kutbunu birleşti
ren doğru; manyetik eksen; eğer mıknatıs serbest
olarak asılmışsa eksen, manyetik kuwet çizgilerine
paralel olur.
magnetic circuit: Fiz. manyetik devre; mıknatısî dev
re; manyetik kuvvet çizgilerinin geçtiği kapalı devre.
magnetic compass: Dünya'nın manyetik alanının bir
çubuk mıknatıs üzerindeki etkisi ile coğrafya yönleri
ni gösteren bir cihaz; manyetik pusula; mıknatısî pu
sula.
magnetic course: Hava. manyetik rota; bir uçağın,
manyetik kuzeyden hesaplanan rotası.
magnetic equator: Manyetik ekvator; Dünya çevresin
de ekvatora yakın ve pusula iğnesinin hareket etme
diği düşsel veya meyilsiz bir hat.
magnetic field: Fiz. manyetik alan ya da saha; man
yetik kuvvet çizgileri tarafından işgal edilen hacim;
bir mıknatısın çevresinde bulunan ve manyetik kuv
vetin uygulandığı hacim.
magnetic flux: Fiz. bir manyetik devreden geçen top
lam manyetik kuvvet çizgileri veya manyetizma akı
mı; manyetik flüks; manyetik akı.
magnetic force: Fiz. bir mıknatısın bir demir veya çe
lik parçasını çekme veya itme kuvveti; manyetik kuv
vet.
magnetic induction: Fiz. manyetik endüksiyon; man
yetik alanına sokulduğu zaman, bir mıknatısın de
mir, çelik vb. inde manyetizma endükleme gücü.
magnetic meridian: Fiz. manyetik meridyen; manye
tik boylam (dairesi); göksel kürenin başucu (zenit)
ve manyetik kutuplardan geçen dairesi.
magnetic mine: Ask. manyetik mayın; metal tekneli
bir geminin yakınından geçmesi durumunda, manye
tik bir iğnenin sapması ile bir elektrik devresinin ka
panması sonucu, patlayıcı bir dolgunun patlaması
sağlanacak şekilde dizayn edilmiş bir mayın.
magnetic needle: Fiz. manyetik iğne; manyetik ibre;
manyetik meridyen hattı boyunca manyetik kutupla
ra (yaklaşık olarak kuzey ve güneye) doğru serbest
olarak hareket eden mıknatıslanmış ince bir çubuk;
bir pusulanın temel parçasıdır.
magnetic north: Manyetik iğnenin gösterdiği veya yö
neldiği yön; manyetik kuzey; bir çok yerde gerçek
kuzey değildir.
magnetic pickup: Manyetik pikap; mıknatıs ve bobin
ler ve bir iğnenin hareketi ile ses üreten bir cihaz.
magnetic pole: 1) Fiz. kuvvet çizgilerinin yoğunlaştığı
mıknatıs uçlarının herhangi biri. 2) pusula iğnesinin
kuzey ve güney kutbuna doğru olan uçlarından biri;
Manyetik kuzey ve güney kutupları, coğrafya kutup-
magnetics 341 mailer

lari ile duyarlı bir biçimde çakışmaz.

lanılan bir cihaz.
magnetics: Manyetik bilimi; fiziğin mıknatıslar ve
magnetomotive: Manyetik akı veya flüksü yükselten
manyetik olaylarla ilgilenen dalı.
kuvvete ait ya da onu belirten; manyetomotif; m.m.f.
magnetic storm:Dünya manyetik alanının önemli bir
kısaltması ile belirtilir.
biçimde değişmesi: Güneş tarafından oluşturulur ve
magnetomotive force: Bir manyetik devrede manye
elektronik iletişim araçlarında parazitler oluşturur;
tik akıdan sorumlu olan kuvvet; manyetomotif kuv
manyetik fırtına.
vet.
magnetic tape: Manyetik bant; elektrikli teyplerde tür
magneton: Manyetik moment birimi; manyeton; Bohr
lü ses kayıtları için kullanılan bant.
manyetonu 5584 gaus-cm/mol'e eşittir.
magnetic variation: Manyetik değişim ya da sapma;
magneto resistance: Sabit bir manyetik alan nede
pusula iğnesinin gerçek kutuptan sapma miktarı ve
niyle bir iletkenin direncindeki çoğalma.
ya derecesi.
magnetoscope: Manyetik kuvvet araştıran bir cihaz;
magnetism: 1) F/z. manyetik olma niteliği, özelliği
manyetoskop.
ve ya durumu; mıknatısiyet; manyetilik. 2) buna
magnetostatics: Zaman ile değişmeyen manyetik
ne den olan kuvvet. 3) Fiz. mıknatıslar ve manyetik
alanların incelenmesi bilimi; manyetostatik.
olay larla ilgilenen bilim dalı; manyetizma;
magnetron: Çok kısa radyo dalgaları üretmek için
manyetik bili mi. 4) çekim gücü.
kul
magnetite: Maden, demirin önemli bir cevheri olan si
lanılan ve ısıtılmış katottan anoda doğru olan iyon
yah demir oksit, Fe 3 0 4 ; manyetik olduğu zaman
akımının bir manyetik alan ile kontrol edildiği bir va
lo adstone adı verilir; manyetit.
kum tüpü; magnetron.
magnetizable: Mıknatıslanabilen.
magni-: Büyük, iri, geniş anlamlarında bir önek.
magnetization: Mıknatıslanma veya mıknatıs olma.
magnification: 1) büyütme veya büyütülmüş olan. 2)
magnetize: 1) bir mıknatıs yapmak; mıknatısı özellik
büyütme kuvveti veya gücü. 3) büyütülmüş görüntü
vermek (demir, çelik vb.). 2) manyetik olmak; mıkna
veya model.
tıslanmak.
magnified: Daha büyük yapılmış; büyütülmüş; görün
magneto-: Manyetizma, manyetik kuvvet ve manyeto-
tüsü büyütülmüş.
eiektrik anlamlarında bir önek.
magnifier: Büyüten bir şey; özellikle, büyütme için
magneto: Bir ya da daha fazla sabit mıknatısın man
kullanılan bir mercek veya mercekler düzeni.
yetik alan oluşturduğu bir doğru akım (DC) elektrik
magnify: 1) ölçü, statü veya önemini daha büyük
üreteci; benzin motorlarından hareket aiarak ateşle
yapmak; büyütmek. 2) gerçekten daha büyük, daha
me devrelerini besleyen ve buji tırnaklan arasında kı
önemli göstermeye neden olmak; abartmak; mübâla-
vılcım ya da ark oluşturan küçük bir elektrik makine
ğa etmek. 3) olduğundan daha büyük görünmeye
si; manyeto.
neden olmak; mercek ya da merceklerle (bir cis
magneto block: Manyeto gövdesi; manyeto bloku. min) görülür ölçüsünü büyütmek. 4) bir cismin görü
magneto breaker points: Manyeto içinde bulunan nür ölçüsünü büyütme gücüne sahip olmak.
platinler; distribütör platinleri.
magnifying glass: Bakıldığında, bir cismin görünür
magneto brush: Manyeto kömürü ya da fırçası.
ölçüsünü büyüten mercek veya merceklerden olu
magnetochemistry: Kimyasal tepkimelerle birlikte gö
şan bir araç; dışbükey mercek; büyüteç; pertavsız.
rülen manyetik olayları inceleyen bilim dalı; manye-
magnifying power: Cismin büyüteçle görülen ölçüle
tokimya.
rinin, çıplak gözle görülen ölçüsüne oranı; büyütme
magneto distributor: Manyeto distribütörü.
gücü.
magneto-dynamo: Sabit olan mıknatısları olan bir di
magnitude: 1) büyüklük; özellikle: a) ölçüye ait. b)
namo; manyeto dinamo.
boya ait. c) önem ya da etkiye ait. 2a) ölçü veya öl
magnetoelectric: Mıknatıslar tarafından üretilen elek
çülebilir büyüklük, b) önem ya da etki. 3) Astr. a) ku
triğe ait veya onu belirten; manyetoelektrik.
tup yıldızı standart alınarak, sabit yıldızların parlaklık
magnetoelectric induction: Manyetik akı veya flük-
derecelerine göre sınıflandırılmaları; parlaklık; kadir;
sün kesilmesi ile elektromotor kuvvet üretimi, manye
en parlak yıldızlar birinci, çıplak gözle ancak görüle
toelektrik endüksiyon.
bilen yıldızlar ise altıncı kadirdendir, b) parlaklığı be
magnetoelectricity: Elektrik iletkenleri ve mıknatısla
lirten sayı. 4) Mate, aynı sınıftan niceliklerin diğerleri
rın bağıl hareketi iie üretilen elektrik.
ile kıyaslanması amacı ile verilen bir sayı.
magneto generator: Manyeîojeneratör; Bkz. magne
Magnolia metal: Yapısı % 80 kurşun, % 14 antimon
to.
ve % 6 kalay olan bir tür babit metai ya da yatak ala
magnetohydrodynamic generator: Isiy: doğru akı
şımı; Manolya metal.
ma çevirmek için kullanılan üreteç; manyetohidrodi-
magnum: 1) yarım galon (1,89 litre) kapasiteli bir
namik jeneratör; yüksek sıcaklıktaki gaz bir manye
kap. 2) böyle bir kap ya da şişenin aldığı miktar.
tik alandan geçirilir ve dönüşüm sağlanır; MHD ile
Magnus effect: Ekseni bir hava akımına dik olan dö
belirtilir.
ner bir silindirde yanlara olan itme veya srast; Gemi
magneto ignition system: Akümlâtörsüz benzin mo
veya rotorların tahrik edilmesinde kullanılır.
torlarında ateşleme devresini besleyen ve kontak
maiden voyage: Den. yeni yapılan bir geminin ilk se-
anahtarı, manyeto, buji kabloları ve bujilerden olu
feri.
şan devre; manyetolu ateşleme devresi.
mailboat: Posta taşıyan gemi; posta gemisi; mail bo
magnetometer: 1) manyetik kuvvetler; ölçmek için
at şeklinde de yazılır.
kullanılan bir cihaz; manyetometre. 2) dünyanın
mail car: Posta taşıyacak şekilde donatılmış demiryo
manyetik alanının elemanlarının saptanması için kul
lu vagonu,
maiier: Bkz. mailboat.
mai n 342 ma ke u p w a t e
r

main: 1) fiziksel dayanikiik; kuwet; güç. 2) esas ya

devre; ana yağlama devresi.
da önemli nokta veya kısım. 3) su, gaz, elektrik vb. i
main nozzle: Bkz. main jet.
dağıtımında ana boru, kanal vb. i. 4) demiryolu ana
main poles: Elektrik makinelerinde gövde ya da çer
hattı. 5) açık deniz; okyanus. 6) Den. ana direk; pru
çeveye bağlı, parça saçlardan yapılan ve çevrelerine
va direği. 7) temel, esas ya da başlıca 8) geniş ara
alan sargıları sarılmış olan ve manyetik alanı üreten
zi, deniz veya yer. 9) pruva direğine ait.
parçalar; ana kutuplar.
main bearing: D/z. Mot. krank milini taşıyan ana ya
main propulsion: Bkz. main engine.
taklardan herhangi biri; palamar yatağı; ana yatak.
main propulsion unit: Bkz. main engine.
main bearing journal: Ana yatak ya da palamar ya
mains: Fabrika, ev vb. ine elektrik akımı (AC) sağla
takları içinde dönen mil parçalarından herhangi biri;
yan, biri akım geçen ve diğeri nötr olan kablolar;
ana yatak iurnali veya muylusu.
ana kablolar; bazı ülkelerde üç kablo vardır.
main bearing sea!: Ana yatak keçesi.
main shaft: Gem. Mak. gücün pervaneye aktarıldığı
main boiler: Ana kazan; ana makinelere buhar üre
mil; ana şaft veya mil; dişli kutusu ana mili.
ten kazan; bu tür kazanlar yardımcı makinelerin ge
mainspring: Cep, duvar vb. i saat veya diğer bir me
reksinimi olan buhari da üretirler.
kanizmadaki esas yay; çalıştırma yayı; zemberek;
main circulating pump: Buhar makinelerinde kon-
ana yay.
denserden, dizel motorlarının soğutucularından ge
main steam: Ana makinenin çalıştırılması için kullanı
çen soğutma (deniz) suyunu sağlayan tulumba; ana
lan buhar; ana buhar; ana stim.
doiaşım pompası; Gem. Mak. serküleytin pompası.
main steam system: Buhar makineleri ve buhar tür
main condenser: Buh. Mak., Buh. Türb. ana makine
binlerinde kazandan başlayıp ana makineye kadar
nin egzoz buharının yoğuşturulduğu kondenser Bkz.
uzanan stim stop valf, boru devresi, buhar seperatö-
condenser; ana yoğuşturucu; ana kondenser.
rü ve manevra valfından oluşan yüksek basınçlı bu
main control board: Bkz. main switchboard.
har devresi; ana buhar devresi.
main deck: Den. tüm gemi boyunca uzanan su geç
main storage tank: Ana depolama tankı; daha çok
mez güverte; ana güverte.
dabılbotum (çiftdip) tankları için kullanılır.
main dimensions: Pistonlu pompalar, buhar makine
main switchboard: Üzerinde voltmetre, ampermetre,
leri ve içten yanmalı makinelerin silindir çapı, piston
vatmetre, frekansmetre vb. i ölçü cihazları ve otoma
kursu (stroku) ve piston ortalama hızı; ana ölçüler.
tik şalter ile kaçak kontrol lâmbaları bulunan tablo;
main engine: Gem. Mak. tekne ya da gemilerde per
ana dağıtım tablosu.
vaneyi çevirmek için kullanılan türlü makinelerden
maintenance: 1) devam ettirme ya da sürdürme. 2)
herhangi biri; ana makine.
bakım, koruma, müdafaa vb. i.
main feed pump: Gem, Mak. hotvelden emdiği suyu
maintenance park: Türlü araç ya da makinelerin ba
bir ısıtıcıdan geçirdikten sonra veya havasızlandırma
kımlarının yapıldığı yer; bakım yeri; bakım parkı.
tankından aldığı besi suyunu yüksek basınçla kaza
maintenance period: Bakımlar arasındaki zaman ara
na basarı pompa; ana besi pompası Bkz. feed
lığı; 1500 veya 3000 saatlik süreler gibi; bakım süre
pump.
si; bakım periyotu.
main feed system: Gem. Mak. ana makinede genişle
maintenance pool: Bkz. maintenance park.
tildikten sonra kondensere verilen egzoz buharının
maintenance record: Mak. bakım kayıiı; yapılan ba
yoğuşturulması sonucu oluşan besi suyunun kaza
kım işlerinin kayıtı.
na girinceye kadar geçtiği devre; ana besi (fid) suyu
maintenance vehicle: içinde türlü aletler, ölçü cihaz
devresi.
ları, yedek parçalar vb. i bulunan bir taşıt aracı; sey
main frame: Ana bilgisayar.
yar bakım onarım aracı.
main gear: Bkz. gearwheel, buligear.
major: a) ölçü, miktar, sayı veya uzunlukta daha bü
main generator: Dizel motorları, buhar ve gaz türbin
yük, b) önem ve rütbece daha büyük.
leri vb. i tarafından çalıştırılan ve geminin her türlü
major diameter: 1) elipsin büyük çapı; majör çap; bü
elektrik enerjisi gereksinimini karşılayan elektrik üre
yük çap. 2) bir vida, dişli vb. inin diş üstü çapı.
teci; ana jeneratör.
majority: 1) daha büyük parça veya daha büyük sa
main injection period: Diz. Mot. enjektörün üst ölü
yı; bir toplamın yarısından fazlası; çoğunluk; ekseri
noktadan önce silindire püskürtmeye başladığı an bi
yet.
te püskürtmenin üst ölü noktadan sonra sona erdiği
major parts: Bir makineyi oluşturan silindir blok, pis
nokta arasındaki süreç; ana püskürtme süreci.
ton, piston kolu, krank mili vb. i esas hareketli ve ha
main injection scoop: Ana kondenser ve ana yağla
reketsiz parçalar; esas parçalar veya kısımlar.
ma yağı soğutucularına soğutma suyu sağlamak
major repair: Bir makinede, belirli bir süre, örneğin
amacıyla gemi teknesine açılan giriş; deniz suyu
3000 saatlik bir çalışmadan sonra yapılan büyük ona
ana girişi veya kepçesi.
rım veya revizyon.
main jet: Benz. Mot. karbüratörlerde esas hava-yakıt
make: 1) Elekt. kapamak (bir devreyi). 2) Elekt. kon
karışımının oluşmasını sağlayan, meme; ana meme;
tak yapma ile bir devrenin kapatılması.
ana nozul main journal: Ana yataklar içinde dönen şaft veya mmial ke and break: Bir elektrik devresini sıra ile açıp
ka
parçası; ana jurnal. patan bir cihaz.
makeup feed: Kapalı su-buhar devresinden oluşan
main lube oil system: Motorlu gemilerde ana maki kayıpları yerine koymak için kullanılan damıtık (disti
nenin palamar ve kol yataklarını, türlü sürtünme yü le) su; Gem. Mak. karnin suyu.
zeylerini, buhar türbinlerinde rotorşafî yatakları, de make-up feedwater: Bkz. makeup feed.
vir düşürücü donanım yatakları ile dişlileri yağlayan makeup water: Bkz makeup feed.
makeweight
makeweight: Gerekli ağırlığı tamamlamak için bir tera
zinin kefesine eklenen herhangi bir ağırlık.
malachite: Bakır cevheri olarak kullanılan yeşil renkli
bir mineral; doğal bakır karbonat; malahit, Cu-
CO3 .Cu(OH) 2 ; çok iyi cila kabul ettiği için süs eşya
sı yapımında kullanılır,
malate: Malik asitin bir tuzu veya esteri; rnalat.
male: Meka, bir oyuğa uyacak parçaya sahip olan ve
ya onu belirten; erkek; karşıtı dişi (parça).
male-: Bkz. mal.-.
maleic: Beyaz, kristalli maleik asile (C 4 H 4 0 4 ) ait
ve ya onu belirten; fümarik asitin bir izomeri;
maleik; boya vb. olarak kullanılır.
malfunction: Tekleme; tutukluk; fena çalışma; arıza.
malic acid: Elma ve diğer bazı meyvalarda bulunan
renksiz, kristalli bir asit, malik asit, C 4 H 6 O 5 .
malleability: Dövülebilir olma durumu veya niteliği; iş-
lenebllme yeteneği; metalin özelliklerinden biri.
malleable: 1) kırılmaksızın veya orijinal şekline dön
meden türlü şekiller verilmek üzere dövülebilen, çe-
kiçlenebilen veya pres edilebilen (metaller için söyle
nir).
malleable iron: 1) özel bir işlemle bir tür pik demirin
düşük sıcaklıklarda uzun süre ısıtılması ile yapılan
çok dayanıklı ve dövülebilir, işlenebilir bir dökme de
mir. 2) dövme demir.
malleable casting: Tavlanarak sertleştirilmiş adî dö
küm; dövülebilir döküm; düzgün metal kalınlığı ara
nan küçük döküm parçalarına uygulanır.
malleable cast iron: Bkz. malleable iron.
maileaîe: Döverek (metallere) varak ya da levha şekli
vermek.
mallet: Ağır, ağaçtan bir başı olan kısa saplı, keski
için kullanılan bir tür çekiç.
malonic acid: Oksitlenme yolu ile maiik asitten elde
edilen renksiz, kristalli, dibazik bir asit; malonik asit,
CH 2 (CO 2 H) 2 .
maltase: Flayvan, bitki, bakteri vb. lerinde görülen ve
maltozu dekstroza çeviren bir enzim; maltaz.
maltz extract: Suya sokulan malttan elde edilen ya
pışkan, şekerli madde; malt özü; malt hulâsası; teda
vi edici besin olarak kullanılır.
maltha: 1) yapısı bakımından ham petrol ve asfalt ara
sında siyah, yarıkatı, türlü bitürnlerden herhangi biri.
2) değişik yapıda türlü çimentolardan herhangi biri.
maltose: Maltın nişasta üzerindeki diyastazı ile elde
;
edilen beyaz, kristalli bir şeker; maltoz, C 12H 22O 11
malt şekeri.
malt sugar: Bkz. maltose.
man.: Bkz. manual.
Man, isle of: İngiltere ile İrlanda arasında, bir çok de
nizcilik kuruluşunun gemilerini tescil ettirdikleri kü
çük bir ada; loM kısaltması ile belirtilir.
manage: 1a) elleçlemek (silâh, cihaz, alet vb.). 3) yö
netmek; idare etmek.
management: Yönetim; idare.
mandrel (mandrill): 1) bir şey işlenirken veya torna
tezgâhında döndürülürken, onu tutmak için sıkı ola
rak geçirilen, çoğu zaman koni şeklinde metal spın-
dıl veya çubuk; torna puntası. 2) dövme veya tel sar
ma işleminde olduğu gibi bir metal, cam vb. i dökü
lürken veya şekil verilirken göbek olarak kullanılan
metal bir çubuk veya rod.
maneuver: 1) Den. ticaret gemilerinin dok, rıhtım, şa-
mandra vb. lerine bağlamak veya demirlemek, de
mir almak vb. i için yaptıkları türlü ileri geri hareketle
rin tümü; manevra. 2) manevra ya da manevralar ic
ra etmek; manoeuvre şeklinde de kullanılır. 3) Çoğ.
343 manifes t
ordu, savaş gemileri vb. inin büyük ölçekli ve sava
şa benzer koşullardaki plânlı hareketleri; askerî ma
nevra. 4) ordular, savaş gemileri vb. lerinin plânlan
mış ve kontrol, taktik ya da stratejik hareketi.
maneuverability: Manevra yapabilir olma durumu ve
ya niteliği.
maneuvering gear: Gemilerde ileri (tornayt) ve geri
(tornistan) hareketleri sağlamak amacıyla kullanılan
donanım; manevra donanımı; ileri-geri hareket dona
nımı.
maneuvering valves: Den. manevra valfları; bir gemi
nin türlü ileri ve geri manevralarını yapmak için ve bi
ri ileri ve diğeri geri olmak üzere iki manevra valfı.
manganate: Manganat; manganik asitin bir tuzu; po
tasyum manganat gibi, K 2 Mn0 4 .
manganese: Demir gibi paslanan, fakat manyetik ol
mayan, çoğu zaman sert ve kırılgan, grimsi beyaz
renkli metalik kimyasal bir element; manganez veya
mangan: demir, alüminyum ve bakır alaşımları yapı
mında kullanılır; Simg. Mn; at.ağ. 54,93; at.no.25.
manganese bronze: 1) bronz renginde bir boya. 2)
yapısı % 58,5 Cu, % 39,2 Zn, % 1,0 Fe, % l,0 Sn ve
% 0,3 Mn'den oluşan korrozyona dayanıklı, perva
ne, dişli, yatak, burç vb. i yapımlarında kullanılan bir
meta! alaşımı; manganez bronzu.
manganese dioxide: Oksitleyici madde olarak kullanı
lan ağır, siyah toz; mangan (manganez) dioksit,
MnO 2.
manganese spar: Bkz. rhodonite.
manganese steel: % 7-% 14 oranında manganez
kap sayan, sert, dövülebilir ve haddeden çekilebilir
bir çelik; manganez çeliği.
manganic: 1) manganezli bileşiklere göre daha yük
sek manganez kapsayan kimyasal bileşiklere ait ve
ya onları belirten; manganik. 2) sadece tuz ya da
manganatlarda olan manganik asite (H 2 Mn0 4 ) ait
ya da onu belirten.
manganin: Bir miktar manganez ve nikel (% 87 nikel,
% 13 manganez) kapsayan bir alaşım; yüksek elek
triksel dirençli oluşu nedeniyle elektrik ısıtıcı eleman
ları, reosta vb. i yapımında kullanılır.
manganite: 1) metalik pırıltılı, çelik grisi veya siyah
renkli, kristalli bir mineral; sulu manganez trioksit,
Mn 2 0 3 .H 2 0 ; manganit. 2) manganus asit, beş de
ğerli manganez hidroksitin türevleri olarak düşünü
len tuzlar serisinin herhangi biri.
manganous: Manganik Bkz. manganic bileşiklerin
den daha düşük değerli manganez kapsayan kimya
sal bileşiklere ait veya onları belirten; manganus.
mangle: 1) kumaşları pres etmek ve ütülemek için
kullanılan bir makine; rulolu ütü makinesi. 2) bu ma
kine ile pres etmek ve ütülemek.
manhandle: 1) mekanik yardım olmaksızın sadece in
san kuvveti ile hareket ettirmek veya yapmak. 2) ka
ba olarak, elleçlemek.
manhole: Onarım yapmak, denetlemek vb. i amaçlar
la bir buhar kazanı, kanalizasyon, boru, devre vb.
ine bir insanın girmesini sağlayan büyük, genel ola
rak elips şeklinde bir giriş ya da açıklık; Gem. Mak.
menhol.
manhole door: Elips şeklinde, içten dışa doğru kapa
nan ve bir kastanyola ve somunu ile kazan zarfına
bağlanan kapak; rnenhol kapağı Bkz. manhole.
man-hour: Bir adam tarafından bir saatte yapılan işe
eşit olan iş birimi;
manifest: 1) açıkça göstermek. 2a) bir geminin mani
festosuna girmek, b) manifestosunu (yük için) gös
termek. 3a) boşaltına yeri, varacağı yer vb. ini güm-
mani f ol d
rük yetkililerine göstermek için yapılan, gemi yükü
nün ayrıntılı listesi; manifesto, b) hızlı gemiler ile taşı
nan bozulabilir yük.
manifold: 1) türlü birimler veya parçalardan oluşan,
kapsayan veya işleyen: Belirli cihazlar için söylenir.
2) en az bir girişi, iki veya daha fazla çıkışı olan ve
motorların hava giriş ve egzoz sistemlerinde kullanı
lan bir boru veya tüp, örneğin hava manifoldu, eg
zoz manifoldu. 3) teksir etme; kopya çıkarma. 4)
kopya yapmak; çoğaltmak. 5) birden fazla kopya
yapmak.
manifolder: Kopya ya da teksir yapan şey ya da kişi;
belgelerin vb. i kopyalarını çıkarmak için kullanılan
makine; teksir makinesi.
manifold pressure: Motorların manifoldlarında aşırı
doldurman veya aşırı doldurmasız oluşlarına ve yük
lerine göre değişen basınç; manifold basıncı.
manifold valves: Den. bir tankerin boru devresinde,
gemi-kıyı bağlantı flençlerinin hemen yakınındaki
valflar veya vanalar.
manipulate: 1) el ya da ellerle çalıştırmak veya işlet
mek; özellikle maharetle elleçlemek veya kullan
mak. 2) ustalıkla idare veya kontrol etmek.
manipulation: El ile işleme ya da elleçleme; özellikle
hünerli idare veya işletme.
man-made fuels: Bkz. nuclear fuels; insan yapımı
yakıtlar.
mannite: Bkz. mannitol.
mannitic: Manitol'dan elde edilen veya ona ait; Bkz.
mannitol.
mannitol: Türlü bitki ya da hayvanlarda görülen renk
siz, kristalli bir alkol; manitol, C6 H8 (OH) 6 .
mannosa: Manitol'ün oksitlenmesiyle oluşturulan bir
şeker; manoz, C 6 H 1 2 0 6 .
manocryometer: Basınç ile donma noktasının değişi
mini saptamak için kullanılan bir cihaz; manokriyo-
metre.
manoeuvre: Bkz.
maneuver.
manometer: 1) gaz ya da buhar basınçlarını ölçmek
için kullanılan, çoğu zaman U şeklinde olan bir ci
haz; manometre; basınçölçer. 2) basınçlı hava yardı
mıyla kan basıncını ölçmek için kullanılan bir cihaz;
tansiyon cihazı.
manometer, differential: Basınçtaki farkları ölçmek
için kullanılan bîr manometre; diferansiyel manomet
re.
manometer, hot-wire: Elektriksel olarak ısıtılmış bir
teldeki ısı kaybı ile basınç ölçmek için kullanılan ma
nometre; kızgın telli manometre.
manometer, multible tube: Bkz. multible tube ma
nometer.
manometer, single tube: Bkz. single tube manome
ter.
manometer, U tube: Bkz. U tube manometer.
manometric: Manometreye ait; manometrik.
manometric atmosphere: Metrik sistemde kullanılan
2 mar.: Bkz. 1) marine. 2) maritime.
ve 1 cm 'ye uygulanan 1 kg'lık kuvvetin oluşturdu
2 mapped buffer: Bilgisav. eşlenmiş arabellek
ğu basınç; 1 at; 1 kgf/cm ; manometrik atmosfer;
teknik atmosfer.
manometric flame: Ses dalgaları tarafından basınçta
ki değişim nedeniyle titreşen küçük bir gaz alevi; ma
nometrik alev.
manometric head: Manometrik yükseklik; durağan
(statik) yük; manometrik yük.
manpower: 1) insanın fiziksel dayanıklığının sağladığı
güç; insan kuvveti veya gücü. 2) bir insanın normal
olarak yapabileceği veya beygirgücünün onda biri
ne (1 /1 0 hp) eşi! olan güç; insan gücü.
mantissa: Bir logaritmanın ondalık kısmı; mantis; lo
garitmanın karakteristiğine eklenen ondalık sayı;
344 ma r bl e
3,36285 sayısında 3 karakteristik ve 36285 ise man-
tis'tir.
mantle: 1) toryum ve seryum bileşikleri gibi
maddeler den örülerek yapılmış, çoğunlukla silindir
şeklinde, küçük bir başlık ya da kep; bir alev üzerine
konuldu ğu zaman akkor haline gelir ve ışık çıkarır;
lüks lâm bası gömleği. 2) bir duvarın dış
kaplaması. 3) bir yüksek fırının (kalbi üzerindeki)
dış duvar mahfaza sı, keysi ya da zarfı. 4) bal
mumundan döküm mode lini örten kil 5) kaplamak;
örtmek,
MAN type scavenging: Bkz, loop scavenging.
manual: 1) el ya da ellere ait; el ile imal edilen, yapı
lan, işlenen veya kullanılan; elle çalışan 2) katalog
veya e! kitabı doğasında olan veya ona ait. 3) klavuz
ya da başvuru vb. kitabı; elkitabı; hendbuk.
manual control: Otomatik olmayan, el ile yapılan
kontrol; el ile kontrol veya denetim.
manual controller: Temel fonksiyonlarının veya işlev
lerinin tümü el ile yapılan kumanda cihazı.
manual controls: El ile denetim veya kontrolü sağla
yan aletler; el kumanda aletleri; el ile kumanda terti
batı.
manually: 1) el ya da ellerle; elle yapılan.
manual starter: Elekt, doğru akım makinelerine yo!
vermek için kullanılan bir kol ile 60°'lik bir yay üzeri
ne donatılmış kontaklardan oluşan ve elle çalıştırılan
cihaz; starter; elle çalıştırılan yol verici.
manual trip: Gem. Mak. özellikle elektrik jeneratörü
çeviren her türbine donatılan, türbinin yataklarındaki
yağ basıncı düştüğü zaman, işletmecinin makineyi
çabuk olarak devreden çıkarabildiği bir emniyet ya
da güvenlik cihazı; elle çalıştırılan trip; el tribi.
manuf. (manuf ac): Bkz. 1) manufacture. 2) manu
facturer.
manufactory; Bkz. factory.
manufacture: 1) sık olarak büyük ölçüde makineler
tarafından veya el ile mal veya maddeler imal etme.
2) bu şekilde herhangi bir şey; imal edilmiş ürün. 3)
bir işin parçası olarak büyük ölçüde makineler tara
fından el ile mal veya maddeler yapmak. 4) kullanılır
şekilde (yün, çelik, vb. ini) işlemek. 5) mekanik ola
rak üretmek. 6) imal etmek.
manufacturer: İmalât yapan kişi; özellikle fabrika sa
hibi; fabrikatör; yapımcı; imalâtçı.
manufacturing: Yapım; imalât.
map: 1) dünya yüzeyi üzerindeki ülkeler, deniz ve
akarsular, dağlar, şehirler vb. ini gösteren renkli bir
çizim şekli; harita. 2) yıldız, gezegen vb. lerlnin rölâ-
tif durumlarını ve göğün bir parçasını gösteren ben
zer şekil; gök haritası. 3) haritaya benzer herhangi
bir şey. 4) harita veya haritalarını yapmak: bir harita
veya grafik üzerinde belirtmek. 5) ayrıntılı plân yap
mak veya düzenlemek. 6) harita yapmak amacı ile
araştırmak veya keşfetmek. 7) Bilgisay. eşlem.
map light: Seyyar lâmba; harita lâmbası.
mapping: Eşleme.
marble: 1) çok iyi cila kabul eden, bina ve heykeller
de kullanılan, beyaz ya da türlü renklerde ve bazan
damarlı olan serî, kristalli, metamorfik bir kireçtaşı;
mermer; kalsiyum karbonat, CaC0 3 . 2) sertliği, düz
gün yüzeyi, soğukluğu, renkleri vb. i yönünden mer
mere benzeyen veya benzediği düşünülen herhangi
bir şey. 3) oyunlarda kullanılan taş, cam veya kilden
yapılmış küçük küre; bilya. 4) mermerden yapılan
veya mermer kapsayan. 5) bir bakıma mermere ben
zeyen; sert, soğuk, beyaz vb.
marbl y
marbly: Mermere benzeyen; soğuk sert vb.
marcasite: 1)18. yüzyılda süs olarak kullanılan kris
talli demir pirit. 2) bunun bir parçası. 3) demir pirite
benzeyen bir mineral; demir disülfür, FeS2.
margaric: Likenlerden elde edilen veya sentetik ola
rak yapılan beyaz, kristalli bir yağ asitini
(C 16 H 33 C0 2 H ) belirtir; margarik asite ait;
margarik. margarin; 1) margarik asitin gliseriti. 2)
stearin veya karışımından oluşan, belirli hayvansal ve
palmitin'in
bitkisel yağlarda bulunan yağlı bir bileşik. 3) marga
rin.
margarine: Tereyağına benzeyen, yenilebilir sebzele
rin veya etin ya da her ikisinin harman edilmesinden
elde edilen katı bir yağ; margarin.
margin: Bilgisay, kenar boşluğu.
marina: Küçük sportif tekneler için dok, servis ve teç
hizat sağlayan küçük bir liman veya barınak; mari
na; yat limanı.
marine: 1) deniz ya da okyanusa ait; deniz tarafından
meydana getirilen, denizde bulunan, denizde yaşa
yan. 2a) denizde seyire veya navigasyona ait; deni
zel, b) bahriye; bahriye olaylarına ait. c) deniz ticare
tine ait. 3) denizde kullanılan ve kullanılmakta olan:
Gemi makinesi gibi. 4) denizde görev yapmak üzere
eğitilmiş. 5) böyle ordulara ait. 6) savaş ve ticaret ge
milerinin tümü; bir devletin açık deniz gemileri; filo:
Deniz ticaret filosu gibi. 7) bazı ülkelerde deniz işle
rinden sorumlu devlet dairesi. 8) gemi ya da deniz
manzarası resmi.
marine diesei engines: Çoğu zaman gemilerin per
vanelerini çalıştırmak üzere yapılan dizel makinesi;
gemi dizel motorları.
marine diesel oil : Ham petrolün damıtılmasından el
de edilen, yanma özelliği setan sayısı ile belirtilen,
başlıca dallanmış parafinlerden oluşan, uçuculuğu
gas oil'e benzeyen ve özgül ağırlığı 1'den küçük
olan bir yakıt; marine diesei oil; gemiler, kamyonlar,
diğer ağır kara taşıt araçlarında yakıt olarak kullanı
lır.
marine engineer: 1) gemi makineleri işletme mühen
disi. 2) gemi makineleri mühendisi veya yüksek mü
hendisi; vardiya mühendisi.
marine engines: Deniz araçlarında kullanılan küçük
ya da büyük güçlü dizel motoru, gaz türbini, buhar
türbini, pistonlu buhar makinesi gibi makinelerin tü
mü; gemi makineleri.
marine gas turbines: Gemilerde ana ve yardımcı ma
kine olarak kullanılan açık, yarı açık veya kapalı çev
rimle çalışan gaz türbinlerinin tümü, gemi gaz türbin
leri.
marine pollution: Uluslararası denizcilik örgütünün (I-
MO) denizlerin kirlenmesi ve kirliliğin önlenmesine
ilişkin kuralları kapsayan 1973/1978 sözleşmesi; de
nizlerin kirlenmesi veya Marpol.
mariner's compass: Denizci pusulası; dümenci pusu
lası.
marine steam engines: Gemilerde ana ve yardımcı
makine olarak kullanılan iki, üç ve dört genişlerneii
buhar makineleri ile stimli pompalar; gemi stim maki
neleri.
marine steam turbines: Gemilerde ana ve yardımcı
makine olarak kullanılan, aksiyon ve reaksiyon tür
binleri ile kombine türbinlerden oluşan buhar maki
neleri; gemi buhar türbinleri.
345 mas s
Mariotte's bottle: Farklı seviyelerdeki dışarıya akışın
hız ve basincindaki farkları göstermek ya da kanıtla
mak için kullanılan bir cihaz; Maryot şişesi.
Mariotte's law: Maryot kanunu: "ideal bir gazın sıcak
lığı sabit tutularak durumu değiştirilirse, basıncı hac
mi ile ters orantılı olarak değişir"; V1 /V 2 = P 2/P1 ve
ya P1V1 = P2V2 = C ifadesi ile belirtilir.
maritime: 1) denizde, deniz kıyısında veya denize ya
kın yaşayan. 2) denizin navigasyon (seyir), gemici
likte ilişkisine ait. 3) denizlerin özellik veya niteliği;
denizciliğe ait.
Mark: Almanların 2. Dünya Savaşı'nda kullandıkları
tank veya diğer silahlar, makine vb. inin modeli için
isim; Mark VI, 88 mm'lik top taşıyan kaplan tankı gi
bi.
mark: 1) işaret, simge veya sembol ya da gösterge;
özellikle basılı ya da yazılı işaretler; noktalama işaret
leri, b) ambalajların üzerine, sahibini, yapımcısın;
vb. i göstermek için konulan mühür, etiket, marka
vb. i; ticarî marka. 2) Den. a) belirli aralıklarla derinli
ği kulaç türünden ölçmek için kullanılan ve üzerinde
işaretler bulunan iskandil savlosu. b) sigorta işareti
Bkz. Plimsoll mark.
marked: 1) marka veya işaretlere sahip olan; işaret
lenmiş. 2) aşikâr; açık, vazıh.
marker: Belirteç.
marking buoy: işaret şamandrası.
marks: Den. gemilerin baş ve kıç taraflarında bulu
nan, başta ve kıçta çektiği suyu gösteren kana ra
kamları.
Marpol: Bkz. Marine Pollution.
marsh: Alçak, yumuşak, nemli toprak; bataklık; batak
lık bölge; batak.
marsh gas: Bataklıklardaki gibi bitkisel maddelerin ay
rışması sonucu oluşan renksiz, kokusuz ve yanıcı
bir gaz; bataklık gazı; metan, CH 4 .
martensite: Metal, demir ve karbonun ya da demir
karbürün (Fe3C) çok sert, kırılgan, katı çözeltisi; çe
lik ısıtıldıktan sonra soğuk su ile anî soğutularak üre
tilir; martensit.
martial: Demir gibi; demire ait.
maser: Bir atomik veya molekülsel sisteme kazandırı
lan doğal titreşimler ile yüksek dayanıklıkta elektro
manyetik dalgalar üreten cihaz; microwave multipli
cation by stimulated emission of radiation sözcük
lerinin ilk harflerinden oluşmaktadır.
mask: Yüz ve başı korumak için kullanılan tel perde,
metal kalkan veya koruyucu gaz maskesi; maske.
masking tape: Boya veya benzer şeylerin uygulanışı
sırasında boyanmaması gereken kısımları kaplamak
ve korumak için kullanılan yapışıcı bant veya teyp.
masonite: Odun liflerinin pres edilmesiyle oluşturulan
ve bina malzemesi, izolasyon (yalıtım) vb. i olarak
kullanılan tahta; masonit (Ticarî bir marka).
Mason psychrometer: Bir tür yaş ve kuru hazneli ne-
mölçer; Mason higrometresi veya psikrometresi.
mason's tools: Taş kesimi ve işlenmesinde kullanı
lan türlü çeliklerden yapılmış aletler; taşçı aletleri.
mass: 1) belirsiz şekil ve ölçüdeki çoğu zaman nispe
ten büyük ölçüde bir gövde oluşturan maddenin mik
tarı; küme; külçe; yığın. 2) büyük bir miktar ve sayi.
3) kütle; ölçü; büyüklük. 4) ana veya daha büyük
parça; çoğunluk; ekseriyet. 5) Maden, düzensiz şe
kilde mineral katmanı. 6) Fiz. bir gövdedeki madde
mass defect
nin miktari; kütle; verilen bir maddenin ağırlığı yerçe-
kim ivmesine bölünerek bulunur. 7) büyük sayıdaki
şeylere ait; büyük ölçüde. 8) kütlelere ait.
mass defect: Herhangi bir atomun izotoplk ağırlığı ve
kütle numarası arasındaki fark; küfle eksikliği.
mass dilatometer: İşaretli seviyeye kadar ölçülecek
sıvı ile bir dilatometreyi doldurmaya müsaade eden
bir cihaz; kütle dilatometresi Bkz. dilatometer.
2
mass-energy equation : E = mc formülü ile belirti
len kütle enerji eşitliği (E = kütle c = ışığın
boşlukta ki hızı).
mass forces: Kütle kuvvetleri.
mass formula: Bir nüklidin atomsal kütlesi için, atom
numarası ve kütle numarasının fonksiyonu olan for
mül; kütle formülü.
massicot: Kurşunun havada erime noktasına kadar
ısıtılmasiyla üretilen sarı kurşun oksit, PbG; pigment
(boya maddesi) olarak ve kırmızı sülyen Bkz. red le
ad yapımında kullanılır.
massive: 1) büyük bir kütlenin oluşması veya büyük
kütle meydana getiren; büyük (iri) ve ağır; büyük ve
katı; çok yer kaplayan; masif. 2) içi oyuk veya levha
şeklinde olmayan; som; gümüş ve altından yapılmış
şeyler için söylenir. 3) önemli büyüklüğe ait.
mass number: Nük. Fiz. bir nüklitte, herbirinin birim
kütleye sahip olduğu kabul edilen nötron ve proton
larının sayısı; kütle numarası.
mass of electron: Bir elektronun kütlesi.
mass production: Özellikle makineler ile büyük mik
tarda mal üretimi veya yapımı.
mass spectrograph: Bkz. mass spectrometer.
mass spectrometer: Elektriksel ve manyetik alanlar
kullanılarak bir tayfla pozitif iyonların akımını ayıran
bir cihaz; kütle spektrometresi.
mass storage: Bilgisay. yığınsal bellek.
mass unit: Bîr atomdaki protonun kütlesi;
1,66x10 - lar). 2) ABD bahriyesinde türlü astsubaylardan her
24 g.
mast: 1) bir teknenin omurgası veya güvertesinden di
key olarak yükselen, bazan bir kaç parçadan yapı
ları ve yelkenleri, serenleri vb. taşımak üzere kullanı
lan uzun gönder; direk; gemi direği. 2) bunun belirli
bir bölümü. 3) kreyn ya da bumba dikmesi.
master: 1) ticaret gemisi kaptanı. 2) mumlu kâğıt; ya
zılı mumlu kâğıt. 3) özellikle diğerlerini kontrol eden
bir mekanizma veya cihazı belirtir: Master sviç gibi.
4) V makinelerde kullanılan piston kolu; Master rod
gibi. 5) Bilgisay. ana.
master-at-arms: 1) bir savaş gemisinde disiplini de
vam ettirmek, polis görevi yapmakla yükümlü assu-
bay. 2) ticaret gemilerinde güvenlikten sorumlu gü
verte zabiti.
master clutch: Motorlu taşıtlarda makine ile tahrik do
nanımını birbirlerine bağlayan kavrama; ana debri
yaj.
master cylinder: Mot. taşıt araçlarında hidrolik frenin
merkez pompası silindiri; merkez hidrolik silindiri;
ana hidrolik silindiri.
master cylinder piston: Ana hidrolik silindiri pistonu;
Bkz. master cylinder.
master key: Aynı türden, birden çok kiliti açmak için
kullanılan anahtar; ana anahtar; maymuncuk.
master link: Bazı traktör; dozer vb. i yol yapım araçla
rında kullanılan paletlerin baklalarından biri; palet
ana baklası; ana bakla.
346 matrass
master mechanic: Formen olarak görev yapan yete
nekli bir usta; makine ustabaşısı.
master rod: Diz. Mot. V makinelerde, sıra makineler
de kullanılan piston koluna benzeyen ve kendisine
link (bağlantı) rod geçen kol; master rod; master pis
ton kolu.
master switch: Elekt. çoğunlukla elektromanyetik ola
rak çalıştırılan kontaktörler olan; diğer şalterleri regü-
le etmek ya da ayarlamak üzere görev yapan şalter
ler; ana şalter; master şalter.
masurium: 1925 yılında keşfedilen ve kolümbit, gado-
linit vb. inde az miktarda bulunan 43 nolu kimyasal
elemente verilen isim; masuriyum; Simg. Ma; tech
netium.
mat: 1) mat yüzey. 2) Matb. hurufat takımı veya
mat ris. 3) mat yüzey oluşturmak (metal, cam vb.
inde).
match: 1) top ya da patlayıcıları ateşlemek için kulla
nılan ve belirli miktarda yanmak üzere hazırlanan fi
til veya kaytan. 2) ucu özel olarak hazırlanmış bir
yü zeye sürtüldüğü zaman tutuşan ince uzun bir
parça tahta, karton, mumlu kaytan vb.; kibrit. 3)
kükürte batırılmış, bir kıvılcım ile yakılan, mum,
lâmba vb. le rini yakmak için kullanılan ince uzun
bir kâğıt parça sı vb. i. 4) Bilgisay. eşleştirme.
matched set: Birlikte kullanılan takım, vantilatör kayı
şı vb. i takımı.
matched turbocharger: Diz. Mot, Çoğu zaman, yük
sek güçlü, ağır devirli makinelerde türboşarjerin hay
kırması, bağırması veya öksürmesi.
matchmark: Monte etmeye yardımcı olarak makine
parçalarına konulan bir işaret; tam yapımlı krank mil
leri, kam milini çeviren ara dişlileri vb. i üzerindeki
işaretler gibi.
mate: 1) Den. a) ticaret gemilerinde kaptan rütbesi
nin altındaki bir zabit, b) kaptana yardımcı olan gü
verte zabitlerinden herhangi biri. c) birinci zabit ve
ya ikinci kaptan; güverte zabitleri (3. ve 4. kaptan
hangi biri.
material: 1) maddeye ait; malzemeye ait; hacim işgai
eden şeye ilişkin; fiziksel; maddî. 2) elemanlar, par
çalar veya bileşenler. 3) Çoğ. bir şey yapmak için
gerekil aletler, araçlar vb. i; Yazı araçları gibi.
material-testing reactor: Çok yüksek radyoaktivite al
tında malzemenin davranışını incelemek için kullanı
lan bir reaktör; malzeme deneme reaktörü.
math: Bkz.
mathematics.
mathematic: Bkz. mathematical; mathematics.
mathematical: 1) matematiğe ait; matematik tabiatın
da olan. 2) kesin olarak tam, tamam, doğru vb.;
math kısaltması ile belirtilir.
mathematical check: Bilg. Say. matematiksel özellik
lerinden yararlanarak bir işlemin denetimi; matema
tiksel denetim.
mathematically: 1) matematiğe göre. 2) matematik
sel tarzda; matematik yönünden.
mathematician: Matematik dalında uzman; matema
tikçi.
mathematics: Miktarlar, büyüklükler, şekiller ve bun
ların birbirleriyle ilişkisini sayı ve semboller kullana
rak inceleyen, (aritmetik, geometri, cebir, kalkülüs
vb. ini kapsayan) bilimler grubu; matematik; mate
matik bilimi..
matrass: 1) Esk. damıtmak için kullanılan uzun bo-
matrices
yuntu, yuvarlak gövdeli cam bir kap; imbik. 2) üfle
me borusu analizinde kullanılan ince uzun, sert cam
tüp.
matrices: Matrix'in çoğulu.
matrix: 1) özellikle: a) mücevher, mineral, fosil vb.
inin içinde bulunduğu kaya; bunun kaya içinde
bı raktığı iz. b) dökme veya şekil verme için lokma
ve ya kalıp, o) Matb. çoğu zaman bakırdan
yapılmış metal bir levha; hurufat kalıbı olarak
ris
. maximum load: 1) maksimum yük: Makine yatakları
matte: Bakır, nikel, kurşun vb. i kükürt cevherinin eri
tilmesi ile üretilen saf olmayan kükürt karışımları,
matter: 1) bir şeyin yapıldığı madde veya malzeme.
2) tüm şeylerin yapıldığı madde; Modern fizikte mad
de ve enerji eşdeğer kabul edilir ve Einstein formülü
ne göre (E = mc2) karşılıklı olarak birbirlerine dönü
şebilir. 3) belirli bir madde: Boyama maddesi
gibi.
4) çoğu zaman belirsiz miktar veya büyüklük. 5a)
önemli bir olay. b) önem; ehemmiyet. 6) sorun;
zor luk. 7) posta ile gönderilen doküman, mektup
vb. i posta. 8a) dizilecek metin, müsvedde veya
kopya,
b) baskı için bağlanmış hurufat.
mattock: Kazma (alet)
mattrass: Bkz. matrass.
maul: Çoğu zaman ağaçtan yapılan çok ağır bir
çe kiç; tokmak; kazık, kazma vb. lerinl sokmak için
kul lanılır.
mauve: 1) anilinin oksitlenmesiyle üretilen kömür
kat manı boya maddesinden elde edilen menekşe
rengi (mor) boya veya pigment. 2) açık menekşe
renginin türlü tonlarından herhangi biri. 3) böyle bir
renk. max.: Bkz. maximum.
maxima: Çoğ. maximum.
maximal: En büyük ya da azami ihtimal.
Maxim gun: Maksim makineli tüfeği; tek namlulu, su
ile soğutulan makineli tüfek.
maximite: Pikrik asit ile yapılan kuvvetli bir patlayıcı
madde; Esk. zırh delici madde yapımında kullanılır
dı.
maximize: Yükseltmek; çoğaltmak; maksimuma çıkar
mak; mümkün olan en büyük dereceye yükseltmek;
mümkün olduğu kadar büyütmek, yoğunlaştırmak
vb.
maximum: 1) mümkün olan ya da müsaade edilen
en büyük miktar, sayı veya derece. 2) varılan veya
kayıt edilen (sıcaklık gibi) en yüksek derece veya
nokta; değişimin üst sınırı. 3a) Astr, a) değişken bir
yıldızın en parlak olduğu an. b) yıldızın bu andaki
parlaklığı ya da kadiri. 4) mümkün olan, müsaade
edilen veya erişilen en büyük veya en yüksek. 5)
maksimum; azamî; en çok, 6) maksimum veya mak
simumlara ait.
maximum allowable stress: Müsaade edilir en yük
sek stres veya gerilme.
maximum and minimum thermometer: 24 saatlik bir
süre içinde görülen en alçak ve en yüksek sıcaklıkla
rı kayıt eden sıcaklık ölçer; maksimum ve minimum
termometre.
maximum continuous load: Sürekli maksimum yük.
maximum continuous power: Bir dizel motorunun
soğutma suyu, yağlama yağı ve egzoz sıcaklıkların
da bir değişme olmaksızın sürekli olarak
üretebilece ği güç; sürekli maksimum güç; CHP
kısaltması ile ve kW ya da Hp türünden belirtilir.
347 mean
maximum continuous rating: Bkz. maximum conti-
nous power.
maximum efficiency: Maksimum verim; en yüksek
verim veya randıman.
maximum gap: Maksimum aralık ya da açıklık.
maximum horsepower: Mot. bir makinenin verebile
ceği en yüksek güç; maksimum beygirgücü; makine
nin maksimum yükü; gemi makineleri bu yükü en
fazla yarım saat taşıyabilecek şekilde hesaplanırlar;
peak horsepower adı da verilir; zirve gücü.
için söylenir. 2) bir makinenin taşıyabileceği maksi
mum yük; Bkz. maximum power.
maximum power: Diz. Mot, maksimum güç; silindir
ler içinde üretilen kW veya Hp türünden en yüksek
güç; zirve gücü; maksimum güç.
maximum pressure: Mot. yanma sırasında silindirler
de oluşan en yüksek basınç; maksimum basınç; ter
minal yanma basıncı; dizel motorlarında 40-140 bar,
benzin motorlarında yaklaşık 50 bar değerierindedir;
pmax kısaltması ile belirtilir.
maximum pressure indicator: p-V diyagramı alına
mayan orta ve yüksek devirli dizel motorlarının mak
simum basıncını ölçmek için kullanılan araç;
maksi mum basınç endlkatörü veya basınç ölçeri.
maximum rating: Bkz. maximum horsepower.
maximum speed: Maksimum ya da en yüksek hız.
maximum speed governor: Diz. Mot. ilk hareketten
sonra makine maksimum hızına eriştiğinde çalışan
ve sadece makinenin maksimum hızını sınırlayan re
gülatör; maksimum hız regülatörü veya gavörnörü.
maximum temperature: Mot. yanma sırasında
silindir
lerde oluşan en yüksek sıcaklık; maksimum sıcaklık;
maksimum yanma sıcaklığı; terminal yanma sıcaklı
ğı; dizel motorlarında 1400°-2500°C ve benzin motor
0
larında 2200 -2500°C değerlerini alır,
maximum thermometer: Cıvası, günün en yüksek sı
caklığında yükselen ve o noktada sabit kalan termo
metre; maksimum termometre.
maximum voltage: Alternatif elektromotor kuvvetin
her bir değişimde eriştiği en yüksek voltaj; maksi
mum gerilim.
maximum volume: Mot, piston alt ölü noktada iken
silindirdeki hacim; strok hacmi ile klerens hacminin
toplamı; maksimum hacim; sıkıştırma oranının he
saplanmasında kullanılır.
Maxwell: Manyetik akının (flüksün) C.G.S. ve ulusla
rarası birimi; Şiddeti bir gausluk bir manyetik alana
2
dik olan bir cm yüzeyden geçen akıya eşittir; maks-
vel; marıyelik kuvvetin bir çizgisi.
Maxwell bridge: Self endüktansı saptamak için
kulla nılan alternatif akım cihazı; Makswel köprüsü.
Mayday: Uluslararası radyotelefonda imdat işareti;
tehlikedeki uçaklar ve gemiler tarafından kullanılır.
Mazda: Belirli standartlara uyan bir elektrik ampulü
nün ticarî adı.
mc: Bkz. megacycles per second.
MCR: Bkz. continuous rating.
Mc Leod gauge: Boyle kanunu esas alınarak düşük
basınçları ölçmek için kullanılan bir cihaz.
Me: Bkz. methyl.
M.E.: Bkz. 1) mechanical engineer. 2) Military engi
neer. 3) mining engineer.
mean: 1) iki ucun ortası; yer, zaman, nitelik,
nicelik, tür, değer, derece vb. inin orta durumunda.
2) orta-
mea n b rak e p ress u r e 348 mechanical d ra w in g

lama; orta; vasati. 3) orta durum, kalite, strok vb. i.

nülen belirli bir büyüklük. 7) belirli oran, nicelik ya
4) Mate, a) iki veya daha fazla sayıdaki nicelikler
da derece. 8) Mate. artık bırakmayan bölen. 9)
arasında ortalama değerdeki bir büyüklük, b) dört te
Matb. bir sayfa ya da sütunun genişliği. 10) kıyasla
rimli bir orantının iki ya da üçüncü terimi, c) verilen
ma ile tahmin etmek. 11) ölçüsünü almak. 12) bir
iki sayının çarpımının kare kökü: Geometrik ortala
standart ile ayarlamak ya da oranlamak. 13) ölçüm
ma olarak isimlendirilir.
lerle uzunluğu, boyutları vb. ini bulmak veya tahmin
mean brake pressure: Bkz. mean effective pressu etmek. 14) ölçüldüğünde belirli boyut, nicelik vb. ol
re. mak. 15) ölçmeye müsaade etmek.
mean draft: Den. bir geminin başta ve kıçta çektiği
measured: 1) bir standart tarafından saptanmış; ölçül
suların toplamanın ortalaması; ortalama draft.
müş. 2) muntazam ya da düzgün. 2) hesaplanmış.
mean effective pressure: Mot. genişleme stroku bo
measureless: Ölçülmek için çok büyük olmak; hudut
yunca sabit kalan ve fren beygirgücü veya effektif
suz ya da vasî, sınırsız; çok geniş.
güce eşdeğer güç veren basınç; effektif ortalama ba
measurement: 1) ölçme, 2a) ölçme ile saptanan
sınç; fren ortalama basıncı; mep; fren gücünün he
uzunluk, nicelik veya ölçü. b) Çoğ, boyut; dimensi-
saplanmasında kullanılır.
yon. 3) ölçme veya ölçüm sistemi veya usulü.
mean error: Ortalama hata.
measurer: 1) ölçen (resmî durumdaki) kişi. 2) ölçme
mean free path: 1) diğeri ile çarpışmadan önce bir
için kullanılan gösterge (geyiç), kap veya diğer bir
gaz molekülü tarafından alınan ortalama mesafe. 2)
cihaz; ölçüm cihazı; ölçüm kabı.
bir odadaki iki ardıl kırılma arasında bir ses dalgası
measuring: Ölçme; ölçüm
tarafından alınan ortalama mesafe.
measuring apparatus: Ölçüm cihazı; ölçü aleti.
mean free time: Bir atomun iki çatışması arasındaki
measuring bridge: Elekt. ölçme köprüsü.
ortalama zaman.
measuring cup: Taksimatlı veya bölüntülü kap; ölçü
mean indicated pressure: Mot. genişleme kursu (s-
lü kap.
troku) boyunca sabit kalan ve endike güce eşdeğer
measuring device: Ölçme işleminde kullanılan volt
güç veren basınç; endike ortalama basınç; mip kı
metre, ampermetre, megermetre gibi herhangi bir ci
saltması ile belirtilir; endike gücün hesaplanmasında
haz; ölçü cihazı, ölçüm cihazı.
kullanılır.
measuring instrument: Mehengir, komprator, briç
mean ordinate method: Geometrik olmayan düzlem
geyiç vb. i gibi bir ölçme aleti; ölçü cihazı.
şekillerin, örneğin endikatör diyagramları alanlarının
measuring tape rule: Metre ya da fit türünden bölün
yaklaşık olarak hesaplanması metodu; ortalama ordi
tülü şerit metre.
nat yöntemi; p-V diyagramlarından ortalama endike
mech.: Bkz. 1) mechanical. 2) mechanics. 3) mec
basıncın hesaplanmasında kullanılır.
hanism.
mean piston speed: Piston ortalama hızı; motorlar
mechanic: 1) makine ya da alete ait. 2) aletleri kullan
ve buhar makinelerinin güç hesaplarında kullanılan
ma hünerine sahip olan veya makine yapan, çalıştı
ortalama hız; Cm = Lxn/30 formülü ile hesaplanır (L
ran veya onaran kişi; mekanik; usta; makine ustası.
= piston stroku, m ve n = dakikadaki devir sayısı
mechanical: 1) makineler veya aletlerle yapılmış
dır).
olan. 2) makineler veya bir mekanizma tarafından
mean pressure: Orta basınç; Bkz. intermediate pres
üretilen veya çalıştırılan. 3) mekanik bilimin ilkeleri
sure; MP ve IP kısaltmaları ile belirtilir.
ve terminolojisine göre veya onlara ait. 4) makineye
mean pressure cylinder: Pist. Buh. Mak. orta basınç benzeyen. 5) el sanatlarına ait. 6) bu sanatı yapan
silindiri; çapı yüksek basınç silindirinden büyük ve işçilere ait. 7) mihaniki: Mihaniki teknoloji gibi.
buhar basıncı küçük olan silindir; intermediate pres
mechanical adjuster: D/z. Mot. bir yay ve onun de
sure Cylinder biçiminde de kullanılır.
netlediği bir kemden oluşan ve supap sapları ile su
mean sea level: Ortalama deniz düzeyi.
pap liveri arasında sürekli temas sağlayan bir kle-
mean temperature: Ortalama sıcaklık.
rens ayarlayıcı; mekanik klerens ayarlayıcı.
mean temperature difference: Isı alış verişin© neden
mechanical atomization: Bkz. mechanical injection.
olan sıcaklık farkı; ortalama sıcaklık farkı; MTD sim
mechanical brake: Hidrolik, basınçlı hava yardımı ol
gesi ile belirtilir.
maksızın doğrudan pedal ile kasnak sürtünmesi ile
meas.:Bkz. measure. çalışan fren; mekanik fren; çubuk fren.
measurability; Ölçülebilir olma durumu veya niteliği.
mechanical clearance: Mot. piston üst ölü noktada
measurable: Ölçülebilir. iken piston kafası ile silindir kapağının yanma odası
measurable: Ölçülebilir derece ya da uzunluk.
na bakan yüzü arasındaki dikey mesafe; mekanik
measure: 1) herhangi bir şeyin, özellikle bir standart
boşluk ya da klerens; piston-end cfearence adı da
la saptanan boyu, boyutları, kapasite vb. i. 2) uzun
verilir,
luk, boyutlar vb. inin saptanması işi veya işlemi; ölç
mechanical cycle: Bkz, operating cycle.
me; ölçüm. 3} inç, yarda veya buşel gibi ölçü birim
mechanical draft: Bkz. natural draft.
leri. 4) ölçü sistemi. 5) ölçme cihazı veya standart
mechanical drawing: T cetveli, gönye, cetvel, pergel
kapasiteli bir kap. 6) ölçülen ya da ölçüldüğü düşü
vb. yardımıyla yapılan çizim; teknik resim.
mechanica! -draft-towe r 349 mediu m f re quenc y

mechanical-draft tower: Kara enerji tesislerinde dizel

mechanical work: Mekanik iş Bkz. work.
motorlarının soğutulmasında kullanılan kule; meka-
mechanical working: Dövme, çekme vb. i basınç ile
nik çekimli kule.
metal işçiliği.
mechanical efficiency: Mekanik verim. 1) fren gücü
mechanician: Makinelerin kuramı (teorisi), dizaynı
nün endike güce oranı. 2) fren özgül yakıt harcamı-
(tasarımı), işletilmesi (operasyonu) veya bakımında
nın, endike özgül yakıt harcamina oranı. 3) endike
deneyimli, hünerli ya da mahir kişi; makinist; meka-
güç ile fren gücü arasındaki kayıpları belirten ve mo
nisyen.
torlarda 0.73-0,90 değerlerini alan verim
mechanics: 1) cisimleri etkileyen kuvvetleri ve hare
mechanical energy: Göreli harekeli ya da durumu
keti inceleyen fizik dalı; mekanik; mekanik bilimi, 2)
nedeniyle büyük cisimlerin enerjisi; mekanik enerji.
makinelerin yapımı, tasarımı, çalıştırılması ve bakımı
mechanical engineer: Makine mühendisi. nın kuramsal ve uygulamalı bilgisi; makine bilimi ve
mechanical engineer's scale: cm ya da mm bölüntü- ya bilgisi.
lü (taksimatlı) cetvel; makine mühendisi cetveli.
mechanism: 1) bir makinenin çalışan parçaları ve bu
mechanical equivalent of heat: Isının mekanik eşde
parçaların düzenlenmesi; mekanizma: Bir saatin me
ğeri; jul eşdeğeri; birim miktarda ısı üretmek için ge
kanizması gibi. 2a) bir makine gibi, parçaların bera
rekli iş miktarı; 778ft-1b = 1 Btu; 4,18 jul = 1 kalori.
berce çalıştığı bir sistem, b) bir şey yapmak için her
mechanical governor: Parçalarının tümü mekanik
hangi bir sistem; bilinçli ve bilinçsiz olarak yapılan
olarak çalışacak şekilde yapılmış olan bir regülatör; ve bazı sonuçlar üreten fiziksel ve zihinsel işlem ya
daha çok küçük güçlü makinelerle otomobil motorla
da işlemler. 3) teknik parça; mekanik görüş. 4) ev
rında kullanılır; mekanik regülatör. rendeki tüm olaylar, bilhassa yaşamın kesin olarak fi
mechanical horsepower: Mor. mekanik kayıplara eş ziksel ve kimyasal terimlerle açıklanabileceği kuram
değer olan güç; endike güç ile fren beygirgücü ara ya da doktrin.
sındaki fark; mekanik beygirgücü; mekanik kayıpla
mechanist: 1) mekanizmaya inanan kişi. 2) makinist
rın gücü; sürtünme beygirgücü; mhp, fhp kısaltmala
veya mekanisyen ya da teknisyen.
rı ile belirtilir.
mechanistic: 1) mekanizma veya mekanistlere ait;
mechanical indicator: Bkz. indicator, mechanical.
mekanizma veya makinistlere özgü. 2) mekanik bili
mechanical injection: Esk. Diz. Mot. hava ile ve sabit
mi veya mihaniki görüşlere ait; mekanistik.
basınçlı püskürtme sistemlerinde enjektörün meka
mechanistically: Mekanistik bir şekilde ya da tarzda.
nik olarak açılması ile sağlanan püskürtme; mekanik
mechanization: 1) makineleşme veya makineleşmiş
püskürtme.
olan. 2) bunun derecesi veya boyu.
mechanical injection valve: Diz. Mot. Esk. mekanik
mechanize: 1) mekaniksel yapmak. 2) elle değil ma
olarak, bir mekanizma ile iğne valfın yuvasından kal
kine ile yapmak veya çalıştırmak. 3) makineleri kulla
dırılarak püskürtme sağladığı enjektör; mekanik püs
narak (endüstri vb.) oluşturmak. 4) vurucu gücünü
kürtme valfı; mekanik enjektör.
ve hareket yeteneğini çoğaltmak için (bir ordu vb.
mechanical jack: Oto. bir kol ve dişli donanımla çalış ini) motorlu araçlar, tanklar, güdümlü mermi vb. leri
tırılan kaldırıcı; mekanik kriko; dişli kriko. ile donatmak ya da teçhiz etmek.
mechanical losses: Sürtünme kayıpları, devir hare
mechanotherapy: Mekanik şekilde, örneğin masaj
ketli parçaların havalandırma kayıpları, makine tara
ile hastalık tedavisi.
fından çevrilen türlü pompa, kompresör, regülatör
median: 1) orta; aradaki; ortadaki. 2a) bir parça
vb. inin tükettiği güçlerin toplamı; mekanik kayıplar.
veya cismi boyuna olarak iki simetrik parçaya
mechanical lubricator: Dizel motorları ve doğru akım-
bölen bir düzlemi belirtir; medyan, b) bu düzlemde
lı buhar makinelerinde kullanılan ve silindirlerin ceb
bulunan. 3a) İsta. tek sayıdaki bir seride
ri yağlanmasında faydalanılan yağdanlık; mekanik (1,4,7,16,43) ortadaki sayıyı (7) belirten, b) çift
yağdanlık; Bkz. lubricator. sayılı bir seride (3,4,8,12,46,72) iki sayının
mechanically: 1) mihaniki olarak; mekanik bir şekil arasındaki bir sayıyı (10) belirten. 4) Geo. kenar
de. 2) mekanik olarak; mekanik bir tarzda. ortay; Bir üçgenin kenar orta yı gibi. 5) medyan
mechanically driven: Mekanik veya makine gücü ile sayısı, noktası veya hattı.
çalıştırılan.
medium: 1a) arada, ortada olan bir şey. b) orta du
mechanical oiler: Bkz. mechanical lubricator.
rum veya derece; orta; ortalama; vasatî. 2) çevre. 3)
mechanical steam trap: Şamandrali buhar kapanı ve
agar gibi bakteri, virüs vb. bakteri üretebilen ortam
ya stim trap Bkz. steam trap.
(çevre). 4) akıcılık sağlamak için boyaya katılan ya
mechanical stoker: Buh. Kaza. mekanik olarak ka da karıştırılan sıvı. 5) yazı kağıdı ölçüsü (19x24 inç,
zanlara kömür atan cihaz; mekanik fayrap cihazı. 482,6x609,6 mm). 6) orta durumda; nicelik, nitelik,
mechanical torsiograph: Mot. krank millerinin burul yer, ölçü veya derecede orta ya da ara.
ma titreşimlerini saptayan ve saat mekanizmasına
medium alkaline oil: Diz. Mot. kükürtlü yakıtlarla ça
benzeyen bir donanımla kayıt yapan bir cihaz; meka
lıştırılan makinelerde kullanılan ve TBN sayısı 30 (30
nik torsiograf. mg KOH/g) oları bir silindir yağı; orta alkalin yağ.
mechanical ventilation: Mekanik havalandırma.
medium frequency: 100-1000 metre dalga boyuna
uyan 3000-30000 kHz'lik frekans; orta frekans; yerel
medium manganes e steel
radyo istasyonlarında yayın için kullanılır.
medium manganese steel: Yaklaşık % 1,75 oranında
manganez kapsayan çelik; orta manganez çeliği;
köprü ve demiryolu rayları yapımında kullanılır.
medium-nickel alloy: % 5'e kadar nikel ilâve edilerek
elde edilen çelik; orta nikel alaşımı.
medium-sized: Orta boya ait.
medium speed engines: Piston ortalama hızı 4,5-6,5
metre/saniye veya dakikadaki devir sayısı 400-1000
olan içten yanmalı makine; orta hızlı (devirli) maki
ne.
medium steel: Orta sertlikte çelik; orta nitelikli çelik.
medium wave: Orta dalga.
meerschaum: 1) yumuşak, beyaz, kile benzer, ısıya
yalıtkan mineral; sulu magnezyum silikat,
H4 Mg 2 Si 3 O 1 0 ; tütün piposu vb. yapımında kullanı
lır; sepiolit. 2) bundan yapılan pipo.
6
mega-: a) iri, büyük, güçlü, b) 10 (1 000 000)
milyon anlamında bir önek; mega; M kısaltması ile
belirtilir. megacycle: Fiz. saniyede bir milyon çevrim
veya say-
kıl
(sikl).
megadyne: Bir milyon din; megadin.
megaerc: Bir milyon erg; megaerg.
megaparsec: Bir milyon parsek; megaparsek; en
uzun ölçü birimi; 19 155 830 550 milyar mil; astro
nomlar tarafından yıldızlararası mesafelerin ölçümün
de kullanılır.
megaphone: Büyük (geniş), huni şeklinde, ses yük
seltmek ve istenilen yöne göndermek için kullanılan
bir cihaz; megafon. 2) megafon yardımı ile sesi
yük seltmek ve yöneltmek.
megaton: Bir milyon ton dinamitin (TNT) patlama
kuvveti; termonükleer silahlann güç ölçüm birimi;
megaton; milyon ton.
Megger: Bkz. Megger meter.
Megger meter: Elekt. kablo ve sargıların izolasyon
(yalıtım) dirençlerinin ölçülmesinde kullanılan, içer
sindeki bir manyeto ile 500 voltluk doğru gerilim üre
tebilen ve pasif devrelere uygulanabilen bir ölçü ci
hazı; meğer metre.
megilp: Beziryağı ve mastik vernik ya da terebantin
vb. i karışımı; yağlı boyalarda kullanılır; magilp, me-
gilph biçimlerinde de yazılır.
6
megohm: Mega-om; milyon om; 10 cm; 1000 kilo-
om; elektrik kablolarının izolasyon dirençlerinin ölçü
birimi olarak kullanılır.
Meker burner: Yüksek sıcaklık sağlayan bir gaz yakı
cısı veya börneri; Meker yakıcısı.
melinite: Lidit'e Bkz. lydite benzeyen güçlü bir patla
yıcı; pikrik asit ile pamuk barutu birleştirilerek yapı
lır.
melt: 1) genellikle ısı ile katı durumdan sıvı duruma
dönüşmek. 2) çözünmek; parçalara aynlıp dağıl
mak; erimek. 3) yavaş olarak kaybolmak veya kay
bolmaya neden olmak. 4) yavaş olarak birleşmek,
karışmak veya harman olmak. 5) yumuşatmak. 6)
erimek ve erimiş olmak. 7) erimiş şey. 8) çalışma ve
ya bir süreç sırasında eriyen miktar. 9) erimek üzere
bir fınn veya potaya konulan dolgu.
350 mercaptan
meltage: 1) erime işi. 2) erime sonucu oluşan miktar
veya şey.
melting: Katıdan sıvıya dönüşme işlemi; erime.
melting furnace: Çeşitli cevher, pik demir, çelik vb. i
metalleri eritmek için kullanılan ocak ya da fırın; erit
me ocağı.
melting heat: Erime ısısı.
melting point: Belirli bir katının sıvı haline dönüştüğü
sıcaklık; erime noktası; erime sıcaklığı.
melting pot: Metal ya da diğer maddelerin eritildiği
kap; pota.
melting range: Bir alaşımın eridiği sıcaklık sahası.
melting temperature: Bkz. melting point.
member: 1a) matematiksel eşitlik, cümle, seri, bina,
köprü vb. inde olduğu gibi bir bütünün elemanı ve
ya bağımsız parçası, b) bir sınıflandırma sisteminin
bir parçası ya da bölümü. 2) Mate, denklem veya
formülün bir tarafı. 3) üye; aza.
membrane: Bir organ veya kısmı kaplamak veya ört
me görevi yapan ince, yumuşak, esnek bir katman;
zar; gışa; membran; diyafram.
memory: 1) hatırlama gücü, işi veya işlemi; hafıza;
hafıza kuvveti. 2) bilgisayar veya kompüterlerin hafı
zası ya da belleği.
mend: 1) onarmak veya tamir etmek (kırılmış veya es
kimiş bir şeyi); hatalarını gidermek; tashih etmek;
restore ederek iyi bir duruma getirmek. 2) daha iyi
yapmak; geliştirmek; reform yapmak.
Mendeleev's law: Bkz, the periodic law.
mendelevium: Yüksek enerji düzeyine sahip olan al
fa partikülleri ile anştayniyum'un bombardmanından
üretilen radyoaktif kimyasal element; mendelevyum;
Simg. Mv; at.ağ. 256 (?); at.no. 101.
meniscus: 1) bir tarafı içbükey ve diğer tarafı dışbü
key bir mercek. 2) Fiz. bir sıvı sütununun üst eğri
yü zeyi; kabın duvari kuru olduğu zaman eğrilik
dışbü key ve ıslak olduğu zaman içbükeydir.
meniscus lens: Bkz. meniscus (1).
menstrum: Çözücü veya solvent; katılan eriten veya
çözen bir sıvı.
mensurability: Ölçülebilir olma durumu veya yetene
ği; ölçülebilirlik.
mensurable: Ölçülebilir; ölçülmesi mümkün.
mensural: Ölçüme
ait.
mensuration: 1) ölçme işi, işlemi veya sanatı. 2) ma
tematiğin uzunluk, alan veya hacim ölçümleri ile ilgi
lenen dalı.
menthene: Mentol veya nane yağından elde eilen
renksiz, yağımsı bir hidrokarbon; menten, C 10 H 18 .
menthol: Nane yağından elde edilen tıp ve parfümeri
de kullanılan beyaz, muma benzeyen, kristalli bir al
kol; mentol, C 10 H 19 OH.
mentholated: Mentol kapsayan; mentol ile muamele
edilmiş veya doyurulmuş; mentollü.
menu driven: Bilgisay. menu ile çalıştırılan.
mephitis: 1) yerden çıkan zararlı, kötü kokulu buhar
ya da zehirli gaz. 2) kötü koku.
mercaptan: OH kökündeki oksijenin kükürtle yer de
ğiştirmesi ile belirtilen, alkollere benzeyen kimyasal
merca ptid e
bileşikler sınıfının herhangi biri; merkaptan C2 H5 SH;
thio olarak da kullanılır.
mercaptide: SH kökündeki hidrojenin yerini bir meta
lin aldığı, merkaptanın metalik bir tuzu.
mercapto: Tek değerli bir kök (SH).
Mercator's projection: Dünya yüzeyinin dikdörtgen
olarak görüldüğü, boylamlarin dikey ve eşit aralıklı
paralel çizgiler, enlemlerin boylamları dik açılarla
kestiği paralel fakat ekvatora yaklaştıkça aralıklan da
ralan çizgiler şeklinde görülen bir harita yapma yön
temi; Markator izdüşümü; Markaîor projeksiyonu;
navigasyon ya da seyir bilimi için yararlıdır.
merchant boilers: Ticaret gemilerinde kullanılan ka
zanların tümü; ticaret gemisi kazanları.
merchant marine fieet: Deniz ticaret filosu.
merchant marine vessels: Ticaret gemisi.
merchant vessel: Ticaret gemisi.
mercurate: Cıva veya bir cıva bileşiği ile muamele et
mek ya da birleştirmek.
mercurial: 1) cıvaya ait; cıva kapsayan. 2) cıva kulla
nılmasına neden olan. 3) cıva kapsayan ilâç ya da
preparat. 4) Merkür gezegeni veya tanrı Merkür'e
ait.
mercurial barometer: Hava basıncını ölçmek için cı
va sütunu (kolonu, yüksekliği) kullanılan bir baro
metre; cıvalı barometre.
mercurialism: Cıva veya bileşiklerinin neden olduğu
kronik zehirlenme; cıva zehirlenmesi.
mercurialize: 1) cıvalı yapmak. 2) cıva ya da cıva bi
leşiği ile muamele etmek.
mercurial thermometer: Bkz. mercury-in-glass ther
mometer.
mercuric: Özellikte iki değerli cıvaya veya cıva bileşi
ğine ait.
mercuric chloride: Beyaz, çok zehirli, kristalli bir bile
şik; cıva klorür, HgCI 2; antiseptik olarak kullanılır;
corrosive sublimate, bichloride of mercury, mer
cury chloride biçimlerinde de kullanılır.
mercuric oxide: Zehirli, kırmızı bir toz; cıva oksit,
HgO; kimyasal ayıraç ve boya maddesi, kozmetik ve
cila bileşikleri yapımlarında kullanılır.
mercurochrome: 1) kırmızı, kristalli boya,
C 2 0 H 8 O 6 Br 2 Na,Hg; merkürokrom. 2) bunun anti
septik olarak kullanılan sulu çözeltisi
mercurous: Cıvaya ait, özellikle tek değerli olana iliş
kin; tek değerli cıva kapsayan.
mercury: 1) bazan serbest olarak görülen, fakat ço
ğu zaman kükürtle birleşik olarak bulunan, normal
sıcaklıklarda sıvı olan, ağır, gümüşî beyaz metalik
bir element; cıva; termometre, hava pompalan, dişçi
lik, eczacılık vb. inde kullanılır; Simg. Hg; at.ağ.
200,61; at.no. 80. 2) termometre veya barometredeki
cıva sütunu.
mercury are: Bir vakum tüpündeki cıva buhan arasın
dan elektrik boşalımı; cıva arkı.
mercury arc rectifier: Cıvalı ark redresörü.
mercury barometer: Bkz. mercurial barometer.
351 mes s dec k
mercury-chloride: Bkz. mercuric chloride.
mercury-in-glass thermometer: Cıvalı cam termo
metre; termometre cıva için hazne görevi yapan bir
depoya sahiptir ve sıcaklık yükseldiği zaman, cıva
genişleyerek taksimatlı cam boruda yükselerek sı
caklığı °C ya da °F türlerinden gösterir.
mercury-in-steel thermometer: içi cıva dolu çelik bir
hazne ile bu hazneye bağlı çelikten yapılmış esnek,
kılcal bîr boru ile onun bağlı olduğu bir spiral boru
dan oluşan sıcaklık ölçer; cıvalı çelik termometre.
mercury thermometer: Cıvalı termometre.
mercury tungsten lamp: Cıvalı tungsten lâmba veya
elektrik ampulü.
mercury turbine: Cıva buharının genişletilmesiyle iş
elde edilen türbin; cıva buharlı türbin.
mercury vapor: Cıva buharı.
mercury-vapor lamp: Elektrik boşalımının cıva buharı
içinden geçtiği, morötesi bakımından zengin, mavim
si yeşil ışık çıkardığı cam bir tüp veya ampul; cıva
buharlı lâmba veya elektrik ampulü.
merge: Bilgisay. birleştirmek.
merthiolate: Kırmızı veya renksiz bir sıvı (sodyum
etil-merküritiyosalisilat); organik bileşikte % 49'dan
daha fazla cıva kapsar; antiseptik ve mikrop öldürü
cü olarak kullanılır (Ticarî bir marka).
mescaline: Beyaz, kristalli bir alkaloit; meskalin,
C 1 1 H 1 7 0 3 N ; kurutulmuş kaktüs tepesinden elde
edi lir ve narkotik özelliğe sahiptir; mezcaline
şeklinde
de kullanılır.
mesh: 1) bir ağ, perde, elek vb. inin herhangi açık
kısmı; ağ, perde, elek vb. i gözü. 2) Çoğ. bu göz ya
da delikleri oluşturan iplik, sicim vb. leri. 3) bir ağ
ya da şebeke. 4) dişli dişlerinin birbirine geçmesi. 5)
birbirine geçmek veya geçirilmek; dişliler veya vites
dişlileri için söylenir.
meshing: İki dişlinin birleşmesi veya birbirine geçme
si; birleşme; geçme.
meshwork: Şebeke.
mesitylene: Renksiz, aromatik (kokulu) bir karbonlu
hidrojen; mesitilen, C 6H 3(CH 3) 3; kömür katranında
bulunur ve sülfürik asit ve aseton karışımının damıtıl
ması ile yapılır.
meson: Pozitif, negatif veya sıfır yüke sahip ve kütlesi
elektronun 210-1000 misli olan maddenin dayanıksız
bir partikül veya parçacığı; mezon; kozmik radyasyo
nunda bulunur ve hayatı saniyenin milyonda bir ka
çı kadardır.
mesothorium: 1) radyumun toryumdan oluşan radyo
aktif bir izotopu; mezotoryum; mesothorium 1 adı
da verilir. 2) mezotoryum'dan oluşan radyoaktif ak
tinyum izotopu; mesothorium 2 ismi de verilir;
Simg. Ms-Th veya MsTh.
mesotron: Bkz. meson.
message: Mesaj; ileti.
message handler: Bilgisay. ileti işleyici.
mess deck: Den. yemek salonlarının yerleştirildiği gü
verte.
mes s h al l 352 me t all u r g y

mess hall: Asker veya denizcilerin muntazam olarak

kenarlı filtre.
yemeklerini yedikleri salon veya bina; yemek salo
metal errosion: Buhar devrelerinde, stimin basıncı ve
nu; yemekhane.
hızı nedeniyle dirseklerde, türbinlerin kanat uçların
mess room: Bkz. mess hail.
da oluşan aşınma; metal errozyonu.
meta-: Sonra, arka, arasında vb. i anlamlarında bir
metal fatique: Uzun süre kullanılan metal parçalarda
önek.
oluşan küçük çatlak ya da kırılmaların nedeni; mal
meta acid: Kimy. bir orto asitten iki hidrojen ve bir ok
zeme yorulması; metal yorulması.
sijen atomunun çıkarılması ile oluşan bir asit; meta
metal filament: Elektrik ampullerinde kullanılan ve ısı
asit.
tıldıkları zaman akkor haline gelen ince tel; metal fi-
metacenter (metacentre): Gem. Inş, düşey (dikey)
laman.
durumda yüzmekte olan bir teknenin yüzme merke
metalic coating: Bkz. galvanic coating.
zi veya enine simetri ekseninden geçen dikey doğru
metalize: 1) metal veya metal bileşimi ile muamele et
nun, tekne meylettiği zaman, yüzme merkezinden
mek, kaplamak veya doyurmak. 2) metale dönüştür
geçen dikey doğru ile kesiştiği nokta; metasentr nok
mek; metallize biçiminde de kullanılır.
tası; M harfi ile belirtilir; bu nokta daima tekne ağır
metallic: 1) metale ait veya metal doğasında olan. 2)
lık merkezinin üzerinde olmalıdır.
metal kapsayan, veren ya da üreten. 3) metale ben
metacentric: Metasentr noktasına ait veya bu nokta
zeyen; metal karakterinde olan.
ya yakın.
metallic bond: Katı metallerde görülen bir bağ; meta
metacentric height: Gem. İnş. yüzen bir teknenin
lik bağ; bu bağda pozitif metal iyonları serbest elet-
ağırlık merkezi ile metasentr noktası arasındaki me
ronlar ile bir arada tutulur.
safe; GM ile belirtilir; gemilerin kararlı veya kararsız
metallic card: Daha duyarlı diyagram almak amacıy
dengeleri ile yakından ilgilidir; metasentir yüksekliği.
la endikatör diyagramlarında kullanılan, özel olarak
metachemistry: Atom ya da atomsal değişimleri ince
hazırlanmış ve kurşun tuzları ile doyurulmuş kâğıt;
leyen bilim dalı; metakimya.
metal kart.
metachromatism: Özellikle sıcaklık değişimi sonucu metallic joint: Kurşun, bakır vb. i metallerden yapıl
rengin değişmesi.
mış conta; metal conta; metalik conta.
metacymene: Simen'in üç izomerik şeklinden biri; metallically: Bir metal yardımıyla.
benzen'in karbonlu hidrojen türevi; metasimen. metallic particles: Sürtünme yüzeylerinde aşınma so
metagalactic: Metagalaksi'ye ait.
nucu oluşan ve yağlama yağı tarafından alınıp götü
metagalaxy: Astr. evrenin tüm maddesi; galaksiler,
rülen ve manyetik filtrelerde tutulan parçacıklar; me
nebülözler vb. lerini kapsayan sistem; metagalaksi. tal partikülleri, parçacıkları veya zerreleri.
metal: 1a) genel olarak dövülme, haddeden çekilme,
metallic radius: Metalik bir katıda komşu atomların
parlama, ısı ve elektriği iletme özellikleri ile belirtilen
merkezleri arasındaki mesafenin yarısı; metalik yarı
demir, altın, alüminyum vb. i kimyasal elementler sı
çap.
nıfından herhangi biri; metal; maden, b) pirinç,
metallic soap: Kurşun, alüminyum ve diğer metalle
bronz vb. i gibi bu elementlerin bir alaşımı veya hali
rin tuzları ile hayvansal yağların birleşmesi ile yapı
tası. 2) metalden oluşan herhangi bir madde. 3) mal
lan sabuna benzer bir madde; metalik sabun; boya,
zeme; madde; materyel. 4) erimiş dökme demir. 5)
kumaş vb. i yapımlarında kullanılır.
cam eşya yapmak için kullanılan erimiş madde. 6)
metallic thermometer: Bir metal şeritin genişlemesi
Matb. hurufat metali, b) düzenlenmiş hurufat. 7) me
veya büzülmesi ile sıcaklığı gösteren termometre;
talden yapılmış. 8) metal ile kaplamak; metalle sağla
metalik termometre veya sıcaklık ölçer.
mak.
metalliferous: Metal ya da cevher kapsayan, veren
metal, bearing: Kalay ve kurşun kökenli olan beyaz
ya da üreten.
metal, babit vb. i isimler verilen oldukça yumuşak ve
metalline: 1) Bkz. metallic. 2) metal ya da metal tuz
kaypak alaşım; yatak metali.
ları kapsayan.
metal bearing: Rulman ya da bilyalı yatakların dışın metallize: Bkz. to metalize.
da kaian, metalden yapılmış yatak; metal yatak.
metallography: Özellikle mikroskop ve X ışınları kulla
metal carbonyles: Belirli metal atomları ve karbon narak metallerin veya alaşımlarının fiziksel özellikleri
monoksit molekülleri arasında oluşan bileşikler; me
ve yapılarının incelenmesi; metalografi. 2) taş yerine
tal karboniller, örneğin nikel karbonil, Ni(CO)4. metal levhaların kullanıldığı, taş baskıya benzeyen
metal case: Metalden yapılmış koruyucu veya mahfa
bir baskı şekli.
za; Gem. Mak. keys ya da metal zarf.
metalloid: 1) Bazı koşullarda hem metal ve hem de
metal chips: Torna kaleminin çıkardığı talaş; torna ta
metalsi özellikleri gösteren bir element (Si, Ge, As gi
laşı; çapak; maden kırıntıları.
bi); metaloit. 2) görünüşü metale benzeyen. 4) meta
metal crystal: Metalik elementler tarafından oluşturu
loite veya metaloit tabiatına sahip olan.
lan kristal türü; metal kristali.
metallotherapy: Metaller veya özellikle onların tuzları
metaldehyde: Asetilaldehltin beyaz, uçucu, yanıcı ve
kullanılarak hastalık tedavisi.
zehirli bir polimeri; metaldehit, CH3CHO; yakıt ola
metallurgic: Bkz metallurgical.
rak kullanılır.
metallurgist: Metalürji dalında uzman ya da mütehas
metal-edge strainer: Diz. Mot. altıgen kesitli bir çubu
sıs.
ğa geçirilen ve aralarına yaklaşık 0,0760-0,089 mm
metallurgy: Metalürji. 1) eriterek, damıtarak vb. metal
(0,003-0,0035") kalınlığında ara parçaları bulunan,
lerin cevherlerinden ayırılması ve kullanılmak üzere
delikli metal disklerden oluşan silindir şeklinde bir
hazırlanması sanatı ya da bilimi. 2) metal ve alaşım
eleman ve mahfazadan oluşan yakıt süzgeci; metal
ların yapıları ve özelliklerinin bilimsel incelenmesi.
 meta! moid
metal mold: Metal eritme potası; metal potası.
metal rectifier: Bir metal ve diğer bir madde arasında
temas sağlamak için kullanılan metal doğrultmaç.
metals: Bkz. metal Çoğ.
metal spraying: Aşınmış yüzeyleri doldurmak ve bir
yüzeyde metal bir katman oluşturmak için kullanılan
bir yöntem; metal püskürtme.
metal wire joint: Çoğu zaman içinde metal teller bulu
nan lâstik conta; metal telli conta.
metalwork: 1) metalden yapılan şeyler; madenî eşya
lar. 2) bu tür şeylerin yapımı; metal işçiliği.
metalworking: 1) metal eşyalar yapma işi veya işle
mi. 2) metal işçiliğine ait
matemagnetic: Uygulanan alanın yönüne göre para-
manyetik veya diamanyetik olma; metamanyetik.
metamer: Aynı genel sınıfa ait, sahip oldukları ele
mentin oranları aynı ve aynı molekül ağırlığına ait, fa
kat farklı kimyasal özellikte olan iki veya daha fazia
kimyasal bileşikten herhangi biri; metamer.
metameral: Bkz. metameric.
metameric: Kimy. metamer olma; metamerik.
metamerism: Kimy. metamerik olma durumu.
metamorphic: Başkalaşım geçirene ait; başkalaşımla
belirtilen; başkalaşım ile oluşan.
metarnorphism: 1) şekil değişikliği; metamorfoz. 2)
kayaların basınç, ısı, kimyasal etki vb. i ile yapısında
ki değişim; metamorfizm.
metamorphose: Şeklinde ve tabiatında değişmek;
transform; başkalaşmak; başkalaştırmak.
metamorphosis: 1a) oluşumu, şekli, yapısı veya mad
desinin değişimi; transformasyon veya başkalaşım,
b) böyle bir değişimin sonucu olan şekil. 2) Tip. ba
zı doku veya parçaların şeklinin hastalıkla değişimi.
metaphosphate: Metafosforik asitin herhangi bir tu
zu; metafosfat.
metaphosphoric acids: Kimyasal formülü (HP0 3 ) n
olan ve tuzlarına metafosfatlar adı verilen asitler; me
ta fosforik asitler.
metaphysical: 1) metafiziğe ait veya metafizik tabiatı
na sahip olan. 2) fizik ya da maddenin ötesinde; me
tafiziksel.
metaphysically: 1) metafiziksel şekilde. 2) metafizik
ile veya metafizik bakımından.
metaphysician: Melafizikçi; metafizik uzmanı.
metaphysics: 1) kuram ya da ilkeler (bazı bilim dalla
rının). 2) metafizik; fizik ötesi.
metaprotein: Asit veya alkalilerin proteinler üzerinde
ki etkisi ile üretilen maddelerin gruplarının herhangi
biri; metaprotein.
metastaic electron: Bir atomdan diğerine hareket
eden elektron; metastatik elektron.
metathesis: Kimy. yeni bir bileşik oluşturmak için iki
bileşik birbirlerini etkilediği zamanki gibi, bileşikler
arasında element ya da köklerin değiştirilmesi; meta
tez.
metathetic: Metateze ait veya metatez ile.
metathetical: Bkz. metathetic.
mete: 1) bölüşmek veya pay etmek; dağıtmak; taksim
etmek. 2) ölçmek. 3) ölçüm; ölçme.
meteor: 1) dış uzaydan dünya atmosferine çok bü
yük bir hızla girdiği için havanın direnci nedeniyle
akkor haline gelen ve görünen meteorit; meteor;
göktaşı. 2) herhangi bir göktaşı veya gök cismi. 3)
Meteo. gökkuşağı, dolu vb. i gibi atmosfer olayı.
Teknik Sözlük - F. 23
353 met han o l
meteorograph: Nem, sıcaklık vb. i türlü hava durum
larını aynı anda otomatik olarak kayıt eden bir cihaz;
meteorograf.
meteorid: Dış uzayda dolaşan ve dünya atmosferine
girdiği zaman meteor olan bir çok küçük ve katı par
çacıklardan herhangi biri; meteorit.
meteorologic: Bkz. meteorological.
meteorological: 1) atmosfer veya atmosferik olaylara
alt; hava ya da iklime ait. 2) meteorolojiye ait.
meteorologically: 1) meteoroloji ile; meteorolojiye
göre. 2) metaorolojik olarak.
meteorologist: Meteoroloji dalında eğitilmiş kişi; me-
teorolojist; meteoroloji uzmanı; meteoroloji bilimcisi.
meteorology: Atmosfer ve atmosferik olaylar bilimi;
hava ve iklimin incelenmesi; meteor., meteorol. kı
saltmaları ile belirtilir.
-meter: Duyarlı bir biçimde ölçen bir cihaz anlamında
bir sonek: Örneğin ampermetre, voltmetre, ommetre
vb. i gibi.
meter: 1) metrik sistemde 100 cm, 1000 mm, 39, 37
inç, 1,09 yarda, 3,28 fit'e eşit olan temel uzunluk biri
mi; metre; ekvatordan kutba kadar meridyen boyun
ca olan mesafenin on milyonda biri; M, m kısaltmala
rı ile belirtilir; metre şeklinde de yazılır.,
meter: 1) ölçen bir kişi; özellikle maddeleri ölçen ka
mu görevlisi. 2) ölçüm cihazı; özellikle içinden ge
çen gazı ölçmek için veya kayıt etmek amacıyla kul
lanılan bir cihaz; sayaç. 3) sayaç veya sayaçlarla ölç
mek veya kayıt etmek.
meterage: 1) ölçme. 2) ölçme ücreti.
meter bypass valve: Kullanılan sayacın gerektiğinde
bypas edilmesini sağlayan valf; sayaç baypas valfı.
meter-candle Lükse Bkz. lux eşit olan bir aydınlatma
birimi; metre-mum.
meter case: Ampermetre, voltmetre vb. i gibi bir ölçü
cihazının mahfazası veya çerçevesi; gösterge keysi;
gösterge mahfazası.
metered jet: Ölçülü veya kalibre edilmiş püskürtme
memesi veya nozulu.
metering: Ölçüm; ölçme.
metering helix: Diz. Mot. plencer yüzeyinde bulunan
ve silindirlere püskürtelecek kayıt miktarının saptan
masını sağlayan helisel oyuk veya kana! ölçme heli
si.
methacrylate: Metakrilik asitin tuzu ya da esteri; me-
takrilat.
methacryiate resin: Metakrilit asitin esterlerinin poli-
merizasyonu ile oluşan türlü plâstik maddelerden
herhangi biri; metakrilik reçine.
methacrylic acid: Sentetik olarak yapılan, sarı papat
yadan (öküzgözü) elde edilen kristalli bir asit; metak
rilik asit, CH2.C (CH3)COOH.
methadon: Tıpta kullanılan daha yavaş alışkanlık
oluşturan ve morfinden daha güçlü sentetik bir bile
şik; metadon; analjezik olarak kullanılır (Ticarî mar
ka).
methane: Yapay olarak üretilen veya bataklıklarda
oluşan ve doğal gazda bulunan, insan sağlığı için
zararlı bir gaz; metan, CH..
methane series: Genel formülü C n H 2 n + 2 olan açık
zincir tipinde doymuş bir karbonlu hidroen serisi;
metan serisi.
methanol: Sıv. Yük. metanol; metil alkol; odun alkolü;
odunun damıtılmasından elde edilen ve organik sen-
me th e m o gl o b i n (methaemogf obi n )
tezlerde ve formaldehit, dumansız barut, boyalar vb.
yapımlarında kullanılan renksiz, uçucu, yanıcı ve ali
fatik ailesinden bir sıvı; etal alkol, CH 3OH;
15,5°/15,5°C'de öz.ağ. 0,796; k.n. 64,6°C; d.n,
-97,6°C; suda tümü ile çözünür; 25°C'de viskozitesi
0,60 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basın
cında taşınır.
rnethemoglobin (methaemoglobîn): Kanda hemog
lobinin oksitlenmesi ile oluşan kahverengimsi, kris
talli madde; metemoglobin.
methenamin: Bkz. methenamine.
methenamine: Hegzametilentetramin, (CH 2 ) 6 N 4 ;
amonyağın formaldehit ile tepkimesinin ürünü; mete-
namin; iç antiseptiği, idrar söktürücü olarak ve kau
çuğun vulkanize edilmesinde kullanılır.
methionine: Türlü proteinlerden elde edilen bir ami
no asit; metyonin, C 5 H 11 NO 2 S.
metho-: Metil anlamında bir önek.
method: Bir işlemi yürütmek veya başarmak için özel
bir yol; metot; yöntem.
method of measurement: Ölçme yöntemi veya meto
du.
method of sampling: Numune veya örnek alma me
todu ya da yöntemi.
methodology: Yöntembilim.
methyl: Metil alkolde olduğu gibi, sadece bileşimler
de bulunan fek değerli karbonlu hidrojen kökü,
CH 3 ; metil; Me kısaltması ile belirtilir.
methyl acetate: Sıv. Yük. metil asetat; yangın tehlike
si olan, güzel kokulu, renksiz, insan sağlığı için tehli
keli, alifatiklerden bir ester; Simg. CH3 COOCH 3 ;
0
20 /4°C'de öz.ağ. 0,9272; k.n.57°C; d.n.-98,05°C;
suda yaklaşık % 30 oranında çözünür; gemilerde
çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır; sol
vent ya da çözücü olarak kullanılır.
methyl acrylate: Sıv. Yük. metil akrilat; akrilik asit me
til ester; yangın oluşturan, kolayca polimerize olan,
buharları zehirli, keskin kokulu, renksiz, insan sağlı
ğı için zararlı, alifatiklerden bir ester; Simg.H 2C: CH-
COOCH3; 20°/20°C'de öz.ağ. 0,9574; k.n. 80,5°C;
d.n.-77°C; suda % 5,2 oranında çözünür; gemilerde
çevre sıcaklığında ve yaklaşık olarak % 2 oranında
inhibitor ile ve atmosfer basıncında taşınır.
methylal: Klorforma benzer kokulu, renksiz, uçucu,
yanıcı bir sıvı; metilal, CH 2 (OCH 3 )2 ; metil alkolün
eksik oksitlenmesi ile üretilir ve solvent (çözücü),
anestezik vb. i olarak kullanılır.
methyl alcohol: Bkz. methanol.
methylamyl acetate: Sıv. Yük. metilamil asetat; sek-
hegzil asetat; 2-metilamil asetat; metilizobütil karbi-
nol asetat; 4-metil-2-pentanol asetat; 4-metil pentil 2-
asetat; hafif ve boş kokulu, renksiz, alifatiklerden bir
ester; Sim.CH 2COOH(CH 3)CH2 CH(CH 3 )2 ;
20°/20°C'de öz.ağ. 0,8595; k.n.146,2; d.n.-68,3°C;
suda % 0,1 oranında çözünür; gemilerde çevre sı
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
methylamyl alcohol: Sıv. Yük. metilamil alkol; 1,3-di-
metilbütanol; metil izobütil karbinol; 4-metilpen- tan-
2-ol; M.I.B.C; yangın tehlikesi olan, insan sağlı ğı
için zararlı, meyva kokulu, alifatik ailesinden bir al
kol; Simg.(CH 3 )2 CHCH 2 CH (CH 3 )OH; 20°/20°C'de
öz.ağ. 0,8079; k.n.131,8°C; d.n.90°C'nin altında; su
da % 1,7 oranında çözünür; 20°C'de viskozitesi
5,244 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer ba
354 metrazo l
sıncında taşınır.
methylamine: Amonyak kokulu, renksiz, yanıcı bir
gaz; metilamin, CH 3 NH 2 ; odun, kemik vb. inin damı
tılmasından elde edilir ve sentetik olarak üretilir.
methylate: 1) hidrokzil kökünün hidrojeninin bir me
tal ile yer değiştirdiği, metil alkolden üretilen bir bile
şik; metilat. 2) karışımı içilemez yapmak için metil al
kol ile karıştırmak. 3) metil alkol ile birleştirmek.
methylated spirit (or spirits): Metil alkol veya meta-
nol eklenerek içilemez yapılan etil alkol; % 90 etil al
kol, % 9,5 metil alkol ve % 0,5 piridinden oluşan sıvı
bir yakıt ya da çözücü.
methylation: Bir metil grubunun diğer bir bileşikle
bağlandığı bir işlem; metilleştirme.
methyl bromide: Sıv. Yük. metil bromür; bromome-
tan; klorforma benzer kokulu, renksiz veya hafif sarı,
saydam, insan sağlığı için tehlikeli, alifatiklerden bir
halokarbon; Simg.CH3Br; 0°/0°C'de öz.ağ. 1,732;
k.n. 4,6°C; d.n.-95°C; suda % 1,7 oranında çözü
nür; gemilerde çevre sıcaklığı veya altında ve atmos
fer basıncı veya üzerindeki basınçla taşınır.
methyl carbinol: Bkz. ethyl alcohol.
methyl chloride: Sıkıştırıldığı zaman tatlı, renksiz,
eter kokulu bir sıvı olan bir gaz; metil klorür, CH3CI;
soğutucu ve lokal anestezik (yerel uyuşturucu) ola
rak kullanılır.
methyl cyanide: Sıv. Yük. metil siyanür; asetonitril; si-
yanometan; etannitril; sıvı ve buhar halinde zehirli,
etere benzer hoş kokulu, renksiz, alifatik ailesinden
bir nitril; Simg.CH 3 N ; 20°/20°C'de öz.ağ.
0,7868;
k.n. 81,6°C; d.n.-41°C; suda tümü ile çözünür; gemi
lerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
methylene: 1) sadece bileşiklerde bulunan iki değerli
karbonlu hidrojen kökü; metilen, CH 2 . 2) Wad. Ola.
metanol veya metil alkol.
methylene blue: Siyanür zehirlenmelerinde vb. anti-
dot ya da panzehir ve bakteriyolojik boya olarak kul
lanılan mavimsi yeşil bir anilin boya; metilen mavisi;
blö dö metilen, C 1 6 H 18 N 3 CIS.3H 2 0.
methylene chloride: Buharlan yanıcı olmayan, hava
ile karıştırıldığında patlamayan, renksiz bir sıvı; meti
len klorür; buhar halinde iken anesteziktir.
methyl formate: Renksiz ve yanıcı bir sıvı; metil for
mat, C 2 H 4 0 2 ; mol.ağ. 184,4; k.n.31,5°C.
methyl group: Tek değerli organik bir kök; metil gru
bu, CH 3
.
methylic: Metil'e ait; metil kapsayan; metilden türe
yen.
methyl methacrylate monomer: Sıv. Yük. metil me-
takrilat monemer; metil metakrilat; yangın ve patla
ma tehlikesi olan, insan sağlığı için tehlikeli, renksiz,
akıcı ve saydam, alifatiklerden bir sıvı;
Simg.H2C:C(CH3)COOCH3; 15,5°/ 15,5°C'de
öz.ağ. 0,950; k.n.100,5°C; d.n. yaklaşık -48°C; suda
% 1,6 oranında çözünür; 20°C'de visk. 0,57 cP; çev
re sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
methyl-orange: Portakal sarısı renkli, suda çözünür
bir kimyasal madde; metil orani, (CH 3 )2 NC 6 -
H4 NNC 6 H 4 S0 3 Na; asit baz ayıracı olarak ve
toplam alkalinlik deneyinde kullanılır; metiloranj.
metol: Beyaz, çözünür bir toz; metol, C 7 H g ON; hidro-
sülfat içinde fotoğraf geliştirici olarak kullanılır (Tica
rî marka).
metrazol: Bazı akıl hastalıklarının tedavisinde, dola-
me t r e 355 mic ro b ia l d egra d a t io
n

şım ve solunum sistemlerini uyarmak için kullanılan

bir ilâç; metrazol, C 6 H 10 N 4 (Ticarî bir marka).
metre: Bkz. meter.
metre: Radyasyonun boşluktaki 1 650 763,73 dalga
boyuna eşit uzunluk.
metric: 1) ölçüme ait; ölçmede kullanılan. 2a) ölçü bi
rimi olan metreye ait; metrik, b) metre ve gram üzeri
ne kurulu bir ölçü sistemine ait veya o sistemi belir
ten.
metrical: Ölçüme ait veya ölçümde kullanılan; metrik.
metric graduation: Metrik türden yapılmış bir taksi
mat veya bölüntü; metrik taksimat; metrik bölüntü.
metric horsepower: Metrik sistemin 736 vata (W)
eşit olan beygirgücü; 0,986595 Hp; metrik
beygirgücü;
Ps simgesi ile gösterilir.
metric hundredweight: 50 kilogram.
metrics: Mate, ölçme teorisi ya da kuramı.
metric screw thread: Metrik vida dişi; dişüstü, piç ve
dişdibi çapları mm türünden olan vida dişi.
metric system: Uzunluk birimi metre (m), kütle biri
mi kilogram (kg) ve zaman birimi saniye (s) olan bir
ölçü sistemi; metrik sistem.
metric t on: 1000 kilogram veya 2204,62 libre ya da
0,984 büyük ton Bkz. long ton veya 1,1023 küçük to
na Bkz. short ton eşit olan bir ağırlık birimi; metrik
ton; M.T. kısaltması ile belirtilir.
metro: Ölçü anlamında bir önek.
metro (Metro): Avrupa şehirlerinde kullanılan yeraltı
treni; metro.
metrological: Metrolojiye ait.
metrology: 1) tartılar ve ölçüler birimi; metroloji. 2)
tartı ve ölçüler sistemi.
metronome: Saat gibi çalışan, bir sarkacı olan ve
sar kaç üzerindeki ağırlığın yeri değiştirilerek belirli
bir tempo sürdüren, özellikle müzik aletleri (piyano
vb.) ile uygulama yapılırken tempo veya ritim
sağlayan bir cihaz; metronom.
-metry: işlem, sanat veya ölçme bilimi anlamlarinda
bir sonek.
mezcaline: Bkz.
mescaline,
mezzotint: 1) bakır veya çelik bir levha üzerine klişe
çıkarma yöntemi. 2) bu şekilde yapılan klişe veya ya
pılan baskı. 3) bu yöntemle klişe yapmak.
mev: Milyon elektron voltun simgesi.
mfd.: Bkz. 1) manufactured. 2) Çoğ. microfarads.
mfg.:Bkz. manufacturing.
mfr.: Bkz. 1) manufacture. 2) manufacturer.
M g: Bkz. magnesium.
mg.: Bkz. milligram; milligrams.
MHD generator: Magnetohydrodynamic
generator.
mho: Elektriksel iletkenlik birimi; Ohm'un evrik değe
ri.
mi.: Bkz. 1) mile; miles. 2) mill; mills. 3) minute. 4)
minor.
miasma: Esk. çürüyen hayvansal ve bitkisel maddeler
den (bataklık vb. inden) çıktığı ve özellikle geceleri
havayı kirlettiği ve sıtmaya neden olduğu sanılan ze
hirli bir buhar.
miasmal: Zehirli buhar üreten; zehirli buhara ait; ze
hirli buhara neden olan; zararlı.
miasmatic: Bkz.
miasmal. miasmic:
Bkz. miasmal.
mica: Demir, magnezyum, potasyum vb. inin silikatla
rı; kolayca katmanlarına ayrılabilen, bir dereceye
ka dar esnek, ince, kristalli, yarı saydam veya
saydam mineraller (kompleks, karmaşık silikatlar)
grubunun herhangi biri; mika; elektrik ve ısıya
dayanıklıdır. micaceous: Mikaya ait, mika
kapsayan, mika niteli ğinde veya mikaya benzeyen.
mica insulator: Elekt. doğru akım (DC) makinelerinin
kollektörlerinin bakır dilimleri arasına konulan ve
komşu iki bakır dilimin kısa devre yapmasını önle
yen yalıtkan; mika izolatör.
micanite: Bkz. mica.
micanite insulation: Bkz, mica insulator.
mica protector: Mika korucu; ısı ve elektriğe karşı
ko ruyucu olarak kullanılan mika.
micarta bearing: Den. şaft kovanlarında Bkz.
stern tube pelesenk yerine kullanılan levha
halinde plâs tik bir maddeden yapılan yatak;
mikarta yatak. micelle (micell): Kimy. kompleks
veya karmaşık mo leküllerin oluşturduğu, jöle
şeklindeki koloitlerin ya pısal birimi; misel:
Kimyasal özellikleri değişmeksi- zin ölçüsü
değişebilir ve kristal özelliklerine sahip olabilir.
Michel! bearing: Bkz. Michell thrust bearing.
Michell thrust bearing: Buhar türbinlerinin buhar
gi riş tarafı ve ana dişli çark ile pervane arasında
kulla nılan tek kolarlı ya da dlskli yatak; Misel srast
yata ğı; pervanenin tepkisini üzerine alarak makineyi
ko rur veya türbinlerin rotorlannın eksenel klerensini
sa bit tutar Bkz. thrust bearing.
micra: Bkz. micron Çoğ.
micrify: Çok küçük yapmak.
micro-: Küçük, minik, anormal derecede ufak, mikros-
-6
kopa alt, milyonda bir, 10 , 0, 000 001 anlamlarında
bir önek; mikro; u kısaltması ile belirtilir.
microampere: Elekt. amperin milyonda biri; 10" am
6
per; 0,000 001 amper; mikroamper.
microanalysis: Çok küçük miktarların analizi ve sap
tanması; mikroanaliz.
micro-babbit bearing: Babit kalınlığı kol yataklarında
0,05-0,127 mm (0,002-0,005"), palamar yataklarında
0,1016-0,1778 mm (0,004-0,007") olan yataklar; mik-
robabit yataklar; ince babitli yataklar.
microbalance: Küçük kütleleri çok duyarlı bir biçim
de ölçen bir cihaz; mikro terazi.
2
microbar: Ses biliminde kullanılan ve din/cm 'ye eşit
olan bir basınç birimi; mikrobar.
microbarograph: Atmosfer basincindaki çok küçük
değişimleri kayıt etmek için kullanılan bir barograf;
mlkrobaroğraf.
microbial: Mikroplara ait, ilişkin veya mikroplardan
gelen ya da kaynaklanan.
microbial degradation: Mikroplardan gelen veya kay
naklanan bozulma veya bozunma.
microchemistry
microchemistry: Mikroskopik miktar veya maddele
rin kimyası; mikrokimya.
microcircuit: Bkz. integrated circuit: Entegre devre;
mikro devre.
microcline: Feldispat ailesinin grimsi, sarımsı, yeşilim
si veya kırmızımsı minerali; potasyum alüminyum sili
kat, KalSl3O8; cam parlaklığında olup volkanik kaya
larda görülür; mikroklin.
microcomputer; Mikrobilgisayar.
microcosmic: 1) beyaz, kristalli bir tuzu veya sod
yum amonyum hidrojen fosfatı belirtir. Na(NH4)H-
P0 4 .4H 2 0; metal oksitleri denemede, üfleç analizle
rinde ayıraç vb. i olarak kullanılır; mikrokozmik; in
san idrarından elde edilir.
microcosmical: Bkz. microcosmic.
microcrystalline: Sadece mikroskop ile görülebilen
kristal yapısı olan; mikro kristalli.
microcurie: 1 kürinin milyonda biri; 0,000 001 küri;
mikroküri.
microdensitometer: Fotoğrafik bir görüntünün yo
ğunluğunu ölçmek için kullanılan bir cihaz; mikrofo-
tometre.
microdetector: Çok küçük miktardaki bir elektrik akı
mı veya çok küçük değişimleri ortaya çıkarmak için
kullanılan bir cihaz; mikrodetektör.
microfarad: Farad'ın milyonda biri; 0,000 001 Farad;
mikrofarad; mf, mfd kısaltmaları ile belirtilir.
microfilm: 1) kolay depolamak veya nakletmek için
doküman, basılı sayfa vb. lerinin fotoğraflarının bu
lunduğu fotoğraf filmi; mikrofilm. 2) mikrofilmde üret
me. 3} mikrograf. 4) mikrofilme fotoğraf çekmek.
microgram (microgramme): 1 gramın milyonda biri;
0,000 001 gram; 1000 miligram; Simg. u g.
microgram: Bkz. micrograph.
micrograph: 1) fevkalade küçük yazı, şekil veya oy
ma yapmak için kullanılan bir cihaz; mikrograf. 2)
bir cismin mikroskopta görülebilen fotoğrafı veya
şekli. 3) diyagramın çok küçük bir hareketi büyütül
müş görüntü şekli veren bir cihaz.
micrography: 1) mikroskopik cisimlerin tanımlanması
veya incelenmesi; mikrografi. 2) çok küçük özellikte
yazma sanatı veya pratiği.
microgroove: 1) uzunçalar plâğında olduğu gibi, çok
dar iğne kanalı. 2) bu tür Kanallara sahip olan plâk
(Ticarî marka).
microhenry: 1) henri'nin milyonda biri; 0,000 001
henri; mikrohenri.
microhm: Elekt. Ohm'un milyonda biri; 0,000 001
ohm; mikro-om; kısaltması ile belirtilir.
microindicator: Mot. atalet etkilerini azaltmak için
tüm parçaları minimum ölçülerde yapılan ve 2000
rpm'ye kdar endikatör diyagramı alabilen bir cihaz;
mikroendikatör.
microliter: 1 litrenin milyonda biri; 0,000 001 litre;
mik- rolitre.
micromanometer: Çok küçük basınç değişim veya
dalgalanmalarını ölçmek ve gözlemek için kullanılan
bir cihaz; mikromanometre.
micromechanics: Bir atom veya molekülün bileşen
parçaları gibi, çok küçük cisimlerin dinamiği; mikro-
mekanik bilimi.
micrometer: 1) çok küçük aralıkları, açıları, çap vb.
terini ölçmek için bir teleskop veya mikroskop
üzerin de kullanılan bir cihaz (araç); mikrometre.
2) Bkz.
356 microscopy
micrometer calipers.
micrometer calipers (or caliper): Çok duyarlı ölçüm
ler yapmak için kullanılan, mikrometre vidalı bir çap
ölçer; mikrometre.
micrometer screw: Mikrometre vb. terinde kullanılan,
belirli hatvede (piçte) çok ince diş çekilmiş ve
0,0001 inç'e (0,0025 mm'e) kadar ölçümler sağlayan
vida; mikrometre vidası.
micrometer screw gauge: Bkz. micrometer.
micrometer valve: Bazı buhar kazanlarının püskürtü-
cüleri üzerine yerleştirilen ve püskürtme basıncının
elle ayarlanmasına yarayan valf; mikrometre valf.
micrometry: Mikrometrelerle ölçülen.
-1 2
micromicrofarad: 10 farad'a eşit olan bir elektrik
sel kapasite birimi; mikromikrofarad.
6
micromicron: 1 mikronun milyonda biri; 10" mikron;
-1 2
10 metre; mikromikron; u u kısaltması ile belirtilir.
micron: 1) metrenin milyonda biri; 1 milimetrenin bin
de biri; Simg. u 2) Fiz. Kimy. çapı 0,01-0,0001 mili
metre arasında değişen bir partikül veya parçacık;
mikron şeklinde de yazılır.
micro organisms: Mikroskopik canlılar veya organiz
malar; minik canlılar, yaratıklar.
microphone: Elektrik akımının değişimlerini elektro
manyetik dalgalara çevirerek sesi ileten veya zayıf
sesleri yükseltmek için telefon, radyo vb. lerinde kul
lanılan bir cihaz; mikrofon.
microphonic: Mikrofona benzeyen; mikrofona ait ve
ya onun tabiatında olan.
microphotography: 1) ayrıntılarını görmek için genel
likle büyütülmesi gereken çok küçük bir fotoğraf;
mikrofotoğraf. 2) bir mikroskop yardımıyla çekilen fo
toğraf. 3) mikrofilmden basılan büyütülmüş fotoğraf.
microprint: Oldukça büyük yazılı bir madde veya ba
sılı bir mikrografın sadece büyütücü bir cihazla oku
nabilecek şekilde küçültülmesi.
microprocessor: Mikroişlemci.
micropro|ector: Mikroskop mercek sistemi ve bir ay
dınlatıcıya sahip olan bir cihaz; mikroskopik cisimle
rin büyütülmüş görüntülerini bir perdeye aktarmak
için kullanılır; mikroprojektör.
micropyrometer; Işık ve ısı çıkaran çok küçük cisim
lerin sıcaklık vb. ini saptamak için kullanılan optik
bir cihaz.
micros.: Bkz. microscopy.
microscope: Mikroorganizmalar gibi çok küçük cisim
leri görülebilir ve incelenebilir yapan, esas olarak
mercek veya merceklerin düzenlenmesi ile oluşan
bir cihaz; mikroskop; Bkz. electron microscope.
microscope, electron: Bkz. electron microscope.
microscopic: 1) mikroskopsuz görülemeyecek kadar
küçük olan; mikroskopik; fevkalâde küçük; çok kü
çük. 2) mikroskopa ait; mikroskopik. 3) mikroskopa
benzeyen.
microscopical: Bkz. microscopic.
microscopically: 1) mikroskop kullanımı ile; mikros
kopik şekilde; inceden inceye ve arayarak. 2) mik
roskopik olarak.
microscopic examination: Mikroskopik inceleme ve
ya araştırma; mikroskop ile inceleme veya araştır
ma.
microscopist: Mikroskop kullanan veya mikroskop
kullanımında uzman olan.
microscopy. Mikroskop kullanımı; mikroskop yardımı
mi cro se i s m
ile bulup çıkarma; rnikroskopi.
microseism: Yerkabuğunun çok hafif sarsılması; mik-
rosizm.
microtome: Mikroskop altında incelemek amacıyla
dokuyu ince kısımlar şeklinde kesmek vb. i için kulla
nılan bir alet; mikrotom.
microtomic: Mikrotom veya mikrotomiye ait.
microtomy: Mikroskop altında incelenmek üzere, mik
rotom kullanılarak ince dilimler hazırlama sanatı;
mikrotomi.
microvolt: 1 voltun milyonda biri; 0,000 001 volt; mik-
rovolt; uv simgesi ile belirtilir.
microwatt: 1 vatın milyonda biri; 0,000 001 vat; rnikro
vat; uW kısaltması ile belirtilir.
microwaves: Kısa dalga boyunda ve nispeten yüksek
frekanslı radyo dalgaları, özellikle 1 metreden daha
küçük boyda olan dalgalar; mikrodalgalar; radar ve
iletişimde kullanılırlar.
mic valve: Bkz. micrometer valve.
mid-: Orta ya da ortadaki kısım anlamlarında bir
önek.
mid: Bkz. 1) middle, 2) midshipman.
middle: 1) ortasında; merkezinde; ortalama; orta; ara
sında. 2) ortasından katlamak veya bükmek (halat
vb. i).
middle oil : Kömür katranının damıtılması sırasında
yaklaşık 200-250°C'de elde edilen bir ürün; orta
yağ.
middel perpendicular: Gem. Inş. orta kaime; baş ve
kıç kaimeler arasındaki orta yer, kısım veya istas
yon.
middle-sized: Orta boya ait.
middy: Bkz. midshipman.
midship: Bir geminin ortasına
ait.
midshipman: 1) ABD Bahriyesinde asteğmen rütbesi
için eğitilen bir öğrenci, özellikle Annapolis Deniz
Harp Okulu öğrencisi. 2) deniz talebesi ile asteğ
men arasındaki bir rütbeye sahip olan ingiliz deniz
subayı. 3) İngiliz savaş gemilerine subay atanmak
üzere eğitilen genç.
midship beam: Bîr geminin ona kısmının en büyük ki
rişi veya kemeresi.
midshipmite: Bkz. midshipman.
midships: Bkz. amidships.
midship section: Bir geminin orta kısmının kesiti;
mastori kesiti.
migrate: Göç.
migration: Kimy. a) bir ya da daha fazla atomun, mo
leküldeki durumundan bir başkasına yer değiştirme
si, b) elektromotor kuvvet etkisi altında iyonların bir
elektrot veya diğerine doğru hareketi; göç.
migration, atomic: Bir moleküldeki atom veya atomla-
rin durumundaki değişme; atomik göç.
mike: Bkz. microphone.
mikron: Bkz. micron.
mil: 1) 0,001 ince (25,4001 mikron) eşit olan bir uzun
luk birimi; tel çaplarının ve dirençlerinin ölçümünde
kullanılır. 2) mililitre; litrenin binde biri; santimetre
3 millesimal: 1) binde bir. 2) binde bire ait veya binde
küp (cm ). 3) Ask. a) bir dairenin çevresinin
1/6400'üne eşit olan ve ateşli silahlann ateşlenmesi
için kullanılan bir açı birimi: Artillery mil. b) fazla
kullanılmayan ve 1,018 mil'e eşit olan bir birim.
milage: Bkz. mileage.
mild: Metal, dayanıklı, fakat düşük karbon yüzdesi ne
357 milliammete r
deniyle dövülebilir olan bir çeliği belirtir.
milden: Ilımlı veya daha ılımlı yapmak ya da olmak
mild steels: Yapısında karbon miktarı % 0,25'ten az
olan çelikler; yumuşak çelikler.
mile: 1) ABD, İngiltere vb. inde kullanılan ve 1760 yar
da, 5260 fit, 63 360 inç veya 1609, 94 metreye eşit
olan bir uzunluk birimi; mil. 2) Coğr. (deniz veya ha
va) mili; Uluslararası 1954 antlaşmasına göre
6076,10333 fit veya 1852 metreye eşittir.
mileage: 1) her mil başına (belirli bir miktar ödene
cek şekildeki) gezi ücreti. 2) gezi veya demiryolu
yük vagonları için mil başına gider ya da ücret. 3)
mil olarak toplam mesafe veya seyahat edilen top
lam mil sayısı; mileage şeklinde de yazılır.
miies per gallon: Bir taşıt aracının bir galon (3,78 lt.)
yakıtla aldığı mil türünden mesafe; mil/litre.
miles per hour: Den. saatte mil olarak hız; Den. knot
olarak da kullanılır.
mil-foot: 304,8 mm boyunda ve 0,0254 mm çapında
yuvarlak tel (boyu 1 fit ve çapı 1 mil olan tel, ABD).
milker: Süt sağma makinesi.
milk of magnesia: Magnezyum hidroksitin Mg(OH) 2
sudaki çözeltisi olan süt beyazı bir sıvı; müshil ve an-
tasit (mide ilâcı) olarak kullanılır; magnezyum sütü.
milk sugar: Sütten elde edilen bir şeker; laktoz,
C H O HO
12 22 11. 2
Milky Way: Astr. geceleri gökte (uzayda) görülen, sa
yısız yıldız ve nebülözden oluşan, teleskopsuz görül
meyen geniş, hafif ışıklı bir şerit; Samanyolu; galak
si.
mill: 1) döner dişli bıçağı olan bir freze tezgâhında iş
lemek; tahılı öğüterek una çevirmek için kullanılan
makineli bir bina; un değirmeni. 2) tahıl öğütme ma
kinesi; değirmen. 3) herhangi bir katı maddeyi öğü
ten veya pulverize eden bir makine: Kahve değirme
ni gibi. 4) metal yüzeyleri, metal para vb. terini bas
mak, şekil vermek, parlatmak vb. i için kullanılan tür
lü makinelerden herhangi biri. 5) herhangi bir şeyi
imal eden makinelerle donatılmış bir bina veya bina
lar grubu; fabrika; tekstil imalâthanesi; demirhane;
haddehane. 6) öğütmek, işlemek, şekil vermek; par
latmak vb. i.
mill bastard: Enine kesiti dikdörtgen şeklinde olan,
ucu konik ve tek sıra dişleri olan eğe.
milled: Öğütülmüş; işlenmiş; frezelenmiş.
milled edge: Freze edilmiş veya işlenmiş kenar.
millenarian: Bin yıl ya da seneye ait.
millenary: 1) 1000'e ait veya özellikle bin yıla ait veya
bin yıldan oluşan; bin yıllık devre. 2) bin; 1000. 3)
bin yıl. 4) bininci yıldönümü.
millenial: Bin yıla alt.
millenium: 1) bin yıllık bir süreç. 2) herhangi büyük
bir süreç ya da periyot.
miller: 1a) değirmen makinesi, b) böyle bir makinede
kullanılan bir alet. 2) değirmeni olan veya özellikle
un değirmeni çalıştıran .kişi; değirmenci.
millerite: Pirince benzer sarı renkli, kristalli bir mine
ral; doğal nikel sülfür, NiS.
birlerden oluşan.
-3
milli-: Bir şeyin binde biri, 10 (0,001, 1/1000) anlam-
larinda bir önek; miti; m kısaltması ile belirtilir.
miiJiammeter: Miliamper türünden elektrik akımları
nın şiddetini ölçmek için kullanılan bir cihaz; miliam-
milliam per e
permetre.
miiliampere: Bir amperin binde biri; 0,001 amper;
-3
1/1000 amper; 10 amper; mA kısaltması ile belirti
lir; miliamper.
6 millrun: Öğütülerek mineral içeriği ölçülen cevher
millard: Milyar; bin milyon; bilyon; 10 .
military: Esk. Roma miline (1620 yarda, 1482,3 m) ait.
millibar: Atmosfer basıncının ölçüm birimi; milibar;
2
1000 din/cm ; bar'ın binde biri; 1/1000 bar; 0,001
bar.
millicurie: Bir Küri'nin binde biri; 0,001 küri; miliküri.
millier: Metrik ton; 1000 kilogram
millifarad: Bir Farat'ın Bkz. Farad binde biri; milifarat;
mF kısaltması ile belirtilir.
milligram (milligramme): Bir gramın binde biri;
1/1000 gram; 0,001 gram; mg kısaltması ile belirtilir.
millihenry: 1 Henri'nin binde biri; 0,001 henri; mili-
henri.
millilambert: 1/1000 lamberte eşit olan bir aydınlat
ma birimi; mililambert.
milliliter (millilitre): Metrik sistemde kullanılan bir ha
3
cim birimi; litrenin binde biri; 1,000027 cm ; 0,06102
3
inç ; mililitre; mi kısaltması ile gösterilir.
millimass unit: Bir atomik kütle biriminin binde biri.
millimeter (millimetre): Metrenin binde biri; 1/1000
m; 0,001 m; 0,3937 inç; mm kısaltması ile belirtilir.
millimho: Bir mo(mho)'nun binde biri; 0,001 mho; mi-
limo.
millimicron: Bir mikronun binde biri; 1/1000 mikron;
0,001 mikron; bir milimetrenin milyonda biri; 0,000
001 mm; 10 angstrom; milimikron; m.u; kısaltması ile
belirtilir ve ışık dalgaları vb. inin ölçü birimi olarak
kullanılır.
millimole: Bir molün binde biri (0,001 mol,
mol/4000); milimol; titrasyon hesapları için faydalı
dır.
milling: Metal vb. ini kesme, işleme veya imal etme iş
lemi veya ticareti.
milling cutter: Freze tezgâhlarında diş açma, kesme
vb. i için kullanılan bıçak; freze bıçağı.
milling machine: Metal parçalarını kesmek, diş çek
mek, dişli yapmak vb. i için kullanılan bir takım tez
gâhı; freze tezgâhı; freze makinesi.
million: 1) bir milyon; 1 000 000. 2) dolar, sterlin,
frank, lira vb. i bir milyonluk para birimi. 3) belirsiz
fakat çok büyük sayı; pek çok.
million electron volt: Nükleer fizikte kullanılan ve bir
6
milyon (10 ) elektron volta (eV) eşit olan bir birim;
MeV kısaltması ile belirtilir.
millionfold: Milyon misli; milyon kat.
millionth: 1) bir milyonluk bir dizide en son gelen;
milyonuncu. 2) bir şeyin milyon eşit parçasından
herhangi birini belirten. 3) bir serinin milyonda biri.
4) bir şeyin milyon eşit parçasından herhangi biri.
milliroentgen: 1 röntgen'in binde biri; 0,001 röntgen;
miliröntgen.
millisecond: Bilg. Say. bir saniyenin binde biri; 0,001
saniye; milisaniye.
millivolt: Bir voltun binde biri; 1/1000 volt; 0,001 volt;
milivoit.
millivoltmeter: Voltun binde birini (0,001 voltu) ölçe
cek şekilde düzenlenmiş gerilim ölçer; milivoltmetre.
millivolt potentiometer: 1) voltun (gerilimin) binde bi
rini ölçen bir ölçü cihazı. 2) yüksek sıcaklıkların ölçü
münde kullanılan °C veya °F'ye bölüntülü gösterge;
358 mine ra l aci d s
milivoltmetre. 3) Bkz. miilivoltmeter.
milliwatt: 1 vatın binde biri; 0,001 vat; milivat; mW kı
saltması ile belirtilir.
miktarı. 2) böyle bir deneyden elde edilen mineral.
Mills bomb (or grenade): Ağırlığı yaklaşık 1,5 libre
(680 g) olan yüksek patlayıcılıkta bir el bombası.
mill planer: Tomruk ya da kütük planya makinesi.
mill scale: Kazan saçları üzerinde oluşan bir katman;
demir oksit katmanı.
millstone: 1) yuvarlak bir çift taştan herhangi biri; de
ğirmen taşı. 2) bunun için kullanılan taş; çoğu za
man sert kumtaşı. 3) öğütülen, pulverize edilen veya
kırılan bir şey.
mill wheel: Bir değirmende makineyi çalıştıran çark,
teker; çoğu zaman su tekeri.
millwork: 1) bir tezgâhda yapılan şey veya madde;
özellikle planya tezgâhında yapılan kapılar, pencere
ler vb. 2) bir takım tezgâhında yapılan iş.
mimeograph: 1) yazılı, basılı maddeler ya da çizimler
den kopya çıkarmak için kullanılan bir makine; bir
tür teksir makinesi (Ticari bir marka). 2) böyle bir
makine ile kopyalar çıkarmak.
min.: Bkz. mineralogical. 2) mineralogy. 3) minim;
minims. 4) minimum. 5) mining. 6) minor. 7) mi
nute; minutes.
mine: 1) metal cevherleri, kömür, kıymetli taşlar, tuz
veya belirli diğer mineralleri çıkarmak için toprakta
açılan geniş kazı; maden. 2) böyle bir maddenin top
rak ustu binaları, girişleri, asansörleri vb. i. 3) cev
her, kömür vb. i katmanı. 4) toprağa gömülen veya
denize konularak düşman taşıt araçları ve gemilerini
tahrip eden mayın; kara ve deniz mayını. 5) maden
ocağı kazmak; özellikle: a) topraktan çıkarmak için
cevher, kömür vb. i kazmak. 6) toprak veya suya
patlayıcı mayınlar yerleştirmek. 7a) cevher, kömür
vb. i için toprağı kazmak. 8) düşman tesislerinin altı
na tünel kazmak. 9) patlayıcı mayın ya da mayınlar
la tahrip etmek veya tahrip etmeyi denemek.
mine detector: Gömülü patlayıcı mayınların yerini bul
mak için kullanılan elektromanyetik bir cihaz; mayın
detektörü.
mine field: Patlayıcı mayınların arazi veya suya yer
leştirildikleri yer; mayınlı alan; mayın alanı ya da sa
hası.
mine-layer: Suya, özellikle denize mayın dökmek
üzere teçhiz edilmiş veya donatılmış gemi; mayın ge
misi.
miner: 1) görevi bir maden ocağında kömür, cevher
vb. ini kazmak olan kişi; madenci. 2) Ask. mayın dö
şeyen er.
mineral: 1) doğal olarak toprakta görülen (renk, sert
lik ve kristal yapı vb.) fiziksel özelliklere sahip ve bi
leşimi bir kimyasal formülle belirtilebilen inorganik
bir madde; mineral; madensel; madenî; bazan orga
nik kökenli benzer maddeler için de kullanılır: Örne
ğin kömür. 2) doğal olarak görülen, hayvansal ya
da bitkisel olmayan herhangi bir madde. 3) mineral
ya da minerallere ait; mineral ya da mineraller kap
sayan; mineral veya minerallerden oluşan. 4) mine
rallerle doyurulmuş, örneğin maden suyu Bkz. mine
ral water gibi.
mineral: Bkz. 1) mineralogical. 2) mineralogy.
mineral acids: Kuvvetli inorganik asitler; mineral asit
ler, örneğin hidroklorik asit ya da tuz asidi, HCI.
mine raliz a t io n
mineralization: Mineralleştirme; mineralleştirilmiş
olan.
mineralize: 1) maden cevherine dönüştürmek (bir
metali): Hava etkisinde demir, demir oksite dönüşür
gibi. 2) minerale dönüştürmek (bir organik madde
yi). 3) minerallerle doyurmak (su vb. i). 4) incele
mek için mineral toplamak ya da araştırmak.
mineralizer: Bir cevher oluşturmak üzere bir metalle
kimyasal olarak birleşen, arsenik gibi, bir element.
2) minerallerin kristalleşmesine yardım eden çok
uçucu bir madde; mineralleştirici.
mineral jelly: Petrol jölesi; arı ya da saf vazelin.
mineralogical: Mineraloji bilimine ait.
mineralogist: Mineraloji dalında uzman; mineraloji
uzmanı.
mineralogy: 1) mineraloji bilimi; madenler bilimi. 2)
Çoğ. mineraller hakkında bir kitap.
mineral oil: Madenî kökenli olan herhangi bir yağ; sı
vı petrol türevi; madenî yağ; özellikle: a) petrol, b)
petrolden türeyen ve müshil olarak kullanılan türlü
renksiz, tatsız yağlardan herhangi biri.
mineral pigment: Mineral boya; metalik veya madenî
boya.
mineral pitch: Doğal asfalt.
mineral spring: Doğal maden suyu kaynağı.
mineral tar: Siyah, yarı katı, petrol ile asfalt arası kı
vamda bir bitüm (katran, zift); madenî katran.
mineral water: Doğal veya yapay olarak maden tuzla
rı veya gazlarla donatılmış su; maden suyu.
mineral wax: Bkz. ozocerite.
mineral wool: Eritilmiş cüruf ve camdan yapılan, bina
ların duvar yalıtımında kullanılan lifli bir madde; ma
denî yün.
mine sweaper: 1) düşman mayınlarını denizde tahrip
edecek şekilde donatılmış savaş gemisi; mayın tara
ma gemisi. 2) askerî tankların ön kısmına bağlanan
ve mayınları patlatan ağır bir silindir.
mingle: 1) beraberce karıştırmak; birleştirmek; har
man etmek; birleşik yapmak. 2) karışım, harman vb.
i olmak. 3) birleşmek, birleştirmek veya diğerlerine
katılmak.
miniature: 1) çok küçük ölçekli kopya ya da model;
minyatür. 3) çok küçük ölçekte yapılmış.
miniature camera: Genişliği 35 mm veya daha az
film kullanan kamera veya fotoğraf makinesi; minya
tür kamera.
miniaturize: Elektron tüpleri yerine transistörler kulla
nılarak daha küçük, daha derli toplu (askerî ve en
düstriyel) cihazlar yapmak.
minicomputer: Minibilgisayar.
minify: Daha küçük, daha küçük görünür veya daha
az önemli yapmak; karşıtı büyütmek Bkz. magnify.
3
minim: 1/60 sıvı dramı, 0,06161 mm 'e eşit olan veya
en küçük sıvı ölçüm birimi ya da yaklaşık bir damla.
2) çok küçük herhangi bir şey; minik parça.
minima: Bkz. minimum Çoğ.
minimal: En küçük veya en az mümkün; en aşağı; mi
nimal.
minimize: 1) minimuma kadar azaltmak; mümkün
olan en küçük miktar, derece vb. ine kadar azalt
mak. 2) mümkün olan en küçük miktar, değer veya
önemi olmak için tahmin etmek veya görünür yap
mak.
minimum: 1) müsaade edilen veya mümkün olan en
359 mi rro r imag e
küçük miktar, sayı veya derece; minimum; en az; as
garî. 2) erişilen veya kayıt edilen en düşük derece
veya nokta (sıcaklık gibi değişken); değişimin en alt
sınırı. 3) mümkün olan, müsaade edilen veya erişi
len en küçük. 4) minimum ya da minimuma alt.
minimum clearence: Bir yatak, silindir, segman vb.
inde müsaade edilen en küçük boşluk; en az, asgarî
ya da minimum boşluk veya klerens.
minimum pressure: En düşük, en az veya minimum
basınç.
minimum thermometer: Günün en düşük sıaklığını
kayıt eden sıcaklık ölçer; minimum termometre.
minimum volume: Mot. piston üst ölü noktada iken,
piston kafası ile silindir kapağı arasında kalan ha
cim; minimum hacim; klerens hacmi; ölü hacim.
mining: 1) maden cevheri, kömür vb. ini maden oca
ğından çıkarma işi ya da işlemi; madencilik. 2) patla
yıcı mayın döşeme işi veya işlemi.
minitrack: Bir uydudaki vericiden (transmiterden) alı
nan işaretlerle uydunun yörüngesindeki hareketini iz
lemede kullanılan bir sistem.
minium: 1) parlak kırmızı (renk). 2) kırmızı kurşun ok
sit, Pb 3 0 4 ; kırmızı kurşun Bkz. red lead adı da veri
lir.
minor: 1a) ölçü, miktar, sayı veya boyca daha az
olan. b) rütbe veya önemi daha küçük. 2) ölçüsü kü
çük; küçük miktar, sayı veya boy. 3) önemsiz.
minor diameter: 1) bir elipsin küçük çapı; minör çap.
2) bir vida, cıvata, dişli vb. inin diş dibi çapı.
minority: 1) daha az parça veya daha küçük sayı; bir
bütünün yarısından daha küçük olan; azınlık; karşıtı
çoğunluk Bkz. majority.
minus: 1) eksi; çıkarma işlemi yapılarak azaltılmış. 2)
çıkarmayı gösteren. 3) negatif. 4) çıkarma işareti (-).
5) negatif miktar.
minus sign: Mate, çıkarma veya negatif miktar belir
ten bir işaret; çıkarma işareti (-).
minute: 1) bazı belirli birimlerin altmışta biri; özellikle:
a) bir saatin altmışta biri; dakika; altmış saniye, b)
bir derecenin 1/60'ı; dakika; 60 saniye; (') işareti ile
belirtilir. 2) çok kısa zaman süreci; an; lâhza. 3) za
manda belirli bir nokta. 4) saat tutmak.
minute: 1) çok küçük; minik. 2) küçük öneme ait ya
da önemsiz. 3) dakik; duyarlı.
minute gun: Tehlike işareti veya cenaze merasiminin
bir parçası olarak bir dakikalık aralarla ateş eden
top.
minute hand: Saatlerin dakikaları gösteren büyük ak
rebi; yelkovan.
minutely: 1) bir dakikalık aralarla görülen ya da vuku-
bulan. 2) çok sık veya sürekli görülen veya vukubu-
lan. 3) her dakika. 4) sık; sürekli.
minuteness: Aşırı derecede küçük olan.
mip: Bkz. mean indicated pressure: Ortalama endi-
ke basınç.
mirage: Farklı sıcaklık ve yoğunluktaki hava katmanla
rından geçen ışığın kırılmasının neden olduğu ve bir
gemi, vaha vb. inin çok yakın ve ters oluştuğu optik
görüntü; serap.
mirror: Cisimlerin görüntülerini yansıtan camdan ya
pılmış, arka yüzü gümüş, sır vb. i kaplı cam parçası;
ayna; ayna gibi yansıtmak.
mirror image: Bir aynada gerçek görüntünün ters
oluşması; sağ taraf solda veya bunun tersi görüntü;
misalign 360 modificatio n

ayna görüntüsü.
tamsayılı bayağı kesir.
misalign: Yanlış ayarlamak.
mixed pressure cycle: Bkz. Sabathe cycle, mixed
misaligned: Yanlış ayarlanmış.
cycle.
miscalculate: Yanlış (olarak) hesaplamak.
mixer: 1) gaz makinelerinde giriş borusu üzerinde bu
miscalculation: Yanlış hesaplama.
lunan, hava yakıt karışımı sağlayan ve onunla silin
misch metal: Seryum'un diğer nadir toprak metaller
dirleri besleyen özel bir cihaz; karıştırıcı. 2) karıştı
le oluşturduğu piroforik alaşım; çakmaktaşı yapımın
ran şey veya kişi; yiyecekleri karıştırmak için kullanı
da kullanılır.
lan bir mutfak aleti; mikser. 3) beton, mıcır, asfalt
miscibility: Kolayca karışabilir olma durumu veya ni
vb. ini karıştıran makine; betonyer.
teliği.
mixer tube: Sinyal frekansını yerel titreşim frekansı
miscible: Karıştırılabilir; kolayca karaştırılabilir.
ile karıştırarak ara frekans üretmek için radyo alıcıla
misfire: Uygun zamanda veya doğru olarak tutuştura-
rında kullanılan bir vakum tüpü; karıştırma tüpü.
mamak; yanlış ateşlemek; teklemek.
mixing: Karıştırma.
misfiring: Yanlış ateşleme; tekleme.
mixing tank: Diz. Mot. farklı viskozitede (biri fuel oil
mispickel: Bkz. arsenopyrite.
ve diğeri diesel oil olan) iki yakıtı karıştırarak yeni
misshape: Kötü olarak şekil vermek; deforme olmak.
bir yakıt elde edilmesini sağlayan depo; karıştırma
missile: 1) bir silahtan atılan veya ateşlenebilen; el
tankı.
bombası. 2) mermi, kurşun, mızrak vb. i gibi atıl
mixture: 1) karıştırma; karıştırılmış. 2) Kimy. iki veya
mak, fırlatılmak veya ateşlenmek, için dizayn edilen
daha fazla element kapsayan bir madde; karışım. 3)
bir silah ya da diğer bir madde. 3) Füze: Kıtalararası
Mot. hava ve yakıtın belirli oranlarda karıştırılmasıyla
balistik füze gibi. 4) güdümlü mermi.
elde edilen; hava-yakıt karışımı gibi.
missing: Bilgisay, 1) eksik. 2) atlanmış.
mixture, air fuel: Bkz. air fuel mixture.
mist: 1) toz, duman, gaz vb. i bulutu. 2) herhangi bir
mixture, lean: Bkz. lean mixture.
sıvının bir gaz içinde askıda oiuşu.
mixture, normal: Bkz. normal mixture.
mist detector: Bkz. oil mist detector.
mixture ratio: Benz. Mot. hava ile yakıtın oluşturduğu
misusage: 1) hatalı kullanım; yanlış uygulama. 2) kö
karışımdaki havanın yakıta oranı; normal karışımda
tü ya da kaba muamele.
15, 12/1, fakir karışımda 16-17/1 ve zengin karışım
misuse: 1) yanlış ya da hatalı kullanmak; yanlış uygu
da 12-13/1 değerlerindedir.
lamak. 2) kötü veya kaba muamele etmek. 3) kötü
mixture, rich: Bkz. rich mixture.
veya yanlış kullanma. 4) kötü ya da kaba muamele.
mks system: Fiz. esas birimleri metre, kilogram ve sa
miter: 1) yağmur girmesine engel olan fakat dumanın
niye olan ölçü sistemi; mks sistemi.
atmosfere gitmesine izin veren baca şapkası. 2) iki
ml.: Bkz. milliliter; milliliters.
parçanın 45°'lik açı ile 90°'lik bir köşe, oluşturacak
mm: Bkz. millimeter; millimeters.
biçimde birbirine bağlanması; köşe pinyonu; mitar
M.M.: Bkz. master mechanic.
joint olarak da kullanılır. m.m.f.: Bkz. magnetomotive force.
miter box: 45°'lik açıda geçme yapmak için, ağaç
mmfds.: Bkz. microfarads.
kesmede gayıt olarak kullanılan bir cihaz.
Mo: Bkz. managanese.
miter square: Ağızları arasında 45° olan veya herhan
Mn: Bkz. molybdenum.
gi bir açıya ayarlanabilen, 45°'lik bağlantıda işaret mnemonic: Bilgisay. anımsatıci.
koymak için kullanılan bir araç.
mobile: 1) hareket edebilen; hareketli; kolayca akabi-
mitis casting: 1) dökme demir ve alüminyum karışı
len (sıvılar için). 2) Ask. kolaylıkla hareket etme ve
mından dövülebilir döküm yapımı yöntemi. 2) bu yol
ya çabuk nakledilme yeteneğinde olan.
ile yapılan bir döküm.
mobility: Hareket etme durumu veya niceliği.
mitre: Bkz. miter.
mod.: 1) moderate. 2) modulus.
mix: 1) birleştirmek; birleşmeye neden olmak. 2) ka
model: 1) bir bina, gemi vb. i gibi, bir maddenin takli-
rışmak; karıştırmak; harman olmak; katmak. 3) karış
ti veya ölçekli yapılmış küçük bir kopyası; model.
tırma veya karışmış olan. 4) karışım.
2a) modelini yapmak, b) modelden sonra tasarla
mixed: 1) karıştırılmış; harman edilmiş. 2) farklı veya
mak, oluşturmak veya dizayn etmek. 3) model ya
bağdaşmaz parçalar, elemanlar, ırklar, sınıflar vb. in
da modeller yapmak. 4) örnek; numune; kalıp.
den oluşturulan; karışım.
model test: Küçük öçekteki modellerle yapılan de
mixed-base oils: Hem parafin ve hem de asfalt kö
ney; model deneyi veya tecrübesi.
kenli yağ kapsayan yağlar; karışık kökenli yağlama modem: Bilgisay. modem.
yağları. moderate: 1) ılımlı; mutedil; sakin veya durgun; şid
mixed cycle: Modern dizel makinelerinin çevrimi; çift detli olmayan. 2) orta niteliğe ait. 3) ılımlı olmaya ne
yanmalı çevrim; karışık çevrim; Sabathe çevrimi; den olmak; daha az aşırı, şiddetli vb. i olmak. 5) ılım
yanmanın sabit hacim ve sabit basınçta gerçekleşti lı olmak.
ği kuramsal ya da teorik çevrim.
moderation: Yavaşlama; bir partikülün, genel olarak
mixed-flow pumps: Pompalama işinin kısmen mer
bir nötronun, çekirdeklerle çarpışmaları sonucu ya
kezkaç kuvvet ve kısmen pervane etkisi ile yapıldığı
vaşlaması.
tulumbalar; karışık akımlı pompalar.
moderator: Nük. Fiz. bir reaktörde nötronları yavaşlat
mixed-flow turbine: Diz. Mot. bazı aşırı doldurucula
mak için kullanılan, grafit veya ağır su gibi bir mad
rın aksiyon ve reaksiyon kademelerinden oluşan
de; moderator; yavaşlatıcı.
kombine türbini; karışık akımlı türbin.
modificable: Değiştirilebilir.
mixed number: Bir tam sayı ve kesirden oluşan sayı;
modification: Değiştirme veya değiştirilmiş; özellikle:
 modified
a) bir benzin motorunun değiştirilmesi gibi, şekilde ki
kısmi veya ufak bir değişiklik; tadilât, b) böyle de
ğişmiş bir ürün. c) hafif bir azalma.
modified: Tadil edilmiş veya değiştirilmiş.
modified diese! cycle: Bkz. Sabathe cycle.
modifier: Değiştiren kişi veya şey; değiştirici.
modify: 1) karakter, şekil vb. ini kısmen veya hafifçe
değiştirmek. 2) hafifçe sınırlamak ve azaltmak. 3) de
ğiştirilmiş; tadil edilmiş.
modular: Modül ya da modüllere ait; parçalı.
modulate: 1) düzenlemek, ayar etmek veya uyarla
mak. 2) Rady. modüle etmek; değişiklikler üretmek.
modulation: 1) tadil etme; hafifletme; özellikle: Rady.
diğer etkilerle ilişkili olarak bir radya dalgasının fre-
kansındaki değişim; modülasyon.
modulator: Değiştiren kişi veya şey; modulator; özel
likle: Rady. modülasyon oluşturmak için kullanılan
bir vakum tüpü.
module: 1) özellikle akan sular için bir standart veya
ölçü birimi. 2) Mim. bir parçanın ölçü birimi olarak
kullanılan boyu; özellikle bir binanın boyutlannı sap
tamak için kullanılan, bir sütunun çapı veya yarıça
pı. 3) ölçek; miyar.
module, lunar: Aya insan götüren füzenin başlığı; ay
modülü.
modulo: Bilgisay. modülo.
modulo check: Bilgisay. modülo sağlaması.
modulus: Fiz. özellikle diğer bir faktör veya faktörler
le ya da esas birimle ilişkili olarak bir fonksiyon,
kuv
vet ya da esneklik, direnç vb. i gibi etkilerin ölçümü
nü ifade eden bir pozitif sayı veya nicelik; esneklik
modülü gibi.
modulus of elasticity: Herhangi bir malzeme için bi
rim alana düşen gerilmenin, esnek sınırlar içinde bi
rim uzunluktaki deformasyona oranı; esneklik modü
lü; Young modülü.
modulus of resistance: Direnç ya da mukavemet
modülü.
modulus of rigidity: Bir malzemede kesme gerilmesi
nin, kesme deformasyonuna oranı.
modulus of torsion: Burulma modülü.
mofette (moffette): 1) topraktaki bir delik ya da yarik-
tan, volkanik aktivitenin son aşamasını elirten kar
bon dioksit ve diğer gazların sızıntısı. 2) böyle bir de
lik ya da yarık.
Mogul: Ağır katarlari çekmek için kullanılan buharlı
lo komotif.
Mohr's circle: Mohr dairesi.
Mohr's diagram: Mohr diyagramı;
Mohr's circle of stress: Mohr gerilme diyagramı;
Mohr diyagramı;
Mohs scale: Mine. 10 aşama şeklinde göreli sertliği
göstermek için kullanılan bir skala (1.talk, 2.alçıtaşı,
3.kalsit, 4.kalsiyumflorür, 5kalsiyum flüofosfat, 6.fel-
dispat. 7.kuvarz, 8.topaz. 9.safir 10.elmas).
moil: Motor yağı.
moist: Nemli; rutubetli; hafif ıslak.
moisten: Nemli olmak veya yapmak.
moistening: Nemlendirme; rutubetlendirme.
moisture: Hafif nem veya rutubete neden oian su ya
da diğer bir sıvı.
moisture content: Nem ya da rutubet içeriği, kapsa
mı veya muhtevası.
moisture indicator: Sıvı soğutma devresi üzerine ve
361 mold
ya nem gidericiye yerleştirilen bir cihaz; nem göster
gesi.
moisture proof: Nem ya da rutubete dayanıklı; rutu
bet geçirmez.
moisture separator: Gem. Mak. nükleer tahrik tesisle
rinde doymuş buhar kullanıldığından, türbin kanatla
rının aşınmasını önlemek amacıyla, yüksek basınç
türbini ile alçak basınç türbini arasına konulan ve yo-
ğuşan buharı ayıran bir cihaz; nem ayiricısı; nem se-
peratörü.
mol: Bkz. mole.
mol.: Bkz. 1) molecular. 2) molecule.
rnolal: Kimy. konsantrasyonu bir gram moleküler ağır
lık veya mole ilişkin; özellikle, 1000 gram çözücüde
ki bir mol çözünür maddeye eşit olan bir çözeltiyi be
lirtir.
molality: Her bir kilogram çözücü için çözünürün mol
sayısı olarak belirtilen çözelti yoğunluğu.
molar: 1) Kimy. bir çözücünün bir litresindeki bir mol
çözünür madde kapsayan bir çözeltiyi belirtir; mo
lar. 2) Fiz. bir madde ya da cismin bütününe ait.
molar concentration: Bir çözeltinin her birim hacim
deki maddenin mol sayısı.
molar conductivity: Bir mol erir madde kapsayan bir
elektrolitin elektriksel iletkenliği; molar iletkenlik.
molar gas constant: Molar gaz sabitesi: pV = nRT
eşitliğindeki R ; standart basınç ve sıcaklıkta 1 mol
-
gaz için n = 1 , p = 101325 Nm , V =-1 22,4 m ve
3
T = 273 K alındıklarında R = 8,3143 olur.
JK
molar heat: Bir maddenin molekül ağırlığı ve özgül
ısısının ürünü; molar ısı.
molar heat capacity: Bir maddenin bir molekülünün
sıcaklığını 1 K yükseltmek için gerekli ısı miktarı; mo
lar ısı kapasitesi (J/mo!-K).
molar heat of fusion: Erime noktasında bir katının
bir molünün sıvı duruma dönüşmesi için gerekli ısı
enerjisi; molekülsel erime ısısı.
molar heat vaporization: Kaynama noktasında bir
mol sıvının buhara dönüşmesi için gerekli ısı enerji
si; molar buharlaşma ısısı.
molarity: 1 desimetre küp çözeltideki çözünürün mo
lekül sayısı; molarite.
motar mass: Alanlarin, formül birimlerinin veya mole
küllerin bir rnolünün kütlesi; molekülsel (molar) küt
le.
molar solution: Bir litre çözeltide bir mol erir ya
da çözünür madde kapsayan bir çözelti,
motar surface: Kütlesi bir mol olan bir kürenin yüze
yi; molar yüzey.
molar volume: Standart basınç ve sıcaklıkta bir mol
gazın litre türünden hacmi; ideal gazlar için 22,4 litre
dir.
molasses (cane): S/ı/. Yük. Melas (şeker kamışı);
önemli bir tehlikesi olmayan, pekmez kokulu, koyu
kahverengi, sakkaroz, şeker ve sudan oluşan bir ka
rışım; öz.ağ. 1,45; k.n. bilinmiyor; d.n. karışım oranı
ile değişir; suda önemli şekilde çözünür; 1Q0°Fde
(37,7°C"de) viskozitesi 10 000-15 000 saniye Redvut
No;1; gemilerde 35°C'ye kadar çevre sıcaklığında
ve atmosfer basıncında taşınır.
mold: 1) erimiş durumdaki bir şeye belirli bir şekil
ver mek için model, oyuk şekil veya matriks; kalıp.
2) model. 3) bir kalıp içinde veya üzerinde şekil
verilen veya oluşturulan şey. 4a) kalıpla verilen
şekil, b) ge-
molded
nel olarak, şekil. 5) bir kalıp içinde veya üzerinde şe
kil vermek. 6) bir kalıpta şekil vermek. 7) şekil ver
mek. 8) kalıbını yapmak; döküm için kalıbını yap
mak.
molded: Kalıp halinde dökülmüş.
molded brake lining: Döküm fren balatası.
molded lining: Fiberden yapılmış fren balatası; fiber
balata.
molder: 1) kalıplar yapan kişi veya şey; kalıpçı; dö
kümcü. 2) elektro klişelerin kopyasını yapmak için
kullanılan bir takım elektrikli klişe levhası; moulder
şeklinde de yazılır. 3) gemide ve karada dökümha
neyi çalıştıran, kalıp yapan, demirli veya demirsiz
metal ya da alaşımları döken kişi; dökümcü.
molding: Dökme, döküm yapma ya da dökerek şekil
verme.
molding machine: El, hidrolik, pnömatik ve elektrikle
çalıştırılan ve çok büyük miktarda döküm kalıbı üre
ten makine; kalıp makinesi.
molding sand: Döküm kumu; derece kumu.
mole: 1) korumak amacıyla suya inşa edilen taş vb.
inden bir koruyucu; dalgakıran veya mendirek. 2)
bu şekilde yapılan veya korunan bir liman ya da de
mir yeri. 2) iskele.
mole: 6,02214 (Avagadro sabiti) atomlar, formül birim
leri ya da moleküller kapsayan bir maddenin mikta
rı; mol.
molecular: Moleküllere ait; moleküllerden oluşan,
moleküllerle üretilen; moleküller arasında var olan.
molecular attraction: Molekülsel çekim ya da
cazibe. molecular compound: İki ya da daha fazla
(tam) mo
lekülün kimyasal bileşimi ile oluşan bileşik; molekü-
ler bileşik.
molecular crystal: Van der Waals kuvveti veya hidro
jen bağları tarafından bir arada tutulan moleküller
den oluşan bir kristal; moleküler kristal.
molecular film: Bir molekül kalınlığında (bir madde
nin) film ya da katmanı; aynı zamanda tek katman
Bkz. monolayer.
molecular formula: Moleküldeki her bir bileşiğin
atomlarının sayısını gösteren kimyasal bir formül;
moleküler formül.
molecular number: Bir moleküldeki atomların, ato
mik sayılarının toplamı; moleküler sayı.
molecular pump: Hızla dönen bir disk ya da silindir
tarafından gaz moleküllerini götüren bir hava pom
pası; moleküler pompa.
molecular structure: Moleküler yapı.
molecular volume: Bkz. molar volume.
molecular weight: Bkz. molar volume.
molecular weight: Bir maddenin bir molekülünün gö
reli ortalama ağırlığı.
molecule: 1) bir element veya bileşiğin serbest du
rumda varolan ve element veya bileşiğin özelliklerini
taşıyan en küçük parçacığı; molekül. 2) gram mole
kül. 3) küçük bir partikül; parçacık ya da partikül.
molecule, activated: Bir ya da daha fazla uyarılmış
atom kapsayan molekül; uyarılmış molekül.
Mollier's charts: Bkz. Mollier's diagrams.
Mollier's diagrams: Term, türlü basınç ve sıcaklıklar
da su buharının özgül hacmi, ıslaklık derecesi, ental-
pi (ısı tutumu) veya entropiyi kolayca veren diyag
ramlar, Molier'in su buharı için h-s ve T-S diyagram
ları gibi.
362 monel metal
molten: 1) ısı île eritilmiş veya sıvı haline getirilmiş;
erimiş veya eritilmiş. 2) eritilerek ve kalıba dökülerek
yapılmış ya da imal edilmiş.
mol. wt.: Bkz. molecular
weight. moly: Bkz.
molybdenum.
molybdate: Molibdik asitin bir tuzu; molibdat.
molybdenite: Molibdenin esas cevheri olan gümüş
grisi renkli bir mineral; doğal molibden sülfür,
MoS 2 .
molybdenum: Parlak, kırılgan, gümüşî beyaz renkli
metalik kimyasal bir element; molibden; alaşımlar,
elektrik fırınlarının sargıları (iletkenleri), buji elektrot
ları vb. yapımlarında kullanılır; Simg. Mo; at.ağ.
95,95; at.no. 42.
molybdenum steel: % 10'a kadar molibden kapsa
yan bir alaşım; molibden çeliği.
moment: 1) sonsuz küçük bir zaman; an; moment.
2) Meka. a) bir nokta veya eksen çevresinde dönme
ye eğilim; dönme eğilimi, b) bu eğilimin ölçüsü, c)
bir kuvvet, kütle, hacim vb. ve onun ekseni, mesneti
ve düzleminden dik bir mesafedeki ürünü; moment;
tork.
momentarily: 1) kısa bir zaman için. 2) her an; bir an
lık.
momentary: Sadece bir an devam eden; geçici; sü
rekli olmayan; süreksiz ya da devamsız.
Moment balancer: Büyük stroklu, dizel motorlarında
bulunan moment dengeleyici; ağırlık şeklinde olan
bu dengeleyici makinenin tam devri veya iki misli de
virde dönerek krankşaftla sekronizasyonu sağlar.
moment of a couple: Aralarında dikey mesafe ile
kuv vetlerden birinin şiddetinin çarpılmasıyla
bulunan moment; bir çiftin momenti; bir kuvvetler
çiftinin mo menti,
moment of a force: Bir cisme uygulandığı zaman bir
kuvvetin döndürme etkisi; tork; moment.
moment of inertia: Atalet momenti; eylemsizlik mo
menti.
moment of momentum: Açısal momentum.
momentum: 1) hareketli bir cismin, nesne ya da obje
nin hızı. 2) Meka. hareketli bir cismin, kütlesi ve hızı
nın çarpımı ürününe eşit olan hareket niteliği; mo
mentum.
mon-: Bkz. mono-.
monacid: Bkz, monoacid.
monadic: 1) Kimy. Bir atoma ait veya ona benzer. 2)
Bilgisay, tek işleyicili.
monadical: Bkz. monadic.
monas: Bkz. monad.
monatomic: 1a) bir atomdan oluşan ya da meydana
gelen: Molekül için söylenir, b) molekülünde bir ato
ma sahip olan: Bir atom veya atom grupları için söy
lenir. 2) bir değere sahip olan; tek değerli bir atom
ya da kök.
monatomic gases: Argon, neon gibi molekülünde
tek atom bulunan gazlar; tek atomlu gazlar.
monatomic molecule: Bir atomdan oluşan ya da
atom kapsayan molekül; tek atomlu molekül.
monatomic substance: Tek atomdan oluşan madde;
tek atomlu madde.
monazite: Seryum ve nadir toprak alkali metallerin
kahverengi veya kahverengimsi kırmızı doğal fosfatı;
monazit; toryumun önemli bir cevheri.
monel metal: % 67 nikel, % 30 bakır, % 1,4 demir, %
moni t o r
0,6 manganez, silisyum ve karbonun oluşturduğu
korozyona çok dayanıklı bir alaşım; monel metal; pi
şirme kapları, asitlere dayanıklı cihazlar vb. i yapım
larında kullanılır (Ticarî bir marka); monell şeklinde
de yazılır.
monitor: 1) radyasyon seviyesini araştırmak ve ölç
mek için kullanılan bir cihaz. 2) yangınla savaşta ol
duğu gibi, su akımını gerekli bir tarata yöneltmek
için düzenlenen, nozul için bir bağlantı; monitör. 3)
Rady, Telev. a) bir yayın stüdyosunun, iletiminin nite
liğini denetlemek için kullanılan bir cihaz; monitör,
b) yayını kontrol etmek için kullanılan alıcı bir cihaz
(televizyon cihazı). 4) bir monitörle gözlemek veya
denetlemek. 5) Rady. Telev. bir monitör ile almak ve
ya denetlemek.
monitorial: 1) monitöre ait; monitör ya da monitörle
rin kullanımına ait.
monkey: Çekiç; şahmerdan.
monkey w rench: Hareketli ağızı ayarlanarak türlü öl
çülerdeki somun vb. ine uyabilen bir anahtar; ingiliz
anahtarı.
mono-: Bir, yalnız, tek bir atom veya grup kapsayan,
bir molekül kalınlığına sahip olan anlamlarında bir
önek.
monoacid: Her molekülünde değişebilen bir hidrojen
atomuna sahip olan asit; monoasit; monoasitik.
monoacidic: 1) her molekülünde sadece bir asit hid
rojen atomuna sahip olan. 2) sadece bir eşdeğer
ağırlıkta asit veya bir asit hidrojen atomu ile yer de
ğiştirebilen bir hidroksil grubuna sahip olan bir mole
kül ağırlığındaki bir alkol veya bazı belirten; monoa-
sidik.
monoatomic: Bir atomdan oluşan: Bir molekül için
söylenir; tek atomlu; monoatomik.
monobasic: 1) Kimy. a) molekülünde bir metal veya
pozitif kökle değişebilen bir hidrojen atomu kapsa
yan ya da hidrokzil grupla tepkime yeteneği olan bir
asiti belirtir, b) yapısındaki metal ya da pozitif kö
kün, asit hidrojen atomu ile yer değiştirebileceği bir
bileşiği belirtir. 2) morıobazik.
monobasic acid: Sadece değişebilir bir hidrojen ato
muna sahip olan asit; örneğin hidroklorik asit, HCI;
monobazik asit.
monobasic salt: Polibazik bir asitin sadece bir hidro
jen atomunun değişmesiyle oiuşan tuz; örneğin
H 3PO4 'ten oluşan NaH 2 P0 4 .
monochloride: Her molekülünde bir klor atomu kap
sayan bir klorür; monoklorür.
monochromatic: 1) bir renge ait veya tek renkli olan.
2) 1 dalga boyundaki ışığa ait veya dalga boyu 1
olan ışığın üretilmesi.
monochromatic filter: Bir dalga boyu veya sadece
çok dar bir banttaki dalga boylarını ileten bir filtre;
tek renkli (monokromatik) süzücü veya filtre.
monchromatic light: Sodyum alevi gibi, bir dalga
bo yunun kapsadığı tek renk; monokromatik ışık.
monochrome: Tek renkli.
monofuel: Roket makinelerinde yakıt olarak kullanı
lan hidrojen peroksite Alman bilim adamlarının verdi
ği isim; tek yakıtlı (roket, motor vb. i).
monohydrate: Birleşecek element veya kökün her
gram molekülsel ağırlığı için 1 gram molekül ağırlı
ğında su kapsayan bir hidrat bileşiği; monohidrat.
monohydric: 1) molekülde bir hidrokzil grubuna sa
hip olan: Monohidrik alkol gibi. 2) yer değiştirebilir
bir hidrojen atomuna sahip olan; monohidrik.
monolayer: Bir molekül kalınlığında film ya da kat
man; tek katman; monomoleküler katman.
monolith: Tek parçadan yapılmış; yekpare; tek par
ça.
monometallic: 1) tek metale ait, tek bir metal kapsa
363 moor
yan veya tek bir metal kullanan; monometalik. 2)
monometalizme ait.
monomial: 1) Ceb. sadece bir terimden oluşan; tek
terimli. 2) Bio. sadece bir sözcükten oluşan.
monomolecular: 1) tek bir moleküle ait; monomole
küler. 2) bir molekül kalınlığında bir katmana ait ve
ya bu katmanı belirten.
monomorphic: 1) sadece tek şekle sahip olan; mono-
morfik; tek şekilli. 2) aynı ya da esas olarak benzer
türden yapıya sahip olan.
monomorphous: Bkz. monomorphic.
monoplane: Tek kanatlı uçak.
monopropellant: Bkz. monofuel.
monorail: 1) vagonları asılı olarak veya üzerinde taşı
yan tek ray. 2) tek raylı demiryolu.
monosaccharide: Hidrolizle parçalanmayan veya ay
rışmayan bir karbonhidrat; glükoz, früktoz vb. i basit
şeker; monosakarit.
monotint: Bkz, monochrome.
monotone: Monotonluk; tekdüzelik; yeknesaklık.
monotonous: 1) değişiklik olmaksızın aynı tonda de
vam eden veya süren; monoton; tekdüze; yeknesak.
2) değişikliği olmayan veya çok küçük değişikliğe sa
hip olan. 3) değişiklik olmaması nedeniyle sıkıcı.
monotony: 1) değişikliği olmaksızın aynı tonda de
vam etme; tek düzelik; monotonluk. 2) değişiklik ol
maksızın.
monotype: a) Matb. değişik türde harfleri bir blok ha
linde dökmek ya da dizmek için kullanılan bir maki
ne; monotip (Ticarî bir marka), b) bu şekilde üreti
len harf. c) üzerine şekillerin yapıldığı bir metal lev
ha ve matbaa mürekkebi ile yapılan baskı, d) böyle
baskılar yapma yöntemi.
monotypic: Monotip doğasına sahip olan.
monovalence: Tek değerli olma durumu veya niteli
ği; tek değerlilik.
monovalency: Bkz. monovalence.
monovalent: Kimy. a) tek değere sahip olan. b) tek
değerli Bkz. univalent.
monoxide: Kimy. her molekülünde bir atom oksijen
bulunan oksit; monoksit; monooksit.
Monster press: 381 mm kalınlığa, 305 mm çapındaki
krank millerine şekil vermek için kullanılan, toplam
1000 tonluk basınç uygulayan, 80 hp'lik bir elektrik
motoru ile çalıştırılan, çalışma hızı dakikada 6 kurs
ya da strok olan bir pres; canavar pres.
montan wax: Linyit ve turptan çıkarılan mum, cila, fo
nograf plâkları vb. inin yapımlarında kullanılan kah
verengi veya beyazımsı karbonlu hidrojen mumu.
month: 1) Gregoryan takviminde, takvim yılının bölün
düğü esas parçalardan herhangi biri; ay (calendar
month). 2) otuz gün veya dört haftalık bir süreç. 3)
sabit bir noktaya göre ayın tam bir devrinin periyotu
(lunar month); özellikle yeni bir aydan diğer yeni
aya kadar olan periyot (synoxdic month): 29 gün
12 saat, 44 dakika ve 2,7 saniyeye eşittir; güneş yılı
nın on ikide biri (solar month).
monthly: 1) bir ay için süren veya devam eden; aylık.
2) ayda bir veya her ay yapılan, vukubulan, görü
nen, ödenen vb. i; ayda bir; her ay: Aylık dergi gibi.
3) ayda bir basılan bir periyodik.
monzonite: Hemen hemen eşit miktarlarda ortoklas
ve plagiyoklas Bkz. plagioclase feldispat ve bazan
küçük miktarda biyotit kapsayan bir volkanik kaya.
moonstone: Gümüş parlaklığında, süt beyazı, yarı
saydam bir feldispat; aytaşı; mücevher olarak kulla
nılır.
moor: 1) Den. palamar veya zincirle sahile bağlaya
rak ya da demirleyerek (bir gemi vb. ini) yerinde tut
mak veya tespit etmek. 2) yerinde tutmaya neden ol
mak.
moorage
moorage: 1) palamar, zincir vb. i ile bağlama ya da
demirleme. 2) bağlama veya demir yeri. 3) böyle bir
yeri kullanma ücreti.
mooring: 1) bağlama ya da demirleme işi. 2) Çoğ.
bunun yapıldığı halat, palamarlar vb. 3) Çoğ. bir ge
mi vb. inin demirleyebileceği veya bağlayabileceği
yer; bağlama ya da demirleme ücreti.
mooring lines: Doğal lif (elyaf), sentetik elyaf, çelik
tel vb. i maddelerden yapılan ve gemilerde kullanı
lan halatlar; bağlama halatları.
mooring mast (or tower): Bir hava gemisinin (zeplin
vb.) bağlayabileceği direk ya da kule.
mordacious: Keskin, acı veya ekşi, kostik ya da yakı
cı.
mordacity: Keskin, acı veya ekşi, kostik ya da yakıcı
olma durumu veya niteliği.
mordancy: Keskin, acı, ekşi vb. i olma niteliği.
mordant: 1) paslandırıcı. 2) boyama vb. inde renkleri
sabitleştirme işi. 3) boyamada renkleri sabitleştirmek
için kullanılan bir madde; özellikle, organik boyalar
la birleşerek çözünmeyen renkli bileşikler oluşturan
bir metal bileşiği. 3) metal yüzeylere oyarak çizgiler
vb. i çizilmesinde kullanılan bir asit veya korosif
madde.
morgen: 1) Esk. Hollanda'da ve günümüzde Güney
2
Afrika'da kullanılan, yaklaşık 8098 m 'ye eşit olan
bir yüzey ölçüm birimi. 2) Geçmişte Prusya, Dani
marka ve Norveç'te kullanılan ve yaklaşık 2698
2
m 'ye eşit olan bir arazi ölçüm birimi.
morphin: Bkz. morphine.
morphine: Beyaz, kristalli, acı bir alkaloit; morfin,
C l 7 H 1 9 0 3 N.H 2 0 ; afyondan elde edilen, uyku
verici ve ağrı giderici olarak kullanılır; morfin.
Morse: 1) nokta, hat ve boşluklardan veya bunlara
uyan seslerden oluşan, telgrafçılıkta harfler, sayılar
vb. lerini oluşturan bir şifre ya da alfabe. 2) buna
benzer herhangi bir şifre. 3) Mors alfabesi.
Morse code: Bkz. Morse.
Morse lights: Den. görüşe engel olmayacak şekilde
kaptan köşkünün veya kaptan köşküne en yakın dik
menin üzerine donatılan, çoğu zaman 25 vatlık am
pullerden oluşan, biri köprüüstü ve diğeri miyarın
sancak ya da iskele tarafında bulunan maniple ile
kullanılan lâmbalar; Mors lâmbaları.
Morse test: Küçük güçlü, yüksek devirli motorlann
yaklaşık endike güçlerinin hesaplanmasında, maki
ne silindirlerinin teker teker devre dışı bırakılarak ya
pılan bir deney; Mors deneyi.
mort: İng. büyük miktar ya da sayı.
mortar: 1) daha yumuşak maddeleri döverek toz
hali ne getirmek için kullanılan, çoğu zaman pirinç
ve ba- zan ağaçtan yapılan bir kap; havan. 2)
maddeleri dö ven veya öğüten herhangi bir makine.
3) Ask. havan topu. 4) kum ve kireç kanşımı;
çimento, kireç, kum ve su ile yapılan ve
inşaatlarda tuğlalar veya taşlar arasında kullanılan
bir kanşım; harç. 5) harç ile sıva mak.
mortise: 1) bir parça tahtada açılmış ve ona geçecek
çıkıntılı parçaya uygun delik, diş, lâmba veya zıva
na. 2) güvenli olarak bağlamak; güvenli olarak bir
leştirmek; özellikle zıvana ve erkek geçme ile bağla
mak. 3) delik ya da zıvana açmak; mortice biçimin
de de kullanılır.
mosaic: Televizyon kamerasında ışığa duyarlı levha.
364 motorcar
mosaic gold: 1) boya maddesi olarak kullanılan sarı,
kristalli bir toz; kalay sülfür, SnS 2 . 2) altın takliti ola
rak yapılan pirinç; taklit altın.
Moss hygrometer: Buharlaştırılan buhar ile soğutu
lan bir tür nemölçer; Moss higrometresi,
mote: Toz zerresi veya diğer çok küçük partikül ya
da parçacık.
mother: 1) sirkede veya mayalı sıvıların yüzeyinde
bakteriler tarafından oluşturulan lifli, yapışkanımsı
bir madde; sirke tortusu. 2) tortu; helve.
mother lode: Bir maden ocağındaki ana cevher da
man.
mother of vinegar: Sirke tortusu.
motion: 1) hareket etme işlemi veya işi. 2) hareket;
devinim. 3) bir gövde veya onun bir parçasının hare
keti. 3) hareket etme yeteneği. 4) impuls. 5) teklif;
öneri; özellikle bir meclis veya toplantıda resmen ve
rilen teklif; önerge. 6) Meka. hareketli parçaların bile
şimi; mekanizma; donanım.
motionless: Hareketsiz veya harekete muktedir olma
yan; hareket etmeyen.
motion-picture: Sinema filmine ait; sinema filmi özel
liğinde.
motion picture: 1) sinema filmi. 2) sinema filmi gibi
fotoğraflanan bir oyun ya da hikaye.
motivate: Hareket veya hareketler sağlamak; hareket
veya hareketler gibi etkilemek; tahrik etmek; sevket-
mek.
motivation: Harekete getirme.
motive: 1) harekete veya devinime ait; harekete ne
den olan. 2) hareket ya da hareketlere ait; hareket
ya da hareketler tabiatında olan. 3) hareket oluştu
ran; muharrik. 4) hareket vermek; harekete getir
mek.
motive power: 1) hareket vermek için kullanılan bu
har, elektrik vb. i herhangi bir güç; muharrik güç;
motif güç; herhangi bir mekanik enerji kaynağı. 2)
demiryolu lokomotifleri. 3) itici bir kuvvet.
motive unit: Elektrik jeneratörü, pompa vb. i yardımcı
makineleri çalıştıran veya çeviren pistonlu buhar ma
kinesi, buhar veya gaz türbini, içten yanmalı makine
ya da elektrik motoru; muharrik ünite; motif ünite;
çevirici makine.
motivity: Hareket ya da harekete neden olan güç ya
da enerji.
motor: t) hareket üreten veya veren herhangi bir
şey. 2) bir makine; özellikle bir taşıt aracını çalıştıran
içten yanmalı makine; dizel veya benzin motoru. 3)
bir makine tarafından hareket verilen araç, özellikle
otomobil; motorlu araç. 4) elektrik enerjisini meka
nik enerjiye çeviren makine; elektrik motoru. 5) mo
tor ya da motorlara ait; bir motor tarafından çalıştın-
lan: Motorlu taşıt aracı gibi. 6) motorlu taşıt araçlan-
na ait; motorlu taşıt araçlan tarafından; motorlu taşıt
aracı veya araçlan için. 7) motorlu taşıt aracına bin
mek; özellikle bir otomobil ile seyahat etmek.
motorbike: 1) bir motor ile çalışan bisiklet. 2)
moto siklet.
motorboat: İçten yanmalı veya diğer bir tür motor ile
çalıştınlan bot; motorbot.
motorbus: Çoğu zaman, içten yanmalı bir makine ta
rafından çalıştırılan bir yolcu otobüsü; motorlu oto
büs.
motorcar: Otomobil; motorlu araba; motorlu araç.
 motor controller
motor controller: Elektrik motorlarım çalıştırmak,
stop etmek ve onları aşırı yükten korumak için kulla
nılan bir cihaz; motor idare eden bir alet; motor kon
trolör.
motorcycle: Bisiklete benzeyen, çoğu zaman ondan
daha büyük ve ağır olan ve içten yanmalı bir makine
veya motor ile çalıştırılan, genellikle iki tekerlekli bir
araç; motosiklet; motosiklete binmek.
motor drive: Bir makine veya makineleri çalıştırmak
için bir elektrik motoru ve bir mekanik sistemin diğer
parçaları; elektrik motoru ile çalıştırma.
motor-driven: Bir elektrik motoru tarafından çalıştırı
lan (pompa, kompresör, yardımcı makine vb.).
motor-driven compressor: Bir elektrik motoru tarafın
dan çalıştırılan (hava, freon, amonyak vb. i) için
kompresör.
motored: Motor ya da motorlara sahip olan; özellikle
(belirli bir tür veya sayıda) motorlara sahip olan.
motor effect: Zıt yönlerde akım taşıyan komşu ilet
kenler tarafından uygulanan itme kuvveti; motor etki
si.
motor, gasoline: Bkz. gasoline engine.
motor generator: Bir jeneratöre mekanik olarak bağ
lı, alternatif akımı doğru akıma veya doğru akımı
al ternatif akıma çevirmek için kullanılan bir elektrik
motoru; motor jeneratör.
motor-generator set: Bir veya birden fazla sayıda
elektrik motorunun mekanik olarak bağlandığı bir ya
da birden fazla jeneratör ile oluşturulan takım; mo-
tor-jeneratör seti ya da takımı.
motorize: 1) motor ile çalışan bir araçla donatmak;
motorize veya motorlu yapmak. 2) motor ya da mo
torlarla donatmak (taşıt aracı vb. ini).
motorman: 1) bir tekne veya gemi motorunu çalıştı
ran kişi, motorcu; deniz motorcusu. 2) bir tramvay
veya elektrikli lokomotifi kullanan kişi; vatman; maki
nist.
motor scooter: Bkz. scooter.
motor ship: Dizel motoru veya diğer bir içten yanma
lı makin© ile çalıştırılan bir gemi; motorlu gemi;
M/S, M/V kısaltmaları ile belirtilir.
motor truck: Yük taşımak için kullanılan motorlu kam
yon.
motor vehicle: Motorlu taşıl.
motor vessel: Bkz. motor ship.
mould: Bkz. mold.
moulder: Bkz. molder.
mount: 1) gerekli bir arnaç için uygun bir taşıyıcıya
yerleştirmek, tespit etmek, bağlamak veya monte et
mek. 2) Ask., Den. kullanmak üzere (bir topu) belirli
duruma yükseltmek veya ayarlamak; drise etmek,
b) silahlanmak (toplarla). 3) mikroskopik inceleme
için (örneğin bir slayt) üzerinde sabitleştirmek. 4)
takmak; monte etmek; kurmak.
mounted: t) uygun bir taşıyıcıya yerleştirilmiş; bindi
rilmiş. 2) Ask. at, tank, zırhlı araç vb. ine bindirilmiş.
mounting: Yerleştirme; monte etme veya montaj; tes
pit etme.
mounting bolt: Bağlama ya da tespit cıvatası.
mounting bracket: Daha çok otomotif makinelerinde
motoru bağlamak için kullanılan çıkıntı; motor kula
ğı; bağlama köşebendi.
mounting nut: Tespit ya da bağlama köşebendi.
mounting screw: Tespit ya da bağlama cıvatası.
365 mudguard
movability: Hareket edebilir olma durumu veya niteli
ği
.
movable: Bir yerden diğer bir yere hareket edebilir;
taşınabilir; hareket edebilir; hareketli.
move: 1) yer ya da durumunu değiştirmek; bir yer ya
da durumdan diğerine itmek, taşımak veya çekmek;
mek, 3) geliştirmek. 4) belirli sabit bir durumda çalış
tırmak, döndürmek vb. i (makine için söylenir). 6)
kı mıldatmak; oynatmak. 7) hareket etme işi;
hareket.
8) kımıldanma.
moveable: Bkz. movable.
movement: 1) hareket, özellikle: a) bir kişi veya bir
grubun hareketi, b) Ask, manevranın bir kısmı ola
rak askerler, gemiler vb. inin yerini değiştirmek. 2)
Meka. bir mekanizmanın hareketli parçaları; özellikle
bir dizi bağlanmış hareketli parça.
mover: Hareket eden kişi veya şey; özellikle işi ya da
görevi, ev değiştirme sırasında mobilyaları naklet
mek olan kişi.
movie: 1) sinema filmi. 2) Çoğ. sinema.
moving: Hareket etme; özellikle: a) yer ya da duru
munu değiştirme veya değiştirmeye neden olma. b)
harekete neden olma.
moving blades: Buhar, egzoz ve gaz türbinlerinin ro
torlarının çevresindeki kanallara takılmış kanatlar; ha
reketli kanatlar; reaksiyon türbinlerinde hem hız ve
hem de basıncın, aksiyon türbinlerinde ise basıncın
düşmesine neden olur.
moving parts: Motorlarda piston, piston kolu, krank
mili, türbinlerde rotor, elektrik makinelerinde endüvi
vb. i kısımlar; hareketli parçalar,
moving vane pump: Silindir şeklinde gövdesi, yanlar
da giriş ve çıkışı olan, yine silindir şeklindeki rotoru
nun çevresindeki ceplerde salınım hareketi yapan
valfları bulunan bir tulumba; hareketli cepli pom
pa; • orta viskozitedeki sıvıları elleçlemek için kulla
nılır.
moving picture: Bkz. motion picture.
moving staircase (or stairway): Yürüyen merdiven.
moving machine: Çimen vb. lerini kesmek için kulla
nılan döner bıçaklı bir makine; çim biçme makinesi;
ekin biçme makinesi.
M.P. (m.p.): Bkz. melting point.
mph (m.p.h.): Bkz. miles per hour.
M/S: Bkz. motor ship.
m.s.i.: Bkz. mean sea level.
Ms-Th (MsTh):Bkz mesothorium.
M.T.: Bkz. metric ton.
MTD: Bkz. mean temperature difference.
M/V: Bkz. motor vessel.
mucic acid; Renksiz, kristalli bir asit; mukik asit, (C-
HOH)4(CO2H)2; laktoz, sakız vb. inin oksitlenmesi
ile oluşur.
mud: 1) ıslak, yumuşak, yapışkan toprak; çamur. 2)
çamur ile kaplamak.
mud drum: Buh. Haza. heder türü kazanlarda ön he
derin altında, ona kısa ve büyük çaplı borularla bağ
lı bulunan kare prizma şeklinde bir heder; kazan su
yu içindeki tortu, çamur vb. inin toplandığı, üzerinde
henhol denilen el delikleri bulunan kısım ya da ha
cim; çamur dramı.
mudguard: Bisiklet, otomobil vb. i taşıt araçlarında te
kerleğin fırlattığı çamura karşı koruma amacıyla, te-
muf f 366 multi-stag e pum p

kerleğin üzerinde bulunan koruyucu veya örtü; ça

multiple: 1) bir çok parça, eleman vb. inden oluşan;
murluk.
bir çok parçaya sahip olan. 2) Elekt. paralel bağlı iki
muff: Radyatör örtüsü; manşon.
ya da daha fazla iletkene sahip olan bir devreye ait
muff coupling: Manşon kaplin veya kuplaj.
veya böyle bir devreyi belirten. 3) Elekt. devrenin
muffler: Mot. egzoz gazlarının gürültüsünü azaltan ve
bağlantısı çok sayıda noktadan yapılacak şekilde dü
bu gazlar içindeki kıvılcımları tutan türlü cihazlardan
zenlenmiş terminaller grubu. 4) Mate, belirli bir sayı
herhangi biri; susturucu; saylenser; mafler; kıvılcım
ve diğer bir sayının ürünü olan sayı; 5 ve 2'nin çarpı
tutucu.
mına eşit olan 10 gibi.
mule: Bîr kanal boyunca tekneleri çekmek için kullanı
multiple-expansion engine: Buharın iki ya da daha
lan küçük bir traktör veya elektrik makinesi.
fazla sayıdaki silindirde genişletilerek işin elde edildi
mule skinner: Küçük, kanal traktörü veya elektrik ma
ği buhar makinesi; çok genişlemen makine.
kinesini kullanan kişi veya operatör.
multiple furnace boiler: Özellikle ters alev borulu ka
muleteer: Bkz. mule skinner.
zan; çok külhanlı kazan; birden fazla külhana sahip
muley saw: Uzun, sağlam bıçaklı veya ağızlı, ağzı es
olan kazan; Bkz. return-tube boiler, scotch boiler,
nemeyen, her iki ucundaki mengeneler tarafından
multiple-hole nozzle: Bkz. multihole nozzle.
gayıtlık yapılan bir testere; bıçkı testeresi.
multiple series: İki veya daha fazla seri devrenin pa
muller: Öğütmek için kullanılan mekanik veya el ci
ralel bağlanması; Bkz. multiple.
hazlarından herhangi biri; özellikle boya ya da ilâçla
multiple thread: Mak. iki veya daha fazla ağızlı vida;
rı öğütmek için, altı düz ve taştan yapılan havaneli-
çok (ağızlı) vida.
ne sahip bir cihaz.
multiplex: 1) iki veya daha fazla mesajın, aynı tel ve
multi-: Sahip olan, ikiden fazla sayıda anlamlarında
aynı dalga ile aynı anda her iki yöne gönderilebildiği
bir önek.
telgraf veya telefon sistemine ait veya bu sistemi be
multiangular: Çok açıya sahip olan; çok açılı.
lirten. 2) çok kısımlı telgraf veya telefonla (mesaj)
multiblade fan: Buh. Kaza. ocaklara hava sağlayan,
göndermek.
çok kanatlı, kanatları ileri veya geriye kıvrık eğri şek
multiplexer: Bilgisay. çoklayıcı.
linde olan cebri draft fanı; çok kanatlı fan ya da kö
multipliable: Çarpıtabilir.
rük.
multiplicable: Bkz. multipliable.
multicolored: Çok renkli.
multiplicand: Mate, bir başkası ile çarpılan sayı; çar
multi-crank: Çok kranklı (benzin veya dizel motoru gi
pılan.
bi).
multiplicate: Bkz. multiple.
multi-crank engine: Çok silindirli krank milinde, silin
multiplication: 1) Mate, çarpma; çarpma işlemi; arit
dir sayısı kadar krankı bulunan makine; çok kranklı
metikte (x) işareti ile belirtilir. 2) çoğalma ya da ço
makine; çok silindirli makine.
ğaltma.
multicylinder: Çok silindirli (benzin motoru, dizel mo
multiplication table: Mate, çarpım tablosu veya ker
toru veya buhar makinesi vb. i).
rat cetveli.
multicylinder engine: Birden fazla sayıda silindire sa
multiplicity: 1) türlü, çeşitli olma durumu veya niteli
hip olan içten yanmalı makine, özellikle pistonlu bu
ği; çeşitlilik. 2) büyük bir sayı.
har makinesi; çok silindirli makine.
multiplier: 1) çarpan veya çoğaltan kişi veya şey. 2)
multiform: Bir çok şekil vb. ine sahip olan; çok şekil
Mate, bir sayıyı çarpan diğer bir sayı; çarpan. 3) Fiz.
li.
bir etkiyi çoğaltmak veya şiddetlendirmek için kulla
multi-fuel engine: 1) özellikle manevraları diezel oil
nılan herhangi bir cihaz.
ile yapılan ve seyirde fuel oil ile çalıştırılan gemi di
multiplier phototube: Radyoaktivite araştırmak için
zel makinesi. 2) Bkz. dual fuel engine, try fuel en
kullanılan duyarlı bir cihaz.
gine.
multiply: 1) sayı, miktar, boy veya derecede çoğalt
multigraph: Daktilo makinesi ile yazılmış şeyleri ço
maya neden olmak. 2) Mate, çarpmanın ürününü
ğaltmak için, devir hareketli bir tür matbaa makinesi
bulmak. 3) sayı, miktar, boy veya derecede çoğal
(Ticarî bir isim). 2) böyle bir makine ile çoğaltmak.
ma. 4) çarpma (işlemi) yapmak.
multigrip plier: Boru anahtarı; boru pensesi.
multipolar: İki kutuptan fazlasına sahip olan; çok ku
multihole nozzle: Hidrolik püskürtmeli enjektörlerde
tuplu.
meme ya da nozul ucunda bulunan ve çapları
multiprocessing: Bilgisay. çoklu işlem.
0,10-0,50 mm, boyları 0,30-1,5 mm olan deliklere sa
multi-purpose: Çok amaçlı; bir çok amaç için kullanı
hip meme; çok delikli meme ya da nozul.
labilen.
multi-orifice nozzle: Bkz. multihole nozzle.
multispeed motor: Her biri yükten bağımsız olan iki
multipass: Çok geçişli (buhar kazanı, ısı eşanjörü vb. veya daha fazla belirli hızdan birinde çalıştırılabilen
i). motor; çoğunlukla endüksiyon motoru; çok hızlı mo
multipass boiler: Yanma sırasında oluşan kızgın gaz tor.
ların perde ya da batıllar yardımıyla boruları arasın multistage: Bir buhar türbini, kompresör vb. i gibi
dan bir kaç kez geçirildiği kazan; çok geçişli kazan; çok kademeden oluşan; çok kademeli.
kalın su borulu heder türü kazan. multi-stage compression: Çok kademeli sıkıştırma.
multipass heat exchanger: Isıtıcı sıvı veya gazların multi-stage compressor: Yüksek ve alçak basınç ve
içersinden bir kaç kere geçirildiği ısı eşanjörü; çok ya yüksek basınç, orta basınç ve alçak basınç silin
geçişli eşanjör ya da ısıtıcı. dirlerinden oluşan iki ya da üç silindirli kompresör;
multiphase: Çok faz ya da safhaya sahip olan; Elekt. çok kademeli kompresör.
çok fazlı. multi-stage pump: Çok kademeli pompa; özellikle
mul t i - s t ag e t u r b in e
birden fazla silindirden oluşan bir pompa.
multi-stage turbine: Çok kademeli veya basamaklı
türbin.
multithreading: Bilgisay. çoklu kullanım.
multithrow crankshaft: Mot. üzerinde çok sayıda
krank kolu bulunan krankşaft veya krank mili; çok
kranklı veya kollu krank mili; çok silindirli makine.
multivalence: Çok değerli olma durumu veya niteliği;
çok değerlilik.
multivalent: 1) ikiden fazla değere sahip olan. 2) çok
değerli.
multivalve: Çok valflı veya çok süpaplı (motor vb.
i).
multivalve engine: Mot. her bir silindir kapağında iki
supap yerine üç ya da dört supap bulunan makine;
çok süpaplı makine veya motor.
multi-viscosity oil: Oto, dizel makinelerinde kullanı
lan, özel olarak damıtılan ve geliştiriciler katılan,
SAE-10W-30 gibi 0°C'de viskozitesi SAE-10W ve
20°C'de SAE-30 olan bir yağ; çok viskoziteli yağ.
Muntz metal: % 60 ve % 40 çinkodan oluşan bir ala
şım; kondenser, ısıtıcı vb. i borularının yapımında
kullanılır.
muriate: Hidroklorik asitin (tuz asitinin) bir tuzu; klo
rür; özellikle gübre olarak kullanılan potasyum klo
rür.
muriated: Tuz asiti (hidroklorik asit) veya bir klorür
kapsayan veya bunlarla muamele edilmiş.
muriatic acid: Tuz asiti; hidroklorik asit; klorhidrik
asit, HCI.
muscarin: Bkz.
muscarine.
muscarine: Bazı mantarlarda, bozulmuş balıklarda
bulunan fevkalâde zehirli bir alkaloit; muskarin,
C 8 H 19 0 3 N .
muscovado: Şeker kamışı suyundan melas çekildik
ten sonra geriye kalan koyu renkli ham şeker.
367 myriad
muscovite: Elektriksel izolasyon (yalıtıcı) olarak kulla
nılan açık renkli adî mika; muskovite, KH2AI2-
(Sio 4 )3 ,
mushroom valve: Bkz. poppet valve.
music wire: Küçük bir el mengenesine takılan ve en
jektörlerin meme deliklerinin temizlenmesi için kulla
nılan 0,006 inç veya 0,152 mm çapında tel; müzik
aleti teli.
music wire gauge: Müzik aletleri tellerinin çaplarının
ölçümünde kullanılan bir alet; tel çapı ölçeri.
Mustard gas: Zehirli gaz olarak kimyasal savaşlarda
kullanılan, kokusu hardala benzeyen yağlı, uçucu
bir sıvı, (CH2 ClCH 2 )2 S; hardal gazı.
mustard oil: Hardal çekirdeğinden çıkarılan ve sabun
yapımında kullanılan bir yağ; hardal yağı.
muster: Deniz. rolü talimi için toplanma.
muster list: Deniz, röle cetveli.
Muster station: Dem. röle, toplanma
yeri.
3
mutchkin: Bir pintten (473 cm ) biraz daha aza eşit
olan bir sıvı ölçüm birimi.
mutual: Karşılıklı.
mutual conductance: Bir devredeki hareketli manye
tik alanın ikinci devre üzerindeki endükleyici etkisi;
müşterek veya karşılıklı endüktans.
mutual induction: Manyetik olarak bağlı ayrı bir dev
rede akımın değişmesi nedeniyle bir devrede elektro-
motif kuvvetin endüklenmesi; müşterek endüksiyon.
muzzle velocity: Bir ateşli silahın ağzını terkettiği an
merminin hızı (m/s türünden belirtilir).
Mv: Bkz. mendelevium.
mV: Bkz. millivolt.
mW: Bkz. milliwatts.
myriad: 1) on bin (10 000). 2) herhangi (belirsiz) bü
yük bir sayı. 3) belirsiz büyük bir sayıya alt; sayısız.
n
N: Nitrojen ya da azotun simgesi.
n: 1) Mate. belirsiz bir sayı. 2) Fiz. nötronun simgesi.
Na: Bkz. sodium.
nacelle: 1) uçak, balon veya diğer bir hava gemisinin
makinesi, yük vb. i konulan veya yolcuların korundu
ğu kapalı kısmı. 2) bir balona asılan sepet veya hüc
re.
NACA: National Advisory Committee tor Aeonau-
tics: ABD, Ulusal Havacılık Danışma Komitesi.
NACC: Ulusal Otomobil Ticaret Odası (ABD): Natio
nal Automobile Chamber of Comers.
nail: 1) çivi; mıh. 2) yaklaşık 57 mm (2,25 inç)'ye eşit
olan eski bir kumaş ölçüm birimi. 3) çivi ile bağla
mak veya raptetmek. 4) çivilemek.
nail head: Çivi başı.
nailing: Çivileme.
nail puller: Kerpeten.
nailset: Bir çivinin seviyesini tahta yüzeyine veya tah
ta yüzeyinin daha aşağısına gömmek için kullanılan
bir alet.
naked lights: Açık ateş veya alevler, açıkta bulunan
akkor halindeki maddeler veya kapatılmamış başka
ateşleme kaynağı; çıplak alev, ateş vb. i.
name plate: Motor, makine ve tezgâhlara konulan ve
yapımcının adı, modeli, seri numarası vb. ini göste
ren madenî plâka veya etiket.
-9
nano-: 10 , 0,000 000001 veya 1/1000 000 000 ya da
milyarda bir anlamında bir önek; nano; n kısaltması
ile gösterilir.
nanometre: Metrenin milyarda biri; 0,000 000 001 m;
-9
10 m; 1/1 000 000 000 m;
nanometre.
napalm: Alev makineleri ve yangın bombalarında kul
lanılan pelte ya da jöle benzin; napalm; yapımında
naftenik ve palmitik asitler kullanılır.
naphtha: 1) ham petrolün fraksiyonel damıtılmasın
dan elde edilen yanıcı, uçucu, yağımsı bir sıvı, naf-
ta; 80°-110°C sıcaklıklarında damıtılır ve yakıt çözü
cü ve aydınlatıcı olarak kullanılır. 2) petrol. 3) kömür
katranı, odun, kömür ve diğer karbonlu maddelerin
damıtılmasından üretilen türlü yanıcı, uçucu sıvılar
dan herhangi biri.
naphtha, petroleum: Sıv. Yük. petrol naftası; petrol
benzini; petrol eteri; yangın tehlikesi olan, özgün ko
kulu, saydam ve renksiz, insan sağlığı için tehlikeli,
doymuş alifatik karbonlu hidrojenlerden bir sıvı;
öz.ağ. yaklaşık 0,6 ; k.n. 35°-80°C; d.n.-100°C; su
da çözünmez; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer
basıncında taşınır.
naphtha, solvent: Sıv. Yük. kömür katranı naftası; çö
zücü nafta; yangın tehlikesi olan keskin ve tatlı koku
lu, koyu saman rengi veya beyaz renkli, ksilenlerin
homologlarla oluşturdukları bir sıvı; öz.ağ. 0,87; k.n.
125°-200°C; d.n.0°C'nin altında; suda az çözünür;
20°C'de viskozitesi 0,8 cS; gemilerde çevre sıcaklığı
ve atmosfer basıncında taşınır.
naphthalene: Beyaz, kristalli, aromatik bir karbonlu
hidrojen; naftalin, C 10 H 8 kömür katranının fraksiyo
nel damıtılmasından elde edilir; belirli boyalar ve di
ğer organik bileşiklerin yapımında ve güve kovucu
olarak kullanılır; naftalen, naftalin.
naphthalene, molten: Sıv. Yük. erimiş naftalin; beyaz
katran; güve pulu; katran kâfurusu; yangın tehlikesi
olan, katrana benzer kokulu, renksiz veya açık Kah
verengi, insan sağlığı için tehlikeli, aromatiklerden
bir madde; Simg. C 1 0 H 8 ; 85°C'de öz.ağ. 0,9752;
85°C'de viskozitesi 0,897; gemilerde 85°-120°C sı
caklıkları arasında ve atmosfer basıncında taşınır.
naphthalene monochloride: Kurşunlu benzinlerle ça
lıştırılan motorlarda, yanma odasında oluşacak kalin
kurşun katmanına engel olmak için kurşun tetra etile
karıştırılan bir kimyasal; naftelen monoklorür,
C 10 H 7 CI.
naphthalic: Naftaline ait; naftalinden türeyen.
naphthalin: Bkz. naphthalene.
naphthaline: Bkz. naphthalene.
naphthane group: Bkz. naphthanes.
naphthanes: Çember türü yapıya sahip ve kapalı for
mülü C n H 2 n olan karbonlu hidrojenler; naftenler; Ör
neğin siklopentan (C 5 H 1 0 ) .
naphthanic: Naflene ait; naftene ilişkin.
maph t h a ni c c r u d e s
naphthanic crudes: Naften kökenli ham petroller.
naphthol: Naftalinden türeyen iki, beyaz, kristalli izo-
merik bileşikten biri; naftol, C 10 H 7 OH ; boya
yapımın da ve antiseptik olarak kullanılır.
naphthous: Naftaya benzeyen veya naftaya ait.
naphtol: Bkz. naphthol.
Napierian logarithm: Bkz. logarithm.
narcein: Bkz. narceine.
narceine: Beyaz renkli, aci, kristalli bir alkaloit; narse-
in, C 22 H 27 O 8 N ; haşhaştan elde edilen bir narkotik.
narcotic: 1) derin uyku, uyuşukluğu teşvik eden ve
ağri gideren herhangi bir ilâç; narkotik. 2) narkoza
ait; narkoza benzeyen; narkoz yapmaya muktedir
olan. 3) narkotiğe alışmış kişi. 4) uyuşukluk vb. ine
neden oları herhangi bir şey.
narcotize: Narkotiğe konu olmak; uyuşturmak.
narrow-gauge: Dar bir demiryolu için veya dar bir de
miryoluna sahip olan.
narrow gauge: 1) raylar arası genişliği 1435,1 mm'-
den (56,5 inç) daha az olan. 2) bu ölçüye sahip
olan demiryolu veya dekovil hattı. 3) böyle bir demir
yolu için lokomotif veya vagon.
NASA: ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Yönetimi: Nati
onal Aeronautics and Space Administration.
nascent: Kimy. bir bileşikten henüz firar etmiş ve ele
ment atomlarının molekül oluşturacak şekilde birleş-
memesi nedeniyle alışılmamış bir kimyasal aktivite-
ye sahip olan bir elementin durumuna ait veya onu
belirten.
nascent state (or condition): 1) gelişmenin ilk duru
mu. 2) Kimy. bir elementin, bir bileşikten açığa çıkışı
nın başlangıcı.
native asphalt: Ham. petrolün doğal olarak buharlaş
ması veya damıtılması ile oluşan ve doğal halde bu
lunan asfalt; doğal asfalt.
native metal: Tabiatta katıksız veya saf olarak bulu
nan bir metal; örneğin altın; saf metal.
NATO: Kuzey Atlantik Savunma Örgütü: North Atlan
tic Treaty Organization.
natrium: Sodyumun lâtince adı; bazı Avrupa ülkelerin
de kullanılır; natriyum.
natrolite: Alüminyum ve sodyumun sulu bir silikatı,
Na 2O.AI 2 O 3.3SiO2 .2H2O; natrolit.
natron: Doğal sodyum bir buçuk karbonat,
Na 2CO 3 .NaHCO 3.2H2 O; natron; kuru göl yatakların
da, diğer maddelerle karışık olarak tortu halinde bu
lunan karmaşık bir mineral.
natural: 1) tabiat ya da doğaya ait; doğanın bir parça
sı; doğadan gelen. 2) doğada var olan; doğada üre
tilen; gerçek; yapay olmayan; imal edilmemiş olan.
3) Mate. doğal veya natürel sinüs, kosinüs vb.
natural asphalt: Bkz. native asphalt.
natural aspiration: Doğal emiş; doğal emme; özellik
le piston tarafından oluşturulan vakum nedeniyle ha
va veya hava-yakıt karışımının motor silindirlerine
emilmesi.
natural circulation: Buh. Kaza. doğal dolaşım; doğal
sirkülasyon; ısınan suyun yükselmesi ve onun yerini
daha soğuk su kütlelerinin almasıyla oluşan dola
şım: Alev borulu kazanlar için geçerlidir.
natural draft: Kazan ocağında yakıtın yakılması ile
oluşan gazların, gaz yollarında yükselmesi ve onla
rın yerine kendiliğinden temiz hava girmesi şeklinde
ki baca çekmesi; doğal veya tabiî (baca) çekmesi.
Teknik Sözlük - F. 24
369 n a va l s t o r e
natural frequency: Doğal frekans; her bir saniyedeki
titreşim veya osilasyon sayısı.
natural gas: Yer kabuğu ceplerinde görülen çoğu za
man nitrojen, karbon dioksit, helyum içeren % 85
metan, % 10 etan ve dengeleyici olarak propan ve
bütan gibi hafif gazlardan oluşan, hemen hemen
renksiz, yanıcı, 482-594°C'de kendiliğinden tutuşan,
evlerde yakıt olarak kullanılan bir gaz; doğal gaz; ta
biî gaz.
natural gasoline: Belirli doğal gazlarda buiunan bü
tan, pentan ve ve hegzan gibi karbonlu hidrojenlerin
geri alınarak değerlendirilmesiyle elde edilen bîr
benzin, doğal (tabiî) benzin; belirli uçuculukta üret
mek için benzine katılır, fakat düşük oktan sayısında
olup, doğal gaz ile karıştırılmamalıdır.
natural magnet: Bkz. magnetite.
natural polymer: Doğal ya da tabiî polimer; protein
ler, nişasta, sellüloz ve dekstran gibi doğal olarak vu-
kubulan polimer.
natural radioactivity: Dayanıksız bir elementin izoto
punun çekirdeğinin bozunarak daha dayanıklı ürün
ler oluşturması işlemi; doğal radyoaktivite; atom nu
maraları 83'ten büyük olan elementin tüm izotopları
doğal radyoaktivite gösterirler.
natural resin: Çam vb. i bazı ağaçlardan elde edilen
reçine; doğal reçine.
natural recources: Bir ülkenin tabiatının kömür, su,
metal cevheri, metal vb. i kaynakları; doğal kaynak
lar.
natural rubbers: Kauçuk ağacından elde edilen kau
çuk; doğal ya da tabiî kauçuk; ham kauçuk.
natural science: 1) zooloji, botanik, kimya, fizik, jeo
loji vb. ini kapsayan doğa ve fiziksel dünya bilimleri;
doğal bilimler. 2) bu bilim dallarından biri,
natural-uranium reactor: Yakıtı zenginleştirilmemiş
veya doğal uranyum olan reaktör; doğal uranyum re
aktörü.
nautical: Denizciler, gemiler veya navigasyona (seyi-
re) ait; bahrî.
nautical mile: Dünyanın büyük dairesinin bir dakika
sı; farklı ülkelerde farklı değerler alan bir uzunluk bi
rimi; ABD ve bazı diğer ülkelerdeki resmi değeri
6076,103 fit veya 1852 metredir.
nautical tables: Den, astronomi seyrinde kullanılan
türlü matematik, astronomi ve coğrafyaya ilişkin bil
gilerin cetvelleri; denizcilik tabloları.
nav.: Bkz. naval. 2) navigable. 3) navigation. 4)
navy.
naval: 1) gemilere ve gemiciliğe ait. 2) donanma,
onun gemileri, personeli vb. ine ait.
naval architect: Gemi inşa mühendisi.
naval architecture: Gemi yapımı ile ilgilenen mühen
dislik dalı; gemi inşa mühendisliği; gemi inşaiye bili
mi; gemi inşası bilimi.
naval boilers: Bkz. marine boilers.
naval brass: % 60 bakır, % 39,25 çinko ve % 0,75 ka
laydan oluşan, deniz suyuna dayanıklı bir alaşım;
bahriye pirinci,
naval engineer: Deniz mühendisi.
naval engineering: Araştırma, geliştirme, dizayn, ya
pım, işletme ve onarımda fizik kurallarının uygulan
ması; silâh sistemleri, okyanusların yapısı ile ilgile
nen sanat ya da bilim; deniz mühendisliği.
naval store: Bir geminin sürekli ve güvenilir bir bilim-
n aviga b ili t y 370 n ega t iv e carbo n

de çalışması için gerekli araç, gereç ve yedek parça

needle: 1) dikiş iğnesi; dikiş makinesi iğnesi. 2a) dan
ların bulunduğu veya korunduğu kısım; gemi mağa
tel vb. i yapımında kullanılan araç; tığ. b) tığa benze
zası.
yen, fakat ucunda çengeli olmayan alet; örgü şişi.
navigability: Deniz trafiğine uygun olma durumu ve
3) fonograf ve benzeri iğnesi. 4) bir pusulanın ibresi
ya niteliği. 2) deniz trafiğine uygun su. 3) bir gemi
veya iğnesi, b) bir hızölçer, basınç ölçer vb. inin gös
nin dümen dinlemesi niteliği.
tergesinin ibresi. 5) Benz. Mot. karbüratör şamandra-
navigable: 1) gemi ile üzerinde sefer veya seyir yapı
sına bağlı ve şamandra kabına yakıt girişine müsa
labilecek genişlik veya yeterli derinlikte ya da engel
ade eden iğne; iğne valf; nidıl valf. 5) elektrik iğnesi.
siz sular. 2) dümen dinler veya denetlenebilir.
7) bir şırınga ucundaki sivri, çok ince bir metal boru;
navigate: 1) gemi ile seyahat etmek. 2) bir gemi veya
enjektör iğnesi. 8) Diz. Mot. enjektörlerde bulunan,
uçağı sevk ve idare etmek. 2) bir tekne ya da uçakta
alt ucu konik, mekanik veya hidrolik olarak çalışan
(arazi, hava, deniz vb. i üzerinde) seyahat etmek. 4)
parça; iğne valf; enjektör iğnesi; nidıl valf. 9) ucu
sevk ve idare etmek (gemi, uçak vb.). 5) rotasını çiz
nun şekli bakımından kabaca iğneye benzeyen her
mek (uçak, gemi vb.).
hangi bir cisim. 10) Pist. Buh. Mak. makinelerin türlü
navigating bridge: Den. bir geminin yönetildiği yer;
kısımlarının özellikle buharla teması olmayan parça
köprüüstü, köprü ya da kaptan köşkü.
larının yağlanmasında kullanılan yağdanlığın, damla
navigation: Gemi ve uçakların mevkilerini saptama ve
sayısını ayar etmeye yarayan kısmı; iğne valf. 11) ba
rotalarını çizme bilimi; navigasyon; seyir bilimi.
zı rulman yatakların çok ince masuralarından biri.
navigation lights: Bir gemide bulunan borda fenerle
needle bearing: Çok ince makara şeklinde
ri, silyon fenerleri ve pupa feneri; seyir fenerleri; se
rulmanla
yir ışıkları.
rı olan yatak; iğne yatak; iğne bilyalı yatak; iğne ma
navigator: Bir gemi veya uçakta ekonomik rotalar çi
suralı yatak; bazan piston pin yatağı olarak kullanı
zen, navigasyon dalında çalışan kişi; seyir subayı;
lır.
seyir zabiti; navigator; seyir bilimcisi.
needle file: Saatçilerin kullandıkları ince bir eğe;
navy: 1) bir ülkenin tüm savaş gemileri; donanma.
saat çi eğesi.
2a) bir ülkenin gemileri, zabitleri, insanları, depoları,
needle flame: Bir şalumanın iğne şeklindeki alevi; iğ
tersaneleri vb. lerini kapsayan tüm deniz kuvvetleri,
ne (biçiminde) alev.
b) bununla görevli devlet teşkilâtı; deniz kuvvetleri
needle lift: Enjektör iğne valfının yuvasından kalkma
komutanlığı.
miktarı; ağır devirli dizel motorlarında 0,5-0,8 mm ve
navy vessels: Bahriye gemileri; savaş ya da harp ge
yüksek devirli dizel motorlarında ise 0,35-0,5 mm do
mileri.
layındadır.
navy yard: Savaş gemilerini inşa etmek ve onarmak,
needle nose plier: ince ağızlı bir tür pense; kargabu-
bahriye teçhizatı vb. depolamak için tersane; donan
run.
ma tersanesi; askerî tersane.
needle roller: iğne rulmanlı yatağın masuralarından
Nb: Bkz. niobium.
herhangi biri; iğne rulman.
Nü.: Bkz. neodymium.
needle-roller bearing: Diz. Mot. daha çok piston pin
Ne: Bkz. neon.
(perno) yatağı olarak kullanılan bir tür bilyalı yatak;
N.E.: Bkz. Naval Engineer.
iğne bilyalı yatak.
NBC contamination: Nükleer, biyolojik ve kimyasal
needle valve: 1) uzun, koni şeklinde bir tapası bulu
kirlenme.
near field: Kaynağa yakın olan bir akustik radyasyon nan ve sıvı akımını denetleyen bir valf; özellikle yük
sek basınçlı gaz silindirlerinde kullanılır. 2) karbüra-
alanı; yakın alan; bitişik alan.
törlerde şamandra kabına girecek benzin miktarını
neat: 1) bir şeyle karışmamış; saf; su katılarak hafifle
düzenleyen valf; nidıl veya iğne valf. 3) enjektörler
tilmemiş. 2a) temiz, b) temizlikle belirtilen; becerikli
de mekanik veya hidrolik bir şekilde açılarak yakıtın
ve dakik.
10-15 mikron çapında küreciklerden oluşan bir sis
neat's-foot oil: Sığırların bacak ve incik kemiklerinin
şeklinde silindirlere püskürtülmesini sağlayan alt
kaynatılması ile elde edilen açık sarı renkli bir yağ;
ucu konik şekilde yapılmış bir valf; iğne valf. 4) Pist.
deri terbiyesi için kullanılır.
nebular: Nebula veya nebüla'lara ait. Buh. Mak. bazı damlalıklı yağdanlıklarda yağ damla
nebular hypothesis: Nebülaya ait varsayım; güneş sayısını düzenlemek veya yağdanlığı kapamak için
sisteminin önceleri bir nebüla olduğu ve sonra yoğu- kullanılan, alt ucu konik valf; iğne valf.
negate: Bilgisay. olumsuzlamak.
şarak güneş ve gezegenlerin oluştuğu kuramı.
negative: 1) pozitif olarak düşünülenin karşıtı; nega
nebulize: 1) çok ince serpintiye dönüştürmek (bir
tif, özellikle: a) pozitif karakter veya niteliği olmayan.
sıvı yı). 2) ilâçlı sıvı ile (hasta, veya yaralı yüzeye)
2) Mate, sıfırdan küçük bir sayı veya çıkarılacak bir
püs kürtmek.
şeyi belirten; negatif; eksi. 3) Fiz. negatif elektriğe
nebulose: Bkz. nebuleus.
ait. 4) ebonit bir çubuk üzerinde, sürtünme ile üreti
neck: 1) çoğunlukla ucuna doğru bir şaftın ucuna ve
len elektrik yükü; bir elektronun elektrik yükü. 5) bir
ya çapının değişeceği kısma oyuk açmak. 2) bir şaf
volta pilinde düşük gerilimin bulunduğu levha; nega
tın ya da milin uçları arasında çapı küçülen kısım.
tif levha veya kutup. 6) Mate, sıfırdan küçük veya çı
nebulosity: 1) nebülöz olma durumu veya niteliği. 2)
karılacak bir sayı; negatif sayı. 7) Foto. negatif re
Çoğ. nebüla.
sim.
nebulous: 1) nebüla veya nebulalara ait veya onlara
negative acceleration: Hareketli bir cismin yavaşla
benzeyen. 2) bulutlu; puslu. 3) bulanık; belirsiz;
ması; negatif ivme.
müphem.
negative carbon: Elektrik kaynağının veya üreticinin
negatif (-) ucu veya terminaline bağlanan, sürekli ki-
negativ e catal ys t 371 Nessler solutio n

vılcım veren bir ark lâmbasındaki karbon; negatif kar

yen bir antibiyotik ilâç; neomisin.
bon.
neon: Dünya atmosferinde çok küçük miktarda bulu
negative catalyst: Bir katalizör nedeniyle tepkime hı
nan nadir, renksiz ve inert gaz halinde kimyasal ele
zındaki azalma; negatif katalizör.
ment; neon; Simg. Ne; at.ağ. 20,183; at.no. 10.
negative charge: Aşırı elektronlara sahip bir madde
neon bulb: Neon lâmbası; neon ampulü.
tarafından taşınan elektrik dolgusu; negatif dolgu ya
neon glow lamp: Neon lâmbası.
da şarj.
neon sign: Bkz. neon tube.
negative electricity: 1) reçine veya balmumu üzerine
neon tube: Neon gazı ile doldurulmuş ve içinden
sürtünme ile yapılan elektrik. 2) bir volta pilinde al
elektrik akımı geçtiği zaman yoğun turuncu kırmızı
çak gerilime sahip levhada veya kutupta görülen
renkli bir ışık üreten lâmba; neon tüpü.
elektrik; negatif elektrik.
neoprene: Asetilenin türevi olan klorun polimerleştiril-
negative electron: Pozitron'dan ayırmak için bir elek
mesi ile üretilen yapay kauçuk; neopren; yağ. ısı,
trona uygulanan isim; negatif elektron.
ışık ve oksitlenmeye yüksek dayanıklıktadır.
negative GM: Negatif metasentr yüksekliği; meta-
neoprene bearing: Den. şaft kovanlarında, pelesenk
sentr noktasının, gemi ağırlık merkezinin altında ol
veya metal yataklar yerine kullanılan yatak; neopren
duğu durum; negatif metasentr yüksekliği; negatif
yatak; aşınmaya çok dayanıklıdır.
GM.
neoprene seal: Petrol ürünleri, özellikle benzin veya
negative ion: Elektron kazanan bir atom; negatif
motorinle temasta bulunan bazı yerlerde kullanılan
iyon.
keçe; neopren keçe.
negative lap: Pist. Buh. Mak. bir slayt (çekmece) val
neoprene washer: Neopren rondela veya pul.
fın portu tamamen kapatamadığı durumdaki lepi; ne
neosalvarsan: Bkz. neoarsphenamine (Ticarî mar
gatif lep; karşıtı pozitif lep.
ka).
negative lift: Negatif yükseklik: Sıvı düzeyinden aşağı
neoytterbium: Bkz. ytterbium.
da bulunan pompalar için söylenir.
nephelite: Bir çok volkanik kayada bulunan alümin
negative lifted pump: Negatif liftli veya yüksekliği
yum, sodyum ve potasyum silikat.
olan pompa. 1) alıcı tarafında ya da emme borusun
nephelogy: Bulutlarla ilgilenen meteoroloji dalı; nefe-
da pozitif basınç bulunan pompa. 2) basacağı sıvı
loji.
seviyesinden daha aşağıda bulunan herhangi bir
nephelometer: Bazı bakteriler veya çözeltilerdeki ba
pompa.
zı kimyasal elementler gibi, içersinden ışık geçirerek
negative plate: Kurşun plâkalı asitli veya alkalin akü
bir çözeltinin yoğunluğunu, standart baryum klorür
lerde negatif levha ya da plâkalardan herhangi biri;
çözeltisinden geçirilen ışığın parlaklığı ile kıyaslaya
negatif plâka.
rak ölçmek için kullanılan bir cihaz; nefelometre.
negative pole: Bir akü, pil ya da elektrik üretecinin
nephelometry: Nefelometre yardımıyla bir çözeltinin
negatif veya - kutbu; negatif kutup.
miktarsal analizi; nefelometri.
negative sign: Mate, negatif bir sayıyı göstermek üze
nephescope: Meteo. bir bulutun yükseltisi ve onun
re kullanılan bir işaret; eksi (-) işareti; negatif işareti.
sürüklendiği yön ve hızını saptamak için kullanılan
negative terminal: Bir elektrik devresinin, elektrik üre
cihaz; nefeskop.
tecinin negatif veya - ucu; negatif terminal; negatif
uç; negatif kutup. neptunium: Uranyum atomlarının röntgen ışınlarına
tutulması ile üretilen bir kimyasal element; neptin-
negative work: Mot. giriş ya da emme sırasında hava
yum; Simg. Np; at.ağ. 239; at.no. 93.
veya hava-yakıt karışımının emilmesi, cebrî egzoz sı
Nernst bridge: Kollarında dirençler yerine kondensa
rasında egzoz gazlarının silindirden atılması için pis
törler bulunan, yüksek frekanslarda kapasitanslari
ton tarafından yapılan iş; negatif iş.
ölçmek için kullanılan dört kollu bir köprü; Nernst
negativity: Negatif olma durumu veya niteliği; negatif-
köprüsü.
lik.
Nernst effect: Bir manyetik alan düzlemine dikey ola
negatron: Kimy. Fiz. elektron.
rak yerleştirilmiş, ısıtılmış bir metal şeritin uçları ara
negatron: Katodun bir tarafında anot ve diğer tarafın
sındaki potansiyel farkı; Nernst etkisi.
da ise anot ve ızgaraya sahip olan negatif dirençli,
Nernst heat theorem: Mutlak sıfır çevresinde tüm fi
dört elemanlı vakum tüpü.
ziksel ve kimyasal işlemler adyabatiktir; Nernst ısı
negligibility: İhmal edilebilir olma durumu veya niteli
varsayımı.
ği. neroli: Portakal çiçeğinden damıtılan ve parfüm yapı
negligible: Küçük, önemsiz vb. i oluşu nedeniyle ih mında kullanılan bir yağ; portakal çiçeği yağı.
mal edilebilir. nerve: Sinir sisteminin bir parçası; sinir.
neoarsphenamin: Bkz. neoarsphenamine. nerve gases: Sinirler için öldürücü etkisi olan zehirli
neoarsphenamine: Daha az şehirli ve daha çözünür gazlar; sinir gazları.
olduğu için arshenamine (arsfenamin) yerine kullanı Nessler reagent: Bkz. Nessler's solution.
lan arsefenamin sodyum bileşiği; neosalvarsan ola Nessler reagent test: Sadece oksijen kovmak ya da
rak da kullanılır. çıkarmak için hidrazin kullanılan kazanlara uygula
neodymium: Nadir toprak grubundan metalik kimya nan bir deney; Nestler ayıraç deneyi; bu ayıraç
sal bir element; neodimiyum; Simg. A/d; at.ağ. amonyak kapsayan numuneye uygulandığı zaman
144,27; at.no. 60. su kırmızımsı kahverengine döner; rengin koyuluğu
neomycin: Türlü deri ve göz hastalıkları ile sistematik amonyak miktarının fazlalığını gösterir.
enfeksiyonların tedavisinde kullanılan ve bağırsak Nessler solution: Potasyum iyodür içinde ve bir mik
antiseptiği olarak yararlanılan, streptomisine benze tar sodyum ve potasyum hidroksit kapsayan potas-
nest
yum cıva iyodür; su analizlerinde amonyak araştır
mak için kullanılır ve san bir renk, verir; Nesler çözel
tisi; çok zehirlidir.
nest:
Yuva.
nested: İçice (devir düşürücülerin bazıları gibi.)
net: Brüt olmayan; net: Net kuvvet gibi.
net: 1) kuş, balık vb. ini tutmak için sicim veya ipten
yapılmış, delikli bir araç; balık ağı. 2) şebeke. 3) bir
ağ veya şebeke yapmak.
net heat value: Bkz. lower heat value.
net horsepower: 1) Mot. endike güçten sürtünme,
rüzgârlama (vantilasyon) kayıpları ve makine tarafın
dan çalıştırılan yardımcıların tükettikleri güç çıktıktan
sonra geri kalan güç; net beygirgücü; fren beygirgü-
cü; şaft beygirgücü; effektif beygirgücü. 2) herhangi
bir makinenin mil kaplininden alınan güç; net po
wer biçiminde de kullanılır.
net output: Mot. krankşaft kaplinindeki güç; net bey
girgücü; net güç; Bkz. net horsepower.
net power: Bkz. net horsepower.
net ton: Bkz. short ton.
net weight: Darasız ağırlık; net ağırlık; safî ağırlık.
network: 1) paralel teller, iplikler vb. inden belirli ara
lıklarla ufak delikler kalacak şekilde dokunmuş veya
düzenlenmiş; ağ; şebeke. 2) bir bakıma bunlara ben
zeyen bir şey; özellikle: a) Rad., Telev. verici istas
yonları denetleme ve işletme şebekesi, b) kanal vb.
i sistemleri. 3) bir şebekenin istasyonlarinın aynı an
da neşriyat yapması. 4) ağ yapma; dokuma ağlar
yapma.
net work: Mot. silindirde yakıtın yanmasıyla oluşan ısı
nın, egzoz, soğutma ve ışınım kayıpları çıktıktan son
ra endike güce dönüşen bölümünün yaptığı iş; net
iş.
network arm: Elekt. seri olarak bağlı bir veya daha
fazla sayıda iki uçlu elemanlardan oluşan şebeke
parçası; şebeke kolu.
network branch: Bkz. network arm.
network element: Uçları doğrudan diğer elektriksel ci
hazlara bağlanan endüktör, direnç elemanı, kapasi-
tör, jeneratör, elektron tüpü gibi herhangi bir elektrik
sel cihaz; şebeke elemanı.
network mesh: Bir şebekede kapalı devre oluşturan
iletkenler sistemi; şebeke gözü.
neutral: 1) yerküre ile potansiyeli aynı olan veya net
pozitif ve net negatif yüklü olmayan bir iletkeni belir
tir. 2) Oto. vitesten çıkartmış; vitesin boşta olma du
rumu. 3) Kimy, asit veya alkalin tepkimesi verme
yen; nötr. 4) Elekt. negatif ya da pozitif olmayan;
yüksüz; şarjsız. 5) Meka. dişlilerin birbirlerine geçme
miş durumu; dişlilerin makineden işletme parçaları
na güç iletmedikleri durum.
neutral axis: Bir yapı elemanının içinde ne çeki veya
ne de basıda olan durum çizgisi; nötr eksen.
neutral buoyancy: Sadece sudan küçük bir miktar
hafif olan bir cismin yüzme yeteneği; nötr yüzme ye
teneği.
neutral equilibrium: Küçük deplasmanların, cismin
potansiyel enerjisini değiştirmediği denge durumu;
nötr denge.
neutrality: 1) tarafsız veya yansız niteliği, durumu ve
ya karakteri. 2) bir limanın savaştaki tarafsız duru
mu; tarafsızlık.
neutralization: Nötrleştirme; nötrleşme. 1) bir triyot
372 neutron producer
yükseltme devresinde anot-ızgara kapasitansının is
tenmeyen etkilerini nötrleştirmek için dengeleme ka-
pasitansı kullanımı. 2) su oluşturmak için bir asitin
hidrojen iyonları ile bir bazın hidrokzil iyonlan arasın
daki tepkime.
neutralization number: Bir gram yağlama yağını nötr
leştirmek için gerekli, miligram türünden potasyum
hidroksit miktari; nötrleştirme veya nötralizasyon sa
yısı; yağın asit miktarını saptamak veya ölçmek için
kullanılır.
neutralize: 1) Kimy. aktif özelliklerini tahrip etmek: Al
kali, asiti nötrleştirir gibi.
neutralizing amines: Buh). Kam. hidrazini içine alan
ve fid (besi) suyu sistemine verildikten sonra kaza
na girer girmez derhal buharlaşan bir grup aminler.
neutral, non-viscous: Viskozitesi 37,7°C'de
(100°F'de) 150 saniyenin altında olan nötr yağ; vis
koz olmayan yağ ya da yağlar.
neutral oil: Doğrudan damıtma ürünlerinden yapılan
hafif yağlama yağları; nötr yağ veya yağlar.
neutral point: Nötr nokta. 1) kimyasal analizlerde asit
ya da alkanlinliğin dengede olduğu nokta. 2) Elekt.
bir doğru akım devresinin nötr bölgesinin merkezi.
neutral temperature: Devre elektromotor kuvvetinin
maksimumda ve onun sıcaklıkla değişiminin mini
mumda olduğu bir termokupl'ün sıcak bölgesinin sı
caklığı; nötr sıcaklık.
neutral zone: Çalışan bir doğru akım devresinde, kol-
lektörün komşu iki bakır dilimi arasında gerilimin sı
fır olduğu bölge; nötr bölge.
neutretto: Pozitif bir mezonun bir nötron veya negatif
bir mezonun bir proton ile arasında çarpışmasından
oluşan nötr bir mezon; nötr mezon.
neutrino: F/z. atomdan küçük, yüksüz ve kütlesi sıfıra
yakın olan bir parçacık veya partikül; nötrino.
neutrodyne: Rady. küçük bir kondansatöre sahip
olan, giriş ve çıkış devreleri arasındaki dengesizliği
nötrleştiren yüksek frekanslı yükseltme devresine ait
veya onu belirten; böyle bir (yükseltici) devre.
neutron: Yükü olmayan ve kütlesi 1,675x10" kg
27
olan, atomun başlıca parçacıklarından biri; nötron;
1
hidrojen ve protium ( H) hariç tüm atom çekirdekle
rinde bulunur; nötronlar çekirdek dışında dayanıksız
olup çürürler; serbest bir nötronun yarı ömrü yakla
şık olarak 780 saniyedir.
neutron capture: Nük. Ener. yeni parçalanabilen çe
kirdekler (örneğin plütonyum-238 veya U-232) üret
mek üzere üretken madde (örneğin U-238 veya tor-
yum-232) tarafından esir edilen nötron; esir nötron.
neutron cycle: Nükleer bir reaktörde zincirleme tepki
menin başladığı ve tüm nötronların emildiği ana ka
dar olan süre, yaşam süresi; nötron çevrimi.
neutron density: Bir reaktörde birim hacime düşen
nötron sayısı; nötron yoğunluğu.
neutron excess: Bir çekirdekteki nötron ve proton sa
yısı arasındaki fark.
2
neutron flux: 1 cm yüzeyden 1 saniyede, herhangi
bir yöne geçen nötron sayısı; nötron flüksü veya akı
sı; nötron şiddetini belirtmek için kullanılır.
neutron number: Bir çekirdekteki nötron sayısı; kütle
sayısı ile atom numarası arasındaki farka eşittir.
neutron producer: izotop üretimi için nötron kaynağı
olarak kullanılan nükleer bir reaktör; nötron üreteci-
si; nötron jeneratörü; nötron üreteci.
n e u t ro n so u rc e
neutron source: Radyum ve berilyum kanşımı gibi
nötron yayan herhangi bir madde; nötron kaynağı
veya menbaı.
Newcommen engine: Newcommen makinesi; Tho
mas Newcommen'in 1712, bazı yazarlara göre 1705
yılında yaptığı makine; buhar kazanının doğrudan
stim silindirinin altına yerleştirildiği bir pistonlu bu
har makinesi.
Newton: 1) Uluslararası Sistemin (SI) kuvvet birimi;
Newton; 1/9, 80 kilogram kuvvet (Kgf); N kısaltması
ile belirtilir. 2) metrik sistemin 100 000 din'e eşit olan
2
bir kuvvet birimi; 1 kg'lık bir kütlede 1 m/s 'lik ivme
üreten kuvvet; Newton.
Newtonian mechanics: Newlonun hareket kanununa
dayanan mekanik sistemleri; Newton mekaniği; clas
sical mechanics olarak da kullanılır.
Newtonian telescope: 45°'lik aynası ve yandaki bir
boruda bulunan delik ile görüntünün gözlendiği bir
teleskop; Newton teleskopu.
Newton's law of cooling: Newton'un soğutma yasa
sı; "Radyasyon ve konveksiyon ile soğutma miktarı,
soğutulan cisim ile onu çevreleyen madde arasında
ki sıcaklık farkı ile orantılıdır"
Newton's law of universal gravitation: Newton'un
universal çekim kanunu: "Iki cisim arasındaki çekim
kuvveti herbirinin kütlesi ile doğru orantılı ve araların
daki mesafenin karesi ile ters orantılıdır."
Newton's laws of motion: Newton'un hareket
kanun ları: "Cisme göre kuvvet, kütle ve hareketin
etkileri nin ilişkilerine göre düzenleyen kanunlar; bu
kanun lar Newton mekaniğinin temelidirler.
Newton's second law: Newton'un ikinci kanunu;
mo mentum kanunu: "Bir cismi etkileyen bir
kuvvet onun momentumunu değiştirir; bu değişim
uygula
nan kuvvet ve cismin etkilendiği süre ile orantılıdır."
Newton's third law: Nevton'un üçüncü yasası; tepki
yasası: "Her etki beraberinde eşit, fakat zıt yönde bir
tepkiyi getirir."
Nf (national f ine): ince diş.
N.H.P.: Bkz. nominal horsepower.
Ni: Bkz. nickel.
niacin: Nikotinik asit; niasin, C5H4NCOOH.
nicad battery: Pozitif plâkaları nikel ve negatifleri
kad
miyum ve elektroliti % 20'lik potasyum hidroksit çö
zeltisi ve kabı çelik olan bir akü; nikel kadmiyum
akü; Yunger aküsü.
niccolite: Soluk kırmızı renkli doğal nikel arsenid, Ni-
As; bakır nikel adı da verilir; bakirli kırmızı mineral;
nikelin önemli bir cevheri.
Nichols radiometer: Işığın basıncını göstermek ve
gö rünür ve kızılötesinde radyasyonun şiddetini
ölçmek için kullanılan bir cihaz; Nikols radyometresi.
nichcrome: Yapısı % 77,1 nikel, % 20,25 krom ve geri
kalanı demir, silisyum, manganez ve karbondan olu
şan paslanmayan, yüksek sıcaklığa dayanıklı, başlı
ca elektrik alanında ısıtma cihazları, direnç bobinleri
ve reosta yapımında kullanılır; nikrom.
Nick-break test: Numunenin çentiklenerek kırıldığı
bir deney; kınkiar iç hataları bakımından incelenir;
Nik kırılma deneyi.
nickel: 1) sert, gümüş beyazı, dövülebilir bir metalik
element; nikel; yaygın olarak alaşımlarda ve oksitlen
meye dayanıklı olduğu için kaplamacılıkta kullanılır;
Simg. Ni; at.ağ. 58,69; at.no. 28. 2) ABD ve Kana-
373 nin e
da'da nikel bakır alaşımından yapılan 5 sentlik ma
denî para.
nickel: "A": % 99,4 nikel ve bakır, demir, manganez
ve silisyumdan oluşan bir alaşım; Nikel "A"; ısıya da
yanıklı parçaların yapılmasında kullanılır.
nickel-alkaline battery: Pozitif kutupları nikel ve ne
gatif kutupları demir olan akü; Edison aküsü; nikel
alkalin akümlatör.
nickel chrome: Nikel kromlu; yapısında bulunan ni
kel ve kromdan oluşan (alaşım, çelik vb. i).
nickel-chrome steels: Nikel kromlu çelikler; krom ni
kel çelikleri; yüksek dayanıklıkta çelik alaşımları.
nickel-copper alloy: Bkz. monel metal.
nickel "D": % 94,75 nikel, % 4-5 manganez, bakır, de
mir ve silisyumdan yapılan bir alaşım,; Nikel "D"; ka
zan duvar cıvataları yapımında kullanılır.
nickeliferous: Nikel kapsayan (cevher vb.i). nickel-
plate: Elektroliz vb. i ile nikelle kaplamak.
nickel plating: Elektroliz ile metalik nikel yığarak oluş
turulan ince bir katman; nikel kaplama.
nickel silver: Esas olarak nikel, bakır ve çinkodan
oluşan sert, dayanıklı, dövülebilir, haddeden çekile
bilir gümüşî beyaz renkli bir alaşım; nikel gümüşü;
elektriğe dayanıklıtel vb. i yapımlarında kullanılır; Al
man gümüşü (German Silver) adı da verilir.
nickel steel: % 3,5 nikel, % 0,25-% 0,35 karbon ve
ge ri kalan kısmı demirden oluşan adi çeliklerden
daha sert ve daha dayanıklı olan bir çelik alaşımı;
nikel çe liği; "SAE 2330" şeklinde de belirtilir.
nicotin: Bkz. nicotine.
nicotine: Tütün yaprağında bulunan çok zehirli bir al
kaloit; nikotin, C 1 0 H 1 4 N 2 ,
nicotine sulfate: Tütünden çıkarılan ve böcek öldürü
cü olarak kullanılan bir madde; nikotin sülfat.
nicotinamide: Beyaz, kristalli bir toz; nikotinik asitin
bir amidi; nikotinamid, C H 14 O 2 N ; yağsız et, yu
10
murta vb. i proteinli gıdalarda bulunur veya sentetik
olarak nikotinin oksitlenmesinden elde edilir; B
kompleks vitaminin bir üyesi olup, pelegranın tedavi
sinde kullanılır.
nicotinism: Nikotin zehirlenmesi.
nics: Çentikler, kertikler, dişler
Nida-bronze: Çok yüksek basınçlar altında çalışabi
len, sadece fevkalâde sert jurnal yüzeyi gerektiren
bir bronz türü (Ticarî bir marka); Nida bronzu.
niello: 1) kükürtün gümüş, kurşun, bakır vb. i ile yap
tığı türlü alaşımlardan, koyu renkli herhangi biri; ni-
elo. 2) nielo ile süsleme işlemi. 3) bu yolla süslen
miş şey. 4) nielo ile süslemek veya dekore etmek.
Nike: 1) ABD Ask. güdümlü füze; yerden (karadan)
fırlatılan ve rotasını otomatik düzenleyerek düşman
uçaklarını vurmak için kullanılan füze; Nayk füzesi.
nimonic: Diz. Mot. daha çok iki zamanlı doğru akım
süpürmeli makinelerin egzoz supaplarının yapımla-
rinda kullanılan, yüksek sıcaklığa dayanıklı, molib
den - nikel alaşımı; nimonik; Bkz. nimonic 80 A al
loy.
nimonic alloy: Bkz. nimonic 80 A alloy.
nimonic 80 A alloy: Diz. Mot. dört stroklu makineler-
deki supapların yapımlarında kullanılan, korrozyon
ve yüksek sıcaklığa fevkalâde dayanıklı bir nikel mo
libden alaşımı; nimonik 80 A alaşımı.
nine: 1) sekiz ile on arasındaki tam sayı; dokuz; 9;
IX. 2) dokuz kişi veya şeyden oluşan herhangi bir
grup; özellikle bir beyzbol takımı.
 ninefol d
ninefold: 1) dokuz parçaya sahip olan. 2) dokuz mis
line sahip olan; dokuz kat; dokuz misli.
nineteen: On dokuz; 19; XIX.
nineteenth: 1) bir dizide 18'inciden sonra gelen; on
dokuzuncu. 2) bir şeyin on dokuz eşit parçasından
birini belirtir. 3) bir şeyin on dokuz eşit parçasından
herhangi biri; 1/19.
ninetieth: 1) bir seride seksen dokuzdan sonra ge
len; doksanıncı. 2) bir şeyin doksan eşit parçasın
dan herhangi birini belirten. 3) seksen dokuzuncuyu
takip eden. 4) bir şeyin doksan eşit parçasından her
hangi biri; 1/90.
ninety: 1) doksan. 2) 90; XC veya
LXXXX.
ninth: 1) bir seride sekizinciden sonra gelen; doku
zuncu; 9 uncu. 2) bir şeyin dokuz eşit parçasından
herhangi birini belirten. 3) bir şeyin dokuz eşit parça
sından herhangi biri; 1/9.
ninthly: Dokuzuncu sırada.
niobium: Özellikleri tantala benzeyen nadir metalik
kimyasal bir element; niyobyum; Simg.Nb; at.ağ.
92,91; at.no. 41; kolombiyum Bkz. colombium ola
rak da kullanılırdı.
nipper: Tel kesmek için kullanılan bir alet; tel pense
si.
nippers: Tutan veya koparan kerpeten, pense, kıs
kaç, tel pensesi vb. i aletlerden herhangi biri.
nipple: 1a) bir su borusunun ucunda musluk, nozul
(meme) vb. inin bağlandığı diş çekilmiş veya klavuz-
lu kısım; boru rakoru, b) her iki ucu klavuzlu kısa bir
boru; nipel. c) cam veya metal üzerinde küçük bir çı
kıntı. 2) Buh. Kaza. heder türü su borulu kazanlarda
buhar domunun (dramının) su bölgesini ön hedere
veya ön hederi çamur dramına bağlayan kısa, bü
yük çaplı borulardan herhangi biri; nipel; nipıl.
niter: 1) doğada bulunan ve koruyucu, barut yapımı
vb. inde kullanılan kristalli bir tuz; potasyum nitrat,
KN0 3 ; güherçile, 2) kristalli bir tuz, sodyum nitrat;
Şili güherçilesi; gübre vb. i için kullanılır.
Ni-resist: %2,5-% 3,25 karbon, % 1,5 silisyum, % 13
nikel, % 2 krom, % 6 bakır ve geri kalan yüzdesi de
mirden oluşan bir alaşım; korrozyon ve ısıya daya
nıklı parçalar yapımında kullanılır.
niton: Radyoaktif kimyasal element; Simg. Nt; Ra
don'un eski adı.
nitr-: Bkz.
nitro-.
nitralloy: % 1,25 alüminyum, % 1,50 krom, % 0,20
molibden, % 0,30 karbon ve geri kalan yüzdesi de
mirden oluşan bir alaşım; nitraloy; amonyakta ısıl iş
lem gördüğü zaman fevkalâde sert bir yüzeye sahip
olur.
nitrate: 1) nitrik asitin bir tuzu ya da esteri; nitrat. 2)
gübre olarak kullanılan potasyum ve sodyum nitrat.
3) nitrik asit veya bir nitrat ile muamele etmek veya
birleştirmek. 4) nitrata dönüştürmek.
nitration: 1) krank millerinin yapımları sırasında,
krankpin ve krank jurnal yüzeylerinin sertleştirilmesi
için uygulanan yöntemlerden biri; nitrikleme; bu iş
lemde krank mili tavlandıktan sonra azot ya da
amonyak atmosferinde soğutulur. 2) nitrik asit veya
karışık asitler kullanılarak bir nitro grubunun (-N02)
bir karbon atomundaki hidrojenle yer değiştirme tep
kimesi; nitrasyon.
nitre: Bkz. niter.
nitriding: Çeliklerin sertleştirme yöntemlerinden biri;
nitrikleme; özellikle krank millerinin jurnal ve pinleri-
nin yüzeylerinin sertleştirilmesinde kullanılır; krank
mili tavlandıktan sonra azot veya amonyak atmosfe
rinde soğutulur.
nitric: 1) nitrojene ait veya azot kapsayan; nitrik. 2)
nitrus bileşiklerinden daha yüksek değerli nitrojen
374 ni t ro ge n
kapsayan bileşiklere ait veya bu bileşikleri belirten.
nitric acid: Sıv. Yük. nitrik asit; akua fortis; hidrojen
nitrat; kuvvetli oksitleyici, boğucu, soluk sarı renkli,
dumanlı, insan sağlığı için zararlı inorganik bir asit;
Slmg.HN0 3 ; sülfürik asitin nitratları etkilemesi ile ve
amonyağın oksitlenmesi ile üretilir; 20°C'de viskozi
tesi 1,15 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer
basıncında taşınır.
nitric bacteria: Bkz. nitrobacteria.
nitriced alloy: Nitriklenmiş alaşım; nitrikleme yöntemi
ile yüzeyi sertleştirilmiş alaşım; azotlu çelik.
nitric oxide: Nitrik asitin bakır vb. ini etkimesiyle elde
edilen (hazırlanan) renksiz bir gaz; nitrik oksit, NO.
nitrid: Bkz. nitride.
nitride: Nitrojenin daha pozitif olan fosfor, boron ve
ya bir metal elementle bileşiği; nitrid.
nitrification: Nitrojen veya bir azot bileşiği ile birleştir
me.
nitrifier: Nitrikieyen herhangi bir şey; özellikle amon
yum tuzlarını oksitleyerek nitrit veya nitratlara dönüş
türen toprak bakterileri.
nitrify: 1) nitrojen (azot) veya azot bileşikleri ile birleş
tirmek. 2) nitratlarla doyurmak (toprak vb.). 3) top
rak bakterileri vb. inin etkisiyle amonyum tuzları vb.
lerini oksitleyerek nitrit ve nitratlara dönüşmesine ne
den olmak.
nitril: Bkz. nitrite.
nitrile: Hidrolizle amonyak ve asit veren, bir alkil gru
bunun organik siyanürü; nitril.
nitrite: Nitrus asitin bir tuzu veya esteri.
nitrite-borate: Çoğu metal yüzeylerde pasif bir oksit
katmanı oluşturarak paslanmayı önleyen kimyasal
madde; nitrit-borat; Mot. soğutma devrelerinde kulla
nılır.
nitro: 1) nitrik veya nitrus asitin etkisi ile üretilen ve
nitrojen kapsayan belirli bileşikleri belirten; nitro. 2)
bir veya daha fazla NO, kökünün hidrojen atomları
ile yer değiştirdiği N0 2 kökü veya bileşiklerini belir
ten,
nitro-: Nitrojen.bileşikleri, N0 2 kökünün varlığı anlam
larında bir önek.
nitrobacteria: Toprakta amonyak bileşiklerini okside
ederek nitriklere veya nitritleri nitratlara dönüştüren
bakteriler; nitrobakteri,
nitrobenzene: Benzenin nitrik asit ile muamele edil
mesinde elde edilen sarı renkli zehirli bir bileşik; nit-
robenzen, C 6 H 5 N0 2 ; boya, parfüm vb. i
yapımların da kullanılır.
nitrocellulose (nitro-cellulose): Pamuk veya odun lif
leri şeklindeki sellülozun nitrik asit ile muamele edil
mesinden elde edilen şekilsiz ya da amorf sarı bir
madde; nitrosellüloz; patlayıcılar, fotoğraf filmleri, ci
lalar vb. yapımlarında kullanılır; sellüloz nitrat.
nitrochloroform: Bkz. chloropicrin.
nitro compounds: Diz. Mot. yakıtların setan sayısını
yükseltmek için kullanılan etil nitrat, izo-amil nitrat
vb. i gibi özel sentetik yapay katkı maddelerinden bi
ri; nitro bileşikleri.
nitroethane: S/ı/. Yük. nitroetan; önemli bir tehlikesi
olmayan, hoş kokulu, renksiz, yağ kıvamında, nitro
bileşiklerinden bir sıvı; Simg. CH 3 CH 2 N0 2 ;
,
20°/20°C de öz.ağ. 1,052; k.n. 114°C; d.n. -90°C;
suda % 4,5 oranında çözünür; viskozitesi belli değil;
gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında ta
şınır.
nitrogen: Hacim olarak atmosferin yaklaşık % 79'u,
ağırlık olarak yaklaşık % 77'sini oluşturan renksiz,
tatsız, kokusuz, gaz halinde bir kimyasal element;
nitrojen veya azot; yaşayan tüm şeylerde bulunur;
Simg.N; at.ağ. 14,008; at.no.7.
nitrogen cycle
nitrogen cycle: Atmosferik nitrojenin doğal ajanlar ta
rafından bileşiklere dönüştürülmesi, bunların hayvan
ve bitkiler tarafindan kullanılarak proteinlere çevrilme
si ve sonuçta tekrar orijinal durumuna dönmesi işle
mi; nitrojen veya azot çevrimi.
nitrogen dioxide: Sıv. Yük. azot dioksit; dinitrojen
tet- roksit; nitrojen peroksit; su ve diğer yüklerle
tehlikeli
biçimde tepkimeye giren, asit kokulu, sarı renkli sıvı
veya gaz; nitrojen dioksit (N0 2 ) ve nitrojen tetroksi-
tin (N 2 0 4 ) karışımından oluşur ve insan sağlığı için
tehlikelidir; 20°C'de öz.ağ. 1,45; k.n.21°C; d.n.
-9,3°C; suda ayrışır; viskozitesi belli değil; gemilerde
çevre sıcaklığı veya altında, atmosfer basıncı veya
üzerinde taşınır.
nitrojen fixation: 1) nitrojen tespit ediciler (toprak
bakterileri) tarafından atmosferik nitrojenin nitratlara
dönüştürülmesi: Bazı sebzelerde yumrular şeklinde
bulunur. 2) serbest nitrojenin türlü işlemlerle ticarî
değerdeki nitrojenli bileşiklere dönüştürülmesi.
nitrojen-fixing: Nitrojen tespiti yapabilen; nitrojen
sa- bitleştiren; Mikrobakteriler için söylenir.
nitrogenize: Nitrojen veya onun bileşiği ile birleştir
mek veya doyurmak.
nitrogen monoxide: Anestezide kullanılan renksiz bir
gaz; nitrojen monoksit, N2 0.
nitrogenous: Nitrojen veya azot bileşikleri kapsayan
ya da onlara ait; nitrojenli; azotlu, nitroglycerin (nit
roglycerine): Gliserinin nitrik ve sülfürik asitler karışı
mı ile muamelesinden elde edilen yoğun, soluk sarı
renkli patlayıcı bir yağ; nitrogliserin, CH 2 N0 3 CH-
N0 3 CH 2 N0 3 ; gliseril nitrat; dinamit yapımında ve
tıpta kullanılır.
nitrohydrochloric acid: Bir kısım derişik nitrik asit ile
üç kısım konsantre hidroklorik asit; altın ve platinin
çözücüsü olarak kullanılır; aqua regia şeklinde de
kullanılır.
nitrolic: Nitrus asitin, nitroparafini etkimesi ile oluşan
ve CH 3 -N0 2 kökü kapsayan asit serilerinden herhan
gi birine ait veya onu belirten; nitrolik.
nitrometer: Bir maddenin içindeki nitrojen miktarını
ölçmek için kullanılan bir cihaz; nitrometre.
nitroparaffin: Metan veya parafin serisi karbonlu hid
rojenlerin herhangi bir üyesinden türeyen ve hidro
karbonlarda normal olarak bulunan hidrojen atomu
ile yer değiştirebilen N0 2 grubu kapsayan bir nitro
jen bileşiği; nitroparafin.
nitropropane, 1-: Sıv. Yük. 1- nitropropan; önemli bir
tehlikesi olmayan, hafif ve etere benzer kokulu, renk ;
siz, nitro bileşiği bir sıvı; Simg. H 3 C . C H 2 N O
2
0 linde olan; düğüm kapsayan.
20 /20°/C'de viskozitesi 0,764 cP; gemilerde çevre
sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
nitropropane, 2-: Sıv. Yük. 2- nitropropan; önemli bir
tehlikesi olmayan, ahfif ve etere benzer kokulu, renk
siz, nitro bileşiği bir sıvı; Simg. H 3 C.CH(N0 2 ).CH 3 ;
0
20°/20 C'de öz.ağ. 0,992; k.n.120°C; d.n.-93°C;
20°C'de suda %0,6 oranında çözünür; 20°C(de vis
kozitesi 0,764 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmos
fer basıncında taşınır.
nitrosamin: Bkz. nitrosamine.
375 noise
nitrosamine: Aminlerden türeyen ve iki değerli
= N.NO kökü kapsayan organik bileşikler dizisinin
herhangi biri; nitrosamin.
nitroso: NO kökü veya grubu kapsayan veya onları
belirten; nitroso.
nitroso-: NO kökü varlığını belirten bir önek.
nitrosyl: Nitroso kökü veya grubu.
nitrous: 1) potasyum nitrata Bkz. niter ait, ona ben
zer veya potasyum nitrat ya da güherçile kapsayan.
2) nitrik bileşiklerinden daha düşük değerli nitrojen
kapsayan bileşiklere ait veya onları belirten; nitrus.
nitrous acid: Sadece çözeltilerde bilinen, nitrit adı ve
rilen tuzları oluşturan bir asit; nitrus asit, HN0 2 .
nitrous bacteria: Bkz. nitrobacteria.
nitrous oxide: Anestezik olarak kullanılan renksiz bir
gaz; diazot monoksit, N 2 0 ; gülme gazı; laughing
gas olarak da kullanılır.
No: Bkz. nobelium.
No. (no.): Bkz. number.
nobelium: Küryum'un nükleer bombardmanından
üretilen radyoaktif kimyasal bir element; nobelyum;
Simg. No: at.ağ. 255 (?); at.no. 102.
noble: 1) mükemmel niteliğe sahip olan. 2) çabuk
paslanmayan veya bozulmayan; değerli, ya da kıy
metli; saf: Metaller, özellikle altın, gümüş vb. i için
söylenir.
noble metals: Havada ya da suda paslanmayan, asit
ler tarafından kolayca etkilenmeyen gümüş, altın ve
platin gibi metaller; asil ya da soylu metaller.
nodal: Düğüm veya düğümlere ait veya onlara benze
yen.
nodder: Düğüm yapan şey veya kişi.
node: 1) Den. düğüm; bağ. 2) yoğunlaşma veya yığıl
ma noktası. 3) Astr. a) bir gezegenin yörüngesinin,
güneşin görünür yolunu kestiği iki noktadan her bi
ri, b) bir uydunun yörüngesinin, o uydunun gezege
ninin yörünge düzlemini kestiği iki noktadan biri. 4)
Geom. sürekli bir eğrinin kendisi ile karşılaştığı veya
kesiştiği nokta. 5) Fiz. ip gibi titreşim yapan bir cis
min, nispeten titreşim olmayan bir noktası, hattı ve
ya yüzeyi; düğüm noktası.
nodical: Astr. düğüm veya kesişme noktalarına ait.
nodose: Düğümleri olan; düğümlü; kökler vb. i için
söylenir.
nodosity: 1) düğümle dolu olma durumu veya niteli
ği. 2) Çoğ. düğüm.
nodous: Düğümlerle dolu; düğümlü.
nodular: Düğüm veya düğümlere ait veya onların şek
nodulous: Bkz, nodulose.
nog: 1) maden ocağı tavanlarını taşımak için kullanı
lan ağaç direk; maden direği. 2) ağaç çerçeve içersi
ne tuğla işçiliği ile inşa etmek. 3) ağaç pin veya blok
ile taşımak veya bağlamak. 4) çivi, vida vb. i için du
vara yerleştirilen ağaç pin veya blok.
noise: 1) Rady., Akust, gönderilen ses impulslarını bo
zan herhangi bir ses; parazit ses. 2) gürültü; patırtı;
noi seles s
yaygara. 3) ses; yağmur sesi gibi. 4) yaymak (ha
ber, şayia vb.). 5) gürültü ya da gürültüler yapmak.
noiseless: Gürültüsüz; çok sakin; sessiz.
noise maker: Gürültü yapan şey veya kişi.
noise-trial: Gürültü deneyi ya da tecrübesi.
noisily: Gürültülü bir şekilde.
noisiness: Gürültülü olma niteliği.
noisy: 1) gürültü yapma. 2) gürültü dolu; gürültülü;
patırtılı; şamatalı.
no laod: Yükü olmayan; yüksüz.
nomenclature: Bir mekanizma ve cihazın parçaları
için isim veya terimler sistemi.
nominal: Nominal veya itibari; tanımlanmış.
nominal compression ratio: iki zamanlı motorlarda
egzoz pencereleri (portları) açıldığı zaman silindirler
deki hacmin, ölü hacime oranı; nominal sıkıştırma
veya kompresyon oranı.
nominal horsepower: Nominal beygirgücü; matema
tik olarak hesaplanmayan veya beygirgüçlerini ve
ren formüllere uymayan, vergi alınmak üzere amprik
olarak her ülkede ayrı şekilde düzenlenen beygirgü
cü.
nomograph: Matematiksel formülleri kullanarak yapı
lan çizim veya grafik; nomağraf.
nomografhy: Nomağraf çizim bilimi veya sanatı; no
mografi.
non-adjustable: Ayarlanması mümkün olmayan; aya
rı olanaksız.
nonagon: Dokuz kenarı ve dokuz açısı olan düzlem
şekil; dokuzgen; dokuz kenarlı.
non-alkaline hardness: Başlıca kalsiyum ve magnez
yum klorür ve sülfatlardan gelen ve asit tabiatlı olan
sertlik; kalıcı sertlik adı da verilir.
noncombustible: Havada yanmayan; yanmaz.
non-condensing engines: Havaya veya bir ısıtıcıya
egzoz eden makineler, özellikle küçük güçlü buhar
makineleri; kondensersiz makineler.
non-conducting: Bir metalin özelliğini belirten; ilet
ken olmayan.
nonconductor: Ses, ısı ve özellikle elektrik vb. i
belir li enerji şekillerini iletmeyen bir madde;
yalıtkan: Ör neğin elektriği iletmeyen porselen gibi.
noncorrosive: Paslanmayan; paslanmaz.
nondestructive tests: X ışınları, gama ışınları ile ve
manyetik partiküller ile yapılan deneylerin tümü; tah
ripkâr olmayan deneyler; tahripsiz tecrübeler.
nondisplay: Bilgisay. görüntülenmez.
nonelectrolyte: Sudaki çözeltisi elektriği
geçirmeyen, iyonlaşmayan bir madde; örneğin
şeker.
non-expansion: Genişlemesiz veya tam basınçlı; ge
nişlemesi olmayan.
non-expansion engine: Silindirine bir strok boyunca
sabit basınçta buhar verilen, katofu olmayan piston
lu buhar makinesi; tam basınçlı makine; genişleme
siz makine; daha çok pistonlu pompalarda kullanılır.
non-ferrous: Demir kapsamayan; demirsiz.
non-ferrous alloy: Pirinç, bronz, alüminyum alaşımla
376 nonreturn trap
rı, nadir olarak magnezyum alaşımları gibi kökeni
demir olmayan bir alaşım ya da halita; demirsiz ala
şım.
non-ferrous metal: Demir kapsamayan metal ya da
alaşım; babit veya beyaz metaller gibi; Bkz. non-fer
rous alloy.
non-hardness salts: Başlıca çözelti halindeki sod
yum tuzları; normal kazan işletme koşullarında biri
kinti yapmayan tuzlar; sertlik vermeyen tuzlar; sertli
ği olmayan tuzlar.
nonillion: ABD ve Fransa'da 1'in peşinde 30 sıfır ile
30
belirtilen sayı; 10 . 2) ingiltere ve Almanya'da 1'in
peşinde 54 sıfırla belirtilen sayı; elli dört sıfırlı sayı;
54
10 ; nonilyon.
noninductive: Elekt. endüksiyon yapmayan;
endüksi yon yapmayan bir madde.
noninductie resistance: Self endüksiyonu olmayan
veya endüksiyonsuz bir direnç.
noninflammable: Yanmayan ve alev üretmeyen
mad deleri belirtir; örneğin asbestos yanmaz katı bir
mad dedir; yanmaz; tutuşmaz.
non-ieaded: içinde veya yapısında kurşun bulunma
yan; kurşunsuz.
non-leaded gasoline: içinde, vuruntuyu önleyen kur
şun tetra etil veya tetra metil bulunmayan benzin;
kurşunsuz benzin.
nonmetal: Metal özellikleri olmayan elementlerden
herhangi biri; özellikle baz olmayan oksijen, karbon,
nitrojen, flor vb. i gibi elektronegatif elementler; ma
denî olmayan element; metalsi; ametal.
non-metallic: Metal olmayan; madenî olmayan; me
talsi.
non-metallic bearing: Yapay reçine veya fenolik
bile şiklerle ıslatılan, doğal grafit ile doyurularak
yüksek ısı ve büyük basınç ile şekil verilen yatak;
metal ol mayan yatak.
non-metallic elements: Karbon, selenyum, kükürt,
si lisyum, fosfor gibi, metal olmayan kimyasal
element ler; ametaller; metalsiler.
nonautomatic: Otomatik olmayan; otomatik olarak
ve ya kendiliğinden çalışmayan (makine, motor,
meka nizma vb. i).
nonnitrogenous: Nitrojene sahip olmayan; nltrojen-
siz; azotsuz.
nonpolar bond: Kovalan bağ.
nonpolar compound: Moleküllerdeki atomları simet
rik olarak düzenlendiği için elektrik yükünü düzgün
olarak dağıtan bir bileşik; polar olmayan bileşik; ko
valan bileşik.
nonpolarizing cell: Hidrojenin pozitif elektrota erişe
mediği volta pili; polarlaşmayan pil.
nonporous: Gözenekleri olmayan (bir katı); gözenek
siz.
nonproductive: Üretken olmayan; mahsul ya da
ürün vermeyen; verimsiz.
nonrenewable recources: Kömür gibi, kullanıldığın
da yenilenmeyen doğal kaynaklar.
nonreturn trap: Çoğu zaman boru devrelerine giriş
 non re t u r n val v e
basıncından daha düşük basınçta, rutubet veya su
boşaltmak için kullanılan bir cihaz; geri döndürmez
kapan (tuzak).
nonreturn valve: Geri döndürmez valf veya vana;
Bkz. check valve.
nonscan: Bilgisay. tarama dışı.
nonskid: Kaymayı azaltacak şekilde yapılmış dişlere
sahip olan; Oto lâstiği vb. i için kullanılır.
nonstop: Durmaksızın; aralıksız; duraklamaksızın.
nonvolatile: Uçmayan; uçucu olmayan; kalıcı.
nonyl alcohol: Sıv. Yük. nonil alkol; alkol C-9; nona-
nol; n-nonil alkol; oktil karbinol; pratik olarak tehlike
siz, tatlı kokulu, renksiz veya sarımtrak renkli, birin
cil alifatiklerden sıvı bir alkol; Simg.C 9 H 19 OH;
20°C'de öz.ağ. 0,83; k.n. 180°C'den yüksek; d.n.-
5°C; suda çözünmez; viskozitesi belli değil; ge
milerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşı
nır.
nonyl phenol: Sıv. Yük. nonil fenol; para nonil fenol;
donma yanığı yapan, parlayıcı, sıvılaştırılmış, hafif fe
nol kokulu, renksiz veya soluk sarı renkli, fenol aile
sinden, viskoz bir sıvı; Simg. C 6 H 4 OHC 9 H 10 ;
20°/4°C'de öz.ağ. 0,953; k.n. yaklaşık 300°C;
d.n.0°C'den küçük; suda çözünmez; 20°C'de visko
zitesi 2100 cP; gemilerde 40°C'ye kadar çevre sıcak
lığı ve atmosfer basıncında taşınır.
norm: Bir grup için standart, model veya örnek;
norm: Alman, Amerikan vb. i normları gibi.
normal: 1) doğal; tabiî; standart; normal muntazam;
olağan. 2) Kimy. a) bir asitin tüm yer değiştirebilir
hidrojeninin, bir metal veya metallerle yer değiştir
mesi sonucu oluşan bir tuza ait veya onu belirten.
b) her bir litre çözeltideki bir atom gram ağırlığında ki
hidrojene kimyasal eşdeğer çözünmüş miktarda
madde kapsayan bir çözeltiye ait veya onu belirten.
c) zinciri dallanma yerine sürekli olan yağımsı bir
karbonlu hidrojeni belirtir. 3) Mate, dikey; düşey; dik
açılarda. 4) Mate, bir dikey; özellikle değdiği nokta
da bir eğriye teğet olan doğru; teğet; normal.
normal atom: Elektrik yükü olmayan ve çekirdeği
çev resindeki elektronlarin en alçak enerji
düzeyinde ol dukları bir atom; normal atom.
normal boiling point: Bir sıvının buhar basıncının 1
2
atmosfer (14,5 psi, 1,029 kgf/cm ) olduğu noktaya
da sıcaklık; normal kaynama noktası.
normalcy: Normal olma durumu veya gerçeği.
normal electrode: Normal bir elektrot çözeltisine
dal dırılmış bir metal elektrot ya da plâka; normal
elek trot.
normal freezing point: 1 atmosferlik basınçta görü
len, bir sıvının donma sıcaklığı; normal donma sıcak
lığı.
normal gas: Bir tür molekülleri olan, polimerleşme-
yen bir gaz; normal gaz.
normal heptane: Benzinin oktan sayısının saptanma
sında kullanılan ve oktan sayısı sıfır (0) varsayılan
karbonlu hidrojen; normal heptan; n-heptan,
C 7 H 16 ; oktan sayısı 75 olan bir yakıt % 75 izo-
oktan
377 notch
ve % 25 normal heptandan oluşur.
normality: Bir çözeltinin her bir litresinin eşdeğer ayı
racının gram sayısı.
normalize: 1) iç gerilmelerini gidermek amacıyla bir
metali kritik sıcaklığına kadar ısıtmak ve sonra çok
yavaş olarak soğumasına müsaade etmek. 2) nor
mal yapmak; normalleştirmek.
normalizing: Kritik sıcaklığı üzerinde ısıttıktan sonra
çeliğin havada soğumasına müsaade etme işlemi;
normalleştirme.
normal lapse rate: Havada düşey olarak yükselindi-
ğinde her 304,8 m (1 000 fit) için 1,94°C'lik (3,5°F)
sıcaklık düşümü miktari.
normal load: Bkz. maximum continuous load, maxi
mum continuous power.
normally: 1) normal bir tarzda. 2) normal koşullar al
tında; çoğunlukla.
normally aspirated engines: Pistonun pozitif
hareke ti ile hava ya da hava-yakıt karişımının
silindirlere emildiği, özellikle dört zamanlı motorlar;
doğal emiş- li makineler.
normal melting point: 1 atmosfer basınçta görülen,
bir katının erime sıcaklığı; normal erime sıcaklığı ve
ya noktası.
normal mixture: Benz.. Mot. kimyasal yöntemlerle
he saplanan hava yakıt oranı 15,12/1 olan karışım;
nor mal karışım.
normal reaction: Bir yüzeye dik açılardaki tepki; nor
mal tepki.
normal salt: Değişebilir hidrojen veya hidrokzil
iyonla rı bulunmayan bir tuz; normal tuz; bir baz
tarafından bir asitin tam nötrleştirilmesiyle oluşan
tuzlardan her hangi biri; normal tuz.
normal solution: Her bir litre çözelti için bir gram eş
değer ağırlıkta madde kapsayan çözelti; normal çö
zelti.
normal vapor: Bir cins molekülü olan ve polimerleş-
meyen bir buhar; normal buhar.
normative: 1) norm veya standartlara ait veya onlara
göre tesis edilen. 2) kullanım normlarına sahip olan.
Norwegian steam: Yelkenli teknelerde insan gücü
ile
döndürülen dümen dolabı.
nose: 1) burun. 2) buruna benzeyen herhangi bir
şey; bir nozul (meme), geminin başı, uçağın başı
vb. i gibi çıkıntılı parça.
nose, cam: Bkz. cam nose. nose-
dive: Balıklama dalmak.
nose dive: 1) bir uçağın burnu yere doğru hızlı, dik
dalışı. 2) herhangi anî, keskin bir düşme.
nosepiece: 1) bir hortum başlığı (nozulu) veya bir
mikroskopun alt ucu gibi, şekli ve durumu buruna
benzeyen bir şey. 3) gözlük camları arasındaki köp
rü.
notation: Bilgisay. yazım.
notch: 1) bir kenar ya da yüzeyde V biçiminde kesik;
diş; çentik. 2) çentik ya da çentikler kesmek veya
yapmak. 3) çentiklerle kayıt etmek.
no t i f y
notify: Bildirmek.
novaculite: Tortul kökenli olduğu sanılan sert, çok kü
çük, silisli bir kaya; bileği taşı olarak kullanılır; nova-
külit.
novocain (novocaine): Kokaine benzeyen, fakat on
dan daha az zehirli ve uyarıcı olan bir alkaloit bileşi
ği; lokal uyuşturucu olarak kullanılır; novokain (Tica
rî bir marka).
nozzle: 1) yangın ve sulama hortumlarının, genellikle
pirinçten yapılan başlığı; hortum nozulu ya da me
mesi. 2) aksiyon türbinlerinde buharın basıncını dü
şüren ve ona saniyede 1 000 metreye varan bir hız
kazandıran sabit kısım; De Laval, Körtis, Rato vb. i
buhar türbinlerinde kullanılır. 3) buhar enjektörü, po-
sakül makinesi, erecekter vb. lerinde basıncı hıza dö
nüştüren kısım.
nozzle applicator: Özellikle akaryakıt yangınlarında
pus biçiminde bir su perdesi oluşturan özel bir hor
tum başlığı; meme (nozul) aplikatörü.
nozzle block: Buh. Türb. nozul ya da memeleri taşı
yan ve keyse sıkıca bağlanan blok; nozul bloku,
nozzle body: Nozul ya da meme gövdesi; iğne valfı
taşıyan kısım.
nozzle control valves: Buh. Türb. belirli sayıdaki no
zul ya da meme gruplarına komuta eden valflar; no
zul kontrol valfları; nozul grubu valfları; bu valflar be
lirli sayıda nozula kumanda ederler ve biri açıldığı
zaman, belirli sayıda nozul devreye girerek türbine
ek buhar verilmesini ve devir sayısının yükselmesini
sağlarlar.
nozzle, convergent: Bkz. convergent nozzle.
nozzle, divergent: Bkz. divergent nozzle.
nozzle, efficiency: Bkz, velocity coefficient.
nozzle holder: Diz. Mot. meme taşıyıcısı; meme kütü
ğü; meme gövdesi; iğne valfı taşıyan kısım.
nozzle, hose: Yangın hortumlarında kullanılan ve ço
ğunlukla pirinçten yapılmış meme veya başlık; hor
tum nozulu; hortum başlığı.
nozzle losses: Buh. Türb. nozul ya da meme içinde
buharın sürtünmesi nedeniyle oluşan kayıplar; nozul
ya da meme kayıpları.
nozzle neck: Bkz. nozzle throat.
nozzle needle: Diz. Mot. enjektörün meme iğnesi ve
ya iğne valfı.
nozzle opener: Enjektör meme (nozul) deliklerini te
mizlemek ya da tıkanmış olanları açmak için kullanı
lan İğne; nozul açacağı.
nozzle orifices: D/z. Mot. enjektör memelerinin daire
sel kesitli delikleri; püskürtme delikleri; meme delik
leri; orifis; çaplan 0,15-0,8 mm ve boyları çaplarının
üç misli ve sayıları 3-18 arasında değişir.
nozzle tester: Diz. Mot. enjektörlerin püskürtme ba
sınçlarını ayar etmek için kullanılan cihaz; enjektör
test cihazı; test cihazı.
nozzle testing: Diz. Mot. enjektörlerin püskürtme ba
sınçlarının denenmesi; enjektör deneme veya test et
me; enjektör test cihazına bağlanarak yapılır; Bkz.
nozzle tester.
378 nucl ea r numb e r
nozzle throat: Buhar veya akışkanın giriş kısmından
sonra nozulun daraldığı ve sonra tekrar genişleme
ye başladığı kısım; nozul boğazı.
nozzle tip: Enjektör memesinin püskürtme deliği ya
da deliklerini kapsayan kısım; nozul ya da meme
ucu.
nozzle valve: Bkz. injector, injection valve.
nozzle vent: Enjektör gövdeleri veya kütüklerinin dış
yüzünde bulunan ve havasızlandırma amacıyla kulla
nılan kisım; meme havasızlandırma çıkışı.
Np: Bkz. neptunium.
Nt: Bkz. niton.
N.T.P.: Normal temperature and pressure: Normal
sıcaklık ve basınç.
nt.wt.: Bkz. net weight.
n-p-n transistor: Emitör ve kollektörü n-cinsinden ve
tabanı p-türünden olan bir transistor; emitöre negatif
ve kollektöre pozitif gerilim uygulanır.
n-type semiconductor: Akımın büyük bir bölümünün
elektronlar tarafından taşındığı bir yarı iletken türü.
nuclear: Çekirdeğe ait; çekirdeksel; çekirdeğe benze
yen veya çekirdek şeklinde olan; nükleer.
nuclear atom: Elektronlarla çevrelenmemiş bir atom
çekirdeği; nükleer atom.
nuclear chain reaction: Atomun kendiliğinden çatla
yarak dağılması işlemi; nükleer zincir tepkimesi; zin
cirleme reaksiyon.
nuclear charge: Bir atom çekirdeğindeki pozitif elek
trik yük; nükleer yük; çekirdek yükü.
nuclear chemistry: Yeni elementler veren tepkimeler
üzerinde bilimsel çalışmalar yapan kimya dalı; nükle
er kimya.
nuclear disintegration: Çekirdeğin alfa tanecikleri,
protonlar, döteronlar veya nötronlarla bombardman
edilmesi sonucu bir çekirdekten proton veya nötron
yayılması; nükleer bozunma.
nuclear energy: Atom enerjisi; atomsal enerji; yapay
fizyon ve atomların çekirdeklerinin bozunması sonu
cu açığa çıkan enerji veya erke.
nuclear engineer: Nükleer enerji mühendisi.
nuclear engineering: Nükleer enerji mühendisliği.
nuclear equation: Atomların çekirdeklerindeki deği
şimleri belirten formül; nükleer eşitlik.
nuclear fission: Kütlenin bir parçasının enerjiye dö
nüşmesi ile birlikte oluşan, atomların çekirdeklerinin
parçalanması: Atom bombasının ilkesi; nükleer fiz
yon; nükleer çatlama.
nuclear fuel: Bir reaktörde enerji kaynağı olarak kulla
nılan ve çoğu zaman uranyum 235 olan bölünebilir
izotop; nükleer yakıt.
nuclear induction: Katı, sıvı veya gaz örneklerde çe
kirdeklerin manyetik momentlerinden gelen manye
tik endüksiyon; nükleer endüksiyon.
nuclear isomers: Aynı kütle ve yük, fakat farklı mik
tarlarda radyoaktif çürümeye sahip elementlerin
atomları; nükleer izomerler.
nuclear number: Kütle sayısı veya numarası; çok bol
nucl ea r ph ys ic s
bulunan oksijen izotopunun kütlesine göre, bir izoto
pun kütlesi; çekirdekteki nükleonların sayısını verir.
nuclear physics: Fizik biliminin nükleer enerji, nükle
er tepkimeler, radyasyon vb. i ile ilgilenen bir dalı;
nükleer fizik.
nuclear power: Bir egzotermik nükleer tepkimede açı
ğa çıkan kullanılabilir güç; nükleer güç; çekirdek gü
cü.
nuclear power plant: Nükleer güç tesisi ya da kurulu
şu.
nuclear propulsion: Bir çok suüstü ve sualtı gemisin
de olduğu gibi, nükleer fizyondan elde edilen enerji
ile, buhar üretilen ve buhar türbinleri ile yürütülen
ya da tahrik edilen (bir gemi, uzay aracı vb. i).
nuclear radiation: Gözle görülmeyen, duyulmayan
veya hissedilmeyen, aranması veya tanınması zor,
ancak özel yöntem veya cihazlarla saptanan bir rad
yasyon türü; nükleer radyasyon.
nuclear reactions: Kimyasal tepkimelerle kıyaslandı
ğında çok büyük enerji değişimleri oluşturan reaksi
yonlar; nükleer tepkimeler; 1 kg uranyum tepkime
sinde 5080 ton kömür ya da 2.508.350 litre ya da
3
2.508.850 m fuel oile eşdeğer ısı üretilir; b) atomla
rın çekirdeklerinin değiştiği, farklı elementin veya or-
jinal elementin izotoplarını verdiği reaksiyonlar; nük
leer tepkimeler.
nuclear reactor: Radyoaktif bir elementin fizyonunu
denetleyen, yeni radyoaktif maddeler ve enerji üre
ten bir cihaz; nükleer reaktör; atom reaktörü.
nucleate: Çekirdek şeklini almak; çekirdekleşmek.
nucleation: Çekirdekleşme veya çekirdekleştirme.
nuclei: Çoğ. nucleus.
nucleic acid: Organik nükleer maddelerde görülen
ve fosforik asit ile bir karbonhidrat ve bir baz karışı
mı olan asitler grubunun herhangi biri; nükleik asit.
nuclein: Tüm hücrelerin çekirdeklerinde bulunan ve
nükleik asit ile bir bazdan oluşan, renksiz, şekilsiz
protein maddeleri grubunun herhangi biri; nüklein.
nucleolar: Çekirdekçiğe ait veya çekirdekçik tabiatın
da olan.
nucleolate: Bkz. nucleolated.
nucleolated: Çekirdekçiğe sahip olan.
nucleole: Bkz, nucleolus.
nucleolus: Hücrelerin pek çoğunda bulunan, genel
likle küre şeklinde bir gövde; çekirdekçik
nucleon: Bir atomun çekirdeğindeki proton veya nöt
ron; nükleon.
nucleonics: Nükleonlar veya nükleer işlerle uğraşan
fizik bilimi dalı.
nucleoprotein: Hayvansal ve bitkisel hücrelerin çekir
deklerinde bulunan birleşik protein sınıfının herhan
gi biri; nüklein ile birleşmiş basit bir protein ve bir
pentoz veya hegsozdan oluşur; nükleoprotein.
nucleus: 1) diğer parça veya şeyleri grup veya toplu
halde etrafında toplayan merkez biçimindeki bir kı
sım ya da şey; çekirdek; nüve. 2) büyüme ve geliş
me merkezi gibi görev yapan herhangi bir şey; öz.
379 nu t
3) Astr. bir kuyruklu yıldızın başının parlak orta kıs mı.
5) Kimy, Fiz. bir atomun, proton ve nötron gibi
esas parçacıklarından oluşan merkez kısmı; atom çe
kirdeği. 6) Org, Kimy. atomların esas, sabit düzeni:
Benzen çemberi gibi.
nuclide: Özellikle bir çekirdekteki protonlar ve nötron
ların sayıları ile belirtilen atom türü; nüklid; örneğin
U 235 ve Co 60 gibi.
nugget: Bir külçe, özellikle doğal altın külçesi.
NULACE: Sıvı ısıtmalı nükleer, hava çevrimli makine
(Nuclear-Heated Liquid-air-Cycle Engine); yanma
dan önce hidrojeni ısıtmak için nükleer reaktör kulla
nan bir roket makinesi.
null: Bilgisay. on altılı sayı sisteminde sıfır.
null method of measurement: Sıfır yöntemi; detek
tör sıfır durumu gösterinceye kadar ayarlamanın ya
pılacağı bir ölçüm yöntemi.
null reading: Bir cihazın sıfıra göre ayar edilmesi.
num.: Bkz. 1) number. 2) numeral; numerals.
number: 1) sayı; rakam. 2) Çoğ. aritmetik. 3) birimle
rin miktarı; toplam; yekûn. 4) kişi veya şeylerin sayı
sının toplamını bulmak veya hesaplamak; saymak.
5) sayı veya numara vermek; sayı ile belirtmek. 6)
sayı ya da süresini tespit etmek veya sınırlamak. 7)
toplamak; yekûn yapmak eşit olmak.
numberless: Sayısız; hesapsız.
number of turn: Sarım sayısı. '1) transformatörlerin
primer ve sekonder sargılarının sarım sayısı. 2) bir
bobinde yumuşak demir göbek çevresinde sarılı, izo
len tellerin sarım sayısı; primer sargı 240 ve sekon
der sargı 21 bin sarım sayısındadır.
numerable: Sayılır veya hesaplanabilir.
numeral: 1) sayılarla belirtilebilen bir şekil, harf veya
sözcük ya da bunların herhangi bir grubu: Arap sayı
ları, Romen sayıları gibi. 2) sayı ya da sayılara ait;
sayı veya sayılarla belirtilen; sayı veya sayılarla gös
teren. 3) sayı; rakam.
numerals, Arabic: Bkz. Arabic numerals.
numerary: Sayı ya da sayılara ait.
numerate: 1) saymak; hesaplamak. 2) okumak (sayı
ya da sayıları).
numeration: Sayılama.
numerator: 1) sayan kişi veya şey; sayıcı; numerator.
2) Mate, bayağı kesirde bölüm çizgisinin üzerinde olan
sayı; pay; ondalık kesirlerde virgülün sağına ya zılan
sayı; kesir.
numeric: Bkz. numerical.
numerical: 1) sayıya ait veya sayı tabiatında olan; sa
yısal; nümerik. 2) sayılarda veya sayılar tarafından.
3) bir sayı ile belirtilen. 4) harf ya da harfler yerine
sayı ya da sayılarla belirtilen. 5) Mate, işaretine göre
değeri veya büyüklüğüne ait ya da onu belirten.
numerically: Sayısal bir tarzda; sayılarla veya sayıla
ra göre.
numerous: 1) çok sayıda kişi veya şeyden oluşan. 2)
pek çok.
nut: Mak. çoğu zaman metalden yapılmış, iç kısmın-
nut an d bolt
da diş çekilmiş dairesel oyuk bulunan ve bir cıvata
ya bağlanabilen, genellikle altı, bazan kare şeklinde
küçük bir blok; somun; cıvata somunu.
nut and bolt: Somun ve cıvata; somun ve onun cıva
tası.
nut and bolt torque data: Somunların sıkılacağı (vira
edileceği) moment değerini kgm veya Nm türünden
veren cetvel veya çizelge; somun ve cıvata tork cet
veli.
380 nylon insulated
nut washer: Somun pulu veya rondelası.
nylon: Kömür, su ve havadan türeyen çok esnek,
çok dayanıklı sentetik bir madde; naylon; iplik, lev
ha vb. i yapımında kullanılır. 2) Çoğ. bundan yapı
lan çorap.
nylon insulated: Naylon ile yalıtılmış veya izole edil
miş; naylonla yalıtılmış.
 O,o
o -: Bkz. ortho-.
O: Bkz. oxygen.
oakum: Den. eski halatlardan yapılan üstüpü veya kı
tık; halat kıtığı; tekne dikişlerinin kalafatında kullanı
lır.
oar: 1) Den. bir ucunda geniş ince palası bulunan, kü
rek çekmek için, bazan dümen olarak kullanılan
uzun, tahtadan yapılmış araç; kürek. 2) kürek kulla
nan kişi; kürekçi. 3) kürek çekmek.
O.B.O.: Akaryakıt (yağ), dökme ve maden cevheri ta
şımak üzere özel olarak dizayn edilmiş bir yük gemi
si; Obo (gemisi).
object: 1) Görülebilir veya dokunulabillr bir şey; ci
sim; madde; şey veya nesne.
object.: Bkz.
objective.
object code: Bilgisay. amaç program.
objectify: Objektif, maddî ve nesnel şekil vermek;
nesnel yapmak; maddileştirmek.
objective: 1) sadece akılda yaşayan, devam eden,
olan ve bilinen şey; nesnel; objektif; maddesel; mad
dî. 2) gerçek; hakikî. 3) nesnei bir şey; realite. 4)
Opt. mikroskop, teleskop vb. inde gözlenecek cisme
en yakın mercek veya mercekler; objektif.
object program: Bilgisay. amaç program.
oblate: Geom. kutuplarda yassılaşan veya basıkla-
şan.
oblate ellipsoid: Kutupları basık olan elipsoit; Bkz.
oblate spheroid.
oblate spheroid: Kutuplarp basık olan elipsoit veya
steroit; elipsin eksenlerinden biri etrafında döndürül
mesi ile oluşan şekil.
oblique: 1) 90° dışındaki bir açıda birbirleriyle karşıla
şan iki doğru veya bir doğru ile bir düzlemi belirtir;
düşey veya yatay olmayan; meyilli; eğik; örneğin bir
grafikte birbirleriyle 30°'lik bir açı oluşturan iki doğru
gibi. 2) dolaylı; endirek.
oblique angle: Dik açı dışında herhangi bir açı; dar
veya geniş açı; oblik.
oblique cone: Geom. eğik koni.
oblique cylinder: Geom. eğik silindir.
oblique hexagonal: Geom. eğik altıgen piramit.
oblique load: Eğik yük
oblique pentagonal: Geom. eğik beşgen
piramit. oblique rectangular: Geom. eğik prizma.
oblique wiev: Tek. Res. eğik görüş.
obliquitous: Meyilli olma durumu; meyillilik; eğiklik.
oblique triangle: Dik açısı bulunmayan, dar ve geniş
açılı üçgen.
obliquity: 1) oblik olma durumu veya niteliği; eğim;
meyil. 2) Astr. dünya ekvatoru ve yörünge düzlemle
ri arasındaki açı. 3)p Mate, a) bir doğru ya da düzle
min düşey (dikey, şakuli) veya paralelden sapması.
b) bunun derecesi.
oblong: 1) eninden daha uzun; uzatılmış; özellikle:
a) dikdörtgen ve bir yönde diğerinden daha uzun.
b) eliptik. 2) oblong şekil; oblong şeklinde herhangi bir
şey.
oblong hole: Elips şeklinde veya eliptik delik; beyzî
delik.
obolus: Eski Yunan'da 11,25 grain'e (0,729 g) eşit
olan bir ağırlık birimi.
obovoid: Geniş tarafı tepede olan yumurta şeklinde.
observable: 1) görülebilir; gözlenebilir; özellikle: Gö
rülebilir; farkına varılabilir. 2) incelemeye değer; dik
kat etmeye değer.
observably: Görülecek şekilde.
observance: Gözlem veya rasat.
observation: 1a) bazı bilimsel incelemelerde olduğu
gibi, olayları, gerçekleri not ve kayıt etme işi veya uy
gulaması, b) bu şekilde not ve kayıt edilmiş bilgi. 2)
Den. a) geminin mevkiini bulmak için güneş, bir yıl
dız vb. inin yükseltisini saptama işi. b) elde edilen
sonuç.
observational: Deneme yerine gözleme dayanan ve-
ya ona ait.
observation car: Bir demiryolu treninin sonunda bağ
lı, ekstra büyük pencereleri bulunan veya açık bir
platformu olan, tren güzergâhının manzarasını izle
mek için kullanılan bir vagon; gözlem vagonu.
observation tank: Buhar ve besi suyu devrelerinde
 observa t or y
türlü ısıtıcıların dreynlerinin toplandığı, içersinde so
ğutma kangalı bulunan, camdan yapılmış kontrol
pencereleri olan bir tank; gözlem tankı; ısıtma kan-
galarında delik ya da kaçak olup olmadığını göste
rir.
observatory: 1) bilimsel gözlemler, özellikle astrono
mik veye meteorolojik araştırmalar için donatılmış
bir bina; rasathane; gözlemevi, 2) geniş bir görüş
sağlayan ve çevreyi seyretmek için yer ya da bina.
observe: 1) bilimsel olarak incelemek. 2) özel bir dik
kat göstermek. 3) gözlemek. 4) dikkatle bakmak (bir
şeye); gözlemci gibi yapmak.
observer: Bir şeyi gözleyen kişi; gözlemci; özellikle:
a) Hava. bir uçakta çevreyi gözleyen, bazan makine li
tüfek kullanan uçak mürettebatından biri. b) sade
ce olayları izlemek ve gelişmeleri rapor etmek için
kongre ve toplantılara gönderilen kişi; gözlemci.
observing tower: Rasat ya da gözlem kulesi.
obsolete: Artık kullanılmayan bir cihaz, alet, araç, te
rim vb. ini belirtir; kullanılmayan; modası geçmiş; es
kiden elektrik akımının ölçümünde kullanılan tanjant
galvanometre veya kondansatör yerine bugün kulla
nılan kapasitör gibi.
obstruct: 1) bir kanaldaki serbest sıvı akımına veya
elektromanyetik dalgalara engel olmak veya onları
durdurmak. 2) baraj yapmak; mani olmak; önlemek;
engel olmak.
obstruction: 1) engel olma. 2) engel olan veya önle
yen herhangi bir şey; engel; mani.
obstructive: Engel olan veya önleyen.
obtuse: 90°'den daha büyük (Bir açı için söylenir).
obtuse angle: 90°'den daha büyük bir açı; geniş açı.
O c . ( o c ) : Bkz.
ocean.
occlude: 1) Kimy. emmek ya da mesetmek (bir gaz
ya da sıvıyı): Palladyum hidrojeni emer gibi. 2) kapa
mak, kapatmak ya da tıkamak (bir kanalı), 3) bir şe
yin kanalını kapatarak önlemek.
occult: Astr. önüne geçerek gizlemek.
occultation: Astr. bir gök cisminin, diğerinin arkasına
gizlenmesi.
occupy: işgal etmek; zaptetmek.
occur: Meydana gelmek; oluşmak; vukubulmak.
occurence: Oluşma; meydana gelme; vukubulma.
occurent: Oluşan; meydana gelen.
ocean: 1) dünya yüzeyinin 2/3'ten fazlasını kapla
yan, büyük, tuzlu su kütlesi; okyanus. 2) beş coğraf
ya bölümüne ayrılan okyanuslardan herhangi biri;
Atlantik (Atlas okyanusu), Pasifik (Büyük Okyanus),
Hint okyanusu, Arktik (kuzey), Antarktik (Güney) ok
yanusları. 3) herhangi büyük alan veya nicelik.
ocean engineer: Okyanus mühendisi.
ocean engineering: Okyanus mühendisliği.
oceanic: 1) okyanusa ait; okyanusta yaşayan; okya
nus tarafından üretilen. 2) okyanus gibi; engin; vasî.
oceanographer: Oşinografi konusunda uzman ya da
öğrenci; oşinoğrafçı.
oceanographic: Oşinografiye ait veya onunla ilişkili.
oceanography: Okyanusla ilgilenen coğrafya dalı; ok
yanus coğrafyası.
ocher: 1) rengi, çoğu zaman sarı veya kırmızımsı kah
verengi olan ve demir cevheri kapsayan, toprağa
benzer bir kil; boyalarda pigment olarak kullanılır;
aşı boyası. 3) aşı boyası ile boyamak.
o'clock: Saate ait veya saate göre.
oct-: Bkz. 1) octa- 2) octo-.
octa-: Sekiz anlamında bir önek.
382 oc t o
octad: 1) sekizli grup ya da sekizli dizi. 2) Kimy. sekiz
değerli bir element, atom ya da kök.
octagon: Sekiz açısı ve sekiz kenarı olan bir düzlem
şekil; sekizgen; sekiz kenarlı; oktagon.
octagonal: Sekizgene ait veya sekizgen şeklinde
olan.
octagonally: Sekizgen veya sekiz kenarlı şekilde
olan.
octahedral: Sekiz yüzlüye ait veya sekiz yüzlü şeklin
de olan.
octahedral angle: Düzgün sekizgenin iç açılarından
herhangi biri; sekizgen açısı.
octahedrite: Sekiz yüzlü kristaller şeklinde görülen ti
tanyum dioksit, Ti0 2 ; oktahedrit.
octahedron: Sekiz yüzeyli katı bir şekil; sekiz yüzeyli
veya yüzlü.
octal digit: Bilg. Say. sekiz bazında sayıldığı zaman
basamak olarak kullanılan O'dan 7'ye kadar olan sa
yılardan biri; sekizli basamağı.
octal number: Sekizli sayı.
octane, n-: Sıv. Yük. n-oktan; normal oktan; yanıcı,
yangın tehlikesi olan, renksiz bir sıvı; Simg. C 8 H 1 8
veya CH 3 (CH2 6) CH
0
; 20°/4 C'de öz.ağ. 0,7026;
3
k.n.125,667°C; d.n.-56,798°C; kendiliğinden parla
ma noktası 220°C (428°F); suda çözünmez, alkol ve
asetonda çözünür; organik sentezlerde, solvent ola
rak ve azeotropik damıtımlarda kullanılır.
octane number (or rating): Denenecek yakıtın
vurun tu özelliğini saptamak için n-heptan ile
karıştırılması gereken 2.2-4-trimetilpentan'ın yüzdesi
ile saptanan, benzin vb. inin vuruntuya karşı
özelliğini belirten bir sayı; oktan sayısı; oktan
sayısının artması vuruntuya karşı özelliği yükseltir;
Bkz. iso-octane, normal hep- tan.
octane rating: Bkz. octane
number. octangle: Bkz. octagon.
octangular: Sekiz açıya sahip olan; sekiz açılı.
octanol, iso: Sıv. Yük. izo oktanol; hemen hemen teh
likesi olmayan, özgün kokulu, renksiz, hafif olarak
viskoz, birincil alifatiklerden, higroskopik eğilimli bir
sıvı; Simg. C8 OH; 20°C'de öz.ağ. 0,831;
17
H
k.n.184,5°C-189,3°C; d.n. belli değil; suda % 0,04-%
4,24 oranında çözünür; 20°C'de viskozitesi 10,3 cP;
gemilerle çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşı
nır.
Octans: Astr. bir Güney takımyıldızı veya burcu.
octant: 1) bir dairenin sekizde biri; 45°'lik açı ya da
yay. 2) açıları ölçmek için kullanılan, seksanta ben
zeyen bir cihaz; oktant. 3) Astr. diğerinden 45° me
saide bulunan bir gök cisminin durumu. 4) Mate.
tek bir noktada ve birbirlerine dik açılardaki üç düz
lem tarafından bölünen bir hacmin sekiz parçasın
dan herhangi biri.
octennial: 1) her sekiz yılda bir vukubulan. 2) sekiz
yıl süren.
octennially: Her sekiz yılda bir.
octet: Dört elektron çifti kapsayan dayanıklı bir simet
rik elektron kabuğu; oktet.
octillion: 1) ABD2 7ve Fransa'da 1'i izleyen 27 sıfırdan
oluşan sayı; 20 ; oktilyon. 2) ingiltere ve48 Alman
ya'da 1'i izleyen 48 sıfırdan oluşan sayı; 10 . 3) sa
yıca oktilyonluk miktar.
octo-: Sekiz (8) anlamında bir önek.
octode
octode: Bir anot, bir katot, bir kontrol elektrotu ve ız
garalar olan beş ek elektrottan oluşan sekiz elektrot
tu bir vakum tüpü; oktot.
octonary: Sekizli grup.
octuple: 1) sekiz kat. 2) sekiz parçadan oluşan. 3) se
kiz misli. 4) sekizle çarpmak.
ocular: Bir optik cihazın, mercek veya merceklerin
oluşturduğu göz merceği; oküler.
ocular micrometer: Teleskop ya da mikroskopla ve
çok küçük mesafeleri ölçmek için kullanılan bir mik
rometre; oküler mikrometre.
O.D. (o. d. ): Bkz. outside
diameter.
ODC: Bkz. outer dead center.
odd: 1) iki ile bölündüğü zaman artık bırakan; çift ol
mayan; tek. 2) tek sayı ile belirtilen. 3) nispeten kü
çük bir miktar
odd-even veyaTek
nuclei: sayısayıda
ile belirtilen.
protonlar ve çift sayıda
nötronlar kapsayan çekirdekler; tek-çift çekirdekler.
odd-odd nuclei: Tek sayıda protonlar ve tek sayıda
nötronlar kapsayan çekirdekler; tek-tek çekirdekler.
odds: 1) eşit olmayan şeyler; eşitsizlik. 2) fark veya
fark miktarı. 3) avantaj, yarar. 4) olasılık oranı veya
yüzdesi.
odograph: 1) bir araç ya da yayanın aldığı veya katet-
tiği mesafeyi kayıt eden bir cihaz; odograf. 2) yürü
yen bir insanın adımlarının sayısı, boyu ve çabuklu
ğunu kayıt eden bir cihaz; edometre.
odometer: Bir araç ile gidilen mesafeyi ölçmek için
kullanılan bir cihaz; odometre.
odontograph: Dişli dişlerini işaretleyen bir cihaz;
odontograf.
oersted: 1) Esk. C.G.S. sisteminin manyetik relüktans
birimi. 2) C.G.S. sisteminin manyetik yoğunluk biri
mi; orstet.
off: 1) Den. uzakta (sahilden). 2) bağlı, bileşik veya
devrede olmayan vb. i. 3) çalışmayan veya işleme
yen, görev yapmayan, devam etmeyen kapalı vb. 4)
az, daha küçük, daha az vb. i. 5) alışılmış düzey,
standart vb. inde olmayan. 6) uzakta. 7) sağda. 8)
yanlış; hatalı. 9) denize doğru; denize doğru giden.
offhand: Ön hazırlık veya çalışma yapılmaksızın; dü
şünülmeden yapılan.
offhanded: Bkz. offhand.
officer: 1) silahlı kuvvetlerde subay, zabit. 2) deniz ti
caret filosunda zabit: Vardiya zabiti, elektrik zabiti
vb. 3) kaptan veya güverte zabitlerinden herhangi bi
ri. 4) polis ya da jandarma.
officer-in charge: Den. Vardiya zabiti; sorumlu zabit.
officer of the day: Nöbetçi subayı
official: 1) resmî. 2) Ecz. geçerli ilâçları kapsayan ki
tap; ilâç kullanımında yetki verilen. 3) memuriyete
ait.
off-line: Bilgisay. çevrim dışı.
offset: 1) Elekt. ana güç devresinin bir kolu. 2) bir en
geli geçmek için metal bir çubuk, boru vb. inde bir
eğri ya da dirsek. 3) bir şeyi dengeleyen, denkleşti
ren veya eşitleyen herhangi bir şey. 4) Matb. a) of
set baskı, b) bu yöntemle yapılan baskı. 5) ofset bas
kı yapmak. 6) dengelemek. 7) Bilgisay. göreli ko
num.
offset connecting rod: Diz. Mot. büyük tarafındaki
krankpin yatağının alt kepi iki veya dört saplama ile
bağlanan bir kol; ofset biyel ya da piston kolu.
offset diagrams: Gem. Mak. ofset diyagram veya 90°
383 oil bath
kaydırılmış diyagram; açık diyagram; yakıt püskürt
me, tutuşma gecikmesi, tutuşma ve yanma olayları
nı, kapalı diyagramlara göre çok daha net görebil
mek için silindirlerden alınan p-V diyagramları; açık
diyagramlar.
offset printing: Mürekkeplenmiş nüshanın önce lâs
tikle kaplı bir merdaneye ve oradan kâğıda aktarıldı
ğı baskı yöntemi; ofset baskı.
offset wrench: Mak. yıldız anahtar.
offshore: 1) kıyı ya da karadan uzakta; açıkta. 2) sa
hilden belirli bir mesafede çaiışan veya yerleşmiş bu
lunan. 3) kıyı veya sahilden esen rüzgâr.
ogdoat: 1) sekiz sayısı. 2) sekizin herhangi bir serisi
veya grubu.
ogee rings: Alev borulu (dikey) kazanlarda ait ve üst
kazan zarflarını birbirine bağlayan flanşlar; Gem.
Mak. oci çemberleri.
ohm: Elektriksel direnç birimi, a) Ohm (om); düzgün
olarak 1 amperlik bir akım geçen ve uçları arasında
1 voltluk potansiyel farkı olan bir iletkenin direnci, b)
2
boyu 1063 mm, kesiti 1 mm olan bir cıva sütunu
nun (yüksekliğinin) 0°C'de elektrik akımına gösterdi
ği direnç; .o. simgesi ile gösterilir.
ohmage: Bir iletkenin om ile belirtilen elektriksel di
renci; omaj.
ohmic: 1) endükleyici etkisi olmayan, empedans ve
direnci aynı olan bir direnci belirtir. 2) bir metal ile
bir yarı iletken arasındaki teması belirtir 3) omik.
ohmmeter: Elektriksel cihazları ohm türünden ölç
mek için kullanılan bir cihaz; ohmmetre.
Ohm's law: Ohm (Georg Simon Ohm) kanunu: a) sı
caklık ve diğer koşullar sabit kaldığı takdirde, bir ilet
kenin uçları arasındaki potansiyel farkı, iletkenden
geçen akım ile iletkenin direncinin çarpımına eşittir:
V = lxR (I = akım şiddeti, amper ve R = Direnç,
ohm üründen), b) sıcaklık ve diğer fiziksel koşullar
sabit kaldığında, metal bir iletkenden akan düzgün
bir akım, iletkenin uçları arasındaki potansiyel farkı
ile orantılıdır.
oil: 1) hayvan, bitki ve mineral bir maddeden elde edi
len türlü yağlı, yanıcı maddelerden herhangi biri;
oda sıcaklığında sıvı olan, belirli organik solventler-
de çözünen, fakat suda çözünmeyen bir madde;
yağ. 2) petrol; ham petrol. 3) yağ kıvamına sahip
olan maddelerden herhangi biri. 4) yağ rengi. 5)
yağlı boya. 6) yağ sürmek, yağlamak veya yağ sağ
lamak. 7) eriterek yağa dönüştürmek. 8) yağa ait;
yağa benzeyen; yağ veren; yağ kullanan.
oil acid: Oleik veya stearik asit gibi bir asit; yağ asiti.
oil additives: Türlü özelliklerini geliştirmek üzere yağ
lama yağlarına katılan belirli miktarlardaki kimyasal
bileşikler; yağ katkıları; yağ katıkları: Organo metalik
bileşikler, deterjanlar veya kalsiyum fenil stearat,
sentetik polimerler, alkil naftalen, potasyum hidrok
sit vb. i.
oil, alkaline: Yapısında miligram türünden alkalin
madde bulunan yağlama yağı; alkalin yağ; bazik
yağ-
oil analysis: Makinelerde kullanılan yağlama yağları
içinde, aşınma nedeniyle oluşan metal parçacıkları,
su, yakıt, organik veya inorganik asit, kurum vb. inin
oranlarını veya miktarlarını saptamak üzere yapılan
analiz; yağ analizi; Bkz. oil sample.
oil bath: Çeliklere su verilmesi sırasında kullanılan
oil-bat h filte r 384 oi l h ea t e r

yağ dolu banyo; yağ banyosu.

zanlara donatılan ve iç ve dış mahfaza veya ocak ta
oil-bath filter: Mot. giriş havasını filtre kabı içindeki
banında atomizörün damlaması sonucu birikecek fu
yağdan geçirerek toz vb. ini temizlemek için kullanı
el oili belirtecek bir cihaz; ocak periskobu; Duman
lan bir tür süzgeç; yağ banyolu filtre.
göstergesi ilkesine göre çalışır.
oil burner: Buh. Kaza. basıncı 15 bar ve sıcaklığı
oil droplets: D/z. Mot. karterde yağ sisini Bkz. oil
90°-150°C olan akaryakıtı, yakma havası ile birlikte
mist oluşturan ve çapları çoğu zaman 300 mikron
kazan ocağına pskürterek yakılmasını sağlayan dü
dolayında olan çok küçük çaplı yağ damlacıkları;
zenek; yakıt bömeri; yakıt püskürtücüsü; yakıt brütö-
yağ tanecikleri.
rü.
oil drum pump: Varil ya da fıçı pompası.
oil cake: Keten tohumu, pamuk çekirdeği, kolza vb.
oil-engine igniters: Küçük güçlü, yüksek devirli, ön
inin yağı çıkarıldıktan sonra geriye kalan artıkları;
yanma odalı motorlarda, makine soğuk iken ilk hare
küspe.
keti sağlamak üzere kullanılan ve elektrikle ısıtılan
oilcan:Yağ kutusu, özellikle makineleri yağlamak için
bobin ya da fitil şeklinde tutuşturucu.
kullanılan kap; yağdanlık.
doil engines: Diesel oil, gas oil veya türlü fuel oillerle
oil channel: Yataklarda bulunan ve yağı tutan ve
çalıştırılan makineler; sıkıştırma ile yanmalı makine
onun yüzeye yayılmasını sağlayan kanallardan biri;
ler; dizel motorlan; yağ makineleri.
yağ kanalı.
oiler: 1) makineleri yağlayan kişi; yağcı. 2) yağdan
oil clearance: Mak. yataklarda, hareketli ve hareket
lık. 3) petrol ve petrol ürünleri taşıyan gemi; tanker.
siz parçalar arasında, dişlilerde vb. i oluşturulan boş
4) muşamba Bkz. oilskin palto.
luk; yağ klerensi; yağ boşluğu.
oil film: Silindir duvarı, sürtünme yüzeyleri, yataklar
oilcloth: Yağlı boya veya yağ ile muamele edilerek
vb. terinin yüzeylerinde oluşturulan, sürtünmeyi ön
su geçirmez hale getirilmiş kumaş; muşamba; ma
leyen yağ tabakası; yağ katmanı; yağ filmi; yağ taba
sa, raf vb. i yerleri kaplamada kullanılır.
kası.
oil clutch: Oto, yağlı kavrama veya debriyaj.
oil film thickness: Mak. türlü sürtünme yüzeyleri ve
oil color: Öğütülerek yağa, özellikle bezir yağına ka
ya yataklarda oluşturulan yağ katmanının kalınlığı;
rıştırılarak yapılan renk veya boya.
0,10-0,50 mm değerleri arasındaki katman kalınlığı;
oil, compounded: Bkz. compounded oil.
yağ filmi kalınlığı.
oil consumption: Bir makinenin beygirgücü başına
oil filler: Oto. karter yağlama yağı doldurma borusu
veya bir saatte ya da bir günde tükettiği yağ miktari;
ağzı.
yağ sarfiyatı; yağ tüketimi; yağ harcamı.
oil filler cup: Yağ doldurma ağzı kapağı; yağ kapağı.
oil consumption, specific: Bkz. specific oil con
oil filter: Yağlama yağı içindeki metal partikülleri, ku
sumption.
rum, kum vb. i yabancı maddeleri ayıran veya süzen
oil container: Yağı kabı; yağ kutusu.
cihaz; yağ filtresi; yağ süzgeci.
oil contamination: Mot. karterdeki yağlama yağının
oil-fired: Akaryakıtla fayrapli veya akaryakıt yakan
kurum, toz partikülleri (parçacıkları) asit vb. i tarafın
(kazanlar vb.i).
dan kirlenmesi; yağ kirlenmesi.
oil-fired boiler: Akaryakıt, özellikle fuel oil ile fayraplı
oil control rings: Mot. silindir duvarı veya silindir
kazan.
gömleği yüzeylerinde ince bir yağ katmanı oluştur
oil, fixed: Bkz. fixed oil.
mak amacıyla yağlama yağının fazlasını kartere doğ
oil foaming: Merkezkaç bir seperatörde hızla çarpıl
ru sıyıran ve çoğu zaman piston eteğinde ve 1-3
ması sonucu, var olan hava ile yağın karışması sonu
adet bulunan segmanlar; yağ kontrol segmanları;
cu oluşan köpürme; yağ köpürmesi; taşıntı borusun
oil-scraper ring adı da verilir.
dan yağ kayıplanna neden olur.
oil cooled piston: Diz. Mot. Yağla soğutulan piston.
oil gallery: Bkz. lubricating oil header.
oil cooler: Bkz. lube oil cooler.
oi!-gas tar: Petrol gazlannın yapımı sırasında, yüksek
oil cooling: Yağ ile soğutulan; yağ ile soğutma.
sıcaklıkta buharlardan elde edilen katran; petrol gazı
oil cup: İçindeki yağı yavaş yavaş veya damla damla
katranı.
hareketli parçalara veren fitilli veya iğne valfiı, silin
oil gauge: Küçük güçlü motorların alt kerterlerinde
dir şeklinde ve çoğunlukla pistonlu buhar makinele-
bulunan ve üzerinde minimum ve maksimum işaret
rinde kullanılan bir kap; fitilli yağdanlık; damlalıklı
leri bulunan madeni bir çubuk; karterdeki yağ sevi
yağdanlık.
yesini ölçmek için kullanılır; yağ çubuğu.
oil, cylinder: Bkz. cylinder oil.
oii groove: Yataklarda bulunan, yağ tutan ve onun
oil deflector: Özellikle buhar türbinlerinde yatakları
yatak yüzeyine yayılmasını sağlayan kanallardan bi
yağlayan yağın makine dışına atılması veya çıkması
ri; yağ kanalı.
nı önleyen keçe; yağ deflektörü veya yansıtıcısı.
oil gutter: Yağlama yağının yataklara daha iyi yayıla
oil dilution: Yağlama yağının sulanması veya incel
bilmesi ve yataktaki yabancı maddelerin toplanması
mesi, a) Diz. Mot. karterdeki yağlama yağının, özel
için çenelere yakın yatak kısımları; çamurluk ağzı;
likle yüksek basınçlı yakıt devresinden gelen diesel
yağ oluğu; bu kısımlarda yatağın orta bölümlerine
oil, motorin veya gas oil ile ve b) Benz. Mot. benzin
göre boşluğu 0,07-0.10 mm kadar daha fazladır.
ile sulandırılması ya da inceltilmesi.
oil header: Yağ hederi veya galerisi; Bkz. lubricating
oil drilled: Diz. Mot. krank mili içersine açılan ve ana
oil header.
yataklardan taşınan yağ ile kol yataklarinın yağlan
oil heater: Buh. Turb. samp (makine altındaki) tankta
masını sağlayan küçük çaplı kanallar; yağ kanalları.
bulunan ve soğuk mevsim veya denizlerde yağlama
oil drip detector periscope: Buh. Kaza. külhan tep
yağının ısıtılmasını sağlayan, çoğu zaman stimli ısıtı
mesi ve patlama olasılığını yoketmek üzere bazı ka
cı; yağ hiyteri; yağ ısıtıcısı.
 oil holes
oil holes: Bir yatağı, silindir gömleği yüzeyi vb. ini
yağlamak amacıyla yağlama yağının verildiği, daire
sel kesitli delikler; yağ delikleri.
oil indicator: Yağ çubuğu; yağ seviye göstergesi.
oil inlet: Yağ girişi.
oil interceptor: Bkz. seperaior.
oil level indicator: Bkz. oil indicator.
oil, lubricating: Bkz. lubricating oil.
oil meter: Buh. Kaza., Diz, Mot. tüketilen yakıt miktarı
nı, genellikle m 3 veya litre türünden belirten
haz; yağ veya yakıt sayacı.
oil mist: Çarpma ile yağlamada veya silindir eteklerin
den dökülen yağın, makinenin hareketli parçalarına
çarpmasıyla, yaklaşık çapı 300 mikron (0,3 mm)'dan
oluşan yağ damlacıklarının karterde oluşturduğu sis;
yağ sisi veya pusu.
oil mist detector: Yüksek güçlü dizel motorlarında
karterin her tarafını tarayarak yağı aşıri ısınan yeri ta
rayan ve kayıt eden ve böylelikle karter patlaması
tehlikesini belirten, fotoselli bir cihaz; yağ sisi detek
törü.
oil of bitter almonds: Acıbademden elde edilen ve
esas maddesi benzaldehit (C6 H5 CH0) olan uçucu
bir yağ; acıbadem yağı.
oil of turpentine: Çam, köknar, sakız ağacı vb. i
ağaçların yağlı çekirdeklerinden damıtılan renksiz ve
uçucu bir yağ; terebantin yağı; terebantin esansı;
bo
yalar, verniklerde ve eczacılıkta dezenfektan olarak
kullanılır; turpentine, spirits of turpentine şekillerin
de de kullanılır.
oil of vitriol: Derişik sülfürik asit Bkz. sulfuric acid,
H 2 S0 4 .
oil bf wintergreen: ilâç ve tat verici olarak kullanılan
bir kimyasal madde; metil salisilat, CH3CO-
OC6 H4 OH.
oil pan: Bir çok motorda yağlama yağının depolandı
ğı kısım; alt karter; Gem. Mak. bedpleyl; yağ deposu
veya haznesi.
oil paper: Yağ filmi ile muamele edilerek su geçirmez
ve saydam yapılan kâğıt; yağlı kâğıt.
oil passage: Bkz. oil drilled.
oil, petroleum: Bkz. mineral oil; petroleum oii.
oil plug: «arterdeki yağın boşaltılmasını sağlayan ma
denî tapa; yağ tapası.
oil pressure: Özellikle cebri olarak yağlanan motorlar
da 2-5 bar arasında olması gereken basınç; yağ ba
sıncı.
oil pressure gauge: Çoğunlukla Bourdon tüpü ilkesi
ile çalışan bir gösterge; yağ basınç göstergesi.
oil proof: Yağa dayanıklı (conta, salmastra vb.)
oil pump: Çoğu zaman makine tarafından gemi mo
torlarında bir elektrik motoru tarafından çalıştırılan,
genel olarak dişli türden bir pompa; yağ pompası;
yağlama yağı pompası; çıkış basıncı çoğu zaman
2-5 bar arasındadır.
oil pump gear: Yağ pompasının rotor dişlilerinden
herhangi biri; yağ pompası dişlisi.
oil purifier: Mot. uzun süre kullanılarak kirlenen yağ
lama yağının temizlenmesinde kullanılan ve merkez
kaç kuvvet ilkesine göre çalışan bir cihaz; yağ sepa-
ratörü; Bkz. oil separator.
oil purifying: Mot. kullanılması sırasında yağlama ya
ğına karışan kolloidal karbon, metal partikülleri, ku
rum, su, asit vb. i gibi yabancı maddelerin filtre,
Teknik Sözlük - F. 25
385 oil wedge
streyner, manyetik streyner, santrfüj separator vb. i
cihazlarla temizlenmesi; yağın temizlenmesi ya da
arıtılması.
oil reconditioning: Uzun süre makinede kullanılarak
kirlenen yağlama yağının ıslah edilmesi; yağ ıslahı;
en basit yöntem separatörden geçirmedir; dinlendir
me ve kimyasal temizleme yöntemleri de vardır.
oil reservoir: Diz. Mot. makine veya makinenin dışın
da yağlama yağının depo ediliği yer; alt karter veya
samp tank; yağ rezervuarı; yağ deposu, b) makine
nin dışında ve onun boyunca uzanan, içinde yağ
pompasının verdiği temiz yağ bulunan büyük çaplı
boru şeklinde ve birer boru ile palamar yataklarına
bağlanan kısım; yağ hederi.
oil ring: Bkz. oil-control ring.
oil sample: Lâboratuvarlarda analiz edilmek üzere
motorların karter veya samp tankları ile buhar türbin
lerinin makine altı (samp) tanklarından alınan 200
cm 3 hacmindeki yağ; yağ numunesi; yağ örneği.
oil sampling: Diz. Mot. yağlama yağından örnek ve
ya numune almak; Bkz. oil sample.
oil scraper ring: Bkz. oil-control ring.
oil scupper: Yağ kontrol segmanları tarafından sıyırı-
lan yağın pistonun içine aktığı ve oradan kartere dö
küldüğü deliklerden biri; piston üzerinde yağ segma-
nı kanalı içinde bulunurlar.
oil seal: Oto, krank mili boğazlarında, kerterdeki ya
ğın makine dışına akmasını önleyen parça; yağ ke
çesi.
oil separator: Diz. Mot., Buh. Türb. yağlama yağı için
deki metal parçacıkları, su, kurum, organik asitler
vb. i gibi farklı özgül ağırlıktaki maddeleri merkezkaç
kuvvet ilkesi ile yağdan ayıran, yüksek devirli bir ci
haz; yağ separatörü; yağ ayırıcısı.
oil shale: Damıtıldığında mineral yağlar veren, bitüm
lü maddeler kapsayan katmanlı tortul kaya.
oilskin: 1) yağ ile muamele edilerek su geçirmez ya
pılan kumaş; ince muşamba. 2) Çoğ. bundan yapı
lan elbise.
oilstone: Bıçak vb. i kesici aletlerin bilenmesinde kul
lanılan bir taş; su taşı; yağ taşı; bileği taşı.
oil strainer: Bkz. oil filter.
oil sump: Bkz. sump tank, bedplate.
oil system: Yağlama yağı devresi. 1) Mot. yağ tankı
(samp tank), yağ pompası, soğutucu, bazan ısıtıcı,
yağ hederi ve filtrelerle geyiçlerden (sıcaklık ve ba
sınç ölçer vb.) oluşan devre. 2) Buh. Türb. samp
tank, pompa, filtre, soğutucu, gravite tank, kontrol
penceresi vb. inden oluşan devre.
oil tanker: Petrol veya petrol ürünlerini dökme olarak
taşıyan, bu amaç için özel olarak yapılmış gemi; pet
rol tankeri; akaryakıt tankeri.
oil thrower: Mot. krankpin ya da kol yalaklarının alt
yarım parçasının kısmı; dönüşü sırasında krank çu-
kurlarındaki yağa çarparak, motorun türlü parçaları
nın yağlanmasına yardımcı olur; yağ fırlatıcısı veya
püskürtücüsü.
oil-tight: Yağ geçirmez; yağ sızdırmaz (boğaz keçesi
vb.i).
oil vapor: Yağ sisinin aşırı ısınan bir makine parçası
tarafından ısıtılması ile oluşan buhar; yağ buharı;
Karter patlamasına neden olabilir.
oil viscosity: Bkz. viscosity.
oii w edge: Kızak yatağında hareket sırasında yağ kat-
oil well 386 ope n circui t

manında oluşan kama ya da siil: yağ kaması; yağ

tablo boyunca uzanan kare kesitli, bakırdan yapıl
si-
mış, jeneratörlerin bağlandığı bir çift çubuk; basbar;
ili.
omnibüs çubuğu.
oil w ell: Petrol sağlamak için toprak, kaya katmanları
omnirange: Bir çok istasyondan alinan radyo dalgala
vb. i delinerek açılan kuyu; petrol kuyusu.
rı ile bir uçağın mevkii veya rotasını saptayan bir rad
oily: 1) yağa ait; yağa benzeyen; yağdan oluşan; yağ
yo seyir ya da navigasyon sistemi.
kapsayan. 2) yağ ile kaplanmış; hayvansal yağ; yağ
on : Bilgisay.
lı. 3) çok düzgün; kaygan; yağ gibi kaypak. açık.
oily water separator: Gem. Mak. gemilerin sintinele
ondogram: Ondograf ile yapılan kayıt;
rinde biriken yağlı suları süzen, onun içindeki yaban ondogram.
cı maddeleri 15 ppm'ye kadar indirerek denize, di
ondograph: Elekt. alternatif akımda olduğu gibi, dal
ğer kısımları yağlı su tankına veren süzgeç; yağlı su
ga şekillerini kayıt eden bir cihaz; ondograf.
seperatörü.
ondometer: Alternatif akım ve radyo taşıyıcı bir
oka: Türkiye, Mısır, Bulgaristan vb. inde 1,243 kilogra
dalga nın frekansının ölçülmesi için kullanılan bir
ma (2,75 libre) eşit olan bir ağırlık birimi; Okka; oke
cihaz; on- dometre.
olarak da yazılır.
ondoscope: Işıklı bir deşarj tüpünden oluşan elektrik
oleate: Oleyik asitin bir tuzu veya esteri; oleat.
dalga detektörü; ondoskop.
olefins: Olefinler; yangın tehlikesi olan, karakteristik
one: 1) iki ya da daha fazla olmayan; tek; bir. 2) ay
kokulu, renksiz veya soluk sarı renkli, doymamış ali
nı; tek çeşit. 3) bölünmez. 4) en küçük tam sayı; 1
fatiklerden, nem emmeyen bileşikler; genel formülü sayısı. 5) tek kişi veya şey. 6) belirli bir kişi veya
CnH2n ornegin etilen CH 2 :CH 2 ; C8H12-C8H16 da şey. 7) aynı kişi veya şey.
15°/15,56°C'de öz.ağ. 0,72-0,73; k.n. 67-132°C; -one: Kimy. keton anlamında bir sonek.
d.n.-135°C; 20°C'de viskozitesi 0,56-0,66 cS; gemi
one-sided: 1) sadece bir tarafa sahip olan; tek taraflı;
lerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır
tek yanlı. 2) bir tarafı daha büyük ya da daha geliş
lar.
miş.
olefin series: Bkz. olefins. one-way: Sadece bir yöne hareket eden veya sağla
oleic: Yağdan elde edilen veya yağa ait; oleyik. nan; tek yönlü.
oleic acid: Hayvansal ve bitkisel yağların büyük bir one-wiev drawing: Tek. Res. ince metallerden yapı
bölümünde gliseril ester şeklinde bulunan bir yağ lan parçalarınınki gibi, tek görünüşlü resim.
asiti; oleyik asit, C 17 H 33 COOH; sabun, su geçirmez online: Bilgisay. çevrim içi.
tekstil, boya kurutucuları vb. i yapımlarında kullanı opacimeter: Maddelerin matlığını ölçmek için kullanı
lır. lan bir cihaz; opasimetre.
olein: 1) belirli bazı yağlar ile zeytinyağında bulunan opacity: 1) mat olma durumu veya niteliği. 2) Çoğ.
oleyik asitin sıvı gliseriti; oleyin. 2) herhangi bir ya bir dereceye kadar mat.
ğın sıvı bölümü. opal: Türlü renklerde, yarı saydam, cama benzer, ışı
oleo: Bkz.
ğı kırma yeteneği olan türlü silikatlardan biri; opal;
oleomargarine.
yarı değerli taş olarak kullanılır; adî opal sütlü görü
oleo-: Oleyin, oleyik veya yağ anlamlarında bir önek.
nümde ve siyah opal ise çok koyu yeşil ve ateş opal
oleomargarin : Bkz. oleomargarine.
aleve benzer renktedir.
oleomargarine: Bkz. margarine.
opalesce: Opal gibi renk oyunları göstermek.
oleo oil: Hayvansal yağdan elde edilen tereyağ gibi
opalescent: Opal gibi renk oyunları gösteren; yanar
bir yağ.
döner.
oleorefractometer: Standart bir sıvı ile, sıvıların, özel
opaline: 1) opale ait; opale benzeyen. 2) camın yarı-
likle yağların kırılma indislerini kıyaslamak için kulla
saydam sütlü türü.
nılan bir cihaz; oleorefraktometre.
opaque: 1) ışığın geçmesine müsaade etmeyen; ışığı
oleoresin : 1) doğal olarak türlü bitkilerde görünen,
emen; saydam veya şeffaf olmayan; mat; donuk. 2)
te rebentin gibi uçucu bir yağda reçinenin eritilmesi
ışığı yansıtmayan; parlamayan; koyu ve karanlık. 3)
ile elde edilen çözelti. 2) çözünmüş olarak reçine
elektrik, ısı vb. inin geçmesine izin vermeyen. 4)
kap sayan uçucu yağ ile hazırlanmış bir karışım.
mat veya donuk olan herhangi bir şey. 5) Fofo. bir
oleo strut: Uçaklarda kullanılan, içersinde yağ bulu
negatifin parçalarını sabitleştirmek için kullanılan do
nan teleskopik bir silindirden oluşan şok giderici.
nuk sıvı. 6) Nûk. Ener. radyasyon ve taneciklerin geç
oligoclase: Feldispat'ın sodyum ve kalsiyum kapsa
mesini önleyen (saydamın zıttı).
yan kristalli bir türü.
open: 1) kapalı, örtülü, tıkalı olmayan; açık. 2) üstü
olivinite: Çoğu zaman zeytin yeşili renkli olan doğal
kapatılmamış; üstü açık tekne gibi. 3) aralarında me
bakır arsenat; olivenit, CuO.As 2 03 .H 2 0.
safe olan. 4) buz kaplamamış; buzsuz. 5) Den. sisli
olive oil : Ham zeytinden preslenerek elde edilen açık
veya puslu olmayan; açık. 6) açmak veya açmaya
sari renkli yağ; zeytinyağı; yemek, sabun, ilâç vb. i
neden olmak; kapamamak; bağlamamak. 7) başla
yapımlarında kullanılır.
mak; ilk harekete getirmek. 8) açılmak. 9) yayılmak;
olivine: Bir çok boyada yeşil kristaller şeklinde bulu
genişlemek; göz önüne sermek. 10) başlamak; hare
nan magnezyum ve demirin silikatı; olivin, (Mg-
kete gelmek. 11) işlemeye başlamak.
Fe) 2 SiO4 ; yarı değerli taş olarak kullanılır; yeşil gre
open chain: Zincir elemanlarının çember şeklini alma
na (lâl taşı); krizolit.
dığı moleküler yapı; açık zincir.
omnibus: Bir çok yolcu taşıyabilen ve genellikle belir
open-chain compounds: Alifatik bileşikler; atomları
li bir yo! izleyen büyük, motorlu bir taşıt aracı; oto
çember şeklinde olmayan organik bileşikler; açık zin
büs.
cirli bileşikler.
omnibus bar: Elekt. dağıtım tablolarında, iç kısımda,
open circuit: Elektriksel olarak tam olmayan ve ürete-
open-circuited coil 'EV optica!

cin uçları arasında akım bulunmayan devre; açık

rılmasına ilişkin kurallar; çalıştırma veya işletme tali
devre; cansız devre; pozitif devre.
matı ya da kuralları.
open-circuited coil: Elektrik makinelerinde kısa dev
operating manual: işletme el kitabı; işletme ve bakım
re nedeniyle açılan, endüksiyon akımı ya da zıt elek
katalogu.
tromotor kuvvet üretmeyen sargı; açık sargı.
operating mechanism: Mak. işletme ya da çalıştırma
open combustion chamber: Mot. yakıtın doğrudan
mekanizması.
silindir içinde yakıldığı yanma odası; açık yanma
operating pressure; işletme basıncı (buhar kazanları
odası.
için kullanılır).
open cooling system: Mot. denizden alınan suyun
operating speed: Mot. işletme hızı; benzin motorların
soğutucu olarak silindir ceketi ve kapağından geçiril
da 3000-5000 rpm (devir/dakika) ve dizel motorların
dikten sonra denize verildiği sistem; açık soğutma
da 70-3000 rpm dolayındadır.
sistemi.
operating temperature: işletme sıcaklığı.
open cycle: Çalışma akışkanının dışarıdan alındığı,
operation: 1) işletme işi, işlemi ya da yöntemi. 2) çalı
kullanıldığı ve sonra tekrar dışarı atıldığı çevrim; açık
şır veya işler olma durumu. 3) kuvvet, etki; iş gücü.
çevrim; karşıtı kapalı çevrim Bkz. closed cycle.
4) herhangi bir öze! plân veya proje. 5) tıbbî ameli
open diagram: Bkz. offset diagram.
yat. 6) Mate, niceliği değiştiren herhangi bir işlem.
open ended: Açık uçlu.
operation instructions: işletme talimatı; çalıştırma ta
open ended spanner: Mak. her iki ucunda bir ağzı
limatı.
bulunan anahtar; iki ağızlı anahtar.
operation principles: Mak. çalışma ilkeleri; çalışma
open ended wrench: Mak. her iki ucunda ağzı bulu
prensipleri; işletme esaslari.
nan (somun vb. i için) anahtar; açık uçlu anahtar;
operative: 1) işletme yeteneği olan; işleyen. 2) etkili;
düz anahtar.
etkin. 3) fiziksel iş veya mekanik hareketle bağlı. 4)
opener: 1) açan kişi veya şey. 2) şişe, konserve kutu
tıbbî ameliyata ait. 5) bazı endüstriyel işlerde çalışan
su vb. lerini açan bir alet; açacak; şişe veya konser
hünerli bir işçi; usta.
ve açacağı. 2) bir serinin ilk (açılış) oyunu.
operator: Çalıştıran kişi; özellikle: a) bir makineyi ça
open float trap: Açık şamandralı kapan; Bkz. steam
lıştıran kişi; makine operatörü; makinist; operatör; iş
trap.
letici, b) Tıbbî ameliyatları gerçekleştiren kişi; cer
open-hearth: 1) çelik yapmak için kullanılan bir fırın
rah; operatör, c) bir maden ocağı, demiryolu işlet
veya ocak; açık ocak. 2) bu türden bir ocak ya da fı
mesi, fabrika vb. inin sahibi veya meneceri.
rın kullanma.
ophthalmoscope: Gözün iç kısımlarını incelemek için
open-hearth furnace: Büyük, sığ çelik yapma kapları
kullanılan bir cihaz: ışığı küçük bir ampulden göze
na sahip olan geniş yansımalı bir fırın; açık çelik oca
yansıtmak için düzenlenmiş delikli bir aynadan olu
ğı.
şan cihaz; oftalmoskop.
open-hearth process: Pik demiri ve hurda demirden
ophthalmoscopy: Oftalmoskop ile gözün iç kısmının
geniş, sığ bir ocakta eriterek çelik yapma işlemi;
incelenmesi.
açık ocak işlemi.
opium: Ham haşhaş kapsülünün özünden hazırlanan
open-hearth steel: Açık ocak çeliği.
narkotik bir ilâç; afyon; morfin, kodein ve papaverin
opening: 1) açık yer veya kısım; delik; aralık; men
gibi alkaloitler kapsar, ağrı giderici ve uyku verici
fez; gedik 2a) başlangıç; birinci kısım; başlama, b)
ilâç olarak kullanılır.
çalışmalara başlama.
opodeldoc: Özellikle kâfuru kapsayan ve ilâç olarak
open nozzle: Bkz. open-type injector.
kullanılan sıvı bir sabun.
open-type heater: Bkz. jet heater.
opposed cylinder engine: Karşılıklı silindirieri ve bu
open-type injector: iğne valfı bulunmayan, tek delikli
silindirler içinde birer piston bulunan dizel motoru;
eski bir enjektör türü; Hesselmann enjektörü; açık
karşıt silindirli makine veya dizel motoru.
enjektör; meme delik çapı 0,16-0,5 mm.
opposed piston engine: Bir silindirin içinde karşılıklı
open winding: Elektrik makinelerinde kısa devre, en-
olarak, aynı doğrultuda, fakat zıt yönde hareket
düvi sargılarını kollektör dilimlerine bağlayan lehim
eden iki piston bulunan, bu pistonlardan biri egzoz
lerin erimesi vb. i nedenlerle açılan sargı; endüksi
ve diğeri süpürme portlarına kumanda eden bir di
yon akımı veya zıt elektromotor kuvvet üretmeyen
ze! motoru; karşıt pistonlu makine; makûs pistonlu
sargı; açık sargı; sadece open olarak da kullanılır.
makine.
open wire: Elekt. yalıtımı olmayan tel ya da kablo; çıp
opposed-piston scavenging: Karşıt pistonlu dizel
lak tel; açık tel.
makinelerine uygulanan doğru akımlı bir süpürme
operand: Bilgisay. kullanılan bilgi.
türü; karşıt pistonlu süpürme.
operate: 1) mekanizma görevi yapmak, a) bir motor
opposite: 1) karşı olma; karşıt; karşı durum ve yön
lu araçta makine ile tekerlekleri birleştirmek için kav
de. 2) aşırı şekilde farklı; kesin olarak zıt. 3) zıt olan
ramayı çalıştırmak, b) bir makineyi işletmek. 2) işlet
(karşıt olan) herhangi bir şey. 5) zıt taraflarda.
mek, çalıştırmak; idare etmek.
opposition: 1) karşıt ya da zıt olma; muhalefet; karşıt
operating: Çalışma; işletme; işleme; işletim.
lık. 2) direnç; aykırılık; tezat; zıtlık; düşmanlık 3)
operating cycles: Motorlar, buhar makineleri, soğut
Astr. boylamları 180° farklı oldukları zaman iki gök
ma makineleri, jet motorları vb. i ısı makinelerinin Di
cisminin durumu; özellikle bir gezegenin güneşe gö
esel, Sabathe, Otto, Rankine, Stirling vb, i kuramsal
re böyle bir durumu.
çevrimlere uyan çalışma çevrimleri; işletme veya ça
optic: Göz ya da görme duyusuna alt; optik; göz.
lışma çevrimleri.
optical: 1) görme duyusuna ait veya görme duyusu
operating instructions: Motor, makine vb. inin çalıştı
ile bağlantılı; görülebilir; gözle görülür. 2) ışık ve go-
optica ! altimete r
388
rüş arasındaki ilişkiye ait. 3) görmeye yardım için ya
pılmış: Optik cihazlar gibi.
optical altimeter: İşaretleri optik bir sisteme bağlı
olan bir yükselti, rakım veya altitüt göstergesi; optik
altimetre.
optical center: Bir mercekte ışık ışınlarının eğilmeden
geçtiği bir nokta; optik merkez.
optical constants: Maddelerin optik özelliklerini ta
nımlamak için kullanılan sayısal değerler takımı; op
tik sabiteler, değişmezler veya konstantları; Örneğin
kırılma indisi, yansıma ve emme katsayısı vb. i.
optical disk: Optiğin temel yasalarını açıklamak için
kullanılan bir cihaz; optik disk.
optical instrument: Ayna, prizma, mercek vb. inin
özelliklerinin kullanıldığı teleskop, mikroskop, kame
ra, spektroskop, fotometre vb. i cihazlar; optik cihaz
lar.
optical isomers: Simetrik olmayan ya da asimetrik
karbon atomu kapsayan ve optik faaliyetleri farklı
olan iki organik bileşik; optik izomerler.
optical lever: Bir teleskop ve sabit bir ayna ile donatıl
mış, küçük uzunlukları ölçmek için kullanılan bir ma
nivela; optik manivela.
optical path: Bir optik sistemden geçen ışık enerjisi
tarafından izlenen yol; optik yol.
optical pyrometer: Yüksek sıcaklıkları ölçmek için
kullanılan bir cihaz; optik pirometre veya payromet-
re.
optic axis: Çift kırılma olmaksızın ışığın iletildiği yön;
optik eksen.
optician: Gözlük ve diğer optik cihazları yapan veya
satan kişi; gözlükçü.
optics: Işık ve görüşün tabiatı ve özellikleri ile ilgile
nen fizik bilimi dalı; optik dalı; optik.
optimum: 1) en iyi veya en uygun derece, durum,
miktar vb. i. 2) Bio. büyüme ve üreme için en uygun
ışık, ısı, nem, besin vb. i miktarı. 3) en iyi; en uy
gun.
option: Seçenek.
optometer: Görüş mesafesi ve gücünü ve düzeltme
için gerekli merceklerin odak boylarını ölçmek için
kullanılan bir cihaz; optometre.
optometrist: Optometride uzman; optometri uzmanı;
göz hekimi; göz hastalıkları uzmanı.
optometry: 1) görüş mesafesi ve görüş kuvvetinin öl
çülmesi. 2) gözlerin (ilâç kullanılmaksızın) miyop ve
ya hipermetrop bakımından incelenmesi ve arızaları
düzeltmek için gözlük verilmesi; optometri; göz he
kimliği.
orb: 1) küre; Dünya küresi; glob. 2a) Güneş, Ay vb. i
gibi gök kürelerinden herhangi biri. b) Dünya, c) bir
gezegen vb. inin yörüngesi. 3) göz ve gözküresi. 4)
dairesel şekilde olan herhangi bir şey; daire. 5) bir
küre veya daire şekli vermek. 6) çevrelemek. 7) bir
yörüngede hareket etmek.
orbicular: 1) küresel veya dairesel şekilde. 2) Bot. yu
varlak ve yassı.
orbiculate: Bkz. orbicular.
orbiculated: Bkz. orbiculate.
orbit: 1) Bir gök cisminin diğer bir gök cismi çevresin
de periyodik dönüşü sırasında, üzerinde hareket etti
ği yol; yörünge; orbit. 2) bir yörüngede gitmek.
orbital: Yörüngeye ait veya yörüngede,
orby: 1) küre ya da daireye ait veya küre ya da daire
organiz a t io n
şeklinde olan. 2) daire veya küre gibi dönen.
orcein: Kahverengimsi kırmızı, kristalli bir boya mad
desi; orsein, C H 0 N ; orsinolün amonyak ve
28 24 7 2
oksijen ile muamelesinden elde edilir.
orcin: Bkz. orcinol.
orcinol: Bazı likenlerden elde edilen renksiz, kristalli
bir bileşik; orsinol, C 6 H 3 CH 3 (OH) 2 ; ilâç ve boya
ya pımında kullanılır.
order: 1) olayların veya şeylerin sırası veya düzeni; sı
ra; dizi; Ateşleme sırası Bkz, firing order gibi. 2) sa
bit ve belirli bir plân veya tasarım. 3) düzen; nizam.
4) tesis edilmiş yöntem ya da sistem. 5) sınıf; tür;
cins. 6) Ask. emir ya da bildiri. 7) düzenlemek; orga
nize olmak. 8) emir vermek.
order, firing: Bkz. firing order.
ordinary: 1) tekerlek çapları farklı olan eski bir bisik
let türü. 2) alışılmış; olağan; normal; usule uygun.
3) belirli, özel bir amaç için yapılmamış. 4) bayağı; genel
veya umumi.
ordinary ray: Kırılmanın bilinen yasalarına uyan bir
ışın; bayağı ışın.
ordinary seaman: 1) usta gemiciden daha az vasıflı
ve rütbece düşük gemiadamı; gemici. 2) Esk. ABD
Bahriyesinde ikinci sınıf gemici; gemici.
ordinate: Mate, biri yatay, diğeri düşey ve birbirini
dik olarak kesen iki doğrudan dikey olanı; ordinat.
ordnance: 1) ağır silâhlar. 2a) bir savaşta kullanılan
tüm silâhlar ve mühimmat, b) serviste olan silâhlar
da kullanılan herhangi bir ekipmen veya teçhizat,
ore: 1) ticarî olarak metal ya da metallerin çıkartabil
diği minerallerin herhangi doğal bir karışımı; cevher;
maden (metal) cevheri. 2) kükürt gibi metal olma
yan ametalin çıkarıldığı doğal madde. 3) yapılarında
önemli oranlarda metal bulunan doğa! madde veya
maddeler.
ore carrier: Özel olarak maden cevheri ve dökme
yükler taşımak için yapılmış, dayanıklı bir gemi; cev
her gemisi; dökmeci.
ore/oil carrier: Maden cevheri veya ham petrol ve
petrol ürünleri taşımak üzere dizayn edilen bir gemi;
cevher/akaryakıt gemisi.
organic: 1a) karbon kapsayan kimyasal bileşiğe
ait veya onu belirten; organik; inorganik olmayan,
b) karbon bileşikleri ile ilgilenen kimya dalına ait
veya onu belirten: Organik kimya gibi. 4) canlı bir
organiz maya ait veya canlı bir organizmadan
türeyen. organic acid: Bir veya daha fazla karboksil
(COOH)
grup kapsayan bir karbon bileşiği; organik asit; örne
ğin asetik asit, CH3COOH.
organic ash: Bitki veya hayvansal maddelerin tam
yansıması sonucu geriye kalan mineral madde; or
ganik madde; organik kül.
organic chemistry: Karbon ve onun bileşiklerini ince
leyen bilim dalı; organik kimya.
organic compounds: Karbon ve hidrojen, bazan oksi
jen ve nitrojen ve diğer elementleri kapsayan bileşik
ler; organik bileşikler.
organic halides: Hidrojen atomlarının tamamen ya
da kısmen halojen atomları ile birleştiği karbonlu hid
rojenler; örneğin karbon tetrakiorür, CCl 4 .
organic liquids: Nük. Reak. hidrojen kapayan orga
nik soğutucular; organik sıvılar; bunlar hem modera
tor ve hem de soğutma görevi yaparlar.
organization: 1) düzenleme. 2) organik yapı; düzen
lenmiş olma tarzı. 3) bir organizma. 4) örgüt.
organiz e
organize: 1) organik yap! sağlamak; sistemleştirmek.
2) düzenlemek; kurmak; tesis etmek. 3) organik ve
ya organize olmak. 4) işçi sendikası ile birleşmek.
organizer: Düzenleyen kişi; organizatör; düzenleyici.
organa-: Organ ya da organik anlamlarında bir önek
organometallic compound: Bir ya da birden fazla or
ganik kökün metalik bir atoma bağlandığı bileşik; ör
neğin metil magnezyum klorür, CH3MgCI.
organosilicon: Bir organik bileşiğin karbon atomları
nın bazılarının veya tümünün silisyum atomları ile
değiştirilmesi sonucu oluşan bileşik; organo silikon.
orientation: Yönlendirme.
orifice: 1) Diz. Mot. nozulda bulunan ve sayısı 3-18
arasında değişen, çaplan 0,1524-0,5715 mm (0,006-
0,0225 inç) olan yakıt püskürtme deliği. 2) de lik;
menfez; bir boru, oyuk vb. inin ağzı ya da çıkışı;
orifis.
orifice meter: Sıvı akan bir boru içine sokulmuş bir
diyaframın iki tarafında basınçlar arasındaki fark ile
sıvının hızını ölçen bir cihaz; orifis metre.
orifice trap: Orifisli (delikli) kapan; Bkz. steam trap.
origin: 1) iki eksenin kesiştiği nokta; başlangıç nokta
sı. 2) bir bant tayfta sıfır hattı veya çizgisi.
original: Orjinal; özgün.
O ring: Diz. Mot. silindir blok ile gömlek arasından so
ğutma suyunun kartere inmesini önlemek için, göm
leklerin çoğu zaman eteklerine konulan lâstikten ya
pılmış, dairesel kesitli halka; O ring.
orlon: Bir dereceye kadar naylona benzeyen sentetik
akriiik lif ya da bu liflerden yapılan dokuma (bez, ku
maş); orlon (Ticarî bir marka).
orîop: Bir gemi veya özellikle bir savaş gemisinin en
alt güvertesi.
ormolu: 1) bakır ve kalay alaşımından ya da pirinçten
oluşturulan sahte altın; süs eşyaları, pahalı olmayan
ziynet vb. i yapımında kullanılır. 2) taklit altın varak.
ornithin: Bkz. ornithine.
ornithine: Kuşların dışkısı ve idrarda bulunan bir ami
no asit; ornitin, C 5 H 1 2 0 2 N 2 .
oroide: Altına benzeyen, başlıca bakır, kalay ve çinko
dan oluşan bir alaşım; pahalı olmayan mücevher ya
pımında kullanılır.
orometer: Deniz seviyesinden yüksekliği gösteren ve
dağların yüksekliğini ölçmek için kullanılan baromet-
rik bir cihaz; orometre.
orometric: Orometreye ait.
orphan line: Bilgisay. öksüz satir.
orpiment: Limon sarısı renkli doğal arsenik trisülfür,
As2S3; pigment olarak kullanılır.
Orsat analyzer: Bkz. Orsat apparatus.
Orsat apparatus: Buh. Kaza., Diz. Mot. baca ve eg
zoz gazları içindeki C0 2 , CO ve 02 miktarlannı sap
tayarak yanma konusunda duyarlı bilgi veren bir ci
haz; Orsat cihazı.
Orsat automatic recorder: Bkz. Orsat apparatus.
Orsat method: Baca ve egzoz gazları içindeki C0 2 ,
CO ve 0 2 'y i saptamada uygulanan metot; Orsat me
todu veya yöntemi.
orsery: Türlü ölçülerdeki kürelerle, güneş sisteminde
ki gezegenlerin ve onlann uydularının göreli hareket
lerini ve durumlarını şekillendiren mekanik bir cihaz;
planetarium adı da verilir.
Orthicon: İyonoskoptan geliştirilen televizyon alıcı tü
pü (Ticarî bir marka).
389 oscsillograh
orthochromatic: Doğal renklere ait; doğal renkler üre
ten; doğal renklere göre ton değerlerine sahip olan.
orthaclase: Feldispat ailesinden bir mineral; doğal
.6SiO
potasyum alüminyum silikat, K2O.Al2O3 2- gra-
nitin mineral bileşeni; ortoklas.
orthocymene: Simen'in Bkz. cymen üç izomerik şek
linden biri; ortosimen.
orthogenal: Dik açılarda yapılan: dikdörtgen.
orthographic: 1) ortografiye ait. 2) Geom. dik açılar
veya dikey doğrulara ait.
orthographical: Bkz. orthographic.
orthographical projection: Geom. izdüşüm hatları
nın izdüşüm düzlemine dik oldukları bir çizim izdü
şüm veya projeksiyon.
orthographic wiev: Tek. Res. ortografik görünüş.
orthography: Bkz. orthographic projection.
orthophosphoric acid: Berrak, renksiz, şurup kıva
mında bir sıvı veya renksiz kristalli asit; ortofosforik
asit, H 3 P0 4 ; fosfatlı kayalardan ekte edilir ve gübre,
tekstil vb, i yapımlarında kullanılır.
orthopter: Kanatlarını sallayarak uçmak üzere dizayn
edilen bir tür uçak; pratik olarak denenemedi; omit-
hoper olarak da kullanılır.
orthorhombic: Eşit olmayan üç eksenli ve biri diğeri
ne dik açıda; ortorombik (kristalleşme türü için söy
lenir).
orthoscope: Gözün içinin denetlenmesine izin veren
bir cihaz; ortoskop.
orthoscopic: Optik bozukluğu olmayan; ortoskopik,
orthatomic: Uygun bir düzlem tarafindan dik açılarda
kesilen ışık ışınları sistemi için söylenir; ortotomik.
Os: Bkz. osmium.
O.S.: Bkz. ordinary seaman.
oscillate: 1) ileri geri sallanmak; salınım yapmak. 2)
F/z. elektrik akımında olduğu gibi, maksimum ve mi
nimum arasında değişmek. 3) sahram yapmaya ne
den olmak.
oscillating: 1) ileri geri sallanan; salınım yapan. 2) sa
lınım yapmaya neden olan.
oscillating current: Alternatif akım; yüksek frekanslı
bir akım.
oscillating valve: iki zamanlı, ilmek süpürmeli dizel
motorlarinda, piston süpürme pencerelerini kapadığı
zaman, egzoz portlarını kapatarak hava kayıplarını
önleyen valf; osileytin valf; döner hareketli valf; dö
ner slayt valf; rotary valve şeklinde de kullanılır.
oscillation: 1) Elekt. bir akım veya gerilimde olduğu
gibi, maksimum ve minimum arasındaki değişme. 2)
bir devrede elektronların ileri geri hareketleri. 3) bir
sarkacın ileri geri hareketi gibi salınım yapan. 4) Fiz.
salınım yapan cismin, onun yayı üzerindeki iki uç
nokta arasındaki tek bir salınımı. 5) Bkz. vibration.
oscillation, forced: Frekansı dış periyodik kuvvete
bağlı olan bir alternatif akım; cebri osilasyon,
oscillation, free: Frekansı, sadece devrenin sabiteleri
ne bağlı olan bir alternatif akım; serbest osilasyon
veya salınım.
oscillator: Ses hızı, ses hızı üstünde veya elektroman
yetik dalgalar yayan bir devre veya cihaz; osilatör.
oscillatory circuit: Akım titreşimlerinin oluşabildiği
:bir devre; böyle basit bir devre bir bobin ve bir kapa-
sitörden oluşur.
oscillograph: Elektrik osilasyonlarinı (salınımlarını)
gösteren ve değişimleri fotoğrafik olarak kayıt eden
o scill og ra m 390 outsid e

bir cihaz; osiloğraf.

outbalance: Ağırlık, değer vb. i yönünden daha bü
oscillogram: Bir osiloğraf tarafından kayıt edilen di
yük olmak.
yagram: Egzoz manifoldundaki gaz basınçlarını osi-
outboard: Bir su teknesinin dış yüzeyine yakın yerleş
logramları gibi.
tirilmiş; dıştan takma.
oscilloscope: Bir katot ışın tüpününki gibi, elektriksel
outboard bearing: Mot. krankşaftın bilyalı, çoğu za
dalga kayıtlarını floresan bir perde üzerinde göste
man silindirik metal yatak şeklinde olan dış yatağı.
ren bir tür osiloğraf; osiloskop.
outboard engine: Bkz. outboard motor.
osculate: Mate, üç ya da daha fazla noktada dokun
outboard motor: Küçük bir teknenin pupasına (kıç ta
mak (iki eğri için).
rafına) takılan, çoğunlukla taşınabilir iki ve bazan
osculation: Mate, iki eğri vb. i arasındaki temas.
dört zamanlı motor; gücü nadir olarak 150 hp'yi ge
osmic: Osmiyus bileşiklerinden daha yüksek değerli
çer.
osmiyum kapsayan kimyasal bileşikleri belirtir veya
outer: 1) belirli bir nokta veya yerden uzağa yerleştiri
onlara ait; osmik.
len; dışta; dıştaki; dışa yakın. 2) bir hedefin daireleri
osmious: Osmik bileşiklerden daha düşük değerli os
dışındaki kısım. 3) bu kısmı vuran atış.
miyum kapsayan kimyasal bileşiklere ait veya onları
outer dead center: Yatık motor veya buhar makinele
belirten; osmiyus.
rinde pistonun krank tarafındaki ölü noktası; dış ölü
osmiridium: Küçük bir miktar platin grubu metaller
nokta; karşıtı iç ölü nokta.
kapsayan, çok sert, doğal iridyum ve osmiyum alaşı
outer plating: Bir geminin karina ve alabandalarını
mı; özellikle kalem ucu yapımında kullanılır; osmirid-
oluşturan saç levhalar; dış kaplama; karina ve borda
yum.
kaplaması veya saçları.
osmium: Mavimsi beyaz, şekilsiz (amorf), platin gru
outer space: Astr. Dış uzay; dıştaki uzay; uzayın ge
bunun metalik kimyasal elementi; osmiyum; platin
zegenler ile yıldızlar arasındaki boşluğu.
ve iridyum alaşımı şeklinde görülür; Simg.Os; at.ağ.
outfit: 1a) aletler takımı, b) herhangi bir meslek veya
190,2; at.no.76.
işte kullanılan teçhizat. 2) donatım; teçhizat. 3) do
osmium tetroxide: Mikroskopide boyama maddesi
natmak veya teçhiz etmek.
olarak kullanılan sarı kristaller; osmiyum tetroksit,
outfitter: Teçhizat yapan veya satan kişi; teçhizatçı.
OsO4. outflow: 1) dışarıya akma işi. 2a) dışarı akan; taşıntı.
osmometer: Ozmotik basıncı ölçmek için kullanılan
b) dışa akan (taşan miktar).
bir cihaz; ozmometre
outlet: 1) bir şeyi dışarıya vermek için bir kanal, men
osmoregulation: Ozmotik basıncın denetimi veya
fez ya da ağız; çıkış. 2) Elekt. bir devrede harcamak
kontrolü.
üzere akımın alınabileceği herhangi bir nokta; çıkış
osmose: Osmoz; osmoza uğramak; geçişmeye uğra
noktası.
mak.
outlet temperature: Çıkış sıcaklığı (yağlama yağı, so
osmosis: 1) bir sıvının yarı geçirgen bir diyaframdan,
ğutma suyu, egzoz gazı vb. i için).
çözeltinin daha yoğun tarafına geçmesi ve zarın her
outline: 1) profil hattı; bir cismin sınırlarını belirleyen
iki tarafındaki yoğunluğu eşitlemesi eğilimi; osmoz;
veya kuşatan hat. 2) sadece dış görünüşünü göste
süzülme. 2) sıvıların bir zardan veya gözenekli bir
ren skeç. 3) detaylandırılmamış genel plân; taslak.
bölmeden geçmesi.
4) taslağını çizmek; profilini çizmek. 5) ana noktaları nı
osmosis, reverse: Bkz. reverse osmosis.
takdim etmek. 6) özet.
osmotic: Osmoza ait.
outlying: Belirli bir nokta veya merkezden nispeten
osmotically: Osmoz ile veya osmoza göre.
uzakta olan.
osmotic pressure: Molekülleri bir diyaframdan geçer
outnumber: Sayıca daha fazla olmak.
ken çözünürün uyguladığı basınç; ozmotik basınç;
out-of-date: Yürürlükte olmayan; kullanılmayan; eski
geçişme basıncı.
moda; modası geçmiş.
ossein: Biokimy. sulu asitlerde mineral maddeleri eri
out-of-phase card: Bkz. offset diagram.
dikten sonra kemikten arta kalan organik kısım.
out of phase diagram: Diz. Mot. Bkz. offset diag
Ostwald process: Amonyağın nitrik asite dönüştürül
ram.
mesinde katalitik oksitlenme. Ostvald işlemi.
outpour: Dışarıya akma; dışarı akmak.
otoscope: 1) kulak zarı ve kulağın dış kanalını incele
output: 1) beiirli bir zaman periyotunda üretilen veya
mek için kullanılan bir alet; otostop. 2) ortakulağı
yapılan herhangi bir şeyin toplam miktarı; üretim. 2)
dinlemek için kullanılan bir tür stetoskop (dinleme ci
Meka. bir makine vb. i tarafından üretilen kullanılır
hazı).
güç ya da enerji miktarı; verdi; çıktı; çıkış.
Otto cycle: Benzin motorları ve kızma kafalı makinele
output meter: Bir hoparlörün verdisini ölçmek için
rin kuramsal çevrimi: Otto çevrimi; sabit hacimli çev
kullanılan cihaz.
rim; sabit hacimde yanmalı çevrim: a) emme, b) sı
output transformer: Bir güç tüpü ve spiker arasına
kıştırma, c) genişleme ve d) egzozdan oluşan teorik
bağlanan küçük bir transformatör.
çevrim veya teorik p-V diyagramı.
outrigger: Den. a) bir kanonun devrilmesini önlemek
Otto silent: Otto tarafından 1876 yılında yapılan dört
üzere yan tarafına yerleştirilen kütük, b) bu türden
stroklu bir gaz makinesi.
bir kano. c) kürekçilere daha fazla çekiş gücü sağla
ounce: Librenin (452 gram) on altıda birine eşit olan
mak için, botun dış yanında küreğin takıldığı parça;
ingiliz ağırlık birimi; 28,35 gram; kuyumculukta libre
ıskarmoz veya yarımay.
nin on ikide biri; 37,6 gram; oz.
outside: 1) dış; dış kenar veya yüzey. 2) kısmen ka
outage: Kesinti; işletmenin herhangi bir nedenle geçi
patılmış bir şeyin kapatılmamış kısmı. 3) bir cismin
ci olarak stop etmesi ya da durması.
görülebilir kısmı. 4) en fazla; azamî. 5) daha dış; dış
ou t si d e a dmi ssio n valv e 391 overha u l

tarafa yerleştirilen. 6) dış taraf; dıştaki. 7) dışa veya

overalls: işbaşı elbisesi; tulum; işçi
dış tarafa doğru. 8) belirli sınırların dışında. 9) açık
tulumu.
havada. 10) dış tarafında. 11) sınırlarının dışında.
overall width: Tam genişlik.
outside admission valve: Pist, Buh. Mak. orta ve
overbalance: Diğerinden daha ağır çekmek. 2) den
al çak basınç silindirlerinde kullanılan ve buharı dış
geyi bozmak.
ta rafından buhar portları ve dolayısıyla silindirlere
overbear: Ağırlık veya fiziksel güç ile aşağıya bastır
ve ren valf; dıştan katoflu valf; dıştan müsaadeli valf.
mak veya pres etmek.
outside micrometer: Küçük dış çapları ölçmek için
overblow: 1) uzağa, aşağıya vb. üflemek. 2) kum gi
kullanılan bir ölçü aleti; dış (çap) mikrometresi.
bi, üflenen bir şey ile örtmek.
outside-mixing burner: Esk. Buh. Kaza. püskürtüle
overboard : 1) bir gemi bordasının dışı. 2) gemiden
cek yakıt ile onu püskürten taze buharın atomizörün
suya adam düşmesi.
dışında karıştığı püskürtücü; dıştan karıştırman bör-
overboard discharge: Gem. Mak. yağ ve su soğutu
ner.
cuları ile kondenserlerde dolaştırılan deniz suyunun
outside vernier: Dış çapları ölçmek için kullanılan bir
gemi bordasından denize atılması.
alet; dış kompas.
overboarden : 1) aşırı bir -şekilde yüklemek. 2) aşırı
outsize: 1) standart dışı bir ölçü; özellikle alışılmışın
yüklenmiş bir şey.
dışında büyük boy. 2) bu tür (ölçüde) giysi ya da el
overcharge: 1) çok yüksek fiyat istemek veya talep
bise.
et mek. 2) aşırı miktarda yüklemek veya doldurmak.
outstand: Den. limanı terketmek; denize açılmak. 2)
3) abartmak; mübalâğa etmek. 4) aşırı fiyat. 5) aşırı
dayanmak. 3) tasarım yapmak; tasarlamak.
do lu veya ağır yük. 6) Elekt. bir akünün aşırı
outstroke: Mot., Buh. Mak. pistonun krank mili veya
doldurul ması.
krankşafta doğru olan kursu ya da stroku; aşağı
overcompounded : Elekt. aşırı kampavund yapılmış;
strok; dış strok ya da kurs; karşıtı yukarı stroke Bkz.
Bkz. compound-wound.
up stroke.
overcompounding: Elekt. jeneratör uçlarındaki gerili
outward: 1) dışarıya veya dış tarafa doğru olan; dışta
mi, yüklü ve yüksüz durum için % 5 arttırmak ve böy
ki; dış taraftaki. 2) açık; gözlenebilir; görülebilir. 3)
lece dış devrelerden gelen gerilim düşümünü denge
içlen uzakta; dışa ya da dış tarafa doğru. 4) dışa ait;
lemek üzere seri alan sargısına eklenen sarım sayı
dış tarafta. 5) dışa doğru olan parça; dış; haricî. 6)
sı; aşırı kampavuntlama; Bkz. compound-wound.
maddî ya da dış dünya.
overdeck: Buh. Kaza. su borularının üzerinde (aşırı
outwear: 1) aşınmak; tükenmek. 2) daha fazla daya
ısıtıcı gibi).
nıklı olmak; daha dayanıklı olmak, 3) tüketmek.
over-deck superheater: Bkz. top-deck superheater.
outweigh: 1) den daha ağır gelmek. 2) den daha
overdose: 1) çok büyük veya aşırı doz; yüksek doz.
önemli, değerli vb. i olmak.
2) aşırı doz vermek.
outwork: 1) diğerinden daha iyi, çabuk ve zorlu çalış
overdraft (overdraught): Bir ateş, ocak vb inden ge
mak. 2) tamamlama için başarılı olmak.
çen draft veya hava akımı.
oval: 1) yumurta şeklinde olan; oval. 2) şekli bakımın
overdrive: Oto. belirli bir devir sayısında motorun
dan yumurtaya benzeyen; elipsoidal; elipsoit. 3) şek
güç verdisini otomatik olarak azaltan, fakat onun hı
li yumurta ve elipse benzeyen herhangi bir şey.
zını düşürmeyen bir dişli donanım: Dördüncü vites;
ovalization: Dairesel şeklinden uzaklaşma; ovalleş-
yakıt sarfiyatı ve aşınmayı azaltmak için kullanılır.
me: Piston, piston pin, krankpin veya jurnaller için
overdy: 1) çok uzun boyama işlemine konu olmak;
kullanılır.
çok koyu renkli yapmak. 2) daha önce boyanmış bir
ovalize: Ovalleşmek; oval biçimini almak.
renk üzerine boyamak.
oven: Isı yardımı ile ısıtma, pişirme veya kurutma için
overexpose: Foto. çok fazla veya çok uzun poz ver
kullanılan bir cihaz; ocak; fırın.
mek.
overage: Standart olarak sabitleştirilen yaşın üzerin
overfeed stoker: Buh. Kaza. üstten beslenen, güç ile
de.
çalıştırılan yakıt besleme mekanizması ve ızgara; üst
overage: Artık ya da fazlalık.
ten besleyen otomatik kömür verici; ucuz kömürleri
overage premium: Den. belirli bir yaşın üzerindeki
yakmak, daha iyi ocak koşulları sağlamak ve daha
gemiler için, normale göre fazladan ödenen sigorta
yüksek kazan verimi elde etmek için kullanılır.
pirimi ya da ücreti.
overfire air: Toz kömür püskürtme ile fayraplı buhar
over-all (overall ): 1) bir uçtan diğer uca; uçtan uca;
kazanlarında üstten verilerek, ocakta girdap oluştu
baştan başa. 2) herşeyi kapsayan; toplam; total; ge
ran ve yanma için gerekli oksijen sağlayan hava; üst
niş; etraflı.
yakma havası.
over-all dimensions: Bir makine, taşıt aracı, gemi vb.
overflow: 1) taşmak ve yayılmak. 2) taşmaya neden
inin eni, boyu ve yüksekliği; gabariler; ana ölçüler:
olmak; kapasitesinin ötesinde doldurmak. 3) sınırla
Silindir çapı, piston stroku ve piston ortalama hızı.
rın ötesinde taşmak; taşmak. 4) taşıntı. 5) taşıntı mik
overall-efficiency: Yanma sırasında silindirde oluşan
tarı. 6) ağız; çıkış; sıvıların taşması için menfez; taşın
ısının ne kadarının yararlı işe dönüştüğünü gösteren
tı deliği.
verim; fren ısıl verimi; genel verim; efektif verim;
overflow pipe: Den. özellikle yakıt tanklarından güver
krankşaft kaplinindeki güce uyan ısının, silindirde ya
teye kadar uzanan, ucu daire yayı şeklinde büküle
kılan yakıtın verdiği ısıya oranı; brake thermal effici
rek yere bakan boru; ucuna tel kafes ya da saçtan
ency şeklinde de kullanılır
bir kapak bağlanır; taşıntı borusu.
overall height: Tam yükseklik.
overglaze: 1) birincinin üzerine (yapılan) ikinci sır. 2)
overall length: Tam boy.
bir sır üzerine uygulanan süs. 3) sır ile kaplamak.
overhaul: 1a) gerekli onarım için tümü ile incelemek
overhauling gear
ve denetlemek, b) iyi durumda çalışması için (bir
motor, makine vb. inin) onarım, ayar vb. ini yap
mak; revizyon yapmak; Gem, Mak. overhol yapmak.
2) ovarol yapma; iyi çalışma düzeni için inceleme ve
ya denetleme yapma.
overhauling gear: Gem. Mak. overhol, bakım veya
onarım donanımı; makinelerin bakım ve onarımını
yapmak için gerekli donanım ya da teçhizat.
overhead: 1) baş seviyesinden yukarıya yerleştirilmiş
veya orada çalışan. 2) gökte; havada. 3) yukarı; baş
seviyesinin üzerinde. 4) ek yük.
overhead projector: Tepegöz; tepegöz projeksiyon
makinesi.
overhead valve engine: Üstten süpaplı makine ya da
motor.
overhead welding: Tavan kaynağı.
overheat: Aşırı ısınmak; çok sıcak
yapmak.
overheating: 1) aşırı ısınma; bir makinede yağ, su,
egzoz vb. sıcaklıklarının türlü nedenlerle müsaade
edilen değerlerin üzerine çıkması; aşırı ısınma; over-
hit. 2) Metal, doğru ölçüde tanecik elde etmek için
metallerin kritik sıcaklıkları üzerine kadar ısıtılmaları;
aşırı ısınma (ısıtma).
overhung: Üstten asılmış (yatak vb. i).
overhung bearing: Üstten asılmış yatak; daha çok
motorlarda kullanılır.
overladen: Çok ağır bir yüke sahip olan; aşırı yüklü.
overlap: 1) parçaları çakıştırmak, birbiri üzerine getir
mek 2) bindirme veya çakışma. 3) üst üste gelen
parça. 4) üst üste gelmenin miktarı. 5) bunun yeri.
6) Mot. giriş ve egzoz supaplarının birlikte açık kal
maları; çakışma; overlep.
overlapping: Mot. egzoz stroku sonunda giriş ve eg
zoz supaplarının birlikte bir süre (30°-160° krank)
açık kalmaları; supap çakışması; overlep.
overlap, valve: Bkz, valve overlap.
overlay: Yer paylaşma.
overload: 1) üzerine çok ağır bir yük koymak. 2) çok
büyük bir yük; aşırı yük. 3) türlü makinelerin verebi
lecekleri ve belirli bir süre taşıyabilecekleri güç; mak
simum güç; aşırı yük. 4) bir elektrik cihazından ge
çen, normal miktardan daha büyük akım. 5) bir ge
miyi sigorta işaretinden fazla yüklemek.
overload breaker: Aşırı yüklendiği zaman bir elektrik
makinesini devreden çıkaran cihaz; aşırı yük şalteri;
otomatik şalter.
overloaded: Aşırı bir şekilde yüklenmiş; aşırı yüklü.
overloading: Aşırı yüklenme; aşırı yükleme; aşırı yük.
overload protection: Bkz, overload relay.
overload relay: Elektrik motorlarının devresinde bulu
nan ve akım önceden saptanan değerin üzerine çıktı
ğı zaman motoru devreden çıkaran bir röle; aşırı
akım rölesi; aşırı yük rölesi.
overlong: Çok uzun.
overpass: 1) bir yol, demiryolu vb. inin üzerindeki
köprü veya geçit.; üst geçit. 2) üzerinden veya için
den geçmek.
overplus: 1) kalan miktar; artık; fazlalık. 2) miktarı
çok büyük; aşırı.
overpotential: Aşırı gerilim veya voltaj; bir elektrolit
ten açığa çıkan bir gazın potansiyeli ve aynı elektro
litte aynı gazın elektrotunun potansiyeli arasındaki
fark.
overpower: 1) yardımsız yapmak. 2) çok fazla güçle
392 oxalic acid
donatmak; aşırı güçlü bir motorbot gibi.
overpowering: Aşırı güçlü; çok güçlü; çok kuvvetli.
overpressure: Aşırı basınç.
overproduce: Çok büyük veya talebi aşan miktarda
üretmek.
overproduction: 1) gerekli olandan daha fazla üre
tim; aşırı üretim 2) kamunun talebinden daha fazla
ve piyasa fiyatında satılabilir mal üretimi.
overrefined: Çok rafine edilmiş veya damıtılmış.
override: Geçersiz kılma.
overwrite: Üzerine yazma.
oversaturation: Aşırı doyma; aşırı doyurulmuş.
oversea: Bkz. overseas.
overseas: 1) denizin ötesinde. 2) yabancı. 3) denizin
ötesinden. 4) denizaşırı.
overside: Den. bir tarak gemisi gibi yandan çalışan
ya da boşaltan.
oversize: 1) çok büyük. 2) ölçü dışı; normal veya alı
şılmıştan daha büyük. 3) standart ölçülerden daha
büyük ölçü.
overspeed: Aşırı hız; maksimum değerin üzerindeki
hız.
overspeed governor: Diz. Mot. oluşabilecek aşırı hı
zın etkilerinden makineyi korumak üzere kullanılan
bir emniyet ya da güvenlik cihazı; aşırı hız regülatö
rü; silindirlere verilen yakıt ya da havayı keserek ma
kineyi yavaşlatır, fakat stop ettirmez.
overspeed trip: içten yanmalı makineler veya buhar
türbinlerini oluşabilecek aşırı hızın tehlikelerinden ko
rumak üzere kullanılan bir güvenlik cihazı; aşırı hız
tribi Gem. Mak. overspit tribi; tehlike halinde makine
ye verilen yakıt, hava veya buharı keser, makineyi
stop ettirir.
overstock: Hemen kullanılabilenden daha fazla stok
yapmak veya stoklamak; çok büyük bir stok.
overstrain: 1) çok büyük zorlama altına koymak. 2)
aşırı çalıştırmak. 3) büyük efor, gayret veya çaba sar-
fetmek.
overtime: 1) fazla mesai. 2) böyle bir zaman için öde
nen. 3) mesaiye ait veya fazla mesai periyotu sırasın
da. 4) zamanlamada uygun sınırı aşmak (fotoğraf
poz süresi vb.)
overvoltage switch: Aşırı gerilim svici; otomatik şal
ter.
overwear: Kullanım için uygun olmayıncaya dek aşın
mak; aşırı aşınmak.
overweigh: 1) daha ağır gelmek. 2) yüklemek.
overweight: 1) gerekli veya müsaade edilenden daha
fazla ağırlık; fazla ağırlık; aşırı ağırlık; fazla veya artık
ağırlık. 3) daha büyük miktarda önem ya da ağırlık.
4) normal veya yasal ağırlığın üzerinde. 4) aşırı yük
lemek.
overwork: 1) çok güç veya çok uzun çalışmak; aşırı
çalışmak. 2) şiddetli veya sıkıntı verici iş. 3) anlaşma
miktarının ötesindeki iş; fazladan iş.
ox-: Bkz. oxy-.
oxalate: Ogzalik asitin bir tuzu ya da esteri; ogzalât.
oxalic: 1) kazayağından türeyen. 2) renksiz, zehirli,
kristalli ogzalik asite ait veya onu belirten; ogzalik;
kazayağı veya diğer bitkilerde bulunur veya sentetik
olarak hazırlanır; boyalarda ve beyazlatmada kullanı
lır.
oxalic acid: Bazı bitkilerden elde edilen metal cilâsı,
mürekkep lekesi çıkarıcı, mürekkep yapımı, boyacı-
oxazine
lık vb. inde kullanılan beyaz, kristalli, zehirli bir katı;
ogzalîk asit, (COOH) 2 2H 2 0.
oxazin: Bkz. oxazine.
oxazine: Dört atom karbon ve bir atom oksi|en ve nit
rojenin birleşerek bir çember oluşturduğu ve
C4 H5 NO kapalı formülü ile gösterilen altı bileşikten
herhangi biri; ogzazin.
oxid: Bkz. oxide.
oxidant: Oksitleyici madde veya ajan.
oxidase: Oksitleyici madde (ajan) gibi etki yapan en
zimler grubunun herhangi biri.
oxidation: 1) bir maddenin oksijen ile birleşimi; oksit
lenme. 2) bir element veya iyonun pozitif değerinin
çoğalması ve negatif değerinin azalması işlemi. 3)
elektronların atomlar veya iyonlardan çıkarılması işle
mi.
oxidation inhibitor: Bkz. corrosion inhibitor.
oxidation number: Bir bileşikte bir atomun oksitlen
me durumuna verilen sayı; oksitlenme sayısı; bileşik
isminin sağına Romen sayısı ile yazılır.
oxidation products: Mot. belirli bir çalışma süresinde
karter veya sanıp tanktaki yağlama yağlarında olu
şan ürünler veya maddeler; oksitlenme ürünleri; ya
ğın ne kadar dayanıklı ve uzun süre kullanılabileceği
ni gösterir.
oxidation-reduction reaction: Elektronların kısmen
ya da tümüyle aktarıldığı herhangi bir kimyasal tepki
me.
oxidative: Oksitlenme veya oksidasyona ait ya da
onu belirten; oksitlemeye muktedir.
oxide coating: Daha çok otomotif makinelerinin pis
ton, segman ve supap iteceklerine uygulanan bir
yöntem; oksit kaplama; oksitle kaplama.
oxidizable: Okside olabilir; oksitlenebilir.
oxidize: 1) oksijenle birleşmek. 2) pozitif değerini
yükseltmek veya negatif değerini (bir element veya
iyonun) azaltmak. 3) bir atom veya iyonun elektron
larını çıkarmak. 4) oksitlemek.
oxidizers: Roket makinelerinde kullanılan ve yakıta
oksijen sağlayan, sıvı oksijen, nitrik asit, hidrojen pe
roksit, nitrometan gibi kimyasal maddeler; oksitleyici
ler; oksitleyici maddeler.
oxidizing agent: 1) bir başka maddeyi oksitlemek
için gerekli oksijeni sağlayan madde; örneğin hidro
jen peroksit, H 2 0 2 . 2) bir kimyasal tepkimede
kolay lıkla oksijen kaybeden bir madde; örneğin klor
gazı, Cl 2 .
oxidizing atmosphere: Oksitlenme yapan gazlı bir
çevre; oksitleme atmosferi.
oxim: Bkz.
oxime.
oxime: Hidrokzilaminin bir aldehit veya ketonu etkile-
mesiyle oluşan bir dizi bileşiğin herhangi biri; aldehi
tin CHO veya ketonun CO grubunun oksijen atomu
-NOH grubu ile yer değiştirir.
oxy-: Oksijen kapsayan, hidrokzil kökü kapsayan an
lamlarında bir önek; oksi.
oxy-: Keskin, sivri veya asit anlamlarında bir önek.
oxyacethylene: Oksijen ve asetilen kanşımı kullanma
veya oksijen ve asetilene ait; oksiasetilen.
oxyacethyiene burner: Çok yüksek sıcaklıkta alev
vermek için oksijenle asetileni yakan bir bek, yakıcı
ya da şaluma; oksiasetilen şaluması.
oxyacethylene (lux: Oksiasetilen kaynağı tozu.
oxyacethylene torch: Oksihidrojen alevinden çok da
393 ozalid machine
ha sıcak bir alev üreterek çelikleri kesmek ve kay
nak etmek için kullanılan oksiasetilen şaluması.
oxycethylene welding: Oksijen kaynağı; bir ucu oksi
jen ve asetilen tüplerinin regülatörlerine ve diğer uç
ları şalumaya bağlı birer uzun hortum yardımıyla ok
sijen ve asetilenin belirli oranlarda kanştırılıp yakıl
masıyla sağlanan yüksek sıcaklık yardımıyla yapıları
kaynak işlemi.
oxyacid: Oksijen kapsayan asit; oksiasit.
oxycalcium light: Oksikalsiyum ışığı; akkor halindeki
kireç tarafından üretilen ışık.
oxygen: Renksiz, kokusuz, tatsız, gaz halinde bir kim
yasal element; hacim olarak yaklaşık % 21'ini oluş
turduğu atmosferde serbest ve su, kumtaşı, kireçtaşı
vb. lerinde bileşik olarak bulunur; çok aktif olup he
men hemen elementlerin tümü ile birleşir, yanma ve
yaşam için esastır; oksijen; Simg.O; at.ağ. 16,000;
at.no.8.
oxygen acid: Oksijen kapsayan bir asit; oksiasit; ox
yacid olarak da kullanılır.
oxygenate: Oksijen ile karıştırmak, muamele etmek
veya birleştirmek; oksitlemek; Bkz. oxidize.
oxygenation: Oksijenle birleştirme; oksitlenme.
oxygene breathing apparatus: Oksijen solunum ci
hazı; oksijen cihazı; oksijen maskesi.
oxygen deficiency: Oksijen yetersizliği (tanklar, yan
ma, solunum vb. i için kullanılır.)
oxygenize: Oksijenle birleştirmek; oksitlemek.
oxygen point: 760 mm cıva yüksekliğinde sıvı ve gaz
oksijen arasındaki denge sıcaklığı; oksijen noktası;
oksijen sıcaklığı.
oxygen scavenger: Oksijen çıkarıcı ve kovucu. 1) be
si veya kazan suyunda mekanik yöntemlerle hava çı
karıldıktan sonra, geri kalan havanın sudan çıkarıl
masını sağlayan kimyasal maddeler: a) sodyum di-
sülfit (Na 2 SO4 ), b) hidrazin (N 2 H 4 ), c) alçak basınç
lı kazanlarda bu amaçla sodyum sülfat ve magnez
yum sülfatta kullanılır.
oxygen tent: Tıp. oksijen verilen ve hastaların solu
num için sokuldukları kutu şeklinde kapalı bir ha
cim; oksijen çadırı; başlıca zatürrie ve kalp hastalıkla
rında kullanılır.
oxyhemoglobin: Temiz kanda bulunan ve vücut do
kularına taşınan, akciğerlerde oluşan, hemoglobin
ile oksijenin zayıf bileşimi; oksihemoglobin.
oxyhdrogen: Oksijen ve hidrojen karışımına ait veya
oksijen ve hidrojen karışımı kullanma; oksihidrojen
gazı.
oxy-hydrogen blowpipe: Bkz. oxyhydrogen torch.
oxyhydrogen torch (or blowpipe): Çok yüksek sı
caktıkta oksijen ve hidrojen karışımı yakan, çelikleri
kesme ve kaynak etmek için kullanılan bir lâmba ve
ya şaluma; oksihidrojen şaluması.
oxysalt: Oksiasitin herhangi bir tuzu.
oxysulfide: Bir element veya pozitif kökün oksijen ve
kükürt ile oluşturduğu bir bileşik; oksisülfür veya ok-
sisülfid.
oysterman: Bir tür tarak gemisi; istiridye gemisi.
oyster rake: Sığ sularda istiridye toplamak için kulla
nılan uzun saplı, dişleri kıvrık bir tırmık veya tarak.
oyster white: Çok açık gri.
oz.: Bkz. ounce.
ozalid machine: Ozalit kopyaları yapmak için kullanı
lan amonyak veya renkli ispirto ile kopya yapan bir
ozali d p ri n t 394 ozs.

makine; ozalit makinesi.

ozonic: Ozon kapsayan; ozonik.
ozalid print: Işığa duyarlı diazo bileşiklerinin kimya
ozonic ether: Etilik eter, hidrojen peroksit ve alkolün
sal etkisi esasına dayalı ve ozalit makinesinde yapı
bir çözeltisi; antiseptik olarak kullanılır; ozonik eter,
lan baskı; ozalit baskı.
ozonid: Bkz. ozonide,
ozocerite: Parafin mumuna benzeyen, kahverengim-
ozonide: Ozon bileşiklerinden herhangi biri; ozonit.
si veya grimsi renkte katı karbonlu hidrojenlerin do
ozoniterous: Eter kapsayan veya etere sahip olan.
ğal karışımı; mineral mum; yermumu; ozoserit; diğer
ozonize: 1) ozona dönüştürmek (oksijeni). 2) ozon
mumlarla aynı yerlerde kullanılırlar.
ile muamele etmek veya doyurmak ya da işba hali
ozone: 1) nüfuz edici kokulu mavi bir gaz; ozon 0 3 ;
ne getirmek.
çoğu zaman havada sessiz bir elektriksel boşalımda
ozonosphere: Stratosferin üstünde bulunan, ozon
oluşur ve güçlü bir oksitleyici, koku giderici ve be
bakımından zengin bir katman; ozonosfer.
yazlatıcı madde olarak ve suyun temizlenmesinde
ozonous: Bkz. ozonic.
kullanılır. 2) Argo. saf (arı) hava.
ozs.: Bkz. ounce (Çoğ.)
p
82°C'ye (180°Fye) dayanıklı, lifli-salmastralar, b) as-
bestostan yapılan salmastralar.

,
P: 1) Kimy. fosforun simgesi. 2) Mete. a) gücün sim
gesi, b) basıncın simgesi, c) gaz basınç kuvvetinin
simgesi.
p -:
Bkz. para-.
P.(p.): Bkz. 1) power. 2) pressure.
p.: Bkz. 1) part. 2) pint. 3) pipe. 4) pole.
Pa: Bkz. protactinium.
pace: 1) Esk. yaklaşık 0,762 m (2,5 fit), bazan 0,915
m (3 fit) veya 1,006 m (3,3 fit) olan bir uzunluk biri
mi; hatve; adım. 2a) hareket, gelişme vb. inin mikta
rı, b) eşit hız ya da miktarı. 4) adım veya hatve ile
ölçmek. 6) ilerleme hızı.
pachymeter: Kalınlık ölçmek için kullanılan bir alet.
pacing: Bilgisay. hız denetimi.
pack: Büyük paket; yük; ağırlık; balya; denk. a) yü
zen parçalardan oluşan buz kütlesi. 3) paket ya da
balya yapmak. 4) taşımak için kullanılan paket ya
da paketler.
packaged boiler: Ocağı ya da külhanı skoç kazanları
na benzeyen, fakat üç ya da dört geçişli, basıncı 17
bara kadar olabilen, yatay borulu, modern alev boru
lu bir kazan; paket kazan.
package reactor: Nispeten küçük, taşınabilir bir nük
leer reaktör; paket reaktör.
packed decimal: Bilgisay. paketli onlu.
packet: 1) posta gemisi. 2) paket yapmak. 3) paket.
packet boat: Limanlar arasında belirli bir rota izleye
rek sefer yapan, yolcu, yük ve mektup taşıyan bir
ge mi; posta gemisi.
pack-harden: Karbon ile birleştirmek ve yüzey
sertleş tirmek.
packing: 1) Mak. lifli maddelerden yapılarak sızdır-
mazlık sağlamak amacıyla valf ve silindir boğazları
vb. inde kullanılan herhangi bir malzeme; salmastra;
pakin.
packing, cord: Fitil veya ip şeklinde salmastra; sal
mastra fitili; fitil salmastra.
packing dope: Vidalı boru bağlantılarında sızdırmaz-
lık sağlamak üzere kullanılan macun şeklindeki sal
mastra maddesi: salmastra macunu.
packing, fabric: a) kenevir, kendir, jüt, pamuk vb. i
bitki liflerinden örülerek yapılan ve maksimum

packing gland: Salmastra kutusundaki
salmastraları sıkıştırmak amacıyla kullanılan,
bazan vira edilecek şekilde vidalı, çoğu zaman iki
tarafındaki somunlarla vira edilebilen kısım;
salmastra halkası, bileziği ya da glendi.
packing groove: Boğazlarda salmastra konulan
ka nal, oyuk ya da yuva; salmastra yuvası.
packing, metallic: Kurşun, bakır ve alüminyum
kö kenli salmastralardan herhangi biri; metal
salmastra; 510°C (950°F) sıcaklığa kadar
dayanırlar.
packing, nuclear: Bir atomun çekirdeğinde yığılan
ta necik ya da partiküller.
packing ring: 1) salmastra halkası. 2) buhar
makine lerinin rod boğazlarında kullanılan metal
salmastra; patent salmastra. 3) Mot. segman.
packing scissor: Türlü makine, ısıtıcı, soğutucu vb.
i kısımların kapak vb. i yerlerine uygun conta
kesmek için kullanılan bir alet; conta makası.
packing, special: Çoğu zaman doğal kauçuk
bileşik lerinin eklendiği yapay kauçuktan yapılan
salmastra lar; özel salmastra; neoprenden de
yapılan ve belirli solventlere (çözücülere) karşı
yüksek direnç gösterir ler.
pad: Dayanıklığını çoğaltmak veya taşımak amacıyla
bir kazan ve basınçlı kaba bağlanan metal bir levha
veya saç.
paddie: 1) bir tarafı veya iki tarafında geniş palası
olan, skarmozsuz olarak bir kanoyu yürütmek için
kullanılan kısa saplı kürek; kano küreği; padıl. 2)
şekli buna benzeyen türlü alet veya araçlardan her
hangi biri; özellikle: a) ocakta erimiş demiri karıştır
mak için kullanılan metal bir alet. b) çamaşırları el
ile yıkamada kullanılan ahşap alet. 3) su dolabı veya
yandan çarkta, kanatlardan herhangi biri. 4) bir pa
dıl ile kano vb. ini sevketmek. 5) yavaş ve yumuşak
bir biçimde kürek çekmek. 6) bir padıl ile karıştır
mak.
paddie box: Esk. bazan bir teknede padıl tekerinin
(su çarkının) üst kısmını kapatan mahfaza veya
keys.
paddie engine: Esk, yandan çark makinesi; tek, iki,
üç ve dört genişlemen pistonlu buhar makinesi.
paddie wheel: Buharlı bir tekneyi yürütmek ya da sev
ketmek için kullanılan ve çevresi etrafında kanatları
padlock
396
olan bir teker; Gem. Mak, padilvil.
padlock: 1) asma kilit. 2) asma kilit ile kilitlemek.
page down: Bilgisay, sayfa aşağı.
page up: Bilgisay. sayfa yukarı.
paint: 1) inceltici ve kurutucular da kapsayan boya
maddesi ve yağdan oluşan koloydal bir madde; bo
ya; koruma ve süsleme için yüzey kaplayıcısı olarak
kullanılır. 2) kuru ya da katı boya maddesi. 3) boya
mak.
paint brush: Boya fırçası.
paint bucket: Boya kabı; boya patlağı.
painted: 1) boya ile kaplanmış. 2) çok boyalı.
painter: Tekne veya filikaların baş taraflarında bulu
nan ve onları rıhtım, iskele vb. ine bağlamak için kul
lanılan halat: parima.
painter, red: Bkz. red painter,
painting: 1) yüzeyleri boya ile kaplama işi veya sana
tı; resim yapma sanatı. 2a) manzara, nesne, kişi vb.
terinin resimlerini yapma işi, sanatı vb. i; resim; tab
lo.
paint remover: Boya çıkarıcı veya giderici.
paint roiler: Rulo şeklinde boya fırçası; boya merda
nesi.
paint spray gun: Basınçlı hava yardımıyla boya püs
kürten bir araç; boya tabancası; boya püskürtme ta
bancası.
paint sprayer: Bkz. paint spray gun.
pair: 1) birlikte kullanılan, birleştirilen, birbirine benze
yen iki şey; çift. 2) birbirine uyan ve birlikte kullanıl
ması gereken iki şeyden oluşan tek şey. 3) Meka.
kuvvetler çifti. 5) çiftini yapmak. 5) çift olarak düzen
lemek. 6) çift ya da kupl şeklini almak.
pair production: Kuvvetli bir elektrik alanından geçti
ği zaman bir foton'un elektron ve pozitrona dönüşü
mü; çift üretimi.
palladic: Dört değerli palladyum kapsayan kimyasal
bir bileşiğe ait veya onu belirten; palladik.
palladium: Platin grubunun nadir, gümüşî beyaz
renkli, dövülebilir, haddeden çekilebilir, metalik kim
yasal elementi; palladyum; katalist veya katalizör ola
rak ve altın, gümüş ve diğer metallerin alaşımlarında
kullanılır; Simg.Pd; at.ağ. 106,7; at.no.46.
paltadous: İki değerli palladyum kapsayan bir kimya
sal bileşiğe ait veya onu belirten.
pallet: 1) Meka. ileri ve geri hareketi veya salınım ha
reketini devir hareketine dönüştüren veya bunun ter
sini yapan bir makine parçası; kastanyola. 2) yassı
bıçağı olan saplı, ahşap bir alet; özellikle düzgünleş-
tirme ve yuvarlaklaştırma için çömlekçilikte kullanı
lan böyle bir alet; çömlekçi spatulası. 3) ressam bı
çağı. 4) bir kitabın cildi üzerine baskı harflerini yer
leştirmek için bir alet.
palm: Bir elin genişliği; 76,2-101,6 mm (3-4 inç) veya
onun boyuna 177,8-228,6 mm (7-9 inç) eşit olan
uzunluk birimi. 2) Den. yelken yapımcılarının avuçla
rında bulunan ve iğneyi brandaya itmeye yanyan
metal bir disk; yelkenci yüksüğü.
palm glass: Buhar basıncının sıcaklık ile değiştiğini
kanıtlamak için kullanılan bir cihaz.
palmitates: Palmitik asitin metalik tuzlan, sabunları
veya esterleri; palmitatlar.
palmitic acid: Gliseridler, bitkisel ve hayvansal yağlar
da görülen bir yağ asiti; palmitik asit, C 15 H 31 CO-
OH.
pal-nut: EI ite kolayca sıkılan veya gevşetilen bir so
paper-edg e filter
mun; kelebek somun.
pan: Bkz. bedplate.
pan: Kütlelerin ağırlıklarinı ölçmek için terazilerde kul
lanılan, yassı, çoğu zaman dairesel kısım; terazi gö
zü; terazi kefesi.
panchromatic: Tüm renklere hassas olan; pankroma-
tik.
pane: 1) özellikle yassı ve dikdörtgen olan bir parça
veya bölüm. 2) bir somun, cıvata başı, kesilmiş el
mas vb. i gibi bir kaç kenarı olan yassı kenar veya
yüz.
panel: 1) bir duvar, tavan veya diğer bir yüzeyin bir
kısmı ya da bölümü; özellikte: a) bir pencerenin çer
çeveli bir bölümü, b) bir elektrik devresi, uçak vb.
inin cihazları ve kontrolları için yalıtılmış kısım veya
yassı (düz) yüzey; panel, c) Elekt. dağıtım tabloları
üzerinde her jeneratör, devre vb. i için kullanılan bö
lüm. 2a) yağlı boya yapmak için kullanılan ince tah
ta, b) böyle bir tahta üzerinde boyama, c) boyu, ge
nişliğinden çok daha uzun olan herhangi bir resim.
3) Hava. bir kanatın tam kesiti. 4) maden ocağının
bir bölmesi. 5) panolarla kaplamak, sağlamak veya
dekore etmek.
pan-head rivet: Fes başlı perçin.
panning: Bilgisay. gezdinne.
pant: gürültülü puflama ile buhar, duman vb. i çıkar
mak: Buharlı lokomotifler için söylenir. 2) bir makine
nin puflaması.
panting: Bir buhar kazanının koyu duman çıkararak,
hava basıncının arttınlması için işletmeciyi uyarması;
Gem. Mak. panting.
pantograph: 1) kabaca paralelkenar şeklinde, birbiri
ne bağlanmış çubuklann oluşturduğu bir çerçeve
den oluşan, aynı veya farklı ölçekte harita, resim vb.
ini büyütmek veya küçültmek için kullanılan meka
nik bir cihaz; pantograf. 2) bir elektrikli lokomotifin
arşı veya telefonun uzatılabilir koluna benzeyen bir
çerçeve.
pantoscope: Çok geniş bir açıya sahip olan bir tür fo
toğraf merceği; pantoskop.
pantoscopic: Çok geniş görüş açısına sahip olan;
pantoskopik.
pantothenic acid: Hayvansal ve bitkisel dokularda ge
niş şekilde dağıtılmış ve yapay olarak hazırlanmış B
kompleks vitamini, C 9 H 1 7 0 5 N ; hücrelerin büyüme
sinde çok yararlı olduğu düşünülmektedir.
panzer: Zırhlı; kolluk kuvvetlerinin kullandıkları büyük
tekerlekli zırhlı araç; panzer.
papaverine: Afyondan türetilen beyaz, kristalli bir al
kaloid; papaverin, C 21 H 21 N0 4 ; kas kasılmalarını gi
dermek için ve lokal anestezi maddesi olarak kullanı
lır
.
paper: Kâğıt; duvar kâğıdı; yazı kâğıdı; gazete; kâğıt
para; bono; tebliğ vb. i.
paper condenser: Doyurulmuş veya işba haline geti
rilmiş kâğıt yalıtkanları olan bir kondensatör; kâğıt
kondensatör veya kapasitör.
paper cutter: 1) bir kâğıt parçası. 2) gerekli ölçülerde
kâğıt kesmek için kullanılan bir makine; kâğıt kesme
makinesi; giyotin.
paper-edge fitter: Diz. Mot yapı bakımından metal
kenarlı filtreye benzeyen, ancak disk ve ara parçala-
n kağıttan yapılan bir yağlama yağı filtresi; kâğıt ke
narlı filtre; klarifayer adı da verilir Bkz. clarifies; Bkz.
metal-edge filter.
paper filter
paper filter: Diz. Mot. kuru filtrelerde hava içindeki ka
tı yabancı maddeleri tutmak için kullanılan süzgeç
elemanı; kâğıt filtre (elemanı).
paper registration: Bilgisay. kâğıt ayarlama.
par-:Bkz. para-.
par.: Bkz. parallel.
para-: Kimy. bir izomer, polimer, türev vb. i anlamla
rında bir önek.
para-aminobenzoic acid: B kompleks vitamininin bir
üyesi olduğu sanılan sarımsı, kristalli bir bileşik; pa-
ra-aminobenzoik asit, C 7 H 7 N0 2 ; bira mayasında
lunur ve ticarî olarak hazırlanır.
parabola: Bir koninin, kenarına paralel bir düzlemle
kesilmesinden elde edilen arkesitin oluşturduğu eğ
ri; parabol.
parabolic: Parabola ait; parabola benzeyen.
parabolical: Bkz. parabolic.
parabolically: Paraboller yardımıyla.
Parabolic mirror: Fiz. eksenine paralel olarak çarpan
bir ışık ışını için sapması olmayan odak noktası ve
ren bir ayna; parabolik ayna.
parabolic segment: Parabol parçası, kısmı ya da bö
lümü.
parabolic velocity: Yerçekim merkezi alanında her
hangi bir noktada, bir taneciğin, parabolik bir hare
ket yörüngesine erişmek için gerekli hız; parabolik
hız.
parabolize: Parabol şeklinde yapmak.
paraboloid: Bir parabolün ekseni etrafında dönmesi
ile oluşan bir yüzey veya katı; paraboloit.
paraboioidal: Paraboloite ait veya paraboloit şeklin
de.
paraboioidal segment: Paraboloit Bkz. paraboloide
parçası, kısmı ya da bölümü.
paracymene: Suda çözünmeyen renksiz bir sıvı; pa-
rasimen, C 1 0 H 1 4 ; okaliptüs yağı, kimyon, kekik vb.
inden yapılır ve solvent olarak kullanılır; Bkz. cyme-
ne.
paradichlorobenzene: Böcek öldürücü, deodoran
vb. i olarak kullanılan beyaz, kristalli bir bileşik; para-
diklorobenzen, C 6 H 4 Cl 2 .
paraffin: 1) bir karbonlu hidrojen karışımı olan beyaz,
mum gibi katı bir madde; parafin; başlıca ham petro
lün damıtılmasından elde edilir ve mum yapımı, ka
ğıtların sızdırmazlığı vb. i yerlerde kullanılır. 2) Kimy.
genel formülü C n H 2 n + 2 olan bir grup karbonlu hid
rojen ya da metan serisinin herhangi bir üyesi. 3)
parafinle kaplamak veya doyurmak.
paraffin-base oiis: Bkz, paraffinic-base stock.
paraffine: Bkz. paraffin.
paraffinic-base stock: Parafin kökenli yağlama yağla
rından herhangi biri; parafin kökenli yağ.
paraffinic crudes: Parafin kökenli ham petroller; Pen-
silvanya (ABD) ve Vest Virjinya (ABD) petrolleri bu
na örnek gösterilebilir.
paraffinic group: Parafin grubu; Bkz paraffine seri
es.
0
paraffin oil: Ham petrolün 150°-300 C'de damıtılması
ile elde edilen, yakıt ve lâmba yağı olarak kullanılan
karbonlu hidrojen karışımı; lâmba petrolü; gaz yağı;
kerosen.
paraffins: Kapalı formülleri C n H 2 n + 2 olan, oda sıcak
lığında dumanlı sülfürik asit, şiddetli alkaliler, nitrik
asit ve hatta kuvvetli oksitleyici olan kromik asitten
397 p ara ll e l ogra m o f f orce s
(H 2 Cr0 4 ) etkilenmeyen ve üyeleri isimlerinin sonu
na an eki alan (metan, etan, bütan vb.i), son derece
dayanıklı bir karbonlu hidrojen serisi; parafinler.
paraffin series: Kimy. karbonlu hidrojenlerin metan
serisi; Bkz. methane series.
paraffine wax: Sıv. Yük. parafin mumu; tehlikesiz, ko
kusuz, beyaz, doymuş alifatiklerden higroskopik ol
mayan, dayanıklı bir bileşik; öz.ağ. 0,9; k.n.370°C'-
den büyük; d.n. 42°-60°C; suda çözünmez; viskozi
tesi belli değil; gemilerde 65°-70°C'de ve atmosfer
basincinda taşınır.
paragon: 1) mükemmel olan bir model veya numu
ne. 2) ağırlığı yüz karat veya daha fazla olan kusur
suz bir elmas. 3) Matb. 20 puntoluk harf ya da huru
fat ölçüsü.
paragonite: Potasyum yerine sodyum kapsayan ve
adi mikadan farkli bir tür mika; paragonit.
paraldehyde: Kuvvetli, mide bulandırıcı kokulu, renk
siz bir sıvı; paraldehit, (CH 3 CHO)3 ; aldehitin polime-
rizasyonundan üretilir ve tıpta uyutucu, teskin edici
vb. i olarak kullanılır.
parallactic: Paralaksa ait.
parallax: 1) görünüş yönünün değişmesi sonucu bir
cismin durumunun görünür değişimi; paralaks. 2)
böyle bir değişimin miktarı veya açı derecesi; özellik
le; Astr. dünya yüzeyindeki bir nokta veya diğer bir
noktaya göre veya Güneş üzerindeki bir noktada bir
gök cisminin durumundaki görülür fark; bir cismin
paralaksı, onun gözlemciden olan mesafesinin sap
tanmasında kullanılır.
parallel: 1) aynı yönde, aynı miktar uzatıldıklarında
birbirini asla kesmeyen, aralarında aynı mesafe bulu
nan doğrular, düzlemler vb. i; paralel; modern ge
ometriye göre bu hat veya düzlemlerin sonsuzda ke
siştikleri kabul edilir. 2) bazı makineler, aletler vb. i
gibi paralel parçalara ve hareketlere sahip olan. 3)
amaçları, eğilimleri, zaman ve esas parçaları birbiri
ne çok yakın veya yerini tutan parçalar. 4) bir başka
şeye paralel olan şey (doğru veya yüzey gibi). 5) pa
ralel olma durumu 6) Astr. ekvatora paralel olan her
hangi düşsel hatlar; paralel daire; arz dairesi; enlem
dairesi. 7) bir harita veya küre üzerinde çizilen böyle
bir hat. 8) Den. paralel cetveli. 9) Elekt. tüm pozitif
kutup veya terminallerin bir iletkene ve tüm negatifle
rin diğerine bağlandıkları pil, akü vb. inden oluşan
devre. 10) Elekt. iki veya daha fazla direnç, kapasi-
tör vb. inin bu tür bağlantısı; paralel devre. 11) bir
şeyi diğerine paralel yapmak. 13) paralel olmak.
parallel capacitance: Elekt. paralel bağlı kapasitans
veya kondansatörler; paralel kapasitans.
parallel circuit: Akımın kollara ayrıldığı iki veya daha
fazla sayıda dirençten oluşan devre; paralel devre.
parallelepiped: Altı yüzlü, her yüzü paraielkenar olan
bir katı şekil.
parallelepipedon: Bkz. parallelepiped.
parallel flow: Bir sistemin özellikle bir ısıtıcı veya so
ğutucuda iki ya da daha fazla akışkanın aynı yönde
akması; paralel akım.
parallel forces: Birbirlerine paralel olan, aynı veya zıt
yönlerde etkiyen kuvvetler; paralel kuvvetler.
parallelism: 1) paralel olma durumu; paralellik. 2) ya
kın benzerlik; benzerlik.
parallelogram of forces: Birbirine paralel olmayan
ve aynı noktaya etkiyen iki kuvvetin bir paralelkena-
 p aralle l o f la t i t ud e 398 p ar t icl e

rın iki kenarı olduğu ve paralelkenarın köşegeninin

ve böcek öldürücü olarak kullanılır.
bileşkeyi verdiği grafik bir yöntem; kuvvetler paralel-
park: 1) Ask. a) taşıt araçları, teçhizat ve diğer ekip
kenarı.
manın bir tarafa bırakıldığı bir alan. b) böyle bir alan
parallel of latitude: Bkz. parallel (6)
da muhafaza edilen şeyler. 2) bir parkta yerleştir
parallel operation: Elekt, akü, jeneratör veya aiterna-
mek veya düzenlemek (askerî teçhizat).
törlerin aynı devreyi ortaklaşa besleyecek şekilde pa
park brake: Park etmiş arabaların hareketine engel ol
ralel çalıştırılması; paralel çalıştırma; paralel operas
mak üzere elle çalıştırılan fren; el freni; park freni.
yon.
Parkes process: Küçük bir miktar çinko ile eriterek
parallel resistors: Elekt. paralel bağlı dirençler veya
ve soğutarak, saf olmayan kurşundan gümüş ve altı
direnç elemanları; paralel dirençler.
nın ayırılması; Parkes işlemi.
parallel run: Bilgisay. paralel geçiş.
parking meter: Araçların park yerlerini ne kadar süre
paramagnet: Herhangi bir paramanyetik madde veya
ile işgal ettiklerini saptamak için kullanılan ve made
şey.
nî para ile çalışan bir cihaz; parkmetre.
paramagnetic: Bir mıknatıs tarafından çekilebilen; pa
park lamp: Oto. durduğu veya park ettiği zaman yakı
ramanyetik.
lan ve genellikle arka tarafta bulunan bir lâmba;
paramagnetic substances: Manyetik geçirgenliği
park lâmbası.
yüksek olan maddeler; paramanyetik maddeler.
parsec: Astronomide mesafelerin uzunluk birimi; par-
paramagnetism: Paramanyetik olma durumu veya ni
sek; 3,26 ışık yılı veya 19 trilyon 200 milyar mil ya da
teliği; paramanyetizm.
30 trilyon 893 milyar km; secpar olarak da kullanılır.
parameter: Mate, bir denklemin katsayılarına giren
parser: Bilgisay. ayrıştırıcı.
değişken nicelik; parametre.
Parsons stage: Reaksiyon kademesi; Bkz. Parsons
paramorphic: Paramorfizme ait; paramorfizm ile,
turbine.
paramorphism: Kimyasal yapıları değişmeksizin bazı
Parsons staging: Reaksiyon kademesi; Bkz. Par
minerallerin uğradıkları değişme işlemi.
sons stage.
para rubber: Türlü Güney Amerika ağaçlarından elde
Parsons turbine: Aksi tesir türbini; reaksiyon türbini;
edilen ham kauçuk.
buharın basıncının hareketsiz kanatlarda düşürüldü
parasite: istenmeyen, örneğin sıcaklık veya bünyenin
ğü ve hız kazanıldığı, hareketli kanatlarda hem ba
eşitsizlikleri vb. i nedenlerle bir devredeki akım; para
sınç ve hem de hızın düştüğü buhar türbini; gemiler
zit.
de daha çok alçak basınç türbini olarak kullanılır.
parasitic losses: Buhar ve gaz türbinlerinde disk sür
part: 1) bir bütünün bir kısmı veya bölümü; parça; kı
tünmesi, rüzgârlama ve kaçaklardan oluşan kayıpla
sım; bölüm. 2) Mate, bir sayıyı tam bölen parça. 3)
rın tümü; parazit veya asalak kayıplar.
kimyasal bir işlemle maddeleri ayırmak. 4) dağıt
paravane: 1) bir geminin her iki tarafında ve suyun al
mak; paylaştırmak. 5) Den. parçalanmak (halat, zin
tından çekilen, su içindeki mayınların şavlolarinı ke
cir vb.i). 6) iki veya daha fazla parçaya bölmek.
secek şekilde keskin dişlerle donatılmış bir cihaz; pa
partial: Sadece bir parçaya ait; sadece bir parça tara
ravan. 2) su altındaki denizaltılara hücum etmek için
fından etkilenen; tam veya toplam olmayan; kısmen;
patlayıcılarla donatılmış benzer bir cihaz.
kısmî.
parity bit: Bilgisay. eşlik biti.
partial admission: Aksiyon türbinlerinde nozuldan
parbuckle: 1) fıçı, kütük vb. ini bir gemiye yüklemek
hızla çıkan buharın rotor çevresinde bulunan kanat
veya gemiden çıkarmak için kullanılan ve iki halat
ların bir bölümüne verilmesi; kısmî giriş; kısmî üfür-
tan oluşan bir cihaz; Arap bocisi. 2) Arap bocisi kul
me.
lanarak kaldırmak veya indirmek.
partial fractions: Verilen bir kesrin ayrılabildiği ve
parcel: Bir grup veya parça; özellikle bölünmeyen ve
bunların toplamının verilen kesire eşit olduğu bayağı
ya esas parça.
kesir; a/2xy ve a/xy kesirleri 3a/2xy kesrinin kısmî
parceling (parcelling): Çoğu zaman katran ile kap
kesirleridir.
lanmış ve korumak amacıyla bir halatın çevresine sa
partiality: Kısmî ya da kısımsal olma durumu veya ni
rılmış branda parçası.
teliği.
perch: 1) kurutmak veya hafifçe kavurmak için büyük
partially: Komple ya da toplam olmayarak; kısmen;
bir ısıya maruz bırakmak. 2) ısı ile kurutmak; kızdır
kısmî olarak.
mak ya da kurutmak.
partial node: Sabit dalga sisteminde, bir düğüme
paren.: Bkz. parenthesis.
benzeyen, fakat amplitütü sıfır olmaksızın minimum
parenthesis: 1) parantez. 2) parantez işareti ()
olan bir bölge; kısmî düğüm.
parenthesize: 1) parantez içine sokmak (bir kelime,
partial overhaul: Kısmi revisyon veya overhol.
ifade vb. i). 2) parantezlere koymak. 3) bir parantez
partial pressure: Bir gaz karışımını oluşturan gazlar
içine yerleştirmek.
dan herbirinin basıncı; kısmî basınç.
parget: 1) bacaları kaplamada kullanılan bir tür sıva.
partial pressure, Dalton's law of: "İki ya da daha faz
2) duvar kaplamacılığında kullanılan sıva veya ben zer
la gaz ya da buhardan oluşan bir gaz karışımının
herhangi bir şey.
toplam basıncı, karışımı oluşturan bileşenlerin ba
pargeting (pargetting): Bacaların içindeki sıva işçili sınçlarının toplamına eşittir; Dalton'un kısmî basınç
ği- lar kanunu.
pari passu: 1) eşit hızla. 2) eşit oranlarda. 3) ayni an partial vacuum: Basıncı, çevredeki hava basıncından
da. daha düşük olan hacim; kısmî vakum veya boşluk.
paris green: Arsenik trioksit ve bakır asetattan yapı particle: t) fevkalâde küçük bir parça; minik parça;
lan parlak yeşil renkli, zehirli bir toz; boya maddesi partikül; parçacık; en küçük miktar; eser. 2) Fiz. şid-
 p ar t icl e accelera t o r 399 patent

deti, ataleti ve çekim kuvveti olmayacak kadar kü

dar bir yol.
çük bir madde parçası.
passenger: Bir tren, otobüs, gemi vb. inde seyahat
particle accelerator: Elektrik ve manyetik alanlar uy
eden kişi; yolcu; seyyah; gezgin.
gulaması ile atomik taneciklerin hızlandırıldığı bir ci
passenger boat: Bkz. passenger ship.
haz; tanecik hızlandırıcı,
passenger ferry: Yolcu feribotu.
particulate: Bir akışkanın içinde askıda olan sıvı ya
passenger ship: Esas kullanım amacı yolcu taşımak
da gaz partiküllerinden oluşan.
olan herhangi bir gemi; yolcu gemisi.
partition: 1) birbirlerine karışmayan iki çözücü veya
passenger steamer: Esk. pistonlu buhar makineleri
solvent arasında bir çözünürün dağılımı; bölme kat
ile yürütülen, yüksek hızlı yolcu gemisi; buharlı yol
sayısı; çözünürün her iki çözücüde çözünmesi ge
cu gemisi.
reklidir: Örneğin iyot suda hafifçe, fakat benzende ol
passive: 1) aktif olmayan; pasif. 2) direnci olmayan.
dukça çözünür. 2) ara bölme. 3) Mate, bölme. 4)
3) Kimy. inert; atıl; ölü. 4) Çoğ. pasif şey, nitelik ve ya
parça ya da kısımlara bölmek. 5) bir bölme ile ayır
özellik vb.
mak.
passive metal: Yüzeyinde, korrozyon onleyici ince
partition coefficient: Birbirlerine karışmayan iki
bir oksit katmanı bulunan metal; pasif metal.
çözü cüde, bölme kanununa göre bir çözünürün
passive resistance: Hafif olarak etkilenmedikçe karar
yoğun luk oranları; bölme katsayısı.
lı duruma dönmeyen ve enerji çıkarmayan, kararsız
partition law: Bir çözünür, birbirine karışmayan X ve
dengedeki bir sistemin direnci; pasif rezistans veya
Y gibi iki çözücüde çözünürse, çözünür kendisini iki
direnç.
çözücü arasında dağıtır; bölme yasası.
passivity: Oksitleyici bir maddenin çözeltisine sokul
part list: Parça listesi; parça katalogu.
duktan sonra bir metalin normalden düşük aktivitesi
partly: Kısmen; tam ya da komple olmayan.
veya faaliyeti; dirençsizlik; hareketsizlik.
part number: Parça numarası; parça (serî) numarası.
passkey: 1) özellikle binalarda bir grup kilitin herbiri
part catalog: içersinde parçaların şekilleri, serî numa
ni açan anahtar; master anahtar. 2) herhangi özel
raları vb. i, alfabetik olarak bulunan bir katalog; par
bir anahtar; master key olarak da kullanılır.
ça katalogu.
paste: 1) çanak, çömlek ve porselen yapımında kulla
parts per million: Bir maddenin milyondaki parçaları
nılan nemlendirilmiş kil. 2a) kurşun oksit kapsayan
içinde diğer bir maddenin parçalarının sayısı; milyon
sert, parlak cam; yapay mücevher imalinde kullanı
da kısımlar; ppm kısaltması ile belirtilir.
lır, b) bu tür mücevher veya mücevherler. 3) un ve
part time: Normal ve alışılmış zamanın bir parçası; za
ya nişasta, su, çoğu zaman yağ, tutkal vb. i ile yapı
man parçası.
lan bir yapıştırıcı; kola. 4) kola ile yapıştırmak. 5) tut
parvolin: Bkz. parvoline.
kallı bir madde ile kaplamak.
parvoline: Piridinden türeyen, herhangi bir izomerik,
pasteboard: Mukavva.
sıvı, alkalin bileşiklerden herhangi biri; parvolin,
pastel: 1) yaprakları mavi boya veren bir bitki. 2) bu
C 9 H 13 N ; çürüyen balık ve etlerde bulunur.
boya; pastel.
Pascal: Bir metrekarelik bir yüzeye uygulanan 1 New
2 pastel: 1a) öğütülerek, tutkal (zamk) ile karıştırılarak
ton'luk kuvvetin oluşturduğu basınç; Paskal; N/m
kalem şekli verilen boya. b) bu şekilde yapılan ka
birimi ile belirtilir.
lem. 2) bu tür kalemlerle çizilen resim. 3) sanat için
Pascal's law: Kapalı bir kaptaki bir sıvının herhangi
pastel kalemlerle çizilen. 4) bazı renklerin yumuşak,
bir noktasına uygulanan basınç, sıvı tarafından ka
soluk tonu. 5) soluk ve yumuşak (renkler için söyle
bın her noktasına aynen tatbik edilir; Pascal kanunu
nir). 6) pastele ait.
veya yasası,
paster: Altı yapışkan bir parça kâğıt; zamklı ya da tut
Pascal's principle: Bkz. Pascal's law.
kallı kâğıt.
Paschen's law: "Sabit sıcaklıkta bir gazdaki paralel
pasteurization: Bir sıvıyı (süt, bira vb.i) 30 dakika
elektrot çifti için gerilimin bozulması, sadece elektrot
için 61°-83°C (142°-145°F) sıcaklığında bırakarak
lar arasındaki mesafe ve gaz basınç ürününün fonk
hastalık üreten bakterileri tahrip etme ve fermantas
siyonudur; Paschen kanunu.
yon oluşturan bakterileri kontrol etme yöntemi; pas
pass: 1) gitmek; hareket etmek; ileriye doğru hareket
törize etme.
etmek; ileri gitmek veya ilerlemek. 2) geçmek. 3) ki
pasteurize: 1) pastörize işlemine (süt, bira vb.) tabi
şiden kişiye gitmek; dolaşmak. 4) bir yer, şekil, du
tutmak. 2) pastör tedavisi uygulamak.
rum ve vb. inden diğerine geçmek veya hareket et
pat.: Bkz. 1) patent. 2) patented. 3) pattern.
mek. 5) bir deney, test ya da sınavdan başarı ile
patch: Kazan ya da basınçlı bir kabın zarfına perçin
geçmek. 6) vukubulmak; oluşmak; meydana gel
ya da kaynakla bağlı, kesilerek çıkarılan arızalı par
mek; görünmek. 7) yerden yere veya kişiden kişiye
çayı değiştirmek için kullanılan bir saç levha. 2) her
harekete neden olmak; nakletmek; iletmek.
hangi bir malzemeden küçük bir parça; ek; yama.
pass.: Bkz. 1) passanger. 2) passive.
patch bolt: Kazan saçına dikiş yapmak, çatlakların
passable: 1) geçebilir; seyahat edebilir. 2) dolaşabilir
ilerlemesine engel olmak için kullanılan ve kendisi
(sirküle edebilir). 3) amaç için yeterli; geçerli.
için açılmış deliğe vira edildikten sonra kafası kesi
passage: 1) geçme işi; özellikle: a) bir yerden diğeri
len cıvata; dikiş cıvatası.
ne hareket, b) bir değişim veya gelişmeden diğeri
patch, hard: Sert yama: Kazanlara uygulanır.
ne; geçiş. 2) geçmek için izin, hak veya bir şans. 4)
patd.:Bkz. patended.
bir geminin yolcu kamarası, salon vb. i yerleri, b) bu
patent: 1a) bir buluşun üretim, kullanım, satış ve kârı
nun ücreti. 5) seyahat veya gezi yapmak.
na ait hakları koruma altına alan resmî belge; pa
passageway: Koridor, hol veya pasaj gibi geçiş için,
tent; ihtira beratı, b) bir mucidin sahip olduğu böyle
path
bir belge. 2) kamu denetimine açık ve belirli hak ya
da imtiyazları veren bir belge. 3a) böyle verilen hak.
b) böyle bir hakla korunan şey; patentli şey ya da iş
lem; 4) patent vermek. 5) patent almak.
pattı: Uzayda, bir cismin bir radyasyonun üzerinde
hareket ettiği gerçek veya kuramsal yol. a) bir silah
tan atılan merminin yörüngesi veya yolu. b) bir cam
prizmadan geçen bir ışık ışınının yolu. d) bir gezege
nin Güneş çevresindeki yörüngesi.
path difference: Aynı kaynaktan neşredilen veya yayı
lan, farklı yörüngelerle aynı noktaya giden iki dalga
tarafından gidilen mesafedeki fark; yörünge ya da
yol farkı.
pathway: Bkz. path.
patina: Bronz ve bakır üzerindeki ince tabaka ya da
katman; doğal oksitlenme ile oluşan çoğu zaman ye
şil veya yeşilimsi mavi bir katman.
pattern: 1) şeyleri yapmak için kullanılan model, tasa
rım vb. 2) metal dökümü için kum kalıbında kutlanı
lan tam ölçekli (1/1) bir model. 2) sınıf ya da türü
belirten şey; örnek; numune. 4) parçaların ve ele
mentlerin düzeni; dizayn ve dekorasyon. 5) belirli
yön, eğilim ve özellikler. 6a) hedefe atılan türlü sayı
daki mermilerin gruplanması ya da dağılımı, b) böy
le bir dağılımı gösteren diyagram. 6) bir model veya
örneğin taklitini yapmak. 7) bir örnekle sağlamak.
patternmaker: Model yapan, özellikle kalıplar için
ağaç, plâstik veya metal modeller yapan kimse; mo
delci; pattern maker şeklinde de yazılır.
Pauli's exclusion principle: Pauli'nin yoksun bırak
ma ilkesi: "Bir atomdaki iki elektron dört aynı kuvan-
tum sayısına sahip olamaz."
pawl: 1) sadece bir yöne harekete izin veren mekanik
bir cihaz; kastanyola. 2) Den. ırgat kastanyolası. 3)
dil; mandal.
pay: Su geçirmez veya empermeabl yapmak için kat
ran veya zift ile kaplamak.
payload: a) bir balistik füzenin savaş başlığı, yolcula
rı, yönetim ve iletişim araçları, yapay bir uydunun ci
hazları vb. i ile beraber bunları taşıyan bölme veya
son kademe, b) böyle bir yükün veya kabının ağırlı
ğı-
Pb: Bkz. lead.
PBX: (P.B.X.): Bir bina, firma vb. inde işletilen ve ço
ğu zaman dış telefon hatları olan bir telefon sistemi.
Pd: Bkz. palladium.
p-block elements: Periyodik tabloda III ile VII arasın
daki element grupları; p blok elementleri.
peacock ore: Bakır cevheri; bornit.
peak: 1) bir şeyin en yüksek veya en üst noktası; zir
ve; yükseklik; maksimum: Maksimum güç Bkz. peak
horsepower gibi. 2) Elekt. belirli bir periyot (süreç)
sırasında bir değişken niceliğin maksimum değeri
veya kıymeti. 3) Den. a) bir gemi teknesinin daha
dar olan baş ve kıç kısımları, b) baş-kıç yönündeki
yelkenin arka üst köşesi.
peak efficiency: Mot. maksimum güce Bkz. maxi
mum power or horsepower uyan verim maksimum
verim; zirve verimi.
peak horsepower: Mot. bir motorun belirli bir süre
için verebileceği en yüksek güç; zirve beygirgücü;
maksimum beygirgücü.
peak pressure: Mot. basınç (bar)-zaman (krank açı
sı) diyagramında eğrinin en üst noktası; zirve basın
400 peiargoni c
cı; maksimum basınç; Diz.Mot. p m a x ile belirtilir.
peak tank: Ticaret gemilerinin baş ve kıç taraflarında
birer tane olan ve geminin trimini düzenlemek için
kutlanılan tank; pik tank.
peak tank, aft: Kıç pik tankı; kıç pik.
peak tank, fore: Baş pik tankı; baş pik.
pearlash; Rafine edilmiş potas; potasyum karbonat.
pearlite: 1) perlit Bkz. perlite; demir ve çeliğin mikros-
kopik yapısı. 2) çelik veya dökme demir yapımında
kullanılan karbon ve demirin bir alaşımı.
peat: 1) bataklıklarda nem emici, kısmen çürümüş bit
kisel madde; turp; turba; kurutulduktan sonra yakıt
olarak kullanılır. 2) bunun yakıt olarak kullanılan ku
rutulmuş bir bloku.
peat charcoal: Turba veya turptan odun kömürü gibi
yapılan bir yakıt; turba mangal kömürü.
pedal: Oto. bisiklet, motosiklet vb. i araçlarda kuman
da için ayak ile kullanılan tertibat; pedal: Gaz pedalı,
fren pedalı gibi.
peaty: Turbaya ait, turbaya benzeyen veya turba ko
kusunda olan.
peaple: Berrak, saydam kuvarz veya ondan yapılan
mercek.
peck: 1/4 buşel'e (8,80 lt) eşit olan bir kuru ölçüm bi
rimi; pek, 2) kapasitesi bir pek (8,80 lt) olan herhan
gi bir kap. 3) büyük bir miktar.
pectase: Meyvalarda bulunan pektin'i pektik'e dönüş
türen bir enzim; pektaz.
pectate: Pektik asitin bir tuzu ya da esteri; pektat.
pectic: Pektin'e ait, pektin kapsayan veya ondan türe
yen.
pectic acid: Pektinlerin metil ester gruplarının bir asi-
ti; pektik asit, C 1 7 H 2 4 0 1 6; suda çözünmez.
pectins: Yüksek molekül ağırlığında, suda çözünen,
bitki veya meyvalarda görülen, kompleks bir grup
polisakkarit; pektinler.
pectose: Ham meyvaların etli dokusunda sellüloz ile
birlikte bulunan bir madde: Olgunlaşma işlemi onu
pekiine dönüştürür.
pedal: 1) ayak veya ayaklara ait. 2) bir pedal veya pe
dallarla işletilen veya çalıştırılan. 3) bisiklet, dikiş ma
kinesi vb. inde olduğu gibi ayakla çalıştırılan ve hare
keti aktarmak için kullanılan bir levye. 4) pedal ya
da pedallarla hareket ettirmek veya çalıştırmak. 5)
pedallarını kullanmak.
pedograph: Yürüyen bir insan tarafından taşınırken
arazinin topografyasını kayıt eden bir cihaz; pedog-
raf.
pedometer: Bir kişinin adım sayısını kayıt ederek yü
rüyüş sırasında alınan yaklaşık mesafeyi ölçen bir ci
haz; pedometre.
peen: 1) bir çekicin yassı, vuran başının zıt ucu; ço
ğu zaman yarım küre şeklinde olur. 2) bir çekiç başı
ile dövmek, eğmek vb. i.
peening: Çekiç darbeleri ile metallerin mekanik ola
rak işlenmesi.
peep: Ask. Arg.
jip.
peep hole: Buhar kazanlarında yanmayı kontrol için
kullanılan pencere; gözetleme penceresi.
peg: 1) parçaları birbirine tutturmak için kullanılan kı
sa, çoğu zaman meyilli veya sivri bir parça; tahta çi
vi. 2) bazı şeyleri asmak, ipleri bağlamak vb. i için
kullanılan çıkıntılı bir pin ya da cıvata; askı; kanca.
pelargonic: Sardunyadan elde edilen veya sardunya-
pellet 401 pentane

ya ait. 2) sardunya yaprağından çıkarılan monoba-

ğılması.
zik bir organik asite [CH 3 (CH 2 ) 7 C0 2 H ] ait veya
penetrative: Bkz. penetrating.
onu belirten.
penetrometer: Penetrometre. 1) şekil verilebilen (p-
pallet: 1) kil, kâğıt, ilâç vb. i gibi küçük küre veya yu
lâstık) katıların sertliklerini denemek için kullanılan
varlak kütle. 2) mancınık (katapült) veya eski toplar
cihaz. 2) X ışınlarının niteliğini belirtmek için kullanı
da kullanılan taş gülle. 3) mermi. 4) küçük, kurşun
lan bir cihaz.
saçma. 5) saçmalarla ateş etmek.
penetron: Bkz. meson.
pe!t: 1) füzelerle dövmek. 2) ağır bir biçimde ve tek
penicillin: Belirli mantarlardan elde edilen güçlü bir
rar tekrar dövmek. 3) fırlatmak veya savunmak (füze
antibiyotik madde; penisilin; bazı hastalıkların tedavi
ler). 4) şiddetli yağmurdaki gibi, ağır ve düzgün ola
si ve bu hastalıklara karşı korunmada kullanılır.
rak vurmak. 5) acele etmek.
penicillium: Bayat ekmek, olgunlaşmamış peynir, çü
Peltier effect: İki farklı metalden oluşan bir devrenin
rümüş meyva vb. inde bulunan yeşil küf şeklinde bü
çevresinden bir elektrik akımı geçirildiği zaman bir
yüyen bir grup mantardan herhangi biri; bazı türle
bölümde oluşan ısı, diğer bölüm tarafından emilir:
rinden penisilin elde edilir.
Peltiye etkisi.
penknife: Tek. Res. küçük cep bıçağı; çakı; özellikle
Pelton Turbines: Pelton veya impuls türbini; Bkz. Pel-
kalem ucu açmak için kullanılır.
ton water wheel.
pennyweight: 24 grain veya 1/20 oz ya da yaklaşık
Peiton water wheel: Bir nozuldan (memeden) fışkı
olarak 1,58 grama eşit olan bir ağırlık birimi.
ran yüksek hızlı su huzmesinin bir rotorun çevresin
penta-: Beş (5) anlamında bir önek,
deki kupa şeklindeki kanatlara yöneltildiği bir aksi
pentacle: Çoğu zaman beş kenarlı veya köşeli bir yıl
yon türbini; Pelton su türbini.
dız; Esk. sihir için kullanılan bir simge.
pen: 1) yazı kalemi; mürekkepli kalem. 2) böyle bir
pentad: 1) beş sayısı. 2) beşli grup ya da sıra. 3) beş
kalemin metal ucu.
yıllık bir süreç ya da periyot. 4) Kimy. beş değerli bir
pencil: 1) kurşun kalem. 2) kurşun kaleme benzeyen
element veya kök.
herhangi bir şey. 3) kurşun kalem ile işaret yapmak,
pentagon: Beş açısı ve beş kenarı olan bir düzlem şe
yazmak veya çizmek. 4) renkli kurşun kalem ile bo
kil; beşgen; beş kenarlı; pentagon.
yamak.
pentagonal: Pentagon veya beşgene alt; beşgen şek
pencil pointer: Tek. Res. kalem uçlannı sivriltmek
linde olan.
için kullanılan ince eğe veya bir tahta parçasına ya
pentagram: 1) beş köşeli bir yıldız. 2) beş kenarlı
pıştırılmış zımpara kâğıdı; kalem sivriltici.
olan herhangi bir şekil.
pencils, drawing: Tek. Res. çizim için kullanılan 6H,
pentahedral: Beş yüzlüye ait veya beş yüzlü şeklinde
4H, 2H, H ve B türünden kurşun kalemler; teknik re
olan.
sim veya çizim kalemleri.
pentahedron: Beş düzlem yüzü olan solit (kati) bir
pencil sharpener: Kurşun kalem açmak için kullanı
şekil; beşyüzlü.
lan bir cihaz; kalemtraş.
pentamerism: Beş parçadan olma durumu.
pendent: Asılı; sarkık.
pentane candle: Işık şiddetinin uluslararası birimi;
pendulous: 1) katı bir bağlantısı olmak üzere serbest
pentan mumu.
olarak asılan. 2) salınan, salınım yapan.
pentane-in-glass thermometer: Çalışma maddesi
pendulum: Yerçekimi ve momentum kuvvetlerinin bi
olarak sıvı pentan kapsayan bir sıcaklık ölçer; pen-
leşik etkisinde kalarak serbest salınım hareketi ya
tanlı termometre; -200°C'ye kadar sıcaklıkları ölç
pan, sabit bir noktasından asılı bir cisim; sarkaç; rak
mek için kullanılır.
kas; saat sarkacı.
pentane, iso: Sıv. Yük. izo pentan; yangın tehlikesi
pendulum damper: Volan ya da flayvile eşdeğer
olan, parafine benzer kokulu, narkotik etkili, doy
olan, ataletin denetlenebildiği ve pozitif, negatif veya
muş alifatiklerden, higroskopik olmayan, dayanıklı
sonsuz olacak şekilde yapılan bir burulma ya da tit
bir sıvı; kimyasal simgesi (CH 3 )2 CHCH 2 CH 3 ;
reşim söndürücü; krank milinin serbest ucuna bağla
20°/4°C'de öz.ağ. 0,621; k.n.27,8°C; d.n.-160,5°C;
nır.
suda çözünmez; 20°C'de viskozitesi yaklaşık 0,2 cP;
penetrability: Nüfuz etme durumu ya da niteliği; nü
gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında ta
fuz edebilirlik.
şınır; sıcak iklimlerde yükün soğutulması gerekir.
penetrable: Nüfuz edilebilir; delinebilir.
pentane (mixed isomers): Sıv. Yük. pentan (karışık
penetrably: Nüfuz edilebilir olma.
izomerler); yangın tehlikesi olan; parafin kokulu,
penetrant: Keskin; nüfuz eden; sivri.
renksiz, higroskopik olmayan, doymuş alifatiklerden
penetrate: 1) nüfuz ederek girmek. 2) nüfuz etmek;
dayanıklı bir sıvı; simg.C 15 H 12 ; öz.ağ. yaklaşık
içinden geçmek. 3) derin olarak etkilemek veya ha
0,6;
reket etmek. 4) anlamak; kavramak.
k.n. 30°C; d.n. 0°C'nin altında; suda çözünmez;
penetrating: 1) nüfuz edebilir; delebilir; içinden geçe
20°C'de viskozitesi yakalşık 0,2 cP; gemilerde çevre
bilir. 2) içine işleyen; nüfuz edici.
sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır; sıcak iklim
penetrating agent: Bir katının gözeneklerinden bir sı
lerde aşıri buharlaşmayı önlemek üzere yükün soğu
vının geçişini arttıran bir madde; nüfuz edici madde.
tulması gerekir.
penetration: Nüfuz etme; içine işleme. 1) katıların
pentane, n-: Sıv. Yük. n pentan; yangın tehlikesi
içindeki tanecik veya radyasyon kanalı. 2) enjektör
olan, parafin kokulu, doymuş alifatiklerden higrosko
memesini terketmesi sırasında kazandığı kinetik
pik olmayan, narkotik etkili, renksiz bir sıvı; kimyasal
enerji ile yakıt küreciklerinin yanma odasındaki yo
ğun havayı delerek yanma odasının her tarafına da ,
simgesi, CH 3(CH 2 )3 CH3 ; 15,5°/15,5°C de öz.ağ.
0,632; k.n.33°-38°C; d.n.-129,7°C; suda çözünmez;
20°C'de viskozitesi 0,226 cP; gemilerde çevre sıcaklı-
Tekrıik Sözlük - F. 26
pentangula r 402 perfec t ga s law s

ğı ve atmosfer basıncında taşınır; sıcak iklimlerde yü

perambulator: Mesafe ölçümünde kullanılan tekerlek
kün soğutulması gerekir.
li bir cihaz.
pentangular: Beş açıya sahip olan; beş açılı.
perannum: Yıllık olarak; yıl ile.
penta prism: Bir açısı 90° ve diğer dört açısının rıerbi-
perborate: Perborik asitin bir tuzu; perborat.
ri 112°30' olan beş kenarlı optik prizma; beş kenarlı
perboric acid: Tuzları perboratlar olan kuramsal bir
prizma. asit; perborik asit, HB0 3 ; hidrojen peroksitin boratla
pentavalent: Kimy. beş değer veya valansa sahip
rı etkimesiyle elde edilir.
olan; beş değerli; beş valanslı.
percent: Bkz. per cent.
pentene, 1-: Sıv. Yük. 1- penten; alfa n-amil; yangın
per cent: 1) yüzde; yüzde ile; her yüz için. 2) yüzde
tehlikesi olan karakteristik kokulu, doymamış alifatik
lik.
lerden, higroskopik olmayan, renksiz ve dayanıklı
per cent: Bkz. percentum.
bir sıvı; Simg.CH 3 CH2 CH2 CH:CH 2 ; 20°/4°C'de percentage: 1) yüzde olarak belirtilen faiz, vergi vb.
öz.ağ. 0,641; k.n. 30°C; d.n.-165°C; suda çözün
inin herhangi bir sayısı veya miktarı. 2) her bir yüz
mez; 68°C'de viskozitesi 0,239 cP; gemilerde çevre
için verilen miktar ya da oran. 3) Kısım; oran; pay.
sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır, ancak sıcak
4) kullanım; yarar; avantaj.
iklimlerde yükün soğutulması gerekir.
percentage composition: Bir bileşikteki her bir ele
pentene, 2-: Sıv. Yük. 2-penten; sym-metiletiletilen;
manın yüzdesi; yüzdesel yapı.
yangın tehlikesi olan, karakteristik kokulu, doyma
percentage ionization: İyonlaşmanın yüzde ile belirti
mış alifatiklerden, narkotik etkili, nem emmeyen, da
len miktarı; yüzde iyonlaşma veya iyonizasyon.
yanıklı bir sıvı; Simg. C 5 H 1 0 ; 20°C'de özgül
percentum: Yüz ile
ağırlığı perch: 1) 5,5 yardaya (5,0325 m) eşit olan bir uzun
0,65; k.n.36°C; d.n.-130° C'nin altında; suda çözün 2 2
luk birimi; rod. 2) 30,25 yrd 'ye (25,32 m ) eşit olan
mez; viskozitesi belli değil; gemilerde çevre sıcaklı 3

ğında ve atmosfer basıncında taşınır, sıcak iklimler bir alan birimi. 3) çoğu zaman 24,75 ft 'e (702 lt)
de yükün soğutulması gerekir. eşit olan bir hacim birimi (taş için kullanılır). 4) kulla
pentode: Bir flaman, bir levha ve üç ızgaradan olu nım; yarar; avantaj.
şan bir elektron tüpü; pentot. perchlorates: Perklorik asitin (HCI0 4 ) tuzları; perklo-
ratlar; kloratlardan daha dayanıklıdırlar.
pentosan: Hidrolize uğradığı zaman pentoza dönü
perchloric acid: Oksijen miktarı aynı ağırlıktaki klor
şen bitkisel karbonhidratlar grubunun herhangi biri.
için, klorik asitten daha yüksek olan renksiz, sıvı bir
pentosane: Bkz. pentosan.
asit, HCI0 4 ; perklorik asit.
pentose: C 5 H 10 O 5 formülüne benzer yapıda olan
perchlorid: Bkz. perchloride.
monosakkaritler grubunun herhangi biri; pentoz.
perchloride: Aynı elementin diğer klorürleri ile kıyas
pentotha! sodium: Sodyum etil-tiyobarbitürat; damar
landığında, klor oranı nispeten yüksek olan bir klo-
içine ağrı kesmek ve uyutmak için verilen bir ilâç;
rür; perklorür.
pentotal sodyum (Ticarî bir marka).
percolate: 1) bir sıvıyı yavaş yavaş küçük bir hacim
pepsin: 1) proteinlerin sindirimine yardım ederek on
den veya gözenekli bir maddeden geçirmek; süz
ları daha az karmaşık proteoz ve peptonlara dönüş
mek; filtre etmek. 2) gözenekli bir maddeden boşalt
türen, mide salgısında bulunan bir enzim; pepsin. 2)
mak veya dreyn etmek; içinden geçirmek. 3) göze
buzağı, koyun vb. inden çıkarılan ve sindirime yar
nekli bir maddeden geçirilmek.
dımcı olarak kullanılan pepsin usaresi.
percolator: Kahve kaynatma veya pişirme makinesi;
pepsine: Bkz. pepsin.
perkolatör.
pepsinogen: Hidroklorik asit etkisiyle pepsinin üretil
percussion cap: Çarpıldığı zaman patlayan ve barut
diği, midenin gastrik bezelerindeki madde; pepsino-
kapsayan küçük bir metal tapa ya da kapsül; eski
jen.
den ana dolguyu patlatmak için kullanılırdı.
peptic: 1) sindirime ait veya sindirime yardım eden.
perdurable: Fevkalâde dayanıklı veya sürekli; sabit.
2) sindirilebilir. 3) pepsin veya diğer sindirici usarele
pert.: Bkz. 1) perfect. 2 perforated.
re ait veya onların neden olduğu; peptik. 4) sindiri
perfect: 1) her yönü ile tam; hatasız. 2) en mükem
me yardım eden herhangi bir şey.
mel. 3) tam olarak doğru; gerçek; hakikî. 4) saf;
peptid: Bkz. peptide.
tam; tümüyle. 5) mükemmel yapmak.
peptide: Bazı asitlerin amino gruplarının, diğerlerinin
perfect combustion: Fazla hava olmaksızın oluşturu
karboksil grupları ile birleşmesi ile oluşan amino asit
lan yanma; mükemmel yanma.
ler bileşimi; peptid.
perfect fluid: Viskozitesi olmayan bir akışkan veya sı
peptize: Çoğu zaman eklenen bir kimyasalın etkisiyle
vı; mükemmel sıvı; ideal sıvı.
bir koloite dönüşmek.
perfect gas: Termo. gaz kanunlarına tam olarak uyan
peptone: Protein hidrolizinin suda çözünür bir ürünü;
ideal bir gaz; mükemmel gaz; ideal gas şeklinde de
pepton.
kullanılır.
per.: Bkz. period.
perfect gas laws: Mükemmel bir gazın uyduğu Boy
peracid: Aynı elementleri kapsayan diğer asitlere gö
le, Charles, Joule ve Avogadro kanunları; mükem
re çok daha büyük oranda oksijen içeren bir asit, ör
mel gaz kanunları.
neğin perborik asit, perklorik asit vb. i gibi.
p er f ec t lubrica t io n
perfect lubrication: Mot. mil veya şaft ile yatak ara
sında metal metale temas olmayan yağlama; mü
kemmel yağlama; thick-film lubrication şeklinde de
kullanılır.
perfect machine: Sürtünmeyi veya diğer istenmeyen
nedenlerle enerji tüketmeyen makine; mükemmel ve
ya ideal makine.
perfect mixture: Term, fazla hava olmaksızın, yanma
sırasında karbon monoksit oluşturulmayan bir karı
şım; mükemmel karışım; ideal karışım; kimyasal ola
rak doğru karışım.
perforate: 1) delerek veya zımbalayarak delik veya
delikler yapmak; delmek; nüfuz etmek, 2) sıra ile de
lerek delikler açmak. 3) delikler açmak; özellikle bir
sıra delik açmak. 4) tırtıllamak; tırtıl açmak; torna ile
tırtıl çekmek.
perforated: Delikli; tırtıllı.
perforation: 1) delik; delme veya delinme. 2) deline
rek (açılmış) bir delik veya delik sırasının herhangi
biri.
perforative: Derhal delinen; delinmeye hazır.
perforator: Delen bir kişi veya şey; delgi; delgi maki
nesi; zımba.
perform: 1) bir görev, işlem vb. ini yapmak; üstesin
den gelmek; yerine getirmek. 2) tamamlamak; başar
mak. 3) bir iş veya işlemi başarmak veya yerine ge
tirmek (icra etmek).
performance: 1) yerine getirme işi; icra. 2) işlemi ve
ya görevini yerine getirme. 3) yapılan veya icra edi
len şey; iş veya başarı.
performance curves: Çoğu zaman ordinatı türlü ve
rimler ve ısı harcamları ve apsisleri beygirgücü, kilo
vat veya yükün yüzdesini belirten ve makinenin yü
kü ile ısıl ekonomi hakkında fikir veren eğriler; per
formans eğrileri.
performance number: Performans veya oktan sayısı;
Bkz. octane number.
periclase: Doğal magnezyum oksit, MgO; kübik bir
mineral.
pericline: Beyaz, kristal şekilde bulunan bir tür albit
Bkz. albite.
peridot: Mücevher olarak kullanılan, sarımsı yeşil
renkli bir tür krizolit; peridot; olivine adı da verilir.
peridotic: Peridot'a ait veya ona benzeyen.
peridotite: Demir veya magnezyum mineralleri ve pe
ridot kapsayan nadir, koyu renkli, volkanik türden
bir kaya; peridotit.
perimeter: 1) bir şekil veya alanın dış sınırı; çevre. 2)
bunun toplam boyu. 2) retinanın türlü kısımlarının
görüş genişliği ve görüş gücünü denemek için kulla
nılan bir optik cihaz; perimetre.
perimetric: 1) perimetre veya çevreye ait. 2) perimet
re veya perimetri'ye ait; perimetre veya perimetri ta
rafından.
perimetrical: Bkz. perimetric.
perimetry: Perimetre vasıtası ile görüş genişliğini de
neme.
perimorph: Diğer bir tür içindeki bir başka tür mine
ral; perimorf.
period: 1) birbirini izleyen astronomik olayların vuku-
buluşları arasındaki zaman; periyot; süreç. 2) belirli
olayların arasındaki fasıla, ara veya süre. 3) Tıp. bir
hastalığın bir kademesi veya tam seyri. 4) Fiz. tam
bir çevrim yapmak üzere düzenli olarak tekrarlanan
403 periphery
hareket için zaman aralığı; döner
periodate: Periyodik asitin bir tuzu; periodat.
periodic: 1) belirli aralarla görülen, vukubulan veya
tekrarlanan; periyodik ateş gibi. 2) zaman zaman vu
kubulan; aralıklarla oluşan; aralıklı. 3) periyot veya
periyotlara ait; periyot veya periyotlarla belirtilen.
periodic acid: En yüksek değerli iyot kapsayan bir
oksijen asiti; periyodik asit, H 5 IO 6 .
periodical: 1) periyodik. 2) bir günden daha fazla ara
larla yayımlanan; dergi; mecmua. 3) bunlara (mec
mua, dergi vb. lerine) ait. 4) bir günden daha fazla
aralarla yayımlanan matbua: Haftalık dergi gibi.
periodically: 1) belirli aralıklarla; periyodik karakterli.
2) Kimy. periyodik tabloda aynı durumları işgal eden
elementlerde benzer özelliklerin görülmesi. 3) Elekt.
frekans.
periodical survey: Den. gemilerde makine, tekne vb.
i kısımların periyodik sürveylerinden herhangi biri;
periyodik survey; belirli zaman aralıklarında yapılan
survey.
periodic check-up: Belirli zaman aralıklarında ve dü
zenli olarak yapılan denetim; periyodik kontrol veya
denetim.
periodic control: Bkz. periodic check-
up.
periodic law: Atom numaralarının artış sırasına göre
düzenlendikleri zaman kimyasal elementlerin fiziksel
ve kimyasal özelliklerinin periyodik olarak tekrarlan
ması ilkesi veya prensibi; periyodik yasa.
periodic maintenance: Belirli zaman aralıklarında dü
zenli olarak yapılan bakım: Dizel motorlarının 1500,
3000 saatte bir yapılan bakımı gibi; periyodik bakım.
periodic motion: Eşit zaman aralıklarında yinelenen
bir hareket; periyodik hareket.
periodic service: Bkz. periodic maintenance.
periodic system: Kimy. elementlerin sınıflandırması
nı düzenleyen sistem; periyodik sistem; Bkz. perio
dic table.
periodic table: Periyodik yasasını göstermek için,
kimyasal elementlerin atom numaralarına ve dokuz
esas gruba göre düzenlendikleri tablo; periyodik tab
lo; her grup benzer fiziksel ve kimyasal özellikler
gösterir.
periodide: Diğer iyodürlere göre, iyotun nispeten da
ha yüksek oranda olduğu bir iyodür; periyodür.
period, natural: Bir cismin veya sistemin serbest
titre şiminin periyotu; doğal periyot; doğal süreç.
period of decay: Radyoaktif bir elementin aktivitesi-
nin orjinal değerinin yarısına indiği zaman periyodu;
yarılama süresi; çürüme periyotu.
period of elements: Periyodik tabloda elementlerin
yatay sırası; elementlerin periyodiği.
period of pendulum: Tam bir titreşimin süresi; sar
kaç periyotu.
periodometer: Güneş radyasyonu ve meteorolojik
ve rilerin incelenmesi için kullanılan harmonik
analiz edici; periyodometre.
peripheral: Bir yüzey veya kenara ait; çevresel; çevre
ye ilişkin.
peripheral pump: Bkz. turbine pump.
peripheral speed: Dairesel hareket veya devir hare
keti yapan cisimlerin 27T.r.n/60, m/s formülü ile belir
tilen hızı; çevre hızı.
periphery: 1) özellikle yuvarlak bir cismin (dış) hattı
çevresi. 2) özellikle yuvarlak bir cismin veya gövde-
peripter y 404 perspectiv e

nin dış yüzeyi. 3) çevreleyen hacim veya yüzey; et

ametre.
raf; çevre.
permeanance: 1) geçirgen olma niteliği. 2) nüfuz et
periptery: Hareketli bîr cismin çevresinde, hareket ne
me; geçirme.
deniyle hava akımı oluşan yüzey.
permeant: Geçirgen veya geçirgen olma eğilimi.
periscope: Su içindeki denizaltıların suüstü gemileri
permeate: İçinden geçmek ve her parçasını etkile
veya hedeflerini görmek için kullandıkları optik bir ci
mek; nüfuz etmek ve yayılmak; Suyun kurutma kâğı
haz; periskop; bir boru ile ayna ve merceklerden olu
dından geçişi gibi.
şur.
permeation: Nüfuz etme veya içinden geçme.
periscopic: 1) periskopa ait veya periskop ile. 2) be
permeative: Nüfuz edici; yayılıcı.
lirli mercekler gibi yana doğru veya net görüş alanı
permissible: Müsaade edilebilir; izin verilebilir.
sağlama.
permissible load: Müsaade edilebilir yük; güvenli ve
perk: Bkz. percolate.
ya emniyetli yük.
perlite: inci parlaklığında, cama benzeyen volkanik
permissible maximum pressure: Müsaade edilir
bir kaya; perlit.
maksimum basınç: Buhar kazanları veya basınçlı
perlitic: Perlite ait veya perlite benzeyen.
kaplar için söylenir.
permalloy: Yüksek manyetik geçirgenliğe sahip olan
permissible stress: Müsaade edilir gerilme.
demir ve nikelin türlü alaşımlarından herhangi biri
permissible wear: Müsaade edilir aşınma.
(Ticarî bir marka).
permittivity: Dielektrik (yalıtkanlık) sabiti ya da katsa
permanence: 1) sürekli 2) Çoğ. süreklilik olan bir
yısı; permitivite.
şey.
permutable: Değiştirilebilir (olan).
permanent: 1) değişmeksizin sonsuza dek devam
permutation: I) değişiklik; düzeltme; değişim; yeni
eder; kalıcı. 2) nispeten uzun zaman süren veya de
den düzenleme. 2) bir grup içindeki mümkün olan
vam eden. 3) devamlı dalga; 4) sabit.
değişiklik ve kombinasyonların herhangi biri; permü-
permanent ballast tank: Den. tankerlerde yük siste
tasyon: 1, 2 ve 3'ün permütasyonu 123, 132, 213,
mi ile bağlantısı olmayan ve sadece safranın taşın
231, 312 ve
ması için kullanılan tank; daimi safra tankı; sürekli 321'dir.
safra tankı.
permute: 1) değişiklik yapmak; değiştirmek. 2) sırası
permanent deformation: Devamlı ya da sürekli defor-
nı veya düzenini değiştirmek veya yeniden düzenle
masyon; kalıcı bozulma.
mek.
permanent gas: Çok düşük kritik sıcaklığa sahip olan
permutite: Suyun içindeki kireci ayıran filtre (süz
ve dolayısıyla sıvılaştırılması zor olan bir gaz; sabit
geç); su kireci filtresi.
gaz, örneğin helyum.
permutite water softener: Su kireci filtreli su yumuşa
permanent hardness: Uzun süre kaynatılmasına de
tıcısı ve su damıtma cihazı.
ğin ısrarlı su sertliği; sabit sertlik; kalıcı sertlik; mag
peroxid: Bkz. peroxide.
nezyum ve kalsiyum sülfatlar ve klorürlerden gelen
peroxide: 1) iki oksijen atomunun tek bir bağ ile bağ
sertlik.
landığı O2 grubu kapsayan herhangi bir oksit; perok
permanent hard water: Sürekli sert su; Bkz. hard wa
sit; özellikle hidrojen peroksit, H 2 0 2 , 3) hidrojen
ter.
pe roksit ile beyazlatmak.
permanent nagnet: Mıknatıslanması güç olan ancak
perpendicular: 1) verilen bir düzlem veya hatta dik
mıknatıslandıktan sonra mıknatısiyeti kalıcı olan bir
açılarda. 2) tam dik; dikey; düşey; arnudî,: 3) herhan
çelik alaşımı; sabit mıknatıs; kalıcı mıknatıs.
gi bir noktadan dikey harlı bulmak için kullanılan bir
permanent set: Esnek bir cisim veya esnek bir mad
alet; şakul; çekül. 5) bir başka hat ya da düzleme
deye, uygulanan kuvvet esneklik sınırını (elâstik limi
dik olan bir doğru. 6) düşey ya da dikey.
ti) geçtiği zaman oluşan kalıcı bozulma ya da defor-
perpendicularity: Dikey (düşey) olma durumu veya
masyon miktarı.
niteliği; dikeytik; düşeylik.
permanganate: Permanganik asitin, genellikle koyu
perpetual: 1) daima veya sonsuz uzun zaman için de
mor renkli olan bir tuzu; permanganat.
vam eden; değişmez; ebedî. 2) kesintisiz olarak son
permanganate, potassium: Bkz. potassium perman
suza dek süren; aralıksız; kesintisiz; sabit.
ganate.
perpetual calendar: Matematiksel olarak düzenlen
permanganic acid: Sulu çözeltilerde kuvvetli bir oksit
miş takvim; sabit veya kesintisiz takvim; geniş bir
leyici olan dayanıksız bir asit; permanganik asit, HM-
alanda yilların verilen herhangi bir tarihinin bir hafta
n0 4.
sındaki günün doğru olarak saptanmasına olanak
permatron: Dış bir manyetik alan ile ısı iletiminin baş
veren takvim.
ladığı sıcak katotlu gaz deşarj diotu; permatron.
perpetually: 1) daima; ebedî olarak. 2) sabit olarak;
permeability: 1) bir maddede üretilen bir manyetik
sürekii olarak; aralıksız olarak.
akı yoğunluğunun mıknatıslayıcı kuvvete oranı. 2)
perpetual motion: Bir kere hareket verildiğinde, üreti
basınç artındaki bir gazın gözenekli bir maddeye gir
len kendi enerjisi ile sonsuza dek çalışabilecek ku
me miktarı; geçirgenlik; nüfuz etme.
ramsal bir cihazın hareketi; sürekli veya sonsuza
permeability test: Geçirgenlik veya permeabilite de
dek hareket.
neyi ya da tecrübesi.
persalt: Perasitin bir tuzu.
permeable: Nüfuz edilebilen veya geçirgen; sıvılar
personnel computer: Kişisel bilgisayar.
için nüfuz etmeye açık.
perspective: 1) perspektive ait; belirli bir mesafe ve
permeameter: Bir ferromanyetik numunenin ortala
ya derinliğe göre cisimlerin görünümlerini çizme sa
ma manyetik geçirgenliğini ölçen bir cihaz; perme-
natı; perspektif. 2a) cisimlerin belirli bir uzaklık veya
yerden saptanan görünüşleri, b) belirli bir mesafe
perspectice drawing
veya durumun etkisi. 3) belirli bir görüş açısından
bir bütünün parçalan arasındaki oran ya da ilişki. 4)
perspektif resim. 5) uzaktan görünüş. 6) optik bir ci
haz.
perspective drawing: Belirli bir noktada duran bir
gözlemci tarafından bir cismin resmini belirtir; pers
pektif çizim.
perspective projection: Tek, Res. bir noktadan gön
derilen ve paralel olmayan ışınların, bir cismin önün
deki düzlemde oluşturdukları cismin izdüşümü; pers
pektif izdüşüm.
persulfate: Bir sülfat çözeltisinin elektrolizi ile üretilen
ve S 2 O 8 kökü kapsayan bir tuz; persülfat.
pervious: Geçirgen; Bkz. permeable.
pestle: 1) maddeleri dövmek veya öğütmek için kulla
nılan, havan eli ya da havan tokmağına benzeyen
bir alet. 2) dövme ya da damgalama için kullanılan,
dikey olarak hareket eden ağır bir metal çubuk. 3)
havaneli ile dövmek, öğütmek, kurmak veya karıştır
mak.
1 5
peta-: 10 veya 1 000 Ouo 000 000 000 anlamında
bir önek; peta; P kısaltması ile gösterilir.
petalite: Monoklinik lityum alüminyum silikat; lityum
ilk defa bu mineralde keşfedildi; petalit.
petcock: Borular, radyatörler, kazanlar vb. inden is
tenmeyen veya aşırı su ya da havayı boşaltmak için
kullanılan ufak bir musluk veya valf; dreyn valfı; pet
cock biçiminde de yazılır.
petrification: 1) taşlaşma; taş durumuna gelme. 2)
taşlaşmış olan herhangi bir şey.
petrifactive: Taşlaşma eğiliminde olan.
petrification: Bkz. petrifaction.
petrify: 1) organik maddelerin normal hücrelerinin si
lis veya diğer mineral birikintilerle yer değiştirmesi;
taşımsı bir maddeye dönüşmek; taşlaşmak; taş hali
ne gelmek. 2) sert veya esnemeyen yapmak; sertleş
tirmek. 3) taş ya da taşımsı bir maddeye dönüştür
mek.
petrochemical: Petrol, doğal gaz veya petrol ürünleri
nin bir türevinden elde edilen kimyasal; petrokimya-
sal; petrol kökenli kimyasal.
petrol: 1) ing. benzin. 2) petrol Bkz. petroleum.
petrolatum: Sıv. Yük. vazelin; saf vazelin; mineral
yağ; mineral jöle; petrol jölesi; petrol merhemi; tehli
kesiz, kokusuz, kehribar beyaz renkli, yarı saydam,
nem emmeyen, yağ kıvamında, alifatik karbonlu hid
rojenlerin dayanıklı bir karışımı; öz.ağ. 0,82-0,88;
k.n. 150°C'den büyük; d.n. 38°-60°C; suda çözün
mez; viskozitesi belli değil; gemilerde değişik don
ma noktaları ve atmosfer basıncında taşınır.
petrol engine: Benzin motoru; Bkz. gasoline engi
ne.
petroleum: Türlü jeolojik oluşumlarin kaya katmanla
rında doğal olarak görülen, rengi sarımsı yeşilden si
yaha kadar değişen yağımsı, sıvı karbonlu hidrojen
çözeltisi; ham petrol; damıtıldığı zaman parafin, kero-
sen, benzen, nafta, benzin, fuel oil vb. verir.
petroleum coke: Ham petrolün damıtılması sırasında
oluşan yan ürünlerinden biri; petrol koku; bir çok ra
405 phase
fineride diğer yan ürünleri ile birlikte petrol koku ay
nı anda yakılır.
petroleum ether: Ham petrolün damıtılmasından el
de edilen yanıcı, uçucu, sıvı bir karbonlu hidrojen;
petrol eteri; 40°-60°C'de damıtılır ve çözücü olarak
kullanılır.
petroleum fuel: Bkz. petroleum oil.
petroleum gases: Gemi akaryakıt tanklarindaki petrol
ürünlerinden gelen ve yapıları birbirinden çok farklı,
zehirli ve patlayıcı gazlar; petrol gazları.
petroleum hydrometer: Petrol ürünlerinin yoğunluk
larını ölçmede kullanılan bir cihaz; petrol yoğunluk
ölçeri; petrol hidrometresi.
petroleum jelly: Bkz. petrolatum.
petroleum oils: Türlü damıtma yöntemleri ile ham
petrolden elde edilen benzin, dizel oil, ağır yakıtlar,
yağlar vb. i ürünler; petrol ürünleri veya yağları.
petroleum oil: Bkz. kerosene.
petroleum products: Ham petrolün damıtılmasından
elde edilen akaryakıtlar yağlar, petrol gazları vb. i
ürünler; petrol ürünleri.
petroleum ship: Petrol ürünlerini taşıyan gemi; Bkz.
oil tanker; petrol tankeri.
petrolic: Hampetrole ait veya petrolden üretilen.
petticoat insulator: Elekt. su bardağı şeklinde izola
tör; fincan izolatör.
pewter: 1) kalayın Kurşun, pirinç veya bakır ile olan
bir alaşımı; cilâlandıği zaman grimsi, gümüş parlaklı
ğında bir görünüm alır. 2) bu alaşımdan yapılan tüm
eşyalar.
Ph: Bkz, phenyl.
pH: Bir çözeltideki hidroniyum iyonunu
+
(H 3 0 belir
+
ten bir kısaltma; pH = log [H 3 0 ] şeklinde ifade
edilir; baz ve asit değerlerini belirtmek için kullanılır;
saf su için pH = 7 (0,000 000 7 atom H/litre) değeri
nötr durumu, 0-7 arası asit ve 7-14 arası ise alkaliliği
belirtir.
phanatron: Gaz doldurulmuş, kızgın katotlu doğrult
maç diyot; fanatron.
phantastron: Tüplü bir dinlendirici osilâtör; fantas-
tron.
phantom circuit: İki iletişim devresinde empedans bo
binleri kullanılarak elde edilen üçüncü devre; haya
let devre.
phantom load: Gerçek yük kullanımı yerine, ayarlana
bilir bağımsız bir kaynaktan, bağlantılar ile gerilim
ve akım sağlanarak vatmetrelerin deneme ve ayar-
lanmalari; hayalet yük.
pharmaceutical: Kimyasal maddeleri tıp amaçları için
kullanan bilime veya eczacılığa ait.
pharmaceutical chemical: Doğal veya yapay kökenli
olup tıbbî amaçlar için kullanılan bir madde; eczacılı
ğa ilişkin kimyasal madde.
pharyngoscope: Boğazı incelemek veya muayene et
mek için kullanılan bir cihaz; faringoskop.
phase: 1) Astr. ay ya da bir gezegenin görünüş veya
ışığındaki değişim safhalarından herhangi biri. 2) ge
lişmede olduğu gibi, herhangi bir dizi ya da değişim
deki aşamalar veya şekiller; satha; kademe; aşama.
phas e angl e
3) herhangi bir çevrimsel hareketin, örneğin titreşi
min gelişme kademelerini belirten nicelik. 4) bir
elektrik dalgası tarafından maksimum, sıfır veya di
ğer bir göreli değere erişildiği an. 5) F/z., Kimy. bir
heterojen sistemde devam eden katı, sıvı veya gaz
halindeki homojen şekil: Buz suyun bir fazıdır. 6)
standart duruma veya kabul edilen başlangıç nokta
sına göre, herhangi çevrimsel bir hareketin (ışık ve
ya ses dalgaları, alternatif akım vb.) fazı veya gelişi
mi. 7) Bilglsay. yürütülür program.
phase angle: 1) bir transformatörün birincil (primer)
gerilimi ve ikincil (sekonder) tersinir gerilimi arasın
daki faz farkı; faz açısı. 2) eşit frekansın periyodik
olarak değişen iki niceliğini belirten iki vektör tarafın
dan oluşturulan açı.
phase-balance relay: Türboelektrik sistemi ile çalıştı
rılan gemilerde akım, üç kablo ile jeneratörden elek
trik motorlarina taşınır. Herhangi bir anda bu kablo
lardan herbiri eşit elektriksel yük taşır. Eğer denge
sizlik % 25 değerine varırsa, bir röle transformatörü
devre dışı yapar ve trlpler jeneratör ve motor alanları
nın kontaktörlerini açar; bu röle, faz balans (denge)
rölesidir.
phase difference: 8te. phase angle.
phase inverter: Bkz. polarity inverter.
phase meter: Bir devrenin gerilimi ve akımı arasında
ki faz açısını öiçmek için kullanılan bir elektriksel öl
çü cihazı; faz metre; cos ip metre.
phase modulation: Taşıyıcı dalganın amplitüt ve fre
kansının sabit kaldığı ve faz açısının değiştirildiği bir
tadilât (modülasyon); fax modülasyonu; faz tadilâtı;
faz değişimi.
phase velocity: Bkz. wave velocity.
phasis: Faz; hâl; kademe, aşama veya safha.
phasitron: Üç faz (trifaze) gerilim ve fan şeklinde
elektron ışınlarıyla çalıştırılan yarık, aynı merkezli
elektrotlu, frekans modülâtörlü bir vakum tüpü; fazit-
ron.
phen: Benzen'den türeyen anlamında bir önek.
phenacaine: Renksiz, kokusuz, kristalli bir bileşik; fe-
nakain, C 18 H 22 N 2 0 2 HCI ; lokal anestezi
(özellikle
gözler için) olarak kullanılır; holocaine hydrochlori
de şeklinde de kullanılır.
phenacetin (Phenacetine): Beyaz kristaller veya toz
şeklinde bir kömür katranı ürünü; fenasetin,
C 10 H 13 O 2 N ; ateş düşürücü ilâç olarak kullanılır.
phenacite: Berilyum silikat; renksiz veya kırmızı, sarı
ya da kahverengi bir silikat; mücevher olarak kullanı
lır; fenasit, Be 2 Si0 4 .
phenanthrene: Renksiz, kömür katranında bulunan
antresen izomeri olan, kristalli bir karbonlu hidrojen,
C 1 4 H 1 0 ; boya ve diğer maddeler yapımında
kullanı lır.
phenazin: Bkz. phenazine.
phenazine: Bir çok boyanın elde edildiği sarı, kristalli
bir baz; fenazin; kimyasal simgesi, C 6 H 4 : N2 :C 6 H 4 .
phenetidin: Bkz. phenetidine.
phenetidine: Fenasetin yapımında kullanılan üç izo-
406 phillip s scre w
merik bileşikten biri, özellikle para olanı; fenetidin,
C8 11 ON.
H
phenetol: Bkz. phenetole.
phenetole: Fenolün eteri olan renksiz bir sıvı; fene-
tol, C 6H 5OC 2H 5 .
pheno-: Bkz. phen-,
phenobarbital: Kokusuz, beyaz kristalli bir toz; feno-
barbital, C 1 2 0 3 N 2 H 1 2 ; teskin edici ve uyku verici
olarak kullanılır; luminal olarak da kullanılır.
phenol: 1) patlayıcı vb. i yapımında kullanılan, kömür
katranından üretilen, beyaz kristalli bir bileşik; fenol,
C 6 H 5 OH; kuvvetli, paslandırıci bir zehir; sulu çözelti
si karbolik asit olarak bilinir ve antiseptik olarak kul
lanılır. 2) bileşimi ve yapısı bakımından fenole benze
yen aromatik hidrokzil türevleri grubunun herhangi
biri.
phenolate: Karbolik asitin (fenolün sulu çözeltisinin)
bir tuzu; karbolât.
phenolic: Fenole ait; fenolden türeyen; fenol kapsa
yan.
phenolic plastic bearing: Yağlama yağı, gres veya
su ile yağlanabilen ve şaft kovanlarında kullanılan
bir yatak türü; fenol kökenli yatak.
phenolphthalein (phenol-phthalein): Beyazdan so
luk sarıya kadar değişen renklerde kristalli bir toz; fe-
nolftaleyn, C 2 0 H 1 4 O 4 ; müshil olarak, boya
yapımın da ve kimyasal analizlerde asit-baz ayıracı
olarak kul lanılır; baz kapsayan çözeltilerde kırmızı
ve asit kap sayanlarda ise renksiz kalır.
phenolphthalein test: Fenolftaleyn deneyi: porselen
3 3
bir kaba 100 cm besi (fid) suyu alınır, 1 cm fenolf
taleyn çözeltisi eklenir ve eğer pH'ı 8,4'ten büyükse
suyun rengi pembeye döner ve pembe renk kaybo-
3
luncaya dek sülfürik asit eklenir; 1 cm 0,02 normal
sülfürik asit 10 ppm CaC0 3 'ü çöktürdüğünden, kul
lanılan sülfürik asit ile 10 çarpılarak ppm CaC0 3 tü
ründen fenolftaleyn alkalinliği bulunur.
phenomena: Bkz. phenomenon.
phenomenal: 1) olay ya da olaylara ait. 2) aşırı ola
rak alışılmamış; fevkalâde; olağanüstü.
phenomenon: 1) duyulara açık olan ve bilimsel ola
rak açıklanabilen herhangi bir gerçek, olay veya de
neyim: Tutulma astronomik bir olaydır. 2) fenomen;
olay. 3) olağanüstü herhangi bir şey; fevkalâde bir
oluşum veya meydana geliş.
phenoxide: Bkz. phenolate.
phenyl: Fenol, benzen, anilin ve türlü diğer aromatik
bileşiklerden oluşan tek değerli bir kök; fenil, C 6 H 5 .
phenylamine: Bkz. aniline.
phenylene: iki hidrojen atomunun değiştirilmesi ile
benzenden elde edilen iki değerli bir kök; fenilen,
C6 H4 .
philipsite: Potasyum, kalsiyum ve alüminyumun sulu
bir silikatı; lifli bir zeolit minerali.
phillips head screw: Yıldız başlı vida; yıldız vida.
Phillips head screw-driver: Yıldız tornavida.
phillips screw: Başı yıldız tornavidaya uygun biçimde
yapılmış vida; yıldız vida.
p H index
pH index: Sudaki hidrojen iyon konsentrasyonunu
gösterir; pH indeksi; nötr su 7,0; 7,0'den küçük de
ğer asriliği ve yüksek değer ise alkalinliği gösterir;
doğal suların pH indeksi 6-8 değerleri arasındadır.
phlogiston: Esk. yanma nedeni olduğuna inanılan ha
yalî bir madde.
phlogopite: Küçük bir miktar demir kapsayan doğal
magnezyum mikası; flogopit; yalıtıcı olarak kullanılır.
phloridzin: Bkz. phlorizin.
phlorizin: Elma, incir, erik ve vişne ağaçlarının kökle
rinin kabuklarında bulunan acı, beyaz, kristalli bir
madde; florizin, C 2 1 H 24 O 10 ; tonik ve periyodik ateş
le (sıtmada olduğu gibi) savaş için ilâç olarak kulla
nılır.
pH meter: Hidrojen iyon konsantrasyonunu sapta
mak için kullanılan bir cihaz; pH metre.
phon: Gürültü birimi; seslerin şiddetini ölçmede kulla
nılır.
phonautograph: 1) ses tarafından oluşturulan titre
şimlerin grafik olarak kaydını yapan bir cihaz; fono-
toğraf. 2) böylece yapılan kayıt veya grafik.
phone: Bkz. telephone.
phonic: Sese ait veya ses doğasına (özellikle konuş
ma seslerine) sahip olan.
phonics: 1) ses bilimi; akustik. 2) nadir olarak fone
tik.
phonic w heel: Kendisini çalıştıran alternatif akımın
frekansını ölçmek için kullanılabilen, dişli ile devir
adedi ölçerine bağlanmış senkron bir motor.
phono-: Ses, ton, konuşma anlamlarında bir önek.
phonogram: 1) bir sözcük, hece ya da sesi (stenoda
olduğu gibi) belirten bir işaret veya simge. 2) fonog
raf kayıtı; fonogram.
phonogramic (phonogrammic): Fonogram veya fo-
nogramlara ait.
phonograph: Yassı bir disk veya geçmişte olduğu gi
bi bir silindir üzerindeki kanallardan ses üreten bir ci
haz; fonograf; pikap.
phonographic: 1) fonografa (pikaba) ait. 2) fonografi
ye ait.
phonographically: 1) fonoğrafik bir biçimde. 2) fo
nograf yardımıyla.
phonography: 1) konuşma seslerinin yazılı veya bası
lı sunulması. 2) sesleri tekrar üretmek veya kayıt et
mek için fonograf kullanılması; fonografi.
phonolite: Başlıca, alkali feldispat ve nefelitten olu
şan sık taneli volkanik bir kaya; fonolit; clinkstone
adı da verilir.
phonolitic: Fonolite ait; fonolite benzeyen.
phonometer: Sesin şiddeti ve titreşim frekansını ölç
mek için kullanılan bir cihaz; fonometre.
phonon: Ses enerjisinin en ufak birimini belirten ku
ramsal partikül; fonon.
phonoscope: Ses çıkaran cisimlerin özelliklerini ser
gilemek veya gözlemlemek için kullanılan bir cihaz;
fonoskop.
phorone, iso: Sıv. Yük. izoasetofenon; trimetilsiklo-
hegzenon; 3,5,5-trimetil-siklohegz-2-2enei-on; hafif
kâfuru kokulu, narkotik etkili, solunum yolları için ha
fifçe tehlikeli, higroskopik eğilimli, dayanıklı, aroma-
tiklerden renksiz bir sıvı; Simg.C 9 H14 O;
20°/20°C'de öz.ağ. 0,9229; k.n,215,2°C; d.n.-8,1°C;
suda ağıriıksal olarak % 1,2-% 4,3 oranında çözü
nür; 20°C'de viskozitesi 2,62 cP; gemilerde çevre sı
407 phospho ri c aci d , o -
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
phosgene: Karbon monoksit ile klorun güneş ışığı ile
oluşturduğu renksiz bir gaz; karbonil klorür; fosjen,
COCI2; boya ve diğer organik bileşikler yapımında
kullanılır; bir tür kimyasal savaş gazıdır.
phosgenite: Karbonat ile kurşun klorürden oluşan ve
dört köşeli (tetragonal) kristaller şeklinde görülen
grimsi bir bileşik; fosjenit, Pb 2 CI 2 C0 3 .
phosphatase: Karbonhidratların fosforik asit esterleri
ni hidroliz eden bir enzim; fosfotaz,
phosphate: 1) fosforik asitin bir tuzu veya esteri; fos
fat. 2) gübre olarak kullanılan ve fosfatlar kapsayan
herhangi bir madde. 3) maden sodası, şurup ve bir
kaç damla fosforik asitten yapılan yumuşak bir içki.
phosphate test: Buh. Kaza. besi (fid) suyunda sertlik
veren tuzları nötr hale getiren fosfat miktarını ölç
mek için uygulanan bir deney; fosfat deneyi veya
tecrübesi.
phosphatic: Fosforik asit veya fosfatlara ait veya onla
rı kapsayan.
phosphatize: Fosfat veya fosfatlara dönüştürmek ve
ya fosfatlarla muamele etmek.
phosphid: Bkz. phosphide.
phosphide: Üç değerli (valanslı) fosforun diğer bir
element veya kök ile oluşturduğu bir bileşik.
phosphin: Bkz. phosphine.
phosphine: 1) kokusu sarmısağa benzeyen, renksiz,
zehirli bir gaz; fosfin; hidrojen fosfid, pH 3 . 2) yapay
sarı boya.
phosphite: Fosforus asitin bir tuzu ya da esteri; fosfit.
phospho-: Fosfor anlamında bir önek.
phosphonium: Tek değerli bir kök, pH 4 .
phosphoprotein: Lesitin veya nükleik asit (sütün ka
zeini gibi) dışında, bazı fosforlu bileşiklerle birleşen
proteinler grubunun herhangi biri; fosfoprotein.
phosphor: 1) fosforlu. 2) radyasyon etkisinde kaldığı
zaman ışık veren herhangi bir madde; fosforesan
madde.
phosphorate: Fosfor ile birleştirmek veya doyurmak.
phosphor bronze: Fosfor bronzu; yaklaşık % 0,35
fosfor kapsayan bir bronz; yaygın olarak elektrik ma
kinelerinin ve motor supaplarının yaylarında ve daha
yüksek oranlarda fosfor kapsayan bu bronz, ağır gö
rev makinelerinin yataklarında kullanılır.
phosphore: Bkz. phosphor.
phosphoresce: Yanma veya önemli (kayda değer)
bir ısı olmaksızın ışık çıkarmak; karanlıkta fosforlu gi
bi parlamak ya da parıldamak.
phosphorescence: 1) kayda değer bir ısı veya yan
ma olmaksızın (fosforlu, çürümüş ağaç vb. indeki gi
bi) ışık çıkarma durumu veya niteliği; fosforesans.
2) böyle bir ışık.
phosphorescent: Fosforesans olan; fosfor gibi ışılda
yan.
phosphorated (phosphoretted): Fosfor ile birleştir
me veya doyurma; fosforlama; phosphureted,
phosphuretted şekillerinde de kullanılır.
phosphoric: 1) fosfora benzer; fosfora ait veya fosfor
kapsayan; fosforik. 2) fosforun oksijenli üç asitinden
(özellikle ortofosforik asit) birini (H 3 P0 4 ) belirten,
renksiz kristalli asit; suda çözünür ve ayıraç olarak
kullanılır.
phosphoric acid, o-: Sıv. Yük. o-fosforik asit; fosforik
asit; gözler için tehlikeli, kokusuz, renksiz, higrosko-
phosphorism
pik, 213°C'ye kadar dayanıklı, şurup kıvamında bir
sıvı ya da katı organik asit; Sirng.(OH)3P:0; öz.ağ.
sulu çözeltilerinin oranlarına göre değişir; k.n.213°C
(su kaybeder); d.n. 28,8°-58°C; 25°C'deki viskozite
si 11,6-62 cP arasında değişir; suda tümü ile çözü
nür; geniş tanklarda korunması öğütlenir; % 90'lık
konsantrasyonları 35°-45°C'de depolanır, atmosfer
basıncında taşınır.
phosphorism: Kronik fosfor zehirlenmesi.
phosphorite: 1) apatit'in lifli bir türü. 2) gübre olarak
kullanılan herhangi bir mineral fosfat.
phosphoro-: Fosfor veya fosforesans anlamlarında
bir önek.
phospfıorogen: Başka maddelerde fosforesan endük-
ieyen bir madde; fosforojen.
phosphoroscope: İşık kaynağı giderildikten sonra
fosforesansın dayanıklığını ölçmek ve görmek için
kullanılan bir cihaz; fosforoskop.
phosphorous: 1) herhangi bir ışık saçan madde ve
ya cisim. 2) mum gibi katı, ışıldayan, normal olarak
beyaz, ışığa maruz kaldığı zaman sarı renk alan, me
tal olmayan kimyasal bir element; fosfor; zehirli olup
oksijenle kolayca birleşir ve oda sıcaklığında kendili
ğinden tutuşur; sızdırmaz tüplerde ısıtıldığı zaman,
daha az zehirli ve beyaz olana göre daha az yanıcı
şekle döner; 15 atmosferlik basınç altında ısıtıldığın
da siyah bir toza dönüşür; Simg.P; at. ağ. 30,98;
at. no. 15.
phosphorus pentoxide: Havadan emdiği su ile eriye
bilen, renksiz kristalli bir bileşik; fosfor pentoksit,
P2O5 kurutma maddesi olarak kullanılır.
phosphorus trichloride: Sıv, Yük. fosfor triklorür; fos
for klorür; sıvı ve buharları aşındırıcı ve paslandırıcı,
su ve diğer bir çok yükle tepkimeye giren, derişik
tuz asitine benzer, hoş olmayan kokulu, insan sağlı
ğı için tehlikeli, hafif higroskopik, dayanıklı bir sıvı;
5iıng.PC! 3; 21°C'de öz.ağ. 1,574; k.n. yaklaşık
75°C; d.n. -91°C; su ile tepkimeye girer; 20°C'de vis
kozitesi 0,636 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmos
fer basıncında taşınır.
phosphoryi chloride: Sıv. Yük. fosforu klorür; fosfor
lu okziklorür; sıvı ve buharları aşındırıcı ve paslandırı
cı, su ve diğer bir çok yük ile tehlikeli tepkimeye gi
ren, keskin kokulu, higroskopik ve dayanıklı, insan
sağlığı için zararlı, renksiz veya hafifçe sarı renkli,
dumanlı bir sıvı; Simg. POCI3; 20°/20°C'de öz.ağ.
1,675; k.n. 105°-107°C; d.n. 1°C; su ile tepkimeye gi
rer; 22°C'de viskozitesi 1,112 cP; gemilerde çevre sı
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
phosphureted (phosphuretted): Bkz. phosphora
ted.
2
phot: C.G.S. sisteminin lümen/cm 'ye eşit olan ay
dınlatma birimi.
photics: Işık bilimi.
photo-: Işığa ait veya ışık tarafından üretilen, fotoğraf
veya fotoğrafçılığa ait anlamlarında bir önek.
photoactinic: Morötesi ışınları gibi, aktinik Bkz. acti
nic etki üretebilen; fotoaktinik.
pohotocathode: Aydınlatmada elektronlar yayan bir
katot; fotokatot.
photochemical: Işığın kimyasal etkisine ait veya on
dan kaynaklanan; fotokimyasal.
photochemical cell: Bir elektrolit çözeltisine batırıl
mış, aynı metalden iki elektroda sahip olan bir pil; fo
408 photo-emissive
tokimyasal pil; bir elektrot aydınlatıldığı zaman, iki
elektrot arasında bir potansiyel farkı oluşur.
photochemical reactions: Işığın emilmesi ile oluştu
rulan kimyasal tepkimeler; örneğin fotosentez; foto
kimyasal tepkimeler,
photochemistry: Fotoğrafçılıkta olduğu gibi, kimya
sal etki üreten ışık etkisi veya diğer radyan enerji ile
ilgilenen kimya bilimi dalı; fotokimya.
photochromy: Renkli fotoğrafçılık,
photochronograph: 1) fevkalâde küçük zaman aralık
larında bir dizi fotoğraf çekerek hareketleri (uçan bir
kuş gibi) kayıt eden bir cihaz; fotokronoğraf. 2) bu
şekilde çekilen bir fotoğraf. 3) Fiz. olayların kesin za
manını kayıt etmek için kullanılan bir cihaz.
photoconductive detector: Elektriksel bir dirençteki
değişim ile radyan enerjiyi aramak veya ölçmek için
kullanılan bir cihaz.
photoconductive effect: Bir maddenin iletkenliğinin,
maddenin elektromanyetik radyasyon ile aydınlatıl
ma şiddetlendiğinde çoğalması.
photoconductivity; Aydınlatıldıkları zaman bazı mad
delerin elektriksel iletkenliklerindeki artma; örneğin
selenyum.
photoconductor: Üzerine düşen elektromanyetik rad
yasyon şiddetlendiği zaman, elektrik yükü iletkenliği
nin çoğaldığı bir madde, örneğin selenyum; fotoilet-
ken.
photodiode: n-türü ve p-türü malzemeler ile german
yum birleşmeli bir diyot; fotodiyot.
photodisintegration: 1) Fiz. radyan (ısı yayan) enerji
tarafından bir atomun çekirdeğinin parçalanması. 2)
radyan enerjisinin etkisi altında bir kimyasal bileşi
ğin ayrışması.
photodynamics: 1) ışığın canlı organizmalar üzerin
deki etkisi. 2) bu konu ile ilgilenen bilim dalı; fotodi-
namik.
photoelasticity: Gerilmeye konu oldukları zaman izot-
ropik saydam yalıtkanların (dielektriklerin) optik özel-
liklerindeki değişimler.
photoelectric: Özellikle uzun dalga boyunda ışık ve
radyasyona konu oldukları zaman belirli maddeler ta
rafından elektronlar neşretme gibi, ışık tarafından
üretilen elektriksel etkilere ait veya ona sahip olan;
fotoelektrik.
photo-electric: Foto elektrik; ışık elektriği.
photoelectric cell: Işığın, bir pil tarafından üretilen
elektromotor kuvveti veya katottan neşredilen elek
tronları denetlediği herhangi bir cihaz; fotosel; meka
nik cihazları denetlemek, örneğin kapılan açmak
için kullanılır; electric eye biçiminde de kullanılır.
photoelectric emission: Radyasyon etkisinde kaldık
ları zaman bazı belirli maddeler tarafından yayılan
elektronlar; fotoelektrik emisyon.
photoelectricity: Işık tarafından üretilen elektrik; foto
elektrik.
photoelectron: Işık etkisi altındaki bir maddeden çı
kan bir elektron; fotoelektron.
photoelectrotype: Fotoğraf işlemleri ile yapılan klişe.
photoemission: Işık etkisi altındaki bir yüzeyden
elektronların çıkması; fotoemisyon.
photo-emissive: Yeterince yüksek frekanslı bir elek
tromanyetik radyasyon ile aydınlatıldığı zaman elek
tron neşreden, çıkaran veya yayan herhangi bir
maddeyi belirtir.
photo-emitter
photo-emitter: Elektromanyetik radyasyon ile aydınla
tıldığı zaman elektronlar yayan bir yüzey ya da mad
de; foto-emitör.
photoeng: Bkz. photoengraving.
photoengrave: Fotoğrafçılık işlemleri ile klişe üret
mek.
photoengraving: 1) fotoğrafların levhalar üzerine çı
karıldığı işlem; fotoğraf ile klişe çıkarma işlemi. 2)
bu şekilde yapılmış klişe. 3) böyle bir klişeden bas
kı.
photoflash: 1) yakıldığı zaman beyaz ışık demeti çıka
ran, oksijen ve ince alüminyum varak kapsayan bir
elektrik ampulünü belirtir ve fotoğrafçılıkta kullanılır.
2a) böyle bir ampule ait. b) böyle bir ampulün yardı
mı ile.
photoflood: 1) bir devrenin gerilimine bağlandığı za
man, yoğun ışık çıkararak yanan düşük voltajlı bir
elektrik ampulü; fotoğrafçılıkta kullanılır. 2a) böyle
bir ampule alt. b) böyle bir ampul yardımı ile.
photogen: Bitümlü şist, kömür vb. inin damıtılması ile
hazırlanan hafif çözücü veya aydınlatma yakıtı.
photogene: Bkz. photogen.
photogenic: 1) ışık tarafından üretilen veya neden
olunan. 2) S/o. ışık üreten veya neşreden; fosfor gi
bi ışıltılı.
phoîoheliograph: Özellikle güneşi fotoğraflamak için
yapılmış teleskopik bir kamera; fotoheliyograf.
photolysis: Işığın etkisi nedeniyle kimyasal ayrışma;
fotoliz.
photolytic: Fotoliz'e ait.
photom.: Bkz. photometry.
photomap: Havadan çekilen fotoğrafların bir araya
getirilmesi ile yapılan harita.
photomechanical: Fotoğrafik levhalardan baskı yap
ma işlemine ait.
photometer: 1) ışığın şiddetinin ölçümünde kullanı
lan bir cihaz; fotometre; ışıkölçer. 2) iki ışık kaynağı
nın şiddetini kıyaslamak için kullanılan bir cihaz; fo
tometre.
photometric: Fotometre veya fotometriye ait; fotomet
re veya fotometri ile.
photometry: 1) ışık şiddetinin ölçümü. 2) bununla il
gilenen optik dalı; fotometri.
photomicrograph: 1) mikroskopla çekilen bir fotoğ
raf. 2) ayrıntılarını görmek için büyütülmesi gereken
çok küçük bir fotoğraf; mikro fotoğraf; fotomikrog-
raf.
photomicrography: Fotomikrograflar yapma işlemi;
fotomikrografi.
photomultiplier: Çok zayıf ışık kaynaklarını veya fre
kansları ışıktan büyük diğer elektromanyetik radyas
yonları araştırmak için kullanılan ve elektron çoğalt
ma ilkesi ile çalışan bir cihaz; fotomultipliyer.
photon: Işık ya da diğer radyan enerjilerin birimi; bir
atomun iç yörüngesinden sonrakine bir elektron ak
tarıldığı zaman çıkan enerji; ışık enerjisinin en küçük
birimi; foton.
photoneutron: Bir atom çekirdeğinin ayrışmasından
çıkan nötron; fotonötron.
photo-offset: Resimler ve yazının bir metal levha üze
rine aktarıldığı ofset baskı yöntemi; foto ofset.
photoperiod: Bir gündeki gün ışığının, saat türünden
süresi; ışık periyotu; ışık süresi; ışık süreci.
photoproton: Bir fotonükleer tepkimede çekirdekten
409 phthatic anhydride
yayılan bir proton; fotoproton.
photosensitive: Radyan enerjiye, özellikle ışığa du
yarlı veya hassas.
photospectroscope: Tayfın fotoğrafik kayıtının yapı
mında kullanılan bir cihaz; fotospektroskop.
photosphere: Güneşin çevresini saran beyaz ışıklı
zarf; fotosfer; ışık küre.
photostat: 1) basılı maddeler, haritalar, şekiller vb.
inin pahalı olmayan fotoğrafik üretimlerini yapmak
için kullanılan bir cihaz; fotostat. 2) bu şekilde yapı
lan üretim. 3) fotostatik kopyasını yapmak.
photostatic: Fotostat'a ait; fotostat yardımıyla.
photosynthesis: Güneş ışığının klorofil üzerindeki et
kisi ile canlı bitkilerde su ve karbon dloksitten kar
bonhidratların oluşumu; fotosentez; klorofil özümle
mesi.
photosynthetic: Fotosenteze ait veya fotosentez yar
dımıyla.
phototelegraph: 1) fototelgraf yardımıyla gönder
mek. 2) fototelgrafla gönderilen bir şey.
phototelegraphy: 1) ışık yardımıyla iletişim veya tele
komünikasyon. 2) telgraf ile resim gönderme.
phototelescope: Gök cisimlerinin fotoğraflarını çek
mek için kullanılan ve kamera ile donatılmış bir teles
kop; fototeleskop; kamaralı teleskop.
photothermic: Hem ışık ve hem de ısıya ait.
phototransistor: Esas bölgesine ışık düşümlü bir
p-n-p birleşmeli transistor; fototransistör; fototransis-
törter fotodiyot gibi görev yapar; bir transistorun ışı
ğa duyarlılığı 300 mA/lümen dolayındadır; bu değer
selenyumlu bir fotoelektrik pilde 0,5 mA/lümen ve fo-
todiyotta 8 mA/lümen' dir.
phototube: Fotoelektrik bir yüzeye düşen elektroman
yetik dalgalar nedeniyle elektronlar neşreden bir va
kum tüpü; fototüp.
phototype: 1) üzerine fotoğraf yapılan bir baskı blo-
ku veya levhası; fotoğraftan yapılan klişe. 2) böyle
bir klişenin yapım işlemi. 3) böyle bir klişe ile baskı.
phototypic: 1) fotoklişeye ait veya fotoklişeye benze
yen. 2) fotoklişe yardımıyla.
phototypy: Fotoklişeler yapma işlemi veya sanatı; fo-
toklişecilik.
photovoltaic: 8ta. photoelectric,
photovoltaic cell: Aynı metalden yapılmış ve bir elek
trolite batırılmış iki elektrottan oluşan fotoelektrik pil;
elektrotlardan birinin aydınlatılması bir potansiyel far
kının yükselmesine neden olur.
photovoltaic effect: Bir fotokimyasal tepkime sonucu
olarak elektrik akımı üretimi; fotoelektrik etki.
3
pH test: 100 cm filtre edilmemiş besi (fid) suyu 50'er
3
cm 'lük olan ve birinde 0,2 cm pH endikatörü olan
kaplara alınır ve oluşan renk, standart renk diski ile
kıyaslanır; fenol kırmızısı pH'ın 6,8-8,4, Timol (Thy
mol) mavisi 8,0-9,6, Timol ftaleyn 9,3-10,6 ve nitro
sarısı pH değerinin 10,3-11,6 arasında olduğunu gös
terir; pH deneyi.
phthalein: Fenol ve ftalik anidritten yapılan sentetik
boyalar grubunun herhangi biri; ftaleyn.
phthalic acid: izomerik üç asitten herhangi biri; ftalik
asit, C 6 H 4 (C0 2 H) 2 ; özellikle naftelenin
oksitlenme- siyle üretilen ortoftalik asit; boya, ilâç,
fenolftaleyn, sentetik parfümler vb. i yapımında
kullanılır.
phthalic anhydride: Naftelenin oksitlenmesinden el
de edilen beyaz., katı bir madde; ftalik anidrit
phthalin
C 6 H 4 (CO) 2 0 ; ftaleyn boyaları, belirli sentetik reçine
ler ve diğer ürünler yapımında kullanılır.
phthalin: Ftaleynlerin indirgenmesinde üretilen bile
şikler dizisinin herhangi biri; ftalin.
phthiocol: Vücutta bulunan tüberkül bakterilerinden
çıkarılan sarı kristalli bir boya maddesi, tiyokol,
C 11 H 8 ; kanamayı durdurmak veya önlemek için
kul lanılır; fitiokol.
pH value: Bkz. pH.
phys.: Bkz. 1) physical. 2) physician. 3) physics.
physic: 1) Nad. Ola. fizik bilimi. 2) Tıp bilimi.
physical: 1) doğa ve tüm maddelere ait; doğal; mad
dî; fiziksel veya fizikî. 2) doğal bilime ait. 3) doğa ka
nunlarına ait veya doğa kanunlarına göre. 4) fizik bi
limine ait; kuvvetler yardımıyla üretilen.
physical appearance: Maddenin şekil, renk vb. i gibi
görülebilir özellikleri; fiziksel görünüm.
physical change: Fiziksel değişim; maddenin yapısı
nın değişmediği herhangi bir değişim; örneğin suda
erimiş şeker gibi.
physical chemistry: Maddelerin fiziksel özelliklerinin
kimyasal özellikleri ile ilişkisini ve değişimini incele
yen bilim dalı; fiziksel kimya; fizikokimya.
physical geography: Dünya yüzeyinin yapısını, at
mosfer ve iklim, bitkisel ve hayvansal yaşamın dağılı
mı vb. inin bilimsel incelenmesi; fiziksel coğrafya.
physical lag: Tutuşma gecikmesi Bkz. ignition lag sı
rasında yakıt dolgusu taneciklerinin buharlaşma nok
tasına erişmesi ve buharlaşması için gerekli zaman;
fiziksel gecikme.
physically: 1) doğa kanunlarına göre; maddesel ola
rak; fiziksel olarak. 2) bedenen.
physical properties: Maddelerin kimyasal tepkimeler
de gözlenmeyen koku, renk, durum, yoğunluk, çö
zünürlük vb. i nitelikleri; fiziksel özellikler.
physical science: Fizik, kimya, jeoloji vb. i cansız
madde veya enerji ile ilgilenen bilimlerin herhangi bi
ri; fizikî bilimler; fiziksel bilimler.
physical strength: Fiziksel dayanıklık veya mukave
met.
physical therapy: Hastalık vb. ini ilâç yerine masaj,
kızılötesi ya da morötesi ışık, elektroterapi, hidrotera
pi, ısı veya egzersiz ile tedavi etme; physiotherapy
biçiminde de kullanılır.
physicist: Fizikte uzman; fizik uzmanı; fizikçi.
physics: 1) Orij. Ola. doğa bilim veya doğal felsefe.
2) madde ve enerjinin özellikleri, değişimleri, birbirle
rini etkilemesini inceleyen bilim dalı; Fizik bilimi. 3)
bu konudaki kitap ya da bilimsel inceleme. 4) fizik
sel özellikler.
physiological chemistry: Yaşam fonksiyonlarının
kimyası; biyokimya.
physiological oxidation: Alev ya da duman görün-
meksizin fakat ısı, karbon dioksit, su üretilerek olu
şan yavaş yanma; canlı organizmaların metabolizma
larının önemli bir parçası; fiziksel oksitlenme.
physostigmin: Bkz. physostigmine.
physostigmine: Kalabar fasulyesinden çıkarılan renk
siz veya pembemsi bir alkaloit; fisostigmen,
C15H21O2N3' bagirsak kaslarını uyarmak ve göz be
beğini küçültmek için kullanılır.
phytin: Kenevir, ayçiçeği, bezelye, fasulye vb. i tane
lerinden elde edilen bir kalsiyum magnezyum tuzu;
fitin.
phytochemistry: Sebze kökenli kimyasal ürünleri in
410 pier
celeyen kimya dalı; fitokimya.
phytogenetical: Bkz. phytogenetic.
phytogenetic: Turba veya kömür gibi bitki kökenli;
bitki kökenine ait.
pica: 1) 12 puntoluk hurufat ölçüsü. 2) bu hurufatın
yaklaşık 4,2 mm'ye (1/6 inç) eşit olan yüksekliği; öl
çü olarak kullanılır.
pick: 1) uzun aplı, iki ağızlı, metal bir alet; kazma. 2)
kazmak için kullanılan sivri uçlu aletlerden herhangi
biri. 3) mızrap (müzik aletleri için). 3) kürdan.
pick: 1) keskin uçlu bir şey ile dağıtmak, delmek ya
da kazmak. 2) sivri uçlu bir şeyle delik açmak ya da
şekil vermek. 3) seçmek. 4) seçme işi veya seçilmiş
bir şey.
pickaback: Daha büyük bir uçak tarafından ve hava
da serbest bırakılan küçük bir uçağı belirtir.
pickax: Bir ucu sivri ve diğer ucu keskiye benzeyen
bir kazma; Bkz. mattock; bu tür kazma kullanmak.
pickaxe: Bkz. pickax.
pickle: Döküm veya dövülen parçaları sıcak, zayıf
asit sülfürik banyosunda temizlemek.
pickling: 1) seyrettik bir asite batırarak metal yüzeyle
rinden oksitleri, cüruf ve diğer yabancı maddeleri gi
dermek. 2) zayıflatılmış asit tuzu çözeltisine sokarak
tüysüz bir deriyi tabaklamak. 3) enzim ve mikroorga
nizmaların istenmeyen etkilerinden korumak için bo
zulabilir yiyecekleri salamura içinde koruma.
picklock: Kilitleri açmak için kullanılan bir alet; may
muncuk.
pick mattock: İki ağızlı kazma.
pickup: 1) hızlanma; ivme kazanma. 2) küçük, açık
kamyonet; pikap. 3) elektrik fonografı veya pikabı.
4) Ftady., Telev. a) vericide elektrik enerjisine dönüş
mek için ses ya da ışığın alınması, b) bunun için ya
pılan aparat, c) stüdyo dışında yayın yapılan herhan
gi bir yer. d) programı buradan yayın istasyonuna
bağlayan elektrik sistemi.
-1 2
pico-: 10 (0,000 000 000 001) anlamında bir önek;
piko; p kısaltması ile belirtilir.
picolin: Bkz. picoline.
picoline: Kemikler ve kömürün damıtılmasından üreti
len yağda bulunan renksiz, kuvvetli kokulu, üç izo-
merik sıvı bazdan herhangi biri; pikolin, C 6 H 7 N; tıp
ta sinir yatıştırıcı ilâç olarak kullanılır.
picrate: Piknik asitin çok patlayıcı bir tuzu veya este
ri; pikrat.
picric acid: Sarı, kristalli, acı bir asit; pikrik asit,
C 6 H 2 (N0 2 ) 3 OH ; yün ve ipek için sarı boya,
antisep tik ve patlayıcı yapımında kullanılır.
picrol: Suda çözünen acı, kristalli bir bileşik; pikrol;
tıpta antiseptik olarak kullanılır.
picrotoxin: Özellikleri striknine benzeyen acı, zehirli,
Kristalli bir bileşik; pikrotoksin, C 3 0 H 3 4 O l 3 ; tıpta
kul lanılır.
pictorial drawing: Bir cismin gözle görüldüğü gibi çi
zildiği izdüşüm yöntemi; kuşbakışı görünüş.
picul; Asya ülkelerinde kullanılan yakalşık 60-63 kilog
ramlık (132-140 libre) bir ağırlık birimi.
pier: 1) bir köprünün ayakları tarafından taşınan pa
yanda ya da destek. 2) su üzerine inşa edilen ve dik
meler veya dolgular tarafından taşınan bir yapı; rıh
tım; iskele; yükleme, boşaltma, yanaşma vb. i için
kullanılır. 3) ağırlık taşımak için kullanılan, çoğu za
man kare kesitli, ağır bir sütun veya kolon.
 pierce
piercs: 1) sivri bir aletle delmek; nüfuz etmek; içine
işlemek. 2) içine bir delik açmak; delmek. 3) içine iş
lemek.
piercing: Nüfuz etme; delme; içine işleme.
piercing saw: Ağaç işlerinde kullanılan kıl testeresine
benzeyen, iç deilkler, yarıklar veya şekiller açmak
için kullanılan, ağzının boyu ayarlanabilen bir teste
re; delik testeresi.
Pietzsch method: Pietzsch yöntemi ile hidrojen pe
roksit üretimi: Elektroliz işlemi ile sülfatlar (S0 4 ) per-
sülfatlara (S 2 O8 ) dönüştürülür; çözeltiden alınan
persülfatlar yüksek sıcaklıktaki buhar ile muamele
edilerek hidrojen peroksit ve sülfatlara dönüştürülür.
piezoelectric: Pizoelektriğe ait; pizoeiektrik göster
me.
piezoelectricaily: Pizoeiektrik tarzda veya biçimde.
piezo-electric effect: Bazı asimetrik kristallerde üreti
len bir etki; böyle bir kristale basınç uygulandığı za
man, zıt yüzeyler arasında, potansiyel farkı veren po
zitif ve negatif yükler üretilir; bu potansiyel farkı kris
tal mikrofonda kullanılır.
piezoelectricity: Basınç ile kristalli maddelerde elek
trik yükü (şarjı) endükieme; pizoeiektrik.
piezometer: Sıvıların basınç, sıkıştırılabilirlik vb. ini
ölçmek için kullanılan türlü cihazlardan herhangi bi
ri; pizometre.
piezometric: 1) pizometri'ye ait. 2) pizometri ile sap
tanan; pizometrik.
piezometricai: Bkz. piezometric.
piezometry: Sıvıların sıkıştırılabilirliklerinin ölçülmesi;
pizometri.
pig: a) eritme fırınından akıtılan dikdörtgen şeklinde
döküm demiri veya diğer bir meta. b) bunların dökül
düğü kalıpların herhangi biri. c) pik; pik demir.
pig bed: İçersine eritilmiş demirin akıtıldığı kum dö
şek (kalıp).
pigboat: Bah. Arg. denizaltı.
piggyback: Yüklü kamyon treylerinin demiryolu yük
vagonunda taşındığı bir nakliye sistemini belirtir;
piggy-back şeklinde de kullanılır.
pig iron: Yüksek fırında üretildiği şekli ile yaklaşık %
95 demir, % 3-% 4 karbon kapsayan, saf olmayan
bir demir türü; pik; pik demiri.
pigment: 1) boyalar yapmak için yağ, su vb. i ile ka
rıştırılan, çoğu zaman çözünmez bir toz şeklinde
olan boya maddesi; pigment. 2) hayvan ve bitkilerin
hücre ve dokularında bulunan herhangi bir boya
maddesi.
pigmentary: Pigment veya boya maddesine ait; boya
maddesi kapsayan.
pigtail: Elektrik makinelerinde fırçaların saplamalara
bağlanmasını sağlayan esnek bakır tel; domuz kuy
ruğu.
pile: 1) bir araya yığılan şeyler kütlesi; küme; yığın
(kömür, cevher vb. i yığını). 2) büyük miktar ya da
sayı. 3) Elekt. a) elektrik akımı yapmak için aralarına
asitle doyurulmuş kumaş veya kağıt konulan ve bir
birlerini izleyen farklı metal levhalar sırası, b) elektrik
akımı üreten herhangi benzer bir düzenek; batarya.
4) F/z. atom enerjisi üretiminde nükleer zincirleme
tepkimeyi denetlemek için kullanılan cihaz; esas ola
rak uranyumun ve grafit gibi yavaşlatıcı bir madde
nin kafes şeklinde düzenlenmesi ile oluşur; atom pi
li; atom reaktörü; nükleer reaktör.
411 pilo t les s aircra f t
pile, atomic: Bkz. atomic pile.
pile driver (or engine): Kazıkları (toprak veya suya)
sokmak için kullanılan düşme çekiçli bir makine; ka
zık kakma makinesi; şahmerdan.
pillar: 1) üst yapıları taşımak için kullanılan uzun, in
ce, düşey yapı; sütun; kolon; dikme. 2) şekli ve gö
revi yönünden sütun veya kolona benzeyen herhan
gi bir şey. 3) sütunlarla taşımak.
pillow block: Bir şaft ya da mil veya sıpındılın jurnali
ni taşıyan blok; şaft kovanı.
pilocarpin: Bkz. pilocarpine.
pilocarpine: Bir Güney Amerika ağacının yaprakların
dan çıkarılan bir alkaloit; pilokarpin, C 11 H 1 6 N 2 0 2 ;
terlemeyi uyaran veya terletici bir ilâç olarak kullanı
lır.
pilot: 1) limanlar veya tehlikeli sularda gemi yönet
mek için ruhsatı olan kişi; pilot kaptan; klavuz kap
tan. 2) uçak, hava gemisi veya balon uçuran kişi; pi
iot. 3) klavuz; lider. 4) bir makine ya da makine par
çasının hareketine kılavuzluk eden bir cihaz. 5) pilot
lâmbası; kontrol lâmbası. 6) pilotluk veya klavuzluk
yapmak; yol göstermek. 7) klavuz veya klavuzluk gi
bi bir görev yapan. 8) daha büyük bir makinenin ça
lışması için ilk hareketini sağlama görevi yapan bir
cihaz.
pilotage: 1) Den. klavuzluk; pilotluk. 2) Den. klavuz
luk için ödenen ücret; klavuzluk ücreti.
pilot balloon: Meteo, rüzgârın yönü ve hızını sapta
mak için göğe gönderilen küçük bir balon; klavuz
balonu.
pilot biscuit (or bread): Gemilerde kullanılan maya
sız, sert bir bisküvi; peksimet.
pilot-ended reamer: Bir ucu gayıt görevi yapan ray-
ba; Bkz. reamer.
pilot engine: ilerdeki hattı temizlemek için gönderilen
bir lokomotif; klavuz lokomotifi.
pilot exciter: Diğer bir uyarıcının alanının uyarılması
için güç sağlayan ikaz edici; pilot (kiavuz) uyarıcı.
pilot fuel: Çift yakıtlı makinelerde (dizel motorların
da) gaz dolgusu, sıkıştırma strokunun hemen baş
langıcında silindire verilir ve yanma sıkıştırma stroku
nun sonuna doğru silindire püskürtülen küçük bir
miktar sıvı yakıt ile başlatılır. Bu sıvı yakıta "pilot ya
da Kiavuz Yakıt" denir; böylelikle yanmanın kolay ve
daha yumuşak olması sağlanır.
pilothouse: Bir geminin üst güvertesinde dümencinin
dümeni kullandığı veya tüm yardımcı makinelerle
ana makine ve sistemlerin otomatik olarak denetlen
diği kapalı hacim; kaptan köşkü; köprüüstü; köprü.
pilot injection oil: Bkz. pilot fuel.
pilot injection valve: Diz. Mot. çift yakıtlı Bkz. dual fu
el engine makinelerde % 5 oranındaki sıvı yakıtı si
lindirlere püskürtmek için kullanılan valf; pilot yakıt
püskürtme valfı veya enjektörü.
pilot lamp: 1) Kontrol tabloları üzerinde bazı yardımcı
makinelerin, seyir fenerleri vb. inin devrede olup ol
madığını gösteren ufak bir lâmba; pilot lâmbası;
kontrol lâmbası. 2) Elekt. bir anahtar ya da şalterin
yerini gösteren bir elektrik lâmbası. 3) Elekt. bir dev
reye yerleştirilen ve akımın varlığı ve devrenin çalıştı
ğını gösteren bir elektrik ampulü.
pilotless aircraft: Roket motorları ile donatılan ve pilo
iu bulunmayan, elektronik yöntemlerle yerden yöne
tilen uçak; pilotsuz uçak.
pilot light
pilot light: 1) pilot lâmbası ya da ampulü. 2) yanar
durumda muhafaza edilen ve esas memeyi tekrar
yakmak için kullanılan bir yakıcı; pilot ya da klavuz
alevi; pilot burner olarak da kullanılır.
pilot oil: Bkz. pilot fuel.
pilot plant: Yeni üretim yöntem ve tekniklerini test et
mek için kullanılan küçük bir fabrika veya imâlat biri
mi; pilot tesis ya da kuruluş.
pilot valve: Hidrolik regülatörlerde bir silindir içinde
hareket ederek servomotor pistonunun altına basınç
lı yağ veren veya yağı boşaltan, böylelikle silindirle
re püskürtülecek yakıtı çoğaltan ya da azaltan valf;
pilot valf.
pilot valve bushing: Pilot valf pistonunun içersinde
hareket ettiği silindir, burç veya gayıt; pilot valf silin
diri.
pilot valve plunger: Pilot valfın Bkz. pilot valve pisto
nu; pilot valf plenceri.
pin : 1) parçalan birarada tutmak için kullanılan tahta,
meta! vb, i araç; pin. 2) toplu iğne. 3) kafası yassı
veya yuvarlak, ucu sivri, küçük bir parça seri tel; çi
vi. 4) çatal pin; piston pin veya perno; kroshed pin,
krankpin vb. i. 5) şekli, kullanımı bir pin veya çiviye
benzeyen herhangi bir şey. 6) Den. a) armanın bağ
lanmasında kullanılan cıvata ya da çiviler, b) maka
ra pini veya pernosu. c) filikalarda küreklerin takıldı
ğı adî ıskarmoz. 7) bir pin ile bağlamak. 8) iğne iie
delmek.
pincers: Kerpeten; pense.
pinch bar: Ağır tekerlekler vb. lerini döndürmek (yu
varlamak) için kullanılan bir tür manivela; domuz tır
nağı; manivela kolu.
pinchbeck: 1) ucuz mücevherlerde taklit altın olarak
kullanılan bakır ve çinko alaşımı. 2) bu alaşımdan
yapılan (herhangi bir şey).
pinch bolt: Borularda kullanılan kerye veya kelepçele
rin cıvatalarından herhangi biri; kelepçe cıvatası ker
ye cıvatası.
pinchcock: Bir sıvının akımını denetlemek için lâstik
boruları sıkıştırmada kullanılan türlü kıskaç veya ke
lepçelerden herhangi biri.
pinchers: Bkz. pincers.
pinene: Terebantin yağı ve diğer uçucu yağlarda gö
rülen iki izomerik terpen'den herhangi biri; pinen,
C10H16
pine tar: Çam odununun damıtılmasından elde edi
len yapışkan, siyahımsı kahverengi bir sıvı; çam kat
ranı; dezenfekte edici, katran boyaları, çatı malzeme
si vb. i yapımlarında kullanılır; Pintsch gazı.
pinfeed: Bilgisay, dişlili besleme.
pinhead: 1) toplu iğne başı. 2) çok küçük olan her
hangi bir şey.
pinhole: 1) küçük bir iğne deliği. 2) bir iğne veya çivi
nin girdiği delik; iğne veya çivi deliği.
pinion: 1) dişleri daha büyük çaplı bir dişlinin dişleri
ne geçen ve onu çeviren küçük bir dişli. 2) yüksek
devirli motorlar ve buhar türbinlerinde devir düşürü
cü donanımın küçük çaplı dişlilerinden biri: Yüksek
basınç (HP), alçak basınç (LP) plnyon dişlileri gibi.
3) Diz. Mot. rak ya da indeks kolunun hareketini
plencere aktaran küçük dişli; pinyon dişli; fener diş
li.
pinion gear: Bkz. pinion (2).
pinion shaft: Buh. Türb., Diz. Mot. pinyon dişliyi taşı
412 pip e bo ile r
yan ve onu türbinin rotorşaftına bağlayan mil; pin
yon mili; plnyon şaftı.
pinite: Potasyum ve alüminyumun sulu silikatı.
pinitol: Şeker çamının reçinesinde görülen tatlı, kris
talli bir bileşik; pinitol.
pin key: Hafif yükleri aktarmak üzere kullanılan konik
pin şeklindeki kama; pin (şeklinde) kama.
pinking: Bkz. pre-ignition.
pinnace: 1) yardımcı vb. i olarak kullanılan küçük,
yelkenli bir gemi. 2) gemi filikası.
Pinner-Stabin osmometer: Bir çözeltideki makro mo
leküllerin göreli moleküler kütlelerini ölçmek için kul
lanılan ve özel olarak hazırlanmış bir sellüloz memb-
ran'ın kullanıldığı cam ve paslanmaz çelikten yapıl
mış bir cihaz; Pinner-Stabin ozmometresi.
pinpoint: 1) bir harita üzerinde olduğu gibi, bir iğne
saplayarak yerini göstermek. 2) kesin yerini göster
mek. 3) bir iğnenin ucu. 4) önemsiz bir şey.
pint: ABD'de 0,47 litre, ingiltere'de 0,565 litreye (1/2
kuvart) eşit olan kapasite veya ölçüm birimi.
Pintaux nozzle: Bkz. pintle nozzle.
pintle: 1) Den. dümen iğneciği; dümen yekesi pini ve
ya iğnesi, 2) pinli meme Bkz. pintle nozzle.
pintle nozzle: Diz. Mot. tek yakıt püskürtme deliği bu
lunan bir enjektör memesi; pinli nozul; pintıl nozul
pintle-type fuel nozzle: Bkz. pintle nozzle.
Pintsch gas: Petrolün damıtılmasından elde edilen
bir gaz; aydınlatma için kullanılır; Pintç gazı.
pin wrench: Çok kenarlı çıkıntısı olan ve bir somun
vb. inde kendisine uyan bir deliğe giren bir tür anah
tar.
piotherm: Nem emici kütlelerin pres edilmesiyle pa
no haline getirilen yalıtıcı; piyoterm; yüksek ısı yalıtı
mı özelliğinde, özgül ağırlığı düşük, fakat nem emici
özelliği nedeniyle nemden korunması gereken bir
madde.
pipage: 1) borularla (su, gaz, yakıt vb. inin) taşınma
sı. 2) bu iş için taşıma ücreti. 3) böyle bir boru siste
mi, donanımı ya da devresi.
pipe: 1a) Den. silistre. b) gemi personeline işaret ver
mek için kullanılan böyle bir düdüğün sesi. 2) su,
gaz, yakıt veya diğer sıvıları taşımak için kullanılan
kil, beton, metal, ağaç vb. inden yapılan uzun bir bo
ru. 3) vücudun borulu kanal veya organı; özellikle
solunum organları. 4) boru şeklinde olan herhangi
bir şey. 5) kapasitesi yaklaşık olarak 476,28 litre
(126 galon, ABD) olan şarap, yağ vb. i için varil ya
da fıçı. 6) ölçü birimi olarak kullanılan bu hacim. 7)
Metal, ingot ve dökümlerde katılaşma sırasında oldu
ğu gibi boyuna ya da tulanî oyuklar geliştirmek. 8)
silistre sesi ile gemi personeline işaret vermek. 9)
borularla (su, gaz, yakıt vb. ini) nakletmek. 10) boru
larla sağlamak. 11) silistre sesi ile emir vermek veya
çağırmak.
pipe bender: Boruları soğuk olarak ve içine herhangi
bir madde doldurmaksızın bükmek için kullanılan bir
alet; boru bükücü; boru bükme makinesi.
pipe bending: Boru bükülmesi; sıcak bükme için bo
ruya kum, soğuk bükme için su doldurularak yapı
lan işlem; boru bükülmesi.
pipe boiler: Esk. su boruları birbirine vira edilerek
bağlanan uzun borulardan oluşan, su borulu bir ka
zan türü; yanlış olarak alev borulu kazan anlamında
kullanılmaktadır; boru kazan.
pip e coi l
pipe coil : Özellikle bazı ısıtıcılarda kullanılan ve içer
sinden taze buhar geçirilen boru demeti; boru kan
galı; boru demeti; serpantin.
pipe clamp: Boru keryesi; boru kelepçesi.
pipe cutter: Boru kesmek için kullanılan alet; boru ke
sici.
pipe fittings: Dökme demir, dövme demir, pirinç ve
ya diğer alaşımlardan yapılan ve boru devrelerinde
kullanılan 90°'lik, 45°'lik dirsekler, T'ler, eksantrik
ve konsantrik ısıtıcılar, istavrozlar, kapalı nipeller, ra
korlar ve benzeri gibi araçlar; boru teçhizatı.
pipe-line: 1) bir boru devresi ile nakletmek. 2) bir bo
ru devresi ile sağlamak.
pipe line: Su, gaz, yakıt, yağ vb. ini nakletmek için
kullanılan, borulardan oluşan hat veya devre; boru
devresi; boru hattı; payplayn.
piperazin: Bkz. piperazine.
piperazine: Tıp. damla (gut) hastalığının tedavisinde
kullanılan, kristalli bir bileşik; piperazin, (C 2 H 4 NH) 2 .
piperidine: Bir çok alkaloitte bulunan ve piperinin al
kalilerle muamele edilmesinden elde edilen renksiz,
sıvı bir karbonlu hidrojen; pipendin, C 5 H 11 N.
piperin: Bkz. piperine.
piperine: Karabiberde bulunan ve ateş düşürücü ilâç
olarak kullanılan renksiz, kristalli bir alkaloit; piperin,
C 17H 190 3N .
piperonal: Kediotuna benzer kuvvetli kokulu ve pipe-
rinden elde edilen bir aldehit; piperonal, C 8 H 6 0 3 ;
parfüm yapımında kullanılır.
pipe tee: Üç ağızlı, ağızları klavuzlu, T harfi şeklinde
bir bağlantı parçası; T bağlantı borusu.
pipe threads: Boru ağızlarına çekilen dişler; boru diş
leri.
pipette (pipet): Küçük miktardaki sıvıları çıkarmak,
aktarmak veya ölçmek için kullanılan, çoğu zaman
camdan yapılmış ince uzun bir tüp veya boru; pipet.
pipe wrench: Boru anahtarı.
piping: 1) borular sistemi; boru devresi. 2) boru ola
rak kullanılabilen veya boruya benzeyen madde
(malzeme, materyal). 3) düdüğe benzer ses çıka
ran.
piping system: Boru devresi; boru sistemi.
pipy: Boruya benzer; boru gibi, borulu.
piregua: Büyük bir kütüğün içi oyularak yapılan kano
pirogue: 1) büyük bir kütüğün içi oyularak yapılan ka
no; piragua şeklinde de yazılır. 2) kano şeklindeki
herhangi bir tekne veya bot.
piston: 1a) Mot. silindirler içinde hava ya da hava-ya-
kıt karışımının sıkıştırılmasını sağlayan, onun basınç
ve sıcaklığını yükselten ve böylelikle yanmaya hazır
layan hareketli kısım; piston, b) hava ya da hava-
benzin karışımının silindirlere emilmesini sağlayan
parça, c) kendisine bağlı mekanizma ile silindirde
oluşturulan işin krank miline iletilmesini sağlar, d)
egzoz gazlarının silindirden atılmasını sağlar, e) iki
zamanlı makinelerde portları açar kapatır. 2) Pist.
Buh. Mak. alt ve üst tarafına sıra ile verilen basınçlı
buhar ile hareket ederek, kendisine bağlı mekaniz
ma ile işi krank miline aktaran kısım; piston. 3)
kompresörlerde hava, freon vb. i soğutucunun sıkış
tırılmasını sağlayan kısım.
piston ball: Bazı motorlarda, piston pin burcu yerine
kullanılan iğne rulmanlı yatak; piston rulmanı.
piston, barrel: Kroshedli (çapraz muylulu) dizel mo-
413 pisto n ring s
torlarinda kullanılan piston; Gem, Mak. banı piston.
piston bore: Bkz. piston diameter.
piston bosses: Pistonun iç kısmında piston pin veya
pernoyu taşıyan kısımlar; piston pin taşıyıcılari;
Gem. Mak. piston boşları; tam olarak piston pin
bosses şeklinde kullanılır.
piston clearance: Bkz. cylinder clearence.
piston cooling: Yüksek güçlü, büyük çaplı dizel mo
torları pistonlarının iç kısımlarının soğutulması; pis
ton soğutma.
piston cooling oil : Bazı yüksek güçlü, ağır devirli di
zel makinelerinde piston kafalarının iç yüzeylerinin
soğutulmasında kullanılan yağ; piston soğutma ya
ğı.
piston cooling system: Büyük güçlü dizel motorların
da piston kafalarının iç Kısımlarını soğutmak için kul
lanılan sistem; piston soğutma devresi; bir pompa,
soğutucu (kuler) ve boru devresinden oluşur.
piston cooling water: Yüksek güçlü, ağır devirli dizel
makinelerinde piston kafalarının iç yüzeylerinin so
ğutulmasında kullanılan su; piston soğutma suyu.
piston crown: Piston kafası ya da tacı; Bkz. piston
head.
piston deflector: Mot. daha çok küçük güçlü iki za
manlı makinelerin piston kafasında bulunan, hava
veya hava benzin karışımını silindir kapağına doğru
yönelten bir çıkıntı; piston defleklörü; piston yansıtı
cısı.
piston diameter: Piston çapı; hesaplamalarda silindir
çapına eşit varsayılır.
piston displacement: Mot. ölü noktalar arasındaki si
lindir hacmi; çalışması sırasında piston tarafından si
lindirde taranan hacim; piston deplasmanı; strok
hacmi; kurs hacmi.
piston end clearence: Bkz. mechanical clearence.
piston friction surface: Pistonun gaz basınç kuvveti
ve biyelin meyli nedeniyle silindir yüzeyine bir ba
sınç uygulayan kısmı; piston sürtünme yüzeyi.
pisten grooves: Piston üzerinde bulunan kompres-
yon ve yağ segmanları ile kayıcı ringleri taşıyan ka
nallar; piston (segman) kanalları veya yuvaları.
piston head: Mot. pistonların, sıkıştırma veya kom-
presyon segmanlarinı taşıyan kısmı; piston kafası;
piston tacı.
piston material: Mot. pistonların yapımında kullanı
lan dökme demir, dökme çelik veya alüminyum ala
şımlarından herhangi biri; piston malzemesi.
piston pin : Mot. piston ile biyeli birbirine bağlayan
si lindir şeklinde, yüzeyi sertleştirilmiş ve bazan içi
boş olan bir parça; hareketli ve hareketsiz türleri
vardır; piston pin; gacın pin Bkz. gudgeon pin;
perno. piston pin bosses: Bkz. piston bosses.
piston pin bushing: Mot. piston kolunun üst ya da
küçük tarafında bulunan, piston pinin içinde çalıştı
ğı, tek parçadan yapılmış metal veya iğne makaralı
bir rulman yatak, piston pin burcu.
piston pin cap: Mot. çalışma sırasında perno veya
piston pinin yuvasından çıkarak silindir duvarlarıni
bozmaması için, piston pinin her iki tarafına, piston
gövdesine gelecek şekilde, takılan kapaklardan biri;
piston pin kapağı.
piston pin lock: Bkz. snap ring.
piston plug: Bkz, piston pirs cap.
piston rings: Mot. piston segmanları; a) sıkıştırma
pisto n rin g adapte r
sağlayan, kızgın gazların kartere kaçmasına engel
olan, pistonun soğutulmasını temin eden, piston ka
fasına yakın açılmış kanallara donatılan, makine dı
şında iken çaplan silindir çapından büyük olan, uçla
rı açık, çoğunlukla dökme demirden yapılan ve sayı
ları 1-9 arasında değişen madenî çemberler; sıkıştır
ma (kompresyon) segmanlan. b) silindir duvarında
yağ filmi oluşturan ve yağın fazlasını kartere sıyıran
ve sayıları 1-3 arasında değişen çemberler; yağ seg
manlan; yağ sıyıricı segmanlar; yağ kontrol segman
lan.
piston ring adapter: Üzerine segmanlan donatılmış
pistonu silindire rahatlıkla sokmak için kullanılan ba-
zan tek, bazan iki parçadan yapılmış metal bir çem
ber; silindir bloku veya segmanların yuvalarında sı
kıştırılmasını ve pistonun silindire rahatlıkla girmesini
sağlar; piston segman adaptörü.
piston ring clearances: Piston segmanlarının kle-
rensleri: a) Mot. piston segmanlan silindir içinde
iken uçları arasındaki boşluk; uç klerensi. b) seg
man kenarı ile silindir duvarı arasındaki boşluk; yan
klerensi; radyal klerens.
piston ring grooves: Bkz. piston grooves.
piston ring guide: Bkz piston-ring adapter.
piston ring land: Mot. Pist. Buh. Mak. pistonlar üze
rinde segmanların bulunduğu veya donatıldığı alan;
piston segman alanı veya bölgesi.
piston rod: Pistonlu buhar makineleri, kroshedli dizel
motorları, pistonlu pompalar vb. lerinde pistona bağ
lı, dövme çelikten yapılmış, enine kesiti daire şeklin
de olan kol; pistonu çapraz muylu ya da kroshede
bağlar; piston rod.
piston rod gland: Diz Mot. Kroshetli (çapraz) muylu-
!u makinelerde, piston rodun silindirin alt tarafındaki
diyaframdan çıktığı kısımdaki boğaz glendi; piston
rod glendi.
piston-side clearence: Mot. piston ile silindir duvarı
veya silindir gömleği arasındaki aralık, boşluk veya
klerens; piston yan klerensi.
piston skirt: Mot. pistonların, sıkıştırma segmanları
nın altında kalan kısmı; kayıcı segman Bkz. slide
ring, yağ segmanı Bkz. oil ring ve piston pini Bkz.
piston pin or gudgeon pin taşıyan kısmı; piston
gövdesi; piston eteği,
piston slap: Mot. çalışma sırasında büyüyen boşluk
lar veya aşınmalar nedeniyle pistonun silindir duvarı
na vurması; piston vuruntusu; piston vurması.
piston speed: Mot, Pist. Buh. Mak. m/saniye türün
den pistonun silindir içinde düzgün olmayan veya
azalıp çoğalan hızı; piston hızı.
piston speed, mean: Mot. silindir çapı, piston kursu
(stroku) olarak bilinen ana ölçülerin hesaplanmasın
da piston hızı yerine kullanılan ortalama hız; piston
ortalama hızı; ortalama piston hızı; Cm = L.n/30
m/s. (L = strok, m ve n = dakikadaki devir sayısı).
piston spring: Buh. Mak. piston segmanlarini silindir
duvarına bastıran ve piston ile silindir dikey eksenle
rini çakıştıran, piston rodun silindir dikey ekseni üze
rinde çalışmasını sağlayan ve segman yuvalarına ko
nulan yay; piston yayı; segman yayı.
piston stroke: Mot. ölü noktalar (alt ve üst veya iç ve
dış) arasındaki dikey veya yatay mesafe; piston stro
ku; piston kursu.
piston travel: Mot., Buh. Mak, pistonun üst ölü nokta
414 pitsa w
dan alt ölü noktaya veya bunun tersi olan hareketi;
piston hareketi; piston seyahati veya gezisi.
piston, trunk: Çapraz muylusu (kroshedi) olmayan
motorlarda kullanılan piston; piston pin ile piston ko
luna bağlanan piston; Gem. Mak. trank piston.
piston valve: Buh. Mak. yüksek basınç silindirlerinde
kullanılan, içten katoflu (buharı iç tarafından veren)
valf; piston veya silindir şeklinde yapılır, yüksek ba
sınç silindirlerinde kullanılır; piston valf; piston slayt
valf.
pit: Kazan saçında korrozyon nedeniyle oluşan küçük
nokta veya çukur. 2) alt karterde bulunan ve tam pis
ton pin yatağının altına rastlayan çukur Bkz, crank
pit; krank çukuru.
pitch: 1) kömür katranı, odun katranı, ham petrol vb.
inin damıtılmasından oluşan siyah renkli, yapışkan
bir madde; zift; su geçirmez, asfalt kaplama, çatı
malzemesi vb, i yapımlarında kullanılır. 2) mineral
zift veya asfalt gibi belirli bitümlerden herhangi biri.
3) yapraklarını dökmeyen belirli ağaçlarda bulunan
bir reçine; kara sakız. 4) zift ile kaplamak veya ört
mek.
pitch: 1) Den. baş-kıç yapmak (gemi, tekne vb. i
için). 2) kaba denizlerde bir geminin baş-kıç yapma
sı. 3) nokta veya derece. 4) meyil derecesi. 5) Hava.
Den. pervanenin bir devrinde gidilen eksenel mesa
fe; adım; hatve; piç. 6) Maden, bir damar ya da kat
manın meyli. 7) Mak. a) iki komşu dişli dişinde belir
li noktalar arasındaki, eksen boyunca ölçülen mesa
fe; adım; hatve; piç. 8) aynı sıradaki komşu iki per
çin, boru deliği veya masuranın merkezleri arasında
ki mesafe.
pitch-black: Çok siyah; simsiyah.
pitchblende: Uranyum, radyum vb. i kapsayan, kah
verengiden siyaha kadar değişen renklerde parlak
bir mineral.
pitch circle: iki dişlinin dişlerinin birbirlerine dokun
dukları noktadan geçen daire; hatve dairesi; piç dai
resi.
pitch diameter: Piç dairesi çapı; Bkz. pitch circle.
pitch gauge: Bir inç (25,4 mm) veya bir hatvedeki
(piçteki) diş miktarını ölçmek için kullanılan bir alet;
hatve ya da dişölçer.
pitching: Bir gemi ya da uçağın yanal ekseni çevre
sinde ve düşey düzlemdeki açısal hareketi; Den.
baş-kıç hareketi.
pitch of rivets: Perçinli bağlantılarda, aynı sıradaki
komşu iki perçin merkezi arasındaki mesafe; perçin
hatvesi; perçin piçi.
pitch pine: Zift veya terebentin elde edilen türlü reçi
nen çamlardan biri; çıralı çam.
pitchy: 1) ziftli; zift ile sıvanmış. 2) yapışkanlığı bakı
mından zifte benzeyen. 3) siyah; çok siyah.
pitman: 1) çukur yerlerde çalışan kişi; özellikle kömür
madeni işçisi. 2) Mak. konnektin rod; biyel ya da pis
ton kolu.
pit molding: 150 tona kadar parçaları dökmek için dö
kümhane tabanına açılan, yaklaşık 1,5 metre (5 fit)
derinliğindeki çukur; çukur kalıp.
Pitot tube: Bir sıvının akımının hızını ölçmek için kulla
nılan bir cihaz; Pito tüpü; uçaklarda hava hızını ölç
mek için kullanılır.
pitsaw: Bkz. pit saw.
pit saw: Biri kütüğün üzerinde, diğeri altındaki çukur-
pi t ome t e r 415 pl a nim e t e r

da bulunan iki kişinin çalıştırdığı büyük testere; bıç

için kullandıkları bir alet; rende; marangoz rendesi.
kı; hızar.
3) bir rende ile düzgün yapmak ve gönyesine getir
pitometer: Bir akarsuyun hızındaki değişimleri sürekli
mek. 4) rende ile çalışmak. 5) rende ile iş yapmak.
olarak kayıt etmek için kullanılan bir cihaz; iki Pito tü
6) freze tezgâhında işlemek.
pünden oluşur; pitometre.
plane: 1) su yüzeyinde kaymak. 2) yüksek hızla hare
pilling: Özellikle metal yorulması olan bir yüzeydeki
ket sırasında kısmen su dışına yükselmek.
korrozyon, 2) cilâlı yüzeylerde iğne deliğine benzer
plane angle: Aynı düzlem üzerindeki iki doğru tarafın
oluşumlar; karıncalanma; piling. 3) Benz. Mot. plati
dan yapılan açı; düzlem açı.
nin meme yapması. 4) Buh. Kaza. su ve buhar do-
plane figures: Kare, dikdörtgen, üçgen, çokgen vb. i
munun, iç ya da özellikle fayrap seviyesindeki yüzey
gibi şekiller; düzlem şekiller.
lerinde oluşan korrozyon.
plane geometry: Düzlem şekillerle Bkz. plane figu
pivot: 1) bir şeyin üzerinde döndüğü nokta, şaft, pin
res ilgilenen geometri dalı; düzlem geometri.
vb. i; eksen; mihver. 2) bir şeyin çevresinde döndü
plane of polarization: Elektromanyetik dalgalar için
ğü, ona bağlı olduğu vb. kişi veya şey; merkez nok
polarizasyon düzlemi, elektrik veya manyetik vektö
tası; merkezî nokta. 3) eksenel bir hareket. 4) eksen
rün düzlemi olarak düşünülür; polarlama düzlemi.
ve eksenlerle sağlamak. 5) mil ya da eksen üzerin
plane of rupture: Kopma ya da kırılma düzlemi.
de dönmek. plane of section: Kesit düzlemi.
pivotal: 1) bir eksen veya mihvere ait; eksen gibi çalı
plane of symmetry: Bir cisim, şekil vb. ini birbirine tı
şan. 2) bir şeyin üzerinde döndüğü; belli başlı.
patıp eşit iki parçaya ayıran düşsel bir düzlem; simet
pivotless: Mili olmayan; milsiz.
ri düzlemi.
pivotiess governor: Daha çok yüksek devirli, küçük
planer: 1) düzelten kişi veya şey. 2) bir tahta ya da
güçlü makinelerde kullanılan, ağırlıklarının merkez
metalin yüzeyini düzelten veya cilalayan makine. 3)
kaç kuvveti ile görev yaptığı mekanik bir regülatör;
Matb. prova almadan önce hurufatı aynı seviyeye ge
milsiz regülatör veya gavörnör.
tirmek için kullanılan ağaç blok. 4) planya tezgâhı;
pixel: Bilgisay. görüntü öğesi.
rende; freze tezgâhı.
placer: Su ya da buzulların getirdikleri altın, platin vb.
planet: 1) Orij. Ola. hareketleri görünen Güneş, Ay,
i gibi ağır metal cevherleri kapsayan çakıl veya kum
Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn'ü kapsayan
birikintileri.
gök cisimlerinden herhangi biri; gezegen; seyyare.
placer mining: Yıkama, tarama veya diğer hidrolik
2) şimdi, güneş çevresinde dönen ve onun ışığını
yöntemlerle altın ayrılması.
yansıtan herhangi bir gök cismi; Güneş'ten uzaklıkla
plagioclase: Feldispat ailesinden kalsiyum ve sod
rına göre esas gezegenler Merkür, Venüs, Dünya,
yum kapsayan mineraller grubunun herhangi biri.
Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün, Plüto ve kü
plain bearing: Bir ya da iki parçadan yapılan ve iç
çük gezegenler ise Mars ve Jüpiter arasındaki yörün
yü zeyi yataklık metal ile kaplı yatak; düz veya
gelerde hareket eden asteroitler veya platenoit' ler
silindirik yatak; metal yatak.
dir. 3) Astrol. insan yaşamını etkilediği sanılan her
plain furnace: Düz saçtan yapılmış, silindir şeklinde
hangi bir gök cismi.
külhan; alev borulu yardımcı kazanlarda kullanılır.
plane! gear: Bkz. planetary
plain head: Düz kafalı (piston vb. i gibi).
gear.
plain headed: Düz kafalı (piston vb. i gibi).
planetarium: 1) gezengenlerin Güneş çevresindeki
plain head piston: Kafası düz olan, içbükey veya
göreli hareketlerini göstermek için yapılan bir Güneş
dış bükey olmayan piston; düz kafalı piston.
sistemi modeli. 2) başlıca göksel hareketleri göster
plain tube: Buh. Kaza. düz alev veya duman borusu;
mek için Güneş, Ay, gezegen ve yıldızların görüntü
yerine konulduktan sonra her iki ucu boru makinesi
lerinin büyük, kompleks optik cihazlarla içine yansı
ile şişirilen boru; düz boru; alev borusu.
tıldığı yarım küre şeklinde büyük bir kubbe veya
plan: 1) harita; tasarım; taslak. 2) bir yapı, toprak par
dom; plâneteryum. 3) bunu içine alan bir oda veya
çası vb. inin yatay kesitinin düzenlenmesini göste
bina.
ren bir şekil ya da diyagram. 3) bir şeyi imal etmek,
planetary: 1) gezegen veya gezegenlere ait. 2) dün
yapmak veya düzenlemek için şema ya da kroki;
ya ya da kara ile ilgili. 3) astrol. bir gezegenin etkisi
proje; program; tarife. 4) pespektifte görüş hattı ve
altında. 4) otomobil aktarma organlarında episiklik
gözle cisim arasında, onlara dik olduğu düşünülen
dişli donanımı; bu dişli donanımdaki konik dişliler
türlü gözlemlerden biri. 5) plânını yapmak (bir yapı,
den biri. 5) F/z. gezegen gibi bir yörüngede hareket
bir parça arazi vb. i). 6) yapmak veya düzenlemek
eden,
için krokisini plânlamak. 7) plânlar yapmak.
planetary gear: Bkz. planetary (4).
Planck's constant: Bir radyasyon frekansının en kü
planetesimal: Uzayda, gezegen yörüngelerinde hare
çük parçası (kuvantumu) ite ilgili bir değişmez, sabi
2 ket eden çok küçük cisimlere ait; bu küçük cisimle
te ya da konstant; 6,547x10" erg/saniye; Rank sa rin herhangi biri.
bitesi.
planetoid: Yörüngeleri Mars ve Jüpiter gezegenleri
plane: 1) düz; düz yüzey veya düzlem. 2) Mate, a)
arasında bulunan minör ya da küçük gezegenler
düz bir düzlem üzerine uzanmış, b) böyle yüzeylere
grubunun herhangi biri; platenoit.
ait. 3) düz, düz yüzey veya düzlem yüzey. 4) uçak.
planet wheel: Episiklik donanımda olduğu gibi, bir
5) özellikle bir uçağın kanadı.
başka dişlinin çevresinde dönen ve ona geçen bir
plane: 1) kum, kil vb. inin yüzeyini düzeltmek için kul dişliçark veya girvil; planet dişli.
lanılan bir tür mala. 2) marangozların tahtaları dü plani-: Düzlem, yassı, düz vb. i anlamlarında bir
zeltmek, gönyesine getirmek, iyi bir yüzey sağlamak önek.
planimeter: Mot. düzgün veya düzgün olmayan ge-
planimetric
ometrik şekillerin, özellikle dizel motortan, pistonlu,
buhar makineleri ve hava kompresörlerinden alınan
endikatör diyagramlarının alanlarının ölçümünde kul
lanılan bir araç (cihaz); plânimetre.
planimetric: Plânimetri veya plânimetreye ait; plâni
metre yardımıyla.
planimetry: Düzlem yüzeylerin ölçümü; plânimetri;
düzlem geometri.
planing: Tek noktalı kesme aletleri ile düz metalik yü
zeyleri tesviye etme veya şekil verme.
planish: Dövme ya da haddeden çekme yardımıyla
bir metali sertleştirmek, tesviye etmek veya parlat
mak.
planishing: Döverek ya da haddeden çekerek bir me
tali sertleştirme, tesviye etme ya da parlatma.
plank-sheer: Gem. İnş. ahşap bir gemi teknesi çevre
sinde, güverte ile bağlantı bölgesinde uzanan ağaç
kuşak; ağaç siyer; ağaç ağız kaplaması.
planner: Plânlayan veya tasarlayan kişi.
planning machine: Çoğunlukla melal parçaların yü
zeylerini tesviye etmek için kullanılan bir takım tezgâ
hı; planya tezgâhı.
plano: Düzlem» düz veya bir tarafı düzlem olan an
lamlarında bir önek.
plano-concave: Bir tarafı düzlem ve diğer tarafı içbü
key olan.
plano-convex: Bir tarafı düzlem ve diğer tarafı
dışbü key olan.
planometer: Bir düzlem yüzeyin düzgünlüğünü ölç
mek için kullanılan cihaz; plânometre.
plan position indicator (ppi): Bir radar ekranında
uçak, gemi, köprü vb. i cisimlerin tür ve ölçülerini
gösteren bir osilatör.
plant: 1) bir fabrika veya işin aletleri, makineleri, do
nanımları, binaları vb. i. 2) bir hastane, oku! vb. i
herhangi bir tesis (müessese tarafından kullanılan
teçhizat, binalar vb. i); tesis. 3) belirli bir mekanik iş
letme veya işlem için kullanılan cihazlar veya teçhi
zat: Bir geminin güç tesisi gibi. 4) duyu organlari ol
mayan, hareket edemeyen ve genellikle yiyecekleri
ni fotosentez yöntemi ile sağlayan canlılardan her
hangi biri; bitki; nebat; bitkisel organizma. 5) teçhiz
etmek; donatmak 6) denize (istiridye, yavru balık
vb.) koymak.
plant thermal efficiency: Belirli bir sürede, makine te
sisi tarafından verilen enerjinin, aynı periyotta tüketi
len yakıt tarafından sağlanan ısıya oranı; tesis ısıl ve
rimi.
plash: Bkz. to splash; Bkz. splash.
plasma: Elektronlar ve pozitif iyonlar kapsayan bir
seyreltik gazda elektrik boşalımı; plâzma.
plasma: 1) kuvarsın yeşil renkli bir dereceye kadar ya
rı saydam bir türü. 2) kan, lenf ya da sütün sıvı
kıs mı; özellikle kanın sıvı kısmı; plâzma; kan
plâzması.
plasma coating: Diz. Mot. plazma veya krom kapla
ma: Özellikle segmanlar için söylenir.
plasma propulsion: Bir sıvı yakıtı iyonlaştırmak
ve onu plâzmaya dönüştürmek için elektrik enerjisi
kul lanan roket yürütme yöntemi veya propulsiyonu.
plasmatron: Sıcak katot ve bir anot arasında iletken
olarak, bağımsız olarak üretilen gaz deşarj plâzması
nı kullanan, sürekli denetlenen gaz deşarj tüpü.
plasmo-: Plâzma anlamında bir önek.
plasmochin: Kinolin'den sentetik olarak hazırlanan
416 plate
sıtma ilacı, 19 K 29 N 3 0 ; plâzmokin.
C
plasmoquin: Bkz.plasmochin.
plasmaquine: Bkz. piasmochin.
plaster of Paris: Su ile kanşlınldığı zaman hemen yo
ğun bir sıva şeklini alan, ağır beyaz bir toz; kalsiyum
sülfat, (CaSO H O .
4 2
plastery: Sıvaya benzeyen; sıva gibi.
plastic: 1) kalıplanan veya şekil verilen madde. 2) ka-
lıplanabilen veya şekil verilebilen; plâstik. 3) kolayca
etkilenen; esnek. 4) Fiz. basınç ile kırılmaksızın her
hangi bir yöne doğru şekil değiştirebilen ve basınç
kalktığı zaman şeklini koruyan bir madde; plâstik. 5)
gerilme altında şekli değişen, fakat gerilme kalktığı
zaman orjinal şekline dönmeyen bir madde. 6) sen
tetik olarak üretilen, meta! olmayan, türlü şekillerde
kalıba dökülen ve ticarî amaçlarla sertleştirilebilen,
lüsit, vinilit, bakalit vb. i ticarî adlar verilen bileşikler
den herhangi biri; plâstik (madde).
plastically: Plâstik bir biçimde, şekilde ya da tarzda.
plastic balls: Gem. Mak. basınçlı havayla gönderile
rek kondenser borularinın temizlenmesini sağlayan
küçük küreler; plâstik toplar.
plastic bronzes: % 30'a kadar kurşun ve bakırdan
oluşan ve kalay kapsamayan bronzlar; kurşunla ba
kır alaşım yerine karışım oluştururlar; plâstik bronz
lar.
plastic chrome ore: Buh. Kaza. çivili su dramlarının
yapımında kullanılan, yüksek sıcaklığa dayanıklı, fa
kat mekanik dayanıklığı az olan bir madde; plâstik
krom toprağı.
plastic deformation: Gerilme veya stres altında, şekil
verilebilen maddelerin kalıcı bozulması; plâstik defor-
masyon veya bozulma.
plastic firebrick: Ateş toprağı, belirli oranda plâstik
ateş toprağı ve küçük oranda soda silikattan oluştu
rulan ve 1650°C'ye (3000°F) dayanıklı bir tuğla; plâs
tik ateş tuğlası; külhan girişleri, yakıt börneri tuğlası
vb. olarak kullanılır; ocak yan duvarlarında kullanıl
maz.
plastic (flow): Gerilme sonucu sabit bozulmaya ne
den olan çeki ve bası; plâstik (akma).
plasticity: Plâstik olma durumu veya niteliği.
plasticity index: Sıvı ve plâstik limit arasındaki sayı
sal fark; plâstiktik indeksi.
plasticize: Plâstik olmak; plastik yapmak.
plasticizer: Plâstik bir maddeye eklenen, onu yumu
şak ve viskoz tutmak için kullanılan türlü maddeler
den herhangi biri; yumuşatıcı; plâstikleştirici.
plastic limit: Esneklik sınırı; plâstik limiti.
plastic memory: Belirli plâstiklerin ısıtıldıkları zaman
eski durumlarını alma eğilimi; plâstik hafıza.
plastic surgery: Diğer bir bireyin doku, deri, kemik
veya diğer organlarını aktararak, yaralanmış, bozul
muş veya tahrip olmuş vücut kısımlarının onarılması
veya yenilenmesi ile uğraşan bitim dalı; plâstik cerra
hi.
plastic wood: Plâstik tahta; ahşap eşyaların çatlakları
nı doldurmakta kullanılan yapay bir ürün.
palstigauge (plastigage): Mot. kol yataklarının boş-
luklarinın saptanmasında kullanılan bir gösterge;
Gem. Mak. plastigeyiç; plâstik gösterge; plâstik (kle-
rens) ölçer.
plate: 1) Buh. Kaza. ocaktaki gazlan, tüm boruları ya
layacak şekilde apteyk veya bacaya yönelten perde;
 pl a t a ai r h ea t e r
baffle plate şeklinde kullanılır. 2) gemi teknesi,
tank, kazan, basınçlı kap vb. lerinin yapımında kulla
nılan boyu 152 mm ve kalınlığı 6,35 mm'den fazla
olan çelik levha ya da saç. 3) dövülerek, haddeden
çekilerek yapılan, metal, çoğu zaman çelik levha ve
ya saç. 4) buhar ve su dramına konularak haşlak su
ve buharı birbirinden ayıran perde; steam baffle ola
rak da kullanılır. 5) bir akü hücresinin elektrotların
dan herhangi biri. 6) bir kapasitörün dokunma yüze
yi. 7) bir elektron tüpünde pozitif eleman veya anot.
8) altın, gümüş, kalay vb. i ile kaplamak. 9) bazı ka
zanlarda, buhar dramına asılan çinko blok veya lev
halar.
plate air heater: Bkz. Ljungström air heater.
plate, baffle: Bkz. baffle plate.
plate circuit: Bir elektrik tüpünün anotu, transforma
törler, mikrofon veya kulaklık, B batarya veya diğer
bir güç kaynağı ve anota dönüşten oluşan bir devre;
anot devresi.
plate cooler: Diz. Mot. giriş ve çıkış hederleri ile bun
ların arasına donatılan düzlemlerden oluşan bir yağ
lama yağı soğutucusu; düzlem soğutucu veya kuler;
düzlemler dikdörtgen şeklinde ve köşelerinde birer
dairesel delik bulunan ve titanyumdan yapılan parça
lar olup dış yüzeylerinde soğutma suyu dolaştırılır.
plate current: Bir elektron tüpünün anot (levha) dev
resinde akan ve genel olarak bir kaç miliamper olan
akım; anot (levha) akımı.
plate dissipation: Bir elektron tüpünün anotunda gö
rülen güç kaybı; anot veya levha kaybı.
plated: 1) levhalarla kaplanmış veya korunmuş olan.
2) özellikle değerli bir metal ile kaplanmış.
plate gauge: Diz. Mot., Pist. Buh. Mak. palamar yatak-
larındaki aşınmayı önlemek için kullanılan ve ölçüm,
gösterge ile şaft jurnali arasına filer sokularak yapı
lan bir ölçü cihazı; saç levhadan yapılır; gauge brac
ket adı da verilir.
platen: 1) bir matbaa makinesinde düz bir metal lev
ha veya döner silindir; merdane kâğıdı mürekkepli
harflere doğru bastırır. 2) daktilo makinesinde harfle
rin vurduğu silindir veya rulo.
plate nozzle: Buh. Türb. kesiti dikdörtgen şeklinde
olan ve köşeleri yuvarlaklaştırılmış bir tür buhar no-
zulu, memesi veya lülesi,
plate return: Anot devresini tüp flâmanına bağlayan
tel; anot dönüş teli veya kablosu.
plate thickness: Gemi teknesi, basınçlı kap vb. inde
kullanılan saçların kalınlığı; saç levha kalınlığı.
plate voltage: Bir vakum tüpünün anot ve katotu ara
sındaki potansiyel farkı veya gerilim düşümü; anot
gerilimi; levha gerilimi.
platform: 1) tahta, taş veya metalden yapılmış yük
sek ve yatay bir yüzey; platform; özellikle: a) tren,
tramvay vb. lerinin sahanlığı, b) tren, tramvay vb. le-
rinde sonraki giriş.
platform balance: Tartılacak maddelerin üzerine ko
nulduğu düz bir platformu olan tartı cihazı; platform
baskül.
platform car: Üstü veya yükseltilmiş kenarları olma
yan demiryolu vagonu; açık vagon.
platform deck: Den. en alttaki güvertenin altında ka
Teknik Sözlük - F. 27
417 pl esso r
lan ve birinci, ikinci vb. i şekilde sıralanan güverte;
platform güverte; gemi makinesinin bulunduğu yer
ya da platform.
platine: Nad. Ola. platin.
plating: 1) kaplama işi veya işlemi; kaplamacılık. 2)
metal levhaların dış katmanı. 3) altın, gümüş, kalay
vb. inin ince bir katmanı.
platinic: Özellikle dört değerli platin kapsayan veya
ona benzeyen ya da bu tür platine ait.
platiniferous: Platin veren.
platiniridium: Platin ve iridyumun, bazan diğer akra
ba metalleri kapsayan doğal bir alaşımı; plâtinirid-
yum.
platinite: Bir demir nikel alaşımı; plâtinit.
platinize: Platinle kaplamak veya birleştirmek.
platinized electrode: Yoğunluğu 10 g/dm 3 olan
tin klorür çözeltisine yerleştirilmiş iki platin elektrot;
küçük bir doğru akım geçirildiğinde katot üzerinde
platin siyahı katmanı oluşur; plâtinlenmiş elektrot.
platinocyanic: Platin ve siyanojen kökü kapsayan bir
asite ait veya onu belirten; plâtinosiyanik.
platinocyanid: Bkz. platinocyanide.
platinocyanide: Kimy. platinin ve bazı diğer element
veya kökün siyanürü; plâtinoslyanür: Fotoğrafçılık
vb.inde kullanılır.
platinoid: 1) platine benzeyen. 2) bakır, nikel, çinko
ve tungstenin bir alaşımı; plâtinoit; elektriksel direnç
bobinleri vb. i yapımında kullanılır. 3) platin grubu
metallerden herhangi biri.
platinotype: 1) hassas bir çözelti veya geliştiricide
platin tuzları kullanımı ile siyah platin tozunda fotoğ
raflar basma işlemi. 2) bu işlem ile üretilmiş bir bas
kı.
platinous: Özellikle iki değerli platin kapsayan veya
ona benzeyen ya da bu tür platine ait.
platinum: Elektrik ve korrozyona çok dayanıklı, çelik
grisi renkli, dövülebilen, haddeden çekilebilen meta
lik kimyasal element; platin; kimyasal katalizör, asite
dayanıklı kaplar, elektrik sigortası, mücevher, dişçi
lik teçhizatı vb. i yapımlarında kullanılır; Simg. Pt;
at.ağ. 195,23; at.no. 78.
platinum black: Metal platinin çok küçük parçalara
ayrılması ile oluşan siyah bir toz; platin tuzlarının in
dirgenmesi ve organik sentezlerde katalizör olarak
kullanılır.
play: 1) hafifçe, hızla veya düzensiz olarak hareket et
mek; oynamak; sallanmak. 2) bir makinenin parçası
gibi belirli sınırlar (limitler) içinde serbest olarak ha
reket etmek. 3) hareket etmeye, işlemeye vb. neden
olmak. 4) serbest, hızlı veya hafif olduğu zaman et
ki, hareket veya aktivite. 5) boşluk ya da klerens: Ya
tak boşluğu gibi.
plenary: Tam; komple; bütün; mutlak; absolü; salt.
plenish: Tümü ile doldurmak; donatmak veya teçhiz
etmek; stok yapmak.
plenum: 1) madde ile dolu yer (karşıtı vakum). 2) do
lu olma durumu; doluluk. 3) kabı çevreleyen basınç
tan daha yüksek basınçta kapalı bir gaz hacmi.
plessor: Lâstikten yapılmış, yumuşak başlı küçük bir
çekiç.
plexiglass
plexiglass: Hafif, saydam;: termoplâstik bir madde;
Pleksiglas (Ticarî bir marka).
pleximeter: Tıp. fildişi gibi bir maddeden yapılmış ve
vücudun bir parçasına konulan ve üzerine vurularak
tanı sağlanan küçük, ince bir levha; pleksimetre.
plexor: Bkz. plessor.
pliability: Eğilip bükülme yeteneği.
pliable: Kolay olarak bükülen veya kalıplanan; esnek
ya da fleksibıl,
pliancy: Esnek, bükülebilir olma niteliği.
pliant: 1) kolaylıkla bükülen; kolay kalıplanan veya
kalıba dökülen. 2) adapte edilebilir.
pliers: Tel kesmek, küçük maddeleri tutmak için kulla
nılan küçük bir alet; kerpeten; pense.
plier with nose: Kargaburun pense; kargaburun.
Plimsoll mark (or üne): Ticaret gemilerinin bordala
rında yasal batma seviyesini veya yükleme düzeyini
gösteren işaret; fribord markası; Plimsol işareti; mak
simum yükleme işareti.
pliotron: Bir ya da daha fazla ızgaraya sahip olan
yüksek vakumlu bir tüp; örneğin; triyot veya tetrot.
plot: 1) üzeri işaretlenmiş yüzey, özellikle toprak
alan; parsel. 2) bir bina, mülk vb. inin plân, grafik
ya da haritası. 3) plân, grafik veya haritasını (bina,
gemi rotası vb.) çizmek. 4) Mate, a) bir grafik üzerin
de noktaları yerleştirmek ve onları bir eğri şeklinde
birleştirerek çizmek, b) çizmek (eğri), c) plân yap
mak; şema yapmak.
plotter: Plân yapan kişi.
plotting paper: Üzeri belirli ölçülerde (genellikle 5'er
mm'lik) karelerle donatılmış kâğıt; kareli kağıt; grafik
çiziminde kullanılır.
plow: 1) toprağı alt üst etmek ve dağıtmak için kullanı
lan tarla aracı; saban. 2) buna benzeyen herhangi
bir araç, özellikle kar gidermek için kullanılan biri:
Kar sabanı; kar temizleme makinesi.
plow steel wire: Çelik halat yapımında kullanılan yük
sek nitelikte çelik tel.
plug: 1) bir delik, aralık, çıkış vb. ini kapatmak için
kullanılan bir cisim; tapa; tıpa; örneğin buhar kazan
larının boru tapası; tıkaç. 2) çıkışına bağlanarak bir
devrenin açılıp kapanmasını sağlayan elektriksel bir
cihaz; fiş. 4) buji Bkz. spark plug. 5) yangın muslu
ğu Bkz. fire plug. 6) Bkz. fusible plug. 7) bir tapa
ya da tıkaç sokarak tıkamak veya doldurmak. 7) ta
pa koymak.
plug, drain: Bkz. drain plug.
plug extractor: Buh. Kaza. borulara vurulmuş tapalan
çıkarmak, sökmek için kullanılan bir alet; boru çıkarı
cı veya sökücü.
plug gauge: Delik mastarı; deliklerin çaplarını ölçmek
için kullanılan bir cihaz.
plugged: Tapalı; tıkalı.
plugger: Tapalayan kişi ya da şey.
plugging: Elektrik motorları için, onu zıt yönde çalış
tırma eğiliminde olan dinamik fren sistemi.
plug hole: Tapa deliği. plug-
in: Fişe takmak.
plug, spark: Bkz. spark plug.
plug valve: Çeyrek tur döndürülerek açılan ya da ka
patılan bir valf; plag valf; tapa valf.
plug weld: Çukur kaynağı; ya ark ya da gaz kaynağı
ile yapılan dairesel bir kaynak türü.
plumb: 1) suyun derinliğini veya bir duvar vb. inin di
418 plus
key durumunu saptamak için kullanılan, bir ipin ucu
na asılmış kurşun ağırlık; şakul; çekül; iskandil; is
kandil ağırlığı veya kurşunu; plumb bob biçiminde
de kullanılır. 2) dikey ya da düşey; tam dikey ya da
düşey. 3) dikey yönde; dikey olarak. 4) dikey olarak
asılmak. 5) kurşun ile çalışmak (boru tamircisi gibi).
6) iskandil (kurşun ağırlık) ile denemek veya iskan
dil etmek. 7) boru tesisatçısı gibi (borular vb.) üze
rinde çalışmak. 9) kurşunla sızdırmaz yapmak.
plumbaginous: Kalem kurşununa ait veya ona benze
yen; kalem kurşunu kapsayan.
plumbago: 1) grafit. 2) kurşun uçlu bir alet ile yapıl
mış şekil veya çizim.
plumb bob: iskandil veya şakul ucundaki ağırlık.
plumbeous: Kurşuna ait, ona benzeyen veya kurşun
kapsayan; kurşundan.
plumber: Gaz ve su sistemlerinin boru, teçhizat vb. le-
rini donatan veya onaran usta kişi; tesisatçı; boru ta
mircisi.
plumbery: 1) tesisatçılık; boru tamirciliği (onarımcılı-
gi).
plumbic: Özellikle dört değerli kurşun kapsayan veya
dört değerli kurşuna ait.
plumbiferous: Kurşun kapsayan veya üreten.
plumbing: 1) iskandil veya çekül kullanma. 2) bir tesi
satçı veya boru tamircisinin işi ya da ticareti; boru te
sisatçılığı; boru tamirciliği. 3) tesisatçının işi olan bo
rular ve teçhizat.
plumbism: Kurşun zehirlenmesi.
plumb line: iskandil etme veya dikey yönü saptama
da kullanılan kurşun ağırlık veya iskandil asılmış bir
ip ya da kaytan; çekül veya şakul.
plumbous: Özellikle iki değerli kurşun kapsayan ve
ya bu kurşuna ait.
plumb rule: Çekül (şakul) ipi ve ağırlığı donatılmış
dar bir tahta; marangozlar vb. i tarafından kullanılır.
plumbum: Bkz. lead.
plummet: 1) iskandil veya çekül (şakul) ipine bağla
nan bir ağırlık. 2) ip ve ağırlık birlikte. 3) ağır bir bi
çimde yüklenmiş şey. 4) dikey olarak aşağıya düş
mek.
plunger: 1) Diz. Mot. tulumbalar, yakıt püskürtme
pompaları vb. inde kullanılan, küçük çaplı, silindirik
parça; Gem. Mak. plencer; plonjer. 2) Meka, küçük
çaplı piston. 3) dalan bir kişi; dalgıç.
plunger barrel: Bkz. plunger bushing.
plunger bushing: Diz. Mot. yakıt püskürtme pompala
rında yakıtı sıkıştırarak çok yüksek basınç sağlayan
plencerin içersinde çalıştığı ve üzerinde yakıt giriş
ve çıkış portları bulunan silindir; plencer silindiri, bur
cu veya gayıtı.
plunger cylinder: Bkz. plunger bushing.
plunger pumps: Sıvı silindirlerinde plencerleri olan,
doğrudan etkili tulumbalar, plencerli pompalar; bu
har makineleri veya elektrik motoru ile çalıştırılırlar.
plunger spring: Diz. Mot. Kam tarafından yukarı hare
ket verilen pompa plencerini, aşağıya, alt ölü nokta
sına çeken yay; plencer yayı.
plunger unit: Diz, Mot. yüksek basınç veya yakıt püs
kürtme pompasının plenceri ve plencer silindirinin
oluşturduğu ünite; plencer ünitesi; plencer ve silindi
ri.
plus: 1) eklenmiş; ilâve edilmiş. 2) Elekt. pozitif; pozi
tif olarak.
plus sign
plus sign: Mate, pozitif nicelik veya toplamayı göste
ren (+) işareti; toplama işareti; artı.
Plutonium: Neptinyum'un değişimi ile oluşan radyo
aktif kimyasal bir element; plütonyum; Simg.Pu:
at. ağ. 239; at.no. 94.
Plutonium isotope: Nuk. Ener. çok bol bulunan uran
238
yum izotopundan (U ) ; nükleer işlemlerle
üretilen ve atom ağırlığı 239 olan plütonyum
2 39
izotopu (Pu ) , nükleer fizyona elverişli olup
konsantre ya kıt olarak kullanılır.
Plutonium reactor: Esas fizyon maddesi plütonyum
olan bir reaktör; plütonyum reaktörü veya pili.
pluviometer: Düşen yağmurun derinliğini ölçmek için
kullanılan bir cihaz, yağmur ölçer; plüviyometre.
ply: 1) bükmek veya bükülmek. 2) kumaş, kontrplâk
vb. inin tek bir katının kalınlığı veya katmanı. 2) bir
halat, iplik vb. inde bükülmüş kollardan biri; Den. fla
şa. 3) katmanlara, kalınlığa veya kollara sahip olan
(belirli sayıda).
ply: 1) Den. ileri geri volta seyri yapmak (yelkenli tek
nelerde). 2) limanlar arasında düzenli gidiş geliş se
feri yapmak (gemi, otobüs vb. için söylenir). 3)
Den. rüzgârda zigzag seyir yapmak; tremola yap
mak. 4) kullanmak (alet vb.). 5) çalışmak.
plywood: Tutkallanmış ince tabaka halindeki tahtala
rın birbirlerine pres edilmesi veya sıkıştırılmasıyla
oluşturulan yapı malzemesi; kontrplâk.
Pm: Bkz. promethium.
pm: Bkz. premium.
P.M. (p.m.): Bkz. post meridiem.
PMG metal: Bkz. silicon bronze.
PM: Bkz. performance number.
pneum.: Bkz. 1) pneumatic. 2) pneumatics.
pneumatic: 1) rüzgâr, hava veya gazlar kapsayan ve
ya bunlara ait; pnömatik. 2) basınçlı hava ile çalışan
veya doldurulan. 3) pnömatik lâstiklerle donatılmış
Bkz. pneumatic tires. 4) havalı lâstik; pnömatik lâs
tik. 5) pnömatik (şişirilmiş) lastikli taşıt aracı.
pneumatically: Pnömatik şekilde veya tarzda; özellik
le hava basıncı ile.
pneumatic brake: Oto. basınçlı hava ile çalışan fren;
havalı fren; hava freni; Vestinghouse freni.
pneumatic chisel: Basınçlı hava ile çalışan keski; ha
valı keski; pnömatik keski.
pneumatic conveying: Bir boru devresinde kısmî va
kum oluşturarak veya devreye basınçlı hava vere
rek, hava ile karışık maddeyi taşıma veya nakletme;
pnömatik taşıma.
pneumatic drill: Basınçlı hava ile çalıştırılan taşınabi
lir (portatif) bir matkap; pnömatik matkap (cihazı).
pneumatic hammer: Basınçlı hava ile çalıştırılan çe
kiç; hava çekici; havalı çekiç.
pneumatic injection: Diz. Mot. hava ile püskürtme;
havalı püskürtme; Bkz. air injection.
pneumatic micrometer: Belirli bir basınçtaki hava ile
çalışan ve çoğu zaman, piston pini taşıyan, piston
içindeki deliğin ölçüsündeki hatayı, şeklini, ovalleşip
ovalleşmediğini anlamak için kullanılan duyarlı bir ci
haz; pnömatik mikrometre.
pneumatic rammer: Basınçlı hava ile çalışan tokmak;
pnömatik şahmerdan; hava tokmağı.
pneumatics: Hava ya da diğer gazların basınç, yo
ğunluk vb. i özellikleriyle ilgilenen fizik bilimi dalı;
pnömatik bilimi.
419 point
pneumatic sump pump: Bkz. submersible pump.
pneumatic system: Basınçlı hava ile çalışan herhan
gi bir sistem; basınçlı hava sistemi.
pneumatic tire: Basınçlı hava ile şişirilmiş lâstik teker
lek.
pneumatic valve: Basınçlı hava valfı; pnömatik valf.
pneumaîo-: Hava, buhar, soluma anlamlarında bir
önek.
pneumatology: Pnömatik bilimi; Bkz, pneumatics.
pneumatolysis: Buharla oluşan cevher ve mineralle
rin doğal işlemi.
pneurnaîolytîc: Jeol. buhar basıncı ile oluşan; Volka
nik oluşumlara yakın bulunan cevher ve mineraller
için söylenir; pneumatolitic şeklinde de yazılır.
pneumatometer: Ciğerlerin soluma kapasitelerinin
saptanmasında kullanılan bir cihaz; pnömatometre;
bir kerede ciğerlere çekilen veya atılan havanın ölçü
münde kullanılır.
pneumercator: Gem. Mak. akaryakıt tanklarındaki ya
kıt miktarının ölçümünde basınçlı havadan yararla
nan cıvalı bir ölçüm cihazı; pnömatik iskandil cihazı;
pnömerkator.
pneumodynamics: Bkz. pneumatics.
p-n-p transistor: Emitör ve toplayıcısı (kotektörü) p
türünden ve esası n türünden olan bir transistor; p-
n-p transistor.
p-n-p-n junction transistor: Dört katmanlı bir transis
tör, p-n-p-n bileşik transistör.
Po: Bkz.
polonium.
pocket: 1) bir uçağın anî olarak düşmesine neden
olan atmosferik akım ya da durum; hava boşluğu;
air pocket biçiminde de kullanılır. 2) maden cevheri
ile dolu bir boşluk, b) küçük maden cevheri damarı.
3) giysi cebi. 4) bir şeyi tutmak veya taşımak için
herhangi bir boşluk, 5) Zoo. hayvan vücudunda bir
boşluk veya kese. 6) küçük. 7) bir cep ya da keseye
koymak.
pocket balance: Küçük, yaylı bir terazi; ei terazisi.
pocket battleship: On bin deplasman tonluk, bir kru
vazörden daha ağır topları olan bir tür savaş gemisi;
cep kruvazörü.
pocket chamber: Radyasyon tehlikesindeki persone
lin korunması için kullanılan küçük ve cepte taşınabi
lir bir iyonlaşma hücresi; kullanılmadan önce yükle
nir ve boşalma miktarı, kişinin aldığı radyasyon mik
tarını gösterir; cep dozimetresı.
pocketknife: Çakı.
pocket meter: Radyasyon miktarını doğrudan belir
ten, komple ve küçük bir dozimetre; cep göstergesi.
pod: M.k. 1) belirli delgi cihazlarında keskin oluk: Bur
gu ya da matkap kanalı gibi. 2) bir matkap kolunda,
matkap için delik ya da oluk veya soket.
poıkilothermal: Çevre sıcaklığı ile değişen vücut sı
caklığına sahip olan (balık vb. i gibi).
point: 1) virgül yerine geçeri (ABD'de) nokta; imlâda
nokta. 2) uzayda yer kaplayan, fakat ölçüsü veya
şekli olmadığı düşünülen şey; yer ya da mevki. 3)
belirli bir zaman; bir şeyin tam zamanı. 4) erişilebl-
len aşama veya durum: Kaynama noktası gibi. 5) bir
şeyin parçası; ayrıntı; detay. 6) ölçüm, değer, oyun
sayısı vb. inin birimi. 7) bir şeyin sivri ya da çıkıntılı
ucu. 8) sivri uçlu bir şey. 9) amaç; nesne; obje. 9)
önemli vaya esas fikir. 10) Elekt. a) distribütörde dev
reyi açmada kullanılan, tunsten veya platinden yapı
point, boiling
lan uçlardan herhangi biri; platin, b) ing. çıkış ya da
priz. 11) Den. pusula kartının çevresinde yönü göste
ren 32 işaretten biri. b) ufukta karşıt durum, c) pusu
lada birbirini izleyen iki nokta arasındaki açı. 12)
Matb. 1/72 pusa (0,35 mm) eşit olan bir ölçü birimi.
13) ucunu sivriltmek (bir kalemin). 14) Den. rüzgâra
yakın veya rüzgâr altında seyretmek (yelkenli bir tek
ne için söylenir).
point, boiling: Bkz. boiling point.
pointer: 1) harita, kara tahta vb. i üzerinde bir şeyi
belirtmek için, daha çok öğretmenlerin kullandığı,
tahta ya da madenî bir çubuk. 2) saat, ölçü cihazı,
terazi vb. inin ibre veya göstergesi. 3) Astr. Büyük
Ayı'nın, Kuzey Yıldızının doğrultusunda olan iki yıldı
zı.
point gap: Benz. Mot. kamı tarafından açıldığı an iki
platin arasındaki mesafe; platin aralığı veya açıklığı;
yaklaşık 0,50 mm.
pointless: Ucu olmayan; uçsuz.
point oi ignition: Mot. buji tırnakları (elektrotları) ara
sında kıvılcım oluştuktan sonra veya enjektörde ya
kıt püskürtülmesini izleyen ve ÜÖN'den sonra tutuş
manın başladığı nokta; tutuşma noktası.
point of injection: Diz. Mot. üst ölü noktadan önce
yakıtın enjektörden silindire püskürtülmeye başladığı
nokta; püskürtme noktası; ön yanma odalı makine
lerde üst ölü noktadan yaklaşık 30-40 derece, tam di
zellerde 10-15 derece önce ve hava ile püskürtmeli
makinelerde 5 derece önce başlar.
point of melting: Katı maddelerin erimeye başladıkla
rı sıcaklık derecesi; erime sıcaklığı; erime noktası.
point of pour: Bkz. pour point.
points of the compass: 1) bir pusulanın yüzündeki
32 yön çizgisi; pusula noktaları. 2) ufuk çevresinde
bunlara karşın düşsel (hayalî) noktalar.
point system: 1) Matb. hurufatın ölçülerine göre sınıf
landırma sistemi; punto sistemi; bir nokla 1/72 pusa
(0,35 mm) eşittir.
poise: 1) denge; muvazene. 2) denge yapmak; den
gelemek; eşitlemek. 3) dengede tutmak. 4) asılı ol
mak. 5) asılmak veya dengelemek.
poise: Metrik sistemin dinamik viskozite birimi; din x
2 sahip olan bir sıvı; kutupsal sıvı; bu tür sıvılar iyonik
saniye/cm birimi ile belirtilir.
poison: 1) nükleer bir reaktörde fizyonsuz nötron
emen bir madde. 2) bir elektronun emisyonunu azal
tan bir madde. 3) vücuda verildiği zaman ölüme ne
den olan bir madde; zehir. 4) bir katalizörün etkisini
azaltan veya yokeden bir madde.
poison gas: Kimyasal savaşlarda soluyan ve dokuna
nı öldürmek için kullanılan gaz, sıvı veya katı halde
ki türlü zehirli kimyasal maddelerden herhangi biri;
zehirli gaz.
poisonous: Zehir ile öldürülen veya yaralayabilen; ze
hirli; zehir kapsayan; zehir etkisi olan.
Poisson's number: Puvason sayısı.
Poisson's ratio: Puvason oranı.
polar; 1) bir pilin ucuna veya kutbuna yerleştirilmiş.
2) pozitif ve negatif uçları olan. 3) bir elektronun
tam transferinden oluşan kimyasal bir bileşik için
söylenir, 4) bir kutba ait veya onunla ilişkili. 5) kutup
lu.
polar compound: Elektrostatik kuvvetlerle atomları
bir arada tutulan bir bileşik; elektrik yükü düzgün
olarak dağıtılmamış ve molekül + uç ve - uca sahip
420 pol es ho e
tir; polar bileşik.
polarimeter: Işıktaki kutupsallığın derecesini, bir ışın
da polarlı ışık miktarı veya polarlama düzleminin de
vir miktarını ölçmek için kullanılan bir cihaz; polari-
metre.
polariscope: Işığın polarlanmasını kanıtlamak için ve
ya polarize ışıkta cisimleri görmek için kullanılan bir
cihaz; polariskop.
polaristor: Yağ gibi çok yalıtkan bir sıvı içinde askıda
bulundukları zaman çok ince yalıtkan partikülerin
kuvvetli bir elektrostatik alana konu olmalarıyla olu
şan direnç; polaristor.
polarity: 1) biri pozitif ve çeken, diğeri negatif ve iten
manyetik kutupları olan cisimler tarafından sahip olu
nan nitelik; polarite; kutupsallık; kutbiyet. 2) Elekt.
bir manyetik kutba ilişkin olarak pozitif veya negatif
olma durumu; polarite.
polarity inverter: Bir elektronik devrede girdiye zıt ku
tupsallık üreten bir cihaz, örneğin bir alternatif akı
mın pozitif zirvesinin verdide negatif zirveye dönüş
mesi; kutupsallık değiştirici.
polarizability: Polarize olmak için bir yalıtkan veya di-
elektriğin yeteneğinin ölçümü; elektrik deplasmanı
nın, elektrik alanının şiddetine oranı.
polarizable: Polarlanabilir; polarize edilebilir.
polarization: 1) birincil (primer) bir pilde, elektrotlar
da gerilim ve akımı azaltan gaz birikimi. 2) adî ışığı,
titreşimleri sadece bir düzlemde olan dalgalara dö
nüştürmek. 3) moleküldeki pozitif ve negatif yüklerin
ayrılması.
polarization potential: Polarizasyonun gelişmesiyle,
bir çok elektrolitik işlemde çoğalan zıt elektromotor
kuvvet; polarizasyon gerilimi.
polarize: Kutupsallık (polarite) vermek; polarizasyon
üretmek; kutupsallık kazanmak; kutuplamak.
polarized light: Titreşimleri sadece bir düzlemde
olan bir ışık; polarlanmış ışık.
polarizer: Işığı polarlamak için kullanılan Nikol priz
ması veya diğer bir cihaz; polarlayıcı.
polarizing angle: Bkz. angle of polarization.
polar liquid: İki kutuplu bir momenti olan moleküllere
bileşikler için iyi çözücüdürler.
polar molecule: Düzgün olmayan elektrik dağılımı ne
deniyle, elektrik momente sahip olan bir molekül;
kutupsal molekül.
polar moment of inertia: Polar atalet veya eylemsiz
lik momenti.
polarograph: Özellikle mikroelektrotların akım-gerilim
ilişkilerini kayıt etmek için kullanılan bir cihaz; pola-
rograf; cıva katotlu çözeltilerin elektroanalizlerinde
kullanılır.
polarography: Polarograf kullanarak yapılan mikroa-
naliz.
polaroid: Işığı polarlama yeteneğinde olan zar gibi in
ce, saydam madde; optik, fotoğrafçılık vb. inde kulla
nılır (ticarî bir marka).
polar solvent: Çözücü veya solvent olarak kullanılan
herhangi bir kutupsal sıvı.
pole: 1) bir mıknatısın, manyetizmanın şiddetlendiği
uçlarından biri; kutup; mıknatıs kutbu. 2) dünya ek
seninin iki ucundan biri. 3) bir elektrik pilinin termi
nal ya da elektrotlarından biri.
poleshoe: U şeklindeki iki ayaklı bir mıknatısın uçla-
 polin g 421 pol y phospho ri c aci d

rından herhangi biri; kutup ayağı; bu tür mıknatıslar

polyethylene polyamine: Bkz. epoxy resin.
manyetolarda kullanılır ve ayaklan arasında, genel
polygon: Çoğu zaman dörtten fazla kenarı ve açısı
olarak dört kutuplu bir rotor döner.
olan düzlem şekil; poligon; çokgen.
poling: Erimiş bakıra ağaç kazıkların sokulması; kazı
polygonal: Poligon ve çokgene ait; çokgen şeklinde
ğın yanışı sırasında fazla oksijen kullanılacağı için
olan; poligonal.
bakırın oksitlenmesine engel olunur.
polygon of forces: Bir çokgenin kenarları ile şiddet
polish: 1) perdah yaparak düzeltmek ve parlatmak.
ve yönleri belirtilen denge durumundaki kuvvetlerin
2) kabalığı veya hamlığını gidermek. 3) tamamla mak
oluşturdukları çokgen; kuvvetler poligonu veya çok
veya güzelleştirmek; bitirmek. 4) cilalamak; cilâ lı
geni.
olmak; cilalanmak. 5) yüzey perdahı. 6) cila olarak
polygraph: 1) yazıları ve şekilleri çoğaltan bir cihaz;
kullanılan bir madde. 7) cilalanma veya cilalama.
teksir makinesi. 2) karı basıncı, solunum, nabızdaki
polished: 1a) ovarak düzgün ve parlak yapılan, b)
değişimleri anında kayıt etmek için kullanılan bir ci
doğal olarak düzgün ve parlak bir yüzeye sahip
haz; poligraf.
olan; cilâlı; cilalanmış.
polygraphic: Poligrafa ait veya poligraf ile çoğaltılan.
polishing: Cilalama; parlatma.
polyhedral: Çok yüzeyliye ait veya o şekle sahip
polishing disk: Madenî parçaları parlatmak amacıyla
olan.
çevresine keçe geçirilmiş taş; parlatma diski; parlat
polyhedron: Çoğu zaman altıdan çok düzlem veya
ma keçesi.
yüzeye sahip olan katı şekil; altı yüzlü.
polishing powder: Parlatma tozu
polyhydric: Kimy, ikiden fazla hidrokzil grubu kapsa
pollute: Kirletmek; kirli.
yan bir bileşik.
polluted: Kirletilmiş; kirlenmiş.
polymer: Bir ya da birkaç polimerin küçük molekülle
pollution: Kirletme; kirletilmiş; kirlenme.
rin birleşmesi ile yapılan, daha büyük moleküllerden
pollution, marine: Bkz. Marine Pollution or MAR-
oluşan bir madde; polimer; lâstik izopren'in bir poli
POL.
meridir gibi.
polonium: Radyumun bozunmasından oluşan radyo
polymer gasoline: Gaz halindeki karbonlu
aktif kimyasal element; polonyum; Simg.Po; at.ağ.
hidrojenle rin, örneğin metan'ın polimerleşmesi ile
yaklaşık 210; at.no. 84; radium F adı da verilir.
yapılan ben zin; polimer benzin.
poly-: Birden çok, çok, fazla, aşırı, alışılmıştan fazla,
polymeric: Ağırlık yönünden aynı kimyasal element
parçalar anlamında bir önek.
lerden aynı oranlarda oluşan, fakat molekül ağırlıkla
polyatomic: Molekülünde iki veya üç atom bulunan
rı farklı olan; polimerik.
maddeler gibi; çok atomlu (madde).
polymerism: Polimerik olma durumu; polimerizm.
polybasic: 1) alkalin atomlar veya kökler ile yer de
polymerization: Aynı yüzde yapısındaki iki veya da
ğiştirebilecek (her molekülünde) birden fazla hidro
ha fazla molekülün, daha büyük bir molekül oluştur
jen atomuna sahip bir asili belirten. 2) tek değerli bir
mak için birleşmesi; polimer oluşturma; polirnerleş-
metalin (her molekülünde) birden fazla atoma sahip
me.
bir tuzunu belirten.
polymerize: Polimerleşmeye uğramak veya konu ol
polybasic acid: Birden fazla değişebilir hidrojen ato
mak.
muna sahip olan bir asit, örneğin sülfürik asit,
polymorph: Kimy. bir kaç şekilde kristâlleşebilen bir
H 2 S0 4 .
madde; polimorf.
polybasite: Metal parlaklığında demir siyahı bir cev
polymorphic: Bir element veya bileşiğin polimorfizm
her; gümüş ve antimon sülfür; polibazit, Ag 9SbS 6
gösteren kristalli şekline ait; polimorfik.
polychromatic: 1) bir çok, farklı dalgaboylanndan
polymorphism: Birden daha fazla kristal şeklini sür
oluşan ışık veya diğer elektromanyetik radyasyona
dürmek için maddelerin mizacı.
ait. 2) bir polikromatik (çok renkli) radyasyon kayna
polynomial: 1) Ceb, iki veya daha fazla terimden olu
ğına ait. 3) türlü ya da değişik renklere sahip olan; 2 2

çok renkli; polikromatik. şan bir ifade veya eşitlik; polinomiyal: x + 2xy+y gi
polychrome: 1) çok renkli. 2) türlü renklerle yapıl bi. 2) B/o. türünün adı iki veya daha fazla terimden
mış; çok renkli baskı gibi. oluşan.
polychromic: Bkz. polychromatic. polynomial expansions: Mate, iki terimli açınımlar;
2
polyconic projection: Paralellerin aynı merkezli olma polinomiyal genişlemeler; (a+b + c + d + ) =
2 2 2 2
yan dairelerin yayları ve eğrilerin merkezden itiba a + b + c + d + 2a
ren eşit olarak yerleştirildikler harita izdüşümü türü. (a+b + c+d + )+2b(c+d + )+2c(d + )
polyelectrolytes: Evaporatörlerde 80°C'nin üzerinde +....
ki işletmelerde kazan taşına (kışıra) engel olmak şeklindeki açınım.
için kullanılabilen doğal (protein, zamkı arabî) veya polynuclear: Çok çekirdekli olan; polinükleer.
yapay (polietilenimin, poliakrilik asit tuzları) ve iyo polyphase: Elekt. iki veya daha fazla faz üreten veya
nik bileşenler kapsayan kimyasal maddeler; polie- iki ya da daha fazla faza sahip olan; çok fazlı: Çok
lektrolitler. fazlı akım gibi.
polyester resin: Oda sıcaklığı ve küçük bir basınç al polyphase motors: 110, 220, 380, 440 ve 550 voltlar
tında sertleştirilen bir alkit reçinesi; polyester sakızı da çalıştırılabilen, 1/6 kW'tan, yüksek güçlere kadar
veya reçinesi. imal edilebilen, yüksek ilk hareket torku üreten, özel
polyethylene: Etilenin termoplâstik yüksek bir likle üç fazlı motorlar; çok fazlı elektrik (AC) motorla
polime ri; polietilen; paketleme ve elektriksel rı.
amaçlarla kul lanılan saydam plâstik. polyphosphoric acid: Kimyasal formülü H 2 P0 3 (H-
PO3 )n PO 4 H 2 olan ve tuzlarına polifosfat adı verilen
bir asit; polifosforik asit.
polypropylene glycol
polypropylene glycol: Sıv. Yük, polipropilen glikot;
PPG (bir sayı izler); PROPYLAN (bir sayı izler); tehli
kesi olmayan, etere benzer bayıltıcı kokulu, say
dam, hafif renkli, hafifçe yağlı, viskoz, glikol ailesin
den, higroskopik ve dayanıklı bir sıvı; Simg.R [-
0(C 3 H 6 0) n OH) m (burada: m = 1-8 ve R = H'dır);
25°C'de öz.ağ. yaklaşık 1 ; d.n, yaklaşık -10°C; su
da çözünmez; 25°C'de viskozitesi yaklaşık 560-600
cS; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında
taşınır.
polysaccharides: Genel formülü (C 6 K 1 0 O 5 ) x olan
doğal karbonhidratların bir sınıfı; poiisakkaritler, ör
neğin sellüloz.
polystyrene: Saydam, renksiz önemli bir plastik mad
de; stiren'in polimeri; polistiren, C 6 H 5 CH:CH 2 iyi
elektriksel özelliklere sahip olup radyo ve televizyon
parçalan için kullanılır.
polysulfide: Birleşen elementin gerektirdiğinden da
ha fazla kükürt atomuna sahip olan ikili ya da binari
bir kükürt bileşiği; potisülfür.
polytechnic: 1) bir çok bilimsel ve teknik konularda
öğretim/eğitim sağlama; bilimsel ve teknik konular
da öğretime ait. 2) çoğu zaman mühendislik öğre
tim ve eğitimi veren politeknik enstitüsü veya okulu.
n ya ponton üzerinde taşman kreyn; ponton kreyn ve
polytrop: Mot., Buh. Mak. pv = C ifadesine uygun
durum değişikliği, sıkıştırma veya genişleme (1 < n
< 1,41); politrop.
polytropic compression: İçt. Yan. Mak. gerçek pV di
n
yagramlarında bir politrop olan ve pV = C eşitliği
ne uyan bir eğri i!e belirtilen genişleme; politropik
genişleme.
polytropic expansion: Mot. gerçek pV diyagramında
n
bir politrop olan ve pV = C (n=1,15-1,30) eşitliğine
uyar. sıkıştırma (n = 1,34-1,39).
n
polytropic exponent: Term. pV = C ifadesinde V-
den büyük, 1,41'den küçük herhangi bir değeri olan
üs (n); politrop üssü.
n
polytropic process: pV = C ifadesine uyarı genişle
me veya sıkıştırma işlemi; politropik sıkıştırma ya da
genişleme işlemi; politropik işlem.
polytetrafluoroethylene: Gem. Mak. politetrafloroeti-
ten; Simg. (C 2 F 4 )n ; kuvvetli asitlere, alkalilere, oksit
leyici maddelere, nükleer radyasyon, morötesi ışın
lar, ozon ve havaya yüksek dayanıklıkta ve sürtün
me katsayısı küçük bir madde; PTFE kısaltması ile
belirtilir; conta, yatk, layner, keçe, esnek, hortum,
piston segmanı, yalıtıcı vb. i yapımlarında kullanılır.
polyunsaturated fatty acids: ikiden fazla çift bağ
kapsayan hayvansal bir yağ asiti; doymamış yağ asi
li; örneğin linoleik asit, araşidonik asit vb. i:
poiyvalence: Çok değerli veya valanslı olma durumu
veya eşitliği.
polyvalent: Kimy. birden büyük değere sahip olan;
çok değerli veya valanslı.
polyvinyl: Polimerize vinil bileşikleri grubunun her
hangi biline ait veya onu belirten; polivinil.
polyvinyl chloride: Tatsız, kokusuz, zehirli olmayan,
aşınmaya dayanıklı termoplâstik bir polimer; polivinil
klorür; kimyasal işlem boru devrelerinde; et ve tavuk
•W, poppets
paketlemekte vb. kullanılır; polivinil klorür.
polyvinyl chloride plastic: Polivinil klorür sakızı, yu
muşatıcı, dengeleyici ve dolgu maddelerinden olu
şan bir gazket maddesi, polivinil klorür plâstik; 40
bar basınca ve 60°'den fazla olmayan sıcaklığa da
yanıklı olup yakıt ve yağlama yağı boru devrelerinde
kullanılır.
ponderosity: Çok ağır veya masif olma durumu ya
da niteliği.
ponderous: 1) çok ağır. 2) ağırlığı nedeniyle hantal.
3) ağır görünen; masif; som; hacimli; çok yer kapla
yan. 4) güçlükle yapılan.
ponton: Ask. ABD. pontoon.
pontoon: 1) düz karinalı veya altlı bir tekne; duba;
ponton. 2) geçici bir köprü için destek olarak kullanı
lan dubalar veya içi boş silindir gibi diğer yüzer ci
simlerden herhangi biri. 3) küçük bir uçağın suya in
mesine müsaade etmek için kullanılan bota benzer
iki şamandradan herhangi biri; Bkz, amphibian.
pontoon bridge: Duba ya da pontonlar tarafından ta
şınan köprü; tombaz köprü; çoğu zaman ponton
bridge şeklinde de yazılır.
pontoon crane: Makineli veya makinesiz, bir duba ve
ya vinç.
pool tube: Cıva havuzundan oluşan, soğuk katotlu
bir gaz deşarj (boşalım) tüpü; havuz tüp.
poop: 1) Orj. Ola. bir geminin kıç kısmı; pupa. 2) yel
kenli bir gemide, kıç tarafta bazan bir kamaranın ça
tısı şekli verilen yükseltilmiş güverte; kıç kasara; po
op deck şeklinde de kullanılır. 3) bir geminin kıç ka
sarası veya pupasından girmek (dalgalar için söyle
nir). 4) kıç kasara veya kıçüstünden almak (dalga,
deniz).
poor connection: Kıvılcım ya da sparka neden olan
zayıf veya gevşek bağlantı: Elektriksel bağlantılar
için kullanılır; zayıf bağlantı; gevşek bağlantı.
poor acceleration: Benz. Mot. hava-benzin karışımı
yetersizliği nedeniyle makine devir sayısının çok ya
vaş yükselmesi; zayıf hızlanma.
poor maintenance: Zayıf ya da yetersiz bakım (içten
yanmalı makineler, elektrik motorları vb. i için).
poor mixture: Bkz. lean mixture.
pop: 1) anî, kısa ve hafif bir patlama sesi. 2) tabanca,
tüfek vb. i ile atış. 3) alkolsüz, karbonatlı herhangi
bir içecek. 4) Buh. Kaza. emniyet valfının açma veya
atma sesi.
popper: 1) patlatan kişi veya şey; patlangaç. 2) mısır
patlatmak için kullanılan, telden, delikli olarak yapıl
mış bir kap; mısır patlatıcı
poppet: 1) bir makinenin döner veya hareketli bir par
çasının yatağı; poppethead adı da verilir. 2) Bkz.
poppet valve. 3) bir teknenin küpeştesinde bulunan
ve ıskarmoz taşımak için kullanılan bir parça ağaç.
poppethead: Bir makinenin devir hareketli veya dö
ner ya da hareketli bir parçasını taşıyan yatak.
poppets: Tersanelerde gemilerin altına konulan ve
onu taşıyan payanda; kızak payandası;takarya.
poppet valve
poppet valve: Mot, Buh. Mak. dikey olarak çalışan
ve bir mekanizma ile açılıp kapatılan ve yuvasına
oturduğu zaman egzoz gazı, hava, buhar vb. i akış
kan akımına engel olan bir valf; popet valf ya da su
pap.
poppet-valve engines: Dizel ve benzin motorları ile
doğru akımlı makineleri kapsayan ve supapları bir
mekanizma ile açılıp kapatılan makineler; popet valf-
lı makineler.
pop safety valve: Buh. Kaza. yay yükü ile çalışan em
niyet veya güvenlik valfı; Gem. Mak. seyfti valf.
porcelain: 1) saydam, sır ile kaplı ince, beyaz, yarı
saydam, sert madde; porselen. 2) tüm porselen ta
baklar ve süs eşyaları. 3) porselenden yapılmış.
porcelain insulator: 1) Elekt. havai hatlarda iletkenle
rin bağlandığı porselenden yapılmış izolatör. 2) buji
lerin porselenden yapılan yaiıtkan gövdesi.
pore: 1) Or). Ola. pasaj; kanal. 2) bitki yaprakları, de
ri, filtre vb. inde sıvıların emilmesi veya atılmasına
yardım eden, çoğu zaman mikroskopik, minik delik
ler; gözenek. 3) kaya veya diğer maddelerde benzer
delik.
poriferous: 1) gözenekleri olan; gözenekli. 2) sünger
lere ait.
porisrn: Esk. Mate, türlü şekillerde açıklanan geomet
rik bir dava veya mesele.
porosimeter: Sıvılar tarafından katıların gözenekliliği
ve geçirgenliğini saptamak için kullanılan bir cihaz;
porosimetre.
porosity: 1) bir maddenin kütlesinin her tarafında kü
çük gözenekler oluşması. 2) bir katıdaki gözenekle
rin hacim yüzdesi. 3) bir elektrik izolatöründen (yalı
tıcısından) bir sıvının rahatça geçmesi.
porous: Sıvılar veya ışığın geçebileceği gözenekler
veya mesamat ya da minik deliklerle kaplı; gözenek
li; mesamatlı.
porous-chrome-plating: Bkz. porous chrome pro
cess.
porous-khrome process: Diz. Mot. silindir gömleği
(layner) işlenmesinde uygulanan bir yöntem; göze
nekli kromla kaplama; Van der Horst yöntemi.
porphyrin: Hemoglobin veya klorofilin türevleri olan
bir pirol grubu; demir ve magnezyum kapsamaz.
porro prism: Bir 90° ve iki 45° lik açıya sahip olan üç-
gensel optik prizma; teleskop tüplerinin daha kısa ol
masına yardım eder; Poro prizması.
port: 1) liman. 2) gemilerin girip çıktıkları ve yükleme
boşaltma yaptıkları limanı olan bir il ya da ilçe; li
man şehri. 3) ithalât limanı.
port: 1) yüzünü baş tarafa doğru çeviren bir kişiye gö
re bir gemi veya uçağın sol tarafı; iskele; larboard
şeklinde de kullanılır. 2) iskele tarafa ait veya iskele
de. 3) iskeleye dönmek (dümen için) veya hareket
etmek.
port: 1) giriş. 2a) lumbar (lombar), b) bunun için ka
pak; lumbar kapağı. 3) Mot. iki zamanlı makinelerde
hava ya da hava benzin Karışımının girdiği ve egzoz
gazlarının atıldığı, silindir gövdesine açılmış pencere
ler; süpürme ve egzoz portları; giriş portu. 4a) Buh.
Mak. buharın çekmece mahfazasından (slayt key-
sten) silindire girmesini ve çoğu zaman egzoz edil
mesini sağlayan buhar (stim) yolları; buhar portarı.
b) bazı çekmecelerde (slayt valflarda) buhar yolları;
buhar portu.
423 positiv e
portability: Taşınabilir olma durumu veya niteliği; taşı-
nabilirlik; taşınırlık.
portable: 1) taşınabilir. 2) kolayca taşınan; portatif,
portable drill: Taşınabilir mekanik, pnömatik veya
elektrikli matkap cihazlarından herhangi biri; taşına
bilir ya da portatif matkap cihazı.
portable electric drill: Portatif veya taşınabilir elektrik
li matkap.
portable extinguisher: Soda-asit cihazı, küçük C0 2
tüpü vb. i gibi, taşınabilir veya portatif bir yangın
söndürücü; minimaks.
portable fire extinguisher: Yangınla mücadele için
kullanılan taşınabilir karbon dioksit, tetraklorür, kuru
kimyasal madden söndürücülerden herhangi biri; ta
şınabilir yangın söndürücü.
portable hand winch: Bir kol ve dişli mekanizma yar
dımıyla yükleri insan gücü ile kaldıran birvinç; porta
tif veya taşınabilir el vinci.
portable hoist: Madenî tekerlekleri yardımıyla çekile
rek istenilen yere götürülebilen ve bir dişli donanım
ve kol ile elle çalıştırılan bir vinç; portatif vinç,
portable pump: Merkezkaç türden olan ve yangınla
mücadele için daha çok savaş gemilerinde kullanı
lan bir tulumba; portatif veya taşınabilir pompa;
P-500, P-250 gibi kısaltmalarla belirtilir.
portage: 1) taşıma veya nakletme işi; taşıma. 2) bu
nun ücreti; taşıma ücreti. 3) bir taşıma yolu üzerin
den (gemiler vb. i) ile taşımak veya nakletmek.
portative: 1) yük, dolgu vb. i taşıma gücüne ait veya
bu güce sahip olan. 2) taşınabilir; portatif.
port authority: Bir ülkenin deniz trafiği yönetmelikle
rinden sorumlu devlet kurumu; liman başkanlığı; li
man yönetimi; liman başkanı; liman reisi.
porthole: 1) gemilerin bordalarından ışık ve havanın
girmesini sağlamak için yapıları dairesel kısım; lum-
buz. 2) gemilerin bordalarında bulunan yükleme
için bir açıklık; lumbar. 3) bir ocak kapağı gibi, şekli
bir bakıma buna benzeyen bir delik.
porthole glass: Den. lumbuz camı.
portion: Parça; porsiyon.
Portland cement: Kireçtaşı ve kil veya benzer madde
lerin yakılması ile yapılan ve su altında sertleşen bir
tür çimento; Portland çimentosu.
port scavenging: Portlaria donatılmış iki zamanlı mo
torlarda uygulanan bir süpürme yöntemi; basit port-
lu süpürme; portlu süpürme; Bkz. scavenging.
port stick: Esk. Buh. Mak. slayt (çekmece) valfı ayar
lamak veya lid miktarını ölçmek üzere çam tahtasın
dan yapılmış, genişliği 20 mm ve kalınlığı 12 mm
olan bir çubuk; port mastarı; slayt valf mastarların
dan biri.
pos.: Bkz. positive.
pose: Demir tozu.
position: 1) Aritm, türlü deneme değerleri kabul ede
rek bilinmeyen bir niceliği bulma yöntemi; rule of tri
al and error adı da verilir. 2) yerleştirmek. 3) belirli
bir gruba koymak. 4) yer; mevki; mahal: Geminin
mevkii gibi. 5) ofis; iş.
positive: 1) diğer elektrottan daha yüksek potansiye
le sahip olan bir elektrot için söylenir. 2) Elekt. a) bir
parça ipeğe sürtüldüğü zaman bir cam çubukta üre
tilen elektrik türüne ait veya onu belirten, b) pozitif
elektrik ile üretilen ve yüklenen; pozitif; karşıtı nega
tive. 3) Mate, sıfırdan daha büyük. 4) nitelik, nicelik,
 positiv e colum n
batarya terminali, fotoğraf baskısı, derece bakımın
dan pozitif bir şey.
positive column: Bir deşarj (boşalım) tüpünde anot
tan katota doğru uzanan ışıklı akkor; tüpü 5 mm Hg
yüksekliğindeki basınçta doldurur; pozitif kolon ya
da sütun.
positive-feed oiler: Bkz. lubricator.
positive ion: Bir ya da daha fazla elektron kaybetme
si nedeniyle pozitif yük taşıyan bir iyon; pozitif iyon.
positive lap: Orta durumda iken, slayt valfın portu
tam kapadıktan sonra arta kalan parçası; pozitif lep;
Bkz. lap.
positive lift: Basacağı sıvı düzeyinden daha yukarıya
yerleştirilmiş bir pompanın alıcı tarafı ile sıvı yüzeyi
arasındaki mesafe; pozitif yükseklik.
positive magnetic pole: Bir mıknatısın kuzeyi araştı
ran kutbu; pozitif mıknatıs kutbu.
positive nucleus: Daima pozitif yüke veya şarja sa
hip olan bir atom çekirdeği; pozitif çekirdek.
positive pole: Pozitif veya + kutup (bir pil, akü, jene
ratör vb. inin).
positive rays: Bir vakum tüpünde, katotta açılan de
liklerden geçen pozitif yüklü atom ve molekül hüz
mesi; pozitif ışınlar.
positive valence: Bir atom veya grup tarafından bir
ya da birden fazla elektron kaybetme sonucu bir de
ğer; pozitif değer.
positive work: Mot. silindir içinde genişleme sırasın
da yapılan iş; pozitif iş.
positron: Elektrona benzeyen fakat pozitif yüke sahip
olan tanecik veya partikül; pozitron.
positron emission: Çekirdekten bir pozitronun neşre-
dildiği işlem; pozitron yayılımı veya intişarı.
post: 1) çoğu zaman uzun ve kare kesitli veya silindir
sel bir parça ağaç, metal vb.; kazık; dikme; direk; sı
rık. 2) şekli ve amacı bakımından buna benzeyen
herhangi bir şey. 3) bir geminin kaybolduğu veya
battığını ilan etmek.
post mortem: Bilgisay. işlem sonrası (inceleme).
post scavenge: Diz. Mot. iki zamanlı makinelerde sü
pürme portları kapandıktan sonra bir miktar havanın
egzoza kaçması; sonraki veya ileri süpürme.
potable: içilebilir; Çoğ. içilebilir bir şey; içecek; içki.
potable water: içme suyu.
potable water pump: Den. lavabo, sebil veya hidro
forlara içme suyu sağlayan küçük güçlü bir pompa;
içme suyu pompası.
potable water system: Gemilerin sebil, lavabolar,
duş vb. i gerekli yerlerine sabit olarak içme ya da yı
kanma suyu sağlamak üzere oluşturulan devre; iç
me suyu devresi.
potash: 1) doğal salamura, alkol vb. i yapımında da
mıtma artıkları, yüksek fırınların baca tozları, odun
külü vb. inden elde edilen ve yumuşak sabun, güb
re vb. i yapımlarında kullanılan bir oksit; potas, K2O.
2) kostik potas; potasyum hidroksit; KOH. 3) potas
yum karbonat, K2CO3
potash mica: Yalıtıcı ya da izolatör olarak kullanılan
lifli bir mineral; alüminyum ve potasyum ortosilikat;
muskovit; potas mika.
potassic: Potasyuma ait veya potasyum kapsayan.
potassium: Havada hızlı bir biçimde etkilenen yumu
şak, gümüş beyazı, muma benzeyen kimyasal meta
lik bir element; potasyum; kalyum; tuzları şeklinde
doğada bol miktarda bulunur; gübre, cam vb. i ya
pımlarında kullanılır; Simg.K; at.ağ. 39,096; at.no.19.
424 potassiu m nitrat e tes t
potassium bicarbonate: Tıpta kullanılan beyaz, kris
talli çözünür bir tuz; potasyum bikarbonat, KHC0 3.
potassium bromide: Beyaz, kristalli bir bileşik; potas
yum bromür, KBr; fotoğrafçılıkta, tıpta vb. kullanılır.
potassium carbonate: Beyaz, kristalli kuvvetli alkalin
bir bileşik; potasyum karbonat, K 2 C0 3 ; sabun, cam
vb. i yapımında ve tıpta kullanılır.
potassium chlorate: Renksiz, kuvvetli oksitleyici bir
madde ve kristalli bir tuz; potasyum klorat, KCI0 3 ;
patlayıcılar, kibrit, diş macunları vb. i yapımında kul
lanılır.
potassium chloride: Renksiz, kristalli bir tuz; potas
yum klorür, KCI; gübreler, patlayıcılar vb. inde kulla
nılır; Bkz. sylvite.
potassium cyanate: Yabanıl otları denetlemek için
kullanılan renksiz iğnecikler; potasyum siyanat, KC-
NO.
potassium cyanide: Aşırı zehirli, beyaz kristalli bir bi
leşik; potasyum siyanür, KCN; metalürjide, altın elde
etmede, kaplamacılıkta, böcek öldürücü yapımında
kullanılır.
potassium dichromate: Sarımsı kırmızı, kristalli bir bi
leşik; potasyum dikromat, KgCr2O7 oksitleyici mad
de olarak, fotoğrafçılıkta, boya yapımında vb. kullanı
lır.
potassium hydroxide: Beyaz, kristalli bir tuz veya ha
vadan emdiği nem ile eriyebilen bir katı bileşik; po
tasyum hidroksit, KOH; sabun, cam vb. i yapımında
kullanılır, silindir yağlarına katılır; çok kuvvetli bir al
kali ve havadan karbon dioksit emen kimyasal bile
şik; caustic potash şeklinde de yazılır.
potassium hydroxide solution: Sıv. Yük. potasyum
hidroksit çözeltisi; potas kostik likörü; potas kostik
çözeltisi; potasyum hidrat çözeltisi; aşındırıcı ve pas
yapıcı, kokusuz, renksiz veya hafif sarı renkli, alkali
ailesinden, higroskopik ve dayanıklı, insan sağlığı
için zararlı bir sıvı; Simg. KOH; 20°C'de öz.ağ. 1,5;
k.n. 150°C; d.n. 4°C'de başlar; suda tümü ile çözü
nür; 20°C'de viskozitesi yaklaşık 0,1 P; gemilerde 10°-
40°C sıcaklık ve atmosferik basınçta taşınır; 40°C'nin
üzerindeki sıcaklıklarda yumuşak çelikten yapılmış
tank malzemesinde kostik gevreklik Bkz. ca ustic
enbrittlement oluşturucu tehlikesi vardır.
potassium iodate-iodide test: Buh. Kaza. besi (fid)
suyundaki sülflt miktarını bulmak için uygulanan bir
deney; potasyum iyodat-iyodür deneyi: İçinde 4
3 3
cm sülfürik asit ve 1 cm nişasta endikatör çözeltisi
3
bulunan bir porselen kaba 100 cm filtre edilmemiş
besi suyu alınır, çözeltiye potasyum iyodat-iyodür
damlatılır ve sürekli karıştırılır. Bu ayıraç, sülfiti sülfa
ta oksitler ve mavi renk üretmek için çözeltiye ayıraç
eklenmeye devam edilir, derhal kullanılan miktar
3
saptanır ve [(cm iyodat iyodür/cm besi suyu) x
3
806] ile ppm türünden SO, bulunur.
potassium iodide: Fotoğrafçılıkta kullanılan beyaz ta
necikler; potasyum iyodür; Kl.
potassium myronate: Renksiz, kristalli, glükosittuzu;
potasyum mironat, KC 10 H 18 O 10 NS 2 ; siyah hardal
tohumundan elde edilir; hidroliz ile glükoz verir.
potassium nitrate: Renksiz, kristalli bir bileşik; potas
yum nitrat; KN0 3 ; gübre, barut, koruyucularda, kim
yada ayıraç ve oksitleyici madde olarak kullanılır; ni
ter, salt peter şeklinde de kullanılır.
potassium nitrate test: Potasyum nitrat deneyi; Fid
(besi) suyundaki yedek fosfat miktarını saptamak
3
için kullanılan bir deney: Sıcak, süzülmüş 50 cm su-
po ta ssiu m pe rmanganat e 425 powe r balanc e

ya 4 gram potasyum nitrat eklenir ve çözününceye

pound: Büyük bir çekiç kullanarak, ağır darbelerle
dek çalkalanır, saydam bir çözelti elde edilinceye
3 vurmak ya da dövmek.
dek süzülür. Bu çözeltinin 25 cm 'ü 40°C'ye kadar
3 poundal: Bir librelik (0.453 kg) bir kütleyi bir saniye
ısıtılır ve 5 cm amonyum molibdat eklenir, çözelti de bir fit (0,3048 m) hızla kaldıran veya hareket etti
çalkalanır ve bulutlanma başlayıncaya kadar bu du ren iş birimi.
rumda tutulur. Bunun için geçen zaman not edilir. pound per square inch: Bir inç karelik (6,45 cm )
2

Fosfat yedeğinin miktarı ne kadar yüksek ise bu tep bir yüzeye uygulanan bir paundluk (0,453 kg) bir
kime o kadar kısa zamanda meydana gelir; iki daki
kuvvet; inç kareye libre olarak basınç; psi kısaltması
kadan az bir zaman fosfat yedeğinin 80 ppm'den bü
ile gösterilir.
yük, 5 dakikadan büyük zaman 20 ppm'den az fosfa
pour: 1) sürekli bir akım şeklinde akmaya neden ol
tı (P0 4 ) belirtir.
mak. 2) serbest, sürekli veya bol miktarda akmak.
potassium permanganate: Koyu mor renkli, kristalli
3) şiddetle yağmak (yağmur). 4) akma. 5) şiddetli
bir bileşik; potasyum permanganat, KMn0 4 ; oksitle
yağmur.
yici madde, antiseptik vb. olarak ve hacimsel analiz
pouring laddies: Erimiş metali ocaktan itibaren taşı
lerde kullanılır.
yarak kalıplara akıtan araç; erimiş metal akıtma kep
potassium sulfate: Yapay gübre yapımında ve kimya
çeleri veya kapları.
sal analizlerde kullanılan renksiz kristaller; potas
pour point: Akaryakıtların bir boruda veya boru devre
yum sülfat, K2SO4 sinde akabildikleri en düşük sıcaklık derecesi; akma
potency: 1) güç; kuvvet. 2) gelişme için kapasite; ge
noktası; akma sıcaklığı; motorlarda kullanılan yakıtla
lişme kapasitesi.
rın çoğunun akma noktası 0°C'nın altındadır; dizel
potential: 1) verilen bir nokta ile aza arasındaki potan
yakıtları için maksimum akma noktası -18°C veya
siyel farkı. 2) Elekt. bir devre veya alanının bir nokta
0°F'dir.
sında göreli (rölatif) gerilim, elektrik şarjı miktarı ve
pour point additives: Bkz. pour point depressor.
ya elektrifikasyon derecesi; potansiyel. 3) Fiz. duru
pour point depressor: Akma noktalarını veya sıcaklık
mun fonksiyonu olarak enerjide bir skalar büyüklük;
larını düşürmek için ve mum oluşmasına engel ol
potansiyel.
mak amacıyla yağlama yağlarına katılan alkil nafte-
potential difference: Aralarında akan akım sonucu
len vb. i maddelerden biri; akma noktası düşürücü.
iki noktanın elektriksel durumundaki fark; potansiyel
pour point improver: Bkz. pour point depressor.
farkı.
pour test: Mot. yağlama yağlarının akma noktalarını
potential divider: Bir elektrik cihazının uçları arasın
ve yakıt içindeki göreli mum miktarını saptamak için
daki potansiyel farkını denetlemek için kullanılan de
yapılan deney; akma deneyi, tecrübesi veya testi.
ğişken bir direnç elemanı.
powder: Herhangi bir kuru maddenin çok ince, duma
potential energy: Bobin biçimindeki bir yayda, baraj
na benzer partikül şeklinde, ezilerek ya da öğütüle
gölündeki suda, bir dağın tepesindeki kaya ya da
rek üretilen şekli; toz; pudra. 2) özel bir toz türü. 3a)
karda olduğu gibi, hareket yerine göreli durum sonu
toz şeklinde bir ilâç. b) bunun bir dozu. c) toz duru
cu olan enerji; potansiyel enerji; durağan enerji.
muna getirmek.
potential energy, nuclear: Bir çekirdekte tüm nükle-
powdered: Toz haline getirilmiş.
onların, aralarında etkiyen çekirdek kuvvetlerinden
powdered coal: Yıkanıp öğütülerek pudra kıvamına
gelen ortalama toplam enerji; nükleer potansiyel
getirilen ve enerji üretmek üzere kullanılan kömür;
enerji.
tozkömür; pudra kıvamında kömür.
potential galvanometer: Yüksek dirençli, voltmetre
powder magazine: Barut ve patlayıcıların depolandı
olarak kullanılabilen bir galvanometre; potansiyel
ğı bir bölme; cephanelik; baruthane.
galvanometre.
powder metallurgy: Metal ve alaşımları toz haline in
potential gradient: Mesafe ile potansiyelin değişim
dirgedikten sonra bunlara büyük basınç ve sıcaklık
miktarı; terim çoğu zaman elektrik alanlarına uygula
ta şekil vererek katılaştırma işlemi veya bilimi; toz
nır; bir iletkene de uygulanabilir; potansiyel değişi
metalürjisi.
mi.
powdery: 1) toza alt; toza benzer; toz şeklinde. 2) toz
potentially: Kuramsal olarak mümkün, fakat henüz
la kaplı; toz gibi.
gerçek olmayan; olanak dahilinde.
power: 1) iş yapma kapasitesi; yapma ve üretme yete
potentiometer: Elektrik potansiyelini ölçmek ya da
neği. 2) fiziksel kuvvet veya enerji: Elektrik enerjisi
denetlemek için bir cihaz; potansiyometre; voltmet
gibi. 3) fiziksel kuvvet veya enerji uygulamak için uy
re; gerilim ölçer.
gulama kapasitesi: 60 vatlık güç gibi. 4) Mate. bir sa
pot metal: 1) Orj. Ola. kap kaçak yapımında kullanı
yının kendisi ile çarpımının ürünü: 2'nin ikinci kuvve
lan kurşun ve bakırın bir alaşımı. 2) kap yapımı için
ti 4 ve 2'nin beşinci kuvveti 32'dir gibi. 5) Opt. bir
uygun bir demir türü. 3) erime sırasında bile her ta
mercek, mikroskop, teleskop vb. inin büyütme dere
rafı renkli olan boyanmış cam.
cesi; görüntü ve cisim çaplarının oranı ile belirtilir.
pottle: 1) Esk. yarım galona (1,89 litreye) eşit bir sıvı
6) bir güç kaynağı ile sağlamak ya da temin etmek.
ölçüm birimi. 2) bu kapasiteye sahip olan bir kap ya
7) elektrik enerjisi ile çalıştırılan. 8) makine güç siste
da maşrapa. 3) bu kabın içeriği.
minden hareket alarak hizmet veren.
pounce: Çok ince mangal kömürü tozu; model veya
power bearings: Güç yatakları; elektrik jeneratör ve
kalıp çıkarmada kullanılır.
motorlarının, santrfüj pompaların, türlü blover ve fan
pound: ingiliz ölçü sisteminin ağırlık birimi; paund;
ların yatakları gibi düzgün yük altında çalışan yatak
libre; 16 oz; 0,456 gram; 0,45 gram. 2) fut-paund-sa-
lar.
niye sisteminde kuvvet birimi.
power balance: Mot. Güç dengesi; güç balansı; her
powe r balancin g 426 power , wate r

silindirden eşit güç elde edilen (makine).

power pack: Transformatör, doğrultmaç, kapasitör ve
power balancing: Mot. güç dengelenmesi; gücün ba-
rezistörlü bir devreye klavuzluk eden ve alternatif
lanse edilmesi.
akımla girişi besleyen bir cihaz; çıkış tarafı 100-1000
powerboat: Motorlu hızlı tekne; hızlı motortbot.
V'tuk doğru akım sağlar.
power brake: Oto. Paskal ilkesine göre çalıştırılan ba-
power panel: Gücü ana besleyiciden (fiderden) alıp,
latalı fren; güç freni; hidrolik fren.
onu ayrı motorlar için devrelere ve güç cihazlarına
power breeder: Hem yararlı güç ve hem de yakıt
ileten panel; güç paneli.
oluşturmak üzere inşa edilen reaktör; güç üretici (re
power piston: 1) hidrolik regülatörlerde güç üreteci
aktör).
olarak kullanılan servomotorun pistonu; alt tarafında
power card: Diz Mot. güç diyagramı; güç kartı; silin
ki basınçlı yağ ile çalışarak yakıt püskürtme pompa
dirlerden, gücü saptamak amacıyla alınan endikey-
sının rak koluna kumanda eder. 2) Mot. makine silin
ter (pV) diyagramı.
dirlerinde üretilen gücün krank miline aktarılmasını
power consumption: Elekt. dağıtım tablolarındaki vat-
sağlayan piston; güç pistonu.
metrelerin belirttikleri güç; tüketilen güç; güç tüketi
power plant: 1) belirli bazı işletmeler için güç kayna
mi.
ğı olarak hizmet eden tüm cihazlar; güç tesisi; güç
power cord: Güç kablosu.
kuruluşu: Bir geminin güç tesisi gibi. 2) güç, özellik
power cycles: Mot. ideal, hava veya yakıt-hava çev
le elektrik gücü üreten bir fabrika; santral; elektrik
rimlerinin tümü; güç çevrimleri.
santralı. 3) bir otomotif aracının makine, karbüras-
power cylinder: 1) hidrolik regülatörlerde güç kayna
yon, ateşleme, soğutma ve yağlama sistemleri.
ğı olan servomotorun silindiri. 2) Mot. gücün üretildi
power-press: Her türlü pres işini yapan, bir elektrik
ği makine silindiri; güç silindiri.
motoru ile çalıştırılan ve pedala basıldığı sürece de
power driil: 1) elektrik motoru ile çalıştırılan portatif
vamlı olarak çalışan bir makine; güç presi; güç (ile
bir matkap veya delgi; elektrikli breyz. 2) dikey çalı
çalışan) pres.
şan, büyük matkap tezgâhı.
power pump: Çalışma gücü dış bir kaynaktan sağla
power driven: Güç ile çalıştırılan veya işletilen.
nan, piston ya da plencerin doğrusal hareketine bağ
power, eiectric: Bkz. Electric power.
lı olan, çok yüksek basınçlı pompa; besi suyu pom
power factor: Voltmetrede okunan gerçek gücün za
pası gibi bir pompa; güç pompası; pistonlu pompa;
hiri güce oranı; güç faktörü; güç etkeni; faz açısı;
plencerii pompa
cos,u ile gösterilir.
power-reactor: Bkz. nuclear reactor.
power factor meter: Elekt. Alternatif (dalgalı) akım
power rectifier: Akımın bir yönde akmasına müsaade
dağıtım tablolarının üzerinde bulunan ve güç faktörü
etmek amacıyla alternatif akımı doğru akıma çevir
nü belirten bir ölçü cihazı; cos ölçer.
mek için kullanılan bir cihaz; güç değiştiricisi; iki
power feeders: Elekt. Işık devreleri hariç, elektrik mo
elektrot (anot ve katot) ile bunlann arasında bulu
torlarının devrelerini besleyen güç besleyicileri; bes
nan ve akımı ileten bir maddeden oluşur.
leme devreleri.
power rule: Güç kuralı: "Elektriksel güç, gerilim ve
powerful: Güçlü; güce sahip; gücü olan; kuvvetli; etki
akım şiddetinin ürünüdür"; W = Vxl (vat, W).
li.
power saw: Bir elektrik motoru tarafından çalıştırılan
power-hammer: Türüne bağlı olarak buhar veya ba
testere; güç testeresi; makineli testere.
sınçlı hava ile çalıştırılan, çoğu duyarlı kontrola sa
power socket: Elekt. priz.
hip olan dövme makinesi; güç şahmerdanı; güç çeki
power station: Bir jeneratör ve bu jeneratörü çalıştır
ci.
mak için makineler kapsayan bir bina; elektrik san
powerhouse: Özellikle elektrik enerjisinin üretildiği te
tralı; güç santralı; çeviren makineler buhar makinesi,
sis; elektrik santralı.
gaz türbini, dizel motoru veya su türbini (hidro-elek-
power index: Mor. sıkıştırma eğrisinin ortalama üssü;
trik güç) olabilir; güç santralları enterkonekte siste
politropik sıkıştırmada 1,34-1,39 ve adyabatik sıkıştır
me elektrik enerjisi sağlarlar.
mada ise 1,41 değerlerini alır; güç indeksi.
power supply: Bir elektron tüpünde elektrik gücü kay
power law: Bkz. power rule.
nağı; güç kaynağı.
powerless: Güçsüz; kuvvetsiz; zayıf.
power take-off: Diz. Mot. verimli besleme sisteminde
power line: Elektrik motorlannın bulunduğu güç dev
Bkz. efficiency booster system bir gaz türbininin
relerini besleyen kablo; güç kablosu.
ürettiği gücün krank mili tarafından alınması; güç al
power loss: 1) elektrik makinelerinde bakır, demir,
ma.
eddy (edi) veya histerizis kayıplarının toplamı olan
power take-off gear: Diz. Mot. güç alma donanımı;
güç kayıbı. 2) Mot. sürtünme ve rüzgârlama (vanti-
Bkz. power take-off.
lasyon) kayıpları ile makine tarafından çalıştırılan
power tools: Elektrik motoru ile çalıştınlan türlü alet
yardımcı makinelerin tükettikleri güç. 3) Buhar Türb.
ler.
nozul (meme, lüle), kanat, rüzgârlama (vantilasyon)
power transformer: Özellikle güç devreleri için di
ve ısı kayıplarından gelen güç kayıbı.
zayn edilen ve çoğu zaman çelik bir mahfaza içine
power off: Kapamak (bir elektrik anahtarını).
konulan bir transformatör; güç transformatörü.
power on : Açmak (elektrik anahtarını).
power transmission system: Elekt. güç iletim siste-
power-operated: Buharlı, basınçlı hava, hidrolik ba
mi.
sıncı, elektrik enerjisi vb. i ile çalıştırılan; güçle çalış
power-volume ratio: Diz. Mot. silindirlerin toplam
tırılan.
strok hacmine uyan endike veya fren beygir gücünü
power output: Bir makinenin üreterek dış devreye
belirten bir kavram; güç-hacim oranı.
verdiği güç; güç verdisi; yük.
power, water Bkz. water power.
pozzolan a
pozzolana: Bkz. pozzuolana.
pozzuolana: Su çimentosu veya hidrolik çimentosu
yapımında kullanılan öğütülmüş volkanik kaya.
ppm: Parts per million: Milyonda kısım.
Pr: Bkz. praseodymium.
pr.: Bkz. power.
praseodymium: Nadir toprak grubundan metalik kim
yasal bir element; prasedimiyum; tuzları genel ola
rak yeşil renklidir; Simg. Pr; at.ağ. 140,92; at.no. 59.
pratique: Den. karantina veya sağlık kurallarına uy
gun olarak bir gemiye verilen, liman içinde çalışma
ya devam edeceğine dair belge; pratika.
pre-: Önce, öncelikte, erken, önde anlamlarında bir
önek.
prearrange: Önceden düzenlemek.
prearrangement: Düzenlenmesi önceden yapılan.
precaution: 1) önceden alınmış tedbir veya önlem.
2) olası tehlike, arıza vb. ine karşı önceden alınmış
önlem.
precession: İlk durumuna göre bir jireskopun dönme
düzlemi açısını değiştirmeye gayret eden herhangi
bir kuvvetin ürettiği bir hareket; presezyon.
precipitant: Kimy. bir çözeltiye eklendiği zaman çökel
ti oluşturan bir madde; çökeltici bir madde.
precipitate: 1) iki maddenin çözeltileri arasında kim-
yasai etki ile oluşan çözünmez bir ürün. 2) Meteo.
yoğuşmak ve yağmur, kar, sulu kar vb. i şeklinde
düşmek veya yağmak. 3) Kimy. kimyasal ayıraç, sı
caklık vb. t etkisiyie bir çözeltiden katı olarak ayrılan
bir madde; çökelti.
precipitation: 1) havadan ayrılan veya bulutlardan dü
şen yağmur, kar, sulukar, sis, don, çığ vb. i gibi
nem. 2) kimyasal biçimde çözeltilerinden katıların
ayniması.
precipitation hardening: Bkz. age hardening.
3
precipitation number: Diz. Mot. 10 cm kullanılmış
3
yağ 90 m petrol naftası ile karıştırılıp hepsinin birlik
3
te sepere edilmesiyle elde edilen cm türünden tor
tuyu belirtir; kullanılmış yağ içindeki tortu miktarını
saptamak üzere uygulanır; preslpitasyon sayısı; tor
tu deneyi; tortu sayısı en fazla 0,5 olmalıdır; bu sayı
yı aşan değerlerde yağ değiştirilmelidir.
precipitator: Çöktüren kişi ya da şey; çöktürücü; çö
keltici.
precise: 1) tam anlamıyla tanımlanan; doğru olarak
belirtilen. 2) değişimi olmayan; dakik olarak doğru;
kesin.
precisely: Kesin bir şekilde; kesin olarak; kesinlikle.
precision: Kesin olma niteliği; kesinlik; dakiklik.
precision bearing: Mot. yüksek devirli makinelerin
palamar yataklarında kullanılan, el ile alıştırılama-
yan, çok duyarlı işçilik gerektiren, selleri daha ince
yapılan ve yatak metalleri çok ince olan yatak; has
sas yatak; duyarlı yatak.
pre-combustion: Ön yanma; Bkz. pre-combustion
chamber.
pre-combustion chamber: Sömidizel (yarım dizel)
makinelerinde yakıtın yanmaya hazırlandığı ve ilk
olarak tutuştuğu, çoğunlukla silindir kapağı üzerinde
olan ve bir ya da bir kaç dairesel kanal ile silindire
bağlanan hücre; ön yanma odası; ön yanma hücre
si.
precool: Paketleme ya da nakletmeden önce yapay
olarak soğutmak.
427 pres s of sail (or canvas )
precooler: Gaz. Türb. kapalı bir çevrimde, türbinde
görev yaptıktan sonra iş gören medyumun veya
maddenin deniz suyu tarafından soğutulduğu yer;
ön soğutucu; Gem. Mak. prekuler.
precooling: Ön soğutma; önceden soğutma.
pre-exhaust: Serbest ya da ön egzoz: Bkz. free exha
ust.
prefabricate: 1) önceden yapmak veya imal etmek.
2) standartlaştırılmış bölümier yardımıyla ve çabuk
olarak inşa etmek: Prefabrik ev gibi.
preheat: Önceden ısıtmak; ön ısıtma.
preheater: 1) daha çok sömidizei makinelerinin enjek
törlerinden yakıtı püskürtmeden önce ısıtan ısıtıcı;
ön ısıtıcı.
preheating: Ön ısıtma.
preigniton: Benz. Mot. yanma odası duvarlarında kız
gın noktalar oluşması nedeniyle, silindirdeki hava-
benzin karışımının kıvılcım oluşmadan kendiliğinden
ve normal zamanından önce tutuşması; ön tutuşma
veya yanma.
preliminary exhaust: Dört zamanlı motorlarda egzoz
süpapı, iki zamanlı makinelerde egzoz portları açıldı
ğı an silindirden gaz firarı; ön egzoz; serbest egzoz;
Bkz. free exhaust.
premature ignition: Bkz. preignition.
premium: 1) ödül ya da hediye. 2) ödenen ek miktar;
özellikle, borç ve faiz için ödenen miktar. 3) sigorta
poliçesi için aralıklarla ödenen ücret; sigorta primi.
4) çok yüksek değer.
preparation: 1) hazırlama. 2) hazırlanmış; hazırlık. 3)
hazırlamak için yapılan bir şey. 3) özel bir amaç için
hazırlanmış bir şey.
preparation phase: Hazırlık safhası; Bkz, ignition de
lay.
prepare: 1) hazırlamak; çoğu zaman özel bir amaç
için hazırlamak. 2) gerekli teçhizat vb. i ile donat
mak. 3) bir plân ya da formüle göre malzeme, bile
şen, parça vb. lerini bir araya koymak; tesis etmek.
preservable: Korunabilir; saklanabilir.
preservation: Saklama ya da saklanma.
preserve: 1) zarar, hasar, tehlike, vb. inden koru
mak; muhafaza etmek; saklamak. 2) gelecekte kul
lanmak üzere tuzlayarak, turşu ve konserve vb. ya
parak hazırlamak (yiyecekler için).
press: 1) sürekli kuvvet ya da ağırlıkta etkilemek; bas
tırmak; sıkıştırmak. 2a) sıkıştırma ile suyunu çıkar
mak, b) sıkıştırmak. 3) ütülemek. 4) basınç geçir
mek ya da uygulamak. 5) sıkıştırma veya sıkıştırıl
ma. 6) basınçla kıran, damgalayan, düzelten vb. i
bir cihaz veya makine. 7a) basım için türlü makine
lerden herhangi biri; matbaa makinesi, b) baskı sa
natı, işi veya uygulaması.
pressboard: Yalıtım veya izolasyon maddeleri ile do
yurulmuş, cam gibi parlak bir madde; karton; yük
sek basınç ve sıcaklık için uygun değildir; petrol ve
yağlama yağı boru devrelerinde kullanılır.
press fit: Pres veya basınçla birbirine geçirme; sıkı
geçme.
press, hydraulic: Bkz. hydraulic press.
pressed-in bushing: Bkz. full-floating bushing.
press of sail (or canvas): Den. herhangi belirli bir
rüzgâr basıncı altında bir gemiyi emniyetli bir biçim
de yürütecek maksimum yelken yüzeyi ya da mikta-
n.
pressure
pressure: 1) sıkıştırma veya sıkıştırılma; kompresyon.
2) Elekt- elektromotor kuvvet. 3) Fiz. zıt bir gövdeye
uygulanan kuvvet; bir yüzey üzerine dağıtılan itme
ya da srast; birim alana uygulanan kuvvet; basınç;
2
N/m , bar, atm, at. psi vb. i kısaltmalarla belirtilir.
pressure, absolute: Bkz. absolute pressure.
pressure alarm: Diz. Mot. ceket ve piston soğutma
suyu ve yağlama yağı sistemlerine uygulanabilen ve
buralardaki basınç belirli bir değerin altına indiğinde
işletmeciyi sesle uyaran cihaz; basınç alarmı; moni
tor şeklinde de kullanılır.
pressure altitude: Standart atmosferde verilen bir ba
sınca uyan altitüt; basınç rakımı; yükseltisi veya alti-
tütü.
pressure-charged: Bkz. supercharged.
pressure charging: Bkz. supercharge.
pressure compounded turbine: iki ya da daha fazla
sayıdaki De Laval kademesinden oluşan türbin; ba
sınç basamaklı türbin; Rateau (Rato) türbini.
pressure compounding: Basınç basamaklarından
oluşan (türbin); basınç basamaklı.
pressure-control valve: Çek ya da stop valf sınıfına
girmeyen ve sıvıların basınçlarını denetlemek için
özel olarak dizayn edilen valf; basınç denetim valfı.
pressure cooker: Düdüklü tencere.
pressure, oritical: Kritik sıcaklığında bir gazı sıvılaştır
mak için gerekli basınç; kritik basınç.
pressure drop: Basınç düşümü; giriş ve çıkış basınç
ları arasındaki fark; iç sürtünme nedeniyle oluşur.
pressure face: Den. bir gemi tornayte hareket ediyor
ken pervanesinin kanatlarının arka tarafı; basınç yü
zü; sadece face olarak da kullanılır.
pressure feed system: Buh. Türb. bir pompanın sağ
ladığı basınç ile rotorşaft ve devir düşürücü dişlilerin
yataklarının yağlandığı devre; basınçlı yağlama siste
mi; cebri yağlama devresi; basınçlı besleme sistemi.
pressure filter: Diz. Mot. yağlama yağının pompa ba
sıncı ile geçirilerek temizlendiği, çoğunlukla bez tor
ba elemanlı bir süzgeç; basınç filtresi.
pressure-fired boiler: Bir gaz türbininin çevirdiği ha
va kompresörü tarafından sağlanan aşırı doldurma
havasının yanma havası olarak kullanıldığı kazan;
basınçlı hava ile fayraplı kazan; süperşarjlı kazan;
süperşarjlı buhar üretme sistemi.
pressure, gauge: Bir manometre tarafından ölçülen,
atmosfer basıncı üzerinde veya altındaki basınç; ma
nometre basıncı.
pressure gradient: İki yer arasındaki basınç değişimi
miktarı; basınç değişim miktarı.
pressure gun: Gresleri basınçla grasörlere (gres kap
larına) basan tabanca; basınç tabancası; gres taban
cası; gres pompası.
pressure head: 1) basıncı nedeniyle bir sıvının her
bir birim ağırlığının enerjisi; basınç hedi veya basınç
yüksekliği. 2) pilot tüpünden oluşan ve hava akıntıla
rının hızını ölçmek için kullanılan bir uçak cihazı.
pressure, hydrostatic: Bkz. hydrostatic pressure.
pressure increase ratio: Sabit hacimde yanmalı çev
rimlerde, yanma sonundaki basıncın, yanma başlan
gıcındaki basınca oranı; basınç artması oranı.
pressure, impact: Hareketli bir sıvı tarafından, onun
akımına dik olan bir düzleme uygulanan basınç;
çarpma basıncı.
pressure indicator: Bkz. indicator.
pressure law: Hacmin sıcaklıkla değiştiği, bu arada
basıncın sabit kaldığı kanun; basınç kanunu: "Sabit
hacimdeki bir gaz kütlesinin basıncı, 1°C sıcaklık
.128 pressuretro l
yükselmesi için, 0°C'de basıncın 1/273'ü kadar yük
selir."
pressure lubrication: Diz. Mot. karterden çarpma ile
yağ alamayan makine kısımlarının yağlanmasında
standart bir yöntem; basınçla yağlama; cebrî yağla
ma; yağlama yağı bir dişli vb. i pompa ile samp (ma
kine altı) tanktan çekilerek (2-6 bar) basınçla maki
nenin gerekli kısımlarına verilir.
pressure oiling: Bir pompa, lubrikatör vb. ile yağla
ma; basınç ile yağlama; cebrî yağlama.
pressure, partial: Bir gaz karışımının bileşenlerinden
(kısmî gazlarından) biri tarafından uygulanan ba
sınç; kısmi basınç.
pressure-reducing valve: a) ilk hareket sistemlerin
de olduğu gibi, basınçlı havanın (~ 35 bar) basıncı
nı düşürmede (20-25 bara) kullanılan diyaframlı ve
ya pilot valflı bir cihaz; basınç düşürme valfı: Gem.
Mak. redyusin valf. b) buharlı devrelerde taze buha
rın basıncını düşüren ve onun ısıtma, sıcak su vb. i
sistemlerde kullanılmasını sağlayan valf.
pressure regulator: Diz. Mot. yağlama devresi üzerin
de bulunan, yay yükü ile çalışan ve yatakların boş
lukları normal iken bol miktarda yağ baypas eden,
yatakların klerensleri aşırı olduğu zaman yağ verme
yen ve yatakların bakım zamanlarının geldiğinin an
laşılmasına neden olan cihaz; basınç regülatörü.
pressure regulator valve: Bkz. pressure regulator.
pressure relief valve: Diz. Mot. silindir kapakları üze
rinde bulunan ve silindirde belirli basınç aşıldığı za
man kendiliğinden açılarak basıncı gideren ve yay
yükü ile çalışan bir valf; basınç giderme valfı; Gem.
Mak. rilif valf; emniyet valfı; sadece relief valve ola
rak da kullanılır.
pressure rise, rapid: Diz. Mot. tutuşma gecikmesin
den sonra silindir içindeki anî basınç yükselmesi;
hızlı basınç artması veya yükselmesi.
pressure shift: Kaynak yüksek basınç altında olduğu
zaman, tayf hatlarının dalga boyundaki değişim; ba
sınç değişimi.
pressure spindle: D/z. Mot. bir yay basıncı ile enjek
tör iğne valfını yuvasına bastıran dairesel kesitli çu
buk; sıpındıl; baskı çubuğu.
pressure spring: Enjektörlerin püskürtme basınçları
nın ayarlanmasına yardım eden ve baskı çubuğu
aracılığı ile iğne valfı yuvasına bastıran yay; enjektör
yayı; basınç yayı; enjektör basınçlarının ayarlanma
sında bu yayın tansiyonu arttırılarak işlem yapılır.
pressure, standart: 0°C'de 760 mm cıva yüksekliği
tarafından uygulanan basınç; standart basınç.
pressure stress: Yüksek basınçtan kaynaklanan ge
rilme ya da stres; basınç gerilmesi; silindir laynerleri-
ni etkileyen basınç gerilmesi gibi.
pressure thermometer: Basınç termometresi;
-51°C'den (-60°F) 1650°C'ye (3000°F) kadar ölçüm
yapabilen Bourdon tüplü Bkz. Bourdon tube sıcak
lık ölçer; Bourdon tüpünün a) cıva ya da alkol, b)
haznesi kısmen alkol veya benzin kapsayan buharlı
ve c) nitrojen ile dolu olan üç türü vardır.
pressure-time diagram: Diz. Mot. ordinatı bar türün
den basıncı ve apsisi krank derecesi türünden zama
nı belirten açık bir diyagram; basınç-zaman diyagra
mı; tutuşma gecikmesi ve yanmanın kademelerini in
celemek için kullanılır.
pressuretrol: Buh. Kaza. Yardımcı kazanlarda, buhar
basıncındaki değişimlere göre, otomatik olarak bör-
nerlere verilen yakıt ve havayı düzenleyen cihaz; pre-
süretrol.
pressure, vapor
pressure, vapor: 1) atmosfere kapalı bir kaptaki sıvı
ya da katının buharları tarafından uygulanan basınç;
buhar basıncı. 2) tek başına bir buharın basıncı.
pressure vessels: Buh. Kaza, heder, su ve buhar dra
mı (domu), su dramı vb. gibi kaplar; basınçlı kaplar;
basınç kapları.
pressure-velocity compounded: Basınç ve hız basa
maklarından oluşan; hız ve basınç basamaklı (tür
bin); Körtis-Rato (türbini).
pressure-velocity compounding: Basınç ve hız basa
maklarından veya kademelerinden oluşan (buhar
türbini).
pressure-volume diagram: Diz. Mot. silindirlerden alı
nan, kursun herhangi bir noktasındaki basınç-hacim
değişimlerini gösteren diyagram; basınç-hacim di
yagramı; p-V diyagramı; endikatör diyagramı; endi-
keyter diyagramı.
pressure welding: Kaynağı tamamlamak için basınç
kullanılan herhangi bir kaynak işlemi ya da yöntemi;
basınç kaynağı.
pressurize: Alçalma ve yükselmelerde, yüksek rakım
larda (bir uçak vb. i) içindeki basıncı, normal atmos
fer basıncına yakın olarak tutmak.
pressurized: Bir kompresörün sağladığı, basıncı at
mosfer basıncından daha yüksek olan (hava); ba
sınçlı hava gibi; basınçlı.
pressurized cabin: Bir aşırı doldurucu ile iç basıncı
yeryüzündeki basınca yakın bir değerde tutulan
uçak kabini; basınçlı kabin.
pressurized-furnace boiler: Bkz. pressure-fired bo
iler.
pressurized suit: Yüksek rakımlı uçuşlarda, tecrübe
dalışlarında havacıyı basınç ve yerçekim kuvveti de
ğişimlerine karşı koruyan giysi.
pressurized-water reactor: Reaktör, kazan eşanjör
boruları, dolaşım pompası ve boru devresinden olu
şan, soğutucu ve moderator olarak ağır veya hafif
su kullanan bir reaktör türü; basınçlı su reaktörü.
pressurizer: Bazı nükleer reaktörlerde kullanılan dü
şey, yüksekliği 5,5 m (18 fit), iç çapı 1,5 m (5 fit)
ve
hacmi 8,5 m3 /300 fit3), yaklaşık yarısı buhar domu
gibi görev yapan, iç basıncı 128-150 bar (1 850-
2185 psi) olan
pressurizing bir Bkz.
tank: basınç tankı.
pressurizer.
presswork: 1) bir matbaa makinesinin işletilmesi ya
da yönetimi. 2) bir baskı makinesi tarafından yapılan
iş; baskı işi.
prestone: Atmosferik basınçta kaynama sıcaklığı
197°C olan bir kimyasal madde; etilen glikol; lâbora-
tuvarlarda kullanılan bazı küçük güçlü makinelerin si
lindir ceketlerinde ve soğutma devrelerinde soğutu
cu olarak kullanılır; preston.
preventive: Önleyici ve önlemek için görev yapan;
özellikle hastalık önleyen bir ilâç; önleyen veya koru
yan herhangi bir şey; özellikle tıpta hastalık önleyen
herhangi bir şey; profilâktik.
preventive maintenance: Koruma amacı ile yapılan
bakım; koruyucu bakım.
Prevost's law of heat exchange: "Sıcak madde tara
fından kaybedilen toplam sayıdaki ısı birimi, soğutu
cu madde tarafından kazanılan toplam sayıdaki ısı
birimine eşittir." Prevost'un ısı dönüştürme yasası.
prick: Zımba ile işaretlemek; çentik açmak.
prick punch: Domuz tırnağı keski; işaret zımbası.
prim: Bkz. primary.
primal: Birincil ya da primer.
429 prime
primaquine: Sentetik kimyasal bir bileşik; aminokino-
lin; sıtmanın tedavisi için kullanılır.
primary: 1) Kimy. a) bir atom veya kökün yer değiştir-
mesiyle sonuçlanan, b) bir moleküldeki birden fazla
karbon atomu ile birleşmeyen bir karbon atomu ile
belirtilen. 2) Elekt. bir endüksiyon bobini vb, inde en-
dükleme akımı, devre veya sargıya ait .3) Elekt.
transformatör, endüksiyon bobini vb. inin birincil ya
da primer sargısını belirten. 4) birincil ya da primer
sargı.
primary air: Gaz. Türb. yanma odasına verilerek, yakı
tın yakılmasını sağlayan hava; birincil hava; primer
hava.
primary battery: Kimyasal bir tepkimeden, tersinir
olamayan elektrik üreten batarya; primer ya da birin
cil batarya; primer batarya yeniden şarj edilemez.
primary celi: Elekt. tersinir olmayan elektrokimyasal
tepkime ile enerji üreten ve elektrik akımı ile şarj edi
lemeyen veya kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine çe
viren bir batarya ya da pil; birincil pil; primer pil; vol
ta pili.
primary circuit: Benz. Mot. ateşleme devresinin birin
cil ya da primer devresi: Akü, anahtar, kapasitör
(meksefe, kondensatör) ve platinlerden oluşur; birin
cil devre; primer devre.
primary coil: Primer veya birincil sargı. 1) endüksi
yon bobininin, manyetik alan oluşturan ve 240 kıv
rımdan (sarımdan) oluşan sargısı. 2) iki telli bir
transformatörün, genellikle sekonder (ikincil) sargı
da endüksiyon akımı oluşturan sargısı; sarım sayısı
transformatörün indirdiği veya yükselttiği gerilimin
sayısal değerine bağlıdır.
primary electron: 1) birincil emisyondan gelen bir
elektron; primer elektron. 2) iki elektronun çarpışma
sından sonra, büyük enerjiye sahip olan elektron.
primary heating: Den. fuel oil kullanılan buhar kazan
ları ve dizel motorlarının, dinlendirme ve çift dip (da-
bılbotum) tanklarında yaklaşık 50°C'ye kadar oian
ısıtma; birinci! ısıtma; primer ısıtma.
primary inertia force: Birincil atalet kuvveti; motorla
rın eksenel veya doğrusal hareket yapan kısımları
nın kütlelerinden gelen ccs,u yasasına uyan kuvvet;
birinci harmonikler.
primary shaft: Oto. vites kutusu ana mili.
primary superheater: Üst ısıtıcısı ayrı olarak fayrapla-
nan su borulu kazanlarda kullanılan ve süperhiyter
ocağı ile ana ocağın boruları arasında bulunan kızdı
rıcı; primer veya birincil süperhiyter.
primary system: Nük. Ener. reaktör göbeğine temas
eden reaktör soğutucusunu kapsayan sistem ya da
devre; birincil sistem; primer devre.
primary winding: Bkz. primary coil.
prime: 1) Mate, a) 3,5 veya 7 gibi kendisinden veya
1'den başka tam sayı ile bölünemeyen sayı; asal sa
yı, b) 1 istisna edilirse aynı tam sayı ile böiüneme
yen. 2) dakika işareti ('). 3) Aritm. asal bir sayı. 4)
emme sağlayıncaya dek (bir pompanın) alıcı taralı
na su dökülerek çalışmaya hazırlamak. 5) bir pom
pa, makine vb. ini çalışmaya hazırlamak. 6) buharla
karışık püskürtme şeklindeki suyun silindire verilme
sine müsaade etmek: Buhar makinesi için söylenir.
7) ilk hareketten önce motor silindirlerine benzin
pompalamak. 6) ilk hareketin zor olduğu soğuk ha
valarda silindirlere eter gibi çabuk parlayan bir sıvı
vermek.
pressur e
pressure: 1) sıkıştırma veya sıkıştırılma; kompresyon.
2) Elekt. elektromotor kuvvet. 3) Fa. zıt bir gövdeye
uygulanan kuvvei; bir yüzey üzerine dağıtılan itme
ya da srast; birim alana uygulanan kuvvet; basınç;
2
N/m , bar, atm, at, psi vb. i kısaltmalarla belirtilir.
pressure, absolute: Bkz. absolute pressure.
pressure alarm: Diz. Mot. ceket ve piston soğutma
suyu ve yağlama yağı sistemlerine uygulanabilen ve
buralardaki basınç belirli bir değerin altına indiğinde
işletmeciyi sesle uyaran cihaz; basınç alarmı; moni
tor şeklinde de kullanılır.
pressure altitude: Standart atmosferde verilen bir ba
sınca uyan altitüt; basınç rakımı; yükseltisi veya alti-
tütü.
pressure-charged: Bkz. supercharged.
pressure charging: Bkz. supercharge.
pressure compounded turbine: iki ya da daha fazla
sayıdaki De Lavai kademesinden oluşan türbin; ba
sınç basamaklı türbin; Rateau (Rato) türbini.
pressure compounding: Basınç basamaklarından
oluşan (türbin); basınç basamaklı.
pressure-control valve: Çek ya da stop valf sınıfına
girmeyen ve sıvıların basınçlarını denetlemek için
özel olarak dizayn edilen valf; basınç denetim valfı.
pressure cooker: Düdüklü tencere.
pressure, oritical: Kritik sıcaklığında bir gazı sıvılaştır
mak için gerekli basınç; kritik basınç.
pressure drop: Basınç düşümü; giriş ve çıkış basınç
ları arasındaki fark; iç sürtünme nedeniyle oluşur.
pressure face: Den. bir gemi tornayte hareket ediyor
ken pervanesinin kanatlarının arka tarafı; basınç yü
zü; sadece face olarak da kullanılır.
pressure feed system: Buh, Türb. bir pompanın sağ
ladığı basınç ile rotorşaft ve devir düşürücü dişlilerin
yataklarının yağlandığı devre; basınçlı yağlama siste
mi; cebri yağlama devresi; basınçlı besleme sistemi.
pressure filter: Diz. Mot. yağlama yağının pompa ba
sıncı ile geçirilerek temizlendiği, çoğunlukla bez tor
ba elemanlı bir süzgeç; basınç filtresi.
pressure-fired boiler: Bir gaz türbininin çevirdiği ha
va kompresörü tarafından sağlanan aşırı doldurma
havasının yanma havası olarak kullanıldığı kazan;
basınçlı hava ile fayraplı kazan; süperşarjlı kazan;
süperşarjlı buhar üretme sistemi.
pressure, gauge: Bir manometre tarafından ölçülen,
atmosfer basıncı üzerinde veya altındaki basınç; ma
nometre basıncı.
pressure gradient: iki yer arasındaki basınç değişimi
miktarı; basınç değişim miktarı.
pressure gun: Gresleri basınçla grasörlere (gres kap
larına) basan tabanca; basınç tabancası; gres taban
cası; gres pompası.
pressure head: 1) basıncı nedeniyle bir sıvının her
bir birim ağırlığının enerjisi; basınç hedi veya basınç
yüksekliği. 2) pitot tüpünden oluşan ve hava akıntıla
rının hızını ölçmek için kullanılan bir uçak cihazı.
pressure, hydrostatic: Bkz. hydrostatic pressure.
pressure increase ratio: Sabit hacimde yanmalı çev
rimlerde, yanma sonundaki basıncın, yanma başlan
gıcındaki basınca oranı; basınç artması oranı.
pressure, impact: Hareketli bir sıvı tarafından, onun
akımına dik olan bir düzleme uygulanan basınç;
çarpma basıncı.
pressure indicator: Bkz. indicator.
pressure law: Hacmin sıcaklıkla değiştiği, bu arada
basıncın sabit kaldığı kanun; basınç kanunu: "Sabit
hacimdeki bir gaz kütlesinin basıncı, 1°C sıcaklık
428 pressuretro !
yükselmesi için, 0°C'de basıncın 1/273'ü kadar yük
selir."
pressure lubrication: Diz. Mot. karlerden çarpma ile
yağ alamayan makine kısımlarının yağlanmasında
standart bir yöntem; basınçla yağlama; cebrî yağla
ma; yağlama yağı bir dişli vb. i pompa ile samp (ma
kine altı) tanktan çekilerek (2-6 bar) basınçla maki
nenin gerekli kısımlarına verilir.
pressure oiling: Bir pompa, lubrikatör vb. ile yağla
ma; basınç ile yağlama; cebrî yağlama.
pressure, partial: Bir gaz karışımının bileşenlerinden
(kısmî gazlarından) biri tarafından uygulanan ba
sınç; kısmi basınç.
pressure-reducing valve: a) ilk hareket sistemlerin
de olduğu gibi, basınçlı havanın (~ 35 bar) basıncı
nı düşürmede (20-25 bara) kullanılan diyaframlı ve
ya pilot valflı bir cihaz; basınç düşürme valfı: Gem.
Mak. redyusin valf. b) buharlı devrelerde taze buha
rın basıncını düşüren ve onun ısıtma, sıcak su vb. i
sistemlerde kullanılmasını sağlayan valf.
pressure regulator: Diz. Mot. yağlama devresi üzerin
de bulunan, yay yükü ile çalışan ve yatakların boş
lukları normal iken bol miktarda yağ baypas eden,
yatakların klerensleri aşırı olduğu zaman yağ verme
yen ve yatakların bakım zamanlarının geldiğinin an
laşılmasına neden olan cihaz; basınç regülatörü.
pressure regulator valve: Bkz. pressure regulator.
pressure relief valve: Diz. Mot. silindir kapakları üze
rinde bulunan ve silindirde belirli basınç aşıldığı za
man kendiliğinden açılarak basıncı gideren ve yay
yükü ile çalışan bir valf; basınç giderme valfı; Gem.
Mak. rilif valf; emniyet valfı; sadece relief valve ola
rak da kullanılır.
pressure rise, rapid: Diz. Mot. tutuşma gecikmesin
den sonra silindir içindeki anî basınç yükselmesi;
hızlı basınç artması veya yükselmesi.
pressure shift: Kaynak yüksek basınç altında olduğu
zaman, tayf hatlarının dalga boyundaki değişim; ba
sınç değişimi.
pressure spindle: Diz. Mot. bir yay basıncı ile enjek
tör iğne valfını yuvasına bastıran dairesel kesitli çu
buk; sıpındıl; baskı çubuğu.
pressure spring: Enjektörlerin püskürtme basınçları
nın ayarlanmasına yardım eden ve baskı çubuğu
aracılığı ile iğne valfı yuvasına bastıran yay; enjektör
yayı; basınç yayı; enjektör basınçlarının ayarlanma
sında bu yayın tansiyonu arttırılarak işlem yapılır.
pressure, standart: 0°C'de 760 mm cıva yüksekliği
tarafından uygulanan basınç; standart basınç.
pressure stress: Yüksek basınçtan kaynaklanan ge
rilme ya da stres; basınç gerilmesi; silindir laynerleri-
ni etkileyen basınç gerilmesi gibi.
pressure thermometer: Basınç termometresi;
-51°C'den (-60°F) 1650°C'ye (3000°F) kadar ölçüm
yapabilen Bourdon tüplü Bkz. Bourdon tube sıcak
lık ölçer; Bourdon tüpünün a) cıva ya da alkol. b)
haznesi kısmen alkol veya benzin kapsayan buharlı
ve c) nitrojen ile dolu oları üç türü vardır.
pressure-time diagram: Diz. Mot. ordinatı bar türün
den basıncı ve apsisi krank derecesi türünden zama
nı belirten açık bir diyagram; basınç-zaman diyagra
mı; tutuşma gecikmesi ve yanmanın kademelerini in
celemek için kullanılır.
pressuretrol: Buh. Kaza. Yardımcı kazanlarda, buhar
basıncındaki değişimlere göre, otomatik olarak bör-
nerlere verilen yakıt ve havayı düzenleyen cihaz; pre-
süretrol.
pressura, vapor
pressure, vapor: 1) atmosfere kapalı bir kaptaki sıvı
ya da katının buharları tarafından uygulanan basınç;
buhar basıncı. 2) tek başına bir buharın basıncı.
pressure vessels: Buh. Kaza. heder, su ve buhar dra
mı (domu), su dramı vb. gibi kaplar; basınçlı kaplar;
basınç kapları.
pressure-velocity compounded: Basınç ve hız basa
maklarından oluşan; hız ve basınç basamaklı (tür
bin); Körtis-Rato (türbini).
pressure-velocity compounding: Basınç ve hız basa
maklarından veya kademelerinden oluşan (buhar
türbini).
pressure-volume diagram: Diz. Mot. silindirlerden alı
nan, kursun herhangi bir noktasındaki basınç hacim
değişimlerini gösteren diyagram; basınç-hacim di
yagramı; p-V diyagramı; endikatör diyagramı; endi-
keyter diyagramı.
pressure welding: Kaynağı tamamlamak için basınç
kullanılan herhangi bir kaynak işlemi ya da yöntemi;
basınç kaynağı.
pressurize: Alçalma ve yükselmelerde, yüksek rakım
larda (bir uçak vb. i) içindeki basıncı, normal atmos
fer basmana yakın olarak tutmak.
pressurized: Bir kompresörün sağladığı, basıncı at
mosfer basıncından daha yüksek olan (hava): ba
sınçlı hava gibi; basınçlı.
pressurized cabin: Bir aşırı doldurucu ile iç basıncı
yeryüzündeki basınca yakın bir değerde tutulan
uçak kabini; basınçlı kabin.
pressurized-furnace boiler: Bkz. pressure-fired bo
iler.
pressurized suit: Yüksek rakımlı uçuşlarda, tecrübe
dalışlarında havacıyı basınç ve yerçekim kuvveti de
ğişimlerine karşı koruyan giysi,
pressurized-water reactor: Reaktör, kazan eşanjör
boruları, dolaşım pompası ve boru devresinden olu
şan, soğutucu ve moderator olarak ağır veya hafif
su kullanan bir reaktör türü; basınçlı su reaktörü.
pressurizer: Bazı nükleer reaktörlerde kullanılan dü
şey, yüksekliği 5,5 m (18 fit), iç çapı 1,5 m (5 fit)
3 3
ve hacmi 8,5 m /300 fit ), yaklaşık yarısı buhar
domu gibi görev yapan, iç basıncı 128-150 bar (1
850-2185 psi) olan bir basınç tankı.
pressurizing tank: Bkz. pressurizer.
presswork: 1) bir matbaa makinesinin işletilmesi ya
da yönetimi. 2) bir baskı makinesi tarafından yapılan
iş, baskı işi.
prestone: Atmosferik basınçta kaynama sıcaklığı
197°C olan bir kimyasal madde; etilen glikol, lâbora-
tuvarlarda kullanılan bazı küçük güçlü makinelerin si
lindir ceketlerinde ve soğutma devrelerinde soğutu
cu olarak kullanılır; preston.
preventive: Önleyici ve önlemek için görev yapan;
özellikle hastalık önleyen bir ilâç; önleyen veya koru
yan herhangi bir şey; özellikle tıpta hastalık önleyen
herhangi bir şey; profilâktik.
preventive maintenance: Koruma amacı ile yapılan
bakım; koruyucu bakım.
Prevost's law of heat exchange: "Sıcak madde tara
fından kaybedilen toplam sayıdaki ısı birimi, soğutu
cu madde tarafından kazanılan toplam sayıdaki ısı
birimine eşittir." Prevost'un ısı dönüştürme yasası.
prick: Zımba ile işaretlemek; çentik açmak.
prick punch: Domuz tırnağı keski; işaret zımbası.
prim: Bkz. primary.
primal: Birincil ya da primer.
429 prime
primaquine: Sentetik kimyasal bir bileşik; aminokino-
lin; sıtmanın tedavisi için kullanılır.
primary: 1) Kimy. a) bir atom veya kökün yer değiştir-
mesiyle sonuçlanan, b) bir moleküldeki birden fazla
karbon atomu ile birleşmeyen bir karbon atomu ile
belirtilen. 2) Elekt. bir endüksiyon bobini vb. inde en-
dükleme akımı, devre veya sargıya ait .3) Elekt.
transformatör, endüksiyon bobini vb. inin birincil ya
da primer sargısını belirten. 4) birincil ya da primer
sargı.
primary air: Gaz. Türb. yanma odasına verilerek, yakı
tın yakılmasını sağlayan hava; birincil hava; primer
hava.
primary battery; Kimyasal bir tepkimeden, tersinir
olamayan elektrik üreten batarya; primer ya da birin
cil batarya; primer batarya yeniden şarj edilemez.
primary cell: Elekt. tersinir olmayan elektrokimyasa!
tepkime ile enerji üreten ve elektrik akımı ile şarj edi
lemeyen veya kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine çe
viren bir batarya ya da pil; birincil pil; primer pil; vol
ta pili.
primary circuit: Seriz. Mot. ateşleme devresinin birin
cil ya da primer devresi: Akü, anahtar, kapasitör
(meksefe, kondensatör) ve platinlerden oluşur; birin
cil devre; primer devre.
primary coil: Primer veya birincil sargı. 1) endüksi
yon bobininin, manyetik alan oluşturan ve 240 kıv
rımdan (sarımdan) oluşan sargısı. 2) iki telli bir
transformatörün, genellikle sekonder (ikincil) sargı
da endüksiyon akımı oluşturan sargısı; sarım sayısı
transformatörün indirdiği veya yükselttiği gerilimin
sayısal değerine bağlıdır.
primary electron: 1) birincil emisyondan gelen bir
elektron, primer elektron. 2) iki elektronun çarpışma
sından sonra, büyük enerjiye sahip olan elektron.
primary heating: Den. fuel oil kullanılan buhar kazan
ları ve dizel motorlarının, dinlendirme ve çift dip (da-
bılbotum) tanklarında yaklaşık 50°C'ye kadar olan
ısıtma; birinci! ısıtma; primer ısıtma.
primary inertia force: Birincil atalet kuvveti; motorla
rın eksene! veya doğrusal hareket yapan kısımları
nın kütlelerinden gelen cos,u yasasına uyan kuvvet;
birinci harmonikler.
primary shaft: Oto. vites kutusu ana mili.
primary superheater: Üst ısıtıcısı ayrı olarak fayrapla-
nan su borulu kazanlarda kullanılan ve süperhiyter
ocağı ile ana ocağın boruları arasında bulunan kızdı
rıcı; primer veya birincil süperhiyter.
primary system: Nük. Ener. reaktör göbeğine temas
eden reaktör soğutucusunu kapsayan sistem ya da
devre; birinci! sistem; primer devre.
primary winding: Bkz. primary coll,
prime: 1) Mate, a) 3,5 veya 7 gibi kendisinden veya
1'den başka tam sayı ile bölünemeyen sayı; asal sa
yı, b) 1 istisna edilirse aynı tam sayı ile bölüneme
yen. 2) dakika işareti ('). 3) Aritm. asal bir sayı. 4)
emme sağlayıncaya dek (bir pompanın) alıcı tarafı
na su dökülerek çalışmaya hazırlamak. 5) bir pom
pa, makine vb, ini çalışmaya hazırlamak. 6) buharla
karışık püskürtme şeklindeki suyun silindire verilme
sine müsaade etmek: Buhar makinesi için söylenir.
7) ilk hareketten önce motor silindirlerine benzin
pompalamak. 6) ilk hareketin zor olduğu soğuk ha
valarda silindirlere eter gibi çabuk parlayan bir sıvı
vermek.
prim e mover
prime mover: 1) güç üretmek, su akıtmak vb. i gibi
insan tarafından uygulanan herhangi bir doğal kuv
vet. 2) doğal kuvveti üretici güce dönüştüren, türbin
vb. i gibi bir makine. 3) muharrik; hareket veren.
primer: Patlayıcı kapsayan küçük bir tapa, tüp, vb.i;
büyük bir silâhın ana dolgusunu ateşlemek için kul
lanılır.
primer paint: Yağlı boya yapılmadan önce, çoğunluk
la metal yüzeylere sürülen ilk (kat) boya; astar bo
ya.
priming: 1) boya vb. inde alt veya ilk kat. 2) bir bu
har kazanında su düzeyinin yüksek olması, su yo
ğunluğunun yükselmesi, yüzey gerilimi vb. i neden
lerle makineye su yürümesine neden olan olay; ka
zan kaynaması. 3) Diz.. Mot. yüksek basınç pompası
ile enjektör arasındaki borunun havasının çıkanlma-
sı; havasızlandırma, 4) santrfüj pompaların alıcı tara
fındaki borunun havasının çıkarılması; havasızlandır
ma; self priming olarak da kullanılır. 5) ilk hareket
kolaylığı sağlamak üzere, makine silindirlerine kolay
yanıcı, eter gibi, bir madde verme.
priming pump: Havasızlandırma pompası ya da tu
lumbası; sintine veya safra pompalarının devrelerini
havasızlandıran ve böylece suyun giriş borusunda
yükselmesini sağlayan pompa.
priming, seif: Bazı pompaların alıcı tarafındaki boru
devresinin havasını boşaltıp vakum oluşturarak alıcı
tarafın su ile dolmasını sağlayan küçük bir ecektör;
kendiliğinden havasızlandırma.
priming system: Diz. Mot. Havasızlandırma sistemi;
Bkz. priming (4); havasızlandırma devresi.
priming valve: Diz. Mot yakıt püskürtme pompası ile
enjektör arasında devrenin havasını çıkarmak için
kullanılan ve enjektör üzerinde bulunan bir valf; ha
vasızlandırma amacıyla elle açılır; havasızlandırma
valfı; baypas valfı; Gem. Mak. prayming valf.
primitive: Primer ya da birincil; temel; esas. 2) Ceb.
Geom. diğerinden çıkan şekil.
prin.: Bkz. 1) principal. 2) principally. 3) principle.
principal: Asıl; en önemli; başlıca; esas.
principal dimensions: Pistonlu bir pompa, makine
ya da bir motorun silindir çapı, piston stroku ve pis
ton ortalama hızını kapsayan ölçüleri; esas ölçüler;
ana ölçüler.
principally: Başlıca; esas olarak.
principium: 1) prensip; ilke. 2) Çoğ. ilk prensipler;
esaslar.
principle: 1) bir şeyin son kaynağı, başlangıcı veya
nedeni. 2) prensip ya da ilke. 3) bir şeyin çalışma
yöntemi: Benzin veya dize! motorlarının çalışma ilke
si gibi. 4) kural.
principal axis: Bir merceğin yüzeylerinin eğri merkez
lerini birleştiren doğru; esas eksen.
principle of flotation: Yüzen bir cismin kendi ağırlığı
kadar su taşırması ilkesi; yüzme ilkesi; Arşimet ilkesi
nin özel bir durumu.
principle of moments: Eğer bir cisim kuvvetlerin etki
siyle dengede ise, saat yönündeki momentlerin top
lamı, cismin herhangi bir noktasında saat aksi yö
nündeki momentlerin toplamına eşittir; momentler il
kesi veya prensibi.
print: 1) baskı; basım; tab. 2) mühür, kalıp, lokma
vb. i gibi baskı yapmak için kullanılan araç, alet vb.
3) basılı harfler, kelimeler vb. i; mürekkepli hurufat
430 proces s
ile yapılan baskı; tıpoğrafi. 4) basılı malzeme. 5) ga
zete veya dergi. 6) baskı ya da tab. 7) bir yüzey üze
rine baskı yapmak. 8) basmak; yayınlamak. 9) klişe
den basılı resim çıkarmak.
print belt: Bilgisay. yazma kuşağı
printer: Bilgisay. yazıcı.
printery: 1) matbaa; basımevi. 2) kumaşlara baskı ya
pılan fabrika.
printing: 1) baskı yapan kişi veya şeyin işi; basma;
baskı. 2) basılı madde üretimi. 3) bir kerede basılan
bir kitap vb. inin tüm kopyaları.
printing paper: Baskı kâğıdı; ozalit kâğıdı.
printing press: Mürekkepli hurufat, levhalar veya si
lindirlerden baskı yapan bir makine; baskı makinesi;
matbaa makinesi.
prism: 1) Geom. çokgen olan tabanları birbirine para
lel ve yanal yüzleri dikdörtgen olan katı; prizma: Üç
gen, dörtgen, çokgen prizma gibi. 2) su damlası gi
bi, ışığı kıran herhangi bir şey. 3) Opt. a) tabanları
üçgen ve birbirine paralel ve yanal yüzleri dikdört
gen olan, camdan yapılmış, tayfta ışığı kırmak için
kullanılan saydam prizma, b) üç ya da daha fazla ke
narı olan benzer bir şekil.
prismatic: 1) prizmaya ait veya ona benzeyen. 2)
prizma gibi ışığı kıran. 3) prizmatik renklere benze
yen. 4) çok renkli; çok parlak; göz kamaştırıcı. 5) Mi
ner, ortorombik.
prismatical: Bkz. prismatic.
prismatically: 1) prizmatik renklerle. 2) prizmatik ola
rak. 3) bir prizma arasından.
prismatic coefficient: Gem. inş. kesiti bir geminin en
geniş yerindeki kesiti kadar ve boyu geminin boyu
na eşit olan bir prizmanın hacminin, geminin su altı
kısmına oranı; prizmatik katsayı.
prismatic colors: Bir prizmadan beyaz bir ışığın geç
mesiyle görünür tayfta üretilen renkler; prizmatik
renkler: Kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, çivit, ren
gi ve mor.
prismoid: Tabanları birbirine paralel fakat eşit olma
yan çokgenlerden oluşan ve yana! yüzleri yamuk
olan bir şekil; prizmoit.
prismoidal: Prizmoite benzeyen veya ona ait.
probability: 1) olabilir olma durumu veya niteliği; ola
bilirlik; olasılık; probabilite. 2) olabilir bir şey. 3) şan
sın matematiksel ifadesi.
probable: Muhtemel; olası.
probably: Olasılıkla; büyük bir olasılıkla.
problem: 1) çözüm veya düşünme için sunulan bir
soru. 2) şaşırtıcı veya zor bir soru, madde, durum
veya kişi. 3) Mate, yapılması gereken herhangi bir
şey; problem; mesele; sorun. 4) eğitilmesi veya di
sipline edilmesi çok zor.
problematic: Bkz. problematical.
problematical: 1) bir problemin doğasına sahip olan.
2) belirsiz; tahmin olunamaz.
procain: Kokaine benzeyen, fakat ondan daha az ze
hirli olan sentetik, kristalli bir bileşik; prokain,
C 1 3 H 2 0 O 2 N 2 . HCI; tıp ve diş hekimliğinde
lokal
anestezik olarak kullanılır.
procedure: 1) yöntem; tarz; işlem. 2) bir şeyi yap
mak için belirli bir yol; iş yapma usulü.
process: 1) Bir işletme maddesinin herhangi bir ter
modinamik özelliğindeki herhangi bir değişim; ter
modinamik değişim veya işlem. 2) bir çok değişiklik-
 p r oces si n g 431 p ro mp t

ler içine alan sürekli gelişme. 3) bir şeyi yapmanın

program (programme): 1a) bir seremoni, eğlence
belirli yöntemi. 4) özel muamele veya işlemle hazır
vb. inde olayların, parçaların ve konuşmacıların vb. i
lanmış. 5) Matb. mekanik veya fotoğraf yardımıyla
listesi; program, b) olayların tümü. 2) bir işlemin ta
klişe yapım yöntemlerinin tümü. 6) özel muamele ve
sarımı veya plânı. 3) programa girmek; plânlamak;
ya işlem ile hazırlamak. 7) mekanik veya fotoğrafla
plân yapmak.
klişe çıkarma yöntemine ait veya bu yöntemle yapı
progress: 1) ilerleme. 2) iteri gidiş; gelişme. 3) ileriye
lan ya da kullanılan.
hareket etmek (gitmek); ilerlemek. 4) devam etmek
processing: işleme.
ya da sürdürmek. 5) gelişmek.
processor: Bilgisay. işlemci.
progression: 1) ileriye hareket ediş; gelişme; ilerle
prod.: Bkz. 1) produce. 2) produced. 3)
yiş. 2) Astr. doğrudan gezegensel hareket. 3) Mate.
product.
orantılı farklarla azalan veya çoğalan sayılar dizisi:
produce: 1) üretmek; yaratmak; doğurmak; ürün ver
Aritmetik veya geometrik dizisi gibi; fite. arithmetic
mek; oluşturmak. 2) yapmak veya imal etmek. 3) ne
progression, geometric progression.
den olmak; sebebiyet vermek. 4} Geom. uzatmak
progression, arithmetic: Bkz. arithmetic progressi
(bir çizgi ya da düzlemi). 5) alışılmış ürün veya ürün
on.
leri imal etmek, oluşturmak, doğurmak vb. i. 6) üreti
progressional: İlerleme veya gelişmeye ait veya geliş
len herhangi bir şey; özellikle çiftlik ürünlerinin tü
me kapsayan.
mü.
progressive: 1) ilerleyen; ileriye giden. 2) ardıl adım
producer: 1) üreten bir kişi; özellikle eşyalar ve ser
larla devam eden veya süren.
visler üreten kişi; üretici. 2) karbon monoksit üretimi
project: 1) tasarlamak; niyet etmek (iş, plân vb.). 2)
için kullanılan özel bir fırın veya ocak. 3) prodüktör.
fırlatmak; ileriye fırlatmak. 3) bir yüzey üzerinde gö
producer gas: Düşük nitelikli kömürün sınırlı miktar
rünmek veya düşmeye neden olmak (gölge, görün
daki hava ile yakılmasından elde edilen ve azot ile
tü vb.). 4) Geom. bir düzlem yüzeyde uygun çizgiler
karbon monoksit kapsayan yanıcı bir gaz karışımı;
yardımıyla belirtmek.
endüstride kullanılır.
projectile: 1) ileriye atılmak için tasarlanmış kurşun,
producer goods: Tüketim malları üretiminde kullanı
mermi, roket vb. i bir cisim. 2) ileriye atılan veya fırla
lan ham maddeler ve makineler gibi malzeme.
producible: Üretilebilir olma yeteneği; üretilebilirlik. tılan herhangi bir şey. 3) ileriye atılmak üzere dizayn
edilen: Mızrak ya da cirit gibi. 4) ileriye fırlatma.
product: 1) tabiat veya endüstri ya da sanat tarafın
projection: 1) fırlatma veya fırlatılma. 2) atılan bir
dan üretilen şey; ürün. 2) kimyasal bir değişim sonu
şey. 3) plânlanan bir şey; özellikle harita yapımcılı
cu oluşan herhangi bir madde. 3) Mate, iki ya da da
ğında, dünya yüzeyinin (veya göksel kürenin) veya
ha fazla sayının birlikte çarpılmasıyla elde edilen sa
onun bir parçasının bir düzlem üzerinde simgelen-
yı; ürün.
mesl. 4) Foto. bir görüntünün bir perde vb. i üzerin
production: 1) üretme işlemi veya işi; üretim. 2) üre
de görünmesinin nedeni olan işlem; projeksiyon; iz
tim miktarı. 3a) üretilen bir şey; ürün. b) sanat, ede
düşüm.
biyat, tiyatro vb. çalışması. 3) ekonomik değer üreti
projection welding: işleme başlamadan önce metal
mi; mal ve hizmet üretimi; karşıtı tüketim.
levhalardan birine presle çıkıntılar yapıldıktan sonra
production reactor: Özellikle geniş ölçüde değişik
uygulanan, altta ve üstte bulunan, düz elektrotlarla
ürünler, örneğin plütonyum oluşturmak üzere kurul
yapılan kaynak; çıkıntılı kaynak: Ses geçirmez yap
muş bir reaktör; plütonyum reaktörü.
mada kullanılır.
productive: 1) üretken; bol miktarda üreten; verimli.
projective geometry: Şekil yansıtıldığı zaman özellik
2) bol üretimi ile göze çarpan. 3) Ekon. ekonomik
leri de değişmeyen bir şekil ile ilgilenen geometri da
değer yaratma veya mal ve hizmetler üretmeye ait
lı.
veya onunla ilişkili.
projector; Projektör; 1) özellikle bir perdeye görüntü
productivity: Üretken, verimli vb. olma durumu veya
fırlatan bir makine; sinema makinesi; 2) proje tasar
niteliği; verimlilik.
layan ya da yaparı kimse; 3) fırlatan veya atan bir ki
protession: Tarih, felsefe veya bilimde ve çoğu za
şi veya şey.
man el çalışması yerine zihinsel çalışmayı gerektiren
öğretim, mühendislik vb. meslek veya iş; özellikle prolate: Kutuplarda uzatılmış: Bir tür sferoit gibi.
tıp, hukuk veya ilahiyat gibi. prolate ellipsoid: Kutuplara doğru uzatılmış elipsoit;
iki ucu kabarık elipsoit.
proficiency: Ehliyetli olma durumu, niteliği veya ger
prolin: Bkz. proline.
çeği.
proficient: Maharetli, yetenekli, kabiliyetli. proline: Proteinlerin ayrışmasıyla oluşan bir amino
asit; prolin, C 5 H 9 0 2 N .
profile: 1) bir yüzün yandan görünüşü; profil; yandan
prometacenter: Herhangi bir noktada bir yüzme eğri
görünüş. 2) bu tür görünüşlü bir (teknik) resim. 3)
sinin merkezi; prometasentir.
Mim. bir bina vb. inin yan veya kesit ya da yan yük
promethium: Nadir toprak grubundan kimyasal meta
sekliği. 4) yandan görünüşünü çizmek veya skecini
lik bir element; prometyum: Simg. Pm; at.ağ. 147
yapmak.
(?); at.no. 61; eski adı ilinyum Bkz. illinium.
profile plane: Tek. Res. bir cismin sol ya da sağ
promotor (promoter): Bir katalizöre, onun etkisini art
taraf larından resminin yapıldığı düzlem; profil
tırmak amacıyla az bir miktar eklenen madde: Haber
düzlemi; yanal düzlem.
işleminde Bkz. Haber process alüminyum, demir
progesterone: Sentetik olarak da yapılan kristalli bir
katalizör üzerinde çoğaltıcı görev yapar; yükseltici;
hormon; projesteron. C 21 H 30 O 2 .
arttırıcı; çoğaltıcı.
progestin: 1) projesteron'un eski adı. 2) etkisi projes-
prompt: 1) hazır; çabuk; hemen olan. 2) gecikmeksi-
terona benzeyen herhangi bir madde.
p ro mp t n e u t ro n s
zin veya bir kerede yapılan, konuşulan vb. i. 3) hare
kete getirmek. 4) Bilgisay. yanıt istemi.
prompt neutrons: Zincirleme tepkime veya fizyon tep
kimesi sırasında anî olarak görülen, vukubulan veya
firar eden nötronların büyük bir bölümü; hızlı nötron
lar; acele nötronlar.
Prony brake: iki sürtünme blokundan oluşan ve kü
çük güçlü motorların fren beygirgüçlerini ölçmek
için kullanılan balatalı, mekanik bir dinamometre;
Proni freni.
proof: 1) tecrübe etme işi veya işlemi; bir şeyi dene
me veya tecrübe etme. 2) denenen veya tecrübe edi
len durum ya da niteliğe sahip olan. 3) dayanıklılığı
denenmiş ya da tecrübe edilmiş. 4) bir alkollü içki
nin derecesi; alkol derecesi. 5) Mate, bir hesaplama
nın doğruluğunu kontrol işlemi; sağlama. 6) Foto.
bir negatifin deneme baskısı. 7) Mattı, hataları bul
mak, düzeltmek veya değiştirmek için deneme baskı
sı. 8) dayanıklığın denenmesi veya test edilmesine
ait. 9) deneme veya tecrübe için kullanılan. 10) stan
dart dereceye ait; Alkollü içkiler için söylenir.
proofing: 1) bir şeyi geçirmez, özellikle su geçirmez
yapma işi ya da işlemi. 2) bu işlemde kullanılan kim
yasal madde vb. i.
proof-plane: Yalıtılmış veya izole edilmiş saplı küçük
bir metal levha; şarjı denemek için kullanılır; Bkz.
electroscope.
proof spirit: Hacminin % 50'si 15,55°C'de (60°F) öz
gül ağırlığı 0,7939 olan alkol kapsayan alkolü bir içki
ya da alkol ve su karışımı.
proof test: Bir makine parçası ya da makineyi dizayn
veya çalışma yüküne eşit ya da onu geçen yükte de
neme; örneğin bir döküm borunun, işletme basıncı
nın iki misli su basıncı ile denendiği tecrübe; dene
me tecrübesi; prova deneyi.
prop: 1) bir yapı ya da parçanın altında veya ona kar
şı yerleştirilmiş katı bir destek, kiriş, payanda veya
kazık. 2) payanda ile taşımak, tutmak vb. i. 3) des
teklemek; destek vermek.
propagate: 1) Mot. silindirler içinde alevlerin yayılma
sı Bkz. flame propagation period). 2) uzay içinde
uzanmak veya iletilmek. 3) çoğalma. 4) çoğalma yo
lu ile iletmek. 5) çoğalmaya neden olmak.
propagation: Yayma; yayılma.
propagation period, flame: Bkz. flame propagation
period.
propane: Sıv. Yük. propan; çok parlayıcı, insan sağlı
ğı için hafifçe zararlı, kokusuz, kaçak tehlikesine kar
şı kokulandırılan, doymuş alifatiklerden, nem emme
yen, renksiz, sıvılaştırılabilen bir gaz; Simg.C3 H8 ;
20°/4°C'de öz.ağ. 0,5184; k.n.-42,5°C;
d.n.-187,69°C; suda çözünmez; 20°C'de viskozitesi
0,05 cP; -44°C'de 0,1 cP; gemilerde -42,5°C sıcaklık
ve atmosfer basıncı veya 12-13 atmosfere kadar ba
sınçta taşınır,
propanol: Sıv. Yük. propanol; etil karbinol; 1-propa-
nol, propan-1-01; propil alkol; n-propil alkol; yangın
tehlikesi olan, alkole benzer kokulu, saydam, birincil
alifatiklerden, nem emmeyen, insan sağlığı için za
rarlı, renksiz bir sıvı; Simg.CH3CH2-CH2OH;
20°/4°C'de öz.ağ. 0,8044; k.n.97°C; d.n.-127°C; su
da tümü ile çözünür; 20°C'de viskozitesi 2,256 cP;
gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında ta
şınır.
432 p ro pionic
propel: ileriye doğru itmek, sevketmek veya sürmek.
propellant: ileri doğru iten, süren veya sevkeden kişi
ya da şey; özellikle bir mermiyi silâhtan sevkeden
patlayıcı dolgu.
propellent: Bkz. propellant.
propeller: iten, süren veya sevkeden kişi veya şey;
özellikle bir gemi veya uçağı yürüten türlü cihazlar
dan biri; pervane.
propeller efficiency: itme, tepki ya da srastın, perva
nenin aldığı güce oranı; pervane verimi.
propeller factor: Pervanelerin seçimi sırasında dikka
te alınması gereken pervane sayısı, pervane çapı,
devir ve kanat sayısı, piç oranı, piç değişimi, maksi
mum kanat kalınlığı, kanat kesiti vb. i etkenler; per
vane etkeni; pervane faktörü.
propeller horsepower: Bir ana makineden pervane
ye iletilen güç; pervane beygirgücü; pervane gücü;
fren gücünden srast ve şaft yatakları ile kovanın tü
kettikleri güç çıktıktan sonra kalan güç; fren beygir-
gücünden % 10-% 20 kadar daha küçüktür.
propeller pitch: Kanatlarından biri üzerindeki bir nok
tanın, pervanenin tam bir devri sırasında, geminin al
dığı mesafe; pervane piçi, adımı ya da hatvesi.
propeller pump: Üzerinde giriş ve çıkış bağlantıları
bulunan bir mahfaza içinde bir mil ile döndürülen
pervane türünden bir tulumba; pervane pompa; ka
3
pasiteleri yaklaşık 0,1-30 m /saat ve basma yüksek
likleri en fazla 20 metredir.
propeller shaft: 1) bir gemide ana makinenin gücü
nü pervaneye aktaran ve ara şaftlardan oluşan mil;
pervane şaftı ya da mili. 2) bir otomobilde gücü ak
tarma organları ile arka aksa ileten mil; çalıştırma mi
li ya da şaftı.
propeller slip: Den. pervanenin, vida gibi, katı bir ci
simde bir devirdeki ilerleme miktarı ile, su içinde ger
çek olarak bir devirdeki ilerleme miktarı arasındaki
fark; pervane slipi; pervane ilerlemesi.
propalier thrust: Gem. Mak. pervane tarafından şafta
iletilen ve srast yatağı tarafından gemi bünyesine ya
yılan itme ya da tepki; pervane srastı; pervane tepki
si.
propeller turbine: Bkz. axial turbine.
propelling machinery: Pervaneyi çevirmek amacı ile
kullanılan buharlı, motorlu veya gaz türbinli bir maki
ne; ana makine.
propene: Bkz. propane.
2
proper fraction: Mate, 2/5 veya x/x gibi, payı pay
dasından daha küçük veya daha düşük derecede
olan bayağı kesir.
property: 1) bir şeye sahip olma, kullanma veya ta
sarruf etme hakkı. 2) sahip olunan şey ya da şeyler;
özellikle sahip olunan mal, mülk veya arazi. 3) özel
likle, bir kimyasal bileşiğin özelliği gibi.
propionaidehyde: Sıv. Yük. propionaldehit; propa
nol; propiyonik aldehit; propilik aldehit; yangın tehli
kesi olan, boğucu ve meyva kokulu, renksiz, alifatik
lerden, nem emmeyen, dayanıklı, insan sağlığı için
zararlı bir sıvı; Simg. C 2H 5CHO; 20°/4°C'de öz.ağ.
0
0,807; k.n. 48,8 C; d.n.-81°C; suda hafifçe çözünür;
viskozitesi belli değil; gemilerde çevre sıcaklığı ve at
mosfer basıncında taşınır; tropikal koşullarda yükün
soğutulması gerekir.
propionic: Kimy. renksiz, tatlı kokulu, terde bulunan
ve odunun damıtılmasından elde edilen sıvı yağ asiti-
propionic acid
e
ni belirtir; propiyonik.
propionic acid: Sıv. Yük. propiyonik asit; rnetilsaiisilik
asit; proponoyik asit; sıvı olarak derişik, insan sağlı
ğı için zararlı, keskin kokulu, saydam, renksiz, akıcı,
higroskopik, dayanıklı ve akıcı bir asit; Simg. C 2 H5 -
COOH; 20°/20°C'de öz.ağ. 0,993-1,000; k.n.
140,8°C; d.n.-20,7°C; suda tümü ile çözünür;
20°C'de viskozitesi 1,102 cP; gemilerde çevre sıcaklı
ğı ve atmosfer basıncında taşınır.
propjet: Türbo pervaneli jet makinesi; Bkz. turbop
rop.
proportion: 1) özellikle bir bütün ile ilişkili bir parça,
pay ya da porsiyon; hisse; kota. 2) ölçü, miktar, ni
celik vb. ine göre parçalar ya da nesneler arasındaki
kıyaslamalı ilişki; oran, 3) parçalar ya da şeyler ara
sındaki ilişki; denge ya da simetri. 4) bir standarda
bağlı ölçü, derece veya uzunluk. 5) Çoğ, boyutlar,
ölçüler veya dimensiyon. 6) Mate, a) oranlar arasın
daki eşitlik; geometrik oran. b) üçü verildiğinde dör
düncü niteliği bulma yöntemi; orantı. 6) bir bütünü
ahekli veya simetrik olarak düzenlemek. 7) orantı
kurmak.
proportional: 1) orantıya ait veya orantı ile saptanan;
nisbî veya bağıl; rölatif ya da göreli. 2) orantılı; oran
tıya sahip olan; orantılı olma. 3) Mate, aynı veya sa
bit orana sahip olan.
proportionality: Orantılı veya orantılı olma durumu
ya da niteliği; orantılılık.
proportionate: Orantılı olarak; orantılı yapmak.
proportioned: Belirli oranlara sahip olan.
propulsion: 1) tahrik etme veya tahrik edilme. 2) sü
ren veya sevk ya da tahrik eden şey; tahrik veya sür
me kuvveti; tahrik; propulsiyon.
propulsion boiler: Bkz. main boiler.
propulsion duty: Den. pervane çevirme görevi; Gemi
ana makineleri için söylenir.
propulsion efficiency: itme ya da sevk verimi.
propulsion engines: Özellikle gemilerde, uçak, füze,
roket vb. inde aracı tahrik etmek üzere kullanılan di
zel motoru, buharlı makineler, gaz türbinleri, jet mo
torları, roket makineleri vb. i; tahrik ya da sevk maki
neleri.
propulsion generator: Dizel-elektrik veya türbo-elek
trik sistemli gemilerde propulsiyon motorları için
elektrik enerjisi üretmek amacıyla kullanılan DC ve
ya AC jeneratörü; tahrik ya da propulsiyon jeneratö
rü.
propulsion motor: Dizel-elektrik veya türbo-elektrik
sistemli gemilerde, kıç tarafta bulunan ağır devirli,
pervane çeviren elektrik motoru veya elektrik motor
larından biri; tahrik motoru; propulsiyon motoru.
propulsion shaft: Gücü ana makineden pervaneye
ve srastı (tepkiyi) pervaneden srast yatağına aktaran
şaft; pervane şaftı; tahrik, itme ya da propulsion şaf
tı.
propulsion turbine: Pervane çevirme görevi için di
zayn edilen herhangi cins (aksiyon, reaksiyon, kar
maşık vb.i) türbin; propulsiyon türbini; tahrik türbini.
propulsion unit: Herhangi bir tahrik ya da propulsi
yon tesisinde ana türbinler, devir düşürücü donanım
lar ve ana kondenserden oluşan ünite; tahrik veya
propulsiyon ünitesi.
propulsive: Sevk, tahrik veya itici güce sahip olan.
propulsive coefficient: itme ya da yürütme katsayısı.
433 p ro p y len e o x id
propulsive efficiency: itme veya sevk verimi.
propyl: Propan'dan türeyen tek değerli bir kök; pro-
pil, C 3 H
7.
propyl acetate, n-: Sıv. Yük. n-propil asetat; yangın
tehlikesi olan, armuta benzer kokulu, insan sağlığı
için zararlı, alifatik ailesinden, nem emmeyen, daya
nıklı, saydam ve renksiz bir sıvı; Simg. CH3CO-
OC 3 H7 ; 20°/20°C'de öz.ağ. 0,887; k.n. 101,6°C;
d.n. -92,5°C; 20°C suda % 1,9 oranında çözünür; ge
milerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşı
nır.
propyl alcohol: Reçine ve sakızların çözücüsü olarak
kullanılan renksiz bir sıvı; propil alkol, C3 H7 OH.
propyl benzene, iso: Sıv. Yük. izo propilbenzen; cu-
mene; cumol; 2-fenil propan; insan sağlığı için zarar
lı, tatlı ve keskin kokulu, aromatiklerden, nem emme
yen, dayanıklı, renksiz bir sıvı; Simg. C6 H5 CH
-(CH 3 )2 ; 20°/4°C'de öz.ağ. 0,864; k.n. 152,4°C;
d.n.-96,0°C; suda çözünmez, 25°C'de viskozitesi
0,73 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basın
cında taşınır.
propylene: Sıv. Yük. propilen; propen; çok yanıcı, in
san sağlığı için zararlı, kendine has kokulu, doyma
mış alifatiklerden, nem emmeyen, dayanıklı ve renk
siz bir gaz; Simg. CH 3.CH:CH 2; 15,56°/15,56 C'de 0
ve 10 bar basınçta öz.ağ. 0,5218; k.n. -47,7°C; d.n.
-185°C; suda çözünmez; viskozitesi belli değil; gemi
lerde çevre sıcaklığı veya altında ve atmosfer basıncı
ya da üzerindeki basınçlarda taşınır.
propylene dichloride: Sıv. Yük. propilen diklorür;
1,2-dikloropropan; propilen klorür; propen diklorür;
yangın tehlikesi olan, insan sağlığına hafifçe zararlı,
klorforma benzer kokulu, doymuş alifatiklerden,
nem emmeyen, dayanıklı, renksiz bir sıvı; Simg.
CHgCHCICH2CI; 20°/20°C'de öz.ağ. 1,1583; k.n.
96,3°C; d.n.-80°C; suda ağırlıksal olarak % 0,26 ora
nında çözünür; viskozitesi belli değil; gemilerde çev
re sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
propylene glycol: Sıv. Yük. propilen glikol; 1,2-
dihid- rokzi propan; metilen glikol; metil glikol; 1,2-
propan- diyol; propan-1,2-diyol; tehlikesiz, glikol
ailesinden, kokusuz, renksiz, nem emmeyen,
normal sıcaklıklar da dayanıklı bir sıvı;
Simg.CH3CHOH. CH2OH; 20°/20°C'de öz.ağ.
1,0381; ' k.n. 187,4°C;
d.n.-60°C'nin altında; suda tümü ile çözünür;
20°C'de viskozitesi 56 cP; gemilerde çevre sıcaklığı
ve atmosfer basıncında taşınır.
propylene glycol monomethyl ether: Sıv. Yük.
propi len alkol monometil eter; "dovanol PM"; 1-
metaksi-2 propanol; propilen glikol metileter; önemli
bir tehlike siz olmayan, hafif ve hoş kokulu, glikol
eter ailesin den nem emmeyen, dayanıklı, renksiz
bir sıvı; Simg. CH3OCH2.CHOH.CH3; 25°/25°C'de
öz.ağ. 0,9109;
k.n.120,1°C; d.n.-97°C; suda tümü ile çözünür;
25°C'de viskozitesi 1,86 cks; gemilerde çevre sıcaklı
ğı ve atmosfer basıncında taşınır.
propylene oxide: Sıv. Yük. propilen oksit; 1,2-epok-
sipropan; metîloksiran; propenoksit; yangın ve patla
ma tehlikesi olan, eter gibi kokan, higroskopik olma
yan, renksiz bir sıvı; Simg.CH3 CHCH 2 0;
,
20°/20°C de öz.ağ. 0,8304: k.n. 33,9°C;
d.n.-104,4°C; suda % 10'dan fazla çözünür; 25°C'de
viskozitesi 0,28 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve at
mosfer basıncında taşınır.

Teknik Sözlük - F. 28
 propylen e t e t ra me r
propylene tetramer: Sıv. Yük. propilen tetramer; do-
dekan; dodekasilen; tetrapropilen; tehlikesiz, kendi
ne has kokulu, doymamış alifatiklerden, nem emme
yen, dayanıklı, insan sağlığı için zararlı, renksiz bir
0
sıvı; Simg. (C 3 H6 ) 4 20 /4°C'de öz.ağ. 0,76; k.n.
157°-218°C;d.n.-35°C; suda çözünmez; 20°C'de vis
kozitesi 1,5 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmos
fer basıncında taşınır.
propylene trimer: Sıv. Yük. propilen trimer; tripropi-
!en; önemli bir tehlikesi olmayan; kendine has koku
lu, doymamış alifatiklerden, nem emmeyen, dayanık
lı ve renksiz bir sıvı; Simg. (C 3 H 6 ) 3 ; 20°/20°C'de
0 0
öz.ağ. 0,738; k.n. 135 C; d.n.-81 C; suda çözün
mez; 20°C'de viskozitesi 0,72 cP; gemilerde çevre sı
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
prorate: Orantılı olarak bölmek, tayin etmek veya da
ğıtmak.
prospect: 1) Maden, a) maden yatağının görüldüğü
veya bulunduğu yer. b) belirli bir mineral (maden)
veya maden verme sonucu için test edilen çakıl, top
rak vb. i örneği. 2) araştırmak: Altın araştırmak gibi.
3) belirli bir noktadan elde edilen görünüş: Genel
görünüş. 4) geniş bir görüntü; manzara.
prospector: Kıymetli madenler, petrol vb. ini araştı
ran kimse.
prospectus: Yeni bir iş veya ticarî kurum, makine vb.
inin özelliklerini tanımlayan küçük bir kitap ya da ki
tapçık; prospektüs; broşür.
protactinium: Nadir radyoaktif kimyasal bir element;
protaktinyum; Simg. Pa; at.ağ. 231; at.no. 91; Esk.
protoactiniurn.
protamin: Bkz. protamine,
protamine: Amonyakta çözünen, ısı ile pıhtılaşrna-
yan, hidroliz ile bir kaç amino asit veren basit prote
inler sınıfının herhangi biri; protamin.
protease: Proteinleri sindiren bir enzim; protaz.
protect: Tehlike, hasar veya kayıptan korumak; mu
hafaza etmek; himaye etmek.
protection: 1) koruma ya da muhafaza etme. 2) bu
nun bir örneği. 3) koruyan bir kişi ya da şey; koruyu
cu. 4) bir kişinin güvenli olarak gezi yapmasını sağ
layan yazı; pas vb. i; pasaport. 5) Ekon. ithal malla
ra vergi koyarak yerli ürünleri koruma sistemi.
protective: Koruyucu; himaye edici; özellikle yerli
ürün, endüstri vb. lerini yabancı ürünler, endüstri
vb. ile rekabette korumak için yardımcı olma.
protective clothing: 1) Kişilerin biyolojik ve kimyasal
savaşlarda radyoaktif partikül ya da parçacıklara kar
şı korunmak üzere giydikleri giysi; koruyucu elbise
2) Den. akaryakıt vb. i yangınlarda söndürme işlemi
ni yapan kişileri korumak üzere giyilen ve ateşe da
yanıklı malzemeden yapılmış giysi.
protective coating: Deniz suyu ve paslanmaya karşı
metal yüzeylerini koruyan katman; koruyucu kapla
ma; türlü boyalarla yapılan koruyucu kaplama.
protective mask: Gözleri, yüz ve solunum yollarını
korumak üzere kullanılan ve solunumdan önce hava
yı süzen maske; koruyucu maske.
proteid: Bkz.
proteide.
proteide: Protein; proteinler kapsayan.
434 p ro x imi t y e ff ec
t
protein: Amino asitlerin karmaşık bileşimlerini kapsa
yan ve karbon, hidrojen, oksijen ve sık olarak kükürt
kapsayan nitrojenli (azotlu) maddeler sınıfının her
hangi biri; protein: Tüm hayvansal ve bitkisel mad
delerde görülür.
proteinase: Proteinlerin parçalanmasını sağlayan bir
enzim; proteinaz.
protein synthesis: Amino asitlerin proteinleri
oluştur duğu işlem; protein sentezi.
proteose: Proteinlerin hidrolizinde oluşan (albümoz
gibi) suda çözünür ürünler sınıfının biri.
protium: Hidrojenni, çekirdeğinde nötron olmayan ve
1
kütle numarası 1 olan en yaygın izotopu (H ); proti-
yum.
protoactiniurn: Bkz. protactinium.
proton: Proton, a) hidrojenin kütle sayısı bir olan pro-
tiyum izotopu atomunun çekirdeği, b) bir atomun çe
kirdeğindeki pozitif yüklü tanecik ya da partikül; yü
kü elektron ile aynı, fakat zıt işaretlidir.
prototype: Kendi türünün ilki olan; ilk örnek; ilk; orji-
nal; model; numune; orjinal numune veya örnek;
prototip.
prototypic: Bkz. prototypal.
protoxide: En alt düzeyde oksijen kapsayan oksit;
protoksit.
protract: 1) açı ölçer ve cetvel kullanarak ölçekli çiz
mek.
protraction: Herhangi bir şekil, plân vb. inin ölçekli
çi zimi; mikyaslı ya da ölçekli çizim.
protractor: 1) minkale; yarım daire şeklinde, bölüntü-
!ü, resim çizimi sırasında açıların ölçümünde kullanı
lan bir alet; açıölçer; iletki. 2) Anat. kol ve bacağı
uzatan kas ya da adale.
protyle: Tüm maddelerin ondan ürediği sanılan ku
ramsal bir madde; protil.
provable: Kanıtlanabilir; ispatlanabilir; ispat edilebilir.
provably: Kanıtlanabilir bir tarzda.
prove: 1) tecrübe, standart vb. i ile test etmek; dene
me işlemine konu olmak; denenmek veya prova edil
mek. 2) doğru olarak (bir şeyi) tesis etmek, doğrulu
ğunu kanıtlamak. 3) Mate, doğruluğunu denemek;
sağlamak. 4) Matb, provasını almak (hurufat vb.).
provenance: Menşe; orijin; köken; asıl.
proving ground: Yeni teçhizat, teoriler veya kuramlar
vb. inin denendiği yer; kanıtlama yeri.
provitamin: Metabolizma tarafından vitamine
dönüştü rülebilen bir madde; provitamin.
prow: 1) bir geminin baş tarafı; pruva. 2) bir hava ge
misinin baş tarafı gibi buna benzer bir kısım.
prowl car: Bkz. squad car.
proximate: 1) mesafe, sıra, zaman vb. inde sonraki
ya da en yakın. 2) yaklaşık Bkz. approximate.
proximate analysis: 1) kömürdeki nem, uçucu mad
de, sabit karbon ve külün saptanması. 2) bir grup
ilişkili bileşenlerin saptanması; örneğin toplam prote
in içeriği; yaklaşık analiz.
proximity: Yakın olma durumu veya niteliği; mesafe,
zaman vb. inde yakınlık.
proximity effect: Bir başka iletkenin yakınına
getirildi ği zaman, bir iletkenin yüksek frekanslı
direncinin
Prussian blue
çoğalması.
Prussian blue: Koyu mavi veya lâcivert renkli bir toz;
demir ferrosiyanür'lerden biri; Prusya mavisi, Fe4
[Fe(CN) 6 ] 3 ; boya veya pigment olarak ve dizel mo
torlarının yatakları, supapları vb. inin alıştırılmasında
kullanılır.
prussiate: 1) prüsik asitin bir tuzu. 2) bir ferrosiyanür
veya ferrisiyanür.
prussic acid: Renksiz, uçucu, çok zehirli gaz halinde
bir asit; prüsik asit, HCN; suda çözünür ve acıba
dem kokuludur; metalürji, madencilik ve böcek öldü
rücü yapımında kullanılır; hydrocyanic acid adı da
verilir.
pry: Manivela.
P.S.: Bkz. passenger steamer.
psi: 1 inç karelik bir yüzeye uygulanan bir 1 librelik
(0,453 kg) bir kuvvetin oluşturduğu basınç Bkz. po
und per square inch.
psia: psi türünden mutlak basınç.
psig: Bir basınçölçerin gösterdiği psi türünden ba
sınç.
psammite: Kumtaşı; Bkz. Sandstone
psammitie: Kumtaşına ait veya kumtaşından oluşan.
pseudomorph: 1) hatalı veya düzgün olmayan şekil.
2) dış şekil diğerinin şekline sahip olan bir mineral
ya da metal.
psilomelane: Yuvarlak, üzüm gibi siyah kütleler halin
de görülen bir cevher; esas olarak manganez oksit.
psychrometer: Havanın bağıl nemini ölçmek için kul
lanılan ıslak ve kuru hazneli higrometresi (nemölçe-
ri) olan bir cihaz; psikrometre.
Pt: Bkz. platinum.
Pt.: Bkz. 1) point. 2) port.
pt.: Bkz. 1) part. 2} pint. 3) point.
P.T.O.: Bkz. power take-off.
PT boat: Patrol torpedo boat: Devriye torpido botu.
p-t diagram: Bkz. pressure-time diagram: Basınç-za-
man diyagramı.
ptyalin: insan ve bazı hayvanların tükrüğünde bulu
nan ve nişastayı dekstrin ve maltoza çeviren bir en
zim; pityalin.
p-type semiconductor: Akımın büyük bir bölümünün
elektronları yerine delikler tarafından taşındığı bir tür
yarı iletken; p-türü yan iletken.
Pu: Bkz. plutonium.
public works: Halkın kullanımı ve hizmet için devlet
tarafından yapılan otoyolları, barajlar vb. i yapılar;
bayındırlık işleri.
pucka: 1) türünün birinci kalitesi veya iyisi. 2) ger
çek, hakiki; pukka şeklinde de yazılır.
puddle: Ocakta tavlayarak demiri işlemek.
puddler: Demiri tavlayarak işleyen kişi.
puddling: Isıtarak ve içine oksitleyici bir madde karış
tırarak pik demirinden dövülebilir demir yapma işle
mi.
puissance: Güç, kuvvet veya kudret.
puissant: Güçlü, kuvvetli ya da kudretli.
pukka: Bkz. pucka.
pull: 1) kuvvet kaynağına hareket ettirmek için kuvvet
435 pulse
uygulamak; çekmek; cezbetmek, sürüklemek vb. i.
2) Matb, e! baskısı ile tashih almak. 3) kürek ile nak
letmek. 4) hareket etmek (ileriye). 5) zor ve sürekli
herhangi bir çaba.
pull-card: Diz. Mot ağır devirli makinelerde, tam püs
kürtme sırasında endikatör cihazı tamburunun ipi el
le çekilerek alınan açık diyagram; çeki diyagramı;
püskürtme Olaylarını incelemek için alınır.
puller: Bilyalı yataklar, silindir gömleği vb. i parçaları
yerinden çıkarmak için kullanılan bir araç; çektirme.
puller screw: Çektirme cıvatası.
pulley: 1) Fiz. bazan bir blok içinde dönen, çevresin
deki oyuktan geçen bir halat ile yüklerin kaldırılıp in
dirilmesi sağlanan küçük bir teker; makara; Gem.
Mak, puli. 2) uygulanan gücü çoğaltmak için bu tür
makaraların birleşimi; palanga. 3) gücü aktarmak ve
ya uygulamak için bir kayış ile dönen veya döndürü
len bir teker; kasnak. 4) Buh. Mak. slayd valf ya da
çekmeceyi hareket ettirmek için kullanılan eksantrik
donanımının krank miline merkezkaçık olarak bağ
lanmış bir parçası; eksantrik puli.
pulley, eccentric: Bkz. eccentric pulley.
pulley, fixed: Sabit makara.
, pulley, movable: Hareketli makara.
pulley shaft: Kasnak mili ya da şaftı.
pulley system: Basit bir makine oluşturmak için ip
ler, halatlar veya zincirlerle birleştirilmiş makaralar ta
kımı; makara sistemi; puli düzeneği.
pulmotor: Ölüm tehlikesi bulunan bir kişiye yapay so-
iunum uygulanması için kullanılan bir cihaz; pulmo
tor (Ticarî bir marka).
pulp: 1) kâğıdın yapıldığı ıslatılmış ve öğütülmüş sellü-
lozlu bir madde karışımı; kâğıt hamuru. 2) öğütüle
rek toz haline getirilmiş ve su ile karıştırılmış cevher.
3) bir dişin minesi altındaki yumuşak ve duyarlı kı
sım. 4) hamur haline getirmek.
pulpous: Bkz. pulpy.
pulpwood: t) Kâğıt yapımında kullanılan yumuşak bir
ağaç. 2) kâğıt yapımı için öğütülerek hamur haline
getirilmiş odun.
pulpy: Hamura benzeyen; hamura ait; hamur tabiatın
da olan.
pulsate: 1) nabız ve kalp gibi, düzenli olarak vurmak
ya da atmak. 2) titreşim yapmak; titreşmek; titre
mek.
pulsating direct ourrent: Bir yönde akan ve şiddeti
düzgün olarak değişen bir akım; düzgün değişen
doğru akım (DC).
pulsation: 1) düzenli olarak çarpmak veya atmak. 2)
vuruş; alış; titreşim veya ihtizaz.
pulsator: Titreşim yapan herhangi bir cihaz ya da ma
kine parçası.
pulsatory: Nabız gibi atış ile belirtilen; nabız gibi
atan.
pulse: 1) Anat. atardamarlarda kalbin kasılmasının ne
den olduğu düzenli vuruş; nabız. 2) bir doğru akı
mın şiddetindeki değişmeler. 3) çok kısa bir radyo
sinyali.
puise charging
puise charging: Diz. Mot. Darbeli doldurma; makine
nin her bir silindirinden gelen egzoz gazlarının no-
zullardan geçirilerek basıncının hıza dönüştürüldüğü
ve egzoz gaz türbinine verildiği dolgu sistemi; maki
nenin ilk hareketi ve manevra sırasında türbin hızı
nın derhal yükselmesini sağlar.
pulse generator: Gaz (doğal gaz, petrol gazı vb. i)
makinelerinin ateşleme devrelerinde kullanılan, za
manlama için platinlere gerek göstermeyen, manye
toya benzeyen bir elektrik üreteci; puls jeneratörü
veya üreteci.
pulse jet: Bkz. pulse jet engine.
puisejet: Bkz. jet engine.
puise jeî engine: Bir dereceye kadar ramjet makine
lerine benzeyen, ancak bu makinelerin aksine fasıla
lı bir şekilde yanma sağlayan ve ikinci Dünya Sava-
şı'nda V-1'lere konulan makine; pulsjet makinesi;
aeropulse, resojet, Schmidt tube gibi isimlerle de
bilinir.
pulsimeter: Nabız miktarı ve kuvvetini ölçen bir ci
haz; pulsimetre; nabızölçer.
pulsometer: Aralıklı olarak yoğuşan buhar ile suyu
çekmek için kullanılan bir tür pistonsuz pompa; va
cuum pump adı da verilir. 2) nabızölçer; pulsomet-
re.
pulverable: Bkz. pulverizable.
pulverizable: Toz haline gelebilir veya öğütülebilir.
pulverization: Toz haline getirme veya getirilme.
pulverize: 1) toz haline getirmek için, ezmek, öğüt
mek vb. i 2) tümü ile yıkmak. 3) toz haline getirmek
için ezilmek, öğütülmek vb. i.
pulverized-coal firing: Toz kömür ile fayrap (buhar
kazanları için söylenir); öğütülmüş ve pudra kıvamı
na getirilmiş kömür ile fayrap.
pulverizing: Bir maddeyi toz kıvamında öğütme.
pulverulence: Toz haline gelme durumu veya niteli
ği.
pulverulent: 1) toz ile kaplı veya tozdan oluşan; toz
lu. 2) toz haline gelecek şekilde parçalanma.
pumice: 1) boya çıkarma, düzeltme ve parlatma için
katı veya toz halinde kullanılan süngerimsi, hafif, gö
zenekli volkanik kaya; sünger taşı. 2) sünger taşı ile
temizlemek, parlatmak vb. i.
pumiceous: Sünger taşına ait; sünger taşına benze
yen veya bu taş doğasında olan.
pump: 1) bir pompa ile su çekmek. 2) su vb. i çıkar
mak. 3) içine hava basarak oto lâstiğini şişirmek. 4)
bir pompa kolu (rodu) veya pistonunun yaptığı gibi,
aynı hareket ile çalışmak. 5) bir pompayı çalıştır
mak. 6) bir pompa ile su çekmek ya da suya hare
ket vermek. 7) pompa kolu ile sıvıları veya gazları
emen, basan türlü makinelerden herhangi biri; tu
lumba; pompa.
pump, air: Bkz. air pump.
pump barrel: Diz. Mot. yüksek basınç veya yakıt püs
kürtme pompalarında plencerin içinde çalıştığı kü
çük çaplı silindir; pompa silindiri, gayıtı veya barılı.
pump, bilge: Bkz. bilge pump.
pump box: 1) bir pompa pistonunun içinde çalıştığı
hücre; pompa silindiri. 2) bir pompanın pistonu.
pump case: Bir pompanın hareketli kısımlarını atmos
fere sızdırmaz hale getiren kısım; pompa mahfazası;
pompa zarfı ya da keysi.
pump capacity: Pompa kapasitesi; a) ağırlıksal kapa
436 punche d car d
site: Bir pompa tarafından birim zamanda deşarj edi
len sıvının ağırlığı: Ton/saat, kg/saat, kg/saniye vb.
b) hacimsel kapasite: Pompa tarafından birim za
manda boşalma devresine verilen sıvının hacmi;
3 3
m /saat, m /saniye, litre/saniye vb.
pump circulation system: Cebrî dolaşım sistemi;
Bkz. forced circulation system.
pump efficiency: Bkz. volumetric efficiency.
pump housing: Bir pompanın, hareketli kısımları taşı
yan gövdesi; pompa gövdesi; pompa mahfazası:
Diz. Mot. yakıt püskürtme pompasının gövdesi gibi.
pumping loop: Pompalama ilmeği; Bkz. pumping
losses.
pumping losses: Dört zamanlı motorlarda silindire
hava veya hava-yakıt karışımı emilmesi ve egzoz
gazlarının silindirden atılması sırasında piston tarafın
dan yapılan negatif iş; pompalama kayıpları; atmos
fer çizgisi çevresinde bir alan şeklinde belirir.
pumping valve: Diz. Mot. bazı, dört zamanlı makine
lerde silindir kapağı üzerinde bulunan ve silindirde
sıkıştırılan havayı (30-35 bar dolayında) hava tüpleri
ne veren, onları imla eden bir valf; pompalama valfı.
pump inlet: Herhangi bir pompanın, çoğu zaman po
zitif bir basınç, bazan vakum oluşturularak emme ya
pılan tarafı; pompa girişi.
pumpless scavenging: Kara tesislerinde iki zamanlı
dizel motorlarına uygulanan, gemi makinelerinde
kullanılmayan, pompa ya da blover kullanılmaksızın
temiz hava dolgusu sağlayarak egzoz gazlarını silin
dirden süpürme; pompasız süpürme veya skaven-
cin.
pump losses: Pompaların hidrolik, hacimsel (volü
metrik) ve mekanik kayıplarının tümü; pompa kayıp
ları.
pump outlet: Bir pompanın herhangi bir akışkanı ba
sınç ya da hızla verdiği tarafı; pompa çıkış tarafı;
pompa çıkışı.
pump plunger: 1) Diz. Mot. yakıt püskürtme pompası
nın küçük çaplı ve üst tarafında helisi bulunan pisto
nu; pompa plenceri. 2) sintine vb. i pistonlu pompa
ların, nispeten küçük çaplı pistonu.
pump room: Tanker gibi, bazı gemi ya da kara tesis
lerinde akaryakıt elleçlemek için kullanılan pompa
veya pompaların bulunduğu daire; pompa dairesi.
pump, self priming: Giriş hattı veya devresi kendili
ğinden havasızlandırılarak emme yapabilen pompa;
kendiliğinden havasızlandırmalı pompa.
pump stroke: Pistonlu pompalarda, sıvı pistonunun
alt ve üst veya iç ve dış ölü noktalar arasındaki (em
me ya da deşarj) stroku veya kursu; pompa stroku.
pump, submersible: Bkz. submersible pump.
pump suction lift: Basacağı sıvı seviyesinden yukarı
da olan bir pompanın emme yapabileceği maksi
mum yükseklik; pompa emme yüksekliği.
pump, vacuum: Bkz. vacuum pump.
punch: 1) delmek, şekil vermek veya zımbalamak
için ya da bir çivi, cıvata vb. i ile çıkarmak veya sok
mak için kullanılan bir alet; matkap; delgi. 2) mat
kap, delgi vb. i ile delmek, şekil vermek veya zımba
lamak vb. i. 3) zımba; zımba ile delme.
punch: 1) matkap (delgi) ile delmek. 2) bir delgi ve
ya matkap ile bir delik yapmak.
punched card: Bilgisay. üzerinde satırlar boyunca de
likler açılarak bilgi grubunun belirtildiği ince bir kar-
p un che o n
ton; delikli kart; zımbalı kart.
puncheon: 1) delmek ya da zımbalamak için kullanı
lan türlü cihazlardan herhangi biri; özellikle kalem-
kârlar tarafından kullanılan zımba.
puncheon: 1) kapasitesi 272-453 litre (72-120 galon)
arasında değişen ve şarap, bira vb. i için kullanılan
geniş bir fıçı. 2) böyle bir fıçının alabileceği miktar.
punching: Delme ya da zımbalama.
punching machine: Zımba makinesi; delme makine
si.
punch press: Metal kesmek, şekil vermek veya dam
galamak için kalıp takılmış bir pres.
puncture: 1) delme. 2) otomobil lâstiği, deri vb inde
olduğu gibi, sivri bir uç ile yapılan delik. 3) sivri bir
uç ile delmek.
punctured: Delinmiş, kesilmiş veya yarılmış.
punctured tire: Oto. yarılmış dış lâstik.
pungent: 1) tadı ve kokusu keskin bir duyu üreten;
keskin kokulu; tadı acı. 2) sivri ve delici. 3) şiddetle
nüfuz eden; etkileyici.
punk: 1) tutuşturucu olarak kullanılan çürük tahta ve
ya kurutulmuş mantar; kav. 2) çoğu zaman çubuk
şeklinde, havai fişek yakmak için kullanılan, tutuştu-
rulduğu zaman için için yanan herhangi bir madde.
punk sticks: Sömidizei (yarım dizel) motorlarının ön
yanma odalarının çevresindeki soğutma suyu hacmi
nin varlığı nedeniyle, ilk hareketi kolaylaştırmak için
kullanılan fitil çubukları; ilk bir kaç devirde yakıtı tu
tuşturmak için kullanılır.
punt: 1) kıç tarafı geniş, kare şeklinde olan düz altlı,
çoğu zaman uzun bir sırık ile hareket ettirilen bir
bot. 2) böyle bir teknede gitmek.
punty: Cam yapımında, erimiş camın elleçlendiği de
mir çubuk ya da boru.
purchase: 1) satın almak. 2) mekanik bir güç uygula
yarak kaldırmak veya hareket ettirmek. 3) mekanik
olarak hareket etmesin veya kaymasın diye sıkı tut
ma. 4) böyle bir tutuşu uygulayan bir cihaz; manive
la. 5) palanga ya da manivela ile kuvvet kazanmak.
purchasing power: Satın alma gücü; iştira kabiliyeti;
alım gücü.
pure: 1) yabancı maddeleri olmayan; karışık olma
yan; halis; saf. 2) basit; yalın. 3) tam; sade. 4) hata
sız; kusursuz; mükemmel. 5) soyut kavram ya da ku
ramsal görüşlerle sınırlı: Pür fizik veya matematik gi
bi.
purely: 1) Saf bir şekilde; bir başka şeyle karışma
mış. 2) yalın; sade. 3) tüm olarak.
pureness: Saflık; katışıksızlık.
pure oxygen: Saf oksijen; yapısında azot veya diğer
gazlar bulunmayan ve dizel motorlarında ilk hareket
için kullanılmaması gereken oksijen.
pure water: Su borulu kazanlarda kullanılan, kuram
sal olarak yabancı madde kapsamayan, H 2 0 simge
si ile belirtilen su; saf su; arı su; damıtık veya distile
su.
purge: 1) yabancı maddeler veya istenmeyen eleman
lar ve pisliğini temizlemek. 2) temizleyerek gider
mek. 3) temiz, berrak veya saf olmak. 3) Buh, Kaza.
ocağı yanıcı ve patlayıcı gazlardan temizlemek.
purge valve: Özellikle soğutma devrelerinin yoğuştu-
rucularında kullanılan ve kondenser zarfının üst kıs
mına bağlanan bir valf; hava çıkarma valfı.
purging: Herhangi bir soğutma sisteminden havanın
437 PWR
çıkarılması; hava çıkarma.
purification: Temizleme ya da arıtma.
purification unit: Temizleme ünitesi; sıvı arıtma ciha
zı.
purificatory: Temizleme etkisine sahip olan.
purified: Temizlemek için bir kaç işleme tabi tutul
muş bir maddeye ait; temizlenmiş; arıtılmış.
purifier: 1) temizleyen kişi veya şey. 2) Bkz, separa
tor.
purifier bowi: Diz. Mot, Buh, Türb. yağ ve yakıt sepe-
ratörlerinde kullanılan ve üst üste konularak sepera-
törün elemanını oluşturan taslardan herhangi biri;
seperatör tası
purifier, centrifugal: Bkz. centrifugal purifier.
purifier tank: Temizleme ve dinlendirme tankı; Bkz,
settling tank.
purify: Kirlerini veya kirletici maddelerini gidermek,
2) yabancı maddelerinden arıtmak veya temizlemek,
3) temizlemek; arıtmak. 4) temizlenmiş olmak: temiz
lenmek.
purin: Bkz. purine.
purine: 1) bir çok ürik asit grubu bileşiklerinin türevi
olan, renksiz, kristalli bir bileşik; pürin, C 5H 4N 4. 2)
nükleoproteinlerin ayrışması ile üretilen türlü bazik
maddelerin herhangi biri.
puralator: Filtre ya da süzgeç elemanı.
purser: Özellikle yolcu gemilerinde hesaplar, yük, bi
let vb. inden sorumlu bir gemi zabiti; gemi kâtibi.
pursuit plane: Hızlı, manevrası çabuk askeri bir
uçak; avcı uçağı.
push: 1) itmek veya baskı yapmak. 2) bu yönde kuv
vet uygulayarak hareket ettirmek. 3) uzamak; geniş
letmek. 4) itme, sürme, sevketme vb. i.
push button: Bir elektrik devresini açmak veya kapa
mak için kullanılan küçük bir düğme; elektrik düğme
si.
push bottan switch: Bir elektrik devresini açmak ve
ya kapamak için kullanılan şalter; düğme şalter.
pushkin: Raptiye.
push rod: Mot. bir ucu kem makarasına ve diğer ucu
supap liveri, piyano veya kulbütöre bağlı dairesel ke
sitli bir çubuk; supap iteceği; tappet rod şeklinde de
kullanılır.
push rod guide: Mot. supap iteceği ya da puşrodun
düzgün çalışması ve eğilmemesi için kullanılan ga-
yıt; süpap iteceği gayıtı.
putty: 1) çok ince tebeşir tozu ve bezir yağı ile yapı
lan, yoğurulabilir karışım; pencere camlarını tespit et
mek ve küçük çatlakları doldurmak vb. için kullanılır;
cam macunu. 2) buna benzeyen herhangi bir mad
de. 3) Bkz. putty powder. 4) çimento, sönmemiş ki
reç, su, alçı ve kum ile yapılan karışım; sıvacılıkta
son kat olarak kullanılır.
putty knife: Çerçevelere macun uygulamada kullanı
lan bıçak; macun bıçağı; iskarpelâ.
putty powder: Cam ve metalleri parlatmak için kulla
nılan toz halinde kalay oksit veya kalay kurşun ok
sit.
p-V diagrams: Diz. Mot, Pomp, endikatör cihazı ile si
lindirlerden alınan ve basınç ile hacmin ilişkisini gös
teren diyagramlar; Bkz. pressure-volume diag
rams.
PWR: Bkz. pressurized-water reactor: Basınçlı su re
aktörü.
p ycn ome te r
pycnometer: Sıvı ve katıların yoğunluklarını ölçmek
için kullanılan termometren cam bir kap; piknomet-
re.
pyeiograph: Bkz. pyelogram.
pyelography: Belirli bir çözelti doldurduktan sonra
böbrek ve idrar kanalının X ışını resimlerinin (rönt
genlerinin) çekilmesi sanatı.
pylon: 1) telgraf tellerini taşıyan, hava yarışlarında ro
tayı işaret eden ince uzun, kule şeklinde bir yapı;
telgraf direği. 2) gece maçlarında statların ışıklandırıl
masını sağlayan elektrik direği; pilon.
pyr-: Bkz. pyro-.
pyramid: 1) Mısır'da Firavunlar için yapılan, tabanı
kare, yanal yüzleri üçgen olan dev yapı; efıram; pira
mit. 2) şekli pirarnite benzeyen bir şey ya da olu
şum. 3) Geom. tabanı üçgen, dörtgen ve çokgen,
yanal yüzleri, bir noktada birleşen üçgenlerden olu
şan katı şekil; piramit. 4) piramit şeklinde inşa et
mek.
pyramidal: 1) pirarnite ait. 2) piramit şeklinde olan.
pyramidally: Piramit şeklinde olan.
pyramidic: Bkz. pyramidal.
pyramidical: Bkz. pyramidal.
pyramid, right rectangular: Dik dörtgensel piramit.
pyramid, right triangular: Dik üçgen piramit.
pyramid, truncated: Tepesi kesik piramit.
pyran: Kapalı zincir bileşikleri (C 5 H6 O) grubunun her
hangi biri; piran; çemberi bir oksijen ve beş karbon
atomu kapsar.
pyranol: Transformatörler için izolasyon sıvısı ve so
ğutucu olarak kullanılan, yanmaz yalıtkan (dielek-
trik) bir madde; piranol (Ticarî bir marka).
pyranometer: Havadan alınan herhangi bir orandaki
radyasyonun şiddetini ölçen bir cihaz; piranometre.
pyrargyrite: Parlak, koyu kırmızı veya siyah bir mine
ral; gümüş ve antimonun sülfürü, 3Ag 2 S.Sb 2 S3 .
pyrene: Kömür katranının damıtılmasından elde edi
len, sarı renkli kristalli bir tetrasiklik bîr karbonlu hid
rojen; piren, C 1 6 H 1 0 .
pyrex: Isıya dayanıklı cam eşya; payreks (Ticarî bir
marka).
pyrgeometer: Güneş tarafından neşredilen radyas
yon miktarını ölçmek için kullanılan bir alet; pirhelyo-
metre.
pyridin: Bkz. pyridine.
pyridine: Sıv. Yük. piridin yangın tehlikesi olan, kes
kin ve tiksindirici kokulu, tertiari aromatik ailesinden,
nem emen, normal taşıma koşullarında dayanıklı, in
san sağlığı için zararlı, renksiz bir sıvı; Simg.
C 5 H 5 N; 15,5°/15,5°C'de öz.ağ. 0,9886; k.n. 760
mm Hg'de 115,26°C; d.n. -42°C; suda tümü ile çözü
nür; 20°C'de viskozitesi 0,941 cP; gemilerde çevre sı
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
pyridine bases: Sıv. Yük. piridir) bazları; yangın tehli
kesi olan, kendine has tiksindirici kokulu, tertiari be-
ierosiklik aromatik ailesinden, hafifçe higroskopik,
yüksek sıcaklıklarda ayrışarak çok zehirli dumanlar
çıkaran, renksiz ve koyu kahverenkli bir sıvı;
Simg.NC5H2RRR; 15,5°/15,5°C'de öz.ağ. 0,92-1,0 ;
o 0
k n.120 -210°C (kuru iken), 95 -210°C (su bulundu
ğu zaman); suda hemen çözünür; 20°C'de viskozite
si 1-2 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer ba
sıncında taşınır.
pyridoxine: B kompleks vitaminlerinin biri veya komp
438 pyrolog y
leks piridin bileşiği; piridoksin, C 8 H 11 N0 3 ; türlü bit
kilerde bulunur ve sentetik olarak hazırlanır; fareler
de beslenme bozukluğundan gelen deri iltihabını gi
derdiği bilinir; vitamin B6 şeklinde de kullanılır.
pyrimidine: Renksiz, kristalli organik bir bileşik; piri-
midin, C 4 H 4 N 2 .
pyrite: Demir sülfür; pirit, FeS2; parlak, sarı renkli bir
mineral doğal cevher olarak bol miktarda görülür;
sülfürik asit yapımında başlıca kükürt kaynağı olarak
görev yapar; iron pyrites, tool's gold şekillerinde
de kullanılır.
pyrites: Pirit gibi, türlü doğal metalik sülfürlerden her
hangi biri.
pyritic: Pirite benzeyen, pirite ait veya pirit içeren.
pyritical: Bkz. pyritic.
pyritology: Bir üfleç yardımıyla bileşikleri analiz etme
bilimi; piritoloji.
pyro-: Ateş, ısı etkisi ile üreyen bir madde, ısı etkisi
ile oluşan anlamlarında bir önek.
pyrocatechin: Bkz. pyrocatechol.
pyrocatechol: Doğal olarak bitkilerde görülen veya
kateku'nun Bkz. catechu kuru damıtılmasından üreti
len beyaz renkli, kristalli bir madde; pirokatekol,
C 6 H 4 (OH) 2 .
pyrochemical: Yüksek sıcaklıklarda oluşan kimyasal
değişimlere ait.
pyroconductivity: Yüksek sıcaklığa maruz kaldığı za
man belirli elektrik yalıtıcılarının iletkenliği; ısıl ilet
kenlik.
pyrocrystalline: Erimiş kaya maddesinden kristalle
şen.
pyroelectric: Isıl elektriğe ait; ısıl elektriklenme göste
ren; ısıl olarak elektriklenen madde.
pyroelectricity: Sıcaklık değişimi ile belirli kristallerde
elektrik polaritesinin gelişmesi.
pyrogallate: Pirogallolun bir tuzu ya da esteri; piro-
gallat.
pyrogallic acid: Bkz. pyrogallol.
pyrogallol: Beyaz, kristalli bir fenol; pirogallol,
C 6 H 3 (OH) 3 ; galik asitin ısıtılmasıyla elde edilir ve tıp
ta, fotoğrafçılıkta ve buhar kazanlarında duman gazı
nın analizinde kullanılır.
pyrogenic: 1) ısı veya ateş ile üretme veya üretilme.
2) Jeol. volkanik ya da ısı ile oluşmuş.
pyrogenous: Bkz. pyrogenic.
pyrognostics: Üfleç Bkz. blowpipe kullanımı ile sap
tanan erime, alev renklenmesi vb. gibi mineral özelli
ği-
pyrographer: Pirografi'de yetenekli kişi; pirografi uz
manı.
pyrographic: Pirografi'ye ait.
pyrograprty: 1) ısıtılmış aletlerle tahta veya deri üzeri-
ne şekiller yapma istemi ya da sanatı; pirografi. 2)
bu şekilde yapılan dizayn.
pyraligneous: 1) odunun damıtılması ile üretilen. 2)
odunun tahripkar damıtılması ile elde edilen, başlıca
asetik asit ve metil alkolden oluşan kırmızımsı kahve
rengi sıvıya (pirolignus asite) ait veya onu belirten.
3) odundan elde edildiği zaman, metil alkolü belirtir.
pyroligneous acid: Odunun tahripkar damıtılması ile
elde edilen sulu bir çözetti; pirolignus asit; asetik
asit, metil alkol, aseton ve küçük bir miktar diğer or
ganik bileşikler kapsar,
pyrology: Bkz. pyrotology.
p yr olusi t e
pyrolusite: Gri veya siyah, parlak bir mineral; doğal
manganez dioksit, Mn0 2 ; cam yapımında kullanılır.
pyrolysis: Isı ile kimyasal ayrışma; piroliz.
pyralysis gasoline: Etilen yapımında yan ürün ola
rak ısıl kraking yöntemi ile üretilen benzin; benzen
kaynağı olarak kullanılır.
pyrolytic: Isı ile kimyasal ayrışmaya ait; pirolitik.
pyramagnetic: Isı ile manyetizmin birleşik etkisi ile
üretilen; ısı ya da manyetizmanın birleşik etkisine
ait; piromanyetik.
pyrometallurgy: Yüksek sıcaklıklar yardımıyla cevher
lerden metallerin elde edilmesi; pirometalurji.
pyrometer: Normal termometrelerin ölçemeyeceği ka
dar yüksek sıcaklıkları elektrik akımı değişimi ile öl
çen bir sıcaklık ölçer; pirometre; payrornetre; bir ter-
mokupl, kablolar ve bir milivoltmetreden oluşur.
pyrometric: Pirometreye ait; pirometre üzerinde kayıt
edilmiş.
pyrometrical: Bkz. pyrometric.
pyrometry: 1500°C üzerindeki sıcaklıkların ölçümü
ile ilgilenen fizik dalı.
pyromorptıite: Doğal olarak türlü renklerde görülen
kurşun klorür ve fosfat; piromorfit,
3Pb2 (PO 4 )2 .PbCI2 .
pyrone: Kapalı zincir yapılı bir kaç sarı boyanın üretil
diği doymamış bir bileşik; piron, C5 H4 0.
pyron detector: Demir pirit ile çalışan bir kristal de
tektör; piron detektörü.
pyrope: Rengi koyu kırmızıdan siyaha kadar değişen
ve alüminyum kapsayan bir tür grena veya lâl taşı;
mücevher olarak kullanılır.
pyrophoric: Havanın etkisinde kaldığı zaman anî ola
rak tutuşmaya eğilimi olan; piroforik.
pyrophosphoric acid: Oda sıcaklığında bırakıldığı za
man kristalleşen ve su katıldığında kolayca ortofosfo-
rik asite dönüşen viskoz, sıvı asit; pirotosforik asit,
H4 P2 07 .
439 Py t h agorea n t h eore
m
pyrophotometer:
ölçmek için kullanılan Aşırıoptik
derecede yüksek
bir cihaz; sıcaklıkları
pirofotometre.
pyroprtylite: Rengi ve yapısı bakımından talk'a benze
yen sulu alüminyum silikat; pirofilit, Al 2 0 3 4-
Si0 2 .H 2 0 ; taş tahta kalemi yapımında kullanılır.
pyrostat: 1) yakınında yangın patlak verince, sesli
alarmlı mekanizmayı devreye sokan bir cihaz. 2)
yüksek sıcaklıklar için kullanılan bir termostat.
pyrosulfate: Pirosülfürik asitin bir tuzu; pirosülfat.
pyrosulfuric acid: Ticari olarak hazırlanan ağır, yağ
gibi, dumanlı, sıvı halinde kuvvetli, kristalli bir asit;
pirosülfürik asit, H 2 S 2 0 7 ; disulfuric acid şeklinde
de kullanılır.
pyroxene: Volkanik kayalarda bulunan ve demir,
magnezyum ve kalsiyum kapsayan kompleks silikat
minerali; piroksen.
pyroxenic: Piroksene ait; piroksen kapsayan.
pyroxenite: Başlıca piroksenden oluşan koyu renkli,
tanecikli bir volkanik kaya.
pyroxylin (pyroxyline): Pamuk barutundan daha az
patlayıcı ve daha az nitratlı bir nitrosellüloz; boya ci
la, kolodyum, sellüloit vb. i yapımlarında kullanılır.
pyrrhotine: Bkz. pyrrhotite.
pyrrhotite: Bazan küçük bir miktar bakır, kobalt ve ni
kel kapsayan, türlü bronz renkli, parlak, doğal demir
sülfürleri.
pyrrole (pyrrol): Renksiz, keskin kokulu, hafifçe baz
özellikli bir sıvı; pirol, C 4 H 5 N; safra pigmentleri, klo
rofil ve hematinde bulunur ve damıtma ile kömür kat
ranı, kemik yağı vb. inden elde edilir.
pyruvic acid: Eter veya rasemik asilin kuru damıtılma
sından elde edilen renksiz, sıvı bir organik asit; piru-
vik asit, CH 3 COC0 2 H.
Pythagorean theorem: Pitagor teoremi: "Bir dik üç
gende hipotenüsün karesi, dik kenarların karelerinin
2 2 2
toplamına eşittir; R = a + b (R = hipotenüs, a
ve b = dik kenarlardır).
 440
Q,
q quadratron: Yüksek vakumlu bir vakum tüpü veya tet-
q.: Bkz. 1) quadrans. 2} quart. 3) quarter. 4) quar
terly. 5) quintal.
ql: Bkz. quintal.
qt.: Bkz. 1) quantity. 2) quart.
qu.: Bkz. 1) quart. 2) quarter. 3) quarterly.
quad: Bkz. quadrat.
quadrangle: Geom, dört kenarı ve dört açısı o!an düz
lem şekil; dörtgen.
quadrangular: Dörtgen şeklinde olan; dört açı ve
dört kenara sahip olan.
quadrant: 1) buharlı dümen makinelerinde çeyrek da
ire şeklinde olan ve dümen rodunu hareket ettiren
dişli; kadran (dişli). 2) daire çevresinin dörtte bir ve
ya çeyrek parçası; 90 derecelik açının yayı; kadran.
3) bir dairenin dörtte biri; çeyrek daire; dörtte bir da
ire. 4) çeyrek daireye benzer bir parça ya da kısım.
5) Astr., Nav. rakım (yükselti) ve açısal yükseklikleri
ölçmek için kullanılan sekstant türünden bir cihaz.
5) Anal. Geom. bir düzlem yüzeyde.
quadrant electrometer: Çeyreklere bölünmüş metal
bir silindirde yatay olarak asılmış hafif metalik bir iğ
neden oluşan elektrometre; Kelvin elektrometresi.
quadrantal: 1) şekli çeyrek daireye benzeyen. 2) çey
rek daireye ait.
quadropod engine: Bkz. quadruple expansion engi
ne.
quadrat: 1) Matb. hurufatın yüzeyinden daha alçak,
yerleştirme, boş hatları doldurma vb. i için kullanılan
bir parça metal; kadrat.
quadrate: 1) kare veya kareye yakın. 2) birbirinden
90 derecelik mesafede bulunan gök cisimlerini belir
ten. 3) bir kare veya dikdörtgen. 4) kare veya dikört-
gen yer, şey vb. i 5) kare yapmak.
quadratic: 1) kare. 2) Ceb. ikinci dereceden nicelik
veya nicelikler. 3) ikinci dereceden terim, ifade veya
eşitlik.
quadratic equation: Ceb. ikinci dereceden veya ikin
ci kuvvetten eşitlik.
quadratics: ikinci dereceden eşitliklerle ilgilenen ce
bir dalı.
rod.
quadrature: 1) kare yapma işi. 2) verilen bir dairenin
yüzeyine eşit yüzeyde bir karenin boyutlarını tespit
etme: Geometrik olarak çözümsüz bir problem. 3)
Astr. birbirlerinden 90 derece uzaklıkta oldukları za
man, iki gök cisminin göreli durumu.
quadrennial: 1) dört yılda bir kare olan. 2) her dört
yılda bir vukubulan. 3) dört yılda bir olan olay.
quadrennially: Her dört yılda bir.
quadrennium: Dört yıllık bir periyot ya da süreç.
quadri Dört kere, dört kat anlamlarında bir önek.
quadric: Mate, ikinci dereceye ait.
quadricentennial: Dört yüzüncü yıldönümü veya
onun kutlanması; bu yıldönümüne ait.
quadricycle: Dört tekerlekli çevrim.
quadrifid: Dört parçaya bölünen.
quadrilateral: 1) Geom. dört açısı ve dört kenarı olan
düzlem şekli. 2) dört kenarlı olan; dört kenarlı. 3)
dört kare ile korunan alan.
quadrillion: 1) ABD ve Fransa'da 1'I izleyen 15 sıfırlı
15
sayı; 10 . 2) ingiltere ve Almanya'da ise 1'i izleyen
24
24 sıfırlı sayı; 10 ; katrilyon.
2
quadrinomial: 1) Ceb. dört terimli ifade; x + xy - 3y
2
+ 2y gibi. 2) Ceb. dört terimden oluşan.
quadripartite: 1) dört parçadan oluşan veya dört par
çaya bölünmüş. 2) dört kişi, devlet vb. i tarafından
pay ve formüle edilmiş.
quadrisect: Dört eşit parçaya bölmek.
quadrivalence: Dört değerli olma durumu veya niteli
ği; dört değerlilik.
quadrivalency: Bkz. quadrivalence.
quadrivalent: 1) dört değer veya valansa sahip olan;
dört değerli. 2) dört değerli olan.
quadrivial: Bir noktada birleşen dört yola sahip oları.
2) dört yönü gösteren; dört yönlü: Yol veya cadde
ler için söylenir.
quadrivium: Ortaçağda yedi yüksek bilimin aritmetik,
geometri, astronomi ve müzik kapsayan daha yük-
 quadruple
sek bölümü.
quadruple: 1) dörtten oluşan veya dörtten ibaret, 2)
dört misli. 3) bir şeyin dört misli. 4) dört misli fazla
miktar. 5) dört misli yapmak veya olmak. 6) dörtle
çarpmak.
quadruple engine: Bkz.quadruple steam engine.
quadruple expansion engine: Bkz. quadruple ste
am engine.
quadruple steam engine: Yüksek basınç (HP), birin
ci orta basınç (1.MP), ikinci orta basınç (2.MP) ve al
çak basınç (LP) silindirlerinden oluşan ve silindir
çapları birbirlerinden farklı buhar makinesi; dört ge
nişlemeli (stim) makinesi; dört genişlemeli dört silin
dirli pistonlu buhar makinesi; Gem. Mak. kuvadrapıi
ekspanşın makine; tam adı: Quadruple expansion
steam engine.
quadruplex: 1) dört kat. 2) tek tel ile aynı anda ikişer
olarak aynı yöne dört mesaj gönderebilen telgraf sis
temini belirtir. 3) çaplan birbirine eşit dört silindirli
bir pompa, makine vb.
quadruplicate: 1) dört misli. 2) Mate, dördüncü kuv
vete yükselen. 3) birbirine tümü ile eşit olan dört
kopyadan biri.
quadruplication: 1) dört misli yapma. 2) bunun sonu
cu.
quak: 1) titremek; sallanmak. 2) deprem veya zelze
le.
qualifier: Bilgisay. niteleyici.
qualitative: Bir gazın hacim ya da basınç miktarları
nın ölçülmediği, sadece hacmin basınçla değiştiğini
gösteren bir deney; nitel veya niteliğe ait; kalitatif.
qualitative analysis: Miktarını saptamadan bir mad
denin bileşenlerinin tanımlanması; niteliksel analiz;
kalitatif analiz; nitel analiz.
quality: 1) bir şeyin sahip olduğu mükemmellik dere
cesi. 2) nitelik; kalite; vasıf: Buharın vasfı veya kalite
si gibi,
quant: 1) ing. küçük tekneleri yürütmek için kullanı
lan alt ucuna yakın diski bulunan bir sırık; disk, sırı
ğın çamura batmasını önler. 2) böyle bir sırık ile (bir
tekneyi) yürütmek.
quanta: Bkz. quantum (Çoğ.).
quantic: Mate, iki veya daha fazla değişkenin fonksi
yonunun homojen entegrali.
quantity: 1) niceliğini saptamak ya da belirtmek; bo
yunu belirtmek, göstermek ya da işaret etmek.
quantitative: 1) nicelik ile ilişkili; ölçülebilir olma yete
neği. 2) nicel.
quantitaive analysis: Bir bileşik ya da bir maddenin
türlü bileşenlerinin yüzdelerini veya miktarlarını has
sas olarak ölçme işi ile ilgilenen kimya dalı; kantitatif
analiz; nicel analiz, miktarsal analiz.
quantity: 1) miktar; oran; kısım ya da parça. 2) her
hangi belirsiz bir kütle, ağırlık ya da sayı. 3) belirli
bir şeyin tam miktarı, 4) büyük bir miktar veya sayı.
5) ölçüm ile saptanabilen herhangi bir şeyin özelliği.
6) Mate, a) miktarları, boyutları vb. ölçülebilme veya
sayılar ya da simgelerle belirtme özelliği, b) matema
tiksel nicelikleri belirtmek için kullanılan bir sayı ya
da simge.
quantity of radiation: Radyasyon miktarı; ışına dikey
2
olan bir düzlemden geçen ve erg/cm veya vat-sani-
2
ye/cm türünden ifade edilen toplam enerji.
quantized: Belirli değerde enerjiye sahip olan: Parti-
441 quarter-hou r
kül veya tanecikler için söylenir,
quantum: 1) nicelik ya da miktar. 2) belirtilen miktar;
porsiyon; parça ya da kısım. 3) kuvantum kuramına
göre belirli niceliklerin temel birimi; örneğin foton;
elektromanyetik radyasyon birimidir,
quantum efficiency: Gelen radyasyonun kuvantumu
başına bir metalden neşredilen veya yayılan fotoe-
lektronların sayısı; kuvantum verimi,
quantum mechanics: Kuvantum kuramını doğrula
yan olayların mekaniği; kuvantum mekaniği; örne
ğin atomsal ve molekülsel değişimler.
quantum number: Bir atomik sistemin durumunu be
lirten tam bir sayı; kuvantum sayısı ya da numarası.
quantum shell: Aynı esas kuvantum sayısına sahip
olan elektronların bulunduğu hacim; kuvantum kabu
ğu.
quantum state: Enerji düzeyi; bir atom veya molekü
lün kalıcı ya da geçici olarak sürdürdüğü durumlar
dan biri; kuvantum durumu.
quantum theory: Kuvantum kuramı ya da teorisi;
Planck'a göre: "Enerji, kuvanta Bkz. quanta adı veri
len minimum bölünemeyen tanecik ya da partiküller-
den oluşur"; radyan enerji sadece kuvanta ve foton
lar tarafından emilir veya yayılır.
quarantinable: Karantinaya konu olan.
quarantine: 1) bulaşıcı hastalık taşıyan bir geminin li
manda kesin olarak yalıtıldığı 40 günlük süre; karan
tina. 2) böyle bir geminin tutulduğu yer. 3) kırk gün
lük süre. 4) bulaşıcı hastalık bulunan kişilerin, bitki
vb. lerinin tecrit edilmesi. 5) bulaşıcı hastalıklı kişi, si
nek, bitki vb. lerinin tecrit edildiği ve ötesine geçme
nin yasak olduğu yer. 6) karantina altına almak.
quart: 1) 1/4 galon; İngiltere'de 1,13 litre, ABD'de
3
0,945 litre veya 57,75 inç 'e eşit olan bir sıvı ölçüm
birimi, 1/8 pek'e (0,945 İt), eşit olan bir kuru ölçüm
birimi. 3) kapasitesi veya hacmi 3,78/4 = 0,945 litre
ye eşit olan bir kap.
quarter: 1) bir şeyin dört eşit parçasından biri; dörtte
bir; çeyrek. 2) 8 buşel veya 1/4 ton'a eşit olan bir ta
hıl ölçü birimi. 3) ABD'de 25 libre (11,3 kg), ingilte
re'de 28 libre (12,65 kg) olan bir ağırlık birimi. 4) bir
yardanın dörtte biri veya 9 inç (228,6 mm) olan. 5)
bir milin dörtte biri (402,25 m). 6) bir yılın dörtte biri;
üç ay. 7) akademi veya kolejlerde öğretim yılının
dörtte biri. 8a) bir saatin dörtte biri; 15 dakika. 9a)
bir doların dörtte biri; 25 sent. b) Amerika ve Kana-
da'da 25 sente eşit olan gümüş para. 10a) pusula
nın dört ana noktasından biri. b) ufkun dört bölü
münden biri. c) bu bölümlerin altında olduğu düşü
nülen bölgelerden biri; Dünyanın bir parçası ya da
bölgesi. 11) Astr. a) Ayın Dünyanın çevresinde çey
rek dönüş yaptığı süre. b) yarı aydınlık olduğu za
man Ayın görünüşü. 12) Den. a) gemi bordalarının
kıç tarafı; kıç omuzluk, b) bir kulacın dörtte biri. 13)
dört eşit parçaya bölmek. 14) Meka. bağlayıcı parça
yı dik açılarda birleştirmek. 14) Den. bir geminin kıç
omuzluğundan esmek: Rüzgâr için söylenir.
quarter-deck (quarterdeck): Bir geminin üst güverte
sinin, çoğu zaman zabitlere ayrılan kıç tarafı; eski
den geminin pupası ile grandi direği arasındaydı.
quartered: 1) dörtte birlere bölünmüş. 2) uzunlaması
na dörde bölünmüş kütük veya tomruk,
quarter-hour: 1) on beş dakika. 2) saat üzerinde, bir
saatin ilk ve üçüncü çeyreklerini gösteren nokta; qu-
 440
Q, q
Q,
q rad.
q.: Bkz. 1) quadrans. 2) quart. 3) quarter, 4) quar
terly. 5) quintal.
ql : Bkz. quintal.
qt.: Bkz. 1) quantity. 2) quart.
qu.: Bkz. 1) quart. 2) quarter. 3) quarterly.
quad: Bkz. quadrat.
quadrangle: Geom. dört kenarı ve dört açısı olan düz
lem şekil; dörtgen.
quadrangular: Dörtgen şeklinde olan; dört açı ve
dört kenara sahip olan.
quadrant: 1) buharlı dümen makinelerinde çeyrek da
ire şeklinde olan ve dümen rodunu hareket ettiren
dişli; kadran (dişli). 2) daire çevresinin dörtte bir ve
ya çeyrek parçası; 90 derecelik açının yayı; kadran.
3) bir dairenin dörtte biri; çeyrek daire; dörtte bir da
ire. 4) çeyrek daireye benzer bir parça ya da kısım.
5) Astr., Nav. rakım (yükselti) ve açısal yükseklikleri
ölçmek için kullanılan sekstant türünden bir cihaz.
5) Anal. Geom. bir düzlem yüzeyde.
quadrant electrometer: Çeyreklere bölünmüş metal
bir silindirde yatay olarak asılmış hafit metalik bir iğ
neden oluşan elektrometre; Kelvin elektrometresi.
quadrantal: 1) şekli çeyrek daireye benzeyen. 2) çey
rek daireye ait.
quadropod engine: Bkz. quadruple expansion engi
ne.
quadrat: 1) Matb. hurufatın yüzeyinden daha alçak,
yerleştirme, boş hatları doldurma vb. i için kullanılan
bir parça metal; kadrat.
quadrate: 1) kare veya kareye yakın. 2) birbirinden
90 derecelik mesafede bulunan gök cisimlerini belir
ten. 3) bir kare veya dikdörtgen. 4) kare veya dikört-
gen yer, şey vb. i 5) kare yapmak.
quadratic: 1) kare. 2) Ceb. ikinci dereceden nicelik
veya nicelikler. 3) ikinci dereceden terim, ifade veya
eşitlik.
quadratic equation: Ceb. ikinci dereceden veya ikin
ci kuvvetten eşitlik.
quadratics: ikinci dereceden eşitliklerle ilgilenen ce
bir dalı.
quadratron: Yüksek vakumlu bir vakum tüpü veya tet
quadrature: 1) kare yapma işi. 2) verilen bir dairenin
yüzeyine eşit yüzeyde bir karenin boyutlarını tespit
etme: Geometrik olarak çözümsüz bir problem. 3)
Astr. birbirlerinden 90 derece uzaklıkta oldukları za
man, iki gök cisminin göreli durumu.
quadrennial: 1) dört yılda bir kare olan. 2) her dört
yılda bir vukubulan. 3) dört yılda bir olan olay.
quadrennially: Her dört yılda bir.
quadrennium: Dört yıllık bir periyot ya da süreç.
quadri-: Dört kere, dört kat anlamlarında bir önek.
quadric: Mate, ikinci dereceye ait.
quadricentennial: Dört yüzüncü yıldönümü veya
onun kutlanması; bu yıldönümüne ait.
quadricycle: Dört tekerlekli çevrim.
quadrifid: Dört parçaya bölünen.
quadrilateral: 1) Geom. dört açısı ve dört kenarı olan
düzlem şekli. 2) dört kenarlı olan; dört kenarlı. 3)
dört kare ile korunan alan.
quadrillion: 1) ABD ve Fransa'da 1'i izleyen 15 sıfırlı
15
sayı; 10 . 2) ingiltere ve Almanya'da ise 1'l izleyen
24 sıfırlı sayı; 10 , katrilyon.
2
quadrinomial: 1) Ceb, dört terimli ifade; x + xy - 3y
2
+ 2y gibi. 2) Ceb. dört terimden oluşan.
quadripartite: 1) dört parçadan oluşan veya dört par
çaya bölünmüş. 2) dört kişi, devlet vb. i tarafından
pay ve formüle edilmiş.
quadrisect: Dört eşit parçaya bölmek.
quadrivalence: Dört değerli olma durumu veya niteli
ği; dört değerlilik.
quadrivalency: Bkz. quadrivalence.
quadrivalent: 1) dört değer veya valansa sahip olan;
dört değerli. 2) dört değerli olan.
quadrivial: Bir noktada birleşen dört yola sahip olan,
2) dört yönü gösteren; dört yönlü: Yol veya cadde
ler için söylenir.
quadrivium: Ortaçağda yedi yüksek bilimin aritmetik,
geometri, astronomi ve müzik kapsayan daha yük-
 quad r upl e 441 qua r t er -hou r

sek bölümü.
kül veya tanecikler için söylenir,
quadruple: 1) dörtten oluşan veya dörtten ibaret. 2)
quantum: 1) nicelik ya da miktar. 2) belirtilen miktar;
dört misli. 3) bir şeyin dört misli. 4) dört misli fazla
porsiyon; parça ya da kısım. 3) kuvantum kuramına
miktar. 5) dört misli yapmak veya olmak. 6) dörtle
göre belirli niceliklerin temel birimi; örneğin foton;
çarpmak.
elektromanyetik radyasyon birimidir,
quadruple engine: Bkz. quadruple steam engine.
quantum efficiency: Gelen radyasyonun kuvantumu
quadruple expansion engine: Bkz. quadruple ste
başına bir metalden neşredilen veya yayılan fotoe-
am engine.
lektronların sayısı; kuvantum verimi,
quadruple steam engine: Yüksek basınç (HP), birin
quantum mechanics: Kuvantum kuramını doğrula
ci orta basınç (1.MP), ikinci orta basınç (2.MP) ve al
yan olayların mekaniği; kuvantum mekaniği; örne
çak basınç (LP) silindirlerinden oluşan ve silindir
ğin atomsal ve molekülsel değişimler.
çapları birbirlerinden farklı buhar makinesi; dört ge
quantum number: Bir atomik sistemin durumunu be
nişlemen (stim) makinesi; dört genişlemeli dört silin
lirten tam bir sayı; kuvantum sayısı ya da numarası.
dirli pistonlu buhar makinesi; Gem. Mak. kuvadrapıi
quantum shell: Aynı esas kuvantum sayısına sahip
ekspanşın makine; tam adı: Quadruple expansion
olan elektronların bulunduğu hacim; kuvantum kabu
steam engine.
ğu,
quadruplex: 1) dört kat. 2) tek tel ile aynı anda ikişer
quantum state: Enerji düzeyi; bir atom veya molekü
olarak aynı yöne dört mesai gönderebilen telgraf sis
lün kalıcı ya da geçici olarak sürdürdüğü durumlar
temini belirtir. 3) çaplan birbirine eşit dört silindirli
dan biri; kuvantum durumu.
bir pompa, makine vb.
quantum theory: Kuvantum kuramı ya da teorisi;
quadruplicate: 1) dört misli. 2) Mate. dördüncü kuv
Planck'a göre: "Enerji, kuvanta Bkz. quanta adı veri
vete yükselen. 3) birbirine tümü ile eşit olan dört
len minimum bölünemeyen tanecik ya da partiküller-
kopyadan biri.
den oluşur"; radyan enerji sadece kuvanta ve foton
quadruplication: 1) dört misli yapma. 2) bunun sonu
lar tarafından emilir veya yayılır.
cu. quarantinable: Karantinaya konu olan.
quak: 1) titremek; sallanmak. 2) deprem veya zelze
quarantine: 1) bulaşıcı hastalık taşıyan bir geminin li
le.
manda kesin olarak yalıtıldığı 40 günlük süre; karan
qualifier: Bilgisay. niteleyici.
tina. 2) böyle bir geminin tutulduğu yer. 3) kırk gün
qualitative: Bir gazın hacim ya da basınç miktarları
lük süre. 4) bulaşıcı hastalık bulunan kişilerin, bitki
nın ölçülmediği, sadece hacmin basınçla değiştiğini vb. lerinin tecrit edilmesi. 5) bulaşıcı hastalıklı kişi, si
gösteren bir deney; nitel veya niteliğe ait; kalitatif.
nek, bitki vb. lerinin tecrit edildiği ve ötesine geçme
qualitative analysis: Miktarını saptamadan bir mad nin yasak olduğu yer. 6) karantina altına almak.
denin bileşenlerinin tanımlanması; niteliksel analiz;
quart: 1) 1/4 galon; İngiltere'de 1,13 litre, ABD'de
kalitatif analiz; nitel analiz. 3
0,945 litre veya 57,75 inç 'e eşit olan bir sıvı ölçüm
quality: 1) bir şeyin sahip olduğu mükemmellik dere
birimi, 1/8 pek'e (0,945 lt), eşit olan bir kuru ölçüm
cesi. 2) nitelik; kaiiîe; vasıf; Buharın vasfı veya kalite
birimi. 3) kapasitesi veya hacmi 3,78/4 = 0,945 litre
si gibi.
ye eşit olan bir kap.
quant: 1) İng. küçük tekneleri yürütmek için kullanı
lan alt ucuna yakın diski bulunan bir sırık; disk, sırı quarter: 1) bir şeyin dört eşit parçasından biri; dörtte
ğın çamura batmasını önler. 2) böyle bir sırık ile (bir bir; çeyrek. 2) 8 buşel veya 1/4 ton'a eşit olan bir ta
tekneyi) yürütmek. hıl ölçü birimi. 3) ABD'de 25 libre (11,3 kg), ingilte
re'de 28 libre (12,65 kg) olan bir ağırlık birimi. 4) bir
quanta: Bkz. quantum (Çoğ.).
yardanın dörtte biri veya 9 inç (228,6 mm) olan. 5)
quantic: Mate, iki veya daha fazla değişkenin fonksi
bir milin dörtte biri (402,25 m). 6) bir yılın dörtte biri;
yonunun homojen entegrali.
üç ay. 7) akademi veya kolejlerde öğretim yılının
quantify: 1) niceliğini saptamak ya da belirtmek; bo
dörtte biri. 8a) bir saatin dörtte biri; 15 dakika. 9a)
yunu belirtmek, göstermek ya da işaret etmek.
bir doların dörtte biri; 25 sent. b) Amerika ve Kana-
quantitative: 1) nicelik ile ilişkili; ölçülebilir olma yete
da'da 25 sente eşit olan gümüş para. 10a) pusula
neği. 2) nicel.
nın dört ana noktasından biri. b) ufkun dört bölü
quantitaive analysis: Bir bileşik ya da bir maddenin
münden biri. c) bu bölümlerin altında olduğu düşü
türlü bileşenlerinin yüzdelerini veya miktarlarını has
nülen bölgelerden biri; Dünyanın bir parçası ya da
sas olarak ölçme işi ile ilgilenen kimya dalı; kantitatif
bölgesi. 11) Astr. a) Ayın Dünyanın çevresinde çey
analiz; nicel analiz, miktarsal analiz.
rek dönüş yaptığı süre. b) yarı aydınlık olduğu za
quantity: 1) miktar; oran; kısım ya da parça. 2) her
man Ayın görünüşü. 12) Den. a) gemi bordalarının
hangi belirsiz bir kütle, ağırlık ya da sayı. 3) belirli
kıç tarafı; kıç omuzluk, b) bir kulacın dörtte biri. 13)
bir şeyin tam miktarı. 4) büyük bir miktar veya sayı.
dört eşit parçaya bölmek. 14) Meka. bağlayıcı parça
5) ölçüm ile saptanabilen herhangi bir şeyin özelliği.
yı dik açılarda birleştirmek. 14) Den. bir geminin kıç
6) Mate, a) miktarları, boyutları vb. ölçülebilme veya
omuzluğundan esmek: Rüzgâr için söylenir.
sayılar ya da simgelerle belirtme özelliği, b) matema
quarter-deck (quarterdeck): Bir geminin üst güverte
tiksel nicelikleri belirtmek için kullanılan bir sayı ya
sinin, çoğu zaman zabitlere ayrılan kıç tarafı; eski
da simge.
den geminin pupası iie grandi direği arasındaydı.
quantity of radiation: Radyasyon miktarı; ışına dikey
2 quartered: 1) dörtte birlere bölünmüş. 2) uzunlaması
olan bir düzlemden geçen ve erg/cm veya vat-sani-
2 na dörde bölünmüş kütük veya tomruk,
ye/cm türünden ifade edilen toplam enerji. quarter-hour: 1) on beş dakika. 2) saat üzerinde, bir
quantized: Belirli değerde enerjiye sahip olan: Parti saatin ilk ve üçüncü çeyreklerini gösteren nokta; qu-
quarterly
arter Hour şeklinde de kullanılır.
quarterly: 1) bir yılda dört kere ve belirli aralıklarla vu-
kubulan veya görülen. 2) bir çeyrekten oluşan. 3) yı
lın bir çeyreğinde bir kere. 3) her üç ayda bir yayın
lanan (dergi ya da mecmua).
quartern: 1) dörtte bir kısım; çeyrek; dörtte bir. 2) bir
ston'un dörtte biri veya 3,5 iibre (1,587 kg). 3) ağırlı
ğı yaklaşık olarak 4 libre (1,814 kg) olan ekmek.
quarter-phase: Elekt. aralarında 90 derecelik faz farkı
bulunan iki alternatif akımın üretimi, taşınması veya
kullanılması; diphase şeklinde de kullanılır.
quarter, port: Den. iskele kıçomuzluk.
quarter round: Enine kesiti çeyrek daire olan, dışbü
key tiriz ya da pervaz; ovolo şeklinde de kullanılır.
quartersaw: Kütük ya da tomruğu boyuna olarak dör
de bölmek ve sonra biçmek (tahta yapmak).
quarter section: Bir arazi parçasının yaklaşık olarak
2 2
1/4 mil 'ye (0,647 km ) eşit olan dörtte bir bölümü.
quartic: Mate, dördüncü Kuvvet veya dereceye ait.
quartz: Parlak, kristalli bir mineral veya silisyum diok-
sit; kuvarz, Si0 2 ; çoğu zaman bol miktarda, çoğun
lukla renksiz, saydam şekilde, bazan da türlü renk
lerde yarı kıymetli taşlar olarak görülür; elektrik ci
hazlarında ve özel lâboratuvar aletleri yapımında kul
lanılır.
quartz clock: Belirli sabit bir frekansta titreşen bir ku
varz kristali tarafından ayarlanan bir saat; kuvarz sa
ati; duyarlı işlerde kullanılır.
quartz-fiber manometer: Bir kuvarz lifi yardımıyla
gaz basınçlarını ölçen manometre; kuvarz lifii mano
metre.
quartziferous: Kuvarzdan oluşan; kuvarz veren.
quarzite: Som, sert, açık renkli çakmak taşı gibi pırıltı
lı bir kaya; kuvarzit; yaklaşık olarak % 98'i silisyum
dioksit olan bir kumtaşı.
quartz lamp: Morötesi ışınlarının büyük bir bölümünü
geçiren kuvarz tüplü, cıva buharlı bir lâmba; kuvarz
lâmbası.
quartz plate: Elekt. elektrik polaritesine sahip bir ku
varz kristali parçası.
quaternary: 1) dörtten oluşan; dörtlü grup. 2) Jeol.
en son zamana ait ya da onu belirten. 3) dört sayısı;
4; dördün grubu.
quaternary ammonium compound: Hidrojen atomla
rının organik köklerle yer değiştirmesiyle amonyum
hidroksitten türeyen ve genel formülü R4NOH olan
bir bileşik, örneğin tetraetil amonyum hidroksit,
(C 2 H5 )4 NOH.
quaternion: 1) dörtlü bir grup. 2) Mate, a) bir vektörü
diğerine dönüştüren bir faktör; katerniyon. b) Çoğ.
katerniyon kullanan bir kalkülüs biçimi.
quay: Çoğu zaman betonarme veya taştan yapılmış,
gemileri yükleme ve boşaltma olanaklarına sahip rıh
tım ya da iskele.
quayage: 1) rıhtımın kullanılması için konulmuş üc
ret; rıhtım resmi; rıhtım ücreti. 2) bir rıhtım üzerinde
ki alan. 3) tüm rıhtımlar.
quench: 1) söndürmek: Yangın söndürmek gibi. 2)
anî olarak soğutmak: Tavlanmış çeliğin su, yağ vb.
ine sokularak soğutulması gibi; su vermek.
quenching: 1) kritik sıcaklığın üzerine kadar ısıttıktan
sonra çelik ya da diğer bir alaşımı su, yağ ve diğer
bir banyoya batırarak sertleştirmek. 2) tekrar tutuş
mayı önlemekle bir radyasyon sayaç tüpündeki de
442 quillal
şarj ya da boşalıma son verme.
quenchless: Söndürülemez.
quercetic: Kuversetin'e ait ya da ondan türeyen.
quercetin: Siyah meşenin iç kabuğundan çıkarılan ve
ya sentetik olarak üretilen san, kristalli bir boya mad
desi; kuversetin, C 1 5 H 1 0 O 7 .
quercine: Meşeye ait.
quern: 1) biri diğerinin üzerinde olan iki taş diskten
oluşan ve tahıl tanelerini öğütmek için kullanılan il
kel bir öğütücü; taş değirmen. 2) kahve ve baharat
üretmek için kullanılan küçük bir değirmen; el değir
meni.
quick: 1a) çabuk veya hızlı, b) çabuk olarak yapılan
şey; acele. 2) kısa bir zaman aralığında görülen ve
ya vukubulan. 3) hassas ya da duyarlı. 4) kolay ka
rıştırılan. 5) çabuk olarak; hızlı olarak.
quick charge: Akülerin, kapasitelerinin onda birinden
daha yüksek bir akımla şarj edilmeleri; hızlı şarj; yıl
dırım şarj.
quick-cleaning strainer: Den. gemilerin ana yangın
devrelerinde bulunan ve deniz canlıları, kum, kısır
vb. i parçacıkları tutan, onların yangın hortumlarına
geçmesine ve nozulu tıkamasına engel olan filtre;
çabuk temizlenen süzgeç ya da filtre.
quick closing gear: Buhar, gaz veya bir sıvı akımını
derhal durdurmak için kullanılan bir tertibat; çabuk
kapama donanımı.
quick-closing valve: 1) uzaktan kumandalı sistemler
de kullanılan ve kazana verilen yakıtı derhal kesmek
için kullanılan bir valf; çabuk kapama valfı. 2) bir sis
temin çabuk bir biçimde korunması için kullanılan
bir emniyet, güvenlik veya seyfti valfı.
quick-emptying valve: Yüksek devirli ve redüksiyon-
lu (devir düşürücülü) dizel motorlarının hidrolik kap-
linlerinde kullanılan bir valf; çabuk boşaltma valfı;
hidrolik kaplini çalıştırma yağının 2-7 dakikada boşal
masını sağlar.
quick-fire: Birbiri ardından veya seri olarak ateş eden
veya ateş edecek şekilde yapılmış.
quick fire: Seri atışlı (silah).
quick-firing: Bkz. quick-fire.
quick-freez: Çiğ veya henüz pişmiş yiyecekleri anî
olarak dondurmak ve düşük sıcaklıklarda uzun süre
için muhafaza etmek veya saklamak; şoklamak.
quicklime: Sönmemiş kireç; beyaz çözünmez bir ka
tı; kalsiyum oksit, CaO; su ile sönmüş kireci oluştu
rur; sıva yapımı ve deri endüstrisinde kullanılır.
quickly-fitted stoppers: Su borulu kazanların hidro
lik deneylerini çabuk olarak yapmak için kullanılan
ve 200 bar basınca dayanabilen bir cihaz.
quick-shut off valve: Buh. Kaza. akaryakıt veya ma
zot devrelerinde püskürtücülere verilen yakıtı hızla
kesmek için kullanılan bir valf; çabuk kapama valfı.
quicksilver: 1) cıva, Hg; termometrelerde kullanılır.
2) cıva ile kaplamak
quick stop valve: Çabuk kapama valfı veya vanası;
quick-shut off valve şeklinde de kullanılır.
quiet: 1) sakin; durgun; hareketsiz. 2) gürültüsüz;
sessiz. 3) kolay uyarılmayan.
quiet running engine: Sessiz (çalışan) makine; çalı
şırken gürültü yapmayan makine.
quill: 1) dokumacı makarası; masura. 2) tüy kalem.
3) bir direğin içi oyuk gövdesi.
quillai: Bot. iç kabuğu sabun olarak kullanılan bir Şili
quil l shaf t
ağacı.
quill shaft: İki Kademeli devir düşürücü ya da ridak-
şın gir donanımlarında, birinci kademe dişli çark ve
birinci kademe pinyon dişliyi taşıyan şaft ya da mil;
Gem. Mak. kuvil şaft.
quinacrine: Sentetik bir ilaç; stebrin: Tam adı quinae-
rine hydrochloride,
quinary; Beşten oluşan veya beşin oluşturduğu; beşli
(grup).
Quincke tube: Paralel iki daldan oluşan kolu oları
ses iletme tüpü; ses filtre etmek için kullanılır; Quinc
ke tüpü.
quindecagon: Geom. on beş açısı ve on beş kenarı
olan bir düzlem; on beş kenarlı.
quindecennial: 1) on beş yılda bir vukubulan. 2) on
beş yıl için süren. 3) on beş yıl dayanan veya on
beş yıl süreli; on beşinci yıldönümü. 4) bunun kutla
ması.
quinia: Bkz. quinine.
quinic acid: Kahve taneleri, kınakına ağacı kabukla
rından elde edilen renksiz, kristâili bir asit; kinik asit,
C6 H7 (OH)4 .COOH.
quinidin: Bkz. quinidine
quinidine: Kınakına ağacı kabuğundan çıkarılan kini
ne benzeyen renksiz, kristalli bir alkaloit; kinidin,
C 20 H 24N 2 O 2.
quinin: et e quinine.
quinina: Bkz. quinine.
quinine: 1) kınakına ağacı kabuğundan çıkarılan acı,
kristalli bir alkaloit; kinin, C 20 H 24 N 2 O 2 . 2) bunun,
ki nin sülfat gibi, türlü amaçlar için ilaç olarak,
özellikle sıtma tedavisinde kullanılan bir bileşiği.
quinoid: Yapısı, özellikleri vb. i bakımından kinon'a
benzeyen bir madde.
quinoidin: Bkz. quinoidine.
quinoidine: Kınakına kabuğundan kinin çıkarılması iş
leminde oluşan alkaloitler karışımı kapsayan kahve
rengi bir madde; klnodin; kinin yerine kullanılır.
quinolin: Bkz. quinoline.
quinoline: Kemiklerin, kömür katranının ve türlü alka
loitlerin tahripkâr damıtılmasından veya sentezlerle
elde edilen renksiz, sıvı bileşik; kinolin, C 9 H 7 N ; anti
septikler, boyalar vb. i yapımında kullanılır.
quinone: 1) iki izomerik bileşikten biri; kinon,
C 6 H 4 O 2 ; fotoğrafçılıkta, özellikle sarı, kristalli
izomer boyalar yapımında kullanılır. 2) bu tür
bileşikler seri sinin herhangi biri.
quinonimine: Oksijen atomunun bir imino grubu ile
442 quotien t
değiştirilmesi sonucu, kinondan türetilen kristalli bir
bileşik; kinonimin, C6 H5 NO.
quinonoid: Yapısı, özellikleri vb. kinona benzeyen; ki-
noit.
quinque-: Beş veya beşle çarpma anlamlarında bir
önek.
quinquenniad: Bkz. quinquennium.
quinquennia!: 1) beş yıl süren. 2) her beş yılda bir
oluşan ya da vukubulan; beş yılda bir oluşan olay.
quinquennium: Beş yıllık bir zaman aralığı, periyodu
veya süreci.
quinquereme: Beş sıra küreğe sahip olan kadırga.
quinquevalence: Beş değerli olma durumu veya nite
liği; beş değerlilik.
quinque valency: Bkz. quinquevalence.
quinquevalent: 1) beş değere sahip olan; beş değer
li. 2) pentavalent şeklinde de kullanılır.
quinta!: 1) ABD'de 100 libre (45,36 kg), ingiltere'de
112 libreye (48,832 kg) eşit olan bir ağırlık birimi. 2)
metrik sistemde 100 kg'a (220,46 libre) eşit olan ağır
lık birimi; kental.
quintan: Her beş günde bir oluşan veya vukubulan;
beş günde bir görülen ateş gibi.
quintessence: Herhangi bir şeyin saf, konsantre özü
veya hülâsası.
quintessential: Öz ya da hülâsaya ait; en saf; en mü
kemmel.
quintet (quintette): 1) beş kişi veya beş şeyden olu
şan bir takım veya grup; beşli; kentet.
quintillion: 1) ABD ve Fransa'da 1'i izleyen 18 sıfır
18
dan oluşan sayı; 10 . 2) Almanya ve İngiltere'de 1'i
30
izleyen 30 sıfırlı sayı; 10 .
quintuple: 1) beş kapsayan veya beşten oluşan. 2)
beş misli; beş kat. 3) diğerlerinden beş misli daha
büyük olan bir sayı vb. 4) beş misli yapmak veya ol
mak; beşle çarpmak.
quintuple point: Beş fazı dengede olan sıcaklık veya
temperatür.
quintuplet: 1) aynı türden beşli bir grup. 2) bir kere
de doğan beş bebek; beşiz.
quire; Aynı maldan aynı ölçülerde 24 veya 25 yaprak-
lık kâğıt destesi; 480 veya 500 tabakalık bir paketin
yirmide biri.
quite: 1) tümü ile; tamamen. 2) gerçekten veya haki
katen; kesin olarak. 3) önemli derece veya boy; pek
çok.
quota: Pay ya da hisse; orantılı pay; kota; kontenjan.
quotient: Aritm. bir sayı diğeri ile bölündüğü zaman
elde edilen sayı; bölüm.
R, r
R,
RACER cycle: Buhar türbini ile gaz türbininin aynı
r
de vir düşürücü ile pervaneyi çevirdiği bir makine
R: 1) Kimy. kökün simgesi; özellikle organik kök sim
çevri mi; bir tür Rankin çevrimi; ekonomizör, buhar
gesi veya sembolü. 2) Elekt. direnç ya da rezistan
jenera törü ve süperhiyter gaz türbininin egzozu
sın simgesi. 3) Mate. yarıçap veya oranın simgesi.
ile çalış makta ve üretilen stim, buhar türbinini
4) F/z., Kimy. gaz sabitesi.
çalıştırmakta dır; Rankine Cycle Energy Recovery
r.Bkz. 1) roentgen (s). 2) resistance.
sözcüklerinin ilk harflerinden oluşmaktadır.
R.: Bkz. 1) radical. 2) Reamur.
raceway: 1) su için dar bir kanal. 2) elektrik kabloları
R. (r.):Bkz. 1) radius. 2) railroad. 3) railway. 4) ro
veya tellerini taşımak ve korumak için kullanılan bo
ad.
ru.
r .: Bkz. 1) range. 2) rod; rods. 3) rubber.
rack: 1) türlü cisimleri tutmak veya göstermek için kul
Ra: Bkz. radium.
lanılan çerçeve, ızgara, mahfaza stand vb. i; özellik
rabbet: 1) bir geçme ya da bağlantı yapmak için bir
le: a) bir uçakta bombaları tutmak için çerçeve, b)
tahtanın kenarına, diğer parçaya geçecek şekilde
Matb. hurufat mahfazalarını taşımak için çerçeve. 2)
açılan oyuk; lâmba: Lâmbalı tahta gibi; yivli tahta. 2)
Diz. Mot. yüksek basınç pompalarında dişli çark,
bu şekilde yapılan geçme. 3) yiv (lâmba) açmak. 4)
vorm vb. inin geçtiği kremayer dişli; rak; rak kolu.
yiv (lâmba) ile birleşmiş. 5) lâmba (yiv) ile birleştiril
rack adjustment: Rak (kolu) ayarı; indeks ayarı.
miş.
rack railway: Dağ gibi meyilli yerlere tırmanmak için
rabbit: Bir nükleer reaktörde bir boru içinde pnömatik
kullanılan bir tür demiryolu; dişli demiryolu.
veya hidrolik olarak yürütülen küçük bir kap; çok kı
rackwork: Rak koluna (kremayer dişli) sahip olan me
sa hayatlı atomlar kapsayan örnekleri gidermede kul
kanik bir cihaz.
lanılır.
racon: Uçakları yöneltmek için kullanılan radar sinya
rabble: Erimiş demiri karıştırmak ve yüzer maddeleri
li, ışını veya bikın'ı.
ni gidermek için kullanılan demir çubuk; gelberi;
rad.: Bkz. 1) radial. 2) radius. 3) radix.
böyle bir gelberi ile karıştırmak ve yüzer maddelerini -2
rad: Maddenin her kilogramı için 1x10 J enerji birik-
gidermek.
tirebilen radyasyon miktarı; Rad.
Rabi field: Paralel, yassı, dikdörtgen kutuplar arasın
radar: Büyük frekanslı radyo dalgalarını gönderen bir
da düzgün olmayan bir manyetik alan; Rabi alanı;
iletici (verici) ve bir arazi kütlesi, gemi vb. inin yansıt
manyetik hareketi olan partikül ya da tanecikleri sap
tığı bu dalgaları toplayan bir alıcıdan (resiver) olu
tırmak için kullanılır,
şan radyo arama cihazı; radar; radyo dalgalarını yan
race: 1) bir makinenin hareketli parçaları için kanal
sıtan cismin yönü ve mesafesini belirtir.
veya oyuk: Rulman yatakta bilyaiarın kanalı gibi. 2)
radar aerial: Bkz. radar antenna.
hızlı olarak hareket etmek ya da gitmek. 3) az di
radar antenna: Elektromanyetik dalgalar gönderen
renç veya hafif yük nedeniyle çok çabuk dönmek ve
ve bir cisme çarpayark yansıyan dalgaları alan an
ya hareket etmek, 4a) hızlı olarak gitmeye neden ol
ten; radar anteni.
mak, b) dişlileri geçmediği için (bir makinenin) çok
radar echo: Verici çevresindeki cisimler tarafından
hızlı çalışmasına neden olmak.
yansıtılan radyo frekans enerjisi,
racemic: 1) tartarik asitin optik olarak aktif olmayan
radar indicator: Gözlem için dönüş sinyallerinin kayıt
şekline ait veya onu belirten.
edildiği katot ışınlı bir osiloskop; radar göstericisi ve
racemization: Optik olarak aktif bileşikleri, optik ola
ya ekranı.
rak aktif olmayan şekle dönüştürmek.
rada r receive r
radar receiver:Radar alıcı.
radar scanner: Bkz. radar antenna,
radar screen: Bkz. radar antenna.
radiacs: Radyolojik kirlenmeyi araştırmak için kullanı
lan cihazlar; radyasyon arama, gösterme ve hesapla
ma sözcüklerinden üretilmiştir.
radial: 1) ışın ya da ışınlara ait veya onlar gibi; belirli
bir merkezden tüm yönlerde yayılma veya kollara ay
rılma. 2) yarıçapa ait veya yarıçapa benzeyen; rad-
yal; çap yönünde.
radial bearing: Radyal yatak; devir hareketli milleri ta
şımak ve radyal laynı sağlamak; çap yönündeki ha
rekete engel olmak için kullanılan yatak.
raidal clearence: Buh. Türb. hareketli kanat tepeleri
ile türbin keysi arasında, çap yönündeki boşluk ve
ya klerens; radyal klerens veya boşluk; çapsal kle-
rens; derinlik mikrometresi veya briç (köprü) geyiç
yardımıyla denetlenebilen klerens.
radia! engine: Bir daire çevresinde silindirler ve mer
kezde ise bunların bağlı bulundukları krank mili bulu
nan motor, çoğunlukla benzin motoru; radyal mo
tor; yıldız motor,
radial f!ow turbines: Radyal akımlı türbinler; 8t e ra
dial turbine.
radial force: Mot. krank kollarını çap yönünde etkile
yen kuvvet; radyal kuvvet.
radia! symmetry: Birbirine tıpatıp benzeyen parçalar
elde etmek için, bir parça, organizma vb. inin ekse
ninden geçen bir ya da bir kaç düzlem ile sağlanan
simetri; radyal simetri: Merkezinden geçen düzlem
ler tarafından kesilen daire ve silindir gibi.
radial tube boiler: Radyal borulu kazan;
radial turbine: Buharın merkezden çevreye doğru ve
ya çevreden merkeze doğru çap yönünde aktığı aksi
yon veya reaksiyon türbini; radyal türbin.
radially: Radyal olarak.
radial velocity: Bir gök cisminin gözlemciye yaklaştı
ğı veya ondan uzaklaştığı, km/s türünden hız; rad
yal hız; spektroskopik olarak saptanır.
radian: 1) uzunluğu yarıçapına eşit olan bir daire yayı
parçası. 2) iki yarıçap tarafından kesilen böyle bir ya
yın daire merkezinde oluşturduğu 57,295° ye eşit
olan açı; radyan.
radiance: Radyan (ışık yayan) olma durumu ya da ni
teliği; parlaklık.
radiancy: St e radiance.
radiant: 1) ışık ışınları yayan veya neşreden; parılda
yan. 2) ışıkla dolu; parlak. 3) ışıklar yayma (bir kay
naktan); ışık neşreden veya yayan; radyan enerji, 4)
Astr. gökte meteor yağmurunun geldiğinin görüldü
ğü nokta. 5) Opt. ondan ışığın geidiği nokta.
radiant energy: Elektromanyetik dalgalar, ses, ısı,
ışık, X ışınları, gama ışınları vb. i gibi, bir kaynaktan
yayılan herhangi bir enerji türü: radyan enerji.
radiant heat: Vakumdan geçebilen veya geçme yete
neğinde olan, tayfın kızılötesi bölgesinde bulunan
görünmez elektromanyetik dalgalar; radyan ısı.
radiant heating: Döşeme veya duvar içine döşenmiş
elektrik telleri, sıcak su ya da buhar boruları vb. i ile
bir binanın ısıtılması yöntemi; radyan ısıtma.
radian pyrometer: Bir cisim tarafından yayılan rad
yan enerjinin, sıcak bölgesine odaklandığı küçük bir
termokupl; radyan pirometre.
radiant superheater: Alevin radyan ısısı ile doğrudan
445 radiatio n tube s
temasta olan süperhiyter veya üst kızdırıcı; genel ola
rak ocak tabanına yerleştirilirler. Bazı kazanlarda ay
rı fayraplı süperhiyter şeklinde kullanılırlar.
radiate: 1) ısı ışınları, ışık vb. yaymak, çıkarmak ya
da neşretmek. 2) ışınlar biçiminde yayılmak. 3) mer
kezden hatlar şeklinde ve yarıçap yönünde yayıl
mak. 4) ışınla (ışık, ısı vb. i ile) göndermek. 5) ışınla
ra veya ışınlar gibi parçalara sahip olma; radyal. 6)
Zoo. radyal olarak simetriye sahip olan bir hayvan:
Denizanası gibi. radiating: Yayma; neşretme; ışın
yayma; ışın halinde yayılma; radyoaktif ışınlar yay
ma.
radiating atom: Bir ya da daha fazla elektronun yük
sek enerji düzeyinden daha alçak enerji seviyesine
geçişi sırasında radyasyon yayan bir atom.
radiation: 1) elektromanyetik dalgalar tarafından ener
ji transferi. 2) yayma (neşretme) işi veya işlemi; özel
likle iç değişime uğrayan molekül ve atomlardan
ışık, ısı ışınları vb. şekilde neşretme veya yayma işle
mi; radyasyon. 3) radyan enerji; yayılan ışınlar. 4)
radyum veya diğer bir radyoaktif madde ile hastalık
tedavisi. 5) radyoaktif cisimlerin dalga veya partikül
yayması. 6) parçaların radyal düzeni.
radiation chemistry: Yüksek enerjiye sahip radyas
yon veya partiküllerin, bozunma dahil madde üzerin
deki kimyasal etkilerini inceleyen bilim dalı; radyas
yon kimyası.
radiation counter tube: Radyasyonun gelmesi sonu
cu, sürekli olmayan elektrik impulsları oluşturabilen
bir detektör; radyasyon sayıcı tüp.
radiation damage: Radyasyonun, gama ışınları, nöt
ronlar ve fizyon parçalarının türlü maddeler üzerinde
oluşturduğu, mekanik özellikler ve boyutlar, ısıl ve
elektriksel iletkenliklerde değişim vb. i hasar; radyas
yon hasarı.
radiation damping: Radyasyon ile enerji yayılması
nedeniyle bir elektrik osilasyonunun amplitüdündeki
azalma; radyasyon sönmesi.
radiation, heterogeneous: Farklı bir kaç frekans ve
enerjideki radyasyon; heterojen radyasyon.
radiation losses: Buh. Türb. çok iyi izolasyon nede
niyle, ihmal edilebilecek küçük miktarda oluşabilen
kayıplar; radyasyon ya da ışınım kayıpları.
radiation monochromatic: Sadece bir dalga boyu ve
ya frekansı oları radyasyon; monokromatik radyas
yon.
radiation potential: Bir atomdaki bir elektronu nor
mal durumundan, mümkün olan diğer bir duruma
aktarmak için gerekli olan, elektron volt türünden be
lirtilen enerji; radyasyon potansiyeli.
radiation pressure: Işık veya diğer bir elektromanye
tik radyasyon etkisindeki bir yüzeye uygulanan çok
küçük bir basınç; radyasyon basıncı.
radiation pyrometer: Isıtılmış bir cismin sıcaklığını,
onun tarafından yayılan ısıl radyasyonun toplam şid
detini ölçerek belirten bir pirometre; radyasyon piro
metresi.
radiation resistance: Radyasyon ile enerji kaybı ne
deniyle titreşen bir devrenin ölçülen veya görünür di
rencinin bir parçası; radyasyon direnci.
radiation tubes: ince su borulu heder türü kazanlar
da ocağa yaklaştırılan süperhiyter borularını ocak
radyasyonuna karşı koruyan ve bir kaç sıra borudan
oluşan kalın su boruları; radyasyon boruları.
radiation visible
radiation visible: Görünür tayftaki radyasyon.,
radiative: Radyasyona ait; radyasyon ile belirtilen;
radyasyona muktedir.
radiative equilibrium: Aynı miktarda radyan enerji
yayma veya emilmesi ile sabit sıcaklık sürdürülmesi;
radyasyona (ilişkin) denge.
radiator: Isı yayan herhangi bir şey; özellikle a) içer
sinden sıcak su, buhar veya yağ dolaştırılarak oda,
salon vb. i yerleri ısıtan bir sıra boru veya kangal bo
ru; serpantin; radyatör, b). sıcak hava regülatörü, c)
otomobillerde olduğu gibi, yayılan ısıyı alarak moto
ru soğutmak için kullanılan su ile dolu bir eşanjör ve
ya ısı alıp veren cihaz.
radiator anti-rust: Oto. radyatörlerde paslanmaya kar
şı kullanılan kimyasal madde; radyatör pas önleyici
si.
radiator cap: Radyatöre su doldurmak için kullanılan
kapak; radyatör kapağı.
radiator cleaner: Oto. radyatörlerin temizlenmesinde
kullanılan çözelti; radyatör temizleyici.
radiator cooling: Mot. makineyi soğutarak ısınan su
yun, radyatörde hava ile soğutulduğu kapalı bir so
ğutma sistemi; radyatörlü soğutma.
radiator core: Oto. radyatör peteği, bir radyatörün
üst ve alt su depoları arasındaki kısım.
radiator hold-down bolt: Oto. radyatör tespit cıvata
sı.
radiator traps: Den. kalorifer radyatörlerinde kullanı
lan, genellikle termostatik türden bir buhar kapanı;
radyatör kapanı; Bkz. steam trap.
radical: 1) Mate, bir sayı veya niceliğin kök ya da kök
lerine sahip olan; kök. 2) bir şeyin esas parçası, b)
aslî; esas. 3) Kimy. tek atom gibi etki yapan ve tepki
mede değişmeyen veya tek bir atom ile yer değişti
ren iki veya daha fazla atom grubu; -OH, -S0 4 ,
-N0 3 gibi; simge ya da sembol. 5) Mate. a) kökü çı-
kanlabilen herhangi bir nicelik, b) kök işareti.
radical sign: Mate, kök işareti (.I):
radicle: Kimy. bir kök ya da radikal.
radii: Bkz. radius Çoğ.
radio: 1) sesleri ve sinyalleri elektromanyetik dalgala
ra çeviren ve onu uzaya ileten ve alıcı cihazla tekrar
ses haline dönüştüren iletişim sanatı ya da uygula
ması; telsiz telefon veya telgraf. 2) böyle bir alıcı;
radyo. 3a) sanat, eğlence, ticaret vb. olarak radyo
ile yayın veya neşriyat, b) bu tür yayının tüm faaliyet
ve olanakları. 4) radyo veya telsiz ile gönderilen me
saj; radyogram. 5) radyoya ait, radyo ile kullanılan;
radyo ile gönderilen; radyo veya telsiz ile çalıştırılan.
6) saniyede 15 bin çevrimden daha fazla frekansa
sahip olan elektrikle yapılan.
radio-: Işın, ışına benzer, radyo tarafından, radyan
enerji ile ve radyoaktif anlamlarında bir önek.
radioactive (radio-active): Atom çekirdeğinin ayrış
ması (bozunması) ile alfa, beta ve gama ışınlan gibi
partikül ve ışınlar şeklinde radyan enerji neşredebi-
len; radyoaktif: Radyum, toryum, uranyum ve onla
rın ürünleri için söylenir.
radioactive contamination: Radyoaktif kirlenme;
Bkz. contamination, radioactive.
radioactive decay: Bîr örnek ya da numunenin radyo
aktivitesinin zaman ile yavaş olarak azalması; radyo
aktif çürüme.
radioactive decomposition: Çekirdeğin daha hafif,
446 radiobroadcast
daha dayanıklı çekirdek şeklinde, zerre şeklinde ışın
lar çıkardığı radyoaktif değişim; radyoaktif ayrışma
veya bozunma.
radioactive elements: Kendiliğinden veya yüksek hız
lı tanecikler (partiküller) tarafından bombardman
edildikten sonra dalgalar ve partiküller çıkaran ele
mentler; radyoaktif elementler,
radioactive emanations: Belirli radyoaktif elementler
tarafından çıkarılan radyoaktif gazlar; radyoaktif çı
kışlar.
radioactive fall-out: Nükleer bir patlama sonucu ha
vanın yüksek kesimlerinde taşınan radyoaktif parti-
küllerin yağmur şeklinde düşmesi; radyoaktif yağ
mur.
radioactive half-life: Herhangi bir radyoaktif izotopun
miktarının, ilk değerinin yarısına düşmesi için gerekli
süre; radyoaktif yarılama süresi.
radioactive heat: Radyoaktivite tarafından üretilen ısı;
radyoaktif ısı.
radioactive isotope: Radyasyon tarafından radyoaktif
yapılan bir izotop; radyoizotop; tıpta kullanılır.
radioactive product: Bir ebeveyn maddenin radyoak
tif bozunmasından oluşan bir madde; radioaktif
ürün.
radioactive series: Bozulmaz duruma gelmeden ön
ce bir radyoaktif madde tarafından, birbiri ardından
türlü elementlerin izotoplannın sırası; radyoaktif sıra,
seri ve dizi.
radioactive Standard: Uzun yanlama süreli ve bilinen
özelliklerde bir radyoaktif madde örneği; radyoaktif
standart; radyasyon ölçen teçhizatın kalibre edilmesi
için radyasyon kaynağı olarak kullanılır.
radioactive type: Çekirdekte oluşan değişime göre,
dört sınıfa ayrılan radyoaktif işlemlerden herhangi bi
ri; radyoaktif tür.
radioactivity: 1) bir atomun çekirdeğinin alfa, beta
partikülleri ve gama ışınları çıkaracak şekilde kendili
ğinden ve denetlenemez bozunması. 2) radyoaktif
olma durumu veya niteliği; radyoaktiflik; radyoaktivi
te.
radioactivity, artificial: Partikül ve radyasyonla bom
bardman edilerek bir elementte endüklenen radyoak
tivite; yapay radyoaktivite.
radioactivity, induced: Endüklenmiş radyoaktivite;
Bkz. artificial radioactivity.
radioaltimeter: Havacılıkta kullanılan, radar ilkesi ile
çalışan ve yerden yüksekliği gösteren bir cihaz; rad
yo altimetre.
radioautograph: Fotoğrafı çekilen cisimdeki radyoak
tif maddeden ışınlar ile fotoğraf filmi vb. üzerinde
üretilen resim; radyootograf.
radio beacon: Uçak ya da gemilerin mevkilerini sap-
tamalarına ya da gece veya siste güvenli bir şekilde
seyirlerine yardım için özei sinyaller neşreden bir
radyo vericisi; radyo bikın.
radio beam: Gelen uçaklara rota olarak görev yapan
ve bir radyo bikın'dan belirli yönde gönderilen sabit
radyo sinyalleri akımı.
radio bearing: Radyo işaretlerinin alındığı yön.
radiobiology: Canlı organizmalar üzerinde radyas
yon etkilerini araştıran biyoloji bilimi dalı; radyobiyo-
loji.
radiobroadcast: Radyo ile neşriyat; radyo neşriyatı;
radyo yayını.
radio channe l
radio channel: Radyo ile iletişime müsaade edecek
kadar geniş bir frekans bandı; radyo kanalı.
radiochemistry: Radyoaktif olayları araştıran kimya
bilimi dalı.
radio compass: Navigasyon (seyir) vb. inde kullanı
lan, gelen radyo dalgalarının yönünü saptamak için
kullanılan bir cihaz; radyo kompas.
radioconductor: İletkenliği, elektrik dalgaları tarafın
dan etkilenen herhangi bir madde veya cihaz; radio
conductor şeklinde de yazılır,
radioeiement: Bkz. radioactive element.
radio-frequency: Radyo frekansına ait: radyo frekan
sı kullanımı.
radio frequency: 1) Bekt. saniyede 10 bin çevrimden
daha yüksek bir frekans; radyo frekansı. 2) radyo
sinyallerinin iletilmesinde kullanılan, duyulabilir fre
kansın Hemen ötesindeki elektromanyetik dalgaların
frekansı; radyo frekansı.
radio-frequency heating: Maddelerin bir kapasitörün
levhaları arasına konularak 25 kHz'lik frekansa sahip
olan bir alternatif akım ile ısıtılacağı endüstriyel bir iş
lem; radyo frekanslı ısıtma.
radio-frequency radiation: Radyo dalgalarının frekan
sı ile elektromanyetik radyasyon; radyo frekanslı ışı
nım veya radyasyon.
radio gaiaxy: Radyo frekanslı ışınım (radyasyon) ya
yarı Samanyolu ya da galaksi.
radiogenic: Radyoaktivite üreten; radyoaktiviteden
gelen.
radiogram: 1) telsiz ile gönderilen mesaj; radyogram.
2) kristal kırılması ile üretilen X ışını örneği.
radiograph: 1) ışınlann geçtiği yapının düzgün olma
yan yoğunluğunu gösteren X ışını veya radyum fo
toğrafı. 2) ışık ışınlarının dışındaki ışınlarla, özellikle
X ışınları ile hassaslaştınlmış bir film veya levha üze
rine üretilen bir resim; X ışını resmi; radyograf; rad-
yograf yapmak; röntgen.
radiographer: Radyograflar yapan ve onlarda uzman
olan kişi; röntgen mütehassısı.
radiographic: Radyografi veya röntgenciliğe ait.
radiographically: Radyograflar veya radyografi yardı
mıyla.
radiograph examination: Buh. Kaza. dramlar (dom-
lar), boru aynaları, hederler, borular vb. inin kaynak
dikişlerine X ışınları ile uygulanan bir denetim yönte
mi; röntgen incelemesi.
radiography: Röntgen filmleri (radyograflar) yapma
işi, işlemi veya sanatı; Röntgen bilimi.
radio interference: İstenen bir sinyalin alınmasına en
gel olan herhangi bir gürültü; radyo paraziti; parazit
radio interferometer: Optik interferometre ile aynı il
kede çalışan, küçük parazit kaynaklann yerini doğru
olarak saptayabilen bir cihaz; radyo interferometre-
si; aynı alıcıya bağlanan iki veya daha fazla anten
den oluşur.
radioisotope: Normalde radyoaktif olmayan kimyasal
bir elementin yapay olarak oluşturulan radyoaktif izo
topu; radyoizotop; biyolojik araştırmalar ve tıbbî te
davilerde (terapilerde) kullanılır.
radiolocation: Düşman uçağı vb. inin yeri ve yönünü
447 radio shield harness
bulmak için radar veya radyolokatörler kullanılması.
radiology: X ışınları ile hastalık tedavisinde olduğu gi
bi, radyan enerji ve onun kullanımı ile ilgilenen bilim
dalı; radyoloji.
radiolucent: Şiddetini bir miktar azaltarak veya bir kıs
mını emerek, radyasyonun geçmesine müsaade
eden bir maddeye ait.
radioluminescence: Radyoaktivite neşri ve X ışınla
rından gelen ışıldama veya parıldama.
radio mast: Telsiz anten direği.
radiometeorograph: Bkz, radiosonde.
radiometer: Radyan enerjiye dönüşen mekanik enerji
yi araştırmak ve yoğunluğunu ölçmek için kullanılan
bir cihaz; radyometre; vakum içinde bir eksen üzeri
ne asılmış ve bir tarafı siyaha boyanmış bir takım (4
tane) kanat, güneş ışınlarının etkisinde bırakılarak
döndürülür ve dönüş hızı ölçülür.
radiometric gauge: Asılı bir cebin zıt taraflarındaki
moleküler bombardman nedeniyle basınçtaki eşitsiz
liğe bağlı olarak çalışan alçak basınçlı bir gaz mano
metresi; radyometrik gösterge.
radiometry: 1) mekanik enerjiye dönüştürerek rad
yan enerjinin ölçümü. 2) radyometre kullanma işi ya
da sanatı; radyometri.
radiomicrometer: Çok zayıf ısıl radyasyona çok du
yarlı ve onu ölçmeye elverişli olan bir cihaz; radyo-
mikrometre; kuvvetli bir manyetik alan içinde asılı, kı
sa devre edilmiş bizmut-gümüş termokupl'ü ile
onun seri olarak bağlandığı bir galvanometreden
oluşur.
radionavigation: Bir geminin mevkiini denetlemek
için navigasyonda radyo yardımcılarının kullanılma
sı; radyonavigasyon.
radionuclide: Radyoaktivite gösteren doğal ya da ya
pay nükllt; radyonüklıt.
radiopaque: X ışınlan veya. diğer radyasyon geçir
mez; radyopak.
radiophone: 1) telsiz telefon; radyo ile çalıştınlan tele
fon; radyotelefon; radyofon; telsiz telefon. 2) Fiz. rad
yan enerjiyi sese dönüştüren herhangi bir alet. 3)
radyotelefon ile mesaj göndermek; radiotelephone
biçiminde de kullanılır.
radio receiver: Bir verici tarafından gönderilen sinyal
leri alan ve onları duyulabilir konuşma, müzik vb.
ine dönüştürebilen cihaz; radyo alıcısı; radyo cihazı.
radio room: Telsiz dairesi; telsiz kamarası.
radioscope: Su, toprak veya gazda, ışıldama yönte
mi ile radyoaktivite aramak için kullanılan bir cihaz;
radyoskop.
radioscopy: X ışınlan ve radyoaktif maddelerden ge
len ışınlarla mat cisimlerin iç yapılannı doğrudan in
celeme; radyoskopi; röntgen.
radiosensitive: Radyasyona duyarlı veya hassas; rad
yasyon tarafından tahrip edilebilir.
radio set: Bkz. radio receiver.
radio shield harness: Oto. radyoları bujilerin parazi
tinden korumak üzere kullanılan ve buji kablolannın
bağlandıkları topraklanmış koruyucu; radyo koruma
bağlantısı.
ra dio so nd e
radiosonde: Minyatür bir radyo vericisinden oluşan,
küçük bir balon ile üst atmosfere gönderilen ve son
ra küçük bir paraşüt ile otomatik olarak düşürülen
ve bu arada özel radyo sinyalleri ile kayıt ettiği sıcak
lık, basınç ve nemi gözlem evine aktaran bir cihaz;
radyosond; radiometeorograph, şeklinde de kullanı
lır.
radio source: Güneş sisteminin dışından, farklı radyo
frekanslı radyasyon kaynağı.
radio speaker: Radyo hoparlörü.
radio spectrum: Özellikle radyo ve televizyonlarda
kullanılan türden elektromanyetik dalgaların dalga
boyları veya frekanslarının tam menzili, erimi veya
alanı.
radio star: Esk. Bkz radio source.
radio station: Yayın yapan istasyon; radyo verici is
tasyonu.
radiotelegram: Bkz, radiogram.
radiotelegraph: Radyogramları göndermek için kulla
nılan cihazlar; radyotelgraf; radyotelgraf ile (mesaj)
göndermek.
radiotelegraphic: Radyotelgraf veya radyotelgrafi'ye
ait; radyotelgraf ile.
radiotelegraphy: Bir radyotelgraf ile mesaj gönder
mek.
radiotelephone: Bkz. radiophone.
radiotelephonic: Radyotelefon; radyotelefona ait; rad-
yofon ya da radyotelefon yardımıyla.
radiotelephony: Telsiz ile tellere bağlanmaksızın se
sin iletimi bilimi.
radio telescope: Dış uzaydan gelen radyo frekanslı
radyasyonu araştırmak ve analiz etmek için kullanı
lan bir cihaz; radyo teleskop.
radiotherapy: X ışınları ve radyum gibi radyoaktif
maddelerden gelen ışınlarla hastalık tedavisi; radyo
terapi; röntgen ışınları ile tedavi; röntgen tedavisi.
radiothermics: Radyo frekanslı akımlarla ısı üretimi
bilimi; radyotermi.
radiothermy: Radyoaktif maddelerden çıkan ışınların
kullanımı ile hastalık tedavisi veya ağrının hafifletil
mesi; radyotermi; kısa dalgalı diyatermi Bkz. diat
hermy.
radiothorium: Mezatoryum 2'den oluşan, toryumun
radyoaktif bir izotopu; radyotoryum.
radio transmitter: Radyo yayını ve telsiz telefonda,
bir mikrofon devresi tarafından değiştirilen veya mo
düle edilen, taşıyıcı dalga üreten bir verici; radyo ve
ricisi.
radio transparent: Şiddetlerini azaltmaksızın radyas
yonu, özellikte X ışınları ve gama ışınlarını geçiren
maddeyi belirtir.
radio tube: Radyo vb. inde kullanılmak için bir va
kum tüpü.
radio wave: Elektrik şarjının titreşimi tarafından ne
den olunan ve alıcı radyo ile sese dönüştürülen bir
elektromanyetik dalga; radyo dalgası.
12
radio-wave propagation: Frekansı 3x10 çevrim/sa-
niye'den az olan elektromanyetik radyasyon ile ener
ji transferi veya aktarımı; radyo dalga yayılımı.
radium: Uranyum ve radyum cevherleri ile belirli di
ğer uranyum cevherlerinde çok küçük miktarlarda
bulunan, anî atomik ayrışmaya uğrayan ve sonuçta
bir kurşun izotopuna dönüşen radyoaktif metalik bir
kimyasal element: radyum; 1898 yılında Piyer ve Ma
448 rai !
dam Küri tarafından keşfedildi; kanser ve bazı cilt
hastalıklarında kullanılır; Simg. Ra (geçmişte Rd);
at.ağ. 226,05; at.no. 88.
Radium A: Atomik bozunma ile radon'dan oluşan bir
madde; daha ileri bozunma Radyum B'yi verir (kur
şun izotopu), bu da radyum C'yi (bizmut izotopu),
daha ilerki ayrışmalar, C, D, E, F (polonyum) ve
G'yi (kurşun izotopunu) verir.
radium emanation: Bkz. radon.
radiumtherapy: Radyum kullanımı ile kanser veya di
ğer hastalıkların tedavisi; radyum tedavisi; radium
therapy şeklinde de kullanılır.
radius: 1) ışın veya ışına benzer bir parça; özellikle,
a) bir kadran, sekstant vb. inin milli kolu. b) tekerlek
göbeğini janta bağlayan kollardan biri. 2) bir daire
veya kürenin merkezinden çevresine uzayan herhan
gi bir doğru; yarıçap; R, r kısaltmaları ile belirtilir. 3)
böyle bir yarıçapın taradığı alan veya mesafe: Yarıça
pı 5 km olan alanda bir kimse yok gibi. 4) herhangi
sınırlı bir uzunluk, alan, erim vb.
radius gauge: iki düzlemin kesiştiği yuvarlatılmış iç
köşenin veya fillet yarıçapını ölçmek için kullanılan
ve filer geyice (sentile) benzeyen bir ölçü cihazı; ya
rıçap ölçer; fillet gauge adı da verilir.
radius of curvature: Bir aynanın kutbundan (içbükey
veya dışbükey) bir eğrinin merkezine olan mesafe;
eğrilik yarıçapı.
radius of curve: Eğri yarıçapı.
radius of gyration: Devir veya salınım hareketli bir
cismin kütle merkezinin dönme merkezine olan me
2
safesi; jirasyon yarıçapı; I = mk veya k = l/m eşit
liklerinden bulunur (I = cismin atalet momenti, m =
kütle); atalet yarıçapı.
radius vector: Sabit bir noktadan bir eğri veya eğrili
yüzey üzerindeki değişken bir noktaya olan mesafe
veya bu mesafeyi belirten bir doğru; yarıçap vektö
rü. 2) Astr. güneş gibi çeken bir cismin merkezi ile
onun çevresinde dönen cisimlerin (gezegenler vb. i)
merkezlerini birleştiren hat.
radix: Mate, bir sayı sisteminin temelini yapan sayı.
radon: Radyumun ilk atomik ayrışma ürününün alfa
ışınları ile oluşturduğu gaz halindeki radyoaktif kim
yasal element; radon; kanser tedavisinde kullanılır;
radium emanation adı da verilir; Simg. Rn; at.ağ.
222; at.no. 86.
raff: Büyük bir sayı, koleksiyon veya miktar.
raffinose: Şeker pancarı, pamuk çekirdeği vb. inden
türetilen tatlı, kristalli bir trisakkarit; rafinoz,
C 18 H 3 2 0 1 6 .5H 2 0 .
raft: 1) birbirine bağlanan kükürt, tahtalar, variller vb.
inden yapılan, suda yüzen ve taşımacılık için kullanı
lan bir araç; sal. 2) sal ile nakletmek. 3) bir sal üze
rinde çalışmak, seyahat etmek vb.
raft: Bkz. raff.
raft, life: Bkz. life raft.
raftsman: Bir saida çalışan veya onu çalıştıran kişi.
rag: Den. toz almak, temizlemek, yıkamak vb. i için
kullanılan küçük bir bez parçası; köhne bez.
raid: 1) askeri uçak, ordu vb. i tarafından yapılan anî
ve düşmanca hücum; atak. 2) hücum etmek,
radier: Hücum eden kişi veya şey; özellikle, umulma
dık, çabuk hücum eden bir gemi ya da uçak.
rail: 1) merdivenlere koruyucu ve taşıyıcı olarak dona
tılan tahta, metal vb. i parça; trabzan; merdiven tuta-
railhead
cağı. 2) demiryolu, tramvay vb. raylarına konulan
birbirine paraiel profiller; ray; demiryolu. 3) Den. ge
mi küpeştelerinin üzerine konulan dar tahta parça.
4) demiryolu ile donatmak ya da taşımak.
railhead: Döşenmekte oian demiryolunun en uzak
noktası.
railroad: 1) lokomotif ile çekilen yolcu veya yük va
gonlarının, üzerinde hareket ettikleri birbirine paralel
çelik yapı; demiryolu. 2) bu tür yollar, arazi dahil, lo
komotif ve vagonlar, istasyonlar vb. inin tümü. 3) bu
sistem veya şirkette çalışan kişilerin tümü; demiryo
lu personeli. 5) demiryolu ile taşımak veya naklet
mek. 5) demiryolu ile donatmak veya teçhiz etmek
6) demiryollarında çalışmak.
railroading: Demiryollarının yapımı ve çalıştırılması.
railroad pen: Tek. Res. iki ağızlı tıriin; yan yana iki
ağızı olan ve çerçeve çiziminde kullanılan tırlin; bir
tür mürekkepli kalem.
railway: 1) hafif araçlar, örneğin tramvaylar için de
miryolu. 2) İng. herhangi bir demiryolu.
rain: 1) damlalar halinde yeryüzüne düşen ve havada
ki nemin yoğuşmasından oluşan su; yağmur. 2) bu
tür damlaların düşmesi ile oluşan sağanak veya yağ
murlu fırtına. 3a) yağmurlu hava. b) Çoğ. mevsimlik
yağmur düşümü. 4) herhangi küçük partikül veya ci
simlerin hızlı düşümü: Kül, kum vb. i yağmuru. 5)
düşmek veya yağmak: Yağmur için söylenir. 6) yağ
mur gibi düşmek.
rainband: Atmosferdeki su buharı nedeniyle güneş
tayfının sarı kısmındaki siyah bant veya kuşak.
rainbow: Yağmur sırasında ve pusta güneş ışınlarının
kırılması, yansıması ve saçılması ile gökte oluşan,
türlü renkler kapsayan bir yay; gökkuşağı; ebemku
şağı; alaimisema.
raindrop: Bir yağmur damlası.
rainfall: 1) yağmur yağması; sağanak. 2) belirli bir
bölgeye belirli bir süre, çoğunlukla bir yıl içinde yağ
mur, kar vb. i şekillerde düşen su miktarı; yağış mik
tarı, m 2 /kg türünden belirtilir.
rain gauge: Belirli bir alana düşen yağış miktarını ölç
mek için kullanılan bir cihaz; yağmurölçer; pluvio
meter, udometer gibi isimler de verilir.
raininess: Yağmurlu olma durumu veya niteliği.
rainproof: Yağmurun geçmesine müsaade etmeyen;
yağmur geçirmeyen; yağmur geçirmez; yağmur ge
çirmez yapmak.
rainstorm: Şiddetli yağmur ile fırtına; yağmurlu fırtı
na.
rain water: Yağan ya da gökten düşen, nispeten kü
çük miktarda çözünmüş mineral madde kapsayan
su; yağmur suyu.
raise: 1) yükselmeye neden olmak; daha yüksek dü
zeye hareket etmek; yükseltmek; kaldırmak. 2) inşa
etmek veya yapmak (bina vb) . 3) karıştırmak; hare
kete getirmek; tahrik etmek. 4) derecesini, yoğunlu
ğunu, dayanıklılığını vb. çoğaltmak. 5) durumunu,
rütbesini veya yerini değiştirmek. 6) ölçüsünü, değe
rini, miktarını vb. çoğaltmak. 7) Den. daha yakına
geldikçe ufuk üzerinde yükselen kara, başka bir ge
mi vb. inin görünmesine neden olmak, 8) miktardaki
artma, özellikle ücretlerdeki çoğalma.
raisonne: Mantıklı veya sistemli olarak düzenlenmiş.
rake: 1) tırmık, tarak. 2) tırnak ya da tarakla topla
mak. 3) tırmıkla düzeltmek veya tesviye etemk. 4) tır
Teknik Sözlük - F. 29
449 rapid-fire
mık veya tarak kullanmak.
rake: 1) dik durumdan meyletme. 2) bir kesme kale
minin kenarı ve çalışmakta olan yüzeye dik bir düz
lem ile yapılan açı.
ram: 1) şahmerdan pistonu. 2) bir borudan düşen su
yun kendi kuvveti ile suyu yükselten bir pompa; hyd
raulic ram adı da verilir. 3) bir kuvvet pompasının
veya yakıt pompasının plencer ya da pistonu. 4)
Gem. Mak. dümen makinelerinin telernotor donanım
larının hidrolik silindirlerinde çalışan ve dümen yeke
sinin hareketini sağlayan pistonlardan biri; hidrolik
pistonu; ram; rem. 5) büyük bir kuvvetle çarpmak.
6) darbe ile sıkıştırmak.
ram jet: Havanın sürekli olarak ön taraftaki açıklıktan
sıkıştırılarak verildiği bir jet motoru veya makinesi; at~
hodyd adı da verilir.
rammer: Şahmerdan; özellikle dökümcülükte kullanı
lan ve türlü şekillerde yapılan tokmaklardan herhan
gi biri.
ramrod: 1) Ask. topların doldurulmasında patlayıcı
dolguyu sıkıştırmak için kullanılan metal bir çubuk;
top harbisi. 2) tüfek namlusunu temizlemek için kul
lanılan bir çubuk; tüfek harbisi.
Ramsbottom rings: Buh. Mak. küçük çaplı pistonlara
donatılan, dökme demirden ve çapı silindir çapın
dan yaklaşık % 1 kadar daha büyük yapılan segman-
lar; Ramsbottom segmanları.
range: 1) çok gözlü havagazı veya elektrik ocağı. 2)
miktar, derece vb. inin mümkün olan değişimleri ve
ya sınırları. 3) değişken niceliklerin serisinde en bü
yük ve en küçük değerler arasındaki fark. 4) bir uça
ğın yakıt ikmali yapmaksızın gidebileceği mesafe. 5)
yayılma alanı.
range finder: Bir gözlemci, bir top vb. inden bir he
def veya cismin uzaklığını saptamak için kullanılan
türlü cihazlardan herhangi biri; Den. telemetre.
rank: 1) göreli durum; derece ya da nitelik. 2) bir sı
ra, hat veya dizi. 3) düzgün olarak düzenlenmiş. 3)
resmî derece veya durum; rütbe. 4) belirli bir rütbe
veya duruma sahip olmak. 5) en yüksek rütbe veya
dereceye sahip olmak. 6) Ask. a) yan yana dizilmiş
askerler, araçlar vb. i dizisi, b) Çoğ. ordu.
Rankine cycle: Term, buhar makinelerinin iki sabit
basınç doğrusu ile bunları birleştiren adyabatik ge
nişleme eğrisinden oluşan kuramsal çevrimi; Rankin
çevrimi.
Rankine temperature scale: Kelvin skalasına benze
yen, fakat °F esasına göre düzenlenmiş bir taksi
mat; 1°Rankin, -459,69°F (-460°F'ye) eşittir.
Rankine vapor cycle: Bkz. Rankine cycle.
ransack: Tamamen araştırmak; araştırmanın her par
çasını dikkatle gözden geçirmek.
rap: 1) çabuk ve şiddetli olarak çarpmak. 2) çabuk ve
sert olarak vurmak.
rape oil: Kolza çekirdeklerinden çıkarılan ve yağlama
vb. i için kullanılan kalın bir yağ; kolza yağı: rapese-
ed oil biçiminde de kullanılır.
rapid: 1) hızlı; çabuk; hızla hareket eden, gelişen ve
ya yapılan. 2) suyun hızlandığı yerdeki nehir.
rapid combustion: Mot. tutuşma gecikmesinin ardın
dan silindirde hızli bir şekilde oluşan ve hızlı bir ba
sınç yükselişi ile görülen yanma; hızlı yanma; kon
trolsüz yanma.
rapid-fire: 1) hızlı bir biçimde ateş eden veya ateş et-
 ra pid -f irin g 450 ray

me yeteneğine sahip olan; seri ateş eden: Bir silâh

ni; Rato türbini; basınç basamaklı aksiyon türbini.
için söylenir. 2) hızla ve şiddetle yapılan, teslim edi 2 2
rated horsepower: 1) Buh. Kaza. 0,929 m 'lik (10 ft )
len, ilerleyen veya taşınan.
ısıtma yüzeyi başına düşen 1 kazan beygirgücü: Kü
rapid-firing: Bkz. rapid-fire.
çük kazanlar için kullanılır. 2) Diz. Mot. hesap yolu
rapidity: Hızlı veya çabuk olma durumu ya da niteli
ile veya analitik olarak bulunan güç; maksimum bey
ği; hız; sürat; çabukluk.
girgücü; zirve gücü.
rapid pressure rise: Bkz. rapid combustion.
rated power: kW türünden hesap yolu ile bulunan
rare: 1) sık olarak bulunmayan; nadir. 2) mükemmel;
güç; maksimum güç; zirve gücü; Bkz. peak horse
nadir olarak iyi; çok iyi. 3) yoğun olmayan; ince ya
power, peak power.
pıya ait.
rated speed: Mot. maksimum güç veya zirve gücüne
rare earth: Fiziksel ve kimyasal özellikleri birbirlerine
uyan, rpm veya devir/dakika türünden devir sayısı.
çok benzeyen, belirli alkalin oksitlerden herhangi bi
rate of disintegration: Bir örnek veya numunede çe
ri; özellikle, nadir toprak metallerin oksitlerinin her
kirdeğin değiştiği veya bozunduğu miktar; bozunma
hangi biri; nadir toprak (metal).
miktarı; ayrışma miktarı.
rare-earth elements: Bkz. rare earth metals.
rating: 1) bir motor veya diğer bir makinenin çalışma
rare-earth metals: Lantan ile hafniyum arasında
gücünün beygirgücü vb. olarak ifadesi. 2) beiirli bir
atom numaraları 57-71 arasında olan ve birbirini izle
rütbe veya sınıfa yerleştirme. 3) ABD. ordu ve do
yen nadir metalik kimyasal elementler; nadir toprak
nanmada küçük subay ve erlerin rütbesi, sınıfı ya da
metaller; rare-earth elements olarak da kullanılır.
derecesi.
rare earths: Bkz. rare-earth metals.
ratio: 1) benzer iki şey arasında derece, saygı vb. i gi
rarefaction: Yoğunluğunu azaltma.
bi sabit ilişki; oran. 2) Mate, aynı türden bir başkası
rarefaction, acoustic: Bir ses dalgasının geçişi ile ha
na bölünen bir sayının oluşturduğu ve çoğu zaman
va basıncındaki yerel azalma.
kesir ile belirtilen bölüm; bölüm ya da orantı.
rarefy: 1) daha ince veya daha az yoğun yapmak ya
rational: Mate, bir entegralde veya bir entegralin
da olmak; yoğunluğunu azaltmak; inceltmek. 2) da
bölü münde olduğu gibi, kök işaretsiz olarak
ha saf veya daha rafine yapmak veya olmak.
beiirtilebilen bir sayı veya niceliği belirtir; rasyonel.
rare gases: Argon, neon, kripton, zenon, radon vb. i
rationalize: 1) rasyonel yapmak. 2) verimin modern
az bulunur gazlar; nadir gazlar.
yöntemlerini (endüstri, tarım vb. ine) uygulamak. 3)
rare metals: Bkz. rare-earth metals.
Mate, değerini değiştirmeden kök işaretlerini (bir işa
rarity: Nadir olma durumu veya niteliği; özellikle yo
retten) çıkarmak.
ğunluğu olmayan.
ratio of transformation: Bir transformatörün, hem
rasp: 1) bir eğs ile kazımak veya eğelemek. 2) bir tür
ge rilim ve hem de akımı etkileyen, primer sargı
kaba eğe; törpü. 3) törpülemek; törpü ile düzeltmek.
sarım sayısının, sekonder sargının sarım sayısına
3) kaba törpü; raspa. 4) törpüleme sesi çıkarmak.
oranı; dönüşüm oranı.
raster: Sinyaller gelmediği zaman katot ışın tüpü ve
ratline: 1) armaya tırmanmak için merdiven olarak
ya televizyon ekranında görülen birbirine yakın para
kullanılan ve çarmıhları birbirine bağlayan küçük,
lel çizgiler grubu.
nispeten ince bir parça ip. 2) bunun için kullanılan
ratch.: Bkz. ratchet.
hafif, katranlı ip.
ratchet: 1) bir dişlide geri veya zıt yöne dönüşe engel
ratsbone: Arsenik trioksit; fare zehiri.
olan menteşeli metal bir parça; kastanyola; menteşe-
raw: Ham; kaba; işlem görmemiş.
li tutucu; mandal; dişli çark mandalı. 2) böyle bir diş
raw energy: Bir şelâleden düşen su, yeraltında yığılı
li veya rod (çubuk). 3) bir ünite olarak dişli çark ve
kömür, petrol, gaz veya belirli türden atıklar vb. inin
kastanyola.
verebileceği enerji; ham veya kaba enerji; tasfiye
ratchet arm: Cırcır (anahtar) kolu.
edilmemiş enerji.
ratchet stop: Raçet dişlisinin geri dönüşüne engel
raw material: işlem görmeden veya imal edilmeden
olan mandal veya kastanyola; ete. pawl.
önce, elan doğal veya orijinal durumda olan mad
ratchet w heel: Geriye dönüşü önleyen bir mandal,
de; hammadde.
kastanyola veya tutucu ile donatılmış dişli; tek yöne
raw water: Deniz suyu veya acı su gibi içersinde çok
dönüşüne müsaade edilen dişli.
miktarda metal tuzları bulunan ve sabunu köpürtme
ratchet wrench: Cırcır anahtar.
yen su; sert su; kaba su.
rate: 1) bir başka şeyin birimlerine ilişkin miktar, dere
raw-water cooling: Diz. Mot. soğutma kulelerinde ka
ce vb.; oran, nispet. 2) sabit bir oran; orantı. 3) fiyat
ba suyun buharlaşma ile soğutulması; kaba su ile
ya da değer; özellikle elektrik fiyatı, sigorta ücreti gi
soğutma.
bi. 4) hareket ya da aksiyon hızı. 5) sınıf. 7) miktar;
raw water pump: Mot. gemilerde soğutucu, konden-
nicelik. 8) değerini tahmin etmek. 9) demiryolu veya
ser vb. i ısı alıp veren cihazlara deniz suyu sağlayan
uçak ile (malların) nakliye ücretini saptamak. 10)
pompa; deniz suyu pompası.
hız.
ray: 1) parlak bir kaynaktan gelen görünür hatlar ve
Rateau principle: Buh. Türb. basınç basamaklı buhar
ya ışınlardan biri; ışın; şua. 2) merkezden çıkan, tür
türbinlerinin çalışma ilkesi; Rato ilkesi veya prensibi.
lü hatlardan biri; yarıçap. 3) minik bir miktar. 4) Fiz.
Rateau stage: Bir Rato türbininde, bir sıra hareketli
a) radyoaktif bir madde tarafından çıkarılan partikül ya
kanat ile bir ya da birkaç nozuldan oluşan kademe;
da tanecikler akımı, b) bir kaynaktan verilen her
Rato kademesi; Rato basamağı; basınç basamağı.
hangi bir noktaya hareket eden (gezen, seyahat
Rateau turbine: Birden fazla sayıda De Laval veya ba
eden) bir radyan enerji dalgasının herhangi bir par
sit impuls (impals) türbininden oluşan aksiyon türbi
çası olan doğru. 5) ışınlarla ileriye doğru parlamak.
Rayleig h dis k 451 reame r se t

6) neşretmek; ışın yaymak. 7) ışınlarla dışarıya gön

sı için gerekli zaman; tepkime süresi: reaksiyon za
dermek; neşretmek. 8) hastalık tedavisinde olduğu
manı.
gibi, X ışınları, radyum ışınları vb. inin etkisinde kal
reaction turbine: Bkz. Parson's türbine.
mak.
reactive: 1) tepki göstermeye eğilimli; reaktit 2) reak
Rayleigh disk: Bir ses dalgasının yolu üzerine bir açı
siyon veya tepkiye ait; tepkisel; tepki gösteren; tepki
ile asılarak yerleştirilmiş küçük bir diskten oluşan
ye neden olan. 3) kimyasal tepkimeye kolayca gi
akustik bir radyometre; partikül veya tanecik hızını
ren; kimyasal olarak aktif.
ölçmek için kullanılır; Rayley diski.
reactor: 1) Elekt, reaktans eklemek için elektrik devre
Rayleigh law: "Bir manyetik çevrimde, maksimum
sine sokulan bir cihaz. 2) nükieer enerjinin üretilme
manyetik endüksiyonun çok düşük değerlerindeki
si için denetimli zincirleme tepkimenin oluştuğu bir
histerizis kaybı, endüksiyonun küpü ile orantılıdır";
cihaz; nükleer reaktör; atom reaktörü; atom pili.
Rayley kanunu veya yasası.
reactor coolant: Reaktörden ısı emmek amacıyla kul
rayless: Işınsız, özellikle ışık ışınlarsız kalmak; karan
lanılan, iyi ısı ileten özellikte, paslandırıcı olmayan,
lık; kasvetli.
radyasyon etkisinde kaldığında tehlikeli olmayan bir
rayon: 1) sellolüz asetat veya diğer sellüloz çözeltisi
gaz veya sıvı; reaktör soğutucusu, örneğin hafif ve
nin basınçla çok küçük deliklerden geçirilip katılaştı
ağır su, sıvı sodyum ve karbon dioksit.
rılarak sentetik olarak üretilen türlü tekstil liflerinden
reactor core: Nük. Reakt. doğal uranyum, zenginleşti
herhangi biri; rayon. 2) bu tür liflerden yapılan her
rilmiş uranyum, plütonyum veya U-233 kapsayan ya
hangi bir dokuma veya örgü.
kıt çubuklarının oluşturduğu kısım; reaktör göbeği.
rays, parallel: Birbirlerine ve bir optik sistemin optik
reactor fuel: Bir çok ticarî atom reaktöründe kullanı
eksenine paralel ışınlar demeti ya da hüzmesi; para-
lan levha şeklinde, alüminyum, zirkonyum veya pas
lel ışınlar.
lanmaz çeliklerle zenginleştirilmiş uranyum bileşimin
razor: Tıraş için kullanılan keskin ağızlı bir alet; ustu
den oluşan yakıt; reaktör yakıtı; nükleer yakıt.
ra; traş makinesi.
reactor, heterogeneous: Yakıtın moderatöre ayrı kül
Rb: Bkz, rubidium.
çeler halinde dağıtıldığı bir nükleer reaktör; hetero
Rd: Bkz. radium.
jen reaktör.
Rd.: Bkz. 1) road. 2) rod. 3) round.
reactor, homogeneous: Fizyon maddesi ile modera-
Re: Bkz. rhenium.
törün homojen bir karışımda birleştirildiği bir nükleer
reach: 1) uzatmak (e! vb.); uzanmak. 2) dokunmak;
reaktör; homojen reaktör.
erişmek.
reactor, power: Esas olarak ekonomik güç üretmek
react: 1) tepki göstermek; reaksiyon göstermek. 2) ilk
için kullanılan reaktör; güç reaktörü.
durum, kademe vb. ine dönmek. 3) Kimy. kimyasal
reactor, production: Fizyon maddesi, özellikle Pu
değişim üretiminde diğer bir madde ile etkilenmek;
239 üretmek için kullanılan bir reaktör; üretim reaktö
tepkimeye girmek.
rü.
re-act: Yapmak veya tekrar yapmak; yeniden yap
reactor vessel: Reaktör göbeğini reflektör ve ısıl kal
mak.
kan ile tam ve sızdırmaz bir biçimde kapatan bir
reactance: Elekt. bir endüksiyon bobini veya bir kon-
tank; reaktör gövdesi veya tankı.
densatör ile alternatif akıma zıt yönde akım yapma;
readjust: Tekrar ayarlamak; yeniden düzenlemek; ye
reaktans.
niden ayarlamak.
reactant: Bir kimyasal tepkimeye katılan madde; kim
readjustment: Tekrar ayarlama; tekrar düzenleme.
yasal eşitliğin sol tarafında görülür.
reagent: Kimy. neden olduğu bir tepkime yardımı iie
reaction: 1) zıt etki, tesir ya da dönüş; tepki; reaksi
bir maddeyi diğer bir maddeye çeviren veya diğer
yon. 2) ilk ya da biraz ilerdeki durumuna, kademesi
bir maddeyi araştırmak ya da ölçmek için kullanılan
vb. ine geri dönüş. 3) kimyasal bir değişim; tepki
bir madde; miyar; ayıraç.
me. 5) diğer bir etkinin direnci ile endüklenen bir et
real: 1) gerçek olarak devam eden veya vukubulan;
ki veya aksiyon.
gerçek; doğru. 2) Mate. hayalî veya düşsel olma
reaction blades: Reaksiyon veya Parson türbinlerin
yan; gerçek: Bir sayı veya nicelik için söylenir. 3)
de kullanılan hareketli veya hareketsiz kanatlar:
Opt. ışık ışınlarının bir noktada gerçek birleşimi ile
220°C'ye (425°F) kadar % 70 bakır, % 30 çinkodan,
yapılan bir görüntüye ait veya ona ilişkin.
316°C'ye (600°F) kadar % 63-% 70 bakır ve gerisi ni
kelden ve daha yüksek sıcaklıklarda korrozyona da realgar: Reçinemsi parlaklıkta, turuncu kırmızı bir mi
yanıklı veya paslanmaz çeliklerden (% 12 kromlu) neral; arsenik sülfür, AsS; kırmızı arsenik; havaî fi
yapılırlar. şek yapımında kullanılır.
real slip: Bkz. true slip.
reaction force: Reaksiyon veya tepki türbinleri, jet
ream: 1a) bir deliği genişletmek, b) bir topun namlu
uçakları, fıskiye vb. inin çalışmasını sağlayan kuv
sunu genişletmek. 2) havsa açmak (bir deliğe). 3)
vet; tepki kuvveti; reaksiyon kuvveti.
kalafat için araları temizlemek. 4) rayba çekmek; ray-
reaction, nuclear: Bkz. nuclear reaction.
balamak.
reaction stages: Bir reaksiyon veya Parson türbinini
reamer: Genişleten kişi veya şey; özellikle; a) delikle
oluşturan kademeler; bir sıra hareketsiz kanat ile bir
ri genişletmek veya konikleştirmek için kullanılan, ke
sıra ve rotorun çevresine bağlı hareketli kanattan olu
narları keskin bir alet; rayba. b). limon, portakal vb.
şur.
inden su çıkarmak için kullanılan bir alet; limon sıka
reaction, thermonuclear: Bkz, thermonuclear reacti
cağı.
on.
reaction time: Bir kimyasal tepkimenin tamamlanma reamer blade: Rayba; rayba ağzı veya bıçağı.
reamer set: Rayba seti veya takımı.
reaming
reaming: Rayba salma; rayba ile genişletme.
reap: 1) biçen bir kimse veya şey. 2) biçme makine
si.
reaping machine: Bazan biçilen hububatı otomatik
olarak demet haline getiren, ekin biçme makinesi; bi
çerdöver.
rear: 1) bir şeyin arka kısmı. 2) arka veya geride oları
durum veya yer. 3) bir ordu, donanma vb. inin sa
vaş cephesinden çok uzakta olan kısmı.
rear: Geri; arka; Oto. arka ate gibi.
rear axle: Oto. arka aks.
rear header: Buh). Kaza. heder türü su borulu kazan
larda arka heder.
rearrange: 1) tekrar veya yeniden düzenlemek. 2)
farklı bir tarzda ya da biçimde düzenlemek.
rearrangement: Organik kimyada, molekülün bir kıs
mından diğer kısmına aktarılan bir atom ya da bir
grubu içeren reaksiyon veya tepkime.
rearward: Arkada; geriye doğru; arkaya doğru.
rearwards: Bkz. rearward.
rear view: Tek. Res. arkadan görünüş.
rear wheel: Oto. arka tekerlek.
Reamur (Reamur): 1) suyun kaynama sıcaklığının 80
derece ve donma noktasının 0° oiduğu bir lermomet-
re veya sıcaklık ölçer; Reomür termometresi. 2) bu
termometreye ait; °R kısaltması ile belirtilir.
Reamur scale: Bkz. Reamur.
reassamble: Bakım veya onarım için sökülen parçala
rı yerine takma veya monte etme.
rebabbitting: Bir yatağın yeniden metal Bkz. white or
babbit» metal ile kaplanması; babit metali yenileme.
reboot: Bilgisay, sistemi yeniden yüklemek.
rebore: Silindir, silindir gömleği, krank mili vb. inin
yüzeylerini taşlamak veya rektifiye etmek.
rebored cylinder: Rektifiye edilmiş silindir.
rebored engine: Rektifiye edilmiş buhar makinesi ve
ya motor.
reboring: Taşlama veya rektifiye etme: Motor silindir
leri, krank pin, krank jurnal vb. için söylenir.
rebroadcast: 1) tekrar neşretmek (radyo ile). 2) tek
rarlanan bir yayın. 3) tekrar yayınianan bir program.
rebuild: İlk durumuna gelecek şekilde onarmak veya
tamir etmek; revizyona tabi tutmak; toynakla doldu
rarak onarmak.
rebuilt: Onarılmış; revizyondan geçmiş; kaynakla dol
durularak onarılmış.
recalescence: Soğuma işleminin belirli bir aşaması
na eriştiği zaman, kızgın demirin veya çeliğin kızar
ması ve sıcaklığındaki anî ve geçici artma.
recalescent: Soğuma işleminin belirii bir aşamasında
kızgın demir veya çeliğin sıcaklığının geçici yüksel
me göstermesi.
recall lamp: Uyarı ya da ikaz lâmbası.
recap; Dış yüzeyini veya sırtını (aşınmış, kabak bir
lâstiğin) lâstikle kaplamak; sırt «geçirmek; kaplanmış
(oto vb.) lastiği.
recapped tire: Oto. sırt geçirilmiş lâstik.
recast: 1) tekrar dökmek (döküm vb.) veya yeniden
dökmek. 2) şeklini geliştirmek. 3) hesaplamak; yeni
den hesaplamak. 4) tekrar döküm ile üretilen yeni
bir şekil.
receive: 1) Rady.. Telev. alınan elektromanyetik dal
gaları ses veya ışığa çevirmek ve böylece ses ve gö
rüntü üremek. 2) almak.
452 reciprocating blower
receiver: 1) hazne veya kap; özellikle, kimyada damıt
ma ürünlerinin geçtiği imbik, boru vb. i. b) Rady., Te
lev. alıcı cihazlan veya telefon cihazının kulağa konu
lan parçası gibi, elektriksel dalgaları, sinyalleri vb.
alan ve onları ses veya ışığa dönüştürmek için kulla
nılan bir cihaz. 2) Buh, Mak, çok genişlemeli makine
lerde buharı bir silindirden diğer silindirin slayt keysi-
ne ileten boru; Gem. Mak. resiver. 3) Diz. Mot, bü
yük güçlü, iki zamanlı dizel motorlarında süperşarjer
bloveri ya da süpürme pompasının verdiği havanın
toplandığı kısım; Gem. Mak. resiver. 4) dümen maki
nelerinin, özellikle telemotor donanımı. 5) soğutma
devrelerinde kondenserden gelen soğutucunun geçi
ci olarak depolandığı tank.
receiver, air: Bkz. air receiver.
receiving set: Rady., Telev. gelen elektromanyetik
dalgaları ses ya da ışığa çevirerek ses ya da görün
tü üreten bir cihaz; alıcı; radyo alıcısı; televizyon alı
cısı; alıcı cihaz.
receiving telemotor: Gem. Mak. hidrolik dümen do
nanımının alıcı ünitesi; geminin kıç altında bulunur,
hidrolik silindirleri ve plencerlerden ve bu plencerle-
rin merkezlerine bağlı bir çapraz muyludan (kros-
het'ten) oluşur; alıcı telemotor.
receiving unit: Alıcı ünite (birim); Bkz. receiving tele
motor.
receptacle: 1) bir şey koymak veya toplamak için
kul lanılan herhangi bir araç; kap; depo; konteyner.
receptibility: Alabilir olma durumu veya niteliği.
reception: Radyo ve televizyonda ses veya görüntü
alma.
recharge: Yeniden şar] etmek veya doldurmak; tekrar
doldurmak; tekrar doldurma: Akü, pil vb. i için
söyle nir.
reciprocal: 1) iki tarafında; karşılıklı; müşterek. 2) ye
rine geçen; eşdeğer veya tamamlayıcı. 3) Mate, bir
sayı ya da niceliğin evrik değeri. 4) Mate, l'in veri
len bir sayı tarafından bölünmesi ite elde edilen sa
yı: 7 sayısının evrik değeri 1/7'dir gibi.
reciprocal ohm: Eğer bir iletkenin direnci 4 ohm ise,
onun kondüktansı 1/4 = 0,25 evrik ohm'dur; bu
de 1
ğer 0,25 ohm" şeklinde de yazılır; evrik ohm.
reciprocality: Evrik olma durumu veya niteliği.
reciprocate: 1) karşılıklı olarak ileri geri hareket etme
ye neden olmak. 2) eksene! olarak ileri geri hareket
etmek; durum değiştirmek. 3) karşılıklı olarak ver
mek ve almak; mukabele etmek. 4) karşıt veya eşde
ğer olmak.
reciprocating: Eksenel olarak ileri geri hareket etme;
mütenavip hareket etme.
reciprocating air compressor: Elektrik motoru ile ça
lıştırılan ve kurum üfleme, ilk hareket vb. i amaçlarla
basınçlı hava sağlamak için kullanılan pistonlu bir
pompa; pistonlu hava kompresörü; tek, iki ve üç si
lindirli vb. i yapılabilirler.
reciprocating bearings: Gem. Mak. süpap gayıtları.
kızak (süper) gayıtı vb. i gibi eksenel hareket yapan
parçalan taşıyan kısımlar; eksenel yataklar; eksenel
hareket yataklan.
reciprocating Mower: İki zamanlı dizel motorlarında
uzun süre süpürme havası pompası olarak kullanı
lan, günümüzde aşırı doldurma açısından fazla yay
gın olmayan bir hava pompası; pistonlu süperşarj
havası pompası veya bloveri.
reciprocatin g engin e
reciprocating engine: Silindirleri içinde pistonların
ileri geri veya aşağı yukarı ve eksenel olarak hareket
ettiği makine; pistonlu buhar makinesi; mütenavip
makine; motorlar, pistonlu buhar makineleri, piston
lu pompalar vb. i.
reciprocating masses: Mot. birincil atalet kuvvetleri
nin hesaplanmasına esas olan piston ve piston kolu
nun bir bölümünün kütlesi; eksenel hareketli kütle
ler; rnütenavip hareketli kütleler.
reciprocating motion: Bir eksen (silindir vb. i ekseni)
üzerinde ileri geri veya aşağı yukarı hareket; rnütena
vip hareket; öteleme hareketi.
reciprocating parts: Mot. eksenel veya doğrusal ha
reket yapan piston, piston rod vb. i parçalar.
reciprocating pump: Bir sıvı silindiri içinde hareket
eden piston ya da plencer yardımıyla çalışan pom
pa; pistonlu pompa; plencerli pompa.
reciprocating steam engine: Sıra ile pistonlarının alt
ve üst taraflarına verilen buhar ile çalıştırılan ısı maki
nesi; pistonlu buhar makinesi; rnütenavip stim maki
nesi.
recirculating: Tekrar veya yeniden dolaştırmak; tek
rar dolaştırmak.
recirculating tubes: Yukarı devir boruları; heder türü
su borulu kazanlarda, arka hederi buhar domuna (d-
ramına) bağlayan borular; ön heder, su boruları ve
arka hederde oluşan haşlak suyu (buhar ve su karı
şımını) buhar dramına taşırlar.
recirculating valve: Her börner (atomauzer) manifol-
dunun alt kenarına konuian ve akaryakıtın geriye,
servis pompasının alıcı tarafına dönmesini sağlayan
valf; tekrar veya yeniden dolaşım valfı.
reckon: 1) saymak; hesap etmek; toplama, yapmak.
2) karar vermek; düşünmek; tahmin etmek. 3) sayı
saymak; hesap etmek.
reckoner: Hesap yapan kişi veya şey; özellikle hesap
lamaya yardım eden matematikse! tabloların vb. i ki
tabı.
reckoning: 1) hesap eden bir kişinin işi; hesaplama;
hesap etme. 2) gelecekteki olasılıkları hesaplama ve
ya ölçme; olası hesap. 3) Den. bir geminin mevkiini
saptama, b) bu şekilde saptanan mevki.
reclaim: Artık maddelerden (kullanılır malzeme vb. i)
elde etmek.
re-ciaim: Geriye istemek; geriye çağırmak.
reclaimer: Kullanılmış yağlama yağlarını ıslah ederek
yeniden kullanılır hale getiren cihaz; Bkz. purifier.
reclamation: Atık maddelerden kullanılır malzeme el
de etme endüstrisi veya işlemi.
recoil: 1) bir yay serbest bırakıldığı veya bir silâh ateş
lendiği zaman sıçrama veya geri tepme. 2) başlan
gıç veya ilk hareket noktasına ya da kaynağa dön
mek. 3) Ask. geri çekilmek. 4) geri tepme durumu;
reaksiyon; tepki. 5) bir silâh, yay vb. inin geri tepme
miktarı.
re-coil: Yeniden veya tekrar çekmek.
recoil atom: Anî değişikliğe uğraması veya yönünün
değişmesi sonucu partikül veya tanecik veya radyas
yon yayan (çıkaran) bir atom.
recoil partide: Çarpışma veya diğer bir partikülün
atılması işlemi nedeniyle harekete başlayan bir tane
cik.
recondition: Temizleyerek, onararak tekrar iyi duru
ma getirmek; onararak yenilemek.
453 recti -
reconditioned: Onarılarak yeni hale getirilmiş; yeni
lenmiş.
reconditioned engine: Onarılarak yeni hale getirilmiş
makine; yenilenmiş makine.
reconstruct: 1) tekrar inşa etmek; yeniden inşa et
mek. 2) kalan parçaları ve diğer kanıtlardan orjinal
haline getirmek.
reconstruction: Yeniden inşa edilen şey,
reconstructive: Yeniden inşa edilme veya inşa edil
me eğilimi.
record: 1) görülen (bir hareket veya olayı) belirten
grafik vb. i sabit şekiller üzerine kayıt etmek: Sis
mografın zelzeleyi kayıt edişi gibi. 2a) elektriksel ve
ya mekanik olarak ve bazı basit şekillerde kayıt ede
rek dönüştürmek (başka şekle sokmak), b) bu şekil
de kayıt etmek. 3) kayıt etmek. 4) kayıt edilmesine
müsaade etmek. 5) yazıiı ve kanıt olarak korunan
herhangi bir şey.
recorder: Kayıt eden bir cihaz, özellikle: a) yanma so
nucu oluşan gazlar içindeki C0 2 miktarını kayıt
eden cihaz; Bkz. recorder, C0 2 . b) Den. derinliği
kayıt eden cihaz; Bkz. recorder, depth, c) 24 saatlik
bir süre içersinde basınç, sıcaklık, akım, seviye veya
düzey, hız vb. lerini kayıt eden cihaz.
recorder, C0 2 ; Diz. Mot., Buh. Kaza. yanma sonucu
oluşan egzoz veya baca gazları içindeki C0 2 miktarı
veya oranını kayıt eden, döner hareketli bir cihaz;
C0 2 kayıt edicisi; yanma ve dolayısıyla yakıt tüketi
mini denetlemek için kullanılır.
recorder, depth: Den. derinlik ölçen ve sürekli olarak
kayıt eden elektronik bir cihaz; derinlik kayıt edicisi.
recording: 1) fonograf (gramafon) plâğında olduğu
gibi, kayıt edilen. 2) plâk; bant. 3) bir plâk ya da
bantla olduğu gibi sesin kayıt edilmesi.
recording hygrometer: Uygun bir biçimde basılmış
bir kâğıt sayfaya nem oranını sürekli olarak kayıt
eden bir cihaz; nem kayıt edicisi.
recover: 1) geri almak (kaybolmuş, çalınmış vb.); ye
niden kazanmak (sağlık vb. ini). 2) denizden toprak
veya atıklardan yararlı malzeme kazanmak. 3) Mot.
egzoz ısısından ısı enerjisi kazanmak. 4) baca gazla
rından ısı enerjisi elde etmek.
re-cover: Tekrar veya yeniden kaplamak.
recovery: 1) cevherin işlenmesi sonucu elde edilen
metal yüzdesi. 2) orjinal durum veya pozisyona dö
nüş.
recovery heat system: Mot., Buh. Kaza. çalışma sıra
sında üretilen egzoz gazı veya yanma ürünlerinin ba
cadan atılmadan önce üzerlerindeki ısıdan yararlan
mak; hava ısıtıcısı, ekonomizör, süperhiyter, süper-
şarjer vb. i gibi.
rectangle: Dört dik açılı ve dört kenarlı herhangi bir
düzlem şekil; dikdörtgen.
rectangular: 1) şekli dikdörtgene benzeyen; dört dik
açı ve dört kenara sahip olan. 2) tabanı dikdörtgen
şeklinde veya dik açılı köşelere sahip olan (bir bi
na). 3) dik açılı.
rectangularity: Dikdörtgen olma durumu veya niteli
rectangular prism: Geom. Dikdörtgen prizma; tabanı
ve yanal yüzleri dikdörtgen olan prizma; dikdörtgen-
sel prizma.
recti-: Doğru, dik anlamlarında bir önek.
rectifiabl e
rectifiable: Düzeltilebilir; rektifiye edilebilir; tashihi
mümkün.
rectification: 1) damıtma ile bir sıvının temizlenmesi.
2) bir alternatif akımın doğru akıma dönüştürülmesi.
3) düzeltme, tashih etme veya ıslah.
rectifier: 1) düzeltme veya ayar ile tashih eden kişi
veya şey. 2) Elekt. alternatif akımı doğru akıma çevi
ren kollektör veya vakum tüpü gibi herhangi bir ci
haz; redresör; rektifayer.
rectifier bulb: Alternatif akımı doğru akıma çeviren ci
hazın lâmbası; redresör lâmbası; rektifayer lâmbası.
rectifier, magnetron: Dış bir devre tarafından denetle
nen soğuk katotlu, gaz diyotlu bir değiştirici.
rectifier, radio: Alternatif akım dalgalarını, tek yönlü
impulslara dönüştüren bir cihaz; radyo rektifayer.
rectifier tube: Bkz. rectifier bulb.
rectify: 1) düzeltmek; tashih etmek; ıslah etmek. 2)
hareket ve dengede olduğu gibi düzenlemek; hesap
lama ile ayarlamak. 3) Kimy. damıtarak, özellikle tek
rar tekrar damıtarak arıtmak veya distile etmek. 4)
Elekt. doğru akıma çevirmek (alternatif akımı). 5)
Mate. uzunluğunu bulmak (bir doğrunun).
rectifying device: Alternatif akımı doğru akıma çevi
ren cihazlar; Doğrultmaç cihazları; Bkz. rectifier.
rectifying valve: Sadece katota göre, anot pozitif po
tansiyelde olduğu zaman akım geçen bir diyot; doğ
rultmaç valf.
rectigon: Batarya şarjı ya da doldurulmasında kullanı
lan yüksek basınçlı, termiyonik katotlu gaz diyotu;
rektigon; redresör lâmbası.
rectilineal: Bkz. rectilinear.
rectilinear: 1) bir doğruda hareket eden; doğrusal. 2)
bir hat (doğru, çizgi) şeklinde olan. 3) hatlarla sınır
lanmış veya oluşturulmuş. 4) doğrularla belirtilen. 5)
Opt. doğruları bozmayacak şekilde düzeltilmiş: Bazı
mercek türleri için söylenir.
rectilinear motion: Doğrusal hareket.
rectilinear propagation: Radyasyonun doğru çizgiler
de, özellikle görünür radyasyon (ışık) biçiminde ya
yılması; doğrusal yayılma.
recto: Bir kitabın sağ tarafta olan herhangi bir sayfa
sı.
recuperate: 1) geri almak; telâfi etmek (kayıplar vb.).
2) kayıplarını gidermek veya telâfi etmek.
recuperating device: Kinetik enerjiyi veya hareket
enerjisini potansiyel enerji ya da durağan enerjiye
dönüştürmek için kullanılan bir cihaz; reküperasyon
cihazı.
recuperation: Mak. merkezkaç pompaların volüt hüc
releri veya difüzörlerinde olduğu gibi hava, sıvı, gaz
vb. inin hızının basınca dönüştürülmesi. 2) ticarî ka
yıpları karşılama, telâfi etme veya giderme.
recuperator: Merkezkaç ya da santrfüj pompalarda
hızın basınca dönüşümünü sağlayan volüt hücresi
veya difüzörleri taşıyan bir çember; difüzör çemberi.
recur: 1) tekrar veya yeniden oluşmak, meydana gel
mek ya da vukubulmak. 2) özellikle belirli bir aradan
sonra vukubulmak veya görünmek; belirli aralarla
görünmek.
recurrent: 1) tekrar vukubulma; periyodik olarak ve
ya tekrar görünme veya oluşma. 2) Anat. zıt yönde
geriye dönme: Belirli atar damarlar ve sinirler için
söylenir.
recurring decimal: Sonsuza değin yinelenen iki ya
454 reduce r
da daha fazla ardıl sayının bulunduğu ondalık: 0,278
278 278...; devreden ondalık (kesir).
recurvate: Geriye doğru eğilmiş.
recurve: Geriye eğmek; geriye doğru eğmek.
recycle: Yeniden çevrime sokmak.
red brass: % 85,0 bakır, % 15 çinkodan oluşan pi
rinç; kırmızı (kızıl) pirinç; boru ve madenî eşya yapı
mında kullanılır.
red fire: Özellikle strontiyum nitrat kapsayan ve yakıl
dığı (yandığı) zaman parlak kırmızı ışık veren ve ha
vai fişekler, işaret fişekleri vb. inde kullanılan türlü
maddelerden herhangi biri, kırmızı ışık; kırmızı ateş.
red heat: 1) maddenin kızıl renk aldığı sıcaklık dere
cesi. 2) bu sıcaklıkta olma durumu.
red-hot: Kor haline gelmek için yeterli veya kâfi sıcak
lıkta; çok sıcak.
read lead: Kırmızı kurşun oksit, Pb 3 0 4 ; sarı kurşun
oksitten elde edilir ve boya maddesi, boya, cam ya
pımı vb. inde kullanılır; kırmızı kurşun tozu; mini-
yum; kırmızı sülyen (boya).
red lead joint: Kırmızı sülyen sürülmüş conta; sülyen-
!i conta.
red lead ore: Kırmızı kurşun kromat.
red lead paint: Kırmızı sülyen boya.
red light: 1) tehlike sinyali veya işareti. 2) tren, oto
mobil vb. i için dur işareti; dur (stop) ışığı.
red manganese: Kırmızı manganez; Bkz. rhodonite.
red ocher: Kırmızı renkli, toprağa benzer hematit; bo
ya maddesi olarak kullanılır; ruddel, reddle, raddle
şekillerinde de kullanılır.
redox equation: Redox tepkimeyi belirten bir eşitlik;
redoks eşitliği.
redox process: Tepkimeye katılan bir maddenin oksit
lendiği ve diğerinin redüklendiği bir kimyasal işlem;
redoks işlemi.
redox reactions: Oksitleme ve redüklemeyi kapsayan
tepkimeler; redoks reaksiyonlar.
red painter: Can sallarının Bkz. life raft gemiye bağ
lanmasını sağlayan ve bir bölümü kırmızı boyalı çı
ma; kırmızı çıma
redress: 1) düzeltmek; tashih etmek. 2) dengelemek.
3) ayarlamak.
re-dress: Yeniden tashih etmek veya ayarlamak.
re-short: Metal, tavlandığı zaman kırılgan: içinde çok
fazla kükürt olan demir ya da çelik için söylenir.
reduce: 1) herhangi bir şekilde ölçüsünü, ağırlığını,
miktarını, değerini, fiyatını vb. azaltmak. 2) belirli bir
sıraya getirmek; sınıflandırmak; tasnif etmek. 3) ana
liz ile bileşen elementlerine ayırmak. 4) eritme, kır
ma, öğütme vb. i ile farklı fiziksel şekle dönüştür
mek. 5) tiner ile boyayı inceltmek. 6) Arit. değerini
değiştirmeden şeklini değiştirmek. 7) Kimy. a) pozitif
değerini (bir element veya kökün) azaltmak, b) ne
gatif değerini (bir element veya kökün) azaltmak, c)
den oksijen çıkarmak; oksijensizleştirmek; oksijenini
çıkarmak, d) hidrojen ile birleştirmek, e) metalsileri
ni çıkararak metalik duruma getirmek. 9) Foto. nega
tif gibi, daha az yoğun yapmak. 10) Kimy. indirge
mek.
reducer: 1) Meka. iki farklı ölçüdeki boruya bağlanan
klavuzlu bir boru teçhizatı; redüser. 2) Foto. a) geliş
tirme veya banyo etme maddesi, b) negatifleri ban
yo etmek için kullanılan oksitleyici çözelti. 3) boya
veya diğer viskoz sıvıların incelticisi.
reducible 455 reflect

reducible: Azaltılabilir.
kullanılan gemi.
reducing agent: 1) diğer bileşiklerden oksijen alan
reefer: Esk. deniz talebesi (Arg.) veya subay dayı. 2)
bir madde; redükleyici madde. 2) diğer bir maddeye
özellikle denizciler tarafından giyilen kısa, kalın ve
elektron veren madde, örneğin hidrojen ve kalay klo
iki sıra düğmeli palto ya da ceket; nevresim.
rür.
reek: 1) buhar; duman. 2) buhar ya da duman çıkar
reducing atmosphere: Oksitlenmeyi önleyebilen gaz
mak. 3) dumanın etkisinde bırakmak. 6) çıkarmak
çevre; kısıcı atmosfer; reducing environment şeklin
veya neşretmek (duman, buhar vb.).
de de kullanılır.
reel: 1) iplik, tel, film vb. inin sarılabildiği herhangi bir
reducing flame: Tam yanma için yetersiz oksijenle
araç; makara; masura; iğ. 2) misina makarası. 3) bir
oluşan alev; kısılmış alev; bunzen alevinin ucu.
makaraya sarılan tel, iplik vb. inin miktarı. 4) yakla
reducing glass: içinden geçen bir şeyin görsel ölçü
şık 305 metrelik (1000 fit) sinema filmi. 5) bir makara
sünü azaltmak için kullanılan iki tarafı içbükey bir
ya sarmak veya boşaltmak.
mercek.
re-entering angle: Bir geometrik şekilde ucu şeklin
reducing valve: Kısma valfı, özellikle: a) Diz. Mot.
dışına değil içine doğru veya geriye dönmüş olan
ba sınçlı hava devrelerinde bulunan ve hava
bir açı; tekrar girme açısı.
basıncını 35 bardan yaklaşık 20-25 bara düşüren
re-entering polygon: içeriye dönük bir ya da bir kaç
valf. b) bu harlı gemilerde 10 bardan küçük basınçlı
açısı olan bir çokgen.
taze buhar sağlayan valf; Gem. Mak. redyusin valf.
re-entrance (reentrance): Bkz. re-entry.
reductase: Kimyasal redüklemeleri hızlandıran her
re-entrant: Tekrar giriş; yeniden giriş; içeriye doğru
hangi bir enzim; redüktaz.
uçlu: Açılar için söylenir; girintili açı ya da parça.
reduction: 1) bir bileşikten oksijenin çıkarılması; re-
re-entry (reentry): 1) tekrar girme; yeniden girme. 2)
dükleme, indirgeme. 2) azaltılmış değer sonucu
ikinci ya da tekrarlanan giriş. 3) mükerrer akışlı veya
elektronlar kazanma. 3) bir fotoğraf negatifinin yo
akımlı türbin.
ğunluğunu azaltma. 4) Bkz. reduction gear. 5)
re-entry turbine: Mükerrer akımlı türbin; Gem. Mak.
azaltma; düşürme.
akis hücresi bulunan bir türbin; önce rotor kanatla
reductional: Redüksiyon veya azaltmaya ait veya
rından geçen buhar akis hücresi ile yön değiştirile
azaltma eğilimli.
rek tekrar hareketli kanatlara verilir ve oradan bir ke
reduction coefficient: Redüksiyon sabitesi veya kat
re daha geçmesi sağlanır.
sayısı.
re-evaporation loss: Buh. Mak. taze buharın silindire
reduction gear: Buh. Türb., Diz. Mot. makinelerin
bir porttan girişi ve iş gördükten sonra yine aynı port-
yüksek devir sayılarını pervanenin en verimli olduğu
tan egzoz edilmesi sonucu, port yüzeylerinde olu
devir sayısına düşüren dişli donanım; devir düşürü
şan yoğuşma ve buharlaşma kaybı; buharlaşma kay
cü donanım; Gem. Mak. ridakşın gir; redüksiyon do
bı.
nanımı; devir düşürme donanımı; pinyon adı verilen
reference: Başvuru (kitabı, işareti vb.)
küçük dişli ile girvil denilen büyük dişliden oluşur.
reference numbers: Jurnali, krank kolları, krank pin-
reduction gear, double: iki kademeli devir düşürücü
leri ayrı parçalar halinde yapılan ve sonra birbirleri
dişli donanım; düşürme oranı gemi makineleri için
ne sıkı geçirilen krankşafllarda parçalar üzerinde bu
en fazla 45/1 olan ridakşın gir.
lunan işaret ya da sayılar; referans sayıları; referans
reduction gear, single: Daha çok yüksek devirli
markaları.
dizel motorları ile türbo-jeneratörlerde kullanılan tek
refill: Yeniden doldurmak; yeni bir doldurma veya
kade meli devir düşürme donanımı; devir düşürme
dolgu, özellikle bir kabın içeriğinin kullanıldıktan son
oranı en fazla 20,5/1 'dir.
ra değiştirilmek üzere yapılan ünite, örneğin tüken
reduction pulley: Transmisyon devrelerinde, devir
mez kalem kartuşu.
sa yısını düşürmek için kullanılan kademeli kasnak;
refine: 1) katışıksız veya saf yapmak; yabancı
re düksiyon kasnağı.
madde ler, cüruf, alaşım, tortu vb. inden
reduction ratio: Redüksiyon oranı; bu oran tek kade
temizlemek ya da arıtmak; rafine etmek; damıtmak;
meli donanımlarda en fazla 20,5/1 ve çift kademeli
distile etmek. 3) katışıksız veya saf olmak; yabancı
lerde 45/1'dir.
maddelerinden, kirlerinden vb. arıtmak.
reductor: Kimy. analiz amaçlan için metalik bir çözelti
refined: Yabancı maddeler ya da kirlerden temizlen
nin redüklenmesini başarmak için kullanılan herhan
miş; arıtılmış.
gi bir cihaz; redükleyici; özellikle demirli bir çözeltiyi
refined tar: Damıtılarak suyu ve uçucu maddeleri ol
demir tuzlarına redüklemek için tanecikli çinko dol
dukça azaltılmış katran; damıtılmış katran.
durulmuş uzun bir tüp.
refinement: 1) temizleme. 2) bunun sonucu; damıt
redwood: 1) Büyük Okyanus (Pasifik) sahillerinin yap
ma; tasfiye.
raklarını dökmeyen dev ağacı; sekoya. 2) odunu kır
refinery: Yağ, metal, şeker vb. i maddeleri damıtan
mızımsı olan herhangi bir ağaç. 3) bu ağaçlardan
veya damıtmak için kullanılan kuruluş ya da tesis; ra
herhangi birinin odunu.
fineri; tasfiyehane.
Redwood-second: Saybolt viskozimetresinden elde
refinery coke: Rafineri koku;
edilen viskozite birimi; Redvut-saniye; bu değer 0,84
refining: Damıtma; distile etme; tasfiye etme.
ile çarpılarak bulunan viskozite birimi.
refit: Onarım veya tekrar donatım ile yeniden kullanı
reef: 1) resif; döküntü; topuk. 2) Maden, cevher yata
lır hale gelmek.
ğı; damar; maden damarı.
reflect: 1) ısı, ışık veya ses gibi geriye dönmek;
reefer: 1) Bkz. refrigeration. 2) soğuk hava depolu
yansı mak; aksetmek. 2) görüntüsünü aksettirmek
ya da ambarlı gemi, özellikle meyva taşımacılığında
(ayna vb.). 3) geriye dönmek. 4) ısı, ışık, ses vb.
yansı-
reflectanc e 456 refrigerate d truc k

mak. 5) görüntü vermek. 6) yansıtmak.

mak.
reflectance: 1) Bir yüzeyden yansıyan ışığın bir kıs
refracting angle: Kırılma açısı.
mı. 2)yansıma oranı.
refracting telescope: 1) mercekli teleskop. 2) ben
reflecting: Işık ya da diğer dalgaları yansıtan bir yüze
zer, fakat göz kısmı çift içbükey olan bir teleskop.
ye ait; yansıma için kullanılan bir alet ya da cihaza
refraction: 1) kırılma; özellikle farklı yoğunlukta veya
ait.
aynı maddenin yoğunlukları farklı katmanlarından
reflecting surface: Farklı kırılma indisli iki madde ve
meyilli bir şekilde geçerken ışık ışın veya dalgası, ısı
ya hava ve mat bir madde arasında ortak bir yüzey;
veya sesin kırılması. 2) Astr. bir yıldız ya da gezege
yansıtıcı yüzey.
nin gökte en alçak olduğu zaman, o yıldız veya ge
reflecting telescope: Borusunun alt ucunda, cisim
zegenden gelen ışık ışınlarının kırılmasının en yük
den çıkan ışık alan ve onu borunun üst ucuna yakın
sek değerde olması: Böylece olduğundan daha bü
odağa yansıtan içbükey aynalı bir teleskop; yansıtıcı
yük görünür. 3) Opt. a) gözün kendisine gelen ışığı
teleskop.
kırarak retinada görüntü oluşturma yeteneği, b) gö
reflection: 1) Yansıtılan veya yansıtılmış olan. 2) ses,
zün kırılma derecesinin ölçümü.
ışık, ısı vb. inin bir yüzeye çarptıktan sonra geriye ve
refractional: Kırılmaya ait.
rilmesi veya yansıtılması. 3) yansıtılan herhangi bir
refraction, atomic: Bir elementin ve onun atom ağırlı
şey. 4) görüntü; imge; hayal.
ğı ve özgül kırılmasının ürünü; atomik kırılma.
reflectional: Yansıma ya da akise ait.
refraction index: Kırılmadan önce kırılan radyasyo
reflective: 1) yansıma. 2) yansımaya ait veya yankı
nun hızının, kırılmadan sonraki hıza oranı; kırılma in
ile üretilen.
deksi.
reflectivity: Yansıtıcı olma durumu veya niteliği; yan-
refraction, molar: Özgül ve molekülsel ağırlığın ürü
sıtıcılık.
nü; molar kırılma.
reflectometer: Yansıtıcı yüzeylerin yansıtma etkenini
refraction ot light: 1) beyaz ışığın, cam bir prizma ve
ölçmek için kullanılan bir fotometre; reflektometre.
ya havadan daha yoğun ya da daha az yoğun bir
reflector: 1) yansıtan kişi veya şey; özellikle ışık, ısı,
maddeden geçerken bükülmesi veya yön değiştirme
ses ya da benzer (bir parça cam veya meta! gibi)
si; ışığın kırılması. 2) dünya atmosferindeki bir kanal
çok parlak ve çoğu zaman içbükey olan ve ışınları
dan geçerken ışığın bükülmesi.
yansıtan ve yönlendiren bir yüzey, cisim vb. 2) yan
sıtıcı teleskop; reflektör. 3) Foto. ışığı denetlemek ve refractive: 1) kırılma veya kırılma gücüne sahip olan.
yansıtmak için kullanılan hareketli, ayarlanabilir per 2) kırılmaya iiişkin; kırılma tarafından neden olunan.
de. 4) Nük. Ener. bir nükleer reaktörün çevresine ya refractive index: Bkz. refraction index.
yılmış, kaçaklardan gelen nötron kayıplarını azalt refractivity: Kırılır olma durumu veya niteliği.
mak ve böylece reaktörün boyutlarını küçültmek, refractometer: Maddelerin kırılma indekslerini (indis
tehlikesini azaltmak, nötronları reaktör içinde tutmak lerini) ölçmek için kullanılan bir cihaz; refraktomet-
için kullanılan bir madde, örneğin su; yansıtıcı. re; özel türleri katılar, sıvılar ve gazlar için kullanılır.
reflex: 1a) ışığın yansıması gibi. b) yansımadan olu refractor: 1) ışık ışınını kıran bir şey. 2) mercekli teles
şan ışık ya da renk. 2) yansıtılmış hayal veya görün kop; refraktör.
tü. 3) Rady. yansıtma cihazı. 4) geriye dönmüş veya refractoriness: Madde ya da cisimlerin erimeksizin
geriye yansımış. 5) Geom. dik açıdan daha büyük veya diğer niteliklerini kaybetmeksizin yüksek sıcaklı
bir açıyı belirtir. 6) Rady. alıcı cihazlarda hem yük ğa kadar ısıtılabilmesi özelliği.
sek frekans (radyo frekansı) ve hem de ses frekansı refractory: 1) şekli, ağırlığı ve fiziksel özellikleri değiş-
yükselticisi olarak görev yapan, tüp gibi bir cihazı meksizin yüksek sıcaklıklara dayanabilen bir mad
belirtir. 7) geriye dönmek, bükülmek veya katlan de; Buh. Kaza. ocak duvarlarının kaplanmasında kul
mak. lanılır; örneğin silika (Si0 2 ), ateş toprağı, kaolen ve
alümina. 2) ısıya dayanıklı; eritilmesi ve işlenmesi
reflex camera: Bir ayna tarafından merceğin odaklan
zor.
masına yardım için bir cam levhaya yansıtılan mer
refractory material: Buh. Kaza. ocak duvarlarının kap
cek ile görünlü oluşturulan bir kamera; refleks kame
lanmasında kullanılan, gazlann sıcaklığına dayanıklı
ra.
madde; Bkz. firebrick.
reflexion: Bkz. reflection.
refrigerant: 1) bir şeyi soğutan veya donduran. 2)
reflexivity: Yansıyabilir olma durumu veya niteliği;
elektrikli soğutucular (buzdolabı) ve soğuk hava te
yansıyabilirlik.
refluence: Bkz. reflux. sislerinde kullanılmaya uygun bir madde; genel ola
refluent: Geriye akma; gelgitte olduğu gibi deniz sula rak, düşük sıcaklıklarda derhal buharlaşan amon
rının çekilmesi; cezir. yak, metil klorür, freon vb. i bir madde; soğutucu. 3)
soğutma için kullanılan buz, kuru buz (katı karbon
reflux: Geriye akma; gelgitte olduğu gibi suların çekil
dioksit) gibi bir madde.
mesi.
refrigerant charge: Bir soğutma devresinde resiver,
reflux condenser: Yoğuşan buharı sürekli olarak da
evaporatör, kondenser ve emme devresi için gerekli
mıtıcıya döndüren bir kondenser; geriye akımlı kon-
soğutucu miktarı; soğutucu dolgusu veya şarjı.
denser.
refrigerant coil: Soğutma kangalı.
reformed gasoline: Yüksek sıcaklığa kadar ısıtılan
refrigerate: 1) serin ya da soğuk yapmak veya böyle
buharları uygun bir katalizörden geçirilerek düşük
muhafaza etmek; soğutmak. 2) soğutarak veya don
oktanlı benzinden elde edilen, yüksek oktanlı ben
durarak (yiyecek vb. ini) korumak.
zin; geliştirilmiş benzin.
refrigerated:Soğututmuş; frigorofik.
refound: Tekrar veya yeniden eritilerek döküm yap
refrigerated truck: Soğuk hava donanımlı bir kara ta-
refrigerated vessel
şıt aracı; frigorofik kamyon.
refrigerated vessel: Soğuk ya da dondurulmuş yükle
ri taşımak üzere dizayn edilmiş gemi; frigorofik ge
mi.
refrigeration: Soğutma ya da soğutulmuş (olan); ko
rumak, muhafaza etmek üzere dondurma veya so
ğutma (yiyecek vb.).
refrigeration cycle: Soğutucu veya kulerde başla
yan, soğutucunun kompresörde sıkıştırılması ve kon-
denserde yoğuşturulması ile süren bir çevrim; soğut
ma çevrimi.
refrigeration load: Depolanmış yiyecekleri soğutma,
soğutma odası duvarlarına giren havanın ısısını gi
derme, soğutma odasındaki insan ya da elektrik mo
toru, fan vb. inin ürettiği ısının toplamı; soğutma yü
kü.
refrigeration machine: Bkz. heat pump.
refrigeration, ton of: Yirmi dört saatte, eriyen bir ton
veya 2207 libre (1000 kg) buzun soğutma etkisi; so
ğutma
tonu.
refrigerative: Soğutma veya soğutma görevi yapma.
refrigerator: Soğutan bir şey; özellikle buz veya me
kanik soğutma ile yiyecek, içecek ve benzer şeylerin
soğuk olarak korunduğu bir kutu, oda vb. i; buzdola
bı; Den. buzluk; soğuk hava deposu.
refrigerator car: Bozulabilir yiyecekten vb. i muhafa
za etmek üzere yapılmış ve donatılmış demiryolu va
gonu; frigorofik vagon.
refrigerator vessel: Bkz. refrigerated vessel.
refrigeratory: Soğutma; refrigeration.
reftingent: Kırılma (ışık ışını vb.); kırılma niteliği olan;
kırılgan.
refuel: Gereksinimi olan yeni yakıtı almak; yakıt ikma
li yapmak.
refueling: Yakıt ikmali yapma; yeniden veya tekrar ya
kıt alma.
refuge: 1) tehlike, zorluk vb. inden korunma ya da
barınma. 2) güvenli ya da emniyetli yer; barınak; sı-
ğınılacak yer; sığınak.
refuge, port of: Sığınma limanı.
refulgence: Parlak olma durumu veya niteliği; parlak
lık.
refulgency: Bkz. refulgence.
refulgent: Parlak; radyan; ışık ya da ısı yayan; ışık sa
çan veya partak; göz alıcı.
refurbish: Parlatmak, tazelemek veya yeniden cilala
mak; yenileştirmek.
reg.: Bkz. 1) register. 2) registered. 3) registrar. 4)
registry. 5) regular. 6) regulation. 7) regulator.
regelate: Birlikte donmaya maruz kalmak.
regelation: Donma noktası üzerindeki basınç ve sı
caklıkta, parçalar halindeki nemli buzların birlikte
donması veya yeniden donması.
regenerate: 1) yenilenmiş; ıslah edilmiş; iyileştirilmiş.
2) Elekt. Rady. çıkış devresinden giriş devresine
enerji beslemesi ile sesi büyütmek. 3) Mete. yokola-
cak ısı enerjisini, basınç vb. ini kullanılır yapmak. 4)
tekrar veya yeniden oluştumak, meydana getirmek;
yenilenmiş olmak. 6) yeniden üretmek.
regeneration: 1) zehirü nükleer yakıtın veya başka
bir malzemenin temizlenmesi veya saf duruma geti
rilmesi. 2) Rady. çıkış devresinden giriş devresini
enerji ile besleyerek bir radyo sinyalini kuvvetlendir
mek; rejenerasyon.
457 regularize
regenerative: Yenilenmeye ait.
regenerative cycle: Buharının tümünün borulu bir
kondenserde genişletildiği, besi (fid) suyunun ısıtıl
ması için ara buharın kullanılmadığı sistem; rejenera-
tif çevrim.
regenerative feed system: Buhar türbinlerinin bir ya
da birkaç yerinden alınan buhar ile, kazana verilme
den önce, besi (fid) suyunun ısıtıldığı sistem; rejene
ratif besi suyu sistemi.
regenerator: Mak. gaz türbinlerinde olduğu gibi, eg
zoz gazları ile yanma havası veya gazları yeniden
ısıtmak için bir ocak ya da makinede bulunan ısıtıcı;
rejeneratör.
region: 1) dünya yüzeyinin büyük ve belirsiz parçası;
bölge; mıntıka. 2) bir saha; yer. 3) dünya ve kâina
tın ya da evrenin belirli bir parçası. 4) küre; bir sanat
ya da bilimin parçası. 5) bir organizmanın parçası
veya kısmı: Katın bölgesi gibi. 6) atmosfer veya ok
yanusun ayntdığı düşünülen herhangi bir düzey. 7)
hayvan ve bitkilerin bulunduğu yere göre dünyanın
bir bölümü.
regional: 1) tam bir bölgeye ilişkin. 2) belirli bir
bölge veya yöreye ilişkin; yerel; bölgesel.
register: 1) bir kayıt cihazı; sayaç, gösterge. 2a) ba
ca çekmesi ya da draft vb. ini denetlemek için soba
ve kazan ocaklarında bir cihaz; hava recisteri. b) bir
vantilatör veya fırından verilen sıcak veya soğuk ha
vanın miktarlarını denetleyen açıklık. 3) kütük; sicil:
Gemi sicili gibi. 4) bir bölüntü veya taksimat üzerin
de belirtmek ya da göstermek.
registered: Tesçii edilmiş; kayıt edilmiş; kayıtlı.
registering apparatus: Kayıt eden bir cihaz ya da
araç; kayıt cihazı.
register tonnage: Den. gemilerin iç hacimlerini göste
ren, türlü vergi ve harçların ödenmesinde esas alı
nan tonaj; tescil tonajı: a) gros tonilâto, b) net ya da
rüsum tonilâto.
registerable: Kayıt ya da tescil edilebilir.
registerant: Kayıt veya tescil eden kişi.
registerar: Kayıt ya da tescil memuru; kayıtları koru
yan görevli kişi; özellikle bir kolej, mahkeme vb.
in de kayıtlar için sorumlu kişi.
registration; 1) kayıt etme işi. 2) tescil; kayıt.
registry: 1) kayıt; tescil. 2) kayıtların muhafaza edildi
ği ofis; sicil dairesi: Gemi sicil dairesi gibi.
regr.: Bkz. register.
regrind: Tekrar ya da yeniden rektifiye etmek, taşla
mak veya torna etmek.
regrooving: Oyuk, yuva veya kanalların yeniden açıl
ması, düzeltilmesi veya genişletilmesi (piston seg-
man kanalları için söylenir).
reground: Yeniden veya tekrar rektifiye edilmiş, taş
lanmış veya torna edilmiş.
regulable: Ayarlanabilir.
regular: 1) bir kural, ilke, tür, standart vb ine göre
oluşturulmuş, imal edilmiş veya düzenlenmiş; mun-
tazam, düzenli; kurala uygun; düzgün; simetrik; re-
güler. 2) olağan; alışılmış. 3) Mate, a) bir çokgen gi
bi tüm açı ve kenarları eşit olan; eşit açı ve kenarla
ra sahip olan, b) düzgün bir çok yüzlü gibi, tüm
yüz leri tıpatıp birbirine eşit olan.
regularity: Muntazam olma durumu, niteliği veya ör
neği.
regularize: Muntazam, alışılmış veya regüler yap-
re gula rl y 458 relay

mak; düzenlemek.
reinforce: 1) kuvvetlendirmek; takviye etmek. 2) sayı
regularly: 1) düzenli olarak. 2) düzenli zaman veya
sını veya miktarını çoğaltmak. 3) kuvvetlendirmek ve
zaman aralıklarında.
ya daha kuvvetli yapmak.
regular pentagon: Geom. düzgün beşgen ya da pen
reinforced: Sağlamlaştırılmış; dayanıklığı arttırılmış;
tagon.
takviye edilmiş.
regular polygon: Geom. düzgün çokgen; düzgün po
rainforced concrete: Dayanıklığını arttırmak için çelik
ligon veya çok kenarlı.
çubuk veya hasır kapsayan beton; betonarme.
regulate: 1) bir kural, ilke bir sisteme göre denetle
reinforcement: 1) dayanıklığını arttırma; kuvvetlendir
mek, yöneltmek ya da yönetmek. 2) belirli bir stan
me; takviye etme veya takviye edilme. 2) takviye
dart, derece, miktar vb. ine göre ayar etmek. 3) bir
edilmiş herhangi bir şey; özellikle Çoğ. takviye et
saat gibi duyarlı çalışmasını sağlamak amacıyla ayar
mek için gönderilmeye hazır askerler veya savaş ge
etmek. 4) düzgün, düzenli vb. i yapmak.
mileri.
regulated: Düzenlenmiş, ayar edilmiş, ayarlanmış ve
reinforcing: Takviye etme; dayanıklığını arttırma; sağ
ya tanzim edilmiş.
lamlığını arttırma.
regulating: Ayarlama; düzenleme; tanzim etme.
relative: Rölâtif; bağıl; göreli.
regulating mechanism: Düzenleme, tanzim veya
relative density: Verilen bir maddenin yoğunluğunun
ayarlama donanımı ya da mekanizması.
suyun yoğunluğuna bölümü; göreli yoğunluk; rölâtif
regulating resistance: Ayarlama, düzenleme vb. i
dansite.
için kullanılan bir rezistans; ayarlama direnci.
relative efficiency: Mot. gerçek makinenin endike işi
regulating valve: Ayarlama valfı; düzenleme valfı;
nin veya endike termik veriminin, kuramsal işe ya
ayar etme vanası.
da teorik verime oranı; rölâtif verim; göreli verim; ba
regulation: 1) ayarlama veya ayar edilmiş olan; ayar
ğıl verim.
lı. 2) alışılmış; normal; adî; regüler.
relative humidity: Verilen bir sıcaklıkta hava içindeki
regulation mechanism: Bkz. regulating mecha
su buharı miktarının, aynı sıcaklıkta havanın tutabile
nism.
ceği maksimum su buharı miktarına oranı; bağıl
regulation valve: Bkz. regulating valve.
nem; rölâtif rutubet.
regulative: Düzenleme veya düzenlenmeye eğilimli
relative inclinometer: Uçakların yükseltilerini göster
olan.
mek için kullanılan bir cihaz; göreli meyilölçer.
regulator: Düzenleyen (ayar eden) kişi veya şey;
relative isotopic mass: Bir elementin izotopunun bir
özellikle a) bir makinenin hareketini, sıvıların, gazla
atom kütlesinin, bir karbon atomunun kütlesinin on
rın, elektrik, buhar vb. inin akımını denetleyen veya
ikide birine oranı; göreli izotopik kütle.
düzenlemek için kullanılan bir mekanizma; regüla
tör; gavörnör. b) bir saatin hızının ayarlanması ile ça relative molecular mass: Bir element ya da bileşiğin
lışan bir mekanizma, c) saat sarkacı ya da pandülü. bir molekülünün, bir karbon atomunun kütlesinin on
ikide birine oranı; göreli moleküler kütle.
regulator valve: Regülatör ya da ayar eden valf; Bkz.
relative permeability: Bir cismin geçirgenliğinin vaku
governor valve.
mun geçirgenliğine oranı; göreli (rölâtif) geçirgenlik.
regulus: Kimy., Metal, a) antimon metali, b) türlü cev
relative specific density: Göreli özgül yoğunluk;
herlerin eritilmesi ile üretilen saf olmayan metal, c)
gö
cevher eritildiği zaman ağırlığı nedeniyle potanın di
reli özgül ağırlık; izafi özgü! ağırlık.
bine çöken, kısmen temizlenmiş metal.
relative vapor density: Aynı sıcaklık ve basınçta,
reheat: Yeniden ısıtmak; tekrar ısıtmak. veri len bir hacim gaz ya da buhar kütlesinin, eşit
reheated: Tekrar veya yeniden ısıtma (buhar vb. ini); hacim deki hidrojenin kütlesine oranı; göreli buhar
yeniden ısıtılmış; tekrar ısıtılmış. yoğun luğu.
reheater: Bazı buhar türbinlerinin bir yerinden alınan relative velocity: Eğer A ve B gibi iki tanecik (parti-
buharı tekrar kızdıran ve ısı enerjisini çoğaltan bir kül) aynı yönde VA ve VB hızları ile hareket ediyorlar
tür üst ısıtıcı; Gem. Mak. rihiyter; ikincil süperhiyter. sa, göreli hız VA-VB, eğer zıt yönlerde hareket edi
reheating: Yeniden veya tekrar ısıtma. yorlarsa VA-VB'dir; göreli veya rölâtif hız.
reheating cycle: Buharın türbinde kısmen
relativistic mass: Hızı artan bir cismin kütlesi.
genişletildi-
relativistic mechanics: Einstein'in izafiyet kuramının
ği, dışarı alınarak kızdırıldığı ve tekrar türbine verile
esas alındığı mekanik sistemi.
rek genişletildiği sistem; ara ısıtmalı çevrim.
relativistic velocity: Hızı yeterince ışık hızına yakla
reheating turbine: Buhar belirli bir sayıdaki kademe
şan bir hız.
lerde genişletilip basınç ve sıcaklığı önemli bir mik
relativity: 1) rölâtif, bağıl ya da göreli olma durumu,
tar düştükten sonra, türbinden alınarak bir ara ısıtıcı
gerçeği veya niteliği. 2) F/z. rölativite veya izafiyet ku
dan veya kazandan geçirilerek, alındığı yere yakın
ramı: a) "Görülebilir salt hareket yoktur, sadece gö
bir bölümden tekrar makineye verilen sistem; ara ısıt
reli hareket vardır", b) "Işığın hızı sabittir ve kayna
malı türbin.
ğın hareketine bağlı değildir" c) "Işığın hızından da
reheating vapor cycle: Ara ısıtmalı buhar çevrimi; ha büyük hızlarda enerji iletilemez. d) "hareketli bir
Bkz, reheating cycle. gövdenin veya cismin kütlesi enerji içeriğinin fonksi
reheat turbine: Bkz. reheating turbine. yonudur ve hızla değişir", e) "zaman görelidir".
re-induction: Diz, Mot. püskürtme sona erdikten son
relay: 1) nispeten güçlü cihazları denetlemek için kul
ra dönerek aşağıya doğru hareket eden yakıt püs
lanılan, oldukça zayıf bir kuvvetle çalıştırılan, fakat
kürtme pompası çek valfı ile yuvası arasından bir
daha büyük kuvvet üretebilen bir cihaz; röle. 2) bir
miktar yakıtın pompa silindirine geçerek enjektör bo-
elektrik devresini açmak ya da kapamak için kullanı
rusundaki yakıt basıncının düşmesi olayı; reendüksi-
lan ve elektriksel olarak çalışan bir anahtar, şalter ya
yon; art yanma veya enjektörün damlamasına engel
da sviç; röle; riley. 3) Elekt. bir röle ile denetlemek,
olur.
işletmek veya göndermek.
relay coil
relay coil: Röle ya da riley bobini.
relay contact: Röle kontağı; röle devre açma-kapama
platinleri.
relay governor: Paralel çalışan alternatörleri çalıştı
ran dizel motorlarında ve pervane çeviren makineler
de olduğu gibi, yakın hız ayarını gerektiren yerlerde
kullanılan bir gavörnör; hidrolik gavörnör veya regü
latör.
relaying device: Bkz. servomotor.
relay-type governor: Bkz. relay governor.
relay valve: Diz. Mot. ilk hareket sistemlerinde, üze
rinde portlar bulunan bir silindir, ile içinde hareket
eden bir pistondan oluşan valf; riley valf; röle valf;
basınçlı havayı makinenin sırası gelen silindirlerine
verir.
release: 1) serbest bırakmak. 2) diğer bazı cihazları
serbest bırakmak, bir makineyi çalıştırmak veya stop
etmek için kullanılan bir cihaz. 3) Buh. Mak. silindir
de iş yapan buharın sıkıştırma sonunda, piston ölü
noktasına varmadan önce, erken olarak egzoza kaç
ması; erken çıkış; Gem. Mak. riliz. 5) yayın.
release bearing: Oto. baskı ya da debriyaj yatağı.
release cam: Oto. baskı ya da debriyaj kamı.
release sleeve: Oto. debriyaj ya da baskı yatağı.
relent: 1) eritmek. 2) yumuşatmak. 3) yumuşamaya
neden olmak.
relief ring: Buh. Mak. yüksek güçlü makinelerin çok
büyük ve ağır slayt valflarının büyük dış yüzeyleri ne
deniyle slayt feyse bastırılarak çok çabuk aşınmasını
önlemek amacıyla, bu valfların sırtlarına yerleştirilen
ve iç kısımlarında vakum bulunan çember; Gem.
Mak. rillf ring; giderme çemberi.
relief valve: Motorlar, özellikle dizel motorları, piston
lu buhar makineleri, İlk hareket tüpleri vb. lerinde
kullanılan ve yay yükü ile çalışan, ayarlanabilen ba
sınç giderme, firar ya da bir tür emniyet valfı; Gem.
Mak. rilif valf; tam adı, pressure relief valve.
relubrication: Yeniden veya tekrar yağlama.
reluctance: Elekt. manyetik direnç; manyetik kuvvet
çizgilerinin geçişine direnç; relüktance.
reluctancy: Bkz.
reluctance.
reluctivity: Elekt. mıknatıslanmaya özel direnç; veri
3 ,
len bir malzemenin bir cm ünün relüktansı olarak
belirtilir.
relume: 1) tekrar aydınlatmak. 2) tekrar aydınlanmak;
tekrar aydınlatmak veya parıldamak.
REM (roentgen-equivalent-man): Nükleer radyasyo
nun emilmesiyle üretilen biyolojik etkinin ölçümün
de kullanılan birim; Rem.
remainder: 1) Mate. a) küçük bir sayı büyük bir sayı
dan çıkarıldığında geri kalan veya artan; kalan; baki
ye, b) bir sayı diğer bir sayı ile bölündüğü zaman,
geri kalan ve bölünemeyen sayı; artan; kalan.
remanence: Mıknatıslayıcı alan sıfıra kadar azaldığın
da, bir ferromanyetik maddenin artık mıknatıslılığı.
remanent: Bakiye; kalan; artan.
remedy: Mak. arızaların giderilmesi çaresi.
reminder: Anımsatıcı.
remnant: 1) artık; kalan; bakiye. 2) küçük artık bir
parça, miktar veya sayı; artık parça.
remote: 1) uzak; ırak; çok uzak. 2) çok uzak veya
saklı.
remote control: 1) radyo dalgalarıyla uzak mesafe
den uçak, füze veya diğer cihazları kontrol etme;
459 repartitio n
uzaktan kontrol; rirnot kontrol. 2) Den. gemi enerji
tesislerinin, köprü üstünden olduğu gibi, bir merkez
veya santralden çalıştırılması veya denetlenmesi.
remote indicator: Bağlandığı noktadan uzakta ba
sınç, sıcaklık, seviye veya akımı belirten cihazlardan
herhangi biri; uzaktan gösterici (cihaz).
removability: Uzaklaşabilir olma gerçeği veya niteli
ği.
removable: Uzaklaştırılabilir; giderilebilir; sökülebilir;
çıkarılabilir.
remove: 1) bir şeyi olduğu yerden hareket ettirmek;
bir yerden diğer bir yere kaldırmak, itmek ya da gö
türmek. 2) çıkarmak; sökmek.
remover: Bir şeyi gideren kişi ya da şey: Boya çıkarı
cısı gibi.
remover tool: Çıkarma, sökme ya da giderme aleti.
removing: Çıkarma; giderme; sökme.
renew: 1) yeni yapmak; yenilemek; iyi duruma getir
mek. 2) tekrar başlamak. 3) aynı türden yeni bir şey
ile değiştirmek. 4) tekrar yeni olmak; yenileşmek. 5)
tekrar yenilemek.
renevable seats: Diz. Mot. silindir kapağı ya da su
pap kütüklerinde bulunan değiştirilebilir yuvalar; su
pap yuvaları; Bkz. valve-seat inserts.
renewal: Yenileme veya yenilenmiş olan; onarım.
renewing oil: Mot. türlü cihazlarla temizlenmesine
rağmen, kullanılan yağlama yağının bir süre sonra
değiştirilmesi; yağ değiştirme; yağ yenileme.
renitency: Dirençli olma durumu ya da niteliği.
renitent: Basınca dayanıklı; basınca mukavim.
renovate: 1) yeni ya da yeni gibi yapmak; temizle
mek, aşınmış veya kırılmış parçasını değiştirmek,
onarmak veya tamir etmek vb. 2) tazelemek.
renovation: Yenileme.
renovator: Yenileyen kişi ya da şey.
rensselaerite: New York eyaleti ve Kanada'da bulu
nan ve torna tezgâhlarında kullanılan bir talk (pud
ra) türü.
reopen: 1) tekrar açmak. 2) tekrar başlamak; eski ha
lini almak.
reorder: Yeniden düzenlemek.
reorganize: Yeniden organize olmak veya örgütlen
mek.
repack: Bir salmastrayı yeniden yerine yerleştirmek.
repair: 1) hasar, çürüme vb. inden sonra tekrar iyi
du ruma getirmek; tamir etmek; onarmak. 2)
yenile mek; restore etmek. 3) onarma işi veya işlemi;
ona rım.
repairable: Onarılabilir; tamir edilebilir,
repair kit: Herhangi bir parçanın (karbüratör vb. i gi
bi) yenilenmesi için kullanılan ve bir grup yedek par
çadan oluşan takım; tamir takımı.
repairman: İşi ya da görevi onarım olan kişi; tamirci;
onarımcı.
repair manual: Herhangi bir makinenin onarımının
nasıl yapılacağını gösteren el kitabı; tamir el kitabı.
repair ship: Onarım gemisi; tamir gemisi.
repair shop: Tamir atelyesi; onarım atelyesi; tamirha
ne.
reparable: Onarılabilir; tamir edilebilir.
reparably: Onarılabilir bir tarzda.
reparation: 1) onarma ya da onarılmış olan. 2) tami
rat veya onarım.
repartition: 1) bölme; dağıtma. 2) yeniden bölme;
 repea t 460 residua l oi l

tekrar veya yeniden dağıtma.

reroute: Yeni veya farklı bir rota ile göndermek.
repeat: Tekrar; yineleme.
res.: Bkz. 1) research. 2) reserve. 3) residue. 4) re
repeated flow turbine: Bkz. re-entry turbine.
sistance.
repeater: Tekrarlayan şey ya da kişi. 2) bazan çeyrek
rescue: 1) kurtarmak; özellikle tehlikeden, kötülük
leri de sesle belirten cep saati. 3) mükerrer (seri)
ten, mahpusluktan vb. i kurtarmak. 2) tehlike, kötü
atışlı tüfek ya da tabanca. 4) Mate, mükerrer onda
lük, hapis vb. inden kurtarma; kurtuluş.
lık. 5) Telg. otomatik röle.
rescue boat: Deniz kazalarında kullanılan, her türlü
repeating decimal: 1) bir sayının sonsuz olarak tek
deniz koşulunda batmayan, belirli sayıda insan alan
rarlandığı bir ondalık, örneğin 0,233333....; tekrarla
bir tekne; kurtarma botu.
nan veya yinelenen ondalık ya da kesir.
research: 1) gerçekleri ve ilkeleri koymak için bilimin
repeating rifle: Tekrar doldurmadan mükerrer ateş
belirli bir dalında dikkatli, sistemli, sabırlı bir çalışma
edebilen bir tüfek.
veya araştırma. 2) araştırmak; araştırma yapmak;
repel: 1) bağdaşmamak; karışmamak, örneğin yağ
araştırmalar yapmak; inceleme yapmak.
su ile karışmaz gibi. 2) itmek; kovmak.
research reactor: Araştırma reaktörü, tıp, tarım vb. i
repellent: 1) su geçirmez; su geçirmeyen şey; özellik
kesimler için araştırma yapmak da kullanılan bir
le: a) su geçirmez bir kumaş, b) bitki böceklerini
atom reaktörü.
kovmak için kullanılan kireç, yağ vb. i herhangi bir
reseat: 1) yeniden veya tekrar oturmak. 2) Mot. su
madde, c) Tıp. şiş (tümör) vb. ini küçültmek için kul
pap diskleri ile yuvalarını yeniden alıştırmak.
lanılan herhangi bir şey.
repetend: Mate, zincirleme bir kesirde sonsuza kadar reserve: Yedek; ihtiyat.
reserved: Ayrılmış.
tekrarlanan sayı ya da sayılar.
reserve feed tank: Buharlı gemilerin besi (fid) suyu
replace: Sökülüp değiştirmek; yerine koymak.
devrelerinde kullanılan bir tank; yedek besi suyu tan
replaceable: Sökerek değiştirilebilen (makine parça
kı; gerektiğinde bu tanktan alınan fid suyu ısıtılmaksı-
sı, ampul vb. i) herhangi bir şey.
zın kullanılabilir.
replaced: Sökülüp değiştirilmiş.
reservoir: 1) genellikle bir şeyin büyük miktarda top
replacement: 1) bir bileşikte bir elementin diğerinin
landığı veya depo edildiği yer; özellikle halkın gerek
yerini aldığı kimyasal tepkime, 2) bir kristal kafesin
sinimleri için su toplanan doğal ya da yapay göl ve
de, kristal şeklini değiştirmeden diğerinin yerini alan
ya havuz; rezervuar. 2) yağ, mürekkep vb. i sıvıları
bir atom. 3) bir diğerinin yerine geçen; yer değişti
tutmak için (bir alette) hazne veya depo. 3) içersin
ren.
de bir sıvı bulunan veya sıvı çıkaran bir kısım, kase
replacement parts: Sökülüp değiştirilebilen parçalar;
veya oyuk (bir hayvan ya da bitkide).
yedek parçalar.
reset: Yeniden ayarlamak.
replenish: 1) tekrar tamamlamak veya tam yapmak.
residual: 1) Mate, a) bir sayıdan diğer bir sayının çı
2) yakıt, yağ vb. sağlamak, temin etmek veya imlâ
karılması sonucu kalan; artan sayı; bakiye; artık sa
etmek: Telemotor devresini yağ ite imlâ etmek gibi.
yı, b) gözlenen sonuç ile formüllerden elde edilen
replenishing: Yakıt, yağ ile (bir devrenin, telemotor
sonuç arasındaki fark ya da hata. c) bir dizinin orta
sistemini) vb. imlâ etme.
lamasından, herhangi bir dizinin değerlerinin sapma
replenishing valve: Fid. Devr. havasızlandırma tan
sı. 2) bir işlemin sonunda kalan; artık; atık. 3) Mate.
kında su seviyesi azaldığı zaman, atmosferik besi
artık sayı. b) artık miktar veya nicelik.
(fid) suyu tankını havasıztandırma tankına birleştiren
residual activity: Belli bir bozunma süresinden sonra
valf; imlâ valfı.
bir cisim ya da sistemde kalan radyoaktivite; artık
reprint: 1) Matb. tekrar basmak veya neşretmek; ço
radyoaktivite; artık aktivite.
ğu zaman değiştirmeksizin yeniden basmak. 2) yeni
residual fuels: Viskoziteleri 3000 saniye veya daha
den basılmış şey; özellikle değiştirilmeksizin yapılan
fazla olan akaryakıtlar; artık yakıtlar; residual oil şek
baskı; yeniden baskı.
linde de kullanılır.
reprocessing: Bîr reaktörde kullanılan malzemeye,
residual gases: Mot. egzoz olayı tamamlandıktan
tekrar kullanılmak üzere uygulanan işlem; yenileme;
sonra, makine silindirinde kalan gazlar; bir önceki
tasfiye.
çevrimde silindirde kalan gazlar; artık gazlar; atık
reprocesing loss: Yenileme veya tasfiye sırasında fi-
gazlar.
sil, fertil veya diğer değerli malzemenin kaybedilme
residual gases, coefficient of: Mot. atık gazların mol
si; yenileme ya da tasfiye kaybı.
sayısının, silindir içindeki dolgunun mol sayısına ora
reproduce: Tekrar üretmek; bir şekilde yeniden yap
nı; atık gazlar katsayısı: Dört zamanlı makinelerde
mak, meydana getirmek veya oluşturmak; özellikle,
0,02-0,03 ve iki zamanlı makinelerde ise 0,03-0,04 de
a) taklit ya da kopyasını yapmak (ses. şekil vb.
ğerleri arasındadır.
inin), b) tekrarlamak veya yinelemek, c) çoğaltmak.
residual induction: İşba (doyurma) mıknatıslama
repulse: Fiz. geriye sürmek; defetmek.
kuvveti giderildikten sonra bir örnekteki manyetik en
repulsion: Fiz. cisimlerin, partiküllerin birbirlerini, kar
düksiyon; artık endüksiyon.
şılıklı olarak itme eğilimi; karşıtı çekim ya da cazibe
residual ionization: Kapalı bir kapta, kozmik ışınlara
Bkz. attraction.
atfedilen, hava veya diğer bir gazın iyonlaşması.
repulsive: Fiz. itme eğilimi.
residual magnetism: Mıknatıslayıcı kuvvet etkisini
repulsive force: Fiz. itme kuvveti.
kaybettiği halde bir manyetik göbekte kalan manye-
requirement: İhtiyaç; gereksinme.
tizm; artık mıknatısiyet.
reradiation: Fiz. radyasyonun önceki emilmesinden
residual oil: Diz. Mot. ağır devirli, yüksek güçlü maki
gelen radyasyon.
nelerde 150°C'ye kadar ısıtılarak kullanılan, rafineri
residua l stres s 461 resonan t cavit y

işlemi sırasında buharlaşmayan, kalın ya da viskoz

resistance pyrometer: Çok yüksek olmayan sıcaklık
bir yakıt; bunker C; rezidüal oil; artık yakıt;
ların ölçülmesinde kullanılan ve 980° C'ye (1800°F)
37,7°C'de viskozitesi 3500 saniye-Redvud 1'dir.
kadar platin ve 315°C'ye kadar nikelden yapılan ve
residua! stress: Mekanik ve/veya ısıl işlemden sonra
sıcaklık değişiminin Vetston köprüsü veya bir galva
bir katı, örneğin volanda kalan ve volanın patlaması
nometre ile saptandığı sıcaklık ölçer; direnç payro-
na neden olabilen gerilme; artık gerilme.
metresi; direnç pirometresi.
residua! vibration: Her dizel motorunun imal edilip
resistance temperature detector: Büyük oranda bu
deney yerinde dengelendikten sonra gemiye monte
har türbinleri ve redüksiyon dişlileri, yağlama yağı
edildiği zaman oluşturduğu titreşim; artık titreşim; ar
ve buhar devrelerine yerleştirilen bir cihaz; devrelere
tık vibrasyon.
VVetsîon Köprüsü ile yerleştirilir; basınçlı sıcaklık de
residue: 1) bir sıvını buharlaşması veya damıtılması
tektörü (arayıcısı); çoğu zaman RTD kısaltması ile
sonucu geriye kalan katı artık. 2) artık; atık; bakiye;
belirtilir.
geri kalan. 3) makine yağının alt karter veya bedp
resistance thermometer: Bir iletkenin direncinin sı
leytte bıraktığı arlık ya da çamur. 4) asfalt veya tuel
caklıkla değişeceği ilkesine göre çalışan termomet
oil.
re; direnç termometresi; direnç payrometresi; çoğun
residue number: Diz. Mot. akaryakıtların Conradson
lukla iletken olarak platin tel kullanılır.
cihazında ısıtılarak buhariaştırıldıktan sonra kalan ar
resistance welding: Bir yandan kaynaklanacak yü
tıkların yüzde olarak miktarı; artık numarası; ağır de
zeyler plâstik sıcaklığına kadar ısıtılırken, diğer taraf
virli dizel motorlarında en fazla % 4 ve yüksek devirli
tan basınç uygulanarak yapıları kaynak; direnç kay
makinelerde ise % C,5 dolayındadır.
nağı.
residuum: 1} atık; artık; artan veya kalan şey. 2)
resistance wire: Özgül direnci yüksek, direncinin sı
Kimy. buharlaşma, yanma, filtreieme vb. i bir işlemin
caklık katsayısı düşük, nikrom ve manganin gibi ala
sonunda kalan; atık ürün; artık ürün.
şımlardan yapılmış tel; dirençli tel; direnç teli; tel di
resilience: Esnek veya elâstik olma niteliği; esneklik;
rençler yapımında kullanılır.
elastikiyet.
resistant: Direnç gösteren; dirençli.
resilient: Esnek; geriye (doğru) fırlayan.
-resisting: Nem ve dumana dayanıklı bir şekilde yapı
resin: 1) türlü bitki ve ağaçlardan elde edilen veya
lan, korunan veya muamele edilen ve hemen arıza
sentetik olarak hazırlanan katı veya yarı katı organik
yapmayan bir makine veya cihaz anlamında bir so-
bir madde; reçine; eter, alkol vb. inde erir ve elektri
nek.
ği iletmezler; ilâç ve cila yapımında kullanılır. 2) belir
resistivity: 1) direnç özelliği; direnç için kapasite. 2)
li çam ağaçlarının reçinelerinin damıtılmasıyla hazır 3

lanan bir madde; çamsakızı. 3) reçine ile muamele
etmek.
resinate: Reçine ile doyurmak ya da işba haline getir
mek.
resin chocks: Gem. Mk. Tank üstleri ile alt karter ara
sında kullanılan yapay ara parçaları.
resiniferous: Reçine veren; Ağaçlar vb. i için söyle
nir.
resinoid; 1) reçine gibi; reçineye benzeyen. 2) sente
tik reçine gibi, reçineye benzer bir madde. 2) sakız.
resinous: 1) reçineye ilişkin, reçine tabiatına sahip
olan; reçine özelliğinde olan; reçineye benzeyen. 2)
reçine içeren. 3) Wad. Ola. elektronegatif.
resiny: Bkz. resinous.
resist; Dayanmak; direnç göstermek; mukavemet et
mek; hareketine dayanmak; dayanmak.
resistance: 1) dayanma; mukavemet etme; direnç
gösterme. 2) direnmek, dayanmak veya karşı koy
mak için güç veya kapasite. 3) Elekt. a) elektrik akı
mına karşı direnme veya onun ısıya dönüşmesine
neden olan özellik; rezistans; direnç, b) böyle bir di
renci veren bir bobin veya belirli uzunluktaki tel; re-
zistör; direnç; mukavemet; rezistans, c) empedans
veya zahirî direnç.
resistance box: Bir tapa veya kadran lie bir elektrik
devresine istenilen miktarda direnç sokulmasına yarı-
yan, bilinen dirençler kapsayan bir kutu; direnç ve
ya rezistans kutusu.
resistance, electrical: Kendisinden geçen akıma kar
şı bir elektriksel iletkenin gösterdiği direnç, rezistans
veya mukavemet; elektriksel direnç.
resistance furnace: Elektriksel dirençler tarafından
ısı üretilen bir ocak; rezistans ocağı ya da fırını.
Elekt. maddenin bir cm 'ünün karşı yüzleri arasında
ki direnç; özgül direnç adı da verilir.
resistor: Elekt. esas olarak direnç sağlamak amacıyla
bir elektrik devresinde kullanılan cihaz; mukavemet;
direnç; direnç elemanı; rezistans.
resistor room: Rezistans dairesi; direnç odası.
resistor space: Bkz. resistor room.
resolve: 1) ayrı, bileşen element ya da parçalara ayır
mak; analiz etmek. 2) değiştirmek. 3) saptamak; tes
pit etmek. 3a) çözmek veya açıklamak; bir problem
gibi çözümlemek, b) gidermek (kuşku vb.). 4) oy
için karar vermek. 5) erime ya da çözünmeye neden
olmak. 6) Opt. ayrı parçalarını görünür yapmak (bir
görüntünün). 7) analizle çözümlemek.
resolvent: Erimeye neden olan; çözücü veya eritici
madde; özellikle bir şişi indirebilen bir ilâç.
resolver: Çözücü.
resonance: 1) diğer cisimlerde titreşim veya yansıma
ile sesi kuvvetledirme ya da sürdürme. 2) Kimy. iki
veya daha fazla farklı yapıya sahip olan, sadece
elektronlarının durumu farklı olan belirli moleküllerin
özelliği. 3) Elekt. bir devrenin belirli bir frekansta en
büyük akıma müsaade eden ayar durumu. 6) Fiz. tit
reşen bir cismin etkisinde bırakılan (yaklaşık aynı fre
kanstaki) diğer bir cisimde kuvvetlendirilmiş titreşim;
rezonans.
resonance factor: Maksimum yay kuvvetinin, maksi
mum uyarı kuvvetine oranı; rezonans faktörü.
resonant: Uyumlu titreşim tarafından seslerin şiddetle
rinin çoğaltılması; tannan.
resonant cavity: Elektriksel olarak iletken yüzeylerle
çevrili, elektromanyetik enerjiyi hem depo eden ve
hem de uyaran kapalı bir hacim ya da boşluk; rezo-
nant boşluk.
resonant circuit
resonant circuit: Seri veya paralel bağlı endüktör, ka-
pasitör ve direnç elemanından oluşan devre; rezo-
nant devre; tannan devre.
resonant frequency: Bir diyaframın çok kolay titreşti
ği frekans; rezonan! frekans.
resonant speed: Bkz. critical speed.
resonate: Rezonans üretmek; yankılanmak.
resonating: Rezonans üretme; yankılanma.
resonator: 1) rezonans üretmek veya rezonansla sesi
yükseltmek için kullanılan bir cihaz. 2) rezonans kul
lanarak belirli bir frekansı bulmak için bir cihaz. 3)
Rady. alıcı cihazın yüksek frekans devreleri.
resorb: Tekrar veya yeniden emmek.
resorcin: Bkz. resorcinol.
resorcinol: Sentetik olarak veya reçinelerin kostik al-
kalinlerde eritilmesiyle hazırlanan renksiz, kristalli
bir bileşik; resorsinol, C 6 H 4 (OH) 2 ; boyalar, sellüloit-
ler, saç tonikleri yapımında ve tıpta büzücü olarak
kullanılır.
resound: 1) yankı yapmak veya sesle dolu olmak. 2}
geri dönmek (ses); yankılanmak.
resource: Kaynak.
resources: Çoğ. kömür, petrol, metal cevherleri gibi
doğal kaynaklar.
respirable: 1) solunabilir; solunum için uygun. 2) so
lunuma muktedir
respiration: 1) solunum işi veya işlemi; solunum; te
neffüs; soluk verme veya soluk alma. 2) canlı orga
nizmalar veya hücrelerin hava ve sudan oksijen al
ması, onu oksitlemede kullanması ve oksitleme ürün
leri, özellikle karbon dioksit çıkarması işlemi.
respirator: 1) havayı kirleten zararlı maddelerin solun
masını önlemek için ağıza veya ağız ve buruna takı
lan bir cihaz; respirator. 2) yapay solunum vermek
için kullanılan bir cihaz. 3) İng. gaz maskesi.
respiratory: Solunuma ait veya solunum için.
respire: 1) nefes almak; havayı solumak veya çıkar
mak; solumak; teneffüs etmek. 2) nefes almak ve
vermek.
response: Cevap; yanıt.
response time: Bilgisay. cevap ya da yanıt süresi.
rest: Hareketsiz olma durumu; hareketsizlik.
restart: Yeniden başlamak.
restitution: 1) önceki durumuna dönüş. 2) F/z. ba
sınç veya gerilme kaldırıldıktan sonra esnek bir göv
denin eski şeklini alması.
restitution coefficient: Doğrudan çarpışmadan sonra
ve önce iki esnek topun bağıl hızlarının oranı; eski
şeklini alma katsayısı.
rest mass: Hareketsiz varsayılan bir cismin veya bir
taneciğin kütlesi; hareketsiz kütle.
restore: Cisimleri orjinal durum veya şekline döndür
mek; yeniden yüklemek.
restoring force: Bir cismi ilk durumu veya ilk şekline
dönüştüren veya döndürme eğiliminde olan kuvvet;
ilk haline getirme kuvveti, örneğin bir sarkacı salını-
mının en yüksek noktasından ilk durumuna getiren
kuvvet gibi.
restoring mechanism: Diz. Mot. hidrolik regülatörler
de bir ayarlama işleminden sonra, regülatörü ilk du
rumuna getiren mekanizma.
restrain: Hareketin meydana gelmesine engel olmak.
restrict: Limitler veya sınırlar içinde tutmak; sınırla
mak; kısıtlamak; tehdit etmek.
462 retino l
restricted: Sınırlı; kısıtlı; tahdit edilmiş.
restriction: 1) sınırlanmış; kısıtlanmış. 2) kısıtlanmış
bir şey; sınırlama; kısıtlama; tahdit.
result: 1) sonuçlanmak. 2) meydana gelmek; vuku-
bulmak. 3) matematik formüllerle elde edilen sayı.
nicelik vb.; sonuç; bir problemin yanıtı.
resultant: 1) birbirini etkileyen iki veya daha fazla kuv
vetin bileşkesi. 2) sonuç; netice. 3) Fiz. farklı şiddet,
doğrultu ve uygulama noktası bulunan kuvvetlerin bi
leşkesi olan bir kuvvet, hız vb. i.
resultant force: Bir noktayı etkiyen iki kuvvetin yerine
konulan ve tam olarak aynı etkiyi gösteren bir kuv
vet; bileşke kuvvet.
resultant moment: Bileşke moment.
resurvey: 1) yeniden muayene etmek. 2) yeni muaye
nesini yapmak. 3) ikinci veya yeni muayene.
ret: Suda nemlendirmek veya ıslatmak (keten, kene
vir, tomruk vb.).
retain: Tespit etmek; yerinde tutmak.
retainer: içinde bir bilyalı yatağın tutulduğu oyuk ya
da çerçeve; tutucu; taşıyıcı: Tespit pini, vidası (cıva
tası), contası vb. i gibi.
retaining bush: Tespit burcu veya kovanı.
retaining ring: Tespit segmanı; tespit bileziği.
retaining wall: istinat duvarı.
retaining washer: Tespit rondelâsı.
retard: Gecikmek veya gelişmesinde yavaşlamak; te
hir etmek; geciktirmek; geciktirilmiş; rötar; gecikme;
tehir.
retard-advance lever: Mot. distribütörde avans ve rö
tarın ayarlandığı kol.
retardation: Negatif bir katalizör ilâve ederek kimya
sal bir tepkimeyi yavaşlatma; negatif katalizör.
retarded: Geciktirilmiş; rötarlı.
retarded ignition: Mot. silindirde sıkıştırılan hava-ben-
zin karışımının, üst ölü noktaya göre, normal zama
nından geçtutuşturulması; geç ateşleme; rötarlı ateş
leme.
retarder: 1) Esk. alev borulu kazanlarda, boruların içi
ne sokularak, gazları yavaşlatan ve boruların çevre
sindeki suya daha fazla ısı geçişi sağlayan metal şe
rit parçası. 2) kimyasal bir tepkimeyi yavaşlatmak
için kullanılan bir madde; yavaşlatıcı; geciktirici.
retene: Reçineli odunlar veya fosil reçinelerden elde
edilen bir karbonlu hidrojen; reten, C 1 8 H 1 8 .
retentivity: Mıknatıslayıcı kuvvet giderildikten sonra
bir maddede kalan manyetik akının yoğunluğu; re-
manence şeklinde de kullanılır.
rethread: Yeniden diş çekme veya diş açmak.
retepore: Zoo. koloniler halinde yaşayan minik yumu
şakçalar grubunun biri; iskeletleri eriyerek mercana
benzeyen kütleler oluşturur.
reticle: Bir optik cihazın gözle bakılan kısmının oda
ğında çok ince hatlar, teller vb. inden oluşan bir ağ.
reticular: Ağa benzeyen.
reticulate: Ağ veya şebekeye benzeyen; özellikle bir
ağın ipliklerine benzer şekilde düzenlenmiş damarla
ra sahip olan: Yapraklar için söylenir.
retinite: Türlü fosil reçinelerden biri, özellikle linyitten
türeyen biri; letinit.
retinol: Reçinenin damıtılmasından elde edilen sarım
sı sıvı karbonlu hidrojen; retinol, C 3 2 H 1 6 yağlama
yağı, eritici, çözücü veya solvent, antiseptik vb. ola
rak kullanılır.
retinoscop e
retinoscope: Bkz. skiascope.
retinoscopic: Retinoskopa ait veya retinoskop ile.
retinoscopy: Gözün kırılmasını saplamak için kullanı
lan bir yöntem; retinoskopi; skiascopy olarak da
kullanılır.
retool: Değiştirilen aletlerle farklı ürünler imal etmek
için bir fabrikanın makinelerini adapte etmek.
retort: Maddelerin ısı ile damıtılması ya da ayrıştırılma
sı için kullanılan, uzun bir borusu olan ve genellikle
camdan yapılan bir kap; imbik.
retortion: Döndürme, eğme veya arkaya bükme.
retouch: 1) geliştirmek için (resim, yazı parçası vb.)
düzeltmek. 2) Foto, ayrıntılara ekleyerek veya lekele
rini gidermek için (bir negatif baskıyı) değiştirmek.
3) ayrıntı ilâve etme veya rötuş yapma. 4) rötuş ya
pılmış bir fotoğraf.
retraction volume: Diz. Mot. yakıt püskürtme pompa
larının çek valflarının rilif pistonları yuvalarına otur
dukları zaman üst kısımlarında kalan hacim; püskürt
menin sona erdirilmesinde önemli katkısı vardır.
retread: Hava ile şişirilen aşınmış bir lâstiğe yeni diş
takmak; lâstik kaplamak; kaplanmış (oto vb) lâstiği.
retracts: Moden buhar türbinlerinin perde boruları ve
süperhider borularının kurum üfleme donanımları
nın, yüksek sıcaklık nedeniyle çarpılmalarını önle
mek üzere bir motor veya pnömatik olarak geri çekil
meleri; geri çekme.
retreat: 1) Ask. a) özellikle düşman hücumuna maruz
kaldığı zaman ordu, gemiler vb. ini geri çekmek, b)
böyle bir çekilme için işaret. 2) geri çekilmek. 3) ge
riye doğru sarkmak.
retrench: 1) kısmak; azaltmak. 2) kesmek veya kesip
çıkarmak; bırakmak; çıkarmak.
retro-: Geriye doğru, geri, geriye kıvrık anlamlarında
bir önek.
retroact: Geriye etki yapmak; tepki yapmak; reaksi
yon; tepki.
retrocede: Geri gitmek; geri çekilmek.
retroflex: Bükülmüş veya geriye dönmüş.
retrofiexed: Bkz. retroflex.
retroflexed: Bükülmüş veya geriye dönmüş.
retrogradation: 1) geriye hareket. 2) sapma; meyil;
gerileme.
retrograde: 1) geriye doğru hareket eden veya yöne
len. 2) Astr. a) Dünyanın Güneş çevresindeki dönüş
yönüne zıt yöndeki bir yörüngede hareket etme. b)
doğudan batıya veya zodyakın burçlarına zıt yönde
gerçek veya görünür harekete ait.
retrogress: Geriye gitmek veya hareket etmek.
retro-rocket: Ana roket makinesinin yönüne zıt yön
de bir tepki sağlayan küçük bir roket makinesi; uzay
araçlarını, özellikle inişte yavaşlatmak için kullanılır.
retrorse: Geriye veya aşağıya bükülmüş ya da döndü
rülmüş.
return-flow scavenging: İki zamanlı dizel motorların
da süpürme portlarından verilen havanın önce silin
dir kapağına doğru yükselmesi, ona çarparak aşağı
ya dönmesi ile oluşturulan süpürme; dönüş akımlı
süpürme; ters akımlı süpürme.
return trap: Yüksek kazan basıncına rağmen rutubet
veya yoğuşumları kazana boşaltacak biçimde buhar
devrelerine yerleştirilen bir kapan; dönüş trabı veya
kapanı.
return tubes: Su ve buharı arka hederin üst tarafın
463 reverse d
dan buhar dramına taşıyan borular: yukarı devir bo
ruları; riser adı da verilir.
rev: Hızıni değiştirmek (bir makine, motor vb.); devir
sayısı.
rev.: Bkz. 1} revolution. 2) revolving.
revalon: % 76 bakır, % 22 çinko, % 2 alüminyum ve
% 0,05 arsenikten oluşan bir alaşım; revalon; alümin
yum pirinci; aluminum brass biçiminde de kullanı
lır.
reverberant: Rezonant; tekrar yankılanan; yankıla
nan.
reverberate: 1a) yansımak (ışık vb.), b) yansımalı fı
rında olduğu gibi (ısı, alev vb.) yansıtmak. 3) yansı
malı fırındaki gibi muamele edilmeye konu olmak.
4) yankılanmak. 5a) yansımalı ocaktaki ışık veya ses
dalgaları gibi yansımak ya da aksetmek, b) ışık ve
ses dalgaları gibi yansıtılmak. 6) geri çekilmek; geri
tepmek.
reverberation: 1a) ışık veya ses dalgaları gibi yansı
ma, b) yansıtıcı ocaktaki gibi, ısı veya alevin yansı
ması ya da aksetmesi, c) yansımalı ocakta muamele
ye konu olma. 2) aksettirilmiş veya yansıtılmış her
hangi bir şey; sesin tekrar yankılanması, ışığın yeni
den aksettirilmesi vb. 3) F/z, kapalı veya sınırlı bir
alanda, kaynağı kesildikten bir süre sonraya kadar
süren ses dalgalarının çoklu yansıması.
reverberation chamber: Yüzeylerinin tümü, mümkün
olduğu kadar ses yansıtıcı olarak yapılmış olan kapa
lı bir hücre; yankılama hücresi; akustik (ses) ölçüm
leri için kullanılır,
reverberation time: Bir sesin yapıldıktan sonra duyul
duğu süre; yankılama süresi.
reverberator: Yansıtıcı bir ocak veya yansıtıcı lâmba
gibi, yansıma üreten bir şey.
reverberatory: 1) yansıma ile belirtilen, çalıştırılan ve
ya üretilen. 2) alev veya ısı gibi yansıtılan ya da ak
settirilen. 3) çatısından aşağıya doğru yansıtılan bir
alev ile metal, cevher vb. inin ısıtıldığı bir ocak, fırın
veya benzerini belirtir. 4) böyle bir fırın, ocak vb. i.
reverberatory furnace: Dolgunun, ocağın alçak tava
nından yansıtılan ısı ile ısıtıldığı fırın; yansımalı fırın
ya da ocak.
reversal: Tersine çevrilme veya tersine çevrilmiş; taşıt
aracını geri vitese takma.
reverse: 1) tersine dönmüş; durum, yön, sıra vb. in
de zıt ya da ters. 2) bir makinede olduğu gibi, nor
mal yönüne zıt veya ters yönde hareket; tornistan.
3) geri veya zıt yönde harekete neden olma. 4) bir
şeyin zıt ya da tersi. 5) bir şeyin arka ya da gerisi;
özellikle bir madenî para, madalyon vb. inin yüzü.
6) tornistan; geri hareket. 7) bir makineyi tornistana
veya geri harekete çalıştıran bir mekanizma vb.; tor
nistan mekanizması. 8) geri hareket. 9) geriye dön
mek. 10) geriye dönüşmek (değişmek); tümü ile de
ğişmek. 11) geriye gitme veya hareket etmeye ya da
yön değiştirmeye neden olmak. 12) değişmek. 13)
geriye gitmek, hareket etmek veya dönmek. 14) bir
motor, makine vb. ini tornistana (geri harekete) ça
lıştırmak; bir mekanizmanın tornistan hareketi.
reverse current: Zıt ya da ters akım; şalterlerin yapıl
ması ve seçilmesinde dikkate alınması gereken
akım: Bir elektrik devresinde zıt yönde akım oluştu
ğu zaman şalter atar gibi.
reversed: Tersine dönmüş; zıt yöne harekette.
rever se d pol ari t y
reversed polarity: Kutuplardaki artık mıknatıslığı yo-
keden ve dolayısıyla bir jeneratörün akım üretmesi
ne engel olan bir durum; zıt kutupsallık.
reversed flange: Bkz. ogee ring.
reverse gear: Mot. makine aynı yönde döndüğü hal
de pervane veya tekerleklerin zıt yönde dönmesini
sağlayan dişli veya kavramalı şanzıman geri vitesi.
reverse idler gear: Geri veya tornistan boşta çalışma
dişlisi.
reverse-osmosis: Bir çözeltiden saf (arı) bir çözücü
ye dönüşen solvent moleküllerinin, yarı geçirgen bir
membrandan geçiş pasajı; ters geçişmeli; çözeltiye
geçişme basıncından daha yüksek bir basınç uygula
narak başarılır.
reverse-osmosis plant: Yüksek basınçlı bir pompa,
ortasında yarı geçirgen bir membran bulunan geçiş
me tankı ve normal tuz içeriği 25 000-35 000 ppm
olan deniz suyunun tuz içeriğini 50 ppm seviyesin
den aşağıya inirerek hemen hemen saf su üreten bir
tür evaporator; ters geçişmeli damıtma tesisi; yarı ge
çirgen membran polyamit ya da sellüloz liflerinden
yapılır.
reversibility: Tersinir olma durumu veya niteliği; geri
dönebilirlik; termodinamikte ideal (sürtünmesiz) bir
kavram.
reversible: 1) tersine çevrilebilir; tersinir. 2) tersine
çevrilir; özellikle, değişimin tersine çevrilmesiyle de
ğişebilen ve orjinal durumuna dönen: Kimyasal bir
tepkime vb. i için söylenir.
reversible adiabatic: Term, entropi veya izantropik
olarak da belirtilen adyabatik bir işlem; tersinir adya-
batik.
reversible cycle: Durum değişikliğine uğrayan ve ori
jinal durumuna dönen, tersinir işlemlerden oluşan
bir sistemin çevrimi; tersinir çevrim, örneğin Karno
çevrimi.
reversible engine: Tersinir bir termodinamik çevrim
de maksimum verimle çalışan, ideal bir ısı makinesi;
örneğin Karno çevrimi.
reversible process: Term, tamamlandıktan sonra,
Karno çevriminde olduğu gibi, aynı yollardan ilk du
rumuna dönme işlemi; tersinir işlem.
reversible reaction: Her iki yönde de ilerleyen ve nor
malde lam olmayan veya eksik kimyasal reaksiyon;
tersinir tepkime.
reversibly: Tersine çevrilir biçimde; tersine çevrile
rek.
reversing: Gem. Mak. gücü 200 hp'den büyük olan
ve pervaneye doğrudan bağlı makinelerde bulunan
bir mekanizma yardımıyla dönüş yönünün değiştiril
mesi; tornistan veya geri hareket yapma.
reversing arm: Buh. Mak. rokşaft veya veyşaftı Bkz.
way- shaft tornistan makinesine bağlayan kollardan
herhangi biri; tornistan kolu; geri hareket kolu.
reversing chamber: Mükerrer akımlı türbinlerde hare
ketli kanatlardan çıkan buharı tekrar hareketli kanat
lara veren hücre; yön değiştirme hücresi; akis hücre
si.
reversing engine arm: Bkz. reversing arm.
reversing gear: Diz. Mot. basınçlı hava veya basınçlı
yağ ya da her ikisiyle birlikte çalışan, makinenin ileri
ve geri hareketlerini sağlayan donanım; tornistan do
nanımı; ileri-geri donanımı.
reversing shaft: Bkz. way shaft.
464 Reynold's number
reversing switch: Bir torna tezgâhının aynasını ters
yöne çeviren şalter; geri döndürme şalteri.
revertment: İstinat duvarı.
revision: 1) düzeltme işi veya işlemi; revizyon; tas
hih. 2) bunun sonucu.
revisional: Revizyona ait veya revizyon kapsayan.
revolution: 1) bir yıldız ya da gezegen gibi bir gövde
nin bir yörünge veya daire çevresinde hareketi. 2)
güneş ya da yıldızların Dünya çevresindeki zahirî ha
reketleri. 3) bir cismin bir yörünge üzerinde dönüp
orjinal durumuna gelmesi için geçen zaman. 4) bir
gövdenin bir merkez veya eksen çevresindeki dön
me veya eğirme hareketi; dönme. 5) böyle bir döner
cismin veya gövdenin tek bir deviri, dönüşü ya da tu
ru. 6) olayların tam bir çevrimi. 7} herhangi bir gün
tam değişim: Modern fizikteki gibi devrim. 7) dev
rim; inkılâp.
revolution coefficient: Den. şaft beygirgücü, devir sa
yısı ve geminin hızı arasındaki ilişki; devir (sayısı)
5
katsayısı: Cr = rpm shp/V / (rpm = devir sayısı,
shp = şaft veya fren beygirgücü ve Va = Geminin hı
zı, knot).
revolution counter: Makine, pervane vb. inin bir daki
kada yaptığı devir sayısını ölçen mekanik bir cihaz;
devir müşiri; devir sayısı sayacı; Gem. Mak. kavun-
ter.
revolution, oritical: Bkz. critical speed.
revolution indicator: Bkz. revolution counter.
revolution per minute: Dakikadaki devir sayısı; rpm
(RPM) kısaltması ile belirtilir.
revolutionary parts: Bir makinenin, örneğin motorla
rın krank mili, volan, kam mili, gibi devir hareketli
parçaları; döner (hareketli) parçalar.
revolvable: Dönebilir; döndürülebilir.
revolve: 1) bir daire veya yörüngede dönmeye neden
olmak. 2) bir eksen çevresinde dönmeye neden ol
mak. 3) bir noktanın çevresindeki daire veya yörün
gede hareket etmek. 4) bir merkez veya eksen çev
resinde dönmek; devretmek. 5) periyodik olarak vu-
kubulmak; belirli aralıklarla yinelenmek.
revolver: Seri ateş eden bir silah; tabanca.
revolving: Döner; özellikle silindirleri sabit bir krank
mili veya krankşaft çevresinde dönen radyal bir ma
kineye ait veya onu belirten.
revolving armature: Elekt. kutuplar ya da statorun
oluşturduğu manyetik alan içinde dönen (endüvi ve
ya armatür); döner endüvi veya armatür.
revolving field: Elekt. rotor (çubuk mıknatıs) üzerin
deki alan sargılarının uyarılması ile oluşan döner
alanlı jeneratör; bu tür jeneratörlerde endüvi sargıla
rı stator üzerine sarılmıştır.
revolving-field alternator: Sabit iletkenleri ve döner
alan mıknatısları olan alternatif akım üreteci; döner
sargılı alternator.
rewire: Tekrar veya yeniden tel döşemek, özellikte:
a) yeni teller koymak (bir ev, motor vb. ine) b) tek rar
telgraf çekmek.
rewind: Geri
sarmak.
rewrite: 1) tekrar yazmak. 2) düzeltmek; revize et
mek.
Reynold's number: Atalet kuvvetlerinin, akmakta
olan bir sıvıyı etkileyen viskoz kuvvetlere oranı: Eğer
bir akışkanın yoğunluğu d, aktığı borunun yarıçapı
r, viskokatsayısı ,u ise, Reynold sayısı: R = vrd/,u
 R.F.
eşitliğinden bulunur (v = akışkanın hızı).
R.F. (r.f.):Bkz. 1) radio-frequency. 2) rapid-fire.
RH. Bkz. right-hand.
RHD: Bkz. right-hand drive.
rhenic: Renyuma ait veya renyum kapsayan.
rhenium: Sert, dövülebilir, manganeze benzeyen na
dir, kimyasal metalik bir element; renyum; Simg.Re;
at.ağ. 186,31; at.no. 75; pirometrelerde Bkz.
pyrome
ter kullanılır.
rheo-: Akım anlamında bir önek.
rheology: Cisimlerin viskozite, plâstiklik ve esneklikle
rini kapsayan, bozunma ve akmasını inceleyen bilim
dalı; reoloji.
rheometer: Akımları ölçmek ve kontrol etmek için kul
lanılan bir cihaz; reometre.
rheoscope: Elektrik akımının varlığını göstermek için
kullanılan bir cihaz; reoskop.
rheostat: Devreyi açmaksızın direncin değişimi ile
elektrik akımının şiddetini ayarlamak için kullanılan
bir cihaz; reosta; akülerin şarj devreleri, jeneratörler,
elektrik motorları vb. terinde kullanılır.
rheostatic: Reostaya ait; reosta yardımıyla.
rheostrol: Elektrik fırınları, sobaları ve hiyterlerin sı
caklıklarını kontrol eden bir cihaz; resotrol.
rheotron: ete. betatron; proton hızlandırıcı bir cihaz.
rheotrope: Bir elektrik akımının yönünü değiştirmek
veya alternatif akımı doğru akıma çevirmek için kulla
nılan bir cihaz; kollektör veya komütatör.
rhigolene: Petrolden damıtılarak elde edilen renksiz,
uçucu bir sıvı; rigolen; lokal anestezide kullanılır.
rho: Elektr. özdirenci belirtmek için kullanılan bir Yu
nan harfi; p.
rhodamin: Bkz. rhodamine.
rhodamine: Rengi kırmızıdan pembeye kadar deği
şen, fenolün amino türevi ile fitalik anidritin yoğuşu-
murıdan elde edilen sentetik boyalar grubunun her
hangi biri; rodamın.
rhodic: Rodyum'a ait; özellikte dört değerli rodyum
kapsayan,
rhodium: Platin grubunun sert, gri beyaz metalik kim
yasal bir elementi; rodyum; Simg. Rh; at.ağ.
102,91; at.no. 45; pirometrelerde, dolma kalem ucu
yapımın da ve katali2ör olarak kullanılır.
rhodochrosite: Başlıca manganez karbonat (Mn-
C0 3 ) . bazan kalsiyum ve demir kapsayan cam
gibi, genel olarak gül kırmızısı renkli bir mineral
rhodolite: Çoğu zaman mücevher olarak kullanılan
pembe veya gül kırmızısı renkli bir tür lâl taşı veya
grena.
rhodonite: Genel olarak gül kırmızısı kütleler halinde
bulunan doğal manganez silikat; rodonit, MnO.-
Si0 2 ; bazan süs taşı olarak kullanılır; manganese
spar, red manganese şekillerinde de kullanılır.
rhombic: 1) eşkenar dörtgene ait veya eşkenar dört
gen şeklinde olan. 2) tabanı veya enine kesiti eşke
nar şeklinde olan: Katı şekiller için kullanılır.
rhombical: Bkz,
rhombic.
rhombic crystal: Birbirlerine dik açıda, eşit olmayan
üç eksene sahip olan kristal; rombik kristal,
rhombohedral: Rombohedron'a ait ve onun şeklinde
olan.
rhombohedron: Her yüzü eşkenar dörtgen olan altı
yüzlü prizma; rombohedron.
rhomboid: 1) karşılıklı kenarları eşit ve dik açısı olma
Teknik Sözlük - F. 30
465 rif t
yan bir paralelkenar. 2) şekli paralelkenara benze
yen. 3) şekli bir dereceye kadar eşkenar dörtgene
benzeyen.
rhomboidal: Bkz. rhomboid.
rhombus: 1) dik açısı olmayan, kenarlara eşit paralel
kenar; eşkenar dörtgen. 2) rombohedron Bkz. rhom
bohedron.
rib: 1) Den. bir gemide omurgadan teknenin üstüne
kadar uzanan ve gemi kaburgasını oluşturan eğri
parçalardan biri; posta. 2) ıskarmoz.
riband: Bkz. ribbon.
ribband (Rib-band): Den. dış kaplaması yapılıncaya
dek eğrileri yerinde tutmak için kullanılan ağaç ya
da metalden uzun, esnek bir parça.
ribbing: Postaların tümü; bir gemideki gibi, postaların
düzenlenmesi.
ribbon: 1) dar bir parça saten, ipek, rayon, kadife vb.
inden dekorasyon veya bağlama için kullanılan, tür
lü kalınlıklarda şerit; kurdele. 2) böyle bir şerite ben
zetilen herhangi bir şey; özellikle ölçü metresi (mez
ra), şerit testere vb. i gibi ince, uzun, esnek metal
şerit veya bant.
ribbon microphone: Bir mıknatısın uçları arasında
düzenlenmiş metal bir şeritin hareketinin elektroman
yetik endüksiyonu ile çalışan bir mikrofon; şerit veya
kurdele mikrofon.
riboflavin: B vitamini kompleksi faktörü; riboflavin,
C 17 H 20 O 6 N 4 ; süt, yumurta, böbrek, çimen,
meyva-
lar, yapraklı sebzeler, bira mayası vb. inde bulunur;
lactoflavin, vitamin B 2 , vitamin C gibi isimler de
alır.
ribose: Bazı nükleik asitlerden türetilen pentoz şeker;
riboz, C5 H0 10 05 .
rich: 1) benzin oranı yüksek hava-yakıt karışımı; zen
gin karışım. 2) zengin; kıymetli, değerli. 3) derin; yo
ğun: Renkler için söylenir, b) çok çekici (kokular
için söylenir.)
rich mixture: 8enz, Mot. karbüratörde sağlanan, ben
zin oranı yüksek karışım; zengin karışım; çoğu za
man 11-13 kısım hava ve 1 kısım benzinden oluşan
karışım; maksimum güç karışımı adı da verilir
ricinoieic: Ketenotu (kastor) tohumu yağında gliserin
esteri olarak bulunan doymamış bir organik asiti
(C 1 7 H 3 4 0 3 ) belirtir.
ricinoleîn: Risinoleyik asitin gliseril esteri; Kastor yağı
nın (ketenotu yağı) başlıca bileşeni; risinoleyin.
riddle: 1) bir kalbur (elek) yardımıyla elemek. 2) de
likler yapmak; delmek.
ride: 1a) suda hareket etmek veya yüzmek, b) demir
de yatmak: Gemi için söylenir. 3) boşlukta yüzer gi
bi görünmek. 4) gemiyi demirde tutmak veya muha
faza etmek.
rider plate: Gem. inş, merkezi dikey omurga üstüne
yatay olarak kaynakla bağlanan levha saç; alın saçı;
alın levhası.
ridge: Daha çok buhar silindirlerinde üst ölü nokta
dolaylarında aşınma sonucu oluşan fatura veya dai
resel çıkıntı; fatura.
riffle: Su altında bulunan ve akıntıya engel olan kaya
ya da kumluk; engel nedeniyle oluşan orkoz.
riffler: Dökülmüş parçaların iç kısımlarını eğelemek
için kullanılan, uçları yukarıya doğru kıvrık alet; bir
tür eğe.
rift: Çatlama nedeniyle oluşan gedik; çatlak; yarık;
ri g
rahne.
rig: 1a) direkler, serenler vb. ile (bir geminin yelkenle
ri, çarmıhları vb. ini donatmak, b) yelkenler, çarmıh
lar vb. i ile (gemi direklerini) donatmak. 2) bir tekne
üzerindeki yelkenler, direkler, çarmıhlar vb. inin özel
lik belirten düzenlemesi. 3) arma ile donatmak. 4)
özel bir amaç için kullanılan herhangi bir cihaz; teç
hizat; donanım.
rigger: 1a) özellikle, görevi gemilerin armasını donat
mak olan veya ceraskal, vinç vb. inde çalışan kişi;
armador; vinççi. b) görevi bir uçağın gövdesi, kanat
ları vb. ini donatmak veya ayarlamak olan kişi. 2) ya
pılmakta olan binalarda kaza eseri düşecek aletleri
veya malzemeyi tutmak için kullanılan iskele; yapı is
kelesi.
rigging: Bir teknenin direkleri, yelkenleri, serenleri
vb. ini taşımak ve çalıştırmak için kullanılan zincirler,
halatlar vb.; gemi arması; arma.
Righi-Leduc effect: Düzlemine dik olan manyetik
alanda metal seritin bir ucu ısıtıldığı zaman, iki ucu
arasındaki sıcaklık farkı; Rigi-Ledük etkisi.
right: 1) eğri olmayan; doğru. 2a) tabana düşey bir
doğru veya düzlem tarafından oluşturulan: dik açı gi
bi, b) tabanı dik bir eksene sahip olan: Dik silindir gi
bi. 2a) yüzünü kuzeye dönen bir kişinin vücudunun
doğu tarafında kalan kısmı; sağ; sağ taraf. 4) sağ ta
rafın tümü veya parçası. 5a) uygun; münasip, b) yo
lunda; uygun olarak veya iyi. 6) tam olarak; tama
men. 7) kesin olarak; kesinlikle. 8) doğru olarak ve
ya kusursuz bir biçimde. 9) düzeltmek.
right adjust: Sağdan ayarlamak.
right angle: Birbirine dik iki doğrunun oluşturdukları
açı; dik açı; 90 derecelik açı.
right-angled: bir ya da daha fazla dik açıya sahip
olan ya da dik açıdan oluşan; dikdörtgen şeklinde;
dik açılı.
right bank: Diz. Mot. V motorlarda silindir sıraların
dan biri; sağ sıra.
right cone: Dik koni.
right cylinder: Dik silindir.
right-hand: 1) sağa doğru yönelmiş. 2) sağ tarafa ait;
sağ taraf için veya sağ tarafta.
right-hand drive: Oto. sağdan direksiyonla
right-handed: 1) sağ elini tercihan sol elinden daha
mahir kullanan. 2) sağ el ile yapılan. 3) sağ el kulla
nılarak yapılan. 4) soldan sağa dönme; saat yönün
de dönme.
right-hand propeller: Den. geminin kıç tarafından
ba kıldığında, ileri hareket sırasında sağa ya da saat
yö nüne dönen pervane; sağa dönüşlü pervane.
right-hand rotation: Dönüş yönü sağ ya da saat yö
nünde olan (motor, makine vb.); sağa dönüşlü.
right-hand rule: Bkz. Fleming's right-hand rule.
right-hand screw rule: "Bir akım çevresindeki kuwet
çizgilerinin yönü, sağa doğru vira edilen bir vidanın
ilerlediği yöndedir"; sağ el vida kuralı.
right-hand thread: Sağ vida dişi.
righting: Düzeltme (momenti, kolu vb. i).
righting arm: Den. metasentir yüksekliği ile meyil açı
sı sinüsünün (sin 6) çarpılması ile bulunan değer;
düzeltme kolu; tam olarak Ship's righting arm şek
linde yazılır; GZ kısaltması ile gösterilir.
right justify: Bilgisay. sağa yanaştırmak.
righting moment: Den. yalpa yapan bir gemiyi dikey
466 ri n g circui t
duruma getirmeye çalışan moment; düzeltme mo
menti; RM = W x GZ eşitliği ile bulunur (W = ton
olarak geminin deplesmanı, GZ = metre olarak dü
zeltme koludur.
right triangle: Dik bir açısı olan üçgen; dik üçgen.
right welding: Soldan sağa doğru yapılan herhangi
bir kaynak; sağa doğru kaynak.
rigid: 1) esnemeyen, esnek olmayan veya bükülme
yen; katı. 2) hareket etmeyen; sıkıca tespit edilmiş.
3) şiddetli; sert. 4) Hava. gaz kaplarını çevreleyen
sert iskelete sahip olan: Balon ya da hava gemisi
için söylenir.
rigid bearing: Bkz. sleev bearing.
rigid body: Bir kuvvet uygulandığı zaman şekli ve öl
çüsü hissedilecek derecede değişmeyen bir gövde;
katı cisim; katı gövde.
rigid coupling: Ricid kaplin; ricid kavrama; esnekliği
olmayan kavrama; takoz kavrama.
rigid frame: Ricid veya esnekliği olmayan şasi (oto
vb. i için).
rigidity: Katı, sert vb. olma durumu, niteliği ya da ör
neği; sertlik; katılık.
rigidity modulus: Kesme gerilmesinin kesme zoruna
oranı; sertlik ya da katılık modülü.
rigid support: Ricid ya da esnekliği olmayan taşıyıcı.
rile: Tortusunu karıştırarak (bir sıvıyı) daha koyu veya
bulanık yapmak.
rim: 1) özellikle bazı dairesel şeylerin kenarı veya
sını rı. 2a) bir tekerleğin dış dairesel kısmı, b) bir
otomo bil tekerleğinin üzerine donatıldığı,
çıkarılabilir daire sel bir metal parçası; jant. 3)
üzerine veya çevresine jant ya da jantlar koymak.
rime: 1) atmosferik nem nedeniyle çim yaprakları üze
rinde oluşan beyaz, buza benzer katman; kırağı. 2)
kırağı ile kaplamak.
rim velocity: Mor. volan jantı üzerindeki bir noktanın
hızı; jant hızı; çevre hızı.
rim wrench: Oto. bicon anahtarı.
rimy: Kırağı ile kaplanmış; soğuk; kırağı tutmuş.
ring: 1) çınlamak. 2) zil ya da zillerin çalmasına ne
den olmak. 3) çınlamaya neden olmak. 4) telefon et
mek. 5) zil sesi. 6) benzer herhangi bir ses. 7) tele
fon etme.
ring: 1) metal, plâstik vb. inden yapılmış, özel amaç
lar için kullanılan türlü dairesel bant ya da maddeler
den (çember, şerit vb.) herhangi biri. 2) dairesel çiz
gi, işaret ya da şekil. 3) dairesel bir şeyin dış kenarı
veya sınırı; çember; jant. 4) ağaç gövdelerinin enine
kesitlerinde görülen ve ağacın yaşını belirten aynı
merkezli, içice kabaca dairesel şekildeki halkalar;
tam olarak: Annual ring. 5) bir helis ya da sarmalda
sarımlardan herhangi biri. 6) Kimy. atomların kapalı
zinciri. 7) Geom. aynı merkezli iki daire arasındaki
boşluk. 8) bir çember ile çevrelemek. 9) çember şek
li vermek. 10) çember ya da çemberlerle donatmak.
11) dairesel veya eğri şeklinde bir yol (rota) üzerin
de hareket etmek.
ring belt: Mot. pistonlar üzerinde sıkıştırma segmanla-
rını taşıyan bölge, kısım veya yüzey; tam olarak ring
belt land şeklinde kullanılır.
ringbolt: Başında halkası bulunan cıvata; Den. mapa-
lı cıvata.
ring circuit: Her biri sürekli bir kapalı devre oluşturan
iki telden oluşan ve bir evin her tarafına görev ya
pan bir devre; elektrikli cihazlar fiş, sviç vb. i ile bu
iki tele bağlanır; çember devre.
ri n g cl e ar en c e
ring clearence: Mot. piston segmanlarmın silindir
içinde iken uçları veya silindir duvarı ile segman ara
sındaki boşluk; segman klerensi ya da boşluğu;
Bkz. gap clearence, side clearence.
ring compound: Karbon atomlarının açık bir zincir ye
rine kapalı bir çember biçiminde birleştikleri bir orga
nik bileşik; çember karbon dışında atomlar da kapsa
yabilir; çevrimsel bileşik; çember bileşik.
ring, compression: Bkz. compression ring.
ringed: 1) çember ya da çemberlerle çevrilmiş. 2)
çember veya halkaya benzer şekilde oluşmuş.
ring expender: Mot. pistonlar üzerindeki segmanları
çıkarmak için kullanılan bir alet; segman genişletici
si; segman uçlarına takılarak onun çapını büyütür ve
yuvasından kolaylıkla çıkmasını sağlar; segman ge
nişleticisi.
ring gap: Segman ucu; segmanlarin iki ucundan her
hangi biri.
ring gap clearence: Bkz. gap clearence.
ring gear: Volanın çevresindeki dişli; volan dişlisi; ay
na dişli.
ring groove: Mot. piston üzerinde bulunan ve yağ
kontrol veya kompresyon segmanlarını taşıyan ka
nallardan herhangi biri; supap kanalı; supap yuvası.
ring groover: Segman yuvaları veya kanallarını temiz
lemek için kullanılan bir alet; kanal temizleyicisi.
ringleted: Küçük halkalara sahip olan ya da bu tür
halkalardan oluşan.
ring lubrication: Esk. makine yataklarının yağlanma
sında eski bir yöntem; ring veya çember yağlama.
ring-oiled bearing: Esk. mile geçirilmiş ve bir yağ ta-
vasındaki yağın bir çember yardımıyla sağlandığı ya
tak; çemberle yağlanan yatak; çember yağlamalı ya
tak.
ring, piston: Bkz. piston ring.
ring pack: Mot. bir piston üzerindeki segmanlann tü
mü; segman takımı.
ring tension: Mot. piston segmanlarinın esnekliği; si
lindir dışında iken çapı silindir çapından büyük olan
segmanın, silindir içine sokulduğu zaman oluşturdu
ğu tansiyon veya kuvvet; segman tansiyonu; özgül
basıncı oluşturur.
ring valve: Diz. Mot. hidrolik kapllnlerln devreye alın
maları sırasında kapline yağ veren veya devreden çı
karılması sırasında kaplindeki yağı kısa bir sürede
boşaltan bir valf; Gem. Mak. ring valf; çember valf.
rinse: 1) suya bastırarak veya su akıtarak hafifçe yıka
mak. 2) temiz su kullanarak sabun, kir vb. ini gider
mek; çalkalamak. 3) bu şekilde (sabun, kir vb. ini gi
dermek.. 4) çalkalama. 5) çalkalamada kullanılan
su.
rinsing: 1a) Çoğ. içinde herhangi bir şeyin çalkalandı-
ğı sıvı. b) tortu. 2) çalkalama işi; çalkalama.
ripples: 1) bir sıvıda, dalga boyu oldukça kısa ve ha
reketi yüzey gerilimi ile denetlenebilen yüzey dalga
ları. 2) güç besleme devresindeki kaynaklardan ge
len, doğru akım güç kaynağından bir alternatif akım
bileşeni.
ripple voltage: Doğru akım doğrultmacı veya jenera
töründen gelen doğru gerilimin alternatif bileşeni.
ripsaw: Ağaç kütüklerini uzunluğuna kesmek için kul
lanılan büyük dişli bir testere; bıçkı; bıçkı testeresi.
rise: 1) ufuk üstünde görünmek; doğmak. 2) daha bü
yük yükseklik veya da yüksek düzeye ulaşmak. 3)
467 roadbe d
miktar, derece, nitelik, fiyat vb. inde yükselme. 4)
Den. daha yakına gelme ile ufuk üzerinde yükselme
ye neden olmak. 5) ufuk üzerinde güneş, ay vb. inin
görünümü. 6) yukan hareket; yükselme. 7) derece,
miktar, fiyat, değer vb. inde yükselme.
riser: 1) Döküm, yabancı maddeleri kalıbın dışına at
mak için kullanılan kanal; kalıp kanalı; runner şeklin
de de kullanılır. 2) Buh. Kaza, yukarı devir borusu;
Bkz return tube.
rising: Yükselen; yukarı doğru kalkma; yükselme.
risk: 1) yaralanma, hasar veya kayıp olasılığı; tehlike;
tehlike olasılığı; riziko veya risk. 2) yaralanma, hasar
veya kayıp tehlikesine maruz kalmak.
risky: Riskli; tehlikeli; rizikolu.
rivage: Kıyı, sahil veya sahil şeriti.
river coal: Kömür madenlerinin atık sularından tara
nan küçük antrasitler; nehir kömürü; küçük tesisler
de kullanılır.
rivet: 1) metal levhaları veya kirişleri birbirine bağla
mak için kullanılan bir tür cıvata veya pin; perçin;
perçin çivisi. 2) perçin ya da perçinlerle bağlamak.
3) sıkıca bağlamak.
rivet bar: Perçin yapımında kullanılan çubuk demir;
perçin çubuğu.
rivet diameter: Mak. perçinin dairesel keltli gövdesi
nin çapı; perçin çapı.
riveted: Perçinli; perçin ile bağlanmış; perçin yapıl
mış.
riveted construction: Perçin bağlantısı ile oluşturul
muş yapı; perçinli yapı.
riveted joints: Perçinli dikişi; perçin bağlantısı.
riveted seam: Perçin dikişli; perçinli dikiş; perçinli
bağlantı.
riveted stay: Cehennemlik ve kazan arka aynalarını
birbirine bağlayan perçinli masuralardan biri; iç ba
sınca karşı kazanın güvenliğini sağlamak üzere kulla-
nılırlar.
rivet heads: Koni, fes, düğme, çift yarıçaplı, havsa
başlı, düz vb. i şekillerde yapılan perçin başları.
rivet hole: Zımba veya matkapla ve soğuk perçin ça
pından 1,58 mm (1/16 inç) kadar daha büyük ola
rak açılan dairesel kanal; perçin kanalı; perçin deli
ği-
riveting: Perçin ya da perçinlerle bağlama; perçin
yapma.
riveting gun: Perçin tabancası.
riveting hammer: Perçin yapımında kullanılan bir
alet; perçin çekici.
riveting machine: Perçin makinesi; perçin tezgâhı.
rivet punch: Bkz. rivet-set.
rivet rows: Perçin dikişlerini oluşturan sıralar; perçin
sıraları.
rivet-set: Perçin başını şişirmek üzere kullanılan iç kıs
mı delik olan bir alet; perçin takımı.
rivet shank: Perçinin dairesel kesitli olan gövdesi;
perçin gövdesi.
R meter: Röntgen bölüntülü iyonlaşma ölçüm cihazı;
R metre.
Rn: Bkz. radon.
RO: Bkz. reverse-osmosis.
road: 1) yol. 2) demiryolu. 3) Den. sahile yakın, li
man gibi korunmalı veya mahfuz demir yeri; roads
tead olarak da kullanılır.
roadbed: 1) bir demiryolunun ray ve traverslerini taşı-
 roa d cle aran c e 46S roentgenolog y

mak için yapılan döşek, 2) traveslerin hemen altına

dırılarak dört zamanlı makinelerde emme (giriş) ve
konulan kırılmış kaya, mıcır vb. katmanı. 2) bir yol
egzoz supaplarının açılmasını sağlayan dövme çelik
ya da otoyolun temeli veya yüzeyi.
ten yapılmış bir kol; Gem. Mak. rocker arm; piyano;
road clearance: Bir taşıt aracının, en alt kısmının yer supap liveri; kulbütör,
den yüksekliği; yol klerensi.
rocker shaft: Kulbütör, rokerarm veya piyano mili.
road construction machinery: Dozer, greyder, silin
rocket: 1) içi yanıcı bir madde ile dolu bir silindirden
dir vb. i gibi yol yapımında kullanılan makinelerden
oluşan ve bu madde (alkol ve sıvı oksijen) yakıldığı
herhangi biri; yol yapım makinesi.
zaman oluşan gazların, arka tarafından çıkarken
road metal: Yolları ve yol temellerini yapmak veya
meydana getirdiği tepki ile hareket eden, yönlendiri
onarmak için kullanılan kırılmış kaya, mıcır vb.
ci kısmı savaş başlığı taşıyabilen bir füze veya roket.
roadstead: Sahile yakın, liman dışında gemilerin de
2) işaret fişeği; havai fişek.
mirde yatabilecekleri güvenli bir yer.
rocket booster: Bir uzay aracının hız veya yükseltisi
roasî: 1) Orj. Ola. açık bir alev ya da kızgın bir külde
ni arttırmak için kullanılan bir roket; besleme roketi.
yemek pişirmek. 2) bir ocakta olduğu gibi, küçük
rocket engine: Yakıtı yakmak için gerekli oksitleyici
miktardaki rutubet ile yemek pişirmek. 3) ısı etkisin
nin (sıvı oksijen, nitrik asit veya nitro metan vb. i) bir
de bırakarak kahve gibi kurutmak, sarartmak. 4) bü
tankta taşındığı ve yakıtla karıştırıldığı bir tepki maki
yük ısı etkisinde bırakmak. 5) yabancı maddelerini
nesi; roket makinesi.
gidermek için bir ocakta (cevher vb.) fazla hava ile
rocket gun: Roket mermisi fırlatan herhangi bir silâh;
ısıtmak. 6) çok sıcak olmak.
roketatar, özellikle bazuka.
roasting: Metal oksitleri ve yan ürünü olarak kükürt
rocket launcher: Roket ya da füzeleri fırlatmak için
dioksit üretmek için kükürt cevherlerini ısıtma.
kullanılan bir cihaz; roket rampası.
robomb: Bkz. robot bomb.
rocket motor: Bkz. rocket engine.
robot: 1) insanların belirli işlerini yapmak, endüstride
rocking: Salınım yapma; sallanma.
kullanılmak için yapılan, insana benzer mekanik ci
rocking lever: Bkz. rocker arm.
hazlardan herhangi biri. 2a) otomasyon, b) kendisi
rock oil: Ing. petrol; ham petrol.
ni düşünmeksizin bir makine gibi çalışan kişi; robot.
rock phosphate: Fosforit; lifli trikalsiyum fosfat,
robot bomb: Şiddetli patlayıcılar yüklenen ve bir cay-
Ca 3 (P0 4 ) 2 ; kaya fosfatı; gübre olarak kullanılır.
ro pilot tarafından yönlendirilen, jet pervaneli küçük
rock salt: Özellikle kayaya benzer katı kütleler halin
bir uçak: Yakıtı bittiği zaman bir bomba gibi düşer;
de bulunan doğal tuz; sodyum klorür, NaCI; kaya tu
robot bomba
zu.
robotics: Robotbilim.
rockshaft: 1) jurnalleri üzerinde devir hareketi yerine
robot pilot: Bir uçakta olduğu gibi, otomatik pilot ola
ileri geri, salınım hareketi yapan makine mili veya
rak görev yapan bir cihaz; robot pilot; otomatik pi
şaftı. 2) Buh. Mak. katof ayar donanımı ile link dona
lot.
nımının durumunu değiştirerek makinenin ekonomik
robot regulator: Pistonlu veya santrfüj besi (fid) suyu
çalışmasını sağlayan bir mil (pistonlu buhar makine
pompaları iie birlikte kullanılabilen şamandralı besi
lerinde kullanılır); Gem. Mak. rokşaft veya veyşaft
(fid) suyu düzenleyicisi; kazan suyu veya fayrap se
Bkz. wayshaft.
viyesini denetlemek için kullanılır.
Rockwell hardness test: Çelik bir küre veya elmas
roburite: Klorlanmış dinitrobenzen ve amonyum nit
koninin nüfuz ettiği derinlik ile metallerin sertlikleri
rat kapsayan çok güçlü, alevsiz bir patlayıcı. Rochel-
nin ölçümü yöntemi; Rokvel sertlik deneyi.
le powder: Bkz. Sidlitz powder.
Rockwell method: Bkz. Rockwell hardness test.
Rochelle salt: Renksiz, kristalli bir bileşik, potasyum
rock wool: Cam yününe benzeyen, özellikle binalar
sodyum tartarat; Roşel tuzu, KNaC4H4O6 4H 2 0 ; tıp
da yalıtım için kullanılan lifli bir madde; mineral yün.
ta ve piezoelektrik kristaller için kullanılır.
rod: 1) ağaç, metal veya diğer malzemeden yapılan
rock: 1) büyük taş kütlesi; kaya. 2) kütle halinde taş.
düz veya hemen hemen düz bir çubuk, şaft, bar vb.
b) böyle bir taşın kırılmış parçaları. 3) ısı, su vb. etki
i. 2) bazı şeyleri sökmek için kullanılan bir çubuk;
lerle (yer kabuğunda) kütle veya büyük miktarlarda
manivela. 3a) uzunluğu 16,5 fit (5,0292 m) veya 5,5
oluşturulan mineral maddeler, b) bunun belirli bir tü 2
yardaya eşit olan bir uzunluk, b) 30,25 yarda
rü ya da kütlesi. 4) büyük ya da küçük bir taş. 5) Ar 2

go, elmas veya diğer bir mücevher.
rock: 1) ileri geri veya bir yandan diğer bir yana yu
muşak bir şekilde hareket ettirmek; çalkalamak; titre
şime neden olmak. 3) Maden, bir salıncakta Bkz.
rocker kum, çakıl vb. ini yıkamak. 4) bir beşik gibi
ileri geri. sağa sola hareket etmek. S) kuvvetli olarak
hareket etmek; çalkamak; titreşim yapmak. 6) salı
nım ya da sallanma hareketi.
rock bottom: En alt düzey; en alî.
rock candy: Şekerin büyük, sert, saydam kristalleri.
rock crystal: Özellikle renksiz olduğu zaman saydam
kuvarz.
rocker: Altın madenlerinde kum ya da çakıl yıkamak
için kullanılan beşik ya da salıncak.
rocker arm: Mot. ortasına yakın bir yerinden yataklan-
(25,32 m ). 4) Argo. tabanca. 5) Anat. gözün retina
sında çubuk şeklindeki hücrelerden herhangi biri. 6)
şekli çubuğa benzeyen herhangi bir mikroorganiz
ma
rod, connecting: Bkz. connecting rod.
rod seal: Mak. rod keçesi.
roentgen: X ışınlarının radyasyonunu ölçmede kulla
nılan bir birim; röntgen.
roentgenize: X ışınlarının etkisine konu olmak.
roentgeno-: Röntgen ışınlari, X ışınları anlamlarında
bir önek.
roentgenogram: X ışınları ile çekilen fotoğraf; rönt
gen filmi.
roentgenography: : X ışınları kullanımı ile fotoğrafçı
lık.
roentgenology: Özellikle hastalıklarin tanı ve tedavisi
roentgenometer
ile ilişkili X ışınlarının kullanımı veya incelenmesi;
röntgen bilimi.
roentgenometer: X ışınları veya gama ışınlarını ölç
mek için kullanılan iyonlaşma hücresi tipinde bir ci
haz; rötgenometre.
Roentgen rays: X ışınları; Röntgen ışınları Bkz. X
rays.
roil: Tortusunu karıştırarak (bir sıvıyı) bulanık, çamur
lu vb. i yapmak; bulandırmak.
roily: Bulanık; çamurlu.
roll: 1) bir eksen üzerinde dönerek hareket etmek; yu
varlanmak. 2) tekerlekler üzerinde hareket etmek. 3)
periyodik devirlerle hareket etmek: Yıldızlar, geze
genler vb. i için söylenir. 4} sürekli olarak azalan ve
yükselen yüksek sesler yapmak. 5) Kendisi ve baş
kası üzerinde yuvarlanan bir top (küre) veya silindir
şeklinde olmak. 5a) Matb. rulo ile harfler vb. i üzeri
ne mürekkep yaymak. 7) rulo yapılmış kâğıt, parşü-
men vb. 8) katalog. 9) bir şeyin silindirik kütlesi. 10)
sallanma veya yuvarlanma hareketi. 11) Hava. bir
uçağın uçuş sırasında, boyuna ekseni çevresinde
yaptığı tam bir dönüş.
rolled iron: Haddeden çekilmiş demir.
roller: 1) tel, boru, levha saç vb. i çekmek için kullanı
lan bir makine; hadde makinesi. 2) rulman; silindir
şeklinde büyaları olan yatak rulmanı. 3) Matb. mü
rekkep yaymak üzere, çoğu zaman sert lâstikten ya
pılmış bir silindir; makara silindir.
roller bearing: Sürtünmeyi azaltmak için elektrik mo
torları, jeneratörler, türlü makinelerde vb. kullanılan
bir tür yatak; bilyalı yatak; ruila n yatak: rulman.
roller chain: Diz. Mot. Yüksek güçlü dizel motorların
da kemşaftı çevirmek üzere kullanılan zincir; makara
lı zincir.
roller follower: Mot. supap hareket mekanizması par
çalarından olan silindirik bir parça; kem (kam) maka
rası.
roller-type bearing: Bkz. roller bearing.
roll in: Bilgisay. belleğe getirmek.
roll out: Bilgisay. bellekten yollamak.
rolling: 1) dönme hareketi yapma. 2) tekerlek veya
makaralar üzerinde hareket etme. 3) bir eksen üze
rinde dönme veya yuvarlanma. 4) haddeden çek
me. 5) silindirden geçirerek sıkıştırma.
rolling contact bearing: Bkz. roller bearing.
rolling expander: Buh. Kaza. alev ve su borularının
ağızlarının genişletilmesinde kullanılan bir makine;
makaralı genişletici; Gem. Mak. boru makinesi; maki-
neto.
rolling friction: Silindirsel veya küresel bir cismin bir
düzlem ya da eğrili bir yüzeyde yuvarlanması için
gerekli kuvvet; yuvarlanma sürtünmesi.
rolling machine: Hadde tezgâhı; metal çubuk, levha
vb. lerinin çekildiği bir tezgâh; hadde tezgâhı; çek
me makinesi.
rolling mill: 1) metal çubuk, levha, saç, tel vb. lerinin
çekildiği bir fabrika; hadde fabrikası: haddehane. 2)
bu işler için kullanılan makine; hadde; hadde maki
nesi.
rolling pin: Hamur açmak için kullanılan tahta, cam
vb. inden yapılmış, düzgün ve ağır bir silindir; okla
va.
rolling shop: Haddehane; çekme atelyesi; hadde atel-
yesi.
469 rosi n
rolling stock: Lokomotifler, yük ve yolcu vagonları ve
diğer tekerlekli demiryolu araçlarının tümü.
rolling tubes: Aynalara geçirildikten sonra boruların
ağızlarının boru makinesi iie şişirilmesi işlemi; sızdır-
mazlık sağlamak için yapılır.
Roman numerals: Milâttan sonra 10. aşıra kadar sayı
olarak kullanılan Roma sayıları:
I = i, V = 5, L = 50, C = 100, D = 500, M = 1000
;
ara sayılar bunlara eklenerek veya çıkarılarak bulu
nur; III = 3, XV = 15, IX = 9, XIX = 19 gibi.
Röntgen rays: Röntgen ışınlan; Bkz. X rays.
rood: ingiltere'de, yörelere göre, 5,5-8 yarda (5,0325
m) arasında değişen bir uzunluk birimi, 2) 1/4 akr'a
2
(1011,7 m ) eşit olan bir alan ölçüsü.
roof firing: Akaryakıtlı kazanlarda alev boyunu uzat
mak ve dolayısıyla daha düzgün bir ısı dağılımı sağ
lamak amacıyla, kazanın üst kısmından yapılan fay
rap; üstten yakma; üstten fayrap.
room: 1) duvarlar veya bölmelerle benzer diğer yerler
den ayrılan bir hacim. 2) makine, kazan vb. inin bu
lunduğu yer, mahal, hacim vb.; makine dairesi, ka
zan dairesi vb. i gibi. 3) ofis.
room, boiler: Bkz. boiler room.
room, engine: Bkz. engine
room.
root: 1) bir hareket, nitelik vb. inin kökeni veya kayna
ğı. 2) alt veya taşıyıcı kısım; temel. 3) esas kısım; çe
3 3
kirdek. 4) Mate, a) kök : ../16 = 4 veya ../ 64 = 4
gibi. b) bir eşitliği sağlayacak sayı.
Roots blower: iki zamanlı dize! motorlarında süpür
me veya süperşar| havası sağlamak üzere kullanılan
iki veya üç loblu blover; Ruts bloveri.
Roots-type blower: Bkz. Roots blower.
root valve: Buhar kazanları üzerindeki her börnerin
manifoldunda bulunan bir valf; kök valf; Gem. Mak.
rut valf; börner valfına esnek bir boru ile bağlanmış
tır.
rope: 1) kendir, kenevir vb. i bitkisel lifleri, ince teller,
deri parçaları vb. inden bükülerek yapılan kalırı, da
yanıklı ip; halat; çıma. 2) kement. 3) bir halt ile bağ
lamak, düğümlemek veya sarmak. 4) kemet ile yaka
lamak.
rope brake: Esk. küçük güçlü motorların fren beygir-
güçlerinin ölçülmesinde kullanılan bir fren; ipli fren;
motor kasnağına bir tur sarılmış, bir ucunda ağırlık
lar, diğer ucunda yaylı bir terazi bulunan bir fren.
rope drive: ip veya kaytan ile çalıştırılan veya tahrik
edilen (içten ya da dıştan takma motor).
rope reel: Halat tamburu ya da makarası.
ropery: Halatlann yapıldığı yer; halat fabrikası; halat
yapımevi; halat imalâthanesi.
rope starter: Krank mili kasnağına halat sarılıp çekile
rek ilk hareket sağlanan donanım; ip ile ilk hareket
verici; ipli starter.
ropewalk: Halatların yapıldığı uzun, alçak, dar bir bi
na veya sundurma.
ro-ro ship: Tekerlekli kara taşıt araçlarını taşımak üze
re yapılan gemi; ro-ro gemisi.
rosanilin: Bkz. rosaniiine.
rosaniline: Anilin vetoluidin'in ısıtılmasıyla yapılan
kristal bir baz; rozanilin, C 2 0 H 2 1 N 3 O ; bir çok
anilin boyaları rozanilin'in türevidir.
rosin: 1) reçine; özellikle ham terebantinden, tereban-
tin yağı damıtıldıktan sonra geri kalan, rengi açık sa
rıdan hemen hemen siyaha kadar değişen sert, kırıl-
rot.
gan bir reçine; keman kirişlerinde, cila vb. yapımla
rında kullanılır. 2) reçine sürmek.
rot.: Bkz. 1) rotating. 2) rotation.
rotameter: Gaz ya da sıvıların akım miktarinı veya de
bisini ölçmek için kullanılan bir cihaz; rotametre.
rotary: 1) bir tekerlek gibi, bir merkez noktası veya ek
sen çevresinde dönme. 2) döner kısım veya kısımla
ra sahip olan. 3) bir eksen çevresinde vukubulan:
Devir hareketi gibi. 4) Çoğ. devir hareketli bir maki
ne.
rotary air compressor: Santrfüj ya da lob türünden
devir hareketli hava kompresörü; döner (hareketli)
hava kompresörü; Bkz. Roots blower.
rotary blower: Devir hareketli blover, fan veya körük;
Bkz. Roots blower.
rotary brush: Buh. Kaza. su borularının iç yüzeylerin
de oluşan kışıri temizlemek üzere kullanılan ve ba
sınçlı hava ile çalıştırılan temizleyici; döner hareketli
fırça.
rotary compressor: Mak. devir hareketli kompresör.
rotary condenser: Bkz. synchronous condenser.
rotary converter; Alternatif akımı doğru akıma çevi
ren veya bunun tersini yapan devir hareketli bir ma
kine; senkron değiştiricisi veya konvertör; döner kon-
vertör; devir hareketli konvertör.
rotary cutter: Bkz. rotary brush.
rotary engine: 1) buhar türbini gibi, eksenel hareketli
parçaları olmayan ve doğrudan devir hareketi üre
ten bir makine. 2) radyal olarak yerleştirilmiş silindir
leri, sabit bir krank mili çevresinde dönen bir uçak
motoru veya makinesi. 3) Bkz. Wankel engine.
rotary exhaust valve: Bkz. rotary valve.
rotary field: Yönü dikey ekseni çevresinde dönen bir
manyetik alan; döner alan.
rotary-gear pump: Dişleri birbirine geçen ve birbirine
zıt yönde dönen iki dişliden oluşan bir pompa; dö
ner dişli pompa; dişlilerden biri bir elektrik motoru ta
rafından döndürüldüğü zaman diğeri de onunla bir
likte döner; basılacak yağ veya yakıt dişli dişleri ile
keys arasından taşınarak dış devreye verilir.
rotary-impeller compressor: Bkz, Roots blower.
rotary kiln: Devir hareketli ya da döner fırın.
rotary machine: Buhar, su ve gaz türbinleri vb. gibi
devir hareketli bir makine.
rotary magnetic: Bkz. magneto.
rotary motion: Döner hareket; devir hareketi.
rotary press: Gazete basımında kullanılan ve baskı
sayısı çok yüksek olan bir makine; rotatif makinesi.
rotary pump: Sıvının, döner hareketli mili üzerine pa
ralel olarak yerleştirilmiş cepler tarafından sıkıştırıldı-
ğı yüksek kapasiteli, alçak basınçlı pompa; döner ha
reketli pompa,
rotary screen: Döner elek; silindir şeklinde elek.
rotary slide valve: Bkz. rotary valve.
rotary valve: Yüksek güçlü, ağır devirli, iki zamanlı
ve ilmek süpürmeli dizel motorlarında süpürme so
nunda egzoz parterini kapayarak hava kayıplarını
önleyen devir hareketli bir valf; osileytin valf; rotari
valf; döner slayt valf; oscilating valve adı da verilir;
süpürme portları piston tarafından kapatıldığı an bu
valf da egzoz portlarını kapatır.
rotateble: Dönebilir.
rotate: Tekerleğin ekseni çevresinde dönmesi gibi,
dönmek ya da dönmeye neden olmak.
470 roto r dis k
rotating: Dönme; bir eksen çevresinde dönme; dön
dürme; dönen; devreden.
rotating magnet: Benz. Mot, manyetolarda atnalı mık
natısın uçları arasında dönen bobin; döner bobin,
manyet ya da mıknatıs.
rotating plunger pump: Bir elektrik motoru tarafın
dan çalıştırılan ve çalıştırma miline merkez kaçık ola
rak bağlı bir plencerden oluşan pompa; döner plen-
cerli pompa.
rotating piston: Diz. Mot. küresel gacın pin yatağı ve
taşıyıcı pin yardımıyla, çalışması sırasında dikey ek
seni çevresinde dönen piston; döner piston; daha
düzgün gömlek ve segman aşınması sağlar.
rotation: Dönme: Dünyanın dönmesi gibi.
rotational: Dönmeye ilişkin; dönen.
rotational losses: Bkz. windage losses.
rotative: 1) dönme; dönme oluşan. 2) dönme tarafın
dan neden olunan.
rotative pump: Volanın atalet etkisi yardımıyla düz
gün bir hızla çalışan piston ve plencerli bir pompa;
rotatif pompa; devir hareketli pompa.
rotative speed: Mot., Buh. Mak. dakikadaki devir sayı
sı; devir hareketi; rpm.
rotator: 1) dönen kişi ya da şey; parakete pervanesi.
2) Mot. her açıştan sonra supapları 15 derece dön
dürerek yuvasına oturtan yaylı bir cihaz; Bkz. valve
rotator.
rotator, valve: Bkz. valve rotator.
rotatory: 1) devir hareketine ilişkin; döner harekete
sahip olan; dönme tabiatında olan. 2) devir hareket
li. 3) döner harekete neden olan.
rote: Bir şeyi yapmanın sabit, mekanik bir yolu.
rotenone: Beyaz, kokusuz kristalli bir madde; rote-
non, C 2 3 H 2 2 0 6 ; belirli bitkilerin köklerinden elde
edilir ve böcek öldürücü olarak kullanılır.
rot!: 1) müslüman ülkelerde, yöreye bağlı olarak yak
laşık 0,453-2,265 kg (1-5 litre) arasında değişen bir
ağırlık birimi. 2) bu bölgelerde kullanılan değişik ku
ru ölçüm birimi.
rotocap: Diz. Mot. her açılıştan sonra supap sapı ve
dolayısıyla supabı dikey ekseni yönünde yaklaşık
olarak 15° kadar döndüren bir cihaz; rotokep; valf
rotatoru; supap rotatoru; bu uygulamada supabın
ömrü, normale göre yaklaşık beş misli artar.
rotocap rotator: Bkz. valve rotator.
rotogravure: 1) fotoğraf levhalarından asitle yakılarak
üzerine şekil çıkarılan bakır silindirler kullanilarak rota
tifle resim vb. i basma işlemi. 2) bu işlemle basılan
veya yapılan resim. 3) bir gazetenin bu yöntemle ba
sılan resimli kısımları; rotosection adı da verilir.
rotor: 1) bir dinamo, elektrik motoru, türbin vb. inin
devir hareketli kısmı; rotor. 2) bir helikopterde oldu
ğu gibi, döner pervane sistemi. 3) Benz. Mot. distri
bütörün miline bağlı olan ve kapaktaki pirinç lokma
lara dokunarak yüksek gerilimli akımı bujilere ileten
makara; dağıtım makarası; tevzi makarası; rotor. 4)
bir rotorlu geminin Bkz. rotor ship uzun, döner silin
dirlerinden herhangi biri.
rotor clearence indicator: Türbin rotorunun eksenel
durumunu denetlemek için kullanılan mikrometrik
bir ölçü cihazı; rotor klerens ölçeri.
rotor disk: Çevresinde hareketli kanatları taşıyan, ro-
torşafta bir kama ile bağlı veya onunla tek parçadan
yapılan dairesel bir disk; rotor diski.
 ro t o r f u r n ac e
rotor furnace: Oksijen çeliği yapımında kullanılan, ya
tay silindir şeklinde ve dakikada 2 devirle dönen bir
ocak; rotor ocak; döner silindirik fırın.
rotor gland: Buh. Türb. rotorşaftn keysten çıktığı kı
sımlar veya türbin boğazlarında sızdırmazlık için kul
lanılan karbon ya da metal kısımlar; rotor glendi;
Bkz. turbine gland.
rotorshaft: Türbin rotorunu taşıyan ve iki metal yatak
la taşınan mil ya da şaft; rotorşaft.
rotorshaft bearing: Buh. Türb. rotoru taşıyan
rotorşaf-
tın iki yatağından herhangi biri; rotorşaft yatağı.
rotor position micrometer: Bkz. rotor clearence in
dicator.
rotor ship: Bir ya da daha fazla sayıda uzun, düşey
silindirlerine rüzgârın etkisiyle yürütülen bir yelkenli
gemi; silindirleri küçük bir elektrik motoru tarafından
döndürülür; rotorlu gemi.
roto section: Bkz. rotogravure (3)
rototrol: Bkz. amplidyne.
rottenstone: Metalleri cilalamada kullanılan kolayca
ufalanabilir silisli kireçtaşı.
rouge: 1) mücevher, metal vb. lerinin cilâlanmasında
kullanılan, başlıca ferrik oksit olan kırmızımsı bir toz.
2) toz, pasta veya sıvı şeklinde olan türlü kırmızımsı
kozmetiklerden herhangi biri; ruj.
rough: 1) düzgün olmayan; kaba. 2) rafine edilme
miş, damıtılmamış; ham. 3) rafine edilmemiş, parlatıl
mamış veya imal edilmemiş; doğal, ham: Kaba mü
cevher gibi. 4) kaba yer. 5) kaba malzeme veya du
rum. 6) bir şeyin kaba kısmı. 7) kabaca muamele et
mek veya elleçlemek. 8) kaba olmak.
roughage: Kaba (ham) madde; iri madde ya da mal
zeme; nispeten yüksek oranda sellüloz kapsayan
madde.
round: 1) şekli topa benzeyen; küresel. 2) şekli bir
daire, çember, disk veya bir daire parçasına benze
yen; dairesel ya da eğrisel. 3) şekli silindire benze
yen; silindirik veya silindirsel. 4) şekli bir küre parça
sına benzeyen. 5) açısal olmayan. 6a) parçası eksik
olmayan; tam; bütün; tamam, b) tamamlanmış. 7)
tam sayı ile belirtilen; kesirli olmayan. 8) onlar, yüz
ler binler vb. i ile ifade edilen. 9) yaklaşık olarak doğ
ru. 10) miktar, ölçü vb. i bakımından geniş. 11) yu
varlak bir şey; küresel, dairesel, eğrisel, halka şeklin
de veya silindirik bir şey ya da parça. 12) yuvarlak
olma durumu. 13) dairesel bir rota veya bir eksen
çevresinde hareket. 14) dairesel bir rotada harekete
neden olmak. 15) tam ya da kısmî bir devre yap
mak; dairesel bir rotada hareket etmek. 16) dön
mek; ters yönde dönmek. 17) her yanda; her yön
de. 18) devir hareketi ile. 19) çevrede, sınırda veya
dış kısımda.
round bar: Yuvarlak veya çubuk demir.
round bastard: Dairesel kesitli, konik uçlu, çift sıra
dişli eğe.
rounded: Yuvarlak yapılmış.
round file: Dairesel kesitli eğe; sıçan kuyruğu eğe;
delik eğesi.
roundhouse: 1) Den. kıç güverte üzerinde bir kama
ra. 2) lokomotifleri depolamak, onarmak ve çalıştır
mak için kullanılan ortasında döner bir platformu bu
lunan, genellikle dairesel veya yarı daire şeklinde
bir bina.
roundish: Bir dereceye kadar yuvarlak.
roundlet: Küçük bir daire veya dairesel şey.
471 r ubb eriz e
roundly: Yuvarlak şekilde; dairevî, küresel olarak vb.
i.
round-nose chisel: Yuvarlak ağızlı keski.
round nut: Taçlı somun; tırtıllı somun.
round solder: Diz Mot, Buh. Mak. palamar ya da
krankşaft ana yataklarının boşluklarının ölçümünde
kullanılan küçük çaplı (0,50-1,00 mm) lehimden çe
kilmiş tel; lehim teli; yuvarlak lehim.
rouse: Den. kuvvetle çekmek; çekmek; vira etmek.
route: Bir yerden diğer bir yere gitme, mektup, süt,
gazete vb. i şeyleri dağıtmak için kullanılan yol, rota
veya güzergâh. 2) Den, rota; gemi yolu. 3) yönelt
mek.
rover: 1) lifleri büken bir makineyi çalıştıran kişi. 2)
böyle bir makine; büküm makinesi.
row: 1) kürek kullanılarak (bir bot vb. ini) suda hare
ket ettirmek. 2) bu şekilde yürütülen bir bot vb. inde
gitmek. 3) bir tekneyi yürütmede kürekler kullan
mak. 4) küreklerle yürütülmek: Bir tekne için söyle
nir. 5) kürek çekme. 6a) kürekli tekne ile yapılan ge
zi, b) böyle bir gezinin mesafesi. 7) sıra; dizi.
rowboat: Kürekle yürütülmek üzere yapılmış tekne; fi
lika; kayık; sandal.
rower: Bir teknede kürek çeken kişi; kürekçi.
rowlock: İng. yarımay; ıskarmoz.
royal: 1) olağan dışı büyük, ince vb. 2) baskı için bü
yük boy (508-635 mm) veya yazı için (482,6-609,6
mm) küçük
kâğıt. 3)
tılan bir kuntra
yelken.babafingo direği üzerine dona
r.p.m.: Dakikadaki devir sayısı; devir/dakika.
r.p.s.: Saniyedeki devir sayısı; devir/saniye.
R-R allyos: Rolls-royce firması tarafından geliştirilen,
değişik oranlarda titanyum, çinko ve diğer metalleri
kapsayan alüminyum kökenli bir alaşım; R-R alaşı
mı, havacılık endüstrisinde kullanılır.
rt.: Bkz. right.
Ru: Bkz. ruthenium.
rub: 1) temizleme, cilalama, düzeltme vb. i için ba
sınç ve sürtünme uygulamak. 2) cilalamak. 3) sürt
mek; sürtünmek. 4) sürtünme ile gidermek. 5) ba
sınç ve sürtünme ile hareket etmek. 6) bir şeye sür
tünme ve basınç uygulamak. 7) sürtme; sürtünme;
ovma; ovalama.
rubasse: Küçük miktar demir oksit kapsayan bir tür
kristal kuvarz.
rubber: 1a) bir şeyi cilalamada olduğu gibi, ovalayan
kişi. b) masaj yapan, ovan kişi; masör. 2) düzeltmek
için kullanılan kaba eğe (raspa) vb. i gibi bir alet. 3)
türlü tropik ağaçların gövdelerinden elde edilen, sen
tetik olarak yapılan, süt kıvamında (latex) esnek bir
madde; hem kauçuk; saf olduğu zaman beyaz renk
li doymamış bir karbonlu hidrojen (C 5 H 8 ) n ; ham
ka
uçuk vulkanize edilerek otomobil lastiği, elektriksel
izolasyon vb. yapımında kullanılır. 4) bu maddeden
yapılan bir şey, özellikle: a) küçük parçaları bir
ara01 tutmak için elâstik bir bant. b) lâstik silgi. 5)
lâstikten yapılmış
rubber bearing: Gemilerin şaft kovanlarında pele
senk veya metal yataklar yerine kullanılan lâstik ya
tak.
rubber gasket: Lâstik conta.
rubber hose: Lâstik boru veya hortum.
rubberize: Bir lâstik çözeltisi ile lâstikle kaplamak ve
ya doyurmak.
rubber joint
rubber joint: Kauçuktan yapılmış, bazan içinde tel ve
ya bez vb. i bulunan conta.
rubber packing: Lâstik salmastra.
rubber plant: Ham kauçuğu oluşturan sütlü öz (la
tex) veren herhangi bir bitki; kauçuk ağacı.
rubber seal: Lâstik keçe.
rubber sealing ring: Bkz. O ring.
rubbery: Görünüşü veya esnekliği vb. i lâstiğe benze
yen.
rubbing compound: Mak. supap, supap yuvası vb. i
gibi parçaların alıştırılmasında kullanılan, ince veya
Kalın türden herhangi bir madde; alıştırma macunu.
rubidium: Potasyuma benzeyen yumuşak, gümüşî
beyaz, metalik bir element; rubidyum; Simg. Rb.;
at.ağ. 85,48; at.no.37.
ruby: 1) korindon'un saydam, kırmızı renkli bir türü;
rubi; yakut; alüminyum oksit, Al 2 0 3 . 2) bu taştan
ya pılmış bir şey, örneğin saat taşları. 3) ing. Matb.
5,5 puntoluk bir harf ölçüsü.
rudder: 1) gemilerin veya teknelerin kıç tarafına dikey
olarak menteşelenmiş ve onları yönetmek için kulla
nılan, metal ya da keresteden yapılmış, yassı, geniş
ve hareketli parça; dümen yelpazesi. 2) bir uçağın
sağa ya da sola dönüşünü sağlayan benzer bir par
ça; dümen. 3) yöneltme, yönlendirme veya kontrol
görevi yapan bir şey.
rudder angle: 1) bir uçağın simetri düzlemi ile düme
ni arasındaki dar açı; dümen açısı. 2) bir geminin si
metri düzlemi ile dümen yelpazesi arasındaki dar
açı.
rudder angle indicator: Köprüüstünde, dümen dola
bında bulunan ve dümen yelpazesinin açısını belir
ten gösterge; dümen müşiri.
rudder assembly: Gem. Mak. transmitter (verici), re-
siver (alıcı) ve bunları birbirine bağlayan boru devre
si vb inden oluşan tesisat ya da devre; dümen tesisa
tı.
rudder balanced: Dengelenmiş dümen (yelpazesi).
rudder cleat: Bkz. rudder stops.
rudder head: Den. dümen rodunun başı.
rudder heel: Dümen topuğu.
rudder heel pintle: Dümen topuğu iğneciği.
rudder iron: Erkek veya dişi dümen iğnecikleri.
rudder pintle: Erkek dümen iğneciği; dümen iğneci-
fil-
rudderpost: 1) dümen rodu. 2) bazı gemilerde düme
nin bağlandığı, ek dümen bodoslaması.
rudder, semibalanced: Yarı dengelenmiş dümen
(yelpazesi).
rudder shaft: Dümen mili veya dümen şaftı.
rudder skeg: Dümen topuğu veya öksüz omurga.
rudder stock: Dümen bodoslamasına bağlanan gemi
dümeninin bir bölümü; dümen rodu.
rudder stops: Dümenin belirli bir açıdan (35°-37,5°)
daha fazla alabandalara dönmesini önleyen tampon
ya da takozlar; dümen tamponları; rudder celat şek
linde de kullanılır.
rudder tiller: Dümen yekesi.
rudder, unbalanced: Dengelenmemiş dümen (yelpa
zesi) .
rufous: Kahverengimsi Kırmızı veya sarımsı kırmızı;
pas rengi.
rugged: 1) fırtınalı; şiddetli: Fırtınalı hava gibi. 2) şid
detli; sert; kuvvetli. 2) cilâsız, damıtılmamış. 3) kuv
472 running
vetli; sağlam.
rugose: Karışık olan; dalgalı; kıvrımlı.
rugosity: 1) karışık veya dalgalı olma durumu veya ni
teliği. 2) Çoğ. dalgalı veya ondüleli.
rule: 1) kural veya kaide. 2) sabit ilkeler. 3) kriter ya
da standart. 4) yönetim; hükümet; kontrol veya de
netim. 5) Mate, bir problemi çözmek ya da hesapla
mak için konulan bir yöntem ya da prosedür. 6) çok
önemli bir eleman olmak. 7) cetvel ile çizgi çizmek.
8) cetvel ile (bir çizgi) çizmek.
rule of three: Mate, üç terimi verilen bir orantının dör
düncü terimini bulma yöntemi.
rule of thumb: Bilimsel bilgiler yerine deney ya da
pratiğe veya uygulamaya dayalı bir kural.
ruler: 1) üzerinde inç, cm ve onların ondalıkları türün
den bölüntüler olan tahta, metal, asetat vb. inden ya
pılan, doğru çizme veya ölçme için kullanılan bir
alet; cetvel. 2) kâğıt vb. üzerine çizgiler çizen kişi ve
ya cihaz.
ruling: 1) bir cetvel ile çizme veya ölçme işi. 2) bu şe
kilde çizilen çizgi veya çizgiler.
ruling pen: Tek. Res. mürekkep ile doğrular ya da eğ
ri olmayan çizgiler çizmek için kullanılan, ayarlı ka
lem; tirlin.
rumble: Gürültü, gümbürtü.
rumble seat: Otoların arkalarında bulunan ve açılır
kapanır koltuk veya oturacak yer.
rummage: a) yükün gemi ambarında düzenlenmesi
veya istif edilmesi, b) istif ya da depolama yeri.
run: 1) hızlı olarak gitmek; hızla hareket etmek. 2) sü
rekli olarak hareket etmek. 3) çalışmak. 4) akmak.
5) bir yüzeye konulduğu zaman, bir sıvı gibi yayıl
mak. 6) bir sıvıya geçit vermek. 7) sefer yapmak ve
ya su yüzünde gitmek: Gemi için söylenir. 8) ulaştır
mak. 9) aşamalarını (bir deney vb. i) yerine getir
mek. 10) eritmek, tasfiye etmek (maden cevherini).
11) erimiş metalden dökmek. 12) gemi, tren vb. i ile
teK gezi. 13) gelgitte su akımı vb. 14a) bazı
sıvıların düzgün akması sırasındaki periyot, b) akım
miktarı. 15a) bir makine veya makinelerin çalışma
periyotu.
b) bu periyot srasında üretilen şeyin miktarı. 16)
Den. bir geminin karinasının kıç tarafa doğru eğrisel
şekil aldığı en dış kısmı; kıç kuruz. 17) erimiş; sıvı ya
pılmış; sıvı haline getirilmiş. 18) erimiş durumda
iken akıtılan veya şekil verilen ya da kalıba dökülen.
runabout: 1) tek kişilik, açık, hafif bir otomobil. 2) ha
fif bir motorbot.
rundle: Bir tekerlek veya bir ırgatın fenerliği gibi dö
nen bir şey.
rundlet: 1) değişik kapasitede küçük varil ya da fıçı.
2) bunun kapsadığı alkollü içki miktarı: Yakalşık 18
galon'a (81,36 litre) eşit olarak alınan eski bir, ingiliz
sıvı ölçüm birimi; runlet şeklinde de kullanılır.
rung: Parçaları kuvvetlendirmek için kullanılan, özel
likle yuvarlak bir çubuk, rod vb. özellikle: a) merdi
ven basamağı, b) bir iskemlenin bacakları arasında
ki parça.
runner: 1) makine gibi, bir şeyi yöneten veya çalıştı
ran kişi. 2) Diz Mot. yüksek devirli ve devir düşürü
cü dişlilerle donatılmış makinelerde kullanılan hidro
lik kaplinlerin döndürülen parçası; raner. 3) Metal.
eritilmiş bir metalin kalıp ya da potaya aktığı kanal.
runner cup: Bkz. sand funnel.
running: 1) akma gücü veya yeteneği. 2a) akan. b)
ru nni n g cl ea re nc e 473 ryn d

akan miktar veya nicelik. 3) hızlı bir şekilde akan ve

ten birinci kat boya; astar boya.
ya geçen. 4) akma. 5) erime; sıvı ya da akışkan ol
rusting: Kazan suyunda erimiş halde bulunan oksijen
ma. 6) sıvı boşaltma. 7) lineer; doğrusal. 8) kesil-
nedeniyle kazan saçı paslanması ve dolayısıyla aşın
meksizin devam etme, uzama vb. i. 9) kolay ya da
ması; paslanma; pas yapma.
düzgün hareket eden, giden. 10) kolayca kayan. 11)
rustless: 1) paslanmaz. 2) pası olmayan; passız; pas
çekildiği zaman hareket eden (bir halat gibi).
tan arî.
running clearence: Bir makinenin herhangi bir yerin
rust penetrating oil: Pasa nüfuz eden yağ; pas gider
de bulunan hareketli ve hareketsiz parçalar arasında
me yağı.
ki boşluk; çalışma klerensi veya boşluğu.
rustproof: Pasa dayanıklı; paslanmaz.
running gear: Bir makinenin çalişan parçalan; hare
rust remover: Pas giderici, sökücü veya çıkarici.
ket donanımı; özellikle: a) biri otomobil, lokomotif
rust stain: Pas lekesi.
vb. inin tekerlek, aks, aktarma organları vb. b) bir
rusty: 1) bir metal gibi pasla kaplı. 2) pastan oluşan;
motor veya makinenin piston, biyel (piston kolu),
pas tarafından neden olunan. 3) pas nedeniyle ser
krank mili vb, i hareketli parçaları.
best ve kolay çalışmayan. 4) pas renginde olan.
running temperature: Çalışma sıcaklığı veya tempe
ruthenic: Rutenyus bileşiklerine göre daha alçak de
rature.
ğerli rutenyum kapsayan kimyasal bileşiklere ait ya
rupture: 1) kırılma; kopma veya kırılma ya da kopma
da onları belirten; rutenik.
durumu.
ruthenious: Rutenik bileşiklere göre daha alçak de
rupture, modulus of: Bir, örneğin, burulma veya eğil
ğerli rutenyum kapsayan kimyasal bileşiklere ait ya
me deneyi ile saptanan her birim alanına düşen en
da onları belirten; rutenik.
büyük mukavemet veya kırılma yükü ölçümü; kırıl
ruthenious: Rutenik bileşiklere göre daha alçak de
ma modülü.
ğerli rutenyum kapsayan kimyasal bileşiklere ait ve
rush candle: Saz özünden yapılan mum; saz mumu;
ya onları belirten; rutenyus.
rushlight şeklinde de kullanılır.
ruthenium: Platin grubunun çok sert, kırılgan ve gü
rushlight: Bkz. rush candle.
müş grisi renkli nadir kimyasal bir elementi; ruten
rust: 1) hava veya rutubet etkisinde kaldığı zaman ok
yum; Simg. Ru; at.ağ. 101,7; at.no. 44.
sitlenme ile demir ya da çeliklerin yüzeylerinde olu
rutherford: 1) bir saniyede 106 bozunmaya eşit olan
şan kırmızımsı kahverengi veya kırmızımsı sarı bir
bir radyoaktivite birimi; ruterfort. 2) bir ruterfortluk
katman; pas; başlıca ferrik oksit, Fe 2 0 3 .H 2 0 ve
aktiviteye sahip olan bir nüklit miktarı.
fer-
rutherfordium: Kimy. 104 numaralı element; at.ağ.
rik hidroksitten Fe(OH)3 oluşur; iron rust şeklinde
de kullanılır. 2) diğer bir meta! üzerinde oksitlenme 261; at. no. 104.
ve korrozyon ile oluşan bir tabaka ya da film. 3) de rutile: Titanyum kaynağı olan bir mineral: titanyum di-
mir pasına benzeyen herhangi bir boya ya da olu oksit, Ti0 2 .
Rwy: Bkz. railway,
şum. 4) demir pası rengi; kırmızımsı kahverengi ve
Ry.: Bkz. Railways.
ya kırmızımsı san. 5) pasla kaplamak.
rynd: Üst değirmen taşının alt yüzünde çalışan ve bir
rusted: Paslı; pas tutmuş.
sıpındıl tarafından taşınan demir bir çubuk.
rust inhibiting primer: Pası önlemek amacıyla sürü
S, s
sacchar- şeklinde de kullanılır.
S, saccharomefer: Bir çözeltideki şeker miktarını sapta
s makta kullanılan bir tür hidrometre; sakarometre.
saccharose: Kamış veya pancar şekeri; sükroz; sak-
karoz.
S: Kükürtün kimyasal simgesi; Bkz. sulfur. sacrificial anode: Bkz. zinc anode.
s .: Bkz. 1) second; seconds. 2) section. 3) sadiron: Bkz. flatiron.
series. SAE: Society of Automotive Engineers: Otomotif Mü
4) silver. 5) steamer. hendisleri Birliği (ABD).
Sa: Bkz. samarium.
SAE number: Mot. Yağlama yağlarının viskozitelerini
Sabathe cycle: Modern dizel motorlarının teorik ya
belirtmek için kullanılan bir sayısı; SAE sayısı veya
da kuramsal çevrimi; karışık çevrim; çift yanmalı çev
numarası.
rim; Seiliger çevrimi; Bkz. dual combustion cycle,
safe: 1) hasar, tehlike ve yaralanmadan art; emniyet;
mixt cycle.
güven. 2a) koruyucu, b) rizikosu olmayan, c) güve
sacchar-: Bkz. saccharo-.
nilir. 3) tehlikesi devam etmeyen. 4) risk almayan.
saccharase: Bkz. sucrase.
5) yiyecek depo etmek için hava soğutmalı bir böl
saccharate: 1) sakarik asitin tuzu veya esteri. 2) me veya kompartman. 6) çoğu zaman metalden ya
şeke rin kalsiyum, strontiyum ve benzer metal pılmış, değerli şeyler konulan kilitli bir kap veya ku
oksitleri ile yaptığı bileşik; sakkarat. tu; kasa. 7) toz, güve, su, vb. inden korumak için eş
saccharic: 1) sakarin bileşiklerinden türeyen veya on yaların konulduğu herhangi bir kutu.
lara ait. 2) dekstroz ve diğer hegsozların oksitlenme
safety: 1) emin olma durumu veya niteliği; emniyet;
si ile elde edilen bir diasite [(CHOH) 4 (COOH)2] ait
güvenlik. 2) tehlikesiz; yaralanma veya hasardan
veya onu belirten.
ari. 3) kazadan koruyan belirli cihazlardan herhangi
saccharide: 1) şekerin bir organik bazla bileşiği. 2)
biri. 4) güven verme; tehlike veya hasarı azaltma.
karbonhidratlardan herhangi biri; özellikle monosak-
safety belt: 1) cankurtaran kemeri; can kemeri; emni
karit. 3) bir sakarat.
yet kemeri. 2) telefoncuların, cam silici vb. lerinin
sacchariferous: Şeker üreten veya kapsayan.
düşmeye karşı kullandıkları kemer. 3) anî darbe, ça
saccharification: Nişastayı sakarine çevirme.
tışma, veya inişte otomobil ve uçaklarda yolcuyu kol
saccharify: Kimyasal olarak (nişasta ve dekstrini) şe
tuğa bağlayan kemer; emniyet kemeri.
kere dönüştürmek.
safety boiler: Alev borulu kazanlar gibi fazla su kap
saccharimeter: Bir çözeltideki şekerin miktarını öğ
samayan ve patlama tehlikesi olmayan tüm su boru
renmek için kullanılan polariskop şeklinde herhangi
lu kazanlar için söylenir; emniyetli (güvenli) kazan.
bir cihaz; sakarimetre.
safety bolt: Emniyet vidası ya da cıvatası.
saccharin: Beyaz, kristalli bir kömür katranı bileşiği;
safety cap: Güvenlik (emniyet) kepi; oksijen solu
sakarin, C 7 H 5 0 3 NS ; sakarin; kamış şekerinden
num cihazlarında, 135 atmosfer basınçta hava kapsa
400 defa daha tatlıdır; şeker hastalığı diyetinde
kullanılır. saccharine: 1) şekere ait; şeker kapsayan; yan tüp üzerinde bulunan başlık; sıcaklığı çok yük
şekerli; şe sek yerlerde aşırı basınca karşı tüpü korur ve
ker tabiatında olan; şeker üreten. 2) çok tatlı veya 94°C'de (201,2°F) eriyen metal alaşımından yapılır
şurup gibi. Bkz. rose metal.
saccharinity: Sakarin olma durumu veya niteliği. safety cock: Emniyet musluğu veya süpapı.
saccharization: Şekere dönüştürme.
saccharize: Şekere dönüştürmek; nişasta veya deks
trini şekere dönüştürmek.
saccharo-: Şeker, sakarin anlamlarında bir önek;
sa f e t y coe ff icien t
safety coefficient: Emniyet (güvenlik) katsayısı.
safety devices: Güvenlik ya da emniyet sağlayan,
alarmlar, otomatik kapama cihazları, yağ sisi detek
törleri gibi cihazların tümü; güvenlik cihazları.
safety factor: Güvenlik katsayısı; emniyet faktörü.
safety fuse: Güvenliği arttırmak için, patlayıcıdan
uzakta yakılan uzun bir fitil; emniyet fitili.
safety glass: 1) iki cam levhanın saydam ve plâstik
bir madde ile birleştirilmesiyle yapılan cam; dağıl-
maz cam: Otomobillerde kullanılır. 2) tel ile dayanık-
lığı arttırılmış cam; telli cam.
safety hook: Kendiliğinden açılmayan bir dile sahip
olan kanca; emniyet kancası; kilitli kanca.
safety lamp: 1) alevi çevreleyen metal bir koruyucu
su olan madenci lambası; madenci feneri. 2) patla
ma, yangın vb. inden kaçınmak için dizayn edilmiş
herhangi bir fener veya lâmba; emniyet lâmbası.
safety lock: 1) sadece kendi anahtarı ile açılan ve
anahtarsız açılamayan kapı vb. i yerlerde kullanılan
bir kilit; emniyet kilidi. 2) bir ateşli silahın emniyet
mandalı.
safety match: Hazırlanmış bir yüzeye sürüldüğü za
man yanan bir kibrit; emniyet kibriti.
safety nut: Kontra somun; emniyet somunu; Bkz.
lock nut.
safety pin: Çengelli iğne; kancalı iğne; emniyetli iğ
ne.
safety razor: Traş sırasında deriyi kesme tehlikesi en
aza indirilmiş olan bir taş makinesi; emniyetli (traş)
makinesi.
safety rod: Normal denetim sistemi çalışmadığı za
man bir nükleer reaktörü çok çabuk durduracak
kontrol çubuğu; emniyet çubuğu veya rodu.
safety switch: Emniyet şalteri.
safety valve: Buh. Kaza. iç basınç aşırı olduğu za
man, buharı kazan dışına kaçıran ve koruyucu göre
vi yapan yaylı, manivela ve ağırlıklı ya da ağırlıklı tür
leri olan, otomatik olarak açılıp kapanan bir vana;
emniyet valfı; seyfti valf.
safranin: Bkz. safranine.
safranine: 1) sarımsı kırmızı renkli bir anilin boyası ve
ya yapısı buna benzeyen türlü boyalardan herhangi
biri; safranin, C 20 H 19 N 4 CI . 2) türlü tuzların
safranin boyaları ile yaptığı herhangi bir karışım;
boya veya
mikroskopide boyama maddesi olarak kullanılır.
safrol: Bkz. safrole.
safrole: Şeffaf, renksiz bir yağ; safrol, C 10 H 10 O 2 ;
ka furu ağacında bulunur ve parfümlerde kullanılır.
sag: 1) ağırlık veya basınç nedeniyle, özellikle orta
dan bükülerek, çukurlaşmak veya eğilmek. 2) daya-
nıklığını kaybetmek; aşınma, yaş vb. i nedenlerle za
yıflamak. 3) Den. sürüklenmek; düşmek. 4) belver-
me, çökme veya eğilme yeri: Külhan çökmesi gibi.
5) Den. rüzgâr altına düşme veya sürüklenme.
sag correction: Çöküntü veya belvemeyi düzeltme
(külhan çökmesinde olduğu gibi).
sagged: Kiriş, petrol, gemi teknesi vb. i gibi kendi
ağırlığı ile eğilmiş; bel vermiş.
sagging: Eğilme; bel verme.
sagging of furnace: Alev borulu kazanlarda türlü ne
denlerle külhan çökmesi; maksimum çökme 6,5
mm'yi geçmemelidir; 38 mm'yi geçen çökmelerde
külhan düzeltilmeli; takviye çemberi kullanılmalıdır.
sail: 1) branda ve diğer dayanıklı maddelerden yapı
475 saline
lan, rüzgârı tutmak için kullanılan, türlü şekillerdeki
yelkenlerden herhangi biri; yelken. 2) yelkenlerin tü
mü; tüm yelkenler. 3) yelkenli tekne ya da tekneler.
4) herhangi bir teknede yapılan kısa veya uzun bir
gezi. 5) yeldeğirmenlerinin bir kolu, yelkene benze
yen herhangi bir şey. 6) yelken veya yelkenlerle ve
ya pervane gibi mekanik bir araçla geriye (doğru)
hareket etmek. 7) suda hareket veya seyahat etmek:
Bir gemi veya yolcuları için söylenir. 8) suda bir gezi
ye başlamak. 9) havada kaymak, yüzmek veya düz
gün hareket etmek. 10) bir tekne ya da gemide hare
ket etmek ya da gitmek 11) elleçlemek, yöneltmek
veya idare etmek (bir bot ya da tekneyi).
sailboat: Yelken ya da yelkenlerle yürütülen bir tek
ne; yelkenli tekne; yelkenli gemi.
sailcloth: 1) yelken yapımında kullanılan uzun lifli
branda veya diğer bir kumaş. 2) yelken yapımında
kullanılan ağır tekstil malzemesi. 3) örtü vb. olarak
kullanılan böyle malzemenin bir parçası.
sailer: 1) yelkenlerle donatılan veya yürütülen bir tek
ne. 2) herhangi tür hızlı bir gemi.
sailing: 1) navigasyon veya seyir bilimi sanatı. 2) su
da bir gemi veya kişinin sefere başlaması. 3) rüzgâ
rın yelkenler üzerindeki etkisi ile ileriye doğru giden.
sailor: 1) denizci; gemici. 2a) donanmada (ABD) rüt
besiz kişi. b) donanmadaki herhangi bir kişi. 3) de
niz tutmasına karşı duyarlılığı bakımından bir tekne
de sefer yapan kişi: O iyi bir denizcidir gibi.
sailoring: Bir denizci veya gemicinin işi veya yaşamı;
denizcilik.
sailorly: Denizcilere benzeyen; denizciler için uygun;
denizcilere yakışır tarzda veya şekilde.
sailor's knot: Gemici veya denizciler tarafından kulla
nılan düğmelerden herhangi biri; gemici bağı.
Saint Elmo's fire: Fırtınalı gecelerde gemilerin üzerin
de, gemi direği ile yağmur bulutu arasında görülen
elektriksel boşalım; Saint Elmo ateşi.
sal: Ecz, tuz.
sal-ammoniac: Bkz. sal ammoniac.
sal ammoniac: Amonyum klorür Bkz. ammonium ch
loride.
saleratus: Sodyum (bazan potasyum) bikarbonat; ye
mek sodası.
salicin: Belirli bitki ve kavak ağaçlarının kabukların
dan elde edilen ve ateş düşürücü olarak kullanılan
beyaz, kristalli bir glükosit; salisin, C 1 3 H 1 8 0 7 .
salicylate: Salisilik asitin herhangi bir tuzu veya este
ri; salisilat.
salicylic acid: Salisilin veya fenolden elde edilen be
yaz, kristalli bir bileşik; salisilik asit, C 6H 4(OH)CO-
OH; besin koruyucu ve ılımlı antiseptik olarak, tuzla
rı romatizma tedavisinde ve ağrı gidermede vb. kulla
nılır.
saliferous: Tuz üreten veya kapsayan.
salify: Tuzlu yapmak, özellikle: a) tuzla doyurmak, b)
tuz şekli vermek; tuza dönüştürmek, c) tuzla birleştir
mek.
saline: 1) yemek tuzu veya sodyum klorüre ait; tuzlu;
yemek tuzu kapsayan. 2) alkali metaller veya mag
nezyum tuzlarından herhangi birini kapsayan veya
onlara ait. 3) tuzlu kaynak, bataklık, maden vb. 4)
özellikle magnezyum tuzu olan ve tıpta sık sık müs-
hil ilâcı olarak kullanılan metal tuzlarından herhangi
biri. 5) tıbbî tedavilerde kullanılan, izotonik bir tuz çö-
salinity
zeltisi.
salinity: 1) tuzlu olma durumu, derecesi ya da niteli
ği; tuzluluk. 2) kazan suyundaki tuz yoğunluğu.
salinity indicator: Gem. Mak. evaporator distilleri (da
mıtıcısı), besi suyu devresi, havasızlandırma tankı,
yedek fid suyu tanklarındaki suların tuzluluğunu ölç
mek için kullanılan elektrikli cihaz; tuzluluk ölçer.
salinity test: Kazandan alınan besi (fid) suyuna, fe-
nolftaleyn ile nötrleştirildikten sonra bir kaç damla
potasyum kromat ve daha sonra damla damla gü
müş nitrat eklenir. Gümüş nitrat kiorürlerle tepkiye
rek beyaz renkli gümüş klorürü çökeltir Bu şekilde
klorürlerin tümü çöktürüldükten sonra eklenecek gü
müş nitrat damlası, potasyum Kromatla tepkiyerek
kırmızımsı gümüş kromata dönüşür ve deney sonuç
lanır. 0,02 normal gümüş nitrat çözeltisinin 1 mililitre
3
si (1 cm ) 10 ppm kalsiyum karbonat çöktürür. Böy
lece kullanılan gümüş nitrat çözeltisi 10 ile çarpıla
rak tuz içeriği ppm CaCO3 türünden bulunur.
salinometer: Bir çözeltide, özellikle alev borulu bir ka
zanın besleme suyundaki tuz miktarını ölçmek için
kullanılan bir cihaz; salinometre.
salinometer cock: Yoğunluğu ölçülmek üzere alev
borulu bir kazandan örnek su alınmasını sağlayan
bir musluk veya valf; saiinometre valfı; saiinometre
musluğu; genellikle kazanların orta kısımlarında bu
lunur.
salinometer pot: içersine alev borulu bir kazandan
alınan suyun konulduğu ve saiinometre cihazının ba-
tınldığı metal kap; saiinometre kabı.
salinometer set: saiinometre, saiinometre kabı ve ter
mometreden oluşan takım; saiinometre takımı.
salinometer valve: Buhar kazanlarından türlü deney
ler yapmak amacıyla su almak için kullanılan küçük
bir valf; saiinometre valfı; su borulu kazanlarda bu
valftan hemen sonra devre üzerinde küçük bir soğu
tucu da bulunur.
salol: Salisilik asitin fenil esteri olan renksiz, kristalli
bir bileşik; salol, C 13 H 10 O 3 ; tıpta iç antiseptiği
ola rak kullanılır.
salsoda: Bkz. sal soda.
sai soda: Kristâlleştirilmiş sodyum karbonat,
Na 2 CL.1OH 2 O; çamaşır sodası olarak kullanılır.
sait: 1) sodyum klorür, NaCI; doğal yataklarda ve de
nizlerde bulunur; yemek tuzu. 2) hidrojeni kısmen
veya tamamen bir metalle değişen bir asitten türe
yen kimyasal bir bileşik; tuz. 3) Çoğ. a) tıbbî amaç
lar için kullanılan herhangi bir mineral tuz. b) amon
yak ruhu. 4) özellikle deneyimli olan bir denizci. 5)
tuz kapsayan. 6) tuz ile koruma veya muhafaza et
me. 7) tuzlu suda yetişen veya büyüyen. 8) tuz ya
da tuz çözeltisi ile korumak. 9) kimyasal işlemlerde
tuz ile muamele etmek.
salt cake: Tuz asiti yapımı sırasında bir yan ürün
olan sodyum sülfat, Na 2SO410H2O.
salt, common: Bkz. common salt.
salted: Tuz ile muamele edilmiş, özellikle muhafaza
edilmiş; tuzlanmış.
salt hydrate: Billurlaşmanın veya kristalleşmenin su
yuna sahip olan bir tuz; sulu tuz.
salt, inorganic: fite. inorganic salt.
saltern: Tuzla; tuz fabrikası.
saltily: Tuzlu bir şekilde veya tarzda.
saltiness: Tuzlu olma durumu veya niteliği.
476 sampler
saltish: Bir dereceye kadar tuzlu.
saltpeter (salpetre): 1) potasyum nitrat. 2) sodyum
nitrat; Chile saltpeter şeklinde de kullanılır.
salt solution: Tuz çözeltisi veya eriyiği; salamura.
salt-water: Tuzlu suya ait; tuzlu sudan oluşan; tuzlu
suda yaşayan.
salt water: Çok fazla tuz kapsayan su; tuziu su; deniz
suyu; Bkz. sea water.
salt water evaporator: Gem. Mak. deniz suyundan
saf su üreten buharlaştırıcı cihaz; deniz suyu evapo-
ratörü.
salt water pump: Bkz. sea water pump.
salt water system: Den. gemilerde soğutma, yoğuş-
turma, servis, yangın vb. amaçlarla kullanılan türlü
deniz suyu sistemlerinden herhangi biri; yangın dev
resi, sirkülasyon devresi vb. i.
saltworks: Buharlaştırma vb. i ile tuz yapılan yer; tuz
la.
saltwort: Karbonat yapımında kullanılan türlü akraba
bitkilerin herhangi biri.
salty: 1) tuza ait; tuz kapsayan. 2) deniz kokan,
salvable: Korunabilir veya kurtarilabilir.
salvage: 1) denizde yangın, gemi kazası vb. inden
bir gemi, mürettebat ve yükün kurtarılması. 2) kurtar
ma operasyonunda (gemi sahibi) veya sigorta şirke
ti tarafından veriien ücret, karşılık ya da tazminat. 3)
kurtarılan gemi, yük veya mürettebat. 4) dalgıç ve
özel cihazlarla batmış veya hasara uğramış bir gemi
nin ve yükünün onarılması. 5a) eşya ve malları yan
gınla hasardan korumak, b) bu şekilde kurtarılan
mal. c) kurtarma için ödenen miktar, d) malların de
ğeri, e) bu tür malların satışından elde edilen ka
zanç. 6) herhangi hasarlı veya atık malzemeden ya
rarlanma. 7) deniz kazası, yangın, su taşıntısı vb. in
den korumak. 8) dalgıç ve özel araçlarla (batmış ya
da kazaya uğramış gemileri) onarmak. 9) yararlan
mak (atık, hasarlı mal vb. inden).
salvage officer: Den. gemi kurtarma konularında uz
manlaşmış kimse; gemi kurtarma zabiti, uzmanı ve
ya mütehassısı.
salvage vessel: Kurtarma gemisi veya römorkörü; tür
lü kurtarma araç ve gereci ile donatılmış bir gemi ya
da römorkör.
salvaging: Hasardan koruma; kurtarma.
salvation: 1) koruma veya kurtarılma; hasardan koru
ma; kurtarma veya koruma kaynağı ya da nedeni
olan kişi veya şey.
salve: Bkz. salvage (7 ve 8).
salvolatile: Amonyum bikarbonat veya amonyum kar
bonat karışımı.
salvor: Bir gemi, onun yükü vb. inin kurtarılmasında
yardım eden gemi veya kişi; kurtarma gemisi.
samarium: Nadir toprak grubundan metalik kimyasal
bir element; samaryum; Simg. Sm., Sa; at.ağ.
150,43; at.no. 62.
samarskite: Demir, toryum, uranyum ve samaryum,
seryum vb. gibi nadir toprak metaller kapsayan par
lak, kadife siyahı renkli bir mineral; samarskit.
sample: 1) tüm bir grup, örnekler vb. inin temsilcisi
bir parça veya parça olarak alınan şey, örneğin mu
ayene için alınan su. 2) örnek; numune; misal. 3)
numune veya numunelerini almak.
sampler: 1a) muayene için örnekler hazırlayan kişi.
b) örnekler çıkarmak için kullanılan türlü cihazlar-
sampling
dan herhangi
biri.
sampling: 1) test veya analiz için bir şeyden örnek
olarak küçük bîr parça veya miktar alma işi veya işle
mi. 2) bu şekilde alınan örnek veya numune, örne
ğin yağ ya da yakıt numunesi.
sampling coal: Isı değerlerini saptamak üzere, özel
likle toz kömürlerden alınan örnek; numune kömür;
örnek kömür.
sampling fuel oil: Bir gemiye veya enerji tesisine
alın makta olan fuel oil'in 200 cm3'lük örneği;
gemide ikinci mühendis veya ikinci makinist
tarafından mu hafaza edilir.
sampling oil: Belirli bir süre işletmeden sonra, analiz
edilmesi amacıyla gemi dizel motorları vb. inin alt
karter veya makine altı (sanıp) tanklarindan 200
cm3'lük temiz bir şişeye alınan örnek; yağ
numune si; yağ örneği.
sampling water: Türlü deneyler için buhar kazanların
dan alınan su; örnek su: muayene suyu.
sand: 1) kum. 2) plaj. 3} kum saatindeki kum. 4)
ku mun karakteristiği olan kırmızımsı sarı renk. 5)
kum serpmek. 6) kum veya zımpara kâğıdı ile
düzeltmek ya da parlatmak. 7) kumla karıştırmak. 8)
kum ile kaplamak. 9) kum ile doldurmak.
sandarac: 1a) sandarak ağacının cila yapımında ve
tütsü olarak kullanılan reçinesi, b) sandarak ağacı.
2) kırmızı
zırnık.
sandarac tree: Çam familyasından sert, hoş kokulu,
bir dereceye kadar saydam ve sarı renkli bir reçine
veren, Kuzey Amerika ağacı; sandarak ağacı.
sandbag: 1) gemilerde safra, askeri istihkâmlarda ve
ya su baskınına karşı kullanılan kum torbası. 2) kum
ile doldurulan ve silâh olarak kullanılan küçük, dar
bir torba. 3) çevresini kum torbası ile çevirmek. 4)
kum torbası ile vurmak.
sandblast: 1) metallerin, gemi borda ve karinalarının,
taşların, binaların vb. yüzeylerini temizlemek için kul
lanılan, yüksek hızla kum taşıyan basınçlı hava ya
da buhar akımı. 2) bu püskürtmeyi uygulayan maki
ne. 3) herhangi kuvvetli, tahrip edici kuvvet. 4) kum
üfleyerek temizlemek.
sandblaster: Yüksek hızlı hava veya buhar yardımı
ile püskürttüğü kumla, gemi karina ve bordalarının
vb. i türlü yerlerin yüzeylerinin temizlenmesinde kul
lanılan bir aparat; kum püskürtme cihazı.
sandblasting: Basınçlı hava ile kum üfleyerek yüzey
temizleme.
sandblast hose: Kum püskürtme cihazının hortumu.
sanblast nozzle: Kum püskürtme cihazı hortumunun
ucunda bulunan nozul ya da meme; kum püskürt
me nozulu.
sandblast machine: Basınçlı hava ile kum püskürte
rek temizleme sağlayan Bkz. sandblast makine;
kum üfleme makinesi.
sand-cast: Kum kalıbına erimiş metal akıtarak döküm
yapmak.
sand clotch: Zımpara bezi.
sander: 1) kum veya zımpara kâğıdı ile düzelten veya
parlatan kişi. 2) kum ya da zımpara kâğıdı ile düzel
ten veya parlatan makine; zımpara cihazı.
sand funnel: Erimiş metalin kalıba akıtıldığı baca;
kum bacası; runner cup şeklinde de kullanılır.
sandglass: Birbirine ince bir boru ile bağlı iki cam
kü reden oluşan bir cihaz; bir küreden diğerine
akan
477 saponifier
kum ile zaman ölçümünde kullanılır; kum saati.
sandhog: 1) kum kazan veya kumda çalışan işçi. 2)
bir kesonda olduğu gibi, toprakaltı veya sualtında ve
basınçlı hava içinde çalışan işçi; sand hog şeklinde
de yazılır.
sanding: Zımparalama
sandpaper: 1) düzeltme ve parlatma için kullanılan
bir yüzü kumla kaplı kâğıt; zımpara kâğıdı; zımpara.
2) zımpara kâğıdı ile düzeltmek veya parlatmak.
sandpaper disk: Zımpara diski.
sandpaper roll: Zımpara merdanesi.
sandstone: Rengi kırmızıdan kahverengine kadar de
ğişen, çoğu zaman kuvarz ile kum taneciklerinin sili-
ka, kireç vb. i ile oluşturdukları tortul kaya; inşaat
için yaygın olarak kullanılır; kumlası; kûfekî taşı.
sandwich compund: Grafit bir yapıda karbon ve bo
ran atomlari arasında tutulan metal atomlu bir bile
şik; sandviç bileşik.
sanitary: 1) sağlık durumu ya da sağlığa ilişkin; sağ
lık kurallarına ait. 2) temiz, sağlıklı durum; sıhhî.
sanitary discharge: Den. pis suların deşarj veya çıkış
ları.
sanitary engineering: insanların biyolojik atıkları, su
sağlama vb. konularla ilgilenen inşaat mühendisliği
dalı.
sanitary flushing system: Ana yangın devresinden
alçak basınçlı deniz suyu sağlayan ve bu suyu idrar
kapları, WC'lere veren ve atıklari dışkı tanklarına
atan devre ya da sistem; sağlık atık sistemi.
sanitary piping: Servis suyu tankları, pompalan, hid
rofor, dışkı tankı vb. leri için kullanılan boru devresi.
sanitary pump: 1) gemilerde suyu servis tankları, ço
ğu zaman hidrofor ya da basınçlı tanklara basan, iç
me ve yıkanma suyu sağlayan pompa; su imlâ pom
pası; sağlık pompası. 2) dışkı veya insanların biyolo
jik atıklannı boşaltmak için kullanılan pompa; neca
set pompası; fecal pump olarak da kullanılır.
sanitary tank: 1) bir gemide türlü bölümlere verilmek
üzere içme ve yıkanma suyu depolayan tank. 2) ge
mi personeli ve yolcuların biyolojik atıkları ve pis su
ların toplandığı tank; necaset tankı; pis su tankı; dış
kı tankı.
sanitation: 1) sağlıklı, örneğin drenaj, havalandırma,
temiz su sağlama vb. i önlemlerin incelenmesi ve
kullanımı; sağlık durumlarinın geliştirilmesi ve uygu
lanması ve bilimi; hıfzıssıhha. 2) biyolojik atıklar ve
boşaltılması.
santonin (santonine): Tıp. Renksiz, kristalli bir bile
şik; santonin, C 1 5 H 1 8 0 3 ; belirli pelin tüllerinden
el de edilir ve bağırsak kurtlarinı dökücü ilâç olarak
kul lanılır.
saponaceous: Sabuna benzeyen; sabunlu.
saponifiabie: Sabun durumuna getirilebilir; sabunlaş-
iınlabilir.
saponification: 1) hayvansal bir yağ ve bir alkali ara
sındaki sabun ve gliserin veren bir tepkime; sabun
laşma. 2) hayvansal yağ esterlerinin asit ve alkollere
hidrolizi.
saponification number: 1 gram yağı tam olarak sa
bunlaştırmak için gerekli, miligram türünden potas
yum hidroksit miktari; sabunlaştırma sayısı.
saponification value: Sabunlaştırma sayısı veya de
ğeri; Bkz. saponification number.
saponifier: Yağları sabuna dönüştürmek için kullanı-
sapo ni f y
lan kimyasal madde.
saponify: 1) bir alkali veya baz ile tepkime sonucu
(bir yağı) sabuna çevirmek veya dönüştürmek. 2) sa
bunlaşmaya uğramak; sabunlaştırmak.
saponin: Sabunotu vb. inde bulunan, suda çözündü
ğü zaman sabun gibi köpük veren bir grup glükosit'-
ten herhangi biri; saponin.
saponine: Bkz. saponin.
saponite: Kayaların oyukları ve kanallarında görülen
yumuşak, sabun gibi bir kütle oluşturan sulu alümin
yum ve magnezyum silikat; saponit.
sapphirine: 1) magnezyum ve alüminyumun mavi ya
da yeşil silikatı; saferin, Mg 5 AI 12 Si 2 O 27 . 2) lâl'in ma
vi renkli bir türü.
saran: Belirli vinil bileşiklerinin polimerleşmesinden el
de edilen türlü, ısı ile yumuşayan ya da termoplâstik
reçinelerden herhangi biri; türlü kumaşlar, asitlere
dayanıklı borular, teçhizat vb. i yapımlarında kullanı
lır.
sard: 1) kalsedon'un koyu turuncu kırmızı renkli, çok
sert bir türü; mücevher vb. i olarak kullanılır. 2) bu
nun bir parçası; sardine şeklinde de kullanılır.
sardine: Bkz.
sard.
satellite: Astr. daha büyük birinin çevresinde dönen
küçük bir gezegen; uydu; peyk; satelit.
satellite, artificial: Uzaya gönderilen Dünya veya di
ğer bir gök cismi çevresindeki yörüngede hareket
eden insan yapımı bir uydu; yapay uydu.
satellite, earth: Dünya çevresindeki yörüngede insan
yapımı bir uydu; Dünya uydusu.
satellite, electrons: Bir atomun çekirdeği dışındaki
bir yörüngedeki elektronlar; elektron uydu.
saturability: Doyabilir veya işba haline gelebilir olma
durumu ya da niteliği.
saturable: Doyurulabilir veya işba haline getirilebilir.
saturant: Doyurma; işba haline getirme; doyuran bir
madde; doyuran.
saturate: 1) daha fazla almayacak şekilde (bir şeyi)
tam olarak doldurmak, şarj etmek veya muamele et
mek. 2) Kimy. bir diğeri ile bir maddeyi kapasitesinin
tümü ile birleştirmeye neden olmak; doyurmak; işba
haline getirmek. 3) koyu; yoğun: Renkler için söyle
nir.
saturated: 1) kapasitesi kadar doldurulmuş;
alabilece ği kadar emmiş olan; doymuş; işba
haline gelmiş.
2) nem ile ıslatılmış; ıslak. 3) beyazla karıştırılma
mış: Renkler için söylenir. 4) Jeol. mümkün olduğu
kadar çok silis kapsayan: Kaya veya mineraller için
söylenir.
saturated air: Maksimum miktarda su buharı kapsa
yan hava; doymuş hava.
saturated compounds: Çift ya da üçlü bağı olma
yan, sadece bir bağa sahip olan organik bileşik; ör
neğin etan, H3 C-CH3; doymuş bileşik.
saturated fatty acids: Miristik, palmitik, stearik vb. i
asitler; doymuş yağ asitleri.
saturated hydrocarbons: Karbon atomlan arasında
çift ya da üçlü bağ olmayan, sadece tek bir bağa sa
hip olan karbonlu hidrojenler; doymuş karbonlu hid
rojenler.
saturated liquid: Herhangi belirli bir basınç ve bu ba
sınçtaki doyma sıcaklığında olan sıvı; doymuş sıvı.
saturated solution: Belirli bir sıcaklıkta içersinde faz
la çözünür madde kapsayan ve daha fazla madde
478 Say bol t seco n d univ ersa l
çözünemeyen çözelti; doymuş çözelti.
saturated steam: Buh. Kaza., Term, içersinde su küre-
cikleri bulunmayan buhar; doymuş buhar; buharın
yaş buhar ile kızgın buhar arasındaki bir fazı.
saturated vapor: Herhangi belirli bir basınç ve bu ba
sınçta doyma sıcaklığında olan buhar; doymuş bu
har.
saturated vapor line: h-s ve T-S diyagramlarında doy
muş buhar ve doymuş sıvı hatları veya eğrileri.
saturater: Doyuran veya işba haline getiren kişi ya
da şey; saturator şeklinde de kullanılır.
saturation: 1) doyma veya doyurulma ya da işba hali
ne getirilme; satürasyon. 2) bir rengin derecesi veya
şiddeti. 3) mümkün olan en yüksek derecede mıkna
tıslanmış manyetik bir maddenin durumu.
saturation current: Elekt. katotun anota yaklaşması
ile tüm elektronlar yayıldığı zaman termiyonik bir
valfta akan akım; doyma akımı.
saturation curves: Bkz. saturation lines.
saturation lines: h-s veya T-S diyagramlarında doy
muş buhar ve doymuş sıvı hatları veya eğrileri.
saturation point: Mümkün olan en yüksek miktarda
maddenin emildiği veya massedildiği bir nokta; doy
ma noktası; işba noktası Bkz. dew point.
saturation pressure: Buharlaşma sıcaklığı olan her
hangi belirli bir basınç; doyma, işba basıncı.
saturation temperature: Buharlaşma basıncı olan
herhangi belirli bir sıcaklık; doyma sıcaklığı.
saturator: Bkz, saturater.
saturnine: Kurşuna ait veya ona benzeyen; kurşun
zehirlenmesi olan.
saturnism: Kronik kurşun zehirlenmesi.
saw: 1a) türlü şekil ve ölçülerde, ince ve çoğu zaman
çelikten yapılmış bir ağzı bulunan, el veya bir elek
trik motoru ile çalıştırılan kesme aleti; testere, b) bu
na benzeyen, fakat dişleri yerine keskin bir ağzı bu
lunan türlü alet veya cihazlardan herhangi biri. 2)
bu tür alet veya aletleri olan bir makine. 3) testere
ile kesmek veya bölmek. 4) testere ile şekil vermek.
5) testere ile kesilmek.
saw blade: Testere ağzı.
sawdust: Kesilen odunların yan ürünü olan çok kü
çük partlkülleri; hızar talaşı; testere tozu veya talaşı.
saw horse: Kesilme için kütüğün yerleştirildiği tez
gâh; testere
tezgâhı.
saw log: Kesilmek için yeter büyüklükte olan ağaç,
tomruk.
saw machine: Motorlu testere; testere makinesi
sawmill: 1) kütüklerin kesilerek tahta yapıldıklan yer
ya da fabrika; kereste fabrikası. 2) büyük kereste
makinesi.
saw retoother: Körlenmiş testere dişlerini bilemek
için kullanılan makine; diş bileme makinesi; testere
bileme makinesi.
saw set: Testere dişlerini açmak veya hafifçe dışa
doğru bükmek için kullanılan bir cihaz.
saw sharpener: Bkz. saw retoother.
saw tooth: Testere dişi.
saw-toothed: Testereye benzer dişleri olan; testere
dişli.
sawyer: Görevi kütükleri kesmek olan kişi; bıçkıcı.
Saybolt Furrol: Bkz. Second Saybolt Furol.
Saybolt second universal: Bkz. Second Saybolt
Universal.
Say bol t viscome t e r
Saybolt viscometer: Akaryakıtların ve zaman zaman
yağlama yağlarının viskozitelerinin ölçümünde kulla
nılan bir cihaz; Saybolt viskometresi; Saybolt viskozi-
metresi.
Sb: Bkz. antimony.
S c : Bkz 1) scale. 2) screw.
scalage: Bir şeyin hesaplanmasında müsaade edilen
çekme yüzdesi; çekme payı.
scalar: Mate. hacim veya sıcaklık gibi, büyüklüğü
olan fakat uzayda yönü bulunmayan niceliğe ait ve
ya onu belirten; skalar; skalar nicelik; sayıl.
scalar quantity: Sadece büyüklüğü olan ve yönü ol
mayan nicelik; skalar nicelik.
scald: 1) kızgın bir sıvı veya buharla yanmak veya ya
ralanmak. 2) hemen hemen kaynama noktasına ka
dar ısıtmak. 3) kaynamış sıvı kullanmak, b) kayna
mış sıvı kullanarak (meyva vb. inin) derisini çıkar
mak.
scale: 1) Tek. Res. cetvel. 2) bir hat boyunca hesapla
ma ve ölçmede kullanılan bir dizi işaret, taksimat ya
da bölüntü: Termometre bölüntüsü gibi. 3) bu şekil
de işaretlenmiş herhangi bir alet. 4a) harita, model
vb. inin oranı; ölçek; mikyas, b) harita üzerinde bu
oran veya ölçeği gösteren taksimatlı hat. 5) bir ölçe
ğe göre yapmak veya ayar etmek. 6) sabit bir oran
veya orantıya göre azalmak: Fiyatlar bin lira azaldı
gibi.
scale: 1) ısıtıldığı veya paslandığı zaman metallerin
yüzeyinde oluşan oksit katmanı. 2) ısıtıldıkları za
man buhar kazanları, silindir laynerlerlnin dış yüzü,
çaydanlık veya diğer metal kaplarda oluşan sert, ısı
ya yalıtkan bir katman; kazan taşı; kısır. 3) üzerinde
kısır oluşumuna neden olmak; kısır ile kaplamak. 6)
kazan taşı kaplamak.
scale: 1) terazi kefesi. 2) Çoğ. terazinin kendisi; tera
zi, b) herhangi tür bir tartı cihazı. 3) terazide tart
mak. 4) ağırlığı olmak. 5) tartmak. 6) tartılmak.
scale, architect's: Tek. Res. mimar ve makine mü
hendisleri tarafından kullanılan üçgen kesitli ve öl
çekli cetvel; mimar cetveli.
scalene: 1) Geom. a) eşit olmayan kenar ve açılara
sahip olan: Üçgen için söylenir, b) tabana dikey ol
mayan eksenlere sahip olan; eğik: Koni, piramit vb.
i için söylenir.
scaler: Metal bir yüzeydeki pasları kıran kişi; raspacı.
2) Bkz. scraper.
scale trap: Soğutma devrelerinde, kompresörün giriş
tarafına konularak boru kısırları ve diğer yabancı
maddeleri tutarak onların kompresör valflarına hasar
vermesini önleyen cihaz; kısır kapanı veya tutucusu.
scaling: Metal bir yüzeydeki paslan kırma işlemi; ras
pa etme.
scaling hammer: Raspa çekici.
scaling machine: Geniş rnetai yüzeylerin paslarının
giderilmesinde kullanılan elektrikli bir araç; raspa
makinesi.
scalping: işlenmeden önce metal külçe ve çubukların
yüzeylerinin paso verilerek alınması; paso verme.
scan: Telev. bir resmin üretilmesi veya iletilmesinde
bir ışık ışını veya elektronlarla hızlı geçmek; tara
mak.
scandia: Beyaz, şekilsiz bir toz; skandiyum oksit,
Sc 2 0 3 ; skandiya.
scandic: Skandiyum'a ait.
scandium: Türlü nadir toprak grubu metallerle bileşik
479 scave ng e po r t s
ler şeklinde bulunan nadir bir kimyasal element;
skandiyum; Simg. Sc; at.ağ. 45,10; at.no.21.
scanner: Radar anteni; Bilg. say. Tarayıcı.
scanning: Bir katot ışın tüpünün floresan perdesinin
bir yanından diğer yanına bir elektron huzmesinin
hareketi; bu olay katot ışın osiloskopları ve televiz
yon alıcılarında oluşur.
scantling: 1) küçük bir nicelik veya miktar. 2) yapı
malzemesinin boyutları. 3) özellikle enine kesiti 2x4
inç (50,8-100,16 mm) olan küçük bir kiriş veya kad
ran. 4) küçük kiriş veya ağaç kadranların tümü.
scanty: 1) bol olmayan; kıt. 2) yeterli olmayan; yeter
siz. 3) dar; küçük; sıkı.
scapolite: Alüminyum, kalsiyum ve sodyumun silikat
larından oluşan mineraller grubunun herhangi biri;
wernerite şeklinde de kullanılır.
scarf: 1) çentik, oyuk vb. i şekillerde keserek iki ayrı
parçayı tek parça gibi, birbirine geçirmek; geçme;
scarf joint şeklinde de kullanılır. 2) uçları bu şekilde
kesilmiş bir parça. 3) geçme ile birleştirmek. 4)
ucunda geçme yapmak.
scars: Diz. Mot. yara izleri (valf sıpındılında).
scatter: 1) Fiz. a) düzensiz olarak, dağılacak şekilde
yansıtmak veya kırmak, b) düzensiz bir şekilde dağıt
mak veya yansıtmak. 2) ayırmak ve türlü yönlere ya
yılmak. 3) ayrılmak ve türlü yönlere dağılmak. 4) is
raf etmek; yokolmak veya gözden kaybolmak.
scattering: 1) bir tanecik veya fotonun başka bir tane
cik veya sistemle çarpışması sonucu yönünün değiş
mesi; sapma; difüzyon. 2) geniş bir alana yayılma;
düzensiz aralarla oluşma.
scattering loss: Elektromanyetik dalgaların düzensiz
bir biçimde yayılması nedeniyle iletim kaybı.
scavenge: 1) egzoz gazlarını (iki zamanlı motorların
silindirlerinden) süpürerek çıkarmak; süpürmek. 2)
Metal, artıklarla kimyasal olarak birleşecek bir mad
de kullanılarak (erimiş metali) temizlemek. 3) bir ma
kinenin alt karterinde kullanılmış yağın samp tanka
dönmesi.
scavenge air: a) Diz. Mot. iki zamanlı dizel motorla
rında silindirlerde kalması olası egzoz gazlarını te
mizlemek veya süpürmek için kullanılan ve basıncı
1,15-1,55 bar arasında değişen basınçlı hava; süpür
me havası; Gem. Mak. skavenç havası, b) süpürme
olayı sırasında silindirleri de şarj eden hava.
scavenge crankshaft: Diz. Mot. karşıt pistonlu iki
krankşaftlı makinelerde süpürme pistonlarının bağlı
oldukları krankşaft; süpürme (pistonları) krankşaftı.
scavenge efficiency: Bkz. scavenging efficiency.
scavenge factor: Diz. Mot. blover tarafından makine
silindirlerine verilen hava miktarının (kg), şarj veya
dolgu sonunda makine silindirlerinde kalan hava
miktarına (kg) oranı; süpürme faktörü veya etkeni;
süpürme için tüketilen hava miktarını saptamak için
kullanılır.
scavenge fire: Segmanlar ve silindir gömlekleri aşırı
bir şekilde aşınmış kroshetli dizel motorlarında, pis
tonla silindir arasından yakıt karışmış yağlama yağı
ve basınçlı havanın, süpürme havası bölgesi veya re-
siverde oluşturduğu yangın; süpürme (bölgesi) yan
gını; Gem. Mak. skavenç yangını.
scavenge ports: İki zamanlı dizel motorlarının büyük
bir bölümünde; atmosferden biraz daha yüksek ba
sınçlı havanın silindire verildiği ve silindir gövdesine
açılmış pencereler; süpürme portları.
sca ve n g e p i sto n
scavenge piston: Diz. Mot. karşıt pistonlu makineler
de süpürme havası portlarinı denetleyen piston; ska-
venç pistonu; süpürme pistonu.
scavenge pump: İki zamanlı dizel motorlarında sü
pürme havası sağlayan, makineden bir dişli ya da
zincir donanımı ile veya piston kolundan hareket
alan pistonlu, santrfüj, eksenel hareketli vb. bir pom
pa; süpürme havası pompası; scavenge air pump
şeklinde de kullanılır.
scavenger: Kovan, gideren, temizleyen ve çıkaran:
Kazan besi (tid) suyundan oksijen çıkaran bir kimya
sal madde gibi.
scavenging: 1) Diz. Mot. bir önceki çevrimden silin
dirde kalan yanma ürünleri veya egzoz gazlarının, at
mosfer basıncından biraz daha yüksek basınçtaki ha
va ite silindirden atılması işlemi; süpürme; skaven-
cin. 2) Kimy. çözeltilerden istenmeyen radyonüklitle-
rin büyük bir bölümünü gidermek için çökeltinin kul
lanılması; süpürme.
scavenging air: Bkz. scavenge air.
scavenging-air pressure: Süpürme havası basıncı;
ağır devirli dizel motoriannda bu basınç 1,10-1,15
bar, orta devirli makinelerde 1,20-1,35 bar ve yüksek
devirli makinelerde ise 1,30-1,50 (maksimum 1,7)
bar değerlerini almaktadır.
scavenging blower: Bkz. scavenge pump.
scavenging, cross flow: Bkz. cross flow scaven
ging-
scavenging efficiency: Diz. Mot. iki zamanlı makine
lerde sıkıştırma kursu (stroku) başlangıcında silindir
de kalan hava ağırlığının, sıkıştırma başlangıcında si
lindir hacmine uyan dış basınçtaki havanın ağırlığı
na oranı; süpürme verimi; türlü iki zamanlı motorlar
için 0,50-1,05 değerleri arasında değişmektedir.
scavenging, loop: Bkz. loop scavenging.
scavenging, MAN type: Bkz. M.A.N, type scaven
ging.
scavenging methods: İki zamanlı dizel motorlarinın
silindirlerinin atmosferden hafifçe yüksek basınçlı ha
va ve benzin motoriannın hava benzin karışımı ile sü-
pürülmesi yöntemleri; Ters akımlı ve doğru akımlı sü
pürme olarak iki bölüme ayrılır.
scavenging period: iki zamanlı ve yüksek devirli mo
torlarda ait ölü noktadan önce başlayıp alt ölü nokta
dan sonra sona eren 100° ve ağır devirli motorlarda
50 krank derecelik bir süreç; süpürme süreci; süpür
me periyodu.
scavenging ports: Bkz. scavenge ports.
scavenging pressure: Bkz. scavenging-air presssu-
re.
scavenging pump: Bkz. scavenge pump.
scavenging receiver: Supurme havası pompasının
bastığı havanın, süpürme portları çevresinde toplan
dığı hacim; Gem. Mak. süpürme havası resiveri.
scavenging valve: E$k. doğru akımlı dizel motoriann
da silindir kapağı (kaveri) üzerinde bulunan ve sü
pürme havasının silindire verildiği supap; süpürme
havası supabı; modern dizel motorlarının giriş ve eg
zoz süpaplan gibi çalışır.
scavenging, unit low: Bkz. uniflow scavenging.
schedule: 1) liste; katalog, satış belgesi, senet vb. i.
2) tren, gemi, uçak vb. inin kalkış ve varışlarını belir
ten zaman çizelgesi; tarife: Vapur, tren, uçak vb. i ta
rifesi. 3) bir proje için zaman tasarimı veya plânı. 4)
480 scientifi c
bir tarifeye yerleştirmek veya tarifenin kapsamına al
mak. 5) tarifesini, listesini vb. yapmak.
scheduling: Zamanlama.
scheelite: Tungstenin önemli bir cevheri olan doğal
kalsiyum tungstat, CaW0 4 ; türlü renklerde bulunur.
schefferite: Manganez ve bazan demir kapsayan kah-
verengimsi veya siyahımsı bir pirokzen.
schema: Sistemli, düzen, taslak, diyagram, proje ve
ya plân; şema.
schematic: Taslağa ait; şema veya şemalar karakteri
ne sahip olan; şematik; diyagram halinde; diyagra
ma ait.
schematically: Şematik bir şekilde veya tarzda.
schematism: Bir şemaya göre kısımlarin düzenlenme
si; dizayn; resmetmek; çizmek.
schematization: Bir şemaya göre düzenlenmiş.
schematize: Şema ya da şemalara göre oluşturmak,
şekil vermek veya düzenlemek.
scheme: 1) bir cisme ulaşmak için sistemli bir plân.
2} belirli bir plânda çizimlerin sıralı olarak birleşimi;
sistem. 3) düşsel ya da hayalî bir plân ya da proje.
4) bir cisim veya sistemin elemanları veya farklı kı
sımlarını gösteren bir diyagram ya da taslak. 5) as
troloji diyagramı. 6) taslak yapmak. 7) plânlar yap
mak
sebiller: Bazı belirli minerallerde iç yansıma tarafın
dan sebep olunan, bazan yanardöner, alışılmamış,
bronza benzer bir parıltı.
schillerize: Paralel düzlemli kristallerin yüzeylerinde
minik boşluklar oluşumu ile (bir minerale) bronz gi
bi bir parlaklık vermek.
schist: Kolayca çatlayarak katmanlara ayrilan kristalli
bir kaya; şist.
Schmidt objective: Aynalı teleskoplarda kullanılan kü
resel aynanın hatasını düzeltmek için yapılmış bir ob
jektif; Simit objektifi.
Schmidt tube: Bkz. pulse jet,
schistose: Şist'e ait; şist doğasına sahip olan; şist
şeklinde olan.
schistous: Bkz schistose.
schooner: İki veya daha fazla direkli ve yan yelkenle
ri olan bir gemi; skuna; uskuna.
schooner-rigged: Uskunaya benzer, armalı yelkenli
tekne; skuna armalı.
Schottky effect: Bir vakum tüpünde, anot ile katot
arasındaki potansiyel farkının çoğalması ile yükse
len iyonik akım; Şotki etkisi.
Schottky noise: Katoiun yüzey durumlarindaki dü
zensiz değişimler nedeniyle, bir elektron tüpünün
anot akımında oluşan bir gürültü; Şotki gürültüsü.
Schüler tube: içi boş bir katotu olan bir vakum tüpü;
iyonize edilmiş gaz ya da buhar tayflarinda kullanı
lır; Şüler tüpü.
Schuman region: Çok kısa morötesi (ultraviyole) dal
gaların bölgesi; Şuman bölgesi
sci.: Bkz. 1) science. 2) scientific.
science: Bilim; ilim.
sciential: 1) bilim veya bilgiye ait; bilim ya da bilgi
üreten. 2) yeterli bilgiye sahip olan; bilgisi yeterli.
scientific: 1) bilime alt; bilimle ilişkili; bilimsel. 2) do
ğal bilimlerde kullanılan veya doğal bilimler için. 3a)
bilini ilkeleri veya yöntemlerine göre; bilim ilke ve
yöntemlerini kullanma; sistematik ve kesin, b) bilim
ilke ve yöntemlerini takip edecek veya gözleyecek
scie n t i f icall y
şekilde eğitilmiş. 4a) eğitim ile kazanılmış yöntemle
re göre yapılmış, b) eğitim ve hüner gösteren veya
sahip olan; becerikli.
scientifically: Bilimsel bir şekilde ya da tarzda.
scientific notation: Sayısal değerleri 10'un kuvveti bi
çiminde yazarak basitleştirme sistemi; örneğin bir
-20
elektronun yükü 1,59x10 elektromanyetik birimi
gibi.
scientist: Bilimde, özellikle doğal bilimlerde uzman;
bilim adamı.
scintilla: 1) kıvılcım; ark; spark. 2) partikül; parçacık;
çok küçük parça; zerre.
scintillant: Kıvılcımlanma; kıvılcımlı.
scintillate: 1) kıvılcımlar çıkarmak; kıvılcımlar saç
mak. 2) bir yıldız gibi parıldamak.
scintillating: Kıvılcımlar çıkaran; parıldayan; ışıldama.
scintillation: 1) kıvılcımlar çıkarma işi; kıvılcımlar saç
ma. 2) kıvılcım; ark. 3) Astr. yıldızların parıldaması.
4) Nükl. Fiz. kristal bir detektörün radyoaktif bir mad
deye çarpmasından oluşan bir ışın ya da partikül ile
yapılan ışık parlaması.
scintillation counter: Radyoaktivite aramak ve ölç
mek ve ışıldamaları saymak için kullanılan fosfore-
san bir madde, fotomultiplikatör ve gerekli devreler
den oluşan bir düzen; ışıldama veya sintilasyon sayı
cısı.
sciograph : Bkz. skiagraph .
scissor: Makasla kesmek veya kesip çıkarmak.
scissors: Makas.
sclerometer: Metal veya minerallerin bağıl sertliğini
ölçmek için kullanılan bir cihaz; siklorometre.
scleroscope: Belirli bir yükseklikten yüzeyine stan
dart ölçüde bir bilya düşürerek, metallerin sertlikleri
nin ölçümünde kullanılan bir cihaz; skleroskop.
scleroscop e method: Skleroskop cihazı ile yapılan
türlü metallerin sertlik derecelerinin saptanması me
todu; skleroskop yöntemi; bu yöntemde cam için
sertlik derecesi 130, yumuşak çelik için 26-30, yumu
şak pirinç için 12 ve kurşun için 2'dir; B = 5,5S-2,8
formülü ile Brinell sertlik derecesine dönüştürülebilir
(S = skleroskop, B = Brinel sertlik derecesidir)
scolecite: Alüminyum ve kalsiyumun sulu bir silikatı,
CaAI 2 Sl3 O 10 .3H 2 O; skolesit.
scoop: 1a) kepçe, b) küçük kömür kovası, c) küçük,
kaşığa benzer bir ameliyat aleti, d) bir tarak gemisi
nin kum, çamur vb. ini çıkarmak için kullandığı de
rin kova veya kepçe. 2) bir kepçe ile çıkarmak. 3)
kepçe ile almak. 4) içini boşaltmak. 5) içini oymak.
scoop condenser: Soğutucu deniz suyunun bir taraf
tan girdiği ve diğer taraftan çıktığı yoğuşturucu; de
niz suyu kondenser borularına geminin hızı nedeniy
le girer ve çıkar; kepçe kondenser; kepçeli konden
ser.
scoop system: Geminin hızı nedeniyle deniz suyu
nun kondensere kadar geldiği ve gemi stop ettiği za
man veya manevralar sırasında dolaşım pompasının
kullanıldığı sistem; kepçe sistemi.
scooter: 1) su ya da buz üzerinde kaymak için kulla
nılan altı düz, yelkenli bir tekne. 2) su yüzeyinde ka
yan hızlı bir motorbot.
scopolamin: Bkz. scpolamine.
scopolamine: Köpek üzümü ailesinin belirli bitkilerin
den elde edilen bir alkaloit; skopolamin,
C 1 7 H 21 0 4 N ; uykuverici (bir ilâç) olarak kullanılır.
Teknik Sözlük - F. 31
481 scra t c h
scopoline: Renksiz, skopolamin'den türeyen kristalli
bir bileşik; skopolin, C 8 H 1 3 N0 2 ; narkotik olarak
kul lanılır.
scorch: 1) hafifçe yakmak. 2) ısı ile kavrulmak. 3) ha
fifçe yakılmak. 4) çok yüksek hızda kullanmak veya
binmek. 5) yüzeye yakın işaret veya yanık.
scorcher: Yakan bir kimse veya şey, özellikle: a) aşı
rı sıcak bir gün. b) aşırı hızlı (otomobil, bisiklet vb.)
kullanan kişi.
score: 1a) çentik, işaret, yarık vb. b) çoğu zaman
başlangıcını işaret etmek için çizilen bir çizgi, c) he
saplamak için tahta üzerine tebeşirle yapılan çentik
ler; çetele.
scored: Çentlklenmiş; çizilmiş; örneğin çizilmiş çelik
çubuklar, miller vb.
scoria: Cevherden metal tasfiye edildikten sonra geri
kalan cüruf veya artık.
scoriaceous: Cüruf doğasında olan.
scorificaiton: Cüruf ayırma işlemi.
scorify: Cürufunu ayırmak.
scotch: 1) bir kama, blok vb. i ile (bir tekerlek, kütük
vb. inin) hareketine engel olmak. 2) bir tekerlek ve
ya kütük altına konularak onun dönmesi, kayması
vb. ine engel olan bir blok, takoz vb.
Scotch boiler: Daha çok pistonlu buhar makineleri
ile birlikte kullanılan, onlara doymuş buhar üreten
ters alev borulu bir kazan; Skoç kazanı.
scour: 1) ocak duvarı üzerinde cürufun paslandırıcı
etkisi. 2) su ve sabun, aşındırıcı vb ile etkin bir şekil
de ovarak temizlemek; temiz ve parlak yapmak; tü
mü ile parlatmak. 2) kir ve yağını (yün vb. inden) çı
karmak. 3a) üzerine veya içine su akıtarak temizle
mek veya yıkamak; hızlı su akımı ile çıkarmak. 4)
ovarak veya cilalayarak temiz ve parlak olmak.
scow: Yük taşımak için kullanılan ve şimdi genel ola
rak bir tovbot (itici römorkör) tarafından itilerek yürü
tülen, büyük, altı düz, baş ve kıçı kare şeklinde olan
bir tekne; duba.
seram: Çoğu zaman, güvenlik çubuklarının düşürül
mesi ile bir reaktörün anî olarak durdurulması veya
kapatılması işlemi.
scram rod: Tehlike güvenlik çubuğu; ant durdurma
çubuğu.
scrap: Hurda (demir, metal, kâğıt vb.).
scrape: 1) kaba ve keskin bir şeyle bir yüzeyi kazı
mak. 2) bir alet veya aşındırıcı ile düzgün veya te
miz yapmak. 3) keskin ya da kaba bir şey ile kazıya
rak gidermek. 4) özellikle el ve tırnaklarla kazmak.
5) kir vb. lerini gidermek için kazıyarak temizlemek.
6) kazıma işi; kazıma.
scraper: 1) yatak raspası gibi, alıştırma veya kazıma
için dizayn edilmiş türlü aletlerden herhangi biri. 2)
kazıyan kişi veya şey; Pas raspası, yatak raspası vb.
3) macun bıçağı; spatula.
scraper box: Diz. Mot. Bkz. stuffing box
scraper ring: Bkz. oil scraper ring.
scraping: 1) kazıyan bir kişi ya da şeyin işi. 2) bunun
sesi.
scrap iron: Yeniden dökülmek veya işlenmek için kul
lanılan artık demir parçaları; hurda demir.
scrap metal: Hurda maden ya da metal.
scrapper: Kazıyan kişi veya şey; Mak. yatak raspası.
scratch: 1) yüzeyini sivri veya keskin bir şeyle işaret
lemek, kırmak veya kesmek. 2) tırnaklar veya kepçe-
scree n 482 scru b

lerle yırtmak veya kazmak. 3) keskin veya kaba bir

screw eye: Kafası yerine bir ilmeği olan vida ;gözlü vi
şey ile bir yüzeyde yapılan işaret veya yırtık. 4) sil
da.
mek.
screw extractor: Cıvata veya vida çektirmesi.
screen: 1) kum, toprak veya kömür gibi, küçük parça
screw gauge: 100,16 mm (4 inç) boyunda çelikten ya
lari daha büyük parçalardan ayırmak için kullanılan
pılmış, ortasındaki taksimatlı oyuk yardımıyla vida
telden kaba bir örgü; elek; kalbur. 2) pencerelerde
çaplarını ölçen bir alet; vida (çapı) ölçer; vida göster
olduğu gibi, koruma için kullanılan tel, plâstik veya
gesi.
kumaş gibi bir ağ ile kaplı bir çerçeve. 3) film yansıtı
screw gearing: Birbirini kesmeyen ve birbirine para
lan sinema perdesi. 4) sinema filmlerinin tümü; film
lel olmayan şaftları türlü dişlilerle çalıştırma.
endüstrisi veya sanatı. 1) Ask. a) bir alanı korumak
screw head: Vida kafası veya vida başı.
için gönderilen askerî birlik, b) destroyer gibi hafif
screw hoist: Vidalı bocurgat.
teknelerin kruvazör gibi daha ağır olanları koruma
screw hook: Başı yerine kancası olan bir vida; kanca
düzeni. 6) Fiz. türlü müdahaleleri önlemek için kal
lı vida.
kan olarak kullanılan bir cihaz. 7) elek veya kalbur
screw in: Bir vida ya da cıvatanın sıkıştırılması ya da
ile elemek; kaba bir elekten geçirmek; ince parçaları
vira edilmesi.
nı kabalarından ayırmak. 8) göstermek (bir sinema
screw jack: Vidalı veya cıvatalı mekanik kriko.
filmini); sinema makinesi ile bir perdeye yansıtmak.
screw lag: Bkz. lag screw.
10) sinema kamerası ile fotoğraf çekmek.
scrw lathe: Diş çekmek için kullanılan torna tezgâhı;
screen grid: Izgaradan anota kadar kapasitansı gider
diş çekme tezgâhı.
mek için, bir vakum tüpünün kontrol ızgarası ve ano-
screw, machine: Bkz. machine screw.
tu arasına yerleştirilen bir ızgara; perde ızgarası; ek
screw out: Vida ya da cıvatayı gevşeterek veya laçka
ran ızgarası.
ederek çıkarma.
screening: 1) bir atomun iç yörüngeli atomlarının,
screw pitch: Vida hatvesi, adımı ya da piçi.
dış elektronlar için çekirdekteki cazibe etkisi. 2) me
screw pitch gauge: Cıvata ve boru dişlerinin piçlerini
tal bir zarf ile manyetik alanın çevresinden korunma
ölçmek için kullanılan bir cihaz; vida piç ölçeri; vida
sı. 3) eleme; elekle eleme.
adım ya da hatve ölçeri.
screening machine: Elek makinesi.
screw propeller: Gemileri, uçakları vb. yürütmek için
screen tubes: Su borulu kazanların ocak duvarları ve
kullanılan ve bir döner göbeğin çevresine spiral ola
ocak tabanına döşenen ve ocak dışına kaçabilecek
rak yerleştirilmiş kanatlardan oluşan pervane; skru
ısıyı da tutarak hızlı bir şekilde buhar üreten borular;
pervane; uskur pervane.
perde borular; su duvarı boruları.
screw pump: Bir keys ile bu keys (mahfaza) içinde
screen type filter: Bir ya da birkaç katmandan olu
hareket eden ve vida şeklinde üç rotordan oluşan
şan, çok ince delikli, yağlama yağının basınçla geçi
pompa; vida pompa; orta veya güç rotoru bir elek
rildiği filtre ya da süzgeç; perde (türünden) filtre.
trik motoru tarafından döndürülmektedir.
screw: 1) parçaları birbirine bağlamak için kullanılan,
screw, set: Bkz. set screw.
üzerinde spiral şeklinde dişleri ve yarık bir kafası bu
screw shaft: Pervane şaftı.
lunan bir araç; vida .2) böyle bir alete benzeyen her
screw stay bolt: Birbirine yakın yassı yüzeyleri birbiri
hangi bir şey. 3) dişi vida. 4) bir vidayı sıkma, dön
ne bağlamak için kullanılan, iki ucuna diş çekilmiş,
dürme veya vira etme. 5) uskur pervane; gemi per
kısa, çelik çubuk; klavuzlu masura; cehennemlikleri
vanesi. 6) helezon veya sarmal şeklinde ya da hele
ve cehennemlik arka aynası ile kazan arka aynaları
zon döndürmek; sıkmak veya vira etmek. 7) vida ve
nı birbirlerine bağlamak için kullanılır.
ya vidalarla bağlamak, güvenli yapmak, sıkıştırmak
screw steering gear: Bugün gemilere uygulanmayan
vb.
eski tür bir dümen donanımı; vidalı dümen donanı
screw alley: Pervane şaftı veya ara şaftların ve onları
mı; sağ veya sol klavuzlu dümen donanımı.
taşıyan yatakların bulunduğu hacim; şaft tüneli; şaft
screw thread: Bir vidanın sarmal çıkıntısı; vida elişi.
yolu.
screw, wood: Bkz. wood screw.
screw chaser: Torna tezgâhına bağlanmış bir metale
scribe: 1) nereden kesileceğini göstermek üzere bir
iç ve dış diş açmak için kullanılan bir alet; diş açıcı
taş, tuğla, vb. i üzerine çizgi çizmek için kullanılan
sı; diş oyucusu.
sivri bir alet; marka kalemi. 2) böyle bir aletle (o-
screw conveyor: Bir merkez borusu veya şaftına bağ
dun, tuğla vb. ini) işaretleme.
lı ve bir kutu içinde donatılmış, metal helisel bir bı
scriber: Bkz. scribe (1).
çaktan oluşan taşıyıcı; vida taşıyıcı; vidalı konveyör.
scrimp: Çok küçük, ufak, kısa veya dar yapmak; kü
screw-cutting: Çoğu zaman silindir şeklindeki metal
çültmek; ufaltmak; kısaltmak; daraltmak.
bir parçaya diş açma; diş çekme; klavuz çekme.
scroll: Bir santrfüj pompanın giderek büyüyen Arşi-
screwdriver: Vidaları sıkmak veya gevşetmek için kul
met spirali şeklindeki mahfazası ya da keysi.
lanılan bir alet; tornavida.
scrollwork: Kıl testeresi ile yapılan süs işi.
screwed: Bir vida gibi dişleri olan; klavuzlu; diş çekil
scrol saw: Kıl testeresi.
miş; dişleri olan; dişli.
scrouge: Sıkıştırmak; pres etmek.
screwed joint: Vidalı bağlama; vida veya cıvatalarla
scrub: 1) sert bir biçimde ovarak veya fırçalayarak te
yapılan sağlama.
mizlemek ya da yıkamak. 2) fırçalayarak veya ova
screw engines: Den. pervane çeviren dizel motoru,
rak gidermek. 3) kuvvetli (bir biçimde) ovmak. 4) ya
buhar veya gaz türbini, pistonlu buhar makinesi vb.
bancı maddelerini (bir gazın) temizlemek; fırça, su
i makineler; pervane (görevi yapan) makineler; ana
ve sabun kullanılarak bir şeyi temizlemek. 5) ovala
makineler; Bkz. main engines.
ma veya fırçalama işi.
scrubber
scrubber: Fırçalayan veya ovan bir kişi veya şey,
özellikle: a) döşeme, güverte vb. ini fırçalayan veya
temizleyen kişi; paspasçı, b) sert fırça; tahta fırçası,
c) gaz temizlemek için kullanılan türlü cihazlardan
herhangi biri.
scrubbing: Havasızlandırmaya yardım etmek için yar
dımcı egzoz ile yoğuşumların karıştırılması (havasız-
!andırma hiyterinde olur).
scruple: 1) çok küçük bir nitelik veya miktar; çok kü
çük parça. 2) Eski Roma'da 1/24 oza (1,166 gram)
eşit bir ağırlık birimi. 3) 1/24 oz'a eşit eczacı ağırlık
birimi.
semtinize: Çok dikkatli bakmak; çok yakından incele
mek; inceden inceye gözden geçirmek.
scrutiny: Çok yakından inceleme; inceden inceye
gözden geçirme veya tetkik etme; dikkatli bakma.
scud: 1) hızla hareket etmek. 2) rüzgârın önünde ha
reket etmek. 3) Den. rüzgârın önünde seyretmek. 4)
Körfez Savaşı'nda Irak tarafından kullanılan bir tür
füze: Skad füzesi (Ticarî bir marka). 5) rüzgâr tara
fından hareket ettirilen bulutlar.
scuff ring: Yüksek devirli bazı dizel motorlarında pis
ton kafasında bulunan, çapları piston etek çapından
küçük, fakat piston segmanlarının bulundukları kı
sımdan daha büyük olan ve nispeten kısa pistonlar
da kullanılan dar segman.
scull: 1) bir tekneyi ileriye doğru hareket ettiren ve
kıç tarafta; bulunan kürek; boyna küreği. 2) bir kü-
rekçi tarafından kullanılan, bir teknenin hafif içbükey
palalı küreklerinden biri. 3) bir ya da iki kürekçisi bu
lunan hafif, dar bir yarış teknesi; iki tek (fıta). 4) kü
rek ya da küreklerle (bir tekneyi) hareket ettirmek.
scum: 1) kaynama veya mayalanma sırasında sıvıla
rın veya su kütlelerinin yüzeyinde oluşan yağ, kö
pük vb. i gibi ince bir katman. 2) erimiş metal yüzün
deki cüruf veya artık; maden cürufu. 3) herhangi bir
şeyin değersiz parçası. 4) köpüğünü almak; yüzeyin
den çıkarmak. 5) köpük oluşturmak; köpükle kapla
mak.
scum cock: Gem. Mak. brayn valfı; Bkz. surface
blow valve.
scummy: 1) köpükle kaplanmış, 2) köpüğe benze
yen; köpüğe ait. 3) değersiz.
scum pan: Buh. Kaza, fayrap seviyesinin hemen altın
da bulunan, köpük, yağ vb. ini toplamak için kullanı
lan bir kap; brayn kepçesi; brayn tavası; brayn valfı
açıldığı zaman su yüzeyinde oluşan girdap nedeniy
le yabancı maddeler bu kepçe veya tava tarafından
alınarak kazan dışına verilir.
scum valve: Buh. Kaza. yüzey blöf valfı; brayn valfı;
Bkz. surface blow valve.
scupper: Gemi bordalarında bulunan ve suların gü
verteden denize akmasını sağlayan delikler; firengi
deliği; firengi.
scupper hole: Den. firengi deliği; Bkz. scupper.
scupper pipe: Den. firengi borusu; çapları 50-100
mm değerleri arasında değişen borular; Bkz. scup
per.
scupper system: Deniz suyunun güverteden çıkarıl
ması ve denize atılması için kullanılan devre; firengi
devresi; firengi sistemi.
scuttle: Ateşe kömür dökmek için kullanılan, çoğu za
man geniş ağzı bulunan bir tür kova.
scuttle: 1) bir geminin güvertesi ve bordasında bulu
nan kapaklı bir açıklık; lumbuz. 2) böyle bir açıklığın
483 seal bearin g
kapağı; lumbuz kapağı. 3) su kesimi altında (gemi
veya bir botun) gövdesindeki delik veya delikler aç
mak. 4) bu şekilde (gemi ya da tekneyi) batırmak.
scuttlebutt: Argo. gemide içme suyu çeşmesi; içme
suyu için gemilerde kullanılan kapaklı damacana.
scythe: Tırpan; tırpanla kesmek.
Se: Bkz. selenium.
sea: 1) dünya yüzeyinin büyük bir kısmını kapsayan
tuzlu su kütlesi; deniz; okyanus. 2) kara tarafından
kısmen veya tümü ile çevrilmiş tuzlu su kütlesi: Kızıl-
deniz gibi. 3) büyük tatlı su kütiesi: Galile Denizi gi
bi. 4) dalgalara göre bir okyanus yüzeyinin durumu:
Sakin vb. i deniz gibi. 5) büyük bir dalga. 6) boyu ve
genişliği bakımından denize benzeyen bir şey; çok
büyük miktar veya sayı.
sea anchor: Büyük, branda ile kaplı çerçevesi çoğu
zaman konik olan ve denize atılarak geminin kafası
nı tutmaya yarayan demir; deniz demiri.
sea biscuit: Esk. denizciler tarafından yenilen sert bir
bisküvi; peksimet.
seaboard: Denize yakın veya onunla sınır yapan ka
ra; kıyı; deniz kıyısı; deniz sahili; deniz kıyısında.
sea-born: 1) denizde doğmuş; denize ait. 2) denizde
üretilen; deniz kökenli.
sea-born: 1) denizde taşınan veya deniz yolu ile taşı
nan. 2) yüzer durumda (gemiler için söylenir).
sea chest: Sintinede bulunan, iki tür incekşın valf ya
da kinistin valfların sandığı.
sea cock: Gem. Mak. soğutucular, kondansörler vb. i
için gerekli soğutma suyunu sağlayan ve sintinede
bulunan valf; incekşın valf; kinistin valf; biri sığ ve di
ğeri derin su için olmak üzere iki tanedir.
sea connections: Gem. Mak. soğutucular, kondan
sörler vb. i için gerekli soğutma suyunu sağlayan ve
sintinede bulunan valf; incekşın valf; kinistin valf; bi
ri sığ ve diğeri derin su için olmak üzere iki tanedir.
sea connections: Gem. Mak. yangın pompası, servis
pompası, dolaşım pompası vb.inin devrelerine deniz
suyu sağlayan bağlantılar; deniz bağlantıları.
sea dog: 1) gemici, özellikle deneyimli olan biri. 2)
ayıbalığı veya fok.
seafan: Fan şeklindeki türlü mercanlardan herhangi
biri.
seafarer: Denizde sefer yapan kişi; gemiadamı; deniz
ci.
seafaring: 1) denizdeki yaşama ait; yaşamını denize
adamış. 2) bir denizcinin işi veya mesleği; denizci
lik. 3) deniz gezisi veya seyahati.
sea fight: Denizde, gemiler arasındaki savaş.
sea foam: 1) deniz suyu üzerindeki köpük; deniz kö
püğü. 2) Eskişehir taşı; lületaşı.
sea gauge: 1) bir geminin yüzmesi için gerekli su de
rinliği veya darft. 2) deniz derinliklerini ölçmek için
kullanılan bir cihaz; Esk. derinlik iskandili.
seal: 1) sızdırmayan, kapatan veya sıkıca bağlayan
bir şey; keçe, örneğin yağ keçesi. 2) su doldurulan
U şeklindeki boru gibi, buhar, gaz vb. i kaçaklarına
engel olan herhangi bir cihaz. 3) tüm olarak kapa
mak, özellikle hava, buhar veya gaz sızdırmaz yap
mak; siil ile kapamak veya bağlamak. 4) Elekt. bir fiş
ve piriz gibi tam temasa getirmek.
seal bore: Keçe yuvası; keçe deliği.
seal bearing: Kendisine verilen yağı kaçırmayan ve
ya sızdırmayan yatak; keçeli yatak.
sealer 484 seco nd ar y

sealer: 1) mühürleyen kişi veya şey. 2) görevi tartı ve

sert; keskin; delici; nüfuz edici.
ölçü aletlerini incelemek, tecrübe etmek ve damgala
searchlight: 1) ışık kaynağı olan ve ışığı uzaklara eri
mak olan resmî görevli.
şecek şekilde yoğunlaştıran bir cihaz; projektör; ref
seal housing: Bkz. seal bore.
lektör. 2) yansıtılan ışık ışını.
sealing: Damgalama; mühürleme.
sea suction: Buhar kondenserleri, yağ ve hava soğu
sealing compound: Küçük çatlak, boşluk veya aralık
tucularına deniz suyu sağlayan pompanın, biri sığ
ları doldurarak sızmaz duruma getiren macun; sızdır-
su ve diğeri derin su olan alıcılarından herhangi biri;
mazlık macunu.
denizden alıcı.
sealing ring: Bkz. O ring.
seat: 1) bir şeyin tabanının oturduğu kısım veya yü
sealing wax: Kuru batarya vb.ierinde kullanılan reçi
zey. 2) Mot. emme veya giriş ve egzoz supaplarının
ne ve terebantin bileşimi; mühür mumu; normal sı
oturdukları kısım; yuva veya sit (Bkz. valve seat). 3)
caklıklarda katı olup, ısıtıldığı zaman yumuşar.
stop, çek vb.i valfların oturdukları yuva; Gem. Mak.
sea level: 1) deniz yüzeyinin seviyesi; deniz seviyesi;
sit.
deniz düzeyi; özellikle gelgit arasındaki yarı düzey:
seat, valve: Bkz. valve seat.
Derinlik ve yüksekliklerin ölçümünde standart olarak
sea water: Sodyum, potasyum ve magnezyum klorür-
kabul edilir.
ler ile magnezyum ve kalsiyum sülfat kapsayan tuz
seal-level pressure: Bkz. atmospheric pressure,
lu su; gemilerde yoğuşturucu veya soğutucu olarak
seal retainer: Yağ keçesini yuvasında tutmak için kul kullanılır.
lanılan bilezik; yağ keçesi tespit segmanı.
sea water distillate: Bir geminin damıtma sistemin
seal ring: 8te. sealing ring.
den gelen tatlı suların tümü; damıtık su; deniz suyun
seal-stripping: Reaksiyon türbinlerinde sabit ve hare
dan damıtılan saf su; distile su; mayi mukattar.
ketli kanatların uçları iie keys ya da rotorşaft arasın
sea water pump: Deniz suyu pompası.
daki boşluğu azaltan ve kanat uçlarına takılan parça
sea water system: Bir pompa tarafından kinistin valf
lar; sızdırmazlık parçaları.
yardımıyla alınan suyun, filtre veya streyner, yağ so
seam: 1) ince bir cevher; kömür vb. katmanı. 2) ayrı
ğutucusu, tatlı su soğutucusu vb.inden geçirildikten
parçaları birleştirerek oluşturulan herhangi bir hat;
sonra tekrar denize verildiği devre; deniz suyu siste
dikiş; dikiş yeri. 3) dikmek. 4) çatlayarak açılmak;
mi veya devresi.
çatlamak. 5) dikiş yeri,.çatlak, kırık vb.i ile işaretle
seaworthiness: Denize elverişli olma durumu veya ni
mek.
teliği; denize elverişlilik.
seaman: 1) denizci; gemici; gemiadamı. 2) ABD. de
seaworthy: Açık denizde seyahat ya da sefer yapma
niz eri.
ya uygun; açık denizlerde güvenli, dayanıklı; Bir ge
seaman certificate: Gemiadamı cüzdanı veya ehliye
mi için söylenir.
ti.
sebacic: Beyaz, kristalli birasite (C 10 H 18 O 4 ) ait veya
seamanlike: iyi bîr denizci gibi veya iyi bir denizcinin
onu belirten; sibazik; oleyik asitin damıtılmasından
özelliği; denizciliğe sahip olan, denizcilik gösteren.
elde edilir.
seamanship: Bir geminin çalıştırılması hüneri; iyi bir
sebiferous: Sof. yağlı ve muma benzer madde çıka
gemicinin yeteneği; gemicilik.
ran veya ifraz eden.
seamless: Dikişsiz veya kaynaksız olarak yapılan (ka
sec. Bkz. 1) secant. 2) second; seconds. 3) secon
zan borusu vb.).
dary. 4) section; sections. 5) sector.
seamless tubes: Buhar kazanları, yüksek basınçlı sı
secant: 1) bir eğriyi iki veya daha fazla noktada ke
vı, buhar ya da gaz taşıyan yerlerde kullanılan boru
sen herhangi bir doğru. 2) Trigo. a) bir dairenin ya
lar; dikişsiz ya da kaynaksız borular; alaşım çelikle
yının diğer ucunda yarıçapa teğet olan bir doğruya
rinden yapılırlar; Bkz. croloy.
dairenin merkezinden uzatılan doğru, b) bu doğru
seam weld: Bkz. seam welding.
nun boyu. c) bu doğrunun boyunun, yarıçapının bo
seam welding: Daha çok motor bloklarına uygulanan
yuna oranı, d) dik açılı bir üçgende hipotenüsün,
bir kaynak türü; dikiş kaynağı; dikiş biçimindeki kay
dar açıya göre, diğer iki kenardan herhangi birine
nak.
oranı; sekant; sec kısaltılması ile belirtilir.
seaplane: Deniz veya suya inip kalkabilen uçak; deni-
second: 1) bir yer veya zamanda birinciden sonra ge
zuçağı.
len; ikinci; 2.; 2 nci. 2) diğer; bir başka; ek olarak.
seaport: 1) okyanus gemileri tarafından kullanılan
3) rütbe, güç, değer vb. inde birincinin altında olan,
yer; liman; deniz limanı. 2) böyle bir limana sahip
4) ikinci derecede; talî; ikincil. 5) birinciden sonraki.
olan kasaba veya şehir.
second: 1) zaman olarak dakikanın altmışta biri; sani
sea power: 1) deniz kuvveti; deniz gücü. 2) büyük de
ye. 2) çok kısa bir zaman; lâhza; an. 3) bir dakikalık
niz gücüne sahip olan devlet.
açının altmışta biri (1/60 dakika); bir derecelik yayın
seaquake: Deniz dibi zelzelesi veya depremi.
1/3600'ü; Simg. ("); sec. kısaltması ile belirtilir.
sear: 1) kurutmak. 2) kuru ve sert yapmak için yüzeyi
secondarily: ikincil olarak; ikinci! bir şekilde.
ni yakmak veya kavurmak. 3) kızgın demir ile yak
secondariness: ikincil olma durumu veya niteliği.
mak veya dağlamak.
secondary: 1) ikinci; birincil veya primer olmayan;
search: 1) araştırmak; dikkatle araştırmak; muayene
ikinci derecede; talî; sekonder. 2) birincil veya oriji
etmek. 2) inceden inceye ve dikkatle gözden geçir
nal bir şeyden türediği veya geldiği düşünülen; tü
mek; tecrübe etmek; incelemek. 3) bir şeyi bulmak
rev. 3) Kimy. a) moleküldeki iki atom ya da köklerin
için denemek; araştırma yapmak. 4) araştırma işi. 5)
yer değiştirmesi ile oluşan: İkincil sodyum fosfat,
araştırma yapan bir kişi veya gurup.
Na2HPO4 gibi. b) kapalı veya açık bir zincirde doğ
searching: 1) etraflıca inceleme veya araştırma. 2)
rudan iki atom veya radikalle birleşen karbon atomu-
secondary air 4S5 se dim e n t a t io
n

nu belirtir. 4) Elekt. a) endüksiyon akımı veya onun

second hand: Bir saatte saniyeleri gösteren ve kad
devresine ait veya onu belirten, b) endüksiyon ile
ran üzerinde hareket eden ibre; saniye ibresi.
üretilen akıma sahip olan: ikincil veya sekonder sar
second harmonics: Bkz. secondary inertia force.
gı gibi. 5) Elekt. ikincil sargı veya devre.
second law of thermodynamics: Termodinamiğin
secondary air: Egz. Türb, yanma odasında yanma sı
türlü şekillerde ifade edilen yasası; termodinamiğin
rasında oluşturulan yüksek sıcaklıktaki (1 900° - 2
ikinci kanunu: "Gerçek ya da ideal, hiç bir ısı maki
250°C) gazların sıcaklıklarını azaltmak için kullanılan
nesi, kendisine verilen ısının tümünü işe çeviremez,
hava; soğutma havası; ikincil veya sekonder hava.
bir kısmını egzoz eder".
secondary battery: Bkz. secondary cell.
second mate: Den. birinci zabitten küçük rütbeli var
secondary cell: Tersinir kimyasal etki ile çalışan ve
diya zabiti; 3 üncü kaptan; ikinci zabit.
böylelikle tekrar şarj edilebilen bir volta pili; sekon
second Saybolt Furol: SSU'nun {Bkz. second Say-
der pil; ikincil pil.
bolt Uniersal) yaklaşık onda biri olan bir viskozite
secondary circuit: Diğerindeki akım değişimi ile
birimi: 300 SSU = 30 SSF gibi; SSF kısaltması ile be
elektromotor kuvvetin endüklendiği bir devre; sekon
lirtilir.
der veya ikincil devre; talî devre.
second Saybolt universal: Saybolt viskometresinde
secondary coil: Birincil bobinde akan ile akımın en
cihazın küçük çaplı kanalından, deney sıcaklığına
düklendiği bobin; sekonder veya ikincil bobin. 3
kadar ısıtılmış 60 cm yakıtın akması için geçen sani
secondary combustion: Alev borulu kazanlarda gaz
ye türünden zaman ile belirtilen viskozite; SSU kısalt
ların yanma odası veya cehennemliğe geçtikten son
ması ile gösterilir.
ra orada yanması; ikincil, sekonder veya talî yanma;
secpar: 3,26 ışık yılı veya 19 200 000 000 000 mil
bacada aşırı sıcaklığa ve bunun sonucu olarak hava
veya
ısıtıcılarında hasara neden olur.
30 892 800 000 000 km'ye eşit olan bir uzunluk biri
secondary cosmic rays: Birincil veya primer kozmik
mi; parsek (Bkz. parsec).
ışınlar çekirdek ve elektronlarla karşılaştığı zaman,
sect.: Bkz.
dünya atmosferindeki taneciklerin radyasyonu; ikin
section.
cil kozmik ışınlar.
section: 1) kesme ile ayrılmış veya çıkarılmış bir par
secondary electron: 1) ikincil yayımdan gelen bir
ça. 2) kesme veya ayırma işiemi ya da işi. 3) mikros
elektron; ikincil elektron. 2) iki elektronun çarpışma
kop çalışması için kullanılan, bir maddeden çıkarıl
sından sonra oluşan, daha az enerjiye sahip olan
mış çok ince bir parça. 4) kara veya deniz kuvvetleri
bir elektron.
nin türlü alt bölümlerinden biri (ABD). 5 a) yataklı va
secondary emission: Elektron akımı ile bombardı gonun bir parçası, b) bir diğeri ile aynı tarifede her
man edildiği zaman bir metalden yayılan elektron
hangi bir tren. 6) kısımlara ayırmak veya kesmek. 7)
lar; ikincil yayılma ya da emisyon. Tek. Res. kesit.
secondary force: İkincil veya sekonder kuvvet; Bkz.
sectional: 1) verilen bir bölüm ya da bölgeye ait. 2)
secondary inertia force.
kesit ya da parçalardan yapılmış veya parçalara ayrı
secondary heating: Yüksek güçlü, ağır devirli dizel
labilen.
motorlarında, tanklardaki birincil ısıtmaya ek olarak
sectional boilers: Su bölgesi (mahalli) patlama tehli
fuel oil ısıtıcısındaki ısıtma (90°-140°C); ikincil ısıt
kesi oluşturmayacak şekilde küçük parçalara bölün
ma; sekonder ısıtma.
müş kazanlar, örneğin su borulu kazanlar; bölümlü
secondary interia force: Cos 2 <p kanununa uyan ve
kazanlar.
devir hareketli kütlelerin ağırlıklarından gelen atalet
sectional wiew: Tek. Res. kesit görünüş.
kuvveti; ikincil harmonik; ikincil atalet kuvveti; sekon
sector: 1) herhangi iki yarıçap ile sınırlı ve onların
der atalet kuvveti.
ara sında kalan yay dahil bir daire parçası; sektör;
secondary injection period: Diz. Mot. püskürtme
daire dilimi. 2) uçlarından birbirine birleştirilmiş ve
so na erdikten sonra pompa ile enjektör arasındaki
türlü öl çeklerde işaretlenmiş iki cetvelden oluşan,
bo ruda basınç dalgalanması nedeniyle enjektörün
problem leri çözmek ve açıları ölçmek için kullanılan
tek rar püskürtmesi; ikincil püskürtme süreci;
matema tiksel bir cihaz. 3) sektörlerine ayırmak.
istenme yen bir olaydır; dribbling şeklinde de
securing nut: Bkz. looking nut.
kullanılır.
sectorial: Sektöre ait; sektöryel.
secondary metal: Hurdalardan temizlenmiş metal;
securable: Güvenli ya da emniyetli olarak.
ikincil metal.
secure: 1) güvenli; emniyetli; tehlikesiz; hasar vb. ine
secondary system: Buhar üretmek için bir nükleer
maruz kalmayan; emin. 2) güvenli veya emniyetli ol
stim tesisinin primer sisteminin ısısını kullanan dev
mak; korumak; muhafaza etmek. 3) emniyetli veya
re; ikincil devre.
güvenli olmak.
secondary of transformer: Bir transformatörün yüke security: Güvenlik; emniyet.
bağlı sargısı; transformatörün sekonder sargısı.
sedan: iki ya da dört kapısı, ön ve arkada iki koltuğu
secondary winding: İki sargılı bir transformatör, en
olan kapalı tip otomobil; sedan.
düksiyon bobini vb. inin uzun, çok sarımlı sargısı;
sediment: 1) bir sıvının dibine çöken herhangi bir
ikincil sargı; sekonder sargı.
madde; tortu. 2) Den. özellikle yük tanklarında su,
seconder assistant engireer: Den. 12.00-16.00 ve
petrol vb. i sıvılardan dibe çöken katı maddeler; tel
24.00-04.00 saatleri arasında vardiye tutan gemi ma
ve.
kineleri işletme mühendisi; İkinci mühendis; ikinci
sedimental: Bkz. sedimentary.
makinist.
sedimentary: 1) tortuya ait; tortu içeren veya kapsa
second deck: Den. bir gemide ana güvertenin altın
yan; tortu tabiatında olan. 2) kayalar gibi, tortu birik
da kalan güverte; ikinci güverte.
mesi ile oluşan.
sedimentation: Katılar ve sıvıların ayrılması; sedimen-
sed im e n ta ti o n potentia l
tasyon; tortu birikimi; çökelme; çökeltme; dinlendire
rek veya seperatörden geçirerek sağlanır,
sedimentation potential: Bir sıvı içinde bir taneciğin
düşmesi ile oluşan potansiyel farkı; çökme potansi
yeli.
Seebeck effect: Farklı iki metal bir devreyi oluştur
mak üzere uçlarından birbirlerine bağlandıkları ve
farklı sıcaklıklarda iki bölge oluşturduklan zaman,
bu devrede akan akım; Sibek etkisi; pirometre ya da
termokupl kuramı.
seeder: Çekirdek çıkarmak için kullanılan bir alet.
seep: Küçük delik veya gözeneklerden sızmak; sızıp
akmak; bir havuz oluşturmak için topraktan su ya da
petrolün sızdığı yer.
seepage: 1) sızma işi veya işlemi; sızıntı. 2) sızan sı
vı.
seethe: 1) kaynatarak pişirmek. 2) bir sıvıda ıslat
mak, ıslanmak veya doyurmak ya da işba haline ge
tirmek; kaynatmak. 3) kaynayan bir sıvı gibi kabar
mak veya köpürmek.
Seger cones: Kil ile bazı oksitlerin karışımından olu
şan ve bir fırına yerleştirilen küçük konik parçalar ya
da koniler; yaklaşık sıcaklığı belirtmek için kullanılır.
segment: 1) Elekt. bir kollektörün yalıtımış bölümlerin-'
den biri; komütatör (bakır) dilimi. 2) bir gövdenin ay-
rilabildiği parçalardan herhangi biri; bölüm veya kı
sım. 3) Geom. a) bir daire ya da kürenin bir düzlem
le kesilmesi sonucu elde edilen yay veya kirişli kı
sım; daire veya daire kesmesi; halka; segman. b)
bir doğrunun belirli kısımlarından herhangi biri. 4)
bölümlerine ayırmak.
segmental: 1) bir dairenin parçası veya segmenti şek
line sahip olan. 2) segment veya segmentlere ait;
segment tabiatında olan. 3) segmentlerden oluşan.
segregate: 1} ana kütleden ayrılmak ve yeni bir göv
dede bir araya gelmek: Kristaller için söylenir. 2) di
ğerlerinden ayırmak.
segregation: Bir alaşımın elementlerinin veya bileşen
lerinin konsantrasyonundaki değişim.
Seidlita powder: Roşel tuzu.
seism: Deprem; zelzele.
seismal: Bkz. seismic.
seismic: 1) zelzele ya da zelzelelere ait; sismik. 2)
zelzelenin sebep olduğu. 3) zelzelelere konu omak.
seismical: Bkz. seismic.
seismic detector: Dünyanın belirli veya stratejik yerle
rine yerleştirilen ve onun ürettiği dalgalarını araştır
mak üzere kullanılan, kayıt eden bir osiloğrafa bağlı
bir mikrofon; sismik detektör.
seismism: Yer sarsıntısı olaylarının tümü.
seismo-: Deprem, yersarsıntısı veya zelzele anlamla
rında bir önek; Nad. Ola. sismo- şeklinde de kullanı
lır.
seismogram: Sismografta depremlerin kayıt edildiği
kağıt şerit; sismogram.
seismograph: Depremlerin yeri, yönü, şiddeti ve sü
relerini kayıt eden çok duyarlı bir cihaz; sismograf.
seismographic: 1) sismografiye ait; bir sismograf ta
rafından kayıt edilen. 2) sismografiye ait.
seismography: Depremlerin kayıt edilmesinde, sis
mograf kullanımı.
seismol.: Bkz. 1) seismological. 2) seismology.
seismologic: Bkz. seismological.
seismological: Sismolojiye ait.
486 sel f cleanin g filte r
seismologicaliy: Sismoloji ilkelerine göre.
seismology: Sismoloji; deprem ve onunla ilgili ben
zer olayları inceleme bilimi; sismoloji; deprem bilimi.
seismometer: Bkz. seismograph.
seismometric: Bkz. seismographic.
seismoscope: Depremlerin sadece sürelerini ve olu
şumunu gösteren bir cihaz; sismoskop.
seismoscopic: Sismoskopa ait veya onun tarafından
kayıt edilen; sismoskopik.
seize: 1) Tutukluk yapmak; sıkışıp çalışmamak. 2)
Den. birlikte bağlamak (ipler vb.).
seizing: Den. a) sicimle birbirine bağamak. b) bunun
için kullanılan ipler ya da halatlar, c) bu şekilde bağ
lamak.
seizure: 1) Tutukluk; sıkışıp çalışmama. 2) yakalama;
tutma; el koyma.
seizure, piston: Bkz. piston seizure.
selectivity: Rady. taşıyıcı dalgaların belirli frekansları
nı alan ve yakın frekansları atan bir radyo alıcısı dü
zeni; selektivite.
selector valve: Bub. Kaza. sistem ya da bileşenlerin
elle veya otomatik kontrolünün seçimine yardım
eden pnömatik bir cihaz; seçici valf.
selenate: Selenlk asitin bir tuzu; selenat.
selenic: 1) selenus bileşiklerinden daha yüksek de
ğerli selene sahip bileşikler için veya onlara ait; sele-
nik. 2) renksiz bir kristalli asite (H 2 Se0 4 ) ait ya da
onu belirten.
selenious: 1) selenik bileşiklerden daha küçük değer
li selen kapsayan bileşiklere ait veya onları belirten.
2) renksiz, kristalli bir asite (H 2 Se0 3 ) ait veya onu
belirten.
selenite: Kristaler veya ince yapraklar şeklinde bulu
nan bir tür alçıtaşı; selenit.
selenium: Kimy. kükürt gurubundan bir kimyasal ele
ment; fotoelektrik cihazlarda kullanılır; selenyum;
Simg. Se; at. ağ. 78,96; at.no.34.
selenium cell: Selenyum levhalar kapsayan fotoelek
trik hücre.
selenium rectifier: Selenyumlu rektifayer veya doğ
rultmaç; Bkz. metal rectifier.
selenographer: Selenografi uzmanı ya da mütehassı
sı.
selenographic: Selenografiye ait.
selenography: Ayın yüzeyi ve fiziksel özelliklerini in
celeyen bilim dalı; selenografi.
selenology: Ay ile ilgilenen astronomi dalı; selenolo-
ji.
self-acting: Dış bîr etki veya uyarı olmaksızın işleyen;
kendi kendine çalışan; otomatik.
self-aligning: Kendiliğinden ayarlı; kendi kendini
ayarlayan.
self-aligning bearing: Kendi kendini ayarlayan ya
tak; küresel yatak; spherical bearing, spherical-se
ated bearing biçiminde de kullanılır.
self-breathing engine: Doğal emişli veya kendiliğin
den solunumlu makine; Dört zamanlı dizel makinele
ri için söylenir; Bkz. naturally aspirated engine.
self-centered: Diğer şeylerin çevresinde hareket etti
ği bir nokta veya merkez gibi sabit ya da hareketsiz.
self-cleaning filter: Temizleme elemanı hareketli ve
ya bir hava silindirinin aralıklı hareketi nedeniyle sa
at yönünde döndürülen filtre; kendi kendini temizle
yen filtre; kendiliğinden temizlenen süzgeç.
self-closing valve
self-closing valve: Kendiliğinden ya da otomatik ka
pama valfı.
self-contained: 1) kendi kendini denetleyebilen. 2)
muharrik, çeviren ya da döndüren güç ile birlikte
tüm çalışan parçaları bir ünite tarafından kapatılmış
olan: Makineler için söylenir. 3) görevlerini bağımsız
olarak yapabilen; kendi kendine yeterli.
self-driven: Kendi muharrik ya da çevirici gücüne sa
hip olan; kendiliğinden hareket edebilen; otomotif.
self exitation: Kendi alanı için akım üreterek çalışan
bir makine; örneğin bir doğru akım jeneratörü; ken
dinden ikazlı veya uyarmalı.
self-exited: Doğru akım makinelerinin tümü gibi, ken
diliğinden uyarılmış veya ikaz edilmiş; kendi ürettiği
akımla kendisini uyaran ya da ikaz eden (jeneratör
vb. i)
self-hardened: Bkz. self-hardening.
self-hardening: Akkor haline kadar ısıtıldıktan sonra
çeliğin hava ile soğutularak sertleştirilmesine ait;
kendiliğinden sertleşme.
self-ignition: Kendiliğinden ya da kendi kendine tu
tuşma; otomatik tutuşma.
self-ignition temperature: Kendiliğinden tutuşma sı
caklığı; dizel yakıtlarının kendiliğinden tutuşma sıcak
lıkları 200°-250°C dolayındadır.
self-induced: 1) kendi veya bir başkası tarafından en-
düklenen; kendiliğinden endüklenen. 2) kendiliğin
den endükleme ile üretilen,
self-inductance: Bir bobinin sarımlarında akımın ne
den olduğu gerilim ya da voltaj; self endüktans.
self-induction: Bir devrede, o devredeki akım değişi
mi ile elektrik akımının endüklenmesi; self endüksi
yon; kendiliğinden endüklenme.
self-loading: Bir tabanca ya da silah gibi, kendi
hare keti ile tekrar dolma; kendiliğinden dolma;
otomatik dolma.
self-moving: Kendi gücü ile hareket etme veya hare
kete muktedir olma.
self-oiling: Kendi kendini yağlayan; kendiliğinden
yağlanan (sürtünme yüzeyi, yatak vb.i).
self-oiling bearing: Kendiliğinden yağlanan yatak;
kendi kendine yağlanan yatak.
self-priming: Alıcı tarafındaki boru devresini kendisi
havasızlandıran veya orada vakum oluşturan; kendi
liğinden havasızlandırmalı.
self-propelled: Kendi hareket veya yürütme gücünü
üretme; kendi kendini hareket ettiren; kendiliğinden
hareket eden.
self-propelled dredge: Üretim ekipmanını pervane
nin hareketi için kullanabilen tarak gemisi; kendi ma
kinesi veya olanaklarıyla hareket edebilen tarak ge
misi.
self-propelled vessel: Kendi makinesiyle hareket
eden tekne veya gemi.
self-propelling: BKZ. self-propelled.
self-recording: Bir makine gibi, kendi görev veya ça
lışmalarını otamatik olarak kayıt yapan; otomatik ka
yıt etme.
self-starter: Mor. ilk hareketlerini sağlamak için kulla
nılan, el ile hareket veya yardımcı makine dışında ka
lan, herhangi bir cihaz;self starter; marş.
self-ventilating: Kendiliğinden havalandırmalı jenera
tör, motor vb.i).
self-winding: Bazı saatler gibi otomatik olarak kuru
487 semifluid
lan.
semantics: Anlambilim.
semi-: Yarı, yarım anlamda bir önek.
semi anthracite: Yarı antrasit; %8-%14 uçucu madde,
antrasite göre daha az sabit karbon kapsar, uzun ve
parlak bir alevle yanar; kazanlarda buhar üretmek
amacıyla kullanılmayan bir kömürdür.
semiautomatic: 1) kısmen otomatik, kısmen el ile de
netlenen: Yarı otomatik makineler için söylenir. 2)
yarı otomatik: Silah ya da tabanca için söylenir.
semi-balanced rudder: Yarı dengeli dümen.
semibituminous: Antrasitten daha yumuşak.
%14-%22 uçucu madde, depolama ve taşıma sırasın
da ufak parçalara ayrılma eğilimli, çok az duman çı
kararak yanan bir maden kömürü; yarı bitümlü kö
mür.
semibuilt crankshaft: Diz. Mot. krankı oluşturan iki
krank kolu ve krankpinin tek parçadan yapılıp, jur
nallere sıkı olarak geçirildiği krank mili; yarı yapılı
krankşaft.
semicircle: 1) yarım daire. 2) yarım daire şeklinde
olan herhangi bir cisim.
semi circular: Yarım daire şeklinde olan.
semi-closed: Yarı kapalı ya da yarı açık (buhar ve be
si suyu devresi vb.i).
semi-closed feed system: Gem. Mak. kondenser,
ekstrakşın, (yoğuşum) pompası, erecekler konden
ser, atmosfere kısmen açık bir tank, dreyn kuler, fid
suyu pompası ve ısıtıcıdan oluşan bir besi suyu dev
resi; yarı kapalı fid suyu devresi; yarı açık fid suyu
3
devresi; bu devredeki suyun her litresinde 0,10 cm
dolayında hava bulunur.
semi-closed cycle: Gaz. Türb. alçak ve yüksek ba
sınç kompresörleri, iç soğutucu, jeneratör, hava ısıtı
cısı ve gaz türbininden oluşan gemi güç devresi; ya
rı kapalı çevrim.
semiconductor: Elektrik ve ısıyı iletim özellikleri
Mes kenler ile yalıtkanlar arasında olan bir madde;
yarı iletken; yarı iletkenin direnci, artan sıcaklık ile
azalır; bunlar element veya bileşik halinde olan
german yum, selenyum, silisyum ve kurşun tellür
gibi mad delerden herhangi biridir.
semiconductor diode: Bkz. crystal rectifier.
semiconductor junction: Örneğin biri n ve diğeri p
türünde olan iki farklı tipteki yarı iletken arasındaki
bir düzlem; yarı iletken birleşme (yeri, bölgesi vb.)
semidiameter: Çapın yarısı; yarıçap.
semi-diesel engine: Günümüzde, özellikle otomotiv
endüstrisinde yararlanılan, kompresyon ya da sıkış
tırma basıncı yaklaşık 19-24 bar, maksimum basıncı
27-41 bar olan ön yanma odası, girdap yuvalı vb.i di
zel makinelerinden herhangi biri; yarım dizel makine
si; sömidizel makinesi.
semi-elliptic: Bkz. semielliptical.
semielliptical: 1) yarim elips şeklinde olan: Yaprak
yaylar için söylenir. 2) elips şekline yakın.
semi finished: istenilen ölçülere kadar işlenmemiş
veya gerekli boyutlara kadar işlenmesi mümkün (ya
lak, makine parçası vb.i); yarı işlenmiş; yarı mamul.
semifloating pin: Mot, otomobil makinelerinde oldu
ğu gibi konnektin rodun veya piston kolunun küçük
tarafına sıkıca bağlanan piston pin; yarı salınımlı per-
no ya da piston pin veya gacın pin.
semifluid: Sıvı ya da katı olmayan; yarı sıvı; ağır veya
se mikilled s t ee l
kalın, fakat akabilen; viskoz, fakat sıvı; bu tabiatta
olan bir madde.
semikilîed steel: Silisyum, alüminyum veya her ikisi
ile sadece kısmen oksijensizleştirilen çelik; yarı ölü
çelik; büyük bir bölümü %0,15-%0,25 karbon ve yak
laşık %0,05 silisyum kapsar.
semi-micro method: Küçük miktarda maddeler ve
kü çük ölçekli aletler kullanılarak yapılan analiz veya
ha zırlık yöntemi; yarı mikro yöntemi.
semipermeable: Bazı maddelerin geçmesine müsa
ade eden; yarı geçirgen.
semipermeable membrane: Belirli iyon veya mole
küllerin geçmesine müsaade eden ve diğerlerinin
geçmesine engel olan bir diyafram ya da membran;
bu tür membranlar, türlü selofanlar, ozmometreler,
veya parşümenlerde kullanılır; örneğin bakır hegzasi-
yanoferrat (II), Cu 2 Fe(CN) 6 vb.i gibi.
semiplastic: Kısmen plastik veya yoğrulabilen.
semiround: Genel olarak yuvarlak, fakat düz bir yüze
yi olan; yarım yuvarlak; balık sırtı; bu şekilde olan
herhangi bir şey.
semisolid: Jelatin gibi şekil değiştirebilen fakat sıvı ol
mayan; yarı sıvı; yarı sıvı madde.
semispherical: Yarım küre şeklinde olan; yarı küre
sel.
semi-steel: Yapısı %3-%3,5 karbon, %1-%1,4 silisyum
ve gerisi demirle dengelenen bir çelik türü; yarı çelik
(bugün kullanılmıyor).
semitransparent: Yarı saydam veya şeffaf.
senary: Altıya ait; altı
anlamında. send: Göndermek.
sending telemotor: Gem. Mak. hidrolik dümen maki
nelerinde dümen dolabı, hidrolik silindirleri, hidrolik
boruları vb.ini kapsamına alan bölüm; transmitter;
verici; gönderici telemotor.
sensation unit: Ses şiddetinin birimi olan desibel'in
(Bkz. desibel) eski adı.
sense: Algılamak.
sensible heat: Termometre (veya sıcaklık ölçer) ile
ölçülebilen ısı; hissedilebilir ısı.
sensible temperature: Bir termometrenin belirttiği
sı caklık; hissedilebilir sıcaklık.
sensitive: Duyarlı; hassas.
sensitivity: 1) hassas ya da duyarlı olma durumu ve
ya niteliği; duyarlılık; hassasiyet. 2) Herhangi bir re
gülatör durumunda hızdaki minimum değişimin ne
den olacağı regülatör pozisyonu; duyarlılık; hassasi
yet.
sensitize: Duyarlı veya hassas yapmak; özellikle: a)
Foto. ışığa karşı (film ya da levhayı) duyarlı yapmak,
b) yinelenen (mükerrer) enjeksiyonlarla bir serumu
hassas ya da çok hassas yapmak.
sensitometer: Gözlemlerde olduğu gibi duyarlılığı
ölç mek için kullanılan bir cihaz; sensitometre.
sensor: Algılayıcı.
sentinel valve: Bazan basınç giderme (rilif) valfları
nın giriş hücresine bağlanan ve tehlikeli basınçlarda
alarm veren,küçük ve yay yükü ile çalışan bir valf;
gözcü ya da nöbetçi valf; sentinel valf.
separability: Ayrılabilir olma durumu veya niteliği.
separable: Bir bütünün ayrılabilen herhangi bir
parça sına ait: Elementlerin izotopları, kütle
spektrometresi ile ayrılabilir gibi.
separate: Kısımlara ayrılmaya neden olmak; bölmek;
488 SE reac t io n
ayırmak; ayrılmak; ayrı.
separated: Bir bütünden çıkarılmış herhangi bir par
çayı belirtir; ayrılmış; çıkarılmış.
separate excitation: Bir elektrik makinesinin alanı
için, dış bir kaynaktan sağladığı akım; ayrı uyarmalı;
dıştan uyarmalı; dıştan ikazlı.
separate exciter: Dıştan ikaz eden veya uyaran; se
parate excitation.
separating: Separasyonda kullanılan bir alet (araç,
ci haz) parçasını belirtir; birbirine karışmayan sıvıları
ayırmak için kullanılan cihazın ayırma bacası gibi;
ayırma; çıkarma.
separation: 1) ayırma veya ayrılma. 2) ayrılmanın gö
rüldüğü yer; bölüm; kısım. 3) ayrılan bir şey.
separation energy: Bir çekirdekteki proton, nötron
veya alfa partikülünün bağlayıcı enerjisi.
separator: 1) ayıran kişi veya şey. 2) Mak. yağlama
yağı, yakıt vb.inden yabancı maddeleri ayıran cihaz;
separator veya ayırıcı. 3) bir akümlatörün + ve - ku
tupları arasında asite dayanıklı türlü maddelerden ya
pılmış ince levha; separator; kısa devreyi önlemek
için kullanılır.
separator, fuel: Bkz. fuel separator.
separator, oil: Bkz. oil separator.
separator plate: 1) kısa devreyi önlemek amacıyla
akü plakaları arasına konulan, asite dayanıklı plâs
tik, fırınlı gürgen veya kağıttan yapılan levhalardan
herhangi biri; akü kutup seperatörü, bazı yağ sepe-
ratörlerinde kartuşlar arasındaki madenî perde; sepa
rator levhası.
separator, steam: Bkz. steam
separator.
separator tube: Isıl dağılma tarafından izotopları
ayır mak için kullanılan bir cihaz; ayırma tüpü.
septavalent: Nad. Ola. yedi değerli.
septempartite: Yedi parçaya bölünmüş.
septenary: 1) yedi sayısına ait. 2) yedi sayısı. 3) yedi
yılda bir görülen.
septennial: 1) yedi yıl süren. 2) her yedi yılda bir ge
len, görülen, vukubulan vb.
septennially: Her yedi yılda bir.
septic tank: Bakteri hareketleri nedeniyle atık madde
lerin çürüdüğü ve ayrıştığı tank; septik tank; fossep
tik.
septilateral: Yedi kenarı olan; yedi kenarlı.
septilion: 1) ABD ve Fransa'da 1'i izleyen 24 sıfırdan
24
oluşan sayı; 10 . 2) ingiltere ve Almanya'da Vi izle
42
yen 42 sıfırdan oluşan sayı; 10 ; septilyon.
septimal: Yedi sayısına ait.
septuple: 1) yediden oluşan. 2) yedi kat; yedi misli;
yedi ile çarpmak. 3) yedi misli yapmak.
sequel: Sonuç ya da
netice.
sequence: 1) bir şeyin diğerini izlemesi veya ondan
sonra gelmesi; sıra; dizi. 2) bunun vukubulduğu sı
ra. 3) çoğu zaman düzgün şeylerin devamlı ya da
sürekli dizisi. 4) sonuç ya da netice.
sequent: 1) birbirini izleyen. 2) sıra; dizi. 3) takip
eden şey.
sequential: 1) sıra; seri. 2) dizi meydana getiren. 3)
sıralı.
ser: 2 libreden (0,904 kg) az bir miktar daha büyük
bir ağırlık birimi.
SE reaction: Atak yapan maddenin elektrolitik ayıraç
olduğu, bir başkasının yerine kullanılan tepkime; SE
tepkime.
seria l
serial: 1) sıra ya da diziye ait; sıra şeklinde düzenlen
miş; sıra şeklinde meydana gelmiş. 2) seri ya da se
riler halinde olan. 3) periyodik olarak.
serial number: Makinelerin yapıldıkları zamanı belir
ten sayı; seri numarası.
series: Elektriksel cihazları bağlama yöntemlerinden
biri; seri bağlama.
series capacitances: Elekt. türlü sayıda seri bağlı ka-
pasitör, kondensatör veya meksefe; seri bağlı kapa-
sitörler.
series circuit: Elekt. seri bağlı direnç, kapasitörvb.in-
den oluşan devre; seri devre.
series connection: Seri bağlama.
series generator: Bkz, series-wound generator.
series motor: Seri alan sargısına sahip olan bir doğ
ru akım motoru; seri motor.
series-parallel circuit: Elekt. hem seri ve hem de pa
ralel dirençlerin bulunduğu devre; seri-paralel dev
re.
series-parallel resistor: Seri ve paralel (bağlı) direnç
ler.
series resistors: Elekt. seri bağlı dirençler; seri di
renç elemanları; seri dirençler.
series-winding: Doğru akım makinelerinin endüvi ile
seri durumda olan kutup ya da alan sargısı; seri sar
gı; kalın sargı.
series-wound generator: Alan sargısının endüvisi iie
seri olduğu ve izoleli kalın tellerden oluşan bir DC
elektrik üreteci; seri jeneratör; seri dinamo; sadece
lâboratuvarlarda kullanılır.
series-wound motor: Bkz. series motor.
Serpek process: Atmosferik nitrojeni fikse etmek ve
ya asabitleştirmek için uygulanan bir yöntem; Ser
pek yöntemi; bu yöntemde alüminyum ile nitrojen
den alüminyum nitrür, sonra parçalanarak amonyak
elde edilir.
serpentine: 1) bobin yapılmış veya sarılmış; sargı;
Mak. içersinden sıcak su, buhar vb. i geçirilerek ısıt
ma görevi yapan boru demeti; serpantin; Yakıt, yağ
tankları, evaporator, ısıtıcılar, vb.lerlnde kullanılır. 2)
çoğu zaman yeşil veya kahverengimsi kırmızı olan
bir mineral, magnezyum silikat, Mg 3 Si 2 0 7 .2H 2 0 ;
yı- lantaşı.
serrated: Tırtıl çekilmiş; tırtıllı.
serrated piston skirt: Kompresyon ve yağ kontrol
segmanlarının altında kalan, eteği tırtıllanmış piston;
bazı alüminyum pistonlarda tırtıllar arasındaki kanal
larda yağ tutmak ve bu yağı silindir yüzeyine dağıt
mak için kullanılır; eteği tırtıllı piston.
serrated thumbnut: Dış yüzeyine tırtıl çekilmiş daire
sel somun; tırtıllı somun.
serriform: Testere şeklinde; şekli testereye benze
yen.
serrulate: Kenarı boyunca küçük, çok ince testere diş
lerine sahip olan.
server: Bilgisay. hizmet programı.
service: 1) yıkama ve yağlama. 2) bakım yapma. 3)
elektrik enerjisi, su, ulaşım, posta telefon vb.i gibi ka
muya sağlanan hizmetler. 4) bunları sağlamanın
yöntemi veya usulü. 5) Den. işte kullanılan (halat,
tel vb.) herhangi bir madde. 6) hizmete ait, hizmet
için veya hizmette. 7) kontrol, ayar, onarım, yakıt
vb. i ile göreve hazır hale getirmek.
service brake: Oto. el freni; servis freni.
489 settle
service elevator: Hizmetliler tarafından yük, eşya, ba
gaj vb.i taşımak için kullanılan asansör; yük asansö
rü.
serviceman: 1) görevi bir şeyleri onarmak veya ser
vis vermek olan Kişi; tamirci; radyo tamircisi gibi;
service man, service-man şekillerinde de yazılır.
service manual: Bir makine, elektrik motoru vb.inin
işletme, bakım ve onarım yöntemlerini veren kitap
ya da kitapçık; işletme el kitabı; bakım ve onarım ka
talogu.
service pump: Buh. Kaza. fuel oili dinlendirme {Bkz.
settling tank) tanklarından alarak onu basınçla
(-15 bar) püskürtücülere veren tulumba; servis
pompası.
service speed: Bir ticaret gemisi, tren, otobüs vb.i ta
şıtların normal işletme sürati; servis hızı ya da sürati.
service station: 1) mekanik ve elektriksel cihazlar
için parça, onarım servisi vb. sağlayan yer; Radyo
bakım istasyonu gibi. 2) bu tür hizmeti oto, kamyon
ve motosikletler için sağlayan yer; benzin istasyonu.
service tank: Gemi dizel motorlarına akaryakıt sağla
yan ve onları 12 saat süre ile çalıştıracak kapasitede
olan tank; servis tankı; day tank şeklinde de kullanı
lır.
service tools: Gemi mağazası, atelye vb.inde bulu
nan bakım, onarım ve ayar takımları; servis takımla
rı.
servo control: Aerodinamik veya mekanik rölelerle pi
lotun gayretini güçlendiren ya da takviye eden bir
kontrol cihazı; servo kontrol.
servo mechanism: Elektriksel veya mekanik impuls-
larla çalışan ve otomatik olarak bir makine, alet vb.i-
ni çalıştıran bir elektrik motoru, pompa vb.i gibi bir
cihaz; elektromekanizma.
servomotor: Hidrolik olarak küçük kuvvetleri büyüt
mek için kullanılan bir mekanizma; servomotor; di
zel motorlarının tornistan donanımları, hidrolik regü
latörler vb.i yerlerde kullanılır.
servomotor cylinder: Servomotor silindiri.
servomotor piston: Servomotor pistonu.
servomotor rod: Servomotor rodu; servomotor pisto
nuna bağlı olan ve onun hareketini rak koluna ya da
kremayer dişli ile püskürtme pompası plencerine ile
ten rod.
servomotor spring: Servomotor pistonu üzerinde bu
lunan yay; pistonun alt tarafındaki yağ boşaldığı za
man onu aşağıya doğru iter; servomotor yayı.
sesquioxide: Üç atom veya eşdeğer oksijenin, iki di
ğer element veya kök ile birleştiği oksit.
set: 1 a) çalışmak için (bir cihaz, veya makinenin ha
reketli parçasını) yerinde tutmak, b) koymak; yerleş
tirmek (bıçak, traş makinesi vb.), c) ayarlamak (tes
tere dişlerini). 2) kolay boyanır yapmak (bir boyayı).
3) takım. 4) küme.
set chisel: Perçin, civata vb.inin başlarını kesmek
için kullanılan geniş ağızlı keski.
set off: Kapamak.
set on: Açmak.
setscrew: 1) bir parçadan diğerine geçen ve onun ha
reketine engel olan makine vidası; setuskur. 2) bir
yay vb.inin tansiyonunu ayar etmek için kullanılan vi
da.
setting: Ayar.
sertle: 1) tortusunu çöktürerek (bir sıvıyı) temizle-
settlers
elle r
mek. 2) tortularını çöktürerek daha berrak yapmak.
settlers: Bkz. settling tank.
settling: Bir sıvıyı belirli bir süre dinlendirerek (yakla
şık 12 saat) ağır katı parçacıklar ye suyunu çöktüre
rek giderme; dinlendirme.
settlings: Bir sıvının dibinde biriken katı madde; tor
tu.
settling tank: Gem.Mak. yakıt, yağ vb. i sıvıların için
deki yabancı maddelerin çökmesi için kullanılan ve
içinde çoğu zaman bir ısıtıcı bulunan tank; dinlendir
me tankı; settling tank.
set up: Bir deneye hazır olmak, örneğin damıtma ara
cı kurmak için (imbik, kondensatör, üç ayaklı sehpa,
bek, termometre ve bir alıcı) bir cihazın ayrı parçala
rını birbirine bağlamak veya toplamak; kurmak.
seven: 1) altı ile sekiz arasındaki tam sayı; yedi; 7 ve
ya VII. 2) numarası 7 olan kişi veya şey.
seventeen: On yedi; 17; XVII.
seventeenth: On yedinci; 17.; 17 nci. 2) bir şeyin on
yedi eşit parçasından birini belirten. 3) bir şeyin on
yedi eşit parçasından herhangi biri; 1/17.
seventh: 1) yedinci; 7 nci; 7. 2) bir şeyin 7 eşit
parça sından herhangi birini belirtir. 3) bir şeyin
yedi eşit parçasınadn herhangi biri; 1/7.
seventhly: Yedinci yerde.
seventieth: 1) yetmişinci; 70 inci. 2) bir şeyin yetmiş
eşit parçasından herhangi birini belirten. 3) bir şeyin
yetmiş eşit parçasından herhangi biri; 1/70.
seventy: Yetmiş; 70 ya da LXX.
seventy-five: Yetmiş beş mm'lik top; özellikle, Birinci
Dünya Savaşı'nda kullanılan bu çaptaki ateşli silah.
sever: 1) ayırmak; bölmek. 2) parçalanmak; kopmak.
severable: Kopabilir; bölünebilir.
severe: 1) aşırı şekilde düz veya basit. 2) sert; şiddet
li; ağrı vb.i gibi şiddetli veya yoğun. 3) zor, güç.
sewage: Kanalizasyon tarafından taşınan atık madde
ler; biyolojik atık; necaset.
sewage gas: Bkz. sewage-sludge gas.
sev/age pump: Kanalizasyon pisliğini, toplandığı tank
ya da tanklardan alarak sahildeki tesislere basan
pompa; necaset pompası; pislik pompası; dışkı pom
pası.
sewage-sludge gas: Kanalizasyon tesislerinin geliş
mesi sonucu üretilen ve içten yanmalı makinelerde
yakıt olarak kullanılan bir gaz; kanalizasyon gazı;
Bkz. sewer gas.
sewage tank: Gemilerde necaset ve pisliğin, bu ara
da hela ve idrar kaplarından vb.i gelen, atıkların top
landığı nispeten küçük kapasiteli bir tank; pislik tan
kı; necaset tankı.
sewerage: 1) kanalizasyonlarla atık maddeler veya
yüzey sularının giderilmesi. 2) kanalizasyon sistemi.
3) atık madde.
sewer: Su veya biyolojik atıkları taşıyan yeraltı boru
su.
sewer gas: Kanalizasyon gazı; kanalizasyon sarnıçla
rında görülen ve biyolojik atıkların çürüme ve fer
mantasyonundan oluşan ve başlıca CH4 kapsayan
bir gaz; gaz makineleri ya da motorları için yakıt ola
rak kullanılır.
sewing machine: Dikiş, nakış makinesi.
sexagenary: Altmış sayısına ait veya onu belirten.
sexagesimal: Altmış sayısına ait veya altmış sayısına
göre; Mate, paydası altmış veya altmışın kuvveti
490 sha f t b eari ng s , p ro p
olan bir kesir.
sexcentenary: Altı yüze (600) ait, özellikle altı yüz yıl;
altı yüzüncü yıldönümü.
sexivalent: Altı değerli; altı değer veya valansa sahip
olan.
sexpartite: Altı parçaya ait; altı parçaya bölünen.
sextan: Her altı günde bir görünen ya da vukubulan;
her altı günde bir görünen ateş vb.
sextant: 1) cisimler arasındaki açısal mesafeyi ya da
uzaklığı ölçmek için kullanılan bir cihaz; sekstant:
Bir gök cismi ve ufuk veya diğer bir gök cismi arasın
daki açının ölçümü ile geminin mevkiini saptamak
için navigatörler tarafından kullanılır. 2) Nad Ola. da
irenin altıda biri.
sextillion: 1) ABD ve Fransa'da 1'i izleyen 21 sıfırlı sa
21
yı; 10 . 2) ingiltere ve Almanya'da 1'i izleyen 36 sı
fırdan oluşan sayı; 10
36
;
sekstilyon.
sextodecimo: 1) matbaa kâğıdının 16'ya katlanmasıy-
la yapılan bir kitabın sayfa ölçüsü; yaklaşık olarak
114x171 mm (4,5x6,75 inç). 2) böyle bir, sayfa ölçü
lerine sahip kitap.
sextuple: 1) altıdan oluşan; altı kapsayan. 2) altı mis
li; altı kat. 3) miktarını altı misli daha fazla yapmak
veya olmak; altı ile çarpmak.
s.g.: Bkz. specific gravity.
shackle: 1) Oto. makas küpesi. 2) bağlamak için kul
lanılan türlü aletlerden herhangi biri; bağlama demi
ri, kelepçe vb.i 3) Den. iki zincir baklasını birbirine
bağlayan çelik parça; kilit.
shade: 1) güneşten gelen ışık ışınlarının aşağı yukarı
mat bir cisim tarafından kesilmesinin neden olduğu
göreli karanlık; gölge. 2) ışıktan korunmak veya onu
perdelemek için kullanılan türlü cihazlardan herhan
gi biri. 3) ışık veya ısıdan korumak ya da perdele
mek. 4) karartmak; donuklaştırmak; loş yapmak.
shade line: Tek. Res. gölge çizgileri; gölgeleme çizgi
leri.
shadily: Gölgeli bir tarzda veya şekilde.
shadiness: Gölgeli durum veya nitelik.
shading: 1) ışık veya ısıya karşı koruma; gölgelik. 2)
bir resimde ışık veya gölgenin belirtilmesi. 3) nitelik,
tür vb. inde olduğu gibi herhangi küçük bir fark veya
değişim.
shadowgraph: 1) aydınlatılmış bir yüzeye gölge düşü
rerek üretilen bir görüntü veya siluet. 2) X ışını fotoğ
rafı; radyograf veya röntgen filmi.
shadowiness: Gölgeli olma durumu veya niteliği.
shadowless: Gölgesi düşmeyen; gölgesiz. 2) aydınla
tılmış bir yüzeyde gölgesiz.
shadowy: 1) gölgeye benzeyen; gölge tabiatında
olan, özellikle gerçek olmayan veya maddesiz. 2)
gölge ile kaplanmış veya gölge üreten. 3) sembolik.
shaft: 1) güdümlü mermi veya onunla kıyaslanacak
bir şey. 2) ışık konisi veya sütunu. 3) hareketi meka-
niksel bir parçaya ileten madenî kısım; mil; şaft. 4)
bir maden ocağına hava girmesini sağlayan kanal
ya da pasaj; havalandırma bacası; hava bacası. 5)
ısıtma ve havalandırmada kullanılan hava kanalı ya
da borusu.
shaft alley: Bir gemide, pervane veya ara şaftlarının
bulunduğu hacim; şaft yolu; şaft tüneli.
shaft bearing: Bkz. shaft bearing, propeller.
shaft bearings, propeller: Bkz. propeller shaft bea
rings.
shaft, cam
shaft, cam: Bkz. cam shaft.
shaft centeriine: Şaft veya milin yatay ekseni veya
merkez hattı.
shaft, crank: Bkz. crank shaft.
shaft deflection: Gem. Mak. pervane şaftları veya ara
şaftlarda kendi ağırlıkları nedeniyle oluşan ve iki taşı
yıcı yatak arasındaki mesafenin küpü ile çoğalan
sapma ya da deflekşın; şaft deflekşını.
şaft, driven: Bkz. driven shaft.
shaft-driven: Gem. Mak. şaft ya da pervane şaftı (ara
şaftlar) tarafından çalıştırılan (jeneratör, devir sayacı
vb.i gibi).
shaft-driven generator: Gem. Mak. çoğu zaman di
zel motorlu gemilerde ana makine çalıştırıldığı za
man devreye sokulan ve ara şaftların birinden hare-
ket alan dinamo; şaft dinamosu; şaft jeneratörü.
shaft, driving: Bkz. driving shaft.
shaft gland: Rotorşaftın türbin keysinden çıktığı bo
ğazlara donatılan ve türbin keysinden buhar kaçakla
rını azaltan, kondensere hava emilmesini önleyen kı
sımlar; boğaz glendleri; karbon, labirent ve hidrolik
türleri vardır.
shaft guide: Şaft, mil veya bir rodun içinde hareket
ettiği kısım; şaft gayıtı; mil gayıtı; Supap gayıtı gibi.
shaft horsepower: Motorlar veya pistonlu buhar ma
kinelerinde, makine tarafından krank mili kaplinine
iletilen güç; şaft beygirgücü; effektif beygirgücü;
fren beygirgücü; Ne = p6 . vd . n . i / 0,45.z eşitliğin
den hesaplanır. (N e = fren beygirgücü, p = fren or
talama basıncı, bar, vd = strok hacmi, rrr, n = de
vir sayısı, rpm ve i = silindir sayısı, z = 1 (iki zaman
lı Mk.), z = 0,5 (iki zamanlı ve çift etkili Mk.ler ve
z = 2 (Dört zamanlı Mk.ler içindir).
shafting: Hareketi aktarmak, veya iletmek için kullanı
lan miller veya havalandırma sistemi veya gurubu.
shaft, intermediate: Bkz. intermediate shaft.
shaft-operated: Özellikle bir gemi makinesinin perva
ne ara şaftları ile çalıştırılan (regülatör, elektrik jene
ratörü vb.); şaft tarafından çalıştırılan ya da işletilen.
shaft, propeller: Bkz. propeller shaft.
shaft tunnel: Bkz. shaft alley.
shaft turning gear: Şaft veya mil tornagiri; gemilerde
pervane şaftını ve dolayısıyla pervaneyi çok ağır dön
dürmek için kullanılan elektrikli, buharlı veya hidro
lik, bazan elle çalıştırılan, dişlilerden oluşan basit bir
makine.
shake: 1) kısa, hızlı hareketlerle aşağı yukarı, ileri ve
geri veya bir yandan diğer bir yana doğru harekete
neden olmak; çalkalamak. 2) titreşmeye neden ol
mak; titreşmek; ihtizaz yapmak. 3) sallanmak; dalga
lanmak. 4) düzensiz ve çabuk olarak aşağı yukarı,
ileri geri, bir yandan diğer bir yana doğru hareket et
mek veya hareket ettirilmek. 5) sallanma işi veya ha
reketi; ileri geri hareket. 6) düzgün olmayan hare
ket; titreme hareketi.
shaker: 1) özellikle karıştırma veya harman etmede
kullanılan bir cihaz; karıştırıcı; tuzluk veya biberlik.
2) sallayan veya karıştıran şey ya da kişi.
shale oil: Bitümlü şist veya linyitten elde edilen koyu
bir mineral yakıt (petrol).
shallow: 1) derin olmayan; sığ. 2) bir su kütlesindeki
derin olmayan (sığ) yer. 3)sığ yapmak veya olmak.
shank: Biyel ya da piston kolunun alt veya üst uçları
arasındaki kısmı veya gövdesi.
491 shearing
shape: 1) fiziksel veya uzaysal şekil. 2) belirli bir kişi
veya şeyin belirgin şekli. 3) düşsel şekil; hayalet. 4)
belirli, muntazam veya uygun şekil. 4) belirli bir şe
kil vermek.
shapelesness: Belirli bir şekli olmayan ve derhal bu
lunduğu kabın şeklini alan; şekilsizlik (akışkanlar
için söylenir).
shaper: 1) malzemeye şekil veren kişi veya şey; vara
gele tezgâhı. 2) işlenecek parçanın sabit ve aletin ek-
senel hareketli olduğu bir takım tezgâhı; planya tez
gâhı.
shaping: Bir malzemeye işleyerek şekil verme.
shaping machine: Planya tezgâhına benzeyen, ça
pak çıkaran kalemin sabit ve işlenecek parçanın ha
reketli olduğu bir tezgâh; bir tür planya tezgâhı;
planya tezgâhı için yeterli büyüklükte olmayan par
çaları işleyen tezgâh.
sharp: 1) kesme ya da delme için kullanılmaya uy
gun; ince bir ağız veya sivri bir uca sahip olan. 2)
ağzı ve ucu olan; yuvarlak olmayan; sivri. 3) kum gi
bi sert, açısal parçacıklardan yapılmış. 4) duyular
üzerinde şiddetli etkisi olan; özellikle: a) soğuk; rüz
gâr gibi kesen, b) şiddetli; yoğun; ağır. c) kuvvetli;
keskin. 5) fevkalade ince uçlu bir dikiş iğnesi. 6) kes
kin, sivri.
sharp-edge: Keskin ağız veya ağızları olan; keskin;
keskin ağızlı.
sharpen: Keskin veya daha keskin olmak; keskin yap
mak; bilemek.
sharpener: 1) kalem açacağı; kalemtraş; bıçak veya
makas bileyen kişi; bileyici. 2) bileme tezgâhı.
sharpening stone: Bileği taşı; su taşı.
sharpless purifier: Rotoru uzun, dar bir silindir şek
linde olan ve daha çok buhar türbinli gemilerde kul
lanılan yüksek devirli (yaklaşık 15 bin rpm) yağ se-
paratörü; şarples temizleyici; şarples separatörü;
tam olarak: Sharpless centrifugal purifier şeklinde
yazılır (ticarî bir marka).
sharpless separator: Bkz. Sharpless purifier.
shatter: 1) bir darbe ile anî olarak kırmak veya parça
lara ayırmak. 2) ağır hasar vermek; tahrip etmek. 3)
kırılmak veya parçalara ayrılmak; hasar görmek. 4)
kırılmış parçalar.
shatterproof: Kırılmaz, dağılmaz ya da parçalanmaz.
shave: Traş olmak, soymak, dilim yapmak vb.i için
kullanılan alet; jilet; rende.
shaving: Talaş alma; talaş çıkarma; talaş (metalik).
shavings: Takım tezgâhları tarafından çıkarılan talaş
veya çapak.
shear: 1) makas veya benzer keskin ağızlı bir aletle
kesmek. 2) keserek (saç, yün vb.) çıkarmak. 3) bu
dama, kırpma (yün kesme), metal vb.ini kesmek
için makas gibi kesici bir alet kullanmak. 4) kesme
gerilmesinin etkisi altında kırılmak. 5a) Nad. Ola. bir
çiti ağızlı büyük makas, b) böyle bir makasın tek ağ
zı. 6) metal, özellikle levha metal kesiminde kullanı
lan herhangi bir makine. 7) kesme işi, işlemi veya
sonucu. 8a) kesme gerilmesi, b) kesme gerilmesi
nin etkisinden gelen ve şekilde bozulmaya neden
olan herhangi bir gerilme ya da bozulma.
shear cracks: Kesme çatakları.
shear force: Kesme kuvveti.
shearing: 1) bir makasla kesme işlemi veya hareketi;
kesme; makaslama. 2) makasla kesilip çıkarılan şey.
sheari n g f orc e
shearing force: Bkz. shear force.
shearing machine: Makas makinesi veya tezgâhı;
saç kesme makinesi.
shearing strength: Bir metal parçasının merkez ekse
nine dikey olarak uygulanan ve onu iki parçaya ayır
maya yeterli kuvvete eşdeğer dayanıklığı.
shearing stress: Birbiri üzerinde kayan ve temas
eden iki parça ya da katmanın, temas düzlemine zıt
yönlerde hareket etmesi sonucu oluşan kuvvet veya
etki; kesme gerilmesi.
shearing test sample: Kesme deneyi için hazırlanan
örnek ya da numune; kesme deneyi numunesi.
shear load: Kesme yükü.
shear modulus: Kesme modülü; Bkz. modulus of ri
gidity.
shears: 1) büyük makas; teneke veya saç makası. 2)
metal vb. kesmek için kullanılan türlü büyük alet ve
ya makinelerden herhangi biri. 3) yüzer vinç ya da
algarna.
shear strake: Gemi borda kaplamasının güverte strin-
gerlerine bağlanan en üst saçı; siyer kaplaması saçı;
siyer saçı gemi elemanıdır.
shear stress: Birbirine bağlanmış iki düzlemin birbiri
ne dik açıda itilmesiyle oluşan gerilme; örneğin per-
çinli bağlama; perçinleri kesmeye çalışan kuvvet ve
ya kuvvetlerin oluşturduğu gerilme; kesme gerilme
si.
sheathing: Kaplama, özellikle: a) gemi karinası veya
teknenin koruyucu kaplaması, b) bunlar için kullanı
lan malzeme.
sheave: 1) palangalara donatılan, çevresinde halat,
palamar vb. lerine gayıtlık yapacak şekilde oyuğu
bulunan bir makara; palanga makarası; kasnak. 2)
Buh. Mak. krank miline bağlı olup, slayt valfın hare
ketini sağlayan disk; eksantrik puli Bkz. eccentric
pulley.
sheave, eccentric: Bkz. eccentric pulley.
shed: 1) atelye, depo, barınak olarak kullanılan kü
çük, kaba yapı; baraka. 2) çoğu zaman ön tarafı ve
etrafı açık ambar gibi veya hangara benzer; büyük
kuvvetli yapı; hangar.
shell-and-tube cooler: Borulu soğutucu; Bkz. surfa
ce cooler.
sheen: Parlaklık; ışık saçmak; parlamak.
sheer: Bir gemi teknesinin yukarı doğru olan eğimi;
borda çalımı; siyer.
sheer legs: Bir tür kaldırma cihazı; yüzer vinç; algar
na.
sheet: 1) alev, su, buz vb. i gibi geniş ve devamlı bir
yüzey, katman vb. i. 2) cam, teneke, kontrplak vb.
herhangi bir malzemenin geniş, çoğu zaman dikdört
gen şeklindeki parçası, 3) levha; plâka.
sheet: 1) yelkenin alt köşesine bağlanan halat ya da
zincir; uskuta. 2) Çoğ. açık bir teknenin kıç tarafı ve
başta oturulacak, oturaklarla işgal edilmemiş boş
yerler.
sheet anchor: Büyük göz demiri ağırlığında, geminin
ortasında taşınan ve emercensi durumlarda kullanı
lan demir; ocaklık emiri; ocaklık çıpası.
sheet copper: Conta malzemesi olarak hava, buhar
ve petrol ürünleri boru devrelerinde kullanılan, yük
sek sıcaklığa dayanıklı, ancak hafifçe oksitlenen döv
me levha bakır.
sheeting: Bir yüzeyi kaplamak için kullanılan bir mal
zeme: Bakır levha gibi.
492 shielding
sheet iron: Rulo haline getirilmiş ince. yassı levha de
mir; saç.
sheet lead: Sıcaklığı 100°C'yi ve basıncı 45-50 barı
geçmeyen yerlerde conta olarak kullanılan madde;
levha kurşun.
sheet metal: Levha şeklinde ince, rulo yapılmış me
tal.
sheet metal screw: Saç vidası; metal levha vidası;
metal vidası.
shelf: Maden, toprak, çakıl vb. i altındaki solit kaya
katmanı.
sheet packing: Levha şeklinde conta malzemesi; lev
ha salmastra veya conta.
shell: 1) Diz. Mot, iç yüzeyi yumuşak, kaypak veya
antifriksiyon bir metalle kaplı, yarım silindir şeklinde,
çoğu zaman çelik ve bazan bronzdan yapılmış ya
tak; şel yatak. 2) Kimy. bir atomda elektronları kapsa
yan küresel katmanlardan biri; kabuk, b) böyle bir
katman tarafından kaplanan hacim. 3) türbin mahfa
zası; Bkz. casing. 4) büyük bir toptan ateşlenen pat
layıcı mermi. 5) metal veya kâğıttan yapılmış barut,
mermi ya da saçma kapsayan bir mahfaza; mermi
kovanı.
shellac (shellack, shell-lac): 1) cila, plâk, izolasyon
(yalıtım) maddesi vb. i yapımında kullanılan, çoğu
zaman ince, pul şeklinde üretilen, damıtılmış lâk ya
da reçine; gomalak. 2) şellâk reçinesi ve alkol kapsa
yan, ince, çoğu zaman saydam bir tür cila. 3) vernik
cinsinden bir yapıştırıcı. 4) şellâk uygulamak veya
tatbik etmek; şeilak ile kaplamak veya muamele et
mek.
shell bearing: Bkz. sleeve bearing.
shell boilers: Silindir şeklindeki alev borulu kazanla
ra uygulanan bir deyim; Bkz. fire tube boilers.
shell document: Kabuk belge.
shell reamer: Mak. derin ya da geniş delikleri büyüt
mek için kullanılan, düz ya da spiral aletlerden her
hangi biri; kabuk rayba.
shellsols: Sıv. Yük. Şelsol'lar; "Şelsol A"; "Şelsol B";
"Şelsol E"; "Şelsol F"; Şelsol K"; "Şelsol LF"; "Şelsol
N"; "Şelsol R"; "Şelsol RA"; her bölüm karışımı tehli
kesiz, bir bölümü yangın tehlikesi oluşturan, nem
emmeyen, dayanıklı, kendine has kokulu, insan sağ
lığı için az zararlı, özgül ağırlıkları farklı, kaynama ve
donma noktaları belli olmayan, 25°C'de viskoziteleri
0,90-1,91 cS arasında değişen bir sıvı; gemilerde
çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
sherardize: Kuru ısıtma işlemiyle çinko ile galvaniz
yapmak.
S.H.F.: Bkz. süper high frequency.
shield: 1) bir makinenin hareketli parçalarını örten ko
ruyucu veya güvenlik perdesi. 2) katot ışın huzmesi
nin şiddetini kontrol eden bir elektrot. 3) ışınım veya
radyasyonu önleyen yapı; kalkan.
shielded cable: Televizyon, radyo, telsiz cihazı vb. i
gemi elektrikli cihazlarında parazit vb. ine neden ol
mamak için, gemi vb. i kablolannın folyoları üzerine
yerleştirilen bakır, pirinç veya galvanizli ince teller
den örülmüş kılıf; koruyuculu kablo; ekranlı kablo.
shielding: 1) dış manyetik veya elektrostatik alanlara
karşı korumak üzere elektriksel bir cihazın metal
mahfazası. 2) reaktör bölmesi içinde reaktörün çalış
masını sağlayan cihazları ve dışta ise işletmeci per
soneli korumak amacıyla radyasyon seviyesini koru
mak üzere görev yapan koruyucu; kalkan.
shif t 493 shoc k w av e

shift: 1) bir kişi, yer veya durumdan diğerine hareket

shippable: Taşınabilir.
etmek veya transfer olmak. 2) diğer türden olan ile
shipper: Malları taşıtan kişi veya acenta; nakliyeci.
değiştirmek. 3) bir donanımdan diğerine değiştir
shipping: 1) yük gönderme veya nakletme işi; gemici
mek. 4) yer değiştirmek. 5) yönde değişme: Rüzgâr
lik; denizcilik 2) milliyeti, bağlama limanı, endüstri
için söylenir. 6) vitese geçirmek. 7) kaydırmak.
vb, özellikle tonajlarına göre gemilerin tümü.
shift gear: Oto. vites dişlisi; vites donanımı.
shipping clerk: Taşınacak yükleri hazırlayan ve kayıt
shift gear lever: Oto. vites kolu.
eden görevli; gemi kâtibi.
shift lever: Bkz. shift gear lever.
shipping room: Taşınmak üzere taşıyıcı tarafından
shim: 1) Diz. Mot. yatak çeneleri, krank pin yatakları
yüklerin alındığı bir oda veya bölüm; sevkiyat bölü
ile piston kolu vb. aralarına konularak yatak boşluğu
mü veya dairesi.
veya ölü hacim klerensinin ayarlanmasında kullanı
lan metal levha parçaları; yatak layneri; layner; şa ship, refrigerated: Bkz. refrigerated ship.
mata; şim. 2) şim ya da şamatalarla donatmak veya ship propulsion: Geminin yürütülmesi; gemi yürüt
teçhiz etmek. me veya tahrik.
shim snip: Şim, şamata veya layner kesmek için kul ship-rigged: Den. üç ya da daha fazia direk ve kare
lanılan bir alet; şamata (şim) makası. yelkenlerle donatılmış gemi.
ship's gear: Bkz. ship's tackle.
shim stock: Şim, şamata veya layner (yatak layneri
ship's papers: Uluslararası kanun, liman yetkilileri
vb.i) yapımında kullanılan malzeme; şim malzemesi;
vb. inin gereklerini karşılamak üzere bir ticaret gemi
şamata malzemesi.
si tarafından taşınması gereken dokümanların tümü;
shine: 1) ışık neşretmek, vermek veya yansıtmak;
gemi evrakı.
ışık la parlak olmak; parlamak; ışık saçmak; akkor
hali ne gelmek. 2) parlamaya neden olmak. 3) ship's refrigerator: Den. genel olarak gemilerin ikin
cilâlaya rak, ayakkabı gibi parlak yapmak. 4) ci güvertelerine yerleştirilen bir soğutucu; buzluk; et,
parlaklık; aydın lık, 5) cila; perdah. balık, sebze, meyva vb. lerini soğutmak üzere kulla
nılır.
shininess: Parlak olma durumu veya niteliği; parlak
ship's righting arm: Geminin düzeltme kolu; Bkz.
lık.
righting arm.
shining: 1) ışık yayma veya yansıtma; ışıklı; parlak.
ship's screw: Gemi pervanesi; Bkz. screw propeller,
2) çok parlak.
propeller.
shiny: 1) parlak; ışık çıkaran; ışıklı. 2) düzgün olarak
ship sweat: Gemi yapısına ve yüke zarar veren bir
parlatılmış; cilâlı.
olay; gemi terlemesi; gemi yapısının veya yükün ha
ship: 1) kürek, yandan çark veya benzer bir şey ile
valandırılması sırasında, havanın çığlaşma noktası
hareket etmeyen, derin sularda seyir yapacak önem
nın altına kadar soğutulması sırasında görülür.
li büyüklükte herhangi bir tekne; gemi. 2) civadralı
ship's tackle: Den. bir geminin yükleme-boşaltma ve
ve en az üç kare armalı direkleri olan bir yelkenli ge
ya tahmil-tahliye donanımı; gemi yük donanımı.
mi. 3) gemi zabitleir ve tayfası. 4) herhangi bir uçak.
shipway: 1) geminin üzerinde yapıldığı veya inşa edil
5) gemiye koymak ya da almak. 6) herhangi bir taşı
diği ve oradan denize indirildiği taşıyıcı bir yapı; kı
yıcı ile göndermek ya da nakletmek. 7) ağır denizler
zak. 2) gemi kanalı.
de olduğu gibi alabandalardan su almak. 8) bir ge
shipwreck: 1) kazaya uğramış bir gemiden kalanlar.
mi ya da teknede (bir cismi) belirli bir yere koymak
2) fırtına, çatışma, karaya gitme vb. i nedenlerle bir
veya tespit etmek. 9) bir gemide çalışmak için (kişi
geminin kayıp ya da tahrip olması. 3) deniz kazası
yad a kişileri) angaje etmek. 10) kovmak;
na uğramaya neden olmak. 4) tahrip olmak; harap
uzaklaştır mak. 11) gemiye binmek; gemiye çıkmak.
olmak veya kazaya uğramak.
12) bir ge mide hizmet için angaje olmak.
shipwright: işi gemi yapım ve onarımı olan kişi; tersa
shipboard: Gemide, gemi içinde.
ne işçisi.
shipboard system: Sintine, safra (balast) sağlık vb. i
shipyard: Gemilerin inşa edildiği ve onarıldığı yer; ter
sistemler gibi, gemi devrelerinden herhangi biri; ge
sane; gemi yapım ve onarım tersanesi.
mi sistemi; gemi devresi.
S.H.M.: Bkz. simple harmonic motion: Basit veya ya
shipbuilder: işi gemiler dizayn ve inşa etmek olan ki
lın harmonik hareket.
şi; gemi yapımcısı.
shock: 1a) anî ve güçlü bir sarsıntı; şiddetli bir darbe,
shipbuilding: Gemi yapımı; gemi inşası; gemi inşa-
sarsıntı veya şok. b) böyle bir sarsıntının sonucu ve
iye; gemilerin yapımına ait; gemi yapımında kullanı
etkisi. 2a) vücuttan elektrik akımı geçirerek sinirlerin
lan.
aşırı uyarılması. 3) Tıp. kan basıncının düşmesi, za
ship girder: Bir teknenin yapısal parçalarını belirtmek
yıf ve hızli nabız ve bazan bilinçsizlik biçiminde beli
için kullanılan bir terim; gemi yapısı.
ren dolaşım sistemi bozukluğu; şok. 4) elektriksel
ship in ballast: Den. safralı gemi.
şok uygulamak (vücuda).
shipman: 1) gemici; denizci. 2) gemi kaptanı; gemi
shock absorber: Otomobil yayları, gemi dizel motor
süvarisi.
ları, vb. inde olduğu gibi, şok kuvvetlerinin azaltılma
shipmaster: Bir ticaret gemisine kumanda eden za
sını sağlayan mekanik bir cihaz; şok emici; amorti
bit; kaptan; gemi süvarisi.
sör; şok giderici.
shipmate: Aynı gemideki denizci.
shocking: Ağır bir darbe veya şoka benzer bir etkiye
shipment: 1) eşyaların ya da malların taşınması veya sahip olan.
nakledilmesi. 2) gönderilecek yük.
shock wave: Hava akımının sesten küçük hızdan da
shipowner: Bir gemi ya da gemilerin sahibi veya his ha yüksek hıza değiştiği fevkalade dar bir bölge;
se sahibi; armatör; gemi sahibi. şok dalgası. 2) Mot. silindir içinde türlü nedenlerle,
sho e 494 shrin k

yanma sırasında saniyede 2000-3000 metre hıza eri

maksızın egzoz pencerelerinden kaçması.
şen gaz akımı; gaz ya da yakıt vuruntusu.
short-circuited: Elekt. kısa devre olmuş; kısa devreli.
shoe: 1) tekerleğe basarak sürtünme üreten ve hare
short-circuited coils: Elektrik makinelerinin alan sar
keti yavaşlatan veya durduran fren eğri parçası; fren
gıları ya da endüvilerinde kısa devre olmuş sargılar;
papucu. 2) bir oto lâstiğinin dış mahfazası; oto dış
kısa devreli sargılar.
lâstiği. 3) elektrikli trenlerin üçüncü raydan akım al
short circuiting: Elekt. kısa devre yapma.
dıkları kayma temaslı levha. 4) Gem, Mak, çok kolar-
short-coming: Kusur.
lı pervane srast yataklarının yüzleri beyaz metal kap
shorten: 1) kısa veya daha kısa yapmak; kısaltmak;
lı srast papuçlarından herhangi biri. 5) at nalı.
boyunu, miktarını ve uzunluğunu azaltmak. 2) yüze
shoe lining: Fren pabucu balatası; papuç balatası.
yini azaltarak (bir yelkenin) rüzgâr alan kısmını kü
shoot: 1) üzerinden hızla geçmek. 2) akıtmak veya
çültmek; camadana vurmak. 3) kısa veya daha kısa
boşaltmak. 3) fırlatmak; atmak (gemi demiri, balık
olmak; kısalmak.
ağı vb.). 4a) boşaltmak ya da ateş etmek, b) kuvvet
shortening: 1) kısa veya daha kısa olma veya yap
le boşaltmak veya neşretmek (ışınlar). 5) boşaltmak
ma; kısalma; kısaltma. 2) yiyecekleri kızartmada kul
veya ateşlemek (silah, yay, patlayıcı dolgu vb.). 6)
lanılan yağ. 3) hata; kusur; eksiklik.
bir meridyen aleti, standart vb. ile yüksekliğini veya
shorthand: 1) simgeler kullanarak hızlı yazma siste
altitüdünü ölçmek. 7) kamera ile fotoğraf çekmek;
mi; stenografi. 2) setano kullanma. 3) steno ile yazıl
film çekmek. 8) yaydan fırlayan ok gibi hızlı olarak
mış.
hareket etmek. 9) mermileri, okları boşaltmak. 10)
shortish: Oldukça kısa.
bir hortumdan suyun gelişi gibi bir aksiyon ya da ha
short-lived: 1) sadece kısa bir süre yaşayan; kısa
reket; fışkırmak.
ömürlü (makine, yedek parça vb.). 2) sadece kısa
shop: Belirli bir tür işin yapıldığı yer; atelye; fabrika;
bir süre için devam eden.
Marangoz, torna vb. i ateiyesi gibi.
short-range: Mesafede sınırlı; sadece kısa bir mesafe
shop, carpenter: Gemilerde ahşap işlerinin yapılma
ye taşınan veya erişen; kısa menzilli.
sında kullanılan araçları, parçaları, testere tezgâhları
short shunt: Elekt. endüvi ile paralel, fakat seri alan
vb. ini kapsayan kapalı yer; marangoz atelyesi.
sargısı ile seri olan (sargı); kısa şönt; kısa şöntlü (je
shop, electrical: Gemi ya da kara enerji tesislerinde
neratör).
elektrik makinelerinin bakım ve onarımlarını yapmak
short stays: Alev borulu kazanlarda cehennemliğin
için kullanılan ölçü cihazları, yedek parçalar, kablo
arka aynasını kazan arka aynasına bağlayan kısa çe
vb. lerinin bulunduğu kapalı yer; elektrik atelyesi.
lik çubuklar; masuralar; Bkz. staybolt.
shop, machinery: Gemi ya da kara enerji tesislerin
short ton: 2000 libreye (904 kg'a) eşit olan bir ağırlık
deki ana ve yardımcı makinelerin bakım ve onarımla
birimi; küçük ton.
rını yapmak için gerekli ölçü cihazları, yedek parça
short-wave: Rady, kısa dalgaya ait; kısa dalga trafın-
lar, takım tezgâhları, kaynak makineleri vb. inin bu
dan; kısa dalga kullanma.
lunduğu kapalı hacim; makine atelyesi.
short wave: Maksimum boyu 60 metre veya daha az
Shoran (shoran): Yeryüzündeki mevkilerin, yüksek
olan bir radyo dalgası; kısa dalga.
frekanslı radyo dalgaları ile saptanıp bir uçaktan yer
shot: Soğuk su içine erimiş bir halde damlatılarak kü
istasyonlarına gönderildikleri bir radar sistemi; so
çük kürecikler şeklini alan, küçük bir miktar arsenik
ran.
kapsayan kurşun; saçma.
shore: 1) bir şeyi taşımak ya da dengesini sağlamak
shot blasting: Metal yüzeylerin, yüksek hızlı hava
için altına veya karşısına yerleştirilen kiriş gibi des
huzmesi tarafından püskürtülen demir saçmalarla te
tek, dayak ya da payanda; özellikle suyun dışında ol
mizlenmesi.
dukları zaman bir bot ya da tekneyi taşımak için kul
shot effect: Bir elektron tüpü flamanından düzensiz
lanılan ağaç payanda. 2) payanda (destek) veya pa
termiyon yayılması veya intişarı.
yandalarla taşımak ya da dengelemek.
shoulder: 1) Buh. Mak, strok uçları veya alt ve üst
shore connection: Bir geminin gereksinimi olan
ölü noktalar civarında, silindir yüzeyinde oluşan çı
elektrik, telefon, buhar, su vb. i devrelerinin sahil
kıntı. 2) farklı çapta oluşturulan ve şaftın eksenine
bağlantısı; daha çok onarım için bağlayan gemilere
dik olarak düzlem bir yüzey.
uygulanır.
shovel: 1) toprak, çakıl ve özellikle kazan ocağına kö
shore effect: Kara-deniz sınırından geçerken, her bir
mür vb. ini atmak için kullanılan bir araç; kürek; fay
bölgenin yayılma özelliği nedeniyle, elektromanyetik
rap küreği. 2) kürek dolusu. 3) kürekle kaldırmak ve
bir dalga karakterindekl değişiklikler; sahi! etkisi.
atmak. 4) kürek ile temizlemek ya da kazmak.
shoring: 1) payanda veya payandalarla taşıma işi; pa
shovelful: Bir küreğin alabileceği kadar; kürek dolu
yandalarım; destekleme. 2) taşıma için kullanılan pa
su.
yanda sistemi.
show: 1) kayıt etmek; göstermek: Barometre hava ba
short: Elekt. kısa devre; kısa.
sıncını gösterir gibi. 2) toprakta metal, kömür, petrol
shortage: Gerekli miktardaki eksiklik; açık.
vb. inin varlığını gösterme.
short-circuit: Kısa devre yapmak.
showboat: ABD. nehir kasabalarında oynayan aktör
short circuit: 1) bir elektrik devresinde yalıtımı bozu
ler trubunu taşıyan ve tiyatro kapsayan bir gemi; eğ
lan iki yerin veya iletkenin birbirine teması ile oluşan
lence gemisi.
ve hasar oluşturan, zararlı bir olay; kısa devre. 2)
shpt.: Bkz. shipment.
portlarla donatılmış iki zamanlı motorlarda giriş port-
shred: Çok küçük bir parça veya miktar; partikül ya
larından verilen hava ya da hava yakıt karışımının
da parçacık.
bir bölümünün süpürme ve doldurma görevi yap
shrink: 1) ısı, soğuk, nem vb. nedeniyle çekmek; da-
shrinkable
ralmak; büzülmek. 2) miktar, değer vb. inde azalma.
3) çekme; çekmeye neden olma.
shrinkable: Çekebilir.
shrinkage: 1) çekme veya büzülme işi ya da işlemi;
yıkanan bir kumaşta olduğu gibi, çekme. 2) değer
de azalma.
shrinking: Büzülme; çekme
shroud: Reaksiyon türbinlerinde kanat uçlarına takıla
rak keys veya rotorşaft ile arasındaki boşluğu küçül
ten parça; kısma parçası; buharın iş yapmaksızın ka
nadın bir tarafından diğer tarafına geçmesini önler.
shroud band: Buh. Türb. kanat boyları fazla olmayan
türbinlerde tüm kanatların üst taraflarında bulunan
prizma veya pinlere geçerek perçin yapılan ve böyle
likle kanatların hepsini birbirine bağlayan, titreşime
engel olan ve dayanıklığı arttıran çelik çember; ka
nat çemberi.
shrouding: Bkz. shroud.
shrouding ring: Bkz. shroud.
shunt: 1) ikisine de aynı elektromotor kuvvetin uygu
landığı, iki devrenin paralel bağlanması. 2) doğru
akım makinelerinde endüvi ile paralel durumdaki
alan sargısı; Bkz. shunt field.
shunt circuit: Elektrik akımının iki veya daha fazla ko
la ayrıldığı bir devre; paralel devre; şönt devre.
shunt current: Şönt akımı; şönt ya da paralel sargı
dan geçen akım.
shunted: Elekt. bir devreye paralel olarak sokulmuş
veya bağlanmış.
shunt field: Elektrik makinelerinde şönt veya paralel
sargı tarafından oluşturulan alan; şönt alan veya sa
ha.
shunt field current: Elekt. şönt sargıdan geçirilerek
lan oluşturan akım; şönt alan akımı.
shunt generator: Manyetik alanı üreten sargılarının
endüvi veya döner kısım ile paralel veya şönt durum
da olduğu bir DC elektrik üreteci; şönt jeneratör;
şönt dinamo; akülerin şarjında kullanılır, otoların
tüm şarj dinamoları bu türdendir.
shunt motor: Bkz. shunt-wound motor.
shunt resistance: Elekt. bir devreye paralel biçimde
sokulan direnç; paralel direnç şönt direnç veya rezis
tans.
shunt winding: Bir doğur akım (DC) motor ya da je
neratörün endüvisine paralel olarak bağlanmış akım
sargısı; şönt sargı; paralel sargı.
shunt-wound: Alan veya saha sargıları endüvi ile pa
ralel durumda olan doğru akım (DC) elektrik motoru
veya jeneratörü; şönt sarımlı; paralel sargılı.
shunt-wound dynamo: Bkz. shunt-wound genera
tor veya shunt generator.
shunt-wound generator: Şönt dinamo veya jenera
tör; alan sargıları endüvi ile paralel durumda olan
bir doğru akım üreteci; şönt jeneratör; şönt dinamo;
otoların şarj dinamoları bu türdendir.
shunt-wound motor: Alan sargıları endüvisi ile para
lel durumda olan elektrik motoru; şönt motor; para
lel sargılı motor; bu doğru akım motorunun kutuplan
üzerinde ince ve izoleli tellerden yapılmış iletkenler
bulunmaktadır.
shut: 1) kapalı duruma getirmek; kapalı olmak. 2) ka
patılmış, bağlanmış veya emniyete alınmış. 3) kay
nak edilen iki parça arasındaki birleşme hattı veya
çizgisi.
495 side line
shut-down: 1) bir reaktörü kritikaltı koşullara getire
rek, zincirleme reaksiyonu durdurma işlemi. 2) her
hangi bir ısı makinesini, bir süre çalışmadan sonra
kapama ve devreden çıkarma.
shut down: Kapanış.
shutdown device: Diz. Mot. makineyi korumak ama
cıyla kullanılan basınç, sıcaklık veya devir sayısında
ki anormal işletme koşullarında motoru stop ettiren
bir cihaz; kapama cihazı.
shut-down procedure: Bir reaktör, makine vb. ini dur
durma veya kapama işlemi.
shut-off: 1) bir akım ya da hareketi (bir sıvının) dur
duran şey. 2) durdurma pozisyonu.
shut-off valve: Kapama valfı; kapama vanası.
shutter: 1) fotoğraf makinelerinin objektiflerini açıp
kapatan kapak; objektif kapağı. 2) radyatör pancu-
ru.
shutting down: Bkz. shut-
down.
shuttle: 1) dokuma tezgâhı, dikiş makinesi vb. terin
de kullanılan ağaç veya metalden yapılmış masura
taşıyan hareketli parça; mekik. 2) iki nokta arasında
ki sürekli nakliyat.
shuttle bus: Ana ulaşım hattının bazı noktaları arasın
da ve sınır dışı bölgeler arasında kısa, muntazam se
ferler yapan bir motorlu otobüs.
SI: Bkz. spark ignition.
Si: Bkz. Silicon.
SIR: Submarine intermediate reactor: Soğutucu sıvı
sı sodyum olan bir denizaltı reaktörü.
siccative: Kurumaya neden olan; kurutma; özellikle
yağlı boyalarda kurumayı çabuklaştıran bir madde;
kurutucu; sikatif.
sick bay: Gemi hastanesi veya reviri; gemi reviri.
sickle: Hilâl şeklinde, kısa sapı olan bir alet; orak.
side: 1a) bir şeyi çevreleyen veya sınırlayan hat ya
da yüzeylerin herhangi biri; kenar, b) yanal yüz. 2)
bir geminin su kesimi üstünde kalan yan yüzeyleri;
borda. 3) yan veya yanlara ait; yanda. 4) birinci!
önemde olmayan; minör. 5) kenarlarla donatmak.
side band: Değiştirilmiş ya da modüle edilmiş bir rad
yo dalgasının frekans taşıyıcısının iki kenarındaki fre
kans bandı; yan bant.
sidecar: Yolcu taşımak üzere bir motosikletin yan ta
rafına takılan tekerlekli, küçük bir araba veya sepet.
side chain: Benzen ya da diğer bir çevrimsel organik
moleküle bağlanmış alifatik bir kök; yan zincir; örne
ğin metil grup, C 6 H 5 .CH 3 ; CH 3 tolüen'in bir yan zin
ciridir.
side chisel: Kama knalı veya yarılardan metal çıkar
mak için kullanılan bir alet; yan keskisi.
side clearance: Buh. Mak., Mot. silindir içinde iken
bir segman ile silindir duvarı veya layner yüzeyi ara
sındaki aralık, boşluk veya klerens; yan klerensi.
sided: Kenarları olan; kenarlı.
side fired boiler: Ön ya da arka tarafı yerine yandan
fayrap edilen kazan; yandan fayraplı kazan.
side gear: Oto. diferansiyel aks dişlisi.
side light: 1) Den. bordalarda taşınan ve geminin
sancak ve iskelesini belirten fenerlerden herhangi bi
ri; borda feneri. 2) yan taraftan gelen ışık. 3) bir du
var, kapı vb. inin yan tarafındaki pencere veya açık
lık.
side line: Demiryolu, boru hattı vb. i gibi ana hattın
dışındaki küçük hat; talî hat.
sideling
sideling: 1) bir tarafa doğru yatmış; eğri. 2) meyilli.
side view: Tek. Res. şekle soldan bakılarak sağa, sağ
dan bakılarak sola yapılan görünüş; yandan görü
nüş.
sidepiece: Bir şeyin yan tarafına bağlanmış bir par
ça; yan parçası.
sideral: 1) yıldızlara veya takımyıldızlara ait. 2) sabit
yıldızların görünür hareketleri ile ölçülen.
siderite: 1) demirin değerli bir cevheri; demir karbo
nat, FeC0 3 ; çoğu zaman sarımsıdan açık kahveren
gine kadar olan renktedir. 2) başlıca, demir kapsa
yan bir meteorit; siderit.
sideritic: Siderit'e ait.
sidero-: Yıldız anlamında bir önek.
siderolite: Büyük oranda demir ve silikatlar kapsayan
herhangi bir meteorit veya göktaşı; siderolit.
siderostat: Bir yıldızın zahirî hareketine göre dönen
ve böylelikle yıldızı sabit bir teleskop veya benzer bir
cihazın alanı içinde tutan bir ayna.
side thrust: Mot. trank pistonlu makinelerde, piston
kolunun meyli nedeniyle ve gaz basınç kuvvetinin
meydana getirdiği yatay bileşen; yan srasti; normal
kuvvet; dik olarak etkir ve silindir gömleği veya blo-
kun ovalleşmesine neden olur.
side stream: Bir damıtma ya da dlstilasyon kulesinin
bir noktasından alınan akım; yan akım; yanal akım.
side-wheel: Her bir tarafında yandan çarkı bulunan
buharlı bir gemi veya stimbotu belirtir.
side-wheeler: Yandan çarklı stimbot (buharlı tekne,
gemi).
-1 1
Siegbahn unit: 10 santimetrelik bir dalga boyu; X
ışınlarını ölçmek için kullanılır; Siegbahn birimi.
Siemens: 1/ohm'a eşit olan bir elektriksel iletkenlik
birimi; simens.
S! engines: Benzin motoru; karbüratörlü makine;
Bkz. spark ignition engine.
sienna: 1) demir ve manganez kapsayan, doğal du
rumda sarımsı kahverengi bir toprak boya. 2) bunun
yanması ile yapılan kırmızımsı kahverengi boya ve
boya maddesi; yanık siena. 3) bunlardan herhangi
birinin rengi.
sieve: Sıvalar veya diğer maddeler için kullanılan bir
mutfak aleti; elek; kevgir; elemek; elekten geçirmek.
sieve aperture: Elek denklerinin açıklığı; elek deliği
nin aralığı.
sift: 1) elekten geçirerek kalın ve ince taneciklerini bir
birinden ayırmak. 2) bir şeyi elemek. 3) bir elekten
geçirmek; elemek.
sight: Görüş.
sight door: Buh, Kaza. kontrol ve inceleme kapağı ve
ya kapısı.
sight-feed oiler: Diz. Mot.lubrikatör; mekanik yağdan
lık; Bkz. lubricator.
sight glass: Bazan yağ borularına, yağlama yağı akı
mını denetlemek için yerleştirilen camlı küçük pence
reler; gözlem penceresi; kontrol penceresi.
sigmoid: S harfi gibi iki yöne kıvrık; sigmoit.
sign: işaret.
signal: 1) işaret; belirti. 2) Radyo, televizyon, telgraf
vb. inde alınan veya iletilen elektriksel impulslar, ses
veya resim elemanları vb. 3) işaret veya işaretler ver
mek. 4) sinyaller veya işaretlerle bilinir yapmak veya
iletmek (bilgi).
signal generator: Radyo alıcılarını denemek için kul
496 silicify
lanılan geniş alanlı bir radyo frekanslı osilatör; sinyal
jeneratörü veya üreteci.
signal lamp: Oto. sinyal lâmbası; işaret lâmbası; sağ
veya sola dönüşlerde kullanılan lâmba.
signal lamp switch: Oto. sinyal veya işaret lâmbası
nın düğmesi.
signal light: işaret vermek amacıyla kullanılan bir
ışık; sinyal ya da işaret lâmbası.
signal pistol: Den. çoğu zaman tehlike işareti vermek
için kullanılan bir silâh; işaret veya sinyal tabancası.
signal voltage: 1) bir anten tarafından kesilen elektro
manyetik dalgalar ile endüklenen gerilim. 2) bir va
kum tüpünün kontrol ızgarasına (gridine) sağlanan
gerilim; sinyal gerilimi.
signpost: işaret yayan direk; işaret direği.
silanes: Karbonlu hidrojenlere benzeyen, komşu üye
ler arasındaki fark SiH 2 olan bir seri; silanlar; silis
yum hidrürler; örneğin silan, SiH 4 , disilan, Si 2 H 6 .
silencer: 1) bir silâhın sesini azaltmak için kullanılan
bir araç; susturucu; silâh susturucusu. 2) Mot. eg
zoz gazlarının gürültüsünü azaltan ve kıvılcımları tu
tan bir cihaz; saylenser; mafler; kıvılcım tutucu; sus
turucu.
silencer, dry: Kuru susturucu; Bkz. silencer.
silencer, wet; Yaş susturucu; Bkz, wet silencer.
silencing devices: Mot, silindirleri terkeden yanma
ürünlerinin gürültülerini azaltan ve bu arada kıvılcım
ve kurumları da tutan cihazlar; susturma cihazları;
türlü susturucu ya da saylenserler.
silent chain: Diz, Mot. krank milinden aldığı hareketi
kam miline aktaran ve dişliler tarafından taşınan,
ağırlığı 5 tona kadar erişebilen zincir; sessiz zincir.
silex: 1) özellikle çakmaktaşı veya kuvarz şeklinde sili-
ka. 2) eritilmiş kuvarstan yapılan ısıya dayanıklı bir
cam.
silica: Kum, kuvars, opal vb. i türlü şekilleri bulunan
sert, cam gibi bir mineral; silisyum dioksit; silika,
Si0 2 .
silica gel: Kimyasal tepkimelerde katalizör, iklimlen-
dirme cihazlarında kurutucu bir madde vb. i olarak
kullanılan koloyidal silisyum dioksit veya silika; silika
jel; silis peltesi; silis jölesi.
silicate: Silika veya silisik asitten türeyen bir tuz veya
ester.
silicate esters: Mot. sentetik (yapay) yağ olarak kulla
nılan bir kimyasal madde; silikat esterleri.
silicate of soda: Su camı; soda silikat. 1) Mot. silin
dir ceketleri, bloklar ve radyatörlerdeki çatlakların ka
patılmasında kullanılan bir madde. 2) bazı dizel mo
torlarının segmanlarının kaplanmasında sudaki çö
zeltisi kullanılan madde.
siliceous: 1) silikaya benzeyen; silika kapsayan veya
silikaya ait; silisli; silisyum dioksitli. 2) içersinde bü
yük oranda silika olan toprakta büyüyen veya yeti
şen.
silicic: Silika veya silisyumdan türeyen, onlara benze
yen; silika veya silisyuma ait.
silicic acid: Türlü mineral silikatların oluşturduğu tür
lü kuramsal asillerden herhangi biri; silisik asit.
silicide: Silisyumun (metaller gibi) diğer elementlerle
oluşturduğu ikili veya binari bileşik; silisit.
siliciferous: Silisyum dioksit (silika) kapsayan, üre
ten veya birleşen.
silicify: Silikaya dönüştürmek; silika ile doyurmak.
silicious 497 simple carburetor

silicious: Bkz. siliceous.

rafçılıkta kullanılır.
silicium: Silisyum; Bkz. silicon.
silver cyanide: Gümüş kaplamacılığında kullanılan,
silico,: Silisyum veya silis anlamlarında bir önek.
beyaz kristallerden oluşan bir kimyasal madde; gü
Silicon: Doğada oksijen dışında, diğer elementlerden
müş siyanür, AgCN.
daha fazla ve dalma bileşikler halinde bulunan, me
silver fineness: Bir alaşımdaki gümüş miktarının ölçü
tal olmayan kimyasal bir element; silisyum; Simg.Si;
sü: gümüş ayarı.
at.ağ. 28,06 at.no. 14.
silver oil: ince levha (tabaka) halinde dövülmüş gü
slicon bronze: % 93 bakır, % 2 çinko, % 1,5 demir ve
müş; gümüş folyo.
% 3,5 silisyumdan oluşan bir bronz türü; silisyumlu
silver-gray: Gümüş parıltılı gri; gümüş grisi renk; gü
bronz; tel ve yapı bronzu olarak kullanılır; çırpıntılı
müşi renk.
deniz suyu etkisinde bırakılmamalıdır.
silveriness: Gümüşî olma durumu ya da niteliği.
silicon bronze wire: iletkenliği bakır telden % 40-%
silvering: Gümüş veya gümüşe benzer bir madde ile
98 ve demir telden 4 misli daha fazla olan bir tel; si
kaplama işi.
iisyumlu bronz tel; oksitlenmeye karşı çok dayanıklı
silver leaf: Çok ince gümüş folyo; gümüş varak.
olduğu için telgraf teli yapımında kullanılır.
silvern: Gümüşe ait veya gümüşe benzeyen.
silicon carbide: Aşındırıcı olarak ve kazan duvarları
silver nitrate: Renksiz, kristalli bir tuz; gümüş nitrat,
nın kaplanmasında kullanılan çok sert bir madde;
AgN0 3 ; gümüşün sulandırılmış nitrik asitte çözünme-
karborundum; silisyum karbür, SiC.
siyle hazırlanır ve fotoğrafçılık, gümüş kaplama, kim
silicon controlled rectifier: Bkz. thyristor.
yasal analizler, örneğin kazan sularının test edilme
sliicon dioxide: Bkz, silica.
sinde ve antiseptik olarak kullanılır.
silicone: Karbonun silisyumla yer değiştirdiği yapay
silver nitrate test: Bkz. salinity test.
reçineler, yağlar, gresler, plâstikler vb. grubunun
silver plate: Gümüşten yapılmış sofra takımı.
herhangi biri; silikon; bu bileşikler sıcaklık değişimle
silver plated: Gümüşle kaplı; gümüşle kaplanmış; gü
rine, suya vb. yüksek dayanıklıkta olup yağ, sentetik
müş kaplı.
lâstik, cila vb. lerinin yapımlarında kullanılır.
silver plating: Elektrolit olarak bir gümüş tuzu çözelti
silicone greases: Yağlayıcı olarak kullanılan yapay
sinde, katot olarak yapılan metal bir cismin yüzeyi
gresler; silikon gresleri.
nin metalik gümüş katmanı ile kaplanması.
silicone polymers: Yapay yağ olarak kullanılan kim
silversmith: Gümüş eşya yapan ve onaran kişi; gü
yasal maddeler; silikon polimerler.
müş ustası; gümüş kuyumcusu.
silicon steei: % 1-% 5 arasında silisyum kapsayan,
silver solder: Değişik miktarlardaki bakır ve çinko ile
düşük karbon yüzdeli çelik; silisyum çeliği; transfor
gümüşün yaptığı bir alaşım; gümüş lehimi; pirinç
matör göbeği, otomobil yayları vb. i yapımında kulla
kaynağında kullanılır.
nılır.
silver sulfide: Siyah kristalli bir gümüş tuzu; gümüş
silicon thyristor: Silikon tristor; Bkz. thyristor.
sülfür, Ag 2 S.
silk: ipek; ipek böceğinin kozasından elde edilen lifle
similar: 1) Geom. şekli aynı, fakat ölçüsü ve durumu
rin ipliğinden dokunan bir tür ince ve değerli kumaş.
aynı olmayan; benzer. 2) tam olarak aynı olmayan,
silk insulated: ipek yalıtımlı veya izolasyonlu; ipek ile
fakat benzer olan; genel benzerliğe sahip oları.
yalıtılmış.
similarity: Benzer olma durumu veya niteliği; benzer
silk insulated cable: Elekt. ipek ile yalıtılmış veya izo
lik.
le edilmiş kablo; ipek izolasyonlu kablo.
similarity laws: Benzerlik yasaları ya da kanunları.
silk-screen print: ipek kumaş ile yapılan baskı işle
similarity relations: Benzerlik ilişkileri veya münase
mi; serigraf.
betleri.
silumin: % 86 alüminyum ve % 14 silisyumdan olu
simmer: 1) yavaş olarak kaynatmak; kaynama nokta
şan hafif bir metal alaşımı; silümin.
sının hemen altında veya tam o noktada olmak, 2)
silundum: Elektrik fırınlarında üretilen ve elektrik di
kaynama noktasının hemen altında muhafaza et
rençleri vb. i için aşındırıcı olarak kullanılan silisyum
mek.
karbür, SiC (ticarî bir marka); Bkz. silicon carbide.
simmer down: 1) hacmi azalıncaya dek ya da yoğun-
silver: 1) elektrik ve ısıyı çok iyi bir şekilde ileten, cila
laşıncaya kadar (bir sıvıyı) kaynatmak. 2) kaynama
lanma yeteneği yüksek olan, fevkalâde dövülebilir
yı sona erdirmek; soğutmak.
ve haddeden çekilebilir, beyaz renkli, değerli, meta
simonize: Emayeii yüzeyini (otomobil karoseri vb.)
lik bir kimyasal element; gümüş; sim. Simg. Ag.;
temizlemek veya cilalamak.
at.ağ. 107,880; at.no.47. 2) herhangi tür bir para. 3)
simple: 1) sadece bir parça, yapı, madde vb. inden
gümüş veya gümüş kaplama yapılan bir şey, özellik
oluşan veya sahip olan; birleşik veya kombine olma
le yemek takımı; sofra takımı. 4) parlak, grimsi be
yan; basit; tek. 2) az parçaya sahip olan; karmaşık
yaz renk; gümüşî renk. 5) bu renge sahip olan bir
olmayan; sade. 3) yapımı, çözümü veya anlaşılması
şey. 6) gümüşten yapılan, gümüş kapsayan ya da
kolay. 4) özellikle genel veya yaygın; alelade veya
gümüş kaplı. 7) gümüş rengi veya parlaklığına sa
bayağı. 5) önemi olmayan; önemsiz. 6) Kimy. a) ba
hip olan; gümüşî. 9) gümüş veya gümüşe benzer
sit; sade. b) katışıksız; karışmamış. 7a) tedavi edici
bir şeyle kaplamak. 10) gümüşî renkte olmak.
bitki ya da ot. b) bu tür bitkilerden elde edilen ilâç.
silver bromide: Işık etkisinde kaldığı zaman siyah
8) sadece bir parça veya maddeye sahip olan şey.
olan ya da kararan, sarı beyaz renkli, kristalli bir bile
simple carburetor: Benz. Mot. venturi borusu, yakıt
şik; gümüş bromür, AgBr; fotoğrafçılıkta kullanılır.
memesi, şamandra kabı, yakıt valfı, gaz ve yakıt ke
silver chloride: Işık etkisinde kaldığı zaman kararan,
lebeklerinden oluşan, yardımcı nozulu veya rölanti
beyaz, kristalli bir bileşik; gümüş klorür, AgCI; fotoğ
memesi bulunmayan ve daima fakir karışım sağla-

Teknik .Sözlük - F. 32
simpl e d ecom posi t io n
yan bir karıştırıcı; basit karbüratör
simple decomposition: Daha basit iki maddeye dö
nüşmek üzere bir bileşiğin ayrışması veya bozunma-
sı; basit ayrışma.
simple distillation: Kaynamış sıvıya dönüşmeden, bu
harın yoğuşarak derhal alındığı bir damıtma ya da
distilasyon biçimi; basit damıtma; basit distilasyon,
simple equation: Bilinmeyenin sadece birinci kuvvet
2 3
ten olduğu eşitlik; basit eşitlik. x + y + z ; x + y
+ 31 ifadesi basit eşitlik değildir.
simple fraction: Mate, hem payı ve hem de paydası
tam sayı olan kesir; basit ya da bayağı kesir: 1/2 gi
bi.
simple gas turbine: Bir kompresör, yanma odası ve
gaz türbininden oluşan açık bir devre; basit gaz tür
bini.
simple-gear pump: Dişlileri birbirine geçen iki düz
dişliden biri, bir elektrik motoru tarafından döndürül
düğünde diğeri onunla birlikte fakat ters yönde dö
ner; yağlama yağı veya yakıt elleçlenmesinde kulla
nılır; basit dişli pompa.
simple harmonic motion: Bir lineer harekette, sabit
bir nokta çevresinde salınım yaptığı zaman bir cisim
ya da partikül; basit harmonik hareket: a) helisel ya
ya asılmış, aşağı yukarı salınan bir cisim, b) bir yan
dan diğer yana salınan basit bir sarkaç.
simple impuls turbine: Bir veya bir kaç meme (no-
zul) ile çevresinde bir sıra hareketli kanat bulunan
bir rotordan oluşan türbin; basit aksiyon türbini; ba
sit impuls türbini; De Laval türbini.
simple machine: Manivela, tekerlek ve aks, makara,
kama, vida ve eğik düzlemi kapsayan altı basit maki
neden herhangi biri; basit makine.
simple pendulum: Sürtünmesiz olarak salınım yapan
kuramsal bir sarkaç; basit sarkaç; matematikse! sar
kaç.
simple port scavenging: Bkz. port scavenging.
simple-slide valve: Gem. Mak. yardımcı makineler ile
yüksek basınç sağlamak üzere kullanılan pompaları
çalıştıran buhar makinelerinin Sep ve lidi olmayan
slayt valfı; basit slayt valf; katof Bkz. cut-off oluştur
mayan slayt valf veya çekmece.
simple transformer: Basit transformatör; alternatif ge
rilim kaynağından beslenen primer (birincil sargı) ile
yükü besleyen sekonder (ikincil) sargıdan oluşan
bir transformatör.
simplex: 1) sadece bir parçaya sahip olan; karmaşık
veya bileşik olmayan. 2) tek yöne telgraf gönderebi-
len sisteme ilişkin; tek yönlü; tek silindirli (pompa).
simplex pump: Tek sıvı silindirinden oluşan, tek ya
da çift etkili pistonlu bir pompa; simpleks pompa.
simplicity: Basit durum veya nitelik; basitlik; sadelik.
simplification: 1) basitleştirme veya sadeleştirme. 2)
daha basit şekil, işlem veya cihaz gibi bunun her
hangi bir sonucu.
simplifier: Basitleştiren kişi ya da şey.
simplify: Daha basit yapmak; kolay veya daha kolay
yapmak.
simply: 1) basit bir şekilde. 2) sadece. 3) mutlak ola
rak; salt; tam olarak,
Simpson's rule: Gem. inş. geometrik olmayan, özel
likle bir eğri altında kalan şekillerin alanlarının hesap
lanmasında uygulanan bir yöntem; Simpson kuralı
veya kaidesi.
498 si ngl e f la p valv e
simulator: Gerçeğe yakın şartlar sağlayan lâboratu-
var teçhizatı veya cihazları; simulator; radar simülatö-
rü gibi.
simulcast: 1) radyo ve televizyon ile (bir program,
olay vb. ini) aynı anda neşretmek. 2) bu şekilde ya
yımlanan program vb. i.
simultaneity: Aynı anda olma; birlikte görülme veya
vukubulma.
simultaneous: Birlikte veya aynı anda görülen, vuku-
bulan, yapılan, yaşayan vb. i.
simultaneous equations: Aynı değerde bilinmeyene
sahip olan ve aynı problemde iki ya da daha fazla
formülün kullanıldığı bir eşitlik.
sin: Bkz. sine.
sinalbin: Beyaz hardal çekirdeğinden elde edilen so
luk sarı kristalli bir glükosit; sinalbin,
C30H42O15N2S2.
sinapin: Bkz. sinapine.
sinapine: Sinapinin türevi olan bir alkaloit; sinapin,
C 1 6 25 O 6 N .
H
sine: Mate. 1) Örf/. Ola. bir dairenin yayının bir ucun
dan çap yönünde dikey olarak bırakılarak yayın di
ğer ucundan geçen dikin boyu. 2) bu boyun daire
nin yarıçapına oranı. 3) bir dik üçgende, bir dik açı
nın karşısındaki kenarın hipotenüse oranı; sinüs; sin
kısaltması ile belirtilir.
sine curve: Sinüs eğrisi;
sine galvanometer: Tanjant galvanometreden daha
duyarlı olan bir galvanometre; skalası ve bobini dö
nen ve iğnesi sıfırda tutulan bir galvanometre; sap
manın sinüsü akım ile orantılıdır; sinüs galvanomet
re.
sine wave: Sinüs dalgası; enine basit harmonik titre
şimlerin oluşturduğu bir dalga.
singing arc: Bir endüktans ve kapasitans ile paralel
bağlandığı zaman duyulabilir frekanslı titreşimler üre
ten bir doğru akım arkı.
single-acting: Mak. pistonunun sadece bir yüzünde
iş oluşturulan dizel motoru, pistonlu buhar makine
si, pompa vb. i; tek etkili.
single-acting engine: Pistonlarının sadece üst yüzün
de iş üretilen motor, pistonlu pompa veya pistonlu
buhar makinesi.
single-acting pump: Pistonun sadece bir yüzünde sı
vı ya da gazın sıkıştırılablldiği bir pompa; iki kursta
(strokta) bir deşarj veya boşalma oluşturabilen pom
pa; tek etkili pompa veya tulumba.
sing!e-axle: Tek dingilli (oto, kamyon vb. i).
single bond: Bir çift elektronu paylaşan iki atom tara
fından oluşturulan iki atom arasındaki bir kovalan
bağ; tek (bir) bağ.
single-crank: Tek kranklı ya da krank şaftlı (makine,
motor vb.)
single cylinder: Tek silindirli; bir silindirli.
single end boiler: Alev borulu kazanların çoğunda ol
duğu gibi sadece bir taraftan fayrap edilen veya oca
ğı bir tarafında olan kazan.
single-entry: Tek girişli (türbin, makine vb.i).
single-entry turbines: Buharın sadece rotorun çevre
sindeki hareketli kanatlara bir kere girdiği ve yoluna
bu şekilde devam ettiği buhar türbinleri; tek girişli
türbinler.
single flap valve: Türlü pompalann alıcı borularının
uç kısmında bulunan ve boruda oluşturulan vakum
single-flo w
499
ile açılan, metal bir levha ile kuvvetlendirilmiş kösele
den yapılan valf; çek valf; klape; tek klapeli valf.
single-flow: Tek akımlı (türbin, pompa vb. i).
single-flow turbine: Giriş buharının sadece bir yöne
aktığı herhangi bir türbin; tek akımlı türbin.
single furnace boiler: Tek ocaklı veya külhaniı ka
zan.
single head wrench: Mak. tek ağızlı anahtar.
single-hole nozzle: Tek delikli nozul (meme); Bkz.
single orifice nozzle.
single open and wrench: Tek ağızlı somun anahtarı.
single orifice nozzle: Bkz, pintle nozzle.
single-pass: Tek geçişli (kondenser, ısıtıcı veya soğu
tucu).
single-pas condenser: Soğutucu su ya da deniz su
yunun giriş ve çıkış sırasında yön değiştirmediği bir
yoğuşturucu; tek geçişli (borulu) kondenser.
single-phase: Bir devre, sargı vb. i gibi tek, bağımsız
alternatif akıma ait veya bu akıma sahip olan; tek
fazlı; mono faze.
single-phase alternator: Tek fazlı alternatif akım üre
teci; tek fazlı alternator.
single plunger pump: Diz. Mot. tek plencerli yakıt
püskürtme pompası; akaryakıtlarla çalıştırılan dizel
motorlarının püskürtme pompası.
single-pole: Tek kutuplu: Daha çok şalterler için söy
lenir.
single-pole switch: İki uçlu bir devrenin sadece bir
ucunu açıp kapayan bir şalte ya da anahtar.
single reduction gear: Buh. Türb. rotorşaftlara bağlı
bir ya da iki pinyon dişli ile, bunların çevirdiği ve per
vane şaftına bağlı büyük dişli veya girvilden oluşan
devir düşürme donanımı; tek kademeli rldakşın do
nanımı; 20,5/1 oranında devir düşürür.
single riveting: Tek sıra perçinli (bağlama).
single-screw: Tek pervaneli (gemi, bot, yat vb. i).
single-screw ship: Tek pervaneli gemi.
single-speed: Sadece bîr hızı olan; tek hızlı (aşırı dol
durucu gibi).
single-speed supercharger: Benz. Mot. sadece bir
tek hızı olan veya makinenin hızı ite 9/1 oranını oluş
turan aşırı doldurucu; tek hızlı supercharger.
single-stage: De Lava! ya da basit impuls (aksiyon)
türbini gibi tek kademeden oluşan; tek kademeli; tek
basamaklı.
single-stage pump: Tek kademeden oluşan, özellik
le bir türbin veya elektrik motoru tarafından çevrilen
santrfüj tulumba; tek kademeli pompa.
single-stage rocket: Bir kademe ile uçuş yapabilen
roket; tek kademeli roket.
single-stage turbine: Tek kademeli türbin; De Laval
türbini; tek kademeli aksiyon türbini; basit impuls tür
bini.
single thread: Silindirin bir helisinin ürettiği diş şekli
ne sahip diş; tek diş
single track: Sadece bir tek demiryolu hattına sahip
olan; tek hatlı demiryolu.
sinigrin: Siyah hardal çekirdeğinde bulunan bir glü-
kosit tuzu; sinigrin, C 10 H 16 KNO 9 S
2.
sink: 1) su, yumuşak kar, yumuşak toprak yüzeyinin
kısmen ya da tamamen altına gitmek; batmak. 2) ya
vaşça batmak (güneş, gemi vb. i); yavaş yavaş düş
mek ya da alçalmak. 3) seviyesi azalmak; yükseklik
ve derinliği azalmak, 4) daha az yoğun olmak; dere
sixfol d
cesi ve hacmi azalmak. 5) değeri veya miktarı azal
mak. 6) tehlikeli şekilde hastalanmak. 7) nüfuz et
mek. 8) yüzeyin altına batmaya neden olmak. 9) ka
zarak, delerek veya keserek (kuyu, maden ocağı
vb.) yapmak. 10) hacim, derece veya şiddetini (ses
vb.) azaltmak.
sinker: 1) balıkçılıkta kullanılan kurşun ağırlık (iskan
dil) gibi batıran bir şey. 2) Mak. havsa.
sinkhole: 1) su veya atıkların boşaltılması veya drena
jı için yapılan, lâğıma açılan bir borunun ağzı. 2) yü
zey sularının boşalacağı oyuk veya delik.
sinter: Bazı mineral kaynak, gayzer vb. i suları tarafın
dan oluşturulan silisyum dioksit (silika) veya kalsi
yum karbonal birikintisi. 2) ısıtılmış metalsi maddele
rin eritilerek kümeleştirilmesi.
sintered filter: Gözenekli süzgeç veya filtre: Bkz. sin
ter filter.
sinter filter: Isıtılmış bronz vb. i özellikle metalsi mad
delerin eritilerek kümeleştirilmesi sonucu elde edilen
gözenekli süzgeç; sinter filtre; gözenekli filtre.
sinuous headers: Buh. Kaza. girinti ve çıkıntılı dilim
lerden, yan yana getirilerek oluşturulan heder; dilim
li heder.
sinus: 1) dirsek ya da eğri, 2) bükülme ya da eğilme
ile oluşan herhangi bir boşluk. 3) Tıp sinüzit.
sinusoidal: Bir sinüs eğrisine göre şiddeti zaman ile
değişen niceliğe ait; sinusoidal.
sinusoidal current: Sinusoidal akım; alternatif akım.
sinusoidal voltage: Sinusoidal gerilim; alternatif geri
lim.
siphon: 1) atmosfer basıncı yardımıyla yüksekteki bir
kaptan daha aşağı seviyede bulunan bir kaba sıvı ak
tarmak için kullanılan bükülmüş bir boru; sifon. 2) si
fon şişesi.. 3) bir sifon ile çekmek. 4) sifon içinden
geçirmek; syphon şeklinde de yazılır.
siphonal: Sifona ilişkin; sifon şeklinde olan.
siphon bottle: içinde, üst kısmına yerleştirilen nozul
ve valflı bir boru bulunan sızdırmaz, ağır bir şişe;
musluk açıldığı zaman içindeki karbonatlı su basınç
la püskürür.
siphon condenser: Jet kondenserlerde olduğu gibi,
hava ile suyun birbirlerinden, akımın kinetik etkisi ile
ayrıldığı kondenser; sifon kondenser (kondansör)
veya ecekter.
siphonic: Bkz. siphonal.
siren: 1) dönmekte olan delikli bir diske verilen hava
veya buhar ile ses üretmek için Kullanılan akustik bir
cihaz. 2) uyarı işareti, sis düdüğü, fabrika düdüğü gi
bi işaret vermek için kullanılan benzer bir cihaz; si
ren. 2) sirene ait; sirene benzeyen.
sirvene: Keçe malzemesi olarak kullanılan sentetik ve
ya yapay kauçuk; sirven.
sistroid: Kesişen iki eğrinin dışbükey kenarları tarafın
dan oluşturulan bir açıyı belirtir.
sitosterin: Bkz. sitosterol.
sitosterol: Buğday, mısır, kalabar fasulyesi vb. inde
bulunan kristalli bir alkol; sitosterol, C 27 H 45 OH .
SI units: Yedi esas birimin metre (m), kilogram (kg),
saniye (s), kelvin (K), amper (A), kandela (cd) ve
mol (mol) olduğu bir sistem; uluslararası sistem; Sİ
birimleri.
six: Beş ile yedi arasındaki tam sayı; altı; 6; VI.
sixfold: 1) altı parçalı; altı parçaya sahip olan. 2) altı
misli; altı kat
six shoo t e r
six shooter: Tekrar doldurulmadan altı kere ateş ede
bilen tabanca; altıpatlar.
sixteen: On beş ile on yedi arasındaki tam sayı; on al
tı; 16; XVI.
sixteenth: 1) bir dizide on beşinciden sonra gelen;
on altıncı. 2) bir şeyin altı eşit parçasından birini be
lirten. 3) bir şeyin on altı eşit parçasından biri; 1/16.
sixth: 1) bir dizide beşinciden sonra gelen; altıncı. 3)
bir şeyin on altı eşit parçasından herhangi birini be
lirten. 3) bir şeyin altı eşit parçasından biri; altıda
bir; 1/6.
sixtieth: 1) bir dizide elli dokuzuncudan sonra gelen;
altmışıncı; 60 inci. 2) bir şeyin altmış eşit parçasın
dan birini belirten. 3) bir şeyin altmış eşit parçasın
dan herhangi biri; 1/60.
sixty: Elli dokuz ile altmış arasındaki tam sayı; altmış;
60; LX.
sizable: Önemli ölçü veya kütleye ait; büyük; sizeab
le biçiminde de kullanılır.
size: 1} bir şeyin ne kadar hacim işgal ettiğini sapta
yan özellik; bir şeyin boyutları ve büyüklüğü. 2a)
uzunluk, büyüklük, miktar vb. i. b) önemli miktar, öl
çüler vb. 3) gerçek durum. 4) verilen ölçüye göre
yapmak veya şekil vermek. 5) ölçüye göre düzenle
mek.
sizeable: Bkz, sizable.
sizzle: Kızgın metal üzerine su damlasının düşmesi
gibi, ısı ile temas edildiğinde cızırtı sesi çıkarmak;
bu tür ses; cızırtı.
sizzling: Aşırı sıcak.
skatol: Bkz. skatole.
skatole: Bağırsakta olduğu gibi, proteinlerin ayrışma
sı ile oluşan tiksindirici kokulu, renksiz kristalli bir bi
leşik; skatol, C 9 H 9 N.
skeg: Den. dümen bodoslamasının bağlandığı, omur
ganın kıç parçası veya uzantısı; öksüz omurga.
skeleton: Birgemininki gibi, taşıyıcı çerçeve; gemi is
keleti.
skeleton key: Master anahtar gibi kilitlerin çoğunu
açabilen bir anahtar; maymuncuk.
skelp: Boru yapımında kullanılan çelik saç; çelik lev
ha.
sketch: 1) fazla ayrıntıya girmeden, çabuk olarak ya
pılmış basit, kaba resim veya taslak; skeç. 2) önemli
noktaların veya parçaların özet plânı veya tanımı. 3)
çabuk olarak çizmek ya da tanımlamak. 4) taslağını
yapmak.
sketch: 1) taslak şekline sahip olan; sadece ana nok
ta ve kısımları belirtilen; ayrıntılı olmayan. 2) tam ol
mayan; eksik; kaba; yetersiz.
skew: Üç boyutta çizilmiş, birbirine paralel olmayan ve
ne kadar uzun olurlarsa olsunlar birbirleriyle karşılaş
mayan iki doğruya ait.
skiagram: Bkz. skiagraph; sciagram, skiogram şekil
lerinde de kullanılır.
skiagraph: Hassaslaştırılmış bir yüzey üzerine X ışın
ları ile çekilen, gölgelerden oluşmuş bir resim; sci
agraph, sciograph, skiograph şekillerinde de kulla
nılır.
skiagraphy: Özellikle X ışınları ite resim çekme prati
ği veya sanatı.
skiascope: X ışınları ile fotoğraf çekiminde kullanılan
bir cihaz; skiaskop;
skiascopy: Gözbebeği üzerindeki ışık ve gölge hare
500 s k y r o ck e t
ketlerini inceleme ve retinayı skiaskop ile aydınlata
rak gözün durumunu anlamak için kullanılan bir ci
haz; retinoskopi.
skid: 1) ağır cisimleri yuvarlamak veya kaydırmak için.
kullanılan, çoğu zaman bir çift kalas veya kütük; yu
varlama kütüğü. 2) yükleri taşımak için alçak, ağaç
platform. 3) Çoğ. tahliye ya da boşaltma sırasında
olduğu gibi, hasardan korumak için bir geminin bor
dasına karşı konulan ahşap yapı; maliborda tahtası.
4) tekerlek üzerine yaptığı basınç ile bir aracın hare
ketini kontrol etmek için kullanılan kayıcı kama (ara
balar için) 5) kayıcı kama ile fren yapmak veya kilit
lemek (tekerleği). 6) motor tespit bloku; motor kıza
ğı-
skilful: Bkz. skillful.
skill: 1) sanat, el sanatı veya bilimi. 2) sanat, el sana
tı veya bilimdeki yetenek, hüner ya da marifet. 3) bil
gi, anlayış; muhakeme. 4) maharet; ustalık.
skilled: 1) özel deneyim veya muntazam bir program
ya da çıraklık eğitimi ile kazanılan, belirli endüstriyel
iş, makine operasyonu vb. i gibi hünere sahip olan;
hünerli; maharetli; mahir.
skillful: Uzman veya mütehassıs; maharetli; hünerli;
skilful şeklinde de yazılır.
skim: 1) yüzen maddelerini veya köpüğünü almak
(bir sıvının). 2) bir sıvıdan (yüzen maddeleri veya kö
püğünü) almak. 3) ince bir katmanla kaplamak veya
örtmek. 4) köpükle olduğu gibi, ince bir katmanla
kaplamak. 5) hızlı ve hafif olarak üzerinden geçmek
ya da kaymak. 6) köpüğü veya kreması alınmış;
özellikle kaymağı alınmış süt; kaymakaltı süt. 7) kö
püğünü alma işi. 8) köpük.
skimmer: 1) köpük alan kişi veya alet. 2) sıvıların kö
püğünü alan herhangi bir mutfak aleti; kevgir.
skin diving: Türlü teçhizatla, örneğin gözlük, palet,
plâstik elbise, portatif hava tüpü vb. ile bir yüzücü
nün su altına dalması.
skin effect: 1) etkili direncin artmasına neden olan,
kendiliğinden endüklenmiş zıt elektromotor kuvvet
nedeniyle, alternatif akımda, bir iletkenin yüzeyine
akım şiddeti birikimi; yüzey etkisi. 2) Buh. Kaza. yağ
lama yağı, kimyasal maddeler, köpük vb. inin su yü
zeyinde oluşturduğu katmanın, su içinde oluşturu
lan buhar küreciklerinin buhar mahaline çıkışını önle
yen etki; yüzey etkisi.
skinner engine: Doğru akımlı, popet valflı bir piston
lu buhar makinesi; skinner makinesi (ticarî bir mar
ka).
skin valve: Gem. Mak. yüzey blöf valfının çıkış tarafın
da bulunan ve gemi teknesine bağlanan valf; skin
valf.
skiogram: Bkz. skiagram.
skiograph: Bkz. skiagraph.
skip: Mot. ateşlemede tekleme yapma; tekleme.
skip distance: Rady. yerdeki verici bir istasyon tara
fından verilen bir dalganın eriştiği en uzak nokta ve
radyo dalgasının iyonosferden dünyaya yansıtıldığı
en yakın nokta arasındaki mesafe.
skipper: Özellikle küçük bir teknenin kaptanı veya sü
varisi.
skipping: Mot. tekleyen; tekleme yapan; tekleme.
skirt, piston: Bkz. piston skirt.
skylight: Gemi kaportası; çatı penceresi.
skyrocket: Havada patlayarak, renkli alevler, kıvılcım-
sky w av e 501 sligh t

lar vb. çıkaran havai fişek roketi.

demir bir çubuk; süngü.
sky wave: Heaviside katmanları tarafından kendi yolu
slicer: 1) dilimlemek için kullanılan bir alet ya da ci
üzerinde bulunan vericilerinden alıcilara yansıtılan
haz. 2) dilim yapan kişi.
bir radyo dalgası; uzay dalgası; dolaylı ya da endi-
slick: 1) su yüzeyinde, bir yağ katmanı nedeniyle olu
rek dalga; iyonosferik dalga.
şan düzgün alan. 2) bir tür yassı, geniş keski gibi,
slack wax: Gem. Yük. sıkı olmayan veya gevşek
düzeltmek ve parlatmak için kullanılan şey.
mum; tehlikesiz, kendine has kokulu, koyu kahve
slide: 1) sabit sürtünmeli bir yüzey veya madde bo
rengi, alifatik ailesinden, nem emmeyen, dayanıklı,
yunca hareket etmek; kaymak. 2) buz gibi, düzgün
katı karbonlu hidrojenlerin karışımı; 70°/15°C'de
0 bir yüzey üzerinde hareket etmek; kaymak. 3) ses
öz.ağ. yaklaşık 0,8; k.n. 310 -315°; d.n. yok (katı);
siz veya düzgün olarak hareket etmek. 4) kaymaya
suda çözünmez; viskozitesi yok; gemilerde 70°C-
neden olmak. 5) kayma hareketi. 6) kaymak için kul
den aşağı olmayan sıcaklıklarda ve atmosfer basın
lanılan düzgün, çoğu zaman meyilli yüzey. 7) kay
cında taşınır.
ma ile çalışan bir şey; kayıcı parça. 8) cisimleri mik
slag: 1) eritme işlemi sırasında metalden ayrılan eri
roskop altında incelemek için kullanılan ufak levha
miş cüruf veya maden posası. 2) buna benzeyen
cam; lamel. 9a) pistonlu buhar makinelerinde buha
lav. 2) cüruf şekline dönüştürmek.
rın silindirlere girmesini sağlayan valf Bkz slide wai
slag erosion: Akaryakıtların oluşturdukları cürufun
ve 10a) heyelan, b) düşen kütle. 11) bir resmi (şek
yüksek sıcaklıklarda, ateş tuğlasını oluşturan madde
li) projeksiyon makinesi ile bir perdeye aktarmakta
ile birleşerek meydana getirdiği aşınma; cüruf eroz
kullanılan küçük bir cam levha.
yonu.
slide case: Buh. Mak. çekmece ya da slayt valfı sızdır
slaggy: Cürufa ait; cürufa, benzeyen.
maz bir biçimde atmosfere kapatan ve silindire iletil
slag screen: Çok ince toz kömürle fayraplı kazanlar
mek üzere buhar verilen kısım; çekmece mahfazası;
da, kül çukurunda erimiş cüruf kütlesinin yığılması
Gem. Mak. slayt keys.
na engel olmak için, ocak tabanına döşenen su so
slide face: Gem. Mak. slayt valf ya da çekmecenin si
ğutmalı borular; cüruf perdesi; düşen cüruf parçacık
lindir bloku üzerinde hareket ederek buhar portlarını
larını soğutarak onları kum birikintisi haline getirir.
açıp kapadığı yüzey; slayt valf yüzeyi; slayt feyis.
slake: 1) su ile birleştirerek (kireçte) kimyasal bir de
slide ring: Diz. Mot. yüksek güçlü makinelerde kom-
ğişim oluşturmak. 2) azaltmak veya gidermek. 3) ge
presyon segmanlarının hemen altına, piston gövdesi
rilimini azaltmak. 4) sönmüş olmak veya kireç gibi
ne açılan kanallara sıkı olarak geçirilmiş, çoğunlukla
sönmeye uğramak, 5) daha az aktif veya şiddetli ol
bakır alaşımlarından yapılmış çemberler; slayt ring;
mak; gevşemek.
kayıcı segman.
slaked lime: Kalsiyum oksitin suda çözünmesi ile olu
slide rod: Gem. Mak. slayt valf veya çekmeceyi, hare
şan, harç, beyazlatma vb. i işlerde kullanılan bir
ket mekanizması veya eksentrik donanımına bağla
madde; sönmüş kireç; kalsiyum hidroksit, Ca(OH)2.
yan kol; slayt rot; çekmece kolu.
siedge: Çoğu zaman iki elle kullanılan uzun, ağır bir
slide rule: Esk. türlü aritmetik veya matematiksel iş
çekiç; varyoz.
lemleri yapmak için kullanılan bir cihaz; hesap cetve
sledge-hammer: Ağır çekiç veya varyozla vurmak.
li.
sledge hammer: Ağır çekiç; varyoz (balyoz).
slide valve: Pistonlu buhar makinelerinde portları
sleek: Düzgün yapma anlamında bir deyim: Kum yü
açıp kapatarak buharın silindirlere girmesi ve egzoz
zeylere mala uygulanması için söylenir; perdahlı.
edilmesini sağlayan düz, piston, silindir şekillerinde
sleeve (1) bir başka parçaya geçen boru veya boru
yapılan bir valf; slayt valf; sürgü; çekmece; D valf;
ya benzer parça; zıvana; sliv; yatak. 2) Mot. silindir
piston valf.
gömleği; gömlek; silindir layneri Bkz. cylinder liner.
slide valve chest: Bkz. slide case.
sleeve bearing: Buh. Türb., Mot. gibi ısı makinelerin
slide-valve face: Gem. Mak. slayt valf ya da çekmece
de kullanılan, dışı bronz ya da çelik (bazan alümin
nin hareket ettiği ya da kaydığı, üzerinde portlar bu
yum alaşımı), içi vayt (beyaz) metal veya babit me
lunan yüzey; slayt feyis.
tal ile kaplı, çoğu zaman iki parçadan yapılan silindi-
slide valve, rotary: Bkz. rotary slide valve.
rik veya küresel yatak.
slide-wire: Vetston köprüsünde direnç ölçmek için
sleeve bushing: Tek parçadan yapılmış, dışı bronz
kullanılan bir cihaz; kaymalı tel.
veya çelik ve iç yüzeyi vayt metal ile kaplı, silindir
sliding feet: 1) Buh. Türb. alt keysin, makine dairesi
şeklinde yapılmış bir yatak; daha çok biyel veya pis
tarafında, döşeğin oval cıvata deliklerine bağlanan
ton kolunu pistona bağlamak için kullanılır; burç; pis
ayakları; kayıcı ayaklar; türbinin ısındığını veya dev
ton pin burcu.
reden çıkarıldığı zaman soğuduğunu belirler. 2) Bu
sleeve valve: Esk. bazı motorların pistonları ite silin
har kazanlarını döşeğine bağlayan, türbinlerdekine
dir duvarları arasında bulunan eksenel veya döner
benzer, genişlemeye müsaade eden ayaklar.
hareketli valf; sliv valf.
sliding friction: Fiz. bir katı cismin, diğer bir katı cis
slew: Büyük sayı, grup veya miktar.
min yüzeyinde hareket etmesi sırasında oluşan sür
slice: 1) Matb. mürekkebi yaymak için kullanılan spa
tünme; kayma sürtünmesi (kinetik bir sürtünme tü
tula. 2) büyük bir kütle veya hacimden kesip çıkarıl
rü).
mış nispeten ince, geniş bir parça; dilim. 3) bir par
sliding scale: Bkz. slide rule.
ça, porsiyon veya pay. 4) dilimlerine ayırmak (kese
rek). 5) parçalarına veya hisselerine ayırmak. slight: 1) ağırlığı, dayanıklığı. maddesi veya önemi ol
slice bar: İnce, geniş uçlu, kömürle fayraplı kazanlar mayan. 2) iri ya da ağır olmayan; ince, uzun. 3) ko
lay bozulur; kolay kırılır. 4) miktar ve boyca küçük;
da ateşi kabartmak veya gevşetmek için kullanılan
cüzî; büyük veya yoğun olmayan.
slightly
slightly: 1) önemsiz bir şekilde. 2) cüzî miktarda.
slim file: Bkz. super fine file.
sling psychrometer: Atmosferdeki nemi ölçmek için
kullanılan bir cihaz; bir taşıyıcıya bağlı iki termomet
reden oluşur.
sling ring: Yüksek devirli dizel motorlarinda krank ko
lu (veb) üzerinde, krank pin yakınında bulunan hafif
çıkıntılı bir kısım; lubrikatörün bir boru ile verdiği ba
sınçlı yağlama yağının, yüksek merkezkaç kuvvet ne
deniyle krank pin yatağına verilmesini sağlar; askı
çember ya da ring.
sling stay: Alev borulu kazanlarda kullanılan, bir
ucunda gözü bulunan dövme çubuk; kazan zarfının
üst kısmından ağır cehennemlik tavanı saçlarını taşı
mak için kullanılırlar; sling stey; bunların bir uçları,
kazan zarfına kaynak veya perçinle bağlanmış bir
bayrağa ve diğer ucu, genel olarak, köprü payanda
lara bağlanır.
slip: 1) bir endüksiyon motorunda rotorun hızı ile sta
torun senkron hızındaki değişim farkı; senkron hızın
yüzdesi olarak ifade edilir ve yüke bağlı olarak %3-
%8 oranında değişir. 2a) kızak yeri olarak görev ya
pan, suya meyilli bir iskele veya platform; tekne kıza
ğı, b) gemilerin üzerinde yapıldığı ve onarıldığı, su
ya doğru eğik dü2lem; kızak, c) gemilerin yanaşma
sı için kullanılan iskele veya rıhtımlar arasındaki yer.
3) pervanenin vida gibi katı bir cisimde bir devirdeki
ilerleme miktarı ile su içinde gerçek olarak bir devir
deki ilerleme miktarı arasındaki fark; silip. 4) kayma
ya da düşme işi. 5) mekanik olarak çalışan bir ciha
zın, gerçek ve teorik verileri arasındaki fark ile ifade
edilen çalışma verimi düşüklüğü miktari veya derece
si. 6) bir rotor alanı ile stator alanı arasındaki hız
far kı. 7) elektromanyetik bir kaplinde rotor ile stator
ara sındaki hız farkı. 8) bir pistonlu pompada
deplasma nın yüzdesindeki kayıp olarak verilen
hacimsel ve rim; yeni pompalar için bu değer tam
yol çalışmada
% 2-% 5 oranındadır.
slip fit: Kaymalı geçme; Bkz. slip joint.
slip joint: İki buhar borusunun, stim kaçaklarına karşı
salmastra kullanılarak birbirlerine geçerek bağlanma
sı; kaymalı geçme; boruların bir miktar ileri geri hare
ket etmesi gereken yerlerde kullanılırlar.
slippage: 1) diğerine geçen bir dişlide olduğu gibi,
kayma. 2) bunun miktarı. 3) zincirli çalıştırmada ol
duğu gibi, toplam hareket veya güç kaybı.
slipper: Mak, buhar makineleri ve yüksek güçlü dizel
motorlarının kroshetlerine (çapraz muylularına) bağ
lı ve bir gayıt içinde hareket ederek piston ve piston
rodun eksenel hareket yapmasını sağlayan parça;
Gem. Mak. süper; kızak.
slippery: Kayma nedeni olan ıslak, yapışkan veya
yağlı bir yüzey; kaygan; kaypak.
slippy: Bkz. slippary.
slip ring: Alternatif akımlı bir dinamo veya motorda,
akımın karbon fırçalara iletildiği iki veya daha fazla
sayıdaki devamlı çember veya ringlerden biri; slip-
ring.
slipstream: 1) Hava. bir pervane tarafından üretilen
hava akımı. 2) Den. pervanenin oluşturduğu su akı
mı; dümen suyu. 3) Bkz. side stream.
slip stream: Bir uçağın dönen pervanesi tarafından
geriye doğru itilen hava akımı veya cereyanı.
slip surface: Aşırı bir gerilme altında kırılma veya ke
502 sludge
silme eğiliminde olan katı bir
yüzey.
slipway: Gemileri denize indirmek için kullanılan, su
ya doğru meyilli kızak; gemi kızağı.
slit: Optik bir cihaza radyasyonun girmesi ya da
çık ması için kullanılan uzun ve dar bir delik.
sloop: Küçük tek direkli, cıvadralı, yan yelkenli bir
tekne; şalupa.
sloop rigged: Şalupa gibi armalı; şalupaya benzer ar
malı.
slop: 1) Çoğ. herhangi tür sıvı atık. 2) Çoğ. alkol çıka
rıldıktan sonra geri kalan atık veya posa; küspe. 3)
üzerine sıvı dökmek. 4) sıvı dökmek.
slope: 1) herhangi meyilli veya eğik hat, düzlem, du
rum vb. 2) yatay ya da düşey durumdan sapma. 3)
bunun miktarı veya derecesi. 4) meyilli olmak.
slops: Gemi tanklarında petrol, su, birikinti veya yağlı
sulardan oluşan bir karışım; Bkz. slop tank.
slop tank: Den. özellikle tankerlerde yağ ve yakıtlı saf
ra sularının toplandığı büyük kapasiteli bir tank; slop
tank.
slot: 1) bir makinedeki kama kanalı, otomatik oyun
makinesinin madenî para atılan yeri vb. i gibi dar
oyuk, yarık ya da delik; yuva. 2) bu tür oyuk veya
oyuklar yapmak.
slot machine: Mekanizmasını çalıştırmak için yarığın
dan içeriye madenî para atılan yiyecek, içecek vb. i
makinesi veya kumar (oyun) aleti.
slotting: Mak. kama kanalı, yarık vb. i açma.
slotting machine: Dikey yüzeyler ve kama kanalı kes
mek ya da açmak için kullanılan bir takım tezgâhı;
dik planya tezgâhı.
slow: 1) çabuk, hazır veya acele olmayan; yavaş. 2)
hızlı veya çabuk olmayan. 3) geç kalan: Saat için
söylenir. 4) enerjisiz; hareketsiz. 5) düşük veya va
sat bir ısı çıkararak yanma: Yavaş yanma gibi. 6) ya
vaş veya daha yavaş yapmak. 7) gecikmek. 8) ya
vaş veya daha yavaş olmak ya da gitmek.
slowdown: Yavaşlama veya yavaşlatma; özellikle en
düstriyel bir üretimi plânlı bir biçimde yavaşlatmak.
slowing down: l) Nük. Ener. bir tanecik veya partikü-
lün enerjisinin azalması. 2) çalışmakta olan bir maki
nenin hızı veya devir sayısının azalması; yavaşlama.
slow-match: Dolguları patlatmak için kullanılan yavaş
yanan kibrit veya
fitil.
slow-motion: 1) alışılmış normal hızın altında çalıştır
mak veya hareket ettirmek. 2) bir dakikada verilen
normal resim sayısını arttırarak, normal hızla perde
ye aktarılan yavaş hareke! yavaşlatılmış hareket.
slow neutron: Saniyede 1 mil (1,609 km) hızla hare
ket eden bir nötron; yavaş nötron.
slow pressure rise: Özellikle yüksek devirli dizel mo
torlarında hızlı yanma veya hızlı basınç yükselmesi
ya da kontrolsuz yanmayı izleyen yavaş basınç yük
selmesi; kontrollü yanma.
slow reactor: Zincirleme tepkime veya fizyonun ya
vaş nötronlarla başladığı bir reaktör türü; yavaş reak
tör.
sludge: 1) petrol rafinerileri artığı, maden delgisi tara
fından oluşturulan çamur, biyolojik atık tanklarındaki
posa, buhar kazanlarındaki tortu vb, i gibi ağır, her
hangi yapışkan artık, tortu ya da kütle. 2) yakıt tank
ları ile dizel motorlarının alt karterlerinde biriken, ya
ğın oksitlenmesinden gelen çamur. 3) bir metalin
elektrolitik damıtılmasında anotta oluşan yabancı
sludge formation 503 smoke

maddeler.
civert rengi.
sludge formation: Mot. yağlama yağlarının karterde
smaltine: Bkz. smaltite.
oluşturduğu sisin oksitlenmesi sonucu karterde
smaltite: Bir kobalt cevheri; rengi beyazdan griye ka
biri ken çamur oluşumu.
dar değişen doğal kobalt arsenid; smaltit, CoAs2;
sludge tank: Ticaret gemilerinde tanklardan gelen
kristal veya tanecikli şekillerde bulunur ve cam ya
ça mur vb. i atıkların, suların toplandığı yeterli
da seramiklerin boyanmasında mavi pigment olarak
kapasite de bir tank; çamur tankı; Gem. Mak. slaç
kullanılır; daima nikelarsenid ile bulunur.
tank.
smaragdine: 1) zümrüte ait. 2) zümrüt renginde.
sludge test: Çamur deneyi; oksitlenme deneyi; bili
smaragdite: Amfibol veya hornblendin açık yeşil tü
nen miktardaki yağlama yağı bir tüp içinde, sabit sı
rü.
caklıktaki bir banyoya sokulur, sonra belirli miktarda
smashup: 1) özellikle büyük hasar veren kaza ya da
ki hava yağın içinden geçirilir, yağın derhal rengi ko
çarpışma. 2) herhangi bir felâket veya afet.
yulaşır, daha az akıcı olur ve deneyin sonunda visko
smear: 1) yağlı, yapışkan veya pis bir şeyle kapla
zite, karbon atıkları değeri ve diğer özellikler kayıt
mak, sıvamak, lekelemek vb. 2) yağlı, yapışkan ve
edilir; bu deney sırasında en az değişen yağ, oksit
ya kirii bir şey uygulamak veya sıvamak ve
lenmeye en dayanıklı yağdır.
böylece leke bırakmak. 3) lekelenmek. 4) lekeli;
sludgy: Çamura ait; çamur gibi; çamurlu; sulu çamu
yağlı. 5) mik- roskopik inceleme vb. için lamel
ra benzeyen.
üzerinde kan gibi, küçük miktarda bir madde. 6)
slue: Bir mil veya sabit bir nokta çevresinde
yağlı madde; mer- hem, b) bir şeyin üzerine
dönmek
sürülen yağlı, yapışkan ve ya kirli bir madde.
veya salinım yapmak. 2) bir eksen etrafında dönme
smeary: 1) yağlı, yağlı veya kirli bir madde ile
veya salınım yapma işi. 3) bu hareketi yapan şeyin
kaplan
durumu.
mış. 2) mürekkep gibi leke yapma eğiliminde olan.
slug: 1) ingiliz kütle birimi; bir librelik (0,452 kg) bir
smectic phase: Sıvı ve katı durumları arasındaki
kuvvet etkidiği zaman saniyede 1 fit (0,3048 m)
ge
hızla nan bir cismin kütlesi; 32,174 libre (14,542
çiş
kg). 2) Nük. Ener. doğal uranyu m grafit
smelling bottle: içersinde amonyak ruhu bulunan şi
reaktöründe nükieer yakıt külçesi. 2) küçük bir
şe.
parça veya kütle halinde metal; özellikle bir mermi.
smelling salts: Başağrısı, baygınlık vb. ini geçirmek
3) Matb. a) satırlar arasın da kullanılan yazısız bir
için teneffüs edilen veya kullanılan amonyum karbo
satır kurşun; anterlin. b) lino tip makinesinde tek
nat ile güzel bir kokudan oluşan hoş kokulu bir
parça şeklinde dökülen kurşun satır.
karı şımı; amonyak ruhu.
sluice: 1) bir kanalda olduğu gibi sıvı (su) akımı dü
smelt: 1) saf metalden yabancı maddelerini ayırmak
zenlemek için bir kapı veya vaif ile donatılmış, su
için (maden cevheri cvb.ini) eritmek; tasfiye etmek.
için yapay bir kanal veya pasaj; savak. 2) böyle bir
2) bu şekilde (metal) damıtmak veya rafine etmek.
kapıdan geçen veya tutulan su, 3) bir savağı kapatıp
açmak için kullanılan kapı ya da valf; set. 4) 3) erimeye uğramak.
özellik le aşırı su için kullanılan herhangi bir kanal. 5) smelter: 1) eritme işinde çalışan kişi; melal tasfiyeci
si. 2) damıtma veya tasfiye işinin yapıldığı yer; damıt
altın cevherini yıkama, kütükleri nakletme vb. i için
kulla nılan kanal. 6a) bir savaktan akan su ile ma yeri veya tasfiyehane ya da tasfiye fırını (ocağı)
yıkamak, b) hızla akan su ile yıkamak. 7) bir veya cihazı.
kanalda (kütük vb. ini) taşımak. 8) bir savakta smeltery: içinde tasfiye işinin yapıldığı bina, işyeri
olduğu gibi akmak. vb. i; tasfiyehane.
sluice valve: Gem. Mak. sintine, perde vb. i yerlerde smelting: Bir cevheri yüksek sıcaklıkta eritici bir
kullanılan, akım yönüne dik olarak çalışan valf; mad de ile eriterek metali elde etme; üstte cüruf ve
altta saf ya da arı olmayan metal katmanları oluşur.
sül- yüz valf.
smith: Metal şeyler yapan ve özellikle kızgın (tavlan
slush: 1) gemide pişirilenlerden arta kalan atık yağ
veya gres. 2) makineler için yağlayıcı veya pas önle mış) ve yumuşak olduğu zaman onlara şekil veren,
yici olarak kullanılan türlü yağlı bileşiklerden herhan
onaran kişi; demirci; demirci ustası,
smithery: 1) demircinin işi veya sanatı; demircilik. 2)
gi biri. 3) özellikle koruma ve yağlamada, yağlı bir
biieşik ile örtmek. 4) sıva veya çimento ile yamala
demirhane.
smithsonite: 1) sarımsı renkli doğal çinko karbonat,
mak. 5) yumuşak çamur.
ZnCO3. 2) doğal çinko silikat; kalamin Bkz.
slush fund: 1) atık yağ vb. lerinin satışıyla gemide
calami
ku
rulan bir fon; küçük lüks şeyler almak için kullanılır. pılan koyu mavi cam tozu. 2) bu şekilde yapılan pig
Sm: Bkz. samarium. ment veya boya. 3) bu pigmentin koyu mavi veya lâ
smaek: 1) çoğu zaman şalupa gibi donatılmış, ben
zer armalı küçük bir yelkenli tekne. 2) balıkları canlı
muhafaza edecek şekilde donatılmış balıkçı teknesi.
small arms: Tabanca, karabina, tüfek vb. i gibi elde
taşınabilen ufak kalibreli ateşli silâhlar.
small calorie: Bkz, calorie.
small hours: Gece yarısını izleyen ilk bir kaç saat.
smallish: Bir dereceye kadar küçük; büyük olmayan
small pica: Matb. on bir puntoluk bir harf türü.
smalt: 1) silisyum dioksit, potas ve kobait oksitten ya
 n smith's weld: Bkz. Sap weld.
e smithy: Demirci atelyesi, demirhane, özellikle nal
. bant atelyesi; demir imalâthanesi; nalbanthane.
smith's tongs: Parça döver veya işlerken demircile smog: Toz, polen, bakteri, duman ve kimyasal atık
rin kullandığı türlü kıskaçlardan herhangi biri; gazlar kapsayan ağır, kcyu renkli kent sisi; smog;
demir ci kıskacı. endüstri sisi.
smith's hearth: Demircilerin parça tavlamak üzere smoke: 1) bir şeyin yanmasıyla oluşan ve içersindeki
kullandıkları, kok kömürü ile fayrap edilen ocak;
de mirci ocağı.
smok e box 504 s no w b a n k

karbon partikülleri nedeniyle görülebilen buharimsı

ça. 5) düzeltme işi.
madde; duman. 2) dumana benzeyen herhangi bir
smoothbore: içersinde yiv ve seti olmayan bir nam
buhar, buğu vb. 3) Fiz. Kimy, bir gaz içinde, özellik
lu: Silâh için söylenir; yivsiz, setsiz silâh.
le hava içinde askıda olan kati parçacık veya parti-
smoothen: Düzgünleştirmek; düzeltmek.
küller; yakıtların eksik veya yetersiz hava iie yanma
smother: 1) alevsiz yanma. 2) alevsiz yanma duru
sından kaynaklanır. 4) duman ya da dumana ben
mu.
zer şeyler çıkarmak. 5) gaz lâmbası gibi çok fazla
smothery: Boğucu.
duman çıkarmak. 6) duman ile boyamak. 7) tütsüle-
smoulder: Bkz, smolder.
mek (et vb. ini).
smudge: 1) kirli nokta; leke. 2) yoğun duman üreten
smoke box: Alev borulu kazanlarda borulardan ge
bir yangın. 3) bitkileri dondan korumak veya böcek
çen gazların toplandığı ve oradan bacaya iletildiği,
leri kovmak için kullanılan yoğun veya boğucu du
büyük menşeteli iki kapak ile donatılmış kısım; du
man. 4) don (meyva bahçesi vb.) ve böceklere karşı
man sandığı.
korumak için duman çıkarmak. 5) kirli yapmak; kir
smoke detector: Gemilerin türlü yerlerinde oluşabile
letmek.
cek yangınları haber veren sistem.
smut: 1) kurum veya isli madde, b) bunun parçacıkla
smoke helmet: Sadece duman olan yerlerde koruma
rı (partikülleri), 2) kirli bir şey tarafından yapılan işa
amacıyla giyilen bir solunum cihazı; zehirli gazlar
ret; kirli leke.
olan yerlerde kullanılmaz.
smutch: Kurum, isli madde ve kir.
smoke indicator: Kazandan atmosfere atılan baca
smutty: isli veya kurumlu.
gazlarının rengine bakarak ocaktaki yanmayı denet
Sn: Bkz. tin.
lemeye yarayan elektrik ampulü, mercek ve aynalar
snake: 1) uzun, esnek meta! bir çubuktan oluşan ve
dan oluşan bir cihaz; duman göstergesi; duman mü
boruları temizlemek için kullanılan tesisatçı aleti; es
şiri; Gem. Mak. smok endikatör.
nek tel; fleksibıl tel. 2) özellikle, boyuna olarak kuv
smokemeter: Diz. Mot yüksek devirli makinelerde,
vetle itmek ya da çekmek. 3) hızla çekmek.
dumanın yoğunluğundan, silindir içindeki yanmanın
snap-fiask: Yapılmış parçayı çıkarmak için, menteşeli
niteliğini saptamak için kullanılan bir cihaz; smok-
olan kalıp kutusu.
metre; duman ölçer.
snap gauge: Türlü ürünlerin müsaade edilir sınırlar
smokeless: Dumansız; az dumanlı.
içinde olup olmadığını denetlemek için kullanılan,
smokeless powder: Dumansız barut.
sabit ve ayarlanabilir türleri olan bir ölçü cihazı;
smoke periscope: Duman göstergesi; duman müşiri;
Gem. Mak. snep geyiç.
Bkz. smoke indicator.
snap ring: Mot. piston pin ya da pernonun yuvasın
smokepipe: Bkz. smokestack.
dan çıkarak silindir duvarını bozmasını önleyen ve
smoker: Mot. yanlış olarak duman yapan veya yağ
piston pinin her iki ucunda birer tane bulunan yay
yakan anlamında kullanılan bir deyim.
segman; tespit segmanı; Gem. Mak. snep ring.
smokestack: Buharlı gemi, lokomotif, fabrika vb. in
snap ring groove: Yay segmanların piston içinde bu
den dumanı atmosfere atan boru; baca.
lunan iki yuvasından biri; yay segman yuvası; snep
smoke-tubes: Buh. Kaza. içinden alev veya kızgın
ring yuvası.
gazlar geçen borular; alev boruları; duman boruları.
snap rivet: Bkz. cup head rivet.
smoke tube boiler: Borularının içinden kızgın gaz ve
snapshot: Estantene fotoğraf.
ya alevler geçerek çevrelerindeki suyu ısıtıp buhar- sneak current: Sızıntı akımı.
laştıran kazan; alev ve duman borulu kazan; doğru, snell: 1) çabuk veya aktif. 2) aşırı; şiddetli. 3) sert;
ters ve iki taraftan fayraplı alev borulu türleri vardır. keskin. 4) kısa bir at kuyruğu kılı ya da ince misina
smokily: Dumanlı bir şekilde. (iğneyi bedene bağlamak için kullanılır).
smokiness: Dumanlı olma niteliği veya durumu.
snickersnee: Koruma ve kesme silâhı olarak kullanıl
smoking car: Sigara içilmesine izin verilen demiryolu
mak üzere dizayn edilmiş bıçak; büyük bıçak.
vagonu.
snifter valve: Her kursta (strokta) havanın girmesi
smoky: 1) özellikle alışılmıştan daha fazla duman çı
için müsaade ederek pompanın aşırı yüklenmesine
karan; dumanlı. 2) dumana ait; dumana benzeyen;
engel olan ve ayarlanabilir, bir tür geri döndürmez
duman gibi. 3) dumanla dolu. 4) duman renginde
(çek) valf.
olan. 5) duman ile renklendirilmiş, lekelenmiş ya da sniffing valve: Bkz. snifter valve.
kirletilmiş. snip: 1) bir makasla kesmek veya kısa, çabuk darbe
smoky exhaust: Mot silindirdeki yanmanın iyi olma veya darbelerle kesip kopartmak. 2) bu tür kesme
dığını belirten egzoz; duman kapsayan egzoz; du ile çıkarmak. 3) makas vb. ile yapılmış küçük bir ke
manlı egzoz; türlü nedenlerle oluşur. sik. 4a) kesilip çıkarılan küçük bir parça, b) herhan
smolder: Aievsiz yanmak ve duman çıkarmak; yavaş gi bir küçük parça. 6) metal levha vb. ini kesmek
yanma ile tüketilmek, sarfedilmek veya harcanmak. için kullanılan ağır (büyük) bir el makası; teneke ma
S monel: % 63 nikel, % 32 bakır, % 3 silisyum ve % 2 kası.
demirden oluşan bir alaşım; S monel; supap gayıtla- snorkel: Denizaltılarda, dizel motorları ve havalandır
rı ve yuvaları yapımında kullanılır. ma için kullanılan, hava girişi ve egzoz borularından
smooth: 1a) düz bir yüzeye sahip olan; görülür veya oluşan bir cihaz; şnorkel; denizaltının uzun süre su
hissedilir bir çıkınlı veya pürüzü bulunmayan, b) içinde kalmasını sağlar.
aşınma ile çıkıntıları düzeltilmiş olan. 2) Meka. sür-
snow: 1) kar. 2) kar yağması. 3) kar gibi yağmak. 4)
tünmesiz. 3) daha az kaba yapmak; parlatmak; da
karla kaplanmak, kapanmak.
mıtmak veya rafine etmek. 4) düz bir şey; düz par
snowbank: Büyük kar kütlesi.
 sno w blin d
snow blind: Kar körlüğü (geçici körlük)
snow-broth: Kar ve su karışımı; erimiş kar.
snowflake: Kar tanesi.
snowplow: Yol, demiryolu vb. lerinin karlarını temizle
mek için kullanılan bir cihaz veya makine; kar temiz
leme makinesi.
snowhed: Rayları kar birikmesi veya yığılmasından
koruyan uzun siper veya koruyucu.
snowstorm: Kuvvetli rüzgâr ile birlikte yağan kar; kar
fırtınası.
snowy: 1) karlı. 2) kar ile kaplanmış veya doldurul
muş. 3) kara benzeyen, özellikle: a) saf, ari ve leke
siz, b) beyaz. 4) kara ilişkin.
snub: Den. anî olarak hareketini durdurmak veya de
netlemek: Bir geminin halat, zincir vb. veya bunların
bağlandığı bir şey için söylenir.
snubber: Hareketi denetlemek için veya durdurmak
amacıyla kullanılan bir şey. 2) bir tür oto şok gideri
cisi veya emicisi.
snug fit: Rahat geçme, kolay geçme; sıkı geçmenin
karşıtı.
soak: 1) uzun süre bir sıvıda tutularak doyurmak ve
ya tümü ile ıslatmak. 2) emmek veya içine çekmek.
3) geçmek veya nüfuz etmek. 3) ıslanma ya da doy
ma işlemi veya işi; ıslanma. 4) ıslanmış olma duru
mu; ıslatma. 5) ıslatmak için kullanılan sıvı.
soakage: 1) ıslanma veya ıslatma. 2) emilmiş sıvı.
soap: 1) uzun karbon zincirli bir yağ asilinin sodyum
veya potasyum tuzu, örneğin sodyum stearat,
C 17 H 35 COONa; sodyum tuzları sert sabun ve potas
yum tuzları yumuşak sabun adını alır. 2) yıkama ve
temizleme için kullanılan, su ile birleştiği zaman kö
pükler üreten madde; sabun; kostik soda veya kos-
tik potas ile yağların tepkimesinden üretilir. 3) bir
yağ asitinin herhangi bir metalik tuzu. 4) sabun ile
muamele etmek veya ovmak.
soap bubble: 1) sabun köpüğü. 2) sabun köpüğü gi
bi.
soapinass: Sabun gibi olma durumu veya niteliği; sa
bunlu.
soapless soap: Yapay bir deterjan; sabunsuz sabun.
soap, soluble: Alkali metaller ve bir veya daha fazla
yüksek yağ asitlerinin tuzlan; çözünür sabunlar,
soap solution: Kazan sularının toplam sertliğinin öl
çülmesinde kullanılan eriyik; sabun eriyiği; sabun
çözeltisi; sabun mahlûlü.
soap stone: Kaya şeklinde yumuşak talk; sabuntaşı.
soapsuds: Sabunlu su, özellikle karıştırıldığı zaman
köpüren su.
soapy: 1) sabunla kaplı veya sabun kapsayan. 2) sa
bun gibi; sabuna benzeyen; sabunlu.
soar: 1) havada yükselmek veya uçmak. 2) havada
yükselerek uçmak, seyahat etmek veya süzülmek.
3) bir uçak gibi yükselti veya rakım kaybetmeksizin
süzülmek. 4) alışılmış bir düzeyin üzerine yüksel
mek. 5) yükselme alanı. 6) yükselme veya uçma işi;
uçuş.
socket: 1) içersine bir şeyin geçtiği oyuk parça veya
kısım: Elektrik ampulünün sarı vida şeklindeki kısmı
gibi; yuva; soket. 2) soketie donatmak veya teçhiz
etmek,
socket adopter: Lokma adaptörü.
socket set: Bkz. socket wrench set.
socket wrench: Lokma anahtarı.
505 sodiu m hydroxid e
socket wrench set: Lokma anahtarı takımı.
soda: 1) sodyum karbonat. 2) sodyum bikarbonat. 3)
sodyum hidroksit. 4) sodyum oksit. 5) maden soda
sı.
soda-acid extinguisher: Adî yangınların söndürülme
sinde kullanılan, 2,5 galon ( 9,5 litre) sodali su karı
şımı ve bir şişede bulunan 115 gram sülfürik asitten
oluşan bir yangın söndürücü; minimaks; soda asit ci
hazı: şişenin kırılması sonucu asit ile sodalı su tepki
meye girerek CO2 oluşturur.
soda ash: Cam ve sabun yapımında kullanılan be
yaz, nem emici veya higroskopik bir toz; susuz sod
yum karbonat, Na 2 C0 3 ; soda.
soda lime: Kimyasal ayıraç ve nem ve asit gazlarını
emici olarak kullanılan beyaz, toz gibi sodyum hid
roksit veya kalsiyum oksit karışımı.
sodalite: Biraz klorlu sodyum ve alüminyum silikat,
Na 4 A! 3 Si 3 0 1 2 Cl; parlatıldığı zaman mermere benzer
ve süs taşı olarak kullanılır.
soda solution: Soda eriyiği, mahlûlü veya çözeltisi.
soda water: 1) basınç altında karbon dioksitle doldu
rulan su; maden suyu; maden sodası, 2) su, asit ve
sodyum bikarbonat çözeltisi.
sodden: nemle dolu; ıslatılmış; iyice ıslanmış.
sodium: Tabiatta sadece bileşikleri bulunan, fevkalâ
de aktif, gümüş beyazı renkli, alkalin metalik bir kim
yasal element; sodyum; natriyum; Simg. Na; at.ağ.
22,997; at.no.11.
sodium benzoate: Benzoik asitin tatlı, kokusuz, be
yaz toz halindeki bir tuzu; sodyum beıızoat; yiyecek
koruyucu, antiseptik vb .olarak kullanılır.
sodium bicarbonate: Beyaz kristalli bir bileşik; sod
yum bikarbonat, NaHCO,; yemek sodası; karbonat;
antasit ve kabartma tozu olarak ve yangın söndürme
cihazlarında kullanılır; baking soda şeklinde de kul
lanılır.
sodium bromide: Beyaz, kristalli bir bileşik; sodyum
bromür, NaBr; tıpta sakinleştirici ve fotoğrafçılıkta gü
müş bromür üretmek üzere kullanılır.
sodium carbonate: 1) karbonik asitin susuz bir sod
yum tuzu; sodyum karbonat, Na 2 C0 3 . 2) sodyumun
sulu karbonatlarından herhangi biri; özellikle renk
siz, kristalli bir bileşik, Na 2 C0 3 .10H 2 0 ; yaygın
ola rak sal soda ve washing soda denir.
sodium chlorate: Renksiz, kristalli bir tuz; sodyum
klorat, NaCI0 3 ; kibrit, patlayıcılar vb. inde oksitleyici
madde olarak kullanılır.
sodium chloride: Yemek tuzu, NaCI.
sodium cyanide: Beyaz, çok zehirli bir tuz; sodyum
siyanür, NaCN; böcek yokedici olarak ve metal kap
lamacılığında kullanılır.
sodium dishromate: Kırmızı, kristalli bir tuz; sodyum
dikromat, Na Cr 0 ; oksitleyici madde, antiseptik
2 2 7
vb. i olarak kullanılır.
sodium disulfite: Kazan sularına oksijen giderici ola
rak katılan Bkz. oxygen scavenger suda çözünen
beyaz bir toz; sodyum disülfit, Na 2S0 3; kazan suyu
na katıldığı zaman, suda erimiş durumdaki oksijeni
yapısına alarak sodyum sülfata (Na S0 ) dönüşür.
2 4
sodium-graphite reactor: Göbekteki yakıt elemanları
nın bir grafit reaktör içinde tutulduğu ve tüm reaktör
kabını, ara eşanjörü ve bağlama borularını doldurdu
ğu bir reaktör; sodyum grafitü (atom) reaktörü.
sodium hydroxide: Toz, çubuk, pul şekillerinde bulu-
so diu m h ydro xi d e solutio n
nan beyaz bir madde; sodyum hidroksit, NaOH; yay
gın bir biçimde kimya, petrol damıtma, kağıt veya ra
yon endüstrisinde vb, i kullanılır; caustic soda, lye,
sodium hydrate biçimlerinde de kullanılır.
sodium hydroxide solution: Sıv. Yük. sodyum hid
roksit çözeltisi; kostik soda çözeltisi; beyaz kostik çö
zeltisi; sodyum hipoklorat çözeltisi; kendine özgü ko
kulu, renksiz veya gri, şurup kıvamında, alkali aile
sinden, nem emen, dayanıklı ve reaktif, insan sağlı
ğı için zararlı bir sıvı; 20°C'de öz.ağ. 1,48; k.n.140°-
150°C; d.n.5°-8°C; suda tümü ile çözünür; 20°C'de
o
viskozitesi 60 cP; gemilerde 10°-48 C sıcak lıkta ve
atmosfer basıncında taşınır; eğer sıcakılk 10°C'nin
altına düşerse, yükün ısıtılması gerekir; yük
sıcaklığının 48°C'yi geçmemesi gerekir,
sodium hypochlorite solution: Sıv. Yük. sodyum hi-
poklorit çözeltisi; beyazlatma likörü; labarak çözelti
si; insan sağlığı için zararlı, klor kokulu, saydam, ye
şilimsi sarı, nem emmeyen bir sıvı, Simg. NaOCI+-
NaCI + H 2 0 ; öz.ağ. 1,3; k.n.yok; d.n. çevre
sıcaklıkla rında sıvı; suda tümü ile çözünür;
viskozitesi suya benzer; gemilerde çevre sıcaklığı ve
atmosfer basın cında taşınır.
sodium hyposulfite: 1) saydam, kristalli bir tuz; sod
yum hiposülfat, Na 2 S2 O; kimyasal ayıraç olarak kul
lanılır. 2) sodyum tiyosülfat.
sodium metaphosphate: Toz veya cama benzer par
çalar halinde bulunan ve ticarî olarak Calgon adı ve
rilen, suda hızla çözünen bir bileşik; sodyum meta-
fosfat, NaP0 3 ; fid suyu devrelerini, ısıtıcıları ve diğer
kısımları birikinti ve çamurdan korur.
sodium nitrate: Saydam, kokusuz, kristalli bir tuz; Şi
li güherçilesi; sodyum nitrat, NaN0 3 ; nitrik asit, sod
yum nitrit, patlayıcılar, gübreler vb. yapımında ve
kimyada oksitleyici madde ve ayıraç olarak kullanı
lır; Chile saltpeter şeklinde de kullanılır.
sodium pentothal: Bkz. pentothal, sodium.
sodium peroxide: Sarımsı beyaz toz; sodyum perok
sit, Na 2 0 3 ; antiseptik, beyazlatma maddesi, hava
ve su temizleyicisi ve oksitleyici madde olarak
kullanı lır.
sodium phosphate: Endüstride yaygın olarak kullanı
lan, fosforik asitin saydam, kristalli üç tuzundan her
hangi biri; sodyum fosfat.
sodium silicate: Yoğun sulu çözeltisine su camı adı
verilen, koruyucu olarak kullanılan beyaz, çözünür
kristaller; sodyum silikat, Na 2 SiO3 .
sodium sulfate: Beyaz kristalli bir tuz; Glauber tuzu;
sodyum sülfat, NaS0 4 . 10H 2 0 ; perçinli kazanlarda
kostik gevreklikten gelen çatlamaları önlemek üzere
başlangıç dozu olarak besi (fid) suyuna ilâve edilen
bir bileşik; ayrıca boya yapımında, fotoğrafçılıkta, be
yazlatıcı madde; koruyucu vb. olarak kullanılır.
sodium sulfite: Kristal veya toz halinde beyaz bir tuz;
sodyum sülfit, Na 2 S0 3 ; boya yapımı, hakkâklık, fo
toğrafçılıkta ve beyazlatıcı madde, koruyucu vb. ola
rak kullanılır.
sodium thiosulfate: Beyaz, kristalli bir tuz; sodyum ti
yosülfat, Na 2 S 2 0 3 .5H 2 0 ; fotoğrafçılıkta sabitleştir
me maddesi, antiklor vb. olarak kullanılır.
sodium-vapor lamp: içersinden elektrik akımı geçtiği
zaman sarı, göz kamaştırmayan bir ışık veren, sod
yum buhari ile doldurulmuş, iki elektrotlu bir glop ve
ya lâmba; sodyum buharlı lâmba veya ampul.
sodium zeolite-.Bkz. zeolite softener.
506 sola r
sofar: Sahilden 2000 mil (3218 km) uzaklıktaki sualtı
seslerinin yerini saptamak için kullanılan bir sistem;
deniz kazasına uğramış kişileri, kazazedeleri kurtar
mak için kullanılır.
soft: 1) kolayca şekil verilen veya çalışılan: Yumuşak
kil gibi. 2) kolayca kesilen, işaretlenen veya aşındırı
lan: Çam odunu veya saf (arı) altın gibi. 3) kendi tü
ründe sert olmayan: Yumuşak tereyağ gibi. 4) yumu
şak; asit, acı veya keskin olmayan. 5) alkolsüz. 6)
sabunun temizleme özelliğine engel olan mineral
tuzları olmayan veya çok az olan çözelti: Su için söy
lenir. 7) rüzgâr, hava, iklim vb. gibi yumuşak, ılımlı
veya ılıman. 8) zayıf; duyarlı; kuvvetli ve sert olma
yan. 9) zor olmayan; kolay; küçük bir gayreti gerekti
ren. 10a) şiddetli olmayan: Renkler için söylenir. 11)
yumuşak bir şey; yumuşak kısım.
soft coal: Yakıldığı zaman katran, zift, aydınlatma ga
zı ve kok veren kömür; linyit kömürü; linyit; sert kö
mürlere göre daha fazla duman ve kül verir ve ısı de
ğeri düşüktür; bituminous coal adı da verilir.
soft copy: Elektronik kopya
soften: Yumuşak veya yumuşak yapmak veya olmak.
softener: 1) özelliklerini değiştirmek ve esnekliklerini
korumak üzere sentetik reçine, lâstik ve plâstiklere
eklenen bir madde; yumuşatıcı, örneğin trikresil fos
fat ve glikol esterler gibi. 2) su yumuşatıcısı, örneğin
zeolit reçinesi. 3) trisodyum fosfat gibi yumuşatıcı,
sertlik giderici herhangi bir kimyasal madde; sertlik
giderici; yumuşatıcı.
softening: Yumuşatma; sertlik giderme.
softening temperature: Viskoz akımın plâstik akıma
dönüştüğü sıcaklık derecesi; yumuşama derecesi.
soft iron: Çok az miktarda karbon kapsayan demir;
yumuşak demir; sabi! mıknatıs yapılamayan demir.
soft iron core: Yumuşak demir göbek. 1) endüksi
yon bobinlerinde, üzerine birincil ve ikincil sargıların
sarıldığı göbek. 2) dış manyetik alanı güçlendirmek
için kullanılan ve bir sargının içine yerleştirilen ferro-
manyetik bir madde. 3) transformatörlerin birincil ve
ikincil sargılarının sarıldığı ayaklardan herhangi biri.
soft metal: Bkz. white metal.
soft packing: Esk. piston rod boğazlarında kullanılan
yumuşak salmastra; eski makinelerde kullanılır; yu
muşak salmastra.
soft patch: Arızalı kazan saçının uygun kalınlıktaki bir
saç ile geçici olarak onarılması; yumuşak yama; ya
ma olarak kullanılan saçın çevresine açılan delikler
ve cıvatalarla kazan saçına bağlanır.
soft-soap: Yumuşak sabun veya arap sabunu uygula
mak ya da tatbik etmek.
soft soap: Sıvı veya yarı sıvı şeklinde sabun; yumu-
şak sabun; arap sabunu.
software: Bilg. Say. Yazılım.
soft water: Yapısında az miktarda mineral tuzları bulu
nan su; yumuşak su.
sogasoid: Bir gazda bir katının dağılımı, dağılması ve
ya yayılması.
sol: Bkz. 1) soluble. 2) solution.
solar: 1) Güneşe ait; Güneşle ilgili (olan). 2) Güneş
tarafından üretilen veya Güneşten gelen: Solar ener
ji gibi. 3) Güneş ışığı veya enerjisine bağlı olan. 4)
Güneşle ilgili olarak Dünyanın hareketi ile saptanan
veya ölçülen: Güneş gücü, Güneş zamanı gibi. 5)
Astrol, Güneşin etkisi altında olan.
sola r cons t a n t
solar constant: Dünyanın Güneşten aldığı enerji mik
tarı; metrekareye düşen, 1,8 beygirgücü/saniyelik
veya yaklaşık olarak 1,34x10
6 2
erg-cm /saniyelik
enerji.
solar energy: Güneş enerjisi.
solar flare: Güneş yüzeyinde görülen ve yoğun rad
yasyon yayan parlak patlama; Güneş patlaması.
solar heat: insanların kullandıkları ve dolaylı veya do
laysız olarak Güneşten gelen ısı; güneş ısısı.
solar day: 1) Güneşe göre Dünyanın dönüş periyo
du; öğleden öğleye veya gece yarısından gece yarı
sına ölçülen 24 saat; Güneş günü. 2) yasalarda Gü
neşin doğuşundan batışına kadar olan süre.
solarimeter: Güneş radyasyonunun doğrudan okun
masını sağlayan bir ısı ölçer; solarimetre.
solarize: 1) güneş ışınlan ve ısısının etkisinde bıraka
rak etkilemek. 2) güneş ışığının etkisinde bırakmak
(fotoğraf filmi veya levhasını). 3) güneş ışığı etkisin
de bırakarak bozulmak.
solar oil: Bkz, gas oil.
solar prominences: Güneşi çevreleyen yanar gaz
kütlesinin görünür uzantısının bir kısmı veya parça
sı.
solar radiation: Uzun kızılötesi ışınlardan kısa moröte
si ışınlara kadar uzanan geniş dalga boylarını kapsa
yan ve Güneşten gelen ışınım; güneş ışınımı veya
radyasyonu.
solar system: Güneş, dokuz, gezegen, asteroit, mete
or ve kuyruklu yıldızlardan oluşan sistem; Güneş sis
temi; solar sistem.
solar time: Güneş esas alınarak ölçülen zaman; Gü
neş zamanı; verilen bir yerde Güneşin bir saatlik açı
sı.
solar year: Herhangi bir gezegenin Güneş çevresin
de yaptığı tam bir tur veya devirin süresi; Güneş yılı
veya senesi: Dünyanın Güneş yılı 365 gün, 5 saat,
48 dakika ve 46 saniyedir.
solden 1) eritildiği zaman madenî parçaları, telleri ve
ya yüzeyleri birleştiren, düşük erime noktasına sa
hip metal alaşımı; lehim; çoğu zaman kalay, kurşun,
bizmut ve kadmiyum kapsar. 2) lehim ile birleştir
mek; lehimlemek; yapıştırmak. 3) lehim ile birleştiril
mek. 4) metalleri lehim ile birleştirmek.
soldered: Lehimli; lehimlenmiş.
solder, hard: Bakır kökenli bir alaşım; sert lehim.
soldering: Lehimleme; lehim yapma; lehimcilik.
soldering bit: Bkz. soldering iron.
soldering lux: Bkz. soldering iron.
soldering flux: Bkz. soldering paste.
soldering iron: Lehimi eritmek ve uygulamak için kul
lanılan, elektriksel olarak veya bir alev yardımıyla, ısı
tılan sivri uçlu metal bir alet; havya.
soldering paste: Lehim yapımında kullanılan boraks,
tuzruhu, çinko klorür vb. i maddelerden herhangi bi
ri; lehim pastası.
soldering tin: Lehim kalayı.
soldering wire: Lehim teli.
solder, silver: % 32 gümüş, % 23 bakır, % 17 çinko,
% 1,8 kadmiyumdan yapılan bir alaşım; gümüş lehi
mi; yüksek dayanıklıkta lehimli bağlantılar yapımın
da kullanılır.
solder, soft: % 40-% 60 kalay, % 40-% 60 kurşun ve
antimonden oluşan bir lehim; yumuşak lehim; dü
şük dayanıklıkta bağlantılar yapımında kullanılır.
solenoid: 1) bir mıknatıs özelliğine sahip olan ve
elektrik akımı taşıyan bir tel bobin; solenoit; marş
otomatiği; solenoit şalter; marş şalteri; Mak. marş
devrelerinde, marş motorunun çalıştırılmasını sağlar.
soienoidal: Solenoit bobine ait; solenoit bobin gibi
hareke! eden.
507 slo bl y
solenoid switch: Bkz. solenoid.
solenoid valve: Solenoit valf; soğutma sistemlerinde,
genişleme (ekspenşın) valfından önceye, sıvı soğu
tucu devresi üzerine yerleştirilen bir valf; sıvı soğutu
cunun akışına müsaade eder.
soleplate: Pist. Buh. Mak. Çoğu zaman üç ve bazan
dört parçadan yapılarak birbirine cıvatalarla bağla
nan dörtgen şeklinde bir parça; kolonaların oturtul-
duklari kısım; taban levhası.
solid: 1) basınca direnç gösteren; şekli kolayca değiş
meyen; oldukça dayanıklı. 2) yüzeyinin altı dolu;
boş olmayan. 3) dayanıklı; sağlam; kuvvetli. 4) ger
çek, hakiki. 5) basınca direnç gösteren ve şekli ko
layca değişmeyen (sıvı ve gazdan farklı) bir madde.
6) belirli hacim ve belirli şekle sahip olan bir madde
şekli; katı; solit.
solid angle: Bir küpün herhangi bir köşesindeki gibi,
üç veya daha fazla düzlemin bir noktada oluşturduk
ları açı.
solid coupling: İki kavrama (kaplirı) parçasının birbir
lerine cıvata ve somunlarla sıkıca bağlanmasından
oluşan kavrama; takoz kaplin; solit kavrama.
solid f uel: Yakıldığı zaman ısı üreten türlü kömürler,
odun vb. i katı yakıtlardan herhangi biri; katı yakıt.
solid geometry: Katı cisimlerin geometrisi; uzay ge
ometri.
solidification: Katılaştırma veya katılaştırılma.
solidification point: Sıvıların donma noktası; Katılaş
ma sıcaklığı; katılaşma noktası; katılaşma derecesi.
solidification range: Alaşımların katılaşmasının vuku-
bulduğu sıcaklık değerleri; katılaşma alanı.
solidify: 1) katı, sert, sağlam, sıkı vb. yapmak ya da
olmak. 2) kristal şekline koymak; kristalleştirmek.
solid injection: Diz. Mot. püskürtme pompasının sağ
ladığı yüksek basınç nedeniyle, yakıtın iğne valfını
yuvasından kaldırarak oluşturduğu püskürtme; hava
sız püskürtme; hidrolik püskürtme; Gem. Mak. solit
incekşın.
solidity: 1) katı, sert, sağlam vb. i olma durumu veya
niteliği; katılık, sertlik, sağlamlık. 2) Geom. hacim.
solid propellant: Roket makinelerinde kendi oksitleyi
cisini (sıvı oksijen, nitrik asit, nitrometan) kullanan
katı yakıtlı tahrik veya sevk edici.
solid propeller: Den. göbeği ve kanatları tek parça
dan yapılan pervane; solit pervane.
solid of revolution: Düzlem bir şeklin bir doğru çev
resinde veya dönme ekseni çevresinde dönmesiyle
üretilen bir katı.
solid solution: 1) iki veya daha fazla katı maddenin
oluşturduğu homojen karışım, örneğin herhangi bir
alaşım. 2) iki ya da daha fazla izomorf maddenin
oluşturduğu karışık bir kristal.
solid state: Bkz, solid; katı durum.
solid state component: Bir elektrik devresinde esas
olarak yarı iietken maddelerden oluşan elektrik ciha
zı; örneğin transistor, foto elektrik etki vb. i; katı du
rum bileşeni.
solid state physics: Katıların yapıları ve özellikleri ile
ilgilenen fizik dalı; katıların fiziği.
solid tire: Havasız, üç dolu lâstik; katı veya solit lâstik
(oto).
soliquid: Bir katının bir sıvı içindeki dağılımı.
solubility: 1) çözünür olma niteliği, durumu veya ge
nişliği; çözünürlük; eriyebilirlik. 2) bir çözücüde (sol-
ventte) eriyebilen maddenin belirli bir miktarı.
soluble Eritilebılır: çözünebilir; çözeltiye dönüşebilir.
soluble glass: Sodyum silikat vb. gibi, su camı Bkz.
water glass.
solubly: Çözünür olan.
sol u t io n 508 so t hi c yea r

solution: 1) bir problemi çözme işi, yöntemi ya da iş

menin tersi.
lemi. 2) bir ya da daha fazla maddeyi, özellikte sıvı
sonar: Suya yüksek frekanslı ses dalgaları ileten ve
olan bir başkasında eriterek homojen bir karışım
bir cisimden yansıyan titreşimleri kayıt eden, denizal
oluşturmak için yayma işi veya işlemi. 3) çözünür ol
tılari araştırmak, balık sürülerinin yerlerini saptamak,
ma durumu veya gerçeği. 4) böylece üretilmiş, çoğu
okyanusların derinliklerini bulmak vb. için kullanılan
zaman sıvı olan homojen molekülü karışım. 5) parça
bir cihaz; sonar; denizaltı dinleme cihazı.
larına ayırma.
sonderclass: Küçük, dar, fevkalâde hafif deplasman
solution, buffered: Sabit bir pH sürdürmek için, nis
lı, boyutları, yelken yüzeyi vb. i sınırlı bir yarış yatı.
peten yüksek konsantrasyonlu tampon tuz kapsa
sonic: 1) sese ait; sesle ilgili. 2) ses hızına eşit hıza
yan bir çözelti tamponlanmış çözelti.
(340 m/saniye, 741 mil/saat) ait veya onu belirten;
soultion molal: Her 1000 gram çözücüde bir mol çö
sonik.
zünür kapsayan bir çözelti; molal çözelti.
sonic barrier: Bir jet uçağının ses hızinı geçtiği nok
solution, molar: Her bir litre çözeltide bir mol çözü
ta; ses duvarı.
nür kapsayan bir çözelti; molar çözelti.
sonic boom: Ses duvarını aşan bir uçağın çıkardığı
solution, norma!: Bir litre çözeltide, bir gram eşdeğer
patlama sesi.
çözünür kapsayan bir çözelti; normal çözelti.
sonic depthfinder: Yankı veya eko sesleri ile denizle
solution polymerization: Çözeltide bir monomerin
rin derinliklerini ölçmek için kullanılan bir cihaz; eko
bir polimere dönüştürüldüğü bir işlem; çözelti poli-
lu derinlik öiçer; sonik iskandil cihazı.
merleşmesi.
sonics: Mekanik titreşim etkisiyle malzemelerin ve
solution pressure: Bir maddenin çözeltiye gitme eği
üretimlerinin analiz ve test edilmesi.
limi; bir çözeltinin, çözelti basıncı ve geçişme basın
sonic velocity: Ses hızı; Bkz. sound, velocity of.
cı eşit olduğu zaman yoğunluğunun sabit olması; çö
soniferous: Ses taşıyan veya ses üreten.
zelti basıncı.
sonometer: 1) ses üreten cisimlerin titreşimlerinin öl
solution, saturated: Daha fazla çözünür madde ek
çümü ve sesin bilimsel incelenmesinde kullanılan
lenmesine rağmen, çözünür yoğunluğunun değiş
bir cihaz; sonometre. 2) işitme kuvvetini ölçen alet.
mediği bir çözelti; doymuş çözelti.
soot: 1) yanıcı maddelerin eksik yanmasından olu
solution, standart: Bilinen, belirli bir yoğunluktaki çö
şan, başlıca karbon partiküllerinden meydana gelen
zelti; standart çözelti.
siyah bir madde; kurum; is. 2) kurum ite kaplan
solution, supersaturated: Üst doyurulmuş bir çözel
mak, kirlenmek veya kuruma bulaşmak.
ti; verilen bir sıcaklıkta duyabileceğinden daha fazla
soot blower: Özellikle su borulu kazanlarda su, hava
çözünür kapsayan, nispeten dayanıklı dengedeki bir
ısıtıcısı ve ekonomizör boruları arasında kalarak ba
çözelti; çözelti çalkalandığı zaman aşırı miktardaki
ca çekimini zayıflatan kül veya kurumu bacadan dı
çözünür, çözeltiden ayrılır.
şarı atmak için kullanılan ve basınçlı hava ile otoma
solvability: Çözünebilir olma yeteneği; çözünebilirlik.
tik olarak çalışan valflardan herhangi biri; kurum üf-
solvable: 1) bir problem gibi, çözülebilir. 2) çözünebi
leyici; kurum üfleme valfı.
lir veya eriyebilir.
soot blower valve: Bkz. soot blower.
solvated: Koordinat bağları, hidrojen bağlan veya
soot blowing: Kurum üfleme.
elektrostatik kuvvetlerle bağlı solvent (çözücü) mole
soot collector: Den. dizel motorlarının susturucuların
küllerine sahip olan iyonlar veya molekülleri belir
da, egzoz gazlarının kurumlarını toplamak veya tut
ten; çözünmüş; çözünen.
mak üzere kullanılan bir kap; kurum toplayıcı; ku
solvation: Bir çözünürün molekül veya iyonlarının, çö
rum tası.
zücü molekülleri ile belirli bir oranda birleşmesi.
soot filter: Baca gazlarının analizinde kullanılan Or
solvation energy: Bir mol iyon bir solvent (çözücü)
sal cihazında, gazlar içindeki kurumu tutmak için
ile birleştiği zaman firar eden veya üretilen enerji
kullanılan süzgeç; kurum filtresi.
miktarı.
soot formation: 1) kazan ocakları, su borularının dış
Solvay process: Yemek tuzunu amonyak ve karbon
ve alev borularının iç yüzeyleri, motorların yanma
dioksit ile muamele ederek soda (sodyum karbonat)
odaları gibi yerlerde, yakıtın yetersiz hava ile yakıl
yapmak için Solvay tarafından geliştirilen bir işlem;
ması sonucu kurum meydana gelmesi; kurum oluşu
Solvay işlemi.
mu.
solve: 1) tatmin edici veya açıklayıcı cevabı bulmak
sootiness: Kurumlu olma durumu veya niteliği; ku-
veya sağlamak; çözmek; açıklamak. 2) tatmin edici
rumluluk,
çözümü bulmak veya temin etmek (bir problem
sooty: 1) kurum veya ise ait; kurum gibi. 2) kurumla
için).
kaplanmış veya kirlenmiş. 3) koyu kahverengi veya
solvency: Eritici nitelik veya durum.
siyah; koyu; koyu esmer.
solvent: 1) diğer bir maddeyi eritebilir olan; eritici; çö
sop: 1) bir sıvı ile ıslatmak veya sıvıda doyurmak ya
zücü; çözünme için kullanılan. 2) buhar kazanlarının
da işba haline getirmek; sıvıya daldırmak. 2) emerek
birikintilerini gidermek için kullanılan çoğu asit veya
(su) almak. 3) iyice ıslatmak.
alkalin eğilimli kimyasal bileşiklerden herhangi biri;
SOS: 1) gemiler, uçaklar vb. için telsiz telgrafta kulla
çözücü; solvent.
nılan uluslararası imdat çağrısı (...-—...). 2) yardım
solvent extraction: Bir karışımı, belirli bir çözücüde
için herhangi bir çağrı veya davet.
çözerek bir veya bir kaç bileşenini ayırma, çıkarma
Sothic cycle: Eski Mısır takviminde 1 460 yıllık bir sü
veya giderme.
re veya periyot; Sothic period şeklinde de kullanılır.
solvolysis: Bir çözücünün (solventin) etkisi ile bir tuz
sothic year: Eski Mısır takviminde yaklaşık 365 gün 6
dan asit veya bir baz oluşması Bkz. lyolysis; nötrleş
saatlik Güneş yılı.
so un d 509 spa nn e r w re nc h

sound: 1} duyulabilir olan; hava, su vb. inde taşınan

sourish: Bir dereceye kadar ekşi; tatlı olmayan; acı.
titreşimler tarafından duyma sinirlerinin uyarılması
souse: 1) salamura. 2) salamuraya sokmak. 3) bir sı
sonucu duyma hissi. 2) bu tür titreşimle (ses dalga
vıya batırmak.
ları). 3) konuşma organı tarafından yapılan ses. 4)
south: Güney; güneyde; güneye ait; güneye doğru;
sadece anlamsız gürültü. 5) ses çıkarmak.
güneyden esen,
sound: Hatasız, hasarsız; solit; tam ve iyi durumda.
south poie: Güney kutbu. 1) bir mıknatısın güneyi
sound: 1) iki geniş su kütlesi arasındaki geniş kanal
gösteren ucu. 2) Dünya ekseninin güney ucu.
veya boğaz ya da bir ada ile anakarayı birbirinden
south-seeking pole: Serbest hareketli bir mıknatısın,
ayıran su yolu; boğaz. 2) denizin uzun bir kolu ya
sabit durumda iken güneyi gösteren kutbu.
da girişi. 3) bir balığın yüzme veya hava kesesi.
sow: Metal, a) erimiş metali yüksek fırından kalıplara
sound: 1) özellikle ağırlıklı iskandil ile (suyun) derin
taşıyan kanal ya da oluk. b) bu kanalda katılaşan
liklerini ölçmek. 2) bu şekilde (derinlik) ölçmek. 3)
metal.
ağırlıklı iskandil ile (deniz dibi vb. ini) araştırmak ve
sp.gr.: Bkz. specific gravity.
kontrol etmek. 4) su veya su kütlesini iskandil et
space: 1) tüm yönlerde sınırsız olarak uzanan mesa
mek. 5) sondaj yapmak; sondalamak.
fe. 2) cisimlerin içinde veya arasındaki mesafe, ara
sound barrier: Bkz. sonic barrier.
lık veya alan. 3) bazı amaçlar için yeterli alan veya
sounder: 1) ses veya sesler çıkaran kişi veya şey. 2)
meydan. 4) bir gemi, tren vb. inde olduğu gibi, re
elektrik impulslarını sese dönüştüren bir telgraf ciha
zerve yatacak yer. 5) dünya atmosferinin dışındaki
zı.
boşluk; kâinat; uzay; evren; tam olarak outer spa
sounding: 1) ağırlıklı bir iskandil ile bir su kütlesinin
ce.
derinliğini ölçme veya dibini inceleme işi; iskandil;
space bar: Ara çubuğu.
sondaj. 2) bu biçimde ölçülen derinlik. 3) Çoğ. ölçü
space capsule: Bir uzay gemisinin, gözlem yapmak
mün yapıldığı, çoğu zaman derinliği 183 metreden
için kullanılan cihazları kapsayan kısmı; uzay kapsü
(600 fitten) daha az olan yer.
lü.
sounding-apparatus, electrical: Den. elektrikli iskan
space charge: Katot tarafından yayılan elektronların
dil cihazı.
varlığı nedeniyle, bir vakum tüpü içindeki hacimde
sounding device: iskandil cihazı; sondaj cihazı; son
negatif şarj.
daj aleti; sonda; derinlik ölçümünde kullanılan her
spacecraft: Uzayda hareket edebilmek ve
hangi bir alet.
astronotları taşımak üzere roket motorları ile
sounding-level meter: Gürültü ve ses düzeyini ölç
donatılmış gemi; uzay gemisi.
mek için kullanılan ve bir mikrofon, amplifikatör, çı
space, machinery: Bkz, machinery space.
kış ölçer ve şebekeden oluşan bir cihaz; ses düzeyi
spaceman: Bir uzay gemisinin mürettebatından her
ölçer.
hangi biri; uzay adamı.
sounding line: Bir ucunda ağırlığı olan ve su derinli
ğini ölçmek için kullanılan hat veya kablo; iskandil space probe: Bilgi toplayıcı cihazlar taşıyan ve uzaya
savlosu. gönderilen herhangi bir araç; uzay aracı.
sounding pipe: Gem. Mak. tank dibi ile arasında yak spacer: 1) metal filtrelerde, eksantrik straplarda kulla
laşık 50 mm'lik bir aralık bulunan ve çapı en az 38 nılan ve aralık sağlayan parçalardan herhangi biri;
mm olan ve tank içindeki yakıt miktarını ölçmek için ara parçası.
spacer piece: Ara parçası.
kullanılan boru; iskandil borusu.
spacer screw: Tespit cıvatası; tespit vidası.
sounding tube: Bkz. sounding pipe.
spacer shim: Boşluk veya klerens ayarı için kullanı
sounding, velocity of: Herhangi bir maddede sesin
lan türlü kalınlıklarda levhalar; ara şamatası, simi ve
yayılma hızı: 0°C'de (32°F) kuru havada yaklaşık
ya layneri.
olarak 760 mil/saat, 340 metre/saniye ya da 1120
spacer washer: Ara veya aralık pulu ya da rondelası.
fit/saniye.
spaceship : Gezegenler arası seyahat için roket perva
soundproof: Ses geçirmez; ses geçirmez yapmak.
neli kuramsal hava gemisi: uzay gemisi.
sound waves: Ses dalgaları.
space velocity: Üç boyutlu uzayda bir gök cisminin
soup: 1) Arg. nitrogliserin. 2) Arg. hava seyri veya na-
hı zı veya yönü: uzay hızı.
vigasyonunu zorlaştıran, bazan yağmurlu, ağır bulut
spade: 1) bahçıvan beli. 2) buna benzer türlü aletler
larla kaplı hava. 3) Arg, hız kapasitesi.
den herhangi biri. 3) geri tepmesini karşılamak için
sour: 1) keskin, asit tadına sahip olan; kireç veya li
bir top taşıyıcısının toprağa sokulan kısmı. 4) bel ile
mon suyu, sirke vb. i gibi ekşi veya mayhoş. 2) fer-
kazmak veya kesmek.
mentasyon ile asit yapılmış. 3) alışılmış veya istenen
spalling: Metal vb. i cisimlerin yüzeylerinin, yerel,
standart veya niteliğin altında; tatmin edici olmayan;
özellikle ısıl gerilmeler nedeniyle pul pul dökülerek
zayıf. 4) aşırı olarak asitli: Toprak için söylenir. 5) kü
yeni yüzeyin ortaya çıkması.
kürt bileşikleri ile bulaşık: Bezir vb. için söylenir. 6)
spandrel: Geom. açı içine çizilen yay ile açık köşesi
acı; ekşi; ekşi olan bir şey. 7) ekşi, acı vb. olmak ya
arasında kalan ve üçgene benzeyen bir şekil.
da yapmak.
spanking: 1) hızlı olarak hareket. 2) sert, kuvvetli:
source: Kaynak; menba: Enerji, elektrik, akarsu vb.
Rüzgâr, meltem vb. i için söylenir.
kaynağı gibi.
spanner: Somun ve cıvataları gevşetmek veya sık
source code: Bilgisay. kaynak
mak için kullanılan alet; anahtar; somun anahtarı.
program.
spanner, adjustible: Ayarlı, ayar edilebilir anahtar;
sour crude: Çözelti halinde kükürt bileşikleri, özellik
in giliz anahtarı.
le kükürtlü hidrojen kapsayan ham petrol; kükürtlü
spanner wrench: Büyük somunları gevşetmek veya
ham petrol.
spara bl e
sıkmak için kullanılan, ağızlan tırnaklı (dişli) anah
tar.
sparable: Ayakkabıcılar tarafından kullanılan küçük
başsız çivi; monte çivisi.
spar deck: Bir geminin tüm boyunca uzanan üst gü
verte; kuntra güverte.
spare: 1) düzgün kullanım veya acil durumlar için ge
rekli olmayan; ekstra; yedek: Makine parçası gibi. 2)
yedek veya ekstra parça, şey vb. i.
spare parts: Türlü makine, taşıt aracı vb. inin ileride
kullanılmak üzere muhafaza edilen parçaları; yedek
parçalar.
spare tire: Oto. yedek lâstik; stepne.
spare tyre: Bkz. spare tire.
spare w heel: Bkz. spare tire.
spark: 1) özellikle bir ateşten fırlayan küçük yanar
parçacıklar; kıvılcım; çakım. 2) bunun gibi herhangi
ışık kıvılcımı. 3a) buji elektrotları arasında, olduğu gi
bi, bir noktadan diğer noktaya atlayan elektrik akımı
ile birlikte görülen küçük, kısa bir ışık çakımı; kıvıl
cım; ark; spark; şerare, b) böyle bir boşalım ya da
deşarj, c) motorlardaki gibi, böyle bir boşalımı denet
leyen bir cihaz. 4) kıvılcımlar üretmek veya oluştur
mak. 5) uygun biçimde arklar (şerareler, kıvılcımlar)
meydana getirmek: Motorlar için söylenir.
spark advance: Benz. Mot. kıvılcımın (sparkin) üst
ölü noktadan önce buji elektrotları arasında oluştu
rulması; kıvılcım avansı; spark avansı.
spark arrester: 1) kıvılcımları tutmak için kullanılan
baca, susturucu vb. gibi bir cihaz; kıvılcım tutucu; kı
vılcım tevkif edici. 2) Elekt. kıvılcıma engel olmak
için kullanılan bir cihaz.
spark-arrester silencer: Diz. Mot. bir yandan gürültü
sünü azaltırken, diğer yandan da egzoz gazları için
deki kıvılcımları tutan susturucu; kıvılcım tutuculu
susturucu.
spark coil: Mot. spark oluşturulmasına yardımcı olan
bir bobin; endüksiyon bobini.
spark condenser: Mot. ateşleme devrelerinde platin
lerle paralel durumda bulunan kapasitör; ateşleme
kondensatörü veya meksefesi.
spark discharge: Bir gaz içinde elektronlar arasından
bir elektrik akımı geçtiği zaman ses ve ışıkla oluşan
boşalma; kıvılcım boşalımı; spark deşarjı.
spark gap: 1) elektrik devrelerinde bir kıvılcımın bir
terminalden diğerine atlaması için yapılan aralık. 2)
bujilerin uçları veya elektrotları arasındaki hava boş
luğu; 0,40-1 mm arasındadır.
spark ignition: Benz. Mot. buji elektrotlan veya tırnak
ları arasında oluşturulan kıvılcım ile tutuşma.
spark ignition cycle: Bkz. Otto cycle.
spark ignition engines: Silindirlerinde sıkıştırılan ha
va benzin kanşımının, buji elektrotları arasında oluş
turulan kıvılcım ile tutuşturulduğu makine; benzin
motoru; karbüratörlü makine; Otto makinesi; patla
malı veya patlarlı motor.
sparking: Elektrik makinelerinin kollektörleri ile fırça
lar arasında türlü nedenlerle oluşan ark, spark, şera
re ya da kıvılcım.
sparking potential: Yalıtılmış bir maddenin uçları ara
sında elektrik sparkı oluşturmak için gerekli potansi
yel farkı; kıvılcım (üretme) gerilimi.
spark lag: Kıvılcım oluşturan gerilim ve spark kanalı
arasındaki zaman aralığı; kıvılcım gecikmesi.
510 speci f i c ac t ivi t
y
sparkle:
man zaman 1) kıvılcımlar
ışıldamak,çıkarmak veya3)saçmak.
parıldamak. 2) za
köpürmek. 4)
kıvılcım çıkarmaya neden olmak. 5) kıvılcım, çakın,
ark, spark; akkor partikül veya parçacık.
sparkling: 1) parlayan veya parıldayan; parlak; ışık
saçan. 2) köpükler çıkaran.
spark machining: Elektrik deşarjı yardımıyla işlene
cek parçalardan metal parçacıklarını koparan bir
erozyon işlemi.
spark plug: Mot. silindir kapaklarına donatılarak silin
dir içindeki hava-yakıt kanşımının tutuşmasını sağla
yan, ateşleme devresinin son elemanı; buji; elektrot
ları arasında yüksek gerilimli akımla kıvılcım veya
ark oluşturulur.
spark plug cable: Mot. bujileri distribütör kapağına
bağlayan kablolardan biri; buji kablosu.
spark plug gap: Buji tırnaklari veya elektrotları arasın
da kıvılcımın oluştuğu aralık; yaklaşık 0,40-1,00 mm
dolayındadır.
spark plug gauge: Buji tırnaklan arasındaki boşlu
ğun ölçülmesinde kullanılan alet: buji mastarı.
spark plug wrench: Buji anahtarı.
spartein: Bkz. sparteine.
sparteine: Katırtırnağı bitkisinden elde edilen say
dam, yağlı bir sıvı; spartein, C 1 5 H 2 6 N 2 ; kalp uyaricı
ilâç olarak kullanılır.
spatter: 1) kaynayan sıvılarda olduğu gibi damlacık
veya küçük kabarcıklar çıkarmak. 2) damlalar veya
küçük kabarcıklar şeklinde sıçramak. 3) bu tür dam
lacıklar ile lekelenmek. 4) sıçratma. 5) bunun sesi.
spatule: Yiyecekleri yaymak veya kariştırmak, boya,
macun vb. ini yaymak için kullanılan geniş, yassı,
esnek, bıçağa benzer bir alet; spatula.
spatular: Spatulaya benzeyen; spatula gibi.
spatulate: Şekli spatula veya kaşığa benzeyen.
speaking tube: Bir gemi, bina vb. inin bir bölümün
den diğer bölümüne ses taşımak için kullanılan bir
tüp veya boru; konuşma borusu; kumanda borusu.
spec : Bkz, 1) special. 2) specification.
special: 1) diğerlerinden ayrı bir türe ait; özel ya da
hususî. 2) müstesna; olağanüstü; istisnaî. 3) bilhas
sa; başlıca. 4) genel veya usule uygun olmayan;
özel; özgül; sınırlı.
specialist: Belirli bir bilim, profesyonel iş vb. alanın
da uzman olan kişi; mütehassıs veya uzman.
specialistic: Uzman veya mütehassısa ait.
speciality: 1) özel veya belirleyici bir marka, nitelik
veya özellik. 2) Çoğ. özel nokta veya ayrıntılar.
special pipe vice: Özel boru mengenesi.
special repair: Özel onarım veya tamir.
special surveys: Bir geminin yapım tarihinden başla
yarak klâs müesseselerince her dört yılda bir yapı
lan survey; özel survey.
special threads: Çap, piç ve boyunun birleşimi stan
dart olmayan vidalar; özel vidalar; UN, UNS veya
NS kısaltmalan ile belirtilir.
species: Tür; çeşit.
specific: 1) sınırlı veya sınırlanmış; dakik; belirli; apa
çık, kesin; özgül. 2) tür veya cinse ait. 3) özel, belir
gin, çeşit ve türe ait. 4) Tıp. a) belirli bir hastalığın te
davisi için özel olarak belirtilen: ilâç için söylenir, b)
belirli bir mikroorganizma tarafından üretilen. 5)
özel bir tedavi ya da ilâç.
specific activity: 1) herhangi bir radyoaktif örneğin
speci f i c ai r cons ump t io n
her bir birim ağırlığının etkisi; özgül etki; spesifik akti-
vite. 2) bir örnekte bulunan bir elementin radyoizoto
punun birim ağırlığının etkisi. 3) saf veya art bir rad-
yonüktitin birim kütlesinin etkisi.
specific air consumption: Diz. Mot. bir beygirgücü
3 ya da kilovat başına bir saatte tüketilen gram türün
veya kilovat başına bir saatte tüketilen m , kg veya
gram türünden hava miktarı; özgül hava harcamı.
specifical: Bkz. specific.
specifically: Özel bir tarzda; özellikle; kesinlikle.
specification: Şartname. 1) yapı, yakıt, yağ vb. şart
nameleri gibi; belirtim. 2) bir geminin tüm özellikleri.
specific brake horsepower: Mot. bir makinenin fren
3
beygirgücünün m türünden tüm silindirlerin toplam
3
strok hacmine oranı; özgül fren gücü; bhp/m ile
belirtilir.
specific conductance: Bkz. conductivity; conduc
tance.
specific conductivity: Bkz. conductivity.
specific energy: Bir cismin birim kütlesinin iç enerji
si; özgül enerji; spesifik enerji veya erke.
specific engine weight: Mak. bir beygirgücü veya ki
lovat başına isabet eden makine ağırlığı (kg/hp); öz
gül makine ağırlığı.
specific entropy: Bir cismin birim kütlesinin entropi-
si; özgü! veya spesifik entrppi.
specific fuel consumption: Diz. Mot. bir beygirgücü
veya kilovat başına bir saatte tüketilen kg veya gram
türünden sıvı veya katı yakıt miktarı; özgül yakıt sarfi
yatı: a) bir endike beygirgücü başına bir saatte tüke
tilen yakıt miktarı; özgül endike yakıt miktarı, b) bir
fren beygirgücü başına bir saatte tüketilen yakıt mik
tarı; özgül fren yakıt sarfiyatı.
specific gravity: Bir maddenin verilen hacminin ağır
lık veya kütlesinin, standart olarak alınan diğer bir
maddenin +4°C'de (sıvılar ve katılar için su ve gaz
lar için hava ya da hidrojenin) eşit miktardaki hacmi
ne oranı; özgül ağırlık
specific-gravity bottle: Sıvıların özgül ağırlıklarını
saptamak için kullanılan, duyarlı olarak bölüntülen-
miş cam bir şişe; piknometre; yoğunluk şişesi.
specific heat: 1) bir maddenin birim kütlesinin sıcaklı
ğını 1°C yükseltmek için gerekli ısı miktarının, aynı
kütledeki suyun sıcaklığını 1°C yükseltmek için ge
rekli ısı miktarına oranı; özgül ısı; ısınma ısısı. 2) veri
len bir maddenin 1 gramının sıcaklığını 1°C yükselt
mek için gerekli kalori (küçük kalori) miktarı.
specific heat capacity: Bir maddenin birim kütlesinin
sıcaklığını 1 Kelvin yükseltmek için gerekli ısı mikta
rı; J/kg-K birimi ile belirtilir; özgül ısı kapasitesi.
specific humidity: Her bir kilogram nemli havada
gram olarak bulunan su buharı; özgül nem; özgül ru
tubet.
specific impulse: Bir saniyede bir librelik sevk edici
tarafından üretilen libre türünden itme; özgül impuls
(itme, srast); bir roket sevk edicisinin verimini ölçme
yolu.
specific indicated horsepower: Mot. makine endike
3
beygirgücünün, o makinenin tüm silindirlerinin m
türünden strok hacmine oranı; özgül endike beygir
3
gücü; ihp/m ile belirtilir.
specific inductive capacity: Bir maddenin dielektrik
sabitesi.
specificity: Özel, özgül, özgü olma durumu veya nite
liği.
511 spec t rosco p e
specific latent heat: Birim kütledeki bir katıyı sıcaklı
ğı değişmeksizin sıvı ya da sıvıyı gaza dönüştürmek
için gerekli ısı miktarı; özgül gizli ısı.
specific oil consumption: D/z. Mot. bir beygirgücü
den yağlama yağı, özellikle silindir yağı; özgül yağ
harcamı.
specific pressure: 1) Mot. silindirde yanma sırasında
oluşturulan gaz basınç kuvvetinden gelen ve makine
lerin yataklarını etkileyen basınç; yatak basıncı; ya
tak yükü. 2) Mot. yuvalarına giren yanma ürünleri
nedeniyle segmanların silindir duvarlarına uyguladık
ları basınç; özgül basınç.
specific resistance: Eiekt. 1 metre boyunda 1 mm
2
kesitindeki bir iletkenin Ohm türünden direnci; öz di
renç; özgül direnç; yumuşak bakır için 0,01724-
0,0175, sert bakır için 0,01770, alüminyum
için 0,0282-0,0290 ve demir için 0,098-0,1 Ohm-
2
mm /m değerlerini alır.
specific steam consumption: Buhar makineleri, bu
har türbinleri, stimll pompalar vb. inde 1 beygirgücü
için 1 saatte tüketilen, kg türünden tüketilen yaş ve
ya kızgın buhar miktarı; özgül buhar harcamı, tüketi
mi veya sarfiyatı; kg(buhar)/hp-saat birimi ile belirti
lir.
specific surface: Çok ince bölünmüş bir tozun her
bir birim kütlesinin yüzeyi; özgül yüzey.
specific volume: Birim kütlenin hacmi; özgül hacim;
bir gaz veya buharın birim hacminin kütlesine oranı;
özgül ağırlığın tersi,
specific weight: 1) Bkz specific gravity. 2) bir maki
nede bir beygir gücü başına düşen birim ağırlık; öz
gül makine ağırlığı.
specify: Ayrıntılı bir biçimde ifade etmek, tanımlamak
veya izah etmek.
specimen: 1) bir bütün, sınıf veya grubun örneği ola
rak kullanılan bir bütünün parçası; numune; örnek;
tipik parça; organizma vb. 2) analiz etmek için nu
mune idrar.
speck: 1) küçük bir nokta, iz veya leke. 2) çok küçük
bir parça; parçacık; partikül.
spectra: Bkz. spectrum
Çoğ.
spectral: Spektra veya tayfa ait; tayf tarafından ne
den olunan.
spectral density: Radyan enerjinin tayfın her tarafın
da göreli dağılımı; tayfa ait yoğunluk.
spectrogram: Bir tayf veya spektranın fotoğrafı ya da
resmi; spektrogram.
spectrograph: 1) ışık radyasyonu veya ışınımını tayf
ta yapmak ve tayfı fotoğraf ile kayıt etmek için kulla
nılan bir cihaz; spektrograf. 2) tayfın bir fotoğrafı.
spectroheliogram: Tek renkli ışık ile yapılan güneşin
fotoğrafı; çoğu zaman Güneş yüzeyinin çıkıntılarını
gösterir; spektroheliyogram.
spectroheliograph: Spektroheliyogram yapmak için
kullanılan bir cihaz; spektroheliyograf.
spectrology: Tayfların bilimsel incelenmesi.
spectrometer: 1) tayflara ait dalga boylarını ölçmek
için kullanılan bir cihaz; spektrometre. 2) kırılma in
deksini saptamak için kullanılan bir cihaz.
spectrophotometer: Farklı tayfların renk şiddetlerini
ölçmek icin kullanılan bir cihaz;
spektrofotometre.
spectroscope: İncelemek için tayflar oluşturmak
üze re kullanılan bir optik cihaz; spektroskop.
 spec t rosco pi c 512 spe n t caus t i c

spectroscopic: 1) spektroskop ile yapılan veya icra

olarak.
edilen. 2) spektroskopa ait.
speed-limiter: Bir buhar türbininin yüksüz çalışma
spectroscopical: Bkz. spectroscopic.
dan % 107 aşırı yüke kadar tüm koşullarda çalışması
spectroscopically: Spektroskop ite.
na müsaade eden ve türbinin devir sayısı % 107'yi
spectroscopy: Spektroskop ile tayfların incelenmesi.
geçtiği zaman trotul valfı kapatarak buharı kesen ve
specula: Bkz. speculum.
türbinin devir sayısını düşüren bir güvenlik cihazı;
spectrum: 1) bir prizma veya kırıcı bir maddeden ge
hız sınırlayıcısı; türbinin hızı normal devir sayısının
çirilen beyaz ışığın kırılarak dalga boylarına göre
%95'ine indiğinde çalışır ve değişken hız regülatörü
renklerin (görülebilir en uzun dalga boyu tarafından
nün hızı yeniden denetlenmesine izin verir.
üretilen kırmızıdan, en kısa dalgalar tarafından üreti
speed limiting governor: Bir makinenin, örneğin di
len menekşe renginde) sıralanması; tayf; spektrum.
zel motorunun hızını belirli (alt ve üst) sınırlar arasın
2) Rady. 3 cm'derı 30 bin metreye kadar olan radyo
da tutan regülatör; hız limitli gavörnör; hız sınırlı re
dalgalarının menzili veya radyo dalgalarının 10 - 10
gülatör
000 000 kilosikl olan frekansları; radio spectrum adı
speed of lenses: Bir fotoğrafın çekildiği veya çekile-
da verilir.
bildiği hızı; objektif hızı.
spectrum analysis: Tayfların incelenmesi ite madde
speed of light; Işığın saniyede yaklaşık olarak 186
ler veya kütlelerin analiz veya tahlilleri; tayf analizi.
300 miiiik veya 299 792 ktn'lik veya 300 000 km'lik hı
speculum: 1) bir teleskop vb. inde yansıtıcı olarak
zı; ışık hızı.
kullanılan bir ayna, özellikle parlatılmış metal. 2)
speed of sound: Sesin herhangi bir maddedeki hızı;
Tıp. incelenmek amacıyla bir kanal veya oyuğu ge 2
standart koşullardaki havada 3,4x10 m/s; ses hızı.
nişletmek için kullanılan bir cihaz.
speedometer: 1) otomobil veya diğer bir araca takıla
speculum metal: Ayna gibi parlatılmış ve teleskop
rak onun hızını (mil/saat veya km/saat) gösteren
vb. inde yansıtıcı olarak kullanılan bakır ve kalay ka
bir cihaz; takometre; hızölçer; spidometre. 2) gidilen
rışımı.
mesafe ve aynı zamanda hızı göstermek için kullan-
speed: 1) hızlı hareket etme durumu veya işi; çabuk
lan benzer bir cihaz; odometre.
luk; çabuk hareket. 2} hareket miktarı; hız. 3) bir ma
speedometer dial: Hız göstergesi Bkz. speedome
kinenin çalıştırılması için bir dişli veya dişlilerin dizili
ter.
şi; Bu kamyon beş ileri vitese sahip gibi. 4) hızlı giî-
speed pointer: Oto. hız göstergesinin ibresi.
mek; özellikle yasanın müsaade ettiği ve güvenli hız
speed reducer: Hız azaltıcı: hız düşürücü Bkz. reduc
dan daha hızlı gitmek. 5) başarısı için bir projeye
tion gear.
yardım etmek. 6) hızını çoğaltmak. 7) belirli hız ya
speed regulating governor: Türbojeneratörler, fid
da hızlarda çalışmak üzere (bir makine vb. ini) di
(besi) suyu pompaları gibi, sabit hızda çalışması ge
zayn etmek.
reken yardımcı makinelerin hızını, yüke bağlı olarak
speed adjusting: Hız ayarı; hız düzenlemesi.
sabit tutan regülatör; hız ayarlama regülatörü ya da
speedboat: Hız için yapılmış bir motorbot; sürat moto
gavörnörü.
ru.
speed regulator: Bkz. speed governor.
speed counter: Bkz. speedometer.
speedster: 1) müsaade edilenden daha yüksek hız
speed drop governor: Bir dizel motorunun devir sayı
yapan kişi. 2) hız için imal edilmiş iki koltuklu açık
sının % 4-% 6 kadar düşmesine müsaade eden regü
bir otomobil.
latör; hız düşmeli regülatör; hız sözü edilen sınırların
speed tachometer: Bkz. speedometer,
üzerine çıktığı zaman püskürtme pompasına kuman
speed-up: Hızlandırma işi; hızı, gücü vb. ini çoğalt
da ederek yakıtı azaltır, sınırların altına indiğinde yi
ma; hızlandırma.
ne pompaya kumanda ederek silindir için püskürtü
speedy: 1) hareket hızı ile belirtilen; çabuk; hızlı. 2)
len yakıt miktarını çoğaltır.
gecikmeksizin; çabuk; acele.
speeder: Hız yapan kişi veya şey; özellikle güvenli ve
speiss: Bakır, demir ve diğer belirli cevherlerin eritil
ya yasal olan daha yüksek hızlı motorlu bîr araç kul
mesi sırasında üretilen arsenik tuzları veya metal ar-
lanan biri.
senitieri karışımı.
speeder rod: Hidrolik regülatörlerde, hız yayına bağ
spelter: Çinko; özellikle çinkonun ticarî adı.
lı, onun alt tarafında bulunan ve pilot valfa kumanda
spend: 1) harcamak, tükemek veya sarfetmek. 2) ge
eden çubuk veya rod; hızlanma (yayı) rodu.
çirmek (zaman sürecini). 3) ziyan etmek; israf et
speeder spring: Regülatör ağırlıklarının yayı; regüla
mek; boş yere harcamak. 4) Den. elden kaçırmak;
tör ağırlıklarının merkezkaç kuvvetine karşı koyarak
(dümenin) denize gitmesine neden olmak.
gavömöre duyarlılık kazandıran yay; hız yayı; regüla
spent: Tükenmiş; etkisiz; başlıca bileşeni çıkarılan ve
tör yayı.
böylece görevini yapamayacak hale gelen, örneğin:
speed factor: Mot. endike beygirgücünün artma mik
a) kükürt bileşiklerini gidererek kömür gazını (hava
tarının, makinenin devir sayısı ile doğru orantılı oldu
gazı) temizlemek için kullanılan demir 3 oksitten ge
ğunu belirten faktör; hız faktörü.
ri kalan tükenmiş oksit; yüksek miktarda kükürt kap
speed indicator: Makine şaftından (milinden) bir pin-
sar ve daha fazla kullanılmaz, b) özel amaçlar için
yon dişli ile hareket alarak çalışan bir verici ile bir ve
yararlı olamayacak ölçüde asit içeriği azaltılmış bir sı
ya bir kaç alıcıdan oluşan bir cihaz; hız göstergesi;
vı, örneğin bir süre kullanıldıktan sonra kip cihazın
hız ölçer.
da kalan zayıf asit.
speeding: Bir motorlu aracı, güvenli ve yasal olan
spent caustic: Sıv. Yük. etkisiz kostik; korozif sıvı; iğ
dan daha yüksek hızla kullanma işi.
renç kokulu, % 15 sodyum hidroksit, % 35'e kadar
speedily: Çabuk olarak; hızlı olarak; hızlı ve acele
fenolleri de içeren, organik maddeler, türlü sülfürler
sper m
ve merkaptillerden oluşan, esas olarak alkali, nem
emici, dayanıklı ve insan sağlığı için zararlı bir sıvı;
0
20°C'de öz.ağ. 1,48; k.n.140 -150°C; d.n. 5°-
8°C;
suda tümü ile çözünür; 20°C'de visk. 60 cP; gemiler
de 10°-48°C sıcaklık ve atmosfer basıncında taşınır.
sperm: 1) ispermeçet. 2) ispermeçet mumu;
isperme çet balinası.
spermaceti: ispermeçet balinası, yunus vb. inin kafa
sındaki yağdan çıkarılan beyaz, muma benzeyen bir
madde; kozmetikler, merhemler, mumlar vb yapımın
da kullanılır.
spermin: Bkz. spermine.
spermine: Bazı hayvansal dokular, bira mayası vb. in
de bulunan bazik (alkalin) bir madde; spermin,
C 10H 26N 4.
sperm oil: İspermeçet balinasının kafasından elde
edilen değerli bir yağlama yağı; ispermeçet yağı.
sperm whale: Sıcak denizlerde yaşayan, büyük, dişli
balina; ispermeçet balinası; kaşalot; kare şeklinde
olan kafasındaki kapalı boşluk ispermeçet yağı kap
sar; cachalot adı da verilir.
sperrylite: Platin ve arseniğin gümüşî beyaz renkli, ta
necikli veya kristalli bir bileşiği; sperilit, PtAs2.
sp.gr.: Bkz. specific gravity.
sphero-: Küre veya küre gibi anlamlarında bir önek.
sphagnum: 1) bataklıklarda bulunan grimsi yosunlar
dan herhangi biri; bataklık yosunu; turba yosunu. 2)
böyle yosunların kütlesi; gübre yapımında, bitkileri
paketlemede, ameliyat elbiseleri vb. i yapımlarında
kullanılır.
sphalerite: Çinkonun başlıca cevheri olan, reçineye
benzer parlak, kahverengimsi doğal çinko sülfür; sfa-
lerit, ZnS; zinc blend şeklinde de kullanılır.
sphene: Titanit, özellikle açık renkli türü; sfen.
spheral: 1) küreye ait veya ona benzeyen. 2) küre
sel; yuvarlak şekilde. 3) simetrik.
sphere: 1) merkezinden tüm noktalarının eşit uzaklık
la olduğu bir yüzeye sahip olan yuvarlak bir cisim
veya şekil; top; küre. 2) bir yıldız ya da gezegen. 3)
görünür gök; sema. 3) gök tarafından oluşturulan ve
sadece ufuktan ufuğa bir gibi görüne küre Bkz. ce
lestial sphere; gökküre. 4) göksel kürelerin arasına
koymak. 5) küre şeklini vermek.
sphere gap: Eşit çapta iki küre arasındaki spark, ark
veya kıvılcım aralığı; aşırı gerilime karşı koruyucu
olarak görev yapar.
spheric: Bkz. spherical.
spherical: 1) küre şekline benzeyen; küresel; kürevî.
2) küre veya kürelere ait. 3) göksel kürelere ait.
spherical aberration: Bir mercek veya aynada oldu
ğu gibi, küresel şekilden gelen optik hata.
spherical angle (or triangle): Bir kürenin büyük dai
resinin yaylarının kesilmesi ile oluşan açı (veya üç
gen vb.).
spherical bearing: Buh. Türb. rotorşafilarda kullanı
lan kendinden ayarlı bir tür rotorşaft yatağı; küresel
yatak.
spherical check valve. Dişli yağlama yağı
pompaları, lubrikatörler, birleşik enjektörler vb. i
yerlerde kulla nılan ve akışkanın sadece bir yöne
hareketine müsa ade eden, yay yüklü valf; küresel
çek valf.
spherical lubricator: Buh. Mak. Esk, silindir kapakları
üzerinde bulunan, altta ve üstte birer musluğu olan,
elle doldurulan ve makinenin çalışması sırasında si
513 spill
lindirlere damla damla yağ veren yağdanlık; küresel
yağdanlık.
spherically: Bir küre ya da küresel kesit şeklinde
olan.
spherical roller bearing: Küresel makaralı yatak: taşı
yıcı elemanları bilyalardan oluşan yatak.
spherical-seated bearing: Bkz. spherical bearing.
spherical sector: Küre parçası; küresel kazma.
spherical segment: Küresel parça; küre parçası.
spherical valve: Küresel valf ya da vana.
sphericity: Küresel olma durumu veya niteliği; yuvar
lak şekil; yuvarlaklık.
spherics: Bir kürenin yüzeyinde oluşan şekillerin ge
ometri ve trigonometrisi; küresel trigonometri; küre
sel geometri.
spheroid: Hemen hemen küre şeklinde olan, fakat
tam bir küre olmayan cisim; sferoit; elipsoit; kürem-
si: Dünya bir sferoittir.
spheroidal: Sferoit şeklinde olan; hemen hemen kü
resel.
spheroidicity: Steroidal veya küremsi olma durumu
veya niteliği.
spheroidity: Bkz. spheroidicity.
spheroidizing: Çoğu zaman işlenmesini kolaylaştır
mak için kritik sıcaklık bölgesinde veya onun hemen
altında bir çeliğin ısıtılmasının sürdürülmesi.
spheromotar: Küresel, silindirsel vb. i olan cisimlerin
yüzey eğimini ölçmek için kullanılan bir cihaz, sfero-
metre.
spherular: Bkz. spherical.
spherule: Küçük bir küre veya küresel bir cisim.
spherulite: Belirli volkanik kayalardaki gibi, bir küre
şeklinde düzenlenmiş kristaller grubu.
sphery: 1) küreye ait. 2) küreye, özellikle bir gök cis
mine benzeyen. 3) göksel; yıldız gibi.
sp.ht.: Bkz. specific heat.
sphygmo-: Nabız anlamında bir önek.
sphygmogram: Nabızölçer tarafından yapılan kayıt;
sfigmogram.
sphygmometer: Nabız kuvveti ve miktarı ölçümü için
bir cihaz.
spider: Oto. mafsal istavrozu; istavroz.
spider gear: Oto. diferansiyel istavroz dişlisi.
spider joint: Oto. istavroz mili mafsalı.
spiegel: Bkz. spiegeleisen; spiegel iron şeklinde de
kullanılır.
spiegeleisen: Karbon ve manganez kapsayan bir tür
sert, beyaz pik demiri.
spigot: 1) bir fıçı (varil) vb. ini kapatmak için kullanı
lan bir tapa veya tahta tıkaç. 2a) musluk, b) bir mus
luktaki valf ya da tapa. 3) bağlantı sağlamak için bir
başka borunun geniş tarafına sokulan bir borunun
ucu. 4) yüksek güçlü dizel motorlarında krankpin ya
tağının üst kısmında bulunan ve piston kolunun alt
papucundaki yuvaya geçen silindirsel parça.
spike: 1) uzun, ağır bir çivi; temel çivisi. 2) iri çivi ve
ya çivilerle bağlamak. 3) delgi zımbası; sivri uç.
spiky: Şekli temel çivisine benzeyen; uzun ve sivri.
spile: 1) fıçı veya varil tapası. 2) temel veya taşıyıcı
olarak toprağa sokulan ağır bir kazık veya kütük. 3)
ağır kazık veya kazıklarla donatmak ya da taşımak.
4) bir musluk ile sıvı çekmek. 5) tapa ile (bir deliği,
çıkışı) kapatmak.
spill: 1) bir depo veya kaptan dökülmek; taşmak; dı-
Teknik Sözlük - F. 33
 spill 514 spiro -

şarı akmak; dökülmek. 2) dökülme; saçılma. 3) dö

kası; iplikhane.
külen miktar.
spinning: Liflerden iplik veya tire yapma (bükme ve
spill: 1) ufak tahta parçası. 2) kibrit gibi, ateş yakma
ya eğirme) işi.
ya yarıyan ince, kâğıt rulosu. 3) küçük bir tapa veya
spinning jenny: Bir kerede, birden fazla ipliği bük
tahta çivi. 4) ufak, metal bir pin veya çubuk.
mek için bir kaç iğ ile donatılmış makine; iğ makine
spillage: Döküntü; dökülmüş şey.
si.
spill and fill valve: Buh, Türb. Havasızlandırma tank
spinning wheel: El ve ayakla hareket ettirilen ilkel
larına donatılan ve doldurma ve boşaltma amacıyla
eğirme makinesi; çıkrık.
kullanılan iki valf; boşaltma ve doldurma valfı.
spinthariscop: Radyoaktif maddelerin yaydığı alfa
spill deflector: Diz. Mot. birleşik enjektörlerde kullanı
ışınlarının parıltısını görmek için kullanılan floresan
lan ve çok yüksek basınçlı (700-2030 bar) yakıtın no-
perdeli bir cihaz; spintariskop.
zul gövdesine zarar vermesini önlemek için kullanı
spiral: 1) bir nokta veya merkez etrafında ölçüsü sa
lan çelikten yapılmış ince bir burç veya silindir;
bit olarak artan ya da eksilen bir eğri; bir düzlemde
Gem. Mak. spil deflektör.
ki bu tür bir eğri; spiral. 2) vida dişi gibi, sabit olarak
spill valve: Diz. Mot., Gem. Mak. erincekşın sistemli
düzlemler değiştiren eğri; helis. 3) bir düzlemde gö
makinelerde pompanın silindire püskürttüğünden ar
rülen spiral veya sarmal eğri. 4) vida dişi gibi, bir se
ta kalan yakıtın pompa kısmına dönmesine müsa
ri düzlemde görülen spiral eğri; helis ya da heliks.
ade eden, mekanik hareketli bir valf; spil valf.
5) spiral bir yörünge veya uçuş. 6) bir spiralin parça
spill strip: Hız basamaklı aksiyon veya impuls türbin
sı ya da kısmı. 7) sürekli enine büyüme veya küçül
lerinde nozulların alt kenarları ile rotorlar arasına rad-
me. 8) bir spiralde veya spiral şeklinde hareket et
yal (çap yönünde) donatılmış ara parçası; Gem.
mek.
Mak. spil strip; ufak pin parçası.
spiral angle: Piç silindirindeki dişli yüzeyi ve merkez
spillway: Rezervuarlarda olduğu gibi, fazla suyu taşır
eksenine paralel bir hat arasındaki açı; spiral açısı;
mak, akıtmak veya boşaltmak için bir geçit veya ka
helis açısı.
nal.
spiral channel: Diz. Mot. bazı silindir gömleklerinin
spin: 1) liflerini eğirerek (yün, pamuk vb. ini) ipliğe
dış yüzünün üst tarafına doğru yapılmış, soğutma
dönüştürmek. 2) bu işlemle (iplik, tire vb.) yapmak.
suyunu yönlendirmek ve ısı transferini çoğaltmak
3) eğirme ile yapmak veya üretmek. 4) hızlı bir bi
için kullanılan kanal; spiral veya sarmal kanal,
çimde dönmeye neden olmak. 5) iplik veya tire eğir
spiral curve: Arşimet spirali gibi helezoni bir eğri; spi
mek. 6) kaşık ile balık avlamak. 7) hızlı bir biçimde
ral eğrisi; sarmal eğri.
dönmek. 8) bir taşıt aracında kısa gezinti. 9) bir uça
spiral gear: Buhar türbinleri ve bazı dizel motorlarının
ğın büyük piçli (hatveli) ve küçük yarıçaplı bir spiral
devir düşürücü dişlileri gibi, helis dişli; spiral dişli.
yörünge (yol) boyunca, burnu yere doğru, düşecek
spiral hose: Dışı spiral tel takılı hortum; helezoni hor
. şekilde yaptığı türlü manevralardan herhangi biri.
tum; spiral hortum.
spindle: 1) eksen; mil; dingil. 2) tahta, metal veya
spiral bevel gears: Dişleri helis şeklinde açılmış ko
plastikten yapılmış, örgü için kullanılan bir alet; şiş.
nik dişli; spiral (sarmal) konik dişli.
b) eğirme veya iğ tekeri, c) eğirme makinesi. 2) ke
spirally: Spiral şeklinde; spirale benzeyen; sarmal.
tende 13 176 metre ve pamukta 13917 m'ye eşit olan
spiral passage: Bkz. spiral channel,
iplik ölçüsü. 3) döner bir parçanın ekseni olarak gö
spiral reamer: Spiral rayba Bkz. reamer.
rev yapan veya döndüren herhangi bir rod, pin veya
spiral spring: Sarmal yay; helezon şeklinde sanlmış
şaft. 5) Mak. a) egzoz veya giriş supaplarının sapla-
yay; helezont yay; sarmal yay.
ri. b) türlü valflardan herhangi birinin diş çekilmiş sa
spire: Spiral veya bobin; sarmal; helezon; helis.
pı. 6) hidrometre veya yoğunluk ölçer. 7) gemileri
spirit: 1) alşimide kükürt, nisadır, cıva veya sarı zır
uyarmak için kayalık, sığlık veya benzer yerlere bağ
nık; doğal arsenik trisülfür. 2) Çoğ. Kimy. a) odun,
lanan ve tepesinde lâmba, küre veya kolayca görüle
bilecek bir cisim bulunan metal bir direk veya boru. fermantasyon kanşımları gibi, belirli maddelerden
8) bir torna tezgâhında döndürülmesi gereken parça damıtılarak elde edilen herhangi bir sıvı: Odun ruhu,
yı tutarken dönen şafta benzer bir parça (live spind terebantin ruhu gibi. b) etanol veya etil alkol. 3) bo
le) veya dönmeyen benzer bir parça Bkz. dead yacılıkta sabitleştirici olarak kullanılan kalay tuzu vb.
spindle. inin çözeltisi. 5) Ecz. uçucu maddenin alkollü çözelti
si; kâfuru ruhu. 5) alkolün yakılması ile çalışan: İspir
spindle micrometer: Bkz. dumy micrometer.
to lâmbası veya kamineto.
spindle oil : Mak. spindıl yağı; mil, dingil yağı.
spirit level: Bir çerçeve tarafından taşınan içinde bir
spinel: Başlıca alüminyum, magnezyum ve demir ok
sıvı, özellikle alkol ve bir kabarcık bulunan cam bo
sitten oluşan ve türlü renklerde bulunan kristalli bir
ru; tesviye aleti, Bir düzeyde, kabarcık borunun orta
mineral; kırmızı türü (red spinel) mücevher olarak
sında olduğu zaman, aracın bulunduğu yüzey ufki
kullanılır; kaba lâl.
veya yataydır.
spinnaker: Yarış yatlarında kullanılan büyük, üçgen
spirit of hartshorn: Evlerde kullanılan sıvı amonyak.
şeklinde bir yelken.
spirit of turpentine. Terebentin yağı; Bkz. turpenti
spinelle: Bkz, spinel.
ne.
spinner: 1) iplik eğiren kişi veya şey; özellikle: a) ip
spirit of wine: Alkol.
lik vb. eğiren kişi. b) çekildiği zaman su içinde per
spiritous: Alkole ait; alkol gibi; alkol kapsayan.
vane gibi dönen parlak balık yemi; kaşık, c) uçak
spirits motor: Yakıtı alkol olan veya alkol ile çalışan
pervanesinin göbeğine konulan kapak.
motor; alkol motoru.
spinnery: iplik büken veya eğiren fabrika; iplik fabri
spiro-: Spiral veya helezon anlamında bir önek.
spirograp h
spirograph : Solunum hareketlerini kayıt etmede
kulla
nılan bir cihaz; spirograf.
spiroid: Spiral gibi; spiral şekline sahip olan; sipiroit.
spirometer: Akciğerlerin solunum kapasitesini ölç
mek için kullanılan bir alet; sipirometre.
spirometry: Spirometre ile akciğer kapasitesinin öl
çülmesi; sipirometri.
spiry: Spiral; helezon; sarmal.
spit: 1) tutuşturmak veya yakmak (bir fitili). 2) enjek
törün püskürtme yerine damla halinde yakıt verme
si, damlatması ya da işeme yapması.
splash: 1) su ve çamur sıçratmak. 2) su ve çamur sıç
ratmaya neden olmak. 3) sıvı sıçratmaya neden ol
mak. 4) sıçratma işi veya sesi. 5) uçan su, çamur
vb. kütlesi.
splashboard: 1) ıslak veya yağışlı havalarda yayaları
taşıt araçlarının sıçrattıkları zifostan koruyan siper ve
ya tahtadan koruyucu; çamurluk. 2) bir teknenin gü
vertesini sıçrayan sulardan korumak için kullanılan
siper. 3) bir savağı kapamak için kullanılan kapak.
splasher: Sıçrayan şeylerden koruyan herhangi bir
şey; Oto. çamurluk.
splash lubrication: Mot. alt karterdeki yağa çarparak
onu yağ sisi haline getirerek yapılan yağlama; çarp
ma ile yağlama; piston kolunun büyük tarafındaki ya
tak alt kepi ile sağlanır ve küçük güçlü, yüksek veya
süper yüksek devirli motorlara uygulanır.
splash plate: Buh. Kaza. buhar domu veya dramı için
de bulunan ve kazanın çalışması sırasında suyun sıç
ramasına engel oları levha; sıçratma levhası.
spiash-proof: Sıvı, özellikle su damlacıklarının sıçra
masına karşı dayanıklı (elektrik makinesi vb.).
splash-proof machine: Havalandırma delikleri, sıçra
yan su damlacıkları giremeyecek şekilde düzenlen
miş makine; sıçramaya karşı (korunmalı) makine.
splash system: Bkz. splash-system lubrication.
splash system lubrication: Bkz. splash lubrication.
splice: 1) uç kollarıni birlikte örerek (halatları veya ha
lat uçlarını) birleştirmek veya örmek; halat dikişi yap
mak. 2) tahta parçalarını, özellikle uçlanndan birbiri
üzerine bindirerek birleştirmek. 3) ek; ek yeri.
spline: 1) özellikle eğrilerin çiziminde kullanılan, me
tal veya tahtadan, uzun, yassı, esnek bir parça. 2a)
şaft ve kasnak arasında olduğu gibi, parçalar arasın
daki oyuk ya da yarığa konularak, parçaların aynı
hareketi yapmasını sağlayan yassı kama veya dil. b)
uzun bir kama kanalı. 3) bunun yerleştirildiği oyuk
ya da yarık. 4) kama yerleştirmek. 5) kama için bir
yarık veya yuva kesmek, açmak veya yapmak. 6) iç
ten ve dıştan dişli parçalan birbirine geçirerek birleş
tirmek. 7) freze oluklu geçme yapmak.
splined: Dişler yarimıyla birbirine geçme.
splined joint: Yivli conta.
spline ring. Diz. Mot. iki yarım daire parçası şeklinde
yapılmış ve iç kısımları dişli bir çember.
spline shaft: Frezeli şaft veya mil; kamalı şaft.
spline shaft bearing: Frezeli şaft veya mil yatağı; ka
malı mil yatağı.
spiit: 1) iki veya daha fazia parçaya ayırmak, kesmek
veya bölmek; boyunca ayırmaya neden olmak; kat
manlarına ayırmak. 2) parça veya hisselerine böl
mek. 3) Kimy. a) atomlarına ayırmak (bir molekülü);
bileşenlerine ayırmak, b) atom ya da atomlarda nük
leer fizyon oluşturmak. 4) boyuna olarak iki veya da
515 spontaneous combustion
ha fazla (olacak şekilde) ayırmak. 5) çatlama işi ve
ya işlemi. 6) boyuna bölünmüş veya ayrılmış; parça-
larina bölünmüş. 7) bölünme; ayrılma. 8) çatlak; ya
nk; rahne. 9) ufak parça.
split-dye: Küçük çaplı diş açmak için kullanılan lok
ma; yank lokma.
split nut: Sökme ve çıkarma kolaylığı nedeniyle iki
parçadan yapılmış somun.
split pin: Çoğu zaman büyük somunların boşalma ve
ya gevşemesini önlemek amacıyla kullanılan pin; ça
tal pin; kopilya.
split ring: Bkz. piston ring.
split skirt piston: Eteklerinden segmanlara doğru
uzanan ve ısıl genleşmeyi karşılayan yarığı bulunan,
alüminyum alaşımından yapılmış piston; yarık etekli
piston.
split wheel: Sökme ve takma kolaylığı nedeniyle iki
parçadan yapılıp, yerinde birbirine bağlanan dişli
çark veya volan gibi bir teker.
spluttering: Seriz. Mot. hava- yakıt karışımının tutuş
ması sırasında açık olan emme supabı nedeniyle
karbüratörde oluşan yanma; karbüratör yangını.
spondumene: Kristalli bir mineral olan, lityum alümin
yum silikat, LiAI (Si0 3 ) 2 ; çoğu zaman açık yeşil ve
ya san renkli ve bazan mücevher olarak kullanılan
bir mineral.
spoke: 1) bir teker, volan vb. inin göbeği ve çevresi
(jantı) arasında uzanan kollar; tekerlek parmaklıkla-
nndan herhangi biri. 2) Den. gemi dümen dolabının
çevresinde bulunan sabit, tutma parçalarından her
hangi biri; dümen dolabı kavelatası. 3) kavelata, te
kerlek parmaklığı vb. ile donatmak.
spokeshave: Orj. Ola. kavelata, merdiven ve tekerlek
parmaklığı vb. ine şekil vermek, yuvarlak yüzeyleri
kesip temizlemek için kullanılan, iki ucunda tutula
cak yeri olan bıçaklı bir alet; parmaklık rendesi.
sponge: 1) büyük, sabit koloniler halinde büyüyen,
lif iskeletli, sağlam ve gözenekli yapısı, bitkiye ben
zeyen bir deniz hayvanı; sünger. 2) bu hayvanlarin
iskeleti veya iskeletlerinin bir parçası. 3) süngere
benzeyen herhangi bir madde; özellikle: a) ameliyat
larda kullanılan pamuk tampon, b) gözenekli kütle
ler halinde bulunan, platin gibi, türlü metallerden
herhangi biri. c) plâstik vb. maddelerden yapılan yı
kama, banyo vb. inde kullanılan süngerimsi bir mad
de. 4) sünger gibi olmak.
sponge, lufah: Bkz. lufah sponge.
sponger: Sünger toplayan kişi ya da tekne; sünger
avcısı; sünger teknesi.
sponginess: Sünger gibi (süngerimsi) olma durumu
veya niteliği.
spongy: 1) sünger gibi; özellikle: a) hafif, yumuşak
ve esnek, b) gözenekli; delik veya gözenek dolu. c)
emici. 2) süngere ait; sünger özelliğinde.
spontaneity: 1) kendiliğinden olma durumu veya nite
liği. 2) Çoğ. kendiliğinden hareket, aksiyon vb.
spontaneous: 1) kendiliğinden, kendi kendine olan.
2) dış bir neden veya etki olmaksızın; kendi enerjisi,
kuvveti vb. ile görünen veya üretilen ya da vukubu-
lan; kendiliğinden hareket. 3) doğal olarak büyü
yen.
spontaneous combustion: İç kimyasal etki tarafın
dan üretilen ısı sonucu tutuşma veya yanma işlemi;
kendiliğinden yanma; kendiliğinden tutuşma.
spoo l 516 spri n g lea f

spool: 1) makara; iplik makarası; bobin. 2) buna ben

kadardır.
zeyen herhangi bir şey. 3) makara üzerine sarmak.
sprayer: Nozul, meme veya püskürtücü.
sport (or sports) car: Yüksek kompresyonlu makine
sprayer plate: Buh. Kaza. atmomizörün uç kısmında,
si ve iki koltuğu olan alçak, küçük bir otomobil; spor
merkezinde dairesel bir delik ve bu deliğe teğet ve
otomobil.
aralarında 90 derecelik açı bulunan 4 kanaldan olu
spot: 1) leke; benek; işaret; mürekkep lekesi. 2) ing.
şan dairesel bir parça; püskürtücü levha; yakıta gir
küçük bir miktar. 2) beneklerle işaretlemek. 3) kuru
dap hareketi kazandırarak püskürtmeyi sağlar.
temizlemedeki gibi (ieke ve benekleri) temizlemek
spray gun: Hava basıncı ile boya veya böcek öldürü
veya çıkarmak. 4) beneklerle işaretlemek. 5a) yerel
cü gibi sıvıları püskürten bir cihaz; püskürtme (ha
radyo istasyonundan yayın yapmak, b) muntazam
va) tabancası.
radyo programlarının arasına sokulan: Reklâm vb. i
spray nozzle: Diz. Mot. enjektör püskürtme memesi;
için söylenir. 6) katot ışınlı tüpte bir elektron ışınının
Bkz. nozzle.
çarpması ile anî olarak etkilenen alan.
spray orifices: Diz. Mot. enjektör nozullarında bulu
spot-face: Çoğu zaman matkapla delinen bir deliğin
nan ve sayıları, genellikle 1-18 arasında değişen ve
çevresini bir vida veya vida başının (somunun) iyice
çapiarı d = 0,15-0,8 mm ve boyları yaklaşık olarak
oturmasını sağlamak için bir kesici veya kater ile dü
çaplarının üç misli olan delikler; Gem. Mak. nozul
zeltmek,
orifisleri; meme delikleri.
spotlight: 1) kuvvetli ışık huzmesi veya ışın demeti.
spray penetration: Diz. Mot. sıkıştırma sonunda silin
2) böyle bir ışın demeti (huzmesi) vermek için kulla
nılan lâmba. 3) farları dışında, bir otomobile takılan dire püskürtülen yakıt küreciklerinin yoğun havayı
delerek yanma odasının en uzak yerine erişmesi;
ve kuvvetli ışık verebilen ve otomobilin içinden bir
mekanizma ile hareket ettirilen lâmba; projektör. püskürtme nüfuziyeti, geçirgenliği veya penetrasyo-
nu.
spotlight bulb: Projektör lâmbası ya da ampulü,
spotter: Demiryollarında kullanılan ve hattaki düzen spray tip: Bkz. spray nozzle.
sizlikleri otomatik olarak işaret eden bir cihaz, spray type desuperheater: Buh. Kaza. içinden geçiri
spotting: Mak. Prusya mavisi veya kırmızı sülyen ya len kızgın buharın bünyesine saf su emilerek veya
da kandil isi ve lâmba petrolü karışımı sürülmüş şaft püskürtülerek yaş buhar oluşturan desüperhiyter;
jurnaline konularak hafifçe döndürülen yatağın iç kıs püskürtücü türden desüperhiyter (kızgınlık ısısı alı
mında boya alan noktalar; bunlar yatak raspası ile cı).
spray valve: Püskürtme valfı; Bkz. fuel injector.
alınarak yatak alıştırılır.
spray width: Bkz. spray cone angle.
spot test: 1) bir bileşik veya elementin hızlı olarak ta
nımı için duyarlı bir kimyasal tecrübe; benek deneyi. spreader: Kömürle fayraplı, büyük kapasiteli buhar
2) iyice çalkalanmış kullanılmış yağa sokulan temiz kazanlarında kullanılan ve kömürü ızgaralara yaya
bir çubuktan damlayan yağın filtre kağıdında bıraktı rak kazanın fayrabını sağlayan mekanik cihaz; yayı-
ğı iz; benek deneyi, cı.
spot-weld: Nokta kaynağı; bir elektrik akımı ile diren spreadsheet: Elektronik tablo programı.
cin ısıtılması sonucu noktalar şeklinde kaynak yap spring: 1) anî ve hızlı olarak hareket etmek. 2) bir
mak; pirinç ve bakır lehvalara uygulanmaz, kuvvet tarafından çarpılma, eğilme, çatlama, kırılma
spot welder: Nokta kaynağı yapımında kullanılan kay vb. ine neden olmak. 3) bir kuvvetle sıkıştırıldıktan
nak makinesi; nokta kaynağı makinesi, sonra tekrar orijinal durumuna dönen tel helezonu
spot welding: Nokta kaynağı yapma; Bkz. spot-weld; gibi bir parça; yay. 4) otomobillerde, yataklar ve
benzer mekanizmalarda şok emmek veya gidermek
nokta kaynağı,
için kullanılan cihaz; makas. 5) bir geminin direğin-
spout: 1) bir sıvının akıtıldığı veya boşaldığı bir boru,
deki gibi, çarpılma, eğilme, çatlama, kırılma vb. 6)
delik ya da çıkıntı; ağız veya uç. 2) bir ağızdan
yaya ait; yay gibi; esnek veya elâstik. 7) yay ya da
akım, huzme veya sıvı akışı. 3) oluk. 4) deniz hortu
yaylar üzerinde taşınan; yay ya da yayları olan; yay
mu. 5) jet kuvveti ile akıtmak (dışarıya fışkırmak): Sı
lı.
vılar için söylenir. 6) bir ağız, uç, boru, delik vb. in
spring balance: Ağırlığı bilinmeyen bir kütlenin yayı
den boşaltmak.
na asıldığı veya kefesine konularak tartıldığı bir tera
sprag: 1) kömür ocaklarında kullanılan tavan pervane
zi, yaylı terazi; 100 kilogramda ± 0,3 kg'lık bir fark
si. 2) bir aracın yokuşta geri kaymasını önlemek için
gösterir.
kullanılan bir ağaç parçası vb.; takoz. 3) bir elektrik
spring bearing: Bkz. line-shaft bearings.
makinesinin hareketsiz kısmı,
spring compressor bolt: Yay tansiyonunu veya kuv
spray: 1) püskürtülen su gibi, ince sıvı partiküllerinin
vetini ayar etmek için kullanılan cıvata; yay sıkıştır
bulut veya sisi. 2a) bir atomizör veya boya tabanca
ma cıvatası.
sında olduğu gibi, ince sıvı partikülleri huzmesi, b)
spring, flast: Düz yay.
böyle bir cihazda kullanılan parfüm, böcek öldürücü
spring force: Özellikle yerine sıkıştırılarak konulan ve
vb. sıvı. 3) huzme veya huzmeler püskürten bir ci
ya konulduktan sonra sıkıştırılan bir yayın kuvveti;
haz; püskürtücü. 4) üzerine sıvı püskürtmek. 5) püs-
yay kuvveti; yay basıncı; yay tansiyonu.
kürmek.
spring, helical: Helisel yay; helezonî yay.
spray cone: Diz. Mot. tepe noktası enjektörün ucu
spring fluctuation: Bkz. spring surge,
olan ve yakıt taneciklerinden oluşan içi boş koni; ya
spring housing: Yay taşıyan yuva; yay yuvası; yay
kıt konisi; püskürtme konisi,
mahfazası.
spray cone angle: Diz. Mot. püskürtme konisinin
spring leaf: Bazı motorlu taşıt araçlarında, demiryolu
Bkz. spray cone tepe açısı; yaklaşık 18-25 derece
vagonlarında kullanılan yaylı makasların yaprakların-
spri n g loade d 517 sq u ar e

dan biri; yay yaprağı; makas yaprağı.

bir teker; zincir dişlisi.
spring loaded: Buhar kazanlannın güvenlik valfı, di
sprue: 1) erimiş metalin derece veya kalıba akıtıldığı
zel motorlarının rilif (basınç giderme) valfı gibi yay
delik. 2) böyle bir delikte kalan atık metal parçası;
yükü ile çalışan veya yay yüklü; üzerinde yay baskı
cüruf.
sı bulunan.
spud: 1) bazı boru flanşlarında kullanılan, bir ucu
spring lock washer: Bkz. spring washer.
flanşın cıvata deliklerini ağız ağıza getirecek şekilde
spring material: Türlü çelik teller vb. i yay yapımında
olan bir tür anahtar. 2) bahçıvan çapası. 3) tirpit. 4)
kullanılan malzeme; yay malzemesi.
çapa ile kesmek.
spring retainer: Mot. supap yayının supap sapı ile
spumescence: Köpüklü olma durumu.
bir likte hareketini sağlayan, çoğu zaman iki
spumescent: 1) köpüğe benzer. 2) köpüklü; köpür
parçadan yapılan ve supap sapında kendisine
me.
uygun yuvaya oturan parçalardan biri; yay tutucusu;
spumous: Köpüğe ait; köpük gibi; köpükle kaplı.
supap tırnağı.
spumy: Bkz. spumous.
spring-scale: Bkz. spring balance.
spun glass: Erimiş cama iplik şekli vererek yapılan
spring scale: Buh. Mak., Diz. Mot. silindirlerden di
çok ince cam lifi.
yagram almak için kullanılan endikatör cihazının yay
spunk: 1) kolayca ateş alan bir tür ağaç veya mantar;
ölçeği; endikatör kalemini 1 mm yükseltmek için ge
2 kav; çürük tahta. 2) ing. kıvılcım veya küçük bir
rekli basıncı verir ve mm/bar veya mm/kgf/cm bi
alev. 3) birden veya anîden alevlenmek veya parla
rimleri ile belirtilir.
mak.
spring seat: Yakıt püskürtme pompası, supaplar, em
spun yarn: Den. bir kaç halat Asasından birlikte bükü
niyet valfları vb. i yerlerde yayın oturduğu kısım; yay
lerek yapılan ince halat; savlo.
yuvası; Gem. Mak. yay siti.
spur: Ağaç kesici, telefoncu, elektrikçi vb. i görevlile
spring, spiral: Spiral yay; sarmal yay; helezonî yay.
rin kullandıkları ağaç, direk vb. ine tırmanma demiri.
spring steel: Yay yapımında kullanılan çelik (tel);
spur gear: 1) çevresinde radyal dişleri bulunan dişli;
yay çeliği.
düz dişli; paralel milleri veya şaftları çalıştırmak için
spring support: Yay taşıyıcısı.
kullanılır. 2) bu tür dişlilere sahip olan bir dişli siste
spring surge: Mot. yay dalgalanması; malzemenin
mi veya donanımı; spur gearing olarak da kullanılır.
doğai titreşim frekansında, yaya uygulanan basınca
spur pinion: Küçük düz dişil; fener dişil, örneğin ya
göre yay helislerinin aralıklarının sürekli olarak de
kıt püskürtme pompalarının plencerini kremayer dişli
ğişmesi ve yay helislerinin birbirine dokunması; yay
yardımıyla, dikey ekseni etrafında döndüren dişli.
rezonansı.
spur wheel: Bkz. spur gear.
spring tension: Sıkıştırılarak yuvasına oturtulan bir
sputnik: 1957 Ekim ayı başlarında Sovyetler Birliği ta
yayın elde ettiği kuvvet; yay kuvveti; yay tansiyonu.
rafından yörüngeye yerleştirilen Dünyanın ilk yapay
spring washer: Yaylı rondela; yay rondeia veya pul.
uydusu; sputnik.
springy: Esnekliğe sahip olan; elâstik; esnek.
sputter: Buh. Kaz. Yakıttaki su nedeniyle yanma sıra
sprinkle: 1) kum veya su gibi, damla veya partiküller
sında çıtırdama,
halinde saçmak. 2) üzerine damlalar veya partiküller
spy: 1) yakından incelemek; dikkatle gözden geçir
serpmek. 3) damla veya damlacıklar halinde düş
mek. 2) yakından inceleyerek, dikkatle gözden geçi
mek. 4) hafif olarak yağmak; çiselemek. 5) hafif yağ
rerek bulmak veya keşfetmek. 3) bekçilik etmek; gö
mur.
zetlemek.
sprinkler head: Taşıdığı yolcu sayısı 36'dan fazla
spyglass: Küçük bir teleskop.
olan yolcu gemilerinde kullanılan ve yangın söndür
Sq. (sq.): Bkz. square.
meye yarayan bir devrenin kafası; sprinkler kafası;
yangın başladığı zaman, kafa otomatik olarak su sq.fi : Bkz. square foot; square feet.
2 sq.in.: Bkz. square inch; square inches.
püskürterek yangın söndürülür; her kafa 6-9 m 'lik
sq.mi.: Bkz. square mile; square
bir alanı denetler; Bkz. sprinkler system.
miles. sq.r.: Bkz. square rod; square
sprinkler system: 1) yangında olduğu gibi, büyük ısı
rods.
oluşan yerlerde otomatik olarak çalışan ve binaların,
squad car: Kısa dalga radyo ve telefon ile donatılmış
türlü gemilerin yaşam yerlerine su veya söndürücü
polis devriye arabası.
sıvı püskürten borular ve onlara bağlı nozullar siste
squadron: 1) filonun küçüğü olan ve özel bir görev
mi; sprinkler sistemi. 2) bahçeleri, çimenlikleri, fut
için seçilmiş savaş gemileri grubu; filo. 2) iki veya
bol sahalarını, golf alanlarını vb. sulamak için kullanı
daha fazla uçaktan oluşan askerî hava birimi. 3) her
lan borular ve nozullar sistemi.
hangi düzenli bir kütle veya grup.
sprinkling system: 8t e sprinkler
square: 1) dört eşit kenarı ve dört dik açısı olan düz
system.
lem şekil; kare. 2) dik açıları kontrol etmek için kulla
sprocket: 1) bir zincirin baklalarına uyacak şekilde
nılan, iki kenarı 90 derece oluşturan bir alet; çelik
düzenlenmiş, bir dişlinin çevresindeki dişler veya uç
gönye. 3) bir sayı veya miktarın kendisi ile çarpılma
lardan herhangi biri. 2) zincirleri taşıyan dişli; zincir 2
sı sonucu oluşan ürün: 3 = 9 gibi. 4) kare yapmak.
dişlisi.
5) kendisi ile çarpmak (bir sayı veya niceliği). 6) yü
sprocket chain: Krank milinden aldığı harekeli kam
zey (alan) birimi miktarını bulmak (bir alanın). 7)
miline (kemşafta) aktaran ve onun döndürülmesini
dik açılı olmak. 6a) dört eşit kenar ve dört dik açısı
sağlayan zincir; sproket zincir; tahrik zinciri; sessiz
olmak, b) aşağı yukarı küp şeklinde olmak.; bir kutu
zincir.
gibi dikdörtgen şeklinde ve üç buutlu olan. 9) dik
sprocket gear cutter: Dişli şeklinde freze bıçağı.
açı şeklînde parça veya parçaları olan. 10) Den. ka
sprocket w heel: Zincirle çalıştırmada (hareket
re armalı bir geminin serenleri gibi, omurga ve direk-
verme de) olduğu gibi, çevresinde diş ve çıkıntılar
bulunan
 squar e bastar d
lere dik açıda olan. 11) kare şeklinde; dik açılarda
squar bastard: Ucu konik, enine kesiti kare olan iki
sıra dişli bir eğe; kare eğe.
square bracket: Matb. büyük parantez.
2 dönmesi eğilimi; denge; stabilite; muvazene. 2) deği
square foot: Emperyal sistemde 144 in veya 929
2 2
cm 'ye eşit olan bir alan birimi; fut .
2
square inch: Emperyal sistemin 6,4515 cm veya
2 2
645,16 mm 'ye eşit olan bir alan birimi; in kısaltma
sı ile belirtilir.
2 2
square measure: Yüzey ölçü birimi: 144 in = 1 ft
2 2 2 2 2
; 9 ft = 1 yrd ; 30,25 yrd = 1 rod ; 160 rod = 1
2
akr; 649 akr = 1 mil .
square meter: Metrik sistemin yüzey birimlerinden bi
2 2
ri; metre kare; 100 dm , 10 000 cm veya 1 000
2 2
000 mm 'ye eşit olan bir alan birimi; m kısaltması
ile belirtilir.
square millimeter: Metrik sistemin alan ölçülerinden
biri; milimetre kare; kenarları 1 mm olan bir karenin
2
alanı; mm kısaltması ile belirtilir.
square nut: Kare şeklinde somun; kare somun.
square root: Karekök; 3 sayısı 9'un kareköküdür; .J9
= 3 gibi.
square thread: Makinelerin hareketli parçalan, kaldır
ma krikoları, valf sıpındılları vb. yerlerde kullanılan
bir vida türü; kare dişli vida
2
square yard: Emperyal sistemde 9 ft veya 0,8361
2
m 'ye eşit olan bir yüzey birimi; yarda kare; yrd ile
2 çalıştıran makine; dengeleyici. 2) bir patlayıcıya katı
belirtilir.
squarish: Bir dereceye kadar kare; karemsi; yuvarlak
tan kareye daha yakın.
squealar ring: Buh. Türb, rotor, eksenel olarak ve aşı-
ri bir biçimde buharin akışı yönünde hareket ettiği
zaman, acı bir ses çıkararak işletmeciyi uyaran bir
çemer; cıyaklama çemberi.
squeegee: 1) camların yıkanmasında olduğu gibi,
düz yüzeylerden suyu sıyıran T şeklinde bir alet; ke
narında lastik şeriti vardır. 2) fotoğrafçılık, litoğrafi
vb. inde bu araçla kullanılan lâstik rulo veya maka
ra
squeezable: 1) sıkıştınlabilir, sıkışabilir vb. 2) bir şey
vermek için kuvvet uygulanabilir.
squeeze: 1) sert (bir şekilde) sıkıştırmak; iki veya da
ha fazla tarafına basınç uygulamak; sıkıştırmak. 3) sı
kıştırarak elde etmek veya özünü çıkarmak 4) ba
sınç uygulamak 5) sıkma veya sıkılma.
squillage: Bkz. squeegee.
squillgee: Bkz, squeegee.
squirrel-cage: Sincap kafesli: Bir tür alternatif akım
motoru için söylenir.
squirrel-cage winding: Sincap kafes sargılı: Bir tür al
ternatif akım motoru için söylenir.
squirt: 1) bir huzme veya ince bir akım şeklinde fış
kırtmak. 2) fışkırarak (insan veya bir şeyi) ıslatmak.
3) sıvı fışkırtmak için kullanılan bir şey. 4) fışkırtma;
fışkırma. 5) fışkırtılan küçük bir miktar sıvı; huzme;
ışın demeti.
squirt can: Yağlama yağını basınçla fışkırtan el yağ
danlığı; yağdanlık.
sq.yd.: Bkz. square yard; square yards.
Sr: Bkz. strontium.
S.S., SS (S/S): Bkz. steamship.
s.t.; Bkz. short ton.
sta.; Bkz. 1) stationary. 2) stator.
stabile: 1) durağan; hareketsiz; sabit durumda. 2a)
518 staddl e
bir dereceye kadar ısıya dayanıklı.
stability: 1) bir dış kuvvet tarafından hareket ettirildik
ten sonra bir cisim veya sistemin denge durumuna
şime karşı direnç; süreklilik ya da devamlılık; kararlı
lık.
stability curve: Stabllite veya denge eğrisi.
stability under load: Yük altında sağlanan denge,
muvazene veya stabllite; yük altında denge.
stabilization: Dengeleyici veya negatif bir katalizör
eklenerek bir maddenin kimyasal bozunmasinın ve
ya ayrışmasının önlenmesi; sabit olma
stabilize: 1) sabit yapmak; tespit etmek. 2) dalgalan
ma veya değişimden korumak 3) dengeleyici ile
(bir gemi, uçak vb. ini) teçhiz etmek veya donat
mak.
stabilized shunt: Aynı kutup üzerinde şönt (paralel)
alan sargısı ile birlikte bulunan hafif, seri alan sargılı
(jeneratör); sabitleştirilmiş şönt; iyi bir voltaj regülas-
yonu karakteristiği ve aynı zamanda iyi paralel işlet
me sağlar.
stabilizen 1) dengeleyen kişi veya şey, özellikle; a)
bir uçağın düzgün uçuş yapması için türlü parça ve
ya cihazlann herhangi biri. b) ağır denizlerde, özel
likle yolcu gemilerinin büyük yalpalara düşmesini
önleyen ve bordadan çıkarılan yalpalıklar ve bunlan
lan ve onun ani patlamasını önleyen madde. 3) çok
geniş değişken durumlar altında sabit akım sağla
mak üzere katot ışınlı tüplerde kullanılan bir cihaz.
4) koloitlerin çökmesini önleyen veya geciktiren bir
emülsiyon yapıcı. 5) negatif bir katalizör. 6) roket
motorlarının yakıtı olarak kullanılan hidrojen peroksi-
tln sıcaklık ile ayrişmasını önlemek veya geciktirmek
için katılan çok küçük bir miktar sodyum fosfat, fos
forik asit veya 8-oksikinolin.
stabilovolt: Voltaj dengeleyicisi veya regülatörü ola
rak kullanılan özel bir tür gaz deşarj tüpü (ticarî bir
marka).
stable: 1) sabit; değişmez, yanmaz. 2) değişime da
yanıklı; devamlı; sürekli; kendiliğinden değişmeyen.
3) yeri değiştirildikten sonra denge veya orijinal du
rumuna dönmeye muktedir veya yetenekli. 4) Kimy.
kolayca aynşmayan.
stable compound: Kolayca bozunmayan veya ayrış
mayan kimyasal bir bileşik; dayanıklı bileşik.
stable equilibrium: Karartı denge: Gemiler için söyle
nir.
stable oscillation: Bir cisim veya sistemin, dış bir kuv
vet uygulanmadıkça artmayan titreşimi; sabit titreşim
veya osilasyon.
stablish: Bkz establish (to).
stably: Sabit bir şekilde.
3
stack: 1) Ing. kömür, odun vb. için kullanılan 108 fl ' -
3
lük (3,064 m ) katı ölçü birimi. 2a) özellikle: a) birlik
te düzenlenmiş bir kaç boru. b) lokomotif, gemi vb.
terinde olduğu gibi, özellikle metalden yapılmış dai
resel, oval veya elips kesitli, tek bir duman borusu;
baca. 3) büyük bir sayı veya miktar. 4) bir baca ile
donatmak.
stack cover: Bacanın üst kısmını kapatarak içine yağ
mur ve kar girmesini önleyen metal bir kapak veya
branda; baca kapağı; baca fistanı; baca kapelâsı.
staddle: Bir yapının alt kısmı; taşıyıcı.
stadia
stadia: 1) açıların ölçümü ile mesafelerin hesaplanma
sında kullanılan bir cihaz; özellikle: a) taksimatlı bir
çubukla birlikte kullanılan yüzey ölçü aleti, b) çu
buk, c) Ask. türlü mesafe ölçme cihazlarından her
hangi biri; telemetre.
stadiometer: 1) açıları ölçmek için kullanılan bir ci
haz. 2) bir eğri, kesikli çizgi vb. lerinin boyunu ölç
mek için kullanılan bir cihaz; stadiometre.
stadle: Bkz. staddle.
staff: 1) bir çubuk, rod, mil veya direk; özellikle: a)
baston, b) silâh olarak kullanılan bir sirik veya sopa.
c) bayrak direği, d) ölçüm için kullanılan türlü, bö-
lüntülü çubuklar veya cetvellerden herhangi biri. 2)
Çoğ. özel bir işçi veya çalışan grubu: Öğretim ekibi,
onarım ekibi vb. gibi.
stage: 1) platform veya dok, rıhtım veya iskele. 2)
gözlenecek cismi tutan ve taşıyan mikroskop kısmı.
3) motorlu otobüs. 4) gelişme, değişim işleminde bir
süreç, düzey veya derece; kademe; aşama. 5) dış
uzaya yapay bir uydu taşıyan bir roketin güç siste
minde kullanılan iki veya daha fazla yürütme siste
minden biri: Birinci kademe roketi belirli bir hıza, du
ruma vb. ine eriştirdiği zaman, geri kalan parça ve
ya parçalardan ayrılır. 6) Buh. Türb. bir veya bir kaç
nozul ile çevresinde bir sıra hareketli kanat bulunan,
bir rotordan oluşan; türbin kademesi: Aksiyon kade
mesi, Rato kademesi vb. gibi.
stage efficiency: Bir buhar türbininde rotora meka
nik enerji olarak aktarılan, adyabatik ısı düşümünün
yüzdesi; kademe veya basamak verimi.
staggered riveting: Çapraz bir biçimde yapılmış per
çin bağlantısı; çapraz perçin (bağlantısı).
staggered-tooth: Çapraz dişli; dişleri çapraz olan.
stagnancy: Durgun olma durumu veya niteliği; dur
gunluk.
stagnant: 1) hareketsiz veya akıntısız; hareket etme
yen veya akmayan; durgun. 2) hareketsizlikten kir
lenmiş: Su vb. için söylenir.
stagnate: Durgun olmak; durgun yapmak.
stain: 1) incelemeyi kolaylaştırmak için (mikroskop in
celeme maddesini) boya maddesi ile muamele et
mek; boyamak. 2) mikroskopik incelemede maddeyi
boyamak için kullanılan bir boya.
stainarator: Leke çıkarmak için kullanılan kimyasal
bir madde (ticarî bir marka).
stained glass: Üzerine metal oksitleri püskürterek,
emaye kaplayarak, yüzeyi üzerinde pigmentler yakı
larak vb. türlü yollarla boyanan cam; renkli cam.
stainless: Boyasız veya lekesiz; temiz; paslanmaz;
oksitlenmez; pas tutmaz.
stainless iron: a) yapısı % 0,06-% 0,13 karbon,
%11,5-%13 krom ve gerisi demirle tamamlanan AISI
tip 403 paslanmaz demir; türbin kanatları yapımında
kullanılır, b) yapısı % 0,06-% 0,13 karbon, % 12-% 15
krom ve gerisi demir ve molibden sülfürden oluşan
AISI tip 416 paslanmaz demir; supap diskleri vb. i ya
pımında kullanılır; paslanmaz demir.
stainless steel: Genellikle yapısı maksimum % 0,12
karbon, % 18 krom, % 8 nikel ve gerisi demir, kü
kürt, selenyum, zirkonyum veya molibden'den olu
şan paslanmaz çelik; hemen hemen paslanmayan,
oksitlenmeyen, paslanmaya bağışıklığı olan çelik;
paslanmaz çelik; yüksek oranda krom, nikel vb. i
kapsayan çelik alaşımı.
stair: Bir seviyeden diğer bir seviyeye (geçmek için)
tek bir basamak; kademe.
staith: 1) yükleme ve boşaltma veya tahmil-tahliye
519 s t a nd ar d el ek t ro d a po t a n
t ia l
set.
için teçhlzatlı bir iskele veya rıhtım. 2) set; toprak
stalagmometer: Damla yöntemi ile sıvıların yüzey ge
rilimlerini saptamak için kullanılan bir cihaz; stalag-
mometre.
stalagmometry: Stalagmometre ile sıvıların yüzey ge
rilimlerinin ölçümü; stalagmometri.
stall: 1) stop etmeye neden olmak: Uçak, motor vb.
için söylenir. 2) aşırı yük ve yetersiz yakıt ikmali ne
deniyle stop etmek: Motor veya makine için söyle
nir. 3) Hava. yükselti ve kontrolü sürdürmek için ge
rekli ileri hızı kaybetmek: Uçak için söylenir.
Stall-Laval turbine: Gem, Mak. isveç yapımı yüksek
ve alçak basınç kademelerinden oluşan ve buhar gi
riş basıncı maksimum 80 bar ve sıcaklığı 510°C olan
kros kampavunt Bkz. cross compound bir türbin;
Stal-Laval türbini (Ticarî bir marka).
stamp: 1) öğüterek veya kırarak toz haline getirmek
(cevher vb. ini). 2) maden cevheri vb. ini kırmak ve
ya pres etmek için kullanılan bir makine, alet vb. 3)
kalıp gibi, bir şeye işaret koymak veya şekil vermek
için kullanılan aletlerden herhangi biri.
stamper: Damgalayan kişi veya şey, özellikle: a)
pos tanelerde olduğu gibi, pulları damgalayan kişi.
b) bir fabrikada metallere damga vuran kişi. c)
damga lamak için kullanılan türlü makineler veya
aletlerden herhangi biri; damga; ıstampa; zımba.
stamping: Damgalama; pres etme.
stamp mill: Metal cevherlerini ezip toz haline getiren
bir değirmen veya makine; maden cevheri kırma ma
kinesi.
stamp steel: Preslenmiş veya pres edilmiş çelik; pre
se çelik.
stanch: 1) su geçmez; denize elverişli (gemi, tekne
vb. i). 2) akımını durdurmak veya kontrol etmek ve
ya denetlemek (kan veya diğer bir vücut sıvısının).
stanchion: Gem. İnş. taşıma amacıyla kullanılan diki
ne bir kiriş, direk veya dikme; puntel; destek veya
payanda; kolon, sütun; column şeklinde de kullanı
lır.
stand: 1) denizde belirli bir rota almak veya tutmak
ya da bir yönde gitmek. 2) dayanmak; tahammül et
mek.
standard: 1) ölçü, kapasite, miktar, içerik, boy, de
ğer, nitelik vb. inde kıyaslamaya esas olan kural;
standart; norm. 2) madenî para yapımı için kullanı
lan saf altın veya gümüş ve esas metalin oranı.
standard applicator: Bkz. applicator.
standard atmosphere: Çevre sıcaklığı 0°C ve çekim
set alan standart olduğu zaman 760 mm veya 29,921
Inç cıva yüksekliği ya da 14,696 psia'ya eşit olan ba
sınç; standart atmosfer.
standard candle: Belirli malzeme, ölçü ve yanma
miktarında (7/8 inç ispermeçet mumunun 120
greyn/saatteki yanma miktarında) bir mum tarafın
dan çıkarılan ışığa eşit ışık birimi.
standard cell: Sürekli elektromotor kuvveti 20°C'de
1,0182 volt lan kadmiyumlu pil; standart pil; Weston
pili.
standard conditions: Term. Fiz. 0°C sıcaklık ve 760
mm cıva yüksekliğindeki basınca uyan durumlar;
standart durum; standart koşullar.
standard drawings: Tek, Res. üzerinde gerçek
ölçüle ri yerine sadece ölçü okları bulunan
dart
resimler;
resimler.
stan
standard electrode potential: 25°C'de iyonlarının 1
M çözeltisi ile temastaki bir gaz veya metalin elek-
standar d fastener s
trot potansiyeli; standart elektrot gerilimi ya da po
tansiyeli.
standard fasteners: Bağlama amacıyla kullanılan
saplamalar dışında kalan, setuskurlar, makine ve
ağaç vidaları, somunlar vb. i standart bağlama ele
manları; standart bağlayıcılar.
standard gauge: 1) rayları arasındaki genişliği 4 fit
8,5 inç (1,4351 m) olan ve standart olarak kabul edi
len demiryolu vagonu. 2) bu ölçüye sahip olan de
miryolu. 3) standart demiryolu için lokomotif veya
vagon.
standard gauge: Standart ray aralığına ait (demiryol
ları için); standart ray aralığında olan demiryolu.
standardization: Standartlaştırma.
standardize: 1) standart veya yeknesak yapmak;
standartlaştırmak. 2) düzensiz olmamasına neden ol
mak. 3) standartla denemek veya kıyaslamak.
standardized: Standartlaştırılmış; normlaştırılmış.
standard mass: Standart kütle; kütlesi kesin veya ha
tasız olarak bilinen bir metal parçası: Kütlelerin res
mi ölçümü için muhafaza edilen standart kilogram
gibi.
standard measurement: Standart ölçüm.
standard parts: Aynı fabrikanın malı olan parçaları;
türlü model cihazların aynı olan parçaları; standart
veya norm parçalar.
standard pressure: 760 mm'lik bir cıva sütununun
basıncı; standart basınç.
standard refrigerants: Soğutma cihazlarında kullanı
lan amonyak, karbon dioksit, freon 11 (carrene
No:2), freon 12 vb. i gibi soğutucular; standart soğu
tucular.
standard resistor: Standart direnç elemanı; direnci
ve direnç sıcaklık katsayısı kesin veya hatasız bir bi
çimde bilinen bir direnç elemanı; bilinmeyen, stan
dart dışı direnç elemanlarını ölçmek için kullanılır.
standard solution: Standart çözelti; çözünürün yo
ğunluğunun duyarlı olarak bilindiği bir çözelti, örne
ğin normal ve moleküler çözelti.
standard temperature: Buzun erime sıcaklığı; 0°C
(32°F): standart sıcaklık; standart temperatür.
standart time: Belli bir bölgede kısmî olarak kabul
edilmiş saat; Griniçin doğu veya batısındaki mesafe
ile saptanan ortalama güneş saati.
standard volume: Bir gazın bir molekülünün 0°C ve
1 atmosfer basınçtaki hacmi; standard hacim.
standard wire gauge: İng. üm tellerin çaplarının ölçül
mesinde kullanılan bir alet; standart tel ölçer.
stand-by: Hazır olarak yedekte bekleyen (bir pompa,
yardımcı makine vb.).
stand-by pump: Yedek fakat her an çalışmaya hazır
pompa; Gem. Mak. stendbay pompa.
standing: 1) durgun; akmayan: Su için söylenir. 2)
devam eden veya sınırsız bir zaman için. 3) hareket
li değil; sabit; hareketsiz. 4) bir makine gibi, çalışma
yan veya faal olmayan vb.
stand oil: Yağlı boyada kullanılmak üzere, ısı ile mu
amele edilerek kalınlaştırılmış bezir yağı veya keten
tohumu yağı.
standpipe: Su depolamak ve istenen sabit basıncı
sağlamak için kullanılan geniş, dikey bir boru ve si
lindir şeklinde bir tank.
stannary: Kalay madeni veya kalay eritilen yer.
stannate: Stanik asitin tuzu; stanat.
stannic: Özellikle dört değerli kalaya ait; dört değerli
kalay kapsayan; stanik; dört değerli kalay bileşiği.
stannite: 1) kalay, bakır ve demirin doğal sülfürü
520 startin g
olan gri veya siyah renkli, metalik parıltılı bir mine
ral; tin pyrites adı da verilir. 2) kalay hidroksitin (ka
lay asili) veya kalay oksitin alkali hidroksitlerle tepki
mesinden elde edilen bir tuz; stannit.
stannous: Özellikle iki değerli kalaya ait; iki değerli
kalay kapsayan.
stannum: Bkz. tin (kalayın Lâtince adı).
staple: 1) bir şeydeki başlıca parça, malzeme veya
eleman. 2) hammadde. 3a) boyuna ve inceliğine gö
re pamuk, yün, keten vb. inin lifi. b) bu lifin özel bo
yu ve incelik derecesi. 4) büyük market (mağaza), ti
caret merkezi vb. 5) en önemli.
staple: 1) U şeklinde uçları sivri çivi; tel raptiye. 2)
benzer şekilde yapılmış ince zımba teli. 3) tel zımba
ile tespit etmek veya bağlamak.
stapler: Tel zımba makinesi.
star: 1) Elekt. yıldız bağlantı gibi. 2) karanlık geceler
de gökyüzünde küçük, sabit ışık noktalan şeklinde
görülen gök cisimlerinden herhangi biri; yıldız. 3)
bu cisimlerden Güneşe uzak olan Ay, gezegen, me
teor, kuyruklu yıldız vb. dışında kalan herhangi biri.
4) çoğu zaman beş, bazan altı köşeli ve gökteki yıl
dızları simgeleyen düzlem şekil; yıldız. 5) böyle bir
sekile benzeyen işaret, amblem vb. 6) bir gezegen,
meteor, Ay vb. i gibi herhangi bir gök cismi. 7) özel
likle spor dallarında fevkalâde başarı gösteren kişi:
Futbol yıldızı gibi. 8) dekorasyon olarak yıldızlarla
süsleme. 9) yıldız veya yıldızlara ait.
starboard: 1) kıç tarafta durup yüzünü baştarafa çevi
ren bir kişinin sağında kalan gemi veya uçağın kıs
mı; sancak; karşıtı iskele. 2) sancağa ait veya san
cakta. 3) sancağa döndürmek veya çevirmek (düme
ni).
starch: 1) patates, tahıl, tatlı patates (yerelması), be
zelye ve diğer bir çok yiyecekte bulunan beyaz, tat
sız, kokusuz besin maddesi ve kimyasal olarak kar
maşık (kompleks) bir karbonhidrat; nişasta,
(C 6 H 1 0 O 5 ) n . 2) bunun suda çözeltilerek gömlek
ya kalarını vb. sertleştirmede kullanılan toz şekli;
kola.
3) Çoğ. nişastalı yiyecekler. 4) enerji veya erke. 5)
kola ile sertleştirmek.
sîarcrıiness: Nişastalı olma durumu veya niteliği.
starchy: 1) nişasta tabiatında olan; nişastaya benze
yen. 2) nişasta kapsayan. 3) Kola ile sertleştirilmiş.
star connected: Yıldız bağlı (AC devresi, motoru
vb.).
star connection: Elekt. yıldız bağlama; üç fazlı alter
natif gerilim dağıtma sistemi; frekansı 50 Hz. gerilimi
380 volt olan üç iletkenli bir AC sistemi; frekansı 60
Hz ve gerilimi 440 volt olan dört iletkenli (biri nötr)
bir AC dağıtım sistemi.
star pinion: Oto. istavroz dişlisi.
start: 1) anî olarak hareket etmek; harekete geçmek.
2a) bir şey yapmaya başlamak; harekete başlamak.
3) harekete geçirmek. 4) başlama için işaret ver
mek; start vermek. 5a) gevşemiş veya çarpılmış vb. i
bir parça, b) bunun sonucu oluşan kırılma veya ara
lık. 6) harekete geçme; harekete başlama; harekete
getirme. 7) başlangıç, başlangıç noktası. 8) başlama
işareti.
starter: 1) Mot, benzin veya dizel motorlarina, çalıştır
mak amacıyla ilk hareket veren dış bir güç kaynağı,
starter; ilk hareket veren. 2) kalkacak ticarî uçakları,
otobüsleri vb. kontrol eden kişi. 3) kendiliğinden ha
reket eden veya çalışan; Bkz. self starter.
starter button: Marş düğmesi; ilk hareket düğmesi.
starting: Mak. ilk hareket; bir makinenin çalışmaya
starting , air
başlaması.
starting, air: Diz. Mot. basınçlı hava ile ilk hareket.
starting air: Diz. Mot. hava kompresörleri tarafından
sağlanan ve basıncı yaklaşık 20-37 bar olan hava; ilk
hareket havası; ilk hareket için kullanılır.
starting air bottle: Bkz. starting air vessel.
starting air compressor; Dizel motorlarıyla yürütülen
gemilerde ilk hareket için basınçlı (20-37 bar) hava
: sağlamak üzere kullanılan, pistonlu türden bir kom
presör; ilk hareket havası kompresörü.
starting air tank: Bkz. starting air vessel.
starting-air valve: Bkz. starting valve.
starting air vessel: Diz. Mot. içersinde yakalşık ola
rak 20-37 bar basıncında hava bulunan çelik silindir;
ilk hareket havası tüpü.
starting box: Elekt. doğru akım motorlanna yol ver
mek için kullanılan, aralarında dirençler bulunan
kontaklar ve kontak kolundan oluşan bir kutu; di
renç kutusu; yol verme direnci; kademeli direnç.
starting button: Marş düğmesi; ilk hareket düğmesi.
starting cam: Diz. Mot. ilk hareket havası valîlannın
açılmasını sağlayan ve onu bir süre açık tutarak, ba
sınçlı ilk hareket havasının silindire verilmesini sağla
yan kam, eksantrik veya kem.
starting, electric: Mot., Gaz. Türb. bir marş devresi
veya elektrik motoru yardımıyla ilk hareket; elektrik
enerjisi ile ilk hareket.
starting fluid: Diz. Mot. soğuk havalarda kolay ilk ha
reket sağlamak için kullanılan, buharlaşma ve kendi
liğinden tutuşma noktası düşük olan, çoğu zaman di-
etil eter ve silindir yağından oluşan bir kimyasal; ilk
hareket sıvısı.
starting gear: Diz. Mot. hava kompresörleri, hava tüp
leri, redyusin valf, distribütör, startin valf vb. inden
oluşan donanım; ilk hareket donanımı.
starting lever: Diz. Mot. ilk hareket kolu veya levyesi.
starting motor: Küçük güçlü, yüksek devirli motorlar
da kullanılan ve ilk hareketi sağlayan seri türden bir
elektrik motoru; marş motoru; ilk hareket (elektrik)
motoru.
starting position: ilk hareket durumu, özellikle ilk ha
reketleri basınçlı hava ile yapılan makinelerde, pisto
nun üst ölü noktayı az bir miktar geçtiği durum; ba
sınçlı hava bu durumda silindirlere verilir.
starting rope: Bazı küçük motorları çalıştırmak ama
cıyla motor kasnağına sanlarak çekilen ip ya da kay
tan; ilk hareket ipi.
starting solenoid: Oto. marş devrelerinde kontak
anahtari ile marş motoru arasında bulunan bir bo
bin; devreyi kapatarak marş motorunun çalışmasını
sağlar; marş otomatiği; marş solenoiti; solenoit bo
bin.
starting switch: Mot. ateşleme, özellikle marş devrele
rini çalıştırmak için kullanılan bir anahtar; kontak
anahtan.
starting system: Mot. özellikle ilk hareketi basınçlı ha
va ile sağlanan dizel motorlarında hava kompresörle
ri, hava tüpleri, kısma valfı, ilk hareket havası, distri
bütör vb. gibi kısımlarla bunlari birbirine bağlayan
boru devresi, valflar, basınç göstergeleri, güvenlik
supabı vb. inden oluşan devre; ilk hareket sistemi;
ilk hareket devresi.
starting valve: Diz. Mot. basınçlı (20-37 bar) havayı si
lindirlere vererek ilk hareketi sağlayan valf; iik hare
ket valfı; Gem. Mak. startin valf; kam mili veya distri
bütör sistemi ile çalışan ve silindir kapağı üzerinde
bulunan bir valf.
521 statio n
star washer. Yıldız rondela.
state:Durum.
state function: Durum fonksiyonu; bir termodinamik
sistemi belirtmek için kullanılabilen herhangi bir mik-
roskopik nicelik: Basınç, hacim, sıcaklık ve entalpi.
state room: 1) gemi kamarası. 2) bir demiryolu
vago nunda özel uyku odası veya kompartrnanı.
stateroom: Bkz state room.
state of aggregation: Maddenin fiziksel durumu: Ka
tı, sıvı veya gaz.
state of matter: Maddenin durumları; maddenin katı,
sıvı ve gaz olmak üzere üç durumu vardır; madde
bunlardan birinin şeklinde olmak zorundadır.
static: 1) sadece ağırlığı ile etkileme: Hareketsiz bir
gövde veya kütle tarafından uygulanan basınç için
söylenir. 2) hareketsiz veya denge durumunda oian
gövdeler, kütleler veya kuvvetler; statik; durağan;
karşıtı dinamik. 3) hareket etmeyen veya gelişme
yen; sükûnette; faal olmayan; sabit; hareketsiz. 4)
Elekt. sürtünme ile üretilen statik elektriğe ait veya
onu belirten. 5) atmosferde radyo alıcılarına müda
hale eden elektriksel boşalım veya deşarj. 6) böyle
boşalımlar tarafından üretilen gürültü veya parazit
ler.
statical: Bkz, static.
statically: Durağan veya statik bir şekilde (tarzda).
statically balanced: Statik veya durağan olarak den
gelenmiş.
statta balance: Dönen bir cisim veya sistemin, ağırlık
merkezi ile dönme ekseninin çakıştığı denge; statik
veya durağan denge; statik balans.
static charge: Statik veya durağan yük; bir maddede
kalan ve akmayan bir elektrik yükü ya da şarjı; bir
ipeğe sürtülen cam çubuk ile üretilen elektrik şarjı gi
bi.
static converter: Alternatif gerilimi doğru gerilime dö
nüştüren ve hareketli parçaları olmayan bir değiştiri
ci veya konvertör; redresör; statik konvertör.
static electricity: Bir izolatördeki sabit elektrik yükle
ri; durağan elektrik; statik elektrik.
static equilibrium: Bir cismi etkileyen kuvvetlerin bi
leşkesinin sıfır olduğu denge; statik denge; durağan
denge.
static friction: Fiz. birbirine temas eden hareketsiz iki
katı arasındaki sürtünme; statik sürtünme.
static head: Manometrik yükseklik; statik yükseklik
veya yük; metre su sütunu (m.ss) veya milimetre su
sütunu (mm.ss) türlerinden belirtilir.
static machine: Nispeten yüksek gerilimli elektrik de
polamak için kullanılan sürtünmen bir elektrik maki
nesi; örneğin Vimşurst makinesi; statik (durağan)
makine.
static pressure: Bir sıvıda serbest olarak hareket
eden bir cismin yüzeyine dikey olarak uygulanan ba
sınç; statik (durağan) basınç.
statics: Hareketsiz veya denge durumunda olan göv
deler, kütleler veya kuvvetleri inceleyen mekanik biti
mi dalı; statik; statik bilimi.
station: 1) radyo dalgalarını almak veya iletmek üze
re donatılmış yer; özellikle bir radyo veya televizyon
yayını için stüdyolar, ofisler ve teknik donatımlarin
tümü. 2) haritacılıkta ölçümlerin yapıldığı sabit nokta
nirengi. 3) donanma gemilerinin görev için gönderil
dikleri yer ya da bölge. 4a) otobüs veya tren istasyo
nu gibi bekleme yeri; durak, b) böyle yerlerde yolcu
lar için bina veya binalar; istasyon.
s t a t ionary
stationary: 1) hareket etmeyen; hareketsiz, sabit; sü
kûnette; müteharrik olmayan. 2) değeri, durumu vb
değişmeyen; azalmayan veya çoğalmayan.
stationary arm.: Benz. Mot. distribütör platinlerini
taşı yan hareketsiz kol; distribütör örsü; sabit kol.
stationary blade: Buh. Türb. hareket etmeyen, rotor
çevresinde bulunmayan, türbin keysine bağlı olan
kanat; sabit kanat; hareketsiz kanat; özellikle: a) hız
basamaklı aksiyon türbinlerinde buharın sadece yö
nünü değiştiren kanat, b) reaksiyon türbinlerinde bu
harın basıncını düşüren ve ona hız kazandıran ka
nat.
stationary engine: Sabit bir yere yerleştirilmiş buhar
türbini, dizel motoru, gaz türbini vb. i gibi bir maki
ne; sabit makine; stasyoner makine.
stationary engineer: Sabit makineler, buhar kazanla
rı, havalandırma teçhizatı vb. mekanik donanımın ba
kımını yapan ve onu çalıştıran kişi; makine işletme
mühendisi; makinist.
stationary motor: Bkz. stationary engine.
stationary parts: Bir ısı makinesi, elektrik makinesi,
motorlar vb. inin esasını oluşturan hareketsiz parça
ların tümü; sabit ya da hareketsiz parçalar.
stationary unit: Sabit kara ünitesi; Bkz. stationary
engine.
station w agon: Arka koltukları katlanabilir veya
çıkarı labilir ve arka kapağı açılarak kolayca bagaj
vb., yük lenebilen bir tür otomobil; pikap;
kaptıkaçtı; steyşın vagon.
stationary wave: Aynı amplitud ve aynı frekansta,
bir madde içinde aynı anda fakat zıt yönde hareket
eden iki dalga hareketi tarafından oluşturulan bir dal
ga şekli; sabit dalga.
statistic: İstatistik; Nad. Ola. istatistik
bilimi.
statistical: İstatistiğe ait; istatistik esaslarına göre;
ista tistikle ilişkili.
statistically: 1) istatistikler şeklinde. 2) istatistik
bilimi ne göre. 3) istatistikler yardımıyla.
statistician: istatiksel verileri- düzenleyen, sınıflandı
ran ve cetvel haline koyan bir kişi veya istatistik uz
manı ya da mütehassısı.
statistics: 1) belirli bir konu hakkında önemli bilgiler
sağlamak için, sayısal türden, düzenlenmiş, sınıflan
dırılmış veya cetvel haline sokulmuş veriler veya ger
çekler. 2) bu tür gerçekleri veya verileri düzenleme,
sınıflandırma ve cetvel haline koyma bilimi; istatistik;
istatistik bilimi.
stator: Bir elektrik motoru, dinamo, buhar türbini,
santrfüj pompa vb. inde olduğu gibi, döner hareketli
parçaya bir mahfaza ya da kapalı hacim oluşturan
sabit kısım; stator; hareketsiz veya sabit kısım.
stator vanes: Gaz. Türb. kendisinden geçen yüksek
basınç ve sıcaklıktaki gazın basıncını düşürerek ona
yüksek hız kazandıran sabit kanatlar; bir tür nozul
(meme) görevi yaparlar.
statoscope: 1) çok duyarlı bir aneroit barometre. 2)
uçaklarda altitüt, rakım veya yükselti ölçmek için kul
lanılan böyle bir barometre veya bu barometrenin
değiştirilmiş şekli; statoskop.
statue mile: 5 280 fit'e (1609,344 m'ye) eşit bir uzun
luk mili; 1 609 m kabul edilir; kara mili.
staurolite: Alüminyum ve demirin koyu renkli komp
leks silikatı; storelit.
staurolitic: Storelit'e ait; storelit özelliğinde ya da tabi
522 steam
atında
olan.
stauroscope: F/z. kristallerin titreştiği polarlanmış ışık
düzlemlerinin durumunu bulmak için kullanılan bir
cihaz; storoskop.
stay: 1) çoğu zaman çelik tellerden yapılmış, gemi di
reklerini taşımak için kullanılan kalın bir halat; istiral-
ya halatı; vento. 2) istiralya halatı veya halatlan ile
sağlamlaştırmak veya desteklemek. 3) ventoları hare
ket ettirerek (bir direğin) açısını değiştirmek.
stay: 1) alev borulu kazanlarda cehennemlik arka ay
nası ile kazanın arka aynasını birbirine bağlayarak
bu kısımların dayanıklığını çoğaltan kısa çelik çubuk
lardan herhangi biri; bir ucu cıvata veya perçin başı
şeklinde ve diğer ucu ise klavuzlu, dairesel kesitli çu
buk; masura; staybolt şeklinde de kullanılır. 2) ger
me veya çektirme cıvatası; payanda cıvatası. 3) ma
sura ile dayanıklığını arttırmak.
staybolt: Bkz. stay (1
).
stayed surfaces: Kazan zarfının masura, payanda
vb. i tarafından taşınan yüzeyi; masuralı yüzeyler;
payandalı yüzeyler.
stay, girder: Bkz. girder stay.
stay rod: 1) buhar kondenserlerinde boru aynalarını
birbirine sıkıca bağlayan uzun, uçları klavuzlu çelik
çubuklar, Gem. Mak. payanda veya stey. 2) Bkz. t h
rough stay,
stay, through: Bkz. through stay.
stay tube: Alev borulu kazanlarda hem gazların üze
rindeki ısıyı çevresindeki suya aktaran ve hem de ka
zan ön aynası ile cehennemlik ön aynası arasında
dayanıklık arttırmak için kullanılan borulardan her
hangi biri; dış çapı alev borularına eşit ve iç çapı ise
onlardan küçüktür; payanda borusu.
std.: Bkz. standard.
steadfast: Sabit; değişmeyen.
steadily: Sabit, değişmez bir şekilde (tarzda).
steadiness: Sabit veya değişmez olma durumu veya
niteliği.
steady: 1) sabit; değişmez; sallanmaz, titremez, sen
delemez vb. 2) sabit, muntazam, düzgün veya de
vamlı; değişmeyen, dalgalanmayan, sarsılmayan. 3)
kolayca yarılmayan, tahrik edilemeyen veya alt üst
edilemeyen; sakin ve denetlenir. 4) Den. kaba bir
denizdeki gibi, daima dik duran ve başını muhafaza
eden: Bir gemi için söylenir. 5) Dan. viya böyle; sa
kin ve kontrollü ol. 6) geminin başını böyle tut: Ser-
dümene verilen emir.
steady flow: Sabit bir noktanın hızının değişmediği
veya sabit kaldığı, bu arada partiküllerinin sürekli
düzgün harekette olduğu sıvı akımı; viskoz akım;
düzgün akım.
steady flow system: Viskoz akım sistemi; Bkz. ste
ady flow.
steam: 1) Orj. Ola. buhar, duman veya herhangi bir
şeyden çıkan koku veya duman. 2) kaynama nokta
sına kadar ısıtılan suyun dönüştüğü görünmeyen bu
har ya da gaz; stim; su buharı: Basınçlı olduğu za
man güç kaynağı olarak ve ısıtmada kullanılır. 3)
pencerelerde görülen yoğuşmuş su buharı. 4) bu
har gücü. 5) güç; kuvvet; enerji. 5) ısıtma, tahrik
(propulsiyon) vb. için buhar kullanımı; buhar tarafın
dan ısıtılan, işletilen, yürütülen vb. 6) bir boru gibi,
buhar kapsayan veya nakleden. 7) buhar ile muame
le edilen; buharın etkisine maruz bırakılan. 8) buhar
s t ea m a ccumula to r
veya buhara benzer buğu, özellikle buğu çıkarmak.
9) buhar gibi yükselmek; buhar neşretmek veya çı
karmak, 10) bir pencere gibi buhar veya yoğuşum
suyu ile kaplanmak. 11) buhar üretmek. 12) buhar
gücü İle hareket etmek. 13) neşretmek veya çıkar
mak (buhar veya stim).
steam accumulator: Kazanın üretimi, talebi geçtiği
zaman enerjiyi depo etmek üzere kullanılan ve talep
arttığı zaman enerji sağlayan bir depo; buhar akü-
mülatörü.
steam-assist atomizer: Buh. Kaza. fuel oil veya akar
yakıtı taze buhar yardımıyla püskürten atomizör ya
da börner; buhar püskürtmeli atomizör.
Steam and feed water systems: Buharın kazandan
çıkıp, makinede iş yaptıktan ve kondansörde yoğuş-
tuktan sonra, tekrar kazana dönünceye dek geçtiği
devreler; açık, yarı açık veya yarı kapalı ve kapalı
devreler olmak üzere üç türlüdürler.
steam, auxiliary: Yardımcı buhar; Bkz. auxiliary ste
am.
steam baffle: Buhar perdesi veya bafılı. 1) buhar kon-
denserierinin üst kısmında bulunan ve makineden
gelen egzoz buharının kondenser borularına yayıla
rak kolayca yoğuşmasını sağlayan perde. 2) Buh.
Kaza. buhar domunda bulunan su boruları veya ar
ka hederden gelen haşlak su içindeki buharı ayıran
ve üzerinde delikler bulunan perde.
steamboat: Buharlı tekne; buharlı gemi; Bkz. steams
hip.
steam boiler: Suyu ısıtıp kaynatarak basınçlı buhar
üreten, atmosfere kapalı kap; buhar kazanı; Bkz. bo
iler.
steam box: Bkz. steam chest.
steam calorimeter: Yaş buharın kalitesi veya su bu
harı yüzdesinin saptanmasında kullanılan bir cihaz;
buhar kalorimetresi.
steam calorimetry: Kalorimetre ile buharın kalitesinin
ölçülmesi; buhar kalorimetrisi.
steam cargo winches: Den. pistonlu buhar makinesi
ile çalıştırılan yük vinçleri; buharlı veya stimli yük
vinçleri.
steam chest: Buhar makinesi üzerinde, kazandan ge
len buharın toplandığı ve slayd valf Bkz. slide valve
yardımı ile silindire verildiği kapalı hücre; Gem. Mak.
slaytkeys; çekmece mahfazası.
steam collection pipe: Kazanların buhar bölgesi bo
yunca uzanan ve sadece üst tarafında küçük çaplı
delikler bulunan ve emniyet valfı, basınç göstergesi,
stop valflann bağlandıkları boru; buhar toplama bo
rusu; iç buhar borusu; dry pipe olarak da kullanılır.
steam condenser: Buhar kondenseri veya yoğuşturu-
cusu, Bkz. condenser.
steam condition: Buharın basınç, sıcaklık, özgül ha
cim, ıslaklık vb. i ile belirtilen durumu; buharın duru
mu; buharın konumu.
steam-cooled engine: Buharla soğutulan makine;
özellikle küçük güçlü yüksek devirli dizel motoru.
steam cushion: Buh. Mak. egzoz olayının sonuna
doğru, piston henüz kursunu veya strokunu tamam
lamadan önce, slayt valfın portu kapatması sonucu
silindirde hapsedilen egzoz buharı; buhar makinele
rinin en önemli kayıpları olan buharlaşma ve yoğuş-
ma kayıplarını azaltmak için oluşturulur; buhar yastı
ğı.
523 s t ea m gene ra t o
r
steam
Klaslyuscycle: Karno (Carnot),
(Clausius) vb. i buharRankin (Rankine) veya
çevrimlerinden her
hangi biri; stim çevrimi; buhar çevrimi ya da saykılı.
steam cylinder: Buhar veya stim silindiri; özellikle pis
tonlu pompalarda sıvı silindiri pistonunun çalışması
nı sağlayan buhar pistonunun çalıştığı silindir.
steam cylinder oil. Buh. Mak, silindirlerinin yağlan
masında kullanılan, renkleri siyah veya çok koyu ye
şil olan ağır viskoz kampavunt (ikili) veya mineral
yağlar; buhar silindiri yağı; Bkz. black oil.
steam deflector: Gem. Mak. geri hareket (tornistan)
türbininin alçak basınç türbini ile aynı keys içinde ol
duğu makinelerde, ileri buharının geri türbinine gir
mesini önleyen disk; buhar yansıtıcısı; buhar deflek-
törü.
steam distillation: Suda çözünmeyen sıvıların için
den buhar küreleri geçirilerek damıtma yöntemi; bu
harlı damıtma; stimli damıtma.
steam drier: Buhar kurucutucu.
steam-driven: Buharla çalıştırılan (pompa, yardımcı
makine, makine vb.).
steam drum: Su borulu kazanların yarısı suya ve di
ğer yarısı buhara ayrılan, yatay, silindir şeklindeki
kısmı; buhar dramı; buhar domu; su ve buhar dramı
veya domu.
steam, dry: Bkz. dry steam.
steam engine: Silindir içindeki pistonun alt ya da üst
tarafına, sıra ile verilen basınçlı buhar yardımıyla ha
reket ettiği, mekanik enerji üreten bir makine; buhar
makinesi; pistonlu buhar makinesi; reciprocating
steam engine olarak da kullanılır.
steamer: 1) buhar gücü ile çalışan, özellikle; a) bu
harlı gemi. b) buhar gücü ile yürütülen kamyon ve
ya otomobil, c) pistonlu buhar makinesi. 2) herhan
gi tür bir gemi.
steam, exhaust: Bkz. exhaust steam; egzoz buharı.
steam expansion: Buh. Mak. silindire verilen buhar
kesildikten sonra, buharın üzerindeki basınç ya da
enerji nedeniyle pistonu hareket ettirmesi ve bu ara-*
da basıncının düşmesi ve hacminin büyümesi; buha
rın genişlemesi; genişleme; ekspansiyon.
steam-fire apparatus: Bir manifold, bu manifoldu
kaplayan metal kabin (hücre), mastır valf ve dreyn
valftan oluşan bir yangın söndürücü; buharlı (stimli)
yangın söndürme cihazı.
steam fitter: Buharlı basınç sistemlerinde, örneğin ka
zanlar, boru devreleri vb. lerinde bakım, onarım ko
nusunda uzman olan kişi; mekanik, buhar mekani
ği, Gem. Mak. buhar fiter'i.
steam fitting: Buhar mekaniğinin işi veya görevi; bu
har tesisatçılığı.
steam gauge: Buh. Kaza. buhar basıncını göstermek
üzere kullanılan Bourdon (Burdon) borulu gösterge;
,Gem. Mak. stim geyiç, buhar basıncını bar, atm,
2
atü, kgf/cm , psi vb. i türlerden belirtir; Bkz. pressu
re gauge.
steam generator: 1) buharlı bir makine tarafından ça
lıştırılarak elektrik enerjisi üreten dinamo; buharlı je
neratör. 2) kapasitesi veya ürettiği buhar miktarı
kg/saat olarak çok yüksek olan kazan; buhar ürete
ci; stim jeneratörü. 3) basınçlı su reaktörlerinde, bu
har üretmek için reaktör soğutucusundan ısıyı ikincil
(sekonder) besi suyuna aktarmak üzere kullanılan
bir cihaz.
stea m hamme r
steam hammer: Buhar makinesi ile çalıştırılan tok
mak veya şahmerdan; buharlı şahmerdan; stimli tok
mak.
steam heating system: Düşük basınçlı (3 bara ka
dar) buharın kullanıldığı, boru devreleri, radyatörler
vb. inden oluşan kapalı bir devre; buharlı ısıtma dev
resi veya sistemi.
steamily: Buharlı bir şekilde veya tarzda.
steaminess: Buharlı olma durumu veya niteliği.
steaming: Bir kazanın buhar üretmesi; buhar üretme.
steaming hours: Kazanın fayrap edildiği ve buhar
ürettiği tüm zamanlar; buhar üretme zamanlan.
steam injector: Taşıntı valfı dışında hareketli parçası
bulunmayan, kazanlara yardımcı devreden, işletme
basıncından 3-4 bar daha yüksek basınçta su basabi-
len iç içe nozul ve difüzörlerden oluşan besi (fid) su
yu pompası; buhar enjektörü.
steam jacket: Buh. Mak. silindir bloku ile silindir göm
leği arasında bulunan ve içersine taze buhar verilen
boşluk; buhar ya da stim ceketi; silindirde yoğuşma-
yı önler, buharlaşma ve yoğuşma kayıplarını azaltır.
steam lap: Pist, Buh. Mak. slayt valf (çekmece) orta
durumda iken veya altta ve üstte buhar portlarını ay
nı miktar kapamışken, üst buhar portu üst kenarı ile
çekmecenin (slayt valfın) buhar tarafındaki ucu ara
sındaki parça; buhar lebi.
steam lead: Buh. Mak. egzoz olayı sonunda piston
henüz ölü noktalarından birine varmadan önce,
slayt valfın (çekmecenin) portu buhara açtığı an; bu
har lidi; erken giriş; Gem. Mak. stim lidi.
steam lines: Buhar kazanlarından ana veya yardımcı
makinelere kadar olan boru devresi; buhar devresi;
buhar hattı; stim hattı.
steam, live: Kazandan çıktığı durumu ile buhar; taze
buhar; iş görmemiş veya bir buhar makinesi, nozul
vb. inde genişletilmemiş buhar; canlı buhar.
steam nozzle: Buharın basıncını düşürerek ona
önemli miktarda hız kazandıran bir parça; buhar me
mesi; buhar nozulu; buhar türbinleri, buhar enjektö
rü vb. i yerlerde kullanılır.
steamotive unit: Bir besi (fid) suyu pompasının verdi
ği suyun ekonomizörden sonra kazan borularına ve
rilerek buharlı su oluşturan ve bir separatörde ayrı
lan yaş buharın yine kazan içindeki borularda kızgın
buhara dönüştürüldüğü bir ünite; stimotif ünite.
steam pipe: Bkz. steam line.
steam piston: Buhar ile çalıştırılan pompalarda stim
silindiri içindeki piston; buhar pistonu; stim pistonu.
steam plant: Buhar tesisi; buharlı tesis; Bkz. steam
power plant.
steam point: Buhar noktası; standart basınçta (101
-2
325 Nm veya 760 mm Hg) saf, an ya da damıtık su
o
yun kaynadığı sabit bir sıcaklık; 100 C.
steam ports: Pist: Buh. Mak. silindir blokunun planya
edilmiş bir tarafında bulunan, alt ve üstteki ikisi taze
buhara, ortadaki egzoz buharına ait olan üç port; bu
har portları.
steam power: Buhar yada stim gücü.
steam powered: Buharla çalıştırılan; buharla işletilen;
buharla yürütülen veya tahrik edilen.
steam power plant: Buhar türbini, pistonlu buhar ma
kinesi veya her ikisinin kanşımından oluşan bir ener
ji veya güç tesisi, sadece ana makineler değil pom
palar, stokerler, fanlar vb. inin de stimle çalıştırıldığı
524 stea m table s
bir tesis veya kuruluş; buharlı güç tesisi; Termik
santralların büyük bir bölümü gibi.
steam press: Büyük yolcu gemilerinde çamaşırhane
lerde kullanılan bir tür ütü; stimli ütü; buharlı ütü; bu
harlı pres.
steam pressure: Buharın bar, at, atm vb. i türünden
basıncı; buhar basıncı.
steam prime movers: Buhar türbinleri, pistonlu bu
har makineleri, buhar motorları gibi, su buhannın ge
nişlemesiyle güç üreten makineler; buharlı güç üre
teçleri.
steam quality: Buharın içinde bulunan, onun basınç
ve sıcaklığı ile değişen ve bir kalorimetre ile sapta
nan nem içeriği; buhar niteliği; yüzde türünden belir
tilir.
steam rate: Pistoniu buhar makinesi veya buhar türbi
ninin beygirgücü veya kilovat başına sarfettiği buhar
miktari.
steam roller: Yol yapımı ve onarımında kullanılan, bu
harla çalışan ağır bir araç; buharlı silindir.
steam, saturated: Bkz. saturated steam.
steam separator: Anî yön değiştirerek oluşan merkez
kaç kuvvet nedeniyle buharın içindeki yabancı mad
deleri, özellikle suyu ayıran cihaz; buhar separatörü;
buhar türbinlerinin giriş valflarından hemen önceye,
buhar giriş tarafına yerleştirilir.
steam shield: Sabit kara tesislerinde boğaz glendleri
ile türbin mahfazasının rotor tarafına bağlanan ve tür
bine verilen buhann boğaz tarafına geçişini önleyen
metal çember; buhar kalkanı.
steamship: Buhar gücü (enerjisi) ile yürütülen, maki
nesi pistonlu buhar makinesi veya yüksek güçlü bu
har türbini olan gemi; buharlı gemi; stimli gemi; SS,
S/S, S.S. kısaltmaları ile belirtilir.
steam shovel: Büyük, mekanik olarak işletilen buhar
lı bir kazıcı veya ekskavatör.
steam sieve: Buhar filtresi, süzgeci veya separatörü;
Bkz. steam strainer.
steam smothering: Gemilerde, özellikle ambarlarda
oluşan yük yangınlannın söndürülmesi amacıyla bu
har açılması; buharla söndürme; buharla boğma; bu
hara boğma.
steam smothering line: Buharla söndürme veya boğ
ma devresi; Bkz. steam smothering.
steam space: Alev borulu kazanlarda iç hacmin
1/3'ü ve su borulu kazanlarda buhar dramının 1/2'-
sini oluşturan ve fayrap seviyesi üzerinde bulunan
hacim; buhar bölgesi; buhar mahalli.
steam stop valve: Buh. Kaza. üretilen buharın, stim
devresine verilmesini veya kesilmesini sağlayan, elle
açılıp kapatılan vana; buhar stop (kesme) valfı; ana
ve yardımcı devreler üzerinde bulunur.
steam strainer: Buhar türbinlerinin buhar giriş tarafın
da bulunan ve perde şeklinde ve delik çaplan 2,38
mm (3/32")'den büyük olmayan separator; buhar
süzgeci; buhar filtresi; Gem. Mak. stim streyner,
steam, superheated: Bkz. superheated steam.
steam system: Gemilerde kullanılan ana ve yardımcı
buhar devreleri, ısıtma devresi, türbinlerin boğaz
glend sistemleri, ısıtıcılarin buhar sistemi vb. i sistem
lerden herhangi biri; buhar sistemi; buhar devresi.
steam tables: Basınca göre su buhannın sıcaklığı, en-
talpisi, özgül hacim ve ıslaklık durumu vb. ini sayısal
olarak veren tablolar; buhar tablolari.
steam temperature
steam temperature: Buharın °C ya da °F türünden sı
caklığı; buhar sıcaklığı.
steamtight: Buhar geçirmeyen; buharın geçmesine
engel olan (valf vb. gibi).
steam tiller: Dümen yekesine kumanda eden bir pis
tonlu buhar makinesi.
steam trap: Buharlı ısıtıcıların, devre dreynleri vb.
inin çıkış devresi üzerinde bulunan, yoğuşum suları
nın geçişine müsaade eden, buharı tutan şamandra-
lı, körüklü, bimetalik vb. i cihazlardan biri; buhar ka
panı; Gem. Mak. stim trap.
steam turbine: Yüksek basınçlı buhar ile çalıştırılan
makine; genel olarak dakikadaki devir sayılari 3000-
6600 devir arasında değişen yüksek devirli ma kine;
buhar türbini.
steam valves: Yaklaşık 104 bar'dan (1500 psi) küçük
basınçta buhar taşımak üzere kullanılan ve dökme
demir veya dövme çelikten yapılan valflar, örneğin
ana stop valf; buhar valfları; 17 bar (250 psi)'dan kü
çük basınçta ve sıcaklığı 232 °C'den yüksek olma
yan buhar için valflar dökme demir, demir olmayan
alaşımlar, dökme veya dövme çelikten de yapılırlar,
buhar valfları sınıfına ana stop valflar, manevra valf
ları, yardımcı stop valflar, gardiyan valflar vb.i tüm
valflar girmektedir.
steam, wet: Bkz. wet steam.
steam-winch: Den. Esk. buharlı gemilerde kullanılan
ve küçük bir buhar makinesi ile çalıştırılan makine;
buharlı vinç; stim vinci.
steam windiass: Esas olarak gemi demirini elleçle-
mek, bazan da halatlar için kullanılan ve bir buhar
makinesi ile çalıştırılan makine; buharlı ırgat; stimli
(demir) ırgatı.
steamy: 1) buhara ait; buhar gibi. 2) buharla doldu
rulmuş veya örtülmüş. 3) buhar ya da buhara ben
zer buğu yayarı veya neşreden; stimli; buharlı.
stearaîes: Stearik asltin metalik tuzları, sabunları ve
ya esterleri; stearatlar; hayvansal yağların esas bile
şenleri.
stearic: Stearin veya yağa ait; stearin gibi; stearinden
türeyen; stearik.
stearic acid: Mum gibi katı bir yağ asiti; stearik asit,
C 17 H 35 COOH; bir çok hayvansal ve bitkisel yağda
bulunur ve mum, stearat, sabunlar vb. yapımında
kullanılır.
stearin: Beyaz renkli, kristalli bir madde, gliseril stea
rat; stearin, (C 1 8 H 3 5 0 2 ) 3 C 3 H 5 ; hayvansal ve
bitki sel yağların pek çoğunun katı kısmında
bulunur.
stearoptene: Bitkilerden elde edilen bir uçucu yağın
başlıca (esas) katı kısmı.
steatite: Kütle halinde görülen talk; steatit; sabuntaşı;
izolatör yapımında kullanılır.
steatitic: Sabuntaşına ait; sabuntaşı gibi.
stedfast: Bkz. steadfast.
steel: 1) volfram, krom, manganez, nikel, vanadyum
ve molibdenle birlikte % 0-% 1,5 karbon kapsayan
demir alaşımı; çelik. 2) belirli bir tür çelik: Seri çelik
(karbon yüzdesi yüksek), yumuşak çelik (karbon
yüzdesi düşük), orta çelik (karbon yüzdesi vasat) gi
bi. 3) bir parça çelik; çelikten yapılmış bir şey; özel
likle: a) kıvılcım çıkarmak için çakmaktaşı ile kullanı
lan çelik parçası, b) bıçak bilemek için kullanılan ka
ba yüzeyli çelik; masat. 4) büyük dayanıklık veya
sertlik. 5) çeliğe benzeyen; çeliğe ait. 6) çelikle kap
525 steer
lamak, sivriltmek veya keskinleştirmek. steel-
backed: Mot. çelik artlı (yatak vb. i).
steel-backed babbit: Çelik artlı beyaz metal veya ba-
bitli (yatak), Bkz. babbit metal.
steel belt: Yaklaşık 11,5 m boyunda, 81 cm genişliğin
de ve 0,8 mm kalınlığında soğuk çekilmiş, parlatıl
mış çelik bant; cüruf, fosfat kayası, şeker, kil, dö
küm kumu vb. i nemli, yapışkan karışımları taşımak
üzere kullanılır.
steel-blue: Çelik mavisi renge ait.
steel blue: Tavlanmış çeliğinki gibi, metalik bir mavi.
steel, cast: Bkz. cast steel.
steel casting: Türlü çeliklerden yapılan döküm; çelik
döküm.
steel, croloy: Yüksek sıcaklığa dayanıklı, süperhiyter-
lerde kullanılan ve krom kapsayan çelikler; krom mo
libden, paslanmaz krom veya krom-nikel alaşımları
da bu sınıfa girer.
steel, forge: Bkz. forge steel. steel-
gray: Çelik grisi renge ait.
steel grit: Özellikle metal yüzeylere madenî püskürt
me yapılmadan önce, yüzeyin düzeltilmesi için ba
sınçlı hava ile püskürtülen küçük çelik tanecikleri; çe
lik (kum) taneciği.
steeliness: Çelik gibi olma durumu veya niteliği.
steel ingot: Çelik fırınlarından erimiş şekilde kalıplara
akıtılarak, sonradan dövmek veya haddeden geçir
mek üzere orada katılaştırılan döküm; çelik külçe (in
got).
steel, mild: Bkz. mild steel.
steel mil!: Çeliğin yapıldığı, işlendiği ve türlü şekiller
verildiği yer; çelik fabrikası.
steel plane: Çelik rende.
steel plate: Saç levha.
steel, plate: Levha saç.
steel plating: Krom kaplamaya benzeyen, ancak
elektrolitik olarak demirin yığıldığı, daha ucuz ve ko
lay uygulanabilen bir işlem; çelik kaplama.
steel rule: Çelik cetvel; genel olarak 30 cm boyunda
ve 25,5 mm genişliğindedir.
steel tape: Çelik metre.
steel tool bit: Torna tezgâhlarında parça işlemek ve
ya paso vermek için kullanılan kalem; çelik torna ka
lemi.
steel wire gauge: ABD, tüm çelik tellerin çaplarının
ölçülmesinde kullanılan bir alet; çelik telölçeri.
steel wool: Temizleme, düzeltme ve parlatma için kul
lanılan saç gibi çelik teller; bulaşık teli.
steelwork: 1) çelikten yapılmış eşya ya da parçalar;
çelik işi. 2) çelikten yapılmış iskelet veya yapı. 3)
Çoğ. çelik fabrikası.
steely: 1) çelikten yapılmış. 2) rengi, sertliği vb. çeli
ğe benzeyen.
steelyard: Ağırlıklı veya uzun kollu el kantarı; el terazi
si,
steep: 1) batırmak, doyurmak veya işba haline getir
mek. 2) içine bir şey batırılmış sıvı. 3) bir sıvıda ıslan
ma işlemine uğramak.
steeple head: Dik başlı; üçgen başlı veya kafalı: Bir
perçin türü için söylenir.
steer: 1) dümen yardımıyla (bir gemi veya botu) ida
re etmek. 2) rotasını veya hareketini yönetmek. 3)
idare etmek; yöneltmek; denetlemek veya kontrol et
mek. 4) bir gemi, uçak, otomobil vb. ini idare et-
steerag e 526 s t ereogra ph y

mek. 5) İdare edilmek veya yöneltilmek. 6) dümen

stencilling: Bkz. stencil.
kullanmak.
Sten gun: Ağırlığı 8 libreden (3.6 kg) az olan ve daki
steerage: 1) sevk ve idare etmek. 2) Den. dümen ha
kada 550 atış yapabilen ingiliz yapımı hafif makineli
reketine geminin tepkisi veya reaksiyonu; dümen
tüfek; Sten makineli tüfek.
dinleme, b) yolcular tarafından en düşük ücret öde
steno-: Küçük, İnce, dar anlamlarında bir önek.
yerek işgal edilen yolcu gemisinin bir bölümü; Esk.
stenograph: 1) steno ile yazılmış bir şey. 2) stenoda
geminin dümen donanımının bulunduğu kısım; bu
kullanılan bir simge. 3) steno simgeleri basan klav
gün güverte.
yeli bir makine.
steerageway: Bir geminin dümen dinleyebilmesi için
stenotype: 1) ses, kelime veya cümle şeklinde belirti
gerekli minimum ileri hız.
len sembol veya semboller. 2) bu tür sembolleri ba
steering: Den, dümen tutma.
san klavyeli bir makine; stenotip (Ticarî bir marka).
steering chains: Zincir ve rodlu dümen donanımında
stenotypy: Sesler, sözcükler ve cümleler için sembol
yekeyi çeviren zincir; dümen zinciri.
ler gibi alışılmış harfler kullanılan bir tür steno.
steering engines: 1) Den. dümen donanımını hareke
step: 1) bir makinenin parçasında bir çıkıntı veya ba
te getirmek veya çalıştırmak için kullanılan buharlı,
samak. 2) bir maden veya taşocağında raf yada çı
elektrikli veya elektro-hidrolik dümen makinelerin
kıntı. 3) Den. bir direğin topuğunu taşıyan yükseltil
den biri; dümen makinesi. 2) Oto direksiyon veya di
miş bir platform; ıskaça. 4) İng. portatif merdiven.
reksiyon tertibatı.
step-down: 1) düşüren veya azaltan, özellikle, a) yük
steering gear: 1) gemilerde dümen için kullanılan
sek gerilimli elektrik akımını, alçak gerilimli akıma
kadran dişli, rod ve zincirli, vida türü, telemotor vb.
dönüştüren bir transformatörü belirtir, b) devir düşü
herhangi bir mekanizma veya donanım. 2) Den. dü
ren veya azaltan bir dişliyi ifade eder.
men makinelerinde, dümen dolabının hareketini dü
step-down transformer: Yüksek gerilimi (alternatif
men roduna ileten, çoğu zaman hidrolik bir mekaniz
akımda) alçak gerilimli akıma dönüştüren bir alterna
ma; dümen donanımı. 3) Oto. direksiyon dişlisi.
tif akım cihazı; indirici veya düşürücü trafo veya
steering wheel: Dümen donanımını çalıştırmak üzere
transformatör.
döndürülen kısım, özellikle: a) otomobillerde direksi
stephanite: Gümüşün önemli bir cevheri olan, siyah
yon, b) gemilerde serdümen tarafından kullanılan
bir mineral; gümüş antimon sülfür, stefanit.
veya döndürülen dolap; dümen dolabı.
Stephenson linkage: Pist. Buh. Mak. ileri ve geri ha
steersman: Bir gemi veya botu idare eden kişi; serdü
reketi sağlayan eksantrikler, eksantrik rodları, link
men; genel olarak usta gemici ehliyetli bir gemiada-
ler, çekme (drag) rodlar vb. i parçalardan oluşan bir
mı.
mekanizma; Stefenson link donanımı; stefenson tor
Stefan-Boltzman law: "Siyah bir cismin veya gövde
nistan donanımı.
nin yayıcı gücü, onun mutlak sıcaklığının dördüncü
stepiadder: Portatif veya seyyar merdiven, özellikle
kuvveti ile orantılıdır"; Stefan-Boltzman yasası ya da
üst tarafından menteşeli, kolay taşınabilir, geniş ve
kanunu.
düz basamaklı olan.
Stefan's law: Stefan kanunu ya da yasası; Birim alan
stepped piston: Diz. Mot. güç pistonuna bağlı ve on
daki radyan akıyı (flüksü) sıcaklıkla birleştiren ka
dan daha büyük çaplı ve kendisine uyan bir silindir
nun.
içinde hareket ederek süpürme havası sağlayan pis
stellite: Mekanik ve ısıl gerilmelere çok dayanıklı, ge
ton; kademeli piston; Gem. Mak, step piston.
nişleme katsayısı hemen hemen dökme demire eşit,
step-up: 1) yükseltici; yükselten: Bir transformatör,
supap yuvası yapımında, supap disklerinin kaplan
dişli vb. için söylenir. 2) yükselme, artma: Karbüra-
masında kullanılan % 2,5 karbon, % 30 krom, % 48
tör kapış pompası için söylenir.
kobalt, % 12 volfram, % 7,5 demirden oluşan bir ala
step-up trasnformer: Alçak gerilimi yükselten alterna
şım; stellayt; stellit.
tif akım cihazı; yükseltici transformatör ya da trafo.
St. Elmo's tire: Denizdeki bir gemide, bazan bir dire
step-up jet: Benz. Mot, karbüratör kapış pompası me
ğin çıkıntılı kısmında görülen, aleve benzer bir elek
mesi veya nozulu.
trik boşalması (deşarjı); St. Elmo ateşi.
step-up piston: Benz. Mot, karbüratör kapış pompası
stem: 1a) bazı kilitlerde dişi anahtarın geçtiği ve dön
pistonu.
dürüldüğü yuvarlak mil. b) kol saati kuracağı. 2a)
step-up voltage: Benz. Mot. şarj devresinin bir kon
Den. baş bodoslama, b) bir geminin baş kısmı;- pru
jonktürle denetlenen kademeli gerilim veya voltajı.
va; kafa; baş. 3) bir valfın veya supabın sapı; spind
steradian: Steradyan; katı bir açının ölçüm birimi; r
le şeklinde de kullanılır.
yarıçapındaki bir kürenin merkezindeki yüzeyi tara
stem: 1) durdurmak veya denettefnek; özellikle (bir 2

nehir vb.) baraj yaparak durdurmak ya da denetle
mek. 2) bir deliği tapalamak, tıkamak veya bastıra
rak sıkıştırmak.
stem post: Den. omurganın, baş tarafta yükselen ve
suyu yaran kısmı; bodoslama; stem bar şeklinde de
kullanılır.
stem-winder: Kurmalı saat.
stencil: 1) üzerinde harfler, şekiller vb. bulunan ince
kâğıt veya metal kalıp; şablon. 2) böyle bir şablonla
yapılan model, harfler vb.
stenciler (stenciller): Şablonlar yapan kişi veya şey.
fından iki ucunu birbirine bağlamış katı açı A/r ile
2
belirtilir; küre için tüm alan 4.nr olduğundan, küre
2
nin merkezindeki toplam katı açı 47.nr/r veya 4TT
steradyan olur; sr kısaltması ile belirtilir.
3
stere: Metrik sistemde hacmi 1 m 'e eşit olan birim.
stereo-: Katı, sağlam, üç boyutlu anlamlarında bir
önek.
stereo: Bkz. stereotype.
stereochemistry: Molekülleri oluşturan atomların ve
ya atom yapılarının gruplarının uzaysal düzenlemesi
ile ilgilenen kimya dalı; stereokimya.
stereography: Bir düzlem yüzey üzerinde katı şekille-
stereoisomerism
ri üç boyutlu gösterme sanatı; düzgün olarak tanım
lanan katıların yapıları ile ilgilenen solit geometri da
lı.
stereoisomerism: Atomları veya atom grupları farklı
uzaysal düzenlenmiş aktif bileşiklerin optik olarak
izomerleşmesi.
stereometric: Stereometri tarafından üretilmiş veya
ona ait.
stereometrica!: Bkz. stereometric.
stereometrically: Stereometri ile.
stereometry: Katıların hacim ve boyutlarını saptama
sanatı.
stereophonic: Sinema, teyp veya radyoda olduğu gi
bi, iki veya daha fazla kanal kullanarak farklı yönler
den ses vermeye ait veya onu belirten; stereofonik;
iki ayrı sesli.
stereopsis: Stereoskopik görüntü.
stereoscopy: 1) stereoskopik etkiler ve teknikler bili
mi. 2) cisimleri üç boyutlu olarak görme.
stereotype: 1) bir kalıptan, tam bir sayfa gibi basıma
hazır olarak dökülen tek parça bir metal levha veya
baskı klişesi. 2) stereotip. 3) stereotipini yapmak. 4)
stereotip levhadan baskı yapmak.
stereotyped: 1) setereotip tabiatında olan. 2) stereo
tip levhadan basılmış,
stereotyper: Stereotip yapan (basan, döken) kişi ve
ya şey.
stereotypic: Stereotipi ile üretilen veya ona ait.
steric: Bir moleküldeki atomların uzaysal düzenleme
siyle ilişkili.
steric: Bkz. sterical.
sterile: 1) hiç üretmeyen veya çok az üreten; kısır. 2)
canlı organizmaları veya mikropları olmayan; steril.
sterility: Steril veya mikropsuz olma durumu veya ni
teliği.
sterilization: Mikropsuz yapma; mikropsuzlaştırma.
sterilize: Büyük ısı ve kimyasal etki ile canlı organiz
malardan temizlemek; steril ya da mikropsuz yap
mak.
sterilizer: Mikropsuz hale getiren ya da sterilize eden
kişi veya şey; özellikle ısı veya kimyasal etki ile canlı
organizmaları, mikropları tahrip eden bir cihaz.
stern: 1) bir gemi veya botun arka tarafı, pupası veya
kıçı. 2) herhangi bir şeyin arka tarafı veya ucu.
stern bearing: Bkz. stern tube bearing.
stern chase: Den. diğerinin dümen suyunu veya pu
pasını izleyen bir gemi.
stern chaser: Bir geminin kıç tarafına yerleştirilmiş ve
geriye ateş etmek için kullanılan top.
sternforemost: Kıça veya kıç tarafa doğru: Gemi için
söylenir.
stern light: Den. pupa feneri.
sternmost: 1) pupa veya kıç tarafa en yakın. 2) en
gerideki.
sternpost: Bir teknenin pupasında yukarı doğru, ço
ğu zaman dümeni taşıyan ana parça; kıç bodosla
ma.
stern shaft: Den. kovan içinde dönen ve pervaneye
bağlı olan şaft; kovan şaftı; Gem. Mak. sternşaft; pe
lesenk, lâstik veya metal bir yatak içinde döner.
stern sheets: Açık bir teknede kıç taraftaki alan.
sternson: Den. iç omurgayı kıç bodoslamaya bağla
yan eğri parça; kıç praçolu.
stern tube: Den, şaftın pervaneye bağlı kısmının için
527 st if f spri n g
de bulunduğu pelesenkli veya sedervalli kısım; şaft
kovanı; stern tüyüp; tüyüp; kovan; pervane şaft kova
nı.
stern-tube bearing: Den. kovan şaft yatak; stern tü
yüp yatakları, a) iki yarım silindir parçası şeklinde
bronz veya pirinçten yapılıp içine, boyuna pelesenk-
ler döşenen yatak; pelesenkli yatak, b) yine iki par
ça şeklinde çelikten yapılıp içine vayt metal dökülen
ve yağ ile doldurulan yatak; metal yatak; sedervalli
yatak, c) metal şel ve lâstikten oluşan ve pelesenkli
yatak gibi çalışan yataklar; lâstik yataklar.
stern-tube bush: Bkz. stern-tube bearing.
sterntube liner: Kovan gömleği veya layneri; Bkz.
stern-tube bearing.
sternway: Bir geminin geriye doğru hareketi veya tor
nistanı.
stern-wheeler: Kıç tarafındaki padıl pervane (çark, pa-
dılvil) ile yürütülen bir buharlı (sitimli) gemi; kıçtan
çarklı gemi.
steroid: Bio. Kimy. katı alkoller veya sterol'ierin çev
rimli yapısına sahip olan, steroller, safra asitleri vb.
ini kapsayan bileşiklerden herhangi biri; steroit.
sterol: Bitki ve hayvan dokularında bulunan 27-30 kar
bon atomlu, karmaşık bir bileşik; sterol; katı alkol, ör
neğin kolesterol.
stibial: Antimona ait veya ona benzeyen.
stibin: Bkz. stibine.
stibine: Üç değerli antimonun hidrürü; stibin, SbH 3 ;
renksiz, zehirli bir gaz.
stibium: Antimon; Simg. Sb; Bkz. antimony.
stibinite: Kurşun grisi renkli, çoğu zaman kristalli ve
antimonun başlıca cevheri olan doğal antimon trisül-
für; stibnit, Sb 2 S3
.
stick: 1) Hava. boyuna ve yana doğru olan hareketle
ri kontrol etmek için kullanılan bir levye; manevra ko
lu; joy stick olarak da kullanılır. 2) Den. bir direk ve
ya direk parçası. 3) sivri uçlu bir aletle delmek veya
delik açmak. 4) delik açarak bağlamak. 5) yapıştıra
rak bağlamak. 6) yerleştirmek; koymak.
sticky: 1) yapışkan; yapıştırıcı. 2) yapıştırıcı madde
ile kaplı. 3) nemli.
stiction number: Bkz. stiction temperature.
stiction temperature: Yüksek güçlü, ağır devirli ve
ağır fuel oillerle çalışan dizel motorlarında yanma sı
rasında oluşan vanadyum ve sodyum tuzlarının belir
li oranlardaki bileşiklerinin yanma sıcaklığı nedeniy
le eriyerek alaşım çelikleri ve dökme demiri aşındır
dıkları sıcaklık; stikşın sıcaklığı.
stiff: 1) bükülmesi zor; katı; sert; esnek olmayan. 2)
hareket etmesi veya çalışması zor; kolayca eğilip bü
külmeyen. 3) gergin; sıkı. 4) sıvı veya gevşek değil;
kalın; yoğun. 5) kuvvetli, özellikle: a) hızlı olarak ha
reket eden. b) yüksek potansiyel. 6) zor; güç. 7) ko
lay veya doğal olmayan. 8) Den. taşınan açılmış yel
ken miktarı veya rüzgârın kuvvetine rağmen yana
yatmayan veya eğilmeyen (gemi). 8) Den. GM'i bü
yük olduğundan yalpaya düştüğü zaman çabuk dü
zelen veya hızlı ve sert yalpa yapan (gemi); karşıtı
tender (ship).
stiffener: Gem, İnş. perde, ambar ağzı vb. i yerlerin
dayanıklıklarını arttırmak için kullanılan profillerden
herhangi biri; stifner; dayanıklık arttırıcı (profil).
stiff ship: Bkz. stiff (8).
stiff spring: Diz. Mot. endikatör cihazı kutularında bu-
stiff sp ri n g diagra m
lunan ve silindirlerden kapalı p-V diyagramı almak
için kullanılan ve cihaza takılan yay; sert yay.
stiff spring diagram: Sert yay takılan bir endikatör ci
hazı ile alınan diyagram; kapalı (p-V) diyagramı;
sert yay diyagramı; silindirde üretilen gücü hesapla
mak için alınır.
2
stilb: 1 mum/cm 'ye eşit olan bir yüzey aydınlatma
birimi.
stilbene: Boya yapımında kullanılan kristalli bir kar
bonlu hidrojen; stilben C6 H5 CH:CHC 6 H5 .
stilbestrol: Türlü östrojenlerin kaynağı olan sentetik
bir hormon: stilbestroi; Simg. C 18 H 20 O
2.
stilbite: Sodyum, kalsiyum ve alüminyumun doğal su
lu silikatı; zeolit minerali; stllbit; Na2Ca-
Al 2 Si 6 0 1 6 .6H 2 0.
still: 1) içinde bir sıvının buharlaştırıldığı ve buharların
yoğuşturulduğu bir alet; imbik; damıtma cihazı; disti-
lasyon cihazı 2) damıtmak; takdir etmek; imbikten
geçirmek.
stili alarm: Telefon ve siren dışındaki bir araçla veri
len yangın alarmı.
Stillson wrench: Mak, boruları gevşetmek, sıkmak
vb. için kullanılan bir anahtar; boru anahtarı (Ticarî
bir marka).
stir: Özellikle hafif olarak hareket etmek, sallamak,
çalkalamak. 2) durumunu hafif olarak değiştirmek.
3) karıştırılmak. 4) bir kaşıkla karıştırmak.
Stirling cycle: Term, gazın sıcak kaynaktan ısı aldığı
ve sabit hacim onu soğuk kaynağa verdiği ve dolayı
sıyla iki sabit hacim eğrisi ile iki izotermden oluşan
bir gaz çevrimi, Störling çevrimi.
Stirling engine: 1845 yılında yapılan Störling çevrimi
ne göre çalışan, 50 bhp üreten, yakıt harcamı 0,7684
kg /ihp-saat ve çalışma sıcaklığı 66°-344°C (150°-
650°F) olan bir sıcak hava makinesi; Störling
makinesi.
stirrup pump: Yangın söndürmek için kullanılan bir
el pompası.
stitch welding: Sürekli yüksek hızda çalışacak şekil
de dizayn edilmiş nokta kaynağı makinesi ile yapı
lan kaynak; dikiş kaynağı; gaz ve sıvı sızdırmaz bağ
lantılar elde etmek için uygulanır.
stithy: 1) örs. 2) demirhane; demir imalâthanesi.
stock: 1) yağlama yağı ve yakıtlarda kullanılan bir vis
kozite birimi; stok. 2) marangoz rendesinin, kesici bı
çağının takıldığı gövdesi. 3) tüfek, ateşli silâh, maki
neli iüfek veya diğer seri atış yapan bir silâhın nam
lusunu taşıyan metal ya da ağaç kısmı; kundak. 4)
diş açan veya kesen lokmayı tutan bir tür anahtar.
5) Çoğ. yapımı sırasında bir gemiyi taşıyan ahşap kı
zak.
stock car: 1) hayvan taşımak için yapılan demiryolu
vagonu. 2) aşırı doldurmalı veya süperşarjlı makine
si olan ve profesyonel yarışlarda kullanılan herhangi
bir otomobil; yarış otosu.
stockhole: Kömürlüklerin güvertedeki ağzı: Kömür ya
kan gemiler için söylenir.
stockpile: Gerektiği zaman kullanılmak üzere biriktiri
len, yığılan veya depo edilen yedek mal, ham mad
de vb. i; stock pile şeklinde de yazılır.
stock room: Yedek parça deposu; malzeme ambarı.
stoicheiometry: Bkz, stoichiometry.
stoichiometric: Stokiyometri'ye ait.
stoichiometrical: Bkz. stoichiometric.
528 stoppe r
stoichiometry: 1) herhangi bir kimyasal tepkimede
elementlerin atom ağırlıkları ve ağırlık ilişkilerinin
saptanması. 2) birleşimdeki elementlerin ilişkilerini,
özellikle miktarsal ilişkilerini inceleyen kimya bilimi
dalı; stokiyometri.
stoke: Kariştırmak ve yakıtla beslemek; fayrap etmek
(ateş, külhan, ocak vb. ini). 2) bakmak (ocak, kül
han, kazan vb. ine).
Stoke's law: Viskoz bir sıvı içindeki katı bir cismin ha
reketine direnci açıklayan kanun ya da yasa; Stok
yasası.
stokehold: Bir gemide kazanların bulundukları oda
ya da bölme; kazan dairesi; Bkz. stokehole.
stokehole: 1) bir ocak ya da kazana yakıtın verildiği
kısım; fayrap kapağı: külhan kapağı. 2) bir gemideki
gibi, külhan veya kazanın ön tarafında, fayrapin yö
netildiği yer. 3) Bkz. stokehold.
stoker: 1) bir gemi, buharlı lokomotif vb. inde olduğu
gibi, özellikle bir buhar kazanında külhan veya oca
ğa bakan kişi; ateşçi. 2) bir külhan veya ocağı kö
mür vb. i ile besleyen mekanik bir cihaz; stoker.
stoker-fired: Küçük parçalar halindeki kömürü kazan
ocaklarına veren veya onları besleyen mekanik bir
cihaz; stokerle fayrap; stokerli fayrap.
stone: 1) İng. 14 librelik (6,328 kg'lık) bir ağırlık biri
mi; st kısaltması ile belirtilir. 2) bir taş iie parlatmak,
bilemek vb.
stone cutter: Taş kesen ve şekil veren makine; taş iş
leme makinesi.
stonework: 1) duvarcılık veya kuyumculuktaki gibi,
taş işleme sanatı veya işlemi, taşçılık. 2) taştan yapı
lan bir şey; özellikle duvarcılık; duvarcı işi. 3) Çoğ,
taşların kesildiği ve işlendiği yer; taş atelyesi.
stony: 1) bir çok taşla kaplanmış; bir çok taşa sahip
olan. 2) taşa ait; taş gibi; özellikle: a) sert. b) soğuk;
sabit; katı.
stop: 1) kapamak veya tıkamak (bir kanal, yol vb.
ini); geçilmez yapmak; mani olmak. 3) doldurmak,
tamponlamak veya kapamak (delik, oyuk, açıklık,
ağız vb.). 4) bir mantar, tıpa vb. ile (şişe veya diğer
bir kabı kapamak). 5) engellemek; tıkamak. 6) çalış
masının durmasına neden olmak (bir makine vb.
inin). 7) çalışmasına engel olmak. 8) mekanik bir arı
za ve yakıt yokluğu nedeniyle çalışmasını kesmek.
9) tıkalı olmak. 10) stop etme veya stop edilme. 11)
otobüs vb. i durağı. 12) stop eden herhangi bir şey;
engel veya mani; özellikle: a) tıpa ya da tıkaç, b)
stop ya da dur komutu ya da emri. c) Den, dümenin
(37,5 dereceden daha fazla) viyadan alabandaya git
mesini önleyen parça; tampon, d) hareketi sınırla
yan, durduran veya ayar eden mekanik parça (saat
veya ırgat kastanyolası gibi), 13) Den. bir şeyi emni
yete almak için kullanılan bir parça ince halat. 14)
Foto. bir objektifin, çoğu zaman ayarlanabilir deliği.
stopcock: Bir sıvının akışını denetlemek veya durdur
mak için kullanılan bir valf veya musluk.
stop lamp: Bkz. stop light (2).
stop light: 1) trafik ışığı, özellikle araçların durduğu
nu belirten kırmızı ışık. 2) taşıt araçlarının arkasında
olan ve fren yapıldığı zaman yanan lâmba veya ışık.
stoppage: Tutukluk; durma veya durdurma.
stopper: 1) durduran veya durmaya neden olan kişi
veya şey. 2) bir deliği tıkamak için sokulan şey; tıpa;
tapa; tıkaç. 3) bir tapa veya tıkaçla kapamak.
stopping
stopping: Stop etme; durma: Ticaret gemilerinin ileri
giderken durma zamanı ve mesafesini belirtmek için
kullanılır.
stopping condenser: Bir devrede alternatif akımın
geçmesine müsaade eden, fakat doğru akımın ak
masına engel olan bir kapasitans veya kondansatör.
stopping potential: Fotoelektronlar veya terminlerin
dışarıya doğru olan hareketlerini durduran yeterli bir
potansiyel farkı; durdurma veya stop etme potansiye
li.
stopple: Bkz. stopper.
stop valve: Klavuzlu bir rot ve el tekeri yardımıyla dis
kinin yuvasına yaklaştırılıp uzaklaştırıldığı ya da yuva
sına oturtulduğu valf; stop valf; yağ, su, yakıt, buhar
vb. devrelerinde kullanılır.
stop valve, auxiliary: Yardımcı buhar devresi üzerin
de bulunan, yapısı ana stop valfa benzeyen, fakat öl
çüleri daha küçük olan bir valf; yardımcı stop valf.
stop valve, main: Ana buhar devresi üzerinde bulu
nan bir stop valf; ana stop valf; Bkz. stop valf.
slop watch: Çok anî olarak çalıştırılan veya stop edile
bilen, saniyenin yüzdelerini gösteren bir tür saat,
kronometre.
storage: 1) depolama veya depolanma. 2) yiyecekle
rin depo edilmesi için kullanılan yer ya da hacim; ar
diye. 3) ardiye ücreti. 4) bir akümlatörün şarj edilme
si. 5) Bilgisay. bellek; hafıza.
storage battery: Şarj sırasında elektrik enerjisini kim
yasal enerji olarak depo eden, deşarj ya da boşal
ma sırasında dış devreye akım veren doğru akım
elektrik üreteci veya kaynağı; batarya; akümlatör.
storage cell: Elektrik akımı üreten ikincil (sekonder,
talî) bir pil; bir akümlatör ünitesi; akümlatör gözü ve
ya hücresi,
storage tank: Gemilerde kullanma amaçlarına göre
isimlendirilen ana depolama, servis, gravite, dinlen
dirme veya temizleme tanklarından herhangi biri; de
polama tankı.
store: 1) gerektiği zaman kullanılmak üzere bir şeyin
stoku; yedek. 2) malzemenin depo edildiği yer; de
po; ambar. 3) büyük bir sayı veya miktar; mebzul;
çok bol. 4) gerektiği zaman kullanılmak üzere depo
etmek. 5) malzeme ile doldurmak veya donatmak,
6) emniyetli koruma için antrepoya koymak.
stored energy: Term, bir sistemin maddesi içindeki
enerji veya erke; yığılmış enerji.
storehouse: Eşyaların depo edildikleri yer; depo; an
trepo; ambar.
storekeeper: Ambar veya ambarlardan sorumlu kişi;
mağazacı; ambarcı; ambar memuru; kumanyacı.
storeroom: Eşyaların depo edildikleri oda; ambar;
sandık odası; Den. portuç; kumanyalık.
storm valve: Bkz. flap valve.
stove: 1) odaları ısıtmak, yemek pişirmek vb. için ya
rarlanılan, yakıtlar veya elektrik enerjisi ile çalışan
bir araç; soba; elektrik sobası; fırın, ocak. 2) imal
edilmiş şeyleri kurutmak veya bitki yetiştirmek vb.
için kullanılan herhangi ısıtılmış bir hücre ya da oda.
stovepipe: Soba, fırın veya ocakta oluşan gazları at
mosfere taşıyan boru; soba borusu.
stow: 1) istif etmek; iyi bir biçimde paketlemek. 2) is
tif; iyi bir biçimde paketleme. 3) Den. sarmak: Yel
ken için söylenir. 4) Arg. durmak; durdurmak.
stowage: 1) istif edilmiş. 2) yükleme veya istif etmek
için bir oda, yer ya da ambar; istif yeri. 3) istif mikta
rı. 4) istif etme; yükleme. 5) yük ya da eşyaları türle
rine uygun bir biçimde ve yer kaybettirmeden, gü
venli bir biçimde ve geminin dengesini bozmadan
Teknik Sözlük - F. 34
529 strainer
(ambarlara) yerleştirmek.
stowage factor: Herhangi bir yükün bir tonunun ft 3
veya m 3 türünden kaplayacağı hacmi belirten ve
is tif için gerekli lahta, ambalaj vb. ini de kapsayan
sa yı; istif etkeni; istif faktörü.
stowage space: Yükün istif edildiği hacim; yükün istif
leneceği yer; özellikle yük ambarı.
S.T.P.: Standart sıcaklık ve basınç kısaltması; Bkz.
standard temperature and pressure; 0°C ve 760
mm cıva yüksekliği.
STR: Denizaltı ısıl reaktörü; Submarine Thermal Re
actor sözcüklerinin baş harflerinden oluşturulmuş
tur; ilk nükleer ABD denizaltısına uygulanan reaktör;
bu tür reaktörlerde fizyonun neden olduğu nötronlar
ısıl enerjidedirler; reaktör soğutucusu yüksek basınç
ve sıcaklıktaki sudur.
straight: 1) tüm boyunca aynı yöne sahip oları; eğri
lik veya açısallığı olmayan; düz; doğru. 2) bükülme
yen, dalgalı olmayan vb. 3) Mot. tüm silindirleri dik
ve sıra ile dizilen. 4) doğrudan; sapmayan; sürekli;
kesilmeyen. 5) katışıksız; saf; kirlenmemiş
straight angle: 180 derecelik açı.
straightedge: Düz çizgiler çizmek ve düzlem yüzeyle
ri denemek için kullanılan bir kenarı tam düz olan
bir tahta parçası; cetvel.
straighten: Doğru veya düz yapmak veya olmak.
straight-line: 1) doğru hatlar veya çizgilerden oluşan.
2) düz çizgi veya çizgilerle düzenlenmiş parçalara
sahip olan.
straight run gasoline: Kraking veya diğer dönüşüm
yöntemleri kullanılmaksızın ham petrolden damıtma
yolu ile elde edilen, oktan sayısı düşük benzin.
straight thread: Bir silindir üzerinde oluşan diş; düz
diş.
straght tube boiler: Bazı alev ve duman borulu ka
zanlarla heder türü su borulu kazanlar gibi, boruları
düz olan ya da kıvrık olmayan buhar kazanlarından
biri; düz borulu kazan.
straight tubes: Alev ve heder türü kazanlarda kullanı
lan borular; düz borular; alev ve payanda boruları
ile su borularının tümü; karşıtı bent-tubes: Kıvrık bo
rular.
strain: 1) çekmek ya da germek. 2) son haddine ka
dar kullanmak, sarfetmek (güç vb.). 3) kuvvet, ba
sınç vb. ile yaralamak veya zayıflatmak. 4) dış bir
kuvvet uygulayarak şeklini ve ölçüsünü değiştirmek;
deformasyon. 5a) bir perde, elek, filtre vb. inden ge-
girmek; süzmek; filtre etmek, b) fiitreleme ile çıkar
mak veya gidermek. 6) zorlamak; mecbur etmek. 7)
büyük bir stres (gerilme) veya basınç etkisinde kal
mak. 8) kuvvetle çekmek. 9) süzmek, sızdırmak ve
ya damla damla akmak. 10) zorlama; zor. 11) büyük
çaba veya gerginlik. 12) burkulmak; burkmak. 13)
gerilme; stres; zor. 14) gerilme veya zor ya da her
ikisi nedeniyle şekil ve ölçüdeki değişme. 15) birim
uzunluktaki deformasyon, bozulma ya da bozunma.
strain elipsoid: Gerilme altındaki küçük bir küreden
oluşan br elipsoit; gerilmen elipsoit.
strainer: 1) liftin uskur gibi, bir şeyi germek için kulla
nılan bir cihaz. 2) süzen, eleyen veya kalburdan ge
çiren, özellikle akaryakıt veya yağlama yağlarını te
mizleyen, deniz suyu içindeki yabancı maddeleri tu
tan bir cihaz ya da araç; elek, kalbur, filtre, streyner,
kevgir vb.
straine r elemen t
strainer element: Bir filtre veya streynerde 0,07-0,08
mm boyutlarından büyük tüm yabancı maddeleri tu
tan kısım; filtre, süzgeç veya streyner elemanı.
strain gauge: 1) şekil değiştirmeyi (deformasyonu)
ölçmek için kullanılan cihaz; uzama ölçeri; Gem.
Mak. streyngeyiç. 2) yüksek güçlü, ağır devirli dizel
motorlarında krank kollarının paralelliğini ölçmek
için kullanılan bir ölçü cihazı; deflekşın geyiç.
strain meter: Deformasyon veya şekil değiştirme mik
tarını ölçmek için kullanılan bir cihaz; deformasyon
ölçer; Bkz. strain gauge.
strait: 1) sınırlayıcı veya sıkıştırıcı, dar; sıkı; sınırlan
mış. 2) sıkı; sert; çok kuvvet ve enerji tükettiren. 3)
zor; güç. 4) Nad. Ola. dar bir kanal veya geçit. 4)
Çoğ. iki geniş su kütlesini birleştiren dar su yolu; bo
ğaz; geçit.
straiten: 1) dar yapmak; sınırlamak; daraltmak.
strake: Geminin bir ucundan diğer ucuna kadar uza
nan bir sıra sürekli kaplama; borda kaplaması.
strake, shear: Bkz. shear strake; siyer saçı.
strand: 1) halat oluşturmak için birlikte bükülen ip, lif,
tel vb. i demeti; flasa; halat kolu. 2) kollan birlikte
bükerek (halat vb.) şeklini vermek. 3) kol ya da kol
larını ya da flasalarını koparmak (halat vb. inin).
strap: 1) metalden yapılmış ve bağlamada kullanılan
herhangi yassı, dar bir parça Gem. Mak. strap. 2)
Buh. Mak. eksantrik pulileri (diskleri), eksantrik roda
bağlayan, iki yarım daire şeklinde ve dövme çelikten
yapılan iki parçadan biri; eccentric strap olarak da
kullanılır. 3) ustura bilemede kullanılan kayış; ustura
kayışı. 4) kayış ile bağlamak. 5) kayış ile dövmek. 6)
kayış ile bilemek (usturayı).
strap, eccentric: Bkz. eccentric strap.
strass: Sentetik mücevher yapımında kullanılan par
lak kurşun camı; elmas takliti cam.
strata: Bkz. stratum.
stratal: Katman ya da katmanlara ait.
stratified: Kat, kat; tabaka tabaka.
stratosphere: Yaklaşık 10 mil veya 16,09 km yükselti
den başlayarak iyonosfere (40 km'ye) kadar uza
nan, Dünya atmosferinin üst parçası; stratosfer; tüm
yükseltilerde hemen hemen sabit sıcaklık sürer.
stratum: Bir maddenin yatay bir katmanı veya bir kıs
mı; özellikle biri diğeri üzerinde uzanan kısmı; taba
ka ya da katman.
stray flux: Bir elektrik makinesinin akım kaçağı.
stray radiation: Radyasyon etkisinde cisimlerden ve
ya doğrudan radyasyonlardan gelen ve hiç bir yara
rı olmayan radyasyonları kapsayan; kaçak radyas
yon.
stream: 1) özellikle Dünya yüzeyinde akan su veya di
ğer sıvıların akım ya da akıntısı; özellikle küçük bir
nehir; akarsu; çay; dere. 2) herhangi bir sıvı ya da
akışkanın (soğuk hava akımı) veya enerji ışınlarının
(ışık akımı) düzgün akımı veya hareketi. 3) sürekli
veya düzenli bir şekilde hareket etmek. 6) hızlı bir
şekilde hareket etmek. 7) genişlemek; yüzmek; uç
mak veya dalgalanmak. 8) akmaya neden olmak.
streamer: 1) uzun, dar, kurdeleye benzer herhangi
bir bayrak; flama; Den. flandra. 2) ufuktan yukarı
doğru genişleyen veya yayılan ışık ışını veya akımı.
streaming potential: Bir kılcal boru veya bir diyafram
dan (membrandan) basınç altında geçen bir sıvı akı
mı tarafından üretilen potansiyel farkı.
530 stri a
streamline: Hava, su vb. içinde hareket ederken, en
az direnç oluşturabilecek şekilde yapılmış olan (ge
mi, uçak vb. i).
streamlined: Dış şekli aerodinamik ilkelerine göre ya
pılmış (uçak, füze, bot vb.); hava direncine karşı
çok kolay hareket edecek şekilde yapılmış olan.
streamline flow: Bir sıvının tanecikleri (partikülleri)
arasında değişmez ilişki olan, düzgün bir sıvı akımı;
viskoz akım; laminer akım.
street car: Çoğu zaman raylar üzerinde giden, belirli
bir yol takibeden, toplu taşımacılık yapan elektrikli ta
şıt aracı; tramvay.
street railway: Tramvay yolu; tramvay rayı.
strength: 1) kuvvetli olma durumu veya niteliği; kuv
vet; güç; şiddet. 2)stres, gerilme vb. ine direnme gü
cü; dayanıklık; sertlik. 3) hücuma dayanma gücü;
dayanıklık; sertlik. 4a) tepki ya da etki üretme gücü.
b) böyle etkileri üretmek için büyük kapasite. 5) ses,
renk, koku vb. inin şiddeti. 6) dayanıklık kaynağı.
strengthen: Dayanıklığını, gücünü veya kuvvetini ar
tırmak; daha kuvvetli yapmak veya olmak; takviye et
mek.
strength of current: Akım şiddeti; bir elektrik devre
sinde akan akımın amper türünden şiddeti.
streptomycin: Penisiline benzeyen, belirli küflerden
elde edilen ve türlü hastalıkların tedavisinde kullanı
lan antibiyotik ilâç; streptomisin.
stress: 1) gerilme; basınç, özellikle: a) bir gövdeye
uygulanan ve onun şeklini bozan veya deforme
2 2
eden kuvvet, b) çoğu zaman lbs/in veya kgf/cm
olarak böyle bir basıncın direnci. 2) tansiyon; bası.
3) üzerine zor, basınç veya gerilme yüklemek.
stress; bending: Eğilme gerilmesi.
stress, compressive: Uygulandığı yerde veya bölge
de, yoğunlukta değişiklik üretmek için birim alana
yöneltilen kuvvet; bası gerilmesi.
stress concentration: Gerilme veya stres yığılması
ya da yığılımı.
stress corrosion: Stres ya da gerilmeden kaynakla
nan korrozyon; stres korrozyonu; Bkz. corrosion.
stress distribution: Gerilme ya da stres dağılımı.
stress-relief opening: Buh. Türb. rotor disklerinin
çevrelerine yakın, kanat köklerinin hemen alt tarafla
rında (radyal olarak) bulunan deliklerden herhangi
biri; gerilmeyi giderme deliği; stres gideren delik.
stress, safety: Emniyet gerilmesi; emniyet stresi.
stress, shearing: Birbirlerine paralel düzlemlerin gö
reli hareketini üretmek için, paralel takım olarak dü
zenlenmiş, düzlemlerin birim alanlarına teğetsel ola
rak yöneltilen kuvvet; kesme gerilmesi.
stress, tensile: Bir yüzeyin birim alanına dikey olarak
yöneltilen kuvvet; çeki gerilmesi.
stress, torsional: Tork veya burulma yükü uygulandı
ğı zaman bir cismin herhangi bir noktasında görülen
kesme gerilmesi; burulma gerilmesi.
stretch: 1) uzatmak (el, kol vb.). 2) daha büyük ölçü
de yapmak için çekmek. 3) uzamak. 4) normal sınır
ların ötesine yayılmak. 5) verilen bir mesafenin ötesi
ne uzamak. 6) herhangi bir esnek madde gibi, daha
büyük ölçüye kadar büyütmek. 7) gerilme. 8) kesinti
siz süre veya zaman.
stretchy: Uzayabilir; esnek veya elâstik.
stria: 1) dar bir oyuk veya kanal. 2) ince bir çizgi,
özellikle paralel bir kaç çizgiden biri.
s t ria t e d
striated: Paralel çizgilerle işaretli; çizgili.
stricken: içeriği veya muhtevası tepesine kadar olan:
Bir kap için söylenir.
strickle: 1) tırpan, orak vb. lerini bilemek için kullanı
lan bir alet. 2) dökümcülükte, kalıba şekil vermek
için kullanılan eğik kenarlı, tahtadan yapılmış per
dah aleti.
strict: 1) kesin; tam; dakik. 2) gevşek değil; sıkı. 3)
mutlak veya salt. 4a) fark ya da sapmaya izin verme
yen; kural ve kuralları büyük bir dikkatle izleme, b)
sıkı; gergin.
strike: 1) sürtme ile tutuşmaya neden olmak: Kibrit
için söylenir. 2)sürtme ile üretmek (ışık vb.). 3) keş
fetmek, deldikten sonra bulmak: Petrol için söylenir.
4) tutuşturmak veya tutuşmaya neden olmak. 5) zen
gin petrol, kömür, maden cevheri yatakları bulmak.
6) Den. mayna, arya, hisa veya mezestre etmek (yel
ken, bayrak vb.). 7) metal kaplamacılığında ilk ince
yığılma. 8) ilk yığılmayı yapmak için kullanılan elek
trolit. 9) greve gitmek.
striking potential: Bir elektrik arkını başlatmak için
gerekli potansiyel farkı (gerilim veya voltaj).
string: 1a) bağlamak, çekmek, düğümlemek vb. için
kullanılan bir parça tel, deri vb. ya da çok ince seri
veya bükülmüş liflerden ince bir ip; küçük (bir par
ça) sicim, kalın ip; çok ince halat; sicim, b) ayakka
bı bağı. 2) ip, sicim vb. ile bağlamak, düğümlemek,
çekmek, asmak vb. 3) takviye etmek; sıkıştırmak ve
ya germek. 4) sıra halinde düzenlemek.
stringer: 1) bir reaktörün kalkanında açılan deliği ka
patan ve bazan aktif bölgeden geçen uzun bir sis
tem. 2) Gem. İnş. boyuna kuşak; stringer; dayanıklık
profili.
strip: 1) bir malzemenin dar uzun bir parçası; şerit.
2) bir katının uzun, dar bir yüzeyi.3) bir somun, cıva
ta veya vida dişi ile sıkıştırma. 4) bir dişlinin dişini kır
mak.
strip mining: Yeryüzüne yakın olup, tünel açmak yeri
ne, hemen toprak kaldırılarak kömür çıkarma yönte
mi.
stripped atom: Elektronlarla çevrelenmemiş bir atom
çekirdeği.
stripped engine: Bkz. bare engine.
stripper: Bkz. stripping pump.
stripping: 1) kimyasal ve elektriksel olarak bir metal
üzerinden birikintilerin çıkarılması. 2) petrolden hafif
fraksiyonların çıkarılması. 3) bir kumaştan boyanın
çıkarılması.
stripping pump: Büyük miktarda akaryakıt elleçlenen
gemilerde servis tanklarını temizlemek, su ve tortuyu
çamur veya slop tanklara vermek üzere kullanılan tu
lumba; striping pompası; besleme (buster) ve trans
fer (aktarma) pompaları, ana tanklar için striping
pompası görevi yaparlar.
stroboscope: Hızlı aralıklarla sık olarak hareketli bir
gövdeyi ya da cismi aydınlatarak onun periyotlarını
incelemek için kullanılan bir cihaz-; stroboskop.
stroboscopic: Stroboskop'a ait veya onun tabiatında
olan.
stroboscopical: Bkz. stroboscopic.
strobotron: Stroboskop için kısa aralıklarla yüksek
şiddette ark sağlamak için kullanılan özel, soğuk ka-
totlu bir gaz tüpü; strobotron.
stroke: 1) Meka. bir dizi sürekli, çoğu zaman eksenel
531 strontium
veya mütevanıp hareket; özellikle makinenin yarım
devrine eşit olan ve bir ölü noktadan diğer ölü nokta
ya kadar piston tarafından alınan yol ya da mesafe;
strok; kurs; piston seyri. 2) pistonlu makineler ve
pompalarda: a) alt ve üst ölü noktalar arasındaki di
key mesafe, b) dış ve iç ölü noktalar arasındaki (ya
tık makinelerde) yatay eksen yönündeki mesafe. 5a)
Den. bir filikanın kıç tarafı veya pupasına en yakın
olan kürekçi; hamlacı, b) bu kürekçi tarafından kap
lanan yer; hamla.
stroke-bore ratio: Mot. piston strokunun silindir çapı
na oranı; strok-çap oranı; ağır devirli dizel motorla
rında 1,25-1,85 orta devirlilerde 1,0-1,5 ve yüksek de
virlilerde 1,18-1,30 ve karbüratörlü makinelerde ise
1,1-1,15 değerlerini almaktadı.
stroke-cycle ratio: Diz. Mot. dakikadaki devir sayısı
nın, 1 dakikada oluşturulan çevrim sayısına oranı;
z = n/k (n = devir sayısı, k = çevrim sayısı): Tek etki
li iki zamanlı makinelerde z = 1, dört zamanlı tek et
kili makinelerde z = 2, iki zamanlı ve çift etkili maki
nelerde z = 0,5 değerlerini alır.
stroke volume: Pistonlu makineler ve pompalarda,
pistonun bir ölü noktadan diğer ölü noktaya kadar
taradığı hacim, b) bir silindirde ölü noktalar arasın
2
daki hacim; strok hacmi: V d = (7r.D /4).L eşitliğin
den bulunur (D = silindir çapı, m ve L = piston stro-
ku, m), c) piston depiesmanı veya kurs hacmi.
stromeyerite: Gümüş ve bakırın sülfürü olan, parlak,
gümüş grisi renkli bir mineral; stromeyerit, (Ag-
Cu)2 C.
strong: 1) fiziksel olarak güçlü; kuvvetli; büyük kas
gücüne sahip olan. 2) güçlü olarak yapılmış veya in
şa edilmiş; dayanıklı; metin. 3) bir çok doğal kayna
ğa sahip; sağlık, sayı ve teçhizatta güçlü: Kuvvetli or
du gibi. 4) güçlü etkiye sahip olan. 5) zayıf ya da su
landırılmamış: Kuvvetli ya da koyu kahve gibi. 6) du
yuları kuvvetle etkileyen; tadı, lezzeti, kokusu şiddet
li: Kuvvetli ışık, kuvvetli koku vb. 7) derecesi veya ni
teliği yoğun: ılımlı olmayan. 8) hızlı ve kuvvetle hare
ket eden: Kuvvetli rüzgâr gibi.
strong acid: Sulu bir çözeltide tümü ile iyonlaşan bir
asit; kuvvetli asit.
strong alkaline oil: Diz. Mot. kükürt kapsayan fuel
oil- lerle çalıştırılan makinelerde yanma sırasında
oluşan asitleri nötrleştirmek için kullanılan ve TBN
sayısı 70 (70 mg KOH/g) olan silindir yağı; kuvvetli
alkalin yağ.
strong electrolyte: Kuvvetli asitler, kuvvetli alkaliler
ve tuzlar kapsayan bir elektrolit; kuvvetli elektrolit;
çözeltide tam olarak iyonlaşan bir elektrolit, b) bir
çözeltide tümü ile iyonlaşan bir madde.
strontia: 1) bir dereceye kadar kirece benzeyen, be
yaz ince bir toz; stronsyum oksit, SrO. 2) stronsyum
hidroksit, Sr(OH)2; stronsya.
strontian: Özellikle bileşik şeklinde stronsyum.
strontianite: Doğal stronsyum karbonat, SrC0 3 ; be
yaz, yeşilimsi veya grimsi bir mineral.
strontic: Bkz. strontium.
strontium: özellikleri bakımından kalsiyuma benze
yen ve sadece bileşikler şeklinde bulunan gümüş be
yazı renkli, kırılgan, metalik kimyasal bir element;
stronsyum; stronsyum bileşikleri kırmızı bir alevle ya
nar ve havai fişek yapımında kullanılır; nükleer silah
ların patlaması sırasında öldürücü, radyoaktif strons-
 strontium
yum (stronsyurn 90) oluşur; Simg. Sr, at. ağ. 87,63;
ai.no. 38.
strontium 90: Nükleer silahların patlaması sırasında
oluşan öldürücü, radyoaktif stronsyurn izotopu; küt
le numarası 90 olan izotop; stronsyurn 90.
strop: Ustura ağzını bilemek için kullanılan kayış; us
tura kayışı; ustura kayışı ile bilemek.
strophanthin: Beyaz veya soluk sarı renkli, zehirli,
kristalli bir bileşik;strofantin, C 31 H 48 O 12 ; kalp uyarı
cısı olarak kullanılır.
structural: 1) yapıya ait; yapısal; yapı ile belirtilen. 2)
yerkabuğunun yapısındaki değişimler nedeniyle ve
ya bu değişimlere ait; tektonik. 3) yapım veya inşaat
ta kullanılan.
structural formula: Bir moleküldeki atomların düzeni
ni gösteren bir formül; yapısal formül.
structurally: Yapıya göre; yapı bakımından.
Etructura! steel: Bina, köprü vb. inin yapımı için hazır
lanan ve şekil verilen çelik; yapı çeliği.
structure: 1) yapma ya da imal tarzı; inşaat; yapılış.
2) baraj yapımı gibi, yapılmış veya inşa edilmiş bir
şey. 3) bir bütünün tüm parçalarının düzenlenmesi;
organizasyon veya yapı tarzı. 4) parçalardan oluşan
bir şey. 5} bina; yapı.
structure, atomic: Bir atomun çekirdek ve onu çevre
leyen elektronlardan oluşan iç yapısı; atomsal yapı;
atomik yapı.
structure, molecular: Bir moleküldeki atomlar ve on
ları birarada tutan değer (valans) bağlarının düzeni;
moleküler yapı.
structure, nuclear: Bir atom çekirdeğinin iç yapısı;
nükleer yapı.
strum box: Gem. Mak. süzgeç kutusu: Sintine için
söylenir.
strut: Bir yapının iki parçasını birbirine bağlayan bir
çubuk veya mil; payanda; destek.
strut bearing: Den, gemi dışında pervane şaftını taşı
yan ve tekneye bağlı, payandalı metal bir yatak.
strychnine: Kargabüken ve ona akraba bitkilerden el
de edilen çok zehirli, renksiz, kristalli bir alkaloit;
striknin. C 2 1 H 2 2 N 2 0 2 ; küçük bir dozda, sinir
sistemi uyarıcısı olarak kutlanılır.
stuck: Yapışmış, sıkışmış veya yerinde veya yuvasın
da tutmuş (piston segmanı, piston vb.)
stuck rings: Mot. Kurum ve yağlama yağından olu
şan yapışkan artıklar nedeniyle yuvasında sıkışmış
veya yapışmış piston segmanları.
stud: 1) zincirlerde olduğu gibi, baklaların arasında
bulunan lokma; zincir lokması. 2) saplama; her iki
ucuna diş çekilmiş başsız cıvata.
stud bolt: Her iki ucu klavuzlu veya diş çekilmiş, dai
resel Kesitli bir çubuk; saplama cıvata; saplama; so
ğutucu, ısıtıcı, kondenser, silindir kapağı vb. cihazla
rın bağlanmasında kullanılan çelik parçalar.
student temp: Işık ışınlarının yönü ayarlanabilen bir
okuma lâmbası; öğrenci lâmbası.
studio: 1) sinema filmlerinin profesyonel olarak üretil
diği yer; stüdyo. 2) radyo ve televizyon programları
nın üretilmesi ve yayınlanması için özel olarak plân
lanmış oda veya salonlar; stüdyo.
stud puller: İri başlı çivi çektirmesi.
stud tube: Buh, Kaza. üzerinde yüzlerce küçük çivi
ya da pin bulunan ve Kirpiye benzeyen boru; çivili
su duvarı borusu; çivili boru.
532 subbituminous
stuff: 1) bir şeyin yapılabilmesi için gerekli madde ve
ya malzeme; hammadde. 2) esas parça. 3) herhan
gi bir madde. 4) değersiz maddeler; atıklar. 5) bir şe
yin içini doldurmak. 6a) tıkamak; tapalamak, b) boğ
mak.
stuffing: Rot, valf vb. i boğazlarındaki yuvalara konu
larak buhar, gaz, akışkan vb. inin sızmasına engel
olan parça; salmastra.
stuffing box: Mak. piston rot, slayt rot, pervane şaftı
vb. i parçaların boğaz vb. i boyunca su, yağ, yakıt,
buhar vb. inin sızmasını önleyen bir düzenek; sal
mastra kutusu; Gem. Mak, stafinbaks.
stuffing box gland: Gem, Mak. salmastra kutusunda
ki salmastraları sıkıştırarak buhar, gaz vb. i akışkan-
larnı kaçışına veya sızmasına engel olan parça; sal
mastra kutusu glendi.
stuffing tube: Bir kablo veya Küçük bir boru için su
geçmez perdelerde Kullanılan ve onu sızdırmaz ya
pan bir boru; salmastralı boru.
stuffy: 1) havalandırılması iyi olmayan; az miKtarda
taze havaya sahip olan; kapalı. 2) soğuk algınlığı ne
deniyle burun kanalları tıkalı olan.
stull: Maden ocaklarında çökme, çöküntü vb. ini önle-
meK için kullanılan türlü taşıyıcı veya desteklerden
herhangi biri; maden direği.
sturdy: 1) mukavim; tahammüllü; dayanıklı. 2) kuvvet
li; sağlam.
style: 1) mum tabletleri üzerine yazı yazmak için kul
lanılan keskin, ince uzun, sivri uçlu bir alet. 2) şekli
ve kullanılışı bakımından benzer olan aletlerden her
hangi biri; özellikle: a) dolma kalem, b) yakma iğne
si; hakkak iğnesi, c) pikap iğnesi, e) haKKâk kalemi.
3) bir şeyi yapma yolu; tarz; stil. 4) tür; cins.
stylet: Tıp. yaraları kontrol etmek için Kullanılan kÜ
ÇÜK bir operatör sondası.
styliform: Şekli operatör sondası ya da miline benze
yen.
stylograph: Konik ve sivri ucu olan bir dolma kalem;
stilograf; stilo.
styrene (inhibited): Sıv. Yük. stiren; sinamen; fenileti-
len; stiren monomer; vinil benzen; yangın tehliKesi
olan, aromafik kokulu, saydam, renksiz, fosfor pen-
toKsit, demir klorür vb. i maddelerle temas ettiğinde
şiddetle polimerleşen ve insan sağlığı için zararlı,
doymamış aromatik ailesinden, nem emmeyen bir sı
vı; kimyasal simgesi, C6 H5 CH:CH 2 ; 20°/20°C'de
öz.ağ. 0,907-0,908; k.n, 145,2°C; d.n.-30,63°C; suda
çözünmez; 25°C'de viskozitesi 0,8 cP, gemilerde
çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır; orga
nik sentezlerde, özellikle kauçuk ve plâstiklerin yapı
mında kullanılır,
styrolene: Bkz styrene.
subacid: Hafifçe ekşi veya ekşice (bazı meyvalar gi
bi).
subarid: Bir atomn esas parçası ya da
kısmı.
subatomic: Atomdan küçük veya bir atomun bir par
çasını oluşturan.
subbase: Bir temelin en alçak yatay kısmı; Gem.
Mak. alt karter.
subbituminous: Bazan siyah linyit adı verilen, odu-
numsu yapısı linyite benzeyen, hava etkisinde kaldı
ğı zaman bozunan, dikkatle depolanması gereken,
% 35-% 45 uçucu madde ve % 17-% 20 nem kapsa
yan bir kömür.
subcentral
subcentral: Merkeze yakın veya altında olan.
subchloride: Nispeten küçük oranda klor kapsayan
bir klorür.
subcooled liquid: Katılaşmaksızin normal donma
noktası veya sıcaklığının altına kadar soğutulmuş sı
vı; alt soğutulmuş sıvı.
subcooling: Katılaşmaksızin normal donma noktası
ve sıcaklığının altına kadar soğutma; alt soğutma.
subcritical: Üreme sabitesi, değişmesi veya konstantı
Vden küçük olan ve dolayısıyla bir zincirleme tepki
meyi kendi kendine besleyemeyen reaktör; kritikaltı
(reaktör).
suberic: 1) şişe mantarına ait. 2) şişe mantarının ok
sitlenmesi ile veya diğer kaynaklardan elde edilen di-
bazik bir asiti (CH 2 ) 6 (C0 2 H) 2 belirtir.
suberin: Şişe mantarından elde edilen mum gibi yağ
lı bir madde; suberin.
suberine: Bkz. suberin.
suberize: Bot. hücre duvarlarında suberin oluşumu
ile şişe mantarına dönüşmek.
suberose: Mantarımsı; şişe mantarına benzer görü
nüşte.
subindex: Mate, bir sayı, harf vb. i altına, sağ alt tara
fına konulan bir sayı veya şekil; indis: A3.Ya gibi, bu
rada 3 ve a indistir.
sublimate: 1) süblimleştirerek (bir maddeyi) temizle
mek veya damıtmak. 2) arıtmak ya da damıtmak. 3)
süblimleşmeye uğramak. 4) süblimleştirilmiş; süblim
leştirme ürünü.
sublimation: 1) süblimleştirme işlemi. 2) süblimleş
me ürünü. 3) sıvı haline gelmeksizin katıdan gaza
veya gazdan katı duruma dönüşme; süblimleşme.
sublimation pressure: Verilen bir sıcaklıkta buharlaşı-
cı bir katının, katı-buhar dengesinin basıncı; süblim
leşme basıncı.
sublime: 1) sublime yapmak. 2) doğrudan ısıtarak
(bir katıyı) gaz haline getirmek ve buharlarını yoğuş-
turarak tekrar katı hale getirerek arıtmak; süblimleş
tirmek. 3) böyle bir arıtma işlemine uğramak; süblim
leşmek.
submachine gun: Otomatik veya yarı otomatik, taşı
nabilir, kısa namlulu bir tüfek; hafif makineli tüfek.
submarine: 1) su altında, özellikle deniz altında olan,
yaşayan, kullanılan veya taşınan. 2) su altında çalı
şabilen bir tür savaş gemisi; denizaltı. 3) denizaltı ile
torpido hücumu yapmak.
submarine chaser: Şu bombaları taşıyan ve hafif gü
verte silahları ile donatılmış küçük, hızlı bir devriye
gemisi; avcı botu.
submarine engine:Denizaltı (ana) makinesi; su üs
tünde dizel motoru veya buhar türbini, su altında
iken akü bataryaları ile çalışan ağır devirli elektrik
motoru ve nükleer denizaltılarda buhar türbininden
oluşan makine.
submerge: 1) su altına yerleştirmek; su vb. ine batır
mak (daldırmak). 2) üstünü örtmek, gizlemek. 3) su
vb. inin altına batırmak veya daldırmak.
submerged bilge pump: Den. emercensi durumlar
da kullanılan ve güverteden de çalıştırılabilen sintine
tulumbası; sintine dalgıç pompası.
submergence: Su altına yerleştirme; su altına yerleş
tirilmiş; su altında kalan.
submergibla: Suya batırılabilir; su altında kalabilir.
submerse: Bkz. submerge.
533 succinic acid
submersed: Suya batırılmış; su altında kalan; özellik
le su altında büyüyen.
submersible: Wad. Ola. denizaltı; fonksiyonlarını sür
dürerek su altında kalabilen.
submersible machine: Belirli bir zaman ve basınç ko
şulunda suya batırıldığı zaman başarı ile çalışacak
şekilde yapılmış bir makine, su pompası vb. i; dalgıç
makine.
submersible pump: Dalgıç motoru veya pompası;
Bkz. submersible machine.
submersion: Sualtında bırakma ya da bırakılmış.
-7 -5
submicron: Çapı 5x10 ile 2x10 cm arasında olan
bir tanecik ya da partikül.
submicroscopic: Mikroskopla görülemeyecek kadar
küçük.
submultiple: Bir sayı veya miktarı (niceliği) tam ola
rak bölen, artık bırakmayan bir başka sayı; tam bö
len; 3 sayısı 12'nin tam bölenidir.
subnormal: Normal altı; normalden az.
suboceanic: Okyanus tabanının altında olan veya
meydana gelen.
suboxide: Küçük oranda oksijen içeren bir oksit.
subset: Bilgisay. Alt küme.
subside: 1) dibe batmak veya düşmek; tortu gibi çök
mek. 2) daha aşağı düzeye batmak. 3) daha az ak
tif, gürültülü veya şiddetli olmak; sessiz olmak.
subsonic: Sesin havadaki hızından daha az bir hızı
belirtir (ses hızı 340 m/s'dir); ses altı hızda (olan).
substance: 1) bir şeyin gerçek veya esas parçası ya
da elementi; madde; öz; gerçek. 2) bir şeyi oluştu
ran fiziksel madde; malzeme. 3) belirli bir tür mad
de.
substantial: 1) maddeye ait; maddeye sahip olan;
maddesel. 2) gerçek; hakiki; muhayyel olmayan; ci-
simsel. 3) kuvvetli; katı; dayanıklı. 4) önemli miktar
da; bol: geniş. 5) önemli kıymet veya değere ait;
önemli.
substitution: Bir bileşikteki bir ya da daha fazla hidro
jen atomunun diğer atomlarla yer değiştirmesi.
substitution alloy: Esas kristal yapısı değişmeksizin,
bir elementin atomlarının, diğer elementin atomları
ile yer değiştirdiği bir meta! alaşımı.
substraction: Aritm. bir sayıdan diğer bir sayının çıka
rılması işlemi; çıkarma işlemi; çıkarma ya da çıkarıl
mış; özellikle iki sayı veya miktar arasındaki farkı bul
mak için uygulanan matematik işlemi.
substractive: 1) çıkarmaya eğilimli. 2) çıkarmaya
muktedir. 3) eksiltici; eksi (-) işareti olan; eksi işaret
li.
substratosphere: Dünya yüzeyinin 5,63 km (3,5 mil)
üstünden 11,263 km'ye (7 mile) kadar olan atmosfer
kısmı, atmosferin hemen altında olan atmosfer kat
manı.
substructure: Taşıyıcı olarak görev yapan kısım veya
yapı; temel; döşek; favundeyşin.
subtangent: Mate. bir eğri üzerindeki bir noktanın or
dinat! ve bu noktadaki teğet arasını kapsayan apsis
ekseninin bir parçası; alt teğet.
subulate: İnce bir noktaya doğru konikleşen; biz şek
linde.
subway: 1) yeraltı yolu veya kanalı. 2) yeralı treni,
metro.
succinic acid: Sentetik olarak alkol fermantasyonu sı
rasında elde edilen ve kehribar, linyit ve bir çok bitki-
succinite
de bulunan, tıpta ve organik sentezlerde kullanılan
renksiz, kristalli dibazik asit; süksinik asit,
(CH 2 C0 2 H) 2 .
succinite: Süksinik asit veren fosil reçine; amber;
kehribar.
suck: 1) emmek, içine çekmek vb. 2) kısmî vakum
oluşturarak su, hava vb. ini çekmek ya da emmek.
3) sıvı yerine hava çekmek. 4) emme sesi yapmak;
Arızalı bir pompa için söylenir. 5) emme işi; emme
etkisi veya kuvveti; emme.
sucrase: Sükrozu hidroliz ederek glükoz ve früktoza
çeviren bir enzim; sükraz,
sucrose: Şeker kamışı, şeker pancarı vb. inde bulu
nan kristal şeker; sükroz, C12H22O11.
sucîion: 1) emme işi veya işlemi. 2) bir kap veya yü
zeyde vakum veya kısmî vakum üretimi. 3) bu şekil
de üretilen emme kuvveti. 4) emme nedeni. 5) em
me ile çalışan veya işleyen.
suction head: Çalışma sırasında bir pompa üzerinde
sağlanan basınç; emme hedi.
suction lift: Emme yüksekliği: Pompalar için söylenir.
suction period: Havanın bir kompresör ya da dizel
motoru silindirine emildiği süreç; emme periyotu;
emme süreci.
suction pump: Valflarla donatılmış pistonlar tarafın
dan üretilen emme ile su çeken bir pompa; emme
pompası; emme tulumbası.
suction screen: Bkz. suction strainer.
suction strainer: Bir pompanın alıcı (emme) tarafına
yerleştirilen sepet türünde ve aralıkları çok küçük ol
mayan ve esas amacı pompayı korumak olan filtre;
emme filtresi; emme streyneri.
suction stroke: Pompaların silindirleri içersine hava
veya herhangi bir akışkanın emildiği strok ya da
kurs; emme stroku; giriş stroku ya da kursu; Motor
larda silindir içine temiz hava veya hava-yakıt karışı
mının emildiği strok; 8ta. intake stroke.
suction valve: 1) pistonlu (sıvı, hava vb.) pompaları,
pistonlu kompresörler, pistonlu süpürme havası tu
lumbaları gibi, pompalarda sıvı veya havanın maki
ne silindirlerine girmesini sağlayan valf veya supap;
piston tarafından üretilen vakum ile açılırlar. 2) do
ğal emlşli motorlarda hava ya da hava-yakıt karışımı
nın silindirlere emilmesini sağlayan supap; emme
süpapı.
suds: 1) sabunlu su. 2) sabunlu su yüzeyindeki kö
pük;.sabun köpüğü.
sudsy: Köpükle dolu; bol köpüklü; köpüklü.
sufficient: Yeterli (nicelik veya nitelik); kâfi: Tuzu çö
zündürmek için su yeterliydi veya tuzu eritmek için
yeterli su vardı, gibi.
suffuse: Bir sıvı, ışık, renk vb. gibi yayılmak.
sugar: 1) çoğu zaman kristalli, tatlı bir madde; şeker,
C 1 2 H 2 2 0 1 1 ; başlıca şeker kamışı ve şeker
pancarın dan elde edilir, besin ve tatlılaştırıcı
madde olarak kullanılır cane sugar, beet sugar,
saccharose, suc rose şekillerinde de kullanılır. 2)
disakkaritier, mono- sakkaritler gibi tatlı, çözünür,
kristalli karbonhidratlar
sınıfının herhangi biri. 3) şekerle karıştırmak. 4) şe
kerle tatlandırmak.
sugar beet: Bot, şeker pancarı.
sugar cane: Sof. şeker kamışı.
sugarhouse: Şekerin üretildiği yer; şeker imalâthane
si; şeker fabrikası.
534 sulfonation
sugar of lead: Kurşun asetat Bkz. lead acetate;
renk siz, kristalli ,sabitleştirici ve damarları büzücü
olarak kullanılan kurşun bileşiği, Pb (C 2 H 3 0 2 ) 2 .
3H 2 0 .
sugar of milk: Süt şekeri; laktoz.
sugary: 1) şekere ait; şeker kapsayan. 2) şeker gibi;
tatlı.
sulf- (sulph-): Kükürt kapsayan anlamında bir önek.
sulfadiazine: Belirli pnömökok, streptekok ve stafilo-
koklara karşı, tedavide kullanılan bir sülfa ilâç; sülfa-
diazin, C 10 H 10 N 4 O 2
S.
sulfaquanidine: Türlü bağırsak hastalıklarının tedavi
sinde kullanılan, süifa türünden bir ilâç; sülfaguani-
din, C 7 H 1 0 N 4 O 2 S.H 2 O.
sulfamezarine: Sülfadiazin'in metil türevi olan, daha
çabuk emilen ya da absorbe edilen, sülfa türünden
bir ilâç; sülfamezarin, C 10 H 10 N 4 O 2 S .
sulfamethylthiazole: Özellikle stafilokoklardan olu
şan bulaşıcı hastalıkların tedavisinde kullanılan, sül
fa türünden bir ilâç; sülfametiltiazol, C 1 0 H 1 2 N 3 O 2 S.
sulfanilamide: Streptokoklardan gelen bulaşıcı hasta
lıklar, septisemi vb. inin tedavisinde kullanılan, be
yaz kristalli bir bileşik; sentetik kömür-katran ürünü;
sülfanilamit.
sulfapyrazine: Belirli pnömökok, streptekok ve stafllo-
kokların oluşturdukları hastalıkların tedavisinde kulla
nılan sülfa türünden bir ilâç; sülfapirazin,
C 10 H 10 N 4 O 2 S .
sulfapyridine: Özellikle zatürrenin tedavisinde kulla
nılan sülfa türünden bir ilâç; sülfapiridin,
C 11 H 11N 3 0 2 S .
sulfarsenide: Sülfür (kükürt) ve arsenit'in çift tuzu.
sulfasuxidine: Özellikle bağırsak ve idrar yollan has
talıklarının tedavisinde kullanılan sülfa türünden bir
ilâç; sülfasüksidin, C 1 3 H 1 3 N 3 O 5 S 2 (Ticarî bir mar
ka).
sulfate: 1) sülfürik asitin bir tuzu; sülfat. 2) sülfürik
asit veya bir süifa! ile muamele etmek. 3) sülfata çe
virmek. 4) sülfat tabakası oluşmasına neden olmak
(akümlatör plakaları veya elektrotları üzerinde). 5)
sülfatlaşma.
sulfathiazole: Özellikle zatürre ve stafilokok hastalık
larının tedavisinde kullanılan sülfa türünden bir ilâç;
sülfatiazol, C 9 H 9 N 3 0 3 S 2 .
sulfation; Bir akümiatörün plâkalarında biriken ve
akünün verimini düşüren kurşun sülfat tabakası; sül
fatlaşma.
sulfatize: Kavurarak (sülfür, kükürt cevherleri vb. ini)
sülfatlara çevirmek veya dönüştürmek.
sulfid: Bkz. sulfide.
sulfide: Kükürtün başka bir element veya kökle yaptı
ğı bileşik; sülfür.
sulfite: Sülfüroz asitin bir tuzu; sülfit.
sulfitic: Sulfite ait; sülfit gibi veya sülfit kullanımı.
sulfo-: İki değerli kükürt, kükürtle yer değiştiren oksi
jen, sülfonik veya sülfonil grubuna sahip anlamların
da bir önek.
suifonal: Uyku verici ilâç olarak kullanılan renksiz,
kristalli bir madde; sülfonal, (CH ) C(S0 .C H ) .
3 2 2 2 5 2
sulfonamide: Tek değerli bir radikal (-SO NH ) kap
2 2
sayan, sülfatiazol veya sülfapiridin gibi, sülfa türü
ilâçlardan herhangi biri; sülfonamit; türlü bakteriyel
hastalıkların tedavisinde kullanılır.
sulfonate: Sülfonik asitin esteri; sülfonat.
sulfonation: Bir karbon zinciri veya çemberinde bir
s ul f on e
hidrojen atomu için -S0 2.OH grubu kullanma; sülfo-
nasyon.
sulfone: S0 2 kökü veya radikali kapsayan bileşikler
grubunun herhangi biri; sülfon.
sulfonic: Tek değerli asit grubuna (S0 3 H) ait veya
onu belirten.
sulfonic acid: OH grubunun değiştirilmesi ile sülfürik
asitten türeyen ve sülfonik grubu (-S03H) kapsayan
herhangi bir asit; sülfonik asit.
sulfonium: Trietil sülfonium kökü (C 2 H5 )3 S-gibi, üç
alkil kökü ve bir atom kükürtten oluşan tek değerli
bir elektropozitif kök; sülfonyum.
sulfonmethane: Bkz. sulfanol.
sulfonyl: Tek değerli bir kök, S0 2 ; sülfonil.
sulfur: Kibrit, kauçuğun vulkanize edilmesi, kağıt, ba
rut, böcek öldürücü, sülfürik asit vb. yapımında kul
lanılan soluk sarı renkli, metal olmayan, kristalli kim
yasal bir element; kükürt; Simg. S; at.ağ. 32,06;
at.no.16; sulphur şeklinde de kullanılır.
sulfurate: 1) kükürte ait; kükürte benzeyen; kükürt
kapsayan. 2) kükürtle birleştirmek veya muamele et
mek.
sulfurator: Kükürt dumanı ile beyazlatmakta kullanı
lan bir cihaz; sülfüratör.
sulfur bacteria: Enerjisini kükürtlü bileşiklerin redük-
lenmesinden elde eden bakteriler; kükürt bakterileri.
sulfur content: Diz. Mot. yakıtlarda bulunan yüzde tü
ründen kükürt miktarı; yanma sırasında silindirde
S0 3 ve dolayısıyla H 2 S0 4 oluşturduğu için makine
parçaları için zararlı bir element olduğundan dizel
yakacaklarında kükürt oranı % 3'den fazla olmamalı
dır; sulfur percentage şeklinde de kullanılır.
sulfur dioxide: Sıv. Yük. kükürt dioksit; susuz sülfü-
roz asit; susuz süifüroz; sıvılaştırılmış, korozif, insan
sağlığı için zararlı, kendine has kokulu, renksiz, ba-
zan açık kahverengi, saydam, asid anidrit ailesin
den, nem emici ve dayanıklı bir sıvı ya da gaz;
30°C'de öz.ağ. 1,3556; k.n.;10,0°C; d.n.-75°C; suda
20°C'de % 10 oranında çözünür; viskozitesi belli de
ğil; gemilerde çevre sıcaklığı veya altında ve atmos
fer basıncı veya üzerindeki basınçlarda taşınır.
sulfureous: 1) kükürte ait; kükürt gibi; kükürt kapsa
yan. 2) yeşilimsi sarı.
sulfuret: 1) sülfür. 2) kükürt ile birleştirmek veya do
yurmak ya da işba haline getirmek.
sulfuric: Kükürte, özellikle altı değerli kükürte ait ve
ya bu kükürtten kapsayan; sülfürik.
sulfuric acid (% 70-% 100 cons.): Sıv. Yük. sülfürik
asit (% 70-% 100 konsantrasyonda); çok etkin, diğer
yüklerle reaksiyona giren, keskin kokulu veya koku
suz, renksiz veya kahverengi, yağ kıvamında, İnsan
sağlığı için zararlı, dayanıklı, kaynama noktasına
doğru ayrışarak boğucu asit dumanı ve kükürt triok-
sit veren bir sıvı asit; % 77 konsantrasyonu için
15°/15°C'de öz.ağ. 1,7 ve % 100 için 1,840;
k.n.108°-330°C; d.n, % 100 konsantrasyon için
10,49°C; suda tümü ile çözünür; Visk. % 77 için
20°C'de 14-15 cP ve % 100 için 28-29 cP, gemilerde
çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
sulfuric acid (fuming): Sıv, Yük. dumanlı sülfürik
asit; disülfürlk asit; oleum; pirosülfürik asit; çok pas-
landırıcı asit ve buhar; keskin ve nüfuz edici kokulu,
insan sağlığı için zararlı, ağır, yağ kıvamında, renk
535 s umm e r gas olin e
siz veya koyu kahverengi, nemli havalarda duman
oluşturan, inorganik, nem emen, dayanıklı sıvı veya
katı bir asit; Simg. H 2 S0 4 .S0 3 ; 15,5°C'de öz.ağ.
1,9-2,1; k.n. %2 3 S0 3 kons. için 135°C ve % 66
SO3 kons. için 60°C; d.n. % 45 S0 3 kons. için
35°C; suda tümü ile çözünür; 2l°C'de Visk. 1 pu-
vaz'ın altında, gemilerde, konsantrasyonlarına bağlı
olarak çevre sıcaklığı veya üzerinde ve atmosfer ba
sıncında taşınır.
sulfuric acid (spent): Sıv. Yük. sülfürik asit (etkisiz);
diğer yüklerle reaksiyona giren, korozif, nem emici,
kaynama noktasına kadar çok dayanıklı, bu nokta
dan sonra ayrışarak asit buharı ve kükürt trioksit ve
ren, insan sağlığı için zararlı, inorganik bir asit;
Simg.H 2 S0 4 , öz.ağ., k.n., d.n., suda çözünürlük ve
viskozite karışımın yapısına göre değişmektedir; ge
milerde çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşı
nır.
sulfurize: Kükürt ve kükürt bileşiği ile birleştirmek,
muamele etmek veya doyurmak.
sulfur (molten): Sıv. Yük. kükürt (erimiş); kendine
has kokulu, nem emmeyen, dayanıklı, gazları insan
sağlığı için zararlı, kehribar sarısı renkli bir sıvı veya
sarı-kahverengi bir katı; Simg.S; 130°C'de öz.ağ.
1,8 ve katı olduğu zaman 2,0; k.n. 444°C; d.n.
115°C (160°C'de tekrar viskoz olur); suda çözün
mez; gemilerde 138°-160°C (maks.200°C) sıcaklık
ve atmosfer basıncında taşınır.
sulfurous: 1) özellikle dört değerli kükürte ait veya
bu tür kükürt kapsayan .2) koku, renk vb. bakımın
dan yanan kükürt gibi; süifüroz; sulphurous şeklin
de de yazılır.
sulfurous acid: Sadece tuzları ve sulu çözeltileri bili
nen renksiz bir asit; süifüroz asit, H2 SO3 ; kimyasal
ayıraç, beyazlatıcı, ilâç vb. i olarak kullanılır.
sulfur percentage: Kükürt yüzdesi: Akaryakıtlar, özel
likle fuel oilier için söylenir.
sulfur trioxide (stabilized): Sıv. Yük. kükürt trioksit
(dengelenmiş); "Sulfan"; sülfürik anidrit; çok sayıda
yük ile tepkimeye girebilen, sıvı halinde iken ve bu
harları çok paslandırıcı, tahriş edici ve hoş olmayan
kokulu, nem emici, polimerleşmeye çok eğilimli, in
san sağlığı için zararlı sıvı veya kristalli bir asit anidri-
ti; Simg. SO3 ; 30°C'de öz.ağ. 1,88 ve 40°C'de 1,83;
k.n.44,8°C; d.n. 16,8°C; suda şiddetli bir tepkime ile
çözünür; 30°C'de viskozitesi 1,59 cP; gemilerde
0
30°-35 C'de ve hafifçe pozitif basınçta taşınır; sıcak
lık 27°C'ye düştüğünde, oldukça kısa bir süre içinde
polimerleşir.
sulpha: Bkz. sulfa.
sulphate: Bkz. sulfate.
sulphite: Bkz. sulfite.
sulphur dioxide: Bkz. sulfur dioxide.
sulphur (molten): Bkz. sulfur (molten).
sulphurous: Bkz. sulfurous.
sum: 1) toplam sonuç. 2) toplam. 3) birbirleriyle top
lanan sayılar. 4) aritmetik problemi. 5) ekleyerek ve
ya ilâve ederek toplamını saptamak.
summary: Özet
summer gasoline: Sıcak havalardaki yakıt sarfiyatını
azaltmak amacıyla, yaz aylarında kullanılmak ama
cıyla rafinerilerin ürettikleri düşük uçuculuktaki oto
mobil benzini; yaz benzini.
 sum p
sump: 1) sıvıların toplandıkları bir çukur ya da kuyu;
özellikle motorlarda sıcak yağlama yağının toplandı
ğı bir yer veya tank; sump tank şeklinde kullanılır. 2}
Maden, bir maden veya tünelin dibinde suyun top
landığı ve basıldığı bir çukur ya da havuz.
sump pump: Derin su pompası.
sump tank: Bkz. sump; Gem. Mak. dizel motorları ve
buhar türbinlerinde makineden gelen sıcak ve kirli
yağlama yağının toplandığı ve genel olarak makine
altında bulunan bir yağ deposu; samp tank.
sun: 1) Güneş sistemi için ışık, ısı ve enerji sağlayan,
Dünya ve diğer gezegenlerin çevresinde döndükleri
parlak gaz kütlesi; Güneş; Dünya*dan uzaklığı 149
637 000 km veya 93 000 000 mil; çapı yaklaşık 865
000 mil veya 1 391 785 km; kütlesi Dünya'dan 322
000 misli, hacmi 1 300 000 kere daha büyük ve yo
ğunluğu Dünya'nın dörtte biri kadardır. 2) bir güneş
sisteminin merkezi olan herhangi bir parlak gök cis
mi. 3) ısısı, parlaklığı, ihtişamı vb. bakımından Güne
şe benzeyen bir şey.
sunbeam: Güneş ışını.
sun compass: Manyetik kuzey veya güney kutuplar
yerine Güneş yönünü kullanan pusula; Güneş pusu
lası.
sun deck: Den. Güneş'te dinlenmek ve eğlenmek
için büyük yolcu gemilerinde bulunan üst güverte;
Güneş veya güneşlenme güvertesi.
sundial: Bir göstergenin gölgesinin durumu ile zama
nı gösteren saat; Güneş saati.
sun gear: Oto. ayna dişli.
sun dried: Güneşte kurutulmuş; Güneş tarafından ku
rutulmuş.
sunglass: 1) Güneş ışınlarını bir noktada toplayarak
• ısı üretmek için kullanılan dışbükey bir mercek; bü
yüteç; pertavsız. 2) gözün Güneş tarafından kamaştı
rılmasıni önlemek için özel merceklerle donatılmış
gözlük; Çoğ. Güneş gözlüğü.
sunk: Gömülmüş, batmış veya havşalı: Bazı vida ve
ya perçin türleri için söylenir.
sunken: 1) sıvıda batmış; özellikle bir su kütlesinin di
bine batmış: Batık gemi gibi. 2) çevreleyen madde
nin yüzeyinin altında olan: Batık kaya gibi.
sun lamp: 1) morötesi ışınları yayan lâmba veya am
pul; tedavilerde Güneş ışığı yerine kullanılır. 2) sine
ma stüdyolarında olduğu gibi, ışığı şiddetlendiren ve
yansıtan, parabolik aynalı bir lâmba.
sunless: Güneşsiz veya karanlık.
sunlight: Güneş ışığı.
sunlit: Güneş tarafından aydınlatılan.
sunray: Güneş ışını; Güneş ışığı ışını.
super-anthracite: Grafite benzeyen, nem oranı % 2-
% 13 olan sert bir kömür; süper antrasit.
supercharge: Mot. doğal emişli bir makineye göre,
bir emme strokunda (kursunda) silindire verilen ha
va miktarını çoğaltarak daha fazla yakıt yakma ve
makinenin gücünü % 50-% 60 ve bazan % 100 ora
nında yükseltme yöntemi; süperşarj; aşırı doldurma.
supercharged: Aşırı doldurmalı veya süperşarjlı (ma
kine, motor, kazan vb.).
supercharged boiler: Yanma ürünleri tarafından ça
lıştırılan bir gaz türbininin çevirdiği hava kompresörü
nün sağladığı basınçlı havanın börnerlere gönderildi
ği kazan; aşıri doldurmalı kazan; süperşarjlı kazan.
supercharged engine: Süperşarjlı veya aşırı doldur
536 superheate r
malı makine; Bkz. supercharge.
supercharger: Mot. özellikle dizel motorlarında silin
dirleri 1,5-6 bar basincindaki hava ile doldurmak için
kullanılan ve gaz türbini ile bir bloverden oluşan ci
haz; süperşarjer; aşırı doldurucu; Bkz. turbochar-
ger; motorların gücünü yükseltmek için kullanılır; de
vir sayıları 15 bin-37 500 rpm arasındadır.
supercharger drive: Süperşarjer veya aşırı dolduru
cunun çalışma tertibatı veya donanımı.
supercharging: Mot. aşıri doldurma; Bkz. superchar
ge.
supercharging ports: iki zamanlı dizel motorlarında
üst üste iki sıradan oluşan süpürme havası portları-
nın üst sırası; aşırı doldurma portları ya da pencere
leri; egzoz portları kapandıktan bir süre sonraya ka
dar silindire hava verilmesini sağlarlar.
super computer; Süper bilgisayar.
superconductivity: Karakteristik geçiş sıcaklığı altın
da tüm elektriksel direncini yitiren ve mükemmel bir
iletken olan bazı metallerin özelliği; süper iletkenlik.
superconductor: Üstün ısıl ve elektriksel iletkenlik
gösteren metal, alaşım veya madde; süper iletken.
supercool: Bir sıvıyı katılaştırmaksızın donma noktası
nın altına kadar soğutmak; Bkz. supercooling.
supercooled: Katılaşmaksızın donma noktasının altı
na kadar soğutulmuş.
supercooled water: Bulutlarda görülen, donma nok
tasının 2,7°C (5°F) altına kadar soğutulmuş su parti-
külleri veya tanecikleri.
supercritical: 1) üreme sabitesi 1'den yüksek olan ve
dolayısıyla tepkime hızı artan (reaktör); kritik üstü
(reaktör). 2) Bkz. supercritical boiler.
supercritical boiler: Basıncı 224 bar ve sıcaklığı
374°C olan kritik noktanın üzerinde çalışmak üzere
dizayn edilen kazan; süper kritik kazan; bu kazanda
su, sıvı ısısı almaksızın buharlaşır.
supercritical plant: Süperkritik buhar tesisi; Bkz. su
percritical boiler.
superficial: 1) yüzeye ait; yüzeyde olan; yüzeysel. 2)
kare.
superficies: Yüzey; dış alan.
super fine file: Çok ince eğe; kıl eğe.
superfuse: 1) bir şeyin üstüne akmak veya akıtmak.
2) Kimy. supercool.
superheat: 1) aşırı ısıtmak. 2) buharlaşmaksızın (bir
sıvıyı) kaynama noktasının üzerine kadar ısıtmak. 3)
doyma noktasının ötesine kadar ısıtmak (su ile tema
sı olmayan buharı).
superheated: Üst ısıtılmış veya kızdırılmış (su buha
rı).
superheated steam: Kendisini üreten su ile temas et
meksizin, sabit basınçta kaynama noktasının üzerin
deki bir sıcaklığa kadar ısıtılan ve yapısında su parti-
külleri bulunmayan su buharı; kızgın buhar; üst ısıtıl
mış buhar.
superheated vapor: Kızgın buhar; Bkz. superheated
steam.
superheater: Doymuş buharı (yanma ürünleri ile ısıta
rak) kızgın buhara çeviren borulu bir ısıtıcı; super-
hiyter; süperhiter; üst ısıtıcı; kızdırıcı.
superheater, convection type: Üzerinden geçen
ocak gazları ya da yanma ürünlerinin radyasyonu
ile içindeki buhar kızdırılan üst ısıtıcı; konvesiyon sü-
perhiyteri.
s up er h ea t e r f u r n ac e
superheater furnace: Süperhiyter veya üst ısıtıcısı ay
rı tayraplı kazanlarda, süperhiyter boruları ile kaplı
ocak duvarı; süperhiyter ocağı veya külhanı.
superheater header: Buh, Kaza. genel olarak 32 mm
çapında ve U şeklinde olan süperhiyter (üst ısıtıcı)
borularının bağlandığı, biri giriş ve diğeri çikş için
kullanılan, kare prizma şeklindeki kaplardan herhan
gi biri; üst ısıtıcı hederi.
superheating: Üst ısıtma veya kızdırma (buhar vb.
ini).
superheating degree: Doymuş buhar veya yaş buha
rın kızgınlık derecesi; kızgın buhar ile doymuş buhar
(aynı basınçta) arasındaki ısı farkı.
superheater, interdeck: Kazan su borularının araları
na yerleştirilerek ocağa yaklaştırılan üst ısıticı.
superheater, radiant: Alev ya da kızgın ateş tuğlala
rından ısı almak amacıyla kazan ocağı tabanına yer
leştirilen üst ısıtıcı; radyan süperhiyter.
superheater, reheater: Buhar türbinlerinden alınan
sıcaklığı azalmış ve yaş buhar konumuna gelmiş ya
da yaklaşmış buharın tekrar kızdırilması için kullanı
lan üst ısıtıcı; yeniden ısıtıcı süperhiyter; Gem. Ma/c
rihiyter süperhiyter.
superheater, separately fired: Ayrı bir ocağı ve ken
dine ait börnerleri bulunan bir üst ısıtıcı; ayrı fayraplı
süperhiyter.
superheater, top-side: Ocak ile baca arasında gaz
yolu, özellikle su borularının üzerine yerleştirilen üst
ısıtıcı veya süperhiyter; waste heat superheater adı
da verilir.
superheater, waste heat: Bkz, superheater, top-si
de.
super high frequency: 300 MHz ile 3000 MHz değer
leri arasındaki alanda bulunan frekans; 1 cm-10 cm'-
lik dalga boyuna uyar; süper yüksek frekans; S.H.F.
kısaltması ile belirtilir.
superior: 1) büyük bir yüksekliğe sahip olan; daha
yüksek. 2) bir şekil veya sayıdan sonra yukarıya ya
2 x
zılan; üs; n -y eşitliğinde 2 ve x gibi. 3) değer, nite
lik, miktar, güç vb. daha büyük. 4) ortalamanın çok
üzerinde. 5) Astr. a) Güneşe, Dünyanın olduğundan
daha uzak: Gezegenler için söylenir, b) Dünyaya,
Güneşin olduğundan daha uzağı belirtir.
supernatant: Yüzeyde yüzen.
supernatant fluid: Bir kapta birikinti veya çöküntüle
rin üzerinde duran sıvı; yüzeyde yüzen sıvı.
superphosphate: Bir asit fosfatı, özellikle kalsiyum
sülfat ve monokalsiyum fosfat CaH 4 (P0 4 )2 karışımı;
süperfosfat; sülfürik asitle kemik, fosfat kayaları vb.
muamele edilerek yapılır ve gübre olarak kullanılır.
superphysical: Bilinen fizik kanunları ile tanımlana-
mayan, (izah edilemeyen veya açıklanamayan).
superpose: Geom. tüm parçalarını (bir şeklin) diğer
bir şekil üzerine, üst üste gelecek şekilde çakıştır
mak (yapmak).
superposed turbines: Yüksek basınçlı, kondenser-
siz, düşük güçlü türbinlere egzoz eden, yüksek ba
sınçlı kondensersiz türbinler; topping turbines şek
linde de kullanılırlar.
superpower: 1) dağıtma verimini yükseltmek için,
elektrik sistemlerini tek bir ana elektrik sistemine
bağlayarak elde edilen elektriksel güç; süper güç.
superpressure plant: Bkz. supercritical plant.
supersaturate: Normalde mümkün olandan daha faz
537 s uppo r t a bl e
la bir çözelti kapsamaya neden olmak; aşırı doy
mak; verilen bir sıcaklıkta normal noktanın ötesinde
doymak veya meşbu olmak.
super saturated: Bkz. supercooled.
supersaturation: Aşırı doyma veya aşırı doyurulmuş
(olan).
superscript: Yukarıya yazılan: cebirsel üste olduğu
gibi, bir diğerinin üst kenarına yazılan (konulan) sa
yı, simge vb.; üst; eksponent.
supersensitive: Anormal derecede hassas veya du
yarlı; süper duyarlı.
supersonic: 1) insan kulağının duyabileceğinden
(2000 çevrim/saniye) daha yüksek frekanslı titreşim
veya dalgalara ait veya onları belirten; süpersorıik.
2) ses hızından daha yüksek hıza ait veya onu belir
ten (saniyede yaklaşık 340 m'den daha yüksek hıza
alt); sesten hızlı.
supersonic plane: Ses hızından daha yüksek hiza sa
hip olan uçak; süpersonik uçak.
supersonics: Süpersonik olayları inceleyen bilim da
lı; süpersonik bilimi.
supersonic speed: Sesin, yaklaşık olarak 738 mil/sa
at (340 m/s) olan hızından daha yüksek hız; süper
sonik hız; ses üstü hız.
supersonic waves: Duyulabilir sınır üzerindeki fre
kansta kısa dalgalar; sesüstü dalgalar.
superstructure: 1) diğerinin üstünde inşa edilen ya
pı. 2) bir binanın temeli üzerindeki bir parçası. 3) bir
gemi, özellikle harp gemisinin ana güvertesi üzerin
deki kısım; üst yapı; süper strüktür. 4) bir demiryolu
nun ray ve traversleri.
supervisor: 1) gözetici, a) Bilgisay. yönetici program.
supervoltage: X-ışın tüplerinde kullanılan 500-2000
kV'luk yüksek gerilim; süper voltaj; süper gerilim.
supplement: 1) Geom. verilen bir açı veya yay'a,
180° ya da yarım daire yapmak için ilâve edilmesi
gereken miktar (açı veya yay); bütünleyici açı veya
yay. 2) eklenen ya da ilâve edilen bir şey; özellikle
bir eksiği tamamlamak için eklenen şey.
supplemental: Bkz. supplementary.
supplementary: 1) eksik olanı sağlayan; tamamlayı
cı; bütünleyici; eklenen. 2) ilâve edilenle 180°'ye
eşit olan; Yaylar ve açılar için söylenir.
supplier: Sağlayan kişi ya da acente.
supply: 1) vermek; donatmak; teçhiz etmek; sağla
mak; tedarik etmek. 2) dengelemek; telâfi etmek. 3)
gereksinimlerini karşılamak; gereksinimi olanla do
natmak, teçhiz etmek; ihtiyacı olanı sağlamak. 4)
teçhiz etme işi. 5) kullanıma hazır miktar veya nice
lik; stok. 6) verilen fiyata satılmak için uygun mal
miktarı. 7) Çoğ. bir orduyu donatmak için malzeme,
erzak vb. i.
supply pump: Diz. Mot. yakıt püskürtme pompaları
nın alıcı taraflarında minimum 1,5 barlık pozitif bir
basınç sağlayan, genellikle dişli türden bir pompa;
besleme pompası; Bkz. booster pump.
support: 1) ağırlığını taşımak; düşme, kayma veya
batmaktan korumak; düzgün olarak muhafaza et
mek. 2) taşımak; dayanmak; destek olmak; taham
mül etmek. 3) destek olan kimse ya da şey. 4) des
tekleme veya desteklenmiş olan. 5) bir destek yardı
mıyla.
supportable: Desteklenebilir; dayanabilir; tahammül
edebilir.
support spring
support spring: Gem. Mak. ana kondenserlerin taşın
masını sağlayan yay; taşıma yayı.
suppress: Bir hareket veya işlemin başlaması ve sü
rekliliğine engel olmak: a) platinlere paralel bağlı
meksefe, devre açıldığı zaman onlardaki kıvılcıma
engel olur gibi. b) bir elektrik motoruna bağlanan
bir meksefe radyo alıcılarındaki parazite engel olur.
suppressant: Saklayıcı; gizli tutucu; durdurucu; kesi
ci.
suppressor: Oto. radyoları buji arklarının seslerinden
koruyan bir kondensatör; tutucu veya yokedici rad
yo meksefesi.
suppressor grid: Yaklaşık olarak katot ile aynı nega
tif potansiyele sahip ve anottan gelen ikincil emisyo
nun diğer elektrotlara erişmesine engel olacak şekil
de anottan sonraya yerleştirilen bir ızgara veya grit.
supramolecular: Birden fazla molekülden oluşan;
çok moleküllü.
surcease: Stop etmek; durmak; sona ermek; bitmek;
kesilmek.
surcharge: 1) aşırı doldurmak. 2) aşırı yüklemek. 3)
normal kapasitenin ötesinde veya aşırı doldurmak.
4a) alışılmış yüke eklenen ek miktar, b) aşırı yük. 5)
aşırı yük vb.
surd: 1) Mate. rasyonel bir sayı ile ifade edilemeyen,
irrasyonel: Sayı veya nicelik için söylenir. 2) Mate, ir
rasyonel sayı ya da nicelik: .J5 gibi.
surface: 1a) bir cismin dış yuzü. b) bir katının yüzey
lerinden herhangi biri. 2) Geom, boyu ve eni olan,
fakat kalınlığı olmayan; yüzey. 3) Hava. bir uçağın
kanat, dümen vb. i. 4) yüzeye ait; yüzeyde olmak.
5) yüzeysel; sathî; yüzeye yakın. 6) belirli türden bir
yüzey vermek; özellikle düzgün yapmak. 7) su yüze
yine (bir denizaltıyı) çıkarmak. 8) bir madende oldu
ğu gibi, yüzeyde veya yüzeye yakın çalışmak. 9) su
yüzeyine yükselmek.
surface-active agent: Yüzey gerilimini değiştirebilen
bir madde; örneğin köpürücü maddeler, deterjanlar
dan vb. herhangi biri.
surface balance: Yüzey basıncı ve sudaki tek mole
küllü katmanların yüzey alanlarını ölçmek için kulla
nılan bir alet; yüzey terazisi.
surface blow: Kazan suyu yüzeyindeki maddeleri, kö
pük veya yağlama yağlarını giderme işlemi; yüzey
blofu; brayn.
surface blow valve: Alev borulu kazanlarda su üzerin
de yüzen, sudan hafif katı maddeler ve köpüğün, kö
pük kepçesi yardımıyla kazan dışına alınmasını sağ
layan valf; yüzey blöf valfı; Gem. Mak. brayn valfı.
surface condenser: Mak. boruların içinden deniz su
yu ile (soğutucu su), borularının dışında bulunan su
buharının soğutularak yoğuşturulduğu kondenser;
borulu kondenser; Gem. Mak. sörfeys kondenser.
surface cooler: Mak. yağlama yağı, soğutma suyu
vb. ini soğutmak için kullanılan boruiu soğutucu;
sörfeys kuler; borulu soğutucu.
surface hardening: Çelik malzeme parçalarının, şaft
ya da miller vb. inin çalışma yüzeylerinin türlü yön
temler, örneğin sementit, karbonlaştırma, nitrasyon
(nitrikleme), endüksiyon, siyanür vb. ile sertleştiril-
mesi; yüzey sertleştirme.
surface heater: Borularının içinden ısıtılacak su, yağ,
yakıt vb. i geçirilen, borularının dışında ise ısıtıcı eg
zoz buharı veya taze buhar bulunan ısıtıcı; borulu ısı
538 surveyor
tıcı; sörfeys hiyter.
surface ignition engine: Kızdırılmış bir yüzey yardı
mıyla yanma sağlayan makine; kızma kafalı makine;
Bkz. hot bulb engine.
surface plate: Yapım sırasında, standart düz yüzey
olarak kullanılan, çelik bir saç; alıştırma pleyti.
surface tension: Yüzey gerilimi; mümkün olan en kü
çük alanı (yüzeyi) işgal etmek için, yüzeye yakın
dengelenmiş moleküler yapışık kuvvetlerin neden ol
duğu, sıvı yüzeyinin eğilimi; sıvı yüzeyinin 1 cm'si
boyunca (din olarak) etkiyen kuvvet.
surface waves: 1) iki sıvı fazını ayıran serbest yüzey
deki bozucu dalgalar; yüzey dalgaları. 2) Dünya yü
zeyine paralel olarak hareket eden bir elektromanye
tik dalga bileşeni; yer dalgaları; yüzey dalgaları.
surface welding: Aşınmış yüzeyleri, örneğin egzoz
supaplarının yüzey ve yuvalarının, supap geçmeleri
ni doldurmak için kullanılan bir kaynak türü; yüzey
kaynağı.
surge: 1) yük altındaki bir motorun devir sayısının
azalıp tekrar yükselmesi. 2) bir devrede aşırı elektrik
akımı. 3) Den. ırgat ya da bocurgatta halatın kaydığı
içbükey kısım. 4) ani olarak yükselmek: Elektrik
akım için söylenir.
surge pressure: Basınç dalgalanması veya azalıp
yükselmesi; sıvı taşıyan boru devrelerinde akış hızın
daki değişimler nedeniyle oluşur.
surge tank: 1) Diz. Mot. genişleme tankı; imlâ tankı;
Bkz. expansion tank. 2) yarı kapalı veya yarı açık
besi (fid) suyu devrelerinde kullanılan ve yüksek bir
yere yerleştirilen tank; Gem. Mak. sörç tank.
surging: Devir sayısı azalıp çoğalan veya dalgalanan;
Diz. Mot, süperşarjer gaz türbininin öksürmesi veya
haykırması ya da ses yapması.
surplus: 1) gerekenden fazla veya yüksek miktar; ka
lan (artan) miktar; aşırı; ekstra; gereksinim fazlası;
artık.
survey: 1) özel bir amaç için muayene etmek; dikkat
le incelemek, denetlemek veya düşünmek; ayrıntıla
rı ile gözden geçirmek. 2) ticaret gemilerinin tekne,
teçhizat, makine vb. bakımlarından görerek denetle
mek, muayene etmek veya ölçmek. 3) geometri ve
trigonometri ilkelerine göre hatları ve açılarının ölçü
mü ile (bir arazi parçasının) yerini, şeklini ve sınırları
nı saptamak. 4) survey; ekspertiz. 5) genel görünüş.
6) haritası çıkarılmış bir arazi (alan). 7) bunun plânı
veya yazılı açıklaması.
survey, annual boiler: Yıllık kazan sürveyi.
survey, drydocking: Kuru havuz sürveyi.
surveying: 1) survey veya ekspetriz işi. 2) arazi yüze
yini ölçme, harita, yapma bilimi veya mesleği.
survey instrument: Değişik fiziksel koşullarda radyas
yon araştırmak ve ölçmek için kullanılan bir cihaz;
araştırma cihazı.
survey, intermediate: Çoğu kez iki yılda bir yapılan
survey; ara sürveyi.
survey, periodical: Bkz. periodical survey.
survey, special: Bkz. special survey.
surveyor: 1) arazi (yüzeyini) ölçen kişi. 2) gemilerin
tekne, makine, teçhizat vb. ini denetleyen kişi; surve
yor; uzman: Makine sürveyörü ya da uzmanı gibi. 2)
ithal edilen ticarî eşyanın miktarı ve değerini araştı
ran uzman veya enspektör, özellikle gümrük yetkili-
s u rve yors hi p
surveyorship: Uzmanlık; sürveyörlük.
surveyor's level: Üç ayak üzerine donatılmış döner
bir teleskop; eşdeğer yükseklikteki noktaları bulmak
için mesahacılar tarafından kullanılır; ölçü terazisi; öl
çü nivo'su.
susceptibility: 1) bir maddede mıknatıslanmanın,
mıknatıslama kuvvetine oranı. 2) bir yalıtkanda pola
rizasyonun, bundan sorumlu elektrik şiddetine ora
nı. 3) bir hastalığa bağışıklık yokluğu.
suspend: 1) serbest hareketine müsaade edecek şekil
de bir taşıyıcı ile yukarıya asmak. 2) havadaki toz gi
bi, bağlı olmaksızın tutmak; askıda tutmak. 3) geçici
olarak durdurmak.
suspension: 1) bir şeyi asmak için kullanılan taşıyıcı
cihaz. 2) bir taşıt aracını taşıyan ve akslarının üzerin
de bulunan yaylar vb. sistemi; amortisör tertibatı. 3)
bir duvar saati içindeki sarkaç veya pandülü taşıma
işi. 4) Kimy. parçacık veya partikülieri bir sıvı içine
yayılan veya sıvı içinde askıda olan, fakat çözünme
yen bir katının durumu, 6) bu durumdaki bir madde.
7) bir makinenin elemanı tarafından askıda tutulan
ya da asılan bir cihaz ya da mekanizma.
suspension bridge: Zincir veya kablolar tarafından
taşınan köprü; asma köprü.
suspension rod: Bkz. drag rods, drag links.
swage: 1) metalleri bükmek veya onlara şekil vermek
için kullanılan bir tür alet. 2) çekiçle vurarak metalle
re şekil vermek, baskı yapmak için kullanılan bir ka-
lıp veya ıstampa. 3) kalıp kullanmak. 4) bir kalıpla
şekil vermek, bükmek vb.
swage block: Çekiçleyerek cıvata başı vb. i yapımı
için oyuklar ve delikler yapılmış metal bir blok (ka
lıp).
swage bulkhead: Den. serbest yüzey etkisini azalt
mak için kullanılan, çoğu zaman delikli, boyuna böl
me perdesi.
swage plate: 1) su borulu kazanların buhar dramı
içinde bulunan ve kazan su seviyesinin, geminin yal
palarından fazlaca etkilenmemesini sağlayan perde;
yalpa perdesi; çalkantı perdesi ya da bafılı. 2) gemi
nin hareketi sonucu sıvıların dalgalanmasını önle
mek için tankların alt kısımlarına donatılan metai lev
halar.
swamp: içine su doldurarak (bir gemiyi) batırmak.
sway: 1) Den. bir direk gibi, yerine kaldırmak veya hi-
sa etmek. 2) Den. yandan yana, baştan kıça doğru
sallanmak veya hareket etmek; yalpa veya başkıç
yapmak; dalgalanmak; salınım yapmak. 3) bir tarafa
eğilmek veya meyletmek. 4) bir tarafa eğilmek veya
meyletmeye neden olmak.
sweat: 1) kolayca eriyebilir maddesini ayırmak için
(bir metali) ısıtmak. 2a) eriyinceye dek (bir lehimi)
ısıtmak, b) ısıtma île (metai parçaları) temas nokta
sında birleştirmek. 3) terlemek. 4) ter damlacıkları.
sweep: 1) Fiz. ısıl dengede çökme eğilimi gösteren
bir madde ile tersinir olmayan işlem. 2) ısıl dengeye
doğru olan eğilim. 3) bir cismin açısal hareketinin
uzantısı.
sweet: 1a) şeker tadında olan. b) bazı şekillerde şe
ker kapsayan. 2a) tuzlu ya da tuzlanmış olmayan:
Tatlı su gibi. 3) ekşimiş veya çürümüş olmayan; ta
ze. 4) Kimy. aşırı asit, kükürt vb. i bulunmayan. 5)
tatlı olma niteliği; tatlılık. 6) tatlı olan bir şey.
sweet oil: Bkz. olive oil.
539 switch oil
sweet spirit of niter: Nitröz eterin (C 2 H 5 N0 2 )
deki bir çözeltisi; terlemeyi redükleyici,teskin edici
alkol
vb. i ilâç olarak kullanılır.
swell: 1) içindeki basınç nedeniyle hacmi büyütmek
veya daha büyük olmak; şişmek; genişlemek. 2)
Buh. Kaza. buhar üretme borusu ve domunda (dra
mında) üretilen buhar küreciklerinin sayı ve ölçüle-
rindeki artma nedeniyle kazanın fayrap (su) seviye
sindeki yükselme.
swelling: Belirli sıvılara temas eden bir katının geniş
lemesi; örneğin benzine temas eden lâstiğin veya
kauçuğun genişlemesi (şişmesi).
swept volume: Bkz. stroke volume.
S.W.G.: Bkz. Standard wire gauge.
swift: 1) büyük bir hızla hareket eden; hızlı; çabuk. 2)
yün veya pamuk tarama makinesinin silindiri,
swing: 1) salınım yapmak. 2) bir menteşe veya fırdön
düde olduğu gibi, dönmek. 3) asmak; asılmak. 4)
salınarak ileri geri hareket etmek (gitmek). 5) salı
nım hareketi ile (silâh, araç vb. gibi) hareket etmek
veya dalgalanmak; salınım hareketi ile kaldırmak ve
ya yükseltmek. 6) salınım işi veya işlemi. 7) salınım
yapan bir şeyin oluşturduğu yay veya yayın boyu.
swing bridge: Yüksek gemilerin vb. geçmesine izin
veren, yatay düzlemde geriye kayarak açılabilen bir
köprü.
swing-check valve: Bir yöne doğru açılan ve akıma
müsaade eden valf; salınımlı çek valf; çalpara valf.
swirl: 1) salınım veya girdap hareketiyle hareket et
mek; edi Bkz. eddy ya da girdap. 2) girdaba neden
olmak. 3) girdap hareketi; dönme. 4) girdap hareke
ti yapan bir şey; helezonî; sarmal.
swirl chamber: Orta ve yüksek devirli dizel motorların
da kullanılan ve piston tarafından sıkıştırılan havaya
girdap hareketi sağlayan, silindir kapağı veya silindir
lerin yan tarafında bulunan bir hücre; girdap hücre
si; Bkz. turbulence chamber.
switch: 1) bir elektrik devresini açmak, kapamak ve
ya başka bir yöne çevirmek için kullanılan bir cihaz;
sviç; anahtar; şalter. 2) bir treni bir raydan diğerine
geçiren, hareketli demiryolu kısmı; makas; demiryo
lu makası. 3) bir sviç, anahtar ya da şalterin durumu
nu değiştirme işi veya işlemi. 4) değiştirme; döndür
me (çevirme). 5) değiştirmek; aktarmak; başka yö
ne çevirmek. 6a) bağlamak, ayırmak veya başka yö
ne çevirmek için (bir elektrik devresinin şalterini) ça
lıştırmak, b) bu şekilde (bir ışık veya cihazı) devreye
sokmak veya devreden çıkarmak. 7) bir treni bir hat
tan (makas ile) diğerine geçirmek.
switchboard: 1) elektrik devreleri, jeneratör vb. (eri
nin çalışmalarını denetlemek, elektriksel gücü gemi
nin veya tesisin her tarafına dağıtmak için kullanılan
ve üzerinde ampermetre, voltmetre, vatmetre, fre-
kansmetre vb. gibi kontrol cihazları bulunan bir pa
nel ya da tablo; dağıtım tablosu; tevzi tablosu;
swbd. kısaltması ile belirtilir. 2) telefon santralı. 3)
Bilgisay. anahtarlama paneli.
switch box: Çoğu zaman bir duvar veya panele yer
leştirilmiş şalter (anahtar) veya şalterler kapsayan
bir kulu; şalter kutusu.
switching: Anahtarlama.
switch off: Elekt. anahtarı veya şalteri ya da devreyi
açmak.
switch oil: Yağlı şalterler ve hava soğutmalı transfor-
 switc h o n 540 sy n t h esi s

matörlerde, hızlı ısı transferi sağlamak ve şalterlerde

synchronism: Aynı anda vukubulma, oluşma, meyda
kıvılcımı azaltmak için kullanılan çok ince, dikkatle
na gelme gerçeği veya durumu; aynı anda oluşma;
damıtılmış, asitsiz, mineral bir yağ, şalter yağı; trans
senkronize olma.
formatör yağı.
synchronistic: Bkz. synchronous.
switch on : Elekt. anahtar veya şalteri kapamak ve
synchronization: Aynı anda oluşma veya vukubul
devre oluşturmak.
ma.
switchyard: Makas sistemleri yardımıyla vagonların
synchronize: 1) aynı zamanda veya miktarda hare
bir demiryolundan diğerine geçirildikleri yer.
ket etmek veya vukubulmak; senkronize olmak. 2)
swivel: 1) serbest dönmeye müsaade eden bir parça
miktar ve hızında mutabakata neden olmak; senkro
ya da bağlantı; özellikle zincir baklaları arasına konu
nize etmek için (saat vb.) ayarlamak. 3) aynı tarih
larak burulmayı önleyen parça; fırdöndü. 2) bir fır
veya periyotta kararlaştırmak. 4) Sine. filmdeki hare
döndü üzerinde dönmeye neden olmak. 3} bir fır
ketlerle, sesi birbirine ayarlamak.
döndü ile donatmak, bağlamak veya taşımak (des
synchronized: Diğer bir mekanizma ile senkronize
teklemek) .
edilmiş bir başka mekanizma; senkronize edilmiş.
syenite: Feldispat, hornblend ve bazı silikatlar kapsa
synchronized shiftins: Bkz. synchromesh.
yan gri renkli bîr tür volkanik kaya; siyenit.
synchronizer: Bkz. synchromesh.
syenitic: Siyenite ait veya ona benzeyen.
synchranograph: Otomatik telgraf.
sylvanite: Altın ve gümüşün gri renkli, kristalli teilüri-
synchronoscope: Bkz. synchroscope.
di; AgAuTe2, silvanit; pirit ile birlikte bulunan altın
synchronous: 1) aynı periyota sahip olan. 2) aynı pe
kaynağı.
riyot ve faza sahip olan; zaman uyumlu.
sylvin (sylvine): Bkz. sylvite,
synchronous condenser: Sistemin güç faktörünü
sylvite: Kristalli kütleler halinde bulunan ve gübre ola
(Cosıp) değiştirmek için kullanılan, mekanik yüksüz
rak kullanılan doğal potasyum klorür, KCI.
çalışan bir senkron faz değiştiricisi; senkron konden-
symbol: 1) bir element veya elementin bir atomunu
satör; senkron kapasitör.
belirten kısaltma; simge, örneğin C = karbon, Fe =
synchronous converter: Alternatif akımı doğru akı
demir, Na = sodyum, Au = altın gibi. 2) değer, du
ma çeviren ya da bunun tersini yapan döner hare
rum, yön vb. ini belirten işaret; sembol.
ketli bir değiştirici; senkron konvertör; senkron değiş
symmetric: Bkz. symmetrical.
tirici.
symmetrical: 1) merkezinden geçen bir düzlem ile iki
synchronous generator: Mekanik enerjiyi elektrik
eşit parçaya bölünebilen; simetrik. 2) Kimy. yapısal
enerjisine dönüştüren bir alternatif akım makinesi;
formüllerde atomların tekrarlanan örnek göstermesi.
senkron jeneratör; senkron AC üreteci.
3) Mate, geçerliliğini etkiîemeksizin terimleri değişe
synchronous machine: Normal çalışma hızı, sağla
bilen eşitlik, ilişki vb. ini belirten.
nan akımın frekansı ile tam olarak orantılı olan alter
symmetrically: Simetrik bir tarzda veya şekilde.
natif akım motoru, jeneratörü veya konvertörü; senk
symmetrize: Simetrik yapmak.
ron makine.
symmetry: Bölen bir doğru veya düzlemin her bir ta
synchronous motor. Hızı, kendisini çalıştıran alterna
rafındaki parçaların benzerliği, simetri; simetrik olma
tif akımın frekansının tam katsayısı oian bir elektrik
durumu.
motoru; senkron motor.
symmetry number: Bir cisim ya da atomlar grubu
synchronous speed: Bir alternatif akım makinesinin,
nun farkiı simetri düzlemlerinin sayısı.
sağlanan akımın frekansı tarafından saptanan sabit
symmetry, plane of: Bir cismi, birbirinin tıpatıp ben
hızı; senkron hız.
zeri iki parçaya bölen düzlem; simetri düzlemi.
synchroscope: 1) iki veya daha fazla sayıdaki uçak
sympathetic: Fiz. titreşen komşu bir kütleden veya
motoru arasındaki senkron farkını gösteren ya da be
gövdeden iletilen titreşim ile sebep olunan.
lirten bir cihaz. 2) bir alternatif akım veya elektrik tit
sympathetic ink: Görünmez mürekkep.
reşimi arasındaki faz farkını denemek için kullanılan
sympathy: Fiz. titreştiği zaman diğeri veya diğerleri tit
bir osiloğraf; senkroskop.
reşim yapacak tabiatta olan kütleler arasındaki ilişki
synchrotron: Yüklü partikül veya parçacıkların, özel
veya harmoni.
likle elektronların hızlarını çoğaltmak için kullanılan
sympton: 1) Tıp. bir hastalığı tanıda yardımcı olan
bir tür siklotron; senkrotron.
herhangi bir durum; belirti; sempton. 2) bir makine
synchrotron radiation: 1) bir senkrotron içinde kuv
deki arızanın tanınmasına yardımcı olan belirti.
vetli manyetik alanda hareket eden, ışık ve morötesi
synchro: Uzaktan kontrol veya rimot kontrol için
radyasyonu yayan yüksek enerjili elektronlar; senk
elektriksel bir sistem; senkro.
rotron radyasyon. 2) radyo galaksilerdeki, yıldızlara-
synchro-cyclotron: Elektrik alanının frekansının yük
rası gaz bulutlarından radyo frekanslı radyasyon ya
sek frekanstan alçak frekansa sürekli değiştiği bir tür
yılması.
siklotron; daha yüksek enerjili partiküller üretir.
synclastic: Mate., Fiz. verilen herhangi bir noktada
synchromesh: 1) motorlu taşıtlarda, vites dişlilerinin
tüm yönlerde aynı eğriliğe sahip olan: Bir kürenin
kolayca geçmesini sağlayan vites tertibatı; senkro-
yüzeyi için söylenir.
meş. 2) senkromeş dişli sistemi. 3) böyle bir sistem
synoptical chart: Verilen bir zamanda bir bölgenin
de herhangi bir dişli.
meteorolojik durumunu gösteren harita; hava harita
synchromesh transmission: Oto. senkromeşli şanzı-
sı; sinoptik harita.
man.
synthesis: 1) bir bütünü elde etmek için parçalar ve
synchronal: Bkz. synchronous.
ya elemanları bir araya getirme; sentez. 2) bir araya
synchronic: Bkz. synchronous.
getirilen parça veya elementlerden oluşan bütün. 3)
synthesi s ga s 541 system , stabl e

iki veya daha çok basit bileşik, element veya kökün

de zeolît kendi sodyumunu suyun kalsiyum ve mag
birleştirilmesi ile karmaşık ya da kompleks bir bileşik
nezyumu ile değiştirerek suda sadece kısır oluştur
oluşumu; bireşim.
mayan sodyum tuzu çözeltisi bırakır; yapay zeolit;
synthesis gas: 700°C'de nike! bir katalizörün metan
sentetik zeolit; sülfona divinii benzen.
ve su buharı geçirildiği zaman oluşan karbon mo-
synthetize: Sentez, yöntemi ite oluşturmak; sentez ile
noksit ve hidrojen karışımı; sentez gazı.
birleştirmek.
synthesis!: Yöntemleri izleyerek sentez kullanan kişi;
syntonic: Rady. rezonansa ait; rezonans ile ilişkili.
sentezci.
syntonize: Rezonansta birbirleri ile (radyo verici veya
synthesize: 1) sentez ile bir bütünü oluşturmak. 2)
alıcısını) ayar etmek veya ayarlamak
ayrı parçaları biraraya getirerek oluşturmak. 3) ya
syntony: Rady. rezonans.
pay ya da sentetik olarak muamele etmek.
syphon: Bkz. siphon.
synthesizer: Bireştirici.
syringe: 1) yaralari yıkamak, vücuda veya aşırı ısın
synthetic: 1) senteze ait; sentez kullanma; karşıtı ana
mış bir pistona soğulma amacıyla sıvı enjekte etmek
litik. 2) sentezle üretilmiş; özellikle doğa! kökeni yeri
için kullanılan bir cihaz; şırınga. 2) bir şınnga kulla
ne kimyasal sentezle üretilmiş. 3) yapay; gerçek ve
narak temizlemek veya şınnga etmek.
ya hakiki olmayan; suni; yapay. 4) sentetik bir şey;
sys.: Bkz. system.
kimyasal sentez ile üretilen bir madde.
system: 1) organik bir bütün veya bileşik oluşturmak
synthetical: Bkz. synthetic.
için birleştirilmiş şeylerin düzeni veya takımı: Güneş
synthetic alcohol: Su gazı, kömür ve diğer kaynaklar
sistemi, sulama sistemi vb. i gibi. 2) Dünya veya ev
dan elde edilen veya üretilen alkol; sentetik (yapay)
ren. 3) sınıflandırma yöntemi veya tasarımı. 4) bir şe
alkol.
yi yapmanın usulüne uygun veya kurallı, sıralı yolu;
synthetically: Sentetik bir şekilde; sentez yoluyla.
sıra; yöntem; metot; nizam; intizam. 5) Kimy. denge
synthetic grease: Diester gresleri, silikon gresleri, po-
de veya dengeye yaklaşan maddelerin bir grubu: iki
lialkilen glikol gresleri vb. î gibi sentetik veya yapay
bileşenli sistem, binari sistem gibi.
greslerden herhangi biri; sentetik gres.
systematic: 1) bir sistem oluşturma. 2) bir sisteme
synthetic lubricant: Bkz. synthetic oil.
göre. 3) bir sistem, yöntem veya plâna göre yapıl
syntiıetic oils: Organik sıvılardan sentez yolu ile elde
mış veya düzenlenmiş; kurallı; sıralı; sistematik. 4)
edilen, petrol kökenli yağların dışında kalan ve yağ
kullanılan yöntem ile belirtilen; muntazam; düzenli;
lama özelliği olan organofosfor bileşikleri, polialkilen
metodlk.
glikol ve türevleri, silikon polimerleri, monobazik es
systematical: Bkz systematic.
terler vb. i çok sayıda maddeler; yapay yağlama yağ
systematically: Sistemli bir şekilde; bir sisteme göre.
lan.
systematic error: Sistematik hata.
synthetic pig: Eritilmiş hurdaya gerekli miktarda kar
systematics: Sınıflandırma yöntemi veya bilimi.
bon, silisyum vb. inin elenmesiyle yapılan pig; sente
systematise 1) bir sisteme göre çalışan kişi. 2) sınıf
tik pig.
landıran kişi; tasnif eden; sınıflandıran.
synthetic resins: Yapay ya da sentetik reçine ya da
systematize: Bir sisteme göre düzenlemek; sistemli
zamklar.
veya sistematik yapmak; sistemleştirmek.
synthetic rubber: Butadiyen, kloropren ve diğer kar
system, heterogenous: Birden çok fazdan oluşan
bonlu hidrojenlerin polimerleşmesi ile hazırlanan,
sistem; heterojen sistem; çok fazlı sistem.
doğal kauçuğa benzeyen türlü maddelerden herhan
system, homogenous: Sadece bir fazdan oluşan sis
gi biri; suni ya da yapay kauçuk.
tem; homojen sistem; tek fazlı sistem.
synthetic sapphire: Doğal safirin tüm fiziksel ve kim
systemize: Bkz. systematize (to).
yasal özelliklerine sahip olan, insan yapısı değerli
systems analysis; Sistem analizi.
bir taş; yapay safir; alüminyum oksitin bazı boyalar
system, stable: Sıcaklık, basınç vb. i gibi dış koşullar
la eritilmesinden elde edilir.
da, esaslı bir değişiklik oluştuğunda, esaslı bir deği
synthetic zeolit: Sert suların yumuşatılmasında kulla
şim olmaksızın değişimlere uğrayan bir sistem; daya
nılan bir iyon değiştirici; içinden sert su geçirildiğin
nıklı sistem.
T, t
T-: Bkz. triple bond.
T. (t): Bkz. ton; tons.
t: Bkz. 1) target. 2) telephone. 3) temperature. 4) ti
me. 5) transit.
Ta: Bkz. tantalum.
TAN: Total acid number: Toplam asit sayısı.
table vise: Masa üzerine monte edilerek kullanılan
bir mengene; masa mengenesi; tezgâh mengenesi.
tabulate: Çizelgelemek.
tabulator: Bilg. Say. kart, kâğıt, bant, manyetik bant
vb. i gibi bir ortamda bilgi grubunu okuyup ayrı ayrı
şekillerde veya sürekli bir kâğıt üzerinde listeler, cet
veller hazırlayan makine; cetvelleyici; çizelgeleyici.
tachograph: 1) devir sayan ve kaydeden bir cihaz; ta
kometre; takograf. 2) onun kayıtı.
tachograph record: Takograf kayıtı Bkz. tachog
raph.
tachometer: 1) dönen bir milin dakikadaki devir sayı
sını veya bir makinenin hızını gösteren veya ölçen
bir cihaz; takometre; devir sayısı ölçer. 2) bir nehir,
kan akımı vb. indeki akım hızını ölçmek için kullanı
lan bir cihaz.
tachometry: Takometre kulanımı.
tachoscope: Devir sayısı sayacı ve bir kronometrenin
bir ünitede birleştirildiği ve birlikte çalıştıkları bir ci
haz; takoskop.
tachy-: Hızlı, çabuk anlamlarında bir önek.
tachylyte (tachylite): Önceleri mineral kabul edilen
bir tür bazaltlı cam.
tachymeter: Mesafeleri, yükseklikleri vb. çabuk ola
rak saptamak için kullanılan bir cihaz; takimetre.
tachymetry: Takimetre kullanımı.
tack: 1) sivri uçlu ve nispeten yassı başı olan kısa bir
çivi veya pin. 2) çivilerle bağlamak veya tespit et
mek. 3) geçici olarak bağlamak.
tackle: 1) alet veya araç; teçhizat; donanım. 2) ağırlık
ları kaldırma veya hareket ettirme için kullanılan bir
halat ve makara bloku ya da halat ve makaralardan
oluşan sistem; palanga. 3) Den. a) Orj. Ola.gemi ar
ması veya donanımı, b) şimdi, yelkenleri çalıştırmak
için makaralar ve hareketli donanım.
tackle hoist: Makaralı palanga.
tack rivet: Geçici olarak yapılan perçin; geçici perçin,
tack weld: Bir parçayı geçici olarak tespit etmek için
kullanılan kaynak; geçici kaynak; nokta kaynağı;
punto.
tack welding: Nokta kaynağı; punto veya geçici ola
rak kaynak yapma veya kaynaklama.
tacky: Vernik, tutkal (zamk) vb. inin tam kurumadan
önceki hali; yapışkan.
taconite: % 25-% 35 oranında hematit ve manyetit
kapsayan donuk renkli kuvars; takonit; düşük oranlı
bir demir cevheri.
taffarel (tafferel): 1) Esk. bir geminin kıçının üst, düz
parçası; kıç küpeşte. 2) Bkz. taffrail.
taffrail: Bir geminin kıç tarafı çevresindeki küpeşte.
tagger: Çoğ. çoğu zaman kalayla kaplı, ince metal
levha; teneke.
tail: 1) kuyruklu yıldız veya göktaşının peşindeki ışıklı
etek veya kuyruk. 2) Hava. bir hava gemisinin arka
kısmı. 3) Den. karaya gitmek veya kıç taraftan demir
lemiş olmak. 4) kıç taraftan gelen: Rüzgâr gibi.
tail chain: Yakıt tankerlerinde veya tanker kamyonlar
da biriken statik elektriği toprağa veren zincir; top
rak zinciri; kuyruk zinciri.
tail end: 1) herhangi bir şeyin arka veya alt ucu. 2)
herhangi bir şeyin son kısmı ya da parçası.
tailing: 1) damıtma, madencilik, değirmencilik vb. i gi
bi türlü işlemlerden kalan artıklar.
tail lamp: Bkz. taillight.
taillight: Geceleyin yaklaşan araçları uyarmak için ta
şıt araçlarının arkasına konulan lâmba; stop lâmba
sı; arka lâmba; tail lamp şeklinde de kullanılır.
tail pipe: Motorların, özellikle küçük güçlü makinele
rin egzoz sistemlerinin son kısmı; uç boru; egzoz bo
rusu; çoğu zaman ucu 45 derecelik bir açı ile kesilir.
tailplane: Bir uçağın gerisinde yatay taşıma yüzeyi;
dengeleyici; denge sağlayıcı; stabilizör.
tailrace: 1) barajlarda suyu, türbinin çıkışından, tesi
sin yanındaki akarsuya veren kanal. 2) değirmen ka-
tai l shaf t 543 tanker , LNG

nalının alt kısmı. 3) değirmene su taşıyan veya suyu

tandem roller: Aynı iz üzerinde giden ve birbiri arkası
akıtan kanal. 4) bir madenden atıkları taşıyan su ka
na yerleştirilmiş iki veya daha fazla tekerleğe sahip
nalı.
olan araç; yol silindiri.
tail shaft: Gem. Mak. kovandan geçen, ara şaftları ile
tang: Bir keski, eğe, bıçak vb. inin sapa geçen kısmı.
pervaneyi birbirine bağlayan şaft; kovan şaftı; stern
tang: Diz. Mot. Metalik ses oluşturmak veya çıkar
tüp şaftı; uskur şaft.
mak; metalik ses.
tail shaft drawing survey: Kovan şaftının çekilerek
tangency: Tanjant veya teğet olma durumu.
pelesenkler veya metal yataklar ve uskur şaftın dene
tangent: 1) dokunma. 2) Geom. bir noktada eğrilerin
timinin yapılması; uskur şaft çekme deneyi.
veya bir yüzeyin birbirine dokunması, fakat birbirleri
tailstock: Meka. ölü noktası olan ve parçayı tutan
ni kesmemesi: Çizgi ve yüzeyler için söylenir; teğet;
ayarlanabilir torna tezgâhı kısmı; gezer punta gövde
tanjant. 3) teğet eğri veya yüzey. 4) Trig, bir dik üç
si.
gende verilen bir dar açının tanjantı, dik kenarın
tail wind: Hareket halindeki bir gemi, uçak vb. inin ge
Komşu dik kenara oranıdır; bir geniş açının tanjantı
risinden esen rüzgâr.
ise onu 180 dereceye tamamlayan açının, sayısal
tain: 1) ince varaklar haline kalay levha. 2) aynalarda
olarak, tanjantına eşit ya da zıt işaretlidir.
kullanılan ince folyo.
tangent galvanometer: Tanjant galvanometre; küçük
takedown: 1) özellikle mekanik olarak sökme işi veya
bir iğne mıknatısın, sabit bir bobinin merkezine yer
işlemi. 2) kolayca sökülür takılır şekilde yapılan.
leştirildiği bir galvanometre; bobindeki akım, iğnenin
take-off: 1) yeri terketme işi; havalanma; uçma. 2) bi
sapma açısı iie orantılıdır.
rinin toprağı terkettiği yer.
tangential: 1) teğet ya da tanjanta ait; teğete benze
take-up: 1) çekme, germe vb. i işi veya işlemi. 2) bir
yen; teğetsel; teğet yönünde. 2) teğet ya da tanjant
şeyi germek için kullanılan mekanik bir cihaz.
gibi çizilmiş.
take-up nut: Germe ya da gerdirme somunu. take-
up screw: Germe ya da gerdirme cıvatası. tangential flow turbine: Buhann hem hareketli ve
take-up sprocket: Zincir germe dişlisi; büyük güçlü, hem de hareketsiz kanatlara teğet olarak aktığı aksi
ağır devirli dizel motorlarının kemşaftlarını çevirmek yon ya da reaksiyon türbini; teğetsel akımlı türbin.
için kullanılan sessiz zincirlerin gevşemesine engel tangential force: Mot. biyeli etkiyen kuvvetin iki bile
olmak üzere kullanlan dişli. şeninden biri; krank dairesine teğet olarak krank kol
larını etkiler ve tork üretir; teğetsel kuvvet.
talc: Çok yumuşak bir mineral; talk; magnezyum sili
tangential plane: Bir cismin simetri ekseninden geç
kat, 3Mg0.4Si0 2 .H 2 0; yağlayıcılar, talk pudrası vb.
meyen, boyuna düzleme paralel bir düzlem; teğet
yapımında kullanılır.
sel düzlem.
talcose: Talka ait; talk kapsayan.
tangential stress: Teğetse! gerilme; kesme gerilmesi.
talcous: Bkz, talcose.
tangent point: Tanjant noktası; teğet noktası.
talcum: 1) talk. 2) talk pudrası.
tank: Orj. Ola. Hindistan'da su depolamak için kullanı
talcum powder: Talkın öğütülmesi, temizlenmesi ve
lan doğal veya yapay havuz; sarnıç; su deposu. 2)
parfüm katılması ile oluşan vücut ya da yüz pudrası.
sıvılar ve gazlar için büyük kaplardan herhangi biri:
talking machine: Pikap; fonograf.
Yakıt (mazot, benzin) deposu gibi; depo; tank; kon-
tall oil: Kâğıt hamurunun kimyasal yapımı sırasında
teyner. 3) paletler üzerinde hareket eden zırhlı, dizel
yan ürün olarak elde edilen reçinemsi sıvı; sabun,
ya da benzin motoru tarafından çalıştırılan savaş sila
vernik vb. i yapımlarında kullanılır.
hı; tank. 4) bir tanka depolamak veya işlem yap
tallow: 1) inek, koyun vb. i hayvanlardaki sert, kaba mak.
yağ; donyağı; eritilerek mum, sabun vb. yapımında
tankage: 1) bir tank veya bir kaç tankın tümünün ka
kullanılır. 2) donyağı ile kaplamak veya sıvamak.
pasitesi ya da hacmi. 2) tanklarda depolanan sıvılar,
tallowy: 1) içeriği bakımından donyağına benzeyen;
gazlar vb. 3) bu tür depolama için ücret.
yağlı. 2) rengi donyağına benzeyen; soluk sarı.
tank boilers: Dış görünümü silindir veya bir tanka
talon: Bir kilitte anahtarın sıkıştırarak döndüğü kısım;
benzeyen alev borulu kazanlar; a) işletme basıncı
anahtar yatağı.
14 bara kadar olan alçak basınçlı ve b) işletme ba
tampon: Kanamayı durdurmak için bir yara veya
sıncı 17,5 bara kadar olan orta basınçlı alev borulu
oyuk içine sokulan pamuk ya da diğer emici bir
kazanlar; tank kazanlar.
maddeden yapılmış parça; tampon; üzerine tampon
koymak. tank car: 1) sıvı ve gazları demiryolu ile taşımak için
kullanılan tekerlekli büyük vagon; tanker vagon. 2)
tan: Bkz, tangent.
sıvı taşıyan kamyon; tanker.
tanbark: Tanen kapsayan herhangi bir ağaç kabuğu.
tank deck: Den. tankerlerde yük vagonları üzerindeki
tandem: 1) iki parça ya da kısıma sahip olan. 2) aynı
güverte bölümü; tank güvertesi.
mili çeviren iki makine. 3) iki oturacak yeri, iki takım
pedalı olan bir bisiklet. tanker: 1) büyük miktarda yakıt (petrol), kimyasal
tandem compound engine: İki yüksek basınç ve iki madde vb. lerini taşımak için yapılmış ve donatılmış
alçak basınç silindirinden oluşan bir pistonlu buhar bir gemi türü; tanker. 2) tanker kamyon. 3) tanker
makinesi; bu makinelerde iki yüksek basınç ve iki al vagon (demiryolu).
çak basınç silindiri birbiri üzerine yerleştirilmiştir; tan tanker, chemical: Den. sıvı kimyasal bileşikleri dök
dem kampavund makine. me olarak taşımak üzere yapılmış gemi; kimyasal
tanker.
tandem compound turbine: Bir mil veya şaftı çevi
tanker, fruit juice: Den. büyük miktarda portakal, el
ren, birbirinin peşisıra yerleştirilmiş, biri yüksek ba
ma vb. i meyvaların sularını taşımak üzere dizayn
sınç ve diğeri aiçak basınç türbininden oluşan maki
edilen bir gemi; meyva suyu tankeri.
ne; Gem. Mak. tandem kampavund türbin.
tanker, LNG: Sıvılaştırılmış doğal gaz taşıyan gemi;
tanker , LPG 544 tar oi l

sıvaştırılmış doğa! gaz tankeri.

cm, m taksimatlı veya işaretlenmiş şerit; şerit metre.
tanker, LPG: Sıvılaştırılmış petrol gazı taşımak üzere
tape mark: Manyetik bant belirteci.
dizayn edilmiş gemi; sıvılaştırılmış petrol gazı tanke
tape measure: Bkz. tapeline.
ri.
taper: 1) aydınlatma mumu, lâmbası vb. olarak kulla
tanker, oil: Ham petrol veya ham petrol ürünlerini ta
nılan mumla kaplı uzun bir fitil. 2) herhangi bir zayıf
şımak üzere dizayn edilen bir gemi; yakıt tankeri;
bir ışık. 3a) genişlik ve kalınlığın yavaş yavaş ya da
petrol tankeri; akaryakıt tankeri.
tedricen a2alması; incelme, b) hareket, güç vb. inde
tankful: Bir tankın alabileceği kadar; tank dolusu.
ki derece derece azalma 4) incelen bir şey. 5) bir
tank top: Dabılbotum veya çift dipin üstü; tank tavanı
noktaya kadar ölçüsü derece derece azalmış. 6) ge
veya üstü; çoğu zaman dizel motorlarinın alt kartelle
nişlik ve kalınlığı derece derece azalmak. 7) azal
rinin bağlandığı kısım.
mak. 8) bir ucu giderek küçülmek. 9) giderek dur
tank town: Esk. kazanlarını su ile doldurmak üzere lo
mak.
komotifler için demiryolu durağı.
taper bastard: Eşkenar üçgen kesitli eğe. tape-
tank truck: Benzin, yağ ve diğer sıvıları taşımak için record: Bir teype kayıt etmek.
yapılmış motorlu bîr kamyon; tanker kamyon; tan tape recorder: Manyetik bant kullanılan bir ses kayıl
ker.
cihazı; teyp.
tank washing line: Özellikle tankerlerde kirli tankları
taper file: Sıçan kuyruğu eğe.
temiz yüke hazırlamak üzere, yıkanmasını sağlayan
taper gauge: Dairesel delikler, borular vb. inin çapla
devre; tank yıkama devresi.
rını ölçmek için kullanılan bir alet ya da gösterge.
tannate: Tannik asitin bir tuzu; tannat.
taper roller bearing: Konik masuralı veya makaralı
tannic: Tanen veya tannik asite ait, ona benzeyen ve
yalak.
ya ondan elde edilen.
tapped: Klavuzlu; diş çekilmiş.
tannic acid: 1) meşe kabuğu, meşe palamutu vb. in
tapper: Telgraf maniplesi.
den türetilen sarımsı, büzücü bir madde; tannik aslî,
tappet: Bir makinede belirli aralıklarla bir başka parça
C 7 6 H 5 2 0 4 6 , tabaklamada, boyacılıkta ve
ya hareket vermek için kullanılan bir levye veya çı
eczacılıkta kullanılır. 2) benzer maddelerden
kıntı; supap iteceğinin, kem makarası aracılığı ile
herhangi biri.
kem ya da eksantriğe temas ettiği alt kısımı.
tannin: Bkz. tannic acid.
tappet rod: Mot. supap liverleri ile kem makaraları
tantalate: Tantalik asitin bir tuzu; tantalat.
arasında bulunan, kam milinin hareketini supaplara
tantalic: 1) özellikle beş değerli tantala ait veya on
ileten, çoğu zaman bir gayıt içinde hareket eden rod
dan türeyen ya da onu kapsayan. 2) kompleks tuzla
rı oluşturan renksiz, kristalli bir asiti (HTa0 3 ) belirtir. veya çubuk; Gem. Mak, teypit rod; supap iteceği;
pushrod şeklinde de kullanılır.
tantalite: Ağır, siyah kristalli bir mineral; tantali!; de
tappet roller: Mot supap iteceklerinin alt uçlarına
mir tantal, Fe (Ta0 3 ) 2
bağlı, yüzeyi sertleştirilmiş silindir şeklinde bir par
. ça; kem makarası; kemin kendisine verdiği hareketi
tantalous: Özellikle üç değerli tantala ait, ondan türe
supap iteceğine aktarir.
yen veya onu kapsayan.
tapping: Erimiş metali bir ocaktan kepçe ile akıtma.
tantalum: Nadir, çelik mavisi renkli, çok gevrek ve dö
tapping machine: Dişi vida çekmek için kullanılan
vülebilir, korrozyona dayanıklı, metalik kimyasal bir
tezgâh; klavuz tezgâhı.
element; tantal; türlü minerallerde bulunur ve elek tap water: Musluk suyu; içme suyu.
trik ışık fîlamanları, ızgaralar, kurşun elektrotlar, rad
tap-wrench: Klavuz veya pafta kolu; pafta anahtarı.
yo tüpleri levhaları, ameliyat aletleri vb. yapımların
tar: 1) odun, kömür, turba, şist vb. inden tahrip edici
da kullanılır; Simg. Ta; at.ağ. 180,88; at. no. 73.
damıtma ile elde edilen keskin kokulu, kalın, yapış
tantamount: Eşit kuvvet, değer, etki vb. ine sahip
kan, kahverenginden siyaha kadar değişen renkli
oları; eşdeğer; eşit.
bir sıvı; katran; karbonlu hidrojenlerden oluşur, tü
tap: 1) bir boru, fıçı vb. indeki sıvının akması veya dur
revleri yüzeyleri korumada ve türlü organik bileşikler
masını sağlamak için kullanılan araç; musluk. 2) için
yapımında kullanılır. 2) katran ile kaplamak veya sı
de sıvı bulunan bir kaptaki deliği açmak için kullanı
vamak. 3) katrana ait; katran gibi. 4) katranlamak.
lan bir tapa, mantar tıpa vb. 3) iç dişlilere diş çek
tar: Denizci veya gemici.
mek için kullanılan bir alet; klavuz; pafta. 4) bir bo
tare: 1) bir yükün net ağırlığını saptamak için toplam
bin ya da transformatör sargısına uçları dışında her
ağırlıktan düşülen kap, kutu, kamyon vb. inin ağırlı
hangi bir noktadaki elektriksel bağlantı. 5) bir direnç
ğı; dara. 2) bunun düşülmesi.
elemanı üzerinde, arada yapılan bağlantı. 6) bir kap
target: Antikatot; elektronların yüksek hızla çarptıkları
vb. inden sıvı çekmek. 7) ameliyat ile (bir oyuk, boş
ve ikincil elektronların kaynağı olan bir metal levha;
luk) sıvı boşaltmak. 8) iç yüzeyine diş çekmek veya
hedef. 2) askeri hücuma konu olan bir gemi, bina,
açmak (bir somun vb. inin).
taraf vb. hedef. 3) şekli ve kullanılışı bakımından he
tap and die: Klavuz ve pafta.
defe benzeyen bir şey.
tap bolt: Diz. Mot. sıkı siiindir gömleklerinin makine
tarnish; 1) parlak bir metal yüzeyde oluşan, onu do-
dışına çekilişi sırasında, gömleği yerinden oynatmak
nuklaştıran veya rengini değiştiren ince bir oksit ve
için kullanılan cıvata; kriko cıvata, b) iki parçadan ya
ya sülfür katmanı; gümüş ve bakır havada donukla-
pılmış piston parçalarının birbirlerine bağlanması
şırlar, altın ve platin ise etkilenmezler. 2) parlaklığını
için kullanılan cıvatalardan herhangi biri.
kaybetmek; soldurmak; lekelemek. 3) lekelemek; le
tape: 1) dar bir çelik, kağıt vb. i parçası veya şeriti. 2)
kelenmek. 4) leke; kir. 5) lekeli yüzey.
şeirt metre. 3) şerit metre kullanarak ölçmek. 4) ban
tar oil: Bitümlü kömürlerden gaz üretimi sırasında
da kayıt etmek. 5) manyetik bant.
tapeline: Uzunluk ölçümünde kullanılan inç, fit, mm,
tarpaulin
yan ürün olarak veya kok üretme işlemi sırasında el
de edilen ve özellikle Almanya'da dizel motorlarında
yaygın olarak kullanılan bir yakıt; katran yağı; öz.ağ.
0,97-1,11 değerleri arasında değişmektedir.
tarpaulin: 1) katran, boya vb. ile su geçirmez yapılan
(yelken bezi, muşamba). 2) gemici; denizci.
tarry: Katrana benzeyen; katranlı; katran kaplı.
tarry substances: D/z. Mot, yağlama yağlarındaki me
tal taneciklerinin katalizör etkisi ile oluşan katrana
benzer maddeler.
tart: Ekşi; ekşice; mayhoş.
tartar: 1) üzüm suyunda bulunan ve şarap kaplarında
veya fıçılarında kırmızımsı, kabuğa benzer birikinti
oluşturan bir bileşik; şarap tortusu; potasyum bitarta-
rat, KHC 4 H4 O 6 . 2) tükürük proteinleri ve kalsiyum
fosfattan oluşan sert, diş taşı; tartar.
tartar emetic: Boyacılıkta sabitleştirici, tıpta balgam
söktürücü, kusturucu ve terletici olarak kullanılan ze
hirli, beyaz renkli bir tuz; potasyum antimonu tartrat,
KSbOC 4H4O 6.0,5 H 2 0 .
tartaric: Taıtar veya tartarik asitten türeyen; tartarik
asite ait veya onu kapsayan; tartarik.
tartaric acid: Sebze dokuları veya meyva sularında
bulunan ve ticarî olarak potasyum bitartarat'tan elde
edilen saydam, renksiz kristalli asit; tartarik asit, HO-
OC (CHOH)2COOH; boyacılık, fotoğrafçılık, tıp vb.
inde kullanılır.
tartarization: Tartar oluşturma.
tartarize: 1) tartarla muamele etmek; tartarla doyur
mak veya işba haline getirmek ya da tartarla birleştir
mek.
tartaraus: Tartara ait; tartar gibi veya tartar kapsa
yan.
tartrate: Tartarik asitin bir tuzu veya esteri; tartarat.
tartrated: 1) tartardan türemiş veya tartar kapsayan.
2) tartarik asitle birleşmiş.
tasimeter: Katıların çok küçük genişleme veya hare
ketlerini ve buna neden olan sıcaklık değişimlerini
ölçmek için kullanılan elektrikli bir cihaz; tasimetre.
tasimetric: Tasimetre veya tasimetri ile ilişkili.
tasimetry: Tasimetre ile ölçülen; tasimetre kullanımı.
taurin: Bkz. taurine.
taurine: Safrada bulunan ve tarokoilik asitin hidrolizi
ile oluşan renksiz, tarafsız, kristalli bileşik; torin (to
ren), C 2 H 7 0 3 NS .
taurocholic acid: Safrada sodyum tuzları olarak bulu
nan renksiz, kristalli asit; torokolik asit,
C 26 H 4 5 0 7 NS .
tautomerism: Denge durumunda olan bazı maddele
rin birbirine dönüşebilen iki şekilde bulunması özelli
ği-
taxi: Kara veya denizde kendi gücü ile hareket etmek:
Uçak için söylenir.
taximeter: Taksi ile ticarî otolarda ücreti hesaplayan
ve kayıt eden otomatik bir cihaz; taksimetre.
Tb: fite terbium.
TBN: Total Base Number: Toplam baz sayısı.
TC: Bkz. technetium.
TDC: Bkz. top dead center.
Te: Bkz. tellurium.
T bar: Profili T şeklinde olan kiriş; T profil.
T beam: Profili T harfi şeklinde olan kiriş; T putrel.
teak: 1) sert, sarımsı kahverengi odunu olan, tekne
yapımında kullanılan büyük bir Doğu Hindistan ağa
cı; tik. 2) bu ağacın odunu.
Teknik Sözlük - F. 35
545 teeny
teakwood: Bkz. teak.
team: Ekip; tim.
teamwork: Ekip ya da takım çalışması, ekip halinde
çalışma.
tear bomb: Göz yaşartıcı bomba.
tear gas: Gözlerin sulanması, aşırı göz yaşı ve geçici
körlüğe neden olan bir gaz; göz. yaşartıcı gaz.
tech.: Bkz. 1) technical. 2) technically. 3) techno
logy.
technetium: Molibdenin döton ve nötronlarla bom-
bardırıanından elde edilen ve uranyum fizyonunda
bulunan, metalik kimyasal bir element; teknesyum;
Simg. Tc; at.ağ. 99 (?) at.no. 43; ilk adı masurium.
technic: Teknik.
technical: 1) pratik, endüstriyel veya mekanik sanat
lar veya uygulamalı bilimlere ilişkin; sanata ait; ilmî;
bilimsel. 2) özel (spesifik) bilim, sanat, meslek, el sa
natı vb. lerine ait, bunlarda kullanılan. 3) tekniğe ait;
teknikte; teknik gösteren; Teknik yetenek gibi. 4) il
ke ya da kurallara göre.
technical atmosphere: 1 kilogramlık bir kuvvetin 1
cm 2 '!ik bir yüzeyi etkimesiyle oluşan basınç; teknik
atmosfer; at kısaltması ile belirtilir.
technicality: 1) bilimsel (teknik) olma durumu veya
niteliği, 2) teknik terimler, yöntemler vb. inin kullanı
mı. 3) bir sanat, bilim, kod veya yeteneğe ait bir nok
ta, ayrıntı, yöntem, terim vb. i. 4) bilimsel nitelik.
technically: Bilimsel bir biçimde veya tarzda; teknik il
ke veya prensiplere göre. 2) teknik terimlerde.
technician: 1) bazı konuların ayrıntılarında hünerli ki
şi; özellikle büyük teknik hüner veya bilgiye sahip
ressam, yazar, müzisyen vb.; sanat uzmanı. 2) tek
nisyen.
technicolor: Herbiri bir tek renge duyarlı türlü ayrı,
senkronize renklerin birleşmesi ile renkli sinema fil
mi üretme işlemi (ticarî bir marka); teknikolor.
technics: 1) sanat ya da sanatların, özellikle, uygula
malı sanatların ilkeleri veya incelenmesi. 2) Bkz.
technique.
technique: 1) bilimsel veya mekaniksel bir operasyo
nu başarmak için işlem yöntemi. 2) bunu izleyen uz
manlık derecesi; teknik.
techno-: Sanat, bilim, hüner, bilimsel, teknolojik an
lamlarında bir önek.
technochemistry: Endüstriyel kimya.
technologic: Bkz. technological.
technological: 1) teknolojiye ait veya teknolojiye iliş
kin. 2) teknolojideki gelişmeler nedeniyle; endüstri,
tarım vb. inde makine kullanımı sonucu teknik geliş
me.
technologically: 1) teknoloji yardımıyla. 2) teknoloji
ye göre; teknoloji bakımından.
technology: Endüstriyel veya pratik sanatların bilimi;
teknoloji. 2) bilim, sanat vb. inde kullanılan teknik te
rimler; teknik terminoloji. 3) uygulamalı bilim.
tectonic: 1) yapıya ait; yapı ile ilişkili; yapısal. 2) mi
marlık. 3) yerkabuğunun değişimine ait ya da bu de
ğişimler sonucu olan; tektonik.
tectonics: 1) genel olarak yapı sanatları; özellikle ya
pılan güzel ve yararlı yapma sanatı. 2) arazi yapısı
ile ilgilenen jeoloji bilimi; tektonik bilimi.
tee: Bkz. T bar
tee bar: Bkz. T bar.
teeny: Bkz. tiny,
teeth
teeth: Freze tezgâhında bir diskin çevresine açılan,
türlü şekillerdeki, örneğin devir düşürücü dişlilerdeki
gibi helisel dişler.
teeth cutting machine: Diş ya da dişli kesme makine
si; freze makinesi; freze tezgâhı.
TEL: Bkz. tetraethyl lead.
tel: Bkz. 1) telegram. 2) telegraphy. 3) telephone.
telautogram: Telatoğraf ile verilen bir mesaj, resim
vb.; telatoğram.
telautograph: Yazı, resim vb. lerini iletmek için kulla
nılan telgrafa ait bir cihaz; bir tür faks cihazı; alıcı ta
rafında elektriksel olarak denetlenen ve vericinin ka
lemi ile aynı hareketleri yapan kalem yardımıyla kop
yalar oluşturur.
T elbow: T şeklinde dirsek; T dirsek; T dirsekli rakor.
telecamera: Teiekarnera; optik görüntüleri elektrik
akımına dönüştüren bir vakum tüpü; örneğin iyonos-
kop.
telecast: Televizyon ile yayınlanan; televizyon yayını
veya neşriyatı.
teledynamic transmission: Makaralar ve tel halatlar
la gücü uzak mesafelere ileten sistem; teledinamik
güç iletimi.
telefoto: Bkz. telephotograph (ticarî bir marka).
teleg.: Bkz. 1) telegram. 2) telegraph. 3) teleg
raphy.
telegram: Telgraf sistemi ile iletilen mesaj; telgraf.
telegraph: 1) Orj. Ola. herhangi bir işaret verme ciha
zı. 2) mesajı elektrik impulsları veya radyo dalgaları
na dönüştürerek bir tel ile ileten bir cihaz ya da sis
tem; telgraf sistemi.
telegrapher: Telgraf operatörü; telgrafçı.
telegraphic: 1) telgrafa alt veya telgraf tarafından ileti
len. 2) telgraf cihazları veya makinelerine ait. 3) telg
raf gibi, çok kısa.
telegraphically: 1) telgraf ile. 2) telgraf tarzı veya sti
linde; kısaca; özet olarak.
telegraphist: Telgraf operatörü.
telegraphoscope: Telgraf ile resimleri iletmek için
kullanılan bir cihaz.
telegraphy: 1) telgraf cihazının çalıştırılması ya da iş
letilmesi veya bunun çalışması. 2) mesajların telgraf
la iletilmesi. 3) telgraf cihazlarının yapımı.
teleelectric: Elektrikle uzak mesafelere iletilen müzik
vb. ine ait veya onu belirten.
telemechanics: Uzak bir mesafeden radyo dalgaları
ile mekanizmaları çalıştırma bilimi.
telemeter: 1) bir cismin gözlemciden mesafesini sap
tamak için kullanılan bir cihaz; mesafe bulucu; tele
metre. 2) basınç, sıcaklık, radyasyon vb. ini ölçmek
ve bilgileri uzaktaki bir alıcıya iletmek için kullanılan
herhangi bir elektronik cihaz; uzay çalışmaları için
kullanılmaktadır. 3) telemetre ile ölçmek veya ilet
mek
. kullanılan bir ölçü cihazı; teleskop gösterge; gayıtla-
telemetric: Telemetreye ait: telemetre ile saptanmış.
telemetry: Telemetre kullanımı; telemetri.
ielemicroscope: Hem teleskop ve hem de alçak güç
lü mikroskop olarak kullanılabilen bir cihaz; telemik-
roskop.
telemotor: Uzak bir mesafeden mekanik bir cihazın
hareketini denetlemek için kullanılan hidrolik ya da
elektriksel bir cihaz; özellikle bir geminin dümenini
denetleyen böyle bir cihaz; telemotor.
telemotor system: Gemi dümen makinelerinde kulla
546 t elescopi c pip e s
nılan bir devre; telemotor sistemi: telemotor devresi;
Bkz.
telemotor.
telephone: 1) telefon ile konuşmak; telefon ile mesaj
iletmek. 2) sesi elektrik impulslarina çevirerek tel yar
dımıyla veya telsiz olarak uzak mesafelere ileten ci
haz; telefon.
telephone booth: Telefon kabini; özellikle gemi maki
ne ve kazan dairelerinde bulunan ve ses geçirme
yen bir hücre ya da kabin.
telephone receiver: Telefon cihazının kulağa konu
lan ve türlü elektriksel impulsları sese çeviren kısmı;
telefon alıcısı; telefon resiveri.
telephonic: 1) telefona ait; telefonlara ilişkin. 2) tele
fonla iletilen.
telephonically: Telefon ile; telefon tarafından.
telephonograph: Telefon konuşmalarını kayıt etmek
için kullanılan bir cihaz; telefonoğraf.
telephony: 1) telefonla sesin iletimi bilimi. 2) telefon
ların yapımı ve işletilmesi.
telephote: Fotoğrafları uzak bir mesafeye göndermek
veya iletmek için kullanılan türlü cihazlardan herhan
gi biri.
telephoto: 1) telefotoğrafa ilişkin. 2) uzaktaki bir cis
min büyük görüntüsünü üreten bileşik bir merceğe
ait veya onu belirten. 3) bir telefotoğraf.
telephotograph: 1) telefoto mercekle çekilmiş bir fo
toğraf; telefotoğraf. 2) telefotoğraf ile iletilen bir fo
toğraf. 3) telefoto mercekle fotoğraf çekmek. 4) tele
fotografi ile fotoğraflar iletmek.
telephotographic: Telefotografiye ait, ona ilişkin ya
da telefotografide kullanılan.
telephotography: Telefoto mercek veya makine ile
te leskop kullanılarak, uzaktaki cisimleri
fotoğraflandır- ma işlemi veya sanatı. 2) ışık ışınlarını
elektrik sinyal lerine dönüştererek tel veya radyo
kanalları ile ilet me işlemi veya bilimi; telefotografi.
telephoto lens: Görüntüyü büyütmek amacıyla bir ka
meranın normal merceği yerine kullanılan içbükey
ve dışbükey mercekler bileşimi; telefoto mercek.
teleprinter: Bkz. teletypewriter.
Teleprompter: Dinleyici veya seyirciler tarafından
gö rülmeyen, bir konuşma vb. ini aynen ileten ve
böyle likle konuşmacı, aktör vb. ine yardım eden
elektro
nik, bir cihaz (ticarî bir marka).
teleran: Radar, yer haritaları vb. tarafından alınan veri
leri televizyon ile uçaklara ileten ve hava navigasyo-
nuna (seyir bilimine) yardım eden elektronik bir ci
haz; teleran.
telescope: 1) yıldızlar gibi, uzaktaki cisimleri görünür
yapan, yaklaştıran ve dolayısıyla büyüten bir cihaz;
teleskop. 2) kısaltmak; yoğuşturmak. 3) birbirinin içi
ne geçmek.
telescope gauge: Buh. Mak. kolonlar ve dolayısıyla
gayıtlar arasındaki aralık veya mesafeyi ölçmek için
rın paralelliğinin ölçümünde kullanılır.
telescopic: 1) teleskop veya teleskoplara ait. 2) bir te
leskop ile görülen veya elde edilen. 3) sadece teles
kop yardımı ile görülebilen. 4) birbirinin içine kayan
kısımlara sahip olan: Teleskopik borular gibi.
telescopically: 1) teleskop yardımıyla. 2) teleskopik
şekil veya tarzda.
telescopic pipes: D/z. Mot. büyük güçlü motorlarda
kroshed pin (çapraz muylu) yataklarını yağlamak
t elesco pi c t ub e s 547 t em p era t u r e g ra di e n
t

için kullanılan, iç içe geçmiş iki boru; teleskop boru

lürik.
ları; teleskopik borular.
tellurid: Bkz. telluride.
telescopic tubes: Bkz. telescopic pipes.
telluride: Tellürün elektropozitif bir element veya kök
telescopic valve: Diz. Mot. silindir dikey eksein üzeri
ile birleşmesinden oluşan bir bileşik; tellurid.
ne yerleştirilen daha iyi giriş ve egzoz sağlayan ve
tellurion: Bkz. tellurian.
ısıl ve basınç gerilmelerini vb. gideren bir supap ya
tellurite: 1) üç değerli tellür kapsayan tellüröz asitin
da valf şekli; iç içe iki supaptan oluşur; teleskopik
bir tuzu. 2) doğal tellür dioksit, Te0 2 .
valf; coaxial valve şeklinde de kullanılır.
tellurium: Kükürt ve selenyum (selen) ile aynı aile
telescopîst: Teleskop kullanma ve teleskopik gözlem
den olan ve doğada tellürit ve tellürit mineralleri ola
ler yapmada uzman kişi.
rak bulunan nadir, kalay beyazı renkli, gevrek, kim
telescopy: 1) teleskop kullanma pratiği veya sanatı.
yasal metalsi element; tellür; Simg. Te; at.ağ.
2) teleskoplar yapma sanatı.
127,61; at.no. 52; bakırın rafine edilmesinde yan
telespectroscope: Yıldızların vb. tayflarını üretmek
ürün.
için kullanılan, teleskop ve spektroskop bileşimi bir tellurize: Tellür ile birleştirmek veya muamele etmek.
cihaz; telespektroskop. tellurous: Tellürik bileşiklere göre daha düşük değer
telesteoscope: Uzaktaki cisimlerin steoroskopik man li tellür kapsayan bileşiklere ilişkin veya ondan türe
zarasını sağlayan, iki gözle bakılan bir teleskop; te- yen; tellüröz.
lesteoskop. telo-: Bkz. tele-.
telethermometer: Elektriksel olarak uzaktan kayıt ya telodynamic: Kablo ve makaralarla mekanik gücün
pabilen bir termometre veya sıcaklık ölçer; örneğin
uzak bir mesafeye iletilmesine ait veya iletilmesi
bir galvanometreye bağlanan bir termoelektrik dev için.
re; teletermometre.
telpher: 1) bir kabloya asılı olarak elektrikle hareket
teletype: 1) bir tür telli daktilo makinesi (ticarî bir mar
ettirilen bir vagon; teleferik. 2) teleferik ile seyahat et
ka). 2) böyle bir cihazla iletişim. 3) böyle bir cihazla
mek; telfer biçiminde de kullanılır.
(teletip ile) mesaj göndermek.
telpherage: Teleferiklerin kullanıldığı bir ulaşım siste
teletypewriter: Bir tür telgraf sistemi; vericinin klavye
mi; teiferage biçiminde de kullanılır.
sindeki mesajı yazan bir alıcı; ileticinin klavyesindeki
Telstar: Televizyon, telefon vb. yayınları için kullanı
harflerden birine basıldığı zaman elektrik impulsları
lan yapay bir uydu; Telstar (ticari bir marka).
üretilir ve alıcı üzerindeki aynı harfin kayıtı sağlanır.
temblor: Deprem; yersarsıntısı veya zelzele.
teleview: Televizyona bakmak ya da seyretmek.
temp.: Bkz. 1) temperance. 2) temperature. 3) tem
televise: Televizyon ile neşretmek, iletmek, yaymak
porary.
veya almak.
temper: 1) bir başka şeyle karıştırarak daha uygun, is
television: 1) televizyon. 2) televizyon cihazlarını yap
tenilen şekilde yapmak veya aşırı maddelerinden
ma veya işletme sanatı. 3) televizyon kullanan radyo
arındırmak; şiddetini azaltmak. 2) bir şey karıştırarak
neşriyat sistemi.
veya bir şekilde muamele ederek uygun yapı; sertlik
television receiver: Televizyon alıcısı; esas olarak bir
vb. ine getirmek: Bazı boyalar yağ ile inceltilir gibi;
katot tüpü ile, elektron ışınını floresan perdeye akta
çeliğe, kızdırılıp anî soğutarak su verme. 3) yumuşa
ran veya yansıtan, elektromıknatıs şekli verilmiş tel
mak veya yumuşatmak. 4) tavlamak (çeliği). 5) sert
bobinlerden oluşan bir cihaz; televizyon alıcısı.
lik derecesi ve esnekliğine göre bir metalin durumu.
telfer: Bkz.
6) tav.
telpher.
tempera: 1) boyaların tutkal, kazein veya yumurta,
teiferage: Bkz. telpherage.
özellikle yumurta sarısı ile karıştırıldığı boyama işle
telltale: Bilgileri kayıt etmek veya göstermek için
mi. 2) bu işlemde kullanılan boya; suluboya,
kulla nılan türlü cihazlardan biri, özellikle: a) gemi
temperament: 1a) İklim, b) sıcaklık. 2) orantılı karı
düme ninin durumunu gösteren cihaz; dümen
şım; bileşenleri dengeli karışım.
endikatörü veya dümen müşiri, b) iş veya mesai
temperance: Ilimli olma durumu veya niteliği; ılımlı
saatlerinin baş langıç veya sona erişini kayıt eden
lık.
saat. c) alçak bir köprüye yaklaşıldığını belirtmek
temperate: 1) çok sıcak veya çok soğuk olmayan;
için demiryollarına asılan bir sıra şerit.
ılık; mutedil; ılımlı: İklim vb. için söylenir.
telltale gear: Buh. Mak. tornistan kolu, veyşaft, bağ
temperature: 1) termometre ile ölçülen ısı şiddeti ya
lantı ve bir göstergeden oluşan donanım; manevra
da yoğunluğu. 2) bir maddenin ortalama moleküler
donanımı.
kinetik enerjisinin ölçümü. 3) sıcaklık ya da sühu
telltale hole: Kazanların ön ve arka aynalarını birbirle
net. 4a) canlı bir gövdenin sıcaklık derecesi (yanlış
rine sıkıca bağlayan payandaların yatay eksenleri
olarak ısısı), b) bunun normali geçen değeri (98,6°F
boyunca açılan, en az 4,76 mm (3/16 in) çapında
veya 37°C).
dairesel delik; kazan dışına bu delikten buhar veya
temperature, absolute: Bkz. absolute temperature.
su çıkması halinde payandanın kesildiği ya da kırıldı
temperature, critical: Bir gazın ne kadar büyük olur
ğı anlaşılır.
tellurate: Tellürik asitin bir tuzu; tellürat. sa olsun, basınç ile sıvılaştırılamadığı sıcaklık; kritik
sıcaklık.
telluret: Bkz. telluride.
temperature gauge: Bkz. thermometer.
tellurian: Dünyanın durumu, dönüşü (günlük, yıllık
temperature gradient: 1) çoğalan yükselti veya ra
dönüşler vb.) bunların neden olduğu gece, gündüz
ve mevsimlerin nasıl oluştuğunu gösteren bir cihaz. kım ile sıcaklık miktarındaki değişim. 2) Term. bir
ucu ısıtılan bir çubuğun sıcak ve soğuk uçları arasın
telluric: Tellüröz bileşiklerinden daha yüksek değerli
daki °C/cm birimi ile belirtilen sıcaklık farkı.
tellür kapsayan bileşiklere ait veya onları belirten; tel
t em p era t u r e indicat o r
temperature indicator: Bkz. thermometer; sıcaklık
göstergesi.
temperature recorder: Sıcaklığı zaman ile kayıt et
mek için kullanılan, çok sayıda termometreden olu
şan bir cihaz; sıcaklık kayıt edicisi.
temperature regulator: Diz. Mot. soğutma devrelerin
de makineye giren tatlı suyun sıcaklığını termostatik
olarak düzenleyen bir cihaz; sıcaklık regülatörü; sı
caklık düzenleyicisi.
temperature scale: Suyun donma sıcaklığı ile kayna
ma noktası arasında eşit bölüntülerden oluşan bir
skala; sıcaklık skalası; Selsiyüs (Celcius), Fahren
hayt (Fahrenheit) vb. skalalar gibi.
temperature strength: Diz. Mot. yatak metalinin yük
sek sıcaklıklarda yük taşıma yeteneği; sıcaklık daya-
nıklığı; yatak metallerinin büyük bir bölümü yüksek
sıcaklıklarda yumuşar ve daha küçük bası dayanıklı-
ğına sahip olurlar.
temperature stress: Bkz. heat stress.
temperature wave: Sıcaklık değişiminin gelişmesi; ör
neğin uzun ve soğuk bir metal çubuğun bir ucunun
şiddetle ısıtılması ile başlayan bir dalga; sıcaklık dal
gası.
tempered: 1) değişik nitelikte madde ilâve edilerek
veya karıştırılarak değiştirilmiş. 2) tavlanmış veya su
verilmiş (bir çeliğe).
tempering: Normalleştirilmiş veya su verilmiş bir çeli
ğin fiziksel özelliklerini geliştirmek için, alt kritik sı
caklığının altına kadar yeniden ısıtmak; tavlamak.
template (templet): 1) Mim. a) bir kirişin altına konu
larak basınç dağıırnına yardım eden kısa bir taş ve
ya ağaç. b) kapı boşluğu gibi, açık bir kısmın duvar
larını birleştirmek için kullanılan bir kiriş; hatıl. 2)
ağaç işçiliğinde doğruluğu saptamak için kullanılan,
çoğu zaman ince bir levha şeklinde bir kalıp; şab
lon; model; mastar.
temple: Bir dokuma tezgâhında, çalışma sırasında ku
maşı gerçek genişliğinde gergin tutan bir araç.
temporarily: Sadece bir zaman için; geçici olarak.
temporariness: Geçici veya fani olma durumu veya
niteliği; geçicilik; fanilik.
temporary: Sadece bir zaman için süren, kullanılan
vb.; sabit olmayan; geçici; muvakkat.
temporary hardness: Kalsiyum ve magnezyum bikar
bonatlar tarafından oluşturulan ve suyun kaynatılma
sı ile giderilebilen bir su sertliği; geçici sertlik.
temporary magnetism: Manyetik alanda bulunduğu
zaman bir cismin kazandığı ve manyetik alan dışına
çıkarıldığında kaybettiği manyetizm; geçici mıknatıs
lık.
temporary repair: Den. belirli bir sefer zamanında ta
mamlamak için uygulanan geçici tamirat; geçici ona
rım.
tempt: Orj. Ola. tecrübe etmek veya denemek.
t en: 1) dokuz ile on bir arasındaki tam sayı; 10; X. 2)
on kişi veya şeyden oluşan herhangi bir gurup. 3)
bir dizide onuncu. 4) o.n dolarlık (ABD) kâğıt para
tenacity; Yapışkan olma durumu veya niteiiği; yapış
kanlık.
tendency: Belirli bir yöne doğru hareket eğilimi; te
mayül; eğilim.
tender: 1) kolayca çiğnenen, kırilan, kesilen vb.; yu
muşak, kolay kırılır vb. 2) dikkatli elleçleme gerekti
ren. 3) ılımlı; hafif; kaba ya da dalgalı olmayan. 4)
548 t e p e f ac t io n
Den. GM'i küçük, yavaş olarak yalpaya düşen ve ya
vaş düzelen gemi; tender ship olarak kullanılır.
tender: 1) Den. daha büyük bir gemiyi donatan ya da
teçhiz eden veya ihtiyaçlarını karşılayan küçük bir
gemi; yardımcı gemi. 2) sahile yakın bir gemiden
yolcu vb. taşımak için kullanılan bot; filika; kayık. 3)
bir trenin arka kısmına bağlı, lokomotif için kömür
ve su taşıyan bir vagon.
tender ship: Den. güverte üstü havaleli yüklenmiş ve
ağır olarak yalpa yapan ve dengesi zayıf bir gemi;
cranky ship şeklinde de kullanılır.
tenfold: 1) on parçası olan. 2) on misli; on kat.
tenon: Bir parça tahtanın ucuna açılan ve kendisine
uygun bir deliğe geçen parça; erkek parça; bu şekil
de yapılan geçme.
tensibility: Gerilebilme durumu veya niteliği; gerilme
yeteneği.
tensible: Gerilebilir.
tensibiy: Tansiyon ve çeki yardımıyla.
tensile: 1) tansiyona ait; gerilmeye ait; gerilmeye uğ
rayan; gerilme uygulayan. 2) gerilmeye sahip olan.
tensile bolt: Germe cıvatası.
tensile strain: Boyuna gerilmeye direnç; gerilme da-
yanıklığı; bir maddenin kopma oluşmaksızın boyuna
yönde çekilmesi sırasında, ağırlık olarak en büyük
yükün uygulandığı birim alanla ifade edilir; germe
nedeniyle oluşan şekil değişikliği.
tensile stress: Dış kuvvetlerin etkisine direnç göste
ren iç kuvvet; çeki gerilmesi; tension olarak da kulla
nılır.
tensile test: Germe deneyi; çekme deneyi.
tensility: Germe durumu ya da niteiiği; gerginlik.
tensimeter: Gazların veya buharların gerilme ya da
basınçlarını ölçmek için kullanılan bir cihaz; mano
metre; tansimetre.
tensiometer: Bir tel, ip, halat vb. inin gerginliğini ölç
mek için kullanılan bir cihaz; tansiometre.
tension: 1) dikiş makinesindeki iplik gibi, bir şeyi ger
mek veya gergin yapmak için kullanılan bir cihaz. 2)
elektromotor kuvvet; elektrik potansiyeli veya potan
siyel farkı. 3) bir gaz ya da buharın genişletme kuv
veti veya basıncı. 4a) uzatma eğiliminde olan kuvvet
lerle bir maddede meydana getirilen bir gerilme; çe
ki; çeki gerilmesi, b) malzemenin dayanıklığina karşı
böyle bir çekme uygulayan kuvvet ya da kuvvetler bi
leşimi.
tensional: Tansiyon (çeki) ile ilişkili; tansiyon veya
çekiye ait.
tension bolt: Bkz. tie rod.
tensioning gear: Germe donanımı; motorların çalış
maları sırasında ısı alarak genişleyen zinciri germek
için kullanılır.
tensioning jack: Diz. Mot. silindir kapak saplamaları
nın somunlarını vira etmek, sıkmak için kullanılan ve
basınçlı (600-500 bar) hava ile çalışan bir alet.
tension rod: Bkz. tie rod.
tension spring: Germe yayı.
tensive; Tansiyon ya da çekiye neden olma.
tenth: 1) bir sırada dokuzuncudan sonra gelen; onun
cu. 2) bir şeyin on eşit parçasından herhangi birini
belirten. 3) bir şeyin on eşit parçasından herhangi bi
ri; 1/10.
tenthly: Onuncu sırada veya yerde.
îepefaction: Ilıklaştırma.
tepefy
tepefy: Ilık yapmak; ılık olmak; ılıklaştırmak.
tepid: Ilık.
12
tera-: 10 (1 000 000 000 000) veya trilyon anlamın
da bir önek; tera; T kısaltması ile belirtilir.
terbia: Sulandirilmış asitlerde çözünen beyaz bir toz;
terbiyum oksit, Tb 2 0 3 .
Terbium: Nadir toprak grubundan metalik kimyasal
bir element; terbiyum; gadolinit ve diğer mineraller
de bulunur; Simg. Tb; at.ağ. 159,2; at.no. 65.
terebene: Sülfürik asitin terebantini etkimesiyle elde
edilen terpenler karışımı; tereben.
terebic acid: Terebantinin oksidasyon (oksitlenme)
ürünü olan beyaz, kristalli asit; terebik asit,
C 7 H 10 0 4 .
terebinth: Sumak ailesinden (familyasından) tereban-
tin veren küçük bir Avrupa ağacı; terebint ağacı.
terebinthic: Bkz. terebinthine.
terebinthine: 1) terebint ağacına ait. 2) terebantine
ait ya da ona benzeyen.
terete: Silindirik veya hafif konik şekilde ve dairesel
enine kesitte.
term: 1) Orj. Ola. bir sürecin başlangıç veya sonunu
belirten zaman aralığı. 2) sınırları belirli bir zaman
perîyotu; herhangi bir şeyin sürdüğü zaman. 3)
Nad. Ola. sınır, limit veya hudut. 4) Mate. a) iki sayı
lı bir kesir veya oranın herhangi biri; terim, b) bir se
rideki sayılardan herhangi biri. c) cebirsel bir ifade
deki + veya - işaretle birleştirilen niceliklerden biri.
term.: Bkz. 1) terminal. 2) terminate.
terminal: 1) bir dizinin sonunda oluşan; sona erme; fi
nal; son. 2) demiryolu hattının sonunda ödenen vb.
3) bir elektrik devresinin uçlarından herhangi biri ya
da bağlantı uçlarının herhangi biri; uç; kutup; termi
nal. 4) demiryolu gibi, taşımacılık hattının istasyon,
manevra yeri vb, i dahil, uçlarından herbiri. 5) bir
ulaşım hattının önemli bir noktasındaki istasyon.
terminal boxe: Elekt. terminal kutusu.
terminal combustion pressure: Mot. yanma sırasın
da silindirde oluşan en yüksek basınç; terminal yan
ma basıncı; maksimum basınç; dizel motorlarında
40-250 ve benzin motorlarında yaklaşık 50 bar dola
yındadır.
terminal combustion temperature: Mot. yanma sıra
sında silindir içinde oluşan en yüksek sıcaklık; mak
simum yanma sıcaklığı; terminal yanma sıcaklığı; di
o
zel motorlannda 1400 -1900°C ve benzin motorlarin-
da 2200°-2500°C dolaylarındadır.
terminal compression pressure: Mof. sıkıştırma stro-
ku (kursu) sırasında, silindirde oluşan en yüksek ba
sınç; terminal sıkıştırma basıncı; sıkıştırma sonu ba
sıncı; dize! motorlarında 28-45 bar ve benzin motorla
rında 5-10 (maks, 15) bar dolayındadır.
terminal compression temperature: Mot, sıkıştırma
sırasında silindirde oluşan en yüksek sıcaklık termi
nal sıkıştırma sıcaklığı; sıkıştırma sonu sıcaklığı; di
zel motorlarında 450°-65O°C ve benzin motorlannda
60°-70°C dolayındadır.
terminal expansion pressure: Mot. genişleme stroku
(kursu) sonunda silindir içindeki basınç; genişleme
sonu basıncı; terminal genişleme basıncı; 1,5-4,5
bar değerleri arasında değişir.
terminal expansion temperature: Mot. genişleme so
nunda silindir içindeki gazlann sıcaklığı; genişleme
sonu sıcaklığı; terminal genişleme sıcaklığı.
.549 terrestria l magneti s m
terminal heater: Gemi ısıtma-havalandırma devrelerin
de bir oda termostatı ile hareket ettirilen, otomatik
buhar valfı tarafından denetlenen ve ayrı bölmelere
hizmet eden bir ısıtıcı veya rihiyter; terminal ısıtıcı.
terminally: 1) sonunda. 2) her bir terim.
terminal pressure: Buh. Mak. iş strokunun sonunda,
egzoz portları henüz açıldığı sırada, silindir içindeki
buharın basıncı; terminal basıncı; sondaki basınç.
terminal voltage: Bir elektrik makinesi (motor ya da
jeneratör), elektrik devresi vb. inin uçları arasındaki
potansiyel farkı; terminal gerilimi; uçlar arasındaki
potansiyel farkı.
terminate: 1) zaman ya da mesafe sonuna gelmek;
sonunu oluşturmak; sınırlamak, bitirmek, sona er
mek veya tahdit etmek. 2) son vermek; durdurmak.
3) bir zaman veya mesafenin sonuna gelmek.
termination: Mesafe ya da zamanda bir şeyin sonu;
limit, sınır veya hudut; sonuç ya da netice.
terminological: Terminolojiye ilişkin.
terminology: 1) sanat, bilim vb. inin özel bir alanında
kullanılan terimler sistemi; terminoloji. 2) Nad. Ola.
bilimin özel branşlarındaki terimlerin incelenmesi ya
da bilimi.
terminus: 1) Nad. Ola. sınır ya da limit. 2) sınır taşı.
3) sonuç; amaç. 4) demiryolu, otobüs veya hava hat
tının uçlarından herbiri. 5) ing. böyle bir hattın so
nundaki istasyon veya şehir.
termless: Sınırsız veya hudutsuz.
tern: Üç sayılan.
ternary: 1) üç parçadan yapılmış; üç misli; üçlü. 2)
üç. 3) Kimy. üç farklı element, kök vb. kapsayan ve
ya ona ait. 4) Mafe. a) tabanı üç olan. b) üç değiş
ken kapsayan. 5) Metal, üç metalin alaşımı.
ternary compound: Kalsiyum karbonat (CaCO3 gi
bi, üç elementten oluşan bir bileşik; üçlü bileşfk; üç
elemanlı bileşik.
ternate: 1) üçten meydana gelen. 2) üçlerle düzenlen
miş.
template: Kurşun ve kalay alaşımı ile kaplanmış de
mir ya da çelik levha.
terpene: Uçucu yağlar, reçineler vb. inde bulunan ve
genel formülü C 1 0 H 1 6 olan izomerik karbonlu hidro
jenler serisinin herhangi biri; terpen.
terpineol: Belirli uçucu yağlarda bulunan ve parfüm
lerde kullanılan leylak kokulu üç izomerik karbonlu
hidrojenden biri; terpinol, C 1 0 H 1 7 OH .
terra: Toprak; Dünya.
terra alba: Magnezia, kaolen, alçıtaşı gibi türlü beyaz
topraklardan herhangi biri.
terrain clearance indicator: Yere gönderilen radyo
dalgası ile yerden radyo dalgasının alınması için ge
rekli süreye göre çalışan bir yükselti ölçer; radyo alti
metresi: Uçaklarda kullanilir.
terramycin: Topraktan elde edilen, belirli virüs ve
bakterilere karşı etkili bir antibiyotik; terramisin.
terreila: Dünyanın mıknatıslılığını kanıtlamak için kul
lanılan bir cihaz; manyetik küre.
terrene: 1) Dünya; yerküre. 2) arazi ya da toprak.
terrestrial: 1) Bu dünyaya ait; dünyevî. 2) karaya ait;
topraktan oluşan. 3) karada yaşayan. 4) arazi ya da
toprakta yetişen.
terrestrial heat: Yerse! ısı; yerkürenin türlü kısımlann-
dan çıkan doğal buhar, kömür vb. inin ısısı.
terrestrial magnetism: Dünya' nın sahip olduğu man-
tertiar y
yetik alan; bu manyetik alanın incelenmesi; Dünya
nın manyetik alanı; Dünya'nın türlü kısımlarında bir
birinden farklı olan alan.
tertiary: 1) üçüncü sıra, oluşum vb. ine ait; üçüncü.
2) Kimy. a) bir kökün yerini alanı kapsayan, b) bir
zincir ya da çemberde diğer üç karbon atomu ile bir
leşen bir karbon atomuna ait veya onu belirten.
tervalent: Üç değer ya da valansa sahip olan; triva-
lent şeklinde de kullanılır.
Tesla coil: Yüksek frekanslı kıvılcım (ark) aralığına sa
hip olan bir endüksiyon bobini; Tesla bobini; yük
sek frekanslı bir bobin.
test: 1) değerli metalleri damıtma veya rafine etmek
için kullanılan gözenekli küçük bir pota. 2) gözenek
li küçük bir pota ile metali denemek veya test et
mek. 3) F/z. deney; tecrübe; test. 4) Kimy. a) bir
madde ya da karışımı belirlemek için bir deney ya
da tepkime, b) işlemde kullanılan ayıraç, c) ondan
elde edilen pozitif belirti. 5) gözenekli küçük bir pota
da olduğu gibi bir metali damıtmak ya da rafine et
mek. 6) bir deney, tecrübe veya teste konu olmak.
7) Kimy. bir ayıraç veya ayıraçlarla muayene etmek.
test bar: Türlü deneyler uygulanmak üzere büyük bir
döküm vb. i kütleden alınan çubuk; deney çubuğu.
test bench: Deney ya da tecrübe tezgâhı.
test, bending: Bkz. bending test.
test chamber: Deneyler yapılan bir yer; deney hücre
si; deney odası.
test clip: Elektrikli ölçü cihazlarının kablo uçlarında
bulunan kıskaç; test ya da deney klipsi.
test cocks: Tesviye şişeleri kırıldığı zaman, kazan
içindeki su düzeyini saptamak için alev borulu ka
zanlarda kullanılan üç musluk; tecrübe veya deney
muslukları.
tester: Deney yapan ya da tecrübe eden kişi veya
şey; deney cihazı.
test, hammer: Çekiç deneyi.
test, hardness: Bkz. hardness test.
test, hydrostatic: Hidrostatik test; Bkz. hydrostatic
test.
testing: Deney yapma; deneme; ölçü alma.
testing lamp: Elekt. tecrübe lâmbası; sigortaların sağ
lamlığı, bir devredeki kaçak vb. inin kontrolunda kul
lanılır.
testing machine: Deney makinesi; deney cihazı.
test paper: Kimy. deneyler için ayıraçla hazırlanan kâ
ğıt; deney kâğıdı: Turnusol kâğıdı gibi Bkz. litmus
paper.
test plate: Bir malzeme veya saçın özellikleri veya da
yanışığını denemek üzere alınan parça; deney lev
hası; örnek parça.
test pressure: Deney ya da tecrübe basıncı.
test stand: Makinelere, imal edildikten sonra fren bey-
girgücü, mekanik verim, supap zamanlaması yönün
den bir seri deneyin uygulandığı yer; deney yeri;
test mahalli.
test tube: Kimyasal deneylerde vb. kullanılan bir ucu
kapalı, ince, saydam ve camdan yapılmış bir tüp; de
ney tüpü.
tetarto-: Dördüncü anlamında bir önek.
tetra-: Dört (4) anlamında bir önek.
tetrabasic: Her bir molekülünde değiştirilebilir dört
hidrojen atomu bulunan asite ait veya onu belirten.
tetrachloride: Molekülde dört klor atomu bulunan
550 tet rahydrona phth al en e
herhangi bir kimyasal bileşik; tetraklorür.
tetrachloroethylene: Sıv. Yük. tetrakloretilen; karbon
diklorür; etilen tetraklorür; perkloretilen; "PER",
"Perklone", kızgın yüzey ve aleve temas ettiği za
man çok zehirli gazlar çıkaran, insan sağlığı için za
rarlı, keskin aromatik kokulu, doymamış alifatik aile
sinden, higroskopik olmayan, dayanıklı, renksiz bir
0
sıvı; Simg. CCI : 15,5 /15,5°C'de öz.ağ. 1,630-
2
1,635; k.n.121,2°C; d.n.-22,7°C; suda çözün
mez; 20°C'de Visk. 0,880; gemilerde çevre sıcaklığı
ve atmosfer basıncında taşınır.
tetracid: Bir tuz oluşturmak için bir monobazik asitin
dört molekülü ile tepkiyebilen dört OH grubuna sa
hip olan bir alkol; tetrasit.
tetrad: 1) dört sayısı; 4. 2) dördün grubu ya da takı
mı. 3) dört değerli olan bir atom, kök (radikal) veya
element.
tetradecane: Parlama noktası 202°C (396°F) olan, al
kolde çözünen, suda çözünmeyen, yanıcı ve renksiz
bir sıvı; tetradekan, C H ve CH (CH ) CH ;
14 30 3 2 12 3
20°/4°C'de öz.ağ. 0,7653; k.n. 253,5°C; e.n. 5,5°C;
organik sentezlerde ve çözücü olarak kullanılır.
tetradymite: Doğal bizmut tellürid, Bi 2 Te3 ; ince yap
rak şeklinde soluk, çelik grisi renkli bir mineral.
tetraethyl lead: Ağır, renksiz, zehirli bir kurşun bileşi
ği; kurşun tetraetil, Pb (C H ) gücü yükseltmek ve
2 5 4
makinede vuruntuyu önlemek için benzine katılır.
tetragon: Dört kenarı ve dört açısı olan bir düzlem şe
kil; dörtgen.
tetragonal: 1) dörtgene ait; dörtgen şeklinde olan;
dörtgensel. 2) üç ekseni dik açılarda ve iki yanal ek
seni eşit olan kristalleşme (billurlaşma) sistemine ait
ya da bu sistemi belirten; tetragonal.
tetragonal crystal: Karşılıklı üç dikdörtgen eksene sa
hip ve bunlardan ikisi birbirine eşit olan bir kristal;
tetragonal kristal; dikdörtgensel kristal.
tetrahedral: Dört yüzlüye ait; dört yüzlü şekilde olan;
dört yüzü olan.
tetrahedral atom: Değer ya da valans bağları çekir
dekten dört yüzlünün köşelerine yöneltilen dört de
ğerli bir atomun şekli; dört yüzü olan atom.
tetrahedrite: Griden siyaha kadar değişen ve dört
yüzlü kristaller şeklinde bulunan bir mineral; esas
olarak bakır ve antimonun sülfürü, 3Cu 2 .S.Sb 2S; tet-
rahedrit; bir çok şeklinde bakır, kısmen demir, kur
şun, gümüş vb. ile yer değiştirmiştir.
tetrahedron: Üçgen şeklinde dört yüzeyi olan katı bir
şekil; dört yüzlü.
tetrahydrofuran: Sıv. Yük. tetrahidrofuran; siklotetra-
metilen oksit; dietilen oksit; tetrametilen oksit; THF;
yangın ve patlama tehlikesi olan, etere benzer koku
lu, insan sağlığı için zararlı, higroskopik, dayanıklı,
renksiz ve akıcı bir sıvı; Simg. OCH 2 CH 2 CH 2 CH 2
;
20°/4°C'de öz.ağ. 0,886-0,889; k.n. 66°C; d.n.
-108,5°C; suda tümü ile çözünür; 20°C'de Visk. yak
laşık 1cP, gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer ba
sıncında taşınır.
tetrahydronaphthalene: Sıv. Yük. tetrahidronaftalen;
1,2,3,4-tetrahidronaftalen; tetralin; önemli tehlikesi ol
mayan, keskin ve terebantine benzer kokulu, aroma
tik ailesinden, higroskopik olmayan, dayanıklı, insan
sağlığı için zararlı, renksiz bir sıvı; Simg. C 1 0 H 1 2 ;
0 ö
20°/4 C'de öz.ağ. 0,97; k.n. 207,5°C; d.n.-30 C; su
da çözünmez; viskozitesi belli değil; gemilerde çev-
t e t ra me t h y l lea d
re sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
tetramethyl lead: Suda çözünmeyen ve benzen, pet
rol eteri, alkolde hafifçe çözünen bir kurşun bileşiği;
kurşun tetrametil; Simg. (CH 3 )4 Pb; öz.ağ. 1,995;
d.n.-27,5°C; k.n. 110°C; yanıcı ve zehirli, uçak benzi
ninde oktan sayısını düşürmek için kullanılır.
tetratomic: 1) dört atomlu bir moleküle ait veya bu
molekülü belirten, 2) değiştirilebilir dört atomu veya
grubu olan. 3) Nad. Ola. dört değerli.
tetravalent: 1) dört değeri olan; dört değerli. 2) dört
hidrojen atomu ile birleşebilen.
tetrode: Dört eleman (çoğu zaman bir katot, bir lev
ha ve iki ızgara) kapsayan bir elektron tüpü; yüksek
frekans amplifikatörü olarak kullanılır.
tetrode transistor: iki esas bağlantılı ve konvansiyo-
nel p-n-p veya n-p-n birleşmiş transistor; dört ele-
manlı transistor.
tetroxid: Bkz. tetroxide.
tetroxide: Her molekülünde dört oksijen atomu olan
herhangi bir oksit; tetroksit.
tetryl: Özellikle fünyelerde patlayıcı olarak kullanılan
sarı bir toz; tetril, C 7 H 5 N 5 0 8 tetranitrometilanilin.
textbook:Bilim konusunun ilkelerinde bilgi veren ki
tap; öğretimde esas olarak kullanılan herhangi bir ki
tap; ders kitabı.
textolite: Reçine emdirilmiş branda sıkıştırılarak elde
edilen ince katmanlı plâstik madde; tekstolit; bazı ge
milerin şaft kovanlarında yatak malzemesi olarak kul
lanılır.
Th: Bkz. thorium.
thalassic: 1) deniz ya da okyanusa ait. 2) körfez, bü
yük körfez ve küçük denizlere ait.
thallic: Üç değerli talyum kapsayan bir bileşiğe ait ve
ya bu bileşiği belirten.
thallious: Bkz. thallous.
thallium: Nadir, mavimsi beyaz, yumuşak, elementle
rin en hafifi olan ve doğal radyoaktif izotopları bulu
nan metalik kimyasal bir element; talyum; vuruntuya
karşı bileşikler, fare zehiri vb. i yapımlarında kullanı
lır; simg. Tl; at.ağ. 204,39; at.no.81.
thallous: Bir (1) değerli talyum kapsayan kimyasal
bir bileşiğe ait.
thaw: 1) erimek; buz, kar vb. i gibi sıvı ya da yarı sıvı
olmak. 2) donma noktasının üzerine yükselerek eri
mek. 3) erimeye neden olmak. 4) erime.
thebain: Tıpta kullanılan, haşhaştan elde edilen renk
siz, zehirli bir alkaloit; tebain, C 19 H 21 N0 3 .
thein: Bkz. theine.
theine: Özellikle çayda bulunan kafein; tein.
theobrornin: Bkz. theobromine.
theobromine: Kakao bitkisi ve yapraklarından çıkarı
lan acı, kristalli bir alkaloit; teobromin, C 7 H 8 0 2 N 4 ;
tıpta idrar söktürücü ve sinir uyarıcısı olarak kullanı
lır; teofilin ve kafeinle ilişkilidir.
theodolite: Dikey ve yatay açıları ölçmek için sürve-
yörler tarafından kullanılan özel bir tür teleskop. 2)
bulutların yüksekliği ve hızlarını ölçmek için kullanı
lan optik bir cihaz; teodolit.
theophylün: Bkz. theophylline.
theophylline: Çay yapraklarından çıkarılan renksiz,
kristalli bir alkaloit; teofilin, C 2 H 8 0 2 N 4 .H 2 0 ;
teobro min gibi kullanılır.
theor.: Bkz. theorem.
theorem: 1) bir eşitlik veya formülde ilişkinin ifadesi.
551 t h erma l a b sor b e r
2) teorem; dava; önerme. 3) Mate., Fiz., ispatlana
rak somutlaştırılmış bir öneri.
theorematic: Teorem veya teoremlere ait; teorem ve
ya teoremler tabiatında olan.
theoretic: Bkz. theoretical.
theoretical: 1) teori veya kurama ait; kuramsal. 2) te
oriye göre; nazarî; ideal.
3 3
theoretical air: 1 kilogram, m veya Nm yakıtın tam
3 3
yanması için gerekli kg, mol, m veya Nm türün
den minimum hava miktarı; teorik hava; kuramsal
hava (miktarı).
theoretical capacity: Bir pompanın gerçek hacimsel
kapasitesinin, hacimsel verime oranı; teorik kapasi
te; kuramsal kapasite.
theoretical cycle: Teorik ya da kuramsal çevrim;
Bkz, theoretical diagram.
theoretical diagram: Çoğunlukla termodinamikte kul
lanılan, örneğin karışık çevrim, sabit hacim çevrimi,
sabit basınç çevrimi, Brayton çevrimi, Rankin çevri
mi, Atkinson çevrimi, Karno çevrimi, kompresör çev
rimi vb. i diyagramlardan herhangi biri; teorik ya da
kuramsal çevrim.
theoretical efficiency: Teorik veya kuramsal verim;
teorik diyagramların çevrim verimi; termodinamik
yöntemlerle hesaplanan verim.; Bkz. thermal effici
ency.
theoretical head: Bir pompanın herhangi bir sıvıyı ba
sabileceği teorik veya kuramsal yükseklik; teorik
hed; kuramsal yükseklik.
theoretical height: Bkz. theoretical lift.
theoretical lift: Bir pompanın emme borusunda sıvı
nın yükselmesini sağlayan hed, kuramsal yükseklik;
su için, tüm kayıplar dikkate alınmadığı zaman ya
da ideal durumda bu yükseklik 10,33 m'yi geçemez.
theoretically: Teori veya kuramda; teori veya kuram
yardımıyla; teoriye veya kurama göre.
theoretical mixture: Benz. Mot. yakıtın silindirlerde
yakılması sırasında fazla hava katsayısının 1'e eşit ol
duğu hava-benzin karışımı; teorik veya kuramsal ka
rışım; termodinamik hesaplar sonucu bulunan ve
15,12/1'e eşit olan karışım.
theoretician: Bazı sanat, bilim vb. inin kuramında uz
man veya öğrenci olan kişi.
theoretics: Bir bilim alanının kuramsal ya da teorik
bölümü.
theorist: Teori kuran kişi; özellikle bazı sanat, bilim
vb. inin teorisinde uzman olan kişi; teorist; kuramcı.
theorization: Kuram ya da teori yapma.
theorize: Teori veya teoriler (kuramlar) oluşturmak.
theory: 1) kolay anlaşılmayan ya da çapraşık ilkelerin
ya da prensiplerin sistemli ifadesi. 2) bir dereceye
kadar gerçekleşmiş belirli, gözlenmiş olayların görü
nen ilişkilerinin formül haline konulması. 3) kuram;
teori.
therm: 1) büyük kalori veya bazan küçük kalori. 2)
1000 büyük kaloriye eşit bir ısı birimi. 3) 100 bin
BTU'ya eşit ısı birimi. 4) 100 000 erg. 5) therme şek
linde de yazılır.
therm-: Bkz. thermo-.
therm.: Bkz. thermometer.
thermal: 1) ısı, sıcak kaynak vb. ine ait. 2) ılık ya da
sıcak. 3) sıcak havanın yukarıya doğru olan akımı.
thermal absorber: Isıl emici; ısıl radyasyonu emen
bir cisim; koyu yüzeyli cisimler iyi ve parlak yüzeyler
thermal absorbtion
s
ise zayıf emicidirler.
thermal absorbtion: Radyan ısıyı emme işlemi; ısıl
emme.
thermal analysis: Metallerde denge durumları ve faz
ilişkilerinin araştırılması için ısıtma ve soğutma eğrile
rinin kullanımı;, ısıl analiz.
thermal bulb: Termoregülatörlerde kullanılan ve için
de düşük sıcaklıklarda buharlaşan bir sıvı bulunan
ve soğutma devresinin makineden çikış kısmında su
ya sokulmuş oları bir hücre; ısıl hazne: ısıl ampul;
termoregülatör valfının çalışmasını sağlar.
thermal capacity: Bir cismin sıcaklığını birim olarak
yükseltmek için gerekli ısı miktarı; ısıl kapasite; ısı ka
pasitesi; su kütlesinin sıcaklığını bir derece yükselt
mek için gereken ısı miktarına eşdeğerdir.
thermal conduction: Isı enerjisinin molekülden mole
küle iletilmesi ile ısının maddenin bir bölümünden di
ğer bölümüne iletilmesi ya da aktarılması; ısıl iletim,
taşıma ya da kondüksiyon.
thermal conductivity: Bir maddenin ısıyı iletme yete
neğinin ölçümü; ısı! iletkenlik.
thermal conductor: Isıyı ileten bir madde; ısıl iletken;
metaller iyi ısıl iletken iken metalsiler zayıf ısıl iletken
dirler; gazlar ve sıvılar da kötü iletkendirler.
thermal convection: Isının, bir akışkanın otomatik do
laşımı ile, sıcaklık ve yoğunluk farkı nedeniyle başka
bir sıvı veya gaza aktarılması ya da iletilmesi; ısıl
konveksiyon.
thermal cracking: Yüksek basınç ve yüksek sıcaklık
kullanımı ile büyük moleküllerin kırılarak küçük mole
küllere dönüştürülmesi; petrol endüstrisinde uygula
nır; ısıl kraking.
thermal cycle: Genellikle bir akışkanın sıcaklığını de
ğiştirerek, ısının, sistemin bir tarafından diğer tarafı
na aktarılması veya bir enerji şeklinden diğerine ge
çirilmesini sağlayan işlem devresi; ısıl çevrim; ısıl
devre.
thermal decomposition: Sıcaklığını yükselterek bir bi
leşiğin kimyasal ayrışmasının sağlanması işlemi; kim
yasal bozunma; kimyasal ayrışma.
therma dissociation: Sıcaklığını yükselterek bir bileşi
ği daha küçük kütleli maddelere ayrıştırma; ısıl ayrış
ma; sıcaklık azaldığı zaman maddeler tekrar birleşir;
Diz. Mot. egzoz gazları içindeki C0 2 ve H 2 0'nun
1700°C'den yüksek sıcaklıklarda ayrışması ve kar
bon monoksit oluşması gibi.
thermal efficiency: Bir makinenin ısı birimi olarak ver
diğinin, aldığı ısıya oranı; ısıl verim; termik verim.
thermal emission: Isıl yayım ya da neşriyat; radyan
ısı yayma işlemi; taneciklerin kinetik enerjisi azaldığı
zaman enerji verilir ve radyan ısı yayılır.
thermal emitter: Isıl radyasyon yayan bir cisim, mad
de ya da gövde; ısıl emitör,
thermal energy: Bir cismin ısı şeklinde aktarılabilen
enerjisi; ısıl enerji; ısı enerjisi; termik enerji; termal
enerji.
thermal equation: Tepkime sırasında emilen ya da çı
karılan kalori türünden ısı miktarını da belirten den
gelenmiş kimyasal eşitlik; ısıl eşitlik; ısıl formül.
thermal equilibrium: Parçalar arasında değiştirilen
net ısı miktarının sıfır olduğu, bir sistemin durumu;
ısıl denge; termik denge.
thermal expansion: Sıcaklık yükselmesi nedeniyle
bir cisim veya bir madde miktarının boy, alan ya da
552 t h ermi t e p roces
hacmindeki çoğalma; ısıl genişleme.
thermal insulator: Mantar, cam yünü, cam lifi, türlü
tekstiller, hava ve diğer gazlar gibi, ısıl iletkenliği za
yıf bir madde; ısıl izolatör; ısıl yalıtkan.
thermal gradient: Bkz. temperature gradient.
thermal ionization: Yüksek sıcaklık nedeniyle iyonlaş
ma; ısıl veya termik iyonlaşma.
2
thermal load: Mot. silindir duvarının 1 m 'sinden 1 sa
atte geçen kcal veya kJ türünden ısı miktari; termik
yük; ısıl yük,
thermally: Isı yardımıyla.
thermal neutrons: Bulundukları cisimde ısıl dengede
olan nötronlar; genel olarak enerjileri yaklaşık ola
rak 0,025 ev olan nötronlar; ısıl nötronlar
thermal overloading: Isıl olarak aşırı yüklenme: Mo
torlar için söylenir; ısıl aşırı yük; Bkz. overheating.
thermal radiation: Isı dalgaları şeklinde ısı iletimi ya
da aktarılması; ısıl radyasyon; ısıl ışınım.
thermal reactor: Bkz. submarine thermal reactor.
thermal relay: Elekt, kontaktörlerde, otomatik şalter
ler vb, inde bulunan ve aşırı ısındığı zaman devrenin
kapanmasına izin vermeyen röle; termik röle; ısıl rö
le.
thermal shield: Nûk. Ener. bir kalkanın, yansıtıcısı
(reflektör) yakınına yerleştirilen ve yüksek şiddette
ısı nakleden kısmı; ısıl kalkan; termik kalkan.
thermal shock: Özellikle kazanlarda, kızgın yüzeyler
de soğuk suyun neden olduğu bir olay: ısıl şok; ter
mik şok.
thermal stress: Bir makinenin çalışması sırasında pis
ton kafası, silindir kapağının yanma odasına bakan
yüzü, supaplar, gömlek duvarında önemli sıcaklık
farklarından gelen gerilme; ısı! ya da termik gerilme.
thermic: Isıya ait; ısı tarafından neden olunan.
thermion: Akkor haline gelmiş bir madde tarafından
neşredilen veya yayılan, elektriksel olarak yüklü bir
partikül ya da parçacık; iyon; termiyon: Pozitif yüklü
termiyonlara iyon ve negatif yüklü olanlara ise elek
tron denir.
thermionic: Termiyonlara ait; termiyonlar tarafından
çalıştırılan; termiyonik.
thermionic converter: Termiyonik değiştirici; Bkz.
thermoionic converter.
thermionic current: Yöneltilen termiyonik yayın ile
neden olunan elektrik akımı; termiyonik akım.
thermionic effect: Bir parça metal yüksek bir sıcaklı
ğa kadar ısıtıldığı zaman negatif şarj kaybeder ve po
zitif şarjlı olur; termiyonik etki.
thermionic emission: Isıtılmış bir elektrottan termi
yonlar neşredilmesi; elektron veya iyon yayılması.
thermionics: Isı etkisi altındaki maddelerden elektron
yayılmasını inceleyen bilim dalı termiyonik (bilimi).
thermionic valve: Bkz. thermionic tube.
thermistor: Sıcaklık artışı ile direnci hızlı bir biçimde
azalan bir yarı iletken; termistör; sıcaklık ölçümünde
duyarlı cihazların yapımında kullanılır.
thermit: Çok ince toz haline getirilmiş alüminyum ile
demir oksit veya diğer bir metalin kanşımı; termit;
büyük bir ısı meydana getirir ve kaynak uygulama
sında, yangın bombası yapımında kullanılır (ticarî
bir marka).
thermite: Bkz. thermit.
thermite process: Alüminyum ile redükleyerek oksit
lerinden metal elde edilmesi; termit işlemi.
 thermit welding 553 therm om agneti c s effect s

thermit welding: Termit kaynağı; demir oksit ve alü

ması ile üretilen elektromotor kuvvet.
minyumun ısıtıldığı zaman oluşan egzoterrnik (dışa
thermoelectric pair: Bkz. thermocouple.
ısı veren) tepkime ile elde edilen çok yüksek sıcaklık
thermoelectric power: Sıcak bölgenin sıcaklığı ile bir
yardımıyla çeliklerin süper ısıtılması ve erimesi sonu
termokupl devresinin elektromotor kuvvetinin deği
cu bağlantı kısımlarında oluşan kaynak; termit kay
şim miktarı; termoelektrik güç.
nağı.
thermoelectric pyrometer: Bkz. thermoelectric co
thermo-: Isı ve termoelektrik anlamlarında bir önek.
uple.
thermobarograph: Termograf ile barograftan oluşan
thermoelectric series: Metaller ve alaşımların bir sıra
bir cihaz; termobaroğraf.
ya dizildikleri liste; termoelektrik seri veya dizi;, bu lis
thermobarometer: 1) suyun kaynama noktası ile
tenin başlarında olanlar soğuk bölgede pozitiftirler
atornsferik basınç ve yükselti, rakım veya altitüt ölç
ve akımı kendisinden sonra gelene iletirler; listedeki
mek için kullanılan barometre cihazı; termobaromet-
metaller termoelektrik elektromotor kuvvetin şiddeti
re. 2) termometre olarak kullanılmak için adapte edi
nin yaklaşık ölçümüne göre de sıralanırlar; bir termo-
lebilen bir sifon barometre.
kuplde en büyük elektromotor kuvvet antimon-biz-
thermoehemical: Termokimyaya ait; termokimyasal.
mut alaşımı ile elde edilir.
thermochemica! equation: Bir kimyasal tepkime ve
thermoelectric thermometer: Özel durumlarda kulla
ya değişimde durumlar ve enerji ilişkileri hakkında
nılan bir tür termokupl; termoelektrik pirometre; ter
bilgi veren bir eşitlik; elektrokimyasal eşitlik.
moelektrik termometre; metal çifti, 40 mikro-
thermochemistry: Kimyasal değişim ile ısının ilişkisi
volt/°C'ye duyarlı kromel-alümel'den oluşturulan ve
ni inceleyen bilim dalı; termokimya; thermochem kı
sürekli olarak 1100°C'de kullanılabilen bir sıcaklık öl
saltması ile belirtilir.
çer.
thermocouple: Sıcaklıktaki farkları ölçmek için kulla
thermoelectrometer: Üretilen ısı miktarı ile elektrik
nılan bir termoelektrik çift; termokupl; termokapıl;
akımının gücünü ölçmek veya bir elektrik akımının
Bkz. pyrometer.
ısıtma gücünü ölçmek için kullanılan bir cihaz; ter-
thermodynamic cycle: Çalışma maddesi, ısı kayna
moelektrometre.
ğı, makine, ısı alıcı ve pompa gibi beş temel eleman
fhermoelectromotive: Bir termoelektrik çift tarafından
dan oluşan herhangi bir çevrim; termodinamik çev
üretilen elektromotor kuvvete ait veya onu belirten.
rim.
thermoelectromotive force: Bir termokupl'ün birleş
thermodynamics: Mekanik enerji ile ısının ilişkisini
miş yeri ısıtıldığı zaman üretilen elektromotor kuvvet;
ve birinin diğerine dönüşümünü inceleyen bilim da
termoelektromotif kuvvet.
lı; termodinamik.
thermoelectron: Negatif (yüklü) termiyon; elektron;
thermodynamic scale: Herhangi bir maddenin çalış
termoelektron.
ma özelliklerine bağlı olmayan bir sıcaklık derecesi:
thermoelement; Bir termokupl ile ısıtma fiiamarıının
termodinamik bölüntü, taksimat veya skala; ideal
birleşimi; termoeleman; küçük akımların ölçümünde
gaz skalası bu skala ile aynıdır.
kullanılır.
thermodynamics, laws of: Termodinamik kanunları:
thermoexpansion: Isıl genleşme (ile çalışan ve bu
1) ısı ve mekanik enerji karşılıklı olarak birbirlerine
har kazanlarında kullanılan besi (fid) suyu regülatö
dönüşebilir ve böyle bir dönüşümde 1 kalorilik ısı
7 rü vb.).
4,18x10 erklik mekanik işe eşdeğerdir. 2) ısı, her
îhermogalvanometer: Termogalvanometre; ısıtma et
hangi sürekli bir işlem ile soğuk cisimden sıcak cisi
kisi ile zayıf, yüksek frekanslı alternatif akımların öl
me aktarılamaz. 3) mutlak sıfır sıcaklığa erişilemez.
çülmesinde kullanılan bir galvanometre.
thermoelectric: Termoelektriğe ait.
thermogenic: Isı üretimi ile ilişkili.
thermoelectrica!: Bkz. thermoelectric.
thermogenous: Isı üretme.
thermoelectric converter: Termoelektrik değiştirici
thermograph: Sıcaklık değişimlerini otomatik olarak
veya konvertör.
kayıt etmek için kullanılan bir cihaz; termograf.
thermoelectric couple: Birbirine bağlanan farklı iki
thermohydraulic: Termohidrolik (olarak çalışan ka
metal çubuk, tel vb. inin ısıtılmasıyla elektrik üreten
zan fid ya da besi suyu regülatörü).
cihaz; pirometre; payrometre; termoelektrik kupl; sı
thermoionic converter: Isı enerjisini doğrudan elek
caklık ölçümünde kullanılır; termoelektrik çift Bkz.
trik enerjisine çeviren bir cihaz; termoiyonik dönüştü
thermoelectric pair şeklinde de kullanılır.
rücü; iyonlaştırılmış sezyum buharı ite dolu bir kap
thermoelectric effect: Farklı sıcaklıklarda benzer ol
içinde tutulan iki elektrottan ve bir dış devreden olu
mayan metallerin bileşimi ile üretilen elektrik akımı;
şur.
termoelektrik etki.
thermokinematics: Hareket gücü ve ısı ilişkisinin bili
thermoelectric e.m.f.: Sıcaklık etkisi ile üretilen elek
mi.
tromotor kuvvet; 100°C'ye kadar sıcaklık değişimleri
thermoiabile: 55° veya daha yüksek bir sıcaklığa ka
için bir kaç milivolt türündendir; termoelektrik elek
dar ısıtıldıkları zaman özel nitelikleri tahrip olan veya
tromotor kuvvet.
bozulan bazı toksin, enzim vb. i gibi maddelere ait
thermoelectric inversion: Sıcaklık, belirli bir nötr nok
veya onları belirten.
tanın ötesine yükseldiği zaman bir termokupl'ün
thermolysis: 1) Kimy. bir bileşiğin ısı ile çözünmesi.
elektromotor kuvvetindeki değişim miktarı; termoe
2) Fizy. vücuttan ısının kaybolması. 2) ısı etkisiyle bir
lektrik değişim.
molekülün çözünmesi.
thermoelectricity: a) ısı enerjisinin doğrudan elektrik
thermomagnetic effects: 1) bir manyetik alanın ısı
enerjisine dönüştürülmesi ile üretilen elektrik; termo
akımı veya bir iletkendeki sıcaklık dağılımına etkileri.
elektrik, b) iki farklı metalin birleşim noktasının ısıtil-
2) stcaklığın, bir maddenin manyetik özelliklerine et-
t h ermome t e r 554 t h essi s

kisi.
zenleyici.
thermometer: 1) bölüntülü veya taksimatlı, sızdırmaz
thermorelay: Küçük galvanometrik sapmaları kuvvet
bir cam tüpten oluşan ve kılcal borusu veya hazne
lendirmek için kullanılan bir cihaz; termoröle; ısıl rö
sinde bulunan cıva, renkli alkol vb. inin sıcaklık deği
le.
şimi ile genişleme ve büzüşmesi ile sıcaklık ölçen
thermos bottle (or flask, jug): Sıvıları bir kaç saat
bir cihaz; termometre; sıcaklık ölçer, a) suyun don
orijinal sıcaklığında tutan bir şişe; termos; aralarında
ma noktası 0° ve kaynama noktası 100° olan Santig-
vakum bulunan iç içe iki duvardan ve madenî bir
rad (Selsiyüs). b) suyun donma noktası 32° ve kay
mahfaza ya da koruyucudan oluşur (Ticarî bir mar
nama noktası 212° olan Fahrenhayt, c) suyun don
ka).
ma noktası 0° ve kaynama noktası 80° olan Reo-
thermoscope: Sıcaklıktaki değişimleri (hassas olarak
mür. 2) termokupl yardımı ile çalışan gibi, herhangi
ölçmeden) göstermek için kullanılan bir cihaz; ter-
benzer bir cihaz.
moskop.
thermometer, clinical: insan vücudunun sıcaklığını
thermoscopic: Termoskop cihazına ait veya termos-
ölçmek için kullanılan cıvalı bir termometre; vücut
kop tarafından belirtilen; termoskopik.
termometresi.
thermoscopical: Bkz. thermoscopic.
thermometer, maximum and minimum: Belirli bir sü
thermosetting: Bir defa ısı etkisinde kaldığı zaman ka-
re içinde erişilen en yüksek ve en düşük sıcaklıkları
tılaşan ve kalıplanamaz bir duruma gelen: Belirli ba
kayıt eden sıcaklık ölçer; maksimum ve minimum ter
zı plâstikler için söylenir.
mometre.
thermosetting plastic: Bir kere ısıtıldıktan sonra ısı
thermometer well: Borulardaki sıvıları, doymuş bu
ile yumuşamayan, tersinir olmayan bir plâstik (mad
har, gaz ya da kızgın buharın sıcaklığını ölçmek için
de) ; örneğin fenolformaldehit ve üre-formaldehit reçi
kullanılan ve termometrenin içersine sokulduğu bir
ne.
parça; termometre kuyusu; termometre kuyusunun
thermosiphon: içten yanmalı bir makinenin soğutma
içi cıva (260°C), lehim (260°-538°C) ve kalay (315-
suyu sisteminde olduğu gibi, sıvı dolaşımını endükle-
982°C) doldurulur.
mek için sifon borularından oluşturulmuş bir araç;
thermometric: Termometreye ait veya termometre ile
termosifon.
ölçülen.
thermostable: Oldukça yüksek sıcaklığa kadar ısıtıl
thermometrical. Bkz. thermometric.
dıklarında özel niteliklerini kaybetmeyen toksinler,
thermometric liquid: Termometrelerde kullanılan sı
enzimler vb. i gibi maddelere ait veya onları belir
vı; termometre sıvısı; working fluid biçiminde de kul
ten.
lanılır.
thermostart element: Diz. Mot. içersinde elektriksel
thermometric scales: Termometre skalaları; termo-
dirençli iki ısıtma bobini ve solenoitle çalıştırılan bir
metrik bölüntüler; °F, °C, °R vb. i olabilirler.
yakıt valfı kapsayan bir cihaz; termostart elemanı;
thermometry: 1) sıcaklık ve sıcaklık değişimleri ölçü
makineye püskürtülecek yakıtın ısıtılmasını sağlar.
mü. 2) termometre yapım veya kullanımı bilimi; ter-
thermostat: 1) bir ısıtma sisteminde sıcaklığı
mometri.
otomatik olarak denetleyen bir cihaz; termostat. 2)
thermomilliammeter: Küçük alternatif akımları ölç
belirli bir sıcaklıkta sprinkler vb. ini çalıştıran bir
mek için kullanılan bir cihaz; termomiliampermetre.
cihaz.
thermomotor: Isı ile çalışan, özellikle ısıtılmış hava
thermostat bellows: Termostat körüğü.
nın genişlemesi ile çalışan; termomotor.
thermostatic: Termostat'a ait; termostat tarafından
thermonuclear: Nükleer fizyonda ısı enerjisi firarına
ça lıştırılan ya da işletilen.
ait veya bu ısı enerjisini belirten ya da bu ısı enerjisi
thermostatic control valve: Termostatik kontrol valf;
ni kullanma; termonükleer.
Bkz. thermostatic valve.
thermonuclear energy: Termonükleer enerji; Bkz.
thermostatically: Termostat ile.
thermonuclear.
thermostatics: Isının dengelenmesi ile ilgilenen bilim
thermonuclear process: Bir tepkime mekanizmasın
dalı; termostatik bilimi.
da üç atom veya molekülün aynı anda çarpışması iş
thermostaic trap: Termostatik kapan; gövdeye bağlı
lemi; termonükleer değişme veya işlem.
bir körük, körüğün alt ucuna bağlı iğne valftan olu
thermonuclear reaction: Başlaması için
şan bir buhar kapanı, körüğün içinde düşük sıcaklık
(milyonlarca derecelik) çok yüksek sıcaklık
larda buharlaşabilen bir sıvı bulunur; Bkz, steam
gerektiren bir nükleer tepkime; termonükleer
trap.
tepkime; örneğin hidrojen fiz- yonunun helyuma
thermostatic valve: Bir termostat tarafından ısıl ola
dönüşmesi.
rak kontrol edilen veya açılan, kapatılan valf; termos
thermopile: Bir dizi termokupi'den oluşan, sıcaklıkta
tatik valf, genellikle taşıt araçlarının soğutma devrele
ki çok küçük değişiklikleri araştırmak ve ölçmek ve
rinde kullanılır.
ya termoelektrik akım üretmek için kullanılan bir ci
thermotank: Sıcak su, buhar, hava vb. dolaştırılan bir
haz; termopil.
sıra boru yardımıyla içersinden geçirilen havayı ısıt
thermoplastic: Isı etkisinde kaldığı zaman yumuşak
mak için kullanılan bir tank; ısıl tank; termotank.
olan veya yumuşak kalabilen ve kalıplanabilen: Belir
thermotaxis: 1) Bio. bir organizmanın ısı kaynağına
li plâstikler için söylenir; termoplâstik; termoplâstik
doğru veya ısı kaynağından hareketi. 2) Fizy. vücut
madde.
sıcaklığının normal ayarı ya da ayarlanması.
thermoregulator: Termostatla aynı görevi gören, fa
thermostensile: Sıcaklıktaki değişimler tarafından
kat farklı yapıda olan bir cihaz; alçak sıcaklık derece
ne den olunan çeki gerilmesindeki değişikliklere ait.
lerinde buharlaşan bir sıvı ile doldurulmuş bir ısıl am
-thermy: Isı ya da ısı üretimi anlamında bir sonek.
pule sahiptir; termoregülatör; ısıl regülatör ya da dü
thesis: Önerme; tez; dava.
thiamin
thiamin: Bkz. thiamine.
thiamine: Taze bezelye, fasulye, yumurta beyazı, ka
raciğer vb inde bulunan, aynı zamanda sentetik ola
rak da hazırlanan kompleks, beyaz, kristalli bir bile
şik; B1 vitamini; tiamin, C 12 H 17 ON 4 SC.HCI; yoklu
ğu beriberi hastalığına neden olur; thiamine chlori
de, thiamine hydrohloride şekillerinde de kullanılır.
thiazin: Bkz. thiazine.
thiazine: Bir çember şeklinde düzenlenmiş bir atom
nitrojen (azot) bir atom kükürt ve dört atom karbon
dan oluşan heterosiklik bileşikler grubunun herhan
gi biri; tiazin.
thiazol: Bkz. thiazole.
thiazole: 1) renksiz bir sıvı; tiazol, C3 H3 NS. 2) onun
boya ve ilâçlarda kullanılan çeşitli türevlerinden her
hangi biri,
thick: 1) nispeten büyük derinliği olan; kalın. 2) boyu
ile orantılı olarak nispeten büyük çapı olan. 3) zıt yü
zeyler arasında ölçülen. 4) yoğun; özellikle: a) tümü
ile doldurulmuş veya örtülmüş, b) sayıca büyük;
bol; mebzul, c) büyük yoğunluğa ait; çok akışkan ol
mayan; viskoz; ağır. d) açık olmayan; bulanık; ça
murlu; sisli.
thicken: 1) koyu veya daha koyu yapmak veya ol
mak. 2) daha karmaşık yapmak ya da olmak.
thickeners: Sentetik veya yapay gresleri koyulaştır
mak için kullanılan maddeler; koyulaştırıcı (madde
ler).
thickening: 1) kalınlaştırilan şey ya da kişinin işi; ka
lınlaştırma; koyulaştırma. 2) çorba vb. ini koyulaştır
mak için kullanılan bir madde. 3) koyulaştırılmış ve
ya kalınlaştırılmış şey.
thick-film lubrication: Mak. sürtünme yüzeylerinin bir
yağ filmi ile birbirlerinden tümü ile ayrıldığı, sürtün
me katsayısı, 0,002-0,012 olan ve yük taşıma kapasi
tesi 1240 bara kadar olan yağlama; kalın filmli
(0,0254-0,01778 mm) yağlama; mükemmel yağlama
Bkz. perfect lubrication.
thickish: Bir dereceye kadar kalın.
thickness: 1) kalın ya da koyu olma durumu veya ni
teliği. 2) bir yüzeyden diğer bir yüzeye kadar ölçü;
kalınlık. 3) katman; tabaka. 4) en kalın yer ya da par
ça.
thickness gauge: Kalınlık mastarı. Kalınlık ölçer.
thick wall: Kalın duvarlı (Dizel motorlarının yatakları
için söylenir).
thimble: Aşınmayı önlemek için halat çımalarının için
den geçirildikleri madenî halka; radansa.
thimbleful: Çok küçük bir
miktar.
thimble tubes: Yardımcı buhar kazanlarında silindir
şeklindeki aynalara bağlanan, yatay duman borula
rı; Cochran kazanlarında kullanılır.
thimble valve: Diz. Mot. yakıt püskürtme pompaları
nın üst kısmında bulunan, yay yükü ile çalışan ve ba
sınçlı yakıtın enjektörün boru devresine geçmesini
sağlayan küçük bir valf; yüksük valf; deşarj valfı; dis-
çarç valfı; çek valf.
thin: 1) derinliği nispeten az olan; ince. 2) boyuna gö
re çapı küçük olan: İnce iplik gibi. 3) zayıf; ince
uzun. 4) yoğunluğu olmayan; seyrek; özellikle: a)
sayıca az. b) küçük yoğunluğa ait; çok akıcı; nadir;
narin, c) küçük dayanıklığa ilişkin. 5) küçük yoğunlu
ğa ait. 6) saydam; transparan.
thin film: Çoğu zaman sadece bir kaç molekül daha
555 thionic acid
yoğun bir sıvının, katı bir yüzey veya diğer bir sıvı
yüzeyinde oluşturduğu katman; ince film; ince taba
ka ya da katman.
thin-film lubrication: Kalın yağ filmine Bkz. thick film
göre sürtünme katsayısı daha yüksek ve yük taşıma
kapasitesi 20 bara kadar düşebilen, metal metale te
masa ve bunun sonucu olarak aşınma ve hasara ne
den olan yağlama, ince filmli yağlama; mükemmel
olmayan yağlama Bkz. imperfect lubrication.
thinner: Viskozitesini azaltmak ve daha kolay sürül
mesini sağlamak için boyalara katılan bir çözücü; in
celtici; tiner; örneğin terebantin veya mineral yağ.
thinnish: Bir dereceye kadar ince.
thin-walled: ince duvarlı; et kalınlığı az olan: Çok in
ce camdan yapılmış şişe, deney tüpü vb. i için kulla
nılır.
thio-: Negatif olarak iki değerli kükürt tarafından bir
asit kökünde oksijen ile yer değiştirmeyi göstermek
için kullanılan, kükürt anlamında bir önek.
thioaldehyde: Tek değerli -CHS kökü kapsayan orga
nik kimyasal bileşikler grubunun herhangi biri; kü-
kürtün oksijen ile yer değiştirdiği bir aldehit; tiyoalde-
hit.
thioantimonate: Tioantimonik asitin tuzları olarak dü
şünülen kimyasal bileşikler grubunun herhangi biri;
tiyoantimonate.
thioantimoniate: Bkz. thioantimonate.
thioantimonic acid: Sadece tuzları şeklinde bilinen
kuramsal bir asit; tiyoantimonik asit, H3 SbS 4 .
thioantimonious acid: Sadece çözeltilerde tuzları
şeklinde bilinen H3 SbS 3 , HSbS2, H4 Sb 2 S 5 ve
H 2 Sb 4 S 7 gibi kuramsal asitler grubunun herhangi bi
ri; tiyoantimoniyöz asit.
thioantimonite: Sadece çözeltilerde bilinen ve tiyoan
timoniyöz asitin tuzları olarak düşünülen kimyasal bi
leşikler grubunun biri; tiyoantimonit.
thioarsenate: Tiyoarsenik asitin tuzları olarak düşünü
len kimyasal bileşikler grubunun biri; tiyoarsenat.
thioarsenic acid: Sadece tuzlan ile bilinen üç kuram
sal asitten (H 3 AsS 4 , HAsS3, H4 As2 O7 ).
biri; tiyoarsenik asit.
thioarsenious acid: Sadece tuzları şeklinde bilinen
bir grup kuramsal asitten (HAsS2, H4AsS5, H3AsS3)
biri; tiyoarseniyöz asit.
thioarsenite: Tiyoarseniyöz asitlerin tuzları olarak dü
şünülen bir grup kimyasal bileşikten biri; tiyoarsenit
thio compound: Kükürt atomunun oksijen atomu ile
yer değiştirdiği bileşik; örneğin
2-
kükürtün oksijen 2-
ile
yer değiştirmesi sonucu SO den oluşan S 2 0 3 (ti-
yosülfat) iyonu; tiyo bileşiği; kükürt bileşiği.
thiocyanate: Tiyosiyanik asitin, tek değerli -SCN kö
kü kapsayan bir tuzu ya da esteri; tiyosiyanat.
thiocyanic acid: Nüfuz edici kokulu, başlıca tuzları
şeklinde bulunan renksiz, dayanıksız bir asit; tiyosi
yanik asit, HSCN.
thiol: Alkollere benzeyen ve OH kökünde oksijen için
kükürtle yer değiştirme ile ifade edilen kimyasal bile
şikler sınıfının herhangi biri; merkaptan Bkz. mercap-
tan.
thionic: Kükürte ait; kükürt kapsayan veya kükürtten
türeyen; tiyonik.
thionic acid: 1) tek değerli CS.OH kökü kapsayan
or ganik kimyasal bileşiklerden herhangi biri. 2)
genel formülü H 2 S n 0 6 (n = 2-5) olan asitler
grubunun her-
thionine
hangi biri; tiyonik asit.
thionine: Koyu yeşil renkli kristalli liazin baz; tiyonin,
C 12 H 9 N 3 S ; çözeltilerde menekşe rengi üretir ve
ge nellikle mikroskopide boya olarak kullanılır.
thionyl: iki değerli SO kökü; tiyonil.
thioprten: Bkz. thiophene.
thiophene: Benzene benzeyen ve kömür katranında
bulunan renksiz bir sıvı; heterosiklik bir kimyasal bi
leşik; tiyosinamin, C4 H8 N2 S.
thiosulfate: Tiyosülfürik asitin bir tuzu; özellikle sod
yum tiyosülfat; Bkz. hypo.
thiosulfuric acid: Tuzları fotoğrafçılık ve beyazlatma
da antiklor olarak kullanılan dayanıksız bir asit,
H 2S 2O 3.
thiourea: Organik sentezlerde ve bizmut için ayıraç
olarak kullanılan renksiz, kristalli bir kimyasal bile
şik; tiyoüre, CS(NH 2 )2 .
third: 1) bir dizide ikinciden sonra gelen; 3 üncü; 3.;
üçüncü. 2) bir şeyin üç eşit parçasından herhangi bi
rini belirtir. 3) bir şeyin üç eşit parçasından herhangi
biri; 1/3. 4) zaman veya bir açının çemberi olarak,
bir saniyenin altmışta biri; 1/60 saniye. 5) bir otomo-
tif aracında üçüncü vites; bir çok taşıt aracında en
yüksek vites.
third assistant engineer: Den. gemilerde makine bö
lümünde görevli bir vardiya mühendisi veya makinis
ti; üçüncü mühendis; üçüncü makinist.
third-class lever: Kuvvetin mesnet (destek) ile yük
arasında olduğu kaldıraç; üçüncü sınıf kaldıraç ya
da levye.
third deck: Den. kazarı ve makine dairesinin üzerin
de bulunan ve gemi boyunca uzanan güverte; üçün
cü güverte.
third gear: Oto. üçüncü vites; üçüncü vites dişlisi.
thirdly: Üçüncü sırada, üçüncü olarak.
third rail: Bazı elektrikli demiryollarında, tepeden (arş
ile) güç almak yerine kullanılan üçüncü bir ray;
üçüncü ray.
third-rate: 1) kalitede üçüncü; üçüncü sınıf. 2) kesin
olarak üçüncü sınıf; çok zayıf.
third speed: Bkz. third gear.
thirteen: On iki ile on dört arasındaki tam sayı; on
üç; 13; XIII.
thirteenth: 1) bir dizide on ikinciden sonra gelen; on
üçüncü; 13.; 13 üncü. 2) bir şeyin on üç eşit parça
sından herhangi birini belirten. 3) bir şeyin on üç
eşit parçasından herhangi bin; 1/13.
thirtieth: 1) bir dizide yirmi dokuzuncudan sonra ge
len, otuzuncu; 30.; 30 uncu. 2) bir şeyin otuz eşit
parçasından birini belirten. 3) bir şeyin otuz eşit par
çasından biri; 1/30.
thirty: Yirmi dokuz ile otuz arasındaki tam sayı; otuz;
30; XXX.
thixotropy: Koloitlerin viskoziteierinin zamanla değiş
me miktarı.
Thompson effect: Bir meta! iletken boyunca oluşturu
lan sıcaklık değişimi, iletken boyunca elektriksel po
tansiyel değişimine neden olur; Tomson etkisi.
Thompson electromotive force: Metal bir iletkenin
farklı sıcaklıktaki iki ucu arasındaki potansiyel farkın
dan gelen elektromotor kuvvet; Tomson elektromo
tor kuvveti.
thoria: Beyaz, toprak gibi bir toz; toryum oksit, Th0 2 .
thorianite: Başlıca toryum ve uranyumun oksitleri
556 three-dru m boile r
olan siyah renkli, kristalli, radyoaktif mineral; toria-
nit.
thoric: Toryum'a ait; toryum kapsayan.
thorite: Toryumun doğal silikatı olan koyu kahveren
gi veya siyah bir mineral; torit, ThSi0 4 .
thorium: Monazit ve torit'te görulen nadir, koyu gri,
gevrek, korrozyona dayanıklı radyoaktif kimyasal bir
element; Simg.Th; 232
at.ağ. 232,12; at.no. 90.
thorium series: T H ile başlayıp 11 kademe sonra
208
Pb ile sona eren seri; toryum serisi.
thoron: Toryumun bozunmasından meydana gelen,
radon'un radyoaktif izotopu; Simg.Tn; atağ. 220;
at.no. 86.
thousand: Bin sayısı; 1000; M.
thousanfold: 1) bin parçalı; bin parçası olan. 2) bin
misli.
thousands separator: Bilgisay. binlik basamak ayırı
cı.
thousandth: 1) bininci. 2) bir şeyin bin eşit parçasın
dan herhangi birini belirten. 3) bir şeyin bin eşit par
çasından herhangi biri; 1/1000.
îhraslv. Den. rüzgâr, akıntı vb. ine karşı zorla seyret
mek.
thread: 1) iplik; dikiş ipliği. 2) kumaş dokunmasında
kullanılan ipliklerden herhangi biri. 3) organik doku,
metal, cam, plâstik vb. gibi ince, ipliğe benzeyen fila-
man. 4) bir şeyin ince bir hattı, katmanı, damarı, ışı
nı vb. 5) bir vida, cıvata, somun vb. inin spiral ya da
sarmal (helezonî) yiv ya da çıkıntısı. 6) iğne deliğine
iplik geçirmek.
thread cutting: Diş (vida, cıvata vb.) açma veya kes
me; klavuz çekme.
thread cutting machine: Diş çekme veya açma maki
nesi.
thread cutting tool: Diş açma veya çekme kalemi
(torna tezgâhının).
threaded: Diş çekilmiş; dişleri olan, klavuzlu.
threaded connector: Klavuzlu rakor; vida dişli rakor;
dişli bağlayıcı.
threaded fastener: Mak. ayrı, diş çekilmiş veya kla
vuzlu parçaları birbirine vira ederek oluşturulan bağ
lantı; dişli ya da klavuzlu bağlantı.
threaded joint: Klavuzlu bağlantı; dişli bağlantı; dişli
geçme.
threaded opening: Bir buhar kazanı veya basınçlı bir
kapta bulunan diş çekilmiş, dairesel bir çelik; türlü
kazan teçhizatını bağlamak için kullanılır.
thread gauge: Türlü diş şekillerine göre yapılmış ve
çoğu zaman için 1/2,5-1/601'ta biri kadar adımları
ölçmek için kullanılan bir cihaz; diş ölçer.
threading: Diş açma veya çekme (vida vb. i için).
thread pitch:Diş hatvesi, adımı veya piçi.
thread-plug gauge: Bir tarafına çok duyarlı bir şekil
de diş çekilmiş, diğer kısmı sap şeklinde tek bir par
çadan yapılmış ve aynı ölçülerdeki dişi dişlerin tam
yapılıp yapılmadığını anlamak için kullanılan bir alet;
dişli tapa geyiç veya gösterge.
thread profile: Diş profili.
three: iki ile dört arasındaki tam sayı; üç; 3; III.
three-cornered: Üç köşesi veya açısı olan; üç köşeli.
three-drum: Üç dramlı ya da domlu (buhar kazanlan
vb. i).
three-drum boiler: Üç dramlı ya da domlu su borulu
kazan; çoğu zaman A türü su borulu kazan.
 three-decker
three-decker: 1) üç güvertesi olan gemi; üç güverteil
gemi; özellikle toplar için üç güvertesi olan eski bir
savaş gemisi. 2) üç katlı bir yapı.
threefold: 1) üç parçalı; üç parçadan oluşan. 2) üç
kat; üç misli.
three laws of motion: Hareketin üç kanunu: 1) den
gelenmemiş bir kuvvetin etkisinde olmadıkça, bir ci
sim hareketsiz veya düzgün hareketli bir durumda
kalır. 2) bir cismi etkileyen tek bir kuvvet, onu kendi
yönünde hareket ettirir. 3) her bir etkinin, eşit ve zıt
yönde bir tepkisi vardır.
three-master: Üç direkli yelkenli gemi.
three-mile limit: Üç mil sınırı; üç millik karasuyu. three-
pass: Üç geçişli (su borulu heder türü kazan). three-
pass boiler: Yanma ürünlerinin gaz perdeleri
arasında üç kere yön değiştirdiği su borulu bir ka
zan; üç geçişli (kalın su borulu heder türü) kazan.
three-phase: Elekt. alternatif akımın üç ayrı devrede
üretildiği, iletildiği veya kullanıldığı bir sisteme ait;
üç fazlı veya fazları birbirinden 120'şer derece farklı
alternatif akım sistemine ait, üç fazlı (motor, jenera
tör vb. i gibi).
three-phase circuit: Elekt. aralarında 120'şer derece
lik açı farkı bulunan alternatif elektromotor kuvvet ta
rafından beslenen bir devre; üç fazlı devre.
three-phase current: Elekt. üç fazlı alternatif akım.
three-phase generator: Elekt. üç fazlı veya trifaze al
ternatif akım üreten bir jeneratör veya dinamo; üç
fazlı jeneratör.
three-phase machine: Elekt. üç fazlı makine; üç fazlı
elektrik AC motoru veya jeneratörü,
three-phase motor: Elekt. üç fazlı (trifaze) bir alterna
tif akım motoru.
three-phase transformer: Elekt. üç fazlı transforma
tör.
three-pin plug: Elekt. evlerde elektrik cihazlarını dev
reye sokmak için kullanılan üçlü (üç pinli) fiş; toprak
lı fiş; uçlardan biri akıma, diğeri nötr hatta ve üçün
cüsü ise iletkeni (kısa devre yapmak için) toprağa
bağlar.
three-ply: Üç katmanı, kolu olan (halat, ip vb.); üç
katmanlı.
three-quarter: Bir şeyin dörtte üçüne ait veya dörtte
üçünü kapsayan.
threescore: Altmış; 60.
three-square: Enine kesitinde eşitkenar üçgenler
oluşturan: Üç yüzeyli eğeler için söylenir.
three-view drawing: Tek. Res. önden, üstten ve yan
dan olmak üzere üç görünüşten oluşan resim.
three-way cock: Bkz. three-way valve. three-
way valve: Üç yollu valf ya da vana.
three-wire generator: Üç telli ya da üç iletkenli jene
ratör veya DC dinamosu: a) 110-115 voltluk iki DC di
namosu ile bunların arasından çekilen nötr hattan
oluşan ve hem 110-115 ve hem de 220-230 V veren
dinamo, b) 220-230 voltluk bir dinamo ile bir balast
bobininden oluşan ve hem 110-115 V ve hem de
220-230 V veren üreteç.
thresher: Harman makinesi.
threshing machine: Harman dövmek için, büyük güç
ile çalıştırılan bir çiftlik makinesi.
threshold frequency: Bkz. critical frequency.
treshold level: Bkz. cut-off frequency.
treshold wave length: Verilen bir yüzeyden elektron
557 thrust
yaymak için, radyasyonun maksimum dalga boyu;
eşik dalga boyu.
thrice: 1) üç kere. 2) üç kat. 3) çok; çokça; pek çok.
throttle: 1) Bent. Mot. silindirlere girecek yakıt buharı
miktarını düzenleyen bir valf; karbüratörlerde bulu
nur; gaz kelebeği. 2) bu valfı denetleyen ayak peda
lı veya el levyesi; gaz pedalı; gaz levyesi. 3) bir kısı
cı (tortul) ile (yakıt buhan) akımını azaltmak. 4) bu
nunla veya benzer bir şekilde yavaşlatmak. 5) boğ
mak veya bastırarak söndürmek.
throttle butterfly: Seriz. Mot. karbüratör gaz kelebe
ği.
throttle control: Bern. Mot. gaz kontrol tertibatı; gaz
kumanda donanımı.
throttle control wire: Benz. Mot. gaz kelebeği kuman
da teli; gaz teli.
throttle fly: Karbüratör gaz kelebeği veya trotul valfı.
throttleman: Gem. Mak. makine dairesinde ana maki
neleri denetlemek için trotulları çalıştıran kişi; trotul-
men; manevracı; manevra yapan gemiadamı (ABD).
throttle valve: 1) buhar makineleri ve türbinlerinde,
makineye giren buharın miktarını azaltan veya çoğal
tan bir valf; Gem. Mak. trotul valf; el veya bir meka
nizma ile çalıştırılır. 2) Bkz. throttle (1).
throttling: Gem. Mak. buhar makinelerine verilen bu
har miktarını, kısma valfı Bkz. throttle valf yardımıy
la azaltma; kısma valfı; kısma.
throttling loss: Kısma kayıbı: a) Buh. Türb. manevra
veya kısma valfını, makineye verilen buhar miktarını
azaltmak için bir miktar kapatma sonucu oluşan ba
sınç düşümü, b) Pist. Buh. Mak. silindirlere verilen
buhar miktarını kesme yerine valfı kısarak düzenle
me sonucu oluşan basınç kaybı.
through bolt: Bkz. tie rod.
through stay: Bkz. tie rod.
through tie-bolt: Bkz. tie rod.
through tube boiler: Alev borulu kazanların bir türü
olan ve daha çok yardımcı olarak kullanılan bir ka
zan; doğru alev borulu kazan.
throw: 1) bükerek (ipek vb. ini) iplik yapmak. 2) bir
pompa, katapült (mancınık) vb. inden havaya boşal
mak. 3) hızlı bir şekilde hareket etmek veya gönder
mek. 4) hareket ettirmek (bir sviç, Maç vb. inin levye
si ile) veya bu şekilde yaparak devreye sokmak, dev
reden çıkarmak, birleştirmek vb. 5) fırlatmak; atmak.
6) fırlatılabilen mesafe. 7a) kem, eksantrik vb. i bir
hareketli bir parçanın hareketi, b) böyle bir hareke
lin kapsamı.
throw-eccentric; Buh. Mak. eksantrik puli ve krank
mili merkezleri arasındaki mesafe; eksantrik yarıça
pı; slayt valf veya çekmecenin hareket miktarının ya
rısına eşittir.
throw of crankshaft: Mot. krank dairesi yarıçapı;
krank millerinin kollari üzerinde krankpin merkezi ile
krank jurnal merkezi arasındaki mesafe; makine pis
ton strokunun yarısına eşittir.
throwout bearing: Oto. debriyaj baskı bilyası veya bil-
yalı yatağı.
thru bolt: Mak. boyuna delinmiş cıvata; boyuna delik
li cıvata (buhar kazanlannın payandaları gibi).
thrust: 1) anî bir kuvvetle itmek. 2) bir parçanın diğer
bir parçaya uyguladığı sürekli basınç. 3a) bir gemi
pervanesinin şaft ekseni boyunca uyguladığı çalıştır
ma kuvveti; srast; trast. b) bir jet motorunda kaçan
t h r u s t a ugm e n t a t io n 558 t igh t e nin g t orqu e

gazlar ile ileri hareket için oluşturulan tepki ya da re

thymol: Kekiğin uçucu yağından elde edilen veya
aksiyon; itici ya da yürütücü kuvvet.
sentetik olarak yapılan kokulu, renksiz, kristalli bir bi
thrust augmentation: Pistonlu makinelerle kıyaslandı
leşik; timol, C 1 0 H 1 4 O ; hafif antiseptik olarak
ğında Jet makineleri, uçakların pistten kalkması ve
kullanı lır.
tır manması için küçük güce sahiptirler; bu gücü
thyratron: Deşarjın başlaması bir ızgara (grid) tarafın
çoğalt mak için su ya da sıvı püskürtme ve uç
dan kontrol edilen, inert gaz veya düşük basınçlı bu
boruda yan ma sağlama; itme veya srast çoğaltma.
har kapsayan bir kıvılcım ya da ark deşarj (boşalım)
thrust bearing: 1) Gem. Mak. pervanenin tepkisini
tüpü; tiratron.
üzerine alarak onu gemi bünyesine aktaran ve böy
thyristor: Tristor; anot, katot ve kapı adları verilen üç
lelikle makineyi koruyan yatak; srast yatağı; pervane
elektrotlu, dört katmanlı (p-n-p-n) yarı iletken bir ci
srast yatağı. 2) Oto baskı yatağı; baskı bilyası.
haz; pozitif akım anottan katota doğru akar ve kon
thrust bearing, horseshoe: Esk. gemilerde bulunan
trol işlemi kapı ile yapılır.
çok kolarlı pervane srast yatağı; atnalı srast yatağı.
thyroxine: Bazan sentetik olarak yapılan, troit bezinin
thrust bearing, propeller: Gem. Mak. pervane srast
salgıladığı renksiz, kristalli bir bileşik; tiroksen,
yatağı; Bkz. thrust bearing.
C 15 H 11 0 4 NI 4 ; guatr, miksedema vb. i hastalıkların
thrust bearing, turbine: Buhar türbinlerinin baş ya
tedavisinde kullanılır.
da buhar giriş tarafında bulunan ve buhar tarafından
Ti: Bkz. titanium.
rotorun itilişini önleyerek türbinin eksenel durumunu
tidai: Gelgite ait; gelgiti olan; gelgitle saptanan.
tespit eden yatak; türbin srast yatağı.
tidal power: Gelgit sırasında hareket halinde bulunan
thrust block: Mak. srast yataklarında Bkz. thrust be
çok büyük su kütlelerinin enerjilerinden yararlana
aring ve pervane srastının gemi teknesine aktarılma
rak üretilebilecek güç; gelgit gücü.
sını sağlayan bloklardan herhangi biri.
tidal wave: Çok kuvvetli rüzgâr veya deprem tarafın
thrust collar: Gem. Mak. srast yatağının içinde dönen
dan sahile gönderilen olağan dışı büyük, tahrip edi
ve srast şaft ile tek parçadan yapılan, fakat çapı on
ci bir dalga.
dan çok daha büyük olan ve her iki yüzüne ileri ve
tide: 1) Orj. Ola. zaman süreci. 2) Güneş veya Ayın
geri hareket pedleri basan disk; srast kolar; kolar.
çekimi nedeniyle okyanuslar, denizler ve onlara bağ
thrust gauge: Gem, Mak. srast yatağı üzerinde bulu
lı olan körfezler, nehirler vb. inin yüzeyinde birbirini
nur ve yatakların ped metallerinin aşınma miktarını
izleyen yükselme ve alçalma; gelgit; met cezir: Gel
saptar ve türbin rotorunun eksenel durumunu belir
git 24 saat 5 dakikalık bir periyotta iki kere vukubu-
tir; srast göstergesi.
lur. 3) gelgit gibi alçalan ve yükselen bir şey. 4) bir
thrust horsepower: itme beygirgücü; srast beygirgü-
şeyin en yüksek düzeyde olduğu periyot. 5) Den.
cü.
özellikle met cezirde limana girmek veya çıkmak. 6)
thrust pad: Tek kolarlı srast yataklarında koların her
met cezir ya da gelgit ile taşıma.
iki yüzüne basarak ileri (tornayt) ve geri (tornistan)
tidemark: Yüksek gelgitin en yüksek, bazan alçak gel
srastını önleyen, yüzeyleri beyaz metal Bkz. white
gitin en alçak noktasını gösteren işaret.
metal kaplı parçalar; ped.
tie: 1) bir parça şerit, kaytan, halat vb. i ile bağlamak,
thrust power: Bir jet makinesi tarafından başarılan
birleştirmek. 2) parçalarını uçlarını veya kenarlarını
faydalı iş gelişiminin zaman miktarı; itme gücü; bir
birleştirmek. 3) bağ ya da düğüm yapmak. 4) her
aracın uçuş hızı itme zamanının ürünü olup TP kı
hangi bir şekilde bağlamak veya birleştirmek. 5)
saltması ile belirtilir.
bağ; düğüm. 6) bir binanın parçalarını bir arada tu
thrust ring: Gem. Mak. yatak metali ile kaplı yüzeyi
tan ve onu gerilmeye karşı kuvvetlendiren kiriş, çu
kolara basan bir çember; srast çemberi, buhar tür
buk vb. i. 7) demiryolu raylarını birbirine paralel tu
binlerinin srast yataklarında kullanılır.
tan enine parçalar; travers.
thrust runner: Gem. Mak. srast kolari; Bkz. thrust
tie bolt: Tespit cıvatası; bağlama cıvatası.
collar; daha çok buharlı gemilerin türbin srast yatak
tiemannite: Cıva ve selenyumun bileşiği olan, metal
ları için kullanılır.
parlaklığında grimsi bir mineral; tiemanit, HgSe.
thrust shoe: Gem. Mak. çok kolarlı srast yatakların
tierce: 1) Orj. Ola. üçüncü. 2) 158,76 litreye (42 US
da, kolarlar arasındaki yatak parçaları; srast papu-
galon) eşit olan eski bir sıvı ölçüm birimi, 3) bu ka
cu.
pasitenin varili.
thud: 1) ağır ve sert bir maddenin yumuşak fakat katı
tie rod: Diz. Mot. büyük güçlü makinelerde alt karter,
bir yüzeye düşmesiyle oluşan ağır düşme sesi. 2)
üst karter ve silindir bloklarını oynayamaz bir biçim
bir darbe ya da vuruş.
de birbirlerine bağlayan uzun cıvatalar; Gem, Mak.
thulia: Tulyum oksit, Tm 2 0 3 tayrod veya tansiyon cıvatası.
. tie rod: Oto. direksiyon rodu.
thulium: Nadir toprak grubundan metalik bir kimya tight: 1) Orj. Ola. kesif; koyu. 2) yapısı su, hava vb.
sal element; tulyum; Simg.Tm; at.ağ. 169,4; at.no. ini geçirmeyecek şekilde sıkı, sızdırmaz veya su ge
69. çirmez. 3) güvenli olarak tespit edilmiş. 4) sıkıca ge
thumbscrew: 1) başparmak veya parmaklarla sıkıla rilmiş. 5) yönetilmesi zor; elde edilmesi güç.
cak veya vira edilecek biçimde yapılmış, yassı başlı tighten: Sıkışmak; sıkıştırmak.
bir vida; kelebek somun (vida); kelebek başlı vida. tightener: Gerdirici; gerici; sıkıcı.
2) silindirik başlı ayar cıvatası. tightening screw: Sıkıştırma vidası.
thumbtack: Başparmak yardımıyla tahtaya sokulabi- tightening torque: Makine somun veya cıvatalarının
len sivri uçlu, yassı kafalı bir tür ufak çivi; raptiye. tam sıkılması için gerekli moment veya tork, sıkma
thundercloud: Elektrikle yüklü, gökgürültüsü ve şim torku; sıkma momenti.
şek üreten fırtına bulutu.
tigli c aci d
tiglic acid: Kroton yağında gliserit olarak görülen doy
mamış, rnonobazik bir asit; tiglik asit, C 4H 7COOH.
tile: 1) çatı döşemesinde kullanılan sırsız, dikdörtgen
şeklinde yapı malzemesi; kiremit. 2) banyo duvarla
rı, şömine çerçevesi vb. yerlerde kullanılan sırlı, dik
dörtgen şeklinde malzeme; duvar çinisi. 3) aynı şe
kilde kullanılan metal ya da plâstikten yapılmış ben
zer bir madde. 4) kiremitlerin tümü.
tilery: Kiremit yapılan yer; kiremit imalâthanesi.
tiiier: Gemi dümenini döndürmek için kullanılan bir
çubuk ya da kol; dümen yekesi.
tiller chain: Gem. Mak. dümen makinesi ile yeke ara
sındaki zincir; dümen zinciri.
tiller head: Gem. Mak. dümen yekesinin tekne veya
gemi içindeki kısmı,
tiller rape: Gem. Mak. dümen dolabı ile dümen yeke
si arasındaki halat; dümen halatı.
tilt: 1) şahmerdan ile dövmek. 2) eğilmek; eğmek;
meyletmek.
tilt hammer: Dövme amacıyla kullanılan ağır çekiç;
şahmerdan.
tilting: Devrilme; devrilme (momenti vb.); aşırı dön
me.
tilting moment: Makinenin torkuna eşit, fakat zıt işa
retli olan moment; devirme momenti; düşey enine
düzlemde etkir ve makineyi krank mili ekseni çevre
sinde, torka zıt yönde döndürmeye çalışır.
tiltometer: Yataya meyili ölçmek için kullanılan bir ci
haz; tiitometre.
timber. 1) Orj. Ola, a) bina; yapı. b) yapı malzemesi.
2) bina, evler, gemiler, vb. inin yapımında kullanılan
kereste. 3) yapımda kullanılan büyük, ağır, şekil ve
rilmiş vb. i kereste; kiriş. 4) İng. kereste. 5) ağaçla
rın tümü. 6) Den. ağaç posta. 7) keresteye ait; keres
te için.
time: 1) devarn eden, vukubulan bir şeyin iki olayı
arasındaki periyot; ölçülebilir ara veya fasıla. 2a) bir
işçi tarafından çalışılmış periyot, b) bunun için öde
nen ücret. 3) yürüme, çalışma, işletme vb .inin hız
miktarı. 4) bir saat veya takvimde saptanan hassas
an, saniye, dakika, saat, gün, hafta, ay veya yıl. 5)
verilen hız veya işletme süresi için (bir mekanizma
yı) ayarlamak. 6) hız, bitirme süresi vb. ini hesapla
mak veya kayıt etmek; saat. 7) zaman; süre. 8) za
manla ilişkili.
time clock: Bir işçinin çalışmaya başladığı veya çalış
mayı bitirdiği saatleri zaman kartına basan mekaniz
man bir saat.
time-delay relay: Devredeki değişimden sadece belir
li bir süre sonra çalışan elektromanyetik bir cihaz.
timed IPL: Bilgisay. zamanlanmış ilk program yükle
me.
time exposure: 1) uzun pozlu film. 2) bu şekilde çe
kilmiş fotoğraf.
time frame: Zaman dilimi.
timeless: 1) zamanla ölçülemeyen; sonsuz; ebedî. 2)
belirli bir zamanla sınırlı olmayan; daima geçerli ve
ya gerçek.
time lock: Ayarlanan zamanı gelmedikçe açılmaya en
gel olan kilit; zamanlı kilit.
time out: Zaman aşımı.
timepiece: Zaman ölçmek veya kayıt etmek için kulla
nılan herhangi bir araç veya cihaz; özellikle bir saat
ya da kronometre.
559 tinderbo x
timer: 1) saat tutan kimse. 2) saat; özellikle bir krono
metre. 3) Mot. gerekli anlarda silindirde spark ya da
kıvılcım oluşturmak için kullanılan bir mekanizma.
time slice: Zaman dilimi.
timing: Zamanlama veya tayming (supaplar, enjek
tör, portlar vb. inin açılıp kapanmaları için kullanılır).
timing chain: Krank mili dişlisi ile kam mili dişlisini
birbirine bağlayan ve birlikte dönmelerini sağlayan,
dişliler tarafından taşınan zincir; zamanlama zinciri;
Bkz. silent chain.
timing diagram: İki ve dört zamanlı motorlarda em
me ve egzoz supapları, egzoz ve süpürme portları
vb. lerinin açılıp kapandıkları anları ölü noktalara gö
re krank açısı türünden veren krank dairesi diyagra
mı; zaman diyagramı; zamanlama diyagramı; tay
ming diyagramı.
timing gear: 1) Diz. Mot. Roots (Ruts) bioverlerinin
loblarını kapsayan rotorşaftı döndürmek için kullanı
lan iki adet helis dişliden biri; zaman dişlisi. 2) krank
mili üzerindeki dişli ile kam mili dişlisini birbirine
bağlayan ve birlikte dönmelerini sağlayan, dişliler
den herhangi biri; zamanlama ya da tayming dişlisi
timing lamp: Benz. Mot. ateşleme zamanını ayarla
mak için kullanılan bir lâmba; avans lâmbası adı da
verilir.
timing light: Bkz. timing lamp.
timing marks: Mot. volanlar üzerinde bulunan ve ma
kinenin bakım ya da onarımı sırasında yararlanılan
işaretler; ölü noktaları, bazan supapların açılıp ka
pandıkları noktaları vb, gösterirler.
timing mechanism: Kam milini döndürmek ve dolayı
sıyla supapları, yakıt pompaları vb. ini hareket ettir
mek üzere kullanılan mekanizma; zaman veya za
manlama mekanizması.
timing, valve: Bkz. valve timing.
tin: 1) yumuşak, gümüşî beyaz, adî sıcaklıklarda dö
vülebilir, çok parlatılabilen, kalay folyoları, lehimler,
mutfak araçları, harf metali vb. i yapımlarında kullanı
lan metalik kimyasal element; kalay; Simg. Sn;
at.ağ. 118,70; at.no.50. 2) kalay kaplı teneke. 3a) ka
lay kaplı tenekeden yapılmış kutu, tencere kap vb.
b) ing. yiyecekleri koruyan teneke kutu veya konser
ve kutusu. 4) kalay ile örtmek veya kaplamak.
tin-babbitt bearing: Mot. kol yataklarının
0,0508-0,127 mm (0,002-0,005 inç) ve krank milinin
0,1016-0,1778 mm (0,004-0,007 inç) kalınlığındaki
metalle kaplı yataklarından biri; kalaylı beyaz metal
yatak.
tin-base alloys: Kalay kökenli alaşımlar; makine ya
taklarında kullanılır; maksimum % 90 oranında ka
lay, bir miktar antimon ve bakır kapsarlar.
tin-base metals: Bkz. tin-base allyos.
tincal: Ham boraks.
tin coating: Özellikle bir demir yüzeyi, bakır kap ka
çakları vb. korrozyondan korumak üzere yapılan iş
lem; kalay kaplama.
tincture: 1) Orj. Ola. boya. 2) açık renk; hafif renk. 3)
bir çözeltideki ilâç maddesi: özellikle bir alkollü çözü
cü ya da solvent; örneğin tentürdiyot. 4) herhangi
bir renk, metal ya da kürk. 5) hafif olarak boyamak,
tinder: Herhangi bir kuru, kolayca tutuşabilen bir
madde; kav.
tinderbox: Esk. ateş çıkarmak için kav, çakmaktaşı,
çelik kapsayan bir kutu.
tin-foil 560 tod

tin-foil: Kalay folyodan yapılmış.

profilli demir.
tin foil: Şekerleme, sigara vb. ini paket etmek için kul
titanata: Titanik asilin herhangi bir tuzu; titanat.
lanılan kalay. kalay ve kurşun alaşimı olan çok ince
titanic: Dört değerli titanyum kapsayan kimyasal bir
tabaka ya da tabakalar; kalay folyo.
bileşiğe ait veya onu belirten; titanik.
tinker: 1) kap kaçak, tencere vb. lerini onaran, özellik
titanic acid: Titanik oksitten türeyen iki zayıf asitten
le seyyar tamirci; tenekeci. 2) her türlü küçük ona
biri; H 2 Ti0 3 veya H 4 Ti0 4 ; titanik asit.
rımları yapabilen kişi; becerikli kimse.
titanic dioxide: Bkz. titanic oxide.
tinman: Tenekeci.
titanic oxide: Kristalli bir bileşik; titanik oksit, Ti0 2 ;
tinned: 1) kalayla kaplı. 2) Ing. teneke kutuda muha
boya maddesi (pigment), seramik sırı vb. i olarak
faza edilen ya da korunan.
kullanılır.
tinner: 1) kalay madencisi; kalaycı. 2) tenekeci. 3)
titaniferous: Titanyum kapsayan; titanyumla
İng. konserveci; konserve yapan kimse.
titanite: Titanyum kapsayan bir mineral; titanit; Bkz.
tinning: Demiri paslanmaktan korumak için, çok ince
sphene.
bir kalay katmanı ile kaplama işlemi; kalayla kapla
titanium: Koyu gri, parlak rutil ve diğer minerallerde
ma; kalay yapma.
bulunan, erimiş çelik temizlemek ve oksijensizleştir-
tinny: 1) kalaya ait; kalay kapsayan; kalay veren. 2)
mek vb. için kullanılan, korrozyona dayanıklı kimya
görünüş veya dayanıklığı bakımından kalaya benze
sal metalik bir element; Simg.Ti; at.ağ. 47,90;
yen; parlak fakat ucuz; dayanıklı değil. 3) kalaylı.
at. no. 22.
tin pest: Kalay metalinin, alletropik şekli olan gri toza
titanium tetrachloride: Sıv. Yük. titanyum tetrakiorür;
ayrışması.
titanik klorür; su ve diğer sıvı yüklerle tepkimeye gi
tin-plate: Kalayla kaplamak.
ren, sıvı ve buharları tahriş ve yanıklar oluşturan, in
tin plate: Kalayla kaplı ince demir ya da çelik levha
san sağlığı için zararlı, asit kokulu, çok higroskopik,
lar.
nemli havada dumanlar çıkaran, inorganik bir klo
tin plating: Kalayla kaplama; kalay kaplama; kalay
rür, renksiz ve açık sarı renkli bir sıvı; Simg. TiC0 4 ;
yapma. 0 0
20 /25 C'de öz.ağ. 1,726; k.n.135,7°C; d.n.-24°C;
tinsman: Bkz. tinsmith.
12°C'de suda ayrışır ısı ve titanyum oksit (beyaz ka
tinsmith: Kalay kaplamacılığı veya kalaycılıkta çalışan
tı), hidrojen klorür (asit gaz) çıkarır; 20°C'de viskozi
kişi; kalaycı.
tesi 0,39 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer
tinstone: Doğal kalay dioksit; kasiterit.
basıncında taşınır.
tint: 1) hafif renkli. 2) renk. 3) Matb. açık renk zemin.
titanous: Üç değerli titanyum kapsayan bir kimyasal
tinware: Tenekeden yapılan kap, tencere vb.
bileşiğe ait veya o bileşiği belirten.
tinwork: 1) kalaydan yapılan iş. 2) Çoğ. kalayın eritil-
üter: 1) bir çözeltinin, standart dayanıkiığı veya kon
diği, rulo edildiği yer.
santrasyonu derecesi; titre. 2) titrasyonda verilen so
tip: 1) uzun bir şeyin tepesi veya sivri, yuvarlatılmış
nucu oluşturmak için bir maddenin gerekli minimum
ucu; uç. 2) kep, ferul vb. i bir şeyin ucuna takılmış
ağırlığı veya hacmi; titre şeklinde de yazılır.
bir şey. 3) bir dağın tepesi ya da zirvesi. 4) Diz. Mot.
titrate: Titrasyonia denemek veya titrasyona konu ol
bir enjektörün ucu veya nozulu. 5) fiş ucu.
mak.
tip clearance: Buh. Türb. hareketli kanatların türbin
titration: Verilen bir tepkimeyi oluşturmak için diğer
keysi ve hareketsiz kanatların ise rotorşaft ile arala
maddeden ne kadar olması gerektiğinin hesaplan
rında bulunan çap yönündeki boşluk; uç klerensi;
ması iie bir çözeltide belirli bir maddenin ne kadar
uç boşluğu; radyal klerens; Bkz. radial clearance.
olduğunu arılama işlemi; titrasyon.
tipping center: Bkz. center of flotation.
titration value: Titrasyon sırasında büret tarafından
tiptop: 1) en yüksek nokta. 2) en kaliteli; yüksek nite 3

likli; mükemmel; en iyi. verilen eriyiğin cm türünden değeri veya kıymeti; tit
rasyon değeri.
tire: 1) bir taşıt aracının tekerleğinin çevresine geçiril
miş ve diş şekli verilmiş demir veya lâstik çember. titre: Bkz. titer.
2) şoku azaltmak için aracın tekerleğinin çevresine tittle: Çok küçük partikül veya parçacık; çok küçük
geçirilmiş veya hava doldurulmuş lâstik tüp; lâstik; herhangi bir şey.
oto lâstiği. 3) lâstik ya da lâstiklerle donatmak. Tl: Bkz. thalium.
tire chain: Oto. soğuk mevsimlerde patinaja engel ol Tm: Bkz. thulium.
TML: Bkz. tetra methyl lead.
mak üzere lâstiklere takılan zincir; patinaj zinciri.
tire gauge: Oto. iç lâstiklerin havasını ölçmek için kul Tn: Bkz. thoron.
tn.: Bkz. ton; tons.
lanılan bir cihaz; lâstik (basınç) ölçeri; basınç göster
gesi. TNT (T.N.T.): Bkz. trinitrotoluene veya trinitrotolu
ol, C 6 H 2 (CH 3 )(N0 2 ) 3 ; patlayıcı olarak kullanılır;
tire iron: Ofo. lâstik demiri ya da levyesi.
di namit.
tire pressure: Oto. lâstiklere basılan havanın basıncı;
lâstik basıncı. to-and-fro: İleri geri hareket etme; ileri ve geri.
tire pressure gauge: Bkz. tire gauge. tobin bronze: Bkz. Naval bronze, tobin bronzu.
tocopherol: Başlıca pamuk çekirdeği yağı, salata vb.
tire pump: Oto. el ve ayak ile lâstiklere hava basmak
için kullanılan pompa; lâstik pompası. inde bulunan E vitamini özelliklerinde olan alkoller
tire valve: Oto. lâstiklere hava basma ya da havayı grubunun herhangi biri; tokoferol.
boşaltmada kullanılan küçük bir valf, iâstik valfı; lâs tocsin: 1) alarm zili. 2) bu zilin sesi. 3) herhangi bir
tik supabı. alarm veya uyari sesi.
T iron: Profili T harfi şeklinde olan demir; T demiri; T tod: Esk. yaklaşık 28 libre (12,656 kg) ağırlığında, yün
için ağırlık birimi.
toe
toe: 1a) bir yatak içinde düşey olarak uzanan bir mil
ya da jurnal. b) bir kem tarafından kaldırılan veya
hareket ettirilen çıkıntılı bir kol. 2a) meyilli olarak
çakmak (bir çiviyi), b) meyilli olarak çakılan çivi ile
bağlamak.
toe-in: Otomobil veya diğer motorlu araçların, birbirle
rine tam paralel olmayan ön tekerleklerinin ayarı.
toggle: 1) Den. kayma ya da burulmayla sıkışmayı
önlemek, bir bağlantı yapmak için bir zincirin bakla
sı, halat kolları ya da flasaları arasına veya bir halat
ilmeğine sokulmak için kullanılan bir rod, pin ya da
cıvata; kasa çeliği. 2) tespit etme veya yerinde tut
ma; birbirine menteşeli iki kol veya levha mesnet,
payanda; kablo ucu tespit pini. 3) mafsallı manivela.
toggle joint: Birbirlerine birer uçlarından bağlanan iki
çubuktan oluşan diz şeklinde bir bağlantı.
toggle press: Otomobil gövdelerinin yapımında kulla
nılan yaklaşık 6 metre (20 fit) yüksekliğinde, 80 ton
ağırlığında bir pres; mafsallı pres.
toggle switch: Bir elektrik devresini açıp kapamak
için, küçük bir ark ya da kıvılcım aracılığı ile ileri geri
hareket eden çıkıntılı bir levyeden oluşan anahtar ve
ya sviç.
Soları: Bkz. toiane.
tolane: Renksiz, kristalli bir karbonlu hidrojen; toian,
C14H10-
tolerable: 1) dayanılabilir; tahammül edilebilir. 2) ol
dukça iyi; geçerli; muteber.
tolerably: 1) tahammül edilebilir veya dayanılabilir bir
şekilde. 2) dayanılabilir derecede; ılımlı olarak; ol
dukça.
tolerance: Bir standart, doğruluk vb. inden müsaade
edilen sapma miktari: özellikle bazı mekanik parçala
561 tonnage oxygen
ilâçların sentezinde kullanılır.
toluol: Toluen; özellikle ticarî ham toluen; toluol.
toluole: Bkz. toluol.
tolu tree: Bot. büyük bir Güney Amerika ağacı; kalin,
kaba kabukları hoş kokulu pelesenk verir ve parfüm,
ilâç vb. yapımında kullanılır; tolu balsam (pelesenk)
ağacı.
toluyl: Tek değerli asit kökü; toluil, C7 H7 CO.
tolyl: Toluenden türeyen tek değerli bir kök; tolil,
CH 3 C 6 H 4 .
tolyiene diisocyanate (mixed isomers): Sıv. Yük. to-
lilen diizosiyanat (karışık izomerler); su ve diğer bir
çok kimyasal maddelerle çok reaktif, kendine özgü
kokulu, izosiyanat ailesinden insan sağlığı için zarar
lı, higroskopik olmayan, 40°C'den yüksek sıcaklıklar
da polimerleşen, renksiz veya açık sarı renkli bir sı
vı; Slmg.CH 3 C6 H3 (NCO) 2 ; 25°C'de öz.ağ. 1,22;
k.n. yaklaşık 238°C; d.n. 6°-14°C; su ile tepkimeye
girer; 25°C'de viskozitesi 3,1 cP; gemilerde normal
olarak 15°-28°C'de ve atmosfer basıncında taşınır.
tomahawk: Perçin yapmak için kullanılan çekiç; per
çin çekici; perçin varyozu.
tommy bar: Lokma anahtarı kolu.
tommy gun: Tomson hafif makineli tüfeği.
tomography: Tıp. seçilen tek bir düzlemin fotoğrafı
nın alındığı X ışınlı fotoğrafçılık tekniği, tomografi.
ton: 1) Büyük Britanya'da yaygın olarak kullanılan ve
2240 libreye (1018,06 kg) eşit olan bir ağırlık birimi;
Bkz. long ton. 2) Amerika Birleşik Devletleri, Kana
da, Güney Afrika vb. inde yaygın olarak kullanılan
ve 2000 libreye (907,20 kg) eşit olan bir ağırlık biri
mi; Bkz. short ton. 3) metrik sistem ve Uluslararası
Sistemde 1000 kg'a eşit olan ağırlık birimi; metrik
3 3

rın müsaade edilir maksimum ve minimum ölçüleri ton. 4) gemilerin 2,8317 m 'e (100
3
ft ) eşit
3
olan taşı
arasındaki fark; tolerans. Teknik Sözlük - F. 36
tolerance limit: Dizayn ölçüleri tarafından İzin verilen
pozitif veya negatif değer değişimleri; tolerans sınırı
veya limiti.
tolerate: Müsaade etmek; izin vermek.
tolidin: Bkz.
tolidine.
tolidine: Benzidir.'in izomerik dimetil grubunun her
hangi biri; tolidin, C 1 4 H 1 6 N 2 .
tolu: Tolu ağacı tarafından verilen balsam veya pele
senk; tolu balsam olarak da kullanılır.
toluate: Toluik asitin bir tuzu ya da esteri; toluat.
toluene: Sıv. Yük. metil benzen; fenil metan; toluol
(e); yangın tehlikesi olan, insan sağlığı için zararlı,
aromatik ailesinden higroskopik olmayan, dayanıklı,
kendine özgü aromatik kokulu, renksiz bir sıvı kar
bonlu hidrojen; Simg.C6 H5 CH3 ; 20°/4°C'de öz.ağ.
0,86-0,98; k.n.110,6°C; d.n.-95°C; suda % 0,05 ora
nında çözünür; 20°C'de viskozitesi 0,68 cS; gemiler
de çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır; bo
ya, patlayıcılar vb. i yapımlarında ve solvent (çözü
cü) olarak kullanılır.
toluic acid: Toluen'in karboksil türevleri olan dört izo
merik asitten biri; toluik asit, C 8 H 3 0 2 .
toiuid: Bkz.
toluide.
toluide: Genel formülü RCONHC 6 H4 CH3 olan ve tolu-
idin'lerden türeyen herhangi bir sınıf kimyasal bile
şik; toiuid.
teinidin: Bkz. toluidine.
toluidine: Anilinin üç izomerik (meta, para, orto) ami
no türevlerinden biri; toluidin, C 7 H 9 N ; boyalar
ve
 ma kapasitesi birimi. 6) 0,991 m 'e (35 ft ) eşit
olan,
gemilerin deplasmanlarının ölçüm birimi. 7} çok bü
yük hacim veya sayı.
tonelada: 1) ispanya'da 2028,7 libreye (916,97 kg)
eşiî olan bir ağırlık birimi. 2) Brezilya'da 1748,70 lib
reye (790,453 kg) eşit olan bir ağırlık birimi;
tonilâto.
toner: Karartıcı: Fotokopi, printer vb.i
için.
tongs: Genel olarak birbirlerine pinli veya
menteşeli iki uzun koldan oluşan ve çoğunlukla
kızgın cisimle ri tutmak ya da kaldırmak için
kullanılan alet; kıskaç; Demirci kıskacı gibi.
tongue: 1) bir ahşap geçmenin çıkıntılı veya erkek
kıs mı. 2) bir at arabası vb. inin oku. 3) uzun, dar
bir alev. 4) bir gösterge vb. ibresi. 4) makinelerde
çıkın tılı kaplin vb. i.
tongue-and-groove joint: Bir tahtadaki çıkıntının, di
ğer tahtadaki girintiye tam olarak geçmesiyle oluştu
rulan bağlantı, dil ve oyuklu bağlantı.
tonite: Baryum nitrat ve pamuk barutu ile yapılan çok
patlayıcı bir madde.
ton, long: Bkz. long ton.
tonnage: 1) taşınan ton esas alınarak gemilerde ver
gi. 2) bir kanal, liman vb. inde her bir ton yük için
ücret. 3) bir ülke ya da limanın ton olarak hesapla
nan toplam gemi miktarı. 4) bir geminin ton olarak
hesaplanan taşıma kapasitesi. 5) ton olarak ağırlık;
tunnage şeklinde de yazılır.
tonnage oxygen: Çelik endüstrisinde tüketilen oksi
jen miktarı; çok büyük miktarda kullanıldığı için ton
cinsinden ifade edilir; ton (türünden) oksijen.
tonometer
tonometer: Tıp, göz küresi veya kan basıncını ölçen
türlü tansiyon cihazlarından biri; tonometre.
ton, short: Bkz. short ton.
tons per inch immersion : Den. bir gemiyi bir pus
(25,4 mm) batırmak için gerekli, ton olarak ağırlık;
beher pus batma tonu; cm türünden de belirtilebilir.
tool: 1) el ile tutulan ve kesme, itme, kazma, aşındır
ma vb. için kullanılan herhangi bir alet, araç vb. i:
Testereler, bıçaklar, çekiçler, kürekler, tırmıklar, tor
na kalemi vb. 2a) güçle çalıştırılan bir makinenin par
çası olan benzer herhangi bir cihaz; matkap, şerit
testere vb. b) tüm makine; takım tezgâhı. 3) bir alet
gibi hizmet veren herhangi bir şey. 4) birinin işi ve
ya mesleği için gerekli olan herhangi bir alet veya ci
haz. 5) bir araç ile şekil vermek, işlemek veya çalış
mak. 6) takımlar veya makineler sağlamak (bir fabri
ka veya endüstri için). 7) bir alet veya aletler kullan
mak.
tool bit: Torna tezgâhı kalemi; torna kalemi.
tool box: içinde türlü anahtar, lokma, pense, karga-
burun, pin vb. i aletlerin bulunduğu sandık; takım
sandığı.
tool chest: Bkz. tool box.
tool holder: Torna tezgâhlarında kalemi tutan veya ta
şıyan kısım; kalem tutucusu veya taşıyıcısı.
tooling: 1) aletlerle yapılmış iş ya da süsleme. 2) üre
time hazır olmak için fabrikayı takım tezgâhları ile
donatma işlemi.
tool kit: Takım kutusu; takım seti.
tool maker: Alet yapımcısı, özellikle takım tezgâhları
nı yapan ve onaran makinist veya teknisyen.
tool maker's vise: Çok sıkı vira edildiği zaman kolay
ca hasar görebilecek, küçük ve duyarlı işler için kul
lanılan bir mengene; alet yapımcısının mengenesi.
tooth: 1) dişe benzeyen bir şey; testere, çatal, tırmık,
dişli vb. inde olduğu gibi dişimsi bir parça. 2) dişliler
de olduğu gibi birbirine geçmek.
toothed: Dişleri olan; dişli.
toothed pressure: Mak. diş basıncı.
toothed profile: Mak. diş profili veya şekli.
toothed wheel:Dişli çark; dişli teker.
top: 1) baş ya da başın tepesi ya da üst kısmı. 2) her
hangi bir şeyin en üst parçası, ucu veya yüzey. 3)
bir şeyin en üst parçası veya kapağını oluşturan
şey; özellikle: a) gözkapağı, kapak, kap vb. i. b) oto
mobil gövdesinin üst kısmı, c) bir yelkenli gemide,
armanın bağlandığı, her bîr ana direk kafası çevre
sindeki platform; çanaklık. 4) Kimy. bir karışımın en
uçucu kısmı. 5) Kimy. damıtarak uçucu ksımlarını çı
karmak.
topaz: 1) beyaz, sarı, soluk mavi veya soluk yeşil kris
taller şeklinde görülen doğal alüminyum silikat; to
paz, AI 2 Si0 4 F 2 . 2) safirin ve kuvarsın sarı türü gibi,
benzer renklerde türlü değerli veya yarı değerli taş
lardan herhangi biri.
topazoiite: Lâl taşının (grena'nın) sarı bir türü; sarı
grena; topazolit.
top center: Bkz. top dead center: Üst ölü nokta ya
da üst sente,
top dead center: Dikey, pistonlu makinelerde, pisto
nun silindir içinde erişebildiği veya çıkabildiği en üst
nokta; üst ölü nokta; üst sente; ÜÖN kısaltması ile
belirtilir.
top-deck superheater: Buh. Kaza. su borularından
562 t orpedo -b oa t d es t
roye r
oluşan boru demetinin
ma ürünlerinin üzerine
geçiş yolu yerleştirilen
üzerinde bulunanvesüper-
yan
hiyter veya üst ısıtıcısı.
top-fired boilers: Tepeden (üstten) fayraplı kazanlar;
bu tür kazanlarda akaryakıt börnerleri üst kısma yer
leştirilmiştir ve yakıtı aşağıya doğru püskürtmektedir
ler.
top firing: Tepeden veya üstten fayraplı (kazan).
top lead: Pist. Buh. Mak. üst lid; Bkz. lead.
topping turbines: Bkz. superposed turbines.
top ring: Mot. yüksek sıcaklık, yüksek basınç ve kötü
yağlama gibi en zor koşullarda çalışan ve en fazla
aşınan kompresyon segmanı; üst segman; ateş seg-
manı.
topside: Çoğ. bir geminin su hattının üzerinde kalan
yan kısımlar; borda.
topside tank: Den. güverte altı veya alabandalarda
olan tanklardan biri.
torc: Burulma momenti üreten kuvvet; burulma kuvve
ti.
torch: 1) uzun, reçineli bir parça ağaçtan oluşan taşı
nabilir ışık üreteci; meşale. 2) kaynak, boya yakma
vb. inde kullanılan, çok sıcak alev üreten, türlü taşı
nabilir cihazlardan biri; hamlaç; asetilen beki; şalu-
ma. 3) pilli el feneri.
torch cutting: Oksi-asetilen şaluması ile kesme (me
tal levha, mil vb. i).
torchier (torchiere): Doğrudan, yukarıya doğru ay
dınlatma yapan, gölgesi olmayan bir döşeme lâmba
sı.
torchlight: Meşale veya meşalelerin ışığı.
torentic: Özellikle metal oymacılığına ait.
torentics: Oymacılık, özellikle metal oymacılığı sana
tı.
tori: Çoğ. torus.
toric: Torus'a Bkz. torus ait veya şekli torusa benze
yen.
toric lens: Yüzeyi, bir torus yüzeyinin parçası olan
mercek; özellikle gözlüklerde kullanılır.
torispherical: Dışbükey küresel (bir tavan, kazan te
pesi vb. i).
torispherical end: Bir kazanın veya buhar domunun
dışbükey küresel olan ucu; dışbükey küresel uç.
tornado: 1) özellikle ABD'nin orta kısımlarında hızlı
olarak dönen, yolu üzerindeki herşeyi tahrip eden
baca şeklinde bulut ile birlikte görülen şiddetli, dö
nel rüzgâr. 2) herhangi bir dönel rüzgâr veya kasır
ga.
toroid: Kendi düzlemindeki bir doğru çevresinde dö
nen kapalı bir düzlem tarafından üretilen bir yüzey
veya onun kapalı hacmi; toroit.
torpedo: 1) elektrikli balık. 2) denizaltı, uçak vb. in
den düşman gemilerine atılan byük .sigar şeklinde
bir patlayıcı; torpido. 3) sualtı mayını olarak kullanı
lan patlayıcı dolu metal bir kap. 4) petrol kuyusuna
indirilen, petrol cebinin çapını anlamak için orada
patlatılan patlayıcı kartuş. 5) bir torpido ile hücum et
mek, hasar vermek veya tahrip etmek.
torpedo boat: Sadece hafif silâhlarla donatılmış, torpi
dolarla hücum eden küçük, hızlı, manevra yeteneği
üstün bir savaş gemisi; torpidobot.
torpedo-boat destroyer: Torpidobotlara benzeyen fa
kat onlardan daha büyük olan ve daha ağır silâhlar
la donatılmış, orjinal olarak düşman torpidobotlarını
t orped o bod y
imha etmek için dizayn edilen, sonradan torpidobot
gibi hücum için kullanılan bir savaş gemisi; muhrip;
destroyer.
torpedo body: Bir dereceye kadar denizaltı torpidosu
na benzer şekilde dizayn edilen bir otomobil gövde
si; torpido gövde.
torpedo engine: Torpido makinesi; hedefe yöneltilen
torpidoyu yürüten veya sevkeden makine.
torpedo tube: Suüstü gemilerinde su hattına yakın
veya su hattı altına konulan kovan; torpido kovanı.
torque: 1) F/z. salınım veya devir hareketi üretme eği
liminde olan bir kuvvet ya da kuvvetler bileşimi;
tork; moment; burulma momenti, b) burulma oluştur
ma eğilimi. 2) Opt. polarlanmış ışık düzlemindeki ba
zı kristaller ve sıvılardan ışık geçişi ile üretilen dön
me etkisi. 3) bir nokta etrafında, dönme üretme eğili
minde olan teğetsel bir kuvvetin momenti. 4) bir
elektrik motorunun rotorunun dönme çabası. 5) kuv
vet ve kuvvet kolunun ürünü. 6) bir uçağın pervane
kanatını etkiyen toplam hava kuvveti.
torque converter: Motif ünitenin (çeviren makinenin)
torkunu dönüştüren ve bu torkun enerjisini türbin
şaftına ileten cihaz; tork dönüştürücü; hem devir dü
şürücü ve hem de esnek (fleksibıl) kaplin olarak gö
rev yapar.
torque limiter: Bkz. bmep limiter; tork sınırlayıcısı.
torque wrench: Somun veya cıvataları belirli bir mo
mentle sıkmak ya da vira etmek için kullanılan, uzun
kollu, üzerinde bir göstergesi olan anahtar; tork
anahtarı.
torrafaction: Kavurma, kavrulmuş.
torrefy: Bazı ilâçlar gibi, ısı ile kurutmak veya kavu
rup kurutmak.
torrent: 1) özellikle hızlı, şiddetli su akımı. 2) şiddetli
yağmur.
torrid: Özellikle Güneşin yoğun ısısının etkisi ile kav
rulmuş.
torridity: Şiddetli ısı; yakıcılık.
torrify: Bkz. torrefy.
torsibility: Burulmaya dayanma veya direnç yetene
ği.
torsiograph : Gemi pervane şaftı veya dizel makinesi
mili gibi pervane veya büyük bir volan tarafından dü
zenlenen döner bir şaftın burulma titreşimlerini araş
tırmak için kullanılan bir cihaz; torsiyograf; tork kayıt
edici.
torsiograph record: Mot. torsiyograf cihazı tarafın
dan yapılan kayıtlar; torsiyograf kayıtı.
torsiometer: Burulmadaki katıların esnek davranışını
incelemek için kullanılan bir cihaz; torsiyometre.
torsion: 1) burma veya burulma; özellikle bir ucu tes
pit edilmiş ve diğer ucu boyuna ekseni boyunca
döndürülen bir cismin burulması. 2) Meka. bükülen
bir tel, çubuk vb. inin bükülmemiş duruma dönmesi
eğilimi.
torsional: Burulmaya ait; burulma tarafından sebep
olunan.
torsional criticals: Devir düşürücülü bir türbin ile per
vane arasında önemli bir burulma esnekliği vardır;
pervane kanatlarından gelen impulslar pervanenin
belirli bir devir sayısında bu esnek sistemin doğal tit
reşim frekansı ile çakıştığı zaman oluşan gürültülü tit
reşim; burulma kritikleri.
torsional reaction: Gem. Ma/c. makinenin kendi şaftı
563 t ouc h
na ilettiği periyodik torkların, şaft sisteminde uyardı
ğı burulma titreşimleri; burulma tepkisi.
torsional record: Torsiyograf cihazı ile krank milinin
baş tarafından alınan burulma titreşimleri ve kritik
hız bölgelerini gösteren diyagram; burulma kayıtı;
burulma diyagramı.
torsional vibrations: Burulma titreşimleri; krank üzeri
ne tesir eden teğetsel kuvvetlerin periyodik olarak
değişmesi sonucu; ağır dinamik gerilmelerin oluşma
sına neden olan titreşimler.
torsional vibration damper: Mot. çalışma sırasında
üretilen burulma titreşimlerini söndürmek için kullanı
lan bir cihaz; burulma titreşimi söndürücüsü veya
damperi.
torsion balance: ince bir teldeki burulma ile çok kü
çük elektrik impulslarını ölçmek için kullanılan bir ci
haz; torsiyon terazisi.
torsion couple: Burulma oluşturan kuvvetler çifti; tor
siyon çifti; burulma çifti.
torsion head: Burulma veya torsiyon terazisinin, üze
rinde taksimat veya bölüntüler olan kafası; burulma
kafası.
torsionmeter: Bir makinenin ürettiği tork ya da mo
menti grafik olarak kayıt eden ve gücün saptanma
sında yararlanılan bir cihaz; torsionmetre.
torsion shear: Torsiyon veya burulma kesmesi.
torsion stress: Burulma
gerilmesi.
toruosity: Çoğ. bükülme, sarım, sarımsal sargı vb.
tortuous: Bükümler, sarımlar, eğriler veya sarmal sar
gılar.
torus: 1) sütunların tabanında kullanılan geniş, dışbü
key pervaz. 2) Geom. çapı dışında, düzlemindeki
herhangi bir ekseni çevresinde döndürülen bir konik
kesit, özellikle bir daire tarafından üretilen bir yüzey
ya da onun kapalı bir hacmi.
tot: Çok küçük bir miktar ya da şey.
tot: Toplamak.
total: tüm; bütün. 2) tam; tam miktar veya sayı; top
lam; yekûn. 3) toplamını bulmak.
total acid number: Diz. Mot. yağlama yağlarındaki or
ganik ve inorganik asitlerin toplamı; toplam asit sayı
sı; TAN kısaltması ile belirtilir.
total alkalinity test: Toplam alkalinlik deneyi; Bkz. al
kalinity test.
total base number: Diz. Mot. her bir gram yağlama
yağında miligram türünden potasyum hidroksiti
(KOH) belirten sayı; toplam alkalin sayısı; TBN kısalt
ması ile belirtilir.
total head: Ma/c. bir pompanın toplam emme veya
basma yüksekliği (m veya mm H 2 0 türünden)
totalisator: Bkz. totalizator.
totality: Toplam miktar veya yekûn.
totalizator: Ölçümlerin vb. toplamlarını hesaplamak
ve göstermek için kullanılan herhangi bir makine;
bir tür hesap makinesi.
totalize: Toplamını yapmak; yekûnunu yaymak.
totalizer: 1) Bkz. totalizator. 2) toplama makinesi.
totally: Tamamen; tüm olarak; bütünüyle.
total stroke: iki zamanlı motorlarda yararlı ve kayıp
kursların toplamı; toplam strok; toplam kurs.
tote board: Bkz.
totalizator.
touch: 1) Geom. teğet olmak. 2) çok küçük bir mik
tar, derece vb. i. 3a) mihenk taşı. b) mihenk taşı ile
saptanan altın, gümüş vb. inin niteliği, c) bunu gös-
touchstone
teren resmî mühür. 4) Den. çok kısa bir zaman için
liman vb. yere uğramak. 5) Den. bîr geminin dibe
oturmadan dokunması. 6) mihenk lası veya benzer
bir şeyle denemek veya tecrübe etmek. 7) dokun
mak. 8) temasa getirmek.
touchstone: 1) Esk, altın ya da gümüşün saflığını de
nemek için kullanılan bir tür siyah taş; mihenk taşı.
2) değer veya gerçekliğini saptamak için uygulanan
herhangi bir deney ya da kriter.
touchwood: Kav olarak kullanılan kurutulmuş odun
ya da mantar.
touchy: Kav gibi, oldukça yanıcı.
tough: 1) kırılma ya da yırtılmaksızın eğilip bükülen
vb.; dayanıklı (kuvvetli) fakat esnek. 2) kolayca kesif -
meyen veya çiğnenmeyen. 3) Kuvvetli olarak yapış
kan; tutkala benzer; viskoz. 4) etkilenmesi güç. 5)
çok zor. 6) fiziği kuvvetli; güçlü.
toughen: Sert veya daha sert yapmak veya olmak.
toughness: Yapısı hasar gömleksizin bir cismin eğil
me, çalışma vb. i etkilere dayanma yeteneği; daya
nıklılık.
tourmaline: Kompleks (karmaşık) silikatlar grubunun
herhangi biri olan, mücevher olarak ve optik cihaz
larda kullanılan kırmızı, pembe, yeşii, mavi, sarı,
kahverengi veya renksiz, yarı kıymetli bir mineral;
turmaline şeklinde de kullanılır.
tow: 1) halat ya da zincir ile çekmek. 2) yedek çekme
veya çekilme gibi. 3) yedeklenen bir şey. 4) yedek
çekme veya yedekleme halatı.
towage: 1) yedekte çekme ya da çekilme. 2) bunun
ücreti; yedek çekme ücreti.
towboat: 1) büyük tonajlı, makinesiz mavnaları iterek
uzak mesafelere götüren, yüksek güçlü makineler
ile donatılmış tekne; tovbot; itici römorkör. 2) gemile
ri, mavna veya şadlan yedeklemek veya çekmek
için kullanılan ufak, kuvvetli bir tekne; römorkör.
tower: Yedek çeken kişi veya şey.
tower, cooling: Bkz. cooling tower.
towing machine: Bkz. tow winch.
towilne: Den. yedek çekmede kullanılan halat ya da
zincir.
tow-poth: Bir kanal veya su yolu boyunca uzanan ve
kanaldaki (makinesiz) bir tekneyi çekmek için kulla
nılan yol; yedek çekme yoiu.
towrape: Yedek çekmede kullanılan halat; yedek çek
me halatı.
tow winch: Römorkörlerin orta kısımlarına yerleştiri
len, hem sakin ve hem de ağır denizlerde çekme
operasyonunu başarmak için kullanılan bir makine;
tov makinesi; çekme makinesi; çekme vinci.
toxic: 1) toksin ya da zehire ait; zehir ya da toksin ta
rafından etkilenen; zehir veya toksin tarafından ne
den olunan. 2) zehirli; toksik.
toxicant: Zehirli; toksik; zehir; zehirli madde.
toxico-: Zehir anlamında bir önek.
toxine; Bkz. toxin.
toxoid: Kimyasal maddelerle muamele edilerek zehirli
niteliklerinin giderilişi sırasında antijen özellikleri ka
lan toksin.
Tr: Bkz. terbium.
T.R.: Bkz. tonnage of registry: Tescil tonu (bir gemi
nin).
564 trad e win d
trace: 1) Kimy. çok küçük bir miktar: eser; çoğu za
man nicel olarak ölçülemeyen bir miktar. 2) çizgiler
le çizmek. 3a) resim, diyagram vb. çizmek, b) bir ha
rita, plân vb. i üzerinde rota işaretlemek. 4) sismog
rafta olduğu gibi, eğri, kesikli veya dalgalı çizgiler
yardımıyla kayıt etmek. 5) bir yol, rota, gelişme vb.
ini izlemek.
trace: İki ucundan yataklanmış ve hareketi bir makine
nin hareketli parçasından diğerine ileten bir kol.
tracer: 1) izleyen kimse veya şey. 2a) mermi veya ko
vana ilâve edilerek duman ya da ateş şeklinde iz bı
rakmasını sağlayan kimyasal madde, b) izli mermi.
3) kopya çıkaran bir alet; kopya makinesi.
tracer bullet (or shell): Ask. hedefin ayarlanabilmesi
için havadaki yörüngesinde duman veya ışık şeklin
de iz bırakan bir mermi; izli mermi.
tracer chemistry: Kimyasal tepkimelerin, özellikle bit
ki ve hayvanlardaki biokimyasal tepkimelerin ince
lenmesinde radyoizotopların kullanılması; radyoizo
top kimyası.
tracing: 1) kopya ile yapılan bir şey; özellikle: a) re
sim vb. ini kopya etme. b) kayıt cihazı ile kayıt.
tracing paper: Üzerine kopya çıkarılan ince, kuvvetli,
saydam bir kâğıt; aydınger kâğıdı.
track: 1) bir teknenin dümen suyu vb. i gibi iz ya da
izler. 2) hareket hattı veya yörüngesi; rota; yol. 3)
tren, tramvay vb. lerinin üzerinde hareket ettikieri bir
çift metal ray 4) bir otomobildeki gibi, paralel teker
lekler arasında inç (mm) olarak mesafe, 5) tekerlek
ler veya dişliler gibi ayarında olmak. 6) tekerlekler
arasında belirli genişliğe sahip olmak. 7) demiryolu
raylarına ait. 8) paiet takımı; palet (dozer, traktör vb.
i için).
trackage: 1) bir demiryolunun tüm rayları. 2) diğer
rayları kullanmak için demiryolu izini. 3) bunun ücre
ti.
track bolt: Ayarlı cıvata.
trackless trolly: Raysiz tramvay; troleybüs.
tractile: Boyuna çekilebilir; gerilebilir.
traction: 1a) bir yol, ray veya diğer bir yüzey üzerin
de bir yükü çekme, b) çekilme durumu. 2) bir loko
motifin çekme gücü. 3) ray üzerindeki bir tekerleğin-
ki gibi, yapışıcı sürtünme. 4) kendinden hareketli bir
aracın itici ya da motif kuvveti.
fractional: Çekilmeye ilişkin.
traction engine: Ağır vagonları vb. çekmek için kulla
nılan bir buharlı lokomotif.
traction motor: Elektrikli lokomotiflerde her tekerin
dingiline bağlı ve onu çeviren elektrik motoru; cer
motoru.
tractive: Çekme için kullanılan; çekici; çeken.
tractive force: Çekme kuvveti.
tractor: 1) benzin ya da dizel motoru ile çalıştırılan,
küçük ve güçlü bir çiftlik makinesi; traktör. 2) kamyo
nun şoför mahalli veya yeri. 3) traktör pervane ya
da pervaneleri olan bir uçak. 4) çekici.
tractor propeller: Kanatlann ön tarafına yerleştirilen
uçak pervanesi; traktör pervane; çekici pervane.
trade root: Den. ticaret gemileri, kervanlar vb. tarafın
dan kullanılan alışılmış ticarî rota veya yol.
trade wind: Kuzeydoğudan ekvatorun kuzey tarafına
ve güneydoğudan güney tarafına doğru esen bir rüz
gâr; alize; ticaret rüzgân.
t ra ff i c
traffic: 1) Orj. Oia. a) ticaret için mallan ulaştırma, b)
büyük mesafelerde ticaret. 2) satma veya satırı al
ma; takas; ticaret. 3) yasa dışı ticaret. 4a) limanlar
daki gemilerin, yollardaki motorlu araçların, yaya kal-
dırımlarındaki yayaların hareketi; trafik, b) otomobil
ler, yayalar, gemiler vb. 5) verilen bir süre sırasında
taşınan yolcu veya yük miktarı tarafından sınırlanmış
nakliye şirketi tarafından yapılan ticaret. 6) verilen
bir periyot sırasında iletilen telgraflar, telefon konuş
maları vb. ile sınırlanmış bir iletişim şirketi tarafından
yapılan ticaret. 7) böylece sınırlanmış yolcular, yük
ler, nakliyeler vb. i. 8) trafiğe ait; trafik için veya tra
fik düzenleme.
traffic light: Trafiği düzenlemek için caddelere konu
lan veya yerleştirilen işaret lâmbaları takımı; trafik ışı
nı.
tragacanth: 1) eczacılıkta, basma baskısı vb. işlerde
kullanılan tatsız ve kokusuz, beyaz veya kımıızımsı
bir zamk; kitre. 2) bu maddeyi veren herhangi bir bit
ki; kitre ağacı.
trailer: Bir otomobil, kamyon veya traktör tarafından
çekilmek üzere dizayn edilmiş araba, vagon veya bü
yük yük vagonu (furgon); römork. 2) bir otomobil ta
rafından çekilmek üzere dizayn edilen yatak ya da
yatakları, yemek pişirme olanakları olan kapalı tasıt
aracı; karavan.
trailing edge: Hava. bir uçak, pervane vb. inin arka
kenarı.
trail rope: Çekmek amacıyla kullanılan halat; çeki ha
latı.
train: 1) hareketi iletmek veya aktarmak için birbirine
bağlanmış mekanik parçalar dizisi; Dişli katarı gibi.
2) lokomotif ya da lokomotifler tarafından itilen veya
çekilen (birbirine bağlanmış) demiryolu vagonlarının
hattı. 3) patlayıcı bir dolgu için fünye olarak hizmet
eden barut hattı. 4) birbirlerini bir hat şeklinde takip
eden bir grup insan, hayvan, taşıt aracı vb. 4) tren,
katar.
train ferry: Den, tren vagonları veya lokomotiflerini ta
şımak üzere dizayn edilen ve güvertesinde raylar bu
lunan gemi; tren ferisi.
training: Eğitim; staj; kurs.
training ship: Özellikle Denizcilik Fakültesi ve Deniz
cilik Yüksekokulu öğrencilerini gemicilik, seyir cihaz
ları, makine operasyonu vb. i konularda eğitmek
için kullanılan gemi; okul gemisi; eğitim gemisi.
train oil: Balina, fok, morina balığı vb. inden elde edi
len yağ.
traject: Fırlatmak; Wad. Ola. fırlatmak, atmak veya
uzaya ya da başka maddeye aktarmak.
trajectory: 1) özellikle bir merminin, silâhın namlusu
nu terkettikten sonra oluşturduğu eğri yol ya da yö
rünge. 2) Mate, aynı açıda verilen bir sistemin tüm
eğrilerinden geçen bir eğri veya yüzey.
tram: 1) maden ocaklarında yük taşımak için kullanı
lan açık demiryolu vagonu. 2) Ing. tramvay.
tram: 1) Bkz, trammel. 2) doğru ayar. 3) bir tramel ile
ayarlamak, layna almak veya ölçmek.
tramcar: 1) maden ocağı vagonu; dekovil. 2) İng.
tramvay.
tramline: Tramvay hattı (yolu, rayı).
trammel: 1) elips çizmek için kullanılan bir cihaz; elip-
soğraf. 2) bir makinenin parçalarını ayarlamak veya
layna almak için kullanılan türlü cihazlardan herhan
565 transfluen t
gi biri. 3) Diz. Mot. volan çevresindeki işaretler ile ça
kışarak ölü noktaları vb. gösteren sabit çubuk biçi
mindeki gösterge; Gem. Mak. Tramel.
tramp: Den. düzenli tarifesi olmayan, bulduğu yerde
yük ve yolcu alan yük gemisi.
tramp iran: Döküntü veya hurda demir; Bkz. scrap.
tramp ship: Tarifeli sefer yapmayan, nerede iyi yük
bulursa oraya giden bir gemi; tarifesiz sefer yapan
gemi.
tramroad: Tahta, taş veya metalden yapılmış raylar
dan oluşan dekovil hattı; özellikle maden ocakların
da kullanılan bu tür bir yol.
tram rod: Bkz. trammel.
tramway: 1) dekovil hattı. 2) İng. tramvay yolu.
trans. Bkz. 1) transportation. 2) transpose.
transatlantic: 1) Atlantik ya da Atlas Okyanusunu ge
çen. 2) Atlantiğin diğer tarafında olan. 3) Okyanus
geçen, büyük tonajlı yolcu gemisi; transatlantik.
transcalency: Isıyı derhal iletme durumu veya niteli
ği.
transcalent: Isıyı derhal ileten.
transceiver: Radyo haberleşmesinde hem verici ve
hem de alıcı olarak kullanılabilen taşınabilir bir ci
haz; alıcı-verici.
transcontinental: 1) kıta geçen. 2) bir kıta veya ana
karanın diğer tarafında.
transcribe: Rady. bir süre sonra yayımlamak üzere
veya neşretmek amacıyla (bir program vb. ini) kayıt
etmek.
transcurrent: Çapraz olarak uzanan ya da geçen.
transducer: 1) güç aktarılması için bir iletişim sistemi
nin elektriksel, akustik ve mekanik elemanları arası
na sokulmuş bir cihaz. 2) bir ya da daha fazla trans
misyon sisteminden gelen dalgalar tarafından hare
ket ettirilen ve diğer bir transmisyon sistemine bir ya
da daha fazla dalga sağlayan bir cihaz. 3) Ask. deni
zaltı dinleme, araştırma veya bulma cihazı; sonar;
DDA cihazı,
transducer, electric: Tüm dalgaları elektriksel olan
bir transdüser; elektriksel traıısdüser.
transducer; electraacoustic: Bir elektrik sisteminden
dalgalar almak ve dalgalari bir akustik sisteme ver
mek veya bunun tersini yapmak için kullanılan bir ci
haz; elektro akustik transdüser.
transducer, electromechanical: Bir elektriksel sis
temden dalgalar alan ve dalgaları mekanik bir siste
me veren veya bunun tersini yapan bir cihaz; elek-
tromekanik transdüser.
transect: Çapraz olarak kesmek veya keserek böl
mek.
transection: Çapraz (enine) kesit.
transfer: 1) bir kişi, yer ya da durumdan diğerine taş
mak, nakletmek veya göndermek; transfer etmek;
aktarmak. 2) devretmek. 3) aktarma yapmak.
transference number: Bir elektrolitte bulunan iyonlar
tarafından taşınan toplam akımın bir bölümü; taşıma
sayısı.
transfer pump: Den. dabılboîum (çiftdip) tankların
dan yağlama yağı, akaryakıt vb. ini alarak sözü edi
len devrelerin dinlendirme (setling) ve servis tankları
vb. ine veren veya tanktan tanka aktaran bir pompa;
aktarma pompası; transfer pompası.
transfer rate: Aktarma hızı.
transfluent: Enine veya içinden akma.
 t ra n s f or m
transform: 1) şeklini ya da biçimini veya dış görünü
şünü değiştimek. 2) durumunu, tabiatını ve işlevini
değiştirmek; dönüştürmek; dönüşüm; transform. 3)
Elekt. potansiyel veya türünü değiştirmek: Akımlar
için söylenir. 4) Fiz. enerjiyi bir başka enerji şekline
dönüştürmek.
transformable: Değiştirilebilir; dönüştürülebilir.
transformation: Biçim değişmesi; dönüşüm; bir faz
dan başka bir faza geçme; bir sistemde varolan faz
sayısındaki değişme.
transformation of energy: Bir enerji türünün diğer
bir enerji türüne dönüşümü; enerjinin dönüşümü; ör
neğin mekanik enerjinin elektrik enerjisine dönüşme
si.
transformation period: Radyoaktif bir maddenin yarı
yaşamı; dönüşüm süreci; dönüşüm periyodu.
transformer: 1) değiştiren kişi veya şey. 2) alternaif
akımın gerilimini değiştiren, azaltan veya yükselten
bir cihaz; transformatör; trafo: indirici veya yükseltici
trafo gibi.
transformer coupling: Bir transformatör yardımı ile
bir devreden diğer bir devreye enerji aktarılması;
transformatörlü bağlama.
transformer oil: Kolayca dolaşmasını ve ısıyı aktara
rak soğutmasını sağlamak amacıyla hava soğutmalı
transformatörlerde kullanılan çok ince bir yağ; trans
formatör yağı.
transfuse: 1) bir kaptan bir sıvıyı akıtarak diğer bir ka
ba aktarmak veya transfer etmek. 2) geçirgen yap
mak; içine akıtmak; doyurmak; işba haline getirmek.
3) Tıp. a) bir bireyin kan damarından diğerine (kan)
transfer etmek, b) doğrudan kan damarına zerk et
mek (tuz çözeltisi vb.).
transfusible: Aktarılabilir.
transfusion: Aktarma, özellikle bir bireyden diğerine
kan aktama.
transience: Geçici olma durumu veya niteliği.
transiency: Bkz. transience.
transient: 1) gerilim dalgalanması nedeniyle bir an
süren veya geçici akım. 2) elektriksel bir iletişim sis
teminde çevrimsel olmayan değişim. 3) kısa süreli
düzgün olmayan bir ses dalgası. 4) sabit olmayan;
geçici; sadece kısa bir süre kalan.
transistor: Çoğu zaman bir germanyum kristalinden
oluşan, bir devreye bağlandığında bir elektron tüpü
nün görevlerinin büyük bir bölümünü yerine getiren
minyatür bir elektronik cihaz; transistor; çok küçük
radyolarda, işitme cihazları vb. yerlerde kullanılır.
transistor-ignition system: Benz. Mot. bataryan ateş
leme devresi parçalarına ek olarak p-n-p veya n-p-n
türü transistor ve diod kullanılan sistem; transistorlu
ateşleme devresi.
transit: 1) yatay açıları ölçmek için kullanılan yüzölçü
mü aleti. 2) Astr, a) verilen bir meridyen veya teles
kop alanından geçen bir gök cisminin görünür pasa
jı, b) Merkür'ün Güneşten geçişi gibi, daha küçük
bir gök cisminin daha büyük birinin diskinden geçi-
şindeki görünür pasaj, c) teleskop alanından geç
mek.
transit instrument: 1) gök cisimlerinin meridyenden
geçişini izlemek için kullanılan, yatay olarak doğu-
batı ekseni yönünde dikey açılarda yerleştirilmiş ve
sadece meridyenin düşey düzleminde dönebilen bir
teleskop; rasat aleti.
566 t ra n smi tt e r
transition: 1) bir durum, şekil, aşama, yer vb. inden
diğerine geçiş. 2) bunun görüldüğü zaman süreci
ya da periyotu.
transition temperature: Metal ve alaşımların süper
iletken olduklan, mutlak sıfırın bir kaç derece üzerin
deki sıcaklık; geçiş sıcaklığı.
transitory: Süreksiz; geçici.
transitory energy: Anlık veya çok kısa süreli bir ener
ji şekli; geçici enerji; süreksiz enerji.
transit time: 1) verilen bir çift elektrot arasında bir
elektronun geçmesi için ihtiyaç olan zaman. 2) bir
gök cisminin meridyenden transit geçiş zamanı; tran
sit zamanı.
translocate: Yer ya da durum değiştirmeye neden ol
mak; yerinden çıkarmak; yerini değiştirmek.
translucence: Yarı saydam olma durumu veya niteli
ği-
transiucency: Bkz. translucence.
translucent: 1) Nad. Ola. saydam; şeffaf. 2) yarı say
dam; yarı şeffaf; buzlu cam gibi kısmî olarak say
dam.
translucid: Bkz. translucent.
transmarine: 1) denizaşırı. 2) denizin öbür tarafında.
transmissibility: Aktarılabilir olma durumu veya niteli
ği-
transmissible: Geçirilmesi veya iletilmesi mümkün
olan.
transmission: Biig. Say. bilgilerin bir yerden diğer bir
yere aktarılması; iletim; iletme.
transmission: 1) yürütme gücünü, çoğu zaman dişli
ler veya hidrolik silindirler yardımıyla makineden te
kerleklere ileten, otomobi, kamyon vb. parçası; ak
tarma organı; şanzıman; vites kutusu. 2) uzayda veri
ci ve alıcı istasyonlar arasındaki radyo dalgalarının
kanalı. 3) taşıma; aktarma; transmisyon.
transmission case: Oto. şanzıman dişlileri, kavrama
lar ve bazan redüksiyon (devir düşürme) dişlilerini
koruyan mahfaza; şanzıman kutusu; şanzıman mah
fazası.
transmission clutch gear: Oto. şanzıman kavrama
dişlisi veya senkromeş dişlisi.
transmission coupling: Oto. şanzıman kaplin ya da
kavraması.
transmission countershaft: Şanzıman ara mili.
transmission line: Elektrik enerjisini iki veya daha
fazla nokta arasında dağıtma sistemi; aktarma siste
mi; iletim sistemi.
transmission pinion: Oto. şanzıman konik dişlisi; pin-
yon dişli.
transmissometer: Yarı saydam cisimlerin iletim faktö
rünü ölçmek için kullanılan bir fotometre; transmiso-
metre.
transmit: 1) göndermek; transfer olmak, aktarmak;
geçirmek. 2) nakletmek. 3) havadan veya diğer bir
maddeden (ışık, ısı, ses vb. inin) geçmesine neden
olmak. 4) iletmek: Hava sesi iletir gibi. 5) mekanikî
bir parçadan diğerine (kuvvet, hareket vb. ini) geçir
mek. 6) elektromanyetik dalgalarla (radyo ya da tele
vizyon sinyallerini) göndermek.
transmittal: Transmisyon; aktarma; iletme.
transmitter: 1) gönderen veya ileten (kişi, cihaz vb.
i). 2) ileten şey; verici; özellikle: a) mesajın gönderil
diği telgraf cihazının bir kısmı ya da parçası, b) tele
fonun, konuşma seslerini elektrik impulslarına dö-
 t ra n smi tt e r uni t 567 t ravele r

nüştürerek ileten, ağız kısmı veya parçası, c) radyo

ait veya onları belirten.
dalgaları üreten, onların frekanslarını ayarlayan ve
transuranic elements: Uranyumdan daha yüksek
anten yardımıyla uzaya gönderen bir cihaz. 3) Gem.
atom sayısına sahip olan plütonyum gibi tümü rad
Mak, köprüüstünde bulunan, dümen dolabının hidro
yoaktif olan elementler; transuranik elementler.
lik silindir veya silindirleri ve basınçlı borulardan olu
transversai: iki veya daha fazla sayıdaki hatları (çizgi
şan dümen kısmı; iletici; transmitter.
leri, doğruları) kesen hat.
transmitter unit: Gem. Mak. bir dümen donanımının
transverse: 1) enine veya çapraz olarak uzanan, yer
köprüüstü ve kıç tarafta bulunan kısmı; verici ünite;
leştirilen vb.; bir cismin boyuna dik yönde uzanan;
verici.
enine. 2) Geom. konik bir kesitin (elipsten, büyük
transmittible: iletilebilir; geçirilmesi mümkün.
eksenden) odağından geçen bir ekseni belirtir. 3)
transmutable: Değiştirilmesi mümkün; bir şekilden di
enine parça, kiriş vb. 4) Geom. enine eksen.
ğer bir şekle dönüşmeye muktedir.
transverse bulkhead: Gem. inş. enine perde; arzanî
transmutation: 1) bir şeyi diğerine değiştirme. 2)
perde.
Nad. Ola. dalgalanma; düzensiz değişme. 3) Orta-
transverse pitch: Helisel ve spiral (sarmal) dişlerde
çağ'da alşimi (simya ilmi ile) adî metallerin altın ve
iki komşu dişin benzer çıkıntıları arasında, piç daire
gümüşe dönüştürülmesinin mümkün olduğu inancı.
si boyunca ölçülen mesafe; enine piç; Bkz, pitch.
4) radyoaktif ayrışma veya nükleer bombardman ile
transverse wave: Titreşimleri yayılma yönüne dik
olduğu gibi, bir elementin diğer bir elemente dönüş
olan bir dalga hareketi; enine dalga; örneğin elektro
mesi. 5) bir nüklitin başka bir nüklite dönüşmesi.
manyetik dalgalar.
transmute: Bir şekil, örnek, durum, huy veya madde
trap: 1) Mak. itici kokular, gazlar vb. ini önlemek ya
den diğer birine değişme.
da tutmak için kulanılan türlü cihazlardan herhangi
transoceanic: 1) okyanus geçen. 2) okyanusun diğer
biri; kapan; tuzak: Genellikle U veya S harfi şeklinde
tarafında.
olur ve içindeki su kanalizasyon gazlarını önler. 2)
transom: 1a) lentil, b) bir pencerenin tepesi veya or atıcılığın trap dalında top, disk vb. ini havaya fırlatan
tasında ya da bir kapının tepesinde bulunan yatay bir alet. 3) buhar devrelerinde bulunan, yoğuşum su
sürgü. 2) özellikle: a) ahşap bir gemide kıç bodosla yunun geçmesine müsaade eden, buharı tutan bir ci
manın enine kemeresi. 3) Den. kıç aynalık. haz. 4) kapan ya da kapanlarla donatmak.
transpacific: 1) Büyük Okyanus ya da Pasifik'i ge
trap baffle: Gem. Mak. buhar trabı içine giren su huz
çen. 2) Pasifik'in diğer tarafında; transpasifik.
mesi ve stimin şamandra vb. ini etkileyerek açılması
transparence: Saydam ya da şeffaf olma niteliği ya
nı önlemek için kapan kabının iç ve giriş bölümüne
da durumu.
konulan metal perde, kapan perdesi; kapan bafılı.
transparency: 1) saydam olma durumu veya niteliği.
trapeziform: Şekli trapezyuma benzeyen; trapezyum
2) saydam olan bir şey.
şeklinde.
transparent: 1) ışık ışınlarını ileten veya geçiren ve di
trapezium: Dört kenarlı ve kenarlarının hiç biri birbiri
ğer tarafı görünen; saydam; şeffaf: Pencere camı gi
ne paralel olmayan düzlem şekil; trapezyum.
bi; karşıtı Bkz. opaque. 2) kolay anlaşılabilir; çok
trapezohedron: Tüm yüzeyleri trapezyum olan katı
net.
bir şekil.
transparent paper: Tek. Res. çini mürekkebi veya
trapezoid: 1) dört kenarlı, bu kenarlardan ikisi birbiri
kurşun kalemle çizime uygun, silinebilir, yıkanabilir
ne paralel olan düzlem bir şekil; yamuk. 2) şekli ya
vb. i kâğıt; aydınger; aydınger kâğıdı.
muğa benzeyen.
transpiration: 1) emici bir maddenin gözenekleri ve
trapezoidal: Bkz. trapezoid.
ya kılcal bölümlerinden bir gaz ya da buharın çıktığı
trap, impulse: Bkz. impulse trap.
kanal. 2) bir bitkiden atmosfere atılan su buharı.
trap, thermostatic: Bkz. thermostatic trap.
transpirometer: Bir tesisteki su kayıplarını ölçmek
trash: Özü pres edilerek çıkarıldıktan sonra geriye ka
için kullanılan bir cihaz; transpirometre.
lan şeker kamışı artığı; şeker kamışı küspesi.
transport: 1) bir yerden diğer bir yere, özellikle uzak
trass: Hidrolik çimento ya da su çimentosunda kulla
bir mesafeye taşımak. 2) nakliye işi ya da işlemi;
nılan volkanik bir toprak.
nakliyat; taşımacılık. 3) askerler, askerî teçhizat vb.
trave: a) kiriş, b) kirişlerle yapılan bölme.
taşımak için kullanılan bir gemi. 4) yolcular, yük vb.
travel: 1) bir yerden diğer bir yere gitmek; gezi ya da
ini taşımak için kullanılan büyük ticarî uçak.
geziler yapmak. 2) yürümek veya koşmak. 3) git
transportation: 1) taşıma; taşımacılık; nakliyat. 2) taşı
mek, geçmek veya aktarılmak. 4) verilen belirli bir
ma ücreti. 3) nakliye için bilet.
yörünge veya mesafe için hareket etmek veya hare
transpose: Mate, eşitliğin bir tarafından diğer tarafina
ket etmeye muktedir olmak: Mekanik parçalar vb. i
geçirerek işaretlerini değiştirmek.
için söylenir. 5) hızla hareket etmek. 6) gezi işi ya
transship: Yeniden yükleme için bir gemi, tren vb. in
da işlemi. 7) kişi ya da kişiler tarafından yapılan gezi
den diğerine aktarmak.
ler, turlar vb. i. 8) herhangi tür bir yolculuk veya gi
transshipment: Aktarma (yük için).
diş. 9) verilen bir yer vb. inden geçen bir güzergâh
transsonic: Havadaki sesin hızına (340 m/s veya yak
üzerinde hareket eden kişiler, taşıt araçları veya ge
laşık 738 mil/saat) ait; yaklaşık olarak ses hızında se
miler. 10a) mekaniksel, özellikle mütenavip ya da
yahat etmek.
öteleme hareketi, b) mekanik kurs veya strok vb.
îransubtantiate: Bir maddeden diğerine dönüşmek;
inin mesafesi.
değişmek.
traveler: Gezen bir şey; özellikle: a) gezer kreyn gibi,
transuranic: Neptünyum, plütonyum vb. i gibi atom
taşıyıcısı boyunca hareket eden veya kayan herhan
numaraları uranyum'dan yüksek olan elementlere
gi bir mekanik parça veya araç. b) Den. bir halat,
 traveller 568 tribasi c aci d

rod veya seren üzerinde kayan metal bir çember;

triable: Denenebilir veya test edilebilir.
gargari halkası ya da çemberi, c) seyyar iskele.
triacid: 1) bir monobazik asitin üç molekülü ile tepki
traveller: Bkz. traveler.
meye girebilen: Bir baz ya da alkali için söylenir. 2)
traveling crane: Seyyar ya da hareketli kreyn ya da
değiştirilebilir üç hidrojen atomu kapsayan: Bir asit
vinç.
veya asit tuzu için söylenir.
traveling-grate stoker.: Kömür ile fayraplı buhar ka
triad: Kimy. üç değerli bir element.
zanlarını beslemek için kullanılan, güçle çalıştırılan
trial: 1a) deneme; tecrübe etme; deney, b) deneysel
bir cihaz; hareketli ızgaralı (kömür) besleme cihazı;
muamele veya işeltme ya da operasyon; tecrübe;
chain grate şeklinde de kullanılır.
deney.
traverse: 1) dikkatle incelemek veya denetlemek. 2)
trial and error: Tekrar tekrar deneyerek, veya tecrü
yanal olarak (top, tezgâh vb. ini) döndürmek. 3)
be ederek vb. gerekli sonuç veya çözümü bulma iş
Den. olanaklar elverdiğince bir yelkeni kıç tarafa
lemi.
prasya etmek. 4) bir yerde ileri geri hareket etmek.
trial, speed: Bkz. speed trial.
5) aykırı hareket eden veya kesişen bir şey; özellikle
trial tank: Gem. inş. gemi modellerinin denendiği ha
a) diğerlerini kesen bir hat (doğru, çizgi), b) sürgü,
vuz; deney havuzu veya tankı.
kol demiri, kiriş vb. 6) aykırı harekete neden olan bir
triangle: 1) üç kenarı veya üç açısı olan geometrik şe
parça, cihaz vb. 8) rüzgâra karşı seyrederken oldu
kil; üçgen. 2) herhangi üç kenarlı, üç köşeli bir şe
ğu gibi, bir tekne tarafından alınan zigzag yol veya
kil, alan, parça, cisim vb. 3) cisim için kullanılan yas
rota; volta seyri.
sı, üçgen şeklinde, dik açılı bir alet; gönye.
trawl: 1) bir tekne tarafından, balık yığınları altından
triangle, acute-angled: Dar açılı üçgen.
çekilen büyük, torba şeklinde bir ağ; trol. 2) şamand-
triangle, equilateral: Eşit kenar üçgen.
ralar tarafından taşınan ve çok sayıda oltaların (iğne
triangle, obtuse-angled: Geniş açılı üçgen.
lerin) asıldığı uzun bir misina. 3) trol ile balık avla
triangle, isosceles: ikizkenar üçgen.
mak veya yakalamak.
triangle of forces: Şiddet ve yönleri bir üçgenin ke
trawler: 1) trol çeken balıkçı. 2) trol çekmede kullanı
narları ile belirtilen ve bir cismi etkileyen dengedeki
lan balıkçı teknesi (gemisi); trol gemisi.
üç kuvvet tarafından oluşturulan üçgen; kuvvetler üç
treacle: 1) Orj. Ola. a) zehir için ilâç; panzehir, b) her
geni.
hangi etkili bir ilâç. 3) ing. melas; şeker pekmezi.
triangle of velocities: Şiddet ve yönleri bir üçgenin
tread: 1) oto lâstiğine tırtıl ya da diş koymak. 2) oto
kenarları ile belirtilen ve bir cismi etkileyen üç hız bi
lâstiğinin dış oyuğu veya dişi. 3) bir çift tekerleğin (o-
leşeni tarafından oluşturulan üçgen; hızlar üçgeni.
tomobil lâstiğinin) dokunma noktaları arasındaki me
triangle, right-angled: Geom. dik açılı üçgen; dik üç
safe. 4) dış lâstik sırtı; sırt.
gen.
treadle: Ayakla hareket ettirilerek dikiş makinesini ça
triangular: 1) üçgene ait; şekli üçgene benzeyen; üç
lıştıran bir manivela veya pedal; ayak pedali.
köşeli. 2) üçgen prizma gibi, tabanı üçgen olan.
treat: 1) bazı işlemlere konu olmak, özellikle: a) tıbbî
triangularity: Üçgen şeklinde olma durumu veya nite
ihtimam göstermek, b) kimyasal işleme konu olmak,
liği.
c) koruma, görünümünü değiştirme vb. i için kapla
triangularly: Üçgen şeklinde.
mak veya örtmek. 2) tedavi etmek. 3) muamele et
triangulate: 1) üçgenlere ayırmak. 2) üçgenleri böl
mek.
treatise: Bilimsel inceleme. me ve açılarını ölçerek (bir bölgenin) haritasını çıkar
mak. 3) üçgensel yapmak. 4) trigonometri ile ölç
treatment: 1) tıbbî ihtimam, özellikle bunun sistema
mek. 5) üçgenlere ait. 6) üçgenlerle işaretlenmiş.
tik kursu. 2) tedavi. 3) kaplama işlemi; işlem; mua
triangulation: 1) nirengi. 2) Tek. Res. çok sayıda kü
mele.
çük tabanlı üçgen şeritler veya düzlem üçgenlerle
treble: 1) üçlü; üç misli. 2) üçlü yapmak veya olmak.
yaklaşık açılım yapma; üçgenleştirme.
trebucket: Bkz. trebuchet.
triatomic: a) üç atomdan oluşan bir moleküle ait ve
tree: Kimy. kristallerin ağaca benzer şekilde oluşumu.
ya onu belirten, b) değişebilir üç atom veya grup
treenail: Tahta çivi: Ahşap gemi veya tekne yapımın
kapsayan bir molekül.
da kullanılır.
triatomic gases: Kimy. molekülünde üç atom bulu
trehalose: Bira mayası ve mantarlardan elde edilen
nan gazlar; örneğin ozon.
kristal bir şeker, C 12 H 22 O 1 1
triaxial: Üç eksenli, üç ekseni olan.
tremendous: Çok büyük; ulu.
triazin: Bkz. triazine.
tremolite: Amfibolün beyaz ya da yeşil renkli bir türü;
kalsiyum ve magnezyum silikat; tremolit, CaMg 3- triazine: 1) formülü C 3 H 3 N 3 olan üç izomerik
hetero- siklik bileşikten herhangi biri; triazin. 2)
(Sİ0 3 ) 4 . bunun her
trenail: Bkz. treenail. hangi bir türevi.
trencher: Hendek kazma makinesi; hendek kazıcı ma triazoic: Bkz. hydrozoic.
kine. triazole: Formülü C 2 H 3 N 3 olan dört izomerik
trepan: 1) havalandırma bacası, taşocağı vb. delmek hetero- siklik bileşiklerden herhangi biri; triazol.
için kullanılan ağır, delme burgusu ya da delgi. 2) tribasic: 1) molekülünde bazik (alkalin) atom veya ra
burgu ile delik açmak. 3) Bkz. trephine. dikallerle değiştirilebilen üç hidrojen atomu kapsa
trephine: Tıp. kafatasından disk şeklinde kemik çıkar yan. 2) çözeltideki her bir molekülü üç hidrojen iyo
mak için kullanılan küçük, yuvarlak testere. nu üreten.
trestle: Ayaklar üzerinde taşınan köprü; viyadük; ka tribasic acid: Molekülü değişebilir üç hidrojen atomu
zık ayak. na sahip olan bir asit; tribazik asit; örneğin fosforik
asit, H 3 P0 4 .
triboelectri c trigo n

triboelectric: Sürtünme ile elektriklenme.

yan üç eksene sahip olan (kristal).
triboluminescence: Sürtünme ile ışıldama; kamış şe
trick wheel: Bkz. trick steering wheel.
keri gibi belirli kristaller kırıldığı zaman ışık yayılma
tri-cocks: Bkz. test cocks.
sı.
tricycle: 1) pedallar veya bazan el levyeleri ile çalıştırı
tribometer: Sürtünme kuvvetlerini ölçmek için kullanı
lan hafif, üç tekerlekli taşıt; özellikle çocuklar için
lan bir cihaz; tribometre.
böyle bir taşıt; üç tekerlekli bisiklet. 2) üç tekerlekli
tribophosphorescence: Sürtünme sonucu karanlıkta
motosiklet.
fosfor gibi ışıldayan.
tricyclic: Üç çevrime ait; üç çevrimli.
tribromoethanol: Etil alkolün türevi olan renksiz, kris
tridecanol: Sıv. Yük. tridekanol; tridesil alkol; önemli
talli bromin; tribromoetanol, CBr3 CH2 OH; genel
bir tehlikesi olmayan, kendine özgü kokulu, birincil
anestezi maddesi olarak kullanılır.
alifatiklerden higroskopik eğilimli, dayanıklı, say
trice: Çok kısa zaman; an. dam, renksiz hafifçe viskoz bir sıvı,
trichlorid: Bkz. trichloride.
Simg.C 13 H 27 OH; 15,5°/15,5°C'de öz.ağ. 0,846;
trichloride: Molekülünde üç klor atomu olan bir klo-
k.n.240°-265°C; d.n. belli değil; suda çözünmez;
rür; triklorür.
20°C'de viskozitesi 48 cS; gemilerde çevre sıcaklığı
trichloroethane, 1,1,1-: Sıv. Yük. 1,1,1-trikloroetan; K-
ve atmosfer basıncında taşınır.
loroetan"; metil kloroform; a-trikloretan; "geunklen";
tridimensional: Üç buuta ait; üç buutlu; eni, boyu ve
önemli bir tehlikesi olmayan, tatlı kokulu, higrosko
yüksekliği olan.
pik olmayan, dayanıklı, saydam, renksiz ve alifatik
tridymite: Bir kuvars minerali; silisyum dioksilin yük
lerden bir sıvı; Simg.CH 3 CCI3 ; öz.ağ. 1,325;
sek sıcaklıktaki bir türü.
k.n.75°C; d.n.-38°C; suda çözünmez; alkol ve eter
triethanolamine: Sıv. Yük. trietanolamin; TEA; önemli
de çözünür; gemilerde ve kamyon tankerlerde çevre
bir tehlikesi olmayan, hafif amonyak kokulu, birincil
sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
alifatiklerden, higroskopik, yaklaşık 230°C sıcaklıkta
trichloroethane, 1,1,2-: Sıv. Yük. 1,1,2-trikloroetan;
ayrışan, dayanıklı, renksiz veya san renkli, yağa
kloroetilidien (di) klorit; unsym-trikloroetan; vinil trik-
ben zeyen bir sıvı; Simg. (HOCH 2 CH 2 )3 N;
lorit; insan sağlığı için zararlı, doymuş alifatiklerden
20°/20°C'de öz.ağ. 1,258; k.n. 360°C; d.n.21°C;
higroskopik olmayan, dayanıklı, tatlı, kokulu, renksiz
suda tümü iie çözünür; 20°C'de viskozitesi 1013 cP;
bir sıvı; Simg.CHCI 2CH2CI 20°/4°C'de öz.ağ.
gemilerde çev re sıcaklığı ve atmosfer basıncında
1,4432; k.n.113°C; d.n.-36,5°C; suda çözünmez;
taşınır, ancak donma noktası üstüne kadar ısıtılması
20°C'de viskozitesi 1,2 cP; gemilerde çevre sıcaklığı
gerekir.
ve atmosfer basıncında taşınır.
triethylene glycol: Sıv. Yük. trietilen glikol; 2,2-etilen
trichloroethylene: Sıv. Yük. trikloroetilen; asetilen trik-
dioksidietanol; glikol bir (hidroksietil) eter; T. E.G.;
lorit; etilen triklorit; etinil triklorit; TRI; "triklon"; bu
hemen hemen tehlikesiz, glikol ailesinden, higrosko
harları insan sağlığı için zararlı, doymamış alifatikler
pik ve dayanıklı, kokusuz ve renksiz bir sıvı; simg
den higroskopik olmayan, dayanıklı, etere benzer
HO(C H 2 0)H 3 ; 20°/20°C'de öz.ağ. 1,12 1,126; k.n.
kokulu, saydam, renksiz bir sıvı; Simg. CHCl:CCI2;
0 0 287,4°C; d.n.-7,2°C; suda tümü ile çözünür;
15,5 /15,5 C'de öz.ağ. 1,470-1,475; k.n.86,7°C; 20°C'de viskozitesi 47,8 cP; gemilerde çevre sıcaklı
d.n.-87,1°C; suda % 0,1 oranında çözünür; 20°C'de ğı ve atmosfer basıncında taşınır.
viskozitesi 0,58 cP; gemilerde çevre sıcaklığı ve at
triethylenetetramine: Sıv. Yük. trietilentetramin; 1:2
mosfer basıncında taşınır.
di (aminoetilamino)-etan; insan sağlığı için zararlı,
trichlorofluoromethane: Sıv. Yük. triklorofloromeîan; amonyağa benzer kokulu, alifatiklerden, higroskopik
"Arcton 11"; "florokarbon 11"; "florotriklorometan"; ve dayanıklı, soluk sarı renkli, akıcı bîr sıvı; Simg.
"propellant 11", "refrigerant 11"; trikloromonoflore- H2 N (C 2 H 4 NH),C 2 H 4 .NH 2 , 25°/4°C'de
maten; "isceon 11"; "freon 11"; düşük sıcaklıklarda
öz.ağ.
kaynama tehlikesi olan, çok bayıltıcı, etere benzer 0,9739; k.n. 277,5°C; d.n.-40°C'nin altında; suda tü
kokulu, alifatik ailesinden higroskopik olmayan, da mü ile çözünür; 25°C'de viskozitesi 20,0 cS; gemiler
yanıklı ve renksiz bir sıvı ya da gaz; Simg.CCI3F; de çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
20°C'de öz.ağ. 1,490; k.n. 23,7°C; d.n.-111°C; suda trifocal: Üç ayrı odak mesafesine ayarlanmış, iki
çözünmez; 20°C'de viskozitesi 0,44 cP; gemilerde
odaklıya benzeyen fakat gözü ara odağa (yaklaşık
çevre sıcaklığı veya altında, atmosfer basıncı veya
762 mm) ayar etmek için düz bir yüzey eklenmiş bir
üzerindeki basınçta taşınır.
mercek; trifokal; üç odaklı.
trichlorophenoxyacetic acid: Fenoksi asetik asitin tü
triform: Üç parça, şekil, tabiat vb. ine sahip olan.
revi olan bir triklorür; triklorofenoksiasetik asit,
triformed: Bkz. triform.
CI3 C6 H2 OCH 2 COOH; yabanıl atları öldürmek için
trig: 1) altına bir taş, takoz vb. yerleştirilerek (bir te
kullanılır.
kerlek vb. inin) dönmesine engel olmak. 2) taşımak.
trichotomic: Üç parçaya bölünmüş.
3) kösteklemede kullanılan bir taş, takoz vb.
trichroism: Bazı kristallerin ışığı üç renk ve üç farklı trig.: Bkz. trigonometric. 2) trigonometry.
yönde iletme özelliği. trigger: 1) özellikle jeneratör veya alternator çeviren
trick steering wheel: Gem. Mak. modern gemilerde bir türbinin buharını keserek onun stop etmesini sağ
art dümen dairesinde ve genei olarak devrede olma layan aşırı hız (overspid) mekanizmasının tetiği; te
yan, telemotor arıza yptığı zaman, dümen makinesi tik. 2) tetiklemek.
nin kıç taraftan denetlenmesini sağlayan bir dolap;
trigger mechanism: Gem. Mak. açık kondenserlerde,
trik dümen dolabı.
buhar bölgesinde bulunan bir şamandra tarafından
triclinic: Geniş açılarla birbirlerini kesen ve eşit olma
çalıştırılan ve su püskürtme devresindeki kelebek val
fı kapatan bir mekanizma; tetik mekanizması.
trigon.: Üç kenarlı; üçgen.
t ri go n
trigon: Bkz. 1) trigonometric. 2)
trigonometry. trigonal: Üçgene ait; üçgen
şeklinde.
trigonal planar: Merkez atomu üçüne bağlı, diğer
atomları bir yüzeyde düzenlenmiş bir molekül ya da
iyonu belirten; kükürt trioksit (S03 ) bu şekildedir.
trigonal pyramidal: Merkez atomu diğer üç atoma
bağlanan, fakat diğer atomların merkez atomuna
bağlanış şekilleri aynı düzlemde olmayan bir mole
kül veya iyona ait.
trigonometer: Düzlem dikey açılı üçgenlerin hızlı çö
zümü için kullanılan bir cihaz; trigonometre.
trigonometric: Trigonometriye ait veya onunla ger
çekleştirilen; trig., trigon, kısaltmaları ile belirtilir.
trignometrical: Bkz. trigonometric.
trigonometrically: Trigonometri yardımıyla; trigono
metriye göre.
2 2
trigonometrical formulae: Sin A + Cos A = 1 veya
2 2
Sec A = 1 +tg A gibi formüller; trigonometriye ait
formüller; trigonometrik formüller; trigonometri for
mülleri.
trigonometrical ratio: Sinüs, kosinüs, tanjant, kotan-
jant vb. i trigonometrik oranlardan herhangi biri; tri
gonometrik oran.
trigonometry: 1) dar açı ile ilişkili olarak dik üçgenle
rin kenarları arasındaki oranlar, bu oranların birbirle
riyle ilişkileri ve herhangi bir üçgenin kenarları veya
açılarının bulunmasının uygulaması ile ilgilenen ma
tematik dalı; trigonometri; navigasyon ya da seyir bi
limi; mühendislik vb. i konularda kullanılır. 2) bu ko
nudaki ders kitabı; trigonometri kitabı.
trigonous: 1) üç açısı olan; üçgen şeklindeki. 2) üç
köşeli.
trihedral: Trihedrona (üç yüzlüye) ait veya üç yüzlü
biçiminde olan.
trihedron: Üç düzlem yüzeyi bir noktada birleşen katı
bir şekil; trihedron; üç yüzlü.
trihydroxy: Üç hidrokzil grubu kapsayan.
trilateral: Üç kenarlı.
trilaterally: Üç kenarlı.
trilinear: Üç hatta ait; üç hat tarafından çevrilmiş ya
da kuşatılmış; üç hat (çizgi) ile sarılmış.
12
trillion: 1) ABD ve Fransa'da bin milyar (10 ); tril
yon. 2) Ingiltere ve Almanya'da bir milyon trilyon
18
(10 ).
trillionth: 1) trilyonuncu. 2) bir şeyin bir trilyon eşit
parçasından herhangi birini belirten. 3) bir trilyonluk
bir dizide sonuncu. 4) bir şeyin bir trilyon eşit parça
12 18
sından biri, 1/10 veya 1/10 Bkz. trillion.
trilocular: Üç gözü, hücresi ya da oyuğu olan; üç
hücreli vb.
trim: 1) Orj. Ola. hazırlamak; donatmak; teçhiz et
mek. 2a) yük vb. inin yerini değiştirerek (bir gemiyi)
dengelemek, b) yelkenleri rüzgâra göre düzenle
mek. 3) yüzey kontrolları ve kanatçık pancurlarını
ayar ederek (bir uçağın) uçuşunu engellemek. 4)
ayarlamak; adapte etmek. 5a) dengede tutmak (bir
gemiyi), b) bir gemiyi dengede tutmak; yönetilen bir
teknede yelkenleri veya serenleri ayar etmek, c)
ekipman, teçhizat veya donanım. 7) a) sefere hazır
olma durumu (bir geminin), b) sudaki bir gemi veya
teknenin durumu, c) bir geminin denge ya da balan
sı, d) bir geminin baş ve kıçta çektiği suyun farkı;
trim, e) yönetilen bir teknede yelkenler ya da seren
lerin ayarlanması. 8) bir sualtı gemisinin yüzücülük
570 t rio d e
derecesi. 9) başkıç yatay eksenine göre bir uçağın
durumu. 10) iyi durumda.
trim indicator: Gemilerde trim saptamak için kullanı
lan bir cihaz; trim cihazı; trim göstergesi.
trimester: Üç aylık bir süre ya da devre.
trimetal bearing: Üç metalli yatak; Bkz. trimetal bea
ring alloy.
trimetal bearing alloy: D/z. Mot. çelikten yapılmış dış
kısım, bronz orta kısım ve hayled Bkz, hilead adı ve
rilen yatak alaşımı; üç metalli yatak alaşımı.
trimetal shell: Bkz. trimetal bearing.
trimetric: Bkz. orthorombic.
trimetric drawing: Tek. Res. trimetrik çizim ya da re
sim.
trimetric projection: Keyfî olarak seçilen açılara
göre farklı ölçekler tarafından üç boyutu ölçülen
geomet rik bir izdüşüm türü.
trimetrogon: Bir uçağa yerleştirilen yüksek hızlı, ge
niş açılı bir kamera ile ufuktan ufuğa, havadan yerin
fotoğraflarını çekme sistemi.
trimmer: 1) yükü dağıtarak yükleme boşaltma sırasın
da bir gemiyi trimleyen kişi. 2) kereste vb. ini trimle-
mek için kullanılan bir makine.
trimming pump: Gemilerde trimi düzenlemek amacıy
la denizden safra tanklarına, tanklardan denize veya
tanktan tanka su ya da safra suyu basan pompa;
trimleme pompası.
trimming system: Gemilerde trimi düzenlemek için
kullanılan, başta ve kıçta bulunan birer safra tankı,
çoğu zaman bir santrfüj pompa, valf sandıkları ve
borulardan oluşan bir sistem; trim düzenleme siste
mi ya da devresi.
trimming tank: Gemilerde trimin düzenlenmesine ola
nak sağlayan tanklardan herhangi biri baş ve kıç pik
tankları bu tür tanklardandır.
trimogauge: Den. yüklü bir geminin baş ve kıçta çek
tiği suyu ve dolayısıyla trimi gösteren bir cihaz; trim
göstergesi.
trimolecular: Üç moleküle ait; üç molekülden oluşan;
üç moleküllü.
trimorph: 1) üç ayrı şekilde kristalleşen madde. 2) bu
şekillerden herhangi biri.
trimorphism: Üç ayrı şekilde kristalleşme (billurlaş
ma) örneği.
trınal: Üç parçalı; üç kat; üçlü.
trinary: Üç kat; üçlü.
trine: Üçlü bir grup; üçlü takım.
trinitrocresol: Antiseptik olarak ve patlayıcılarda kulla
nılan sarı, kristalli bir kimyasal bileşik; trinitrokreo-
sol, C H 0(N0 ) .
7 5 2 3
trinitrotoluene: Toluen'in türlü izomerik türevlerinden
herhangi biri; trinitrotoluen, CH C H (N0 ) ; patla
3 6 2 2 3
ma için, ağır silâhların mermilerinde kullanılır; TNT,
T.N.T. kısaltmaları ile belirtilir; dinamit.
trinitrotoluol: Bkz. trinitrotoluene; TNT, T.N.T. kısalt
maları ile belirtilir.
trinodal: Üç düğümü veya üç düğüm noktası olan;
üç düğümlü (olan).
trinomial: 1) eksi ve artı işaretleri ile bağlı üç terim
den oluşan bir matematiksel ifade. 2) bir bitki veya
hayvanın cins, tür, alt cinsini belirten, üç sözcükten
oluşan bilimsel adı.
triode: Üç elektrot, bir katot, bir anot ve kontrol ızga
rası olan ve radyo dalgaları üretmek, araştırmak ve-
 trioxid 571 tritium

ya kuvvetlendirmek için kullanılan bir elektron tüpü;

4) üç kopyasını yapmak. 5) üç kat çoğaltmak.
triyot.
triplication: 1) üç kat yapma. 2) üç kat yapılmış bir
trioxid: Bkz. trioxide.
şey.
trioxide: Molekülde üç oksijen atomu olan bir oksit;
triplicity: 1) üçlü veya üç kat olma durumu ya da
trioksit.
özelliği. 2) üçlü bir grup.
trip: 1a) Bir tetiğin hareketi ile (bir yay, teker veya di
triplite: Koyu renkli, demir ve manganezin fluofosfatı
ğer mekanik parçanın) kurtulma; oversipid tribi gibi.
olan, yağlı bir mineral; triplit, (Fe,Mn) 2 FP0 4 .
b) bununla harekete başlamak veya çalışmak. 2)
triply: Üç misli miktarda veya derecede.
Den. a) dipten kurtulacak şekilde (çıpayı) vira et tripod: Üç ayaklı sehpa; sehpa.
mek. 3) bir yelkenli teknede bir voltada alınan yol, tripod crane: Üç ayak sehpalı kreyn veya ceraskal.
4) sereni düşey veya yatay bir duruma getirmek. 5)
tripoli: Beyaz, gri, pembe, kahverengimsi sarı renkli,
kısa gezi. 6a) kastanyola gibi, bir parçayı durduran
hafif gözenekli, silisli kireçtaşı veya kuvarslı bir kaya;
mekanik bir alet. b) onun hareketi.
parlatma tozu ve aşındırıcı olarak kullanılır; rotten-
tripartite: 1) üç parçaya bölünmüş; üç kat. 2) üç par
stone, tripoli powder, tripoli stone biçimlerinde de
ça veya üç kopyadan ibaret olan.
kullanılır.
tripartition: Üç parçaya bölme veya üç taraf arasında
tripper: Özellikle: a) cam, kastanyola vb. gibi boşal
bölme.
tan veya bir kilit dilini serbest bırakan mekanik bir
triphammer: Sıra ile yükseltilen, kaldırılan veya indiri
parça, b) demiryollarında bir sinyali çalıştıran boşalt
len ağır, güçle çalıştırılan çekiç; trip hammer biçi
ma cihazı.
minde de yazılır.
trippet: Belirli aralıklarla bir parçayı darbelemek için
trip, emergency: Bkz. emergency trip.
dizayn edilmiş bir kem veya diğer mekanik bir par
trip gear: Buh. Mak. slayt valf ile eksantrik arasındaki
ça.
bağlantıyı sağlayan regülatör tarafından değişimleri
tripropylene glycol: Sıv. Yük. tripropilen glikol; önem
temin eden valf donanımı; trip donanımı.
li bir tehlikesi olmayan, glikol ailesinden, hafif higros
triphenylmethane: Renksiz, kristalli bir karbonlu hid
kopik eğilimli, dayanıklı, kokusuz, renksiz, hafifçe
rojen; trifenilmetan, CH(C 6 H 5 ) 3 ; organik sentezler
de ve boya yapımında kullanılır. viskoz bir sıvı; Simg.HO(C 3 H6 0)2 C3 H6 GH;
0 0

trihyline: Bkz. triphylite.
triphylite: Lityum ve demirin doğal fosfatı olan yeşi
limsi mavi renkli, kristalli mineral; trifilit, LiFeP04.
triplane: Esk. biri diğeri üzerinde olmak üzere üç ka
natlı uçak.
triple: 1) üçten oluşan veya üçü kapsayan; üç kat. 2)
üç kere yinelenen. 3) üçlü; üç misli. 4) üçün grubu.
5) üç misli fazla olmak.
triple bond: Üç çift elektronun paylaşıldığı kimyasal
bir bağ; üçlü bağ; asetilen (RC=-CH) gibi yüksek
doymamış bileşiklerde görülür.
triple-expansion: Üç genişlemeli (pistonlu buhar ma
kinesi gibi).
triple-expansion engine: a) yüksek, orta ve alçak ba
sınç silindirlerinden oluşan üç genişlemen bir piston
lu buhar makinesi, b) biri yüksek, biri orta ve ikisi (e-
şit çaplı) alçak basınç olmak üzere dört silindirli, üç
genişlemeli pistonlu buhar makinesi.
triple-expansion steam engine: Bkz. triple-expansi
on engine.
triple point: Bir maddede gaz, sıvı ve katı fazlarının
dengede olduğu basınç ve sıcaklık; üçlü nokta.
triple point of water: Su, su buharı ve buzun aynı an
da dengede oldukları nokta ya da sıcaklık; 273,16 K
değeri; Suyun üçlü noktası; üçlü noktanın basıncı
101 325 Paskal veya 1,01325 bardır.
triplet: Bkz. triple bond.
triple tackle block: Üç dilli makaralardan oluşan bir
palanga.
tiple thread: Aynı form veya şekildeki üç diş formu
nun oluştuğu bir vida; üç ağızlı (vida) gibi.
triplex: 1) üçlü; üç kat. 2) üçlü bir şey.
triplex pump: Üç silindirli, silindirlerinin çapları birbiri
ne eşit, tek veya çift etkili pistonlu pompa; tripleks
(üçlü) pompa.
triplicate: 1) üç eşit kopyadan yapılan ya da oluşan.
2) üç kat; üçlü. 3) bir şeyin üç eşit kopyasından biri.
25 /25 C'de öz.ağ. 1,019; k.n.268°C; d.n. donma
yerine aşırı soğur; suda tümü ile çözünür, viskozite
si belli değil; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer
basıncında taşınır.
triprotic: Değişebilir üç hidrojen atomu olan; örneğin
fosforik asit, H 3 P0 4 .
triptane: içten yanmalı makinelerde, özellikle uçak
ya
kıtlarında kullanılan çok vuruntusuz yakıt; triptan.
trip valve: Gem. Mak. emercensi trip ya da durdurma
mekanizması tarafından hareket ettirilen, stop valf
ya da trotul valf ile birleştirilmiş olan bir valf; durdur
ma valfı; trip valf.
triquetrous: 1) üçgen şeklinde. 2) enine kesiti üçgen
şeklinde olan. 3) üç yüzlü Bkz. trihedral.
triradiate: Üç ışınlı veya ışına benzer izdüşümleri
olan.
trisaccharide: Hidrolizinden üç monosakarit veren bir
karbonhidrat; trisakarit.
trisect: 1) Üç parçaya bölmek veya kesmek. 2) Ge-
om. üç eşit parçaya bölmek.
trisection: Üç eşit kısıma ayırma.
trisector: Üç eşit kısıma bölünmüş bir hat, düzlem
vb.
triserial: Üç sıra veya dizi olarak düzenlenmiş.
trisoctahedral: Yirmi dört yüzeyliye alt; yirmi dört yüz
lü şeklinde olan.
trisoctahedron: Yirmi dört düzlem yüzeyli olan katı
bir şekil ya da kristal; yirmi dört yüzlü.
trisodium phosphate: TSP; trisodyum ortofosfat, tri-
sodyum fosfat; tertiari sodyum fosfat; sodyum orto
fosfat, tertiari; Simg.Na P0 .12H 0; suda çözünür,
3 4 2
renksiz kristaller şeklindedir; 20°C'de öz.ağ. 1,62;
e.n.75°C; su yumuşatma, kazan bileşikleri yapımı,
deterjanlarda, tekstil endüstrisinde, metal temizleme
de, kâğıt yapımında, tıp vb. i yerlerde kullanılır.
trisulfide: Molekülünde üç kükürt atomu olan sülfür;
trisülfür.
tritium: Atom ağırlığı üç olan bir hidrojen izotopu;
tritol y l p h o sp h a t e 572 trucke r

3
Simg.T veya H ; tritiyum. ği, bir tür çinko silikat Bkz. willemite. 2) ostenitin dö
tritolyl phosphate: Sıv.Yük. tritolil fosfat; trikresil fos nüşümünde martensiîin bir adım ötesindeki bir aşa
fat; TTP; yutulduğu zaman tehlikeli, aromatiklerden, ma.
higroskopik olmayan, oldukça dayanıklı, hemen he tropaeolin (tropaeotine): Turuncu veya turuncu sarı
men kokusuz, saydam ve renksiz bir ester; Slmg. renkli nitrojenli (azo) boyalar grubunun herhangi bi
(CH 3 C6 H4 0) 3 PO; 20°/20°C'de öz.ağ. ri; tropeoiin, tropeoline biçimlerinde de yazılır.
1,160-1,175; k.n, yaklaşık 430°C; d.n.-33°C; suda çö
tropic: 1) göksel kürenin ekvalora paralel olan iki kü
zünmez; 20°C'de viskozitesi 75-100 cS; gemilerde
resinden biri; tropik; tropikal; dönence: a) 23°27' ku
çevre sıcaklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
zeyde olan yengeç dönencesi ve 23°27' güneyde
triton: Bir proton ve iki nötron kapsayan bir trityum olan oğlak dönencesi. 2) dünya üzerinde "Sıcak Böl
çekirdeği; triton. genin" sınırlarını çizen iki enlem hattının herhangi bi
triturable: Ezilip toz haline getirilebilir.
ri. 3) Çoğ. bu enlemler (paraleller) arasında uzanan
triturate: 1) Çok küçük partiküller veya toz haline ge
Dünya Bölgesi; tropikal kuşaklara ait; tropikal; trop.
tirmek için öğütmek, ezmek veya kırmak. 2) öğütül
kısaltması ile belirtilir.
müş bir şey.
tropical: 1) tropik kuşaklara ait; tropikal kuşakların
trituation. 1) öğütme veya öğütülmüş. 2) Ecz. toz ha özelliği. 2) çok sıcak; bunaltıcı; sıcak.
linde hazırlanmış ilâç maddesi ile laktoz karışımı.
tropin: Bkz. tropine.
trivalence: Üç değerli olma durumu veya niteliği; üç tropine: Renksiz, zehirli heterosiklik bir alkaloit; tro
değerlilik. pin, C 8 H 15 ON; atropin veya hiyosiyamin'in elektroli
trivalency: Bkz. trivalence. zinden elde edilir.
trivalent: Üç değerli olan; üç değerli.
tropopause: Yükseklikle sıcaklık düşüşünün sona er
trixylyl phosphate: Sıv. Yük. triksilii fosfat; triksilenil
diği, troposfer ve stratosfer arasındaki geçiş bölgesi.
fosfat; TXP: yiyecekler için zehirli, aromatiklerden
troposphere: Stratosferin altındaki atmosfer; tropos
higroskopik olmayan, dayanıklı, hemen hemen ko
fer: Burada bulut katmanları oluşur ve sıcaklık yük
kusuz, saydam bir sıvı; saf olduğu zaman simgesi,
selti (rakım) ile azalır.
[(CH 3 ) 2 C 6 H 2 0] 3 PO; 20°/20°C'de
tropotron: Katottan elektron akımının, dış bir manye
öz.ağ. tik alan ile ayar edildiği bir vakum tüpü olan bir tür
1,133-1,148 k.n.3 mm Hg'de 270°C; suda çözün
magnetron.
mez; 20°C'de viskozitesi 150 cS; gemilerde çevre sı
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır. trotyl: Bkz. trinitrotoluene.
trouble: Mak, arıza; arıza yapmak.
trochoid: 1) bir doğru boyunca yuvarlanan bir daire
troubleshoot: Arıza gidermek; sorun çözmek.
üzerindeki bir noktanın oluşturduğu bir eğri; yuvar
trouble-shooter: Mekanik kökenli arızaları saptayan
lanma eğrisi; trokoit, 2) bir eklem gibi, tekerleğe
ve onaran kişi; herhangi bir işin akışında sorun kay
benzer döner harekete sahip olan.
nağının yerini saptamak ve onu gidermekle görevli
trochoidal: Trokoit'e ait; trokoit tabiatında olan.
kişi.
trolley: 1) havai hattan elektrik akımını toplayan ve
trouble shooting: Özellikle mekanik kökenli
onu tramvayın motoruna ileten bir alet; arş. 2) tram
arızaları arama veya saptama,
vay arabası.
trough: 1) Den. iki dalga arasındaki gibi, uzun ve dar
trolley bus: Arşı ile havai hattan elektrik akımı alan,
çukur. 2) bir dalganın en alçak noktası. 3) Oto. taşıt
fakat bir ray üzerinde gitmeyen elektrikli otobüs; tro-
ların yağmur suyu için yapılmış olukları.
leybüs; raysız tramvay.
trowel: Yaymak, düzeltmek vb. için kullanılan türlü,
trolley car: Arş i!e havai hattan elektrik enerjisi veya
küçük el aletlerinden herhangi biri; mala; duvarcı
yürütme gücünü alan elektrikli tramvay.
malası; tuğla malası, sıva malası.
troiiey hoist: Elektrik motoru ile bir ray üzerinde hare
troy weight: Altın, gümüş, değerli taşlar vb. için kulla
ket eden ve yerden denetlenen bir kaldırma cihazf;
nılan tartı sistemi.
ceraskal.
truck: 1) küçük, dolu tekerlek veya makara. 2) Den.
trolley line: Elektrikli tramvay sistemi veya hattı.
bayrak gönderi veya direğinin tepesindeki, kandilisa
trolly: Bkz trolley.
için küçük, tahtadan yapılmış delik bir blok veya
trommel: 1) maden cevheri, kömür vb. inin elenme
disk. 3) iki tekerlekli, açık bir tür el arabası. 4) antre-
sinde kullanılan, çoğu zaman döner silindir şeklinde
polardaki gibi, ağır yükleri taşımak için kullanılan al
olan kalbur (elek). 2) döküm temizleme dolabı.
çak, bazan motorla yürütülen bir araç. 5) yük taşı
tromometer: Çok küçük yer sarsıntılarını araştırmak
mak için kullanılan otomotif aracı; kamyon; motor
veya ölçmek için kullanılan bir cihaz; tromometre;
truck biçiminde de kullanılır. 6) ing. demiryollarında
deprem ölçer.
kullanılan açık yük vagonu. 7) bir kamyon veya kam
trompe: Bir boru içinde düşen su akımı yardımıyla ha
yonlarla taşımak. 8) kamyon kullanmak.
vayı emerek yüksek fırın, demirci ocağı vb. ine hava
truckage: 1) kamyon vb, ile eşyaların nakledilmesi.
akımı üreten bir cihaz.
2) bunun ücreti; taşıma ücreti.
trona: Gri ya da sarımsı beyaz renkli monoklinik Bkz.
truck crane: Bir kamyona monte edilmiş veya yerleşti
rnonoclinic sulu sodyum karbonat; trona,
rilmiş vinç ya da kreyn; kamyon vinci; kamyon krey-
Na2CO3.NaHCO3.2H2O.
ni.
trone: Ağır eşyaları tartmak için kullanılan bir makine.
troopship: Askerleri taşımak için kullanılan gemi; as truck diesel: Yük taşımak amacıyla kullanılan kam
yon, TIR vb. i araçların dizel motoru; kamyon (dizel)
keri nakliye gemisi.
motoru.
troostite: 1) büyük, kırmızımsı kristaller şeklinde görü
trucker: Kamyon kullanan kişi; kamyon şoförü.
len ve çinkonun kısmen manganez ile yer değiştirdi
 trucking
trucking: Kamyon ite eşya taşıma ticareti ya da işle
mi.
truckle: Küçük bir tekerlek.
truckle bed: Küçük tekerlekli, alçak bir yatak; Kullanıl
madığı zaman diğer bir yatağın altına konulan kü
çük tekerlekli, alçak bir yatak.
truckman: Bkz. trucker.
truck mixer: Bir kamyona monte edilmiş olan karıştırı
cı veya betoniyer; kamyon betoniyeri.
true: 1) orjinale, kurala, standarta uygun. 2) hakiki;
gerçek. 3) Den. Dünyanın manyetik kutupları ile de
ğil, Dünya ekseninin kutupları ile saptanmış: Gerçek
kuzey Bkz. true north gibi.
true diesel cycle: Gerçek dizel çevrimi; yanmanın sa
bit basınçta oluşturulduğu çevrim; yakıtı, silindirlere
basınçlı hava ile püskürtülen makinelerin çevrimi; sa
bit basınçlı çevrim; dizel çevrimi.
true level: Çekül hattına her noktasında dik oları düş
sel bir düzlem veya yüzey; özellikle yerkürenin her
yerinde uzandığı düşünülen ortalama deniz seviyesi
veya düzeyi; Bkz. geoid.
true slip: Bkz. real slip.
truncate: 1) parçasını kesmek; keserek kısaltmak. 2)
kesilmiş; kesik.
truncated: 1) kesik; kesik koni gibi. 2a) bir düzlem
yüzey ile kesme: Açılar veya kristalin ya da katı bir
şeklin kenarları için söylenir, b) bu şekilde kesilmiş
açıları veya kenarları olan: Kristal veya katı şekiller
için söylenir. 3) tepesi bir düzlemle kesilmiş olan:
Koni veya piramit için söylenir.
truncated triangular: Üçgensel kesilmiş.
trundle: 1) küçük bir tekerlek. 2) alçak tekerlekli, kü
çük bir el arabası veya yük arabası. 3) küçük teker
lekli alçak yatak. 4a) yuvarlanma hareketi, b) onun
sesi. 5) boyunca yuvarlanmak. 6) dönmek.
trundle bed; Bkz. truckle bed.
trunk: 1) hava, su vb. taşımak için kullanılan büyük,
uzun Kutu şeklinde boru, şaft vb. 2) Gem. Mak.
trank pistonlu motor ya da makine. 3) yedek lâstik
(stepne), çanta vb. i taşımak için çoğu otomobillerin
arkasında bulunan bir hacim; bagaj. 4) Den. a) bir
kamaranın, üst güvertenin üzerindeki parçası, b) üst
ve alt ambar vb. lerini birleştiren kutu veya baca şek
linde bir mahfaza. 5) trank piston Bkz. trunk piston.
6) bir demiryolu veya telefon sisteminin ana hattına
ait veya onu belirten; telefon hattı.
trunk engine: Bkz trunk-piston engine.
trunk tine: Bir demiryolu, kanal, telefon sistemi vb.
inin ana hattı.
trunk piston: Piston pin veya perno ile biyele (piston
koluna bağlanan) piston; trank piston.
trunk-piston engine: Gem. Mak. trank pistonlu maki
ne; pistonları, piston pin yardımıyla doğrudan piston
kollarına (biyellere) bağlanmış olan motor ya da ma
kine.
trunnion: Muylu; destek; mesnet.
trunnion bearing: Muylu yatağı; istinat yatağı.
truss: 1) yapısal bir destekle taşımak veya takviye et
mek. 2) Den. sereni emniyete almak için kazboynu
olan direğin çevresindeki bir demir (çelik) çember.
3) bir çatı, köprü vb. ini taşımak için kullanılan ağaç,
melal veya her ikisinden oluşan iskelet; kafes kiriş.
4) makas, kiriş veya dayak.
truss bearing: Muylu yatağı; istinat yatağı.
573 t u b e expand e r
truss bridge: Çoğunlukla kirişler tarafından taşınan
köprü.
trussing: 1) destek, dayak vb. i şekil verilmiş kiriş, çu
buk, rod vb. 2) yapısal destek, kiriş, dayak vb. leri-
nin tümü.
try: 1) Or]. Ola. ayırmak; ayrı koymak. 2a) eritmek
(yağ eritmek), b) ısıtarak metal çıkarmak veya damıt
mak. 3) denemek, tecrübe etmek. 4) zor deneylere
veya gerilmeye konu olmak. 5) çalışma veya etkisini
denemek.
try-cocks: Bkz. test cocks.
try fuel engine: Hem sıvı yakıt, % 5 sıvı yakıt ve do
ğal gaz veya sadece doğa! gaz ile çalışabilen dizel
motoru; üç yakıttı makine; sadece doğal gazla çalıştı
rıldığı zaman yanma bujilerle sağlanır.
tryptophan: Güzel kokulu, kristalli bir amino asit; trip-
iotan, C11H12O2N2; sindirimde tripsinin proteinleri
etkimesiyle oluşur. "
tryptophane: Bkz. tryptophan.
try square: Birbirine dik açılarda düzenlenmiş iki par
çadan oluşan kare şeklinde, bir işin doğruluğunu ve
dik açıları işaretlemek için kullanılan bir alet.
T-S diagram: Ordinatı mutlak sıcaklık (K) ve apsisi
antropi olan diyagram; T-S diyagramı; alanı kcai/kg
veya kJ/kg türünden ısıyı gösterir.
T square: Tek. Res. paralel çizgiler çizmek için kulla
nılan bir tür cetvel, T cetveli.
T-square blade: Tek. Res. T cetvelinin çizgi çizmeye,
türlü gönyeleri kullanmaya yarayan ağzı; T cetveli
ağzı.
T-substance: Bktz. ingoline.
Tu: Bkz. thulium.
tub: 1) tahtadan yapılmış yuvarlak, geniş, açık bir
kap; tekne. 2) bir tekne veya yarım fıçının içeriği. 3)
yaklaşık 4 galon (15,12 lt) alan küçük bir fıçı. 4a) bir
maden ocağında kömür, cevher, vb. taşımak için
kullanılan kova ya. da el arabası. 5) yavaş hareketli
ve hantal bir gemi ya da tekne.
tubate: Boru ya da borulardan oluşan.
tube: 1) çoğu zaman çapına göre boyu çok büyük
olan, akışkan vb. ini taşımak için kullanılan metal,
cam, lâstik, plâstik vb. inden içi boş olan bir tür silin
dir; tüp; boru. 2) diş macunu, yağlı boya vb. i tüpü.
3) bir boruya benzer cihaz, parça, organ vb. 4) elek
tron tüpü. 5a) elektrikli demiryolu için yeraltı treni,
b) elektrikli demiryolunun kendisi. 6) teleskop. 7)
Elekt. kuvvet ya da endüksiyon çizgileri ile çevrili bo
ru şeklindeki hacim; tube of force, tube of inducti
on şekillerinde de yazılır. 8) boru şeklinde yapmak.
9) boru ya da borularla donatmak; boru ya da boru
lardan geçirmek.
tube brush: Alev borulu kazanların boruları içindeki
kurumları, kondenser veya soğutucu boruları içinde
biriken yabancı maddeleri temizlemek için kullanılan
fırça; boru fırçası.
tube clamp: Boru keryesl; boru kelepçesi.
tube cleaner: Buh. Kaza. borularının dış veya iç yü
zeylerinde oluşan seri taş (kısır) tabakasının temiz
lenmesi için kullanılan, mekanik temizleyicilerden bi
ri; boru temizleyicisi; boru fırçası.
tube cutter: Boru kesmek için kullanılan bir alet; bo
ru kesici.
tube expander: Buh, Kaza. boru ağızlarını, şişirerek,
aynalar ile borunun dış kenan arasındaki sızıntıları
t ub e f err ul e 574 tuning

önlemeye yarayan bir alet; boru genişleticisi; boru

küm parçalarını temizlemek, düzeltmek veya parlat
makinesi; makineto.
mak.
tube ferrule: Bkz.
tumbler: 1) diğer bir parçaya çarpan veya diğer bir
ferrule.
parça üzerinde hareket eden çıkıntılı kısım. 2) oto
tube flaring tool: Rakor bağlanacak boru ağzına hav
mobil transmisyonunda dişliyi yerine hareket ettiren
sa açmak için kullanılan alet; boru havsa aleti.
parça.
tube joints: Boru bağlantıları.
tumbling box (or barrel): Uçlarından veya iki köşe
tubeless: Şamriyersiz (iç lâstiksiz).
sinden millenerek kutu veya silindirsel bir kap kapsa
tubeless tire: iç ve dış lâstik yerine, sadece basınçlı
yan, metal cisimleri parlatmak, maddeleri karıştır
hava doldurulan dış lâstikten oluşan taşıt aracı lâsti
mak için kullanılan bir cihaz.
ği; şamriyersiz lâstik.
tumbrel (tumbril): 1) çiftlik arabası, özellikle boşalt
tube plate: Alev boruiu kazanlar, kondenserler, ısıtıcı
ma için bir yana yatabilen biri. 2) cephane vb. ini ta
ve soğutucularda boruların sızdırmaz bir şekilde bağ
şımak için kullanılan iki tekerlekli askeri araba.
landıkları, genellikle dairesel ve üzerinde boruların
tun: 1) özellikle şarap, bira vb. için büyük bir fıçı veya
geçeceği delikler bulunan çelik saç ya da saç levha;
varil. 2) sıvılar için, geçmişte 252 şarap galonu
boru aynası.
(952,56 litre) olan değişken bir kapasite ölçüm biri
tube sheet: Bkz. tube plate: Boru aynası: Daha çok
mi. 3) böyle bir fıçı içine koymak veya depo etmek.
ısı alıp veren cihazlar için kullanılır.
tune: 1) devreyi istenilen frekansta titreştirmek için,
tube, smoke: Bkz. smoke tube.
osilasyonlu bir devrede kapasitans ve endüktansın
tube, stay: Bkz. stay tube.
göreli değerlerini değiştirmek. 2) ayar etmek (su
tube stopper: Buh. Kaza. boru ağızlarına uyacak şe
pap, buji aralığı vb. ini).
kilde karşılıklı iki tapa ile bunları birbirine bağlayan
tune of: Kapamak.
iki ucu klavuzlu veya diş çekilmiş ve bu uçlardaki so
tune on: Açmak.
munlar ile sıkılarak (vira edilerek), borunun battal
tune-up: Motor, makine vb. inin buji elektrot aralığı,
edilmesini sağlayan araç; boru tapası; boru battal
platin, supap vb. i boşluklarının ayar edilmesi.
edici; boru durdurucu.
tung oil: Çin, Japonya ve Florida'da yetişen bir ağa
tube-support plate: Özellikle büyük kondenser veya
cın ceviz gibi sert kabuklu meyvalarından elde edi
ısıtıcılarda, uzun boruların ısı nedeniyle sarkmalarını
len sarı renkli, zehirli bir yağ; tung yağı; yüksek par
ve dolayısıyla ağızlarından kaçırmalarını önlemek
laklık ve suya dayanıklığı nedeniyle boyalar, vernik
amacıyla kullanılan, genellikle dairesel ve üzerinde
ler vb. inde bezir yağı yerine kullanılır.
boruların geçeceği delikler bulunan saç levha; boru
tungstate: Tungstik asitin bir tuzu ya da esteri; tung-
taşıyıcı ayna.
stat.
tube union: Boru rakoru.
tungsten: Volframit, şelit ve tungstit'te bulunan sert,
tube, water: Bkz. water tube.
ağır, gri beyaz, metalik kimyasal bir element; tung
tube voltmeter: Küçük alternatif akımların gerilimleri
sten; volfram; elektrik ampulü filamentlerinde, yük
ni ölçmek içinh kullanılan bir vakum tüpü; tüp volt
sek hız takımları, vb. çeliklerde kullanılır; Simg. W;
metre.
at.ağ. 183,92; at.no. 74.
tubing: 1) boru yapım işlemi; boruculuk. 2) borular
tungsten carbide: Bkz. tungsten carbure.
sistemi veya sırası. 3) boruların tümü; tüm borular.
tungsten carbure: Gri toz halinde ve erime noktası
4) boru şeklinde malzeme. 5) boru parçası.
2900°C olan çok dayanıklı bir alaşım; tungsten kar
tubular: 1) boru ya da borulara ait; şekli boruya ben
bür, WC; motorların kam makaraları veya kam iİzleyi
zeyen; boru şeklinde. 2) borularla teçhiz edilmiş ve
cilerinin yüzeylerinin kaplanmasında kullanılır.
ya yapılmış. 3) bir boruyu üfleyerek üretilen ses.
tungstenic: Tungstene ait; tungsten kapsayan.
tubular air heater: Borulu hava ısıtıcısı; Bkz. air hea
tungsten lamp: Tungstenden yapılmış filamanı bulu
ter.
nan çok düşük gerilimli elektrik ampulü; tungsten
tubulate: 1) Bkz. tubular (1 ve 2). 2) kısa, imbik boru
lâmbası.
suna ait, onun şeklinde ya da onunla donatılmış. 3)
tungsten steel: % 20'ye kadar tungsten ve bir miktar
boru şekli vemek veya boru şekli sağlamak.
krom ve vanadyum kapsayan, çok sert, yüksek sı
tubule: Küçük bir boru veya tüp,
caklığa dayanıklı bir çelik; tungsten çeliği; kesme
tubulure: Bir imbik vb. inin tepesindeki kısa boru ve
aletlerinin yapımında kullanılır.
ya boru şeklindeki açıklık.
tungstic: Özellikle beş ya da altı değerli tungsten kap
tuck: 1) bir geminin kıç tarafı altında kaplamaların so
sayan bir kimyasal bileşiğe ait veya onu belirten;
na erdiği kısım; kıç kuruz. 2) ince bir kılıç ya da
tungstik.
meç.
tungstic acid: Tungstik trioksitin (W0 3 ) su ile bileşi
tug: 1) çabalamak, didinmek veya mücadele etmek.
mi ile üretilen asitler grubunun herhangi biri; özellik
2) çekmede büyük güç uygulamak; çekmek, çeke
le monohidrat asit, H2 W04 ; tungstik asit.
rek taşımak. 3) büyük bir kuvvetle çekmek. 4) bir rö
tungstite: Sarı veya sarı yeşil renkli bir mineral; doğal
morkör ile itmek. 5) kuvvetli çekiş. 6) büyük çaba.
tungstik trioksit; tungstit, W0 3 .
7) çekme veya itme için kullanılan halat, zincir vb.
tungum: Başlıca bileşeni demir (% 3'e kadar) olan ve
8) römorkör.
küçük miktarlarda manganez, alüminyum, silisyum
tugboat: Gemi, mavna, barç vb. lerini çekme veya it
ve nikel kapsayan, yüksek bakır yüzdeli bir alaşım;
me için dizayn edilen küçük, sağlam yapılı, güçlü
tungum.
bir tekne; römorkör.
tuning: Ayar etme veya ayarlama (makine parçaları
tumble: Bir silindir içinde dönerek ve birbirlerine sür-
vb. ini).
tünerek, bazan testere tozu, bilya vb. i yardımıyla dö
t unin g circui t s
tuning circuits: Bir radyo alıcısında istenmeyen taşıyı
cı sinyalleri gidermek için kullanılan devreler; düzen
leyici ya da ahenk verici devreler.
tuning transformer: Alıcı devrelerde kullanılan, hava
göbeği olan bir radyo frekanslı bir transformatör; dü
zenleyici transformatör.
tunnage: Bkz. tonnage.
tunnel: 1) Orj. Ola. baca. 2) motorlu araç trafiği, de
miryolu vb. için yeraltı veya sualtı geçiti. 3) bir ma
den ocağında herhangi tünele benzer bir geçit ya
da kanal. 4) tünel biçiminde kazmak. 5) altında veya
içinde tünel yapmak. 6) tünel yapmak.
tunnel bearing: Gemilerin şaft tünellerinde ara şaftla
rı taşıyan, kendinden ve basınçla yağlanan, sürtün
me kayıplarını önemli şekilde azaltan, büyük silindi-
rik metal yataklar; (şaft) tüneli yatakları; tünel şaft ya
takları.
tunnel blocks: Bkz. tunnel bearings: Tünel (şaft) ya
takları.
tunnel diode: Negatif dirence sahip olabilen yarı ilet
ken bir diyot; işletme bölgesinde gerilim yükseldiği
zaman akım azalır.
tunnel disease: Dekompresyon hastalığı.
tup: Bir güç çekici veya şahmerdanın (döven, vuran)
kısmı.
turbadium: Bkz. turbadium bronze.
turbadium bronze: % 54 bakır, % 44,5 çinko ve %
1,5 nikelden oluşan bir tür bronz; deniz suyuna
dayanık lı pervane vb. i yapımında kullanılır;
türbadiyum bronzu.
tudbid: Tortulu; çamurlu; bulanık. 2) bulutlar ve du
man gibi kalın, yoğun veya karanlık.
turbidimeter: Su arıtma tesislerindeki gibi, bir sıvının
bulanıklığını ölçmek için kullanılan bir cihaz; türbidi-
metre.
turbidity: Bulanık olma durumu veya niteliği; bulanık
lık; yoğunluk.
turbine: Basınçlı buhar, su veya gaz tarafından çalıştı
rılan bir makine; basınçlı akışkan, çevresinde bir ve
ya daha fazla kanat bulunan bir tekere verilerek iş el
de edilen makine; türbin; buhar türbini, gaz türbini,
su türbini vb. gibi.
turbine bearing: Buh. Türb. rotorşaftı taşıyan, çoğu
zaman silindir şeklinde, bazan küresel yapıda iki ya
taktan biri; küçük güçlü makinelerde bilyalı yatak
şeklindeki yataklardan biri.
turbine blades: Buh. Türb. rotorlar veya türbin keysi-
nin çevresindeki kanal ya da faturalara uyacak şekil
de kökü bulunan, orta eksenine göre simetrik veya
asimetrik yapıda olan ve paslanmaz çeliklerden yapı
lan parçalar; türbin kanatları: a) hareketli kanat, b)
hareketsiz kanat.
turbine case: Buh. Türb. çoğu zaman iki yarım parça
dan, bazan dört parçalı yapılarak birbirlerine cıvala
ve somunlarla bağlanan, yapımlarında dökme de
mir, dökme çelik, krom nikelli çelikler kullanılan, içle
rinde sabit kanat, nozul diyaframı veya nozullar bulu
nan kısım; Gem. Mak, türbin keysi; türbin mahfaza
sı.
turbine-driven: Özellikle bir buhar türbini tarafından
çalıştırılan (pompa, jeneratör vb.).
turbine-driven pump: Özellikle bir buhar türbini tara
fından çalıştırılan türbofid pamp gibi bir pompa; tür
binle çalıştırılan pompa.
575 t orbocompoun d e ngin e s
turbine-driven ship: Ana makinesi türbin, özellikle
buhar türbini olan gemi; türbinle tahrik edilen gemi;
türbinle yürütülen gemi.
turbine foundation: Gem. Mak. buhar türbinlerinin
alt keyslerini gemi bünyesine bağlayan yapı; türbin
döşeği; türbin favundeyşını.
turbine generator: Bkz.
turbogenerator.
turbine gland: Buh. Türb. rotorşaftın keys veya mah
fazadan çıktığı kısımlarda, buharın makine dairesine
kaçması veya havanın türbine girmesini önleyen kı
sım; Gem.
turbine Mak. türbin
losses: Buharglendi; Bkz. glands.
türbinlerinde oluşan kısma,
eg
zoz, boğaz, mekanik, radyasyon, nozul (meme) ve
kanat, kademeler arası kayıpların tümünün toplamı;
türbin kayıpları.
turbine nozzle: Türbin nozulu; lülesi ya da memesi;
Bkz. nozzle.
turbine, main propitiation: Gem. Mak, görevi sadece
pervane çevirmek olan türbin makine; ana tahrik tür
bini; türbin ana makine.
turbine pumps: Kirli ve yüksek viskoziten (düşük vis-
koziteliler de dahil) yakıtları pompalamak ve yüksek
basınç geliştirmek için kullanılan tulumbalar; türbin
pompalar; rotorunun çevresinde türbinlerinki gibi ka
natlar bulunan pompalar.
turbine rotor: Buh. ve Gaz. Türb. iki yatak tarafından
taşınan ve yüksek devirle (3000-6500 rpm) dönen kı
sım; türbin rotoru.
turbine stage: Bir takım nozul veya meme ile onu iz
leyen bir veya daha fazla sayıda hareketli ve sabit
kanatlardan oluşan kısım; türbin kademesi; türbin
basamağı.
turbine vibration: Rotorun dinamik dengesizliği, kırıl
mış harekeli kanat, buhar basincindaki azalıp çoğal
ma, türbine yaş buhar girmesi, çok ağır denizler vb.
i nedenlerle oluşan titreşim; türbin titreşimi.
turbo-: Türbinli, türbin tarafından çalıştırılan, doğru
dan türbine bağlı anlamlarında kullanılan bir önek.
turbo-alternator: Bir buhar türbini tarafından çalıştırı
larak alternatif akım (AC) üreten bir elektrik üreteci;
türbo-alternatör.
turbo-blower: D/z. Mot. türboşarjerlerde, bir gaz türbi
ni tarafından kendisi ile birlikte yüksek devirde dön
dürülen ve basınçlı (1,15-6 bar) aşırı doldurma hava
sı üreten bir tür pompa; türbo-blover.
turbocharged: Mot. türboşarjlı; süperşarjlı; aşırı dol-
durmalı (bir benzin ya da dizel motoru); Bkz. su
percharged.
turbocharged engine: Türboşarjlı veya aşırı doldur
man makine ya da motor; Bkz. supercharged engi
ne.
turbocharger: Türboşarjer veya aşırı doldurucu;
Mot. egzoz gazlarının çevirdiği yüksek devirli (15
000-40 000 rpm) bir gaz türbini ile basınçlı (1,15-6
barlık) ha va üreten bir bloverden oluşan aşırı
doldurucu; Bkz. supercharger.
turbocharger oil: Kendi kendini yağlayan aşırı doldu
rucularda (türboşarjerlerde) kullanılan özel bir yağ;
türboşarjer yağı.
turbo compressor: Çok kademeli merkezkaç (santr-
füj) pompalara çok benzeyen, impeler ile difüzörler-
den oluşan bir pompa; türbo kompresör.
turbocompound engines: Bir dizel motoru ile onun
krankşaftına bağlı ve egzoz gazları ile çalışan gaz
t u r b o co o l i n g 576 turn-ke y

türbini ya da türbinlerinden oluşan makine; türbo

kali ve asitleri denemek için kullanılır: Alkali ortamda
kampavund makine; dizel motorunun güç verdisini
kahverengi, borik asitte kırmızı kahverengiye döner.
yükseltmek için kullanılır.
turn: 1) dönmek (tekerlek vb. i gibi). 2) dairesel hare
turbocooüng: Diz. Mot. türbinli soğutma; türbo soğut
ket vermek; çevresinde dönmek. 3) döner bir hare
ma; aşırı doldurucunun bloverinde ve ikinci bir blo-
ketle yapmak. 4) torna tezgâhı gibi, döndürerek şe
verde sıkıştırılan havanın bir soğutucudan geçirildik
kil vermek; torna tezgâhında işlemek. 5) herhangi
ten ve bir türbinde de genişletilip sıcaklığının bir mik
bir şekilde yuvarlak bir şekil veya form vermek. 6)
tar daha düşürülmesi.
devir hareketi ile durumunu değiştirmek. 7) bük
turboeîectric drive: Gem. Mak. bir türbin tarafından mek, katlamak, salınım yapmak vb. 8) saptırmak; yo
çalıştırılan alternatörde üretilen AC akımı ile geminin lunu değiştirmek 9) erişmek veya geçmek (belirli
kıç tarafında bulunan ve millerine pervane bağlı, yaş, miktar vb.). 10) yönünü değiştirmek. 11) değiş
ağır devirli elektrik motorlarının çalıştırıldığı sistem; tirmek; dönüştürmek; şeklini değiştirmek. 12) ekşi
türboelektrikle çalıştırma sistemi. yapmak. 13) rengini değiştirmek. 14) bir dairede ve
turbogenerator: 1) bir türbin tarafından çalıştırılan ve ya eksen çevresinde hareket etmek; dönmek. 15)
ona doğrudan veya bîr dişli donanım ile bağlı jenera dairesel bir biçimde hareket etmek. 16) torna tezgâ
tör veya elektrik üreteci; türbojeneratör sistemi; tür- hında şekil verilmek. 17) saptırmak. 18) birinin yönü
bo-atternatör sistemi. nü değiştirmek. 19) ekşimek, çürümek, kokmak. 20)
turbojet (engine): Bir gaz türbini tarafından çalıştıri- rengi değişmek. 21) çevresinde dönme; tam ya da
lan ve yakıt için (yanma) havası sağlayan bir kom kısmî devir. 22) devir hareketi ile durumunu değiştir
presöre sahip olan jet makinesi; turbojet makinesi; me. 23) dönme noktası.
turbojet
turn-and-bank indicator: Dönüş ve yatış miktarını ay
turboprop (engine): Hava. basınçlı gaz huzmesi
nı anda gösteren uçak cihazı.
enerjisinin bir türbini çalıştırdığı ve onun pervaneyi
turn ahead: Den. ileri (tornayt) kumandası veya ko
döndürdüğü bir jet makinesi; türbo-pervaneli jet ma
mutu; bir geminin ileri hareketi için verilen komut.
kinesi.
turnaround time: Bilgisay. yön değiştirme süresi; iş
turbo-pump: Bir türbin tarafından çevrilen veya çalıştı
dönüş süresi.
rılan herhangi bir pompa; örneğin kazanlara yüksek
turn astern: Den. geri hareket veya tornistan komutu;
basınçlı besi suyu sağlayan pompa; türbofit pompa
bir geminin geri hareketi için verilen komut.
sı.
turn bench: Torna tezgâhı; Bkz. lathe.
turbosupercharger: Bkz. supercharger, turbochar-
turnbuckle: Den. çubuk veya teller arasında kullanı
ger.
lan bir tür bağlayıcı ve germe donanımı; liflin uskur;
turbulence: Girdap ya da türbülanslı olma durumu
fırdöndü çektirmesi.
ya da niteliği; karışıklık; düzensizlik; türbülans; döne
turned: Torna tezgâhında işlem görmüş; torna edil
rek karışma.
miş; paso verilmiş.
turbulence chamber: Mot. sıkıştırma sırasında hava
turner: Torna tezgâhı kullanmada uzman olan kişi;
nın dönme hareketi kazandığı ve püskürtülen yakıt
tornacı.
ile çok iyi yanıcı bir karışım oluşmasına yardım
turnery: Torna tezgâhı çalıştıran bir kişinin işi, tekniği
eden, bazan silindir kapağı üzerinde ve bazan silin
veya atelyesl; tornacılık.
dirin yanında bulunan bir hücre; girdap yuvası; gir
turning: 1) döndüren bir kişi veya şeyin işi; dönme,
dap hücresi; türbülans hücresi.
sarılma, salınım, ters yüz etme vb. 2) bir torna tezgâ
turbulence head: Diz. Mot. silindir kapağında bulu
hında şekil verme işlemi veya sanatı.
nan ve ana yanma odasına bağlı olan bir hücre; tür
turning axis: Dönme ekseni; dönme hareketinin çev
bülans (girdap) kafası; sıkıştırma sırasında havanın
resine yapıldığı eksen.
toplandığı, yakıtın püskürtüldüğü hücre.
turning force: Bir cismi ekseni çevresinde döndürme
turbulency: Bkz. turbulence.
ye neden olan kuvvet; dönme kuvveti; döndürme
turbulent: Dalgalı; girdaplı; çalkantılı.
kuvveti.
turbulent chamber: Girdap yuvası: Bkz. turbulence
turning gear: Gem. Mak. küçük güçlü bir pistonlu bu
chamber.
har makinesi veya elektrik motoru ile ana makineyi
turbulent flow: 1) düzgün olmayan, girdaplı veya çal
onarım, deneme veya ısıtma amacıyla çok yavaş ola
kantılı bir sıvı akımı; karışık akım. 2) herhangi bir
rak döndürmeye veya pistonları (1st ölü noktaya al
noktasında şiddeti ve yönü zamanla az veya çok hız
ma işlemi; tornagir; tornaçark.
lı değişen bir sıvı akımı.
turning gear engine: Ana makinenin torna çarkını
turt: 1) yerkürenin yüzey katmanı. 2) bu katmanın bir
sağlayan, küçük güçlü buhar makinesi veya elektrik
parçası. 3) yakıt gibi kullanılan turba veya onun bir
motoru ile dişli donanım; tornagir makinesi; torna
parçası.
çark makinesi.
turgite: Muhtemel olarak hematit ve jeotit'in katı çö
turning point: 1) bir şeyin döndüğü veya yön değiştir
zeltisi olan koyu kırmızı bir demir cevheri; turgit.
diği nokta. 2) dönüm noktası.
turmaline: Bkz. tourmaline.
turning wheel: Bir valf ya da vanayı açıp kapamak
turmeric: 1) kökleri toz haline getirilerek sarı boya,
için kullanılan, valf sapına bağlı ve çoğu zaman dai
baharat ve ilâç olarak kullanılan Doğu Hindistan bit
resel bir parça; el tekeri; Gem. Mak. hendıl veya
kisi; zerdeçal bitkisi. 2) onun kökü.
hendvil.
turmeric paper: Zerdeçal ile doyurulmuş bir kâğıt; al
turn-key: Anahtar teslim.
turnover voltage
turnover voltage: Yarı iletken bölgesine yeterince
yüksek zıt potansiyel farkı uygulandığında mania kat
manını bozan bir gerilim; devrilme gerilimi.
turnpike: 1) geçiş parası ödenen yol ya da köprü. 2)
herhangi bir otoyol.
turns ratio: Bir transformatörde sekonder sargı sarım
sayısının, primer (birincil) sargının sarım sayısına
oranı; sarım sayılarının oranı; sekonder potansiyel
farkının primer sargının potansiyel farkına oranı sa
rım oranına eşit ya da ona çok yakındır.
turntable: 1) lokomotifleri, tramvayları döndürmek
için kullanılan dairesel, raylı bir platform. 2) türlü ya
tay, döner platformlardan herhangi biri.
turpentine: 1) kahverengimsi sarı, yapışkan, yarı sıvı
bir oleorezen Bkz. oleoresin ; terebantin; neftyağı.
2) çam veya diğer kozalaklı ağaçlardan elde edilen
türlü yağlı reçinelerden herhangi biri. 3) böyle yağlı
reçinelerden damıtılan açık renkli ve boya, vernik ve
ilâçlarda kullanılan uçucu bir yağ; terebantin esansı
veya ruhu. 4) neftyağı uygulamak. 5) terebantin çı
karmak (bir ağaçtan).
turpethı: Bazik cıva sülfat, HgS0 4 .2H 2 0, müshil ola
rak kullanılan ağır, limon sarısı renkli bir toz.
turquoise: 1) gök mavisi, yeşilimsi mavi veya yeşilim
si gri renklerde yarı değerli bir taş; alüminyumun kü
çük bir miktar bakır içeren sulu fosfatı; türkuaz. 2)
türkuaz rengi; yeşilimsi mavi.
turret: Bir kaç kesici kalem taşıyan bir bloktan oluşan
torna tezgâhı, matkap tezgâhı vb. için ek bir parça.
turrethead: Bkz. turret.
turret lathe: Taretli torna tezgâhı; rovelver (torna) tez
gâhı.
turtleback: 1) başüstü ve bazan kıçüstü, ağır denizler
den korumak üzere balık (kaplumbağa) sırtı şeklin
de yapılan gemi; turtle deck olarak da kullanılır. 2)
Esk. gembotları düşman ateşinden korumak için kul
lanılan benzer bir yapı.
tutty: Eritme ocaklarının bacalarından atık ürün şeklin
de elde edilen ham çinko oksit.
tuyere: Yüksek fırın, demirci ocağı vb. ine cebrî ola
rak hava veren bir boru veya nozul.
TV: Bkz, television.
twa: Bkz. two.
twain: Bkz. two.
tweendeck: Den. kuruyük gemilerinin ambarlarındaki
katlar veya katlar arası hacimler; gladora; ambar bal
konu.
tweendecker: Ambarları gladoralı olan gemi; gladora-
lı gemi.
tweeter: Rady. duyulabilir frekansta ses dalgaları üre
ten küçük bir hoparlör.
tweeze: Küçük aletler, özellikle ameliyat aletleri takı
mı.
twelfth: 1) on ikinci; 12.; 12 nci. 2) bir şeyin oniki eşit
parçasından birini belirten. 3) bir şeyin on iki eşit
parçasından biri; 1/12.
twelve: 1) on bir ile on üç arasındaki tam sayı; 12;
XII. 2) on iki kişi veya şeyden oluşan bir grup; düzi
ne.
twelvefold: 1) on iki parça olan. 2) on iki kat. 3) on
iki katlı.
twelvemonth: Yıl; sene; on iki ay.
twentieth: 1) bir sırada on dokuzuncudan sonra ge
len; yirminci. 2) bir şeyin yirmi eşit parçasından biri
Teknik Sözlük - F. 37
577 t w o - c y cl e
ni belirten. 3) bir şeyin yirmi eşit parçasından biri;
1/20.
twenty: On dokuz ile yirmi arasındaki tam sayı; yirmi;
20; XX.
twentyfold: 1) yirmi parça olan. 2) yirmi kat; yirmi
misli.
twice: 1) iki misli. 2) iki kere; iki defa. ) iki misli mik
tar veya derece.
twice-laid: Gem. Kullanılmış halatların kolları ya da
flasalarından yapılan.
twilight: Güneş battıktan hemen sonra veya Güneş
doğmasından hemen önce görülen alacakaranlık;
tan. 2) Güneş batışından karanlığa kadar olan süreç
ya da periyot. 3) herhangi zayıf bir ışık.
twin: 1) bir çift; çift. 2) ikiz. 3) iki kristal veya parça
dan oluşan bileşik kristal.
twinaxial: ikiz koaksiyal.
twine: 1) iki veya daha fazla kolun büküimesiyle olu
şan sağlam iplik, sicim veya kaytan. 2) bükülmek;
sarılmak.
twin-engine: Silindir çapı, piston kursu (stroku), de
vir sayısı birbirine eşit iki makineye sahip olan; ikiz
makineli (tekne, gemi vb.).
twinned: ikiz bir şekilde oluşturmak için birleşmiş iki
kristalden oluşan.
twinning: ikiz kristal veya kristallerin oluşması.
twin-screw: Bazı gemilerdeki gibi, zıt yönlerde dönen
iki uskur (skru) pervaneye sahip olan.
twin-screw vessel : İki pervane ile yürütülen gemi; iki
pervaneli gemi.
twirl: 1) hızlı olarak dönmek; döndürmek. 2) bir daire
de dönmek; çevresinde dönmek. 3) dönüş. 4) dö
nen bir şey.
twist: 1a) eğirerek (iki veya daha fazla halat veya ip
kolunu) biri diğeri üzerine sarmak b) iplik ya da si
cim oluşturmak için (pamuk, ipek vb.) iplik ya da ip
lik liflerini bükmek ya da eğirmek, c) iki ya da daha
fazla iplik veya iplik kolunu eğirerek (iplik, sicim vb.
ini) üretmek. 2) bir şeyin çevresine (iplik, halat vb.
ini) sarmak. 3) uçlarını ters yönlerde çevirerek sar
mal şekli vermek. 4) burulmaya maruz kalmak. 5)
böylece şeklini değiştirmek. 6) çevresinde dönmeye
neden olmak. 7) burulmaya uğramak. 8) dönmek.
9) bir tarafa dönmek; yön değiştirmek. 10) bir yöne
ve sonra diğer bir yöne dönmek. 11) eğri bir yörün
gede hareket etmek. 12) iki veya daha fazla keten,
pamuk, ipek, yün vb. liflerinden bükülerek yapılmış
iplik veya sicim. 13) bükülerek yapılmış bir düğüm
vb. 14) dönme; döndürme; dönüş vb. 15) bir eksen
boyunca veya çevresindeki sarmal hareket, 16) bu
rulma gerilmesi. 17) bunun derecesi; burulma açısı.
twist drill: Derin helezonî kanallı bir tür matkap.
twisted wire: Bükülü tel (kablo); bükülerek örülmüş
kablo.
twister: 1) eğiren bir kişi veya şey. 2) büken bir şey;
özellikle, iplik vb. lerini eğiren ya da büken bir maki
ne. 3) Meteo. tayfun veya siklon.
twisting: Torsiyon; burulma.
twisting moment: Burulma momenti.
two: Bir ile üç arasındaki tam sayı; iki; 2; II.
two-cycle: Bir iş çevrimini pistonun iki stroku veya
kursunda, krankın tam bir devrinde veya 360 derece
lik krank açısında oluşturan motor; iki zamanlı; iki
stroklu. 2) iki stroklu çevrime sahip olan.
t w o - c y cl e e ngin e
two-cycle engine: iki zamanlı makine; Bkz. two-stro
ke cycle engine.
two-cycle motor: İki zamanlı motor veya makine;
Bkz. two-stroke cycle engine.
twofold: 1) iki parçası olan. 2) iki misli; iki kat.
two-handed: 1) çalışmak için iki kişi gerektiren; iki
kollu testere gibi. 2) iki kişi için.
two-lobe: İki loblu veya kulaklı (hava bloveri vb.).
two-lobe pump: Daha çok süpürme havası veya sü-
perşarj havası pompası olarak kullanılan iki kanatlı
veya kulaklı, devir hareketli pompa; iki loblu pompa.
two-master: iki direkli yelkenli gemi.
two-phase: Elekt. aralarında 90°'lik açı farkı bulunan
iki faz; difaze; iki fazlı.
two-phase alternator: Bkz. two-phase generator.
two-phase current: Elekt. iki fazlı veya difaze alterna
tif akım.
two-phase generator: Elekt. iki fazlı alternatif akım
üreteci, dinamosu veya jeneratörü.
two-phase motor: Elekt. iki fazlı alternatif gerilimle ça
lışan motor; iki fazlı motor; difaze motor.
two-pass: İki geçişli (kondenser, eşanjör vb.).
two-pass condenser: Deniz suyunun içinde iki defa
dolaştığı, geçtiği veya yön değiştirdiği kondenser; iki
geçişli kondensör (kondansör).
two-stage: İki kademeli; iki basamaklı (pistonlu pom
pa vb.i gibi).
two-stage compressor: Biri alçak basınç ve diğeri
yüksek basınç olmak üzere, iki silindirden oluşan
kompresör; iki kademeli kompresör.
two-stage supercharger: Benz. Mot. yardımcı ve ana
aşırı doldurucu kademelerinden oluşan süperşarjer;
İki kademeli aşırı doldurucu; hava önce birinci veya
yardımcı kademede sıkıştırılır, bir soğutucudan geçi
rilir, ikinci kademede de sıkıştırıldıktan sonra karbü-
ratörden geçirilerek hava-benzin karışımı sağlanır.
two-speed: İki hızlı (elektrik motoru, makine, regüla
tör vb.).
two-speed governor: Diz. Mot. içice iki yayı bulunan
mekanik bir regülatör; boşta çalışırken yaylardan iç
teki ve diğer yüklerde her İki yay birden görev ya
par; iki hızlı regülatör; iki hızlı gavörnör.
two-step: İki kademeli; Bkz. two-stage.
two-stroke cycle: İki stroklu veya iki kurslu çevrim;
pistonun iki strokunda (kursunda) oluşturulan çev
rim.
two-stroke cycle engine: Krankın tam bir devrinde
veya pistonun iki strokunda ya da 360 derecelik
krank açısında bir iş çevrimi oluşturan benzin veya
dizel motoru; iki zamanlı makine; iki stroklu veya
kurslu makine.
two-stroke engine: Bkz, two-stroke cycle engine.
two-view drawing: Tek. Res. iki görünüş ile açıklanan
bir resim; iki görünüşlü resim.
two-way: 1) iki şeyi birbirine bağlayan boru, tel vb. 2)
578 ty ro t h rici n
Mate, a) iki yöne veya boyuta uzanan, b) değişke
nin iki şekline sahip olan. 3) Rady. hem iletme ve
hem de alma için kullanılan. 4) iki yollu; iki yönlü.
two-wire: İki telli veya iletkenli (doğru akım jeneratörü
gibi).
two-wire generator: Biri pozitif, diğeri negatif iki izole-
li kablo ile dağıtım tablosuna bağlanan bir doğru
akım üreteci; iki telli veya iki iletkenli jeneratör; 110
(115) veya 220 (230) voltluk bir gerilim üretir.
type: 1) bir sınıf ya da grubun üyesini belirten şekil,
yapı, stil vb. 2) göze çarpan nitelik ya da özellikleri
olan bir tür, sınıf ya da grup; tür; cins; tip: Yeni bir
uçak gibi. 3) mükemmel bir örnek, model ya da nu
mune. 4) Matb. basımda kullanılan harf, harfler veya
hurufat. 5) Mate, eşdeğer şekiller takımının en basi
ti. 6) daktilo makinesinde yazı yazmak. 7) türüne gö
re sınıflandırmak. 8) Tıp, türünü saptamak (kan örne
ğinin).
typefont: Yapı tipi.
type founder: Metal hurufat (harfler) döken kişi; hu
rufat dökümcüsü.
type foundry: Metal hurufatın (harflerin) döküldüğü
yer; harf dökümhanesi.
type metal: Hurufat (harflerin) yapımında kullanılan
bir kalay, kurşun ve antimon alaşımı.
typesetter: Harf dizmek için kullanılan makine; dizgi
makinesi.
typesetting: Harflerin dizgi işi veya işlemi.
typewriter: 1) daktilo makinesi; yazı makinesi. 2) dak
tiloda yazı yazan kişi; daktilograf.
typewriting: 1) daktilo makinesi kullanma sanatı, işi
veya işlemi. 2) daktiloda yazı yazılarak yapılan iş.
typh-: Bkz. typho-.
typhonic: Tayfuna ait veya ona benzeyen.
typhoon: Özellikle Çin Denizi ve ona komşu bölgeler
de görülen şiddetli, kasırgaya benzer fırtına; tayfun;
hariken.
tyre: Bkz. tire (İng)
tyre chain: Bkz. tire chain.
tyre gauge: Bkz. tire gauge.
tyre iron: Bkz. tire iron.
tyre pump: Bkz. tire pump.
tyre pressure: Bkz. tire pressure.
tyre pressure gauge: Bkz. tire pressure gauge.
tyre valve: Bkz. tire valve.
tyrocidin: Bkz. tyrocidine.
tyrocidine: Toprak basillerinden elde edilen, penisili
ne benzeyen bir antibiyotik ilâç; tirosldin.
tyrosin: Bkz. tyrosine.
tyrosine: Peynirin çürümesinde olduğu gibi, protein
lerin ayrışmasından oluşan beyaz, kristalli amino
asit; tlrosin, C 9 H 11 O 3 N .
tyrothricin: Toprak bakterilerinden elde edilen, penisi
line benzer bir antibiyotik ilaç; tirotrlsin.
 U
ultimate analysis: Bir bileşikte bulunan kimyasal ele
mentler ve onların oranlarının saptanması; son ana
liz; nihaî analiz.
ultimately: Son olarak; sonunda; nihayet.
U : Bkz.
ultimate pressure: Son basınç; maksimum basınç; sı

,
nır basınç.
ultimate strength: Bkz. tensile strength.
ultimate stress: Son gerilme; kırılma gerilmesi.

u rani

u
u m.

U bolt: Her iki ucu klavuzlu veya diş çekilmiş ve so-

munlu olan U şeklinde bir cıvata; U cıvata.
udell: iyot buharlarını yoğuşturmak için kullanılan,
şekli kısa bir pipoya benzeyen topraktan yapılmış bir
kap.
udometer: Düşen yağmur miktarını gösteren bir alet;
udometre; yağmur göstergesi.
udometric: Udometreye veya yağmur göstergesine
ait.
udometry: Udometre yardımıyla düşen yağmur mikta-
nnın ölçülmesi.
UFO: Tanınamayan uçan cisim, çoğu zaman uçan da
ire: Unidentified Flying Object.
UHF: Bkz. ultrahigh frequency.
ulntaite (uintahite): Utah'in (ABD) bir kısmı ve batı
Kolarado'da (ABD) hemen hemen saf durumda
olan siyah renkli bir tür asfalt; gilsonite adı da veri
lir.
U iron: Profilli U şeklinde olan demir; U profil.
U joint: U harfi şeklinde bağlantı; U bağlantı.
Ulbricht globe photometer: Bir lâmbanın ortalama
küresel mum gücünü doğrudan ölçmek için kullanı
lan bir fotometre; Ulbriht küre fotometresi.
ullage: 1) bir tank, depo veya fıçıda boş bırakılan kı
sım; Den. aleç. 2) bir çuvaldan dökülerek kaybolan
hububat miktarı. 3) buharlaşma nedeniyle bir kap
tan kaybolan sıvı veya dökülerek kaybolan tahıl; fire.
ullage opening: Den. aleç alınan açıklık, kapak vb. i.
ult.: Bkz. 1) ultimate. 2) ultimately. 3) ultimo.
ultimate: 1) en uzak; en uzak mesafe. 2) final; son.
3) elemental; esas; primer ya da birincil. 4) maksi
mum; en büyük ihtimal. 5) son nokta veya sonuç,
esas ilke vb.

ultimate tensile stress: Orjinal enine kesit
tarafından bölünen maksimum yük; maksimum çeki
gerilmesi. ultra-: Ötesinde (morötesi,
ultramikroskop) anlamın
da bir önek;
ültra-.
ultra: Aşırı; müfrit;
son.
ultrahigh frequency: Rady., Telev. dalga boyu 10
cm ile 1 metreye uyan 300-3000 MHz değerleri
arasında ki frekans; Ultra yüksek frekans; UHF
kısaltması ile belirtilir.
ultramarine: 1) kli, sodyum sülfat, karbon ve
kükür- tün birlikte ısıtılması ile elde edilen yapay
bir lacivert taş; boya maddesi olarak kullanılır. 2)
deniz aşırı; de niz ötesinde.
ultramicrometer: Çok küçük bölüntülere
(taksimatla ra) kadar kalibre edilmiş, inç'in
milyonda biri kadar cisimleri ölçebilen çok duyarlı
elektrikli bir cihaz; ül- tramikrometre.
urtramicroscope: Yandan ve karanlık tarafa karşı
veri len ışık ile aydınlatılan çok küçük cisimleri,
yansıtı lan ışık ışınları ile görünür duruma getiren
mikros kop; ultramikroskop; elektron mikroskop.
ultramicroscopic: 1) normal mikroskopla görüleme
yecek kadar küçük; ultramikroskopik. 2) ültramikros-
kopa ait.
ultramicroscopical: Bkz. ultramicroscopic.
ultramicroscopy: Ultramikroskop kullanım pratiği ve
ya işi.
ultramundane: 1) Dünya ve Güneş sistemimizin sınır
ları ötesinde olan. 2) hayatın veya yaşamın ötesi.
ultraphotic rays: Tayfın görünür bölgesinin ötesinde
ki ışınlar; ültrafotik ışınlar.
ultrared: Bkz.
infrared.
ultrashort waves: F/z. 25,4 mm'den (1 inç) uzun ve
9,15 metreden (10 yrd) kısa elektromanyetik dalga
lar; ültrakısa dalgalar.
ultrasome: Alışılmış mikroskopik yöntemlerle görüle
bilmek için çok küçük olan, hücre içindeki parçacık
veya partiküller.
ultrasonic: İnsan kulağının duyabileceğinden daha
yüksek frekanslı ses; ültrasonik; frekansı 5 MHz-20
kHz değerleri arasındaki sese ait.
ultrasonic detector: Ültrasonik dalgaların araştırılma-
ul t raso ni c f re quenc y 580
sı ve ölçümü için kullanılan mekanik, elektriksel, ısıl
veya optik bir cihaz; ültrasonik arayıcı.
ultrasonic frequency: Duyulabilir ses frekanslarının
üzerinde uzanan frekans; ültrasonik frekans; süper-
sonik frekans; sesüstü frekans.
ultrasonic generator: Ültrasonik frekansta ses dalga
ları üretmek için kullanılan bir cihaz; ültrasonik jene
ratör ya da üreteç.
ultra-sonic probe: Kondenserlerin boru aynalarının,
kaçaklar açısından denenmesinde kullanılan hareket
li ültrasonik sonda ya da prob.
ultrasonics: Duyulabilir bölge üzerindeki titreşimleri
inceleyen bilim; ültrasonik (bilimi).
ultra-sonic test: Kondenser boru aynalarındaki kaçak
ların araştırılması için yapılan ve elektriksel ses üre
teçlerinin kullanıldığı ve hareketli ültrasonik sondalar
la kaçakların saptandığı deney; ültrasonik deney.
ultraviolet: Görünür tayfta morun hemen ötesinde
uzanan; morötesi, ültraviyole; çok kısa dalga boyun
daki belirli ışık ışınları için söylenir.
5
ultraviolet radiation: Yaklaşık dalga boylan 4X10" -
-7
5x10 cm olan radyasyon; morötesi radyasyon; ül
traviyole radyasyonu veya ışınımı.
umber: 1) mangenez ve demir oksitleri kapsayan ve
boya maddesi olarak kullanılan bir tür toprak; omb
ra; ham ombra sarımsı kahverenklidir; yakılan omb
ra kırmızımsı kahverengi olur. 2) sarımsı kahverengi
veya kırmızımsı kahverengi. 3) ham ya da yanmış
ombra rengine ait. 4) ombra rengi yapmak.
umbra: 1) gölge; gölgelik yer. 2) Güneşin zıt tarafın
da bir gezegen veya uydudan çıkan koyu gölge ko
nisi. 3) Güneş lekesinin koyu orta veya merkez! kıs
mı. 4) F/z. aydınlatma kaynağından doğrudan ışık
alınmayan mükemmel veya tam gölge.
umbrageous: Gölge veren; gölgeli; gölgelik.
umpsteen: Büyük bir sayı; pek çok.
unaflow: Doğru akım; Bkz. uniflow.
unaflow scavenging: Doğru akımlı süpürme; Bkz.
uniflov scavenging.
unattended: işletmeci personelsiz (Makine dairesi
vb).
unattended machinery space: insansız makine dai
resi.
unbalance: 1) dengesini bozmak. 2) işlevini bozmak.
3) dengesiz olma durumu; denge yokluğu; dengesiz
lik.
unbalanced: Dengede olmayan, dengesiz, muvaze
nesiz.
unbalanced force: Dengelenmemiş kuvvet.
unbend: 1) düzeltmek (eğilmiş bir şeyi). 2a) Den.
gevşetmek veya çözmek (halat, yelken vb. ini).
unbending: 1) bükülmeyen, eğilmeyen; katı; sert; es
nek olmayan. 2) sıkı.
unblock: Bilgisay. blok çözmek,
unbolt: 1) sürmesini veya sürmelerini geri çekmek ve
ya açmak (kapı vb. inin); sürmesiz; açık. 2) bir cıva
tayı sökmek veya laçka etmek.
unbolted: Cıvata ile bağlanmamış; cıvaîalanmamış.
uncombined: Birleşik durumda olmayan; birleşme-
miş; element şeklinde devam eden.
uncontaminated: Kirlenmemiş; görünür şekilde kir
lenmemiş.
unconventional engine: Dakikada 11 bin devir ya
pan Aspin motoru, kömür tozu ile çalışan Rupa Pavli-
un eve n
kovski motoru gibi, endüstriyel uygulaması olmayan
bir makine ya da motor.
uncover: Örtüsü veya koruyucusunu çıkarmak; aç
mak: Piston portları açar gibi.
uncovered: 1) örtüsü olmayan. 2) sigorta tarafından
korunmayan.
undamped: Elekt. amplitütünde azalma olmayan.
undecagon: On bir açılı ve on bir kenarlı bir düzlem
şekil; on bir kenarlı.
undercarriage: 1) otomobillerin taşıyıcı iskeleti veya
yapısı; şasi. 2) bir uçağın iniş takımı.
under-compounded generator: Şönt sargısı, seri sar
gısına göre aşırı olan ve yük arttığı zaman gerilimi
düşen DC jeneratör.
underdrainage: Yeraltı drenaj sistemi.
underground: 1) yeraltında vukubulan, çalışan, yer
leştirilen, kullanılan vb. 2) yeraltında, toprak altında.
undergroundrailway: Yeraltı tünellerinde çalışan de
miryolu, özellikle metro; underground railway biçi
minde de yazılır.
underground tank: Toprakaltında su veya doğalgaz
depolamak için kullanılan depo; toprakaltı tankı; sar
nıç.
under-piston scavenging: Bazı iki zamanlı dizel
mo torlarında güç pistonunun alt tarafı yardımıyla
sağla nan basınçlı hava (1,15-1,30 bar) ile yapılan
süpür me; piston altı ile (yapılan) süpürme.
undersea: Deniz yüzeyinin altı; deniz altı; deniz altın
da.
underseas: Bkz. undersea.
undersize: Bkz.
undersized.
undervoltage: Gerilimi, normal gerilimin altında olan
(jeneratör, dinamo vb.).
undervoltage protection: Gerilimi normal gerilim
de ğerinin altına düşen elektrik makinelerini, düşük
geri limin zararlarından korumak için kullanılan
cihaz; dü şük gerilim koruyucusu.
underwater cutting: Su altında, kaynak cihazı ile ya
pılan kesme.
underwater welding: Hasarlı parçayı kesip çıkarmak,
sızdıran kaynaklı veya perçinli bağlantıları doldur
mak, yama yapmak, çatlakları onarmak amacıyla su
altında yapılan kaynak; sualtı kaynağı.
underway. Yolda, seyirde (bir gemi için söylenir),
Den. bağlı olmayıp seyir halinde olan tekne veya ge
mi.
undo: Bilgisay.
iptal.
undulate: 1) aşağı yukarı hareket etmek; dalgalan
mak. 2) dalgaya benzer şekil veya yüzey vermek. 3)
dalgalı bir şekil veya yüzeye sahip olmak.
undulated: Bkz.
undulate.
undulation: 1) Fiz. ışık veya ses ya da dalga veya
tit reşim gibi dalga hareketi. 2) dalgalanma.
undulatory: Görünüşte dalga hareketine sahip her
hangi bir harekete ait.
unequal: 1) aynı ölçü, dayanıklık, yetenek, değer, rüt
be, sayı, miktar vb. olmayan. S) Dengeli ve simetrik
olmayan. 3) düzgün veya muntazam olmayan; de
ğişken; dalgalanma veya düzensiz değişim. 4) eşit
olmayan.
uneven: 1) düz olmayan; düzgün, gönyesinde veya
yassı olmayan; kaba; düzensiz veya gayrı munta
zam. 2) doğru veya paralel olmayan. 3) boy, kalınlık
vb. bakımından eşit olmayan. 4) muntazam olma-
unfinished
yan; değişken. 5) Mate, tam olarak iki ile bölünme
yen; tek (sayı).
unfinished: 1) bitmemiş; tamamlanmamış; eksik. 2)
boyada olduğu gibi son katı olmayan.
unfired: Yanmasız, içinde yanma olmayan (basınçlı
kap vb. i).
unfired pressure vessel: ilk hareket hava tüpleri, sıvı
laştırılmış gaz depoları vb. i gibi basınç altında sıvı,
buhar veya gazları depolayan, fakat içinde yanma
oluşturulmayan kap; yanmasız basınçlı kap.
unfit: 1) uygun olmayan; uygunsuz. 2) fiziksel olarak
uygun olmayan. 3) verilen bir amaca uygun olma
yan veya adapte edilemeyen. 4) uygunsuz yapmak.
unfold: 1) katlarını veya kıvrımlarını açmak veya yay
mak. 2) gelişmek. 3) açılmak.
unformed: 1) düzgün bir form veya sekile sahip olma
yan; şekilsiz. 2) yapılmamış; yaratılmamış. 3) geliş
memiş veya organize edilmemiş.
unguinous: Yağa ait; yağ gibi.
ungula: Tepesi, tabanına parelel olmayan bir düzlem
ile kesildikten sonra, özellikle bir koni veya silindir
den geri kalan parça.
unhardened: Su verilmemiş veya sertleştirilmemiş
(çelikler için söylenir).
unrteated-engine cycle: Term, çalışma sıvısının maki
nenin dışındaki bir kaynaktan ısı aldığı çevrim; örne
ğin buharlı güç kuruluşları.
unhinge: Menteşelerden çıkarmak.
uniaxial: Tek bir ekseni olan; tek eksenli.
uniaxial crystal: Tek ya da bir optik ekseni olan, çift
kırılmalı bir kristal; tek eksenli kristal.
unicolor: Sadece bir renge ait.
unicycle: Tek tekerlekli olan bir taşıt.
unidirectional current: Elekt. sadece bir yöne akan
akım; doğru akım; Bkz. direct current.
uniflow (unaflow): Doğru akımlı; buhar veya yanma
sonucu oluşan gazların yön değiştirmeksizin egzoz
edildiği (buhar makinesi veya dizel motoru).
uniflow diesel engine: Temiz havanın postlardan si
lindire verildiği ve egzoz gazlarının silindir kapağı
üzerindeki supap veya supaplardan egzoz edildiği
makine; doğru akımlı dizel makinesi veya motoru.
uniflow engine: Doğru akımlı bir pistonlu buhar maki
nesi veya dizel motoru; doğru akımlı makine.
uniflow scavenging: Diz. Mot. temiz havanın portiar-
dan silindire verildiği ve egzoz gazlarının silindir ka
pağındaki supap ya da supaplardan atıldığı süpür
me türü; doğru akımlı süpürme; Gem. Mak. yuniflov
skavencin.
uniflow steam engine: Yoğuşma ve buharlaşma ka
yıplarını azaltmak amacıyla, taze buharın bir porttan
verildiği ve işgören buharin ise başka bir porttan dı-
şan atıldığı makine; doğru akımlı pistonlu buhar ma
kinesi.
uniform: 1) daima aynı; şekil, miktari, derecesi, tarzı
vb. i değişmeyen. 2) aynı şekil, görünüş tarzı vb.
olan; daima aynı. 3) muntazam; düzgün. 4) ünifor
ma.
uniform acceleration: Hızın her saniye aynı miktar
arttığı ivme; düzgün ivme.
uniformity: Muntazam olma durumu, niteliği veya
anı.
uniform velocity: Zamanla değişmeyen hız; düzgün
hız.
581 univalency
unify: Birleştirmek; bir ünite ya da birim yapmak; bir
leşmek.
unilateral: 1) sadece bir yana ait; sadece bir taraftan
vukubulan; sadece bir tarafı etkileyen. 2) bir tarafa
dönmüş.
unimolecular layer: Tek molekül kalınlığında olan bir
katman; tek moleküllü katman; tek katman; örneğin
su üzerine damlatılan yağlar veya yağ asitleri; yüzey
geriliminin incelenmesinde kullanılır.
union: 1) birleşmiş bir şey; parçalann birleştirilmesiy
le yapılan veya oluşturulan bütün. 2) işçi sendikası.
3) bir makinede olduğu gibi parçaları birleştirmek
için kullanılan bir parça; özellikle boruların uçlarını
birbirine bağlayan bir kaplin; rakor, nipel.
uniplanar: Bir düzlemde görülen veya bir düzleme
yerleştirilmiş.
unipolar: Sadece bir kutup ya da bir tür polaritesi (ku-
tupsallığı) olan; sadece bir kutba ait; tek kutuplu.
unipolar induction: Bir mıknatısın bir kutbu tarafın
dan üretilen elektromotor kuvvet; tek kutuplu endük
siyon.
unique: 1) tek; biricik. 2) diğerlerinden farklı; benzer
lik veya eşitliği olmayan. 3) alışılmamış; olağan dışı;
nadir; müstesna
unit: 1) en küçük tam sayı; bir. 2) standart gibi kulla
nılan herhangi bir sabit sayı, miktar, mesafe, ölçü
vb. 3) özellikle özel bir amaç için kullanılan tek, ayrı
bir parça veya cisim; Bir jet uçağının güç ünitesi gi
bi. 4) Mate, bölünemeyen bir bütün gibi kabul edi
len sayı veya büyüklük. 5) daha büyük bir birliğin alt
birimi olan düzenli askerî birlik.
unitage: Bir ölçü biriminin miktar ve niteliğini belirt
me.
unit, derived: Temel birimler olan uzunluk, kütle ve
zaman'dan türeyen alan, özgül ağırlık vb. i gibi bir
birim; türetilmiş birim.
unite: Tek yapmak için bir araya getirmek; birleştir
mek.
united: Birleşik; birleşmiş.
unit, fundamental: Bir sistemin temelini oluşturan
uzunluk, kütle ve zaman birimleri; cgs sistemindeki
santimetre, gram ve saniye gibi.
unit heater: Gemilerin dümen (makinesi) dairesi vb. i
yerlerinde kullanılan ısıtıcı; ünite ısıtıcı.
unit injector: Diz. Mot. püskürtme (Boş) pompası ile
püskürtme valfının (enjektörün) aynı gövde içinde
bulunduğu bir enjektör türü; birleşik enjektör; yunit
incekter; püskürtme basıncı çok yüksektir (2030 ba
ra kadar).
unit magnetic pole: 1 cm'lik mesafede bir diniik bir
kuvvetle iten bir manyetik kutup; birim manyetik ku
tup.
unit pressure: Birim basınç.
units of heat: Kalori (kal), kilokalori (kkal). Jul (J), ki
lojul (M) gibi ısı birimteri.
unit volume: Birim hacim.
unit weight: Birim ağırlık.
unity: 1) tek olma durumu; teklik. 2) tek; ayrı şey. 3)
Mate, a) bir birim yada 1 olarak düşünülen ya da ta
nımlanan herhangi bir nitetik, büyüklük vb. i. b) sayı
veya 1.
univalence: Tek değerli olma durumu veya niteliği;
tek değerlilik.
univalency: Bkz. univalence.
univalent
univalent: Kimy. a) tek değerli, b) değeri bir (1) olan;
monovalent olarak da kullanılır.
univalve: Mak. sadece bir valfı olan; tek valflı.
univalved: Bkz. univalve.
univalvular: Bkz. univalve.
universal: 1) sınırlı ve kısıtlı olmayan. 2) uzaya ait; gö
rünen her yer veya herşey. 3) tüm veya bütün. 4)
her tür, şekil vb. i için kullanılabilir; herhangi bir kul
lanıma adapte olabilir: Universal voltaj regülatörü,
hesap makinesi vb. gibi. 5) hem doğru akım ve hem
de alternatif akım da çalışan elektrik motoru.
universal attraction: Kütlelerle doğru orantılı ve me
safenin karesi ile ters orantılı olan çekim; yerçekimi.
universal gravitation: Bir maddenin her bir taneciği
diğer taneciklerin her birini çeker; yerçekim kuvveti.
universal joint (or coupling): Otomobillerin
şaftında olduğu gibi, herhangi bir yönde, sınırlı açıda
dönme ye izin veren bir bağlantı veya kaplin;
universal kav
rama veya kaplin; kardan mafsalı.
universal Joint bearing: Kardan mafsalını taşıyan ya
tak; kardan mafsalı yatağı.
universal motor: Elekt. seri olarak bağlanan hem
doğru akım ve hem de alternatif akımlarla çalışan
elektrik motoru;
universal universalpense.
plier: Ünivesal motor.
universal shunt: Bir direnç kutusundaki bir kaç farklı
paralei ya da şönt dirençler; universal şönt.
universal wrench: Mak. kurbağacık; İngiliz anahtari.
universe: 1) varolan şeylerin tümü; kozmoz; evren;
acun; uzay. 2) Dünya
unjoint: 1) ayırmak (bir bağlantıyı). 2) bağlantılarını
ayırmak.
unkempt: Parlatılmamış veya damıtılmamış; ham; ka
ba.
unknown: 1) bilinmeyen. 2) Mate. bilinmeyen bir ni
celik; böyle bir niceliğin simgesi.
unlade: 1) yükünü boşaltmak veya tahliye etmek (bir
gemi vb.). 2) boşaltmak (yük vb.).
unlay: Den. kol ya da flasalarını açmak (halat için
söylenir).
unleaded: 1) kurşunla kaplanmamış; kurşunsuz. 2)
Matb. kurşun (anterlin) ile ayrılmış satırları olmayan;
anterlin yerleştirilmemiş.
unlike: 1) zıt yönlerde etkiyen (paralel kuvvetler gibi).
2) bir mıknatısın bir kuzey ve bir güney kutbunu be
lirtir; örneğin iki aksi kutup birbirini çeker gibi.
unlimited: 1) sınırsız veya kısıtsız. 2) hudutsuz; vasî;
sınırlanamayan. 3) açıklanamayan; belirsiz.
unlink: Baklalarını (zincir vb. inin) ayırmak veya sök
mek; bağ çözmek.
unload: 1) çıkarmak, boşaltmak veya tahliye etmek
(bir yük, kargo vb.). 2) yük ya da kargosunu almak
(gemi vb. inden). 3) dolgusunu ya da şarjını çıkar
mak (bir silâhtan). 4) bir şeyi, özellikle bir yükü bo
şaltmak veya tahliye etmek.
unloader valve: Diz. Mot. sabit basınçlı püskürtme
sistemlerinde, sabit basınç kabını yüksek basıncın
tehlikelerinden koruyan yay yüklü bir güvenlik valfı;
basınç regülatörü; yüksüzleştirme valfı.
unloading: Yükünü boşaltma (bir gemi vb. inin), çı
karma veya tahliye etme.
unloading machine: Nükleer bir reaktörde yakıtı bo
şaltmak veya çıkarmak için kullanılan makine; boşalt
ma makinesi.
582 unsaturated compound
unloading valve: Ana ve yardımcı kondenserlerin her
birine donatılan ve yardımcı egzoz devresindeki ba
sınç 15 psi'yi (yaklaşık 1 bar) geçtiği zaman buharı
yardımcı egzoz hattından kondensere boşaltan valf;
yüksüzleştirme valfı.
unlock: Açmak ya da çözmek (kilitli bir şeyi).
unloose: Serbest bırakmak; salıvermek; çözmek; sök
mek.
unloosen: Serbest bırakmak;
çözmek.
unmagnetized: Dış manyetik alanı olmayan bir ferro-
manyetik numuneye ait; mıknatıslanmamış.
unmake: 1) önceki, orjinal şekli, elementlerine veya
durumuna dönmeye neden olmak. 2) tahrip etmek;
harabetmek.
unmanned: 1) insansız; personelsiz; otomatik
kontrol lu gemilerin makine daireleri gibi
personelsiz çalı şan.
unmoor: 1) palamarlarını (halatlarını) serbest bırak
mak (bir gemi vb. inin) veya mola etmek. 2) iki de
mirden birini vira etmek. 3) karamusalı fora etmek.
unnatural: 1) doğal olmayan; garip; anormal. 2) ya
pay.
unnecessary: Gerekli olmayan; gereksiz; faydasız.
unnilennium:
266; at.no. 109.Kimy. 109 numaralı element; at.ağ.
unnilhexium: Kimy. 106 numaralı element; at.ağ.
263; at. no. 106.
unniloctium: Kimy. 108 numaralı element; at.ağ. 265;
at. no. 108.
unnilseptium: Kimy. 107 numaralı element; at.ağ.
262; at. no. 107.
unnumbered: 1) sayısız; sayılmaz; pek çok. 2) açıkla
namaz sayı veya sayılarda olan.
unorganized: 1) organik yapısı olmayan. 2) munta
zam sırası, sistemi veya organizasyonu olmayan. 3)
bir sendikanın üyesi olmayan; sendikasız.
unorganized ferment: Bkz. enyzme.
unoxidizable: Paslanmaz; paslanmayan.
unparalleled: Paralel, eşit veya tamamlayıcı olma
yan.
unpeg: 1) çivi ya da çivilerini çıkarmak. 2) bu şekilde
çözmek.
unpin: 1) toplu iğne veya toplu iğnelerini çıkarmak.
2) bu şekilde çözmek veya ayırmak.
unplumbed: 1) derinliği iskandil edilmiş veya ölçül
memiş. 2) boru tesisatı olmayan. 3) kurşunla mühür
lenmemiş.
unrefined: Damıtılmamış; tasfiye edilmemiş; rafine
edilmemiş.
unrepair: Tamir edilmemiş; onarılmamış.
unrig: Donanım veya armasını çıkarmak veya fora et
mek.
unrivet: Mak. perçinlerini çıkarmak, gidermek veya
kesmek.
unsaturated: 1) doymamış; işba haline gelmemiş;-
meşbu olmayan. 2) Kimy. a) bazı elementleri, elan
diğer elementlerle birleşme Kapasitesine sahip olan
bir bileşiğe ait veya onu belirten, b) çözünmeyen
erir maddeleri ile dengede olmayan bir çözeltiye ait
veya onu belirten, c) iki veya üç bağ ile iki karbon
atomuna bağlanan organik bir kökü belirtir.
unsaturated compound: Bir veya daha fazla ikili ve
ya üçlü bağ kapsayan ve dolayısıyla birleşik ürünler
oluşturan etilen ve stiren gibi bir karbon bileşiği;
un sa t u ra t e d h y d rocar bon s
doymamış bileşik.
unsaturated hydrocarbons: Kimy. karbondan
karbo na iki veya daha fazla sayıda bağ kapsayan
molekül lerden oluşan hidrokarbonlar; doymamış
karbonlu hidrojenler.
unsaturated solution: Belirli bir sıcaklıkta daha fazla
çözünür çözebilen bir çözelti, doymamış çözelti.
unscrew: 1) vida ya da vidalarını çıkarmak. 2) vida
ve ya vidalarını çıkararak ayırmak veya çözmek;
laçka etmek.
unship: 1) bir gemiden (yük vb. ini) almak, çıkarmak
veya tahliye etmek. 2) kullanım için münasip yerin
den (kürek, direk vb. ini) çıkarmak. 3) karaya çıkar
mak (yolcuları). 4) tahliye etmek; yük boşaltmak.
unsolder: Lehimlenmemiş parçaları ayırmak.
unstable: 1) sabit, sıkı veya sağlam olmayan; kolay
ca bozulan, yer değiştiren veya dengelenemeyen.
2) değişebilir; değişken; dalgalanan. 3) Kimy. bozun-
ma ve diğer bileşiklere dönüşme yeteneği. 4) daya
nıksız.
unstable compound: Kolayca bozunabilen bir bile
şik; dayanıksız bileşik.
unstable equilibrium: Den. bir tarafa yattığı veya
meylettiği zaman ilk haline dönmeme durumu (ge
mi, tekne vb. için söylenir); kararsız denge.
unsupercharged. Süperşarjsız veya aşırı doldurma-
sız (motor ya da buhar kazanı).
unsupercharged engine: Süperşarjsız veya aşırı dol-
durmasız makine veya motor; doğal emişli makine;
süpürme havalı makine ya da motor.
unterseeboat: Sualtı teknesi; denizaltı gemisi: Çoğu
zaman U-boat kısa şekli ile belirtilir.
untwist: Çözmek veya ayırmak için zıt yönde döndür
mek.
unused: 1) kullanılmayan. 2) asla kullanılmamış.
unusual: Nadir; müstesna; olağan dışı.
unvarnished: 1) cilalanmamış; cilâsız. 2) düz; sade.
up: 1) aşağıdan yukarı bir yere; yerden uzakta; yuka
rıda. 2) ufkun üzerinde. 3) daha yüksek miktar, dere
ce vb. 4) bir tarafa; uzağa; bir kenara. 5) tam ola
rak; tümüyle; tamamen. 6) Den. dümen yekesini rüz
gâr üstüne basmak. 7) daha yüksek bir yere doğru.
8) kaynağına (nehir vb. inin) doğru. 9) yükseltmek.
10) içeriye.
upbuild: inşa etmek.
upcast: 1) Maden, havalandırma bacası. 2) yukarıya
doğru atılan bir şey. 3) yukarıya fırlatılan. 4) yukarı
ya döndürülen veya yöneltilen.
updraft carburetor: Benz. Mot. içinde hava-benzin
ka rışımının yukarıya doğru aktığı karbüratör; yukarı
akışlı karbüratör; vertical carburetor olarak da
kulla nılır.
upkeep: Bakım; onarım; bakım gideri.
upligt: 1) yukarıya kaldırmak; kaldırmak; yükseltmek.
2) kaldırma işi veya işlemi; kaldırma; yükseltme.
upmost: Bkz. uppermost.
upper: 1) daha yüksek yerde ya da fiziksel durumda.
2) yukarki; yukardaki.
upper dead center: Motorlar, pistonlu buhar makine
leri ve pistonlu pompalarda, pistonun silindir içinde
çıkabildiği en üst nokta; üst sente; üst ölü nokta.
upper deck: Den. üst güverte.
uppermost: Yer, durum, güç, etki vb. i bakımından
en yüksek; en üst; en üstteki; en yukardaki; tepede
583 u ra niu m o x id e
ki.
upper piston: Karşıt pistonlu dizel motorlarında eg
zoz portlarını denetleyen veya açıp kapayan piston;
üst piston; egzoz pistonu.
upper works: Den. yüklü bir geminin su yüzeyi üze
rinde kalan kısmı.
upraise: Yükseltmek; yukarıya kaldırmak; yükselt
mek.
upright: 1) dikey veya düşey durumda; dik. 2) dikey
veya düşey olma durumu. 3) düşey durumda olan
bir şey; düşey parça veya aza.
uprise: 1) tırmanmak; yükselmek. 2) yukarıya doğru
hareket etmek veya tırmanmak. 3) dik olmak. 4) öl
çü, hacim vb. inde çoğalmak. 5) yükselme işi ya da
işlemi. 6) yukarıya doğru yükseliş veya tırmanış.
uprising: 1) yükselme işlevi. 2) yukarıya doğru çıkış
veya yükseliş.
upset: 1) Meka. a) tav sıcaklığındaki demiri döverek
kısaltmak veya kalınlaştırmak; şekil vermek. 2) Me
ka. a) şekil vermek için kullanılan kalıp, b) şekil veri
len (dövülen) veya şişirilen kısım ya da parça.
upsetting moment: Düzeltme momenti; Bkz. righ
ting moment.
upside: Üst taraf ya da parça.
upstroke: Dikey çalışan motorlar, buhar makineleri,
pistonlu pompalar vb. inde silindir içindeki pistonun
yukarı stroku, kursu veya hareketi; yukarı strok; yu
karı kurs.
uptake: 1) duman ve gazları külhandan bacaya taşı
yan bir boru. 2) alev borulu kazanlarda duman san
dığı ile baca kaidesi veya bacanın oturduğu yer ara
sındaki kısım; çoğu buhar kazanında bu kısma eko-
nomizör, hava ısıtıcısı gibi, ısıtıcıların boruları yerleş
tirilir. 3) havalandırma bacası veya borusu.
upthrust: 1) yukarıya doğru itme veya trast. 2) yerkü
re kabuğu parçasının yukarı kaldırılması.
upturn: Yukarıya çevirmek.
Ur: Bkz. uranium.
uralite: Ural Dağlarında bulunan amfibol; uralit.
uralitic: Uralit'e ait veya ona benzeyen.
uranic: Semaya ait; semaya ilişkin; göksel; astrono
mik; astronomiye ait.
uranic: Yüksek değerli uranyum kapsayan veya ona
ait; uranik.
uranides: Kimy. periyodik sistemde proaktiniyum'dan
sonra gelen elementler; uranidler.
uraninite: Uranyum, toryum, kurşun, itriyum ve ba-
zan helyum ve argon gazları kapsayan siyah mat bir
mineral; uraninlt.
uranite: Uranyumun kalsiyum ve bakır ile oluşturdu
ğu doğal fosfatlar grubunun biri; uranit.
uranitic: Uranit veya uranyum kapsayan; uranit veya
uranyuma ait.
uranium: Çok sert, ağır, az çok dövülebilir radyoaktif
bir kimyasal element; uranyum; sadece bileşikleri
şeklinde bulunur ve özellikle kütle numarası 235 (U-
235) olan izotopu zincirleme tepkimeye uğrayabi lir
ve plütonyum üretilir; Simg.U; yarılama süresi
9
4x10 ; at.ağ. 238,07; at.no.92.
uranium isotope: Uranyum izotopu; bu izotoplardan
23 5
biri atom ağırlığı 239 olan U 'tir.
uranium metals: Aktinit serisi (eski isim).
uranium oxide: Seramikçilik ve boya maddelerinde
kullanılan yeşil bir mineral; uranyum oksit, U3 O8 .
u ra niu m serie s
uranium series:
238
U'da n başlayıp dayanıklı bir
2 06
nük- lit olan Pb'y e kadar devam eden
radyoaktif seri; uranyum serileri.
uranography: Görünür uzay ve gök cisimlerini, özel
likle sabit yıldızların tanımlanması ve gök haritaları
nın yapımı ile ilgilenen astronomi dalı; uranoğrafi.
uranology: 1) görünür uzay ve gök cisimlerinin yazılı
tanımlanması. 2) uranoğrafi.
uranometry: 1) görünür uzayın ölçümü. 2) gök cisim
lerinin özelikle görünür sabit yıldızların harita, grafik
ya da listesi.
uramous: Özellikle alçak değerli uranyum kapsayan
veya ona ait.
uranyl: Uranyumun bir çok bileşiğinde bulunan iki de
ğerli bir kök; uranil, U0 2 .
uranylic: Uranil kapsayan; uranile ait; uranile benze
yen.
urea: Bio. memelilerin idrarlarında bulunan ve sente
tik olarak da üretilen çok çözünür, kristalli katı; üre,
CO(NH 2 )2 ; plâstik, zamk (tutkal) vb yapımında kulla
nılır.
urea-formaldehyde resins: Bkz. urea resins.
urea resins: Üre ve formaldehitin birbirlerini etkime-
siyle üretilen reçineler grubu.
urease: Ürenin hidrolizini ilerleterek amonyum karbo
nata çeviren bir enzim; urase şeklinde de kullanılır.
urethan: Bkz.
urethane.
urethane: 1) amonyağın etil karbonatı etkimesi veya
üre nitrat ve etil alkolün ısıtılması ile elde edilen be
yaz, kristalli bir bileşik; üretan, C 3 H 7 0 2 N ;
müsekkin ve uyutucu olarak kullanılır. 2) karbonik
asitin her hangi bir esteri.
uric acid: idrarda bulunan, suda hafifçe çözünen, be
yaz, kokusuz, kristalli madde; ürik asit, C 5 H 4 N 4 0 3 .
urushiol: Zehirli sarmısak ve Japon lâk ağacında bu
lunan zehirli, tahriş edici sıvı; uruşyol, C 2 H 3 2 0 2 .
usability: Kullanılır olma durumu veya niteliği; usea-
bility şeklinde de yazılır.
usable: Kullanılabilir; kullanıma elverişli; useable şek
linde de yazılır.
usage: 1) kullanma veya muamele etme işi veya yo
lu; muamele; kullanım; kullanma. 2) uzun süreden
beri gelen veya tesis edilmiş adet ve örf; gelenek;
alışkanlık.
U.S.C.G.: ABD sahil güvenlik Bkz. United States Co
ast Guard.
use: 1) pratik yapmak; egzersiz yapmak. 2) muamele
etmek. 3) kullanarak sarfetmek, harcamak ya da tü
ketmek. 4) alışmak; adet edinmek. 5) kullanım; kul
584 uviol glas s
lanma. 6) kullanım gücü veya yeteneği. 7) kullanım
hakkı veya izni. 8) kullanım yolu. 9) avantaj, fayda
ya da yarar; kullanışlılık. 10) görev; iş; hizmet. 11)
gelenek; alışkanlık; itiyat; adet.
useability: Bkz. usability.
useable: Bkz. usable.
used oil analysis: Kullanılmış ya da kullanılmakta
olan yağlama yağlarının içindeki yakıt, su, metal par-
tikülleri, koloidal grafit, yanma asitleri vb. inin yüzde
lerinin saptanması için yapılan analiz; kullanılmış ya
ğın analizi.
used parts: Bir makine vb. inden çıkarılan ve gerekti
ğinde tekrar kullanılabilecek parçalar; kullanılmış
parçalar.
useful: Faydalı veya yararlı; kullanışlı; avantajlı.
useul work: Mot. silindir içinde yakılan yakıtın
oluştur duğu ısının fren ya da effektif beygirgücüne
dönü şen miktarı; yararlı iş.
U.S. gallon: Amerikan galonu; Bkz. gallon.
useless: Faydasız ya da yararsız; kullanışsız; değer
siz; başarısız.
usual: Alışılmış; olağan; yaygın.
utile: Faydalı; yararlı; elverişli.
utilise: Bkz. utilize ing.
utility: 1) yararlı ya da faydalı olma niteliği veya özelli
ği; yararlılık. 2) yararlı bir şey. 3) kamuya yararlı
şey, özellikle elektrik enerjisi, gaz, su, telefon vb. i
hizmetler. 4) Bilgisay. hizmet programı.
utilizable: Yararlanılabilir.
utilization: Faydalanma; yararlanma; kullanım.
utilize: Kullanarak yarar sağlamak; faydalanmak; kul
lanmak.
utmost: 1) en uzak veya sınırda bulunan; en uzak
mesafe; en uzak. 2) en büyük veya en yüksek dere
ce, miktar, sayı vb. ine ait; en büyük. 3) mümkün
olan en çok sayı veya en büyük; son sınır veya dere
ce; uttermost şeklinde de yazılır.
U-trap: Kondenserle hava pompası, erecekler
konden- seri ile ana kondenser arasında ve kısmen
yoğuşum suyu ile dolu bulunan U şeklinde bir
boru; yoğuşa- mayan buharın kondensere
geçmesine engel olur.
utter: 1) tam; toplam; total. 2) mutlak; salt.
uttermost: Bkz.
utmost.
U-tube manometer: U şeklinde ve her bir kolda hızlı
ve doğru okumayı sağlayan küçük bir şamandra bu
lunan manometre; U borulu manometre; U borulu
basınçölçer.
uviol glass: Morötesi ışığına bir hayli saydam olan
bir cam.
 V,
V, v.
V: Bkz. vanadium.
V. (v.): Bkz. 1) velocity. 2) volt; volts. 3) vector.
v.: Bkz. 1) valve. 2) voltage. 3) volume.
V-1: ikinci Dünya Savaşı sırasında ingiltere'ye karşı
kullanılan, pilotsuz uçağa benzeyen jet pervaneli Al
man bombası; robot bomba.
V-2: İkinci Dünya Savaşı'nda ingiltere'ye karşı kullanı
lan, stratosfere tırmanan ve sesten daha hızlı hare
ket eden roket pervaneli Alman bombası.
vacua: Bkz. vacuum.
vacuity: 1) boş olma niteliği veya durumu; boşluk. 2)
boş bir hacim; vakum.
vacuous: Boş.
vacuum: 1) içinde hiç bir şey olmayan boşluk; tümü
ile boş hacim; vakum; mutlak boşluk; hâlâ; elde edi
-6
len en yüksek vakum 10 mm Hg'dir. 2a) bir vakum
tüpünün içi gibi pompalanarak içindeki hava ya da
gazın büyük bir bölümünün alındığı hacim; atmosfer
basıncından daha küçük basınçta hava ya da gaz
kapsayan hacim, b) basıncın, atmosferik basınç altı
na getirilmesi derecesi. 3) içinde bulunan şeyler çı
karılarak boş bırakılan hacim. 4) vakuma ait. 5) va
kum yapmak için kullanılan. 6) vakuma sahip olan;
kısmen ya da tamamen boşaltılan hava veya gaz. 7)
emme veya kısmî basınç üretilerek çalışan. 8) elek
trik süpürgesi ve vakumlu temizleyici ile temizlemek.
vacuum advance: Benz. Mot. distribütörle birlikte ya
pılan yük ve hızdaki değişimler için en uygun kıvıl
cım avansını otomatik olarak düzenleyen ve otomo
bil makinelerinin büyük bir bölümüne donatılan bir
mekanizma; vakum ya da boşluk avansı.
vacuum augmenter condenser: Vakum yükseltme
kondenseri; ana kondenser dışında küçük bir kon-
denser; Bkz. vacuum system.
vacuum augmenter system: Bir ecekter ile, bu ecek-
terin ana kondenserden boşalttığı hava ve buğunun
küçük bir kondenserden geçirilerek hava pompası
veya erpampın alıcı tarafına iletildiği sistem; vakum
yükseltme sistemi.
vacuum bottle: iç ve dış duvarlan arasındaki vakum
yardımıyla sıvıları sıcak ya da soğuk tutmak için kul
lanılan, şişeye benzer bir kap; termos şişesi; ter
mos; vacuum flask biçiminde de kullanılır.
vacuum breaker: Gem. Mak. havasıziandırma ısıtıcıla
rının üst kısmına yerleştirilen ve ısıtıcının içersinde at
mosfer altı basınç oluşmasına engel olan bir cihaz;
vakum bozucu; vakum kirici.
vacuum chamber: Tek etkili pistonlu pompalarda,
özellikle plencerli olanlarda emme devresi üzerine
yerleştirilen ve bu devreyi iki bölüme ayıran hücre;
vakum hücresi.
vacuum cleaner: Emme yöntemi ile halıları, döşeme,
yer, döşemelik eşya vb. ini temizlemek için kullanı
lan bir makine; elektrik süpürgesi; vakumlu temizleyi
ci.
vacum distillation: Bir maddenin kaynama noktasını
düşürmek için, düşük basınç altında damıtma; va
kumlu damıtma: Su, vakumda 100°C'nin altında kay
nar ve buharlaşır.
vacuum flask: Bkz. vacuum bottle.
vacuum gauge: Hava, gaz, buhar vb. i akışkanların at
mosfer altı basınçlarını ölçmek için kullanılan bir ci
haz; Gem. Mak. vakum geyiç; vakum ölçer; vakum
göstergesi: Hava pompaları Bkz. air pump, konden
ser vb. i yerlerde kullanılır.
vacuum indicator: Koruyucu yalıtıcın bir keys veya
mahfaza içersinde damıtık (distile) su olan bir cam
kaba yerleştirilmiş ıslak hazneli termometreden olu
şan ve sıcaklık yerine doğrudan vakumun okunması
nı sağlayan cihaz; vakum gösterici.
vacuummeter: Bkz. vacuum gauge.
vacuum pump: Hava sızdırmaz bir hacimden hava,
gaz veya buhan emmek için kullanılan bir pompa;
vakum pamp; vakum pompası. 2) buharın yoğuşma-
sı ile oluşan su, buğu ve gazları emerek kondenser-
de vakum oluşturan bir pistonlu pompa; erpamp
Bkz. air pump.
vacuum surge tank: Vakumlu (kapalı) besi suyu dev-
vacum test
m
relerinde kullanılan ve üst tarafından bir boru ile kon-
densere bağlanan, içindeki vakum ile kendisine veri
len yoğuşum suyu içindeki havanın kondensere
emilmesini sağlayan bir tank; vakum tankı.
vacuum test: Kondenserlere uygulanan bir sızdırmaz-
lık deneyi; vakum deneyi; vakum testi: Kondenser
kapakları açılır, türbin boğazları sızdırmaz hale getiri
lir, kondenserde vakum oluşturulur ve boru aynaları
na ince polietilen yayılır. Polietilenin bozulduğu kıs
mın sızdırdığı anlaşılır; bu deney mum alevi ile de
yapılabilir.
vacuum thermocouple: Isıtma etkisi ile çok zayıf al
ternatif veya doğru akımları ölçmek için kullanılan
bir termokupl veya pirometre; vakumlu termokupl.
vacuum tube: 1) içindeki havası veya gazı büyük
oranda azaltılmış bir katot (flaman), bir anot (levhe)
ve birinden diğerine elektron akımını denetleyen bir
ızgaradan (grit) oluşan sızdırmaz cam ya da metal
bir tüp; elektron tüpü; doğrultmaçlarda, detektörler
de, amplifikatörlerde vb. kullanılır. 2) aralarında
elektrik boşalımlarının geçebileceği metalik elektrot
ları bulunan ve içindeki hava ya da gazın yüksek de
recede boşaltılmış olduğu sızdırmaz bir tüp.
vacuum valve: ing. vacuum tube.
vacuum voltmeter: Elektronik voltmetre.
valence: Kimy. bir element ya da radikalin (kökün) di
ğeri ile birleşme kapasitesi; değer; valans; oksijen
iki değerlidir gibi. 2) değer birimi.
valence electrons: Atomun en dış kabuğundaki
elek tronlar; valans elektronlar.
valence, maximum: Bir element veya onun herhangi
bir bileşiği tarafından gösterilen en yüksek değer;
en yüksek değer.
valence, negative: 1) bir atomun kabul edebileceği
elektronların sayısı; örneğin klor negatif 1 değerine
sahiptir. 2) negatif yüklenmiş bir iyonun değeri; ne
gatif değer.
valence, normal: Bir elementin normal olarak bileşik
lerinin çoğunda gösterdiği değer.
valence number: Bir atomun birleşme sırasında kay
bettiği, kazandığı veya paylaştığı elektronların sayısı;
valans ya da değer sayısı.
valence, positive: 1) bir atomun serbest bıraktığı
elektronların sayısı; örneğin hidrojen pozitif iki değe
re sahiptir. 2) pozitif yüklenmiş bir iyonun değeri; po
zitif değer.
valence shell: Bir atomun en dış elektron
kabuğu.
valency: Bkz. valence.
valency bond: Bir molekülde atomları birlikte tutan
kuvvet; değer ya da valans bağı.
valeraldehyde, iso: Sıv. Yük. izo valeraldehit; 3-
metil- bütanol; 3-metilbütiraldehit; izovaleral; izo
valerik al dehit; buharları yanıcı, insan sağlığı için
zararlı, alifa tiklerden higroskopik olmayan, oldukça
dayanıklı, el maya benzer kokulu, renksiz bir
sıvı; Simg. (CH 3 )2 CH.CH 2 CHO; 17°/4°C'de
öz.ağ. 0,803;
k.n.92,5°C; d.n.-51°C; suda hafifçe çözünür; viskozi
tesi belli değil; gemilerde çevre sıcaklığı ve atmosfer
basıncında taşınır.
valerianic: Bkz. valeric.
valeric: Kediotu kökünde bulunan, sentetik olarak da
yapılan dört izomerik asitten (C4H9COOH) birine ait
veya onu belirten; valerik.
valuable: 1) maddî değeri olan; kıymetli. 2) parasal
586 valv e gea r di agra
olarak değeri büyük olan. 3) pahalı.
value: 1) değer veya kıymet. 2) pazar fiyatı. 3) para
olarak eşdeğeri (bir şeyin). 4) satın alma gücü. 5)
değerini tahmin etmek: kıymetini saptamak.
valueless: Değersiz ya da kıymetsiz.
valve: 1) bir savak, kanal vb. indeki su akımını ayarla
yan bir kapı; kanal kapağı. 2) Elekt. a) sadece bir
yönde akıma müsaade eden elektrolitik bir hücre ve
ya diğer cihaz, b) İng. elektron tüpü. 3) Meka. a) bir
boru veya tüpte sadece bir yönde akıma müsaade
eden herhangi bir cihaz, b) böyle bir cihazdaki ka
pak, tapa vb. 4) valf ya da valflarla donatmak. 5)
valf ya da valflarla (bir sıvının) akımını denetlemek.
valve actuating gear: Supap veya valf hareket
meka
nizması; Bkz. valve gear.
valve adjustment: Mot. supap sapları ile piyano veya
kulbütör arasındaki boşluğun ayarlanması; valf veya
supap (boşluğu) ayarı.
valve adjusting nut: Mot, supap boşluğunun ayar
edilmesini sağlayan somun; supap (boşluğu) ayar
somunu; bir kontra somun ile yerine tespit edilir.
valve, admission: Bkz. admission valve.
valve, air starting: Bkz. air starting valve.
valve body: a) türlü valflar, örneğin stop, geri döndür
mez, geyt vb. i valflerln gövdeleri, b) yakıt püskürt
me valfının gövdesi; supap kütüğü.
valve bridge: Doğru akımlı, yüksek devirli dizel
motor larında, silindir kapağında bulunan egzoz
supapları nın aynı anda açılıp kapanmasını
sağlamak amacıy la bir supap piyanosu, liveri ya da
kulbütörünün de netlediği, yaylı bir parça; supap
köprüsü,
valve bronze: Valf bronzu; Bkz. bronze, compositi
on "M".
valve, by-pass: Bkz. by-pass valve.
valve gage: Mot. supapları taşıyan, onlara yuva ve
gayıt görevi yapan ve iki saplama ile silindir kapağı
na bağlanan kısım; supap kafesi; supap kütüğü.
valve, check: Bkz. check valve.
valve chest: Gem. Mak. türlü pompaların alıcı ve veri
ci taraflarında bulunan, tanktan tanka, denizden tan
ka veya tanktan denize sıvı almak ve basmak için
üzerinde valflar bulunan bir sandık; valf sandığı.
valve diagram: Esk. Pist. Buh. Mak. slayt valf
(çekme ce) periyotlarını ve erken giriş miktarını
saptamak için kullanılan elips, Sweet, Zeuner,
Bilgram vb. i di yagramlardan herhangi biri; valf
diyagramı.
valve, discharge: Bkz. discharge valve.
valve disk: Valf veya supap diski ya da tablası; her
hangi bir egzoz veya emme süpapının kendisine
uyan bir yuvaya oturan ve sızdırmazlık sağlayan kıs
mı.
valve, escape: Bkz. escape valve.
valve, exhaust: Bkz. exhaust valve.
valve face angle: Mot. supap yüzey açısı; supap tab
lasının yatayla yaptığı, 30°-60° arasında olan, çoğu
zaman 45°'likaçı.
valve, gate: Bkz. gate
valve.
valve gear: 1) Mot. supapların belirli zamanlarda açıl
masını sağlayan ve kam milini çeviren donanım,
kam mili, kamlar, kam makaraları, supap itecekleri,
kulbütörler ve supaplardan oluşan donanım. 2) Buh.
Mak. slayt valf ya da çekmeceyi hareket ettiren me
kanizma.
valve gear diagram: Bkz. valve
diagram.
valve grinder
valve grinder: Mot. supap yüzeylerini taşlamak için
kullanılan bir cihaz; supap taşlayıcısı; supap alıştırıcı-
sı.
valve grinding: Mot. alıştırmak amacıyla supap yüze
yini taşlama.
vaive guide: Mot. özellikle dizel motorlarında supap
saplarının içersinde hareket ettikleri silindirik kısım
lar; supap gayıtları.
valve head face angle: Mot. supap disklerinin (tabla
larının) açısı; bu açı 30-60 derece arasında değişir;
en çok rastlananı 45°'dir; supap diski yüzey açısı;
supap (diski) açısı,
valve holder: Valf, ventil veya supap tutucusu ya da
taşıyıcısı.
valve-in-head engine: Silindir kapağı (kaveri) üzerin
de giriş ve egzoz supapları ile püskürtme, emniyet
vb. i valflar bulunan içten yanmalı, çoğu dört zaman
lı olan makine; supapları (silindir) kapağında bulu
nan makine ya da motor.
valve, injection: Bkz. injection valve.
valve, inlet: Bkz. inlet valve.
valve, intake: Bkz. intake valve.
valve lapping: Mot. bir supabın yüzeyi ile yuvasının
yüzeyini, aralarından hava ya da gaz sızmayacak şe
kilde düzeltmek; supap alıştırma.
valve lapping tool: Supap alıştırmasında kullanılan
küçük bir el breyzi; supap alıştırma aleti.
valve lash: Mot. supap sapı ile kulbütör (supap liveri)
arasında bulunan ve kayıp hareket oluşturan supap
boşluğu ya da klerensi.
valve lash adjuster: Diz. Mot. supapların boşluklarını
otomatik olarak ayar eden a) yaylı ya da mekanik ve
b) hidrolik olmak üzere iki türlü yapılan bir cihaz; su
pap klerens ayarlayıcısı; bu tür ayarlayıcılarda kulbü
tör ile supap sapı arasında boşluk yoktur; Bkz. zero
lash adjuster.
valveless: Valfsız veya süpapsız (port ya da pencere
lerle donatılmış iki zamanlı motorlar için söylenir).
valveiess engine: Mot. supapları olmayan, süpürme
ve egzoz portları ile donatılmış makine; valfsız maki
ne; süpapsız makine; iki zamanlı (portlu) makine.
valvelet: Küçük valf.
valve lever: Mot. supap saplarını bastırarak supapla
rın silindir içine doğru açılmalarını sağlayan, hemen
hemen ortasından yataklandırılmış bir tür kaldıraç;
supap levyesi; piyano; kulbütör; supap liveri; Bkz.
rocker arm.
valve lift: Mot. emme (giriş) veya egzoz supaplarının
açıldıkları zaman yuvaları ile aralarındaki dikey me
safe; kalkma miktarı; supap açma miktarı.
valve lifter: Mot. kemin üzerinde, bir gayıt içinde aşa
ğı yukarı hareket eden parça; puşrot veya tapet ro-
dun kayma hareketi yapan kısmı; supap kaldırıcısı;
valf lifter; valve tappet şeklinde de kullanılır.
valve locks: Bkz. valve spring retainer.
valve, maneuvering: Bkz. maneuvering valve.
valve mechanism: Supap hareket mekanizması; Bkz.
valve actuating gear.
valve motion: Bkz. valve lift.
valve, needle: Bkz. needle valve.
valve, non-return: Bkz. non-return valve.
valve overlap: Mot. egzoz kursu (stroku) sonuna doğ
ru ve üst ölü nokta dolaylarında giriş (emme) ve eg
zoz supaplarının birlikte açık kaldıkları, krank derece
587 valv e t imin g di agra
m
si
si;türünden
Gem. Mak.süre;
valfsupap çakışması; supap bindirme
overlepl.
valve, pilot: Bkz. pilot valve.
valve, piston: Bkz. piston valve.
valve, quick closing: Bkz. quick closing valve.
valve, reducing: Bkz. reducing valve.
valve, regulating: Bkz. regulating valve.
valve, relief: Bkz. relief valve.
valve rotator: Supap döndürücüsü; supap rotatoru;
Bkz. rotocap.
valve, safety: Bkz. safety valve.
valve, scavenging: Süpürme havasının portlardan ve
rildiği ve egzoz gazlarının silindir kapağındaki supap
ya da supaplardan dışarı atıldığı bir doğru akımlı sü
pürme türü; süpaplı süpürme; valflı süpürme.
valve seat:1) Mot. silindir kapağı ya da supap kütü
ğünde (kafesinde) bulunan, supapların sızdırmaz
bir biçimde oturdukları ve supap diskine uygun yapıl
mış kısım; supap yuvası; valf yuvası; valf siti. 2)
Mak. türlü sıvı ve akışkan akımına müsaade eden
valfların disklerinin oturduğu kısım; valf siti veya yu
vası.
valve seat insert: D/'z. Mot. supapların yuvalarına ge
çirilen, çoğu zaman stellit'ten yapılan, mekanik ve
ısıl gerilmelere dayanıklı ve dökme demirle hemen
hemen aynı genleşme katsayısına sahip olan bir yük
sük; supap yüksüğü; supap yuvası geçmesi; valf sit
yüksüğü (stellitten yapılır).
valve, snifting: Bkz. sniffing valve.
valve spindle: Bkz. valve stem.
valve spring: Mot. supapları çekerek yuvalarına otur
malarını sağlayan helisel yay; supap yayı.
valve spring retainer: Mot. supap yayları ile supap
saplarını birbirlerine bağlamak üzere saptaki bir yu
vaya geçen ve iki parçadan oluşan tutucu; supap
yay tutucusu veya taşıyıcısı.
valve spring surge: Supap yayı dalgalanması; Bkz.
spring surge.
valve, starting: Bkz. starting valve.
valve stem: 1) Mot. supapların bir yay ve yay tırnakla
rı ile taşınan, bazan sodyum, su veya yağ tarafından
soğutulan kısmı; supap sapı. 2) Mak. türlü sıvı, bu
har veya gazları elleçleyen, valfların disklerini yuvala
rından kaldıran, ucunda bir el tekeri bulunan, diğer
ucu valf diskine bağlı olan klavuzlu bir rod veya çu
buk; valf sapı; valf sıpındıli.
valve stics: Buh. Mak. slayt valfların (çekmecelerin)
lid (erken giriş), katof (kesme), riliz (erken çıkış) ve
kompresyon (sıkıştırma) noktalarını ayarlamak için
kullanılan, çam tahtasından yapılan 12,7 x 19,05 mm
(1/2 x 3/4 in.) ölçülerindeki iki çubuk; slayt valf mas
tarları.
valve, stop: Bkz. stop valve.
valve, suction: Bkz. suction valve.
valve, swing-check: Bkz. swing-check valve.
valve-tappet: Mot. supap iteceği; Bkz. push rod.
valve timing: Mot. emme (giriş) veya egzoz supapları
ile püskürtme valflarının ölü noktalara göre krank
açısı türünden açma veya kapama noktaları; supap
zamanlaması; valf taymlngi.
valve timing diagram: Mot. ağır, orta ve yüksek devir
li makinelerde supapların üst ve alt ölü noktalara gö
re açılıp kapandıkları noktaları, enjektörün püskürt
meye başladığı ve püskürtmenin sona erdiği noktala-
vaiv e t rave l 588 vapo r compressio n eva po ra t o r

rı, krank dairesi üzerinde veya çemberinde krank açı

Van der W aals equation: Term, gerçek gazların
sı türünden gösteren diyagram; krank dairesi diyag
ideal durumdan (PV = RT) sapmasını yeterli bir
ramı; supap zaman diyagramı.
doğruluk la belirten bir eşitlik; Van der Waals
valve travel: Buh. Mak. bir slayt valfın dikey olarak ha
eşitliği : (p+a/v3)(v-b) = RT (a ve b verilen bir gaz
reket ettiği en üst ve en alt noktalar arasındaki mesa
için sabi telerdir).
fe; slayt valf (çekmece) stroku veya kursu; krankşaft
Van der W aal' force: Tüm maddelerin molekülleri
merkezi ile eksantrik merkezi arasındaki mesafe ve
arasında varolan çekim (cazibe) kuvveti; bu kuvvet,
ya eksantrik yarıçapının iki misline eşittir.
komşu atomlar veya moleküllerdeki elektronların ha
valving losses: Buh. Türb. giriş ya da trotul valftaki
reketinden oluşur; Van der Waals kuvveti.
kısma nedeniyle buhar basıncı ve enerjisinin azalma
Vandyke paper: Tek. Res. ışık etkisinde kaldığı za
sı nedeniyle oluşan kayıplar; valf kayıpları.
man rengi koyu kahverengiye dönen ince ve hassas-
valvular: 1) bir valfın şekli ve görevine sahip olan. 2)
laştırılmış bir kâğıt türü; Vandyke kâğıtı; ozalit baskı
valf ya da valfları olan; valflı. 3) valf ya da valflara
larında kullanılır; ozalit kâğıdı.
ait; özellikle kalbin valflarına ait.
vane: 1) rüzgârın yönünü göstermek üzere yüksek
valvule: Küçük valf.
yerlere konulan yassı bir parça metal veya kumaş
van: İng. buğday tanelerini eleme fanı veya makinesi
şeriti; rüzgârlık; pinel. 2) bir tekerlek oluşturacak şe
(harman makinesi); maden cevherini yıkamak için
kilde bir milin çevresine yerleştirilen rüzgâr, hareket
kullanılan kürek.
li su vb. tarafından döndürülen yeldeğirmeni kanatı,
vanadate: Kimy. vanadik asitin bir tuzu veya esteri; va
pervane vb. i gibi türlü düz ya da eğri parça; kanat.
nada!.
3) türbin kanatı.
vanadiate: Bkz. vanadate.
vane pumps: Rotoru, pompa mahfazası (keysi) iç yü
vanadic: Üç veya beş değerli vanadyum kapsayan
zeylerinde merkezkaçık olarak dönecek şekilde di
kimyasal bileşiklere ait veya onlari belirten.
zayn edilen ve hareketli kanatlan rotorun içinde ka-
vanadic acid: Vanadyum kapsayan türlü asitlerden
yabilen pompalar; devir sayısı maksimum 3000
herhangi biri; vanadik asit.
rpm.tek veya çift etkili, 2-12 kanatlı ve verimleri
vanadinite: Çoğu zaman sarı, kahverengi veya kırmı
0,82-0,98 arasında değişir; kanatlı pompalar.
zı renkli parlak kristaller şeklinde görülen bir mine
vane-type blower: Kanatlı pompaya benzer bir Mo
ral; kurşun vanadat ve kurşun klorür; vanadinit.
ver.
vanadious: Bkz. vanadous.
vane-type compressor: Kanatlı kompresör.
vanadium: Nadir, dövülebilir, haddeden çekilebilir,
vanillin: Vanilya bitkisinden (meyvalarından) elde edi
gümüşî beyaz renkli metalik kimyasal element; va
len veya sentetik olarak yapılan hoş kokulu, beyaz,
nadyum; alaşım oluşturduğu çeliklere gerilme diren
kristalli bir madde; yapay vanilya, C 8 H 8 0 3 .
ci katar; volfram; Simg.V; at.ağ. 50,95; at.no.23. vanish: Mate, sıfır olmak.
vanadium compounds: Tüm ham petrollerde bulu
vanishing point: Tek. Res. gözlemciden uzaklaşan
nan ve dizel motorları için sorun oluşturan bileşikler;
paralel hatların birleşir gibi göründükleri nokta; bir
vanadyum bileşikleri; özellikle dizellerin ağır yakıtla
leşme noktası.
rında bulunur ve yanma sırasında cama benzer cü
vapor: 1a) ısınan su veya nemli cisimlerden havaya
ruf oluştururlar.
yükselen, buhara benzer pus; havada uçuşan nem
vanadium pentoxide: Diz. Mot. ağır yakıtlarla çalıştırı
partikülleri; buhar; pus; sis. b) duman, zararlı du
lan makinelerde, yakıt içinde bulunan vanadyumun
man vb. i. 2) çoğu zaman sıvı ya da katı herhangi
yanma sırasında oluşturduğu bir oksit; vanadyum
bir maddenin gaz şekli. 3a) makinede, tıbbî tedavi
pentoksit, V 2 0 5 ; silindir duvarlarında ve egzoz su de kullanılan buharlaşıcı bir madde, b) benzin mo
paplarında korrozyon oluşmasından sorumludur.
torlarının sillndirlerindeki patlayıcı karışım gibi böyle
vanadium steel: Sertleştirmek ve dayanıklığını arttır
buharlaşıcı bir maddenin (benzin vb. inin) hava ile
mak için yapısına % 0,10-% 0,15 vanadyum katılan
oluşturduğu karışım, c) körüklü manometre, buhar
çelik alaşımı; vanadyum çeliği: Makine ve alet yapı
kapanı vb lerinin körükleri içinde kullanılan, ısı ile ça
mında kullanılır.
buk buharlaşan herhangi bir madde. 4) buhar hali
vanado-molybdate test: Buh. Kaza. besi (fid)
ne gelmek; buhar olmak, buharlaşmak. 5) buhar çı
suyun daki fosfat miktarını saptamak için uygulanan
karmak. 6) buharlaştırmak.
bir de ney; vanado-molibdat deneyi.
vapor baffle: Buhar perdesi; buhar batılı: a) kangal
vanadous: iki veya üç değerli vanadyum kapsayan
borulu evaporatörlerin üst kısımlarına yakın bir yer
kimyasal bileşiklere ait veya onları belirten; vanadio
de bulunan ve kaynatılan suyun buharla birlikte da-
us şeklinde de kullanılır.
mıtcıya (distillere) giderek fid suyunun melez yapma
Van Allen Radiation: Dünyanın manyetik alanında
sını önleyen perde, b) Buh. Kaza. buhar domunda
ya kalanan yüksek şarjlı partiküllerin kuşakları;
(dramında) bulunan ve doma gelen buhar ile suyun
dışku- şak veya manyetosfer, ekvatorda 64 360 km
birbirlerinden ayrılmasını sağlayan perde; buhar bafı-
(40 bin mil) yükseltide uzanır.
lı; buhar perdesi.
Van der Graaf generator: Yapay şimşek ve yüksek
vapor compression evaporator: Evaporatörlerde de
gerilimler üretmek için kullanılan bir elektrostatik ma
niz suyundan oluşturulan buharların bir kompresör
kinesi; X-ışın makineleri ve nükleer araştırmalarda
de sıkıştırılarak basınç ve sıcaklığı yükseltildikten
kullanılır.
sonra ısıtıcı kangal borulara verildiği evaporator; ısı
Van der W aals bond: Moleküler kristallerde ve
sının büyük bir bölümünü deniz suyuna veren buhar
sıvılar da molekülleri bir arada tutan oldukça zayıf
lar yoğuşarak damıtık suyu oluşturur; buhar sıkıştır
bir bağ (kuvvet); Van der Waals bağı (kuvveti).
man evaporator.
vapor condenser
vapor condenser: Buhar makineleri veya türbinlerin
den gelen buharı, soğutarak yoğuşturan ve onun yi
ne kazanlarda kullanılmasını sağlayan, buhar bölge
sinde vakum oluşturulan büyük, çoğunlukla silindi-
rik bir kap; buhar kondenseri.
vapor cycles: Karno Bkz. Carnot, Rankin Bkz. Ranki-
ne, değiştirilmiş Rankin çevrimi gibi, termodinamik
veya kuramsal çevrimler; buhar çevrimleri.
vapor density: Standart basınç ve sıcaklıkla bir
buha rın birim hacminin ağırlığı; buhar yoğunluğu.
vapor lock: Pomp, emme borularinda, koferdam,
tulâ- iler veya makinenin engel olması nedeniyle
yapılan dikey ilmek veya dirseklerde oluşan su
veya yakıt buharı birikmesi; buhar kiliti; buhar
birikmesi.
vaporescence: Buhar oluşumu.
vaporescent: Buhar oluşturma.
vaporific: 1) buhar oluşturma. 2) buharlı.
vaporimeter: 1) buhar basınç ve hacminin ölçümün
de kullanılan cihaz; vaporimetre. 2) bir hava akımın
da ısıtarak bitkilerden elde edilen uçucu yağların
uçuculuklarını ölçmek için kullanılan bir cihaz; vapo
rimetre.
vaporish: 1) buhar gibi; buhara benzeyen. 2) buhar
veya buharlarla dolu.
vaporizable: Buharlaşabilen.
vaporization: 1) buharlaşma veya buharlaştırma;
özellikle bir kazandaki gibi, suyu buhara dönüştür
me. 2) buharla tıbbî tedavi.
vaporization, heat of: Kaynama noktası ve atmosfer
basıncında, bir maddenin birim kütlesini buhara dö
nüştürmek için gerekli ısı miktarı; buharlaşma ısısı.
vaporization, molar latent heat of: Kaynama noktası
ve 1 atmosferlik basınçta, bir maddenin 1 gram mo-
lünü buhara dönüştürmek için gerekli ısı miktarı; mo
lar buharlaşmanın gizli ısısı.
vaporize: Isıtma veya püskürtme ile buhara dönüştür
mek; buharlaştırmak.
vaporizer: Atomizör veya karbüratördeki meme gibi,
sıvıları buharlaştırmak için kullanılan bir cihaz; atomi
zör, püskürtücü.
vaporizing burner: Püskürtme börneri veya yakıcısı;
Bkz. burner atomizer.
vapor lamp: iyonlanmış sodyum, cıva vb. i neşreden
elektrik deşarj lâmbası; buhar lâmbası.
vaporosity: Buharlı olma durumu ya da niteliği.
vaporous: 1) buhar çıkaran veya oluşturan; buharlı.
2) buhar dolu; dumanlı; sisli. 3) buhara benzeyen;
buhar karakterinde olan.
vapor-phase cooling: Mot. silindir ceketinde yüksek
sıcaklıkta veya buharlaşma sıcaklığındaki su ile so
ğutma; buharla soğutma; buhar fazlı soğutma.
vapor-power cycles: Bkz. vapor cycles.
vapor pressure (or tension): 1) sıvının üzerinde biri
ken, yığılan buharın basıncı; sıvının tabiatı ve sıcak
lık ile saptanır. 2) bir maddenin buharının yalnız ba
şına veya diğer gazlarla karışımında, herhangi bir sı
caklıkta uyguladığı basınç; buhar basıncı.
vapor-pressure thermometer: Bir sıvının
maksimum buhar basıncına göre sıcaklığı gösteren
bir termo metre; buhar basınçlı termometre.
vapor proof: Buhar geçirmez; buhara dayanıklı.
vapor, saturated: Verilen bir sıcaklıkta sıvısı ile den
gede olan buhar; doymuş buhar; kuru buhar.
vapory: Bkz. vaporous.
589 varnis h
vapour: Bkz. vapor.
variability: 1) değişken olma durumu veya niteliği. 2)
başkalaşma veya değişme eğilimi veya temayülü.
variable: 1) sabit olmayan, kararsız; değişken. 2) de
ğişebilen. 3) Astr. parlaklığı veya görünür büyüklü
ğünde değişme: Belirli yıldızlar için söylenir. 4) Ma
te, sabit değeri olmayan. 5) değişebilen herhangi
bir şey; değişen bir şey. 6) Astr. değişken bir yıldız.
7) Mate, a) farklı değerlerin bir sayısına sahip olan
nicelik, b) böyle bir nicelik için simge. 7) Den. yer
değiştiren veya aralıklı olarak kuvvetli ya da zayıf
esen rüzgâr.
variable capacitor: Diğerleri ile göreli olarak bir grup
levhanın hareket ettirilmesiyle, kapasitesi değiştirile
bilen bir kondansatör veya kapasitans; değişken
kondensatör; değişken kapasitör.
variable compression engine: Yakıtların setan sayıla
rının saptanması için kullanılan, kompresyon oranı
değiştirilerek hem dizel ve hem de benzin motoru gi
bi kullanılabilen bir motor; değişken kompresyon
oranlı makine; Rikardo makinesi.
variable condenser: Bkz. variable capacitor.
variable of state: Bir cismin fiziksel durumunu belir
ten basınç, hacim, sıcaklık veya antropinin değişimi;
durum değişikliği.
variable pitch: Değişken piç, hatve ya da adım
variable-pitch propeller: Kanatları hidrolik olarak ek
senleri çevresinde istenilen piçi verecek şekilde dön
dürülmek üzere dizayn edilmiş pervane; değişken
piçli, hatveli veya adımlı pervane.
variabie resistance: Farklı değerlere ayarlanan veya
değiştirilebilen bir direnç; reosta; değişken direnç.
variable resistor: Bkz. variable resistance.
variable stroke pump: Diz. Mot. değişken stroklu
(kurslu) yakıt püskürtme pompası; W aterbury
pump şeklinde de kullanılır.
variably: Değişken bir biçimde veya tarzda.
variance: 1) değişme veya değişebilir olma; değişme
eğilimi ya da temayülü. 2) değişme derecesi veya
farkı.
variant: 1) değişme 2) değişken; değişebilir.
variation: 1) değiştirme işi, gerçeği veya işlemi; deği
şiklik; kabul edilen standart veya önceki durumun
dan şekil, durum, görünüm, boy vb. indeki değişme
veya sapma. 2) böyle bir değişimin derecesi veya
boyu. 3) Astr, bir gezegen, uydu vb. inin ortalama hı
zından sapma veya değişme. 4) bir pusula iğnesinin
gerçek kuzey veya güneyden sapması; deklinasyon
veya meyil. 5) Mate, biri değiştiği zaman diğeri de
aynı oranda değişen iki nicelik arasındaki ilişki.
variform: Türlü şekilleri olan.
variocoupler: Elekt. karşılıklı endüktansı değiştirmek
için hareketli bir bobini olan bir pnömatik cihaz ya
da bağlayıcı.
variometer: 1) özellikle Dünyanın türlü yerlerinde
manyetik kuvvet değişimlerini saptamak veya man
yetik kuvvetleri kıyaslamak için kullanılan bir cihaz;
variometre. 2) biri sabit, diğeri hareketli ve sabit bir
bobinin içinde olmak üzere seri bağlanmış iki bobin
den oluşan ve elektrik devresinde endüktansı değiş
tirmek amacıyla kullanılan bir cihaz: Radyolarda
akort için kullanılır.
varnish: 1a) ağaç ya da metal yüzeyine parlaklık ver
mek için kullanılan reçineli maddelerin yağda Bkz.
varnishe d 590 veloci t y di agram s

oil varnish veya alkol Bkz. spirit varnish gibi bir

veer: 1) yön değiştirmek; yer değiştirmek; çevresinde
maddede eritilmesi ile yapılan sıvı; vernik veya cila.
dönmek. 2) Meteo. değişmek; özellikle saat yönün
b) aynı amaç için kullanılan türlü doğal veya yapay
de değişmek: Rüzgâr için söylenir. 3) Den. a) kıçını
bir ürün. 2) kuruduktan sonra bunun düzgün, sert
rüzgâra döndürerek geminin yönünü değiştirmek,
ve parlak yüzeyi. 3) vernik veya cila ile kaplamak. 4)
b) bu şekilde dönmek: Gemi için söylenir. 4) dön
cilalamak.
mek; yolunu değiştirmek. 5) Den. kıç tarafını rüzgâ
varnished: Cilâlı; cilalanmış; vernikli; verniklenmiş.
ra döndürerek yön ya da rota değiştirme: Gemiler
varnish tree: Özü veya suyu vernik yapımında kullanı
için söylenir. 6) Den. kaloma (palamar, halat, zincir,
lan ağaçlardan biri; vernik ağacı.
demir vb.).
vary: 1) şekli, görünümü, tabiatı, maddesi vb. inde
vee rest: Bkz. vee biock.
değişmek; değiştirmek. 2) diğerinden farklı yapmak.
veering wind shift: Rüzgârın saat yönünde değişme
3) herhangi bir şekilde değişime uğramak; farklı ol
si.
mak. 4) Mate, aynı oranda (doğru ya da ters orantılı
vegetable butter: Özellikle bazı bitkilerin çekirdekle
olarak) değişmek.
rinden elde edilen, başlıca trigliseritlerden oluşan,
varying-speed motor: Bazı yük ile değişen, genellik
adî sıcaklıklarda katı olan ve yenilebilir yağlı bir mad
le yükü çoğaldığı zaman hızı azalan bir motor; değiş
de; bitkisel bir yağ; margarin.
ken hızlı motor veya elektrik motoru.
vegetable oil: Bitkisel yağ; Bkz. vegetable butter.
vaseline: Açık sarı veya beyaz renkli petrol jölesi; va
vegetable tallow: Türlü bitkilerden elde edilen, mum,
zelin; yağlayıcı veya merhem olarak kullanılır; saf va
sabun vb. yapımında kullanılan yağlı, donyağına
zelin Bkz. petrolatum şeklinde de kullanılır (ticarî bir
benzer bir madde; bitkisel donyağı.
marka).
vegetable wax: Bazı bitkilerin yaprak veya meyvala-
vast: 1) çok büyük ölçüye ait; muazzam; çok iri. 2)
rında ve diğerlerinin saplarında bulunan beyaz,
çok büyük boya ait; vasi. 3) sayı, miktar veya niceli
mum gibi bir madde; bitkisel mum.
ği çok büyük.
vegetation wastes: Yiyecek ve onunla ilişkili endüstri
vat: 1) imalât işlerinde veya mayalama (fermentas-
artıkları olan ve mısır koçanı, ceviz ve fındık kabuğu
yon) için sıvıları depolamak üzere kullanılan büyük
vb. i gibi yakıt olarak kullanılabilen maddeler; bitki
bir depo veya tank, yarım fıçı ya da fıçı. 2) boya kap
sel atıklar.
sayan bir sıvı. 3) bir tank veya fıçıya yerleştirmek.
vehicle: Kişi veya eşya taşımak için kullanılan otomo
V-belt: Elektrik motorları, dinamometreler vb. i yerler
bil, kamyon vb. i tekerlekli veya raylı vb. herhangi
de kullanılan ve V harfi şeklinde olan kayış; V-kayışı.
bir araç; taşıt aracı. 2) herhangi bir biçimde taşıma,
V-belt drive: 1) V kayışı ile çalıştırma veya hareket
iletme veya ulaştırma. 3) kullanmak için boyaya katı
verme. 2) Mot. şarj dinamosu, kompresör, dokuma
lan su veya yağ gibi bir sıvı. 4) Ecz. ilâç olarak veri
tezgâhı, vantilatör vb. i gibi makinelerin V kayışı ile
len, tatlı şurup gibi bir madde.
çalıştırılması; V kayışı ile tahrik; V kayışlı çalıştırma.
vehicle, motor: Motorlu taşıt aracı.
VCM: Volatile combustible matter: Uçucu yanabilir
vehicular: 1) taşıt araçlarina ait veya onlar için: Taşıt
maddeler.
aracı tüneli gibi. 2) taşıt aracı olarak görev yapan.
Vd: Bkz. vanadium.
vein: Maden cevheri, kömür vb. i daman.
VDI: Association of German Engineers: Alman Mü-
veinstone: Maden cevheri damarindaki değersiz, ka
hedisler Birliği.
ya gibi bir madde; gang.
vector: 1) Astr. Güneş gibi çeken veya cezbeden bir
velocipede: 1) Esk. türlü iki veya üç tekerlikli bisiklet.
gövdenin merkezi ile onun çevresinde dönen bir
2) şimdi üç tekerlekli çocuk bisikleti. 3) demiryolu
gök cisminin merkezini birleştiren düşsel bir doğru
raylarında kullanılan bir tür el arabası; drezin.
veya hat. 2) Mate, a) kuvvet veya hız gibi, yönü ve
vellum paper: Tek. Res. soluk yeşil renkli tirşe veya
büyüklüğü olan bir nicelik; vektör, b) başlangıç duru
parşümen kâğıdı; üzerine ofset veya siyah-beyaz
mundan son durumuna çizilmiş bir hat ile böyle bir
baskı yapmak için kullanılır.
büyüklüğü belirten çizgi, c) yarıçap vektör.
velocity: 1) hareket veya İş çabukluğu; hız; sürat. 2a)
vector field: Uzayda her noktanın bir vektör ile tanım
zamana göre durum değiştirme miktarı, b) zamanla
lanabildiği bir bölge; vektör alanı veya sahası.
ilişkili olarak belirli bir yöndeki hareket miktarı. 3) bi
vectorial: Vektör veya vektörlere ait.
rim zamanda alınan yol (m/s, km/h, mil/h vb. i tü
vector quantity: Şiddet ve yöne sahip olan bir nice
ründen).
lik; vektör niceliği.
velocity coefficient: Gaz. Türb. gerçek gaz hızının,
vectors, paralellogram law of: Bir noktadan çizilen
memeden (nozuldan) çıkan gazın kuramsal hızına
bir paralelkenarın iki kenarı ile belirtilen benzer iki
oranı; hız katsayısı; nozul ya da meme verimi şeklin
vektörün bileşkesi, paralelkenarın köşegenini oluştu
de de kullanılır.
rur; vektörlerin paralelkenar kanunu veya yasası.
velocity compounded: Hız basamaklı (buhar türbini
vectors, triangle law of: Bir üçgenin iki kenarı iie be-
vb.i).
lirtilen iki vektör niceliğin bileşkesi, üçgenin üçüncü
velocity compounded turbine: Hız basamaklı aksi
kenarıdır; vektörlerin üçgen kanunu veya yasası.
yon veya impuls türbini; körtis türbini; Bkz. Curtis
vee block: Dairesel kesitli bir çubuğu kama kanalı
turbine.
için markalamak, eksenlerine dik açıda delmek, mer
velocity compounding: Hız basamaklı veya körtis
kezini işaretlemek ve matkapla delmek için kullanı
(türbini vb. i).
lan V harfi şeklindeki bir blok; V blok; portatif men
velocity diagrams: Buh. Türb. nozul (meme) ve tür
gene ile birlikte kullanılır.
bin kanatlarındaki hız değişimlerini belirtmek üzere
vee engine: Bkz. V-engine.
vektöryel olarak çizilen diyagramlar; hız diyagramla-
 velocity , es ca p e
ri.
velocity, escape: Bir roketin bir gezegenin çekim
ala nından kaçabilmesi için kazanması gerekli hız;
kaçış hızı; Dünyadan fırlatılan bir roketin kaçış hızı
yakla şık 6,9 mil/saniyedir (11,10 km/saniye).
2 ventilator: Havalandıran bir şey; özellikle temiz hava
velocity head: Pomp, v /2g ile belirtilen, m veya mm
H 2 0 türünden hed; hız hedi.
velocity modulation: Sırayla hızlandırıp yavaşlatarak
elektronların akımının hızını değiştirme işlemi; hız de
ğişimi veya modülasyon.
10
velocity of light: Boşluk ya da vakumda 3x10
cm/saniye veya 186 300 mil/saniye ya da 299 757
km/saniye olan hız; ışık hızı.
velocity of sound: Sesin, türlü akışkanlar içindeki hı
zı; ses hızı; standart koşullardaki havada bu hız
-2
3,4x10 metre/saniyedir.
velocity, orbital: Dünyanın çevresinde kapalı bir yö
rünge tesis edebilmesi için, bir uzay aracına belirli
bir noktada gerekli hız; yörüngesel hız; dünyadan fır
latılan bir aracın yörüngesel hızı 4,9-6,9 mil/saniye
veya 7,88-11,10 km/saniyedir.
velocity staging turbine: Bkz. velocity compoun
ded turbine.
vending machine: Mal satmak için kullanılan, made
nî para ile çalışan ve bu tür paralar için yarık bir yu
vası bulunan makine; otomat; otomatik makine.
veneer: İnce bir ağaç levha; kaplama (ceviz kaplama
vb. i).
veneer lathe: Bir kreyn yardımıyla yerleştirilen kütük
lerden kaplama kesen veya yapan tezgâh.
V engine: Silindir simetri eksenleri arasında belirli bir
açı bulunan, 36 silindire kadar yapılabilen benzin ve
ya dizel motoru; V makine ya da motor.
vent: 1) boşalma yeri; pasaj; firar. 2) bir gazın kaçma
sı veya geçmesine müsaade eden küçük bir delik
3) bir volkanın erimiş kaya ve gaz çıkaran ağzı; kra ter.
ventage: Küçük bir delik veya
açıklık.
vent condenser: Basınçlı (kapalı) besi (fid) suyu dev
relerinde, havasızlandırma ısıtıcısı üzerinde bulunan
ve ısıtıcıda sudan ayrılan havanın atmosfere atılması
nı sağlayan, silindir şeklinde küçük bir kondenser;
hava firar kondenseri.
vent fan: Kapalı bir bölmenin havasını boşaltan fan;
hava boşaltma fanı; hava firar bloveri ya da fanı.
ventiduct: Hava borusu; havalandırma kanalı veya pa
sajı.
ventilate: 1) temiz havayı içeri, kirli havayı dışarı at
mak (bir oda vb. için) için dolaştırmak. 2) havalan
dırmak için (bir oda vb. inin) içinde dolaştırmak: Ha
va için söylenir. 3) hava, gaz vb. inin firarı için bir
açıklık sağlamak. 4) iyi durumda tutmak için (bir
maddeyi) temiz hava etkisinde bırakmak. 5) havalan
dırmak; oksijen karıştırmak; içine oksijen katmak.
ventilating: Havalandırma (bir oda, kompartman, böl
me vb. ini).
ventilating steam: Savaş gemilerinde kullanılan eko
nomik (iktisadî) hız türbinlerine, boşta çalışırken aşı
rı ısınmalarını önlemek amacıyla verilen alçak ba
sınçlı buhar; havalandırma buharı.
ventilating system: Den. kapalı bölmelerin, yaşam
yerleri vb. inin kirli havasını değiştirerek oralara taze
veya temiz hava sağlayan devre; havalandırma siste
mi; havalandırma devresi.
591 vernie r caliper
ventilation: 1) havalandırma işi veya işlemi. 2) bunun
yapılması; havalandırma teçhizat veya ekipmeni.
ventilative: 1) havalandırmaya ait. 2) havalandırmaya
hizmet eden.
yı getirmek ve pis havayı atmak için kullanılan her
hangi bir açıklık veya cihaz; vantilatör; havalandırıcı.
venting: Tankerlerde yük tanklarındaki gazın serbest
bırakılması veya tanklara hava alınması işlemi; hava
landırma.
vent petcock: Bir çok santrfüj pompanın keys ya da
mahfazası üzerinde bulunan ve hava çıkarmak için
kullanılan bir musluk; hava firar musluğu.
vent pipe: Den. doldurulmaları sırasında içersindeki
havayı kaçırmak üzere tüm gemi tanklarına, hotvelle-
re vb. donatılan boru; hava firar borusu; taşıntı boru
su.
vent plug: Diz. Mot. yağlama yağı soğutucularının
ka pakları üzerinde bulunan, dökme demirden
yapılmış ve diş çekilmiş bir tapa; hava firar tapası.
vent tube: Bkz. vent pipe.
venturi: Benz. Mot. karbüratörlerde nozul (meme)
şeklinde ve silindire emilen havanın hızlandırıldığı kı
sım; venturi.
venturi meter: Borularda, özellikle oldukça büyük
çaplı borularda sıvıların akım miktarlarını ölçmek için
kullanılan bir cihaz; venturi metre.
venturi throat: Bir venturi tüpü veya borusunda dar
çaplı kısa bir boru; venturi boğazı.
vent valve: Boşaltma valfı (hava vb. için); hava firar
valfı.
VRM: Bkz, very rich mixture: Çok zengin karışım.
veratria: Bkz. veratrine.
veratric: Zambak familyasından bir bitkinin Bkz.
saba- dila çekirdeklerinde bulunan ve sentetik
olarak da üretilen beyaz, kristalli bir asit;
veratrik asit, (CH 3 0)2 C6 H3 .COOH.
veratridin: Bkz. veratridine.
veratridine: Sabadila çekirdeklerinde bulunan şekil
siz bir alkaloit; veratridin, C H O N.
38 51 11
veratrine: Sabadila çekirdeklerinden elde edilen ve
nevralji, arterit vb. i tedavisinde kullanılan alkaloitler
karışımı.
verdigris: 1) bakırın asetik asit ile işlem görmesi so
nucu hazırlanan yeşil ya da yeşilimsi mavi, zehirli
bir bileşik; ilâç olarak tıpta, boya maddesi ve boya
olarak endüstride kullanılır. 2) pirinç, bronz veya ba
kır üzerinde pas gibi olan yeşilimsi mavi veya yeşil
katman.
verditer: İki alkalin bakır karbonat boyadan biri: a)
azuritin öğütülmesinden elde edilen mavi (blue ver
diter). b) çoğu zaman öğütülmüş malahit olan yeşil
(green verditer) boya.
vermiculite: Mikanın başkalaşmasından oluşan sulu
silikatlardan herhangi biri; vermikülit.
vermilion : 1) boya maddesi olarak kullanılan parlak
kırmızı renkli civa sülfür, HgS; sülüğen. 2) buna ben
zeyen türlü diğer kırmızı topraklar. 3) parlak sarımsı
kırmızı; bu renge ait.
vernier: Ana skala boyunca kayan ve büyük bir du
yarlılıkla ana birimlerin dışında kalan en küçük onda
lıkların ölçülmesine müsaade eden, yardımcı bir ska
la; verniye.
vernier caliper: Bir birimin ondalıklarını ölçmek üzere
vernier micrometer
r
bir verniye ile donatılmış, iç ve dış çaplar ve duvar
kalınlıklarının ölçülmesinde kullanılan kaymalı per
gel; verniyeli pergel; kompas.
vernier micrometer: 0,0254 mm'ye (0,001 in.) kadar
okuyabilen mikrometre; verniye mikrometresi.
vernier protractor: Açıların duyarlı bir şekilde ölçül
mesi için kullanılan bir açı ölçer; verniyeli iletki.
vernier scale: Verniye skalası veya bölüntüsü; Bkz.
vernier.
vers: Bkz. versine.
versine (vers): Bir a açısının 1-cos a'ya eşit olan bir
trigonometrik fonksiyonu; versin; versayn; karşıtı ha-
versayn olup 1-sin a'ya eşittir.
vertex: 1) en yüksek nokta; tepe; zirve. 2) Astr. başu
cu ya da zenit. 3) Geom. a) bir şeklin iki hattının ke
siştikleri nokta, b) bir eğride eksenin onunla karşılaş
tığı nokta; verteks. c) bir üçgen veya çokgenin her
hangi bir açısının noktası. 4) Opt. eksenin bir merce
ğin eğrisini kestiği nokta.
vertical: 1) vertekse veya en yüksek noktaya ait; ba-
şucunda; doğrudan tepede. 2) düşey veya ufuk düz
lemine dik açıda; dikey.
vertical boiler: Gemi kazanlarının hemen hemen tü
mü gibi dikey veya düşey kazan.
vertical boring mill: Bir elektrik motoru tarafından ça
lıştırılan dikey torna tezgâhı.
vertical circle: Astr. gözlemcinin bulunduğu noktada
ufuk düzlemini dik açıda kesen, başucu (zenit) ve
ayak ucundan (nadir) geçen, göksel kürede herhan
gi büyük daire; düşey daire; dikey daire.
vertical drill: Düşey matkap tezgâhı.
vertical engine: Dikey makine; silindirleri dikey ek
sen yönünde yerleştirilen sıra motorlar veya buhar
makineleri; karşıtı yatık makine.
vertical firing: Özellikle pudra kıvamında kömür kulla
nılan çok büyük kapasiteli buhar kazanlarında, di
key olarak yerleştirilen börnerlerle püskürtülen kö
mürün yakılması; dikey (düşey) yanma; düşey fay
rap.
vertical intensity: Dünya manyetik alanının herhangi
bir noktadaki düşey bileşeninin şiddeti; düşey şid
det.
verticality: 1) doğrudan tepede olduğu zaman, Güne
şin zenittekl durumu. 2) dikey durum; dikey oluş.
vertically: 1) dikey bir şekilde. 2) dikey olarak.
vertical plane: Düşey düzlem.
vertical pump: Dikey pompa veya tulumba.
vertical weld: Dikey veya düşey kaynak; duvar kayna
ğı.
vertical welding: Tanklar, borular, kanallar vb. i yük
sek olan parçaların kaynak dikişlerine dikey yönde
kaynak uygulama.
vertices: Bkz. vertex
Çoğ.
very high frequency: Rady., Telev. 30-300 megasikl
arasındaki herhangi bir frekans; çok yüksek frekans;
VHF kısaltması ile belirtilir.
very low signal: 30 kHz'in altında olan ve 10 bin met
renin üzerindeki dalga boyuna uyan frekans; çok al
çak frekans.
very rich mixture: Benz. Mot. fazla hava katsayısının
0,85'ten küçük (a<0,85) olduğu hava-benzin karışı
mı; çok zengin karışım; 13/1'den küçük karışım;
maksimum güç karışımı.
very signal (or light): Geceleri özel bir tabancadan
(veri tabancası) ateşlenen ve işaret vermek için kul
lanılan renkli bir işaret fişeği: 1927 yılında E. W. Very
592 vi b ra t io n gal vanom e t e
tarafından keşfedildi.
vesicant: Hardal gazı gibi, kimyasal savaşta kullanı
lan, deriye temas ettiği veya solunduğu zaman vü
cut dokularını kabartan veya yakan herhangi bir
madde.
vessel : 1) su yüzünde hareket etmek, yük, hayvan
ve yolcu taşımak için kullanılan, özellikle sandaldan
bü yük bir tekne; gemi. 2) bir hava gemisi. 3) kap.
vesuvianite: Kahverenginden yeşile kadar değişen
renklerde, kalsiyum ve alüminyumun alkalin silikatı
olan cam gibi bir mineral.
VHF: Bkz. very high frequency.
Vi: Bkz. virginium.
viaduct: Bir dizi betonarme ayaklarla desteklenen,
yol veya demiryolu taşıyan, vadiler vb. i yerlerden
geçen uzun köprü; viyadük. 2) çelik konstrüksiyon
ve kuleli benzer yapı.
vibrancy: Titrek olma durumu veya niteliği; rezo
nans.
vibrant: 1) titreşim (vibrasyon) ile (ses veya ışık) çı
karmak. 2) ileri ve geri harekete başlamak; titreşme
ye neden olmak. 3) ileri geri hareket etmek; bir sar
kaç gibi salınım yapmak. 4) çabuk olarak ileri geri
hareket etmek. 5) yankılamak: Sesler için söylenir.
vibrate: Bir ucu tespit edilmiş bir çubuğun diğer ucu
nun aşağı yukarı hareketi gibi hareket etmek; sallan
mak; titremek; titreşmek.
vibratile: 1) titreşime ait; titreşimle belirtilen; titreşim
tabiatında olan. 2) titreşime muktedir olan. 3) titre
şim özellikli hareketi olan.
vibratility: Titrek olma durumu veya niteliği.
vibrating: Titreşime uğrayan bir cismi belirtir; titreş
me; sallanma; titreme.
vibrating contacter: Doğru akımlı sinyalleri, alternatif
akımlı sinyallere dönüştürmek için kullanılan bir ci
haz; titreşmen kontaktör.
vibrating conveyor: Çoğu zaman kavrulmuş cevher
leri veya diğer kızgın, tozlu ve kumlu maddeleri nak
letmek için kullanılan bir cihaz; titremeli konveyör; tit
reşimli taşıyıcı.
vibrating machine: Yol yapımlarında kullanılan bir
makine; titreşim makinesi; vibrator.
vibrating screen: Titreşimli veya vibrasyonlu elek.
vibration: 1) sallanma; özellikle: a) sarkacın yaptığı
gibi, ileri geri hareket; salınım, b) ileri geri hızlı rit
mik hareket; titreşme. 2) Fiz. a) denge halinde iken
sesin iletilmesiyle dengesi bozulan sıvı parçacıkları
veya esnek bir katının ileri geri ritmik hareketi; titre
şim, b) ses üretiminde bir ip vb. inin titreme hareke
ti, c) tek, tam titreşme hareket; titreşme.
vibration absorber: Titreşim emici; titreşim giderici.
vibrational: Titreşime ait; titreşim tabiatında olan.
vibrational specific heat: Bir maddenin özgül ısısı
nın, moleküler iç titreşimlerinden gelen kısmı; titre
şimden gelen özgül ısı.
vibration damper: Mot. krank miline bağlanarak, ha
reketli kısımlar tarafından üretilen titreşimleri emen
bir cihaz; titreşim emici; titreşim söndürücü; titreşim
damperi.
vibration eliminator: Titreşim giderici; Bkz. vibration
damper.
vibration, forced: Bkz. forced vibration.
vibration galvanometer: Hareketli elemanın doğal tit
reşim frekansı, kendisine uygulanan alternatif akı
mın frekansına eşit olan bir alternatif akım galvano
metresi; titreşim galvanometresi.
vibration frequency
vibration frequency: Titreşim frekansı; titreşim/daki
ka birimi ile belirtilir.
vibration isolator: Titreşim izolatörü; titreşim yalıtıcı
sı.
vibration magnetometer: Bir manyetik alanın şiddeti
ni saptamak veya iki manyetik alanın şiddetini kıyas
lamak için kullanılan bir cihaz; titreşim manyetomet-
resi.
vibration meter: Titreşen bir cismin çıkardığı hız veya
hızlanmayı ölçmek için kullanılan bir cihaz; titreşim
ölçer; vibrasyon metre.
vibration trial: Titreşim deneyi veya tecrübesi.
vibrative: Titreşim özelliği olan; titreşen.
vibrator: 1) titreşen veya titreşime neden olan şey; tit
reştiren; özellikle; a) bir elektrik zilinin çekici, b)
Elekt. osilatör; elektrik titreşimleri oluşturan cihaz
(radyo). 2) betonarme binalarda harcın homojen bir
yapı oluşturması için kullanılan titreşim cihazı; vibra
tor.
vibratory: 1) titreşime ait; titreşim özelliğinde olan. 2)
titreşime neden olan. 3) titreşme veya titreşime muk
tedir. 4) ses gibi titreşimli.
vibrograph: Titreşimleri grafik olarak kayıt etmek için
kullanılan bir cihaz; vibrograf; titreşim kayıt edicisi.
vibroscope: Bkz. vibrograph.
vibrotron: Hareketli anotlu bir triyot; vibrotron.
victroia: Fonograf (ticarî bir marka).
victualer (victualler): 1) donanma veya bir gemiye
kumanya sağlayan kişi. 2) kumanya veya erzak ge
misi.
video: 1) televizyona ait; televizyonda kullanılan. 2)
televizyon yayınında resim nakline ait veya onu belir
ten. 3) televizyon. 4) bant (kaset) kayıt ve gösterme
cihazı.
vigesimal: 1) yirminci. 2) yirmiye ait; yirmi tabanına
dayanan. 3) yirmiler ile süren veya devam eden.
viking pump: Yüksek güçlü dizel motorlarının yakıt
devrelerinde kullanılan, içten dişli tipinde bir tür ya
kıt aktarma pompası; viking pompası.
vinculum: Mate, parantez yerine kullanılan ve terimle
rin üzerine konulan çizgi; vinkulum (a = x+y).
vinegar: Odunun tahripkâr analizi veya meyva suları
nın mayalanmasından elde edilen bir sıvı; sulandırıl
mış (% 4-% 6) asetik asit, CH3COOH; sirke.
vinegary: Sirkeye ait; sirke tabiatında olan.
vinificator: Şarabın mayalanması sırasında buharları
nı toplamak ve yoğuşturmak için kullanılan bir ci
haz; vinifikatör.
vinometer: Şarap içindeki alkol yüzdesini saptamak
için kullanılan bir tür hidrometre veya yoğunluk öl
çer; vinometre.
vinyl: Etilenin bir çok türevinin özelliği olan tek değer
li bir kök ya da radikal; Türlü vinil bileşikleri reçine
ve plâstikler oluşturmak için polimerize edilir ve kırıl
maz fonograf plâkları yapımında kullanılır.
vinyl acetate (inhibited): Sıv. Yük. vinil asetat; yan
gın tehlikesi olan, alifatiklerden, hafifçe higroskopik
ve dayanıklı, tatlı kokulu, renksiz bir sıvı ester;
Simg.CH3COOCH. CH 2 ; 20°/20°de öz.ağ. 0,9335;
k.n. yaklaşık 73°C; d. n.yaklaşık -100°C; suda çözün
mez; 20°C'de viskozitesi 0,43 cP, gemilerde çevre sı
caklığı ve atmosfer basıncında taşınır.
vinyl group: CH2:CH-; vinil grubu.
vinyliden e chloride (inhibited): Sıv. Yük. vinlliden
Teknik Sözlük - F. 38
593 viscosity , d y n ami
c
klorür;olan,
likesi 1,1-dikloroetilen;
insan sağlığı V.C.; yangın doymamış
için zararlı, ve patlamaalifa
teh
tiklerden, higroskopik olmayan, polimerleşmesini ön
lemek için yavaşlatılan, tatlı kokulu, saydam ve renk
siz bir sıvı; Simg.H2C:CCI; 20°/4°C'de öz.ağ. 1,218;
k.n.31,9C; d.n.-122,5°C; 20°C'de suda % 0,04 ara
sında çözünür; 20°C'de viskozitesi 0,33 cP; gemiler
de 15 C'nin altındaki sıcaklıklarda ve hafifçe pozitif
basınçta taşınır.
vinyl resins: Vinil bileşiklerinin pollmerleşmesi veya
vinil grupları kapsayan türlü monomerlerin kopoli-
merleşmesi ile elde edilen termoplâstik reçineler; vi
nil reçineleri; plâstik tuğla, koruyucu kaplama vb. le-
rinde kullanılır.
violet ray: 1) görünür tayfta menekşe rengi oluşturan
en kısa ışın. 2) ültraviyole veya morötesi ışını.
viosterol: Ültraviyole (morötesi) ışınlarını tutan ve
yağda çözünen, D vitamini eksikliğinde kullanılan er-
gosterol preparatı.
virgate: Yaklaşık 121,41 dönüm (30 akr) olan eski bir
ingiliz arazi ölçüsü.
virgin: 1) bir geminin ilk seferi. 2a) ısı kullanılmaksı
zın ilk sıkıştırmadan elde edilen (yağ veya zeytinya
ğı için söylenir), b) doğrudan cevherden veya ilk
eritmeden elde edilen (metal için söylenir).
virgin gold: Saf, katışıksız veya alaşımsız altın.
virginium: 1930'da keşfedilen 87 nci elemente verilen
isim; Simg. Vi.
virgin neutrons: Herhangi bir kaynaktan yayılan, fa
kat henüz çarpışmamış olan nötronlar; bakır nötron
lar.
viridian : Sulu kromik oksit, Cr 2 0 3 ; mavimsi yeşil
bir pigment; yağlı boyalarda veya boyalarda
kullanılır. Silindirleri karşı karşıya olan (içten yanmalı
vis-a-vis:
bir makine ya da motor).
vis-a-vis engine: Silindirleri karşılıklı olan içten yan
malı makine ya da motor.
viscid: Kalın, şurup kıvamında ve yapışkan; viskoz;
viskozitesi yüksek.
viscidity: Yapışkan veya viskoz olma durumu veya ni
teliği; yapışkanlık.
viscoid: Bir dereceye kadar viskoz.
viscoidal: Bkz. viscoid.
viscometer: Bkz. viscosimeter.
viscose: 1) viskoz Bkz, viscous. 2) kehribar rengin
de, şuruba benzer ve sellülozun potasyum hidroksit
ve karbon disülfür ile muamelesiyle yapılan bir çözel
ti; rayon ipliği ve dokuması ve selofan yapımında
kullanılır.
viscosimeter: Küçük çaplı bir delikten, belirli zaman
aralığında akan miktarın saptanması ile bir sıvının
(yağ, akaryakıt vb. i) viskozitesinin ölçülmesinde kul
lanılan türlü cihazlardan biri; viskometre; viskozimet-
re.
viscosimeter, Redwood: Redvud viskozimetresi veya
viskozite ölçeri.
viscosimeter, Saybolt: Saybolt viskozimetresi veya
viskozite ölçeri.
viscosity: 1) viskoz olma durumu veya niteliği. 2) F/z.
moleküler çekimi veya cazibesi ile onu akıma karşı
dirençli yapan, bir maddenin iç sıvı direnci; viskozi
te.
viscosity, absolute: Bkz. absolute viscosity.
viscosity, dynamic: Bkz. dynamic viscosity.
volatile iiquid
şan, örneğin eter. 2) değişebilir.
volatile liquid: Kolayca buharlaşan bir sıvı; uçucu sı
vı.
volatile matter: Özellikle kömürlerin analizleri sırasın
da rutubet, kül ve sabit karbon gibi maddelerden bi
ri; uçucu madde.
volatile oil: Bitkilerin dokuları, çiçekleri veya meyvala-
rından damıtılan, sabunlaşmayan, yüksek uçuculu
ğa sahip yağlardan herhangi biri; uçucu yağ; essen
tia! oil olarak da kullanılır.
volatility: Uçucu özellik; uçuculuk; buharlaşabilirlik.
volatility test: ASTM damıtma cihazı yardımıyla sapta
nan, belirli miktardaki yakıtın % 90'ını buharlaştıran
sıcaklık derecesinin saptanması deneyi; uçuculuk
deneyi.
volatilization: Buharlaşma.
volatilize: Buhar olmak; uçucu olmak.
volcanic glass: Obsidian gibi, erimiş lavların çok ça
buk soğuması ile oluşan doğal cam.
volplane: Motoru kapatarak havada uçmak (planör gi
bi): Uçak için söylenir; böyle bir uçuş.
volt: Direnci bir om (Ohm) olan bir iletkenden geçen
bir amperlik elektrik akımının oluşturduğu potansiyel
farkı; elektromotor kuvvet; voltaj, gerilim birimi; V, v,
E kısaltmaları ile belirtilir.
volta electric: Kimyasal etki ile üretilen elektriğe ait.
voltage: Elekt. iki nokta arasındaki potansiyel farkın
dan gelen elektromotor kuvvet; voltaj; gerilim; birimi
volt, voltun katları ve askatları ile belirtilir.
voltage amplifier: Voltaj, gerilim veya potansiyel farkı
yükselticisi voltaj amplifikatörü.
voltage coil: Elekt. vatmetrelerin iki bobininden biri;
devreye paralel olarak bağlanır; gerilim bobini; vol
taj bobini.
voltage drop: Bir devreden geçen elektrik akımının
gerilimindeki düşme; voltaj ya da gerilim düşümü;
iletkenin iç direncinden kaynaklanır.
voltage meter: Bkz. voltmeter.
voltage regulation: Voltaj ya da gerilim ayarı.
voltage regulator: Bir jeneratörün çıkış gerilimini de
ğiştiren bir cihaz; gerilim ya da voltaj regülatörü;
konjonktör, voltaj düzenleme bobini veya voltaj röle
si.
voltage stabilizer: Gerilim dengeleyici.
voltaic: 1a) kimyasal etki ile üretilen elektriğe ait veya
onu belirten; galvanik. b) kimyasal etki ile üretilen
elektrik kullanma. 2) akım olarak hareket eden elek
triğe ait veya onu belirten. 3) Alessandro Volta'ya
ait.
voltaic battery: Elekt. 1) galvanik pillerden oluşan bir
batarya. 2) galvanik pil; volta pili.
voltaic cell: Anî bir kimyasal tepkimenin elektrik üretti
ği elektrokimyasal bir pil; kimyasal enerjiyi elektrik
enerjisine dönüştürür; volta pili.
voltaic couple: Gerilim üretmek için bir elektrolit için
de etki yapan benzer olmayan iki metal levha veya
elektrot: galvanik çift.
voltaism: Kimyasal etki ile üretilen elektrik veya bu
nunla ilgilenen elektrik bilimi dalı.
voltameter: F/z. bir zaman sürecinde, akım tarafından
bir elektrolitten çıkarılan serbest gaz veya biriktirilen
metal miktarı ile bir akımın şiddetini ölçen cihaz; vol
tametre.
voltametric: Fiz. voltametreye ait veya elektriğin ölçül
595 voluminous
mesinde onun kullanımı.
voltammeter: Fiz, gerilim ve akım şiddetini ölçmek
için kullanılan bileşik bir cihaz; voltammetre; vatmet-
re.
volt-ampere: Değişken akımlı bir devrede pratik, gö
rünür güç birimi; volt-amper; efektif gerilim x etektik
amper; doğru akımda bir vata eşittir; appearent po
wer şeklinde de kullanılır.
volt indicator: Elekt. kontrol kalemi.
voltmeter: Elekt. elektromotor kuvvet, gerilim, voltaj
veya elektriksel potansiyel farkını ölçmek için kullanı
lan ve elektrik devrelerine paralel olarak bağlanan
bir cihaz; voltmetre.
volt-second: Elektr. pratik manyetik flüks veya akı biri
8
mi; 10 maksvele eşittir.
volume: 1) üç boyutun (uzunluk, genişlik ve yüksekli
ğin) ürünü; hacim; küpsel birimlerle belirtilir. 2) nice
lik, hacim, kütle veya miktar. 3) büyük nicelik; bü
yük hacim; büyük miktar vb.
volume, critical: Bir sıvı veya gazın kendi kritik sıcak
lık ve kritik basıncında bir birim kütlesi tarafından iş
gal edilen hacim; kritik hacim.
volume, dilatometer: Verilen bir sıcaklıktaki genişle
mede bir sıvının hacmini bulmak için kullanılan bö-
lüntülü tüplü bir kap; hacim dilatometresi.
volume, molecular: Standart sıcaklık ve basınçta bir
maddenin bir mol gramı tarafından işgal edilen ha
cim; moleküler hacim; molekülsel hacim.
volume of displacement: Yüzen bir cisim tarafından
taşırılan suyun ağırlığı cismin ağırlığına eşittir; taşır
ma hacmi.
volume, standard: 0°C'de 1 atmosfer basınçta bir ga
zın 1 gram moleküler ağırlığı tarafından işgal edilen
hacim; standart hacim.
volumeter: Fiz. sıvı ve gazların hacimlerini doğrudan,
katıların ise taşırdıkları sıvı miktarı ile ölçmek için kul
lanılan bir cihaz; voltmetre; hacim ölçer.
volumetric: Hacimsel ölçüme ait; hacimsel ölçüme
göre; volümetrik; hacimsel.
volumetrical: Bkz. volumetric.
volumetrically: Hacimsel bir şekilde; hacimsel anlam
da.
volumetric analysis: Çözeltinin bilinen hacminde tep
kimeyi etkilemek için gerekli ayıraç miktarının sap
tanması ile bir kimyasal çözeltinin miktarsal analizi;
hacimsel analiz; volümetrik analiz.
volumetric capacity: Pomp, birim zamanda çıkış dev
3
resine verilen m /s, lt/s vb. i türünden sıvı hacmi;
hacimsel kapasite; hacimsel sığa.
volumetric content: Bir gaz ya da bir sıvıyı oluşturan
elementlerin, kısmî gazların hacimsel olarak yüzdele
ri; hacimsel kapsam veya muhteva.
volumetric efficiency: Hacimsel verim; volümetrik ve
rim. 1) Mot. bir emme stroku (kursu) sırasında silin
dire emilen hava ya da hava-yakıt karışımı hacmi
nin, strok (kurs) hacmine oranı. 2) Pomp, gerçek ka
pasitenin kuramsal kapasiteye oranı.
volumetric strain: Hacimsel bozulma, şekil değiştir
me veya deformasyon.
volumetry: 1) hacimlerin ölçülmesi. 2) hacimsel veya
volümetrik analiz.
voluminosity: Büyük hacimli veya iri olma durumu
ya da niteliği.
voluminous: Büyük hacime ait; büyük; hacimli; iri.
volut e
volute: Mak. a) spiral (sarmal) sekile parçası olan; he-
lezonî; spiral kısımlı. b) dairesel ve yanal bileşik ha
reketi olan.
volute chamber: Merkezkaç veya santrfüj pompala
rın giderek büyüyen, Arşimet spirali biçimindeki
mahfazası ya da keysi; volüt hücresi; Hızın basınca
dönüşümünü sağlar.
voluted: Helezonda (sarmalda) dönen veya salınan.
volute pump: Volüt veya giderek genişleyen hücreli
difüzörsüz merkezkaç bir pompa; volüt pompa; vo
lüt hücreli pompa.
volute turbine pump: Hem ditüzörleri ve hem de vo
lüt hücresi olan bir merkezkaç veya santrfüj pompa;
volüt türbin pamp; bu pompanın rotorunda kazanı
lan kinetik enerjinin tümü difüzörler ve basınç hücre
sinde basınç enerjisine dönüştürülür.
volution: 1) dönme; yuvarlanma. 2) helezonî dönüş
veya salınım; kıvrılma; büklüm.
vortex: 1) ekseni etrafında dönerek merkezinde va
kum oluşturan ve hareketteki herhangi bir şeyi çe
ken döner su kütlesi; vorteks; girdap; anafor. 2) her
hangi bir güçlü hava girdabı veya anaforu; hortum;
kasırga.
vortex flow: Girdap akımı; girdaplı akım Bkz. vortex.
vortical: 1) girdap veya anafora ait; anafor veya girda
ba benzeyen. 2) anaforda hareket eden.
vortiginous: 1) hızla dönme: Hareket için söylenir. 2)
bir girdapta hareket etme; girdap veya anafora ben
zeyen.
voting machine: Toplama makinesi ilkesi ile çalışan,
bir seçimde oyları toplayan, kayıt eden ve sayan ma
kine; oy makinesi.
V stern: Kıç tarafı V harfi veya üçgen şeklinde olan;
ayna kıç (gemi için).
596 vulgarit y
VTOL: Hızı ve uçuş mesafesi uçağa, yapısı helikopte
re benzeyen, dik iniş ve kalkış yapabilen hava aracı.
V-type engine: Silindirler arasında V harfi oluşturan
makine veya motor; V motor; V makine.
vulcanisation: Bkz. vulcanization.
vulcanite: Ham kauçuğun büyük miktarda (% 25 ve
ya daha fazla) kükürt ile muamele edilmesi ve şid
detli ısı etkisinde birakılması ile yapılan sert lâstik;
ebonit; elektriksel izolasyon, tarak vb. i yapımında
kullanılır.
vulcanise: Bkz. vulcanization.
vulcaniser: Oto. lâstiklerin kaynak edilmesinde kulla
nılan makine; lâstik kaynak makinesi.
vulcanization: Ham kauçuğu kükürt veya onun bile
şikleri ve ısı ile muamele ederek, dayanıklığı yüksek
ve esnek ebonit elde etme işlemi; ebonitleştirme;
ebonitleştirilen kauçuğun sertlik derecesi doğrudan
içine katılan kükürt miktarı ve uygulanan ısı şiddeti
ne bağlıdır.
vulcanize: 1) ebonitleştirmek. 2) ebonitleşmeye uğra
mak. 3) ısı ile pişirerek (oto vb. için) lâstik kaynağı
yapmak; vulkanize etmek. 4) lâstiği kükürt ile mua
mele ederek sertleştirmek.
vulcanized fiber: Kâğıt hamurunun çinko klorürle iş
lem görmesi sonucu elde edilen bir yalıtım maddesi;
yapay deri olarak da kullanılır.
vulcanized rubber: Kükürt ile tepkiyerek fiziksel özel
likleri geliştirilen lâstik.
vulcanizer. Bkz. vulcaniser.
vulgar: Kaba; ham.
vulgar fraction: Bayağı kesir; adî kesir.
vulgarity: 1) ham, kaba, damıtılmamış veya distile
edilmemiş olma durumu veya niteliği.
 walky-talky: Bkz. walkie-talkie.

w
,
W: Bkz. 1) watt; watts. 2) west. 3) wolfram (tung
sten).
W.(w.): Bkz. 1) warehouse. 2) watt; watts, 3) we
ight. 4) west. 5) width.
wagon: 1) özellikle ağır yükleri çekerek taşımak için
kullanılan açık veya kapalı, dört tekerlekli türlü taşıt
araçlarından biri; yük arabası. 2) ing. demiryolu yük
vagonu. 3) yük arabası veya yük vagonu ile taşımak
ya da nakletmek.
wagonage: 1) yük arabası veya vagonu île taşımak.
2) bunun için ödenen para; taşıma ücreti. 3) vagon
ların tümü.
wagonload: Bir vagonun taşıdığı veya taşıyacağı yük.
wait: Den. işaret flaması veya bayrağı; bu flama veya
bayrak ile yapılan işaret ya da sinyal.
wain: Araba; atlı yük arabası.
waist: 1) Den. bir geminin üst güvertesinin orta kısım
veya baş kasara ile kıçüstü güvertesi arasındaki kı
sım.
wake: 1) hareket eden bir gemi veya bot tarafından
suda bırakılan iz; dümen suyu. 2) bir sıvıda hareketli
bir cisim tarafından bırakılan iz.
wake: 1) Den. a) stringer ve borda saçlarının birleşti
ği kısım, b) Çoğ. bir ahşap geminin gövdesi dışına
bağlanan en ağır kaplama veya birkaç devamlı kap
lama.
Walker cycle: Bkz. composite cycle.
walkie-talkie: Kişi tarafından taşınabilir küçük radyo
verici ve alıcısı; telsiz telefon; walky-talky biçiminde
de yazılır.
walking: ileri geri hareket edebilen; salınım yapabi
len: Hareketli kiriş; hareketli kreyn vb. gibi.
walking beam: Buh. Mak. bir ucu piston roda, diğer
ucu volana bağlı, ortasından tespit edilmiş olan ve
gücü pistondan çeviren şafta veya mile aktarmak
için kullanılan bir kiriş.
walkway: Den. özellikle gemilerin şaft tünelinde işlet
mecilerin yürüdükleri ve böylelikle denetim görevleri
ni yapabildikleri kısım ya da yol; yürüme yolu.

wall: 1) duvar 2) duvara
ait.
wall, cylinder: Mak. silindir duvarı; piston ve
segman- ların üzerinde aşağı yukarı veya ileri geri
hareket et tikleri silindir veya silindir gömleği
yüzeyi.
wallpaper: Duvar
kâğıdı.
wall pulg: Elekt. gemi, bina vb. lerinde duvarlara do
natılan ve akım almak için kullanılan kısımlar; priz;
duvar prizleri.
Wankel engine: Krank mili, piston kolları ve
pistonu olmayan, bir keys (mahfaza içinde) devir
hareketi yapan, üç köşeli bir rotordan oluşan
benzin motoru; döner pistonlu benzin motoru;
Wankel makinesi; dö ner pistonlu motor.
Wanklyn soap test: Besi (fid) suyunun sertliğini
sap tamak için uygulanan bir deney; Vanklin
3
sabun de neyi; içersinde 100 cm süzülmüş su
bulunan bir şi şeye standart sabun çözeltisi eklenir,
3
her 0,2 cm sa bun çözeltisi ekienişinden sonra şişe
iyice çalkalanır ve bu durum çözelti yüzeyinde en az
beş dakika da yanacak sabit bir köpük katmanı
3
oluşuncaya dek de vam eder; 1 cm sabun
çözeltisi 10 ppm CaCO 'ü çöktürdüğünden sertliği
bulmak için, kullanılan sa bun çözeltisi 10 ile
çarpılır.
ward: Kilit dili.
wardroom: 1) bir savaş gemisinde tüm subayların
oturdukları ve yemek yedikleri yer; salon; yemek sa
lonu. 2) bu subayların tümü.
warehouse: 1) dağıtılmadan önce emtea veya malla
rın toplandığı bina; ambar; antrepo. 2) bir antrepoya
yerleştirmek.
war head: Patlayıcı dolgu kapsayan torpido, roket, fü
ze vb. inin başı; savaş başlığı.
warm: 1) bir motor ya da makineyi bir süre boşta ça
lıştırarak işletmeye hazırlamak; ısıtmak 2) sıcaklığını
vasat bir düzeye yükseltmek.
warming: Uyarma; ikaz etme; bir tehlike veya arızayı
haber verme.
warmish: Bir dereceye kadar sıcak.
warmth: 1) ılımlı veya vasat derecede ısı çıkarmak ve
ya yaymak; böyle bir ısıya sahip olma durumu veya
3
 war m u p 598 water

niteliği. 2) canlı bir vücudun doğal ısısı.

vı, b) yıkama ile giderilen atık madde. 2a) akarsu ile
warm up: Yüklenmeden önce bir motor, makine vb.
maddeyi götürme işlemi, b) bu işlem ile götürülen
ini bir süre boşta çalıştırarak ısıtmak.
madde, c) yıkama ile elde edilen metal, metal cevhe
warm-up: Bir makinenin çalıştırmaya hazırlık yönün
ri, değerli taş vb.
den ısıtılması; ısınma.
washing machine: Elektrik, el, buhar vb. i ile çalıştırı
warmup time: Türlü ısı makinelerinde, yüklenmeden
lan yıkama makinesi; çamaşır makinesi.
önce makinelerin ısıtılmaları için gerekli süre; ısınma
washing soda: Su yumuşatıcısı olarak kullanılan sod
veya ısıtma süresi.
yum karbonat; soda, Na2CO3.10H2O.
warn: Uyarmak; ikaz etmek; bir tehlike veya arızayı
washing water: Yıkanma suyu.
haber vermek.
washing water system. Gem. Mak. yıkanma amacıy
warning: Uyarma; ikaz etme; bir tehlike veya arızayı
la banyo ve duşlara sıcak ve soğuk su sağlayan, bir
haber verme.
pompa, hidrofor ve borulardan oluşan bir devre; yı
warning device: Uyarı veya ikaz cihazı; alarm ya da
kanma suyu devresi ya da sistemi.
bazer gibi bir tehlike veya arızayı ses ve ışıkla haber
washout opening: Kazan zarfı ve çamur dramlarında-
veren cihaz.
ki çamur ve yabancı maddelerin yıkanarak, temizle
warning unit: Uyarı ünitesi; Bkz. warning device.
nerek dışari atılmasını sağlayan delik; yıkama deliği;
war nose: 1) birincil (primer) ve ateşleme mekaniz
yıkayıp atma penceresi.
masını ve bazan patlayıcı dolguyu taşıyan uç ya da
washout plugs: Buh. Kaza. yıkama pencereleri veya
başlık; savaş başlığı. 2) torpido veya merminin patla
deliklerini kapamak üzere kullanılan, genellikle diş
yıcı ucu.
çekilmiş konik tapalar; yıkama tapaları.
warp: 1) Den. bir gemiden kazık, şamandra vb. ine
wash plate: Bkz. swash plate.
verilen bir halat veya savlo; palamar halatı. 2) Den.
waste: 1) tahrip etmek; harap etmek; mahvetmek. 2)
bir kazık, dok vb. ine bağlanmış halat ile çekerek ha
aşındırmak; derece derece sarfetmek, harcamak, tü
reket ettirmek. 3) eğilmek.
ketmek. 3) derece derece tüketilmek. 4) atık; geri ka
warped: Eğilmiş; bükülmüş.
lan; daha fazla kullanılmaz; üstüpü; atık ürün, atık
warping machinery: Den. gemilerin kıçüstünde bulu
kâğıt gibi. 5) aşırı kullanılan; israf edilen: Enerji gibi.
nan ve halat elleçlemek için kullanılan dikey veya ya
6a) atıkları taşımak için kullanılan.
tık ırgat; halat ırgatı; palamar ırgatı.
wasteful: 1) müsrif; ziyankâr. 2) gereğinden fazla kul
warping winch: Den. palamar vinci; palamar ırgatı;
lanma; israf etme.
halat ırgatı; Bkz. warping machinery.
waste heat: Diz. Mot. yüksek güçlü makinelerden at
warplane: Savaşta kullanılan herhangi bir uçak; sa
mosfere atılan egzoz gazları üzerinde bulunan ve bir
vaş uçağı.
bölümü işe çevrilebilecek ısı; atık ısı; artık ısı.
warship: Destroyer vb. i gibi savaşmak üzere yapıl
waste heat recovery: D/'z. Mot. egzoz edilen gazların
mış veya silâhlandırılmış herhangi bir gemi; savaş
üzerinde bulunan ısının bir bölümünden (sıcak su,
gemisi.
buhar vb. i) için yararlanma; atık ısıdan yararlanma.
wash: 1) yıkamak. 2) su ve diğer bir sıvı ile yıkamak.
waste heat boiler: Atmosfere atılacak egzoz gazları
3) ince bir metal katmanı tie kaplamak. 4) Kimy. a)
nın ısısından yararlanılarak sıcak su ve 10 bara ka
damıtık suyu filtreden geçirmek, b) çözünür madde
dar buhar üretebilen kazan; atık ısı kazanı; özellikle
sini gidermek için (bir gazı) bir sıvının içinden geçir
yüksek güçlü dizel motorlarıyla donatılmış gemiler
mek. 5a) maden cevheri, metal, değerli taşlar vb. ini
de kullanılır.
ayırmak için suyu (toprak, kum, çakıl vb. i) içinden
waste pipe: Atık su, pis su, atık buhar vb. ini taşımak
geçirmek, b) bu şekilde (cevher vb. ini) ayırmak. 6)
için kullanılan boru; atık borusu.
yıkama işi veya işlemi. 7) atık sıvı. 8) metaller, cev
waste product: Endüstrinin kimyasal işlemlerinde üre-
herler, kıymetli taşlar vb. inden yıkanan toprak. 9) sı
yen istenmeyen maddelerden herhangi biri; atık
vı şeklinde, bir yüzeye uygulanan ince metal kat
ürün; atık madde; bazı atık maddeler yararlı ürünle
man.
re dönüştürülebilirler.
washable: Özellikle hasar vermeksizin yıkanabilir.
watch: 1) cep saati, kol saati vb. i. 2) Den. a) gemide
washdown system: Nükleer bir savaşta suüstü savaş
mürettebat ve zabitan arasında, günün bölündüğü
gemilerinin üst yüzeylerindeki nükleer kirlenmeyi te
görev saatlerinden biri; vardiya, b) vardiyada, çoğu
mizlemek için kullanılan bir sistem; ana yangın dev
zaman personelin yarısı olan mürettebat kısmı; vardi-
resinden sağlanan su, kuru borulu bir sprinkler Bkz.
yacı personel, c) gemi kronometresi. 3) vardiya tut
sprinkler system devresi ve nozullardan püskürtüle
mak.
rek yıkama işlemi yapılır; yıkayıp temizleme sistemi. watchcase: Bir saatin dış veya metal mahfazası.
washer: 1) metal, deri, lâstik vb. inden yapılmış ve cı
watch engineer: Den. makine dairesi veya satralda
vata kafası veya somun altına konulan yassı disk ya
belirli saatlerde vardiya tutmakla görevli mühendis;
da çember; rondela; pul. 2) bir şeyi yıkamak için kul
vardiya mühendisi; vardiya makinisti.
lanılan makine: Bulaşık makinesi, çamaşır makinesi
watch-keeping: Den. vardiya tutma.
gibi. 3) gazları yıkamak için kullanılan bir cihaz. 4)
watchmaker: Saat yapan veya onaran kişi; saatçi,
yıkayan bir kişi. watchmaking: Saatlerin yapımı ve onarımı işi; saatçi
washer cutter: Ayarlanabilen üç uçlu, dıştaki iki ucu lik.
dış çapı ve ortadaki contanın iç çapını düzenleyen water: 1) kimyasal olarak hidrojen ve oksijenin bileşi
bir alet; conta kesici; conta kesme aleti; rondela ya ği olan ve H 2 0 simgesi ile gösterilen, 32°F veya
da pul kesici. 0°C'de donarak buzu, 212°F veya 100°C'de kayna-
washing: 1a) Çoğ. bir şeyi yıkamak için kullanılan sı
yarak buharı oluşturan sıvı; su. 2) içme, yıkanma
 /

w a t erag e 599 w a t erglas s

vb. i gibi herhangi bir şekil veya miktardaki su. 3)

water cooler: 1) içme suyunu bir kangal boru ile buz
Çoğ. nehir, göl, deniz vb. i gibi büyük su kütlesi.
veya diğer bir soğutucu madde içinden geçirerek so
4a) derinliğine göre belirtilen su. b) bir geminin çek
ğutan cihaz; su soğutucusu; su kuleri. 2) Mot. maki
tiği su. c) yüzeyine göre ifade edilen su: Su üstün
nede ısınan suyun tekrar kullanılmak üzere soğutul
de, su altında gibi. d) bir deniz nehir vb. indeki sevi
duğu radyatör, borulu veya levhalı soğutucu, soğut
yesine göre belirtilen su: Yüksek su, alçak su gibi.
ma kulesi vb. i bir cihaz; soğutma suyu kuleri; su so
5) bir tekne vb. i içine sızan su: Geminin yaptığı su
ğutucusu.
gibi. 6) idrar, tükürük, ter, öd vb. i gibi vücuttan çı
water-cooling:Dolaştırılan su ile aşırı ısınmadan koru
kan sıvı. 7) çoğu zaman bir gaz gibi suda çözünen
ma: Su ile soğutulan makinelerde olduğu gibi.
herhangi bir maddenin çözeltisi: Maden suyu, amon-
water-cooling tower: D/z. Mot. kara tesislerinde silin
yaklı su gibi. 8) su sağlamak. 9) su ile ıslatmak. 10)
dir kapağından çıkan sıcak suyu soğutmak için kulla
zayıflatmak için su katmak; sulandırmak. 11a) su ile
nılan ve saçakları olan bir kule; su soğutma kulesi.
çalıştırılan, b) akarsudan türeyen: Su gücü gibi. 12)
water corrosion : Su ile sürekli temasta olan madenî
su veya sıvı kaplama. 13) su ile hazırlanan.
bir maddenin yüzeyinde oluşan korrozyon; su kor-
waterage: İng. 1) malların su ile taşınması. 2) bunun
rozyonu; su paslanması.
ücreti.
watercourse: 1) su akımı; nehir, çay vb. 2) su kanalı;
water back: Bir sobanın ocağının gerisinde bulunan
su yolu.
ve su ısıtmak için kullanılan bir depo veya kangal bo
watercraft: 1) tekne veya gemileri elleçlemede yete
ru.
nek veya hüner. 2) yüzme gibi, su sporlarında maha
water ballast: Den. safra suyu; Bkz. ballast.
ret. 3) tekne, gemi, sal vb. 4) gemi ya da teknelerin
water boat: Den. limanlar veya rıhtımlarda bağlı gemi
tümü; water craft şeklinde de yazılır.
lere içme suyu vermek için kullanılan küçük tanker;
water cycle: Suyun okyanuslar, göller, akarsular vb. i
su gemisi veya botu.
yüzeyinden buhar olarak atmosfere gitmesi ve yağ
water-borne: 1) suda yüzme. 2) su üzerinde yüzen.
mur olarak tekrar göllere, okyanuslara dönmesi; su
3) gemideki gibi, su yolu ile taşınan.
çevrimi.
water box: Buhar kondenserlerinde deniz suyunun
water detector: Su arayıcısı, detektörü; depolama
verildiği ve oradan borulara geçtiği kısım; boru ayna
tanklarında suyun varlığını saptayan ve uyaran elek
ları ile kapaklar arasında kalan hacim; su kutusu; su
trikli bir cihaz.
mahalli.
water, distilled: Damıtma ile elde edilen saf su; iç
water-box cover: Buhar kondenserlerinin dökme de
mek için uygun olmayıp lâboratuvarlar vb. i yerlerde
mirden yapılan iki kapağından biri; kondenser kapa
kullanılır; damıtık su; distile su.
ğı-
water drum: A ve D türü su borulu kazanlarda altta
water brake: Su freni; Bkz. hydraulic brake.
bulunan, buhar domuna (dramına) benzeyen, fakat
waterbury pump: Değişken stroklu pompa; Bkz. vari
daha küçük ölçülerde olan silindir şeklinde su dolu
able-stroke pump.
bir bölüm; su domu; su dramı.
water calorimeter: Bilinen bir hacimdeki suyun sıcak
water ferrule: O/z. Mot. soğutma suyunun silindir ce
lığındaki değişim ile ısı miktarını ölçen bir cihaz; su
ketinden silindir kapağına aktarılmasını sağlayan ve
kalorimetresi.
kendisine uygun yuvalara geçirilmiş olan yüksükler
water chest: Buh. Kaza. su bölgesi; su mahalli; Bkz.
den herhangi biri; su ferul'u.
water space.
water, fresh: Bkz. fresh
water circulation: Suyun doğal veya cebrî olarak bu
water.
har kazanı içinde dolaşım veya sirkülasyonu; su do
watergas: Yakıt olarak kullanılan ve akkor halindeki
laşımı; dolaşım ne kadar hızlı olursa kazan o kadar
maden kömürüne buhar püskürtülerek elde edilen
çabuk buhar oluşturur.
ve karbon monoksit ile hidrojenden oluşan zehirli
water clock: Akan ya da yüksekten düşen su ile çalı
bir gaz; su gazı.
şan ve zamanın ölçülmesi için kullanılan bir meka
water-gas tar: Su gazı yapımı sırasında, yüksek sıcak
nizma; su saati Bkz. clepsydra.
lıkta petrol gazlarının krakingi sonucu elde edilen
water column: Su sütunu; su yüksekliği (m veya mm
katran; su gazı katranı.
H 2 0 türünden).
water gauge: 1) bir tank, buhar kazanı vb. inin içinde
water conditioning: istenmeyen yabancı maddelerini
ki su seviyesini gösteren, genellikle cam bir boru
gidermek için suya uygulanan tüm işlemler; su ıslah
dan oluşan bir cihaz; su göstergesi; birleşik kaplar il
etme.
kesine göre çalışır; Gem. Mak. tesviye şişesi. 2) bir
water content: Su kapsamı, içeriği veya muhtevası
akarsu veya kanalda su düzeyi veya akım miktarını
(yağ ve yakıtlar için).
ölçmek için kullanılan bir cihaz.
water-cool: Borular veya ceketinde su dolaşımı ile
water-gauge glass: Su göstergesi; tesviye şişesi;
(bir makine vb. ini) aşırı ısınmadan korumak.
Bkz. water gauge.
water coolant: Bkz. liquid metal.
water-gauze protector: Diz. Mot. karter patlaması
water cooled: Su ile soğutulan veya su dolaştırılarak
sı rasında alevin makine dairesine çıkmasını
soğutulan (motor, makine vb.); su soğutmalı.
önlemek için karter kapaklarındaki emniyet
water cooled engine: Su ile soğutulan motorlar, ma
valflarına donatı lan 0,3 mm çapındaki yumuşak
kineler vb. i; silindir ceketinde su dolaştırılarak, yan
tellerden örülerek ya pılan tül görünümündeki
ma sonucu oluşan ısının bir bölümünü (% 25-% 30'u-
koruyucu; deliklerinden ge çen alevin sıcaklığını
nu) alan ve onu denize veya atmosfere taşıyarak so
0,5 m içinde, 1500°C'den 250°C'ye kadar
ğutulan makine veya motor; su soğutmalı makine.
düşürebilir.
water gland: Bkz. water seal; water-sealing gland.
waterglass: Bkz. water glass.
water glass
water glass: 1) suda çözünerek renksiz, şurup kıva
mında bir sıvı oluşturan sodyum silikat veya potas
yum silikat; yumurtaların korunması, bazı segmanla-
rın yüzeylerinin kaplanması, akıtan oto radyatörleri
nin küçük çatlak vb. lerinin sızdırmaz hale getirilme
si vb. işlerde kullanılır. 2) cam, su göstergesi; tesvi
ye şişesi. 3a) cam su bardağı, b) camdan yapılmış
su kabı. 4) su altındaki şeylere bakmak için, altı cam
olan boru veya kutu. 5) su saati; Bkz. clepsydra.
water hammer: 1) içinde hava olmayan ve su kapsa
yan sızdırmaz bir biçimde yapılmış cam bir boru: Ka
tıların ve sıvıların vakum içinde aynı miktarda düştü
ğünü kanıtlamak için kullanılır ve sallandığı zaman
su, tüpün uçlarını döverek çekice benzer bir ses çı
karır. 2a) içinde su bulunan bir borudan geçirilen ta
ze buharın neden olduğu ses. b) Buh. Kaza, ana
stop valf hızlı açıldığı zaman, bir kısım buharın yo-
ğuşması nedeniyle buhar devresinde oluşan vurun
tu; su çekiçlemesi. c) musluk anî kapatıldığı zaman
borudaki su vuruntusu, d) su devreleri veya borular
da bulunan hava nedeniyle oluşan vuruntu ya da gü
rültü.
water-hammer: Buhar borusunda olduğu gibi, vurun
tu ya da gürültü.
water hammering: Soğuk stim devresine bol miktar
da buhar verildiği zaman oluşan ağır bir titreşim ya
da gürültü; buharın bir bölümünün yoğuşarak su ha
line gelmesi ve diğer bölümünün bu suyu sıkıştırma
sı olayı; su çekiçlemesi.
water, hard: Bkz. hard water.
water header: Su hederi, kalın ve ince su borulu ka
zanlarda buhardramının altında bulunan ve ona kı
sa, büyük çaplı borularla bağlı olan, dikdörtgen priz
ma şeklindeki kısım; heder; ön heder veya arka he
der; bunlar birbirlerine paralel olup, aralarında yatay
la 12°-18°'lik açı yapan su boruları uzanır.
water horsepower: Boşalttığı su G (kg/dakika) ve
toplam hedi (H m) olan bir pompa için su beygirgü-
cü; GxH/60x75 formülü ile hesaplanır.
water indicator: Buh. Kaza. su seviyesinin saptanma
sında kullanılan su seviyesi alarmı, tesviye şişeleri
ve tecrübe musluklarının genel adı; su göstergesi.
wateriness: Sulu olma durumu veya niteliği.
watering pot: Bitkileri sulamak için kullanılan delikli
bir başlığı (nozulu) bulunan süzgeçli bir su kabı.
water injection: Su püskürtme; özellikle: a) Gaz.
Türb. kompresör girişinde çalıştırma havası içine per
formansı geliştirmek, b) havasızlandırma ısıtıcısında
buharla karışması ve ısınmasını sağlamak, c) açık
besi suyu (jet) kondenserlerde egzoz buharını yo-
ğuşturmak amacıyla su püskürtme.
waterish: Bkz. watery.
water-jacket: Su ceketi ile donatmak (bir motoru).
water jacket: içinde su dolaştırarak bir şeyi soğutmak
veya sıcaklığını sabit tutmak için kullanılan bir su
hacmi; özellikle içten yanmalı bir makinede silindir
lerle blok arasında bulunan soğutma suyu hacmi;
su ceketi; silindir ceketi; cylinder jacket biçiminde
de kullanılır.
water jet: İnce, yüksek basınç ve hızla püskürtülen su
ışın demeti; su huzmesi; su jeti (havasızlandırma ısı
tıcısı vb.lerindeki gibi).
water jet ejector: Bkz. steam ejector, steam injec
tor.
600 w a t er p roo f
water jet propulsion: Bir su pompasının impelerinin
sağladığı büyük miktardaki suyun bir nozuldan çıkar
ken sağladığı yüksek hzın tepkisi ile yürütülen (tek
ne, bot, gemi vb. i); su huzmesi (jeti) ile yürütme ve
ya tahrik.
waterless: Susuz; kuru.
water level: 1a) durgun suyun düzeyi, b) bunun yük
sekliği. 2) yeraltı suyunun üst sınırı veya limiti. 3) bir
cam tüp, içinde su kapsayan bir tesviye cihazı.
water-level gauge: Buhar kazanlarında fayrap seviye
sini göstermek üzere kullanılan, çoğu cam boru şek
lindeki bir alet; bir tarafı kazanın buhar ve diğer tara
fı ise su bölgesine bağlanmıştır ve bileşik kaplar ilke
sine göre çalışır.
waterline: Bkz. water line.
water line: 1) deniz (su) yüzeyinin bir gemi veya tek
ne bordasında bulunduğu hat; su hattı; su seviyesi
veya düzeyi. 2) tam yüklü, yarı yüklü veya boş oldu
ğu zamanki batma miktarını belirtmek için, gemi tek-
nesindeki değişik yüksekliklere işaretlenmiş türlü pa
ralel hatlardan biri.
water-logged: Hemen hemen su seviyesine kadar
batmış içi su dolu, ağır hareketli: Tekneler veya yü
zer cisimler için söylenir. 2) içi su dolmuş.
water main: Bir boru sisteminde su taşıyan ana boru.
waterman: 1) teknelerde çalışan veya onları elleçle-
yen kişi; kayıkçı; sandalcı. 2) kürek çekmede yete
nekli kişi; kürekçi.
watermanship: 1) bir kayıkçının işi; görevi veya yete
neği; kayıkçıılk; sandalcılık. 2) kürek çekme vb. inde
yetenek; kürekçilik.
watermark: Suyun yükselme sınırını (limitini) göste
ren bir işaret.
water meter: Bir boru vb inden akan suyun miktarını
ölçen ve kayıt eden bir cihaz; su sayacı.
water-methanol injection: Bir turbojet makinesinin
veya motorunun havalanma srastını (tepkisini) yakla
şık olarak % 12-% 15 çoğaltmak için kompresör girişi
ne püskürtülen su ve metil alkol karışımı; su-meta-
nol püskürtme.
water mill: Makinesi su tarafından çalıştırılan bir değir
men; su değirmeni.
water of crystallization: Kristalleşme veya billurlaş
ma suyu; bir tuzla birleşerek hidrat oluşturan belirli
sayıdaki su molekülü; örneğin sulu potasyum karbo
nat, K 2 CO 3 H 2 O ve mavi vitriyol ya da bakır sülfat,
CuS0 4 .5H 2 0.
water ejector: Bkz. stim ejector.
water of hydration: Hidrat oluşturmak için bir madde
ile kimyasal olarak birleşen su.
water, permanently hard: Kaynatıldıktan sonra sert
kalan su; sabit veya daimi olarak sert su; kalsiyum
ve magnezyum klorür ve sülfat içerir.
water pipe: 1) su taşımak için kullanılan boru; su bo
rusu. 2) tömbeki dumanının su içinden geçirildiği
alet; nargile.
water power: Makine vb. çalıştırmak için kullanılan
akarsu veya dökülen suyun gücü; su gücü. 2) bu şe
kilde kullanılabilen, yukarıdan düşen su. 3) bir değir
men tarafından sahip olunan su hakkı veya imtiyazı.
water pressure: 1) ağırlığı nedeniyle su basıncı 2)
mekanik anlamda su basıncı.
waterproof: 1) özellikle lâstik, plâstik vb. ile işlemlene-
rek suyu geçirmeyen: Kumaş, elbise vb. için söyle-
w a t e r pum p
nir. 2) su geçirmez kumaş veya diğer madde. 3)
İng. su geçirmez malzemeden yapılmış yağmurluk
veya pardesü.
water pump: Den. içme, yıkanma, soğutma, dolaşım
vb. sağlamak üzere kullanılan pompalardan herhan
gi biri; su pompası.
water, pure: Bkz. pure water.
water purification: Besi (fid) suyu devrelerinde su
yun arıtılması veya yabancı maddelerinden temizlen
mesi, örneğin hotvelde yapılan işlem.
water regulator: Bkz. feed water regulator.
water reservoir: Su deposu; su rezervuarı.
water resistance: Suyun direnci veya mukavemeti;
hidrodinamik direnç.
water-ring pump: Rotorun merkezkaçık olarak dona
tıldığı dairesel bir çalışma hücresinden oluşan ve ro
torun şafta (mile) bir kama ile bağlı olduğu pompa;
su çemberli pompa; çoğu zaman vakum pompası
olarak kullanılır ve maksimum % 99,5'e kadar va
kum üretebilir.
water, salt: Bkz. salt water.
water sample: Analiz ya da tahlil edilmek üzere içme
ya da deniz suyundan alınan numune; su örneği; su
numunesi.
water sapphire: Bazan mücevher olarak kullanılan
koyu mavi renkli, saydam bir iolit Bkz. iolite türü; su
safiri.
water, sea: Bkz. sea water.
water seal: Kara tesislerinde kullanılan sabit devirli
buhar türbinlerinin boğazlarının sızdırmazlığını sağla
yan, bir depo ve rotorşafta bağlı bir pompa rotorun
dan (impelerden) oluşan donanım; türbin boğazları
na basınçlı su vererek sızdırmazlık sağlar; hidrolik
glend; hidrolik sızdırmazlık sistemi.
water sealing gladn: Kondenserleri tahliye eden pom
paların (yoğuşum pompaları) boğazlarında su ile sız
dırmazlık sağlayan sistem.
water separator: Sıcak denizlerde çalışan dizel motor
lu gemilerin aşırı doldurma havası devresinde bulu
nan ve hava içindeki nemi ayırmak için kullanılan bir
cihaz; su separatörü veya ayırıcısı.
water-screen: Buh. Kaza. ocak tabanına yerleştirilen,
su borularının oluşturdukları perde; su perdesi:
Ocak tabanının su ile soğutulmasını ve buhar üretil
mesini sağlar.
water-soak: Su ile ıslatmak; doyurmak veya işba hali
ne getirmek.
water, soft: Bkz. soft water.
water softener: Boraks ve sodyum karbonat gibi, su
dan sertlik gidermek için kullanılan bir kimyasal
madde; su yumuşatıcı.
water softening: Sert sulardan sertliğin giderilmesi
iş lemi; su yumuşatma; suyun sertliğini giderme, a)
ge çici sertlik su kaynatılarak giderilir, b) toplam
sertlik ise sodyum karbonat, deterjanlar ve doğal
veya ya pay zeolit ve hegzametafosfat ile giderilir.
water-soluble: Suda çözünebilir: Özellikle bazı vita
minler için söylenir.
water space: Alev borulu kazanlarda tüm hacmin
2/3'ü ve su borulu kazanlarda buhar dramının 1/2'-
sini oluşturan hacim; su bölgesi, su mahalli; su hac
mi.
waterspout: 1) suyun aktığı delik, boru ya da mus
luk. 2) su hortumu; deniz hortumu.
water steam: Bkz. steam.
601 w a t e r s t ea m
water still: Su damıtma cihazı; imbik; distiller.
water supply: 1) bir bölge veya yerde kullanılmak
üzere hazır su. 2) bu tür suyu depolamak için depo,
rezervuar vb. gibi bir sistem. 3) su kaynağı.
water system: Bkz. water supply; su tesisatı; su
siste mi.
water tank: Den. içme, yıkanma veya deniz suyu de
polamak için kullanılan tanklardan herhangi biri; su
tankı.
water, temporarily hard: Kaynama ile yumuşayabi-
len su; geçici olarak sert su; kalsiyum ve magnez
yum karbonat kapsar.
watertender: Buh. Kaza. Tesviye şişesindeki su sevi
yesini izleyen kişi veya cihaz.
watertight: Su geçirmez; su sızdırmaz.
watertight bulkhead: Den. çoğu zaman gemilerin
baş ve kıç taraflarında bulunan ve su geçirmeyen
bölme; su geçmez perde.
watertight door: Den. kapatıldığı zaman bir bölme
den diğer bölmeye suyu geçirmeyen veya sızdırma
yan kapı ya da kaporta; su geçmez kapı.
watertight joint: Su geçirmez conta; su sızdırmaz
conta.
water tower: 1) su depolamak ve su sisteminde ba
sınç eşitlemek için kullanılan yükseltilmiş bir tank. 2)
yüksek basınçlı hortum ve başlıkları ile çok yüksekle
re kaldırmak için kullanılan bir yangınla savaş ciha
zı.
water trap: 1) Mot. yakıt devresinde bulunan ve yakıt
tan suyu ayırmak için kullanılan cam kaplı bir filtre;
su kapanı; su filtre etme veya süzme fincanı. 2) yük
sek güçlü dizel motorları makine altı (samp) tankları
nın havalandırma borularında yoğuşan buharın, su
olarak samp tanka dönmesine engel olan bir cihaz;
su kapanı; Gem. Mak. su trabı.
water treatment: Buh. Kaza. besleme suyunun kazan-
taşı ya da kısır oluşturmasını ve korrozyonu önle
mek amacıyla, kazan suyunun bir takım kimyasal bi
leşiklerle, ıslah edilmesi işlemi; su ıslahı.
water tube: Su borulu kazanlarda kullanılan düz ya
da kıvrık ve türlü çaplardaki delik çekme borulardan
herhangi biri; su borusu; içinden su ve dışından kız
gın yanma ürünleri geçer.
water tube boilers: Bkz. boilers, water tube.
water turbine: Suyun potansiyel (durağan) enerjisini
kinetik enerjiye dönüştüren bir makine; su türbini;
bir rotorun çevresinde bulunan ve suyun çarptığı ka
natlardan oluşan bir makine; hidrolik santrallarda bü
yük güç üreteci olarak kullanılır.
water vapor: 1) özellikle kaynama noktasının altında
olduğu zaman, havadaki gibi, pus şeklinde ve minik
parçacıklar (partiküller) şeklindeki su. 2) suyun gaz
hali; Bkz. steam.
water wail: ince su borulu heder türü kazanlarda,
oca ğın karşı ve yan duvarları, bazan tabanına yan
yana yerleştirilmiş ve bir hedere bağlanmış su
boruların dan oluşan duvar; ocak dışına kaçması
olası ısıyı tut mak ve hızlı buhar üretmek için
kullanılır; su duvarı.
water washdown system: Bkz. washdown system.
water wave: Su dalgası; büyük zirveli dalga.
waterway: 1) içinden veya boyunca suyun aktığı bir
kanal veya küçük ırmak. 2) akarsu, kanal gibi tekne
ler, gemiler vb. için yeterince geniş ve derin olan
herhangi bir su kütlesi; su yolu.
water wheel: Akarsu veya yüksekten düşen su tarafın-
w a t er w ork s
dan döndürülen, çoğu zaman güç elde etmek için
kullanılan bir dolap. 2) çevresinde kovalar bulunan
ve su çekmek için kullanılan bir dolap; su dolabı; su
tekeri.
waterworks: 1) kasaba, şehir vb. ine su sağlamak
için kullanılan depo (rezervuar), pompalar, borular
vb. sistemi; su sistemi. 2) böyle bir sistemde makine
leri, tortu havuzları, filtreler vb. i ile birlikte pompa is
tasyonu.
waterworn: Akarsuların etkisiyle aşınmış, düzeltilmiş
veya parlatılmış.
watery: 1) suya ait; su ile ilişkili. 2) su kapsayan; su
yu bol; ıslak. 3) bulutlar gibi, yağmur getiren 4) su
gibi; suya benzeyen. 5) sulandırılmış.
watt: 10*7 erg/saniye, 1 volt-amper, saniyedeki 1 jul'-
lük iş (J/s), yaklaşık 10 200 gram-cm/saniye; 1/746
beygirgücü, jul/saniyeye eşit olan bir güç birimi;
vat; W kısaltması ile belirtilir.
wattage: 1) akım şiddeit ve gerilimin çarpımı ile he
saplanan, vat türünden belirtilen elektrik gücü mikta
rı. 2) verilen bir araç veya cihazı çalıştırmak için ge
rekli toplam vat miktarı veya sayısı.
watt-hour: Elekt. saatte 1 vata eşit olan elektriksel
enerji veya güç birimi; vat/saat.
watt-hour meter: Bir elektrik devresinin enerjisini
kilo- vat-saat türünden ölçmek için kullanılan bir
cihaz; enerji ölçer; enerji sayacı; vat-saat metre.
wattless: Elekt. güç faktörü sıfır olan alternatif akımı
veya alternatif akımın reaktlf bileşenini belirtir; vat-
siz; bu durumda akım ile potansiyel ya da gerilim
arasındaki faz farkı 90°'dir; gücü olmayan; tüm ola
rak güçsüz.
wattmeter: Elekt. çoğu zaman dağıtım tabloları
üzerin de bulunan ve devrede tüketilen gücü vat (W)
türün den belirten bir cihaz; vatmetre; akım ve
gerilim bo binlerinden oluşan bir ölçü cihazı;
elektrik devreleri ne seri-paralel olarak bağlanır.
wattmeter, electrodynamic: Akım veya sabit bobini
yükle seri, hareketli ya da gerilim bobini yükle para
lel bağlı bir vatmetre; elektrodinamik vatmetre.
wave: 1) ileri geri ve aşağı yukarı oluşan eğri şeklin
de hareket etmek; dalgalanmak. 2) el, kol, ışık vb.
ini ileri geri hareket ettirerek işaret vermek. 3) bir sı
vı boyunca meydana gelen çıkıntılı ve girintili eğri;
dalga. 4) su; özellikle deniz suyu veya diğer bir su
kütlesi. 5) elektrik akımı veya gerilimin periyodik bir
değişimi. 6) Fiz. ısı, ışık, ses vb. inin iletiminde oldu
ğu gibi, hava veya bazı diğer maddelerde titreşim,
nabız atışı vb. i tarafından oluşturulan bir dizi impuls-
lardan herhangi biri.
wave band: Radyolarda kullanılan sınırlı dalgaboyları
alanı; dalga bantı.
wave, damped: Madde tarafından enerjinin emilmesi
nedeniyle, zamanla amplitüdü azalan bir elektrik dal
gası; sönen dalga; sönmüş dalga.
wave, elacstic: Elâstik ya da esnek bir maddede yayı
lan mekanik bir dalga; esnek dalga.
wave form: Sinusoidal, testere dişi, kare, karmaşık
dalga şekillerinden herhangi biri; dalga formu; dal
ga şekli.
wave frequency: Bir dalganın titreşim miktarı; dalga
frekansı; bir dalganın 1 saniyede oluşturduğu peri
yot sayısı.
wave front: Fiz. dalga sınırı.
wave guide: Enine kesiti çoğu zaman daire veya dik
dörtgen şeklinde olan metal bir tüpten oluşan ve
602 way
mikrodalgalar veya 300 megasiklden büyük frekanslı
dalgaları iletmek için kullanılan bir elektrik iletkeni;
dalga gayıtı; dalga klavuzu.
wave length: 1) birbirini izleyen iki dalganın belirli
noktaları arasındaki mesafe; dalga boyu. 2) Fiz. bir
dalganın gelişimi yönünde, aynı fazlı herhangi bir
noktadan sonraki noktaya ölçülen mesafe.
wavelet: Küçük dalga;
dalgacık.
wavellite: Beyaz, yeşilimsi sarı veya kahverengi, yarı
saydam, cama benzeyen bir bileşik; sulu alümin
yum fosfat.
wave, long: Bkz. long wave.
wave, medium: Bkz. medium wave.
wave motion: Dalgaların ileri hareketleri tarafından
bir madde içinde enerjinin aktarılması; dalga hareke
ti.
wave number: Birim uzunluktaki dalgaların sayısı;
dalga sayısı; uzunluk birimi olarak dalgaların sayısı;
dalga boyu.
wave power: Rüzgâr veya diğer nedenlerle oluşan ve
önemli enerjiye sahip okyanus dalgalarının enerjisi;
dalga gücü.
wave, short: Bkz. short wave.
wave, surface: 1) iki sıvı fazını ayıran serbest yüzey
üzerinde bozunma dalgası. 2) Dünya yüzeyine para
lel olarak hareket eden bir elektromanyetik dalga bi
leşeni; yer dalgası.
wave train: Aynı kaynaktan çıkan ve aynı yönde hare
ket eden dalga gruplarının dizisi; dalga dizisi.
wave velocity: Bir dalganın ileriye doğru hareket
eden zirvesinin hızı; dalga hızı.
wax: 1) petek yapmak için arılar tarafından çıkarılan,
şekil verilebilir, donuk sarı renkli bir madde; balmu
mu; soğukta sertleşir, sıcakta yumuşar ve yaklaşık
64,5°C (148°F)'de erir; suda çözünmez, mum vb. i
yapımında kullanılır. 2) bunun gibi herhangi şekil ve
rilebilen bir madde: a) parafin; mum. b) kulak mu
mu, c) bitki ve hayvanların verdikleri balmumuna
benzer herhangi bir madde, d) ayakkabıcıların dikiş
iplerine sürdükleri reçineye benzer madde, e) mü
hür mumu. 3) esterler, yağ asitleri, serbest alkoller
ve hidrokarbonların oluşturdukları maddeler grubu
nun herhangi biri. 4) balmumu ile ovmak, parlat
mak, kaplamak veya muamele etmek; balmumu sür
mek. 5) balmumundan yapılmış.
wax: 1) dayanıklığı, şiddeti, hacmi vb. inde büyüme.
2) aydınlık kısmının ölçüsünde büyümek; tedricen
(derece derece) tam olmak: Ay için söylenir. 3) ol
mak; büyümek.
waxen: 1) balmumundan yapılmış. 2) beyazlığı, yu
muşaklığı, solukluğu, şekil verilebilir vb. oluşu mu
ma benzeyen. 3) mum ile kaplı.
waxiness: Mum gibi olma durumu veya
niteliği.
wax paper: Balmumu veya mum ile nem geçirmez ya
pılan bir tür kâğıt; yağlı kâğıt.
waxy: 1) mum ile kaplı; mumdan yapılmış; mumlu. 2)
tabiatı ve görünüşü muma benzeyen.
way: 1) yol, cadde, patika vb. 2) bir yerden diğer bir
yere gitmek için kullanılan güzergâh veya rota. 3)
bir şeyi yapma tarzı veya yöntemi. 4) gelişme veya
terakki. 5) hareket yönü. 6) Meka. torna tezgâhı taşı
yıcısı vb. inin yatağı boyunca hareket ettiği yüzey.
7) Gem. İnş. yeni yapılmış bir gemiyi kaydırarak de
nize inmesini sağlayan ağaç veya madenî kızak; ge
mi kızağı.
waybill
waybill: Den. malların listesi veya taşıma talimatları
için düzenlenen belge; manifesto.
ways bearing: Bkz. guide; gayıt.
way shaft: Bkz. rock shaft.
way train: Hat üzerindeki tüm istasyonlarda duran
tren; yerel tren veya yolcu treni.
w.b.: Bkz. water ballast.
weak acid: Sulu bir çözeltide kısmen iyonlaşan bir
asit; zayıf asit, örneğin okzalik asit, COOH.COOH.
weak base: Zayıf baz; sulu bir çözeltide kısmen iyon
laşan bir baz.
weak battery: Mot. boşalmış veya deşarj olmuş akü;
şarjı zayıflamış akü; şarja gereksinimi olan akü.
weak electrolyte: Zayıf elektrolit; iyonlaştırıcı bir çözü
cüde (çoğunlukla su) tam olarak iyonlaşmayan ve
elektrik için zayıf bir iletken olan elektrolit.
weak field: Flüks veya akı yoğunluğu az olan bir
manyetik alan; zayıf alan.
weak mixture: Benz. Mot. hava-yakıt karışımı oranı
16/1 veya daha büyük olan, benzini az ve havası
fazla olan karışım; fakir karışım; fakir hava-benzin ka
rışımı.
weak spring: Zayıf yay.
weak spring card: Zayıf yay kartı; Bkz. weak spring
diagram.
weak spring diagram: Diz. Mot. dört ve iki zamanlı
makinelerin silindirlerinden zayıf yayla alınan p-V di
yagramı; supapların veya portların durumlarını de
netlemek için alınır.
weapon: 1) savaş için kullanılan herhangi bir alet; si
lâh. 2) bu şekilde kullanılan herhangi bir organ (hay
van ve bitkiler için).
wear: 1) göstermek (bayrağını): Bir gemi için söyle
nir. 2) sabit kullanım, elleçleme, sürtünme vb. tara
fından zayıflamak, tüketilmek veya azaltmak; aşındır
mak; yıpratmak. 3a) kullanma, sürtünme vb. inden
gelen tedrici zayıflama, kayıp veya aşınma, b) bu tür
kayıbın miktarı. 4) kullanım, sürtünme vb .inden ge
len zayıflama veya kayıba dayanma yeteneği.
wear: Den. boci alabanda.
wearable: Aşınabilir; aşınmaya uygun.
wear and tear: Kullanımdan gelen kayıp ya da hasar.
wear diagram: Diz. Mot. krank jurnallerinin aşınma
miktarını gösteren diyagram; aşınma diyagramı.
wear down: 1) aşınmak; yıpranmak; sürtünme vb. i
nedenlerle kalınlık veya ağırlığını kaybetmek. 2) yo
rulmak; tükenmek (malzeme için söylenir).
wear dow gauge: Aşınma ölçer; Bkz. plate gauge.
wear gauge: Mak. kam, segman yuvası vb. i herhan
gi bir parçada aşınma miktarını ölçmek için kullanı
lan alet; aşınma mastarı, aşınma göstergesi; aşınma
ölçer.
wear, heavy: Ağır aşınma.
wearing: Aşınma; aşındırma.
wearing rate: Aşınma miktarı.
wear inhibitor: Aşınma yavaşlatıcı veya önleyici (mad
de vb.).
wear off: Yavaş yavaş veya tedricen tükenerek yok ol
mak.
wear cut: 1) sürekli kullanım veya aşınma nedeniyle
kullanılmaz hale gelmek. 2) derece derece sarfet-
mek ya da eskitmek.
wear, rapid: Hızlı aşınma.
wear rate: Aşınma miktarı.
603 wedging
wear resistance: Aşınma direnci; aşınmaya dayanım.
wear resistant: Aşınmaya dayanıklı.
wear resistant material: Aşınmaya dayanıklı malze
me.
wear ring: Çok kademeli besi (fid) suyu pompaların
da, kademeler arasında veya ilk girişte, yüksek su hı
zı nedeniyle oluşacak aşınmayı önlemek için kullanı
lan çember; aşınma çemberi; aşınma ringi.
weather: 1) sıcaklık, nem, bulutluluk vb. ine göre be
lirli yer ve zamanda atmosferin genel durumu; hava;
hava durumu. 2) zararlı veya kötü atmosfer koşulla
rı, fırtına, yağmur vb. i. 3) kurutmak, havalandırmak
için havanın veya atmosferin etkisine bırakmak. 4)
atmosferin etkisine bırakarak aşındırmak, rengini
bozmak, ayrıştırmak. 5) Den. rüzgârüstü tarafına
(burun, kayalık vb. inin) geçmek.
weather beam: Den. bir geminin rüzgâra bakan tara
fı.
weatherboard: Den. bir geminin rüzgârüstü tarafı.
weather-bound: Kötü hava nedeniyle geciken veya
duran (gemi, uçak vb) .
weathercock: Rüzgârlık; dönerek rüzgârın estiği yö
nü gösteren ok; weather vane biçiminde de kullanı
lır.
weather deck: Den. hava ve deniz etkilerine açık, ko
runmasız güverte.
weather gauge: 1) rüzgâr üstünde bir avantaj duru-
mu:Diğeri ile ilişkili olarak bir gemi için söylenir. 2)
herhangi bir avantaj durumu.
weatherglass: Atmosfer basincindaki değişimleri gös
tererek havayı tahmin etmek için kullanılan bir ci
haz; barometre veya benzer bir alet.
weatherly: Den. rüzgâraltına çok küçük düşme ile rüz
gâra yakın seyreden.
weather map: Barometrik basınçlar, sıcaklıklar, rüz
gâr hızı ve yönü vb. ini göstererek verilen bir yerin
hava durumunu gösteren harita.
weatherproof: 1) hasar görmeksizin rüzgâr, yağmur,
kar vb. inin etkisinde kalabilen. 2) havaya dayanıklı;
rüzgâr geçirmez.
weatherseal: Oto. lâstik, plâstik veya keçeden yapıl
mış kaporta fitili.
weathership: Hava tahmini ya da gözlemi yapmak
üzere kullanılan, meteoroloji cihazları ile donatılmış
bir gemi; hava (rasat, gözlem) gemisi.
weatherstrip: Bkz. weatherseai.
weather station: Hava durumunun incelendiği, kayıt
edildiği ve tahmin yapıldığı yerdeki ofis; meteoroloji
istasyonu.
weather vane: Bkz. weathercock.
web: Meka. a) stifnerler, postalar veya diğer ağır yapı
elemanları arasındaki ince levha; yapının veya ele
manın ortası, b) bir testere, anahtar vb. inin ağzı.
web, crank: Bkz. crank web.
web displacement: Bkz. cankshaft deflection.
8
weber: 1) manyetik flüks ya da akının 10 maksvele
eşit olan birimi. 2) geçmişte kulon veya amper, son
ra maksvel.
wedge: 1) kütükler yarmak, ağırlıkları kaldırmak, yapı
ları kuvvetlendirmek vb. için kullanılan ağaç ya da
metalden yapılmış sert bir parça; takoz; kama; kıskı.
2) şekli kamaya benzeyen herhangi bir şey. 3) bir
kama (takoz) ile yarmak. 4) kıskı ile sıkıştırmak.
wedging: Kamalama; takozlama.
wedgy 604 w es t

w edgy: Şekil veya kullanımı kama, takoz veya kıskıya

nağa gelir.
benzeyen.
w elded: Kaynaklı (yapı vb.); kaynakla yapılmış.
wee: 1) çok küçük; minik. 2) bir parça; azıcık; özellik
welded construction: Kaynaklı yapı; kaynakla yapıl
le kısa zaman.
mış yapı.
week: 1) yedi günlük bir periyot; hafta. 2) yedi gün
welded hull: Den. kaynaklı tekne; kaynakla yapılmış
lük periyottaki çalışma saati veya iş günü.
tekne; yapımında kaynak kullanılan tekne.
weekly: 1) bir hafta süren veya devam eden; haftalık.
welded joint: Kaynaklı bağlantı; kaynak bağlantısı.
2) her hafta yapılan, vukubulan, görünen, ödenen
welded seam: Kaynaklı dikiş; kaynak dikişli.
vb. 3) bir haftaya ait veya her hafta. 4) haftada bir çı
welder: Kaynak yapımında uzman kişi;kaynakçı; kay
kan (mecmua, dergi vb.).
nak ustası.
W ehnelt cylinder: Alt tarafı teiörgü (tül) ile kaplı, bir
welder's helmet: Kaynakçı başlığı.
elektron tabancasında kullanılan ve katotu çevrele
welding electrod: Kaynak elektrodu; kaynak
yen metal silindir; Wehnelt silindiri.
çubuğu.
weigh: 1) terazi veya kantar ile ağırlığını saptamak
welding: Kaynak yapma, etme veya olma.
ve ya tartmak. 2) el ya da ellerle bir cismin
welding filler: Kaynak dolgu çubuğu.
ağırlığını tahmin etmek için kaldırmak. 3) Den. vira
welding flux: Mak. kaynak işlemi sırasında ısınan
etmek ve ya kaldırmak (gemi demirini). 4) ağırlığa
me tallerin oksitlenmesini önleyen toz; kaynak tozu;
sahip ol mak; ağır olmak; özellikle belirli bir ağırlığa
bo raks.
sahip ol mak. 5) yüklenmek; aşağıya bastırmak. 6a)
welding machine: Kaynak yapımında kullanılan maki
demiri vi ra etmek. 5) seyire başlamak.
ne; kaynak makinesi.
weighbridge: Kamyon, vagon vb. lerini tartmak için
welding powder: Bkz. welding flux.
yol kenarı vb. yerlere yerleştirilen geniş platformiu
welding, spot: Nokta kaynağı; Bkz. tack welding.
baskül.
welding torch: Oksi-asetilen kaynağında kullanılan
weighing scale: Yaylı terazi; yaylı baskül.
şaluma; kaynak şaluması.
weight: 1) yerçekim alanına yerleştirildiği zaman, bir
weldless: Kaynaksız ya da dikişsiz (boru vb. i).
cisme uygulanan kuvvet. 2) ağırlık miktarı veya nice
well: 1) topraktan su akımı; doğal kaynak; memba. 2)
liği. 3a) herhangi bir ağırlık veya kütle birimi, b) böy
yeraltı suyu, gaz, petrol vb. sağlamak için açılan de
le birimlerin sistemi, c) tartmak için bir terazi veya
rin artezyen, petrol kuyusu vb. 3) kuyuya benzeyen
baskülde kullanılan metal, odun vb. inden yapılmış