INSTITUCIONET POLITIKE

DHE JURIDIKE NE TOKAT

SHQIPTARE GJATË
SHEK.V-XII
Organizimi ekonomik e shoqëror në tokat shqiptare gjatë shek.V-XII

Në vitin 395 Perandoria Romake u nda në dy pjesë, në të Lindjes dhe të Perendimit.

Me këtë ndarje katër provincat e Ilirisë së Jugut mbetën në pjesën lindore të perandorisë që u quajt
Perandoria Bizantine me kryeqytet Konstandinopojën.
Epiri I Ri me qendër Dyrrahun (Durrsin), Epiri I Vjetër me qendër Nikopojën ( Preveza e sotme),
Prevalitania me qendër Shkodrën dhe Dardania me qendër Shkupin. Viti 476 ku u përmbys rendi
skllavopronar dhe u zëvendësua dora-dorës me rendin feudal. Nga fundi I shek.VI ekonomia u zhyt në
një krizë të thellë e cila qoji në shkatërrimin e plot të rendit skllavopronar.

Shenjat e krizës u shfaqën qysh në fillimin e shekullit të VI. Prodhimi filloi të pakësohej. Për të kapërcyer
krizën skllavopronarët vendosën të heqnin dorë nga format e vjetra të shfrytëzimit të
skllevërve e t’i zëvendësonin me të
reja.Një formë e tillë ishte ajo e Pekulit.

-Pekul quhej një ngastër toke, shumë të hollash, anije. Lufta politike në tokat shqipëtare gjatë shek. V-
VII.
Përmbysja e Skllavërisë.

E gjithë periudha e skllavërisë karakterizohet nga një luftë e ashpër e brendëshme dhe e jashtme që
zhvillohej në tokat shqiptare të pushtuara nga Perandoria Bizantine. Të tillë ishin fiste Gjermane të
gotëve e të visigotëve ne shek.V. Në vitinn 441 hunët e Atilës shkaktuan dëme e shkatrrime të
mëdha.Pas tyre në v.461-479 erdhën ostrogotët e Teodorikut; në të shek.V, fiset turaniko-bullgare dhe
më vonë në shek.VI,fiset huno-bullgare e avare.

Vendosja e sistemit të bashkësive të lira ushtroi ndikim në zhvillimin e mëvonshëm ekonomik e shoqëror
të tokacve shqiptare

3.Organizmi ekonomik e shoqëror I sistemit të bashkësive të lira (shek.VII-VIII)

Me vendosjen e sistemit të bashkësive të lira, bujqësia dhe blektoria u bënë degët kryesore të
ekonomisë së vendit .Me kalimin e kohës në gjirin e bashkësive të lira filluan të veproninë faktorë
zhvillimi .Në fazën e dytë fitoi epërsi prona private.

A). Objektët e kulturës së Komanit tregojnë se qyshë në shek.VIII në bashkësitë fisnore shqiptare ishte
bërë diferencimi pasuror.

B). Ligji agërar bizantin ishte një përmbledhje e së drejtës zakonore bizantine dhe slave që rregullonte
mardhënjet e bashkësive fshatare gjatë shek VIII.Nga ky ligj del se në këtë kohë kujria (prona e
përbashkët )Ishte pakësuar aqë shumë ,sa ligji e përmend vetëm një herë,kurse bashtina(prona
private)ishte forcuar e përmendet shpesh .

A)). Mistotë-quheshin ata fshatarë që edhe pas humbjes së ngasrave qëndronin për te jetuar në
bashkësinë e tyre ,duke u pajtuar te pasaniku I fshatit si puntorë me mëditje

B)). Mortitë-edhe këta kishin humbur ngastrat e tokës dhe pajtoheshin si qiramarrës tokash te
pasanikët . Organizimi ekonomik shoqëror në periudhën feudalizmit te hershem shek.IX-XII

Lindja e feudalizmit në tokat shqiptare karakterizohet nga dy veqori kryesore :

Së pari ,feudalizmi lindi jo nga një shoqëri skllavopronare por në gjirin e shoqërisë patriarkale të
bashkësive të lira fshatare .

Së dyti ,lindja dhe zhvillimi I feudalizmit ,si kudo u bë nëpermjet një lufte te ashpër ndërmjet fshatarsisë
së lire dhe bujarisë së re feudale .

Bujarët feudalë ose “dinatët “(të fuqishmit) gëzonin të drejtën e pronësisë mbi pjesen më të madhe të
tokave dhe kishin pushtet të plotë ekonomik dhe politik.

A). Bujaria civile

–
Fillimishtë lindi nga pasanikët e rinj të
fshatit të cilët I rritën “proastite” e tyre dhe I
shëndërruan në qifligje feudale duke shpronësuar fshatarët e varfër .

B). Bujaria ushtarake

C). Bujaria kishtare
(A).Detyrimet ndaj feudalit
(B).Detyrimet ndaj kishës
(C).Detyrimet ndaj shtetit

Fshatarësia e lirë II E drejta bizantine në tokat shqiptare në shek.IX-XII

Në fillim të shek.IX në tokat shqiptare u rivendos përsëri sundimi bizantin.Në hapsirë ai ruajti afërsishtë
përmasat e mëparshme .Pas kësaj ,në tokat shqiptare ,për një kohë të gjatë vepronin paralelisht tri
sisteme juridike : e drejta bizantine ,e drejta kishtare e ritit katolikë ose ortodoks dhe e drejta zakonore
vendase

Kodit të Justinanit (Corpus juris civiles) në v.529-534

1).Ekloga .Doli në v.726 si përmbledhje normash juridike penale civile .

2).Ligji agrar.Doli gjatë gjysmes së dytë të shek .VIII. Rregullonte marrëdhëniet shoqërore të bashkësive
fshatare .
3).Nomokanonet.Përbënin një përzierje normash perandorake (nomos) dhe rregullash kishtare me
karakter të përgjithshëm ( kanune).
4).Probironi (v.879).Doli pas rishikimit të dytë rrënjësor të Kodit të Justinanit ,si një manual normash
feudale civile ,penale dhe kishtare .
5).Epanogoga (v.884-886).Përmbante novella të reja dhe trajtonte e zhvillonte më tejë shumë parime
juridike të shpallura më pare.
6).Bazilika (v.888-889 ).Përmbante një vargë novelash të perandorëve të shpallura për shkatrrimin e
bashkësive fshatare dhe nënshtrimin feudal të pjestarëve të tyre
7).Krisovulat ose diplomat perandorake me vulë të artë
8).Libri I Eprakut I përket fillimit të shek .X.Ai përmban norma juridike feudale për qështiet e
organizimit ,të funkisonimit e të kontrollit të korporatave të tregtarëve dhe të zejtarëve

Institutet kryesore të kësaj natyre që kan gjetur zbatim në tokat shqiptare ishin :

Solemnia – u dhuronte në fillim institucioneve kishtare dhe më vonë edhe bujarëve laikë të drejtën që
të vlinin një shumë të caktuar tatimesh shteterore prej fshatarëve .
Aritmosi – që krijonte për bujarin feudale të drejtën e sundimit mbi një numër të caktuar parikësh ,pa I
treguar këta me emër .

Egzistencën e këtij institute në tokat shqiptare provojnë dy krisovula të fillimit të shek .XI.

Patronati – ishte një akt juridik individual ,me anën e të cilit perandori u jepte feudalëve të mdhenj
previlegje financiare dhe tatimore .
Ekusia – me anenën e saj perandori I qlironte feudalët nga pagimi I disa detyrimeve.
Pronia- me këtë institute ,si rregull perandori I dhuronte bujarit ushtarak të drejtën që të vilte për llogari
III Sistemi administrative bizantin në tokat Shqipare ne shek. IX-XII

Në fillim të shek.IX tokat shqiptare ishin ndarë në disa njësi administrative të quajtura arbondi .
Kuvendit kurial të qytyetit, duke ushtruar ndikim të madh në vendimet që merrte ky organ.
Thema ishte një njësi tokësore administrative e hallkës më të lartë.Si perfaqësues dhe mëkëmbës I pare i
perandorit ,strategu ishte mbajtës I pushtetit më të lartë në theme.
Pas strategut ,si organe më të larat të themes ishin nënstrategët