Βασικές έννοιες μετανάστευσης

Α). Τυπολογία μετανάστευσης - Διεπιστημονική προσέγγιση

Κριτήρια Τύποι μεταναστών

διάκρισης
Μορφές
Δρων υποκείμενο
- Μέγεθος  ατομική  οικογενειακή  ομαδική  μαζική
Διάρκεια  περιορισμένης διάρκειας (ανακύκλωση, εποχιακή, έργου)
 απεριόριστης διάρκειας  προσωρινή  μόνιμη  βραχυχρόνια  μακροχρόνια
Γεωγραφική  ενδοηπειρωτική  διηπειρωτική  διασυνοριακή  Νότου / Βορρά
απόσταση/  Ανατολής / Δύσης  αποικιοκρατική (μεταξύ μητρόπολης και αποικίας)
κατεύθυνση
 εκούσια  αναγκαστική  βίαιη  ελεύθερη  μη ελεύθερη
Πρόθεση  Δουλεμπόριο (εμπόριο δούλων, δουλεμπόριο για σεξουαλική εκμετάλλευση (trafficking),
δουλεμπόριο για παιδική εργασία)
Εθνότητα  αλλογενείς  ομογενείς (εθνικοί μετανάστες)
Αγορά  μετανάστευση προσδιοριζόμενη από την αγορά εργασίας (εργατικό δυναμικό)
εργασίας  αυτόνομη - ανεξάρτητη από την κατάσταση στην αγορά εργασίας- (μέλη οικογενειών,
φοιτητές κ.λπ)
Οργάνωση  διεθνής  περιφερειακή  διακρατική  ανοργάνωτη  οργανωμένη
Συχνότητα  εφ΄ άπαξ μετανάστευση  πολλαπλή μετανάστευση (επαναμετανάστευση)
Κανονικότητα  κανονική (νόμιμη)  μη κανονική (παράνομη)
(νομιμότητα)
Επένδυση σε  χαμηλό (Χαμηλών παραγωγικών χαρακτηριστικών)
ανθρώπινο  υψηλό (υψηλών παραγωγικών χαρακτηριστικών)
κεφάλαιο
Ακολουθία πρωτογενής  δευτερογενής  αλυσιδωτή μετανάστευση
Αίτια / κίνητρα
Αίτια  οικονομικά  κοινωνικά  πολιτικά (πρόσφυγες.)  πολιτισμικά  συγκυριακά /
διαρθρωτικά  περιβαλλοντικοί πρόσφυγες
Κίνητρα  ανδρών/ γυναικών  παραγωγικών ηλικιών  ειδικευμένων / ανειδίκευτων 
ριψοκίνδυνων
 μη οικονομικά κ.α
οικονομικός  φοιτητικός  συνένωσης οικογενειών  συνταξιοδοτικοί  συντηρητική 
Σκοπός (οι) καινοτόμος (εκσυγχρονιστική)
Επιδράσεις
Κατάσταση
επιπολιτισμού στη  ενσωμάτωση (integration)  αφομοίωση (assimilation)
χώρα υποδοχής –  απομόνωση / διαχωρισμός (segregation)  περιθωριοποίηση (marginalisation)
acculturation
Σχέση με χώρες  μόνιμη μετανάστευση (Emigration-Immigration)  προσωρινή μετανάστευση (Return
υποδοχής και migrants)  διασπορά (Diaspora-Migrant)  διεθνοτική μετανάστευση (Transmigrant)
καταγωγής
Β. Μονο-επιστημονική προσέγγιση

1. Κοινωνική / ανθρωπολογική προσέγγιση

2. Δίκαιο κατάστασης αλλοδαπών (δικαιϊκή προσέγγιση)
3. Οικονομική-δημογραφική- γεωγραφική προσέγγιση
4. Κοινωνιολογική / ψυχολογική προσέγγιση
5. Πολιτική προσέγγιση

1 . Κοινωνική /ανθρωπολογική προσέγγιση

- Εθνος – εθνικός/εθνοτικός, πολιτικό /πολιτισμικό έθνος, λαός
- Ταύτιση
- Πολιτισμική ταυτότητα-πολιτιστική πολιτική, πολυπολιτισμός,
διαπολιτισμός, διπολιτισμός, κοσμοπολιτισμός.

2 . Δίκαιο κατάστασης αλλοδαπών / δικαιϊκή προσέγγιση

- ημεδαπός / αλλοδαπός
- (εθνικότητα) υπηκοότητα / ιθαγένεια
- αλλογενής / ομογενής
- νόμιμος / παράνομος
- πρόσφυγες / οικονομικοί μετανάστες

3 . Οικονομική / δημογραφική / γεωγραφική προσέγγιση

- πληθυσμός (πραγματικός, νόμιμος)
- μεταναστευτική κίνηση / ροή / ρεύμα / κύμα
- εσωτερική /εξωτερική μετανάστευση
- αποδημία / παλιννόστηση / επαναπατρισμός
- δείκτες μετανάστευσης ως απόλυτος και σχετικός αριθμός
- μεταναστευτική ροή / απόθεμα
- μεταναστευτικός κύκλος
- μεταναστευτική αλυσίδα
- επαναμετανάστευση / πολλαπλή μετανάστευση
- μεταναστευτικά δίκτυα
- πρωτογενής/δευτερογενής
- μεταναστευτικό δυναμικό / πίεση /ροπή
- αίτια/κίνητρα αποδημίας
- επιδράσεις μετανάστευσης

4 . Κοινωνιολογική / ψυχολογική προσέγγιση (κοινωνική ψυχολογία)

- αφομοίωση
- ενσωμάτωση (ένταξη)
- περιθωριοποίηση
- διαχωρισμός
- Ατομική / συλλογική ταυτότητα (εθνική / πολιτισμική)
 - Ταύτιση
- Διεθνοτική μετανάστευση
- Διακρίσεις / ρατσισμός / ξενοφοβία

5 . Πολιτική προσέγγιση
- οργανώσεις μεταναστών
- κοινότητα / παροικία (αποικία)
- δικαιώματα μεταναστών / ιδιότητα του πολίτη
- απόδημοι / μετανάστες / διασπορά: σχέσεις με χώρα προέλευσης
- πολιτική lobbying (ομάδα πίεσης)
- σχέσεις με χώρα υποδοχής
- έλεγχος συνόρων
- εσωτερική ασφάλεια
- εγκληματικότητα μεταναστών
- θεσμική διαχείριση μετανάστευσης
- περιφερειακοί/διεθνείς οργανισμοί μετανάστευσης

Βιβλιογραφία:

 Κόντης, Α. και Φακιολάς, Ρ., «Εννοιολογικές αποσαφηνίσεις» στο: Βογαζιανός-

Ρόυ, Στ. κ.ά., Ελληνισμός της Διασποράς, τόμος Α: Ιστορική αναδρομή.
Εννοιολογικές αποσαφηνίσεις, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2002, σ. 19-42.
 Μπάγκαβος Χ., Παπαδοπούλου Δ., (επιμ), 2006, Μετανάστευση και Ένταξη των
Μεταναστών στην ελληνική κοινωνία, 2ος τόμος της Επιστημονικής Εταιρείας
Κοινωνικής Πολιτικής, Αθήνα, εκδ. Gutenberg.Παπαδάκης Μ. – Τσίμπος Κλ.
(2004). Δημογραφική Ανάλυση, Αθ. Σταμούλης, κεφ 8
 Παπασιώπη – Πασιά Ζ. (2002). Δίκαιο Ιθαγένειας, Σάκκουλας, 5 η έκδοση, Αθήνα
Θεσσαλονίκη, Μέρος Πρώτο, σελ. 1-61
 Παπασιώπη – Πασιά Ζ. (2002. Δίκαιο Κατάστασης Αλλοδαπών, σελ. 1-12
(Πανεπιστημιακές σημειώσεις)
 Clogg R., Η Ελληνική Διασπορά στον 20ο αιώνα, Μετάφραση Μαρίνα Φράγκου,
Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2004.
 Schnapper D., 2008, επιμ. και εισαγωγή ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δέσποινα, Η
κοινωνική ενσωμάτωση, Μία σύγχρονη προσέγγιση, Αθήνα, εκδόσεις Κριτική.