Διαγώνισμα Έκφρασης – Έκθεσης Β΄ Λυκείου

ΚΕΙΜΕΝΟ
Περί Λακωνικότητας
Στην αρχαιότητα οι Σπαρτιάτες φημίζονταν για το γεγονός ότι ήσαν φειδωλοί στο λόγο (ολιγομίλητοι)
και χρησιμοποιούσαν όσο δυνατόν λιγότερες λέξεις προκειμένου να αποδώσουν το νόημα της σκέψης
τους. Αντιθέτως, στην Αθήνα η ικανότητα να πείθεις την Συνέλευση του δήμου, ή τους ενόρκους σε μία
δίκη, εκφωνώντας έναν «πλούσιο» λόγο αποτελούσε προσόν και δείγμα «δύναμης» – «επιρροής». Ο
Περικλής και ο Αλκιβιάδης αποτελούν δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα πολιτικών, που απέκτησαν
πολιτική δύναμη χάρη σε αυτό το «προσόν».
Αντιθέτως οι Σπαρτιάτες, εκτιμούσαν την απλότητα στον λόγο όπως εκτιμούσαν την απλότητα στην
ενδυμασία και την αρχιτεκτονική. Είναι χαρακτηριστικά τα παραδείγματα Λακωνικού λόγου που
διαπνέονται από σαφήνεια και πειθώ – ενώ είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα η αναφορά του Ξενοφώντα
στο προσόν της Σπαρτιατικής νεολαίας…«να μην ομιλούν παρά μόνον όταν τους απευθύνουν τον
λόγο».
Επειδή ο Σπαρτιατικός λόγος χαρακτηρίζεται από την χρήση ελάχιστων λέξεων, καθιερώθηκε ο όρος
«Λακωνικός» όταν αναφερόμαστε στην μινιμαλιστική ομιλία. Ωστόσο, ενώ η Σπαρτιατική κουλτούρα
της μείωσης του λόγου στα ουσιώδη, περιγράφονται με θαυμασμό από τους αρχαίους μελετητές, οι
λόγοι για την καθιέρωση της «λακωνικότητας» είναι ελάχιστα γνωστοί.
Ο W. Lindsay Wheeler στο άρθρο του «Δωρική Κρήτη και Σπάρτη, ο οίκος της Ελληνικής Φιλοσοφίας»
δίνει μια πιθανή απάντηση. Τονίζει ότι «η σιωπή ήταν ένα ουσιώδες συστατικό του Σπαρτιατικού
εκπαιδευτικού συστήματος, διότι δίδασκε τους νέους να εκφράζουν τις σκέψεις τους συμπιεσμένες, με
σαφήνεια και ουσία». Δίδασκε τους Σπαρτιάτες η ομιλία τους να είναι «σύντομη, περιεκτική και
στοχευμένη στο νόημα» όπως οι βολές με το δόρυ τους. Εμβαθύνει στις αρχές της φιλοσοφίας βάσει των
οποίων είχε δομηθεί η Σπαρτιατική κοινωνία και πολιτισμός. Ισχυρίζεται ότι μια κοινωνία η οποία
βασίζεται στην παρατηρητική φιλοσοφία, πρέπει να περιφρονεί την φλυαρία συμπεραίνοντας ότι στην
Σπάρτη ομιλούσαν μόνο όταν είχαν κάτι να πουν. Γενικώς στην Σπάρτη εκτιμούσαν τους φιλοσόφους
και όχι τους σοφιστές.
Μία ακόμη ειδοποιός διαφορά μεταξύ Σπάρτης & Αθήνας είναι ότι στη μεν Αθήνα οι άνδρες κέρδιζαν
σεβασμό, επιρροή u954 και δύναμη από την ικανότητά τους να επηρεάζουν την Αθηναϊκή Συνέλευση
(Εκκλησία του Δήμου) με τα λόγια, ενώ οι Σπαρτιάτες είχαν περισσότερες πιθανότητες να κερδίσουν
σεβασμό αποδεικνύοντας τις ικανότητες τους στην μάχη.
Όπως τονίζει ο Helmuth Karl Bernhard Graf von Moltke (διάσημος στρατηγός και υπεύθυνος για τις
στρατιωτικές νίκες της Πρωσίας επί της Αυστρίας και της Γαλλίας κατά τον 19ο αιώνα) είναι πολύ πιο
δύσκολο να διατυπώσει κάποιος τις σκέψεις του συνοπτικά, παρά να τις εκφράσει μακρηγορώντας.
Πράγματι, είναι πολύ εύκολο να μιλά κάποιος ασυνάρτητα επί ώρες χωρίς στην ουσία να λέει το
παραμικρό. Η Σπαρτιατική μορφή μινιμαλιστικής έκφρασης απαιτούσε εξίσου έλεγχο της γλώσσας,
όπως η Αθηναϊκή ρητορική παράδοση των μεγάλων πολιτικών ομιλιών και θεατρικών μονολόγων …
αλλά ταυτόχρονα πολύ περισσότερη πειθαρχία.
Όσο για τη σιωπή, είναι σίγουρο ότι μπορεί να μεταδώσει έννοιες, ορισμένες φορές με περισσότερη
έμφαση απ’ ότι ο λόγος. Η σιωπή μπορεί να εκφράζει απειλή, συμπάθεια, αποδοκιμασία, αδιαφορία,
δυσφορία, αποδοχή και όταν συνδυάζεται με πράξεις, μπορεί να είναι ακόμη πιο εύγλωττη. Αυτό
ακριβώς το είδος έκφρασης εκτιμούσαν στην αρχαία Σπάρτη.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου με 100 -120 λέξεις. (25 μονάδες)
Β.1. «…Όσο για τη σιωπή, είναι σίγουρο ότι μπορεί να μεταδώσει έννοιες, ορισμένες φορές με περισσότερη
έμφαση απ’ ότι ο λόγος..». Να σχολιάσετε το περιεχόμενο της περιόδου σε μια παράγραφο 80- 100
λέξεων. (10 μονάδες)
2. Να επισημάνετε τα δομικά στοιχεία και τον τρόπο/ τους τρόπους ανάπτυξης της πρώτης
παραγράφου του κειμένου. (5 μονάδες)
3. Να βρείτε τα συνώνυμα των λέξεων: δύναμης, απλότητα, καθιέρωση, βασίζεται, περιφρονεί, κέρδιζαν.
(5 μονάδες)
4. Να βρείτε τα αντώνυμα των λέξεων: αδιαφορία, αποδοχή, συνοπτικά, περιεκτική, νίκες. (5 μονάδες)
5. Με ποιο τρόπο επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ των τριών πρώτων παραγράφων του κειμένου; (1
μονάδες)
6. «Η Σπαρτιατική μορφή μινιμαλιστικής έκφρασης απαιτούσε εξίσου έλεγχο της γλώσσας, όπως η
Αθηναϊκή ρητορική παράδοση των μεγάλων πολιτικών ομιλιών και θεατρικών μονολόγων…….αλλά
ταυτόχρονα πολύ περισσότερη πειθαρχία». Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης και τη λειτουργία
της στο κείμενο. Στη συνέχεια, να τη μεταφέρετε στο αντίθετο είδος. (5 μονάδες)
7. συμπάθεια, εύγλωττη: Να χωρίσετε τις λέξεις στα συνθετικά τους μέρη. Έπειτα, να σχηματίσετε από
το δεύτερο συνθετικό τους από ένα επίθετο και ένα ουσιαστικό (απλό ή σύνθετο) για καθεμιά. (4
μονάδες)
Γ. Παραγωγή λόγου
Κάποιοι υποστηρίζουν πως η λακωνικότητα είναι συνάρτηση της εσωστρέφειας και αποτελεί φραγμό στην
ανθρώπινη επικοινωνία. Σε ένα αποδεικτικό κείμενο να αντικρούσετε την παραπάνω άποψη και να
παρουσιάσετε εκείνα τα στοιχεία της σύγχρονης γλωσσικής έκφρασης που πραγματικά δυσχεραίνουν τις
ανθρώπινες σχέσεις.(600 λέξεις). (40 μονάδες)