ELEKTROMAGNETNO ZRAČENJE

Energija koja se kroz prazan prostor ili materijalnu sredinu širi u obliku elektromagnetnih talasa predstavlja
elektromagnetno zračenje. To zračenje ima svojstva talasa kao što su refleksija, refrakcija, difrakcija i
interferencija, ali takođe ima i svojstva čestica jer se njegova energija javlja u malim količinama ili kvantima.
Iako sve vrste elektromagnetnog zračenje putuju istim brzinama, one se razlikuju po frekvencijama i talasnim
dužinama, i različito reaguju sa materijom. Vakuum je jedina savršeno provodljiva sredina, dok sve druge
upijaju određene frekvencije elektromagnetnog zračenje. U vakuumu, svi zraci elektromagnetnog spektra
kreću se istom brzinom – 299792,458 km∕s.

ELEKTROMAGNETNI SPEKTAR
Ukupni opseg frekvencija ili talasnih dužina elektromagnetnog zračenja naziva se elektromagnetni spektar. On
se proteže od talasa dugačke talasne dužine (niske frekvencije) do onih sa kratkom talasnom dužinom
(visokom frekvencijom), a čine ga, poređani po rastu frekvencije, odnosno padu talasne dužine:

1) radio-talasi (od onih sa veoma niskom frekvencijom do onih sa ultravisokom frekvencijom),

2) mikrotalasi,
3) infracrveno zračenje,
4) vidljiva svetlost,
5) ultraljubičasto zračenje,
6) iks zraci (rendgenski zraci),
7) gama zraci.

Spektar elektromagnetnih talasa je neprekidan i neograničen – unutar spektra nema praznina, a talasna dužina
zračenja može biti proizvoljno velika. Što je talasna dužina kraća, to je frekvencija zračenja viša, a njegova
energija veća.
Talasna dužina je rastojanje između dve tačke koje se nalaze u istom stanju oscilovanja kada obuhvataju celi
titraj oscilacije. Kod poprečnih (transverzalnih) talasa, ta dužina se meri od jednog do drugog brega ili od jedne
do druge dolje. Kod uzdužnih (longitudalnih) talasa, dužina se meri od jednog do drugog zgušnjavanja ili od
jednog do drugog razređivanja.

Frekvencija predstavlja broj talasa koji prođu kroz određenu tačku u određenom vremenskom intervalu.
Takođe, broj ciklusa ili vibracija kroz koje prođe telo u pokretu u određenom vremenskom intervalu.

GAMA ZRACI
1. Gama zraci se nalaze na kraju elektromagnetnog spektra, iza oblasti x-zraka. Prostiru se u oblasti talasnih
dužina od 10−12 m do 10−15 m, što odgovara frekvenciji od 3 × 1020 Hz do 3 × 1023 Hz. Gama zraci su prodorno
elektromagnetno zračenje veoma kratke talasne dužine, slično x-zracima, ali veće energije, koje spontano
emituju neke radioaktivne materije. Gama zračenje takođe dolazi od raspada izvesnih subatomskih čestica, kao
i od poništenja čestica i antičestica (antimaterija). Gama zraci mogu da izazovu cepanje atoma, mogu da se
apsorbuju izbacivanjem elektrona (fotoelektrični efekat – apsorpcija fotona) i mogu da se rasprše pomoću
slobodnih elektrona (Komptonov efekat – rasejanje fotona). Većina gama zračenja potiče iz nuklearnih
reakcija koje se odvijaju unutar zvezda.
2. Gama-zraci ili gama zračenje (γ) je oblik elektromagnetnog zračenja ili emisije svjetlosti, koje nastaje
uslijed interakcija subatomskih čestica, kao što je elektron-pozitron anihilacija ili radioaktivni raspad. Gama
zračenje je elektromagnetno zračenje visoke frekvencije i energije (kratkih talasnih dužina - ispod 10
pikometara). Gama-zraci se sastoje od fotona visoke energije (oko 100 keV)
X-ZRACI
1. Iks zraci su deo elektromagnetnog spektra koji se pruža između ultraljubičastog i gama zračenja. Nalaze se u
oblasti talasnih dužina od 10−8 m do 10−12 m, što odgovara frekvenciji od 3 × 1016Hz do 3 × 1020 Hz. Prostiru
se pravolinijski i ne skreću pod uticajem magnetnog i električnog polja, mogu se apsorbovati izbacivanjem
elektrona (fotoelektrični efekat – apsorpcija fotona), mogu se raspršiti pomoću slobodnih elektrona
(Komptonov efekat – rasejanje fotona). Rendgenski zraci spadaju u jonizujuće zračenje, što znači da su
elektromagnetno aktivni i imaju naboj. Zbog svoje velike energije veoma su prodorni i pri dužem delovanju
mogu da izazovu oštećenja ljudskog tkiva. Koriste se u medicini (radiologiji), kao i u kristalografiji, za
određivanje strukture kristala.
2. Rendgensko zračenje, poznate i kao X-zrake, rentgenske ili rendgenske zrake, područje
su elektromagnetskog zračenja s talasnim dužinama između 10 i 0,01 nm, što približno odgovara području
između ultraljubičastog i gama zračenja. Najpoznatija njihova primjena je u
dijagnostičkoj radiografiji i kristalografiji. Zbog svoje energije ubrajaju se u ionizirajuće zračenje.

Otkriće X-Zraka
1. Wilhelm Conrad Röntgen objavljuje 1895. da je u modificiranoj Crookesovoj cijevi otkrio nevidljive zrake
koje izazivaju fluorescenciju, prolaze kroz materiju, te se ne otklanjaju u magnetskom polju. Röntgen je te
zrake nazvao X-zrake zbog njihove nepoznate prirode.

2. Nemački fizičar Vilhelm Konrad Rendgen (1845–1923) proizveo je 8. novembra 1895. elektromagnetne zrake
visoke frekvencije, danas poznate kao x-zraci. Pogrešno se veruje da je Rendgen te zrake pronašao slučajno.
Slučaj je bio samo u tome što je ploča presvučena barijum-platina-cijanidom koja je bila pripremljena za jedan
od narednih eksperimenata zasvetlela pre nego što je bila upotrebljena. Naime, u toku 1895. godine Rendgen je,
poput brojnih fizičara, ispitivao efekte visokog napona na električno pražnjenje u razređenim gasovima u
vakuumskim cevima. Krajem te godine već su se ispitivali efekti katodnih zraka izvan vakuumskih cevi. U
pripremi jednog od takvih eksperimenata Rendgen je testirao aparaturu u mraku i primetio nekakvo svetlucanje
na stolu blizu aparature kad god bi uključio visoki napon. Pošto se u ponovljenim pokušajima dešavalo isto,
upalio je šibicu i shvatio da svetlucanje dolazi od ploče presvučene barijum-platina-cijanidom. Rendgen je
nagađao da to nisu katodni zraci, iako su pomoću njih stvoreni, već da se radi o novoj vrsti zraka. Sledećih
nekoliko nedelja jeo je i spavao u laboratoriji, neprekidno ispitujući osobine novih zraka, koje je privremeno
nazvao x-zraci, koristeći matematičko označavanje za nepoznatu veličinu. Prilikom ispitivanja sposobnosti
raznih materijala da zaustave te zrake u jednom trenutku je, dok je aparatura bila uključena, prineo ruku
fluorescentnom zaklonu, na kojem je primetio skelet svoje šake. Kasnije je priznao da je ta slika ostavila tako
snažan utisak na njega da je odlučio da dalje eksperimente nastavi u tajnosti, jer se plašio da bi mogao izgubiti
ugled ako se ispostavi da njegove tvrdnje nisu tačne.

Rad “O novoj vrsti x-zraka”, u kojem je Rendgen izneo detaljna svojstva tih zraka, kao što su apsorpcija,
fotohemijsko dejstvo na soli srebro-bromida i fotografsku ploču, kao i činjenicu da se x-zraci prostiru
pravolinijski i da ne skreću pod uticajem magnetnog i električnog polja, objavljen je 50 dana kasnije, 28.
decembra 1895. godine. Za to otkriće dobio je 1901. godine Nobelovu nagradu za fiziku i tako postao prvi
dobitnik te nagrade. Iz moralnih pobuda odbio je da svoj rad zaštiti patentom, a novac od nagrade poklonio je
svom univerzitetu. Mada su zraci kasnije, kad je postao poznat, po njemu nazvani rendgenski zraci, on je radije
koristio izraz x-zraci.

Dobijanje X-Zraka
Rendgensko zračenje nastaje kada elektroni velikom brzinom udaraju u metal, pri čemu dolazi do njihovog
naglog usporavanja. Svoju kinetičku energiju usporavanjem predaju elektronima iz unutrašnjih
ljuski atoma metala. Elektroni iz unutrašnjih ljuski atoma metala će zbog primljene energije prijeći u viši
energetski nivo, pa će elektron iz metala pri prelasku iz višeg u niži energetski nivo
emitirati foton (elektromagnetsko zračenje). Usporavanjem se stvara kontinuirani spektar zakočnog
zračenja (bremsstrahlung), a popunjavanjem mjesta sa kojih su izbijeni elektroni nastaju spektralne linije.
Uobičajeni način dobijanja je u rendgenskoj cijevi. To je vakuumska cijev u kojoj se s jedne strane
nalazi anoda, a s druge katoda uz koju se nalazi žarna nit. Katoda je na visokom naponu u odnosu na anodu.
Kada žarnom niti teče električna struja ona se užari pa katoda izbacuje elektrone koji se ubrzavaju
u električnom polju između katode i anode. Elektroni udaraju u u anodu koja je načinjena od materijala koji su
otporni na visoku temperaturu, poput molibdena i volframa, a ujedno se i vrti kako bi imala što bolje hlađenje.
Pri tome se 99 % energije elektrona pretvara u toplotu, a samo 1 % odlazi u obliku ionizirajućeg zračenja koje
pod pravim uglom izlazi kroz mali otvor na rendgenskoj cijevi.
UV ZRAČENJE
1. Ultraljubičasto zračenje (UV zračenje) je deo elektromagnetnog spektra koji se prostire od ljubičastog kraja
vidljive svetlosti do oblasti x-zraka. Nalazi se u oblasti talasnih dužina od 380 nm do 10 nm (1 nm = 10−9 m),
što odgovara frekvenciji od 7,9 × 1014 Hz do 3 × 1016 Hz. To zračenje ima nisku probojnu moć, pa većinu
Sunčevih UV zraka upije Zemljin ozonski omotač, tako da mu je efekat kod ljudi ograničen na kožu. Stimuliše
proizvodnju vitamina D, izaziva tamnjenje, opekotine, staračke pege i kancerogene promene. UV zračenje se
koristi za lečenje žutice kod novorođenčadi, sterilizaciju radnog prostora i opreme, proizvodnju veštačkog
svetla, kao i u spektroskopiji i astronomiji.
Ultravioletna (UV) svjetlost obuhvata elektromagnetsko zračenje s talasnim dužinama manjim od onih koje
ima vidljiva svjetlost, ali većim od onih koje imaju neke X-zrake, je elektromagnetno zračenje talasen
dužine od 400 nm (750 THz) do 10 nm (30 PHz), kraćoj od vidljive svjetlosti ali duže od X-zraka.
Pod određernim uvjetima, djeca i mlađe odrasle osobe mogfu vidjeti UV zrake do 310 nm, a ljudi
sa afakijom (nedostkom sočiva) mogu ih također vidjeti, iako su nevidljive za većinu ljudi. Neki insekti
i ptice vide svjetlost koja je blizu UV zračenja.
Kako se u elektromagnetskom spektru nalaze neposredno ispod vidljivog dijela spektra, njihov bi tačniji naziv
bio infraljubičaste, ali se u cijelom svijetu pa i kod nas udomaćio naziv ultraljubičaste, kako ih je prvi put
nazvao J. Ritter 1801. godine.
Ime znači "van ljubičastog", od latinskog ultra - "van", gdje ljubičasto označava dio spektra
vidljive svjetlosti sa najmanjim talasnim dužinama.
Otkriće
Otkriće UV zračenja tijesno je povezano sa opažanjem da soli srebra potamne kada se izlože sunčevoj
svetlosti. Godine 1801. njemački istraživač Johan Riter napravio je ključno otkriće da su nevidljivi zraci na
samom kraju ljubičaste oblasti vidljivog spektra izuzetno efikasni u zatamnjivanju papira natopljenog
srebrohloridom. Da bi naglasio njihovu hemijsku reaktivnost nazvao ih je "deoksidujućim zracima" naspram
"toplotnih zraka" na drugom kraju vidljivog spektra. Deoksidujućim zracima ime je ubrzo promjenjeno u
"hemijske zrake" i takvo se održalo tokom 19. vijeka. Kasnije su hemijski i toplotni zraci zamijenjeni
modernim nazivima ultraljubičasti i infracrveni zraci.
Podjela
Dijeli se na blisko (380–200 nm), daleko ili vakuumsko (200–10 nm, kratica FUV ili VUV) i ekstremno (1–31
nm, kratica EUV or XUV) ultraljubičasto zračenje.
Kada se posmatra njegovo djelovanje na ljudsko zdravlje i okolinu, ultraljubičasto zračenje se obično dijeli
na UVA (400–315 nm) ili dugotalasno (blacklight), UVB (315–280 nm) ili srednjetalasno i UVC (< 280 nm)
ili kratkotalasnno (germicidalno).
U spektru Sunčevog zračenja na ultraljubičasto zračenje otpada samo 10% energije. UVC-zrake ne prodiru do
površine Zemlje, pa tako niti do naše kože, jer se apsorbuju u ozonskom sloju atmosfere. UVA i UVB zrake
prodiru kroz vanjski sloj kože i izazivaju oštećenja: opekotine, rak kože, alergiju i sl. Oštećenju ćelija kože
naručito su izloženi ljudi svijetle puti.
Biološko djelovanje UV zraka
U biološkim tkivima ultraljubičaste zrake se apsorbiraju do oko 0,22 mm od površine kože pa stoga oko 80 -
90% njih dopire do dermisa zdrave kože. Koža više odbija zrake kraće nego duže talasne dužine, pa je u skladu
s tim i utjecaj ultraljubičastih zraka kraće talasne dužine na kožu manji.
Smatra se da najveći biološki učinak imaju ultraljubičaste zrake talasne dužine između 250 - 310 nm. S
biološke tačke gledišta učinci ultraljubičastih zraka se mogu podijeliti na fotohemijske, koji se pretežito
odvijaju u koži i biološke, koji dovode do promjena u cirkulaciji i metabolizmu.
Fotohemijski učinak prestaje nastankom dermatitisa a posljedica je niza lančanih reakcija u kojima dolazi do
razbijanja hemijskih veza i stvaranja novih veza.
Specifični fotohemijski učinak razlikuje se prema talasnoj dužini ultraljubičastih zraka.
UV Index
Povećane količine UV zračenja koje stižu do tla i modni trend lijepog tena, činili su prijeko potrebnim da se
javnost izvijesti jednostavnim, svima razumljivim informacijama o stupnju opasnosti od ultraljubičastog
zračenja.
Zajedničkim djelovanjem Svjetske zdravstvene organizacije (WHO), Svjetske meteorološke organizacije
(WMO), Programa Ujedinjenih naroda za okoliš (UNEP) i Međunarodne komisije za zaštitu od
neionizirajućeg zračenja (ICNIRP) stvorena je nova veličina - UV INDEKS.
UV indeks je broj koji pokazuje stupanj opasnosti od UV zračenja. Što je on veći, veća je i opasnost od štetnog
djelovanja UV zračenja. (<2 – nema rizika ; 3-5 – nizak rizik opasnosti ; 6-7 – visok rizik ; 8-10 – veoma visok
rizik ; 11+ - ekstremno visok rizik)

VIDLJIVA SVJETLOST
Vidljiva svetlost, jedini deo elektromagnetnog spektra koji je vidljiv golim okom, prostire se između
infracrvenog i ultraljubičastog zračenja. Kreće se od crvenog do ljubičastog kraja spektra, sa talasnim
dužinama od 760 nm do 380 nm (1 nm = 10−9 m) i frekvencijama od 3,9 × 1014 Hz do 7,9 × 1014 Hz. Kao i sva
elektromagnetna zračenja, ona putuje kroz vakuum brzinom od 299792,458 km∕s. Sredinom XIX veka, škotski
fizičar Džejms Klark Maksvel (1831–1879) opisao je svetlost kao elektromagnetne talase, ali su fizičari u XX
veku dokazali da se ona sastoji od malih čestica energije – čestica nosilac svetlosti jeste foton.
Mada se sastoji od čestica, svetlost se ponaša kao talas. Čovek može da vidi svetlost samo u određenom
opsegu talasnih dužina, koje pripadaju vidljivoj svetlosti (kao što je ona koju zrače Sunce ili sijalica). Ali gama
zraci, rendgenski zraci i ultraljubičasto zračenje takođe su vrste svetlosti. Njihovi fotoni imaju preveliku
energiju, a suviše malu talasnu dužinu da bi čovek mogao da ih vidi. Infracrveno zračenje, mikrotalase i radio-
talase čovek takođe ne može da vidi, jer im je energija suviše mala, a talasna dužina prevelika.

Foton
1. Foton ili svetlosni kvantum je najmanji delić svetlosti zasićen elektromagnetnim zračenjima. Nemački
teorijski fizičar Maks Plank (1858–1947) otkrio je 1900. godine da se zračenja emituju i apsorbuju u
jedinstvenim količinama, koje je nazvao kvanti. Nemački fizičar Albert Ajnštajn (1879–1955) objasnio je,
1905. godine, fotoelektrični efekat i time pretpostavio postojanje izdvojenih energetskih celina u svetlosti.
Godine 1926. prvi put se uvodi termin “foton”, da označi te energetske celine. Iznos energije obuhvaćene
fotonom varira u rasponu od energijom bogatih gama i rendgenskih zračenja do energijom siromašnih
infracrvenih i radio talasa, iako svi oni putuju istom brzinom, tj. brzinom svetlosti. Fotoni nemaju električni
naboj niti masu mirovanja, ali imaju svoje elektromagnetno polje.
2. Foton (od grčke reči φωτός, što znači „svetlost“) je elementarna čestica, kvant elektromagnetnog zračenja (u
užem smislu — svetlosti). To je čestica bez mase mirovanja. Naelektrisanje fotona je takođe jednako nuli.
Foton može biti samo u dva spinska stanja sa projekcijom spina na smer kretanja ±1. Tom svojstvu u klasičnoj
elektrodinamici odgovaraju kružna desna i leva polarizacija elektromagnetnog talasa. Fotonu kao elementarnoj
čestici je svojstven korpuskularno-talasni dualizam, tj. on istovremeno poseduje svojstva elementarne
čestice i talasa. Niz autora ubraja foton u kvazičestice zbog mase mirovanja jednakoj nuli.[1] Foton nema masu
mirovanja, slično kvazičesticama, ali ipak ne traži sredinu za svoje prostiranje, slično elementarnim česticama,
u koje većina autora ubraja foton. Fotoni se obično obeležavaju slovom (gama) zbog čega ih često
nazivaju gama-kvantima (fotoni visokih energija) pri čemu su ti termini praktično sinonimi. Sa tačke
gledišta Standardnog modela foton je bozon. Virtuelni fotoni su prenosioci elektromagnetne interakcije koji na
taj način obezbeđuju mogućnost uzajamnog delovanja između dva naelektrisanja.
INFRACRVENO ZRAČENJE
1.Infracrveno zračenje ili infracrvena svjetlost (lat. infra = "ispod"; skraćenica IR
od eng infrared) obuhvata elektromagnetsko zračenje s talasnim dužinama većim od talasne dužine vidljive
crvene svjetlosti, a manjim od talasne dužine radiotalasa. To je raspon od približno 750 nm do 1 mm.
Infracrveno zračenje ima široku primjenu. Vojska ga koristi za aktivno otkrivanje ciljeva u mraku. Termalno
infracrveno zračenje koje emituju sva tijela zavisno od svoje temperature koristi se za pasivni nadzor prostora
(alarmni uređaji), otkrivanje požara i u medicini. Blisko se infracrveno zračenje koristi u slobodnom prostoru
za daljinsko upravljanje i komunikacije malog dometa, a kada ga se usmjeri pomoću svjetlovoda omogućuje
vrlo brzi prijenos podataka i na veće udaljenosti. U astronomiji se koristi za otkrivanje objekata koji ne emituju
vidljivu svjetlost ili je ona blokirana oblacima plina i prašine.
MIKROTALASI
Mikrotalasi su deo elektromagnetnog spektra koji se prostire između radio-talasa i infracrvenog zračenja.
Nalaze se u oblasti talasnih dužina od 0,001 m do 0,3 m, što odgovara frekvenciji od 109 Hz do 3 × 1011 Hz.
Mikrotalasi se koriste u mobilnoj telefoniji, komunikacionim satelitima, radarskoj tehnologiji. Oni su glavni
prenosioci telefonskih i televizijskih signala, a koriste se i za prenos podataka između stanica na Zemlji i
između Zemlje i satelita. Radarski zraci su kratki impulsi mikrotalasa koji se koriste za lociranje aviona i
brodova, praćenje klimatskih sistema i određivanje brzine pokretnih objekata. Voda i masti iz namirnica dobro
upijaju mikrotalase i proizvode toplotu u unutrašnjosti (mikrotalasna pećnica). Pojedini materijali, kao što su
staklo i keramika, ne upijaju mikrotalase, dok ih metali reflektuju.
RADIO-TALASI
Radio-talasi se nalaze na početku elektromagnetnog spektra, ispred oblasti mikrotalasa. Prostiru se u oblasti
talasnih dužina od nekoliko kilometara do 0,3 m, što odgovara frekvenciji manjoj od 109 Hz. Po svojoj prirodi
slični su vidljivoj svetlosti, a osnovna razlika je u njihovoj talasnoj dužini – radio-talasi su mnogo duži od
talasa vidljive svetlosti. Dobijaju se pomoću generatora naizmenične struje, a nastaju u anteni kad
visokofrekventna struja izazove naizmeničnu promenu električnog i magnetnog polja u njenoj okolini, što
predstavlja zračenje. Što je antena veća, to je talasna dužina duža, odnosno frekvencija zračenja niža i obrnuto.
Radio-talasi, od onih sa veoma niskom frekvencijom do onih sa ultravisokom frekvencijom, koriste se u
komunikacionim satelitima, mobilnoj telefoniji, radarskoj tehnologiji, navigaciji, kao i u astronomiji. Oni su
prenosioci telefonskih, televizijskih i radio signala, a koriste se i za komunikaciju sa podmornicama i
avionima.
Kvant energije najmanja je, nedjeljiva količina energije koju može emitirati ili apsorbirati neki kvantni sustav,
to jest neka atomska jezgra, atom ili molekula.
Kvant svjetlosti najmanji je iznos energije koji se može prenijeti elektromagnetskim zračenjem, to
jest foton ili svjetlosni kvant.
Spektroskopija je znanost koja proučava djelovanje elektromagnetskog zračenja i materije. Spektroskopija se
primjenjuje u mnogim granama prirodnih znanosti jer daje informacije o građi i sastavu tvari, njezinoj
temperaturi, tlaku. Spektroskopija može dati informacije o dinamici promatranog sustava. Vjerojatno najšira
upotreba spektroskopije je u analitičke svrhe. Spektroskopija se najčešće dijeli prema spektralnom području, a
to često ovisi o grani znanosti koja rabi dotičnu spektroskopiju. Kao rezultat spektroskopskog istraživanja
dobiva se spektar.
LINIJSKI SPEKTAR
Linijski spektar je spektar elektromagnetskoga zračenja koji se sastoji od niza monokromatskih, međusobno
odvojenih (diskretnih) spektralnih linija. Emisijski linijski spektar nastaje od svjetlosti koju emitiraju
jednoatomni plinovi male gustoće, a apsorpcijski linijski spektar nastaje od kontinuirane svjetlosti koja je
prošla kroz jednoatomne plinove male gustoće.
Linijski su spektri atoma pojedinih kemijskih elemenata jedinstveni, to jest svaka vrsta atoma emitira svjetlost
svojstvenih frekvencija. Spektralnom analizom zračenja nepoznate plinovite tvari može se odrediti kemijski
sastav te tvari, spektralnom analizom svjetlosti koja dolazi sa zvijezda može se odrediti kemijski sastav tih
zvijezda. Tako je analizom apsorpcijskoga linijskoga spektra Sunčeve svjetlosti helij najprije otkriven
na Suncu (1868.), a tek poslije otkriven je i na Zemlji (1895.).
Čvrste tvari usijane do bijelog žara emitiraju svjetlost, koja daje svih valnih duljina, odnosno boja,
sličan Sunčevu spektru. Takav se spektar zove neprekidni ili kontinuirani spektar jer kod njega jedna boja
prelazi neprekidno u drugu. U izuzetnim slučajevima takve spektre daju tekućine i plinovi.
Plinoviti izvori svjetlosti daju diskontinuirani spektar koji može biti linijski i vrpčasti. Ako je izvor svjetlosti
užareni plin ili para u atomskom stanju onda dobijemo linijski spektar. Linijski spektri sastoje se od nekoliko
oštrih crta. Takav je spektar svojstven za pojedine kemijske elemente, od kojih se sastoji plin izvora svjetlosti.
Na primjer spektar natrijevih para pokazuje samo jednu žutu crtu. Pošto linijske spektre daju atomi pojedinih
kemijskih elemenata, zato se oni zovu atomski spektri. Oni su najvažniji od sviju spektara.
Ako je izvor svjetlosti plin ili para u molekularnom stanju, onda svjetlost koju daje takav izvor svjetlosti ima
vrpčasti spektar. Takav se spektar sastoji od nekoliko širokih svijetlih pruga (vrpca) koje su na jednoj strani
oštro ograničene, a na drugoj se strani postepeno gube. Ovakav spektar daju spojevi koji se ni u užarenom
plinovitom stanju ne raspadaju. To je spektar molekula. Od elemenata takav spektar daje dušik i jod. Sve te
spektre zovemo emisijski spektri, jer ih dobivamo od izvora, koji emitiraju svjetlost.
APSORPCIJSKI SPEKTAR
Promatramo li spektroskopom zrake bijele svjetlosti koje su prošle kroz pare nekog kemijskog elementa, vidjet
ćemo da spektar više nije kontinuiran, već da se u njemu nalaze tamne linije. Te se tamne linije nalaze upravo
tamo gdje bi inače bile svijetle linije u emisionom spektru pare. Znači da su pare, kroz koje je prošla bijela
svijetlost, apsorbirale upravo one valne duljine bijele svjetlosti koje bi one emitirale kad bi same davale
spektar. Takav spektar u kome se pojavljuju tamne linije zove se apsorpcijski spektar.
Sunčev spektar je tipični apsorpcijski spektar, kako je to utvrdio njemački fizičar J. Fraunhofer 1814. Naime
zrake bijele svjetlosti koje izlaze iz Sunčeve jezgre prolaze kroz njegovu atmosferu, u kojoj se nalaze pare
nekih kemijskih elemenata. Te pare apsorbiraju svjetlost onih valnih duljina koje bi one same emitirale. Tamne
linije u spektru Sunca zovu se Fraunhoferove linije.
Na temelju toga G. R. Kirchoff je postavio zakon emisije i apsorpcije, koji kaže: Odnos između emisije, to
jest energije zračenja nekog tijela, i apsorpcije, to jest energije koju tijelo apsorbira, konstantan je za
sva tijela pri istoj temperaturi i istoj valnoj duljini zračenja. To znači, što više neko tijelo zrači zrake
svjetlosti određene valne duljine pri određenoj temperaturi, to će ono tu svjetlost više apsorbirati pri istoj
temperaturi.

ZRAČENJE
Zračenje je proces u kome energetske čestice ili energetski talasi putuju kroz vakuum, ili kroz materiju koja
nije neophodna za njihovo prostiranje. Talasi samog medijuma, kao što su vodeni ili zvučni talasi, obično se ne
smatraju zračenjem u ovom smislu.
Zračenje se može podeliti na jonizujuće i nejonizujuće zračenje u zavisnosti od toga da li jonizuje okolnu
materiju. Izraz zračenje se obično kolokvijalno primenjuju samo na jonizujuće zračenje (kao što su iks
zraci, gama zraci), ali izraz se može primeniti takođe i na nojonizujuće zračenje (radio
talasi, mikrotalasi, toplotu i vidljivu svetlost). Čestice ili talasi zrače (tj. putuju u svim pravcima) od izvora
zračenja. Ovaj aspekt je doveo do sistema mera i fizičkih jedinica koje se mogu primeniti na sve tipove
zračenja. Pošto se zračenje širi kako kako prolazi kroz prostor, a njegova energija se održava (u vakuumu),
snaga svih vrsta zračenja je obrnuto srazmerna kvadratu rastojanja od izvora.
I jonizujuće i nejonizujuće zračnjenje može biti opasno po žive organizme i može dovesti do promena
u životnoj sredini. Jonizujuće zračenje je uglavnom mnogo štetnije po žive organizme po jedinici izračene
ergije od nejonizujućeg zračenja, pošto nastali joni, čak i pri maloj snazi zračenja, imaju potencijal da izazovu
oštećenja na DNK. Nasuprot tome, većina nejonizujućeg zračenja je opasna po živa bića samo u zavisnosti od
izračene toplotne enrgije i obično se smatra bezopasnom pri malim snagama koje ne izazivaju značajan porast
temperature. Ultraljubičasto zračenje u nekim pogledima se nalazi u sredini, pošto ima odlike i jonizujućeg i
nejonizujućeg zračenja. Iako svi spektri ultraljubičastog zračenja koji prodru kroz Zemljinu atmosferu su
nejonizujući, ovo zračenje izaziva mnogo više štete mnogim molekulima u biološkim sistemima, nego što se
može izazvati toplotnim efektima (primer su opekotine od Sunca). Ove osobine dolaze od snage
ultraljubičastog zračenja da menja hemijske veze, iako nema dovoljno enerije da jonizuje atome.
Na pitanje ošteženja bioloških sistema zbog jonizujućeg i nejonizujućeg zračenja još nije dat konačan odgovor.
Kontroverze traju zbog potencijalnih ne-toplotnih efekata nejonizujućeg zračenja, kao što su izlaganje ne-
zagrevajućim mikrotalasima i radio-talasima. Za nejonizujuće zraćenje se obično smatra da ima donju granicu
bezbednosti, zbog toga što je toplotno zračenje neizbežno i sveprisutno. Nasuprot tome, za jonizujuće zračenje
se smatra da nema potpuno bezbednu donju granicu, iako pri nekim energetskim vrednostima, nova izlaganja
ne utiču značajno na pozadinsko zračenje. Pojava da male snage nekih tipova jonizujućeg zračenja mogu
korisno delovati na zdravlje se naziva radijacijska hormeza.
Zračenje sa dovoljno visokom energijom može jonizovati atome, tj. može izbaciti elektrone iz atoma i
stvoriti jone. Ovo se dešava kada je elektron izbačen iz elektronski omotačelektronskog omotača atoma, što
ostavlja atom sa viškom pozitivnog naelektrisanja. Pošto žive ćelije ili, još važnije DNK u tim ćelijama mogu
biti oštećeni tom jonizacijom, to može dovesti do povećanja šanse za dobijanje raka. Tako je jonizujuće
zračenje donekle veštački odvojeno od elektromagnetskog zračenja, jednostavno zbog svog velikog potencijala
da izazove biološku štetu. Kako se pojedinačne ćelije sastoje od triliona atoma, samo mali deo biti jonizovan
pri niskom intezitetu zračenja. Verovatnoća da jonizujuće zračenje izazove rak zavisi od apsorbovane
doze zračenja, i ona je funkcija tendencije štete tog tipa zračenja (ekvivalentna doza) i osetljivosti ozračenog
organizma ili tkiva (efektivna doza).
Grubo govoreći, fotoni i čestice sa energijama iznad oko 10 elektron volti (eV) jonizuju. Alfa čestice, beta
čestice, kosmički zraci, gama zraci i rendgenski zraci nose dovoljno energije za jonizaciju atoma . Pored toga,
slobodni neutroni takođe jonizuju jer je njihova interakcija sa materijom neizbežno ima ima više energije od
ovog praga.
Jonizujuće zračenje potiče od radioaktivnih materijala, rendgenski cevi, akceleratora čestica i normalno je
prisutan u okruženju. Ono je nevidljivo i ne može se direktno detektovati ljudskim čulima, pa su zbog toga
instrumenti, kao što je Gajgerov brojač, su obično potrebni da se otkrije njihovo prisustvo. U nekim
slučajevima, jonizujuće zračenje dovesti do sekundarnu emisije vidljive svetlosti na interkacije jonizujućeg
zračenja sa materijom, kao u slučaju Čerenkovljevog zračenja i radio-luminiscencije. Jonizujuće zračenje ima
mnogo praktičnih koristi u medicini, istraživanju i industiji, ali predstavlja opasnost po zdravlje ako se koriste
nepravilno. Izloženost zračenju dovodi do oštećenja tkiva; visoke doze dovesti do opekotina, trovanja
radijacijom i smrti, dok niske ali konstante doze mogu dovesti do pojave tumora i genetskih oštećenja.
Elektromagnetsko zračenje predstavlja prostiranje talasa. Elektromagnetsko zračenje
ima električne i magnetske komponente polja koja osciluju normalno jedno na drugo i u pravcu prostiranja
energije. Elektromagnetsko zračenje se klasifikuju u tipove prema frekventnom opsegu talasa, a ti tipovi su (po
rastućoj frekvenciji): radio-talasi, mikrotalasi, terahercno zračenje, infracrveno zračenje, vidljiva
svetlost, ultraljubičasto zračenje, iks zraci i gama zraci. Od toga, radio talasi imaju najduže talasne
dužine (najniža energija), a gama zraci imaju najkraće talasne dužine i stoga najviši energiju. Mali opseg
frekvencija, koji se naziva vidljivi spektar ili svetlost, osećju pči različitih organizama.
Jonizujuće elektromagnetsko zračenje je ono po kojoj su fotoni koje čine zračenje imaju energije veće od oko
10 elektron volti . Sposobnost elektromagnetskih talasa (fotona) da jonizaciju atom ili molekul stoga zavisi od
njihove frekvencije, koja određuje energiju fotona zračenja. Energija 10 eV je oko 1,6 × 10-18 J, što je tipičan
energija veze od spoljašnjih elektrona atoma ili organskog molekula.[1] To odgovara frekvenciji od 2,4 ×
1015 Hz i talasnoj dužini od 125 nm (ovo je u daleko ultraljubičastom spektu) ili manje.[2]
Kinetička energija čestica nejonizujućeg zračenja je suviše mala da proizvede naelektrisane jone kada prolazi
kroz materiju. Za nejonizujuće elektromagnetsko zračenje, povezane čestice (fotoni) imaju samo dovoljno
energije da promeni rotacione ili vibracione koniguracije ili konfiguracije valentnih elektrona u molekulima i
atomima. Efekat nejonizujućih oblika zračenja oblika na živo tkivo je tek nedavno proučen. Ipak, različiti
biološki efekti su uočeni za različite vrste nejonizujućih zračenja.
Čak i je nejonizujućeg zračenje u stanju da prouzrokuje termo-jonizaciju ako deponuje dovoljno toplote da
podigne toplotu do jonizacionih energija. Ove reakcije se javljaju na daleko većim energijma nego kod
jonizacionih zračenja, koji zahteva samo pojedinačne čestice da izazove jonizaciju. Upoznati primer toplotne
jonizacije je plamen - jonizacija obične vatre, i potamnjivanje hrane običnih namirnica izazvanih infracrvenim
zračenje tokom pečenja.

Ultraljubičasto zračenje : uglavnom nejonizujuće, ali sa mnogo sličnih

osobina jonizujućeg zračenja
Ultraljubičasto zračenje jonizujućih talasnih dužina od 10 nm do 125 nm jonizuje molekule vazduha, i ova
interakcija izaziva da bude uglavnom apsorbovana u vazduhu. Jonizujućeg ultraljubičasto zračenje stoga
ne prodire u Zemljinu atmosferu u značajnoj meri, pa se stoga ponekad naziva vakuumsko ultraljubičasto
zračenje. Iako postoji u svemiru, ovaj deo ultraljubičastog spektra nije od biološkog značaja, jer ne stiže
do živih organizama na Zemlji.
Jedao deo ultraljubičastog spektra ipak stiže do zemlje (deo koji počinje energijama iznad 3,1 eV, ili
talasnih dužina manje od 400 nm) je nejonizujući, ali je još uvek biološki opasan zbog sposobnosti
pojedinačnih fotona ovih energija da izazovu pobuđivanje elektrona bioloških molekula, i tako ih oštetiti
putem neželjenih reakcija. Primer je formiranje pirimidinskih dimera u DNK, što počinje na talasnim
dužinama ispod 365 nm (3,4 eV), što je dobro ispod energije jonizacije. Ovo svojstvo daje
ultraljubičastom spektru neke od opasnosti jonizujućih zračenja u biološkim sistemima, bez pojave stvarne
jonizacije. Nasuprot tome, vidljiva svetlost i elektromagnetsko zračenja većih talasnih dužina, kao što su
infracrveno zračenje, mikrotalasi, radio-talasi, se sastoje od fotona sa premalo energije da izazovu štetnu
pobudu molekula pobudu, pa je ovo zračenje daleko manje opasan po jedinici energije.

Rendgenski zraci[
Iks zraci su elektromagnetski talasi sa talasnim dužinama manjim od 10-9 m (više od 3×1017 Hz i

1.240 eV). Manji Talasna dužina odgovara višoj energiju prema jednačini . (E je energija, h
je Plankova konstanta, c je brzina svetlosti, a Λ je talasna dužina ). Kvant elektromagnetskih talasa se
naziva foton. Kada se foton iks zraka sudari sa atomom, atom može da apsorbuje energiju fotona i
podigne elektron na viši orbitalni nivo ili ako foton nosi mnogo energije, onda može potpuno izbaciti
elektron iz atoma, izazivajući jonizaciju atoma. Generalno, kod većih atomi je više verovatnija
apsorpcija fotona iks zraka, jer imaju veću energetsku razliku između elektronskih orbita. Meka tkiva
u ljudskom telu je sastavljen od atoma manjih od kalcijuma koji čini kosti, pa postoji kontrast u
apsorpciji iks-zraka. Rendgen aparati su posebno dizajnirani da iskoriste razlike između apsorpcije
kosti i mekog tkiva, što omogućava lekarima da ispitaju strukturu ljudskog tela.
Ionizirajuće zračenje je pojava prijenosa energije u obliku fotona (kvanti elektromagnetskog zračenja) ili
masenih čestica, a koje ima dovoljno energije da u međudjelovanju s kemijskom tvari ionizira tu tvar.
Ionizirajuće zračenje posljedica je promjene stanja materije u mikrosvijetu. To su promjene u energiji ili u
sastavu atoma ili atomske jezgre, pri čemu se emitiraju fotoni ili druge čestice. U međudjelovanju s tvari dolazi
do izmjene energije i izmjene strukture ozračene tvari. Takve posljedice mogu biti korisne, ali i vrlo štetne.
Ionizirajuće zračenje je pojava za koju ljudska osjetila nisu razvijena, za razliku od mnogih drugih pojava u
prirodi. Izravne posljedice djelovanja ionizirajućeg zračenja na živi svijet većinom su zakašnjele i teško ih je
povezati s uzrokom. Čovjek može biti izložen i smrtonosnoj dozi ionizirajućeg zračenja, a da u samom
trenutku ozračivanja ništa ne osjeti. Posljedice ozračivanja, bez osjetilne veze s uzrokom zapažaju se tek nakon
nekog vremena, od nekoliko sati do nekoliko dana ili čak godina, što ovisi o vrsti i svojstvima tog zračenja.
Otuda je razumljiv čovjekov strah, a poznavanje osnovnih svojstava ionizirajućeg zračenja, međudjelovanja
zračenja s tvari, a posebno djelovanja zračenja na živa bića, je neobično važno u stručnom i psihološkom
smislu.
Ionizirajuće zračenje se može sastojati od snopa čestica visokih energija (protona, alfa-čestica ili beta-čestica)
ili elektromagnetskoga zračenja visoke frekvencije (gama-zračenje, rendgensko zračenje, ultraljubičasto
zračenje). Ionizirajuće zračenje može imati poguban učinak na molekule tvari, a posebno na biološka tkiva.
Radioaktivnost je spontano emitiranje alfa-česticȃ i beta-česticȃ iz tvari, često praćeno i emisijom gama
elektromagnetskih valova, pri čemu kemijski elementi prelaze iz jednih u druge te se oslobađa energija u
obliku kinetičke energije emitiranih čestica ili energije elektromagnetskih valova. Svaka atomska jezgra ima
karakteristično vrijeme poluraspada.
U radioaktivnim procesima, elementarne čestice ili elektromagnetska zračenja emitiraju se iz jezgri atoma.
Najuobičajeniji oblici zračenja tradicionalno se nazivaju alfa-čestice (α), beta-čestice (β) i gama (γ)
zračenjima. Zračenja iz jezgre se događaju i u drugim oblicima, uključujući emitiranje protona ili neutrona, te
spontanih nuklearnih fisija (cijepanja) masivnih jezgri. Od svih jezgri koje su pronađene u prirodi, mnoge su
stabilne. To je zbog toga što su se sve kratkoživuće radioaktivne jezgre raspale tijekom povijesti Zemlje. U
prirodi se nalazi oko 270 stabilnih i oko 50 prirodnih radioaktivnih izotopa. Tisuće drugih radioaktivnih
izotopa umjetno su stvarani u laboratorijima.
Radioaktivni raspad pretvara jednu jezgru u drugu ako nova jezgra ima veću energiju
vezanja po nukleonu nego što je imala početna jezgra. Razlika u energiji vezanja (prije i poslije raspada)
određuje koji se raspadi mogu energijski događati, a koji ne. Višak će energije vezanja izlaziti u
obliku kinetičke energije ili mase čestica u raspadu. [1]
Nuklearni raspadi moraju zadovoljiti nekoliko zakona očuvanja energije, podrazumijevajući da vrijednost
očuvane veličine nakon raspada (uzimajući u obzir sve produkte) ima jednaku vrijednost kao i za jezgru prije
raspada. Očuvane veličine su ukupna energija (uključujući ekvivalent energije mase), električni naboj, linearna
i kutna količina gibanja, broj nukleona, te leptonski broj (tj. suma broja elektrona, neutrina, te pozitrona i
antineutrina, uzimajući antičestice s -1).
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
The Rydberg–Ritz combination principle is an empirical generalization proposed by Walther Ritz in 1908 to
describe the relationship of the spectral lines for all atoms. The principle states that the spectral lines of any
element include frequencies that are either the sum or the difference of the frequencies of two other lines.
Lines of the spectra of elements could be predicted from existing lines.[1][2] Since the frequency of light is
proportional to the wavenumber or reciprocal wavelength, the principle can also be expressed in terms of
wavenumbers which are the sum or difference of wavenumbers of two other lines.
Another related version is that the wavenumber or reciprocal wavelength of each spectral line can be written as
the difference of two terms.
Šredingerova mačka je misaoni eksperiment, često opisivan kao paradoks, koji je austrijski fizičar Ervin
Šredinger (1887–1961) osmislio 1935. godine. Namenjen je samo kao kritika kopenhagenske interpretacije
kvantne mehanike, a ilustruje ono što je Šredinger video kao problem te interpretacije primenjene na
svakodnevne objekte. Eksperiment predstavlja mačku koja može biti živa ili mrtva, zavisno od ranijeg
nasumičnog događaja, a namenjen je kao rasprava o EPR članku (objavljen 1935. godine, nazvan po
autorima: Einstein, Podolsky i Rosen), koji je naglasio čudnu prirodu kvantne superpozicije, koja predstavlja,
uopšteno govoreći, kombinaciju svih mogućih stanja sistema. Kopenhagenska interpretacija nagoveštava da
superpozicija prelazi u određeno stanje samo u trenutku kvantnog merenja.

Šredinger je predložio eksperiment sa mačkom u zatvorenoj kutiji, gde život ili smrt mačke zavisi od stanja
subatomske čestice. Prema Šredingeru, kopenhagenska interpretacija podrazumeva da mačka ostaje i živa i
mrtva dok se kutija ne otvori.
Postavka eksperimenta je sledeća: mačka je smeštena u zatvorenu kutiju, zaštićenu od okolinom izazvane
kvantne dekoherencije, sa sledećim uređajem (na koji mačka nema nikakav uticaj): u Gajgerovom brojaču se
nalazi veoma mala količina radioaktivne supstance, toliko mala da se u toku jednog sata možda jedan atom
raspadne ili, sa jednakom verovatnoćom, možde ne raspadne. Ako se raspadne, brojač preko releja oslobađa
čekić koji razbija bočicu sa cijanovodoničnom kiselinom. Ako se ceo sistem ostavi sat vremena, može se reći da
je mačka još živa ako se u međuvremenu nijedan atom nije raspao. Kvantna mehanika, tačnije, kopenhagenska
interpretacija, sugeriše da je posle nekog vremena mačka istovremeno i živa i mrtva, ali kad pogledamo u kutiju
vidimo da je mačka ili živa ili mrtva, a nije mešavina žive i mrtve mačke. Psi funkcija celog sistema bi to izrazila
tako što bi u njoj bila i živa i mrtva mačka u jednakim delovima. Šredinger iznosi zaključak da, u takvim
slučajevima, neodređenost prvobitno ograničena na atomski nivo postaje transformisana na makroskopsku
neodređenost, koja tada može biti rešena neposrednim posmatranjem. To nas sprečava da tako naivno prihvatimo
kao važeći “nejasan model” za predstavljanje stvarnosti, jer on ne bi trebalo da sadrži ništa nejasno ili
kontradiktorno. Jer, po Šredingerovim rečima, “postoji razlika između mutne fotografije ili fotografije izvan
fokusa i snimka oblaka i obala reke u magli”.

U suštini, ono što Šredinger govori jeste da zbog toga kako je eksperiment postavljen, mačka ima 50% šanse da
bude živa i 50% šanse da bude mrtva. Pošto je podjednako verovatno da je mačka živa i da je mrtva, Šredinger
tvrdi da je ona, dok se kutija ne otvori, i živa i mrtva. To je očigledno netačno, pošto mačka ne može istovremeno
biti i živa i mrtva. Taj problem je trebalo da ilustruje teoriju kvantne mehanike nazvane neodređenost, koja kaže
da može biti više od jednog tačnog odgovora za problem koji fizički može imati samo jedan odgovor. Šredinger
je smislio taj eksperiment da pokaže da postoji problem sa tom teorijom, i da bi ilustrovao pretpostavljenu
nepotpunost kvantne mehanike, on ju je primenio na živi entitet koji može ili ne mora biti svestan. U tom
eksperimentu je opisao kako se može, u principu, transformisati superpozicija unutar atoma u superpoziciju
velike razmere žive i mrtve mačke sparivanjem mačke i atoma pomoću određenog mehanizma.

Šredingerov eksperiment postavlja pitanje: “Kada kvantni sistem prestaje da postoji kao mešavina stanja i postaje
jedno ili drugo?” Ili, drugačije rečeno: “Kada stvarno kvantno stanje prestaje da bude linearna kombinacija
stanja, od kojih svako liči na klasično stanje, i umesto toga počinje da ima jedinstveni klasičan opis?” Ako mačka
preživi, ona se samo seća da je živa. Ali, objašnjenja eksperimenta koja su u skladu sa standardnom
mikroskopskom kvantnom menanikom zahtevaju da makroskopski objekat, kao što je mačka, nema uvek
jedinstveni klasičan opis. Svrha eksperimenta je da ilustruje taj očigledan paradoks: naša intuicija govori da
nijedan posmatrač ne može biti u mešavini stanja, a ipak izgleda da mačka, na primer, može biti takva mešavina.
Da li je potrebno da mačka bude posmatrač, ili njeno postojanje u jednom dobro definisanom klasičnom stanju
zahteva drugog, spoljašnjeg posmatrača?

U kopenhagenskoj interpretaciji kvantne mehanike, sistem prestaje da bude u superpoziciji stanja i postaje ili
jedno ili drugo kad se izvrši posmatranje. Šredingerov eksperiment čini očiglednom činjenicu da priroda
merenja, ili posmatranja, nije dobro definisana u toj interpretaciji. Neki naučnici tumače da eksperiment znači
da dok je kutija zatvorena, sistem istovremeno postoji u superpoziciji stanja “raspadnuto jezgro – mrtva mačka”
i “neraspadnuto jezgro – živa mačka”, i da samo kad se kutija otvori i izvrši posmatranje talasna funkcija pada
u jedno od dva stanja. Više intuitivno, pojedini naučnici misle da se posmatranje dešava u trenutku kad čestica
iz jezgra radioaktivne supstance pogodi detektor.

Paradoks Šredingerove mačke ogleda se u tome da bez otvaranja kutije nije moguće znati da li je mačka živa ili
mrtva. Samim tim, pitanje “Da li je mačka živa?” besmisleno je dok se kutija ne otvori.
Posmatrano sa matematičkog stajališta, talasna funkcija, koja je rješenje diferencijalne
jednačine drugog reda Sturm-Liouville tipa, mora biti kontinuirana i mora imati kontinuiranu derivaciju
drugog reda. S obzirom da su električni naboj i struja definirani pomoću talasne funkcije, naboj i
struja također su kontinuirani. Osim matematičkih uslova, talasna funkcija, kao rješenje
Schrodingerove jednačine, mora zadovoljavati i neke fizikalne uslove. Očito je da talasna funkcija
mora biti jednoznačna i konačna u cijelom prostoru. Rubni uvjeti na gore navedenu jednačinu,t

akođer su fizikalni uslovi. Tako za slučaj vezanog stanja, u kojemu je , talasna funkcija na

velikim udaljenostima ( ) mora težiti prema nuli.U tom slučaju za svaku vremenski neovisnu

Hamiltonovu funkciju postoji skup vlastitih funkcija (eigenfunctions) i odgovarajućih

realnih vrijednosti (vlastite vrijednosti, eigenvalues), za koje vrijedi:

Ovo je svojstvo rješenja samo za najjednostavnije slučajeve, npr. jednodimenzionalni problemi.
Često se pojavljuje slučaj da jedna vlastita vrijednost tj. jednom stanju energije odgovara nekoliko
različitih talasnih funkcija. Takav sistem naziva se degeneriranim. Stoga u gornjim izrazima ineks n
može zapravo predstavljati nekoliko indeksa (kvantnih brojeva).