Ekutuphane/kitaplar/BOH Ülke Raporu TR

Bulaşıcı Olmayan Hastalıklarda Daha İyi Sonuçlar:
Sağlık Sistemi için Zorluklar ve Fırsatlar, No.2
Türkiye Ülke Değerlendirmesi
Melitta Jakab
Loraine Hawkins
Belinda Loring
Juan Tello
Toker Ergüder
Mehmet Kontaş
Özet
Birçok ülkede olduğu gibi, Türkiye’de giderek büyüyen bir Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar (BoH) yüküyle karşı karşıya-
dır. Bu raporda Türkiye’nin başarıları ve Bulaşıcı Olmayan Hastalıklarının sonuçlarındaki gelişmeyi hızlandırmak için
ne tür zorluklarla karşı karşıya kaldığı ele alınmaktadır. Türkiye, hali hazırda Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar için öneri-
len çok sayıda temel nüfus müdahalelerini uygulama konusunda etkileyici bir ilerleme kaydetmiştir. Özellikle tütün
kontrolü konusunda çok belirgin faaliyetler yürütülmüştür. Zorluklar ise halen geçen alkol kontrol politikalarının
uygulanması ve obeziteye yönelik kapsamlı ve pragmatik bir yaklaşımın geliştirilmesi konularıdır. Temel bireysel
hizmetler açısından, Türkiye, her düzeyde kaliteli sağlık hizmet sunumuna erişimi artırmak için büyük atılımlar yap-
mıştır, bunun neticesinde anne ve çocuk sağlığı göstergelerinde belgelenmiş iyi sonuçlar elde etmiştir. Bununla bir-
likte, kardiovasküler hastalıklar, diyabet ve kanser hastalıklarının aile hekimleri tarafından zamanında tespiti ve sü-
rekli yönetimi konularında zorluklar bulunmaktadır. Rapor bu konuları derinlemesine analiz etmekte ve Türkiye’nin
gelecek nesillerinin bu sağlık problemlerinin üstesinden nasıl geleceği konularında politika önerileri sunmaktadır.
Anahtar kelimeler
KRONİK HASTALIKLAR
SAĞLIK SİSTEMLERİ
UNİVERSAL KAPSAYICILIK
SAĞLIĞIN GELİŞTİRİLMESİ
BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİ
SAĞLIĞIN SOSYAL BELİRLEYİCİLERİ
DSÖ Avrupa Bölge Ofisi’nin yayınlarıyla ilgili taleplerinizi şu adreslere bildiriniz:

Yayınlar
DSÖ Avrupa Bölge Ofisi
Scherfigsvej 8
DK-2100 Copenhagen Ø, Danimarka
Alternatif olarak, Bölge Ofisi web sitesinden (http://www.euro.who.int/pub-
request) belge edinmek, sağlık bilgileri almak veya alıntı ya da tercüme yapmak
için çevrimiçi talep formunu doldurunuz.
© Dünya Sağlık Örgütü 2014

Tüm hakları saklıdır. Dünya Sağlık Örgütü’nün Avrupa Bölge Ofisi, yayınlarının kısmen veya bütün olarak çoğaltılması
veya tercüme edilmesi yönündeki talepleri memnuniyetle karşılamaktadır.
Bu yayında kullanılan tabirler ve materyallerin sunumu, Dünya Sağlık Örgütü’nün herhangi bir ülkenin, bölgenin, şehrin
veya alanın ya da bunların yetkililerinin yasal durumu hakkında veya bunların hudut ve sınırları hakkında herhangi bir
görüş ifade ettiği anlamına gelmez. Haritalar üzerindeki noktalı çizgiler, üzerinde kesin uzlaşma olmayabilecek bölgele-
rin yaklaşık sınırlarını temsil etmektedir.
Belirli şirketlerin veya bazı imalatçıların ürünlerinin isimlerinin geçmesi, bunların Dünya Sağlık Örgütü tarafından bura-
da adı geçmeyen diğer benzerlerine tercihen onaylandıkları veya tavsiye edildikleri anlamına gelmez. Yazım hataları ve
ihmaller haricinde, tescilli ürünlerin isimleri baş harfleri büyük yazılarak belirtilmiştir.
Dünya Sağlık Örgütü bu yayında yer alan bilgileri doğrulamak için makul sınırlar çerçevesinde tüm önlemleri almıştır.
Ancak yayınlanan materyal, açık veya ima yollu hiçbir garanti olmaksızın dağıtılmaktadır. Materyali yorumlama ve kul-
lanma sorumluluğu okuyucuya aittir. Hiçbir durumda, Dünya Sağlık Örgütü bu belgenin kullanılmasından ötürü ortaya
çıkabilecek zararlardan sorumlu tutulamaz. Yazarlar, editörler veya uzman gruplar tarafından ifade edilen görüşlerin
Dünya Sağlık Örgütü’nün kararlarını veya beyan edilen politikasını temsil etmesi şart değildir.
Metin editörü: Patricia Butler
Kitap ve kapak düzenlemesi: Christophe Lanoux, Paris, Fransa
Contents
İçindekiler
Teşekkür................................................................................................................................................................. 5
Acknowledgements 5
Giriş ve Gerekçe. . .................................................................................................................................................
Introduction and rationale 66
1. Noncommunicable
BOH Sonuçları............................................................................................................................................
disease outcomes 88
1.1
1.1.Mortality-based
Mortaliteye Dayalı outcome
Sonuç measures
Ölçümleri............................................................................................88
1.2 1.2.Inequalities and social determinants
BOH’larda Eşitsizlikler of NCDs
ve Sosyal Belirleyiciler........................................................................10 10
2. Coverage of core NCD interventions and services 11
2. Temel Bulaşıcı Olmayan Hastalıklara Müdahaleler ve Hizmetlerin Kapsamı......................11
2.1 Population interventions 12
2.1. Tobacco
Toplum Temelli Müdahaleler........................................................................................................12 13
2.2. Alcohol
Bireysel Hizmetler............................................................................................................................17 14
3. Temel Nutrition
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklara İlişkin Müdahaleleri, 14
2.2 Individual
Hizmetleri services
Artırmak İçin Sağlık Sistemindeki Zorluklar ve Fırsatlar.......................................21 16
I. CVD and diabetes
BOH’ların Daha İyi Bir Şekilde Önlenmesi ve Kontrolüne Yönelik 17
Cancer Politik Kararlılık Geliştirme............................................................................................................22 18
3. Health system challenges
II. Öncelikleri ve Sınırlarıand opportunities
Belirlemeye YöneliktoAçık scale up core
Süreçler NCD
Oluşturmak.........................23
interventions and services 20
III. Kurumlar Arası İşbirliğini Güçlendirme....................................................................................24
Challenge 1. Developing political commitment to better NCD prevention and
control
IV. Toplumun Güçlendirilmesi...........................................................................................................26 20
Challenge
V. Hizmet Sunumu Modeli. . ...............................................................................................................27
2. Creating explicit processes for setting priorities and limits 21
Challenge
VI. Hizmet 3. Sağlayıcılar
Strengthening Arasında interagencyKoordinasyon. cooperation 22
..........................................................................32
Coordination
VII. Yerelleşme vebetween health and
Ölçek Ekonomileri ileother
Uzmanlaşma.sectors ..............................................................34 22
Coordination within the health sector 23
VIII. Teşvik Sistemleri...............................................................................................................................35
Challenge 4. Enhancing population empowerment 25
Challenge
IX. Kanıtların Uygulamalara
5. Model of service delivery Yansıtılması......................................................................................37 26
Challenge
X. İnsan 6. Kaynakları...............................................................................................................................38
Coordination across providers 30
Challenge
XI. Kaliteli7.BOH
Regionalization, economies of scale and specialization
İlaçlarına Erişim........................................................................................................39 32
Challenge
XII. Sağlık8.Sistemleri
IncentiveYönetimi.
systems............................................................................................................40 33
Challenge 9. Integration of evidence into practice 35
XIII. Bilişim Çözümleri..............................................................................................................................40
Challenge 10. Human resources 36
XIV. Değişim Yönetimi.............................................................................................................................41
Challenge 11. Access to quality NCD medicines 37
Challenge
XV. Tedaviye Erişim ve Mali Yük.
12. Health systems management . ........................................................................................................41
38
4. Challenge
Yenilikler ve 13.İyi
Information solutions
Uygulamalar................................................................................................................42 38
Challenge
4.1 Sağlık 14. Change
2020’yi management
Benimsemek...........................................................................................................42 38
Challenge 15. Access to care and financial burden 38
4.2 Kanser Taraması için Hizmet Sağlayıcılar Arasında Koordinasyon..................................43
4. Innovations and good practices 40
5. Politika Önerileri.......................................................................................................................................44
4.1 Embracing Health 2020 40
4.2 5.1.Coordination
Koordinasyonamong ve yönetim mekanizmalarını
service providers for cancer screening güçlendirme. . ..............................................44
41
5.2. BOH’lar için obezite ve beslenme ile ilişkili risk faktörlerine yönelik
eylemlerin hızlandırılması.............................................................................................................45
5. 5.Policy
Policy
5.3. recommendations
recommendations
BOH’larda aile hekimliğinin rolünün arttırılması..................................................................45 4242
5. Policy recommendations 42
5.1
5.15.1Strengthen
Strengthen
5.4.Strengthen coordination
coordination
Sağlıkla ilişkili hakkaniyetand andand governance
governance
ve sosyal mechanisms
mechanisms
belirleyicileri eylem ve raporlamada 42 42
coordination governance mechanisms 42
5.25.2Accelerate
Accelerate action
actionon
yaygınlaştırarak onobesity
dâhil obesity and andnutrition
nutritionrisk riskfactors
factorsforforNCDs NCDs
etme..........................................................................................................484343
5.2 Accelerate action on obesity and nutrition risk factors for NCDs 43
5.35.3Increase
Increasethetheroleroleofoffamily familymedicine
medicineininNCDs NCDs 4343
5.3 5.5.Increase
BOH planlarını
the roledeğiştirmek
of family medicine ve geliştirmek in NCDs için analiz çalışmaları ve 43
5.45.4Mainstream
Mainstream equity
durum tespiti equity andand social
social determinants
determinants of of
health
health into
into action
action and and
yapma.....................................................................................................................49
5.4 Mainstream equity and social determinants of health into action and
reporting
reporting 4646
Kaynakça.............................................................................................................................................................50
reporting 46
5.55.5Analyse
Analysetotobuild
buildthe thecase caseforforchange changeand andrefi refi
neneNCD NCDplans plans 4747
Ek 5.5Katılımcı
1. AnalyseListesi.
to build the case for change and refine NCD plans 47
.......................................................................................................................................53
References
References 4848
References 48
Annex
Annex1.1.Participants
Participantsofofthe theworkshop
workshop 5151
Annex 1. Participants of the workshop 51
44
4
Acknowledgements
Acknowledgements
Teşekkür
Acknowledgements
Yazarlarımız,
TheTheauthors
authors çalışmaya
arearegratefulolan katkı
grateful forforvecommitment
desteklerinden
commitmenttodolayı tothisthisbaşta T.C. Sağlıkto:Bakanı
assessment
assessment Dr.
to:DrDrMehmet Meh-
Mehmet
The authors
MÜEZZİNOĞLU
MÜEZZİNOĞLU are grateful
(Minister
(Minister for commitment
ofofBakanlığı
Health),
Health),Önceki
Professor
Professor to this
DrDrNihat assessment
Nihat to: Dr Mehmet
met MÜEZZİNOĞLU’na, Sağlık Müsteşarı Prof.TOSUN
TOSUN
Dr. Nihat (Undersecretary),
(Undersecretary),
TOSUN, Sağlık
MÜEZZİNOĞLU
Hüseyin
HüseyinÇELİK (Minister
ÇELİK(Deputy
(Deputy of Health),
Undersecretary),
Undersecretary), Professor Dr Nihat TOSUN (Undersecretary),
Bakanlığı
Hüseyin Müsteşar
ÇELİK Yardımcısı
(Deputy Hüseyin ÇELİK,Professor
Undersecretary),
Professor
Türkiye
Professor
DrDrSeçil
Halk SeçilÖZKAN
Sağlığı
DrTuran
Seçil
ÖZKAN
Kurumu
ÖZKAN
(President,
(President,
Başkanı Prof.
(President,
Public
Public
Dr.
Public
Health
Health
Seçil Institute
ÖZKAN, Institute of
Türkiye ofTurkey),
Turkey),
Halk Sağlığı Associate
Associate
Kurumu Professor
Professor Dr
önceki başkanı DrTuran Doç.BUZGAN
BUZGAN
Dr. Turan (Former
(Former
BUZGAN, President,
President,
Türkiye
Health
Public
Public Institute
Health
Health of Turkey),
Institute
Institute of of Associate
Turkey),
Turkey), DrDrProfessor
Bekir
Bekir Dr Turan
KESKİNKILIÇ
KESKİNKILIÇ BUZGAN
(Deputy
(Deputy (Former
President
President President,
for
forNon
Non
Halk
Public Sağlığı
Health KurumuInstituteBulaşıcı
ofand OlmayanDr
Turkey), Hastalıklar,
Bekir Programlar(Deputy
KESKİNKILIÇ ve KanserPresident
Başkan Yardımcısı
for Non
Communicable
Communicable Diseases
Diseases and Programmes
Programmes andand Cancer
CancerControl,
Control,Public
PublicHealth HealthInstitute
Institute
Uzm. Dr. Bekir KESKİNKILIÇ,
Communicable Diseases Sağlık
and Bakanlığı Türkiye
Programmes and Halk Control,
Cancer Sağlığı Kurumu’ndan
Public HealthDr Daire Baş-
Institute
ofofTurkey),
Turkey), DrDr Banu
BanuEKİNCİ,EKİNCİ, (MoH,
(MoH,Public Public Health
Health Institute
Instituteof ofTurkey),
Turkey), DrNazan
Nazan
of Turkey),
kanları;
YARDIM
YARDIM Uzm.
(MoH, Dr Banu
Dr.
(MoH, Banu
Public
Public EKİNCİ,
EKİNCİ,
Health
HealthDoç. (MoH,
Institute
Institute Public
Dr. Nazan HealthDoç.
YARDIM,
ofofTurkey),
Turkey), Institute
DrDr Dr.
Murat Murat
Murat of Turkey),
GÜLTEKİN,
GÜLTEKİN
GÜLTEKİN (MoH,Dr Kanuni
Dr.
(MoH, Nazan
Public
Public
YARDIM
KEKLİK,
Health (MoH,
HealthSağlık
Institute
Institute Public
Bakanlığı Health
ofofTurkey),
Turkey), Dr Institute
Sağlık Hizmetleri
Drİsmail of
İsmailGenel Turkey),
SERDAROĞLU
SERDAROĞLU Dr Murat
Müdürlüğü’nden (MoH,GÜLTEKİN
(MoH, Dr.
General (MoH,
İsmailDirectorate
General SERDAROĞLU,Public
Directorate ofof
Health
Sağlık
Health Institute
Bakanlığı
HealthServices), of
Sağlık
Services),DrDrKanuniTurkey), Dr
Araştırmaları
KanuniKEKLİK İsmail
Genel
KEKLİK(MoH, SERDAROĞLU
Müdürlüğü
(MoH,Public
PublicHealth (MoH,
Sağlık General
İstatistikleri
HealthInstitute
Instituteofof Directorate
Daire
Turkey), Başkanı
Turkey),DrDrBerrak of
Dr.
Berrak
Health
Berrak
BAŞARA
BAŞARA Services),
BAŞARA,
(MoH,
(MoH, Dr Kanuni
Türkiye
General
General Halk KEKLİK
Sağlığı
Directorate
Directorate (MoH,
Kurumu
ofofHealthPublic
kronik
Health Health Institute
Hastalıklar,
Research),
Research), DrDrYaşlı
Sevgi
Sevgi of
Sağlığı Turkey),
GÜLER
GÜLER Dr Berrak
ve ELLERGEZEN
özürlüler
ELLERGEZEN Dai-
BAŞARA
(MoH,
(MoH, (MoH,
Public
PublicHealthGeneral
Health Directorate
Institute
Institute of
ofofTurkey),Health
Turkey),DrDr Research),
Ayşegül
Ayşegül Dr
ÖZTEMEL Sevgi
ÖZTEMEL GÜLER ELLERGEZEN
re Başkanlığı’ndan; Uzm. Dr. Ayşegül ÖZTEMEL, Uzm. Dr. Sevgi GÜLER,(MoH, (MoH,
Tıbbi Public
PublicHealth
Teknolog Health
Gülay
(MoH,
Institute Public
InstituteofSosyolog Health
ofTurkey),
Turkey), Institute
DrDrEvin EvinARAS of
ARAS Turkey),
KILINÇ
KILINÇ Dr Ayşegül
(MoH,
(MoH, PublicÖZTEMEL
Public Health (MoH,
HealthInstitute
InstitutePublic Health
ofofTurkey),
Turkey),
SARIOĞLU,
Institute of Turkey), Şerife KAPLAN,
Dr Public
Evin ARAS Tıbbi Teknolog
KILINÇ (MoH, Nevin ÇOBANOĞLU,
Public Health Türkiye Halk
Institute Sağlığı
of Turkey),
Gülay
Gülay
Kurumu SARIOĞLU
SARIOĞLU (MoH,
Tütün ve Bağımlılık (MoH, Public Health
Health
YapıcıHealth
MaddelerleInstitute
Institute of
Mücadele ofTurkey),
Turkey), Şerife
DaireŞerifeŞerifeKAPLAN
KAPLAN
Başkanlığı’ndan (MoH,
(MoH,
Uzm. Dr. Public
Public
Evin
Gülay
Health
HealthSARIOĞLU
Institute
Institute of(MoH,
ofTurkey),Public
Turkey), Dr DrJaleJale Institute
ÖZTÜRK
ÖZTÜRK of
(Ankara
(AnkaraTurkey),
Provincial
Provincial KAPLAN
Health
Health (MoH,
Directorate), Public
Directorate), DrDr
ARAS
Health KILINÇ,
Institute Ankara Sağlık Müdürlüğü’nden
of(Ankara
Turkey), Dr JaleHealth
ÖZTÜRK Dr. Jale ÖZTÜRK,
(Ankara Provincial Ankara
Health Halk sağlığı Müdür-
Directorate), Dr
Mustafa
Mustafa ÖZTÜRK
ÖZTÜRK (AnkaraPublic Public HealthDirectorate),
Directorate), DrDrDemet
Demet İMAMOĞLU
İMAMOĞLU (Ankara
(Ankara
lüğü’nden
Mustafa Prof.
ÖZTÜRK Dr. Mustafa
(Ankara Dr ÖZTÜRK
Public ve Dr.
Health Demet İMAMOĞLU,
Directorate), İzmir
DrProvincial Sağlık
Demet İMAMOĞLU Müdürlüğü’nden
(Ankara
Public
Public Health
Health Directorate),
Directorate), DrBediha
Bediha TÜRKYILMAZ
TÜRKYILMAZ (İzmir
(İzmir Provincial Health
Directorate),
Public
Uzm. Health
Dr.
DrDrMustafa Bediha
Mustafa Directorate),
TÖZÜN TÜRKYILMAZ,
TÖZÜN(İzmir Dr
(İzmirPublic Bediha
İzmir
PublicHealth HalkTÜRKYILMAZ
Sağlığı
HealthDirectorate), (İzmir
Müdürlüğü’nden
Directorate),DrDrNail Provincial
NailUMAYDoç. Health
Dr.
UMAY(Malatya Directorate),
Mustafa TÖZÜN,
(MalatyaProvincial
Provincial
Dr Mustafa
Malatya
Health
Health SağlıkTÖZÜN
Directorate),
Directorate), (İzmir
Kemal
Kemal Public
ŞENERDr.Health
ŞENER Nail
(Malatya Directorate),
UMAY,
(Malatya Malatya
Public
Public HealthDr Nail
Halk
Health UMAY
Sağlığı
Directorate),
Directorate), (Malatya
DrDr Ümit Provincial
Ümit Dr. Ke-
KERVAN
KERVAN
Health
mal
(Ankara
(AnkaraDirectorate),
ŞENER Kemal
ve Ankara Training
Cardiology
Cardiology Yüksek
TrainingŞENER
İhtisas
and (Malatya
Hastanesinden
andResearch Public
ResearchHospital). Health Directorate), Dr
Uzm. Dr. Ümit KERVAN’a çalışmaya olan
Hospital). Ümit KERVAN
(Ankara Cardiology Training
katkı ve katılımlarından dolayı müteşekkirdir. and Research Hospital).
This
Thisreport
report waswas greatly
greatly informed
informed byby a workshop
a workshop held
held onon June
June 1717 toto 26, 26,2013
2013 inin
Ankara,
Ankara,
This
Turkey report
Turkey andand was
thethegreatly
authors
authors informed
appreciate
appreciate by the
a the
workshop
time held on June
timecommitment
commitment and 17input
and to 26,of2013
input ofgreat innumber
great Ankara,
number
Turkey
Bu and 17-26
raporda
ofofindividuals
individuals thewho authors
whoHaziran appreciate
2013 tarihleri
participated.
participated. theAnnex
(See
(See time
arasında
Annex commitment
yapılan
1 1for
forlist
listofof and input
çalıştaydan
participants)
participants) ofThe
great
faydalanılmıştır.
The number
authors
authors Ya-
are
are
of individuals
zarlarımız
deeply
deeplygrateful who
katılımcılara
gratefultotothe participated.
zaman (See
ayırdıkları
theauthorities Annex
authoritiesininMalatyave 1 for
katkılarından
Malatyaprovince list of participants)
dolayı teşekkür
provinceforforhosting hostingthe The
eder. authors
Yazarlarımız
themission
missionand are
and
deeply
providing
providinggrateful
invaluableto the
invaluable authorities in Malatya province for hosting the mission and
insights.
insights.
ayrıca Malatya İli yöneticilerine misafirperverlikleri ve değerli görüşleri için teşekkür eder.
providing invaluable insights.
Türkiye
The Ülke country
TheTurkey
Turkey Değerlendirmesi,
countryassessment
assessment Dünya was Sağlık
was producedÖrgütüunder
produced (DSÖ)
underthe Avrupa
theoverallBölge
overall Ofisi’nden
guidance
guidance Dr.DrHans
ofofDr Hans
Hans
The
KLUGE
Kluge,Turkey
ve Dr.
Kluge,Director country
Gauden
Directorofofthe assessment
GALEA’nın
theDivision was produced
rehberliğinde
DivisionofofHealth HealthSystems under
hazırlanmıştır.
Systemsand the overall
andPublicAyrıca
PublicHealth guidance
DSÖ
Healthand Türkiye of Dr
Ofisi
andDrDrGauden Hans
eski
Gauden
Kluge,
başkanı
Galea, Director
Dr.
Galea,DirectorCristina of
Directorofofthe the Division
PROFİLİ’ye
theDivision of
özverili Health Systems
desteklerinden
DivisionofofNoncommunicable
NoncommunicableDiseases and
dolayı Public
teşekkürHealth
Diseasesand ederler.and
andLife-course Dr Gauden
Life-courseininthe the
Galea,
WHO Director
Regionalof
WHORegional the Division
Office
Office forforEurope. of Noncommunicable
Europe. The
Theassessment
assessmentwould Diseases
wouldnot and
not have Life-course
have been in the
beenpossible
possible
WHO
without Regional
without the Office forsupport
theenthusiastic
enthusiastic Europe.
supportofof The assessment
DrDrCristina
CristinaProfili, would
Profili, WHO
WHO not
Head
Headhave been
ofofCountry
Country possible
Office,
Office,
without
Turkey.the enthusiastic support of Dr Cristina Profili, WHO Head of Country Office,
Turkey.
Turkey.
Grateful
Gratefulthanksthanksare areextended
extendedtotoNancy NancyGraves Gravesforforlanguage
languageediting editingand andChristophe
Christophe
Grateful
Lanoux thanks
Lanouxforforthe are
thedesign extended
designlayout layoutand to Nancy
andtypesetting Graves
typesettingofofthis for language
thisreport.
report. editing and Christophe
Lanoux for the design layout and typesetting of this report.
55
5
Introduction and rationale
Giriş ve Gerekçe
5. Policy recommendations
5.1 Strengthen coordination and governance mechanisms
42
42
42
5.1 Strengthen coordination and governance mechanisms 42
5.3 many
Like
BirçokIncrease
ülkede the
countries,roleTurkey
olduğu of family
gibi, medicine
is facing
Türkiye’de ade in NCDs
growing
Bulaşıcı noncommunicable
Olmayan Hastalık disease
(BOH) (NCD)
yükü 43
disease
artış göster-
5.3 Increase the role of family medicine in NCDs 43
burden.
mektedir. With
5.4 Mainstream itsequity
Türkiye, impressive
hayata and Health
social
geçirdiği Transformation
determinants
Sağlıkta Dönüşüm Program,
of health Turkey
into action
Programıyla, sağlıkand has introduced
sisteminde önemli
5.4 Mainstream
fundamental changes equity and
toKaydedilensocial system.
its health determinantsThese of health into
changes have action
led toanda rapid increase
reportingkaydetmiştir.
ilerlemeler ilerlemeler sayesinde sağlık sigortası kapsamı 46ge-
hızla
reporting
in health insurance coverage, improved access to health services and reduced regional 46
5.5 Analyse
nişlemiş, sağlıkto build the casedaha
hizmetlerine for change and refi
fazla erişim ne NCD ve
sağlanmış plans
bakım hizmetlerine erişimde 47
inequalities
5.5 Analyse in to
access
buildto the care,
casewith demonstrated
for change and refineimpact
NCD on infant, child and maternal
plans 47
References
gözlenen bölgesel eşitsizlikler azalmıştır. Değişikliklerin, sonuç
mortality (Akdag, 2011; Ministry of Health, 2012a; Atun R, Aydin, Chakraborty, Sümer, olarak bebek, çocuk ve 48
anne
References 48
ölümleri
Annex
Aran, üzerinde
1.Gürol
Participants
et al., somut
of theetkileri
2013). workshop
Over a olmuştur
decade (Akdag,
into 2011; Ministry
systematic health of Health,the
reforms, 2012a; Atun
Ministry51 ofR,
Aydin, Chakraborty,
Health has approached Sümer, WHO Aran, Gürolstock
to take et al.,of2013).10 yılı aşkın
achievements andbirchallenges
süredir sistematik ola-
to identify
rak yapılan
how sağlık reformlarında,
to accelerate progress for NCD Sağlıkoutcomes.
Bakanlığı, elde edilen başarıları ve BOH sonuçlarında
kaydedilen
The objectives ilerlemenin önünde assessment
of the country duran engelleri are değerlendirmesi
twofold. First, itiçin DSÖ ile işbirliğine
is expected to produce git-
miştir.
pragmatic, contextualized and actionable policy recommendations in health system
strengthening to accelerate gains in key NCD outcomes for Turkey. It is hoped that the
assessment and its policyiki
Bu ülke değerlendirmesi, recommendations
amaçla yapılmaktadır. will provide
Birincisi;a platform for a comprehensive
değerlendirmenin, sağlık siste-
NCD action plan temel
mini güçlendirip to serveBOHassonuçlarında
an umbrellaelde for aedilen
number of already
kazanımları existing subsectoral
hızlandıracak pragmatik,
plans. Second, the assessment will contribute to regional knowledge
bağlamsal ve eyleme geçirilebilir politika tavsiyeleri ortaya koyması beklenmektedir. Yapılan and experience
sharing on common
değerlendirmenin health system
ve sonucunda çıkanbarriers for NCDs
tavsiyelerin, and promising
hâlihazırda mevcut bulunan approaches
bir dizi to
alt
remove them. Early results of the assessment were featured in the High-level Meeting
sektör planında şemsiye işlevi görecek şekilde kapsamlı bir BOH eylem planı için platform
on Health Systems for Health and Wealth in the Context of Health 2020 in Tallinn, Estonia
oluşturması beklenmektedir. İkincisi; bölgesel bir projenin parçası olarak, bu değerlendirme
on 17-18 October 2013; the 10th Flagship Course on Health Systems Strengthening
bölge
in çapındaSpain
Barcelona, sağlıkon sistemlerinde
21–30 October BOH’lara2013; ilişkin
theolarak görülen ortak
International engellerConference
Anniversary ve engelleri
ortadan kaldırmaya
Marking 35 Years ofyönelik umut vericiofyaklaşımlar
the Declaration Alma-Ata ile on ilgili bilgi Health
Primary ve deneyim Care paylaşımına
in Almaty,
katkı sağlayacaktır. Bu değerlendirmenin ilk sonuçları,
Kazakhstan on 6-7 November 2013; and the WHO European Ministerial Conference Sağlık Sistemleri ile ilgili Talinn’de top-
on the Prevention
lanacak olan üst düzey andtoplantıda,
Control ofBarcelona
NCDs in Flagship
the Context of Health
Programında, 2020
Alma AtainTemel
Ashgabat,
Sağlık
Turkmenistan on 3–4 December
Konferansı ve BOH’larla 2013. Bakanlık Konferansı’nda paylaşılabilir.
ilgili Türkmenistan
The country assessment is part of a regional project of the WHO Regional Office for
Bu ülketodeğerlendirmesi,
Europe step up supportüye devletlerin
to Member sağlık
States on sistemlerini
strengthening BOH’larda daha systems
their health iyi sonuçlar
for
better
alacak NCD outcomes.
şekilde Five countries
güçlendirmelerine destekhave agreed
olmak to participate
amacıyla DSÖ Avrupa as fiBölge
rst lineOfisi’nin
countries in
geliş-
the assessment:
tirdiği Kyrgyzstan,
bölgesel projenin Hungary, Beş
bir parçasıdır. the ülke
Republic of Moldova,
(Türkiye, Macaristan,Tajikistan
Moldova, and Turkey.
Kırgızistan
The fi ve country assessments are using a common approach
ve Tacikistan) değerlendirmeye katılmayı kabul etmiştir. Beş ülke değerlendirmesinde de with multidisciplinary
assessment teams. gelen
farklı disiplinlerden The assessment
değerlendirme is based on a structured
ekipleriyle assessment
ortak bir yaklaşım guide, which
benimsenmiştir. De-
is tailored to the specifics of each country. (WHO Regional Office for Europe, 2014
ğerlendirmeler, yapılandırılmış Değerlendirme Kılavuzu’na dayandırılmakta ve bu kılavuz
(forthcoming)) The guide has been informed by a background paper, which explores
her role
the ülkenin kendine
of health özgü koşullarına
systems in tackling göreNCDsşekillendirilmektedir
(Roberts & Stevenson, (WHO 2014Regional Office For
(forthcoming)).
Europe 2014) ( baskıda). Kılavuz, sağlık sistemlerinin BOH’larla başa çıkmada oynadığı rol ile
To meet the objectives, a multidisciplinary WHO expert team visited Turkey on 17–26
ilgili olarak hazırlanan arka plan belgesi ile temellendirilmiştir (Roberts & Stevenson, 2014)
June 2013. The mission started with a three-day consultation with a wide range of
(baskıda).
experts and stakeholders involved in NCDs in Turkey. (See Annex 1 for list of participants)
Presentations and small group discussions provided the opportunity for sharing
Bu hedeflere ulaşmak
information, reviewing için,data,
farklıidentifying
disiplinlerden DSÖ uzman
success ekibi 17-26areas,
and challenge Haziran
and2013’te Tür-
building
kiye’yi ziyaret
consensus etmiştir.
around some Çalışma;
of the Türkiye’de
key pointsBOH’larla ilişkili çok The
in the assessment. farklıworkshop
alanlardan uzmanlar
was followedve
paydaşların
by field visits katılımıyla yapılanand
to the Ankara 3 günlük
Malatya birprovinces
istişareyleand başlamıştır (bk.meetings
individual ek 1 katılımcı
withlistesi).
their
respective
Sunumlar ve health
küçükauthorities; public bilgi
grup tartışmaları, health authorities;
paylaşmak, the gözden
verileri Ministrygeçirmek,
of Development;
başarı ve
local governments; city hall offi cials; community health centres (CHCs);
zorluk alanlarını belirlemek ve bu değerlendirme kapsamındaki belirli temel noktalar üze- family medicine
centres; early cancer
rinde mutabakat diagnosis,
sağlamak screening,
için gerekli and training centres
zemini oluşturmuştur. Çalışma (KETEMs);
kapsamında smoking
Ankara
cessation clinics; ambulance call centres and hospitals. The meetings and visits allowed
ve Malatya illerinde il sağlık ve halk sağlığı yöneticileri, Kalkınma Bakanlığı, yerel yönetimler,
the team to gather first-hand impressions and to vet information obtained from
46
4
Acknowledgements
documents
toplum sağlığı
Acknowledgements
the mission,
Eğitim
andmerkezleri,
a workshop
impressions
Merkezleri),
ailepresentation
sağlığı merkezleri,
formed poliklinikleri,
sigara bırakma
with information
during the workshop
KETEM’ler (Kanser
ambülansand
from the
çağrıfield
Erkenfield.
Teşhis
visits were
merkezleri
At the
Tarama
end of
presented
ve hastanelerde
ve
to keyziyaretleri
saha stakeholders for further consensus
gerçekleştirilmiştir. Bu toplantı building.
ve ziyaretler, birinci elden izlenim elde edil-
mesistructure
The ve belge ve ofçalıştay
the report sunumlarından
is as follows. alınan
Thebilgilerin yerinde
first section uygulamalarla
outlines trends in kıyaslanma-
key NCD
The authors are grateful for commitment to this assessment to: Dr Mehmet
outcomes
sına
The olanak with a focus
sağlamıştır.
authors are (Minister on
grateful ofmortality-based
Çalıştay ve saha
for Health), indicators.
ziyaretleri
commitment sırasında
to this The third
elde second
edilen
assessment section
izlenimler, reviews
daha fazla
MÜEZZİNOĞLU Professor Dr Nihat TOSUN to: Dr Mehmet
(Undersecretary),
progress
MÜEZZİNOĞLU insağlamak
scaling up
içincoverage
(Minister ofsonunda
of Health), coreProfessor
NCD interventions
Dr Nihat and services.
TOSUN The fourth
mutabakat
Hüseyin ÇELİK (Deputy misyonun
Undersecretary), kilit paydaşlara
Professor Dr Seçil ÖZKAN(Undersecretary),
sunulmuştur. (President, Public
section
Hüseyin discusses health system challenges and opportunities for further improving
Health ÇELİK
Institute (Deputy Undersecretary),
of Turkey), Associate ProfessorProfessorDrDrTuran SeçilBUZGAN
ÖZKAN (President, Public
(Former President,
coverage
Health core
Institute NCD
of interventions
Turkey), Associate and services.
Professor The
Dr Turanfifth section
BUZGAN presents
(Former selected
President,
Raporun yapısı şuInstitute
Public Health şekildedir: ofBirinci
Turkey), bölümde,
Dr Bekir mortaliteye
KESKİNKILIÇ dayalı göstergelere
(Deputy odaklanarak
President for Non
innovations
Public Health and good practices
Institute of Turkey), implemented
Dr Bekir in Turkey. (Deputy
KESKİNKILIÇ The last section
President concludes
for Non
BOH sonuçlarında Diseases
Communicable görülen eğilimler, İkinci bölümde
and Programmes temel Control,
and Cancer BOH müdahaleleri
Public Health ve hizmetle-
Institute
with policy
Communicable recommendations.
Diseases and Programmes and Health
Cancer Control, Public Health Institute
of Turkey),
rinin kapsayıcılığı Dr Banu EKİNCİ,
, üçüncü bölümde (MoH, Temel Public
BOH müdahaleleri Institute of Turkey),
ve hizmetleri Dr Nazan
kapsayıcılığını
ofYARDIM
Turkey),(MoH, Dr Banu
Public EKİNCİ, (MoH,
Healthsisteminde Public Health
Institute karşılaşılan Institute
of Turkey),zorluklar
Dr Murat of Turkey),
GÜLTEKİN (MoH,Nazan
Dr Public
daha
YARDIM çok iyileştirmek
(MoH, Public için sağlık
Health Institute ofSERDAROĞLU
Turkey), Dr Murat ve fırsatlar
GÜLTEKİN ele alınmaktadır
(MoH, Publicof
Health
Dördüncü Institute
bölümde, of Turkey),
Türkiye deki Dr İsmail
yenilikler ve iyi uygulamalar (MoH, General
tanıtılmaktadır. Directorate
Son bölüm-
Health
Health Institute
Services), ofDrTurkey),
Kanuni Dr İsmail
KEKLİK SERDAROĞLU
(MoH, Public Health (MoH, General
Institute of Directorate
Turkey), of
Dr Berrak
de ise
Health politika
Services), tavsiyeleri
Dr Kanuni ile rapor sonuçlandırılmaktadır.
KEKLİK (MoH, PublicResearch),
Health Institute ofGÜLER
Turkey), Dr Berrak
BAŞARA (MoH, General Directorate of Health Dr Sevgi ELLERGEZEN
BAŞARA (MoH, General
(MoH, Public Directorate
Health Institute of HealthDrResearch),
of Turkey), Ayşegül ÖZTEMELDr Sevgi GÜLER (MoH, ELLERGEZEN
Public Health
(MoH,
Institute of Turkey), Dr Evin ARAS KILINÇ (MoH, Public Health Institute of Health
Public Health Institute of Turkey), Dr Ayşegül ÖZTEMEL (MoH, Public Turkey),
Institute of Turkey),
Gülay SARIOĞLU Dr Evin
(MoH, PublicARASHealth KILINÇ (MoH,
Institute of Public
Turkey),HealthŞerife Institute
KAPLAN (MoH, of Turkey),
Public
Gülay SARIOĞLU (MoH, Public Health Institute of Turkey),
Health Institute of Turkey), Dr Jale ÖZTÜRK (Ankara Provincial Health Directorate), Dr Şerife KAPLAN (MoH, Public
Health
Mustafa Institute
ÖZTÜRK of Turkey),
(AnkaraDr Jale ÖZTÜRK
Public (Ankara Provincial
Health Directorate), Dr Demet Health Directorate),
İMAMOĞLU Dr
(Ankara
Mustafa ÖZTÜRK
Public Health (Ankara Public
Directorate), Dr BedihaHealth Directorate),
TÜRKYILMAZ (İzmirDr Provincial
Demet İMAMOĞLU (Ankara
Public Health Directorate), Dr Bediha TÜRKYILMAZ (İzmir
Dr Mustafa TÖZÜN (İzmir Public Health Directorate), Dr Nail UMAY (Malatya ProvincialProvincial Health Directorate),
DrHealth
Mustafa TÖZÜN (İzmir
Directorate), KemalPublic
ŞENERHealth Directorate),
(Malatya Dr Nail
Public Health UMAY (Malatya
Directorate), Provincial
Dr Ümit KERVAN
Health Directorate), Kemal ŞENER (Malatya
(Ankara Cardiology Training and Research Hospital). Public Health Directorate), Dr Ümit KERVAN
(Ankara Cardiology Training and Research Hospital).
This report was greatly informed by a workshop held on June 17 to 26, 2013 in Ankara,
This report
Turkey and was thegreatly
authors informed
appreciateby a the workshop held on Juneand
time commitment 17 to 26, 2013
input in Ankara,
of great number
Turkey and the authors appreciate the time commitment
of individuals who participated. (See Annex 1 for list of participants) The authors are and input of great number
ofdeeply
individuals
gratefulwhotoparticipated.
the authorities (SeeinAnnexMalatya1 forprovince
list of participants)
for hosting The the authors
missionare and
deeply
providinggrateful to the insights.
The Turkey country assessment was produced under the overall guidance of Dr Hans
The Turkey
Kluge, country
Director of assessment
the Divisionwas produced
of Health underand
Systems the Public
overallHealth
guidance andofDrDrGauden
Hans
Kluge,
Galea,Director
Directorofofthe theDivision
DivisionofofHealth Systems and Public
Noncommunicable Diseases Health and Dr Gauden
and Life-course in the
Galea,
WHODirector
RegionalofOffice the Division of Noncommunicable
for Europe. The assessmentDiseases would not andhave Life-course in the
been possible
WHO Regional
without Office for Europe.
the enthusiastic support of The Drassessment
Cristina Profili,would WHO notHeadhaveofbeen Countrypossible
Office,
without
Turkey.
Grateful thanks are extended to Nancy Graves for language editing and Christophe
Grateful
Lanouxthanksfor theare designextended
layoutto and Nancy Graves of
typesetting forthis
language
75
5
1.
1. Noncommunicable
BOH Sonuçları disease outcomes
42
42
42
1.1
1.1. Mortality-based
5.3 Increase
5.3 Mortaliteye
the role of family medicine
Increase the role Dayalı
outcome
of family Sonuç
in NCDs
medicineÖlçümleri
in NCDs
measures 43
43
5.4 Mainstream
Turkey has shown equity and social
impressive determinantstoofhealth
commitment health intoand action and
to addressing health
reporting
Türkiye, sağlık ve sağlıkta eşitsizliklere ilişkin önemli çalışmalar yapmış ve birçok 46
sağ-
inequalities
reporting with documented improvement of many health outcome indicators 46
5.5
lık5.5
(Akdag,Analyse
göstergesinde
2011; to build
Ministry the
somut case
of for
iyileşmeler
Health, change and
sağlamıştır
2012a; refi
Atun ne NCD
(Akdag,
R, plans
Aydin, 2011; Ministry
Chakraborty, of Health,
Sümer, 47
2012a;
Aran,
Analyse to build the case for change and refine NCD plans 47
References
Atun R,
Gürol et Aydin,
al., 2013).Chakraborty,
Since theSümer,launchAran,Gürol
of the Health et al., 2013). Türkiye’de,
Transformation Sağlıkta
Program, 48
Dönüşüm
Turkey has
References 48
Programı
recorded
Annex auygulamaya
significant
1. Participants of koyulduktan
increase
the workshop sonra,
in life yaşam süresinde
expectancy and large önemli
declinesbir artış; anne, bebek
in maternal, 51 ve
infant
Annex
and 1. Participants
child mortality.ise of theisworkshop
There 51
çocuk ölümlerinde büyük documented progress inSöz
bir düşüş kaydedilmiştir. reducing
konusuregional
sonuçlarda inequalities
görülen böl-in
these
gesel outcomes.
eşitsizliklerin A comprehensive
azaltılmasına yönelik but prioritized
çalışmalarda health system
ilerleme reform programme
kaydedilmiştir. Kapsamlı, that
an-
focused on all health system functions including financing,
cak önceliklendirilmiş ve belirli hedeflere yönelik bu sağlık sistemi reform programı, finans-service delivery, resources
and
man,governance
hizmet sunumu, contributed
kaynaklar to the achievements.
ve yönetim de dâhil olmak üzere sağlık sisteminin bütün
Assessing mortality
işlevlerine ağırlık trends
vererek in key NCDs
söz konusu for this elde
kazanımların report proved sağlamıştır.
edilmesini to be challenging due
to incomplete death registration up to 2008. Prior to 2008, it is estimated that only 50%
of
Budeaths
rapor were recorded.
için temel Death registration
BOH’lardaki mortalite including
eğilimlerini cause of death was undertaken
değerlendirmek, 2008 yılına
only
kadarinölüm largekayıtlarının
districts or eksikprovincial
olması centres and was
nedeniyle oldukçaincomplete. Accuracy
zor olmuştur. was also
2008’den a
önce
problem, with cause of death collected on the basis of the
ölümlerin yalnızca %50’sinin kayıtlara geçmiş olduğu tahmin edilmektedir. Ölümler, neden- International Classifi cation of
Diseases (ICD),sadece
leri ile birlikte eighth büyük
revision and
ilçe veyaoften referring to the
il merkezlerinde immediate
kayıt cause ofdolayısıyla
altına alınmıştır; death rather ka-
than the underlying cause.
yıtlarda büyük eksikler vardır. Ölümler kayıt altına alınırken, ICD-8 bazında toplanmakta ve
Since 2009,
altta yatan significant
nedenler yerineimprovements
doğrudan ölümeinyolcompletenessaçan nedenler and reliability
belirtilmiş; of death
dolayısıyla kayıt-
registration have been implemented.
larda doğruluk açısından da belirli sorunlar olmuştur. Examples include improved death certification
forms, training of physicians and increased use of verification. Causes of death have
been
Ölümcollected,
kayıtlarında and görülen
the underlying
eksikleri causes are categorized
gidermek ve verilerin according to ICD-10
güvenirliğini as of
arttırmak
the beginning of 2009. It became mandatory for doctors to certify the cause of death,
amacıyla 2009 yılından bu yana konu ile ilgili önemli düzenlemeler hayata geçiril-
even if the death occurred at home; a complete death registration is required before
miştir. Bu amaçla; ölüm belgesi formları hazırlanmış, doktorlara eğitim verilmiş ve doğru-
burial can take place. Doctors note the causes of death as open-ended in the death
lama daha fazla kullanılmaya başlanmıştır. 2009 yılı başından itibaren ICD-10 bazında altta
registration forms, and the Turkish Statistical Institute updates the cause of death
yatan nedene
using the automatic göre ölüm nedenleri
classifi cation toplanmaya
of medical başlanmıştır.
entry table codes Ölüm evde gerçekleşse
for ICD-10. Furtherbile
doktorların ölüm
improvements havenedenini belgelemesi, defin
been implemented in 2013.içinTheölüm twobelgesinin
forms, death doldurulması
registration zorunlu
and
hale gelmiştir.
cause of death,Doktorlar
were combined ölüm nedenini
into oneformaform.açık uçlu olarak
A direct yazmakta, daha
entry web-based system sonra
hasTÜİK’te
been
kodlayıcılar tarafından
introduced with built-in ICD-10
errorkodu verilmektedir.
checking and alert 2013 yılında yeni
systems. iyileştirmeler
Doctors yapılmıştır.
can electronically
İki ayrı form halinde düzenlenen ölüm kaydı ve ölüm nedeni
submit the cause of death directly into the system, which is coded using ICD-10, or use tek bir formda birleştirilmiştir.
an open-ended
Otomatik cause of ve
hata denetimi death
ikazform and have
sistemleri it verifi
bulunan ed by the
internet Ministry
tabanlı of Health
bir sistem before
uygulamaya
submission
koyulmuştur.toDoktorlar;
the Turkish Statistical
ölüm nedenini, Institute. From kodlarını
ister ICD-10 2013, extra socioeconomic
kullanarak doğrudan variables
sisteme
can be included in the death registration form, although
elektronik olarak girmekte isterse de açık uçlu olarak ölüm nedenini girmektedir. Bilgiler,the fields are voluntary. The
changes have ledKurumu’na
Türkiye İstatistik to significantteslim improvements.
edilmeden önce In 2009,
Sağlıkapproximately
Bakanlığı tarafından 70% ofteyit
deaths
edil-
were recorded, with a cause of death specifi ed in 76% of those
mektedir. 2013’ten itibaren, ek sosyo-ekonomik değişkenler de, isteğe bağlı olmakla birlikte, cases. Between 2010 and
2012, an estimated 85% of all deaths were recorded, a cause of death specified in 90%
ölüm kayıt formlarına dâhil edilebilmektedir. Yapılan değişiklikler, önemli iyileştirmeleri de
of cases. Implementation of the family medicine system across the country has greatly
beraberinde getirmiştir. 2009’da ölümlerin yaklaşık %70’i kayda geçmiş; kayda geçenlerin
contributed to this achievement.
%76’sında ölüm nedenleri belirtilmiştir. 2010 ile 2012 arasında, ölümlerin %85’i kayıt altı-
Although
na alınırkenanalysis%90’ınınof a time
nedeni trend forBu
belirtilmiştir. key NCDbüyük
başarı conditions
oranda or Ailecomparison across
Hekimliği sisteminin
countries
tüm ülke geneline seems yaygınlaştırılması
difficult, it is widely recognized that NCDs present the next
ile ilgilidir.
generation health challenge in Turkey. The 2013 National Burden of Disease Study
showed that the burden of disease rate constituted 71% of the disability-adjusted life-
Temel BOH vakaları için zaman eğilimini incelemek veya günümüzde ülkeler arası kar-
years (DALYs) in 2002; the rate had increased to 79% by 2012 (Basara, 2013) (Fig. 1)
şılaştırma yapmak zor görünse de bulaşıcı olmayan hastalıkların Türkiye’nin önünde-
This trend is not unusual in countries that successfully address infectious diseases and
ki yeni sorunlar
childhood olduğu
illnesses and kabul
increasegörmektedir.
the life-span Örneğin,
of the Ulusal Hastalık Yükü
population. Çalışması
Reviewing 2013,
trends
2002 yılında BOH’lara ait Sakatlığa Ayarlanmış Yaşam Yılları (DALY) oranı tüm hastalık yükünün
48
4
Acknowledgements
between
%71’i iken2002
Acknowledgements
this assessment
hastalıklar
2012and yılında
become
ve çocukluk
2012 buinoranın
çağı
the top
apparent.
%79’a25 causes
çıktığınıofgöstermiştir
DALYs, a number (Basara,of2013)(şekil
hastalıkları ile başarılı şekilde mücadele eden ve yaşam süresinin
trends relevant1). Bulaşıcı
for
uzadığı ülkelerdeconditions:
• Circulatory bu eğilim olağan dışı değildir.
ill health due 2002-2012
to ischemic yılları arasında
heart disease,DALY’lerin ilk 25 ne-
the greatest
denicontributor
gözden geçirildiğinde,
to the disease bu değerlendirmeye
burden, has not ilişkin improvedbir dizi eğilimthe
during önepast çıkmaktadır:
decade. Other
The cardio-circulatory
authors are (Minister causes
grateful of of death
for Health), and
commitment disability have
to this been slightly
assessment reduced, Dr but their
MÜEZZİNOĞLU Professor Dr Nihat TOSUN to: Mehmet
(Undersecretary),
MÜEZZİNOĞLUDolaşımla
• weight is much ilgilismaller
sorunlar. Hastalık
ofin Health),
the overallyükünün
disease başını
burdençeken iskemik
than thatkalp hastalığı ile
of ischemic ilgi-
heart
Hüseyin ÇELİK (Minister (Deputy Undersecretary), Professor
ProfessorDr Nihat
Dr SeçilTOSUNÖZKAN(Undersecretary),
(President, Public
disease.
Hüseyin li tabloda (Deputy
son on yılda herhangi bir iyileşme olmamıştır.SeçilÖlüm ve yeti yitimi ilePublic
sonuç-
Health ÇELİK Institute of Turkey), Undersecretary),
Associate ProfessorProfessor DrDrTuran ÖZKAN
BUZGAN (President,
(Former President,
Health
• Diabetes:
Public Institute
lanan diğer
Health of Turkey),
kardioyovasküler
theInstitute
disease burden Associate
fromDr
of Turkey), Professor
nedenlerde
diabetes Dr
hafif Turan
bir azalma BUZGAN
has increased(Deputy
Bekir KESKİNKILIÇ (Former
görülmüştür.
by 12.8%President AncakPresident,
and has become iskemik
for Non
Public Health
kalp
the fourth most
Communicable Institute
hastalığı ile of
significant
Diseases Turkey),
karşılaştırıldığında
andcause Dr Bekir
toplam
of ill health
Programmes KESKİNKILIÇ
hastalık
andin yükü
Turkey.
Cancer (Deputy
içinde
This trend
Control, President
diğer
Public for
is inkardiyovasküler
line with
Health Non
the
Institute
Communicable
nedenlerin
ofincreased
Turkey), rates Diseases
yükü
Dr Banu daha
of obesity, and Programmes
azdır.
EKİNCİ,as presented
(MoH, Public and Cancer
in theHealth Control,
next section. Public Health
Institute of Turkey), Dr Nazan Institute
ofYARDIM
Turkey),(MoH, Dr BanuPublic EKİNCİ,
Health (MoH,
Institute Public
of Health
Turkey), Institute
Dr 6.6%.
Murat of Turkey), (MoH,
GÜLTEKİN Dr Nazan Public
• Diyabet.
• Stroke: Diyabet
DALYs due kaynaklı
to hastalık
stroke haveyükü %12,8
declined oranında
by artmış ve diyabet,
However, due Türkiye’de-
to the
YARDIM
Health (MoH,
Institute Publicof Health Institute
Turkey), Dr İsmail ofSERDAROĞLU
Turkey), Dr Murat (MoH, GÜLTEKİN
General (MoH,
Directorate Public
ki sağlık sorunlarının
epidemiological transitionen önemli
Turkey 4. nedeni
is haline gelmiştir.
undergoing, stroke Bu
is eğilim,
now thebirthird
sonraki most bö-of
Health
Health Institute
Services), of Dr Turkey),
Kanuni Dr İsmail
KEKLİK (MoH,SERDAROĞLU
Public (MoH,
HealthileInstituteGeneral Directorate
ofgöstermektedir.
Turkey), Dr Berrak of
Health lümde
signifi cant de
Services), açıklandığı
cause of
Dr Kanuni ill üzere,
health yükselen
with
KEKLİK (MoH, a obezite
signifi cant oranları
disability
PublicResearch), paralellik
burden.
Turkey), Dr Berrak
BAŞARA (MoH, General Directorate of Health Dr Sevgi ELLERGEZEN
• İnme.
BAŞARA (MoH, İnmeye
General bağlı DALY’lerde
Directorate %6.6’lık bir
of Healthlung, düşüş yaşanmıştır. Ancak Türkiye’de yaşa-
• Cancer:
(MoH, Publica number
Health of cancersofincluding
Institute Turkey), DrResearch),
stomach
Ayşegül Dr and
Sevgi
ÖZTEMEL GÜLER
(MoH, ELLERGEZEN
colorectal cancersHealth
Public are
(MoH, amongnan
Publicepidemiyolojik
the Health
top 25 geçişeof
Institute
causes bağlı
of ill olarak,Dr
Turkey),
health. inme, şu
Ayşegül
DALYs anda sağlık
ÖZTEMEL
associated with sorunlarının
(MoH,
each Public
of üçüncü
these Health
have en
Institute of Turkey), Dr Evin ARAS KILINÇ (MoH, Public Health Institute of Turkey),
Institute önemli
increased
Gülay of Turkey),
SARIOĞLU nedeni
over the Drpast
olarak
(MoH, Evin ARAS
görünmektedir
decade,
Public Health KILINÇ
although (MoH,
ve önemli
some
Institute Public
birthe
of of
Turkey), Health
sakatlık yüküne
increase
Şerife Institute
could
KAPLAN sahiptir. of
be(MoH,
due Turkey),
toPublic
the
Gülay
Health SARIOĞLU
• improved
Kanser.
InstituteSağlık(MoH,
detection Public
described
sorunlarının
of Turkey), Health
in 25
ilk
Dr Jale theInstitute of
next section.
nedeni
ÖZTÜRK Turkey), Şerife
arasındaProvincial
(Ankara akciğer, mide KAPLAN
Health (MoH,
ve Directorate), Public
kolorektal kan- Dr
Health
Mustafa serInstitute
de dâhil
olmak(Ankaraüzere Dr Jale
bir
Publicdizi ÖZTÜRK
kanser
Health (Ankara
yer Provincial
almaktadır.
Directorate), DrFarklı
DemetHealth
kanser Directorate),
çeşitleri
İMAMOĞLU ile Dr
ilişkili
(Ankara
• Lung diseases: DALYs lost from lung diseases such as chronic obstructive pulmonary
Mustafa
Public ÖZTÜRK
Health (Ankara Public
Directorate), Dr Health
Bediha Directorate),
TÜRKYILMAZ Dr Provincial
(İzmir Demet İMAMOĞLU Health (Ankara
Directorate),
DALY’ler
disease andson asthmaon yılda haveartışalso göstermiştir.
increased Bu artışların
signifi cantly. bir kısmı, bir sonraki bölümde
Public
Dr MustafaHealth Directorate),
TÖZÜNüzere, (İzmir Dr Bediha
Public TÜRKYILMAZ
Health Directorate),(İzmir Provincial
Dr Nail UMAYsonucu Health
Provincial
de görüleceği kanser teşhis olanaklarının iyileştirilmesinin olarak ortaya
Dr
Fig. Mustafa
Health1. Rise inTÖZÜN
NCDs as
share
Kemal Public
ofŞENER Health
total burden Directorate),
(Malatya of disease,
Public Dr Nail
2002–2012
Health UMAY (Malatya
Directorate), Dr Provincial
Ümit KERVAN
Health çıkmış olabilir.
Directorate),
(Ankara CardiologyKemal Training ŞENERand(Malatya
Research Public Health Directorate), Dr Ümit KERVAN
Hospital).
• Akciğer
(Ankara Hastalıkları.
Cardiology Training KOAH
and ve astım gibi
Research akciğer hastalıkları nedeniyle olan DALY’ler
Hospital).
This de report
önemli was greatly
oranda artmıştır. informed by a workshop held on June 17 to 26, 2013 in Ankara,
This
Turkey report and wasthegreatly
authors informed
appreciate by a theworkshop held on Juneand
input of greatin Ankara,
number
ofdeeply
individuals whotoparticipated.
grateful the authorities (SeeinAnnex Malatya 1 forprovince
missionare and
deeply
providing grateful to the insights.
The
Kluge,Turkey country
of Health underand
Systems the Public
overallHealth
guidance andofDrDrGaudenHans
Kluge,
Galea,DirectorDirectorofofthe theDivision
Galea,
WHODirector RegionalofOffice the Division of Noncommunicable
for Europe. The assessmentDiseases would not andhave Life-course in the
been possible
WHO
without Regional Office for Europe.
Cristina Profili, wouldWHO notHeadhaveofbeen Country possible
Office,
without
Turkey.
Grateful
Lanouxthanks for theare design extendedlayoutto and Nancy Graves of
typesetting forthis
language
Source: reproduced by permission of the publisher from Basara (2013)
With improvements in death registration underway, Turkey is well set to systematically

track progress in key NCD outcomes, set specific targets in line with the commitment
to reduce NCD mortality by 25% by 2025 and routinely assess progress towards them.
The same
Kaynak: kind
Ulusal of results-driven
Hastalık approach
Yükü Çalışması 2013, thatkullanılamaz.
İzin alınmadan underlies Turkey’s success in reducing
maternal and infant/child mortality can be effectively applied to NCDs.
Şekil 1. 2002-2012 yılları arasında toplam hastalık yükündeki BOH oranı artış göster-
miştir.
95
5
5.1.2
PolicyInequalities
Türkiye, ölüm kayıtlarında sağlanan
recommendations and social determinants
iyileşmelerle temel BOH sonuçlarında of NCDs kaydedilen ilerle-42
5. Policy recommendations 42
meleri sistematikcoordination
5.1 Strengthen olarak izleyebilecek, BOH kaynaklı
and governance mortalite oranını 2025 yılına kadar42%25
mechanisms
5.1 Strengthen
azaltma taahhüdüne coordination and governance mechanisms 42
In Turkey,
5.2 inequities
Accelerate action inuygun
health
on spesifik
obesity haveand hedefler
been observed
nutrition belirleyecek
risk in relation
factors ve
forbelirlediği
to
NCDs wealth,hedefler
education yönünde
level,
43
5.2 Accelerate
kaydettiği
gender andilerlemeleri
place action
of of on obesity
rutin
residence. olarak and nutrition
Indeğerlendirebilecektir.
2011, risk factors for
Türkiye’nin NCDs anne,0.41,bebek 43
ve çocuk
5.3 Increase the role family medicine inTurkey’s
NCDs Gini coeffi cient was indicating
43
wide5.3income
Increase
ölümlerinin the role of according
inequalities
düşürülmesinde family medicine
gösterdiği to the in NCDs
Organisation
başarının altında for Economic
yatan Co-operation and 43
5.4 Mainstream equity and social determinants of health intoaynı
action sonuçandodaklı yaklaşımı,
Development
5.4 Mainstream
BOH’lara (OECD)
de etkili equity
bir (OECD,
şekilde and 2011).determinants
social Turkey is oneofofhealth
uygulanabilir. only intotwo action
OECD and countries where
reporting
income inequality is decreasing. There is a social gradient in self-reported health status, 46
reporting 46
5.5 Analyse
with Turkish to buildinthe
people the case for change
lowest income and
groups refineandNCDwith plans
the lowest level of education47
1.2 Inequalities
5.5 Analyse
References
to build theand case for social
change determinants
and refine NCD plans of NCDs
reporting the lowest overall health (Sozmen, Baydur, Simsek & Unal, 2012). Inequities 48
47
1.2.been
References
have 1.
BOH’larda
reducing of
Eşitsizlikler
between
ve Sosyal Belirleyiciler
2003 and 2008, although gaps remain. Inequities in health
48
Annex
In Turkey, Participants
inequities inof the
health workshop
have been observed in relation to wealth, education level, 51
Annex
outcomes 1. Participants
have been observed the workshop
between poorer eastern provinces and more developed 51
gender
Türkiye’de,and place of
sağlık alanında residence. In 2011,
eşitsizliklerin Turkey’s Gini coeffi cient was 0.41, indicating
western provinces. Inequalities in healthrefah service ve eğitim
indicatorsseviyeleri,
(includingcinsiyet, ikamet
facility yeri
births,
wide income
ile ilişki içinde inequalities according to the Organisation for Economic Co-operation and
antenatal care ortaya çıktığı görülmektedir.
and childhood immunization) 2011’de,
have beenTürkiye’nin
notedGini for katsayısı
mothers0.41 witholarak
low
Development (OECD) (OECD, 2011). Turkey is one of only two OECD countries where
hesaplanmıştır.
levels of education Bu katsayı
and rural gelir dağılımında
residents (Atunbüyük eşitsizliklere
R, Aydin, Chakraborty, işaretSümer,
etmektedirAran, (OECD,
Gürol
income inequality is decreasing. There is a social gradient in self-reported health status,
et al., 2013).
2011). Türkiye, gelir eşitsizliğinin azalmakta olduğu iki OECD ülkesinden biridir. Bireylerin
with Turkish people in the lowest income groups and with the lowest level of education
kendiis sağlık
Less
reporting knownthedurumları
lowest ile ilgilihealth
about inequities
overall bildirimde
specifi bulunmaları
cally
(Sozmen, Baydur, konusunda
in relation to NCDs&and
Simsek sosyal
Unal, NCD gruplar arasında
risk Inequities
2012). factors in
farklılıklar
Turkey. For görülmektedir.
smoking, men En
in düşük
low gelir ve
socioeconomic eğitim düzeyine
groups
have been reducing between 2003 and 2008, although gaps remain. Inequities in health are sahip
more gruplar,
likely to genel
smoke sağlık
than
men
outcomes in wealthier
durumları ile ilgili
have been groups,
en observed while
az bildirimde smoking is more
bulunanlardır
between poorer common
(Sozmen,
eastern for and
Baydur,
provinces women
Simsekmore &inUnal,
wealthier
2012).
developed
socioeconomic
Farklılıklar
western devam
provinces. groups
etse (Hassoy,
de,
Inequalities Ergin
eşitsizliklerde
in health& Kunst,
2003-2008
service 2013). Turkish
yılları
indicators arasındawomen azalma
(including are muchbirths,
more
görülmüştür.
facility
likely
antenatalto
Daha yoksulbe obese
careolan than
and Doğu men,
childhood and women
immunization)
illeri ve are
daha gelişmiş less physically
haveBatıbeen active
illeri noted
arasında and report
for sağlık
mothers lower levels
with low
sonuçlarında
of neighbourhood
levels of education safety
and in
rural poorer
residentsneighbourhoods
(Atun R, Aydin, than
eşitsizlikler mevcuttur. Eğitim seviyesi düşük ve kırsalda yaşayan anneler için sağlık in wealthier
Chakraborty, neighbourhoods
Sümer, Aran, Gürol
hiz-
(Yildrim,
et al., Ince
2013). & Muftuler, 2012). Children in Turkey from poorer families are less likely
meti göstergelerinde (doğum olanakları, antenatal bakım ve çocukluk immünizasyonu
to eat fruit every day, but less likely to consume soft drinks every day (Currie C, Zanotti,
Less is known
da dâhil olmakabout üzere)inequities
eşitsizlikler specifi cally tespit
olduğu in relation to NCDs
edilmiştir (Atun andR, NCD
Aydin,risk factors in
Chakraborty,
Morgan, Currie D, de Looze, Roberts et al., 2012). Turkish children from wealthier families
Turkey.
Sümer, For smoking, men in low socioeconomic groups are more likely to smoke than
are moreAran,likelyGürolet
to report al.,engaging
2013). Türkiye’de
in regular BOH’lar
exercise, ve BOH
but also risk more
faktörlerine
likely toilişkin
spend spesifik
long
men in wealthier
eşitsizlikler ile ilgili groups,
daha az while
bilgi smoking
vardır. is more
Örneğin, daha common
düşük for women in gruplardan
sosyo-ekonomik wealthier
periods watching television.
socioeconomic
gelen erkekler daha groups (Hassoy,
varsıl Ergin &gelen
gruplardan Kunst, 2013). Turkish
erkeklere göre daha womenfazla;are daha much more
varsıl gru-
The
likelyenvironmental
to be obese than andmen,socialand inflwomen
uences are contributing
less physicallyto theactive
NCD and burdenreportin Turkey need
lower levels
plardan
to gelen kadınlar ise daha düşük gruplardan gelen thatkadınlara göreeff daha fazlaacross
sigara
of be better
neighbourhood understood safetytoindeveloppoorer policies and solutions
neighbourhoods will work
than in wealthier ectively
neighbourhoods
içmektedir
diff
(Yildrim, Ince(Hassoy,
erent population Ergin
& Muftuler,groups. & Kunts,
2012). is 2013).
This Children
essentialTürkiye’de
in ifTurkey obezite,
NCD prevention
from erkeklerle
poorer is to be eff
families karşılaştırıldığın-
ective
are lessoverall,
likely
da,
as
to eatkadınlar
there is no
fruit arasında
every standard daha
day, but yaygındır
response
less likelythat ve kadınlar
towill work for
consume fiziksel
softgroupsolarak
drinkswith daha
everydiff dayaz
erenthareketlidir.
situations
(Currie Ayrıca
and
C, Zanotti,
yoksul
needs. mahallerde yaşayan kadınlar, varlıklı mahallelerde
Morgan, Currie D, de Looze, Roberts et al., 2012). Turkish children from wealthier families yaşayanlara göre mahallelerinde
daha
are more düşük
likelygüvenlik
to report olduğunu
engaging bildirmektedir (Yildrim,
in regular exercise, but Ince
also & more
Muftuler,likely2012).
to spend Türkiye’de
long
periods watching
yoksul ailelerin television. her gün meyve yeme olasılığı düşüktür, fakat meşrubat içme
çocuklarının
olasılığı
The da düşüktür
environmental and(Currie
socialC,infl Zanotti,Morgan,
uences contributing CurrietoD,the deNCDLooze, Roberts
burden et al., 2012).
in Turkey need
Daha
to varlıklıunderstood
be better ailelerin çocukları
to develop düzenli sporand
policies yapma imkânına
solutions sahipken,
that will work eff televizyon başın-
ectively across
da erent
diff daha fazla zamangroups.
population geçirmeThis eğilimindedir.
is essential if NCD prevention is to be effective overall,
as there is no standard response that will work for groups with different situations and
needs.
Türkiye’de, nüfusun farklı grupları arasında etkili bir şekilde işleyecek politikalar ve çözüm-
ler geliştirmek için BOH yükü üzerindeki çevresel ve sosyal etkilerin daha iyi anlaşılması
gerekmektedir. BOH’ları önlemeye yönelik hedefin, toplumun genelinde geçerli olması
için bu elzemdir; çünkü farklı koşullarda yaşayan ve farklı ihtiyaçları olan bütün gruplar
için geçerli bir çözüm yoktur.
410
4
2.
Acknowledgements
Coverage
2. Temel of core
Bulaşıcı
Acknowledgements NCD interventions
Olmayan Hastalıklara
and services ve Hizmetlerin Kapsamı
Müdahaleler
The authors are (Minister
MÜEZZİNOĞLU grateful of for Health),
commitment Professor to this Dr Nihat assessment TOSUN to: Dr Mehmet
(Undersecretary),
This section explores
MÜEZZİNOĞLU (Minister coverage of of core population
Health), Professor Drinterventions
Nihat TOSUN (tobacco, alcohol and
(Undersecretary),
Bu Hüseyin
bölümde,
nutrition) ÇELİKBOH
and individual(Deputy
sonuçlarının Undersecretary),
services iyileştirilmesiyle
(cardiovascular Professor
yakından
disease Dr Seçil
ilişkili toplum
(CVD),ÖZKAN ÖZKAN
diabetes temelli(President,
müdahalelerin
and cancer) Public
that
Hüseyin
Health ÇELİK
Institute (Deputy
of Turkey),Undersecretary),
Associate Professor
Professor Dr DrTuran
Seçil BUZGAN (President,
(Former Public
President,
are
Health closely
(sigara, alkol linked
Institute ve with
beslenme)
of Turkey), improving
ve bireysel
Associate NCD outcomes
hizmetlerin
Professor (Table
(KVH, diyabet
Dr Turan BUZGAN 1). Core
ve services
kanser) are
kapsamı
(Former evidence
ele
President, alın-
Public
based,
maktadır Health
high(Tablo impact,Institute
1). Temel cost-eff of Turkey),
ective, kanıta
hizmetler, aff Dr Bekir
ordable
dayalı,andKESKİNKILIÇ
feasible
etkili, maliyet to (Deputy
implement
etkin President
vePresidentin a variety
ekonomiktir. for Non
of
Ayrıca
Public Health
Diseases of Turkey),
and Dr
Programmes Bekir KESKİNKILIÇ
and Cancer (Deputy
Control, Public Health for Non
Institute
health systems.
farklı sağlık sistemlerinde
Communicable The
Diseases core services
uygulanabilir.reviewed
and Programmes in
Ülkeand the country
değerlendirmelerinde
Cancer Control, assessments gözden
Public are closely
geçirilen
Health linked
temel
Institute
to ofthe
Turkey),
Global Dr
action Banu plan EKİNCİ,
for the (MoH,
preventionPublic and Health
control Institute
of of Turkey),
noncommunicable Dr Nazan
diseases
of Turkey),
hizmetler,
YARDIM (MoH, Dr
2013-2020 Banu EKİNCİ,
Bulaşıcı (MoH,
Olmayan Public
Hastalıkların Health
Önlenmesi Institute ve of Turkey),
Kontrolüne Dr
Yönelik Nazan
Küresel
2013–2020
YARDIM (WHO, Public 2013a). Health
A standard Institute ofofTurkey),
set of Turkey),
core Dr Muratand
interventions GÜLTEKİN
services(MoH, (MoH,
are used Public
for
Avrupa(MoH,
veHealth Eylem Public
Institute Planları
of Health
ile yakından
Turkey), Institute
Dr ilgilidir.
İsmail SERDAROĞLU Dr Murat
Tüm ülke değerlendirmelerinde
(MoH, GÜLTEKİN
General BOH Public
müdahale-
Directorate of
all country
Health assessments.
Institute of Turkey), Dr İsmail SERDAROĞLU (MoH, General Directorate of
leri ve hizmetleri için standart bir set kullanılmıştır.
Health Services), Dr Kanuni KEKLİK (MoH, Public Health Institute of Turkey), Dr Berrak
Health
Table 1.Services),
BAŞARA Core (MoH, Dr Kanuni
population
General KEKLİK (MoH,
interventions
Directorate and PublicResearch),
individual
of Health Health
services Institute
DrforSevgi
NCDs ofGÜLER
Turkey), Dr Berrak
ELLERGEZEN
BAŞARA
Tablo (MoH,
(MoH,1.Public
BOH’lar General
için topluma
Health Directorate
Institute of Health
veofbireye
Turkey), DrResearch),
yönelik temel hizmetler
Ayşegül Dr Sevgi GÜLER
ÖZTEMEL (MoH, ELLERGEZEN
Public Health
(MoH, Public
Institute Health
Core population
of için
Turkey), Institute
interventions
DrYönelik of
ARAS KILINÇ (MoH, Public Health Institute of Health
Evin Temel Turkey), Dr Ayşegül ÖZTEMEL
Core individual (MoH,
servicesPublic Turkey),
BOH’lar Topluma
Institute of Turkey), Dr Evin ARAS KILINÇ (MoH, BOH’lar içinHealth
Temel Bireysel Hizmetler
• Gülay SARIOĞLU
Wide range Müdahaleler
(MoH,
of anti-smoking Public Health
interventions Institute
• CVD of Public
and Turkey),
diabetes Şerife
– first lineInstitute
KAPLAN (MoH, of Turkey),Public
Gülay –
HealthSARIOĞLU
Raise tobacco
Institute (MoH,
taxes to Public
reduce Health
aff
of Turkey), Dr Jale ÖZTÜRK Institute
ordability – of
Risk Turkey),
stratifi
(Ankara Provincial Şerife
cation in KAPLAN
primary
Health health(MoH,
care, Public
Sigara karşıtı müdahaleler Kardiyovasküler hastalıklar ve Directorate),
diyabet-birinciDr
Health
Mustafa
• SigaraInstitute
– Smoke-free
ÖZTÜRK
vergilerini ofarttırma
Turkey),
(AnkaraDr
environments Jale ÖZTÜRK
Public Health aşama(Ankara
including
hypertension,
Dr Demet Health Directorate),
cholesterol,
İMAMOĞLU diabetes Dr
(Ankara
Mustafa – Warning
• DumansızÖZTÜRK about
çevreler the
(Ankara dangers of
Public tobacco
Health and
Directorate),
• Temel other
sağlık CVD
Dr risk
Demet factors
hizmetlerinde İMAMOĞLU
hipertansiyon, (Ankara
koleste-
Public and Health
tobacco Directorate),
smoke zararları Dr Bediha TÜRKYILMAZ –rol,
Effdiyabet
ective (İzmir Provincial
detection Health Directorate),
and management
Public Health
• Tütün ve Directorate),
sigara içmenin Dr Bediha
ile ilgiliTÜRKYILMAZ
uya- (İzmir veProvincial Health
diğer kardiyovasküler riskoffaktörleri-
Directorate),
Drrılar
Mustafa
– Bans on TÖZÜN (İzmir Public
tobacco advertising, Health Directorate),
promotion hypertension,
ni içeren risk
Dr Nail UMAY
cholesterol,
sınıflandırması
(Malatya
and diabetes Provincial
DrHealth
Mustafa
and TÖZÜN (İzmir
Directorate),
sponsorship Kemal Public
ŞENER Health Directorate),
(Malatya Public
through Dr
Health Nail
multidrug UMAY
Directorate),
therapy (MalatyaDr
based Ümit
on Provincial
risk KERVAN
• Reklam,
Health tanıtım ve sponsorlukla
Directorate), Kemal ŞENERilgili(Malatya
yasaklar Public
• Hipertansiyon,
Health kolesterol, diyabetin
Directorate), Dr etkiliKERVAN
Ümit bir şekil-
–
(AnkaraQuit lines and
Cardiology
• Sigara bırakma nicotine
hatlarıTraining replacement
ve nikotinand stratifi
Research Hospital).
replasman cation
de teşhis edilip yönetilmesi
(AnkaratedavisiCardiology
therapy (NRT) Training and Research Hospital).
(NRT) – Effective
• Yüksek riskprevention
gruplarındainetkilihigh-risk groups
birincil korunma and
This report was greatly informed by a workshop held
secondary deon
on June
prevention
dâhil olmak
17 to
after 26,
AMI, 2013 in
including Ankara,
This report
authors informed
appreciate by a the
workshop • Aspirinheld
acetylsalicylic
timetüsü’nden
commitment June
acidand 17üzere
to
input
Akut
26, Miyokart
2013
of
Enfark-
in Ankara,
great number
(AMİ) sonra etkili ikincil korunma
Turkey and the authors
of individuals who participated. appreciate(See the time • CVD
Annex commitment
1 and
for diabetes and inputline
– second
list of participants) of The
greatauthors
number are
ofdeeply
individuals who participated.
grateful to the authorities in Malatya (See Annex –1 for
Range
Kardiyovaskülerlist
of of
rapid
provinceafter participants)
response
hastalıklar
for AMI hosting
and
ve The authors
secondary
diyabet-ikinci are
careaşa-
the mission and
deeply
invaluable authorities in Malatya ma interventions
province for hosting and stroke
the mission and
• Interventions
providing to prevent
invaluable harmful alcohol use • • AMI
insights. Diabetes ve inmeden sonra hızlı müdahale ve ikinci ba-
The– Turkey
Use pricing country
policiesassessment
on alcohol including was produced –samak under
Effective the overall
detection
tedavi guidance
and general of Dr Hans
follow-up
The Turkey
Kluge, taxes country
on
Director alcohol assessment
of the Division was produced
of yöne- Systems and Public Health and DrDrGauden
–
HealthDiyabet under
Patient the
education overalland guidance
intensive of
glucose Hans
Alkol kullanımı ve zararlarını azaltmaya
Kluge,
lik Director
– Restrictions
müdahaleler
Galea, Directorand of
andthe bansDivision
the DivisionofofHealth
ofpromotion
on alcohol Systems
Noncommunicable
management
• Etkili tanıand Public
Diseases
ve genel takipHealth
andamong and Dr Gauden
Life-course in the
Galea, advertising
• AlkolDirector
vergileriniofarttırma
the Division of Noncommunicable – Hypertension
• Beslenme, fiziksel management
Diseases aktiviteandvehaveLife-course
glikozbeen diabetes
yönetimi inilethe
il-
WHO Regional
– Restrictions on Office for Europe. The assessment would not possible
WHO Regional
• Reklam/tanıtım ilethe
Office ilgiliavailability
for Europe.
kısıtlamalar, of yasaklar
alcohol
The patients
assessment
gili would
hasta eğitimi ve not
glikozhavetakibi been possible
withoutin thethe enthusiastic
retail sectorbulundurulması
alkolün
supportileofilgili Dr Cristina Profili,
– Prevention of WHO
hastaları
Head of
complications
arasında (e.g.Country
eye and foot Office,
• Perakende
without
Turkey.
– the enthusiastic
Minimum purchase age support
regulation of
and
• Diyabet
Dr Cristina Profili,
examination) WHO HeadHTN of yönetimi
Country Office,
kısıtlamalar • Komplikasyonları önleme (göz ve ayak muayenesi
Turkey. enforcement
• Kanunlarla belirlenen minimum satın alma gibi)
Grateful
– Allowed thanksbloodare alcoholextended to Nancy Graves
level for driving for language editing and Christophe
Grateful
yaşı thanks are extended to Nancy Graves for language editing and Christophe
• Lanoux for the
Interventions
• Araç kullanırken design
to improve
kanda izinlayout
diet and
and physical
verilen alkol typesetting
oranı • Cancer of –this
firstreport.
line
activity
Diyet ve fiziksel aktiviteyi arttırmaya yönelik Kanser – Prevention
- birinci of liver cancer through hepatitis B
aşama
– Reduce
müdahaleler salt intake and salt content immunization
• Hepatit B immünizasyonu
– Replace
• Tuz alımı vetrans-fats with unsaturated
yiyeceklerdeki tuz içeriğinifat
azalt- – Screening
• Serviks for cervical
kanseri taramasıcancer and treatment
ve prekanseröz of
lezyonla-
–
ma Implement public awareness programmes precancerous
rın tedavi edilmesi lesions
on diettrans
• Diyetten and yağ
physical activity
asitlerini çıkarma • Cancer – second line
– Reduce
• Serbest freealımını
şeker sugar azaltma
intake – Vaccination
Kanser - ikinci aşamaagainst human papilloma virus
– Increase intake of fruit and
• Sebze ve meyve tüketimini arttırma vegetables as appropriate
• Meme kanseri erken if cost-eff ective
teşhisi according
ve bütün to
aşamalarda
– Reduce marketing pressure of food
• Çocuklar üzerindeki yiyecek ve alkolsüz içe- and national
tedavi policies
non-alcoholic
ceklere beverages
ilişkin pazarlama to children
baskısını azaltma – Early case-fi
• Human ndingvirüs
papilloma for breast cancer
için eğer and
ulusal timely
politikalara
– Promote awareness about diet and
• Diyet ve fiziksel aktivite ile ilgili farkındalık treatment of all stages
göre maliyet etkinse aşılama
physical activity
oluşturma – Population-based
• 50 yaş üzeri kişilerdecolorectal
kolorektalcancer
kanserscreening
taraması ve
at age >50
zamanında tedavi linked with timely treatment
– Oral cancer
• Yüksek screening oral
riskli gruplarda in high risk taraması
kanser groups linked
ve za-
with timely
manında tedavi treatment
Source:
Kaynak: WHO,
WHO, 2014 (Baskıda)
(forthcoming)
115
5
5.2. 1 Toplum
5.2.1. Population Temelli interventions
Müdahaleler
Policy recommendations 42
5.1 Strengthen
Turkey has madecoordination
impressiveand governance
progress towardsmechanisms
implementing many of the core 42
5.2 Accelerate
Türkiye, BOH’ları action on obesity
önlemek and nutrition
için topluma riskolarak
yönelik factorsgeliştirilen
for NCDs temel müdahalele- 43
population
5.2 Accelerate interventions
action on for NCDand
obesity prevention.
nutritionEff orts
risk havefor
factors beenNCDsmost significant in the 43
rin
5.3birçoğunun
area Increase
of tobacco uygulamaya
thecontrol,
role of family
with geçirilmesinde
medicine
Turkey having önemli
in NCDs
over 10 ilerlemeler
years of kaydetmiştir.
progressively strong Türkiye’de
43
action.
özellikle
The tütünhas
5.4 progress
Mainstream kontrolü
equity alanında
and
been assisted byçok
social önemli
determinants
strong adımlar atılmış;
of health
leadership from 10Minister
into
the yılı aşkın
action of bir
and süredir
Health andkade-
the
meli
Prime olarak
Minister,
reporting etkili
and faaliyetler yürütülmüştür.
the development Kaydedilen
of clear legislation ilerleme Sağlık
to support theBakanı ve Başbaka-
implementation46
nın
of reporting
güçlü
tobacco liderlikleri
control ve tütün
policies. kontrolüne
Current yönelik
challenges politikaların
include uygulanması
implementation ofiçin
the 46
geliştirilen
recently
5.5 Analyse to build the case for change and refine NCD plans 47
5.5 Analyse
passed
mevzuat alcohol topolicy
build and
the case
ile pekiştirilmiştir. Mevcutfor change
development ofand
zorluklar refine yakın
NCD plans
a comprehensive
arasında, andalkol
tarihli pragmatic approach
politikasının 47
uygu-
References 48
References
to addressing
lamaya obesity.
geçirilmesi Progress from
veofobeziteyle core population
mücadeleye interventions
yönelik kapsamlı relatedbir
ve pragmatik 48
toyaklaşımın
tobacco,
Annex 1. Participants the workshop 51
alcohol
Annex 1.and nutrition
Participants
geliştirilmesi are reviewed
of the
yer almaktadır. in tütün,
workshop
Aşağıda detail below.
alkol veDuring
beslenme the mission, a score card
ile ilgili topluma based
yönelik 51
ola-
on criteria developed by WHO was discussed extensively with key stakeholders
rak geliştirilen temel müdahalelerde kaydedilen ilerleme ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. and the
outcomes of these discussions are summarized in Table 2.
Misyon sırasında, DSÖ tarafından geliştirilen kriterlere dayanan skor kartı kilit paydaşlarla
Table 2. Score
kapsamlı olarak card for core ve
tartışılmış population
Tablo 2’deinterventions
özetlenmiştir.
Range of anti-smoking interventions (FCTC)
Raising2.
Tablo tobacco taxes
Toplum Extensive. Tobacco
Temelli Müdahalelere taxesSkor
İlişkin are 81.7%
Kartıof retail price.
Smoke-free environments Extensive. Public indoor spaces are fully smoke-free with continued to
Sigara karşıtı müdahaleler (Tütün
effKontrolü Çerçeve
orts for good Sözleşmesi -TKÇS)
enforcement.
Warnings of dangers
Sigara vergilerinin of
yükseltilmesi Extensive. Health
Kapsamlı. warnings
Sigara vergileri,cover 65% of
perakende the front
fiyatının and back of the
%81,7’si
tobacco and smoke package with pictorials from the European Union.
Bans on advertising,
Dumansız sahalar Extensive.
Kapsamlı.
BansTamamen
on all tobacco advertising,
dumansız, promotion
iyi uygulama and
için çabalar sponsorship
sürdürülüyor
promotion, sponsorship are well enforced.
Sigara veand
Quitlines dumanının Kapsamlı.
nicotinezararları ileExtensive. FreeAvrupa Birliği’nin
24/7 quitline önerdiği
service offresimlerle
ered sincepaketlerin ön ve arkasının
2010. Services
ilgili uyarılar %65’i sağlık uyarıları ile kaplı
replacement therapy (NRT) provided by smoking cessation clinics are offered free of charge.
Reklam, tanıtım ve sponsorluk ile Kapsamlı. Tütünle ilgili bütün reklam, tanıtım ve sponsorluklara yasaklama,
Interventions to prevent harmful alcohol use
ilgili yasaklar iyi uygulanıyor
Raising taxes on alcohol
Sigara bırakma hattı ve nikotin
Limited. Alcohol taxes follow the consumer price index, but there are
Kapsamlı. 2010’dan beri 7/24 çalışan ücretsiz sigara bırakma hattı hizmet
replasman tedavisi (NRT) no taxes to make alcohol products less attractive to young people.
vermektedir.
Restrictions, bans
Alkol kullanımı ve on Extensive.
zararlarını azaltmaya A full
yönelik ban on alcohol marketing is well enforced.
müdahaleler
advertising/promotion
Alkol vergilerinin arttırılması Sınırlı. Alkol vergileri tüketici fiyat endeksini takip ediyor fakat gençlerin,
Restrictions on availability of Extensive. All governmental
alkol ürünlerine and educational
ulaşımını engellemek için özelinstitutions
vergiler yok.are free of
retailed alcohol alcohol, and the restrictions are well enforced.
Reklam/tanıtım ile ilgili kısıtlamalar, Kapsamlı. Her tür alkol pazarlaması tamamen yasak, iyi uygulanıyor.
Minimum
yasaklar purchase age Moderate/extensive. The minimum age limit for purchase of alcohol
regulation
Perakendeand enforcement
alkolün products
bulundurulması is 18 years,
Kapsamlı. Bütünwhich
devlet is
veeffectively
eğitim enforced.
kurumları An establishment
alkolsüz, iyi uygulanıyor.
ile ilgili kısıtlamalar that violates the regulation does not lose its alcohol retail license but is
Minimum satın alma yaşının yasal punished
Orta severely.
dereceli/Kapsamlı. Alkol ürünleri için minimum yaş 18, iyi uygulanı-
Allowed blood alcoholve uygulan-Limited/moderate.
olarak düzenlenmesi The maximum
yor. Ruhsat kaybedilmiyor blood
ancak ciddi alcohol
ceza var. content is 0.5g/L for
ması
tolerance for driving non-professional drivers and 0.21g/L for professional drivers.
Araç kullanırken
Interventions to kanda diet and Sınırlı
izin verilen
improve physical/Orta dereceli. Profesyonel olmayan sürücüler için maksimum kan
activity
alkol oranı alkol oranı 0.5/l, profesyoneller için 0,21/l
Reducing salt intake and salt Moderate/Extensive. Salt intake has been reduced at least by 10% in
Diyet ve fiziksel aktiviteyi arttırmaya yönelik müdahaleler
content in foods the last 10 years.
Tuz alımı
Virtually ve yiyeceklerdeki
eliminating Orta dereceli/
trans tuz Moderate. Kapsamlı.
Trans fats Tuz reduced
have been alımı son in
10 some
yılda en az %10
food oranındaand
categories azal-
içeriğinin azaltılması tıldı.
fatty acids from the diet among voluntary industry operators, but it is not mainstreamed
Diyetlerden trans yağ asitlerinin Orta dereceli. Trans yağlar bazı gıda kategorilerinde ve gönüllü işletmeci-
Reducing free sugar intake
çıkarılması
Limited. The aim to reduce the intake of free sugars is in policy
ler arasında azaltıldı; ancak uygulama yaygınlaştırılamadı.
documents, but no action has been taken.
Serbest şeker alımının azaltılması Sınırlı. Serbest şeker alımını azaltma hedefi politika belgelerinde yer alsa
Intake of fruit and Moderate. Theharekete
da henüz aim to geçilmiş
increasedeğil.
consumption of fruit and vegetables is
vegetables in line with the WHO/Food and Agriculture Organization of the United
Meyve ve sebze alımı Orta dereceli. DSÖ/Birleşmiş Milletler Yiyecek ve Tarım Organizasyonu’nun
Nations recommendations of at least 400 g/d and some initiatives exist.
günde en az 400 g tüketme tavsiyeleri doğrultusunda meyve ve sebze
Reduce marketing pressure Moderate. (self-regulatory).
tüketimini arttırma hedefi,The
bazıWHO recommendations
girişimler mevcut on marketing
of Çocuklar
food andüzerindeki
non-alcoholic
yiyecekto children have been acknowledged and steps have been taken
Orta dereceli (öz denetim). DSÖ’nün Pazarlama ile ilgili tavsiye to kabul
dizisi
beverages to içeceklere
ve alkolsüz children ilişkin
reduce marketing
edilmiştir. pressure
Çocuklara on children
yönelik pazarlama using a self-regulatory
baskısını approach
azaltmak için öz denetim
pazarlama baskısını azaltma (WHO, 2010b).
esasına dayalı adımlar atılmıştır. (WHO 2010b)
Promoting awareness
Diyet ve fiziksel aktivite ile ilgili Moderate.
about There are
Orta dereceli. initiatives
Beslenme for workforce
ve fiziksel aktiviteyedevelopment
yönelik işgücüfor nutrition
geliştirmek
farkındalık
diet oluşturulması
and activity için girişimler
and physical vardır;
activity; beslenme
nutrition andvephysical
fiziksel aktivite,
activitytemel sağlık hizmetlerin-
are starting to be
de öncelikli
considered unsurlar
a priority olarak değerlendirilmeye
element in primary care. başlanmıştır.
412
4
Acknowledgements
Tütün
Tobacco
Acknowledgements
Turkey is a world leader in tobacco control with documented progress in reducing
Türkiye hem
smoking rates erkekler
amonghem both de men
kadınlar andarasında
women.sigara Between içme2008oranlarını
and 2012, düşürmek smoking için
yapılan
rates çalışmalarda somut ilerlemeler
13.4% kaydetmiş olupoftütün kontrolünde dünya li-
The declined
authors by areangrateful
impressive for commitment due to to a set consistently
this assessment implemented
to: Dr Mehmet
deridir.
The authors
comprehensive Tutarlı are
MÜEZZİNOĞLU grateful
birpolicies
şekilde
(Minister (WHO,for Health),
uygulamaya
of commitment
2013c) koyulan
(Fig. birto
2).
Professor dizithis
Turkey
Dr assessment
kapsamlı
was
Nihat politika
the
TOSUN to:
first sayesinde
countryDr Mehmet2008
to
(Undersecretary), ve
fully
MÜEZZİNOĞLU
implement
2012 the
yıllarıÇELİK
Hüseyin arasında (Minister
full range
genel sigara
(Deputy of
of Health),
comprehensive Professor
içme oranı %13.4
Undersecretary), Dr
tobacco
azalmıştır
Professor Nihat
control TOSUN
( WHO
Dr Seçil measures (Undersecretary),
2013c (President,
ÖZKAN noted above
) (Şekil 2). Türkiye,
Public
Hüseyin
which
DSÖ’nün are ÇELİK
also
MPOWERof
Health Institute (Deputy
embedded Undersecretary),
stratejisini in the
Turkey), bütünüyle WHO Professor
MPOWER
uygulayanDr
Associate Professor Dr
strategy.Seçil
ilkTuran ÖZKAN
The
ülkedir.BUZGAN fi rst (President,
anti-tobacco
Sağlık ve(Former Public
eğitim kurumları law
President,
Health
came
ilePublic
toplu Institute
into force in
taşımada
Health of Turkey),
sigara
Institute Associate
1996, kullanımını
restricting
of Turkey), Professor
smoking
sınırlandıran
Dr Bekir Dr
health Turan
in KESKİNKILIÇ BUZGAN
and educational
sigara kullanımına (Deputy (Former President,
establishments
karşıPresident
ilk kanun 1996’da
for Non
Public
and Health
public
transport. It
Diseases of
also Turkey),
banned
and Dr
all
Programmes Bekir
advertising KESKİNKILIÇ
and and
Cancer (Deputy
promotion,
Control, President
made
Public the
Health for Non
television
Institute
uygulamaya koyulmuştur. Söz konusu kanunla ayrıca her tür reklam ve tanıtım yasaklanmış,
Communicable
companies
Turkey),responsible
ofşirketleri DrDiseases
Banu and
for Programmes
broadcasting
EKİNCİ, (MoH, and Health
Cancerprogrammes
educational
Public Control,
Institute Public
of on Health Institute
the hazards
Turkey), of
TV sigara içmenin zararları ile ilgili eğitsel programlar yapmakla sorumluDr Nazan
kılınmış,
of Turkey),
smoking,
YARDIM banned Dr
(MoH, 18 Banu
the
Public EKİNCİ,
sale of
Health (MoH,
tobacco Public
products
Institute Health
to Institute
individuals
ofyasaklanmış
Turkey), Dr Murat of
under Turkey),
18 and
GÜLTEKİN (MoH, Dr Nazan
introduced Public
tütün
YARDIM
health ürünlerinin
(MoH,
warnings Public
onofyaşın
cigarettealtındakilere
Health Institute
packages. satışı
of Turkey),
InSERDAROĞLU
2004, Turkey Dr ve sigaraGÜLTEKİN
Murat
became paketlerinin
a party(MoH, toüzerine
thePublic
WHOsağ-
Health Institute
lıkla ilgiliInstitute
uyarılar Turkey),
yerleştirilmiştir. Dr İsmail
Türkiye, 2004’te, DSÖ’nün (MoH,
Tütün General
Kontrolü Directorate
Çerçeve Sözleş- of
Health
Framework Conventionof Turkey),on Dr
Tobacco İsmail SERDAROĞLU
Control (FCTC) (WHO,
Health Services), Dr Kanuni KEKLİK (MoH, Public Health Institute of Turkey), Dr Berrak (MoH, General
2003). A Directorate
national tobacco of
mesi’neServices),
Health
control (TKÇS)
plan taraf
was Dr olmuştur
Kanuni
announced (WHO
KEKLİK 2003).
by the (MoH, Aralık
Public 2007’de
HealthBaşbakan
Institute veofSağlık
Turkey), Bakanı tarafın-
Dr Berrak
BAŞARA (MoH, General Directorate ofPrime
Health Minister
Research), and the
Dr SevgiMinister
GÜLER ofELLERGEZEN
Health in
BAŞARA
dan Ulusal
December
(MoH, (MoH,
Tütün
Public2007. General
Kontrol
A second
Health Directorate
Planıanti-tobacco
Institute of Health
açıklanmıştır.
of Turkey), law DrResearch),
2008’de was tütün Dr Sevgi
kullanımına
introduced
Ayşegül ÖZTEMEL in GÜLER
2008,
(MoH, ELLERGEZEN
karşı ikinci
Public bir kanun
considerably Health
(MoH,
expanding
uygulamaya Public the Health
number
konulmuştur. Instituteof
Söz of Turkey),
smoke-free
konusu kanunla, Dr
areasAyşegül
to
dumansız
Institute of Turkey), Dr Evin ARAS KILINÇ (MoH, Public Health Institute of Turkey), ÖZTEMEL
include
alanlar, (MoH,
hospitality
konaklama Public Health
workplaces
kurumları (res-
Institute
(restaurants,
toranlar, of Turkey),
bars,
barlar, kafeler
Gülay SARIOĞLU Dr
cafés,
(MoH, Evin
etc.),
vs.),Public ARAS
taxis
taksileriHealth KILINÇ
and open
ve okulların (MoH,
Institute areas Public
of Health
schools.
açıkofalanlarını
Turkey),kapsayacakIt Institute
also
Şerife KAPLAN banned
şekilde of Turkey),
tobacco
genişletil-
(MoH, Public
Gülay
promotion
miştir.
Health SARIOĞLU
Tütün or
Institute (MoH,
sponsorship.
ile ilgilioftanıtım Public
Turkey), veya Health Institute
Dr sponsorluklara
Jale ÖZTÜRK (Ankara of Turkey),
da yasaklama Şerife KAPLAN
getirilmiştir.
Provincial (MoH,
Health Directorate), Dr Public
Health
Mustafa Institute
(Ankara Dr Jale ÖZTÜRK
Public Health (Ankara Provincial
Directorate), Dr Demet Health Directorate),
İMAMOĞLU Dr
(Ankara
Fig. 2. Tobacco smoking prevalence in Turkey, 1993–2012
Mustafa ÖZTÜRK
(İzmir Demet İMAMOĞLU (Ankara
Public Health Directorate), Dr Bediha TÜRKYILMAZ (İzmir
Dr Mustafa TÖZÜN (İzmir Public Health Directorate), Dr Nail UMAY (Malatya Provincial Provincial Health Directorate),
DrHealth
Directorate), Kemal Public
(Malatya Public Health Dr Nail UMAY (Malatya
Directorate), Dr ÜmitProvincial
KERVAN
Health Directorate), Kemal ŞENER (Malatya Public Health Directorate), Dr Ümit KERVAN
Sigara Kullanma prevalansı %

This report
authors informed
appreciate by a the
workshop held on Juneand
number
ofdeeply
individualsgrateful whotoparticipated.
the authorities (SeeinAnnexMalatya 1 forprovince
missionare and
deeply
The Turkey
Kluge, country
of Health underand
Systems the Public
overallHealth
Kluge,
Galea,Director
Galea,
WHODirector
RegionalofOffice the Division
for Europe.of Noncommunicable
The assessmentDiseases would not andhave Life-course in the
been possible
WHO Regional
without Office for Europe.
Cristina Profili, wouldWHO notHead haveofbeen Country possible
Office,
without
Turkey. the enthusiastic support of Dr Cristina Profili, WHO Head of Country Office,
Kadın
Turkey.
Erkekthanks are extended to Nancy Graves for language editing and Christophe
Grateful
Grateful
Lanoux thanks
for theare extended
design layoutto and Nancy Graves of
typesetting forthis
language
Toplam

Kaynak: WHO Regional Offi ce for Europe, 2012b; WHO, 2013c.
Sources: WHO Regional Office for Europe, 2012b; WHO, 2013c.
Şekil 2. Türkiye’de 1993-2012 yılları arasında sigara içme prevalansı
Tobacco taxes were raised in 2010–2011 and are currently at 81.7% of the packet price,
Sigara vergileri 2010-2011 yıllarında arttırılmıştır. DSÖ tarafından tavsiye edilen seviyelere
meeting the levels recommended by WHO. Extensive pictorial and text warnings are in
ulaşmış
place onolup vergi packages,
cigarette oranı şu anda paket
taking upfiyatının %81.7’sidir.
65% of the front and Sigara
back.paketlerinde, paketlerin
Pictorial warnings on
ön ve arka taraflarının %65’ini kapsayacak şekilde hazırlanan resimli
tobacco packages have been in place since May 2010. Smoke-free environments andve yazılı sağlık uyarıla-
rı yer on
bans almaktadır.
tobacco Sigara paketleri
advertising, üzerindeki
promotion resimli
and sağlık uyarıları
sponsorship 2010 yılıwell
are generally mayıs ayından
enforced.
Aitibaren kullanılmaktadır.
free national Dumansız
quitline service has ortamlar oluşturulmuş,
been available 24 hourssigara
a dayilesince
ilgili 2010.
reklam, tanıtım
Services
provided by smoking cessation clinics are offered free of charge.
ve sponsorluk yasakları genel olarak iyi uygulanmıştır. 2010’dan beri ücretsiz ulusal sigara
bırakma hattı 7/24 hizmet vermektedir. Sigara bırakma polikliniklerine başvuran kişilere ve-
rilen hizmetler ücretsiz olarak sunulmaktadır.
135
5
2012’de
5.Turkey genel nüfus
Policy continues
recommendations arasında
to press ahead%27.1’lik, erkeklercontrol
with tobacco arasında %41.4’lük
measures as sigara
tobacco içme
useoranları42 ile
remains
5. Policy
atütün
major recommendations
risk factor for NCDs,için with overall smoking rates of 27.1% 42
5.1 kullanımı
Strengthen hala BOH’lar
coordination and ana risk faktörlerinden
governance mechanisms olmaya devaminettiğinden,
2012, including
Türkiye,
42
41.4%5.1 Strengthen
of men. action coordination
However, and governance
it is clear that Turkey’s mechanisms
strong stance onYine
tobacco control 42
is
tütün kontrolüne
5.2 Accelerate yönelik önlemleri
on obesity anduygulamaya
nutrition devam
risk etmektedir.
factors for NCDs de Türkiye’nin 43 tü-
5.2
producing
tün Accelerate
results. action on obesity and nutrition risk factors for NCDs 43
5.3 kontrolü
Increase konusundaki güçlümedicine
the role of family tutumunun sonuç ürettiği de açıktır.
in NCDs 43
Alcohol
Alkol
reporting 46
Although
reporting rising in recent years, alcohol consumption is still very low compared46 to
5.5
the Analyse
global to build
average, the
and case for change and refine NCD plans 47
Son 5.5 Analyse
yıllarda to build
alkol thealcohol-related
tüketimi case for change
artmasına harm
and
rağmen refimakes
ne NCD
küresel a plans
much smaller
ortalama contribution
ile karşılaştırıldığında 47
References
to the overall burden of disease in Turkey than other preventable health 48 risk
halen düşüktür ve alkolün sebep olduğu hastalıklar; obezite, tütün gibi engellenebi-
References 48
factors
Annex 1. such as smoking
Participants of theand obesity. At only 1.5 litres a year, Turkey has the lowest51
workshop per
lir riskalcohol
Annex
capita 1.faktörlerinin
Participants sebep
of the olduğu
consumption workshop hastalıklar
rate in Europe, and ile
83% karşılaştırıldığında
of the population do Türkiye’deki
not consume tüm
51
hastalıkatyükünün
alcohol all (WHO, küçük bir kısmını
2013b). (WHO oluşturmaktadır.
Global Health ObservatoryKişi başı yıldaData sadece 1,5 litre ile
Repository).
Türkiye, Avrupa’daki
Maximal gains to NCD en düşük orana sahiptir.
prevention Nüfusun
and control in %83’ü
Turkeyisetherefore
hiç alkol kullanmamaktadır.
will come from
(WHO, strengthening
further 2013b). (WHO Global measures Health Observatory
to address tobacco Data Repository).
use, nutrition and Dolayısıyla
physicalTürkiye’de
activity.
BOH’ların
In 2013, Turkey önlenmesi
set outvetokontrolü
strengthenile ilgili en büyük
alcohol control kazanımlar, tütün, beslenmeapproach
using a comprehensive ve fiziksel
aktiviteye
similar ilişkin tedbirlerin
to tobacco daha hosting
control. After güçlü biraşekilde
global uygulanması
symposium on ile alcohol
elde edilecektir.
control in April
2013, the Turkish Parliament passed an alcohol control law in May 2013, spearheaded
2013’de
by the PrimeTürkiye, tütün kontrolündekine
Minister. The law includes benzer kapsamlıonbiralcohol
restrictions yaklaşımlasale,alkol kontrolünü
advertising andde
promotion.
destekleme Shops yolunacannot
gitmiştir.sell alcohol
Nisan 2013’tebetween the hours
alkol kontrolü ile of 22:00
ilgili andbir
küresel 06:00. Alcohol
sempozyuma
products cannot be displayed in store windows. Shops located
ev sahipliği yaptıktan sonra TBMM, Mayıs 2013’te, Başbakanın liderliğinde alkol kontrolüne within the immediate
vicinity
ilişkin son of schools and mosques
yasayı geçirmiştir. Kanun cannot sellsatışı,
ile alkol alcohol products.
reklamı Spirits producers
ve tanıtımına kısıtlamalarcan no
getiril-
longer advertise or sponsor events. An action plan outlining how the new policies will
miştir. Akşam 22 ile sabah 6 arasında dükkanlarda perakende içki satışı yasaktır. Vitrinlerde
be implemented is under development by the Ministry of Health.
alkol teşhiri yapılamaz ve okul veya ibadethane yakınlarındaki dükkanlarda içki satışı yapıla-
Regular
maz. İçkitwice-yearly exciseböyle,
üreticileri, bundan tax increases adjustedveya
reklam yapamaz to the consumer price
organizasyonlara indexolamaz.
sponsor were
introduced on beer,nasıl
Bu yeni politikaların wineuygulanacağını
and spirits in belirleyecek
2012. A by-law governing
bir eylem the principles
planı Sağlık Bakanlığıand tara-
procedures related to the sale and service of alcohol products entered into force in
fından hazırlanmaktadır.
2011. In 1997, 0.5g/litre was set as the maximum blood alcohol content for drivers.
With the new regulation introduced in 2013, the limit has been set to 0.21 promille for
2012’de
all drivers. yapılan bir düzenlemeyle, bira, şarap ve alkollü içeceklerde düzenli olarak yılda iki
kez TÜFE’ye ayarlı özel tüketim vergisi artışı yapılmaktadır. 2011’de kabul edilen bir kararna-
Nutrition
me ile alkolün satışı, pazarlanması ve tüketimine bazı kısıtlamalar getirilmiştir. 1997’de, araç
kullananlar için kanda maksimum alkol oranı 0.5 g/litre olarak belirlenmiştir 2013 yılında ya-
Nutritional risk factors
pılan yeni düzenlemeyle for NCD
ise hususi are adışındaki
otomobil major araç concern
sürücüleriin Turkey,
için maksimumespecially
promil
overweight and obesity, and salt consumption, which are much higher than the
sınırı 0.21 olarak belirlenmiştir.
average for the WHO European Region. Based on the Turkey Nutrition and Health
Survey in 2010, 65% of the adult population are overweight or obese, with 41% of
Beslenme
women and 20.5% of men obese (Ministry of Health, 2010b). There is no nationwide
figure regarding the prevalence of overweight and obesity in Turkish children and
Türkiye’de BOH’larda
adolescents, but several beslenmeye
studies between ilişkin2000
risk faktörleri,
and 2010 have özellikle
found DSÖ Avrupa
varying Bölge or-
prevalence
rates of 10.3–17.6%
talamasının and 1.9–7.8%
çok üzerinde olan fazla forkilo,
overweight
obezite and ve tuzobesity,
tüketimi respectively,
temel endişe in children
kaynak-
aged
larını6–16 years (Bereket
oluşturmaktadır. & Atay,
Türkiye 2012). The
Beslenme Childhood
ve Sağlık Obesity
Araştırması Surveillance
2010’a göre erişkin Initiative
nüfusun
(COSI) was launched in 2013 and will yield more comprehensive
%65’i fazla kilolu veya obezdir. Kadınların %41’i Erkeklerin %20.5’i obezdir. (Ministry of He- information shortly.
According
alth, 2010b). toFazla
the report,
kilo ve Monitoring the development
obezitenin Türkiye’de çocuklar ve of school
ergenlerage childrenyaygınlığına
arasındaki in Turkey,
the obesity rate for the 6–10-year-old age group is 6.5%, of which
ilişkin ülke çapında istatistik bulunmamaktadır. 2000 ve 2010 yılları arasında yapılan birkaç 14% are overweight.
In other 6words,
çalışma, ila 16 yaşonearası
outçocuklarda
of five children
%10.3 ileaged%17.6 6–10 yearsdeğişen
arasında is obese orkilo
fazla overweight.
ve %1.9 ile
According to the Turkey Nutrition and Health Survey in 2010, 4.8% of 787 children
%7.8 arasında değişen obezite oranlarına işaret etmektedir (Bereket & Atay, 2012).
are obese (male: 6.4%, female: 3%) and 12.5% are overweight (male: 14.4%, female:
10.3%). The results of the same survey reveal that the regions with the most frequent
“Çocukluk Çagı Obesite Araştırması (COSI Tr) 2013” raporuna göre 6-10 yaş grubunda obezi-
te oranı %6,5, fazla kiloluluk oranı ise %14 bulunmuştur. Bir başka deyişle ülkemizde 6-10 yaş
grubu her beş çocuktan biri fazla kilolu veya obezdir. Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması
414
4
luAcknowledgements
20103.(TBSA)
Fig. raporuna
Prevalence göre 787
of obesity withçocuktan %4.8’i
body mass indexobez (E:%6.4,
(BMI) > 30 K: %3.0) ve %12.5’u fazla kilo-
Acknowledgements
(E: %14.4, K:%10.3) olarak bulunmuştur. Aynı araştırmada bölgelere göre 6-18 yaş grubu
çocuk ve gençlerde şişmanlık sorununun en fazla görüldüğü yerler sırasıyla Doğu Marmara
%11.4, Ege (%12.5), Batı Anadolu (%11.4) ve İstanbul (%10.8)’dir. 6-18 yaş grubunda ise şiş-
manlık
The görülmeare
authors oranı sırasıylafor
grateful kızlarda %7.3, erkeklerde
commitment to this %9.1’dir. Türkiye genelinde
assessment 6-11 yaş
MÜEZZİNOĞLU (Minister of Health), Professor Dr Nihat TOSUN to: Dr Mehmet
(Undersecretary),
MÜEZZİNOĞLU
grubu
Hüseyin ÇELİK (Minister
çocukların (Deputy of Health),
%58.4’ü Undersecretary),
düzenli olarakProfessor
egzersiz
Professor Dr Nihat
Dr SeçilTOSUN
yapmamaktadır ÖZKAN(günde (Undersecretary),
30 dakikaPublic
(President, veya
Hüseyin
daha
Health ÇELİK
fazla (Deputy
süre ile).
Institute Undersecretary),
of Turkey), Associate Professor ProfessorDrDrTuran SeçilBUZGAN
(Former President,
Health Institute of Turkey), Associate Professor Dr Turan
Public Health Institute of Turkey), Dr Bekir KESKİNKILIÇ (Deputy President for Non BUZGAN (Former President,
Public
Türkiye Health
genelinde
erkeklerin
Diseases of and
Turkey),
%67.6’sının, Dr kadınların
Programmes Bekir and KESKİNKILIÇ
%76.5’nin,
Cancer (Deputy
toplamda
Control, President
Public Healthfor
ise %71.9’unun Noneg-
Institute
Communicable
of Turkey), Diseases
Drsaptanmıştır
Banu EKİNCİ,and Programmes
(MoH,ofPublic and Cancer Control, Public Health Institute
zersiz yapmadığı (Ministry Health, Health
2010b) Institute of Turkey), Dr Nazan
ofYARDIM
Turkey),(MoH, Dr Banu EKİNCİ, (MoH, Public
Public Health Institute of Turkey), Dr Health Institute
GÜLTEKİN Dr NazanPublic
YARDIM
Health (MoH,Institute Public Health Institute
of Turkey), Dr İsmailofSERDAROĞLU
Turkey), Dr Murat (MoH,GÜLTEKİN
General (MoH, Publicof
Directorate
Health
Health Institute ofDrTurkey), Kanuni Dr İsmail SERDAROĞLU (MoH, General Directorate of
45 Services), 41 KEKLİK (MoH, Public Health Institute of Turkey), Dr Berrak
Health
BAŞARA Services), Dr Kanuni
(MoH, General KEKLİK (MoH,
Directorate PublicResearch),
of Health Health Institute
Dr Sevgi ofGÜLER
Turkey), Dr Berrak
ELLERGEZEN
40
BKİ> 30 Olan Nüfusun Yüzdesi

of Turkey), Dr Sevgi GÜLER
Ayşegül ÖZTEMEL (MoH, ELLERGEZEN
Public Health
(MoH, Public
35 Health
Institute of Turkey), Dr Evin Institute of
ARAS KILINÇ (MoH, Public Health Institute of Health
Turkey), Dr Ayşegül ÖZTEMEL (MoH, Public Turkey),
Institute of Turkey), Dr Evin 28.9
ARAS KILINÇ (MoH,
Gülay 30SARIOĞLU (MoH, Public Health Institute of Public
Turkey),Health
Şerife Institute
Public
Gülay
Health SARIOĞLU (MoH, Public Health Institute23.1 of Turkey), Şerife KAPLAN (MoH, Public
25 Institute20.5 of Turkey), Dr Jale ÖZTÜRK (Ankara Provincial 21.6 21.8
Health Directorate), Dr
Health
Mustafa Institute
(Ankara Dr Jale
Public19.5ÖZTÜRK
Health (Ankara
20.4 Provincial
Directorate), Dr Health
Demet Directorate),
İMAMOĞLU Dr
(Ankara
Sources:20 Ministry of Health, 2010b; WHO, 2012.
Mustafa ÖZTÜRK
(İzmir Demet İMAMOĞLU Health14 (Ankara
Directorate),
incidence
Public Health
15 of obesity among
Directorate), Drchildren
Bediha and young
TÜRKYILMAZ people
(İzmir between
Provincial the ages
Health of 6–18 years
Directorate),
Dr Mustafa TÖZÜN (İzmir Public Health Directorate), Dr Nail UMAY (Malatya 10 Provincial
areMustafa
Dr respectively:
TÖZÜNEastern Marmara
(İzmir Public Region
Health (11.4%), Aegean
Directorate), Dr Nail UMAYRegion (12.5%),Provincial
(Malatya Western
Health 10 Directorate), Kemal ŞENER (Malatya Public Health Directorate), Dr Ümit KERVAN
Anatolian
Health Region (11.4%)
Directorate), Kemal and
ŞENER Istanbul
(Malatya (10.8%).
Public The
Healthobesity rate is 7.3%
Directorate), Dr for girls
Ümit KERVANand
(Ankara 5
Cardiology Training and Research Hospital).
9.1% forCardiology
(Ankara boys. Among 6–11-year-old
Training and Research Turkish children, 58.4% do not exercise regularly
Hospital).
This
(for 30report
minutes
0 was orgreatly
more). informed
In Turkey, by
67.6%a workshop
of all held
men, on June
76.5% of all17women
to 26, 2013 in Ankara,
and 71.9% of
This report
Turkey and wasthe greatly
authors informed
appreciate by a theworkshop
time held on Juneand
commitment 17 to 26, 2013
input of in Ankara,
great number
all adults do not exercise atÜst
Türkiye allorta
(Ministry
gelir ofDSÖ Health,
Avrupa 2010b). Üst gelir Dünya
of individuals appreciate(See
who participated. the time commitment and input of The greatauthors
number
düzeyindeki Annex 1 for list ofdüzeyindeki
Bölgesi participants) are
The
of Public Health
individuals who Institution
participated. of Turkey
(See
ülkeler (PHIT)
Annex 1hasfor initiated
list of the Obesity
participants)
ülkeler Prevention
The authors and
are
deeply grateful to the authorities in Malatya province for hosting the mission and
Controlgrateful
deeply Programtoofthe Turkey (2010–2014),
authorities in Malatya whichprovince
was updated and extended
for hosting the mission to 2017.
and
The promotion
providing invaluableof breastfeeding
insights. andKadın nutritional
Erkek advice for pregnant women and
The Turkey
children are country
featuredassessment
as part of the was focus
produced under the maternal
on improving overall guidance
and child of health
Dr Hans
The Turkey
through
Kluge,Ministry country
Director assessment
of the Division was produced
of Health Systemsunder the overall
and breastfeeding guidance
Public Health and of Dr Hans
Kaynak: the of Health
Health Transformation
2010b;WHO, 2012 Program. Exclusive and Dr Gauden
fruit and
Kluge, Director
Galea, Director of the Division
of the Division of Health Systems and Public Health and Dr Gauden
vegetable consumption are highofinNoncommunicable
Turkey, compared Diseases to other and Life-course
European in the
countries.
Galea,
WHO Director
Regional ofOffice
the Division
for of Noncommunicable
Europe. The assessment Diseases
would andhave
not Life-course
been in the
possible
Şekil 3. Obezite yaygınlığı (BKİ>30)
These protective factors should be encouraged and indicate that the primary drivers of
WHO withoutRegional Office for Europe.
the obesity
enthusiastic The assessment would notHead haveofbeen possible
Turkey’s high rates support
are related of Dr Cristina
to other Profili,
aspects ofWHO
diet and Country
physical Office,
inactivity.
without
Measures have been taken to promote healthy diet and physical activity in schools,
Turkey.
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, 2010-2014 Türkiye Obezite ile Mücadele ve Kontrol Programı’nı
including
Grateful developing
thanks are aextended physical education
to Nancy Graves curriculum and
for languageregulating
editing theand
types of food
Christophe
Grateful
(2010-2014)
provided
Lanoux forthanks
in school are
başlatmıştır,
the design extended
program
canteens.
layout to
SpecialNancy
güncellenmişGraves
days and weeks
and typesetting vefor language
2017’ye
of this are kadar editing and
uzatılmıştır. Christophe
celebrated in all 81 provinces
report. Anne sütü-
Lanoux
nün
in Turkey forto
teşviki thecreate
ve design
hamile layout and
kadınlara
awareness ve on typesetting
çocuklara
nutrition, of this
yönelik report.
beslenme
obesity, tavsiyeleri,
diabetes Sağlıkta Dönüşüm
and physical activity.
National
Programıyla guidelines
ana-çocukon physical
sağlığını activity,hedefinin
iyileştirme which includebir parçasınational
olarak öne recommendations,
çıkmıştır. Sadece
have
anne been
sütü ile completed.
besleme, meyve ve sebze tüketimi diğer Avrupa ülkeleri ile karşılaştırıldığın-
da Türkiye’de yüksektir.
Population-based Bunlar teşvik
interventions that edilmesi
could be gereken
explored koruyucu etkenlerdir veinTürkiye’deki
or strengthened Turkey to
address obesityoranlarının
yüksek obezite include taking action
diyetin farklıtoboyutlarından
restrict the marketingve yetersiz of food
fizikseland beverageskay-
aktiviteden to
children,
naklandığını eliminating
göstermektedir.trans fats, promoting
Okullarda awareness
sağlıklı about physical
diyet ve fiziksel aktiviteyiactivity and diet,
teşvik etmek için,
and
beden fiscal policies
eğitimi to müfredat
ile ilgili encourage ve healthy eating. Proactive
okul kantinlerinde discussionsdüzenlenmesi
satılan yiyeceklerin and meetings de
with industry are taking place in Turkey to address these issues
dâhil olmak üzere çeşitli önlemler alınmıştır. Beslenme, obezite, diyabet ve fiziksel aktivite already. For example,
the “Salt National Counterparts Regional Meeting” and “Food Marketing National
farkındalığı için özel gün ve haftalar her yıl 81 ilde çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. Ulusal
Counterparts Regional Meeting” were held in Turkey in May 2013 in cooperation with
önerilerin yer aldığı “Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi” tamamlanmıştır.
WHO.
Obezite ile mücadele etmek için Türkiye’de toplum temelli geliştirilebilecek veya destekle-
nebilecek müdahaleler arasında çocuklara yönelik yiyecek ve içeceklerin pazarlanmasının
155
5
5.InPolicy
2011,recommendations
kısıtlanması,the trans-yağların
Law on the Establishment
gıdalardan çıkarılması, of Radiofiziksel
and Television
aktivite ve Enterprises
diyet ile ilgiliand their
42
farkındalık
5. Policy
Media recommendations
Services” was enacted andteşvikit places restrictions onpolitikaların
marketing geliştirilmesi
to children 42
oluşturulması,
5.1 Strengthen sağlıklı beslenmeyi
coordination and governance etmeye yönelik mali
mechanisms 42of
yer
goods5.1 Strengthen
and services coordination
which could and
causegovernance
mental, mechanisms
physical or moral harm. With reference 42
almaktadır. Türkiye’de endüstri ile bu konulara
5.2 Accelerate action on obesity and nutrition risk factors for NCDs ilişkin destekleyici tartışmalar ve toplantılar
43
to 5.2
food
zaten Accelerate
yapılmaktadır. action
and beverages, on
Örneğintheobesity
law
Mayıs and
states
2013’de nutrition
that“Salt risk factors
“commercial
National for NCDs Regional
communication
Counterparts of foods 43
and
Meeting”
beverages
5.3 Increase containing
the role nutrients
of family and substances
medicine in NCDs that are not recommended to 43 be
ve
5.4“Food Marketing
Mainstream National
equity and Counterparts
social determinants Regional Meeting”
of health intotoplantıları
action andDSÖ iş birliği ile
excessively
5.4 consumed
Mainstream equity in the
and overall
social diet shall
determinants not ofbe inserted
health into in or
actionaccompanied
and with
Türkiye’de gerçekleştirilmiştir.
reportingprogrammes”. 46
children’s
reporting 46
5.5 Analyse
Simple changesto build
to the caseinitiatives,
existing for changesuch and refias ne NCD plans students to switch from
encouraging 47
20115.5 yılında
AnalyseRadyo to build
ve the case for change
Televizyonların kuruluşandve refi ne NCD
yayın plans hakkında kanun çıkarıl-
hizmetleri 47
References
drinking whole milk to low-fat milk through the school milk programme, could 48
help
mıştır. Bu kanun kapsamında çocukların akıl, fiziksel ve ahlaki değerlerine zarar verebilecek
References 48
reduce
Annex 1. obesity.
ParticipantsWhole of milk is provided within the context of the school milk programme,
the workshop 51
ürün ve1. hizmetlerin
Annex Participants pazarlamasına
of the workshop ilişkin kısıtlamalar yer almaktadır. Aynı kanun ile genel 51
which is based upon the recommendation of the Scientific Committee; changes to the
beslenme diyetlerinde aşırı tüketimi tavsiye edilmeyen yiyecek ve içeceklerin ticari iletişi-
milk programme would require the Committee’s approval. The programme has already
mine, some
made çocuk shift
programları
towardsileusing birlikte veyafat
lower bumilk:
programların içinde yer
the fat content of verilemez
distributed düzenlemesi
milk was
yapılmıştır.
reduced from 3.5 g per 100 ml in the 2011-12 academic year to 3.0 g per 100 ml in the
2012-14 academic years.
Var olan girişimlerde basit değişiklikler; örneğin okul sütü programı ile öğrencilere tam yağ-
The 2008 SALTURK-1 study found salt consumption in Turkey at 18 g/day per adult
lı süt yerine
(Turkish düşük
Society yağlı süt içmeye
of Hypertension and teşvik
Kidneyetmek obeziteyi
Diseases, 2008),azaltmaya
higher thanyardım theedebilir.
estimated Tam
yağlı European
WHO süt okul sütü programında
Region average ofbilimsel8–12 g/day kurul(WHO önerisi ile verilmektedir.
Regional Süt programında
Office for Europe, 2014b).
The Government initiated a comprehensive salt reduction programme in 2011,doğru
değişiklik için bilimsel kurul önerisi gerekmektedir. Program da zaten düşük yağlı süte and
there is evidence that the salt content in foods and the high average salt intakeoranı
bir geçiş vardır. 2011-2012 akademik yılında dağıtılan sütte 100 ml’de 3.5 gr olan yağ in
2012-2014
Turkey haveakademik
begun toyılındadecrease. 100 ml’de
The salt 3.0consumption
gr’a düşürülmüştür. study (SALTURK-2) was repeated
in 2012 and found a 16% decrease in salt consumption to 15 g/day (Turkish Society of
Hypertension
2008 yılında yapılan and Kidney
SALTurk Diseases, 2012). Türkiye’de tuz tüketiminin yetişkinler için gün-
1 çalışmasında
lük 18
The g olduğu
national tespit edilmiştir
“Reducing excessive (Turkish Society of Hypertension
salt consumption programmeand of Kidney
Turkey Diseases,
(2011–
2008). Bu
2015)” oran, günlük
includes the major8-12 gcomponents
arasında değişen DSÖ Avrupa by
recommended Bölgesi
WHO: ortalamasının
monitoring,üstünde- major
reformulation
dir (WHO Regional actions
Officeandforawareness
Europe, 2014b). raisingHükümet,
(WHO Regional 2011’deOffi tuzce for Europe,
tüketiminin 2013b).
azaltılması-
Awareness campaigns have been carried out through mass
na yönelik geniş kapsamlı bir program başlatmıştır. Türkiye’de programla beraber gıdalarda media, using messages on
lottery
bulunan tickets and in schools.
tuz içeriğinin ve yüksek The tuzaction
tüketimi planoranının
currently under discussion
düşmeye başladığınawill introduce
ilişkin bulgular
high-, medium- and low-salt logos on foodstuff s. Collaboration
vardır. Tuz tüketimi çalışması (SALTurk 2) 2012’de tekrarlanmış ve %16’lık bir düşüşle günlük with the food industry
has begun,15
tüketimin with
g’a voluntary initiatives
gerilediği tespit leading
edilmiştir to theSociety
(Turkish reduction of salt in bread
of Hypertension andand some
Kidney Di-
processed foods, such as tomato pastes. Reduction of salt in cheese and olives has
seases, 2012).
been completed in cooperation with the Ministry of Food, Agriculture and Livestock.
A regulation banning the sale of chips in school canteens has been in place since July
Mevcut “Türkiye Aşırı Tuz Tüketiminin Azaltılması Programı 2011-2015”te, DSÖ tarafından
2011.
tavsiye edilen ana bileşenler yer almaktadır. Bu bileşenler izleme, ürün reformülasyon çalış-
The regulation was amended in 2011 to include the following provision: “Beverages
maları ve farkındalık oluşturmadır (WHO Regional Office for Europe, 2013b). Kitle iletişim
with high energy density, but low nutritional value (energy drinks, soft drinks, flavoured
araçları, piyango biletleri vasıtasıyla ve okullarda bilinçlendirme kampanyaları düzenlenmiş-
drinks and cola drinks) with the exclusion of natural mineral waters and fried food and
tir. Mevcut
chips eylem
shall not planıand
be sold kapsamında
automatic gıda maddeleri
vending machinesüzerine yüksek,
shall not beorta
keptve in
düşük
areastuz işaret-
such as
leri yerleştirilmesi tartışılmaktadır. Gıda sanayi ile işbirliği
canteens, tea shops, snack bars etc. of education institutions, with or without boarding başlamıştır. Ekmek ve domates sal-
çası
or gibi bazı
lodging işlenmişincluding
facilities, gıdalarda mess tuz muhteviyatının
halls, as suchazaltılmasına
products may yönelik
lead gönüllü girişimler
to malnutrition
olmuştur.
and obesity Zeytin
among ve peynirde
students.tuzun azaltılması
Instead, çalışmaları
milk, ayran (yoghurt Gıda, Tarımyoghurt,
drink), ve Hayvancılık Bakan-
fruit juices,
freshly squeezed
lığı ile işbirliği fruit
içinde juices, and fruits
yürütülmektedir. Okulsold by the piececips
kantinlerinde shall be offyasaklayan
satışını ered in these areas.”
düzenleme
Temmuz 2011’den bu yana yürürlüktedir. 2011 yılındaki genelge eğitim kurumlarının gün-
düzlü, yatılı veya pansiyonlu, yemekhaneleri dahil olmak üzere kantinleri çay ocakları büfe-
leri ve bunun gibi yerlerde çocukların dengesiz beslenmesinin şişmanlığa (obezite) sebep
olabileceğinden doğal maden suları hariç enerji yoğunluğu yüksek besin değeri düşük olan
(enerji içecekleri, gazlı içecekler, aromalı içecekler ve kolalı içecekler) ile kızartma ve cipslerin
satışları yapılmayacak, otomatik satış yapan makinelerde bulunmayacaktır. Bunların yerine
süt, ayran, yoğurt, meyve suyu, taze sıkılmış meyve suyu ve tane ile satış yapılabilen meyve
bulunacaktır şeklinde değiştirilmiştir.
416
4
Acknowledgements
2.2
2.2. Individual
Bireysel services
Hizmetler
Acknowledgements
Turkey
Türkiye, has BOH’lar made impressive
ile ilişkili bireyselprogress
hizmetlerin towards
(uzmana improving access
erişim, teşhis, to and
ilaçlar quality
ve cerrahi of
teda-
NCD-related
vi)Thekalitesi ve individual
erişimin servicesyönünde
düzelmesi (e.g. access to specialists,
etkileyici birthis
ilerleme diagnostics,
göstermiştir. medicines
Ancak kardi-
and authors
surgical are grateful
interventions). for commitment
Nevertheless, to
challenges assessment
remain in other to: Dr
areas Mehmet
such
The authors
yovasküler are (Minister
hastalıklarıngrateful for Health),
ve diyabetin commitment
aile hekimliğinde to this assessment
Drsistematik to:
olarak zamanında Dr Mehmet teşhisi
asMÜEZZİNOĞLU
systematically
MÜEZZİNOĞLU organizing
(Minister of
of
Health),
Professor
timely Professor
detection and
Dr
Nihat
continuous
Nihat
TOSUN
TOSUN
(Undersecretary),
management
(Undersecretary), of
veHüseyin
sürekli yönetiminin
ÇELİK (Deputy organizasyonu
Undersecretary), gibi alanlarda
Professorsorunlar
Dr mevcuttur.
Seçil ÖZKAN Tablo 1’de sıralanan
(President, Public
CVD conditions
Hüseyin ÇELİK and diabetes
(Deputy groundedProfessor
Undersecretary), in family Dr medicine.
SeçilBUZGAN Progress
ÖZKAN related to
(President, core
Public
Health
temel
individual Institute
bireyselservices of
hizmetler Turkey),
listed ile
in ilgili
Table Associate
kaydedilen
1 is Professor
describedilerleme
in Dr
detail Turan
aşağıdabelow.ayrıntılı
However,olarak(Former
a President,
anlatılmaktadır.
score card for
Health
Public Institute
Health of Turkey),
Institute of Associate
Turkey), Professor
Dr Bekir Dr Turan BUZGAN
KESKİNKILIÇ (Deputy (Former
for Non
Ancak
individual bireysel hizmetler
services is not of için skor
presented kart hazırlanmamıştır.
asDrthe organization Çünkü
of CVD kardiyovasküler
and diabetes hastalıklar,
care for
is under
Public Health
Diseases Turkey),
and Programmes Bekir KESKİNKILIÇ
and Cancer (Deputy
Control, President
Public Health Non
Institute
diyabet bakımı
complete
Communicable organizasyonu
rethinking
Diseases and cancer herscreening
and Programmesaçıdan gözden has
andonly geçirilmektedir
recently
Cancer beenve
Control, kanser
extended
Public taraması
Health nationwide.yakın
Institute
of
zaman Turkey),
önce ülke Dr Banu
çapında EKİNCİ, (MoH,
yaygınlaştırılmıştır. Public Health Institute of Turkey), Dr Nazan
of
CVD Turkey),
YARDIMand diabetes Dr Banu
(MoH, PublicEKİNCİ,Health(MoH, Institute Public Health Dr
of Turkey), Institute
GÜLTEKİN Dr Nazan Public
YARDIM
Health (MoH, Institute Public Health Institute
of Turkey), Dr İsmailofSERDAROĞLU
General (MoH, DirectoratePublicof
Kardiyovasküler
Health
TheHealth Institute
prevalence
Services), ofDr
of Hastalıklar
Turkey),
CVDKanuniand Dr ve
İsmail
diabetes
KEKLİK
Diyabet
SERDAROĞLU
is
(MoH, high
PublicandHealth (MoH,
increasing General
Institutein Turkey Directorate
of Turkey), requiring
Dr Berrak of
a
Health
systematic Services),
BAŞARA (MoH, rethink Dr Kanuni
of how
General Directorate KEKLİK
the (MoH,
conditionsofve Public
Health are Health
diagnosed
Research), Institute
and
Dr Sevgi of
managed.Turkey),
GÜLER Dr
Among Berrak
ELLERGEZEN the
Türkiye’de
BAŞARA
population kardiyovasküler
(MoH, aged General
18 years orhastalıkların
Directorate
older of
(about Health
15 diyabetin
Research),
million prevalansı
people), Dr the yüksektir
Sevgi GÜLER
prevalence ve yükselmeye
ELLERGEZEN
of HTNHealthwas
(MoH, Public Health Institute of Turkey), Dr Ayşegül ÖZTEMEL (MoH, Public
devamPublic
(MoH,
estimated etmektedir.
at Health
31.8% Söz
in konusu
Institute
2003, and hastalıkların
of Turkey),
remained DrneAyşegül
equallyşekilde
high teşhis
ÖZTEMEL
at edilip
30.8% in yönetildikleri
(MoH,
2012 Public
(Altun konusu
Health
B, Arici,
Institute
sistematik
Nergizoğlu, ofbir
Gülay SARIOĞLU Turkey),
gözden
Derici, Dr
Karatan,
(MoH, Evin
geçirmeyi ARAS
Turgan
Public KILINÇ
et al.,
Health 2005;(MoH,
gerektirmektedir.
Institute of Public
Hipertansiyon
Hacettepe Health
University,
Turkey), Şerife Institute
prevalansı, of Turkey),
Türkiye’nin
2013). Prevalence
KAPLAN (MoH, 18
of
Public
Gülay
HTN
yaş üstü
Health SARIOĞLU
is somewhat
nüfusu
Institute (MoH,
higher
arasında
of Public
among
2003’te
Turkey), Health
women
Dr %31.8,
Jale Institute
(32.3%)
2012’de
isethan
%30.8
(Ankara men Şerife
olarak(28.4%).
Provincial KAPLANThe PatenT
hesaplanmıştır.
Health (MoH, Public
Bustudies
Directorate),oranlar Dr
Health
highlighted
daMustafa Institute
yaklaşıkÖZTÜRK that of
15 milyon Turkey),
patients’ Dr
kişiye karşılık
(Ankara Jale
awareness ÖZTÜRK
of
Publicgelmektedir HTN (Ankara
increased Provincial
signifi
(Altun B, Arici,
Health Directorate), Health
cantly
Nergizoğlu,
Dr Demet Directorate),
between
İMAMOĞLU 2003
Derici, Karatan, Dr
and
(Ankara
Mustafa
2004
Turgan
Public from
etÖZTÜRK
40%
al.,
Health to (Ankara
2005; 55%,
Hacettepe
as did Health
control
DrUniversity,
Bediha of Directorate),
HTN
2013).
TÜRKYILMAZ from 8% toDr29%.
Hipertansiyon
(İzmir Demet TheİMAMOĞLU
Provincial figures
prevalansı, Health (Ankara
demonstrate
erkekler arasın-
Directorate),
Public
excellent Health Directorate),
progress but also Dr
raiseBediha TÜRKYILMAZ
questions: how to (İzmir
raise Provincial
awareness Health
among Directorate),
the remaining
daDr%28.4
Mustafa ikenTÖZÜN
kadınlarda (İzmir Public Health
%32.3’tür. PatenTDirectorate),
çalışmaları, kendi Dr Nail UMAYile(Malatya
durumu Provincial
ilgili farkındalığın
Dr
45% Mustafa
Health of those TÖZÜNwith(İzmir
Directorate), elevated
Kemal PublicŞENER Health
blood Directorate),
pressure
(Malatya Dr Nail
(6.75 Health
Public million UMAY (Malatya
people),
Directorate), andDrhow Provincial
Ümit toKERVAN
raise
2003 ve 2004 arasında %40’tan %55’e, hipertansiyon kontrolünün ise %8’den %29’a çıktığını
Health
awareness Directorate), Kemal
among theTraining
(Ankara Cardiology ŞENER
71% (11and (Malatya
million people)
Research Public Health Directorate),
whose condition is not under adequate
Hospital). Dr Ümit KERVAN
vurgulamaktadır.
(Ankara
control. Cardiology Bu Training
oranlar çok andönemli
Research bir ilerlemeye
Hospital).işaret ederken aynı zamanda yüksek
kan
Thisbasıncı
reportolan wasgeri kalan
greatly %45’lik kesim
informed (6.75 milyon
by a workshop held kişi)
on veJuneyeteri
17 to kadar
26, 2013kontrol altında
in Ankara,
This
Fig. report
4.
Turkey HTN and was greatly
prevalence,
the authors informed
awareness
appreciate by acontrol
and workshop
the time held on Juneand
commitment 17 to input26, 2013
of in Ankara,
great number
olmayan %71’lik kesim (11 milyon kişi) arasında farkındalığın nasıl arttırılacağı sorusunu da
who participated. the time
Annex commitment and input of The
1 for list of participants) greatauthors
number are
beraberinde
of individuals getirmektedir.
who participated. (See Annex 1 for list of participants) The authors are
deeply
providing grateful to the authorities in Malatya province for hosting the mission and
40.0 invaluable insights.
providing invaluableHTinsights.
18 Yaş ve Üzeri Hipertansiyonlu Kişilerde
Prevalansı: 31.8% HT Prevalansı: 30.8%

The Turkey 35.0 country assessment was produced under the overall guidance of Dr Hans
The Turkey country assessment was
Kluge, Director of the Division of Health Systems and Public produced under the overallHealth
Kluge,
Galea,Director
Directorofofthe
30.0
theDivision
Galea,
WHODirector
Regional ofOffice
the Division
would andhave
not Life-course
been in the
possible
25.0
11 milyon Kişi
WHO Regional Office for Europe. The 13.9

Drassessment would notHeadhaveofbeen possible
% Oranları
without the enthusiastic support

19.1 of Cristina Profili, WHO Country Office,
without
20.0
Turkey.
15.0
Grateful thanks are extended to Nancy Graves for language editing 8.0 and Christophe
Grateful
Lanoux10.0 thanks are extended to Nancy
for the design layout and typesetting of this report.Graves for language editing and Christophe
Lanoux for the design layout10.2 and typesetting of this report.
5.0 8.9
2.5
0.0
2003 2012
Farkında ve kontrol Farkında fakat kontrol Farkında değil ve kontrol

Sources: Calculationsaltında altında studies
based on PatenT and PatenT2 değil from Altun B,altında değil
Arici, Nergizoğlu, Derici, Karatan,
Turgan et al., 2005; Hacettepe University, 2013.
Kaynak: Calculations based on PatenT and PatenT2 studies from Altun B, Arici, Nergizoğlu, Derici, Karatan, Turgan

et al., 2005; Hacettepe University, 2013.
Diabetes raises similar issues. Diabetes prevalence nearly doubled between 1997 and
2009
Şekilfrom 7% to 13%. Diabetes
4. Hipertansiyon prevalence
prevalansı, among
farkındalık vethe population over the age of 15 years
kontrol
was 12% according to the Chronic Diseases and Risk Factors Survey in Turkey (Ministry
of Health, 2013). The prevalence of metabolic syndrome is high at 41% among women
Diyabette de benzer sorunlar söz konusudur. 1997 ve 2009 arasında diyabet prevalans oranı
neredeyse ikiye katlanmış, %7’den %13’e çıkmıştır. Sağlık Bakanlığı Türkiye Kronik Hastalıklar
175
5
ve
5.and Risk
Policy
29% Faktörleri
among Araştırmasına
recommendations men (Ministrygöre 15 yaş 2011).
of Health, üstü nüfusta
Healthdiyabet
behaviour prevalansı %12 olarak
modification eff42 be-
orts
5.
are Policy
lirlenmiştir recommendations
(Ministry thisofstage
Health, 2013). Metabolik sendrom
healthprevalansı kadınlar arasında 42
%41,
5.1successful
Strengthen atcoordination inandpreventing
governance serious
mechanisms effects. This requires effective
42
5.1
erkeklerStrengthen
detection, arasında coordination
risk stratifi
ise cation
%29 and
to identify
seviyesindedir governance
the effective
(Ministry mechanisms
approach, and access to counselling 42
5.2 Accelerate action on obesity and nutrition riskoffactors
Health,for2011).
NCDs Sağlık üzerindeki ciddi
43
and 5.2 Accelerate
peer
etkileri support.için
önlemek action on davranışlarını
sağlık obesity and nutritiondeğiştirmeye risk factors
yönelikforolarak
NCDsyapılan çalışmalar43 bu
5.3 Increase
aşamada başarılıdır.
Detection the
and equity role of family
Çalışmalar etkili
management medicine
tanı in NCDs
koyulmasını, etkili yaklaşımı thebelirlemek 43
için risk sı-
5.4 Mainstream and socialof CVD
determinants and of diabetes
health into areaction next generation
and
5.4 Mainstream
nıflandırmasıfor
challenges equity
yapılmasını,
strengthening and
danışmasocial determinants
ve emsal
family desteğe
medicine of health
inerişim
Turkey. into action
sağlamayı and
gerektirmektedir.
The introduction of family
reporting 46
medicine
reportingin Turkey has been impressive with its emphasis on maternal and child health.
46
5.5 Analyse
However, to build
family medicinethe casedoctorsfor change
are not and
yet refine NCD plans
systematically taking part in detection 47
and
Kardiyovasküler
5.5 Analyse to build hastalıklar
the caseve fordiyabetin
change and teşhis
refineedilip yönetilmesi, Türkiye’de 47
NCD plans aile
References
management of cardiovascular conditions and risk factors
hekimliğini güçlendirme çalışmalarının önünde duran yeni zorluklardır. Türkiye’de, such as HTN, high 48
cholesterol
References 48
and
Annex diabetes.
1.
ana-çocuk Screening
Participants of
sağlığına ağırlık the for these
workshop
vererek conditions is ad hoc; detection and
aile hekimliği uygulamasının başlatılması oldukça tesirliconfi rmation 51 of
Annex 1. Participants of the workshop
diagnoses often takes place by specialists in hospital outpatient clinics, and management 51
olmuştur. Ancak aile hekimleri kardiyovasküler hastalıklar ve hipertansiyon, yüksek koleste-
of chronic conditions is also mostly in the sphere of specialists. Many chronic disease
rol, diyabet
patients facegibi risk faktörlerinin
multiple morbidities, teşhisi
and ve theyönetiminde
conditions are henüzoftensistematik
managed olarak yererent
by diff alma-
maktadır. Bu
specialists hastalıklara
without formalyönelik taramalar sistematik
and systematized communicationhale getirilmemiştir.
between them. AyrıcaAt hastalıkla-
the time
rınthe
of teşhisi, hastane comprehensive
assessment, polikliniklerinde cardio-metabolic
uzman hekimler tarafından koyulup
risk assessment wasdoğrulanmaktadır
not used, and
ve kronik
family vakaların
medicine yönetimi
doctors diddenot genel
have olarak uzmanlar
practice tarafından
guidelines andyapılmaktadır.
visual aids toÇok sayıda
support
clinical decision-making for these conditions. However, guidelines
kronik hastalık vakası çoklu morbidite yaşamakta, bu vakalar aralarında resmi ve sistematize have been designed,
including
bir iletişiminolmadan
electronic farklıform,
uzmanlarand tarafından
will be rolled takipout from 2014.
edilmektedir. Coordination
Kapsamlı and
kardiyometa-
information sharing between
bolik risk değerlendirmesi family medicine
kullanılmamakta doctors
ve aile and specialists
hekimlerinin söz konusu are not systematic.
vakalara yönelik
While diagnosing
klinik karar and managing
verme süreçlerini these conditions
destekleyecek at specialist
uygulama kılavuzları levelaraçları
ile görsel in hospital-
yoktur.
based polyclinics may be attractive at fi rst sight, it is not optimal
Ancak aile hekimlerinin kullanabileceği kılavuzlar planlanmıştır, 2014 yılı itibari ile elektronik for making a large
impact
ortamdaon populationAile
bulunacaktır. health in a sustainable
hekimleri ve uzman hekimler manner. First, family
arasında medicine,
sistematik with its
bir koordinas-
strong link to CHCs
yon ve bilgi paylaşımı yoktur.and outreach, provides an excellent opportunity for opportunistic and
systematic screening of CVD/diabetes risk factors and counselling about risk behaviour
modification (e.g. diet, smoking), in addition to providing medical treatment. Handling
Söz konusu vakaları hastane polikliniklerinde uzman hekimlerce teşhis edip yönet-
these conditions at outpatient specialist-level is likely to lead to detection of CVD and
mek başlangıçta
diabetes cazip görünebilir.
at more advanced stages, and Ancakto an toplumun
approach sağlığı üzerinde
focusing sürdürülebilir
on medical treatment bir
şekilde
at geniş bir
the expense of etki yaratmakSecond,
counselling. açısından many en people
uygun yöntemwith chronicdeğildir. Öncelikle,
conditions toplum
have co-
sağlığı merkezleri
morbidities, ve destek merkezleriyle
and appropriate managementyakın of theirilişki içinde aile
conditions hekimliği,
requires tıbbi tedavinin
a comprehensive
yanı sıra KVH/diyabet
approach. Finally, prevalence risk faktörlerinin
of chronicfırsatçı
diseaseverisk sistematik
factors isbir şekilde taranması
increasing, ve riskli
and if detection
improves, outpatient clinics will have a diffi cult time dealing
davranışların (diyet, sigara içme vs.) değiştirilmesi ile ilgili danışmanlık sunulması için çokwith the infl ow of patients,
leading
önemli bir to long
fırsat waiting
sunmaktadır.timesBu and short visits,
vakaları and ultimately
polikliniklerde uzman aff ecting
hekim patient clinical
seviyesinde yönet-
care and experience. Involving family medicine to a greater
mek, muhtemelen, KVH ve diyabet vakalarının daha ileri aşamalarda teşhis edilmesine extent in the detection andve
management of CVD/diabetes would help implement a risk-stratified approach with the
danışmanlık pahasına tıbbi tedaviye ağırlık veren bir yaklaşıma neden olacaktır. İkincisi, kro-
bulk of the conditions detected and managed in family medicine and referral of complex
nik hastalığı olan birçok insanın çoklu morbiditesi vardır ve bu tür vakaların gerektiği şekilde
cases to specialists. It would also free up specialists at secondary and tertiary levels from
takip edilebilmesi
simple cases and allow için geniş
them kapsamlı
to focus on bircomplex
yaklaşımconditions.
benimsemek gerekir. Son olarak, Türki-
ye’de kronik hastalık risk faktörleri daha yaygın hale gelmektedir. Bu durumda poliklinikler
çok sayıda hasta ile başa çıkmakta sıkıntı çekecek ve sonuç olarak hastalar arasında klinik
Cancer
bakım ve deneyimini etkileyecek uzun bekleme süreleri ve kısa vizitelere neden olacaktır.
Turkey has made excellent progress to improve registration, prevention and early
Aile hekimlerinin KVH/diyabet vakalarının teşhisi ve takibinde daha fazla yer almasının sağ-
detection of cancer. A comprehensive National Cancer Control Program 2011–2015 was
lanması, risklerin
introduced, prompted sınıflandırıldığı
by late stage bir yaklaşımın benimsenmesi;
diagnosis (III–IV) for most böylece
cancers,birçok
includingvakanın
breastaile
hekimlerince
and teşhis edilip
cervical (Ministry yönetilmesini,
of Health, 2010a). The daha karmaşık
National vakaların
Cancer Control iseProgram
uzmanlara sevk edil-
is based on
amesini
balancedsağlayacaktır.
approach Ayrıca böyleprimary
of effective bir uygulama,
prevention,uzman effihekimlerin basit vakalar
cient registration yerine daha
for surveillance
karmaşık
and vakalara
monitoring, yoğunlaşmasını
early detection and sağlayacaktır.
effective treatment including palliative care. National
screening standards are presented in Fig. 5. As in many countries, guidelines for cancer
Kanser are under extensive discussions in Turkey and likely need to be revised as more
screening
information becomes available regarding cost–effectiveness and as WHO guidelines are
revised
Türkiye; and updated.
kanserin kayıt altına alınması, önlenmesi ve erken teşhisi yönünde büyük bir
ilerleme kaydetmiştir. Meme ve serviks kanserleri de dâhil olmak üzere birçok kanserin
418
4
Acknowledgements
ileri5.aşamalarda
Fig. teşhis edilmesi
National screening (III-IV)
standards, nedeniyle geniş kapsamlı 2011-2015 Ulusal Kanser
2013
Acknowledgements
Kontrol Programı uygulamaya koyulmuştur (Ministry of Health, 2010a). Ulusal Kanser Kont-
rol Programı, etkili birincil koruma, gözetim ve denetim için kayıt altına alma, erken teşhis ve
palyatif bakım da dâhil olmak üzere etkili tedaviden oluşan dengeli bir yaklaşım temelinde
The authorsUlusal
geliştirilmiştir. are tarama
grateful for commitment
standartları Şekil 5’te to yertoalmaktadır.
this assessment Birçok ülkede to: olduğu
Dr Mehmet gibi,
The authors
(Minister for
of commitment
Health), Professor this
Dr assessment
Nihat TOSUN to: Dr Mehmet
(Undersecretary),
Türkiye’de de kanser
MÜEZZİNOĞLU taramaof ile Health),
ilgili kılavuzlar yoğunDr birNihat
şekilde tartışılmaktadır. Maliyet et-
Hüseyin ÇELİK (Minister (Deputy Undersecretary), Professor
Professor Dr SeçilTOSUN ÖZKAN(Undersecretary),
(President, Public
kinliği ileÇELİK
Hüseyin ilgili daha
(Deputy fazla Undersecretary),
bilgi toplanmaya başlandığı ProfessorDriçin DrTuranbu kılavuzlar
Seçil gelecekte değiştiri-
Health Institute of Turkey), Associate Professor BUZGAN (Former President,
Health
lebilir. Institute of Turkey), Associate Professor
Public Health Institute of Turkey), Dr Bekir KESKİNKILIÇ (Deputy President for Non Dr Turan BUZGAN (Former President,
Fig. 5. National
Public screeningofstandards,
Health Institute Turkey), 2013
Dr Bekir and KESKİNKILIÇ (Deputy President
Communicable Diseases and Programmes Cancer Control, Public Healthfor Non
Institute
Communicable
of Turkey), Dr Diseases
Banu EKİNCİ,and Programmes
(MoH, Public and Health
Cancer Control,
InstitutePublic Health Institute
of Turkey), Dr Nazan
ofYARDIM
Turkey),(MoH, Dr BanuPublic Health Institute of Turkey), Dr Murat GÜLTEKİN (MoH,Nazan
EKİNCİ, (MoH, Public Health Institute of Turkey), Dr Public
YARDIM
Health (MoH, Meme
Institute Public Health Institute
of Turkey), Servis
Dr İsmailofSERDAROĞLU
Turkey), Dr Murat Kolorektal
(MoH,GÜLTEKİN
General (MoH, Directorate Publicof
Health
HealthInstitute
Services),ofDrTurkey), Kanuni Dr KEKLİKİsmail (MoH,SERDAROĞLU
Public Health (MoH, General
Institute Directorate
of Turkey), Dr Berrak of
Health
BAŞARA Services), Dr Kanuni
(MoH, General KEKLİK (MoH,
of Health Health Institute Dr Sevgi ofGÜLER
Turkey), Dr Berrak
ELLERGEZEN
BAŞARA
(MoH, Public(MoH, General Directorate
of Turkey), Ayşegül ÖZTEMEL Dr Sevgi GÜLER (MoH, ELLERGEZEN
Public Health
(MoH, Kendi
Publickendine muayene:
Health Institute of Turkey), Dr
Institute 20 of Turkey),
yaşından sonra, Dr Evin ARAS KILINÇ Pap smear:(MoH, Public Health Institute of Health
Ayşegül ÖZTEMEL (MoH, Public Turkey),
Institute
Gülay SARIOĞLUof Turkey), Dr Evin
(MoH, PublicARAS Health KILINÇ (MoH,
Institute of Public
Turkey), Health
Şerife Institute
Dışkıda
KAPLAN oftesti:
gizli kan
(MoH, Turkey),
Public
her ay 30-65 yaş aralığında,
Gülay SARIOĞLU (MoH, Public
Health Institute of Turkey), Dr Jale ÖZTÜRK Health Institute of
her 5 yılda(Ankara
bir
Turkey), Şerife KAPLAN (MoH,
50-70 yaş aralığında
Provincial Health Directorate), Dr Public
Health
Mustafa Institute
(Ankara Dr Jale ÖZTÜRK
Public Health (Ankara Provincial
Directorate), Dr Demet Health Directorate),
İMAMOĞLU (AnkaraDr
Mustafa Doktor
ÖZTÜRK tarafından
(Ankara Public Health Directorate), Dr Provincial
DemetapproachİMAMOĞLU
Turkey
Public has
Health
muayene: a20Directorate),
clear
yaşından direction Dr Bedihain organizing
TÜRKYILMAZ a systematic
(İzmir to (Ankara
cancer
Public
screening; Health
Dr Mustafa the
sonra, her
Directorate),
approach
TÖZÜN Dr
is Bediha
consistently TÜRKYILMAZ
implemented (İzmir Provincial
and
(İzmir Public Health Directorate), Dr Nail UMAY (Malatya Provincial
3 yılda bir is likelyHealthto Directorate),
bring results
DrHealth
in Mustafa
terms ofTÖZÜN
earlier (İzmir
Directorate), detection,
Kemal Public
ŞENER Health
more Directorate),
successful
(Malatya Public Dr Nail
treatment
Health UMAY
and (Malatya
ultimately
Directorate), Dr ÜmitProvincial
reducing
KERVAN
HPV testi:
Health
cancer Directorate),
mortality.
(Ankara Cardiology The Kemal
focal ŞENER
point for(Malatya
screening Public
is the Health
KETEMs, Directorate),
which provideDr Ümit
Kolonoskopi:
early KERVAN
cancer
Mamografi: Training and Research Hospital).
30-65 yaş aralığında, 51 ve 61 yaşta
(Ankara40Cardiology
diagnosis, screening
yaşından
Training
sonra,and training. and Research
Theher 5 - 10Hospital).
centres also
yılda birprovide smoking cessation services.
The
This fireport
rst 11her KETEMs
2 yılda
was wereinformed
bir established byina the
2002. Ten yearsheldlater, 124 KETEMs 26,operated around
Turkey and thegreatly
authors appreciate workshop
time commitment on June 17 to
and input 2013
of greatin Ankara,
number
the
Turkey country.
and An
the additional
authors 140
appreciate KETEMsthe are
time opening
commitment in 2012/2013
and input bringing
of great the total
number
of individuals who participated. (See Annex 1 for list of participants) The authors are
number
ofdeeply
individualsof KETEMS to 264. The Ministry
whotoparticipated. of Health
(SeeinAnnex 1 forplanslist of toparticipants)
have one KETEM per 250 000
Şekil 5. grateful
Ulusal Tarama the authorities
Standartları (2013) Malatya province for hosting The the authors
missionare and
population
deeply and
grateful mobile KETEMs.
to thedirection KETEMs
authoritiesininorganizing are located
Malatya province mostly in hospitals
for hosting and collaborate
the mission and
Turkey
providing hasinvaluable
a clear insights. a systematic approach to cancer
closely
providing with CHCs andinsights. family medicine centres in their catchment area. The location of
screening;invaluablethe approach is consistently implemented and is likely to bring results
The
Türkiye’de
KETEMS Turkey country
in kanser
hospitals assessment
taramasına
allows ease was
yönelik
of produced
sistematik
referral under
to hospital the overall
bir yaklaşım
laboratories guidance
geliştirmek of Dr
için
and specialists netHansbir
for
in terms
The Turkey ofcountry
earlier assessment
detection, more was successful
produced undertreatment
the and guidance
overall ultimatelyofreducing Dr Hans
Kluge,
confi
tutum rmationDirector
vardır. of of
Yaklaşım; the
diagnosis Division
and
tutarlı of
treatment,
bir Health
biçimde whileSystemsthe
uygulanmakta and
close Public Health
collaboration
ve daha erken and
with Dr
CHCs Gauden
and
cancerDirector
Kluge,
Galea,
mortality.
Director ofofThe
the
the
focal
Divisionpoint
Division
for
ofof screening
Health Systems
Noncommunicable
is theand KETEMs,Public
Diseases
which
Health
and and teşhis,
provide early
Dr Gauden
Life-course
daha
cancer
in the
family
başarılı health
tedavi centres
ve sonuç (FHCs)olarak allows organized systematic screening. The enrolment
diagnosis,
Galea,
WHO Directorscreening
Regional ofOffice
the and training.
Division
for ofdaha
Europe.
The düşük
centreskanser
Noncommunicable
The
also provide
assessment
mortalitesi
Diseases
would
smoking açısından
and
not
cessation
Life-course
have
sonuç
been ingeti-
services.
the
possible
database
recek gibi of family physicians allows the identifi cation of individuals due for screening
The first
WHO 11 görünmektedir.
Regional KETEMs Officewerefor Tarama sürecinin
established
Europe. in
The2002. merkezinde
Ten
assessment years later,wouldKanser
124not Erken
KETEMs have Teşhis,
operated
been Tarama
around
possible ve
inwithout
a target the group,enthusiastic
and the family support of Dr Cristina
physicians and CHCs Profili, WHOinformation
organize Head of Country campaigns. Office,
Eğitim
the country.
without Merkezleri
the enthusiastic(KETEM) support
An additional yer140almaktadır.
KETEMs Bu merkezlerde
are
of Dr Cristina opening Profili,inWHO sigaraHead
2012/2013 bıraktırmabringing
of hizmetleri
Country the total
Office, de
Turkey.
CHCs also arrange for transport from the family medicine centres to the KETEMs and back
number
Turkey. of KETEMS to 264. The Ministry of Health plans
verilmektedir. İlk 11 KETEM, 2002 yılında kurulmuştur. Bundan on yıl sonra, ülke çapında to have one KETEM per 250 000
onGrateful
the day thanks of the appointment.
are extended to Nancyare Graves for language editing andcollaborate
Christophe
population
124
GratefulKETEM and mobile
hizmet
thanks are KETEMs.to2012/2013’de
vermektedir.
extended KETEMs
Nancy Graveslocated
ilave for 140mostly
KETEM
language in hospitals
daha
editing and
açılacak,
and böylece
Christophe 81
Lanoux
Cancer
closely for CHCs
with the design
screening coverage
and layoutmedicine
family and typesetting
rates have
centres oftheir
increased
in this catchment
report.
rapidly as a
area. result
The of
location the of
ilde faaliyet
Lanoux for thegösteren
design toplam
layoutKETEM sayısı 264’e yükselecektir.
and typesetting of this report.Sağlık Bakanlığı, 250.000 kişi
programme
KETEMS in and roll-out
hospitals allows of KETEMs.
ease of Between
referral to 2007
hospital andlaboratories
2012, the opening and of KETEMs
specialists for
başına bir KETEM düşmesinin yanı sıra, bir dizi mobil KETEM geliştirmeyi hedeflemektedir.
has
confiled to a doubling
rmation of coverage
of diagnosis rate from 16%
and treatment, whiletothe 27% for mammography,
close collaboration with andCHCs from 6% and
KETEM’ler
to 13% for çoğunlukla,
cervical hastane
cancer yerleşkelerinde
screening. bulunmakta ve kendi bölgelerindeki toplum
family health centres (FHCs) allowsThe further roll
organized out of KETEMs,
systematic screening. combined with
The enrolment the
sağlığı
existing
database merkezleri
of familyvephysicians
know-how, aileallow
will sağlığırapidmerkezleri
allows expansion ile yakın
the identifi işbirliği
ofcation
these içerisindedir.
programmes
of individuals toKETEM’lerin
due reach Turkey’s
for screening has-
tane
ambitiousyerleşkelerinde
in a target goal
group,to provide
and bulunmaları,
family teşhis
thescreening physiciansve tedavinin
services to 70%
and CHCs doğrulanması
of the için hastaların
targetinformation
organize population. hastane
campaigns.
laboratuvarlarına
CHCs also arrangevefor uzman
transporthekimlere
from the kolayca
family sevk edilmelerini
medicine centres sağlamaktadır.
to the KETEMs Toplum
and back sağ-
lığı merkezleri
on the day of the ve aile sağlığı merkezleri ile yakın işbirliği ise tarama çalışmalarının sistematik
appointment.
bir şekildescreening
Cancer düzenlenmesine coverage imkânrates tanımaktadır.
have increased Aile hekimlerinin rapidly kayıtas veritabanları,
a result ofhedef the
grupta
programme taramaya anduygunroll-out kişilerin belirlenmesine
of KETEMs. Betweenyardımcı 2007 and olurken
2012, ailethe hekimleri
opening of veKETEMs
Toplum
Sağlığı
has ledMerkezleri
to a doubling (TSM) bilgilendirme
of coverage rate kampanyaları
from 16% to 27% düzenlemektedir.
for mammography, TSM’ler, and ayrıca,
fromhas- 6%
taların
to 13%randevufor cervical günlerinde, aile sağlığı The
cancer screening. merkezlerinden
further roll out ilgiliofKETEM’lere oradan da with
KETEMs, combined Aile Sağ-
the
existing know-how, will allow
lığı Merkezleri’ne (ASM) ulaşımlarını ayarlamaktadır.rapid expansion of these programmes to reach Turkey’s
ambitious goal to provide screening services to 70% of the target population.
195
5
3. Health system challenges and
5. Programın ve KETEM’lerin yaygınlaştırılmasının sonucunda kanser taraması yapılan
5.nüfusun
Policy recommendations
oranında yükseliş olmuştur. KETEM’lerin açılması, 2007 ve 2012 arasında hizme- 42
5.1 Strengthen
Turkey coordination
has a coordination
clear directionand governance
in organizing mechanisms a systematic approach to cancer 42
opportunities to scale up core NCD
tin
5.2
5.1 Strengthen
ulaştırıldığı
Accelerate
screening;
5.2 Accelerate
kanser
nüfus
action
the
taraması için
oranlarının
on
approach
action
obesity
is
on obesity
%6’dan
and
and
governance
ikiye katlanarak
nutrition
consistently
and nutrition
%13’e çıkmasını
mechanisms
mamografi
risk factors
implemented
risk factors
sağlamıştır.
için
forand
NCDs %16’dan %27’ye, serviks
is likely to bring
for NCDssayısını arttırılmasına
KETEM’lerin
43
42
results
43
interventions and services
5.3inIncrease
yönelik
5.4
terms of
5.3 Increase
cancer mevcut
Mainstream
the
the
role ofdetection,
earlier
çalışmalar
mortality.equity
family medicine
role of family
Theand ve bilgi
focal point
social
more in
medicine
birikimi,
NCDs
successful
intarama
for screening
determinants
treatment and ultimately reducing
NCDs programlarının kısa sürede yaygınlaşıp
ofishealth
the KETEMs, whichand
into action
43
provide early cancer
43
5.4 Mainstream
Türkiye’nin
diagnosis, tarama
screeningequity andandtraining.
hizmetleri social
için determinants
koyduğu nüfusun
The centres of%70’ini
also health
provideinto
kapsamaaction
smoking and
hedefine
cessationulaşmasını
services.
reporting 46
sağlayacaktır.
reporting 46
isThe
It5.5 now first 11 KETEMs
widely recognizedwerein established
Turkey that inthe
2002.
Analyse to build the case for change and refine NCD plans nextTen years later,health
generation 124 KETEMs operated
challenge is to around
tackle
47
NCDs theto
5.5 country.
Analyse
maintaintoAn additional
build
the the case140
continuous KETEMsand
for improvement
change arerefi
opening
inne lifeNCD inplans
2012/2013
expectancy. Manybringing
elements theof47
total
References
number of KETEMS to 264. The Ministry of Health plans to have one KETEM per 48 a
250 000
References
high performing health system have been put in place through the Health Transformation 48
Annex 1. Participants
population and of the KETEMs.
mobile workshop KETEMs are located mostly in hospitals and 51
collaborate
Program,
Annex 1. which will provide
Participants an effective vehicle to address this challenge. They include
of the workshop 51
high levels of health coverage, significant public funding indicating actual political of
closely with CHCs and family medicine centres in their catchment area. The location
KETEMS into
commitment hospitals
health, allows ease of accessible
a universally referral to hospital laboratories
service delivery andwith
system specialists
familyfor
confirmation
medicine of diagnosisavailable
as its cornerstone, and treatment, while the
and accessible close collaboration
medicines, strong andwith CHCs and
transparent
family health centres (FHCs) allows organized
governance with comprehensive regulatory frameworks and effective enforcement. systematic screening. The enrolment
database of family physicians allows the identification of individuals due for screening
Theinprevious
a target section
group, and showed that Turkey
the family has already
physicians and CHCs beenorganize
successful at puttingcampaigns.
information in place
core CHCspopulation
also arrangeinterventions
for transport forfrom
smoking as well
the family medicine as many individual
centres interventions
to the KETEMs and back
related to cancer. The previous
on the day of the appointment. section also highlighted that, to make further progress
with NCDs, it is essential to focus on implementing effective nutritional policies
amongCancer screening
population coverage and
interventions rates have increased
to develop a comprehensive rapidlycare as model
a result for of
CVDthe
programme and roll-out of KETEMs. Between 2007
and diabetes grounded in family medicine. This section reviews 15 important health and 2012, the opening of KETEMs
has led toand
challenges a doubling of coverage
opportunities that rate
are from 16% towith
associated 27% for mammography,
successfully scalingand upfromcore6%
to 13% for cervical cancer screening.
population interventions and individual services (Fig. 6). The further roll out of KETEMs, combined with the
existing know-how, will allow rapid expansion of these programmes to reach Turkey’s
Fig.ambitious
6. Fifteen goal
health tosystem
providechallenges
screeningand opportunities
services to 70% offor theNCDs
target population.
Political commitment Explicit priority-setting Interagency Population

to NCDs approaches cooperation empowerment
Effective model Coordination across Incentive

Regionalization
of service delivery providers systems
Integration of
Distribution and mix of Access to quality Effective
evidence into 19
human resources medicines management
practice
Adequate Managing Ensuring access and

information solutions change financial protection
Source: Roberts & Stevenson, 2014 (forthcoming)
Challenge 1. Developing political commitment to

better NCD prevention and control
NCD prevention in Turkey has benefitted from strong, high-level leadership on
tobacco and more recently, on alcohol. The Prime Minister and Minister of Health were
strong leaders of the tobacco control campaign. The WHO FCTC was helpful in providing
420
4
3. Temel Bulaşıcı Olmayan Hastalıklara
Acknowledgements
the mandate for government action on tobacco control. The 2013 alcohol control law has
Acknowledgements
been championed by the Prime Minister and the prominent, national nongovernmental
İlişkin Müdahaleleri, Hizmetleri
organization (NGO) the Turkish Green Crescent Society. Similar high-level leadership has
not been as visible in relation to obesity or diet-related NCD risk factors, although, within
the
Artırmak İçin Sağlık Sistemindeki
The
The authors
Ministry
authors
MÜEZZİNOĞLU
issues,
are grateful
of Health,
are
including obesity,
a number
grateful
(Minister for
for ofcommitment
national strategies
commitment
of Health),
salt reduction and Professor to
to this
this
cancer control.
have assessment
been developed
assessment
Dr Nihat TOSUN (Undersecretary), to:
to: DronMehmet
Dr Mehmet
these
MÜEZZİNOĞLU
Hüseyin ÇELİK (Minister of Health), Professor Dr Nihat
Dr SeçilTOSUN ÖZKAN(Undersecretary),
3.Zorluklar ve Fırsatlar (Deputy Undersecretary), Professor (President, Public
There
goal Health system
Hüseyin
Health
is
Health ÇELİK
of the
also
challenges and
Institute
evidence
Institute (Deputy of
of Turkey),
HealthofStrategic
Turkey),
explicit
Undersecretary),
Plan
political
Associate Professor
2013–2017
Associate
commitment
ProfessorDrDrTuran
is “to Dr
Professor
Public Health Institute of Turkey), Dr Bekir KESKİNKILIÇ (Deputy President for Non
protect
Turan
to
and
health
SeçilBUZGAN
ÖZKAN
improve
BUZGAN
equity. The ultimate
(President,
(Former President,
the health
(Former
Public
of our
President,
NCDs
opportunities to scale up core NCD
people
Public in an equitable
Health
Communicable
Sağlıklı yaşam
also
Communicable feature
Institute
Diseases
süresini very
Diseases
manner”
of and
uzatmaya
Turkey),
strongly
(Ministry
Programmes
yönelik
and Programmesin
Dr Bekir
this
of Health,
alınan
strategy, sonuçları
and Healthwith
2012b).(Deputy
KESKİNKILIÇ
and Cancer
adevam
Cancer Control,number
Preventing
Control, Public
ettirebilmek
of
Public
and controlling
President
specifi
Health
için
c
for Non
şuInstitute
an Tür-
objectives
Health Institute
of interventions and services
of
kiye’de
relating
Turkey),
mücadele
Turkey),
YARDIM
to combating
mektedir.(MoH,
YARDIM
(MoH,Dr
Sağlıkta
Dr
Banu
Banu
edilmesi
Public
NCDs
Dönüşüm
EKİNCİ,
gereken
EKİNCİ, and(MoH,
Health
(MoH,
NCD yenirisk
Institute
Programıyla,
Public
zorlukların
factors.
Publicof
yüksek
BOH’lar
Health
Turkey),
performans
Institute
olduğuof
Institute
Dr Murat
of
büyük Turkey),
ölçüdeDr
Turkey),
GÜLTEKİN
gösteren bir sağlık (MoH,
Dr
kabul Nazan
Nazanedil-
Public
sisteminin
Health
Healthhas heldPublic
Institute a prominentHealth
position
Dr İsmailin of Turkey),
the political
SERDAROĞLU Dr Murat (MoH,GÜLTEKİN
agenda over the(MoH,
General last decade
Directorate Publicof
birçok bileşeni
Health Institute hayataof geçirilmiştir.
Turkey), Dr Program,
İsmail geniş kapsamlı
SERDAROĞLU (MoH,sağlıkGeneral
sigortası,Directorate
sağlığa yönelik of
inHealth
Turkey, with improving
Services), Dr Kanuni access
KEKLİKand (MoH,quality
Public ofHealth
healthInstitute
servicesofasTurkey), key priorities
Dr Berrak
It is
mevcut now widely recognized
politik kararlılığın in Turkey that the next generation health challenge is to tackle
Health
of Services),
the Government.
BAŞARA (MoH, General The bir
Dr Kanuni göstergesi
KEKLİK
visible
Directorate (MoH,
improvementsolarak
Public
of Health
önemliHealth
have oranda
increased
Research),
kamu
Institute
Dr Sevgi
finansmanı,
of
public Turkey),
GÜLERsatisfaction temel
Dr Berrak
ELLERGEZEN andtaşı
NCDs
BAŞARA
aile to maintain
(MoH,
hekimliği General the continuous
Directorate improvement
of Health in life
Research), expectancy.
Dr Sevgi Many
GÜLER elements
ELLERGEZEN of a
contributed
(MoH, Public toolanHealthherkesin
political erişimine
stability,
Institute ofwhichaçık
Turkey),hizmet
enabled
Dr sunumu sistemi,
the Government
Ayşegül ÖZTEMEL kolay tobulunan
(MoH, furtherPublicve erişile-
embed
Health
high
(MoH, performing
Public Healthhealth system have been put in place through the Health Transformation
bilir
its ilaçlar,
reforms.
Institute geniş
ofThe focusInstitute
kapsamlı
Turkey), of düzenleyici
Dr the
Evin of
Health
ARAS Turkey),
çerçeve Drve(MoH,
Transformation
KILINÇ Ayşegül ÖZTEMEL
etkili uygulama
Program
Public ile
Healthhas (MoH,
güçlübeen vePublic
Institute şeffaf
primarily Health
ofyönetim on
Turkey),
Program,
Institute ofwhich
Turkey), will provide
Dr Evin an
ARASeff ective
KILINÇ vehicle
(MoH, to address
Public this
Health challenge.
Institute They
of include
Turkey),
improving
deGülay access
dâhilSARIOĞLU
olmak üzereto(MoH,
and quality
önemli Public of healthInstitute
bileşenlerle
Health services,ofand
hedeflenen reducing
sağlık
Turkey), sistemini
Şerife maternal
hayataand
KAPLAN neonatal
geçirmek
(MoH, için
Public
high
Gülay levels of health
SARIOĞLU (MoH, coverage,
Public Healthsignifi cant public
Institute of funding
Turkey), indicating
Şerife KAPLAN actual
(MoH, political
Public
mortality.
etkili
Health This
bir araç selective
sunacaktır.
Institute focus
of Turkey), has been
Dr Jale ÖZTÜRK enormously (Ankarasuccessful,
Provincial with a
Healthnationwide system
Directorate), Dr
commitment
Health Institute toofhealth,
Turkey), a Dr
universally
Jale ÖZTÜRK accessible
(Ankara service
Provincialdelivery Health system with family
Directorate), Dr
of primary
Mustafa care established
ÖZTÜRK (Ankara and
Publicboth maternal
Health and infant
Directorate), Drmortality
Demet falling
İMAMOĞLU sharply. The
(Ankara
medicineÖZTÜRK
Mustafa as its cornerstone,
(Ankara available andDirectorate),
accessible medicines, strong and transparent
timePublic
Bir is opportune
önceki Health
bölüm, for TurkeyPublic
Directorate),
Türkiye’nin to
Dr build Health
Bediha
başarılı upon
bir this success
TÜRKYILMAZ
şekilde sigara
Dr Provincial
and
(İzmir
ile
Demet
shift
ilgili focus
topluma
İMAMOĞLU
to
Health the major
yönelik
(Ankara
temelNCD
Directorate),mü-
governance
Public Health with comprehensive
Directorate), Dr Bediha regulatory
TÜRKYILMAZ frameworks
(İzmir and eff
Provincial ective Healthenforcement.
Directorate),
challenges
Dr Mustafa that threaten
TÖZÜN (İzmirthePublic
well-being Health of Directorate),
the Turkish population.Dr Nail UMAY It is also
(Malatya time to move
Provincial
dahaleler
Dr Mustafa veTÖZÜN
kansere ilişkin çokthatsayıda bireysel müdahale Drgeliştirip uygulamaya koyduğunu
to Thethe
Healthprevious
next stage
Directorate), in (İzmir
section showed
pursuing
Kemal Publichealth
ŞENER Health
Turkey
equity.Directorate),
(Malatya has already
InPublic
a few short been
Health Nail
years,UMAY
successful
Turkey
Directorate), (Malatya
athasputting
Drmoved Provincial
Ümit in place
from
KERVAN
göstermiştir.
Health Yine
Directorate), önceki
Kemal bölümde,
ŞENER BOH’larda
(Malatya daha
Public fazla
Health ilerleme
Directorate), kaydetmek Dr Ümit için, toplum
KERVAN
acore
country
(Ankara population
with wide
Cardiology interventions
inequalities
Training and for smoking
in access
Research as well
to health
Hospital). as many
services betweenindividual provinces interventions
to near
temelli
(Ankara
related to
universal müdahaleler
Cardiology
cancer.
access to The kapsamında
Training
primaryprevious and
care across etkili
Research beslenme
sectionallalso politikaları
Hospital).
highlighted
81 provinces. The that,uygulamasına
to make
country is infurther ağırlık
the position vermek
progress to
veThis
with report
kardiyovasküler
NCDs, was
it is greatly
hastalıklar
essential informedve
to diyabet
focus by aonworkshop
için kapsamlı
implementingheld biron June
model
eff 17 to
oluşturmak
ective 26, 2013
nutritional in
gerektiği Ankara,
vur-
policies
take
This a morewas
report nuancedgreatly approach
informed toby inequalities
a the
workshop – byheldmonitoring
on Juneand 17and to reducing
26, 2013 inequities
in Ankara,
Turkey
among
gulanmıştır. andButhe
population authors
bölümde, appreciate
interventions
topluma and
yönelik to time müdahaleleri
develop
temel commitment
a comprehensive ve input
bireysel care ofmodel
great
hizmetleri number
for CVD
başarılı
in health
Turkey andrisk factors
the authors and access
appreciate to care
the for
timediff erent
commitment local communities
and input or
of social
great groups
number
of individuals
and diabetes who participated.
grounded in family (See AnnexThis
medicine. 1 for list of reviews
section participants) 15 The authors
important health are
within
of provinces.
birindividuals
şekilde çoğaltmak
who This would
için sağlık
participated. includesistemine
(See looking
Annex at1diff
entegre forerences
edilmesi
list of ingereken
outcomes
participants) on beşbetween
The önemli
authorsgroups
özellik
are
deeply grateful
challenges and to to the authorities
opportunities that in Malatya province for hosting scaling the mission and
of different
deeply
gözden
providing
socioeconomic
grateful
geçirilecektir.
invaluable the Her status,
authorities
bir
insights. özellik inare
education associated
Malatya
altında, level,
elde province
edilen with
neighbourhood successfully
for
başarılar, hosting and the
fırsatlar gender.
ve mission
bekleyen up andcore
zor-
population
providing
luklar interventions
invaluable
incelenecektir and individual services (Fig. 6).
insights.
(şekil 6).
The national development plan outlines the key priorities for the Turkish Government for
The
Fig. Turkey
6. Fifteen country
health assessment
system was produced under the overall guidance of Dr Hans
aThefive-year period. The plan ischallenges
developed andby opportunities
the Ministry offor NCDs guidance
Development, but approved
Kluge, Director of the Division of Health Systems and Public Health andofDrDrGauden
Turkey country assessment was produced under the overall Hans
by
Kluge,the Grand National Assembly of Turkey, which provides a high-level mandate
and Dr to assist
Galea,Director
DivisionofofHealth Systems
Noncommunicable and PublicDiseases Healthand Life-course Gaudenin the
budget
Galea, allocation,
Director
Siyasilerin
Political BOH’larofile
commitment
implementation
theExplicit
Division
Önceliklerin ofnet and collaboration
Noncommunicable
birThe assessment across
Diseasesgovernment.andhave To
Life-course date,
Toplumun NCDs
in the
WHO Regional Office for priority-setting
Europe. Interagency would
Kurumlar arası işbirliği not Population
been possible
have
WHO not
Regionalfeatured Office explicitly
forapproaches
Europe. in nationalThe development plans, although health has
yakından
without ilgilenmesi
to NCDs
the enthusiastic şekilde belirlenmesi
support of Drassessment
Cristina cooperationwould
Profili, WHO notHead have ofbeen
Güçlendirilmesi
empowerment
Country possible
Office,
featured
without strongly, with human development and social solidarity forming one of the fi ve
pillars
Turkey.of the last plan. The 10th National Development Plan is under development, and
NCD Grateful
prevention
Etkin
Eff hizmet
ective thanks
sunum
model and arecontrol
extended
Coordination toacross
Hizmetissağlayıcılar
proposed Nancy asGraves
one of the for language
health priorities. editing and
Including
Kanıtların Christophe
uygulamalara
Incentive NCDs
Grateful
Lanoux thanks
for the are
design extended
layout to Nancy
and typesetting Graves for language
Yerelleşme
Regionalization
of thisa report. editing and Christophe
explicitly in
modeli
of service the National
delivery Development
arasında koordinasyon
providers Plan will provide mandate from the highest level
yansıtılması
systems
of the Turkish Government, and will greatly facilitate efforts to scale up NCD prevention
and control, allocate resources and improve coordination across government agencies.
Integration of
Kronik hastalıklarda Distribution and mix of Access
İnsan to quality
kaynaklarının Effective
evidence into Teşvik sistemleri Etkin yönetim
Challenge 2. Creating explicit processes for setting
kaliteli ilaçlara erişim
practice
human resources medicines
etkin kullanımı management
priorities and limits

Hizmetlere erişimi
Adequate Managing Ensuring access and
Bilgiye etkin erişim Değişimi yönetmek sağlamak ve maddi
Ininformation
terms of setting
solutions nationalchange
priorities for health, the
financial Health Strategic Plan and the
protection
güvenceyi tesis etmek
national development plan both provide an explicit, participatory and strategic
process for identifying medium-term priorities. The development of the Health
Source: Roberts
Kaynak: Roberts&&Stevenson,
Stevenson, 2014
2014 (forthcoming)
(baskıda)
Strategic Plan 2013–2017 involved over 4000 stakeholders, both within government and
externally including academic institutions, local government, citizens, professional groups
Challenge
Şekil 6. BOH’lar için1.15Developing political
önemli sağlık sistemi özelliği commitment to
better NCD prevention and control

215
NCD prevention in Turkey has benefitted from strong, high-level leadership on 5
tobacco and more recently, on alcohol. The Prime Minister and Minister of Health were
I.Policy
5.and BOH’ların
NGOs. Each Daha
nationalİyi
recommendations Bir Şekilde
development planÖnlenmesi
is developed over ve Kontrolüne
a 1.5-year consultation42
5. Policy
period, recommendations
announced byKararlılık
the Prime Minister. Around 66 ad hoc committees are convened 42
Yönelik
5.1 Strengthen Politik
coordination and Geliştirme
governance mechanisms 42to
5.1 Strengthen
provide advice on coordination
policy and governance mechanisms 42
5.2 Accelerate action onissues.
obesity and nutrition risk factors for NCDs 43
Public
Türkiye’dehealth
5.3 Increase expenditures
BOH’ların
the familyhave
önlenmesine
role of increased
yönelik
medicine significantly
çalışmalarda,
in NCDs in Turkey
tütün ve yakınbetween
zamanda2002 alkol
43
and 5.32012,
Increase the roleincreased
reflecting of family medicine in NCDs
fideterminants
scal etkisi
space during times 43
ile
5.4ilgili güçlü
Mainstream veequity
üst düzey liderliğin
and social olmuştur.
of health intoofaction
Başbakan economicSağlıkgrowth
ve and Bakanı, but,
tütün
more 5.4 Mainstream
importantly,equity and social
reflecting determinants
the increasing of health
priority of into action
health andgovernment
in the
kontrolüne
reporting ilişkin olarak yürütülen kampanyada güçlü liderlikler sergilemiştir. DSÖ’nün 46Tü-
budget. The Government allocated 12.8% of its general budget to health in 2012, which
reporting 46
tün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi, tütün kontrolü çalışmalarında hükümetin eyleme geçmesi
is5.5 Analyse increase
a5.5
notable
Analyse
to build the
to build from case
the case
forin
9.1% change
2002
for change
and refi
(WHO ne NCD plans
Regional
and olmuştur. Offi
refine NCD plans ce for Europe, 2014a). 47
The
47
için gerekli
References
increase desteği
in health sağlamak
budget açısından
allowed yardımcı
expansion of insurance2013 tarihli full
coverage, alkol yasası Başbakan
implementation48
References
ve önde gelen ulusal Sivil 48
and
Annex enforcement
1. Participants of of theToplum
legislation forKuruluş’larından
workshop tobacco control, (STK) Yeşil Ay tarafından
investment in health savunulmuştur.
infrastructure
51
Annex
Obezite
and has1.led
veParticipants
BOH’ların
to of thereduction
diyetle
a remarkable workshop
ilişkili riskoffaktörleri ile mücadelede
out-of-pocket payments bu tür üst care
for health düzey 51
liderlik
services
görülmemiştir.
and medicines. Yine de SağlıkinBakanlığı
The increase bünyesinde,
funding coincided obezite,
with tuz tüketimininofazaltılması
the implementation the Healthve
Transformation
kanser kontrolüProgram.de dâhil olmak üzere bu konularda bir dizi ulusal strateji geliştirilmiştir.
It is difficult to assess how the priorities identified in high-level strategies are
Sağlık
refl ectedhizmetlerinde
in the allocationhakkaniyet
of the sağlamaya
health sector yönelik net bir
budget. Thepolitik
process kararlılık
for setting gözlen-
the
mektedir.
overall 2013-2017budget
government Sağlık Strateji Planı’nın
for health, or fornihai amacı, “halkımızın
determining how the sağlığını hakkaniyetli
available budget
should be allocated
bir şekilde korumak is venot completely (Ministry
geliştirmektir” clear. There does not
of Health, appearBOH’ları
2012b). to be anönleme
explicitveprocess
kontrol
for basing budgetary allocation according to the burden of disease. In
etme stratejisi, BOH’lar ve BOH risk faktörleri ile mücadeleye ilişkin bir dizi spesifik hedefle,practice, it seems
that
yinethe budget isde
bu stratejide largely allocated
çok güçlü on a historical
bir şekilde basis, according to the allocations of
yer almaktadır.
the previous year. This is at odds with the budgetary allocations specified in the Health
Strategic Plan 2013–2017, which outlines the budget allocated to each strategic priority
Türkiye’de sağlık konusuna, son on yılda, politik gündemde önemli bir yer verilmiş,
for each year until 2017.
sağlık hizmetlerine erişimi ve hizmetlerin kalitesini iyileştirmek hükümetin temel ön-
There does notolmuştur.
celiklerinden appear toGözlebe angörülür
explicit process to
gelişmeler decide
halk what memnuniyet
arasındaki share of the düzeyini
health
budget is allocated to population-based versus individual services. In the absence
arttırmış, bu da politik istikrara katkı sağlayarak hükümetin reformlara devam etmesini sağ-
of criteria to ring-fence a certain proportion of the health budget to population-based
lamıştır. Sağlıkta
prevention, thereDönüşüm Programı,
is a risk that öncelikli
increasing demandolarak,
forsağlık hizmetlerine
expenditure erişimin
on health careveservices
hizmet-
lerinconsume
will kalitesinin
allarttırılması ve anneNo
available budget. ve country
yeni doğan mortalitesinin
in the world can aff azaltılmasına
ord to treat odaklanmış-
its way out
tır. Büyük bir başarı elde edilmiş, ülke çapında birinci basamak
of the NCD burden. A sustainable and effective approach to NCD prevention in Turkey sistemi oluşturulmuş ve hem
annerequire
will hem dea bebek mortalitesi
strategic balancehızlıca düşmüştür.
between Şimdi Türkiyeprevention
population-based elde ettiği buand büyük başarı-
individual
services.
nın üzerine There doesve
çıkmaya not appear toodağını
programın be an nüfusun
explicit method
sağlığınato allocate
tehdit budget
oluşturan according
temel BOH so-
to different
runlarına levels of population
çevirmeye hazırdır. Ayrıcadeprivation or need. There
sağlıkta hakkaniyet is increased
sağlama scope to
çalışmalarında birinclude
sonraki
considerations of burden of disease, cost–eff ectiveness and equity as
aşamaya geçme zamanıdır. Birkaç yıl içinde, Türkiye, sağlık hizmetlerine erişim açısından iller criteria for priority
setting
arasındaand budget
büyük allocation.
eşitsizliklerin It willbir
olduğu also be important
ülkeden to have
81 ilde birinci clearer mechanisms
basamağa neredeyse %100 for
linking budget allocation with the priorities outlined in the national health strategic plan,
erişim sağlandığı bir ülke haline gelmiştir. Ülke şu anda, illerdeki farklı yerel toplumlar ve
to ensure the impressive vision in this strategy can be realized.
sosyal gruplar arasında risk faktörleri ve bakıma erişim açısından görülen hakkaniyetsizlikleri
izleyerek ve azaltarak eşitsizliklere karşı daha incelikli bir yaklaşım benimseyebilecek durum-
Challenge 3. Strengthening interagency cooperation
dadır. Bu yaklaşım kapsamında, farklı sosyo-ekonomik statüler, eğitim seviyeleri, mahalleler
veective
Eff farklı cinsiyetlerden
and equitablebireyler arasında sonuçlarda
NCD prevention and control görülen farklılıklara
require actions bakılacaktır.
across the whole
of government, including improvements to living and working conditions, and the
distribution
Ulusal Kalkınma of money, power
Planı, beş yıllıkand resources
dönem süresince– thebirsocial
bütün determinants
olarak Türkiyeofhükümeti
health (SDH).için öne
çıkan kilit öncelikleri
Coordination between anahealth
hatlarıyla
andbelirlemektedir.
other sectors Plan, Kalkınma Bakanlığı tarafından ge-
liştirilmekte ancak TBMM tarafından onaylanmaktadır. Bu da, hükümet çapında bütçe tah-
The
sisi, Government
uygulama veofişbirliği
Turkeyaçısından
has recognized
üst düzeythe critical importance of
yetki vermektedir. cross-sectoral
Şimdiye action
kadar BOH’lar
to prevent NCDs and to address the SDH.
ulusal kalkınma planlarında açıkça yer almamıştır; ancak sağlık önemli bir yer tutmuş,
The
insanineed to implement
kalkınma ve sosyalmultisectoral
dayanışma actions is articulated
ile birlikte son planınnumerous times in the
beş ayağından biriniHealth
oluş-
Strategic Plan 2013–2017 and in other Ministry of Health strategic
turmaktadır. 10. Ulusal Kalkınma Planı şu anda geliştirilme aşamasındadır ve BOH’ların ön- documents related
to NCD risk
lenmesi ve factors.
kontrolü,Agencies outside the Ministry
sağlık önceliklerinden of Health
biri olarak are listed BOH’ları
önerilmektedir. as responsible
Ulusal forKal-
key actions on these strategies. For example, the Ministry of Health’s Obesity Prevention
kınma Planı’na açıkça dâhil etmek Türkiye hükümetinin en üst düzeyinden yetki verilmesini
422
4
Acknowledgements
sağlayacak
and ControlveProgrammeBOH’ların önlenmesi2010–2014 velists
kontrolü
a range çalışmalarının
of other agencies arttırmaasçabalarını
the leadbüyük agency öl-
Acknowledgements
çüde kolaylaştıracak,
responsible
ministries
gelişmesinisuch
for particular kaynakactions
tahsisi in edecek ve hükümet
the plan, including
as the Ministry of Food, Agriculture and Livestock, but also local
sağlayacaktır.
birimleri
not onlyarasında other koordinasyonun
government
government, academic institutions, the food industry and other private sector partners.
The
It is authorsthat
important areresponsibility
grateful for forcommitment
these activitiesto this assessment
is clearly articulated, but to:it Dr
is not Mehmet
clear
II.
The
how
Öncelikleri
authors
MÜEZZİNOĞLU
the non-health
are ve Sınırları
grateful
(Minister for Belirlemeye
commitment
of Health), Professor
and nongovernment
to Yönelik
this
bodies canDrbeNihat
Açık
assessment
held to TOSUN
account
Süreçler
to: Dr Mehmet
(Undersecretary),
for delivering
Oluşturmak
MÜEZZİNOĞLU
Hüseyin
these ÇELİK (Minister
activities.
of Health), Professor
(Deputy Undersecretary), Professor Dr Nihat
(President, Public
Hüseyin
Health ÇELİK Institute (Deputy Undersecretary),
of Turkey), Associate Professor ProfessorDrDrTuran SeçilBUZGAN
ÖZKAN (President,(Former President, Public
Similarly,
Health the Health
Institute of Strategic
Turkey), Plan 2013–2017
Associate Professor recognizes
Dr Turan that action
BUZGAN on thePresident,
(Former SDH is a
Publicalanında
Sağlık Health Institute
öncelikleri ofbelirleme
Turkey), Dr Bekir KESKİNKILIÇ
açısından, hem (Deputy Planı President de forUlu-
Non
priority
Public objective
Health for achieving
Institute of and healthDrequity,
Turkey), Bekirand that aSağlık
KESKİNKILIÇ
Stratejik
key (Deputy
objective for thehem
President strategy
for Nonis:
Communicable
sal Kalkınma Planı, Diseases
orta vadeli Programmes
öncelikleri and
belirmek Cancer için Control,
net, Public
katılımcı Health
ve Institute
stratejik bir
“to carry
Communicable out eff ective
Diseases actions on social
and Programmes determinants
and Health of health
Cancer Control, by mainstreaming
Public health
Health Institute
of
süreç Turkey),
sağlamaktadır. Dr Banu EKİNCİ,
2013-2017 (MoH,
SağlıkPublicPublic
Stratejik Planı’nın Institute of Turkey), Dr Nazan
in
of all policies”
Turkey), (Ministry
Dr Banu of Health,(MoH, 2012b). PHIT is named asgeliştirilmesi
the responsible sürecine Drhem
agency, withhü-
YARDIM (MoH, PublicEKİNCİ,
Health Institute Health
GÜLTEKİN (MoH, Nazan
Public
kümetdirectorates
other
YARDIM içinden hem ofde thedışından
Ministry akademik
of Healthkurumların,
listed yerel
as supporting yönetimin,
agencies. yurttaşların,
Performance meslek is
Health (MoH, Institute Public Health
Dr İsmailofSERDAROĞLUTurkey), Dr Murat
(MoH,GÜLTEKİN
General (MoH, Directorate Public of
monitored
örgütlerinin
Health byvethe
Institute number
STK’ların
of daof
Turkey), multisectoral
dâhil Dr olduğu
İsmail actionsfazla
4000’den
SERDAROĞLU completed,
paydaş
(MoH, anGeneral
dâhil indicator
olmuştur. which
Bütün
Directorate rightly
ulusal
of
Health Services), Dr Kanuni KEKLİK (MoH, Public Health Institute of Turkey), Dr Berrak
refl ects Services),
Health
kalkınma the performance
planları, Dr
1.5Kanuni
yıldan of fazla
all government
KEKLİK süren(MoH, departments.
Public Health
dönemiInstitute The questionofGÜLER
Turkey),remains howve
Dr Berrak
BAŞARA (MoH, General Directorate ofbir istişare
Health Research), sürecinde
Dr Sevgi geliştirilmektedir
ELLERGEZEN
the
BAŞARAPHIT
Başbakan can
(MoH, eff ectively
General
tarafından mainstream
Directorate
ilanInstitute
edilmektedir. health in
ofPolitikalar policies
HealthDrResearch),
ile of other sectors,
Dr Sevgi
ilgili tavsiye vermek GÜLER and
üzere whether
ELLERGEZEN
66 civarındathe
(MoH, Public Health of Turkey), Ayşegül ÖZTEMEL (MoH, Public Health
agency
(MoH, hastoplanmaktadır.
Public suffi cient authority
Health Institute or leverage with other government agencies to convene
özel kurul
Institute of Turkey), Dr Evin of ARAS Turkey),KILINÇ Dr (MoH,
Ayşegül ÖZTEMEL
Public Health (MoH,
InstitutePublic of Health
Turkey),
stakeholders,
Institute drive
of Turkey), policy
Dr Evinchanges,ARAS or be
KILINÇaccountable
(MoH, for this objective in the strategy.
Gülay SARIOĞLU (MoH, Public Health Institute of Public
Gülay
In Turkey,SARIOĞLU
Health Institutethe usual(MoH, Public
process
of Turkey), Health
for Institute
multisectoral
Dr Jale ÖZTÜRK of
NCD Turkey),
preventionŞerife KAPLAN
policies (MoH,
(for Public
example,
Türkiye’de kamu sağlık harcamaları 2002 ve(Ankara2012 arasında Provincial önemliHealth Directorate),
oranda artmıştır, Dr
Health
tobacco
Mustafa Institute
and ÖZTÜRK of Turkey),
alcohol) has
(Ankara Dr
been Jale
for
Public ÖZTÜRK
the
HealthMinistry (Ankara
of
Health Drto Health
draft
Demet Directorate),
legislation,
İMAMOĞLU which Dr
(Ankarais
ekonomik
Mustafa büyüme
ÖZTÜRK sırasında mali olanaklar artmış, daha da önemlisi devlet bütçe-
then
Publicpresented
Health to (Ankara
the Grand
DrNationalHealth
Bediha Directorate),
Assembly
TÜRKYILMAZ of Turkey.
(İzmirDr Provincial
Demet
All sectors İMAMOĞLU (Ankara
are represented
sinde sağlık
Public Health daha öncelikliDrbir
Directorate), hal almaktadır.
Bediha TÜRKYILMAZ Hükümet,
(İzmir on yıl önce
Provincial kaydedilen
Health %9.1’lik
Directorate),
andDr can
Mustafadebate TÖZÜNlegislation
(İzmir in this forum.
Public Health Once a law
Directorate), is Dr
passed, it provides
Nail UMAY (Malatya a high-level
Provincial
oranı
Dr yükselterek
Mustafa TÖZÜN 2012’de
(İzmir genel bütçenin
Public Health %12.8’ini sağlığa
Directorate), Dr Nail tahsis
UMAY etmiştir
(Malatya (WHO Regional
Provincial
multisectoral
Health mandate,
Directorate), and
Kemal then
ŞENER the Ministry
(Malatya of Health
Public Health develops
Directorate), an implementation
Dr Ümit KERVAN
Offi ce
Health
plan. Thefor Europe, 2014a).
Directorate),
process seemsKemal Sağlık
to ŞENER
lead bütçesindeki
to (Malatya
a disconnect artış, between
Public sigorta
Health kapsamının
Directorate),
the high-level genişlemesini,
Dr Ümit KERVAN
endorsement tütün
(Ankara
kontrolüne
and Cardiology
the willingness Training
yönelik mevzuatın
of and
other sectors Research
tamamıyla to implementHospital).
uygulanmasını, sağlık altyapısına
it. Mechanisms such as yatırım yapılma-
pooled/joint
This
sını ve report
sağlık was greatly
hizmetleri informed
ve planning
ilaçlaraby by
cepten a workshop
yapılan held on
harcamaların June 17
önemli to 26, 2013
oranda in Ankara,
budgeting,
This report
Turkey and
shared/aligned
was thegreatly
authors informed
appreciate
processes
a the
workshop between
held
time commitment onministries
Juneand 17 and
to
input26,holding
2013
of greatinazalmasını
multiple
Ankara,
number
sağlamıştır.
ministries
Turkey and Finansman
accountable
the authors artışı,
for theSağlıkta
same target
appreciate Dönüşüm
the have
time Programı’nın
not yet beenuygulanması
commitment explored
and input in ile örtüşmüştür.
ofTurkey.
great number
of individuals
Multisectoral who
action participated.
is more likely (See
to Annex
happen 1
whenfor
deeply grateful to the authorities in Malatya province for hosting the mission and list
the of participants)
mandate and The authors
accountability are
are
deeply
Sağlık
at grateful
sektörü
the highest
providing to the level
bütçesi
possible
invaluable authorities
kapsamında,
insights. in üst
of government, Malatya
düzey province
ideally stratejilerde
outside forthehosting
tanımlanan
Ministry theofmission
önceliklerin
Health, and
and
providing
bütçe
in addition, invaluable
tahsisine therenasıl needs insights.
yansıdığını
to be a clear değerlendirmek
mechanism for kolay
howdeğildir.
actions acrossSağlık için genelwill
sectors devlet
be
coordinated.
bütçesini
The Turkey Other countries
oluşturma
country veya mevcut havebütçenin
responded to under
sağlık this
alanınadiffi culty
tahsis by placing
edilme accountability
süreçleri tamamen
Kluge, Director of assessment
of Health Systems the
and overall
Public guidance
Health andofDrDrGauden Hans
for multisectoral
Kluge, Director action
ofofthe on SDH or
Division NCD
of preventiontahsisatedilmesine
aand
supra-ministerial level,
birforDrexample,
net değildir.
Galea, Director Bütçenin thehastalık
Division ofHealth
yüküne göreSystems
Noncommunicable Public
Diseases Health
yönelik and net and süreç
Life-course Gauden
görün-
in the
with
Galea, a deputy prime minister or the Department of the Prime Minister. Then, to facilitate
WHODirector
memektedir. Regional ofOffice
Pratikte, thebütçenin
Division of Noncommunicable
büyük
for Europe. oranda tarihsel birDiseases
The assessment temelde,
would not and Life-course
bir önceki
have senenin
been in öde-
the
possible
policy
WHO
meleri development
Regional
esasthe alınarakOffice and implementation,
for Europe.
tahsis edildiği The
görülmektedir. various
assessment forms
Bu uygulama, of intersectoral
would not
2017’ye have committees
been have
possible
without enthusiastic support of Dr Cristina Profili, WHO Headkadar her yıl, her
of Country bir
Office,
been
without convened,
the usually chaired
enthusiastic support byofthe Dr high-level
Cristina officialWHO
Profili, withHeadultimate of responsibility.
Country Office,
stratejik
Turkey.önceliğe tahsis edilen bütçeyi kabataslak çizen 2013-2017 Sağlık Stratejik Planı’nda
The
Turkey.number and scope of intersectoral committees need to be carefully considered,
belirtilen
Grateful
for example, bütçe
thanks tahsis
instead areof süreçlerine
extended
a committee uygun
to Nancyfordeğildir.
each Graves
NCD for risklanguage
factor, Turkey editing could and Christophe
consolidate
Grateful
Lanoux thanks
for theinto are
designextended
layout to Nancy
and typesetting Graves for
offor language
this report. editing and Christophe
the committees a single high-level committee NCD prevention and control. The
Lanoux
Oluşturulan for the design
sağlık layout and
bütçesinin ne typesetting
kadarının of thistemelli
toplum report.müdahalelere ne kadarının
mandate of the committee could include actions to address the social determinants of
bireysel
NCD. Then, hizmetlere
for each specifi ayrıldığına
c areailişkinof work netrequiring
bir süreçmore yoktur. Sağlıkdiscussion
detailed bütçesininbetween belirli bir
certain
kısmının ministries,
toplum temelli the committee could convene
önleme hizmetlerine a subworking
tahsisini garantiye group alan birtokriterinmake progress
olmaması
in a particular
durumunda, areahizmetleri
sağlık while stillharcamalarına
maintaining yönelik oversight/responsibility
talep artışının mevcut of delivery
bütçeninoftama- the
objectives. Turkey has successful experience with
mını eritme riski vardır. Dünyada hiçbir ülkenin BOH yükünden tamamen kurtulmaya gücü this type of a high-level committee
(e.g. the intersectoral
yetmez. Türkiye’de BOH’ların committee on familyyönelik
önlemesine planning).sürdürülebilir ve etkili bir yaklaşım, top-
lum temelli önleme
Coordination withinhizmetleri vesector
the health bireysel hizmetler arasında stratejik bir denge kurulmasını
gerektirmektedir. Bütçeyi, toplumda görülen farklı yoksunluk veya ihtiyaç seviyelerine göre
In addition
tahsis edecekto having good
belirli bir mechanisms
yöntem to work across
görünmemektedir. multiple
Hastalık government
yükü ile ministries,
ilgili hususları, maliyet
successful NCD prevention and control requires coordinated action in multiple parts
etkinliğini ve hakkaniyeti öncelik belirleme ve bütçe tahsisinde gözetilecek kriterler arasına of
the health system.
alınmasını Likedaha
sağlayacak manygeniş
countries, Turkeysöz
bir kapsam is struggling
konusudur.with a fragmented
Bütçe approach
tahsisini, Ulusal Sağlık
to NCD prevention and control, even within the PHIT.
Stratejik Planı’nda belirtilen öncelikler ile bağlantılandırmak için daha açık mekanizmalar
235
5
oluşturmak
5.The
PolicyHealth ve bu stratejideki
recommendations
Strategic etkileyici
Plan 2013–2017 vizyonun
outlines gerçekleştirilmesini
multiple programmes for sağlamak da önemli
NCD prevention42
5. Policy
olacaktır.
and recommendations 42
5.1 control,
Strengthenincluding:
coordination and governance mechanisms 42
5.2 Accelerateand
• Prevention action on obesity
Control and nutrition
Programme for CVDsrisk factors for NCDs 43
III. 5.2Kurumlar
Accelerate action
Arası onİşbirliğini
obesity and nutrition risk factors for NCDs
Güçlendirme 43
5.3 Increase the
• 5.3
Prevention androle of family
Control medicinefor
Programme in Diabetes
NCDs 43
Increase the role of family medicine in NCDs 43
5.4
Mainstream
• 5.4
Prevention
equity and social determinants of health into action and
andequity
Control Programme for ChronicofRespiratory
Mainstream and social determinants health intoDiseases
action and
BOH’ların
reportingetkili ve hakkaniyetli bir biçimde önlenmesi ve kontrol edilmesi için bütün devlet 46
• reporting
Nationalharekete
yapılarında Cancer Control Program
geçilmesi gerekmektedir. Yaşam ve çalışma koşullarının, para, güç46
5.5 Analyse to build the case for change and refine NCD plans 47 ve
• 5.5
kaynak
References
Analyse
National toda
dağılımı build
Tobacco theolmak
case
Control
dâhil for change
Programme
üzere andAction
and
“sağlığın refinePlan
sosyal NCD plans
for 2013–2017
belirleyicilerinin” 47
(SSB) iyileştirilmesi
48
References
gerekmektedir. 48
Annex• Alcohol Control Programme
1. Participants of the workshopof Turkey 51
• Healthy Nutrition and Active Life Program of Turkey (2010–2014)
Sağlık ve diğer sektörler arasında koordinasyon
• 8th Programme for the Reduction of Excessive Salt Consumption in Turkey (2011-
2015)
Türkiye Cumhuriyeti hükümeti, BOH’ları önlemek ve SSB’lerin üzerine eğilmek için sektörler
As NCDs
arası share common
koordinasyonun risköneminin
kritik factors, and many people have multiple NCDs, considerable
farkındadır.
overlap exists between the programmes, both in relation to the prevention strategies
required, butsektörün
Birden fazla also in the approaches
dâhil olduğu birtoyaklaşım
strengthening the ihtiyacı,
geliştirme role of family medicine
2013-2017 inStrate-
Sağlık early
detection and treatment. One way to streamline the approach, and reduce duplication
jik Planı’nda ve Sağlık Bakanlığı’nın BOH risk faktörlerine ilişkin diğer stratejik belgelerinde
and improve coordination within the Ministry of Health, would be to develop an
birçok kez dile getirilmiştir. Sağlık Bakanlığı dışındaki kurum/kuruluşlar, söz konusu strateji-
integrated NCD action plan, involving all of these programmes. Within the PHIT, multiple
lerde yer verilen
departments temel
have beeneylemler için sorumlu
established addedilmektedir.
with responsibility for Örneğin
differentSağlık Bakanlığı’nın
aspects of NCD
2010-2014 Obezite ile Mücadele ve Kontrol Programı’nda, planda
prevention and control. The development of an integrated NCD action plan would yer alan belirli etkinlikler
için, sadece
need to workGıda, Tarım
across ve Hayvancılık
boundaries betweenBakanlığı gibi diğerat
departments bakanlıkları
the PHIT, todeğil, yerel yönetim-
consolidate and
coordinate action
leri, akademik within the
kurumları, PHIT.
gıda It is also
sanayini ve important
diğer özel to consider
sektör the eff
ortakları daects
dâhilthat multiple
olmak üzere
programmes have at provincial
bazı kurum/kuruluşları ana sorumlulevelolarak
where the structuresBu
listelemektedir. are replicated
etkinlikler içinbut workforces
sorumluluk da-
are smaller. Having multiple committees dealing with different aspects of NCD
ğıtımının açık ve net bir şekilde yapılmış olması önemlidir; ancak bu sağlık sektörü dışı ve prevention
and control
hükümet dışıplaces a heavybu
kuruluşların, workload
etkinliklerdemand
için ne on a smaller
şekilde sorumlugroup of individuals
tutulacağı working
açık değildir.
at provincial level.
The
YineMinistry of Health2013-2017
benzer biçimde, has recently undergone
Sağlık restructuring,
Stratejik Planı’nda, andhakkaniyeti
sağlıkta the affiliated agencies
sağlamak için
(including the PHIT) have only been recently established. The newness
SSB’ler ile ilgili harekete geçmenin öncelikli bir hedef olduğu kabul edilmektedir. Bu stra- of the changes
means
teji içinthat
temelroles, relationships
hedeflerden and ways
biri, “sağlığı tümofpolitikaların
working are still being
merkezine formed,
alarak andsosyal
sağlığın it is
difficult to make a thorough assessment of how agencies work together. However, key
belirleyicileri konusunda etkili eylemlerde bulunmaktır” (Ministry of Health,2012b). Türkiye
responsibilities for NCD prevention and control clearly lie not just with the PHIT, but
Halkwith
also Sağlığı Kurumuof
a number (THSK) sorumlu
general kuruluş,ofSağlık
directorates Bakanlığı’nın
the Ministry diğer birimleri
of Health. destekleyi-
It is not clear how
ci kuruluşlar
the PHIT andolarak
general listelenmiştir.
directoratesPerformans, bir dizi çok
will work together sektörlü
to avoid girişimler and
duplication aracılığıyla
ensure ta-a
mamlanacaktır. Böylece
coherent and consistent approach.bütün devlet kurum/kuruluşlarının performansını doğru bir şekilde
yansıtan bir gösterge oluşturulmuş olacaktır. THSK’nın, sağlık konusunu diğer sektörlerin
The Health Policy Board is one structure in the Ministry of Health organogram, which links
politikalarına
the PHIT and the nasıl etkili bir
general şekilde yaygınlaştırarak
directorates of the Ministrydâhil edeceği,
of Health. TheTHSK’nın
board is paydaşları
not yet fullybir
araya getirmek,
operational, but politika değişikliklerini
will be made yönlendirmek veya
up of all undersecretaries forstratejide
health and buahedef
number içinofsorumlu
topic
tutulmak için yeterli düzeyde yetkisinin veya diğer devlet kurum/kuruluşları
experts appointed by the Minister of Health. The Board reports directly to the Minister üzerinde baskı
of
Health
gücünün and willolmadığı
olup provide sorusu
expert cevap
advicebeklemektedir.
and reports on topics as requested, either by the
Minister or other officials of the Ministry of Health. There does not currently appear to be
any function
Türkiye’de in sektörlü
çok the terms of reference
BOH’ları önleme of politikaları
the board that relates to(örneğin
geliştirilirken coordination
tütünbetween
ve alkol),
diff erent Ministry of Health departments or affiliated agencies. But the
genel olarak, Sağlık Bakanlığı mevzuatı hazırlamakta ve sonrasında Türkiye Büyük Millet function is needed
to ensure a coordinated and efficient response to NCD and could come from either
meclisi’ne (TBMM) sunmaktadır. Bütün sektörler forumda temsil edilmekte ve içerikleri ile
expanding the mandate of the Health Policy Board, or from another senior official in the
ilgili tartışma yürütebilmektedir. Kanun geçtikten sonra, üst düzey çok sektörlü bir görev
Ministry of Health with authority to convene action across all the involved directorates
beklemektedir.
and agencies under Sağlık Bakanlığı
the Ministrytarafından uygulama planının
(e.g. undersecretary or deputy geliştirilmesi gerekmektedir.
undersecretary).
Bu süreç, üst düzey yasa onaylama ve diğer sektörlerde yasa uygulama süreçleri arasında
bir kopukluğa neden olur gibi görünmektedir. Bakanlıklar arasında, birden fazla bakanlığın
424
4
Acknowledgements
aynı
Eff hedef
orts etrafındaNCD
to address sorumlu
andkılınmasını
the SDH sağlayacak
in Turkey birleştirilmiş/ortak
could be enhanced bütçeleme ve payla-
by improving
Acknowledgements
şımlı/bağlantılı
coordination in planlama süreçleri
three main areas: Türkiye’de henüz keşfedilmemiştir.
1. coordination between health and other sectors;
Yetki ve hesap verme, tercihen Sağlık Bakanlığı dışında hükümetin en üst düzeyinde oldu-
2. coordination
The authors between
are grateful the fordifferent
commitment agencies to andthis directorates
assessment of the to: Ministry
Dr arasında
Mehmet of
ğunda
The birden fazla
authors are sektörün
grateful faaliyet
for yürütmesi daha
commitment to muhtemel
this olacaktır. to:
assessment Sektörler
Dr Mehmet
Health;
MÜEZZİNOĞLU (Minister of Health), Professor Dr Nihat TOSUN (Undersecretary),
eylemlerin nasıl koordine
MÜEZZİNOĞLU (Minister edileceğini
of Health), düzenleyen
Professor açıkDrbirNihat
mekanizmaya (Undersecretary),
da ihtiyaç olacaktır.
Hüseyin
3. coordination ÇELİK and (Deputy Undersecretary),
consolidation of work Professor
on NCD Dr SeçilTOSUN
prevention ÖZKAN
and (President,
control within Public
the
Diğer ülkeler,
Hüseyin ÇELİK SSB ile ilgiliUndersecretary),
(Deputy veya BOH’ların önlenmesine ProfessorDrDrTuran yönelik çok sektörlü
SeçilBUZGAN
ÖZKAN etkinlikler
(President, Public için
Health
PHIT. Institute of Turkey), Associate Professor (Former President,
Health
hesap
Public Institute
vermeyi,
Healthörneğin of Turkey),
Institute Başbakan Associate
of Turkey), YardımcısıProfessor
Dr Bekir Dr
veyaKESKİNKILIÇTuran BUZGAN
Başbakanlıkla(Deputy (Former
bakanlıklar President,
üstü birfor
President düzey-
Non
Public
de Health
tutarak bu zorluğun
üstesinden Dr Bekir
gelmeye çalışmıştır.
and Programmes KESKİNKILIÇ
and Cancer Sonrasında(Deputy
Control, President
politika
Publicgeliştirme for
Health Institute Non
ve uy-
Challenge
Communicable
gulama
of Turkey),süreçlerini 4.
Diseases
Dr Banu
Enhancing
and
kolaylaştırmak Programmes
EKİNCİ, (MoH,
population
için, genellikle and Cancer empowerment
Control,
nihai sorumluluğu
Public Health Institute of Public
bulunan Health
Turkey), Institute
üst düzey
Dr Nazan bir
of Turkey),
yetkilinin
YARDIM (MoH,Dr
başkanlık Banu
Public EKİNCİ,
ettiği çeşitli
Health (MoH,
yapılarda
Institute Public
sektörler
of Health Institute
arasıcitizens,
Turkey), kurullar
toplanmıştır.
GÜLTEKİN Dr
Sektörler
(MoH, Nazanarası
Public
Turkey
YARDIM has(MoH,a remarkable
Public commitment
Health Institute to empower
ofSERDAROĞLU
Turkey), Dr Murat improve
GÜLTEKİN health
(MoH, literacy
Publicof
andHealth
kurulların
involve Institute
sayısı
patients of
ve kapsamı Turkey),
in decision-makingDr İsmail
üzerinde dikkatle düşünülmelidir.
about their care. (MoH,
AÖrneğin
number General
Türkiye, Directorate
of examples her BOH reflectrisk
Health
Health Institute
Kanuni Dr İsmail
KEKLİK (MoH, SERDAROĞLU
Turkey), Dr of
Berrak
faktörü
this
Health için
commitment. ayrı
Services), ayrı kurullar
Citizen
Dr Kanuni and oluşturmak
patient
KEKLİK (MoH, yerine,
satisfaction bu kurulları
regarding
PublicResearch), BOH’ların
various
Health Institute önlenmesi
aspects
ofGÜLER
Turkey), of ve
the kontrolü
health
Dr Berrak
BAŞARA
için
system çalışmalar
and (MoH,
reforms General
yapacak are üst Directorate
düzey
measured tek bir of Health
kurulda
regularly and birleştirebilir.
reported Dr Sevgi
BOH’ların
publicly sosyal
(Ministry ELLERGEZEN
belirleyicileri
of Health,
BAŞARA
(MoH, (MoH, General
Public Health Directorate
Institute of of HealthDrResearch),
Turkey), Ayşegül Dr Sevgi GÜLER
Public Health
2012a).
(MoH, Turkey
ile ilgiliPublic
harekete has
Health a charter
geçmek of patient
bu kurulun
Institute of rights,
görevleri
Turkey), and
Dr hospitals
arasında olabilir.
Ayşegül have
ÖZTEMEL patient
Sonrasında,
(MoH, rights units
belirliHealth
Public with
bakan-
Institute
free of Turkey), Dr Evin ARAS KILINÇ (MoH, Public Health Institute of Turkey),
lıklarhotlines
Institutearasında fordaha
of Turkey), citizens Dr with
ayrıntılı
Evin any
ARAShealth
tartışmayı concern.
gerektiren
KILINÇ (MoH, There
özel are designated
çalışma
Public hospital
alanlarıInstitute
Health için kurulofalt units for
çalışma
Turkey),
Gülay
patient SARIOĞLU
reporting (MoH, (MoH,
ofBu adverse Public
eventsHealth
and Institute
the strong of Turkey),
presence Şerife KAPLAN
of consumer (MoH,
associations, Public
Gülay
grubu
Health SARIOĞLU
oluşturabilir.
Institute of Turkey),Public
arada DrHealth
hedeflere Institute
ulaşmak
Jale ÖZTÜRK of Turkey),
için
(Ankarayapılan Şerife
çalışmalarda
Provincial KAPLAN
Health (MoH,
gözetim/sorumlu-
Directorate), PublicDr
NGOs
Health
luk and patient
yineInstitute
kurulda ofnetworks.
olur.Turkey),
Türkiye’nin For
Dr example,
Jale
bu ÖZTÜRK
tür the
üst düzey HIV–NGO
(Ankara community
kurulProvincial
uygulaması is
Health a strong advocate
Directorate),
ileİMAMOĞLU
ilgili, sektörler Dr
arası
forMustafa ÖZTÜRK
pharmaceutical (Ankara
needs, and Public
the Health
diabetes Directorate),
network is Dr Demet
engaged in policy dialogue, (Ankara
with
Mustafa
aile
Public ÖZTÜRK
planlaması
Health (Ankara başarılı
kurulundan
Directorate), Public Health
deneyimleri
Dr Bediha Directorate),
TÜRKYILMAZ bulunmaktadır. Dr Provincial
(İzmir Demet İMAMOĞLU Healthresponse (Ankara
Directorate),
marked
Public improvements
Health Directorate), in recent
Dr years.TÜRKYILMAZ
Bediha The Strategic(İzmirPlan calls for a systemic
Provincial Health Directorate), in
Dr Mustafa
engaging the TÖZÜN
public(İzmir (İzmir
and patientsPublic Health
(strategic Directorate),
goal 3) and Dr Nail UMAY (Malatya Provincial
DrHealth
Mustafa TÖZÜN Public Health Directorate), DrforNail concerted
UMAY (Malatya efforts Provincial
to further
Sağlık
empower Sektörü
Directorate), İçinde
patients in Kemal Kemal
managingKoordinasyon
ŞENER
their (Malatya
health, Public Public
for example, Health Directorate),
through support Dr Ümit
resources KERVAN
and
Health
(Ankara Directorate),
Cardiology(strategic ŞENER
Trainingobjective (Malatya
and Research Health
Hospital). Directorate), Dr Ümit KERVAN
access to information
(Ankara Cardiology Training and Research Hospital). 1.3) (Ministry of Health, 2012b). The eff ectiveness
Birden
andThis çok of
equity
report bakanlık
these
was arasında
eff
greatly ortsinformedetkilibebir
could by aşekilde
enhanced
workshop işleyecek
held mekanizmaların
by developing on June 17 to 26,oluşturulmasının
measures to2013
buildinhealth
Ankara,
This report
literacy
Turkey in and was
Turkey’s
the greatly
most
authors informed
marginalized
appreciate by aeconomic
workshop
the time held
and on June
social
commitment groups.17 to
and 26, 2013
number
yanı sıra, BOH’ların başarılı bir şekilde önlenmesi ve kontrolü, sağlık sisteminin çeşitli bile-
Annex commitment
1 for list of and input of The
participants) greatauthors
number are
şenlerinde
Citizen koordineli
empowerment hareket and edilmesini
bottom-up gerektirmektedir.
approaches Birçokhaveülkede been olduğu gibi, Türki-
critical for
ofdeeply
individuals grateful who participated.
to the authorities (See Annex
in Malatya 1 for list
provinceof participants)
for hosting The
theforauthors
mission are
and
ye de, BOH’ların
implementing
deeply grateful önlenmesi
successful
to the insights. ve kontrolüne
tobacco
authorities control yönelik,
in Malatya measures parçalı
province birfor
and yaklaşımla
will remain
hosting mücadele
so
the vermek-
alcohol-
mission and
andproviding invaluable
tedir,nutrition-related
hattainvaluable
THSK’nun bünyesinde interventions. de. The most cost-effective interventions for NCD
providing insights.
prevention
The Turkey often
country require legislation
assessment was or produced
policies that underaffectthethe whole
overall population.
guidance of DrAsHans a
The
result,Turkey
Kluge,public country
Director support assessment
of theand was
readiness
Division produced
to accept
of Health Systemsunder
these the
and overall
policies
Publicare guidance
important
Health and of Dr
Drto Hans
their
Gauden
2013-2017
Kluge, DirectorSağlık of Stratejik
the Planı,
Division BOH’ların
of Health önlenmesi
Systems ve
and kontrolü
Public için
Health birdenand çok
Dr program
Gauden
successful implementation.
Galea, DirectorBunlar:
öngörmektedir. of the Division of Noncommunicable Diseases and Life-course infor
There was a strong Turkish civil society movement the
Galea,
tobacco Director
control, which
WHO Regional of the Division
Office facilitated
for Europe.of broad
Noncommunicable
The public acceptance
assessment Diseases
would andhave
of tobacco
not Life-course
control
beenpolicies.in the
possible
WHO
Both
withoutRegional
1. top-down
Kalp ve Damar
the Office
government
enthusiastic for Europe.
Hastalıklarını Önleme
leadership
support The
of and
Dr assessment
ve KontrolProfili,
bottom-up
Cristina would
Programı
public
WHO not haveof
concern
Head been
were possible
important
Country Office,
without
for 2. the success
Diyabet
Turkey’s
Turkey. enthusiastic
Önlemewith support
ve Kontrol
tobacco of
Programı Dr Cristina
control. TheseProfili,
are also WHO Head
likely to of beCountry
important Office,
for
Turkey.
implementation
3. Kronik
Grateful HavaofYolu
thanks
strategies
Hastalıkları
are extended
related
toÖnleme to obesity,
Nancyve
physical activity and hazardous or
KontrolProgramı
Graves for language editing and Christophe
harmful
Grateful alcohol
thanks consumption.
are extended Strengthening
to Nancy Graves health
for literacy to
language build public concern
Lanoux
4. Ulusal forKanser
the design Kontrol layout and typesetting of this
Programı report. editing and Christophe
about
Lanoux NCDfor risks in the environment
the design layout and typesettingas well as empowering
of this report. citizens to engage in health
5. Ulusal Tütün Kontrol Programı ve Eylem Planı
policy issues and promote change are needed to support the Turkish Government to 2013-2017
successfully
6. Türkiyeimplement
Alkol Kontrol measures
Programı to control population NCD risk factors.
Similarly,
7. Türkiye citizen
Sağlıklı involvement
Beslenme veand health
Hareketli Hayatliteracy
Programı will become crucial as family
medicine takes on a greater role in detecting and managing NCDs. Family medicine
8. Aşırı Tuz Tüketiminin Azaltılması Programı 2011-2015
already plays a significant role in enhancing patient knowledge, awareness and
involvement for various conditions related to pregnancy, child birth and child health,
BOH’lar ortak
including risk faktörleriThis
breastfeeding. paylaştıklarından
is done through ve birçok vakada çoklu between
the collaboration BOH görüldüğünden,CHCs and
hem gerekli
family medicine önleme centresstratejileri
as wellhem as by deaerkenclearlytanıdefivened
tedavide
role for ailenurses.
hekimliğinin
The same rolünü modelgüç-
can be used yönelik
lendirmeye to introduce patient
yaklaşımlar self-management
açısından bu programlar of NCDs.
arasında önemli örtüşmeler vardır.
Yaklaşımı daha etkin kılmanın, tekrarları azaltmanın ve Sağlık Bakanlığı bünyesinde koor-
dinasyonu geliştirmenin bir yolu, söz konusu bütün programların bir araya getirildiği bü-
tünleşik bir BOH eylem planı geliştirmektir. THSK bünyesinde BOH’ların önleme ve kontrol
255
5
çalışmalarının
5.Challenge farklı boyutlarından sorumlu çeşitli birimler oluşturulmuştur. Bütünleşik 42 bir
5.BOH
Policy 5.
recommendations
eylem planının
Model
geliştirilmesi
of service delivery 42
5.1 Strengthen coordination andsüreci, THSK’daki
governance birimler arasındaki sınırlarda çalışacak
mechanisms 42 ve
5.1 bünyesindeki
THSK Strengthen coordination
etkinlikleri and governance
birleştirip mechanisms 42
Turkey has built
5.2 Accelerate the
action foundations
on obesity a koordine
andofnutrition
strongrisk edecek
family bir
forsüreçle
NCDs beraber
medicine-based
factors yürütülmeli-
primary care
43
dir.5.2
SözAccelerate
system, konusu
which action
çoklu ongeographically
obesity yapıların
programların, and nutrition risk factors
tekrarlandığı for
ancak NCDs
işgücünün
at pointdaha 43
az olduğu
5.3 Increase theprovides
role of family medicine in NCDs accessible care free of use, and
43
has 5.3 Increase
ongoing
yereldeki the role
plans
etkilerini forofstrengthening
family medicine
değerlendirmek itinfurther.
de önemlidir. NCDs The önleme
BOH’ları numberveofkontrol
doctors providing43
çalışmalarının
primary
farklı health care
5.4 boyutlarıyla
Mainstream services
equity
uğraşan and increased
social
birden from 12 183
determinants
fazla kurulun olmasıofin 1995 into
health
yerelde to 20 809
action
çalışan in
and
daha 2012,
küçükasgrupların
family
reporting
medicine practice 46
üzerinde
reporting ciddi bir işwas
yüküimplemented throughout the country. The Ministry of Health
baskısı oluşturmaktadır. 46
5.5 Analyse
plans to build
to increase thethe case for
number of change and refine
family doctors to NCD plans
40 000 by 2023, which will reduce 47
the population-to-family doctor ratio from 3500 to 2000 or less. The volume of primary
References 48
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı, yakın zaman öncesinde yeniden yapılandırılmış ve bağlı kuru-
References 48
care consultations
Annex 1. Participants increased
of the around five-fold from 1995 to 2010 (Akdag, 2011). Total
workshop 51
luşlar (THSK
Annex da dâhil olmak
1. Participants the üzere)
of rate workshop ancak yakın zaman önce oluşturulmuştur. Değişiklikler 51
outpatient consultation for primary care and hospital outpatient combined is now
yakıneight
over zaman önce
visits peryapıldığından,
capita per year roller,
– wellilişkileri
aboveve theçalışma
OECD şekilleri
median halaof 6.4oluşum aşamasın-
– ranging from
dadır.
6.4 Dolayısıyla
in the Mid-easternbu kurumların bir arada
Anatolia Region to nasıl
9.2 inçalıştığını
the Eastern ayrıntılı
BlackbirSeaşekilde
Region.değerlendirmek
Primary care
oldukça zordur.
consultation ratesAncak
haveBOH’ların önlenmesi
been steadily risingve forkontrolüne
over a decadeyönelik
andtemel sorumlulukları
now account for 40%sa-
of total
dece THSKoutpatient contacts,
değil, Sağlık up fromçok
Bakanlığı’nın 35% in 2002.
sayıda genel The public sector
müdürlüğü accounts for
de üstlenmiştir. THSK98%ve
of primary care consultations, and the public sector also dominates
genel müdürlüklerin, tekrara düşmemek ve uyumlu ve tutarlı bir yaklaşım benimsenmesini outpatient visits at
secondary
sağlamak için andbirlikte
tertiarynasıl
health levels atnet
çalıştıkları 92% (Ministry of Health, 2012a). The strengthening
değildir.
role of family medicine is also seen in declining rates of referral from FHCs to hospital
(from 22% in 2002 to 0.7% in 2011) (Fig. 7).
Sağlık Politikaları Kurulu, organizasyon şemasında THSK ve Sağlık Bakanlığı genel müdür-
Fig. 7. Annual
lükleri arasında doctor visits
bağlantı per capita
kuran for public
yapılardan biridir.and private
Kurul, sectors
henüz tam olarak işlevsel olmasa da,
bünyesinde bütün müsteşar ve müsteşar yardımcıları ve Sağlık Bakanlığı tarafından atanan
çok sayıda uzmanı barındıracaktır. Kurul, doğrudan Bakana bağlıdır ve Bakan veya Sağlık Ba-
kanlığı yetkilileri tarafından talep edilen konularda uzman tavsiyesi veya raporları sunacaktır.
Mevcut görev tanımına göre, Kurulun, farklı Sağlık Bakanlığı bölümleri veya bağlı kuruluşları
arasında koordinasyon sağlamak ile ilişkili bir işlevi yoktur. Ancak BOH’lara yönelik koordine
ve etkili bir müdahale geliştirmek için böyle bir işleve ihtiyaç vardır. Sağlık Politikaları Kuru-
lu’nun görev tanımının genişletilmesi veya Bakanlık kapsamındaki bütün ilgili müdürlükler
ve kuruluşlar arasında eylemleri bir araya getirme yetkisi olan Sağlık Bakanı’ndan başka bir
üst düzey yetkiliyle (örneğin müsteşar veya müsteşar yardımcısı) bu tür bir işlev kazandırı-
labilir.
Türkiye’de BOH’lar ve SSB’lere yönelik olarak harcanan çabalar, aşağıda belirtilen üç ana
alanda koordinasyonu geliştirerek güçlendirilebilir:
1. Sağlık ve diğer sektörler arasında koordinasyon
2. Sağlık Bakanlığı’nın farklı kurum/kuruluşları ve müdürlükleri arasında koordinasyon
3. BOH’ların önlenmesine yönelik çalışmaların koordinasyonu ve birleştirilmesi ve THSK
bünyesinde kontrol
Source: Ministry of Health, 2012a.
IV. Toplumun Güçlendirilmesi

Nationwide implementation of family medicine reform was achieved by the end of
All family doctors received adaptation training, and in-service training is provided
2010.
Türkiye; distance
through Vatandaşılearning
güçlendirmeye,
modules.sağlık okuryazarlığını
Practices are organized geliştirmeye ve hastaları
as autonomous ba-
entities
kımları ile
(instead ilgiliservice
of civil kararlara dâhil etmeye
employees kararlıdır.
in health centresBuandkararlılığı yansıtan
health posts), bir adizi
with örnek de
registered
mevcuttur.
patient list, Vatandaşın
and are paid ve hastaların sağlık sistemi
under a capitation plusvepay-for
reformlarının çeşitli boyutları
performance ile ilgili
(P4P) contract.
Patients
memnuniyeti have free choice
düzenli of practice
olarak ölçülmekteandvedoctor. Until
sonuçlar now,
kamu ilefamily medicine performance
paylaşılmaktadır (Sağlık Bakan-
targets focused
lığı, 2012a). on maternal
Türkiye’de and child
hasta hakları health ve
yönetmeliği and communicable
hasta hakları ünitesidisease control,sağlık
ve yurttaşların but
work is ongoing to design a P4P scheme incorporating NCD targets. Family
ile ilgili her türlü sorusu için ücretsiz yardım hattı vardır. Hastanelerde hasta şikayetleri için doctors
employ one family health officer (nurse, midwife, paramedic) per doctor and may employ
özel birimlerin ve ayrıca tüketici dernekleri, STK’lar, hasta ağları mevcudiyet göstermektedir.
Örneğin HIV/AIDS ile ilgili STK’lar, ilaç ihtiyaçları için güçlü bir şekilde mücadele vermektedir.
426
4
Acknowledgements
Diğer yandan
additional diyabetliler
practice staff, suchağı, ilgili politikalarda
as midwives anddiyalog kurarakTurkey
receptionists. son yıllarda
plansönemlito raiseiyileşme-
family
Acknowledgements
lerin olmasını
medicine
increasing
sağlamayathe
skillssağlamıştır.
by continuous
number
yönelik
Aslında
of family
sistematik
ulusal sağlık
in-service training
medicine specialists.
bir müdahale
strateji
oluşturulmasını
ihtiyacı, family
of existing halkın ve
Some(Stratejik
health centres
hastaların
doctors
Hedef 3)inve
and katılımını
remote
steadily
destekand kay-
less developed areas lack a trained family doctor. However,
nakları ve bilgiye erişim ile hastaların kendi sağlıklarının yönetiminde daha güçlü olmaları medical cover is achieved by
The
mandatory
için ortak authors two-year
çaba are
harcanmasınıgrateful for commitment
rural service for doctors(SH after to this
1.3)graduation, assessment
combined to: Dr Mehmet
with mobile
The authors
MÜEZZİNOĞLU are grateful gerektirmektedir
(Minister for Health),
of commitment Professor to (Sağlık
this
Dr
Bakanlığı,
assessment
Nihat TOSUN
2012b).
to: Dr Türkiye’nin
Mehmet
(Undersecretary),
services. The
ekonomik ve sosyal Central Appointment
açıdan en marjinal System
grupları was introduced
arasında to
sağlık TOSUN family
okuryazarlığını medicine in July
oluşturmaya
MÜEZZİNOĞLU
Hüseyin (Minister of Health), Professor Dr Nihat (Undersecretary),
2013, but isÇELİK (Deputy Undersecretary),
not compulsory. However, FHCsProfessor commit themselves Dr Seçil ÖZKAN (President,
to acceptable Public
waiting
yönelik önlemler
Hüseyin ÇELİK alarak bu
(Deputy çabalar daha etkili
Undersecretary), ve hakkaniyetli
Professor Seçilsonuçlar
DrTuran ÖZKANdoğurabilir.
(President, Public
Health Institute of Turkey), Associate Professor
time standards (e.g. 20 minutes), which are posted in facilities, and manage queues with Dr BUZGAN (Former President,
Health
PublicInstitute of Turkey),
Health Institute Associate Professor Dr Turan BUZGAN (Former President,
a numbered-ticket system.of Turkey), Dr Bekir KESKİNKILIÇ (Deputy President for Non
Public
Vatandaşın Health
güçlendirilmesi
Diseases of andTurkey),
ve aşağıdan Dr Bekir
Programmes yukarıyaKESKİNKILIÇ
and doğru Control,
Cancer (Deputy
yaklaşımlar, President
Public tütün for
kontrolüne
Health Non
Institute
Family
Communicable
yönelik medicine
önlemlerin teams
Diseases see
başarılı on
andbir average
Programmes
şekilde almost 50
and Health patients
Cancer per
Control, doctor
Public per day
Health and carry
Institute
of Turkey), Dr Banu EKİNCİ, (MoH, uygulanması
Public açısından
Institutekritik bir
of Turkey), rol oynamıştır.
Dr Nazan
out
of on average
Turkey), Dr one
Banu to EKİNCİ,
two home (MoH,visits.Public
FamilyHealthdoctors work onofaverage
Institute Turkey), 46 hours per
Alkol
YARDIM ve beslenme
(MoH, Public ile ilgili müdahalelerde
Health Institute ofdeTurkey), benzer Dr bir Murat
rol oynayacaktır.
GÜLTEKİN BOH’ların (MoH,Nazan
Dr ön-
Public
week
YARDIM (WHO (MoH, Regional
Public Offi ce for Europe,
Health Institute 2008). Workload
ofSERDAROĞLU
Turkey), Dr Murat appearedGÜLTEKİN manageable (MoH, in the
Public
Health
lenmesine Institute
yönelik of
veWHO Turkey),
maliyet Dr
açısından İsmailena etkin müdahaleler, (MoH, General
bütün nüfusu Directorate
etkileyen mev-of
clinics
Health visited
Institute by the of Turkey), team, Dr though
İsmail number
SERDAROĞLU of key(MoH, informants General expressed
Directorateconcern of
Health
zuat veya Services),
politikaların Dr hayata
Kanunigeçirilmesini
KEKLİK (MoH, Public Health Institute
gerektirmektedir. Sonuç of Turkey),
olarak, bu Dr Berrak
politikaların
about
Health the high patient-doctor
Services), Dr Kanuni ratio(MoH,
KEKLİK and overcrowding Health in
PublicResearch), some clinics.
Institute ofGÜLER
Turkey), However,
Dr Berrakthe
BAŞARA
başarılı bir (MoH,
şekilde General
uygulanabilmesiDirectorate için of Health
halkın hazırlıklı olması Dr
ve Sevgi
destek sunması ELLERGEZEN
gerekmek-
average
BAŞARA daily number
(MoH, General of consultations
Directorate is similar to
of HealthDrResearch), that of general practitioners
Dr Sevgi GÜLER (GPs with
(MoH, Public Health Institute of Turkey), Ayşegül ÖZTEMEL (MoH, ELLERGEZEN
Public Health
tedir. Örneğin
family
(MoH, medicine Türkiye’de
specialist tütün kontrolüne
training) in the Unitedilişkin güçlü
Kingdom, bir sivil
where toplum hareketi
the average vardı. Bu
patient-
Public Health Institute of Turkey), Dr Ayşegül ÖZTEMEL (MoH, Public Turkey),
to-GP ratio
hareket tütün
Institute is 1600
kontrolüne
of Turkey), (United
Dr Evin Kingdom
yönelik ARAS National
politikaların
KILINÇ Statistics,
halk tarafından
(MoH, 2012). The
büyük ölçüde factorskabul that may
görmesi-
Turkey),Health Şerife Institute
enable
Gülay
niHealth family medicine
SARIOĞLU
sağlamıştır. Hem (MoH, practices
PublicDr in Turkey
Health to cope
Institute with much
ofliderlik
Turkey), Şerifehigher
KAPLAN registered patient
(MoH,aşağıdan
PublicDr
Institute ofhükümetin
Turkey), yukarıdan
Jale ÖZTÜRK aşağıya (Ankara yapması
Provincial hem
Health de halkın
Directorate),
population
Health Institutethan most
of Turkey),European JaleUnion (EU)(Ankara
countries with a family medicine model
yukarıya
Mustafa birÖZTÜRK
tutum (AnkaraDr
benimsemiş olması,
Public ÖZTÜRK
Türkiye’nin
Health tütünProvincial
Directorate), kontrolüne
Dr Demet Health
yönelik Directorate),
İMAMOĞLU mücadelesinde Dr
(Ankara
include
Mustafa
başarılı a relatively
ÖZTÜRK young
(Ankara Public population Health(7.3% of Turkey’s
Directorate), population
Dr Provincial
Demet is over
İMAMOĞLU the age of 65,
(Ankara
Publicolmasını
Health sağlamıştır.
Directorate), BuDrtür yaklaşımlar,
Bediha TÜRKYILMAZ obezite, fiziksel
(İzmir aktivite ve
Healthalkolün zararlı ve
Directorate),
compared
Public Health to more than 15%
Directorate), Dr of the United
Bediha TÜRKYILMAZ Kingdom’s (İzmir population),
Provincial aHealth
muchDirectorate),
greater role
tehlikeli
Dr Mustafa tüketimineTÖZÜNilişkin (İzmirstratejilerin
Public Health uygulanmasında
Directorate),da Drönemli
Nail UMAY roller(Malatya
oynayacaktır. Tür-
Provincial
for hospital TÖZÜN
DrHealth
Mustafa specialists (İzmir in providing
Public Healthfirst-contact
Directorate), care Dr forNailadults,
UMAY a higher
(Malatya ratio of non-
Provincial
kiye hükümetininDirectorate), Kemal
toplumdaki ŞENER (Malatya
BOH riskcare Public
faktörlerini Health
kontrol Directorate),
altına almaya Dr
yönelik Ümit KERVAN
önlemleri
doctor
Health health
Directorate),professionalsKemal in primary
ŞENER (Malatya teams,
Public and
Health a substantial
Directorate), volume Dr Ümitof very short
KERVAN
(Ankara
başarıyla Cardiology
uygulaması Training
için çevredeki and Research
BOH riskleri Hospital).
ile ilgili halk arasında farkındalık oluşturmak
consultations.
(Ankara Cardiology One evaluation
Training and of family
Research medicine practices found that between 12% and
Hospital).
için
21%This sağlık
of report
family okuryazarlığını
was
doctor greatly güçlendirmek,
informed
consultations byless
are vatandaşı
a workshop
than 5 minutes sağlıkon
held politikaları
June
long, and1736% toile26,ilgili
of 2013meselelerde
in Ankara,
consultations
This
Turkeyreport and was the greatly
authors informed
appreciate by a the workshop
commitment 17 to input26, 2013
of in Ankara,
great number
güçlendirip
are betweendeğişikliğe 6 and 10 minutes teşvik etmeklong (WHO gerekmektedir.
Regional Office for Europe, 2008). The purpose
Turkey and the authors appreciate the time commitment and input of great number
forofmany
individualsshort visitswho participated.
appear to be (See Annexa 1prescription
to obtain for list of participants)
refill from a The familyauthors
doctorare
ofdeeply
individuals grateful who participated.
toprescribed
the authorities (See Annex
province of participants)
for hosting The
the isauthors
mission are
and
for
Benzerdrugsşekilde,
originally BOH’ların teşhisiby avehospital
yönetiminde specialist; aile prescription
hekimleri daha renewal
fazla rolrequired
aldıkça,
deeply
in order for patients
vatandaşın katılımı to ve get
sağlık freeokuryazarlığı
outpatient drugs, da önemli whichbir arehalreimbursed
alacaktır. by Ailethe Social
hekimliği,
Security
The Turkey
gebelik, Institution.
doğum country
ve emzirmek assessment de dâhil wasolmak producedüzere under the overall
çocuk sağlığı ile ilgiliguidance
konularda of hastala-
Dr Hans
The Turkey
Kluge, country
Director assessment
of the Division was
offromproduced
Health Systemsunder the
and overall guidance of Dr Hans
Family
rın bilgi medicine
ve farkındalıkpractices operate
düzeylerini arttırmak public
ve katılım andPublic
clinicssağlamak FHCs, içinHealth
which
hâlihazırda andsupported
are Dr Gauden
önemli bir
Kluge,
Galea, Director
Director ofofthe the Division
Division ofofHealth Systems and Public
Noncommunicable Diseases Health
and and Dr Gauden
Life-course in the
and supervised
rol oynamaktadır. by a network of CHCs. There is one CHC in every district. The CHC–FHC
Galea,
WHO Director
Regional ofBu,thetoplum
Office Division
for
sağlığı
Europe.
merkezleri ile aile sağlığı
of Noncommunicable
The assessment Diseases
would
merkezleri
andhave
not
arasındaki işbirliği
Life-course
been in the
possible
network
ve hemşirelerinis part of the family
açıkça tanımlanan medicine görevdivision of
tanımları the provincial
vasıtasıyla public health
gerçekleştirilmektedir. directorate. Aynı
WHOwithout Regionalenthusiastic
Office for Europe. The assessment would notHead haveofbeen possible
CHCs workthe at local level with supportthe NCD of Drdepartments
Cristina Profili, in theWHO provincial Country
public health Office,
model, hastaların
without kendi durumlarının yönetiminde oynadıkları rolün of güçlendirilmesi için
Turkey.theinenthusiastic
directorate
support of Dr Cristina Profili,
implementing the community-based programmes and patient education
WHO Head Country Office,
Turkey.
BOH’lara yönelik olarak uygulanabilir.
forGrateful
risk factor reduction
thanks under theto
are extended Prevention
Nancy Graves and Control Programme
for language editing for CVDs in Turkey,
and Christophe
Grateful
Strategic thanks
Plan andare extended
Action to
Plan and Nancy
for the Graves
Risk Factors for language
(Ministry editing and
report. of Health, 2009). CHCs, Christophe
V.Lanoux
Lanoux Hizmet
together for
for the
with the the
design
Sunumu
design
provincial
layout
layoutModeli andhealth
public
typesetting
typesetting
of this
of thisprovide
directorate, report.laboratory diagnostics and
logistics support to FHCs, and also carry out community population health interventions
Türkiye,
for diseasefarklı coğrafyalarda
prevention and health erişilebilir
promotion. ve kullanım
CHCs manage noktasında home health ücretsizservices
bakım and sağ-
mobile health services in remote areas.
layan sağlam bir aile hekimliği merkezli birinci basamak sağlık hizmetleri sistemi-
nin Ministry
The temellerini oluşturmuştur.
of Health’s strategyKurduğu calls for sistemi
family medicine daha da to geliştirip
play thegüçlendirmeyi
lead role in
planlamaktadır.
screening for CVD 1995’te 1. Basamak
risk factors and type sağlık2hizmeti
diabetes sunan hekimlerinin
mellitus, sayısı 12.183and
and in mobilizing iken
following up their patients for future cancer
2010 yılında ülke genelinde aile hekimliği uygulaması başlamış ve 2012’de aile hekimi sa- screening. Over time, the intention
isyısıalso for family
20.809’a doctors
yükselmiştir. to develop
Sağlık Bakanlığı, greater capacitysayısını
aile hekimlerinin to manage 2023’e primary
kadar 40.000’eand
secondary
çıkarmayı, böylece prevention of common
aile hekimi başına düşen NCDsnüfus and to coordinate
oranını follow-up
şu anki 3500’den care
2000 veyaafter
altı-
hospitalization. However, the vision for systematic
na çekmeyi planlamaktadır. Birinci basamak sağlık hizmetleri konsültasyon sayısı 1995’ten implementation is currently in
the planning stage. The family doctors interviewed by the WHO team were all ready
2010’a yaklaşık beş kat artmıştır (Akdağ, 2011). Birinci basamak sağlık hizmetleri ve hastane
and willing to take a more proactive role in NCD care. FHCs are equipped to measure
poliklinik hizmetleri birlikte alındığında toplam poliklinik konsültasyon oranı şu anda kişi ba-
275
5
5.blood
şına
Policy
yılda
pressure,
recommendations
sekiz başvurudan
monitor BMI fazladır.
and testBufor
oran,
blood
6.4’lük
glucose.
OECD Family
ortalamasının
doctorsüzerindedir
are permittedve42
Orta
to
5. Policy
prescribe recommendations
antihypertensives (except for angiotensin receptor blockers), though 42
Doğu Anadolu’da
5.1 Strengthen 6.4’ten Doğu
coordination and Karadeniz’de
governance 9.2 arasında
mechanisms değişmektedir. Birincithey only
basamak
42
5.1
prescribeStrengthen coordination
cholesterol lowering and
drugs governance mechanisms 42
sağlık hizmetleri
5.2 Accelerate konsültasyon
action on obesity andafter
oranları sonspecialist
on yılı
nutrition diagnosis
riskaşkın bir for
factors and
süredir
NCDsrecommendation. They
giderek yükselmektedir
43
are
ve 5.2 Accelerate
permitted action onanti-diabetic
to prescribe obesity and nutrition
medicines, risk
butfactors for NCDs
not insulin. However, Information 43
5.32002’deki
Increase %35’lik
the roleorandan
of family sonra şu
medicineandain toplam
NCDs poliklinik başvurularının %40’ına karşılık 43
provided to thethe
5.3 Increase WHO roleteam in stakeholder
of family medicine inworkshops and field visits suggests that the
NCDs hizmetleri 43
gelmektedir.
5.4 Mainstream Kamu sektörü,
equity birinci
and detection basamak
social determinants sağlık
of health intobaşvurularının
action and %98’ine, ikin-
majority
5.4üçüncüof CVD
Mainstream risk factor
equity andkuruluşu and primary
social determinants and secondary
of %92’’ine
health into prevention,
action and and the
cireporting
ve basamak sağlık başvurularının tekabül etmektedir (Ministry
overwhelming majority of diabetes take place in hospitals. For cancer screening,46 the
of reporting
Health (2012a). Güçlenen aile hekimliği, aile sağlığı merkezlerinden hastanelere 46
yapılan
main roles oftofamily
5.5 Analyse build medicine
the case for practices
changeare andtorefi
mobilize
ne NCD patients
plans for referral to KETEMS 47
for 5.5
sevk Analyseand
oranlarının
screening, todüşmesinde
build the case
communicate de for change
kendini
results and refi
göstermektedir
to their ne NCD
patients plans
(2002’de
who test%22’den 2011’de
negative 47
%0.7’ye)
on screening.
References 48
References
(Şekil in
CHCs 7).coordination with local government play a role in organizing patient transport 48
to KETEMS.
Fig. 8. Rural Family Medicine Centre in Malatya Province with a disabled ramp and
queuing system
© WHO/Melitta Jakab
Provincial public
Kaynak: Ministry health
of Health, directorates also manage some dedicated units for NCD screening
2012a
and management, which now form part of the network of primary and community health
Şekil 7. Kamu
facilities. KETEMS sektörü ve özelin
are present sektör için kişi başına
all provincial health düşen yıllık doktor
directorates. başvurusu
They are managed
by family doctors or general practitioners with additional in-service training in cancer
screening
Aile hekimliğiand reformu
management, together
2010 sonu with nurses
itibariyle and diagnostic
ülke çapında uygulamaya imaging technicians.
geçirilmiştir. Bu re-
Diabetes centres oraile
form kapsamında, polyclinics
hekimliğihave been
ihtisas established
eğitimi in 15
başlatılmış veprovinces since 2003.birinci
böylece hâlihazırda The
centres provide training for family medicine doctors, and their staff
basamak sağlık hizmetleri sunan hekimler aile hekimliği alanında yeniden eğitim görmüş,provide community
services for management of some diabetes complications, such as tissue viability (Akdag,
özerk aile hekimliği uygulamaları altında organize olmuş (sağlık merkezlerinde kamu görev-
2011). Some provincial public health directorates (e.g. in Izmir) intend to expand the work
lileri
of its yerine), kayıtlı
centre to otherhasta listeleriyle,
chronic kayıtlı
diseases. Thekişi artı performansa
Ministry of Health dayalı
plans ekto ödeme
further sözleşme-
develop
sine tabiidirler. Hastalar, uygulama ve doktorları serbestçe seçebilmektedirler.
home health care services to support increased primary care involvement in provision Şimdiye ka-
dar
of aile hekimliği
palliative care andperformans
end-of-lifehedefleri,
care foranne ve çocuk
patients with sağlığı
cancer,(AÇS) ve bulaşıcı
and expand thishastalıkların
over time
kontrolüne odaklanmıştır. Ancak BOH hedeflerini de içine alan performansa
to other conditions. Some provincial public health directorates operate small integrated dayalı ödeme
hospitals
(PDÖ) içinthat provide çalışmaları
düzenleme non-acute devamcare foretmektedir.
patients who Ailecannot be supported
hekimleri, aile hekimi at home.
başına bir
Specifi
hemşire c barriers to family
veya bir aile sağlığıdoctor
elemanıprescription
istihdam eder. of Ebe
opiate pain relief
ve danışma for palliative
görevlisi care
gibi ek perso-
patients were noted.
nel de istihdam Development
edebilir. Türkiye, mevcut of hospital-based
hekimlere yönelik andsürekli
community-based palliative
hizmet içi eğitimlerle aile
care is underway but at an early stage. There is not yet a regulatory basis
hekimliği becerilerini geliştirmeyi ve aile hekimliği uzmanlarının sayısını düzenli olarak art- or financing
system for hospice care in Turkey.
tırmayı planlamaktadır. Uzak ve daha az gelişmiş bölgelerde, hala, gerekli eğitimi alan aile
hekimlerinin bulunmadığı bazı sağlık merkezleri vardır. Ancak, hekimlere yönelik mezuniyet
sonrası iki yıl zorunlu hizmet ve mobil hizmetlerle tıbbi hizmet kapsamı geniş tutulmaktadır.
01.07.2013 tarihinde aile hekimliğine “Merkezi Randevu Sistemi” açılmıştır, ancak zorunluluk
428
4
Acknowledgements
The
bulunmamaktadır.
major factor that
Acknowledgements
as
mayaidentifi ed in workshops
çalışılmaktadır.
ASM’lerde,
limits thekabul
Bekleyen
family
andhastalar
edilebilir
medicine
field visits
bekleme
systemsüreleri
by the WHO
sıra numarası
from playing
(örneğin a key
20 dakika)
team, is that Turkey has not yet
almaktadır.
role fortutturul-
NCDs,
implemented a gatekeeping or mandatory referral system. This has also been highlighted
in a previous
Aile sağlığı ekipleri,analysis gündeof policies
ortalama forhekim
control of CVD
başına and diabetes
50 civarında hasta mellitus
görmekteinveTurkey ortalamain
The authors are grateful for commitment
comparison with three other Eastern Mediterranean countries. (Phillimore P, Zaman, to this assessment to: Dr Mehmet
bir veya
The authorsiki ev are ziyareti gerçekleştirmektedir.
grateful for Health),
commitment Aile hekimleri
to this haftada ortalama
assessment to: 46 saat
Dr Mehmet çalış-
MÜEZZİNOĞLU
Ahmad, et al., 2013). (Minister
There isofnot yet confi Professor
dence that Dr theNihat familyTOSUN medicine (Undersecretary),
system has
MÜEZZİNOĞLU
maktadır
Hüseyin (WHO (Minister
ÇELİKRegional(Deputy of Health),
Office for Europe,
Undersecretary), Professor Dr Nihat
2008). İş yükünün, TOSUN
DSÖ (Undersecretary),
tarafından ziyaret edilen
suffi cient workforce or skills training to copeProfessor with suchDr Seçil ÖZKAN
a requirement. (President,
Patients are Public
free
Hüseyin
kliniklerde
Health ÇELİK
Institute (Deputy
yönetilebilir of Undersecretary),
düzeyde
Turkey), olduğu
Associate ProfessorDrAncak
görülmüştür.
Professor DrTuran
Seçil bir ÖZKAN
dizi
BUZGAN (President,
personel
(Former hekim Public
başına
President,
to self-refer to any hospital specialist outpatient clinic and, for NCDs, this seems to be the
Health
düşen Institute
yüksek hastaof Turkey), ofAssociate Professor Dr Turan ileBUZGAN (Former President,
Public
preferred Health
choice forortalaması
Institute
most patients. ve bazı
Turkey), In kliniklerdeki
Dr
the tertiary yığılma
Bekir KESKİNKILIÇ
university ilgili endişelerini
(Deputy
hospital President
visited dile
by thegetirmiş-
for
WHO Non
Public
tir. Yine Health
Communicablede günlükInstitute
ortalama
konsültasyon
and Dr
Programmes Bekir KESKİNKILIÇ
sayıları,
and hekim
Cancer başına (Deputy
Control,düşen President
hasta
Public oranının
Health for Non
1600
Institute
team, between 30% and 40% of outpatients are self-referred, some from long distances,
Communicable
Banu and Programmes
EKİNCİ, (MoH,first. and Health
Public Cancer Control,
olduğu
though İngiltere’deki
most have seen pratisyen
another hekimlerinkine
doctor (ailehospitals
State hekimliği ihtisasaofeğitimi
charge Turkey),
modest olan Dr Nazan
pratisyen
co-payment
ofYARDIM
Turkey),(MoH, Dr Banu Public EKİNCİ, (MoH, Public Health Institute of Turkey), Dr Nazan
no matter yakındır
hekimler) if the patient (United isHealth
referred
Kingdom Institute
or ofStatistics,
Turkey),hospitals
not. University
National Dr Murat
2012). GÜLTEKİN
charge
Türkiye’deki somewhat (MoH,
aile(MoH, Public
higher
hekimlerinin,
YARDIM
Health (MoH,
Institute Public of Health
Turkey), Institute
Dr İsmail ofSERDAROĞLU
Turkey), Dr Murat
(MoH, GÜLTEKİN
General Directorate Publicof
co-payments
aile hekimliği for outpatient
modeli olan birçok consultations,
AB ülkesine whereas
kıyasla family
çok daha doctor
yüksek consultations
sayıda kayıtlıare free.
hastaya
Health
Health Institute
Kanuni Dr
KEKLİK İsmail (MoH,SERDAROĞLU
Turkey), Dr of
Berrak
But the
bakabilmesi fees are very
çeşitli aff ordable
etkenlerle and do
açıklanabilir. not provide
Bunlar a strong
arasında, disincentive
Türkiye’nin for
nispeten self-referral.
genç nüfu-
Health
BAŞARA Services),
(MoH, Dr Kanuni
General KEKLİK (MoH,
of Health Health Institute Dr Sevgi ofGÜLER
Turkey), Dr Berrak
ELLERGEZEN
Patients can also self-refer to private hospitals and receive care, which is reimbursed by
su
BAŞARA(İngiltere’deki
(MoH, General %15’lik 65 yaş
Directorateüstü nüfus oranına karşılık
of HealthDrResearch), Türkiye’de
Dr Sevgi GÜLER bu oran %7.3’tür), has-
the(MoH,
SocialPublic
Security Health Institute
Institution. of Turkey), Ayşegül ÖZTEMEL (MoH, ELLERGEZEN
Public Health
(MoH,
tane
InstitutePublic
uzman Health Institute
ofhekimlerinin
Turkey), Evin of
Dryetişkinlere ARAS Turkey),
yönelik
KILINÇ Dr Ayşegül
birinci
(MoH, basamak ÖZTEMEL
Public hizmetleri
Health (MoH, Public
sunmaktaki
Institute of Health
büyük
Turkey),
Other
Institute factors identifi
of basamak
Turkey), ed that
Dr Evin limit
ARAS development
KILINÇ (MoH, of the family medicine role in NCDs
rolü,
Gülay birinci
SARIOĞLU sağlık
(MoH, hizmetleri
Public Health ekiplerinde
Institute of Public
hekim olmayan
Turkey), Health
Şerife Institute
sağlık of Turkey),
çalışanlarının
KAPLAN (MoH, daha
Public
include
Gülay
yüksek continued
SARIOĞLU public
(MoH, preference
Public Health for hospital
Institute of specialist
Turkey), care.
Şerife Although
KAPLAN the
(MoH, status,
Public
Healthoranlarda
Institute bulunması
of Turkey),ve Drmuayene
Jale ÖZTÜRK sürelerinin
(Ankara kısa olması sayılabilir.
Provincial Aile hekimliği
training
Health and remuneration
Institute of Turkey), of Jale
Dr family doctors(Ankara
ÖZTÜRK have improved
Provincial markedly,
Health more time Dr
Directorate), is
uygulamaları
Mustafa ÖZTÜRK ile ilgili(Ankara
bir değerlendirmede,
Public Healthaile hekimi konsültasyonlarının
Directorate), Dr Demet İMAMOĞLU %12 ila %21’inin(Ankara
needed
Mustafa toÖZTÜRK
build up(Ankara public trust. Public In addition,
Health hospital specialists
Directorate), usually
Dr Provincial
Demet prefer to provide
İMAMOĞLU (Ankara
5 Public
dakikadan Health dahaDirectorate),
kısa, %36’sının Dr Bediha
ise 6 ilaTÜRKYILMAZ
10 dakika (İzmir
arasında sürdüğü Health
tespit Directorate),
edilmiştir (WHO
follow-up
Public Health consultations
Directorate), andDrdisease
Bediha management
TÜRKYILMAZ after
(İzmir initial diagnosis
Provincial Health and treatment.
Directorate),
Dr Mustafa
Regional Office TÖZÜN (İzmir2008).
for Europe, PublicSöz Health Directorate), Dr Nail UMAY (Malatyauzman Provincial
There
Dr is no
Mustafa obligation
TÖZÜN or guideline
(İzmir Public forkonusu
Health hospitals kısatomuayenelerin
Directorate), transfer
Dr Nail patients
UMAYçoğu,back hastane
(Malatya to their family
Provincial he-
kimi tarafından yazılan Kemal
ilaçlar ŞENER
için aile (Malatya
hekimi Public
reçetesi Health
almak Directorate),
amacıyla Dr Ümit
yapılmaktadır. KERVANAile
doctor
Health for ongoing
Directorate), care,
Kemal and hospital
ŞENER specialists
(Malatya Public receive
Health fiDirectorate),
nancial incentives Dr Ümit to conduct
KERVAN
(Ankara
hekimi Cardiology
reçetesi Training
ile hastalar, and
polikliniklerde Research Hospital).
yazılan
their
(Ankara own follow-up
Cardiology care.
Training There andis aResearch
perception thatilaçları
Hospital). patients ücretsiz olarakto
also prefer alabilmektedir.
receive follow- Bu
up This
carereport
ilaçlar Sosyal was
from Güvenlik greatly
specialists, informed
even
Kurumu choosing
tarafındanby a workshop
to held on June 17
rent accommodation
ödenmektedir. in tothe26, city2013where in Ankara,
they
This report
Turkey and was the greatly
authors informed
input of in Ankara,
great number
receive hospital treatment for cancer or CVD for the duration of any follow-up care.
Annex commitment
1 üzere
for list and input of The
of participants) greatauthors
number are
Aile
of
Table hekimliği
individuals
3. Family hizmetleri,
who
medicine her
participated.
network ilçede in bir
(See
2011tane
Annex olmak
1 for list TSM
of ağı tarafından
participants) Thedesteklenip
authors de-
are
netlenen
deeply ve ASM’ler
grateful to theolarak bilinen devlete
authorities ait kliniklerde
in Malatya province sunulmaktadır.
for hosting TSM-ASM the mission ağı,and
halk
providing invaluable insights. Number
sağlığı müdürlüklerindeki
providing invaluable insights. aile hekimliği bölümlerinin bir parçasıdır. TSM’ler, Sağlık Bakanlı-
FHCs
The Turkey country assessment was 6367produced under the overall guidance
ğı’nın
The “Türkiye’de
Turkey country Kalpassessment
ve Damar Hastalıklarını
was produced Önleme
under vethe
Kontrol
overall Programı,
guidance Riskofof Dr Hans
Faktörleri-
Dr Hans
neKluge,
FHC medical
Yönelik Director
examination
Stratejik ofPlanı
theroomsDivision
ve Eylem of Health
Planı
20 216 Systems and Public Health and Dr Gauden
Sağlık Bakanlığı 2009” çerçevesinde toplum temelli
Kluge,
Galea,Director
CHCs 961
programların
Galea, Director uygulanması
ofOffice
the Division ve risk faktörlerinin
of Noncommunicable azaltılması için
Diseases hastaların
andhave eğitilmesi
Life-course konula-
in the
WHO Regional
Population per family doctor for Europe. The
3500 assessment would not been possible
WHO
rında
without Regional
yerel seviyede
the Office halkfor
enthusiastic Europe.
sağlığı
support The Drassessment
müdürlüklerindeki
of CristinaBOH would
bölümleri
Profili, WHO notHead
ilehave ofbeen
birlikte possible
çalışmaktadır
Country Office,
without
(Ministry
Source:
Turkey. the enthusiastic
of Health,
Ministry of Health, 2009).
2012a. supporthalk
TSM’ler, of sağlığı
Dr Cristina Profili, WHO
müdürlükleri HeadASM’lere
ile birlikte, of Country Office,
laboratuvar
Turkey.
tanı ve
Table 4. lojistik
Grateful Hospital
thanks
desteği
network sağlamakta
are extendedin 2011 to ve hastalıkların önlenmesi ile sağlığın geliştirilmesi ama-
Nancy Graves for language editing and Christophe
cıyla toplum
Grateful thanks temelliare müdahaleleri
extended to uygulamaya
Nancy geçirmektedir.
Graves forthislanguage TSM’ler, evde sağlık hizmetleri
Lanoux for the design layout and typesetting Facilities of Bedsreport. editing and Christophe
Lanoux
ve uzak for the design
bölgelerde mobil layout
sağlıkand typesetting
hizmetlerini of this report.
yönetmektedirler.
Ministry of Health 840 121 297
University 65 34 802
Sağlık Bakanlığı’nın stratejisine göre, aile hekimliği, kardiyovasküler hastalık risk
Other public (military) 45 6757
faktörleri ile Tip 2 diyabetin taranması ve ileride hastalarının kanser taraması için ha-
Private 503 31 648
rekete geçirilip takip edilmesinde öncü olmalıdır. Zamanla, aile hekimlerinin yaygın
Total 1453 194 504
BOH’lara yönelik birincil ve ikincil korunma çalışmalarını yönetme ve hastane yatışı
Beds per 1000 population 2.6 –
sonrası bakım hizmetlerinin koordine ve takip edilmesi için daha fazla kapasite geliş-
Hospitalizations
tirmesi per capita per year
niyetlenmektedir. 0.15* vizyon sistematik
Ancak, şu anda – uygulama için planlama
*yapma aşamasındadır.
Calculations DSÖ
based on Ministry ekibi ile
of Health, görüşen aile hekimleri, BOH’lara yönelik sağlık hiz-
2012a.
Source: Ministry
metlerinde of Health,
daha 2012a.
proaktif rol almaya hazır ve istekliydiler. TSM’lerde tansiyon ölçme, vücut
kitle endeksi (BKİ) izleme ve kan şekeri testi yapmak için gerekli ekipman bulunmaktadır.
Aile hekimlerinin antihipertansif ilaç (anjiyotensin reseptör blokerleri dışında) yazma yetki-
leri vardır, ancak kolesterol düşürücü ilaçları ancak uzman hekim tanısı ve tavsiyesi üzerine
295
5
yazabilmektedirler.
5.Table
Policy AmbulancesAntidiyabetik
5.recommendations at a glance in ilaç
2011yazabilmekte; ancak insülin yazamamaktadırlar. 42An-
5.cakPolicy recommendations 42
5.1 paydaşlar
Strengthen ilecoordination
Ambulances
yapılan çalıştaylar
and ve saha ziyaretleri
governance
Number
sırasında DSÖ ekibine iletilen bilgilere
mechanisms
% 42
5.1 KVH
göre, Strengthen coordination
risk faktörlerinin büyükand governance
bölümü mechanisms
ve diyabet vakalarının büyük çoğunluğu hasta- 42
5.2 Accelerate
112 emergency action on obesity and
2766 nutrition risk
69 factors for NCDs 43
5.2 Accelerate
nelerde action onveobesity
teşhis edilmekte birinciland nutrition
ve ikincil risk factors
koruma for NCDs
hizmetleri 43
yine hastanelerde sunul-
5.3 Increase the role of family medicine
Other 1159 in NCDs29 43
5.3 Increase
maktadır. Kanser thetaraması
role of family medicine
için, aile hekimliğiin uygulamalarının
NCDs 43
başlıca rolü, hastaları tarama
5.4 Mainstream
Obesity ambulancesequity and social determinants
45 of
2 health into action and
5.4 Mainstream
amacıyla KETEM’lere equity and social
başvurmaları determinants
için of health
harekete geçirmek ve into actionnegatif
taramada and çıkan hasta-
reportingper 112 ambulance
Population 46
ların sonuçlarını kendilerine iletmektir.
reporting
stations
43 698TSM’ler, yerel
– yönetimlerle koordinasyon içinde, has- 46
taların KETEM’lere
5.5 Analyse ulaşımlarını
to build the caseorganize etmektedirler.
for change and refine NCD plans 47
References
Source: Ministry of Health, 2012a. 48
References 48
Annex 1. Participants
In the absence of the workshop
of a gatekeeping and referral system, university and state tertiary teaching 51
hospitals provide the full spectrum of individual services for NCD patients, from screening
and primary prevention to tertiary interventions, coordination and provision of follow-
up care. In tertiary facilities, cardiologists and endocrinologists provide screening and
primary care disease management. State secondary care hospitals provide primary and
secondary care for NCDs. Because of staffing constraints, secondary hospitals make less
use of subspecialist staff, and relatively greater use of internal medicine specialists and
general surgeons in diagnosis and management of NCDs. Hospitals, including tertiary
care facilities, have been mandated by the Ministry of Health to establish chronic care
units providing assessment and education for patients with a range of chronic diseases,
and separate patient education units for diabetic patients and metabolic syndrome
patients at risk of developing diabetes. Some hospitals are establishing obesity clinics.
Some public hospitals also have home care units to manage post-discharge care for
patients
WHO/Melittadiagnosed
Jakab and treated in hospital.
Şekil 8. Malatya’da, engelli rampası ve sıra alma sistemi ile kırsal bölgedeki bir aile
Challenge
sağlığı merkezi
6. Coordination across providers
In every province, the Ministry of Health put in place a new formal structure to coordinate
Halk sağlığı
across müdürlüklerinde
providers under Decreede BOH
Law No.taraması ve yönetimine
633 in 2012. yönelik bazı
The new provincial özeldirectorates
health birimler var-
dır. Bunlar
are da şu anda
responsible aile sağlığı ve between
for coordination toplum sağlığı merkezleri ağının
the provincial public bir parçası
health haline gel-
directorate
miştir. Yukarıda
(managing tanımlanan
primary KETEM’ler,
care); the şu anda
provincial statebütün il sağlık
hospital unionmüdürlüklerinde
(managing Ministry yer almak-
of
Health hospitals); university, private sector and other government hospitals;
tadır. KETEM’ler, kanser taraması ve yönetimi ile ilgili hizmet içi ek eğitim alan aile hekimleri and health
services. They manage
veya pratisyen hekimler the 112 ambulance
ile hemşireler ve tanısalservice for eachteknisyenleri
görüntüleme province. The Provincial
tarafından yö-
Health Directorate is also responsible for local cross-sectoral and cross-government
netilmektedir. 2003’ten bu yana, 15 ilde diyabet merkezleri veya poliklinikleri kurulmuştur.
coordination.
Bu merkezlerde, This coordination
aile hekimlerinerole is new
eğitim and unfamiliar,
verilmekte ve personelso bazı
it would
diyabetbe premature
komplikasyon- to
assess it. However, until now, the strategy-formulation and planning processes for the
larına yönelik toplum hizmeti sunmaktadır (Akdağ, 2011). Bazı halk sağlığı müdürlükleri
service delivery system for NCDs and for the health facility network are centralized in
(örneğin
the İzmir)
Ministry of merkezlerinde
Health, with the yürüttükleri
provincialçalışmaları diğerrole
directorates’ kronik
confihastalıkları da kapsaya-
ned to coordinating
cak şekilde input
bottom-up genişletme niyetindedir.
into central Sağlık
plans and Bakanlığı,
decisions. Forkanser
the timehastaları için palyatifhospitals,
being, university bakım ve
yaşamhospitals
state sonu bakım and hizmetlerinin sağlanmasında
the family medicine networkbirinci
tend basamak
to operate sağlık
withhizmetlerinin
vertical linesdaha
of
fazla yer almasını
accountability andsağlamak için evdewithin
control upward bakımtheir
hizmetlerini daha da
own agencies geliştirmeyi
(Fig. 9). ve zamanla bu
hizmetleri
The diğerofvakalara
placement da taşımayı
family medicine planlamaktadır.
within the provincial Bazı halkhealth
public sağlığıdirectorate
müdürlükleri,has evde
the
desteklenemeyen
advantage hastalara
of facilitating yönelik akut
coordination olmayan
between the bakım hizmetleri
NCD control sunan küçük
programme entegre
staff and the
hastaneler
family işletmektedir.
medicine network.Aile Thishekimlerinin,
coordinationpalyatif
has been bakım hastalarına
effective opiatinağrı
in the past kesici yaz-
embedding
the maternal
malarına yönelikandspesifik
child health
engellerstrategy and targets
vardır. Hastane intovepolicies
temelli toplum for family
temelli medicine.
palyatif bakım
At service delivery level, coordination is visible and eff ective between
geliştirilme aşamasının başlangıcındadır. Türkiye’de hospis bakım için henüz düzenleyici bir FHCs and other
services
temel veyamanaged
finansman by the provincial
sistemi public health directorate, such as the KETEM and
bulunmamaktadır.
community health and education programmes, home health care, diagnostic laboratory
services and information systems. The provincial public health directorate operates a
Aile hekimliği sisteminin BOH’larda bu temel rolü oynamasını kısıtlayan etkenler vardır.
Çalıştay ve saha ziyaretleri sırasında DSÖ ekibi tarafından tespit edilen başlıca etken, Türki-
430
4
Acknowledgements
ye’nin henüz
specimen bir elemesystem
collection sistemifromveyaFHCszorunlu forbir sevk sistemi
laboratory hayata geçirmemiş
diagnosis so that family olmasıdır.
doctors Bu
Acknowledgements
durum,
have
provide
very
hastalıklar
Türkiye’nin
good access
a wide
diğer to üç Doğu
range ofkontrolüne
ve diyabetin tests.
a highakdeniz
qualityülkesi ile kıyaslamasının
laboratory, which hasyapıldığı
capacitykardiyovasküler
yönelik politikaları ile ilgili daha önce yapılan analizde de
to efficiently
vurgulanmıştır
Fig. 9. Provincial(Phillimore
health service P, Zaman, Ahmadstructure
coordination ve ark., 2013). Aile hekimliği sisteminin, böyle
The authors
bir zorunlulukla are grateful
başagrateful
çıkmak için for commitment
yeterli işgücü veya to
becerithiseğitimine
assessment to: Dr Mehmet
sahipto:olduğuna henüz
The authors
MÜEZZİNOĞLU are (Minister for
of commitment
Health), Professor to this
Dr assessment
Nihat TOSUN Dr Mehmet
(Undersecretary),
inanılmamaktadır.(Minister
MÜEZZİNOĞLU Hastalar, istedikleri
of Health), hastane
Professoruzman Drpolikliniğine
Nihat yönlenmekte serbesttir.
Hüseyin ÇELİK (Deputy Undersecretary), Professor Dr SeçilTOSUNÖZKAN(Undersecretary),
(President, Public
BOH’lar söz
Hüseyin konusu olduğunda da birçok hastanın bu yolu tercih ettiği görülmektedir. DSÖ
Health ÇELİK
Institute (Deputy
of Turkey),Undersecretary),
Associate ProfessorProfessor DrDrTuran Seçil ÖZKAN
BUZGAN (President,
(Former President,Public
Health
tarafındanInstitute
Public Health of Turkey),
ziyaretInstitute
edilen üçüncü Associate Professor
basamaktaki
of Turkey), Dr
Dr BekirbirKESKİNKILIÇ Turan BUZGAN
üniversite hastanesinde, (Former
(Deputy President President,
ayaktanfor hasta-
Non
Public
ların, Health
çoğunluğu daha
Diseases of
önceandTurkey),
başka Dr Bekir
doktora gitmiş
olmasına
and Cancer (Deputy
rağmen,
Control, President
%30-40’ının,
Public for Non
bazıları
Health Institute
Communicable
uzak mesafelerden,
of Turkey), DrDiseases
Banu and Programmes
kendiEKİNCİ,
kendilerine (MoH,hastaneye andgeldikleri
Public Cancer Control,
Health Public
belirlenmiştir.
Institute Health
Devlet
hastaneleri,
Dr Nazan
of Turkey),
sevkle
YARDIM veya(MoH, Dr Banu
sevksizPublic EKİNCİ,
gelmesine Health (MoH,
bakmaksızın Public
Institute hastalardanHealth
of Turkey), makul Institute
Dr Murat of
bir ek Turkey),
ödeme talep
GÜLTEKİN Dr
(MoH, Nazan
etmekte-
Public
YARDIM
Health (MoH,
Institute Public
of Health Institute
General (MoH,
DirectoratePublicof
dir. Üniversite hastanaleri biraz daha yüksek bir ek ödeme alırken aile hekimliği hizmetleri
Health
HealthInstitute
Kanuni Dr İsmail
KEKLİK (MoH,SERDAROĞLU
Turkey), Dr Berrakof
ücretsizdir.
Health Talep
Services), edilen
Dr Kanuni bu ek ücretler
KEKLİK (MoH, makul seviyelerde
PublicResearch), olduğundan
Health Institute hastaları
ofGÜLER
Turkey), hastaneye,
Dr Berrak
BAŞARA
aile hekimi (MoH,
sevki General
olmadan, Directorate
kendileri of Health
başvurmaktan alıkoymaz. DrHastalar
Sevgi aynı ELLERGEZEN
zamanda özel
BAŞARA
(MoH, (MoH, General
Public Health Directorate
Institute of of HealthDrResearch),
Turkey), Ayşegül Dr Sevgi GÜLER
Public Health
hastanelere
(MoH, Public başvurabilir
Health Institute ve SGK tarafından ödenen hizmetlerden yararlanabilir.
Institute of Turkey), Dr Evin of ARAS Turkey),
KILINÇ Dr (MoH,
Ayşegül ÖZTEMEL
Public Health (MoH,
Turkey),
Gülay SARIOĞLU Dr Evin
(MoH, ARAS
Public Health KILINÇ (MoH,
Institute of Public
Public
Gülay SARIOĞLU
BOH’larda aile (MoH,
hekimliği Public
sistemininHealth Institute
rolünün of Turkey),
gelişmesini
Health Institute of Turkey), Dr Jale ÖZTÜRK (Ankara Provincial Health Directorate), Dr Şerife
kısıtlayan KAPLAN
diğer (MoH,
etkenler Public
arasında
Health
halkın,
Mustafa Institute
hastanelerde
(Ankara Dr
uzman hekimlerce Jale ÖZTÜRK
Public sunulan
Health (Ankara Provincial
sağlık hizmetlerini
Directorate), Dr Demet Health
tercih Directorate),
etmeleri
İMAMOĞLU yerDr
de(Ankaraal-
Mustafa
maktadır. ÖZTÜRK
Public Health (Ankara
Aile hekimlerinin Public
Directorate),statüsü, Dr BedihaHealth
eğitimi Directorate),
ve ücretleri(İzmir
TÜRKYILMAZ Dr Demet
kaydaProvincial İMAMOĞLU
değer bir Health (Ankara
şekildeDirectorate),
iyileştirilmiş
Public
olmasına Health
Dr Mustafa rağmen, Directorate),
TÖZÜN halkın
(İzmir Dr Bediha
güvenini
PublickazanmakTÜRKYILMAZ (İzmir
için daha fazla
Health Directorate), Provincial
Dr zamana
Nail UMAY Health
ihtiyaç Directorate),
vardır.Provincial
(Malatya Hastane-
DrHealth
Ümit KERVAN
lerde çalışan uzman doktorlar da genellikle ilk tanı ve tedavi sonrası hastalarını takip edip
Health
(AnkaraDirectorate),
Cardiology Kemal
Training ŞENERand (Malatya
Research Public Health
Hospital). Directorate), Dr Ümit KERVAN
hastalıklarını
(Ankara yönetmeyi
Cardiology tercihand
Training etmektedirler. Hastanelerin, hastaları devam eden tedavileri
Research Hospital).
için
TheThisaile hekimlerine
report
placement was gerimedicine
greatly
of family gönderme
informedwithin zorunlulukları
by a workshop
the provincial veya talimatları
heldpublicon June 17yoktur.
health 26, Ayrıca
2013 inhastane-
todirectorate Ankara,
has the
This report
Turkey and was the greatly
authors informed
appreciate by a theworkshop
input of in Ankara,
great number
lerin uzman
advantage ofhekimleri,
facilitatinghastaları
coordinationtedavibetween
sonrası kendileri
the NCD control takip etmeleri
programme için finansal
staff andteşvik
the
Turkey
of and the authors
individuals who appreciate(See
participated. the time
Annex commitment
number are
family medicine network. This coordination has been eff
almaktadır. Hastaların da uzman takibini tercih ettiği algısı oluşmuştur. Hatta kanser veyaective in the past in embedding
ofdeeply
individualsgrateful who to participated.
thehealth
authorities (See Annex
province of participants)
for takip
hosting The authors
the mission are
and
the maternal
kardiyovasküler and child
hastalıkları olan strategy
hastaların, and targets
tedavi ve into policies
sonrasında for family
süresince medicine.
tedaviandgör-
deeply
invaluable authorities in Malatya province for hosting the mission
At service delivery
dükleri hastanenin level,
bulunduğu coordination is visible and eff ective between FHCs and other
providing invaluable insights.ilde ev kiralamayı tercih ettikleri görülmüştür.
services
The Turkeymanaged country by assessment
the provincial was public
producedhealthunderdirectorate, such guidance
the overall as the KETEM of DrandHans
The Turkey
community
Kluge, country
health
Director andassessment
of ağı, education
the Division was produced
programmes, under
home the
health overall
care, guidance
diagnostic of Dr Hans
laboratory
Tablo
Kluge, 3. Aile sağlığı
Director of the 2011 ofofHealth
Division
Health Systems and Public Health and Dr Gauden
Systemspublic and Public
services
Galea, and
Director information systems. The
of the Division of Noncommunicable provincial health Health
Diseases directorate and Dr
and Life-course Gauden
operates a
in the
Aile
Galea, sağlığı merkezleri 6367
WHODirector
specimen collection
Regional ofOffice
the Division
system for from of FHCs
Europe. Noncommunicable
for laboratory
The assessmentdiagnosis Diseases
would not and
so that Life-course
have family
beendoctorsin the
possible
ASMvery
WHO
have tıbbi
Regional muayene
good Office
accessodaları
for
to Europe.
a high The
quality 20,216 which
assessment
laboratory, would not
has have
capacity been
to possible
effi ciently
without the enthusiastic support of Dr Cristina Profili, WHO Head of Country Office,
without
Turkey.athe
provide
Toplum wide
Sağlığı enthusiastic
range of tests.
Merkezleri support of Dr Cristina 961Profili, WHO Head of Country Office,
Turkey.
Aile hekimi başına düşen nüfus 3,500
Cancer
Grateful services
thanksare are in the
extended leadto in coordination
Nancy Graves foroflanguage treatment, care-planning
editing and Christophe and
Grateful
information
Kaynak:
Lanoux thanks
for systems
Ministry are
of Health,
the extended
design for layout
2012a to
NCDs, and Nancy
as described Graves
typesetting for
further language
of thisinreport. editing and
the next section. There are Christophe
Lanoux for the
established design of
processes layout and typesetting
coordination betweenofprovincial
this report. public health directorates,
KETEMS, FHCs, and
Tablo 4. Hastane secondary
ağı, 2011 and tertiary hospitals. However, for other NCD services,
the ability of patients to self-refer to any level of care is a barrier to coordination of care
Sayı Yatak
for chronic disease patients across hospitals, and between hospitals and family medicine
Sağlık Bakanlığı’na
practices. Coordination bağlıofhastaneler
care for chronic disease patients 840 is mainly 121,297 achieved within a
Üniversite
single health hastaneleri
facility. There is not yet a systematic requirement 65 34,802
for hospitals to send a
discharge
Diğer kamusal report(askeri)
or letter to the patient’s family doctor45after hospitalization 6757 or specialist
outpatient
Özel hastaneler diagnosis, though some provinces have initiated
503 this.
31,648Patients themselves
may provide this information to their family doctor.1,453
TOPLAM FHCs’ information
194,504 systems enable
them to see when their patients have attended a hospital, but they are not able to access
1000 kişiye düşen yatak 2.6 -
diagnostic or patient treatment and care plan information from hospitals. The Ministry of
Yıllık kişi
Health plans başı tohastaneye
develop ayatış form of summary electronic0.15* patient record- accessible by family
* Hesaplamalar Sağlık Bakanlığı, 2012 verilerine dayanılarak yapılmıştır
Kaynak: Ministry of Health, 2012a
315
5
5.doctors
Policy5.
Tablo recommendations
that would enable
Ambulanslar, 2011 them to track hospital admissions and the use of other health 42
5. Policy
services recommendations
(such ascoordination
screening) by their registered patients, 42
5.1 Strengthen
Ambulanslar and governance Sayı though%this system does42
mechanisms not
have5.1the
Strengthen
capacity coordination
to provide and governance
a shared mechanisms
electronicrisk
patient record for clinical care. 42
5.2
112Accelerate action
acil ambulansları on obesity and nutrition factors
2766 for NCDs 70 43
For
5.3 patients
DiğerIncrease needing
the role of
ambulanslar home
familycare, public in
medicine health
NCDsdirectorates
1159 operate
30 phone lines or43 call
5.3 Increase
centres the rolecare,
toambulansları
coordinate of family medicine in NCDs 43
5.4 Mainstream
Obezite equity and and these
social services
determinants play a45roleinto
of health in tracking
action
2 and patient care and
5.4 Mainstream
coordinating betweenequity and social
hospital, determinants home
hospital-provided of health
careinto actionand
services andCHC-provided
reporting
112 ambulans istasyonu başına düşen nüfus 43,698 - 46
home care
reporting services. Public health directorates also coordinate with social services,
46
5.5 Analyse
Kaynak: Ministry
principally toof build the
Health,by
provided case
2012a
the for change
Ministry of and refi
Family andneSocial
NCD Policy
plans and, to a varying extent,
47
References
by municipalities. 48
References 48
Annex 1. için
Participants
henüz birof the workshop
sistemi veya zorunlu sevk sistemi olmadığından, üniversite51ve
Challenge 7. Regionalization, economies of scale and
Hastalar eleme
specialization
üçüncü basamak devlet eğitim ve araştırma hastaneleri BOH hastalarına, taramadan birincil
korumaya, üçüncül müdahaleye ve takip bakım hizmetlerinin koordine edilip sunulmasına
There is notbireysel
kadar bütün yet a clear policy
hizmetleri bir or
aradaplan defining the
sunmaktadır. Üçüncürespective
basamakroles sağlıkofkuruluşların-
primary,
secondary and tertiary care in management of all NCDs, except
da, kardiyolog ve endokrinologlar tarama ve birinci basamak hastalık yönetimi hizmetlerinifor cancer treatment
and care guidelines,
sunmaktadır. whichdevlet
İkinci basamak define the levelBOH’lar
hastaneleri, of facility for referral
için birinci ve ikinciof diagnosed
basamak sağlık
patients for treatment. This type of guideline is not yet formalized
hizmetlerini sunmaktadır. İkinci basamak sağlık kuruluşları, BOH’ların teşhis edilmesi ve for CVD and
yö-
diabetes mellitus . There is, in practice, substantial overlap in the roles of family doctors,
netilmesinde, personel kısıtlarından dolayı genel olarak yan dal uzmanları yerine daha çok
and secondary and tertiary care hospitals in detection, risk factor management and
dâhiliyetreatment
routine uzmanları ve forgenel
CVD cerrahlardan
and management yararlanmaktadır. Üçüncüdiabetes
of its risk factors, basamak mellitus
sağlık hizmet-
and
leri kuruluşları da dâhil olmak üzere hastanelere, Sağlık Bakanlığı
metabolic syndrome. The Ministry of Health and professional bodies are investigating tarafından, bir dizi kronik
hastalığı olanevidence
international hastalaraonyönelik değerlendirme
standards ve eğitimservices
for cardiovascular sunmakand üzere kronikand
centres, bakım ünite-
propose
leridevelop
to ve diyabettheirhastaları ve diyabet
own standards hastalığı
within riski year.
the next olan metabolik sendrom hastaları için ayrı
hasta eğitimhave
Standards üniteleri
been kurma yetkisi verilmiştir.
developed and adopted Bazı hastanelerde
in 2011 to obezite
define klinikleri kurulmak-
evidence-based
tadır. Bazı devlet
treatment hastanelerinde,
guidelines for minimum hastanede teşhis
staffi ng andkoyulup tedavicriteria
volume edilen hastalara yönelik
for hospitals
taburculuk sonrası
conducting open bakım
cardiac hizmetlerini
surgery and yönetmek için evde bakım
percutaneous coronaryüniteleri oluşturulmuştur.
intervention (PCI).
The proposed guidelines define minimum catchment population and recommended
VI. Hizmet
volume per open Sağlayıcılar
heart surgery unit, Arasında
minimumKoordinasyon
capacity in intensive
care units of defined

levels, and minimum volumes of supervised interventions for training cardiologists
performing PCI. Guidelines
Sağlık Bakanlığı, were informed
2012’de çıkardığı 633 sayılıby KHK American
kapsamında, HeartherAssociation
ilde hizmet guidelines,
sunucular
with some adaptation for local conditions. A transition period of three years has been
arasında koordinasyonu sağlamak için yeni bir resmi yapı hayata geçirmiştir. Yeni il sağlık
allowed for hospitals to comply. Currently, 51 university hospitals, 40 state hospitals and 2
müdürlükleri, halk sağlığı müdürlükleri (birincil bakımı yöneten), il kamu hastane birlikleri
military hospitals perform cardiac surgery and interventional cardiology, between them
(Sağlık Balkanlığı
performing 68 000hastanelerini
cardiac surgeries yöneten),
per year.üniversite, özel ve diğer
There is recognition devlet
of the need hastaneleri
to increaseile
sağlık hizmetleri
quality in existingarasında
hospitalskoordinasyonu
and not to increasesağlamakla yükümlüdür.
the number İl genelinde
of hospitals sunulan
performing
112 ambulans
cardiac surgery.hizmetlerini
There is also doğrudan yönetmektedirler.
recognition of the needİl to sağlık müdürlükleri,
increase ayrıca, yerel
the percentage of
revascularization
sektörler arası vefor acute
yerel myocardial
yönetimler infarction
arası cases performed
koordinasyondan by PCI, rather
da sorumludur. than
Söz konusu
coronary
koordinasyon arteryrolü
bypass
henüzgraft
çoksurgery
yeni ve (PCIalışılmadık
share was olduğundan,
74% in 2011, değerlendirme
up from 66% inyapmak 2009).
Compliance with guidelines is a particular challenge for the 230
için erkendir. Ancak şimdiye kadar, BOH’lar için oluşturulan hizmet sunum sistemine private hospitals, whichve
off er cardiac
sağlık kuruluşu surgery
ağınaand interventional
yönelik cardiology.
strateji belirleme ve planlama süreçleri Sağlık Bakanlığı’nda
Mapping
toplanmıştır. of İlexisting capacityrolü,
müdürlüklerinin formerkezi
major planlar
cardiacveinterventions
kararlara aşağıdan hasyukarıya
been carried
girdileri
out to identify which areas of the country lack access to PCI and
koordine etmekle sınırlıdır. Şimdilik üniversite hastaneleri, devlet hastaneleri ve aile hekimliğicardiac surgery
and intensive
ağı, kendi care units
kurumları within
içerisinde two hours
yukarıya doğru, travel time. verebilirlik
dikey hesap This mapping is being
ve kontrol used
esasında
to set priorities
çalışma for investing
eğilimindedirler in additional public sector cardiac surgery and cardiac
(Şekil 9).
catheterization units. Training of cardiologists from these regions to meet the new
standards is already underway. Most cardiac surgery is currently carried out in four
provinces (Istanbul, Izmir, Adana and Ankara) with many patients travelling from far away
to receive care. Handover of follow-up care to cardiologists in patients’ own provinces
is not yet well established or accepted. Nor are there systems for patients to remotely
consult the treating doctor (telemedicine consultation).
432
4
specimen collection system from FHCs for laboratory diagnosis so that family doctors
have very good access to a high quality laboratory, which has capacity to efficiently
provide a wide range of tests.
Fig. 9. Provincial health service coordination structure
Acknowledgements
The 112 emergency number ambulance service has well-developed coordination
Acknowledgements
mechanisms within the province, agreed protocols for call handling, patient
transportation Kamu to the appropriate facilityİlfor major emergencies, and coordination Halk
Hastaneleri Sağlık Sağlığı
of availability Birliği of intensive care beds and
Koordinasyon
other critical capacity.
Müdürlüğü Koordinasyon
Training and vehicle
Müdürlüğü
The authors are grateful for commitment
standards are defined for different categories of ambulances. Response time targets to this assessment to: Dr Mehmet are
The authors
ofprovince
Health),visited, Professor to this
Dr Nihat assessment
TOSUN to: Dr Mehmet
(Undersecretary),
defi ned and monitored. In one patients with acute coronary syndrome
MÜEZZİNOĞLU
Hüseyin (Minister
ÇELİKdirectly
(Deputy of Health), Professor Dr Nihat SeçilTOSUN (Undersecretary),
are transported to Undersecretary),
the nearest
Düzenleme Professor
ve state facility withDrcapacity ÖZKAN
to perform (President,
PCI, even Public
if
Hüseyin
Health ÇELİK
Institute (Deputy
of Undersecretary),
Turkey), Associate ProfessorDrDr
Professor SeçilBUZGAN
Yönetim
Turan ÖZKAN (President,(Former Public
President,
this is not the nearest hospital. In another province visited, the 112 ambulance service
İldeki SB Hastaneleri Koordinasyon Aile Hekimliği
Health
PublicInstitute
Health of Turkey),
Institute Associate Professor Dr Turan BUZGAN (Former President,
transports patients to theofnearest Turkey), stateDr Bekir KESKİNKILIÇ
hospital, although this (Deputy
facilityPresident
currentlyfor Non
lacks
Public Health Institute
Communicable Diseases of and
Turkey), Dr Bekir and
Cancer (Deputy
Control, PublicPresident
Health for Non
Institute
capacity to perform PCI Özel whileSağlıkaKuruluşları
nearby university hospital
Acil Sağlık Hizmetlerihas this capacity. Patients
Halk Sağlığı Programı
Communicable
of arrive
Turkey), DrDiseases
Banu and Programmes and Health
Cancer Control,InstitutePublic Health Institute
also at hospital via EKİNCİ,
taxi, private (MoH, vehiclePublic or private ambulance of Turkey),
services. There DrisNazannot
ofYARDIM
Turkey),(MoH, Dr Banu EKİNCİ,
Public Üniversiteler
Health (MoH,
Institute Public Health
GÜLTEKİN Dr Nazan
(MoH, vePublic
yet systematic monitoring of quantitative
ve Diğer data on the share
Afetlerde Sağlık of patients transported
Halk Sağlığı
by
YARDIM
Health (MoH,
Turkey), Institute
Kamu Hastaneleri
Dr İsmail ofSERDAROĞLU
Turkey), Hizmetleri
Dr Murat (MoH, GÜLTEKİN
General (MoH,
Laboratuvarları
different means. One barrier to optimal care for patients with acute myocardial infarction Kuruluşları
Health Institute Services),ofDr Turkey), Dr İsmail SERDAROĞLU (MoH, General Directorate of
is Health
that paramedics areKanuninot KEKLİK
permitted
Tıp Merkezleri (MoH,
ve Özel Public Health
to prescribe Institute
thrombolytics. of
A Turkey),
pilot project Dr Berrak to
Health
BAŞARA Services),
(MoH, GeneralDr Kanuni KEKLİK
Directorate (MoH, Public Health
Merkezleriof Health Research),
YatırımlarInstitute
DraSevgi ofGÜLER
Turkey), Dr Berrak
ELLERGEZEN
equip ambulances to transmit Tanı Tedavielectrocardiogram readings to cardiologist via satellite
BAŞARA
(MoH, Public (MoH, General Health Directorate
Institute of HealthDrResearch),
ofcardiologist
Turkey), Ayşegül ÖZTEMEL Dr Sevgi GÜLER (MoH, ELLERGEZEN
Public Health
communication and obtain remote prescription is being piloted, though the
(MoH,
Dr Evin
Eczacılıkof Turkey),
ve Tıbbi
ARAS Dr
KILINÇ (MoH, Ayşegül ÖZTEMEL
Public Health (MoH,InstitutePublic Health
of Turkey),
cost of scaling up this initiative may
Cihazlar be prohibitive. Another
Sağlık Bilgi pilot
Sistemleri has initiated ambulance
Institute
Gülay of Turkey),
SARIOĞLU (MoH,Dr Evin Public ARAS Health KILINÇ (MoH,
Institute of Public
Turkey), Health
Şerife Institute
KAPLAN of Turkey),
(MoH, Public
communication of information on patient status to the emergency room to enable rapid
Gülay
Health SARIOĞLU (MoH, Public Health Institute of Turkey), Şerife KAPLAN (MoH, Public
handover
Şekil
Health İlInstitute
and
9.Institute
sağlık of Turkey),
intervention
hizmetlerinin
of Turkey),
on Dr
Dr
JaleinÖZTÜRK
arrival
koordinasyon
Jale ÖZTÜRK
hospital. (Ankara
A university
yapısı
(Ankara
Provincial
Provincial
hospital Health
Health
visited Directorate),
by the WHODr
Directorate), Dr
Mustafa ÖZTÜRK (Ankara Public Health Directorate),
team had instituted internal performance targets (30 minutes) for time from hospital Dr Demet İMAMOĞLU (Ankara
The
Mustafa placement
ÖZTÜRK of family
(Ankara Public medicine within
Health the provincial
Directorate), public
Dr Provincialhealth
Demet İMAMOĞLU directorate has
(Ankara the
Public Health
admission to PCI. Directorate), Dr Bediha TÜRKYILMAZ (İzmir Health Directorate),
advantage
Public Health ofDirectorate),
facilitating coordinationDr Bediha between the(İzmir
TÜRKYILMAZ NCD control Provincial programme
Health staff and the
Directorate),
Dr hekimliğinin,
Aile Mustafa TÖZÜN halk (İzmir
sağlığı Public
müdürlüğü Health Directorate),
bünyesinde yerDr Dr Nail BOH UMAY (Malatya Provincial
Drfamily
Mustafamedicine TÖZÜN network.
(İzmir This
Public coordination
Health has been
Directorate), effalması,
ective
Nail in the
UMAY kontrol
past inprogramı
(Malatya embedding
Provincial per-
Challenge
soneli
Health
(Ankara
ve
the maternal aile hekimliği
Directorate), and
Cardiology 8.childIncentive
ağı health
Kemal
Training
arasındaki
ŞENER systems
koordinasyonu
strategy
and(Malatya
Research
and targets
Public kolaylaştırması
Health
Hospital).
intoDirectorate),
policies açısından
for Dr familyavantaj
Ümit sağla-
medicine.
KERVAN
At service
maktadır.
(Ankara Budelivery
koordinasyon,
Cardiology level,
Training coordination
geçmişte
and Research AÇSisstrateji
visible veand
Hospital). effective aile
hedeflerinin between
hekimliği FHCs and other
politikalarına
This
services report
dâhildesign managed
edilmesinde was greatly
by the informed
etkili olmuştur. provincial by
Hizmet a workshop
publicsunumu health held on
directorate,
düzeyinde, June
ASM’ler17
such tove 26,
as 2013
the
KETEM in toplum
KETEM Ankara,
and
The
This
Turkeyreport and
of
was the
the
current
greatly
authors
capitation
informed
appreciate by aplus
the
P4P payment
workshop
time held
commitment onmechanism
June 17 to
and
in
input26,family
2013
of greatinveAnkara,
medicine
number
community
has been well health and education programmes, home health care, diagnostic an laboratory
sağlığı
Turkey
of
ve
andeğitim
individuals thealigned
programları,
authors
who
with the priorities
evde
appreciate
participated.
sağlık
the time
(See Annex
ofcommitment
the
hizmetleri,
1 for
reform
tanısal
list of
and provides
laboratuvar
and input
participants)
hizmetleri
of great
The
eff ective
ve bilgi
number
authors are
services
basis
sistemleri and
for enhancing information
gibi halk sağlığı systems.
themüdürlükleri
role of (See The
family provincial
medicine
tarafından public
in of
yönetilen NCDs. health
diğerPayment directorate
hizmetlerThe mechanisms
arasında operates
görülürina
of individuals
deeply grateful who participated.
to the authorities Annex
province participants)
for hosting authors
the mission are
and
specimen
family medicine collectionare system
based onfrom FHCs
capitation for laboratory
payment with diagnosis
a negative so(up thatto family
20% doctors
deeply
veproviding
etkili grateful
bir koordinasyonto the
mevcuttur.
insights. in Malatya
halk sağlığı province
müdürlüğü, for hosting
laboratuvar the
tanısı içinpenalty)
mission and
ASM’ler-
haveelement.
P4P very good (Foraccess
an insights. to a high
extensive andquality
nuanced laboratory,
review which has capacity to effiFamily
ciently
providing
den
providenumune a
invaluable
wide toplama
range sistemi
of tests. işletmektedir, böylece aile see (World
hekimleri, çokBank, sayıda 2013)).
testi etkili bir
The Turkey
medicine doctorscountry assessmentbywas
are contracted produced
provincial publicunder healththe overall
authorities guidance
to deliver of Dr Hans
a full
şekilde
The Turkeysunan yüksekassessment
country kalite laboratuvar was hizmetlerine
produced kolayca
under the erişebilmektedirler.
overall guidance of Dr Hans
Kluge,
range
Cancer Director
of services
servicesincludingof
arethe in Division leadof in
prevention,
the Health
health Systems
promotion,
coordination and Public management,
disease
of treatment, Health and Dretc.
care-planning Gauden
The
and
Kluge,
Galea, Director
Director of the
of thefor Division of Health Systems and Public Health and Dr Gauden
pay of family
information physicians
systems isDivision
based
NCDs,on of Noncommunicable
ascertain
described components.
further in Diseases
the next andsection.
Life-course Thereinare the
Galea,
Kanser
WHO Director
hizmetleri,
Regional ofOffice
the Division
sonraki bölümde
Europe. dahaThe ayrıntılı ele alındığı
assessment Diseases
wouldüzere,notand
BOH’lara Life-course
have yönelik
been in the
tedavi,
possible
established
• TheRegional
monthly processes
base of coordination
payment for family between provincial
physicians is based onpublic
theyer health of
number directorates,
assigned/
WHO
bakım
without planlama Office
ve bilgi
the enthusiastic for Europe.
sistemlerinin
support The
of Drassessment
koordinasyonunda
Cristina would
Profili, ilkWHO not
sırada Headhave ofbeen
almaktadır.
Country possible
İl Office,
sağlık
KETEMS,
enrolled FHCs, and
population secondarywith and
higher tertiary hospitals.
adjustment coeffiHowever,
cients for
for other
pregnant NCD services,
women,
without
müdürlükleri, the enthusiastic
KETEM’ler, support of Dr Cristina Profili, WHO Head of Country Office,
Turkey.
the ability of children
prisoners, patients under toaile sağlığı merkezleri
self-refer
4 yearstoofany age, level ve ikinci
careve
andofelderly
üçüncü
isover
a barrier basamak
the age to coordinationsağlık kurumları
of 65 years. of care
Turkey.
arasında
for chronic
Grateful kurulu
thanks koordinasyon
disease arepatients
extended süreçleri
across vardır.Graves
tohospitals,
Nancy Ancak yukarıda
and between
for language bahsedilen
hospitals and
editing diğer
andBOH
family hizmet-
medicine
Christophe
•
leri The
Grateful monthly
thanks
için, hastaların
practices. base
are
Coordination payment
extended
kendi kendilerine,
of to
care and is adjusted
Nancy
herhangi
for chronic by
Graves the for
bir bakım
disease socioeconomic
language
hizmetine
patients editing
is mainly development
yönlenme and
achieved Christopheindexa
özgürlükleri,
within
Lanoux for the design layout typesetting of this report.
Lanouxof the
single health district
for arasında
thefacility.of
design practice.
layout The
is and adjustment
typesetting can
of this be signifi cant
report. arasında in some of the mosta
hastaneler veThere
hastaneler notile yetaile a systematic
hekimliği requirement
uygulamaları for hospitals kronik to hastalık
send
underserved
discharge report areas andto has thegreatly contributed to the ability of Turkey toorclose the
vakalarına yönelikorbakım letter koordinasyonupatient’s family doctor
önünde engel after teşkilhospitalization
etmektedir. Kronik specialist
hastalık
gap in staffi
outpatient ng ratiosthough
diagnosis, across the some country
provinces (see human
havetek resources).
initiated this. Patients themselves
vakalarına yönelik bakım koordinasyonu, temel olarak, bir sağlık kurumu bünyesinde ya-
may
• An provide
additional this information
lump sum paymentto theiris family
assigned doctor.
if the FHCs’
family information
medicine systems
centre carries enable
out
pılmaktadır. Hastanelerin, sistematik olarak hastane yatışı veya poliklinikte uzman hekimce
themhome to see when
visits, andtheir patients have
the payment attended
is calculated fora every
hospital, 100but they are
persons who not able to
receive access
mobile
koyulan tanıdan sonra hastanın aile hekimine epikriz raporu veya yazı gönderme zorunlulu-
diagnostic
services.or patient treatment and care plan information from hospitals. The Ministry of
ğu bulunmamaktadır.
Health plans to develop Ancak a formbazıofillerde
summary bu türelectronic
bir uygulama patient başlatılmıştır.
record accessible Hastaların kendi-
by family
• Family medicine centres are classifi ed from A to D
leri bu tür bilgileri aile hekimlerine sağlayabilir. ASM bilgi sistemleri sayesinde, aile hekimleri, based on 30 criteria such as the
characteristics of its infrastructure, convenience of its opening hours, etc. In addition to
hastalarının ne zaman hastaneye başvurduklarını görebilmekte; ancak hastane tarafından
the monthly base payment, lump sum payments are made to cover operational costs,
konulan teşhis veya düzenlenen tedavi ve bakım planı bilgilerine ulaşamamaktadır. Sağlık
which are linked to the grade of family medicine centres. This provides incentives and
Bakanlığı, aileto hekimlerinin erişebileceği ve kayıtlı hastalarının hastane yatış ve diğer sağlık 31
resources improve service conditions.
sistemleri (tarama gibi) kullanımlarını takip edebilecekleri bir tür özet elektronik hasta kaydı
geliştirmeyi planlamaktadır. Ancak bu sistemin klinik bakım için ortak/paylaşımlı elektronik
hasta kaydı sunma kapasitesi yoktur.
335
5
5. Evde
Policy bakım
• Finally, hizmetine
recommendations
primary caremuhtaç
facilitieshastalar için, halk
are budget sağlığıfor
holders müdürlükleri
laboratorybakım tests, hizmetlerini
which42are
5.koordine
etmek için hat veyaby çağrı merkezleri işletmektedir.
Authority. Bu hizmetler, hasta bakımının 42
5.1organized
Strengthen and managed
coordination andthegovernance
Public Health mechanisms 42
5.1 Strengthen
takibinde, hastane coordination
veelement
hastane and governance mechanisms 42
5.2 Accelerate
• The performance action on obesityofdestekli evde bakım
andpayment
the nutrition hizmetleri
risk factors
mechanism ve TSM
fora NCDs
is salary tarafındanwhich
deduction, sunulan
43 is
evde5.2bakım
Accelerate actionarasında
hizmetleri on obesity and nutritionsağlanmasında
koordinasyonun risk factors for NCDs 43
5.3applied
Increasetothe family
rolemedicine physicians
of family medicine well as nurses. Thepayı
inasNCDs
vardır. halk
deductions aresağlığı
linked mü-
43to
5.3 Increase
dürlükleri; ayrıca,the role ofAile
esasen family medicine
ve Sosyal in NCDs
Politikalar Bakanlığı ve değişen düzeylerde belediye- 43
5.4three service
Mainstream coverage
equity andindicators:
social determinants of health into action and
ler5.4 Mainstream
tarafından sunulanequity andhizmetlerle
sosyal social determinants
de koordinasyon of health into action and
sağlamaktadır.
≈ immunization coverage rate (BCG, DPT3, Pol3, measles, HepB3, Hib3);
reporting 46
reporting 46
5.5≈Analyse
pregnant to women
build the case
with a for changeofand
minimum four refi ne NCDvisits
antenatal plansaccording to the schedule; 47
VII.5.5Yerelleşme
Analyse to buildve theÖlçek
case forEkonomileri
change and refine ileNCD
Uzmanlaşma
plans 47
References and 48
References 48
Annex ≈ 1. Participants
follow-up
Kanser1.tedavisi visitsof
of the
ile teşhis workshop
registered
konulan babies according to schedule.
hastaların tedaviye sevk edilebilme düzeyini belirle- 51
Annex Participants of the workshop 51
yen tedavi
Payment yönergesi dışında;
mechanisms can be bütünfurther BOH’ların
strengthened yönetimindeki
to support birinci,
familyikinci ve üçüncü
medicine in
playing a greater role in diagnosing and managing
basamak tedavilerin oynayacakları rollerin sınırlarını çizen net bir politika ya da planNCDs. In terms of the capitation
payment, the greatest adjustment
henüz bulunmamaktadır. is provided
Kardiyovasküler for pregnant
hastalık ve şekerwomen,
hastalığı while the lowest
(diabetes melli-
adjustment is for the elderly over the age of 65. While this
tus) için de bu tür bir yönerge hazırlanmamıştır. Uygulamada ise kardiyovasküler hastalık was appropriate in the phase
of
veextensive
ona bağlı focus on maternal
risk faktörlerinin and child
yönetimi health,
ile şeker it is unlikely
hastalığı to reflect
ve metabolik true resource
sendromun tespit
intensity once family medicine is also involved in detecting and treating NCDs. Some
edilmesi, risk faktörü yönetimi ve rutin tedavisinde aile hekimleri ile ikinci ve üçüncü basa-
analysis and possible adjustment of the adjusters to better reflect resource intensity
makintedavi
are order.merkezlerinin
Second, the rolleri birbirleriyle
performance önemli ölçüde
component could be çakışmaktadır.
expanded to Sağlık
cover Bakanlığı
NCD-
ve mesleki kurumlar kardiyovasküler hizmetleri ve merkezleri
related conditions. Typically, P4P mechanisms are helpful to increase coverage rates for için standartlar oluşturmak
amacıylaned
well-defi uluslararası
services örnekleri araştırmakta
such as detection of HTN, ve kendi
diabetesstandartlarını
and cancer dascreening,
gelecek yılas içinde
well ge-
as
liştirmeyi
for a number planlamaktadırlar.
of services linked to disease management (e.g. regular eye and foot exam
among diabetics).
2011Ministry
The yılında, of açık kalp ameliyatı
Health (PHIT) is ve perkutan
planning tokoroner
revise the anjiyoplasti
P4P scheme (PKA)tooperasyonları
incorporate
gerçekleştiren
targets for three hastaneler için minimum
cancers (cervical, breast personel ve hacimcancers),
and colorectal kriterlerini HTN gösteren kanı-
detection,
ta dayalı tedavi
diabetes mellitus yönergelerini
and obesity, belirleyen
with the bazı aimstandartlar geliştirilmiş
of introducing the new ve uygulamaya
indicators
nationwide in 2014. Indicators have not yet been selected
geçmiştir. Teklif edilen yönergeler açık kalp ameliyatı birimi başına kapsanabilecek but are anticipated to include
mini-
mobilization
mum nüfus miktarı ve önerilen hacim değerlerini, belirtilen düzeylerdeki yoğun bakımand
of patients for cancer screening, screening for other chronic conditions üni-
perhaps some targets related to management and control
telerindeki minimum kapasite ve PKA yapan kalp cerrahlarının eğitimi için gerçekleştirilecekof some conditions. There are
some challenging decisions to be made related to the design of the scheme, in particular
gözetimli operasyonların minimum hacmini belirlemektedir. Bu yönergeler Amerikan Kalp
whether to add the additional indicators to the existing P4P penalty scheme, which
Cemiyeti yönergelerinden esinlenmiş, bazı yerel durumlardan kaynaklanan uyarlamalar ya-
has a statutory maximum of 20%, or alternatively to add a P4P bonus to family doctor
pılmıştır. Hastanelerin
remuneration (which has tambudget
uygulamaya geçmesi için üç yıllık bir geçiş süresi tanınmıştır. Gü-
implications).
nümüzde 51 üniversite hastanesi, 40 devlet hastanesi ve 2 askeri hastanede kalp ameliyatı
Hospital staff also receive P4P from the hospital revolving funds, which are funded
ve girişimsel kardiyoloji uygulanmakta, yılda toplam 68,000 kalp ameliyatı yapılmaktadır.
by revenue from social health insurance and co-payments. Well over half of the
Genel kanı, kalp
remuneration of ameliyatı yapan hastane
hospital specialists sayısının
is derived from arttırılmasından
the P4P scheme, çokalong
mevcut hastaneler-
with around
deki kalitenin arttırılması yönündedir. Yine başka bir
20% of the remuneration of nurses, other health professionals and administrative genel kanı da akut miyokart enfarktüsü
vakalarında
staff . The sizerevaskülarizasyonun
of the bonus pool koroner for hospital arterstaff
baypas greft (KABG)
is determined oncerrahisi
the basis yerine
of a PKA
set ofile
sağlanmasınınperformance
hospital-wide teşvik edilmesi yönündedir
indicators in the(2009’da
case of %66 olan
state PKA oranı
hospitals. 2011’de %74’e
University yük-
hospitals
have greater freedom to decide on the size of its bonus pool.
selmiştir). Yönergelere tam uyum sağlanması kalp ameliyatı ve girişimsel kardiyoloji olanak- The share of the bonus
pool paid to
ları sunan, individual
sayıları 230’uhospital
bulan özel specialists
hastaneler is based
için büyük on their activity.
bir zorluk A Ministry
teşkil edecektir. of Health
regulation specifies a point value for each of 4000 types of medical activity, such as
outpatient
Ülkenin hangi consultations
bölgelerinde, andikidiagnostic
saatlik mesafe and surgical
dâhilindeinterventions,
PKA, kalp cerrahisiand the point
ve yoğun
values are mandatory in both state and university hospitals. This P4P scheme generates
bakım ünitesine (YBÜ) erişim sağlanamadığının tespit edilmesi amacıyla başlıca kalp
financial incentives for individual hospital specialists to maximize patient contacts and
müdahalelerini yapma kapasitesindeki güncel durumun bir haritası çıkarılmıştır. Bu
interventions.
harita, kamuya ait kalp ameliyatı ve kalp kateterizasyonu birimlerine takviye olarak yapıla-
As
caksuch, the P4P
yatırımlarda scheme creates
önceliklerin strong fikullanılmaktadır.
belirlenmesinde nancial incentives for hospital
Bu bölgelerden gelendoctors
kardi-
to attract and keep their own patients, and a disincentive for hospital doctors to
yologların eğitimlerinin yeni standartlara uyumunun sağlanmasına şimdiden başlanmıştır.
hand patients back to family doctors for follow-up care after initial diagnosis and
Kalp ameliyatlarının
treatment in hospital. çoğu Thedört ilde (İstanbul,
incentives İzmir, Adana
were identifi ed by manyve Ankara) gerçekleştirilmekte
interviewed during the
olup birçok hasta tedavi olmak için çok uzun yollardan gelmektedir. Tedavi sonrası takibin,
434
4
Acknowledgements
hastaların
mission as akendi
signifi illerindeki
cant barrier kardiyologlara
to the Ministry devredilmesi
of Health’s ne tam olarak
strategy oturmuş ne the
of strengthening de kabul
role
Acknowledgements
görmüş
of familybir
chronic
sına olanak
uygulamadır.
medicine
conditions.
sağlayan The
Ayrıca hastaların
in detection
Ministry(teletıp
sistemler
and management
of Health
tedaviyi gerçekleştiren
of care for patients
is at the earlydestages
konsültasyonu)
doktora withuzaktan
NCDsdanışma-
of designing modifications
bulunmamaktadır.
and all
to the hospital P4P scheme to introduce clinical quality indicators, including a number
of The
112 authors
indicators
Acil are to
related
ambulans grateful ilfor
evidence-based
hizmeti commitment
dâhilinde management to of
güçlü koordinasyon this assessment
a range of common
mekanizmaları to: NCDs,
Dr geliştir-
Mehmet
such
The authors
(Minister for
of commitment
Health), Professor to this
Dr assessment
(Undersecretary),
as diabetes
miş; çağrı işleme, mellitus, stroke
acil durumlardaand ischaemichastanın heart disease.
uygun tesiseDetails of
taşınması the scheme
ve yoğun bakım and its
MÜEZZİNOĞLU
Hüseyin ÇELİKyatak (Minister
(Deputy of Health),
Undersecretary), Professor
Professor Dr Nihat
Dr yet
Seçil TOSUN (Undersecretary),
eff ects on incentives
ünitelerindeki forveindividual
diğer kritik hospital
öneme specialists are
sahip kapasitelerin toÖZKAN
be worked
uygunluğunun(President,
out. koordi- Public
Hüseyin
Health ÇELİK Institute (Deputy
of Turkey), Undersecretary),
Associate Professor Professor DrDrTuran
SeçilBUZGAN
ÖZKAN (President,
(Former President, Public
nasyonu
Health hususlarında protokoller kabul etmiştir. Eğitim BUZGAN
ve araç standartları belirlenir-
PublicInstitute
Challenge
of Turkey),
9.
Health Institute IntegrationofAssociate
Turkey), Dr Professor
of evidence
Bekir Dr Turan
KESKİNKILIÇ into
(Former
practice
(Deputy President President,
for Non
Public
ken Health Institute
ambulanslar
Communicable farklı
Diseases of and
Turkey),
kategorilere Dr Bekir and
ayrılmaktadır.
Cevap
Cancersüresi (Deputy
Control, hedefleri President
Public Healthfor
belirlenmekte Non
Institute ve
Communicable
izlenmektedir.
of Turkey), Ziyaret Diseases
Dr Banu and Programmes
gerçekleştirilen
EKİNCİ, (MoH, bir ilde and
Public Cancer
koronerControl,
akutHealth sendromu
Institute Public
ofolan Health
hastalar,Institute
Turkey), Dren Nazan
yakın
Turkey
of Turkey),
hastane has made
Dr
olmamalarına great
Banu eff
EKİNCİ,
rağmen orts to
(MoH,
doğrudan ensure Public that family
Health medicine
Institute of practice
Turkey), is evidence
Dr Nazan
YARDIM (MoH, Public Health InstitutePKA of uygulama
Turkey), Dr kapasitesine
Murat GÜLTEKİN sahip devlet (MoH, hastane-
Public
based
YARDIM and
(MoH, existing
Public approaches
Health Institute canofbeTurkey), easily Dr expanded
Murat to incorporate
GÜLTEKİN (MoH, key
Public
lerine
Health ulaştırılmıştır.
Institute of Ziyaret
Turkey),edilen Drdiğer İsmail bir SERDAROĞLU
ilde ise bu hastanede (MoH, PKA General uygulanamamasına
Directorate of
NCD
Health conditions.
Institute Thus
of far, effDr
Turkey), orts focused
İsmail on developing
SERDAROĞLU (MoH, guidelines
General for pregnancy
Directorate of
Health112
rağmen Services),
ambulans Dr hizmeti
Kanuni hastayıKEKLİKen (MoH,
yakın Public
devletHealth
hastanesine Institute of Turkey),
götürmüş, Dr Berrak
bu kapasiteye
management
Health Services), andDr a number
Kanuni of child (MoH,
KEKLİK health conditions
Public Health in line with
Institute the
ofGÜLERobjectives
Turkey), of the
Dr Berrak
BAŞARA
sahip olan (MoH, General
yakınlardakiProgram Directorate
üniversitetohastanesini of Health Research),
es geçmiştir. Dr
Hastalar Sevgi
aynı zamanda ELLERGEZEN
taksi, özel
Health
BAŞARA Transformation
(MoH, General Directorate make headway
of HealthDrResearch), for these outcomes.
Dr Sevgi GÜLER The development
ELLERGEZEN
(MoH,
araç Public Health Institute of Turkey), Ayşegül ÖZTEMEL (MoH, Public Health
of
(MoH,theveya özelHealth
guidelines
Public ambulanslar
followedInstituteailestructured
hastaneye
of Turkey), ulaşmaktadır.
process
Dr underAncak
Ayşegül farklı(MoH,
the leadership
ÖZTEMEL bir vasıta theileMinistry
ofPublic taşınmış
Health
Institute
olan hastalarınof Turkey),
oranını Dr Evin
nicelik ARAS
olarak KILINÇ (MoH, Public Health Institute of Turkey),
of Health
Institute ofwith
Turkey),key Dr academic andizleyebilecek
other stakeholders.sistematik veriler bulunmamaktadır.
International evidence Akut
was
Gülay SARIOĞLU (MoH,Evin Public ARAS Health KILINÇ (MoH,
Institute of Public
reviewed
miyokard
Gülay and guidelines
enfarktüsü
SARIOĞLU geçiren werehastaların
adopted. In termsoftedavisinin
optimum of NCDs, Şerifenational
öne çıkan guidelines
bir engel; exist
parame-for
Health Institute(MoH, of Turkey),Public DrHealth
Jale ÖZTÜRKInstitute Turkey),
(Ankara Provincial KAPLAN (MoH,
Health Directorate), Public Dr
cancer
Health
diklerin screening
Institute
(ambulanstaki ofbut not
Turkey),
sağlık yet
Dr for
Jalecardiovascular
ÖZTÜRK
görevlilerinin) (Ankaraconditions
Provincial and diabetes.
Health Interviewed
Directorate), Dr
Mustafa ÖZTÜRK (Ankara Public Health trombolitik
Directorate), yazma yetkisinin
Dr Demet olmamasıdır.
İMAMOĞLU Am-
(Ankara
family
Mustafa
bulanslara medicine
ÖZTÜRK practitioners
(Ankara uydu
EKG sonuçlarını Public highlighted
Health
iletişimi howkardiyologa
helpfulDrguidelines
Directorate),
yoluyla Demet vewould
iletecekİMAMOĞLU kardiyologbe (Ankara
due to
reçete-
Public Health Directorate), Dr Bediha TÜRKYILMAZ (İzmir Provincial Health Directorate),
the
Public
sini complexity
Healthalacak of these
Directorate), conditions.
Dr Bediha They would
TÜRKYILMAZ also welcome
(İzmir Provincial visual aids
Health or the use
Directorate), of
Dr uzaktan
Mustafa TÖZÜN bir(İzmir
donanım Public yerleştirilmesi
Health şeklindeki
Directorate), projenin
Dr Nail UMAY pilot uygulaması
(Malatya devam
Provincial
the
Dr family
Mustafa medicine
TÖZÜN information
(İzmir Public system
Health to facilitate
Directorate), clinical
Dr Nail decision-making,
UMAY projeyi
(Malatya similar
Provincial
etmekteyse
Health de bu girişimi
Directorate), Kemal büyük ŞENER ölçekli olarak
(Malatya uygulamanın
Public Health maliyeti
Directorate), Drimkânsız
Ümit kıla-
KERVAN
to the Directorate),
Health pregnancy flow Kemal charts
ŞENER and(Malatyavaccination Public calendars.
Health The processDrdeveloped
Directorate), Ümit KERVAN for
(Ankara
bilir. Başka Cardiology
bir pilot Trainingise
uygulama and Research
ambulans ile Hospital).
acil servis arasında hastanın durumuna dair
disseminating
(Ankara Cardiology guidelines Training and pathways
and Research for pregnancy
Hospital).management and child health can
bilgi
Thisaktarımını
provide report
a useful wasbaşlatmış
and greatly
already ve hastaneye
informed
tested vehicle by varıldığında
a workshop
to roll out daha
held hızlı
on June teslim
implementation 17ve tomüdahaleye
26,new
of 2013 olanak
in Ankara,
guidelines
This report
sağlanmıştır. was greatly informed by a workshop held on June 17 to 26, 2013 in Ankara,
forTurkey
NCDs.and TheDSÖ the (WHO)learning
authors
distance ekibince
appreciate ziyaret theedilen
implemented bir
time through üniversite
commitment hastanesi
an online and platform
input kendine
of great hastaneye
provides numberan
Turkey
giriş and
ile PKA the authors appreciate the time commitment and input of great number
ofcient
effi wayarasında
individuals who bir
of continuous süremedical
participated. hedefi (30 (See dakika) belirlemiştir.
Annextraining.
education 1 for list of participants) The authors are
ofdeeply
individuals grateful whotoparticipated.
the authorities (SeeinAnnex Malatya 1 forprovince
missionare and
A structured
deeply grateful and standardized
authorities in Malatya province for hosting the mission and
to the insights. external audit process functions eff ectively and
VIII.provide
can
providing
providing Teşvik anSistemleri
invaluable
invaluableimportant insights. tool for monitoring the expansion of the role of family
medicine in NCD detection andwas
The Turkey country assessment produced under
management. The the overall Health
Provincial guidance of Dr Hans
Directorate
The
Mevcut Turkey
Kluge,out maaş country
Director ve assessment
performansa
the Division dayalı was produced
ilave
of Health ödeme under
mekanizması,the overall
aile guidance
hekimliğinde of DrGauden
Hans
reformun
carries audits of family medicine centresSystemstwice a year. and Public
The audits Health and Dr
combine analysis
Kluge,
Galea, Director
öncelikleriyle Directordoğruofofthe Division
orantılı
thedatabase bir şekilde
Division ofofHealth Systemsveand
ayarlanmıştır
BOH’larda
Diseases Health
aile and Dr
hekimliği
and Gauden
rolünün
Life-course inart-
the
of the family medicine on coverage of key services such as pregnancy follow-
Galea,
tırılmasında
WHO Director
Regionalönemliof the
Office Division
birother
temel of Noncommunicable
oluşturmaktadır.
for child
Europe. The Diseases
Aile hekimliğindeki
assessment would and
notödeme Life-course
have mekanizmaları,
been in the
possible
up, vaccinations and health conditions; review of the physical conditions
WHO
içerisindeRegional
yüzde Office
20’ye for Europe. The Drassessment would birofnot haveofbeen possible
of without
the premises; reviewkadar
the enthusiastic kesintiyeconnections;
support
of network sebep
of olabilen
Cristina and negatif
Profili,
review WHO performansa
Head
charts dayalı
Country
randomly ödeme
Office,
picked
without
during the audit
(PDÖ) faktörü meeting.
bulunan The audits
bir maaş ödemesine have dayanmaktadır
focused so far (World on pregnancy
Bank, 2013). management,
Aile hekim-
Turkey.
vaccination
leri, halk sağlığı
Grateful and
thanks child
müdürlükleri health
are extended conditions.
ile sözleşme
to Nancy The
yaparaknature
Graves of the
hastalıklardan
for language audits is typically
korunma,
editing sağlık supportive
düzeyinin
and Christophe
Grateful
problem
geliştirilmesi,thanks
solving
Lanoux for the are
rather
hastalık
designextended
than
yönetimi
layoutvb. to
punitive, Nancy
andgibi Graves
although
gereken tüm
typesetting for
there language
are fi
hizmetleri
of this nancial editing
penalties and
report. sağlamaktadırlar. Aile he-Christophe
attached to
Lanoux
not meetingfor the design
certain layout and
indicators (see typesetting8.of
“Challenge this report.
Incentive systems”). Once the approach
kimlerine yapılan ödemeler aşağıdaki bileşenler üzerine kuruludur:
to NCD detection and management in family medicine is developed, the external audits
can• beAile easilyhekimlerinin
expanded aylık baz ödemeleri,
to broaden focus onsorumlu key NCDkılınan/kayıtlı
conditions. nüfus sayısı ile ölçülür-
ken; hamile kadınlar, mahkumlar, 4 yaş altı çocuklar ve 65 yaş üzeri yaşlılar için ekstra
Quality improvement for family medicine appears to be fully reliant on external
çarpanlar eklenmektedir.
instruments (financial incentives, external quality improvement), and internal
• Aylık baz
facility-level ödemelerinde,
quality improvement çalışılan çevrenin sosyo-ekonomik
processes are absent. Internal kalkınma endeksine
facility-level bağlı
quality
improvementolarak ayarlamalar
carried out yapılmaktadır.
by teams ofBufamily ayarlama en az hizmet
medicine doctorsalan and bölgelerin bazıların-
nurses, possibly
with participation
da çok büyükof birCHCs,
önemcould provide a ve
arz edebilmekte helpful instrument
Türkiye’nin for NCDs where
ülke genelindeki çalışanlocaloran-
innovations and change
ları arasında oluşanofboşluğupracticekapatabilmesi
patterns are important.konusunda The approach
oldukça faydalıwould facilitate
olmuştur (bk.
a team-based analysis
insan kaynakları). of performance problems and fi nd joint solutions to problems. The
internal quality review would not have financial implications. Structuring such a process
• Aile sağlığı merkezinin ev ziyaretleri gerçekleştirmesi durumunda ekstra bir götürü
and demonstrating its effectiveness, possibly through pilots, could be an important role
ödeme yapılmakta
for professional associations. ve ödemeler gezici hizmetleri almış olan her 100 kişi başına hesap-
lanmaktadır.
355
5
• Aile
5.Challenge sağlığı merkezleri 30 farklı kritere bağlı olarak A ve D sınıfları arasında ayrılmak-
Policy
5. Policy 10.
recommendations
recommendations
tadır. Bunlardan
Human
bazıları;and
resources
altyapı özellikleri,mechanisms
çalışma saatlerinin uygunluğu vb.’dir.42
42
42
Aylık
5.1 Strengthen coordination governance
5.1 baz
Strengthen
ödemeye coordination
ek olarak aileand governance
sağlığı merkezinin mechanisms 42
Turkey has
5.2 Accelerate made great
action onstrides
obesity to
andincrease
nutrition risksınıfına
health worker
factors bağlı olarak ortaya
forcoverage,
NCDs çıkan işletme
particularly 43for
5.2 giderlerinin
family Accelerate
medicine action on obesity
karşılanması
physicians and nutrition
için götürü ödemeler riskyapılmaktadır.
factors forreduce
NCDs
Bu sayede hizmetlarge 43
koşul-
5.3 Increase the role of familyand nurses/midwives,
medicine in NCDs and to previously 43
5.3 larının
regional Increase the role of
geliştirilmesi
inequalities. familyedilmekte
teşvik
Turkey’s medicine in NCDs
ve
health worker kaynaklar is now in line with that 43
sağlanmaktadır.
coverage of
upper-middle-income
5.4 Mainstream equitycountries.
and social The number
determinants of all
of types
health of health
into personnel
action
• Son olarak; birinci basamak tedavi kurumları, halk sağlığı müdürlüğü tarafından orga- and increased
reporting
signifi cantly 46
nize ve during
reporting the laboratuvar
idare edilen Health Transformation
testlerinin deProgram,
muhasebesini including
tutarlar.family medicine 46
5.5 Analysespecialists,
physicians, to build theand case for change
nurses and and refi
more so nein NCD plans underserved provinces
previously 47
• Ödeme
5.5 Analysemekanizmasındaki
to build the case for performans
change and faktörü
refinedeNCDhemplans
aile hekimlerine hem de hem- 47
References
(Ministry of Health, 2012a). Increasing the number of family medicine
şirelere uygulanan maaş kesintileridir. Bu kesintiler, üç adet hizmet karşılama göster- physicians
48
References
specifi1.cally was an of important instrument in the Health Transformation Program 48
to
Annex Participants
gesine the workshop
bağlıdır: of the workshop 51
Annex
expand1.access Participants
to care: the number of family medicine physicians per 100 000 population 51
≈ Aşılama
reached 53 byoranı
2011(BCG,
varyingDPT3,
fromPol3,
42kızamık,
in IstanbulHepB3,to 64Hib3)
in the Eastern Black Sea Region.
≈ Takvime
Vacancies göremedicine
in family en az 4 doğum öncesi
physician ziyarettehave
positions bulunmuş hamileeliminated.
been nearly kadın sayısı
≈ Kayıtlı bebeklerin takvime göre yaptığı müteakip ziyaret sayısı
Turkey has adopted a comprehensive approach to increase staffing ratios, in
particular in family medicine, including a balanced mix of organizational and financial
Ödeme mekanizmalarının
instruments, which are listedBOH in Boxteşhisi
1. ve yönetimindeki aile hekimi rolünün arttırıl-
masını destekleyecek yönlerden güçlendirilmesi mümkündür. Maaş ödemesi açısından
en büyük fark hamile kadınlar için ödenirken en küçük olanı ise 65 yaş üzerindeki hastalar
için ödenmektedir. Box Bu durum ağırlığın
1. Instruments en çok
to increase anne
staffi ve çocuk
ng ratios sağlığına
in family verildiği fazda doğru
medicine
bir uygulama iken, aile hekimliğinin BOH’ların tanı ve tedavisinde rol basis
• Employment of family physicians was moved from civil service to contractual to provide
oynamaya başlama-
more flexibility in hiring.
sıyla birlikte gerçek kaynak yoğunluğunu yansıtmamaktadır. Kaynak yoğunluğunun daha
• A transparent and objective hiring and staff allocation process was put in place reducing reliance
iyi yansıtılması
on individualamacıyla
decisions. bu fark çarpanlarının analiz edilmesi ve üzerlerinde ayarlamalar ya-
pılması için çalışılmaktadır.
• The volume of medical school İkinci olarak,
graduates wasperformans
increased with faktörü
attentionBOH’lara ilişkin durumları
not to compromise the da
kapsayacak şekilde genişletilebilir. Genellikle PDÖ mekanizmaları hipertansiyon ve diyabe-
quality of medical education.
tin• teşhisi, kanserphysicians
Former district taraması,werehastalık yönetimiyle
retrained ilgili bazı
in family medicine andhizmetler
gradually (örneğin;
moved to aşeker hastala-
distance
learning platform with continuing training education.
rı arasında düzenli göz ve ayak muayenelerinin yapılması) gibi iyi tanımlanmış hizmetlerin
• Salaries for family medicine physicians were significantly increased.
sunulma oranlarını arttırmaya yardımcı bir unsurdur.
• Subsidized compulsory mandatory service for medical school graduates was improved from
previous practices to make it more acceptable by offering higher payment in deprived regions.
Sağlık Bakanlığı (THSK) PDÖ şemasını üç kanser türü (rahim ağzı, meme ve kolorektal)
ile hipertansiyon, diyabet ve obezite teşhisindeki hedeflerle bütünleştirmek için ye-
niden gözden
Although there geçirmeyi,
are plans böylece 2014’te ulusal
to further çapta
increase theyeni göstergeleri
ratio of family hayata geçirmeyi
doctors to
population, there appears to be room to expand the task profi le of
planlamaktadır. Göstergeler henüz seçilmemiş olmasına rağmen kanser taramasının yanı family doctors
even withkronik
sıra diğer the hastalıkların
current staffi ng ratios.
taraması It was mobilizasyonu
için hastaların frequently mentioned
ve belki debybazı
several
hasta-
stakeholders that the current ratio of family medicine physicians to population
lıkların yönetim ve kontrolüyle alakalı bazı hedefler doğrultusunda olması öngörülmektedir. is still
low
Şemanın şekillendirilmesine ilişkin bazı zorlu kararlar verilmesi gerekmektedir, özelliklebe
compared to EU countries. This was viewed as an important factor that needs to bu
addressed for expanding the task profile of family physicians for NCDs, and this is in line
ekstra göstergelerin mevcut %20’lik PDÖ kesintilerine mi dâhil edileceği yoksa bütçe sıkın-
with the plans of the Ministry of Health to significantly increase the number of family
tıları yaratabilecek
medicine physiciansolsa da doktorun
over the coming kazançlarına ek bir the
years. Indeed, PDÖaverage
ikramiyesi şeklinde mi
population sisteme
enrolled
dâhilaedileceği
with konusu bunlardan
family physician biridir.is on the high side by international comparison.
is 3500, which
Nevertheless, when making comparisons of staffing to population ratios between Turkey
Hastane
and çalışanlarıitda
EU countries, is aynı zamanda
important hastanenin
to note döner
that the sermayesinden
population PDÖ almakta,
age structure bu is
in Turkey da
signifi cantly younger than in the EU. A younger population means a lesser workload
sosyal sağlık sigortası ve sağlık kesintilerinden elde edilen gelir içerisinden sağlanmaktadır. for
primary
Hastanecare health workers,
uzmanlarının and thus,
gelirlerinin Turkeyfazlası
yarısından can possibly continue to
PDÖ şemasından make progress
karşılanırken in
bu oran
expanding the task
hemşire, diğer sağlıkprofi le for NCDs
çalışanları without
ve idari waiting%20’dir.
personelde for full Hastane
implementation of increased
çalışanlarının ikramiye
staffi ng. This suggestion was confi rmed during the site visits to
havuzunun boyutu devlet hastanelerinde, hastane bünyesindeki bir dizi performans a number of family
gös-
medicine facilities where the mission did not observe crowded waiting rooms, health
tergeleri ile belirlenmektedir. Üniversite hastaneleri ise kendi ikramiye havuzlarının boyutu
workers did not complain about unreasonable workload, and some of the observed visits
belirlemede daha özgür davranabilmektedirler. Hastanedeki uzmana bu havuzdan ne kadar
pay düşeceği ise onların etkinlikleriyle alakalıdır. Sağlık Bakanlığı mevzuatı, 4000 çeşit tıbbi
faaliyetin her biri için bir puan değeri biçmiştir. İçlerinde ayakta tedavi gören hastalarla kon-
436
4
Acknowledgements
sültasyon
were fairly yapma, teşhis koyma
short consisting ve cerrahi
of writing müdahalelerde
a prescription. bulunmanın are
The observations da yer aldığı bu
consistent withfaa-
Acknowledgements
aliyetlere
in 2007 and
şeması,
hem devlet
comprehensive review
observed that
hastanelerdeki
hemconducted
de üniversite
16% of visits
uzmanların
in thehastanelerinde
early phase puan
were less
hastalarıyla olan than
verilmesi zorunludur.
of implementing
5 minutes and
bağlantılarını
family medicine
52% ofmüdahaleleri
ve yaptığı
Bu PDÖ
visits were
less than 10 minutes long (WHO Regional
en üst seviyeye çıkarması için mali açıdan teşvik edici bir unsurdur. Offi ce for Europe, 2008). While the conclusions
The authors
require are grateful
further systematic for commitment
investigation, based on to currently
this assessment available to: Dr Mehmet
evidence and
The authors
ofbeHealth), Professor to this assessment
DrtheNihat TOSUN to: Dr Mehmet
(Undersecretary),
observations,
PDÖ şeması, hastane there appears to
doktorlarını scope
hastalarıfor expanding
kendilerine staff profi
çekme ve onları le in family medicine
tutmaya teşvik
MÜEZZİNOĞLU
Hüseyin ÇELİK (Minister of Health),
(Deputy Undersecretary), Professor
Professor Dr Nihat
(President, Public
under current conditions.
etmekte,ÇELİK
Hüseyin hastane (Deputydoktorlarını hastanın hastanedeki
Undersecretary), ProfessorDrDrTuran ilk teşhis
Seçil ÖZKANve tedavi sonrasındaki
(President, Public
Health Institute of Turkey), Associate Professor BUZGAN (Former President,
To further
Health
takibini alleviate
Institute of
aile hekimlerine pressure
Turkey), on
Associate
yaptırmaktan the need
Professor to Dr increase
da caydırmaktadır.Turan staffi
BUZGAN ng with
(Former
Bu teşvikler physicians,
President,
görev for sırasın-
Public Health Institute of Turkey), Dr Bekir KESKİNKILIÇ (Deputy President Non
rethinking
Public Health
daCommunicable the
görüşülen birçoklarıservice
Institute delivery
of Turkey),
tarafından model Dr for
Bekir
teyid edilmiş NCDs provides
KESKİNKILIÇ
olup an opportunity
(Deputy
SağlıkControl,
Bakanlığı’nın President to review
for Non
Diseases and Programmes and Cancer Publicaile hekimlerinin
Health Institute
and revisit
Communicable theDiseases
vision and plan
and Programmes for physician/nurse
andtanı Cancer roles, especially
Control, inInstitute
family
BOH ve tüm kronik
of Turkey), Dr Banu hastalıklara
EKİNCİ, sahip
(MoH, hastaların
Public Health InstitutePublic
ve tedavilerindeki of rolünü Health
Turkey), güçlendirme
Dr Nazan
medicine.
of Turkey),(MoH, Currently
Dr Banu nurses
EKİNCİ, in family medicine centresInstitute
are actively involved in several
stratejisini
YARDIM sekteye Public Health(MoH,
uğratmaktadır. SağlıkPublic
Institute Bakanlığı Health
of Turkey), hastane of
PDÖ şemasında
Dr Murat Turkey),
GÜLTEKİN bazı Droynama-
(MoH, Nazan
Public
aspects
YARDIM of pregnancy
(MoH, Public and child health
Health Institute care but
ofSERDAROĞLU they
Turkey), Dr Murat have a limited
GÜLTEKİN engagement
(MoH, for
Public
Health
lar yaparak Institute
bunları of Turkey),
içlerinde Dr
diyabet, İsmail
inme ve iskemik kalp (MoH, General
hastalığının Directorate
bulunduğu bir diziof
chronic
Health care. Many
Institute of countries
Turkey), at the
Dr İsmail forefront
SERDAROĞLUof effectively (MoH, addressing
General NCDs
Directoratethrough of
Health Services),
BOH’ların kanıta dayalıDr Kanuni
yönetimine KEKLİK ilişkin (MoH,
bazı Public Health
göstergeler gibi Institute
klinik kaliteof Turkey),
göstergelerine Dr Berrak de
primary
Health health care
Services), Dralso Kanuni allocate
KEKLİKa signifi
(MoH, cant set ofHealth
Public tasks to nurses.of
Institute For example,
Turkey), Dr nurses
Berrak
BAŞARA
uyarlamak (MoH,
için General
çalışmalara Directorate
başlamıştır. of Health
Şemayla Research),
ilgili detaylar Dr Sevgi
veSevgi
hastane GÜLER
uzmanlarınaELLERGEZEN sağla-
can
BAŞARAroutinely(MoH, measure
General blood pressureof
Directorate to all above
Health the age ofDr18 who come to the clinic, fill
(MoH, Public Health Institute of Turkey), DrResearch),
Ayşegül ÖZTEMEL GÜLER
(MoH, ELLERGEZEN
Public Health
nancardio-metabolic
out
(MoH, teşvikler
Public üzerindeki
Health risk etkileri
Institute henüz
assessment belli değildir.
charts prior to the ÖZTEMEL
session with the physician, take
Institute of Turkey), Dr Evin of ARAS Turkey), KILINÇ Dr Ayşegül
(MoH, Public Health (MoH,
Turkey),
samples
Institute for blood
of Turkey), test, get
Dr Evin involved
ARAS organizing
KILINÇ patient
(MoH, education on smoking, nutrition
IX.
and
Gülay Kanıtların
exercise
SARIOĞLU and Uygulamalara
participate
(MoH, Public in home
Health Yansıtılması
visits.
Institute The of comprehensive
Health Institute of Turkey), Dr Jale ÖZTÜRK (Ankara Provincial Health Directorate), DrTurkey), Şerife NCD
KAPLAN platform
(MoH, Turkey
Public
aims
Health to Institute
create provides of Turkey), an opportunity for Turkey to leapfrog a stage of development for
Mustafa ÖZTÜRK (AnkaraDr Jale ÖZTÜRK
Public (Ankara
Health Directorate), Provincial
Dr Demet Health Directorate),
human
Mustafa
Türkiye, resources
ÖZTÜRK
aile hekimliğiby revisiting
(Ankara the
Public
uygulamasının doctor-nurse
Health roles
Directorate),
kanıta for
dayalı(İzmir NCDs.
Dr Provincial
olmasına Demet özen İMAMOĞLU
göstermiş (Ankara
ve mev-
Public Health Directorate), Dr Bediha TÜRKYILMAZ Health Directorate),
Public
cut Health
Dr yaklaşımların
Mustafa TÖZÜN Directorate),
önemli
(İzmir BOHDr Bediha
Publickoşullarına TÜRKYILMAZ
Health Directorate), (İzmir
kolayca entegre Provincial
Dr Nail UMAY Health
edilebilmesi
için büyük
Provincial
Challenge
DrHealth
Mustafa TÖZÜN 11.
Directorate), (İzmirAccess
Kemal Public
ŞENER to
Health quality
(MalatyaDirectorate),
Public NCD
emekler sarf etmiştir. Bugüne kadar olan çalışmalar, gebelik yönetimi yönergeleri ile Sağ- medicines
Dr Nail
Ümit KERVAN
Health
(Ankara Directorate),
Cardiology Kemal
Training ŞENERand(Malatya
Research Public Health Directorate), Dr Ümit KERVAN
Hospital).
(Ankara Cardiology Training and Research Hospital). bazı çocuk sağlığı koşulları geliştir-
lıkta Dönüşüm Programı hedefleriyle aynı doğrultuda
Turkey’s
meye reportsocial
This odaklanmış, washealth
greatly insurance
bu çıktıların system
alınabilmesinde
informed by a workshop reimburses held the
mesafeler cost 17
kaydetmiştir.
on June of to hospital
Bu inpatient
26,yönergelerin
2013 in Ankara, ge-
medicines
This report
Turkey and and
wastheoutpatient
greatly
authors prescription
informed
appreciate by a the drugs
workshop
time for medicines
held
commitment
liştirilmesinde Sağlık Bakanlığı liderliğinde önemli akademik ortaklar ve diğer paydaşların
on June that
17
and toare26,
input essential
2013
of in
great for
Ankara,the
number
prevention
Turkey and the
of individuals andauthors
treatment
who of NCDs.
appreciate
participated. the
(See time
Hospital
Annex commitment
inpatient
1 for and input
listmedicines,
of participants) of The
all cancer great number
medicines
authors are
birlikteliğinde yapılandırılmış bir süreç izlenmiştir. Uluslararası örnekler incelenmiş ve bazı
ofdeeply
and individuals
medicinesgratefulwho participated.
prescribed
to the BOH’lara by family(See Annex
doctors
authorities in Malatya 1
arefor list
free
charge
foriçin to
hosting the The authors
patient.
the mission Otherare
and
yönergeler
deeply
outpatient uyarlanmıştır.
grateful
prescription medicinesgelince,
to the insights.
authorities in Malatya
prescribed kanserinby izlenmesi
province
hospital for ulusal
hosting
specialist yönergeler
the
are missiontobulu-
subject and
an
providing
nurken invaluable
kardiyovasküler durumlar78% ve diyabet hakkında
providing
aff ordable invaluable insights.
co-payment. Around of expenditure onhenüz yoktur.is Görüşülen
medicines from publicaile hekim-
sources,
The
though Turkey
liği uygulayıcıları
around country
bu of
41% assessment
türout-of-pocket
yönergelerin bu was produced
tür durumlardaki
expenditure under
is spent the overall
karmaşıklığı
on medicines. guidance
gidermesi
Availabilityof Dr
açısındanHans
and
The Turkey
Kluge, country
the Division was produced
of Health Systemsunder the
and overall
Public guidance
Health and of Dr Hans
Dr Gauden
ne
Kluge,kadar
physical önemlito
access
Director ofolduğunu
medicines
the Divisionvurgulamışlardır.
areofassured
Health by Aynı
a system,
Systems zamanda
and which
Publicgebelik
reimburses
Health akışand grafikleri
private
Dr ve aşı
retail
Gauden
Galea,
pharmacies
takvimlerine Director
for
benzer, of
dispensingthe
klinikDivision
karar of of
outpatient
verme Noncommunicable
prescription
sürecini kolaylaştıran Diseases
medicines. In
görsel and
remote Life-course
destekleriniareas dainthe
without
ya in the
aile
Galea,
WHO Director
Regional ofOffice
the Division
for Europe. Noncommunicable
would and
not Life-course
have been possible
aWHOprivate
hekimliği pharmacy,
bilgi sisteminin
Regional Office mobile pharmacy
forkullanıma
Europe. services
açılmasını
The daare
assessment provided
memnuniyetle
would under contract
karşılayacaklardır.
notHeadhave been bypossible
private
Gebe-
without
retail the
pharmacies. enthusiastic support of Dr Cristina Profili, WHO of Country Office,
lik yönetimi
without ve çocuk sağlığı yönergeleri ve yol haritalarının yayımlanması BOH’lar için yeni
Turkey.
It was beyonduyarlanmasında
yönergelerin the scope of the WHO daha mission
önce denenmiş to carry out an in-depth
ve başarısı analysis.
kanıtlanmış birHowever,
vasıta görevithe
Grateful
Ministry
görecektir. of thanks
Health
Çevrimiçi are
has extended
longstanding to
bir platformtoyoluyla Nancy
concerns Graves
to
uygulanan improvefor language
rational editing
use of and
medicines. Christophe
Issues
Grateful
Lanouxthanks for thearedesign extendedlayout and Nancy Graves of
typesetting foruzaktan
language
this
eğitim
report.
programı
editing kesintisiz tıp
and Christophe
regarding
eğitimi için
Lanoux appropriate
for theetkilidesign use
bir yöntemdir. of medicines and prescribing
layout and typesetting of this report. of generics have been noted in
previous assessments (Tatar, 2007; OECD & World Bank, 2009). The lack of availability and
use of up-to-date evidence-based guidelines and decision support for management of
Yapılandırılmış ve standart hâline getirilmiş dış denetleme süreci, etkili bir biçimde
common NCDs are barriers to rational use of medicines. Examples were cited of barriers
çalışmakla birlikte BOH’ların teşhis ve yönetiminde aile hekimliğinin rolündeki bü-
to family doctor prescribing of some medicines needed for primary care management of
yümeyi
NCDs, forizlemede
example statins,önemliinsulin bir araç and görevi
opiategörmektedir.
pain relief. Hospital Halk sağlığı müdürlüğü,
specialist consultation yılda isiki
kez aile hekimliği
currently required merkezlerine
for prescription denetimler düzenlemektedir.
of these medicines. Turkey’s BuSocial
denetimler
Security gebelik takibi,
Institution
aşılar
has anve diğer çocukinformation
outstanding sağlığı durumları systems gibi önemlifor
platform hizmetlerin
monitoring karşılanması
and management hakkındaki of theaile
use of prescription
hekimliği veritabanımedicines. Currently,
analizini, tesisin this koşullarının
fiziksel is used primarily for control
incelemesini, of expenditure
çalışmakta olan ağ
and claims, but the potential exists for harnessing the
bağlantısı incelemesini ve denetim toplantısı sırasında rastgele seçilen tabloların incelen- system to encourage rational and
cost-eff
mesini ective
ortak bir prescribing for NCDs in theDenetimler
paydada toplamaktadır. future. şimdiye dek en çok gebelik yönetimi,
aşı ve çocuk sağlığı koşullarına ağırlık vermiştir. Bu denetimlerde takınılan tavır cezalandırı-
cılıktan ziyade sorunun çözümüne yönelik olmakta, ancak belli göstergelerin (bk. VIII.Teşvik
Sistemleri) istenen düzeye ulaşmamış olmasından kaynaklanan mali cezalar söz konusudur.
375
5
Aile hekimliğinde
5.Challenge BOH’ların teşhis ve yönetimine yönelik yaklaşım geliştirildiği anda bu 42 dış
Policy 12.
recommendations
5.denetimlerin
önemli
Health
BOH durumlarına
systems management
daha çokmechanisms
ağırlık vermesi daha da muhtemel ve42 42
kolay
5.1 Strengthen coordination and governance
olacaktır. 42
This
5.2 health system
Accelerate feature
action was notand
on obesity assessed at suffi
nutrition risk cient
factorsdepth during the review. 43
for NCDs
5.3hekimliğinde
Increase the role of family medicine in NCDs göre mali teşvikler, dış kalite geliştir- 43
Challenge
5.4 Mainstream 13.
Aile
equityInformation
kalite geliştirilmesi solutions
görünüşe
and social determinants of health into action and
mesi
5.4 gibi harici unsurlara
Mainstream equity and tamamıyla bağımlı olup
social determinants dâhiliinto
of health tesisaction
düzeyiyle
and alakalı kali-
reporting 46
te described
As geliştirme
reporting in süreçleri noksandır.
the second section,Aile hekimleri,
signifi hemşirelerden
cant progress oluşan
has been ekipler
made to tarafından
improve46
muhtemelen
birth
5.5 and
Analyse TSM’lerin
deathto build de katılımıyla
registration
the caseinfor gerçekleştirilen
Turkey,
change which dâhili
willneallow
and refi tesis
plansdüzeyinde
NCDmore bir kalite
exact tracking geliş-
of health
47
References
outcome trends including NCDs. Turkey has made a number of major
tirmesi, yerel yenilikler ve uygulama kalıplarındaki değişikliklerin önemli olduğu yerlerdeimprovements48
References 48
Annex
in 1.
recent Participants
years
BOH’lar1.için to of the
improve
faydalı bir araç workshop
the coverage
olabilir. of vital registration, and reduce the number
Bu yaklaşım performans sorunlarının ekipçe bir analizinin 51of
Annex Participants of the workshop 51
children
yapılmasınabornimkân
who do not receive
sağlarken a national
sorunlara ortak identifi
çözümler cation card. Fromda2008,
bulunmasına ortamthe changes
hazırlamak-
have meant that virtually 100% of babies born are recorded and given a
tadır. Dâhili kalite incelemesinde mali çıkarımlar olmayacaktır. Böyle bir sürecin yapılandırıl- national
identification number. Between 2010 and 2012, an estimated 85% of deaths were
ması, muhtemel pilot uygulamalar yoluyla etkililiğinin gösterilmesi profesyonel bağlantılar
recorded, with a cause of death specified in 90% of those cases. It is mandatory to include
açısından
place önemli
of death andolabilir.
residence in the forms, but fields on other socioeconomic variables
(e.g. education, work) are optional.
A further challenge is to have more sophisticated information on health inequalities.
X. İnsan Kaynakları
Ensuring that everyone “is counted” in national statistics is a fundamental prerequisite
for addressing health inequities, as it is often the most marginalized social groups who
Challenge
Türkiye,
are most özellikle
10.
likely to miss
Humanveresources
aile hekimleri
out and not behemşireler/ebeler
recorded in official açısından sağlık
statistics. Turkeyçalışanı
already sayıla-
has
arındaki
Turkey
eksiklikler ile
multidimensional
has made great
bölgeler
index used to
strides
arasında
torank
öncedenaccording
provinces
increase
daha büyük olan
health worker to level eşitsizlikleri
coverage,of socioeconomic gider-
particularly for
mek amacıyla
development,
family medicine büyük
composed adımlar
physicians atmıştır.
of 61andparameters Türkiye’nin sağlık
andçalışanı
from population-based
nurses/midwives, to reducesayısı artık
surveys. orta
This
previously üstü
index
large
could
gelir provide
düzeyindeki
regional a starting point
ülkelerle
inequalities. to measure
aynı health
Turkey’s seviyeye and report
gelmiştir.
worker health indicators
Sağlıkta
coverage is Dönüşüm by
now in line socioeconomic
Programı
with thatile aile
of
level –
hekimi, alongside
upper-middle-income work to further
uzman ve hemşirecountries. disaggregate
dâhil olmak Theüzere to
her türlü
number provide
of allsağlık information
typesçalışanı at
sayıları
of health subprovincial
arttırılmış,
personnel önce-
increased
level.
den azThere
signifi hizmetisduring
cantly alsoillerde
alan a the
classifi cationTransformation
buHealth
sayılar of socioeconomic
daha da çok arttırılmıştırstatus
Program, at neighbourhood
(Ministry of Health,
including family2012a). level
medicineAile
provided
physicians,by specialists,
the Turkish and Statistical
nurses Institute,
and at least
more so in inpreviously
Ankara, which could beprovinces
underserved used to
hekimi sayısının arttırılması özellikle Sağlıkta Dönüşüm Programı’na tedaviye erişimin yay-
monitor
(Ministrysocioeconomic
of Health, inequalities
2012a). in health
Increasing theindicators.
number
gınlaştırılması konusunda önemli bir katkı sağlamıştır. Her of familykişiye
100.000 medicine physicians
düşen aile hekimi
At the
specifilevel
cally of individual
was an health
important services,
instrument Turkey
in has
the a sophisticated
Health information
Transformation
sayısı 2011 yılında 53’e yükselmiş, bu rakam İstanbul’da 42 iken Doğu Karadeniz Bölümü’nde system
Program to
and data
expand platform,
access to which
care: thecan be
numberfurther
of enhanced
family to
medicine provide decision
physicians
62 olmuştur. Aile hekimi pozisyonlarındaki boş yerler neredeyse tamamen dolmuştur. per support
100 000 for health
population
care staff as
reached 53well as strengthen
by 2011 varying from the continuity of care.
42 in Istanbul to 64 in the Eastern Black Sea Region.
Vacancies in family medicine physician positions have been nearly eliminated.
Türkiye, başta aile hekimliğinde olmak üzere çalışan sayısı oranlarını arttırmak ama-
Challenge
Turkey
cıyla has adopted
kapsamlı 14.
bir Change
a comprehensive
yaklaşıma management
başvurmuştur. approach
Organizasyon to increase
ve finans staffi ng ratios,
araçlarını nasıl den-in
particular
geli in family
bir biçimde medicine,
kullandığını görmekincluding
için Kutua balanced
1’e bakınız. mix of organizational and financial
This health system feature was
instruments, which are listed in Box 1. not assessed at suffi cient depth during the review.
Challenge 15. Access to care and financial burden

Kutu 1. Çalışan sayısını arttırma yöntemleri
Box 1. Instruments to increase staffing ratios in family medicine
Due• • Employment
to
İşe alımda of family
the consistent
daha esnekphysicians
visionwastomoved
davranılabilmesi expandfromaile
amacıyla civil service
health
hekimi to contractual
coverage
alımları basis kadrosu
with
kamu hizmeti tothe
provide
Health
yerine
more fl exibility in hiring.
Transformation Program, access to care has dramatically improved, regional
sözleşme usulüyle yapılmaktadır.
• • AŞeffaf
inequalitiestransparent
vehave and işe
objektif objective
alım vehiring
declined, fiand
çalışan
and staffsüreci,
atama
nancial allocation
burden process
bireysel
has was put
kararlara
reduced. in placeazaltılması
bağlılığın
Access reducing amacıyla
and fireliance
nancial
on individual konmuştur.
uygulamaya decisions.
burden
• • The
do
Tıp volume
not present ödün
eğitimi kalitesinden
any barriers atdikkate the present
alınarak
time for mezunlarının
scaling upsayısınıncore NCD
of medical schoolverilmemesi
graduates was increased withtıp fakültesinot
attention to compromise the art-
interventions
tırılmasına
quality and services
dikkat edilmiştir.
of medical education. and can be viewed as enabling factors for such scale
up. • •Many
Former examples
Eski sağlık ocağı
district of improved
doktorları
physicians were access
aile hekimliği
retrained inand
üzerine increased
tekrar
family regional
eğitilmiş
medicine and equality
vegradually
eğitimin toina distance
sürekli devam
moved access are
ettiği bir
providedlearningin an
uzaktan article
eğitim
platform recently
platformuna
with published
yavaş
continuing yavaş in the Lancet and in the Ministry of Health
geçirilmiştir.
training education.
• Aile hekimlerinin
statistical yearbook maaşları
(Atun R,önemli
Aydin, ölçüde arttırılmıştır.
Chakraborty, Sümer, Aran, Gürol et al., 2013; Ministry
• Salaries for family medicine physicians were significantly increased.
• Tıp fakültesi mezunlarının ücretli zorunlu hizmetleri, önceki uygulamalardan yola çıkılarak, hizmet-
of Health, 2012a).
• Subsidized
ten yoksuncompulsory
bölgelerde dahamandatory
yüksek service
ödemeler foryapılarak
medical school graduates was
daha katlanılabilir improved from
kılınmıştır.
previous practices to make it more acceptable by offering higher payment in deprived regions.
Although there are plans to further increase the ratio of family doctors to
population, there appears to be room to expand the task profile of family doctors
438
4 even with the current staffing ratios. It was frequently mentioned by several
stakeholders that the current ratio of family medicine physicians to population is still
Acknowledgements
Aile
In hekimlerinin
terms of inequality, nüfusa olan oranını
measures have sodaha da arttırma
far focused planları bulunsa
on improving geographic da mevcut
equity
Acknowledgements
çalışan
in accessoranlarında
sinin mümkün
network. There isolduğu
dahi aileachieved
to health services,
now scope
hekimlerinin
görülmektedir.
for Turkey toBazı
through görev
focus
thetanımlarının
development
more ontarafından
paydaşlar
birazof daha
the other dimensions
a family genişletilme-
sıkça belirtildiği
medicine
of access
üzere
to make progress to measuring and reducing inequities
aile hekimlerinin nüfusa olan oranı AB ülkeleriyle karşılaştırıldığından hâlâ azdır. Bu nokta in health between rich and
The
poor, authors are
between men and women,
aile hekimlerinin grateful for commitment
and between to this
groups of diff assessment
erent education to: Dr Mehmet
level. It is
The authors areBOH’lardaki
MÜEZZİNOĞLU grateful of
(Minister
görev
for tanımının
commitment
Health),
genişletilmesi
Professor to this
Dr
için
assessment
Nihat
dikkate
TOSUN
alınması
to: gereken
Dr Mehmet
(Undersecretary),
important to remember
önemli bir faktör (Minister that
olarak görülmüş equity in access
olup Sağlık to health
Bakanlığı’nın care services
gelecek is
yıllarda only one of the
aile hekimleri-
MÜEZZİNOĞLU
Hüseyin ÇELİK (Deputyhealth of Health),
Professor Dr Nihat
Dr Seçil TOSUN
ÖZKAN (Undersecretary),
(President, Public
determinants of broader equity. Reducing inequities in NCDs in Turkey will require
nin sayısında
Hüseyin ÇELİK yapılması
(Deputy planlanan
Undersecretary),büyük artışla aynı doğrultudadır.
Professor DrTuran
SeçilBUZGAN
ÖZKAN Bir aile hekiminePublic
(President, kayıtlı
Health Institute of Turkey), Associate Professor Dr
action to address inequities in the social determinants of health as well as inequities in (Former President,
Health
olan
Public Institute
ortalama
Health of Turkey),
nüfus 3500’dür
Institute ofAssociate
ve bu sayıDr
Turkey), Professor
uluslararası Drkıyaslamada
Bekir KESKİNKILIÇTuran BUZGAN yüksek
(Deputy (Former President,
kalmaktadır.
President forBuna
Non
health services.
Public
rağmen Health
çalışan sayısının
nüfusa
and oranını Dr
Programmes Bekir
AB ülkeleri KESKİNKILIÇ
and ve Türkiye
Cancer (Deputy
arasında
Control, President
karşılaştırırken
Public for Non
nüfu-
Health Institute
Communicable
sun
of Türkiye’de
Turkey), AB’ye DrDiseases
Banukıyasla and
daha
EKİNCİ, Programmes
genç
(MoH,olduğunu and Health
Public Cancer
unutmamak Control,
Institute Public
gerekir.
of Daha Health
Turkey), gençInstitute
bir nüfus
Dr Nazan
of Turkey),
demek
YARDIM birinci Dr
(MoH, Banu
basamak EKİNCİ,
Publicsağlık Health (MoH,
çalışanları
Institute Public
içinofdaha Health Institute
az iş yükü
Turkey), demektir
ve dolayısıyla
GÜLTEKİN Dr Nazan
(MoH,Türkiye
Public
YARDIM
Health (MoH,
General (MoH, Publicof
Directorate
çalışan sayısında artışı beklemeden, BOH’lara ilişkin görev tanımı genişletmesinde ilerleye-
Health
HealthInstitute
Services), ofDrTurkey), Dr
Kanunibekleme
KEKLİKİsmail (MoH,SERDAROĞLU
Turkey), Dr makul of
Berrak
bilecektir.
Health Bu
Services), öneri, kalabalık
Dr Kanuni KEKLİK (MoH, odalarının görülmediği,
PublicResearch),
Health Institute sağlık çalışanlarının
ofGÜLER
Turkey), Dr Berrak
BAŞARA
olmayan iş(MoH,
yükünden General Directorate
yakınmadığı, bazı ofgözlemlerde
Health ise yalnızcaDr Sevgi
reçete yazımıylaELLERGEZEN
sınırlı ka-
of Turkey), Ayşegül ÖZTEMELDr Sevgi GÜLER (MoH, ELLERGEZEN
Public Health
lan ailePublic
(MoH, sağlığı Health
merkezlerine InstituteyapılanTurkey),
saha ziyaretlerinde öne sürülmüştür. BuPublic
gözlemler, aile
Institute of Turkey), Dr Evin of ARAS KILINÇ Dr (MoH,
AyşegülPublic ÖZTEMEL Health (MoH,
Institute of Health
Turkey),
hekimliğinin
Institute uygulamaya
of Turkey), Dr Evinbaşlandığı
ARAS ilk yıl olan
KILINÇ 2007’de
(MoH, yapılan kapsamlı bir aile
of hekimliği
KAPLAN (MoH, Turkey),
Public
Gülay SARIOĞLU
incelemesi (MoH, Public Health Institute of Turkey),
Health Institute of Turkey), Dr Jale ÖZTÜRK (Ankara Provincial Health Directorate),da-
ile uyumlu olup; yapılan ziyaretlerin %16’sının 5 Şerife
dakikadan, KAPLAN%52’sinin(MoH, isePublic
10 Dr
Health
kikadan
Mustafa Institute
uzunÖZTÜRK of Turkey),
sürmediği (Ankara Dr Jale ÖZTÜRK
gözlemlenmiştir
Public Health (WHO (Ankara
Regional
Office forHealth
Dr Demet Europe, Directorate),
2008). Bu(Ankara
İMAMOĞLU Dr
sonuç-
Mustafa
lara
Public ÖZTÜRK
ulaşılabilmesi
Health (Ankara
için her nePublic
Directorate), kadar
Dr Bediha Health
mevcut Directorate),
olan kanıt (İzmir
Demet dayalı
ve gözlemlere İMAMOĞLU
Health daha (Ankara
ayrıntılı
Directorate), ve
Public Health
sistematik
Dr Mustafa Directorate),
bir TÖZÜN
soruşturma (İzmir Dr Bediha
gerekliyse
Public Health TÜRKYILMAZ
de aile hekimliğindeki (İzmir
Directorate), Drçalışan Provincial Health
profilinin
Nail UMAY Directorate),
mevcutProvincial
(Malatya koşullar
DrHealth
Directorate), KemalPublic
Ümit KERVAN
altında genişletilmesinin kapsamına dâhil edilmiştir.
Health Directorate), Kemal ŞENER
(Ankara Cardiology Training and Research Hospital). (Malatya Public Health Directorate), Dr Ümit KERVAN
Doktor işe alarak
This report çalışaninformed
was greatly sayısında byartırıma
a workshop gidilmesi,
held on özellikle
June 17aile to 26, hekimliğinde
2013 in Ankara, ol-
This report was greatly informed by a theworkshop held on Juneand 17 to 26, 2013 in Ankara,
mak üzere hekim/hemşirenin rollerine ilişkin vizyon ve planın yeniden gözden geçiril-
Turkey and the authors appreciate time commitment input of great number
Annex commitment
number are
mesi ve yeni ziyaretler gerçekleştirilmesi mümkündür. Günümüzde halk sağlığı merke-
ofdeeply
individuals who
grateful gebelik participated.
to the authorities (See Annex
forrolhosting The authors
the mission are
and
zindeki hemşireler
deeply grateful ve çocuk bakımı
to the insights.
authorities konularında
in Malatya province etkinfor bir alırken
hosting kronik
the tedavilere
mission and
providing
olan katılımları invaluable
daha kısıtlıdır. BOH’lara birinci basamak tedavi yoluyla etkin bir şekilde cevap
The Turkey country assessment
veren başlıca ülkelerin birçoğu hemşirelere was produced under görevler
bir dizi önemli the overall guidance ofÖrneğin;
yüklemektedir. Dr Hans
The Turkey
Kluge, Director country of assessment
the18 Division wasoftümproduced
Health under
Systems the
and overall
Public guidance
Health and of Dr Hans
Dr Gauden
hemşireler
Kluge, kliniğe
Director gelen
ofofthe yaş
Division üstü
ofofHealth hastaların kan
Systems and Publicbasıncını rutin
Health olarak ölçebilir,
and Dr Gauden dok-
Galea, Director
tor muayenesinden the
önce Division
kardiyometabolik Noncommunicable
risk değerlendirme Diseases and
grafiklerini Life-course
doldurabilir, in the
kan
Galea,
WHO Director
Regional ofOffice
the Division
would andhave
not Life-course
been in the
possible
tahlili Regional
WHO için kan alabilir,
Officehastaların
for Europe. sigara, Thebeslenme ve egzersiz konularında bilgilendirilme-
without the enthusiastic support of Drassessment
Cristina Profili, would WHO notHead
haveofbeen Country possible
Office,
lerine yardımcı
without olabilir ve ev ziyaretlerine katılabilirler. Kapsamlı BOH platformu Türkiye’ye
Turkey.
insan kaynakları gelişiminde yalnızca BOH’lardaki doktor/hemşire rollerinin gözden geçiril-
Grateful
mesi yoluyla thanks
doğrudan are extended
bir ilerleme tokaydetme
Nancy Graves fırsatıforfor language editing and Christophe
sunmaktadır.
Grateful thanks are extended to
Lanoux for the design layout and typesetting of this Nancy Graves language
XI. Kaliteli BOH İlaçlarına Erişim
Türkiye’deki sosyal sağlık sigortası sistemi, BOH’ların tedavisi ve onlardan korunmada
kullanılan zorunlu ve takviye ilaçları da içine alan, yatarak tedavi süresince kullanılan
ya da ayakta tedavi görenlerin reçetelerine yazılan ilaçların maliyetini tazmin etmek-
tedir. Yatarak tedavide kullanılan ilaçlar, tüm kanser ilaçları ve aile hekimleri tarafından reçe-
te edilen ilaçlar hastaya ücretsiz verilmektedir. Ayakta tedavi görenlere hastanedeki uzman
tarafından yazılan ilaçlar ise makul bir kesinti karşılığında alınabilmektedir. İlaçlara harcanan
paraların %78’e yakını kamu kaynaklarından sağlanmaktayken cepten yapılan harcamaların
yaklaşık %41’i ilaçlara gitmektedir. İlaçların bulunabilirliği ve reçete yazılan hastanın bunları
elde edebilmesi için özel sektör eczanelerine ilaç maliyetlerini tazmin eden bir sistem ku-
rulmuştur. Eczane bulunmayan bölgelerde ise özel sektör eczaneler tarafından sözleşmeli
olarak gezici eczane hizmeti sunulmaktadır.
395
5
4. Innovations and good practices
5. DSÖ’nün
Bakanlığı’nın
görev kapsamında ayrıntılı bir analiz yürütülmesi bulunmamaktaydı. Ancak Sağlık
5.1 Strengthen coordination
akılcı and governance
ilaç kullanımını geliştirmekle mechanisms
ilgili düşünceleri vardı. Önceki değerlen-
42
42
42
5.2 Accelerate
dirmelerde action
(Tatar, 2007;onOECD&World
obesity and nutrition
Bank, 2009) riskilaçların
factors doğru
for NCDs kullanımı ve patent43dışı/
There5.2 Accelerate
areilaçların
many action onexamples
inspiring obesity and nutrition
from risk10factors forofNCDs 43
eşdeğer
5.3 Increase the reçete
role ofedilmesi in the
hususlarıyla
family medicine ilgilipast
NCDs meseleler years Turkey’s İmkânların
kaydedilmiştir. health system
43kısıt-
5.3 Increase
reform the role of family
Manymedicine inhave
NCDs 43
lılığı ve for
5.4 Mainstream
other
yaygın countries.
BOH’ların
equity and
of these
yönetilmesinde güncel
social determinants vebeen documented
ofkanıta
healthdayalı
in recent
yönergeler
into action
years. For
and kullanılmaması
instance, as mentioned
5.4 Mainstream equity extensively
and socialin this report, Turkey
determinants of healthhasinto
been a global
action andbest practice
ilereporting
karar aşamasında destek sağlanmaması, akılcı ilaç kullanımının önünde duran engeller- 46
on tobacco
reporting control (WHO Regional Office for Europe, 2012b). As the recent Lancet article 46
dir. Aynı
5.5 Analyse
highlights, zamanda
to build
Turkey aile
has hekimlerinin
the
made caseenormousönündeki
for change engellerden
and refitowards
progress ne NCD plansbiri de
universal BOH’ların
health yönetimindeki
coverage 47
with
5.5 Analyse totedavi
build the case for change and refi ne NCD plans 47
abirinci
References basamak
commitment to public aşamasında kullanılması
funding (Atun R, Aydin, gereken statin,
Chakraborty, insülin
Sümer,ve opiyat
Aran, ağrıet48
Gürol kesici
al.,
References
gibi bazı ilaçları yazamamalarıdır. Böyle ilaçların reçete edilebilmesi ancak hastanedeki 48
2013).1.Turkey
Annex has also
Participants ofrolled out family medicine with a strong results orientation (WHO
the workshop 51 bir
Annex
Regional 1.
uzmanın Offi Participants
konsültasyonuyla of the
ce for Europe, 2008). workshop
olabilmektedir. Türkiye’nin
This section highlights Sosyal
two Güvenlik
additional Kurumu, reçeteli
directions, which51
ilaç
can be considered
kullanımını izlemekinnovation
ve yönetmek andiçin
good practices
üstün bir bilgi forsistemleri
other countries.
platformuna sahiptir. Günü-
müzde bunun esas kullanım alanı maliyetlerin ve taleplerin kontrolü olmakla birlikte, ge-
4.1
lecekteEmbracing
BOH’lara karşı akılcı Health
ve ucuz2020
maliyetli reçeteler yazılması için sistemin kullanılması
mümkündür.
Showing impressive commitment
to health, health equity Yönetimi
XII. Sağlık Sistemleri and social
determinants, Turkey is one of the first
countries in Europe
Bu sağlık sistemi özelliği to embrace
inceleme the derinlemesine değerlendirilmemiştir.
sırasında
new European health policy, Health
2020
XIII. (WHO
Bilişim Çözümleri
Regional Office for Europe,
2013a). Health 2020 was endorsed by all
53 Member States of the WHO European
Bu raporun 2. Bölüm’ünde de açıklandığı üzere BOH’lar da dâhil olmak üzere sağlık sonuç
Region at the sixty-second session of the
trendlerinin
WHO Regionaldaha kesin bir şekilde
Committee izlenebilmesi
for Europe in için Türkiye doğum ve ölüm kayıtlarının
iyileştirilmesinde
September 2012. önemli
Turkey’sbirnew ilerleme kaydetmiştir. Geçtiğimiz yıllarda Türkiye doğum
Health
ve ölüm kayıtlarını
Strategic iyileştirmek ve
Plan 2013–2017 is nüfus cüzdanı almayan yeni doğmuş çocukların sayısını
based
azaltmakaround
strongly amacıyla önemli2020
a Health gelişmeler göstermiştir. Bu değişiklikler, 2008 yılından itibaren
framework.
The
doğan strategic
bebeklerinpriorities
tamamına of Health
yakınının 2020,
kayıt altına alınmış olduğu ve T.C. kimlik numaraları
including strengthening participatory
verildiği anlamına gelmektedir. 2010-2012 yılları arasında gerçekleşen ölümlerin tahminen
governance,
%85’inin kayıtincreasing capacity
altına alındığı to act on
ve bunların %90’ının ölüm nedenlerinin belli olduğu bilinmek-
social determinants of health, promoting
tedir. Bu belgelerde ölüm yeri ve yaşadığı adres kısımlarının doldurulması mecburiyken di-
health across the life-course, creating
ğer sosyo-ekonomik değişkenlerle (eğitim, iş vb.) ilgili kısımlar opsiyoneldir.
supportive environments for health, and
developing more people-centred health
Başka birall
systems zorluk ise sağlıktaki
feature prominently eşitsizlikler
in theüzerine dahaofnitelikli
© Ministry Health bilgiler edinmekdir. Ulusal
istatistiklerde
design herkesinStrategic
of the Turkish “sayıldığından” emin olunması, sağlıktaki eşitsizliklere dur denilebil-
Plan. Many
mesi countries
other için önemli in bir ön şarttır,
Europe will bezira resmi istatistiklerde
watching dışarıda
Turkey, as an early bırakılması
adopter of the en muhtemel
Health 2020
approach, to see how
olanlar toplumdaki this pioneering
en marjinal vision
gruplardır. contributes
Türkiye’de to improved
zaten illeri levels ofkalkınma
sosyo-ekonomik health
and health equity for the Turkish population. The key challenge will
düzeylerine göre sınıflandıran ve nüfus genelindeki araştırmalardan çıkarılan 61 parametre- be for Turkey to
build upon the
den oluşan çok work
boyutluand birengagement with overBu
indeks bulunmaktadır 4000 stakeholders
indeks in interpreting
sağlık göstergelerinin this
sosyo-e-
vision, to ensure it is translated into action and tangible benefits for the population. The
konomik düzeye bağlı ölçümü ve rapor edilmesinde bir başlama noktası görevi üstlenirken
recommendations of this report will not only assist Turkey prevent and control NCD,
il altındaki düzeyler için de bilgi sağlamaya kadar varan işlerde de kullanılmaktadır. Aynı za-
but also improve its capacity to implement the impressive vision of Health 2020 that is
manda Türkiye
articulated İstatistik
in the Health Kurumu
Strategictarafından en azından Ankara’daki mahalleler arasındaki
Plan 2013–2017.
sosyo-ekonomik düzey farklılıklarını gösteren bir sınıflandırma da söz konusudur ve sağlık
göstergelerindeki sosyo-ekonomik eşitsizlikleri izlemede kullanılmaktadır.
Bireysel tedavi hizmetleri düzeyinde Türkiye’nin nitelikli bir bilgi sistemine ve veri platfor-
muna sahip olduğu, bunların da tedavinin devamlılığının güçlendirilmesinin yanı sıra sağlık
çalışanları için karar desteği sağlaması amacıyla daha da geliştirilebileceği söylenebilir.
440
4
Acknowledgements
4.2
XIV. Coordination
Değişim among service providers for cancer
Yönetimi
Acknowledgements
screening
Bu sağlık sistemi özelliği inceleme sırasında derinlemesine değerlendirilmemiştir.
Although
The authors coordination
are grateful is often
for highlighted
commitmentastoa challenge this assessment in Turkey to: dueDr to the
Mehmet
The
XV.
complex authors
Tedaviye
MÜEZZİNOĞLU are
institutional grateful
Erişim ve
structure
(Minister for
of Mali commitment
in the
Health), Yük
health
Professor to
sector, this assessment
Drcoordination
and(Undersecretary),
collaboration
MÜEZZİNOĞLU
for cancer ÇELİK
Hüseyin screening (Minister
(Deputy presents of Health),
an impressive
Undersecretary), Professor Dr
successDr
Professor Nihat
story. TOSUN
SeçilCancer
services
(President,are inPublic
the
Hüseyin
lead in
Health ÇELİK
coordination
Institute (Deputy
of of Undersecretary),
treatment,
Turkey), Associate ProfessorDr
care-planning
Professor andDrTuran
Seçil ÖZKANsystems
information
BUZGAN (President,
(Former for Public
NCDs.
President,
Sağlıkta Dönüşüm Programı ile sağlık kapsamının genişletilmesi vizyonu sebebiyle
Health
PublicInstitute
Provincial Health of
publicerişim Turkey),
health
Institute ofAssociate
directorates
Turkey), work
DrProfessor
with
Bekir FHCsDr Turan
KESKİNKILIÇ BUZGAN
toeşitsizlikler
mobilize (Former
patients
(Deputy forve
screening
for yük
Non
tedaviye
Public olan
Healthtransport
Institute büyük ölçüde
ofKETEMs.
Turkey), artmış,
Dr Bekir bölgesel
KESKİNKILIÇ (Deputy azalmış
President mali
for Non
and arrange
Communicable
de düşmüştür. Artık Diseasesto
erişim and KETEMs
Programmes
veProgrammes
mali yük, temel communicate
and Cancer screening
Control, results
Public to
Health patients’
Institute
Communicable
family doctors. KETEMs
of Turkey), Dr Diseases and
Banucoordinate
EKİNCİ, with the
(MoH, andBOH
hospitals
Public Cancer
Health
müdahaleleri
thatControl,
host them
Institute
ve hizmetlerinin
offorTurkey),
cytology services
Dr Nazan
art-
tırılması
Turkey
of Turkey), açısından
has a clear birdirection
engel teşkil in etmemekte
organizing vea böyle
systematic bir büyümeyi
approach mümkünto kılan
cancer
andYARDIM ofDr
referral(MoH, Banu
patients EKİNCİ,
Publicwith (MoH,
positive
Health Public
screening
Institute Health
findings.Dr
There
Murat areof Turkey),
guidelines
GÜLTEKİN Drreferral
for
(MoH, Nazan
Public
screening;
faktörler
YARDIM (MoH,the
olarak approach
görülebilirler.
Public is
Health consistently
Institute
Yakın zaman implemented
ofasTurkey),
önce Dr Murat
yayınlanan and is likely
GÜLTEKİN
Lancet to bring
(MoH,
araştırması results
vePublic
Sağlık
of patients
Health to secondary
Institute of Turkey),or tertiary
Dr care
İsmail appropriate
SERDAROĞLU for
(MoH, treatment.
General Hospitals
Directorate planof
in terms
Health
Bakanlığı of earlier
Institute
istatistik of detection,
Turkey),
yıllığında Drmore
erişim İsmail successful
SERDAROĞLU
olanaklarının ve treatment
erişimde (MoH, and ultimately
General
bölgesel reducing
Directorate
eşitliğin geliştirilmişof
patient
Healthtreatment
Services),and Dr also
Kanuni coordinate
KEKLİK (MoH, home care Public teams.
Health Some are beginning
Institute of Turkey), to develop
Dr Berrak
cancer
Health
olduğunu mortality.
Services),
gösteren The
Dr focalörnekle
Kanuni
birçok point
KEKLİK forkarşılaşılmaktadır
screening
(MoH, Publicis the KETEMs,
Health
(AtunInstitute
R, which
Aydin, ofprovide
Turkey),
Chakraborty, early
Dr cancer
Berrak
Sümer,
palliative
BAŞARA care.
(MoH, TheGeneral
cancer registry information
Directorate of Health system captures
Research), Drinformation
Sevgi GÜLER from hospitals
ELLERGEZEN
diagnosis,
BAŞARA
Aran, Gürol screening
(MoH, General
etthough
al.,Health
2013;and training.
Directorate
Ministry ofof The of
Health, centres
Health also provide
Research), Dr smoking
Sevgi cessation
GÜLER services.
ELLERGEZEN
and KETEMs,
(MoH, Public there is more
Institute work to2012a).
Turkey), do Drto address
Ayşegüldata privacy (MoH,
ÖZTEMEL and confi dentiality
Public Health
The
(MoH, firstPublic
11 KETEMs Health were established
Institute of in 2002.Dr
Turkey), TenAyşegül
years later, 124 KETEMs
ÖZTEMEL (MoH, operated
Public around
Health
issues before
Institute ofdata couldDr
Turkey), beEvin
shared ARAS with KILINÇ
family doctors.
(MoH, Public As the challenges
Health Institute of coordination
of Turkey),
the country.
Institute An additional
of Turkey), Dr Evin 140
ARASKETEMs KILINÇare (MoH,
opening in 2012/2013
Public Health bringingofthe
Institute total
Turkey),
for other
Gülay
Eşitsizlik NCDs
SARIOĞLU
konusundaare worked
(MoH,
ise through,
Public
bugüne Health
dek it is important
alınanInstitute
tedbirler to
of build
Turkey),
genellikle on the
Şerife
aileexperience
KAPLAN
hekimliği and
(MoH,
ağının know-
Public
geliş-
number
Gülay of KETEMS
SARIOĞLU to 264.
(MoH, The Ministry
Public Health of Healthofplans
Institute Turkey), to haveŞerife one KETEM(MoH,
KAPLAN per 250 000
Public
how already
Health
tirilmesiInstitutedeveloped
Institute
yoluyla of
sağlık for
Turkey), implementing
Dr
hizmetlerine Jale ÖZTÜRK
erişimde wide-spread
(Ankara
coğrafi mostly cancer
Provincial
eşitliğin screening.
population
Health and mobile
of Turkey),KETEMs. Dr KETEMs
Jale ÖZTÜRK are located
(Ankara Provincial insağlanmasına
hospitals
Health and odaklanmıştır.
collaborate
Directorate), Dr
Mustafa
Zenginler ÖZTÜRK
veCHCs
fakirler, (Ankara
erkekler Public
ve Health
kadınlar, Directorate),
farklı diller konuşan Dr Demet
ya da farklı İMAMOĞLU
eğitim (Ankara
düzeyleri-
closely
Mustafa with
ÖZTÜRK and
(Ankarafamily medicine
Public Health centres in their
Directorate), catchment
Dr Provincial
Demet area.
İMAMOĞLU The location (Ankara of
Public Health Directorate), Dr Bediha TÜRKYILMAZ (İzmir Health Directorate),
ne sahip
KETEMS
Public gruplar
in hospitals
Health arasında
Directorate), allowssağlık konusundaki
ease of referral eşitsizliklerin
to hospital ölçülmesi ve
laboratories azaltılması
and specialistsyolundafor
Dr Mustafa TÖZÜN (İzmirDr Bediha
Public TÜRKYILMAZ
Health Directorate), (İzmir DrProvincial
Nail UMAY Health
Provincial
confi
Dr rmation
Mustafa
adımlar of
TÖZÜN için
atabilmesi diagnosis
(İzmir and
Public
Türkiye’nin treatment,
Health
artık while
Directorate),
erişimin the
diğer close
Dr collaboration
Nail
boyutlarına UMAY daha(Malatyawith
çok CHCs
Provincial
odaklanması and
family
Health
mümkündür.health centres
Directorate),
Sağlık (FHCs)
Kemal
hizmetlerine allows
ŞENER erişimde organized
(Malatya Public
eşitliğin systematic
ve Health
bunlardan screening.
Directorate),
elde edilen DrTheÜmit enrolment
KERVAN
sonuçların, sağ-
database
(Ankara of family
Cardiology physicians
Training allows
and the
Research identifi cation
Hospital).
lıkta eşitliğin sağlanmasında rol oynayan unsurlardan yalnızca biri olduğunu unutmamak of individuals due for screening
in This report
a target was greatly
group, and theinformed
family by a workshop
physicians and CHCs held on Juneinformation
organize 17 to 26, 2013 in Ankara,
campaigns.
gerekir.
This Türkiye’de
report was BOH’lardaki
greatly informed eşitsizliklerin
by a the workshop azaltılması
held on için,Junesağlık
17 tohizmetlerinin
26, 2013 in kendisin-
Ankara,
CHCs also arrange for transport from the family medicine centres to the KETEMs andnumber
Turkey and the authors appreciate time commitment and input of great back
dekiindividuals
eşitsizliklerin appreciate
yanıparticipated.
sıra sağlığın sosyal the time commitment
faktörlerlerindeki and input of
1 for list ofeşitsizliklere great
karşı number
harekete ge-
onofthe day of thewho appointment. (See Annex participants) The authors are
of individuals
çilmesi who
gerekmektedir. participated. (See Annex 1 for
deeply grateful to the authorities in Malatya province for hosting the mission andlist of participants) The authors are
Cancer
deeply screening
grateful to thecoverage
authoritiesratesin have Malatya increased
provincerapidly for hosting as athe result
mission of theand
programme
providing invaluable and roll-out of KETEMs. Between 2007 and 2012, the opening of KETEMs
insights.
hasTheledTurkey countryofassessment
to a doubling coverage rate wasfrom produced
16% to under 27% forthe overall guidance
mammography, and offrom Dr 6%Hans
toKluge,
13% for Director
cervicalofcancerthe Division
screening. of TheHealth Systems
further roll out andofPublic
KETEMs, Health
combined and Dr with Gauden
the
Kluge,
existing Director
Galea, know-how, of
Director of will the Division
the allow
Division of Health Systems
of Noncommunicable and Public Health
Diseases andto and Dr
Life-course Gaudenin the
rapid expansion of these programmes reach Turkey’s
Galea,
WHO Director
Regional ofOffice
the Division
would andhave
not Life-course
been in the
possible
ambitious goal to provide screening services to 70% of the target population.
WHOwithoutRegional Office for Europe.
Cristina Profili, would WHO notHeadhaveofbeen Country possible
Office,
without
Turkey.
Grateful
Lanouxthanksfor theare extended
design layoutto and Nancy Graves of
typesetting forthis
language
19
415
5
5. Yenilikler
ve İyi Uygulamalar
42
42
42
4. Innovations and good practices
is5.2
It5.3
5.3
nowAccelerate
widely
Increase
Increase
action on obesity
the recognized
role of familyinmedicine
the role of family
and that
Turkey
medicine
nutrition
in
risk factors
the next
in NCDs
NCDs
for NCDs
generation health challenge 43 is 43
to
43
tackle NCDs. There is impressive commitment and leadership to tackle this challenge in a
5.4 Mainstream
Türkiye’nin son onequity and social determinants
yılda gerçekleştirdiği of health into
sağlık reformunda diğeraction andkendilerine pay
ülkelerin
comprehensive
5.4 Mainstream andequity
systematic manner
and social over the coming
determinants of health years.
intoThe vision
action andand strategies
çıkarabilecekleri
reporting
There
putreporting are many birçok ilham
inspiring verici
examples örnek
frombulunmaktadır.
the past
forward are fully in line with WHO recommendations and Health 2020, 10 Bunların
years of çoğu geçtiğimiz
Turkey’s health
and theyıllarda
46
system
key
46
reform
challenge for
belgelenmiştir.
5.5 Analyse other
is to
to countries.
Örneğin
build
eff the
ectivelybu case Many
raporda
for
implement of
changethese
geniş and
them. have
kapsamlırefi
This been
olarak
ne NCD
section documented
bahsedildiği
plans
focuses on in
a recent
üzere;
numbertütünyears.
of 47 For
ürünleri
policy
5.5 Analyse
instance, to build the
as mentioned case for change
extensively in to
this and refiTurkey
report, ne NCDhas plans
been 47
kontrolünde
References
recommendations dünyadaki en
that can iyi uygulamalardan
contribute this biri Türkiye
dialogue form the abasis
andseçilmiştir global
(WHO best
ofRegional
an practice
Office
48
integrated
References
onEurope,
for
NCD tobacco
action control
2012b). (WHO
Yeni
plan, which Regional
yayınlanmış
could Offi
asce
serveolan for
Lancet
an Europe,
makalesi
integrative 2012b). As for
thethe
de Türkiye’nin
platform recent
kamu Lancet
kaynaklarına
current multiple 48
article
highlights,
Annex
national
bir taahhüt Turkeyevrensel
1.programmes
Participants
olarak hasof made
on the enormous
discrete
sağlık NCDs progress
workshop and NCD
sigortasına doğru towards
risk universal
factors.
büyük health coverage
bir adım attığının with
altını çizmek-51
a commitment to public funding (Atun R, Aydin, Chakraborty, Sümer, Aran, Gürol et al.,
tedir
Based (Atunthis
R, Aydin, Chakraborty, theSümer, Aran,at Gürol fiet al.,workshop
2013; Ministry of Health, 2012a).
2013).on Turkeyassessment
has also rolled andout discussions
family medicine thewith nala strong resultswithorientation
key stakeholders,
(WHO
Türkiye
policy aynı zamanda
recommendations aile hekimliğini
are grouped de güçlü
around sonuç
five mainyönelimleriyle
themes.
Regional Office for Europe, 2008). This section highlights two additional directions, which halkın hizmetine sun-
muştur
can1.be (WHO Regional
considered
Strengthen Office for
innovation
coordination Europe,
and
and good2008).
practices
governance Bu bölümde,
for other diğer
mechanisms. ülkeler açısından yenilik
countries.
ve iyi uygulama olarak düşünülebilecek fazladan iki başlık incelenecektir.
2. Accelerate action on obesity and nutrition risk factors for NCD.
4.1
4.1 Embracing
3. Sağlık
Increase 2020’yi
the Health
Benimsemek
role of family 2020
medicine in NCDs.
4. Mainstream equity and social determinants of health into action and reporting.
Showing impressive commitment
Türkiye, DSÖ to Avrupa Bölgesindeki 53 Üyeand refine NCD plans.
to 5.health,
Analyse build the
health case for
equity andchangesocial
Ülkenin
determinants, Turkey is one of the fiAv-
tamamı tarafından desteklenen rst
5.1 Strengthen coordination and governance
rupa sağlık
countries politikası
in Europe Sağlık
to 2020’yi
embrace ilk be-
the
nimseyen
new European Avrupa ülkelerinden
health policy, biri olmakla
Health
mechanisms
2020 (WHO
birlikte sağlık, Regional
sağlıkta fırsat Office eşitliği ve sos-
for Europe,
2013a). Health 2020 was endorsed
yal belirleyicilere ayrı bir özen göstermiştir. by all
As highlighted in the fourth section, “Health system achievements and challenges”,
53 Member
(WHO Regional States of the WHO European
coordination hasOfficebeenforraised Europe, as 2013a)
an important challenge to scale up population
Region
Türkiye’nin at the sixty-second
Sağlık session of the
interventions and Bakanlığı
individualStratejikservicesPlanı for NCDs. This is due in part to the complex
WHO Regional Committee for Europe in
2013-2017
institutionalağırlıkla
structure Sağlık 2020
in the çerçevesin-
health sector where new roles and relationships have not
September 2012. Turkey’s new Health
yet oluşturulmuştur.
de fully developed. Thus, Sağlıka2020’nin
key recommendation
strate- of this mission reflecting views of key
Strategic Plan 2013–2017 is based
stakeholders
jik öncelikleri as well
arasında is the need
katılımcı to strengthen
yönetimin coordination and governance mechanisms.
strongly around a Health 2020 framework.
The following concrete
güçlendirilmesi, sağlığındirections
sosyal can be considered.
belirleyicileri
The strategic priorities of Health 2020,
üzerine
including harekete
• Set clear targets geçme
strengthening kapasitesinin
for NCDs. art-
Use a results-oriented
participatory approach for NCDs similar to what
was
tırılması,
governance,done
yaşam for maternal
boyu sağlıklı
increasing and child
hayatın
capacity to acthealth,
teşvik
on with monitoring and incentives throughout
thedeterminants
social
edilmesi, system. of health, promoting
sağlık için destekleyici ortamların
health
oluşturulmasıacross
• Make a more the
ve daha life-course,
insan merkezli
explicit creating
connection sağ- between strategic objectives, resource
supportive
allocation
lık sistemleri environments
and implementation.
geliştirilmesi yer almaktadırand
for health, The
ve development of the Health Strategic Plan
developing
2013–2017, morein people-centred
line with Health health
2020, is a momentous achievement and sets a strong
Türk Stratejik Planı tasarlanırken tüm bunla-
systems
basis forall feature
further prominently
health improvements in the © Ministry
in Turkey. of Healththe immense potential of
ToHealth
realize
ra birinci derece önem verilmiştir. Çoğu Avrupa ülkesi, 2020 yaklaşımını erkenden
design
this of the
strategy, Turkish
it will Strategic
be importantPlan. Many
to put in place strong processes tonüfusunun
clearly connect
benimseyen
other countries bir ülke
in olan Türkiye’yi
Europe will be izleyecek
watching ve buas
Turkey, öncüan vizyonun
early Türkof
adopter the Healthsağlık
2020
the objectives in the strategy to health resource allocation and implementation.
düzeyini
approach, ne tokadar
seegeliştireceğine
how this pioneering ve sağlıkta fırsatcontributes
vision eşitliğini nasılto etkileyeceğine
improved levels tanıklık ede-
of health
• Enhance
cektir. Şimdi equity
and health accountability
Türkiye’nin for the karşısınafor
Turkish SDH
çıkacak and Health
en önemli
population. in All
The zorluklardan Policies
key challenge (HiAP).
biriwill
de bebu for The
vizyonu PHIT
Turkeydoğ-
to
ru
builddoes not
yorumlamada, have
upon the work the
uygulamaya cross-government
konduğundan
and engagement authority
with emin and
over olmada coordinating
ve toplum için
4000 stakeholders power necessary
somut getirileri
in interpreting this
to
vision, achieve
to ensure Turkey’s
it is objective
translated on
into SDH
action and
and HiAP in
tangible the Health
benefi
olmasını sağlamada 4000’den fazla paydaşla birlikte çalışmak olacaktır. Bu raporda verilen ts Strategic
for the Plan
population.2013–
The
2017. Accountability
recommendations of this forreport
actionwillon SDH not and
onlyHiAPassistneeds
Turkey to sit with aandhigher authority,
tavsiyeler yalnızca Türkiye’nin BOH’lardan korunmasına ve onlarıprevent
kontrol etmesinecontrol NCD,
yardımcı
but capable
also of
improve convening
its capacitymultiple
to government
implement the ministries,
impressive and holding
vision of them
Health to
2020account.
that is
olmakla kalmayacak,
Accountability for aynı
SDH zamanda
and HiAP Sağlık
could Bakanlığı
even be Stratejik
combined Planı
with2013-2017’de
a single açıkça yer
intersectoral
articulated in the Health Strategic Plan 2013–2017.
verilen etkileyicion
committee Sağlık
NCD2020 vizyonunu uygulama kapasitesini geliştirecektir.
prevention.
442
4
Acknowledgements
• Provide
4.2 Kanseran Taraması
Acknowledgements
intersectoraliçin
mechanism
Hizmetfor NCD prevention
Sağlayıcılar and control. In order
Arasında
to develop and coordinate whole-of-government action on NCD prevention,
Koordinasyon
responsibility needs to sit with the highest possible authority, ideally above the
Ministry of Health. This high-level accountability needs to be supported by a
The
Sağlık authors are
sektöründeki
coordination gratefulsuch
kurumsal
mechanism, for as
yapının commitment
akarmaşıklığından to this
high-level intersectoral dolayı assessment
committee,to:
koordinasyonun that Dr Mehmet
Türkiye
oversees için
The authors
of Health), to
Professor da this
Drkanserassessment
Nihat taramalarındaki to: Dr
TOSUN (Undersecretary), Mehmet
her the implementation
zaman bir engel teşkilof multisectoral
ettiği sıklıkla activities.
vurgulansa koordinas-
MÜEZZİNOĞLU
(Deputy of Health),
Undersecretary), Professor Dr Nihat
Professor BOH’ların TOSUN
Dr Seçil ÖZKAN (Undersecretary),
(President, Public
yon
Hüseyinve işbirliği
• Improve ÇELİK etkileyici
coordination
(Deputy bir başarı
withinöyküsü
Undersecretary), sunmaktadır.
the Ministry Professorof Health. SeçilABUZGAN
DrTuran tedavisi,
coordination
ÖZKAN bakım planlama-
mechanism
(President, Public
Health
sı ve Institute
bilgi besistemlerinin of Turkey), Associate Professor Dr (Former President,
could
Health usedofto fillkoordinasyonunda
the Associate
gap between kanser
Ministry hizmetleri
Dr of Health başıgeneral
çekmektedir. Halk
directorates sağlığı
and
PublicInstitute
Health Institute Turkey), of Turkey), Dr Professor
Bekir KESKİNKILIÇTuran BUZGAN
(Deputy(FormerPresident President,
for Non
müdürlükleri,
affiliated
Public aile
Healthagencies. sağlığı
Institute merkezleri
Responsibility
of and
Turkey), ile birlikte
DrforBekir
aspects çalışarak hastaları
of NCD prevention
KESKİNKILIÇ (Deputy tarama yaptırmaya
and control
President yön-
sits
Communicable Diseases Programmes and Cancer Control, Public Healthfor Non
Institute
with
lendirmekte
Communicable multipleve directorates
gerekirse
Diseases onlarınand multiple
KETEM’lere
and Programmes departments
ulaştırılmasını
and Health of
Cancer Control, the PHIT.
sağlamaktadır.Good coordination
KETEM’ler tara-
of Turkey), Dr Banu EKİNCİ, (MoH, Public InstitutePublic Health Institute
of
ma between
Turkey),
sonuçlarını the
Dr multiple
Banu
aile agencies
EKİNCİ,
hekimlerine (MoH, is essential
Public
göndermektedir. to
Health take
KETEM’ler a more
Institute effTurkey),
of
kendilerine ective andDr
sitoloji effiNazan
cient
hizmetleri
YARDIM (MoH, Public Health Institute of Turkey), Dr Murat GÜLTEKİN (MoH, Public
response
YARDIM (MoH, to NCDs.
Public The Health
Health Policy
çıkan Institute Board could be redefi ned to take on a coordinating
veHealth
tarama sonucu
Institute pozitif
of Turkey), Dr İsmailofsevki
hastaların Turkey),
için ev
SERDAROĞLU Drsahipliği
Murat
(MoH,GÜLTEKİN
yapan
General (MoH,
hastanelerle Public
Directorate koor-of
function,
Health Instituteor a of new body could
Turkey), Dr be established.
İsmail SERDAROĞLU There(MoH, is alsoGeneral
a need to break down
Directorate of
dineli
Healthçalışmaktadır.
Services), Dr Tedavi
Kanuni içinKEKLİK
uygun (MoH, olan ikinciPublicya da üçüncü
Health basamak
Institute tedavi hizmetine
of Turkey), Dr Berrak
some
Health of the silos
Services), between
Dr Kanuni departments
KEKLİK in theHealth
PHIT. Consolidation of multiple NCD
BAŞARA
hastaların (MoH,
sevk General
edilebilmesi için bazı (MoH,
Directorate yönergeler Public
of Health Research),
mevcuttur. Institute
Dr Sevgi
Hastaneler ofGÜLER
Turkey),
hastanın Dr Berrak
ELLERGEZEN
tedavisini
programmes
BAŞARA (MoH, General into a single action
Directorate plan will help,
of HealthDrResearch), but changes to
Dr Sevgi GÜLER the structure and
(MoH, Public
planlamakta ve Healthevde
ayrıca Institute
tedavi of Turkey),
ekiplerini Ayşegül ÖZTEMEL
düzenlemektedir. Hatta (MoH, ELLERGEZEN
bazılarında Public Health
palyatif ba-
(MoH,function
Public ofHealth
the departments
Institute ofof Turkey),
the PHIT Dr willAyşegül
also be required
ÖZTEMEL if collaborative
(MoH, Public working
Health
Institute
kım of Turkey), Dr Evin ARAS KILINÇ (MoH, Public Healthhenüz Institute of Turkey),
ishizmetlerinin
to beofachieved.
Institute Turkey), başladığı
Dr Evin görülmektedir.
ARAS KILINÇ Kanser
(MoH, kayıt
PublicbilgiHealth
sistemi, Institute veriofgizliliği
Turkey), ve
Gülay SARIOĞLU
gizlilikSARIOĞLU (MoH,
ilkesi sorunları yaşadığından Public Health Institute
aile Institute
hekimleriyle of Turkey),
bu bilgileri Şerife KAPLAN
paylaşamasa (MoH,
da hastane Public
ve
Gülay
Health Institute(MoH, of Turkey),PublicDrHealthJale ÖZTÜRK of Turkey),
(Ankara Şerife
Provincial KAPLAN (MoH,
Health Directorate), Public Dr
5.2 Accelerate
KETEM’lerden
Health
Mustafa Institute
ÖZTÜRK
bilgiler
of Turkey),
(Ankaraaction
toplamaktadır.
Dr Jaleon
Public
Diğer
ÖZTÜRK
Healthobesity
BOH’lara
(Ankara
Directorate),and
ilişkin
Drnutrition
koordinasyon
Provincial DemetHealth risk çözüme
sıkıntıları
Directorate),
kavuştuktan
Mustafa ÖZTÜRK sonra (Ankara
tecrübeleri unutmamak
Public Health ve geniş ölçekliDr
Directorate), kanser
Demet taramasıyla
İMAMOĞLU ilgili (Ankara
önceden
factors
Public Health
Public Health for NCDs
Directorate),
Directorate), Dr
Dr Bediha
Bediha
TÜRKYILMAZ
TÜRKYILMAZ
(İzmir Provincial
(İzmir
bilgilerden
Dr Mustafa faydalanmak
TÖZÜN (İzmirönemlidir.
Public Health Directorate), DrProvincial
Nail UMAY Health
Provincial
DrHealth
ŞENER Health(MalatyaDirectorate),
Public Dr Nail
Ümit KERVAN
The
Health high burden of Kemal
Directorate), obesityŞENER and high (Malatya salt intake
Public in Turkey
Health mean that Dr
Directorate), great
Ümit gains
KERVANcan
be (Ankara
achieved Cardiology
by accelerating Training and Research Hospital).
(Ankara Cardiology TrainingTurkey’sand Research response to these issues. Turkey’s experience with
Hospital).
tobacco and alcohol prove that
This report was greatly informed by a workshop bold and strong government
held on June action
17 to on26,NCD 2013riskinfactors
Ankara,
This report
is Turkey
possibleand was
when greatly
the high-level informed
authors appreciate by a workshop
political commitment held
the time commitment on June
is present. National 17 to
and input 26, 2013
legislative
of greatin Ankara,
action
number
Turkey
on oftrans and
fat the
individuals andauthors appreciate
salt, participated.
who along with measures the time
(See to commitment
Annex reduce
1 for listmarketing and input of The
of unhealthy
of participants) greatauthors
number
food andare
of individuals
beverages who
to children
deeply grateful participated.
to thewould (See
be key measures
authorities Annex
to implement. of
province for participants)
Fiscal policies
hosting The
the authors
missionare
to encourage and
deeply
healthy
providinggrateful
eating to the
could
alsoinsights.
be considered. in Malatya province for hosting the mission and
5.3
TheKluge,Increase
Turkey country
Director of the
assessment role was
the Division of family
produced
of Health medicine
under
Systems the Public
and overallinHealth
NCDs
Kluge,
Galea,Director
Galea,
There
WHOis Director
considerable
Regional ofOffice
the Division
consensus of Noncommunicable
for Europe. within Thethe health sector
assessment Diseases
would andhave
in Turkey
not Life-course
onbeen in the
the desired
possible
WHO
future Regional
without service Office formodel
delivery
the enthusiastic Europe.
support for NCDsThe
of Drassessment
to address
Cristina would
Profili,theWHO notHead
expected haveof been
increase
Country possible
inOffice,
the
without
burden
Turkey.of thedisease
enthusiastic support of Dr
from chronically ill Cristina Profili, WHO
elderly patients withHeadmultipleof Country Office,
morbidities.
Turkey.
This vision involves an expanded role of family medicine in detecting and managing
Grateful
NCDs, and thanks
further are extended toof
development Nancy Graves for
coordinated language editingrehabilitation,
community-based and Christophe
Grateful
Lanoux for thanks theandare extended
design layout andto Nancy Graves
typesetting for
of language
thisas report. editing and Christophe
long-term care end-of-life care.
Lanoux for the design layout and typesetting of this report. FHCs are seen the right setting to manage
cancer, CVD and diabetes by:
• mobilizing patients for cancer screening and managing end-of-life care for patients
with less complex needs in coordination with community home care services;
• screening and assessing patients for CVD risk factors; advising patients to quit
smoking, lose weight and exercise; referring patients for counselling; controlling HTN
and blood cholesterol for primary prevention; monitoring and providing routine care
for secondary prevention of CVD after hospitalization;
• screening, monitoring and coordinating routine care for patients with type 2 diabetes;
• referring patients with complications and acute exacerbations to hospital.
435
5
5. Politika Önerileri
5.There
Policyarecommendations
5. Policy
health
number of features of the organization of family medicine and community
recommendations
services coordination
5.1 Strengthen within provincial public health
and governance directorates in Turkey that create
mechanisms
42
42
42
a5.2 5.1 Strengthen
strong platform coordination and governance mechanismschronic conditions. These 42
Accelerate actionfor
ondetection
obesity andand management
nutrition risk factorsoffor NCDs 43
5.2 Accelerate
include the link action
to CHCs onand
obesity and nutrition
mobile services, risk factorsorganization
effective for NCDs of laboratories, 43
information
Artık systems
5.3Türkiye’de
Increase the that
yenirole ofhave
nesil the
sağlık
family potentialinto
sıkıntısının
medicine aid clinical
BOH’lar
NCDs olduğu andherkesçe
non-clinical management,
anlaşılmıştır. Türki-
43
5.4 mechanisms
and Mainstream equity to and social
monitor determinants
performance and linkofpayment
health into to action and In addition,
performance.
ye’deki bu sıkıntınınequity
5.4 Mainstream gelecek andyıllarda
social kapsamlı
determinantsve sistematik
of healthbir şekilde
into actionaşılması
and için etkile-
reporting
interviews
emekler sarf edilmekte ve liderlik gösterilmektedir. Ortaya konan vizyonand
yici reporting confi rmed that there was support from family medicine doctors ve nurses46to
stratejiler
46
take a moreDSÖ
5.5 Analyse
tamamıyla proactive rolecase
to tavsiyeleri
build the inSağlık
ve detecting
for change
2020 andand
ile managing
refi
aynı ne NCD NCDs.
doğrultudadırplansve asıl zorluk bunların etkin
47
References
However,
bir biçimde there is a recognized
uygulanabilmesidir. needbufor
Raporun step-by-step
bölümünde bu implementation
diyaloğa katkı of 48
this
sağlayabilecek
References 48
expanded
Annex
ve role
1. Participants
münferit BOH’larfor ve
family
of BOH doctors,
the workshop complemented
risk faktörleri üzerine olan by the planned
birden expansion
fazla ulusal of51
program için the
bü-
Annex
primary 1. Participants of the achieve
workshop 51
tüncül bircare workforce.
platform olarak To this, aolan
kullanılabilecek number of factors
entegre bir BOHwere identifi
Eylem ed as enabling
Planı’nın temelini
conditions.
oluşturabilecek bir dizi politika önerilerine yer verilmektedir.
• Targets and directives set by the Ministry of Health were mentioned as needed
catalysts. değerlendirmeye ve önemli paydaşlarla yapılan final çalıştayındaki tartışmala-
Bu rapordaki
ra •dayalı olarak
Clinical önerilen
practice politikalarand
guidelines beş visual
ana başlık altındaaids
decision toplanmaktadır:
for primary care screening,
treatment
1. Koordinasyonand referral would
ve yönetim be welcomed due
mekanizmalarını to the complexity of conditions; this
güçlendirme
2. BOH’lar için obezite ve beslenme ile ilişkili risk faktörlerine to
would also increase the confi dence of hospital specialists transfer
yönelik chronichızlandı-
eylemlerin disease
patients
rılması they diagnose back to primary care for ongoing management.
• 3.
Training programs
BOH’larda based on new
aile hekimliğinin guidelines
rolünün were needed.
arttırılması
• 4. Sağlıkla
Staffi ilişkilineed
ng ratios hakkaniyet ve sosyal belirleyicileri
to be increased with attention eylem ve raporlamada
to nurse yaygınlaştıra-
roles as well as family
rak dâhil
doctors, etme there is scope to begin expanding primary care roles with existing
though
5. BOH planlarını değiştirmek ve geliştirmek için analiz çalışmaları ve durum tespiti yap-
workforce.
ma
An important starting point would be to integrate comprehensive cardio-metabolic
risk assessment into family medicine. As reviewed in the section entitled “Coverage of
5.1. Koordinasyon
core services”, ve yönetim
currently many mekanizmalarını
NCD conditions are diagnosed andgüçlendirme
managed at the level
of specialists. For patients with co-morbidities, different specialists may participate in
providing4.their
Raporun care without
Bölümünde formal gibi
de belirtildiği and koordinasyon,
systematized BOH’lar
communication between
için toplumsal them.
müdahale-
Integrating
lerin ve bireyselcardio-metabolic risk assessment
hizmetlerin büyütülmesinde into
önemli familyolarak
bir zorluk medicine would
karşımıza provide
çıkmaktadır.
an important
Bunun first step
sebeplerinden birito move
yeni towards
rol ve a henüz
ilişkilerin more comprehensive and patient-centred
tam olarak geliştirilemediği sağlık sek-
approach.
törünün karmaşık yapısıdır. Bu nedenle kilit paydaşların görüşlerini yansıtan bu görevin kilit
Several tools are
tavsiyelerinden available to ve
biri koordinasyon support
yönetim the integration of güçlendirilmesidir.
mekanizmalarının cardio-metabolicAşağı- risk-
assessment
daki in familydikkate
somut direktifler medicine. The risk-prediction charts developed by WHO and the
alınmalıdır
International Society of Hypertension provide a good place to start and many countries
BOH’lar
are• using theseiçinas net hedefler
the basis koyun. Aynı
of guidelines AÇŞ’de
after sistemin
adaptation tamamında
with izleme
specification of ve
diffteşvik-
erent
lerle uygulandığı gibi BOH’larda da benzer sonuçlara odaklanın.
treatment approaches for individuals with different risk. The risk prediction charts can
also Stratejik
• serve the hedefler,
basis for kaynak dağıtımı
developing veaids
visual uygulama
and canarasında açık bir bağlantı
be integrated into the kurun.
family
medicineSağlıkinformation
2020’ye göre system to support
hazırlanan Sağlıkclinical decision-making
Bakanlığı (Fig. 10).
Stratejik Planı 2013-2017’nin geliştiril-
mesi çok önemli bir başarıdır ve Türkiye’nin sağlık alanındaki gelişmeleri için oldukça
güçlü bir temel oluşturacaktır. Bu strateji için oluşan muazzam potansiyeli hayata ge-
çirirken sağlık kaynaklarının dağıtımı ve uygulanmasındaki stratejik hedeflerin birbir-
lerine açıkça bağlanabilmesi için sağlam süreçler yürütülmesine özen gösterilmelidir.
• Sağlığın sosyal belirleyicileri ve tüm politikalarda sağlıkta’ta hesap verilebilirli-
ği geliştirin. THSK, T.C. Sağlık Bakanlığı Stratejik Planı 2013-2017’deki sağlığın sosyal
belirleyicileri ve tüm politikalarda sağlık hedeflerine ulaşmak için gereken hükü-
metler arası otoriteye ya da koordinasyon gücüne sahip değildir. Sağlığın sosyal be-
lirleyicileri ve tüm politikalarda sağlık ile ilgili eylemlerin sorumluluğu için birden
çok bakanlığı bir araya getirebilecek ve onlara hesap sorabilecek güce sahip, daha yük-
sek bir otoriteye ihtiyaç duyulmaktadır. Sağlığın sosyal belirleyicileri ve tüm politika-
444
4
Acknowledgements
Fig. 10.larda
WHO/International Society
sağlık sorumlulukları
Acknowledgements
of Hypertension
BOH’lardan
arası tek bir kurul üzerinde toplanabilir.
risk
korunma prediction
önlemleri chartskurulacak
üzerine (EUR B)* sektörler
• BOH’lardan korunma ve onların kontrolü için kurulmuş sektörler arası meka-

The nizmaları
authors güçlendirin.
are grateful BOH’lardan for commitment korunmada to atılacak olan tamamıto:
this assessment devlet
Dr kaynaklı
Mehmet
The authors
adımların are grateful
geliştirilmesi for
ve commitment
koordine edilmesi
MÜEZZİNOĞLU (Minister of Health), Professor Dr Nihat TOSUN (Undersecretary), to
için this assessment
sorumluluğun mümkünto: DrolanMehmet
en yük-
MÜEZZİNOĞLU
Hüseyinsek otoriteye (Minister
ÇELİK (Deputyverilmesi, of Health), Professor
tercihen Sağlık Bakanlığı’nın
Undersecretary), Dr Nihat
Professor Drüstünde TOSUN
Seçil ÖZKANbir makama(Undersecretary),
devredilme-
(President, Public
Hüseyin
Health ÇELİK
si gerekmektedir.(Deputy
Institute of Turkey), Undersecretary),
Bu yüksek Professor
seviye sorumluluğun
Associate Professor Dr Turan Dr Seçil
“üst düzey ÖZKAN
BUZGAN sektörler(President, Public
arası President,
(Former kurul gibi
Health
Public Institute
Health of Turkey), Associate Professor Dr Turan BUZGAN (Former President,
birden çok Institute of Turkey),faaliyetlerin
sektörü ilgilendiren Dr Bekir KESKİNKILIÇ
uygulanmasını (Deputy
denetleyen President for Non
bir koordinas-
Turkey),
ProgrammesDr Bekir and KESKİNKILIÇ
Cancer (Deputy
Control, President
Public Health for Non
Institute
yon mekanizması tarafından desteklenmesi gerekmektedir.
Communicable
Banu EKİNCİ, and Programmes
(MoH, Public and Health
Cancer Control,
InstitutePublic of Turkey),Health Institute
Dr Nazan
• Sağlık Bakanlığı
ofYARDIM
Turkey), bünyesindeki koordinasyonu geliştirin. Sağlık Bakanlığı’nın genel
(MoH, Public Health Institute of Turkey), Dr Murat GÜLTEKİN (MoH,Nazan
Dr Banu EKİNCİ, (MoH, Public Health Institute of Turkey), Dr Public
YARDIM müdürlükleri ve ilişkili kurumlar arasındaki mevcut Dryapılanmada bir koordinasyon me-
Health (MoH, Institute Public Health
Dr İsmailofSERDAROĞLU
Turkey), Murat
(MoH,GÜLTEKİN
General (MoH, Public
Directorate of
Health Institute
kanizması of Turkey),
tarafından Dr
doldurulmasıİsmail SERDAROĞLU
gereken bir boşluk
Health Services), Dr Kanuni KEKLİK (MoH, Public Health Institute of Turkey), Dr Berrak (MoH, General
bulunmaktadır. Directorate
BOH’lardan of
ko-
Health
Source:
BAŞARA Services),
runma
WHO, 2007
(MoH, Dr Kanuni
ve onların
General kontrolüyleKEKLİK
Directorate (MoH,
ilgili of PublicResearch),
sorumluluk
Health Health
sahalarıInstitute
THSK’nın
Dr Sevgi of Turkey),
birçok
GÜLER birimi DrveBerrak
ELLERGEZEN birçok
*The
BAŞARA charts present
(MoH, the
General 10-year risk of
Directorate a fatal
of or non-fatal
Health cardiovascular
Research), Dr event
Sevgi by
GÜLER gender, age,
ELLERGEZENsystolic
(MoH,
blood
müdürlük
Public
pressure,
arasında
Health
total blood
ayrışmış of
Institute
cholesterol,
vaziyettedir.
Turkey),
smoking
Buand
Dr
status,
birçok
Ayşegül
presence
kurum
ÖZTEMEL arasında
or absence (MoH, iyi bir koordinas-
Public
of diabetes Health
mellitus.
(MoH,
Turkey), Institute
DrforEvin of
ARAS Turkey),KILINÇ Dr Ayşegül
(MoH, ÖZTEMEL
Public Health (MoH, Public
Institute Health
ofmortality
Turkey),
The risksyon
have kurulması,
been BOH’lara
estimated EURetkili
B bir cevap
countries defiverilmesi
ned için
as countries elzemdir.
with Kurulun
low infant koordinasyon
and child
Institute
butGülay
high of Turkey),
SARIOĞLU
adult mortality. Dr Evin
(MoH, PublicARAS Health KILINÇ (MoH,
Institute of Public
Turkey), Health
Şerife Institute
KAPLAN of Turkey),
(MoH, Public
işlevini de üstlenecek şekilde yeniden düzenlenmesi ya da tamamen yeni bir oluşum
Gülay
Health SARIOĞLU
Institute (MoH,
of Turkey),Public Health
Dr JaleAyrıca Institute
(Ankara Provincial Şerife KAPLAN
Health (MoH, Public
Directorate), Dr
Health kurulması
Institute eldeki seçeneklerdir.
of Turkey), Dr Jale ÖZTÜRK THSK’daki
(Ankara birimler
Provincial arasında
Health bulunan ayrımların
Directorate), Dr
Mustafa
The bazılarının ÖZTÜRK
WHO guide, (Ankara
ortadan Public Health
Package ofgerekmektedir. Directorate),
Essential Dr Demet İMAMOĞLU (Ankara
Mustafa
Public HealthÖZTÜRK (Ankarakaldırılması
Dr BedihaHealth Directorate),
TÜRKYILMAZ
Birden
(İzmir
çok BOH
Dr Provincial
Demet programının
İMAMOĞLU tek bir
(Ankara
Noncommunicable (PEN) Disease Interventions
Public eylem
Healthplanında
Directorate),toplanmasıDr Bedihabu noktada
TÜRKYILMAZ yardımcı olacaktır,
(İzmir ancakHealth ortaklaşa bir çalışma
forDrPrimary
Mustafa TÖZÜN
Health (İzmir
Care, is a Public
useful Health
resource Directorate),
and DrProvincial
Nail UMAY (MalatyaDirectorate),
Provincial
DrHealth ortamıTÖZÜN
Mustafa sağlanmak (İzmir isteniyorsa
Public THSK birimlerinin
Health Directorate), yapılanmalarının
Dr Nail UMAY (Malatyave işlevlerinin de de-
Provincial
provides: Directorate), Kemal ŞENER (Malatya Public Health Directorate), Dr Ümit KERVAN
• a ğiştirilmesi
(Ankara toolCardiology gerekecektir.
for assessment Trainingof andcapacity
Researchand Hospital).
utilization
This report was of primary
greatlycare; informed by a workshop held on June 17 to 26, 2013 in Ankara,
5.2.
This
• a
Turkey BOH’lar
report
tool forwas için obezite
greatly
assessment
and the authors informed
ofappreciate
populationbyvea the
beslenme
workshop
coverage heldile
time commitment onilişkili
Juneand 17 risk
to 26,faktörlerine
input 2013 in Ankara,
of great number
Turkeyof NCDand the
care; authors appreciate the time commitment and input of great number
yönelik
of individuals
ofdeeply
eylemlerin
who participated. hızlandırılması (See Annex 1 for list of participants) The authors are
• individuals grateful to the authorities inAnnex
evidence-based who participated.
protocols for (See
essential NCD
Malatya 1 forprovince
missionare and
deeply grateful
interventions
Türkiye’deki
providing to
forthe
ağır obezite
invaluable primaryauthorities
yükühealth
insights. intuz
ve aşırıcare; Malatya
tüketimi, province
Türkiye’nin for sorunlara
hosting the mission
verdiği and
cevapların
providing
• core lists invaluable
hızlandırılmasıyla of büyük insights.
essential technologies
başarılara imzaproduced and
atılabileceği anlamına gelmektedir. Türkiye’nin al-
The Turkey
medicines; country assessment was under the overall guidance of Dr Hans
The
kol Turkey
ve tütün
Kluge, country
Directorile olan assessment
tecrübesi
of the Division şunuwas produced
of göstermektedir: under
Health SystemsÜst andthe
düzeyoverall
Public siyasiguidance
Health taahhüt of
andsöz Dr Hans
konusu
Dr Gauden
• toolsDirector
Kluge, for cardiovascular
of the risk prediction;
Division of Health Systems and Public Health and Dr Gauden
olduğunda
Galea, güçlü bir
Director hükümet
of the Divisioneylemi,of BOH risk faktörlerineDiseases
Noncommunicable karşı da görülebilir.
and Life-course Trans yağlar
in the
• tools
Galea, for auditing
Director of the and costing;
Division of and
Noncommunicable Diseases and Life-course in the
veWHOtuz
• tools ile ilgili
Regional ulusal
for monitoring düzeydeki
Office for yasal
Europe. düzenlemeler
The ile
assessment birliktewouldsağlıksız
not yiyecek
have ve
been içeceklerin
possible
WHOwithout Regional
the Office forand
enthusiastic
evaluation
Europe.
support The
of Dr
(WHO,
assessment
Cristina Profili, would WHO notHead haveofbeen Country possible
çocuklara
2010a). pazarlanmasını önleyici tedbirler konulması, en verimli uygulama ayaklarınıOffice,
oluş-
without
turacaktır. Sağlıklı beslenmenin teşvik edilmesine yönelik mali politikalar oluşturulması da
Turkey.
düşünülebilir.
Aligning
Grateful the incentives of family doctors andforhospital specialists with the new
Lanouxthanks for theare extended
design layoutto and Nancy Graves
typesetting language
of this report. editing and Christophe
service
Lanoux for delivery
the design model is a and
layout critical enablingoffactor
typesetting this report. for expanding primary care
5.3. BOH’larda aile hekimliğinin rolünün
management of NCDs. The Ministry of Health has already recognized the need to
arttırılması
incorporate
Türkiye’dekiNCD sağlıkindicators
sektöründe, into the P4P scheme
gelecekte birden forfazla
family medicine olan
rahatsızlığı practices.
kronik In yaşlı
the
design of this scheme, to encourage an integrated approach to NCD management, it
hastalar sebebiyle artması beklenen hastalık yüküne cevap verecek BOH hizmet mo-
would be desirable to use indicators of comprehensive cardio-metabolic risk assessment
delinin
for patientsne olacağı
at risk of konusunda
CVD and type hatırı2 sayılır
diabetes birmellitus,
fikir birliği oluşmuştur.
as discussed Bu vizyonda
above, rather than aile
hekimliğinin
indicators BOH’ların
for single risk teşhis
factorsvesuch yönetimindeki
as HTN. Changes rolü daha to the da indicators
genişletilmiş in theve koordi-
family
neli toplum temelli rehabilitasyon, uzun dönem
doctors P4P scheme pose some new risks and challenges, which can be mitigated by so- bakım ve son dönem bakımı gibi hiz-
metlerin
called de geliştirilmesi
road-testing new indicatorsöngörülmüştür.
with a willing Aile sağlığı
samplemerkezleri
of family kanser,
health centreskardiyovasküler
before
implementation.
hastalık ve diyabetin Theyönetimi
process ile usedilgiliinaşağıdaki
the United Kingdom
işlevleri yerineNational
getirmekHealth için uygun Service
ortamlarfor
testing Quality and Outcomes Framework indicators in their primary care P4P scheme
olarak görülmektedir:
provides a good kanser
• Hastaların example. The shift
taraması to the future
için taşınması ve dahaNCDbasit service delivery
ihtiyaçları model
olan also has
hastaların son
implications for hospitals and hospital specialists. There
dönem bakımlarının yönetiminin evde sağlık hizmetleriyle koordinasyon içerisinde is a need to identify a way of
reducing or eliminating the financial incentives hospital specialists have to manage CVD
sağlanması;
455
5
5.risk
Policy
• factors
Hastalarda
recommendations
and typekardiyovasküler
2 diabetes mellitus
hastalığın
in hospital
risk faktörlerinin
outpatient taraması
clinics. ve
There
değerlendirmesi-
is also a need
42
5.
to5.1Policy
create recommendations
incentives for hospital specialists to hand over routine management of care 42
nin yapılması;
Strengthen sigarayı
coordination bırakmalarının,
and governance kilo vermelerinin,
mechanisms egzersiz yapmalarının 42for
tavsiye
NCD 5.1patients
Strengthenfamilycoordination and governance mechanisms 42
edilmesi;to
5.2 Accelerate danışmana
action on doctors, and
andto
sevk edilmesi;
obesity improve information
birinci derecede
nutrition risk for flNCDs
korunma
factors ows and hipertansiyon
olarak communication43 ve
about5.2kan
Accelerate
patient careaction
planson
kolesterolünün obesity
between
kontrol andalınması;
nutrition
hospitals
altına risk factors for NCDs
and FHCs. 43
5.3 Increase the role of family medicine in NCDshastanedeki tedavinin ardından kardiyo- 43
5.3vasküler
Increasehastalıktan
Implementation theofrolea offamily
familyderecede
ikinci medicine
doctor in NCDs izlenmesi
gatekeeping
korunmanın role and a referral
ve rutin bakımlar system 43
is
yapılma-
5.4
identifi Mainstream equity and social determinants of health into
sı; ed by many stakeholders as a key action needed to expand the role of primary action and
reporting 46
carereporting
in NCD management. Step-by-step development of the referral system may 46 be
•
5.5 Tip 2
Analyse diyabet
to hastalarının
build the case taranması,
for change izlenmesi
and refi ne ve rutin
NCD bakımlarının
plans koordine edilme-
47
more achievable
5.5si;
Analyse to buildand the acceptable. Alongside
case for change and the
refinesteps
NCD listed
plansabove for increasing the 47
References
capacity and confidence of family doctors to manage priority NCDs, it would be possible 48
References 48
to • gradually
Annex Komplikasyon
1. phase in
Participants ya
ofada akut alevlenme
referral
the workshopsystem, in durumlarında
line with the hastaneye sevk edilmesi.
desired future service delivery
51
Annex
model.1.AnParticipants
early step couldof thebeworkshop
to require hospital outpatient clinics to refer back to the 51
family doctor
Kronik patientsteşhisi
hastalıkların diagnosed with a list
ve yönetimi içinofgüçlü
NCDs,birwhich should
platform be monitored
yaratan and
halk sağlığı
managed in primary
müdürlüklerine bağlıcare.
aile The list of conditions
hekimliği organizasyonu couldve betoplum
expanded gradually,
sağlığı in step
hizmetlerinin
with implementation
sunduğu birçok avantaj of vardır.
guidelines and içinde;
Bunların training for family
toplum sağlığıdoctors in management
merkezlerine of
olan bağlantı
priority NCDs. This could be accompanied by reform of provider payment incentives and
ve gezici hizmetler, laboratuvarların etkili organizasyonu, klinik ve klinik olmayan yönetimi
hospital specialist P4P incentives to reduce the level of payment or incentive for follow-
destekleme potansiyeli olan bilgi sistemleri, performansın izlenmesini ve ödemelerin per-
up outpatient consultations for these conditions.
formansa bağlı ayarlanmasını sağlayan mekanizmalar sayılabilir. Ek olarak, aile hekimleri ve
hemşirelerin BOH’ları teşhis etmede ve yönetmede daha proaktif bir rol üstlenmek istedikle-
ri5.4 Mainstream
görüşmeler ile doğrulanmıştır.equity and social determinants of
health into action and reporting
Ancak aile hekimlerinin genişletilen bu rollerinin adım adım uygulanması, birinci ba-
samak sağlık hizmetinin işgücünün de yine planlı bir biçimde genişletilmesi gerek-
Great gains have been achieved in improving geographical access to health services.
mektedir. Bunun olması için sağlanması gereken koşullar olarak aşağıdaki faktörler belir-
National datasets have also been improved. Turkey is now well placed to take a more
lenmiştir:
sophisticated analysis of health inequalities, in pursuit of the government’s overarching
• for
goal Daha öncefor
“health Sağlık
all”. Bakanlığı tarafından belirlenen hedef ve direktifler gereken hızlandı-
rıcı olabilir
A detailed national study of social inequities in NCD risk factors and outcomes could be
• Birinci basamak
undertaken, to guide tarama, tedavi ve and
policy responses sevkto sürecine ilişkin
determine kliniksocial
which uygulama yönergeleri
inequities are of
greatest magnitude/concern
ve karar vermeye yardımcı andgörseller
should be includedhastalıkların
bulunması in routine monitoring.
karmaşıklığını giderme-
de yardımcı
Improving olabilir;
the degree toayrıca
whichbunlar hastane
routine uzmanlarının
data can kronik hastalık
be disaggregated teşhis ettikleri
by socioeconomic
status,hastaları
educationsürekli yönetim
level, gender içinand
tekrar birinci
place basamak tedavi
of residence merkezine
is crucial to guidegönderirken
progress ih-
in
tiyaçinequities
reducing duyduklarıingüveni
health.deTurkey
arttıracaktır;
has good data to compare outcomes between
provinces and is now
• Yeni yönergelere görewell placedeğitim
hazırlanan to move to measuring
programlarına differences within
ihtiyaç vardır;
provinces. In addition to strengthening the degree to which routine health data can
• Birinci basamak tedavi hizmetlerinde mevcut olan işgücüyle kapsamın büyütülmeye
be disaggregated by equity dimensions, Turkey’s multidimensional index, used to rank
başlanması
provinces accordinghedeflenmekte ise de aile hekimleri
to level of socioeconomic gibi hemşirelerin
development, de rollerine
could provide dikkat
a starting
point ederek çalışan
to measure oranlarının
and arttırılması
report health gerekmektedir.
indicators by socioeconomic level – alongside work
to further disaggregate to provide information at subprovincial level. There is also a
Önemli bir başlama
classification noktası dastatus
of socioeconomic kapsamlı kardiyometabolik
at neighbourhood level risk değerlendirmesinin
provided by the Turkish
Statistical Institute, at least in Ankara, which could be used to monitor
aile hekimliğine entegrasyonu olacaktır. “Temel Hizmetler Kapsamı” bölümünde incelen- socioeconomic
inequalities
diği in health indicators.
üzere, günümüzde birçok BOH vakası uzman seviyelerinde teşhis edilmekte ve yönetil-
mektedir.
In addition Tedavi edilmekte
to having dataolan hastalığın
capability to iyileşmesini zorlaştıran
measure inequities in eşzamanlı
NCD risk bir hastalığa
factors and
outcomes, reducing inequities needs to be included in reporting and supported
sahip olan hastalarda farklı uzmanlar aralarında resmi ve sistemli bir iletişim olmadan ken- by clear
accountability.
di This would include
tedavilerini uygulayabilirler. Aile including
hekimliğinedimensions of equityrisk
kardiyometabolik in routine performance
yönetiminin entegre
reporting, at FHC, district, provincial and national levels. Accountability
edilmesi daha kapsamlı ve hasta merkezli bir yaklaşımın kapılarını aralayacaktır. for improving
equity in performance needs to be clearly specified, if effective action is to be taken.
Further down the track, reducing inequities could be linked to performance payments or
Kardiyometabolik risk yönetiminin aile hekimliğine entegrasyonunu desteklemeye
incentives, to further incentivise action.
hazır bulunan bazı araçlar vardır. DSÖ ve Uluslararası Hipertansiyon Derneği tarafından
geliştirilen risk tahmin tabloları başlamak için iyi bir yer olup; bunları farklı risk gruplarındaki
446
4
Acknowledgements
5.5 Analyse
bireylere uygulananto
Acknowledgements
build
farklı the case for
tedavi yaklaşımlarının change
özelliklerine and refisonra
göre uyarladıktan ne yöner-
gelerinin temeli olarak kullanan çok sayıda ülke vardır. Risk tahmin tabloları aynı zamanda
NCD plans geliştirilmesinde kullanılabilmekte ve klinik karar verme sürecini destek-
görsel yardımların
lemesi amacıyla
Successful NCD aile hekimliği
strategies have bilgibeen
sistemine eklenebilmektedirler
accompanied (Şekil 10).as a basis
The10.authors
Fig. WHO/International are grateful Society for of commitment
Hypertension riskby
to this robust analysis
assessment
prediction charts (EUR to: Dr B)* Mehmet for
The
formulating authors are
realistic, grateful
specifi c,for commitment
time-bound
MÜEZZİNOĞLU (Minister of Health), Professor Dr Nihat TOSUN (Undersecretary), plans to
for this
action assessment
based on to:
evidenceDr Mehmet
in each
MÜEZZİNOĞLU
of the major
Hüseyin ÇELİKdisease (Minister
(Deputy of Health), needs
Population
areas.Undersecretary), Professor
Professor Dr Nihat
assessment Dr Seçil TOSUN
forms ÖZKAN the (Undersecretary),
starting
(President, point, to
Public
Hüseyin
develop aÇELİK (Deputy
comprehensive Undersecretary),
national and Professor
provincial
Health Institute of Turkey), Associate Professor Dr Turan BUZGAN (Former President, Dr
picture Seçil
of ÖZKAN
the (President,
distribution of NCD Public
risk
Health
PublicInstitute
Fig. 10.and
factors WHO/International
Health burden of Turkey),
in the of
Institute Associate
Society
population,
Turkey), DrProfessor
of Hypertension
including Drrisk
Turan
demographic
Bekir KESKİNKILIÇ BUZGAN
prediction and
(Deputy charts(Former
(EUR President,
socioeconomic
President B)*
forriskNon
Public
factors,
CommunicableHealth
and to serve Institute
Diseases of
as a basis Turkey), Dr
for identifying
and Programmes Bekir KESKİNKILIÇ
and specifi
Cancer c target (Deputy
Control,groups President
Public and for
appropriate
Health Non
Institute
Communicable
interventions.
Banu EKİNCİ, and Programmes (MoH, Public and Health
Cancer Control,
InstitutePublic Health Institute
ofYARDIMTurkey),(MoH, Dr Banu Public EKİNCİ,
Health (MoH,
ofinclude
Turkey), Institute
Dr Murat of Turkey), (MoH,Nazan
Dr
A strong NCD control strategy ideally should estimates of GÜLTEKİN
resource requirements Public
YARDIM
Health (MoH,
Institute Public of Health Institute
General (MoH,
for achieving population coverage and outcome targets. This includes financial resources,
Health
HealthInstitute Services),ofinfrastructure
DrTurkey),
Kanuni Dr İsmail SERDAROĞLU
KEKLİK (MoH, General Directorate of
human resources, and (MoH, technology Publicrequired.
Health Institute
A desirable of Turkey),
starting DrpointBerrak
Health Services), Dr Kanuni KEKLİK (MoH, PublicResearch),
Turkey), Dr Berrak
is BAŞARA
a quantifi (MoH,
ed mapping General Directorate
of the current of Health
resource allocationDrand Sevgi population ELLERGEZEN
coverage
BAŞARA (MoH, General Directorate of HealthDrResearch), Dr Sevgi GÜLER ELLERGEZEN
for priority conditions such as CVD, cancer and diabetes, disaggregated acrossHealth
(MoH, Public Health Institute of Turkey), Ayşegül ÖZTEMEL (MoH, Public the
(MoH,
of care:
Turkey), Dr Evin measures, of
ARAS Turkey), KILINÇ Dr (MoH,
AyşegülPublic ÖZTEMEL Health (MoH, Public
Institute of Health
Turkey),
continuum population primary and secondary prevention, treatment
InstituteSARIOĞLU of Turkey), Dr Evin ARAS KILINÇ (MoH, Public
Turkey),Health Institute of Turkey),
ofGülay
the disease and complications, (MoH, Public Health
rehabilitationInstitute and of palliative Şerife
care. KAPLAN (MoH, Public
Gülay
Source:
Kaynak:
Health SARIOĞLU
WHO,
WHO, 2007 (MoH, Public Health Institute
2007 of Turkey), Dr Jale ÖZTÜRK (Ankara Provincial Health Directorate),
Institute of Turkey), Şerife KAPLAN (MoH, PublicDr
Population
*The
Health charts
Instituteneedsofassessment
present the 10-year
Turkey), risk
Dr and
of a analytical
fatal
Jaletotal
ÖZTÜRK or work toProvincial
non-fatal
(Ankara estimate the
cardiovascular event
Health additional
by gender, financial
age,
Directorate), systolic
Dr
Mustafa
*Bu
blood tablopressure, ÖZTÜRK
cinsiyet, total (Ankara
yaş, sistolik
blood kan Public
basıncı,
cholesterol, Health
smoking Directorate),
kolesterol,
status,sigara
and içme Dr or
durumu
presence Demet
ve diyabet
absence İMAMOĞLU
var
of (Ankara
olup olmamasına
diabetes mellitus.
cost
Mustafa and workforce
ÖZTÜRK requirements
(Ankara Public for
Health scaling up
Directorate), population coverage
Dr Provincial
Demet İMAMOĞLU with evidence-
(Ankara
Public
The
göre risks
ölümcülHealth
have been
veya Directorate),
estimated
ölümcül olmayan for EURDr Bediha
B countries
kardiyovasküler TÜRKYILMAZ
defi ned as
olayların (İzmir
countries
10-yıllık with
riskini low infant
göstermektedir.Health
and Directorate),
Buchild
riskler mortality
EUR B ül-
based
Public interventions
Health Directorate), can help Dr to build
Bediha the case
TÜRKYILMAZ for changes
(İzmir in resource
Provincial allocation
Health where
Directorate),
Dr Mustafa
but
keleri high adult TÖZÜN
mortality. (İzmirolup, Public Health Directorate), Dr Nail UMAY (Malatya Provincial
Dr Source:
this istarafından
Mustafa WHO,TÖZÜN
needed. 2007tahmin edilmiş
It will(İzmiralso ensure
Public bu the
ülkeler
Health düşük
strategy bebek ve çocuk
achieves
Directorate), Dr ölüm
maximum
Nail oranına
UMAY ama
impact yüksek
(Malatya yetişkin
withProvincial
available ölüm
Health
*The
oranına charts Directorate),
sahip present the Kemal
10-year ŞENER
risk of a (Malatya
fatal or Public
non-fatal Health
cardiovascular Directorate),
event by Dr
gender, Ümitage, KERVAN
systolic
fiHealth
nancial andülkelerdir.
Directorate),human resources.
Kemal ŞENER
blood
The
(Ankara pressure,
WHO Cardiologytotal
guide,blood cholesterol,
Package
Training and(Malatya
smoking
of Essential
Research Public
status, andHealth
Hospital). presence Directorate),
or absence of Drdiabetes
Ümit KERVAN mellitus.
(Ankara
Şekil
The
Given 10.
risks
Noncommunicable Cardiology
the DSÖ/UHD
have been
sophisticated Training
risk
estimated
(PEN) tahmin
Turkishfor and
EUR
Disease B Research
tabloları
countries
health system, Hospital).
(Eurmany
defi
Interventions B)* government ministries and agencies
ned as countries with low infant and child mortality
This
but highreport
adult was greatly
mortality. informed by a workshop held on June 17 to 26, 2013 in Ankara,
at
This national
report and
was provincial alevels have information heldneeded
on Juneto 17contribute toinaAnkara,
strong
for Primary
Turkey and thegreatly
Health Care,informed
authors isappreciate
useful by a the
workshop
resource time andcommitment and to
input26, 2013
of great number
analysis
Turkey
provides:
Bir DSÖ and
andkılavuzu implementation
the authors
olan appreciate
“Birinci strategy
Basamak the for
time
TedaviNCDs. An
commitment
Hiz- institution and with
input convening
of great power
number
of individuals
The WHOthat who participated.
guide, Package (See
of Annex Annex
Essential 1 for list of participants) The authors are
may
of ensure
individuals who available
participated. information (See from relevant stakeholders is channelled into
•
metleri a tool
için
deeply grateful to (PEN)
Noncommunicable
for
Başlıca assessment
Bulaşıcı
the authorities of
Olmayan
Disease in Malatyaforprovince
capacityHastalıklara
Interventions
1
and list of participants)
missionare and
policies
deeply
Müdahale andPaketi
grateful
utilization builds
of to athe
primary
(PEN)”,virtuous care;cyclearaçları
authorities
aşağıdaki forinrefi ning
Malatya
da plans
sağla- and improving
province for hosting implementation.
the mission and
providing
for• aPrimary invaluable
Health Care, insights.
isofapopulation
useful resource and
providing
yan tool for
faydalı invaluable
bir assessment
kaynaktır insights. coverage
provides:
The of Turkey
NCD care; country assessment was produced under the overall guidance of Dr Hans
The ••
Kluge,Turkey
a tool
Kapasite country
Director for assessment
assessment
değerlendirmesi
of the Division vewas
of of produced
capacity
birinci
Health basama-and underand
Systems the Public
overallHealth guidance andofDrDrGauden Hans
•
Kluge, evidence-based
Director protocols for essential NCD
Galea, utilization
ğın kullanımı
Director
interventions ofofprimary
of
for
the
aracı
the Division
primary care;health
Division ofofHealth Systems and Public
Noncommunicable
care; Diseases Health and Dr Gauden
Galea,
•• core
WHO Director
a tool for
Regional ofOffice
assessmentthe Division of
population
Europe. coverage
would andhave
not Life-course
been in the
possible
WHO • BOH lists
tedavisininof essential
nüfusu technologies
kapsama oranı and
aracı
withoutofRegional
NCDthe
medicines; care; Office
enthusiastic for Europe.
support of The Drassessment
Cristina Profili, would WHO notHead haveofbeen Country possibleOffice,
without
•• • tools
Turkey. the basamak
Birinci
evidence-based enthusiastic tedavi
protocols support of
içinforbaşlıca Dr BOH
essential Cristinamü-Profili, WHO Head of Country Office,
NCD
Turkey. for cardiovascular risk prediction;
dahaleleriylefor
interventions ilgili kanıta health
primary dayalı protokoller
care;
• tools for
Grateful auditing
thanks areand costing;toand
extended Nancy Graves for language editing and Christophe
••• tools
Grateful
Lanoux
core
Başlıca lists
thanks
for
for
of
are
teknolojilerin
monitoring
the design
essential
extended technologies
to
ve ilaçların
and
layout Nancy
evaluation
and temel
typesetting birand
Graves
(WHO, forthis
lis-of language
Lanoux medicines;
tesi
2010a). for the design layout and typesetting of this report.
• tools for cardiovascular risk prediction;
•• tools
Kardiyovasküler
for auditing risk andtahmincosting;aracı and
•• tools
Aligning Denetlemefor
the monitoring ve maliyetand
incentives ofaraçları
evaluation
family doctors (WHO, and hospital specialists with the new
• 2010a).
service İzlemedelivery model is a critical
ve değerlendirme araçları enabling
(WHO,factor for expanding primary care
management 2010a) of NCDs. The Ministry of Health has already recognized the need to
incorporate NCD indicators into the P4P scheme for family medicine practices. In the
Aligning
design the scheme,
of this incentives of family doctors
to encourage an integrated and hospitalapproachspecialists
to NCD management, with the new it
Aile
service hekimlerinin ve hastane is auzmanlarının teşviklerinin yeniexpanding
hizmet modeliyle uyum-
would bedelivery
desirablemodel to use indicators critical enabling
of comprehensive factor for
cardio-metabolic primary
risk assessment care
management
lu
for hale
patients getirilmesi
at risk of of NCDs.
BOH’ların
CVD The and birinci
Ministry
type 2 diabetesbasamak
of Health tedavi yönetimlerinin
has already
mellitus, as discussedrecognized genişletilmesini
above, the
rather need than to
incorporate
olanaklı
indicatorskılan NCD
for single indicators
kritik risk bir factors into
faktördür. the
suchSağlıkP4P scheme
as HTN. Bakanlığı for
Changes family
BOH medicine
togöstergelerinin
the indicators in practices.
ailethe In
hekimliği the
family
design
uygulamasında of
doctors P4P scheme this scheme,
performansa to
pose some encourage
dayalı
newödeme an
risks andintegrated
şemasına
challenges, approach
katılması to NCD
whichihtiyacının management,
can be mitigated bulunduğunu by so-it
would
hâlihazırda be
called road-testing desirable
kabul etmiştir. to use indicators
Bu şemanın
new indicators of comprehensive
withşekillendirilmesinde, cardio-metabolic
a willing sample of yukarıda family health risk
tartışıldığı assessment
centres gibi, BOH
before
for patients at riskThe
implementation. of CVD
process andused type in 2 diabetes
the United mellitus,
Kingdom as discussed
National above, rather
Health Service than
for
yönetimine doğru bütüncül bir yaklaşımın teşvik edilmesi amacıyla hipertansiyon gibi tekli
indicators for single risk factors such
testing Quality and Outcomes Framework indicators in their primary care P4P schemeas HTN. Changes to the indicators in the family
doctors P4P
provides a good scheme example.pose some new to
The shift riskstheand challenges,
future NCD service whichdelivery
can be mitigated
model also byhas
so-
475
called road-testing
implications for hospitals new indicators
and hospital with specialists.
a willing sample There of is afamily
needhealth centres
to identify a waybefore of 5
implementation. The process used in the
reducing or eliminating the financial incentives hospital specialists have to manage CVDUnited Kingdom National Health Service for
References
5.risk faktörü
Policy göstergelerindense kardiyovasküler hastalık ve tip 2 diyabet hastalığı riski42bu-
recommendations
5. Policy
lunan recommendations
hastalar için kapsamlı kardiyometabolik 42
5.1 Strengthen coordination and governancerisk değerlendirme göstergeleri kullanılma-
mechanisms 42
5.1 Strengthen
sı5.2
istenen coordination
bir durumdur. and governance mechanisms 42
Accelerate action onAile hekimlerinin
obesity PDÖ şemalarında
and nutrition risk factors for gösterge
NCDs değişiklikleri olması43
5.2 Accelerate
durumunda, action on obesity
yeni göstergelerin bazı and nutrition
istekli risk
pilot aile factors
sağlığı for NCDs genel uygulama
merkezlerinde 43
Akdag PD (2011).
5.3 Increase Turkey
the role Healthmedicine
of family Transformation
in NCDs Program: Evaluation Report (2003–2010).43
5.3 Increase
öncesi
Ankara: birMinistry
“denemethe
of role of family medicine
uygulamasına”
Health. in NCDs
tabi tutulması, bunların neden olabileceği risk ve zorluk- 43
5.4
ların enMainstream equity and
aza indirgenmesini social determinants
sağlayacaktır. of health
Birleşik Krallık Ulusal into
Sağlıkaction and (NHS) Çer-
Hizmeti’nde
reporting
Altun B, Arici M, Nergizoğlu G, Derici U, Karatan O, Turgan C et al. (2005). Prevalence, 46
çevereporting
Kalitesi ve Çıktıları göstergelerinin kendi birinci basamak tedavi hizmetlerindeki PDÖ 46
awareness, treatment and control of hypertension
5.5 Analyse to build the case for change and refine NCD plans in Turkey (the PatenT study) in 2003.
47 J
şeması dâhilinde
5.5 Analyse
Hypertens. todenenmesinde
build the case for
23:1817–23. başvurulan
change andsüreçrefi
buna iyi birplans
ne NCD örnektir. Gelecekte geçilecek 47
References
olan BOH hizmet modeli aynı zamanda hastaneler ve hastane uzmanları için yaptırımlar48 48 da
References
Atun 1.
Annex R, Participants
Aydın S, Chakraborty
of the S, Sümer S, Aran M, Gürol I et al. (2013). Universal health
workshop 51
getirmektedir.
Annex Ayakta tedavi
1. Participants of the kliniklerindeki
workshop kardiyovasküler hastalık risk faktörleriyle tip 512
coverage in Turkey: enhancement of equity. Lancet. 382:65–99. doi:10.1016/S0140-
diyabetlerin
6736(13)61051-X. yönetilebilmesi için hastane uzmanlarının aldıkları mali teşviklerin bir şekilde
azaltılması ya da tamamen kaldırılması gerekmektedir. Ayrıca hastane uzmanlarının BOH
Basara DB (2013). National Burden of Disease Study 2013 – Preliminary Results
hastalarının rutin yönetimlerini aile hekimlerine devretmesini sağlayacak teşviklere ihtiyaç
[presentation]. In WHO-MOH meeting on Health System Challenges and Opportunities
olmakla birlikte hastane ile aile sağlığı merkezi arasında hastanın tedavi planları hakkında
for Better NCD Outcomes: Turkey Country Assessment, Ankara, 18 June 2013. Ankara:
bilgi akışları
Republic ve haberleşmeler
of Turkey Ministry ofkurulması gerekmektedir.
Health, General Directorate of Health Research.

Bereket A, Atay Z (2012). Current status of childhood obesity and its associated morbidities
Aile hekimlerinin bir eleme rolü üstlenmesi ve bir sevk sisteminin uygulamaya konul-
in Turkey. J Clin Res Pediatr Endocrinol. 4:1–7. doi: 10.4274/jcrpe.506.
ması birçok paydaş tarafından BOH yönetiminde birinci basamak tedavinin rolünün
Currie C, Zanotti
genişletilmesi içinC,kilit
Morgan
önemeA,sahip
CurriebirD,adım
de Looze
olduğuM,ifade
Roberts C et al.
edilmiştir. (2012).
Sevk Social
sisteminin
determinants
adım of health and
adım geliştirilmesi dahawell-being
başarılı veamong young people.
kabul edilebilir olabilir.Health
Yukarıdabehaviour
aile hekim-in
school-aged children (HBSC study): international report from the 2009/2010 survey.
lerinin öncelikli BOH’ları yönetebilmeleri için gerekli kapasite ve özgüven geliştirmesine
Copenhagen: WHO Regional Office for Europe (http://www.euro.who.int/__data/assets/
odaklı adımların yanı sıra, adım adım tam uygulamaya doğru ilerleyen bir sevk sisteminin
pdf_file/0003/163857/Social-determinants-of-health-and-well-being-among-young-
de gelecekteaccessed
people.pdf, istenen hizmet
20 March modeline
2014). uygun olarak başlatılması düşünülebilir. İlk adımlar-
dan biri olarak hastanedeki ayakta tedavi kliniklerinin birinci basamak tedavide izlenmesi
Hacettepe University (2013). Hypertension Prevalence: PatenT2 Study Results
ve yönetilmesi gereken BOH’ların içindeki bir hastalık tanısı koyması durumda hastanın aile
[presentation]. In WHO-MOH meeting on Health System Challenges and Opportunities
hekimine
for Better geri
NCDgönderilmesi
Outcomes: Turkey zorunlu kılınabilir.
Country Hastalıkların
Assessment, Junelistesi gün geçtikçe arttırılabilir,
18, 2013.
böylece aile hekimleri için öncelikli BOH’ların yönetimiyle ilgili yönerge ve eğitimlerin uygu-
Hassoy H, Ergin I, Kunst AE (2013). Socioeconomic inequalities in current daily smoking in
lanmasıyla da orantılı gidilmiş olur. Bu hastalıklara sahip poliklinik hastalarına yapılacak ta-
five Turkish regions. Int J Public Health.
kip konsültasyonları için yapılan ödeme ya da teşvik düzeyini düşürmek için hizmet sağlayıcı
Ministry of
teşvikleri veHealth
hastane (2009).
uzmanı Prevention and Control
PDÖ teşviklerini Programme
düzenleyen for Cardiovascular
bir mevzuat Diseases
da çıkarılabilir.
in Turkey, Strategic Plan and Action Plan for the Risk Factors. Ankara: Republic of Turkey,
Ministry of Health, Directorate General Primary Health Care Services.
5.4. Sağlıkla ilişkili hakkaniyet ve sosyal belirleyicileri eylem ve
Ministry of Health (2010a). National Cancer Control Program 2011–2015. Ankara: Republic
raporlamada yaygınlaştırarak
of Turkey Ministry of Health Department of dâhil
Canceretme
Control.
Ministry of Health (2010b). Turkey Nutrition and Health Survey. Ankara: Ministry of Health.
Sağlık hizmetlerine coğrafi erişimin geliştirilmesiyle büyük başarılar sağlanmıştır. Ulusal veri
Ministry da
tabanları of geliştirilmiştir.
Health (2011).Türkiye
Policies forhükümetin
artık Tackling Non-Communicable diseases
“Herkes için sağlık” adlı and
kapsayıcı Risk
hedefi-
Factors
nin in sağlıktaki
izinde, Turkey. Ankara: Republic
eşitsizliklerin of nitelikli
daha Turkey birMinistry of yapacak
analizini Health Directorate of General
duruma gelmiştir.
Primary Health Care.
Ministry
BOH risk of Healthve
faktörleri (2012a). Healthsosyal
çıktılarındaki Statistics Yearbookilişkin
eşitsizliklere 2011.ayrıntılı
Ankara:veRepublic of Turkey
ulusal düzeyde bir
Ministry of Health, General Directorate of Health Research.
araştırma yapılarak politika cevaplarının yönlendirilmesi ve hangi sosyal eşitsizliklerin en bü-
Ministry
yük of Health
ehemmiyete (2012b).
sahip olduğu,Strategic
endişePlan 2013–2017.
yarattığı Ankara: Ministry
ve rutin izlemeye of Health.
tabi tutulması gerektiğinin
belirlenmesi sağlanabilir.
Ministry of Health (2013). Chronic Diseases and Risk Factors Survey in Turkey. Ankara:
Republic of Turkey Ministry of Health.
Sosyo-ekonomik
OECD (2011). Growingstatü, eğitim
incomedüzeyi, cinsiyet
inequality ve yaşanan
in OECD yereWhat
countries: göredrives
ayrışanit rutin verilerin
and how can
iyileştirilmesi,
policy tackle it?sağlıktaki eşitsizliklerin
Paris: OECD Publishing.azaltılması sürecinin yönetilmesi noktasında oldukça
önemlidir. Türkiye’nin iller arasında çıktıları karşılaştırabilecek derecede verileri bulun-
448
4
Acknowledgements
makta olup; illerin
OECD/World Bank (2009). içinde oluşan OECD farklılıkların
reviews of health ölçülmesi systemsaşamasına
– Turkey. artıkParis:
geçebilecek
OECD
Acknowledgements
durumdadır.(http://www.oecd-ilibrary.org/social-issues-migration-health/oecd-reviews-
Publishing. Rutin sağlık verilerinin hakkaniyet boyutlarına göre dağıtılabileceği derecenin
of-health-systems-turkey-2008_9789264051096-en).
güçlendirilmesine ek olarak Türkiye’nin illeri sosyo-ekonomik kalkınmışlık düzeylerine göre
sınıflandırmada
Phillimore P, Zaman kullandığı
S, Ahmad çokB, boyutlu
Shoaibiindeks A, Khatibyardımıyla
R, Khatib sosyo-ekonomik
R, Husseini A, Fouad kalkınmaya F, Eliasbağlı
M,
The
-daha authors
da are
ilerlendiğinde grateful
il altı for
düzeyde- commitment
sağlık to this
göstergelerini assessment
ölçme ve to:
raporlamada Dr Mehmet
iyi bir
Maziak
The W, Tlili F, Tinsa
authors are (Minister F, Ben
grateful of Romdhane
for Health), H,
commitment Kılıç B, Kalaça
to this S, Ünal B, Critchley
assessment J.
to: (2013). Health
Dr Mehmet
MÜEZZİNOĞLU
başlangıç yapılabilir. Professor Dr Nihat TOSUN (Undersecretary),
system
MÜEZZİNOĞLU challenges of Aynı zamanda
cardiovascular TÜİK
disease tarafından
and diabetes en Nihat
azından
in fourAnkara
Eastern için mahalle düze-
Mediterranean
Hüseyin ÇELİK (Minister of Health),
(Deputy Undersecretary), Professor
Professor Dr Dr SeçilTOSUN ÖZKAN(Undersecretary),
(President, Public
countries. Glob
yinde sosyo-ekonomik
Hüseyin Public Health.
statü 2013;8(8):875-89.
sınıflandırması Professor doi:
yapılmakta veSeçil 10.1080/17441692.2013.830756.
sağlıkÖZKAN
göstergelerindeki sosyo-e-
Health ÇELİK Institute (Deputy
of Turkey), Undersecretary),
Associate Professor DrDrTuran BUZGAN(President,
(Former President, Public
Epub
Health
konomik2013 Sep
Institute 5. of
eşitsizliklerin Turkey), Associate
izlenmesinde Professor
kullanılabilecek Dr Turan
bir veri eldeBUZGAN (Former
edilmektedir. President,
Public
Roberts Health
MJ, Stevenson Diseases of Turkey),
MAand (2014 Dr Bekir
forthcoming).
Programmes KESKİNKILIÇ (Deputy
BetterControl,
and Cancer Noncommunicable President
Public Healthfor Non
Disease
Institute
Communicable
BOH risk faktörleri
Outcomes:
of Turkey), Fifteen
DrDiseases
ve
Banu and
sonuçlarındaki
Health EKİNCİ, Programmes
System (MoH, andand
eşitsizlikleri
Challenges Public Cancer
ölçmede
Health Control, Public
veri kapasitesine
Opportunities.
Institute Health
ofCopenhagen:
Turkey), sahipInstitute
olmanın
Dr WHO
Nazan
of Turkey),
Regional
yanısıra, Offi
YARDIMeşitsizlikleri Dr
ce Banu
for
(MoH, Public Europe. EKİNCİ,
azaltmak Health (MoH,
raporlamada Public
Institute of Health
yerTurkey), Institute
almalı veDrşeffaf Murat of Turkey),
bir GÜLTEKİN
hesap verebilirlikle Dr Nazan
(MoH, Public des-
YARDIM
Health (MoH,
General (MoH,
teklenmelidir.
Sozmen K, Baydur Bu H, rutinSimsekperformans
H,DrUnal raporlama
B (2012). eşitlik boyutları
Decomposing da dahil olmak
socioeconomic üzere TSM,
inequalities
Health
Health Institute
Kanuni İsmail
KEKLİK (MoH, SERDAROĞLU
Turkey), of
Drgeliştir-
Berrak
ilçe,
in
Health il ve
self-assessedulusal
Services), düzeyi
health
Dr Kanuni içerir.
in Etkili
Turkey. eylemde
Int J
KEKLİK (MoH, Equity bulunulacak
Health, 11:73.
PublicResearch), ise performanstaki
doi:10.1186/1475-9276-11-73.
Turkey), eşitliği
Dr Berrak
BAŞARA
mede hesap (MoH, General
verebilirlik Directorate
açıkça of Health
belirtilmelidir. Bu rotanın Dr Sevgi
devamında eşitsizlikleri ELLERGEZEN
azaltmak
BAŞARA
Tatar
(MoH, (MoH,
(2007).General
M Public Health Directorate
PPRI Institute
pharma profi ofleHealth
of Turkey), Turkey.DrResearch), Dr
Vienna: ÖZTEMEL
Ayşegül Sevgi GÜLER
Pharmaceutical (MoH, ELLERGEZEN
Pricing
Public Healthand
performans
(MoH, Public
Reimbursement ödemeleri
Health veya teşviklerine,
Institute
Information. of Turkey), ilerikiDr dönemde
Ayşegül de teşviksel (MoH,
ÖZTEMEL eylemlere Publicbağlantılan-
Health
dırılabilir. of Turkey), Dr Evin ARAS KILINÇ (MoH, Public Health Institute of Turkey),
Institute
Gülay Society
Turkish SARIOĞLU (MoH, Public Health
of Hypertension and Kidney Institute of Turkey),
Diseases (2012). Şerife KAPLAN
Türkiye’de Tuz (MoH, Public
Tüketimi
Gülay SARIOĞLU
Health Institute (MoH, Public Health Institute of Turkey), Şerife KAPLAN (MoH, Public
Çalışması SALTurk2of[Salt Turkey), Dr Jale ÖZTÜRK
Consumption Study in(Ankara Provincial
Turkey. Salturk2] Health Directorate),
[presentation]. Antalya:Dr
Health
5.5.
MustafaBOHInstitute
planlarını (Ankara Dr Jale ÖZTÜRK
değiştirmek
ve Provincial
geliştirmek
Directorate), Dr DemetHealth
için Directorate),
analiz
İMAMOĞLU Dr
(Ankara
Turkish Society of Hypertension and Kidney Diseases (http://www.turkhipertansiyon.
Mustafa ÖZTÜRK (Ankara Public Health Directorate), Dr Provincial
Demet İMAMOĞLU (Ankara
Public Health
çalışmaları
org/tuz_280512.php,
Public Health
Directorate),
ve durum
Directorate),
accessed
Dr
Dr Bediha
11
Bediha
April TÜRKYILMAZ
tespiti yapma (İzmir
2014).
TÜRKYILMAZ
(İzmir
Provincial
Dr Mustafa TÖZÜN (İzmir Public Health Directorate), Dr Nail UMAY (Malatya Provincial
Turkish
DrHealth
Mustafa SocietyTÖZÜN of Hypertension
(İzmir Public and Kidney
Health DiseasesDr(2008).
Directorate), Nail SALTurk
UMAY (MalatyaÇalışması. Türk
Provincial
Directorate), Kemal ŞENER (Malatya Public Health Directorate), Dr Ümit KERVAN
Toplumunda
Başlıca Directorate),
Health hastalık Tuzalanlarının
Tüketimi ve herKan Basıncıkanıtlara
birindeki Çalışması [SALTurk
dayanan study. Turkish
gerçekçi, DrSociety
spesifik, zamana of Salt
bağ-
(Ankara CardiologyKemal Training ŞENER and(Malatya
Research Public Health Directorate),
Hospital). Ümit KERVAN
Consumption
(Ankara
lı eylem Cardiology and Blood
planları oluşturmak Pressure
Trainingiçin Study,
andbaşarılı
Research 22 May
BOHHospital). 2008] [presentation]. Antalya:
stratejilerine sağlam analizler katılmış ve bir Turkish
This
Society
temel report
of
inşa was was greatly
Hypertension
edilmiştir. Toplum informed
and by
Kidney
gereksinimleria workshop
Diseases held on June 17 to 26, 2013
(http://www.turkhipertansiyon.org/
değerlendirmesi in Ankara,
This report
Turkey and the greatly
authors informed
commitment 17formları,
to 26, 2013
input of
demografik
in Ankara,
great number
ve
tuz_280512.php, accessed 11 April 2014).
sosyo-ekonomik
Turkey and the authors risk faktörlerini
appreciate de içeren
the time BOH commitment
risk faktörlerinin and veinput
toplumdakiof The
great yükün
numberdağı-
of individuals who participated. (See Annex 1 for list of participants) authors are
United
lımına
of Kingdom
dair
individuals ülkewho veNational
ilparticipated.
düzeylerinde Statistics (See (2012).
kapsamlı Annex birTopic
resim
1 for guide to: General
eldeofetmeye
list ve belli
participants) Practice
hedef
The Services.
gruplarıyla
authors are
In: United
deeply
uygun Kingdom
grateful
müdahaleleri to the National
tespit authorities
etmeye Statistics
in Malatya
başlamak Publication
province
için iyi Hub.forLondon:
bir noktadır. hostingCrown the mission Copyright and
(http://www.statistics.gov.uk/hub/health-social-care/specialist-health-services/general-
The Turkey country
practice-services, accessedassessment21 March was produced under the overall guidance of Dr Hans
2014).
Güçlü
The bir BOH
Turkey kontrol
country stratejisini was
assessment idealproduced
olarak nüfusun underkapsanması overallve
the Public çıktı hedeflerine
guidance ula-
Kluge, Director of the Division of Health Systems and Health andofDrDrGaudenHans
WHO
Kluge, (2003). WHO Framework Convention on Tobacco Control. Geneva: World Health
Galea,Director
şılması için gerekli
Director ofofthe theDivision
olan DivisionofofHealth
kaynaklara dair Systemsiçeriğinde
tahminleri
Noncommunicable and Public Health
barındırmalıdır.
Diseases and Dr
and Life-course Gauden
Bunlar inmali
the
Organization
Galea, (updated 2004, 2005; http://www.who.int/fctc/en, accessed 24 March
WHODirector
kaynaklar, insan of
Regional the Division
kaynakları,
Office foraltyapı of Noncommunicable
Europe. ve gerekli teknolojidir.
The assessment Diseases andhave
Kardiyovasküler
would not Life-course
hastalık, in the
kanser
been possible
2014).
WHO Regional Office for Europe. The
vewithout
diyabet gibienthusiastic
the öncelikli hastalıklardaki
support of Drassessment
kaynakların
Cristinadağıtımı would
Profili, notHead
ve nüfusun
WHO haveof been
kapsanma
Country possible
oranını
Office,
without
WHO (2007).
gösteren
Turkey. the enthusiastic
WHO/ISH
nicelik göstergeli support
Risk Prediction of Dr Cristina
Charts. Geneva:
bir harita çıkarılması Profili,
ve nüfus World WHO Head of
Health Organization.
tedbirleri, Country
birinci ve ikinci(http:// Office,
derece
Turkey.
www.who.int/cardiovascular_diseases/guidelines/Chart_predictions/en, accessed April
korunma,
Grateful hastalık
thanks ve arekomplikasyonlarının
extended to Nancytedavisi, Gravesrehabilitasyon
for languageve palyatif
editing bakım
and gibi
Christophe te-
2014)
Grateful
davi thanks
hizmetlerinin are extended
belirlenmesi to Nancy Graves for language editing and Christophe
Lanoux for the design layoutişe and başlamaya
typesetting uygun of bir
thisnoktadır.
report.
Lanoux for the design layout
WHO (2010a). Package of Essential Noncommunicable and typesetting of this report.(PEN) Disease Interventions
for Primary
Toplum Health Care.
gereksinimleri Geneva: World
değerlendirmesi Healh dayalı
ve kanıta Organization
müdahaleler (http://www.who.int/
ile nüfus kapsama
cardiovascular_diseases/publications/pen2010/en/,
oranının büyütülmesi için gereken ekstra maliyet ve işgücünü öngören analitik accessed 25 March 2014). çalışmalar,
WHO
gerektiği(2010b).
yerlerde Setkaynak
of recommendations
dağıtımında yapılacak on thedeğişikliklerin
marketing ofönünü foodsaçabilecektir.
and non-alcoholic Aynı za-
beverages
manda mümkün to children.
olan finans Geneva:ve insan World Health Organization
kaynaklarıyla en büyük etkiyi (http://whqlibdoc.who.int/
yaratacak olan stratejinin
publications/2010/9789241500210_eng.pdf?ua=1,
belirlenmesine de neden olacaktır. accessed 21 March 2014).
WHO (2012). WHO World Health Statistics 2012. Geneva: World Health Organization
(http://www.who.int/gho/publications/world_health_statistics/2012/en/,
Nitelikli Türk sağlık sistemi dikkate alındığında, birçok bakanlık ve kurum (hemaccessed ulusal düzey- 21
March
de hem2014). de il düzeyinde) BOH’lar için güçlü bir analiz ve uygulama stratejisi yapılmasına katkı
sağlayabilecek
WHO (2013a). Global bilgilere sahiptir.
action planBirfor araya
the getirme
prevention gücüneand sahip
control birofkurum ilgili paydaşlar-
noncommunicable
diseases
dan alınan2013–2020.kullanılabilirGeneva: World Health
bilginin politikalara doğru Organization
kanalize edilmesini (http://apps.who.int/iris/
sağlayabilmekte ve
bitstream/10665/94384/1/9789241506236_eng.pdf?ua=1,
planların düzenlenip uygulamanın iyileştirilmesi için bir verimli accessed
döngü21 March 2014).
oluşturmaktadır.
495
5
Kaynakça
5.WHO
Policy(2013b).
5.
by Policy
recommendations
5.1country.
Strengthen
Levels of consumption: total adult per capita consumption. Data
recommendations
In:coordination
Global Health Observatorymechanisms
and governance Data Repository (European Region).
42
42
42
5.1 Strengthen
Geneva: Worldactioncoordination
Health and governance mechanisms 42
5.2 Accelerate on Organization (http://apps.who.int/gho/data/node.main-euro.
obesity and nutrition risk factors for NCDs 43
5.2 Accelerate action on obesity
A1032?lang=en&showonly=GISAH,
Akdag R (2011). Turkey and nutrition
accessed risk factors
21 March 2014).for NCDs 43
5.3 Increase the role ofHealth
familyTransformation
medicine in NCDs Program: Evaluation Report (2003-2010).43An-
5.3Ministry
kara:
WHO IncreaseofWHO
(2013c). the role
Health. of family
report themedicine in NCDsepidemic 2013. Geneva: World Health 43
5.4 Mainstream equity andonsocial global tobacco
determinants of health into action and
5.4B,Mainstream
Organization
Altun Arici M, equity and
Nergizoğlu social U,
G, Derici determinants of health
(http://www.who.int/tobacco/global_report/2013/en/,
Karatan O, Turgan C etinto action
al(2005). and
accessed 21 aware-
Prevalence, March
reporting 46
2014).
ness,reporting
treatment and control of hypertension in Turkey (the PatenT study) in 2003. Journal46
5.5 Analyse to build the case for change and refine NCD plans 47 of
WHO 5.5 Analyse toOffi
Regional23(10),
Hypertension, build the
for case
ce1817-23.
Europefor change
(2008). and refine NCD
Evaluation plans
of the organizational model 47 of
References 48
primary care in Turkey. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe (http://www.euro.
References 48
Atun R,
Annex 1.Aydın S, Chakraborty
Participants of the S, Sümer S, Aran M, Gürol I et al. (2013). Universal health coverage
workshop 51
who.int/__data/assets/pdf_fi
Annex 1. enhancement
Participants ofofthe le/0007/53863/E92219.pdf, accessed 21 March 2014). 51
workshop
in Turkey: equity. Lancet . 382:65-99. doi:10.1016/S0140-6736(13)61051-X
WHO Regional Office for Europe (2012a). Successful health system reforms: the case of
Basara
Turkey.DB (2013). National
Copenhagen: WHOBurden
Regional ofOffi
Disease
ce forStudy
Europe 2013 - Preliminary Results [presentati-
(http://disab.saglik.gov.tr/yonetim/
on]. In WHO-MOH
Uploads/fi meeting on Health System Challenges and Opportinities for Better NCD
les/kitaplar/Successful%20Health%20System%20Reforms-The%20Case%20
Outcomes:
of%20Turkey.pdf,Turkey accessed
Country Assessment,
21 March 2014).Ankara, 18 June 2013. Ankara: Republic of Turkey
Ministry of Health, General Directorate of Health Research.
WHO Regional Office for Europe (2012b). Tobacco control in Turkey: story of commitment
Bereket A, Atay ZCopenhagen:
and leadership. (2012). CurrentWHO statusRegional
of childhood
Officeobesity and its(http://www.euro.who.
for Europe associated morbidities
int/__data/assets/pdf_fi
in Turkey. J Clin Res Pediatr le/0009/163854/e96532.pdf, accessed 21 March 2014).
Endocrinol. 4:1-7. doi: 10.4274/jcrpe.506.
WHO Regional
Currie C, ZanottiOffi
C,ce for Europe
Morgan (2013a).
A, Currie Health
D, de Looze2020. A European
M, Roberts policy
C et al. framework
(2012). and
Social deter-
strategy for the 21st century. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe
minants of health and well-being among young people. Health behavior in school-aged (http://www.
euro.who.int/en/health-topics/health-policy/health-2020-the-european-policy-for-
children (HBSC study): international report from the 2009/2010 survey. Copenhagen: WHO
health-and-well-being/publications/2013/health-2020-a-european-policy-framework-
Regional Office for Europe (http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0003/163857/
and-strategy-for-the-21st-century, accessed 24 March 2014).
Social-determinants-of-health-and-well-being-among-young-people.pdf, accessed 20 Mar-
WHO
ch Regional Office for Europe (2013b). Mapping salt reduction initiatives in the WHO
2014).
European Region. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe (http://www.euro.
Hacettepe University (2013). Hypertension
who.int/__data/assets/pdf_fi Prevalence: PatenT2 Study Results [presentati-
le/0009/186462/Mapping-salt-reduction-initiatives-in-the-
on]. In WHO-MOH meetingnal.pdf,
WHO-European-Region-fi on Health System
accessed 21Challenges and Opportinities for Better NCD
March 2014).
Outcomes: Turkey Country Assessment, June 18, 2013.
WHO Regional Office for Europe (2013c). Status report on alcohol and health in 35
Hassoy
European H, Ergin I, Kunst
countries. AE (2013). Socioeconomic
Copenhagen: WHO Regionalinequalities
Office for in current
Europe daily smoking in
(http://www.euro.
who.int/__data/assets/pdf_fi
five le/0017/190430/Status-Report-on-Alcohol-and-Health-in-
Turkish regions. Int. J. Public Health.
35-European-Countries.pdf, accessed 21 March 2014).
Ministry of Health (2009). Prevention and Control Programme for Cardiovascular Diseases
WHO
in Regional
Turkey, Office
Strategic Planforand
Europe
Action(2014a).
Plan forGlobal Health
the Risk Expenditure
Factors. Database
Ankara: Republic of [online
Turkey,
database]. Copenhagen: WHO Regional Offi ce for Europe.
Ministry of Health, Directorate General Primary Health Care Services. (http://apps.who.int/nha/
database/DataExplorerRegime.aspx, accessed 21 March 2014).
Ministry of Health (2010a). National Cancer Control Program 2011-2015. Ankara: Republic of
WHO Regional
Turkey Ministry ofOffi ce forDepartment
Health Europe (2014b). Progress
of Cancer Control.in reducing salt consumption in
Turkey. In: WHO Regional Office for Europe [website]. Copenhagen: WHO Regional Office
Ministry
for Europeof Health (2010b). Turkey Nutrition and Health Survey. Ankara: Ministry of Health.
(http://www.euro.who.int/en/health-topics/disease-prevention/nutrition/
news/news/2013/04/progress-in-reducing-salt-consumption-in-turkey,
Ministry of Health (2011). Policies for Tackling Non-Communicable Diseases and accessed 11
Risk Factors
April 2014).
in Turkey. Ankara: Republic of Turkey Ministry of Health Directorate of General Primary He-
WHOCare.
alth Regional Office for Europe (2014 forthcoming). Better Noncommunicable Disease
Outcomes: Challenges and Opportunities for Health Systems. Country Assessment
Ministry of Health (2012a). Health Statistics Yearbook 2011. Ankara : Republic of Turkey Mi-
Guide. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe.
nistry of Health, General Directorate of Health Research.
World Bank (2013). Turkey: Performance-Based Contracting Scheme in Family Medicine –
Ministry of Health (2012b). Strategic Plan 2013-2017. Ankara: Ministry of Health.
Design and Achievements. Washington (DC): World Bank.
Ministry of Health (2013).Chronic Diseases and Risk Factors Survey in Turkey. Ankara: Repub-
Yildrim G, Ince ML, Muftuler M (2012). Physical activity and perceptions of neighbourhood
lic of Turkey among
walkability MinistryTurkish
of Health.
women in low and high socioeconomic environments: an
exploratory
OECD (2011).study. Percept
Growing Motinequality
income Skills. 115:661–75.
in OECD countries: What drives it and how can
policy tackle it? Paris: OECD Publishing.
450
4
Annex
Acknowledgements
1. Participants of the workshop
OECD/World Bank (2009). OECD reviews of health systems - Turkey. Paris: OECD Publishing.
Acknowledgements
(http://www.oecd-ilibrary.org/social-issues-migration-health/oecd-reviews-of-health-sys-
tems-turkey-2008_9789264051096-en).
Phillimore P, Zaman S, Ahmad B, Shoaibi A, Khatib R, Khatib R, Husseini A, Fouad F, Elias M,
The Unitauthors are Name
grateful for commitment to this assessment Title
to: Dr Mehmet
Maziak
The W, Tlili F,are
authors Tinsa F, Ben Romdhane
grateful for H, Kılıç B, Kalaça
commitment to thisS, Ünal B,and
assessment Department
Critchley to: J. (2013).
Dr Mehmet Health
MÜEZZİNOĞLU (Minister of Health), Professor Dr Nihat TOSUN (Undersecretary),
MÜEZZİNOĞLU
system
challenges (Deputy of Health),
of cardiovascular
disease Dr Nihat
and diabetes
Professor TOSUN
in four
Dr Seçil Eastern
Mediterranean
(President, Public
Hüseyin Dr Mehmet MÜEZZİNOĞLU Minister of Health
Health ÇELİK
countries. Glob (Deputy
Institute Public Undersecretary),
Health.
of Turkey), 2013;8(8):875-89.
Associate ProfessorProfessor
doi: Dr DrTuran
SeçilBUZGAN
ÖZKAN (President,
10.1080/17441692.2013.830756.(Former President, Public
Epub
Health
2013
Public Institute
SepHealth
5. of Turkey),
Institute
Professor of
Associate
Turkey),
Dr Nihat TOSUN
Professor Dr Turan
Dr Bekir KESKİNKILIÇ (Deputy BUZGAN (Former President,
President for Non
Undersecretary
Public Health
Diseases of and
Cancer (Deputy
Control, President
Institute
Roberts
Communicable MJ, StevensonHüseyin
Diseases MA (2014
ÇELİK forthcoming).
and Programmes Better
and Health Noncommunicable
Cancer Control,
Deputy Undersecretary
Public Disease
Health Institute Outco-
of Turkey),
mes: Fifteen Health Dr Banu
System EKİNCİ,
Challenges (MoH, and Public
Opportunities. Institute
Copenhagen: of Turkey),
WHOInstitute Dr Nazan
Regional Of-
of Turkey), Dr Banu EKİNCİ, (MoH, Public Health President,
Institute Public
of Health
Turkey), Dr Nazan
YARDIM (MoH, Professor
Public Dr
HealthSeçil ÖZKAN
Institute of Turkey), Dr Murat GÜLTEKİN (MoH, Public
fice High
YARDIM level
for Europe.
(MoH, Public Health Institute of Turkey (MoH, Public
Health
management Institute of Turkey), Dr İsmailofSERDAROĞLU
General Directorate of
Health
Sozmen Institute
K, Baydur of
H, Turkey),
Simsek H,DrUnalİsmail
B SERDAROĞLU
Health Services), Dr Kanuni KEKLİK (MoH, Public Health InstitutePublic
Assoc Professor (2012). Former
Decomposing (MoH, General
President,
socioeconomic Directorate
Health
of Turkey), Instituteof
inequalities in
Dr Berrak
Health Services), Dr
Dr Turan
Kanuni BUZGAN
KEKLİK (MoH, Public Health Institute of Turkey
self-assessed
BAŞARA (MoH, health in Turkey.
General Int J Equity
Directorate of Health,
Health 11:73.
Research),doi:10.1186/1475-9276-11-73.
Dr Sevgi GÜLER ELLERGEZEN
BAŞARA
(MoH, (MoH,
Public PPRIGeneral
Health Directorate
Institute of
ofTurkey.Health
Turkey), Research),
Dr Ayşegül Dr Sevgi
ÖZTEMEL
Public
GÜLER
(MoH,
Health Institute
ELLERGEZEN
ofPublic
Turkey Health
Tatar
(MoH, MPublic
(2007). pharma profile Vienna: Pharmaceutical Pricing and Reimburse-
Health Institute
Specialist of Turkey), Dr AyşegülDeputyÖZTEMEL
President (MoH,
for Non Public
Communicable Turkey),
ment Information.
Institute of Turkey), Dr Evin ARAS KILINÇ (MoH,
Gülay SARIOĞLU Dr Bekir
(MoH, KESKİNKILIÇ
Public Health Institute of Public
Turkey), Health
Diseases
Şerife Institute
and programs
KAPLAN andof
(MoH, Turkey),
Cancer
Public
Gülay
Turkish SARIOĞLU
Society of (MoH, Public
Hypertension Health
and Institute
Kidney of
Diseases Turkey),
(2012).
Health Institute of Turkey), Dr Jale ÖZTÜRK (Ankara Provincial Health Directorate), Şerife KAPLAN
Control
Türkiye’de Tuz (MoH,
Tüketimi Public
Çalış-
Dr
Health
ması
Mustafa Institute
SALTurk2ÖZTÜRK of Turkey),
[Salt Consumption Dr
(Ankara Public Jale ÖZTÜRK
Study (Ankara
in Turkey.
Health Provincial Health
SALTurk2][presentation].
Directorate), Dr Demet Directorate),
Antalya:
İMAMOĞLU Dr
Turkish
(Ankara
MoH, Public Health Institute
Mustafa ÖZTÜRK
Specialist Dr
Banu EKİNCİ Directorate), Dr Provincial
Demetof İMAMOĞLU (Ankara
Society of Hypertension andDrKidney
Bediha TÜRKYILMAZ
Diseases (İzmir Health Directorate),
(http://turkhipertansiyon.org/tuz_280512.
Turkey
Public Health
Dr Mustafa Directorate), Dr Bediha TÜRKYILMAZ (İzmir Provincial Health Directorate),
php, accessedTÖZÜN 11 April(İzmir
2014).Public Health Directorate), Dr Nail UMAY (Malatya Provincial
DrHealth
(Malatya Public HealthDr Nail UMAY (Malatya
Specialist MoH, Public HealthDr Ümit
Institute KERVAN
TurkishDirectorate),
Health Society of Dr Hypertension
Kemal ŞENER and Kidney
(Malatya Diseases
Public (2008).
Health SALTurk
Directorate), Çalışması.
Dr Ümit Türk
KERVANTop-
Public Health Sevgi GÜLER ELLERGEZEN of Turkey
(Ankara
lumunda Cardiology
Tuz Tüketimi Training
ve Kan and Basıncı Research
Çalışması Hospital).
[SALTurk study. Turkish Society of Salt Con-
Institute of
This
sumption reportand was
Bloodgreatly
Pressureinformed
Study, by a workshop held on June 17 to 26, Institute
2013 Society
in Ankara,
This
Turkey
Turkey
report and wasthe
Specialist
greatly
authors informed
appreciate by22 May 2008][presentation].Antalya:
a the
workshop
time held on MoH,
commitment JuneandPublic
17 to 26,Turkish
Health
input 2013
of in Ankara,
great number
of
(working
Hypertension group)and Dr Ayşegül
KidneyappreciateÖZTEMEL
Diseases (http://turkhipertansiyon.org/tuz_280512.php, of Turkey accessed
Turkey and
of individuals the authors
(See Annex commitment and input of The
1 for list of participants) greatauthorsnumber are
11individuals
of April 2014). whoSpecialist
participated. (See Annex 1 for list of participants)
MoH, Public Health The authors
Institute are
deeply grateful to the authorities in Malatya province for hosting
Gülay SARIOĞLU
of Turkey the mission and
deeply
United grateful
Kingdom
providing to the insights.
National
invaluable authorities in Malatya
Statistics (2012). province
Topic guide for hosting
to: General Practice the mission
Services. In:and
Uni-
providing invaluable insights. MoH, Public Health Institute
ted
TheKingdom National
Turkey country Şerife Statistics
KAPLAN Publication
assessment was produced Hub. London:
under the Crown Copyright
overall guidance (http://www.
of Dr Hans
of Turkey
TheKluge, Director of the Division of Health Systems and Public Health and DrDrGauden
Turkey country assessment was produced under the overall
statistics.gov.uk/hub/health-social-care/specialist-health-services/general-practice-servi- guidance of Hans
Kluge,
ces,
Galea, Director
accessed
Director21 of ofthe
Assoc
March the Division
Professor of Health Systems and Public Health and Dr Gauden
2014).
Division of Noncommunicable MoH,Diseases
Public HealthandInstitute
Life-course in the
of Turkey
Galea, Director of Dr
the Nazan YARDIM
Division of Noncommunicable Diseases and Life-course in the
WHO
WHO (2003).RegionalWHO Office
Framework for Europe.
Convention The assessment would not have been possible
WHO Regional Office
Dr Dyt. forŞeniz ILGAZ The on
Europe. Tobacco Control.
assessment would
MoH, PublicGeneva:
not have
Health Worldbeen
Institute Health Orga-
possible
of Turkey
without the
nization (updated enthusiastic
2004, 2005; support of Dr Cristina Profili, WHO
http://www.who.int/fctc/en, accessed April 2014). Head of Country Office,
without
Turkey.the enthusiastic Specialistsupport of Dr Cristina Profili, WHO Head of Country Office,
Turkey. MoH, Public Health Institute of Turkey
WHO (2007). WHO/ISH Dr Evin Risk
ARASPrediction
KILINÇ Charts. Geneva: World Health Organization. (http://
www.who.int/cardiovascular_diseases/guidelines/Chart_predictions/en,
Grateful accessed April
Lanouxthanksfor theare designextended
Specialist layout to
Dr Gönüland Nancy Graves of
typesetting
ÇULHA
forthis
language
MoH,report. editing and Christophe
Public Health Institute of Turkey
2014) for the design layout and typesetting of this report.
Lanoux
WHO (2010a).
Public HealthPackage of Essential
Specialist Noncommunicable
Dr Peyman ALTAN (PEN)
MoH, Disease
Public Interventions
Health for Pri-
Institute of Turkey
mary HealthofCare. Geneva: World Health Organization (http://www.who.int/cardiovascular_
Institute
Turkey Assoc Professor
diseases/publications/pen2010/en/, accessed 25 MarchMoH,
2014).
Public Health Institute of Turkey
Dr Murat GÜLTEKİN
WHO (2010b). Set of recommendations on the marketing of foods and non-alcoholic beve-
Dr Murat Eray IŞIK MoH, Public Health Institute of Turkey
rages to children. Geneva: World Health Organization (http://whqlibdoc.who.int/publicati-
Dr Derya ÇAYIR MoH, Public Health Institute of Turkey
ons/2010/9789241500210_eng.pdf?ua=1, accessed 21 March 2014).
Emel ÖZDEMİR ŞÖLEN MoH, Public Health Institute of Turkey
WHO (2012). WHO World Health Statistics 2012. Geneva: World Health Organization (http://
Dr Kanuni KEKLİK MoH, Public Health Institute of Turkey
who.int/gho/publications/world_health_statistics/2012/en/, accessed 21 March 2014).
Nurullah TÜRK MoH, Public Health Institute of Turkey
WHO (2013a). Global action plan for the prevention and control of noncommunicable di-
Şahin TINKILIÇ MoH, Public Health Institute of Turkey
seases 2013-2020. Geneva: World Health Organization (http://apps.who.int/iris/bitstre-
am/10665/94384/1/9789241506236_eng.pdf?ua=1, accessed 21 March 2014).
515
5
5.WHO
Policy (2013b). Levels of consumption: total adult per capita consumption. Data by country.
Publicrecommendations
Health Aslı SUNGUR 42
MoH, Public Health Institute of Turkey
5. Policy
In:5.1Global recommendations
Health Observatory and Datagovernance
Repository mechanisms
(European Region). Geneva: World Health 42
Institute of coordination
Strengthen 42
5.1Turkey
Strengthen Sabahhattin YILDIRIM
coordination and governance mechanisms MoH, Public Health Institute of Turkey42
Organization
5.2(continued)
Accelerate(http://apps.who.int/gho/data/node.main-euro.
action on obesity and nutrition risk factors A1032?lang=en&showonly=-
5.2 Accelerate Murat on
action BAYRAM
obesity and nutrition risk MoH, for
factors
NCDs
Public
for NCDs
43
Health Institute of Turkey 43
GISAH, accessed 21 March 2014).
5.3 Increase the role EmreofYATMAN
family medicine in NCDs MoH, Public Health Institute of 43
Turkey
WHO 5.3(2013c).
IncreaseWHO
the role of family
report the medicine
onsocialglobal in NCDs
tobacco epidemic 2013. Geneva: World Health 43 Or-
5.4 Mainstream equity
Tuğba and
MANÇU determinants of health
MoH, into action
Public Healthand
Institute of Turkey
5.4
ganizationMainstream equity and social determinants of health into action and
reporting(http://www.who.int/tobacco/global_report/2013/en/,
Havva GÖRMEZ
accessed 21 March 2014).46
MoH, Public Health Institute of Turkey
reporting 46
WHO RegionaltoOffice
5.5 Analyse build for Europe
case for(2008).
theIŞIK
Münir changeEvaluation
and refineofNCD
the organizational
MoH,plans
Public Health model ofofTurkey
Institute primary
47
care in Turkey. Copenhagen:
References Ümit CEVHER
WHO Regional Office for Europe
MoH,
(http://www.euro.who.int/__
Public Health Institute of 48
Turkey
References
data/assets/pdf_file/0007/53863/E92219.pdf, accessed 21 March 2014). 48
Annex 1. ParticipantsTuğba
of the workshop
ÖKSÜZ MoH, Public Health Institute of 51
Turkey
Ecren AYDIN (2012a). Successful health system reforms: the case of
MoH, Public Health Institute of Turkey Tur-
Public
key. Hospitals WHO Regional Office for Europe (http://disab.saglik.gov.tr/yonetim/Up-
Copenhagen:
Agency of Turkey Müberra YEŞİLYURT MoH, Public Health Institute of Turkey
loads/files/kitaplar/Successful%20Health%20System%20Reforms-The%20Case%20of%20
Gülsemin TUYGAR MoH, Public Health Institute of Turkey
Turkey.pdf, accessed 21 March 2014).
AYDIN YILMAZ MoH, Public Health Institute of Turkey
Burhan BULUT (2012b). Tobacco control
MoH,inPublic
Turkey: story
Health of commitment
Institute of Turkey
and leadership. Copenhagen: WHO
Assoc Professor
Regional Office for Europe (http://www.euro.who.int/__
Ankara Cardiology Training and Research
data/assets/pdf_file/0009/163854/e96532.pdf,
Dr Yücel BALBAY accessed 21 March 2014).Hospital
WHO Regional Office forProfessor
Assoc Europe (2013a). Health 2020. A European
Ankara policy
Cardiology framework
Training and
and Research
Dr Ümit KERVAN Hospital
strategy for the 21st century. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe (http://www.
euro.who.int/en/health-topics/health-policy/health-2020-the-european-policy-for-
Meral YILMAZ health-
MoH, Pharmaceuticals and Medical
Devices Agency of Turkey
and-well-being/publications/2013/health-2020-a-european-policy-framework- and-strate-
gy-for-the-21st-century,
İşbaraaccessed
ALPSEZEN24 March 2014).
Pharmaceuticals
WHOandRegional
MedicalOffice for Europe (2013b). Mapping salt reduction initiatives in and
MoH, Pharmaceuticals the Medical
WHO Euro-
Mesil AKSOY
Devices Agency Devices Agency of Turkey
pean Region. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe (http://www.euro. who.int/__
of Turkey MoH, Pharmaceuticals and Medical
data/assets/pdf_file/0009/186462/Mapping-salt-reduction-initiatives-in-the-
Pelin AKBAY WHO-Europe-
an-Region-final.pdf, accessed 21 March 2014).
Bora Alp SEZEN
WHO Regional Office for Europe (2013c). Status report on alcohol and health
Devices Agency in 35 Euro-
of Turkey
pean countries. Copenhagen: WHO Regional Office forMoH, Europe (http://www.euro.
General Directorate of Healthwho.
Dr İsmail SERDAROĞLU
Services
int/__data/assets/pdf_file/0017/190430/Status-Report-on-Alcohol-and-Health-in- 35-Euro-
pean-Countries.pdf, accessed 21 March 2014). MoH, General Directorate of Health
Mustafa KOSTAK
Services
WHO Regional Office for Europe (2014a). Global Health Expenditure Database [online data-
base]. Copenhagen:Hilal
WHO MoH, General Directorate of Health
Regional Office for Europe. (http://apps.who.int/nha/ database/
TÜRK
Services
DataExplorerRegime.aspx, accessed 21 March 2014).
Ministry of MoH, General Directorate of Health
WHO Regional M. Ertuğrul
Office EĞİN (2014b). Progress in reducing salt consumption in Tur-
for Europe
Health Services
key. In: WHO Regional Office for Europe [website]. Copenhagen: WHO Regional Office for
MoH, General Directorate of Health
Osman KARAKAŞLI
Europe (http://www.euro.who.int/en/health-topics/disease-prevention/nutrition/ news/
Services
news/2013/04/progress-in-reducing-salt-consumption-in-turkey, accessed 11 April 2014).
Dr Abdullah ÖZTÜRK
Services
WHO Regional Office for Europe (2014 forthcoming). Better Noncommunicable Disease
Outcomes: Challenges and Opportunities for Health Systems. Country
MoH, General Assessment
Directorate Guide.
of Health
Dr Ünal HÜLÜR
Copenhagen: WHO Regional Office for Europe. Information Systems
World Bank (2013). Turkey: Performance-Based Contracting Scheme in Family Medicine -

Design and Achievements. Washington (DC): World Bank.
Yildirim G, Ince ML, Muftuler M (2012). Physical activity and perceptions of neighbourhood
walkability among Turkish women in low and high socio-economic environments: an explo-
ratory study . Percept Mot Skills. 115:661-75.
452
4
Ek1. Katılımcı Listesi
Acknowledgements
Acknowledgements Dr Mehmet TÜLEYLİOĞLU
Information Systems
Dr Berrak BAŞARA
Research
The Birim
authors are grateful Adı forvecommitment
Soyadı to this assessment to: Dr Mehmet
Ünvan ve Bölüm
The authors
MÜEZZİNOĞLU Dr are grateful
(Minister for commitment to this
of Health), Professor DrSağlıkMoH,assessment
General
Nihat to:
Directorate Dr Mehmet
of Health
TOSUN (Undersecretary),
MÜEZZİNOĞLU Dr. Songül
Mehmet
(Minister DOĞAN
ofMÜEZZİNOĞLU
Health), Professor Dr Nihat Bakanı
TOSUN (Undersecretary),
Research
Hüseyin ÇELİK (Deputy Undersecretary), Professor Dr Seçil ÖZKAN (President, Public
Hüseyin
Health ÇELİK
Institute(Deputy
Prof. Dr.Undersecretary),
of
Nihat TOSUN
Turkey), Associate ProfessorDrDrTuran
Professor SeçilBakanlığı
Sağlık ÖZKAN
BUZGAN
MoH, General
(President,
Önceki MüsteşarıPublic
(Former
Directorate President,
of Health
Health Institute Volkan
of
Hüseyin ÇETİNKAYA
Turkey), Associate
ÇELİK Professor Dr Turan
SağlıkBUZGAN
Bakanlığı (Former
Müsteşar President,
Yardımcısı
Research
PublicÜstHealth
Düzey Institute
Communicable Prof. Dr.of
Diseases Turkey),
Seçil
andÖZKAN Dr Bekir KESKİNKILIÇ
Programmes and Cancer Türkiye(Deputy President
Halk Sağlığı
Control, Public for
Kurumu Başkanı
Health Non
Institute
Communicable
Yönetim
of Ministry
Turkey), of Dr Diseases
Esra and Programmes
KILIÇOĞLU
BanuDr.EKİNCİ, (MoH, Public and Health
CancerTürkiye
Control,
Halk Public
Institute Sağlığı HealthÖnceki
Kurumu
of Turkey),
Research
Institute
Dr Nazan
Doç. Turan BUZGAN
ofYARDIM
Turkey),
Health Dr Banu EKİNCİ, (MoH, Public Health Institute
(MoH, Public Health Institute of Turkey), MoH,
Başkanı
GÜLTEKİN Dr
(MoH, Nazan
Public
YARDIM General Directorate of Health
Health (MoH, Public Health Institute ofSERDAROĞLU
Turkey), DrTürkiye
Murat GÜLTEKİN (MoH, Publicof
(continued) Ayfer KOÇ Halk Sağlığı Kurumu Bulaşıcı
Uzm. Dr. BekirDr
Dr İsmail
KESKİNKILIÇ
(MoH,
Olmayan
General
Promotion
Hastalıklar,
Directorate
Programlar ve of
Health
HealthInstitute
Services),ofDrTurkey),
Kanuni KEKLİK İsmail SERDAROĞLU
(MoH, Public Health(MoH, General
Kanser Başkan Yardımcısı
Health
BAŞARA Services), Dr
(MoH, General Kanuni
Beste KEKLİK (MoH,
Directorate
GÜLGÜN PublicResearch),
of Health Health
MoH,Institute ofGÜLER
Turkey),
General Directorate
Dr Sevgi Dr Berrak
of Health
ELLERGEZEN
BAŞARA Uzm.
(MoH, General Dr. Banu EKİNCİ
Directorate SB,
of HealthDrResearch), Türkiye Halk Sağlığı
Promotion
Dr Sevgi GÜLER Kurumu
ELLERGEZEN
(MoH, Public Health Institute
Uzm.Institute
Dr. of Turkey),
Sevgi GÜLER AyşegülSB, ÖZTEMEL
Türkiye (MoH,Kurumu
Halk(MoH,
Sağlığı Public Health
(MoH, Public
Institute Health
of Turkey), Dr of
Evin ARAS Turkey), Dr Ayşegül ÖZTEMEL
MoH,
KILINÇ (MoH, Public General
Health DirectoratePublic
Instituteof EU Health
of and
Turkey),
Türkiye Halk Asude
Uzm. GÜLER
Dr. Ayşegül ÖZTEMEL SB, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Institute
Gülay of Turkey),
SağlığıSARIOĞLU
Kurumu
Dr Evin
(MoH, ARAS
Public KILINÇ
Health (MoH,
Institute of Public
Turkey),Health
Şerife Institute
Foreign Relations of Turkey),
KAPLAN (MoH, Public
Gülay SARIOĞLU
(Çalışma
Health Grubu) (MoH,
Institute of Public
Uz. Gülay
Turkey), DrHealth
SARIOĞLU Institute(Ankara
MoH, Şerife
SB, Türkiye
Provincial KAPLAN
Halk
General (MoH,
Sağlığı Kurumu
Directorate
Health PublicDr
of EU and
Directorate),
Dr
Health Institute ofŞerife Canan
Turkey), YILMAZ
KAPLAN Dr Jale ÖZTÜRK (Ankara Provincial
SB, Türkiye Health
Halk Directorate),
Sağlığı Kurumu Dr
Mustafa ÖZTÜRK (Ankara Public Health Directorate), Dr Demet İMAMOĞLU (AnkaraForeign Relations
Mustafa ÖZTÜRK
Nevin ÇOBANOĞLU
TÜRKYILMAZ DrTürkiye
SB,
(İzmir Demet HalkİMAMOĞLU
Provincial Sağlığı Kurumu(Ankara
MoH, General Directorate of
Public Health Directorate),
Dr
Doç. Seçil
Dr. Dr Bediha
TALİNLİ
Nazan YARDIM TÜRKYILMAZ (İzmir
SB, Provincial
Türkiye
Dr Mustafa TÖZÜN (İzmir Public Health Directorate), Dr Nail UMAY (Malatya Provincial Halk Health
Sağlığı
Administrative Directorate),
Kurumu
Services
DrHealth
Mustafa TÖZÜNDr.
Directorate), (İzmir Public
Diyetisyen
Kemal Health
Şeniz
ŞENER ILGAZ Directorate),
(Malatya Dr
SB,Nail
Public Health UMAY
Türkiye (Malatya
Halk Sağlığı Provincial
Kurumu
Jale ÖZTÜRK AnkaraDirectorate),
Provincial Health Dr Ümit KERVAN
Directorate
(Ankara Cardiology Uzm.Kemal
Dr. ŞENER
Evin
Training ARAS (Malatya
KILINÇ Public HealthSB, Directorate),
Türkiye Halk Dr
Sağlığı
and Research Hospital).Ankara Public Health Directorate Ümit
Kurumu KERVAN
(Ankara Cardiology Mustafa
Training ÖZTÜRK
and Research Hospital). SB,
Uzm. Dr. Gönül ÇULHA Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
This report was greatly
Dr Demet informed
İMAMOĞLU by a workshop heldAnkara on June 17 Health
Public to 26,Directorate
2013 in Ankara,
This report
Turkey andwasthegreatly
Uzm. Dr.
authors informed by a the
Peyman ALTAN
appreciate workshop
time held on
commitment Juneand
SB, Türkiye 17 to
Halk 26, 2013
Sağlığı
input of in Ankara,
Kurumu
great number
Turkey and the Bediha
authors TÜRKYILMAZ
appreciate the time commitment İzmir Provincial
and inputHealth
of Directorate
great number
Provinces Doç. Dr. Murat GÜLTEKİN SB, Türkiye Halk
of individuals who participated. (See Annex 1 for list of participants) The authors are Sağlığı Kurumu
ofdeeply
individuals whoAnkara
grateful toparticipated.
Dr. Murat
thePublic IŞIK (See
Eray Health
authorities inAnnex 1 forprovince
Malatya
Directorate
list SB,
ofİzmir
participants)
Türkiye
for Halk The
Sağlığı
hosting
Public Health
authors
missionare
Kurumu
the
Directorate and
Türkiye
deeply Halk
grateful toDr.the authorities in Malatya province for hosting theKurumu
mission and
providing invaluable Derya Çayır
insights. SB, Türkiye Halk Sağlığı
Sağlığı Kurumu
Dr
Emel Nail UMAY ŞÖLEN
ÖZDEMİR Malatya Provincial
SB, Türkiye HealthKurumu
Halk Sağlığı Directorate
The Turkey country Kemal ŞENER
Dr.assessment
Kanuni KEKLİKwas produced under SB, Malatya
the Public
overall
Türkiye Health
Sağlığı Directorate
Halkguidance ofDrDrGauden
Kurumu Hans
Kluge, Director of the Division of Health Systems and Public Health and
Kluge,
Galea,Director
Directorofof thetheDivision
Murat
Nurullah TÜRK ofofHealth
GÜLŞEN
Division Systems and
SB,Ministry Health
Türkiye of
Diseases National
Halk and
Sağlığı
and Dr Gauden
Education
Kurumu
Life-course in the
Galea,
WHODirector
RegionalofOffice
the Division
Şahin TINKILIÇ
SB,would
Ministry andSağlığı
Türkiyeof Food
Halk
not Life-course
have Kurumu
been
Agriculture and in the
possible
WHO Regional Hanifefor
Office AYAN Europe. The
without Aslı SUNGUR
the enthusiastic support of Drassessment would
SB,
Cristina Profili, Türkiye
WHO not
Halk
Headhave ofbeen
Livestock
Sağlığı Kurumu
Country possible
Office,
without
Turkey.the enthusiastic support
Dr. Sabahattin of Dr Cristina Profili,
YILDIRIM SB,WHO
Türkiye Head
Halk of Country
Sağlığı Kurumu Office,
Ministry of Food Agriculture and
Turkey. Nurten AKSU
Murat Bayram Livestock
SB, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Grateful thanks are
Lanoux for the designEmreextended
YATMAN to
layoutÇUBUKÇU Nancy Graves for language
SB,
and typesetting of this report. Türkiye
Ministry of editing
Kamu and Christophe
Hastaneleri
Environment and Kurumu
Urban
Lanoux for the design Emine ERCAN
layout and typesetting of this report.
Tuğba MANÇU Planning
SB, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu
Other Ministries HavvaYALÇIN
Seyit GÖRMEZ SB, Türkiye Kamu
Ministry Hastaneleri Kurumu
of Development
Münir IŞIK
Burak MALDÖKEN SB, Türkiye Kamu
of Development
Ümit CEVHER
Sema YILMAZ SB, Türkiye Kamu
of Development
Türkiye Kamu Tuğba ÖKSÜZ SB, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu
Dr Tuncay ALKAN Social Security Institution
Hastaneleri Ku- Ecren AYDIN SB, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu
rumu Specialist Fzt. Hatice TEMEL
Müberra YEŞİLYURT Ministry of Family
SB, Türkiye Kamu and Social Policies
Hastaneleri Kurumu
Gülsemin TUYGAR SB, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu
Prime Ministry Disaster & Emergency
Dr Hülya
Aydın ONYEDİ
YILMAZ SB, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu
Management Presidency (AFAD)
Burhan BULUT SB, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu
Doç. Dr. Yücel BALBAY SB, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu
Doç. Dr. Ümit KERVAN SB, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu
535
5
Meral YILMAZ SB, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu
Hacettepe University Medical Faculty 42
Professor Dr Hilal ÖZCEBE 42
5.1 Strengthen
Türkiye İlaç ve coordination
İşbara ALPSEZEN and governance mechanisms SB, Türkiye
Publicİlaç ve Tıbbi
Health 42
Cihaz Kurumu
Department
5.1 Strengthen
Tıbbi
coordination
Cihaz Ku- action
MesilonAKSOY
and governance mechanisms
SB, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu
42
5.2 Accelerate obesity and nutrition risk factors
Turkish for NCDs
Thoracic Society- Gazi 43
University
5.2 rumu
Accelerate action
Pelin on obesity and nutrition risk factors for NCDs 43
5.3 Increase the role ofAKBAY
Nurdan family
KÖKTÜRKmedicine in NCDs SB, Türkiye
Medicalİlaç ve Tıbbi
Faculty Cihaz Kurumu
Pulmonology 43
5.3 Increase theBora
roleAlp
of SEZEN
family medicine in NCDs ve Tıbbi Cihaz Kurumu43
Department
SB, Türkiye İlaç
5.4 MainstreamDr.
Universities equity
İsmailand social determinants of health
SERDAROĞLU intoUniversity
SB, Sağlık
Dokuz
action and
EylülHizmetleri Genel Müdürlüğü
Medical Faculty
reporting Professor Dr Gül ERGÖR 46
reporting Mustafa KOSTAK SB, Sağlık
PublicHizmetleri Genel Müdürlüğü
Health Department 46
Hilal TÜRK
5.5 Analyse to build the case for change and refine SB, Sağlık
NCD Beyazıt Hizmetleri Genel Müdürlüğü
plans University Medical Faculty 47
Yıldırım
References Professor
M. Ertuğrul Dr Bülent YALÇIN
EĞİN SB, Sağlık Hizmetleri Genel 48
Müdürlüğü
References Internal Medicine Department 48
Annex 1. Participants of the
Osman workshop
KARAKAŞLI SB, Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü 51
Annex 1. Participants of the workshop Nuh Naci Yazgan University- Health 51
Assist
Dr. Professor
Abdullah Dr Meltem SOYLU
ÖZTÜRK SB, Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Sciences Faculty
SB, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel
Dr. Ünal HÜLÜR Patient and Employee Benefits and Safety
Salih AKYÜZ Müdürlüğü
Association
SB, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel
Dr. Mehmet TÜLEYLİOĞLU Association for the Rights of Patients and
NGOs İsmail ÖNDAP Müdürlüğü
Relatives Genel
SB, Sağlık Araştırmaları
Dr. Berrak BAŞARA
Müdürlüğü
Association for the Rights of Patients and
İlhan YETİŞKİN
Sağlık Bakanlığı Relatives Genel
SB, Sağlık Araştırmaları
Dr. Songül DOĞAN
Müdürlüğü
SB, Sağlık Araştırmaları Genel
Volkan ÇETİNKAYA
Müdürlüğü
SB, Sağlık Araştırmaları Genel
Esra KILIÇOĞLU
Müdürlüğü
Ayfer KOÇ SB, Sağlık Yatırımları Genel Müdürlüğü
Beste GÜLGÜN SB, Sağlık Yatırımları Genel Müdürlüğü
SB, Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel
Asude GÜLER
Müdürlüğü
SB, Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel
Dr. Canan YILMAZ
Müdürlüğü
SB, Yönetim Hizmetleri Genel
Dr. Seçil TALİNLİ
Müdürlüğü
Dr. Jale ÖZTÜRK Ankara İl Sağlık Müdürlüğü
Prof. Dr. Mustafa ÖZTÜRK Ankara Halk Sağlığı Müdürlüğü
Dr. Demet İMAMOĞLU Ankara Halk Sağlığı Müdürlüğü
İller Uzm. Dr. Bediha TÜRKYILMAZ İzmir İl Sağlık Müdürlüğü
Doç. Dr. Mustafa TÖZÜN İzmir Halk Sağlığı Müdürlüğü
Dr. Nail UMAY Malatya İl Sağlık Müdürlüğü
Dr. Kemal ŞENER Malatya Halk Sağlığı Müdürlüğü
Murat GÜLŞEN Milli Eğitim Bakanlığı
Hanife AYAN Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Nurten AKSU Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Emine ERCAN ÇUBUKÇU Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Seyit YALÇIN Kalkınma Bakanlığı
Diğer Bakanlıklar Burak MALDÖKEN Kalkınma Bakanlığı
Sema YILMAZ Kalkınma Bakanlığı
Dr. Tuncay ALKAN Sosyal Güvenlik Kurumu
Uz. Fzt. Hatice TEMEL Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yöne-
Dr. Hülya ONYEDİ
timi Başkanlığı
454
4
Acknowledgements
Acknowledgements
Prof. Dr. Hilal ÖZCEBE
DrDrMehmet
MehmetTÜLEYLİOĞLU
TÜLEYLİOĞLU
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
MoH,
MoH,General
GeneralDirectorate
Halk Sağlığı
DirectorateofofHealth
Information
InformationSystems
Systems
Health
Türk Toraks Derneği-Gazi Üniversitesi

Prof. Dr. Nurdan KÖKTÜRK MoH,
MoH,General
General Directorate
Directorate ofofDalı
Health
Health
DrDrBerrak
BerrakBAŞARA
BAŞARA Göğüs Hastalıkları Anabilim
Research
Research
The authors areProf.grateful for commitment to this Dokuzassessment
Eylül Üniversitesi to:TıpDrFakültesi
Mehmet
Üniversiteler Dr. Gül ERGÖR
The authors
MÜEZZİNOĞLU Dr are grateful
(Minister for commitment to this
Halk
MoH, assessment
MoH, Sağlığı
General
General to:
Directorate
Directorate
of Health), Professor Dr Nihat TOSUN (Undersecretary), Drofof Mehmet
Health
Health
DrSongül
SongülDOĞAN
DOĞAN
MÜEZZİNOĞLU (Minister
Hüseyin ÇELİK (Deputy of Health), Professor
Undersecretary), Dr Nihat
Professor Dr SeçilTOSUN
Yıldırım Beyazıt
Research
Research
Üniversitesi Tıp Fakülte-
(President, Public
Prof. Dr. Bülent YALÇIN
Hüseyin ÇELİK (Deputy
Health Institute Volkan
ofVolkanUndersecretary),
Turkey), Associate Professor
Professor DrDr
si Seçil
İç
Turan
MoH,
ÖZKAN
Hastalıkları
BUZGAN
MoH,General
General
(President,
Anabilim
(Former
Directorate
Directorate
Dalı Public
President,
ofofHealth
Health
Health ÇETİNKAYA
ÇETİNKAYA
PublicInstitute ofYrd.
Turkey), Associate Professor Dr Turan BUZGAN (Former President,
Nuh Naci Yazgan Üniversitesi-
Research
Research Sağlık
Health Institute Doç. of Turkey),
Dr. Meltem Dr
SOYLU Bekir KESKİNKILIÇ
Bilimleri
(Deputy
Fakültesi
President for Non
Cancer (Deputy
Control, President
Institute
MoH,
MoH,General
Hasta General
ve Directorate
ÇalışanDirectorate
Hakları ve ofGüvenliği
ofHealth
Health
Communicable
of Ministry Diseases
Ministryofof Dr
Turkey),
Esra
Esra
Salih
BanuAKYÜZ and Programmes
KILIÇOĞLU
KILIÇOĞLU
EKİNCİ, (MoH, Publicand Health
Cancer Control,
InstitutePublic
of Health Institute
Turkey),
Research
Research Dr Nazan
Derneği
ofYARDIM
Turkey),
Sivil Toplum
Health
Health Dr Banu
(MoH, Public EKİNCİ, (MoH, Public Health
Health Institute of Turkey), MoH, Institute
GÜLTEKİN Dr
(MoH, Nazan
Public
YARDIMKuruluşları İsmail ÖNDAP Hasta
MoH, ve Hasta
General
General Yakını Hakları
Directorate
Directorate ofof Derneği
Health
Health
Health (MoH, Public Health Institute ofSERDAROĞLU
Turkey), Dr Murat GÜLTEKİN (MoH, Publicof
(continued)
(continued) Ayfer
AyferKOÇ
KOÇ
İlhan YETİŞKİN
Dr İsmail (MoH,
Hasta ve Hasta
General
Promotion
Promotion Directorate
Yakını Hakları Derneği
Health
HealthInstitute
Services),ofDrTurkey),
Kanuni Dr İsmail
KEKLİK SERDAROĞLU
(MoH, Public Health (MoH, General
of Turkey), of
Dr Berrak
Health
BAŞARA Services), Dr
(MoH, General Kanuni
Beste
Beste KEKLİK (MoH,
Directorate
GÜLGÜN
GÜLGÜN PublicResearch),
of Health HealthMoH,Institute
MoH, General of Turkey),
GeneralDirectorate
Dr Sevgi
Directorate
GÜLER Dr Berrak
ofofHealth
Health
ELLERGEZEN
BAŞARA (MoH, General Directorate of HealthDrResearch), Promotion
Promotion
Dr Sevgi GÜLER
(MoH, Public Health Institute of Turkey), Ayşegül ÖZTEMEL (MoH, ELLERGEZEN
Public Health
(MoH, Public Health
Institute of Turkey), Institute
Dr of Turkey), Dr Ayşegül ÖZTEMEL
MoH,
MoH, General
General
Evin ARAS KILINÇ (MoH, Public Health Institute (MoH,
Directorate Public
Directorate ofofEU Health
EUand
of and
Turkey),
Asude
Asude GÜLER
GÜLER
Institute of Turkey), Dr Evin ARAS KILINÇ (MoH, Public Health
Foreign
Gülay SARIOĞLU (MoH, Public Health Institute of Turkey), Şerife KAPLAN (MoH, Public
Foreign Institute
Relationsof Turkey),
Relations
Gülay
HealthSARIOĞLU
Institute(MoH,
of PublicDrHealth
Turkey), Institute(Ankara
MoH, Şerife
MoH,General
General
Provincial KAPLAN
Directorate
Directorate
Health (MoH,
ofofEU Public
EUand
Directorate),and Dr
Health Institute ofDrDrCanan
Canan
Turkey), YILMAZ
YILMAZ
Dr Jale ÖZTÜRK (Ankara Provincial Health Directorate), Dr
Mustafa ÖZTÜRK (Ankara Public Health Directorate), Dr Demet İMAMOĞLU (Ankara Foreign
Foreign Relations
Relations
Mustafa ÖZTÜRK
Directorate), Health
(İzmir Demet İMAMOĞLU Health (Ankara
Directorate),
MoH,
MoH,General
GeneralDirectorate
Directorate ofof
Public Health Directorate),
DrDrSeçil Dr
SeçilTALİNLİBediha
TALİNLİ TÜRKYILMAZ
Dr Mustafa TÖZÜN (İzmir Public Health Directorate), Dr Nail (İzmir Provincial Health
UMAY (Malatya
Administrative
Administrative Directorate),
ServicesProvincial
Services
DrHealth
Mustafa TÖZÜN
Kemal Public Health Directorate),
ŞENER (Malatya Public Health Dr Nail UMAY
Directorate), (Malatya Provincial
DrDirectorate
Ümit KERVAN
Jale
JaleÖZTÜRK
ÖZTÜRK Ankara
Ankara Provincial
ProvincialHealth
Health Directorate
(Ankara Cardiology Kemal
Training ŞENER (Malatya Public Health Directorate),
and Research Hospital). AnkaraPublic Dr Ümit KERVAN
(Ankara Cardiology Mustafa
Mustafa
Training ÖZTÜRK
ÖZTÜRK
and Research Hospital). Ankara PublicHealth
HealthDirectorate
Directorate
This report was greatly
DrDrDemet
Demetinformed
İMAMOĞLU
İMAMOĞLU by a workshop heldAnkara on June
Ankara 17 Health
Public
Public to 26,Directorate
Health 2013 in Ankara,
Directorate
This report
Turkey andwas thegreatly
authors informed
appreciateby a the
workshop
input of in Ankara,
great number
Turkey and the Bediha
BedihaTÜRKYILMAZ
authors TÜRKYILMAZthe time commitment
appreciate İzmir
İzmirProvincial
Provincial
and input Health
Health
of Directorate
Directorate
great number
Provinces
Provinces
ofdeeply
individuals whoAnkara
grateful toparticipated.
thePublic
Ankara authorities(SeeDirectorate
PublicHealth inAnnex 1 forprovince
Malatya
HealthDirectorate
list ofİzmir
participants)
for
İzmir hosting
Public
Public Health
The
the authors
missionare
HealthDirectorate
Directorate and
deeply grateful
providing to the insights.
DrDrNail
NailUMAY
UMAY Malatya
MalatyaProvincial
ProvincialHealth
HealthDirectorate
Directorate
The Turkey country Kemal
KemalŞENER
ŞENER Malatya
Malatya Public
Public Health
HealthDirectorate
Directorate
Kluge, Director of assessment
of Health underand
Systems the overall
Public guidance
Health andofDrDrGaudenHans
Kluge,
Galea,Director
Directorofof the
theDivision
Murat
Murat GÜLŞEN of Health Systems and Ministry
GÜLŞEN
Division of Noncommunicable Public Ministryof
Diseases Health
ofNational
National
and and Dr Gauden
Education
Education
Life-course in the
Galea,
WHODirector
RegionalofOffice
the Division
would
Ministry
Ministry andhave
not
of Food
of Food Life-course
been
Agriculture
Agriculture and in the
possible
and
WHO Regional Hanife
Hanife
Office AYAN
forAYANEurope. The
without the enthusiastic support of Drassessment would
Cristina Profili, WHO notHead haveofbeen
Livestock
Livestock Country possible
Office,
without
Turkey.the enthusiastic support of Dr Cristina Profili,Ministry WHO Head of Country Office,
Ministryof Food
of FoodAgriculture
Agricultureand and
Turkey. Nurten
NurtenAKSUAKSU
Livestock
Livestock
Grateful
Lanouxthanks
for theare extended
design layout to
andNancy Graves of
typesetting forthis
language
Ministry
Ministry
report.ofofediting
Environment
Environment andandChristophe
and Urban
Urban
Emine
Emine ERCAN
ERCAN ÇUBUKÇU
ÇUBUKÇU
Lanoux for the design layout and typesetting of this report. Planning
Planning
Other Ministries Seyit
OtherMinistries SeyitYALÇIN
YALÇIN Ministry
MinistryofofDevelopment
Development
Burak
BurakMALDÖKEN
MALDÖKEN Ministry
Development
Sema
SemaYILMAZ
YILMAZ Ministry
Development
DrDrTuncay
TuncayALKAN
ALKAN Social
SocialSecurity
SecurityInstitution
Institution
Specialist
SpecialistFzt.
Fzt.Hatice
HaticeTEMEL
TEMEL Ministry
MinistryofofFamily
Familyand
andSocial
SocialPolicies
Policies
Prime
PrimeMinistry
MinistryDisaster
Disaster&&Emergency
Emergency
DrDrHülya
HülyaONYEDİ
ONYEDİ
Management
ManagementPresidency
Presidency(AFAD)
(AFAD)
535
53
5

Ekutuphane/kitaplar/BOH Ülke Raporu TR

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ekutuphane/kitaplar/BOH Ülke Raporu TR

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bulaşıcı Olmayan Hastalıklarda Daha İyi Sonuçlar:

Sağlık Sistemi için Zorluklar ve Fırsatlar, No.2

Türkiye Ülke Değerlendirmesi

DSÖ Avrupa Bölge Ofisi’nin yayınlarıyla ilgili taleplerinizi şu adreslere bildiriniz:

© Dünya Sağlık Örgütü 2014

Source: reproduced by permission of the publisher from Basara (2013)

With improvements in death registration underway, Turkey is well set to systematically

(Ankara Cardiology Training and Research Hospital).

BAŞARA (MoH, General

Prevalansı: 31.8% HT Prevalansı: 30.8%

WHO Regional Office for Europe. The 13.9

without the enthusiastic support

Farkında ve kontrol Farkında fakat kontrol Farkında değil ve kontrol

Political commitment Explicit priority-setting Interagency Population

Effective model Coordination across Incentive

Adequate Managing Ensuring access and

Source: Roberts & Stevenson, 2014 (forthcoming)

Challenge 1. Developing political commitment to

priorities and limits

better NCD prevention and control

IV. Toplumun Güçlendirilmesi

Challenge 15. Access to care and financial burden

• BOH’lardan korunma ve onların kontrolü için kurulmuş sektörler arası meka-

World Bank (2013). Turkey: Performance-Based Contracting Scheme in Family Medicine -

Türk Toraks Derneği-Gazi Üniversitesi

You might also like