ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

ΓΧΝ 60 Ανθρώπινα δικαιώματα

ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ

ΧΡΟΝΙΩΣ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ

Συντάκτης: Σοφία Γουργουλιάνη

Οκτώβριος 2017
Περιεχόμενα

1. Εισαγωγή ........................................................................................................................... 3
2. Ανθρώπινα δικαιώματα: ορισμοί....................................................................................... 3
3. Νομική κατοχύρωση του δικαιώματος στην υγεία............................................................ 4
4. Ορισμός χρόνιας ασθένειας ............................................................................................... 5
5. Ιδιαιτερότητες χρονίως πασχόντων ................................................................................... 6
6. Νομοθετικό πλαίσιο για τα δικαιώματα των ασθενών ...................................................... 7
7. Πρακτική εφαρμογή του νόμου ......................................................................................... 9
8. Συμπεράσματα ................................................................................................................. 10
9. Βιβλιογραφία ................................................................................................................... 10

2
 1. Εισαγωγή
Αρχικά, τα ανθρώπινα δικαιώματα των χρονίως πασχόντων είναι ένα ζήτημα το οποίο
έχει απασχολήσει έντονα τη νομική επιστήμη, ως έννοια η οποία αποτελεί
εξειδίκευση των ανθρώπινων δικαιωμάτων εν γένει.

Όμως, ενώ έχει τη θεωρητική της βάση στη νομική επιστήμη, στην πραγματικότητα
απασχολεί πρακτικά την ιατρική επιστήμη. Δηλαδή, ενώ η νομική επιστήμη
προσφέρει ορισμούς και κατοχυρώνει τα δικαιώματα των χρονίως πασχόντων, η
καθημερινή τους εφαρμογή πραγματοποιείται από την ιατρική επιστήμη.

Στην παρουσίαση αυτή, θα επιχειρηθεί ,λοιπόν, μια διττή προσέγγιση της έννοιας των
ανθρώπινων δικαιωμάτων των χρονίως πασχόντων. Αρχικά, θα αναλυθούν οι νομικές
προβλέψεις και η σχετική κατοχύρωση των δικαιωμάτων αυτών από τον Έλληνα
νομοθέτη. Στη συνέχεια, μέσω παραδειγμάτων θα διερευνηθεί ο τρόπος εφαρμογής
αυτών στην καθημερινή ιατρική πρακτική.

2. Ανθρώπινα δικαιώματα: ορισμοί

Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι μια έννοια η οποία σχετίζεται άμεσα με ποικίλες
πτυχές της καθημερινότητας, είναι όμως δύσκολο να βρεθεί ένας οικουμενικός και
καθολικός ορισμός.

Επομένως πριν προχωρήσουμε στην ανάλυση των ανθρώπινων δικαιωμάτων των

χρονίως πασχόντων επιβάλλεται να εξετάσουμε ορισμούς τους οποίους έχει
αναπτύξει η νομική επιστήμη προκειμένου να κατανοηθεί όσο πληρέστερα γίνεται η
έννοια αυτή.

Σύμφωνα με την αντίληψη της UNESCO «Τα δικαιώματα του ανθρώπου δεν είναι
ούτε μια νέα ηθική, ούτε μια λαϊκή θρησκεία. Είναι πολύ περισσότερο από μια κοινή
σε όλους γλώσσα. Είναι οι απαιτήσεις που ο άνθρωπος της διανόησης ή της
επιστήμης οφείλει να μελετήσει και να ενσωματώσει στις γνώσεις του, με τους δικούς
του κανόνες και μεθόδους, είτε ασχολείται με τη φιλοσοφία, τις ανθρωπιστικές
επιστήμες… είτε είναι κοινωνιολόγος ή νομικός».

Ο Ούγγρος καθηγητής Imre Szabo δίνει έναν άλλο ορισμό σύμφωνα με τον οποίο:
«Τα δικαιώματα του ανθρώπου συνιστούν μια έννοια του Συνταγματικού και του
Διεθνούς Δικαίου, με προορισμό την προστασία, κατά θεσμοποιημένο τρόπο, των
δικαιωμάτων του ανθρώπινου όντος από τις υπερβάσεις της εξουσίας που

3
διαπράττονται από τα όργανα του κράτους, και την προαγωγή της εγκαθίδρυσης
ανθρώπινων συνθηκών διαβίωσης» (1).

Σύμφωνα με τρίτο ορισμό, «δικαίωμα είναι η εξουσία που απονέμεται από το Δίκαιο
στα πρόσωπα για την ικανοποίηση συμφέροντος ενώ ως Συνταγματικά δικαιώματα
νοούνται τα παρεχόμενα στα άτομα και ως μέλη του συνόλου θεμελιώδη, πολιτικά,
κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα, τα οποία αποτελούν κατά την αντίληψη του
νομοθέτη βασικές ειδικεύσεις της ανθρώπινης αξίας και των οποίων το αμυντικό
περιεχόμενο στρέφεται μόνο προς το κράτος αξιώνοντας την παροχή βοήθειας για την
απόκρουση κάθε απειλής, το δε εξασφαλιστικό, εφόσον αναγνωρίζεται, στρέφεται
επίσης προς το κράτος, αξιώνοντας την παροχή των απαραίτητων μέσων για την
άσκηση του δικαιώματος» (2).

3. Νομική κατοχύρωση του δικαιώματος στην υγεία

Καθώς εξετάζουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα των χρονίως πασχόντων στο πλαίσιο
μιας οργανωμένης κοινωνίας είναι αναγκαίο να εντάξουμε και την υγεία σε αυτό το
πλαίσιο και να αναφερθούμε σε συγκεκριμένους ορισμούς οι οποίοι έχουν αναπτυχθεί
με γνώμονα την ένταξη της υγείας, ως έννοιας, στην κοινωνία.

Υγεία, λοιπόν, σε ένα καθεστώς κοινωνικής ασφάλισης σημαίνει την έλλειψη κάθε
ανώμαλης κατάστασης του σώματος ή του πνεύματος που δημιουργεί ανάγκη
θεραπείας, ανικανότητα για εργασία ή και τα δύο μαζί. Αυτός ο προσδιορισμός
ανταποκρίνεται στην κάλυψη του ασφαλιστικού κινδύνου της ασθένειας από ένα
σύστημα που ενδιαφέρεται να διατηρηθεί η εργασιακή ικανότητα ορισμένης
επαγγελματικής κατηγορίας. Θα µπορούσε έτσι θεωρητικά να αντιμετωπιστεί ως
υγιής αυτός που υποφέρει κατά καιρούς από ανίατη ασθένεια, εφόσον τα
συμπτώματά της δεν εμποδίζουν ουσιαστικά την άσκηση δεδομένου επαγγέλματος
(3).

Η υγεία διακρίνεται σε ατομική και δημόσια, που αναφέρεται αντίστοιχα στην υγεία
του κάθε ατόμου ξεχωριστά και στην υγεία του κοινωνικού συνόλου. Η δημόσια
υγεία αναφέρεται στη συμβίωση των ατόμων µέσα στο κοινωνικό σύνολο και στους
κινδύνους και τα προβλήµατα υγείας που µπορεί να προκύψουν από τη συµβίωση
αυτή. Στο πλαίσιο του σύγχρονου κοινωνικού κράτους, η πολιτεία λαµβάνει τα
κατάλληλα µέτρα για την εξασφάλιση και προστασία της δημόσιας υγείας (4).

4
Σε ότι αφορά τη νομοθετική κατοχύρωση του δικαιώματος στην υγεία, το άρθρο 21
παρ.3 του Συντάγματος θεμελιώνει το κοινωνικό δικαίωμα στην υγεία σύμφωνα με το
οποίο το οποίο το κράτος οφείλει να καταβάλλει µεριµνά για την υγεία των πολιτών.
Το κράτος λοιπόν υποχρεώνεται να δραστηριοποιείται ούτως ώστε να δημιουργεί την
κατάλληλη υποδοµή παροχής υπηρεσιών ιατρικής περίθαλψης γενικά και μάλιστα όχι
µόνο στο επίπεδο της θεραπείας, αλλά και σ’ εκείνο της πρόληψης, ενώ περαιτέρω
οφείλει να ασκεί εποπτεία στους ιδιωτικούς φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας (5).

Στο άρθρο 7 παρ. 2 του Συντάγματος, κατοχυρώνεται το ατομικό δικαίωμα στην

υγεία το οποίο ορίζει ότι «Τα βασανιστήρια, οποιαδήποτε σωµατική κάκωση, βλάβη
της υγείας, ή άσκηση ψυχολογικής βίας, καθώς και κάθε άλλη προσβολή της
ανθρώπινης αξιοπρέπειας απαγορεύονται και τιμωρούνται, όπως ο νόµος ορίζει». Το
άρθρο 2 του Συντάγματος θεμελιώνει την απαγόρευση της προσβολής της
ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Επομένως, το άρθρο 7 θεωρείται στην περίπτωση αυτή
εξειδίκευση του άρθρου 2 του Συντάγματος.

Επιπλέον, το άρθρο 5 του Συντάγματος αναφέρει ότι «Καθένας έχει δικαίωµα στην
προστασία της υγείας και της γενετικής του ταυτότητας. Νόµος ορίζει τα σχετικά µε
την προστασία κάθε προσώπου έναντι των βιοϊατρικών επεµβάσεων». Με τη διάταξη
αυτή δεν επιτρέπεται η βλάβη ατόμων από τρίτους αλλά και η περίθαλψη του
ασθενούς χωρίς τη θέληση του. Η διάταξη αυτή, επομένως, καθώς αναφέρεται στην
υγεία του ατόμου, είναι φανερό πως κατοχυρώνει το ατομικό δικαίωμα στην υγεία.

Τελικά, από το συνδυασμό των άρθρων 5 και 21 του Συντάγματος όπου

θεσμοθετείται η υποχρέωση του κράτους να λαμβάνει µέτρα προστασίας για τη ζωή
και την υγεία με τα άρθρα 2 παρ.1 και 5 παρ. 1 του Συντάγματος όπου ορίζεται η
συνταγματική αρχή προστασίας της ανθρώπινης αξίας και της ελεύθερης ανάπτυξης
της προσωπικότητας, προκύπτει ότι το δικαίωμα στην υγεία είναι ένα από τα
θεμελιώδη δικαιώματα.

4. Ορισμός χρόνιας ασθένειας

Στη συνέχεια επιβάλλεται να ορίσουμε την έννοια της χρόνιας ασθένειας και να
αναφέρουμε μερικές από τις χρόνιες ασθένειες.

Επομένως, ως χρόνια ασθένεια ορίζεται εκείνη που: α) Διαρκεί επ’ άπειρον και δεν
υπάρχει αναγνωρισμένη θεραπεία β) υποτροπιάζει ή είναι πιθανόν να υποτροπιάσει γ)

5
ο ασθενής χρειάζεται επανένταξη ή ειδική εκπαίδευση για να μπορέσει να την
αντιμετωπίσει δ) απαιτεί μακροχρόνια παρακολούθηση, ιατρικές επισκέψεις,
διαγνωστικές εξετάσεις (6).

Στις συχνότερες χρόνιες ασθένειες περιλαμβάνονται: καρδιαγγειακά νοσήματα,

καρκίνο, νευροεκφυλιστικές ασθένειες, επιληψία, ψυχικές διαταραχές, διαταραχές
του αυτιστικού φάσματος, μυοσκελετικές παθήσεις, ασθένειες του μεταβολισμού,
άσθμα / χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), υπέρταση, νεφρικές παθήσεις,
διαταραχές της όρασης, διαταραχές της ακοής, ασθένειες που σχετίζονται με τη
γήρανση, ασθένειες που σχετίζονται με την εργασία.

5. Ιδιαιτερότητες χρονίως πασχόντων

Χωρίς αμφιβολία, η ιδιότητα της ασθένειας ως χρόνιας έχει ως αποτέλεσμα μια σειρά
από ιδιαιτερότητες για τη ζωή των χρονίως πασχόντων.

Αρχικά, δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις κοινωνικές τους υποχρεώσεις. Δεν

μπορούν πλέον να πραγματώσουν με τον ίδιο τρόπο τον κοινωνικό τους ρόλο. Η
ασθένεια είναι αυτή που συχνά τους εμποδίζει να ανταποκριθούν σε εκφάνσεις του
ρόλου τους. Επιπρόσθετα, όμως, συχνά αντιμετωπίζουν τον εαυτό τους ως ασθενή, με
αποτέλεσμα να νιώθουν ότι βρίσκονται στο περιθώριο και να μην διαθέτουν και
ψυχολογικά τη δύναμη να συνεχίσουν να ανταποκρίνονται στην κοινωνική τους ζωή
με τον ίδιο τρόπο.

Ένα ακόμη χαρακτηριστικό της χρόνιας ασθένειας, είναι το ότι αυτή επηρεάζει
ολόκληρη την οικογένεια και τον περίγυρο του ασθενούς. Συχνά, θα πρέπει ολόκληρη
η οικογένεια του ασθενούς να προσαρμοστεί στην κατάσταση της ασθένειας του
πάσχοντος. Θα πρέπει και εκείνη με τη σειρά της να ανταποκριθεί στις αλλαγές της
καθημερινότητας του ασθενούς.

Επιπλέον, ο ασθενής θα πρέπει να τηρεί συγκεκριμένη πειθαρχία στην

καθημερινότητα του. Θα πρέπει για παράδειγμα να λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή
συγκεκριμένες ώρες μέσα στην ημέρα. Ακόμη, θα πρέπει να απέχει από
δραστηριότητες ή να επιδίδεται τακτικά σε άλλες δραστηριότητες. Η τήρηση αυτής
της πειθαρχίας δυσκολεύει συχνά τον ασθενή. Πέρα από τις όποιες πρακτικές
δυσκολίες οι οποίες τη συνοδεύουν, επηρεάζεται αρνητικά και η ψυχολογία του

6
ασθενούς. Έτσι, έρευνες έχουν δείξει ότι η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια έχει συνδεθεί
με την εμφάνιση κατάθλιψης στους πάσχοντες. (9)

Οι ιδιαιτερότητες αυτές καθιστούν επιτακτική την ανάγκη της προστασίας των

δικαιωμάτων των χρονίως πασχόντων ασθενών ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα
ζωής τους. Μελέτη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού (EULAR) κατά του ρευματισμού
τονίζει ότι υπάρχει έδαφος για βελτίωση σε ότι αφορά το σεβασμό των ανθρώπινων
δικαιωμάτων των χρονίως πασχόντων ασθενών στην καθημερινή ιατρική πρακτική.
Έτσι, θα πρέπει να υπάρξει μια πιο προσωπική φροντίδα και υποστήριξη των χρονίως
πασχόντων και επιβάλλεται να λειτουργήσουν προγράμματα που θα κρατούν τους
ανθρώπους αυτούς δραστήριους, ανεξάρτητους και τα οποία θα τους ενθαρρύνουν να
συνεχίσουν να ζουν μια «κανονική» ζωή (10). Με αυτές τις προϋποθέσεις θα
πραγματοποιηθούν βήματα προκειμένου οι ασθενείς αυτοί να μη βρίσκονται πια στο
περιθώριο και ταυτόχρονα να δέχονται τη φροντίδα την οποία έχουν ανάγκη.

6. Νομοθετικό πλαίσιο για τα δικαιώματα των ασθενών

Αρχικά, θα πρέπει να αναφερθεί πως δεν υφίσταται στην Ελλάδα διαφορετικό,
ξεχωριστό νομοθετικό πλαίσιο για τα δικαιώματα των χρονίως πασχόντων ασθενών.
Οι όροι οι οποίοι προβλέπονται και θα πρέπει να τηρούνται από το εκάστοτε
νοσοκομειακό προσωπικό είναι τα όσα ορίζονται στο άρθρο 47 του νόμου 2071 για
τα δικαιώματα των ασθενών εν γένει. Η Ελλάδα είναι μάλιστα η πρώτη χώρα στην
Ευρώπη η οποία καθιέρωσε με νόμο τα δικαιώματα των ασθενών. Οι προβλέψεις
αυτές θα πρέπει βέβαια κάθε φορά να προσαρμόζονται στις ιδιαιτερότητες των
ασθενών και ιδιαίτερα των χρονίως ασθενών.

Έτσι, σύμφωνα με το Άρθρο 47:

1. Ο ασθενής έχει το δικαίωµα προσεγγίσεως στις υπηρεσίες του νοσοκομείου, τις

πλέον κατάλληλες για τη φύση της ασθενείας του.

2. Ο ασθενής έχει το δικαίωµα της παροχής φροντίδας σ' αυτόν µε τον οφειλόμενο
σεβασµό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια του. Αυτή η φροντίδα περιλαμβάνει όχι µόνο
την εν γένει άσκηση της ιατρικής και της νοσηλευτικής, αλλά και τις παραϊατρικές
υπηρεσίες, την κατάλληλη διαμονή, την κατάλληλη μεταχείριση και την
αποτελεσματική διοικητική και τεχνική εξυπηρέτηση.

7
3. Ο ασθενής έχει το δικαίωµα να συγκατατεθεί ή να αρνηθεί κάθε διαγνωστική ή
θεραπευτική πράξη του πρόκειται να διενεργηθεί σε αυτόν. Σε περίπτωση ασθενούς
µε μερική ή πλήρη διανοητική ανικανότητα, η άσκηση αυτού του δικαιώµατος
γίνεται από το πρόσωπο που κατά νόµο ενεργεί για λογαριασµό του.

4. Ο ασθενής δικαιούται να ζητήσει να πληροφορηθεί ότι αφορά την κατάστασή του.

Το συμφέρον του ασθενούς είναι καθοριστικό και εξαρτάται από την πληρότητα και
ακρίβεια των πληροφοριών που του δίνονται. Η πληροφόρηση του ασθενούς πρέπει
να του επιτρέπει να σχηματίσει πλήρη εικόνα των ιατρικών, κοινωνικών και
οικονομικών παραµέτρων της καταστάσεώς του και να λαµβάνει αποφάσεις ο ίδιος ή
να μετέχει στη λήψη αποφάσεων που είναι δυνατό να προδικάσουν τη μετέπειτα ζωή
του.

5. Ο ασθενής ή ο εκπρόσωπός του σε περίπτωση εφαρμογής της παρ.3, έχει το

δικαίωµα να πληροφορηθεί, πλήρως και εκ των προτέρων για τους κινδύνους που
ενδέχεται να παρουσιασθούν ή να προκύψουν εξ’ αφορµής εφαρμογής σε αυτόν
ασυνήθων ή πειραµατικών διαγνωστικών και θεραπευτικών πράξεων. Η εφαρμογή
των πράξεων αυτών στον ασθενή λαµβάνει χώρα µόνο ύστερα από συγκεκριμένη
συγκατάθεση του ιδίου. Η συγκατάθεση αυτή µπορεί να ανακληθεί από τον ασθενή
ανά πάσα στιγµή. Ο ασθενής πρέπει να αισθάνεται τελείως ελεύθερος στην απόφαση
του, να δεχθεί ή να απορρίψει, κάθε συνεργασία του µε σκοπό την έρευνα ή την
εκπαίδευση. Η συγκατάθεσή του για τυχόν συμμετοχή του είναι δικαίωμα του και
µπορεί να ανακληθεί ανά πάσα στιγµή.

6. Ο ασθενής έχει το δικαίωμα στο μέτρο και στις πραγματικές συνθήκες που αυτό
είναι δυνατόν, προστασίας της ιδιωτικής του ζωής. Ο απόρρητος χαρακτήρας των
πληροφοριών και του περιεχομένου των εγγράφων που τον αφορούν, του φακέλου
των ιατρικών σημειώσεων και ευρημάτων, πρέπει να είναι εγγυηµένος.

7. Ο ασθενής έχει το δικαίωµα του σεβασµού και της αναγνωρίσεως σ' αυτόν των
θρησκευτικών και ιδεολογικών του πεποιθήσεων.

8. Ο ασθενής έχει το δικαίωµα να παρουσιάσει ή να καταθέσει αρµοδίως

διαµαρτυρίες και ενστάσεις και να λάβει πλήρη γνώση των επ' αυτών ενεργειών και
αποτελεσμάτων.

8
 7. Πρακτική εφαρμογή του νόμου
1. Η Α είναι Μάρτυρας του Ιεχωβά, είναι έγκυος στον 7ο μήνα και 28 ετών.
Πάσχει από λευχαιμία και αρνείται να της χορηγηθεί αίμα. Ποια είναι η
σωστή αντιμετώπιση?

Σύμφωνα με την παράγραφο 4, εάν έχει ενημερωθεί για την κατάσταση της έχει
δικαίωμα να αρνηθεί ή να συγκατατεθεί στη θεραπεία σύμφωνα με την παράγραφο 3.
Σε ότι αφορά το έμβρυο έχουν εκφραστεί διαφορετικές γνώμες στη νομική και
επομένως δεν έχει ακόμα εκφραστεί απόλυτη γνώμη.

2. Ο Α είναι θύμα τροχαίου με τραυματισμό της οσφυϊκής μοίρας της

σπονδυλικής στήλης και παραπληγία. Ποια μπορεί να είναι τα δικαιώματα
του?

Ο Α δικαιούται να υποβληθεί στις σχετικές χειρουργικές επεμβάσεις και σε θεραπείες

αποκατάστασης (π.χ. φυσιοθεραπείες, κινησιοθεραπείες). Επιπρόσθετα, έχει επιπλέον
δικαιώματα ως ανάπηρος, όπως για παράδειγμα το ότι δικαιούται αμαξίδιο για τη
μετακίνηση, όχημα αναπήρων, θέση πάρκινγκ.

3. Ο Α νοσηλεύεται λόγω κατάθλιψης σε ψυχιατρικό νοσοκομείο. Ποια είναι τα

δικαιώματα του?

Ο Α έχει αρχικά δικαίωμα στην κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Δικαιούται στη

συνέχεια την τήρηση του ιατρικού απορρήτου. Επιπρόσθετα δικαιούται
ψυχοθεραπείας. Τέλος, έχει δικαίωμα σε αναρρωτικές άδειες όπως κάθε ασθενής.

4. Ο Α 50χρονος καρκινοπαθής τελικού σταδίου διαγιγνώσκεται με μεγάλου

βαθμού ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής σε τυχαίο έλεγχο. Μπορεί να
αρνηθεί να χειρουργηθεί?

Εάν έχει ενημερωθεί σύμφωνα με την παράγραφο 4 δικαιούται να αρνηθεί την

επέμβαση σύμφωνα με την παράγραφο 3 του Άρθρου 47.

5. Κάτω από ποιες προϋποθέσεις ένας νευροχειρουργός μπορεί να χειρουργήσει

έναν καρκινοπαθή με καρκίνο στον εγκέφαλο?

Θα πρέπει αρχικά να ενημερωθεί πλήρως ο ασθενής για την κατάσταση του σύμφωνα
με την παράγραφο 4 αλλά και να έχει δώσει τη συγκατάθεση του στην επέμβαση
σύμφωνα με την παράγραφο 3 του Άρθρου 47 (Ν.2071/1992).

9
 6. Η ενημέρωση για την πορεία του ασθενούς πού πρέπει να πραγματοποιείται,
σε ποιο χώρο;

Η ενημέρωση δε θα πρέπει να πραγματοποιείται σε χώρο όπου υπάρχει πρόσβαση

πλήθους κόσμου. Αντίθετα, η ενημέρωση αυτή θα πρέπει να γίνεται σε ειδικό χώρο
με ησυχία.

7. Ο ασθενής μπορεί να ζητήσει αντίγραφα των εγγράφων που συμπληρώθηκαν

κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του, μπορεί να έχει πρόσβαση στο φάκελο
του;

Σύμφωνα με την παράγραφο 4 ο ασθενής, πέρα από την ενημέρωση την οποία
δικαιούται να λάβει για την κατάσταση του, δικαιούται να έχει πρόσβαση και στο
φάκελο και στα αρχεία που τον αφορούν.

8. Συμπεράσματα
Αρχικά, θα πρέπει να τονιστεί πως τα ανθρώπινα δικαιώματα των χρονίως πασχόντων
είναι ένα θέμα με θεωρητική βάση στην επιστήμη της νομικής, το οποίο αφορά όμως
την καθημερινή ιατρική πρακτική. Δηλαδή, η νομική επιστήμη είναι αυτή που
προσφέρει το θεσμικό πλαίσιο, αλλά η εξειδίκευση και η εφαρμογή της
πραγματοποιείται από το εκάστοτε ιατρικό προσωπικό.

Ακόμα, θα πρέπει να αναφερθεί πως ειδικό νομοθετικό πλαίσιο για τα ανθρώπινα

δικαιώματα των χρονίως πασχόντων δεν υφίσταται. Το υπάρχον νομικό πλαίσιο
αφορά τα δικαιώματα των ασθενών γενικά. Επομένως, αυτό είναι το νομοθετικό
πλαίσιο (άρθρο 47 Ν. 2071/1991) το οποίο και θα πρέπει να εφαρμοστεί από το
ιατρικό προσωπικό.

9. Βιβλιογραφία
1. ΠΕΡΡΑΚΗΣ Σ. Διαστάσεις της Διεθνούς προστασίας των δικαιωμάτων του
ανθρώπου. Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα, 1991

2. ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Α. Συνταγματικά Δικαιώματα, Γενικό μέρος, Τόμος γ’,

Ημίτομος Ι. Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα, 2005

10
3. ΚΡΕΜΑΛΗΣ Κ. To δικαίωμα για προστασία της υγείας. Aπό τις κοινωνικές
ασφαλίσεις ασθένειας στο ενιαίο σύστημα υπηρεσιών υγείας. Νομική
Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 1987

4. ∆ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Α. Ζητήματα Συνταγματικού ∆ικαίου. Εκδόσεις

Σάκκουλα, Αθήνα, 2001

5. ΧΡΥΣΟΓΟΝΟΣ Χ. Κ. Ατομικά και Κοινωνικά ∆ικαιώματα. Εκδόσεις

Σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή, 2002.

6. MΙΝΑΙRΕ P. 1992. Disease, illness and health: theoretical models of the

disablement process. Bulletin of the World Health Organization 1992, 70(3):
373-379.

11