Univerzitet Crne Gore

Fakultet Likovnih umjetnosti

Cetinje

Boja kao elemenat likovnog izražavanja

Predmet: Osnovi likovne tehnologije

Profesor:Mr Natasa Đurovic Student:Aleksandra Aranitović

Smjer: Grafika

Maj,2017
 "Boja je život, svijet bez boje izgleda mrtav. Boja je

praiskonski, primarni doživljaj. Boje su djeca

prvobitnog, iskonskog bezbojnog svjetla i njegove

suprotnosti bezbojne tame. Kao što vatra rađa

svijetlo, tako svijetlo rađa boje. Boje su djeca svijetla,

a svijetlo je njihova majka. Svijetlo, prvi fenomen

svijeta, otkriva nam duh i život svijeta kroz boje”.

Proucavanje bojenih odnosa nije tekovina novog doba.Jos je Leonardo da Vinči u

svome Traktatu o slikarstvu dosao do mnogih zapažanja kojima se i dan danas pridaje
jednaka važnost.On je u svojim shvatanjima o bojama unio izvjesne skolastičke ideje na taj
nacin da su boje uporedjene sa cetiri elementa:zuto-zemlja,zeleno-voda,plavo-vazduh i
crveno-vatra.A izmedju njih stoje svjetlost i mrak(kao crno i bijelo).Leonardo je uocio
izvjesne probleme teorije boja,ali im nije dao ono naučno objašnjenje koje je postavila
nauka 19.vijeka.

U 17.vijeku boja kao predmet proučavanja i nije dostigla neki viši stepen saznanja,malo je
o njoj pisano.U Francuskoj akademiji se cak smatralo da boja nije element slikarstva o
kome treba da se posebno diskutuje.Tek krajem vijeka De Pil je u jednom svom predavanju
otkrio vrijednost boje i slikarstva kolorista sjevernih skola.

Vinkelman i njegova shvatanja o preimućstvu forme nad bojom znatno su doprinijeli

proucavanju ovog problema da se odlozi za kasnije vrijeme.Medjutim,bas iz tog kruga koji se
divio Vinkelmanu,potekla su i prva interesovanja za boju.Njihovi predstavnici su bili njemački
slikar F.O. Runge i J.V. Gete.

Gete je iznio jednu teoriju koja predstavlja korak unaprijed po samom interesovanju za
boju,ali u naucnom pogledu nalazi se na sličnom gledištu kao Leonardo da Vinči.To je
koloristička teorija antike.

,,Da bi se postiglno savrsenstvo umjetnosti kolorita,kaze Gete,umjetnik treba da posmatra

moralni utisak boja,njihov fizioloski utisak.njihovu tehnicku prirodu i najzad uticaj koji vrse
na njih spoljne okolnosti.Boje djeluju na dusu:one mogu da izazovu u njoj
osjecanja,daprobude uzbudjenja,misli koje nas umiruju ili uzbudjuju i prouzrokuju tugu ili
radost.Plavo nebo,zeleno drvece pobudjuju nasu dusu na vesele misli i odmor; druge boje
navode je na sjetu i zalosno sjecanje.“
Gete je ispitao u pojedinostima moralne utiske boja.Jasni tonovi oraspolozuju,tamni navode
na ozbiljnost.Ovi moralni utisci mjenjaju se sa dobom,polom,karakterom,društvenim
stanjem.Slikari u svojim kompozicijama treba da vode racuna o svim ovim okolnostima.

,,Boje koje nam daju tijela,kaze Gete,nisu za organ vida nesta sasvim strano;oko je bitno
aktivno i uvijek u stanju da samo proizvede boju;oko treba,dakle, da dozivi prijatno
osjećanje kada mu neki utisak saglasan sa njegovom intimnom prirodom dodje spolja.Jedna
usamljena boja stvara u oku teznju ka potpunosti i harmoniji.“

Gete je izveo iz svojih principa sopstvenu teoriju o zakonu komplementarnih boja.On je

tvrdio da su grupisanja boja u skladu sa karakterima, godinama, polom i narodnostima.Gete
predlaže sledeci sistem komplementarnosti: zuto-crveno plavo,plavo-crveno žuto,purpur-
zeleno i obnuto.Njegova teorija nasla je pristalice medju umjetnicima,ali kod fizičara naisla
je najvecim dijelom na otpor.

Nasuprot ovim teorijama gdje je boja bila smatrana kao asocijativni elemenat,udružen sa
njenim vizuelnim dejstvom,postoje i pokušaji da se problem boje postavi na drugu osnovu
koja je kasnije dobila i naučnu potvrdu.Isak Njutn je prvi formulisao osnove teorije o spektru
koja je nesto kasnije u izmjenjenom obliku prihvacena i 19. vijeku.

Godine 1812. francuski slikar i fizičar Šarl Burzoa je podnio Francuskoj akademiji jedan
memoar o prirodi boja.A njegove osnovne boje su :sunčeva svjetlost sadrzi sve tri osnovne
boje koje stvaraju sve ostale: žutu,srvenu i plavu.Svaka od ovih boja sluzi kao dopuna drugim
da bi obrazovala ekvivalent bijele sunčeve svjetlosti.Tako je nazvana komplementarnom
svaka od tri osnovne boje u odnosu na sekundarnu boju koja joj je odgovarala.Tako je plava
komplemntarna boja narandzastoj,zato sto je narandzasta nastala od žute i crvene,tako da
sadrzi sve elemente da bi rekonstruisala zajedno sa plavom bijelu svjetlost.Obrnuto,svaka od
slozenih boja,narandzasta,ljubicasta i zelena jeste komplementarna boja osnovne boje koja
nije upotrebljena u mjesavini.Tako,narandzasta je komplementarna boja plave zato sto
plava nije unijeta u mjesavini koja je obrazovala narandzasto.

Dalje rezultate u oblasti teorije boje postigao je francuski fizicar Mari Ezen Sevrel.On je
postavio tri zakona,koji su imali vaznih posljedica za dalji razvoj teorije bojai narocito
slikarstva u Francuskoj.

I ZAKON KOMPLEMENTARNIH BOJA

Komplementarne boje su one koje postavljene jedna pored druge daju najbolju harmoniju:

crveno – zeleno

plavo – narandzasto

žuto – ljubičasto

II ZAKON ISTOVREMENOG KONTRASTA BOJA

Postavljene na ovaj nacin jedna pored druge ove boje ističu jedna drugu.To znaci da je
crvena boja ističe zelenu isto onoliko koliko zelena ističe crvenu.

III ZAKON REZULTANATA

Ševrel kaze:,,Staviti jednu boju na platno ne znaci samo obojiti ovom bojom sve sto je
dodirnuto kičicom,to znaci obojiti komplementarnom bojom susjedni prostor.Jedna boja
uvijek evocira svoju komplementarnu boju kao dio sebe same.“ Tu pojavu Ševrel je nazvao
zakonom rezultanata.

Uzmimo nekoliko istorijskih primjera:Cvijece žute boje nalazi se na jednoj livadi osvijetljenoj
suncem.Ako naglo prenesemo pogleda u sjenku,vidjecemo ljubičaste mrlje na sceni.One ne
postoje,one su samo dio opsene - procesa koji se odigrava u nasem oku.

Nesto slicno je dovizivio i Ezen Delakroa.Slikajuci jednu žutu draperiju, on je ocajavao sto
ne moze da joj u sjenci da željeni sjaj.Onda se zapitao kako su to radili Rubens i
Veronez,koji su imali sjajne žute boje,Zbog toga je željeo da ode u Luvr da to vidi na
njihovim slikama.To je bilo oko 1830-te u Parizu je tada bilo mnogo žutih fijakera i Delakroa
poruci jedan od njih da se odveze u Luvr.U trenutku klada je ulazio u kola,Delakroa se
zaustavi, primjetivši na svoje izNenadjenje da žuta boja kola stvarala ljubičastu boju u
sjenkama.Delakroa otpusti kocijasa i pri povratku primjeni takon koji je sam otkrio: da se
sjenKa lako koloriše komplementarnim mrljama.

Uoci Vartolomejske noci 1572. godine igračI u jednoj kockarnici vidjeli su crvene mrlje na
zelenoj coji.Oni su vjerovali docnije da su te mrlje bile predskazivanje vartolomejskog
pokolja.U stvari, zelena boja coje izazivala je samo nekom podudarnošcu svoju
komplementranu boju – crvenu.

Tri osnovne boje - crvena,zuta i plava predstavljaju osnov cjelokupnog kolorističkog

bogastva u prirodi.Izmedju ovih boja mogu da nastupe razni odnosi.Izvjesne boje
harmoniziraju se zajedno mnogo bolje nego druge boje.Rjesenje problema harmonizovanja
od velike je vaznosti za onoga ko zeli da se izrazi bojom.Francuski fizicar Z.Renjije smatrao
je da su osnovne boje uvijek harmonizovane ma kako bile postavljene.Ali
slozene,sekundarne boje treba da budu pšostavljene po onom redu koji se nalazi u spektru
da bi se mogle harmonizovati.Ako se jedna od ovih boja eliminise iz takvog reda,harmonija
je narusena. Iz ovoga proistice da je spektar glavna osnova u proucavanju bojenih
harmonija.
Sunceva svjetlost je posljedica treperenja etra, nevidljiva supstancija rasprostranjena u
vazduhu u vidu bezbojnih talasa.Ona dolazi od Sunca kroz medjuplanetarni prostor za
vrijeme od 8 minuta i 17 sekunda.Postoje dvije vrste svjetlosti koje su od interesa za
slikarstvo:direktna,koju zrači svijetlo tijelo, i indirektna,koju zraci neko osvijetljeno
tijelo.Sunceva svjetlost je bijele boje.

Boja predstavlja svojstvo jednog tijela da zraci jedan od 7 zrakova u spektru isključujući
druge.Sedam suncevih zraka dijele se u bezbroj nijansa u kojima čovječJje oko može da
razlikuje otprilike 160 vrsta.Dvije boje ne nalze se u spektru:bijela i crna.Prva je mješavina
svih boja spektra,a druga odsustvo svake svjetlosti.Bijelo tijelo zraci u podjednakoj mjeri sve
boje,a crno ne zraci ni jednu.

Spektar fizičara i slikara donekle se razlikuje.Prvi ima sedam boja,ali ovaj drugi ima svega
sest.On eliminise indigo zato sto se ta boja smatra posrednikom izmedju plave i ljubičaste i
nema specifičan i odredjen karakter kao ostalih sest boja.Indigo je pronasao Njutn i on ga je
zajedno sa ostalih sest boja smatrao osnovnom bojom spektra,ne praveci razliku izmedju
osnovnih i sloŽenih boja.

U Antičkom dobu samo su se tri boje smatrale osnovnim :crvena ,plava i zuta.Ovo shvatanje
koje je prvobitno bilo rezultat praktičnog iskustva kasnije je nauka potvrdila.Poznavanje
komplementarnosti boja je vazan cinilac u harmonizovanju boja.Mnogi slikari su primjenjivali
ove principe.Jedan od primjera jesu rimske freske u Vili Tajni ( Pompeji) gdje je znalački
uskladjeno crveno sa zelenim i žuto sa ljubičastim.Komplementarnost boja srećemo u
6.vijeku,kao i u 7. vijeku u Miroslavljevom jevandjelju.

Jedan od najljepsih primjera je prikazan na fresci Bijelog andjela na Hristovom grobu ( manastir
Mileseva):crveno lice harmonizovano je zelenim sjenkama,a bijela tunika narandzasto - plavim
konturama.
Smisao za harmonije komplementarnih boja narocito je pokazala mletačka slikarska škola
16. vijeka.U poredjenju sa firentinskom i rimskom školom,ona se odlikuje finijim
odnosima nasuprot rafinovanijiM bojenim odnosima uopste nasuprot svim školama gdje
po pravilu crtački element preovladava nad slikarskim.Mletački slikari su najčešće
harmonizovali crveno i zeleno,ljubičasto i žuto (Ticijan),plavo i narandzasto (Simon Vue,
17.vijek).

Rafal je takodje znao za harmoniju boja ,ali njega su u podjednakoj mjeri interesovali i drugi
problemi tako da su produbljenje kolorističkog izraza sprovodili mletački slikari koji su se
oslobodili izvjesnog crtačkog shvatanja slike.

Za vrijeme baroka glavni predstavnik ove struje bio je Rubens,koji je za dugo vremena,sve
do naučnih teorija 19.vijeka,sluzio slikarima kao uzor u pogledu kolorističkog shvatanja
slike.
 Slicnu ulogu imala je flamanska skola uopste, narocito u Francuskoj početkom 18.vijeka
(Vato).Ovaj vijek se odlikovao odlučnim progresom u rasvjetljavanju kolorita u svim
zemljama.

Bogorodica, 1763., ulje na platnu, 63 × 50 cm,

Nacionalna galerija, Washington.

Ljuljaska , ulje na platnu, 1767., Kolekcija Wallace,

London - Jean-Honoré Fragonard
Posljednji dan Pompeja, Karl Brjulov, 1830-33.

ulje na platnu , 465,5 × 651 cm

Državni ruski muzej, Sankt Peterburg

Fransoa BušE,ULJE NA PLATNU

 Za vrijeme neoklasicizma dva slikara imaju neosporno prvenstvo na tom polju:Luj David i
Antoan Gro.Njihovi portreti predstavljaju izvrstan primjer poznavanja harmonije boja i
komplementarnih odnosa.

Autoportret - Luj David

Portret Christine Boyer, oko 1800. – Antoan Gro

Ezen Delakroa je istovremeno kad i Ševrel istrazio emirijski principe teorije boja i
različitim putem dosao do skoro istih zaključaka kao i Ševrel.

Za njega kaze S. Blan: ,,Zato sto je upoznao ove zakone i sto je iz osnova
proucio,Delakroa je jedan od najvećih kolorista modernog doba i može se čak reći
najveći,jer je prevazišao i sve druge ne samo estetičkim jezikom svoga kolorita nego
čudnom raznovrsnošću svojih motiva i orekstracijom svojih boja.Slicno pjevaču koji
posjeduje sve registre ljudskog glasa, on je razmakao granice slikarstva dajuci nove izraze
umjetničkom jeziku.“


Delakroa ima za uzora i jednog flamanskog slikara, Pitera Paula
Rubensa. Ipak, Delakroa ide korak dalje. Njegov potez četkicom
otvoreniji je oku posmatrača, drhtavica, trenje, nadražaj, osetni su kroz
nabacane boje na platnu ovog estete i dendija koga je obožavao Bodler,
pesnik koji je svoju imaginaciju sazdao od tema već prisutnih u
Delakroaa i Poa. Nikola Pusen, francuski slikar 17. veka, tipičan uzor
svih akademski orjentisanih umetnika, crtežu i kompoziciji slike davao
je primat nad bojom. Boja se, po Pusenu, obraća čulima. Kompozicija i
crtež, jasne konture, obraćaju se razumu. Francuska kraljevska
akademija je dugo, na čelu sa glavnim slikarem i dokoraterom Luja XIV,
Šarlom le Brenom, insistirala na vežbanju kompozicije i crteža dok je
boja uvek bivala u drugom planu. Otuda je došlo do podele, na
pusenovce, one koji insistiraju na kompoziciji, i rubensovce, one koji
insistriraju na boji. Na taj način, pravila francuske akademije često su
bivala „Prokrustova postelja“ za mnoge talente. Ako romantizam na
prvom mestu odlikuje pojam slobode i veličanje palih anđela,
revolucije i novog, onda nam je jasan položaj Delakroaa. S jedne strane
njegovo sliakarstvo je reakcija na neoklasicizam i stroga merila
akademije, a sa drugo strane, ono je prožeto literarnim uticajima. Tada
dolazimo do suštine njegovog slikarstva.


Slikom Pokolj na Hiosu Ežen Delakroa je postao najveći neo-barokni slikar romantizma.
Pokolj na Hiosu, čiji je pun naziv Pokolj na Hiosu: grčke porodice u iščekivanju smrti ili
ropstva, je nadahnut grčkim ratom za nezavisnost protiv Turaka, na koji je čitava zapadna
Evropa gledala sa simpatijama. Danas se slika nalazi u muzeju Luvr u Parizu.

U prvom planu slike su figure date u dramatičnom svetlo-tamnom kontrastu. Iza njih je
blistav i beskonačan pejzaž, a iznad njih mračno, olujno nebo. Istaknute su figure mrtvog
para i bebe koja je prigrlila svoju mrtvu majku. Druga grupa figura u pozadini se bori da
zaštiti svoje živote dovoljno suptilno, da ne skrene pažnju sa glavnog fokusa slike.

Boje na slici imaju slične tonove. Veći deo slike je u tamnijim bojama koje naglašavaju
tmurno raspoloženje. Povremene mrlje crvene krvi i plavog neba još više naglašavaju
dramatičnost događaja.

Veći deo slike je u misterioznoj polusenci, dok su pojedini likovi osvetljeni. Dva ubistva, iza
gomile mrtvih ljudi su sakrivena tamnim senkama. Lica žrtvi nije lako razabrati. Lica i tela
mrtvih su istaknuta, a posebno su naglašena previranja, strah i očaj koji osećaju žrtve.
 Od Delakroa preko Jonkinda,Budena,Manea i narocito Monea,izradjuje se jedna nova
vizija boje.Ona isto vrijeme predstavlja jednu od najvećih umjetničkih revolucija u
istoriji slikarstva.

Ž. de Nikolaj je veoma koncizno formulisao njena obilježja:

1. To je želja za predstavljanjem vidjenih stvari,raskid sa tradicionalnim.U vidjenim stvarima

umjetnik se vezuje ua jednu epizodu svakodnevnog zivota.Taj motiv je samo povod,izgovor
za prikazivanje svjetlosti i boje koje postaju glavni predmet interesovanja impresionista.

2.Jos ranije Goja je formulisao osnovno pravilo impresionista:,,U prirodi postoje samo sunce
i sjenke.Postoje samo boje posto je sjenka samo zamračena boja.“ E.Mane je takodje tvrdio
da je glavni cinilac jedne slike svjetlost.I tako cilj impresionista postaje to da predstave
samo mnogobrojne efekte svjetlosti i boje.Za impresioniste ne postoji lokalna boja
predmeta.Lokalna boja je bila glavni cilj umjetnika renesanse.

3.Ovakva vizija stvari isključuje liniju kojom se odlikovalo slikarstvo renesanse.Linija je kod
impresionista cista formalnost.Postoje samo oblici i njihovi planovi koji izgledaju onako
kako ih vidimo iz prozora brzog voza pri prvom utisku.Otuda impresionisti žele da
predstave stvari u kolorističkim mrljama.

U stvaranju nove slike prirode, promijenio se i odnos

umjetnika prema korišćenju boje.

“Pokušajte da objasnite gospodinu Pisarou da drveće nije

ljubičasto, a da nebo nije boje svežeg putera… pokušajte
da objasnite gospodinu Renoaru da torzo žene nije masa
mesa u raspadanju sa onim purpurno-zelenim flekama”,
pisao je kritičar Albert Volf o ‘skandaloznim’ umetničkim
delima nakon druge impresionističke izložbe.

„Pokušao sam da crvenim i zelenim izrazim strašne ljudske strasti“, napisaće Van Gog u
pismu svom bratu. „Umesto da tačno prenosim ono što mi je pred očima, ja samovoljno
upotrebljavam boju kako bih se snažno izrazio“, piše Van Gog. I, zaista, nemoguće je ne
osjetiti umjetnikovu unutrašnju psihičku dramu pri pogledu na njegova dinamična i
ekplozivna platna sa sirovim bojama nanetim nervoznim, isprekidanim potezima u gustim
pastuoznim nanosima.

Slikarstvo se nije promijenilo samo spolja, u temi, već još više iznutra, u svom biću, pa je
zbog toga moralo da stvori nova sredstva u čemu je boja i njena upotreba odigrala ključnu
ulogu.
U slikarstvu neoimpresionista
koloristički odnosi proističu iz
niza optičkih mjesavina
saobraznih principa teorije
boja.Sam Ševrel je uveo Pola
Sinjaka u teoriju boja, a Sinjak
je ukazao Žorzu Sera na napore
impresionista,hvaleći mu
preimućstva čistih
boja.Mješavina boja i u
slikarstvu impresionista nije
mogla da ocuva prvobitnu
svježinu boje.Zbog toga su oni
potrazili novo sredstvo u divizionizmu,upotrebi poteza ciste boje koji su se samo na
odstojanju harmonizovali optickom mješavinom.Sjaj boje je bio očuvan,a efekat bio
isti.Npr., crveno i žuto sa odredjene daljine djeluju kao narandzasto.Ovaj ton je mnogo jačI
nego narandzasta boja dobijena fizičkom mješavinom crvene i žute.Ali izbliza ovaj odnos
izgleda drečeći skoro disharmonican.Zbog toga su Sinjak i Sera poceli da stavljaju okrugle
tačke čIste boje (points) koje su djelovale manje grubo ,a imale Isti koloristički efekat.Na taj
način su zakon jednovremenog kontrasta,čista boja i optička mješavina postali bitan
elemenat slikarstva Sera.

Osim kod impresionista, ovakvo organizovanje prostora na slici može se primetiti i kod
fovista. Ovi umetnici veliku pažnju posvećuju boji. Upotrebljavaju je u čistom obliku, a
kombinacijom različitih boja, kontura i neutralnih tonova postiže se osećaj dubine na slici. U
pitanju je sasvim nov koncept, u kojmg se trodimenzionalnost na slici ,umesto upotrebom
perspektive, gradi upotrebom kontrasta. Kod fovista boja takođe predstavlja i sredstvo
izražavanja osećanja. Boja odražava emocije, psihološka stanja i unutrašnji svet i kod
holandskog umetnika Vinsenta van Goga.
 Vasilij Kandinski, “Kompozicija VI”

Vrhunac je dostigla u apstraktnom ili bespredmetnom slikarstvu. Vasilij Kandinski bio je prvi
umetnik koji je naslikao sliku bez ikakvog predmeta. U svom apstraktnom slikarstvu on je
razrađivao kosmičke zakone slike u kome boje ostvaruju značenje nezavisno od asocijacije na
realno. Tako zeleno za njega nije boja trave već „duhovno gašenje“, plavo ne označava nebo
već „duhovnu dubinu“, belo nije boja snega već „ćutanje koje nije mrtvo“, kao što je crno
„večito ćutanje bez mogućnosti i nade“. Boja je dobila isto simboličko značenje koje ima zvuk
u muzici.

Sličnu slikarsku metafiziku svojim delom ostvaruje i Pit Mondrijan koji je verovao da iza
„promenljivih prirodnih formi leži nepromenljiva čista stvarnost“ koju je izražavao svojim
karakterističnim slikama pravih linija i plošnih boja, osnovnih - crvene, plave i žute i dve
neboje - crne i bele.

Godine 1917. Pit Mondrijan formulisao

je principe neoplasticizma. Ovaj umetnik
otišao je korak dalje ka apstrakciji,
odnosno negiranju tradicije.
Postepenom redukcijom predmetnog
sadržaja, crtež je sveo na horizontalne i
vertikalne linije, a svoju paletu na tri
osnovne boje – crvenu, plavu i žutu. Na
ovaj način, umetnik je želeo da izbegne
postojanje bilo kakvog odnosa između
predmeta na slici i pozadine, odnosno
predstavljanje trodimenzionalnog
prostora na dvodimenzionalnoj površini.
 Jedan od najradikalnijih primera raskida
sa tradicijom predstavlja slikarstvo ruskog
umetnika Kazimira Maljeviča. Godine
1915. on je na poslednjoj futurističkoj
izložbi“0.10” izložio “Crni kvadrat na beloj
pozadini”, postavivši ujedno osnove za
novi slikarski pravac – suprematizam.
Želeći u potpunosti da raskine sa
tradicijom i “počne od nule”, Maljevič je
ukinuo i boju, umesto koje uvodi dualizam
dve ne-boje – crne i bijele.

Kazimir Maljevič, “Crni kvadrat na bijeloj

pozadini”

Crveni kvadrat –Kazimir MaljeviČ

Suprematizam (1915)-Kazimir MaljeviČ

SLIKARSTVO POLJA BOJE
Slikarstvo polja boje je nastalo pedesetih godina dvadesetog vijeka kada je grupa američkih
slikara počela da koristi velike površine (platna) zasićene boje koja će dobiti ime polja boje
(engl. color field).

U početku to je jedna od dvije glavne tendencije apstraktnog ekspresionizma. Najistaknutiji

predstavnici slikarstva polja boje su Kliford Stil, Barnet Njuman i Mark Rotko. Ovi umjetnici
su radili u liniji sa impresionizmom, koncentrišući se na vibraciju boje na površini platna,
umjesto na konstruisanje jednog piktoralnog prostora. Pod uticajem Helen Frankentaler,
Morisa Luisa i Kineta Nolanda, razvili su vlastiti stil koji se bazirao na upotrebi veoma tečne
boje koja je nanošena manipulisanjem podloge, odnosno platna slike. Tako je slikarstvo
postalo čista boja, skoro nematerijalno.

Kliford Stil je bio americki slikar i jedna od

vodecih figura prve generacije apstraktnog
ekspresionizma,koji je razvio novi,mnogo
pristupacniji prilaz slikarstvu u godina koje su
slijedile Drugom svjetskom ratu.Stil se smatra
jednim od najistaknutijim slikarima slikarstva
polja boje.

Za razliku od Mark Rotk-a i Barnet Njuman-a,koji

su organizovali svoje boje u nekom relativno
jednostavnijem smislu,Stil je svoje boje
klasifikovao u slobodnijem maniru,manje
pravilnijem nego sto su to radili Rotko i Njuman.

Njegove neravnomjerne ,izreckane fleke

boja daju utisak kao da je jedan sloj boje
iscijepan sa slike otkrivajući drugu boju
ispod.Stil je koristio tehniku impasto,na taj
nacin praveci suptilne varijacije i sjenke koje
trepere na povrsini platna.Jedna od Stil-ovih
poznatih slika 1957-D No.1,koja je vecim
dijelom crna sa zutom i bijelom i malom
kolicinom crvene.Ove cetiri boje i njihove
varijacije su predominantne u njegovom
radu,premda postoji tendencija da u
njegovim slikama postoje tamniji tonovi.
 Barnet Njuman bio je američki likovni umjetnik koji se smatra
jednom od vodećih ličnosti apstraktnog ekspresionizma, a
posebno slikarstva polja boje.

Cetrdesetih godina proslog vijeka,Njuman je radio u surealizmu

do nije razvio svoj,zreliji stil.Taj stil je bio karakteristican po
bojama razdvojenim jednom uspravnom,tankom linijom koju je
Njuman nazvao zip.U njegovim najranijim radovima,boje su bile
raznolike,ali kasnije boje su postale ciste,a povrsine
ravne.Njuman je smatrao da je dostigao vrhunac u svom stilu
serijama slika Onement iz 1948.

Njegove linije ili zips definisu prostranost slike istovremeno

odvajajuci i spajajuci kompozicija.
 Mark Rotko bio je američki slikar jevrejskog porekla, rodom iz
zapadne Rusije, danas Letonije. Pripadao je slikarskom pravcu
apstraktnog ekspresionizma. Danas je Mark Rotko poznat po
svojim slikama "obojenog polja", koje se sastoje od svIjetlih
horizontalnih traka boje naslikanih na velikim platnima.

Počeo je da eksperimentiše sa automatskim i nesvesnim

slikanjem. Početkom četrdesetih godina, njegovi radovi su bili
pod uticajem nadrealista. Platna su se postepeno povećavala i
stil mu se menjao, simbole su zamenile boje, napustio je crtež u
potpunosti, pojednostavljivao je kompoziciju, da bi na kraju
stigao do jednostavnih, horizontalno naslaganih formi. Takođe
je napustio i imenovanje slika, dodeljivao im je brojeve.
Odupirao se i objašnjavanju značenja slika jer je osećao da bi to
ograničilo posmatračevu maštu. Želeo je da se ove slike
posmatraju izbliza, da obuhvate posmatrača. Dugo vremena je
odbijao da izlaže svoje slike jer nije imao kontrolu u pozicioniranju slika u prostoru.
 PRAKTICNI RAD
S obrzirom na to da sam odabrala da radim o BOJI , kao jednom od elemenata likovnog
izražavanja, za praktični dio sam odlučila da prikažem kako boje funkcionišu i na koji nacin
dopunjuju jedna drugu ( zakon komplementarnosti).Ali posto se radi o tehnologiji, odlučila
sam takodje da prikazem proces nastajanja boja,tačnije akrilnih boja tako da prikažem
njihova svojstva kao i njihov tok kroz istoriju umjetnosti.

Prvi dio praktičnog rada:

Za prvi dio praktičnog rada sam odlucila da prikažem na koji nacin jedna ista boja može
promijeniti svoj intezitet.Na dva različito bojena hamer papira stavila sam u sredini jedan
mali kvadrat plave boje.Na prvom,ljubičastom papiru vidimo da je plava boja izgubila svoj
prethodni intezitet.Ako bi ljubiČastu zamijenili narandzastom, plava bi dosla do izražaja
upravo zbog medjusobne komplementarnosti.Ovde su obje boje hladne, tako da dok gledam
ovaj prvi papir, imam osjecaj kao da dolazi do stapanja jedne u drugu i stvaranje jedne sive
boje gdje je manji kontrast,a što dovodi do smanjene dramaticnosti. Na svjetlijoj
osnovi,kvadratić postaje tamniji ,a isto dobija na svojoj jačini.
U sledecem slučaju,isti je princip samo su druge bojene osnove hamer
papira.Medjutim,ovde je doslo do potpune promjene same boje kvadratića.Na zelenoj
osnovi plavi kvadratić je promijenio svoju boju u jednu nijansu ljubičaste.

Dakle,cilj ovog eksprerimenta je bio da ukažem da boje u prakticnom radu imaju bitnu ulogu
u jednoj harmoniji.Njihova svojstva mogu biti različita.Znacaj jedne dobro harmonizovane i
koloristicke cjeline lezi u dobrom poznavanju svih principa boje: npr. princip kontrasta po
kome je bitno da i hladni i topli tonovi u jednoj cjelini moraju biti zastupljeni u srazmjeri koja
je u krajnjoj liniji pitanje individualnog shvatanja.
Drugi dio praktičnog rada obuhvata pravljenje akrilnih boja.

Za pravljenje akrilnih boja potrebno mi je pored pigmenata,i minimalna količnina akrilnog

veziva –AKRILATA.

Zbog svoje jačine,akrilnom vezivu je potrebno dodati vode u odnosu 1:3.

Pigment sam stavila na papirnu foliju,a zatim sam proizvoljno dodavala malo po malo
akrilata dok nisam dobila gustu smjesu.

Spatulom sam miješala smjesu.U slucaju da je smjesa bila pregusta,dodala bih jos malo
akrilata.
Isti postupak sam ponovila I na ostale pigmente.
Proces pravljenja akrilnih boja je veoma zabavan i lak.Ali takodje i veoma
ekonomičan,pogotovo kad su u pitanju akrilne boje koje se najvise koriste danas za slikanje
upravo zbog svojih izuzetnih osobina, među kojima se izdvajaju brzina sušenja, trajnost i
otpornost na vodu.

Porijeklo akrilnih boja vezuje se direktno za POLYACRYLIC, patent Otto Rohma iz 1915.
godine. Već 1920. meksički umetnici muralisti su, uključujući i Riveru, počeli sa
eksperimentima tražeći boju adekvatniju od klasične fresko tehnike pa su počeli sa
korišćenjem takozvane TEČNE PLASTIKE, kao antikorozivni reagens. Eksperimenti su se
kasnije nastavili u SAD, da bi 1950. godine akrilna boja postala dostupna na američkom
tržištu. Počeo ga je koristiti Polok, kao i ostali američki slikari, da bi se primjena ubrzo
proširila i u Evropi. Njihove prednosti i pozitivna svojstva brzo su dovele do širenja upotrebe
u razne druge svrhe.
Za potrebe slikanja sa akrilnim,koristila sam platno-plocu dimenzija 25 x 35 cm.

Platno sam premazala preparaturom u boji sa malo vode.

Prvi korak u slikanju
sa akrilnim bojama
jeste postavljanje sa
bojom,ili
eventualno
pastelom ili
olovkom.

U mom slucaju,ja
sam izabrala tamnu
boju – crnu.

Vec na pocetku sam

crnom bojoj lazurno
prešla partije koje
su tamnije.
Drugi korak obuhvata nanošenje akrilnih boja na pojedinačne predmete na slici.

Zatim sam svjetlije partije istakla i

napravila taj kontrast svjetlog-
tamnog.
Slikanje akrilnim bojama nije iziskivalo puno vremena,upravo zbog svojih svojstava akrilna
boja se susi,tako da je proces slikanja napredovao veoma brzo.U svijezem stanju se mogu
rastvarati sa vodom tako da sam u nekim trenucima imala utisak da slikam akvarelom,a sa
druge strane kao da slikam sa uljanim bojama.Akrilne boje dugo izložene vazduhu brzo se
suše i postaju suve,ali ne potpuno tvrde vec elastične poput gume.
LITERATURA:
Zoran Gavric-Umjetnost moderne
Bohuslav Slansky-Slikarske tehnologije
Pavle Vasic – Uvod u likovne elemente
,,Tehnologija slikarstva,vajarstva i ikonografija”-
Nemanja Brkić
https://en.wikipedia.org/wiki/Barnett_Newman
https://sh.wikipedia.org/wiki/Mark_Rothko
https://en.wikipedia.org/wiki/Clyfford_Still
https://en.wikipedia.org/wiki/Color_Field
https://slikarskatehnologija.wordpress.com/