E DREJTA PRONESORE

Ius quad ad res pertinet

 KRIJIMI I TE DREJTES
PRONESORE
Shoqeria romake ne periudhen e lashte nuk shihte nevojen
e te drejtes pronesore.
Paterfamiliasi kishte nen zoterimin e tij personat dhe sendet ne
familje
Elemente te prones se perbashket ne gjini
Mungese konfliktesh mbi pronen
Ndryshimet ekonomike dhe shoqerore ne fund te
Republikes nxiten zhvillimin e nje nocioni me te qarte te
pronesise
Krijohet fondi i tokave publike- ager publikum
Roma shnderrohet ne nje prodhuese dhe konsumuese e te mirave
materiale.
Numri i konflikteve mbi pronen u rrit
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 2
 KUPTIMI I PRONES PRIVATE
Romaket, ne mungese te nje perkufizimi te
pronesise, zhvilluan konceptin e dominium-it.
Dominium-perfshinte jo vetem te drejtat pronesore por
edhe te drejtat me karakter personal, p.sh., pushteti mbi
sklleverit u quajt dominium potestas. Ishte forma
perfundimtare e titullit te pronesise.
Proprietas – termi teknik qe shenon kuptimin e
pronesise qe u gjet relativisht vone.

Allowance only for

"fair use" © Enkeleda Olldashi 3
 E drejta pronesore

“Jus quad ad res pertitnet”, perfshin nje

permbledhje te te gjitha rregullane juridike
apo normave juridike, me ane te te cilave
rregulloheshin marredheniet pronesore
midis subjekteve te se drejtes, te cilat
vepronin ; A. inter vivos B. mortis causa.

Allowance only for

"fair use" © Enkeleda Olldashi 4
 Ius quad ad res pertinet
E drejta pronesore eshte teresia e normave
juridike qe rregullojne marredheniet
pronesore midis subjekteve te se drejtes.
E drejta pronesore
Int
er
viv
os ausa
rtisc
Mo
E drejta trashegimia
reale E drejta e
detyrimeve
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 5
 Inter vivos
A. Inter vivos
1. “jura in re “ – e drejta reale. Perfshine teresine e normave
apo rregullave juridike qe i japin te drejten direkte
titulllarit te se drejtes pronesore te perdore sendin objekt
pronesie plotesisht apo pjeserisht sipas interesit te tij
panvaresisht nga te tjeret.
2. “jura in personam”-e drejta e detyrimeve. Perfshine
teresine e rregullave apo normave juridike qe i japin te
drejte disa subjekteve te se drejtes te kerkojne prej te
tjereve kryerjen e disa veprimeve me vlere ekonomike.

Allowance only for

"fair use" © Enkeleda Olldashi 6
 Jura in re
Eshte teresia e normave apo rregullave juridike qe i japin te
drejten direkte titulllarit te se drejtes pronesore te perdore
sendin objekt pronesie plotesisht apo pjeserisht sipas
interesit te tij panvaresisht nga te tjeret.
Kjo eshte vetem njera pjese e te drejtes pronesore dhe
perbehet nga rregulla “pozitive” dhe “negative”.
Ana pozitive perbehet nga rregullat qe i njohin dhe i japin te
drejte titullarit te se drejtes reale ta perdore objektin e
marrdhenies reale juridike plotesisht apo pjeserisht sipas
interesit te tij.
Ana negative perbehet nga ato rregulla qe i detyrojne personat
e tjere te mos pengoje titullarin e te drejtes reale te perdore
sendin e tij.
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 7
 Iura in personas
Eshte teresia e rregullave apo normave
juridike qe i japin te drejte disa subjekteve
te se drejtes te kerkojne prej te tjereve
kryerjen e disa veprimeve me vlere
ekonomike.
Kjo eshte e drejta e detyrimeve apo obligatore

Allowance only for

"fair use" © Enkeleda Olldashi 8
 Karakteristikat e iura in re
Karakter absolut- egziston panvaresisht nga vullneti i te gjithe
subjekteve te tjere, te cilet kane detyrimin negativ te mos
pengojne titullarin e se drejtes .
E drejte e plote - i lejon titullarit cdo pushtet legjitim mbi
perdorimin e sendit(brenda kufijve te ligjit)
Elastike- kjo e drejte kufizon pushtetin e pronarit per shkak te
nje te drejte tjeter reale te kufizuar mbi sendin nga vete
pronari, dhe mund te kthehet perseri ne gjendjen e
meparshme nese kjo e dyta pushon ose ndryshon.
Autonomia dhe pavaresia, sepse nuk ekziston per shkak te
ekzistences se nje te drejte tjeter paralele, e perjashton ate
Perjetesia, per aq sa e drejta nuk parashkruhet
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 9
 Iura in re
Ndermjet te drejtave reale vendin e pare e ze e drejta
e pronesise “proprietas”.
“plena in re potestas”- pushteti i plote mbi sendet.
Te gjitha te drejtat e tjera mbi sendin njihen me
emrin “iura in re aliena” ose “te drejta reale te
kufizuara” (te drejtat mbi sendet e tjetrit).
1. e drejta reale e gezimit (superficie, emfiteoza,
uzufrukti, etj)
2. te drejtat reale te garancise (pengu, hipoteka).
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 10
 Marrdhenia realo juridike
• Raportet juridike qe krijohen midis subjekteve te
se drejtes per realizimin e te drejtave te tyre quhen
marrdhenie juridike. Marrdhenia realo juridike
eshte ajo kur titullari i se drejtes ka autorizimin e
perhershem qe sendin e caktuar ta perdore
plotesisht apo pjeserisht per interes te tij, dhe te
gjithe te tjeret jane te detyruar te respektojne te
drejten e titullarit dhe te mos ndermarrin veprime
me te cilat mund te pengojne ne gezimin e te
drejtes.
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 11
 Parime te pronesise
“ qui prior est-tempore potior est jure”
mardheniet realo juridike qe kane per objekt te
njejtin send, prioritet ka e drejta e atij titullari
qe i kishte lindur i pari.
“res clamat ad dominium”- titullari i se
drejtes mund ta marre sendin e tij ne rruge
gjyqesore nga cdo person, qe nuk e posedon ne
menyre te drejte sendin.
Jus recadentiae
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 12
 Karakteristikat e marrdhenies realo
juridike
1.Lindin midis te gjalleve. Dhe ndryshojne nga e
drejta trashegimore qe krijohet mortis causa.
2.Krijojne detyrime per pasivitet te te treteve
3.Titullari i se drejtes realo juridike ka te drejte;
a.ta perdore sendin sipas interesit te tij;
b.ta kerkoje me padi nga cdo person i trete;
c.t’ja kaloje ate te tjereve.
Ne mardheniet realo juridike qe kane per objekt te
njejtin send, prioritet kane ato qe kane lindur me pare.
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 13
 KUPTIMI I PRONES PRIVATE
Pronesia eshte e drejte e perdorimit, gezimit dhe
disponimit te sendit tend, per aq sa lejon rendi juridik
Dominium/proprietas est ius utendi, fruendi, abutendi re sua,
quatenus juris ratio patitur.
E drejta pronesore permban tre grupe kryesore te drejtash:
1. e drejta per t’a poseduar dhe perdorur sendin (ius utendi);
2. e drejta per te mbledhur te gjitha frutat natyrale dhe civile
te sendit (ius fruendi);
3. e drejta per te asgjesuar sendin perfundimisht, per t’a
tjetersuar pronen ose per te themeluar ndonje te drejte
reale ne interes te personave te tjere (ius abutendi)
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 14
 KUFIZIMET E TE DREJTAVE TE
PRONAREVE PRIVATE
Pronesia nuk ka qene asnjehere e drejte
absolute e plote dhe ekskluzive e pronarit.
Parashikimi i kufizimeve te te drejtave te
pronareve u be:
Per shkak te ruajtjes se te drejtave pronesore te
te gjithe pronareve
Per shkak te ruajtjes se rendit ose interesaave
publike
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 15
 KUFIZIMET E TE DREJTAVE TE
PRONAREVE PRIVATE
Kufizime te pronareve per te mbrojtur interesat e fqinjve
Te gjithe zoteruesit e pasurive bujqesore duhet te lene kufirin
(finis) 2 e ½ pellembe toke (i njejti parim per trojet)
Zoteruesit e tokave nuk kane te drejte te ndryshojne drejtimin
natyror te ujerave
Askush nuk guxon ta ndertoje shtepine qe i sjell dem fqinjit
Kufizime te pronareve per te mbrojtur gezimin e drites nga
fqinji (e drejta klasike)
Drita nuk duhet te bllokohet teresisht, por duhet te mbetet aq drite
sa te jete e mjaftueshme per nje perdorim ditor te prones nga
banoret. D.8.2.10.
Kufizime te pronareve per te mbrojtur gezimin e pamjes se
dallueshme (p.sh. te nje mali) nga fqinji (e drejta klasike)
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 16
 Iura
Te drejtat mbi sendet jane pjese e te drejtes civile private
dhe permbajne rregullat mbi ;
1. Pronesine – “proprieta plena in re potestas”, pushteti i
plote mbi sendet.
2. te drejtat e tjera mbi sendin njihen me emrin “iura in re
aliena” ose “te drejta reale te kufizuara” (te drejtat mbi
sendet e tjetrit).
a. e drejta reale e gezimit (superficie, emfiteoza, uzufrukti, etj),
b. te drejtat reale te garancise (pengu, hipoteka)
*Send quhet cdo gje qe ska personalitet dhe mund te
perdoret si element pasurie ( si te tille ne Rome
konsideroheshin edhe sklleverit).

Allowance only for

"fair use" © Enkeleda Olldashi 17
 RES-SENDI
*Send quhet cdo gje qe ska personalitet dhe
mund t e perdoret si element pasurie ( si
te tille konsideroheshin edhe sklleverit).
Res- gjithshka qe ekziston ne boten
materiale.
Res- objekt i marredhenieve juridike.
Res – objekt i marredhenieve juridike
pronesore.
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 18
 Extra patrimonium

Sende jo te mundshme per pervetesim privat ishin;

ato te domosdoshme per funksionimin e shtetit,
sheshet,stadiumet, rruget, lumenjte.
sendet e perbashketa, ato qe nga brendia apo sasia
nuk mund te pervetesoheshin nga nje person, ajri,
uji, deti
sendet e braktisuara res derelictae
res deperditae- sendet e marra forcerisht
res nullius -sendet e askujt
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 19
 Res extra patrimonium
Sende jo te mundshme per pervetesim privat :
a. sipas dispozitave te se drejtes hyjnore-res
sacras, res divini juris
b. te domosdoshme per funksionimin e shtetit- res
publicae si; sheshet, parqet publike,stadiumet,
rruget, lumenjte
c. sende te perbashketa, te cilat per nga brendia
apo sasia nuk mund te pervetesoheshin nga nje
person; ajri, uji, brigjet e detit deri tek kufiri i
batices me te larte dimrore etj- res comunes
omnium
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 20
 Res commercio dhe extra
commercio
Res commercio perfshinte sendet qe ishin pjese e
qarkullimit juridike, sipas te drejtes civile pronesore
Res extra commercio. Ishin sendet qe nuk perbenin objekt
te se drejtes pronesore, por ishin pjese e nje regjimi
pozitiv, sepse mbi to mund te krijoheshin mardhenie
juridike por jo te natyres pronesore.
Romaket i ndanin ne dy kategori te medha sipas faktit nese
ishin deklaruar si te tilla;
a. per shkak te nevojave ngushtesisht njerezore - res
humani iuris
b. apo per arsye te karakterit religjoz - res divini iuris
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 21
 Res extra commercio
a. Res humani iuris:
Res communes omnium, ato qe nuk ishin pjese e
perkatesise individuale, por te cilat mund te
perdoreshin, fitoheshin njesoj si cdo res nullius. Kesaj
kategori i perkiste ajri, deti,breg deti etj.
Res publicae. Ato ishin res populi, pra sende te popullit,
dhe te destinuara per perdorim publik.ketu hyjne rruget,
sheshet, teatrot, etj
Res universitatis, ishin ato sende qe i perkesnin
komunave, dhe do te quheshin pa hezitim res publicae
nese do te perdoreshin nga te gjithe banoret
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 22
 Res extra commercio
b. Res divini iuris:
Res sacrae , tempujt dhe sendet e shenjta, qe
ishin bere te tilla permes nje ceremonie
konsakrimi (shenjterimi)
Res religiosae, ato qe i atribuoheshin kultit te te
vdekurit, varret dhe objektet e zbukurimit te
tyre.
Res sanctae, muret dhe portat e qytetit
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 23
 Res mancipi dhe nec mancipi
Res mancipi kerkonte solemnitet, behej
vetem nga qytetaret romake
Res nec mancipi njihej edhe nga ius
gentium nuk ishte e lidhur me forma
solemne pervetesimi dhe mund te realizohej
edhe nga qytetaret romake edhe prej te
huajve.

Allowance only for

"fair use" © Enkeleda Olldashi 24
 Res immoiles
Tre jane kriteret qe na ndihmojne per kete klaifikim:
A. natyra e sendit- toka dhe gjithshka e lidhur
ngushtesisht me te, per shkak te njetrupezimi te
natyrshem ose per shkak te veprimeve te njerezve
(ndertesat, frytet e tokes ose te nje pene deri sa
jane te pambledhura) konsiderohen si sende te
paluejtshme. Ka diskutm ende nese fidanet mund
te konsiderohen si te paluejtshme apo jo.. Ligji
regulloi desitinimin e tyre njesoj si per frutet e
tjera natyrore
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 25
 Res immoiles
Ne kategorine e sendeve te paluajtshme u perfshine
dhe godinat notare (anijet, ..)
B.destinimi i tij- jane ato sende, te cilat prej
natyres se tyre jane te luajtshme, por konsiderohen
si te paluejtshme per shkak se jane te destinuara ti
sherbjne nje prone te paluejtshe.
C. caktimit prej ligjit ose objektit te ciit i
referohen- te drejtat qe kane per objekt sende te
paluajtshme si p.sh enfiteoza, uzufruti, servituti
konsiderohen dhe vetesi te tilla.
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 26
 Res mobiles

Te luajtshmet ne dy kategori:
A.natyres se sendit-
B.percaktimit nga ligji ose objektit te cilit i
referohen.
Cdo send qe mund te formoje objekt te drejtash
duhet te perfshiht ne njerin nga keto klasifikime.
*Ligji konsideron te drejtat si sende te luajthme ose
te palajtshme nisur nga cilesiste e objektt te cilit
keto te drejta i referohen(shih gr.c dhe b)

Allowance only for

"fair use" © Enkeleda Olldashi 27
 Sende te luajtshme dhe te
paluajtshme.
1. Dallimi qendron ne aftesine e sendeve per te
ndryshuar pozicion apo vendndodhje pa ndryshuar
substancen. Konsiderohen te paluejtshme dhe
sendet qe levizin vetiu (kafshet..), sikunder ne disa
raste sendet qe jane te lidhura me nje send te
paluejtshmen konsiderohen si te luajtshme vetem
pasi shkeputetn prej tij. (frutat ne peme ende te
pambledhura)
Nje send i luejtshem mund konsiderohet i
paluejtshem duke pasur parasysh fatin e tij ne
sherbim te nje prone.
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 28
 Sendet e luajtshme dhe te
paluajtshme.
Revendikimi per sendet e paluajtshme
eshte i mundshem gjithmone, ndersa per
sendet e luejtshme ne shumicen e rasteve
eshte i pazbatueshem per shkak te parimit,
qe posedimi me mirebesim i sendeve te
luejtshme ka per te tretet efektin e titullit te
pronesise.

Allowance only for

"fair use" © Enkeleda Olldashi 29
 Sendet e luajtshme dhe te
paluajtshme.
Pervetesimi i prones se paluejtshme nga
personat juridik dhe fizik kerkon veprime
juridike te parashikuara ne dispozita ligjore si
dhe akte me formale se per sndet e luejtshme.
Mbrojtje juridie me te plote per sendet e
paluejtshme se per ato te luejtshme.
Menyrat e fititmit te pronesise te ndryshme
Afatet e parashkrimit fitues te ndryshme

Allowance only for

"fair use" © Enkeleda Olldashi 30
 Te zevendesueshme, te
pazevendesueshme
Kjo percaktohet nga palet ne nje marreveshje
Ne mungese te nje marreveshjeje perdoren supozimet
Sende te percaktuara ne gjini-sende te percaktuara
individualisht
Nese kjo eshte e veshtire:
Sende qarkullimi ekonomik behet me sasi-sende
qarkullimi ekonomik i te cilave behet me njesi te ndara
apo me cope
sende te konsumueshme dhe te pakonsumueshme.
Rendesia juridike e ndarjes: pergjegjesia per shkaktimin e
demit varej nga kategoria
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 31
 Sende te thjeshta, te perbera dhe
homogjene
Sendet e thjeshta ishin unike,ato perbenin nje
unitet organik te pavarur, si p.sh., nje statuje, nje
skllav
Sendet e perbera ishin ato qe rezultonin nga
bashkimi i disa sendeve por ne menyre te tille qe
formonin nje teresi unike, por nderkohe sendet
individuale nuk e humbisnin individualitetin e
tyre, si nje shtepi nje anije. Rendesia juridike e
kesaj ndarje qendron ne faktin se kishte mundesi
te bashkejetonte pronesia mbi te teren me
pronesine mbi pjeset.
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 32
 Sende te thjeshta, te perbera dhe
homogjene
Sende homogjene ishin ato qe ishin bashkuar me njera
tjetren ne menyre jo materiale, por ndermjet te cilave
kishte nje lidhje ideale te tille qe mund ti bente objekt te
nje titulli unik, p.sh.kopeja, apo tufa e bagetive, etj
Pra, ne kete menyre mund te bejme kete ndarje
e bashkuar ne menyre artificiale
Sende qe mbeteshin te ndara por qe konsideroheshin unike per nga
rendi juridik (p.sh, rasti sendeve qe perbejne trashegimine)
Zbatohej regulli pjesa perberese e sendit ne grummbull ndjek fatin
e se teres!

Allowance only for

"fair use" © Enkeleda Olldashi 33
 Res divisibiles dhe Res indivisibiles
Res divisibiles, ndaheshin ne pjese perberese, dhe ndermjet
pjeseve dhe te teres kishte ndryshime ne cilesi por jo ne
cilesi. Pas ndarjes nuk zvogelohet vlera ekonomike e
sendit.
Res indivisibiles kur ndahesin ne pjeset perberese dhe
sillnin zvogelimin e vleres se sendit ne pergjithesi dhe
pjese te caktuara prisheshin.Ato demtoheshin nga ndarja,
dhe humbisnin dobishmerine fillestare.
Rendesia juridike e pjestueshmerise shfaqet ne rastin e
ndarjes se sendit te perbashket dhe te detyrimeve
individuale.
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 34
 Sendet kryesore dhe aksesore
Aksesori ndjek fatin e kryesorit
Send kryesor ishte ajo pjese e sendit qe
permban karakteristikat e tij
Aksesori ben qe sendi te jete ai qe eshte
Aksesori kur ndahet prej kryesorit nuk e
demton rende ate
Shih trajtimin qe I ben kodi civil aktual.
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 35
 Sendet frytdhenese dhe frutet
Frutdhenes eshte ai send qe per shkaqe natyrore
ose juridike, krijonte vlera te reja ekonomike ose
fructus. Fruktusi permes ndarjes, kthehej ne nje
send ekonomikisht autonom. Perpara ndarjes ato
konsideroheshin pjese te pastra te sendit
frutdhenes.
*Frutet i perkisnin pronarit te sendit frytdhenes.
(femija i lindura nga skllavet “partus” i perkiste
pronarit).

Allowance only for

"fair use" © Enkeleda Olldashi 36
 Sendet frytdhenese dhe frutet
Frut civil ishte qiraja, kamata, renta.
Frutet ndaheshin ne:
a.te pandara;
b.separati (te ndara)
c.precepti(te mbledhura);
d.consupti ( te shpenzuara);
e.extantes (te pashpenzuara);
f. percipiendi(qe duheshin mbledhur).
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 37
 Sendet e trupezuara(corporales) dhe
te patrupezuarsa (incorporales)
Te trupezuara ishin ato qe perceptoheshin,
qe mund te prekeshin, ishin objekte te botes
fizike qe ekzistonin pavaresisht nga
dispozitat ligjore
Te patrupezuara ishin “sendet “e krijuara
nga dispozitat ligjore; si e drejta e
trashegimise , uzufrukti, enfiteoza dhe te
drejta te tjera.
GAI
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 38
 LLOJET E PRONES PRIVATE
Kriteret per ndarjen e prones ne lloje te
ndryshme:
Cilesite e titullareve te prones;
Prone romake dhe prone peregrine
Menyrat e fitimit te pronesise;
Prone kuirite, prone bonitare dhe nudum ius
Quiritum
Vendi ku gjendej objekti i prones;
Prone (dominium) italike dhe prone provinciale
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 39
 PRONA ROMAKE
Prona romake ishte prona e shtetit romak, e
personave juridike, e bashkesive dhe e qytetareve
individuale romake.
Shteti romak shfaqej me dy personalitete:
Si personalitet i te drejtes publike (rregullonte marredheniet
pronesore nepermjet pushtetit)
Si personalitet i te drejtes private (merrte pjese ne qarkullimin
juridik)
Personat juridike ishin titullar te prones kolektive
Prona e bashkesive ekzistonte kur shume persona
pretendonin per te drejta pronesore ndaj nje sendi te
pandare (bashkepronesi)
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 40
 PRONA PEREGRINE
Prona peregrine ishte prona e te huajve (atyre qe
nuk kishin status civitatis)
Kjo prone mbrohej nga nje lloj padie vindicatio
(kthimi) te modifikuar
Prona peregrine mund te fitohej nepermjet
menyrave te fitimit te pronesise sipas ius gentium-
it.
Rendesia e kesaj prone u zbeh ne 212 pas Krishtit
dhe u zhduk plotesisht ne kohen e Justinianit.
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 41
 PRONA KUIRITE
Prona karakteristike e te drejtes se lashte dhe klasike
E fitonin qytetaret romake, personat juridike romake dhe
qytetaret e lire me ius commercii
Objekt ishin sendet e grupit patrimonio ose objekte te
fitimit privat
Menyrat e fitimit te ndryshme:
Res mancipi – mancipatio, in iure cessio dhe usucapio
Res nec mancipi – menyrat joformaliste sipas ius gentium-it
Prona mbrohej me rei vendicatio dhe actio negatoria
Pronaret kuirite ishin personat e zote qe me menyren e
parashikuar juridike vendosnin pushtetin mbi nje objekt te
pershtatshem.
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 42
 PRONA BONITARE
Fitimi i posedimit (possesio) nepermjet marrjes ne
dorezim te sendeve res mancipi nepermjet menyrave jo-
formaliste te fitimit te pronesise dhe vendosja e pronesise
(dominium) nepermjet parashkrimit (usucapio)
Mjetet qe nxorren pretoret ne mbrojtje te pronareve
bonitare:
Exceptio rei vendicatio ac traditiae – prapesonte padine (rei
vendicatio) e pronarit kuirit kur bleresi posedonte sendin.
Actio publicana – perdorej si padi nga te gjithe bleresit e res
mancipi nepermjet dorezimit te zakonshem, ne rastet qe kishin
humbur posedimin e sendit.

Allowance only for

"fair use" © Enkeleda Olldashi 43
 NUDUM JUS QUIRITUM
Pretoret romake nuk mund te abrogonin dispozitat
e ius civile te lashte.
Pronesia formale dhe pa permbajtje e pronareve
kuirite mbi sendet res mancipi te cilat u ishin
dorezuar pronareve bonitare nepermjet menyrave
jo-formaliste.
Me zhdukjen e dallimit midis prones kuirite dhe
asaj bonitare Justiniani abrogoi edhe kuptimin e
prones boshe kuirite.
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 44
 PRONA PROVINCIALE
Prona mbi token ne provinca, e cila nuk hynte ne
res mancipi por i takonte ose popullit romak dhe
senatit (praedia stipendiaris) ose perandorit
(praedia tributaria)
Keto toka shfrytezoheshin nga individe nepermjet
te drejtave te llojit “ius possessionis” ose
“usufructus” si dhe “ius habere possidere frui
licere”

Allowance only for

"fair use" © Enkeleda Olldashi 45
 BASHKEPRONESIA
Marredheniet e para te bashkepronesise ishin ne
konsorcium. Ndarja behej nepermjet padise ercto non cito
ose familiae erciscundae ne baze te ad judicatio.
Bashkepronesia eshte konstituimi i te drejtave pronesore te
disa individeve mbi te njejtin send. Ky konstituim behej ne
disa menyra:
Nga nje kompleks rrethanash (ngjarjet natyrore, confusio,
commixtio)
Nga veprimi vullnetar i individeve (me pune juridike te njeanshme
ose te dyanshme)
Bashkepronesia qe vendosej njehere mund te shkeputej me
vullnetin e bashkepronareve ose nepermjet padive
perkatese.
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 46
 BASHKEPRONESIA
Gjate kohevazhdimit te bashkepronesise, cdo bashkepronar
konsiderohej si pronar i pjeses se pandare te sendit.
Ai mund te autorizohej te dispononte pavaresisht pjesen e
tij, por me kusht qe ne aktin e disponimit te tij te mos
ndikonte ne fatin e gjithe sendit.
Pelqimi i bashkepronareve per akte qe ndikonin ne fatin e
gjithe sendin ishte i domosdoshem, pasi per te penguar
veprimet cdo bashkepronar mund te perdorte ius
prohibendi.
Veshtiresite qe sillte ius prohibendi u evituan me
abrogimin e tij dhe me futjen e parimit te shumices. Actio
de communi dividundo ishte padija qe mbronte
bashkepronaret e cenuar nga vendimi i shumices.
Allowance only for
"fair use" © Enkeleda Olldashi 47