ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

BEKTOREAK

• Magnitude batzuk definituak izateko lau parametro (lau

informazio-mota desberdin, lau argibide) behar dituzte. Horiei
magnitude bektorialak deitzen diegu. Bektore izeneko sinbolo
Modulua. 20 m Modulua. 20 m baten bidez irudikatzen dira. Bektore bat segmentu orientatu bat
da (“gezi” bat, azken batean). Fisikan hurrengo kurtsoan ekingo
Leire Idoia diogu problemen alderdi bektorialari. Aurten ideia pare bat
baino ez.
Leireren-posizioa: -20 m Idoiaren posizioa: +20m
• Magnitude bektoriala definitzeko behar diren “parametroak”
hauek dira:

  Jatorria. Geziaren hasierako puntua.

  Modulua edo kantitatea. Magnitudearen balio numerikoa
Jatorria (zenbat neurtzen duen geziak).
Norabidea   Norabidea. Gezia eusten duen lerroarena (horizontalean
bada, ezker-eskuin eta eskuin-ezker).
  Noranzkoa. Geziaren puntak markatzen duena.
Azter dezagun irudiko kasua: horizontalean, ezker-eskuin edo eskuin-ezker).

Demagun bai Leire eta bai Idoia jatorritik 20 m-ra daudela,
aurrena jatorritik ezkerrera eta bigarrena eskuinera. Posizioaren
modulua (posizio-bektorearen modulua) berdina da bientzat.
Norabidea ere berdina da bientzat: Idoia,k jatorriak, eta Leirek
osatzen duten lerro-euskarria. Baina Idoiaren noranzkoa
jatorritik eskuinera doana da eta Leirerena , berriz, jatorritik
ezkerrera doana. Ondorioz, posizioak ez dira berdinak. Idoia
jatorritk +20 m-ra dagoela esango dugu, eta Leire -20 m-ra.
• Posizioa magnitude bektoriala da. Hortaz, posizio-bektoreaz
hitz egingo dugu.
• Abiadura, esate baterako, magnitude bektoriala da. Traineru bat
20 km/h-ko abiaduran bogatzen ari dela esaten badugu, ez
dakigu Kontxatik ziabogara ala ziabogatik Kontxara doan. 20
km/h modulua da. Norabidea, Kontxatik ziabogara eta
ziabogatik Kontxara., norabide bakarra, beraz. Noranzkoa,
Kontxatik ziabogara edo ziabogatik Kontxara; bi noranzko,
beraz. Jatorria, noski, abiapuntua da.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 1

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

HIGIDURA ZUZENA
DESPLAZAMENDUA ETA IBILBIDEA

Higikari batek bere higiduran zehar deskribatzen duen

lerro imaginarioari ibilbidea deitzen zaio.

Ibilbideko bi punturen arteko desplazamendua

DESPLAZAMENDUA B lehenengotik bigarrenera doan bektorea da.

IBILBIDEA

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 2

ANTIGUA-LUBERRI BHI. DBH 4

HIGIDURA ZUZENA
POSIZIOA. Adibideak

• Traktorea jatorritik
Posizioa: +50 m eskuinaldera 50 m-ra
balego , bere posizioa
+50 m litzateke.
JATORRIA

Posizioa: -50 m
• Traktorea jatorritik
ezkerraldera, 50 m-ra
balego, bere posizioa
JATORRIA - 50 m litzateke.

• Posizioa magnitude
Higikari baten posizioa jatorritik higikariak okupatzen duen punturaino doan bektoriala da.
bektorea da.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 3

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

HIGIDURA ZUZENA
IBILITAKO DISTANTZIA ETA DESPLAZAMENDUA (S). Adibideak.

100 m
A • Ibilitako
distantzia: 200 m
1)
•Desplazamendua : s = sB – sA = 0 m
B

A: jatorria (hasierako puntua); B: bukaerako puntua

2)
A 100 m

•Ibilitako distantzia: 150 m

B
S = +50 m 50 m •Desplazamendua: s = sB – sA = +50 m – 0 m =
+50 m.
A: jatorria (hasierako puntua); B: bukaerako puntua
3)

A
B S = - 50 m 100 m
•Ibilitako distantzia: 250 m
•Desplazamendua s = sB – sA =
150 m •(-50 m) – (0 m) = -50 m
A: jatorria (hasierako puntua); B: bukaerako puntua

Higikari batek bi punturen artean ibilitako distantzia: lehenengotik bigarrenera pasatzerakoan egindako distantzia osoa .
Ibilbideko bi punturen arteko desplazamendua lehenengotik bigarrenera doan bektorea da.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 4

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

HIGIDURA ZUZENA
Batez besteko abiadura

• Batez besteko abiadura magnitude

bektoriala da.
• Batez besteko abiadura desplazamendua
eta desplazamenduri hori emateko pasa
den denboraren arteko zatidura da.
V0 Matematikoki, honela adieraziko dugu.

• V = s / t = s – s0 / t – t0

• S0 : t0 unean higikariaren posizioa.

S0 s = s – s0 • (Hasierako posizioa).
• S : t unean higikariaren posizioa
jatorria • s  s0 bada, v positiboa da (higikaria
eskuin aldera mugitzen ari da).
S t • s < s0 bada, v negatiboa da (higikaria ezker aldera mugitzen ari
t0 da).

Kasu honetan s  s0 da, higikaria (trena) eskuin aldera mugitzen ari da: V  0 Adibide gisara azter dezagun autoaren kasua.

Demagun:
V<0
• t0 = 2 s eta s0 = - 500 m
• t = 4 s eta s = - 600 m
s = s – s0 V = (-600 m) – (-500 m) / (4-2) s = - 100 m / 2s
S0
jatorria = - 50 m/s.
S
t t0
Kasu honetan s < s0 da, higikaria (autoa) ezker aldera mugitzen ari da: v < 0

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 5

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. EKUAZIOA.

 Higikari baten ibilbidea zuzena bada eta bere abiadura konstantea higikari horren higidura zuzen
uniformea dela esango dugu.
 Abiaduraren definizioa kontuan hartuz:

v = s / t
Edo, v = (s – s0) / (t – t0)
(t – t0) terminoa beste aldera pasatzen badugu,
v × (t – t0) = (s – s0)
t0 = 0 egiten badugu:
s = s0 + v · t

Ekuazio hori higidura zuzen uniformearen ekuazioa da, eta higikariak edozein unetan duen posizioa
adierazten digu. Ekuazio horretan s0 eta v konstanteak dira (bi zenbaki). “s” eta “t” aldagaiak dira.
“t” aldagai independentea da eta “s” aldagai dependentea.
 s: higikariaren posizioa edozein unetan.
 s0: hasierako posizioa.
 v: batez besteko abiadura.
 v· t: higikariak ibilitako distantzia adierazten du.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 6

 BATEZ BESTEKO ABIADURA. IBILITAKO DISTANTZIA ETA DESPLAZAMENDUA

Fisikan higikari baten batez besteko abiadura desplazamendua eta denboraren arteko zatidura gisa azaltzen da, ez ibilitako
distantzia eta denboraren arteko zatidura modura.
Hori horrela zergatik den ulertzen laguntzeko honako adibidea duzu.
Demagun irudiek erakusten dizkiguten egoerak.
A

20 s

20 s

100 m

20 s 20 s

100 m 100 m
Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 7
 batez besteko ABIADURA. IBILITAKO DISTANTZIA ETA DESPLAZAMENDUA

v = ibilitako distantzia /denbora balitz, nola bereiztuko genituzke A eta B-ren higidurak?

 Zein izango litzateke bakoitzak ibilitako distantzia 40 s-an?

Argi dago biek distantzia bera egin dutela: 200 m

 Zein izango litzateke A-ren abiadura 40 s horietan? Eta B-rena?

Argi dago bien abiadura berdina litzatekeela: v = 200 m / 40 s = 5 m/s.

 Zein izango litzateke A-ren posizioa 40. s-an? Eta B-rena?

Hori horrela izanda, 40. s-an bien posizioa berdina izan beharko litzateke:

5 m/s · 40 s = 200 m.

Beraz, definizio horrek ez du balio batez besteko abiadura definitzeko, izan ere A-ren posizioa 40. s-an 0 m delako eta ez 200 m.
Abiadura modu horretan definitzen badugu, ezin izango genuke zehaztu gorputzen posizioa bira erdia ematen den higiduretan.
Aitzitik, v = s/t moduan definitzen badugu ,

 Zein izango litzateke A-ren abiadura 40 s horietan? Eta B-rena?

A-ren abiadura v = 0 m / 40 s = 0 m/s
B-ren abiadura v = 200 m / 40 s = 5 m/s.

 A-ren batez besteko abiadura 40 s horietan 0 m/s izateak denbora guztian zehar geldirik egon dela esan nahi du?
Ez noski, denbora jakin batean abiadura nulua izateak denbora horretan desplazamendua (posizio-aldaketa)
nulua izan dela esan nahi du, ez besterik.

Ikusten dugunez, lehen 20 s-etan abiadura +5 m/s izan da eta hurrengo 20 s-etan -5 m/s.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 8

ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4

HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK. (I)

 Gorputzen higidurak, sarri, grafikoetan jasotzen dira, hauek

higiduraren ezaugarrien ideia bisuala ematen digutelako.
 Abzisetan denbora adieraziko dugu eta ordenadetan posizioa edo
abiadura.
 Higidura zuzen uniformeetan denbora-tarte berdinetan
desplazamenduak berdinak direnez, s/t grafikoen malda zuzena
izango da.
 s/t grafikoaren maldak abiadura adierazten du. Zenbat eta malda
handiagoa, orduan eta abiadura handiagoa.
 v/t grafikoaren azalera ibilitako distantziarekin bat dator.
 Abiadura konstantea denez, v/t grafikoa zuzen horizontala izango da.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 9

ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4

HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II)

1.
• Alboko
v = 20 m/s higidura
1. grafikoa guztiak
uniformeak
direla
kontuan
hartuz , s/t
grafikoa eta
Jatorria v/t grafikoa
v = 30 m/s egitea
eskatzen
2. grafikoa zaizu.
2.
• Kasu
guztietan
higidurak
s0 = 30 bost segundo
Jatorria
irauten duela
v = - 40 m/s 3. grafikoa onartuko
dugu.
3. s0 = 50 m

4. s0 = - 20 m
v = - 30 m/s 4.grafikoa

Jatorria

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 10

ANTIGUA-LUBERRI BHI 4.BH

HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II). (1. ADIBIDEA. A)

• Grafikoa eraikitzeko aurretik balio-taula osatuko t (s) 0 1 2 3 4 5

dugu:
s (m)
• Balio-taulan lortutako emaitzekin grafikoa egingo
dugu:

s (m)

100

80

60

40

20

1 2 3 4 5 t (s)

Modu berean, saiatu v/t grafikoa egiten

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 11

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II). (1. ADIBIDEA. B)

• Lehen grafikoko datuak balio-taula batean jasotzen baditugu, honako taula hau izango dugu.

t (s) 0 1 2 3 4 5
S (m) 0 20 40 60 80 100

 Higidura zuzen uniforme baten abiadura > 0 m/s bada, s/t grafikoa lerro zuzen inklinatua da, malda konstantea eta positiboa duena.
Grafikoaren maldak abiaduraren balioa ematen digu. s/t grafikoak higikariak edozein unetan duen posizioa ematen digu.
 v/t grafikoa lerro horizontala da eta ardatz horizontalaren gainean dago.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 12

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II). (2. ADIBIDEA. A)

• Grafikoa eraikitzeko aurretik balio-taula osatuko t (s) 0 1 2 3 4 5

dugu:
s (m)
• Balio-taulan lortutako emaitzekin grafikoa egingo
dugu:

s (m)

100

80

60

40

20

1 2 3 4 5 t (s)

Modu berean, saiatu v/t grafikoa egiten

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 13

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II). (2. ADIBIDEA. B)

• Bigarren grafikoko datuak balio-taula batean jasotzen baditugu, honako taulahau izango dugu.

t (s) 0 1 2 3 4 5
s (m) 30 60 90 120 150 180

V (m/s)

30

1 2 3 4 5 t (s)

s0 > 0 m denez, s/t grafikoa ez da jatorritik abiatzen.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 14

ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4

HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II). (3. ADIBIDEA. A)

• Grafikoa eraikitzeko aurretik balio-taula t (s) 0 1 2 3 4 5

osatuko dugu:
s (m)
• Balio-taulan lortutako emaitzekin
grafikoa egingo dugu:

s (m)

100

80

60

40

20

1 2 3 4 5 t (s)

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 15

ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4

HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II). (3. ADIBIDEA. B)

• Hirugarren grafikoko datuak balio-taula batean jasotzen baditugu, honako hau izango dugu:

t (s) 0 1 2 3 4 5
s (m) 50 10 -30 -70 -110 -150

Higidura zuzen uniforme baten abiadura < 0 m/s bada, s/t grafikoa lerro zuzen
inklinatua da, malda konstantea eta negatiboa duena.
v/t grafikoa lerro horizontala da eta ardatz horizontalaren azpian dago.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 16

ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4

HIGIDURA ZUZEN UNIFORMEA. GRAFIKOAK (II). (4. ADIBIDEA)

Laugarren grafikoko datuak balio-taula batean jasotzen baditugu, honako hau izango dugu:

t (s) 0 1 2 3 4
s (m) -20 -50 -80 -110 -140

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 17

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

Abiadura-aldaketa. Azelerazioa (1)

t denbora-tarte batean higikari baten abiaduraren aldaketa v bada, bere Hemen abiadura hitzarekin higikariak une konkretu
a azelerazio-bektorea honela definituko dugu: batean duen abiadura adierazi nahi dugu. Hori
aldiuneko abiadura da, baina laburtzeko abiadura
a = v /t = v2 – v1 / t2 - t1 esango diogu, besterik gabe.

•v2  v1 bada, orduan a  0

 Kamioia eskuinaldera gero
eta azkarrago mugitzen ari
•v2 < v1 bada, orduan a < 0
da. Horregatik, eskuinaldera
azeleratua dagoela esango
v = 10 m/s
v1 = 20 m/s v2 = 30 m/s dugu.

 v abiaduraren gehikuntza
a = v/t = 5 m/s2
da.

 v = v2 – v1

t2 = 3 s  Balio hori t denborarekin

t 1 = 1s zatitzen badugu, a
azelerazioa lortuko dugu.

Higikari baten azelerazioa abiaduraren aldaketaren eta denboraren arteko zatidura da.  Adibidez, t1 = 1s , t2 = 3s
badira,
Azelerazioak abiaduraren aldakuntzaren lastertasuna ematen digu.
 eta v1 = 20 m/s, v2 = 30
Edo, nahiago bada, segundo bakoitzean abiaduraren aldakuntza. (m / s2) m/s.

https://sites.google.com/site/mikellizeaga/formakuntza-eta-baliabideak/flash-  v = v2 – v1 = 10 m/s da
dokumentuak/flash-4-dbh/dbh-4/dbh-4-zinematika-azelerazioa
(azelerazioa 1)  eta a = v / t = 10 m/s/s =
5m/s2.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 18

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

t denbora-tarte batean higikari baten abiaduraren aldakuntza v bada, bere Abiadura-aldaketa. Azelerazioa (2)
a azelerazio-bektorea honela definituko dugu:

a = v /t = v2 – v1 / t2 - t1
 Kamioia eskuinaldera gero
•v2  v1 bada, orduan a  0 eta polikiago mugitzen ari da.
Horregatik, ezkerraldera
•v2 < v1 bada, orduan a < 0 azeleratua dagoela esango
dugu.
v1 = 30 m/s v = - 10 m/s V2 = 20 m/s
 v abiaduraren gehikuntza
da.
a = v /t = - 5 m/s2
 v = v2 – v1
 Balio hori t denborarekin
t1 = 1s zatitzen badugu, a
t2 = 3s azelerazioa lortuko dugu.

 Adibidez, t1 = 1s , t2 = 3s
https://sites.google.com/site/mikellizeaga/formakuntza-eta-
badira,
baliabideak/flash-dokumentuak/flash-4-dbh/dbh-4/dbh-4-zinematika-
azelerazioa
(azelerazioa 2)
 eta v1 = 30 m/s, v2 = 20 m/s.

 v = v2 – v1 = -10 m/s da,

 eta a = v / t = -10 m/s/2s =

-5 m/s2.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 19

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

Abiadura-aldaketa. Azelerazioa (3)  Autoa ezkerraldera gero eta azkarrago

mugitzen ari da. Horregatik,
ezkerraldera azeleratua dagoela esango
dugu.
V2 = - 30 m/s v1 = -20m/s
v = - 10 m/s  v abiaduraren gehikuntza da.

 v = v2 – v1
a = v /t = - 5 m/s2
 Balio hori t denborarekin zatitzen
badugu, a azelerazioa lortuko dugu.
t1 =3S t1 = 1 s
 Adibidez, t1 = 1s , t2 = 3s badira,
t denbora-tarte batean higikari baten abiaduraren aldakuntza v bada, orduan, bere
 eta v1 = -20 m/s, v2 = -30 m/s.
a azelerazio-bektorea honela definituko dugu:

a = v /t = v2 – v1 / t2 - t1  v = v2 – v1 = -30 – (-20) = -10 m/s da,

•v2  v1 bada, orduan a  0  eta a = v / t = -10 m/s/s = -5 m/s2.

•v2 < v1 bada, orduan a < 0

https://sites.google.com/site/mikellizeaga/formakuntza-eta-baliabideak/flash-
dokumentuak/flash-4-dbh/dbh-4/dbh-4-zinematika-azelerazioa
(azelerazioa 3)

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 20

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

Abiadura-aldaketa. Azelerazioa (4)

 Autoa ezker aldera gero eta

polikiago mugitzen ari da.
Horregatik eskuin aldera
azeleratua dagoela esango dugu.
v2 -20m/s V1 = - 30 m/s
v = 10 m/s  v abiaduraren gehikuntza da.

 v = v2 – v1
a = v /t = 5 m/s2
 Balio hori t denboraz zatitzen
badugu a, azelerazioa, lortuko
dugu.
t2 t1
 Adibidez, t1 = 1s , t2 = 3s badira,
t denbora-tarte batean higikari baten abiaduraren aldakuntza v bada, orduan, bere
a azelerazio-bektorea honela definituko dugu:  Eta v1 = -30 m/s, v2 = -20 m/s.
a = v /t = v2 – v1 / t2 - t1
 v = v2 – v1 = -20 – (-30) = 10 m/s
•v2  v1 bada, orduan a  0 da,

•v2 < v1 bada, orduan a < 0  Eta a = v / t = 10 m/s/s =

5m/s2.

https://sites.google.com/site/mikellizeaga/formakuntza-eta-baliabideak/flash-
dokumentuak/flash-4-dbh/dbh-4/dbh-4-zinematika-azelerazioa
(azelerazioa 4)

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 21

 ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4

 Higikari baten ibilbidea zuzena bada eta azelerazioa konstantea, bere higidura zuzen uniformeki azeleratua dela esango
dugu.
 Azelerazioa konstantea izateak v /t zatidura konstantea dela esan nahi du. Hau da, denbora-tarte berdinetan abiaduraren
aldakuntza berdina da.
 Ekuazioak:

a = v/t; v = v – v0

a = v – v0 /t – t0; t0 = 0 eginez.

v – v0 = a · t

v = v0 + a · t

 Ekuazio horrek abiaduraren balioa ematen digu, edozein unetan.

 v0 : hasierako abiadura da.

 a · t: Abiaduraren aldaketa da.
 v : Edozein uneko abiadura. “v” hau aldiuneko abiadura da eta ez batez bestekoa.
 Ekuazio horretan honako hau izan behar dugu kontuan:
 Hasierako abiadura (v0 ) eta azelerazioa konstanteak dira. Alegia , balio konkretu bat dute, denboran zehar
aldatzen ez dena.
 Aldiuneko abiadura (v) eta denbora (t) aldagaiak dira. Denbora aldagai askea da eta abiadura mendeko aldagaia.
Horrek esan nahi du haien balioak aldatzen direla denbora aurreratu ahala eta abiaduraren balioa denborari
dago lotua.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 22

 ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4

• s /t ekuazioa ondorioztatzeko, kontuan hartuko dugu v/t grafikoaren azalerak ibilitako distantzia ematen
digula
• Horretarako adibide bat aztertuko dugu:
Formula 1eko Grand Prix-eko proba batean bolido guztiak hasierako zuzena egiten ari dira.
Lehen bolidoaren abiadurarekin honako taula osatu da (lehen lau segundotan).

t (s) 0 1 2 3 4

v (m/s) 15 30 45 60 75

•Egin ezazu v/t grafikoa.

•Kalkulatu tarte bakoitzeko azelerazioa.

•Egin a/t grafikoa.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 23

 ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4

a/t grafikoa egiteko, azelerazioa kalkulatuko dugu

denboran zehar:

• v/t grafikoak honako zerbait emango digu: Lehen segundoan: a = (30-15)/(1-0) = 15 m/s2.
Bigarren segundoan: a = (45-30)/(2-1) = 15 m/s2
v (m/s) Hirugarren segundoan: a = (60-45)/(3-2) = 15 m/s2
Laugarren segundoan: a = (75-60)/(4-3) = 15 m/s2
75

15

0 t (s)
1 2 3 4
Higidura zuzen uniformeki azeleratuan v/t grafikoaren
maldak azelerazioaren balioa ematen digu.
Higidura zuzen uniformeki azeleratuan a/t grafikoa
marra horizontala da. Azalerak abiaduraren
aldakuntza ematen digu.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 24

ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4

• “s” / “t” ekuazioa ondorioztatzeko, kontuan hartuko dugu v/t grafikoaren azalerak ibilitako
distantzia ematen digula.
• Ikusi berri dugu honako hau dela hasierako abiadura ez-nulua eta azelerazioa positiboa duen
higidura zuzen uniformeki azeleratu baten grafikoa.

V (m/s) v Grafiko honen maldak

azelerazioa ematen digu.
Izan ere, grafiko honetan
malda da abiaduraren
v0 aldakuntza eta aldakuntza
horri dagokion denboren
arteko zatidura konstantea.

t t (s)

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 25

 ANTIGUA LUBERRI BHI DBH 4

• Grafiko hori bi zatitan bana dezakegu, irudiak erakusten duen bezala.

v Azalera = Azalera 1 + Azalera 2

2 S = v0 · t + ½ (v – v0) · t
v0
baina : (v – v0) = a · t
1
S = v0 · t + ½ a · t ·t

t eta  s = s – s0 denez,

s – s0 = v0 · t + ½ a · t 2
s: edozein uneko posizioa.
s0: hasierako posizioa. s = s0 + v0 · t + ½ a · t
v0 · t + ½ a · t 2:iIbilitako distantzia 2
HZUA higidura kasu desberdinen grafikoak
problemak egiterakoan aztertuko ditugu.
Higidura uniformean a = 0 m / s2 da eta s = s0 + v t

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 26

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

Gorputzen higidura bertikala (erorketa askea 1a).

v0 = 0 m/s
• Edozein gorputz bere pisuaren eraginpean bakarrik
mugitzen bada, erorketa askean dagoela esango
dugu.
• Aurten higidura bertikalaren kasua aztertuko dugu.
Hau da, hasierako abiadura nulua izango da edo,
bestela, bertikalean mugituko da.
h • Higidura bertikalean, jatorria zoruan ipiniko dugu.
• Edozein gorputz bere pisuaren eraginpean bakarrik
mugitzen bada azelerazioa g = - 9,8 m/s2 da, pisua
edozein izanda ere. Horrek esan nahi du gorantz
mugitzen denean abiadura segundo bakoitzean 9,8
m/s-an jaisten dela. Aitzitik, beheranzkoan 9,8 m/s
+ an igotzen da segundo bakoitzean. Higidura, beraz,
HZUA da.
• Hasierako posizioari “h” deitzen badiogu, ekuazioak
hauek izango dira:
Jatorria.
• v = v0 + g t
V = g t = - 9,8 · t s = h + v0 t + ½ g t2. Edo laburtuta,
S = h – 4,9 t2 s = h + v0 t – 4,9 t2.

Lehen kasu honetan “h” altueratik erortzen uzten da eta

hasierako abiadura nulua da. • Hasierako abiadura eta posizioak nolakoak diren
kontuan izanda, hiru kasu ager daitezke.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 27

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

Gorputzen higidura bertikala (erorketa askea 1b)

v = g t = - 9,8 · t
Gorputz bat “h” altuera batetik erortzen uzten dugu s = h – 4,9 t2

t = 0 s denean, v0 = 0 m/s eta s0 = h m

t = 1 s denean, v1 = -9,8 m/s eta s1 = h - 4,9 m

t = 2 s denean, v2 = -19,6 m/s eta s2 = h - 19,6 m https://sites.google.com/site/mike

h h1 llizeaga/formakuntza-eta-
baliabideak/flash-
dokumentuak/flash-4-dbh/dbh-
h2 4/dbh-4-zinematika-higidura-
bertikala
t = 3 s denean, v3 = -29,4 m/s eta s3 = h - 44,1 m (erorketa askea 1)
+
h3

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 28

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

Gorputzen higidura bertikala (erorketa askea 2 b).

v = 0 m/s den unean altuera maximoa lortzen du.

0 = v0 – 9,8 · t

h max https://sites.google.com/site/mikellizeaga/formakuntza-eta-
baliabideak/flash-dokumentuak/flash-4-dbh/dbh-4/dbh-4-zinematika-
higidura-bertikala
(erorketa askea 2)

t = 1 s denean, v1 = v0 – 9,8 m/s eta h1 = v0 – 4,9 m

h1

t = 0 s denean, v0 = v0 m/s eta s0 = 0 m

•v = v0 – 9,8 · t
Jatorritik jaurtiketa bertikala gorantz.
h = 0 m posiziotik, bertikalki “v0” •s = v0 t – 4,9 t2.
abiaduran gorputz bat jaurtitzen dugu. v0 > 0 m/s
h = 0 m

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 29

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

Gorputzen higidura bertikala (erorketa askea 3).

• Edozein gorputz bere pisuaren eraginpean bakarrik

mugitzen bada, erorketa askean dagoela esango
dugu.
• Aurten higidura bertikalaren kasua aztertuko dugu.
v0< 0 m/s Hau da, hasierako abiadura nulua izango da edo,
bestela, bertikalean mugituko da.
• Higidura bertikalean, jatorria zoruan ipiniko dugu.
• Edozein gorputz bere pisuaren eraginpean bakarrik
h Jaurtiketa bertikala beherantz mugitzen bada azelerazioa g = - 9,8 m/s2 da, pisua
edozein izanda ere. Horrek esan nahi du gorantz
mugitzen denean abiadura segundo bakoitzean 9,8
m/s-an jaisten dela. Aitzitik, beheranzkoan 9,8 m/s
an igotzen da segundo bakoitzean. Higidura, beraz,
HZUA da.
+ • Hasierako posizioari “h” deitzen badiogu, ekuazioak
hauek izango dira:

v0< 0 m/s
• v = v0 – g t.
s = h + v0 t – ½ g t2. Edo laburtuta
s = h + v0 t – 4,9 t2
Hasierako abiadura negatiboa da.

V = v0 + g t • Hasierako abiadura eta posizioak nolakoak diren

S = h + v0 t – 4,9 t2. kontuan izanda hiru kasu ager daitezke.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 30

ANTIGUA-LUBERRI BHI DBH 4

Gorputzen higidura bertikala (erorketa askea 4).

• Edozein gorputz bere pisuaren eraginpean bakarrik

mugitzen bada erorketa askean dagoela esango dugu.
• Aurten higidura bertikalaren kasua aztertuko dugu.
Hau da, hasierako abiadura nulua izango da edo,
v0> 0 m/s bestela, bertikalean mugituko da.
• Higidura bertikalean, jatorria zoruan ipiniko dugu.
• Edozein gorputz bere pisuaren eraginpean bakarrik
mugitzen bada azelerazioa g = - 9,8 m/s2 da, pisua
h Jaurtiketa bertikala gorantz edozein izanda ere. Horrek esan nahi du gorantz
mugitzen denean abiadura segundo bakoitzean 9,8
m/s-an jaisten dela. Aitzitik, beheranzkoan 9,8 m/s an
igotzen da segundo bakoitzean. Higidura, beraz, HZUA
da.
• Hasierako posizioari “h” deitzen badiogu, ekuazioak
+ hauek izango dira:

• v = v0 – g t. v0> 0 m/s
• s = h + v0 t – ½ g t2. Edo laburtuta
• s = h + v0 t – 4,9 t2.
Hasierako abiadura positiboa da.
• Hasierako abiadura eta posizioak nolakoak diren
v = v0 + g t = v0 – 9,8 · t kontuan izanda hiru kasu ager daitezke.
s = h + v0 t – 4,9 t2.

Mikel Lizeaga Zinematika. Higidura zuzena. 31