BÖLÜM II

2. Çelik Birleşim Gereçleri

Çelik yapılar, profillerin ve levhaların birleştirme elemanları ile birleştirilmesi sonucunda elde edilir.
Birleştirilen elemanların zarar vermeden sökülüp, sökülememe durumuna göre ayrılabilir. Çözülebilen
birleşim araçları bulonlardır. Çözülemeyen birleştirme araçları ise perçin ve kaynaktır.

• Çözülebilen birleşim araçları (Cıvata (bulon))

• Çözülemeyen birleşim araçları (kaynak, perçin)

olmak üzere iki türlüdür.

Çelik elemanların birleşiminde çözüm isteyen üç problem mevcuttur. Bunlar:

1) Kullanılabilecek birleşim aracının özellikleri (Bulon çapı veya kaynak kalınlığı)

Birleştirilen elemanların kalınlığına bağlı olarak belirlenir.
2) Gerekli birlesim aracının miktarı (Bulon sayısı veya kaynak alanı)
Birleştirilen elemanlardaki kuvvete ve birleşim araçlarındaki gerilme değerleri esas alınarak
belirlenir.
3) Birleşim araçlarının birleşim yerinde düzenlenmesi ve detay resminin çizilmesi
Yönetmelikte belirtilen konstrüktif kurallara göre düzenleme yapılır.

Çelik yapılarda birleşim araçları şu sebeplerle kullanılır:

• Taşıyıcı sistem elemanlarını birbirine bağlamak (kiriş kolon birleşim noktalarını,

mesnetleri, kafes sistemlerde düğüm noktalarını teşkil etmek vb.)
• Taşıyıcı sistem elemanlarını birbirine eklemek (büyük açıklıklı kafes sistem alt başlığı
veya mütemadi kirişler gibi tek profilin yeterli gelmediği durumlar vb.)
• Zayıf enkesitlerin takviyesi ya da dolu gövdeli yapma profil üretmek.

19
 2.1. Perçinli Birleşimler

Perçin, yuvarlak çelikten presleme

suretiyle elde edilen, delik çevresinde
ezilme ve gövdesinde makaslama
etkisiyle yük taşıyan birleştirme aracıdır.
Bir daha çözülemeyecek olan
birleştirmelerde kullanılır. Yerine

konmamış perçin, bir baş ve gövdeden meydana gelir.

Esas perçin çapı yerine konmuş ve dövülmüş olanıdır.
Çünkü yerine konmamış perçin çapı, yerine konmuş
perçin çapından 1 mm küçüktür. Yerine yerleştirilen
perçinin dövüldükten sonra deliği tamamen doldurmalıdır.
Bu nedenle yerine konmamış bir perçin uzunluğunu yerine
konduktan ve dövüldükten sonra hem deliği dolduracak ve
hem de bir baş oluşturacak uzunlukta seçilmelidir. Perçin
üretiminde, ana malzemeye göre daha yumuşak kalitede
çelik kullanılır. St.37çeliği ile yapılan yapılarda kullanılacak perçin St.34, St.52 çeliği ile yapılan
yapılarda ise, St.44 çeliği tercih edilir. Kopma uzamaları % 30 a yakındır

20
2.2. Cıvatalı (Bulonlu) Birleşimler

Cıvatalar (Bulonlar) altıgen başlı, silindirik gövdeli, ucunda yiv(diş) açılmış olan
birleşim aracıdır. Çelik yapıların birleşiminde normal cıvatalar ve yüksek dayanımlı
(öngerilmeli) cıvatalar olmak üzere iki tür cıvata kullanılır.

d d1

Baş Gövde Somun

d : Gövde çapı d 1 = Yiv Çapı D: Cıvata deliği çapı

2.2.1. Normal Bulonlar

Cıvataların kuvvet aktarımları, gövdede makaslama ve delik çevresinde ezilme

gerilmelerine göre hesaplanmaktadır. Normal cıvatalarda dikkat edilmesi gereken en önemli
husus, diş açılmamış gövde kısmı boyunun, birleştirilen elemanların toplam boyunun,
birleştirilen elemanların toplam kalınlığından daha fazla olmasıdır. Somunun altına konan pul,
bu fazlalığa rağmen somunun sıkılabilmesini sağlar.

Montaj esnasında cıvata (bulon) deliğe konduktan sonra diş açılmış ucuna önce pul
(rondela), ardından somun takılır. Cıvata başı bir anahtarla sabit tutulup diğer bir anahtarla
somun saat yönünde döndürülerek sıkılır. Montajı kolay olduğundan genellikle şantiyede
yapılan montaj birleşimlerinin cıvatalı olması tercih edilir. Öte yandan pahalı olduğundan ve

21
birleştirilen parçalarda enkesit kaybına neden olduğundan atölye birleşimlerinde bulon tercih
edilmez.

(a) Bulon, (b) Rondela (pul), (c) Somun, (d) Üçü bir arada

Normal cıvatalar;

• Kaba cıvatalar (Kara cıvatalar)

• Uygun cıvatalar (Parlak cıvatalar)

olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Kaba cıvatalarda anılan çap gövde çapına eşittir. Cıvata
deliğinin çapı anılan çaptan 1 mm fazladır. Uygun cıvatalarda anılan çap gövde çapından 1
mm azdır. Cıvata deliğinin çapı anılan çaptan 1 mm fazladır. Örneğin;

Kaba ve uygun bulon arasındaki farklar:

1) Kaba bulonlarda bulon gövde çapı(d) , delik çapından (D) 1mm kadar azdır (d=D-1).
Uygun bulonlarda ise bulon gövde çapı, delik çapına eşittir. 20-30 mm çaplı bulonlar için 0.3 mm tolerans
kabul edilir (D-d≤0.3 mm) . Daha küçük çaplarda bu miktar orantılı olarak azaltılır.
2) Kaba bulonlarda diş açılmış kısmın dışında kalan gövde kısmı islenmemiştir. Uygun bulonlarda ise bu kısım
deliğe tam uyacak şekilde tornalanmak suretiyle düzgün olarak islenmiştir.

Kaba cıvatada, d=D-1 mm; Uygun cıvatada d=D

Pratikte yaygın olarak kullanılan cıvata çapları ve uygulanacak olan delik çapları
aşağıda verilmektedir.

22
Çekirdek (diş dibi) alanı: Bulonlarda dişli gövde kısmındaki, diş dipleri esas alınarak belirlenen enkesit
alanıdır. Aynı isme sahip uygun ve kaba bulonlarda çekirdek alanları eşittir.

Normal bulonlarda iki tür çelik kullanılmaktadır. Bunlar;

1) 4.6 Çeliği ( St 37 çeliği kullanılan yapı kısımlarında kullanılır)
(4.6 çeliği : kopma mukavemeti 4x10=40 kg/mm2 ve akma sınırı 0.6x40=24 kg/mm2 olan çeliği ifade
etmektedir).
2) 5.6 Çeliği (St 52 çeliği kullanılan yapı kısımlarında kullanılır)
(5.6 çeliği : kopma mukavemeti 5x10=50 kg/mm2 ve akma sınırı 0.6x50=30 kg/mm2 olan çeliği ifade
etmektedir). Kaba bulon olarak 4.6 çeliği, uygun bulon olarak ise 4.6 ve 5.6 çelikleri kullanılmaktadır.

2.2.1.1.Cıvata (Bulon) Hesapları :

Cıvatalar eksenlerine dik, eksenleri boyunca ve hem eksenlerine dik hemde eskenleri
boyunca çalışmaktadır.

Cıvatalar eksenine dik zorlandığı durumlarda cıvata gövdesi ile delik yüzeyi arasında
ezilme, cıvata gövdesi enkesitinde de kayma (makaslama) gerilmeleri oluşmaktadır. Ayrıca
cıvatalar ezilme ve makaslama yanında eğilmeye de çalışmaktadır. Ancak cıvata çapının
levha kalınlığına oranı nedeniyle eğilme gerilmeleri çok küçük kalır ve cıvatalarda ihmal
edilebilir.

23
2.2.1.1.1.Makaslamaya Çalışan Birleşim

Makaslamaya çalışan birleşimde deformasyon veya taşıma gücünü kaybetme durumu

a) Levhanın yırtılmasıyla
b) Cıvatanın kesilmesiyle
c) Levhanın veya cıvatanın ezilmesiyle
d) Levhadaki kesme yırtılmasıyla

meydana gelmektedir.

a) Levhanın Yırtılması: Levhalardaki yırtılma cıvata deliklerinin açılmasıyla en çok

zayıflamış kesitte meydana gelmektedir. Bu nedenle en zayıf kesitteki faydalı en kesit alanı
yükü karşılayabilmelidir. Boşluk çapı levha kalınlığına uygun şekilde seçilmelidir. Profillerin
başlık ve kollarına açılabilecek maksimum cıvata deliği çapları tablolarda verilmektedir.

Levhalar ve hadde profillerinin başlık ve kolları dışındaki bölgeleri için t cm cinsinden

en küçük levha kalınlığı olmak üzere açılabilecek olan delik çapı ;

𝐷𝐷 ≤ √5𝑡𝑡 − 0.2 (𝑐𝑐𝑐𝑐) dir. (Yalman Odabaşı, Hilmi Deren)

b) Cıvatanın Kesilmesi: Cıvataların çalışmaları tek etkili veya çok etkili olarak
değerlendirilmektedir. Burada etki sayısı makaslamaya çalışan kesit sayısı olarak dikkate
alınmaktadır.

24
Tek etkili olarak çalışan cıvatalar;

Makaslamaya göre tek etkili cıvataların taşıyabileceği maksimum yük,

Nm 4.N m
τm
= = ≤ τ em olmak üzere
π .d / 4 π .d 2
2

π .d 2
Nm = .τ em bağıntısı ile belirlenir.
4
τ em : Cıvatanın kayma emniyet gerilmesidir.
Fe37 EY uygun bulon için τ em =14 kN/cm2=1400 kg/cm2=137 N/mm2 (100 kg=1 kN)

Çift etkili olarak çalışan cıvatalar;

Makslamaya göre çok etkili olarak çalışan bir cıvatanın taşıyabileceği maksimum yük,

25
 Nm π .d 2
=τm ≤ τ em olmak üzere N m = 2. .τ em bağıntısı ile hesaplanır.
2.π .d 2 / 4 4
τ em : Makaslama emniyet gerilmesi
d: cıvata gövde çapı
N: yük
n: makaslama yüzey sayısı (Burada 2 alınmış çift etkili olduğundan)

c) Levhanın veya Cıvatanın Ezilmesi:

Tek etkili olarak çalışan cıvatalar

Bir adet tek etkili cıvatanın ezilmeye göre aktarabileceği yük

Ne
σ ez = ≤ σ ez ,em ⇒ N e = d .t.σ ez ,em t=min(t 1 ,t 2 )
d .t
σ ez,em : Tablo3, Sayfa 4

Çift etkili olarak çalışan cıvatalar

26
 Ne
σ ez = t=min(t 1 ;t 2 + t 3 )
d .t

σ ez,em : Ezilme emniyet gerilmesi

t 1 , t 2 , t 3 : Birleştirilen levhaların kalınlığı

Bir cıvatanın emniyetle taşıyabileceği yük N em =min(N m , N e ) dir. Bir birleşimde

kullanılacak cıvata sayısı n ≥ T/N em ile hesaplanır Burada T birleşime etkiyen toplam yükü

göstermektedir.

Not: Cıvata sayısında yuvarlama daima üste yapılır. Örneğin n=1.1 ise n=2 alınır. Bir
birleşimde en az 2 cıvata bulunmalıdır.

d) Levhaların Kesme Yırtılması (Cıvatalar arası ve kenar mesafeleri)

Levhaların kesme yırtılmasını önlemek için cıvataların yerleştirilmesi TS648’e uygun

yapılmalıdır. Profillerde cıvata deliklerinin yerleri çizelgelerde belirlenmiştir. Diğer elemanlar
için kenar uzaklıklar TS648’de sınırlandırılmıştır.

(Tablo 4 veya TS648 Sayfa 43, Çizelge 14)

D: Boşluk çapı (Delik çapı)

e min =3.D e max =8.D, 15.t min

e 1-min =2.D e 1-max =3.D, 6.t min
e 2-min =1,5.D e 2-max =3.D, 6.t min

27
olmalıdır. Burada,

e: iki cıvata deliği arasındaki mesafe

e 1 : Kuvvet doğrultusundaki kenarlardan olan mesafe
e 2 : Kuvvet dik doğrultusundaki kenardan olan mesafe

Cıvatalı birleşim hesaplarında, cıvatalara eşit yük geldiği kabul edilmektedir. Ancak,
kuvvetin dağılışı, birleştirilen elemanların ve kullanılan birleşim araçlarının elastikliği ile
yakından ilgilidir ve birçok araştırmacı tarafından gerçekleştirilen deneyler bu dağılımın eşit
olmadığını göstermektedir. Bu nedenle bir sıraya konulacak cıvata sayısının altıdan fazla
olmasına izin verilmemektedir. Ayrıca iki taneden az birleşim aracıyla birleşim yapılmasına
da izin verilmemektedir.

TS648’e göre, bir çubukta açılan delik çapı ne kadar küçük olursa olsun, çubuğun
taşıma kapasitesi hiçbir zaman dolu kesitin taşıma kapasitesinin %85’ini geçemez.

28
 Problem :

Malzeme Fe37, EY yüklemesi İstenen: Birleşimin uygun cıvata ile teşkili.

Çizelgelerden L55.55.8 için d 1 =17 mm (Bu profilde açılabilecek maksimum delik çapı)
Levhaya açılabilecek cıvata deliği çapı

D ≤ 5t − 0.2(cm) ⇒=
D 5 x10 − 0.2 ≅ 2cm
= 20mm

Bu durumda açılacak cıvata deliği D=17 mm dir. Gövde çapı 17 mm olan M16 cıvata kullanılacaktır.
(Sayfa 4, Tablo 2). Eğer D 17 mm nin altında olsaydı D=13 mm’liği kullanılacaktı.
Cıvata sayısını bulmalıyız.

N em = min( N m , N e )

Bir adet M16 uygun cıvatanın taşıyabileceği yük;

1-Makaslamaya göre tek etkili

π .d 2 π x1.7 2
=Nm = .τ em = x14 31.77 kN Tablo 3'ten → τ em =
14 kN/cm 2
4 4

2-Ezilmeye göre

= .tmin .σ ez ,em 1.7

N e d= = x0.8 x 28 38.08 kN Tablo 3'ten → σ ez ,em =
28 kN/cm 2

=
N em min( N m , N e ) ⇒
= N em 31.77 kN

Bir M16 uygun cıvata 31.77 kN yük taşıyabilirse, 61.2 kN yükü;

29
 61.2
=n = 1.926 ≅ 2 adetıvata
c taşır
31.77

Hatırlatma: Bir birleşimde en az 2 adet cıvata bulunur.

Cıvatanın yerlerinin belirlenmesi

Tablodan L55.8 için w 1 =30 mm alınır (Tablo 26, Sayfa 19).

e ≥ 3.D = 3 x17 = 51mm ≅ 55mm

e1 ≥ 2.D = 2 x17 = 34mm ≅ 35mm
Not:

Köşebentte sadece normal kuvvet Cıvatalarda sadece normal kuvvet

Cıvatalarda e’den dolayı moment var Köşebentte e’den dolayı moment var

Pratikte 1. Durum uygulanır. Fakat cıvatalara düşen moment payı dikkate alınmaz.
TS648, ikinci durum uygulandığında moment etkisini almayı zorunlu kılar.

30
 2.2.1.1.2. Moment Etkisinde Cıvatalı Birleşim

P
P P
NiyP NiyP NiyM
NixM
e NiyM NixM
NiyP NiyP NixM NiyM
M=P.e M
Eksantrik yük NiyM

P M M
N iyP = N ixM = . yi N iyM = .xi
n J J

J: Polar atalet momenti

Süperpoze edilirse

P M 
N y+ =N iyP + N iyM = + .xi 

n J
M 
= N (N ) +(N )
+ 2
ix
+ 2
iy = min ( N m , N e )
≤ N em
+
N x = N ix + N ix =
P M
0 + . yi
J 

=
Burada J ∑ x +∑ y
2
i
2
i

Cıvataların ağırlık merkezine olan x ve y mesafeleri, f cıvata alanı olmak üzere

=ex
∑ f=
.x
e
∑ f . y=
i
∑f
i i i
n=
. fi ex
∑=
x
e
∑y
i i
n= cıvata sayısı
∑f ∑f
y i y
i i n n

Problem: Cıvatalar M20 uygun bulon, Fe37, EY için gerilme denetimi yapınız.

P=50 kN

1
1
50
100 P x = P.Cosα =50.Cos45= 35.35 kN
100
50 P y = P.Sinα =50.Sin45= 35.35 kN
t=10 mm
t=12 mm
Cıvataların ağırlık merkezine etkiyen moment
50 50 50 50 200 mm
31
 M=35.35x300+35.35x150=15907.5 kNmm

Py=35.35 kN

100 Px=35.35 kN

100
NxiM
M=15907.5 kNmm
NxiP=Px/n NyiM
NyiP=Py/n
50 50

Üstte yüke en yakın cıvata en çok zorlanır. Bu nedenle onu hesaplamak yeterlidir.

(1)
N1xPx N1xM
Py 35.35
N iy=
Py
= = 7.07 kN
5 5
N1yM
Px 35.35
=
N ixPy = = 7.07 kN
5 5

N1yPy
N J= ∑x 2
i + yi2= 4 x502 + 4 x1002= 50000 mm 2

M 15907.5
=
N1Mx = . y1 =
x100 31.815 kN
J 50000

M 15907.5
=
N1My = .x1 =x50 15.9075 kN
J 50000

∑N 1x = N1Pxx + N1Mx = 7.07 + 31.815 = 38.885 kN

∑N 1y = N1Pyy + N1My = 7.07 + 15.9075 = 22.9775 kN

N= N12x + N12y = 38.8852 + 22.97752 = 45.17 kN

min( N m , N e ) olmalı
45.17 kN ≤ N em =

32
 1 adet M20 uygun bulon için

π x ( 2.1)  2

=Nm = x14 47 kN 
4  N em = 47 kN
= =
N e 2.1x1.0 x 28 58 kN 

45.17 ≤ 47 kN olur.

Örnek:

30 kN

Verilenler: Fe37, EY yüklemesi, M16 uygun cıvata

İstenenler: Birleşimi denetleyiniz

=
ex
∑ F=
.x ∑ x
i
= i i 70 + 70
= 28 mm =J
n

∑ (x 2
+ yi2 )
i
Fi n 5 i =1

∑x = 2
i 3 x 2.82 + 2 x(7 − 2.8) 2 = 58.8 cm 2 ∑y 2
i =2 x7 2 + 2 x3.52 =122.5 cm 2

J =58.8 + 122.5 =181.3cm 2

M= Px(30 + 6.5 + 2.8)= 1179 kN.cm

30
N 5Py = =6 kN N 5Px =0
5

M 1179
N 5My = .x5 = x2.8=18.2 kN
J 181.3

33
 M 1179
N 5Mx = . y5 = x7=45.52 kN
J 181.3

∑N 5y =6 + 18.2=24.2 kN ∑N 5x =0 + 45.5=45.5 kN N 5 = 45.52 + 24.22 =

51.5 kN

1 M16 lık uygun cıvatanın taşıyabileceği yük

U20 için d=8.5 mm

π x1.7 2
=N m 2=x x14 63.55 kN
4
=N e 1.7 x min(1.2, 0.85 + 0.85)
= x 28 57.12 kN =
N em 57.12 kN 57.12>51.5 olduğundan
emniyetli

2.2.1.1.3. Çekmeye Maruz Cıvatalı Birleşimler

a) Normal Kuvvet Etkisinde Cıvatalı Birleşim

Cıvatalar eksenleri boyunca çalışırken, cıvata çekmeye çalışmakta ve yük somundan

yive ve oradan da gövdeye aktarılmaktadır. Bu durumda bir cıvatanın taşıyabileceği yükün
belirlenmesinde yiv dibi alanının bilinmesi önemli olmaktadır. Söz konusu alan aşağıda
verildiği gibi hesaplanmaktadır.

Makaslamaya Çalışan Bulonlar Çekmeye Çalışan Bulonlar

Fçek

34
 Nç Nç
σ
= = ≤ σ ç ,em olmalıdır.
Fçek π .d12 / 4

Burada N ç bir bulonun payına düşen çekme kuvveti, d 1 =0.86.d cıvatalar için diş dibi çapı,
F çek : Cıvata diş dibi alanı ve n=cıvata sayısıdır.

P
Nç = σ ç,em Çekme emniyet gerilmesidir ve Tablo 3’ten veya TS648Çizelge 12 ‘den alınır.
n

Cıvata M12 M16 M20 M22 M24 M27 M30

F çek (cm2) 0.743 1.44 2.25 2.82 3.24 4.27 5.19

Problem: 6 adet M22 kaba bulonla teşkil edilen şekildeki çekme çubuğunda P=160 kN’luk
yükü cıvatalar aktarabilir mi? Fe37, EY

t=15 mm

t=10 mm P=160 kN

M22 için F çek =2.76 cm2 (Tablo 2)

P / n 160 / 6
σ
= = = 9.7 kN/cm 2
Fçek 2.76

Kaba bulon σ ç,em =11.2 kN/cm2 (Tablo 3)

9.7 kN/cm2 ≤ σ ç,em =11.2 kN/cm2 olduğundan bu yük taşınır.

b) Makaslama+Çekme Kuvveti Etkisinde Cıvatalı Birleşim

Ty T

Tx

35
T y : Gövdede makaslama oluşturur

T x : Gövde boyunca çekme oluşturur

Ty / n Tx / n τm σ
τm = σç = + ç ≤ 1 olmalıdır
π .d 2
Fçek τ em σ ç ,em
4

Problem: 8 tane M22’lik kaba bulonla gerilme denetimi yapınız.

Ny N=178 kN
1
2
Nx

N x = 159 kN N y = 80 kN

M22 kaba bulonda d=22 mm, F çek =2.76 cm2

Ty / n 80 / 8 N x / n 159 / 8
τm
= = = 2.6 kN/cm 2 σç
= = = 7.2 kN/cm 2
π .d π . ( 2.2 )
2 2
Fçek 2.76
4 4

τm σ 2.6 7.2
+ ç ≤1⇒ + = 0.89 < 1
τ em σ ç ,em 11.2(Tablo 3) 11.2(Tablo 3)

36
c) Çekme Kuvveti Oluşturan Moment Etkisindeki Cıvatalı Birleşim

En çok zorlanan bulonlar

M M
T.E.

Basınç bölgesindeki levha,

çekme bölgesindeki bulonlar
yükü aktarır

M
σç = . yi
Ix

I x : Basınç bölgesindeki levha ile çekme bölgesindeki bulonlar dikkate alınarak hesaplanır.

d) Çekme Kuvveti Oluşturan Moment ve Kesme Etkisindeki Cıvatalı Birleşim

P.e P
σç = . yi τm = yi : i’nci cıvatanın tarafsız eksene olan mesafesi
Ix n.F

Şekilde de görüleceği gibi cıvata ekseni boyunca ve eksenine dik doğrultuda

zorlandığında τ m (Makaslama gerilmesi) gerilmesi, σ ç (çekme gerilmesi) gerilmesi ve σ E
(ezilme gerilmesi) gerilmesi cıvata gövdesinin farklı bölgelerinde maksimum değerler alırlar.
Bunların ara etkileşimini saptamak zordur. Uygulamada σ ez ihmal edilerek;

τm σ
+ ç ≤ 1 formülü kullanılır. Eğer normal kuvvet varsa;
τ em σ ç ,em

37
 Nç
σ=
ç σ=
ç
t
σ çN + σ çM alınır.
Fçek

2.2.2. Yüksek Mukavemetli Bulonlar

Yüksek dayanımlı çelikle üretilen, baş ve somunları normal cıvatalara oranla daha
büyük olan cıvatalardır. Bu tür cıvatalarla iki türlü birleşim yapılabilmektedir.

1) Gövdesindeki makaslama gerilmeleri ve delik çevresinde oluşan ezilme (Basınç

gerilmeleri) göz önünde tutularak hesaplanan yüksek dayanımlı cıvatalarla yapılan
birleşimler (SL (Kaba) ve SLP (Uygun) birleşimleri)

2) Yükün sürtünme kuvvetleri ile aktarıldığı birleşimler (GV (Kaba) ve GVP (Uygun)
birleşimleri)

SL ve SLP birleşimleri normal cıvatalarda olduğu gibi hesaplanmaktadır. Ancak

normal cıvatalardan farklı olarak emniyet gerilmeleri yüksek dayanımlı cıvatalar için olan
değerler dikkate alınmaktadır.

π .d 2
N SL ,em = .τ s ,em N E = d .tmin .σ t ,em
SLP , em 4

τ s,em ve σ E,em Tablo 5’ten alınır.

GV ve GVP birleşimlerinde cıvatalara belli bir öngerme verilmektedir. Böylece değme

yüzeyinde oluşan sürtünme ile kuvvet aktarılmaktadır. P v ile gösterilen ve bulon çapına göre
değişen öngerme kuvveti Tablo 7’de verilmektedir.

Sürtünme etkisiyle aktarılan kuvvet,

µ
GV için N GV ,em = .P ile hesaplanır. µ ve ν ise Tablo 8 ve 9’dan alınır.
ν v

µ: Sürtünme katsayısı, ν ise kaymaya karşı emniyet katsayısıdır.

1
GVP için; N=
GVP , em N SLP ,em + N GV ,em ile hesaplanır.
2

N
σE
= ≤ σ ez ,em (tablo 10)
d .n.tmin

38
Öngerilmeli bulonlu birleşimde dış yükten dolayı ilave çekme kuvveti gövde boyunca
etkiyebilir. GV (Yüksek mukavemetli, öngerilmeli, kaba bulon) birleşimlerinde bulonlarda dış
yükten dolayı ilave çekme kuvveti;

N GV ,em = 0.2 N GV ,em

Bulonlarda daha az çekme kuvveti varsa,

 Çem − Ç 
N GV=
, em  0.2 + 0.8  .N GV ,em olarak hesaplanır.
 Çem 

Burada Ç cıvataya etkiyen ilave çekme kuvvetidir

Çem = σ z ,em . As ile hesaplanır.

 3.6 t/m 2 ( EY ) π  d 2 + d3 
2

σ z ,em =  As = . 
2
4.1 t/m ( EIY ) 4  2 

d2 d3

Bulon M12 M16 M20 M22 M24

P(mm) 1.75 2.00 2.00 2.50 2.50
A s (cm2) 0.843 1.57 2.45 3.03 3.53

Yüksek mukavemetli bulonlu birleşimlerde bulon aralıkları ve kanar uzaklıkları için

normal bulonlu birleşimlerdeki şartlar geçerlidir. Alın levhalı birleşimlerde ise bu şartlara
uymak zorunlu değildir.

39