Professional Documents
Culture Documents
Ang Maikling Kwento
Ang Maikling Kwento
Katuturan:
- isang anyo ng panitikan na naglalayong magsalaysay ng isang mahalaga at nangigibabaw na pangyayari
sa buhay ng pangunahing tauhan at nag-iiwan ng isang kakintalan sa isip ng mga mambabasa.
- maikling katha na nagsasalaysay at tumatalakay sa madulang bahagi ng buhay. Hindi ito pinaikling
nobela o buod ng isang nobela.
- Isang uri ng masining na pagsasalaysay na maikli ang kaanyuan at ang diwa ay napapalaman sa isang
buo, mahigpit at makapangyarihang balangkas na inilalahad sa isang paraang mabilis ang galaw.
“kung minsan, ang pagsama ng isang tao ay dala ng mapapait niyang karanasan sa buhay ”
6. Katimpian – masining na paglalarawan sa damdamin. Ang maingay at nagpapalahaw na pag-iyak
ay di tanda ng kalaliman ng kalungkutan; di gaya ng tahimik, pigil at di mailuhang pighati.
7. Pahiwatig – tinatalakay ang pangyayaring nagaganap sa isang akda. Ipinahihiwatig ang
pangyayaring inaakalang mahalaga sa kwento. Dahil dito, nagiging malikhain ang mga mambabasa
sapagkat naiiwan ang kanyang guniguni o imahinasyon sa mga pangyayaring nagaganap o
maaaring maganap sa maikling katha. Sa pamamagitan din nito‟y nagiging matimpi ang
pagsasalaysay, hindi nagiging kabagu‟t bagot sa sinumang bumabasa ang paglalantad ng mga
sunud-sunod na pangyayaring inaakalang napakahalaga bilang isa sa pangunahing sangkap ng
maikling kwento.
8. Simbolo – ito ang mga salita na kapag binabanggit sa isang akdang pampanitikan ay nag-iiwan ng
iba‟t ibang pagpapakahulugan sa mambabasa.
Halimbawa:
9. Suliranin – mga problemang kinakaharap ng mga tauhan sa kwento. Ito ang nagbibigay daan upang
magkaroon ng kulay at kawili-wili ang mga pangyayari sa kwento. Dito makikita kung paano
kakaharapin ng mga tauhan ang paglutas sa suliraning kinakaharap.
10. Tunggalian – ito ang nagbibigay-daan sa madudulang tagpo upang lalong maging kawili-wili at
kapana-panabik ang mga panggyayari kaya‟t sinasabing ito angsanligan ng akda. Nagsisimula ito
sa paghahangad ng pangunahing tauhan na hahadlangan ng sinuman o anuman sa katuparan. Ang
sagabal o katunggaling lakas ay dapat na nababagay sa kahalagahan ng layunin ; at dapat na
magdulot ng pananabik at kasiyahan sa mga mambabasa sa dakong huli.
11. Kasukdulan – dito nagwawakas ang tunggalian. Pinakamasidhing pananabik ang madarama ng
mga mambabasa sa bahaging ito sapagkat dito pagpapasyahan ang kapalaran ng pangunahing
tauhan o bayani sa kwento. Subalit bago sumapit ang pinakarurok na ito ng kasabikan, kailangang
magduyan muna ang pananabik ng mambabasa sa isang lundo na sa ilang saglit, mabibitin ang
tinurang pananabik sa kahihinatnan ng pangunahing tauhan.
12. Himig – ito‟y tumutukoy sa kulay ng damdamin. Maaaring mapanudyo, mapagtawa at iba pang
magpapahiwatig ng kulay ng kalikasan ng damdamin.
13. Salitaan – ang usapan ng mga tauhan. Kailangang magawang natural at hindi artipisyal ang
dayalogo.
14. Kapananabikan – nalilikha ito sa paglalaban ng mga tauhan o ng bidang tauhan laban sa mga
kasalungat niya. Ito ang pagkabahalang nararamdaman ng mga mambabasa bunga ng hindi matiyak
ang magiging kalagayan ng pangunahing tauhan sa kanyang pakikipagtunggali.
15. Kakalasan – ito ang kinalabasan ng paglalaban ng mga tauhan sa akda.
16. Galaw – tumutukoy ito sa pagkakalahad o pag-unlad ng kwento mula sa pagkakalahad ng suliranin
hanggang sa malutas ang suliraning ito sa wakas ng katha.
17. Wakas – bagama‟t ang kwento‟y maaari nang magwakas sa kasukdulan, may mga pagkakataong
kailangan pa rin ng katuusan upang ipahayag ang mga pangyayari pagkatapos ng kasukdulan.
Maaari itong ipaloob ang paliwanag o pahiwatig sa tiyak na sinapit ng pangunahing tauhan sa halip
na ipaubaya na lamang sa mga mambabasa.
4. Tunggalian – ito ang paglalaban ng pangunahing tauhan at ng kanyang mga kasalungat na maaaring isa
ring kapwa tauhan, o ng kalikasan o ng damdamin na rin niya.
5. Kasukdulan – ito ang pinakamataas na uri ng pananabik; sa bahaging ito ng akda humigit-kumulang at
malalaman na kung nagtagumpay o nabigo ang pangunahing tauhan sa paglutas niya sa kanyang
suliranin.
6. Wakas – ito ang kinalabasan at naging resulta ng pakikipagtunggali ng mga tauhan sa mga suliraning
kinaharap. Ito rin ang pinakadulong pangyayari ng daloy ng kwento.
1. Ang Pamagat
Ang isang mabuting pamagat ay may mga sumusunod na katangian:
1. hindi pangkaraniwan
2. Kapansin-pansin
3. kapana-panabik
1. pagiging natural – Kailangan ang sagutan ay katulad ng sa tunay na usapan. Nauugnay ang
sinasabi ng sumusunod na nagsalita sa sinabi ng nauna. Mayayamot ang bumabasa kung sa
dalawang nag-uusap ay isa lamang ang palaging nagsasalita at ang kausap ay tagausisa lamang
na kahit mawala ay hindi magiging kakulangan sa kuwento.
Ang mga sinasabi ng tauhan ay hindi dapat na napakahaba na tila nagtatalumpati,
maaring mahaba ang sinasabi ng tauhan kung gayon ang hinihingi ng kuwento.
Hindi kailangang maging buo ang pangungusap.Maaring magsalita, isang parirala, o
paputol-putol ang pagsasalita.
2. angkop ang tauhang nagsasalita – Sa pagsasalita ng tauhan ay kailangang makilala ang likas
niyang sarili at ang damdaming nag-udyok sa kanyang ikinilos. Kailangan ang isang tauhan ay
mamumukod sa mga kasaman niya sa pamamagitan ng kanyang mga sinasabi. Maari siyang
seryoso, madaldal, palabiro, utal, nakayayamot, o kaya‟y mapambuska.
3. angkop na pangyayari – Kailangan sa pamamagitan ng sinasabi ng tauhan ay malaman ng
mambabasa kung anong damdamin ang nag-uduok sa kanya upang magsalita nang ganoon.ang
isang taong nagsisisi nang buong puso ay hindi magsasalita nang mapangmataas. Ang isang
taong takut na takot ay hindi maaring magsalita nang mahinahon at buong katalinuhang sagutin
ang tanong sa kanya. Kung ang tauhan ay nagtatampo, bayaang makilala ang pagtatampo sa
kanyang mga sinasabi.
4. pagkakaroon ng kaugnayan sa galaw ng kuwento – Kailangan ang pag-uusap ay tumutulong
sa pagsulong na galaw ng kuwento. Ang pag-uusap ay hindi dapat gamiting kasangkapan upang
maiparangalan ng may-akda ang kanyang karunungan at kaliksihang isip.
4. Paglalarawang-Tauhan
Ang mga sumusunod ay mga karaniwang pamamaraang ginagamit ng mga manunulat sa
paglalarawan ng tauhan:
1. paglalarawan ng isipang naghahari sa tauhan
2. paglalarawan ng paraan ng pagsasalita ng tauhan
3. paglalarawan ng mga bahagi ng kanyang katawan
4. tiyak na pagsusuri ng kanyang katauhan
5. paglalarawan ng kapaligiran katulad ng tirahan ng tauhan o ng mga kasangkapang kanyang
ginagamit
6. paglalarawan ng kanyang mga kilos batay sa mga pangyayaring kanyang kinakaharap
7. paglalarawan ng mga sinasabi nfg ibang mga tauhan tungkol sa isang tauhang tinitukoy sa
kuwento
8. paglalarawan ng damdaming kanyang ginigising sa mga kasama niyang tauhan
5. Masining na Pagsulat
May tatlong parran ang masining na pagsulat.
1. Huwag talampakin ang bagay na maaaring ipahiwatig lamang
2. Dapat na maging matimpi: Kailangan ay katimpian sa damdamin at katimpian sa pananalita.
3. Paggamit ng mga salita at pariralang nakatatawag-pansin.
Kasukdulan
Nagbibigay na pananabik sa mga mambabasa ang bawat tunggalian. Ang mga
tungggalian sunud-sunod ay dumarating sa isang tanging bahagi na nagdudulot ng pinakamasidhing
pananabik. Ang bahaging ito ng pinakamasiding pananabik ay tinatawag na kasukdulan.
Katapusan
Ang mga mambabasa‟y nananabik kung ano ang magiging wakas ng kuwento hangga‟t
hindi sumasapit ang kasukdulan. Nagpapatuloy ang mga mambabasa sa pagbasa upang malaman kung
ano ang mangyayari sa pangunahing tauhan. Ang kuwento‟y magwawakas na pakatapos ng kasukdulan.
Hindi dapat na pahabain pa ang kuwento pagkatapos ng kasukdulan sapagkat mawawala ang ganda nito.
Dagling sundan ng wakas. Ang isang makabagong manunulat ay maingat sa pagtatapos ng kanyang
kuwento. Ang wakas ay malimit na ipinapaubaya niya sa guni-gini ng kanyang mambabasa.
Ang katangiang dapat taglayin ng isang mahusay na maikling kuwento ay ang mga sumusunod:
1. Kaisahan
Ang kaisahan ng maikling kuwento ay tumutukoy sa isang panggitnang kaisipan.
Kailangang makapag-abuloy sa kaisahan ng kaisipang nais palitawin ng may-akda ang bawat
bagay sa kuwento. Ang mga kilos at pag-uusap ng mga tauhan ay nararapat ding makapag-abuloy
sa kaisahan. Ang kaisahan ay bumubuo sa isang pangungusap mataposs mabasa ng mambabasa
ang kuwento. Maaaring isaisip ng isang mambabasa na ang paksa ng kuwento ay tungkol sa
pagmamahal ng isang magulang sa kanyang anak, ang pagkamakabayan ng isang lalaki, ang
kahalagahan ng karunungan, ang pagtatagumpay ng kabutihan laban sa kasamaan,
pagpapahalaga sa karapatang pantao, atbp.
Ang Mabuting Pagpapahayag
Ang mabuting pagpapahayag ay pagpili ng mga wastong salita na angkop sa diwang nais
ipahatid ng may akda. Ang paggamir ng mga pili at angkop na mga salita ay mahalaga sapagkat sa pamamagitan
ng mga ito ay magiging mabisa ang kaisipang ipinapasok ng manunulat sa mga tauhan at magiging malinaw ang
paglalarawan. Ang mahusay na pagpapahayag ay nakatutulong sa kaisahan ng kuwento.
Ang Pamamaraan
Iba‟t iba ang pamamaraang ginagamit ng mga kuwentista. Ang bawat isa‟y may sariling
kakanyahan. Ang mga manunulat na sumasang-ayon sa dating pamamaraan ng pagsulat ng maikling kuwento ay
nanniniwala sa pamamaraang nagbibigay-diin sa balangkas. Ang pamamaraang ito ay may mga sumusunod na
bahagi:
i. Panimula (Kasama rito ang tagpuan)
Maraming tungkuling ginagampanan ang panimula. Inilalahad nito ang tagpuan(setting) na
siyang nagpapakilala sa mga mambabasa ng mga tauhan,panahon, at lunan ng kuwento. May mga kuwentong
inilalahad na lahat ng tagpuan, ang tatlong sangkap ng tauhan, panahon, at lunan. Kung minsan nama‟y ang
inilalahad ng tagpuan ay tauhan at panahon lamang, ipinauubaya na sa mga mambabasa na hanapin ito sa
kabuuan ng kuwento?
ii. Saglit na kasiglahan
Ang mga bahaging naglalahad ng unang suliraning inihaharap ng lunas ay tinatawag na
saglit ng kasiglahan. Higit na umaakit sa mga mambabasa ang bahaging ito upang ipagpatuloy ang pagbasa. Ang
pag-aakit ng mga mambabasa sa panimula dahil sa pamamaraang ginagamit ng may-akda ay pansamantala
lamang. Ibang uri ng pagkaakit ang naramdaman nila ang pamiminto ng isang pangyayaring gumising ng isang
tiyak na damdamin kung hindi man maging kawili-wili.
6. Ang Pamagat
Sinuring mabuti ang mahahalagang bahagi ng tula upang makuha ang sadyang
pinag-uukulan ng mga halaga nito.
Ang Panday – Ito ay pandamdamin sapagkat may kaugnayan sa tunay na buhay ng tao,
ang gawain ng panday.
Kung Tuyo na ang Luha Ko, Aking Bayan – Pandamdamin, nauugnay sa buhay
karanasan ng tao.
Ang Buhay – nagtuturo ng aral. Nagbubukas ng isipan na ang buhay ay may ibat-ibang
kahulugan.
Kung Tuyo na ang Luha Ko, Aking Bayan – naglalarawan ng kalikasan ng tao, ng paligid
nito, ang paghihirap ng bayan, ng sambayanang Pilipino sa kamay ng mga Kastila.
Ang Tuod na Tulay – nagbibigay ito ng aral at mga kabatiran sa buhay kung paano
mamuhay ang tao sa mundo. Gumagabay sa mambabasa ng mga dapat ikilos o
gawin upang maging matatag ang sarili.
Isang Dipang Langit – magtiis, magtiyaga, huwag lang palipin ang diwa at panitik.
Ang Buhay – hindi lahat ng naisin ng tao ay makakamtan, may ligaya at lungkot.
Kung Tuyo na ang Luha Ko, Aking Bayan – nagtitiis hanggang makakaya, kung dumating
na ang sukdulan, ay gumaganting parang bulkang sumasabog.
Laboratoryo at Dambana – ang imbensyon ng tao kung hindi wasto ang paggamit ay
magdudulot ng masaklap na kapahamakan. Kababaang loob na tanggapin ang
pagbabago.
Ang Takip Silim at Lumang Lambat – ang buhay ay parang pagmamalakaya, samut-
saring karanasan ang mahihila sa dagat ng buhay na lalong nagpapatingkad ng
kulay sa tunay na kahulugan ng buhay.
Ang Tuod na Tulay – huwag mawalan ng pag-asa, pagkat nasa huli ang pakinabang at
maging huwaran sa katatagan upang maging inspirasyon ng mga taong nawawalan
ng pag-asa.
KATANGIAN NG MAKATANG PINAG-ARALAN
KONKLUSYON
Ang mga sangkap ng tula ay nagpapaganda at nagiging mahalaga upang mataglay
ng uri ang tula. Punong – puno ng magaganda at makabuluhang kaisipan ang mga tula
na huhubog sa pagkatao ng mga mambabasa. Ang mga may – akdang mahuhusay, may
malikhaing guni-guni ay nakagagawa ng mga mapaglarawang mga panitikan. Maraming
ginintuang aral at kaalaman para sa mga mambabasa ang mga tulang pinag-aralan.
REKOMENDASYON
1. Pag-ibayuhin pa ang pag-aaral at pagsusuri hinggil sa mga sangkap ng tula upang
mapaningning pa ito.
2. Pahalagahan ang mga magagandang kaisipan mula sa mga tula upang magamit
na halimbawa sa buhay.
3. Maging masigasig at bigyan ng pandama ang pag-aaral ng tula upang makilala ang
mga tagong kagandahan nito.
4. Sanaying magbasa ng magaganda at may-uring mga tula upang makita ang
maramingf katotohanana sa buhay.
5. Mag-aral at magsaliksik pa ng maraming tula upang makahango ng mabubuting
aral at halimbawa sa buhay ng tao.
ANG SINING NG PAKIKIPAGTALASTASAN
Kahulugan
Nagsimula sa salitang Latin na “communis” na nangangahulugan ng “panlahat o para sa lahat”
ang komunikasyon o pakikipagtalastasan.
Kahalagahan ng Pakikipagtalastasan
1. Ito’y gawaing panlipunan
2. Ito’y may kahalagahang pampulitika
3. Ito’y mahalaga sa alinmang propesyon
Pagpapahayag
Ano ang mabisang pagpapahayag?
Kailangang malinaw ang isang pagpapahayag sapagkat ang layunin nito ay maihatid sa
mambaabasa ang mga iniisip. Ano ang halaga ng mahuhusay na ideya kung hindi naman maiintindihan
ng mambabasa? Ang isang mabisang pagpapahayag ay iyong nagpapalinaw sa isang konsepto o ideya,
lalo na iyong mahirap maunawaan.
Kailangang maganda, sapagkat may mga mambabasang dapat maaakit sa mga sinusulat na ito
upang ipagpatuloy at tapusin ang pagbabasa.
Kailangang mabigat, sapagkat kaya nagsusulat ang isang tao ay dahil mayroong sasabihin sa
mga mambabasa na sukat kapulutan nila ng mga mahhalagang impormasyon o kaisipang
makapagbabago sa mga dati nilang ginagawa o iniisip.
Kailangang nababatay sa realidad at katotohanan sapagkat ang pangunahin sa lahat ay
magkaroon ang manunulat ng kredibilidad sa kanyang mga mababasa.
Samakatuwid, dalawa ang mahalagang sangkap ng pagpapahayag: ano ang iyong sinasabi at
paano mo ito sinasabi. Ang una’y tinatawag na nilalaman. Tinatawag ding ideya na kung umikot sa
iisang bagay ay tinatawag na paksa. Kahit na napakasimple ng paksa, sa kamay ng isang nagsusulat na
may mahusay na pamamaraan ang mababaw ay lumalalim, ang simple’y nagiging mabigat, ang
ordinaryo’y nagiging kapana-panabik, ang buong sulatin ay nagiging makapangyarihang
tagapagpahayag ng kaisipan at damdamin ng tao.
Paglalahad
Uri ng Paglalahad
Kailangan natin ngayon ang isang lipunang makatao; isang lipunang pinamumunuan ng mga
Pilipinong nagmamahal sa kanilang sariling wika at kattutubong kaangkinan; isang lipunang may mga
mamamayang katulad ng kanilang mga ninuno ay mga maka-Diyos, matulungin, mapagkaibigan at
mabuti; isang lipunang may mga pinunong hindi lamang makatarungan sa kanilang pamamalakad kundi
may mga pinunong marunong umunawa at magpakababa; isang lipunang ang mga mamamaya’y
masunurin sa batas at nakikipagtulungan sa kanilang mga pinuno.
Makatao ang isang lipunang hindi makasarili kundi iniisip ang para sa kabutihan ng lahat.
Makatao ang lipunan kung ito’y maka-Diyos – yaong ang pag-ibig sa Lumikha ay inihahayag sa paggawa
ng mabuti, sa kapwa – sa lipunang ang lahat, mayaman o mahirap, marunong o mangmang ay pantay-
pantay sa kanilang mga karapatan at mga kapanagutan. Makatao ang lipunang makabayan na dahilo sa
katapatan at mga pag-ibig sa bayan ay haharapin ang mga digmaan upang ipagtanggol ang kalayaan at
katahimikan ng kanyang bayan.
PAGLALARAWAN
Kahulugan
a. Pagpili ng Paksa
b. Pagpili ng Pananaw
c. Pagbuo ng Pangunahing Larawan
d. Pagpili ng mga sangkap
e. Banggitin ang layunin ng paglalarawan
Halimbawa ng Paglalarawan
Paglalarawan ng Damdamin
(Masining na paraan)
Hindi siya dalawin ng antok. Inihudyat na ng kanilang relong pandingding ang ikalabindalawa ng
gabi ngunit gising na gising pa rin siya sa kanyang pagkakahiga. Tila may mga tinig na humuhugong sa
kanyang tainga. At kapag ipinipikit niya ang kanyang mga mata, mga larawang lumilitaw sa kadilimang
nakikita ng balintataw ng kanyang mga mata.
Malalimn ang paghingang bumangon siya sa kanyang katre. Umingit ang nayutyot na ”spring”
nito. Malamig ang pawis na butil-butil na gumiti sa kanyang noo at sa pag-agos sa kanyang mga pisni
ay pinalis ng kanyang kamay na nadama niyang nanginginig. Hindi na kinapa ng kanyang mga paa ang
kanyang tsinelas sa ilalim ng kanyang katre nakayapak niyang tinungo ang nakabukas na durungawan.
Ibig niyang kiligin nang dampulayan ng hangin ang kanyang pawisang mukha. At tila wala sa loob na
inihaplos niya sa kanyang mukha ang dalawang kamay.
Nanginginig pati ang buntunghiningang nagwala sa dibdib niyang tila nadaraganan ng isang
mahigpit na bagay. At salamat sa buntunghiningang iyon at nabawasan ang paninikip ng kanyang
dibdib. Nawala rin ang panunurot ng kanyang bidhi. Huminto rin ang paggiti ng butil-butil na malamig
na pawis sa kanyang noo. Tila maalong dagat na tumahimik ang kanyang nababalisang damdamin.
PAGSASALAYSAY
Kahulugan
1. Karanasan
2. Pagbabasa
3. Pakikinig
4. Pagtatala ng mga nararanasan, nabasa at narinig
Uri ng Salaysay
Inuuri ang lalong marami sa dalawa ang pagsasalaysay: ang salaysay na nagpapabatid
(informative narrative) at ang masining na salaysay (artistic narrative). Ang salaysay na nagpapabatid
ay isinusulat upang maghatid o magbigay ng mga kaalaman o kabatiran sa mga mambabasa,
samantalang ang masining na salaysay ay isinusulat upang makaaliw. Ang salaysay na nagpapabatid ay
walang banghay (plotless) samantalang karaniwang may banghay ang salaysay na masining.
1. Banghay
2. Paningin
3. Suliranin
4. Paksang-diwa
5. Himig
6. Salitaan
7. Kapanabikan
8. Pagtutunggali
9. Kakalasan
10. Kasukdulan
11. Galaw
TALATA
Kahulugan
Ang paksang pangungusap ng talata ang pinakabuod ng talata. Hindi nito sinasabi ang lahat-
lahat tungkol sa talata, subalit ito ang nagpapahiwatig ng kaisahan ng talata sapagkat ito ang
nagpapahayag ng paksa o ideya.
Hindi lahat ng mga talata ay may lantad na paksang pangungusap subalit ang isang mabuting
talata ay kailangang magkaroon ng kahit isang di-lantad na paksang pangungusap. Nagsisilbi itong
patnubay upang di malihis sa paksang tinatalakay at maiwasan ang pagpasok ng mga bagay na walang
kabuluhan sa tinatalakay.
Mabisa ang paksang pangunguspa kung ang mga ito’y ginagamit sa iba’t ibang lugar sa loob ng
talata. Nakapanghihinawa kung ang mga talata ay palaging nagisismula sa paksang pangungusap.
Kinakailangang ito ay mapahayag sa iba’t ibang paraan sa iba’t ibang bahagi ng talata. Ang anyo nito ay
maaaring patanong, paturol o naglalahad at nagbubuod. Maaaring ito’y lumitaw sa gitna o sa hulihan ng
talata bukod sa karaniwang lugar na nasa simula.
PANGANGATWIRAN
Kahulugan
b. Gumagamit ng Pagtutulad. Inilalahad ang magkatulad na katangian, sinusuri ang mga ito
at dito humahango ng konklusyon. Ang konklusyon sa ganitong pangangatwiran ay
masasabing pansamantala lamang.
Halimbawa:
Magtayo tayo ng kooperatiba sa ating kolehiyo sapagkat ang kolehiyo sa Kabanatuan, sila
ay may kooperatiba at malaki ang napapakinabang.
Ang pagmamatuwid na si si Miss dela Cruz ay mabuting guro sapagkat ang ama’t ina niya
ay mahusay ring mga guro.
c. Gumagamit ng Katibayan at Pagpapatibay. Ang pagmamatuwid ay nanghahawakan sa
mga ebidensya, katibayan at patunay.
Halimbawa:
Ang pagmamatuwid ni Lucio ang salarin sapagkat sa kanya ang nakuhang sapaang
tsinelas sa tabi ng bangkay. Kay Lucio rin ang buckle ng sinturong siyang ipinamalo sa
namatay na natagpuan sa di-kalayuan sa lugar ng krimen. Si Lucio ay nakagalit ng napatay.
2. Pangangatwirang Pasaklaw (Deductive Reasoning) – Dito ang isang masaklaw na katotohanan ay
ikinakapitr natin sa isang tiyak na pangyayari. Ang anyo ng ganitong pangangatwiran ay
tinatawag na silihismo, isang anyo ng pagmamatuwid na binubuo ng isang Pangunahing
Batayan (PB) (major premise); iusang pangalawang batayan (pb) (minor premise) at
isang konklusyon (k) (conclusion).
Dalawang katangian ang dapat taglayin ng isang silohismo: dapat maging totoo at mabisa.
Samakatuwid, dapat maging totoo ang sinasabi sa mga batayan at ang konklusyon ay
maliwanag na tinatangkilik ng mga batayan kaya’t hindi maiiwasan. Hindi makagagawa ng
anumang konklusyon kailanman’t walang isang terminong nakapaloob sa dalawang
batayan. Ito ang tinatawag na panggitnang termino. Ito’y napapaloob sa isa sa iba pang
mga termino (panaguri ng punong batayan) samantalang kinapapalooban naman ng
natitirang termino (simuno ng pangalawang batayan). Ang terminong simuno ang
konklusyon ay tinatawag na pangalawang termino at ang terminong panaguri ng
konklusyon ay tinatawag na punong termino. Maliwanag na makikita ang mga ito sa
sumusunod na halimbawa. (Ang PB, pb, k ay kumakatawan sa Punong Batayan,
pangalawang batayan at konklusyon)
Huwaran:
PB Ang lahat ng A ay B.
pb Ang K ay A.
k Ang K ay B.
Halimbawa:
A B
PB Ang lahat ng tao ay mamamatay.
K A
pb Si Juan Reyes ay tao
K B
k Si Juan Reyes ay mamamatay.
Sanggunian:
Tumangan, A.P. Sr. et.al. (1986) Sining ng pakikipagtalastasan. Metro Manila: National Bookstore Inc.
Mabubuting Espiritu
Masasamang Nilalang
Tiktik – isang ibong kasama ng aswang
Tanggal/Aswang – matandang babaeng sumisipsip ng dugo ng sanggol. Sa kanyang paglalakbay, iniiwan
ang kalahati ng kanyang katawan.
Tama-Tama- maliit na taong kumukurot o nagpapaiyak ng sanggol
Kapre – maitim na higanteng laging nakatabako
Salot – nagsasabog ng sakit
Tiktik – isang ibong kasama ng aswang
Tanggal/Aswang – matandang babaeng sumisipsip ng dugo ng sanggol. Sa kanyang paglalakbay, iniiwan
ang kalahati ng kanyang katawan.
Tama-Tama- maliit na taong kumukurot o nagpapaiyak ng sanggol
Kapre – maitim na higanteng laging nakatabako
Salot – nagsasabog ng sakit
Ang mitolohiya tungkol sa mga aswang ay bantog sa Visayas, lalo na sa mga lalawigan ng Capiz, Antique
and Iloilo.
Pagsasalin
Suliranin ng isang tagapagsalin kung ano ang mas higit na pipiliin sa pagitan ng anyo at
kahulugan ng salita. Kapag ang pinili ang istilo ng orihinal may posibilidad na masira ang kahulugan,
samantala ang pagpili ng literal na content ay karaniwang nawawala ang istilo nito.
Tunay na ipinakikita at ipinakikilala na magkaiba ang wika sa isa‟t isa. Nag-iiba pa ang midyum
ng komunikasyon batay sa proseso ng pag-inog nng pagbabago na nagiging suliranin ng tagapagsalin.
Kinakailangan magbigay puwang ang wika sa pagtanggap ng mga bagong karunungan at bagong
organisasyon ng karunungan. Kinakailanga ng wika na makapagbigay ng panlipunang realidad upang
mauri nito ang iba‟t ibang karanasan batay sa iba‟t ibang uri ng tao sa lipunan. Binabagayan dapat ng
wika ang pagbabagong kinakaharap sa lipunang at ng tao. Sabi ni Julio Casares (1956) na ang “
Pagsasalin wari‟y isang warehouse – na kung ang pagmamanman ng mga opisyales ay hindi mahigpit,
baka walang pakundangang pumasok ang maraming smuggled at banyagang idyoma kaysa sa
panglinggwistikang pananaw.”
Sa isang tagapagsalin, suliranin nito kung ang pagsasalin ay isang sining o agham? Ito ba ay
isang kasanayang matatamo lamang sa pamamagitan ng pagsasanay o kaya‟y tumutukoy sa ilang
pamamaraang dapat ilarawan at pag-aralan? Sa katunayan, ang pagsasanay sa pagsasalin ay
magkaiba sa teorya – bagaman ang mga elementong makasining ay kinakailangan sa isang mahusay
na pagsasalin, subalit ang mga linggwist at philologist ay malaki ang paniniwala at kamalayan na ang
proseso ng pagsasalin ay higit na angkop isakatuparan sa isang masining na paglalarawan. Kapag
pinag-uusapan ang “agham ng pagsasalin” ang pokus ay nasa paglalarawang aspeto nito. At kung ang
linggwistika ay inuring isang inilalarawang agham – gayundin ang paglilipat ng mga mensahe mula sa
iba‟t ibang wika, ang proseso ay isinasagawa sa isang maagham na paglalarawan. Doon sa mga
nanggigiit na ang pagsasalin ay isang sining – yaong lamang at wala ng iba, karaniwang nabibigo sa
pagtuklas ng mga karagdagang alituntunin sa pamamaraan sa makabuluhang gamit nito.
Larangan ng Pagsasalin
Ang larangan ng pagsasalin ay maaaring mahati sa tatlong uri ayon kay Jakobson. Ang unang
uri ay tinatawag na:
a. intalingual – ito‟y pagbabago lamang ng mga salita sa loob ng magkaparehong wika. Ang
ganitong proseso ay maaaring mag-interpret ng mga verbal sign sa pamamagitan ng
paggamit ng ibang sign sa loob ng magkaparehong wika.
b. Interlingual translation - tinatawag rin itong „translation proper‟. Ito ay may layuning mag-
interpret ng mga verbal sign sa pamamagitan nng mga verbal sign ng ibang wika. Subalit ang
pokus nito ay hindi lamang paghahanap ng katugmang simbolo (i.e. salita-sa-salita) kundi
maghanap ng katugmang simbolo sa tumpak na pagkakahanay.
c. Intersemiotic o transmutation – ito‟y pagsasalin ng isang mensahe mula sa isang
masistematikong simbolo patungo sa iba.Halimbawa ang isang berbal na mensahe ay
maaaring mai-transmute sa pammagitan ng pagwagayway ng kanilang bandila sa tumpak na
pamamaraan gaya sa pagbibigay ng mensahe ng Navy.
2. Sling sapat o yaong saling halos hindi mapagpasyahan para sa karaniwang mambabasa, na ang
ibig lamang ng mga mambabasa ay ang nilalaman ng akda.
Halimbawa:
Fate of the Earth
Salin: Satanas sa lupa
1. Lantad na Salin (Overt Translation) – ang lantad na salin ay karaniwang kailangan ng orihinal na
teksto ay nakatali sa kultura ng pinagmulang wika at malayang katayuan sa komunidad ng
pinagmulang wika. 9House, 1977)
2. Di-Lantad na Salin (Covert Translation) – ang di-lantad na salin ay karaniwan kapag ang alin
mang dalawang nabanggit na kondisyon ay wala (House, 1977)
1. Kailangang katulad na katulad ng orihinal ang diwa, ang estilo at paraan ng pagsulat ay katulad
ng sa orihinal at taglay ang ”luwag” at ”dulas‟ ng pananalitang tulad ng sa orihinal, upang
hangga‟t maaari ay magparaang orihinal (Santiago, 1976).
2. Kailangang matagumpay na matamo ang layuning maipahatid ito sa kinauukulang target (Nida,
1976)
3. Kailangang kumakatawan ito sa orihinal nang hindi nilalapastangan ang wikang kinasalinan
(Medina, 1988)
4. Kailangang meaning-based na nangangahuluganh dapat itong magpahayag ng tamang
kahulugan o diwa ng orihinal sa tunay na porma ng pokus ng wika. (Lacson, 1984)
5. Kailangang may sensibilidad, naipahahayag ang nilalaman at paraan ng orihinal, may natural at
madulas na ekspresyon at tumutugon sa pagtanggap na tulad ng orihinal (Nida, 1964)
1. Higit na pahalagahan ang wikang kasalukuyang ginagamit ng bayan kaysa wikang nakasulat.
Maaaring ang wikang nakasulat ay nahagi na ng nakaraan kaya‟t hindi na ginagamit sa kasalukuyan.
Piliin ang mga salitang higit na gamitin.
Halimbawa:
”Nakain ka ba ng litson?”
Dapat: ”Kumakain ka ba ng litson?”
”Nilandi niya ang tubig sa tapayan.”
Dapat: ”Nilaro niya ang tubig sa tapayan.”
2. Isaalang –alang ang kaisahan sa anyo ng mga saliatng hinihiram sa ibang wika. Halimbawa, kung
isasalin ang mga salitang ‟agriculture and civilization‟ sa Filipino, ang anyo ay dapat na:
Pagsasaka at kabihasnan
3. May mga salitang magkakasingkahulugan. Alin man sa mga ito ang maaaring gamitin subalit
kailangang iangkop ang salita sa sinasaling teksto.
Halimbawa:
Kulay asul ang baro niya
Kulay bughaw ang baro niya
6. Hangga‟t maaari, iwasan ang paggamit ng panumbas na salita na may kaanyo sa ibang wika sa
Pilipinas, subalit hindi kakahulugan.
8. Kapag ang ang pamagat ay may kahirapan isalin, bigyan ito ng katumbas pagkatapos maisalin ang
buong nilalaman ng materyales na isasalin.
Narito ang ilan pang mga suliranin sa pagtutumbas.
Sa panlinggwistika
Halimbawa:
Instrument – kagamitan
Civilization – kabihasnan
2. Isa – sa – maraming latumbas
W2 leksikon (a)
W1 leksikon W2 leksikon (b)
W2 leksikon (c)
Hal.:
young child
bata protegee
mistress
W1 leksikon (a)
W2 leksikon (b) W2 leksikon
W3 leksikon (c)
Hal.:
Maanghang ang sili
Mainit ang plantsa hot
May lagnat ang bata
3. lumikha
Hal.: index – talatuntunan
Vocabulary – talasalitaan
Ang Teksto – ito ay dapat na nakasulat; ano mang haba ng wika na may pagkakaugnay-ugnay sa isa‟t
isa ang bawat sangkap, at nagkakaroon ng isang kabuuang may pagkakaugnay-ugnay
Teksto
Pagpapaliwanag:
Ang isang teksto ay maaaring may mga katangiang panlinggwistika at pang-ekstralinggwistika.
Halimbawa:
English verbal construction:
She ate the fruit. Kinain niya ang prutas.
Mga Pamantayan:
Ang mga salita at ideya ng orihinal ay nararapat na nasa isang salin, kaya‟t kapag ang isang
salin ay binasa, kinakailangang ito‟y maging salamin ng orihinal na sinulat tulad din ng pagiging salamin
ng isang salin.
Ang Estilo.
Ang estilo ng orihinal ay dapat na naipakikita ng isang salin at dapat ding aralin ng isang slain
ang estilo ng tagapagsalin.
Halimbawa:
English; He is stubborn.
Filipino: Matigas ang ulo niya.
Tulad ng nabanggit na, ang nilalaman ay kailangang magkakaugnay sa isa‟t isa. Kalakip dito ang
layunin ng may-akda at kung paano ito magiging epektibo sa mga mambabasa.
Kahusayan ng Tagapagsalin
Tagapagsalin
Orihinal Salin
Kahusayan sa W2
Kahusayan sa Kahusayan sa Pagbibigay
Pagbibigay-kahulugan ng mensahe
Transposisyon Modulasyon
Pagpapaliwanag:
Ayon sa balangkas sa itaas ang pagsaaling wika ay nagsisimula sa literal na pagsasalin sa
pamamagitan ng panghihiram at pagpapalit. Ang pagpapalit ay sa paraang isa-sa-isang salita o kaya‟y
pagsasaling literal. Pagkaraa‟y pag-aaralan kung paano maaaring gawing hindi literal. Ang pagsasalin
ay maaaring ipahayag sa paggamit ng sariling pangungusap o pagkuha kaya ng kahulugan sa teksto ng
wikang isinaalin.
Batay sa sinulat ng dalubwika (Einar Haugen), iminungkahi niya ang sumusunod na hakbang sa
pagsasalingwika.
1. Pagsusuri – sa pagsasalin, kailangang basahin muna ang teksto sa orihinal na wika (W1). Dapat
alamin ang mga sumusunod:
a. kahulugan ng bawat salita
b. pagkagamit ng bawat salita sa isang pangungusap
c. kung ang pagpapakahulugan ng isang salita sa mga salita ay maaapektuhan ng nilalaman.
Hal.:
Only five loyal souls reported for work.
Salin Lima lamang matatapat na manggagawa ang dumating para
magtrabaho.
1. Dapat isalin ang diwa ng salita sa payak na kahulugan. Ang wikang isinasalin (W1) na matayutay
ay magiging payak sa wikang pinagsasalinan (W2).
Hal.:
The Philippines elected national officials inh 1998.
Ang mga mamamayang Pilipino ay naghalal ng pambansang pamunuan noong 1998.
2. Kailangang panatilihin ang orihinal na salita at dagdagan ng kahulugan upang pasighiin ang
damdamin. Nangyayari ito kadalasan, sa panulaan.
Hal.:
He drank 3 bottles.
Uminom siya ng tatlong boteng serbesa.
3. Dapat tumbasan ng kapwa matayutay o idyomatikong pananalita ang isinaalin. Ang matayutay na
wikang isinasalin (W1) ay tinutumbasan din ng matayutay na wikang pinasasalinan (W2)
Hal.:
Don‟t hurt his good name.
Huwag mong sirain ang maganda niyang pangalan.
1. Paghihiram na Dyalektal
- Iba’t ibang uri ng Tagalog ang naririnig sa kamaynilaan. Tagalog-
Maynila, Tagalog-Nueva Ecija, Tagalog-Bulacan, Tagalog-Bataan,
Tagalog-Cavite, Tagalog-Batangas, Tagalog-laguna, Tagalog-Quezon,
atb.
- Ang mga taga-lalawigang di-Tagalog ang unang wika ngunit
nakapagsasalita at nakauunawa ng Tagalog ay madaling
maimpluwensyahan ng kanyang pangalawang wika.
2. Panghihiram na Kultural
- May mga salita sa Filipino na hiram sa ilang wikang lalawiganin gaya ng
sumusnod: bana, ditse, sangko, pinakbet, jihad, inday, Ramadan,
kasingkasing, moret, kalipay, hadji, Bicol Express, mag-urong, atb. na
naging bahagi na ng ating kultura.
- May mga salitang hiniram natin sa ibang bansa ngunit patuloy pa rin
nating ginagamit dahil nagging bahagi na ang ating kultura gaya ng
sumusunod; spaghetti, lasagna, Light Rail Transit, internet, computer,
diskette, text messaging, cellphone, Xerox, atb.
Sa paghahanap ng panumbas sa mga hiram na salita buhat sa wikang Ingles,
maaaring sundin ang mga sumusunod na paraan:
Halimbawa:
rule tuntunin
ability kakayahan
skill kasanayan
Halimbawa:
A. Kung consistent ang ispeling ng salita, hiramin ito nang walang pagbabago.
Halimbawa:
Ingles Filipino
reporter reporter
editor editor
soprano soprano
B. Kung hindi konsistent ang ispeling ng salita, hiramin ito at baybayin nang
consistent sa pamamagitan ng paggamit ng 20 letra ng dating Abakada.
Halimbawa:
Ingles Filipino
control kontrol
meeting miting
leader lider
teacher titser
truck trak
Halimbawa:
cañao = kanyaw
hadji = hadyi
masjid = masdyid
Ang mga salitang bakla ay maaari ring maihanay sa kategoryang ito ay gaya
ng sumusunod:
Iron (baka) - Fe
Water(tubig) - H20
Calcium carbide (kalburo) – CaC2
Lime (apog) CaO
Tin (lata) – Sn
Sulfur (asupre) – S