SEMINARSKI RAD

ODGOVORNOST ZBOG KRŠENJA

SAOBRAĆAJNH PROPISA

STUDENT: NASTAVNIK:
Ivana Lazić 1171/16 Prof. dr Tihomir ĐURIĆ

Doboj, januar 2019.

 PREDMET: SAOBRAĆAJNO PRAVO

SEMINARSKI RAD

ODGOVORNOST ZBOG KRŠENJA

SAOBRAĆAJNH PROPISA

STUDENT: NASTAVNIK:
Ivana Lazić 1171/16 Prof. dr Tihomir ĐURIĆ

Doboj, januar 2019.

2
 SADRŽAJ:

1. UVOD ...................................................................................................................................... 4

2.1 Posljedice protivpravnih ponašanja u saobraćaju............................................................. 6

2.2 Uzroci protivpravnih ponašanja u saobraćaju .................................................................. 8

3. ODGOVORNOST ZA KRIVIČNA DJELA UGROŽAVANJA SAOBRAĆAJA ............... 10

3.1 Pravno regulisanje saobraćajnih delikata ....................................................................... 10

3.2 Osnovno krivično djelo ugrožavanja javnog saobraćaja ................................................ 12

4. ODGOVORNOST ZA PREKRŠAJE U SAOBRAĆAJU .................................................... 15

5. DISCIPLINSKA ODGOVORNOST .................................................................................... 18

6. ODGOVORNOST ZA PRIVREDNE PRESTUPE U SAOBRAĆAJU ............................... 18

7. ZAKLJUČAK ........................................................................................................................ 20

8. LITERATURA ...................................................................................................................... 21

9. POPIS SLIKA........................................................................................................................ 22

3
 1. UVOD

Svaki učesnik u saobraćaju je dužan da se ponaša na način kojim neće ometati, ugroziti ili
povrediti druge učesnike, kao i da preduzme sve potrebne mjere radi izbegavanja ili otklanjanja
opasnih situacija nastalih ponašanjem drugih učesnika u saobraćaju, ako sebe ili drugog time ne
dovodi u opasnost.

Zakon o bezbjednosti saobraćaja na putevima propisuje odgovornost i sankcije za kršenje propisa

o učestvovanju u saobraćaju. Kršenje normi ovog zakona koje bude evidentirano od strane
saobraćajne policije u neposrednom kontrolisanju saobraćaja ili putem tehničkih sredstava, biće
predmet prekršajnog postupka koji je uređen Zakonom o prekršajima.

Ukoliko je učinjen saobraćajni prekršaj za koji je predviđena samo novčana kazna, saobraćajna
policija može izdati prekršajni nalog. Za ovakve prekršaje, Zakon omogućava da plaćanjem
novčane kazne po ovom prekršajnom nalogu uprosti postupak i da bude ekonomičniji za učinioca
prekršaja, tako što mu se ostavlja mogućnost da plati 50% iznosa novčane kazne, ako se prekršajni
nalog plati u roku od osam dana.

Prema odredbama zakona, moguće je zaključiti i sporazum o priznanju prekršaja, a od sada se

može zaključiti i za teže prekršaje, osim za nasilničku vožnju ili za saobraćajni prekršaj kojim je
izazvana saobraćajna nezgoda u kojoj je bilo povređenih lica.

4
 2. MASOVNOST PROTIVPRAVNIH PONAŠANJA U
SAOBRAĆAJU

Protivpravna ponašanja u saobraćaju su veoma masovna. Ni ujednoj oblasti društvenog

života nemamo tako masovno kršenje društvene discipline, odnosno toliko protivpravnih
ponašanja, fizičkih i pravnih lica, kao u drumskom saobraćaju. Ta masovnost može se donekle
sagledati i iz statističkih podataka o učešću kažnjivih ponašanja u saobraćaju u strukturi svih
kažnjivih ponašanja. U strukturi krivičnih djela značajan procenat čine krivična djela
ugrožavanja saobraćaja (od 20 do 25%). Od lica kažnjenih u prekršajnom postupku od strane
sudija za prekršaje preko 80 % čine lica kažnjena zbog prekršaja u saobraćaju. Kad tome dodamo
i prekršaje za koje se kazna naplaćuje na licu mjesta, onda ispada da prekršaji u saobraćaju čine
više od 90% svih otkrivenih prekršaja, Kada sagledamo broj kažnjivih ponašanja (prekršaja)
treba imati u vidu daje posebno u saobraćaju veoma velika "tamna brojka" neotkrivenih
prekršaja. Radi se, prije svega, o prekršajima čija je posljedica najčešće apstraktna ili konkretna
opasnost, ali sticajem okolnosti protivpravno ponašanje se dogodilo u vrijeme i na mjestu gdje
nema ovlašćenog lica da to otkrije i registruje.

Privredni prestupi iz oblasti saobraćaja u strukturi ovih kažnjivih ponašanja ne predstavljaju

značajan procenat iako su predviđeni propisima o organizaciji prevoza, putevima i bezbjednosti
saobraćaja, u dobroj mjeri i zbog toga što je ova vrsta kaznene odgovornosti specifičnost našeg
pravnog sistema. Tu je i disciplinska odgovornost u oblasti saobraćaja, dio društvene represije
koja se sprovodi i podaci vode u privrednim društvima. Ovaj dio protivpravnih ponašanja, ni po
obimu, ni po značaju, nije zanemarljiv i treba ga imati u vidu. Radi upotpunjavanja predstave o
masovnosti protivpravnih ponašanja u ovoj oblasti društvenog života treba imati u vidu da se u
saobraćaju ili u vezi sa saobraćajem događa jedan broj ostalih nasilničkih (protivpravnih)
ponašanja koje svrstavamo u kategoriju narušavanja javnog reda i mira i klasičnog kriminala.
Ovo ponašanje obično počinju verbalnim duelima, a nastavljaju se svađama, uvredama, ponekad
tučama, lakšim ili težim povredama, pa čak i ubistvima.1

1
„Propisi u oblasti saobraćaja“ dr Dragan Jovanović, Novi Sad 2009, str. 84

5
 2.1 Posljedice protivpravnih ponašanja u saobraćaju

Poznato je da je za protivpravna ponašanja karakteristično da razaraju društvene vrijednosti, pa i

sam pravi poredak. Razaranje ovih vrijednosti je teže ukoliko su protivpravna ponašanja
masovnija-češća. Zbog ove Činjenice i masovnosti, odgovornost za protivpravna ponašanja u
saobraćaju postaje sve aktuelnija i značajnija.

Posljedice protivpravnih ponašanja u saobraćaju ozbiljno ugrožavaju vitalne vrijednosti društva,

prije svega ljude i imovinu. Pored masovnosti na ozbiljnost posljedica posebno utiče činjenica što
se mnoga protivpravna ponašanja u saobraćaju čine za vrijeme korišćenja prevoznih sredstava.
Ova sredstva, zbog energije koju stvaraju i kad se normalno - pravilno koriste, predstavljaju
određenu opasnost po okolinu, a neprvilna odnosno nepropisna upotreba često ima tragične
posljedice.

Svako protivpravno ponašanje u saobraćaju, manje i li više, stvara opasnost (apstraktnu ili
konkretnu, a sa time se povećava rizik koji prati odvijanje saobrćaja, odnosno povećavaju se
izgledi da će se ta opasnost konkretizovati u saobraćajnu nezgodu. U velikoj mjeri baš zbog ovako
masovnih protivpravnih ponašanja u ovoj oblasti imamo veliki broj saobraćajnih nezgoda na
putevima (nisu sve saobraćajne nezgode posljedice protivpravnih ponašanja). Sva protivpravna
ponašanja ne proizvode istu opasnost. Na osnovu dosadašnjeg iskustva, ističu se naročito opasna
ponašanja, u stručnoj literaturi, nazvana kao "7 smrtnih grijehova"2:

 vožnja pod uticajem alkohola,

 bezobzirno neustupanje prevenstva prolaza,
 bezobzirno (nepropisno) preticanje,
 bezobzirno ponašanje na pješačkom prelazu,
 neprilagođena brzina (naročito na nepreglednim mjestima),
 okretanje ili vožnja unazad na autoputu,
 vožnja u suprotnom pravcu ("fantomi"), naročito na brzim putevima.

2
„Propisi u oblasti saobraćaja“ dr Dragan Jovanović, Novi Sad 2009, str. 86

6
Posljedicama saobraćajnih nezgoda ne poklanja se dovoljno pažnje. Zbog toga još uvijek nismo
do kraja sagledali koje sve posljedice, kako i koliko opterećuju društvo, odnosno naš svakodnevni
život. Socijalnim štetama - posljedicama društvo se skoro uopšte ne bavi. Materijalne štete
sagledavaju se veoma površno, jer još nije izgrađena metodologija utvrđivanja ukupnih
materijalnih šteta koje nastupaju kao posljedica ovih nezgoda.

Dok o ovim posljedicama imamo nepotpunu, maglovitu, nejasnu predstavu, ne možemo shvatiti
ni ozbiljnost ovih pojava, niti im dati pravo mjesto među opšte priznatim potrebama društva.
Potpunije sagledavanje ukupnih posljedica saobraćajnih nezgoda, pored toga što bi omogućilo
potpuniji uvid u stvarne štete koje društvo tipi, uticalo bi i na drugačiji odnos i reagovanje društva
na ove probleme, a to bi. u krajnjoj liniji, doprinjelo stvaranju efikasnijeg sistema zaštite društvenih
vrijednosti u ovoj oblasti društvenog života.3

Slika 1. Vožnja pod uticajem alkohola

Izvor: https://www.securitysee.com/wp-content/uploads/2017/10/izmene-zakona-o-bezbednosti-saobracaja-za-koje-
prekrsaje-su-poostrene-kazne-696x463.jpg

3
„Saobraćajno pravo“ Nebojša Jovanović, Pravni fakultet Beogrard, 2007; Str 120

7
 2.2 Uzroci protivpravnih ponašanja u saobraćaju

Uzroke protivpravnih ponašanja u saobraćaju ne treba poistovjećivati sa uzrocima

saobraćajnih nezgoda. Samo u nekim slučajevima uzroci su isti. Na razlikama se ovom prilikom
nećemo zadržavati. Međutim, zajedničko im je što su i jedni i drugi veoma složeni i raznovrsni.
Zbog toga se u jednom ovakvom radu ne mogu potpunije obraditi pa ćemo se zadržati na onim
uzrocima protivpravnih ponašanja u ovoj oblasti koji su, po našem mišljenju, za temu kojom se
bavimo nešto interesantniji, odnosno značajniji.

Opasnost koja prati odvijanje saobraćaja je relativno nova u našoj sredini. U ozbiljnijem intenzitetu
ona je odnedavno zakucala na naša vrata, tako daje nismo dovoljno svjesni niti za nju dovoljno
pripremljeni. Brz razvoj saobraćaja,između ostalog, nije ostavio dovoljno vremena društvu da se
organizuje, pripremi i stvori efikasniji sistem zaštite.

Nedovoljno - neadekvatno pripremljeni ljudi za saobraćaj ne shvataju dovoljno opasnost kojoj sebe
i druge izlažu zbog nepoštovanja saobraćajnih propisa. Propise shvataju kao nešto što ih sputava,
ograničava, što im smeta i sto im je nametnuto, a ne kao osnovni preduslov koji im obezbjeđuje
sigurno kretanje. Kao što smo već ranije istakli, da nema propisa i da se u današnjem saobraćaju
svako može ponašati kako hoće, čovjek nikada ne bi bio siguran da li bi živ stigao do odredišta, a
došlo bi u pitanje i samo odvijanje saobraćaja u smislu savlađivanja prostora.4

Veliki broj pravnih normi — nametnutih pravila ponašanja. U ovoj oblasti imamo veoma
veliki broj pravnih normi, odnosno "šumu" ili hiperprodukciju propisa tako da je i onima koji
neposredno rade u oblasti bezbjednosti saobraćaja teško da prate, poznaju i primjenjuju sve ove
norme. Ova činjenica nije bez značaja kada su u pitanju protivpravna ponašanja. U saobraćaju
učestvuje skoro cjelokupna populacija stanovništva (vozači, putnici, pješaci itd.). Svi se oni nalaze
u situaciji da mogu prekršiti neku od brojnih normi kojom su regulisani odnosi, stanja i ponašanja
u ovoj oblasti.

Društveni život zahvaljujući i saobraćaju, postao je sadržajniji i raznovrsniji, ali je i sam saobraćaj
zbog masovnosti, intenziteta i heterogenosti postao složen i raznovrstan, pa se dobrim dijelom i

4
„Propisi u oblasti saobraćaja“ dr Dragan Jovanović, Novi Sad 2009, str. 89

8
zbog toga društvo zaplelo u mnoštvo propisa koji bi trebali zaštititi moralnu strukturu društva i biti
garant brojnih svakodnevnih aktivnosti u saobraćaju. U dobroj mjeri i zbog "paukove mreže"
propisa u ovoj oblasti, ove norme izgubile su respekt i poštovanje od strane jednog broja pravnih
subjekata na koje se odnose.

Nedisciplina i nedosljednost u primjeni propisa. Protivpravna ponašanja u saobraćaju imaju

svoj korijen i u odnosu prema propisima uopšte. U sredinama u kojima se sa više discipline
primjenjuju propisi uopšte u svim oblastima i gdje kršenje propisa nailazi na stroži društveni
prekor, više je discipline i u ovoj oblasti. Kod nas je odnos prema kršenju propisa u saobraćaju
tolerantniji nego u drugim'oblastima. Na primjer, ukoliko trgovina neki artikal prodaje suprotno
propisima o cjenama (skuplje), spremni smo veoma energično reagovati preko sredstava
informisanja, nadležnih, upravnih, a nekad i pravosudnih organa. U okviru tog reagovanja poreci
propisanih sankcija, traži se i oduzimanje nezakonito stečene dobiti, a nekad i politička
odgovornost odgovornih lica. Kad transportno preduzeće stiče profit kršeći saobraćajne propise,
niko i ne pomišlja da je'to nezakonito stečena dobit i ne traži odgovornost kao u prvom slučaju,
iako je kao posljedica takvog ponašanja (takvog načina sticanja dohotka) život izgubilo više lica i
nastupila ogromna materijalna šteta za druge, ne samo za to preduzeće. Izlaz treba tražiti u
dosljednoj primjeni propisa i podizanju standarda pravne svijesti i discipline. Poznato je da je moć
pravne norme takva da se preko nje mogu usmjeravati društveni odnosi u zajedničkom interesu.
Zbog toga ovakvu moć pravne norme treba iskoristiti kroz dosljednu primjenu. Dosljedna primjena
norme obezbjeđuje njen snažan apel na svijest i pozitivne ljudske osobine koji će imati djelotvoran
uticaj na bezbjednost saobraćaja. Na ovaj način treba eliminisati štetnu praksu da neko procjenjuje
da je za neki slučaj ili situaciju veći društveni interes da se neki važeći propis ne primjeni od
interesa da se 011 poštuje. Ovakva suspenzija pravnih normi ne može se pravdati višim interesima.
To stvar navike, shvatanja, određeno stanje koje pogoduje masovnijim protivpravnim ponašanjima
sa svim štetnim posljedicama po vitalne interese društva. Saobraćaj ne može biti izuzetak, nego se
potpuno rješenje nalazi u dosljednoj primjeni propisa u cijelom pravnom sistemu. Preispitivanje
propisa iz oblasti saobraćaja oslobodiće nas straha da bi insistiranje na dosljednoj primjeni u nekim
slučajevima moglo imati i negativne efekte.5

5
„Saobraćajno pravo“ Nebojša Jovanović, Pravni fakultet Beogrard, 2007; Str 128

9
 3. ODGOVORNOST ZA KRIVIČNA DJELA UGROŽAVANJA
SAOBRAĆAJA

3.1 Pravno regulisanje saobraćajnih delikata

Efikasna zaštita društvenih vrijednosti u saobraćaju uopšte je vrlo složen posao. Zbog
slanja, masovnosti, dinamike, strukture, fenomenologije i etiologije negativnih društvenih pojava
u ovoj oblasti društvenog života vrlo je teško stvoriti efikasan odbrambeni sistem, tj. nije ni malo
jednostavno da se društvo organizuje i osposobi za edekvatno, svrsishodno, racionalno i efikasno
reagovanje. U bilo kom dijelu reagovanja društva, pa i kod represije, odnosno inkriminacije
krivičnih djela ugrožavanja saobraćaja susrećemo se sa specifičnostima koje nije jednostavno
rješiti.

Oduvijek je kršenje društvenih normi izazivalo određeno reagovanje, tako da se i današnje

reagovanje društva ispoljava u oblicima koji imaju svoju istoriju koja je znatno duža od pojave
koje su inkrimisane kao krivična djela ugrožavanja saobraćaja. Ova činjenica nije bez značaja za
efikasnost ovog dijela društvenoog reagovanja. Danas se o fenomenologiji i etiologiji negativnih
ponašanja u saobraćaju zna mnogo više nego u vrijeme kada su se

izgrađivale koncepcije i sistemi na kojima se zasnivaju instituti na osnovu kojih se danas sudi za
devijantna ponašanja u saobraćaju.

Još uvijek nisu nađeni načini da se u većoj mjeri uvaže brojne specifičnosti ove delinkvencije. Npr.
radnju krivičnog djela ugrožavanja saobraćaja je vrlo teško odrediti, a još je teže sa subjektivnom
stranom djela koja se rješava uz pomoć konstrukcija klasičnog krivičnog prava, koje je nekada bilo
isključivo orijentisano na umišljaj pa se sada vrlo teško prilagođava na sve prisutniju nehatnu
delinkvenciju, kakva je, bar u odnosu na posljedicu, i ova u saobrćaju.

Kod ove vrste delikata vrlo često je težina posljedice u velikoj nesrazmjeri da subjektivnim
odnosom učinioca prema djelu. Naime, u saobraćaju nekad i ponajmanja nepažnja,ne mar.
zaboravnost, nedoraslost, nesnalaženje, neadaptiranost na konkretne (nove) us love,
neodgovornost, kao i antisocijalnost pojedinaca može zavisno od konkretne situacije, izazvati vrlo
teške posljedice.

10
 Razvoj saobraćaja između ostalog, izmjenio je uslove i način života. Opasnost koja
proizilazi iz transformacija društvenog života i napretka tehnike; nametnula je potrebu da se
propišu pravila opreznog ponašanja u spriječi napad na život i integritet ljudi i razaranje
materijalnih dobara. U cilju socijalne zaštite svako svoje ponašanje mora prilagoditi tako da ne
ugrožava druge.

Ne radi se samo o specifičnostima nego i relativno novim deliktima. Sa razvojem nauke i tehnike,
a u okviru toga i saobraćaja, se više su se pojavljivali problemi ugrožavanja ljudi i imovine. Ovakva
situacija nametnula je potrebu da se novim inkriminacijama, u cilju zaštite egzistencije ljudi i
imovine, sve više sankcionišu ponašanja (činjenje i nečinjenje - propuštanje) koje stvaraju
opasnost. Zbog toga se u savremenom krivičnom pravu (posljednjih 60-70 godina) sve češće
pojavljuju krivična djela ugrožavanja (a ne samo povrede) ljudi i imovine, posebno u saobraćaju.
Do tada su se stradanja ljudi u saobraćaju uglavnom tretirala kao krivično djelo povredom (ubistvo
iz nehata ili nehatna povreda).

S obzirom da se prekršaji baziraju uglavnom na apstraktnoj opasnosti, klasična djela uglavnom na

povredi, ostala su nepokrivena ona protivpravna ponašanja u saobraćaju koja za posljedicu imaju
konkretnu opasnost.

U saobraćaju nekada isto ponašanje (ista radnja) može imati, zavisno od konkretne situacije, bilo
koju od ove tri posljedice (apstraktna ili konkretna opasnost ili nezgoda). Na primjer, kada vozač
u krivini zbog preticanja prelazi preko pune linije na kolovoznu traku koja služi za saobraćaj iz
suprotnog smjera:

I situacija: Vozač prelazi preko pune linije (siječe krivinu), ali iz suprotnog pravca
sticajem okolnosti niko nije naišao. Radi se o apstraktnoj opasnosti, radnja je zabranjena
jer može doći do nezgode.

II situacija: Ponašanje vozača kao u pravoj situaciji samo što iz suprotnog pravca nailazi
vozilo, ali sticajem okolnosti vozači uspjevaju izbjeći saobraćajnu nezgodu. Međutim, radi
se o konkretnoj opasnosti jer su lica koja su se nalazila u vozilu bila ugrožena.

III situacija: Ponašanje i okolnosti kao u prethodnoj situaciji samo što vozači nisu uspjeli
izbjeći saobraćajnu nezgodu. Dolazi do nezgode koja predstavlja krivično djelo (sve
saobraćajne nezgode nemaju obilježja krivičnog djela).

11
U sve tri izložene situacije radnja je identična, ali su druge okolnosti, posebno posljedice, različite.
Do pojave delikata ugrožavanja u krivičnom pravu apstraktna opasnost (I situacija) je bila
sankcionisana kao prekršaj i to je zadovoljilo (zadovoljava i danas). Konkretna opasnost (II
situacija) nije bila sankcionisana kao konkretni delikt ugrožavanja koji se sada sve više pojavljuje
u krivičnom pravu.

To je imalo odraza i na slučajeve u kojima se opasnost konkretizovala u saobraćajnu nezgodu (III

situacija) jer se činilo da to nije dovoljno pokriveno sankcijom (nehatna povreda i ubistvo).
Uvođenjem delikata ugrožavanja došlo je do širenja kriminalne zone, ali i do pooštravanja kazne
za ponašanje zbog kojih nastaju saobraćajne nezgode (III situacija) jer se jedan broj nezgoda
propisuje umišljaju. Sa razvojem saobraćaja i povećanjem broja saobraćajnih nezgoda navedene
praznine i u krivičnom zakonodavstvu su se počele popunjavati. Ugrožavanju ljudi i imovine se u
pravnoj teoriji počelo davati sve značajnije mjesto. Pitanje ugrožavanja je i danas veoma aktuelno,
jer sa napretkom nauke i tehnike opasnost sve više ispunjava životni prostor čovjeka, prodire i u
zakonodavstvo, i otvara veliki broj kompleksnih problema i pitanja.6

3.2 Osnovno krivično djelo ugrožavanja javnog saobraćaja

Da bi se potpunije shvatila odgovornost za krivična djela ugrožavanja saobraćaja, potrebno je

izvršiti analizu sadašnjih inkriminacija, a naročito osnovnog djela ugrožavanja javnog saobraćaja.
U okviru ove analize između ostalog, neophodno je radi potpunijeg razumjevanja utvrditi
slijedeće:

 Ko može biti učinilac (izvršilac) krivičng djela, u čemu se sastoji radnja izvršenja krivičnog
djela, mjesto izvršenja krivičnog djela,
 Posljedice krivičnog djela (kakva posljedica treba da nastupi) i sankcija.

Osnovno djelo ugrožavanja javnog saobraćaja (glava XXVI) član 289. Krivičnog zakonika
Republike Srpske glasi:

6
„Saobraćajno pravo“ Nebojša Jovanović, Pravni fakultet Beogrard, 2007; Str 136

12
 Učesnik u saobraćaju na putevima koji se ne pridržava saobraćajnih propisa i time lako ugrozi
javni saobraćaj da dovede u opasnost, život ili tjelo ljudi ili imovine većeg obima, pa usljed
toga kod drugog nastupi laka tjelesna poreda ili imovinska šteta preko deset hiljada dinara,
kazniće se zamorom do tri godine
 Ko se ne pridržava sobraćajnih propisa i time ugrozi željeznički,* brodski, tramvajski,
trolejbuski, autobuski saobraćaj ili saobraćaj žičarom, tako da dovede u opasnost život ili
tijelo ljudi ili imovine većeg obima, kazniće se zatvorom od šest mjeseci do pet godina.
 Ako je djelo iz stava 1. i 2. ovog člana učinjeno iz nahata, učinilac će se kazniti zatvorom do
jedne godine. 7

Radnja izvršenja ovog krivičnog djela sastoji se u nepridržavnju (kršenju) saobraćajnih propisa.
Radi se o blanketnoj dispoziciji (krivičnom djelu) jer krivični zakon ne propissuje radnju nego
upućuje na saobraćajne propise. Da bi učesnik u saobraćaju odgovarao za ovo krivično djelo,
potrebno je da prekrši neki saobraćajni propis i da zbog tog protivpravnog ponašanja (činjenja ili
nečinjenja) nastupi zabranjena (predviđena posljedica). Da bi postojalo obilježje ovog krivičnog
djela, mora postojati klauzula-uzročna veza između kršenja saobraćajnih propisa i posljedica. Ako
posljedica nastupi i u slučaju kad se učesnik u saobraćaju pravilno ponašao onda nema bića ovog
krivičnog djela.

Kada dva učesnika u saobraćaju nepravilno postupaju onda imamo paralelnu odgovornost. U
krivičnom postupku nema podjeljene krivnje (odgovornosti) kao u građanskoj parnici. Nema
kompenzacije odgovornosti jer jedna nepravilnost ne isključuje drugu. Nepravilno ponašanje
jednog ne isključuje krivičnu odgovornost drugog učesnika u saobraćaju. Okolnost što je drugi
učesnik u saobraćaju doprineo nastanku saobraćajne nezgode, odnosno zabranjene posljedice
može uticati na odmjeravanje kazne (blaže kažnjavanje).

7
SI. Glasnik || br. 85/05: 107/05

13
Mjesto izvršenja ovog krivičnog djela je put. Prvi stav ovog člana odnosi se samo na drumski
saobraćaj. Mjesto izvršenja stavljeno je u obilježju ovog krivičnog djela i ukoliko posljedica
nastupi na površini koja se ne smatra putem onda nema odgovornosti za ovo krivično djelo (nego
za drugo krivično djelo ako su ispunjeni uslovi).

Nezgode (sudari, prevrtanja vozila i si.) događaju se na raznim površinama (njiva, livada, krug
fabrike, sajma, bolnice iid.) pa se postavlja pitanje, s obzirom na mjesto izvršenja, ima li tu
elementa krivičnog djela ugrožavanja saobraćaja. Slično pitanje se postavlja i kada vozilo sleti sa
puta u provaliju, na njivu, udari u kuću i u drugim slučajevima kada posljedica (smrt, povreda ili
materijalna šteta) nastupi mimo puta.8

Za nezgode koje se dogode na livadama, njivama i sličnim mjestima, stvar je jasna, tu nema
krivičnog djela ugrožavanja saobraćaja jer te površine nisu ni namjenjene za odvijanje saobraćaja
(ne mogu se smatrati putem). Za ugrožavanje ljudi i imovine na ovim površinama odgovaraće se
(kada su ispunjeni uslovi) za krivično djelo izazivanje opšte opasnosti. Složenija je situacija kod
nezgoda koje se dogode u krugu fabrike, sajma, bolnice i sl. U takvim situacijama cijeni se da li
se ta konkretna površina prema saobraćajnim propisima može smatrati putem.

Ukoliko se saobraćajnice u krugu fabrike ili sajma, pored vozila ovih organzacija, dostupne i
drugim korisnicima onda će, u slučaju nastupanja predviđene posljedice, postojati krivično djelo
ugrožavvanja saobraćaja. Međutim, ukoliko saobraćajnice u krugu fabrike mogu koristiti samo
vozila te fabrike onda neće postojati uslovi za ovo, nego eventualno drugo krivično djelo.

Kod sletanja vozila sa puta i nastupanja posljedica van puta, u pravnoj teoriji pa i sudskoj praksi,
stanovišta su različita. Smatramo da kod ovih djela radnja izvršenja uvijek počinje na putu. Kod
slijetanja vozila u provaliju primarna posljedica (kršenja saobraćajnih propisa) nastupa na putu,
dok za izvršenje ovog djela, sekundama posljedica (smrt, povreda, materijalna šteta) nastupa u
provaliji. Zbog toga smatramo da se u ovakvim slučajevima radi o krivičnom djelu ugrožavanja
javnog saobraćaja. Međutim, ukoliko vozač sam sa svojim vozilom sleti sa puta, udari u kuću i u
krevetu ugrozi čovjeka, onda će se prije raditi o krivičnom djelu izazivanja opšte opasnosti nego
krivičnom djelu ugrožavanja javnog saobraćaja.

8
„Saobraćajno pravo“ Nebojša Jovanović, Pravni fakultet Beogrard, 2007; Str 142

14
Posljedica ovog krivičnog djela je dovođenje u opasnost života ili tijela ili imovine većeg obima,
odnosno laka tjelesna povreda ili veća imovinska šteta. Do 1977 godine kod svih krivičnih djela u
ovoj glavi, posljedica je bila dovođenje u opasnost života ljudi ili imovine većeg obima. Sada je
posljedica proširena i na tijelo, tj. život ili tijelo. Ovo u stvari predstavlja izvjesno širenje
kriminalne zone. Međutim, propisivanjem da usljed toga kod drugog nastupi laka tjelesna povreda
ili imovinska šteta većeg obima praktično znači sužavanje kriminalne zone, jer su izostale sve one
situacije ugrožavanja gdje je jedina posljedica bila konkretna opasnost, znači bez povrede lica ili
imovinske štete. Istina za ovakva djela u praksi se vrlo rijetko i vršio progon, nego se uglavnom
postupalo samo u onim slučajevima koje zakon sada predviđa (poreda lica ili štete većeg obima).9

4. ODGOVORNOST ZA PREKRŠAJE U SAOBRAĆAJU

Prekršaji su povrede javog poretka (društvene discipline) utvrđene zakonima i drugim

propisima za koje su propisane prekršajne kazne i zaštitne mjere. Prekršaji kao kažnjiva ponašanja
uglavnom imaju sve formalne elemente krivičnog djela samo što se radi o protivpravnim
ponašanjima manje društvene opasnosti. U saobraćaju je granica između krivičnog djela i prekršaja
fluidna i sve se više pomjera prema prekršajima. U praksi, zbog ovih dodirnih tačaka i brzine
postupka, jedan broj saobraćajnih nezgoda i protivpravnih ponašanja sa posljedicom ugrožavanja
(konkretna opasnost) umjesto u krivičnom rješava se u prekršajnom postupku. Nekad učinilac za
istu radnju može odgovarati za krivično djelo ili prekršaj. Kod saobraćajnih nezgoda u kojima je
nastala imovinska šteta, kao granica između prekršaja i krivičnog djela određena je manja šteta.
Međutim, praksa je tu granicu pomjerila naviše, a takva tendencija se i dalje nastavlja.

Za razgraničenje između krivičnog djela i prekršaja u saobraćaju služe nam: kriterij um društvene
opasnosti i formalni kriterijum (predviđenost u propisu). Kada krivično cijelo i prekršaj imaju isto
obilježja, ako se radi o manjoj društvenoj opasnosti ide se na prekršaj, a ako se radi o većoj
društvenoj opasnosti onda se radi o krivičnom djelu.

9
„Propisi u oblasti saobraćaja“ dr Dragan Jovanović, Novi Sad 2009, str. 93

15
Za kriterijum formalnog razgraničenja služe propisi. U njima su pojedina protivpravna ponašanja
izričito predviđena kao prekršaj ili krivična djela.10

 Da bi potpunije shvatili potrebu postojanja i prirodu ove vrste kaznene odgovornosti

potrebno je da se zadržimo na razlikama između prekršaja i krivičnih djela. Najznačajnije
razlike postoje kod: propisa kojima se mogu propisivati krivična djela i prekršaji,
 subjekta odgovornosti,
 subjektivne strane djela (umišljaja i nehata) i postupka.

Krivična djela mogu se propisivati samo zakonom. Pored zakona prekršaji se mogu propisivati i
drugim propisima (uredbama i odlukama vlade, odlukama skupštine opštine itd.). Ne radi se samo
o vrsti pravnog akta nego o nadležnosti organa. Zakone može donositi samo Narodna Skupština,
pa prema tome samo ona može propisivati krivična djela dok prekršaje mogu propisivati i drugi
organi teritorijalnih jedinica od opštine do Republike.

Za krivično djelo može odgovarati samo fizičko lice, a za prekršaj pored fizičkog može odgovarati
i pravno lice. Uz prekršajnu odgovornost pravnog lica ide i odgovornost odgovornog lica u tom
pravnom licu. Pravno lice je odgovorno za prekršaj ako je do izvršenja prekršaja došlo radnjom ili
propuštanjem dužnog nadzora od strane organa upravljanja ili odgovomosg lica, ili radnjom
drugog lica koje je bilo ovlašćeno da postupa u ime pravnog lica.

Za odgovornost u prekršajnom postupku dovoljan je nehat, odnosno izjednačenje umišljaj i nehat.

Za nehat se neće odgovarati samo kada je posebno propisom određeno da će se za određen prekršaj
odgovarati samo ako je učinjen sa umišljajem. Kod krivične odgovornosti je obrnuto, pretpostavka
je na umišljaju, a za nehat se odgovara samo kada je to posebno propisano. Umišljaj i nehat kod
pravnih lica su najproblematičnija pitanja ovog subjekta odgovornosti u prekršajnom postupku.
Pravno lice umišljaj i nehat pozajmljuje od odgovornog lica. Ona odgovaraju zbog nemara u izboru
lica koje u njihovo ime preduzima određene radnje.

Prekršajni postupak je relativno efikasan jer je po svojoj prirodi brz i sumoran. Osim toga, za neke
prekršaje propisano je obligatorno, a za druge fakultativno izricanje zaštitne mjere zabrane
uprvljanja motornim vozilom. Uz to nema ni uslovnih kazni. Zbog toga se smatra da se nekad za

10
„Propisi u oblasti saobraćaja“ dr Dragan Jovanović, Novi Sad 2009, str. 96

16
prekršaj izriču teže sankcije nego za krivična djela, gdje je pored uslovnih osuda mjera
bezbjednosti zabrane upravljanja motornim vozilom uvijek fakultativna.

Pored redovnog prekršajnog postupka postoji i skraćeni (sumarni) postupak, a za jedan broj lakših
prekršaja za koje je zaprijećena novčana kazna u fiksnom iznosu, kazna se može naplatiti na licu
mjesta. Redovan prekršajni postupak obezbjeđuje osnovne principe koji važe za kaznene postupke
(u pogledu utvrđivanja činjenica - istine, odbrane okrivljenog, odmjeravanje kazne, pravnih
lijekova itd.), iako zbog sumarnosti ne pruža sve garancije kao postupak prd sudom. Treba imati
u vidu da se radi o sitnoj delinkvenciji i da je uvedena sudska nadležnost za kontrolu zakonitosti.

Kod lakših prekršaja za koje su predviđene novčane kazne u fiksnom iznosu postavlja se pitanje
pravne prirode ovlašćenja pojedinih službenih lica (saobraćajni policajac, inspektor drumskog
saobraćaja) da za ovakav prekršaj da nalog da naplati kaznu bez vođenja prekršajog postupka.
Ovlašćenje za ovakvu naplatu kazne ne predstavlja ovlašćenje ovih lica da kažnjavaju, odnosno
da izriču kazne za prekršaje.

Prekršajni postupak vode i kazne izriču organi za prekršaje. Zakonska mogućnost sa se kazna za
ove prekršaje može platiti bez vođenja postupka daje mogućnost izvršiocu prekršaja da se iskupi,
da se protiv nejga ne vodi prekršajni postupak, da se mora odvajati radno ili slobodno vrijeme i
izlagati se troškovima da bi kao okrivljeni prisustvovao radnjama u postupku (pretres i dr.) kod
sudije za prekršaje, da bi izbjegao, evidentiranje u prekršajnim evidencijama itd. Kaznu ba ovaj
način prekršilac može, ali ne mora platiti (dužan je samo dati podatke o identitetu), za njega to
može učiniti drugo lice, kazna se može naplatiti, a da se i ne utvrdi identitet izvršioca prekršaja.
Kada bi se radilo o ovlašćenju za izricanje kazne onda bi se identitet izvršioca morao utvrditi, a
plaćanje kazne ne bi zavisilo od volje prekršioca.

17
 5. DISCIPLINSKA ODGOVORNOST

Disciplinska odgovornost je produžena ruka društvene represije koja pogađa građane

(fizička lica) koja su u radnom odnosu i podvrgnuti disciplini, zavisno od odnosa u kom se nalaze.
Za razliku od ostalih kažnjivih ponašanja, o kojima je bilo govora, prepušteno je preduzećima i
drugim pravnim licima da detaljnije regulišu: ponašanja koja za sobom povlače ovu vrstu
odgovornosti, postupak utvrđivanja te odgovornosti i organ koji će izreći mjere (sankcije).

Preduzeća koja se bave prevozom ili obavljaju neke druge poslove u vezi sa saobraćajem između
ostalog, mogu svojim opštim aktima predvidjeti ovu vrstu odgovornosti za svoje radnike koji
svojim nesavjesnim i neodgovornim ponašanjem ometaju, otežavaju ili pak ugrožavaju uredno i
bezbjedno odvijanje saobraćaja. Krivična i disciplinska odgovornost u ovom slučaju se ne
isključuje nego teku paralelno.

6. ODGOVORNOST ZA PRIVREDNE PRESTUPE U

SAOBRAĆAJU

Privredni prestupi su specifičnost našeg pravnog sistema, jer ovakvu vrstu kažnjivih radnji
pravni sistemi drugih zemalja uglavnom ne poznaju. Privredni prestup je povreda pravila o
privrednom i finansijskom poslovanju koju je učinilo pravno lice i odgovorno lice u pravnom licu,
koja je prouzrokovala ili mogla prouzrokovati teže posljedice i koja je propisom nadležnog organa
određena kao privredni prestup. Privredni prestupi se propisuju zakonom i uredbom na osnovu
zakona. Ne mogu se propisivati svim onim pravnim aktima nižeg ranga od Zakona, kojima se
propisuju prekršaji nego samo uredbom republičke vlade na osnovu zakona.

Za privredni prestup može odgovarati pravno lice i odgovorno lice u pravnom licu. Kao i kod
prekršaja isključena je odgovornost teritorijalnih jedinica, njihovih organa i mjesnih zajednica, ali
ne i odgovornost odgovornog lica u toj jedinici odnosno organu.

18
Pravno lice je odgovorno za privredni prestup ako je do izvršenja privrednog prestupa došlo
radnjom ili propuštanjem dužnog nadzora od strane organa upravljanja ili odgovornog lica ili
radnjom drugog lica koje je bilo ovlašćeno da postupa u ime pravnog lica.

Odnos između odgovornosti za krivično djelo i privredni prestup odgovornog lica (pravna lica
krivično ne odgovaraju) isti je kao i kod prekršaja. Naime, odgovorno lice koje je kažnjeno za
krivično djelo koje ima obilježja privrednog prestupa neće biti kažnjeno i za privredni prestup.
Kao i kod prekršaja, za odgovornost za privredni prestup dovoljan je nehat (umišljaj i nehat
izjednačeni). Za nehat se jedino neće odgovarati ukoliko je propisom izričito predviđeno da se
određeni privredni prestup može učiniti samo s umišljajem.

Sankcije (kazne i zaštitne mjere) za privredni prestup izriče nadležni sud. Postupak pred sudom
pokreće javni tužilac. Ako javni tužilac ne pokrene postupak ili u toku postupka odustane od
gonjenja, oštećeni može pokrenuti ili nastaviti postupak ako je podnio prijedlog za ostvarivanje
imovinsko-pravnog zahtjeva. Prijavu za privredni prestup javnom tužiocu dužni su podnijeti svi
državni organi, preduzeća i druge organizacije i zajednice koje za privredni prestup saznaju. Zakon
o privrednim prestupima pored materijalnih, sadrži i procesne odredbe.

19
 7. ZAKLJUČAK

Posljedice protivpravnih ponašanja u saobraćaju ozbiljno ugrožavaju vitalne vrijednosti

društva, prije svega ljude i imovinu. Pored masovnosti na ozbiljnost posljedica posebno utiče
činjenica što se mnoga protivpravna ponašanja u saobraćaju čine za vrijeme korišćenja prevoznih
sredstava. Ova sredstva, zbog energije koju stvaraju i kad se normalno - pravilno koriste,
predstavljaju određenu opasnost po okolinu, a neprvilna odnosno nepropisna upotreba često ima
tragične posljedice. Svako protivpravno ponašanje u saobraćaju, manje i li više, stvara opasnost
(apstraktnu ili konkretnu, a sa time se povećava rizik koji prati odvijanje saobrćaja, odnosno
povećavaju se izgledi da će se ta opasnost konkretizovati u saobraćajnu nezgodu. U velikoj mjeri
baš zbog ovako masovnih protivpravnih ponašanja u ovoj oblasti imamo veliki broj saobraćajnih
nezgoda na putevima

20
8. LITERATURA

1. Propisi u oblasti saobraćaja - dr Dragan Jovanović, Novi Sad, 2009

2. Saobraćajno pravo - dr Nebojša Jovanović, Pravni fakultet Beogrard, 2007
3. Službeni Glasnik Republike Srpske

21
 9. POPIS SLIKA

Slika 1. Vožnja pod uticajem alkohola .................................................................................... 7

22