Installatie

van Elektrische apparatuur in

ATEX zones

IECEx 05
Ex 003 + 006
Voorstellen

• Ir. Andries Brakke

• IAB Ingenieurs te
Appingedam (NL)
• IECEX 05 gecertificeerd
• Opzetten en geven van
trainingen op het
gebied van
explosieveiligheid
• Samenwerking met
Adinex in Herentals (B)
Fouten bij elektrische installaties in Ex-zones

• Onjuiste keuze van apparatuur (gaat gelukkig vaak goed, maar soms ook
niet)
• Onjuiste keuze van kabelinvoeren (wartels)
• Onjuiste keuze van kabels
• Onjuiste afwerking van kabels en aders
• Aardingen niet aangesloten
• Etc.

• Herstellen kost veel werk en tijd

• Beter in 1 keer goed doen
 Wat willen we maken?

lamp

Deze kabel gaan we

aansluiten

hoofd- lasdoos of licht-

schakelaar junction box schakelaar

STELLING
Het aansluiten van de lamp mag wettelijk gezien uitsluitend door een persoon met een geldig
IECEx05 Ex003 certificaat. Juist of onjuist?
Voordat we aan de slag gaan ….

1. Welke eisen gelden er voor installatie van apparatuur in ATEX zones?

2. Welke kwalificaties gelden er voor personeel?
3. Welke informatie is nodig voor de juiste keuze van het materieel?
4. Hoe werken we veilig aan een elektrische installatie in Ex gebied?
5. Welke eisen gelden er voor kabels, wartels en aansluitingen?
– Gedurende de uitleg de aanleg van de lamp, met eisen voor kabels, etc.
– Kennis van de beschermingswijzen
6. De eerste gedetailleerde inspectie
7. Inschakelen van de lamp
1. Welke eisen gelden er voor installatie van elektrische apparatuur in ATEX zones?

• IEC 60079-14 eisen voor het ontwerp, de keuze, de opstelling en de

inspectie voor eerste inbedrijfstelling van elektrische Ex-installaties

• In België in het AREI art. 105 – 110 wettelijke bepalingen

– Dit is te zien als een deel van de IEC 60079-14

• Een correct ontwerp is essentieel voor de juiste installatie (IECEx 05 Ex009)

• IEC 60079-14 is een aanvulling op de standaard eisen aan installaties

– Dus ook de eisen uit de NEN 1010 in Nederland of AREI in België zijn van
toepassing

• IEC 60079-14 geldt voor al het elektrisch materieel inclusief vast,

verplaatsbaar, draagbaar en persoonlijk, en voor permanente of tijdelijke
installaties.
2. Welke kwalificaties gelden er voor personeel?

• Ontwerpen, keuze van apparatuur, installatie en inspectie van apparatuur

mag uitsluitend geschieden door bekwame personen.
• Aantoonbare competentie van personen:
– Toegesneden op de aard van het werkzaamheden.
– Basisopleiding + met regelmaat een opfristraining of opleiding.

• De IECEx 05 persoonscertificering kan worden gebruikt voor het

aantoonbaar maken van de competenties.

• Competent = kennis + vaardigheden (§4.5 + bijl. A van IEC 60079-14)

• Praktijk: veel voorbeelden van hoe het niet moet, vaak veroorzaakt door de
onwetendheid van de uitvoerende monteur.

• Dus: een uitvoerende moet aantoonbare kennis moet van de IEC 60079-14.
3. Welke informatie is nodig voor de juiste keuze van het materieel?

• De zone-indeling van het gebied waar het materieel wordt geplaatst en het
vereiste beveiligingsniveau (EPL), indien aangeven.

• De gasgroep of stofgroep van de zonering

• De temperatuurklasse / temperatuur van de zone bij gassen / stoffen

• De omgevingscondities, zoals temperatuur en overige uitwendige invloeden

• Alle documentatie en tekeningen vormen het zogenaamde verificatiedossier

Installatie van een verlichtingsarmatuur

• In zone 2 IIC T6 EPL Gb

veroorzaakt door
zwavelkoolstof

• Netscheider Ex 2G Ex de IIC T6
• Lasdoos Ex 2G Ex e II T6
• Schakelaar Ex 2G Ex de IIC T6
• Lamp Ex d IIC T6

• Zijn alle specificaties in orde?

• Dan ……..
4. Hoe werken we veilig aan een elektrische installatie in Ex gebied?

• Werkvergunning C
• Gasvrijverklaring + mobiele gasdetectie C
• Juiste PBM C
• Veilig stellen, de 5 essentiële stappen
– Afschakelen en scheiden C
– Vergrendelen en labelenC
– Spanningsloosheid aantonen (met dubbelpolige spanningsaanwijzer) C

– Aarden en kortsluiten (indien nodig)

– Afschermen (indien nodig)
• Aan de slag ………
5. Welke eisen gelden er voor kabels, wartels en aansluitingen?

• Kabels voor vaste aanleg in een Ex-zone moeten bestand zijn tegen de
omgevingsinvloeden en moeten:
– een mantel hebben van thermoplastisch, thermohardend of elastomeer
materiaal, rond en compact zijn, elke bedding of mantel moet geëxtrudeerd
zijn, aanwezige vulstoffen moeten niet-hygroscopisch zijn of
– ……

• Kabels dienen bij voorkeur gasdicht te zijn.

• Middels een test, zie IEC 60079-14 bijlage E, kan worden vastgesteld of
kabels voldoende gasdicht zijn.

• Ook dient rekening te worden gehouden met vlamvoortplanting via

kabels.
Eisen voor aansluitingen, aders, aansluitklemmen, etc.

• Belangrijk bij het aansluiten van kabels op aansluitklemmen is het vooraf

lezen van de instructies van de fabrikant.
• Aansluitingen zodanig zijn gemaakt dat er geen onnodige grote krachten
op de aansluitingen worden uitgeoefend.

• Uiteinden van aders die bestaan uit samengeslagen draden moeten zijn
voorzien van adereindhulzen of kabelschoenen of moeten goed onder de
klemmen kunnen worden aangebracht, volgens de instructies van de
fabrikant.

• Het uiteinde van elke ongebruikte ader in meeraderige kabels moet in

gevaarlijke gebieden moet zijn verbonden met aarde of op passende wijze
zijn geïsoleerd met klemmen die geschikt zijn voor de beschermingswijze.
Isoleren met alleen isolatietape (plakband) is niet toegestaan.
Beschermingswijzen elektrische apparatuur

• Beschermingswijze = manier van beveiligen om te voorkomen dat

elektrische apparaten een ontstekingsbron kunnen zijn

• 3 basis principes
– Geen vonken of hoge temperaturen Ex i, e, n
– Geen mengsel aanwezig bij de apparatuur Ex p, m, q, o
– Ontploffing kan zich in het apparaat voordoen maar gaat niet naar
de omgeving en geen beschadiging Ex d

• Niet iedere beschermingswijze kan in elke zone worden gebruikt, zie

categorie aanduiding op apparatuur en ATEX vouwboekje
Beschermingswijze Ex e verhoogde veiligheid

• Verhoogde veiligheid Ex e
• Categorie 2 (eb) of 3 (ec)
• Volgens IEC 60079-7
• Het meest toegepast
– Apparatuur door ontwerp veilig gemaakt
• Hoge betrouwbaarheid van isolatie, grotere
kruipafstanden
• Speciale aansluitklemmen
• Aders goed geklemd en beschermd tegen losraken
• + diverse constructieve maatregelen
• Gasgroep II (voor alle gassen geschikt wat betreft de gasgroep)
Beschermingswijze Ex d drukvaste behuizing

• Drukvast omhulsel Ex d (cat.2)

• Volgens IEC 60079-1
– Indeling is gas groepen A, B en C (MESG)
– II-A = methaan, butaan, benzine, etc.
– II-B = ethyleen, etc.
– II-C = waterstof, acetyleen, zwavelkoolstof, etc.
• Wordt veel toegepast, vaak in combinatie met Ex e
• Bijv. contactblokken Ex d en behuizing Ex e
• In het Engels = flameproof enclosure
• Vonken kunnen aanwezig zijn in de behuizing en gas kan
binnendringen, dus …..
– Explosie is mogelijk in de behuizing, maar er zullen geen vonken naar buiten
komen en de behuizing is voldoende sterk
6. De eerste gedetailleerde inspectie

• Alles aangesloten en weer afgesloten?

• Praktijk: zou de lamp het doen?
• Alvorens een installatie in gebruik genomen mag worden dient er een
gedetailleerde inspectie te worden uitgevoerd >>>>>
• STELLING
Is de installatie van de lamp juist of onjuist?
Keuze kabelwartels
 Keuze Ex d wartel volgens IEC 60079-14:2014

• Voor nieuwe installaties (vanaf 2013) dienen de nieuwe voorschriften te

worden toegepast. Een Ex d kabelwartel dient te voldoen aan één van de
volgende voorwaarden:
– een Ex d kabelwartel met afdichtmiddel (ook wel compound wartel genoemd)
– een Ex d wartel zonder afdichtmiddel mits de kabels voldoende gasdicht* zijn en de
kabel minimaal 3 lang is
– een Ex e wartel indien er een aansluitcompartiment Ex e aanwezig is
– ………
• * Het gasdicht zijn van de kabels is een voorwaarde om te voorkomen dat vlammen
of vonken zich verplaatsen. In bijlage E van de IEC 60079-14 is een test beschreven

• De fabrikant van een kabel kan aangeven of de kabel al of niet aan de test voldoet.

• Voldoet een kabel niet aan de test van bijlage E van IEC 60079-14, dan moeten bij
de kabelinvoer altijd compound wartels worden gebruikt.
Keuze Ex d wartel volgens IEC 60079-14:2009 / oude methode / wordt in UK nog steeds gebruikt
 Tot slot

• Bedankt voor uw aandacht

• Als er vragen zijn?
• Voor meer informatie zie:
– www.iab-ingenieurs.nl
– www.adinex.be