SHTETI DHE E DREJTA GJATË REGJIMIT TE A.

ZOGUT

 -ORGANIZIMI SHTETËROR NË PREPUBLIKËN E V. 1925-1928

  
 Faza përgatitore
 Më 24 dhjetor 1924, A.Zogu, duke synuar t’I japë një pamje të ligjshme
puqit të tij, e quajti atë “ Triumf të legalitetit”( ligjshmërisë).
 Shpallja e Republikës. Miratimi I Statusit Themeltar 
 Në përfundim të bisedimeve rreth formës politike të shtetit, në seancën e 21
janarit 1925, Kuvendi Kushtetues vendosi njëzëri të shpallë Republikën
Shqiptare.
 Më 31 janar, pasi miratoi gjashtë nenet e para të Statutit.
 “Shqipenia asht Republikë Parlamentare e kryesume prej një Kryetari”.
  
 Organet e larta të pushtetit Shtetëror
 Duke ndjekur shembullin e kushtetutave klasike
borgjeze, Statuti Themeltar I Republikës
Shqiptare në ndërtimin e dispozitave mbi
organizimin shtetëror pranon ndarjen e
pushtetit në: ligjëvënës, egzekutiv dhe
gjyqësor.
 Organet Ligjvënëse 
 Me Satutin Themeltar të Republikës u pranua struktura dy
dhomëshe e Parlamentit. Kështu funksioni ligjvënës u nda misis
dhomës së deputetëve dhe senatit.
 Dhoma e Deputetëve
 Kjo dhomë përbëhet prej 57 vetësh, të cilët u zgjodhën më 17 maj,
1925, sipas dispozitave te Ligjit “ Mbi zgjedhjet e deputetëve”, që
përcaktonin se zgjedhjet për anëtarët e kësaj dhome do të bëheshin
në bazë të sistemit të tërthortë dyshkallësh.
 Kryesia (paria) e dhomës së deputetëve- ishte organi I brendshëm
më i rëndësishëm I kësaj dhome, që zgjedhej nga gjiri I saj në qelje
të gjdo sesioni dhe vazhdonte veprimtarinë e vet deri në fillim të
tjetrit.
 Komisionet- nga gjiri I dhomës së deputetëve ishin krijuar edhe
nëntë komisione të brendshme të saj, siq ishin komisioni I
drejtësisë, I buxhetit, I punëve të jashtme, I ekonimisë kombëtare,
I lujeve dhe I ankesave etj.
 Senati
 Senati përbëhej prej 18 vetash, nga të cilët, parimisht, dy të tretat
duhet të zgjidheshin nga populli, sipas dispozitave të një ligji të
posaqëm , por që, po në bazë të nenit 9 të Statutit Themeltar u
caktua nga Kuvendi Kushtetues, ndërsa një e treat u emërua nga
Kryetari I Republikës.
 Mbledhja e përbashkët e të dyja dhomave Asambleja Legjislative
 Ndryshimi , shtesat dhe interpretimi zyrtar I dizpozitave të statutit
Themeltar mund të bëhen vetëm nga mbledhja e përbashkët e të
dyja dhomave ligjëvënse, duke zbatuar procedurën e përcaktuar në
nenin 141. Dhomës së Deputetëve dhe e Senatit emërohej edhe
Asamble Ligjislative.
 Organet ekzekutive
 Në nenin 8 të Statutit Themeltar thuhej se : “ Pushteti përmbarues I
përket vetëm kryetarit të Republikës, I cili ushtron me anën e
ministrave
 Kryetari I Republikës
 Pozita juridike dhe kompetencat e kryetarit të republikës ishin
përcaktuar sidomos, në nenet 69 deri 83 të Statutit Themeltar.
 Trupi ministror ( qeveria)
 Me hyrjen në fuqi të Statutit të lartpërmendur, u ndryshua struktura
drejtuese e qeverisë dhe sistemi I forumit të saj. Kryetari I
republikës ishte njëkohësisht kryetar I qeverisë dhe kishte të drejtën
t’I emëronte e t’i shkarkonte nga detyra ministrat.
 c. Ministritë
 Çdo ministry, si organizëm I lartë e I specializuar I administratës
shtetërore drejtohej nga ministri përkatës spipas parimit ë
udhëheqjes personale, por duke u ndodhur në varësinë e
drejtpërdrejtë kryetarit të republikës.
 d. Këshilli kontrollues I financave
 ky instuticion ishte një organ I lartë I specializuar I administrates
shtetërore, I cili kishte si detyrë kryesore ushtrimin e kontrollit të
posaqëm mbi gjendjen dhe mbi llogarinë financiare të qdo organi
shtetëror.
 Organet gjyqësor 
 Gjatë gjithë periudhës së kësaj republike nuk u vu në
jetë ndonjë reform gjyqësore, por u ruajt, me disa
ndryshime në kompetencat, sistemi gjyqësor I
mëparshëm, që ishte krijuar me ligjin, dt. 28 janar 1923
“Mbi organizimin e gjyqëve”.
 Gjatë kësaj periudhe vepronin edhe gjykatat fetare të
secilit nga të tre besimet, por tashti ato ishin
kompetetnte të shqyrtonin e të zgjidhnin vetëm qështjet
e lidhura me padi për: a) Kurorëzim. b) Shkurorëzim c)
Detyrim.
 Gjykata Ushtarake e Posaqme: Gjatë vitit të parë të
republikës, në shkodër vepronte Gjykata Ushtarake e
Posaqme, e cila ishte krijuar më 1 shkurt 1925, me një
dekretligj të veqantë dhe përbëhej nga tre officer, dy
anëtarë civilë dhe një prekuror civil.
 Gjykata e Posaqme Politike: Me hyrjen në fuqi të “Ligjit
ndëshkimor për falje politike” që u miratua më 23
dhjetor 1925, në Tiranë u krijua Gjykata e Posaqme
Politike.
 Gjykata e Lartë e Shetit: Sipas nenit 57 të Statutit
Themeltar nga gjiri I Snatit me dekret miratues të
kryetarit të Republikës krijohej Gjykata e Lartë e Shtetit,
e cila përbëhej nga pesë senator dhe nga kryetarët e
degës penale e civile të Gjykatës së Diktimit.
  
II. ORGANIZIMI SHTËROR NË MONARKINË E V. 1928-
1939

 . Organet e larta të pushteit dhe të administratës shtetërore

 a) Mbreti
 dispozitat e shumta dhe të hollësishme të Statutit Themeltar mbi
pozitën juridike dhe kompetencat funksionale tëmbretit, përshkohen
tërësisht nga kujdesi I posaqëm për të sanksionuar rolin e A.Zogut
si zot I gjithëfuqishëm I tërë jetës dhe veprimtarisë së këtij regjimi
monarkik shqiptar.
 b) Parlamenti
 parlamenti përbëhej nga një dhomë e vetme me gjithsej 57
deputetë, të zgjedhur me votime të tërthortë e për një periudhë
katërvjeqare.
 Këshilli I Ministrave
 Pozita juridike dhe kompetencat kryesore të qeverisë ishin përcaktuar
hollësisht në dispozitat e . Statutit Themeltar.
 Ç) Ministritë
 Gjatë viteve të monarkisë zogiste, egzistonin e vepronin vetëm këto
shtatë ministry e Punëve të Brendshme të Drejtësisë e Punëve të
Jashtme e Financave, e Arsimit . e Punëve Botërore, e Ekonomisë
KOmbëtare.
 d) Këshilli I Shtetit
 ky organ I lartë I administratës shtetërore u krijua për herë të parë në
historinë e shtetit shqiptar me dispozitat e Statutit Themeltar të
mbretërisë, si dhe me dispozitat e ligjit organic të tij.
 Këshilli I Shtetit ndahej në tri seksione: a) të drejtësisë; b) të
administratës; c) të financës, ekonomisë dhe komunikacionëve.
 e) Këshilli KOntrollues
 gjatë periudhës së monarkisë, gjendja juridike dhe kompetencat e këtij
instuticioni qëndror të kontrollit financiar ishin caktuar në Statutin
Themeltar si dhe ne ligjin dt.23.4.1929 “ Mbi organizimin e këshilli
kontrollues”.
  
 . Organet locale të administratës
 Sitemi I ndërtimit si dhe format dhe metodat e veprimtarisë së
organëve locale të administratës shtetërore mbështetëshin në një
centralizim burokratik shumë të rreptë, që I vinte ato në gjendje
varësie të plotë ndaj organëve më të larta.
 Perfektët dhe nënprefektët
 Prefektët dhe nënëprefektët emëroheshin nga mbreti mbi
propozimin e ministrit të Punëve të Brendshme.
 Këshilli I komunës
 Sipas dispozitave të ligjit të lartpërmendur, qdo komunë në
juridiksionin e saj përfshinte një numër të caktuar fshatarësh.
 Këshilli I pleqësisë së fshatit
 Në gjdo fshat vepronte këshilli I pleqësisë, që përbëhej nga
kryeplaku ( kryetar) dhe nga katër ose më shumë antarë.
 Bashkësia
 Në qendër të qdo prefecture dhe të sisa nga nënprefekturat kryesore vepronte dhe
bashkia, e cila kishte për detyrë të merrej me ndëertimin e mëtjeshëm, zbukurimin,
pastrimin dhe zbatimin e masave higjieno sanitare e te mirëmbajtjes së qytetit. 
 4. Organet gjyqësore
 Me ligjin “Mbi organizimin e drejtësisë” që hyri në fuqi më 1 prill 1929, d.m.th. në të
njejtën kohë me Kodin Civil, sistemi gjyqësor I zakonshëm përbëhej nga:
 Gjykata e Paqit të cilat shin krijuar e vepronin në qendrat e qdo prefetture dhe
nënprefekture, e duke u ndarë, sipas rëndësisë përkatëse në tre kategori ( klasa).
Çështjet penale e civile të kompetencës së saj, duke qenë I përbërë nga një gjyqtar I
vetëm. Gjykata e Paqit ishin kompetente të shqyrtonin gjithë kundërvajtjet penale
dhe gjdo delikt ( krim) për të cilat ligji parashikonte një dënim me burgim deri tre vjet
ose me gjobë deri në katër mijë franga ari.
 Gjykatat e shkallës së parë vepronte në cdo qendër prefecture.
 Gjykata fillore. Gjyqtari fillor gjykonte vetë, në shkallë të parë, të gjitha qështjet
penale.Gjykata kolegjiante përbëhej nga një kryetar dhe dy anëtarë dhe ishin
kompetente të gjykonte të gjitha qështjet penale për krime ( delicate) për të cilat ligji
parashikonte dënime me burgim mbi tre vjet ose me gjobë mbi katër mijë franga ari,
të gjitha qeshtjet civile ose tregtare të pavlerësuëshme, si edhe ato me vlerë mbi
gjashtë mijë franga ari.
 Gjykata e Diktimit përbënte hallkën më të lartë të sisteit gjyqësor dhe e kishte
qendrën në Tiranë. Kjo gjykatë ndahej në dy degë, civile e penale.
 E DREJTA NË PERIUDHËN E REPUBLIKËS DHE TË MONARKISË
 Zbatimi I përkohëshëm I legjislacionit Osman dhe zëvendësimi I tij
me një legjislacion kombëtar të përparuar ishin shtruar qysh nga të
Qeveria Kombëtare Vlorës nv. 1912.
  
 E drejta kushtetuese
 Statute Themeltar I Republikës Shqiptare ( 1925) përbëhej nga 142
nene, të ndara në katër krer që titulloheshin përkatësisht: I)
Formimi I shteit, II) Disopzita të ndryshme , III) Të drejtat e
qytetarve , IV) Dispozita të mbrame.
 Statute Themeltar I Mbretnisë Shqiptare ( 1928).Përmbante një
pjes hyrëse të shkurtër dhe 234 nene të ndara në dhjetë tituj.
 E drejta administrative
 E drejta administrative e regjimit zogist ishte tërsia e normave juridike që
rregullonin organizimin, kompetencat dhe veprimtarin e organëve të
administratës shtetërore zogiste, si dhe kontrollin mbi punën e secilës hallkë
të aparatit administrative.
  
 E drejta financiare
 Kjo degë e së drejtës kishte sigurim të drejtpërdrejtë të saj një numër të
madh ligjësh dhe aktësh normative të tjera, që rregullonin proqesin e
përgatitjes, të miratimit dhe të zbatimit të buxhetit, si dhe aspektet e
veqanta të tërësisë së mardhënjëvë në lidhje me tatimet, taksat dhe të
ardhurat shtetërore të tjera.
 Tatami mbi prodhimin bujqësor ( e dhjeta) – Ky tatim quhej e dhjetë sepse
përbënte një të dhjetën e prodhimit bruto të cdo are dhe rregullohej
tërsisht sipas dispozitave të një ligji shum të vjetëruar të Perandoris
Osmane.
 Tatami mbi begatinë ( xhelepi), mbi kafshët e trasha dhe të punës.- Për
gjdo kokë bagëti të imët paguhej një tatim në dobi të shtetit.
  
 Marrdhëniet familjare
 Përsa I përket marrëdhëniëve familjare dhe një sërë marrdhëniësh të tjera
shoqërore të rregulluara prej tij, tipar karakteristik I këtijë kodi, sikurse
edhe I kodëve civile klasike të asaj kohe, ishte sanksionimi I pabarazisë së
gruas, iferioriteti dhe diskriminimi juridik I saj në fushat e ndryshme të jetës
shoqërore.
 E drejta procedural civile
 Burim më I rëndësishëm I së drejtës procedural civile shqiptare, gjatë
dhjetëvjecarit 1929 deri 1939 ligji “ Mbi shtojcën e dytë të procëdures
civile” .
  
 E drejta tregtare
 Burimet themelore të së drejtës tregtare janë tre ligje: Kodi Tregtar
( 1932); ligji “ Mbi aplikimin e Kodit Tregtar” ( 1932) dhe dekretrregullorja
“Mbi aplikimin e dispozitave të Kodit Tregtar që u përkasin shoqërive me
aksione” ( 1934).
