ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ BARRY ΓΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

1.ΔΟΜΙΣΜΟΣ

Πνευματικό κίνημα που ξεκίνησε τη Γαλλία τη δεκαετία του 1950.

Κύριοι εκπρόσωποι: Κλωντ Λεβί Στρως, Ρολάν Μπαρτ

Βασίζεται στην ιδέα πως δεν μπορούμε να αντιληφθούμε τα πράγματα απομονωμένα-

πρέπει να τα δούμε στα συμφραζόμενα των ευρύτερων δομών στις οποίες
συμμετέχουν.

Οι ρίζες του δομισμού βρίσκονται στον στοχασμό του Ελβετού γλωσσολόγου

Φερντινάν ντε Σωσύρ (Η γλώσσα αυθαίρετη, συσχετική και συστατική).

Από το ειδικό στο γενικό

Το ατομικό έργο μέσα σε ευρύτερα δομικά συμφραζόμενα.

Κώδικες Μπαρτ:

1.Προαιρετικός (ενδείξεις δράσης)

2.Ερμηνευτικός (σασπένς)

3.Πολιτισμικός (στερεότυπα)

4.Σημικός (χαρακτήρας)

5.Συμβολικός (βασικά δίπολα)

2.ΜΕΤΑΔΟΜΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΜΗΣΗ

Μια μορφή αντίδρασης εναντίον του δομισμού.

Εμφανίστηκε στη Γαλλία στα τέλη του 1960.

Κύριοι εκπρόσωποι: Ζακ Ντερριντά, Ρολάν Μπαρτ (με το βιβλίο «Ο θάνατος του
συγγραφέα» περνάει από τον δομισμό στον μεταδομισμό)

Διαφορές δομισμού-μεταδομισμού:

1.Καταγωγή

2.Τόνος και ύφος

3.Στάση απέναντι στη γλώσσα

1
4.Σχέδιο

Το γλωσσικό άγχος βασικό κλειδί της μεταδομιστικής οπτικής. (Δεν έχουμε τον
πλήρη έλεγχο του γλωσσικού συστήματος).

ΑΠΟΔΟΜΗΣΗ: εφαρμοσμένος μεταδομισμός

Ανάγνωση ενάντια στα καθιερωμένα

Ανάγνωση του κειμένου ενάντια στον εαυτό του.

Ντερριντά: η αποδομητική ανάγνωση επιχειρεί να κάνει ορατό το μη ορατό.

Κάντον: ένα κείμενο ενδέχεται να προδώσει τον εαυτό του.

Ο δομιστής καταδεικνύει την κειμενική ενότητα και συνοχή (το κείμενο ευτυχισμένο
με τον εαυτό του).

Ο μεταδομιστής την κειμενική ασυνέχεια (το κείμενο σε εμφύλιο πόλεμο με τον

εαυτό του).

ΣΤΑΔΙΑ ΑΠΟΔΟΜΗΤΙΚΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ:

-Λεκτικό

-Γλωσσικό

-Κειμενικό

3.ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ

Τρέχων από τη δεκαετία του ’80 και μετά.

Βασικοί εκπρόσωποι: Χάμπερμας, Λυοτάρ και Μπωντριγιάρ (υπερπραγματικότητα,

όλα επιφάνεια χωρίς βάθος)

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ-ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ:

Α.

1.Ο μοντερνισμός θρηνεί την αποσπασματικότητα

2.Ο μεταμοντερνισμός τη γιορτάζει.

Β.

1.Μοντερνισμός: σκληρός ασκητισμός (μινιμαλισμός)

2
2.Μεταμοντερνισμός: περιφρονεί τον μοντερνιστικό ασκητισμό. Πιστεύει στην
υπερβολή, στο φανταχτερό και σε «κακόγουστες» αναμείξεις διαφόρων ποιοτήτων.

4.ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ

Μια μορφή λογοτεχνικής κριτικής που χρησιμοποίει κάποιες από τις τεχνικές τις
ψυχανάλυσης για την ερμηνεία της λογοτεχνίας.

Φρόυντ-Λακάν

Φρόυντ: τα όνειρα, όπως και η λογοτεχνία σπανίως κάνουν ρητές δηλώσεις. Τείνουν
να επικοινωνούν έμμεσα. Μέσω εικόνων, συμβόλων και μεταφορών. (Όνειρα:
απωθημένες επιθυμίες, φόβοι ή αναμνήσεις αναζητούν διέξοδο στον συνειδητό μας
νου).

Λακάν: έμφαση στο ασυνείδητο. Πυρήνας της ύπαρξής μας

5.ΦΕΜΙΝΙΣΤΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ

Η σύγχρονη φεμινιστική λογοτεχνική κριτική προϊόν του γυναικείου κινήματος

(φεμινισμού) του ’60, το οποίο είχε διαγνώσεις το πρόβλημα της κοινωνικής
ανισότητας των γυναικών και είχε προτείνει λύσεις.

Βιρτζίνια Γουλφ-Σιμόν ντε Μποβουάρ

Συνειδητοποίησε την εικόνα που προωθούσε για τη γυναίκα η λογοτεχνία και

θεώρησε ζωτικό να την καταπολεμήσει.

Δεκαετία ’70: μαχητική και πολεμική

Έστρεψε την προσοχή της σε βιβλία αντρών που είχαν κατασκευάσει ιδιαίτερα
επιδραστικές ή τυπικές εικόνες γυναικών.

Δεκαετία ’80: άλλαξε διάθεση (περισσότερο εκλεκτικιστική, μετατόπισε τον στόχο

της, ασχολήθηκε με τον ρόλο της θεωρίας, τη φύση της γλώσσας και την αξία ή μη
της ψυχανάλυσης).

Ιστορία της γυναικείας γραφής:

1.Γυναικεία φάση

2.Φεμινιστική φάση

3.Θηλυκή φάση

3
Αμερικανική φεμινιστική κριτική: συντάσσεται με τον πολιτισμικό υλισμό και τον
μαρξισμό. Προσανατολίζεται περισσότερο προς τη σοσιαλιστική φεμινιστική.

Γαλλικός φεμινισμός: πιο θεωρητικός. Αφετηρία οι ιδέες σημαντικών μεταδομιστών

(Λακάν, Φουκώ, Ντερριντά).

Ο άνδρας επινόησε τη γλώσσα. Η χρήση της γλώσσας διαφοροποιείται ανάλογα με το

φύλο.

Βιολογικό φύλο: βιολογικός καθορισμός του φύλου

Κοινωνικό φύλο: μια κατασκευή. Δεν είναι κάτι φυσικό, αλλά κάτι που μαθαίνεται ή
αποκτάται.

6.ΛΕΣΒΙΑΚΗ/ΓΚΕΪ ΚΡΙΤΙΚΗ

Αναδύθηκε στο προσκήνιο ως διακριτό πεδίο τη δεκαετία του ’90.

Κοινωνικούς και πολιτικούς στόχους.

Αντίσταση απέναντι στην ομοφοβία και τον ετεροσεξισμό, αλλά και στις ιδεολογικές
και θεσμικές πρακτικές των ετεροφυλοφυλικών προνομίων.

Δύο μεγάλες τάσεις:

1.Λεσβιακός φεμινισμός

2.Κουίρ θεωρία (Δεν επικεντρώνεται στις γυναίκες. Απορρίπτει την τάση

διαχωρισμού και βλέπει μία ταύτιση πολιτικών και κοινωνικών συμφερόντων με τους
γκέι άντρες. Αντλεί από τη μεταδομιστική δουλειά του ’80. Αποδομεί ιεραρχικά
δίπολα).

7.ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ

Η κοινωνική τάξη ενός συγγραφέα και η κυριαρχούσα ιδεολογία παίζουν σημαντικό

ρόλο σε οτιδήποτε γράφεται από ένα μέλος αυτής της τάξης.

1.Λενινιστική μαρξιστική κριτική

Η λογοτεχνία πρέπει να γίνει λογοτεχνία του Κόμματος.

Ο πειραματισμός απαγορεύτηκε.

Επιβλήθηκε ο άμεσος ρεαλισμός (σοσιαλιστικός ρεαλισμός).

2.Ενγκελσιανή μαρξιστική κριτική

4
Υπογραμμίζει την υποχρεωτική ελευθερία της τέχνης από άμεσες πολιτικές
σκοπιμότητες.

8.ΝΕΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΣ ΥΛΙΣΜΟΣ

Νέος ιστορικισμός: όρος του Αμερικανού κριτικού Στήβεν Γκρήνμπλατ (δεκαετία

’70)

Μέθοδος βασισμένη στην παράλληλη ανάγνωση λογοτεχνικών-μη λογοτεχνικών

κειμένων. Αρνείται να «πριμοδοτήσει» το λογοτεχνικό κείμενο. Ισοβαρής
αντιμετώπιση: συνδυασμένο ενδιαφέρον για την κειμενοποίηση της ιστορίας και την
ιστορικότητα των κειμένων.

Πολιτισμικός υλισμός: μελέτη του υλικού μέσα σε ένα πολιτικοποιημένο πλαίσιο.

Έμφαση σε:

-ιστορικά συμφραζόμενα

-θεωρητική μέθοδο

-πολιτική στράτευση

-κειμενική ανάλυση

Πιο αισιόδοξος ότι η λογοτεχνία μπορεί να αντισταθεί στο κατεστημένο.

Διαφορά: η πολιτική έμφαση των δύο προσεγγίσεων.

9.ΜΕΤΑΠΟΙΚΙΑΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ

Πρώτο βήμα σε μία μεταποικιακή προοπτική: να διεκδικήσει κανείς το ίδιο του το

παρελθόν.

Δεύτερο βήμα: να αρχίσει να αντιτίθεται στην αποικιοκρατική ιδεολογία.

Οριενταλισμός: δεδομένη ανωτερότητα οποιουδήποτε πράγματος ευρωπαϊκού και

δυτικού.

Χαρακτηριστικά μεταποικιακής κριτικής:

1.Επίγνωση των αναπαραστάσεων των μη Ευρωπαίων ως εξωτικού ή ανήθικου

«Άλλου».

2.Σημαντική περιοχή ενδιαφέροντος η γλώσσα.

5
3.Έμφαση στην ταυτότητα, ως διπλή, υβριδική ή ασταθή.

Φάσεις:

1.Φάση υιοθεσίας της μεταποικιακής λογοτεχνίας.

2.Φάση προσαρμογής (μετριασμένη παρέμβαση)

3.Φάση ειδίκευσης (δήλωση πολιτισμικής ανεξαρτησίας)

Έλκει την προσοχή της σε ζητήματα πολιτισμικών διαφορών σε λογοτεχνικά κείμενα.

Δημιουργεί τη δυνατότητα ενός είδους υπέρ-αναγνώστη.

10.ΥΦΟΛΟΓΙΑ

Μια κριτική προσέγγιση που αξιοποιεί τις μεθόδους και τα ευρήματα της
γλωσσολογίας στην ανάλυση λογοτεχνικών κειμένων.

Αναπτύχθηκε τον 20ο αιώνα.

Στόχος της να δείξει πως τα τεχνικά γλωσσικά χαρακτηριστικά ενός έργου

συμβάλλουν στο συνολικό νόημα και στο αισθητικό αποτέλεσμα.

Η σύγχρονη εκδοχή του αρχαίου κλάδου της Ρητορικής.

Υπογραμμίζει τις συνδέσεις λογοτεχνίας-καθημερινής γλώσσας.

Χρησιμοποιεί εξειδικευμένους τεχνικούς όρους.

Διεκδικεί επιστημονική αντικειμενικότητα.

11.ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Μελέτη των αφηγηματικών δομών. Πώς οι αφηγήσεις παράγουν νόημα. Ποιοι είναι
οι βασικοί μηχανισμοί και οι διαδικασίες.

Θεμελιώδης διάκριση για την αφηγηματολογία: πλοκή-ιστορία.

Αριστοτέλης, τρία βασικά στοιχεία σε μία πλοκή: αμαρτία, αναγνώριση, περιπέτεια.

Βλαντιμίρ Προπ: οι ιστορίες κατασκευάζονται με βάση 31 λειτουργίες.

7 σφαίρες δράσης Προπ:

6
1.Ανταγωνιστής

2.Δωρητής

3.Βοηθός

4.Η πριγκίπισσα και ο πατέρας της

5.Αποστολέας

6.Ήρωας

7.Ψεύτικος ήρωας

Ζεράρ Ζενέτ: έμφαση στη διαδικασία της αφήγησης (οπτική γωνία, αφηγητής,
χρόνος)

Συνεργατική αφηγηματολογία:

(βασική αφηγηματολογική εργαλειοθήκη)

1.Διαφορά ιστορίας-πλοκής

2.Αριστοτέλης (θέμα)

3.Προπ (πλοκή)

4.Ζενέτ (εξιστόρηση -πώς λέγεται μία ιστορία)

5.Μπαρτ (πέντε κώδικες Μπαρτ-προσοχή στον αναγνώστη)

ΓΙΩΤΑ ΚΟΤΣΑΥΤΗ

ΕΑΠ ΔΓΡ50

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2018

ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!

7
8