Hoc Phan II Co So Hoa Hoc Huu Co

Chƣơng I: DẪN XUẤT HALOGEN CỦA
HIĐROCACBON. HỢP CHẤT CƠ NGUYÊN TỐ

Mục tiêu:
a. Kiến thức:
- SV nắm đƣợc kiến thức cơ bản và hiện đại
+ Về cấu tạo, tính chất lí, hóa học
+ Ứng dụng và điều chế của dẫn xuất halogen,
hợp chất cơ nguyên tố
-Thấy rõ sự liên quan chặt chẽ giữa các chất,
các dẫn xuất, mối quan hệ giữa các học phần.
+ Cơ sở hóa học hữu cơ 1.
+ Các học phần hóa học khác nhƣ hóa học
đại cƣơng,…..
Trường CĐSP Nha Trang 1

b. Kĩ năng:
- Vận dụng kiến thức để đào sâu kiến thức mở
rộng nội dung của các bài học liên quan,
- Giải các bài tập hóa học về các hợp chất đơn
chức, đa chức,…
- Tự học, tự nghiên cứu.
- Làm các thí nghiệm hóa học
c. Thái độ:
- Có ý thức học tập tự giác để nâng cao trình độ
chuyên môn.
- Tính trung thực trong học tập

NỘI DUNG
§I.1. DẪN XUẤT HALOGEN
§I.2. HỢP CHẤT CƠ NGUYÊN TỐ

I.1.1. Khái niệm và phân loại
I.1.2. Danh pháp. Đồng phân
I.1.3. Tính chất vật lí
I.1.4. Tính chất hóa học
I.1.5. Điều chế
I.1.6. Đặc tính hóa học của các dẫn xuất fluo
I.1.7. Giới thiệu riêng
I.1.8. Vài nét về ứng dụng thực tiễn của dẫn xuất
halogen đối với môi trƣờng

BÀI TẬP XEMINA:
- Gọi tên các hợp chất theo danh pháp IUPAC:
Các dẫn xuất halogen của hi đrocacbon (tr.
40,41)
I.2.1. Vài nét về lịch sử hợp chất cơ magie
I.2.2. Định nghĩa phân loại và danh pháp
I.2.3. Hợp chất cơ magie
I.2.4. Một số loại hợp chất cơ kim khác
I.2.5. Hợp chất photpho
I.2.6. Một số loại hợp chất cơ phi kim khác
BÀI TẬP:
Tóm tắt kiến thức chƣơng I

I.1.1. KHÁI NIỆM VÀ PHÂN LOẠI
a. Khái niệm:
- Khi thay thế một hay nhiều nguyên tử H bằng
… nguyên tử halogen  dẫn xuất halogen. Kí
hiệu: R-X (R gốc hidro cacbon no, chƣa no,
thơm, X có thể là F, Cl, Br, I).

b. Phân loại
- Phân loại theo số lƣợng nguyên tử X: mono-,
di-, tri-, …polyhalogen (CH3Cl, BrCH2CH2Br;
CHCl3, Br3C6H3,…)
- Phân loại theo gốc R: Dẫn xuất halogen no,
không no, thơm.

Có thể phân loại theo bậc của C liên kết với X:
Dẫn xuất halogen bậc 1, bậc 2, bậc 3.
I.1.2. DANH PHÁP – ĐỒNG PHÂN
a. Danh pháp:
- Danh pháp thay thế của IUPAC:
Tên của dẫn xuất halogen + tiền tố halogeno-
(viết gọn halogen-) vào tên của hidrua nền
(mạch chính, vòng chính)
Ví dụ: CH3CH2CHClCH3 (2-Clorobutan hay 2-
Clobutan)

BÀI TẬP LUYỆN TẬP: Gọi tên hợp chất hữu cơ
sau:
CH≡C-CH2-CHBr-CH3 theo danh pháp thay thế
A. 4-Bromopent-1-in (hay 4-Brompent-1-in)
B. Bromua pentin-1 C. 2-Bromo pent-4-in

D. Bromua pentin
Br Br Cl Cl
Cl
Cl
Bromobenzen 1-Bromo-3-clorobenzen 1,2-Dicloroxyclohexan 1,2-Dicloxyclohex-1-en
hay brombenzen hay 1,3-Brom-clobenzen hay 1,2-dicloxyclohexan hay 1,2-dicloxyclohex-1-en
- Tất cả các H thay hết bằng các X cùng loại thì

tên gọi thêm tiền tố perhalogeno- (percloro-,
perfluoro,...) của hidrua nền mà không cần
dùng “locant”.
Ví dụ: CCl3-CCl2-CCl3 (percloropropan hay
percloprpan), CF3-CF2-CF2-CF3 (perfluorobutan
hay perfluobutan ..\TULIEU-CTHUC\CCl4.c3xml
Danh pháp loại chức: Tên gốc hidrocacbon
(hay gốc ankyl) + halogenua.
CH3-Br Metyl bromua, (CH3)3C-Cl tert-Butyl
clorua ..\TULIEU-CTHUC\(CH3)3CCl.c3xml
BÀI TẬP LUYỆN TẬP: Đọc tên các hợp chất sau
theo danh pháp loại chức: C6H5-CH2I
A. Benzyl Iodua B. Phenyl, metyl iodua
C. Phenyl, iodometan D. Iodo benzyl
C6H5CHCl2
A. Đicloro benzan B. Benzyliden diclorua
C. Đicloro benzyliden D. Ddiclorrua benzyl
- Danh pháp thông thƣờng (tên thông thƣờng)
Một số dẫn xuất halogen được IUPAC lưu dùng
(trong dấu ngoặc là tên thay thế).
Ví dụ: CHCl3 Clorofom (Triclorometan)
CHI3 Iodofom (Triiodometan)
Bài tập luyện tập: Gọi tên các hợp chất sau đây
theo danh pháp thông thƣờng:CHBr3
A. Bromofom(Tribromometan).
B. Bromua metan
C. Tribromua metan
D. Metyl tribromua
CHF3 ..\TULIEU-CTHUC\CHF3.c3xml
A. Trifluorometyl
B. Fluorometan(Trifluorometan).
C. Triflorua metan
D. Trifloruametyl
- Dẫn xuất polihalogen:
+ Chỉ chứa 3 nguyên tố: clo, fluo, cacbon gọi
chung là clorofluorocacbon hay CFC.
Chú ý:
Thƣơng mại vẫn dùng tên thƣờng freon
Ví dụ: CCl2F2 Freon-12 (Điclorodifluorometan)
CClF2-CClF2 Freon-114 (1,2-Điclorotetrafluoroetan)
CCl2F-CClF2 Freon-113 (1,1,2-Triclorotrifluoroetan)
BÀI TẬP LUYỆN TẬP: CCl2F-CCl2F đọc tên hợp
chất
A. Freon-114 (1,2-tetraclorodifluoroetan)
B. Đifluoro, tetracloroetan
C. Điflorua, tetracloruaetan
D. Đifluoro, tetracloroetylen
b. Đồng phân
* Đồng phân cấu tạo
+ Đồng phân về vị trí nguyên tử halogen
CH3CH2CH2CH2CH2Cl 1-Cloropentan
BÀI TẬP LUYỆN TẬP:- Gọi tên các dẫn xuất
halogen sau: CH3CH2CH2CHClCH3
A. 2-Cloropentan B. Cloropentan
C. 4-Cloropentan D. 2-Cloropentyl
CH3CH2CHClCH2CH3
A. 2-Cloropentyln B. 3-Cloropentan
C. Cloropentan D. 3-Cloropentyl
CH3CH2CHCl2
A. 1,1-Cloropropan (Propyliden 1,1-điclorua)
B. 3,3-Cloropropan (Propyliden 3,3-điclorua)
C. Điclorroprpan D. Đicloropropyliden
CH3CCl2CH3
A. 2,2-Đicloropropan (Izopropyliden điclorua)
B. Đicloroprpan
C. 2,2-Đicloropropyl
D. Izopropyiden 2,2-đicloro
CH3CHClCH2Cl
A. 1,2-Đicloropropan (propylen điclorua)
B. 2,3-Đicloroprpan
C. 1,2-Đicloropropyl
D. Cloroprpan

CH2ClCH2CH2Cl
A. 1,3-Đicloropropan (Trimetylen điclorua)
B. 1,3-Điclorua propan
C. 1,3-Điclorua propyl
D. Trimetylen điclorua
H3 C Br Br
1-Bromo-2metylxclopropan Bromoxiclobutan

- Đồng phân về ví trí liên kết bội
CH2=CHCH2Br 3-Bromoprop-1-en (Anlyl bromua)
CH3CH=CH-Br
-CTCT:
Bài tập luyện tập: Tên gọi của hợp chất sau
CH3CH=CH-Br là:
A. 1-Bromoprop-1-en (Prop-1-enyl bromua)
B. 1-Bromo propylen
C. Bromua propylen
D. Metyl etenylbromua
*Đồng phân mạch cacbon
CH3CH2CH2CH2Cl 1-Clorobutan (Butyl clorua)
(CH3)2CHCH2Cl 1-Cloro-2-metylpropan (Izobutyl
clorua)
Bài tập luyện tập: Gọi tên các đồng phân mạch
cacbon sau: CH2=CHCH2CH2-Cl
A. Butylen clorua. B. 4-Clorobut-1-en.
C. 1-Cloro butylen-4. D. 1-Clorobut-4-en.
CH3CH=CHCH2-Cl
A. 1-Clorobut-2-en. B. 2-Butylen clorua.
C. 2-Cloro butylen-2. D. But-2-enylclorua
H3C Cl H3C H
*Đồng phân cấu hình
C C C C
+ Đồng phân hình học H H H Cl
(Z)-hay cis-1- (E)-hay trans-1-
Clopropen Clopropen
H Br
Br H
H H
Br Br
(Z)-hoac cis-1,2- (E)-hoac trans-1,2-
Dibromoxiclopropan Dibromoxiclopropan
..\TULIEU-CTHUC\DANXUAT-HALOGEN.c3xml

Bài tập luyện tập: Gọi tên các hợp chất sau theo
danh pháp IUPAC
CH 3 Br
H3C Br
Cl
CH2Cl
Cl
(a) (b) (c)
1). cis-1,3-Đibromxiclobutan 2). 2-Clometyl-1,1-đimetylxiclohexan

3). trans-1,2-Đicloxiclopentan 4). 1-Clometyl-6,6-đimetylxiclohexan1
5). (E)-1,2-Đicloxiclopentan 5). (Z)-1,3-Đibromxiclobutan
A. a-4, b-3, c-1. B. a-2, b-5, c-6.
C. a-4, b-3, c-6. D. a-2, b-3, c-1.

+ Đồng phân quang học ..\TULIEU-CTHUC\DOPHANQHOC.c3xml
Cl Cl
C C
H H
CH2CH3 H3CH2C
H3C CH3
(R)-2-Clorobutan (S)-2-Clorobutan
Danh pháp R, S
-Theo công thức phối cảnh:
+ Bốn nguyên tử hoặc nhóm
nguyên tử ở C* đƣợc sắp xếp
theo thứ tự giảm dần độ hơn
cấp: a > b > c > d.
Khi đó nhìn phân tử theo hƣớng C*→d.
Nếu thứ tự a > b > c đi theo chiều kim đồng hồ
+ Ta nói phân tử có cấu hình R (rectus)
Tiếng Latin có nghĩa là: “phải”
Trái lại nếu thứ tự đó ngƣợc chiều kim đồng
hồ
+ Thì phân tử có cấu hình S (siniter)
Tiếng Latin có nghĩa là: “trái”)
Ví dụ: CH2OH-C*HOH-CHO
-OH > -CHO –CH2OH > -H.

b CH=O
C d C d
a HO
c CH2OH
Câu hình (R) Câu hình (R)-Glixerandehit
c CH=O
C d C d
a HO
b CH2OH
Câu hình (S) Câu hình (S)-Glixerandehit

- Theo công thức Fesơ: Nếu nhìn vào công thức
mà d ở cạnh ngang thì ở đồng phân R trình tự a
> b > c lại trái chiều kim đồng hồ còn ở đồng
phân S thì theo chiều ngƣợc lại.
(b) (b)
CH=O CH=O
(d) H OH (a) (a)HO H(d)
CH2OH CH2OH
(c) (c)
(R)-Glixerandehit (S)-Glixerandehit

Bài tập luyện tập: 1. Cấu tạo nào dƣới đây đƣợc
gọi tên đúng theo danh pháp IUPAC
Cl
CH3
H CH 2CH2 CH3
(a) CH 3
F
(R)-2-Clopetan (b)
(R)-4-Flo-4-metylxiclohexen
OH 3C
CH3
Br
H F
Cl
H C
(c) Br
(d)
OCH3 CH2 CH3
Meso-1,2-ddbrom-1,2-metoxyetan (S)-2-Flo-2-clobutan
A. a, b. B. c, d. C. a, c. D. b, d.

2. Hãy gọi tên các hợp chất sau:
OCH 2 COOH OCH 2 COOH
Cl Cl
Cl
(a) (b)
Cl Cl
(1). 2,4-D. (2). 2,4,5-T
(3). Axit 2,4-diclophenoxiaxetic (4). Axit 2,4,5-triclophenoxiaxetic
A. a-1,4. b-2,3. B. a-1,3. b-2,4.
C. a-2,3. b-1,4. D. a-3,4. b-1,2.

3. Hãy gọi tên theo danh pháp IUPAC hợp chất
sau:
Br
Cl
CH3
A. 1-Brom-3-clo-4-metylnaphtalen
B. 4-Brom-2-clo-1-metylnaphtalen
C. 2-Clo-4-brom-1-metylnaphtalen
D. 3-Clo-1-brom-4-metylnaphtalen
I.1.2. TÍNH CHẤT VẬT LÍ
a. Nhiệt độ sôi
-Nhiệt độ của dẫn xuất halogen > t0s của
hidrocacbon tƣơng ứng.
Ví dụ: t0pentan = 360C < t01-clopentan = 1070C
Nếu gốc R nhƣ nhau t0s tăng chủ yếu theo A và

độ phân cực hóa của nguyên tử halogen
(F < Cl < Br < I).
Nếu –X nhƣ nhau t0s tăng theo chiều dài của

mạch cacbon (CH3X < C2H5X < C3H7X < C4H9)

Bảng VI.1. Nhiệt độ sôi (0C) của một số dẫn xuất
halogen và của hidrocacbon tƣơng ứng.
Hidrocacbo
Fluorua Clorua Bromua Iodua
Hơp.chất n
X=F X = Cl X = Br X=I
X=H
CH3-X -62 -78,5 -24 3,5 42,5
C2H5-X -89 -38 13 38 72
n-C3H7-X -42 -2,5 47 71 102,5
i-C3H7-X -42 -10 37 60 89
n-C4H9-X -0,5 32,5 78 102 130,5
i-C4H9-X -10 16 69 91 120
ses-C4H9-X -0,5 - 68 91 119
tert-C4H9-X 0 - 51 73 100

b. Tính tan
R-X đều không tan hoặc tan rất ít vì không có
khả năng tạo liên kết hidro.

0,574g 0,08
SC2H5Cl = >SCCl4 = >SCl2CHCHCl2  0,0
100gH 2O 100
Ví dụ:
R-X dễ tan trong các dung môi hữu cơ R-H,
R-OH, R-O-R’

c. Phổ hấp thụ
R-X hấp thụ ở vùng tử ngoại tƣơng tự các R-H
Ví dụ: CH4 λ = 125 nm, CH3Cl λ1 = 151 – 153 nm,

λ2 = 173 nm. Nguyên tử X có thể gây hiệu ứng
batocrom khi tham gia liên hợp.
-Trên phổ hồng ngoại R-X có các cực đại đặc

trƣng cho liên kết C-Hal sóng nằm ở những
vùng khó phát hiện cụ thể:
+ C-F 1000 – 1400cm-1, C-Cl 600 – 800cm-1 C-Br

500 – 600cm-1, C-I 500cm-1.

- Phổ hồng ngoại và phổ cộng hƣởng từ proton
(hạt nhân) của một số R-X trình bày ở các hình
VI.2 và VI.3.
I.1.3. TÍNH CHẤT HÓA HỌC
δ(+) δ(-)
C X
- Liên kết C-X luôn luôn phân cực làm xuất hiện
trọng tâm tích điện δ(+) và δ(-).
+ X gây hiệu ứng cảm ứng âm (hút e về phía
mình) có độ phân cực hóa khá cao
+ Hiệu ứng cảm ứng động.
- Nguyên tử X liên kết với > C = hay nhân thơm
gây ra hiệu liên hợp p-π
H2C C X X
H
- Kết quả sự phân cực C→Cl giảm, liên kết C-Cl
ngắn lại khó bị đứt dị li trong phản ứng hóa

học.

C2H5Cl C6H5Cl CH2=CHCl
μ (D) 2,02 1,58 1,44
dC-Cl (A0) 1,78 1,69 1,69
Năng lƣợng liên kết C-Hal (kJ/mol)
EC-F = 486 >> EC-Cl = 327 > EC-Br = 285 > EC-I = 214
- Khả năng phản ứng của liên C-X với tác nhân
nucleophin biến thiên theo những trình tự sau:
+ Nếu gốc R trong R-X nhƣ nhau
R-I > R-Br > R-Cl > R-F

+ Nếu X trong R-X nhƣ nhau:
C6H5CH2X, CH2=CHCH2X > C2H5X > CH2=CHX;
C6H5X
- Các phản ứng đặc trƣng cho liên kết C-Hal:
+ Phản ứng thế nucleophin
- Cơ chế phản:
..\CCHE-HUUCO\1-SN2.exe

+ Phản ứng tách phần tử HX
β α
- HX C C
H C C X
+ Phản ứng với kim loại
a. Phản ứng thế

R-X + Y(-) → R-Y + X(-)
Tác nhân Y(-) có thể là những anion HO(-),
C2H5O(-), CN- hoặc những phân tử trung hòa có
cặp e tự do: H2O, NH3, C2H5OH, CH3NH2,…

36
Trường CĐSP Nha Trang
-Thủy phân bằng kiềm (điều chế ancol)
axeton
R-X + HO (-) → R-OH + X(-)
CH3CH2Br + HO(-) → CH3CH2OH + Br(-)
- Tổng hợp Uyliemxơ (Williamson điều chế ete)

R-X + R’-O(-) → R-O-R’ + X(-)
C2H5-Br + C6H5O(-) → C2H5-O-C6H5 + Br(-)
- Tổng hợp este

R-X + R’-COO(+) → R’-COO-R + X(-)

- Tổng hợp Conbơ (Konbe, điều chế nitrin)
R-X + CN(-) → R-CN + X(-)
C6H5CH2Cl + CN(-) → C6H5CH2CN + Cl(-)

- Tổng hợp Finkenstein (Finkelstein, trao đổi
halogen)
R-X + I(-) → R-I + X(-)
CH3CH2Br + KI → CH3CH2I + KBr
- Phản ứng Hopman (Ankyl hóa) tổng hợpnamin

R-X + NH3  R-NH 2 .HX 
 R-X
-HX
R 2 NH.HX 
 R 3 N.HX
R-X
-HX
CH3CH2Br + NH3 → CH3CH2-NH2. HBr

Cơ chế phản ứng thế: - Các phản ứng trên có
thể xảy ra theo cơ chế SN2 hoặc cơ chế SN1.
+ Cơ chế SN2: ..\CCHE-HUUCO\1-SN2.exe
- Giai đoạn chậm quyết định tốc độ phản ứng
hình thành hợp chất trung gian.
- Giai đoạn nhanh X(-) tách ra khỏi hợp chất

trung gian tạo thành sản phẩm. Xem cơ chế
phản ứng...\CCHE-HUUCO\2-SN1.exe
δ δ
Y + C X Y CH X Y C + X
Chất đầu Trạng thái chuyển tiếp

(phức hoạt động) Chất sản phẩm
v=k C X Y
Y C X
..\CCHE-HUUCO\47.MOV
Y + C X ∆H
Y C + X

Phản ứng thủy phân 2-bromobutan bằng kiềm
theo cơ chế SN2
H3C CH3 CH3
δ(-) δ(-)
HO(-) C Br HO CH Br HO C H + Br(-)
H
H CH2CH3 CH2CH3
H3C-H2C
v = k[sec-C4H9Br][HO(-)]
*Cơ chế SN1:
Sơ đồ chung:
C Y
Chậm Y
C Br C
- Br Y C
CCHE-HUUCO\2- v = k[ > C – X]
SN1.exe
(CH3 )3C-Br  (CH3 )3C
-Br (+)

 (CH3 )3C-OH
H2 O
-H(+)
T1
E T2
> C(+) –
..\CCHE-HUUCO\13.MOV Y – C < + X(-)

Y(-) + > C – X
Ảnh hƣởng về cấu tạo gốc R đến khả năng

phản ứng thế nucleophin
+ Nếu R trong R-X là những gốc no, bậc của R

càng cao:
- Thì khả năng phản ứng SN2 của R-X càng
giảm.
+ Khả năng phản ứng SN1 của R-X lại càng tăng
- Do R(+) sinh ra càng bền.
Thí dụ:
SN2: CH3-X > C2H5-X > (CH3)2CH-X > (CH3)3C-X
SN1: CH3-X < C2H5-X < (CH3)2CH-X < (CH3)3C-X
+ Nếu R trong R-X là những gốc không no, gốc

thơm, khả năng phản ứng SN2, cũng nhƣ SN1
đều rất cao:
- Vì trạng thái chuyển tiếp trong SN2 ổn định

- Cacbocation trong phản ứng SN1 đƣợc bền
vững hóa nhờ hiệu ứng +C của >C=C <.
+ Ngƣợc lại CH2=CH-X, C6H5-X đều rất khó
tham gia phản ứng SN2 cũng nhƣ SN1 (vì hiệu
ứng +C của X).
Thí dụ: SN2 và SN1:
CH2=CH-X << n-C3H7-X < CH2=CHCH2-X
+ Cơ chế SN2 ..\CCHE-HUUCO\1-SN2.exe
+ Cơ chế SN1 ..\CCHE-HUUCO\2-SN1.exe

b. Phản ứng tách HX:
+ Khi đun nóng R-X no với base trong dung môi
R-OH xảy ra phản ứng tách X cùng với H ở vị trí
β) tạo thành anken
-HX
H C C X C C
b a
Thí dụ:
C2 H5 -Br + NaOH  CH 2 =CH 2 +NaBr+H 2O
etanol,t 0
(CH3 )3C-Br+C2 H5OH 

etanol
250 C
 (CH3 ) 2C=CH 2 +NaBr+C2 H5OH

Cơ chế của phản ứng tách
..\CCHE-HUUCO\6-E2.exe
..\CCHE-HUUCO\7-E1.exe
CH  CH + 2NaOX  XC  CX + 2NaOH
CH 2 =CH 2 + X 2 
 CH 2 =CH-X + HX
3000 C
C6 H5 -H + X 2 
 C6 H5 -X + HX
Fe,t 0 C
C6 H 6 + X 2  C6 H 6 X 6
hν(askt)

I.1.4. ĐIỀU CHẾ DẪN XUẤT HALOGEN
- Nguyên liệu chính là R-H và R-OH bằng hai loại
phản ứng chính thế và cộng

NO2
O2N F + NH2CH2CONH(CH3)COOH
NO2
O2N NHCH2CONHCHCOOH + HF
CH3

F F F F
F F + NH2CH2CH3 F NCH2CH3 + HF
F F F F

I.1.4.1. Đi từ hiđrocacbon dùng phản ứng thế
a. Thế hiđro của ankan và xicloankan vòng

trung bình
+ Xảy ra với X2 là clo hoặc brom điều kiện

chiếu sáng theo cơ chế gốc SR
b. Thế H của anken:
+ Chỉ xảy ra ở các aken thấp : C2H4, C3H6 điều

kiện dùng clo t0 ~ 5000C, nếu brom hóa vị trí
anlyl của anken dùng N-bromosucxinimit

c. Thế H ở nhân thơm của aren
+ Phản ứng phải có xúc tác xảy ra theo cơ chế SE
+ Thế H ở mạch nhánh no cần phải thực hiện
phản ứng theo cơ chế gốc SR
R-CH(CH 3 ) 2 +X 2 
hν
 R-CX(CH 3 ) 2  HX
C6 H 5 -CH 3 + X 2  C6 H 5 -CH 2 X + HX
hν
CH 2 =CH-CH 3 +X 2 
 CH 2 =CH-CH 2Cl+HCl
5000 C
hv
CH 2 =CH-CH 3 +X 2(dd) 
 CH 2 X-CHX-CH 3
+ Tốc độ (v) phản ứng giảm dần từ F → I
I.1.4.2. Đi hiđrocacbon (R-H), dùng phản ứng
cộng.
Tạo ra:
+ Dẫn xuất monohalogen dùng tác nhân phản
ứng HHal(HBr, HCl, HI)
+ Dẫn xuất đihalogen dùng tác nhân phản ứng
HaI2 (Br2, Cl2) hoặc Hal-Hal (ICl, IBr, BrCl)
a. Cộng vào xiclopropan
+ Dùng Hhal cộng mở vòng tạo ra dẫn xuất
monohalogen mạch hở.
+ HBr CH 3 - CH2 - CH2Br

1- Bromopropan
+ Br2 Br - CH 2 - CH2 - CH2 - Br

1,3-dibromopropan
b. Cộng vào anken
+ Cộng HHal (HBr, HCl, HI) trong dung dịch
không có peoxit theo cơ chế AE (theo qui tắc
Maccopnhicop) CH3 - CHBr - CH3 (95%)
CH3 - CH = CH2 + HBr
CH3 - CH2 - CH2Br (5%)

+ Có peoxit theo cơ chế AE thì ngƣợc với qui tắc
Maccopnhicop
Peoxit
CH3 - CH = CH2 + HBr CH3 - CH2 - CH2Br
c. Cộng vào ankađien liên hợp và ankin
-Dùng một hoặc hai phân tử Hhal hoặc HaI2 đối
với ankađien xảy ra theo hƣớng cộng hợp 1,4
hoặc 1,2 (1, 2)
CH2Br - CHBr - CH = CH2
CH2 = CH - CH = CH2 + Br2

(1, 4)
CH2Br - CH = CH - CH2Br
(1, 2)
CH3 - CHBr - CH = CH2
CH2 = CH - CH = CH2 + HBr

(1, 4)
CH3 - CH = CH - CH2Br
d. Cộng X2 hoặc HX vào olefin hay axetilen
CH3CH=CH 2 + X 2 
 CH3CHX-CH 2 X
CH3CH=CH 2 + HX 
 CH3CHX-CH3
CH3C  CH + 2X 2 
 CH3CX 2 -CHX 2
CH3C  CH + 2HX 
 CH3CX 2 -CH3
Chú ý:
Các dẫn xuất R-X thủy phân trong môi trƣờng
kiềm
Môi trƣờng kiềm rƣợu đun nóng ở t0 cao tách
HX
I.1.4.3. Đi từ ancol dùng phản ứng thế
+ Nhóm –OH của ancol (ancol bậc 3) có thể thay
thế bằng Hal nhờ tác dụng của HHal (HI > HBr >
HCl).
+ Cũng có thể thay thế HHal bằng PHaI3, PHaI5
(PI3, PBr3, PCl3, PI5, PBr5, PCl5, SOI3, POBr3, POCl3)
+ HX (Ar - CH2)R-X + H2O
+ PX3
3(Ar - CH2)R-X + H3PO3
(Ar - CH2)R-OH + SOX2
(Ar - CH2)R-X + POX3 + HX
(Ar - CH2)R-X + SO2 + HX
+ SOX2
2(Ar - CH2)R-X + SO2 + H2
CH 3CH 2 CH 2 Cl + H 2 O 
 CH 3CH 2CH 2OH + HCl
OH-
CH 3CH 2 Cl2 +HOH 

 CH 3CHO+2HCl
OH -
CH 2 ClCH 2Cl+2HOH 

 CH 2OHCH 2OH+2HCl
OH -
CH 3CCl2CH 3 +HOH 

 CH 3COCH 3 +2HCl
OH -
CHCl3 +3NaOH 

 HCOOH+3NaCl+H 2O
OH -
Dẫn xuất halogen (Ar-CH2) R-X tác dụng với: Y(-):
-OH (-), -OR, -CN, -SR, -NH2, -R, RCOO(-),
-Ac: CH3COO(-)
+ Sơ đồ các phản ứng thế nguyên tử Hal bằng
tác nhân Y(-): (H2O, -OH(-), -Ac(-), R(-), NH3, CN-, -
OR,…)
+ H2O (Ar - CH )R-OH + HX
2
+ NaOH
(Ar - CH2)R-OH + NaX
+ NaAc
(Ar - CH2)R-OCOCH3 + NaX
(Ar - CH2)R-X + NaR'
(Ar - CH2)R-R' + NaX
+ NH3
(Ar - CH2)R-NH2 + HX
+ NaCN (Ar - CH )R-CN + NaX
2
+ NaOR' (Ar - CH )R-OR' + NaX
2
I.1.5. ĐẶC TÍNH HÓA HỌC CỦA HỢP CHẤT
FLUO
(Sinh viên tự nghiên cứu)
Chú ý: + Các dẫn xuất fluo mà nguyên tử C chỉ
liên kết với 1 nguyên tử F là những hợp chất
không bền dễ bị tách HF
+ Các dẫn xuất mà nguyên tử cacbon chứa hai
hoặc ba nguyên tử fluo rất bền.

I.1.6. GIỚI THIỆU RIÊNG
I.1.6.1. Metyl clorua CH3Cl
a. Cấu tạo..\TULIEU-CTHUC\CH3Cl.c3xml
b. Tính chất
- Là chất khí dùng làm chất sinh hàn trong CN
đông lạnh, làm tác nhân metyl hóa.
- Tinh khiết bão hòa CH3OH bằng HCl dƣới áp

suất cao
c. Điều chế
CH4 + Cl2
(dƣ) CH3Cl + HCl
Alodan
I.1.6.2. Clorofom CHCl3
a. Cấu tạo ..\TULIEU-CTHUC\CCLOROFOM.c3xml
b. Tính chất
- Chất lỏng là dung môi phổ biến
- Tác dụng với kiềm loãng → muối HCOONa
CHCl3 + 4NaOH HCOONa + 3NaCl + 2H2O

- Kiềm đặc → CO TULIEU-CTHUC\PHOSGEN.c3xml
CHCl3 + 3NaOH CO + 3NaCl + 2H2O

- Với không khí ngoài ánh sáng bị oxi hóa thành
phosgen rất độc.
2CHCl3 + O2 → 2COCl2 + 2HCl

c. Điều chế từ C2H5OH hoặc CH3CHO, CH3COCH3
với CaOCl2, Cl2, NaOH
CH3-CHO + 3Cl2 → CCl3-CHO + 3HCl
CCl3-CHO + NaOH → CHCl3 + HCOONa
------------------------------------------------------------
CH3CHO + NaOH + 3Cl2 → CHCl3 + HCOONa + 3HCl
CH3COCH3 + 6Cl2 → CCl3COCCl3 + 6HCl
CCl3COCCl3 + 2NaOH + H2O → 2CHCl3 + 2HCOONa
---------------------------------------------------------------------------
CH3COCH3 + 2NaOH + 6Cl2 + H2O → 2CHCl3 + 2HCOONa
+ 6HCl
I.1.6.3. Cacbon tetraclorua CCl4
TULIEU-CTHUC\CCl4.c3xml
a. Cấu tạo

b. Tính chất
- Chất lỏng, bền trong:
+ Không khí
+ Ánh sáng
+ Hơi nƣớc
+ Không tác dụng với nhiều tác nhân hóa khác
nhất là clo,….
- Dùng làm dung môi, dùng để dập tắt đám cháy
c. Điều chế
CS2 + CCl2SbCl→ CCl4 + S2Cl2
3
I.1.6.4. Cloruabenzen C6H5Cl

a. Cấu tạo
..\TULIEU-CTHUC\BENZYL-CLORUA.c3xml

b. Tính chất
- Chất lỏng có thể điều bằng cách clo hóa benzen
- Dùng để tổng hợp phenol và DDT
C6H5Cl + HOH → C6H5OH + HCl
NaOH,3000C, 200atm
C6H5Cl + CCl3CHO → (p-ClC6H4)2CHCCl3 + H2O

c. Điều chế
Bột Fe, t
C6H6 + Cl2  C6H5Cl + HCl
0
I.1.6.5. Vinyl clorua CH2=CHCl

a. Cấu tạo
..\TULIEU-CTHUC\CH2=CHCl.c3xml
b. Tính chất
- Là chất khí, rất quan trọng trong tổng hợp
polime
c. Điều chế
- Từ axetilen
CH ≡ CH + HCl  CH2 = CH – Cl
500 C0
- Từ etilen
CH2 = CH2 + Cl2  ClCH2 – CH2Cl
0
500 C
ClCH2 – CH2Cl  CH2 = CH - Cl + HCl

- Từ etan
CH3 – CH3 + Cl2  ClCH2 – CH2Cl + 2HCl
ClCH2 – CH2Cl  CH2 = CH – Cl + HCl

hoặc
ClCH2 – CH2Cl  CH2 = CH2 + 2HCl
CH2 = CH2 + HCl + O2  ClCH2 – CH2 – Cl

ClCH2 – CH2Cl  CH2 = CH – Cl + HCl
1.6.6. Tetrafluoroetilen CF2=CF2
a. Cấu tạo
..\TULIEU-CTHUC\CF2=CF2.c3xml
b. Tính chất
- Là chất khí, có nhiều tính chất rất quí:
+ Chịu nhiệt
+ Không tan trong mọi dung môi
+ Không tác dụng:
Axit
Bazơ
Chất oxi hóa

I.1.7. VÀI NÉT VỀ ỨNG DỤNG THỰC TIỄN VÀ
TÁC HẠI CỦA MỘT SỐ NHÓM DẪN XUẤT
HALOGEN ĐỐI VỚI MÔI TRƢỜNG
..\TULIEU-CTHUC\TTRSAU-DDT.c3xml
Cl
Cl CH2Cl
Cl CH Cl
Cl Cl
CCl3 Cl
CH2Cl
DDT
Cl

..\TULIEU-CTHUC\CD-DIOXIN.c3xml Cl
Cl CH2Cl
Cl CH Cl
Cl Cl
CCl3 Cl
CH2Cl
DDT
Cl Alodan
Cl OCH2COOH
Cl
Cl O
Cl
Cl
Cl Cl
Cl Cl Cl
O Cl
Andrin Cl 2, 4, 5-T Dioxin
Cl
Bài tâp: VI.1, VII.2, ……,VI.8.

..\TULIEU-CTHUC\TDCO-2,4,5-T.c3xml

I.2.1. VÀI NÉT VỀ LỊCH SỬ HỢP CHẤT CƠ
MAGIE
(Sinh viên nghiên cứu giáo trình Hóa học hữu
cơ – Lê Huy Bắc)
I.2.2. ĐỊNH NGHĨA
- Là những hợp chất chứa nguyên tử của các
nguyên tố không phải là organnogen, liên kết
trực tiếp với nguyên tử C.

I.2.3. PHÂN LOẠI CÁC HỢP CHẤT CƠ NGUYÊN
TỐ
- Liên kết trong hợp chất cơ nguyên tố kí hiệu
> C – E. Dựa vào nhóm kim loại
+ Hợp chất cơ kim của kim loại nhóm 1

+ Hợp chất cơ phi kim điển hình là P (phospho)
I.2.4. DANH PHÁP
a. Hợp chất cơ nguyên tố trong đó E chỉ liên kết
với gốc hữu cơ (R) và hidro (H):
Tên của hợp chất này là: Tên của các gốc hữu cơ
và hidro (nếu có) + Tên của nguyên tố E
Thí dụ: (CH3CH2)2Mg, (CH3)3CLi,

Đietylmagie tert-Butyllithi
Al(C2H5)3 Trietylnhôm
b. Hợp chất mà hidrua nền có tên là elementan
(CH3CH2)3Bi; CH3CH2AsH2;
Trietylbismutan Etylaran
Pb(C2H5)4 Tetraetylpumban
(CH3)2PH; CH3SiH2Cl;
Đimetylphotphan Clometylsilan
(CH3)3SiOH Trimetylsilanol.
c. Hợp chất cơ nguyên tố có phối tử là anion

RnEXm
Tên gốc hữu cơ + Tên của nguyên tố E (iết liền)

+ Tên của anion X (viết rời)
CH3MgI Metylmagie iodua
(C3H7)2TiCl2 Đipropyltitan điclorua
CH3SnH2Cl Đihidrometylthiec clorua
d. Các hợp chất cơ photpho chứa liên kết P-O-C
Tên gọi như este của các axit vô cơ tương ứng

(CH3O)2POCH3 Đimetyl metylphotphonat
(CH3CH2O)3P Trietylphotphit

I.2.5. HỢP CHẤT CƠ MAGIÊ.
- Cấu trúc khá phức tạp, đơn giản có thể viết:
RMgX.
+ Công thức thƣờng là: RMgX (R gốc ankyl,
ankenyl hay aryl; X là Cl, Br hay I).

R-MgX → R(-) + (+)MgX
Ete, khan
Điều chế: R-X + Mg → R-Mg-X
- Dung môi là: Ete etylic hay anizole

tetrahidrofuran, N,N-đimetylanilin, benzen,
xiclohexan,...
- Dẫn xuất R-X là ankyl halogenua bậc 1, có thể
dùng vinyl bromua, bromobenzen (do khả năng
phản ứng kém)
-
Ứng dụng để tổng hợp các chất hữu cơ
I.2.5.1. Tính chất hóa học của hợp chất cơ magiê.

Rδ(-) – Mg2δ(+) – Xδ(-)
- Liên kết > C – Mg phân cực mạnh nên các hợp
chất cơ magie có khả năng phản ứng cao.

I.2.5.2. Phản ứng với các hợp có H linh động
nhƣ H2O, R-OH, NH3, axit amic R-CONH2
a. Phản ứng mạnh liệt với H2O

R-MgX + HOH → R-H + Mg X(OH)
b. Phản ứng với ancol

R-MgX + R’-OH → R-H + MgX(OR’)
C2H5-MgBr + HO-C2H5 → C2H6 + MgBr(OC2H5)
c. Phản ứng với amin

R-MgX + HNH-R’ → R-H + MgX(HNR’)

d. Phản ứng với axit cacboxylic
R-MgX + HOOC-R’ → R-H + R’-COOMgX
- Bằng phƣơng pháp này Zeremtinff đã thực

hiện phản ứng cho CH3-MgX tác dụng với hợp
chất hidro linh động để điều chế và đo thể tích
metan tạo ra.
I.2.5.3. Phản ứng thế halogenua bằng dẫn xuất

halogenua và dẫn xuất ankoxi
a. Với halogen
R-MgX + I2 → R-I + MgXI

C2H5-MgBr + I2 → C2H5-I + MgBrI
b. Với dẫn xuất ankoxi
R-MgX+ CH(OC2H5)3→
R-CH(OC2H5)2+MgX(OC2H5)
R-CH(OC2H5)2 + HOH → R-CHO + 2C2H5OH
I.2.5.4. Phản ứng cộng với oxi, lƣu huỳnh, CO2,

oxitetylen
a. Phản ứng với oxi

R-MgX + O2 → R-O-O-MgX
R-O-O-MgX + XMg-R → 2R-O-MgX

R-O-MgX + HOH → R-OH + MgX(OH)
b. Với lƣu huỳnh tạo thành sản phẩm cuối cùng

mecaptan
R-MgX + S → R-S-MgX
HCl
R-S-MgX + HOH → R-S-H + MgX(OH)

- Muốn hạn chế sản phẩm phụ tiến hành phản
ứng ở nhiệt độ thấp.
c. Tác dụng với CO2 sản phẩm cuối cùng tạo

thành axit cacboxylic
Rδ(-)-Mgδ(+)-X + O = δ(+)C = Oδ(-) → R-CO-OMgX

R-CO-OMgX + HOH → R-COOH + MgX(OH)
d. Phản ứng oxit etilen thủy phân sp tạo thành

ancol
H2C CH2
R - MgX + R - CH2 - CH2 - OMgX
O
R - CH2 - CH2 - OMgX + HOH R - CH2 - CH2 -OH + MgX(OH)
I.2.5.5. Phản ứng với hợp chất cacbonyl và hợp
chất nitrin
- Sơ đồ phản ứng chung
Rδ(-)-Mgδ(+)X + Oδ(-)= Cδ(+)< → R-C-OMgX

R-C-OMgX + HOH → R-C-OH + MgX(OH)
a. Phản ứng với anđehit formic → ancol bậc 1

H H
R - MgX + C O R C OMgX
H
H H
R C OMgX + HOH R CH2 OH + MgX(OH)
b. Với đồng đẳng của HCHO → ancol bậc 2

R'
R - MgX + R' C O R C OMgX
H H
R' R'
R C OMgX + HOH R C OH + MgX(OH)
H H
c. Phản ứng với axeton tạo thành ancol bậc 3
R'
R" R"
R' R'
R" R"
d. Phản ứng với este thủy phân tạo thành ancol
bậc 3 R'
OR" OR"
R' R'
R C OMgX + R - MgX R C OMgX + R"- OMgX

OR" R
R' R'
R R
e. Phản ứng với hợp chất clorua axit và anhiđrit
axit. R-MgX + R’-CCl=O → RR’C(Cl)-OMgX
RR’C(Cl)-OMgX + R-MgX→ R2R’C-OMgX + MgXC

I.2.6. HỢP CHẤT CƠ LITI
I.2.6.1. Phƣơng pháp điều chế
- Từ dẫn xuất halogen trong dung môi ete hoặc
hexan ở nhiệt độ thấp
R – X + 2Li  R – Li + Li – X
CH3CH2CH2CH2 – Br + 2Li  CH3CH2CH2CH2 - Li + Li – Br
(CH3)3C – Cl + 2Li  (CH3)3C – Li + Li – Cl
C6H5 – Br + 2Li  C6H5 – Li + Li – Br

I.2.6.2. Tính chất hóa học
- Tham gia nhiều phản ứng tƣợng tự R-Mg-X
nhƣng khả năng phản ứng cao hơn
a. Phản ứng với hợp chất có H linh động,…
CH3Li + H2O  CH4 + LiOH
(CH3)3CLi + HOCH3  (CH3)3CH + CH3OLi
C4H9Li + H-CH2-C6H5  C4H10 + C6H5CH2Li

b. Phản ứng cộng vào nhóm C = O  axit hoặc
ancol
C6H5Li + CO2  C6H5COOLi
H3O+
C6H5COOLi + H2O  C6H5COOH + LiOH
H3O+
CH2=CHLi + C6H5CHO  CH2=CH-CH(OLi)-C6H5
CH2=CH-CH(OLi)-C6H5 + H2O  CH2=CH-CH(OH)-C6H5 + LiOH
-Phản ứng với xeton để tổng hợp với ancol bậc 3
có độ phân nhánh cao ở gốc R-

C(CH3)3
(CH3)3C Li + (CH3)3C C(CH3)3 (H3C)3C C C(CH3)3

O OLi
H3O(+)
[(CH3)3C] 3C - OLi + H2O [(CH3)3C]3C - OH + LiOH
I.2.7. HỢP CHẤT CƠ KẼM
I.2.7.1. Phƣơng pháp điều chế:
- Có thể ở dạng R-Zn-R hoặc R-ZnX
Ví dụ: (CH3CH2)2Zn đietyl kẽm, CH3CH2-ZnI etyl
kẽm iodua Trường CĐSP Nha Trang 86

- Điều chế từ dẫn xuất R – X và Zn
R – I + Zn  R – ZnI
2R – ZnI  R – Zn – R + ZnI2
I.2.7.2. Tính chất hóa học
a. Có tính chất hóa học tƣơng tự R-MgX
- Khả năng phản ứng kém R-MgX,…

H3O(+)
- Tác dụng với R-CHO và R-CO-R’  R-O

R-Zn-R + > C = O  > C(R)-Ozn-R  > (R)C-OH
- Không phản ứng với CO2

b. Sinh ra các sản phẩm trung gian trong một
số phản ứng thông dụng.
- Khử dẫn xuất R-X thành ankan trong môi
trƣờng H3O(+)
R-X  R-H
- Cơ chế phản ứng:

- Cơ chế phản ứng
Zn Zn,H(+)
R-X  R-ZnX  R-H + ZnX2
- Đehalogen hóa vic-đihalogen  tạo thành anken
trong môi trƣờng ete.

HX
R2CX-CXR2 + Zn  R2C = CR2 + ZnX2
X X
R2C CR2 + Zn R2C CR2 R2C = CR2 + ZnX2
X ZnX

-Tách γ dẫn xuất 1,3-đihalogen  xiclopropan
C etanol C
R2C CR2 + Zn R2C CR2 + ZnX2
X X
C¬ chÕph¶n øng
R
C C
C
R2C CR2 + Zn R2C C X R2C CR2 + ZnX2
X X XZn R

I.2.8. HỢP CHẤT CƠ PHOSPHO
I.2.8.1. Giới thiệu hợp chất cơ phospho
- Hợp chất của P với oxi, halogen rất phong phú
và tƣơng đối bền, với H kém bền
- Chia làm 2 loại: + Loại có liên kết trực tiếp giữa
P và C (lk P-C)...\TULIEU-CTHUC\DXUAT-PHOTPHO-03.c3xml
- Loại liên kết gián tiếp giữa P và C qua một

nguyên tử khác (P-O-C)
I.2.8.2. Hợp chất cơ phospho loại P-C
a. Phosphin hay phosphan
- Phân biệt phosphin bậc 1, 2, 3 (R-PH2, RR’PH,
RR’R’’P)
-Dễ bị oxi hóa  những hợp chất của P hóa trị 5

OH
CH 3CH 2 PH2 CH 3CH2 P OH
O
CH 3CH 2 CH 3CH2
OH
PH P
CH 3CH 2 CH 3CH2 O
(CH 3CH 2)3P (CH3CH 2)3P O
b. Ankylidenphosphoran hay phosphoni ylua (ylit

phospho)
(C6H5)3P tác dụng với R-X bậc 1, 2  các muối
phosphoni (tƣơng tự muối amoni).
(C6H5)3P + CH3CH2Br  (C6H5)3P(+)CH2CH3Br(-)

-Nguyên tử Hα rất linh động có thể tách ra dƣới
dạng proton bởi một bazơ mạnh (C4H9Li, C6H5Li,..)
[(C6H5)3P(+)CH2CH3]Br(-) + C4H9Li  (C6H5)3P(+)- (-)CHCH3 +
C4H10 + LiBr hay (C6H5)3P=CHCH3
- Hợp chất phospho sinh ra trong phản ứng trên
gọi là: ankylidenphosphoran hay phosphoni ylua
(ylit phospho).

- Ankylidenphosphoran + RCHO hay RCOR tạo ra
anken
RR’C = O + (C6H5)3P = CR”R”’→ RR’C=CR”R”’ +
(C6H5)3P = O
- Phản ứng này gọi là phản ứng Vittic để tổng
hợp anken
O + (C6H5)3P = C(CH3)2 C(CH3)2 + (C6H5)3P = O

c. Axit ankylphotphonic và este.
- Là những hợp chất chứa nhóm –PO3H2 liên
kết với C.
CH3P(OH)2 = O, CH3CH2 – P(OCH3)2= O
Axit metylphosphonic Đimetyl etyl phosphonat
- Điều chế cac điankyl phosphonat bằng cách đun nóng
triankylphosphit (RO)3P với xúc tác R-I đây là phản ứng
chuyển vị Acbuzop
CH3I,2000C
(CH3O)3P → CH3 – PO(OCH3)2
- Có thể điều chế bằng phƣơng pháp khác cộng
điankyl phosphit vào > C = O
CCl3CH=O + (CH3O)2POH → CCl3CHOH-PO(OCH3)2
Đimetoxi(2,2,2-triclorohidroxietyl)phosphat
- Sản phẩm trên làm thuốc trừ sâu mạnh tên
thƣơng mại là triclorophon hay clorophos hay
đipterex.

- Một số dẫn xuất phức tạp của CH3PO(OH)2 (axit
metylphosphonic) là:
CH3POF[OCH](CH3)2 (sarin)
CH3POF[OCH(CH3)]C(CH3)3 (soman).
I.2.8.3. Hợp chất cơ phospho loại P-O-C
- Gồm những ete khác nhau của các axit
phosphorơ, thiophosphorơ, phosphoric

thiophosphoric, có hoạt tính sinh học cao, dùng
làm dƣợc phẩm, chất phòng trừ dịch hại.
a. Este của các axit phosphorơ và
thiophosphorơ
- Phalon haytris[2-(2,4-điclorophenoxi)etyl]
phosphit điều chế từ PCl3 và ancol dùng để trừ
cỏ dại

CTPT và CTCT:
Cl
Cl OCH2CH2O P OH2CH2CO Cl
OCH2CH2O
Cl
Cl
Cl
Merphos là tributyl
trithiophosphit điều
chế từ PCl3 và
C6H5SH
..\TULIEU-CTHUC\DXPHOT-04.c3xml

Cl
Cl
O
CH2
CH2
O
Cl O CH 2 CH2 O P O CH2 CH2 O Cl
Cl
Cl
..\TULIEU-CTHUC\DXUAT-PHOTPHO-03.c3xml

PCl3 và C4H9SH tác dụng làm rụng lá
[CH3(CH2)2CH2S]3P.
b. Este của axit phosphoric.
- Điclorophos hay đimetyl (2,2-diclorovinyl)
phosphat điều chế từ (CH3O)3P và cloral tác dụng
trừ sâu (CH3O)2POOCH=Cl2
- Mevinphos hay đimetyl(1-metyl-2-……………)

metoxicacbonylvinyl)phosphat điều chế từ
(CH3O)3P vàCH3COCHClCOOCH3, trừ sâu độc đối
với động vật máu nóng.
(CH3O)2POOC(CH3)=CHCOOCH3
OCH 3 CH3
H3CO P O C C C OCH 3
O H O

-Thiometon hay o,o-đimetyl-S-(2-etylmecaptoetyl)
đithiophosphat có tác dụng trừ sâu:
(CH3O)2PSSCH2CH2SCH2CH3
OCH 3
H3CO P S CH2 CH2 S CH2 CH3
S
..\TULIEU-CTHUC\DXUAT-PHOTPHO-03.c3xml
d. Đặc tính chung của các chất phòng trừ
sâu bệnh cơ phospho

So với hợp chất chứa clo hợp chất cơ phospho
có một số ƣu điểm sau:
- Hoạt tính trừ sâu bệnh rất cao
- Rất nhiều loại sâu bệnh chịu tác dụng của hợp
chất cơ phospho
- Độ bền kém dễ bị phân hủy trong tự nhiên để
trở thành những sản phẩm không độc đối với

ngƣời và động vật.
- Chỉ cần dùng một lƣợng nhỏ chế phẩm cho một
đơn vị diện tích cần xử lí
- Tác dụng nhanh chóng
- Có độ độc cao đối với ngƣời và động vật.
- Sử dụng phải tuân thủ nghiêm ngặt các qui định
về phòng độc.

I.2.9. HỢP CHẤT CƠ ARSEN
- Có 3 nhóm đáng chú ý.
I.2.9.1. Các arsin (hay arsan)RR’R”As
Ví dụ: CH3CH2AsH2, (CH3CH2)2AsH, (C6H5)3As

Etylarsin Đieylarsin
Triphenylarsin
(Etylarsan) (Ddietylarrsan)
(Triphenylarsan)
- Có thể bị oxi hóa thành hợp chất chứa oxi của

As+5:
CH3AsH2 + [O]  CH3AsO(OH)2
(CH3)2AsH + [O]  (CH3)2AsO(OH)
(CH3)3As + [O]  CH3As=O
- Các hợp chất clo của arsen có tính độc cao
nhiều chất đƣợc dùng trong chiến tranh

H
C 6H5 N
Cl
As CH CHCl Cl As
Cl C 6H5
As
Cl
I.2.9.2. Axit arsinic và axit arsonic
- Axit arsinic RR’AsO(OH) và axit arsonic
RAsO(OH)2
- Muối natri của một số axit loại này dùng làm
thuốc chữa bệnh.
OH
H3C
As O Na H2N As ONa
H3C
O O
I.2.9.3. Các dẫn xuất của arsenazobenzen

C6H5As=AsC6H5, một số dẫn xuất dùng làm
thuốc trị bệnh da liễu
- Hợp chất xanvaxan và novarsenol
HO As As OH HO As As OH
H2N NH2 H2N N CH2SO2Na
H
I.2.10. HỢP CHẤT CƠ SILIC
Gồm nhiều loại: Ankylsilan, ankylhalogenosilan,
ankylhidroxisilan, ankylsilylamin,
poliorganosilan, poliorganosiloxan,…

I.2.10.1. Ankylsilan
CH3SiH3, (CH3)2SiH2, (C2H5)4Si,……
- Có thể điều chế bằng cách cho SiCl4 tác dụng
với hợp chất cơ magie hoặc cơ kẽm.
I.2.10.2. Ankylhalogenosilan
CH3SiCl3, ClCH2SiCl3 tricloro[clorometyl]silan
- Sinh ra khi cho SnCl4 tác dụng với CH3MgCl.

I.2.10.3. Ankylhidroxisilan (hay silanol)
(CH3)3SiOH, (CH3)3Si(OH)2, sinh ra khi thủy phân
ankylclorosilan.
I.2.10.4. Ankylsilylamin (hay silazan)
(CH3)3SiNH2, sinh ra khi cho triankylclorosilan tác
dụng với amin
I.2.10.5. Poliorganosilan

- Là polime có mạch liên kết (…- Si – Si – Si -…)
I.1.10.6. Poliorganosiloxan (hay silicon)
- Là polime có mạch liên kết …
…- Si(CH3)2 – O – Si(CH3)2- Si – O- Si(CH3)2,…
TÓM TẮT KIẾN THỨC CHƢƠNG I VÀ BÀI TẬP
I. Dẫn xuất halogen
- Là những hợp chất hữu cơ chứa nguyên tử

X liên kết với gốc R- (R-: no, không no, thơm).
I.1. Danh pháp thay thế:
- Thay thế, loại chức,…
I.2. Đồng phân: - Có đầy đủ các loại đồng phân
(đồng phân mạch C, vị trí nguyên tử X, liên kết
bội, hình học, quang học).
I.3. Tính chất: - Có nhiệt độ sôi cao hơn R-H cao

nhất là các hợp chất R-I
- Liên kết CHal luôn luôn phân cực, nguyên
tử X có độ phân cực hóa cao  khả năng phản
ứng cao với tác nhân nucleophin.
- Khả năng phản ứng: R-I > R-Br > R-Cl > R-F.
C6H5CH2-X > CH2=CHCH2X > CH3CH2X
> CH2=CHX > C6H5X,…

- Ba loại phản ứng quan trọng:
+ Phản ứng thế nucleophin
+ Phản ứng tách nucleophin
+ Phản ứng với kim loại hoạt động
+ Cơ chế phản ứng thế SN2, SN1.
+ Phản ứng tách E2, E1.
I.4. Các phƣơng pháp điều chế và hóa tính:

R -H, Ar - H R - CH = CH2 R - OH
Céng X
HX »ng
ThÕ H b
H b» ThÕO
ng X PX 3
Cl ,
, SO 2
Y R-X HX
g
T ¸ ch HX
n
b»
ÕX -)
Th (
ê Y
N h
RnM, R(n-1)MX, R-R
R-Y >C=C<

Hoc Phan II Co So Hoa Hoc Huu Co

Uploaded by

Document Information

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Hoc Phan II Co So Hoa Hoc Huu Co

Uploaded by

Copyright:

Chƣơng I: DẪN XUẤT HALOGEN CỦA

HIĐROCACBON. HỢP CHẤT CƠ NGUYÊN TỐ

Trường CĐSP Nha Trang 1

Trường CĐSP Nha Trang 2

§I.1. DẪN XUẤT HALOGEN

§I.2. HỢP CHẤT CƠ NGUYÊN TỐ

Trường CĐSP Nha Trang 3

Trường CĐSP Nha Trang 4

Trường CĐSP Nha Trang 5

Trường CĐSP Nha Trang 6

Trường CĐSP Nha Trang 7

Trường CĐSP Nha Trang 8

Trường CĐSP Nha Trang 9

- Tất cả các H thay hết bằng các X cùng loại thì

Trường CĐSP Nha Trang 15

Trường CĐSP Nha Trang 16

Trường CĐSP Nha Trang 19

1). cis-1,3-Đibromxiclobutan 2). 2-Clometyl-1,1-đimetylxiclohexan

Trường CĐSP Nha Trang 20

Trường CĐSP Nha Trang 22

Trường CĐSP Nha Trang 23

(d) H OH (a) (a)HO H(d)

Trường CĐSP Nha Trang 24

Trường CĐSP Nha Trang 25

Trường CĐSP Nha Trang 26

Nếu gốc R nhƣ nhau t0s tăng chủ yếu theo A và

Nếu –X nhƣ nhau t0s tăng theo chiều dài của

Trường CĐSP Nha Trang 28

Trường CĐSP Nha Trang 29

R-X đều không tan hoặc tan rất ít vì không có

khả năng tạo liên kết hidro.

Trường CĐSP Nha Trang 30

Ví dụ: CH4 λ = 125 nm, CH3Cl λ1 = 151 – 153 nm,

-Trên phổ hồng ngoại R-X có các cực đại đặc

+ C-F 1000 – 1400cm-1, C-Cl 600 – 800cm-1 C-Br

Trường CĐSP Nha Trang 31

I.1.3. TÍNH CHẤT HÓA HỌC

gây ra hiệu liên hợp p-π

ngắn lại khó bị đứt dị li trong phản ứng hóa

Trường CĐSP Nha Trang 33

Năng lƣợng liên kết C-Hal (kJ/mol)

+ Nếu gốc R trong R-X nhƣ nhau

R-I > R-Br > R-Cl > R-F

C6H5CH2X, CH2=CHCH2X > C2H5X > CH2=CHX;

- Các phản ứng đặc trƣng cho liên kết C-Hal:

+ Phản ứng thế nucleophin

Trường CĐSP Nha Trang 35

+ Phản ứng với kim loại

a. Phản ứng thế

Tác nhân Y(-) có thể là những anion HO(-),

C2H5O(-), CN- hoặc những phân tử trung hòa có

cặp e tự do: H2O, NH3, C2H5OH, CH3NH2,…

CH3CH2Br + HO(-) → CH3CH2OH + Br(-)

- Tổng hợp Uyliemxơ (Williamson điều chế ete)

C2H5-Br + C6H5O(-) → C2H5-O-C6H5 + Br(-)

- Tổng hợp este

Trường CĐSP Nha Trang 37

C6H5CH2Cl + CN(-) → C6H5CH2CN + Cl(-)

CH3CH2Br + KI → CH3CH2I + KBr

- Phản ứng Hopman (Ankyl hóa) tổng hợpnamin

Trường CĐSP Nha Trang 38

CH3CH2Br + NH3 → CH3CH2-NH2. HBr

- Giai đoạn nhanh X(-) tách ra khỏi hợp chất

Chất đầu Trạng thái chuyển tiếp

Trường CĐSP Nha Trang 40

..\CCHE-HUUCO\13.MOV Y – C < + X(-)

Ảnh hƣởng về cấu tạo gốc R đến khả năng