1.

YAPI ANALİZİ

1.1. Yük Düzenlemeleri

Taşıma gücü metodu ile bir yapının düşey yükler ve yatay yüklere göre hesabını
yapmak için gerekli yük düzenlemeleri aşağıda verilmiştir. Bu yük etkileri altında
kesitteki maksimum tesirlere (moment, kesme kuvveti, eksenel kuvvet,vb.) göre yapı
elemanının dizaynı yapılmalıdır.

Düşey yüklere göre dizayn için 1.4G+1.6Q ( 1.1 )

Yatay yüklere göre dizayn için G+Q+E
G+Q-E
G+1.3Q+1.3W ( 1.2 )

Yatay yüklere göre dizayn için 0.9G+E

0.9G-E
0.9G+1.3W ( 1.3 )

Yukarıda G ölü yük, Q hareketli yük, E deprem yükü ve W rüzgar yükünü temsil
etmektedirler.

Düzlem çerçeve elemanlarının dizaynını yaparken deprem veya rüzgar

tesirlerinden büyük olanı dikkate alınacaktır( 1.2 ) ve ( 1.3 ). Yükleme şartlarının
hangisi daha büyük tesir meydana getiriyorsa yapı elemanının dizaynında düşey yük
tesirleri ile birlikte dikkate alınacaktır. Örneğin; AB kirişinin A mesnetinin donatısının
hesaplanması söz konusu olduğu zaman, düşey yük düzenlemesinden yani ( 1.1 ) yük
şartından elde edilen moment 400 t-cm ise ve ( 1.2 ) ile ( 1.3 ) şartlarından elde edilen
en büyük moment 450 t-cm ise, A mesnetinin donatısının hesabında esas alınacak
moment 450 t-cm dir.

1.2. Eksenel Kuvvetler

Kolonların dizaynında, değişik yük düzenlemelerinden meydana gelen eksenel

kuvvetler, “alan payı” metodu ile bulunabilir. Yanal yüklerin kolon eksenel
kuvvetlerinde oluşturacağı tesirler yok sayılabilir.

Düşey yük momentlerinin kolon eksenel kuvvetlerine olan tesirleri de ihmal

edilebilir.

Düşey yük düzenlemelerinin karşılığı olan, eksenel kuvvetlerin hesabında yük

katsayıları aynı şekilde kullanılacaktır. Düşey yük düzenlemesi (1.4G+1.6Q) için
eksenel kuvvetler bulunurken hareketli yükün bütün açıklıklarda etki ettiği kabul
edilecektir.

1
 1.3. Eğilme Momenti ve Kesme Kuvveti

Kolon ve Kiriş kesitlerinde 1.4G+1.6Q yük düzenlemesine göre, en büyük eğilme

momenti ve kesme kuvvetini bulmak için, hareketli yük değişik şekillerde
yerleştirilmelidir.

1.4. El ile Çözüm

El çözümünde süper pozisyon yönteminden faydalanılacaktır. Düşey yüklemelerin

kiriş ve kolon kesitlerinde meydana getirdiği en büyük eğilme momenti ve kesme
kuvvetlerinin bulunmasında katlar ayrı ayrı ele alınarak, kolonlar alt ve üst katlar
seviyesinde ankastre sayılabilirler.

Yanal yüklerin (deprem veya rüzgar) hesabında yapının tamamı göz önüne alınır.
Yüklerin bulunmasından sonra her bir kata etki eden kesme kuvveti o kat ve üstündeki
katlardaki yatay yükler toplamı olarak bulunur. Her kattaki düşey taşıyıcı elemanların
aldığı kesme kuvveti ve momentler yaklaşık metotlardan birinin kullanılması ile
hesaplanır.

Yukarıda bahsedilen basitleştirmeler yapıldıktan sonra, yapıya Şekil 1.1’ de

gösterilen ve aşağıda sıralanan analizlerden, gerekli olanlar uygulanır.
- Yalnızca ölü yükle dolu çerçeve analizi (Şekil 1.1.a).
- Yalnızca hareketli yükler göz önüne alınarak, Kısaltılmış Cross (Biro) metodu ile
kirişlerin hem açıklık hem de mesnet kesitlerinde en büyük etkileri verecek analiz
( Qdolu  Qdolu  Qdolu ) (Şekil 1.1.b).
- Yalnızca hareketli yükler göz önüne alınarak, Kısaltılmış Cross (Biro) metodu ile
kirişlerin gerekli açıklık kesitlerinde en küçük ve iç kolonların gerekli kesitlerinde en
büyük momentleri verecek analiz ( Qdolu  Qboş  Qdolu ) (Şekil 1.1.c).
a) Ölü yük ile yükleme durumu

G1 G3
G2

L1 L2 L3

Şekil 1.1.a
b) Hareketli yük ile yükleme durumu ( Qdolu  Qdolu  Qdolu )

Q1 Q2 Q3

Şekil 1.1.b

2
 c) Hareketli yük ile yükleme durumu ( Qdolu  Qboş  Qdolu )

Q1 Q2=0 Q3

Şekil 1.1.c

d) Yatay yük (Şekil 1.1.d de kat planı gösterilmiştir.)

Şekil 1.1.d

Bu analizlerden gerekli yük düzenleme sonuçlarının nasıl elde edileceği aşağıda

anlatılmaktadır.

Yapının yalnız düşey yüklere göre analizinin yapılması söz konusu olduğu zaman
(1.1) çözümünü yapmak yeterlidir. Emniyet gerilmeleri yönteminde yapıldığı gibi,
Yapının yatay yüklere göre de analizinin gerekli olduğu durumlarda ( 1.1 ), ( 1.2 ), (
1.3 ) analizleri ayrı ayrı yapılmalıdır.

Deprem ve rüzgar yüklerinden hangisi daha büyük tesir meydana getiriyorsa, o

hesaba katılır.

Kirişler için değişik yük düzenlemelerinden elde edilen moment ve kesme kuvveti
hesapta kullanılmalıdır. Kolonlarda değişik yük düzenlemelerinden elde edilen Nd ve
Md kombinasyonlarından hangisinin hesapta temel alınması gerektiği kolayca
anlaşılamadığından ilgili Abak üzerinde birden fazla kombinezon için hesap yapılmalıdır.

3
2. TAŞIMA GÜCÜ METODU İLE BETONARME YAPI HESAPLARI

Örnek Proje : Kat planları ve kesiti Şekil 2.1 ve Şekil 2.2’ de gösterilen betonarme
karkas dört katlı bir binanın betonarme hesapları yapılacaktır.

Malzemeler :
- Döşeme , kiriş ve kolonlar için ;Beton ( BS20 ) , Çelik S420 (BÇIII)
- Temel tasarımı için ; Beton ( BS20 ) , Çelik S420 ( BÇIII )
- Zemin emniyet gerilmesi ; σem = 15 t /cm², C grubu zemin
- Yapı 1. derece deprem bölgesinde ve Z2 zemin sınıfında

İstenenler: Binanın ‘1’ aksında bulunan kiriş, kolon ve temellerin statik ve

betonarme hesaplarının yapılarak donatı planlarının çizilmesi
4

A A

BÜRO GİRİŞ BÜRO

4,0 m
3

4,0 m
KORİDOR

2
4,0 m

BÜRO BÜRO BÜRO

5,0 m 4,0 m 5,0 m

A B C D

Şekil 2.1.a Zemin Kat Planı

4

A A

BÜRO BÜRO BÜRO

4,0 m

3
4,0 m

KORİDOR

2
4,0 m

BÜRO BÜRO BÜRO

5,0 m 4,0 m 5,0 m

A B C D

Şekil 2.1.b 1. ve 2. Kat Planı

4
 +9.50 m

+6.50 m

+3.50 m

+0.50 m

-2.50 m

Şekil 2.2 A-A Kesiti

2.1. Kolonların Ön Boyutlandırılması:

Kolonların yaklaşık olarak boyutlandırılmasında ‘alan payı’ esası ile kolonların

taşıdığı ölü ve hareketli yükler hesaplanır. Örneğin; Şekil 2.3’ de S101 kolonu A1
alanında, S102 kolonu ise A2 alanında bulunan döşeme, kiriş ve varsa duvarları
taşımaktadırlar. Şekil 3.8’ de S001 ve S002 kolonlarına gelen yükler bu yöntemle
bulunmuştur. Alan payı metodu uygulanmadan önce kolon ve kirişlere ön boyut verilir.
Kirişlere 25x50 cm, S001 kolonuna 25x35 cm, S002 kolonuna 25x40 cm ön boyut
verilmiştir.

D 103 D 102
2,5 m 4,5 m
K 104

2,0 m

A1 A2

S 101 K 101 S 102 K 102

5,0 m 4,0 m

A B C

Şekil 2.3 Kolon Taşıma Alanları

1) K301, K302 ve K303 kirişleri üzerinde 80 cm yüksekliğinde tuğla duvar

bulunduğu kabul edilmiştir. 1 m 2 tuğla duvar 0.520 ton olarak alınmıştır.
2) Diğer tüm kirişler üzerinde 2.5 m yüksekliğinde tuğla duvar vardır.
3) Tüm döşemeler üzerinde bulunan G ve Q yükleri 3.3.2’ de hesaplanmıştır.

5
Çizelge 2.1 Düşey Yüklerden (G, Q) Dolayı S001 Kolonuna Gelen Yükler
G(ÖLÜ YÜK) Q(HAREKETLİ YÜK)
1 1
D305  4.75  3.75  0.430 1.91 D305  4.75  3.75  0.075 0.33
2 4
1
K301  4.625  0.5  0.25  2.4 0.69
2
S 301

1
K304  3.75  0.5  0.25  2.4 0.56
2
S301 0.63
3  0.35  0.25  2.4
1 3.75 4.625
Duvar  0.520  0.8  (  ) 0.87
2 2 2
 N (ton) 4.66  N (ton) 0.33
1 1
D205  4.75  3.75  0.445 1.98 D205  4.75  3.75  0.200 0.89
4 4
1
K201  4.625  0.5  0.25  2.4 0.69
2
S 201

1
K204  3.75  0.5  0.25  2.4 0.56
2
S201 3  0.35  0.25  2.4 0.63
1 3.75 4.625
Duvar  0.520  2.5  (  ) 2.72
2 2 2
 N (ton) 11.24  N (ton) 1.22
1 1
D105  4.75  3.75  0.445 1.98 D105  4.75  3.75  0.200 0.89
4 4
1
K101  4.625  0.5  0.25  2.4 0.69
2
S 101

1
K104  3.75  0.5  0.25  2.4 0.56
2
S101 3  0.35  0.25  2.4 0.63
1 3.75 4.625
Duvar  0.520  2.5  (  ) 2.72
2 2 2
 N (ton) 17.82  N (ton) 2.11
1 1
D005  4.75  3.75  0.445 1.98 D005  4.75  3.75  0.200 0.89
4 4
1
K001  4.625  0.5  0.25  2.4 0.69
2
S001

1
K004  3.75  0.5  0.25  2.4 0.56
2
S001 3  0.35  0.25  2.4 0.63
1 3.75 4.625
Duvar  0.520  2.5  (  ) 2.72
2 2 2
 N (ton) 24.40  N (ton) 3.00

6
Çizelge 2.2 Düşey Yüklerden (G,Q) Dolayı S002 Kolonuna Gelen Yükler
G(ÖLÜ YÜK) Q(HAREKETLİ YÜK)
D305 1 1.91 D305 1 0.33
 4.75  3.75  0.430  4.75  3.75  0.075
4 2
D302 1 1.51 D302 1 0.26
 3.75  3.75  0.430  3.75  3.75  0.075
4 2
K301 1
 4.625  0.5  0.25  2.4 0.69
2
S 302

K302 1
 3.6  0.5  0.25  2.4 0.54
2
K307 1
 3.75  0.5  0.25  2.4 0.56
2
S302 3  0.40  0.25  2.4 0.72
1 3.75 4.625 3.6
Duvar  0.520  0.8(   ) 1.24
2 2 2 2

 N (ton) 7.17  N (ton) 0.59

D205 1 1.98 D205 1 0.89
 4.75  3.75  0.445  4.75  3.75  0.200
4 4
D202 1 1.56 D202 1 0.70
 3.75  3.75  0.445  3.75  3.75  0.200
4 4
S 202

K201 1
 4.625  0.5  0.25  2.4 0.69
2
K202 1
 3.6  0.5  0.25  2.4 0.54
2
K207 1
 3.75  0.5  0.25  2.4 0.56
2
S202 3  0.40  0.25  2.4 0.72

Duvar 1 3.75 4.625 3.6

 0.520  2.5  (   ) 3.89
2 2 2 2

 N (ton) 17.11  N (ton) 2.18

D105 1 1.98 D205 1 0.89
 4.75  3.75  0.445  4.75  3.75  0.200
4 4
D102 1 1.56 D202 1 0.70
 3.75  3.75  0.445  3.75  3.75  0.200
4 4
S 101

K101 1
 4.625  0.5  0.25  2.4 0.69
2
K102 1
 3.6  0.5  0.25  2.4 0.54
2
K107 1
 3.75  0.5  0.25  2.4 0.56
2
S102 3  0.40  0.25  2.4 0.72
1 3.75 4.625 3.6
Duvar  0.520  2.5  (   ) 3.89
2 2 2 2
 N (ton) 27.05  N (ton) 3.77

7
 D005 1 1.98 D205 1 0.89
 4.75  3.75  0.445  4.75  3.75  0.200
4 4
D002 1 1.56 D202 1 0.70
 3.75  3.75  0.445  3.75  3.75  0.200
4 4
S001

K001 1
 4.625  0.5  0.25  2.4 0.69
2
K002 1
 3.6  0.5  0.25  2.4 0.54
2
K007 1
 3.75  0.5  0.25  2.4 0.56
2
S002 3  0.40  0.25  2.4 0.72
1 3.75 4.625 3.6
Duvar  0.520  2.5  (   ) 3.89
2 2 2 2
 N (ton) 36.99  N (ton) 5.36

S001 kenar kolonu öntasarımı ;

S001 kolonu üzerine gelen ölü yük Çizelge 2.1’ den ( NG ) 24.40 ton ve hareketli
yük ( NQ ) ‘de 3.66 ton olarak bulunmuştur. Kolonlara uygun boyutlar verilebilmesi için
NG ve NQ başlangıçta hesap edilmelidir. Bundan sonra kolonun taşıması gerekli olduğu
yük ( Nd ) bulunur.
Nd = 1.4NG + 1.6 NQ
Nd = 1.4x24.40 + 1.6x3.00 = 38.96 ton
Kolon ön boyutlandırması için, Taşıma gücü hesabı, TS 500 hesabı ve Deprem
Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik (DY-2007) hesabı olmak üzere 3
ayrı hesap yapılmaktadır.

a) Taşıma Gücü hesabı;

Kolonun taşıma gücü ( 2.1 ) formülü ile hesaplanır ;

Nd  0.85 fcd Ac  fyd As ( 2.1 )

A c = Betonun Kesit Alanı , A s = Donatının Kesit alanı
Nd
AC  ( 2.2 )
0.85 fcd  fyd t
Yukarıdaki ( 2.2 ) formülünde donatı yüzdesi t 0.01 ile 0.02 alınabilir. Fakat 0.01 ile
0.015 ekonomik pursantajdır. BS20 ve S420 için S001 kolonunun yaklaşık kesit alanı
hesaplanabilir.

38960
Ac =  260 cm2 olarak bulunur.
0.85  133.3  3650  0.01

8
 Nd
b) TS 500 hesabı; Ac  ( 2.3 )
0.9 fcd
38960
Ac   324.74 cm2
0.9  133.3

Nd
c) DY 2007 hesabı; Ac  ( 2.4 )
0.5 fck
38960
Ac= =389.6 cm2
0.5x200

En büyük A c , Deprem Yönetmeliği 2007 formülünden bulunduğundan A c =389.6

2
cm olarak alınır. Bu kolona gelecek momentleri de göz önünde bulundurarak kolon
boyutlarını bu bulunan değerden 10-15 cm daha büyük almak gerekmektedir.
Kolonun bir kenarı 25 cm olarak alınırsa ;

b h = 389.6 cm² h>25 cm olmak zorundadır.

h= 35 cm alındı. (25x35)

S002 orta kolonu öntasarımı

Çizelge 2.2’ den S002 kolonu üzerine gelen ölü yük ( NG ) 36.99 ton ve hareketli yük
( NQ ) ‘de 5.36 ton olarak bulunmuştur.

Nd = 1.4x36.99 + 1.6x5.36 = 60.36 ton

60360
a) Taşıma Gücü hesabı; A c =  403cm2
0.85  133.3  3650  0.01

60360
b) TS 500 hesabı; Ac   503 cm2
0.9  133.3

60360
c) DY 2007 hesabı; Ac  =603.6 cm2
0.5x200

En büyük A c , Deprem Yönetmeliği 2007 formülünden bulunduğundan A c =603.6 cm2

olarak alınır. Bu kolona gelecek momentleri de göz önünde bulundurarak kolon
boyutlarını bu bulunan değerden 10-15 cm daha büyük almak gerekmektedir.
Kolonun bir kenarı 25 cm olarak alınırsa ;

b h = 603.6 cm² h>25 cm olmak zorundadır.

h= 40 cm alındı. (25x40)

9
2.2. Kirişler Ön Boyutlandırması:

Şekil 2.1.a’ da Zemin kat tavanı kalıp planı verilmiştir. ‘ 1 ‘ aksındaki kirişlerin
çözümü yapılacaktır. Şekil 2.1.a’ da ki kirişlerin ön boyutlandırılmasında Çizelge 2.3
kullanılabilir.
Çizelge 2.3 : Kiriş tipine göre kiriş yükseklikleri
Kiriş Cinsi Kiriş Yüksekliği
Basit kiriş L/10
Sürekli Kiriş Kenar Açıklık L/12
Sürekli Kiriş İç Açıklık L/15
Konsol kiriş L/5

L: Mesnetler arası açıklık mesafesi

500
- K001 kirişi için min h = = 41.66 cm
12
500
- K002 kirişi için min h = = 33.3 cm
15
Kiriş yüksekliği 50 cm kabul edilmiştir.

d
Kiriş genişliğini bulmak için genellikle değerini 2 ile 3 arasında almak iyi
bw
sonuç verir. Burada d = 47 cm olarak alınırsa ; bw= 25 cm olarak alınabilir.

10
3. DÖŞEMELER

Döşemeler, yapıda bulunan boş alanları kapatarak, üzerinde mevcut olan düşey
yükleri, kiriş ve kolonlara aktaran elemanlardır. Döşemeler, diyafram etkisi ile deprem
ve rüzgar gibi yatay yükleri düşey elemanlara aktarma görevini de üstlenir. Döşeme
tipleri;

a) Plak Döşemeler

- Çift doğrultuda çalışan plak döşemeler

- Tek doğrultuda çalışan plak döşemeler
- Başlıksız kirişsiz döşemeler
- Başlıklı kirişsiz döşemeler

b) Dişli döşemeler

- Tek doğrultuda dişli döşemeler

- Çift doğrultuda dişli döşemeler

Bu bölümde çift ve tek doğrultuda çalışan plak döşemeler ele alınacaktır.

3.1. Çift Doğrultuda Çalışan Kirişli Plak Döşemeler

uzun / kısa  2.0 , yani döşemenin uzun kenarının kısa kenarına oranı 2’ den küçük
ise, döşeme çift doğrultuda çalışır. Bu tip döşemelerde, TS 500’ de önerilen yöntem
kullanılacaktır. Bu yöntemde döşemeler, tek tek ele alınır, döşeme kenarlarının sürekli
olup olmadığına bakılır, her döşemenin açıklık momentleri komşu açıklıklardan
bağımsızdır, 1 metre genişlik için (birim genişlik) uzun ve kısa yönde açıklık ve mesnet
donatısı hesabı yapılır.

Sürekli kenar: Döşemeler şekil 3.1’ de gösterildiği gibi kiriş ile ayrılırsa döşemelerin
bu kenarı sürekli olarak tanımlanır.
Süreksiz kenar: Döşemeyi sınırlandıran kirişin diğer tarafında şekil 3.1’ de gösterildiği
gibi bir plak eleman yoksa bu kenar süreksiz olarak tanımlanır.

Şekil 3.1 de D101 döşemesinin, bir kenarı sürekli, üç kenarı süreksizdir. D102
döşemesinin, iki kenarı sürekli, iki kenarı süreksizdir. D103 döşemesinin, bir kenarı
sürekli, üç kenarı süreksizdir.

Balkonlar, sürekli veya süreksiz olarak kabul edilebilir, bu kabule göre çözüm yapılır ve
donatı yerleştirilir.

11
 luzun

Sürekli kenar
D101
lkısa Süreksiz kenar

D102 D103
lkısa lkn

lun
mesnet donatısı hesabı yapılır
açıklık donatısı hesabı yapılır
Şekil 3.1 Kat kalıp planı

3.1.1. Döşeme Kalınlığının Hesaplanması

s
h kn
ve(1  h  80 mm formülü kullanılır. Bu hesap, en kritik
)
20 4
15 
m
döşemede (boyutları ve süreksiz kenar sayısı en fazla olan döşeme) yapılır.

kn  kısa doğrultudaki net açıklık (kiriş yüzünden kiriş yüzüne olan mesafe)

 s = Döşeme sürekli kenarlarının uzunlukları toplamının, döşemenin kenar uzunlukları

toplamına oranıdır.

m uzun / kısa ( 3.1 )

h>150 mm (konsol, üzerinden taşıt geçen döşemelerde)

h>150 mm (merdiven sahanlıklarında, büyük boşluklu döşemelerde)

3.1.2. Döşeme Tasarım Yükü Hesabı

Döşemeye etkiyen sabit ve hareketli yükler, genelde düzgün yayılı yük olarak
kabul edilir. Döşeme hesabında deprem yükü hesaba katılmaz. Hesap tasarım yükü;

Pd  1.4 G  1.6 Q ile bulunur.

Sabit yük (G) = Döşeme betonu, tesviye betonu, kaplama ve sıva ağırlıklarının
toplamından oluşur (Şekil 3.2). TS ISO 9194-1997 Ek A ve Ek B tablolarında
inşaatlarda kullanılan malzemelerin karakteristik yoğunlukları verilmiştir.

Hareketli yük (Q)= İnsan yükü, eşya ağırlıkları, kar yükü, depolanmış malzeme gibi,
zamanla yeri ve değeri değişebilen yüklerdir. TS498-1997 Çizelge 3.2’ de
döşemelerde alınması gereken karakteristik hareketli yükler tanımlanmıştır.

12
 P=1.4G+1.6Q

Tavan sıvası

Döşeme betonu

Tesviye betonu
lun

Yer kaplaması
h

lkn

Şekil 3.2 Döşeme üzerindeki yükler

3.1.3. Döşeme Momentlerinin Hesaplanması

2 komşu kenar süreksiz

Mkısa

Döşeme
1m

+
1m

-
Muzun
+

Şekil 3.3 Sanal kirişlerde oluşan momentler

Döşeme, 1 metrelik sanal kirişlere ayrılarak çözülür (Şekil 3.3). Döşemenin 1

metrelik sanal kirişinde oluşan eğilme momenti ( 3.2 ) formülü ile hesaplanır.

Md   Pd ( kn )2 ( 3.2 )

 katsayısı, Çizelge 3.1’ den alınır, m  uzun

ve döşemelerin süreklilik durumuna
kısa

göre, kısa ve uzun açıklıklar için belirlenir. Son sütunda, uzun açıklık doğrultusundaki
 değerleri, sadece döşemelerin sürekliliğine bağlıdır. Bu çizelgede, her satırda negatif
 değerleri mesnet momentlerini, pozitif  değerleri açıklık momentlerini
göstermektedir.

Pd  döşemenin tasarım yükü

kn  kısa doğrultudaki net açıklık (kiriş yüzünden kiriş yüzüne olan mesafe)

13
Eğilme kontrolü ( 3.3 ) formulü ile hesaplanır.

b w d2
K=  K l olmalıdır. bw  100 cm alınır ( 3.3 )
Md
d = paspayı = (h-2)

3.1.4. Döşeme Donatılarının Hesaplanması

Uzun kenar
Kısa kenar
doğrultusundaki donatı
doğrultusundaki donatı

Şekil 3.4 Donatı yerleşimi

Tüm döşemeler için önce açıklık sonra mesnet donatıları hesaplanır.

Açıklık donatısı hesabı: 1 metrelik sanal kiriş için donatı alanı ( 3.4 ) formulü ile
hesaplanır.

Md
As  ( 3.4 )
fyd j d

Md = Eğilme momenti ; j = 0.86

Donatı çapı   8 mm
A
Donatı aralığı t= 0 100 ( 3.5 )
As
t  1.5 h (her iki doğrultuda)
t  200 mm (kısa doğrultuda)
t  250 mm (uzun doğrultuda)

Mesnet donatısı hesabı: Birbirine komşu olan iki döşemenin sürekli kenarları için
yapılır. Mesnet donatılarının hesabı aşağıdaki gibi yapılmaktadır.

- Mesnet momentlerinin bulunması;

Mküçük
1)  0.8 ise,
Mbüyük

14
D101 döşemesi momenti, D102 döşemesi momentinden büyük olsun.

M  Mbüyük  Mküçük
2
M ’ in ’ ü plakların rijitlikleri oranında D101 ve D102 döşemelerine dağıtılır.
3

- Rijitliklerin (K) bulunması, ( 3.6 ) formulleri yardımıyla yapılmaktadır.

hdöşeme hdöşeme
K D101 = K D102 = ( 3.6 )
D101 D102

D101

=Şekil 3.1’ e göre döşemelerin Y ekseni doğrultusundaki net mesafeleri

D102

2 K
Md1  Mbüyük  M D101 ( 3.7 )
3 K
2 K
Md2  Mküçük  M D102
3 K
Bu momentlerden büyük olanı Md olarak kullanılır.
M
2) küçük  0.8 ise, Md olarak, Mbüyük moment kullanılır.
Mbüyük

- Mesnet bölgelerine yerleştirilecek donatı alanı;

Md
As  formülü ile bulunur.
fyd j d

A s  A s.mevcut ise, As,gerekli  As  As,mevcut

A s  A s.mevcut ise, Donatıya gerek yok.

Süreksiz kenar hesabı: Uzun ve kısa açıklık doğrultusunda bulunan  değerleri 0.56
katsayısı ile çarpılır, yeni  değerlerine göre moment ve donatı hesapları süreksiz
kenar için yapılır.

Şekil 3.3 ve 3.4’ e göre ;

- Açıklıkta çekme altta olduğundan altta her iki yönde pozitif moment oluşur, en büyük
moment açıklık ortasındadır. Dolayısıyla döşemenin altına her iki yönde donatı
konulmalıdır.
- Açıklıkların üstünde basınç oluşur. Fakat üstte donatı gerekmez.

15
- Mesnette çekme üstte olduğundan üstte negatif moment meydana gelir. Dolayısıyla
döşemenin mesnet üstlerinde çatlaklar oluşacaktır. Bu çatlakları sınırlamak için mesnet
üstlerine donatı konulmalıdır.
- Kısa doğrultuda oluşan momentler uzun doğrultudaki momentlerden çok daha
büyüktür.

3.1.5. Donatıların Yerleştirilmesi (Şekil 3.4 - Şekil 3.5)

- İlk olarak kısa doğrultudaki donatılar yerleştirilir. Uzun doğrultudaki donatı kısa
donatılar üzerine yerleştirilir.
- Her donatı çubuğu üzerine çapı, aralığı (adımı) ve uzunluğu yazılır.
- İki doğrultuda çalışan döşemelerde her iki doğrultuda bir pilye bir düz donatı konur.
- Açıklıkta düz donatılar alttadır. Mesnet donatıları üsttedir.
- Pilye ve ek donatılar komşu döşemenin net açıklığının 1/4 üne kadar uzatılır.
Pilyelerin üst kırılma noktasının kiriş yüzüne mesafesi net açıklığın 1/5 i olmalıdır.
- Kullanılan çelik S220 ise donatı uçlarına kanca yapılır (kenetleme). S420 ve S500
çeliklerinde kanca yapılmaz.

luzun

D101

lkısa

luzun

D102 D103
lkısa lkn

lun

Şekil 3.5 Döşeme donatı planı

3.2. Tek Doğrultuda Çalışan Plak Döşemeler

uzun / kısa  2.0 ise, döşeme tek doğrultuda çalışır. Bu durumda donatı da kısa
doğrultuda tek yönlü olarak yerleştirilir, uzun doğrultuda ise dağıtma donatısı
yerleştirilir.
Tek doğrultuda çalışan döşeme birim genişlikte 1 metrelik şeritle ele alınarak
hesap yapılır. Ele alınan bu şeritlerdeki momentler, genişliği 1 m ve yüksekliği ‘h’ olan
dikdörtgen kesitli ve serbestçe dönebilen mesnetlere oturan sürekli bir kiriş gibi
hesaplanabilir.
TS 500’de tek doğrultuda çalışan plak döşemelerle ilgili olarak ; en küçük kalınlık
80 mm olarak verilmiştir. Ayrıca plak kalınlığının serbest açıklığa oranı da aşağıdaki
değerlerden az olamaz.

16
- Basit mesnetli tek açıklıklı döşemelerde ; h kn

25
- Sürekli döşemelerde ; h kn

30
- Konsol döşemelerde ; h kn

12
TS 500’de; herhangi komşu iki açıklığın birbirine oranı 0.8’den küçük olmayan
sürekli plaklar için, hareketli yükün ölü yüke oranının 2.0’yi geçmediği eşit yayılı yük
durumlarında, momentler aşağıda verildiği gibi hesaplanır.

-24 -8 -24
mesnet momentleri katsayıları
Pxlkn/11 Pxlkn/11
2 2

-24 -9 -9 -24
Pxlkn/11
2
Pxlkn/15
2
Pxlkn/11
2

açıklık momentleri katsayıları

-24 -9 -10 -9 -24

Pxlkn/11
2
Pxlkn/15
2
Pxlkn/15
2
Pxlkn/11
2

Dört veya daha fazla açıklık

Şekil 3.6 Tek doğrultuda çalışan döşemelerde moment katsayıları

Kısa doğrultuda donatı alanı hesaplanması, çift doğrultuda çalışan döşemeler ile
aynıdır.

Açıklıkta ;

Şekil 3.6’ dan Md hesaplanır. Eğilme kontrolü yapılır. Donatı alanı,

Md
A sk  ile hesaplanır.
fyd j d
Ayrıca tek doğrultuda çalışan plak döşemelerde açıklıkta eğilme donatısı oranı;
S220 için 0.003, S420 ve S500 için 0.002’den daha az olamaz.

A sk
S220 için ;   0.003 ( 3.8 )
(100)d

( d = döşeme faydalı yüksekliğidir )

A sk
S420 ve S500 için ;    0.002 ( 3.9 )
(100)d

17
Mesnette,

Md
Şekil 3.6’ dan Md hesaplanır. Eğilme kontrolü yapılır. Donatı alanı, A s  ile
fyd j d
hesaplanır. Mevcut donatıya göre ek donatı yerleştirilir.

Mesnet donatısı A sek ;

A sek  0.60 A sk (ek donatı)

A sek  250 mm 2 (S220 için)
A sek  170 mm 2 (S420 için)

A s,açıklık
Dağıtma donatısı ; A su 
3
A su  0.002x100xd
- Bir doğrultuda çalışan döşemelerde; ana donatı (kısa doğrultudaki donatı) bir pilye
bir düz olarak konur.
- Uzun doğrultuda sadece düz donatı (dağıtma donatısı) konur, pilye konmaz.

A sk = Ana donatı (altta) A su =Dağıtma donatısı (altta)

Ask=Ana donatı (altta )

D102
lkısa
ek donatı

luzun
A su=Dağıtma donatısı (altta )

Şekil 3.7 Tek doğrultuda çalışan döşeme donatı planı

18
 ÇİZELGE 3.1 İKİ DOĞRULTUDA ÇALIŞAN DÖŞEMELER İÇİN MOMENT KATSAYILARI α

Kısa Açıklık Doğrultusunda

Uzun
Döşemenin Sınır Koşulları Açıklık
m=1.0 m=1.1 m=1.2 m=1.3 m=1.4 m=1.5 m=1.75 m=2.0 Doğrultusunda
( m’den
bağımsız)
1) DÖRT KENAR SÜREKLİ
-0.033 -0.040 -0.045 -0.050 -0.054 -0.059 -0.070 -0.083 -0.033
Sürekli Mesnette
+0.025 +0.030 +0.034 +0.038 +0.041 +0.045 +0.053 +0.062 +0.025
Açıklıkta

2) BİR KENAR SÜREKSİZ

-0.042 -0.047 -0.053 -0.057 -0.061 -0.065 -0.075 -0.085 -0.042
Sürekli Mesnette
+0.031 +0.035 +0.040 +0.043 +0.046 +0.049 +0.056 +0.064 +0.031
Açıklıkta

3) İKİ KOMŞU KENAR SÜREKSİZ

19
-0.049 -0.056 -0.062 -0.066 -0.070 -0.073 -0.082 -0.090 -0.049
Sürekli Mesnette
+0.037 +0.042 +0.047 +0.050 +0.053 +0.055 +0.062 +0.068 +0.037
Açıklıkta

4) İKİ KISA KENAR SÜREKSİZ

-0.056 -0.061 -0.065 -0.069 -0.071 -0.073 -0.077 -0.080 -
Sürekli Mesnette
+0.044 +0.046 +0.049 +0.051 +0.053 +0.055 +0.058 +0.060 +0.044
Açıklıkta

5) İKİ UZUN KENAR SÜREKSİZ

- - - - - - - - -0.056
Sürekli Mesnette
+0.044 +0.053 +0.060 +0.065 +0.068 +0.071 +0.077 +0.080 +0.044
Açıklıkta

6) ÜÇ KENAR SÜREKSİZ
-0.058 -0.065 -0.071 -0.077 -0.081 -0.085 -0.092 -0.098 -0.058
Sürekli Mesnette
+0.044 +0.049 +0.054 +0.058 +0.061 +0.064 +0.069 +0.074 +0.044
Açıklıkta

7) DÖRT KENAR SÜREKSİZ

+0.050 +0.057 +0.062 +0.067 +0.071 +0.075 +0.081 +0.083 +0.050
Açıklııkta
Çizelge 3.2 Karakteristik Hareketli Yükler
Hesap
Kullanma Şekli
Değeri
ÇATILAR DÖŞEMELER MERDİVENLER
Yatay veya (sahanlık ve
KN / m2
1/202ye kadar merdiven girişi dahil)
eğimli
1 Çatı arası odalar 1.5
Konut,teras oda ve koridorlar,
Zaman zaman bürolar , konutlardaki 50m2’ye
2 2
kullanılan çatılar kadar olan dükkanlar,hastane
odaları
ÇATILAR DÖŞEMELER MERDİVENLER
Yatay veya (sahanlık ve
KN / m2
1/202ye kadar merdiven girişi dahil)
eğimli
Konut
toleranslarının Hastane mutfakları, muayene
3 kullanılması ve odaları, poliklinik odaları, Konut merdivenleri 3.5
çiçeklik (bahçe sınıflar yatakhaneler , anfiler
yapılması)
- Camiler
- Tiyatro ve sinemalar
- Spor dans ve sergi salonları
- Tribünler
(Oturma yerleri sabit)
- Toplantı ve bekleme
salonları
- Mağazalar
- Lokantalar Umuma açık yapılarda
- Kütüphaneler büro hastane okul,
4 5
- Arşivler tiyatro, kütüphane
- Hafif ağırlıklı atölyeler kitaplık vb.
- Büyük mutfaklar, kantinler
- Mezbahalar
- Fırınlar
- Büyükbaş hayvan ahırları
- Balkonlar 10 m2’ye kadar
- Büro , hastane, okul,
tiyatro,sinema vb. genel
yapı koridorları
- Tribünler
5 7.5
(Oturma yeri sabit olmayan)
- Garajlar
6 (Toplam ağırlığı 2.5 tona kadar 5
olan araçlar için )

Not: Merdiven basamakları için verilen hareketli yük değerlerinin hesaplarda geçerli
olabilmesi için, yükün düzgün yayılı şekle dönüşmesini sağlayan bir konstrüksiyon
yapılmış olmalıdır. Mesela, her basamağın rıht ile bağlantısı sağlanmalı veya
sahanlıkları birleştiren kirişe oturmalı veya merdiven boşluğu duvarlarına ankastre
edilmelidir.

20
3.3. Döşemelerin Tasarımı

3.3.1. Döşeme Kalınlığının Tespiti :

4,0 m
D 103 D 102 D 101
K 106

3
K 105

4,0 m
D 105 D 104

2
K 104

4,0 m
D 103 D 102 D 101

K 101 K 102 K 103 1

5,0 m 4,0 m 5,0 m

A B C D

Şekil 3.8 : Zemin Kat Tavanı Kalıp Planı

- Yapıda normal katlarda ve çatı katında kolon ve kirişlerin boyutları eşit alınmıştır.
Diğer katlar için kalıp planları çıkarılmamıştır.

D101 ve D103 döşemeleri;

5
uzun
  1.25 <2.00 olduğuna göre Çift doğrultuda çalışan döşemelerdir.
kısa 4

D102, D104, D105 döşemeleri;

4
uzun
  1.00 <2.00 olduğuna göre Çift doğrultuda çalışan döşemelerdir.
kısa 4

Döşeme kalınlığının bulunmasında ( 3.10 ) formülü kullanılır.


h kn
(1  s ) ve h  80 mm ( 3.10 )
20 4
15 
m
Bu hesap, en kritik döşeme olan D103 için (boyutları en büyük, süreksiz kenar sayısı en
fazla olan döşeme) yapılır.

21
 500 375
kn  375 cm ; m=  1.25 ; s   0.22
400 375  2  475  2

375 0.22
h (1  )  11.43 cm Buradan h = 12 cm alınacaktır.
20 4
15 
1.25

3.3.2. Döşeme Yüklerinin Çıkarılması :

Zemin Kat İle 1. ve 2. Katlarda Yükler : Şekil 3.2’ den

Yükseklik (cm)  ( t m3 )
 Döşeme (12 cm) 0.12x1.0x2.4 =
0.290 t / m²
 Kaplama (2.5 cm) 0.025x1.0x2.2 =
0.055 t / m²
 Tesviye (3 cm) 0.030x1.0x2.0 =
0.060 t / m²
 Tavan sıvası (2 cm) 0.020x1.0x2.0 =
0.040 t / m²
+ .
Ölü Yük G = 0.445 t / m²
Çizelge 3.2’ den Hareketli Yük Q = 0.200 t / m²

Yapı da Düşük Döşeme Olduğu Durumlarda :

Yükseklik (cm)  ( t m3 )

Cüruf 20 1.8
Betonarme plak 12 2.5
Kaplama 2 2.0
Tesviye betonu 3 2.3

- Düşük döşemenin 4 kenarının süreksiz olduğu kabul edilir.

Çatı Katı Yükleri :

 Ahşap Çatı+Marsilya Kiremit = 0.075 t / m²

 Isı Yalıtım Malzemesi (Strofor, Cam yünü, 5 cm) = 0.025 t / m²
 Döşeme ( 12 cm ) 0.12x1.0x 2.4 = 0.290 t / m²
 Tavan Sıvası (2 cm) 0.020x1.0x2.0 = 0.040 t / m²

+ .
Ölü Yük  G = 0.430 t / m²
Hareketli Yük
Kar Yükü = 0.075 t / m²
Q = 0.075 t / m²

22
3.3.3. Döşeme Çözümü :

Zemin kat tavanı döşemesi için donatı hesabı yapılacaktır. Donatı hesabı taşıma
gücü metoduna göre yapılacağından; döşemenin 1 m²’ sine etki eden Pd toplam
yükünü elde etmek için ölü yük 1.4 ve hareketli yük 1.6 katsayısı ile çarpılmalıdır. D101
, D102, D103, D104 ve D105 döşemelerinde ‘G’ ve ‘Q’ değerleri aynıdır.

Pd = 1.4 G+ 1.6 Q= 1.4  0.445 + 1.6  0.200 = 0.943 t / m²

TS 500 iki doğrultuda çalışan plak döşemeler metodu kullanılacaktır. Çizelge 3.1’
(İKİ DOĞRULTUDA ÇALIŞAN DÖŞEMELER İÇİN MOMENT KATSAYILARI  ) den
 katsayıları alınmıştır.

- mk = Kısa yöndeki mesnet moment katsayısı

-  ak = Kısa yöndeki açıklık moment katsayısı
- mu = Uzun yöndeki mesnet moment katsayısı
-  au = Uzun yöndeki açıklık moment katsayısı
- A sk = Kısa yöndeki açıklık donatısı alanı
- A su = Uzun yöndeki açıklık donatısı alanı

Döşemenin orta şeridinin 1 metre genişliği için eğilme momenti ;

2
M = Pd kn 100 t-cm / m formülü ile hesaplanır.
2
M= m Pd kn 100 t-cm / m ( Mesnet momenti)
2
M= a Pd kn 100 t-cm / m ( Açıklık momenti)

M  0.943  3.752  100  1326 t  cm / m

D101 döşemesinin, iki komşu kenarı süreksiz

D102 döşemesinin, bir kenar süreksiz
D103 döşemesinin, üç kenarı süreksiz
D104 döşemesinin, bir kenarı süreksiz
D105 döşemesinin, bir kenarı süreksiz

Açıklık donatısı hesabı;

Md
Donatı alanını hesaplamak için ; A s  formülü kullanılır.
fyd j d

23
D101 döşemesi için ;

Kısa doğrultuda, Md çizelge 3.3’ den alınır.

b w d2 100  102
K = =  157.13 cm2 / t  38 cm2 / t . K > Kl olduğundan kesit
Md 63.64
yeterlidir.

Md 63.64
As    2.03 cm2
fyd j d 3.65x0.86x10

Donatı aralığı; eğilme donatısı  8 ’ lik seçilirse;

A 0.5
t  0  100   100  24.63 cm
As 2.03

- t  1.5 h (her iki doğrultuda) t=1.5  12=18 cm olmalı

Fakat; donatı aralığı bir düz bir pilye yerleştirildiğinde;  8 / 36 düz  8 / 36pilye
olur.

Uzun doğrultuda, Md çizelge 3.3’ den alınır.

b w d2 100  102
K= =  203.83 cm2 / t  38 cm2 / t . K > Kl olduğundan kesit yeterlidir.
Md 49.06

Md 49.06
As    1.56 cm2
fyd j d 3.65x0.86x10

Donatı aralığı; eğilme donatısı  8 ’ lik seçilirse;

A 0.5
t  0  100   100  32.05 cm
As 1.56

- t  1.5 h (her iki doğrultuda) t=1.5  12=18 cm olmalı

Fakat; donatı aralığı bir düz bir pilye yerleştirildiğinde;  8 / 36 düz  8 / 36pilye
olur.

Diğer döşeme açıklıkları için de aynı şekilde hesap yapılarak, Çizelge 3.3’ deki
sonuçlar elde edilir.

24
Çizelge 3.3 Açıklıklar İçin Donatı Hesabı

u MESNET AÇIKLIK
m M
DÖŞEME NO

(Hesap ile (Yönetmeliğin

mu Mmu  au Mau A su bulunan) müsaade ettiği)
k t-cm Mmk Mak
 ak A sk Uzun yön Uzun yön
mk t-cm t-cm
2
Kısa yön Kısa yön
cm
5 0.049 64.97 0.037 49.06 1.56 Φ8/64 D Φ8/64 P Φ8/36 D Φ8/36 P
D101 1.25 1326
4 0.064 84.86 0.048 63.64 2.03 Φ8/50 D Φ8/50 P Φ8/36 D Φ8/36 P
4 0.042 55.69 0.031 41.11 1.31 Φ8/76 D Φ8/76 P Φ8/36 D Φ8/36 P
D102 1.0 1326
4 0.042 55.69 0.031 41.11 1.31 Φ8/76 D Φ8/76 P Φ8/36 D Φ8/36 P
5 0.058 76.91 0.044 58.34 1.86 Φ8/52 D Φ8/52 P Φ8/36 D Φ8/36 P
D103 1.25 1326
4 0.074 98.12 0.056 74.26 2.37 Φ8/42 D Φ8/42 P Φ8/36 D Φ8/36 P
5 0.042 55.69 0.031 41.11 1.31 Φ8/76 D Φ8/76 P Φ8/36 D Φ8/36 P
D104 1.25 1326
4 0.055 72.93 0.042 55.69 1.77 Φ8/56 D Φ8/56 P Φ8/36 D Φ8/36 P
4 0.042 55.69 0.031 41.11 1.31 Φ8/76 D Φ8/76 P Φ8/36 D Φ8/36 P
D105 1.00 1326
4 0.042 55.69 0.031 41.11 1.31 Φ8/76 D Φ8/76 P Φ8/36 D Φ8/36 P

Mesnet donatısı hesabı ;

D101-D102;

Mküçük 55.69
  0.86 >0.8 olduğuna göre, bulunan momentlerden büyük olanı Md
Mbüyük 64.97
olarak kullanılır.

Md =64.97 t-cm

Donatıların hesaplanması

Md 64.97
As  =  2.07 cm2
fyd j d 3.65x0.86x10

0.5 Ao
Mevcut D101 x100  1.39 cm2
8 / 36  t  100 As 
36 As
0.5 A
D102 As  x100  1.39 cm2
8 / 36  t  o 100
36 As
+
2.78 cm2
2.78 > 2.07 olduğuna göre ilave donatıya gerek yok

D102-D103 ;

Mküçük 55.69
-   0.72 < 0.8 olduğuna göre,
Mbüyük 76.91

25
M  Mbüyük  Mküçük  76.91  55.69  21.22 t  cm
2
M ’ in ’ ünü plakların rijitlikleri oranında D102 ve D103 döşemelerine dağıtırız.
3

- Rijitliklerin (K) bulunması,

hdöşeme 12 hdöşeme 12
K D102 =   0.032 , K D103 =   0.025
D102 375 D103 475

2 K 2 0.032
Md1  Mküçük  M D102  55.69  x21.22 = 63.63 t-cm
3  K 3 0.032  0.025
2 K 2 0.025
Md2  Mbüyük  M D103  76.91  x21.22 = 70.70 t-cm
3  K 3 0.032  0.025

Burada bulunan momentlerden büyük olanı Md  70.70 t  cm olarak kullanılır.

- Mesnet bölgelerine yerleştirilecek donatı alanı,

Md 70.70
As    2.25 cm2
fyd j d 3.65x0.86x10

2.78 > 2.25 olduğuna göre ilave donatıya gerek yok

Diğer döşeme mesnetleri için de aynı şekilde hesap yapılarak, Çizelge 3.4’ deki
sonuçlar elde edilir.

Çizelge 3.4 Mesnetler İçin İlave Donatı Hesabı

M1 Mküçük
Döş 1 Md1 Mevcut
M M Mmax As Donatı
Döş 2 2 büyük M K Md2 İlave
t-cm
 8/36=1.39
D 101 64.97 -  8/36=1.39
0.86 - - 64.97 2.07 Gerek yok
D 102 55.69 - Mevcut 2.78
İlave :---
 8/36=1.39
D 101 84.86  8/36=1.39
0.86 - - - 84.86 2.70 Gerek yok
D 104 72.93 Mevcut 2.78
İlave :---
 8/36=1.39
D 102 55.69 0.032 63.63  8/36=1.39 Gerek yok
0.72 21.22 70.70 2.25
D 103 76.91 0.025 70.70 Mevcut 2.78
İlave :---
 8/36=1.39
D 102 55.69  8/36=1.39 Gerek yok
1.0 - - - 55.69 1.77
D 105 55.69 Mevcut 2.78
İlave :---

26
Süreksiz kenar hesabı:

D101 için;

Kısa doğrultuda;  ak  0.048

0.048x0.56= 0.027

Md  0.027x0.943x3.752 x100  35.80 t  cm /m

Md 35.80
As    1.14 cm2
fyd j d 3.65x0.86x10

Mevcut 8 / 36  1.39 cm2 > 1.14 cm2 ek donatıya gerek yok

Uzun doğrultuda;  au  0.037

0.037x0.56= 0.021

Md  0.021x0.943x3.752 x100  27.85 t  cm /m

Md 27.85
As    0.88 cm2
fyd j d 3.65x0.86x10

Mevcut 8 / 36  1.39 cm2 > 0.88 cm2 ek donatıya gerek yok

Diğer döşemelerin süreksiz kenarları için ek donatıya gerek yoktur.

4
4,0 m

D 103 D 102 D 101

3
D 105 D 104
 


4,0 m






2
 










4,0 m



D 103 D 102 D 101

1

5,0 m 4,0 m 5,0 m

A B C D

Şekil 3.9 Zemin Kat Tavanı Kalıp ve Donatı Planı

27
3.4. Örnek : Şekil 3.10’ da gösterilen D101 ve D102 döşemelerini dizayn ediniz ve
çizimle gösteriniz. Malzeme C20/S420, kolonlar 250x500 cm.

25 cm
(25x60) (25x60)

D101 D102
h=10 cm h=10 cm

2 2
G=6 kN/m G=6 kN/m
2 2
Q=4 kN/m Q=4 kN/m
K101(25x60)

K102(25x60)

K101(25x60)

600 cm
100 cm

25 cm
(25x60) (25x60)

25 cm 250 cm 250 cm 25 cm

Md

1 2 1 2 2 1 2 2
1
11P(Lkn) 11P(Lkn)
1
24P(Lkn) 8P(L )
kn
24P(Lkn)

PL/2

Vd

1.15PL/2 PL/2

Şekil 3.10 Döşeme planı ve moment katsayıları

Çözüm:
l 625
m  uzun   2.27  2.0 olduğuna göre D101 ve D102 döşemeleri tek doğrultuda
lkısa 275
çalışan döşemelerdir.

Pd  1.4x6  1.6x4  14.80 kN / m

100 cm’ lik kirişte oluşan momentler,

1
x14.80x2.52  3.85kN  m (Dış mesnette)
24
1
x14.80x2.52  8.40 kN  m (Açıklıkta)
11
1
x14.80x2.52  11.56 kN  m (İç mesnette)
8

28
Açıklık hesabı:

1000xd2 1000x802
K   762 mm2 / kN  K l  380 mm2 / kN (uygun)
Md 8400
M 8400 As 334
As  d   334 mm2 ρ   0.0042  0.002
fyd jd 0.365x0.86x80 1000xd 1000x80
A0 50
t x100  x100  14.97 cm Ø8/14 Düz
As 334

İç mesnet hesabı:

1000xd2 1000x802
K   553mm2 / kN  K l  380 mm2 / kN (uygun)
Md 11560
M 11560
A sek  d   460 mm2
fyd jd 0.365x0.86x80
A sek  0.60 A sk =0.6x334=200 mm2
A sek  170 mm 2 (S420 için)

İç mesnette donatı miktarı her iki koşuluda sağlamaktadır.

A0 50
t x100  x100  10.87 cm Ø8/10
As 460

Dış mesnet hesabı:

K  Kl (uygun)
M 3850
A sek  d   153 mm2
fyd jd 0.365x0.86x80
A sek  0.60 A sk =200 mm2>153 mm2 A sek  170 mm 2 (S420 için)

Dış mesnette donatı miktarı 200 mm2 alınmalıdır.

A0 50
t x100  x100  25 cm Ø8/25
As 200

Dağıtma donatısı hesabı:

A sk 334
A su    111cm2 < 0.002x1000x80  160 cm2
3 3
olduğuna göre dağıtma donatısı alanı 160 cm2 alınmalıdır.
A 50
t  0 x100  x100  31.25 cm Ø8/30
As 160

29
Kesme kuvveti kontrolü:

PL 14.8x2.5
Vd  1.15  1.15x  21.28 ton
2 2
Vcr  0.65fctdbw d  0.65x1x1000x80  52000N  52kN > Vd

25 cm
(25x60) (25x60)

8/25

8/25
8/14

D101 D102
h=10 cm h=10 cm
K101(25x60)

K102(25x60)

K101(25x60)
8/30
8/30

600 cm
8/10

8/14
8/25

8/25

25 cm
(25x60) (25x60)

25 cm 250 cm 250 cm 25 cm

Şekil 3.11 Döşeme donatı yerleşimi

30
4. MERDİVEN TASARIMI

Çok kullanılan merdivenler iki kısma ayrılır.

- Enine doğrultuda yatay çalışan merdivenler
- Boyuna doğrultuda çalışan merdivenler

a) Yatay Doğrultuda Çalışan Merdivenler :

Bu tip merdivenler her iki tarafından mesnetlendiği gibi taşıyıcı bir duvara da
ankastre olarak oturabilirler.
Bir tarafından duvarla diğer tarafından bir kirişle taşınmakta olan merdiveni
göstermektedir. Her basamak şekilde görüldüğü gibi boğaz uzunluğu b ve faydalı
yüksekliği d=D/2 olarak tasarlanmaktadır. Kesitin daha hassas bir analizi gerekli
olmamaktadır. Boyuna doğrultuda konan dağıtma donatısı ana donatının üstüne
konmaktadır.
Konsol bir merdivenin faydalı yüksekliği olarak kesitin ortalama faydalı yüksekliği
alınmalıdır. Ana donatı basamakların üstüne konup mesnete kenetlenmelidir. Alt yüze
büzülme çatlamasını önlemek için hafif bir donatı ızgarası konmalıdır.

b) Boyuna Doğrultuda Çalışan Merdivenler :

Merdiven tabliyesi kendine dik doğrultudaki sahanlıklara oturabildiği gibi taşıyıcı

kirişlerede oturabilir.
Ölü yük merdivenin eğimli uzunluğuna göre hesaplanır. Hareketli yük plan alanı
üzerinde hesaplanır. Etkili açıklık ( L ) mesnetler arasındaki yatay mesafe olarak alınır.
Merdivenin sahanlıklar tarafından mesnetlenmesi durumunda etkili açıklık sahanlığın
ortasından sahanlığın ortasına olan mesafe olarak alınmalıdır.

Merdiven tabliyeleri mütemadi ve kendilerini taşıyan sahanlık veya kirişlerle

PL
beraber dökülmeleri durumunda tasarımlarında kullanılacak eğilme momenti
10
olarak alınabilir. Burada ‘F’ toplam taşıma gücü yüküdür. Çoğu durumlarda
merdivenlerin plakları öndökümlü olarak yapılmaktadır. Böyle durumlarda merdiven
tabliyesi ile bileşimi sağlamak için taşıyıcı kirişlerden filizlerle birlikte cepler çıkarılır. Bu
durumda bağlantı yerlerinde fazla bir ankastrelik mevcut olmadığından tasarım
PL
momenti alınmalıdır.
8
4.1. Merdiven Hesabı :

Normal bina merdivenlerinde eğim 25  ile 36  arsında bulması gerekmektedir. Aksi

taktirde bina merdivenleri çok yatık yada çok dik olur.
Plak kalınlığı;

L 500  25
h=   19cm seçilen h= 25 cm
25 25

31
Basamak genişliği : 28 cm
Rıht Yüksekliği : 15 cm
300
Basamak Sayısı :  20 basamak
15
Merdiven Uzunluğu : (2.8)2  (1.5)2  3.17m

25
28

15

150
25

110 280 110

Şekil 4.1 Merdiven kesiti

Yük Hesabı :

Yük hesabı yapılırken merdivenin 1 m genişli için hesap yapılır. Betonun birim
hacim ağırlığı 2.4 t / m 3 ve hareketli yük Q = 350 kg / m 2 ’dir.

0.28  0.15  10
Tabliye ve basamaklar : (0.25  3.17  )  2.4  (0.25  2.2  2.4)  3.73 t
2

Hareketli yükün ağırlığı : (3.17  2.2)  0.35  1.88 t

Taşıma Gücü Yükü :

P  1.4G  1.6Q  P  1.4  3.73  1.6  1.88  8.23 t

P L 8.23  4.75
Md    4.89 t  m  489 t  cm
8 8

Eğilme kontrolu;

bw d2 100  232
K   108 cm2 / t  38 cm2 / t ( UYGUN )
Md 489
Md 489
As    6.77 cm2
fyd  j  d 3.65  0.86  23

min As  0.002xbw xd  0.002x100x23  4.6 cm2 < 6.77 cm2 uygun

32
Boyuna donatı : ( 14 kullanılırsa A o = 1.54 cm 2 )

A0 1.54
t  100   100  22.7 cm ( 14 / 22 cm )
As 6.77

Dağıtma donatısı : ( 8 kullanılırsa A o = 0.5 cm 2 )

A s 6.77
  1.35 cm2 ise ;
5 5

A0 0.5
t  100   100  37 cm ( 8 / 35 cm )
As 1.35

Kesme kontrolü ;

P 8.23
V   4.12 t
2 2

Vcr  0.65  fctd  bw  d  Vcr  0.65  10.66  100  23  10530  10.53 t

Vcr  Vd olduğundan tabliye kesme kuvveti yönünden yeterlidir.

33
A A

110 cm 280 cm 110 cm

10

9
L=
37
5c
8
7 m
6
O 14 / 44 5

O 8/35 4
O 14/22 3

2
1

O 14/22

O 14/44

A - A Kesiti

Şekil 4.2 : Merdiven Donatı Detayı

34
5. BİRO METODU

5.1. Kiriş Yüklerinin Çıkarılması :

4
4m

3
4m

2
D103 D102 D101
4m

1
K001 K002 K001
A B C D
5m 4m 5m

Şekil 5.1 Kiriş yüklerinin döşemelere aktarılması

Döşemelerden 1 aksında bulunan kirişlere gelen yükler şekil 5.1 de

gösterilmiştir. Çift yönde çalışan döşemelerin plaklarından döşemeyi çevreleyen
kirişlere gelen yükler kısa kenar üzerinde üçgen, uzun kenar üzerinde trapez
şeklindedir.

3 1 
Trapez yük eşdeğer düzgün yayılı yük dönüşümü: Pd kısa
 ( 5.1 )

3  2 2m2 

Üçgen yük eşdeğer düzgün yayılı yük dönüşümü: Pd kısa

( 5.2 )
3

Normal kat Döşemelerinde; G  0.445 t / m2 Q  0.200 t / m2

35
K101 kirişi üzerine gelen yükler:

Ölü yükler ;
4 3 1 
D103 den gelen (şekil 5.1’ den) 0.445    2
 0.70 t / m
3  2 2(1.25) 

Tuğla duvar 0.520  2.50 = 1.30 t/m

Kiriş zati ağırlığı 0.25  0.50x2.4 = 0.30 t/m

G = 2.30 t/m
Hareketli yük; sadece döşemelerden gelir.

4 3 1 
D105’ den gelen 0.200    2
= 0.315 t/m
3  2 2(1.25) 
Q = 0.315 t/m

K102 kirişi üzerine gelen yükler ;

Ölü yükler
4
D102 den 0.445 = 0.59 t/m
3
Tuğla duvar 0.520  2.50 = 1.30 t/m

Kiriş zati ağırlığı 0.25  0.50  2.4 = 0.3 t/m

G = 2.19 t/m

Hareketli yük; sadece döşemelerden gelir.

4
D102 döşemesinden 0.200  = 0.266 t/m
3

Q = 0.266 t/m

5.2. Kiriş Atalet Momentleri ;

b b

t t

h h

bw bw

Tam tablalı kiriş kesiti Yarım tablalı kiriş kesiti

Şekil 5.2.a Tablalı kiriş kesitleri

36
b= çalışan tabla genişliği
1
Tam tablalı kesitlerde ; b  bW  p ( p  L ) ( 5.3 )
5
1
Yarım tablalı kesitlerde ; b  bw  p ( p  L ) ( 5.4 )
10

Kenar Açıklıkta  = 0.8

Orta Açıklıkta  = 0.6
Konsol kirişlerde  =1.5
Tek açıklıklı kirişlerde  =1.0

K101 için; E aksında bulunan bu kirişin bir tarafında döşeme bulunmadığı için Yarım
Tablalı kiriş olarak kabul ederiz.

b w  25 cm lp   l  0.8  500  400 cm

1 1
b  bw  lp  25   400  25  40  65 cm
10 10

12 cm

50 cm

25 cm

Yarım tablalı kiriş kesiti

Şekil 5.2.a
b 65 t 12
  2.6   0.24
b W 25 h 50

Abak 13’ den   1.50

1
I = 1.50 (  2.5  53 )  39.1dm4
12
K102 için; E aksında bulunan bu kirişin bir tarafında döşeme bulunmadığı için Yarım
Tablalı kiriş olarak kabul ederiz.

lp  l  0.6  400  240 cm

1
b  25   240  49 cm
10
b 49 t 12
  2.00   0.24
bW 25 h 50

Abak den   1.35

1
I = 1.35 (  2.5  53 )  35.2 dm4
12

37
5.3. Kolon Atalet Momentleri

b h3 2.5  3.53
S001 kolonu için I   8.93 dm4
12 12
3
bh 2.5  4 3
S002 kolonu için I   13.33 dm4
12 12

5.4. Kiriş ve Kolonların Redör ve Dağıtma Katsayılarının Hesabı

K301 K302 K303

25x35
25x35

25x40

25x40
S302

S302
S301

S301
K201 K202 K203

25x35
25x35

S202
25x40
S201

S201
25x40
S202
K101 K102 K103

25x35
S102
25x40
25x35

25x40
S102
S101

S101
K001 K002 K003
S001

S001
S002
25x40

25x40

25x35
S002
25x35

Şekil 5.3 1 Aksındaki kolon ve kirişlerin yerleşimi

4EI
K redörü temsil edip K  ’ dir. Burada I atalet momenti, L eleman boyudur ve 4E
L
I
bütün elemanlarda aynı olduğundan K= olarak alınabilir.
L
K
DF = dağıtma katsayısı; DF i  i
K
 K = Bir düğüm noktasındaki elemanların (kolon, kiriş) toplam redörü
Ki = Bir düğüm noktasındaki i sayılı elemanın redörü
DF i = Aynı düğüm noktasındaki i sayılı elemanın dağıtma katsayısı
Şekil 5.4’ de gösterilen normal kat çerçevesinin tamamını Cross Metodu veya Biro
Metodu ile çözmek için dağıtma katsayılarının hesaplanması:

A düğüm noktası:
Çizelge 5.1 Redör ve Dağıtma katsayıları
K DF
AE 8.93/3=2.97 2.97/13.76=0.215
AEI 8.93/3=2.97 2.97/13.76=0.215
AB 39.1/5=7.82 7.82/13.76=0.570
 K =13.76 DF = 1

38
B düğüm noktası:
K DF
BA 39.1/5=7.82 0.31
BC 35.2/4=8.80 0.35
BF 13.33/3=4.44 0.17
BFI 13.33/3=4.44 0.17
 K =25.5 DF = 1
E F G H

4.44
2.97

A B C D
7.82 8.80 7.82
2.97

4.44

E F G H
Şekil 5.4 Kolon ve kiriş redörleri

5.5. Çerçevenin Düşey Yüklere Göre Çözümü

- Bu çözüm Biro Metoduna ile yapılacaktır.

Bu kısımda kullanılan işaretler:

MF = Ankastrelik momenti

Md = Dizayn momenti

V = Kesme kuvveti

M = Mesnetlerde moment azaltması

MFAB MFBA

A (a) B

A MFAB (b) MFBA B

Şekil 5.5 Ankastrelik momentler

39
 Şekil 5.5 (a) da AB ankastre kirişinin A ve B noktalarındaki ankastrelik
momentlerinin pozitif yönleri gösterilmektedir. MFAB ankastrelik momentinin yönü
pozitif. MFBA ankastrelik momentinin yönü ise negatiftir.

5.6. Biro Metodu ile Çözüm

Mkolon -Mkolon1 Mkolon2 -Mkolon2 Mkolon1

Dkolon Dkolon1 Dkolon2 Dkolon2 Dkolon1
Dkiriş Dkiriş1 Dkiriş2 Dkiriş3 Dkiriş3 Dkiriş2 Dkiriş1
Mg kiriş1 -Mgkiriş1 Mgkiriş2 Mg kiriş2 -Mgkiriş2 Mgkiriş1 Mg kiriş1
MgF Mgkiriş1 -Mgkiriş1
2 2 2
Mp kiriş1 Mp kiriş2 Mp kiriş1
MpF Mpkiriş1 -Mpkiriş1 Mpkiriş2 -Mpkiriş2 Mpkiriş1 -Mpkiriş1
2 2 2
Mtaşıma A1 B1 A2 A3 B2 A4 A5 B3 A6
Mtoplam C1 B4 C2 C3 B5 C4 C5 B6 C6
Mdenge D1 D2 D3 D4 D5 D6
Mnetice E1 F1 E2 E3 F2 E4 E5 F3 E6
Dkolon Dkolon1 Dkolon2 Dkolon2 Dkolon1
Mkolon -Mkolon1 Mkolon2 -Mkolon2 Mkolon1

Vo G1 G2 G3 G4 G5 G6
ΔV H1 H2 H3 H4 H5 H6
V I1 I2 I3 I4 I5 I6
Vd K1 K2 K3 K4 K5 K6
ΔM L1 L2 L3 L4 L5 L6
Md M1 M2 M3 M4 M5 M6
Vd K1 K2 K3 K4 K5 K6
Md M1 M2 M3 M4 M5 M6

G×l2 P  l2
Mgkiriş1=Mgkiriş2 = Mpkiriş1  Mpkiriş2 
12 12

(Mpkiriş1  Mgkiriş2 )  Dkiriş2 Mpkiriş1  Dkiriş1

A1  ( ) A2  ( )
2 2

(Mpkiriş2  Mgkiriş1 )  Dkiriş3 (Mgkiriş1  Mpkiriş2 )  Dkiriş3

A3  ( ) A4  ( )
2 2

(Mpkiriş1  Dkiriş1 ) (Mgkiriş2  Mpkiriş1 )  Dkiriş2

A5  ( ) A6  ( )
2 2

A1  (1  D k iriş1 ) A3  (1  D k iriş 3 )
B1  B2 
2 2

A5  (1  D k iriş 2 ) A2  (1  D k iriş 2 )
B3  B4  
2 2

40
 A 4  (1  D k iriş 3 ) A6  (1  D k iriş1 )
B5   B6  
2 2

C1  Mkiriş1  A1 C2  Mkiriş1  A2

C3  Mkiriş2  A3 C4  Mkiriş 2  A4

C5  Mkiriş1  A5 C6  Mkiriş1  A6

D1  C1  Dkiriş1 D2  (C2  C3)  Dkiriş2

D3  (C2  C3)  Dkiriş3 D4  (C4  C5)  Dkiriş 3

D5  (C4  C5)  Dkiriş 2 D6  C6  Dkiriş1

E1  C1  D1 E2  C2  D2

E3  C3  D3 E4  C4  D4

E5  C5  D5 E6  C6  D6

Mk iriş1 Mk iriş 2
F1   B1  B 4 F2   B 2  B5
2 2

Mk iriş1 Pl
F3   B3  B6 G1  G2 
2 2

E1  E2 E1  E2
H1  H2  
L kiriş L kiriş

E3  E4 E3  E4
H3  H4  
L kiriş L kiriş

E5  E6 E5  E6
H5  H6  
L kiriş L kiriş

I1  G1  H1 I2  G2  H2

I3  G3  H3 I4  G4  H4

I5  G5  H5 I6  G6  H6

c
j12  (  d)  P ( c = Kolon boyutu ; d = Kirişin faydalı yüksekliği )
2

41
K1  I1  J1 K2  I2  J2

K3  I3  J3 K 4  I4  J4

K5  I5  J5 K6  I6  J6

I1  c I2  c
L1  L2  
3 3

I3  c I4  c
L3  L4  
3 3

I5  c I6  c
L5  L6  
3 3

M1  E1  L1 M2  E2  L2

M3  E3  L3 M4  E4  L 4

M5  E5  L5 M6  E6  L6

42
a) Çerçevelerin Ölü Yüklere ( G ) Göre Analizi ;

3m A' B' C' D'

2.30 t/m 2.19 t/m 2.30 t/m

A K101 B K102 C K101 D
3m

A 5 m B 4 m C 5 m D
Şekil 5.6. Çerçeveye etkiyen ölü yükler

Ankastrelik momentler:
2.30  52
MFAB   4.79 t  m
12
F 2.19  4 2
MBC   2.92 t  m
12

Mkolon -109,258 60,602 -60,602 109,258

Dkolon 0,215 0,170 0,170 0,215
Dkiriş 0,570 0,310 0,350 0,350 0,310 0,570
MgF 479,167 239,583 -479,167 292,000 146,000 -292,000 479,167 239,583 -479,167
MpF 479,167 239,583 -479,167 292,000 146,000 -292,000 479,167 239,583 -479,167
Mc 29,011 22,774 -136,563 -32,754 -22,109 32,754 136,563 89,448 -29,011
Mtoplam 508,178 89,448 -615,729 259,246 -22,109 -259,246 615,729 22,774 -508,178
Mdenge -289,661 110,510 124,769 -124,769 -110,510 289,661
Mnetice 218,516 351,805 -505,219 384,015 101,782 -384,015 505,219 351,805 -218,516
Dkolon 0,215 0,170 0,170 0,215
Mkolon -109,258 60,602 -60,602 109,258

Vo 5,750 5,750 4,380 4,380 5,750 5,750

ΔV -0,573 0,573 0,000 0,000 0,573 -0,573
V 5,177 6,323 4,380 4,380 6,323 5,177
Vd 3,693 4,782 2,913 2,913 4,782 3,693
ΔM 60,394 -84,312 58,400 -58,400 84,312 -60,394
Md 158,123 -420,907 325,615 -325,615 420,907 -158,123
Vd 3,693 4,782 2,913 2,913 4,782 3,693
Md 158,123 420,907 325,615 325,615 420,907 158,123

S001 kolonunun üst ucundaki moment -109.258 t-cm, alt ucundaki moment ise
109.258
 54.629 t  cm ’ dir.
2
- Aynı şekilde S002 kolonunun üst ucundaki moment -60.602 t-cm, alt ucundaki
60.602
moment ise  30.30 t  cm ’ dir.
2

43
b) Çerçevelerin Hareketli ( Qdolu  Qdolu  Qdolu ) Yüklere Göre Analizi ;

3m

0.315 t/m 0.266 t/m 0.315 t/m

A K101 B K102 C K101 D
3m

A B C D
Şekil 5.7 Çerçeveye hareketli yük etkimesi durumu

Mkolon -15,114 9,204 -9,204 15,114

Dkolon 0,215 0,170 0,170 0,215
Dkiriş 0,570 0,310 0,350 0,350 0,310 0,570
MQF 65,625 32,813 -65,625 35,467 17,733 -35,467 65,625 32,813 -65,625
MpF 65,625 32,813 -65,625 35,467 17,733 -35,467 65,625 32,813 -65,625
Mc 4,675 3,670 -18,703 -5,278 -3,562 5,278 18,703 12,251 -4,675
Mtoplam 70,300 12,251 -84,328 30,189 -3,562 -30,189 84,328 3,670 -70,300
Mdenge -40,071 16,783 18,949 -18,949 -16,783 40,071
Mnetice 30,229 48,733 -67,545 49,138 10,608 -49,138 67,545 48,733 -30,229
Dkolon 0,215 0,170 0,170 0,215
Mkolon -15,114 9,204 -9,204 15,114

Vo 0,788 0,788 0,532 0,532 0,788 0,788

ΔV -0,075 0,075 0,000 0,000 0,075 -0,075
V 0,713 0,862 0,532 0,532 0,862 0,713
Vd 0,510 0,651 0,354 0,354 0,651 0,510
ΔM 8,317 -11,495 7,093 -7,093 11,495 -8,317
Md 21,912 -56,050 42,044 -42,044 56,050 -21,912
Vd 0,510 0,651 0,354 0,354 0,651 0,510
Md 21,912 56,050 42,044 42,044 56,050 21,912

44
c) Çerçevelerin Hareketli ( Qdolu  Qboş  Qdolu ) Yüklere Göre Analizi ;

3m

0.315 t/m 0.315 t/m

A K101 B K102 C K101 D
3m

A B C D
Şekil 5.8 Çerçeveye etkiyen hareketli yükler

Mkolon -16,296 16,288 -16,288 16,296

Dkolon 0,215 0,170 0,170 0,215
Dkiriş 0,570 0,310 0,350 0,350 0,310 0,570
MQF 65,625 32,813 -65,625 0,000 0,000 0,000 65,625 32,813 -65,625
MpF 65,625 32,813 -65,625 0,000 0,000 0,000 65,625 32,813 -65,625
Mc 10,172 7,985 -18,703 -11,484 -7,752 11,484 18,703 12,251 -10,172
Mtoplam 75,797 12,251 -84,328 -11,484 -7,752 11,484 84,328 7,985 -75,797
Mdenge -43,204 29,702 33,534 -33,534 -29,702 43,204
Mnetice 32,593 53,048 -54,626 22,050 -15,504 -22,050 54,626 53,048 -32,593
Dkolon 0,215 0,170 0,170 0,215
Mkolon -16,296 16,288 -16,288 16,296

Vo 0,788 0,788 0,000 0,000 0,788 0,788

ΔV -0,044 0,044 0,000 0,000 0,044 -0,044
V 0,743 0,832 0,000 0,000 0,832 0,743
Vd 0,540 0,621 0,000 0,000 0,621 0,540
ΔM 8,673 -11,088 0,000 0,000 11,088 -8,673
Md 23,919 -43,539 22,050 -22,050 43,539 -23,919
Vd 0,540 0,621 0,000 0,000 0,621 0,540
Md 23,919 43,539 22,050 22,050 43,539 23,919

45
 (+) (-) (+) (-)

(-) (+) (-) (+) (-) (+) (-) (+) (-) (+) (-) (+)

(+) (-) (+) (-)

(-) (+) (-) (+)

(-) (+) (-) (+)

(+) (-) (+) (-)

Şekil 5.9 Düşey Yüklerden dolayı kolon ve kirişlerde oluşan momentlerin pozitif ve negatif yönleri

46
6. EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ HESABI

- Yapı işlevi : Konut

- Zemin sınıfı : Orta sıkı kum, Çakıl (C)
- Deprem bölgesi : 1
- Yapı sistemi : Betonarme karkas, süneklik düzeyi yüksek sistem ( Deprem
yükleri tamamen çerçevelerle taşınmaktadır.)
- Hesap yöntemi : Eşdeğer deprem yükü

6.1. Spektral ivme katsayısı

A(T1 )  A o I S(T) (6.1)

Çizelge 6.1 - Etkin yer ivmesi katsayısı (Ao)

Deprem Ao
Bölgesi
1 0.40
2 0.30
3 0.20
4 0.10

1.Derece deprem bölgesi için A 0  0.40

Çizelge 6.2 – Bina önem katsayısı
Binanın Kullanım Amacı Bina Önem
veya Türü Katsayısı ( I )
1. Deprem sonrası kullanımı gereken binalar ve tehlikeli madde
içeren binalar
a) Deprem sonrasında hemen kullanılması gerekli binalar
(Hastaneler,dispanserler, sağlık ocakları, itfaiye bina ve tesisleri,
PTT 1.5
ve diğer haberleşme tesisleri, ulaşım istasyonları ve terminalleri,
enerji üretim ve dağıtım tesisleri; vilayet, kaymakamlık ve belediye
yönetim binaları, ilk yardım ve afet planlama istasyonları)
b) Toksik, patlayıcı, parlayıcı, vb özellikleri olan maddelerin
bulunduğu veya depolandığı binalar
2. İnsanların uzun süreli ve yoğun olarak bulunduğu ve değerli
eşyanın saklandığı binalar
a) Okullar, diğer eğitim bina ve tesisleri, yurt ve yatakhaneler, 1.4
askeri
kışlalar, cezaevleri, vb.
b) Müzeler
3. İnsanların kısa süreli ve yoğun olarak bulunduğu binalar
1.2
Spor tesisleri, sinema, tiyatro ve konser salonları, vb.
4. Diğer binalar
Yukarıdaki tanımlara girmeyen diğer binalar 1.0
(Konutlar, işyerleri, oteller, bina türü endüstri yapıları, vb)
Bina önem katsayısı konut için; I = 1.00

47
Çizelge 6.3 - Zemin grupları
Zemin Serbest Kayma
Stand. Relatif
Grubu Zemin Grubu Basınç Dalgası
Penetr. Sıkılık
Tanımı Direnci Hızı
(N/30) (%)
(kPa) (m/s)
1. Masif volkanik kayaçlar ve
ayrışmamış sağlam
metamorfik kayaçlar, sert - - > 1000 > 1000
(A)
çimentolu tortul kayaçlar....
2. Çok sıkı kum, çakıl......... > 50 85 -100 - > 700
3. Sert kil ve siltli kil....... > 32 - > 400 > 700
1. Tüf ve aglomera gibi
gevşek volkanik kayaçlar,
süreksizlik düzlemleri
(B) bulunan ayrışmış çimentolu - - 500 - 1000 700 - 1000
tortul kayaçlar....................
2. Sıkı kum, çakıl............... 30 - 50 65 - 85 - 400 - 700
3. Çok katı kil ve siltli kil.... 16 - 32 - 200 - 400 300 - 700
1.Yumuşak süreksizlik
düzlemleri bulunan çok
ayrışmış metamorfik
(C) kayaçlar ve çimentolu tortul - - < 500 400 - 700
kayaçlar................………..

2. Orta sıkı kum, çakıl........ 10 - 30 35 - 65 - 200 - 400

3. Katı kil ve siltli kil.......... 8 -16 - 100 - 200 200 - 300
1.Yeraltı su seviyesinin
yüksek olduğu yumuşak, - - - < 200
(D) kalın alüvyon tabakaları.....
2. Gevşek kum................... < 10 < 35 - < 200
3. Yumuşak kil, siltli kil...... <8 - < 100 < 200

Çizelge 6.4 - Yerel Zemin sınıfları

Yerel Zemin Çizelge 6.3’e Göre Zemin Grubu ve
Sınıfı En Üst Zemin Tabakası Kalınlığı (h1)
(A) grubu zeminler
Z1
h1  15 m olan (B) grubu zeminler
h1 > 15 m olan (B) grubu zeminler
Z2
h1  15 m olan (C) grubu zeminler
Z3 15 m < h1  50 m olan (C) grubu zeminler
h1  10 m olan (D) grubu zeminler
h1 > 50 m olan (C) grubu zeminler
Z4
h1 > 10 m olan (D) grubu zeminler

48
 Çizelge 6.5 - Spektrum karakteristik periyotları ( TA , TB)
Çizelge 6.4' e göre TA TB
Yerel Zemin Sınıfı (saniye) (saniye)
Z1 0.10 0.30
Z2 0.15 0.40
Z3 0.15 0.60
Z4 0.20 0.90

Yerel zemin sınıfı Çizelge 6.4 den h  15 m ve C grubu zeminler için, Çizelge 6.5’
den Yerel zemin sınıfı Z2 dir.Böylece, Spektrum karakteristik periyotları (T A , TB ) :
T A  0.15 T B  0.40

6.2. Spektrum Katsayısı

Denk.(6.1)’de yer alan Spektrum Katsayısı, S(T), yerel zemin koşullarına ve bina
doğal periyodu T’ ye bağlı olarak Denk.(6.2) ile hesaplanacaktır.

S(T) = 1 + 1.5 T / TA (0  T  TA) (6.2)

S(T) = 2.5 (TA < T  TB)
S(T) = 2.5 (TB / T )0.8 (T > TB)
S(T)

2.5

0.8
S(T) = 2.5 (TB / T )

1.0

TA TB T
Şekil 6.1 Spektrum katsayısı grafiği

T 1  T1A  Ct HN3 / 4
C t  0.07 ( Taşıyıcı sistemi betonarme çerçeveli binalar için)
H N  12m ( Temel üstünden ölçülür.)
T 1  0.07  123 / 4  0.45

T1  TB koşulu sağlandığından; S(T) = 2.5 (TB / T 1 )0.8= 2.5(0.40 / 0.45) 0.8 =2.27

Spektral ivme katsayısı;

A(T1 )  0.40  1  2.27  0.91

49
6.3. Taşıyıcı sistem davranış katsayısı R a

Çizelge 6.6 Taşıyıcı sistem davranış katsayısı

Süneklik Süneklik
Düzeyi Düzeyi
BİNA TAŞIYICI SİSTEMİ
Normal Yüksek
Sistemler Sistemler
(1) YERİNDE DÖKME BETONARME BİNALAR
(1.1) Deprem yüklerinin tamamının çerçevelerle taşındığı binalar 4 8
(1.2) Deprem yüklerinin tamamının bağ kirişli (boşluklu) perdelerle
taşındığı binalar..................................................….. 4 7
(1.3) Deprem yüklerinin tamamının boşluksuz perdelerle taşındığı
binalar....................................................................…. 4 6
(1.4) Deprem yüklerinin çerçeveler ile boşluksuz ve/veya bağ
kirişli (boşluklu) perdeler tarafından birlikte taşındığı binalar.. 4 7

(2) PREFABRİKE BETONARME BİNALAR

3 7
(2.1) Deprem yüklerinin tamamının bağlantıları tersinir
momentleri aktarabilen çerçevelerle taşındığı binalar .......….. ── 3
(2.2) Deprem yüklerinin tamamının, üstteki bağlantıları mafsallı olan
kolonlar tarafından taşındığı tek katlı binalar.....
(2.3) Deprem yüklerinin tamamının prefabrike veya yerinde dökme ── 5
boşluksuz ve/veya bağ kirişli (boşluklu) perdelerle taşındığı, çerçeve
bağlantıları mafsallı olan prefabrike binalar..
(2.4) Deprem yüklerinin, bağlantıları tersinir momentleri
aktarabilen prefabrike çerçeveler ile yerinde dökme boşluksuz 3 6
ve/veya bağ kirişli (boşluklu) perdeler tarafından birlikte
taşındığı binalar………………………………………………

(3) ÇELİK BİNALAR

(3.1) Deprem yüklerinin tamamının çerçevelerle taşındığı binalar 5 8
(3.2) Deprem yüklerinin tamamının, üstteki bağlantıları mafsallı olan
kolonlar tarafından taşındığı tek katlı binalar..... ── 4
(3.3) Deprem yüklerinin tamamının çaprazlı perdeler veya
yerinde dökme betonarme perdeler tarafından taşındığı binalar
(a) Çaprazların merkezi olması durumu...............................… 4 5
(b) Çaprazların dışmerkez olması durumu..........................…. ── 7
(c) Betonarme perdelerin kullanılması durumu........................ 4 6
(3.4) Deprem yüklerinin çerçeveler ile birlikte çaprazlı çelik
perdeler veya yerinde dökme betonarme perdeler tarafından
birlikte taşındığı binalar
(a) Çaprazların merkezi olması durumu...............................… 5 6
(b) Çaprazların dışmerkez olması durumu...........................… ── 8
(c) Betonarme perdelerin kullanılması durumu........................ 4 7

Deprem yüklerinin tamamının çerçevelerle taşındığı binalar için; R = 8 alınır. ( Çizelge 6.6)
T
R a (T) = 1.5 + (R  1.5) (0  T  TA )
TA ( 6.3 )
R a (T) = R (TA  T)
(TA  T) olduğuna göre; R a (T) = R =8 alınır.

50
6.4. Kat ağırlıklarının hesaplanması

wi = gi + n qi ( 6.4 )
n= Hareketli yük katılım katsayısı

Çizelge 6.7 – Hareketli yük katılım katsayısı

Binanın Kullanım Amacı n
Depo, antrepo, vb. 0.80
Okul, öğrenci yurdu, spor tesisi, sinema, tiyatro, konser salonu,
0.60
garaj, lokanta, mağaza, vb.
Konut, işyeri, otel, hastane, vb. 0.30

n= 0.30 alınır.

Bina aksının deprem sırasında göz önüne alınacak olan toplam ağırlığı;

3.Kat Toplam Ağırlığı W4  (4.66  7.17)  2  0.3  (0.59  0.33)  2  24.21 ton
2.Kat Toplam Ağırlığı W3  (6.58  9.94)  2  0.3  (0.89  1.59)  2  34.53 ton
1.Kat Toplam Ağırlığı W2  (6.58  9.94)  2  0.3  (0.89  1.59)  2  34.53 ton
Zemin Kat Toplam Ağırlığı W1  (6.58  9.94)  2  0.3  (0.89  1.59)  2  34.53 ton

 W  127.80 ton
Toplam Eşdeğer Deprem Yükünün (Taban kesme kuvveti) Belirlenmesi;

WA(T1 )
Vt =  0.10 A o I W ( 6.5 )
R a (T1 )

127.80  0.91
Vt   14.53 ton > 0.10  0.40  1  127.80 = 5.11 ton (Uygun)
8

6.5. Katlara Etkiyen Eşdeğer Deprem Yüklerinin Belirlenmesi:

wi Hi
Fi = (Vt  FN ) N
H < 25 m için FN =0 ( 6.6 )
 w j Hj
j=1

H  25 m için FN = 0.0075 N Vt N=Kat sayısı

W H
j 1
j j  34.53  3  34.53  6  34.53  9  24.21  12  912.06 t-m

51
 34.53  3
F1  14.53   1.65 ton
912.06

34.53  6
F2  14.53   3.30 ton
912.06

34.53  9
F3  14.53   4.95 ton
912.06

24.21  12
F4  14.53   4.62 ton
912.06

4.62 ton

4.95 ton

3.30 ton

1.65 ton

Şekil 6.2 Katlara etkiyen yatay deprem yükleri

Kat kesme kuvvetleri;

Q4=4.62 ton
Q3=4.62+4.95=9.57 ton
Q2=4.62+4.95+3.30=12.87 ton
Q1=4.62+4.95+3.30+1.65=14.52 ton

52
6.6. Kiriş-Kolon momentlerinin bulunması

k1 k2
Dört kiriş ve bir kolondan oluşan sistemlerde;
kc

 k  k2  k3  k 4 k
k= 1 a 
D  a  kc ( 6.7 )
2k c 2k
k3 k4
Şekil 6.3.a
I1
k1 ,k 2 ,k 3 ,k 4 = kiriş redörleri k1 
L1

Ic
k c = kolon redörleri kc 
Lc

k1 k2
İki kiriş ve bir ankastre kolondan oluşan sistemlerde;



k  k2 k  0.5
kc k 1 a 
D  a  kc ( 6.8 )
kc 2k

Şekil 6.3.b

6.6.1. Kolon uç momentleri

Müst

h-h y
T
h

T h y  y0 h

Malt
Şekil 6.4

Her kolonun üst ve alt uçlarındaki eğilme momentleri;

Müst = T (h-h y ) ( 6.9 )

Malt = T h y

53
Çizelge 6.8 Yatay yükün üçgen yayılı dağılışı durumunda y o katsayısı
yo : Standart Enfleksiyon Noktası Yüksekliği

Kat
Adedi
Kat k
0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0
1 1 0.80 0.75 0.70 0.65 0.65 0.60 0.60 0.60 0.60 0.55 0.55 0.55 0.55 0.55
2 0.50 0.45 0.40 0.40 0.40 0.40 0.40 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50
2
1 1.00 0.85 0.75 0.70 0.70 0.65 0.65 0.65 0.60 0.60 0.55 0.55 0.55 0.55
3 0.25 0.25 0.25 0.30 0.30 0.35 0.35 0.35 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.50
3 2 0.60 0.50 0.50 0.50 0.50 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50
1 1.15 0.90 0.80 0.75 0.75 0.70 0.70 0.65 0.65 0.65 0.60 0.55 0.55 0.55
4 0.10 0.15 0.20 0.25 0.30 0.30 0.35 0.35 0.35 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45
3 0.35 0.35 0.35 0.40 0.40 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50
4
2 0.70 0.60 0.55 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
1 1.20 0.95 0.85 0.80 0.70 0.70 0.70 0.70 0.65 0.65 0.55 0.55 0.55 0.55
5 -0.05 0.10 0.20 0.25 0.30 0.30 0.35 0.35 0.35 0.35 0.40 0.45 0.45 0.45
4 0.20 0.25 0.35 0.35 0.40 0.40 0.40 0.40 0.40 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50
5 3 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50
2 0.75 0.60 0.55 0.55 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
1 1.30 1.00 0.85 0.80 0.75 0.70 0.70 0.65 0.65 0.65 0.60 0.55 0.55 0.55
6 -0.15 0.05 0.15 0.20 0.25 0.30 0.30 0.35 0.35 0.35 0.40 0.45 0.45 0.45
5 0.10 0.25 0.30 0.35 0.35 0.40 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50
4 0.30 0.35 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50
6
3 0.50 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
2 0.80 0.65 0.55 0.55 0.55 0.55 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
1 1.30 1.00 0.85 0.80 0.75 0.70 0.70 0.65 0.65 0.65 0.60 0.55 0.55 0.55
7 -0.20 0.05 0.15 0.20 0.25 0.30 0.30 0.35 0.35 0.35 0.45 0.45 0.45 0.45
6 0.05 0.20 0.30 0.35 0.35 0.40 0.40 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45
5 0.20 0.30 0.35 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50
7 4 0.35 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50
3 0.55 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
2 0.80 0.65 0.60 0.55 0.55 0.55 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
1 1.30 1.00 0.90 0.80 0.75 0.70 0.70 0.70 0.65 0.65 0.60 0.55 0.55 0.55
8 -0.20 0.05 0.15 0.20 0.25 0.30 0.30 0.35 0.35 0.35 0.45 0.45 0.45 0.45
7 0.00 0.20 0.30 0.35 0.35 0.40 0.40 0.40 0.40 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50
6 0.15 0.30 0.35 0.40 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50
5 0.30 0.35 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50
8
4 0.40 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.45 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
3 0.60 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
2 0.85 0.65 0.60 0.55 0.55 0.55 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50
1 1.30 1.00 0.90 0.80 0.75 0.70 0.70 0.70 0.65 0.65 0.60 0.55 0.55 0.55

54
 Çizelge 6.9 - Muto Tablosu
Kolon kc k1 k2 k3 k4  a D D/ΣD Q Vi yo h Malt Müst
k
S301 2.97 0 7.82 0 7.82 2.63 0.57 1.69 0.184 0.850 0.44 3.00 1.12 1.43
S302 4.44 7.82 8.80 7.82 8.80 3.74 0.65 2.89 0.316 1.459 0.45 3.00 1.97 2.41
4.62
S302 4.44 0 7.82 8.80 7.82 3.74 0.65 2.89 0.316 1.459 0.45 3.00 1.97 2.41
S301 2.97 7.82 0 7.82 0 2.63 0.57 1.69 0.184 0.850 0.44 3.00 1.12 1.43
ΣD=9.16
S201 2.97 0 7.82 0 7.82 2.63 0.57 1.69 0.184 1.760 0.49 3.00 2.59 2.69
S202 4.44 7.82 8.80 7.82 8.80 3.74 0.65 2.89 0.316 3.024 0.50 3.00 4.54 4.54
9.57
S202 4.44 0 7.82 8.80 7.82 3.74 0.65 2.89 0.316 3.024 0.50 3.00 4.54 4.54
S201 2.97 7.82 0 7.82 0 2.63 0.57 1.69 0.184 1.760 0.49 3.00 2.59 2.69
ΣD=9.16
S101 2.97 0 7.82 0 7.82 2.63 0.57 1.69 0.184 2.368 0.50 3.00 3.55 3.55
S102 4.44 7.82 8.80 7.82 8.80 3.74 0.65 2.89 0.316 4.067 0.50 3.00 6.10 6.10
12.87
S102 4.44 0 7.82 8.80 7.82 3.74 0.65 2.89 0.316 4.067 0.50 3.00 6.10 6.10
S101 2.97 7.82 0 7.82 0 2.63 0.57 1.69 0.184 2.368 0.50 3.00 3.55 3.55
ΣD=9.16
S001 2.97 0 7.82 0 0 2.63 0.68 2.02 0.190 2.760 0.55 3.00 4.55 3.73
S002 4.44 7.82 8.80 0 0 3.74 0.74 3.29 0.310 4.500 0.55 3.00 7.43 6.08
14.52
S002 4.44 8.80 7.82 0 0 3.74 0.74 3.29 0.310 4.500 0.55 3.00 7.43 6.08
S001 2.97 7.82 0 0 0 2.63 0.68 2.02 0.190 2.760 0.55 3.00 4.55 3.73
ΣD=10.62

55
6.6.2. Kolon uç momentleri yardımı ile Kiriş uç momentlerinin bulunması

Kiriş uç momentleri düğüm noktalarının moment denge şartından faydalanılarak

hesaplanır. Ma
(Kolon)

M1 (Kiriş) (Kiriş) M2
k1 k2 Ma , Mü = Kolon uç momentleri

(Kolon)

Mü
Şekil 6.5.a

Bir düğüm noktasında şekil 6.3’ deki gibi iki kiriş, iki kolon (4 çubuk varsa) birleşirse;

M= Ma + Mü ( 6.10 )

k1 k2
M1 = M M2 = M
k1  k 2 k1  k 2

Ma
(Kolon)
M1

(Kolon)
Mü
Şekil 6.5.b

Bir düğüm noktasında şekil 6.4’ deki gibi bir kiriş, iki kolon ( 3 çubuk varsa )
birleşirse;

M 1 = Ma + Mü

IKolon(2535)  8.93 dm4

IKolon(25 40)  13.3 dm4

IK 301  IK 201  IK101  IK 001  39.1dm4

IK 302  IK 202  IK102  IK 002  35.2 dm4 (Tüm kirişler 25  50)
IK 303  IK 203  IK103  IK 003  39.1dm4

56
6.7. Kiriş-Kolon momentlerinin hesabı
k1 k2

kc

k3 k4
Şekil 6.6.a
Dört kiriş ve bir kolondan oluşan sistemlerde;

S301kolonuiçin; IKolon(2535)  8.93 dm4

Şekilde k1 ve k 3 ' e denk gelenkenarlardakiriş bulunmadığından k1  0 k 3  0
39.1 dm4 39.1 dm4
k2   7.82 k4   7.82
5 m 5 m
4
S201kolonuiçin; IKolon(2535)  8.93 dm
39.1 dm4 39.1 dm4
k1  0 k 3  0 k 2   7.82 k4   7.82
5 m 5 m
4
S101kolonuiçin; IKolon(2535)  8.93 dm
39.1 dm4 39.1 dm4
K101  k1  0 k 3  0 k 2   7.82 k4   7.82
5 m 5 m
4
S302kolonuiçin; IKolon(25 40)  13.3 dm
39.1 dm4 35.2 dm4 dm4 dm4
K 302  k1   7.82 k2   8.80 k 3  7.82 k 4  8.80
5 m 4 m m m
4
S202kolonu için; IKolon(25 40)  13.3 dm
39.1 dm4 35.2 dm4 dm4 dm4
K 302  k1   7.82 k2   8.80 k 3  7.82 k 4  8.80
5 m 4 m m m
4
S102kolonuiçin; IKolon(25 40)  13.3 dm
39.1 dm4 35.2 dm4 dm4 dm4
K 302  k1   7.82 k2   8.80 k 3  7.82 k 4  8.80
5 m 4 m m m

İki kiriş ve bir ankastre kolondan oluşan sistemlerde;

k1 k2

kc

Şekil 6.6.b

57
S001kolonuiçin; IKolon(2535)  8.93 dm4
Şekilde k 1 ' e denk gelenkenardakiriş bulunmadığından k 1  0
39.1
k2   7.82 dm4
5

S002 kolonuiçin; IKolon(2540)  13.3 dm4

39.1 35.2
k1   7.82 dm4 k 2   8.80 dm4
5 4

8.93 dm4
k c (S301  S201  S101 S001)   2.98
3 m
13.3 dm4
k c (S302  S202  S102 S002)   4.43
3 m

6.8. Zemin kat kirişlerinin moment ve kesme kuvvetlerinin bulunması :

S101 S102

A K001 B K002 K003

S001 S002

Şekil 6.7
A düğüm noktası;

Na
Ma =3.55
Va

V1
A N1
M1

Vü
Mü =3.73

Nü
Şekil 6.8.a

58
M1  Mü  Ma  3.55  3.73  7.28 t  m

Va = 2.368 t ( Muto tablosunda Vi sütunundan alınır veya kolon uç

momentlerinin toplamının kat yüksekliğine bölünmesi ile
Vü = 2.760 t bulunur. )

M1  M2 7.28  5.73
V1    2.60 t ( 6.11 )
L 5

 M1 ve M2 değerleri kirişin uç momentleridir.

N1 değeri kirişe etki eden eksenel yük değeridir. N1 değeri düğüm noktası
üzerinde bulunan eşdeğer deprem yükü ve o düğüm noktasında bulunan
kolonların kesme kuvvetlerinin cebrik toplamıdır.

N1  2.37  1.65  2.76  1.26t

Na ve Nü değerleri kirişlerde oluşan kesme kuvvetlerinden dolayı kolonlarda

oluşan eksenel yük değerleridir.

Na  0.51  1.38  2.23  4.12t

Nü  4.12  2.60  6.72t

B düğüm noktası;
Na
Ma=6.10

Va=4.067

V2 V3
M2
N2 N3
M3

Vü=4.50

Mü=6.08

Nü

Şekil 6.8.b

59
 k1 k2
M1 = M M2 = M
k1  k2 k1  k2

M  Mü  Ma

7.82
M1  (6.10  6.08)  ( )  5.73 t  m
7.82  8.80

8.80
M2  (6.10  6.08)  ( )  6.45 t  m
7.82  8.80

Va = 4.067 t ( Muto tablosunda Vi sütunundan alınır veya kolon uç

momentlerinin toplamının kat yüksekliğine bölümünden
Vü = 4.500 t bulunur. )

7.28  5.73
V2   2.60 t
5

6.45  6.45
V3   3.22 t
4

Na  0.47  2.82  2.23  1.06 t

Nü  1.06  3.22  2.60  1.68 t

N2  N1  2.37  1.65  2.76  1.26 t

N3  1.26  4.06  4.50  0.82 t

60
 1.43 1.13 1.27 1.27 1.13 1.43
7.820 8.800 7.820
1.43 2.41 2.41 1.43

1.12 1.97 1.97 1.12

3.81 3.06 3.45 3.45 3.06 3.81

7.820 8.800 7.820
2.69 4.54 4.54 2.69

2.59 4.54 4.54 2.59

6.14 5.00 5.63 5.63 5.00 6.14

7.820 8.800 7.820
3.55 6.10 6.10 3.55

3.55 6.10 6.10 3.55

7.28 5.73 6.45 6.45 5.73 7.28

7.820 8.800 7.820

3.73 6.08 6.08 3.73

4.55 7.43 7.43 4.55

5 4 5

Şekil 6.9.a Elemanların birleşim noktalarındaki uç moment değerleri

61
 1.13 1.27 1.43

1.43 2.41 2.41 1.43

1.43 1.27 1.13

3.06 3.45 3.81

2.69 4.54 4.54 2.69

1.12 1.97 1.97 1.12
3.81 3.45 3.06

5.00 5.63 6.14

3.55 6.10 6.10 3.55

2.59 4.54 4.54 2.59
6.14 5.63 5.00

5.73 6.45 7.28

3.73 6.08 6.08 3.73

3.55 6.10 6.10 3.55
7.28 6.45 5.73

4.55 7.43 7.43 4.55

Şekil6.9.b

62
 0.51 0.51 0.64 0.64 0.51 0.51
4.62 3.77 2.31 0.85

0.85 1.46 1.46 0.85

0.51 0.12 0.12 0.51

0.85 1.46 1.46 0.85

1.38 1.38 1.72 1.72 1.38 1.38
4.95 4.04 2.48 0.91

1.76 3.03 3.03 1.76

1.89 0.47 0.47 1.89

1.76 3.03 3.03 1.76

2.23 2.23 2.82 2.82 2.23 2.23
3.30 2.69 1.66 0.62

2.37 4.06 4.06 2.37

4.12 1.06 1.06 4.12

2.37 4.06 4.06 2.37

2.60 2.60 3.22 3.22 2.60 2.60
1.65 1.26 0.82 0.38

2.76 4.50 4.50 2.76

6.72 1.68 1.68 6.72

2.76 4.50 4.50 2.76

Şekil 6.9.c

63
 1.76 0.85
2.76 2.37

2.60
2.23
1.38
0.51

3.03 1.46
4.50 4.06

64
3.22
2.82
1.72
0.64

Şekil 6.9.d

3.03 1.46
4.06
4.50
2.60
2.23
1.38
0.51

1.76 0.85
2.37
2.76
Çizelge 6.10 Düşey ve Yatay Yüklerden Dolayı Kirişlerde Oluşan Moment ve Kesme Değerleri
K001 K002 K003
KAT

Yük türü Sol Mesnet Açıklık Sağ Mesnet Sol Mesnet Açıklık Sağ Mesnet Sol Mesnet Açıklık Sağ Mesnet
M V M V M M V M V M M V M V M
(t-cm) (t) (t-cm) (t) (t-cm) (t-cm) (t) (t-cm) (t) (t-cm) (t-cm) (t) (t-cm) (t) (t-cm)
G 158.12 3.69 351.8 4.78 420.9 325.6 2.91 101.78 2.91 325.6 420.9 4.78 351.8 3.69 158.12
QDDD 21.91 0.51 48.73 0.651 56.05 42.04 0.35 10.61 0.354 42.04 56.05 0.651 48.73 0.51 21.91
1

QDBD 23.92 0.54 53.05 0.621 43.54 22.05 0 -15.50 0 22.05 43.54 0.621 53.05 0.54 23.92
E 728.00 2.60 0 2.60 573 645 3.22 0 3.22 645 573 2.60 0 2.60 728

Çizelge 6.11 Kirişler İçin Moment ve Kesme Değerleri Kombinasyonları

K001 K002 K003
Yük Sol Mesnet Açıklık Sağ Mesnet Sol Mesnet Açıklık Sağ Mesnet Sol Mesnet Açıklık Sağ Mesnet
No M V M V M M V M V M M V M V M
Kombinasyon
(t-m) (t) (t-m) (t) (t-m) (t-m) (t) (t-m) (t) (t-m) (t-m) (t) (t-m) (t) (t-m)
1 1.4G+1.6Q 2.60 6.03 5.78 7.73 6.79 5.23 4.63 1.59 4.63 5.23 6.79 7.73 5.78 6.03 2.60
2 G+Q+E 9.10 6.83 4.05 8.03 10.50 10.13 6.48 1.12 6.48 10.13 10.50 8.03 4.05 6.83 9.10
3 G+Q-E -5.48 1.60 4.05 2.80 -1.08 -2.97 0.04 0.86 0.04 -2.97 -1.08 2.80 4.05 1.60 -5.48
4 0.9G+E 8.70 5.92 3.17 6.90 9.52 9.38 5.84 0.92 5.84 9.38 9.52 6.90 3.17 5.92 8.70
5 0.9G-E -5.86 0.72 3.17 1.70 -1.94 -3.52 -0.6 0.92 -0.6 -3.52 -1.94 1.70 3.17 0.72 -5.86

65
7. KİRİŞ DİZAYNI

Kiriş donatı dizaynı için, Boyuna ve Kesme donatısı hesabı yapılmaktadır. Aşağıda bu
hesaplar sırası ile anlatılmıştır.

7.1. Boyuna Donatı Hesabı

K101 K102 K101

Sol mesnet Sağ mesnet Sol mesnet Sağ mesnet
Açıklık Açıklık
S001 S002 S002 S001

Çekme üstte Çekme üstte MOMENT DİYAGRAMI

- - - - - -
+ + +

Çekme Altta Çekme Altta

KESME DİYAGRAMI
+ + +
- - -

Şekil 7.1 Kirişte oluşan moment ve kesme diyagramları

Şekil 7.1’ den de anlaşıldığı gibi, bu tip bir yükleme sonucunda açıklıkta çekme
altta, Mesnette üsttedir. Bu nedenle yerleştirilecek olan çekme donatısını açıklıkta
alta, mesnette üste yerleştiririz.
Kirişlerde, açıklık ve mesnet donatısı olmak üzere iki farklı donatı hesabı yapılır.

7.1.1. Açıklık için donatı hesabı

Açıklıkta kirişin tablalı olarak çalıştığı varsayılmaktadır ve tabla basınç

bölgesindedir.
b b

t t
h
h

bw
bw
Tam tablalı kiriş Yarım tablalı kiriş

Şekil 7.2 Tablalı kiriş kesitleri

66
- Eğer bir kiriş iki döşemeyi ayırıyor ise, yani iki tarafında da döşeme varsa, bu kiriş
tam tablalı olarak çalışır.
- Eğer kirişin bir tarafında döşeme varsa, bu kiriş yarım tablalı olarak çalışır.

Kirişlerde donatı alanı denklem(7.1) ile verilen formülle bulunur;

Md
AS  (7.1)
fyd j d

A S =Açıklık donatısı alanı

Md =Çizelge 6.11’ den alınan maksimum açıklık momenti
fyd =Çelik hesap dayanımı
j =Moment kolu katsayısı
d =Faydalı yükseklik

j değerinin hesaplanması;

bd 2 b
Kfcd  fcd buradan Kfcd değeri hesaplanır. değerine göre bir çizelge seçilir.
Md bW
t
Kfcd satırı ve sütunu kesiştirilerek j değeri okunur.
d

7.1.2 Mesnet için donatı hesabı;

Mesnette kirişin şekildeki gibi, dikdörtgen kesitli olarak çalıştığı varsayılmaktadır.

Basınç bloğu 0.003 s ' 0.85fcd As ’ A ss

d´ Fc
c k1c
+
d d- d´

bw s  sy A s1 As1 fyd A s2 As2 fyd

Şekil 7.3 Çift donatılı dikdörtgen kirişler

İlk olarak denklem(7.2) ile verilen K değeri hesaplanır.

b d2
K w (7.2)
Md

Md = Çizelge 6.11’ den alınan maksimum mesnet momenti

67
Çizelge 7.1’ den K l sınır değeri alınır.

K> K l ise, boyutlar uygundur. Basınç donatısı gerekmez, montaj donatısı yerleştirilir.
Donatı hesabı için;

Md
AS  formülü kullanılarak donatı alanı ve donatı sayısı bulunur.
fyd j d

Dikdörtgen kesitler için, j=0.86 alınır.

K<Km ise, kiriş boyutları büyütülür.

K< K l ise, Şekil 7.3’ de gösterildiği gibi çift donatı hesabı yapılır. Bu durumda, hem
basınç bölgesinde, hem çekme bölgesinde iki ayrı donatı hesaplanır.

bw d2 M1
M1  A s1 
Kl fyd j d

Dikdörtgen kesitler için, j=0.86 alınır.

M2  Md  M1

A s´  A s2 =Mesnette Basınç bölgesine yerleştirilecek toplam donatı alanı (altta)

M2
A s2  A s´  ( 7.3 )
fyd (d  d´)
d´ =h-2xdpaspayı

A s  A s1  A s2 = Mesnette Çekme bölgesine yerleştirilecek toplam donatı alanı (üstte)

7.1.3. Kirişler için yönetmelik şartları

Donatı oranının çok küçük olması, kiriş davranışını donatısız kiriş kadar gevrek yapar,
buna karşın aşırı donatı oranı da kirişi denge üstü durumuna getirerek gevrek
davranışa sebep olur. Bu tür gevrek davranışları önlemek için yönetmeliklerdeki
donatı oranlarının alt ve üst sınırları aşağıda gösterilmiştir.
a) Kiriş toplam yüksekliği, 300 mm’ den ve döşeme kalınlığının üç katından daha
küçük olamaz. Kiriş gövde genişliği 250 mm’ den az, kiriş toplam yüksekliği ile kolon
genişliği toplamından fazla olamaz.
b) Kirişlerde çekme donatılarının minimum oranı için denklem(7.4) ile verilen koşula
uyulacaktır.
A f
= s > min=0.8 ctd ve   0.002 ( 7.4 )
bw d fyd

68
c) Kirişlerde çekme ve basınç donatı oranları farkı, denklem(7.5) ile verilen dengeli
donatı oranının 0.85 katından fazla olamaz.
ρ − ρ' ≤ ρmax = 0.85ρb ( 7.5 )

d) Açıklık ve mesnetlerdeki maksimum çekme donatısı oranı %2’den fazla

olmayacaktır.
A
= s < 0.02 ( 7.6 )
bw d
e) Boyuna donatıların çapı 12 mm’den küçük olmayacaktır. Kirişin alt ve üstünde en
az iki donatı çubuğu, kiriş açıklığı boyunca sürekli olarak bulunacaktır.
f) Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerindeki taşıyıcı sistemlerde, kiriş
mesnedindeki alt donatı (basınç donatısı), aynı mesnetteki üst donatının (çekme
donatısı) %50’sinden daha az olamaz.Ancak, üçüncü ve dördüncü derece deprem
bölgelerinde bu oran %30’a indirilebilir.
g) Açıklıkta basınç bölgesi (üstte) boyunca, mesnetteki üst donatının en az 1/4’ ü
sürekli olacaktır.
h) Gövde yüksekliği 600 mm den büyük olan kirişlerde, en az Denklem 7.7 ile
belirlenen miktar kadar gövde donatısı bulundurulur. Bu donatı, gövdenin iki yüzünde
eşit olarak, en az 10 mm çaplı çubuklardan ve çubuk aralığı 300 mm yi geçmeyecek
biçimde düzenlenir.
A sl = 0.001 b w d (7.7)

Montaj donatısı
Kiriş Kiriş

As
Mesnet donatıları
Açıklık donatısı As’= As2 Açıklık donatısı

Kolon Kolon Kolon

Şekil 7.4 Kiriş açıklık ve mesnetinde donatı yerleşimi

69
Çizelge 7.1 Kirişler için sınır değer

 m için l için
K m ( *) Kl ( * )
Donatı Beton Jm m Jl l
2
Sınıfı Sınıfı cm / t cm2 / t

S220 C14 0.727 0.0227 32.0 0.86 0.0114 53.0

S220 C16 0.727 0.0268 26.9 0.86 0.0135 44.9
S220 C20 0.727 0.0317 22.8 0.86 0.0160 38.0
S220 C25 0.727 0.0415 17.4 0.86 0.0209 29.1

S420 C14 0.776 0.0098 36.0 0.86 0.0061 53.0

S420 C16 0.776 0.0115 30.7 0.86 0.0071 44.9
S420 C20 0.776 0.0136 26.0 0.86 0.0084 38.0
S420 C25 0.776 0.0178 19.9 0.86 0.0109 29.1
S420 C30 0.786 0.0200 17.5 0.86 0.0129 24.7
S420 C35 0.793 0.0222 15.6 0.86 0.0148 21.5
S420 C40 0.802 0.0249 13.7 0.86 0.0174 18.3
S420 C45 0.809 0.0267 12.7 0.86 0.0193 16.5
S420 C50 0.816 0.0283 11.9 0.86 0.0212 15.0

S500 C14 0.791 0.0076 38.0 0.86 0.0050 53.0

S500 C16 0.791 0.0090 32.3 0.86 0.0059 44.9
S500 C20 0.791 0.0106 27.4 0.86 0.0070 38.0
S500 C25 0.791 0.0139 20.9 0.86 0.0092 29.1
S500 C30 0.800 0.0156 18.4 0.86 0.0108 24.7
S500 C35 0.807 0.0174 16.4 0.86 0.0124 21.5
S500 C40 0.816 0.0195 14.5 0.86 0.0146 18.3
S500 C45 0.822 0.209 13.4 0.86 0.0162 16.5
S500 C50 0.829 0.0221 12.6 0.86 0.0178 15.0

( * ) mm2 / kN elde etmek için çizelgedeki ‘K’ değerleri 10 ile çarpılmalıdır.

7.2. Boyuna Donatı Hesabı

7.2.1. K101 Kirişi Açıklık Donatısı Hesabı

b w  25 cm lp   l  0.8  500  400 cm

1 1
b  bw  lp  25   400  25  40  65 cm
10 10

70
 65 cm

12 cm

50 cm

25 cm

Şekil 7.5.a Yarım Tablalı Kiriş Kesiti

b 65 b
  2.6 olduğuna göre  4 tablosu (Tablo K1) kullanılmalıdır.
b W 25 bw

t 12
  0.255
d 47

bd 2 65x47 2
Kfcd  fcd  0.133  33.09 j = 0.982 bulunur.
Md 578

Md 578
AS    3.43 cm2
fyd j d 3.65x0.982x47

Donatı seçimi;

Eğer 4 12 donatı seçilirse  4x1.13  4.52 cm2 > 3.43 cm2 kullanılacak olan donatı
sayısı uygundur.

4 12 düz donatı çekme bölgesine yani, kirişin alt kısmına yerleştirilir.

Bu donatılar dışında basınç bölgesine 212 ’ lik montaj donatısı yerleştirilir.

 As   0.8 fctd 
Minimum koşulu;  =  >  min= 
 bw d   fyd 

 1.6 
4.52  1.5 
  0.00385 > min  0.8    0.00234 > 0.002 olduğuna göre
25x47 365
uygundur.

As
Maksimum koşulu; = < 0.02
bw d
=0.00385 < 0.02 uygun

71
7.2.2. K102 Kirişi Açıklık Donatısı Hesabı

b w  25 cm lp  l  0.6  400  240 cm

1
b  25   240  49 cm
10
49 cm

12 cm

50 cm

25 cm

Şekil 7.5.b Yarım Tablalı Kiriş Kesiti

b 49 b
  2.00 olduğuna göre 4 tablosu (Tablo K1) kullanılmalıdır.
bW 25 bw

t 12
  0.255
d 47

bd 2 49x47 2
Kfcd  fcd  0.133  90.54
Md 159

j = 0.982 bulunur.

Md 159
AS    0.94 cm2
fyd j d 3.65x0.982x47

 As   0.8 fctd 
Minimum koşulu;  =  >  min= 
 bw d   fyd 

 1.6 
0.94  1.5 
  0.0004 < min  0.8    0.00234 >0.002 olduğuna göre
25x47 365
donatı seçimi için min =0.00234 değeri kullanılır.

As
0.00234   A s  2.75 cm2
25x47

Donatı seçimi;

Eğer 312 donatı seçilirse  3x1.13  3.39 cm2 > 2.75 cm2 kullanılacak olan donatı
sayısı uygundur.

72
 3.39
  0.00288 > 0.00234 uygun
25x47

312 düz donatı çekme bölgesine yani, kirişin alt kısmına yerleştirilir.

Bu donatılar dışında basınç bölgesine 212 ’ lik montaj donatısı yerleştirilir.

A
Maksimum koşulu; = s < 0.02
bw d
=0.00288 < 0.02 uygun

7.2.3. K101 Kirişi Sol Mesnet Donatısı Hesabı

bw d2 25x472
K   60.68 cm2 / t
Md 910

BS20 S420 için; K l = 38 cm2 / t (Çizelge 7.1 den)

K=60.68 > K l =38 olduğuna göre; basınç donatısı gerekmez, bunun yerine
kirişin üst kısmına (basınç bölgesine) açıklık boyunca 212 ’ lik montaj donatısı
yerleştirilir.

Md 910
AS    6.17 cm2
fyd j d 3.65x0.86x47

Mevcut 212 (montaj donatısı) = 1.13 x 2 = 2.26 cm2

İlave 6.17 - 2.26=3.91 cm2  3 14  1.54 x 3  4.62 cm2  3.91cm2

314 lük mesnette çekme bölgesine (üste) ilave donatı yerleştiririz.

Sağlanan A S =2.26+4.62=6.88 cm2 > 6.17 cm2 uygun

Kontrol;

a) Açıklıkta basınç bölgesi (üstte) boyunca, mesnetteki üst donatının en az 1/4’ ü

sürekli olacaktır.

Mesnette üstteki donatı  3 14  212  6.88 cm2

Açıklıkta üstteki donatı  2 12  1.13 x 2  2.26 cm2

1
x6.88  1.72 cm2 < 2.26 cm2 uygun
4

73
b) Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerindeki taşıyıcı sistemlerde, kiriş
mesnedindeki alt donatı (basınç donatısı), aynı mesnetteki üst donatının (çekme
donatısı) %50’sinden daha az olamaz.

0.5 x As  0.5 x6.88  3.44 cm2

Mevcut A's  412  4.52cm2
4.52 cm2 > 3.44 cm2 uygun

7.2.4. K101 Kirişi Sağ Mesnet Donatısı Hesabı

bw d2 25x472
K   52.60 cm2 / t
Md 1050

BS20 S420 için; K l = 38 cm2 / t (Çizelge 7.1 den)

K=52.60 > K l =38 olduğuna göre; basınç donatısı gerekmez, bunun yerine kirişin üst
kısmına açıklık boyunca 212 ’ lik montaj donatısı yerleştirilir.

Md 1050
AS    7.12 cm2
fyd j d 3.65x0.86x47

Mevcut 212 (montaj donatısı) = 1.13 x 2 = 2.26 cm2

İlave 7.12- 2.26=4.86 cm2  4 14  1.54 x 4  6.16 cm2  4.86 cm2

Sağlanan A S =6.16+2.26=8.42 cm2 > 7.12 cm2 uygun

Kontrol;

a) Açıklıkta basınç bölgesi (üstte) boyunca, mesnetteki üst donatının en az 1/4’ ü

sürekli olacaktır.

Mesnette üstteki donatı  4 14  212  8.42 cm2

Açıklıkta üstteki donatı  2 12  1.13 x 2  2.26 cm2
1
x8.42  2.10 cm2 < 2.26 cm2 uygun
4

b) Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerindeki taşıyıcı sistemlerde, kiriş

mesnedindeki alt donatı (basınç donatısı), aynı mesnetteki üst donatının (çekme
donatısı) %50’sinden daha az olamaz.

0.5 x As  0.5 x8.42  4.21cm2

Mevcut A's  412  312  7.91cm2
7.91 cm2 > 4.21cm2 uygun

74
7.2.5. K102 Kirişi Sol Mesnet Donatısı Hesabı

bw d2 25x472
K   54.51 cm2 / t
Md 1013

BS20 S420 için; K l = 38 cm2 / t (Çizelge 7.1’ den)

K=54.51 > K l =38 olduğuna göre; basınç donatısı gerekmez, bunun yerine kirişin üst
kısmına (basınç bölgesine) açıklık boyunca 212 ’ lik montaj donatısı yerleştirilir.

Md 1013
AS    6.87 cm2
fyd j d 3.65x0.86x47

Mevcut 212 (montaj donatısı) = 1.13 x 2 = 2.26 cm2

4 14 (K101kirişi sağmesnet)  1.54 x 4  6.16 cm2
+
8.42 cm2

8.42 cm2 > 6.87 cm2 olduğuna göre mevcut donatı yeterli olup, ilave donatı
yerleştirilmesine gerek yoktur.

Kontrol;

a) Açıklıkta basınç bölgesi (üstte) boyunca, mesnetteki üst donatının en az 1/4’ ü

sürekli olacaktır.

Mesnette üstteki donatı  4 14  212  8.42 cm2

Açıklıkta üstteki donatı  2 12  1.13 x 2  2.26 cm2
1
x8.42  2.10 cm2 < 2.26 cm2 uygun
4

b) Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerindeki taşıyıcı sistemlerde, kiriş

mesnedindeki alt donatı (basınç donatısı), aynı mesnetteki üst donatının (çekme
donatısı) %50’sinden daha az olamaz.

0.5 x As  0.5 x8.42  4.21cm2

Mevcut A's  412  312  7.91cm2
7.91 cm2 > 4.21cm2 uygun

75
7.3. Kesme Donatısı Hesabı

Kesme dayanımını sağlamak için bireysel çubuklar (düşey ve yatay etriye, firkete,
çiroz vb.) ve hasır donatı kullanılır. Kesme dayanımına pilye katkısı ihmal
edilecektir.Minimum etriye çapı 8 mm’ dir.

Bir kirişin, Eğik çekmeye karşı güvenliğinin (kesme güvenliği) sağlanabilmesi için
aşağıdaki işlemler sırasıyla yapılır.

- Öncelikle kesme kuvveti Vd değeri Çizelge 6.11 Kombinasyon tablosundan alınır. Bu

Vd değeri kolon yüzünden d kadar uzaklıkta hesaplanan kesme kuvvetidir.

- Çatlama dayanamı hesaplanmalıdır. Vcr  0.65 fctd bw d ( 7.7 )

(s : etriye aralığı)
( fywd :etriye donatısı tasarım dayanımı)
( bw :en küçük gövde genisliği)
( A sw :etriye kolları toplam kesit alanı: 2 A0)

- Eğer Vd  Vcr ise, kesme donatısının hesaplanmasına gerek yoktur. Fakat minimum
kesme donatısının bulundurulması zorunludur.

A sw f
min w  min  0.3 ctd ( 7.8 )
s bw fywd
Minimum donatı kullanıldığında etriye aralığı d/2’ yi geçmemeli, sarılma bölgelerinde
ise, d/4’ ü geçmemelidir.

- Eğer Vd  Vmax ise, kiriş boyutları değiştirilmelidir. Vmax  0.22 fcd bw d ( 7.9 )

- Eğer Vmax  Vd  Vc ise, kesme donatısı hesaplanmalıdır. Vc  0.8 Vcr ( 7.10 )

A sw Vd  Vc
 ( 7.11 )
s fywd (d)

Etriye aralığı kiriş faydalı yüksekliğinin yarısından fazla olamaz (s ≤ d/2). Ayrıca,
Vd  3 Vcr olan durumlarda, etriye aralığı yukarıda verilen değerin yarısını aşamaz
(s≤d/4).
Kolon yüzünden 2h kadar uzunlukta olan Sarılma bölgelerinde özel deprem etriyeleri
kullanılacaktır. Bu bölgede etriye aralığı, s k =s/2 olmalıdır. Ayrıca aşağıdaki koşulları
sağlamalıdır.

s k ≤ h/4
s k ≤ 8 l ( l =Boyuna donatı çapı)
s k ≤ 150 mm

76
 Koşul;
s ≤ d/2
s k =s/2 s

Kiriş Sarılma Kiriş Sarılma

Bölgesi 2h Bölgesi 2h
Koşul;
s k ≤ d/4
s k ≤ 8 l ( l =Boyuna donatı çapı)
s k ≤ 150 mm

Şekil 7.6 Kirişlerde etriye yerleştirilmesi

7.3.1. K101 Kirişi Etriye Donatısı Hesabı

Vd  8.03 ton =8030 kg (Çizelge 6.11’ den alınan maksimum kesme kuvveti)

Vcr  0.65 fctd bw d  0.65x10.66x25x47  8142kg

Vmax  0.22 fcd bw d  0.22x133.3x25x47  34458kg

Vd  Vcr olduğuna göre; minimum donatı yerleştiririz.

A sw f A 1.066
min w  min  0.3 ctd  sw  0.3
s bw fywd sx25 365
A sw
 0.0219 ( 8 ' lik etriye kullanılırsa)
s

2x0.50
 0.0219 s=45.65 cm
s

s<d/2 koşuluna göre, 47/2=23.5 cm<45.65 cm olduğuna göre s=23 cm alınır.

Etriye aralığı; 8 / 23 olmalıdır.

Sarılma bölgelerinde;

s k =s/2=23/2=11.5 cm Ayrıca aşağıdaki koşullar sağlanmalı;

77
s k  d / 4  47 / 4  11.75 cm 

s k  8l  8x12  96 mm  9.60 cm Bu koşullara göre s k =9 cm seçilir.
s k  150 mm 


Sarılma bölgelerinde etriye aralığı; 8 / 9 olmalıdır.

7.3.2. K102 Kirişi Etriye Donatısı Hesabı

Vd  6.48 ton =6480 kg (Çizelge 6.11’ den alınan maksimum kesme kuvveti)

Vcr  0.65 fctd bw d  0.65x10.66x25x47  8142kg

Vmax  0.22 fcd bw d  0.22x133.3x25x47  34458kg

Vd  Vcr olduğuna göre; minimum donatı yerleştiririz.

A sw f A 1.033
min w  min  0.3 ctd  sw  0.3
s bw fywd sx25 365
A sw
 0.0212 ( 8'lik etriyekullanalım)
s
2x0.50
 0.0212 s=47.17 cm
s

s<d/2 koşuluna göre, 47/2=23.5 cm<47.17 cm olduğuna göre s=23 cm alınır.

Etriye aralığı; 8 / 23 olmalıdır.

Sarılma bölgelerinde;

s k =s/2=23/2=11.5 cm Ayrıca aşağıdaki koşullar sağlanmalı;

s k  d / 4  47 / 4  11.75 cm 

s k  8l  8x12  96 mm  9.60 cm Bu koşullara göre s k =9 cm seçilir.
s k  150 mm 

Sarılma bölgelerinde etriye aralığı; 8 / 9 olmalıdır.

78
 212
2x0.5=1m
K101 2x0.5=1m 2x0.5=1m
K102 K101
314
414 414 314

8/9 412

8/23
412 8/9 312
8/23
5m 4m 5m
314 414 (üstte) 414 (üstte) 314

212 (montaj)

412 412
312

Şekil 7.7 Kiriş Donatı yerleşimi

79
7.4. Örnek: Çift Donatılı Dikdörtgen Kesitli Kiriş Hesabı ( Şekil 7.8 )

G=3.0 t/m Q=2.0 t/m

b
10 cm

60 cm
50 cm
K101 K102
25 cm

30 cm 570 cm 30 cm 570 cm 30 cm

1 PL2
8

Md

1 PL2
PL 11
2

Vd

1.15 PL

Şekil 7.8

Soru : Şekil 7.8’ de gösterilen K101 ve K102 kirişlerinde boyuna donatı ve kesme
donatısı hesabını yapınız. Malzemeler, C20, S420. Kolonlar 300x300 mm, kirişler
600x250 mm.

Çizelge 7.2 Basınç Donatısının Akmasını Belirleyen Endeks, (  c )

Donatı d’/d
Sınıfı 0.025 0.050 0.075 0.100 0.125 0.150

S220 0.026 0.053 0.079 0.106 0.132 0.158

S420 0.046 0.092 0.138 0.184 0.230 0.276

fyd
  (  ' ) (    c ise basınç donatısı akmıştır. ) ( 7.12 )
fcd

80
P  1.4  G  1.6  Q  1.4  3.0  1.6  2.0  7.4t / m

1 1
MAB  P  l2  7.4  6 2  24.22t  m ( Açıklık momenti ) ( 7.13 )
11 11

1 1
MB  P  l2  7.4  62  33.3 t  m ( Mesnet momenti ) ( 7.14 )
8 8

PL 7.4x6
V  1.15  1.15  25.53 t ( Hesap momenti ) ( 7.15 )
2 2

V  a 25.53  0.3
M    2.55t  m ( Moment azaltması ) ( 7.16 )
3 3

MB '  MB  M  33.3  2.55  30.75 t  m

Açıklık Donatı Hesabı ;

1 1
b = bw + lp b = 250+  0.8  6000  1210 mm
5 5
121 cm

10 cm

60 cm
50 cm

25 cm

Şekil 7.9 Tam tablalı kiriş kesiti

b 121 t 10
  4.84   0.175
bw 25 d 57

b  d2 121  572
K fcd   fcd   0.133  K fcd  21.6  j=0.972
Md 2422

2422
As   11.98cm2  616
3.65  0.972  57

Mesnet Donatısı Hesabı ;

bw d2 25  572
K   26.41cm2 / t < Kl
MB 30.75

Km < K < Kl ( Çift Donatılı Çözüm Gerektirir! )

81
 b w  d2 25  57 2
Kl   M1   2137 .5t  cm
M1 38

MB'  M1  M2  3075 = 2137.5 + M2  M2 = 937.5 t-cm

M1 2137.5
A s1    11.94cm2
fyd  j  d 3.65  0.86  57

- As’ donatısı akmış kabul ediliyor.

Md 937.5
As'  '
  4.76 cm2
fyd  (d  d ) 3.65(57  3)

As = As1 + As2 = 11.94 +4.76 =16.70 cm2

d' 3
  0.0526  Çizelge 7.2’ den  c  0.10
d 57

fyd 14.81 4.76 365

  (  ' )  (  )  0.23
fcd 25x57 25x57 13.3

*    c olduğundan basınç donatısı akmıştır.

Mesnet Donatısı ; Mevcut : 212  2  1.13  2.26cm2

İlave : 16.70-2.26 = 14.44 cm2  816

Kesme Donatısı Hesabı;

Kiriş yüzünden d kadar uzaklıktaki kesme kuvveti,

c
Vd'  Vd  Pd (  d)  25.53  7.4(0.15  0.57)  20.20 t
2
Vcr  0.65fctdbw d  0.65x10.66x25x57  9874 kg  9.87 t
Vmax  0.22fcdb w d  41790 kg  41.79 t
Vcr  Vd  Vmax
A sw Vd  Vc

s fywdd
2x0.5 20.20  0.8x9.87
 s=16.90 cm 8 /16
s 3.65x57

82
212 (montaj)
16 A B
57 cm 57 cm

 616  B

A

16 212

16

616 616

Şekil 7.10 Kiriş donatı detayı

83
8. BURULMA

Burulma momentinden dolayı elemanlarda kayma gerilmeleri oluşur. Burulma ve

kesme birbirlerini olumsuz yönde etkilediklerinden birlikte göz önüne alınmalıdır.
Burulma, kesme ve eğilme altında zorlanan yapı elemanlarında oluşacak asal çekme
gerilmeleri, yeterli donatı ile karşılanmalı, asal basınç gerilmeleri ise, gövdede ezilme
oluşturmayacak bir düzeyde tutulmalıdır.
Yapı elemanlarında denge ve uygunluk burulması olmak üzere iki tip burulma
vardır.

8.1 Denge Burulması: Yapı sisteminde veya elemanında dengeyi sağlamak için
burulma momentine ihtiyaç varsa, burulma ‘denge burulması’ dır. Denge
burulmasında burulma momenti çok önemlidir. Kritik kesitler, bulunan burulma
momentine göre boyutlandırılmalı ve donatılmalıdır. Hesaplanan burulma momenti en
büyük kiriş mesnetlerinde, yani A ve C noktalarındadır. Burulma momenti azaltılamaz.
Bu noktalara plastik mafsallar yerleştirilir ve sistemin dengede kalıp kalmadığı
incelenir.

K102

Döşeme
K101 C
K103

A Balkon

Td Td
2 2

Şekil 8.1 Denge burulması meydana gelen sistem

8.1.1 Denge burulması hesap yöntemi;

1.Şart

2 2
 Vd   Td 
     1 ise, çatlama mukavemeti aşılmamıştır. Çekme gerilmelerinin
 Vcr   Tcr 
beton tarafından karşılandığı kabul edilir. Sünek davranış için minimum donatı
yerleştirilir.

Vd = Hesap kesme kuvveti

Vcr = Kesme kuvvetine karşı çatlama dayanımı
Td = Hesap burulma momenti

84
Tcr =Burulma momentine karşı çatlama dayanımı

Vcr  0.65 fctd bw d ( 8.1 )

Tcr = 1.35 fctd S ( 8.2 )

S= Şekil katsayısıdır.
b2w h
Dikdörtgen kesitler için; S= ( 8.3 )
3

Tablalı kesitler için; S=

x y
2

x=kısa yön y=uzun yön ( 8.4 )

3

Minimum burulma etriyesi;

A0 f  Td 
min w,o   0.15 ctd 1  1.3  ( 8.5 )
s bw fywd  Vd bw 

2.Şart

2 2
 Vd   Td 
     1 ise, çatlama mukavemeti aşılmıştır.
 Vcr   Tcr 

Ezilme denetimi yapılır.

Vd T
  d  max  0.22 fcd ise, kesit yetersizdir ve boyutlar değiştirilmelidir.
bw d S

Vd T
  d  max  0.22 fcd ise, gerekli etriye ve boyuna donatı alanları aşağıdaki
bw d S
( 8.6 ) ve ( 8.7 ) formüllerle hesaplanır.

A ov =Kesmeden dolayı oluşan etriye alanı

A ot =Burulmadan dolayı oluşan etriye alanı
A e =Etriyenin dört köşesinde kalan çubukları birleştiren doğrular arasında kalan alan
A e = b k hk
Ue = A e alanının çevresi= 2x(hk  bk )

85
 hk

bk
Şekil 8.2 Kiriş etkili alanı

Burulma ve Kesme etriyesi toplam alanı için;

A o A ov A ot Vd  0.8 Vcr Td
     min wo olmalıdır. ( 8.6 )
s s s 2 fywd d 2 fywd A e

Toplam boyuna donatı alanı için;

A ot f T U
A sl  Ue ywd  d e ( 8.7 )
s fyd 2 fyd A e
Bulunan boyuna donatı miktarının yarısı kirişin üstüne yarısı kirişin altına yerleştirilir.

8.2 Uygunluk Burulması: Pratikte en sık rastlanan burulma türüdür. Uygunluk

burulmasında burulma momenti Td ’ nin hesaplanmasına gerek yoktur, Fakat kesite
minimum etriye ve boyuna donatı yerleştirilmelidir. Uygunluk burulmasında plastik
mafsalların oluşmasıyla meydana gelen maksimum moment çatlama momentidir. Bu
nedenle Td = Tcr olarak kabul edilir.

K102

Döşeme

K101 C
K103

Şekil 8.3 Uygunluk burulması meydana gelen sistem

86
8.2.2 Uygunluk burulması hesap yöntemi;

Td =Tcr

Minimum etriye donatısı;

A0 f  Td 
min w,o   0.15 ctd 1  1.3  ( 8.8 )
s bw fywd  Vd bw 

Minimum boyuna donatı;

A ot f T U
min A sl  Ue ywd  d e ( 8.9 )
s fyd 2 fyd A e
Bulunan boyuna donatı miktarının yarısı kirişin üstüne yarısı kirişin altına yerleştirilir.

8.3 Burulma Donatısı için Yönetmelik Şartları

- Etriye çapı en az 8 mm olmalı ve etriye aralığı, aşağıdaki koşulları sağlamalıdır.

d
s
2
U
s  e (DengeBurulmasında)
8
Ue
s (Uygunluk Burulmasında)
6

s  30 cm

- Burulma için gerekli boyuna donatı, kesit çevresine dağıtılarak, 12 mm’ den küçük
çaplı donatı kullanılmayacaktır. Boyuna çubuklar arasındaki uzaklık 30 cm’ yi
geçemez.

8.4 Kirişlerde Burulma Hesabı

8.4.1 K101 kirişi burulma hesabı

K101 kirişinde yukarıda anlatılanlar doğrultusunda uygunluk burulması meydana
gelmektedir.
65 cm

12 cm 1

50 cm
2

25 cm
Şekil 8.4 K101 kiriş kesiti

87
Tcr = 1.35 fctd S

Kiriş kesitini görüldüğü gibi iki ayrı parçaya böldük.

S=
x 2
y
x=kısa yön y=uzun yön
3
252 x50  122 x40
S=  12337 cm3
3

Tcr =1.35 x10.66x12337  177542kg  cm

Uygunluk burulmasında Td = Tcr =177542 kg-cm

8.4.1.1 Minimum etriye donatısı;

A0 f  Td 
min w,o   0.15 ctd 1  1.3 
s bw fywd  Vd bw 

A0 10.66  177542 
 0.15  1  1.3
25xs 3650  8030x25 

A0
 0.0235 8'lik donatıseçersek s=21.23 cm 8 / 20
s

Sıklaştırma bölgelerinde 8 /10

Koşul;

d 47
s   23.5 cm uygun
2 2

Ue 2x(44  19)
s   21cm uygun
6 6

s  30 cm uygun

8.4.1.2 Minimum boyuna donatı;

A ot f T U 177542x2x(44  19)
min A sl  Ue ywd  d e   3.67 cm2
s fyd 2 fyd A e 2x3650x(44x19)

88
 1.84 cm2 kirişin üstüne
3.67
 1.84 cm2
2
1.84 cm2 kirişin altına yerleştirilir.

8.4.2 K102 kirişi burulma hesabı

K102 kirişinde yukarıda anlatılanlar doğrultusunda uygunluk burulması meydana
gelmektedir.
49 cm

12 cm 1

50 cm
2

25 cm
Şekil 8.5 K102 kiriş kesiti
Tcr = 1.35 fctd S

Şekil 8.5’ deki gibi kiriş kesiti iki ayrı parçaya ayrılır.

S=
x 2
y
x=kısa yön y=uzun yön
3
252 x50  122 x24
S=  11569 cm3
3

Tcr =1.35 x10.66x11569  166490kg  cm

Uygunluk burulmasında Td = Tcr =166490 kg-cm

8.4.2.1 Minimum etriye donatısı;

A0 f  Td 
min w,o   0.15 ctd 1  1.3 
s bw fywd  Vd bw 

A0 10.66  166490 
 0.15  1  1.3
25xs 3650  6480x25 

A0
 0.0256 8'lik donatıseçersek s=19.54 cm 8 /19
s
Sıklaştırma bölgelerinde 8 / 9

Koşul;
d 47
s   23.5 cm uygun
2 2

89
 Ue 2x(44  19)
s   21cm uygun
6 6

s  30 cm uygun

8.4.2.2. Minimum boyuna donatı;

A ot f T U 166490x2x(44  19)
min A sl  Ue ywd  d e   3.44 cm2
s fyd 2 fyd A e 2x3650x(44x19)

1.72 cm2 kirişin üstüne

3.44
 1.72 cm2
2
1.72 cm2 kirişin altına yerleştirilir.

8.5. Örnek: K101 kirişinin eğilme, kesme ve burulma dizaynını yapıp, donatıyı
çizimle gösteriniz ? Malzeme, C20/S420.

A
K101 ( 30 / 60)

10 cm

A 150 cm

ln= 5 m a

30 cm

Şekil 8.6
ÇÖZÜM :

Balkon döşemesi için

Kaplama 3 cm  ( kap )  2.2t / m 3
Tesviye Beton 3 cm  (tesviye )  2.2t / m 3
Tabliye (beton) 10 cm  (beton)  2.4t / m 3
Sıva 2 cm  ( sııv )  2.0t / m 3

Hareketli yük : Q = 200 kg / m2

S  0.45( xi2 yi )

90
Yüklerin bulunması :

Kaplama 0.03  2.2  0.066t / m2

Tesviye betonu 0.03  2.2  0.066t / m2
Beton tabliye 0.10  2.4  0.24 t / m2
Sıva 0.02  2.0  0.040t / m2
G = 0.412 t / m2
Ölü Yük;

Kiriş zati ağırlığı 0.30  0.60  2.4  0.432 t / m

Döşemeden 0.412  1.5  0.618 t / m
Duvar  1.0 t / m
Toplam g = 2.05 t/m

Hareketli yük q = 0.2  1.5  0.30 t / m

Pd  1.4  g  1.6  q  Pd  1.4  2.05  1.6  0.3  3.35 t / m

Burulma sistemde dengeyi sağlamak için gerekmektedir. Bu nedenle sistemde denge

burulması mevcuttur.
Pd L2n 3.35x52
Md    8.38 t  m (Açıklıkta eğilme momenti)
10 10
P L2 3.35x52
Md  d n   6.98 t  m (Mesnette eğilme momenti)
12 12
PL 3.35x5
Vd  1.15  1.15  9.63 t
2 2
w  1.4  0.412  5  1.5  1.6  0.2  5  1.5  6.73 t
Td  w  a
Td  6.73  (0.15  0.75)  6.06 t  m

M 6.98 t-cm

8.38 t-cm
9.63 t
V

9.63 t
3.03 t-m

T
3.03 t-m

Şekil 8.7

91
 60 cm

10 cm  =0.6 (orta kiriş için )

lp=l = 0.6x500= 300 cm

55 cm

b= bw+lp / 10

b= 30+300 / 10 = 30 +30 = 60 cm

30 cm
Şekil 8.8

Tablalı kesitler için;

S
 x i2 y i2 
=
 30 2
 55  102  30 
 17500 cm3
3 3

Tcr  1.35 fctd S = 1.35x10.66x17500=251843 kg-cm

Vcr  0.65  fctd  bw  d  Vcr  0.65  10.66  30  57  11849 kg

Vc  0.8(Vcr )  9479 kg Td  303 t  cm

Vd  9.63  0.57(3.35)  7.72 ton ( Kolon yüzünden ‘d’ uzaklığında )

2 2 2 2
 Td   Vd   303000   7720 
         1.87  1 ( kesit çatlamış )
 Tcr   Vcr   251843   11849 

Vd T 7720 303000
  d    21.83 kg / cm2
bw d S 30(57) 17500

max  0.22fcd  0.22(133.3)  29.33 kg / cm2  21.83 kg / cm2

(Boyutları değiştirmeye gerek yok)

- Etriye Donatısı Hesabı;

Vd  Vc olduğuna göre minimum etriye donatısı yerleştirilir.

Ae  bk xhk  24x54  1296 cm2 ( Etriye ile çevrelenen alan )

A0 f  Td 
min w,o   0.15 ctd 1  1.3 
s bw fywd  Vd bw 
A0 10.66  303000 
min w,o   0.15 1  1.3
s x25 3650  7720x30 

92
A0
 0.0296 s=16.90 cm 8/16
s
d 47
s   23.5 cm uygun
2 2
U 2x(24  54)
s e   19.5 cm uygun
6 8
s  30 cm uygun

- Boyuna Donatı Hesabı

Ue  2(bk  hk )  2(24  54)  156 cm ( Etriyenin çevre uzunluğu )

A0 f TU 303000x156
A sl  Ue ywd = d e =  5.00 cm2
s fyd 2A e fyd 2  (24x54)  3650

- Eğilme Hesabı :

Mesnette ; Md= 6.98 t-m

bw  d2 30(57)2
K   139.6 t  cm > Kl  38 cm2 / t
Md 698
698
As   3.90 cm2
3.65x0.86x57

Açıklıkta ; Md= 8.38 t-m

b  d2 55(57)2
Kfcd  fcd  0.133  28.36
Md 838
b t 10
2   0.18 j=0.97
bw d 57
838
As   4.15 cm2
3.65x0.97x57

Eğilme + Burulma için gerekli donatı miktarı ;

Eğilme+ Burulma Yerleştirilecek donatı

 216 düz = 4.00 cm2 
Altta 4.15 + 2.50 = 6.65 cm 2
 
 216 pilye  4.00 cm2 
Açıklıkta

Üstte 0 + 2.50 = 2.50 cm 2 216 düz  4.00 cm2 

93
 Eğilme+Burulma

Altta 0 + 2.50 = 2.50 cm 2 mevcut: 216 = 4.00 cm2

Mesnette (İlave yok)

Üstte 3.90+2.50 = 6.40 cm 2 mevcut: 216 düz = 4.00 cm 2

216 pilye  4.00 cm2
8.00 cm 2
(İlave yok)

O8 / 16 cm

2O16
2O16
60 cm

2O16
30 cm

2O16

2O16
2O16

Şekil 8.9

94
8.6 Örnek: K102 kirişinin eğilme, kesme ve burulma dizaynını yapıp, donatıyı çizimle
gösteriniz ? Malzeme, C20/S420. Tüm kirişler 25x50 cm.
K101 kirişi 1.0 m uzunluğundadır.
K101 kirişi yükleri : Pg = 0 kN , Pq = 30 kN
K102 kirişi yükleri : Pg = 7.5 kN / m, Pq = 10.0 kN / m

3m

3m
Pd
K102 K1
01

Şekil 8.10

Pd1  1.4x7.5  1.6  10.0  26.5 kN / m

Yayılı yükten dolayı ankastrelik momentler :

Pd1  l2 26.5  62
Mesnette;   79.5 kN  m
12 12

P  l2 P  l2 P  l2 265  62
Açıklıkta;     39.75 kN  m
8 12 24 24
26.5 t/m

6m
79.5 kN-m 79.5 kN-m

Md

79.5 t 39.75 kN-m

Vd

Pd l/2=26.5x6/2=79.5 t
Şekil 8.11

Tekil yükten dolayı ankastrelik momentler:

95
Pd  0  1.6  30  48 kN
Pd  l 48  6
Açıklıkta ve mesnette Md=   36 kN  m
8 8

PL/8 PL/8

6m
36 kN-m 36 kN-m

Md

36 kN-m

24

Vd

Pd/2=24

Şekil 8.12

K102 kirişinin açıklık momenti : Ma  39.75  36  75.75 kN  m

K102 kirişinin mesnet momenti : Mm  36  79.5  115.5 kN  m

Tekil yükten dolayı burulma momenti: Tdı  1  48  48 kN  m

max Vd= 24+79.5=103.5 t

K102 kirişinin eğilme dizaynı;

bw = 300 mm d = 465 mm

Açıklık donatısı:

bw  d2 300  4652
K   856 mm2 / kN  380 mm2 / kN
M 75750

Md 75750
As    518mm2 2Φ14  2Φ12 ( A s  534 mm2 )
fyd  j  d 0.365  0.86  465

Mesnet donatısı:

115500
As   791 mm2
0.365  0.86  465

96
Mevcut 2 Φ12  226 mm2 ( montaj)
826mm2
İlave 3 Φ16  600 mm2

Burulma donatısı: Burulma sistemde dengeyi sağlamak için gerekmektedir. Bu

nedenle sistemde denge burulması mevcuttur.

Pd L2n 3.35x52
Md    8.38 t  m
10 10

Vd = 103.5 kN

Vcr  0.65  fctd  bw  d  0.65  1  300  465  90675 N  90.675 kN

Td = 24 kN-m

Tcr  1.35  fctd  S

x 2 y 3002  500
S   15000000 mm3
3 3

Tcr  1.35  1  15000000  20250000 N  mm  20.25 kN  m

2 2
 Vd   Td   103.5 2  24 2
        20.25   2.70  1 ( kesit çatlamış )
V T
 cr   cr   90.675   

max  0.22fcd  0.22x13  2.86N / mm2

Vd T 103.5  1000 24000000

  d    2.34 N / mm2  max
bw  d S 300  465 15000000

A0 A0w A ot Vd  0.8  Vcr Td

   
s s s 2  fywd  d 2  fywd  A e

A0 103.5  0.8  90.67 24000

   0.42
s 2  0.365  465 2  0.365  230  430

97
 500 430

Şekil 8.13
50
 0.42 s  119 mm ( Φ8 /11cm)
s

A0t fywd Td  Ue 24000  (230  430)  2

A sl   Ue     438 mm2
s fyd 2  fyd  A e 2  0.365  230  430

Açıklık donatısı :

Eğilme Burulma Toplam

Üst 0 219 mm2 219 mm2

Alt 534 mm2 219 mm2 753 mm2 ( 4Ø16 )

Mesnet donatısı :

Eğilme Burulma Toplam

Üst 826 mm2 219 mm2 1045 mm2 ( 2Ø12+4Ø16 )

Alt 0 mm2 219 mm2 219 mm2

212+416

8 / 6 cm 8 / 11 cm 8 / 6 cm

416
2h 2h

Şekil 8.14 Kiriş donatı detayı

98
9. KOLON DİZAYNI

K301 K302 K303

25x35
25x35

25x40

25x40
S302

S302
S301

S301
K201 K202 K203

25x35
25x35

S202
25x40
S201

S201
25x40
S202
K101 K102 K103

25x35
S102
25x40
25x35

25x40
S102
S101

S101
K001 K002 K003
S001

S001
S002
25x40

25x40

25x35
S002
25x35

Şekil 9.1 1 Aksı çerçevesi

9.1. Kolon Dizaynında İzlenecek Adımlar Sırasıyla;

1.Adım Kolonlarda uygulanacak yük koşullarının seçilmesi

2.Adım Yanal deplasmanın önlenip önlenmediğinin kontrol edilmesi

3.Adım Kolonların Kısa kolon mu Narin kolon mu olduğunun belirlenmesi

4.Adım Kolonların Burkulma Yüklerinin belirlenmesi

Narin kolon ise
5.Adım Moment Büyütme Katsayılarının bulunması

6.Adım Kolonların Boyuna Donatı Dizaynı

7.Adım Kolonların Enine Donatı Dizaynı

9.1.1 Kolonlarda uygulanacak yük koşullarının seçilmesi

Çeşitli yükleme tipleri kullanılarak oluşturulan çizelge 6.11 kombinasyon

tablosundan eksenel yük değeri en büyük olan satır ile kolonun alt ve üst
uçlarındaki momentlerin en büyük olduğu satırlar seçilir ve kolon hesabı bu iki
satırdaki yük kombinasyonlarına göre ayrı ayrı yapılır. Böylece bir kolon için iki ayrı
donatı alanı bulunur. Bu donatı alanlarından büyük olan kolon donatısını oluşturur.
Yük kombinasyonlarında, seçilen satırlara değer olarak yakın olan diğer
satırlarda seçilebilir.

99
9.1.2. Yanal deplasmanın önlenip önlenmediğinin bulunması

- Perdelenmiş sistemlerde yanal deplasman önlenmiş varsayılır.

- Perdelenmemiş sistemlerde ise;

Kat sayısı > 4 için H

N d
 0.6 ( 9.1 )
E I
c perde

Kat sayısı  4 için H

N d
 0.2  0.1x(Kat sayısı) ( 9.2 )
E I
c perde

ise yanal ötelenmeler önlenmiş sayılır.

H = Yapı yüksekliği
N d = Bir kattaki toplam kolon hesap yükleri
Ec Iperde = Bir kattaki perdelerin eğilme rijitliği toplamı

9.1.3. Kolonların Kısa kolon mu, Narin kolon mu olduğunun belirlenmesi

- Narin kolonlarda, eğilme etkisi ile oluşan yer değiştirmelerde, kolonlar eksenel
yükten dolayı burkulur. Bunun sonucunda ikinci mertebe momentleri oluşur. Bu
momentler, Moment Büyütme yöntemi ile yaklaşık olarak hesaplanır. Bu yöntem (9.3)
formulünde verilen minimum dışmerkezlik koşulunu sağlamak zorunda olan en büyük
kolon uç momentinin bir çarpan ile büyütülmesiyle bulunur.

emin  15mm  0.03h ( 9.3 )

h = Kolonun eğilme düzlemindeki kesit boyutudur.

l
Narinlik oranı k  100 ise aşağıda verilen yöntem kullanılır.
i
- Kısa kolonlarda, karşılıklı etki diyagramları kullanılarak kolon boyutlandırılır.
- Kolonun iki ucunun  A ve B rölatif eğilme rijitliklerinin hesaplanması;

Kolonun alttaki düğüm noktası: a 

 (I / L)
kolon
( 9.4 )
 (I / L) kiriş

Kolonun üstteki düğüm noktası: b 

 (I / L)
kolon
( 9.5 )
 (I / L) kiriş

Kolonların ankastre olan ucunda   0 alınır.

- Yanal ötelenmesi önlenmiş yapılarda;

k=0.7+0.05 ( a +b )  (0.85  0.05 a )  1.0 ( 9.6 )

100
Hesap yapılmamışsa, yanal ötelenmesi önlenmiş kat kolonlarında k=1 alınabilir.

kl
 34  12(M1 /M2 )  40 ise; kısa kolon hesabı yapılır. M1  M2
i

kl
 34  12(M1 /M2 )  40 sağlamıyor ise; narin kolon hesabı yapılır.
i
M1 ve M2 şekil 9.2’ deki gibi kolonun aynı yüzünde basınç oluşturuyorsa, bu kolon tek
eğrilikli kolondur ve M1 / M2 oranı pozitif alınır. Fakat şekil 9.2’ de gösterildiği gibi
durumlarda çift eğrilikli kolon oluşur ve M1 / M2 oranı negatif alınır.

Tek eğrilikli kolon Çift eğrilikli kolon

Şekil 9.2 Tek ve çift eğrilikli kolonlar

- Yanal ötelenmesi önlenmemiş yapılarda;

m  0.5( a  b ) ( 9.7 )

m  2 için; k= 0.9 1  m ( 9.8 )

20  m
m  2 için; k (1  m )
20
kl
 22 ise; narinlik etkisi ihmal edilerek, kısa kolon hesabı yapılır.
i

kl
 22 ise; narin kolon hesabı yapılır.
i

Kolon atalet yarıçapı= i = 0.3 h

101
- Narin Kolon Hesabı (İkinci mertebe momentlerinin bulunması)

9.1.4. Kolonların Burkulma Yüklerinin Belirlenmesi

Kolon Burkulma Yükleri, Euler denklemi ile hesaplanabilir.

2EI 2EI
Nk =  ( 9.9 )
lk2 (k l)2
Kolon etkili eğilme rijitliği;

0.4E c Ic
EI = Ec Ic  Tüm beton kesitinin eğilme rijitliği R m  Sünme oranı
1  Rm
Ngd
- Yanal ötelenmesi önlenmiş sistemler için; Rm  ( 9.10 )
Nd
Ngd = Düşey yüklerden (1.4G) elde edilen kolon hesap eksenel kuvvetindeki kalıcı yük
etkisi
Nd  Düşey yüklerden (1.4G+1.6Q) elde edilen kolon hesap eksenel kuvvetindeki
toplam kalıcı yük etkisi
Vgd
- Yanal ötelenmesi önlenmemiş kolon kesitleri için ; R m = (tüm kat için)
Vd
V gd = Tasarım kesme kuvvetinin kalıcı yükten kaynaklanan bölümü
V d = Kat kolonlarındaki kalıcı yük katkısı
Vgd
Rm = bu oranın 0.5’ ten küçük olmaması gerekir. R m ’ nin hesabında kullanılan
Vd
Vgd , toprak itkisi gibi yanal yük olmadığı durumlarda, denge koşulu nedeniyle sıfır
çıkacaktır,

Vgd =0. Bu durumda, R m = 0.5 alınacaktır.

9.1.5. Moment Büyütme Katsayılarının Bulunması

- Yanal ötelenmesi önlenmiş kat kolonları için, Moment büyütme katsayısı;

Cm
  1.00 Cm  0.6  0.4(M1 / M2 )  0.4 M1  M 2 ( 9.11 )
Nd
1  1.3
Nk
M d  M2 ( M2  Kolonun alt ve üst ucundaki momentlerden büyük olanı)

M1 / M 2 oranı tek eğrilikli kolonlarda (+), çift eğrilikli kolonlarda (-) alınır. Kolon
uçları arasında yatay bir yük varsa, Cm  1.0 alınır.

102
 Burada  Nd ve  Nk , o kattaki basınç elemanlarının taşıdıkları eksenel tasarım
yüklerinin toplamı ve kolon kritik yüklerinin toplamıdır. Bu değerler aşağıdaki koşulu
sağlamalıdır. Sağlamıyorsa kolon boyutları büyütülmelidir.

 Nd  0.45 Nk

- Yanal ötelenmesi önlenmemiş kat kolonları için, Moment büyütme katsayısı;

1
Tüm kat kolonları için; S   1.00
Nd
1  1.3
Nk

Cm
Bireysel kat kolonları için;   1.00
Nd
1  1.3
Nk
Yanal ötelenmesi önlenmemiş kat kolonlarının her biri için ayrıca bireysel β değerleri
de hesaplanır. Bu hesaplarda Cm=1.0 alınmalıdır. Hesap momentinin bulunmasında 
ve  s değerlerinden büyük olanı kullanılır.

Md   M2 M d  SM2

M2  Kolonun alt ve üst ucundaki momentlerden büyük olanı

kl 35
-  olan kolonlarda hesap momentinin bulunmasında,  ve s değerlerinin
i Nd
A c fck
çarpımı kullanılır.

Md  xs xM2 ( 9.12 )

9.1.6. Kolonların Boyuna Donatı Dizaynı:

Kolonlarda boyuna donatı brüt alanı kesitin %1’inden az, %4’ünden fazla
olmayacaktır. En az donatı, dikdörtgen kesitli kolonlarda 4 16 veya 6 14 , dairesel
kolonlarda ise 6 14 olacaktır. Dikdörtgen kesitli kolonlarda, etriye veya aynı aralıkta
tutulmuş olan boyuna donatı çubukları arasındaki uzaklık 300 mm’ den fazla olamaz.
Kolon boyuna donatılarının bindirmeli ekleri, mümkün olabildiğince kolon ortasında
yapılacaktır.

Kullanılacak olan Abak aşağıdaki 3 duruma göre seçilir.

- Donatı sınıfına göre

zs h  2xdpaspayı
-  değerine göre
h h

103
 Kolonun ortasındaki toplam donatı sayısı
- Donatı yerleştirilmesine göre  
Kolondaki toplam donatı sayısı

Daha sonra aşağıdaki işlemler sırasıyla yapılarak donatı alanı bulunur.

Nd
Nd  Düşey yüklerin toplamı
b h fcd
Abak’ tan t seçilir.
Md
Md  Büyütülmüş Moment t  m  t
b h2 fcd

fyd
m
fcd

TS500 Sınır koşuluna göre, t  m  0.1 olursa t  0.01 alınır. t 

A s

Ac
Donatı alanı 9.13 formülü ile hesaplanır.

A s  t A c ( 9.13 )

7.Adım Kolonların Enine Donatı Dizaynı:

Her bir kolonun alt ve üst uçlarında özel sarılma bölgeleri oluşturulacaktır.
Sarılma bölgelerinin her birinin uzunluğu, kolon kesitinin büyük boyutundan
(dairesel kesitlerde kolon çapından), kolon serbest yüksekliğinin 1/6’sından ve 500
mm’den az olmayacaktır. Sarılma bölgelerinde kullanılacak enine donatıya ilişkin
koşullar aşağıda verilmiştir. Bu donatılar temelin içinde de, 300 mm’ den ve en büyük
boyuna donatı çapının 20 katından az olmayan bir yükseklik boyunca devam
ettirilecektir. Sarılma bölgelerinde kullanılacak enine donatıya ilişkin koşullar aşağıda
verilmiştir.

a) Sarılma bölgelerinde  8 ’den küçük çaplı enine donatı kullanılmayacaktır. Bu

bölgede, boyuna doğrultudaki etriye ve çiroz aralığı, en küçük enkesit boyutunun
1/3’ünden ve 100 mm’den daha fazla, 50 mm’den daha az olmayacaktır. Etriye
kollarının ve/veya çirozların arasındaki yatay uzaklık a, etriye çapının 20 katından
fazla olmayacaktır. Sürekli dairesel spirallerin adımı, göbek çapının 1/5’inden ve 80
mm’den fazla olmayacaktır.

b) Etriyeli kolonlarda Nd > 0.20 A c fck olması durumunda sarılma bölgelerindeki

minimum toplam enine donatı alanı, denklem(9.14 ve 9.15)’ de verilen koşulların
Ac
elverişsiz olanını sağlayacak şekilde hesaplanacaktır. Fakat 2.formül  1.25
A ck
A
olması durumunda geçerlidir. c  1.25 ise, sadece 1.formül kullanılır. Bu hesapta
A ck

104
kolonun çekirdek boyutu b k , her iki doğrultu için ayrı ayrı gözönüne alınacaktır.
(Şekil 9.3)

A sh  0.30 s bk (A c / A ck )  1(fck / fywk ) ( 9.14 )

Ash  0.075 s bk (fck / fywk ) ( 9.15 )
c) Spiral donatılı kolonlarda Nd > 0.20 A c fck olması durumunda sarılma bölgelerindeki
enine donatının minimum hacimsel oranı, denklem(9.16)’ deki koşulların elverişsiz
olanını sağlayacak şekilde hesaplanacaktır.

s  0.45  A c / A ck   1  fck / fywk 

s  0.12  fck / fywk  ( 9.16 )

d) Nd  0.20 A c fck olması durumunda, kolon sarılma bölgelerinde denklem(9.1) ve

denklem(9.2) ile verilen enine donatıların en az 2/3’ü, minimum enine donatı olarak
Ac
kullanılacaktır. Fakat 9.15 formülü,  1.25 olması durumunda geçerlidir.
A ck
Ac
 1.25 ise, sadece 9.14 formülü kullanılır.
A ck

Kolon orta bölgesi, kolonun alt ve üst uçlarında tanımlanan sarılma bölgeleri
arasında kalan bölgedir. (Şekil 9.3)
Kolon orta bölgesinde  8 ’den küçük çaplı enine donatı kullanılmayacaktır. Kolon
boyunca etriye, çiroz veya spiral aralığı, en küçük enkesit boyutunun yarısından ve
200 mm’den daha fazla olmayacaktır. Etriye kollarının ve/veya çirozların arasındaki
yatay uzaklık a, etriye çapının 20 katından daha fazla olmayacaktır.

- Kuşatılmış ve Kuşatılmamış Birleşimler

Süneklik düzeyi yüksek kolon ve kirişlerin oluşturduğu çerçeve sistemlerinde kolon

kiriş birleşimleri, aşağıda tanımlandığı üzere, iki sınıfa ayrılacaktır.
(a) Kirişlerin kolona dört taraftan birleşmesi ve her bir kirişin genişliğinin birleştiği
kolon genişliğinin 3/4’ünden daha az olmaması durumunda, kolon-kiriş birleşimi
kuşatılmış birleşim olarak tanımlanacaktır.
(b) Yukarıdaki koşulları sağlamayan tüm birleşimler, kuşatılmamış birleşim olarak
tanımlanacaktır.

105
Şekil 9.3 Kolonların enine donatı yerleşimi ve sınır koşulları

106
9.2. KOLONLARIN YÜK ETKİLERİNE GÖRE DİZAYNI

65 cm 49 cm
Müst 12 cm 12 cm

50 cm

25 cm 25 cm

Malt b) K001 c) K002

a) Kolon uç momentlerinin
pozitif (+) yönleri
Şekil 9.4
Çizelge 9.1 S001 kenar kolonuna gelen yükler ve momentler :
Yük Adı N (ton) Müst (t-m) Malt (t-m)
G 24.40 -1.090 -0.546
Qd d d 3.00 -0.151 -0.076
Qdb  d 3.00 -0.163 -0.081
E  6.72  3.72  4.55

Çizelge 9.2 S001 kenar kolonuna gelen yüklerin kombinasyonu:

Yük Kombinezonu N (ton) Müst (t-m) Malt (t-m)
1 1.4G + 1.6Q 38.96 -1.79 -0.89
2 G +Q + E 34.12 2.48 3.93
3 G +Q – E 20.68 -4.97 -5.18
4 0.9G + E 28.68 2.74 4.06
5 0.9G - E 15.24 -4.70 -5.04

Çizelge 9.3 S002 orta kolonuna gelen yükler ve momentler :

Yük Adı N (ton) Müst (t-m) Malt (t-m)
G 36.99 +0.606 +0.303
Qd d d 5.36 +0.092 +0.046
Qdb  d 5.36 +0.163 +0.081
E  1.68  6.08  7.43

Çizelge 9.4 S002 orta kolonuna gelen yüklerin kombinasyonu:

Yük Kombinezonu N (ton) Müst (t-m) Malt (t-m)
1 1.4G + 1.6Q 60.36 +1.11 +0.55
2 G +Q + E 44.03 6.85 7.81
3 G +Q – E 40.67 -5.38 -7.08
4 0.9G + E 34.97 6.63 7.70
5 0.9G - E 31.61 -5.53 -7.16

107
M üst ve M alt momentlerinin artı yönleri Şekil 9.4.a’ da gösterilmiştir.
K001 kirişinin çatlamış kesit atalet momentinin bulunması;

b 65 t 12
  2.6   0.24
b W 25 h 50

Abak 13’ den   1.50

1 1
I   bw  h3 =1.50 (  2.5  53 )  39.1dm4
12 12
I 39.1
Icr  kiriş   19.5 dm4
2 2

K002 kirişinin çatlamış kesit atalet momentinin bulunması;

b 49 t 12
  2.00   0.24
bW 25 h 50

Abak 13’ den   1.35

1 1
I   bw  h3 =1.35 (  2.5  53 )  35.2 dm4
12 12

Ikiriş 35.2
Icr    17.6 dm4
2 2

1.Adım Kolonlarda uygulanacak yük koşulları

Aşağıdaki işlemler S001 kenar kolonu ve S002 orta kolonu için yapılmıştır.

S001 kenar kolonu ve S002 orta kolonu çizelge 9.2’ den alınan en büyük
eksenel yük satırı ile en büyük moment satırına göre ayrı ayrı dizayn edilir.

Çizelge 9.5 S001 Kolonlarında oluşan maksimum kombinasyonlar

No Seçilmiş Yükleme Tipi N (ton) Müst (t  m) Malt (t  m)
1 1.4G + 1.6Q 38.96 -1.79 -0.89
2 G +Q – E 20.68 -4.97 -5.18

Çizelge 9.6 S002 Kolonlarında oluşan maksimum kombinasyonlar

No Seçilmiş Yükleme Tipi N (ton) Müst (t  m) Malt (t  m)
1 1.4G + 1.6Q 60.36 +1.11 +0.55
2 G +Q +E 44.03 +6.85 +7.81

S001 ve S002 kolonlarını, 1.satırdaki 1.4G+1.6Q yük kombinasyonuna göre, daha

sonra 2.satırdaki G+Q-E ve G+Q+E kombinasyonlarına göre adım adım aşağıdaki gibi
dizayn edilir.

108
2.Adım Yanal deplasmanın önlenip önlenmediğinin bulunması

- Perdelenmemiş sistemlerde yanal deplasman önlenmemiş varsayılır.

3.Adım Kolonların Kısa kolon mu Narin kolon mu olduğunun belirlenmesi

Kenar kolon (S001) için;

Öncelikle kolonun narin kolon mu, kısa kolon mu olduğu belirlenir.

S101 25 35

25 50

K001

S001
25  35

Şekil 9.5 Kiriş kolon birleşim bölgesi

1
Ikolon(2535)   2.5  3.53  8.93 dm4
12

2  (I /L)kolon (2  8.93 / 30)

b  b   1.53
(I /L)kiriş (19.5 / 50)

a  0 ve b  1.53 Kolonun ankastre olan ucunda   0 alınır.

- Bina da perde duvar bulunmadığından yanal ötelenme önlenmemiştir. Buna göre;

m  0.5(a  b )  0.5(0  1.53)  0.765 m  2 için;

20  m 20  0.765
k (1  m )  (1  0.765)  1.28
20 20

kl kl 1.28  300
   36.57
i 0.3h 0.3  35

109
Yanal ötelenmesi önlenmemiş bir çerçevede;

kl
 22 ise, kısa kolon hesabı yapılır.
i

Burada;
kl
 36.57  22 olduğundan narinlik ihmal edilmeyecektir.
i

Orta kolon (S002) için;

Öncelikle kolonun narin kolon mu, kısa kolon mu olduğu belirlenir.

S102 25 40

25 50 25 50

K001 K002

S002 25 40

Şekil 9.6 Kiriş kolon birleşim bölgesi

1
Ikolon(25 40)   2.5  4.03  13.33 dm4
12

b 
 (I / L) kolon

(2  13.33 / 30)
 1.07
 (I / L) kiriş (19.5 / 50)  (17.6 / 40)

a  0 ve b  1.07 Kolonun ankastre olan ucunda   0 alınır.

- Yapıda perde duvar bulunmadığından yapının yanal ötelenmesi önlenmemiş’ tir.

Buna göre;

m  0.5(a  b )  0.5(0  1.07)  0.535 m  2 için;

110
 20  m 20  0.535
k (1  m )  (1  0.535)  1.21
20 20

kl kl 1.21  300
   30.25
i 0.3h 0.3  40

Yanal ötelenmesi önlenmemiş bir yapıda;

kl
 22 ise; narinlik etkisi ihmal edilerek, kısa kolon hesabı yapılır.
i

kl
Burada;  30.25  22 olduğundan narinlik ihmal edilmeyecektir.
i

4.Adım Kolonların Burkulma Yüklerinin Belirlenmesi

Kenar kolon (S001) için;

Ec = 2800000 t/m 2 Ikolon(2535) =8.93 dm 4 = 8.93  10 4 m 4

Ec Ic = 2800000  8.93  10-4 = 2500 t-m2

Vgd
Rm  = 0.5 alınacaktır.
Vd

0.4E c Ic 0.4  2500

EI = =  666.7 t  m2
1  Rm 1  0.5
2EI 2EI 3.14 2  666.7
Nk =  =  446 ton
lk2 (k l)2 (3  1.28)2

Orta kolon (S002) için;

Ikolon(2540) = 13.3 dm 4 = 1.33  10 3 m 4

Ec Ic= 2800000  1.33  10-3 = 3724 t-m2

Vgd
Rm  =0.5 alınacaktır.
Vd

0.4E c Ic 0.4  3724

EI = = = 993 t-m 2
1  Rm 1  0.5
2EI 2EI 3.14 2  993
Nk =  = = 743 ton
lk2 (k l)2 (3  1.21)2

111
5.Adım Moment Büyütme Katsayılarının Bulunması

Çizelge 9.5 ve 9.6’ da 1. satırdaki yük ve moment değerleri için hesap yapılır.

S001 kolonu için;

Nd  38.96 ton Müst   1.79 t  m Malt   0.89 t  m (2 adet kolon)

S002 kolonu için;

Nd  60.36 ton Müst   1.11 t  m Malt   0.55 t  m (2 adet kolon)

Zemin kat kolonlarındaki toplam düşey yük;

Nd  38.96  4 + 60.36  12 = 880.16 ton

Zemin kat kolonlarındaki toplam burkulma yükü;

S001 kolonu için Nk  446 ton (4 adet kolon)

S002 kolonu için Nk  743 ton (12 adet kolon)

Nk  4  446  12  743  10700 ton

Kenar kolon (S001) için;

Yanal ötelenmesi önlenmemiş kat kolonları için; C m = 1.0 alınır.

1 1
Tüm kat kolonları için; S   1.00 s   1.12
Nd 880.16
1  1.3 1  1.3
Nk 10700

Cm 1
Bireysel kat kolonları için;    1.00   1.128
Nd 38.96
1  1.3 1  1.3
Nk 446

0.45 Nk  0.45x10700  4815 ton

Nd  880.16  0.45 Nk olduğundan kolon boyutları uygundur. Aksi takdirde,
kolon boyutları büyütülür.

Dizayn için  = 1.128 alınmalıdır. Çünkü; kat ve bireysel  değerlerinden büyük

olanı alınır.

112
Md= 1.128  1.79  2.02 t  m , Nd= 38.96 ton

Orta kolon (S002) için;

Yanal ötelenmesi önlenmemiş kat kolonları için; Cm = 1.0 alınır.

1 1
Tüm kat kolonları için; S   1.00 s   1.12
Nd 880.16
1  1.3 1  1.3
Nk 10700

Cm 1
Bireysel kat kolonları için;    1.00   1.118
Nd 60.36
1  1.3 1  1.3
Nk 743
Kontrol; 0.45 N d  0.45x10700  4815 ton

Nd  0.45 Nk olduğundan kolon boyutları uygundur.

Dizayn için  = 1.12 (Büyük olan  değeri) alınmalıdır.

Md  1.12  1.11  1.25 t  m , Nd  60.36 ton

6.Adım Kolonların Boyuna Donatı Dizaynı:

Kolonlarda boyuna donatı brüt alanı kesitin %1’inden az, %4’ünden fazla
olmayacaktır. En az donatı, dikdörtgen kesitli kolonlarda 4 16 veya 6 14 , dairesel
kolonlarda ise 6 14 olacaktır.

Kenar kolon (S001) için;

Kullanılacak olan Abak seçimi:

S420

zs h  2xdpaspayı 35  8
   0.8 Abak 4
h h 35

1

4

Nd 38.96  1000
  0.33
b h fcd 25  35  133.3
t < 0.1 t  m  t
Md 2.02  1000  100
2
  0.050
b h fcd 25  352  133.3

113
TS500 Sınır koşuluna göre,

t  m  0.1 olursa t  0.01 alınır.

Deprem yönetmeliğine göre ; min t  0.01 olmalıdır.

A s = t  Ac  0.01  25  35  8.75 cm2

h=35 cm

Boyuna Donatı 6  14

b=25 cm

Şekil 9.7

G + Q - E koşuluna göre ikinci bir donatı alanı daha bulunur. Bu iki yük koşuluna
göre bulunan donatı alanlarından büyük olanı kullanılır.

Orta kolon (S002) için;

Kullanılacak olan Abak seçimi:

S420

dıı h  2xdpaspayı 40  8
   0.8 Abak 4
h h 40

2 1
 
8 4

Nd 60.36  1000
  0.453
b h fcd 25  40  133.3
t < 0.1 t  m  t
Md 1.25  1000  100
2
  0.023
b h fcd 25  402  133.3

TS500 Sınır koşuluna göre,

t  m  0.1 olursa t  0.01 alınır.

114
Deprem yönetmeliğine göre ; min t  0.01 olmalıdır.

A s = t  Ac  0.01  25  40  10 cm2

h=40 cm

Boyuna Donatı 8  14

b=25 cm

Şekil 9.8

G + Q + E koşuluna göre ikinci bir donatı alanı daha bulunur. Bu iki yük koşuluna
göre bulunan donatı alanlarından büyük olanı kullanılır.

Enine donatı hesabı ise boyuna donatı çapı ve sayısının hesaplanmasından sonra
yapılacaktır.

7.Adım Kolonların Enine Donatı Dizaynı:

İlk olarak, kolonların sarılma bölgesinin, uzunluğu ve etriye aralıklarının hesabı yapılır.
Daha sonra kolon orta bölgesi için, hesap yapılır.

Kenar kolon (S001) için;

Sarılma bölgesi için;

bkx  35  4  31cm
bky  25  4  21cm
Ac  25x35  875cm2
Ack  21x31  651cm2

Nd =38.96 ton
0.20 A c fck = 0.20x875x200  35 ton Nd > 0.20 A c fck

Nd > 0.20 A c fck olduğundan, kolon sarılma bölgelerinde minimum toplam enine
donatı alanı, Denk.(9.1)’ de verilen koşulların elverişsiz olanını
sağlayacak şekilde hesaplanacaktır. Fakat,

Ac 875
  1.34  1.25 bu nedenle sadece 1.denklem geçerlidir.
A ck 651

115
 bkx =35 cm

bky =25 cm

Şekil 9.9
Bu hesapta kolonun çekirdek boyutu b k , her iki doğrultu için ayrı ayrı gözönüne
alınacaktır

a) bk = 35 cm
 20 
A sh  0.30 s bk (A c / A ck )  1(fck / fywk )  0.30 x s x 35 x 1.34  1  
 420 
A sh
 0.170 cm
s
bkx

A sh =3 A 01

A 01 A 01 A 01

3x0.5
 0.170 s=8.82 cm  8 / 8 cm
s

b) bk = 25 cm

A 02

bky A sh =2 A 02

A 02

 20 
A sh  0.30 x s x 25 x 1.34  1  
 420 
A sh
 0.121cm
s
2x0.5
 0.121 s=8.26 cm  8 / 8 cm
s

Etriye aralığı  8 / 8 cm seçilir. Fakat deprem yönetmeliğine göre aşağıdaki kontroller

yapılmalıdır.

116
Kolonlar için yönetmelik şartları;
 5 cm
Sarılma bölgesinde donatı aralığı s c  10 cm
bmin 25
   8.33cm
3 3

Sarılma bölgesinde etriye aralığı  8 / 8 cm bulunmuştu. Deprem yönetmeliğine göre

ise etriye aralığı 8.33 cm’ i geçemez. Bu nedenle etriye aralığı  8 / 8 cm seçilir.
 bmax  35 cm
Kolon sarılma bölgesi uzunluğu s1  ln / 6  250 / 6  42 cm
 50 cm
s1 = 50 cm seçilir.

Kolon orta bölgesi için;

s  20 cm
b 25
s  min   12.5cm
2 2
s= 12 cm seçilir.  8 /12

Orta kolon (S002) için;

Sarılma bölgesi için;

bkx  40  4  36 cm
bky  25  4  21cm
Ac  25x40  1000 cm2
Ack  21x36  756 cm2

Nd =60.36 ton Nd > 0.20 A c fck

0.20 A c fck = 0.20x1000x200  40 ton

Nd > 0.20 A c fck olduğundan, kolon sarılma bölgelerinde minimum toplam enine
donatı alanı, Denk.(3.1)’ de verilen koşulların elverişsiz olanını
sağlayacak şekilde hesaplanacaktır. Fakat,

Ac 1000
  1.32  1.25 bu nedenle sadece 1.denklem geçerlidir.
A ck 756

117
 bkx =40 cm

bky =25 cm

Şekil 9.10

Bu hesapta kolonun çekirdek boyutu b k , her iki doğrultu için ayrı ayrı gözönüne
alınacaktır

a) bk = 40 cm
 20 
A sh  0.30 s bk (A c / A ck )  1(fck / fywk )  0.30 x s x 40 x 1.32  1  
 420 
A sh
 0.183 cm
s
bkx

A sh =3 A 01

A 01 A 01 A 01

3x0.5
 0.183 s=8.19 cm  8 / 8 cm
s

b) bk = 25 cm

A 02

bky A 02 A sh =3 A 02

A 02

 20 
A sh  0.30 x s x 25 x 1.32  1  
 420 
A sh
 0.114 cm
s
3x0.5
 0.114 s=13.15 cm  8 /13 cm
s

118
Etriye aralığı  8 / 8 cm seçilir. Fakat deprem yönetmeliğine göre aşağıdaki kontroller
yapılmalıdır.

Kolonlar için yönetmelik şartları;

 5 cm
Sarılma bölgesinde donatı aralığı s c  10 cm
bmin 25
   8.33cm
3 3

Sarılma bölgesinde etriye aralığı  8 / 8 cm bulunmuştu. Deprem yönetmeliğine göre

ise etriye aralığı 8.33 cm’ i geçemez. Bu nedenle etriye aralığı  8 / 8 cm seçilir.
 bmax  40 cm
Kolon sarılma bölgesi uzunluğu s1  ln / 6  250 / 6  42 cm
 50 cm

s1 = 50 cm seçilir.

Kolon orta bölgesi için;

s  20 cm
b 25
s  min   12.5cm
2 2
s= 12 cm seçilir.  8 /12

119
S001 ve S002 Kolonlarının Düşey Kesitleri

8 /10

8 / 8 s1 =50 cm
s c =8 cm

 8 /12

150 cm
s=12 cm

8 / 8

s c =8 cm s1 =50 cm

8 /10

Şekil 9.11 Kolon detayı

120
10. TEMELLER

Binalardan, köprülerden ve diğer yapılardan yükler zemine temeller vasıtasıyla

aktarılır. Zeminlerin taşıyabileceği yük kolonlar veya diğer taşıyıcı elemanlardan çok
daha küçük olduğundan, temeller zemine aktarılan yükleri daha geniş bir alana
yayarak zeminin aşırı deformasyon yapmasını engeller.

10.1. Temel tipleri

10.1.1. Duvar altı temelleri: Duvar altı temelleri, taşıyıcı duvar yükünü, zemine
güvenli biçimde aktarmak üzere oluşturulan betonarme elemanlardır. Yeterli taşıma
kapasitesi ve rijitliğe sahip zemin tabakası yüzeye yakın ise, kolonlar ve duvarlar
genellikle plak adı verilen beton bloklar tarafından taşınır (Şekil 9.1.a). Boyuna donatı
plak tabanının kısa doğrultusunda yerleştirilir. Isı ve büzülme donatısı duvar
doğrultusunda yerleştirilir.
10.1.2. Tekil temeller: Kolonlar iki yönde eğilme yapan dörtgen beton plaklar
üzerine yerleştirilir (şekil 9.1.b). Bu plaklara eğilmenin olduğu iki yönde de donatı
yerleştirilir.
10.1.3. Sürekli temeller: Kolonların yakın yerleştirilmesinden dolayı tekil temel
plakları çakışırsa veya plağın çıkması arsa durumundan dolayı engellenirse iki yada
daha fazla kolon bir ortak plak ile birleştirilir (Şekil 9.1.c). Buna sürekli temel adı
verilir.
10.1.4. Trapez temeller: Genellikle sürekli temeller dikdörtgen yapılmaktadır.
Fakat kolon yükleri birbirlerinden farklı olduğunda yada arsa durumu müsait
olmadığında trapez temel yapılır (Şekil 9.1.d).
10.1.5. Radye temeller: Zeminin taşıma kapasitesinin düşük, yapıdan gelen
yüklerin fazla olduğu durumlarda ayrıca zemin tipinin çok değişim gösterdiği
bölgelerde radye temeller yapılabilir. Radye, kalın bir plaktan veya plak ve iki
doğrultuda uzanan kirişlerden oluşur (Şekil 9.1.e).

Şekil 1.b Tekil temel Şekil 1.c Sürekli temel

Şekil 1.a Duvaraltı temeli

Şekil 1.d Trapez temel

Şekil 1.e Radye temel

Şekil 10.1 Temel tipleri

121
 10.2. Zeminle İlgili Varsayımlar

Temel zemininin davranışının incelenmesi çok ayrıntılı deneyler gerektirir. Birçok

özelliği belirsizlikler içeren temeller ile özellikleri daha belirgin yapıların etkileşim yeri
olan temellerin boyutlandırılmasında matematiksel bir çözüm elde etmek uygun
olmayabilir. Temellerin taşıyıcı sistem hesaplarında üst yapıdan gelen etkiler göz
önüne alındığı için denge sağlanır. Ancak şekil değiştirmelerin uyuşumu çok özel
haller için göz önüne alınabilir. Uygulamaya yönelik hesaplarda kuvvet dengesi
oluşturulmaktadır. Ayrıca şekil değiştirmelerin uyuşmamasından oluşacak ek etkilerin
meydana gelen sünmelerle azaldığı kabul edilir. Kaya en uygun temel zeminidir. Dane
boyutları uygun kum ve çakılda iyi bir temel malzemesidir. Fakat kil ve killi zeminler
iyi incelenmelidir.

Kohezyonu fazla zemin Hesaplarda kabul edilecek dağılım

Kohezyonu az zemin
(Kil gibi)
(Kum gibi)

Şekil 9.2 Temel zemin gerilmeleri

10.3. Duvar altı temelleri: Taşıyıcı duvar veya perdelerin altında meydana gelen
ve bir doğrultuda uzanan temellerdir. Uzun doğrultuda eğilme oluşmadığı kabul
edilerek, kısa doğrultuda birim boy için hesap yapılır. Uzun doğrultuda yüklemenin
veya zemin özelliklerinin değişmesinden doğabilecek etkileri karşılamak üzere
konstrüktif donatı konulur.

Dağıtma donatısı

Eğilme donatısı

Vd

Vd

Md

Md

Şekil 10.3 Duvar altı temelinde kesme kuvveti ve eğilme momenti grafikleri

122
10.3.1. Duvar altı temelleri hesap yöntemi:

- Zeminin taşıyabileceği gerilme değeri aşağıdaki gibi hesaplanır.

qnet güvenlik  qgüvenlik   htemel (10.1)
 : temel yüzeyi üzerindeki htemel yüksekliğindeki temel+zeminin ortalama birim hacim
ağırlığıdır.

- Duvar altı temelinin genişliği olan b aşağıdaki formülle bulunur.

Ng  Nq
q  qnet güvenlik (10.2)
birimboy x b

- Temel ve üzerindeki zemin ağırlığı, düzgün yayılı gerilme meydana getireceğinden

kesit hesaplarında göz önüne alınmalarına ihtiyaç yoktur.
- Eğer perde duvarda eğilme momenti varsa, gerilmenin yamuk biçiminde oluşacağı
kabulüyle temel genişliğinin belirlenmesinde kullanılacak formül;
Ng  Nq Mg  Mq
q 6  qnet güvenlik (10.3)
birimboy x b birimboy x b2

- Betonarme kesit hesabı için arttırılmış yüklerle çalışmak gerektiğinden, kesit

hesabında kullanılacak gerilmelerin de buna uygun olması gerekir.
1.4Ng  1.6Nq q a2
q Vd  birimboy x q x a Md  birimboy x (10.4)
birimboy x b 2

- Perde duvarda eğilme momenti varsa betonarme kesit hesaplarında kullanılacak

zemin gerilmesi;
1.4Ng  1.6Nq 1.4Mg  1.6Mq
q1,2  6 (10.5)
birimboy x b birimboy x b2

Ng, Nq
Ng, Nq Mg, Mq

N1g
N1g

q
q3
q2
q1

b a

Şekil 10.4 Duvar altı temelinde zemin gerilmeleri

- Duvar altı temelleri, donatı gerektirmeyecek biçimde boyutlandırılır.

- Sağlanması gereken koşullar, Vd  Vcr ve Md  Mcr ’ dir. Vd  Vcr koşulu sağlanmadığı

takdirde temel kalınlığı arttırılmalıdır. Md  Mcr koşulu sağlanmadığı takdirde temel

123
altına duvar eksenine dik yönde konsol donatısı yerleştirilmelidir. Duvar yüzünde
oluşan Md ve Vd hesaplarda kullanılır.

Vcr  0.65 fctd 1000 d (10.6)

fctf I2 fctd I
Mcr   y=h/2 (10.7)
y y
- (A), (B) veya (C) gruplarına giren zeminlerin bulunduğu eğimli arazide temeller
basamaklı olarak yapılabilir. Basamaklı temellere ilişkin koşullar da çizelge 10.1’ de
verilmiştir. Duvar altı temellerinde konulacak boyuna donatıların hem altta hem de
üstte yatay aralıkları 30 cm’ yi geçmeyecek, ayrıca köşelerde, kesişme noktalarında
ve basamaklı temellerde sürekliliği sağlayacak şekilde bindirme yapılacaktır.

Çizelge 10.1 Duvar altı temellerine ilişkin koşullar

Zemin Zemin Zemin
KOŞULUN TANIMI Grubu Grubu Grubu
(A),(B) (C) (D)
Minimum temel genişliği (mm) 500 600 700
Duvar kalınlığına ek (iki yandan) pabuç 2150 2200 2250
genişliği(mm)
Minimum temel yüksekliği (mm) 300 400 400
Altta ve üstte minimum temel boyuna donatısı 312 314 414
Temelde minimum etriye 8/30 8/30 8/30
Minimum basamak yatay aralığı (mm) 1000 1500 ─
Minimum basamak bindirme uzunluğu (mm) 300 400 ─
Maksimum basamak yüksekliği (mm) 300 300 ─

en az h> l/2
6 d'> 50 mm
>mm
a a
l> mm l> mm
b
Şekil 10.5 Duvar altı temelleri tasarım ilkeleri

- Kesit hesabı için zemin gerilmeleri, arttırılmış etkiler göz önüne alınarak hesap
edilebilir. Ancak burada çekme bölgesinde gerilme bulunmaması nedeniyle hesaplar
doğrusal olmadığından temel ağırlığını hem zemin gerilmesi hesaplarken ve hem de
kesit etkilerini bulurken hesaba katmak gerekir.
- Seçilen enine donatının Ø12’ den ince olmaması ve aralığının temel yüksekliğini
geçmemesi önerilir. Enine yerleştirilen ana donatıdan başka, boyuna doğrultuda da
dağıtma donatısı konulmalıdır. Yeraltı suyundan donatıların etkilenmemesi için pas
payı en az 50 mm olmalıdır. Temel yüksekliğinin, kesme kuvveti donatısı

124
gerektirmeyecek biçimde belirlenmesi tavsiye edilir. Temel yüksekliğinin 300 mm’ den
küçük olmaması, temelin rijit olması ve zemin gerilmelerinin düzgün dağılması
bakımından gereklidir.

10.3.2. Duvar Altı Temel Örnekleri

10.3.2.1 Örnek: Şekil 10.6’ da verilen duvar altı temelinde gerekli kontrolleri yapınız
ve çizimle gösteriniz. (C grubu zemin). Malzeme C20/S420,  temel  25kN / m3 .
qz,em  140 kN / m2 ; Ng  130 kN / m; Nq  80 kN / m
Ng , Nq

a a
0.40 m

q sp

Vd

Vd=qsp a

Md

2
Md=q spa /2

Şekil 10.6

Kesme kuvveti yaklaşık olarak hesaplanarak temel kalınlığı kayma donatısı

gerekmeyecek şekilde belirlenecektir.

Vd1  (1.4Ng  1.6Nq ) / 2  Vcr  0.65  fctd  b  d

1.4x130  1.6x80
 0.65  1000  1.00  d  d > 0.24 m
2

d = 0.35 m h = 0.40 m

Temel kalınlığı h=0.40 m seçilerek, düşey denge yazılırsa,

qz,em bs  (Ng  Nq )  temel ağırlığı
(130  80  25x0.40)
bs   1.57 m  1.60 m alınır.
140
Böylece a=0.6 m olur. Kesit hesabı için arttırılmış yükler altında zemin gerilmesi
hesap edilecektir.

125
Nd  1.4Ng  1.6Nq  1.4x130  1.6x80  310kN / m
Nd 310
qsp    193.75 kN / m2
bs 1.6
Vdmax  qsp a  193.75x0.6  116.25kN / m
qsp a2 193.75x0.62 Duvar yüzünde oluşan kesme ve moment
Md    34.87 kN  m
2 2
fctf I 2 fctd I 2x1x533333333
Mcr     53333333 N  mm  53.3 kN  m
y y 200
bh3 1000x4003 h
I   533333333 mm4 y   200 mm
12 12 2

Vcr  0.65 fctd 1000 d

Vcr  0.65x1x1000x350  227500 N  227.5kN

Vd  Vcr ve Md  Mcr olduğundan temel boyutları uygundur. Temele minimum donatı

yerleştirilir.
C grubu zeminler için Tablo 1’ de minimum temel yüksekliği 400 mm, altta ve üstte
toplam boyuna donatı 6 14 ve minimum etriye 8 / 30 dur.

6 14 Boyuna donatı

400 mm
8 / 30 Etriye

1600 mm

Şekil 10.7 Temel kesiti ve donatı yerleşimi

10.3.2.2 Örnek : Şekil 10.8’ de verilen duvar altı temelinde gerekli kontrolleri
yaparak, temel donatılarını belirleyiniz ? (C grubu zemin)

Malzeme: C20 / S420 qzgüvenlik  170 kN / m2

Ng + Nq = 210 kN/m

Mg + Mq= 45 kN/m

126
 Ng+Nq

Mg+Nq

0.40 m

q2
q1

a a

bs

Vd

Vd1

Md

Md1

Şekil 10.8

Verilen kısımlarda sabit ve hareketli yükler ayrılmamış olduğu için, ortalama yük
katsayısı olarak 1.50 kabul edilecektir.
Kesme kuvveti yaklaşık olarak hesaplanarak temel kalınlığı kayma donatısı
gerekmeyecek şekilde belirlenecektir.

Vd1  1.5(Ng  Nq ) / 2  Vcr  0.65  fctd  b  d

1.50  210
 0.65  1000  1.00  d  d > 0.24 m
2
Moment etkilerinden dolayı h büyük seçilmelidir.

d = 0.45 m h = 0.50 m

Kullanma yükleri altında qz, güv gerilmesi esas alınarak ve normal kuvvet yanında
moment de hesaba katılarak temel genişliği bulunabilir :

Ng  Nq  temel ağırlığı Mg  Mq
qzgüv  
bx  birim boy bx 2  birim boy / 6

210  25  0.50 45  6
170   bx  2.10 m
bx bx2

bx = 2.30 m ( seçilen ) a = 0.95 m olur.

127
Meydana gelen en küçük gerilme basınç olduğunda yukarıdaki hesap geçerli olacaktır.
Bunun kontrolü aşağıdaki gibi yapılabilir :

210  25  0.50 45  6
qz,max   2
 147.78kN / m2  170 kN / m2
2.30 (2.30)

210  25  0.50 45  6
qz,min   2
 45.70 kN / m2  0
2.30 (2.30)

Temele etkiyen yükler aşağıda gösterilmiştir. Ortalama yük katsayısı 1.50 kabul
edildiğinden, kullanma yükleri altındaki gerilmeler bu oranda arttırılarak kesit
hesabında kullanılabilir. Zemin gerilmelerinde temel ağırlığı da göz önüne alınır.
Duvar altı temeli olduğu için kritik kesit duvar yüzeyindedir. Bu kesitteki kesme
kuvveti ve gerilme momenti,

25x0.50=12.5 kN/m2

Ng+Nq

Mg+Nq

0.50 m

0.95m 0.40m 0.95m

45.70
102.08

147.78 105.62

Şekil 10.9
1
V  105.62  0.95  x42.16x0.95  12.5  0.95  108.49 kN
2
Vd  1.5x108.49  162.74 kN
Vcr  0.65 fctd 1000 d
Vcr  0.65x1x1000x450  292500N  292.5kN

1 2 0.95 0.95
M   (42.16x0.95  x0.95)  105.62  0.95x  12.5  0.95x  54.70 kN  m / m
2 3 2 2

b = 1.0 m d = 0.45 m Md = 1.50x54.70 = 82.05 kN-m / m

128
 fctf I2 fctd I 2x1x10416666666
Mcr     83333333N  mm  83.3 kN  m
y y 250
bh3 1000x5003 h
I   10416666666 mm4 y   250 mm
12 12 2
Vd  Vcr ve Md  Mcr olduğundan temel boyutları uygundur. Temele minimum donatı
yerleştirilir.

 / 300 mm

0.50 m
14

0.95 m 0.40 m 0.95 m

Şekil 10.10 Temel kesiti ve donatı yerleşimi

10.3.2.3 Örnek : Şekil 10.11’ de verilen duvar altı temelinde gerekli kontrolleri
yaparak, donatıları hesaplayınız? (C grubu zemin)

Malzeme: C20 / S420 qzgüvenlik  180 kN / m2

Ng= 130 kN/m Nq= 75 kN/m

Mg= 25 kNm / m Mq= 16 kNm / m

Ng ; Nq

Mg ; Nq
e

bs/2
0.40 m

qsp

a1 a2

bs

Vd
qspa2
qspa1

Md

Şekil 10.11

129
Temel kullanma yükleri altında düzgün yayılı zemin gerilmesi meydana gelecek
şekilde boyutlandırılacaktır.

Kesme kuvveti yaklaşık olarak hesaplanarak temel kalınlığı kayma donatısı

gerekmeyecek şekilde belirlenecektir.

Vd1  1.4Ng  1.6Nq / 2  Vcr  0.65  fctd  b  d

1.4  130  1.6x75

 0.65  1000  1.00  d  d > 0.24 m
2
Moment etkilerinden dolayı h büyük seçilmelidir.

d = 0.40 m h = 0.45 m

Düşey denge:
(Ng  Nq  temel ağırlığı)
qz güv 
(bs  birim boy)

(130  75  25  0.45)
180  bs  1.20 m bs  1.30 m ( seçilen )
bs

Kullanma yükleri altında dış merkezlik :

(Mg  Mq ) (25  16)

e   0.20 m
(Ng  Nq ) (130  75)

Kullanma yükleri altında düzgün gerilme yayılışı elde etmek için duvar ekseni ile temel
orta ekse arasının 0.20 m açılması gerekir. Şekilden temelin diğer boyutları
bulunabilir.

bs Kolon genişliği 1.3

a2  e   0.2  0.2  0.25m
2 2 2

a1  1.30  0.40  0.25  0.65 m

Nd 302
qsp    232 kN / m2
bs  birim boy 1.30

Vd  qsp  a1  232  0.65  150.8 kN / m

qsp  a12 232  0.652

Md    49 kNm / m
2 2

130
Vcr  0.65  fctd  b  d  0.65  1000  1.00  0.40  260 kN / m  Vd  150.8 kN / m

Kesme kuvvetinin karşılanması için donatıya ihtiyaç olmadığı anlaşılmaktadır.

b = 1.00 m d = 0.40 m Md = 49 kN/m

fctf I
2 fctd I 2x1x7593750000
Mcr  
  67500000 N  mm  67.5 kN  m
y y 225
bh3 1000x4503 h
I   7593750000 mm4 y   225 mm
12 12 2

Vd  Vcr ve Md  Mcr olduğundan temel boyutları uygundur. Temele minimum donatı

yerleştirilir.

8/ 300 mm

0.45 m
614

0.65 m 0.40 m 0.25 m

Şekil 10.12 Temel kesiti ve donatı yerleşimi

131
10.4. Tekil Temeller: Tek bir kolon için düzenlenen temel türüdür. Planda kare,
dikdörtgen olabilir. Temelin altında oluşan zemin gerilmeleri duvar altı temelleri gibi
hesaplanır. Fakat tekil temellerde birim boy yerine temelin diğer boyutu alınır. Tekil
temeller iki doğrultuda çalışır. Kolonun kenarından dışarı çıkan parçalara konsol adı
verilir. Hesaplar kolon yüzünde bulunan kesme kuvveti ve eğilme momenti için yapılır.

N N

h
h

q2
qsp

by by

bx bx

a) Eksenel kuvvet ve momente maruz b) Sadece eksenel kuvvete maruz

Şekil 10.13 Farklı yükleme durumlarında tekil temele uygulanan zemin gerilmeleri

10.4.1. Tekil temel hesap yöntemi:

- G+Q kullanma yükleri altında bulunacak en büyük zemin gerilmesinin, qgüvenlik zemin
gerilmesi ile ve G+Q+E depremli durumda da 1.5 qgüvenlik gerilmesi ile karşılaştırarak,
bu değerden büyük olmadığının gösterilmesi gerekir.

qz güvenlik  qgüvenlik   htemel (10.8)

- Normal kuvvet yanında eğilme momentinin bulunması Şekil 10.13’ de gösterildiği

gibi zemin gerilmelerinin düzgün yayılışını bozar. Eğer kolonda büyük bir eğilme
momenti mevcut ise, temel şekil 9.14’ de gösterildiği gibi simetrik olmayan şekilde
düzenlenir ve düzgün gerilme dağılışı elde edilir.

M bx
e ve ekritik  e  ekritik olmalıdır (10.9)
N 6

132
 N

N
M0

bx/2 bx/2

bx/2 bx/2

Şekil 10.14 Simetrik olmayan temel

- Simetrik tekil temellerde sadece eksenel yük var ise genişlikler;

GQ
q  qz,güv
bxby

Eğer eksenel yük ile birlikte moment mevcut ise,

G  Q 6 Mo
q  2  qz,güv Mo  M  Hh
bxby bxby
formülleri ile hesap edilir.

- Betonarme kesit hesabı için arttırılmış yüklerle çalışmak gerektiğinden, kesit

hesabında kullanılacak gerilmelerin de buna uygun olması gerekir.

1.4Ng  1.6Nq
qsp  (10.10)
bx x by

1.4Ng  1.6Nq 1.4Mg  1.6Mq ( 10.11 )

qsp   2
bx x by b x by
x

- Vcr  1.0  fctd  b x  d veya Vcr  1.0  fctd  b y  d

Temel iki doğrultuda çalıştığından 0.65 katsayısı 1.0 ‘ a çıkartılmıştır.
Vd  Vcr ise kesme donatısına gerek yoktur.
Vd  Vcr ise temel kalınlığı arttırılmalıdır.

133
- Tekil temeller için zımbalama kritik bir durumdur. Bu nedenle temel kalınlığı
aşağıdaki koşulu sağlamalıdır.
Vpr  Vpd
Vpr betona bağlı zımbalama dayanımıdır. Temel kalınlığı dayanımı etkileyen en önemli
unsurdur.

d/2
d/2

ay
Kolon

by
b2
ax

b1

bx

Şekil 10.15 Zımbalama etkisi

Vpr  γ  fctd  Up  d
b1 ,b2  Kolona d / 2 uzaklığında oluşan zımbalama çevre sininboyutları
d= Temelin faydalı yüksekliği
Up  Zımbalamaçevre sininuzunluğu  2(b1  b2 )
Ap  Zımbalamaalanı  b1 xb2
h  daireselkolonunçapı
Temelde sadece eksenel yükleme mevcut ise,   1 .0 alınır.
Temel üzerindeki kolon dikdörtgen kesitli ise,
1.0
 ( 10.12 )
e  ey
1.0  1.5 x 0.4
b1b2
Temel üzerindeki kolon dairesel kesitli ise,
1.0
 ( 10.13 )
2e
1.0  0.4
hd
M
e x,y  ( 10.14 )
N

Vpd zımbalama yüküdür.

Vpd  Nd  Apz ( 10.15 )

- Her iki doğrultu için hesapla bulunan donatılar, temel tabanında bir ızgara
oluşturacak biçimde yerleştirilir. Donatı çubukları eşit aralıklı olarak yerleştirilebilir.
Temeldeki çekme donatısı oranı, her bir doğrultuda, hesapta göz önüne alınan kesite
göre 0,002 den az ve donatı aralığı 250 mm den fazla olamaz. Tekil temelin planda

134
en küçük boyutu 0.7 m’ den, alanı 1 m2’ den, temelin kalınlığı ise 250 mm’ den ve
konsol açıklığının 1/4’ ünden az olamaz.

Köşe Kolonlarda ;

by

bx

q2

q3
q1

Şekil 10.16 Köşe kolonlar ve zemin gerilmeleri

N 6My 6Mx
q1,2,3,4   2  ( 10.16 )
bx  by bx  by bx  by 2

10.4.2. Tekil Temel Örnekleri

10.4.2.1 Örnek : Şekil 10.17’ de verilen tekil temelde gerekli kontrolleri yaparak
temel donatılarını belirleyiniz? Zemin güvenlik gerilmesi 200 kN/ m2, Ng = 600 kN, Nq
= 500 kN, temel C grubu zemin sınıfında, Malzeme C20/S420, temel ve zeminin
ortalama birim hacim ağırlığı 20 kN/m3.
Ng , Nq

0.5 m

2.5 m

bs

0.50 m by

0.50 m

bx

Şekil 10.17 Tekil temel kesiti ve planı

135
qzgüvenlik  200  20  2.5  150kN / m2

Ng  Nq 600  500
A   7.33m2
qzgüv 150
b x b y  7.33  2.70m  bx,y = 3.0 m , h = 0.60 m kabul edildi
Ng  Nq 600  500
qs    122.22kN / m2 < qzgüvenlik
bx  by 33
Vd

Konsol

Md

qs

1.25 m

Şekil 10.18 Konsola etkiyen zemin gerilmesi, moment ve kesme kuvveti

Kesit hesabında arttırılmış yükler kullanılacaktır.

1.4  Ng  1.6  Nq 1.4  600  1.6  500

qs    182.22kN / m2
bx  by 33
- 1 m genişlik için Vd’ nin hesaplanması.

Vd  1.25  1  182.22  227.77kN / m

Vcr  1.0  fctd  b x  d veya Vcr  1.0  fctd  b y  d

Temel iki doğrultuda çalıştığından 0.65 katsayısı 1.0 ‘ a çıkartılmıştır.

d  600  50  550mm

Vcr  1  1  1000  550  550000 N / mm  550 kN / m  Vd

Vcr > Vd olduğundan kesme donatısı gerektirmez.

1.252 1.252
Md  qs   182.22  142.35kN  m / m
2 2

bw  d2 1000  5502
K   2125  380 mm2 / kN
Md 142350

Md 142350
As    824.5 mm2 / m
fyd  j  d 0.365  0.86  550

136
 A0 154
t  1000   1000  186 mm  Φ14 /180 mm
As 824.5

min A s  0.002  b w  d  0.002  1000  550  1100 mm2 / m

154
t  1000  140 mm  Φ14 /140 mm
1100

Her iki doğrultuda Φ14 /140 mm yerleştirilecek.

Zımbalama Kontrolü ;

0.50 m +0.55 m
bs=3.0 m
0.50 m

0.50 m

0.50 m +0.55 m

bs=3.0 m

Şekil 10.19 Zımbalama kontrolü

Vpr  γ  fctd  Up  d  1  1  [(500  550)  4]  550  2310000N  2310kN

Vpd  Nd  Apz = 1.4x600  1.6x500  (0.50  0.55)2 x182.22  1439kN
Vpr > Vpd olduğundan kesit zımbalamaya karşı yeterlidir.
Ng , Nq

0.5 m

2.5 m


h=0.6 m

bx=3.0 m


0.50 m bs=3.0 m

0.50 m


bs=3.0 m

Şekil 10.20 Donatı yerleşimi

137
10.4.2.2. Örnek : Şekil 10.21’ de verilen tekil temelde gerekli kontrolleri yaparak ,
donatıları belirleyiniz ? Temel ve üst zeminin ortalama birim hacim ağırlığı 20 kN/m3,
Malzeme, C20 / S420, qzgüvenlik  220 kN / m2 .

Ng = 480 kN/m Nq = 430 kN/m

Mg = 70 kN-m Mq = 61 kN-m

Hg = 30 kN Hq = 18 kN

H
A
h h

60 cm bs

60 cm

bs

Şekil 10.21

Temel derinliği h=0.75 m seçilirse,

qz güv  220  20  0.75  205 kN / m2

Temele A noktasından etkiyen yükler B noktasına aşağıdaki gibi iletilebilir .

Mg1  Mg  Hg  h  70.0  30.0  0.75 Mg1  92.5 kN  m

Mq1  Mq  Hq  h  61.0  18.0  0.75 Mq1  74.5 kN  m

Temel boyutları :

Ng  Nq Mg1  Mq1 480.0  430.0 92.5  74.5

qs  2
 3
 2
 3
 205 kN / m2
bs bs / 6 bs bs / 6
bs  2.50 m Seçilen bs  2.60 m

138
Zeminde çekme gerilmesinin meydana gelmediğinin kontrolü :

480.0  430.0 92.5  74.5

qs max  2
 3
 191.62 kN / m2 < 1.5qz, güvenlik
bs bs / 6
480.0  430.0 92.5  74.5
qs min  2
 3
 77.60 kN / m2
bs bs / 6

Kesit hesabında kullanılmak üzere arttırılmış yükler altında zemin gerilmeleri B

noktasındaki değerler esas alınarak bulunacaktır,

M d  1.4  Mg1  1.6  Mq1  1.4  92.5  1.6  74.5  248.7 kN  m

Nd  1.4  Ng  1.6  Nq  1.4  480.0  1.6  430.0  1360 kN

Nd 6  Md 1360 6  248.7
qs  2
 3
 2

bs bs 2.60 2.603

qs max  286 kN / m2 qs min  116 kN / m2

116

286

201
220.6
A

0.60m

0.60m
B B

1.0 m A
VdA

MdA

220.6
286

Şekil 10.22

139
B-B kesitinde hesap :

1
VdB   1.0x2.6  65.4  220.6x1x2.6  658.80 kN
2

1 2
MdB  x1x2.6x65.4x( x1)  220.6x1x2.6x(0.5x1)  343.5kN  m
2 3

Kesme kuvvetinin karşılanması:

Vcr  1.0  fctd  b  d  1.0  1000  2.60x0.70

Vcr  1820 kN  VdB  658.80 kN ( kesme kuvveti donatısına ihtiyaç yoktur )

Zımbalama kontrolü :
b2=0.60 m +0.70 m
0.60 m

bs=2.60 m

0.60 m

b1=0.60 m+0.70 m

zımbalama alanı

Şekil 10.23

b1  b2  60  70  130 cm
Up  2(b1  b2 )  2(130  130)  520 cm
Ap  b1b2  130x130  16900 cm2
 286  116 
Vpd  Nd  Apz  1360  1.69x    1020 kN
 2 
1.0 1.0
   0.922
ex  ey  248.7 
1.0  1.5 0.4  1360 
b1b2 1.0  1.5   0.4
1.3x1.3

Vpr  γ  fctd  Up  d  0.922x1000x5.2x0.70  3356 kN

140
Vpr  Vpd olduğundan temel zımbalamaya karşı güvenlidir.

bw  d2 1000  7002
K   1426  380 mm2 / kN
Md 343500

Md 343500
As    1563 mm2 / m
fyd  j  d 0.365  0.86  700

A0 154
t  1000   1000  98.52 mm  Φ14 / 90 mm
As 1563

min A s  0.002  b w  d  0.002  1000  700  1400 mm2 / m

Her iki doğrultuda Φ14 / 90 mm yerleştirilecek.

0.75 m

1.00 m 0.60 m 1.00 m

0.75 m

Φ14 / 90 mm

2.60 m
Φ1 4 / 9 0 m m

2.60 m

Şekil 10.24

10.5. Sürekli temeller: Sürekli temeller zemin dayanımının düşük ve çok değişken
olduğu durumlarda kullanılabilir. Böylece zeminde oluşan farklı oturmalar
engellenebilir. Kolonların birbirine olan uzaklıkları az ise, tekil temeller iç içe girebilir.
Böyle durumlarda sürekli temel kullanılması uygun olur.
Sürekli temel altında oluşan zemin gerilmesi, temelin genişliği, rijitliği ve zemin
türüne bağlıdır. Sürekli temeller, tam rijit kabul edilerek çözülür. Bu durumda,
kolondan gelen yüklerin bileşkesinin etkidiği nokta ile temelin geometrik merkezi üst
üste getirilmeye çalışılır. Bu yapılabilirse, temel altındaki zemin gerilmesi düzgün yayılı
alınır. Bu yapılamazsa, zemin gerilme dağılımının doğrusal değiştiği (yamuk varsayım)
kabul edilir.

141
 R

b
q1
q2 elastik kiriş

Rijit kiriş
L/2 L/2

Vd

Md

Şekil 10.25 Sürekli temelde moment - kesme kuvveti etkileri

10.5.1. Sürekli temellerin hesap yöntemi:

- Sürekli temeller yeterli rijitliğe sahip ise zemin gerilmeleri (10.17) formülü ile
hesaplanır.

N M
q1,2   ( 10.17 )
bx bx 2
N kolon yüklerinin toplamı, M ise bu yüklerin temel ortasına göre momentlerinin
toplamıdır.

- Bileşke momentin sıfır olduğu yer bulunur ve temel kirişi bu noktaya göre simetrik
düzenlenirse, zemin gerilmelerinin düzgün yayılı olduğu varsayılabilir.
- Kolon yükleri ve zemin gerilmeleri altındaki temel kirişinin kesme kuvveti ve
moment diyagramı çizilerek sürekli kiriş gibi donatı hesabı yapılabilir.
- Yapılan hesaplar temel kirişlerinin rijit kabul edilmesi ile uygulanabilir. Eğer üç ve
daha fazla kolon mevcut ise, rijit kabulden uzaklaşılabilir. Ayrıca ikiden fazla kolon
durumunda sistem hiperstatik olacağı için, zemin gerilmelerinden bulunacak mesnet
tepkileri kolon yüklerinden farklı olarak ortaya çıkar.
- Eğer temel kirişi üç veya daha fazla açıklıklı ise elastik kiriş kabulü yapmak daha
uygun olur.
N1 N2 N3

b
a2 l1/2 l1/2 l2/2 l2/2 a2

q1 q3
q2

q1 q3
q1,2 q2,3
Şekil 10.26 Elastik kiriş kabulünde sürekli temellerde zemin gerilmeleri

142
 N1 N2 N3
q1  q2  q3 
b  (a1  0.5  l1 ) b  (0.5  l1  0.5  l2 ) b  (0.5  l2  a2 )

q1  q2 q2  q3
q1,2  q2,3  ( 10.18 )
2 2

- Kesme donatısı hesabı en büyük Vd değerine göre yapılır. Kolon yüzünden d

uzaklığında oluşan kesme kuvveti bulunur.

c
Vd'  Vd  qz (  d) c= Kolon genişliği d=h-5 ( 10.19 )
2
Vcr  0.65  fctd  bw  d

Vd'  Vcr ise kesit boyutları yeterlidir, minimum etriye hesabı yapılır.

Vd'  Vcr ise minimum donatı yeterli değildir, Etriye hesabı yapılmalıdır.

Etriye hesabı;

A sw (Vd'  Vc )
 A sw  2 A 0 ( 10.20 )
s fywd  d

Minimum etriye hesabı;

A sw f
 0.3  bw ctd A sw  2 A 0 ( 10.21 )
s min fywd

s min < s ise, s min kullanılır.

s min > s ise, s kullanılır.

- Eğilme hesabı yapılır.

Sürekli temel, ters bir kiriş gibi çalışmaktadır. Temel de, kirişteki gibi açıklık ve
mesnet donatısı hesabı yapılır.
min A sw f
Minimum kesme donatısı;  0.3 ctd
sbw fywd
Minimum eğilme donatısı; min A s  0.002b w d
Minimum gövde donatısı; A ,min  0.001bw d

- Pabucun alttaki tablasının dışa taşan parçası konsol gibi çalışır. Bu konsoldaki donatı
hesabı şöyle yapılır.

143
qz2  qz x1
qz2 (L konsol )2
Md(konsol)  ( 10.22 )
2
fctf I
Mcr  fctf  2 fctd
y
b t3
I b= 100 cm t= tabla kalınlığı y= t/2
12

Md(konsol)  Mcr donatı gerekmez. Sadece, tabla da bulunan etriye donatısının kolları
konsola doğru uzatılır.
Md(konsol) > Mcr ise;
Md Ao
AS  t 100
fyd j d As

- Pabuç boyuna(dağıtma) donatısının hesabı:

(Pabuç ana donatısı alanı)

As =
5

- Pabucun kesmeye karşı güvenli olup olmadığına bakılır.

Vd  qz2 (konsolboyu)

Vcr  0.65 fctd b d b= 100 cm alınır.

Vd  Vcr ise uygun, Aksi takdirde t arttırılır.

- Sürekli temellerde, tekil temellerde ve sürekli kirişlerde verilen konstruktif kurallara

uyulması gerekmektedir. Bir doğrultuda uzanan temel kirişleri, kolonla birleştiği
kısımlardan, ikinci doğrultuda bağ kirişleri ile birbirine bağlanır. Genişliği 0.40 m’den
büyük olan temel kirişlerinde dört kollu etriye kullanılması gerekmektedir. Temel
kirişi yüksekliği serbest açıklığın 1/10 ‘undan ve temel plağı kalınlığı 200 mm’ den
küçük olmamalıdır. Kirişsiz plak olarak düzenlenen sürekli temellerde plak kalınlıkları,
300 mm’ den küçük olamaz. Bu tür sürekli temellerde, kolon yüzündeki kesme
kuvveti ve zımbalama kontrolleri yapılmalıdır. Zemin gerilmelerinden oluşan
belirsizlikten dolayı kesitlerde çekme donatısının en az 1/3’ü kadar basınç donatısı
bulundurulmalıdır.

144
10.5.2. Sürekli Temel Örnekleri:

10.5.2.1 Örnek : Şekil 9.27 ‘ de verilen sürekli temeli boyutlandırarak donatı

dizaynını yapınız. qz, güv  15 t / m2 , Malzeme C20, S420.

G=40 t G=50 t G=50 t

Q=35 t Q=40 t Q=40 t

35x35

A B C 40 cm
40 cm
30 cm

L1=1.5 m L2=4 m L3=5 m L4 b

Şekil 10.27
WT  40  35  50  40  50  40  255 ton
A noktasına göre moment alınırsa,
_ _
90x4+90x9=255( x ) x =4.59 m L=2(1.5+4.59)=12.18 m

L4=12.18-(1.5+4+5)=1.68 m

qz,net  qz,güv  1.2h  15  1.2x0.70  14.16 t / m2

WT 255
bxL    18.00 m2
qz,net 14.16 b=1.50 m alınır
 bx12.18  18.00 b  1.48 m

Temel altında oluşan zemin gerilmesi,

Nd 1.4(140)  1.6(115)
qsp    20.80 t / m2
A temel 1.5x12.18
1.4(140)  1.6(115)
q1   31.20 t / m
12.18

145
 G=40 t G=50 t G=50 t
Q=35 t Q=40 t Q=40 t

A B C

q1=31.20 t/m
81.60
46.80 59.60

2.09 m 1.91 m 2.38 m 2.62 m 1.68 m Vd (ton)

Vd
1.50 m
65.20 74.40 52.40

35.10 23.88
42.24

Md Md (t-m)

33.03
64.65

Şekil 10.28 Sürekli temelde meydana gelen kesme kuvveti ve moment değerleri

Kesme donatısı hesabı;

max Vd=81.60 ton

c 0.35
Vd'  Vd  qz (  d)  81.60  31.20(  0.65)  55.86 ton
2 2
A sw Vd  Vc
  min A sw
s fywdd
Vc  0.8Vcr  0.52fctdbw d  0.52x10x40x65  13520 kg  13.52 ton

2x0.785 55.86  13.52

 s=8.80 cm 10 / 8
s 3.65x65

min A sw f 1.57 1
 0.3 ctd  0.3 s=47 cm > 8.80
sbw fywd sx40 365

Donatı hesapları:

Boyuna donatı hesabı;

AB açıklığı

max Md = 3303 t-cm

bw d2 40x652
K   51.16 cm2 / t  K l  38 cm2 / t
Md 3303

146
 33.03x100
As   16.18 cm2 916
3.65x0.86x65

min As  0.002bwd  0.002x40x65  5.20 cm2

BC açıklığı

max Md = 6465 t-cm

bw d2 40x652
K   26.14 cm2 / t  K l  38 cm2 / t Çift donatı hesabı yapılır.
Md 6465
bw d2 40x652
K  38  Md1=4447 t-cm
Md1 Md1
Md  Md1  Md2 6465  4447  Md2 Md2  2018 t  cm
44.47x100
A s1   21.79 cm2
3.65x0.86x65
Md2 20.18x100
A s2  '
  9.21cm2 516 (Basınç bölgesinde)
fyd (d  d ) 3.65(65  5)
As  As1  As2  21.79  9.21  31.00 cm2 1616 (Çekme Bölgesinde)

A mesneti;

K>Kl
max Md= 35.10 t-m

35.10x100
As   17.20 cm2
3.65x0.86x65

Mevcut 516 10 cm2

İlave 7.20 cm2 416

B mesneti;

K>Kl
max Md = 23.88 t-m
23.88x100
As   11.70 cm2
3.65x0.86x65
Mevcut 516 10 cm2
İlave 1.70 cm2 116

C mesneti;
K>Kl
max Md = 42.24 t-m

147
 42.24x100
As   20.70 cm2
3.65x0.86x65
Mevcut 516 10 cm2
İlave 10.70 cm2 616

Pabuç donatısı hesabı;

Pabucun alttaki tablasının dışa taşan parçası konsol gibi çalışır. Bu konsoldaki donatı
hesabı şöyle yapılır.

qz2  qz x1  31.20x1  31.20 t / m

31.20 (0.55)2
Md(konsol)   4.72 t  m
2
f I 2x10x225000
Mcr  ctf   300000 kg  cm  3.0 t  m fctf  2 fctd
y 30
2
3 3
bt 100x30
I   225000 cm4 b= 100 cm t= tabla kalınlığı y= t/2
12 12

Md(konsol) > Mcr donatı hesabı yapılır.

Md 472
AS    6.01cm2
fyd j d 3.65x0.86x25
Ao 157
t 100  x100  26.12 cm 8 / 25
As 601

- Pabuç boyuna(dağıtma) donatısının hesabı:

(Pabuç ana donatısı alanı) 6.01

As =   1.20 cm2 210
5 5

- Pabucun kesmeye karşı güvenli olup olmadığına bakılır.

Vd  qz2 (konsolboyu)  31.20(0.55)  17.16 ton

Vcr  0.65 fctd b d  0.65x10x100(30  5)  16250 kg  16.25 ton b= 100 cm

Vd  Vcr Konsol kesmeye karşı güvenlidir.

Minimum gövde donatısı; A ,min  0.001bw d  0.001x40x65  2.60 cm2 214

148
 TEMEL DONATI PLANI
O 10/8 55 cm 40 cm 55 cm
A

40 cm
2 O14

2 O10 30 cm
2 O10
A
b=150 cm
9 O16 ( üstte ) 16 O16 ( üstte )
A-A kesiti

5 O 16 ( basınç )

4 O16 (altta) 1 O16 (altta) 6 O16 (altta)

Şekil 10.29 Sürekli temel kesiti ve donatı detayı

10.5.2.2: Proje çözümü

S001 kolonu 25x35 cm, S002 kolonu 25x40 cm’ dir.

Çizelge 10.2 Temele Gelen Yükler

Yük Adı S001 S002
N ( ton ) M ( t-m ) N ( ton ) M ( t-m )
G 24.40 -0.546 36.99 0.303
Qd d d 3.00 -0.076 5.36 0.046
Qdb  d 3.00 -0.081 5.36 0.081
E  6.72  4.55  1.68  7.43

Çizelge 10.3 Temelde meydana gelen maksimum kombinasyonlar

Kombinasyon S001 S002
adı Nd (ton ) M ( t-m ) Nd (ton ) M ( t-m )
1.4G + 1.6Q 38.96 -0.89 60.36 +0.55
G+Q+E 34.12 3.93 44.03 7.81
G +Q - E 20.68 -5.18 40.67 -7.08

1.4G+1.6Q yükleme tipine göre

38.96 ton 60.36 ton 60.36 ton 38.96 ton

0.89 t-m 0.55 t-m 0.55 t-m 0.89 t-m

S001 S002 S002 S001 Kolon

A B C
80 cm

L1=1 m L2=5 m L3=4 m L4=5 m L5 b

Şekil 10.30

149
Çizelge 10.2 ve 10.3’ den temele gelen yükler ve momentler alınır.

WT  24.40x2  2x3  2x36.99  2x5.36  139.5 ton

A noktasına göre moment alınırsa,

_ _
42.35x5+42.35x9+27.4x14-2x(0.546+0.081)+2x(0.303+0.081)=139.5( x ) x =7.0 m

L=2(1+7)=16 m

L5=16-(1+5+4+5)=1 m
qz,güv  1.5qemn  1.5x15  22.5 t / m2 (Deprem etkisinden dolayı)
qz,net  qz,güv  1.2h  22.5  1.2x0.80  21.54 t / m2
WT 139.5
bxL    6.47 m2
qz,net 21.54 b=40 cm alınır
 bx16  6.47 b  0.40 m
Temel altında oluşan zemin gerilmesi,

Nd 38.96x2  60.36x2
qsp    31.04 t / m2
A temel 0.4x16
38.96x2  60.36x2
q1   12.42 t / m
16
38.96 ton 60.36 ton 60.36 ton 38.96 ton

0.89 t-m 0.55 t-m 0.55 t-m 0.89 t-m

S001 S002 S002 S001

A B C D

q1=12.42 t/m
24.88 26.62
12.42 35.56

2.14 m 2m 2m 2.86 m 2.14 m 1m Vd (ton)

Vd 2.86 m
1m
26.54 24.80 12.34
35.48

6.21 28.32 28.40 6.49

5.32 27.77 27.85 5.59

Md 3.52 Md (t-m)

22.88
23.08

Şekil 10.31 Sürekli temelde meydana gelen kesme kuvveti ve moment değerleri

150
Kesme donatısı hesabı;

max Vd=35.56 ton

c 0.40
Vd'  Vd  qz (  d)  35.56  12.42(  0.75)  23.76 ton
2 2
A sw Vd  Vc
  min A sw
s fywdd
Vc  0.8Vcr  0.52fctdbw d  0.52x10x40x75  15600 kg  15.60 ton

2x0.785 23.76  15.60

 s=52.67 cm
s 3.65x75
min A sw f
 0.3 ctd
sbw fywd
1.57 10
 0.3 s=47.75 cm
sx40 3650

d 75
s   37.5 cm 10 / 35
2 2

Donatı hesapları:

Boyuna donatı hesabı;

AB açıklığı

max Md = 2308 t-cm

bw d2 40x752
K   97.50 cm2 / t  K l  38 cm2 / t
Md 2308
2308
As   9.80 cm2 516
3.65x0.86x75
min As  0.002bwd  0.002x40x75  6.00 cm2

BC açıklığı

BC, CD açıklıklarına AB açıklığında bulunan donatı yerleştirilir.

A mesneti;

max Md= 6.21 t-m K>Kl

621
As   2.64 cm2 min As  6.00 cm2 > A s
3.65x0.86x75

151
Mevcut 416 8 cm2
İlave -

B mesneti;

max Md = 28.40 t-m

40x752
K  79 cm2 / t  K l >Kl
2840
2840
As   12.06 cm2 min As  6.00 cm2
3.65x0.86x75

Mevcut 416 8 cm2

İlave 4.06 cm2 216

Minimum gövde donatısı; A ,min  0.001bw d  0.001x40x75  3.00 cm2 216

TEMEL DONATI PLANI

O 10/35
A

2 O16 80 cm

A
b=40 cm
5 O16 ( üstte )
A-A kesiti

4 O 16 ( basınç )

2 O16 (altta) 2 O16 (altta)

Şekil 10.32 Sürekli temel kesiti ve donatı detayı

Temel sistemi ayrıca G+Q+E yükleme tipine göre çözülür, donatı dizaynı yapılır ve
bunlardan büyük olan donatı miktarı ile donatılır.

152
KAYNAKLAR :

1. DBYYHY’07 ; “ Deprem Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik ”,

Bayındırlık ve İskan Bakanlığı , Ankara , 2007

2. TS 498 ; “ Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Hesap

Değerleri ” , Türk Standartları Enstitüsü , Ankara , 1987

3. TS 500 ; “ Betonarme Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları ” , Türk Standartları

Enstitüsü , Ankara , 2000

4. ERSOY, U. ; “ Betonarme - Temel İlkeler ve Taşıma Gücü Hesabı ”, Evrim

Dağıtım , İstanbul , 1985

5. ERSOY, U. , ÖZCEBE, G. ; “ Betonarme – Temel İlkeler , TS 500-2000 ve Türk

Deprem Yönetmeliğine Göre Hesap ” Evrim Yayınevi , İstanbul , 2004

6. ERSOY , U. ; “ Yapı Sistemleri – Döşeme ve Temeller ” , Evrim Yayınevi ,

İstanbul , 1995

7. ORBAY , A. ; “ Betonarme – I ” , Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi

Basım Ünitesi , İzmir , 2002

8. HANMEHMET , Z. ; “ Betonarme Yapıların Hesap ve Tasarım Esasları ” , Birsen

Yayınevi , İstanbul , 2002

9. CAN , H.; “ Çözümlü Örneklerle Yapı Statiği ” , Birsen Yayınevi , İstanbul, 1996

10. CELEP , Z. , KUMBASAR , N. ; “ Betonarme Yapılar ” , Beta Dağıtım , 2005

11. CELEP , Z. , KUMBASAR , N. ; “ Deprem Mühendisliğine Giriş ve Depreme

Dayanıklı Yapı Tasarımı ” , Beta Dağıtım , 2004

12. BERKTAY , İ. ; “ Betonarme – I – Taşıma Gücü ve Kesit Hesapları ” , İnşaat

Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi , İstanbul , 1995

153
TABLOLAR

ve

ABAKLAR

154
 Tablo 1 : Daire Kesitli Betonarme Çeliği
 Ağırlık Çevre Donatı Adetine Göre Toplam Enkesit Alanı ( cm 2 ) 
(mm) (kg/m) (cm) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (mm)
6 0.222 1.89 0.283 0.56 0.85 1.13 1.41 1.70 1.98 2.26 2.55 2.83 6
8 0.395 2.51 0.503 1.00 1.51 2.01 2.51 3.01 3.52 4.02 4.53 5.03 8
10 0.617 3.14 0.785 1.57 2.36 3.14 3.93 4.71 5.50 6.28 7.06 7.85 10
12 0.888 3.77 1.13 2.26 3.39 4.52 5.65 6.78 7.91 9.04 10.17 11.31 12
14 1.21 4.40 1.54 3.08 4.62 6.16 7.70 9.24 10.78 12.32 13.86 15.39 14
16 1.58 5.03 2.01 4.02 6.03 8.04 10.05 12.06 14.07 16.08 18.09 20.11 16
18 2.00 5.65 2.54 5.09 7.63 10.18 12.72 15.27 17.81 20.36 22.90 25.45 18
20 2.47 6.28 3.14 6.28 9.42 12.56 15.70 18.84 21.98 25.12 28.26 31.41 20
22 2.98 6.91 3.80 7.60 11.40 15.20 19.01 22.81 26.61 30.41 34.21 38.01 22
24 3.55 7.54 4.52 9.05 13.57 18.10 22.62 27.14 31.67 36.19 40.72 45.24 24
26 4.17 8.17 5.31 10.62 15.93 21.24 26.55 31.86 32.17 42.48 47.79 53.09 26
28 4.83 8.80 6.16 12.32 18.47 24.63 30.79 36.96 43.11 49.26 55.42 61.58 28
30 5.55 9.42 7.07 14.14 21.21 28.27 35.34 42.41 49.49 56.55 63.63 70.68 30

Tablo 2 : Beton Hesap Dayanımları Tablo 3 : Donatı Çeliği Hesap Dayanımları

Beton Hesap Dayanımı [ MPa ] Çelik Hesap Dayanımı [ MPa ]
Beton Sınıfı fcd ( Basınç ) fctd ( Çekme )
Hesap Dayanımı
C16 10.6 0.93 Çelik Sınıfı
fyd [ MPa ]
C18 12.0 1.00
S220 191
C20 13.3 1.06
C25 16.6 1.20
S420 365
C30 20.0 1.26
C35 23.3 1.40 S500 435
C40 26.6 1.46

155
Tablo K1

156
Tablo K2

157
Tablo K3

158
Tablo K4

159
Tablo K5

160
ABAK 1

161
ABAK 2

162
ABAK 3

163
ABAK 4

164
ABAK 5

165
ABAK 6

166
ABAK 7

167
ABAK 8

168
ABAK 9

169
ABAK 10

170
ABAK 11

171
ABAK 12

172
 ABAK 13

Tablalı Kirişlerin Atalet Momenti (β ) Katsayısı

173