T.C.

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ
YOZGAT MÜHENDİLİK MİMARLIK FAKÜLTESİ
MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

BUHAR KAZANI PROJELENDİRİLMESİ

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ
YOZGAT MÜHENDİLİK MİMARLIK FAKÜLTESİ
MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
UYGULAMA PROJESİ –2

PROJE DANIŞMASNI
Arş. Gör. Mevlüt ARSLAN
HAZIRLAYAN
ZAFER DENİZ

YOZGAT 20004

1
 İÇİNDEKİLER

1. BUHAR KAZANI VE SU BUHARINA AİT ÖN BİLGİLER

1.1 Buhar Kazanlarının Tanımı
1.1 Su Buharının Termodinamik Özellikleri
2. BUHAR KAZANLARININ ELEMANLARI
3. BUHAR KAZANLARININ SINIFLANDIRILMASI
3.1 Buhar Kazanlarının Sınıflandırma Özellikleri
3.2 Büyük Hacimli Kazanlar
3.3 Alev Duman Borulu Kazanlar
3.4 Alev Duman Borulu Skoç Kazanalar
4. DOĞAL GAZ TANIMI TARİHÇESİ VE BİLEŞENİ
5. DOGAL GAZ ÖZELLİKLERİ
6. BRÜLÖRLER VE ÇALIŞMA PRENSİBİ
6.1 Brülörün Kısımları
6.2 Çalışma Prensipleri
7. TEKNİK RAPOR
8. BUHAR KAZANININ TASARIMI ISIL VE MUKAVEMET HESAPLARI
8.1Ön Bilgiler
8.1.1 Veriler
8.1.2 Doğal gazın özellikleri
8.2 Kimyasal Değerlendirme
8.3 Isıl Hesaplar
8.3.1 Kazanın ısıtma yüzeyi
8.3.2 Suyun almış olduğu ısı
8.3.3 Kazanın verim hesabı
8.3.4 Yakıt miktarının hesabı
8.3.5 Toplam gaz miktarını hesabı
8.3.6 Alev boyu
8.3.7 Külhan boyu
8.3.8 Teorik gaz sıcaklığı
8.3.9 Külhan sonu gaz sıcaklığı
8.3.10 Külhan içindeki gaz hızı
8.3.11 Duvar sıcaklığı
8.3.12 Gaz fazı kalınlığı
8.3.13 2. Çekim sonu gaz sıcaklığı
8.3.14 3. Çekim sonu gaz sıcaklığı
8.4 Mukavemet Hesapları
8.4.1 Kazan manto kalınlığı
8.4.2 Düz külhan et kalınlığı
8.4.3 Cehennemlik et kalınlığı
8.4.4 Ön ve arka ayna et kalınlığı
8.4.5 Aynaların et kalınlığı
8.4.6 Takviye bayrak hesabı
8.4.7 Bayrak adedi
8.4.8 Bulon hesabı
8.4.9 Buhar alma vanası çapı
8.4.10 Besleme suyu sıcaklığı
8.4.11 Besleme suyu vanası çapı
8.4.12 Besleme suyu pompa gücü
8.4.13 Aspiratör gücü hesabı
8.5 Bilinenlerin Tabloda Toplanması
9. KAYNAKLAR
10.TABLOLAR

2
1. BUHAR KAZANI VE SU BUHARINA AİT ÖN BİLGİLER

1.1 Buhar Kazanlarının Tanımı

Buhar yaklaşık iki yüz elli yıldan beri insanlığın hizmetindeki en büyük güçlerden
biridir. Buharın sahip olduğu ısı enerjisi; ısıtma, kurutma ve pişirme işlemleri için
kullanılabildiği gibi iç enerjisinden yaralanılarak buhar türbini veya buhar makinası gibi
güç makinalarında mekanik enerjiye dönüşüm sağlanabilir.
Buhar kazanı; tanım olarak istenilen basınç, sıcaklık ve miktarda buhar üreten
bir cihazdır. Bunun için herhangi bir yolla elde edilen ısı enerjisinin kapalı bir kap içindeki
sıvıya verilerek o sıvının buharlaşması sağlanır. Buhar kazanlarında buhara verilen ısı
enerjisi, genellikle çeşitli yakacakların yakılmasından, nükleer enerjiden, elektrik
enerjisinden veya eldeki artık bir ısının uygun bir şekilde değerlendirilmesinden elde
edilir. Halen buhar esas olarak fosil yakacakların yakılması suretiyle üretildiğinden,
fosil yakacakların yakılması üzerinde durmak gerekir. Buhar kazanlarında
buharlaştırman akışkan olarak civa gibi sıvı metallerin de kullanılabilmesine karşın,
genellikle üstünlüklerinden dolayı su kullanılır.
Buhar ihtiyacı olan herhangi bir işletmede yeni bir buhar kazanın seçimi veya
prosesi yapılmak istenildiğinde, problemin etraflı bir şekilde incelenmesi yapılmalıdır.
Mevsimlik değişmeler göz önüne alınarak, öncelikle işletmenin ortalama buhar yükü
belirlenmelidir. Eğer buhar kullanılacak işletmenin elektrik ihtiyacı şebekeden alınmıyor
veya pahalı ise ısı- güç birleşik sistemin gerçekleştirme durumu araştırılmalıdır.
Ekonomik çözüme ulaşabilmek için;

1) Kazanın kullanılma maksadı,

2) Üretilecek buharın miktarı, basıncı ve sıcaklığı,
3) Besleme suyunun kazana giriş sıcaklığı, sertlik derecesi,
4) Kullanılacak yakacağın cinsi, alt ısıl değeri, analizi, külünün yumuşama ergime
sıcaklığı, fiyatı
gibi esas bilgiler belirlenerek etraflı bir analiz yapılmalıdır.

3
1.2. Su Buharının Termodinamik Özelikleri
Buhar kazanlarında suyun buharlaşma olayı;
A. Buharlaşma sıcaklığına kadar ısınması,
B. Doymuş sıvı fazından doymuş buhar fazına geçmesi,
C. Buharın istenilen sıcaklığa kadar kızdırılması , şeklinde sabit basınçta
cereyan eden üç kademeden oluşur.

Bu kademeler de kilogram başına suya veya buhara verilmesi gereken ısılar ve

fiziksel özellikler su buharına ait termodinamik tablo veya diyagramlardan bulunabilir.
Bu tablolardan seçilmiş bazı karakteristik değerler ve su buharı çevrimi erindeki
çalışmalarda önemlidir.
Pratik olmaları nedeniyle su buharına ait bazı deneyler, bağıntılar konuyla ilgili
mühendisler tarafından çok kullanılır. Bu bağıntılar yardımıyla yaklaşık hesaplarda
hemen sonuca ulaşılabilir.

1.2.1 Dupperet Bağıntısı:

Doyma basıncıyla doyma sıcaklığı arasındaki bağıntılar :

TS  100 4 PS 

Burada, T s (°C) su buharını doyma sıcaklığı; P s (bar) ise doyma basıncı

anlamlarındadır. Bu bağıntı %±3'den küçük bir hata ile 1-220 bar arasında kullanılabilir.

1.2.2 Regnault Bağıntısı:

Doyma sıcaklığı ile doymuş su buharının entalpisi arasındaki bağıntıdır,
i "=2535 +1,275 Ts

Burada, i" (kj/kg) doymuş su buharını özgül entalpisini, Ts (°C) doyma sıcaklığını
göstermektedir. 20 bar basınca kadar %± 2 hata ile kullanılabilmektedir.

1.2.3 Bertin Bağıntısı:

Doymuş su buharının özgül hacmiyle buhar basıncı arasındaki bağıntıdır.
PS.V" = 2 Burada Ps (bar) doymuş su buharını basıncı, V" (m3/kg) su buharının
özgül hacmi anlamlarındadır.

4
2. BUHAR KAZANLARININ ELEMANLARI

Genel olarak bir buhar kazanı aşağıdaki elemanlardan meydana gelir.

-Ocak : Yakacakların yakılarak ısı enerjisinin elde edildiği kısım.

-Asıl Isıtma Yüzeyleri : Sıcak duman gazlarıyla buharlaşmakta olan suyun olduğu
yüzeyler.
-Kızdırıcı: Doymuş ıslak buharın, sabit basınçta ısıtılarak sıcaklığının arttırıldığı
yüzeyler.
-Su Isıtıcıları : Besleme suyunun asıl ısıtma yüzeyine girmeden önce bir miktar
ısıtıldığı yüzeyler.
-Hava Isıtıcıları: Yakma havasının duman gazlan ile ısıtıldığı yüzeyler.
-Baca : Duman gazlarını kazandan uzaklaştıran ve çekmeyi sağlayan eleman.

Buhar Kazanı Donanımları

1.Ölçü ve Kontrol Aygıtları
-2 adet manometre
-2 adet su düzey göstergesi
-Su ve buhar sayaçları
-Yanma düzengeci
-Gaz çözümleme aygıtı
-Termostatik vana

5
-2 adet presostat
-Yakıt ölçeği
-Deprimometre
-Komuta tablosu ve panosu
2.Diğer Donanımlar
-Blöf düzeni
-Vantilatörler
-Hava sürgüleri
-Pompalar
-Süzgeçler
-Motorlu vanalar
-Selenoid vanalar
-Vanalar

Bu elemanlardan başka emniyetli, verimli ve çevreyi kirletmeden çalışmasını

sağlamak bakımından buhar kazanlarının üzerine besi cihazları, kızdırıcı, üfleme,
dumandan toz alma cihazları, sıcaklık hız ve gaz bileşimini ölçen cihazlar, su arıtma
cihazları, emniyet cihazları konulur.

3. BUHAR KAZANLARININ SINIFLANDIRILMASI

Buhar kazanlarını; kullanma yerlerine (sabit, hareketli, deniz tipi, kara tipi),
yakacak cinslerine(katı, sıvı, gaz, toz kömürü yakanlar) ve basıncına (alçak,
yüksek, kritik üstü basınçlı) göre değişik şekillerde sınıflandırmak mümkündür. Tarihsel
gelişim göz önüne alınır ise ve literatüre de uygun olarak buhar kazanları; büyük su
hacimli kazanlar, su borulu kazanlar, özel kazanlar, döküm kazanlar ve artık ısı
kazanları gibi gruplar altında incelenebilir.
Isı üreteçleri; yukarda tanımlanan buhar kazanları ya da günümüzde kullanılan
tanımıyla buhar üreteçleri asıl ısı üreteçlerini teşkil etmektedir.
3.1 Buhar Kazanları Sınıflandırılması, Özellikleri
Değişik süreçler içerisinde; Buhar Kazanları.
1-Basınçlarına göre;
Alçak basınçlı (1 atü nün altında) kazanlar
Orta basınçlı (1 atü nün üstünde) kazanlar
Yüksek basınçlı (2,25 atü nün üstünde) kazanlar

6
2-Ocak cinsine göre;
İçten ocaklı kazanlar
Dıştan ocaklı kazanlar
3-Kullanılan Yakıt cinsine göre;
Kömür (parça veya toz) yakan kazanlar
Sıvı yakıt yakan kazanlar
Gaz yakıt yakan kazanlar şeklinde sınıflandırılmalarına karşın günümüzde en
çok kullanılan sınıflandırma şekli şöyledir.
- Büyük su hacimli kazanlar (alev borulu kazanlar, Alev-duman borulu kazanlar)
-Küçük su hacimli veya su borulu kazanlar
-Özel kazanlar (cebri akımlı, artık ısılı)
Şimdi günümüzde en yaygın tanımlama biçimlerine göre kazan türlerini ele
alalım.

3.2 Büyük su hacimli kazanlar :

Kazan hacmine göre su kapasitesinin fazla olduğu kazanlardır. Alev
borulu kazanlar ; Daha ziyade imal ve montajı eski tarihli olan bu kazanlar
günümüzde kullanılmamaktadır. Bunlar, silindir şeklinde bir gövdenin içine
yerleştirilmiş bir yanda iki alev borusundan oluşur. Alev borusunun başlangıcı bir
iç ocağı oluşturur

3.3 Alev-Duman Borulu Kazanlar:

Ocak içinde yanan yakıttan oluşan gazların birden çok boru kademesinden
geçirilmek suretiyle dışarıya atıldığı kazan tipidir.
Bu kademelerden ilki alev borularını sonraki ise duman borularını oluşturur. Yani
ocaktan çıkan gazlar alev borularından geçer, duman sandığından geri çevrilir duman
borularının içinden geçip bacaya gider. Sıcak gazlar boruların içinden geçerken
ısılarını borunun etrafında bulunan suya verirler.
Yanıcı gazların yere paralel olarak boru İçinde dolaşımlarını yaptıktan bu kazan
türüne yatık duman borulu kazanlar denir.
Bu tür kazanlardaki boru kademe sayısı aynı zamanda çekiş sayısını gösterir.
Kullanılan borular 3-4 mm kalınlığında 50-80 mm çapında siyah çekme borulardır.
Ayna ve diğer cidar kalınlıkları kazanın çalışma koşullarına göre hesapla bulunur.

7
 Duman borulu kazanların diğer bir türüde; günümüzde genellikle, boyahane
çamaşırhane ve plastik sanayii İş kollarında kullanılan içten ocaklı, az yer kaplayan,
taşınmaya elverişli, güçleri ve verimleri düşük olan Düşey Duman Borulu tipidir.
Bu kazan türü içte bulunan ocak üzerinde birden fazla borunun ocak merkezine dik
olarak monte edilmesi İle meydana gelmiştir. Banyo kazan ve termosifonlarının birden
fazla borulusu şeklinde örneklenebilinir.

3.4 Alev-Duman Borulu Skoç Kazanları

Bu kazanlar alev duman borulu gemi skoç kazanları ve kara skoç kazanları
şeklinde İmal edilmekte ve kullanılmaktadır.
Gemi skoç kazançları; makinalarının çalıştırılması için en fazla 18 atü ve 10
ton/h bu har kapasiteyle çalışırlar
Kara skoç kazanları ise küçük ve orta büyüklükteki tesislerde kullanılırlar.
Genellikle üç geçişli olarak yapılırlar fabrika artıklarını yakmak için ön ocaklı olarak
yapılanları çok ekonomik çalışma koşulu sağlarlar. Sıcak su veya kaynar su üretimi
için kullanılan bu kazanlar yarım silindirik olarak imal edilirler.

8
 4.DOĞAL GAZ TANIMI, TARİHÇESİ ve BİLEŞİMİ

En eski dokümanlarda eski dünya dediğimiz kıtaların merkezi Orta Asya’da

alevlerde bahsedilmiştir.1815 yılında Batı Virginia’ da bir tuz ocağında ilk doğal gaz
yatağı bulunmuştur. Doğal gaz yeryüzü dediğimiz deniz seviyesinden en yakın 7000
metrede,; gözenekli katmanlarda ve 300bar basınçta bulunmuştur. Metan, Etan,
Propan, Azot ve az miktarda Karbondioksit gazlarının bileşiminden oluşan, renksiz,
kokusuz havadan hafif olan yanıcı bir madendir. Yataklarda gaz halinde bulunur.
Genellikle borularda basınç ayarlı (tazyikli) taşınır. Kullanılmadan önce kaçakların
oluşturacağı olumsuzlukların önceden insanlar ve cihazlar tarafından anlaşılması için
ilave koku madenleri katılır.
Ham petrolle birlikte veya yarı olarak er altında gözenekli ortamlarda bulunan
Hidrokarbon (HC) ve Hidrokarbon olmayan gazların doğal ortamda kendiliğinden oluşan
karışımı doğal gaz olarak tanımlanır. Ana bileşeni Metandır. Ancak doğal gazın
içerisindeki daha büyük moleküllü parafinik Hidrokarbonlar çok az miktarda da
aromatik hidrokarbonlar ve CO2 H2 O2 N2 gibi inorganik maddeler bulunabilir. Doğal
gazın bileşimi her şeyden önce teşekkül ettiği kanuna bağlı olarak değişir.
Aşağıdaki tabloda bazı önemli doğal gaz kaynaklarına sahip ülkeler ve doğal gaz
bileşimlerine örnekler verilmiştir.

Tablo. Dünyada Önemli Gaz Kaynaklarının Hacimsel Bileşimleri

Çıkarılan ülke Metan Etan Propan Bütan Pentan CO2 N2 He C5

ABD 73,2 6,1 3,2 1,6 0,6 0,3 14,3 0,7 --

RUSYA 98,52 0,41 0,14 0,06 - 0,03 0,81 -- 0,03

FRANSA 69,3 3,1 0,9 0,6 0,8 9,3 0,2 0,001 --

CEZAYİR 79,6 7,4 2,7 1,4 3,6 0,2 5,1 -- --

İRAN 81,4 11,9 3,4 0,5 0,2 2,1 -- -- 0,2

İTALYA 99,5 -- 0,1 -- -- -- -- 0,4 --

9
 Görüldüğü gibi farklı bileşimlerde bulunan doğal gazlar içerdikleri Kükürtlü (S)
bileşiklerin miktarına göre de; tatlı ekşi doğal gaz olarak sınıflandırılırlar. Kurul doğal
gazlar esas olarak metandan (CH4 ) oluşurlar. Yaş doğal gazlar ise beş karbonluya
kadar prarafinik bileşikler içerir. Doğal gazda ki Helyum oranı bazen %7’ye kadar
yükselebilir. Bu tür doğal gazlardan Helyum üretilir.
Kükürtlü bileşikleri yüksek olan eski doğal gazlar, çevre sıcaklığı ve korozyon
etkileri nedeni ile doğrudan doğruya kullanılmazlar. Önce kükürt tasfiyesi yapılarak H2S
ve diğer organik Kükürt bileşikleri giderilir. Doğal gazda bulunabilen CO2 ‘de korozyon
etkisi nedeni ile giderilmesi gereken bir bileşiktir. Doğal gazda bulunan en önemli
safsızlıklardan biride H2O’ dur. Su özellikle küçük molekülle Hidrokarbonlarla kristal
Hidratları meydana getirir. Bu Hidratlar boru dağıtım şebekelerinde ve vanalarda kar
veya buz halinde teşekkül ederek taşınım veya kullanma esasında tıkanmalara sebep
olur.

Tablo. Hidrokarbon Hidratların Karakteristik Değerleri

0C Derecedeki
1ata’daki parçalanma molH2O/mol
Hidrokarbon çözünme basıncı Kritik parçalanma
sıcaklığı Hidrokarbon
(ata)

CH4 -29 26 21,5 6

C2H4 -13,4 5,5 18,7 6
C2H6 -15,8 5,2 14,5 6
C3H8 0 1 8,5 6

Doğal gazda bulunan H2O,CO2,H2S istenmeyen ve zararlı etkileri olan bileşiklerdir.

Doğal gazın yatık olarak veya ilkel madde kullanılacağı yere taşınması genel olarak
boru dağıtım şebekeleri ile yapılır. Doğal gaz, boru dağıtım şebekesine basılmadan
önce kurutulmalıdır.
Doğal gazın kurutulmasında katı ve sıvı kurutma maddeleri kullanılır. Bunlardan
en önemlileri,di, tri ve tetra etilen glikol ve moleküller elektir. Doğal gazda bulunan CO2
ve H2S’ nin giderilmesinde içine çeşitli yöntemler uygulanmaktadır. Bunlardan Girbotal
prosesinde absorbsion maddesi olarak etilen, glikolun, di, tri etonolamin çözeltileri ile
meydana getirilen karışım kullanılır..

10
5. DOĞAL GAZIN ÖZELLİKLERİ

Doğal gazın özellikleri bileşimine bağlı olarak değişir. Metan oranı çok yüksek olan
doğal gazın bağıl yoğunluğu 0,7166 gr/lt iken yaş doğal gazlarda bu değer 1’ e
yükselir.
Doğal gazın taşınımı için en önemli özelliği viskozitesidir. Bu özelliği basınç
sıcaklığa bağlı olarak değişir. Doğal gazın viskozitesi, düşük basınçlarda, sıcaklığın
artışı ile artar. Yüksek basınçlarda ise sıcaklık artıkça azalır.
Doğal gazın bileşimine bağlı olarak diğer özelliği ısıl değeri olup 7.000-15.000
kcal/Nm3 arasında değişebilir. Doğal gazın hava ile tutuşma sınırları basıncına bağlı
olup tablo’ da verilmiştir.

Tablo. Doğal Gazın Hama İle Tutuşma Sınırlarının Basıncına Bağlı Olarak Değişimi

BASINÇ (ata) DOĞAL GAZIN HACİM %si

1 4,5--14,2
14 4,48--27,7

35 4,45—44,2

70 4,0—52,9

140 3,6—59,0

210 3,15—60,0
Tablo Doğal Gazın (CH4) Özellikleri (7)

KALORİFİK DEĞERİ 37,26 Kj/M3

BAĞIL YOĞUNLUK 0,7 gr/lt

WOBBE SAYISI 49,7 Mj/m

MAKSİMUM YANMA HIZI 0,36 m/sn

ALEVLENME HIZ FAKTÖRÜ 14,0

KOLAY TUTUŞABİLME LİMİTLERİ %4,7—15

BİR MJ ELDE EDEBİLMEK İÇİN GEREKLİ HAVA MİKTARI 0,245 m3

11
 Tablo Doğal Gazın Diğer Yakıtlarla Yanma Özellikleri Bakımından Karşılaştırılması

Doğal gaz Şehir gazı Propan (Ticari)

Isıl değer Mj/m3 18,63 63

Maksimum yanma hızı M/sn 0,36 1,0 0,458

Kendiliğinden tutuşma sıcaklığı K 977 866 803

Maksimum alev sıcaklığı (Hava ile) K 2220 2260 2200

Maksimum alev sıcaklığı (oksijen ile) K 3050 3000 3000

Yanabilirlik sınırı Gaz 4,7—15 4—40 1,6—8

12
6. BRÜLÖRLER VE ÇALIŞMA PRENSİBİ

6.1 Brülör Kısımları

Brülör kapasitesi, bağlı bulunduğu kazan kapasitesine bağlı olarak değişmekte
olup genelde 1 saatte yakabileceği yakıt miktari olarak tanımlanır.
Kazan türü, ısıtma yüzeyi yanma odası şekli ve hatta baca biçimi brülör kapasitesine etki
eder. Uygun koşullarda bir brülörün kazanda yakabileceği en fazla yakıt miktarına minimum
brülör kapasitesi denir. Bu değer brülör etiketlerinde belirtilmiştir.
Brülörün parçalarının görevleri ise şöyledir:
1.Brülör Gövdesi : Brülörün ana iskeletidir. Diğer parçaların gövde üzerine montesi ile brülör
amacına ulaşır.
2. Hava Ayar Klapesi : Yanma için yeterli havanın geçmesini sağlayan hava kanalının
istenilen ölçüde açma veya kapama görevini yapan parçasıdır.
3.Ana Motor : Brülör kapasitesine göre değişen güç ve devirle hava Fanını ve yakıt
pompasını çalıştıran parçadır.
4.Yakıt Pompası : Yanma için yeterli yakıtı sağlar.
5.Yakıt Isıtıcısı : Yakıtın püskürtme öncesi incelmesini sağlayan kısımdır.
6.Selenoid Vana:Memeye yakıtın verilmesine veya yakıtın kesilmesine yarayan parçadır.
7.Püskürtme Memesi : Vanadan geçen yakıtın yanma kafasına geçiş kısmı.
8.Ateşleme Elektrotları : Buhar haline gelen ve yanma başlığında hava ile karışan yakıt hava
karışımını yüksek gerilim trafosundan gelen yaklaşık 1000 V'luk akımla ateşleyen kısımdır.

6.2 Brülörün Çalışma Biçimi

Elektrik kumanda pano veya tablosundaki ana şalter ve brülör şalteriyle devreye
akım verilmeye başlanınca ısıtıcı yağı (yakıtı) ısıtmaya başlar. Yağ sıcaklığı
termostattaki değere ulaşınca brülör motoru çalışmaya başlar. Bu anda ateşleme
trafosuna gelen akımla elektrotlar arasında kıvılcım çakar. Motor tarafından
döndürülen Hava fanı emdiği havayı yanma başlığından geçirerek yanma odasına
üfler. Diğer taraftan yağ pompası tanktan çektiği yağı ısıtıcıya gönderir, ısıtıcıdan
geçen ve ısıtılmış bulunan yağ, memenin bulunduğu burun parçası açık olan selenoid
vanadan geçerek yağ pompasının emiş tarafına geçer. 15-20 saniye kadar yağ bu
şekilde dolaşarak gerekli sıcaklığa kadar ısınır. Bu süre sonunda selenoid vanaya akım

13
gelerek vana geçişini kapatır. Vana geçişinin kapanmasıyla yakıtın dönüşü kesilmiş
olur. Meme önünde basınç yükselir ve piston geriye itilerek yakıtın memeye geçiş
yolu açılır. Yükselen basıncın etkisiyle yağ memeden püskürmeye başlar. Yön ve
hareket verilen hava ile yakıt yanma kafasında iyice karıştırılır ve yanmaya hazır
duruma getirilir. Gerilim Trafosundan gelen yüksek akımın etkisiyle elektrotlar
arasında çıkan kıvılcım bu karışımı tutuşturur dolayısıyla yanma başlar. •
Eğer herhangi bir nedenle yanma olmazsa yağın püskürmeye başlamasından 5
saniye sonra fotosel lambası ışık görmediği için brülörü durdurur, panoda bulunan
arıza lambası yanar. Eğer yanmada bir anormallik olmazsa fotosel çalışmayı sürdürür.
Olağan çalışma sırasında olabilecek herhangi bir sönme (Alev kopması) durumunda
da fotosel brülörü durdurur. Anlatılanlar tek memeli brülörler içindir.
Yüksek kapasiteli kazan sistemlerinde bulunan iki memeli brülörler de ise;
ikinci memeye yakıt gönderen ikinci bir selenoid vana konur. Normalin üzerinde vaya
aşırı yük durumlarında presostat veya termostat vasıtası ile ikinci selenoid vana
dolayısıyla ikinci meme de devreye girer böylece ocak içinde yakıtın yakılması ile elde
edilen ısı katlanmış olunur.
Tağdiye cihazının çalışmayıp suyun alınamaması halinde de brülör devreden
çıkar bu durumda eğer varsa ikaz (ışıklı veya sesli) personeli uyarır. Gene basıncın
istenilen değere ulaşması durumunda presostat cihazı tarafından brülör devre dışı
bırakılır.
Herhangi bir nedenle brülör elektrotlarının ateşle memesi sonucu ocak İçine
yakıt girmişse hele bu çalışma arasında ve peş peşine bir kaç sefer olmuşsa arızanın
nedeni saptanmadan çalıştırılmamalı ocak içine ilerde bahsedilecek ocak patlamasına
neden olabilen üstübü vs. atılarak yakmaya çalışılmamalıdır.

14
7. TEKNİK RAPOR

120 000 Kcal/h buhar kazanı tasarımında ısıl mukavemet hesapları

yapılmış olup. Hesaplar sonucu bulunan değerler tabloda toplanmıştır.

Isıl hesap sonuçları :

1- Kananın toplam ısıtma yüzeyi : 7m2

2- Suyun almış olduğu ısı : Q=152 000 kcal/h
3- Yakıt miktarı : 18,32 m3/h
4- Randıman : %85,8
5- Toplam gaz miktarı : Vg=275,4
6- FI= 4,5 m2 FII= 1,45 m2 FIII= 1,05 m2 = 7m2
7- ZI=28 Adet ZII=15 Adet ZIII=9 Adet
8- W I=1,08 Nm/sn W II=3,5 Nm/sn WIII=5,85 Nm/sn
8.1- LI=1100 mm LII=900 mm LIII=1180 mm
9.Alevin teorik sıcaklığı : 1010 C
10.Kühan sonu sıcaklığı : 910 C
II. Çekim başlangıç sıcaklığı : 910 C
II. Çekim sonu sıcaklığı : 537,2 C
III. Çekim başlangıç sıcaklığı : 537,2 C
III. Çekim sonu sıcaklığı : 277,3 C
II. Çekim boru çapı :  46
III. Çekim boru çapı :  46
Mukavemet hesap sonuçları :
1- Kazan manto kalınlığı : 5mm
2- Külhan et kalınlığı : 7mm
3- Cehennemlik et kalınlığı : 12mm
4- Ön ve arka et kalınlığı : 12mm
5- Buhar alam vanası : NW 50
6- Besleme pompa gücü : 1,5PS
7- Aspiratör gücü : 0,1 PS

15
 8. BUHAR KAZANI TASARIMI , ISIL HESAPLARI, MUKAVEMET HESAPLARI
BOYUTLANDIRILMASI

8.1 Ön Bilgiler

8.1.1 Veriler :
Q= 120 000 k cal \ h
Kullanılan yakıt : Doğal gaz
Basınç : 3,5 atü
Besleme suyu sıcaklığı : 20 C
Buhar miktarı : 240 Kg\h

8.1.2 Doğal gazın özelikleri :

Dünyada önemli doğal gaz kaynaklarının hacimsel bileşenleri :

Çıkarılan
CH4 C2H6 C3H8 C4H10 C5H12 CO2 N2 He HS C5
ülke
A.B.D 73,2 6,1 3,2 1,6 0,6 0,3 14,3 0,7 - -

RUSYA 98 0,41 0,14 0,6 - 0,03 0,81 - - 0,03

FRANSA 69,3 3,0 0,9 0,6 0,8 9,3 0,2 0,001 - -

CEZAYİR 79,6 7,4 2,7 1,4 3,6 0,2 5,1 - - -

İRAN 81,4 11,9 3,4 0,5 0,2 2,1 - - 0,2 -

Hesaplamalarda rusya kaynaklı doğal gaz kullanılmıştır

8.1.2.1 Fiziksel özellikleri :

1- İzafi yoğunluğu ( havaya göre ) 0,56

2- Yoğunluk kg/m3 0,67
3- Özgül ağırlık kg/\m3 0,67
4- Üst ısıl değer kcal/st.m3 8344

8.1.2.2 Kimyasal özellikleri : ( RUSYA )

Metan ( CH4 ) : 0,98

Etan ( C2H6 ) : 0,0041
Propan ( C3H8 ) : 0,0014
Bütan ( C4H10 ) : 0,0006
Karbondioksit (CO2 ) : 0,0003
Azot ( N2 ) : 0,0081
C5 ve diğer : 0,0003

16
 8.2 Kimyasal Değerlendirme :

8.2.1 Yanma reaksiyonları :

CH4 + 2 O2 2 H2O + CO2

C2H6 + 7/2O2 3 H2O + 2 CO2
C3H8 + 5 O2 4 H2O + 3 CO2
C4H10 + 13/2 O2 5 H2O + 4 CO2
C5 + 5 O2 5 H2O + 5 CO2
CO2

8.2.2 Üst ısıl değer : H0= 8336,76 kcal /Nm3

8.2.3 Alt ısıl değer : HU =8250 kcal /Nm3

8.2.4 Doğal gazın özgül ağırlığı: 0,67 kg/Nm3

8.2.5 Teorik oksijen miktarının tayini : Omin

O min  2 x%CH 4  7 / 2 x %C 2 H 6  5 x %C 3 H 8  13 / 2 x%C 4 H 10  5 x %C 5

O min  2 x0,98  7 / 2 x0,0041  5 x0,0014  13 / 2 x 0,006  5 x 0,0003
=1,986

8.2.6 Teorik hava miktarı tayini :

O min 1,9086
L min    9,64 Nm3/ Nm3yakıt
0,206 0,206

8.2.7 Su buharının tayini :(W)

VxM
W   Su buharının hacmi = V  % H 2  2%CH 4 
22,4
V  0  2 x098  1,96

Suyun kütlesinin hacmi : M ( H 2 O )  2 x1  16  18kmol

1,96 x18
W   1,57
22,4
W  1,57kg

17
8.2.8 Hava fazlalık katsayısının tayini ()

8.2.8.1 =1,15 için

H2O V1  2 x098  2c0,0041  4c0,0014  5c 0,0006  1,98

CO2 V2  0,98  2 x 0,0041  3x 0,0014  x 4 x0,0006  0,995

O2 V3  (  1)O min  (1,15  1) x1,98  0,297

N2 V4  N  0,769 xL min  0,0081  0,769 x9,64  7,43

VG  V1  V2  V3  V4  10,69 Nm3/Nm3yakıt

8.2.8.2 Gerçek hava miktarı :

Lger  L min x  9,64 x1,15  11,08

8.2.8.3 Oksijen miktarı (% olarak)

O2 0,297
%O   x100  %2,78
Vg 10,69
Yakıtın yanması için gerekli havanın % 2,78 oksijen olması gerekmektedir.

8.2.8.4 Azot miktarı (% olarak)

N2 7,42
%n   x100  %69
Vg 10,69

8.2.8.5 Hava fazlalık katsayısı :

21
 
0
21  79
n

21
  1,17 =1,17 olarak bulunmuştur.
2,78
21  79
69

18
8.3 Isıl Hesaplar :

Duman borulu bir kazan için ısıtma yüzeyi yükünü 35 – 100 kg/m2h yani her
bir metrekaresinin verebileceği saatteki buhar miktarı 35 kg alındığında ;

8.3.1 Kazanın ısıtma yüzeyi: ( F )

Q 120000
D   240 kg/h buhar üretimi
500 500

D 240
F   6,85 m2  7m2 alınır
35 35

8.3.2 Suyun almış olduğu ısı (Q)

Q  Dx ( İd  İb)  kcal / h

P=3,5 atü
İd =657,7 kcal/kg (4,5ata) İb=20 kcal/kg
D=240 kg/h v=0,4213 td=147,20C

Q  (654,7  20)  152000  kcal / h

8.3.3 Kazanın verim hesabı :

8.3.3.1 Baca gazı sıcaklığı:

Asgari baca gazı sıcaklığı tba  td  (50  90C ) olmalıdır.

3,5atü 3,5+1=4,5 ata
td=147,2 (tablo 8) tba  147,2  60 =207,8 C

8.3.3.2 Kayıplar :

8.3.3.2.1 Baca gazı kaybı:

Vg
Voc  x( İba  İl ) =
Hu

İba=70,3(diyagram 9 dan) kcal/Nm3

İl =7 (diyagram 9 dan) kcal/Nm3
Vg=10,69 Hu=8250

10,69
Voc  x (70,3  7)  %8,2
8250

19
 8.3.3.2.2 Yanma kaybı (Vf) =%3 ( tahmini değer )

8.3.3.2.3 Radyasyon kaybı (Vs) =% (diyagram 10 dan)

8.3.3.2.4 Toplam kayıp

Vtop  Voc  Vf  Vs 
Vtop  0,03  0,03  0,082  0,142 %14,2 kabul edildi

8.3.3.3 Kazan verimi:

  %100  Vtop 
  100  14,2  %85,8 kazan verimi bulunmuştur.

8.3.4 Yakıt miktarının hesabı (B) :

Qg
B  kg / h Qg  Qx1,2 Q : Suya verilen ısı
Hux
Qg  152000x12 Qg : Gaz tarafından üretilen ısı
Qg  182400

182400
B =25,76 kg h
8250 x 0,858

8.3.5 Toplam gaz miktarının hesabı ( Vg ) :

Vg  BxVg  Nm 3 h Vg  25,76 x10,69  275,4

8.3.6 Alev boyu ( La ) :

300 mm çapında seçilen düz külhan içinde brülör tarafında pülverize olarak
sevkedilen doğal gazın yanmasından meydana gelen alev uzunluğu

külhan çapı : dk=300mm yanma zamanı 0,5 saniye

Vg / 3600
La  x0,5  0,541m  545mm
xdk 2
4

8.3.7 Külhan boyu (L) :

L=La+500+83=545+500+83+=10981100mm

83=Brülörün külhan içindeki mesafesi

20
8.3.8 Teorik gaz sıcaklığı ( tth) :

BxHv
Ocak gücü q   kcal m 2 h FR=F1+F2
FR
F1  xdkxLax1,14  3,14 x 0,3 x0,54 x1,14  0,579 m2
xdk 2 3,14 x0,3 2
F2    0,07 m 2
4 4
FR  0,579  0,07  0,649m 2

25,76 x8250
q  327 kcal/m2h diğer taraftan ;
0,640
Vg 275,4
  146,4 Diyagram 11 den tth=1010C
FR 1,88

8.3.9 Külhan sonu gaz sıcaklığı (tg1)

8.3.9.1 Külhanın toplam uzunlamasına ısı alanı (FL)

FL  xdkxLxc c=1,14 sabit

FL=3,14x0,3x1,1x1,14= 1,18 m2

8.3.9.2 Alev ucundan külhan sonuna kadarki külhan ısı alanı (FB1)

FB1=FL-F1 =1,18-0,579 =0,601 m2

8.3.9.3 Külhan kesit alnı (A)

xdk 2 3,14 x 0,3 2

A   0,07 m2
4 4

8.3.9.4 Alev ucundan külhan sonuna kadar ki toplam ısı alanı (FB2)

FB2=A+FB1

FB2=0,07+0,601 =0,608 0,61 m2

8.3.9.5 Alev ucundan külhan sonuna kadar ki ocak gücü (q2 )

BxHu 25,76 x8250

q2    283 360 kcal/m2h
FB 2  FB  0,61x0,14
FB=F1+A=0,07+0,07=0,14m2

Vg 275,4
  m / h    367,2m / h tg1=910 C
FB 2  FB 0,61  0,14

21
8.3.10 Külhan içindeki gazın hızı (W1)

V g / 3600 275,4 / 3600

W1  2
 Nm/sn W1   108 Nm/sn
d / 4 3,14 x0,3 2 / 4

8.3.11 Duvar sıcaklığı ( t W )

tW  t d  25  C tW  147, 2  25  172,5 C

8.3.12 Gaz fazı kalınlığı (s)

S  Pxd k  0,85 x0,8  0, 255 m p=0,85 diyagram dan

8.3.13 II. Çekim sonu gaz sıcaklığı

8.3.13.1 Isı alanlarının tayini ( FII FIII)

FII İkinci çekim ısı alanı m2

FIII Üçüncü ısı alanı m2

Fd  2 xxR  R=500 mm
Fd  2 x3,14 x 0,5  3,14 m 2

xd k2
FR1  xd k x( L  La ) xc   m 2
4
x 0,3 2
FR1  x0,3 x(1,1  0,54) x1,14   0,67  m 2
4

F 1  FR  Fd  FR1 
=0,69+3,14+0,67 = 4,5 m2

8.3.13.1.1 Kazanın ısı alanı

F=7 m2 F2+F3=F -  F1 F2+F3 = 7 – 4,5

= 2,5 m2
F2=(F2+F3)%58

F2=1,45 m2 F3=1,05 m2

Kullanılacak boru çapı 46 mm iç çapı 40 mm

Boru uzunluğu 900 mm LII=0,9 m

FII  xd ort xLII xZ II ZII=11,93 Toleranslı olarak ZII=15

22
8.3.13.2 Boru içinde duman gazının sıcaklığı ( WII )

V g / 3600
WII   3,5 Nm / sn
xd 2
xZ II
4

8.3.13.3 Ortalama duman gazı sıcaklığı ( tgm )

t g1  t g 2
t gm   tg2=500 C
2
500  910
t gm   705C tw=172,5 C
2
wıı=3,5 Nm/sn

Diyagram dan II=42 kcal/m2hC

CP=0,397

 II xFII
XR  
Vg xC p
42 x1,45
XR   0,55 XR İle diyagramdan t’’ =290.... C
275,4 x 0,397
t’=tg1 - td....C t’=910 –147,2 = 762,6 C

tg2=390 + td= 390+147,5=537,5 C

2. çekim sonu sıcaklığı tg2=537,5

8.3.14 III. Çekim sonu gaz sıcaklığı ( tg2 )

FIII 46  40
FII=1,05 m2 Z III   d ort   43mm LIII=1180 mm
xd ort xLIII 2
1,05
Z III   6,59 toleranslı olarak 9 adet
x 0,043 x1,18

8.3.14.1 Boru içinde duman gazının sıcaklığı ( WIII )

V g / 3600 275,4 / 3600

WII    Nm / sn WII   5,85 Nm / sn
xd 2
x0,043 2
xZ II x9
4 4

tw=172,5 C tgb= td + 50 ...C

= 147,5+50=197,5 C

23
 t gb  t g 2 537,5  197,5
t gm1   t gm1   367, 4C
2 2

Diyagram dan III=52 kcal/m2hC

CP=0,321

 III xFIII
XR  
V g xC p

52 x1,05
XR   0,62 XR İle diyagramdan t’’ =130 .... C
275,4 x0,321

t’=tg2 - td....C t’=537,2 –147,5 = 389,7 C

8.3.14.2 Baca gazı sıcaklığı ( tg3 )

tg3=t’’ + td= tg3=130 + 147,5= 277,5 C

8.4 Mukavemet Hesapları

8.4.1 Kazan manto kalınlığı

Pt xDa
e= C =
200 xv(k / s )  P t
Pt=Px1,7=5,95 6 atü

Da =Kazan çapı = 900 mm C =1 Sabit sayıdır

K= Mukavemet katsayısı K= 15 kg/mm2
S= Emniyet katsayısı = 1,5
V= Kaynak faktörü

6x900
e= 1  e = 4,36  5 mm dir.
(200 * 0,8 * (15 / 1,5)  6

8.4.2 Düz külhan et kalınlığı :

Pt xDk l
e1 = + + 1= Dk=400 mm
C4 320
C4=1210

6x 400 1100
e1 = + +1 :E1 = 6,42  7 mm alınır.
1210 320

24
8.4.3 Cehennemlik et kalınlığı

2 24 xKxUxPt 1  0,1d / L
Pt  Pt  
s 1  5d / L  1 =
e2=
400 xK 1  0,1d / L

s d

P= 6 atü U=1,5 ovalik katsayısı L=550 K=15 s=2,5 d=700

24 x1,5 x6 x15 1  0,1x 700 / 550

6  62  
2,5 1  5 x 700 / 550
e2= 1 e2 =11,69  12 mm alınır.
400 x15 1  0,1x700 / 550

2,5 700

8.4.4 Ön ve arka ayna et kalınlığı

TS 497 dd = 46 mm

e3 = 0,125 x dd +5=0,125x46+5=10,75mm e3 = 12mm alınır.

8.4.5 Aynaların et kalınlığı

DxPt
e4= C= C=1 Pt=6 s=1,5 K=15 D=300 mm
k
20 x
s

300 x6
e4=  1  10 mm 12mm alındı.
15
20 x
1,5

8.4.6 Takviye bayrağı hesabı

h
F (3h 2  4 S 2 )  S=2A S=2x335=670
6 xS
S=670 h=150 cm
15
F (315 2  4 x67 2 )  695cm 2
6 x67

Bayrak et kalınlığı K=15 eni b=100 Sxb=15x1000 = 1500 mm2

Sxb=15 cm2

25
8.4.7 Bayrak adedi

P
n  P=695x6=4170 V=400 kg/cm2( Kazan sacları için)
SxbxV
4170
n  0,69  1 adet kabul edildi.
15 x 400

F=nxaxb =2xax100=69500 mm2 a=347,5=350 mm

Bayrak boyutları ( 15 x100 x350 )

8.4.8 Bulon hesabı

Cehennemlik çapı = 700 mm Cehennemlik alanı =490 000 mm2

Patlama delik çapı 200 mm alındı.
F =450000 mm2 Pt = 6 bar
P = F* Pt = 4500x6 = 36 000 kg
n= 8 kabul edilirse V= 400 kg/ cm2
P 27000
V    mm 400    mm
xd a2 xn 2
xd a x8
4 4
da= 10 mm seçildi

8.4.9 Buhar alma vanası çapı

DxV
F  D=240 kg/h V=0,4213 W=22 m/s
W

240 x04213 xd 2

F   d=43 mm d=50mm alındı
22 x3600 4

8.4.10 Besleme suyu vanası çapı

dba=Buhar alma vanası çapı /2,22,4

dba=50 /2,2 =22,7225 mm alındı

8.4.11 Besleme suyu pompa gücü hesabı

N = CxD (p+z) C= 0,055 D= 0,24 t/h

P= 5 atü Z=0,25

N = 0,055x0,24 (5+0,25)=0,69 N=0,69x1,15=0,79

N=0,79x1,36=
N=1,079=1,5 PS

26
8.4.12 Aspiratör gücü hesabı

V g xH
N= = Vg=275,4 H=mmSS
3600x 75

HK = Kazan yük kaybı

Hv = Emme basma kanallarındaki kayıp
 = Vantilatör verimi
 = 0,3 H= Hk+Hv+Hd

8.4.12.1 I.Çekim için ( l= 1100 mm )

2
l Wg
P   x x g1 
d 2 xg

Th  g1
 Tg1 = 910+273 = 1183 K h=1,29 kg/m3
Tg 1  h

273  g1
 g1=0,297 kg/m3
1183 1,29

1,1 1,08 2
P1  0,3 x x0,297 
0,8 2 x9,81

P1  0,067 kg / m 2

8.4.12.2 II. Çekim için ( l= 900 mm )

2
l Wg
P2   x x g 2 
d 2 xg

Th  g2 273  g 2
 Tg2= 537+273 = 810 K  g2=0,434 kg/m3
Tg 2 h 810 1,29

W g=3,5   0,3m d= 0,8 m L=1, 9 m

0,9 3,5 2
P2  0,3 x x0,434 
0,8 2 x9,81

P2  0,091kg / m 2

27
8.4.12.3 III. Çekim için ( l= 1180 mm )

2
l Wg
P   x x g 3 
d 2 xg

Th  g3 273  g 3
 Tg3= 277 +273 = 550 K  g3=0,77 kg/m3
Tg 3 h 550 1,29

1,18 5,85 2
P3  0,3 x x 0,64  P3  0,77kg / m 2
0,8 2 x9,81

H K   P  0,928

H= Hk+Hv+Hd H= 0,928+9,2+14 = 24,128 mmSS

275,4  24,128
N=  0,07
3600 x75 x0,4

N=0,07x1,25=0,08 PS

N= 0,1 PS alınır.

28
8.5 Bilinenlerin Tabloda Toplanması

1- Kananın toplam ısıtma yüzeyi : 7m2

2- Suyun almış olduğu ısı : Q=152 000 kcal/h
3- Yakıt miktarı : 18,32 m3/h
4- Randıman : %85,8
5- Toplam gaz miktarı : Vg=275,4
6- FI= 4,5 m2 FII= 1,45 m2 FIII= 1,05 m2 = 7m2
7- ZI=28 Adet ZII=15 Adet ZIII=9 Adet
8- W I=1,08 Nm/sn W II=3,5 Nm/sn WIII=5,85 Nm/sn
8.1- LI=1100 mm LII=900 mm LIII=1180 mm
9.Alevin teorik sıcaklığı : 1010 C
10.Kühan sonu sıcaklığı : 910 C
II. Çekim başlangıç sıcaklığı : 910 C
II. Çekim sonu sıcaklığı : 537,2 C
III. Çekim başlangıç sıcaklığı : 537,2 C
III. Çekim sonu sıcaklığı : 277,3 C
II. Çekim boru çapı :  46
III. Çekim boru çapı :  46
11- Kazan manto kalınlığı : 5mm
12- Külhan et kalınlığı : 7mm
13- Cehennemlik et kalınlığı : 12mm
14- Ön ve arka et kalınlığı : 12mm
15- Buhar alam vanası : NW 50
16- Besleme pompa gücü : 1,5PS
17- Aspiratör gücü : 0,1 PS

29
9.KAYANAKLAR

1- Buhar Kazanları Isıl Ve Mukavemet Hesapları Abdullah EKER

2- Buhar Kazanları Isıl Hesapları Prof. Dr. Ahmet ARISOY
3- M.M.O Sanayi Kazanları ve donatım işletme el kitabı
4-TSE 497 ( Türk Standartları Yayınları )
5- http://www.a305teyim.com

30