સ્વકેન્દ્રીથી સમકેન્દ્રી

પંખ
વવશ્વ તરફની ઉડ ન

દીપોત્સવી વવશેષ ક
ં | ૨૦૧૮

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 સંપ દકની કલમે
वो दिन भी हाए क्या दिन थे जब अपना भी तअल्लुक था - ય જ્ઞિક વઘ વસય
िशहरे से दिवाली से बसंतो से बहारों से
- कैफ़ भोपाली
દિવાળી આવી ગઈ છે . સાથેસાથે એ ફદિયાિો પણ સાાંભળવા મળે છે કે, હવે પહેલા
જેવી દિવાળી ક્ાાં થાય જ છે . આવ ાં સાાંભળીને ‘હમાિે જમાને મેં તો...’થી વાતની શરૂઆત
કિતો ગોકલધામનો ભીડે-માસ્તિ પણ યાિ આવે. જો કે વાત ખોટી પણ નથી. સમય
બિલાયો તો છે જ. તહેવાિોમાાં હવે પહેલા જેવો ઉત્સાહ નથી જોવા મળતો. એ ઉત્સાહ વ્યક્ત
કિવાની બધાની ‘સ્ટાઈલ’ બિલાઈ ગઈ છે . જો કે , જમાનો બિલાયો છે , એટલે આપણે
બિલાયા કે, આપણે બધા બિલાયા એટલે જમાનો બિલાયો, એ નક્કી કિવ ાં મશ્કેલ છે .
ગયા વર્ષની જેમ આ વર્ે પણ ‘પાંખ’નો િીપોસ્તવી વવશેર્ાાંક આપના હાથમાાં છે . આમાાં
અમે અમાિા િે ગ્યલિ લેખકોને એમની કોલમમાાંથી બ્રેક આપીને સ્પેવશયલ ગેસ્ટ-િાઈટસષ માટે
જગ્યા કિે લી છે . િીપોસ્તવી-અંક માટે જેમણે પણ પોતાની િચના અમને મોકલી હતી, એ
બધાનો હ ાં આભાિ માન ાં છાં. ઘણાબધા મેઈલ અમને મળે લા, એમાાંથી મેં અમક િચનાઓ પસાંિ
કિી છે . જેમની નથી પસાંિ થઈ શકી, તેઓ પણ અમાિી સાથે આગળ જોડાયેલા િહે અને
અમને પ્રોસ્તાદહત કિતા િહે.
આગળ કહ્ ાં એમ, િીપોત્સવી અંક એ ‘વવશેર્ાાંક’ છે . અમાિો િે ગ્યલિ ચોત્રીસમો અંક
પણ થોડા દિવસમાાં લોન્ચ થશે. એ તમે અમાિો સાંપકષ કિીને મેળવી શકો છો. ‘Facebook’
અને ‘Instagram’માાં અમે િે ગ્યલિ વનતનવ ાં પોસ્ટ કિતા િહીએ છીએ. અમને ફોલો કિો છો ને?
િીપોત્સવી પવષની શભકામનાઓ. આપન ાં અને આપના પદિવાિન ાં આખ ાં વર્ષ માંગલમય
િહે, એવી પિમકૃપાળુ પિમાત્માને પ્રાથષના. ટપકં
સ વ સ ૂરસ ૂરરય જેવ અસ્સ્તત્વને લઈને ફરત હો અને
અચ નક કોઈનો ઉષ્ણ શ્વ સ અડી જત મ ં
તમે આખે આખ ફૂટી જાવ, ત્ય રે સમજવ ં કે
આજે રદવ ળી છે .
DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE
- હેમત
ં ગોરહલ
 વ ચકો અને લેખકો જોગ જાહેર ત

નવી કોલમ ચાલ કિવા અમે નવા લેખકોની શોધમાાં છીએ. જો

આપ અથવા આપના વમત્રોમાાંથી કોઈ સારાં લખી શકત ાં હોય તો
અમાિો સાંપકષ કિો.

Mail-id: pankhemagazine@gmail.com
પ્ર સંજ્ઞગક અને ઉપદે શ ત્મક લખ ણ

ટ્ર વેલ ૂ ી વતા

ટં ક
સ સ્ં કૃવતક વ રસો
ફૂડ

હ સ્ય-વ્યંગ

આટા એન્દ્ડ રક્રએટીવીટી

કરન્દ્ટ અફેઈર
મ ઈક્રોરફક્શન સ્ટોરી

બ ૂક-રીવ્ય હેલ્થ એન્દ્ડ વેલ-બીઈંગ

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

વ ત ા બનતી નથી
એક લીટીનો પત્ર.
- હરીશ દ સ ણી
અને ન ઉકેલી શકાય તેવા હસ્તાક્ષિ.
તેન ાં મોઢાં લાલચોળ થઇ ગય.ાં
આંખોમાાં આંસ આવી ગયા.
ગસ્સો અને હતાશા બાંનેના સાંયક્ત આક્રમણ સામે તે હાિી ગયો.
ટેબલ પિ માથ ાં ઢાળીને બેસી ગયો.
િસ વમવનટ થઈ. ચા ઠિી ગઇ તો પણ તે ઊભો ન થયો એટલે પત્ની નજીક આવી.
“શ ાં થય ાં છે ?
કોઇ દઘષટના?
કોઇ વમત્રના ખિાબ સમાચાિ મળ્યા છે ?”
અચાનક પત્નીની નજિ તેની પાસે પડેલા પોસ્ટકાડષ પિ ગઇ.હસવા લાગી.
“ઓહો, આ વાતમાાં સાહેબ આટલા નાિાજ થઇ ગયા છે !
“ખોટાં ન લાગે તો એક વાત કહ?ાં ”
તેન ાં ટેબલ પિ ઢળે લ ાં માથ ાં ઊંચકાય.ાં
પત્ની સામે જોઈ િહ્યો.
“શ ાં છે તાિે ?”
“હા. હવે માિા પિ ગસ્સો કિો.
કાલે જ કહેતા હતા ને કે પત્ની એટલે ગસ્સો ઠાલવવાની જગ્યા.”
ગસ્સો કિો માિા ઉપિ. ચા ઢોળી નાખો. છાપ ાં ફાડી નાખો. ટી.વી.ના દિમોટનો ઘા કિી િો..!"

તે સ્તબ્ધ થઇ પત્ની સામે જોતો િહ્યો.

બાથરૂમમાાં જઇ ફ્રેશ થઇને પાછો આવ્યો. પત્નીને સામેની ખિશી પિ બેસાડી. હવે તેના
અવાજમાાં ઉશ્કેિાટ કે અશાાંવત ન હતા.
“બોલ. શ ાં કહેવ ાં છે તાિે ?”

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 “જઓ, તમે ફિી પાછા તમાિી વાતાષ વાાંચી જઓ અને પછી તમે જાતે જ નક્કી કિો કે
વાતાષ બને છે ?
નથી કોઈ ઘટનાઓ.
નથી કોઈ પાત્રો.
નથી કોઈ સાંઘર્ષ.
નથી કોઈ વનવિત વવચાિ.
તમે અત્યાિ સધી વાાંચલ
ે ,ાં સાાંભળે લ,ાં યાિ િાખેલ,ાં બધ ાં કાગળમાાં આડઅ
ાં વળુાં ઉતાિી િીધ ાં
છે .
અસ્સ્તત્વવાિ, પિાવાસ્તવ, એલલયેનેશન, સમાજવાિ, વવજ્ઞાન, અથષશાસ્ત્ર,
સમાજશાસ્ત્ર, પયાષવિણ.... વગેિે વગેિે કેટલ ાં બધ ાં ઠાાંસીને ભિી િીધ ાં છે .
પણ..એક વાત કહ ાં ?
િાળ-ચોખા-પાણી-મીઠાં
બધ ાં જ હ ાં તમને સાથે પીિસી િઉં તો ભાવશે તમને?
આ બધ ાં પાકે ને એકિસ થાય તો ખીચડી બને.
આ જ વસ્ત તાંત્રી કે સાંપાિક તમને કહે ત્યાિે કેમ તમને ખોટાં લાગી જાય છે ?"

તેની આંખોમાાં વવસ્મય, આનાંિ અને સ્વસ્થતા િે ખાવા લાગી.

સાદહત્ય વવશે પત્ની આટલી ઊંડી સમજણ ધિાવે છે !
તે હસવા લાગ્યો.

“મને તો એમ કે તને સાિી િસોઈ બનાવતાાં આવડે છે . પણ.... પણ..."

"હા. તો સાહેબ સાાંભળો તમે.
હ ાં ચાલીસ વર્ોથી વાતાષ લખ ાં છાં.
અનેક વાતાષઓ છપાતી પણ િહે છે .”

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 “હેં....?!”

તે જોઈ િહ્યો.
પત્નીએ પોતાની બેગ ખોલી.
છપાયેલી વાતાષઓ બતાવી.
“પણ આ તો કોઈ ‘સ્વપ્નદ્રષ્ટા’ નામક વ્યસ્ક્તએ લખેલ છે .
આ તાિી છે ?”

“હા. મારાં જ ઉપનામ ‘સ્વપ્નદ્રષ્ટા’ છે .

અને હવે બીજી એક વાત.
સાહેબ, તમને મળે લા પોસ્ટકાડષ ના અક્ષિો તો જિા તપાસો!”

“કેમ?”
“કેમ કે આ પોસ્ટકાડષ મેં લખય ાં છે ! તમે જે સામવયકમાાં વાતાષ છપાવવા મોકલી હતી,
તેના સાંપાિક માંડળમાાં હ ાં છાં. ત્યાાં પણ મારાં નામ મેં છૂપાવ્ય ાં છે . ત્યાાં પણ માિી ઓળખ
સ્વપ્નદ્રષ્ટા તિીકે જ છે .”

તે તાળી પાડી નાચવા લાગ્યો.

“મળી ગઈ, મળી ગઈ.
બની ગઈ, વાતાષ બની ગઈ!
માિી વાતાષ તો માિી સામે છે ! આ ઊભી!
પણ મને જ ખબિ ન હતી.
યિે કા.. યિે કા...
વાતાષ તો ચાલીસ વર્ષ પહેલાાં જ બની ગઇ હતી!

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

જાગ્ય ત્ય રથી સવ ર
- ભગવતી પંચમતીય ‘રોશની’

સટાક િઈને શ્રીયાના ગાલ પિ વપતા શ્રીકાાંતભાઈએ એક તમાચો જડી િીધો. શ્રીયાની
સાથે જ માતા યાવમનીબેન પણ ડઘાઈ ગયાાં. આંખોમાાંથી અંગાિા ખેિવતાાં તેમણે કોલેજીયન
િીકિીને કહી િીધ,ાં “જો શ્રી, હવે ક્ાિે ય તેં એ લફાંગા જય જોડે વાત પણ કિી છે , તો તાિા
માટે સારાં નહીં થાય.”
આંખોમાાં ધસી આવેલાાં આંસઓને ટી–શટષ ની બાાંય વડે લ ૂછતાાં શ્રીયા બોલી, “પણ પપ્પા,
હ ાં તેની જોડે લગ્ન કરાં તેમાાં તમને વાાંધો શ ાં છે ? કેટલો હેન્ડસમ છે ! કેવ ાં સિસ ગાય છે ! કેવો
સિ
ાં િ લગટાિ પણ વગાડે છે ! આપણાાં કિતાાં થોડો ઓછો ધવનક છે તો શ ાં થઈ ગય?ાં હ ાં ચલાવી
લઈશ.”
હવે યાવમનીબેને પણ મોં ખોલય.ાં “ગીત સાંગીતથી પેટ નથી ભિાત ાં બેટા. પૈસા કમાવા
અને ઘિ ચલાવવ ાં ત ાં માને છે તેટલ ાં સહેલ ાં નથી. જીિ છોડી િે , બેટા. તાિા માટે બે ત્રણ
ખાનિાન કટાંબનાાં છોકિાઓ અમાિી નજિમાાં છે જ. તારાં ભણવાન ાં પ ૂરાં થાય એટલે આમ પણ
તાિા હાથ પીળા કિી િે વાની અમાિી ઈચ્છાની તને ક્ાાં ખબિ નથી?”
“તમાિે માિા લગ્ન કિાવવાાં જ છે તો જય સાથે શા માટે નહીં?” શ્રીયાએ ફિી િલીલ કિી.
“એ છોકિાન ાં ચાલચલન બિાબિ નથી. નથી તેનાાં કટાંબનો કોઈ અત્તો પત્તો. કોઈક નજીવા
ભાડાનાાં મકાનમાાં એક ગાંિી ચાલમાાં િહે છે . મેં તપાસ કિાવી છે . તેને ભ ૂલી જા તે જ સારાં છે .”
શ્રીકાાંતભાઈએ ઊંચા સ્વિમાાં કહ્.ાં
“તમે ગમે તે કહો, હ ાં લગ્ન તો તેની સાથે જ કિીશ.” આટલ ાં બોલીને શ્રીયા સડસડાટ પોતાનાાં
રૂમમાાં જતી િહી અને િિવાજો જોિથી પછાડીને અંિિથી બાંધ કિી િીધો. લગ્નનાાં આઠ વર્ષ
બાિ કેટલીયે માનતાઓ અને િવાઓ કયાષ પછી મેળવેલી અને ફૂલની જેમ ઉછે િેલી િીકિીન ાં
આવ ાં વતષન જોઇને બાંને જણ અંિિથી હચમચી ગયાાં. તે િાત્રે ત્રણમાાંથી કોઈ જમી શક્ ાં નહીં.
થોડાાં દિવસો પસાિ થઈ ગયાાં. શ્રીયા કાાંઈ બોલતી ન હતી એટલે ઘિન ાં વાતાવિણ
ડહોળાત ાં બચી ગય.ાં પણ એક દિવસ કોલેજ ગયેલી શ્રીયા સાાંજ સધી ઘેિ ન આવી એટલે

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 માતાવપતાનો શ્વાસ અદ્ધિ થઈ ગયો. ખાનગી િીતે તેમણે િીકિીની શોધખોળ કિવા માાંડી.
િાત પડી ગઈ પણ શ્રીયાનાાં કાાંઈ જ સમાચાિ ન મળ્યા. જયની પણ આડકતિી િીતે
તપાસ કિી જોઈ તો એ પણ સવાિથી ઘેિ ન હતો. હવે શ્રીકાાંતભાઈ અને યાવમનીબેનની
શાંકા વધ દ્રઢ થઈ ગઈ કે નક્કી િીકિીએ પોતાની જજિંિગી તો બગાડી જ હશે ને સાથે સાથે
માતાવપતાની લાખની આબરૂના પણ કાાંકિા કિી નાાંખયા.
પોતાની િીકિી માટે કેટ કેટલાાં સપનાઓ સજાવ્યાાં હતાાં બાંનેએ! પોતાનાાં શહેિની
આસપાસન ાં એક પણ માંદિિ એવ ાં ન હત ાં કે જયાાં સાંતાન પ્રાપ્પ્ત માટે તેમણે ધા ન નાાંખી
હોય! ન જાણે કયા ભગવાન તેમની અિજ સાાંભળે ને પોતાન ાં સાંતાન પામી શકે તે આશાએ
તમામ માંદિિોના પગવથયાાં ઘસી ચક્ા હતાાં તે બાંને! જેનાાં જન્મ પછી લગભગ એક કોથળો
ભિાય તેટલાાં તો શ્રીફળ વધેયાષ હતાાં ને જેને આસપાસનાાં તમામ િે વી-િે વતાઓને ચિણે
નમાવી હતી તે જ િીકિી આજ તેમન ાં મોં કાળુાં કિીને લફાંગા છોકિાની વાતોમાાં આવીને
ભાગી ગઈ હતી. પોતાનાાં બાંનેના નામનાાં પ્રથમ અક્ષિ જોડીને િીકિીન ાં નામ પાડ્ ાં હત ાં.
ૂ ાડીને ચાલી ગઈ
શ્રીકાાંતનો ‘શ્રી અને યાવમનીનો ‘યા’. આજે એ જ િીકિી બાપન ાં નામ ડબ
હતી. સાંતાનને સવષસ્વ માનવ ાં શ ાં તે જ તેમની ભ ૂલ હતી? બાંનેની આંખોમાાંથી અશ્રઓની
સાથે આ પ્રશ્ન પણ વહી િહ્યો હતો. પિાં ત, અફસોસ કયાષ વસવાય તેમની પાસે બીજો કોઈ
િસ્તો જ બાકી ન િહ્યો. કાિણ કે તીિ કમાનમાાંથી નીકળી ચ ૂક્ ાં હત ાં. એક બીજાને આશ્વાસન
આપી શકે તેવી હાલત પણ બે માાંથી એકની પણ ન હતી. આબરૂ તો ગઈ જ પણ કપાત્ર
સાથે જીવન જોડવાની ભ ૂલ કિનાિ િીકિીની જજિંિગી બિબાિ થઈ ગઈ એ વવચાિ તેમને
શાાંવત લેવા િે તો ન હતો. દુઃખની પિાકાષ્ઠાએ યાવમનીબેનને મ ૂવછિત બનાવી િીધાાં. બીજા
દિવસની સવાિ સધી તેમની મ ૂછાષ અકબાંધ િહી. શ્રીકાાંતભાઈનાાં આશ્વાસન અને સ્નેહાળ
સાિસાંભાળથી યાવમનીબેન માાંડ જાતને સાંભાળી શક્ાાં.
જો કે, તેઓએ કિે લી શાંકા જિા પણ અસ્થાને ન હતી. શ્રીયા અને જય માંદિિમાાં લગ્ન
કિી ચ ૂક્ા હતાાં. શ્રીયાએ જયને કોટષ મેિેજ કિવાન ાં કહ્ ાં હત ાં. પણ, તેના માટે એક મદહના
પહેલાાં નામ નોંધાવવ ાં પડે માટે અત્યાિે આપણે માંદિિમાાં લગ્ન કિી લઈએ પછી એક
મદહના પછી કોટષ મેિેજ પણ કિી લઈશ ાં તેવ ાં જયે શ્રીયાને સમજાવી િીધ.ાં

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 ભણેલી હતી તો પણ જયના પ્રેમમાાં પાગલ શ્રીયા, જયની મીઠી મીઠી વાતોમાાં ફસાઈ ગઈ
ને માંદિિમાાં જઈ બાંનેએ લગ્ન કિી લીધા જેન ાં કોઈ સાક્ષી પણ ન હત ાં. માતાજીને ધિે લ ાં
વસિંદિ જયાિે જયે શ્રીયાની સેંથીમાાં ભયું ત્યાિે શ્રીયા જાણે પોતે દવનયા આખીની સામ્રાજ્ઞી
હોય તેવો ભાવ અનભવવા લાગી. ‘પ્રેમ આંધળો હોય છે ’, તે વાત અહીં ફિી એકવાિ
સાલબત થઈ ગઈ. પ્રેમાળ માતાવપતાને ગમાવવાનો અફસોસ તેની આંખોમાાંથી વિસવા
લાગ્યો, ત્યાિે જયે તેને સમજાવ્ય ાં કે, તે ગમે તેમ કિીને શ્રીયાના માતા–વપતાને મનાવી
લેશે. ત્યાિે શ્રીયાને લાગ્ય ાં કે પોતે ભલે ઘેિથી ભાગી ને લગ્ન કયાષ પણ જયને પસાંિ
કિવામાાં તેણે જિા પણ થાપ નથી ખાધી.
`માંદિિે થી નીકળીને સીધાાં જ બાંને એક આલીશાન હોટેલમાાં જમયાાં અને પોતે હમણાાં
બહાિ આંટો માિીને આવે છે એવ ાં કહીને જય બહાિ નીકળી ગયો. મનમાાં અનેક સપનાાં
સજાવતી શ્રીયા થોડી વધ વાિ થઈ જવાથી કાંટાળીને રૂમની બાિી પાસે આવીને ઊભી.
ત્યાાં અચાનક જ તેની નજિ હોટેલનાાં કમપાઉન્ડમાાં ઊભેલા જય પિ પડી. એક કાિની
બાજમાાં તે ઊભો હતો. સાથે તેનાાં ત્રણ િોસ્તો પણ હતાાં. તે ચાિે યનાાં હાથમાાં શિાબની
બોટલો હતી. તેમની વચ્ચે કાાંઈક માથાકૂટ થતી હોય તેવ ાં લાગ્ય ાં એટલે શ્રીયા ધીમેથી
રૂમમાાંથી બહાિ આવીને પગવથયાાં પિ ઊભીને સાંતાઈને તેમની વાતો સાાંભળવા લાગી.
તેમની વાતો સાાંભળીને શ્રીયાને ચક્કિ આવવા લાગ્યાાં. તે લોકો શ્રીયાને કોઈ શ્રીમાંત
વેપાિીને વેચી િે વાની વાતો કિતાાં હતાાં. જય હજ વધ પૈસા મેળવવા માટે ભાવ તાલ
નક્કી કિી િહ્યો હતો. શ્રીયાન ાં હૃિય એક ધબકાિો ચ ૂકી ગય.ાં તે ધીમેકથી બધાાં જ
પગવથયાાં ઊતિીને િાિિ નીચે સાંતાઈ ગઈ. થોડીવાિ પછી બધ ાં નક્કી થઈ જતાાં જય,
એક આધેડ વયનાાં પરર્ને લઈને િાિિ ચડવા લાગ્યો.

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 લાગ જોઈને શ્રીયા નાસી છટી. પણ મેઈન િોડ પિ િોડવા જતાાં એક કાિ જોડે તે અથડાઈ
ગઈ અકસ્માત. મલટીપલ ફ્રેકચિ સાથે તેને ત્રણ મદહના હોસ્સ્પટલમાાં િહેવ ાં પડ્.ાં
શ્રીકાાંતભાઈ અને યાવમનીબેને િીકિીની બાલીશતાને માફ કિી િીધી. જયને પણ
જેલવાસનો સ્વાિ ચાખવો પડયો. ત્રણ મદહના પછી કાખઘોડીની મિિથી ચાલતી તે ઘેિ
આવી. આટલાાં લાાંબા સમય પછી પણ પોતાનો રૂમ યથાવત ગોઠવાયેલો શ્રીયાએ જોયો.
આિમકિનાાં અિીસામાાં પોતાની કાખઘોડીવાળા પ્રવતલબિંબ સાથે જ માતાવપતા જોડે
બોલાચાલી કિતી પોતે અને પોતે ભિે લાાં અવવચાિી પગલાાંથી દિગ્મ ૂઢ થઈ ગયેલાાં માતા-
વપતાનાાં ચહેિા શ્રીયાને િે ખાવા લાગ્યાાં ને તેની બોલિલ આંખો વિસી પડી. આ જોઈને
શ્રીકાન્તભાઈએ વ્હાલથી િીકિીને માથે ફેિવતાાં કહ્,ાં
“બેટા, આ બનાવને એક અણગમત ાં સપન ાં સમજીને ભ ૂલી જવાની કોવશર્ કિ. ત ાં જાણે છે ને
કે તાિી મમમીને મેં આ આઘાતમાાંથી માાંડ બહાિ કાઢી છે ?”
“પણ પપ્પા, માિી ભ ૂલ મને જપવા
ાં નથી િે તી. હ ાં કેમ આવ ાં કિી બેઠી? તમને બાંનેને મેં
કેટલાાં દુઃખી કયાષ?”
“જાગ્યા ત્યાિથી સવાિ, બેટા..”
જાણે બધ ાં ભ ૂલી જવાનો ઈિાિો વધ મક્કમ કિતી હોય તેમ તેણે િસોડામાાં િહેલા
યાવમનીબેનને પહેલાાંની માફક બ ૂમ માિી, “મમમી, આજે જમવાન ાં શ ાં બનાવ્ય ાં છે ?”

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

શબદની વ ત કોઈ ન જાણે
- ભરત વ ઘેલ

વીંધી નાખે આિપાિ એ વગિ ચડાવ્યા બાણે,

આ તો છે ભઇ શબિ, શબિની વાત કોઇ ના જાણે.

એક શબિન ાં વચન પાળવા િામાયણ સજાષતી,

એક શબિનાાં કટાં વચનથી ચોપાટાં માંડાતી.
િાજ ગયા ને તાજ ગયા છે એક શબિનાાં ઘાણે.
આ તો છે ભઇ શબિ, શબિની વાત કોઇ ના જાણે.

નવ િે ખયન
ાં ે બોલી નાાંખય,ાં "સિખે ભાગે વ્હેચો."
ભિી સભામાાં મૌન કહે છે , "ખેંચો વસ્તિ ખેંચો."
નિ મયો કે મયષ જનાવિ , વાત ભાંગાણી પાણે.
આ તો છે ભઇ શબિ, શબિની વાત કોઇ ના જાણે.

કપટ કિીને હિણ ાં બોલય,ાં "આવો લક્ષ્મણ આવો."

ક્રોધ કિીને ગૌતમ બોલયા, "નાિી પથ્થિ થાઓ."
ઈંન્દ્રાસનને, વનિંદ્રાસનમાાં ભેિ ભ ૂલાવે ટાણે.
આ તો છે ભઇ શબિ, શબિની વાત કોઇ ના જાણે.

વેિ ધિમમાાં સાંતન બોલયા ખ ૂબ વવચાિી બોલો,

મોંઘો મોંઘો સોના કિતાાં, બાંધ કમાડે તોલો.
જે જાણી લે શબિ ગવતને એ જ સકળને માણે.
આ તો છે ભઇ શબિ, શબિની વાત કોઇ ના જાણે.

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 ગઝલ
- હ રદિ ક પ્રજાપવત

વેિનાની આગ બિાતી નથી,

તોય માિી આંખ તો િાતી નથી.

ખ ૂબ તપતો સ ૂયષ માથે આકાિો,

ભીતિી આ યાિ સકાતી નથી.

ભ ૂલવા કાયમ મથ ાં છાં હ ાં બધ,ાં

ક્ષણ સમયની એ જ ભ ૂલાતી નથી.

લાખ દિલમાાં જયોત પ્રગટાવ ાં છતાાં,

લાગણીની જયોત પ્રગટાતી નથી.

વેિના તો થાય છે જખમો લખી,

પણ ગિલની માયા મકાતી નથી.

ગમ થય ાં ‘હાદિિ ક’ હલેસ ાં ક્ાાંક થી,

જજિંિગીની નાવ ઠેલાતી નથી.

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 એ પળ
- લીન વછર જાની
“આજે મળશે?”
એક અધ્યાહાિ સવાલ સાથે જજગિે ન્યિપેપિ ખોલય.ાં
“વાહ િે નસીબ! અંતે યાિી આપી. હાશ! આજના ન્યિપેપિમાાં માિી શોધ પ ૂિી થઈ ખિી.”
જજગિ ચોથા પાને આવેલી નતષન ન ૃત્ય અકાિમીની જાહેિાત પિ નજિ પાથિીને બેસી ગયો
હતો. ત્રણ વર્ષથી જેની પ્રવતક્ષામાાં પોતે િાત-દિવસ એક કયાું હતાાં, િોજ બધાાં અખબાિ,
શહેિમાાં ચાલતી િિે ક સાાંસ્કૃવતક પ્રવ ૃવત્તઓ પિ પાગલની જેમ ફિી વળતા જજગિના જાણે
બત્રીસ કોઠે દિવા થયા.
“બસ એ જ...”
ટાઉનહોલમાાં નતષન ન ૃત્ય અકાિમી તિફથી યોજવામાાં આવેલી ડાન્સ કોસ્મપદટશનમાાં
જજ તિીકે ગજા
ાં ન ાં નામ પેપિમાાં વાાંચતાાં જજગિના અંત:કિણમાાં પસ્તાવાન ાં િિણ ાં વહીને છ
વર્ષ પહેલાાંના સમયમાાં પહોંચી ગય.ાં
કોલેજના વમત્રમાંડળમાાં ગજા
ાં સાથે પદિચય થયો. પણ ધીિે ધીિે એ પદિચય પ્રણયમાાં
પદિવવતિત થયો અને જજગિ-ગજા
ાં ની જોડી કોલેજમાાં પ્રખયાત થતી ચાલી.
વમત્રો મજાકમાાં કહેતા,
“અલયા, તારાં નામ બિાબિ છે , પણ ગજા
ાં ન ાં નામ ‘અમી’ કિી નાખ. પિફેક્ટ જજગિ-અમીની
પ્રણયબેલડીન ાં ઉિાહિણ સ્થાવપત થશે.”
જજગિ તિત કહેતો,
“ના હોં! માિી ગજા
ાં જ બિાબિ છે . એ જજગિ અને અમી તો ક્ાિે ય એક ન થયાાં. અમાિે એવ ાં
નહીં થાય.”
વપકવનક પિ ચાલતી અંતાક્ષિીમાાં ‘જ’ અક્ષિ આવતાાં ગજા
ાં હાંમેશાાં નૈન નચાવતી
પોતાની આંખમાાં આંખ પિોવી ગણગણતી એ પાંસ્ક્ત જજગિને જાણે ખલલી આંખે સાક્ષાત થઈ.
“જિા થોડી જગા તાિા જજગિમાાં િે , બડો અહેસાન થઇ જાશે.”
પછી વટભેિ કહેતી,

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 “જો કોઇએ આ ગીત ગાવાન ાં નથી. આ પાંસ્ક્તઓ પિ માત્ર માિો જ અબાવધત હક છે .”
ાં ન ૃત્યમાાં પાિાં ગત તો જજગિ એને બધી જ િીતે સહાિો પ ૂિો પાડવામાાં પાિાં ગત.
ગજા
ગજા
ાં ના િિે ક કાયષક્રમમાાં એના ડ્રેસથી માાંડીને એને લાવવા - લઈ જવાની હિએક બાબત
જજગિ ખડે પગે અિા કિતો.
ગજા
ાં ની સહેલીઓ મજાક કિતી કે,
“હજી તો લગ્ન સધી વાત પહોંચી નથી, ત્યાાં તો જજગિ એન ાં જજગિ પાથિી િે છે . વાહ ગજા
ાં ,
તેં પાાંચે નહીં, િસે આંગળીએ ગોિમા પ ૂજયા છે .”
ગજા
ાં જજગિ પિથી નજિ ઓવાિીને કહેતી,
“ઇષ્યાષળુને આશીવાષિ. ખબિિાિ જજગિને કોઈએ નજિ લગાડી છે તો..”
ક્ાિે ક ગજા
ાં જજગિને કહેતી,
“એય િોસ્ત, આમ મને પિતાંત્ર ન બનાવ. તાિા વગિ એક પણ પળ ચાલત ાં નથી. હ ાં કોઈ
કામ તાિા સહાિા વગિ નથી કિતી. હા, કહી િઉં છાં, પછી જો હાથ છોડાવવાનો પ્રયાસ કયો
તો ..!”
જજગિ આંખમાાં આંખ પિોવી સહેજ ગવષભિ
ે કહેતો,
“અિે ! હાથ છોડાવ્યો એ જજગિ અમીનો હતો. ગજા
ાં નો જજગિ ભવોભવ સધી અડીખમ
સહાિાન ાં વચન આપે છે .”
DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE
આમ જ મીઠી સ્વપ્પ્નલ સ ૃષ્ષ્ટમાાં કોલેજકાળ ચાલતો િહ્યો.
ાં ની ન ૃત્ય અકાિમીએ એક ભવ્ય સ્ટેજ-
છે લલા વર્ષની પદિક્ષા પતી અને તિત જ ગજા
શોની જાહેિાત કિી. ત્રણ મદહના પછીના એ કાયષક્રમની તડામાિ તૈયાિી શર થઈ ગઈ હતી.
િોજના પાાંચ-છ કલાકની આકિી પ્રેકદટસ થતી. ગજા
ાં દિલ લગાડીને એમાાં વ્યસ્ત બનતી
ચાલી. જજગિ પણ બનતી બધી જ િીતે સહાિો બનતો ચાલયો.
અને એ દિવસ આવી પહોંચ્યો જેના માટે આખી નતષન અકાિમી આતિ હતી. િિે ક
કલાકાિને અત્યાંત ઉંચી અપેક્ષાઓ આ કાયષક્રમ માટે હતી. શહેિના ઇવતહાસમાાં આ
ભવ્યાવતભવ્ય કાયષક્રમ હશે એવો િાવો એડવમન ટીમનો હતો.
શો હાઉસફુલ હતો. સ્ટેજની પાછળ ડ્રેવસિંગ રૂમમાાં આયોજકો અને કલાકાિોમાાં એક
જબિિસ્ત િોમાાંચ છવાયેલો હતો. જજગિ એક ખણે મૌન ઉભો િહી ગજા
ાં ને એકીટશે વનહાળી
િહ્યો હતો.
“બસ, આજ તો ગજા
ાં કયામત લાવી િે એવી સિ
ાં િ લાગી િહી છે . પ્રેક્ષકોમાાં બેઠેલા મમમી-
પપ્પા આ કાયષક્રમ પછી અમાિા સાંબધ
ાં ને મહોિ માિી િે એટલે જજિંિગી સફળ..”
વનયત સમયે િાં ગમાંચનો પડિો ખ ૂલયો. િીપપ્રાગટય અને અવતવથવવશેર્ના સન્માન
સાથે િાકિમાળ ન ૃત્યનાદટકાનો પ્રાિાં ભ થયો. પ્રેક્ષકગણ મટકાં પણ ન માિી શકે એટલી
સાંપ ૂણષ અને િસસભિ ન ૃત્યનાદટકાના બીજા અંકનો પ્રાિાં ભ થયો અને...
અને અચાનક સ્ટેજના ઉપલા ભાગમાાં કડાકો થયો. ઉપલી બાાંધેલી કૃવત્રમ છત ધડાકાભેિ
નીચે આવી પડી. બે-પાાંચ ક્ષણ તો કોઇને કાંઈ સમજાય ાં જ નહીં.
પણ છતની નીચે િબાયેલા કલાકાિોની િિષ નાક ચીસોથી વાતાવિણમાાં એક ભય
ફેલાતો ચાલયો. સ્ટેજ પિ ધાાંધલ મચી હતી. જજગિ સ્તબ્ધ હતો. છત નીચે િબાયેલા
કલાકાિોને બહાિ કાઢવામાાં આવી િહ્યા હતા. આયોજકો બેબાકળા ફિતા હતા. વાતાવિણ
કાંટ્રોલની બહાિ ચાલય ાં ગય ાં હત ાં. પ્રેક્ષકગણ બહાિ નીકળવા ધસાિો કિવા લાગ્યો. ત્રીજી
હિોળમાાં બેઠેલાાં જજગિ અને એના મમમી-પપ્પાને પણ સહાયકો હાથ પકડીને ટાઉનહોલની
બહાિ લઈ ગયા. સાથે જીવવા-મિવાની લાખો કસમ ખાધી છે , જજગિને એ સાવ ભલાઇ
ગય.ાં મમમી-પપ્પા સાથે ગાડીમાાં ગોઠવાઈને ઘેિ પહોંચ્યા બાિ યાિ આવ્ય ાં કે,
“અિે િે ! ગજા
ાં તો ત્યાાં જ િહી.. હવે?”

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 આ તિફ સ્ટેજ પિ લાકડાના બીમ હેઠળ િબાયેલી ગજા
ાં િાહ જોતી િહી કે એનો
જજગિ તો જજગિવાળો છે . હમણાાં આવીને બચાવી લેશે. પછી બેહોશી ક્ાિે ઘેિી વળી એ
ખબિ ન િહી. હોસ્સ્પટલમાાં જમણો પગ કાયમ માટે ગમાવ્યાની વેિનાની સાથે જજગિની
કાયિતાની વેિના પણ દિલમાાં લઇને ઘેિ આવેલી ગજા
ાં એ જજગિ સાથે બધા કોન્ટેક્ટ કાપી
નાખયા.
જજગિને ભાિોભાિ પસ્તાવો થતો હતો, પણ જાણે ગજા
ાં હવામાાં ઓગળી ગઈ. એ સાાંજ
પછી ગજા
ાં ના કોઈ સમાચાિ નહોતા. આજની ઘડી અને કાલનો દિ. જજગિ છે લલા ત્રણ વર્ષથી
પસ્તાવાના આંસ સાથે ગજા
ાં ને શોધતો િહ્યો હતો. અચાનક આજના પેપિમાાં નતષન
અકાિમીની કોસ્મપદટશનમાાં ગજા
ાં ન ાં નામ વાાંચતાાં એના જીવમાાં જીવ આવ્યો.
“હ ાં ગજા
ાં ને સિપ્રાઇિ આપીશ.” વવચાિીને જજગિ દટકીટ ખિીિીને ઓદડટોદિયમમાાં પ્રવેશ્યો.
ધબકાિા વધી િહ્યા હતા. ગજા
ાં ત્રણ વર્ષ પછી કેવી લાગતી હશે! એ અકસ્માત પછી હ ાં
તો મળીને ખબિ પણ પ ૂછી ન શક્ો. પણ હવે હાથ પકડીને સીધ ાં લગ્ન માટે પ્રપોિ જ કિી
િઈશ. આમતેમ નજિ િોડાવતો જજ ગિ આગલી હિોળ સધી પહોંચી ગયો. છે લલા ત્રણ
વર્ષથી જેની તલાશમાાં િિે ક શો માાં ભટકતો િહ્યો એ ગજા
ાં પ્રથમ હિોળમાાં જજની લાઇનમાાં
બેઠેલી િે ખાઈ ગઈ.
ધીિે ધીિે ચહેિા પિથી અવલોકન નીચે ઉતિત ાં ગય.ાં પ્રથમ વાિ કોલેજમાાં ગજા
ાં ને
જોઈ ધબકાિ ચ ૂકાઈ ગયો હતો એમ જ અત્યાિે અનભવાય.ાં
“ઓહો! એ જ ટટ્ટાિ મોિલા જેવી ડોક, એ જ મીન જેવી આંખો, એ જ પ્રમાણસિ કાયા પણ
અિે ! આ શ?ાં ” કમનીય કેડ પછી..! જયપિ ફુટનો સહાિો હતો.
“બસ સમજાઇ ગય.ાં એણે પોતાની ખામી વાળી જજિંિગી અને અપાંગતા માિે ભાગે ન આવે
એટલે કિબાની આપી. માિી સાથે સાંપકષ એટલે જ તોડી નાખયા.”
અને જજગિ ધીિે િહીને ગજા
ાં સામે પ્રગટ થયો.
“ગજા
ાં !”
ગજા
ાં સડક થઇ ગઇ .
“ત ાં?!”
બેલન્ે સ જતાાં એ જજગિના હાથમાાં જ આવી પડી.

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 “હા હ.ાં તેં બહ કિબાની આપી િીધી. પાગલ છોકિી, તાિી અપાંગતાને હ ાં નહીં અપનાવ ાં એમ
કેમ ધાિી લીધ?ાં ગાયબ જ થઈ ગઈ! પણ માિો પ્રેમ સાચો, એટલે તાિી ભાળ મેળવીને જ
િહ્યો.”

ગજા
ાં એ નજાકતથી જજગિના આગોશમાાંથી પોતાને છોડાવતાાં કહ્,ાં
“જજગિ, ટેમપિિી સહાિા બિલ આભાિ. એક વમનીટ ,એક વમનીટ. િોસ્ત તાિી કાંઈ ભલ
થાય છે . પણ હવે મને સ્વયાંની માવજત આવડી ગઇ છે . એ પાગલ ગજા
ાં બીમ નીચે જ
િહી ગઈ છે અને એ ભવોભવના સહાિાન ાં વચન આપનાિ પ્રેમી જજગિ હોસ્સ્પટલમાાં જમણા
પગ સાથે િફનાઈ ચ ૂક્ો છે . કેટલીક પળ ચ ૂકવાની જ ન હોય િોસ્ત. અને એ એક પળ જો
ચ ૂકાય તો એ પળ પ્રવતપળ થઇને ફિી મળે એવી આશા િાખવાની જ ન હોય...”

જજગિ હજી કાંઈ સમજે-સમજાવે એ પહેલાાં ગજા

ાં િીપપ્રાગટય માટે પોતાના પગના સહાિે
સ્ટેજ પિ પહોંચી ગઈ.

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 ગદ્યક વ્ય
- ર વિક પટે લ

તને મળ્યાાં પછી

તાિી આંખમાાંથી એક પાંખી
ઉડીને આવ્ય;ાં
હ ાં માિી હથેળીમાાં લઇ પસવાયાષ કરાં છાં
માિી પાછળ... પાછળ...
એની પીઠ પિ, માિી નજિને..!

બેસી ગય ાં છે િાડ પિ;

ાં ૂ વાઈ જાય છે માિી છાતીમાાં,
વળી, ક્ાિે ક એ ગચ
ઝૂલાવ્યાાં કિે છે
ફફડાવ્યાાં કિે છે પાાંખો;
માિી બધીય ડાળ.
અને હ ાં એમાાંથી વીણયાાં કરાં છાં
પીંછાાં...!!
માળો બાાંધી િીધો છે
માિા પોપચાાં નીચે.
છોડયા કિે છે - માિા ગાલ પિ,
ગલાબી ટહકા...!

એણે ચાાંચ વડે ખેંચી િાખયા છે - માિા હોઠ;

અને ચીતયું છે
એક લાાં.........બ ાં સ્સ્મત.

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 ગદ્યક વ્ય
- ર વિક પટે લ
બોલ શ ાં કરાં હ ાં તાિી માફીન ાં?
એને કાંડામાાં નાખી ફૂલ ઉગાડી શકાય?
ચ ૂિણ બનાવી ફાકી જાવ તો ભ ૂખ ઉઘડે ખિી?
કે પછી અથાણ ાં નાખ ાં અને મકાં જીભ પિ તો વવક્ષબ્ધ થઇ ગયેલી સ્વાિગ્રાંવથઓ જાગી જાય
ખિી?

એમાાંથી કલોિોફીન બને ખરાં ?

એમાાંથી ઓસ્ક્સજન બને ખિો?
લોહી બનાવી શકાય?

એના કેનવાસ પિ ચીતિી શકાય? - વાિળ, વિસાિ, મેઘધનષ્ય, સાાંજ, નિી, પાંખી, ચાંદ્ર,
બગીચો વગેિે... વગેિે..!!
એને બળિ સાથે જોતિી પૈડાાંને અવળુાં ફેિવી શકાય?

આંખ નીચે ખોિે લા કવામાાં પિાાંત કિવા,

કૃશ થઇ ગયેલી ચામડી વચ્ચેની વતિાડો પિવા,
કે ઢગલો થઈને બેસી ગયેલી બે ડગ
ાં િીઓને ફિી બેઠી કિવા-
બોટોક્સ બનાવી શકાય એમાાંથી?

એમાાંથી પાવડિ, આંજણ, લલપષ્સ્ટક આવ ાં કશ ાં બને ખરાં ?

લબિંિી, ઝૂમખાાં, વીંટી, માળા, કાંગન, પાયલની જેમ પહેિી શકાય એને?
તાિી માફીને હ ાં પાલવની જેમ પહેિીને અિીસા સામે ઉભી િહ ાં તો
અિીસો પડી જશે ફિી માિા પ્રેમમાાં?
બોલ, પડી જશે માિા પ્રેમમાાં?
DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE
 ગઝલ
- શીતલ ગઢવી

એ સાંવધને સમાસ, તને સાાંભિે કે નદહ?

બે નામ, એક પ્રાસ, તને સાાંભિે કે નદહ?

સીધા ચડાણ બાિ કબ ૂલાત પ્રેમની,

બચપણનો એ પ્રવાસ, તને સાાંભિે કે નદહ?

ને સ્ત્રોત લાગણીનો થઈ કો' િિણ સય,ું

છલકી ગયા બે શ્વાસ, તને સાાંભિે કે નદહ?

સ્પશે ફિી વળ્યાાં'તા ન્ય ૂટનના બધાાં વનયમ,

વવજ્ઞાનનો એ તાસ, તને સાાંભિે કે નદહ?

શાળા છૂટયા પછીય ન સીધાાં ઘિે જવ ાં,

થઈ'તી ઉલટ તપાસ, તને સાાંભિે કે નદહ?

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 બિદે વ
- ક વમની મહેત
"ભાભી, સામાન ઉતાિીને િાખયો છે . તમે જોઈ િાખજો. બપોિે આવ ાં કે ફટાફટ મ ૂકી િે વાય."
જતા જતા ચાંદ કહેતો ગયો.
"હા ભાઈ હા.." િોટલી કિતી નીલા બોલી. કેટલાય દિવસથી ચાંદને કહી િાખય ાં હત ાં કે ભાઈ
તને ટાઈમ હોય ત્યાિે માલળય ાં સાફ કિી નાખીએ. તે આજે છે ક ભાઈને ટાઈમ મળ્યો હતો!
બપોિે કામમાાંથી પિવાિી નીલા માળીયાના સામાનને જોવામાાં પડી. ‘ઉફ.. તોબા. અડધો
ઓિડો સામાનથી ભિાઈ ગયો. કેટલ ાં માળીયા પિ ભયું છે .’ બબડતી નીલાએ એક પેટી ખોલી.
એમાાંથી કેસિી િાં ગનો, ભિા મણીન ાં િત્નજદડત બ્રોચ લગાવેલો સાફો નીકળ્યો. નીલાની આંખો
સામે સાફો પહેિેલી િીયા ડોકાયી. સ્કલના ડ્રામા કોમપીટીશનમાાં િીયાએ 'દષ્યાંત'નો િોલ કયો
હતો ત્યાિે આ સાફો ને મોટા મોતીની માળા પહેિી હતી. શ ાં એનો રઆબ હતો.! કિાચ અસલી
દષ્યાંત પણ આટલો પ્રભાવશાળી નહીં હોય.! િીયા હતીએ નમણી, ઊંચી, પડછાંિ... શકાંતલા
બનેલી વવભા, ગોિી અને િે ખાવડી હોવા છતાાં દષ્યાંત સામે િબાઈ ગઈ હતી. ખ ૂબ તાળીઓ
મળી હતી િીયાને.. અને પ્રથમ પ ૂરસ્કાિ પણ. પછી તો એ ડ્રામા સ્ટેટ લેવલ સધીની િિે ક
પ્રવતયોલગતામાાં જીત્ય ાં હત ાં.
નીલાની આંખ સામે એ બધા દ્રશ્યો ફિી વળ્યા. તીવ્રતાથી િીયાની યાિ એને ઘેિી વળી.
ભાવાવેશમાાં આવી તેને પિિે શ ગએલી િીકિીને ફોન લગાડયો. અત્યાિે તો િીયા ઉઠી જ ગઈ
હશે. માિો અવાજ સાાંભળી હિખાઈ જશે.
“હલો િીયા બેટા..”
“હાં બોલ મમમી.."
“િીયા કેમ છે બેટા..? મને છે ને...”
“અત્યાિે ફોન કિાય યાિ? જિા ટાઈમ તો જો મમમી..” િીયાએ તેને ખખડાવી નાખી. ને
અપમાવનત નીલાએ ફોન મ ૂકી િીધો. “આ આજકાલના છોકિાઓ... એમની સાથે આવી ખોટી
માયા િાખીએ છીએ, એમાાં જ દુઃખી થઈએ છીએ.” ગસ્સામાાં નીલાએ સાફો ઉપાડી બાિીની
બહાિ ઘા કિી િીધો. એની સાથે ફાંગોળી પેલી મોતીની કાંિન જડેલી માળા. ‘આપણે ખોટેખોટા
DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE
 સામાન સાંઘિી િાખીએ. કોઈને કાાંઈ પડી જ નથી. હવે તો કોઈ પાસે બે મીઠા બોલની આશા
િાખવી એ નકામી.’
બબડતી-બબડતી નીલાએ િીયા અને મકલનો બધો સામાન ભાંગાિ માટે કાઢી નાખયો.
ત ૂટેલા િે કેટ, જેનાથી મકલ સ્કલની કેટલીએ સ્પધાષ જીત્યો હતો; દક્રકેટ-બેટ, જેનાથી મકલે
સોસાયટીના ઘણા ઘિોના બાિીના કાચ તોડયા હતા; િીયાની ઢીંગલી; તેન ાં િમકડાન ાં ઘિ;
ઢીંગલીન ાં ડ્રેવસિંગ ટેબલ.. ઉફ... કેટલી કેટલી બાળકોના બચપનની યાિો જોડાએલી હતી
િિે ક વસ્ત સાથે...
પણ આજે નીલાએ મન મક્કમ કિી બધી વસ્ત કાઢી નાખી. ચાંદને પણ કહ્.ાં “ભાઈ.. તને
આમાાંથી કાઈ ખપન ાં હોય તે લઇ જજે. બાકી બધ ાં ભાંગાિ વાળાને પધિાવી િે . નકામી િિ
વિસે માલળય ાં સાફ કિવાની પળોજણ શ ાં કામ કિવી પડે, જયાિે કોઈને કાંઈ કિિ જ નથી.”
ચાંદને પણ નવાઈ લાગી. િિ વખતે બધો સામાન સાફ કિીને પાછો મેડા પિ ચડાવી
િે વાનો આગ્રહ િાખનાિ ભાભી કેમ આજ બધ ાં કાઢવા ઉતાવળા થયા છે .
“ભાભી, આ તોિણ તો િહેવા િો. સિસ છે .” િીયાએ જાતે બનાવેલા િીણા મોતીન ાં મોિ-
પોપટવાળુાં તોિણ નીલા જોઈ િહી. િીયા બહ નાની, આઠમાાં ધોિણમાાં હતી કિાચ ને નીચે
વાળા પડોશી પાસે તેને આવ ાં તોિણ જોય ાં અને પછી જીિ કિી કે, ‘માિે પણ આવ ાં તોિણ
બનાવવ ાં છે .’ નીલાએ ઘણી ના પાડી પણ ધિાિ િીયા માકે ટમાાંથી તેના મનગમતા મોતી
લઇ આવી. પછી નીચેવાળા પાસેથી જ તોિણ બનાવતા શીખી. િખેને મન બિલાય તે
પહેલા ચાંદના હાથમાાંથી તોિણ ખેંચી નીલાએ જોસભેિ બાલકનીમાાંથી નીચે ઘા કયો.

બીજે દિવસે માકે ટથી પાછી આવતી હતી,

ને નીલાએ જોય ાં કે ઘિ પાસેનાાં િાડની
નીચે કોઈએ એના ફેંકેલા સાફાને એક
પથ્થિ પિ પહેિાવ્યો છે . એ પથ્થિના
ગળામાાં પેલી માણેકની માળા છે . ઉપિ
પેલ ાં તોિણ વ્યવસ્સ્થત બાાંધી િીધ ાં છે .
આજબાજની જગ્યા જિા ચોખખી કિી, તેના
ફેંકેલા પ્લાસ્ટીકના ફૂલોથી સજાવી િાખી
છે . નીલાને હસવ ાં આવી ગય.ાં
DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE
બેચાિ દિવસે આવતા જતા નજિ કિી તો હવે ત્યાાં સવાિ સાાંજ કોઈ િીવો કિત હત ાં! તાજા
ફૂલ ચડાવત ાં હત ાં. ધીિે ધીિે તે જગ્યા ‘બધિે વ’ના નામે પ્રવસદ્ધ થવા લાગી. લોકોના ભેજા
ગજબ ફળદ્રપ છે . નકામી વસ્તઓમાાંથી ‘બધિે વ’ન ાં વનમાષણ થઈ ગય!ાં
“ભાભી તમને ખબિ છે ? આપની નીચે બધિે વ પ્રગટ થયા છે . સ્વયાંભ ૂ િે વ છે . બહ સાચ છે
તેમન ાં..” ચાંદ કહેતો હતો. નીલા વવચાિતી િહી. ‘કેવી અંધશ્રદ્ધાળુ છે આ પ્રજા. મગજનો જિા
પણ ઉપયોગ કયાષ વગિ ઘેંટાની જેમ એક પાછળ એક ચાલે છે .’
ધીિે ધીિે િિ બધવાિે ત્યાાં ભજન થવા લાગ્યા. લોકો ત્યાાંની માનતા લેતા થઈ ગયા.
બધવાિે સાાંજના તો મેળા જેવ ાં વાતાવિણ થઈ જત ાં. લોકો સાિી એવી ભેટ ધિી જતા. નીચે
બેસતી શાકવાળી ડોસીએ બધો વહીવટ પોતાની પાસે િાખયો હતો. હવે તે માલામાલ થવા
લાગી હતી. “માિા પિ બધિે વે કૃપા કિી. મારાં િાદિદ્ર ફીટય.ાં .” એ સહને કહ્યા કિતી. ‘તે
માંદિિના ચડાવાથી તારાં િાદિદ્ર તો ફીટે જ ને..’ નીલા જતા આવતા પેલા સાફાને જોયા
કિતી.
આજે ઘણા દિવસે િીયાનો ફોન આવ્યો. “મમમી, માિી એક્િામ પ ૂિી થઈ છે . મેં માિી
ત્યાાં આવવાની દટદકટ કિાવી લીધી છે . આવતા બધવાિે આવ ાં છાં. નીલા તો િાજીની િે ડ.
ચાિ દિવસ તો તૈયાિીમાાં ક્ાાં વીતી ગયા ખબિ જ ના પડી.
એિપોટષ પિ બધા હોંશેહોંશે લેવા ગયા. િીયા આવી કે નીચે મોટાં જમઘટ હત ાં. “આં શ ાં
છે મમમી..?” “બધિે વ પ્રગટ થયા છે .!” વ્યાંગમાાં નીલા હસી પડી. તે િીકિીને તેના સાફાન ાં
િહસ્ય કહેવા માાંગતી હતી. પણ કાંઈ બોલી નહી. 'વનિાાંતે વાત કિીશ.' બાંને ઘિમાાં ગયા.
વાતોમાાં દિવસ ખ ૂટતા નહોતા. મમમી આ બનાવ. મમમી પેલ ાં બનાવ. જૂના વમત્રોને
મળવાન ાં. વપક્ચિ. શોવપિંગ. િીયા આ દિવસો માણી લેવા માાંગતી હતી. પણ અઠવાદડયામાાં
તો મેઈલ આવ્યો. વાાંચીને િીયા હિખાય ગઈ. જોિથી મમમીને વળગી પડી.
“મમમી.. મમમી. મને જો બધિે વ ફળ્યા. મેં તેમની માનતા માની હતી અને જો આજે
બધવાિે જ ખબિ મળ્યા કે મને પોસ્ટ ગ્રેજયએશનમાાં એડમીશન મળી ગય.ાં માિે બે
દિવસમાાં જ નીકળવ ાં પડશે. હ ાં નીચે જિા માથ ાં ટેકવીને આવ ાં છાં..” કહી િીયા નીચે િોડી.
ઉપિ બાલકનીમાાં ઉભી િહીને નીલા નીચે ગવાતા ભજન સાાંભળી િહી.

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 ગઝલ
- વનન દ અધ્ય ર

કોઇ પણ ધોિણ અને ધાિા વગિ,

ભક્તને ઈશ્વિ મળે માળા વગિ !

ચાલશે પીધા વગિ, ખાધા વગિ,

પણ ત ાં જીવી નદહ શકે ભાર્ા વગિ.

એ વવચાિે િીકિી તૈયાિ થઇ,

બાપ કેવો લાગશે સાફા વગિ !

એવ ાં તો હાલિડે દહલલોળે ચડ્,ાં

છોકરાં પોઢી ગય ાં હાલા વગિ !

પાણી જો ઓછાં હશે તો ચાલશે,

પણ નિી શોભે નદહ પાણા વગિ.

આજ િીક્ષા સાવ ભ ૂખી સ ૂઈ જશે,

િોળી ખાલી િહી ગઈ ભાડા વગિ.

છે પિસ્પિ બેઉની દકિંમત 'વનનાિ',

ચાવીન ાં શ ાં મ ૂલય છે તાળા વગિ ?

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 ગઝલ
- વનન દ અધ્ય ર
એથી થોડાં િડીને આવ્યા,
હમણાાં એને મળીને આવ્યા !

િપષણ-ઘિમાાં ગયેલાાં લોકો-

બાહિ કેવ ાં ડિીને આવ્યાાં !

કોને માટે ઘસ્ય ાં આ કાજળ ?

કોને હૈયે વસીને આવ્યાાં ?

એ ન્હોતાાં તો બીજ ાં શ ાં કિીએ ?

એનાાં ઘિને અડીને આવ્યા !

પાટાવપિંડી કિો શ ાં એની ?

જે માલીપા પડીને આવ્યાાં !

ઉપિ ગ્યા, તો પ્રભએ પ ૂછ્:ાં

કાાં ભૈ ખાડો કિીને આવ્યા ?

બચપણમાાં બે-ઘડી શ ાં ગ્યા'તા,

લખસ્સે વડલો ભિીને આવ્યા !

ઉકલે નદહ ખિ તમાિા અક્ષિ ?

આ તે કેવ ાં ભણીને આવ્યા ?

તાિક તોડી શક્ા ના 'વનનાિ',

હાથે અબિખ ઘસીને આવ્યા !

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 ગઝલ
- શૈલેષ પંડય ‘વનશેષ’

હ ાં વાાંસ અને િાસની વચ્ચે છાં િાવધકે ,

હ ાં પ્રેમ અને પ્યાસની વચ્ચે છાં િાવધકે.

કણમાાં હ ાં વનિાકાિ, મિન સૌ મનનો તોય,

સાંસાિને સાંન્યાસની વચ્ચે છાં િાવધકે .

શોધે જે નજિ િોજ સવાિે િોટી ઉકિડે,

એ ભખને ઉપવાસની વચ્ચે છાં િાવધકે.

કાયમ ભખથી ભાાંભિડા િે તી ગૌિીના,

હ ાં માાંસ અને ઘાસની વચ્ચે છાં િાવધકે.

હડ
ાં ૂ ી પિતો િોજ વપતા થૈ પત્રીની એ,
શ્રદ્ધા અને વવશ્વાસની વચ્ચે છાં િાવધકે .

પ્હેિો તમે ગોપીપણ ાં તો પ્રગટે જયોવત થૈ,

નિવસિંહ અને િાસની વચ્ચે છાં િાવધકે .

વાાંગ્મય છાં છતા શબ્િમાાં ક્ાાં બાાંધ્યો બાંધાઉ,

હ ાં વેિ અને વ્યાસની વચ્ચે છાં િાવધકે.

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 બળે લો ચહેરો
- રોરહત ક પરડય
અશેર્ સાથે લગ્ન કિીને આશા ખ ૂબ જ ખશ હતી. ભણેલો, િે ખાવડો અને જાતમહેનતથી
પગભિ થયેલો અશેર્ એનાાં માટે િાજકમાિથી પણ વવશેર્ હતો. અશેર્ પણ રૂપસૌંિયષથી
છલકાતી, ધમષના સાંસ્કાિોથી ઘડાયેલી, ભણેલી અને સશીલ પત્ની પામીને ધન્યતા અનભવી
િહ્યો હતો. આશાના મખ પિ સિાયે િમત ાં મીઠાં-મધરાં હાસ્ય એને ખ ૂબ જ ગમત ાં. પ્રેમસભિ
જીવન જીવતાાં બાંને જાણે સાતમાાં આસમાનમાાં વવહાિ કિી િહ્યાાં હતાાં. એમાાંયે જયાિે ગલાબના
ફૂલ જેવા િાજન ાં એમના જીવનમાાં આગમન થય ાં ત્યાિે તો એમને જાણે સ્વગષન ાં સામ્રાજય મળી
ગય.ાં િાજની કાલીઘેલી બોલી અને મીઠી શિાિતોથી એ બાંને ગાાંડાઘેલા થઈ જતાાં. લાડકોડ
અને હૃિયની ઉછળતી ઊવમિઓ સાથે ઉછે િતા િાજ ત્રણ વર્ષનો થઈ ગયો. અશેર્, આશા અને
િાજનાાં વત્રકોણમાાં જાણે આખા વવશ્વની ખશી સમાઈ ગઈ હતી. ખેિ! વવધાતાને કાંઈ જૂદાં જ
માંજૂિ હત ાં.
એક દિવસ અશેર્ અચાનક જ લબમાિ પડયો. ડોક્ટિ લબમાિીને પાિખે, સમજે અને યોગ્ય
ઉપચાિ કિે તે પહેલાાં તો અશેર્ આ ફાની દવનયા છોડીને જતો િહ્યો. આશાના માથે તો જાણે
વવજળી પડી. એ એના હોશકોશ ગમાવી બેઠી. જજિંિગી એને માટે પ્રશ્ર્ન બની ગઈ. ઘણી યે વાિ
એણે આપઘાત કિવાનો વવચાિ કયો પણ િિ વખતે િાજનો વનિોર્, માસ ૂમ અને મીઠડો ચહેિો
એની આંખો સામે આવતો. મ ૃત્યની અંવતમ ક્ષણે એને અશેર્ને આપેલ ાં વચન ‘હ ાં આપણા
િાજને જરૂિથી ડોક્ટિ બનાવીશ’ યાિ આવત ાં. બસ પછી તો એણે િાજને ડોક્ટિ બનાવવા
માટે જીવવાન ાં નક્કી કય.ું અલબત, એના મખ પિ સિાયે િમત ાં હાસ્ય અદ્રશ્ય થઈ ગય ાં હત ાં.
હવે એની જજિંિગીનો એક જ ધ્યેય હતો - િાજને ભણાવી, ગણાવીને ડોકટિ બનાવવો. ઉચ્ચ
ભણતિ હત ાં એટલે નોકિી તો તિત મળી ગઈ. જો કે હવે જ એની ખિી તકલીફ શરૂ થઈ.
સાંગેમિમિ જેવ ાં એન ાં રૂપ અને ગોિી ત્વચા ડગલે ને પગલે એને નડતિ રૂપ થવા લાગ્ય.ાં હિ
સ્થળે અને હિ સમયે એને લોકોની વાસનાભિી નજિનો સામનો કિવો પડતો હતો. બધા જ
જાણે એના રૂપનો અને એકલતાનો લાભ લેવા માાંગતા હતા. આ બધા સામે એકલા હાથે લડવ ાં
એને મશ્કેલ લાગત ાં હત ાં. એક વાિ તો એણે નોકિી છોડી િે વાનો વવચાિ કયો પણ બીજી જ

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 પળે જો નોકિી છોડી િે તો િાજન ાં ભણતિ કઈ િીતે પ ૂણષ કિવ ાં એ પ્રશ્ન એની સામે ઉભો
થયો.િાજને ડોકટિ બનાવવાન ાં અશેર્ને આપેલ ાં વચન એ સવષસ્વના ભોગે પણ પ ૂણષ કિવા
માાંગતી હતી. શ ાં કિવ ાં એની કોઈ સમજ એને પડતી ન હતી.
તે દિવસે આ પ્રશ્ર્નનો ઉકેલ લાવવાન ાં એણે નક્કી કય.ું સવાિના દૂધ ગિમ કિતી
વખતે થોડીક અગનજ્વાળાઓ એણે એના ચહેિા પિ લઈ લીધી. બળી ગયેલા ચહેિાએ
હવે એ રૂપવાનમાાંથી કરૂપ બની ગઈ. એ સાથે જ એની જીવનિાહ સિળ થઈ ગઈ. કોઈ
નજિ એની સામે હવે વાસનાથી તાકતી ન હતી. એના બળી ગયેલા ચહેિાન ાં હવે કોઈને
આકર્ષણ િહ્ ાં ન હત ાં. એણે િાજને ભણાવ્યો. આખિે એની જજિંિગીમાાં સોનાનો સ ૂિજ ઉગ્યો.
િાજ ડોક્ટિની પિીક્ષામાાં ઉત્તીણષ થયાના સમાચાિ સાાંભળી વર્ો પછી એના મખ પિ
સ્સ્મતની લહેિ ફિકે તે પહેલાાં િાજએ કહ્,ાં
“મમમી, મેં માિી સાથે જ ભણતી િોિી સાથે લગ્ન કિવાન ાં નક્કી કયું છે . િોિી દક્રવિયન છે
પણ સ્વભાવની બહ જ સિળ છે અને પ્રેમાળ પણ એટલી જ છે .”
ાં ને માંજૂિી
આ સાાંભળીને આશા પાછી ગાંભીિ થઈ ગઈ. કમને એણે આ લગ્ન સાંબધ
આપી. લગ્ન પછી િાજ અને િોિી બાંને એક જ હોસ્સ્પટલમાાં કામે લાગી ગયા. સાથે જ કામ
પિ જતાાં, સાથે જ કામ કિતા અને સાથે જ પાછાાં ફિતા. એમના પ્રેમસભિ જીવનન ાં વર્ષ
ક્ાિે વીતી ગય ાં તે ખબિ જ ન પડી. તે દિવસે બાંને કામ પિથી ઘિે આવીને જમવા બેઠા
ત્યાિે િાજએ કહ્,ાં
“મમમી, િોિીને સાિા દિવસો જાય છે . અમે ગાયનેકોલોજજસ્ટને પણ બતાવી િીધ ાં છે . આ
સાાંભળતા જ આશાના મખ પિ િાિી બનવાના વવચાિે આવેલી ખશીની લહેિ સ્સ્મતમાાં
પલટાય તે પહેલાાં િાજએ કહ્,ાં
“મમમી, આમ તો ત ાં સાથે હોય તો િોિીને આિામ મળે . પણ જો તાિો આવો બળે લો ચહેિો
સતત િોિીની સામે િહે તો આવનાિ બાળક પિ તેની ખિાબ અસિ પડે. એટલે અમે
હોસ્સ્પટલના ક્વાટષ િમાાં િહેવા જઈએ છીએ. ત ાં અહીંયા જ િહેજે. તને અહીં કોઈ તકલીફ
પડે નહીં તેન ાં ઘ્યાન િાખીશ.”
આ સાાંભળતા જ આશાની આંખમાાં આવેલા આંસ હોઠ સધી આવે તે પહેલા ખડખડાટ
હાસ્યમાાં પલટાઈ ગયા. િપષણમાાં પોતાનો બળે લો ચહેિો જોઈ આશા હસતી જ િહી, હસતી
જ િહી...
DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE
 ગઝલ
- અલ્પ વસ

તાિલાાં બે ચાિ પાડી મોકલે,

ચાાંિની એ િાત આખી મોકલે.

માગ ાં હ ાં તો ના ન પાડે એ કિી,

હોય ના પાસે તો માગી મોકલે.

સ્સ્મત જે આપે છે મને જાહેિમાાં,

આંસની એ ભેટ છાની મોકલે.

ખયાલ માિી ઊંઘનો છે કેટલો!

સોલણાાં એ પોતે જાગી મોકલે.

પાથિીને સેજ ફૂલોની પછી,

ઓસલબિંદની સવાિી મોકલે.

હાથને િાં ગીન માિા િાખવા,

પાન મહેંિીનાાં એ વાટી મોકલે.

કૈં યગોથી એમ ઈચ્છ છાં હ ાં તો,

એ ગિલ માિી મઠાિી મોકલે.

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 ગઝલ
- વનકં જ ભટ્ટ

ગયા લોકો બધા આ જજિંિગીમાાં આમ આવીને,

ગય ાં કોઈ હસાવીને, ગય ાં કોઈ િડાવીને.

કરાં છાં ભાિ હળવો,આમ હ ાં માિા જ માથેથી,

કશે માથ નમાવીને, કશે માથ કપાવીને.

આ જગલ
ાં થઈ જવાન ાં ખાખ! એવી આગ લાગી છે ,
ખબિ આ વાાંચતા’તા વાાંિિા ચશ્મા ચડાવીને.

મને શક છે કે એના પ્રેમમાાં ફીક્સીંગ ચાલે છે ,

િમતમાાં એટલે તો હારાં છાં સટ્ટો લગાવીને.

મહોબતન ાં કિજ પણ છે વટે ઉતાિી િીધ ાં મેં,

લગનના ચાાંિલામાાં કાળજ ાં મારાં લખાવીને.

હવે િસ્તે મળે જો ક્ાાંક તો પ ૂછી જ લેવ ાં છે ,

ભલા એવ ાં તો તમને શ ાં મળ્ય ાં ઊઠા ભણાવીને.

લબડેલા પાનમાાં સ્વપ્નો ભિીને િોજ આપ છાં,

ને કસ કસ ખેંચ્યા કિે આ જજિંિગી બીડી જલાવીને.

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

નોબેલ પ્ર ઈઝ ઓફ ફીઝીક્સ ૨૦૧૮
- જીગર સ ગર

સ્વીડનની િોયલ સ્વીડીશ એકેડેમી ઓફ સાયન્સીસ દ્વાિા વર્ષ ૨૦૧૮ ન ાં ભૌવતકવવજ્ઞાનન ાં

નોબેલ પાદિતોવર્ક બીજી ઓક્ટોબિે જાહેિ કિવામાાં આવ્ય.ાં અમેદિકાના આથષિ એષ્શ્કન, ફ્રાાંસના
જેિાડષ મોિો અને કેનેડાના મદહલા ભૌવતકવવજ્ઞાની ડોના સ્ટકષ લન્ે ડને સાંયક્તપણે આ વર્ષન ાં
નોબેલ પાદિતોવર્ક એનાયત થય.ાં આથષિ એષ્શ્કનને નોબેલ પ્રાઇિની કલ ધનિાવશનો અડધો
ભાગ જયાિે જેિાડષ મોિો અને ડોના સ્ટકષ લન્ે ડને કલ ધનિાવશનો ચોથો ભાગ આપવામાાં આવશે.
આ વર્ષના ભૌવતકવવજ્ઞાનના નોબેલ પાદિતોવર્કની જાહેિાત સાથે અગાઉના ઘણા િે કડષ
તટી ગયાાં. સૌથી પહેલાાં તો ભૌવતકવવજ્ઞાનના નોબેલ પ્રાઇિમાાં ડોના સ્ટકષ લન્ે ડ જેવાાં મદહલા
વવજ્ઞાનીન ાં નામ હોવ ાં સખિ આિયષ છે . વર્ષ ૧૯૦૩માાં મેિી ક્િી અને વર્ષ ૧૯૬૩માાં માદિયા
મેયિને ભૌવતકવવજ્ઞાનન ાં નોબેલ એનાયત થય ાં એ પછી ડોના સ્ટકષ લન્ે ડ નોબેલ ઇવતહાસના
ત્રીજા એવા મદહલા બન્યા જેમને ભૌવતકવવજ્ઞાનન ાં નોબેલ મળ્ય ાં હોય! છે લલાાં ૫૫ વર્ષમાાં
ભૌવતકવવજ્ઞાનન ાં નોબેલ જીતનાિા એ પ્રથમ મદહલા છે .

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 વવજ્ઞાનમાાં મદહલાઓના પ્રિાનની ઓછી નોંધ લેવામાાં આવે છે એનો આ તાદૃશ દકસ્સો
છે . મોટાભાગના મહાન માણસોના જીવન વવશેની માદહતી માટે તેમના નામે વવદકવપદડયાન ાં
પેજ હોય જ છે પિાં ત નોબેલ પાદિતોવર્કની જાહેિાતના સમય સધી ડોના સ્ટકષ લન્ે ડન ાં કોઇ
વવદકવપદડયા પેજ હત ાં નહીં. ડોના સાથે કામ કિતાાં મોટાભાગના પરૂર્ સાંશોધકોની
વવદકવપદડયાએ નોંધ લીધી છે પિાં ત ડોનાની નોંધ લેવાઇ ન હતી. નોબેલ મળ્યાની
ગણતિીની વમવનટોમાાં જ ડોનાના નામન ાં વવદકવપદડયા પેજ બની ગય.ાં વવજ્ઞાનમાાં અને
એમાાંય ભૌવતકવવજ્ઞાનમાાં સાંશોધન કિી િહેલ અથવા તો સાંશોધન કિવા ઇચ્છતી તમામ
મદહલાઓ માટે ડોના સ્ટકષ લન્ે ડ પ્રેિણા સમાન બની ગયાાં છે . ભ ૂતકાળમાાં લીિ માઇટનિ
અને જોસેલીન બેલ બનેલ જેવી આલાતિીન મગજ ધિાવતી હોનહાિ મદહલા
ભૌવતકવવજ્ઞાનીઓ તેમની બહેતિીન શોધો માટે સાંપ ૂણષપણે નોબેલ મેળવવાને પાત્ર હોવા
છતાાં એક યા બીજા કાિણે નોબેલ ન અપાય ાં હોઇ વવવાિો સજાષઇ ચક્ા છે , છતાાં વવવાિોને
બાજ પિ મકીને જોઇએ તો પણ આ વર્ષના નોબેલ વવજેતા ડોના સ્ટકષ લન્ે ડ બધ્ધીમત્તાની
િીતે હોનહાિ હોઇ મદહલાઓ માટે પ્રેિણાસ્ત્રોત ચોક્કસ બન્યાાં છે .
એ વસવાય બીજો િે કડષ નોબેલનો અડધોઅડધ ભાગ જીતનાિ વયોવ ૃધ્ધ વવજ્ઞાની
આથષિ એષ્શ્કને તોડયો છે . આથષિ એષ્શ્કનની વય હાલ ૯૬ વર્ષની છે . નોબેલના ઇવતહાસમાાં
કોઇપણ ક્ષેત્રમાાં સૌથી મોટી ઉંમિે નોબેલ મેળવનાિ વ્યસ્ક્ત તિીકે એમન ાં નામ િર્જ કિાવ્ય ાં
છે . એષ્શ્કન પહેલા િવશયામાાં જન્મેલા અને પછીથી અમેદિકન બની ગયેલા અથષશાસ્ત્રી
લલયોવનિ હવવિક્િને વર્ષ ૨૦૦૭માાં ૯૦ વર્ષની ઉંમિે નોબેલ પ્રાઇિ મળ્ય ાં હત ાં. ૨૦૧૮ સધી
તેઓ નોબેલ પ્રાઇિ જીતનાિ સૌથી મોટી ઉંમિના વ્યસ્ક્ત હતાાં પણ હવે ૯૬ વર્ષની
ઉંમિના િે કડષ સાથે આથષિ એષ્શ્કન પ્રથમ નાંબિે આવી ગયાાં છે . એ વસવાય ત્રીજા વવજ્ઞાની
ફ્રાાંસના જેિાડષ મોિો છે જેમના હાથ નીચે ડોના સ્ટકષ લન્ે ડે કામ કયું છે . અથાષત ગર-વશષ્યા
બાંનેને એકસાથે નોબેલ મળ્ય ાં છે . આ ગર-વશષ્યા બાંનેએ ડીસેમબિ-૧૯૮૫ માાં પ્રકાવશત કિે લ
પ્રથમ દિસચષ પેપિ માટે આ નોબેલ પાદિતોવર્ક એનાયત થય ાં છે .
આથષિ એષ્શ્કનનો જન્મ વર્ષ ૧૯૨૨માાં અમેદિકાના ન્યયોકષ શહેિમાાં થયો હતો. વર્ષ
૧૯૪૭માાં તેઓ અમેદિકાની કોલાંલબયા યવનવવસિદટમાાંથી સ્નાતક થયાાં. વર્ષ ૧૯૫૨માાં
અમેદિકાની કોનેલ યવનવવસિદટમાાંથી Ph.D. થયા તથા વર્ષ ૧૯૯૧ સધી અમેદિકાની પ્રખયાત
બેલ લેબમાાં સાંશોધક તિીકે ફિજો બજાવતાાં હતાાં.
DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE
 બીજા વૈજ્ઞાવનક જેિાડષ મોિોનો જન્મ વર્ષ ૧૯૪૪માાં ફ્રાન્સના આલબટષ વવલેમાાં થયો હતો.
તેમણે વર્ષ ૧૯૭૩માાં ફ્રાન્સની યવનવવસિટી ઓફ ગ્રેનોબલમાાંથી Ph.D. કય.ું તેઓ હાલ
ફ્રાન્સની Ecole Polytechnic માાં પ્રોફેસિ તિીકે ફિજો બજાવે છે . તેઓ છે લલા ૩૦ વર્ષથી
અમેદિકાની યવનવવસિદટ ઓફ વમવશગનમાાં પણ એવમિટ્સ પ્રોફેસિ તિીકે ફિજો બજાવે છે .
ઉપિાાંત તેઓ ‘International Centre for Zetta-Exawatt science and technology’ નામની
સાંસ્થાના ડાયિે ક્ટિ છે . આ સાંસ્થા ઉંચી તીવ્રતાવાળા અત્યાંત િડપી લેસિ પલસ ઉપિ
સાંશોધન કિે છે . ડોના સ્ટકષ લન્ે ડનો જન્મ વર્ષ ૧૯૫૯માાં કેનેડાના ગ્વેલફમાાં થયો હતો.
હાલમાાં તેઓ કેનેડાની વોટિલ યવનવવસિદટ ખાતે એસોવશએટ પ્રોફેસિ તિીકે કાયષિત છે .
આ ત્રણેય સાંશોધકોને મ ૂળભ ૂત િીતે લેસિ દફિીક્સ અને લેસિ સ્પેક્ટ્રોસ્કોપીમાાં
તેમના અગત્યના યોગિાન બિલ નોબેલ પાદિતોવર્ક એનાયત કિવામાાં આવ્ય ાં છે .
આથષિ એષ્શ્કનન ાં નામ ‘optical tweezer’ની શોધ માટે ખાસ જાણીત ાં છે . ‘Tweezer’
મતલબ અવતશય િીણી વસ્ત ઉપાડવા માટેનો અત્યાંત નાનો લચવપયો. એષ્શ્કને લેસિ
લાઇટ વડે નાના લચવપયા જેવ ાં કામ લઇ શકાય એવી ટેકનીક વવકસાવી છે , જેને
‘ઓપ્ટીકલ ટ્વીિિ’ નામ આપવામાાં આવ્ય છે . લેસિના તીવ્ર સાંકેષ્ન્દ્રત બીમનાાં અત્યાંત
ૂ ાગાળાના પલસનો ઉપયોગ કિીને સ ૂક્ષ્મ વસ્ત (એષ્શ્કનના પ્રયોગ મજબ બેક્ટેદિયા કે
ટાંક
વાઇિસ) પિ ઇપ્ચ્છત બળ લગાવી એને ખસેડી શકાય છે . માત્ર ખસેડી શકાય એટલ ાં જ
નહીં પિાં ત લેસિની વચ્ચે કોઇ કણ કે પછી વાઇિસ અથવા બેક્ટેદિયાને કેિ પકડીને (જી
હા, લેસિ લાઇટ વડે બનેલા અદ્રશ્ય પીંજિામાાં કેિ કિીને) એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ
ખસેડી શકાય છે . એષ્શ્કને લેસિના બીમને સ ૂક્ષ્મ સ્તિ પિ વમકેવનકલ કાયષ કિત ાં નાનકડાં
પાન ાં (કાિીગિન ાં પાન ાં) બનાવી િીધ.ાં
આમ જોવા જઈએ તો આ શોધ નથી, આ તો મસમોટાં આિયષ છે . ઊંચી ઊજાષવાળા
લેસિના તીવ્ર બીમને (એ પણ પલસવાળુાં બીમ) લચવપયા તિીકે ઉપયોગ કિી શકાય,
મતલબ કે પ્રકાશ વડે કોઈ વસ્તને પકડી શકાય એ ભૌવતકવવજ્ઞાન માટે અત્યાંત નવી શોધ
છે . આ કાયષ પાછળ એષ્શ્કનનો મ ૂળ ઉદ્દે શ્ય બાયોલોજી સાથે સાંબવાં ધત હતો. એષ્શ્કન એ
સમજવા માાંગતા હતાાં કે કોર્ની અંિિન ાં કાયષ કઇ િીતે ચાલે છે અને અણઓની બનેલી
મોટિ (molecular motor) કઇ િીતે કોર્ને પાવિ પ ૂિો પાડે છે . એષ્શ્કનની આ શોધમાાં
સહાયભ ૂત થાય એ િીતે યોગ્ય પ્રકાિના પલસ વાળા લેસિ બીમ વવકસાવવાની જરૂિ
DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE
 હતી. જેિાડષ મોિો અને ડોના સ્ટકષ લન્ે ડે એ કાયષ બખ ૂબી કિી બતાવ્ય.ાં
ૂ ા (ultra short) લેસિ પલસ કે જેને એક ખાસ
ખ ૂબજ ઉંચી તીવ્રતાવાળા અત્યાંત ટાંક
નામ ‘Chirped Pulse Amplification (CPA)’ તિીકે ઓળખવામાાં આવે છે , એ ટેકનોલોજી આ
લોકોએ વવકસાવી. આ પ્રદક્રયા વવકસાવવી અઘિી હતી પિાં ત સ્ટકષ લન્ે ડે લેસિના તિાં ગને
સહેજ સ્ટ્રેચ કિી એપ્મપ્લફાય (મોટાં) કિી વળી પાછાં િબાવીને ફિીથી એપ્મપ્લફાય કિીને
ઇપ્ચ્છત પદિણામ મેળવ્ય ાં અને એ િીતે આ ટેકનીક શરૂ થઈ. આ પ્રદક્રયાથી અવતશય
સાંકેષ્ન્દ્રત તીવ્ર લેસિ બીમ મળે છે જે માત્ર ૧ ફેમટોસેકન્ડ, અથાષત સેકન્ડના િસ લાખ
અબજમા ભાગ સધીજ િહી શકે છે . એ પછી એ સાંકેષ્ન્દ્રત િહી શકત ાં નથી. આ અવતસ ૂક્ષ્મ
સમયનો અંિાજો એ િીતે આવશે કે આટલા સમયમાાં પ્રકાશ માણસના વાળની જાડાઇ જેટલ ાં
જ અંતિ કાપી શકે છે .
અત્યાિે તો અવતશય સાંકેષ્ન્દ્રત લેસિ બીમના પલસનો ઉપયોગ આંખોની અને વવવવધ
અંગની સર્જિી માટે કિી શકાય એમ છે . જેટલા તીવ્ર અને પાતળા લેસિ બીમ હશે એટલી
ઓછામાાં ઓછા નકસાન સાથે અવતસ ૂક્ષ્મ ચીિફાડ કિવી પડશે અને એ સ ૂક્ષ્મ ચીિફાડથી જ
સર્જિી થઇ શકશે. છતાાં આ શોધ આટલા પિતી વસવમત નથી. એના દૂિગામી પદિણામો
પણ નાનાસ ૂના નથી. જો આપણે પિમાણ કે પિમાસ્ણવક કણો સાથે લેસિ વડે ઇપ્ચ્છત
છે ડછાડ કિી શકીએ તો ક્વોન્ટમ દફિીક્સના ઘણાબધા િહસ્યોનો પતો લગાવી શકાય એમ
છે . ક્વોન્ટમ બાયોલોજી નામના નવાસવા ક્ષેત્ર માટે તો આ શોધ ક્રાાંવતકાિી સાલબત થાય
એમ છે .
અમક ભૌવતકવવજ્ઞાનીઓ વધ પડતા આશાવાિી થઇ એવ ાં માની િહ્યાાં છે કે આ
ટેકનીકની મિિથી પિમાસ્ણવક કણોને પ્રવેલગત કિી શકાશે. તો પછી એવ ાં બનવાની
શક્તાઓ પણ નકાિી શકાય નહીં કે Large Hadron Collider (LHC) જેવા વવિાટકાય
મશીનોના સ્થાને ઓફીસના ટેબલ ટૉપ પિના નાના મશીનમાાં આ ટેકનીકથી કણોને
પ્રકાશના વેગની નજીકના વેગથી પ્રવેલગત કિી શકાશે. આવી શોધો પ્રકૃવતને જોવાનો
આપણો નજિીયો બિલી િહી છે . બની શકે કે અવતસ ૂક્ષ્મ સ્તિે આ નવી ટેકનીકના લેસિ
બીમ વડે ડોદકય ાં કિીએ અને પિાથષ સાંકેષ્ન્દ્રત વવદ્યત ચ ાંબકીય ક્ષેત્ર તિીકે જ મળી આવે.
વર્ષ ૨૦૧૮ ન ાં ભૌવતકવવજ્ઞાનન ાં નોબેલ પાદિતોવર્ક જીતનાિ ત્રણેય ભેજાબાજ
ભૌવતકવવજ્ઞાનીઓ આથષિ એષ્શ્કન, જેિાડષ મોિો અને ડોના સ્ટકષ લન્ે ડને ખ ૂબ ખ ૂબ અલભનાંિન.
DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE
 મોનો ઈમેજ
- શીતલ ગઢવી
ચ ૂસકી

૧.
િે સ્ટોિે ન્ટના
એકિમ ખ ૂણાના ટેબલ પિ બેસી
ઠાંડાપીણાાંની એક જ બોટલમાાં ૪.
બે સ્ટ્રો મ ૂકી લીધેલી િદિયાના દકનાિે
પ્રેમની પ્રથમ નાલળયેિન ાં પાણી પીતા
ચ ૂસકી! ગયેલ ઓતિણનાાં
િળિલળયામાાં તાિી નજિે
૨. નહીં નોંધેલી એકલતાની ચ ૂસકી!
દિવસની શરૂઆતમાાં
તેં અને મેં િકાબીની એક ૫.
જ દકનાિીએથી ચામાાં 'ચાહ' બોળીને તાિા ગલણતમાાં
લીધેલી ગૌિવભેિ ચ ૂસકી. માિા માટે શેર્ િહેલી
ખાટી થઈ ગયેલી 'ચ્હા' અને
૩. ઠાંડાપીણા થકી 'મધપ્રમેહ'ની
ચ ૂસકી ચ ૂસકી!
િમમાણમાાંથી
ક્ાિે િમખાણ તિફ વળી!
યાિ છે તને?

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 ગઝલ
- જ્ઞચિંતન પટે લ ‘જ્ઞગરર’

વ્યથાનો કિ અમલ ત્યાિે , ગિલની વાત કિવી છે .

પચાવી લે ગિલ ત્યાિે , ગિલની વાત કિવી છે .

ઘડીમાાં તો એ પહોંચી જાય ચોગમ ને કિે તાાંડવ,

કિી લે મન અચલ ત્યાિે , ગિલની વાત કિવી છે .

મજા એની શ ાં જો એક જ િીતે ચાલયા કિે ધકધક,

હૃિયમાાં કિ િખલ ત્યાિે , ગિલની વાત કિવી છે .

બધે છલથી ભિે લા હાસ્ય જોઇ ખ ૂબ થાક્ો છાં,

હસે જો ત ાં અસલ ત્યાિે , ગિલની વાત કિવી છે .

વધાિે સખ કે દ:ખમાાં આવે છે આંસ જ શા માટે ?

કિો આ પ્રશ્ન હલ ત્યાિે , ગિલની વાત કિવી છે .

શિત હો મોજની કે મોતની સિખા વનયમ લાગે,

મળે નાંબિ અવલ ત્યાિે , ગિલની વાત કિવી છે .

થશે િોશન જગત આખ ાં ને જાવતભેિ સૌ ટળશે,

ખિો પ્રગટે અનલ ત્યાિે , ગિલની વાત કિવી છે .

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 અસ્ગ્નદ હ
- હીન મોદી

આખ ાં ગામ હીંબકે ચડ્.ાં ૮૮ વર્ષનાાં જૈફ વીિબાની અંવતમયાત્રામાાં નાના-મોટાાં સૌ

જોડાયા. અને કેમ ન જોડાય? ધમષવનષ્ઠ, કતષવ્ય-પિાયણ અને પિગજ એવા વીિબા નાના-
મોટા સૌને મિિ કિતા. ગામલાડીલા વીિબાના ઘિન ાં અડધી િાતે પણ બાિણ ાં ખખડાવતાાં
કોઈ અચકાત ાં ન હત ાં.

વીિબાની સહેલી સોનબાએ વીિબાનાાં વેિનામય આખા આયખાાંની વાત માાંડી.

વીિબાનાાં કૂખે એક પછી એક એમ પાાંચ િીકિીઓ અવતિી હતી. આખ ાં ગામ કહેત ાં, “એ
વીિડી! પેટે પથિા શ ાં જણે છે ? િીકિો હશે તો તને અસ્ગ્નિાહ િે શે. વપિંડિાન કિનાિ િીકિો તો
જોઈને જ ને. નહીં તો તાિો જીવ અવગતે જશે અવગતે...” ઘણી માનતાઓ-બાધાઓ પછી
વીિબાને ત્યાાં પાાંચ િીકિી પિ એક િીકિો અવતયો.

વીિબા અને આખ ાં ઘિ જીવન ધન્ય થયાનો અનભવ કિતા હતા. એકના એક િીકિાને
ખ ૂબ લાડકોડથી મોટો કયો. પાાંચ-પાાંચ બહેનો અને મા આમ છ-છ માએ પ્રશાાંતને લાડ
લડાવ્યા, ખ ૂબ ભણાવ્યો અને વવિે શ મોકલયો. િીકિો પ્રશાાંત પોતાનાાં પદિવાિ સાથે વવિે શી
િાં ગમાાં એવો તે િાં ગાય ગયો કે એને પોતાના ઘિની કયાિે ય યાિ ન આવી. વીિબાના ધણી
તો પહેલા જ ગજિી ગયા હતા.

શબિી પેઠે િીકિાની વાટ જોતા-જોતા આખિે ૮૮ વર્ષના વીિબા ગજિી ગયા. ચાિ
િીકિીઓએ વીિબાને કાાંધ આપી અને પાાંચમીએ અસ્ગ્નિાહ. અંવતમિશષને આવેલ સૌ કોઈ
વીિબાનાાં મખાિવવિંિ પિ ‘િીકિીઓની મા’ હોવાનો િળહળતો સ ૂયષ વનહાળી અલભભ ૂત થઈ
ગયા.

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 ગઝલ
- રકરણ જોગીદ સ ‘રોશન

સળગે છતાાં ન પ્રગટે એ કેવી કમાલ છે !

આ િાંખનાઓ કેમ ઠિે ? એ સવાલ છે

કોિા િહી પલળવ ાં હવે ક્ાાં સધી કહો!

છે પ ૂિ આંખમાાં ને હ્રિયમાાં અકાલ છે

બીજા ઘણાય જીવ વસે છે ધિા ઉપિ

આ માનવીની કેટલી ધાાંધલ ધમાલ છે !

દિલમાાં ભિી િિિ એ હસે કેટલ ાં સહજ

અલભનયમાાં માિી બા હજી પણ બેવમશાલ છે

વાજજિંત્ર ખિન ાં આગવ ાં લઈને ફિે બધા

નોખો છે સ ૂિ સૌનો ને નોખો જ તાલ છે

એ પાિકાને ચાહે છે પોતીકા ભાવથી

એક િીકિીના દિલમાાં ભયષ કેવ ાં વ્હાલ છે !

થઈ બેદફકિ જે શ્વાસના ઉત્સવને માણશે

એની જ જજિંિગી અહીં હિપળ ગલાલ છે

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

નૈનિ ર - ભ ગ્યન ં ચબ
ં ન
- વનશ ક
ં મોદી
વશયાળાની ગલાબી સવાિ પોતાન ાં સિનામ ાં ગમાવી િહી હતી, સવાિના નવ વાગી ગયા
હતા. સ ૂિજન ાં તેજ સીધજ
ાં ઘિમાાં આવી િહ્ ાં હત ાં અને મખમલી મરૂન પડિો હટાવતાની સાથે
જ નીલાબહેને પોતાની જવાન છોકિી નૈનધાિાને વ્હાલથી ઉઠાડતા બોલયાાં, “દિક, ચલ ઉઠ.
તાિે મોડાં નથી થત ાં કોલેજ જવાન ાં?”
ઉઠતાાંની સાથે જ નૈનધાિાની આંખમાાંથી ચોધાિ અશ્રની ધાિા વહેવા લાગી. પ ૂછ્ ાં તો
જવાબ મળ્યો કે, “ત્રેવીસ વર્ષમાાં આવ ાં કિીય નથી બન્ય ાં કે પપ્પાએ મને સવાિમાાં વ્હાલ ના
કયું હોય અને આજે એ મને કપાળમાાં ચ ાંબન કિવાન ાં કઈ િીતે ભ ૂલી ગયા!”
નીલાબહેન માથે હાથ ફેિવતા કહ્ ાં કે, “તાિો 'પપ્પો' કિાચ મને વ્હાલ કિવાન ાં ભ ૂલી જાય
પણ તને વ્હાલ કિવાન ાં ના ભ ૂલે. સવાિે પાાંચ વાગ્યાની ફ્લાઈટથી એમને મબ
ાં ઈ જવાન ાં હત ાં
એટલે િાતે ત્રણ વાગે જ એ નીકળી ગયા અને જતા પહેલા ત્રેવીસ વર્ષથી જે તને મળે છે એ
આપીને જ ગયા છે િાતે પાછા આવવાના જ છે . કિીય એવ ાં બન્ય ાં છે કે તાિા વગિ એ ક્ાાંય
બહાિ િહ્યા હોય. ત ાં િાતે વપક્ચિ જોઈને મોડી સ ૂતી અને સવાિે સખખત ઊંઘમાાં હતી એટલે
તને કાંઈ જ યાિ નથી. ચાલ ઉઠ હમણાાં તાિી ફ્રેન્ડ હવર્િતા આવશે અને નીચેથી ‘નીલામાસી..
નીલામાસી’ની બમો પાડશે. ઘણીવાિ તો વવચાિ આવે કે એ તાિી ફ્રેન્ડ છે માિી કોઈ ગયા
જનમની બહેનપણી...”
હવર્િતાનો આ વનત્યક્રમ હતો કે એ કોલેજ નૈનધાિાની જોડે જ જાય અને કોઈ એક િજા
પાડે એટલે બાંને િજા પાડી િે . િિિોજની જેમ હવર્િતા આજેય નીચે આવીને ‘નીલામાસી..
નીલામાસી’ની બમો પાડવા લાગી. થોડીક િડપથી તૈયાિ થઈને નૈનધાિા નીચે ઉતિી અને
હવર્િતાના માથામાાં સહેજ ટપલી માિી બોલી કે, “મને બોલાવતા શિમ આવે છે કે િોજ માિી
મમમીને જ બમો પાડે છે ?”
“તને બોલાવતા શિમ નથી આવતી, પણ માિા જીભને એક લાાંબી સફિ ખેડવી પડે છે , અલી
આટલ ાં લાાંબ ાં તો કોઈ નામ હશે, નૈનધાિા...!” સ્ફુટી અને બન્ને બહેનપણીઓની વાતો આગળ
વધી.

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 “એય! માિા નામ વવશે કાંઈ જ નહીં કહેવાન ાં..” હવર્િતાને પ્રેમથી ધમકાવતા નૈનધાિા બોલી.
“કેમ અપ્સિાન ાં નામ છે ?”
“ના, પણ માિા પપ્પાએ આપેલ ાં નામ છે , જે માિા જન્મ વખતે એમને થયેલી ખશી અને
આંખમાાંથી વહેતા મીઠા િિણાાં જેવા આંસઓન ાં પદિણામ છે , શરૂઆતમાાં બધાને નામ લાાંબ ાં
લાગત ાં પણ પપ્પા એમ જ કહે કે, ‘ના એના જન્મ વખતે હ ાં ખશીના માિે ખ ૂબ િડયો છાં
અને એ યાિ હ ાં ભ ૂલવા નથી માાંગતો.' બસ ત્યાિથી આપડાં નામ પડ્ ાં નૈનધાિા...”
પછી હવર્િતા આખા િસ્તે કઈ જ ના બોલી. આખો દિવસ કોલેજના એક બે લેક્ચિ
ભયાષ અને એક બે બાંક માયાષ અને સાાંજે ઘિે જવા પાછા ફયાષ.
“સવાિન ાં શ ાં થય ાં છે તને? બોલતી જ નથી કાંઈ..” નૈનધાિાએ શરૂઆત કિી.
“કાંઈ નદહ યાિ. ઘણીવાિ મને તાિી ઈષ્યાષ આવે છે કે ત ાં તાિા વપતાનો કેટલો પ્રેમ પામી છે
અને હ ાં ક્ાિે ય માિા વપતાને જોઈ પણ નથી શકી. માિા જન્મ પહેલાાં જ માિા વપતા અમને
છોડીને ઈશ્વિના ચિણમાાં જતા િહ્યા. જયાિે જયાિે ત ાં તાિા પપ્પા દ્વાિા મળતા તાિા
કપાળના ચ ાંબનની વાત કિે છે ત્યાિે ત્યાિે હ ાં એ હફ
ાં ૂ -લાગણી-હેત-બાંધન મહેસસ તો કિી
શકાં છાં, પણ પામી નથી શકતી.' વશયાળાની સાાંજ પોતાન ાં વચષસ્વ જમાવી િહી હતી, સ ૂિજ
થાકીને સવાની તૈયાિી કિી િહ્યો હતો અને મખમલી મરૂન પડિો હવર્િતાના હતાશાભયાષ
શબ્િો આગળ ઝૂકી િહ્યો હતો.
કોલેજ પ ૂણષ થઈ હવે નોકિી અને પિણવાની વાતો ચાલ થઈ. ફિી એક તાજગી
ભિે લો સ ૂિજ ઉગેલો અને નૈનધાિા ઉઠીને ચા-નાસ્તો કિી િહી હતી. થોડીક થાકેલી લાગતી
હતી. નીલાબહેને પ ૂછ્ ાં કે શ ાં થય ાં તો બોલી, “ખબિ નદહ, કેટલાય દિવસથી જલિી થાકી
જાવ છાં. હાલ ઊંઘ પિી કિીને ઉઠી તોય થાક લાગ્યો હોય એવ ાં લાગે છે . ઘણીવાિ ચક્કિ
પણ આવે છે .”
“આવી જશે ત ાં હમણાાંથી ઉંઘ ટાઈમસિ નથી લેતી ને એટલે એવ ાં લાગે છે . ત ાં બસ ઉઘન ાં
ટાઇમટેબલ સેટ કિી િે . આવી જશે.” નીલાબહેને િિે ક મા જે સલાહ આપે એમ સલાહ
આપી.
નૈનધાિાનો આજે નોકિીનો એક ઇન્ટિવ્ય હતો. સાથે હવર્િતા પણ ગઈ. મજાની વાત
એ હતી કે બાંને વસલેક્ટ થઈ ગયા. ખશીથી ઘિે ફોન કિતા નૈનધાિા બોલી, “મમમી, અમને
બન્ને ને જોબ મળી ગઈ છે . સેલિી સાિી છે . વધ માદહતી ઘિે આવીને આપીશ. હાલ તો હ ાં
DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE
 અને તાિી જના જનમની બહેનપણી બહાિ પાટી કિવા જઈએ છીએ.”
ચાિ કલાક પછી નીચેથી ‘નીલામાસી.. નીલામાસી’ની બમો સાંભળાયી. આ વખતે અવાજમાાં
ૂ ો હતો. “જલિી નીચે આવો, નૈનધાિાને કઈક થઈ ગય ાં છે .”
ડમ
નીલાબહેન નીચે િોડયા ને પ ૂછ્ ાં કે, “શ ાં થય?ાં ક્ાાં છે નૈનધાિા?”
િડતાાં-િડતાાં હવર્િતા બોલી, “ખયાલ નદહ માસી, અમે કોફી પીતા હતા અને અચાનક એ
બોલી માિાથી શ્વાસ નથી લેવાતો અને આટલ ાં બોલતા બોલતામાાં તો એ ત્યાાં જ ઢળી પડી.
હ ાં હાલ હોસ્સ્પટલમાાં એડવમટ કિીને આવી છાં. તમાિો અને કાકાનો ફોન જ ન’તો લાગતો.
તમે ચાલો માિી સાથે અને કાકાને પણ ફોન કિતા િહો અને લાગે તો કહો કે હોસ્સ્પટલ
પહોંચે, મને ખબ ડિ લાગે છે .”
બધા હોસ્સ્પટલમાાં ભેગા થયા અને જોય ાં તો એક કાળ ફિી ગયો તો. ત્રણ ડોકટિની
ટીમ એક પલાંગની આસપાસ ગોઠવાઈ ગઈ હતી અને ત્રેવીસ વર્ષની નૈનધાિાને બચાવાની
કોવશશ કિી િહ્યા હતા. િીપોટટષ સની વણિાિો થઈ ગઈ અને માલમ પડ્ ાં કે ઈસ્કીવમક
કાદડિયોમાયોપેથીના કાિણે હૃિયની િીવાલો પાતળી થઈ ગઈ હતી અને એ જ કાિણથી
હાટષ ફેઈલ થઈ ગય ાં હત ાં. ખ ૂબ પ્રયત્ન કયાષ પણ નૈનધાિાનો જીવ ન બચ્યો. નીલાબહેન
અને એમના પવત પડી ભાાંગ્યા. ત્રેવીસ વર્ષથી જે ફૂલને ઉછે યું એ અચાનક આમ કિમાઈ
ગય ાં હત ાં. એ વાત હજ માન્યામાાં નહોતી આવતી કે જેના માટે માાંગ શોધાઈ િહ્ ાં હત ાં એની
કન્યાવવિાય આવી િીતે થશે.
નૈનધાિાના વપતાને આ બધ ાં ખિાબ સ્વપ્ન જેવ ાં લાગી િહ્ ાં હત ાં અને એમન ાં મન
હજય માનવા તૈયાિ જ ન હત ાં કે આવી કોઈ ઘટના બની છે . વર્ોથી પોતાની િીકિી માટે
જે આંખમાાંથી અમીિિણ ાં વહી િહી હત ાં, એમાાંથી આજે નમીિિણ ાં વહી િહ્ ાં હત ાં. કશ ાં
ૂ ો ભિાઈ જાય. ડેડબોડીને ઘિે થી લઈ જતી વખતે પોતાની િીકિીને
બોલવા જાય ને ડમ
કપાળમાાં આખિી ચ ાંબન આપતા કહ્ ાં કે, “અમે તો તને આટલો પ્રેમ આપ્યો પણ તાિા
હૃિયની િીવાલો અમાિા સ્નેહની આગળ નબળી પડી. િીકિી આ અમારાં દભાષગ્ય જ છે કે
અમે તને આ િીતે વવિાય કિીએ છીએ.”
છ મદહના વીતી ગયા. હવે નીચેથી ‘નીલામાસી.. નીલામાસી’ની બમો સાંભળાતી બાંધ
થઈ ગઈ. હવર્િતા સીધી જ ઉપિ આવી જતી અને નીલામાસી જોડે આખો દિવસ િહેતી.
એમની સાથે વાતો કિતી, એમના દુઃખને ભલાવવામાાં મિિ કિતી. સ્ત્રી તો એડજસ્ટ કિતા
DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE
શીખી જાય એ એના સ્વભાવની ખાવસયત છે પણ પરર્ આમાાં પાછળ છે . નૈનધાિાના વપતા
હજીય આ શોકમાાં જ હતા.
હવર્િતાએ ખ ૂબ પ્રયત્ન કયો પણ કાકાને નૈનધાિાની યાિમાાંથી પાછા ના વાળી શકી.
ાં ૂ ાઈ જાય. આ કાંઈ શટષ
ત્રેવીસ વર્ષના કોઈના ભાગ્ય પિ કિે લા ચ ાંબન કઈ એમ જ થોડા ભસ
પિ લાગેલી ધ ૂળ થોડી હતી કે ખાંખિ
ે ી િે વાય. આ તો શિીિની ચામડી હતી જે નીકળે પછી
પણ પીડા ન છોડે.
બીજા છ મદહના વીત્યા અને સમયે પોતાન ાં કામ ચાલ કય.ું જખમ હળવા થવા લાગ્યા.
નીલાબહેન અને એમના પવતએ નૈનધાિાના લગ્ન માટે જે માળીયા ભિીને સામાન, રૂવપયા,
િાગીના ભેગા કયાષ તા એ િાનમાાં આપવાન ાં નક્કી કયું પણ આપે કોને એ સવાલ સામે હતો.
એક જ જવાબ સામે આવ્યો કે વપતા વગિની હવર્િતાને.
નીલાબહેને હવર્િતાના મમમીને વાત કિી કે તમે િીકિી માટે સાિો મિવતયો શોધવા
માાંડો અમે એના લગ્નનો બધો જ વ્યવહાિ કિીશ.ાં અમે મનને એમ મનાવીશ ાં કે અમે
નૈનધાિાના લગ્ન કિાવ્યા. હવર્િતાના મમમીએ હા પાડી અને થોડાક દિવસમાાં એક સાિો
મિવતયો મળી ગયો.
લગ્નની તૈયાિીઓ જોિશોિથી ચાલવા માાંડી. નૈનધાિાના વપતા જાણે નૈનધાિાના
લગ્ન કિાવતા હોય એમ તૈયાિી કિવા લાગ્યા. િોડધામમાાં ભ ૂલી જ ગયા કે એકાિ વર્ષ
પહેલાાં એમની િીકિી મ ૃત્ય પામી છે . એક વર્ષમાાં એ હવર્િતાની એટલા નજીક આવી ગયા તા
કે એ હવર્િતાને જ પોતાની િીકિી સમજવા લાગ્યાતા.

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

બધી જ લગ્નની વવવધ સમયસિ પતી ગઈ. િીકિી વવિાયનો સમય નજીક આવ્યો. કિીય
વપતાનો ચહેિો ન જોયેલી હવર્િતા આજે એક હાિી ગયેલા માણસમાાં પોતાના વપતાને જોઈ
િહી હતી. અને એક હાિી ગયેલો વપતા એક વર્ષ બાિ કોઈ છોકિીમાાં પોતાની િીકિીને
જીવાંત જોઈ િહ્યો હતો.
વવિાયવેળાએ એક વપતાએ પોતાની ગમાવેલી િીકિીને ભ ૂલી, જયાિે હવર્િતાને
કપાળમાાં ચ ાંબન કયું અને કહ્ ાં કે 'દિક, સખી થજે' ત્યાિે ચોવીસ વર્ષથી વપતાના પ્રેમ માટે
તડપત ાં હત ાં એવ ાં હવર્િતાન ાં ભાગ્ય ખીલી ઉઠ્.ાં એક તો એક પણ ભાગ્યન ાં જે ચ ાંબન નસીબમાાં
હત ાં એ હવર્િતાને આખિે મળ્ય.ાં આટલા વર્ે કોઈને વપતાનો પ્રેમ પામતા જોઈ ત્યાાં ઉભેલી
િિે ક િીકિીની આંખોમાાંથી નૈનધાિા છલકાઈ િહી હતી અને ત્યાાં ઉભેલા િિે ક વપતાની
આંખોમાાં નૈનધાિા મલકાઈ િહી હતી. બાજમાાં નીલામાસી મનમાાં એટલ ાં જ બોલતા િહી
ગયા કે, “હવર્િતા માિી કોઈ ગયા જન્મની બહેનપણી જ હોવી જોઈએ, જે નૈનધાિાના
ભાગ્યન ાં છે લલ ાં ચ ાંબન લેવા આવી હતી.”
ચાાંિ જેવી મલકાતી હવર્િતા મખમલી મરૂન િાં ગની જાજમ પિ ચાલતા જતા સાયોનાિા કહી
િહી હતી અને વશયાળાની કોઈ એક ગલાબી સાાંજ પોતાન ાં સિનામ ાં શોધી િહી હતી.
DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE
 ગઝલ
- વસદ્ધ થા પ્રજાપવત

વ્યથાઓ છપાવી અમે આ ઊભા

જખમ ફોસલાવી અમે આ ઊભા

િહે છે પળે પળ ઉિાસી હવે

છતાાં આશ િાખી અમે આ ઊભા

અમસ્તી મળી જે ખશીઓ બધી

હવામાાં ઉછાળી અમે આ ઊભા

ખરાં ખોટ જે કાાંઇ િીધ ાં તમે

ગનીમત ગણાવી અમે આ ઊભા

મળી છે સફળતા ઉછીની મને

બધાને જણાવી અમે આ ઊભા

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 ગઝલ
- હ રદિ ક પ્રજાપવત

સત્યનો િસ્તો બતા’વા વાગશે,

હા મને એવી ઘણી ઠોકિ ગમે.

દગણ
ષ ો અલભમાન ગસ્સો ને બિી,
બાંધ િાખે એ મને લોકિ ગમે.

ગમ ભ ૂલી પોતે, હસાવે અન્યને,

િિષ સાથે જીવતા જોકિ ગમે.

વવસિી પદિવાિ કિતા કામ એ

શેઠને ત્યાાં, એવા એ નોકિ ગમે.

વ્હેંચ ‘હાદિિ ક’ લાગણી ને પ્રેમ ત ાં,

બસ મને તો માત્ર એ બ્રોકિ ગમે.

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 સહ્રદય
આભ ર

હરીશ દ સ ણી શીતલ ગઢવી

ર વિક પટેલ રકરણ જોગીદ સ

વનન દ અધ્ય ર વસદ્ધ થા પ્રજાપવત

ભગવતી પંચમતીય ક વમની મહેત

ભરત વ ઘેલ વનકં જ ભટ્ટ

લીન વછર જાની હીન મોદી

અલ્પ વસ વનશ ક
ં મોદી

શૈલેષ પંડય હ રદિ ક પ્રજાપવત

રોરહત ક પરડય જ્ઞચિંતન પટેલ

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 િન્દ્યવ દ
નેવવલ ઝવેરી
(Front & Back Cover
Photography)

ન ર યણ પટે લ

વવવેક ‘પંખ’ની ઈવેન્દ્્સમ ં વ ૃત્ ત

ં
ચડ સમ સહભ ગી પ ખ
ં ો વ્ય સ

વવરલ જોશી

‘પંખ’ની
ય જ્ઞિક વઘ વસય ઉડ નમ ં અનંત ગોરહલ
સહભ ગી પ ખ
ં ો

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE કેયર દિ ત

 અમ રી સ થે
pankhemagazine@gmail.com
ઉડવ ન
આક શી મ ગો

http://www.facebook.com/p
ankhemagazine

+919904918168

https://twitter.com/pankh_e
magazine

https://www.youtube.co
m/channel/UCakmCpwf4
oF2ZICl-YPlVDg

https://www.instagram.com/
pankh_emagazine/

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 Contact with
Our Collaborative
Writer friends

‘સ્પશષ’ હાદિિ ક િાજલ ભાનશાલી

hardik.sparsh@gmail.com rajul.bhanushali187@gmail.com

અક્ષય િવે
akshaydave9x@gmail.com

જીગિ સાગિ વવપલ હદડયા

jigarphysics@gmail.com vipulhadiya15@gmail.com

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 Contact with
‘Team Pankh’

યાલજ્ઞક વઘાવસયા અનાંત ગોદહલ

yavaghasia.99@gmail.com anantgohil19895@gmail.com

કેયિ દધાત વવિલ જોશી

keyurdudhat871@gmail.com viraldjoshi@gmail.com

DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE

 http://www.facebook.com/pankhemagazine
DIWALI 2018 | PANKH MAGAZINE