Periodizimi i feudalizmit

-Eshte formacion ekonomik-shoqeror me

progresiv.
-Fjala feudalizem rrjedh nga fjala gjermane
fief-prone bujqesore.
-Feudalizmi ne Evrope lindi nga shek.V deri
VXIII.
Tri periudha:
1.Feudalizmi i hershem, 2.zhvilluar dhe
3.vonshem.
1.Feudalizmi I hershem (shek.V-X)-(viti 476 kur Roma u
pushtua nga barbaret).
2.F.i zhvillur-klasik (X-XV).
3.F.i vonshem (faza e pare XV-XVII fillimi I revolucionit
borgjez angles, faza e dyte fundi I shek.XVIII-Revolucioni I
madh borgjez francez.)
-Ndersa te sllavet feudalizmi lind me vone dhe zgjat me
vone.
-Ndyshe quhet edhe periudha e mesjetes-si date e
perfundimit te kesaj peridhe mirret viti 1492 (zbulimi I
Amerikes), ndersa dysa autore tjere llogarisin vitin 1453
renien e Konstatinopojes-fundi I Bizantit.
-Periudha e tranzicionit ne kapitalizem.
 Karakteristikat e pergjithshme te
feudalizmit
-te tri fazat fundamentin e perbashket e kane
marredheniet pronsore-juridike mbi pronen tokesore
si karakteristike te perbashket. Por ato kane edhe
karakteristika te vecanta (kohore dhe sipas vendeve).
-Dallojme feudalizmin e Evropes perendimore dhe
Qendrore, vendeve sllave, arab, bizantin e me vone
edhe feudalizmin osman.
1.Bujqsia dega kryesore ekonomike (baza e kesaj
ekonomike ishte prona feudale mbi token – feudi)
2.dominonte ekonomia natyrale (kembimi I mallit me
mall).
3.pabarazia sociale dhe juridike ( te favorizuar feudalet
ndersa te nenshtruar bujkroberit)
4.Dy klasa themelore (feudaleve dhe bujkroberve).
5. Kisha si faktor i rendesishem shoqeror-politik.
(sundimtaret i dhuronin prona te medha bujqesore-
fshatra te tera).
6.Kryengritje te medha fshatare-levizje heretike
antikishtare por prap sun e permbysen feudalizmin
por arriten te organizojne nje organizim te ri kishtare
–paraqitje te kishave te reja: protestante ne
Gjermani dhe France, ne Angli ajo anglikane.
 Formimi I shteteve te para te
feudalizmit te hershem
-Kriza ekonomike dhe shoqerore e shtetit skllavopronar
ne fazen e fundit te perandorise Romake.
-shek.III krizat e ndryshme ku perandoria romake
ndiente disfata, ndersa skllavet nuk benin me punen
me pergjegjesi u krijuan dysa latifondiste (pronar te
medhej te tokave) pra skllevi te shendrohej ne
kolone-kur i jep nje ngaster te tokes te quajtur
pekulia.
-Ndarja definitive e Perandorise Romake (viti 495) ne
Perandorine Lindore me qender Konstatinopoje dhe
Perandorine perendimore me qender ne Rome.
-disa provinca te Perandorise perendimore filluan te
pavarsohen dhe ne keto territore u krijuan shtetet
barbare, deri sa ne fund u pushtua edhe Roma.
-popujt barbare kryesisht gjermane.
(prijse ushtarak – mbret, kuvendi popullor, keshilli I
kryetareve te klaneve dhe fiseve. Pra jane krijuar
kushtet ne organizim shteteror.)
-kete gje e bejne edhe popujt tjere sic ishin sllavet,
arabet,turqit, mongolet, hungarezet etj.
-shek.V dhe VI filluan formimi I shteteve barbare prej
tyre me I njohur dhe me I qendrueshem ka qene
shteti I Frankeve.
-Ndermjet tyre ka dallime te ndryshme , prandaj ato
mund ti grupojme ne tri tipe te shteteve dhe
sistemesh feudale edhe ate:
1.Mbreterite barbare, 2.Shteti Arab dhe 3.Bizanti.
 Shteti I Frankeve
-shteti tipik I feudalizmit te hershem dhe I takon grupit
te ,,mbreterive barbare,,.
-Franket (grupi I fisit german) nen udheheqien e
Kledovikut shek.V-IX qe perfshin territor te sotshem
te Frances Veriore, Belgjikes jugore, Gjermanise
jugore dhe Zviceres.
-dy periudha:
1.Periudha e merovingeve dhe
2.Periudha e karolingeve (quheshin sipas dinastive-Pinit
te Vogel)
-Sundimi I Karlit te madh.
 Marredheniet feudale dhe
formesimi I tyre juridike
-institucioni I anstrucionit-shoqerues te sundimtarit
ndryshe komes.
-sistemi beneficar-beneficium –prona u ipeshte
njerezve te lire (menyre e organizimit te fuqise
ushtarake.)
-vasaliteti-vasalet (marredheniet feudale).
Krijohet piramida e vasalitetit me ne krye ku qendron
(sundimtari, si sizereni kryesor, ku shteti I Frankeve u
be shume I fuqishem).
-Akti juridik me te cilen behej ndryshimi I statusit juridik
te fshatarit te lire dhe prones se tij quhej
komendacio.
 Rregullimi shteteror
-Shteti I Frankeve ka qene monarki
patrimonaiale. Organi me I rendesishem
monarku-pushteti I te cilit mbeshtetej ne
mundium ose ne banuesin mbreteror.
-aparati admanistrativ I oborrit mbreteror-
funksionaret e larte referandiusi qe perpilonte
aktet e monarkut.
-pozite me te larte kishte majordomi –
funksionin e drejtuesit te oborrit.
• Organ tjeter ne shtetin e Frankeve ka qene
eshe kuvendi popullor (meshkujt e afte per
arme).
• Nder organet tjera te rendesishme te
pushtetit qendror kane qene edhe:
-Kuvendi I pallatit mbreteror
-Kuvendi I magnateve
-Kuvendi kishtar
Paraqitet edhe organizimi I pushteti vendor.
(Konti qe emerohej dhe shkarkohej nga
monarku)
-Ne kohen e Karlit te madh u formuan edhe
dukatat ne krye me duken (njesi me te medha
territoriale se kontet.
-Njihen edhe markat – njesi e vetqeverisjes
lokale popullore –ne viset kufitare apo
territoret e reja te okupuara.(ne kohen e
merovingeve por edhe te karolingeve)
 Burimet e se drejtes
• Nje kohe perdorej e drejta romake me
ndryshime qe beri shteti I Frankeve.
• Ligji I barbareve te quajtur ,,lex barbarorum,,.
(kodifikimi I te drejtes zakonore)
• Nder ligjet barbare njohim:
-Ligji I salikeve (permbledhje te drejtes
zakonore te fisit salik)
-Ligji I ripuareve
-Ligji I burgundeve
• E DREJTA SENDORE
E drejta e pronesise mbi token (prona kolektive dhe ajo
private).
- E DREJTA E DETYRIMEVE
Kontratat e shitblerjes etj.
-E DREJTA FAMILJARE
Familja e madhe patriarkale-ne fshatra,
Familja monogame patriarkale-aristokracia feudale,
-Martesa ishte monogame qe lidhej ne mes
bashkeshorteve dhe prinderve te tyre. (Sipas te
drejtes se frankeve gruaja ishte me e mbrojtur se
burri).
• E DREJTA TRASHIGIMORE
Trashigimia ligjore (te afermit e gjakut deri ne shkallen
e gjashte)
Trashigimia tesamentale – trashigimia testamentale e
quajtur afatomia. (kontrate trashegimtari barte
pasurine per se gjalli nje personi tjeter, me kusht qe
ky pas vdekjes te barte te personat tjere te caktuar
me kontrate).
- E DREJTA PENALE
Njihen reliktet te rendit parashteteror, sic jane
vetgjykimi- apo hakmarrja, sistemi I kompensimit,
pergjegjesia kolektive etj.
• Me kompensim kuptojme –lirimin e fajtorit
me shpagim.
• Ekzistone edhe denimet me gjobe,
• Pastaj jane aplikuar edhe denimet fizike,
(rrahja, prerja e gjymtyreve te trupit, denimi
me vdekje).
• Behej edhe dallimi I vrasjeve me dashje dhe I
vrasjeve nga pakujdesia.
• Vepra penale kunder personit dhe pasurise,
kunder shtetit kishes dhe religjionit, kunder
institucioneve dhe marredhenevie feudale.
• (psh, ikja e bujkeroberve, tradhetia, ikja nga
ushtria, deshmia e rrejshme, prodhimi I
helmeve, marrja me magji te zeze etj).
• Denimet kane qene me shpronesim, degradim
shoqeror, me vdekje, sakatosje trupore etj.
• Organizimi I gjyqesise
Faza e pare ka qene kuvendi I njerzve te lire,
Faza e dyte –Karlit te Madh ku zgjidhen 7
gjykates te perjetshem.
• Proceduara gjyqesore
Provat gjyqesore (betimi dhe gjyqi hyjnor)
Psh.me ane te ujit te vale, me hekur te skuqur
ne zjarr, hedhja ne uje te rrembyeshem.