VJEŽBA 12.

1.Hyperplasia follicularis et sinus histiocytosis lymphonodi

Folikularnu hiperplaziju uzrokuju stimulusi koji aktiviraju humoralni imuni odgovor.

Karakteriše se uvećanjem i pojavom aktivnih germinativnih centara okruženih malim limfocitima
(marginalna zona).
Neki od specifičnih uzroka folikularne hiperplazije mogu biti reumatoidni artritis, toksoplazmoza,
HIV infekcija i dr. Sinus histiocytosis (hyperplasia reticularis)podrazumijeva proširenje i izraženost
limfatičnih sinusoida. Ova pojava može biti izražena u limfnim čvorovima koji dreniraju tumorski
proces, kao kod karcinoma dojke.

MIKROSKOPSKI OPIS: Na preparatu arhitektura limfnog čvora je očuvana, nađu se dilatirani sinusi
sa hipertrofijom endotela, ispunjeni histiocitima. Germinativni centri folikula prošireni, u njima se
vide limfociti u raznim stadijima “blast” transformacije, te histiociti koji sadrže fagocitiran materijal.

2.Lymphadenitis mesenterialis

Mezenterični limfadentis može biti uzokovan bakterijskom infekcijom (Yersinia pseudotuberculosis).

Karakteriše se izraženom neutrofilijom.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Unutar limfnog čvora teže raspoznatljivi dijelovi i

uobičajena arhitektura, uz prisutne nepravilne mikroapscese. U okolini se mogu naći hiperplastični
limfni folikuli.

3.Hodghin limfom

Limfom koji karakteriše prisustvo posebnih neoplastičnih džinovskih – Reed–Sternberg- ovih ćelija,
izmiješanih sa neneoplastičnim upalnim ćelijama.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Arhitektura limfnog čvora je narušena, ne vidi se ni

korteks, niti folikuli. Limfni čvor je građen od gusto zbijenih, ali ograničenih nodusa obloženih
vezivom (tip nodularne skleroze). Nodusi su građeni od neoplastičnih (Reed- Sternberg-ove ćelije i
varijante) i neneoplastičnih limfoidnih elemenata (limfociti, histiociti, plazma ćelije).
“Klasične” Reed-Sternbergove ćelije su bi- ili multinuklearne, izrazito krupne, obilne eozinofilne
citoplazme, u jedru prisutan krupan eozinofilan nukleolus okružen perinukleolarnim prosvjetljenjem.
Za ove ćelije karakteristična je simetrija,a mogu se naći i atipične forme.
Lakunarne ćelije - krupne ćelije sa optički praznim haloom oko krupnog centralno postavljenog jedra
u kome se nalazi krupni nukleolus.

“Mummy” ćelije – imaju kompaktno jedro, bez nukleolusa i bazofilnu citoplazmu.

“Popcorn” ćelije – male ćelije sa veoma lobuliranim jedrom i malim nukleolusima.

4.B limfom malih limfocita

Spada u skupinu niskoagresivnih non-Hodgkin limfoma.
CLL (Chronic Lymphocytic Leukemia) i SLL (Small Lymphocytic Lymphoma) smatraju se istom
bolešću, sa različitim karakteristikama.
Karakteriše ga neoplastična proliferacija limfocita koji pokazuju mali stepen atipije.
MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE :Na preparatu limfni čvor je neraspoznatljive arhitekture,
infiltriran malim, jednoličnim, naizgled nestimuliranim limfocitima. Prisutna je infiltracija kapsule i
perinodularnog masnog tkiva. Uoče se nejasno ograničeni pseudofolikuli ili proliferativni centri.

5.Lymphoma imunoblasticum

Spada u skupinu visokoagresivnih, difuznih krupnoćelijskih limfoma.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Na preparatu se vidi tkivo testisa i epididimisa.

Paratestikularno tkivo difuzno je infiltrisano neoplastičnim limfocitima. Ćelije su krupne, izražene
atipije, posjeduju krupna pleomorfna jedra i krupne nukleoluse
(imunoblasti).Centroblasti imaju 1-3 nukleolusa uz nuklearnu membranu, svetlije su obojeni u odnosu
na imunoblaste.

6.Metastaza u limfni čvor

Radi se o metastazi adenokarcinoma u limfni čvor.
Na preparatu su prisutna dva limfna čvora, samo dijelom raspoznatljive građe.
Veći dio čvorova infiltrisan je ćelijama adenokarcinoma, dijelom raspoređenih u adenoidne strukture,
u čijem lumenu se može naći i nešto mucina.
Ćelije visoke, pseudostratifikovane, sa svim karakteristikama malignih ćelija.

VJEŽBA 13.

1.Embolia thrombotica pulmonum.

Ugrušci krvi koji zapušavaju velike plućne arterije su gotovo uvijek embolijskog porijekla.
Više od 95% plućnih embolija potiče od tromba iz velikih dubokih vena potkoljenica (obično
poplitealna).
Faktori koji pogoduju nastanku tromboze su: produženo mirovanje, operacije, teške povrede,
kongestivna srčana insuficijencija, oralni kontraceptivi, diseminovani kancer itd.
Ishod tromboembolije zavise prije svega od veličine embolusa i mjesta zaglavljena.
Što je okluzija embolusima perifernija u plućnom parenhimu, to je nastanak infarkta vjerovatnija.

MAKROSKOPSKI OPIS:Na presjeku sa rezne plohe na postranični pritisak vide se crvolike crvene
formacije koje se teže izvlače.

MIKROSKOPSKI OPIS: Krvni sudovi prepunjeni krvlju. Lumen većeg krvnog suda obliteriran
trombom koji je nježnim fibrinskim nitima vezan za tunicu intimu. Alveolarne septe hiperemične,
lumeni alveola prepunjeni upalnim infiltratom

2.Emphysema pulmonum chronicum.

Karakteriše se abnormalnim i trajnim proširenjem vazdušnih puteva distalno od terminalnih bronhiola
i destrukcijom njihovih zidova, bez uočljive fibroze.
Emfizemi se dijele po anatomskoj distribuciji promjena u lobulusima (grupa od 3-5 acinusa).
Centroacinarni (centrolobularni) emfizem, Panacinarni (panlobularni) emfizem, Distalni acinarni
(paraseptalni) emfizem i Iregularni emfizem.
 MAKROSKOPSKI OPIS: Karakterističan izgled prenapuhanosti pluća, koja pri blagoj palpaciji
šuškaju. Na presjeku zrak se oslobodi i pluća poprimaju saćast izgled, susjedne alveole se spajaju i
stvaraju velike vazdušne prostore.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE:
Na preparatu se vidi masa proširenih zračnih prostora koji su nepravilni, dijelom spojeni očuvanim
alveolama. Karakteristični su intraluminalni “jezičci” septa koji strše u lumen, a koji predstavljaju
dijelove oštećenih alveolarnih septa.

3.Bronchopneumonia.
Akutne bakterijske pneumonije mogu se ispoljiti na jedan od dva anatomska i radiološka načina, kao
bronhopneumonija i kao lobarna pneumonija.
Kod bronhopneumonije inflamacija zahvata dijelom disajne puteve, a dijelom plućni parenhim.
Kod bronhopneumonije inflamacija je ograničena na određeno područje, odnosno područje oko
odgovarajućeg bronha, dok je kod pneumonije pluće zahvaćeno kompletno i uniformno.

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Vidi se mrljast raspored zapaljenja koji obično zahvata

više od jednog lobusa.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE:Svjetlije polje na preparatu odgovara dijelu zdravog pluća, a

tamniji dio području sa bronhopneumonijom. Vide se polja teško uočljivih alveolarnih prostora i septa,
jer su isti, kao i ogranci bronha, ispunjeni i prožeti gustim upalnim infiltratom građenim od
polimorfonukleara.

4.Bronchiaectasiae.

Predstavljaju trajno proširenje bronha i bronhiola, izazvano razaranjem mišića i elastičnog potpornog
tkiva, nastalo zbog nekrotizirajućih infekcija ili uduženo s njima.
Nisu primarna bolest, već posljedica trajnih infekcija ili opstrukcija koje su izazvane različitim
bolestima.
Obično nastaju u oba donja režnja pluća i posebno zahvataju najvertikalnije disajne puteve.
Kod tumora ili udahnutog stranog tijela mogu biti oštro ograničene samo na jedan segment pluća.
Disajni putevi mogu biti i do 4 puta širi u odnosu na uobičajeni prečnik.

MAKROSKOPSKI OPIS:

Na poprečnom presjeku pluća se vide prošireni bronhi koji se prostiru skoro do pleure.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE:

Na preparatu se vide više ili manje prošireni zračni putevi obloženi respiratornim epitelom.
U lumenu pojedinih proširenih zračnih puteva se vidi uništen, deskvamiran površni epitel sa obiljem
upalnog infiltrata.
5.Carcinoma microcellulare partim necroticum bronchii.

Maligni epitelni tumor građen od malih ćelija oskudne citoplazme, nejasnih granica, fino granuliranog
hromatina u jedru, odsutnih ili teško uočljivih nukleolusa (WHO).
Ćelije su okrugle, ovalne ili vretenaste, sa utiskivanjem jedara („molding“).
Nekroza je obično izražena, a mitoze brojne.

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Blijedo smeđa, mekana, perihilarna masa, sa izraženom

nekrozom i zahvatanjem limfnih čvorova. U plućima se širi uz bronhe, submukozno i cirkumferentno.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: U nezahvaćenom tkivu pluća raspoznaje se hrskavica i

lumeni manjih bronha. Tumorske ćelije rastu u obliku gusto zbijenih gnijezda i trabekula, pokazuju
periferno palisadanje.

6.Carcinoma planocellulareinvasivum bronchii.

Maligni epitelni tumor koji pokazuje keratinizaciju i/ili međucelularne mostove, i koji raste iz
bronhalnog epitela (WHO).Preko 90% slučajeva javlja se kod pušača.

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Većina planocelularnih karcinoma pluća raste centralno -

u glavnim, lobarnim ili segmentalnim bronhima. Tumor je obično građen od sivobjeličastog, čvršćeg
tkiva, sa depozitima antrakotičnog pigmenta u sredini i zvjezdastom retrakcijom okolnog tkiva.
Obliteracija lumena bronha dovodi do staze u bronhijalnoj sekreciji, dilatacije bronha, atelaktaze,
bronhopneumonije, lipoidne pneumonije.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Na rubovima preparata raspoznatljivo tkivo pluća

(hrskavica, lumeni bronha), dok ostali dio zauzimaju ćelije slabije diferenciranog planocelularnog
karcinoma. Tumorske ćelije raspoređene u „plaže“, svijetle citoplazme nejasnih granica, svijetlih
jedara sa uočljivim nukleolusima.

VJEŽBA 14

1.Cysta branchiogenes.

Naziva se i limfoepitelijalna cista koja nastaje od embrionalnih ostataka škržnih lukova.

Može se manifestovati kao cista, fistula ili kao sinus.
Najčešće se javlja u usnoj šupljini i u parotidnoj žlijezdi.

MAKROSKOPSKI OPIS: Obično se manifestuje kao pokretna nodularna formacija, veličine do 6mm
koja je u potpunosti asimptomatična.
Površina sluznice iznad promjene je obično neizmijenjena.
Na presjeku može sadržavati sirasti materijal.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Na preparatu se nađe cista obložena stratifikovanim

pločastoslojevitim epitelom. Subepitelno prisutan obilan limfoidni infiltrat koji formira i germinativne
centre. Lumen ciste dijelom ispunjen amorfnim eozinofilnim sadržajem, proteinskim debrijem i sa
nešto upalnih ćelija.
2.Epulis gigantocellularis
Predstavlja reparatorni granulom koji u mekom tkivu nosi naziv granuloma gigantocellulare
periphericum, a koji histološki odgovara centralnom gigantocelularnom granulomu u kosti.
Najčešće se javlja na oralnoj sluznici (gingiva, alveolarna sluznica), češće kod žena nego kod
muškaraca.

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Javlja se kao bolna sesilna ili pedunkulirana masa

prekrivena najčešće ulceriranom sluznicom.Obično ne prelazi 2cm u dijametru.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Na preparatu se uoči neinkapsulirana lezija građena od

fibrozne strome u kojoj se nađu vretenasti do ovalni fibroblasti, brojne multinuklearne džinovske ćelije
sa velikim brojem jedara, te brojni kapilari. Jedra vretenastih ćelija su vezikularna sa jasnim, ne suviše
krupnim eizinofilnim nukleolusom. Mogu se naći i siderofagi.

3.Tumor mixtus glandulae salivalis

Naziva se još i pleomorfni adenom, a predstavlja benigni mješoviti tumor koji pokazuje dvojnu
diferencijaciju i to epitelijalnu (duktalne strukture) i mezenhimalnu diferencijaciju (miksoidna,
hijalina, hondroidna i osealna polja).
Najčešće se javlja u parotidnoj žlijezdi (80%), a nešto rjeđe u submandibularnoj i malim pljuvačnim
žlijezdama. Češći je kod žena, nego kod muškaraca.

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Najčešće nastaje u površnom režnju parotidne žlijezde, te

dovodi do bezbolnog oticanja u predjelu ugla donje vilice i lako se otkriva palpacijom

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Epitelna komponenta formira male tubularne strukture ili

solidna polja građena od uniformnih kubičnih ćelija jasnih granica, eozinofilne citoplazme.
U lumenima pojedinih tubula se može naći i nešto eozinofilnog sadržaja. Prisutne su i vretenaste,
monomorfne ćelije, obično u solidnim grupama, međusobno gusto zbijene, a morfološki odgovaraju
mioepitelnim ćelijama. Druga komponeta je zastupljena u obliku rahlog, miksoidnog tkiva, a unutar
takvih polja se mogu naći i polja hondroidnih karakteristika.

4.Cystadenoma papillare lymphomatosum (Warthin tumor).

Gotovo isključivo se javlja u parotidnoj žlijezdi, te se smatra da nastaje od heterotopičnog tkiva

pljuvačne žlijezde uhvaćenog u regionalnim limfnim čvorima tokom embriogeneze.

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Tumor je uglavnom malih dimenzija, dobro inkapsuliran,

okruglast ili ovoidan. Na presjeku se često na svijetlo sivoj osnovi vide cistični prostori ili procjepi u
kojima se nalazi sluz.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE. Na preparatu se vidi cističan tumor sa papilarnim izdancima

obloženim cilindričnim epitelom (visoke kolumnarne ćelije ovoidnog jedra smještenog u centru ili u
apikalnom dijelu ćelije) koji strše u šupljinu ciste. Između i ispod cilindričnih ćelija uoči se niski
kubični epitel, te obilno limfoidno tkivo koje fokalno stvara i limfoidne folikule.
Rubno priutan dio raspoznatljivog žljezdanog tkiva.
5.Carcinoma planocellulare invasivum laryngis.

Maligni tumor porijekla pločastog epitela koji se u 60% do 75% slučajeva javljaja na glasnicama
(glotično), a može se javiti i iznad ili ispod njih (supraglotično; 25% do 40% i subglotično; manje od
5%). Najčešće se javlja poslije 40. godine i češće obolijevaju muškarci nego žene (7:1).

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Tkivo na presjeku žuto bjeličasto, čvrsto, dijelom trošno i

krto.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Na preparatu se jasno vidi pločastoslojeviti epitel sluznice

larinksa, kao i submukozne žlijezde. Jasno se uočava mjesto gdje tumor počinje sa slunice.
Vide se brojne poligonalne ćelije koje infiltruju sluznicu i podsluznicu.

VJEŽBA 15

1.GASTRITIS CHRONICA

Hronično zapaljenje želudačne sluznice koje može dovesti do atrofije sluznice i intestinalne
metaplazije, te eventualno do displastičnih promjena epitela što može predstavljati podlogu za razvoj
karcinoma.Etiološki faktori :
Hronična infekcija sa Helicobacter pylori Imunološki (autoimuni) udruženi sa pernicioznom anemijom
Toksič ishrana, alkohol, pušenje, lijekovi Postoperativni, motorički i mehanički faktori, sistemska
oboljenja

MAKROSKOPSKE PROMJENE:Autoimuni gastriti difuzno zahvatanje sluznice fundusa i corpusa,

rijetko antruma. Gastritis udružen sa faktorima sredine (H.pylori) češće zahvata sluznicu antruma ili
cijelog želuca pangastritis. Sluznica je grublje teksture nego normalno, zadebljanih nabora, vremenom
sa razvojem atrofije zaravnjena i stanjena

MIKROSKOPSKE PROMJENE: Isječak zida želuca antropilorične regije. U laminii proprii sluznice
prisutan obilan upalni infiltrat limfocita, plazma ćelija, histiocita,fokalno formiranje limfoidnih
folikula uz mjestimično prisutne polimorfonuklearne leukocite koji se nađu i intraepitelno što upućuje
na aktivnost hroničnog zapaljenja. Mjestimično prisutni znaci intestinalne metaplazije žljezdanog
epitela

2.POLYPUS HYPERPLASTICUS MUCOSAE VENTRICULII

Pojam “polip” u digestivnom sistemu označava bilo kakav čvor ili izraštaj koji se na širokoj bazi
ili peteljci izdiže iznad ravni sluznice iz koje potiče
Hiperplastični polipi su neneoplastične lezije, čine oko 90% želudačnih polipa, najčešće locirani u
antrumu

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE:
Polipodan isječak tkiva na površini prisutnog hiperplastičnog foveolarnog epitela, lamina propria
blago edematozna sa mjestimično prisutnim proliferisanim i fokalno krvlju prepunjenim kapilarima,
umjereno obilnim upalnim infiltratom limfocita, plazma ćelija. U laminii proprii prisutne pojedinačne i
manje grupe dijelom izduženih,dijelom cistično dilatiranih hiperplastičnih foveola

3.ULCUS CHRONICUM VENTRICULI

Peptički ulkus je hronična, najčešće solitarna lezija koja se javlja u bilo kojem dijelu
digestivnog trakta koji je izložen agresivnom djelovanju kiselih/peptičkih sokova

Najčešće lokalizacije: duodenum (bulbus), želudac (antrum), gastroezofagealni spoj (Barre ov

jednjak), unutar gastrojejunostome, Meckelovog divertikuluma, kod Zollinge - Ellisonovog
sindroma(multiple ulceracije duodenuma, želuca i jejunuma).

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE:
U 90% slučajeva lociran na maloj krivini antruma Pojedinačni okrugli ili ovalni defekt zida različite
dubine, čvrstog, čistog dna, prekrivenog sivkastoružičastim naslagama, a nekad i ugruškom krvi crne
boje, često u dnu defekta prisutan krvni sud
Sluznica rubova defekta u nivou okolne sluznice ili blago iznad, rubovi i zid ravni,oštri, želudačni
nabori se zrakasto nabiru oko defekta zida

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Isječak zida želuca u jednom dijelu na površini

raspoznatljive sluznice sa znacima hronične inflamacije.U zidu prisutan defekt neraspoznatljive
sluznice koji zahvata i podsluznicu i mišićni sloj zida želuca

Idući od lumena prema zidu razlikuju se četiri zone ulkusa:

1. zona nekrotičnog celularnog detritusa i fibrina
2. zona nespecifične zapaljenske infiltracije polimorfonuklearnim leukocitima
3. zona nespecifičnog upalnog granulacionog tkiva sa mononuklearnim upalnim ćelijama
4. zona fibroze i ožiljavanja

4.ADENOCARCINOMA INVASIVUM VENTRICULI

Zloćudni tumor porijekla epitela sluznice želuca

Oko 90% svih zloćudnih tumora želuca su adenokarcinomi 50 - 60% lokalizovano u području
antruma i pilorusa, oko 25% u području kardije i ostatak u području fundusa i korpusa
Najčešća lokalizacija je mala krivina antropilorične regije

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Egzofit sa protruzijom tumorske mase u lumen želuca

Ravni ili ugnut bez jasno vidljive tumorske mase unutar sluznice. Ulceriraju stvaranje ulkusa
nepravilnih rubova, iznad nivoa okolne sluznice, neravnih, podrivenih stranica, nekrotičnog dna
Difuzno infiltrativni tzv. linitis plastica ti – zahvata veći dio ili cijeli zid želuca stvarajući rigidno
zadebljanje zida

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Isječak zida želuca koji je cijelom debljinom od sluznice do

seroze difuzno infiltrovan pojedinačnim i grupama ćelija obilne, svijetle citoplazme koja sadrži sluz,
jedra polumjesečasta potisnuta na periferiju, hiperhromatična, to su tzv. ćelije prstena pečatnjaka
(signet ring)
Između tumorskih ćelija prisutna manja i veća ostrvca sluzi.

VJEŽBA 16

1.ILEITIS TERMINALIS (MORBUS CROHN)

Sistemska, hronična granulomatozna ulcerokonstriktivna bolest koja zahvata sve slojeve zida
zahvaćenog segmenta crijeva. Može zahvatiti bilo koji dio digestivnog sistema od usta do anusa,
najčešće u području terminalnog ileuma. U 30 % slučajeva zahvaćeno samo tanko crijevo, 50% tanko i
debelo crijevo, 20% samo debelo crijevo

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE:
Ulkusi na sluznici: u ranim stadijima bolesti edem, gubitak normalne teksture sluznice sa malim,
plitkim defektima tzv. aftozni ulkusi; sa progresijom bolesti ulkusi se spajaju stvarajući duge linearne
ulkuse koji se često pružaju paralelno sa trakama kolona, a u kombinaciji sa transverzalnim
ulceracijama daju sluznici kaldrmast igled.

- Lezije na preskok – sluznica je diskontinuirano (segmentalno) zahvaćena većim i manjim

ulceracijama razdvojenim nepromjenjenom sluznicom
- Zadebljanje zida crijeva – nastaje kao posljedica edema, zapaljenja, fibroze i hipertrofije mišićnog
zida
- Suženje lumena crijeva
- Zapaljenje seroze – obzirom da se radi o transmuralnom zapaljenskom procesu zahvaćena je i seroza
koja je zamućena, crvenkasta, zrnasta
- Zadebljanje mezenterija uz edem i fibrozu
- Stvaranje striktura, sinusa, fistula – obično nastaju zbog priraslica, fistule i sinusi vode priraslicama
sa susjednim organima, kožom

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Isječak zida debelog crijeva dijelom očuvane raspoznatljive

sluznice koja je u jednom dijelu ulcerirana, neraspoznatljive građe. U tom dijelu od luminalne strane
zahvatajući sve slojeve zida prisutan obilan upalni infiltrat limfocita, plazma ćelija, histiocita, manje
brojnih polimorfonuklearnih leukocita. U mišićnom sloju zida i subserozno prisutni limfoidni folikuli.
U dijelu koji bi odgovarao lamini propriji sluznice i podsluznici prisutni rijetki granulomi sa
multijedarnim džinovskim ćelijama

2.COLITIS CHRONICA ULCEROSA

Hronična, recidivirajuća zapaljenska bolest nepoznatog uzroka koja se karakteriše ulceracijama koje
uglavnom zahvataju sluznicu i podsluznicu debelog crijeva. Započinje u rektumu, može se proširiti
proksimalno, ponekad zahvata cijelo debelo crijevo – pancolit

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Promjene na sluznici – difuzno zahvatanje sluznice

čitavom dužinom koja je hiperemična, zrnasta, sa prisutnim ulceracijama i erozijama, ponekad
prisustvo krvi u lumenu crijeva. Ulceracije – u akutnoj fazi bolesti opsežne ulceracije sa širokom
bazom uglavnom ograničene na sluznicu i podsluznicu. Inflamatorni pseudopolipi – nastaju nakon
nekoliko uzastopnih egzacerbacija bolesti kada epitel regeneriše preko ulceracija u obliku uzdignutih
ostrvaca. Atrofija sluznice – nakon smirivanja aktivne bolesti ili pri dugotrajnom hroničnom oboljenju
nastaje progresivna atrofija sluznice. Obzirom da zapaljenski proces nije transmuralan seroza je glatka
i sjajna. U izrazito teškim slučajevima bolesti može doći do toksičnog oštečenja mišićnog sloja i
nervnih spletova što onemogučava neuromuskularnu funkciju i dovodi do progresivne dilatacije i
gangrene crijeva (toksični megakolon)

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Isječak zida debelog crijeva u više fokusa ulcerirane

površine, neraspoznatljive sluznice zamjenjene nakupinama fibrina, polimorfonuklearnih leukocita i
nespecifičnog upalnog granulacionog tkiva sa mononuklearnim upalnim ćelijama. Upalni infiltrat
zahvata i podsluznicu, ali se ne širi u dublje slojeve zida. Između dijelova ulcerirane površine prisutna
pseudopolipodna izdignuća sluznice u čijoj laminii propriji je prisutan obilan mononuklearni upalni
infiltrat uz regeneratorne promjene kripti i njihovog epitela. Mjestimično kripte iregularne, narušene
arhitekture sa intraepitelno i u lumenu kripti prisutnim nakupinama polimorfonuklearnih leukocita –
kriptabscesi

3.POLYPUS JUVENILIS MUCOSAE COLONIS

Predstavlja hamartomatoznu malformaciju sluznice debelog crijeva
Najčešće nastaju kao solitarne lezije u rektumu djece mlađe od 5 godina
Izolovani hamartomatozni polipi mogu se naći i kod odraslih osoba – retencioni polipi
U 80% slučajeva u rektumu, ali se mogu naći i u drugim dijelovima debelog crijeva

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Crnkastosmeđe, okruglaste, glatke ili blago lobulirane

lezije promjera od 1 do 3 cm sa stalkom (peteljkom) koja može biti i do 2 cm dužine

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Polipoidan isječak na površini prisutnog intestinalnog

epitela koji dijelom nedostaje, erodiran je te se na površini uoče nakupine fibrina i
polimorfonuklearnih leukocita. U laminii propriji prisutan obilan upalni infiltrat limfocita, plazma
ćelija, polimorfonuklearnih leukocita sa mjestimično prisutnim proliferisanim kapilarima. U lamini
propriji prisutne su i pojedinačne i manje grupe dijelom granajučih, dijelom cistično dilatiranih
žlijezda obloženih intestinalnim epitelom urednog morfološkog izgleda

4.ADENOMA TUBULARE MUCOSAE COLONIS

Adenomi (adenomatozni polipi) su benigni epitelni tumori koji nastaju kao posljedica neoplastične
proliferacije epitelnih ćelija sluznice crijeva
Tri tipa: tubularni, vilozni i tubulovilozni. Prekusor lezije za nastanak invazivnog adenokarcinoma i
njihov maligni potencijal je u vezi sa veličinom,histološkim tipom i stepenom displazij

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Manji tubularni adenomi su obično sesilne lezije glatke

površine. Veći adenomi obično imaju peteljku, lobuliranu površinu. Rijetko veći od 2,5 cm

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Isječak rubno raspoznatljivog zida debelog crijeva na

površini prisutnog intestinalnog epitela urednog morfološkog izgleda. U središnjem dijelu isječka na
peteljci koja je građena od fibromuskularnog tkiva i krvnih sudova i prekrivena neneoplastičnim
intestinalnim epitelom uočavamo adenom. Adenom je građen od lamine proprije u kojoj su prisutne
brojne dijelom zbijene, dijelom razgranate tubularne žlijezde. Površni epitel adenoma kao i epitel
umnoženih tubularnih žlijezda pokazuje znake blage do umjereno teške displazije
(pseudostratifikacija, gubitak polariteta, hiperhromazija jedara, mitoze)
5.ADENOCARCINOMAINVASIVUMCOLONIS
Zloćudni tumor porijekla epitelnih ćelija sluznice debelog crijeva. Oko 50% tumora nastaje u predjelu
rektuma i rektosigmoidnog kolona, 20% u cekumu i ascedentnom kolonu, 15% u transverzalnom
kolonu, 15% u descedentnom kolonu

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Tumori desne strane kolona (cekum, ascedentni kolon)

obično rastu kao polipoidne egzofitne mase, rijetko dovode do obstrukcije i obično se otkrivaju u
uznapredovalom stadiju. Tumori lijeve strane kolona su obično prstenastog izgleda, izdignutih čvrstih
rubova, u središnjem dijelu ulcerirani, lumen crijeva je sužen. Oba oblika tumora tokom vremena
infiltrišu zid crijeva, probijaju serozu, infiltrišu okolno masno tkivo i mogu izgledati kao subserozne i
serozne bjeličaste, čvrste mase

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE: Isječak zida debelog crijeva gdje polazeći od sluznice koja
je dijelom ulcerirana uoči se tumor morfoloških karakteristika umjereno difrenciranog
adenokarcinoma. Pojedinačne i grupe zbijenih neoplastičnih žlijezda infiltrativno rastu kroz
podsluznicu, mišićni sloj zida debelog crijeva, plitko infiltrišući okolno masno tkivu. Epitel
neoplastičnih žlijezda je pseudostratifikovani cilindrični epitel sa gubitkom polariteta jedara,fokalnom
hiperhromazijom jedara te uočljivim mitozama

VJEŽBA 17

1.Hepatitis chronica (activa)

Definiše se kao upala jetre koja bez poboljšanja traje duže od 6 mjeseci. To je klinička definicija koja
podrazumijeva trajno povećanje jetre, subjektivne tegobe bolesnika i abnormalne funkcionalne testove
jetre, te patohistološki nalaz hronične upale u biopsijskom uzorku. Etiologija: virusni, autoimune
jetrene bolesti, oštećenje uzrokovano lijekovima, genski uslovljene metaboličke bolesti, nepoznate
etiologije
Mikroskopski:očuvana lobularna građa
- portalna i periportalna infiltracija mononuklearnoćelijskim upalnim infiltratom uz umnožavanje
veziva-

- infiltrat se iz portnog prostora neravnomjerno širi u jetrene lobule

- lamina limitans je neoštra zbog nekroze pojedinačnih hepatocita uz koje prijanjaju limfociti
(“picemeal” nekroza)

Ponekad se mogu vidjeti i :

- intralobularna (“mrljasta”) nekroza
- “premoštavajuća” nekroza
- “premoštavajuća” fibroza
- “ground-glass”hepatociti
- hidropsna degeneracija hepatocita
- masna promjena,
2.Cirrhosis hepatis

Difuzni proces obilježen umnožavanjem veziva i regeneracijom jetrenih ćelija u obliku čvorića koje to
vezivo okružuje, a rezultat je potpuna pregradnja jetrene arhitekture.
Etiologija: alkoholna, posthepatična, bilijarna, ciroza kod genskih bolesti, nepoznate etiologije

Makroskopski: jetra normalne veličine ili smanjena, zrnaste, nodularne površine, na presjeku se
uočavaju čvorići različite veličine, okruženi sivo-bjeličastim fibroznim trakama. čvrste je konzistencije
čvorići prečnika do 1cm mikronodularna, a ako su veći makronodularna ciroza.

Mikroskopski: normalna lobularna arhitektura potpuno narušena i pregrađena sa stvaranjem

regeneratornih čvorića jetrenih ćelija okruženih širokim vezivnim trakam.Limfocitni infiltrat u
portnim prostorima. Proliferacija žučnih kanalića na periferiji portnih prostora. Nakupljanje pigmenta
(bilirubina) u citoplazmi hepatocita. Dvojedarni hepatociti, povećana mitotska aktivnost, eozinofilni
nukleolus, žučni trombi u kanalićima između jetrenih ćelija

3.Carcinoma hepatocellulare hepatis

• Primarni zloćudni tumor jetre koji nastaje iz hepatocita.

• Faktori rizika: ciroza jetre, infekcija virusima hepatitisa, prisutnost aflatoksina u hrani, genski
uslovljene urođene metaboličke bolesti

Makroskopski: tri oblika:

1. masivni (jedan veliki tumor)

2. multinodularni (više odvojenih čvorova)

3. difuzno infiltrirajući (prožima cijelu jetru)

U svim oblicima jetra je znatno uvećana. Tumorsko tkivo je žućkasto bijelo, a ponekad zeleno zbog
prisustva žuči sa poljima krvarenja i nekroze

Mikroskopski: periferno očuvano jetreno tkivo, tumor građen od atipičnih epitelnih ćelija blijedo
eozinofilne citoplazme, krupnih svijetlih jedara sa velikim jedarcima, koje zadržavaju izvjesnu sličnost
sa hepatocitima, aranžirane su u: široke anastomozirajuće trabekule između kojih se nalaze
sinusoidalni prostori; pseudoglandularne formacije lumena ispunjenih žuči, i u široke plohe

4.Echinococcosis hepatis

• cistično parazitarno oboljenje

• najčešćii izazivač E. Granulosus
• unilokularna i multilokularna forma
Makroskopski zid ciste čine: fibrozna pseudokapsula koja predstavlja reakciju domaćina, bjeličasta
želatinozna membrana ispunjena bezbojnom tečnošću sa zrnastim talogom

Mikroskopski: vanjski ili hitinski sloj: blijedo ljubičasta laminirana struktura

- unutrašnji (germinativni) sloj sa skoleksima koji sadrže karakteristične kukice (“hooklets”)
5.Adenocarcinoma invasivum vesicae felleae

• Zloćudni tumor porijekla epitela žučne kese

• čini 1% svih zloćudnih tumora unutrašnjih organa
• Makroskopski:
1.difuzni infiltrativni oblik koji dovodi do zadebljanja zida žučne kese neuočljive slojevitosti
2. polipoidni oblik koji raste kao egzofitna tvorba u lumen

Mikroskopski: zid je fibroziran, površina zaravnjena, mjestimično se vide ostaci sluznice žučne kese.
Najvećim dijelom zid je infiltriran nepravilnim adenoidno-tubularnim strukturama, a mjestimično se
uočavaju kompleksne papilarne strukture atipičnih epitelnih ćelija hiperhromatičnih jedara,
poremećenog nukleo-citoplazmatskog odnosa

VJEŽBA 18.

1. PYELONEPHRITIS CHRONICA (hronicni tubulointersticijski nefritis zbog infekcije)

- Intersticij je prosiren umnozenim vezivom i gusto infiltrisan mononuklearnocelijskim
upalnim infiltratom
- Smanjem broj tubula dio je prosisrenog lumena sa hijalinim sadrzajem, oblozen
atroficnim epitelom
- U limenima vise tubula vide se nepravilni kalcifikati
- Glomeruli razmaknuti neki su skleroticni, vidi se peri- glomerularno umnozavanje veziva
- Na krvnim sudovima se vidi hijalinom zadebljanje zida ili fibrozno umnozavanje intime
2. GLOMERULOSCLEROSIS DIABETICA (dijabeticna glomerulopatija)
- Na preparatu se vide oba blika GS
- Difuzno prosisrenje mezangija sa povecanom kolicinom matriksa i difuzno zadebljanje
glomerularne bazalne membrane, to je difuzni oblik
- Cvorici umnozenog hipocelularnog matriksa i proteina plazme na cijoj se periferiji nadju
glomerularne kapilare ili komprimirane mezangijalne celije, Kimmelstitel- wilsonovi
nodusi, nodularni oblik smatra se patognomicnim za dijabeticnu glomerulosklerozu
- Globana skleroza glomerula
- Kapsularna kapljica (formiraju je insudativni proteini uz unutrasnju povrsinu
Bowmanovekapsule)
- U aferentnim i eferentnim arteriolama vidi se hijalino zadebljanje zida
- Zadebljanje bazalne membrane tubula
- Mononuklearnocelijski infiltrat u intersticiju
3. CARCINOMA RENOCELLULARE RENIS (maligni tumor epitelnih celija)
- Prepoznatljiv bubrezni parenhim koji je komprimiranim vezivom odvojen od tumora
- Relativno uniformne krupne poligonalne celije obilne izrazito svijetle citoplazme, okruglih
hiperhromaticnih jedara sa uocljivim jedarcima aranzirane su u tubularne i alveolarne
strukture ili solidna polja
- Tumor se gradira prema velicini jedaraca
 4. PAPILLOMA TRANSITIOCELLULARE VESICE URINARIE (beningi tumor prelaznocelijskog epitela-
urotela)
- Materijal dobijen transuretralnom resekcijom sadrzi dijelom tangencijalno presjecen
papile
- Fibrovaskularni stalak gradjen od edematozne vezivne strome sa kapilarima oblozen je
prelaznocelijskim epitelom uredne debljine, ocuvane slojevitosti, pseudostratifikovanih
uniformnih jedara

5. CARCINOMA TRANSITIOCELLULARE PAOUKKARE VESICAE URINARIAE (maligni tumor urotela)

- Preparaj je tangencijalno presjecen materijal dobijen transuretralnom resekcijom, te se
ima utisak nodularne arhitekture
- Papile su gradjene od fibrovaskularnog stalka oblozene neoplasticnim epitelom koji za
razliku od papiloma pokazuje poremecaj arhitekture, celije su pleomorfne sa jasnom
jedarnom atipijom, a vidi se i infiltracija fibrovaskularnog stalka

XIX - VJEŽBA
1. Condyloma accuminatum - Spolno prenosiva bolest ima oblik benignog tumora, a
uzrokovana je humanim papiloma virusom( podtipovi 6 i 11).Može se razviti na svakoj
vlažnoj mukokutanoj površini vanjskog genitala u muškaraca i žene.U muškaraca se tumori
vide najčešće oko koronarnog sulkusa i u unutrašnjoj površini prepucija.

Makroskopski promjene sežu od sesilnih posve sitnih ili izraslina na peteljci veličine od
1mm do malinastih masa veličine nekoliko centimetara u promjeru.

Mikroskopski: U histološkoj se slici nalazi vilozna,vezivno tkivna stroma pokrivena

hiperplastičnim epitelom,koji pokazuje perinuklearnu vakuolizaciju (koilocitozu).Bazalna
membrana je intaktna i nema znakova invazije potporne strome.

2. Hyperplasia nodularis prostatae –

Ovo je izrazito čest poremečaj obilježen razvojem povećanih,prilično ograničenih čvorova

unutar prostate.Prije je bila poznata kao dobroćudna hipertrofija prostate (BPH),premda je to
pogrešno,jer je osnovni proces prije hiperplazija nego li hipertrofija. Incidencija progresivno
raste sa dobi,uzrok pojave je nepoznat,ali trenutno mišljenje predlaže endokrinu
osnovicu( androgeni i estrogeni).

Makro: nodularne površine, nodusi različite veličine odvojeni svijetlim poljima koja
predstavljaju hiperplaziju glatkomišićne strome.

Mikroskopski se uočava proliferacija žljezdanog tkiva, kao i fibroblasta i glatkih mišičnih

ćelija. Žljezde su različite veličine,obložene visokim,hipertrofičnim cilindričnim epitelom,
koji se fokalno karakteristično organizira u papilarne pupoljke i nabore. Žljezdane su tvorbe
dobro razvijene i jedna je od druge razdvojena stromom, koja je međutim oskudna. Brojna
mala žarišta hijalinih stvrdnuča nazvana corpora amylacea,vide se unutar žlijezda.

3. Adenocarcinoma prostatae –
Rak prostate bolest je muškaraca iznad 50. godine, a vršnu incidenciju doseže oko 75.
godine.Obično započinje u rubnom području,ali može nastati bilo gdje u žlijezdi,često
multiplo, i spajati se u jedinstvenu masu.Može se uočiti kao čvrsta zrnata struktura, koja je
nešto žuća od okolnog tkiva.

Makro: čvrsta zrnasta struktura koja je nešto žuća od okolnogtkiva, najčešće subkapsularno.

Mikro: acinusi su manji od normalnih,gusto zbijeni (leđa uz leđa ), te obloženi jednim slojem
kubičnog epitela ,sa anaplastićnim ćelijama koje posjeduju karakteristična prominentna
jedarca,izbočenog u diskretne nabore koji se spajaju, fokalno stvarajući kribriformnu sliku.

4. Seminoma testis –
Ovaj česti tumor porijekla zametnih ćelija čini približno 30% novotvorina testisa. Javlja se
kao čvrsto bezbolno povečanje testisa

Makroskopski: izgleda kao sivo bijela do tamnije smeđa mesnata masa.

Mikroskopski: lijevo vide se diskretna nodularna polja dobro diferenciranih,uniformnih

poligonalnih ćelija,sa istaknutim ćelijskim membranama, središnjim okruglim jezgrama i
svijetlom citoplazmom.

XX - VJEŽBA

1. CIS – Carcinoma in situ –

Spektar cervikalnih intraepitelnih neoplazija predstavlja prekurzorske lezije karcinomu grlića

meternice. Cervikalna intraepitelna neoplazija (CIN) konvencionalno se dijeli u tri stadija:
CIN I, II i III, odnosno blaga, umjerena i teška displazija. Predstavlja oblik teške displazije
koji se karakteriše izraženom varijacijom stanica i veličinom jezgara, nepravilnom
orjentacijom, hiperhromazijom i brojnim mitozama prisutnim i u površnom sloju. Atipični
epitel obuhvata punu debljinu epitela, ne urasta u podliježuću stromu, uz intaktnu bazalnu
membranu, ali se širi u endocervikalne žlijezde.

Mikroskopski : Na preparatu prisutan endo i egzocerviks, te endocervikalne žlijezde. Na

egzocervikalnom dijelu vidi se pločastoslojeviti epitel sa potpuno poremećenom građom,
hromatin granularan (sol-biber), mitoze uočljive punom debljinom epitela, kao i na površini,
uz prisutne i abnormalne forme. U jednom dijelu displazija se širi i na endocervikalni dio,
zaravnjuje epitel žlijezde.
 2. Carcinoma planocellulare invasivum cervicis uteri –

Gotovo svi invazivni karcinomi grlića maternice su nastali od prekurzorskih epitelnih

promjena (CIN-a). Uzrok nastanka je Humani Papilloma virus koji je izolovan u 99,7% žena
oboljelih od karcinoma grlića maternice. Vrh incidencije je oko 45 godina starosti. Faktori
rizika su: rani početak seksualne aktivnosti, veći broj seksualnih partnera, seksualne navike
muških partnera, perzistentna infekcija visokorizičnim tipovima HPV-a, pušenje,
imunodeficijencija. Karcinom grlića nastaje u zoni transformacije i obuhvata spektar od
mikroskopskih fokusa rane invazije strome do makroskopski vidljivih tumora koji okružuju
spoljno ušće cervikalnog kanala.

Makro: Može se manifestovati kao egzofitna, gljivasta tumorska masa, kao ulcerativna forma
ili pokazuje infiltrativni način rasta.

Mikroskopski: Na površini isječka prisutan displastičano izmijenjen skvamozni epitel, bez

uočljivog normalnog površnog epitela grlića, te polje jasno invazivnog karcinoma. U stromi
vidljive plaže,kao i ostrvca tumorskih ćelija različitog oblika i veličine građena od relativno
krupnih, pleomorfnih ćelija, hiperhromatičnih jedara,koja zauzimaju najveći dio ćelije, te
brojnih mitoza.

3. Adenocarcinoma invasivum cervicis uteri –

Čini 15-20% svih karcinoma grlića maternice. Nastaje iz ćelija endocervikalnih žlijezda koje
proizvode mucin. Smatra se da nastaje postepeno preko žljezdane intraepitelijalne lezije
(GIL).

Makroskopski : S obzirom da raste u endocervikalnom kanalu, u početku nije klinički

vidljiv. Svojim rastom širi vrat maternice, koji postaje veći, zdepastiji i poprima
karakterističan oblik bačve (bačvasti cerviks).

Mikroskopski: Na preparatu kojeg čini dio zida grlića maternice u području endocerviksa se
nađe tumor građen od nepravilnih tubularnih i tubuloalveolarnih struktura koje infiltruju zid
grlića maternice. Tumorski izmijenjene žlijezde pokazuju kribriformnost, prisutan ćelijski i
jedarni pleomorfizam, uz brojne mitoze. U području slabije diferencijacije jedra nepravilno
raspoređena, nabacana jedna na druga u vidu solidnih grupa. Lamina propria između gusto
infiltrirana limfocitima.

4. Adenocarcinoma endometrii –

Karcinom endometrija se najčešće javlja u periodu između 55 i 65. godina. Faktori rizika za
endometrioidni karcinom su: gojaznost, dijabetes, hipertenzija, infertilitet. Svi navedeni
faktori su povezani sa povećanom stimulacijom estrogenima.

Makro: Endometrioidni karcinomi mogu biti egzofitni ili infiltrativni. Potiču iz sluznice i
mogu se širiti miometrij. Sa progresijom tumora dolazi i do uvećanja maternice, kao i do
njene fiksacije za okolne struture. Tumorska masa je polipoidna i vulnerabilna, tako da se
klinički obično manifestuje leukorejom i nepravilnim krvarenjem.

Mikro: Preparat čini zid uterusa sa prisutnom tumorskom masom u području endometrija
koja invadira miometrij. Žljezdane strukture nepravilne, kribriformne, gusto pakovane
obložene malignim epitelom uz izraženu mitotsku aktivnost.

5. Mullerian tumor (Carcinosarcoma) –

Predstavlja maligni tumor koji se sastoji od endometrijalnog adenokarcinoma i maligne

mezenhimalne komponente. Stroma se može diferencirati u različite forme mezodermalne
komponente (mišić, hrskavica, osteoid). Javlja se kod postmenopauzalnih žena i manifestuje
se krvarenjem.

Makro: zavisi od toga koja je glandularna komponenta. Diskretno nodularno, homogene

rezne plohe, podsjeća na riblje meso.

Mikro: Na preparatu se vide jasno maligne adenoidne strukture (epitelna komponenta), te

stroma malignih sarkomatoidnih karakteristika (mezenhimalna komponenta) sa mjestimično
prisutnim atipičnim, pleomorfnim ćelijama rabdoidnih karakteristika.

XXI - VJEŽBA

1. CYSTADENOMA MUCINOSUM OVARI - Benigni tumor jajnika koji se prema

klasifikaciji SZO svrstava u grupu mucinoznih epitelno-stromalnih neoplazmi jajnika. Češće
su to jednostrane neoplazme, rjeđe se javljaju obostrano. Obično se javljaju kod žena srednje
životne dobi, rijetko prije puberteta i nakon menopauze

MAKRO: obično stvaraju velike cistične mase glatke i sjajne površine. na presjeku
multilokularna rijeđe unilokularna cistična masa glatkih zidova. ciste su ispunjene žučkastim
sluzavim želatinoznim sadržajem

MIKRO: preparat rubno dijelom raspoznatljivog tkiva jajnika sa prisutnim dijelom zida
cistične šupljine. zid cistične šupljine je obložen jednim slojem visokog cilindričnog epitela
bez cilija, bazalno smještenih jedara i sa apikalno prisutnim mucinom

2. TUMOR CYSTICUM SEROSUM PAPILLARE BORDERLINE OVARI

- Prema klasifikaciji SZO ubrajaju se u grupu seroznih epitelno-stromalnih neoplazmi jajnika
koje imaju veću sposobnost proliferacije i zbog čega su graničnog tj. niskog malignog
potencijala. Najčešće se javljaju kod žena u reproduktivnoj životnoj dobi (između 20 i 50
godine života). U oko 30% slučajeva bilateralni
MAKRO: unilokularna ili multilokularna cistična šupljina ispunjena bistrom, žukastom
seroznom tekućinom. zidovi ciste glatki sa prisutnim manjim ili većim brojem papilarnih,
grozdastih izraštaja različite veličine koji ponekad mogu biti prisutni i na vanjskoj površini
ciste

MIKRO: isječak dijelom rubno raspoznatljivog tkiva jajnika sa prisutnim dijelom zida
cistične šupljine koji je u jednom dijelu obložen jednim slojem niskog kubičnog do
cilindričnog epitela. u dijelu unutrašnje površine ciste prisutne pojedinačne papilarne
proliferacije a u centralnom dijelu isječka brojne dijelom granajuće papile. papile su građene
od centralnog fibrovaskularnog tkiva i obložene proliferisanim, pseudostratifikovanim
atipičnim cilindričnim epitelom uz uočljive mitoze. mjestimično se uoče invaginacije epitela u
stromu papila kao i ljuštenje manjih grupa epitelnih ćelija. znakovi invazije strome jajnika
nisu prisutni

3. CYSTADENOCARCINOMA MUCINOSUM INVASIVUM OVARI -

Zloćudni tumor jajnika koji se prema klasifikaciji SZO ubraja u grupu mucinoznih epitelno-
stromalnih neoplazmi jajnika. Čine oko 10% zloćudnih tumora jajnika. Češće unilateralni,
oko 5% su bilateralni

MAKRO: multilokularna, rjeđe unilokularna cistična tumorska tvorba ispunjena žučkasto-

zelenkastim sluzavim,želatinoznim sadržajem. zidovi cisti glatki sa često prisutnim manjim i
većim papilarnim, grozdastim izraštajima kao i dijelovima solidnog, sivo-bjeličastog sluzavog
tkiva, često znaci nekroze i krvarenja

MIKRO: Isječak samo rubno raspoznatljivog uskog pojasa tkiva jajnika u kome se uoči
infiltracija manjim i većim, pojedinačnim dijelom gusto zbijenim neoplastičnim žlijezdama.
Žlijezde su obložene neoplastičnim, pseudostratifikovanim sluz produkujućim epitelom,
prisutne jedarne atipije i mitoza

4. TUMOR BRENNER OVARI - Benigni tumor jajnika koji se prema klasifikaciji

SZO ubraja u grupu prelaznoćelijskih epitelno-stromalnih neoplazmi janika. Rijetki tumori
jajnika koji se obično dijagnostikuju mikroskopski u jajnicima uklonjenim zbog nekog drugog
razloga

MAKRO: Solidne ili cistične obično unilateralne neoplazme. Veličina od manjih od 1 cm do

velikih tumora 20-30 cm . Na presjeku sivo-bjeličasti mogu biti dijelom cistični ispunjeni sa
sluzi

MIKRO: Umnožena fibrozna stroma koja podsjeća na normalnu stromu jajnika jasno
ograničava otočiće epitela koji po svojim karakteristikama odgovara prelaznoćelijskom
epitelu urinarnog trakta
5. TUMOR GRANULOSACELLULARE OVARI - Prema klasifikaciji SZO ovaj
tumor se ubraja u grupu sex cord-stromalnih neoplazmi jajnika. To su potencijalno maligne
neoplazme koje su građene od ćelija sličnih granuloza ćelijama folikula jajnika. Mogu se
javiti u bilo kojoj životnoj dobi, ali oko 2/3 se javlja kod postmenopauzalnih žena. Mogu
izlučivati estrogen, rjeđe afunkcionalni ili izlučuju androgene

MAKRO: obično unilateralne solidne tvorevine različite veličine od mikroskopskih fokusa

do velikih tumorskih masa. na presjeku homogeni, sivo-žučkasti, ponekad cistični

MIKRO: isječak rubno raspoznatljivog tkiva jajnika u kome je prisutan tumor dijelom
solidnog načina rasta, dijelom u trake aranžiranih tumorskih ćelija. mjestimično su tumorske
ćelije zrakasto raspređene oko centralne šupljine ispunjene eosinofilnim sadržajem, to su tzv.
Call-Exnerova tjelašca. Tumorske ćelije su male,kuboidalne do poligonalne, sa u jedru
prisutnim centralnim usjekom ili udubljenjem te podsječaju na zrno kafe

XXII - VJEŽBA

1. RESIDUA GRAVIDITATIS - “Ostatak trudnoće” (lat.). Materijal je dobiven ili

spontanim izbacivanjem produkata začeća ili kiretažom (spontani i arteficijelni abortus).
Abortus može biti kompletni i inkompletni. Morfološke promjene zavise od intervala između
smrti fetusa i izbacivanja produkata začeća.

MIKRO: Na preparatu uočavamo dijelove decidue, resice horiona, te koagulum. Decidua je

dijelom nekrotična, sa područjima infiltracije polimorfonuklearima.Tzv. Arias-Stella reakcija
se odnosi na povećanje jedara i hiperhromaziju sekretornih ćelija endometrija; posljedica je
hormonalnog efekta.

2. MOLA HYDATIDOSA - Mola (lat.lažno začeće) hydatidosa (od hydatisia-grč.kap

vode) ili grozdasta mola je oblik gestacione trofoblastne bolesti. Najčešći prekursor
horiokarcinoma. Dva oblika neinvazivne mole – kompletna i parcijalna; razlikuju se
histološki i citogenetski. Kod kompletne mole sve resice su edematozne, uz difuznu
proliferaciju trofoblasta; broj hromozoma je diploidan (46,XX) i svi potiču iz spermatozoida;
nema razvoja ploda. Kod parcijalne mole samo dio resica je edematozan, uz fokalnu
proliferaciju trofoblasta; broj hromozoma najčešće je triploidan (69,XXY).

MAKRO: Mola se najčešće razvija u maternici, koja je obično veća nego što je očekivano za
trajanje trudnoće. Šupljina maternice je ispunjena masom tankozidnih, providnih, cističnih
tvorbi u obliku grozda.

MIKRO: Preparat je parcijalna mola – veći dio resica horiona ima miksoidnu, edematoznu
stromu, sa optički praznim prostorima – tzv.cisterne; u promijenjenim resicama nema krvnih
sudova. Uočava se proliferacija i sincicio- i citotrofoblasta, koji fokalno formiraju široke
plaže i polja.
3. INFARCTUS PLACENTAE - Nekroza tkiva posteljice uzrokovana neadekvatnom
vaskularizacijom. Mali i marginalni infarkti su obično klinički insignifikantni; više od 30%
posteljice mora biti zahvaćeno da to utiče na plod.

MAKRO: Polje infarkta je žutobijele boje, jasno ograničeno i solidnije od okolnog tkiva
(Infarctus albus placentae). U slučaju hemoragičnog infarkta, zahvaćeno tkivo je tamnocrveno
i spužvaste konzistencije.

MIKRO: Preparat čini tkivo posteljice sa uočljivom deciduom i resicama horiona. Veći dio
preparata čini polje infarkta sa koagulacionom nekrozom – vide se samo obrisi resica
(“ghost”-like izgled). Prostor između nekrotičnih resica je obliteriran usljed povećanog
taloženja fibrina i aglutinacije resica.

4. GRAVIDITAS ECTOPICA (TUBARIA) - Pojam se odnosi na implantaciju

fetusa na bilo koje drugo mjesto osim na normalnu lokaciju u maternici. Pojavljuje se u jednoj
od 150 trudnoća. Najvažniji predisponirajući faktor je PID (Pelvic Inflammatory Disease), a
najčešće mjesto je jajovod (90%).

MAKRO: Jajovod je fokalno ili u cjelosti proširen, a lumen je ispunjen koagulumom, u kome
se može naći tkivo posteljice, te ostaci ploda. Tkivo posteljice često invadira zid jajovoda, pa
dolazi do rupture.

MIKRO: Preparat predstavlja poprečni presjek jajovoda; nabori sluznice jajovoda su

razvučeni i stanjeni. Dio površine sluznice prekriva tkivo posteljice sa uočljvim resicama
horiona, te koagulum. U lumenu se vide ostaci ploda.

5. CHORIOCARCINOMA - Epitelni maligni tumor trofoblastnih ćelija iz bilo kojeg

oblika prethodno normalne ili abnormalne trudnoće. Invazivni, vrlo agresivan tumor, koji
brzo metastazira u udaljene organe, naročito pluća; međutim, vrlo dobro reaguje na
kemoterapiju. U oko 50% slučajeva izrasta u nekom od oblika grozdaste mole.

MAKRO: Mekani, mesnati, žućkasto-bijeli tumor; često se uoče polja ishemične nekroze,
cistične degeneracije i krvarenja.

MIKRO: U jednom dijelu preparata vide se resice horiona, uz koje se nalaze očuvane
tumorske ćelije, koje ne formiraju resice.Tumor čine abnormalno proliferisani citotrofoblast
(male, okrugle, mononuklearne ćelije blijede citoplazme) i sinciciotrofoblast (multinuklearne
ćelije tamnije citoplazme), uz prisutnu atipiju, pleomorfizam, hiperhromaziju i prominentna
jedarca, te brojne mitoze. Veći dio mase tumora čini polje nekroze.

XXIII - VJEŽBA
1. Dysplasia fibrosa glandulae mammae - Naziv ,,hiperplazija epitela“ i
,,proliferacijska fibrocistična promjena” obuhvata niz proliferacijskih promjena unutar
duktula,terminalnog duktusa, a katkada i lobula dojke. Neke su od epitelnih hiperplazija
blage, pravilne i nose mali rizik od karcinoma, dok se na drugom kraju spektra nalaze atipične
hiperplazije koje nose povećan rizik, razmjerno jačini i atipičnosti promjena.

Makroskopski izgled epitelne hiperplazije nije specifičan i često preovladavaju istovremene

fibrozne ili cistične promjene.

Mikroskopski na preparatu uočavamo par duktusa obloženih kubičnim do stubičastim

ćelijama, poredanim u više slojeva, normalnog izgleda sa intraluminalnim nakupinama
pjenušavih makrofaga. U okolini vidimo masno tkivo i umnoženo stisnuto vezivo u kojem se
uočava blaga infiltracija limfocitima te nešto kongestiranih krvnih sudova.

2. Fibroadenoma glandulae mammae - Inkapsulirani fibroadenom je najčešći

benigni tumor ženske dojke. Obično se javljaju u prepubertetnih djevojaka i mladih žena; vrh
učestalosti je u trećoj dekadi života. Misli se da u njegovom razvoju ulogu ima apsolutno i
relativno povećanje estrogene aktivnosti. Fibroadenom se javlja kao diskretni, inkapsulirani,
obično solitarni slobodno pomični čvorić, 1-10 cm u promjeru.

Makroskopski, oni su čvrsti, jednolično sivkastobijele boje na reznoj plohi, isprekidani

mekšim, žuto-ružičastim mrljama, koje predstavljaju žljezdana područja.

Mikroskopski na preparatu vidimo tkivo tumora sa izraženom proliferišućom

fibroblastičnom stromom i u kojoj se uočavaju komprimirani duktusi, izgleda uskih pukotina
i nepravilnih zvjezdolikih struktura, obloženih dijelom sa jednim, a dijelom s više redova
pravilnih ćelija.

3. Carcinoma ductale invasivum glandulae mammae - Ovaj tumor čini 70-80 %

svih tumora dojke. Smatra se da genetska predispozicija i endogeni hiperestrogenizam imaju
važnu ulogu u nastanku karcinoma.

Makroskopski su građeni od iregularnog sivobjeličastog, uglavnom sitnozrnatog radijarno

raspoređenog čvrstog tkiva okruženog masnim tivom.

Mikroskopski u jednom dijelu uočavamo masno tkivo infiltrisano tumorskim ćelijama, dok
ostali dio preparata čini čvrsta vezivna stroma u kojoj se nalaze naširoko razbacana žarišta i
duktolike strukture okruglih do poligonalnih tumorskih ćelija, tamnijh jedara i rijetko
prisutnih mitoza.
4. Carcinoma lobulare invasivum glandulae mammae - Razvija se od acinusa ili
završnih kanalića lobulusa koji je obilježen osebujnim nastojanjem multicentričnosti unutar
iste dojke i ima veliku učestalost (20%) obostranosti.

Makroskopski slabo je omeđen i obično je gumaste konzistencije, a katkad tumor može biti
tvrd i scirozan.

Mikroskopski se uočava lobul sa dijelom raspoznatljivog masnog tkiva sa terminalnim

duktulom ispunjen sitnim uniformnim tumorskim ćelijama ovalnih jezgara sa sitnim
nukleolima koje se vide rahlo raspršene i u vezivnoj stromi u obliku tračaka širokih jednu
ćeliju (poput-indijanskog reda u, koloni po jedan). Mitoza i značajnog polimorfizma se ne
uoći.

5. Carcinoma inflammatorius glandulae mammae (mastitis carcinoma)- U

svim oblicima karcinoma o kojima se prije raspravljalo, napredovanje bolesti dovodi do
određenih lokalnih morfoloških promjena. One uključuju nastojanje da prirastu za pektoralne
mišiće ili duboku fasciju grudnog koša, s posljedičnom fiksacijom promjene, kao i prirastanje
za površinsku kožu s retrakcijom ili uvlačenjem kože ili bradavice, te zahvatanje limfatika sa
posljedičnim limfedemom i odebljanjem kože (peau d orange - kora od naranče).

Mikroskopski se uoče tumorski embolusi u limfaticima derma. Invazija limfatika derma

predstavlja patološki kriterij za dijagnozu inflamatornog karcinoma, što je ujedno i loš
prognostički znak.

XXIV VJEŽBA
1. MORBUS GRAVES

Najčešći uzrok tireotoksikoze i predstavlja stanje povišenog metabolizma... Bolest je

autoimunig porijekla.

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE- Štitnjača difuzno i simetrično uvećana. Na

presjeku ima crvenosmeđkaste boje, mišiću sličan izgled.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE- Hipercelularnost folikula, gdje epitelne ćelije

postaju cilindrično nagurane i iako postoje male razlike u veličini i obliku ćelije, nema
značajne atipije. Koloid pokazuje vodenast izgled. U stromi je limfocitni infiltrat koji sa
fibroziranim vezivnim trakama diskretno razdvaja folikule.

2. STRUMA THYROIDEAE COLLOIDES NODOSA

Štitna žlijezda difuzno više ili manje simetrično uvećana. Viđa se u endemskom i
sporadičnom obliku.
MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE -Štitnjača tvrda i simetrično uvećana, sa
smeđkasto-sivom, blijedom, sjajnom, prhkom i hladetinastom reznom plohom

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE -Široki folikuli ispunjeni koloidom, obloženi

spljoštenim epitelnim ćelijama, a razdvojeni oskudnom strumom sa par uočljivih
kongestiranih krvnih sudova.

3. CARCINOMA PAPILLARAE GLANDULARAE THYROIDEAE

Zloćudni tumor štitne žlijezde koji ima čistu papilarnu, miješanu papilarnu i folikularnu
građu. Sastoje se od ćelija sa optički svijetlim ground-glass ili „little orphan Annie“ jezgrama,
bez obzira na prisutnost resičastih tvorbi.

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE -Neoplastična žarišta su siva do smeđa, čvrsta,

nekad na presjeku imaju izgled krzna.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE - Dobro diferencirani papilarni karcinom, jasno

ograničen od okolnog tkiva štitne žlijezde sa prisutnim psamomskim tjelašcima, čije su papile
građene od vezivne strome sa krvnim žilama, obložene jednim ili više redova kubičnih do
niskih cilindričnih epitelnih ćelija sa jasnom jezgrenom memembranom i sitnim jedarcima.

4 . ADENOMA CORTICIS GLANDULAE SUPRARENALIS

Najčešći uzrok hiperaldosteronizma, a u rijetkim su prilikama podloga za razvoj Cushingova

sindroma.

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE - Oštro ograničeni, učahureni, žuto-smeđi čvorovi

unutar kore, koji se izbočuju prema srži ili pod čahuru. Raspon je 1-3cm u promjeru.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE - Masno tkivo na površini. U kori nadbubrežne

žlijezde su prisutna krvarenja. Jasno ograničen adenom je građen od ćelija sa lipidima, koji
sliče ćelijama zone fascikulate, sa svjetlijom citoplazmom i pravilnim jezgrama.

5. PHEOCHROMOCYTOMA

MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE - Bez obzira na veličinu, na presjeku su sivo-roze,

krupnije mase, sadrže središnja područja krvarenja, nekroze i cističnog razmekšanja.

MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE - Nešto masnog tkiva, zadebljana kapsula koja

odvaja tkivo tumora, građenog od krupnih poligonalnih ćelija raspoređenih u gnjezda,
razdvojenih diskretnom stromom, stvarajući loptaste nakupine sa nepravilnim jedrima i
obilnom zrnastom citoplazmom

XXV - VJEŽBA

1. Keratosis seborrhoica cutis - Egzofitni benigni tumor kože građen od keratinocita

koji su nalik na bazalne ćelije.
Makroskopski: uzdignute pločaste ili bradavičaste tamnosmeđe promjene oštro ograničene
od okolne kože, promjera od nekoliko milimetara do nekoliko centimetara, obično ne veće od
2cm. mogu biti pojedinačne ili multiple, obično na trupu, vratu i licu

Mikroskopski:

• uzdignute lezije oštro ograničene od okolnog epiderma, građene od gusto zbijenih

ćelija bazaloidnog izgleda

• dovode do akantotičnog zadebljanja koje stvara horizontalnu liniju od zdravog

epiderma sa jedne do druge strane

• unutar akantotičnih područja nalaze se pseudociste ispunjene lameliranim keratinskim

naslagama koje stvaraju koncentrične krugove

• hiperkeratoza

• melanin prisutan najčešće u bazalnom sloju, ali se može vidjeti u svim slojevima
epiderma (tzv. pigmentna forma)

2. Carcinoma basocellulare cutis –

Lokalno invazivan tumor niskog malignog potencijala koji rijetko metastazira porijekla
bazalnih ćelija kože ili folikula dlake.

Makroskopski: smeđe ili bjeličaste uzdignute papule ili čvorići prekriveni stanjemo kožom, sa
proširenim malim krvnim sudovima na periferiji, imaju uzdignute sedefaste rubove sa
središnjim udubljenjem. često u središtu postoji ulceracija (ulcus rodens). mogu rasti i u
obliku eritematozne induracije koja se ljušti, ili kao indurirani žućkasti plak, a ponekad je
tumor izrazito pigmentiran. najčešće na glavi i vratu (80%), na grudnom košu (15%), druge
lokalizacije su rijetke

Mikroskopski:

• Tumor je građen od atipičnih bazalnih ćelija koje liče na ćelije bazalnog sloja
epiderma: ovalna ili okrugla hiperhromatična jedra, citoplazma oskudna,visok nukleo-
citoplazmatski odnos, granice između ćelija nejasne
• aranžirane su u ostrvca ili trake (trabekule), a na rubu svake nakupine tumorskog tkiva
ćelije su paralelne i postavljene svojim dužim osovinama okomito na rub nakupine- periferno
palisadanje
• egzulcerirana površina
• retrakcioni artefakt
• katkad se može pojaviti cistična degeneracija

3. Naevus naevocellularis cutis –

Benigne proliferacije melanocita koje po porijeklu mogu biti urođene (razvojni hamartomi) ili
stečene (benigne neoplazme).

Makroskopski: ovalne ili okrugle pigmentne simetrične lezije u nivou ili lako iznad nivoa
kože, a ponekad rastu kao verukozne pigmentne izrasline, prečnika obično nekoliko
milimetara, ravnih pravilnih rubova.

Mikroskopski:

•u zavisnosti od lokalizacije melanocita dijelimo ih na: junkcionalne, složene i intradermalne.

-ćelije koje su aranžirane u gnijezda, unutar epiderma i na dermo-epidermalnoj granici su

krupnije, poligonalne ili okrugle, sa pigmentom u citoplazmi, a prema dubljim slojevima
derma postaju manje (sazrijevanje), difuzne i pojedinačne

•bilateralna simetričnost lezije slijeva na desno

4. Melanoma malignum cutis - Maligni tumori porijekla melanocita.

Makroskopski: pigmentne lezije sa makroskopskim karakteristikama koje se mogu opisati kao
ABCD pravilo:

A-asimetrija: neravne lezije koje se satoje os dijelova koji joj daju nepravilan oblik

B-rubovi (engl.border): nepravilni, nazubljeni ili izbrazdani

C-boja (engl.colour): lezije često imaju nehomogenu boju koja varira od tamnosmeđe do
svijetlosmeđe, žute, pa čak i blijede

D-dijametar: obično veći od 6mm

Mikroskopski razlikujemo:
- melanoma in situ
- radijalnu fazu rasta, odnosno lateralno ili horizontalno širenje (superficijalnošireći
melanom)
- vertikalnu fazu rasta (nodularni melanom)

Mikroskopski: krupni atipični melanociti sa pigmentom u citoplazmi i relativno krupnim

jedrima u kojima se uočava jedarce, aranžirani su u gnijezda i nepravilne grupe koje infiltruju
epiderm sa ulceracijom na površini i šire se u derm

•mononuklearnoćelijska infiltracija
•preegzistirajući nevus
•dubina infiltracije: Clarke i Breslow

XXVI - VJEŽBA
1. NEURILEMMOMA (SCHWANOMA)- Benigni tumor ovojnice perifernog
nerva, koji je tipično inkapsuliran i koji se u potpunosti sastoji od dobro diferenciranih
Schwann-ovih ćelija (WHO). Multipli schwanom-i povezani su sa neurofibromatozom tipa 2
(4% slučajeva). Većina je locirana izvan CNS-a – najčešće u koži i potkožnom tkivu, i to na
glavi, vratu i fleksornim površinama ekstremiteta. Intrakranijalni schwannom-i pokazuju jaku
predilekciju za VIII. kranijalni nerv u cerbelopontnom uglu.

Makroskopski, većina schwannom-a su globoidne mase, promjera 1-10 cm, i obično su

inkapsulirani. Rezna ploha je svijetlo smeđa i sjajna, prošarana žućkastim poljima.

Mikroskopski, konvencionalni schwanom-i sastoje se od ćelija koje rastu na dva osnovna

načina (pattern-a): Antoni A (celularniji, sa kompaktinim izduženim ćelijama poredanim u
snopove, ponekad sa palisadanjem jedara – tzv.Verocay bodies) i Antoni B (hipocelularan,
miksoidan, ćelije pokazuju lipidizaciju). Manji tumori (kao na našem preparatu) često
pokazuju samo ili većinom Antoni A način rasta. Jasno se uočava kapsula tumora. Tumorske
ćelije su nejasnih granica, eozinofilne citoplazme, sa izduženim jedrima zašiljenih krajeva.
Mjestimično su prisutni razbacani pjenušavi makrofagi.

2. GLIOBLASTOMA MULTIFORME- Najčešći primarni tumor mozga i

najmaligniji astrocitni tumor. Odrasli (45 – 75 g.) čine većinu pacijenata. Većina globlastoma
nastaje de novo; sekundarni glioblastomi razvijaju se iz difuznog astrocitoma (WHO gradus
II) i anaplastičnog astrocitoma (WHO gradus III).

Makroskopski, glioblastom se najčešće pojavljuje u subkortikalnoj bijeloj masi hemisfera

mozga.Tumor je obično iznenađujuće velik u vrijeme dijagnoze, obično unilateralan, nejasno
ograničen. Tkivo je periferno sivkasto i mekano, a centralno žućkasto i granularno – područja
nekroze, sa poljima krvarenja, te nejasno ograničenim cističnim šupljinama.

Mikroskopski, tumor se sastoji od slabo diferenciranih, pleomorfnih, fibrilarnih astrocitnih

ćelija, uz prisutne multijedarne džinovske ćelije, te brojne mitoze; u više fokusa uoče se
mikrokalcifikacije. Karakteristična je mikrovaskularna proliferacija, mjestimično u formi
“glomeruloidnih” snopova, te područja krvarenja. Široka polja centralne ishemičke nekroze sa
obrisima nekrotičnih, dilatiranih tumorskih krvnih sudova.

3. MENINGEOMA- Meningeomi su novotvorine meningotelijalnih (arahnoidalnih) ćelija,

po pravilu pričvršćene za unutrašnju površinu tvrde moždane ovojnice (dura mater). Većina
su benigni i odgovaraju WHO gradusu I, dok atipični i anaplastični (maligni) menigeomi
odgovaraju WHO gradusu II, odnosno III. Sporo rastuće lezije, sa simptomima koji su obično
posljedica pritiska na okolne strukture mozga.

Makroskopski, to su okruglaste mase sa bazom na duri mater, koje se “utiskuju” u moždani

parenhim, od kojeg se obično lako odvajaju. Površina je obično pokrivena tankom fibroznom
kapsulom. Tkivo na presjeku je najčešće gumaste do čvrste konzistencije, bez nekroza i
krvarenja; može biti tvrdo, sa većim ili manjim kalcifikacijama.

Mikroskopski, meningeomi pokazuju širok spektar histoloških slika. Preparat čini uglavnom
tumorsko tkivo, građeno od vretenastih ćelija koje su najvećim dijelom poredane u paralelne,
valovite snopove, dok su dijelom u storiformnom rasporedu. Između snopova uoče se brojna
psamozna tjelašca.