Ceza Vermes, 1924 y ı l ı n d a M a c a r i s t a n ' d a d o ğ d u .

B u d a p e ş t e
v e L o u v a i n ' d e D o ğ u Tarihi v e Dilleri a l a n ı n d a çalıştı. 1953 y ı l ı n d a
Ölü Deniz Parşömenleri''nin tarihsel çerçevesi üzerine yazdığı te­
o l o j i t e z i y l e d o k t o r a d e r e c e s i n i t a m a m l a d ı . 1957 ve 1991 y ı l l a r ı
a r a s ı n d a İngiltere'de, Nevvcastle U p o n T h i n e (1957-65) v e O x f o r d
Ü n i v e r s i t e l e r i ' n d e (1965-91) öğretim görevlisi o l a r a k çalıştı. Y a h u ­
d i Ç a l ı ş m a l a r ı v e VVolfson Ü n i v e r s i t e s i ' n d e E m e r i t u s * P r o f e s ö r
o l a n V e r m e s , h â l â O x f o r d D o ğ u Enstitüsü'nde ders v e r m e k t e d i r .
1971 y ı l ı n d a n bu y a n a Journal of Jewish Studies'm e d i t ö r l ü ğ ü n ü ve
I 9 9 l ' d e n b u y a n a d a O x f o r d İbrani v e Y a h u d i Ç a l ı ş m a l a r ı M e r k e z i
Kumran Araştırmaları Forumu'nun yöneticiliğini yapmaktadır.
Profesör V e r m e s ; S a n a t , B i l i m v e Beşeri B i l i m l e r B r i t a n y a v e A v r u ­
p a A k a d e m i s i üyesidir. V e r m e s , a y n ı z a m a n d a O x f o r d ' d a n E d e b i ­
yat doktorası; E d i n b u r g h , D u r h a m v e Sheffield Ü n i v e r s i t e l e r i ' n d e n
fahri doktora u n v a n l a r ı n ı almıştır.
Vermes'in Ölü Deniz Parşömenleri ü z e r i n e y a z d ı ğ ı ilk maka­
lesi 1949 y ı l ı n d a ve Les manuscrits du desert in the Judaean De­
sen adlı ilk kitabı da 1953 y ı l ı n d a y a y ı m l a n d ı . Bu kitap, 1956 y ı l ı n ­
da Discovery in the Judaean Desert başlığıyla İngilizceye çevrildi.
Y a z a r ı n diğer ç a l ı ş m a l a r ı şunlardır: Scripture and Tradition in Ju-
daism (1961, 1973, 1983), Jesus the Jew (1973, 1976, 1981, 1982,
1994), Jesus and the VVorld of Judaism (1983, 1984), The Religion
of Jesus the )ew (1993), ( M a r t i n G o o d m a n ' l a birlikte) The Essenes
According to the Classical Sources (1989), (Philip Alexander'la
birlikte) Discoveries in the Judaean Desert XXVI (1998), (yine Phi­
lip Alexander'la birlikte) XXXVI ( 2 0 0 0 ) , The Authentic Gospel of
Jesus ( 2 0 0 3 ) , Jesus in the Jewish Context ( 2 0 0 3 ) . E m i l S c h ü r e r ' i n
The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ adlı
e s e r i n i n y e n i d e n y a z ı l m a s ı n d a b ü y ü k bir rol o y n a d ı ( 1 9 7 3 - 8 7 ) .
Vermes, Providential Accidents (1998) adlı otobiyografisinde, Ölü
Deniz Parşömenleri ile ilgili ç a l ı ş m a l a r ı n ı usta bir d i l l e anlatır.

* Memuriyet unvanını muhafaza eden emekli profesör

 ÖNSÖZ

1947 y ı l ı n ı n i l k b a h a r ı n d a g e n ç bir A r a p ç o b a n ı , Y a h u d a Ç ö -
"lü'ndeki mağaralardan b i r i n e tırmandı ve b u r a d a ilk Ölü Deniz
Parşömenleri'ni buldu. Kumran hikâyesine başından beri tanıklık
etmiş o l a n b i z l e r d e , b u keşfin y a r ı m asır ö n c e s i n e d a y a n d ı ğ ı ger­
ç e ğ i , m e l â n k o l i k d u y g u l a r u y a n d ı r ı y o r . P a r ş ö m e n l e r i n keşfi artık
y e n i bir o l a y d e ğ i l , b u p a r ş ö m e n l e r i n ö n e m i s e n e l e r i ç i n d e arttı.
İlk p a r ş ö m e n i n keşfini b u g ü n s e v i n ç l e v e m e m n u n i y e t l e k u t l u y o ­
ruz. I 9 9 l ' d e b ü t ü n e l y a z m a l a r ı n ı a ç ı ğ a ç ı k a r a n ' d e v r i m ' d e n sonra
-bu d ö n e m e k a d a r p a r ş ö m e n l e r i n b ü y ü k bir b ö l ü m ü n e erişim e n ­
g e l l e n i y o r d u - K u m r a n K ü t ü p h a n e s i t a m a m ı y l a m e r a k l ı l a r ı n ı n kul­
l a n ı m ı n a a ç ı l d ı . B i z e s u n u l a n b u şansı h e y e c a n l a k u l l a n d ı m v e
koleksiyonun tamamını taramaya başladım. Dört buçuk sene sü­
ren y o ğ u n bir ç a l ı ş m a d a n sonra, Ölü Deniz Parşömenleri yazıtla­
rının t a m a m ı n ı k i t a p l a ş t ı r m a y a , M u s e v i l i k l e v e bir d e r e c e y e kadar
e r k e n H ı r i s t i y a n l ı k l a ilgili e l y a z m a l a r ı n ı n iletilerini m e r a k l ı o k u ­
y u c u l a r ı n d i k k a t i n e s u n m a y a hazır o l d u ğ u m u d ü ş ü n ü y o r u m .
Ölü Deniz Parşömenleri'n'm baskıları, konuya yetkin kişilerin
d i k k a t i n e s u n u l m a y ı v e diğer o k u y u c u l a r ı n ı e ğ i t m e y i h e d e f l e d i .
I 9 6 2 ' d e 2 5 5 s a y f a d a n o l u ş a n b u kitap, z a m a n i ç i n d e sayfa sayısı
v e k o n u n u n k a p s a m z e n g i n l i ğ i a ç ı l a r ı n d a n geliştirildi. Kutsal K i ­
tap dışı metinleri i ç e r e n p a r ş ö m e n l e r i n b u ç e v i r i s i , m a ğ a r a l a r d a n
kurtarılmış b ö l ü m l e r i n b ü t ü n ü n ü k a p s a m ı y o r ; a n c a k e l d e k i m e t i n ­
lerin o k u n u l a b i l i r l i ğ i v e ç e v i r i n i n anlaşılırlığı b a k ı m ı n d a n bir b ü ­
tünlük oluşturuyor. Y a l n ı z c a b ö l ü k p ö r ç ü k s a t ı r l a r d a n , tek y a d a
y a r ı m harflerden o l u ş a n m e t i n l e r l e ilgilenenler, b ü t ü n ayrıntıların
kaydedildiği resmi Discoveries in the Judaean Desert serisini in­
celemelidirler.
Harita.2 Kumran Mağaraları
 K u m r a n ' d a t o p l a m o n bir m a ğ a r a d a b u l u n a n İ b r a n i c e v e
A r a m c a metinlerin İngilizce s u n u m u n a ek olarak, bu baskıda
K u m r a f ı B ö l g e s i ' n d e b u l u n a n yazılı ç ö m l e k p a r ç a l a r ı n a , M a s a d a
K a l e s i ' n d e n ç ı k a r ı l a n K u m r a n tipi iki b e l g e y e v e b ü t ü n m e t i n l e r
i ç i n , gerekli y e r l e r d e a ç ı k l a y ı c ı giriş notlarına y e r v e r i l m e k t e d i r .
A y r ı c a kitaba, elli yıldır p a r ş ö m e n l e r l e ilgili y ü r ü t ü l e n araştırmala­
r ı v e K u m r a n C e m a a t i ' n i n ö r g ü t l e n m e s i , tarihi v e dinsel iletileriyle
ilgili g e n e l giriş b ö l ü m ü y l e birlikte, d a h a ileri d ü z e y d e ç a l ı ş m a l a ­
ra kolaylık sağlaması açısından Parşömenler katalogu, bibliyog­
rafya v e K u m r a n M e t i n l e r i dizini eklenmiştir.
Sayıca çoğalan kaynak malzemeler, Kumran'da bulunan ya­
zılara dair a l g ı m ı z ı t a m a m e n değiştirebildi m i ? B ö y l e o l d u ğ u n u
d ü ş ü n m ü y o r u m . Ayrıntılar v e v u r g u l a r farklılaştı; e k bilgiler a n c a k
boşlukları d o l d u r m a m ı z a v e bazı belirsizlikleri netleştirmemize
y a r d ı m c ı o l d u . C e m a a t v e c e m a a t fikirleri hakkındaki" g ö r ü ş l e r i ­
m i z ö n e m l i ö l ç ü d e a y n ı k a l d ı . İstisnai o l a r a k , Kutsal K i t a p dışı
( n o n - b i b l i c a l ) p a r ş ö m e n l e r d e n b a z ı l a r ı n ı n 1950-1956 yılları a r a ­
sında b a s ı l d ı ğ ı n ı ö ğ r e n d i k : H a b a k k u k B e y a n a t ı (1950), C e m a a t
Kuralı (1951), S a v a ş P a r ş ö m e n i , Ş ü k r a n İlahileri (1954/5); T e k v i n
Apocryphon'un en iyi k o r u n m u ş satırları (1956). B i r a n t i k a c ı tara­
f ı n d a n a y a k k a b ı kutusunda g i z l e n m i ş o l a n T a p ı n a k P a r ş ö m e n i d e
a n c a k o n yıl sonra basılabildi (1967). B ü y ü k p a r ş ö m e n l e r M u s e v i
i n a n c ı n ı n v e k ü l t ü r ü n ü n eşsiz m a b e d i o l a n K u m r a n y e r l e ş k e s i n -
deki sütunlarda v e t e m e l l e r d e , k ü ç ü k p a r ç a l a r ı y s a y a p ı taşlarında
b u l u n m u ş v e b u m a b e t eski ihtişamına kavuşmuştur.
S o n o l a r a k , kitaptaki kusurların asgari d ü z e y e i n d i r i l m e s i n d e
e m e ğ i g e ç e n a r k a d a ş l a r ı m a v e meslektaşlarıma teşekkür e t m e k t e n
m e m n u n i y e t d u y u y o r u m . Ö n c e l i k l e ve en önemlisi, Ölü Deniz
Parşömenleri baskısı p r o j e s i n d e baş editörlük y a p a n Prof. E m a n u -
e l T o v ' a s o r u l a r ı m ı y a n ı t l a m a k t a gösterdiği c ö m e r t l i ğ i v e her türlü
yardımı için minnettarlığımı bildirmek istiyorum. Ayrıca DJD'de
yayımlanmadan önce dördüncü mağarada bulunan Ş a m Belge-
si'nin b ö l ü m l e r i y l e ilgili araştırmasından y a r a r l a n m a m a o l a n a k ta­
n ı y a n Prof. J o s e p h M . B a u m g a r t e n ' a v e b u kalın baskıyı titizlikle
o k u y a r a k ö n e r i l e r i n i s u n a n , eski ö ğ r e n c i m D r . J o n a t h a n G . C a m p -
bell'a ç o k teşekkür e d i y o r u m .

Ceza Vermes
 TARİH DİZİNİ

M.Ö. 197 Yahuda, BÜYÜK İSKENDER'in Suriyeli varislerinin

y ö n e t i m i altında b u l u n a n S e l e u k o s İ m p a r a t o r l u ğ u ' n a b a ğ l a n d ı .
187-175 4. SELEUCUS. H e l e n i s t y a y ı l m a n ı n b a ş l a m a s ı . S a d o k
B a ş k â h i n 3 . O N l A S ' ı n direnişi.
I75-Ifc4 4. ANTIOCHUS (EPIPHANES). ONIAS görevinden
a l ı n d ı v e y e r i n e H e l e n i z m yanlısı kardeşi JASON getirildi.
l 7 ^ J A S O N ' ı n sürgüne g ö n d e r i l m e s i y l e , H e l e n i z m y a n l ı s ı ME-
NELAUS tahta geçti (172-162).
171 3. ONIAS, MENELAUS'un kışkırtmasıyla ö l d ü r ü l d ü . Hele­
nizm'in dayatılması.
169 MENEAUS t a r a f ı n d a n desteklenen ANTIOCHUS, Ku­
düs'teki m a b e d i y a ğ m a l a d ı .
168 ANTIOCHUS, M ı s ı r ' a ikinci saldırısında R o m a l ı l a r c a d u r ­
duruldu.

167 Y u n a n d i n i v e kültürü t e m e l i n d e , S e l e u k o s İ m p a r a t o r l u -
ğ u ' n u n b i r l e ş m e s i n e karşı ç ı k a n Y a h u d i l e r i n c e z a l a n d ı r ı l m a s ı .
M u s e v i dininin yasaklanması ve bu yasağın ihlali d u r u m u n d a
ölüm cezasının yürürlüğe konulması. M a b e t , Olimpiyalı Zeus'un
tapınağı h a l i n e ç e v r i l d i .
166 JUDAS MACCABEE liderliği altındaki bütün güçler, Ma-
k a b i l e r i n yükselişini d e s t e k l e d i .
164 A t e ş k e s . H â l â MENELAUS'un yönetimi altında bulunan
Mabet'in temizlenmesi.
162-150 DEMETRIUS I. MENELAUS S u r i y e l i l e r c e idam edildi.
ALCIMUS, K r a l tarafından B a ş k â h i n l i ğ e a t a n d ı .
161 JUDAS, savaşta ö l d ü r ü l d ü . JONATHAN, isyan hareketinin
b a ş ı n a g e ç t i ( M . Ö . 161-152).
160 H e l e n i z m y a n l ı s ı son B a ş k â h i n ALCIMUS, ö l d ü r ü l d ü . S u ­
r i y e ' n i n askeri m ü d a h a l e s i n i n s o n u .
 152-145 ALEXANDER BALAS, S e l e u k o s tahtını ele geçirdi ve
JONATHAN'] B a ş k â h i n l i ğ e atadı (M.Ö. 152-143/2).
145-142 ALEXANDER'm oğlu 4. ANTIOCHUS, babasının ge­
nerali TRYPHON t a r a f ı n d a n tahta çıkarıldı. JONATHAN, Suriye
h ü k ü m d a r ı u n v a n ı n ı a l d ı . Kardeşi SIMON, Filistin k ı y ı s ı n d a askeri
yönetim görevini sürdürdü.
143 JONATHAN, TRYPHON t a r a f ı n d a n tutsak edildi.
143/2-135/4 SIMON, B a ş k â h i n ve k a b i l e şefi.
142 JONATHAN, hapiste öldürüldü.
140 SİMON'un unvanı e b e d i l e ş t i r i l d i . M a k a b i l e r ya da H a s -
m o n H a n e d a n l ı ğ ı ' n ı n kuruluşu.
135/4 SIMON, eniştesi tarafından ö l d ü r ü l d ü .
I35/4_I04 I. JOHN HYRCANUS. B a ş k â h i n ve k a b i l e şefi. F e r i -
siler t a r a f ı n d a n k a b u l e d i l m e d i .
104-103 I. ARISTOBULUS. B a ş k â h i n ve kral.
103-76 ALEXANDER JANNAEUS. Başkâhin, kral, işgalci. Feri-
silerin d i r e n i ş i y l e karşılaştı.
76-67 ALEXANDRA, JANNAEUS'un eşi, kraliçe. Ferisilerin
dostu. 2. HYRCANUS B a ş k â h i n .
67 2. HYRCANUS, kral ve Başkâhin. Kardeşi ARISTOBULUS
tarafından tahttan indirildi.
6 7 - 6 3 2. ARISTOBULUS, kral ve B a ş k â h i n . K u d ü s ' ü n d ü ş m e ­
s i n d e n sonra POMPEY tarafından tutsak a l ı n d ı . Y a h u d a , R o m a ' y a
bağlandı.
6 3 - 4 0 2. HYRCANUS, ikinci kere B a ş k â h i n l i k g ö r e v i n e geti­
rildi; a n c a k kral u n v a n ı n ı a l a m a d ı .
40-37 ANTIGONUS, 2. ARISTOBULUS'un oğlu, Partlıların
desteğini a l a r a k tahtı v e B a ş k â h i n l i k g ö r e v i n i e l e g e ç i r d i .
37-34 BÜYÜK HEROD. Hasmon Hanedanlığı'nın yıkılışı.
HYRCANUS, 30 yılında öldürüldü.
27-M.S 14 AUCUSTUS, imparator.
M . Ö . 6 (?) NASIRALI / S A ' n ı n d o ğ u m u .
M . Ö . 4 - M . S . 6 ARCHELAUS, Y a h u d a v e S a m i r i y e k a b i l e şefi.
14-M.S 37 TIBERIUS, imparator.
26-36 PONTIUS PILATE, Yahuda Valisi.
30 (?) İ s a ' n ı n ç a r m ı h a gerilmesi.
6 6 - 7 0 K u d ü s ' ü n i ş g a l i y l e s o n l a n d ı r ı l a n ilk Y a h u d i S a v a ş ı .
Mabet'in TITUS tarafından yıkılışı.
73/4 MASADA'nm düşmesi.
132-5 SIMEON BAR KOSIBA (BAR KOKHBA) t a r a f ı n d a n Ro­
m a l ı l a r a karşı y ü r ü t ü l e n v e y e n i l g i y l e s o n u ç l a n a n İ k i n c i Y a h u d i
Savaşı.
 I
GİRİŞ

Ö l ü D e n i z ' i n batı kıyısında, E r i h a ' n ı n y a k l a ş ı k o n ü ç k i l o m e t ­

r e g ü n e y i n d e , Kirbet K u m r a n a d ı y l a b i l i n e n h a r a b e l e r uzanır. B u
h a r a b e l e r , n e r d e y s e d e n i z s e v i y e s i y l e eşit y ü k s e k l i k t e k i Y a h u d a
Ç ö l ü ' n d e , kıraç v e çatlamış topraklar üzerindedir. G ü n ü m ü z d e
d ö n e m s e l o l a r a k turist kafilelerinin a k ı n ı n a u ğ r a y a n b u topraklar,
g e n e l d e ıns.ınsı/, sossız ve boştur. O y s a eski bir Y a h u d i c e m a a t i
ayni topraklarda y a ş ı y o r d u v e bir g ü n , e l l e r i n d e k i değerli p a r ş ö ­
m e n l e r i g i z l e m e k i ç i n y a k ı n ç e v r e l e r i n d e b u l u n a n u ç u r u m l a r a tır­
m a n a r a k , b u n l a r ı m a ğ a r a l a r a s a k l a m ı ş l a r d ı . D a h a sonraları c e m a ­
at üyelerinden hiç kimse, parşömenleri almak için mağaralara
d ö n m e d i . B u n l a r , iki b i n yıl b o y u n c a m a ğ a r a l a r d a gizli kaldılar.
ilk keşfedildikleri d ö n e m d e , elyazmaları yanlış t a n ı m l a n m ı ş olsa
da Ölü Deniz Parşömenleri'ri\n keşfi ve konuyla ilgili yürütülen elli
yıllık y o ğ u n çalışmalar o l d u k ç a h e y e c a n v e r i c i ; fakat a y n ı z a m a n d a
sinir b o z u c u bir hikâyedir. İlk parşömenin keşfinin ellinci yılında bi­
le bu yazılarla ilgili y e n i çalışmaların yapılması gerekiyor.'

ELLİNCİ YILINDAKİ ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ

ARAŞTIRMALARININ GENEL BİR DEĞERLENDİRMESİ

1.1947-1967

1948 y ı l ı n d a İsrail v e A B D k a y n a k l a r ı n d a n , İ b r a n i c e v e A r a m -
c a e l y a z m a l a r ı n ı n o l a ğ a n dışı k e ş f i y l e ilgili h a b e r l e r y a y ı l m a y a

'ö/ü Deniz Parşömenleri'yle ilgili çalışmalarıma başlama hikayem için bakınız: Providen-
tial Accidents: An Autobiography SCM Basımevi, Londra ve Rowman & Littlefield, Lah-
nam, Md., 1988.
U L U UtlNIZ rAK^UJVltlNLLKI

2
başladı. E l y a z m a l a r ı , Filistin'deki İngiliz m a n d a c ı l ı ğ ı n ı n son d ö ­
n e m l e r i n d e , 1947 ilkbahar y a d a y a z a y l a r ı n d a , M u h a m m e d e d h -
3
D h i b adlı bir B e d e v i ç o b a n tarafından k e ş f e d i l d i . I 9 4 9 ' d a parşö­
m e n l e r i n b u l u n d u ğ u m a ğ a r a , G e n e r a l L a s h ' i n k o m u t a s ı altındaki
Ü r d ü n l ü askeri birliğin y a r d ı m ı y l a , Birleşmiş M i l l e t l e r Ateşkes
G ö z l e m c i s i Kolordusu M e m u r u , Belçikalı Yüzbaşı Phillipe Lip-
p e n s tarafından tespit e d i l d i . B u m a ğ a r a , d a h a sonra Ü r d ü n A n t i k
Ç a ğ l a r D e p a r t m a n ı ' n ı n İngiliz y ö n e t i c i s i G . L a n k e s t e r H a r d i n g ,
D o m i n i k asıllı Fransız A r k e o l o g v e Kutsal Kitap u z m a n ı R o l a n d
d e V a u x B a b a tarafından i n c e l e n d i . Y a p ı l a n i n c e l e m e l e r s o n u c u n ­
d a , m a ğ a r a d a y e d i p a r ş ö m e n v e irili ufaklı y ü z l e r c e deri parças ı
daha bulundu.
P a r ş ö m e n l e r ' d e n ü ç ü -Yeşaya E l y a z m a s ı , İlahiler P a r ş ö m e n i ,
Işığın O ğ u l l a r ı ile Karanlığın O ğ u l l a r ı arasındaki savaşı k o n u e d i ­
n e n p a r ş ö m e n - İbrani Ü n i v e r s i t e s i Y a h u d i A r k e o l o j i s i P r o f e s ö r ü
E. L. S u k e n i k t a r a f ı n d a n satın a l ı n d ı ve hızla y a y ı n a h a z ı r l a n d ı .
D i ğ e r dört p a r ş ö m e n , S u r i y e O r t o d o k s S t . M a r k M a n a s t ı r ı Lideri
ve Arap Metropoliten Başpiskoposu M a r Athanasius tarafından,
incelenmeleri ve yayına hazırlanmaları için, Kudüs'teki D o ğ u
Araştırmaları A m e r i k a n O k u l u g ö r e v l i l e r i n d e n M i l l a r Burrovvs, W .
H . Brovvnlee v e J . C . Trever'e verildi. B u ü ç araştırmacı, Yeşaya
elyazmalarının tamamı, Habakkuk Beyanatı ve sonradan Cemaat
K u r a l ı o l a r a k i s i m l e n d i r i l e c e k D i s i p l i n Elkitabı ü z e r i n d e k i ç a l ı ş ­
m a l a r ı n ı yürüttüler. S o n o l a r a k İngiliz m a n d a s ı a l t ı n d a k i Filistin
topraklarının İsrail ile Ü r d ü n arasında b ö l ü n m e s i n d e n sonra, Ü r ­
dün sınırında kalan Kudüs'teki ecole Biblique et Archeologique
Française'de iki g e n ç araştırmacı -Fransız D o m i n i q u e B a r t h e l e m y
v e P o l o n y a l ı J o z e f T a d e u s z Milik-1951 y ı l ı n ı n s o n l a r ı n d a , d e V a u x
v e H a r d i n g t a r a f ı n d a n birinci m a ğ a r a d a b u l u n a n b ö l ü m l e r i y a y ı n a
h a z ı r l a m a k ü z e r e görevlendirildiler.
1951-1956 yılları arasında o n m a ğ a r a d a h a , y i n e ç o ğ u n l u k l a
B e d e v i l e r t a r a f ı n d a n keşfedildi. B u m a ğ a r a l a r d a n ö z e l l i k l e ikisin­
de önemli sayıda yazıt bulundu. D ö r d ü n c ü mağaradan binlerce
b ö l ü m ç ı k a r ı l ı r k e n , e n u z u n yazıt o l a n T a p ı n a k P a r ş ö m e n i v e bir­
k a ç p a r ş ö m e n d a h a ikinci m a ğ a r a d a b u l u n d u . H a r d i n g v e d e V a -

2
£.LSukenik, Meliggot genuzot, I, Kudüs, 1948; W. F. Albright, Bulletin of the American
Schools for Oriental Research, 110 (Nisan 1948), 1-3; C.E. VVright, 'A Sensational Disco-
very', Biblical Archaeologist (Mayıs 1948), 21-3.

•^Kâşifle yapılan söyleşi için bakınız John C. Trever, The Dead Sea Scrolls: A PersonaLAc-
count, Crand Rapids, 1979, 191-4.
 CEZA VERMES

ux, ö n c e l e r i ö n e m s e n m e y e n m a ğ a r a ç e v r e s i n d e k i h a r a b e y e d ö n ­
m ü ş y e r l e ş i m a l a n ı n d a kazı ç a l ı ş m a l a r ı n ı b a ş l a t t ı l a r ; kısa s ü r e
i ç i n d e m e t i n l e r i n , m a ğ a r a l a r ı n v e K u m r a n a l a n ı n ı n b i r b i r i y l e iliş­
kili o l d u ğ u ; e l y a z m a l a r ı v e b u n l a r ı n i ç e r i ğ i y l e ilgili ç a l ı ş m a l a r ı n
a r k e o l o j i k araştırmalarla y ü r ü t ü l m e s i gerektiği a n l a ş ı l d ı .
M ı s ı r ' d a b u l u n a n v e C a m b r i d g e Üniversitesi K ü t ü p h a n e s i ' n d e
m u h a f a z a e d i l e n 10 E m i r ' i n yazılı o l d u ğ u k ü ç ü k N a s h p a p i r ü s ü d ı ­
ş ı n d a , y a k ı n antik ç a ğ l a ilgili karşılaştırma s a ğ l a y a c a k b e l g e b u l u ­
n a m a m ı ş o l m a s ı n a karşın, b u huzur d o l u g ü n l e r d e y a ş a n a n geliş­
m e l e r h e y e c a n v e r i c i y d i . 1948 ve 1949 y ı l l a r ı n d a S u k e n i k , Hidden
Scrolls from the Judaean Desert başlığı altında İbranice iki ön
araştırma y a y ı m l a m ı ş v e b u y a z ı l a r ı n d a , p a r ş ö m e n l e r d e s ö z ü e d i ­
len dini c e m a a t i n , P h i l o ' n u n M . Ö . I . y ü z y ı l d a k i y a z ı l a r ı n d a , J o -
s e p h u s v e P l i n y the Elders'in e s e r l e r i n d e a n l a t ı l a n m ü n z e v i tari­
katla ö z d e ş o l d u ğ u n u ö n e sürmüştü. A y n ı tez, 1951 y ı l ı n d a n itiba­
ren P a r i s ' t e A n d r e D u p o n t - S o m m e r t a r a f ı n d a n d a h a ayrıntılı b i ­
4
ç i m d e çalışılmıştır. A ç ı ğ a ç ı k a r ı l a n ilk K u m r a n Yazıtları v e b u n ­
ların b u l u n d u ğ u arkeolojik kazı a l a n l a r ı , üç t e m e l Esseni ö z e l l i ğ i ­
n i ö n e çıkarırlar. C e m a a t Kuralı -tarikatçı v a r o l u ş u n t e m e l k o d u -
E s s e n i l e r d e k i ortak m ü l k i y e t e d a y a l ı v e m ü t e v a z ı y a ş a m tarzını
y a n s ı t ı r k e n ; K u m r a n ' ı n coğrafi k o n u m u P l i n y ' n i n tarifiyle örtüşür:
P l i n y ' y e g ö r e Esseni yerleşkesi, Ö l ü D e n i z ' i n k u z e y batı s a h i l i n d e ,
E r i h a ' n ı n g ü n e y i n d e d i r . E l y a z m a l a r ı n ı n sağladığı t e m e l y e n i l i k l e r ,
G ü n a h k â r K â h i n a d ı y l a d a b i l i n e n Y a h u d i bir h ü k ü m d a r tarafın­
d a n i ş k e n c e g ö r e n D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n i n k u r d u ğ u c e m a a t i n ta­
rihsel k ö k e n i n e dairdir: Ö ğ r e t m e n v e o n u n ö ğ r e n c i l e r i , ç ö l e k a d a r
ç e k i l m e y e z o r l a n m ı ş l a r v e b u r a d a T a n r ı ' n ı n y a k ı n bir z a m a n d a -
k i b u z a m a n ı n başladığına i n a n ı l ı y o r d u - şeytana v e k a r a n l ı ğ a kar­
şı zafer k a z a n m a s ı n ı b e k l e m i ş l e r d i .

İkinci o l a r a k ; keşfin yapıldığı ilk d ö n e m d e p a l e o g r a f i k v e ar­

keolojik ç a l ı ş m a l a r d a n edinilen bilgiler ışığında, bu belgelerin
İkinci T a p ı n a k ç a ğ ı n a - M . Ö . 2 . y ü z y ı l - M . S . I . y ü z y ı l - ait o l d u ğ u
fikri y a y g ı n l ı k k a z a n d ı . Kısa bir süre için b ü t ü n b u l g u l a r ı n H e l e ­
nistik ç a ğ a ( M . Ö . 6 3 v e d a h a ö n c e s i ) ait o l d u ğ u n u s a v u n a n d e
V a u x v e b u b u l g u l a r ı n e r k e n R o m a ' y ı işaret ettiğini s a v u n a n D u ­
p o n t - S o m m e r a r a s ı n d a fikirsel ayrılık y a ş a n d ı . A n c a k d a h a sonra­
ları y a p ı l a n kazı ç a l ı ş m a l a r ı v e keşfedilen y e n i m a ğ a r a l a r ı n araştı-

^Observations sur le Manuel de discipline dĞcouvert pr4s de la Mer Morte, Paris, 1951. In-
gilizcedeki en önemli sentez için bakınız The Essene VVritings from Qumran, Oxford,
1961. Yapılan en son araştırma için bakınız, Ceza Vermes ve Martin Goodman, The Esse-
nes According to the Çumrans, Sheffield, 1989.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

rılmasıyla, de V a u x 4 Nisan I952'de French Academie deş İnse-

riptions et Belles-Lettres ö n ü n d e d r a m a t i k b i ç i m d e geri ç e k i l m e k
durumunda kaldı. De Vaux'un, I959'da Britanya Akademisi
S c h w e i c h derslerinde sunduğu gözden geçirilmiş arkeolojik sen­
tezi, b ü t ü n e k s i k l i k l e r i n e karşın, b u g ü n b i l e e l i m i z d e b u l u n a n e n
5
kapsamlı açıklamadır.
Ü z e r i n d e fikir birliği sağlanmış ü ç ü n c ü bir n o k t a ; K u m r a n y a ­
zıtlarında -özellikle 1950'lerde basılmış Kutsal K i t a p ' l a ilgili b e y a ­
natlarda v e Ş a m B e l g e s i ' n d e - aktarılan o l a y l a r d i z i s i y l e ilgilidir.
İlk olarak 1952 y ı l ı n d a doktora t e z i m d e b i ç i m l e n d i r d i ğ i m M a k a b i -
ler K u r a m ı , bir s e n e sonra y a y ı m l a n m ı ş 6 v e J . T . M i l i k , F . M . C r o s s ,
R . d e V a u x gibi u z m a n i s i m l e r c e , ayrıntılardaki a y r ı ş m a l a r d ı ş ı n ­
7
d a , hızla k a b u l g ö r m ü ş t ü .
E d i t ö r y e l uğraş, u z u n c a bir s ü r e , b i r i n c i m a ğ a r a d a b u l u n a n
y e d i p a r ş ö m e n i n y a y ı m l a n m a s ı işiyle sınırlı k a l m ı ş o l m a s ı n a rağ­
m e n , diğer ç a l ı ş m a l a r d a h a hızlı i l e r l i y o r d u : M i l l a r B u r r o w s v e
meslektaşları, ellerindeki ü ç e l y a z m a s ı n ı I 9 5 0 - I 9 5 l ' d e y a y ı m l a d ı ­
lar. 8 S u k e n i k ' i n ü ç m e t n i ö l ü m ü n d e n sonra I 9 5 4 - I 9 5 5 ' t e y a y ı m ­
l a n d ı . 9 B u editörler, hızlı d a v r a n m a k a d ı n a , metinleri ç e v i r m e k t e n
v e y o r u m l a m a k t a n feragat e d e r e k , fotoğraflarla v e suretlerle y e t i ­
n i y o r l a r d ı . A r a m c a T e k v i n A p o c r y p h o n ' u n e n iyi k o r u n m u ş b ö ­
lümleri I 9 5 6 ' d a y a y ı m l a n d ı . 1 0 B i r i n c i m a ğ a r a d a n ç ı k a r ı l a n b ö l ü m ­
ler, D . B a r t h e l e m y v e J . T . M i l i k ' i n ö z e n l i v e hızlı ç a l ı ş m a l a r ı so­
n u c u , I955'te y a y ı m l a n d ı . " Sonraki yıllarda de V a u x tarafından
a t a n a n a z s a y ı d a k i editör dışında, başka a r a ş t ı r m a c ı l a r ı n y a y ı m ­
l a n m a m ı ş m e t i n l e r e erişimi e n g e l l e n d i . 1952 y ı l ı n d a K u d ü s ' e ilk
g i d i ş i m d e , bir o k u m a n ı n son d ü z e l t i l m i ş h a l i y l e ilgili e d i t ö r l e r e
5
Archaeology and the Dead Sea Scrolls, Oxford, 1973.

*>Les Manuscrits du dâsert de Juda, Paris, 1953, Discovery in the Judaean Desert, New
York, 1956.

7
I.T. Milik, Dix ans de decouvertes dans le desert de Juda, Paris, 1957 (İngilizce Çevirisi:
Ten Years of discovery in the Wilderness of Judaea, Londra, 1959); F. M. Cross, The Anci-
ent Library of Çumran and Modern Biblical Studies, New York, 1958; R. De Vaux, (5. dip­
notta)

s
The Dead Sea Scrolls ofSt. Mark's Monastery, I, New Haven, 1950; 11/2, New Haven, 1951.

9
The Dead Sea Scrolls ofHebrew University, Kudüs, 1954-5.

'°/V. Avigad ve Y. Yadin, A Genesis Apocryphon, Kudüs. 1956. Bakınız J. C. Greenfield ve

E. Kimron, 'Tekvin Efsanesi XII', Studies in Çumran Aramaic içinde, düzenleyen T. Mura-
oka (Abr-Nahrain suppl. I), Louvain, 1992, 70-77.

Discoveries in the Judaean Desert, I: Çumran Cave I, Oxford, 1955.

 CEZA VERMES

yaptığım önerilerden anlaşılacağı üzere, C e m a a t Kuralı'nın ( I Q S a )

b ö l ü m l e r i n i i n c e l e m e m e izin verilmişti.
K ı s m e n a r k e o l o g l a r t a r a f ı n d a n b u l u n a n ; a m a b ü y ü k bir ç o ­
ğ u n l u ğ u B e d e v i l e r d e n satın a l ı n a n p a r ş ö m e n p a r ç a l a r ı , R o c k e f e l -
ler M ü z e s i ' n d e k i P a r ş ö m e n B ö l ü m ü ' n d e t e m i z l e n d i , tasnif e d i l d i
v e s e r g i l e n d i . B u m ü z e , d a h a sonraları Filistin A r k e o l o j i M ü z e s i
a d ı n ı a l d ı ; a n c a k I 9 6 7 ' d e tekrar eski a d ı n a d ö n d ü . D ö r d ü n c ü m a ­
ğ a r a d a n ç ı k a r ı l a n arkeolojik b u l g u l a r ı n , u z u n yıllar b o y u n c a y a ­
y ı m l a n m a s ı n ı n e r t e l e n m e s i gibi o l a y l a r ı n s a h i ç y a ş a n m a m ı ş o l m a ­
sını dilerdik.
D e V a u x B a b a , I953'te v e I954'te, t a m a m ı g e n ç v e d e n e y i m ­
siz a k a d e m i s y e n l e r d e n o l u ş a n y e d i kişilik g r u p l a , d ö r d ü n c ü m a ­
ğara ç a l ı ş m a l a r ı n ı başlattı. B a r t h e l e m y , kısa süre i ç i n d e bu grup­
tan a y r ı l ı r k e n ; d a h a sonraları R o m a Katolik K i l i s e s i ' n d e n ç ı k a c a k
o l a n , z e k i a m a t a h m i n e d i l e m e y e n bir kişiliğe s a h i p A b b e * J . T .
M i l i k , y e n i g r u b u n direği h a l i n e g e l d i . Fransız A b b e j e a n S t a r c k y ;
M o n s e n y ö r P a t r i c k S k e h a n v e Frank M o o r e C r o s s adlı iki A m e r i ­
kalı d a gruba katıldı. J o h n M a r c o A l l e g r o v e J o h n S t r u g n e l l , B r i ­
t a n y a ' d a n ; bir süre sonra e m e k l i y e ayrılarak y e r i n i Fransız A b b e
M a u r i c e Baillet'e bırakacak olan C l a u s - H u n n o Hunzinger, A l ­
m a n y a ' d a n gelerek araştırma g r u b u n a girdiler.
İyi bir s e z i y e s a h i p herkes, a r a l a r ı n d a n y a l n ı z c a iki k i ş i n i n ,
S t r a c k y v e S k e h a n , bilimsel kabul gördüğü y e d i kişilik editör gru­
b u n u n , b ö y l e s i ö n e m l i bir g ö r e v i n a l t ı n d a n k o l a y c a k a l k a m a y a c a ­
ğını h e l e ki de V a u x ' n u n tasarladığı gibi son s ö z ü s ö y l e y e b i l e c e k
baskıyı hazırlayamayacağını anlayabilir. De Vaux'nun ikinci
ö n e m l i hatası, ç a l ı ş m a l a r a d e n e t ç i bir y a p ı n ı n g ü ç l e n d i r i l m e s i y l e
b a ş l a m a m a s ı , işlerini ö z e n l e v e hızla y a p m a y a n ü y e l e r i grupta
tutması o l m u ş t u r ; d e V a u x b u z o r u n l u l u ğ u n y e r i n e k e n d i kişisel,
yarı ataerkil otoritesini k u l l a n m a y ı y e ğ l e m i ş t i .
I970'li v e 80'li y ı l l a r d a y a y ı n s ü r e c i n e h â k i m o l a n k a o s u a n ­
l a t m a d a n ö n c e , b u n d a n ö n c e k i süreçte grup endüstrisinin t a m a ­
m e n hatalı o l m a d ı ğ ı n ı ifade e t m e k g e r e k i y o r . İ k i n c i v e o n u n c u
m a ğ a r a l a r arasındaki b ü t ü n m e t i n l e r i n e l y a z ı s ı y l a d i z i n e s o k u l ­
d u ğ u v e I960'ta t a m a m l a n m ı ş listeyi d e ğ e r l e n d i r d i ğ i m i z d e , yazıt­
ların b ü y ü k bir b ö l ü m ü n ü n t a n ı m l a n m ı ş v e ç ö z ü l m ü ş o l d u ğ u a n ­
laşılır. A r a ş t ı r m a c ı l a r ı n kendi bulgularını k a m u s a l a l a n d a p a y l a ş ­
m a m a l a r ı ü z e r i n e y o ğ u n l a ş a n sonraki eleştiriler, ö z e l l i k l e J . T . M i ­
lik'in katkıları s a y e s i n d e g e r ç e k l e ş e n bu başarıyı takdir e t m e m i z i
engellememelidir.

* Papaza verilen nezaket unvanı (e.n)

Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

B i r i n c i m a ğ a r a bulgularının I955'te y a y ı m l a n m a s ı n d a n sonra

sekiz k ü ç ü k m a ğ a r a d a k i ( 2 - 3 , 5-10) bulgular da I963't e tek bir cilt
12
halinde basıldı. 1965 y ı l ı n d a a n a g r u b u n üyesi o l m a y a n A m e r i ­
kalı b i l i m insanı J . A . S a n d e r s , I 9 5 6 ' d a o n birinci m a ğ a r a d a b u l u ­
13
n a n İlahiler P a r ş ö m e n i ' n i y a y ı n a h a z ı r l a d ı . S o n o l a r a k , 1967'den
ö n c e daktil o e d i l m i ş h a l i y l e baskıya g ö n d e r i l e n d ö r d ü n c ü m a ğ a r a
b ö l ü m l e r i , kötü bir editörlükle a n c a k I 9 6 8 ' d e b a s ı l a b i l d i l e r . 1 4

2. 1967 -1990

Altı G ü n S a v a ş ı ' n d a D o ğ u K u d ü s ' ü n işgal e d i l m e s i y l e , Filistin

A r k e o l o j i M ü z e s i ' n d e b u l u n a n b ü t ü n p a r ş ö m e n b ö l ü m l e r i , İsrail
Eski Yapıtlar D e p a r t m a n ı ' n ı n * d e n e t i m i n e g e ç t i . A m m a n ' d a sergi­
l e n e n B a k ı r P a r ş ö m e n v e a z sayıdaki b ö l ü m l e r , Ü r d ü n tarafında
k a l d ı . S a v a ş z a m a n ı n a kadar B e y t ü l l a h i m ' d e bir satıcıda b u l u n a n
T a p ı n a k P a r ş ö m e n i , o r d u istihbaratının y a r d ı m ı y l a , kısa s ü r e d e İs­
rail D e v l e t i ' n i n e l i n e g e ç t i . 1 5 1 9 7 0 ' l e r d e İsrail B a ş b a k a n V e k i l i
o l a n Y i g a e l Y a d i n , 1977 y ı l ı n d a -siyasetle a k a d e m i y i b i r b i r i n d e n
a y ı r m a d a n - yetkilerini kullanarak, ü ç ciltlik baskıyı t a m a m l a m a y ı
başarmıştı. 1 6 İsrail D e v l e t i , b u d ö n e m d e c e n t i l m e n c e d a v r a n a r a k ,
de V a u x ve dağınık grubunun, dördüncü mağaradaki çalışmaları­
n a d e v a m etmelerini engellememişti.17 O n birinci mağaradan ç ı ­
k a r ı l a n e l y a z m a l a r ı y l a ilgili baskı ç a l ı ş m a l a r ı y s a , H o l l a n d a l ı v e
Amerikalı akademisyenlerce yürütülmüştü.18
, 2
M . Baillet, J. T. Milik, R. de Vaux, Discoveries in the Judaean Desert of Jordan, III: Les
Petites grottes de Çumran, Oxford, 1962.

' 3 X A. Sanders, Discoveries in the Judaean Desert of Jordan IV: The Psalms Scroll of
Çumran Cave II (IIQPsa), Oxford, 1965.
,4
/. M. Allegro, A. A. Anderson, Discoveries in the Judaean Desert of Jordan, V:l (4ÇI58-
186), Oxford, 1968. Bu baskının Ceorge J. Brooke editörlüğüyle yeni baskısının hazırlan­
ması tasarlanıyor.

*lsrael Department of Antiquities

^Kando adıyla da bilinen antika eşya satıcısı Khalil Iskandar Şahin, I950'li yıllar boyunca
Bedevi kâşiflerle de Vaux arasında aracılık yapmıştı.
,6
Megillat ha-Miqdash l-lll, Kudüs, 1977 (İngilizce Çevirisi: The Temple Scroll l-lll, Kudüs,
1983). Ayrıca bakınız E. Qimron, The Temple Scroll: A Critical Edition with Extensive Re-
constructions, Beer-Sheva/ Kudüs, 1996.

' 7 As// editöryel grubun üyeleri 1950'li yıllarda Kudüs'te yürüttükleri çalışmalarda oldukça
fazla zaman harcamışlardır; ancak grup sonraları dağılmıştı, üyelerden birçoğu ABD,
Fransa ve Britanya'da tam zamanlı öğretim görevliliğine döndü.

'8/. P. M. van der Ploeg, A.S. van der VVoude, B. Jongeling. Le Targum de Job de lâ grotte
XI de Çumran, Leiden, 1971; D. N. Freedman, K.A. Matthews, Paleo-Hebrew Leviticus
Scroll (IIÇPaleoLev), VVinona Lake, 1985.
 CEZA VERMES

İsrail karşıtı fikirleriyle d e b i l i n e n d e V a u x B a b a ' y s a sessizce

k ö ş e s i n e ç e k i l d i ve 1971 y ı l ı n d a ö l ü n c e y e kadar bu sessizliğini k o ­
r u d u . B a ş k a bir D o m i n i k asıllı Fransız, P i e r r e B e n o i t , I 9 7 2 ' d e , y i ­
n e d o ğ a l s e ç i m y o l u y l a editöryel kürsüye g e ç t i . O d ö n e m d e ç a l ı ş ­
m a l a r ı n ı hâlâ ayrı y ü r ü t m e k t e o l a n İsrail A r k e o l o j i K u r u m u , B e n o -
it'nın y e n i g ö r e v i n i o n a y l a d ı . B u n d a n sonra, ö n e r i m ü z e r i n e d e l e ­
g e sekreteri C . H . Roberts - O x f o r d Ü n i v e r s i t e M a t b a a s ı y ö n e t i c i s i -
y a y ı n s ü r e c i n i n hızlandırılmasını talep e t m e y e karar v e r m i ş ; a n ­
c a k B e n o i t n e b u süreci h ı z l a n d ı r a b i l m i ş n e d e v e r d i ğ i sözleri y e ­
rine getirebilmişti. 1 9 1977 y ı l ı n d a y a z d ı ğ ı m bir eleştiride, sonraları
s ı k ç a t e k r a r l a n a c a k o l a n bir tespitte b u l u n m u ş t u m : İ b r a n i c e e l y a z ­
m a l a r ı n ı n keşfi, hızla " y i r m i n c i y ü z y ı l ı n e n b ü y ü k a k a d e m i k s k a n ­
20
dali h a l i n e d ö n ü ş ü y o r . "
P e k i , b ü y ü k bir ç o ğ u n l u ğ u y e t e n e k l i i n s a n l a r d a n o l u ş a n araş ­
tırma g r u b u , p a r ş ö m e n l e r i n editöryel ç a l ı ş m a s ı gibi ö n e m l i bir g ö ­
revi nasıl v e n e d e n b ö y l e talihsiz bir h i k â y e y e ç e v i r e b i l d i l e r , d i y e
sorulabilir. F i k r i m c e , ' y ü z y ı l ı n a k a d e m i k s k a n d a l i ' , p e ş p e ş e g e l i ­
şen o l a y l a r ı n s o n u c u d u r . Ç a l ı ş m a l a r ı n örgütlenmesi v e grup ü y e ­
lerinin y a n l ı ş s e ç i m i y l e ilgili h a t a l a r d a n , d e V a u x s o r u m l u tutula­
bilir: G r u p ü y e l e r i n i n ç o ğ u n l u ğ u , bu araştırmayı ek iş o l a r a k gör­
d ü k l e r i n d e n , z a m a n i ç i n d e k o n u y a karşı d u y d u k l a r ı ilgi a z a l m ı ş
v e s o n u n d a k a y b o l m u ş t u . 70'li yılların ortalarına k a d a r g r u b u n e n
verimli çalışan ü y e s i J. T. Milik, The Books of Enoch: Aramaic
Fragments of Çumran Cave 4 (1976) baskısında y e r a l a n o l d u k ç a
t a h m i n e d a y a l ı t e z i n e y ö n e l t i l e n eleştirilerden sonra k o n u y a ilgisi­
ni yitirmişti. ' A k a d e m i k e m p e r y a l i z m ' ise işin başka bir boyutu-,
dur. B u d ö n e m d e , işlerini s a v s a k l a y a n editörlerin a l t ı n d a n kalka­
m a y a c a k l a r ı bir y ü k ü o m u z l a d ı k l a r ı g e r ç e ğ i n i k a b u l e t m e k t e n s e ,
m e t i n l e r i n k i m e ait o l d u ğ u tartışmalarına girmek d a h a k o l a y g ö r ü ­
n ü y o r d u . B ü t ü n b u n l a r a e k o l a r a k , ö n c e l e r i kendi s o r u m l u l u k l a r ı ­
n ı y ü k l e n m e k k o n u s u n d a gösterdikleri isteksizlik, ö n g ö r ü l e r i n i n
sınırlı o l u ş u v e y a n l ı ş yargıları u z u n süre k o r u m a l a r ı n e d e n i y l e İs­
railliler, a n c a k 1980'lere g e l i n d i ğ i n d e editöryel p o l i t i k a d a etkin rol
a l m a y a b a ş l a y a b i l d i l e r . D a h a fazla a ç ı k l a m a y a gerek v a r m ı ?

'"/970'/er boyunca üretimde bulunan tek isim ).T. Milik'ti. -The Books of Enoch: Aramaic
Fragments of Çumran Cave 4, Oxford, 1976; Discoveries in the Judaean Desert, VI:
(4ÇI28-57), Oxford, 1977- bu dönemden önce Milik de ağır bir kış uykusu içindeydi. 1991
yılında basılmamış belgelerini yayımlaması için ikna edildi ve bu görev yeni bir editöryel
gruba verildi.

2
"77)e Dead Sea Scrolls: Çumran in Perspective, Londra, 1977, 24 (Margaret Harris Ders­
leri ilk olarak 1977 yılında Dundee Üniversitesi'nde verilmiştir.)
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

S o n u n d a k a ç ı n ı l m a z süreç başlamıştı: I 9 8 0 ' d e P a t r i c k S k e h a n

v e I 9 8 6 ' d a J e a n S t a r c k y , ç a l ı ş m a raporlarını y a y ı m l a y a m a d a n h a ­
yatlarını kaybettiler. E u g e n e U l r i c h v e E m i l e P u e c h ' i n d e ö l ü m l e ­
rinden sonra, J . Strugnell, onların metinlerini bölümler halinde
dağıttı: B u n l a r , d a h a sonra H a r v a r d Üniversitesi d o k t o r a ö ğ r e n c i ­
lerinin tez k o n u l a r ı n d a k u l l a n ı l d ı . A n c a k b u ö ğ r e n c i l e r , d o k t o r a
d e r e c e l e r i n i t a m a m l a y a n a k a d a r e l l e r i n d e k i bilgileri k e n d i l e r i n e
saklamayı daha uygun bulmuşlardı.
P i e r r e B e n o i t , ö l ü m ü n d e n bir yıl ö n c e , I 9 8 5 ' t e baş editörlük­
ten a y r ı l d ı ; araştırma grubu ü y e l e r i , b o ş a l a n y e r e y e t e n e k l i fakat
otuz ü ç s e n e b o y u n c a tek bir m e t i n baskısı b i l e h a z ı r l a y a m a m ı ş
o l a n J o h n Strugnell'i seçtiler. 1987 y ı l ı n d a L o n d r a ' d a k a m u y a a ç ı k
o l a r a k d ü z e n l e n e n P a r ş ö m e n l e r S e m p o z y u m u ' n d a , işlerini k a p ­
l u m b a ğ a h ı z ı n d a y ü r ü t e n Strugnell v e ö ğ r e n c i l e r i n e , h i ç o l m a z s a
p a r ş ö m e n l e r i n fotoğraflarını y a y ı m l a m a l a r ı k o n u s u n d a ısrar e t t i m .
B u t a l e p , tek h e c e l i o l u m s u z bir k e l i m e y l e k a r ş ı l a n d ı . İlginç o l a n -
sa, İsrail Eski Yapıtlar Otoritesi'nin* Strugnell'in a t a m a s ı n ı o n a y l a -
m a s ı y d ı . S t r u g n e l l ' i n şaşalı taslakları h i ç b i r z a m a n m e y v e v e r e m e ­
d i . 1990 y ı l ı n d a bir İsrail gazetesiyle yaptığı s ö y l e ş i d e , İsrailliler ve
M u s e v i d i n i h a k k ı n d a hakaret d o l u ifadeler k u l l a n m a s ı ü z e r i n e
Strugnell, - M u s e v i d i n i n i n iğrenç o l d u ğ u n u ifade ettiği belirtiliyor-
grup a r k a d a ş l a r ı t a r a f ı n d a n istifa e t m e y e ikna e d i l m i ş ; b u t a l e p
I A A -İsrail Eski Yapıtlar O t o r i t e s i - tarafından k a b u l e d i l m i ş t i . G e ç
de olsa İsrailliler, ışığı g ö r m ü ş ve otuz y e d i senelik h ü k ü m r a n l ı k ­
ları b o y u n c a , t a m bir felaket gibi ç a l ı ş a n uluslararası t a k ı m ı n ç a ­
lışmalarına son v e r m i ş l e r d i .

3. 1990-2003

J o h n S t r u g n e l l ' i n istifasından sonra, K u m r a n Yazıtları B a s ı m

P r o j e s i ' n i n baş e d i t ö r l ü ğ ü n e ilk kez bir Y a h u d i ve İsrail v a t a n d a ş ı
o l a n İbrani Ü n i v e r s i t e s i Kutsal Kitap Ç a l ı ş m a l a r ı P r o f e s ö r ü E m a -
nuel T o v a t a n d ı . T o v , ilk olarak h e n ü z b a s ı l m a m ı ş o l a n m e t i n l e r i ,
y e n i y a r d ı m c ı l a r ı arasında dağıttı. I 9 9 l ' d e b e n i m d e a r a l a r ı n a ka­
tıldığım y e n i editöryel grup, ö n c e k i altı kişilik g r u b a karşın, y a k l a ­
şık altmış k i ş i d e n o l u ş u y o r d u ! M a a l e s e f T o v , d e V a u x ' u n 'gizlilik
kuralı'nı sürdürerek, y a y ı m l a n m a m ı ş metinleri a z s a y ı d a e d i t ö r ü n
k u l l a n ı m ı y l a sınırlı tuttu. A n c a k uluslar arası grup t a r a f ı n d a n par­
ş ö m e n b ö l ü m l e r i n e k o n u l a n bu k o r u y u c u set, 1991 s o n b a h a r ı n d a ,
özellikle Hershel Shanks'in Biblical Archaeology Revievv
( B A R ) ' d a k i y a z ı s ı n ı n d a etkisiyle y ü k s e l e n k a m u o y u baskısı s o n u ­
c u kaldırıldı. Yazıtların k a m u o y u n a a ç ı l m a s ı i ç i n atılan ilk ö n e m l i

*lsrael Antiquities Authority

 CEZA VERMES

a d ı m , B A R ' ı n a n a g ö v d e s i n i oluşturan Kutsal Kitap A r k e o l o j i D e r -

n e ğ i ' n i n , s ö y l e m d e y a l n ı z c a yetkili e d i t ö r l e r i n k u l l a n ı m ı n a a ç ı k
o l a n v e 1988 y ı l ı n d a J o h n Strugnell tarafından h a z ı r l a n a n , y i r m i
beş a d e t Ö n D i z i n ' d e n y a r a r l a n ı l a r a k , Z i o n V V a c h h o l d e r v e M a r ­
tin A b e g g 2 1 tarafından bilgisayar o r t a m ı n d a y e n i d e n y a p ı l a n d ı r ı l ­
mış 17 adet d ö r d ü n c ü m a ğ a r a e l y a z m a s ı n ı n e y l ü l a y ı n d a b a s ı l m a ­
22
sı olmuştur. A y n ı a y i ç i n d e , saygın bir araştırma k u r u m u o l a r a k
tanınan Kaliforniya'daki San Marino Huntington Kütüphane-
s i ' n d e n VVilliam A . Moffett, kırk yıldır a r ş i v d e tutulan K u m r a n P a r ­
ş ö m e n l e r i f o t o ğ r a f l a r ı n ı n , vasıflı bilim insanlarının kullanımına
23
açılacağını d u y u r d u .
I A A v e resmi editörler, ö n c e l e r i b u a ç ı l ı m a d i r e n d i l e r ; a n c a k
E k i m a y ı n ı n s o n u n d a , İsrail P a r l a m e n t o s u ' n u n -Knesset- baskısı
s o n u c u kısıtlamaların kaldırılmasını kabul e t m e k d u r u m u n d a kal­
dılar. B u g e l i ş m e d e n sonra, ö n c e l e r i y a l n ı z c a K u d ü s t a r a f ı n d a n
o n a y l a n a n k i ş i l e r c e k u l l a n ı l a b i l e n O x f o r d Y ü k s e k L i s a n s Kutsal
K i t a p Ç a l ı ş m a l a r ı M e r k e z i ' n d e v e C l a r e m o n t Kutsal K i t a p A n t i k
E l y a z m a l a r ı M e r k e z i ' n d e * b u l u n a n p a r ş ö m e n fotoğrafları a r ş i v i ,
b ü t ü n vasıflı b i l i m insanlarına a ç ı l a b i l d i . D a h a s ı , K a s ı m I 9 9 l ' d e
Kutsal K i t a p A r k e o l o j i Derneği,** R o b e r t E i s e n m a n v e J a m e s R o -

2t
A Preliminary Edition of the Unpublished Dead Sea Scrolls: The Hebrew and Aramak
Texts from Cave 4, Biblical Archaeology Society, Washington, 1991. 1992 ve 1995 yılların­
da iki cilt daha piyasaya sürülmüştür.

22
A Preliminary Concordance to the Hebrew and Aramaic Fragments from Çumran Ca-
ves II to X. (Dağıtımcı H. Stegeman, Göttingen, 1988)

23
''Huntington Kütüphanesi ile Ölü Deniz Parşömenleri arasındaki ilişki, kütüphane yöneti­
cisi Robert A. Skotheim tarafından anlatılıyor. 1982 yılında Elizabeth Hay Bechtel, Kalifor­
niyalı ünlü bir hayırsever, bazı Kumran Yazıtları'nın negatiflerini Huntington'a bağışlamış.
Bayan Bechtel'in Kudüs-Antik Çağlar Departmanı'nından, bütün Ölü Deniz Parşömenle-
ri'nin fotoğrafının çekilmesi için aldığı özel izin sayesinde, Huntington kütüphanesi baş fo­
toğrafçısı Robert Schlosser, bu fotoğrafları çekebilmiş. Bu fotoğrafların ikiz kopyaları alın­
mış: bunlardan biri Claremont'a, California'da kurulan Eski Çağlar Kutsal Kitap Elyazmaları
Merkezi'ne, diğeriyse Bayan Bechtel'e verilmiş, ikinci kopya, 50.000 dolarlık bir Bechtel
yardımıyla Huntington'da inşa edilen özel bir 'iklimli' mahzende muhafaza edilmiş. Bayan
Bechtel, ölümünden bir sene önce, 1986 yılında, fotoğraflarını Huntington'a bağışlamış.
Nisan 1982 yılında imzalanan bir antlaşmanın 9. paragrafı uyarınca, bu malzemelerin kul­
lanımıyla ilgili kısıtlayıcı kural kaldırılmış: 'Huntington'ın kendi malzemelerini koruma po­
litikaları da dikkate alınarak bu fotoğraflar, araştırmacıların kullanımına açılır'. Böylesi bir
kısıtlama hiçbir zaman Bayan Claremont tarafından kütüphaneye dayatılmamıştı. 1990 yı­
lında Bili Moffett, kütüphane yöneticiliği görevine atapdı. Böylece antlaşmanın dokuzuncu
maddesi uyarınca, bu fotoğraflar, araştırmacıların kullanımına açıldı. Bili Moffett, 'parşö­
menlerin kurtarıcısı', Şubat I995'te, 62 yaşındayken yaşamını kaybetti.

*Oxford Centre for Postgraduate Hebrew Studies and Ancient Biblical Manuscript Center
at Claremont

"Biblical Archaeology Society

Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

binson tarafından derlenen Kumran Yazıtları fotoğraflarını iki cilt

24
halinde bastı. B u iki Kaliforniyalı profesörün K u m r a n b ö l ü m l e r i ­
n e nasıl ulaştıklarıysa h â l â b i l i n m i y o r . U y g u l a n a n y e n i politika,
K u m r a n ç a l ı ş m a l a r ı n ı n gelişimi a ç ı s ı n d a n o l d u k ç a yararlı o l m u ş ­
tur. Yazıtlara e r i ş i m i n ö n ü n d e k i e n g e l k a l d ı r ı l d ı ğ ı n d a n , k o n u y l a
ilgili kitapların sayısı hızla artmış; b i r ç o k a r a ş t ı r m a c ı , 1992 y ı l ı n d a
a k a d e m i k d e r g i l e r e gönderdikleri u z u n l u kısalı m a k a l e l e r d e , y a ­
zıtlara d o ğ r u d a n erişimi t a l e p etmişlerdir. Serbest rekabet, resmi
b a s k ı n ı n y a p ı l m a s ı s ü r e c i n i hızlandırmıştır. I 9 8 3 ' t e B e n o i t B a b a
t a r a f ı n d a n hızla y a y ı n a hazırlandığı a ç ı k l a n a n Kutsal K i t a p ' l a ilgili
m e t i n l e r i n d ö r d ü n c ü m a ğ a r a baskısı - k a p a k s a y ı s ı n d a 1992 tari­
h i n d e basıldığı y a z ı l m ı ş o l m a s ı n a karşın- ilk olarak 4 M a r t I 9 9 3 ' t e
p i y a s a y a s ü r ü l e b i l d i l e r . 2 5 T e m b e l v e b e n c i l c e d a v r a n a n kişiler d ı ­
şında bütün bilim dünyası ve k a m u o y u , yeni özgürlük d ö n e m i n ­
d e n y a r a r l a n a b i l d i . I 9 9 6 ' y a g e l i n d i ğ i n d e , baş editör E m a n u e l
T o v ' u n o l a ğ a n ü s t ü ç a l ı ş m a l a r ı s a y e s i n d e dört cilt d a h a y a y ı m l a n ­
m ı ş v e başka bir dört cilt d e b a s k ı y a h a z ı r l a n ı y o r d u . Eski d ö n e m ­
d e y a p ı l a n ç a l ı ş m a l a r l a k ı y a s l a n d ı ğ ı n d a b u d e ğ i ş i m i n takdir e d i l ­
mesi g e r e k i y o r . E l i n i z d e k i kitabın g ö z d e n geçirildiği d ö n e m d e 3 9
ciltlik Discoveries in the Judaean Desert d i z i s i n d e n o t u z altısı ba­
sılmıştır; b u n l a r d a n y i r m i sekizi, d ö n ü m yılı o l a n I 9 9 l ' d e n sonrası­
na aittir.

ÖLÜ DENİZ ÇALIŞMALARINDA SON D U R U M

1947-1956 yılları arasında on bir K u m r a n M a ğ a r a s ı ' n d a n , a r a ­

l a r ı n d a n biri bakır l e v h a ü z e r i n e işlenmiş, diğerleri deri ü z e r i n e
y a z ı l m ı ş bir d ü z i n e p a r ş ö m e n ç ı k a r ı l d ı . B u n l a r a , sayısı kesin o l a ­
rak b i l i n m e y e n ; fakat m u h t e m e l e n altı h a n e l i sayılarla ifade e d i l e ­
b i l e c e k p a p i r ü s v e deri ü z e r i n e y a z ı l m ı ş b ö l ü m l e r d e k a t ı l m a l ı .
B ü t ü n y a d a b ö l ü m l e r h a l i n d e , yaklaşık sekiz y ü z asıl b e l g e b u ­
l u n d u . Y a l n ı z c a d ö r d ü n c ü m a ğ a r a listesinde 5 7 5 b a ş l ı k b u l u n ­
26
maktadır; ancak muhtemelen Kumran Yahuda Ç ö l ü bölgesine
ait o l m a y a n (4Q342-6I) aralığındaki y i r m i b e l g e , y a n l ı ş l ı k l a 4 Q
listesine e k l e n m i ş t i . P a r ş ö m e n l e r i n b ü y ü k kısmı İ b r a n i c e d i r , b u -

24
Robert H. Eisenman ve James B. Robinson, A Facsimile Edition of the Dead Sea Scrolls,
l-ll, Washington, 1992. Bu fotoğrafların çoğu niteliksel açıdan kötü durumdadır; ancak ba­
zı fotoğraflar kullanışlıdır.

25
Patrick W. Skehan, Eugene Ulrich ve Judith E. Sanderson, Discoveries in the Judaean
Desert, IX: Çumran Cave 4, IV, Paleo-Hebrew and Crek Biblical Manuscripts, Oxford,
1992.

2b
Bkz. Emanuel Tov, 'The Unpublished Çumran Texts from Caves 4 and IV, JJS 43 (1992),
101-36.
 CEZA VERMES

n u n d ı ş ı n d a a z s a y ı d a A r a m c a p a r ş ö m e n , kutsal kitabın Y u n a n c a
ve Septuaginta uyarlamaları da vardır.27
Ester dışında -ki bu metinler arasında b u l u n m a y ı ş ı t a m a m e n
28
rastlantısaldır ö n c e d e n beri bilinen Kutsal Kitaplar'ın nüshaları -
parçalar h a l i n d e d e olsa- g ü n ü m ü z e kadar ulaşabildiler. M . Ö . ikin­
c i y ü z y ı l ortalarında Filistin k a n o n u n a e k l e n e n , g e ç d ö n e m e ait D a -
29
niel Kitabı'nın sekiz e l y a z m a s ı da bu mağaralarda b u l u n m u ş t u r .
B u n l a r ı n dışında, A r a m c a v e Y u n a n c a çeviriler d e vardır.
D a h a s ı , m a ğ a r a l a r d a n bazı A p o k r i f a - İ b r a n i c e Kutsal Kitap'ta
b u l u n m a y a n ; Y u n a n c a konuşan Yahudilerin Kutsal Kitabı o l a n
S e p t u a g i n t a ' d a g e ç e n - metinler d e çıkarılmıştır. A r a m c a v e İbrani­
c e T o b i t ' i n K i t a b ı , Y u n a n c a u y a r l a m a s ı n d a ' f a z l a d a n " ilahi d i y e
t a n ı m l a n a n M e z m u r l a r 151 ve VVisdom of Jesus ben Sira ya da İb­
r a n i c e V a i z Kitapları d a d ö r d ü n c ü v e o n birinci m a ğ a r a l a r d a b u ­
l u n m u ş l a r d ı . S o n u n c u kitabın bir b ö l ü m ü -39. v e 4 4 . b ö l ü m l e r -
M a s a d a ' d a keşfedildi; a n c a k b u b ö l ü m l e r , kent m e r k e z i n i n R o m a ­
lılar t a r a f ı n d a n istila edildiği M . S . 7 3 / 7 4 ' t e n d a h a g e ç bir t a r i h e ait
o l a m a z l a r . A y r ı c a 1896 y ı l ı n d a K a h i r e ' d e k i bir s i n a g o g m a h z e n i n ­
de -genizah- b u l u n a n o r t a ç a ğ a ait iki e l y a z m a s ı , Y u n a n c a u y a r l a ­
m a n ı n ü ç t e ikisini oluşturmaktadır.
B a z ı Y a h u d i ç e v r e l e r i n d e o l d u k ç a p o p ü l e r o l a n bir ü ç ü n c ü
Kutsal Kitap ç e ş i d i , P s e u d e p i g r a p h a n e Filistin'de n e d e D i a s p o -
ra'da k a n o n i k listeye girebilmiştir. Ö n c e d e n Y u n a n c a , L a t i n c e y a
d a S ü r y a n i c e ç e v i r i l e r i y l e b i l i n e n b u kitaplardan b a z ı l a r ı , orijinal
dilleri o l a n İ b r a n i c e ( ö r n e ğ i n , J ü b i l e l e r Kitabı) v e A r a m c a ( ö r n e ­
ğ i n , H a n o k ' u n Kitabı) aslında bulunmuştur. Yusuf, A m r a m , M u s a ,
Y e ş u v e Y e r e m y a ' y l a ilgili k u r m a c a l a r ; a r a l a r ı n d a n b e ş t a n e s i n i n
S ü r y a n i c e s i b i l i n e n seri dışı M e z m u r l a r gibi b u g r u b a ait o l a n b a ş ­
ka k o m p o z i s y o n l a r da su y ü z ü n e ç ı k a r ı l m ı ş ; d i ğ e r l e r i y s e ilk kez
K u m r a n ' d a keşfedilmiştir.
K u m r a n cemaati tarafından yazıldığı ya da uyarlandığı tah-
30
min edilen Ölü Deniz Parşömenleri -bir istisna dışında kendi
2 7
7 . mağaradan çıkarılan Yunanca yazıt parçalarının Yeni Ahit'e ait olduğunu öngören
görüş kanıtlanamamıştır. (Bkz. 461-462.)

2S
4Ç550'den çıkarılan Aramca yazıtların, ilk Ester kitabına ait olduğu sanılmaktadır.

29
4Ç242-6, seri dışı Daniel Kitabı'nın varlığına tanıklık eder.
•
supernumerary
30
S u istisna, Şam Belgesi'dir. Dördüncü, beşinci ve altıncı mağaralardan çıkarılan bu bel­
ge, daha önceleri Kahire genizah'ında da bulunmuştu. Bu belge, ilk olarak S. Schechter
tarafından yayımlanmıştı (Documents ofJewish Sectaries I: Fragments of a Zadokite Work,
Cambridge, 1910); bu kitabın önsözü, J. A. Fitzmyer imzasını taşır (Ktav, 1970). Daha iyi bir
baskı için bkz. Magen Broshi, The Damascus Document Reconsidered, Kudüs, 1992.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

b a ş ı n a bir y e n i l i k oluşturur. B u y a z ı n ; kural k i t a p l a r ı n d a n , farklı

Kutsal Kitap y o r u m l a r ı n d a n , dini şiirlerden, d ü z y a z ı y a d a şiir b i ­
ç i m i n d e k a l e m e a l ı n m ı ş fikir y a z ı l a r ı n d a n , tarikat t a k v i m l e r i n d e n
v e a r a l a r ı n d a n biri c e n n e t t a p ı n a ğ ı n d a k i m e l e k ibadetlerini a n ı m ­
satan i b a d e t l e ilgili m e t i n l e r d e n o l u ş u r . B ü t ü n b u n l a r a , ' h o r o s ­
k o p l a r -bir kişinin m i z a c ı n ı n , fiziksel ö z e l l i k l e r i n i n v e k a d e r i n i n ,
o kişinin d o ğ d u ğ u a n d a g ö k y ü z ü n ü n b u l u n d u ğ u b i ç i m e bağlı o l ­
d u ğ u i n a n c ı n a d a y a n a n astrolojik f i z y o n o m i b e l g e l e r i - v e Z o d -
y a k ' ı * işaret e d e n a y ı n g ö r ü n d ü ğ ü v e g ö ğ ü n gürlediği belirli g ü n ­
lerde g e r ç e k l e ş e c e k m u c i z e l e r i ö n c e d e n bildiren bir m e t i n d e e k ­
lenebilir. S o n o l a r a k , B a k ı r P a r ş ö m e n , şifreli bir d i l d e değerli m a ­
d e n l e r i n v e p a r ş ö m e n l e r i n saklandığı y e r l e r i n tarifini v e a y n ı ç i ­
z e l g e n i n şifresiz nüshasını sunar.
P a r ş ö m e n l e r l e ilgili ilk saptamalar bazı hatalar i ç e r i y o r d u , a n ­
c a k K u m r a n kazılarıyla ortaya ç ı k a r ı l a n b u l g u l a r ı n paleografik, ar­
keolojik ve yazınsal-tarihsel çalışmaları s o n u c u , bilim insanları
arasında e l y a z m a l a r ı n ı n (a) tarihsel d ö n e m i , (b) k ö k e n i , (c) ö n e m i
k o n u l a r ı n d a fikir birliği s a ğ l a n a b i l d i . U ç fikirlerin taraftarları, son
d ö n e m d e b u fikir birliğinin, d e V a u x v e o n u n d a l k a v u k l a r ı tarafın­
d a n d i ğ e r l e r i n e t e p e d e n dayatıldığını iddia e d i y o r l a r . A n c a k ger­
ç e k şudur k i ; opinion communis, bilgisiz insanlara d a y a t ı l a n res­
m i görüşün d e ğ i l ; ç o ğ u n l u k l a uluslararası gruptan b a ğ ı m s ı z kişi­
l e r c e geliştirilmiş tezlerin tartışılmasıyla gelişen d o ğ a l v e e v r i m s e l
sürecin ürünüydü.

(a)Elyazmalarının Tarihi

P a l e o g r a f i , m e t i n l e r i n y a ş ı n ı b e l i r l e m e k i ç i n k u l l a n ı l a n ilk
y ö n t e m d i . U z m a n l a r birbirlerinden ayrı yürüttükleri ç a l ı ş m a l a r d a ,
karşılaştırılacak bulguların azlığına r a ğ m e n , e l y a z m a l a r ı n ı n M . Ö .
ikinci y ü z y ı l v e M . S . birinci y ü z y ı l z a m a n aralığına ait o l d u ğ u so­
n u c u n a vardılar. 1960'larla birlikte Kumran Yazıtları'na ek o l a r a k
M a s a d a ' d a ( M . S . birinci y ü z y ı l ) , M u r a b b a t ' t a v e diğer Y a h u d a Ç ö ­
l ü m a ğ a r a l a r ı n d a b u l u n a n Y a h u d i e l y a z m a l a r ı d a ( M . S . 1.-2. y ü z ­
yıl) k u l l a n ı l d ı . F . M . C r o s s , sonraları d a h a z a h m e t l i a m a d a h a y a ­
rarlı bir karşılaştırmalı y ö n t e m geliştirdi. 3 ' A n c a k , e l y a z m a l a r ı n d a -
ki tarihlerle ya d a dış ö l ç ü t l e r l e d e s t e k l e n m e d i ğ i s ü r e c e ( m a a l e s e f
Kumran Yazıtları'nda bu sorun yaşandı) paleografik sonuçların,
Arkeoloji ve radyo-karbon tarihlemeleriyle beslenmesi gerekiyor-

*burçlar kuşağı (ç.n.)

3,
' T / ı e Development of the )ewish Scripts', The Bible and the Ancient Near East: Essays in
HonorofvV. F. Albright içinde, CardenCity, NY, 1961, 133-202.
 CEZA VERMES

d u . Ç ö m l e k v e paralar ü z e r i n d e y a p ı l a n ç a l ı ş m a l a r a d a y a l ı a r k e ­
olojik test, R . D e V a u x tarafından f o r m ü l e edilmişti.* D e V a u x ' a
göre K u m r a n tarihi, M . Ö . ikinci y ü z y ı l ı n ikinci y a r ı s ı y l a Y a h u d i l e r
v e R o m a l ı l a r arasında g e r ç e k l e ş e n ilk savaş ( M . S . 66-70) a r a s ı n ­
daki z a m a n d i l i m i n e d e n k d ü ş ü r ü y o r d u .
R a d y o - k a r b o n testi, ilk o l a r a k I 9 5 l ' d e b e z p a r ş ö m e n a m b a l a j ­
l a r ı n d a n biri ü z e r i n d e d e n e n d i . B u l u n a n tarih, M . S . 3 3 ' t ü , a n c a k
32
b u s o n u ç % I 0 hata p a y ı n a s a h i p t i . 1990'ların g e l i ş m i ş ö l ç ü m
y ö n t e m l e r i y l e birlikte, sekiz K u m r a n e l y a z m a s ı ü z e r i n d e H ı z l a n ­
dırılmış K ü t l e Spektrometresi ( A M S ) k u l l a n ı l d ı . Test s o n u c u n a g ö ­
re, bu p a r ş ö m e n l e r i n altısı, kesin o l a r a k İsa ö n c e s i d ö n e m e ; diğer
ikisiyse İ s a ' d a n ö n c e k i v e sonraki birinci y ü z y ı l l a r a r a s ı n d a k i d ö ­
33
neme aitti. E n ö n e m l i s i , t a h m i n e d i l e n d e n ü ç y ü z yıl d a h a e r k e n
bir t a r i h e ait o l d u ğ u a n l a ş ı l a n Kehat Ahiti d ı ş ı n d a , paleografların
b ü t ü n t a h m i n l e r i r a d y o - k a r b o n testleriyle d o ğ r u l a n d ı . M a a l e s e f
I 9 9 0 ' d a test e d i l e n e l y a z m a l a r ı , tarihsel hassasiyeti o l a n metinleri
i ç e r m i y o r d u . 1994 y ı l ı n d a IAA, A r i z o n a Üniversitesi A M S labora­
tuarında o n sekiz metni v e iki b e z p a r ç a s ı n ı a n a l i z etti. L a b o r a t u ­
ar s o n u ç l a r ı n a göre bu metinlerden on üç tanesi kesin olarak
K u ı n r a n ' a aitti v e m e t i n l e r d e n biri ö n c e d e n Z ü r i c h ' t e k a r b o n tes­
tinden g e ç m i ş t i . Ü ç m e t i n , tarihi ortaya k o y u y o r d u . G e n e l s o n u ç
şudur: " Ö r n e k l e r üzerinde yapılan ö l ç ü m l e r ö n c e k i tarihlerle
uyum göstermektedir. Ölü Deniz Parşömenleri ö r n e k l e r i üzerinde
l 4
yapılan C ö l ç ü m l e r i e l i m i z d e k i paleografik t a h m i n l e r l e örtüş-
m e k t e d i r . " 3 4 A n c a k ikinci kez y a p ı l a n r a d y o - k a r b o n testlerindeki
hata p a y ı , 1990-Zürich testlerindeki hata p a y ı n d a n d a h a y ü k s e k
çıkmıştır. Y i n e d e A r i z o n a Testleri s a y e s i n d e o l d u k ç a ö n e m l i bir
nokta tespit edilmiştir: K u m r a n Tarikatı'nın t e m e l tarihsel k a y n a ğ ı
o l a n H a b a k k u k B e y a n a t ı , İsa'dan ö n c e 120 v e 5 yılları arası d ö n e ­
m e aitti. S o n u ç o l a r a k , b u yazıtta Y e n i A h i t ' t e a n l a t ı l a n o l a y l a r a
g ö n d e r m e y a p ı l d ı ğ ı n ı iddia e d e n b i l i m i n s a n l a r ı , s a v l a r ı n d a bir
terslik o l d u ğ u n u g ö r m e l i d i r l e r . T o p a r l a y a c a k o l u r s a k , b u g ü n k ü
genel bilimsel bakış, Kumran Yazıtları'r\\ kabaca M . Ö . 200 ve
M . S . 7 0 arasına yerleştirir: B u yazıtların k ü ç ü k bir b ö l ü m ü m u h t e ­
m e l e n M . Ö . ü ç ü n c ü y ü z y ı l a , eski m a d e n l e r i n ç o ğ u M . Ö . birinci

*(s.28, dipnot: 5)

32
Bkz. O. R. Sellers, Radiocarbon Dating of Cloth from the 'Ain Feshka Cave', BASOR,
123 (1951), 22-4.

3 3
C . Bonani, et al. 'Radio Carbon Dating of the Dead Sea Scrolls', 'Atiçot 20, (1991), 25-
32.

34
A J. T. lull vd., 'Radio Carbon Dating of Scrolls and Linen Fragments from the Judaean
Desert', Radiocarbon 37 (1995), 11-19.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

y ü z y ı l a ; paleografların d e y i m i y l e g e ç H a s m o n v e y a e r k e n H e r o d
d ö n e m i n e aittir.

(b)Elyazmalarının Kökeni

İ h m a l e d i l e b i l i r istisnalar dışında, 1950'lerden beri gelişen b i ­

limsel k a n a a t , m a ğ a r a l a r d a b u l u n a n p a r ş ö m e n l e r i n v e c i v a r d a k i
h a r a b e y e r l e ş k e n i n birbiriyle ilişkili o l d u ğ u y ö n ü n d e d i r . Ö r n e ğ i n ,
5 7 5 (ya d a 5 5 5 ) b e l g e n i n b u l u n d u ğ u d ö r d ü n c ü m a ğ a r a , y a p ı l a r ı n
taş atışı m e s a f e s i n d e d i r . A y n ı z a m a n d a Essenilerin, eski K u m r a n
sakinleri o l d u k l a r ı fikri d e genel kabul görmektedir. B u g ü n Esseni
k u r a m ı bazı kişiler tarafından sorgulanıyor; a n c a k ö n e sürülen iti­
raz n e d e n l e r i o l d u k ç a güçsüz. İki b u l g u k ü m e s i a r a s ı n d a - b u n l a r
K u m r a n Y a z ı t l a r ı v e klasik ( P h i l o , J o s e p h u s v e P l i n y t h e E l d e r )
k a y n a k l a r d ı r - y a p ı l a n basit bir karşılaştırma s o n u c u b u l u n a n u y u ş ­
m a z l ı k l a r , y e t e r i n c e i n c e l e m e d e n , Esseniler T e z i ' n i n y a n l ı ş l ı ğ ı n a
kanıt o l a r a k s u n u l u y o r ; oysaki ayrıntılı bir i n c e l e m e y l e b u tezin
eski g ü c ü n ü hâlâ k o r u d u ğ u g ö r ü l e b i l i r . 3 5 B u k u r a m d a , ortak m ü l ­
kiyet sahipliği, C e m a a t K u r a l ı ' n d a kadınlarla ilgili ibarelerin a z l ı ­
ğ ı , bekâr v e e v l i tarikatların ortak y a ş a m ı ( F l a v i u s J o s e p h u s ' a g ö r e
Esseniler i k i y e ayrılır.), K u m r a n ' ı n coğrafi k o n u m u y l a P l i n y t h e E l -
d e r s ' i n Esseniler yerleşkesinin tasviri arasındaki b e n z e r l i k ( P l i n y
t h e Elders'a göre b u yerleşke Eriha v e Engedi a r a s ı n d a , Ö l ü D e n i z
y a k ı n ı n d a d ı r . ) gibi özellikler ö n e ç ı k a r . P a r ş ö m e n l e r i n v e a r k e o l o ­
jik v e r i l e r i n , Y u n a n c a v e L a t i n c e yazıtlarla her z a m a n u y u ş m a d ı ­
ğını; Kumran Yazıtları'nın ve klasik metinlerin yorumlanması ve
u y a r l a n m a s ı gerektiğini tabii ki kabul e d i y o r u m ; a n c a k şu da a k ı l ­
da tutulmalı ki P a r ş ö m e n l e r , c e m a a t ü y e l e r i n i n y a b a n c ı l a r l a ilgili
d ü ş ü n c e l e r i n i y a n s ı t ı r . 3 6 K u m r a n t o p l u l u ğ u n u ; Ferisiler, S a d d u k i -
ler, Z e l o t l a r y a d a Hıristiyan Y a h u d i l e r l e ilişkilendiren k u r a m l a r ­
d a n h i ç b i r i , eleştirel bir i n c e l e m e y e göğüs g e r e m e d i ğ i n d e n , 1977
y ı l ı n d a o r t a y a k o y d u ğ u m v e b u g ü n h â l â geçerliliğini k o r u d u ğ u n a
i n a n d ı ğ ı m bir s a p t a m a m ı tekrar belirtmekten p i ş m a n l ı k d u y m u y o -

35
Güncel bir kaynak için bkz. The Essene According to the Classical Sources, Sheffield,
1989, 12-23. Bu kitabın ikinci yazarı Martin Goodman, tarikatın Kumran Cemaati'yle ilişki-
lendirilmesinde Josephus'a başvurulmasını sorgular; ona göre losephus, yaşadığı dönem­
de Yahudi tablosunu tam olarak resmetmez; bu nedenle Josephus'un sözünü ettiği grup,
Esseniler tarikatına benzeyen başka bir topluluk da olabilir. Bkz. 'A Note on the Çumran
Sectarians, the Essenes and Josephus', JJS 46 (1995), 161-6. Goodman'ın öğrenme isteğine
her ne kadar hayranlık duysam da savunusunun değişmesini dilerdim.

36
D a b a ayrıntılı bir argüman için bkz. 69-70.)
 GEZA VERMEN

r u m : " M e v c u t ç ö z ü m önerileri arasında e n ç o k ses getiren kura­

m ı n Esseniler K u r a m ı o l d u ğ u son h ü k ü m o l m a l ı d ı r . Ö y l e k i , b u
37
k u r a m y ü k s e k o r a n d a gerçeklik olasılığına s a h i p t i r . "

(c)Kumran Parşömenleri'nin Önemi

K u m r a n Yazıtları'nın keşfi, d a h a ö n c e s ö z ü n ü ettiğimiz (s.27)

N a s h papirüsleri dışında, Hıristiyanlık ö n c e s i d ö n e m e ait İ b r a n i c e
y a d a A r a m c a ilk metinleri ortaya ç ı k a r d ı ğ ı n d a n o l d u k ç a ö n e m l i ­
dir. 1947'den ö n c e Y e ş a y a ' y a ait o l d u ğ u b i l i n e n tek m e t i n K a h i -
r e ' d e b u l u n a n ( M . S . 895) B e n A s h e r ' d i ; o y s a b i r i n c i m a ğ a r a d a b u ­
l u n a n t a m Y e ş a y a metni b u n d a n b i n yıl d a h a ö n c e s i n e aittir. B e n
S i r a ' n ı n İ b r a n i c e s i v e K a h i r e gen/za/ı'ında b u l u n a n L e v i l i l e r A h i -
ti'nin A r a m c a bölümleri dışında A p o c r y p h a v e P s e u d e p i g r a p -
h a ' n ı n y a l n ı z c a çevirileri m e v c u t t u . O t u z beşinci s a y f a d a d e ğ i n d i ­
ğ i m i z Ş a m B e l g e s i dışında, m a ğ a r a l a r d a b u l u n a n m e t i n l e r t a m a ­
m e n y e n i bir d ö n e m i işaret eder.
K u m r a n Yazıtları v e diğer Y a h u d a Ç ö l ü B u l g u l a r ı , kendi baş­
larına y e n i bir disiplinin o l u ş m a s ı n ı sağladılar: A n t i k -ortaçağ ö n ­
c e s i - İbrani E l y a z m a s ı bilimi ( c o d i c o l o g y ) . Kâtipler, ü z e r i n e y a z ı
y a z a c a k l a r ı d e r i y i v e papirüsü dikkatle hazırlıyor; m ü r e k k e p kutu­
s u i ç i n d e korudukları nebati m ü r e k k e p l e y a z ı y o r l a r d ı . Paragraflar
v e a n a k o n u başları, sayfa kenarlarında s e m b o l l e r l e b e l i r t i l i y o r d u .
U z u n k o m p o z i s y o n l a r p a r ş ö m e n l e r ü z e r i n e , y a l n ı z c a bir y ü z ü n e
y a z ı l ı y o r ; b u n l a r d a n bazıları n u m a r a l a n d ı r ı l ı y o r v e sırasıyla birbi­
rine d i k i l i y o r d u . P a p i r ü s belgeleri g e n e l d e y e n i d e n k u l l a n ı l a b i l i ­
y o r ; arka y ü z l e r i n e y e n i m e t i n l e r y a z ı l ı y o r d u . M e k t u p gibi kısa
m e t i n l e r ; k ü ç ü k d e r i , papirüs, tahta y a d a ç ö m l e k p a r ç a l a r ı n a y a ­
z ı l ı y o r d u . B u n a karşın; K u m r a n ' d a v e diğer Y a h u d a Ç ö l ü a l a n l a ­
rında, iki tarafı da yazılı ve birbirine dikilmiş s a y f a l a r d a n o l u ş m u ş
h i ç b i r kitap y a d a e l y a z m a s ı b u l u n a m a d ı .
K u m r a n b u l g u l a r ı , m e t i n l e v e Kutsal K i t a p k a n o n u y l a ilgili
düşüncelerimizi de büyük oranda değiştirdi. G e l e n e k s e l ya da
M a s o r e t i k m e t n i temsil e d e n birçok İ b r a n i c e o r t a ç a ğ e l y a z m a s ı
arasındaki u y u m oldukça çarpıcıdır. Geleneksel İbranice metinle
v e o n u n eski Y u n a n c a , L a t i n c e v e S ü r y a n i c e ç e v i r i l e r i a r a s ı n d a
g ö r ü l e n ö n e m l i farklılıklarla k ı y a s l a n d ı ğ ı n d a , M a s o r e t i k Kutsal K i ­
taplar a r a s ı n d a k i farklılık, y a z ı hatalarını h e s a b a k a t m a z s a k , t a m a ­
m e n telaffuzdan k a y n a k l a n ı r . Ö t e y a n d a n , K u m r a n P a r ş ö m e n l e r i
3 7
C . Vermes, The DeadSea Scrolls: Çumran in Perspective, Londra, 1994, 117.
U L U UtlNIZ. KAK?U(V\tlNLtKI MW!K/<V\ YAZ.IIU\KI

v e ö z e l l i k l e p a r ş ö m e n p a r ç a l a r ı o l d u k ç a akışkandır: B u n l a r g e l e ­
n e k s e l y a z ı b i ç i m i n d e n f a r k l ı d ı r l a r ; a y n ı z a m a n d a asıl m e t n i n
farklı suretleri a r a s ı n d a d a s a p m a l a r v a r d ı r . A s l ı n d a bazı p a r ş ö ­
m e n parçaları; sonradan Masoretik Metinler olarak adlandırılacak
y a z ı t l a r ı ; Y u n a n c a S e p t u a g i n t a ' y ı ; diğerleriyse S a m i r i y e T e v r a t ı ' n ı
y a d a diğer a d ı y l a P e n t a t e u c h ' u -yani S a m i r i y e Y a h u d i l e r i n i n ka­
b u l ettiği kutsal k i t a b ı - a n ı m s a t ı r l a r . B a z ı K u m r a n p a r ç a l a r ı y s a
b u n l a r ı n a l a ş ı m ı n ı y a d a t a m a m e n farklı bir şeyi temsil e d e r . A n ­
c a k şuna dikkat e d i l m e l i d i r ki bu farklılıklardan h i ç b i r i , kutsal ile­
tiyi d e ğ i ş t i r m e z . K ı s a c a s ı , b ü y ü k o r a n d a Kutsal K i t a p k o n u l a r ı n ı
i ç e r e n K u m r a n Yazıtları, İbrani Kutsal y a z ı n l a r ı t a r i h i n d e y e p y e n i
bir sayfa a ç ı l m a s ı n ı sağlamıştır. 3 8
C e m a a t i n , Kutsal Kitap k a n o n u n a -kutsal o l d u ğ u d ü ş ü n ü l e n
kitaplar serisine- karşı t u t u m u n u t a n ı m l a m a k d a h a zordur; ç ü n k ü
b u k o n u y l a ilgili y a z ı l a r ı , g ü n ü m ü z e kadar u l a ş a m a m ı ş t ı r . S e r i l e r ­
l e ilgili b i l g i y i , d o l a y l ı o l a r a k g e ç e r l i a l ı n t ı l a r d a n y a d a t e o l o j i k
a ç ı k l a m a l a r d a n e d i n e b i l i r i z . İkinci s e ç e n e ğ e ilişkin o l a r a k , m a ğ a ­
ralardan Pentateuch'la* Peygamberlerle (Yeşaya, H a b a k k u k , N a -
h u m , vs.) v e Y a z ı l a r i ç i n d e g e ç e n -Tevrat'taki ü ç ü n c ü g e l e n e k s e l
b ö l ü m - M e z m u r l a r l a ilgili b i r ç o k tefsir yazısı çıkarılmıştır. 1988 y ı ­
lında, öğretisel tartışmalarda kanıt o l a r a k s u n u l a n , ö z e l bir d i n i v e
öğretisel a n l a m taşıdığına i n a n ı l a n Kutsal Kitap alıntılarını b u l a ­
b i l m e k i ç i n , u l a ş a b i l d i ğ i m Kutsal Kitapları t a r a d ı m v e e l l i d e n fazla
örnek t o p l a d ı m . 3 9
Ö t e y a n d a n , II. m a ğ a r a d a b u l u n a n M e z m u r l a r P a r ş ö m e n i , ka-
n o n i k ilahilere e k l e n m e y e n ; a n c a k b u n l a r ı n a r a s ı n d a serpiştirilmiş
y e d i adet apokrifal şiir ve VVisdom of Jesus b e n S i r a ' n ı n elli birinci
b ö l ü m ü n d e n mürekkeptir. B u n l a r , ibadet sırasında s ö y l e n e n e z g i ­
lerin k o l e k s i y o n u olabilir; a n c a k kişisel k a n a a t i m c e K u m r a n Ya­
z ı t l a r ı n d a 'Kutsal K i t a p ' v e ' k a n o n ' k a v r a m l a r ı muğlâktır; b u b e ­
lirsizlik s a y e s i n d e , y a ş a m l a r ı n ı Kutsal Kitap ç e v r e s i n d e ö r g ü t l e y e n
c e m a a t , e l y a z m a l a r ı n ı y o r u m l a m a k t a serbestlik k a z a n ı y o r d u .

38
Konunun bütünsel bir değerlendirmesi için bkz. Emanuel Tov, Textual Criticism of the
Hebrew Bible, Minneapolis-Assen/Maastricht, 1992.

*Tapınak Parşömeni, yeniden kaleme alınmış Pentateuch yazıtları ve Tekvin Apocrypho-

nu ve Beyanatları,

39
Bkz. 'Biblical Proof-texts in Çumran Literatüre', US 34 (1989), 481-496. Ancak şuna da
dikkat edilmelidir ki; Şam Belgesi'nde, Jübileler Kitabı'ndan ve Levi Baha'ya atfedilen bir
eserden alıntılar da bulunmakta. Bu metin yazılırken göz önünde bulundurulan ilkeler,
bizim açımızdan muğlâk.
 GEZA VE KM ES

K u m r a n ' d a farklı iki A p o c r y p h a bulunmuştur. D ö r d ü n c ü m a ğ a ­

rada b u l u n a n e l y a z m a l a r ı n d a n d ö r d ü A r a m c a , diğeriyse İbranicedir
ve bunlar Y u n a n c a Tobit'in ayrıntılı uyarlamasıdır. B a ş k a bir deyiş­
le, T o b i t ' i n özgün dili üzerine y a p ı l a n tartışmalar, hâlâ kesin bir so­
n u c a bağlanmamıştır; a n c a k b u dilin A r a m c a o l m a olasılığı d a h a
yüksektir. D i ğ e r y a n d a n , Septuaginta'nın i ç i n d e g e ç e n v e y a z a r ı n
torunu tarafından Y u n a n c a y a ç e v r i l m i ş yazıtla v e O r t a ç a ğ K a h i r e
G e n i z a h elyazmalarının İbranice uyarlamasıyla kıyaslandığında,
B e n Sira L l ' d e k i İ b r a n i c e şiirin ö z g ü n l ü ğ ü a ç ı k ç a d a h a g ü ç l ü bir
olasılıktır; ç ü n k ü b u K u m r a n u y a r l a m a s ı , İbrani alfabesini ortaya
k o y a c a k şekilde akrostiş y ö n t e m i n i kullanarak k a l e m e alınmıştır.
K u m r a n Yazıtları a y n ı z a m a n d a P s e u d e p i g r a p h a ' y a y e n i ç a l ı ş ­
m a l a r eklemiştir; b u m e t i n l e r d e Yusuf, Kehat, A r m a m , M u s a , Yeşa-
y a v e S a m u e l gibi Kutsal Kitap'ta adı g e ç e n kişilerden bahsedilir.
B u gruptaki yazıtlar a r a s ı n d a n özellikle H a n o k ' u n A r a m c a b ö l ü m ­
lerinden söz etmek gerekir; bu b ö l ü m l e r , beş kitaptan o l u ş a n Eti­
40
yopya H a n o k ' u n dört kitabını içerir. Adamın oğlu o l a r a k nitelen­
dirilen ruhani kişiye d e ğ i n e n ikinci kitap ( b ö l ü m 37-72) -ki Y e n i
Ahit u z m a n l a r ı genel görüş birliğine v a r m a y ı bile b e c e r e m e d e n b u
kitabın y o r u m u için g e r e ğ i n d e n fazla m ü r e k k e p sarf etmişlerdir.-
Kumran'da bulunamadı. Aramc a H a n o k da (Etiyopya H a n o k ' u n u n
37-72 b ö l ü m l e r i b u ç e v i r i d e d e b u l u n m a m a k t a d ı r ) Y u n a n c a e l y a z ­
maları g i b i , bu kişilerin tartışmalı iddialarını d e s t e k l e m e z . 4 1
K u m r a n p a r ş ö m e n l e r i , g e n e l Y a h u d i t a r i h i n e , hatta c e m a a t ta­
r i h i n e fazla katkı s a ğ l a m a z : B u l u n a n yazıtların Kutsal K i t a p dışı
kısımları tarihsel bir türe ait değildir. Eski p e y g a m b e r l i k l e r i n k e n d i
ç a ğ l a r ı n d a g e r ç e k l e ş m e y e başladığına i n a n a n tarikat ü y e l e r i , y a z ı ­
larında şifreli bir dil k u l l a n ı r l a r d ı ; bu n e d e n l e s ö z ü e d i l e n kişiler
v e o l a y l a r ı n n e y e t e k a b ü l ettiği a ç ı k d e ğ i l d i r . C e m a a t t a r i h i n i n
a n a k a y n a k l a r ı n a g ö r e - Ş a m B e l g e s i v e Kutsal Kitap B e y a n a t l a r ı y a
d a pesharim-, c e m a a t i n e n ö n e m l i düşmanları Yavan (Yunan)
kralları v e Kittim ( R o m a ) h ü k ü m d a r l a r ı d ı r . A y r ı c a N a h u m B e y a n a ­
tı, A n t i o c h u s ( E p i p h a n e s , M . Ö . 170) ile R o m a İşgali ( m u h t e m e l e n
M . Ö . 63) a r a s ı n d a gelişen z a m a n ı kapsar. Y a h u d i v e R o m a tarih­
l e r i n d e n b i l i n e n isimler, b u m e t i n d e farklı z a m a n l a r d a v e m e k â n ­
larda k o n u m l a n d ı r ı l ı r . N a h u m B e y a n a t ı ' n d a , A n t i o c h u s ' a v e baş-

40
Bkz. J. T. Milik, The Books of Enoch: Aramak Fragments of Çumran Cave 4, Oxford,
1976.

^Bkz. E. Schürer, C. Vermes, F. Millar ve M. Goodman, The History of the jevvish People
in theAge of Jesus Christ, III, Edinburgh, 1986, 250-68.
O L U DENİZ P A R Ş O M t N L t K I KiirvmniM JAuanM

k a bir S u r i y e l i Y u n a n kralı D e m e t r i u s ' a ( m u h t e m e l e n İ s a ' d a n ö n c e

birinci y ü z y ı l başlarında h ü k ü m d a r o l a n 3 . D e m e t r i u s ) g ö n d e r m e ­
de bulunulur. D ö r d ü n c ü mağaradan çıkarılan takvim parçaların­
d a , 6 3 y ı l ı n d a K u d ü s ' ü n P o m p e y l e r tarafından işgal edildiği d ö ­
n e m d e 'öldürülen Aemilius'tan (Aemilius Scaurus); aynı zamanda
M . Ö . 2.-1. y ü z y ı l l a r a r a s ı n d a ( M a k a b i l e r - H a s m o n d ö n e m i ) y a ş a ­
mış Yahudi hükümdarlardan bahsedilir: A l e x a n d e r j a n n a e u s ' u n
varisi S h e l a m z i o n y a d a S a l o m e - A l e x a n d r a ( M . Ö . 7 6 - 6 7 ) ; H y r c a -
nus v e J o h n ( Y o h a n n a n ) , (M.Ö.135/4- 104) I . J o h n H y r c a n u s y a d a
b ü y ü k olasılıkla 2 . J o h n H y r c a n u s ( M . Ö . 6 3 - 4 0 ) 4 2 ; Kral J o n a t h a n ,
Alexander J a n n a e u s ya da bana göre Jonathan M a c c a b a e u s ' t u r
( M . Ö . I 6 I - I 4 3 / 2 ) 4 3 . A y r ı n t ı l a r ı n azlığın a karşın, b u l g u l a r v e K u m -
r a n ' d a keşfedilen paralar, b u kişilerin M . Ö . I . y ü z y ı l ı n ilk y a d a
ikinci y a r ı s ı n d a y a ş a d ı k l a r ı n ı gösteriyor.

A r k e o l o j i y e v e metin ç ö z ü m l e m e s i n e d a y a n a n a n a a k ı m h i ­
p o t e z , P a r ş ö m e n l e r C e m a a t i tarihini r e s m e d e r : 4 4 B i r i n c i M a k a b i -
ler kitabındaki tasvire göre ( I . M a c . ii, 4 2 - 4 4 ; v i i , 13-17) c e m a a t ta­
rihi M . Ö . ikinci y ü z y ı l başlarında H a s i d l e r hareketinin y ü k s e l d i ğ i
Filistin'de başlar; bazı iddialara göre c e m a a t i n ataları B a b i l l i d i r -
G ü n a h k â r K â h i n y a d a K â h i n l e r ( J o n a t h a n ve/ veya S i m o n M a c c a -
beus) ile c e m a a t i n ruhani lideri o l a n isimsiz D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i
arasında y a ş a n a n çatışmalarla başlar. Tarikat, H a s i d l e r d e n hayatta
k a l m a y ı b a ş a r a n l a r l a , ikinci y ü z y ı l ortalarında S a d o k ' u n o ğ u l l a r ı ­
nın b o y u n d u r u ğ u altına giren S a d o k B a ş k â h i n l i ğ i ' n d e n ayrılan
m u h a l i f k â h i n l e r d e n oluşur. Esseniler tarihi, Y a h u d i l e r i n R o m a l ı ­
lara karşı ilk isyan ettiği M . S . 68 y ı l ı n a kadar, K u m r a n ' d a ve diğer
Filistin y e r l e ş i m b ö l g e l e r i n d e d e v a m e d e r ; a y a k l a n m a sonrası b u
toprakların V e s p a s i a n ' ı n a s k e r l e r i n c e işgal edildiği d ü ş ü n ü l m e k t e .
R o m a o r d u s u n u n c e m a a t d i r e n i ş i y l e karşılaşmış o l m a s ı -bu k u ­
r a m , J o s e p h u s ' u n isyan e d e n bir Esseni g e n e r a l i n e 4 5 v e Essenilerin
R o m a l ı l a r c a k a t l i n e 4 6 ilişkin y a z ı l a r ı y l a u y u m l u d u r - y a d a Esseni-

42
Bkz. 'Historical Texts C-E, 4Ç33I-333' ed. ]. A. Fitzmyer, DJD, XXXVI, 281-9.

43
Bkz. 'Çumran Forum Miscellanea II: The so-called King Jonathan Fragment 14Ç448I',
JJS 44 (1993), 294-300.

44
Daha ayrıntılı bir açıklama için bkz. 3. bölüm

45
Bkz. War II, 567; III, II, 19.

A(
>Bkz. War II, 152-3.
 CEZA VERMES

leri K u m r a n ' d a n sürmüş o l a n Z e a l o t S i c a r i i ' n i n e m e l l e r i n i n , R o ­

malıları tehdit etmesi n e d e n i y l e b u m ü d a h a l e n i n g e r ç e k l e ş m i ş o l ­
m a s ı , tartışmalı olasılıklardır. Tartışma g ö t ü r m e y e n tek g e r ç e k ise
hiçbir Kumranlı'nın m a ğ a r a l a r a gizledikleri parşömenleri almak
için dönmediğidir.

G r o n i n g e n H i p o t e z i , b u kâhinlerin olası altı k i m l i ğ i n e d e ğ i ­

nir; a n c a k c e m a a t i , asıl Esseniler Tarikatı'yla d e ğ i l , o n l a r d a n d a h a
ö n c e l e r i a y r ı l m ı ş bir grupla ö z d e ş t u t a r . 4 7 1950'lerde O x f o r d ' d a n
Sir G o d f r e y D r i v e r v e C e c i l R o t h 4 8 tarafından geliştirilen Z e l o t k u -
r a m ı y s a m e v c u t bulgularla u y u ş m a z ; K u m r a n b e l g e l e r i n i n b ü y ü k
bir b ö l ü m ü Z e l o t Ç a ğ ı ö n c e s i n e aittir.

Y a k ı n d ö n e m d e Ş i k a g o ' d a n N o r m a n G o l b , yazıtlarla ilgili g e ­

nel fikre karşı saldırıya b a ş l a d ı . K o n u y l a ilgili y a z d ı ğ ı b i r ç o k e l e ş ­
tirel m a k a l e d e n 4 9 sonra 1995 y ı l ı n d a b a s ı l a n o l d u k ç a k a l ı n bir ki­
t a b ı n d a , eleştirilerini e n üst d ü z e y e t a ş ı d ı 5 0 . B u eleştirilerin hedefi
K u m r a n Yazıtları'nın k ö k e n i y d i . G u l b ' a göre b u p a r ş ö m e n l e r , K u ­
d ü s ' ü n M . S . 67-70 y ı l l a r ı n d a işgal edildiği d ö n e m e k a d a r K u d ü s
k ü t ü p h a n e s i n d e b u l u n u y o r d u v e a n c a k işgal s ı r a s ı n d a K u m r a n
mağaralarında saklanmışlardı. Bu hipoteze göre Essenilerin ne

*7Bkz. Carcia Martinez, 'Çumran Origins and Early History: A Groningen Hypothesis',
Folia Orientalia 25 (1988), 113-36; F. Garda Martinez ve A. S. van der VVoude, 'A Gronin­
gen Hypothesis of Çumran Origins and Early History', RÇ 14 (1989-90), 521-42.

48
G. R. Driver, The Judaean Scrolls: The Problem and a Solution, Oxford, 1965; C. Roth,
The Historical Background of the DeadSea Scrolls, Oxiord, 1958.

49
'77ıe Problem ofOrigin and Identification of the Dead Sea Scrolls', Proceedings of the
American Philosophical Society 124/1 (1980), 1-24; 'Who Hid the Dead Sea Scrolls?', BA
48 (1982), 68-82; 'Khirbet Çumran and the Manuscripts of the Judaean VVilderness: Ob-
servations on the Logic of their Investigation', JNES 49 (1990), 103-14. Golb tezinin bir
eleştirisi için bkz. Timothy H. Lim, 'The Çumran Scrolls: Two Hypotheses', Studies in Re-
ligion 21/4 (1992), 455-66.

50
M//ıo Wrote the Dead Sea Scrolls?- The Search for the Meaning of the Çumran Ma­
nuscripts, Scribner, New York/Londra, 1995. Bu baskıda, haksız yere ibranice ve Yahudi
Çalışmaları Oxford Merkezine yöneltilmiş olan saldırı tekrarlanır; Profesör Golb tarafın­
dan yanlış biçimde yorumlanmış bazı olayları (bu yanlış yorum ilk olarak Golb'un the
Çumran Chronicle adlı dergideki bir yazısında dillendirilmişti- 2/1, 1992, 3-25) Kumran
Araştırmaları Merkezi'nin Forum'unda başkanlık yaptığım dönemde P. Alexander ile yaz­
dığım ve yine aynı adlı dergide yayımlanmış olan bir makalede düzeltmiştik (Norman
Golb and the Modern History, a.g.e. 2/2, 1993, 153-6 ve aynı dergi içinde bir düzeltme;
4/1-2,1994, 74).
O L U DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMKAN YAm LAKI

K u m r a n y e r l e ş k e s i y l e - G o l b a y r ı c a b u b ö l g e n i n k a l e o l d u ğ u n u id­
dia e d e r 5 1 n e d e e l y a z m a l a r ı y l a ilgisi vardır.
Kutsal K i t a p dışı Ö l ü D e n i z P a r ş ö m e n l e r i ' n i n E s s e n i l e r e ait
o l d u ğ u h a k k ı n d a k i e r k e n k a n ı , bir ö l ç ü y e k a d a r G o l b ' u n tezini
52
doğrular niteliktedir. A n c a k bugün uzmanlar, Esseni c e m a a t i
ü y e l e r i n c e y a z ı l a n m e t i n l e r i , c e m a a t t a r i h i n d e n ö n c e s i n e ait y a
d a d ı ş a r ı d a n getirilmiş m e t i n l e r d e n a y ı r a b i l i y o r l a r . Ö r n e ğ i n E m a -
n u e l T o v , K u m r a n ' d a y a z ı l m ı ş metinlerle diğerleri a r a s ı n d a a y r ı m
k o y a n b e n z e r bir ç a l ı ş m a y a p m ı ş t ı . 5 3 K a n ı m c a , K u d ü s h i p o t e z i n i n
z a y ı f l ı ğ ı , tarikat k ü t ü p h a n e s i n i n varlığını kanıtlayan elyazmaları
k o l e k s i y o n u y l a kesin b i ç i m d e a ç ı ğ a çıktı. K u m r a n ' ı n k a l e o l d u ğ u
iddiasıysa, kendi başına, arkeolojik y o r u m l a m a d a k i güçsüzlüğü
gösterir. Y a l n ı z c a d ö r d ü n c ü m a ğ a r a b u l g u l a r ı n ı incelediğimizde
b i l e , tek bir k o p y a d a adı g e ç e n Kutsal Kitap e l y a z m a l a r ı n ı ( K r a l ­
lar, Ağıtlar, Ezra v e Tarihler) v e iki k o p y a d a adı g e ç e n Ç ö l d e S a ­
y ı m , Y e ş u , H â k i m l e r , S ü l e y m a n ' ı n Ö z d e y i ş l e r i , Rut, V a i z gibi d i ­
ğer ö n e m l i kitapları s a y a c a k olursak C e m a a t K u r a l ı ' n d a n on k o p -
5
*Washington Kongre Kütüphanesiinde, 21-2 Nisan 1993 tarihinde düzenlenmiş olan Par­
şömenler Sempozyumu'nda, Kudüs Müzesi Shrine of the Book başkanı Magen Broshi,
Colb varsayımını; ayrıca Aralık 1992 tarihinde New York'ta düzenlenmiş başka bir konfe­
ransta, Pauline Donceel-Voûte tarafından öne sürülen bir kuramı güçlü biçimde çürüt­
müştü. Donceel- Voûte'ye göre Kumran, Kudüslü zenginlerin kışlığı, de Vaux'nın tabiriyle
yemek salonuydu (bkz. 'Coenaculum', Res Orientales IV, 1992, 61-84). İkinci kuramın
eleştirisi için bkz. R. Reich, 'A Note on the Function of Room 30 (the 'Scriptorium') at
Khirbet Çumran', JJS 46 (1995), 157-60. Donceel-Voûte'ye göre, Kumran kompleksi, kırsal
bir malikâne, 'villa rustica'dır CLes ruines de Çumran reinterpretees', Archaeologia 298
(1994), 24-35). Aynı kuram, Yizhar Hirschfeld tarafından da savunulmuştu CEarly Roman
Manor Houses in ludaea and the Site of Khirbet Çumran', lournal of Near Eastern Studies
57 (1998), 161-89). A. Crown ve L. Cansdale'e göre Kumran, tüccarların kaldığı eski bir
handı ('Çumran: Was it an Essene Settlement?', BAR 20, No. 5 (1994), 24-35, 73-8). Bu
kalıntıların Esseni cemaatine ait olduğu yönündeki ana akım fikir, M. Broshi tarafından
güçlü biçimde savunulur ('The Archaeology of Çumran: A Reconsideration' ve 'Was
Çumran, indeed, a Monastery?', Breed, Wine, Walls and Scrolls içinde, Sheffield Acade-
mic Press, 2002, 198-210, 259-73). Konuyla ilgili en son ve yetkin bir arkeolojik açıklama
için bkz. Jodi Magness, The Archaeology of Çumran and the Dead Sea Scrolls, Crand Ra-
pids, 2002.

Ocak 1996 tarihinde, iki israilli arkeolog, yine kendi iddialarına göre tarikat üyeleri­
nin uyku yeri olarak kullanmış oldukları, yerleşkeye yakın bir alanda insan eliyle oyulmuş
bir mağarayı araştırdılar. Bkz. M. Broshi ve H. Eshel, 'How and VVhere did the Çumrani-
tes liver, Dead Sea Discoveries 6 (1999), 328-48.

52
Bkz. örneğin; J. Strugnell, 'Moses Pseudepigrapha at Çumran', Archaeology and the
Dead Sea Discoveries içinde, ed. Lawrance H. Schiffmaıı (Journal for the Study of the Pse­
udepigrapha, Ek, 8. seri, Sheffield, 1990, 221).

53
'/-febrew Biblical Manuscripts from the Judaean Desert: Their Contribution to Textual
Criticism', JJS 39 (1988), 10-19.
 CEZA V I R M E S

y a , Ş a m B e l g e s i ' n d e n s e dokuz k o p y a b u l u r u z . B i r d ü z i n e d e n faz­

la e l y a z m a s ı n d a , b i r ç o k tarikat t a k v i m i b u l u n m u ş o l m a s ı n a kar­
şın, m a ğ a r a l a r d a n bir tek a n a a k ı m t a k v i m i n ç ı k m a m ı ş o l m a s ı d a
o l d u k ç a şaşırtıcı! K u m r a n ' d a keşfedilen metinler başkentten geti­
rildiğine g ö r e , bu metinlerin k ö k e n i Kudüs'teki bir Esseni kütüp­
54
h a n e s i n e d a y a n ı y o r olabilir m i a c a b a ?

KUMRAN VE YENİ AHİT

K u m r a n v e e r k e n Hıristiyanlık, belirli bir d ö n e m d e kesiştikle­

rinden, Ölü Deniz Parşömenleri a r a ş t ı r m a l a r ı n ı n başından beri,
bazı b i l i m i n s a n l a r ı n c a ilişkilendirilirler. 1950'li y ı l l a r ı n b a ş l a r ı n d a
C a m b r i d g e ' d e n J a c o b T e i c h e r , İsa'nın D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i , A z i z
P a v l u s ' u n ise G ü n a h k â r K â h i n o l d u ğ u y ö n ü n d e k i tezi o r t a y a ko­
yuyordu.55 J . M . Allegro'nun ammanita muscariarun -sanrıya y o l
a ç a n bir m a n t a r t ü r ü - H ı r i s t i y a n k i l i s e s i n i n k u r u l u ş u n d a k i r o l ü
ü z e r i n e geliştirdiği tartışmalı iddialar s e b e b i y l e , b u tez m e d y a d a
geniş y a n k ı u y a n d ı r m ı ş t ı . 5 6 B a r b a r a T h i e r i n g , D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e -
n i ' n i n a s l ı n d a V a f t i z c i Y a h y a ; e v l e n m i ş , b o ş a n m ı ş v e sonra tekrar
e v l e n m i ş , dört ç o c u k babası o l a n G ü n a h k â r K â h i n ' i n ise İsa o l d u ­
ğ u n u ö n e sürmesi ü z e r i n e , b u tür tezler m o d a h a l i n e g e l d i . 5 7 B e n ­
zer ş e k i l d e R o b e r t E i s e n m a n , İsa'nın abisi Y a k u p ' u D o ğ r u l u k Ö ğ ­
r e t m e n i ; Y u h a n n a ' y ı ise G ü n a h k â r K â h i n r o l l e r i n e y a k ı ş t ı r ı y o r ­
d u . 5 8 B a n a g ö r e , bütün b u k u r a m l a r e n basit g ü v e n i l i r l i k testinden
b i l e g e ç e m i y o r l a r ; m e v c u t t e z l e r d e n hiçbiri K u m r a n m e t i n l e r i n e
dayanmıyor.59

^Kudüs'teki kütüphanecilerin, parşömenleri saklamak için kendilerine daha yakın ve yi­

ne erişilmesi zor mağaraları kullanmak yerine, bunca uzağa gitmiş olmaları da ayrıca il­
ginçtir.

55
/ / D ' de yayımlanmış makaleleri için 1951 ve 1955 yılları arasında basılan aynı adlı dergi­
leri tarayınız.

56
T7ıe Secret Mushroom and the Cross, Londra, 1970.

57
Jesus the Man: A New Interpretation from the Dead Sea Scrolls, Doubleday, Londra,
New York, 1992; Jesus and the Riddle of the Dead Sea Scrolls, Harper, San Francisco,
New York, 1992.

^Robert Eisenman ve Michael Wise, The Dead Sea Scrolls Uncovered, Londra ve New
York, 1992.

59
The Dead Sea Scrolls Uncovered değerlendirmem için bkz. TLS (4 Aralık 1992); 'The
War över the Dead Sea Scrolls', The New York Review ofBooks, II Ağustos 1994, 10-13
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

B u i n a n ı l m a s ı g ü ç iddialar, a y r ı c a y e d i n c i m a ğ a r a y a z ı t l a r ı n ı n
60
M a r k o s ' u n M ü j d e l e r i ' n d e n ve Y u n a n c a Yeni Ahit y a z ı l a r ı n d a n
oluştuğu y ö n ü n d e k i ilginç sav bizi pek d e i l g i l e n d i r m i y o r .
P a r ş ö m e n l e r v e Y e n i A h i t arasındaki ilişkiyi s a n ı r ı m ü ç başlık
altında t o p a r l a y a b i l i r i z :
( I ) ; (a) D i l d e k i t e m e l b e n z e r l i k l e r ( P a r ş ö m e n l e r ' d e v e Y e n i
A h i t ' t e sadık o l a n l a r , 'Işığın O ğ u l l a r ı ' d i y e anılır), (b) İ d e o l o j i (her
iki c e m a a t d e o n iki liderleri o l d u ğ u n u , k e n d i l e r i n i n g e r ç e k İsrail­
liler o l d u k l a r ı n ı v e T a n r ı ' n ı n Krallığı'nın e n y a k ı n z a m a n d a k u r u ­
l a c a ğ ı n ı d ü ş ü n ü r d ü ) (c) Kutsal Kitap'a bakış ( C e m a a t l e r , t a r i h l e r i n ­
d e p e y g a m b e r l e r i n iletilerinin g e r ç e k l e ş m e k t e o l d u ğ u n u d ü ş ü n ü r ­
lerdi). A n c a k b ü t ü n b u benzerlikler, o d ö n e m d e Filistin'de h â k i m
o l a n dinsel a t m o s f e r d e n k a y n a k l a n ı y o r d a olabilir.

(2)Tek h ü k ü m d a r a , ( K u m r a n ' d a E f e n d i ' y e v e H ı r i s t i y a n c e m a ­

a t i n d e piskoposlara) d a y a l ı m o n a r ş i k y ö n e t i m ; tarikat z a m a n ı n d a
v e K u d ü s k i l i s e s i n i n ilk d ö n e m l e r i n d e u y g u l a n a n katı k u r a l l a r a
d a y a l ı d i n i k o m ü n i z m ( b a k . E l ç i l e r i n İşleri 2:44-5) g i b i b e l i r l i
özellikler, iki c e m a a t arasında bir b a ğ o l d u ğ u n u gösterebilir. B u
d u r u m d a , g e n ç v e d e n e y i m s i z kilise, k e n d i s i n e Essenileri ö r n e k
almıştı, diyebiliriz.
( 3 ) İ s a ' y l a ilgili araştırmalarda, P a r ş ö m e n l e r i n karizmatik-eska-
talojik y ö n l e r i , karşılaştırma için zengin bilgiler sağlamıştır. Ö r n e ­
ğ i n , 1950'lerin o r t a l a r ı n d a n beri b i l i n e n 6 1 , kötü ruhları k o v a n bir
Y a h u d i ' n i n N a b o n i d u s ' u iyileştirmesini k o n u a l a n N a b o n i d u s ' u n
D u a l a r ı , K e f e r n a h u m ' d a İsa tarafından g ü n a h l a r ı bağışlatılan felçli
bir kişinin iyileşmesini a n l a t a n m ü j d e k a d a r ç a r p ı c ı d ı r . 6 2

İ k i n c i bir ö r n e k s e D i r i l i ş b ö l ü m ü d ü r , ( b k z . 4 Q 5 2 I s . 4 0 4 -
63
405). B u şiirde, M e z m u r l a r 144:7-8 v e Y e ş a y a 56:l'den alıntı y a p ı ­
larak eskatalojik krallık d ö n e m i n d e tutsakların serbest bırakıldığı;
körlerin, kamburların ve yaralıların iyileştirildiği, ölülerin diriltildiği
v e y o k s u l l a r a m ü j d e v e r i l d i ğ i anlatılır. B e n z e r b i ç i m d e M ü j d e -

60
Bkz. altta s. 461-462.

61
Bkz. altta s. 594.

^•Bkz. C. Vermes, lesus the lew, Londra, 1973, 67-9; The Religion of Jesus the Jew, Lond­
ra, 1993, 192-3.

63
Ayrıca bkz. C. Vermes, 'Çumran Forum Miscallanea I', JjS 43 (1992), 303-4; Emile
Puech, 'Une apocalypse messianique', RÇ 15 (1991-2), 475-522.
 GEZA VERMES

ler'de, hastalıkların v e şeytanın m a ğ l u p e d i l m e s i , T a n r ı ' n ı n h ü k ü m ­

darlığının ilk işareti olarak betimlenir. İsa'nın şu sözleri aktarılır:

A m a ben cinleri Tanrı'nın eliyle kovuyorsam, Tanrı'nın egemenliği

üzerinize gelmiş demektir. (Luka 11:20)

İ s a ' n ı n son M e s i h o l u p o l m a d ı ğ ı n ı s o r g u l a y a n V a f t i z c i Y a h ­
y a ' y a ş u y a n ı t gönderilmiştir:

G i d i n ; işitip gördüklerinizi Yahya'ya bildirin: körlerin gözleri açılı­

yor, kötürümler yürüyor, cüzamlılar iyileşiyor, sağırlar duyuyor, ölüler
diriliyor, müjde yoksullara duyuruluyor. (Matta 11:4-5)

Cemaat kuralı 4:6'da iyileştirme, eskatalojik ödüldür ve

A r a m c a T e k v i n 3:l5'te, M e s i h ' i n , A d e n B a h ç e s i ' n d e y ı l a n tarafın­
d a n ı ş ı n l a n H a v a ' n ı n ç o c u k l a r ı n ı iyileştireceği a n l a t ı l ı r . 6 4

KUMRAN'IN GETİRDİĞİ YENİLİKLER

Ö y l e s a n ı y o r u m k i K u m r a n ' d a k i keşiflerle birlikte y a ş a n a n e n

güçlü değişim, Yahudi yazınının başlangıç dönemi alanındadır.
Asıl m e t i n l e r i n y o r u m l a r ı o l a n K u m r a n y a z ı t l a r ı , ö n e m l i bir b i l i m
insanı t a r a f ı n d a n ' d e n e t i m dışı k o p y a l a m a ' d i y e y o r u m l a n m ı ş t ı . 6 5
B a n a g ö r e y s e , b u d u r u m u ' y a z ı d a yaratıcılık serbestliği' b i ç i m i n ­
d e d e ğ e r l e n d i r m e k d a h a u y g u n d u r . Kutsal kitabın, K u m r a n e l y a z -
m a l a r ı n d a , C e m a a t K u r a l ı ' n d a v e S a v a ş P a r ş ö m e n i ' n d e ; çeşitlili­
ğin t e k d ü z e l i ğ e y e ğ l e n d i ğ i n d e n ; d ü z e l t m e n l e r i n v e y a z ı c ı l a r ı n ,
e l e aldıkları metni tekrar y a z a r k e n o n u geliştirme h a k k ı n a s a h i p
o l d u k l a r ı n d a n bahsedilir. K e n d i y a z ı m d a n alıntı y a p a c a k o l u r s a m :

M . S . 70 yılında yaşanan yıkımdan önceki iki yüz yıllık yarı bağım­

sız Yahudi yönetimi altında, dini metinler yalnızca Esseniler tarafından
özgürce yorumlanabilmişti; bu tarihten sonra Ferisilerin mirasçıları, din-
64
Bfcz. Targum Neofiti, Fragmentary Targum and Pseudo-Jonathan on Gen iii, 15.

65
F . M. Cross ve S. Talmon içinde S. Talmon, Çumran and the Origin of the Biblical
Text, Cambridge, Mass., 1975, 380.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZİTLARİ

de 'Ortodoksluk' sağlayabilmek adına tehlikeli görünen çeşitliliği; tek­

düze, katı, denetlenebilir bir yapı haline dönüştürmeye uğraşmışlardı. 6 6

K u m r a n keşiflerine b ü t ü n c ü l b a k a c a k olursak k a n a a t i m c e b u
b u l g u l a r d a n e s a s n a s i p l e n e n l e r , A h i t l e r arası Filistin Y a h u d i l i ğ i
T a r i h i ' n i ( M . Ö . 150- M . S . 70) i n c e l e y e n ö ğ r e n c i l e r d i r : Ö l ü D e n i z
y a z ı t l a r ı n ı n b u l u n m a s ı y l a birlikte, İsa'nın y a ş a m ı n ı n g ö l g e d e ka­
lan d ö n e m i , Hıristiyanlığın doğuşu, rabbinik M u s e v i l i ğ i n ortaya
çıkışı gibi k o n u l a r i ç i n y e n i y o l l a r a ç ı l d ı . B u d ö n e m i a n l a t a n M u ­
sevi b e l g e l e r i n i n sayısı o l d u k ç a azdır. M . S . I . v e 2 . y ü z y ı l d a y a ş a ­
mış k â h i n l e r , k e n d i d ü ş ü n c e l e r i n i t a m a m e n k a b u l e t m e y e n c e m a ­
a t ü y e l e r i n i n , d ö n e m i n dinsel y a z ı l a r ı n a u l a ş m a s ı n ı e n g e l l i y o r v e
b u y a z ı l a r ı n bir b ö l ü m ü ( A p o c r y p h a v e b i r ç o k P s e u d e p i g r a p h a )
Hıristiyanlarca muhafaza ediliyordu. A n c a k parşömenler ne Hıris­
t i y a n l a r ı n n e d e K â h i n l e r i n s a n s ü r ü n d e n e t k i l e n d i . T a r i h ç i l e r , artık
y a l n ı z c a Y a h u d i i n a n ç l a r ı n ı n v e g e l e n e k l e r i n i n farklı y ö n l e r i d e ­
ğil; İkinci T a p ı n a k ç a ğ ı n ı n son asırlarında y a ş a m ı ş o l a n d i n i c e ­
m a a t i n bütünsel örgütlenişi, ö ğ r e n i m l e r i v e yazıtları h a k k ı n d a d a
bilgi e d i n e b i l i r l e r .
P a r ş ö m e n l e r , d o ğ a l b i ç i m d e a k a d e m i k ç e v r e l e r d e y o ğ u n ilgi
u y a n d ı r d ı ; fakat b u ç e v r e l e r k o n u n u n u z m a n ı o l m a y a n kişilerin
h a y a l g ü c ü n e n e d e n b u n c a ö n e m atfettiler? İ ç i n d e y a ş a d ı ğ ı m ı z
ç a ğ ı n e n belirgin ö z e l l i ğ i ; eski saflığa, j a r g o n l a r d a n k u r t u l m u ş te­
m e l g e r ç e k l i ğ e d ö n e b i l e n e istencidir. B a k ı ş a ç ı m ı z ı b ü t ü n ü y l e et­
k i l e y e n b u istenç; d o ğ a l olarak dini d ü ş ü n c e v e d a v r a n ı ş a l a n ı n ı ,
a y r ı c a M u s e v i - H ı r i s t i y a n kültürü v e m a n e v i y a t ı y l a ş e k i l l e n e n batı
d ü n y a s ı n ı d a k a p s a d ı . İ ç i ç e y a ş a d ı ğ ı m ı z sorunların asıl a n l a m l a r ı ­
n ı a r ı y o r u z v e b u arayışla g e ç e n y ü z y ı l l a r , aslı o l m a y a n sorunlarla
d o l u ; tarih ö n c e s i n i n bilgisine v e k a v r a y ı ş ı n a d u y u l a n istenç v e
h â l â y a n ı t ı a r a n a n b u sorunlar n e d e n i y l e p a r ş ö m e n l e r d e a n l a t ı ­
lanlar, y a ş a m ı m ı z ı y e n i d e n kuşatabiliyor.
Y a s a l a r v e kurallar, ilahiler v e ibadetle ilgili diğer ç a l ı ş m a l a r ,
a y r ı c a K u m r a n C e m a a t i n i n Kutsal K i t a p a ç ı k l a m a l a r ı ; Y a h u d i H ı ­
ristiyanlığının v e R a b b i n i k M u s e v i l i ğ i n d o ğ d u ğ u tarihsel d ö n e m e
dair sundukları bilgiler s a y e s i n d e , b u g e r e k s i n i m i karşılarlar. B u n ­
lar, tinsel m a y a l a n m a n ı n yaşandığı d ö n e m d e o r t a y a ç ı k a n d i n l e ­
rin bir c e p h e s i n i ifade e d e r ; b u m a y a , Y a h u d i d i n i n i n y e n i d e n d e ­
ğ e r l e n d i r i l m e s i n i v e y o r u m l a n m a s ı n ı sağlamıştı. P a r ş ö m e n l e r tari­
katı, k e n d i t o p l u m l a r ı n ı n ö r g ü t l e n m e l e r i n i , Ö ğ r e t m e n ' e atfedilen
66
The Dead Sea Scrolls of Forty Years On, Oxford, 1987,15-16.
 CEZA VERMES

m i s y o n u v e nihai beklentilerini ayrıntılarıyla i n c e l e y e r e k , k e n d i l e ­

rine ö z g ü bir sentez o l u ş t u r a b i l m i ş l e r d i . B u s a y e d e k e n d i y o l l a r ı n ı
ç i z e n Esseniler, ç a ğ d a ş karşıtlarıyla a r a l a r ı n d a k i görüş ayrılıklarını
belirginleştirdiler. Aşırı t u t u c u Esseni kurallarına kıyasla, R a b b i n i k
M u s e v i l i k , ilerici v e esnektir. N a s ı r a l ı İsa'nın i n a n c ı y s a , d i n i b i ­
reyselliğe v e g ü n c e l l i ğ e d a y a n ı r . Ü ç d i n , birbiriyle k ı y a s l a n d ı ğ ı n ­
d a Y a h u d i o l m a y a n K i l i s e ' n i n ideolojisi o l d u k ç a y a b a n c ı k a l ı r . 6 7
A n c a k a y n ı z a m a n d a dinlerin yeşerdiği ortak z e m i n l e r , d i n l e r a r a ­
sı b e n z e r l i k l e r ve etkileşimler, eski z a m a n l a r a n a z a r a n d a h a belir­
gindir. B u d i n i hareketlerin b i r b i r i n d e n b a ğ ı m s ı z o l a r a k a n l a ş ı l ­
m a y a c a ğ ı n ı belirtmek sanırım abartılı o l m a y a c a k t ı r .
E s s e n i z m ö l d ü . G ü c ü n ü n kırılganlığıyla v e k e n d i i ç l e r i n e d ö ­
nük k a r d e ş l i ğ i y l e Essenilerin Filistin Y a h u d i l i ğ i n i p a r a m p a r ç a
e d e n R o m a l ı l a r ı n saldırılarına d a y a n m a s ı m ü m k ü n değildi. En
onurlu ideallerle yaşamış ve kendilerini ' m ü k e m m e l kutsallığa'
a d a m ı ş o l m a l a r ı n a karşın, u y u m l u g ü ç , d ü ş ü n c e e s n e k l i ğ i , tinsel
bakış derinliği gibi R a b b i n i k M u s e v i l i ğ i n k o r u n m a s ı n ı v e b ü y ü m e ­
sini s a ğ l a y a n değerleri k a z a n a m a m ı ş l a r d ı . D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ,
M u s a ' n ı n k u r a l l a r ı n d a k i zorunlulukları a ç ı k l ı k l a k a v r a m ı ş olsa d a
d i n i n ö z ü n ü oluşturan insanlar arası v e insanla T a n r ı a r a s ı n d a k i
v a r o l u ş ç u ilişkiyi İsa k a d a r net b i ç i m d e ifade e d e m e m i ş t i .

67
B<fz. C. Vermes, The Religion of Jesus the Jew, Londra ve Minneapolis, 1993.
 CEMAAT

1950'Ii y ı l l a r d a n i t i b a r e n , P a r ş ö m e n l e r d e n v e K u m r a n ' d a k i
arkeolojik bulgulardan derlenen bilgiler, K u m r a n C e m a a t i ' n i n
portresini o l u ş t u r a b i l m e k için ilişkilendirilmekte. G e l i n e n a ş a m a ­
d a yazıtlara dair bilgi b i r i k i m i m i z artmış o l m a s ı n a r a ğ m e n , K u m ­
ran c e m a a t i m u a m m a s ı tam a n l a m ı y l a ç ö z ü l e m e d i . Elimizdeki
i p u ç l a r ı n ı d o ğ r u b i ç i m d e sıraladığımızdan v e y o r u m l a d ı ğ ı m ı z d a n
tam olarak e m i n olamıyoruz; hâlâ yanıtlarından e m i n olamadığı­
m ı z b i r ç o k soru var.
B u m u ğ l a k l ı k , t e m e l d e c e m a a t i n y a p ı s ı y l a v e k a n u n l a r ı y l a il­
gili sistematik bir a ç ı k l a m a n ı n b e l g e l e r d e n a n l a ş ı l a m a m a s ı n d a n
k a y n a k l a n ı y o r . C e m a a t K u r a l ı , bir çeşit 'manastır' t o p l u m u n d a y a ­
şayan münzevi grubun gündelik yaşamını d ü z e n l e m e k için, Ş a m
Belgesi'nin ilkelerini kanunlaştırır; M M T (Miqsat Ma'ase ha-Torah
y a d a B a z ı Y a s a G ö z l e m l e r i ) b ü y ü k olasılıkla tarikatın tarih ö n c e ­
sini y a d a e r k e n z a m a n l a r ı n ı ; g e l e c e k l e ilgili ilk v e e n ö n e m l i ta­
sarılar o l a n S a v a ş Kuralı v e Kurtarıcı ( M e s s i a n i c ) K u r a l ise tarika­
tın ' b u g ü n ü n ü ' yansıtır.
B u m e t i n l e r bütünsel b i ç i m d e d e ğ e r l e n d i r i l d i ğ i n d e , E s s e n i l e ­
r i n , k e n d i l e r i n i g e r ç e k İsrailliler v e d ı ş l a n d ı k l a r ı d i n s e l y a p ı n ı n
otantik g e l e n e k l e r i n i n k o r u y u c u s u olarak gördükleri o r t a y a çıkar:
Esseniler, Y a h u d i h a l k ı n a b e n z e r b i ç i m d e , i ç ö r g ü t l e n m e l e r i n d e
iki gruba - K â h i n l e r v e c e m a a t ( H a r u n l u l a r v e İsrailliler)- a y r ı l ı r d ı .
C e m a a t d e kutsal örgütleniş tarzına u y g u n b i ç i m d e k e n d i a r a l a ­
rında o n iki k a b i l e y e b ö l ü n ü r . B u o l u ş u m , y e n i d e n y a p ı l a n d ı r ı l m ı ş
T a p ı n a k ibadetini k o n u e d i n e n S a v a ş P a r ş ö m e n i ' n d e b e t i m l e n i r :
... on iki Başkâhin Tanrı'nın huzurunda gündelik işleri yönetecekler
... Bunların altında ... Levililerin on iki şefi bulunacak, her kabile için
bir şef... Bunların da altında kabile şefleri bulunacak ... ( I Q M II)
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KLIMKAH YAZ.IILAKI

Kutsal K i t a p y a p ı s ı n ı i z l e y e n tarikat, -Levililer kabilesi h a r i ç -

kendi i ç i n d e B i n l e r , Y ü z l e r , Elliler v e O n l a r ' a b ö l ü n ü r . B u b ö l ü n ­
m e n i n g e r ç e k l i k p a y ı tartışmaya açıktır; ' B i n l e r ' i n bir i s i m d e n faz­
lasını ifade e t m e s i m ü m k ü n g ö r ü n m ü y o r . A r k e o l o j i k kazı s o n u ç ­
larına g ö r e ; iki y ü z yıllık K u m r a n m e z a r l ı ğ ı n d a y a k l a ş ı k 1.100 m e ­
zar v a r d ı r ; b a ş k a bir d e y i ş l e ö n e m i tartışma g ö t ü r m e z bir y e r l e ş k e
o l a n K u m r a n ' d a nüfus 150-200'den fazla o l a m a z d ı . D i ğ e r y a n d a n ,
M . S . b i r i n c i y ü z y ı l d a , K u m r a n n ü f u s u n u n dört b i n d e n biraz d a h a
fazla o l d u ğ u da a k ı l l a r d a t u t u l m a l ı . ( J o s e p h u s , Antiquities xvi i i, 21)
K u m r a n ' d a k i iki a n a gruptan ' B e k â r ' kardeşlik; C e m a a t K u r a l ­
l a r ı n d a , k e n d i l e r i n d e n 'mutlak kutsallığın a d a m l a r ı ' v e 'kutsallı­
ğ ı n a d a m l a r ı ' ; d i ğ e r gruptansa ' C e m a a t ' , ' C e m a a t K u r u l u ' y a d a
' Y a s a ' n ı n A d a m l a r ı ' (4Qsd=4Q258) d i y e b a h s e d e r . İlk y a p ı d i n
m e r k e z i n d e örgütlenmişti; a n c a k iş, v a r o l u ş l a r ı n ı n ö n e m l i bir b ö ­
l ü m ü n ü k a p s ı y o r d u . K u m r a n keşiflerindeki b u l g u l a r d a n a n l a d ı ğ ı ­
m ı z k a d a r ı y l a kardeşlik; toprakla uğraşıyor, ç ö m l e k y a p ı y o r , h a y ­
v a n p o s t u n u işliyor v e kutsal kitabı ç o ğ a l t ı y o r d u . A n c a k belgeler­
d e b u bilgiler y o k t u r . ' B ü t ü n i ç t e n l i k l e T a n n ' y ı a r a m a k ' ( I Q S I )
i ç i n 'birlikte y e m e k , birlikte ibadet e t m e k v e birlikte karar a l m a k '
( I Q S V I ) , y a p ı l a n işlerle ilgili tek anlatıdır. B i r b i r l e r i n e , her bir M u ­
s a Y a s a s ı ' n a v e P e y g a m b e r l e r i n İletileri'ne mutlak b i ç i m d e sada­
kat gösteren b u g r u p ; birbirlerini s e v m e k , 'bilgilerini, g ü ç l e r i n i v e
m ü l k i y e t l e r i n i ' p a y l a ş m a k d u r u m u n d a y d ı l a r ( I Q S l-ll). İ b a d e t z a ­
m a n l a r ı n a v e K u d ü s tapınağı dışında süregelen dinsel v a r o l u ş u n
bütün diğer y ö n l e r i n e , a y r ı c a K u d ü s ' ü n resmi k ü l t ü n e d e u y m a k
k o n u l a r ı n d a titiz d a v r a n ı y o r l a r d ı . 'Adaletsiz a d a m l a r ı n m e s k e n i n ­
d e n uzakta' ( I Q S V I I I ) ç ö l d e , Tevrat'ı i n c e l e r v e ' Ü l k e için bağış­
l a n m a ' ( I Q S V I I I ) d i l e r l e r d i . Kudüs'teki g ü n a h k â r l a r a 'sonsuz nef-
r e t ' ( I Q S IX) b e s l e y e n Kardeşlik g r u b u , k a d e r l e r i n i n T a n r ı ' n ı n e l i n ­
d e o l d u ğ u i n a n c ı n a sıkı sıkıya b a ğ l ı y d ı . C e m a a t K u r a l ı ş u i l a h i y l e
biter:

Kimseye kötülük ödülünü sunmam;

onu iyilikle izlerim.
Çünkü bütün canlıların yargısı Tanrı'yladır
ve ancak O, adama ödülünü verebilir.
(IQS X)

' B e k â r ' kardeşlik; dürüst, a l ç a k g ö n ü l l ü , a d i l , n a m u s l u , şefkat­

li ve mütevazı olmalıydı. Onlar,
 C.tZA V I R M I S

Her gecenin üçte birinde, Kitap'ı okumak, Yasa'yı çalışmak ve bir­

likte dua etmek için bir araya gelirlerdi. ( I Q S VI)

B u n l a r , k e n d i l e r i n i derin d ü ş ü n ü ş e a d a m ı ş kişilerden b e k l e ­
n e n e t k i n l i k l e r d e n bazılarıdır. A n c a k M u s e v i l i k i n a n c ı n d a b u y a ­
ş a m tarzı z o r u n l u tutulmaz. 'Kutsallık' d ı ş ı n d a tarikata ö z g ü başka
bir ö z e l l i k de ş u y d u : B ü t ü n ü y e l e r , insanların izlediği 'iki r u h ' u -
d o ğ r u l u k v e y a n l ı ş l ı k ruhları- iyi b i l m e l i v e b u n l a r ı ayırt e d e b i l ­
m e l i y d i . C e m a a t K u r a l ı ' n d a g e ç e n e n eski Y a h u d i teolojik a ç ı k l a ­
m a , 'İki R u h l a ilgili Y ö n e r g e ' d e anlatılırdı: B ö y l e c e ü y e l e r , 'Işığın
O ğ u l l a r ı ' n ı ' -ya d a a d a y l a r ı n ı - iblisin ' K a r a n l ı k O ğ u l l a r ı ' n d a n ayırt
e d e b i l e c e k l e r d i ( I Q S lll-IV; bkz. s:97-98)
K u m r a n hiyerarşisi, t e p e d e n tırnağa k a d a r katı v e r e s m i y d i .
H e r ü y e n i n ' d ü z e n d e k i sırası' b e l l i y d i ( I Q S V I ) - ' d ü z e n ' terimi b u
y a z ı l a r d a s ı k ç a g e ç e r - v e her c e m a a t t o p l a n t ı s ı n d a v e s o f r a d a ,
k e n d i sıralarına u y g u n b i ç i m d e k o n u m alırlardı. Ü y e d ü z e n i , A n ­
laşmanın Yenilenmesi Y e m e ğ i ' n d e her sene g ö z d e n geçirilirdi.
A n c a k d e m o k r a t i k b a ş l a n g ı ç d ö n e m i n d e n sonra, ' K a l a b a l ı k ' (-the
very-) i ç i n d e ' S a d o k ' ailesi ü y e l e r i n i n y a d a " S a d o k ' u n o ğ u l l a r ı ­
nın" liderliğe geçmesiyle, komünal yapılanma (bkz.
4 Q S b ' d = 4 Q 2 5 6 , 2 5 8 ; a y r ı c a bkz. s . 138-139) b i ç i m l e n d i r i l m i ş o l ­
d u . B u g e l i ş m e d e n , ö z e l l i k l e C e m a a t K u r a l ı ' n d a söz e d i l m i y o r o l ­
m a s ı n a r a ğ m e n , mebaqqer y a d a G a r d i y a n d i y e t a n ı m l a n a n üstün
kişi v e c e m a a t i n m a d d i işlerini y ü r ü t m e k l e g ö r e v l i o l a n C e m a a t
S a y m a n ı , y i n e tarikatın ü y e l e r i y d i . B u kişiler; öğreti, d i s i p l i n , saf­
lık; a y r ı c a ' a d a l e t v e m ü l k i y e t ' l e ilgili her k o n u d a karar y e t k i s i n e
sahiplerdi ( I Q S I X ) . Y i n e t e m e l d ü z e n kuralına g ö r e , tartışma, K i ­
tap i n c e l e m e s i y a d a ibadet için o n y a d a o n d a n fazla kişi bir ara­
y a g e l d i ğ i n d e , K â h i n b u toplantıya katılmak d u r u m u n d a y d ı . K â ­
h i n , ortak y e m e k l e r d e n ö n c e şükran d u a s ı e d e r ( I Q S V I ) ; d a i m i
olarak Yasa'yı incelerdi ( I Q S VI-VIII). Kâhinlik üstünlüğü K u m r a n
C e m a a t i ' n i n ö n e m l i bir özelliğidir. M i s h n a h ' t a belirtildiği ü z e r e ,
M u s e v i l e r e g ö r e , K â h i n L e v i l i l e r d e n , Levililer İ s r a i l l i l e r d e n , İsrail-
lilerse ' p i ç l e r d e n ' (bastard) üstündü ( H o r a y o t 3:18) v e K â h i n l e r i n
d ü z e n i ç i n d e k i k o n u m l a r ı mutlak d e ğ i l d i . ' P i ç ' ö ğ r e n e n kişiyse v e
K â h i n bilgisiz bir ' h ö d ü k ' s e , ' P i ç , . . . B a ş k â h i n ' d e n d a h a ü s t ü n ' d ü .

C e m a a t d ü z e n i n i n e n üstündeki G a r d i y a n , ' B a ş k a n ' (maskil)

u n v a n ı y l a a d l a n d ı r ı l ı r d ı . ' C e m a a t Kuralı K i t a b ı ' n a u y g u n b i ç i m d e
y a ş a m a k v e 'iki r u h ' öğretisi, c e m a a t e o n u n t a r a f ı n d a n öğretilirdi
( I Q S 1,1; 4 Q S a = 4 Q 2 5 5 ) . G a r d i y a n , toplantılara b a ş k a n l ı k e d e r v e
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ Ki İMKAN YAZI ILAKI

isteyenlere söz hakkı verir ( I Q S V I ) ; diğer liderlik ü y e l e r i y l e birlik­

te k e n d i s o r u m l u l u ğ u altındaki kişilerin tinsel gelişimini d e ğ e r l e n ­
dirir v e b u n a g ö r e d ü z e n i y e n i d e n belirleyebilirdi ( I Q S V I ) . B u n a
karşın G a r d i y a n ' D i p t e k i l e r l e (ya da şafağın o ğ u l l a r ı y l a ) ' tartışma­
y a g i r m e z v e o n l a r a c e m a a t i n i n öğretilerini a n l a t m a z d ı ( I Q S I X ) .
C e m a a t k u r u m l a r ı arasında e n ö n e m l i k u r u m , C e m a a t K u r u l u y a
d a C e m a a t B i r l i ğ i ' y d i . Ü y e l e r i n o t u r m a d ü z e n i y l e ilgili bir b ö l ü m ­
d e - ' Ö n c e l i k l e K â h i n l e r o t u r a c a k , ikinci o l a r a k ihtiyarlar v e sonra
diğer kişiler sıralarına göre o t u r a c a k l a r ' ( I Q S V I ) - K u r u l ' u n , c e m a ­
a t ü y e l e r i n d e n o l u ş t u ğ u ; K â h i n l e r i n v e ö n e m l i k i m s e l e r i n altında,
a m a diğer c e m a a t i n ü y e l e r i n i n ü s t ü n d e o l d u ğ u v e G a r d i y a n tara­
f ı n d a n yönetildiği anlaşılır. Ö n c e k i bir b ö l ü m d e geçtiği d ü ş ü n ü ­
len başka bir m e t n e g ö r e y s e ;

Cemaat Kurulu on iki adamdan ve üç Kâhinden oluşur. Doğruluk,

dürüstlük, adalet, şefkat ve tevazu sahibi bu üyeler; Yasa'ya mükemmel
derecede hâkim olacaklar. Kutsal topraklardaki inancı sadakatle ve uy­
sallıkla koruyacaklar; çektikleri acıyla, adaletin hükmünü sağlamak için
günahlara karşı savaşacaklar. Üyeler, doğruluğun düzenine ve zamanın
kurallarına göre bütün adamlarla birlikte yürüyecekler ( I Q S VIII)

C e m a a t Kuralı v e Ş a m B e l g e s i ' n i n m e l e z bir u y a r l a m a s ı n d a ,

b u ü ç K â h i n v e o n iki a d a m d a n ' o n b e ş a d a m ' d i y e b a h s e d i l i r
( 4 Q 2 6 5 b ö l . 7 ii). K u m r a n C e m a a t i , b u kişilere o l d u k ç a değer v e ­
rirdi: H e r iki b e l g e d e d e 'kutsal topraklara d ö n ü l d ü ğ ü n d e , k u r u ­
lun gerçek g ü c ü n e k a v u ş a c a ğ ı ' anlatılır ( I Q S V I I I - 4 Q 2 6 5 b ö l . 7 ii).
A n c a k b u n l a r ı n , tarikatın çekirdeği y a d a s e m b o l i k a ç ı d a n o n iki
k a b i l e v e ü ç L e v i k l a n ı n d a n o l u ş a n C e m a a t liderliğinin asgari d ü ­
z e y d e k i temsil h e y e t i y a d a başka bir b e l g e d e ' C e m a a t i n T e m e l l e ­
ri' d i y e tabir e d i l e n özel bir birlik o l u p o l m a d ı k l a r ı tartışmalı bir
konudur. H e r halükarda, cemaat toplantılarının yapılış a m a c ı
açıktır: Y a s a ' y ı v e g ü n c e l işleri tartışmak, G a r d i y a n ' ı n y ö n l e n d i r -
m e l e r i y l e y e n i ü y e kabul e t m e k y a d a ü y e ç ı k a r m a k , kişilere y ö ­
neltilen s u ç l a m a l a r ı d e ğ e r l e n d i r m e k v e y i n e G a r d i y a n ' ı n y ö n l e n -
d i r m e l e r i y l e ü y e l e r i n yıl içindeki tinsel gelişimlerini d e ğ e r l e n d i r e ­
rek b u kişilerin d ü z e n i ç i n d e k i d u r u m l a r ı n ı y e n i d e n b e l i r l e m e k
( I Q S V - V I ) . T o p l a n t ı l a r süresince, o r t a m d a d ü z e n v e sessizlik sağ­
lanırdı: Ö n e r i s u n m a k y a d a soru sormak isteyen k i m s e , u s u l ü n e
u y g u n b i ç i m d e izin isterdi. B u kişi, a y a ğ a kalkarak, G a r d i y a n ' a v e
K u r u l ' a hitaben " K u r u l ' a s ö y l e m e k istediğim bir şey v a r , " der v e
söz hakkı verildikten sonra k o n u ş m a s ı n a d e v a m e d e r d i ( I Q S V I ) .
 K u m r a n öğretileriyle v e esaslarıyla ilgili k u r a m s a l a ç ı k l a m a l a ­
rın y e r i n e , Y a s a ' n ı n v e bazı c e m a a t kurallarının ihlali d u r u m u n d a
uygulanan yaptırımların incelenmesi, Ö l ü D e n i z çilecilerinin d ü ­
ş ü n c e b i ç i m l e r i n i n d a h a iyi anlaşılmasını sağlayacaktır:
' H e r n e s e b e p l e olursa olsun M u s a Y a s a l a r ı ' n a ait tek bir k e l i ­
m e n i n ' ç ı k a r ı l m a s ı , değiştirilmesi y a d a b u Y a s a ' y a y e n i bir k e l i ­
m e n i n e k l e n m e s i d u r u m u n d a , s u ç l u kişi gruptan e b e d i y e n atılırdı.
G r u p ü y e l e r i b u kişiyle bir d a h a kesinlikle ilişki k u r a m a z d ı ( I Q S
V I I I ) . Y i n e , Kutsal ismi ağzına a l a n kişi koşulsuz o l a r a k c e m a a t t e n
ihraç edilirdi:

Kitabı okurken ya da dua ederken; farkında olmadan, şaşkınlıkla ya

da herhangi bir nedenle En Kutsal Adı telaffuz eden kimse atılacak ve
bir daha geri kabul edilmeyecek. ( I Q S VI-VII)

Ü ç ü n c ü o l a r a k , K u r u l ' a kara ç a l a n ( I Q S V I I ) ; d ö r d ü n c ü o l a r a k
c e m a a t i n 'esaslarına' karşı g e l e n ü y e t o p l u l u k t a n atılırdı:

Cemaat'in üstünlüğüne karşı çıkan kimse atılacak ve bir daha geri

kabul edilmeyecek. ( I Q S VII)

S o n o l a r a k , e n a z o n s e n e b o y u n c a kurul üyeliği g ö r e v i n d e
b u l u n m u ş v e sonra 'kendi y ü r e ğ i n i n inatçılığı y ö n ü n d e y ü r ü m e '
gafletinde b u l u n m u ş k i m s e ihraç e d i l m e k l e k a l m a z ; o n a m e r h a ­
m e t g ö s t e r e c e k , p a r a s ı n ı v e y e m e ğ i n i o n u n l a p a y l a ş a c a k kurul
ü y e l e r i d e a y n ı c e z a y a m a h k û m edilirdi ( I Q S VII).
D i ğ e r suçlar, Ç a ğ d a ş Hıristiyan K i l i s e s i ' n c e d e k a b u l g ö r m e ­
y e n türdekilerdir; a n c a k a y n ı suçların yaptırımları farklı o l a c a k t ı r .
D a h a hafif suçlarla ilgili cezalarsa şöyle anlatılır: Kasıtsız b i ­
ç i m d e 'hakikate ihanet e d e n v e g ö n l ü n ü n inatçılığı u y a r ı n c a d a v ­
r a n a n ' ( I Q S V I I ) , M u s a ' n ı n Yasaları'nı değiştiren ( I O S V I I I - I X ) kişi­
nin cezası iki y ı l d ı . Bu kişi c e m a a t içindeki k o n u m u n u k a y b e d e r ;
ilk yıl c e m a a t i n 'saflığından', ikinci yılsa ' i ç k i s i n d e n ' m a h r u m bıra­
kılırdı. B u yaptırımlar, e ş z a m a n l ı d a u y g u l a n a b i l i r d i . K i ş i , s u ç u n u n
bedelini ö d e d i k t e n sonra y e n i d e n değerlendirilir v e u y g u n görülür­
se eski k o n u m u n a d ö n m e s i n e izin verilirdi.
M a l varlığı h a k k ı n d a y a l a n s ö y l e y e n y a d a m ü l k i y e t i n i n bir
b ö l ü m ü n ü d e o l s a g i z l e y e n kişi, bir s e n e ' s a f l ı k t a n ' d ı ş l a n ı r v e
k e n d i s i n e d ü ş e n gıda miktarı dörtte biri o r a n ı n d a azaltılırdı ( I Q S
V I ) . 4 Q 2 6 5 v e I Q S ' d e b u l u n a n suçla ilgili a ç ı k l a m a l a r a g ö r e , ar-
kadaşını a l d a t a n k i m s e bir sene b o y u n c a 'saflıktan' uzaklaştırılır
v e y e m e ğ i n i n yarısı kesilirdi. K e n d i s i n d e n d a h a üst d ü z e y d e biri­
n e karşı saygısızlık e d e n , k â h i n e hakaret e d e n y a d a k a b a d a v r a ­
n a n kişi y i n e bir yıl 'saflık'tan ihraç c e z a s ı alırdı ( I Q S V I - V I I ) . B u n ­
lardan sonra c e z a l a r sırasıyla altı a y a , ü ç a y a ; otuz g ü n e v e o n
güne düşerdi.
Kasıtlı y a l a n s ö y l e m e n i n , d a v r a n ı ş l a r l a y a d a s ö z l e r l e kişiyi
a l d a t m a n ı n , haksız b i ç i m d e kötülüğe y o l a ç m a n ı n , k a v g a e t m e ­
nin, dedikodu y a p m a n ı n , zorunlu kalmadıkça başkalarının ö n ü n ­
d e n s o y u n u k g e ç m e n i n -ne garip bir s u ç ! - c e z a s ı , altı a y b o y u n c a
bağışlanma dilemekti. Arkadaşına bakmamanın ve aptalca konuş­
m a n ı n c e z a s ı ; ü ç a y . K u r u l toplantılarında u y u y a k a l m a n ı n , ü y e l e r
( m u h t e m e l e n d u a e t m e k için) a y a k t a y k e n toplantıyı terk e t m e n i n ,
kurulda t ü k ü r m e n i n , ' a p t a l c a k a h k a h a ' s a v u r m a n ı n , elini hareket
ettirdiğinde b e d e n i g ö r ü n e c e k b i ç i m d e kötü g i y i n m e n i n c e z a s ı ;
otuz gün. D ö r d ü n c ü mağarada bulunan Ş a m elyazmalarında
( 4 Q 2 6 6 ) o n g ü n l ü k c e z a l a r d a n v e bir toplantıda u y u y a k a l a n k i m ­
s e y e v e r i l e n o t u z g ü n l ü k c e z a d a n söz edilir! T o p l a n t ı d a n n e d e n ­
siz y e r e ü ç kere ç ı k m a n ı n , söze k a r ı ş m a n ı n v e k o n u ş u r k e n sol eli
hareket e t t i r m e n i n c e z a s ı ; o n gün ( I Q S V I I ) . Ç a r p ı c ı bir yazıt b ö l ü ­
m ü n d e ( 4 Q 4 7 7 ) , adı g e ç e n üyelerin uygunsuz davranışlarından
söz e d e r : ' . . . o ğ l u Y o h a n n a n sabırsızdı.'; ' H a n a n i a h N o t o s . . . ' c e ­
maat ruhuna' uygun o l m a y a n biçimde kendisiyle ö v ü n d ü , yakın
a k r a b a l a r ı n ı (?) k a y ı r d ı ; ' S i m o n oğlu H a h a n i a h ' y a s a k o l a n bir şeyi
'sevdi'.
K u m r a n l ı l a r ı n gündelik y a ş a m l a r ı n d a , ortak sofraya b ü y ü k
ö n e m atfedilirdi: 'Saflık i ç i n s e ç i l m i ş ' v e y e t e n e k l i o l a n ; diğer bir
d e y i ş l e a n c a k d o n a n ı m l ı v e hatasız kişilerin b u sofraya o t u r m a s ı ­
n a izin v e r i l i r d i . Y e m e k l e r d e n ö n c e kutsal s u y l a t e m i z l e n m e y e
dair a ç ı k bir i f a d e y e rastlamamış o l m a m ı z a r a ğ m e n , yazıtlardaki
i m a l a r d a n v e arkeolojik kazılar s o n u c u b u l u n a n b a n y o y a p ı l a r ı n ­
d a n çıkarım yaparak; Josephus'un anlatılarını da destekleyecek
b i ç i m d e (War 2, 129), böylesi bir g e l e n e ğ i n K u m r a n ' d a y a ş a t ı l m ı ş
o l d u ğ u s o n u c u n a varılabilir. C e m a a t K u r a h ' n a g ö r e , sofra, ' y e m e k
v e y e n i şarapla d o n a t ı l d ı ğ ı n d a ' ö n c e l i k l e K â h i n , y e m e ğ i v e i ç k i y i
kutsardı ( I Q S V I ) . M u h t e m e l e n K â h i n ' d e n sonra diğer ü y e l e r d e
a y n ı şeyi t e k r a r l ı y o r d u : İki M e s i h ' i n katıldığı bir y e m e ğ i k o n u e d i ­
n e n Kurtarıcı ( M e s s i a n i c ) K u r a l , b u olasılığı destekler ( I Q S a ) . B u ­
r a d a ' y e n i ş a r a p ' l a kastedilen şey a ç ı k değildir; a n c a k - T a p ı n a k
P a r ş ö m e n i d ı ş ı n d a - b ü t ü n p a r ş ö m e n l e r d e , İ b r a n i c e d e şarap söz­
 cüğüne karşılık g e l e n -tiros v e yayın- kelimelerinden ikincisi,
o l u m s u z a n l a m d a k u l l a n ı l ı r . M u h t e m e l e n , K u m r a n l ı l a r ı n içtiği
'şarap', mayalanmamış üzüm suyuydu.
Tarikat'a k a t ı l ı m ; c e m a a t y a ş a m ı v e kurumları başlığı altında
d ü ş ü n ü l m e s i g e r e k e n başka bir k o n u d u r . B u k o n u y u sona bırak­
mış o l m a m ı z ı n n e d e n i , k a b a c a Essenilerin, katılım s ü r e c i n d e Ya­
hudi adaylara buyurdukları kuralların anlaşılmasını sağlayabil­
m e k t i . K u m r a n ' d a k i d ü z e n e g ö r e , tarikata katılmak isteyen kişi e n
a z iki y ı l ; b a z e n ü ç hatta dört yıl b o y u n c a a d a y l ı k s ü r e c i n d e bek­
letilirdi. A d a y kişi, ilk o l a r a k kurul toplantısında G a r d i y a n ' ı n h u ­
z u r u n a ç ı k a r d ı v e b u r a d a kişinin a d a y l ı k d u r u m u kararlaştırılırdı.
A d a y l ı k t a l e b i k u r u l c a k a b u l e d i l i r s e , kişi ' A n t l a ş m a y a g i r e r d i '
( I Q S V I ) . Y a n i a d a y o r a d a , tarikatın T e v r a t y o r u m u n a bağlı kala­
cağına yemin ederdi.

Bütün kalbiyle ve ruhuyla Musa'nın Yasası'nın her buyruğuna, Sa-

dok'un oğullarının bunlardan çıkardıkları şeyler uyarınca bağlanacağı­
na, bağlayıcı bir yeminle ... Antlaşmanın Koruyucuları ... ( I Q S V)

A d a y kişi, g a r d i y a n tarafından belirsiz bir süre b o y u n c a k e n ­

d i s i n e v e r i l e n ' c e m a a t i n b ü t ü n kurallarıyla' ilgili e ğ i t i m i n s o n u n ­
da, y e n i d e n , adaylığının d e v a m ı n a ya da gruptan çıkarılmasına
karar v e r e c e k o l a n k u r u l u n h u z u r u n a ç ı k a r d ı . C e m a a t K u r u l u ' n c a
k a b u l e d i l e n kişi, 'saflığa' katılmak için bir s e n e d a h a b e k l e m e k
d u r u m u n d a y d ı . A y n ı kural 4 Q 2 6 5 , I . b ö l ü m d e d e anlatılır.
B u r a d a saf şeyler k a v r a m ı n ı n (tahorah, taharah ya da tohorot;
d a h a d o ğ r u s u 'saflık' ya da 'saflıklar') a ç ı k l a n m a s ı g e r e k i y o r . Saf­
lık; t e m i z y e m e k v e y e m e ğ i n pişirildiği kap v e a r a ç l a r i ç i n kulla­
n ı l a n bir terimdir. B u , a y n ı z a m a n d a giysileri d e t a n ı m l a r . D a h a s ı ,
rabbiler, tohorotu, katı y e m e ğ e kıyasla kirlenmesi d a h a m u h t e m e l
o l a n s ı v ı l a r d a n , mashqin, ayrı tutarlardı. B u n e d e n l e g r u b a y e n i
katılan ü y e n i n saf e ş y a l a r a - ç ö m l e k , t a b a k , kâse v e y e m e k - d o ­
k u n m a s ı n a izin v e r i l m e z d i . Y e n i ü y e , ortak s o f r a y a o t u r a m a z ,
başka bir y e r d e y e m e k y e r d i . Farklı bir k o n u y u i ş l e y e n T a p ı n a k
P a r ş ö m e n i ' n d e ( L X I I I ) , kendisini tutsak a l a n Y a h u d i a d a m l a e v l e ­
nen kadının, yedi sene boyunca onun eşyalarına dokunmasının
y a s a k l a n m ı ş o l d u ğ u anlatılır.
K i ş i , ü y e l i ğ i n i n ilk s e n e s i n d e ortak m ü l k i y e t p a y l a ş ı m ı n a katı­
lamazdı. Ü ç ü n c ü C e m a a t Görüşmesi'nde, yeni üyenin 'yasalar
h a k k ı n d a k i bilgisi v e k a v r a y ı ş ı ' s ı n a n ı r ; d e ğ e r l e n d i r m e s o n u c u

57
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

o l u m l u olursa, b u kişinin m a l varlığı kurul s a y m a n ı n a teslim e d i ­

lir; a n c a k b u m ü l k i y e t , c e m a a t i n m a l v a r l ı ğ ı n d a n ayrı m u h a f a z a
e d i l i r d i . Ü y e l i ğ i n bu ikinci y ı l ı n d a , kişinin - c e m a a t i n içkisi
(mashqeh) dışında - saf e ş y a l a r a d o k u n m a s ı n a k o y u l a n y a s a k g e v -
şetilirdi ( I Q S V I - V I I ; a y r ı c a bkz. 4 Q 2 8 4 ) . S o n o l a r a k , ü ç ü n c ü y ı l d a
ü y e y e n i d e n bir s ı n a v a tabi tutulurdu: C e m a a t t a r a f ı n d a n k a b u l
e d i l e n kişi, 'Yasa, adalet v e saflık' i ç i n c e m a a t d ü z e n i n d e k i y e r i n i
alırdı. B u a n d a n itibaren, kişinin m ü l k i y e t i , c e m a a t i n k i y l e birleşti­
rilirdi v e kişi, C e m a a t K u r u l ' u n d a söz hakkı kazanırdı ( I Q S V I ) .
S o n u ç o l a r a k , katı kurallara d a y a n a n b u u z u n katılım süreci
iki a ş a m a l ı y d ı . A d a y , ö n c e l i k l e A n t l a ş m a ' y a sokulur, K â h i n l e r i n c e
y o r u m l a n m ı ş ' M u s a Y a s a l a r ı ' n a ' bağlılığını v e ' g ü n a h k â r l ı ğ ı n y o ­
lunu i z l e y e n a d a m l a r d a n ayrıldığını' açıklardı ( I Q S V ) ; ikinci o l a ­
rak, ' Y ü c e B i r l i k ' e k a t ı l a b i l m e k i ç i n u z u n bir eğitim s ü r e c i n d e n
g e ç e r d i . B a ş k a bir i f a d e y l e ; a n t l a ş m a y a v e c e m a a t e katılmak farklı
aşamalardı.
K u m r a n Tarikatı ü y e l e r i n i n evlilikle ilişkisi u z u n süre tartışıl­
mıştır. C e m a a t Kuralı t e m e l i n d e a ç ı k l a n a n y a ş a m i m a j l a r ı n a b a k ı ­
lırsa, k a d ı n l a r ı n bu c e m a a t t e n dışlanmış o l d u ğ u d ü ş ü n c e s i n e iti­
raz e t m e k m ü m k ü n g ö r ü n m ü y o r ; e d i n i l e n i z l e n i m t a m a m e n eril
bir t o p l u l u ğ u işaret e d i y o r : C e m a a t e ' g ü n a h k â r kalbi v e şehvetli
g ö z l e r i , ş e y t a n ı n işlerini i z l e m e m e l e r i ' b u y r u l u r ( I Q S I). C e m a a t
Kuralı m e t n i n d e , k a d ı n iishah) kelimesinin g e ç m i y o r o l m a s ı , ' b e ­
kâr' kardeşlik tezini desteklemekte. D a h a doğrusu b u k e l i m e y a l ­
n ı z c a bir k e r e ; m e t n i n son ilahisinde g e ç e n ' k a d ı n d a n d o ğ a n ' iba­
resinde kullanılır ( I Q S XI). 4. mağara Ş a m B e l g e s i ' n d e ( 4 Q 2 7 0
b ö l . 7 ) e v l i kişilerin g r u b a ü y e l i ğ i y l e ilgili bir k u r a l d a , ' b a b a l a r '
h a k k ı n d a kötü söz s ö y l e y e n kişilerin gruptan a t ı l a c a ğ ı n ı , ' a n n e l e r '
h a k k ı n d a şikâyet e d e n kişilerin c e z a s ı n ı n s a o n g ü n l e sınırlandırı­
lacağı ifade edilir. C e m a a t K u r a l ı ' n d a y s a , y a l n ı z c a ' c e m a a t otori­
tesine karşı ç ı k a n l a r ı n ' c e z a l a n d ı r ı l a c a ğ ı belirtilir ( I Q S V I I ) . K a d ı n
v a r l ı ğ ı y l a ilgili suskunluk o l d u k ç a açıktır. Kumran mezarlığında
y a p ı l a n a r k e o l o j i k kazıda rasgele a ç ı l a n 2 3 m e z a r d a y a l n ı z c a er­
kek iskeletine rastlandı - bu mezarlıkta t o p l a m 1.100 m e z a r vardır-
; d a h a sonraları mezarlık ç e v r e s i n d e y a p ı l a n kazılarda altı k a d ı n ,
üç ç o c u k iskeleti b u l u n d u ( R . De V a u x , Archaeology and the De-
ad Sea Scrolls, 47-8; J . - P . H u m b e r t , Fouilles de Kh. Qumrân, 3 4 6 -
5 2 ) . M e z a r l ı k t a y a p ı l a c a k d a h a k a p s a m l ı ç a l ı ş m a l a r , k o n u y l a ilgili
belirsizlikleri t a m a m e n giderebilir.
 CEZA VERMES

Şam Belgesi, melez Cemaat Kuralı-Şam Belgesi metni

( 4 Q 2 6 5 ) , T a p ı n a k P a r ş ö m e n i , Kurtarıcı ( M e s s i a n i c ) K u r a l v e kıs­
m e n S a v a ş Kuralı v e M M T , K u m r a n ' d a k i y l e u y u ş m a y a n bir dini
v a r o l u ş b i ç i m i n i resmederler. Ş a m B e l g e s i ' n d e ' k a m p l a r ' v e 'kasa­
b a l a r ' d i y e a y r ı l a n kentsel v e kırsal y e r l e ş i m b ö l g e l e r i n d e ( C D XII)
Esseniler, diğer Y a h u d i v e Y a b a n c ı k o m ş u l a r ı y l a y a n y a n a y a ş ı ­
y o r l a r d ı . B u kişiler e v l i v e ç o c u k s a h i b i y d i ; a n c a k c i n s e l ahlâkları
katı kurallarla belirlenmişti. D ö r d ü n c ü m a ğ a r a Ş a m B e l g e s i ' n e g ö ­
r e ' K a r ı s ı y l a kurallara u y g u n o l m a y a n b i ç i m d e c i n s e l ilişki kuran
v e d o l a y ı s ı y l a zina e d e n kişi, y e r i n d e n a y r ı l a c a k v e bir d a h a geri
d ö n m e y e c e k ' t i ( 4 Q 2 7 0 b ö l . 7 i). Evli tarikat; y a n l a r ı n d a h i z m e t ç i
çalıştırır, ticaretle uğraşır -hatta Y a h u d i c e m a a t i n d e n o l m a y a n ki­
şilerle alışveriş y a p a r - , sürü güder, ü z ü m ve mısır yetiştirir, dinsel
i n a n ç l a r ı gereği kurban keser ve ç ö l d e k i kardeşleri gibi Y a s a l a r ' a
v e ' ö n e m l i t a r i h l e r e ' bağlı y a ş a r l a r d ı . A n c a k , b u k e s i m i n y o ğ u n
bir Yasa i n c e l e m e s i y l e uğraştıklarına ve iki ruh öğretisini ö ğ r e n ­
d i k l e r i n e dair hiçbir bulgu yoktur; üyelik, s e ç i m v e eğitim s ü r e ç l e ­
rine tabi d e ğ i l d i , doğuştan e d i n i l e n bir hakti.
E v l i tarikatın n e nüfusu n e d e K u d ü s ' t e y a ş a y ı p y a ş a m a d ı k l a r ı
biliniyor; a n c a k belirli z a m a n l a r d a b u şehri ziyaret e t m i ş o l m a l a r ı
olasıdır: B i r kurala g ö r e , b u n l a r ı n 'ibadet e v i n e ' ( m u h t e m e l e n T a ­
pınağa) kirlenmiş şekilde girmeleri v e ' b u t a p ı n a k k e n t i n d e k a d ı n ­
larıyla yatarak b u y e r e kirlenmişlikleriyle hakaret e t m e l e r i ' yasaktı
( C D l-XII-l; T S X L V ) .
Ş a m B e l g e s i ' n d e , ' k a s a b a ' d a k i c e m a a t ü y e l e r i n i n y a ş a m süre­
lerinin g e l i ş i m i y l e ilgili y e t e r i n c e bilgi yoktur. B u n e d e n l e g ü n c e l
gerçekliğe ve d ö n e m i n e uygun verileri yansıtacağını umarak
Kurtarıcı ( M e s s i a n i c ) K u r a l ' a d ö n m e k d u r u m u n d a y ı z .
B u n a göre, A n t l a ş m a üyeleri ergenlik ç a ğ ı n a eriştiklerinde v e
i y i y l e k ö t ü y ü ayırt e d e b i l d i k l e r i n d e -yirmi y a ş ı n d a - e v l e n e b i l i r l e r d i
( I Q S a ) . S o n r a k i beş yıl i ç i n d e toplantılara v e m a h k e m e l e r e 'yar­
d ı m c ı ' olarak katılabilir, a n c a k buralarda etkin rol ü s t l e n e m e z l e r d i .
Yirmi beş yaşına geldiklerinde bir üst statüye geçer ve ' B i r l i ğ i n hiz­
m e t i n d e ç a l ı ş ı r l a r d ı ' ( I Q S a ) . O t u z y a ş ı n a g e l e n kişiler o l g u n l u ğ a
erişirlerdi ve bu yaştan sonra her tür birlikteliğe katılabilir, tarikatın
d a h a üst k a d e m e l e r i n e yükselebilirlerdi ( I Q S a ) . B u k a d e m e l e r ; K â ­
hin H a r u n O ğ u l l a r ı ' n ı n otoritesi altında, B i n l e r , Y ü z l e r , Elliler v e
O n l a r şefliği; H â k i m l i k v e kabile görevliliğiydi. M a k a m s a h i p l e r i n ­
d e n görevlerini y a p a r k e n yeteneklerini e n iyi şekilde k u l l a n m a l a r ı
beklenirdi v e b u kişiler, izledikleri ' y o l u n m ü k e m m e l l i ğ i n e ' v e ' b i l -
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

gilerinin' d e r e c e s i n e göre onurlandırılırlardı. Yaşları i l e r l e d i k ç e so­

rumlulukları d a azalırdı ( I Q S a ) .
K u m r a n ' d a o l d u ğ u gibi kâhinler, b u r a d a da üst o t o r i t e y e sa­
hiptiler. O n v e o n d a n fazla kişi bir a r a y a g e l d i ğ i n d e ' M e d i t a s y o n
K i t a b ı ' n a h â k i m ' bir k â h i n onları ' y ö n e t m e k ' i ç i n g r u b a katılırdı
( C D XIII). Ö t e y a n d a n , kâhinin üstünlüğü, 'kasabalar'da mutlak
d e ğ i l d i . Y e t k i n bir k â h i n i n y o k l u ğ u n d a , o n u n b ü t ü n g ö r e v l e r i n i
y e r i n e getirecek bir L e v i n i n a t a n a c a ğ ı a ç ı k b i ç i m d e belirtilir; a n ­
c a k Kitab-ı M u k a d d e s ' t e k â h i n l i ğ e a t f e d i l e n , c ü z a m y a s a l a r ı n ı n
u y g u l a n m a s ı g i b i , ö z e l görevler b u n l a r ı n d ı ş ı n d a t u t u l u r d u ( C D
X I I I ) . 4 . m a ğ a r a Ş a m B e l g e s i e l y a z m a l a r ı n d a ( 4 Q 2 6 6 , 2 6 9 , 272-3)
deri hastalığının teşhisi v e tedavisi u z u n u z a d ı y a betimlenir. K o ­
n u ş m a kusuru o l a n , savaşta tutsak d ü ş e n y a d a Y a b a n c ı l a r ( G e n t i -
les) a r a s ı n d a y a ş a m ı ş ve o n l a r ı n arasında etkin rol üstlenmiş kâ­
hinlerin kutsal işlerle uğraşmalarına v e 'kutsal y e m e k t e n ' y e m e l e ­
rine izin v e r i l m e z d i ( 4 Q 2 6 6 b ö l . 6; 271 b ö l . 2)
C e m a a t Kuralı'nda, Ş a m Belgesi'nde, 4 Q D a ' d a ( 4 Q 2 6 6 böl.
5 i) m e l e z 4 Q 2 6 5 b ö l . I i i ' d e , ' k a m p ' b a ş k a n ı , mebaqqer ya da
G a r d i y a n d i y e adlandırılır. A n c a k b u kişi, bir k u r u l u n desteğini a l ­
m a z ; b e l g e l e r d e ' C e m a a t K u r u l u ' ifadesi ç o k a z kullanılır; y a l n ı z ­
ca 4 Q 2 6 5 b ö l . I ii'de g e n e l olarak, 7 i i ' d e y s e 'tarikatın ideal ç e ­
kirdeği' d i y e ifade edilir. Y a b a n c ı l a r a s a l d ı r m a n ı n a n c a k ( C D X I I )
'İsrail b i r l i ğ i n i n ' o n a y ı a l ı n m ı ş s a m e ş r u o l a b i l e c e ğ i ifade e d i l i r ;
a n c a k Kurtarıcı ( M e s s i a n i c ) K u r a l ' d a d a ( I Q S a ) a n l a t ı l a n b u tür bir
s a v a ş b i r l i ğ i n i n , C e m a a t K u r a l ı ' n d a b e t i m l e n e n b i r l i k l e r l e ilgisi
o l a m a z . ( B u ikisi arasındaki tek benzerlik, C D X X ' d e g e ç e n 'İlahi
K u r u l ' olabilir; b u k u r u l , kurallara riayet e t m e y e n ü y e l e r i yargılar­
d ı ) . ' K a m p l a r ı n ' g a r d i y a n ı , her d u r u m d a h a l k ı n ı n ö ğ r e t m e n i v e
y a r d ı m c ı s ı y d ı ; onları s e v m e l i y d i :

Bir baba çocuklarını nasıl severse, o da onları aynı biçimde seve­

cek. Bir çoban koyununu nasıl taşırsa, o da acılı zamanlarında onları ta­
şıyacak. O n l a r ı bütün zincirlerinden kurtaracak; b ö y l e c e cemaatinin
içinde ezilen ya da kırılan kimse olmayacak. ( C D XIII)

G a r d i y a n , yeni gelenlerin c e m a a t e uygunluğunu değerlendi­

rir; a d a y l a r ı n gruba katılmaları h a k k ı n d a son s ö z ü s ö y l e r d i ; a n c a k
onların 'ruhu' hakkında hüküm vermezdi (ayrıca bkz. 4 Q 2 6 5 böl.
I ii). B u g ö r e v l e r e z a t e n C e m a a t k u r a l l a r ı n d a n a ş i n a y ı z . A n c a k
b u n l a r a ek o l a r a k , mebaqqer, c e m a a t ü y e l e r i y l e y a b a n c ı l a r a r a -
 GEZA VERMES

sında a r k a d a ş l ı k ilişkilerinin kurulmasını e n g e l l e m e k l e d e s o r u m ­

l u y d u . G a r d i y a n ' ı n rızası alınarak y a p ı l a n iki grup a r a s ı n d a k i alış­
v e r i ş l e r d e m u t l a k a ö d e m e yapılırdı ( C D X I I I ) .
C e m a a t oturumlarında suçlular yargılanmazdı; b u n u n için
k a s a b a l a r d a ' H â k i m l e r i n ' katıldığı m a h k e m e l e r d ü z e n l e n i r d i . O n
kişiden o l u ş a n H â k i m l e r ; L e v i , H a r u n v e İsrail k a b i l e l e r i n d e n se­
çilirdi: B u n l a r d a n d ö r d ü , K â h i n v e L e v i ; altısı c e m a a t t e n kişilerdi
( C D X ) . Y a r g ı ç l a r ı n yaşları yirmi beşle altmış arasında o l m a l ı y d ı -
M e s i h K u r a l ı ' n d a b u y a ş , o t u z l a altmış a r a s ı n d a değişir ( I Q S a ) -
Y a r g ı ç l a r a y n ı z a m a n d a Kutsal Kitap v e ' A n t l a ş m a n ı n ilkeleri'ni
iyi b i l m e l i l e r d i . B u o l u ş u m u n adil o l d u ğ u d ü ş ü n ü l e b i l i r ; a n c a k
t a m o l a r a k ö y l e d e ğ i l : Ö r n e ğ i n ; G a r d i y a n y a s a m a işlerine m ü d a ­
h a l e e t m e y e t k i s i n e sahipti; c e m a a t üyeleri i ç i n d ü z e n l e n e n m a h ­
kemenin uygunluğuna, üyenin m a h k e m e y e çıkarılıp çıkarılama­
y a c a ğ ı n a ( C D IX) v e belirli d u r u m l a r d a c e z a i y a p t ı r ı m l a r a d a k e n ­
disi karar verirdi ( C D X V ) . F a r k ı n d a o l m a d a n i ş l e n e n bir g ü n a h
söz k o n u s u o l d u ğ u n d a , 4 . mağara Ş a m B e l g e l e r i n d e k i ' B i r l i ğ e
başkanlık e d e n K â h i n ' , ( 4 Q 2 7 0 b ö l . 7 i-ii), G a r d i y a n g i b i , yargı
yetkisini k e n d i e l i n e alırdı. H â k i m l e r i n a y n ı y e r d e m i y a ş a d ı k l a r ı ­
n ı , farklı y e r l e r d e n mi geldiklerini; yoksa b u g ü n k ü gibi g e z g i n mi
o l d u k l a r ı n ı b i l m i y o r u z . Ş a m B e l g e s i ' n d e k i c e z a yasaları içeriksel
a n l a m d a C e m a a t K u r a l l a r ı ' n d a n farklıdır. D a h a s ı , K u m r a n k o d u
dışında, b u b e l g e l e r d e c e z a l a r d a n seyrek o l a r a k b a h s e d i l i r v e b u
c e z a g e n e l d e idamdır. B u r a d a , c e m a a t kurallarına e k o l a r a k , M u ­
sevi y a ş a m ı n ı d ü z e n l e y e n d a h a ayrıntılı bir dinsel y a s a u y a r l a m a ­
s ı n d a n d a söz e t m e m i z gerekiyor.
Y e m i n l e r l e ilgili ilk yasalar grubuna g ö r e , e n b ü y ü k ö l ü m c ü l
suçtan - T a n r ı ' n ı n adlarını a n m a - k a ç ı n m a k i ç i n , c e m a a t ü y e s i y a l ­
n ı z c a A n t l a ş m a ü z e r i n e y e m i n e d e r d i . B u tür bir y e m i n m e c b u r i y ­
d i v e kesinlikle e r t e l e n m e z d i ( C D X V I ) . Kişi s o n r a d a n b u y e m i n i n i
b o z a r s a , y a l n ı z c a k â h i n e itirafta b u l u n u r v e s u ç u n u n b e d e l i n i
ö d e r d i ( C D X V ) . A y r ı c a , ü y e n i n k a n u n dışı y o l l a r l a e l d e e d i l m i ş
kutsal sofra m a l z e m e l e r i v e kendi e v i n d e k i y e m e k l e r i ü z e r i n e ( C D
X V I ) v e ' y a r g ı ç l a r h u z u r u ' dışında başka bir ' a l a n d a ' y e m i n etmesi
yasaktı ( C D IX). Y a h u d i yasalarına karşı, y a b a n c ı l a r ı n yasaları
ü z e r i n e y e m i n e t m e n i n cezası ö l ü m d ü ( C D IX,I). Kutsal Kitap'ta,
k o c a l a r a v e b a b a l a r a , karılarının v e kızlarının y e m i n l e r i n i b o z m a
hakkı v e r i l i r k e n ; Ş a m B e l g e s i ' n d e a y n ı h a k , baştan e d i l m e m i ş o l ­
ması g e r e k e n b u y e m i n i n e r t e l e n m e s i y l e sınırlandırılır ( C D X V I ;
farklı bir kural i ç i n b k z . T S L I I I - L I V ) . T a n ı k l a r ö n ü n d e ö n u y a r ı
U L U UtlNIZ. t V \ K > U M t l N L t K I

y a p m a d a n h i ç b i r s u ç l a m a n ı n k a b u l e d i l m e y e c e ğ i bildirilir ( C D
I X ) . A h l â k i s u ç l a r l a ilgili yasalarsa ise y u k a r d a aktarılmıştı (s.56).
T a n ı k l a r l a ilgili az sayıda kural vardır. Ö n e m l i bir d a v a d a yir­
m i y a ş ı n altındaki kişiler h â k i m ö n ü n d e ifade v e r e m e z d i ( C D IX-
X ) . A y r ı c a Kutsal K i t a p ' a g ö r e , c e z a v e r i l m e d e n ö n c e e n a z iki y a
da üç tanığın ifadesine başvurulması gerekirken ve tek kişinin ta­
nıklığı kabul e d i l m e z k e n , unus testis nullus testis, ( Y a s a n ı n T e k r a ­
rı 19:15; a y r ı c a b k z . I I Q T S LXI) tarikat y a s a s ı n a g ö r e , bir kişi a y n ı
s u ç u b i r d e n fazla kere tekrarlamışsa v e her d e f a s ı n d a b u d u r u m a
tanıklık e d e n y a l n ı z c a bir kişi o l m u ş s a , bu tanıkların ayrı ayrı ver­
dikleri ifade k a b u l edilirdi; bu s u ç l a m a G a r d i y a n ' a bir kez iletilir
v e g a r d i y a n b u s u ç l a m a y ı bir kez k a y d a g e ç e r d i ( C D I X ) . D i n d e ­
ğiştirmek ( C D X I I ) , nişanlı g e n ç kızın zina y a p m a s ı ( 4 Q I 5 9 , b ö l .
2 2 4 ) , İsrail h a l k ı n a h a k a r e t y a d a i h a n e t e t m e k ( T S L X I V ) gibi
m a d d e l e r i d e i ç e r e n b ü y ü k suçlarla ilgili k o n u l a r d a y s a , Y a h u d i y a
d a R o m a otoritelerinin Essenilere m ü d a h a l e etmiş o l m a l a r ı m ü m ­
k ü n g ö r ü n m ü y o r : Tarikat'ın i n a n c ı n a g ö r e , g e l e c e k t e İsrail s e ç i l ­
miş kişiler tarafından y ö n e t i l e c e k t i v e bunlar k e n d i l e r i y d i .
Ş a m B e l g e s i ' n d e g e ç e n bir yasa m a d d e s i n e g ö r e ( 4 Q 2 7 0 ) , ka­
rısıyla ' z i n a ' e d e n kişi c e m a a t t e n atılırdı. B u r a d a z i n a y l a kastedi­
l e n , b ü y ü k o l a s ı l ı k l a adet g ö r e n , h a m i l e y a d a m e n o p o z d ö n e ­
m i n d e k i kadınlarla cinsel ilişkiye girmektir. J o s e p h u s ' a g ö r e , e v l i
Esseniler y a l n ı z c a ç o c u k y a p m a k için cinsel ilişkiye girerlerdi
(War I I , 161).
Ş a b a t y a s a l a r ı n a a y r ı l a n bir b ö l ü m , tarikat y a s a l a r ı n ı n katılığı­
nı gözler ö n ü n e serer. B e l l i ki o d ö n e m d e rabbinik y a s a n ı n belir­
lediği Ş a b a t kuralları, b u r a d a s u n u l a n d a n d a h a ayrıntılıdır.
Tarikat ü y e s i , 'güneş küresinin, kapısından (battığı y e r d e n ) en
uzak o l d u ğ u altıncı g ü n d e n itibaren' ( C D X ) i ş y a p m a k t a n kaçınır;
hatta b u k o n u y l a ilgili k o n u ş m a z d ı . P a r a v e k a z a n c a dair h i ç b i r
şey Ş a b a t G ü n ü ' n d e m e v z u bahis e d i l m e z d i ( C D X ) . Ş a b a t G ü n ü ,
T a n r ı ' n ı n antlaşmasın hiçbir üyesi e v i n d e n iş i ç i n ç ı k m a z ; h i ç b i r
n e d e n l e e v i n d e n 1000 cubit* ötesine g i t m e z d i ; y a l n ı z c a h a y v a n l a ­
rını gütmek i ç i n k a s a b a d a n en fazla 2000 c u b i t uzağa gidebilirdi
( C D X - X I ) Y e m e k pişirilmez, tarlalarda b u l u n a n h i ç b i r m e y v e v e
y e m i ş k o p a r ı l a m a z v e y e n i l e m e z d i . S u a l m a k v e taşımak yasaktı;
s u , a n c a k b u l u n d u ğ u y e r d e içilebilirdi ( C D X ) . H a y v a n l a r a v u r u l ­
maz ve hizmetçi azârlanmazdı ( C D XI). Ç o c u k taşınmaz, koku sü-

*Dirsekten orta parmak ucuna kadar olan mesafeye eşit eski bir uzunluk ölçüsü, yaklaşık
yarım metre, (ç.n.)
 GEZA VERMES

r ü l m e z , e v d e k i toz s ü p ü r ü l m e z d i ( C D X I ) . Ş a b a t G ü n ü ' n d e h a y ­
vanların doğumuna yardım edilmez, çukura düşen h a y v a n oradan
ç ı k a r ı l a m a z d ı ; suya d ü ş e n ya da a l e v l e r i ç i n d e k a l a n bir insansa,
o n a i p y a d a halat k u l l a n m a d a n y a r d ı m edilebilirdi ( C D X I ) . Kutsal
K i t a p ' ı kısıtlı b i ç i m d e y o r u m l a y a n ( L e v i l i l e r 2 3 : 3 8 ) y a s a k o y u c u
(ya d a y a s a k o y u c u l a r ı ) ; Ş a b a t G ü n ü ' n d e kurban i k r a m ı n d a b u l u ­
n u l m a m a s ı n ı , 'ortak sofrayı' kirletecek kişilerce tapınağa kesinlikle
h e d i y e g ö n d e r i l m e m e s i n i ( C D XI) v e 'tapınak ş e h r i n d e ' c i n s e l iliş­
k i y e g i r i l m e m e s i n i buyururlar ( C D X I I ; I I Q T S X L V ) .
Ş a b a t ' a v e kutsal y e m e ğ e y ö n e l t i l e n hakaretler, n e Kutsal K i -
t a p ' t a k i g i b i ö l ü m l e ( Ç ö l d e S a y ı m 15:35) n e d e C e m a a t K u r a -
l ı ' n d a k i gibi d ı ş l a n m a y l a c e z a l a n d ı r ı l ı r d ı . B u g ü n a h l a r ı n c e z a s ı
y e d i yıl hapis y a t m a k t ı :

Üyeler bu kimseyi hapiste tutmaktan sorumludur. S u ç l u , yedi sene

boyunca kapatılır ve sonra birliğe yeniden dönebilir ( C D XII).

S o n y a s a g r u b u n d a k i m a d d e l e r , k o n u l a r ı a ç ı s ı n d a n çeşitlilik
gösterir; b u m a d d e l e r d e n bazıları Y a h u d i l e r v e y a b a n c ı l a r arasın­
daki ilişkileri düzenler: 'İsrail Birliği'nin o n a y ı o l m a k s ı z ı n ' y a b a n ­
cıların m a l ı n ı ç a l m a k y a d a onları ö l d ü r m e k yasaktı ( C D X I I ) . B a ş ­
k a bir m a d d e y e göre, y a b a n c ı l a r a kutsal sayılan ' s a f h a y v a n l a r v e
kuşlar; tahıl a m b a r ı v e ş a r a p h a n e ü r ü n ü satılmazdı; ç ü n k ü y a b a n ­
cılar, bunları kendi putperest a y i n l e r i n d e sunarak, s u n u l a r a h a k a ­
ret e d e b i l i r l e r d i . M M T ' d e , y a b a n c ı l a r ı n ikramlarını (tahıl y a d a et)
kabul e t m e k yasaklanır ( 4 Q 3 9 4 , b ö l . 3-7). B e n z e r b i ç i m d e , M u s e ­
viliği k a b u l etmiş o l a n y a b a n c ı hizmetçilerin, y a b a n c ı l a r a satılması
d a yasaktı ( C D X I I ) . Y a b a n c ı l a r l a ilişkileri d ü z e n l e y e n b u kuralların
y a n ı sıra b e s l e n m e y l e ilgili bazı kısıtlamalar da b u l u n u r :

Kimse, arı larvasından suda sürünen bütün yaratıklara kadar, hiçbir

canlı hayvanı ve sürüngeni yiyerek kendisini kirletmeyecek. ( C D XII)

D i ğ e r l e r i ; saflık ( C D X I I ) , t e m i z l e n m e ( C D X ) ; c i n s e l ilişki v e
d o ğ u m n e d e n i y l e k i r l e n m e y l e ( 4 Q 2 6 6 , b ö l . 6 i-ii) ilgilidir. Ş a m
B e l g e s i d ı ş ı n d a , M M T ' n i n B b ö l ü m ü ( 4 Q 3 9 4 - 5 ) , 4 Q P u r i t i e s (Saf­
lıklar) ( 4 Q 2 7 4 ) v e T a p ı n a k P a r ş ö m e n i ( I I Q T S X L V - L I ) saflık m e s e ­
leleri h a k k ı n d a z e n g i n veriler sunar. 'Kirliliğin g i d e r i l m e s i i ç i n g e ­
rekli s u y u n ' ( M M T 4 Q 3 9 4 i , 3 9 5 ; 4 Q 2 7 6 - 7 ) h a z ı r l a n m a s ı n d a k u l ­
l a n ı l a n 'kızıl d ü v e ' n i n y a k ı l m a s ı y l a e l d e e d i l e n y a s a y ı d a kapsar.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

İki tür c e m a a t t e n bahsedilir: B i r K â h i n ' i n y a d a L e v i ' n i n y ö n e ­

timi altındaki ' k a m p birliği' v e 'bütün k a m p l a r ı n birliği' ( C D X I V ) .
Tahminen ikincisi, Antlaşmanın Yenilenmesi Y e m e ğ i ' n d e bütün
tarikat ü y e l e r i n i n katıldığı g e n e l toplantıdır; 4 Q D ' d e ( 2 6 6 , 270)
söz e d i l e n b u b a y r a m d a 'yüceliğin a d a m l a r ı ' v e 'antlaşmanın
a d a m l a r ı ' ö n c e k i h a t a l a r ı n d a n pişmanlık d u y d u k l a r ı n ı a ç ı k l a r ; ta­
rikatın öğretilerine v e Y a s a ' y a o l a n mutlak bağlılıklarını tekrarlar­
lardı. E l i m i z d e k i m e t i n l e r e göre, tarikat ü y e l e r i t o p l a n d ı k l a r ı n d a ,
u n v a n l a r ı n a g ö r e s ı r a l a n ı r l a r d ı : K â h i n l e r , L e v i l i l e r v e İsrailliler.
Y a l n ı z c a 'kasabalarda' y a ş a y a n d ö r d ü n c ü grup ' d ö n m e l e r ' d e n
(proselytes) o l u ş u r d u ; bunlar M u s e v i d i n i n e g e ç m i ş y a b a n c ı k ö l e ­
lerdi. B u t o p l a n t ı y l a ilgili a ç ı k l a m a l a r d a tarikat ü y e l e r i n i n ' b ü t ü n
konular hakkında sorgulanacağı' vurgulanır; m u h t e m e l e n bunun­
l a C e m a a t K u r a l ı ' n d a d a anlatılmış o l a n s ü r e ç k a s t e d i l m e k t e d i r :
C e m a a t ü y e l e r i n i n yıl i ç i n d e k i tinsel gelişimleri y i n e b u t o p l a n t ı d a
değerlendirilirdi ( C D X I V ) .
D ö r d ü n c ü m a ğ a r a Ş a m B e l g e s i ' n i n iki b ö l ü m ü ; s a d a k a t s i z
ü y e l e r i n gruptan ihracı için d ü z e n l e n e n dini töreni k o n u edinir.
B u t ö r e n d e s u ç l u kişi, kâhin v e c e m a a t i n diğer ü y e l e r i tarafından
lanetlenirdi. G r u p t a n d ı ş l a n a n kişi s o n r a d a n tarikata katılan biriy­
s e , bu i h r a ç m u t l a k o l u r d u ( 4 Q 2 6 6 b ö l . II ii; 2 7 0 b ö l . 7 ii).
B u a ç ı k l a m a l a r a e k o l a r a k , toplantıya başkanlık e d e n v e ' M e -
d i t a s y o n kitabın a h â k i m ' k â h i n , otuz v e altmış yaşları a r a s ı n d a ;
' b ü t ü n k a m p l a r ı n g a r d i y a n ı ' ise otuz v e elli yaşları arasında olur;
' i n s a n l a r ı n ı n b ü t ü n sırlarını v e kendisine bağlı b ü t ü n klanların d i l ­
l e r i n i ' b i l i r d i . G a r d i y a n , gruba k i m l e r i n k a b u l e d i l e c e ğ i n e karar
verir; ' d a v a v e y a r g ı ' y l a ilgili her k o n u d a o n a danışılırdı ( C D X I V ) .
Kardeşlik i ç i n d e s a y ı c a ç o ğ u n l u ğ a erişen g e n ç e r k e k l e r i n v e
yabancıların gruba kabulü yine yasalarca belirlenirdi. Burada
grup i ç i n d e k i g e n ç l e r l e y a b a n c ı l a r arasındaki a y r ı m muğlâktır; a n ­
cak yasaya göre ' G a r d i y a n huzuruna çıkmamış kimseye grubun
kuralları h a k k ı n d a bilgi v e r i l m e m e s i ' şartının g r u b u n g e n ç erkek­
leri i ç i n b a ğ l a y ı c ı o l m a s ı olası g ö r ü n m ü y o r ( C D X V ) .
Ş a m B e l g e s i ' n d e , tarikatın g e n ç erkekleri h a k k ı n d a a ç ı k ç a
ş ö y l e yazılır:

Antlaşma'ya girenler ve kendilerini İsrail'e adayanlar, üyelik yaşına

gelenlerin çocuklarının da Antlaşma'ya bağlılık yemini etmelerinden so­
rumludurlar. ( C D XV)
 GEZA VERMES

Kurtarıcı ( M e s s i a n i c ) K u r a l , d a h a düzensizdir. B u n a g ö r e ; tari­

kata k a t ı l ı m , e ğ i t i m l e g e ç e n ç o c u k l u k v e g e n ç l i k y ı l l a r ı n ı n d o r u k
noktasıdır. Ç o c u k , o n y a ş ı n a b a s m a d a n seneler ö n c e Kutsal Kitap
v e ' A n l a ş m a ' n ı n İlkeleri'ni' ö ğ r e n m e y e başlar; y a s a m a d d e l e r i y l e
ilgili ö ğ r e n i m b u n d a n sonraki o n s e n e b o y u n c a d e v a m e d e r d i . K i ­
şi a n c a k y i r m i y a ş ı n a g e l d i ğ i n d e tarikata k a t ı l m a y a hazır o l u r d u :

Kişi, gençliğinden itibaren yaşına uygun biçimde Meditasyon kita­

bını ve Antlaşma'nın ilkelerini öğrenecek. On yıl boyunca kişi kendi ta­
rikatının yasalarını öğrenecek. Kişi yirmi yaşına geldiğinde tarikata katı­
lır ve ailesi içinde kendisine biçilen görevleri üstlenecek. (IQSa)

Ö n c e d e n izlediği y o l u n y a n l ı ş o l d u ğ u n u g ö r e n v e b u n d a n
pişmanlık d u y a n y a b a n c ı , G a r d i y a n ö n ü n d e 'anlaşmaya' y e m i n
ettiği g ü n tarikata katılır; a n c a k b u z a m a n k a d a r a ' g a r d i y a n ı y a n ı l ­
t a b i l e c e ğ i i h t i m a l i y l e ' ( C D X V ) tarikatın kuralları o n a ö ğ r e t i l m e z -
d i . Eğer y a b a n c ı , y e m i n i n i bozarsa b u n u n ' b e d e l i n i ' ö d e r d i . K a t ı ­
lım k u r a l l a r ı y l a ilgili m e t i n b u r a d a b ü t ü n l ü ğ ü n d e n k o p u y o r ; a n ­
c a k ileriki b ö l ü m l e r d e y a b a n c ı n ı n , y e m i n i ü z e r i n e i z l e m e s i g e r e ­
k e n kutsal t a k v i m i n o n a a n l a t ı l a c a ğ ı yazılır.

israil'in görmezden geldiği belirli z a m a n l a r ı , Zamanların Kendi

jübilelerine ve Haftalarına Bölünmeleri kitabında ayrıntılarıyla
anlatılır. ( C D XVI)

K a s a b a k a r d e ş l i ğ i , m a n a s t ı r b e n z e r i bir y e r l e ş k e d e y a ş a y a n
k a r d e ş l e r i n d e n farklı o l a r a k , y e n i ü y e l e r i n m a l ı n ı a l m a z d ı ; b u r a d a
g ö n ü l l ü k o m ü n i z m h i ç y a ş a n m a m ı ş t ı . Ç ö l tarikatı ortak m ü l k i y e t e
d a y a l ı y k e n , k a s a b a d a y a ş a y a n l a r a n c a k gerektiği z a m a n l a r d a ü y e ­
lerine y a r d ı m e d e r d i . D u r u m u u y g u n o l a n kişilerin, a y l ı k k a z a n ç ­
larının e n a z iki g ü n l ü ğ ü n ü y a r d ı m f o n u n a aktarması g e r e k i r d i ; b u
y a r d ı m k â h i n l e r tarafından y e t i m l e r e , y o k s u l l a r a , y a ş l ı l a r a , hasta­
lara, desteği o l m a y a n bekâr kadınlara, y a b a n c ı l a r t a r a f ı n d a n tut­
sak a l ı n m ı ş ve kefalet karşılığında serbest b ı r a k ı l a c a k kişilere d a ­
ğıtılırdı. ( C D X I V )
Ö z e l l i k l e 4 Q D v e 4 Q 2 6 5 b ö l ü m l e r i erişilir h a l e g e l d i k t e n
sonra; b u iki tarikat g r u b u n u n y a ş a m l a r ı a r a s ı n d a b i r ç o k b e n z e r l i k
b u l a b i l d i k ; a n c a k bazı farklılıklar hâlâ ç a r p ı c ı g ö r ü n ü y o r . K u m r a n
Ç ö l ü ' n d e k i ü y e l e r , ortak i n z i v a d a y a ş a r k e n ; k a s a b a l a r d a y a ş a m ,
a i l e l e r etrafında örgütlenirdi v e ü y e o l m a y a n l a r c a ç e v r i l i o l m a l a r ı -
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

n a r a ğ m e n , b u kişilerle ilişkilerini asgari d ü z e y d e tutarlardı. Ç ö l

kardeşliği, a n c a k eskatolojik savaşın y e d i n c i y ı l ı n d a tamir e d i l e ­
c e k o l a n T a p ı n a k ' t a n uzak d u r u r k e n , k a s a b a l ı l a r b u r a d a i b a d e t
e d e r d i . Yargıçlar, y a l n ı z c a k a s a b a d a b u l u n u r d u . K u m r a n G a r d i y a ­
nı kurulun desteğini a l ı r k e n , k a s a b a d a k i G a r d i y a n l a r b a ğ ı m s ı z h a ­
reket e d e r l e r d i . S a d a k a t s i z ç ö l tarikatı ü y e l e r i , s u ç i ş l e d i k l e r i n d e
d a i m i v e d ö n e m s e l d ı ş l a n m a y l a y a d a d a h a hafif y a p t ı r ı m l a r l a c e ­
zalandırılırken, kasabada idam cezası ve tutuklanma da uygula­
nırdı - i d a m c e z a s ı n ı n g e r ç e k t e n y ü r ü t ü l ü p y ü r ü t ü l m e d i ğ i b i l i n m i ­
yor-. O r t a k sofra v e saflık, K u m r a n y a ş a m ı n d a ö n e m l i bir y e r t u ­
t a r k e n ; k a s a b a d a ortak sofranın v a r l ı ğ ı n d a n ( a m a saflıktan değil)
söz e d i l m e z . D a h a s ı , K u m r a n ' d a bütün y e n i g e l e n l e r y a b a n c ı y ­
k e n ; k a s a b a d a d ö n m e l e r i n y a n ı sıra tarikat ü y e l e r i n i n ç o c u k l a r ı
d a k a b u l e d i l i r d i . Ç ö l tarikatına a d a y ü y e l e r iki s e n e b o y u n c a e ğ i ­
t i m alır v e 'iki r u h ' h a k k ı n d a bilgilendirilir; k a s a b a d a y s a b u s ü r e ç
h i ç y ü r ü t ü l m e z d i . O r t a k m ü l k i y e t sahipliği y a l n ı z c a ç ö l y a ş a m ı n a
ö z g ü y d ü . S o n o l a r a k bekârlık, y a l n ı z c a ç ö l ü y e l e r i i ç i n g e ç e r l i bir
koşuldu.
B ü t ü n b u farklılıklara karşın ç ö l v e k a s a b a kardeşlikleri, t e m e l
öğretiler, a m a ç l a r v e ilkeler d ü z e y i n d e birbirine b a ğ l ı y d ı . H e r iki
grup da asıl İsraillileri temsil ettiklerine inanır; k â h i n l e r t a r a f ı n d a n
y ö n l e n d i r i l i r l e r d i . ( I Q S ' y e , Ş a m B e l g e s i ' n e v e Kurtarıcı ( M e s s i a n i c )
b d
Kural'a göre b u kâhinler Sadok'tu; ancak 4 Q S (=4Q256), 4 Q S
( = 4 Q 2 5 8 ) v e M M T ' d e 1 b ö y l e bir ibare b u l u n m a z . ) H e r iki grup d a
B i n l e r , Y ü z l e r , Elliler v e O n l a r a b ö l ü n ü r ; kendi y o r u m l a r ı y l a , M u ­
sa Y a s a l a r ı ' n a t a m olarak d ö n e c e k l e r i n e i n a n ı r l a r d ı . H e r iki grup
d a K â h i n l e r ( y a d a Levililer) tarafından y ö n e t i l i r d i . H e r iki grup d a
ö ğ r e t m e n l e r i n i mebaqqer d i y e a d l a n d ı r ı r d ı . H e r iki grupta da A n t -
l a ş m a ' y a y e m i n e t m e k , k a t ı l ı m ı n ö n c e l i k l i k o ş u l u y d u . H e r iki
grup d a ü y e l e r i n i n s e n e i ç i n d e k i gelişimini tartışarak, d ü z e n i ç i n ­
d e k i y e r l e r i n i y e n i d e n b e l i r l e m e k için s e n e d e bir kez bir a r a y a g e ­
lirdi. B u n l a r d a n da ö n e m l i s i , her iki grup da k e n d i l e r i n i diğer Ya­
h u d i l e r d e n a y ı r a n a y n ı dinsel takvimi k u l l a n ı r d ı .
B u r a d a n mantıklı tek bir s o n u ç çıkarılabilir: E s s e n i z m , iki k o ­
lu o l a n tek bir dinsel hareketti. A n c a k bu ç ı k a r ı m b ü t ü n soruları­
m ı z ı y a n ı t l a m ı y o r : İki grup a r a s ı n d a k i a y r ı m ı n n e d e n i g e v ş e m e

^MMT'de, 'kâhin Sadokoğullarından' söz edilmiyor oluşu, bu belgenin ardında Saddukili

bir kâhin grubunun var olduğu yönündeki hipoteze güçlü bir darbe indirir. Bu kuram,
MMT'de dillendirilen üç yasal öğretinin, rabbinik yazında Saddukilere değinmesi üzerine
teınellendirilir. Ancak en güçlü iddia, bu öğretilerin, öncelikle Kumran cemaatinin öncü­
leri ve daha sonra Saddukiler tarafından desteklenmiş rabbinik halakhotlar olduklarıdır.
 CEZA VERMES

m i y d i y o k s a ç ö l c e m a a t i n i n kurallarını katılaştırması mı? N e d e n i

ne olursa o l s u n iki grup arasındaki ilişki d ü z e n l i o l a r a k d e v a m et­
tirilmiştir. D i n l e r tarihi b o y u n c a farklı tarikatların birbirinin e z e l i
düşmanları haline gelebildiklerini biliyoruz; aynı d u r u m çöl ve
k a s a b a tarikatları için geçerli o l d u m u peki? D u r u m pek d e ö y l e
görünmüyor:
İki grup arasındaki ilişkiyi k a n ı t l a y a n i p u ç l a r ı n d a n biri K u m ­
lan Kütüphanesi'dir. Burada bulunan en az on kopya Ş a m Belgesi
v e diğer e l y a z m a l a r ı , a y n ı y a ş a m tarzını yansıtır. K u m r a n kütüp­
h a n e s i n d e b u l u n a n y a z ı l a r rakip g r u p l a r d a n birine ait o l s a y d ı , b ü ­
tün b u zengin bilgileri e d i n m e m i z m ü m k ü n o l m a z d ı . D a h a s ı
M M T d ı ş ı n d a , m a ğ a r a l a r d a , iki grup arasındaki d i n s e l farklılıkları
y a n s ı t a n b a ş k a bir kitaba rastlanmamıştır. ' B ü t ü n k a m p l a r ı n birlik­
t e l i ğ i n i ' v e ' h e r ü y e n i n hiyerarşik y a p ı d a k i y e r i n i ' k o n u e d i n e n
Ş a m B e l g e s i d e iki kol arasındaki birlikteliği işaret e d e r . B u alıntı,
tarikat ü y e l e r i n i n grup i ç i n d e k i y e r l e r i n i n s e n e d e bir belirlendiği
a y i n i a n l a t a n C e m a a t K u r a l ı ' y l a desteklenir ( A y i n l e ilg'li d a h a faz­
la bilgi i ç i n b k z , sf. 104-105). B u n a g ö r e , ç ö l kardeşliğinin senelik
tinsel g e l i ş m e l e r i n i d e ğ e r l e n d i r d i k l e r i A n t l a ş m a Y e m e ğ i k a s a b a ­
larda d a g e ç e r l i y d i . P e k i , sözü e d i l e n a y i n l e r i n a y n ı z a m a n l a r d a ,
hatta a y n ı y e r d e d ü z e n l e n d i ğ i n i iddia e d e b i l i r m i y i z ? Y a z ı n s a l v e
arkeolojik i p u ç l a r ı , 'bütün k a m p l a r ı n birliğinin', K u m r a n k o l u n u n
senelik b u l u ş m a s ı n ı n , K u m r a n ' d a toplandığı k u r a m ı n ı destekler.
İlk i p u c u , C e m a a t K u r a l ı ' n d a v e Ş a m B e l g e s i ' n d e a n l a t ı l a n
mebaqqerin nitelikleriyle ilgilidir. A n ı m s a n a c a ğ ı gibi K u m r a n ' d a k i
üstün kişi ' a d a m l a r ı n ç o c u k l a r ı n ı n d o ğ a s ı n ı , sahip o l d u k l a r ı ruha
g ö r e ' ( I Q S III) d e ğ e r l e n d i r m e k l e s o r u m l u y k e n ; k a s a b a mebaqqeri,
ü y e l e r i n i n 'davranışlarıyla', 'birikimleriyle' v e ' y e t e n e k l e r i y l e ' ilgili
konulardan sorumluydu. A n c a k Ş a m Belgesi'nde 'bütün kampların
g a r d i y a n ı n a ' ait sorumluluklar anlatılırken, bu kişinin ' k e n d i c e m a ­
atinin b ü t ü n dillerini v e sırlarını' bilmesi gerektiği d e belirtilir. B u ­
n a g ö r e , K u m r a n G a r d i y a n ı ' n ı n v e bütün k a m p l a r ı n g a r d i y a n ı n ı n
a y n ı kişi o l d u ğ u ç ı k a r ı m ı n a ulaşırız. A y n ı z a m a n d a , Ş a m B e l g e -
si'nin her iki gruptan da söz ettiğini biliyoruz. Ö r n e ğ i n , T e ş v i k ' t e n
bir b ö l ü m d e , insanlara T a n r ı ' n ı n y o l u n d a n gitmeleri v e o n u n nef­
ret ettiği işleri r e d d e t m e l e r i ; y a d a bir a l ı n t ı y a p a c a k o l u r s a k
" O ' n u n y o l u n d a n gitmeleri; nefsin d ü ş ü n d ü r d ü k l e r i n d e n v e iblisin
şehvetli g ö z l e r i n d e n uzak d u r m a l a r ı " ( C D II) s ö y l e n i r k e n b ü y ü k
olasılıkla bekâr kardeşliğe sesleniliyordu; a n c a k a y n ı b e l g e n i n d e ­
v a m ı n d a d o ğ r u d a n e v l i kardeşlikle ilgili ibareler d e b u l u n u r :
ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Kamplarda yaşıyorlarsa, ülkenin ve evlenmenin ve çocuk yapmanın

kuralına göre yaşayacaklar ve bir adamla karısı ve bir babayla oğlu (Çöl­
de Sayım 30:17) ile ilgili Yasa kuralına göre. ( C D VII)

T e ş v i k ; belirli bir n e d e n d e n d o l a y ı tarikatın e v l i v e b e k â r ü y e ­

lerine g ö n d e r i l e n bir v a a z d ı r . A n t l a ş m a y a a z m e t m e y i k o n u e d i ­
nen Teşvik, ü ç ü n c ü ayda düzenlenen Antlaşmanın Yenilenmesi
B a y r a m ı ' n d a n ( 4 Q 2 6 6 b ö l . I I ; 270 b ö l . 7 i-ii); y a d a d a h a a ç ı k bir
ifadeyle Haftalar B a y r a m ı n d a n (Pentekost) (bkz. s. 103-104) ve
K u m r a n b u l u ş m a s ı n d a n söz e d e r .
B u y a z ı n s a l işaretler iki arkeolojik b u l g u y l a desteklenir. K u m ­
ran sit a l a n ı n d a b u l u n a n y i r m i altı h a y v a n k e m i ğ i p a r ç a s ı - k e ç i ,
k o y u n , k u z u , b u z a ğ ı , inek v e b o ğ a - u z u n süre b o y u n c a araştırma­
c ı l a r ı n ilgisini ç e k t i . A c a b a j.T. M i l i k , b u k e m i k l e r i n K u m r a n e v i n ­
d e v e r i l e n b ü y ü k bir y e m e ğ i n artıkları o l d u ğ u n u i d d i a e d e r k e n
haklı mıydı {Ten Years of Discovery in the VVilderness of Judaea,
s . II7)? D o ğ a l o l a r a k , M i l i k d e b u l u ş m a y ı , A n t l a ş m a Y e m e ğ i ' y l e
ilişkilendiriyordu.
İ k i n c i arkeolojik i p u c u d a k e m i k l e r l e ilgilidir. K u m r a n m e z a r ­
lığı c i v a r ı n d a y a p ı l a n kazılarda dört k a d ı n v e bir ç o c u k iskeleti
( m u h t e m e l e n iki k a d ı n v e iki ç o c u ğ a ait iskeletler) b u l u n m u ş t u .
A n t l a ş m a Y e m e ğ i ' n e k a s a b a d a k i yetişkin e r k e k l e r v e a i l e l e r i d e
k a t ı l ı y o r d u y s a ; K u m r a n ü y e l e r i n e a ç ı k bir m e z a r l ı ğ ı n y a k ı n l a r ı n d a
b u iskeletlerin b u l u n m u ş o l m a s ı a n l a m kazanır.
B ü t ü n b u verileri bir a r a y a getirdiğimiz z a m a n , k a s a b a v e ç ö l
tarikatlarının y a l n ı z c a öğretisel v e örgütsel d ü z e y d e b i r l e ş m e d i ğ i -
n i ; a y n ı z a m a n d a y a z ı t l a r d a a d ı n a seyrek rastladığımız K u m r a n
G a r d i y a n ı ' n ı n v e K â h i n i ' n i n idari v e ruhani otoritesi altında bir­
birleriyle düzenli aralıklarda temas kurduklarını savunabiliriz.
Ö y l e g ö r ü n ü y o r k i K u m r a n , tarikat hiyerarşisinin tahtı v e A n t l a ş ­
m a K u r u l u ' n a bağlılığını a ç ı k l a y a n kişilerin m e r k e z i y d i .
 EK:
ESSENİLER VE KUMRAN CEMAATİ

Esseniler

K u m r a n ' d a n ö n c e , İkinci T a p ı n a k ç a ğ ı n ı n son iki y ü z y ı l ı n d a

( M . Ö . I 5 0 - M . S . 70) y a ş a m ı ş Y a h u d i bir dini c e m a a t o l a n Esseni-
lerle ilgili y a l n ı z c a iki Y a h u d i y a z a r tarafından Y u n a n c a k a l e m e
a l ı n m ı ş eserler v a r d ı : P h i l o of A l e x a n d r i a (That Every Cood Man
Should be Free, 75-91; Eusebius, Praeparation evangelica vııı,
i ç i n d e Apology for Jews, 6-7); F l a v i u s J o s e p h u s (War I I , I I 9 - 6 I ; An-
tiquities, x v ı ı ı , 18-22). A y r ı c a R o m a l ı bir c o ğ r a f y a c ı ve d o ğ a b i l i m ­
ci o l a n Pliny the Elder'm L a t i n c e bir e s e r i n d e , k o n u y l a ilgili kısa
a m a o l d u k ç a değerli bir b ö l ü m b u l u n u r (Natural History v, 17, 4
[ 7 3 ] ) . ( D a h a ayrıntı bir d ö k ü m için bakınız G e z a V e r m e s v e M a r ­
tin G o o d m a n , The Essenes According to Classical Sources, S h e f f i -
e l d , I 9 8 9 ) . P h i l o , J o s p h u s v e P l i n y ' n i n y a z ı l a r ı n d a Esseniler ü z e ­
rinde ö z e l l i k l e d u r u l m u ş o l m a s ı n a r a ğ m e n ; n e Y e n i A h i t ' t e n e d e
rabbinik y a z ı n d a b u tarikattan söz edilir. G r u b u n a d ı n ı n a n l a m ı
h a k k ı n d a g e n e l fikir birliği yoktur: Y u n a n c a d a Essaioi ya da f s s e -
nio; L a t i n c e d e Esseni k e l i m e l e r i n d e n türediği d ü ş ü n ü l m e k t e . K e l i ­
m e , ' D e ğ e r l i ' y a d a 'İyi E d e n ' -ruhun v e b e d e n i n iyi e d i l m e s i - a n ­
l a m ı n a gelir. İkinci a n l a m , Y u n a n c a Therapeutai t e r i m i y l e de iliş-
kilendirilir: P h i l o ; E s s e n i l e r e b e n z e y e n m ü n z e v i , M ı s ı r l ı - Y a h u d i
t o p l u m u b u isimle adlandırmıştı (bkz. H J P II, 5 9 3 - 7 ; V e r m e s - G o -
o d m a n , The Essenes ... I5-I7). K e l i m e n i n k ö k e n i y l e ilgili b i r ç o k ,
geliştirilmemiş a ç ı k l a m a d a h a getirilmiştir.
Filistinli g r u b u n dört b i n d e n fazla ü y e s i v a r d ı . J o s e p h u s v e
Philo'ya göre bunlar Yahuda kasabalarında; P l i n y ' y e göreyse Eri-
h a v e E n g e d i a r a s ı n d a k i kırsal a l a n d a y a ş ı y o r l a r d ı .
Şefler t a r a f ı n d a n y ö n e t i l e n k ü ç ü k gruplar, ortak e v l e r d e yaşar­
lardı. G r u b a katılım için kişinin bir yıllık ön hazırlık, iki yıllık da
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

ileri hazırlık d ö n e m i n i t a m a m l a m a s ı gerekirdi; a n c a k b u z a m a n ­

d a n sonra kişi tarikata bağlılık y e m i n i e d e r e k ortak sofradaki y e r i ­
n i a l a b i l i r d i . P h i l o v e P l i n y ' y e göre y a l n ı z c a yetişkin erkekler nite­
likliydi; j o s e p h u s ' a g ö r e , g e n ç erkekler, o n l a r tarafından eğitilirdi.
C i d d i itaatsizlikler d ü z e n d e n ihraçla c e z a l a n d ı r ı l ı r d ı .
Essenilerdeki t e m e l ilkelerden biri ortak m ü l k i y e t s a h i p l i ğ i y d i .
Y e n i ü y e l e r kendi m a l l a r ı n ı , a y n ı z a m a n d a her ü y e n i n aylık ka­
z a n c ı n ı d a üstlerine verirdi. T a r ı m , Essenilerin e n ö n e m l i uğraşıy­
d ı . Ö z e l m ü l k i y e t l e r i n i bağışlayan ü y e l e r ; gıda, g i y s i , b a k ı m gibi
t ü m gereksinimlerini ortak b ü t ç e d e n karşılardı. G r u b a ö z g ü diğer
özellikler, g i y i l e n e ş y a l a r ı n b e y a z o l m a s ı , ö n d e g e l e n kişilerin kâ­
hinler t a r a f ı n d a n pişirilen v e kutsanan y e m e ğ i y e m e d e n ö n c e suy­
la t e m i z l e n m e l e r i ; sözlerini d e s t e k l e m e k için h a y v a n k u r b a n et­
m e y i v e y e m i n e t m e y i v e e n ö n e m l i s i evliliği reddetmeleridir. J o ­
s e p h u s ' a göre bir Esseni kolu y a l n ı z c a d o ğ u m i ç i n , evliliği b e n i m ­
siyordu.
Esseniler, Y a s a ' y ı u y g u l a m a k k o n u s u n d a o l d u k ç a a z i m l i y d i l e r
ve Ş a b a t ' ı n katı kurallarına sıkı sıkıya bağlıydılar. K e n d i l e r i n e ö z ­
g ü i n a n ç l a r ı n ı gizli kitaplara k a y d e d i l i y o r l a r d ı . B e d e n i n v e r u h u n
iyileştirilmesi v e p e y g a m b e r l i k t e u z m a n d ı l a r . K a d e r i , istencin ö z ­
g ü r l ü ğ ü n e y e ğ tuttular; b e d e n s e l kurtuluşu r e d d e d e r e k , u h r e v i y a ­
ş a m ı t e r c i h ettiler.

Esseniler ve Kumran

K u m r a n ü y e l e r i n i Essenilere özdeşleştiren y a d a e n a z ı n d a n
ilişkilendiren g e n e l fikir, üç t e m e l görüşe d a y a n ı r :
1. P l i n y ' n i n y e r l e ş k e tarifine K u m r a n ' d a n d a h a iyi uyar. b a ş ­
ka bir y e r yoktur.
2 . J o s e p h u s , kronolojik d i z i n d e Essenileri J o n a t h a n M a c c a -
b e u s ( M . Ö . 150) v e ilk Y a h u d i S a v a ş ı ( M . S . 66-70) arasındaki d ö ­
n e m e yerleştirir. A y r ı c a J o s e p h u s ' u n y e r tarifiyle p a r ş ö m e n l e r i n
b u l u n d u ğ u b ö l g e birbiriyle uyuşmaktadır.
3 . B ü t ü n farklılıklara rağmen ortak y a ş a m , ö r g ü t l e n m e v e g e ­
lenekler arasındaki t e m e l benzerlikler, iki y a p ı arasındaki ilişkiyi
destekler.
Çeşitli k a y n a k l a r i ç i n d e birçok çelişki b u l u n a b i l i r v e b u y a l ­
n ı z c a p a r ş ö m e n l e r v e Y u n a n c a - L a t i n c e belgeler arasındaki a h e n ­
gin z a y ı f l ı ğ ı n d a n k a y n a k l a n m a z . J o s e p h u s , y a z ı l a r ı n d a e v l i v e b e ­
kâr Esseni k o l l a r ı n d a n ve - ö n c e k i sayfalarda belirtildiği g i b i - e v l i
 GEZA VERMtS

kardeşlik i ç i n d e k a d ı n ı n h a m i l e k a l m a olasılığı o l m a d ı ğ ı d ö n e m ­
2
d e c i n s e l ilişkinin 'zina' s a y ı l d ı ğ ı n d a n söz e d e r . D a h a s ı , iki k o l ­
d a n o l u ş a n K u m r a n hareketinin iki y ü z yıllık örgütsel v e öğretisel
gelişimi e l y a z m a l a r ı n ı n b u l u n m a s ı y l a kanıtlanmıştır. T a b i ki bilim
insanları a r a s ı n d a k o n u y l a ilgili t a m bir görüş birliği b e k l e m e k g e ­
r e k m i y o r . S o n o l a r a k , tarikat y a z ı l a r ı n ı n grup liderliği tarafından
k e n d i insanları için y a z ı l d ı ğ ı n ı ; o y s a P l i n y ' n i n , P h i l o ' n u n v e (her
ne kadar bir süre için Essenilerden eğitim a l m ı ş o l d u ğ u n u belirt­
miş olsa d a ) J o s e p h u s ' u n s a kulaktan d u y m a bilgilere g ö r e y a z d ı k ­
larını v e d o l a y ı s ı y l a b u y a z ı l a r ı n K u m r a n i n a n ç l a r ı n ı v e bakış a ç ı ­
sını t a m o l a r a k a n l a t a m a y a c a k l a r ı n ı akılda tutmak g e r e k i y o r . B ü ­
tün b u n e d e n l e r d e n d o l a y ı E s s e n i z m ' i n K u m r a n T a r i k a t ı ' y l a ö z d e ş
o l d u ğ u g ö r ü ş ü , b u g ü n e kadar ö n e sürülen ç ö z ü m önerileri a r a s ı n ­
d a hâlâ e n g ü ç l ü s ü d ü r .

^Therapeutai ya da P h i l o ' n u n Mısırlı çilekeşleri, bekârlığı b e n i m s e m i ş ; a n c a k ibadet için

bir araya gelen kadın ve erkek c e m a a t l e r e (ailelerini ve mülklerini geride b ı r a k a n yetişkin
erkekler ve ç o ğ u yaşlı bakire kadınlar; bkz. P h i l o , Contemplative Life, 13, 68) b ö l ü n m ü ş ­
lerdi. J . M . B a u m g a r t e n ' a göre, sıkça yaşlı kadın v e erkeklerden b a h s e d e n y ı p r a n m ı ş bir
d ö r d ü n c ü mağara elyazması ( 4 Q 5 0 2 ) , aynı c e m a a t e g ö n d e r m e y a p ı y o r d u C 4 Q 5 0 2 , M a r r i -
age or G o l d e n A g e Ritual?', JJS 34 (1983), 125-35). 4 Q 5 0 2 , 344 adet papirüs p a r ç a s ı n d a n
oluşur. M. Baillet, bu metne 'Evlilik A y i n i ' başlığını uygun görür {DJD, V I I , 81-105); a n c a k
bu yanlış bir isimdir (bkz. yukarıda ESaumgarten). Bu liturjik y a z ı d a n tek bir tutarlı b ö l ü m
bile kalmamıştır; dolayısıyla anlamlı bir çevirisi de s u n u l a m a z . A n c a k 2. b ö l ü m d e 'doğru­
luğun kızı' ve 'zekâları ve kavrayış güçleri' sınanan kadınlarla ilgili birkaç ibare bulunur.
Josephus, e v l i Essenileri anlatırken, kadınlarını -adamları gibi- üç yıl b o y u n c a eğitime tabi
tuttuklarını ifade e d e r (War I I , 161; G. V e r m e s , Discovery in the )udaean Desen, N e w
York, 1956, 57, not 176; J. M. B a u m g a r t e n , DJD, X V I I I , 143).
 III
CEMAAT TARİHİ

Ölü Deniz Parşömenleri''nin tarihsel metin düzenine sahip o l ­

m a y ı ş ı p e k d e şaşırtıcı d e ğ i l . N e ahitler arası d ö n e m d e n e d e Kut­
sal K i t a p ' ı n e r k e n z a m a n l a r ı n d a , tarih b u g ü n a n l a d ı ğ ı m ı z b i ç i m i y ­
l e k a y d e d i l i y o r d u : Esseni v a k a n ü v i s l e r g e ç m i ş o l a y l a r ı n k e n d i s i y l e
d e ğ i l , bu o l a y l a r ı n dinsel ö n e m l e r i y l e ilgilenirlerdi. Kutsal K i -
tap'ta, ' d ü n y e v i ' olaylar, peygamberler tarafından, Tanrı'nın
m e m n u n i y e t i n i n y a d a g a z a b ı n ı n belirtileri o l a r a k y o r u m l a n ı r . S a ­
vaşta zafer y a d a y e n i l g i , huzur y a d a t o p l u m s a l gerginlik, ürün
b o l l u ğ u y a d a kıtlık; ulusun e r d e m i n i , g ü n a h l a r ı n ı v e k a d e r i n i işa­
ret e d e r d i . M . Ö . b e ş i n c i y ü z y ı l d a n itibaren p e y g a m b e r l i ğ i n ö n e ­
m i n i k a y b e t m e y e b a ş l a m a s ı n a r a ğ m e n tarih y a z ı m ı u z u n c a bir s ü ­
r e d a h a g e l i ş e m e d i : Y a l n ı z c a E z r a ' n ı n v e N e h e m y a ' n ı n anıları v e
Tarihler kitaplarında g e ç e n Y a h u d a ve İsrail krallarıyla ilgili eski
h i k â y e u y a r l a m a l a r ı tarihsel türe aittirler. Eskatolojik tartışmalar
bir y a n a , ü r k ü t ü c ü yaratıklarla ve ç a t ı ş m a l a r l a d o l u kıyamet hikâ­
y e l e r i ; a y r ı c a d o ğ r u l u k v e adaletin d ü n y a y a h â k i m o l a c a ğ ı Tanrı
Krallığı'nın d a i m i zaferiyle ilgili d u y u r u l a r da bu türe aittir.
P a r ş ö m e n l e r d e g e ç e n kıyamet y a z ı l a r ı d a b u ikinci g e l e n e k
i ç i n d e d i r . D i ğ e r y a n d a n , dinsel t a k v i m b ö l ü m l e r i n i ( 4 Q 3 2 2 , 3 2 4 ) ,
Kral J o n a t h a n h a k k ı n d a k i bir şiiri ( 4 Q 4 3 8 ) ve kuralların karşılaştır­
malı çalışmasından edinilen tümdengelimci sonuçları saymazsak,
tarikatın t a r i h i n e dair bilgilerin ç o ğ u Kutsal Kitap y o r u m l a r ı n d a n
edinilmiştir. K u m r a n y a z a r l a r ı , Eski A h i t p e y g a m b e r l e r i n i n sözleri­
ni incelerken, kendi geçmişlerine, güncel durumlarına ve gele­
c e k l e r i n e y a p ı l a n g ö n d e r m e l e r i keşfetmeyi a m a ç l a m ı ş l a r d ı . T a r i h ­
lerinin s o n u n a g e l d i k l e r i n e i n a n a n b u insanlar, Kutsal Kitap'ta a n ­
latılan a l a m e t l e r i n k e n d i d ö n e m l e r i n d e g e r ç e k l e ş m e y e b a ş l a m ı ş
olduğunu düşünüyorlardı.
 l\uivıı\r\t>4 ınz-i ı Lnı\ı
O L U DENİZ FAKŞOMtNLtKI

Y i n e d e t ü m b u tarihsellik dışı k a y n a k l a r , bütünsel bir a ç ı k l a ­

ma getirmiyor. K u m r a n ' d a k i arkeolojik kazılar s o n u c u edinilen
bilgilerle b i l e , b u a ç ı k l a m a y ı tutarlı v e sürekli bir a n l a t ı y a d ö n ü ş e ­
m i y o r . G e ç İkinci T a p ı n a k Y a h u d i T a r i h i ' n i n b ü y ü k bir d ö n e m i n i
ilgilendiren c e m a a t g e ç m i ş i y l e ilgili bilgi e d i n m e k i ç i n , Filistinli
Y a h u d i F l a v i o u s J o s e p h u s ' u n v e M a k a b i l e r kitaplarını k a l e m e a l a n
diğer Y a h u d i H e l e n i s t l e r i n i n ve P h i l o of A l e x a n d r i a ' n ı n -ki bu ki­
şilerin hepsi Y u n a n c a y a z ı y o r d u - e s e r l e r i n e itimat e t m e k d u r u ­
m u n d a y ı z . B u s a y e d e M . Ö . ikinci y ü z y ı l başları v e ilk Y a h u d i S a ­
vaşı ( M . S . 66-70) arasındaki Filistin Y a h u d i l e r i t a r i h i n i , h e m k e n d i
içsel b ü t ü n l ü ğ ü n d e h e m d e Y u n a n - R o m a d ü n y a s ı n ı n bir parças ı
o l a r a k kayıtlara g e ç e b i l i r ; p a r ş ö m e n l e r d e k i tarihsel şifreleri belirli
bir z e m i n d e i n c e l e y e b i l i r i z .

I. AHİTLER ARASI Y A H U D İ T A R İ H İ :
M.Ö. 200- M.S. 70

M.Ö. i k i n c i y ü z y ı l ı n b a ş l a r ı n d a Filistin Y a h u d i l e r i kargaşa

i ç i n d e y d i . B ü y ü k İskender, Kutsal T o p r a k arı işgal etmişti ( M . Ö .
332) v e ö l ü m ü n d e n sonra y a ş a n a n kısa süreli bir belirsizlik d ö n e ­
m i n i n a r d ı n d a n b u topraklar, P t o l e m i l e r a d ı y l a b i l i n e n M ı s ı r l ı Y u ­
nanların imparatorluğuna bağlanmıştı. Ü ç ü n c ü yüzyıl b o y u n c a
P t o l e m i l e r , m ü m k ü n o l d u ğ u kadar Y a h u d i u l u s u n u n g ü n d e l i k y a ­
ş a m ı n a m ü d a h a l e e t m e d i ; Kutsal T o p r a k l a r , vergi ö d e n d i ğ i süre­
c e , B a ş k â h i n v e kurulu tarafından y ö n e t i l d i . Ö t e y a n d a n , b u d ö ­
n e m i ç i n d e nüfus y a p ı s ı n d a ö n e m l i değişimler y a ş a n d ı . A k d e n i z
kıyıları b o y u n c a G a z z e , A ş k e l o n ( A s k h e l o n ) , J o p p a (Yafa- Y a f a ) ,
D o r v e A k k o ( s o n r a d a n adı P t o l e m a i s o l a r a k değiştirilecektir) gibi
H e l e n şehirleri inşa e d i l d i . A y n ı z a m a n d a i ç k e s i m l e r d e k i bazı ş e ­
hirlerin adları helenikleştirildi: Tiberias G ö l ü ' n ü n g ü n e y i n d e k i e s ­
k i B e t h S h e a n kenti, S c y t h o p o l i s ; S a m i r i l e r i n başkenti S a m i r i y e ,
S e b a s t e ; Ü r d ü n ' ü n ötesindeki R a b b a t h - A m m o n ( A m m a n ) ' u n a d ı
P h i l a d e l p h i a o l a r a k değiştirildi. D i ğ e r bir d e y i ş l e , Y u n a n l a r , M a ­
k e d o n y a l ı l a r v e H e l e n l e ş e n Fenikeliler, Filistin topraklarını m e s ­
k e n tutmuştu. Y u n a n uygarlığının v e k ü l t ü r ü n ü n b u t o p r a k l a r d a
yayılmasıysa yalnızca an meselesiydi.
M . Ö . 2 0 0 ' d e Kutsal T o p r a k l a r ı n S e l e u k o s l a r y a d a S u r i y e l i
Y u n a n l a r , t a r a f ı n d a n işgal e d i l m e s i y l e Y a h u d i l e r i n y a b a n c ı bir
kültür i ç i n d e eritilme politikası y ü r ü r l ü ğ e girdi. M . Ö . ikinci y ü z y ı l
başarında kaleme alınan Eccleciasticus Kitabı'nın yazarı, Kudüslü
 GEZA VERMES

bilgin J e s u s b e n S i r a , " E n Y ü c e T a n r ı ' n ı n y a s a l a r ı n ı r e d d e d e n t a n ­

rısız a d a m l a r " a isyan eder ( X L I , 8). A n c a k asıl felaket, I V . A n t i o c -
hus E p i p h a n e s ( M . Ö . 175-164), Y a h u d a ' d a , H e l e n l e ş t i r m e politika­
sını y ü r ü r l ü ğ e k o y d u ğ u z a m a n başlamıştı v e m a a l e s e f b u u y g u l a ­
m a Y a h u d i seçkinleri tarafından m e m n u n i y e t l e karşılanmıştı. B u
m o d e r n i s t kesimin lideri, kendi yurttaşları arasında M e s i h a d ı y l a
a n ı l a n B a ş k â h i n III. O n i a s ' t ı : A d ı n ı Y u n a n c a bir i s i m l e - J a s o n - d e ­
ğiştiren k â h i n , K u d ü s ' ü n H e l e n l e ş t i r i l m e s i s ü r e c i n e ö n c ü l ü k et­
m i ş ; kent m e r k e z i n d e g y m n a s i u m inşa ettirmiş " e Y a h u d i g e n ç l e ­
rinin atletik sporlara katılmalarını teşvik etmişti. 2. ı l a k a b i l e r ' d e
d u r u m ş ö y l e ifade edilir:

Sahte kâhin Jason'ın sınır tanımayan kötülükleri sayesinde, yabancı

geleneklerin dayatılmasıyla Helenizm, tepe noktasına ulaştı. Dolayısıyla
diğer kâhinler de sunaktaki görevlerini hiçe sayarak Tapınağa ve kur­
banlıklarına hakaret ettiler; Yasa'yı bir yana bırakıp, çanlar çaldığı anda,
büyük bir istekle güreş okulu inşasının harcamalarını üstlendiler. Kendi­
lerine miras kalan değerlere önem vermediler; bunun yerine Helenik iti­
barı her şeyin üstünde tuttular. (2 M a c . iv)

J a s o n ' d a n sonra, y i n e Y u n a n s e m p a t i z a n ı o l a n M e l e n e u s v e
A l c i m u s , sırasıyla B a ş k â h i n l i k g ö r e v i n e getirildiler. M . Ö . I 6 9 ' d a 4 .
A n t i o c h u s , K u d ü s ' t e k i t a p ı n a ğ ı y a ğ m a l a d ı . B u o l a y d a n iki s e n e
sonra, c a n ç e k i ş m e k t e o l a n M u s e v i l i k i b a d e t l e r i n i n y a s a k l a m a s ı
ve Kudüs Tapınağı'nın Olimpiyalı Zeus'a adanmasıyla, 'viraneli­
ğ i n ö f k e s i ' , H e l e n i z m karşıtları, silahlı d i r e n i ş e g e ç t i l e r . K â h i n
M a t t a e u s v e o ğ u l l a r ı , M a k a b i kardeşler tarafından b a ş l a t ı l a n silah­
l ı i s y a n ; b ü t ü n g e l e n e k ç i Y a h u d i l e r v e ö z e l l i k l e D i n d a r ' ı n birliği,
A s i d e a n l a r y a d a Hasidler;* 'Yasaların k o r u n m a s ı n ı isteyen İsra­
il'in b ü t ü n g ü r b ü z insanları' ( I . M a c . II, 42-3) t a r a f ı n d a n destek­
l e n d i . J u d a s M a c c a b e u s ' u n savaş a l a n ı n d a ö l m e s i n d e n sonra, J o -
n a t h a n v e S i m o n Kardeşler ö n d e r l i ğ i n d e m ü c a d e l e e d e n M u s e v i
i n a n c ı n ı n öfkeli s a v u n u c u l a r ı , Kudüs'teki Y a h u d i i b a d e t i n i serbest
k ı l m a k l a k a l m a y ı p , S e l e u k o s l u y ö n e t i c i l e r i defettiler v e Y a h u d a ' y ı
özgül'eştirdiler.
M a k a b i Z a f e r i , kutsal topraklarda tiranlığın v e putperestliğin,
a d a l e t e v e T a ^ r ı ' y a y e n i k düşmesini ifade e d i y o r d u ; d a h a s ı b u za­
fer, t o p l u m s a v e dinsel d e ğ i ş i m l e r i n y a ş a n m a s ı n ı d a s a ğ l a m ı ş t ı :
Öncelikle '.aleflik geleneği ortadan kaldırıldı. M.Ö. I7l'de

*İbranice; Dindarlar, (ç.n)

 U L U U t N İ Z r-AK^UIVltlNLtKI

I I I . O n i a s ' ı n ö l d ü r ü l m e s i v e y e r i n e g e ç e n kardeşi J a s o n ' ı n g ö r e v i n ­

d e n a l ı n m a s ı y l a , asırlardır B a ş k â h i n l i k g ö r e v i n e g e l e n S a d o k H a ­
n e d a n l ı ğ ı n ı n tekeli sona e r d i . III. O n i a s ' ı n o ğ l u I V . O n i a s , M e n e -
laus'tan y ü k s e k kâhinlik yetkisini geri a l a m a y ı n c a M ı s ı r ' a g ö ç etti
v e Kral P t o l e m y P h i l o m e t o r ' u n ( M . Ö . 182-146) o n a y ı y l a , Kutsal K i -
t a p ' a karşı ç ı k a r a k b u r a d a bir Y a h u d i T a p ı n a ğ ı inşa etti. S i y o n d ı ­
şında bir İsrail T a p ı n a ğ ı ' n ı n a ç ı l ı ş ı ; birkaç k â h i n v e L e v i d ı ş ı n d a ,
bütün Filistinli m u h a f a z a k â r l a r ı v e özellikle S a d o k H a n e d a n l ı ğ ı ' n ı
d e s t e k l e y e n y a d a desteklemiş o l a n diğer kâhinleri ö f k e l e n d i r m i ş
olmalı.
D i ğ e r y a n d a n M a k a b i l e r tarafında d a s o r u n l a r y a ş a n ı y o r d u .
H a s i d l e r -ya d a b u g r u b u n bir b ö l ü m ü - M . Ö . I 6 2 ' d e A l c i m u s ' u n
b a ş k â h i n l i ğ e a t a n m a s ı y l a M a k a b i l e r d e n ayrıldılar. A n c a k b u h a r e ­
ketin c e z a s ı n ı ağır ö d e d i l e r ; A l c i m u s ' u n S u r i y e l i müttefikleri, bir
g ü n i ç e r i s i n d e g r u b u n altmış üyesini katletti ( I M a c . v ı ı , 2-20).
S o n olarak, Sadok Ailesi'nden o l m a y a n kâhin Jonathan M a c -
c a b e u s , S e l e u k o s tahtını zor y o l u y l a e l e g e ç i r e n A l e x a n d e r B a -
l a s ' t a n g ö r e v i n i d e v r a l d ı ğ ı n d a ( M . Ö . 153-152) ö n e m l i bir siyasi
çalkantı yaşandı. Muhafazakâr Yahudiler açsından kabul edile­
m e z g ö r ü l e n iktidarı e l d e e d e n A l e x a n d e r , Y a h u d i desteği k o n u ­
s u n d a e n d i ş e l i y d i v e B a ş k â h i n l i k t e n g e l e b i l e c e k bir e m r e d i r e n e -
m e y e c e ğ i n i n f a r k ı n d a y d ı . J o n a t h a n ' ı n M . Ö . 143-142 y ı l l a r ı n d a S u ­
riyeli G e n e r a l T r y p o n tarafından ö l ü m e m a h k û m e d i l m e s i n i n ar­
d ı n d a n , S i m o n M a c c a b e e ' n i n İsrail ulusal birliğinin k a r a r ı y l a B a ş ­
k â h i n l i ğ e v e halk liderliğine getirilmesi, M u s e v i l e r a r a s ı n d a d a h a
d a b ü y ü k bir ö f k e n i n d o ğ m a s ı n a y o l a ç t ı .
B u o l a y d a n sonra, M . Ö . 6 3 yılında P o m p e y tarafından R o -
m a ' y a b a ğ l a n a c a k o l a n Y a h u d a , M a k a b i l e r i n atası H a s m o n ' d a n ,
y a d a J o s e p h u s ' a g ö r e A s a m o n e u s (War\, 3 6 ) , sonra H a s m o n d i y e
a n ı l a c a k y e n i bir B a ş k â h i n l e r v e y a K â h i n - K r a l l a r h a n e d a n l ı ğ ı ta­
r a f ı n d a n y ö n e t i l d i . M ü d a h a l e yılları b o y u n c a , S i m o n ' d a n sonraki
b ü t ü n h ü k ü m d a r l a r ; a m a ö z e l l i k l e politik g ü ç l e r i n i dinsel g ö r e v l e ­
rinin ö n ü n d e tutan I . J o h n H y r c a n u s ( M . Ö . 134-104) v e A l e x a n d e r
J a n n a e u s ( M . Ö . 103-76), Filistin'deki H e l e n ş e h i r l e r i n i , g ü n e y d e k i
I d u m a e a ( E d o m ) sınır b ö l g e l e r i n i , m e r k e z d e S a m i r i y e ' y i v e k u z e y ­
de I t u r e y a ' y ı tek tek işgal ettiler.
Genişleme dönemi boyunca Hasmonlu hükümdarlar, Jonat­
h a n M a c c a b e u s ' l a birlikte anlatılan ü ç d i n i g r u p t a n biri o l a n S a d -
d u k i l e r i n ( b k z . J o s e p h u s , Antiquities X I I I , 171) ve h ü k ü m e t i n d a i m i
ittifaklarının desteğini aldılar. M a k a b i l e r d ö n e m i n d e H a s i d l e r k o l -
 CEZA VERMES

l a r ı n d a n F e r i s i l e r , b u h ü k ü m d a r l a r l a zıtlaştılar. I . J o h n H y r c a -
n u s ' u n z a m a n ı n d a b i l e Ferisiler, B a ş k â h i n l i ğ i n z o r l a e l e g e ç i r i l ­
m e s i n e itiraz e t m i ş l e r d i ; H y r c a n u s ' u n y a l n ı z c a ulusal liderlik y a p ­
m a s ı taraftarıydılar (Antiquities XIII, 288-98) a n c a k bu itiraz z o r
y o l u y l a bastırıldı. S u r i y e l i S e l e u k o s Kralı I I I . D e m e t r i u s ' l a birlikte
A l e x a n d e r J a n n a e u s ' a suikast hazırladıkları g e r e k ç e s i y l e , M . Ö . 8 8
y ı l ı n d a sekiz y ü z Ferisi ç a r m ı h a g e r i l m e c e z a s ı n a çarptırıldı (Anti-
quities xııı, 3 8 0 - 8 3 ; VVar, 96-8).
P o m p e y ' i n K u d ü s ' ü işgalinden s o n r a , H a s m o n l u B a ş k â h i n l i ğ i
otuz s e n e b o y u n c a d a h a d e v a m etti; a n c a k siyasi iktidar, M . Ö . 3 7
yılında R o m a tarafından Kudüs yönetimine atanan M u s e v i l e ş m i ş
E d o m l u B ü y ü k H e r o d ' a g e ç t i . N a s ı r i y e l i İsa'nın d o ğ u m u , M . Ö . 4
yılında ö l e n bu hükümdarın yönetiminin son yıllarına tarihlenir
( M a t t a 2:1, L u k a 1:5).
Y a h u d i l e r i v e S a m i r i l e r i iyi y ö n e t e m e d i ğ i için A u g u s t u s tara­
f ı n d a n g ö r e v i n e son v e r i l e n , B ü y ü k H e r o d ' u n varisi H e r o d A r c h e -
l a u s ' u n kısa d ö n e m l i h ü k ü m d a r l ı ğ ı n d a n sonra ( M . Ö . 4 - M . S . 6 )
C e l i l e , H e r e d o t Prensi A n t i p a s ( M . Ö . 4 - M . S . 39) v e A g r i p p a ' n ı n
h ü k ü m d a r l ı ğ ı ( M . S . 39-41) altında yarı ö z e r k d u r u m u n u s ü r d ü r e ­
b i l m i ş ; a n c a k Y a h u d a bölgesi d o ğ r u d a n R o m a ' y a b a ğ l a n m ı ş t ı . İlk
R o m a l ı Y a h u d a valisi C o p o n i u s , M . S . 6 y ı l ı n d a g ö r e v i n e b a ş l a d ı .
V a l i l i k rejimi -ki e n ü n l ü temsilcisi P o n t i u s P i l a t e ' d ı r ( M . S . 2 6 - 3 6 ) -
İmparator C l o d i o u s ' u n , I. A g r i p p a ' y ı kral ilan ettiği 41 y ı l ı n a k a d a r
otuz s e n e b o y u n c a d e v a m etti. I . A g r i p p a ' n ı n ü ç s e n e s o n r a ö l m e ­
s i y l e , 4 4 y ı l ı n d a b u topraklar tekrar R o m a l ı m e m u r l a r ı n y ö n e t i m i
altına g i r d i ; a n c a k m e m u r l a r ı n b u seferki u n v a n l a r ı ' t e m s i l c i ' y d i .
B u y ö n e t i c i l e r i n Y a h u d i l e r e karşı adaletsiz tutumları v e işledikleri
s u ç l a r , 6 6 ' d a k i savaşın b a ş l a m a s ı n ı n v e 7 0 y ı l ı n d a K u d ü s ' ü n y ı k ı l ­
masının, Saddukilerin düşüşünün, Zelotların 74 yılında M a s a -
d a ' d a y o k e d i l m e s i n i n , Essenilerin y o k o l m a s ı n ı n v e y ö n e t i m i n
Ferisilerin v e r a b b i n i k v a r i s l e r i n i n t e k e l i n e g e ç m e s i n i n n e d e n l e ­
r i n d e n biridir.
K u m r a n t a r i h i n i , b u o l a y l a r zinciri i ç i n d e k o n u m l a n d ı r m a m ı z
gerekiyor. Parşömenlerden edindiğimiz yazınsal bilgileri, arkeolo­
jik b u l g u l a r l a v e J o s e p h u s ' u n e s e r l e r i n d e rastlantısal o l a r a k s ö z ü
e d i l e n o l a y l a r l a birleştirerek Esseni T a r i h i ' n i b e l i r l i b i r z e m i n e
oturtabileceğimizi umuyoruz.
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

2. ESSENİLER T A R İ H İ

a) Parsömenlerdeki Gizli Göndermeler

H a r e k e t i n k ö k e n i v e g e ç m i ş i y l e ilgili araştırmalar Ş a m B e l g e -
si'nin i n c e l e m e s i y l e başlatılır; b u belgeler, ö z e l l i k l e tarihsel g ö n ­
d e r m e l e r i y ö n ü n d e n o l d u k ç a zengindir. B u n a g ö r e , Esseniler T a r i ­
h i , K u d ü s ' ü n , B a b i l Kralı N e b u k a d n e s s a r tarafından h a r a b e y e ç e v ­
r i l m e s i n d e n 3 9 0 yıl sonrasında - ' g a z a p ç a ğ ı ' n d a - başlar. O d ö ­
n e m d e , İ s r a i l v e H a r u n ' d a n bir 'kök' -dindar Y a h u d i l e r , kâhinler
v e c e m a a t - inançsızlığın h ü k ü m sürdüğü bir d ö n e m d e y a ş ı y o r l a r ­
d ı . B u insanlar, y i r m i yıl b o y u n c a 'doğru y o l u a r a d ı l a r ' v e sonra
Tanrı 'kendi k a l b i n i n y o l u n d a ' onlara rehberlik e d e c e k o l a n ' D o ğ ­
r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n i g ö n d e r d i ( I , 5-11) A n c a k Ö ğ r e t m e n c e m a a t
i ç i n d e herkes tarafından b e n i m s e n m e d i . B e l g e l e r d e 'basit şeylerin
a r a y ı ş ı n d a k i l e r ' , 'sınırları kaldıranlar', ' d u v a r ı ö r e n l e r ' gibi benzet­
m e l e r l e b e t i m l e n e n , dinsel gevşekliğe v e sadakatsizliğe u y a n kişi­
lerin, Ö ğ r e t m e n ' e v e o n u n t a k i p ç i l e r i n e karşı tavır aldığı anlaşılır.
B u g r u b u n ö n d e r i i ç i n , ' a l a y c ı ' , ' y a l a n c ı ' , ' p a l a v r a c ı ' gibi lakaplar
kullanılır. O n l a r ; törensel temizlik, adalet, n a m u s , b a y r a m v e T a ­
p ı n a k ibadeti tarihleri gibi k o n u l a r d a kurallara riayet e t m e z ; p a r a ­
y a d ü ş k ü n l ü k gösterir v e sorun çıkarırlardı. K a r d e ş k a n ı n ı n d ö k ü l ­
d ü ğ ü ç a t ı ş m a l a r s o n u n d a , Ö ğ r e t m e n v e o n a i n a n a n kişiler ' Ş a m
t o p r a k l a r ı n a ' sürgün edildiler v e b u r a d a ' y e n i a n t l a ş m a y a ' b a ğ l a n ­
dılar. D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i s ü r g ü n d e ' t o p l a n d ı ' ; y a n i ö l d ü . K u ­
d ü s ' e v e T a p ı n a ğ a h ü k m e d e n g ü n a h k â r l a r s a ' Y u n a n Kralları Ş e -
f i ' n i n ' e l i n e düşerek Tanrı tarafından c e z a l a n d ı r ı l d ı l a r .

D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n i n m ü r i t l e r i n d e n k e n ' y a l a n c ı ' n ı n tarafı­

n a k a ç a n g ü n a h k â r l a r d a n v e 'Yeni A n l a ş m a y a ' karşı g e l e n ü y e l e r ­
d e n söz e d e n H a b a k k u k B e y a n a t ı d a b e n z e r bir resim çizer. B u ,
Ş a m B e l g e s i ' n e kıyasla çatışan iki g r u b u n liderleri h a k k ı n d a d a h a
fazla veri sunar. P a r ş ö m e n ' d e ' G ü n a h k â r K â h i n ' , ' y a l a n c ı ' , ' p a l a v ­
r a c ı ' d i y e tabir e d i l e n kötü kişinin, İsrail h ü k ü m d a r ı o l m a d a n v e
z e n g i n l i k v e iktidarı e l e g e ç i r m e d e n ö n c e ' d o ğ r u l u ğ u n a d ı y l a '
çağrıldığını ö ğ r e n i y o r u z ( V I I I , 8-11); başka bir d e y i ş l e Esseni T a r i ­
katı ö n c e l e r i b u kişiye saygı b e s l i y o r d u . A n c a k s o n r a d a n ' G ü n a h ­
kâr K â h i n ' , K u d ü s ' e v e T a p ı n a ğ a ihanet etti. " A v ş a l o m ' u n E v i " s ü ­
kûn i ç i n d e y k e n D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n i c e z a l a n d ı r a r a k v e tarika­
tın B a ğ ı ş l a n m a G ü n ü ' n d e ( X I , 6-8) sürgün y e r l e r i n d e o n a karşı ç ı ­
k a r a k , Ö ğ r e t m e n ' e v e m ü r i t l e r i n e karşı g ü n a h i ş l e d i . ' T a n r ı ' n ı n
 GEZA VERMES

s e ç k i n i n i y e r d i v e o n a zulmetti', 'Yoksulu - c e m a a t i - y ı k m a y ı ta­

s a r l a d ı ' v e o n l a r ı n mallarını ç a l d ı . T a n r ı , o n u ' d ü ş m a n l a r ı n e l i n e
v e r e r e k ' ' b e d e n i n i n c e z a l a n d ı r ı l m a s ı n ı ' sağladı ( I X , 2). B e y a n a t i n
ö n g ö r ü s ü n e g ö r e , G ü n a h k â r K â h i n , ' T a n r ı ' n ı n g a z a p k a d e h i n i ' so­
nuna kadar içecektir. O n u n varisleri, ' K u d ü s ' ü n son kâhinleri',
'halkların -yabancıların- mallarını ve bütün zenginliklerini' y a ğ ­
m a l a m a k l a suçlanır. A n c a k y i n e a n l a t ı c ı y a g ö r e , Kittim b ü t ü n b u
g a n i m e t e e l k o y a c a k , T a n r ı tarafından b e l i r l e n e n d ü n y a n ı n fatih­
leri b u n l a r ı eski s a h i p l e r i n e dağıtacaktır.
H a b a k k u k B e y a n a t ı ' n d a k i bazı k o p u k l u k l a r n e d e n i y l e D o ğ r u ­
luk Ö ğ r e t m e n i ' n i n kâhin o l u p o l m a d ı ğ ı n ı b u m e t i n l e r d e n a n l a y a ­
m ı y o r u z . Ö t e taraftan, M e z m u r l a r B e y a n a t i b u m u ğ l a k l ı ğ ı giderir
( M e z m u r l a r X X X V I I , 4 Q I 7 I , 173). Satır 23-4'te ş ö y l e y a z a r : ' . . . b u
K â h i n ' l e ; D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' y l e ilgilidir'. A y r ı c a y i n e b u satır­
larda g e ç e n 'ulusların z u l m ü ' ibaresi, G ü n a h k â r K â h i n i c e z a l a n d ı ­
r a c a k o l a n y a b a n c ı l a r l a ilgili v e r i sunar. T a r i k a t ' ı n iki d ü ş m a n ı ,
" M a n a ş ş e ' n i n v e E f r a y i m ' i n kötüleri"dir. B u n l a r d a n , N a h u m B e -
y a n a t ı ' n d a da söz edilir.
M e s i h S e ç k i l e r i y a d a T a n ı k l ı k l a r ı n ı n ( 4 Q I 7 5 ) son b ö l ü m ü n ­
d e , bir Y e ş u A p o c y p h o n u y a d a M e z m u r l a r ı ' n d a n ( 4 Q 3 7 9 b ö l . 2 2
ii) y a p ı l a n alıntıda, iki K u d ü s yöneticisi h a k k ı n d a 'şiddetin aletle­
ri' d e n i r . Bu kişiler, Kutsal Şehri 'tanrısızların k a l e s i ' h a l i n e getir­
dikleri v e b u t o p r a k l a r d a 'tiksinti' yarattıkları için lanetlenirler.
A y r ı c a b u n l a r ı n " S i y o n ' u n kızının surlarında s u g i b i " k a n döktük­
leri anlatılır. E l y a z m a l a r ı n ı n parçalı d u r u m u n e d e n i y l e bu iki tiran
a r a s ı n d a k i ilişki a ç ı k değildir. B u n l a r b a b a - o ğ u l olabilirler. D i ğ e r
y a n d a n 'şiddetin a l e t l e r i ' ifadesi T e k v i n ' e (49:5) aittir; b u n a g ö r e
Ş e k e m ' i y ı k a n katiller, S i m o n v e L e v i adlı iki kardeştir.
N a h u m Beyanatı'nda, Doğruluk Öğretmeni ve G ü n a h k â r Kâ­
h i n ' l e ilgili b ö l ü m d e n sonra d a h a g e ç bir t a r i h e atlanır. B u r a d a k i
başkarakter 'kızgın g e n ç a s l a n ' l a k a p l ı , K u d ü s y ö n e t i c i s i bir Y a h u ­
di'dir. B u kişi, Y u n a n Kralı D e m e t r i u s ' u K u d ü s ' e d a v e t e d e n 'basit
şeylerin arayışındakiler'i cezalandırır. 'Antiochus d ö n e m i n d e n
Kittim y ö n e t i c i l e r i n i n geldiği z a m a n a k a d a r ' h i ç b i r y a b a n c ı , şehre
girememiştir. 'Kızgın genç aslan'ın düşmanları 'sağ durumda
ağaçlara asıldılar'; yani ç a r m ı h a gerildiler. M e z m u r B e y a n a t ı
xxxvii'de g e ç e n ' E f r a y i m ' v e ' M a n a ş ş e ' l a k a p l a r ı , c e m a a t i n karşıt­
ları i ç i n kullanılır. ' E f r a y i m ' i n ' y a l a n l a r v e hatalar y o l u n d a ' ilerle­
diği s ö y l e n i r . A n c a k e l y a z m a l a r ı n d a k i b o ş l u k l a r n e d e n i y l e ' M a ­
n a ş ş e ' n i n t a n ı m ı a ç ı k değildir. B u grup b ü y ü k o l a s ı l ı k l a ' b ü y ü k
a d a m l a r ' , 'kudretli a d a m l a r ' v e 'itibarlı a d a m l a r ' d a n oluşur.
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

N a h u m B e y a n a t ı , S e l e u k o s kralları A n t i o c h u s v e D e m e t r i -
us'tan söz e d e n ilk K u m r a n P a r ş ö m e n i d i r . A n c a k b u n l a r ı n kimlik­
leri h â l â belirsizdir; d o k u z m o n a r k ilk i s i m l e ; ü ç ü y s e ikinci isimle
anılır. 4 . M a ğ a r a dinsel t a k v i m e l y a z m a l a r ı n d a başka isimler d e
g e ç e r : A l e x a n d e r J a n n a e u s ' u n karısı K r a l i ç e ' S h e l a m z i o n ' - A l e -
x a n d e r - S a l o m e ' u n İ b r a n i c e d e k i a d ı - , M . Ö . 76-67 yılları a r a s ı n d a
hükümdardı. 'Hyrcanus' ve 'John' -muhtemelen Alexander'ın oğ­
l u I I . J o h n H y r c a n u s - 76-67 v e 63-40 yılları a r a s ı n d a B a ş k â h i n d i .
' E m i l i u s ' - M . A e m e l i u s S c a r r u s - ise, M . Ö . 6 5 - 6 2 ' d e S u r i y e ' d e h ü ­
k ü m d a r l ı k y a p a n v e k a t l i a m y a p m a k l a i t h a m e d i l e n ilk R o m a l ı
hükümdardı. Ayrıca 4Q243'te geçen Balakros, muhtemelen Sele­
ukos tahtına g e ç e n A l e x a n d e r B a l a s ' t ı .
B i r dua-şiirind e g e ç e n ö n e m l i bir p a r ç a d a ( 4 Q 4 4 8 ) K u d ü s v e
D i a s p o r a Y a h u d i l e r i n e ilişkin b i ç i m d e , ' K r a l J o n a t h a n ' d a n b a h s e ­
dilir. E . v e H . E s h e l , b u kişiyi A l e x a n d e r J a n n a e u s ' l a özdeşleştirir-
ler ( / f / 4 2 , 1992, 199-299); a n c a k k a n ı m c a ' K r a l J o n a t h a n ' ı n J o n a t -
h a n M a c c a b e u s o l m a ihtimalini d e s t e k l e y e n d a h a g ü ç l ü noktalar
b u l u n m a k t a ( b k z . JJS 44,1993, 2 9 4 - 3 0 0 ) . A y r ı c a , S a h t e P e y g a m ­
berlerin Listesi'nin ( 4 Q 3 3 9 ) d o k u z u n c u sırasında g e ç e n ' S i -
m o n ' u n o ğ l u J o h n ' , I . J o h n H y r c a n u s ' u a k l a getiriyor. S o n o l a r a k
P o t l a o s - P t o l l a s - P e i t h o l a o s ( 4 Q 4 6 8 e ) d i y e a n ı l a n kişi, M . Ö . birin­
c i y ü z y ı l ı n ortalarında y a d a sonlarında y a ş a m ı ş iki tarihi i s i m d e n
biri olabilir.
H a b a k k u k v e N a h u m B e y a n a t l a r ı n d a Kittim, K u d ü s ' t e k i g ü ­
n a h k â r k â h i n l e r i n c e z a l a n d ı r ı l m a s ı için T a n r ı tarafından g ö r e v l e n ­
dirilen kişilerdir. S a v a ş K u r a l ı ' n d a y s a tarikatın K i t t i m ' e karşı tutu­
m u değişir; o n l a r ı S a t a n y a d a B e l i y a l ' i n ittifaklarının başı d i y e n i ­
telerler v e Işığın O ğ u l l a r ı tarafından m a ğ l û p e d i l e c e k l e r i n i ifade
e d e r l e r . S a v a ş ı n K u r a l ı ' n d a d a ( 4 Q 2 8 5 ) p a r ç a l ı bir m e t i n o l m a s ı n a
karşın, b e n z e r anlatılara y e r verilir.
B a z ı K u m r a n ilahileri, ö ğ r e t m e n i n g ö r e v i n i v e d u y g u l a r ı n ı ifa­
d e e d e r ; b u kişi m u h t e m e l e n D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' d i r . B u n l a r a
g ö r e , ' h a t a n ı n y o r u m c u l a r ı ' , 'sahtekârlar', ' d ü z e n b a z l a r ' 'basit
şeylerin a r a y ı ş ı n d a k i l e r ' , bir z a m a n l a r o n u n ' a r k a d a ş l a r ı ' , 'antlaş­
masının ü y e s i ' , 'tanıklığının b o y u n d u r u ğ u ' n u n hamiliydiler. B u
i l a h i l e r d e n b i r i n d e 'şeytani tasarı'ya y a p ı l a n g ö n d e r m e , H a b a k k u k
B e y a n a t ı ' n d a g e ç e n bir k o n u y u anımsatır; b u n a g ö r e G ü n a h k â r
K â h i n , Essenilerin ' a y a ğ ı n ı k a y d ı r m a k ' i ç i n onları sürüldükleri y e r ­
d e ziyaret e d e r :
 GEZA VERMES

Yalanın Öğretmenleri sözleriyle halkını kandırdı

ve sahte Kâhinler onları yoldan çıkardı...
Bir kuşun yuvasından ayrı düşmesi gibi, beni ülkemden
uzaklara
sürdüler...
Onlar; yalanın öğretmenleri ve düzenbazlar,
bana karşı şeytani bir tasarı kurdular,
Senin tarafından kalbime kazınan Yasa'yı
Senin halkına anlattıkları basit şeylerle değiştirmem
için.
Bilgi içkisini susayanlardan esirgediler
ve onların susuzluklarını sirkeyle dindirdiler;
kendi sapkınlıklarını izlesinler diye
ve bayram günlerindeki budalalıklarını
ve onların tuzaklarına kapıldıklarını.
( I Q H XIII [önceden IV])

B a ş k a bir i l a h i d e , üstü kapalı b i ç i m d e Ö ğ r e t m e n ' i n t o p l u m ­

d a n d ı ş l a n m a s ı v e nihai g ö r k e m l i yargısının g e r ç e k l e ş e c e ğ i h i k â y e
edilir:

Çünkü S e n , ey Tanrı, beni korudun,

adamların oğullarından
ve Yasa'nı içime gizledin,
beni kurtaracağın zamana dek.
( I Q H XIII [önceden V])

B a z ı b i l i m insanları b u şiirlerin ö z y a ş a m ö y k ü s ü o l d u ğ u n u ;
y a n i Ö ğ r e t m e n tarafından yazıldıklarını d ü ş ü n ü r ; a n c a k b u sav ta­
m a m e n tartışmaya açıktır.
İfadelerdeki belirsizliği, s e m b o l i z m i n şifreli d o ğ a s ı n ı ve tarikat
tarihiyle ilgili sistematik bir i n c e l e m e n i n b u l u n m a y ı ş ı n ı g ö z ö n ü n ­
de b u l u n d u r d u ğ u m u z d a , bütün ayrıntıları a ç ı k l a m a beklentisi ger­
ç e k ç i o l m u y o r . A n c a k tarihsel g ö n d e r m e l e r i n kronolojik ç e r ç e v e s i ­
n i t a n ı m l a m a y a çalışabiliriz ; b u s a y e d e e n a z ı n d a n b a z ı ö n e m l i
o l a y l a r ı v e kişileri Y a h u d i Tarihi i ç i n d e k o n u m l a n d ı r a b i l i r i z .

b)Kronolojik Çerçeve

K u m r a n tarihinin kronolojik k o n u m u , a r k e o l o j i k v e y a z ı n s a l
b u l g u l a r l a y e n i d e n y a p ı l a n d ı r ı l a b i l i r . 1951-1956 yılları a r a s ı n d a y a ­
p ı l a n kazılar; tarikat yerleşkesinin ilk d ö n e m i n i , terminus a quo,
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

M . Ö . 150-140 y ı l l a r ı n a ve son d ö n e m i n i , terminus ad quem, R o ­

1
m a l ı l a r l a y a p ı i a n ilk savaşın ortalarına ( M . S . 68) tarihler. Y a z ı n s a l
ifadeler, ö z e l l i k l e t a n ı m l a n a b i l i r tarihsel isimler, a r k e o l o j i k b u l g u ­
larla uyuşur. A n c a k ş u n u da s ö y l e m e k g e r e k i y o r ki tarikat tarihi,
y e r l e ş k e n i n k u l l u s u n d a n o n l a r c a yıl ö n c e s i n e kadar uzanır. B u
n e d e n l e p a r ş ö m e n l e r d e ö n c e l i k l e tarikatın k ö k e n i y l e ilgili verileri
değerlendirmek durumundayız. N a h u m Beyanatı'ndan, bu belge­
n i n yazıldığı d ö n e m d e Kral A n t i o c h u s ' u n hâlâ hayatta o l d u ğ u n u
a n l ı y o r u z . A y n ı a d l a a n ı l a n başka kişiler o l m a s ı n a karşın, b u y a z ı ­
larda a n l a t ı l a n kişi, M . Ö . 169-168 y ı l l a r ı n d a K u d ü s ' ü n h a r a b e y e
ç e v r i l m e s i n d e n v e T a p ı n a ğ ı n y ı k ı l m a s ı n d a n s o r u m l u o l a n IV. A n -
t i c ! " ' s Epiphanes olmalıdır.
Ş a m b e l g e s i ' n e göre tarikatın d o ğ u ş u , K u d ü s ' ü n N e b u k a d n e s -
sar tarafından işgal e d i l i ş i n d e n ( M . Ö . 586) 3 9 0 yıl sonrasında y a ­
ş a n a n ' g a z a p d ö n e m i n e ' ; y a n i M . Ö . 196 y ı l ı n a d e n k düşer. A n c a k
bilindiği ü z e r e , Y a h u d i tarihçilerin sürgün sonrası d ö n e m l e ilgili
tarih tespitleri g ü v e n i l i r değildir. Pers e g e m e n l i ğ i n k a ç yıl sürdüğü
k o n u s u n d a a ç ı k bir fikirleri yoktur; dahası D a n i e l ' i n K i t a b ı ' n ı n te-
o l o j i k etki:i altında t a r i h ç e y a z ı y o r l a r d ı ; b u kitaba g ö r e N e b u k a d -
nessar ile M e s i h d ö n e m i arasında yetmiş yıl haftası (dört y ü z d o k -
son sene) vardır. 3 9 0 y ı l a 2 0 sene ( D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n i n s a h ­
n e y e ç ı k ı ş ı n a d e k , g r u b u n i ç i n d e b u l u n d u ğ u belirsizlik d o n e m i )
ve 40 sene (Doğruluk Öğretmeni'nin ö l ü m ü y l e M e s i h ' i n doğumu
arasında g e ç e n d ö n e m ) e k l e n d i ğ i n d e , z a m a n aralığı 4 5 0 s e n e y e
ç ı k a r . B u n a Ö ğ r e m a e n ' i n liderlik d ö n e m i n i d e eklersek (40 s e n e ,
g e l e n e k s e k süredir) e l d e eüc-reğimiz s o n u ç 7 y ı l ı n 70 katı olur.

Y u k a r ı d a k i tarihsel h e s a p l a m a , g e n e l kabul g ö r m ü y o r olsa d a

' g a z a p d ö n e m i ' n i n İsa'dan ö n c e ikinci y ü z y ı l ı n ilk y ı l l a r ı n a d e n k
geldiğini ortaya koyan başka önemli bulgular bulunmakta.
İ s a ' d a n ö n c e k i ikinci y ü z y ı l a ait Y a h u d i y a z ı n l a ı ı n d a , g a z a p d ö ­
n e m i y l e a y n ı z a m a n l a r d a ortaya ç ı k a n H e l e n i s t i k b u h r a n d a n söz
e d i l i r ; b u n l a r , tarikat y a z ı l a r ı n d a a n l a t ı l a n o l a y l a r l a u y u m l u d u r
(bkz. D a n i e l 9-11; H a n o k 90:6-7; J ü b i l e l e r 23:14-19; L e v i ' n i n Ahiti
17; M u s a ' n ı n V a r s a y ı m ı 4-5). A y r ı c a b u r a d a b e t i m l e n e n k u r u l u ş
1
Kazılar sonucu edinilen verilerin bu yorumu R. de Vaux'a aittir (bkz Archaeology and
the Dead Sea Scrolls, 1973). )odi Magress, çarpıcı bir araştırmasında, Kumran cemaatinin
M.Ö. ikinci yüzyılın ikinci yarısında Kumran sitesine yerleştiği yönündeki de Vaux'un te­
zini sorgular ve ilk komünal binaların M.Ö. birinci yüzyıl civarlarında inşa edildiklerini
savunur (bkz. The Archaeology of Çumran and the Dead Sea Scrolls, 2002, 63-9). Mag­
ress'in tezi doğruysa, inşa edilen ilk bina göreceli olarak büyük ölçekliydi ve kuruluş ev­
resini tamamlamış bir cemaatin gereksinimlerini karşılayabilecek nitelikteydi. Aslında bu
kuram, arkeolojik bulguların desteğinden yoksun olsa da yazınsal ifadeler temelinde öne
sürülen kuruluş tarihiyle (erken Hasmon dönemi) bağdaşır.
 CEZA VERMES

sürecindeki grup, Makabiler dönemi öncesinde ve başlangıcında

y a ş a y a n H a s i d l e r d i r (bkz. s. 75-6).
Kumran Tarihi'nin terminus ad quem'\ne* denk düşen Kit-
t i m ' i n kimler o l d u ğ u n u b e l i r l e m e m i z gerekiyor. E n basit a n l a m ı y ­
l a ' K i t t i m ' , Kıbrıs'taki F e n i k e kolonisi K i t i o n ' d a y a ş a y a n kişilere
v e r i l e n a d d ı . D a h a sonraları b u isim, 'bütün a d a l a r d a v e d e n i z kı­
y ı s ı n d a k i ü l k e l e r d e y a ş a y a n ' kimseler için k u l l a n ı l m a y a b a ş l a n d ı
( J o s e p h u s , Antiquities I, 128). M . Ö . ikinci y ü z y ı l d a n itibaren, Ya­
h u d i y a z a r l a r ' K i t t i m ' s ö z c ü ğ ü n ü d ü n y a iktidarının s a ğ l a n a c a ğ ı
g ü n için kullandılar. M a k a b i l e r d e ( i , ı; V I I I , 5) b u n l a r Y u n a n ' d ı r ;
B ü y ü k İskender v e P e r s e u s , ' K i t t i m ' kralları d i y e anılırlar. D a n i -
e l ' d e ise ( X I , 30) 'Kittim' R o m a l ı l a r d ı r ; R o m a S e n a t o s u ' n d a n E l ç i
P o p p i l i u s L a e n a s " K i t t i m ' i n g e m i s i y l e " A l e x a n d r i a ' y a getirilir v e
'Kuzey Kralı' Antiochus Epiphanes'a Mısır'dan derhal çekilmesini
emretmiştir. ' R o m a l ı l a r ' terimi, D a n i e l ' i n ( X I , 30) eski Y u n a n c a v e
Septuaginta uyarlamalarında bile, 'Kittim' yerine kullanılır. Bu
m e t i n l e r d e n h i ç b i r i n d e ' K i t t i m ' o l u m s u z y ö n d e e l e ş t i r i l m e z . Kit­
tim D ö n e m ' i n e n g ü ç l ü yöneticileridir; a n c a k Y a h u d i l e r l e d ü ş m a n
değildirler. T e r s i n e , D a n i e l ' d e Kittim'in Y a h u d i l e r i n d ü ş m a n l a r ı n ı
k ü ç ü k d ü ş ü r d ü k l e r i n d e n söz e d i l i r . A n c a k kısa bir s ü r e s o n r a ,
ö z e l l i k l e 7 0 y ı l ı n d a n itibaren Kittim, baskının v e tiranlığın s e m b o ­
l e h a l i n e gelecektir.
M a k a b i l e r v e D a n i e l ' d e o l d u ğ u gibi H a b a k k u k B e y a n a t ı ' n d a
d a Kittim tarafsız b i ç i m d e resmedilir. ( Ş a m B e l g e s i ' n d e K i t t i m ' d e n
h i ç söz e d i l m e z ; b u r a d a k i y a b a n c ı d ü ş m a n ' Y u n a n krallarının b a ­
şıdır.') H e r k e s t a r a f ı n d a n k o r k u l a n v e saygı g ö r e n K i t t i m , " K u ­
d ü s ' ü n son k â h i n l e r i n i " y e n i l g i y e uğratmış v e ö n c e k i l e r d e o l d u ğ u
gibi o n l a r ı n m a l l a r ı n a d a e l k o y m u ş t u . B ö y l e s i i l e r l e m e v e zafer­
ler, M . Ö . ikinci y ü z y ı l ı n son y a r ı s ı n d a d ü ? ü ş d ö n e m i n i y a ş a y a n
Suriye'nin Y u n a n Seleukoslarına olmasa da Romalılara yorulabi­
lir: M . Ö . birinci y ü z y ı l d a d o ğ u y a d ü z e n l e n e n R o m a saldırıları so­
n u c u P o n t u s , Ermenista n v e S e l e u k o s S u r i y e s i ' n d e zafer k a z a n ı l ­
mış v e son o l a r a k P o m p e y ' i n M . Ö . 63'te K u d ü s ' e g i r m e s i y l e Ya-
h u d a , R o m a C u m h u r i y e t i ' n i n eyaleti h a l i n e d ö n ü ş t ü r ü l m ü ş t ü .
'Kittim'in R o m a l ı l a r l a ö z d e ş o l d u ğ u tezi ü z e r i n d e g e n e l fikir
birliği s a ğ l a n m a m ı ş o l m a s ı n a r a ğ m e n H a b a k k u k B e y a n a t ı ' n d a g e ­
ç e n o l d u k ç a ç a r p ı c ı bir nitelik b u tezi destekler. H a b . I , I4-I6'da
sözü e d i l e n g r u b u n ' K i t t i m ' o l d u ğ u n u v a r s a y a r a k ş u alıntıyı aktarı­
y o r u z : " B u n a g ö r e , o n l a r ; savaş silahlarını kendi b a y r a k l a r ı n a v e

*Final, en son uç nokta (ç.n.)

Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMKAIM YAAIILAKI

i b a d e t l e r i n e a d a r l a r . " ( I Q p H a b . V I , 3-5) Signaya ibadet e t m e g e l e ­

n e ğ i , c u m h u r i y e t v e imparatorluk d ö n e m l e r i n d e , R o m a l ı o r d u l a ­
rın dini i n a n ç l a r ı n ı n bir p a r ç a s ı y d ı ; K u d ü s T a p ı n a ğ ı ' n ı n , 7 0 y ı l ı n ­
d a Titus lejyonları tarafından e l e geçirilmesini a n l a t a n J o s e p h u s ,
şöyle yazar: •

Kente akırf eden Romalılar, Tapınağı ve etrafını bayraklarla donattı­

lar; flamalarını Tapınak avlusuna taşıdılar, bunları doğu kapısının karşı­
sına koydular ve önlerinde ibadet ettiler. (VVar V I , 316)

S a v a ş P a r ş ö m e n i ' n d e g e ç e n ' K i t t i m ' ; eskatolojik İsrail'in son

karşıtları, bir krala ya da imparatora {melekti) b a ğ l ı y d ı l a r . H a b a k ­
kuk v e N a h u m B e y a n a t l a r ı ' n d a , b u kişilerin y ö n e t i c i l e r (moshe-
lim) tarafından yönetildikleri belirtilir. S o n u ç o l a r a k , tarikat tarihi
M . Ö . ikinci y ü z y ı l başlarıyla e m p e r y a l R o m a d ö n e m i n i n ortaları
( M . Ö . 2 7 sonrası) arasındaki d ö n e m e d e n k düşer. B u ikinci tarih,
ilk Y a h u d i S a v a ş ı ' y l a y a d a d a h a a ç ı k bir i f a d e y l e ; V e s p a s i a n v e
Titus o r d u l a r ı n ı n Ö l ü D e n i z sınırına ulaştığı 6 8 H a z i r a n ı ila a y n ı
z a m a n a d e n k gelir; K u m r a n kazıları da bu tespiti destekler.

c) Bazı Gizlerin Çözülmesi

Ş i m d i y e kadar ' g a z a p d ö n e m i ' n i , M . Ö . ikinci y ü z y ı l b a ş l a r ı n ­

da y a ş a n a n Helenistik buhran; 'kök'ü, Makabiler d ö n e m i öncesi
H a s i d l e r ; 'Kittim'i ise R o m a l ı l a r olarak t a n ı m l a d ı k . Ç ö z ü l m e s i g e ­
r e k e n bir giz d a h a var: D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n i n tarikata liderlik
ettiği d ö n e m d e , Y a h u d i d ü ş m a n ı y a d a d ü ş m a n l a r ı d i y e a n ı l a n
' A l a y c ı ' , ' Y a l a n c ı ' , ' P a l a v r a c ı ' y a d a ' G ü n a h k â r K â h i n ' i n kimliği.
(IQpHab, 4QpPsa,CD)
B u k ü ç ü k d ü ş ü r ü c ü lakapların a y n ı kişi i ç i n kullanıldığı a ç ı k .
Ş a m Belgesi'nde adı geçen ' A l a y c ı ' ve ' P a l a v r a c ı ' (ayrıca bkz.
4 Q p P s a [ X X X V I I ] ) a y n ı kişidir ('İsrail'i y a l a n seline b o ğ a n A l a y c ı
kalktığında...' C D 1,14). B a ş l a r d a ' d o ğ r u l u ğ u n a d ı y l a a n ı l a n ' ( I Q p -
H a b V I I I ) G ü n a h k â r K â h i n ' i n d a h a sonra ' y a l a n c ı ' çıktığı anlatılır.
B a ş k a bir a ç ı k l a m a , p a r ş ö m e n l e r d e a n l a t ı l a n v e Y a h u d i h a l k ı ­
nın ulusal lideri o l a n kişiyle ilgilidir. İsrail de i ç i n d e o l m a k ü z e r e ,
p a r ş ö m e n l e r d e kutsal isimler s e m b o l l e r l e ç a ğ r ı l ı y o r o l m a s ı n a rağ­
m e n , ' G ü n a h k â r K â h i n ' e atfedilen etkinlikler; s ö z ü e d i l e n kişi d i n ­
sel v e seküler g ü c e sahip o l m a d ı ğ ı d u r u m d a , p e k d e a n l a m ifade
e t m i y o r . O, " İsrail'i y ö n e t t i " , " T a n r ı ' y a isyan e d e n z o r b a l a r ı n ' -
m u h t e m e l e n d i n değiştiren Y a h u d i l e r i n - v e h a l k ı n - y a n i y a b a n c ı ­
ların- ' m a l l a r ı n a e l k o y d u ' . O , 'kibir şehrini k a n l a ' inşa etti; ' K u -
 GEZA VERMES

d ü s ' t e tiksinti v e r i c i işler yaptı v e T a n r ı ' n ı n M a b e d i ' n i y a ğ m a l a d ı '

( I Q p H a b V I I I ) . B ü t ü n b u g ö z l e m l e r , ayrı ayrı e l e a l ı n d ı ğ ı n d a a l e ­
gorik o l a r a k anlaşılabilirler; a n c a k bütünlük i ç i n d e d e ğ e r l e n d i r i l ­
d i ğ i n d e ' G ü n a h k â r K â h i n ' i n K u d ü s B a ş k â h i n i o l d u ğ u anlaşılır.
' G ü n a h k â r K â h i n ' y e n i g ö r e v i n d e n ö n c e d e b i l i n e n bir k â h i n ­
d i . K e n d i e v i n d e k i v e dışarıdaki d ü ş m a n l a r ı n a g a l i p gelmişti. K u ­
d ü s ' ü y e n i d e n inşa etmiş ( I Q p H a b V I I I ; 4 Q 4 4 8 i ç i n d e ) v e s o n u n ­
d a y a b a n c ı rakipleri tarafından e l e geçirilerek ö l d ü r ü l m ü ş t ü .
Ö n c e k i b ö l ü m d e g e ç e n kronolojik talimatlarda, bu kişinin
yükseliş d ö n e m i , A n t i o c h u s E p i p h a n e s ' i n h ü k ü m d a r l ı ğ ı y l a ( M . Ö .
175-164) K u m r a n yerleşkesinin olası kuruluş tarihi ( M . Ö . 150-140)
arasına yerleştirilir. B u d ö n e m i ç i n d e başkâhinlik g ö r e v i n d e b u l u ­
n a n kişi sayısı beştir. B u n l a r d a n ü ç ü Y u n a n y a n l ı s ı y d ı : J a s o n , M e -
n e l e u s v e A l c i m u s . D i ğ e r ikisiyse M a k a b i kardeşler; J o n a t h a n v e
S i m o n ' d u . Diğer y a n d a n hiçbir H e l e n i z m yanlısının ' G ü n a h k â r
K â h i n ' o l m a olasılığı yoktur; ç ü n k ü b u n l a r , y ö n e t i m l e r i n i n ilk e v ­
r e s i n d e iyi bir ü n e s a h i p d e ğ i l l e r d i . J a s o n v e A l c i m u s ' u n d a b u
a d a y l a r listesinde b u l u n m a ihtimalleri zayıftır; I Q p H a b V I I I - I X ' d a
b a h s e d i l d i ğ i ü z e r e b u kişiler d ü ş m a n l a r ı n c a ö l d ü r ü l m e m i ş l e r d i .
J a s o n s ü r g ü n d e ( 2 M a c . V , 7-9); A l c i m u s ise g ö r e v i n d e y k e n ö l ­
müştü ( I . M a c . ix, 54-6). Ö t e y a n d a n M a k a b i kardeşlerin d u r u m u
b u iki koşula d a u y u y o r . B u kişilerin görevleri iki d ö n e m e ayrılır;
J o n a t h a n b a ş k â h i n l i k görevini A l e x a n d e r B a l a s ' t a n ; S i m o n ise J o -
n a t h a n ' d a n d e v r a l m ı ş t ı . H e r ikisi d e 'şiddetin a l e t l e r i ' y d i v e ö l d ü ­
r ü l m ü ş l e r d i . A n c a k ikisi a r a s ı n d a s e ç i m y a p a c a k o l u r s a k J o n a t -
h a n ' ı n G ü n a h k â r K â h i n o l m a olasılığı d a h a yüksektir. J o n a t h a n ,
'Yunan Krallarının başkanı' tarafından cezalandırılmış ve 'halk'
tarafından ö l d ü r ü l m ü ş t ü ; diğer y a n d a n S i m o n ' u n katili k e n d i e n i ş -
tesiydi ( I . M a c . ix, 14-16). Y a h u d i i n a n c ı n ı n v e b a ğ ı m s ı z l ı ğ ı n ı n c e ­
sur s a v u n u c u s u J u d a s ' ı n M . Ö . I 6 l ' d e ç a t ı ş m a d a ö l m e s i y l e , y e r i n e
J o n a t h a n getirildi. A n c a k J o n a t h a n ' G ü n a h k â r K â h i n ' y a k ı ş t ı r m a s ı ­
n ı , S e l e u k o s tahtını zorla e l e g e ç i r e n A l e x a n d e r B a l a s , yetkisi d ı ­
ş ı n d a b u gösterişli c ü p p e y i k e n d i s i n e devrettiği z a m a n e l d e etti
(M.Ö. 153-152). Daha sonra A l e x a n d e r ' ı n eski bir g e n e r a l i
T r y p h o n t a r a f ı n d a n tutsak a l ı n a n J o n a t h a n , Ü r d ü n ' ü n ö t e s i n d e
B a s c a m a ' d a ö l d ü r ü l d ü ( I . M a c . xiii, 23).
İşgal, zenginlik ve y a ğ m a l a m a y a düşkünlükleriyle tanınan
H a s m o n l u dini liderler, " K u d ü s ' ü n son k â h i n l e r i " , S i m o n ' u n o ğ l u
I . J o h n H y r c a n u s ( M . Ö . 134-104) v e II. J u d a s A r i s t o b u l u s ( M . Ö . 6 7 -
63) d ö n e m l e r i a r a s ı n d a h ü k ü m s ü r m ü ş l e r d i . K u ş k u s u z , kötü b i ­
ç i m d e tahrifata u ğ r a m ı ş bir H o ş e a B e y a n a t ı ' n d a ( 4 Q I 6 7 I I 2-3)
'son k â h i n ' d i y e a n ı l a n 'kızgın g e n ç a s l a n ' ; y a n i A l e x a n d e r J a n n a -
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

e u s d a b u n l a r d a n biriydi. B u kişiyle ilgili N a h u m ' d a g e ç e n i b a r e ­

ler -'dişi a s l a n ı i ç i n a v l a n a n ' , ' a d a m l a r ı c a n l ı y k e n a s a r a k . . . basit
şeylerin a r a y ı ş ı n d a k i l e r ( i ) ' c e z a l a n d ı r a n , ' g e n ç a s l a n ' - c a r i y e l e r i y l e
e ğ l e n i r k e n , 8 0 0 Ferisiyi ç a r m ı h a g e r e n J a n n a e u s ' u n h i k a y e s i y l e
örtüşür.
Y i n e , N a h u m B e y a n a t ı ' n d a 'basit şeylerin a r a y ı ş ı n d a k i l e r ' ile
e ş tutulan ' E f r a y i m ' , Ferisileri simgeler. B u d u r u m d a ' M a n a ş ş e ' v e
o n u n ileri g e l e n l e r i S a d d u k i l e r o l m a l ı . D i ğ e r bir t a b i r l e , Esseni c e ­
m a a t i n i n siyasal v e öğretisel karşıtları; M M T ' d e i m a edildiği gibi
dini liderlik a ç ı s ı n d a n y i n e bunlarla bağları b u l u n m a s ı n a karşın;
S a d d u k i l e r v e Ferisilerdi.
J o s e p h u s , Y a h u d i t o p l u m u n u n ü ç karşıt g r u b a b ö l ü n m e s i n i ,
J o n a t h a n M a c c a b e u s d ö n e m i n e d a y a n d ı r ı r (Antiquities X I I I , 171);
a n c a k p a r ş ö m e n l e r i n sağladığı y e n i bilgilere göre H e l e n i z m ' e kar­
şı y ü r ü t ü l e n birleşik direniş, M a k a b i l e r i n ya da d a h a a ç ı k bir ifa­
d e y l e J o n a t h a n ' ı n ; H a s i d l e r i n dini lideri D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n i n
tinsel ö n d e r l i ğ i n i t a n ı m a m a s ı y l a bozulmuştur. B u d ö n e m d e n s o n ­
r a K u m r a n T a r i k a t ı , k e n d i s i n d e n ayrılanları ' E f r a y i m ' v e ' M a n a ş ş e '
d i y e adlandırır. B u n l a r , Kutsal Kitap T a r i h i ' n d e Y u s u f ' u n d ö n m e
K u z e y K r a l I ı ğ ı ' y l a ilişkilendirilen oğullarıdır.
N e y a z ı k k i b ü t ü n b u bilgilere r a ğ m e n D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e ­
n i ' n i n g e r ç e k kimliği a ç ı k değildir. ' G ü n a h k â r K â h i n ' , J o n a t h a n
M a c c a b e u s ise Ö ğ r e t m e n d e m u t l a k a o n u n ç a ğ d a ş l a r ı n d a n biri
o l m a l ı . O n u n h a k k ı n d a bildiğimiz tek şey, kâhinliğidir ( I Q H a b I I ,
8 ; 4 Q p P s [ X X X V I I ii; I 5 = 4 Q I 7 I ] ) . Diğer y a n d a n S a d o k A i l e s i ' y l e
y a k ı n ilişki i ç i n d e o l a n b u k â h i n , IV. O n i a s ' a , M ı s ı r ' a gitmesi v e
L e o n t o p o l i s ' t e g a y r i m e ş r u bir T a p ı n a k inşa etmesi n e d e n i y l e karşı
ç ı k m ı ş t ı . 2 C e m a a t i kurdu y a d a y e n i d e n k u r d u . O n l a r a , p e y g a m ­
berlerle v e İlahilere b a k a c a k olursak, b a y r a m kutlamaları y a s a l a ­
rıyla ilgili k e n d i y o r u m l a r ı n ı aktardı. H a s i d l e r birliğindeki ' Y a l a n -

2
Sadok Ailesi'yle Doğruluk Öğretmeni arasındaki olası ilişki, bir nebzeye kadar savunula­
bilir. Cemaat Kuralı'nın eski bir uyarlamasına göre (4Q258 ve 256), demokratik 'Birlik'
('yığın'), Cemaat içindeki mutlak otoriteyi temsil ediyordu ve kâhinler (Harun Oğulları),
öğretisel ve yasal yönetimin başında bulunuyorlardı. Bu mevki, IQS v'te başkahinlil: ailesi
üyelerine, 'Sadokoğulları'na atfedilir. Başka bir deyişle, tarikat tarihinin ilk evrelerinde, bu
görev Sadoklara devredilmişti. Bu bilgi (4QD ile tamamlanan) CD l'deki hikâyeyle birlikte
değerlendirildiğinde, bu değişimin, yirmi yılı arayış içinde geçen Harun ve İsrail'in 'bit-
ki'sine (kâhinlere ve sıradan Yahudilere) Tanrı tarafından gönderilen Doğruluk Öğretme­
ninin zamanında yaşandığını düşünebiliriz. IV. Onias'ın Mısır'a gitmesiyle (M.Ö. IbO'lı
yıllar) Sadok cephesinde yaşanan gerginlik, bu olaylara en uygun art alanı sağlar (bkz. C.
Vermes, 'The Leadership of the Çumran Community', Geschichte-Tradition-Reflexion
içinde [Martin Hengel Festschrift] I (Tübingen, 1996, 375-84). Bu bağlamda, 4Q266 ii'yle
ilişkili biçimde, Yabancıların ülkesine göç eden kâhinlerin, görevlerinden çıkarılmış ol­
duklarını savunmak pek de uygunsuz bir tahminin ürünü değildir.
 CEZA VERMES

c ı ' v e y a n d a ş l a r ı , Ö ğ r e t m e n ' i n görüşlerine karşı çıktılar; iki taraf

a r a s ı n d a y a ş a n a n kanlı ç a t ı ş m a d a n galip ç ı k a n , ' Y a l a n c ı ' y a n l ı l a r ı
o l d u . B u n u n ü z e r i n e Ö ğ r e t m e n v e hayatta k a l a n taraftarları ' Ş a m
t o p r a k l a r ı ' a d ı y l a b i l i n e n sığınak y e r i n e kaçtılar: Ş a m ' ı n , g r u b u n
asıl d o ğ u m yeri B a b i l y a d a K u m r a n için k u l l a n ı l a n bir şifre o l d u ­
ğu düşünülür. H a b a k k u k anlatıcısı, 'Avşalom E v i ' n i n ' 'Doğruluk
Öğretmeni'ni' 'Yalancı'nın' karşısında y a l n ı z bıraktığını yazar
( I Q H a b V , 9-12); b u r a d a n Ö ğ r e t m e n ' i n ' Y a l a n c ı ' y l a ' m ü c a d e l e s i n ­
de ' A v ş a l o m E v i ' n e ' güvendiği sonucu çıkarılabilir. ' A v ş a l o m '
s e m b o l i k a n l a m d a kullanılmışsa, b u r a d a A v ş a l o m ' u n , babası D a -
v u t ' a isyan edişi ima e d i l m i ş olabilir. B u d u r u m d a a n l a t ı l m a k iste­
n e n b ü y ü k bir olasılıkla Ö ğ r e t m e n ' i n y a k ı n a r k a d a ş l ı ğ ı n a y a d a
ilişkisine ihanet edildiğidir. Ö t e y a n d a n ' A v ş a l o m E v i ' Ö ğ r e t ­
m e n ' e s a l d ı r m a k l a d e ğ i l ; Ö ğ r e t m e n ' i n ' a ş a ğ ı l a n m a s ı n a ' sessiz kal­
dığı için s u ç l a n d ı ğ ı n d a n b u alegorik ç ı k a r ı m ikna e d i c i g ö r ü n m ü ­
y o r . B e l k i d e kastedilen şey d a h a açıktır. G e r ç e k A v ş a l o m , J u d a s
M a c c a b a e u s ' u n elçisiydi ( 2 . M a c . xi, 17) v e oğlu M a t t a t h i a s , J o ­
n a t h a n ' ı n c e s u r m e m u r l a r ı n d a n biriydi ( I M a c . xi, 7 0 ) . M a c c a b e -
us'un diğer o ğ l u J o n a t h a n , J o p p a ' n ı n fethinde S i m o n ' u n o r d u s u n u
y ö n e t m i ş t i ( I M a c . xiii, ıı).
Ö ğ r e t m e n , 'sürgün y e r i n d e ' bile G ü n a h k â r K â h i n ' i n h o r l a m a ­
larına v e z u l m ü n e m a r u z k a l ı y o r d u . B u r a d a k i e n ö n e m l i v e a c ı l ı
o l a y , K â h i n ' i n , 'öfkeli z e h r i n i ' Ö ğ r e t m e n ' e k u s m a k i ç i n s ü r g ü n
y e r i n e kadar gitmesidir. 'İstirahat Ş a b a t l a r ı ' n d a ' , ' B a ğ ı ş l a n m a G ü ­
n ü , d i n l e n m e i ç i n a y r ı l a n z a m a n ' d a müritlerin karşısına ç ı k a n kâ­
hinin a m a c ı , ' O r u ç G ü n ü ' n d e tökezlemelerini' sağlamaktı. Eli­
m i z d e k i bilgilerin azlığı n e d e n i y l e , o e n d i ş e v e r i c i g ü n d e y a ş a ­
nanları y a d a Ö ğ r e t m e n i ' ö l d ü r m e k için ellerini uzattı'ğı z a m a n ı
b i l e m i y o r u z . B u r a d a k u l l a n ı l a n ifade iki a n l a m a gelebilir. Ö r n e ­
ğin I Q p H a b X I , 5 , 7 ' d e g e ç e n fiil 'karıştırmak' d i y e ç e v r i l i r ; a n c a k
b u ' y u t m a k ' a n l a m ı n d a d a kullanılmış olabilir; ikinci ç e v i r i y e ina­
n a n bazı b i l i m insanlarına göre, k â h i n , b u z i y a r e t i n d e D o ğ r u l u k
Öğretmeni'ni öldürmüştü. Diğer yandan bu cümleler, İngilizceye
g e l e c e k y a d a geniş z a m a n d a çevrilebilir: " E f r a y i m ' i n v e M a n a ş -
ş e ' n i n k ö t ü s ü . . . K â h i n ' e v e k u r u l u n d a k i insanlara e l l e r i n i uzatır/
u z a t a c a k . . . A n c a k T a n r ı o n l a r ı n e l l e r i n d e n kurtarır/ k u r t a r a c a k
o n l a r ı ' ( 4 Q p P s a [ X X X V I I I , I I , I 7 - I 9 = 4 Q I 7 I ] ) . D i ğ e r bir d e y i ş l e n e
Essenilerin k u r u c u s u n u n gerçekte k i m o l d u ğ u n u n e d e b u kişinin
nerede, nasıl, ne zaman öldüğünü biliyoruz. Yalnızca K u m r a n
C e m a a t i ' n i Hıristiyanlıkla bağdaştıran y a z a r l a r d a h a y e t k i n o l d u k ­
larını iddia e d e r l e r ; a n c a k buldukları yanıtlar farklıdır. J . L . T e i c -
O L U DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMKAM YAZı ı LAKı

h e r ' e g ö r e ö ğ r e t m e n İsa'dır. B a r b a r a T h i e r i n g İ s a ' n ı n G ü n a h k â r

K â h i n ; Ö ğ r e t m e n ' i n s e Vaftizci Y a h y a o l d u ğ u n u ö n e sürer. R . H .
E i s e n m a n ise iki görüşü de r e d d e d e r e k ' L o r d ' u n k a r d e ş i ' James
the Jusfm D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i o l d u ğ u n u s a v u n u r . Ö t e y a n d a n ,
y a l n ı z c a s a n s a s y o n e l haberler p e ş i n d e koşan m e d y a b u k u r a m l a r ­
la ilgileniyor.
Doğruluk Öğretmeni'ni Makabiler dönemi içinde tanımlaya-
m a m a n ı n , b u y e n i d e n y a p ı l a n d ı r m a girişimini k ü l l i y e n g ü v e n i l ­
m e z h a l e getirdiği d ü ş ü n ü l ü y o r . ' D ö n e m e ilişkin y a z ı n d a , itibar
sahibi bir kişinin, Ö ğ r e t m e n ' i n , h i ç i z b ı r a k m a m ı ş o l m a s ı m ü m ­
k ü n m ü ? ' d i y e soruluyor. B u itiraza ş ö y l e y a n ı t v e r e b i l i r i z : M a k a ­
biler kitaplarında bilinçli olarak karşıt hareketlerin v a r l ı ğ ı n d a n söz
edilmez, grubun kahramanları ö n e çıkarılırdı. A y n ı b i ç i m d e J o -
s e p h u s ' u n e s e r l e r i n d e d e b ü y ü k o r a n d a I . M a k a b i l e r kitabı k a y n a k
g ö s t e r i l d i ğ i n d e n , b u k i t a p l a r d a farklı bir bilgi b u l m a k m ü m k ü n
g ö r ü n m ü y o r . D a h a iyi bir ihtimalle J o s e p h u s ' u n farklı k a y n a k l a r ­
d a n b e s l e n d i ğ i n i varsaysak bile, b u y a z ı l a r d a D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e -
n i ' n d e n söz e d i l m e y i ş i ü z e r i n d e n ç ı k a r ı m a v a r m a m ı z olası d e ğ i l ;
ö y l e k i a y n ı m e t i n l e r d e Ferisilerin k u r u c u l a r ı n d a n d a b a h s e d i l ­
m e z . D a h a s ı , J o s e p h u s ' u n Nasıriyeli İ s a ' d a n b i h a b e r o l d u ğ u n u i d ­
d i a e d e n tarihçilerin sayısı a z ı m s a n a m a z . B u tarihçiler, Testimo-
nium Flavianum'un (Antiquities XVIII, 63-4), asıl metne Hıristi­
y a n l a r t a r a f ı n d a n s o n r a d a n eklendiğini ö n e sürerler (öte y a n d a n
b e n i m d e i ç l e r i n d e b u l u n d u ğ u m bir grup b u b ö l ü m ü n otantik o l ­
d u ğ u n u d ü ş ü n ü r ) . D u r u m b ö y l e d e olsa; J o s e p h u s ' u n e s e r i n d e , e n
ü n l ü Ferisi h ü k ü m d a r ı H i l l e l v e T a p ı n a ğ ı n y ı k ı l ı ş ı n d a n sonra M u ­
sevileri y e n i d e n ö r g ü t l e y e n Y o h a n n a n b e n Z a k k a i h a k k ı n d a tek
k e l i m e b i l e e d i l m e z . O y s a J o s e p h u s b u iki isimle a y n ı y ü z y ı l d a ,
hatta Y o h a n n a n ile a y n ı z a m a n l a r d a y a ş a m ı ş t ı .
Ölü Deniz Parşömenleri'nden edinilen bilgilerin kaçınılmaz
o l a r a k p a r ç a l ı bir h i k â y e s u n d u ğ u n u kabul e d i y o r u z ; a n c a k n e b u
d u r u m n e d e Ö ğ r e t m e n ' i n kimliği h a k k ı n d a s ü r e g e l e n belirsizlik,
e l i m i z d e k i v e r i l e r i n güvenilirliğini geçersiz kılıyor. A n l a t m a k t a o l ­
d u ğ u m u z h i k â y e n i n b ü t ü n l ü ğ ü i ç i n , tekrar J o s e p h u s ' u n E s s e n i z m
v e Esseniler h a k k ı n d a k i tarihsel g ö n d e r m e l e r i n e d ö n ü y o r u z .
Y a h u d i t a r i h ç i , e s e r i n d e , ü ç ü D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n i n ilgi
a l a n ı o l a n p e y g a m b e r l i k l e uğraşan t o p l a m dört C e m a a t ü y e s i n d e n
b a h s e d e r . İlk k â h i n J u d a s , K u d ü s ' t e bir grup ö ğ r e n c i y e ' g e l e c e ğ i
t a h m i n e t m e y e ' ; b ü y ü k bir olasılıkla g e l e c e k l e ilgili p e y g a m b e r l i k
a l a m e t l e r i n i t a n ı m a n ı n y o l l a r ı n a dair ders v e r i r k e n resmedilir. J o -
 CEZA VERMES

s e p h u s , b u kişinin ' k e h a n e t l e r i n d e hiçbir z a m a n y a n ı l m a d ı ğ ı n ı ' v e

I. A r i s t o b u l u s ' u n erkek kardeşi A n t i g o n u s ' u n ö l ü m ü n ü d o ğ r u t a h ­
m i n ettiğini y a z a r ( M . Ö . 104-103) {Antiquities X I I I , 311-13). İkinci
Essenili k â h i n M e n a h e m , H e r o d ' u n Y a h u d i l e r i n lideri o l a c a ğ ı n ı
t a h m i n etmişti ( X V , 373-8). K e n d i s i n e bütün Y a h u d i l e r i n sadakat
y e m i n i e t m e s i n i isteyen H e r o d , h ü k ü m d a r l ı ğ a g e l d i ğ i n d e , k e n d i
a n l a ş m a y e m i n l e r i dışında b ü t ü n diğer y e m i n l e r i r e d d e d e n Esse­
nileri b ö l e r e k b u K â h i n e şükran b o r c u n u ö d e m i ş t i . S i m o n a d ı n d a
ü ç ü n c ü bir Essenili k â h i n , Y a h u d a etnarkı A r c h e l a u s ' u n ( M . Ö . 4 -
M . S . 6 ) rüyasını y o r u m l a m ı ş t ı ( M . Ö . 4); b u n a g ö r e A r c h e l a u s ' u n
h ü k ü m d a r l ı ğ ı o n s e n e sürecekti ( X V I I , 345-8). J o s e p h u s ' u n s ö z ü n ü
ettiği d ö r d ü n c ü tarikat üyesi Esseni J o h n , ilk d e v r i m i n b a ş l a r ı n d a ,
kuzeybatı Yahuda'daki T h a m n a Bölgesi'nin ve Lydda (Lod), Joppa
(Jaffa- Y a f a ) , E m m a n e u s şehirlerinin strategos y a d a k u m a n d a n ı y d ı
{War I I , 5 6 7 ) . 'Kusursuz bir cesarete v e h ü n e r e ' s a h i p o l a n J o h n ,
3
A s c a l o n ' d a savaş a l a n ı n d a ö l d ü (III, I I , 19).

J o s e p h u s R o m a l ı l a r ı n işkencesi karşısında Es;.onilerin c e s a r e t i ­

ni usta bir üslupla aktarır:

Romalılarla savaşta, ruhları her türlü işkenceyle sınandı. Bedenleri­

ni işkence aletleriyle parçaladılar, yaktılar, astılar, kemiklerini kırdılar...
Yasa koyucularına küfretmeleri, haram yemekleri yemeleri için zorlandı­
lar. Onlarsa ne bu isteklere boyun eğdiler ve işkencelerden korktular ne
de bir damla gözyaşı akıttılar. Çektikleri acı içinde Romalıların yüzüne
alayla güldüler ve bir gün nasılsa geri kazanacaklarını bilmenin rahatlı­
ğıyla ruhlarını teslim ettiler. (War II, 152-3)

R o m a l ı l a r ı n kişilere değil gruplara i ş k e n c e u y g u l a d ı k l a r ı n ı or­

t a y a k o y a n b u p a s a j , Ö l ü D e n i z c i v a r l a r ı n d a tutsak e d i l e n E s s e n i ­
ler y e r l e ş k e s i n i n R o m a l ı l a r c a y a ğ m a l a n d ı ğ ı n ı ö n e süren a r k e o l o g ­
ların savını destekler. Eğer bu sav d o ğ r u y s a , tarikatın tarihten si­
lindiği 6 8 yılı y a z ı n d a , m e r k e z i y e r l e ş k e l e r i n i n d e ö l d ü r ü c ü bir
darbeyle yıkılmış olduğunu savunabiliriz. Mağaralara gizlenen
y a k l a ş ı k 8 0 0 e l y a z m a s ı n ı kurtarmak için h i ç b i r g i r i ş i m d e b u l u n u l ­
m a m ı ş o l d u ğ u g e r ç e ğ i , böylesi bir s o n u v e b ü t ü n Esseni H a r e k e -
ti'nin m e r k e z i y e r l e ş k e s i n i n i m h a edildiğini kanıtlar.

s
Bu dört isme, Kumran çömlek parçalarından birinde adı geçen ve muhtemelen bir say­
man ya da Gardiyan olan Nahmani oğlu Elazar'ı (bkz. altta, s. 614) ve üç kusur işlemiş
üyeyi, Yohannan ve Hananiah adıyla çağrılan iki kişiyi daha ekleyebiliriz (bkz. yukarıda
s. 56-57).
 CEMAATİN DİNİ FİKİRLERİ

1950'lerde K u m r a n T a r i k a t ı m ı n dini g ö r ü ş ü ü z e r i n e y a z ı l a n
ilk m a k a l e l e r d e c i d d i bir hata y a p ı l ı y o r d u ; P a r ş ö m e n l e r i n , K u m ­
ran T a r i k a t ı m a ö z g ü n bir dini ifade ettiğini d ü ş ü n e n a r a ş t ı r m a c ı ­
lar, bu yazıtları M u s e v i l i k i n a n c ı n d a n bağımsız bir başlık altında
d e ğ e r l e n d i r i y o r l a r d ı . B u g ü n , elli senelik araştırma v e bilgi t o p l a ­
m a s ü r e c i n d e n sonra, c e m a a t teolojisini, eski M u s e v i l i ğ i n öğreti­
sel u y a r l a m a s ı b i ç i m i n d e d e ğ e r l e n d i r e b i l i y o r u z .
A n c a k i n a n ç l a r ı n v e geleneklerin sistematik i n c e l e m e s i , g e l e ­
neksel a n l a m d a Y a h u d i kültürünün parçası o l m a d ı ğ ı n d a n , b u g e ­
lişmeleri takip e t m e k t e zorluklar y a ş ı y o r u z . B i r y a n ı y l a , d a h a ö n ­
c e d e s ö z ü n ü ettiğimiz C e m a a t Kuralı i ç i n d e g e ç e n İki R u h y ö n e r ­
gesi ( b a k ı n ı z s.53), eski Y a h u d i y a z ı n ı n a ait tek öğretisel d e ğ e r l e n ­
dirmedir. Ç a ğ d a ş Y a h u d i y a z a r l a r c a k a l e m e a l ı n a n -Kutsal K i t a p ,
Ahitler a r a s ı , orta ç a ğ y a d a m o d e r n - b ü t ü n M u s e v i t e o l o j i l e r i ; b i ­
linçli y a d a bilinçsiz şekilde dogmatik H ı r i s t i y a n y a p ı l a r ı n ı ö r n e k
alır: T a n r ı , yaratılış, k a d e r , Kurtarıcı ( M e s s i a n i c ) kurtuluş, y a r g ı ,
diriliş, c e n n e t v e c e h e n n e m . B u y a p ı l a r bazı d u r u m l a r d a M u s e v i
i n a n c ı n a ait k a v r a m l a r ı yıpratabiliyor. Ö r n e ğ i n , K i l i s e ' n i n İsa'nın
Mesihlik rolüne atfettiği önem, Musevilikteki Kurtarıcılığın
( M e s s i a n i s m ) tarihsel kanıtlarla d e s t e k I e n e m e y e c e k ö l ç ü d e ö n e
ç ı k a r ı l m a s ı n a n e d e n olur. D a h a s ı P a u l ' u n , İsrail'in ' m e ş r u l u ğ u n a '
karşı beslediği d ü ş m a n l ı k , gündelik y a ş a m ı n s ı r a d a n g e r ç e k l i k l e -
riyle ilgili Kutsal Kitap ifadelerinin g ö l g e d e k a l m a s ı n a ; bu ifadele­
rin kendi başlarına bir ' ç a l ı ş m a ' d e ğ i l , T a n r ı ' n ı n b u y r u k l a r ı n a itaat
e t m e n i n pratikleri olarak d e ğ e r l e n d i r i l m e s i n e y o l a ç a r .
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

I) A N T L A Ş M A

B ü t ü n M u s e v i l i k kavrayışlarında A n t l a ş m a kilit rol o y n a d ı ğ ı n ­

d a n , Essenilerin dini i n a n ç l a r ı y l a ilgili b u b ö l ü m d e ö n c e l i k l e A n t -
l a ş m a ' y ı i n c e l e m e l i y i z . İnsanlık v e Y a h u d i Tarihi b i r ç o k a n t l a ş m a ­
ya tanıklık etmiştir. T a n r ı , insan kanı d ö k ü l m e s i n e her z a m a n kar­
ş ı ç ı k t ı ; N u h v e o n u n s o y u n d a n g e l e n l e r e insan kanı d ö k m e l e r i ,
' c a n l ı , kanı a k ı t ı l m a m ı ş ' h a y v a n eti y e m e l e r i y a s a k l a n d ı ( T e k v i n
9: 1-17). Ç o c u k s u z ve topraksız İ b r a h i m ' e , soy ve ü l k e v e r d i , o n a
m ü k e m m e l bir y a ş a m s u n d u , c e n n e t l e İ b r a h i m s o y u a r a s ı n d a k i
a n t l a ş m a n ı n belirtisi o l a r a k erkek ç o c u k l a r ı n s ü n n e t e d i l m e s i n i
b u y u r d u ( T e k v i n 17: 1-14). Y i n e , Ç ı k ı ş 2 0 ' d e k a y d e d i l e n ve Y a -
s a ' n ı n Tekrarı k i t a b ı n d a M u s a ' n ı n kendi h a l k ı n a yönelttiği v e d a
k o n u ş m a s ı n d a t e k r a r l a n a n d i n i , a h l a k i , t o p l u m s a l v e ritüel ilkele­
rin kutsal öğretisine; y a n i T e v r a t ' a riayet etmeleri k o ş u l u y l a M u s a
d ö n e m i n d e İsrailliler, 'kâhinlerin krallığı, kutsal u l u s ' (Çıkış 19:5)
ilan edildiler. K e n a n ülkesi fethedildi, bu topraklar kabilele r ara­
sında dağıtıldı. T a n r ı ' n ı n İ b r a h i m ' l e yaptığı A n t l a ş m a Y e ş u ' y l a y e ­
n i l e n d i ve İsrailliler kutsal Y a r d ı m c ı l a r ı n a tekrar bağlılıklarını bil­
dirdiler ( Y e ş u , 2 4 ) . A n c a k b u n d a n sonra A n t l a ş m a ' y a sadakatsiz­
lik e d i l d i . T a n r ı , insanlığın kadir kıymet b i l m e z l i ğ i y l e y ı l m a d ı , her
kuşakta o r t a y a ç ı k a n bir a v u ç adil insanın y ü z ü s u y u h ü r m e t i n e ,
Antlaşma'nın geçerliliğini korudu. Tanrı, günahkârları ve isyan­
kârları c e z a l a n d ı r d ı ; a m a b u 'bir a v u ç i n s a n ı ' k e n d i s i n e gösterdik­
leri sadakat için d i ğ e r l e r i n d e n a y ı r d ı . Z a m a n z a m a n , Y a h u d i h a l ­
kının a z i z ö n d e r l e r i - B a b i l s ü r g ü n ü n d e n ö n c e Kral D a v u t v e Kral
Y o ş i y a ( 2 . S a m u e l 7; 2. Krallar 2 3 : 1-3) M e z o p o t a m y a ' d a n d ö n e n
K â h i n Ezra ( N e h e m y a 8-10), halkı, T a n r ı ' y l a A n t l a ş m a l a r ı n ı a n ı m ­
s a m a l a r ı için ikna ettiler. U l u s a l u y a n ı ş v e g ü n a h l a r ı n d a n p i ş m a n ­
lıkları için y e m i n e t m e l e r i n i sağladılar; a n c a k v e r i l e n sözler kısa
sürdü.

Zamanı yaklaşıyor... İsrail'le yeni bir Antlaşma yapacağım ... B u , o

günlerde israil'le yapacağım yeni Antlaşma'dır ... Yasa'yı onların içine
yerleştireceğim ve kalplerine yazacağım ...
(Yeremya 31: 31-3; Yeşaya 54: 13)

K u m r a n C e m a a t i ' n i n temel i n a n ç l a r ı n ı n d a y a n a ğ ı , b u A n t l a ş ­
m a ideolojisidir. Esseniler, kendilerini y a l n ı z c a i ç i n d e y a ş a d ı k l a r ı
ç a ğ ı n d e ğ i l , b ü t ü n z a m a n l a r ı n 'bir a v u ç i n s a n ı ' o l a r a k görüyorlar-
 GEZA VERMES

d ı . T a n r ı ' n ı n günahkârları c e z a l a n d ı r m a y a hazırlandığı ' g a z a p ç a ­

ğ ı n d a ' , tarikatın kurucuları g ü n a h l a r ı n d a n ötürü p i ş m a n o l m u ş l a r ­
d ı . O n l a r artık " İ s r a i l ' i n d ö n m e l e r i y d i " ( c o n v e r t ) ( b k z . C D I V ;
4Q266 b ö l . 5 i). B u d ö n ü ş ü m l e r i n i n mükâfatı i ç i n o n l a r a D o ğ r u ­
luk Ö ğ r e t m e n i g ö n d e r i l d i ; Ö ğ r e t m e n , T a n r ı ' y l a İsrail a r a s ı n d a k i
daimi ittifakın y e n i d e n b i ç i m l e n d i r i l m e s i için 'Yeni A n t l a ş m a y ı '
k u r d u . S o n u ç o l a r a k , E s s e n i l e r i n asıl a m a c ı Y e n i A n t l a ş m a ' n ı n
b u y r u k l a r ı n ı , mutlak bir sadakatle i n c e l e m e k t i . Kutsal Y a z ı ' y ı d o ğ ­
r u b i ç i m d e y o r u m l a y a n tek c e m a a t o l d u k l a r ı n ı d ü ş ü n e n Esseniler,
' Y a s a ' n ı n son y o r u m u n u n ' k e n d i l e r i n e ait o l d u ğ u n u iddia e d e r l e r ­
di (4Q266 b ö l . I I ; 270 b ö l . 7 ii) ve sürgün y e r l e r i n d e kendilerini
kutsal kitabın i n c e l e m e s i n e a d a d ı l a r . N i y e t l e r i , ' P e y g a m b e r l e r i n
O n u n Kutsal R u h u ' n d a n ç ı k a r d ı k l a r ı n a , ç a ğ d a n ç a ğ a ' k e n d i l e r i n e
a ç ı k l a n a n l a r a göre y a ş a m a k t ı ( I Q S V I I I ; bkz. 4Q265 b ö l . 7 ii).
Ö z g ü n bir y o r u m u olmaksızın Tevrat'ı doğru b i ç i m d e a n l a m a k
o l a n a k s ı z d ı . Ahitler arası d ö n e m d e y a ş a m ı ş bütün Y a h u d i l e r , Esse­
niler ve rakipleri, gerçek dindarlığın Yasalar'a riayet etmekten geçti­
ği k o n u s u n d a hemfikirdi. A n c a k Yasalar'ın rehberliği iş y a ş a m ı n d a n
i b a d e t e , m a h k e m e d u r u ş m a l a r ı n d a n mutfağa, evlilikten T a p ı n a ğ a
kadar y a ş a m ı n birçok alanına sızmış olsa da 613 o l u m l u ve o l u m ­
suz e m i r d e n oluşan Yasa, karşılaşılan bütün sorunları, özellikle kut­
sal y a s a n ı n o l u ş u m u n d a n sonraki yüzyıllarda ortaya çıkanları ç ö z ­
mekte yeterli o l m u y o r d u . Ö r n e ğ i n ; D i a s p o r a sorunu, özerk Y a h u d i
t o p l u m u n d a k i yasa k o y u c u l a r c a tasavvur e d i l m e m i ş t i .
B a b i l s ü r g ü n ü n d e n sonraki iki ü ç asır b o y u n c a T e v r a t y o r u m u
g e l e n e k s e l o l a r a k kâhinler v e Levililer tarafından y a p ı l d ı . Ezra v e
meslektaşları, İsrail'in eski kâtipleri, ' T a n r ı ' n ı n Yasa K i t a b ı ' n ı o k u ­
yup açıkladılar. Herkesin anlayabileceği biçimde yorumladılar'.
N e h e m y a 8 : 8 ' d e n aktarılan b u b ö l ü m d e , Kutsal Y a z ı ' n ı n d ü z e n l i
y o r u m u n a ya da yasaların yerel dillere çevirisine dayalı Yahudi
g e l e n e ğ i ( T a r g u m ) ö n e ç ı k a r . Ferisiler, S a d d u k i l e r , E s s e n i l e r v e
b e n z e r l e r i , sorunlarla karşılaştıklarında, i h t i y a ç l a r ı n a karşılık v e r e ­
cek yorumlara başvururlardı.
P a r ş ö m e n l e r ' d e k i , ö z e l d u r u m l a ilgili Kutsal K i t a p y o r u m l a r ı ­
n ı n b i l i n e n bir ö r n e ğ i , evlilik kuralları üzerinedir. Y e ğ e n ile a m c a
arasındaki olası e v l i l i ğ e dair, P e n t a t e u c h ' t a a ç ı k bir ifade b u l u n ­
m a d ı ğ ı n d a n , Ferisiler v e rabbinik M u s e v i l i k , b u s u s k u n l u ğ u e v l i l i ­
ğin m e ş r u l u ğ u n a y o r a r d ı . Kutsal Kitap'ta, a k r a b a l ı k d e r e c e s i n e g ö ­
r e bazı evlilikler yasaklanır: T e y z e v e y e ğ e n a r a s ı n d a k i olası e v l i ­
lik ü z e r i n e Kutsal Kitap'ta ş ö y l e y a z a r : ' A n n e n i n kız k a r d e ş i y l e
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMKAN YAZ.II LAKI

c i n s e l ilişki k u r m a y a c a k s ı n ' ( L e v i l i l e r 18:13). Ö t e y a n d a n , B a b i l

T a l m u d u ' n d a süregelen g e l e n e ğ e göre 'kız kardeşin kızıyla' e v l i ­
lik kabul edilir; ö y l e k i b u evlilik y o k s u l l a r a v e m u h t a ç l a r a y a k ı n ­
lık göstermek kadar değerli ve c ö m e r t bir davranıştır ( Y e b a m o t h
6 2 b ) . K u m r a n Essenileri b u görüşe katılmazlar; tersine a m c a ile
y e ğ e n arasındaki evliliği, 'zina' kabul ederlerdi. D a h a doğrusu,
Essenilere g ö r e , L e v i l i l e r ' d e g e ç e n b u y a s a , karşıtlarının a n l a d ı ğ ı ­
n ı n t a m tersini ifade e d e r d i ; erkekler için geçerli y a s a l a r , k a d m l a r
için de geçerliydi.

Musa şöyle der; Annenin kız kardeşiyle (teyzenle) cinsel ilişki kur­
mayacaksın. Çünkü o annenin yakın akrabasıdır. (LevHiler 18:13). Ensest
ilişkiyle ilgili yazılar erkeklere hitaben yazılmış olsa da bu kurallar ka­
dınlar için de geçerlidir. Bu nedenle bir erkek kardeşin kızı, kendi baba­
sının erkek kardeşiyle cinsel ilişkiye girmeyecek; çünkü onun yakınıdır.
( C D V)

T a p ı n a k P a r ş ö m e n i ' n d e , b u y a s a k resmi b i ç i m d e o r t a y a k o ­
nulur:

Bir erkek, erkek kardeşinin kızını ya da kız kardeşinin kızını alma­

yacak; çünkü bu kabul edilemezdir. (IIQT LXVI)

Y i n e , t a r i k a t ü y e l e r i n i n katı k u r a l l a r ı n a g ö r e , A n t l a ş m a ' y a
bağlılık için y a l n ı z c a ' T a n r ı ' n ı n M u s a a r a c ı l ı ğ ı y l a h a l k ı n a ilettiği'
y a s a l a r a sadakat göstermek yeterli d e ğ i l d i ; a y n ı z a m a n d a , ' O n u n
b ü t ü n h i z m e t k â r l a r ı n ı n , P e y g a m b e r l e r i n i n ' öğretilerine d e riayet
e t m e k g e r e k l i y d i ( I Q S I ) . H e r n e k a d a r p e y g a m b e r l e r l e ilgili b u
ifade a ç ı k o l m a s a d a bazı ç ı k a r ı m l a r d a b u l u n a b i l i r i z : İlk o l a r a k ,
Esseniler, M i s h n a h ' t a k i B a b a l a r ı n S ö z l e r i b ö l ü m ü n ü n giriş b ö l ü ­
m ü n d e yazıldığı ü z e r e , Y a s a ' n ı n M u s a ' d a n r a b b i l e r e i l e t i l m e s i n d e
p e y g a m b e r l e r i n ö n e m l i bir rol üstlendiklerini d ü ş ü n ü r l e r d i .

Musa Sina Dağı'nda Tanrı'dan Tevrat'ı aldı ve onu Yeşu'ya iletti.

B u , Yeşu'dan İhtiyarlara (= Hâkimlere); İhtiyarlardan Peygamberlere;
Peygamberlerden de Yüce Birliğin üyelerine (=sürgün sonrası dönemde­
ki İsrail liderlerine) aktarıldı. (Aboth I, I)

İkinci o l a r a k , tarikat, P e y g a m b e r l e r i n h e m a h l â k h o c a s ı o l ­
duklarını h e m d e son eskatolojik gerçeklikler a l a n ı n d a rehberlik
 GEZA VERMES

yaptıklarını d ü ş ü n ü r l e r d i . A n c a k , Y a s a l a r ' d a o l d u ğ u gibi b u y a z ı ­

ların da y a n l ı ş bilgi sahibi ya da bilgisiz kişilerce y a n l ı ş a n l a ş ı l a b i ­
l e c e ğ i n e v e y a l n ı z c a C e m a a t ileri g e l e n l e r i n i n b u yazıları d o ğ r u
b i ç i m d e y o r u m l a y a b i l e c e k l e r i n e inanılırdı. B ü t ü n l ü k l ü d e ğ e r l e n ­
d i r i l d i ğ i n d e , Y e ş a y a , H o ş e a v e diğer kitaplar; son g ü n l e r i n kor­
k u n ç ç a l k a n t ı l a r ı i ç i n d e izlenmesi g e r e k e n doğru y o l u gösteriyor­
d u . B u kitapların üstünkörü bir o k u m a s ı y a l n ı z c a y ü z e y s e l a n l a m ­
ları o r t a y a k o y a r ; a n c a k asıl a n l a m l a r gizli kalır. D a n i e l ' i n kitabın­
d a n ş u ö r n e k verilebilir: J e r e m y a , B a b i l e g e m e n l i ğ i n i n y e t m i ş s e ­
n e s ü r e c e ğ i n i t a h m i n e d e r ; a n c a k b u r a d a k i asıl ileti, N e b u k a d n e s -
sar'la M e s i h ' i n gelişi arasında y e d i yılın yetmiş katı k a d a r süre g e ­
ç e c e ğ i d i r ( D a n i e l 9 : 21-24). K u m r a n Tarikatı ü y e l e r i , D a n i e l ' d e n
d a h a ileri giderek, i l h a m sahibi bir y o r u m l a y ı c ı o l m a d a n g e r ç e k
anlamın keşfedilemeyeceğini; çünkü peygamberlerin bile kendi
y a z ı l a r ı n d a k i ö n e m i t a m o l a r a k k a v r a y a m a d ı k l a r ı n ı iddia e d e r l e r ­
d i . Ö r n e ğ i n , H a b a k k u k , y a z ı l a r ı n d a 'son k u ş a ğ ı n ' tarihini değer­
lendirmeyi a m a ç l ı y o r d u ; a n c a k eskatolojik çağın denk düştüğü
z a m a n ı b i l e b i l m i y o r d u . Tanrı " O ' n u n , z a m a n ı n s o n u n u b i l m e s i n i
e n g e l l e d i " . D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i , p e y g a m b e r l e r i n ö z g ü n öğretile­
rine üstün d e r e c e d e h â k i m d i . E l i m i z d e k i Kutsal Kitap a ç ı k l a m a l a ­
rı, n e r e d e y s e t a m a m e n , d o ğ r u l u ğ u n v e g ü n a h l a r ı n k a d e r i ; haksız­
lıklar; ' Y a h u d a E v i ' n i n ' nihai zaferi v e i s y a n k â r l a r ı n c e z a l a n d ı r ı l ­
m a s ı n a dair ö n g ö r ü l e r l e d o l u d u r . B u g e n e l y a z ı k o n u l a r ı b u l g u l a ­
rına e k o l a r a k , p a r ş ö m e n l e r d e D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n i n p e y g a m ­
berliklerin gizlerini ç ö z m e k o n u s u n d a tanrı vergisi bir y e t e n e ğ e
sahip o l d u ğ u belirtilir. ' T a n r ı , kendi p e y g a m b e r l e r i n i n t ü m g i z e m ­
lerinin D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i tarafından b i l i n m e s i n i s a ğ l a d ı ' ( I Q p -
H a b V I I , 1-5). O , 'Tanrı tarafından k â h i n l e r i n sözlerini a n l a m a s ı
s a ğ l a n a n v e b ö y l e c e h a l k ı n ı n kaderini t a h m i n e d e b i l e n ' k â h i n d i
( I Q p H a b V I I , 8-10). O , ' T a n r ı ' n ı n son kuşağa, sahtekârların birliği­
n e , y o l d a n s a p a n l a r a yaptıklarını k e n d i k u ş a ğ ı n a ' a n l a t a n Ö ğ r e t -
m e n ' d i ( C D I). K e n d i müritleri tarafından y a y ı l m a s ı s a ğ l a n a n , Ö ğ ­
r e t m e n ' i n y o r u m l a r ı , insanlara gerçek a y d ı n l a n m a y ı v e rehberliği
sunardı.
C e m a a t i n ş a ş m a z öğretisinden b e s l e n e n mürit, T a n r ı ' n ı n ger­
ç e k ş e h r i n d e , Yasalar v e P e y g a m b e r l e r ü z e r i n e inşa e d i l m i ş A n t ­
laşma k e n t i n d e y a ş a d ı ğ ı n a inanırdı (bkz. C D V I I ) . P a r ş ö m e n l e r ' d e
sıkça k u l l a n ı l a n m i m a r i y a p ı b e n z e t m e l e r i , c e m a a t i n g ü v e n l i k v e
k o r u n m a g e r e k s i n i m l e r i n i gösterir. T a r i k a t , ' K u t s a l l ı k E v i ' , ' M ü ­
k e m m e l l i k v e D o ğ r u l u k E v i ' ( I Q S V I I I ) ; 'Yasa E v i ' ( C D X I X ( B 2 ) , 10,
13); sert z e m i n ü z e r i n e inşa e d i l m i ş ' s a ğ l a m E v ' d i r ( C D I I I , 19).
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

K u l l a n ı l a n d i l , Y e ş a y a 2 8 : l 6 ' n ı n v e kilisenin k u m d e ğ i l , k a y a l ı k
z e m i n üzerine kurulduğunu anlatan İsa'nın üslubunu anımsatır
( M a t t a 7:24-27, 16:18):

Sağlam bir kente giren,

yüksek duvar ardında sığınak arayan biri gibi olaca­
ğım...
Tanrım, Senin doğruluğuna yaslanacağım.
Çünkü Sen temeli kaya üzerine kuracaksın,
ve çerçeveyi adaletin ölçüm ipiyle belirleyeceksin;
ve sağlam taşlar döşeyeceksin,
gerçeğin çekül sicimiy\e,
sarsılmayacak güçlü bir duvar olsun diye
ve oraya giren adam tökezlemeyecek.
( I Q H XIV [önceden VI])

Kardeşlik ü y e l i ğ i n d e n destek a l a n mürit, y a p ı l a r d a k i s a ğ l a m ­

lık v e katılık özelliklerini kendisine d e atfediyor; b ö y l e c e ' g ü ç l ü
bir k a l e ' y e d ö r r ü ş ü y o r d u :

Kötülüklerle mücadelemden önce

beni Sen güçlendirdin...
Beni güçlü bir kale, yüksek bir duvar gibi kıldın,
yapımı, kayalar üzerine kurdun.
Sonsuz temeller
benim zeminime hizmet eder,
ve bütün kalkanlarım, güçlü bir duvardır,
hiç sarsılmayacak olan ...

( I Q H XV [önceden VII])

2 ) A N T L A Ş M A C E M A A T İ N D E S E Ç İ M V E KUTSAL Y A Ş A M
Eski A h i t ' t e s e ç i l m i ş halkın üyesi o l m a k l a A n t l a ş m a ' n ı n par­
ç a s ı o l m a k a y n ı şeydir.
İsrailliler, Sina Dağı'nda verilen Yasalar boyunduruğunu
m e m n u n i y e t l e k a b u l e d e r ; b u n u n karşılığında T a n r ı b u u l u s u k e n ­
di ' ö z h a l k ı ' ilan e d e r ( M ı s ı r d a n Ç ı k ı ş 19:5):

Siz, Tanrı'nız R A B için kutsal bir halksınız. Tanrı'nız R A B , özel hal­

kı olmanız için, yeryüzündeki bütün halklardan sizi seçti ... O n u n için,
bugün size bildirdiğim buyruklara, kurallara, ilkelere u y m a y a dikkat
edin. (Yasanın Tekrarı 7:6, II)
 GEZA VERMES

K u r a m s a l a ç ı d a n , de jure* ve de facto** s e ç i m l e r a r a s ı n d a fark

yoktur: H e r Y a h u d i , s e ç i l m i ş kişidir. A n c a k Kutsal Kitap z a m a n l a ­
rında A n t l a ş m a ' n ı n g ö z l e m c i l e r i y l e İsrail'deki g ü n a h k â r l a r a r a s ı n ­
d a c i d d i bir u ç u r u m u n o l u ş t u ğ u n u g ö r ü y o r u z . D o ğ u ş t a n g e l e n
hakları e l l e r i n d e n a l ı n m ı y o r d u y s a d a sadakatsiz kişilerin g ü n a h a
battıkları d ü ş ü n ü l ü r v e b u n e d e n l e T a n r ı ' n ı n ç o c u k l a r ı n ı n c e m a ­
a t i n d e n , e n a z ı n d a n g e ç i c i o l a r a k çıkarılırlardı. S e ç i m k a v r a m ı n ı n
e n gelişmiş a ç ı k l a m a s ı , M . Ö . ü ç ü n c ü y ü z y ı l d a Filistin T a l m u -
d u ' n d a , C e l i l e l i R a b b i L a z a r tarafından özetlenir:

İsrailliler, Kutsal Olan'ın buyruklarına uyduğunda, Tanrı onları kut-

sar ve onlar oğullar diye anılırlar. Ancak Tanrı'nın buyruklarına uymaz­
larsa, oğul diye anılmazlar. (Kiddushin 61c)

K a ç ı n ı l m a z b i ç i m d e , K u m r a n Essenileri a ç ı s ı n d a n b ö y l e s i bir
A n t l a ş m a ü y e l i ğ i d ü ş ü n c e s i fazla esnekti. Yasal s o r u n l a r a y a k l a ­
ş ı m l a r ı y l a tutarlı b i ç i m d e ;

Tanrı onlara seçilmişleri bahşetti

ve onlara Kutsal Olaniar'ın kaderini bağışladı.
Onların birliğini Cennetin oğullarına kattı
Cemaat Kurulu olsunlar diye,
Kutsallığın Binası'nın temeli
ve bütün çağların daimi Yapı'sı.
(IQS XI)

D a h a s ı Esseniler, her ü y e n i n bireysel s e ç i m i n i şart k o ş a r l a r d ı .

S ı r a d a n bir Y a h u d i ' n i n c e m a a t üyeliği ö n c e l i k l e d o ğ u ş t a n g e l e n
bir hakti; ikinci o l a r a k sekiz günlük bir Y a h u d i e r k e k ç o c u ğ u n u n
sünnet e d i l m e s i s e m b o l i k a n l a m d a üyelik k o ş u l u y d u . B i r E s s e n i -
n i n , tarikatın h e r h a n g i bir k o l u n a k a b u l e d i l m e s i i ç i n , e r g i n l i ğ e
u l a ş t ı ğ ı n d a kişisel b a ğ l ı l ı ğ ı n ı b i l d i r m e s i g e r e k i r d i . B u n e d e n l e ,
a n ı m s a n a c a ğ ı ü z e r e , e v l i ü y e l e r i n ç o c u k l a r ı d a h i , o k u l d a eğitim
alır v e A n t l a ş m a ' y a bağlılık y e m i n i e d e b i l m e k i ç i n y i r m i n c i y a ş
g ü n l e r i n e k a d a r b e k l e r l e r d i . A y r ı c a kutsal o l a y l a r ı n ö n c e d e n bili-
nebildiğine i n a n a n Esseniler 'Tanrı'nın K a d e r ' i n e ' bağlılıklarını
O ' n u n lütfü o l a r a k g ö r ü r l e r d i v e b u n u n , t e k e r t e k e r , h e p s i i ç i n

*Meşru, yasalara göre. (ç.n.)

"Kanuna aykırı veya kanundışı olmakla birlikte gerçekte kabulü zorunlu bir durum, (ç.n.)
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZİTLARİ

c e n n e t t e t a s a r l a n m ı ş o l d u ğ u n u d ü ş ü n ü r l e r d i . S e ç i l m i ş kişilere, y a ­
ni kendilerine, aydınlığa giden y o l d a , doğruluk ruhu rehberlik
e d e r d i ; diğerleriyse -Yahudiler v e y a b a n c ı l a r - k a r a n l ı ğ ı n y o l l a r ı n ­
d a g e z e r l e r d i . İki R u h Yönergesi olarak b i l i n e n C e m a a t Kuralı b ö ­
l ü m ü n d e , b u iki grup -seçilmişler v e s e ç i l m e m i ş l e r - ç a r p ı c ı b i ç i m ­
de betimlenir:
Efendi, Işığın Oğulları'na rehberlik edecek ve onlara sahip oldukları
ruha göre bütün adamların oğullarını ayırt edebilmeyi öğretecek...
O l a n ve olması gereken her şey, Bilginin Tanrı'sından gelir. Onlar
var olmadan ö n c e , Tanrı onları tasarladı ve O ' n u n bir emriyle yaşam
başladı. Tanrı'nın görkemli tasarımına göre onlar kendi görevlerini ek­
siksiz yerine getirirler...
Tanrı, a d a m ı , dünyayı yönetmesi için yarattı ve Ziyaretine kadar
adamlara izlemeleri için iki ruh sundu: Doğruluk ruhu ve adaletsizlik ru­
hu. Işık kaynağından fışkıran doğruluktan doğanlar ve karanlık kaynağın­
dan fışkıran adaletsizliğe doğanlar. Doğruluğun bütün çocukları, Işık
Prensi tarafından yönetilir ve aydınlığın yolunda yürürler; adaletsizliğin
çocuklarıysa Karanlıklar Prensi tarafından yönetilir ve karanlığın yolunda
yürürler. Karanlıklar Prensi, doğruluğun çocuklarını yıldırmaya çalışır;
ölümlerine kadar Doğruluğun çocuklarının bütün günahları, haksızlıkları,
kötülükleri ve din dışı hareketleri onun egemenliğinden kaynaklanır...

Ancak İsrail'in Tanrı'sı ve Doğruluk Meleği, Işığın Oğulları'na yar­

dım edecektir. Çünkü aydınlık ve karanlık ruhlarını yaratan, bütün hare­
ketleri onlara uyduran ve izledikleri yoldaki hareketlerine karar veren
Tanrı'dır. Tanrı, kendi yolunu izleyenlere sonsuz sevgi besler ve onları
daima sevindirir; fakat diğerlerinin öğütlerini lanetler ve izledikleri yol­
lardan nefret eder. (IQS IM-IV)

B u tür k a n ı l a r a v e birey s e ç i m v e yazgı k u r a m l a r ı n a v e d o ğ r u ­

yu yanlıştan a y ı r a n sınır hakkındaki kati b i l g i y e b a k a c a k olursak,
Esseniler, kitlelerin h o ş g ö r ü s ü z l ü ğ ü n ü n v e b e n m e r k e z c i l i k l e r i n i n
Tanrı tarafından reddedildiğini düşünüyorlardı. A n c a k Esseniler
yazgısız k i m s e l e r i n c e z a l a n d ı r ı l m a s ı n d a n ç o k , s e ç i l m i ş k i m s e l e r i n
kutsanmasına yoğunlaşmışlardı. Ö t e y a n d a n , pişmanlık d u y m a y ı p
y e n i A n t l a ş m a ' n ı n dışında kalan Y a h u d i l e r i n , k e n d i y a z g ı l a r ı n d a n
sorumlu olduklarını savunurlardı.
F a k a t c e m a a t i n r u h a n i liderleri, d a h a a z bilgili k a r d e ş l e r i n i
b e k l e y e n kibir g ü n a h ı n ı n t e h l i k e arz ettiğinin f a r k ı n d a y d ı l a r v e
b u n a karşı ü ç c e p h e d e m ü c a d e l e e d i y o r l a r d ı . Kati sofuluğa tanık-
 CEZA VERMES

lık e d e n Kutsal K i t a p , M e z m u r l a r ı n ı n a k s i n e ( ö r n e ğ i n , M e z m u r
2 6 ) , K u m r a n i l a h i l e r i n d e , sürekli b i ç i m d e m ü r i d i n z a y ı f l ı ğ ı , liya­
katsizliği v e T a n r ı ' y a mutlak bağlılığı anlatılır.

Kil ve çamurdanım
Sen istemezsen nasıl tasarlarım
ve Sen istemezsen nasıl düşünürüm?
Sen elimden tutmazsan
Nasıl güçlü kalabilirim
ve nasıl anlarım
benim için biçimlendirdiğin ruh olmadan?
( I Q H XVIII [önceden X])

Y a l n ı z c a s e ç i m değildir T a n r ı ' n ı n lütfü; O ' n u n y o l u n d a göste­

rilen a z i m d e y i n e O ' n u n y a r d ı m ı v e desteği ö l ç ü s ü n d e sağlanır:

Günahkârlar Senin Antlaşmana karşı geldiğinde,

ve lanetliler Senin buyruklarına uymadığında,
kendi günahkârlığıma kapılarak dedim ki;
'Antlaşma, benden vazgeçti.'
Sonra Senin yardım elini
ve merhametinin büyüklüğünü hatırlayarak
doğruldum ve ayağa kalktım...
Senin merhametine ve acımana sığınıyorum...
( I Q H XII [önceden IV])

Esseni öğretisinde sıkça ü z e r i n d e d u r u l a n d i ğ e r t e m a l a r ; T a n ­

rı'nın Y a s a l a r ' a sadık k a l m a l a r ı için kullarına y a r d ı m e l i n i uzat­
m a s ı v e Y a s a bilgisinin c e n n e t t e n s u n u l m u ş bir h e d i y e o l d u ğ u d u r .
E s s e n i l e r i n o l a ğ a n üstü k a v r a y ı ş y e t e n e k l e r i v e e r d e m l e r i , T a n -
r ı ' d a n gelir.

O'nun doğruluk kaynağındandır,

benim haklılığım
ve O'nun mükemmel gizindendir,
kalbimdeki ışık.
G ö z ü m gördü,
sonsuz olanı,
adamlardan gizlenen erdemi,
bilgiyi ve bilge tasarıyı,
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMNAN YA/.llıAKl

adamların oğullarından gizlenen;

doğruluk kaynağını,
gücün haznesini,
aydınlığın pınarını,
Canların birliğinden gizlenen.
Tanrı, bunları seçkinlerine verdi
daimi mülk olarak
ve onların kaderini
Kutsallarınkiyle ortak kıldı.
(IQS XI)

İ l a h i l e r d e a n l a t ı l a n s e v g i , minnettarlık, T a n r ı ' n ı n farkındalığı

d u y g u l a r ı ; g e r ç e k dindarlığı ifade eder v e müritlere, y a s a l a r v e k u ­
rallarla b e l i r l e n e n y a ş a m l a r ı n ı dinsel b i ç i m c i l i k t e n ayrı tutmaları
i ç i n rehberlik e d e r .

Beni mutlak hakikatle doğrulttun;

kutsal ruhunla onurlandırdın,
kalbimi açtın, bugüne kadar...
Bağışlayıcılığın bolluğu adımlarımla birlikte,
ve sonsuz merhametin, benimle ilgili hükmünden yana.
İhtiyarlığıma dek bana bakarsın;
çünkü babam beni bilmedi
ve annem beni sana terk etti.
Çünkü Sen babasın
doğruluğunun bütün oğullarına
ve bir anne yavrusunu nasıl şefkatle severse,
Sen de onlarla sevinirsin
ve bir baba nasıl kendi dizlerinde büyütürse bir çocuğu
Sen de bütün yaratılarına aynı şekilde bakarsın.
( I Q H [önceden IX])

S ı r a d a n bir E s s e n i ' n i n bu yüksek idealleri gerçekleştirip ger­

ç e k l e ş t i r e m e d i ğ i n i b i l e m i y o r u z : g e ç m i ş v e g ü n c e l d e n e y i m l e r , ör­
gütlü d i n e g ö r e t a s a r l a n a n kutsallık y o l l a r ı n ı n tuzaklarla d o l u o l ­
d u ğ u n u gösterir. Ö n c e d e n d e belirtildiği ü z e r e (s. 80-81, 4 Q 4 7 7 ) ,
a h l a k i kusurlar E s s e n i l e r c e k a y d e d i l i r d i . A n c a k m ü r i t l e r i n niyeti
a ç ı k ç a o r t a d a d ı r . A n t l a ş m a d a k i kutsal y a ş a m ı n a m a c ı , c e n n e t i n
gizlerini d ü n y a y a a k t a r m a k v e ö b ü r d ü n y a d a sonsuza k a d a r T a n ­
rı'nın h u z u r u n d a k a l a b i l m e k t i . ' K u t s a l , kutsal, kutsaldır' d i y e ses-
 GEZA VERMES

l e n e n Serafları g ö r e n Y e ş a y a ; kutsal taht a r a b a s ı n ı süren kanatlı

K e r u v l a r ı i z l e y e n H e z e k i e l v e rabbiler tarafından karşı ç ı k ı l m a s ı n a
r a ğ m e n kendilerini b u kutsal tahtın, c e n n e t s a r a y l a r ı n ı n t a s a v v u ­
runa a d a y a n eski Y a h u d i g i z e m c i l e r i g i b i , Esseniler d e b e n z e r i g i ­
z e m l i bilgilere e r i ş m e k için ç a b a gösterirlerdi. Esseni müritlerin­
d e n biri g ö r ü s ü n d e g ö r d ü ğ ü ' M u h t e ş e m Y ü z ' ü n y ö n e t i c i l e r i n i şöy­
le betimler:
K e r u v l a r , O ' n u n ö n ü n d e eğilirler v e şükrederler. D o ğ r u l u k ­
larında ilahi bir fısıltı d u y u l u r ve ö v g ü gürültüsü o r a d a d ı r . K a n a t ­
larını örttüklerinde, ilahi fısıltı o r a d a d ı r . K e r u v l a r g ö ğ ü n üstündeki
taht a r a b a s ı i m a j ı n ı kutsarlar v e o n u n g ö r k e m l i t a h t ı n ı n a l t ı n d a
u z a n a n a y d ı n l ı k g ö ğ e şükrederler. Tekerleri h a r e k e t e t t i ğ i n d e , kut­
sallığın m e l e k l e r i gidip gelirler. O n u n g ö r k e m l i tekerlerin a r a s ı n ­
da en kutsal ruhların ateşli görüntüleri belirir. Parıltılı p i r i n c e b e n ­
z e y e n ateş ırmağı v e . . . rengarenk, m u h t e ş e m , g ö r k e m l i p i g m e n t ­
leri i ç i n d e ışıyan bir ç a l ı ş m a iç içedir. Y a ş a y a n ' t a n r ı l a r ı n ' ruhları
g ö z a l ı c ı güzellikteki tekerlerin g ö r k e m i y l e sürekli salınır. Fısıltılı
k u t s a m a sesi, h a r e k e t i n g ü r ü l t ü s ü y l e karışır v e d ö n ü ş y o l l a r ı n d a
Kutsal O l a n ' a şükrederler, ilerlediklerinde g ö r k e m l i d i r l e r , d u r d u k ­
larında y i n e ö y l e d i r . S e v i n ç l i şükran sesi d u r u l u r v e T a n r ı ' n ı n b ü ­
tün k a m p l a r ı n d a şükran fısıltısı vardır. ( 4 Q 4 0 5 2 0 , ii-22)

3) ANTLAŞMA CEMAATİNDE İBADET

Kutsallık y a ş a m ı b o y u n c a T a n n ' y a s u n u l a n i b a d e t i n y a n ı sıra

K u m r a n m ü r i d i , dinsel etkinliklerini, M u s a ' n ı n d i l e getirdiği d a v ­
ranış b i ç i m l e r i v e z a m a n l a r ö l ç ü s ü n d e g e r ç e k l e ş t i r i r d i . D ü n y e v i
liturji, s e m a v i tapınaktaki m e l e k l e r korosu ö r n e k a l ı n a r a k g e r ç e k ­
leştirilirdi.
T a k v i m v e saatle ilgili i f a d e l e r d e n , z a m a n a b ü y ü k ö n e m atfe­
dildiğini anlıyoruz. C e m a a t Kuralı'nda şöyle yazar: 'Tanrı'nın
kendi z a m a n l a r ı y l a ilgili hiçbir b u y r u ğ u n d a n a y r ı l m a y a c a k l a r , b e ­
lirli z a m a n l a r ı n a n e g e ç k a l a c a k n e d e e r k e n d a v r a n a c a k l a r ,
O ' n u n d o ğ r u y a s a l a r ı n d a n n e sağa n e d e sola s a p a c a k l a r ' ( I Q S I).
Y i n e b u i b a r e y e göre, kişi g ü n ü n iki v a k t i n d e , g ü n d o ğ u m u n d a v e
gün batımında -yakmalık- sunuyu Tapınak'ta c e m a a t e sunardı ve
burada dakiklik önemliydi (Mısırdan Çıkış 20:30, Ç ö l d e S a y ı m
2 8 : 4 ) ; a y n ı z a m a n d a müritten kendi liturjik t a k v i m i n e d e sıkı sıkı­
ya uyması beklenirdi.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Tanrı'nın emrettiği zamanlarda dudaklarının sunusuyla O'na şükre-

decektir: ışığın egemenliğinde ve ışık belirlenmiş yerine çekildiği vakit;
Tanrı'nın kapıları açıp onları dışarı gönderdiği karanlığın ilk saatlerinde
ve karanlık, aydınlıktan önce dağıldığında; Kutsal mekândan cennetin
ışıkları saçıldığında ve Görkemli yere çekildiklerinde; mevsimlerin başla­
dığı yeni ay günlerinde ve bir mevsim yerini diğerine bırakırken...
( I Q S IX, 26-X, 4)

B u a n l a m d a , Essenizm'in özgünlüğünü a n l a m a k için diğer

M u s e v i l e r c e i z l e n e n t a k v i m ü z e r i n d e b i r k a ç söz s ö y l e m e k g e r e k i ­
y o r . B u t a k v i m asıl o l a r a k a y ı n hareketlerine g ö r e o l u ş t u r u l m u ş t u ;
bir a y y i r m i d o k u z y a d a otuz g ü n d e n ibaretti v e bir y ı l , o n iki a y
y a d a 3 5 4 g ü n d ü . D o ğ a l olarak b u a y y ı l ı , g ü n e ş i n e k i n o k s v e g ü n
d ö n ü m ü h a r e k e t l e r i y l e b e l i r l e n e n dört m e v s i m l e u y u ş m u y o r . İki
t a k v i m arasındaki o n günlük fark ' e k l e m e y l e ' telafi e d i l i r d i ; b u n a
g ö r e her otuz altı a y d a bir, y ı l ı n o n ikinci ayı A d a r ' ı ( Ş u b a t - M a r t )
' i k i n c i A d a r ' takip e d e r d i .
K u m r a n Tarikat'ıysa a y t a k v i m i n i r e d d e d e r e k , J ü b i l e l e r v e I .
H a n o k K i t a p l a r ı ' n d a d a g e ç e n güneş t a k v i m i n i kullandılar; b u y e ­
ni h e s a p l a m a y l a ilgili bütünlüklü veriler K u m r a n ' d a k i t a k v i m b e l ­
g e l e r i n d e b u l u n u r ( 4 Q 3 2 0 - 3 0 ) . Y e n i g ü n e ş t a k v i m i mutlak bir d ü ­
z e n i ç i n d e d i r : y e d i y l e b ö l ü n e m e y e n 354 g ü n l ü k y ı l a karşı t a m elli
iki haftaya d e n k g e l e n g ü n e ş y ı l ı , 3 6 4 g ü n d e n oluşur. H e r dört
m e v s i m d e n biri, o n ü ç hafta v e ü ç a y ; her a y , otuz g ü n d ü r . M e v ­
simler arasındaki ' a n m a ' g ü n ü ( I Q S X ) iki m e v s i m i birbirine b a ğ ­
lar (13x7= 91= 3x30+1). A h e n k i ç i n d e ilerleyen bu z a m a n ' C e n n e ­
tin Y ü c e Işığı'yla ( I Q H XII) u y u m l u d u r v e 'ulusların b a y r a m l a r ı n ­
d a n ' ayrışır ( 4 Q p H o s = 4 Q I 7 l ) . K u m r a n , k e n d i t a k v i m i n i n ' T a n ­
rı'nın ağzından çıkan Yasa'ya' uyduğunu düşünürdü ( I Q H X X
[ ö n c e d e n X I I ] ) . T a k v i m i n sürekli a h e n g i i ç i n d e y ı l ı n v e m e v s i m l e ­
rin ilk g ü n ü , haftanın a y n ı g ü n ü n e d e n k gelir. Essenilere g ö r e bu
g ü n Ç a r ş a m b a ' d ı r ; T e k v i n I : I4-I9'da belirtildiği ü z e r e a y v e g ü ­
n e ş , d ö r d ü n c ü g ü n d e ( Ç a r ş a m b a ) yaratılmıştı. A y n ı b i ç i m d e , tek­
d ü z e süregeliş i ç i n d e her b a y r a m , senelik o l a r a k haftanın a y n ı g ü ­
n ü n e d e n k gelir: Fısıh B a y r a m ı , ilk a y ı n o n b e ş i n c i g ü n ü - Ç a r ş a m ­
b a g ü n ü - kutlanır; ü ç ü n c ü a y ı n o n b e ş i n c i g ü n ü n e d e n k g e l e n
Haftalar B a y r a m ı , Pazar günü; yedinci ayın on beşinci gününe
d e n k g e l e n Ç a r d a k B a y r a m ı ' y s a y i n e Ç a r ş a m b a g ü n ü kutlanır, v s .
D a i m i d ü z e n e sahip bu güneş takviminin, astronomik hesapla­
m a y l a uyuşmasını b e k l e y e m e y i z (astronomik hesaba göre I y ı l ;
 CÎEZA V E R M E S

3 6 5 g ü n , 5 saat, 48 dakika ve 48 s a n i y e d i r ) . A n c a k şu a n a kadar

y a y ı n l a n m ı ş P a r ş ö m e n l e r ' d e n , Essenilerin b u u y u ş m a z l ı k l a nasıl
baş ettiklerini y a d a b u n u n farkında o l u p o l m a d ı k l a r ı n ı ç ı k a r a m ı ­
yoruz.
Esseniler v e diğer Y a h u d i l e r , farklı t a k v i m l e r k u l l a n d ı k l a r ı n ­
d a n , Essenilerin b a y r a m l a r ı , diğerlerinin ç a l ı ş m a g ü n l e r i n e d e n k
g e l i y o r d u . B u s a y e d e G ü n a h k â r K â h i n , tarikatın B a ğ ı ş l a n m a G ü ­
n ü ' n d e , D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n i n sürgün y e r i n e gidebilmişti ( y u ­
karıda s. 79) (kutsal g ü n l e r d e seyahat e t m e k M u s e v i i n a n c ı n a g ö r e
günahtır). B ü y ü k olasılıkla Essenilere z u l m e d e n l e r , Esseni müritle­
rinin k e n d i ' O r u ç g ü n l e r i n e ' , ' Ş a b a t ' a riayet e t m e l e r i n i s a ğ l a m a k ;
' o n l a r ı n kafalarını karıştırmak v e şaşırtmak' için b u g ü n ü ö z e l l i k l e
s e ç m i ş l e r d i . B e n z e r bir h i k â y e A t a I I . G a m a l i e l ' i n M i s h n a h ' ı n d a
anlatılır; G a m a l i e l , R a b b i J o s h u a b e n H a h a n i a h ' a g ö n d e r d i ğ i bir
iletiyle o n u n g u r u r u n u i n c i t m e y i hedefler: ' A d a m l a r ı n ı v e p a r a n ı
y a n ı n a alarak, sizin t a k v i m i n i z e göre B a ğ ı ş l a n m a G ü n ü ' n d e y a n ı ­
m a g e l d i n ' ( R o s h h a - S h a n a h II, 9).
T a p ı n a k P a r ş ö m e n i ' n d e b e t i m l e n e n liturjik t a k v i m i n bir başka
ö z e l l i ğ i , bir y ı l ı n y e d i a d e t elli g ü n e b ö l ü n m e s i d i r -bu n e d e n l e
t a k v i m e p e n t e c o n t a d d a denilir-. H e r bir elli g ü n , tarımsal b a y ­
ramlarla kutlanırdı; Yeni Şarap B a y r a m ı , Yağ B a y r a m ı , vs. Philo,
On the Contemplative Life adlı kitabında b e n z e r bir d ü z e n i The-
rapeutae'y\e ilişkili b i ç i m d e anlatır: Haftalar b a y r a m ı y l a a y n ı za­
mana gelen Yeni Buğday Bayramı Essenilere/Therapeutae'ye gö­
re, y ı l ı n v e d a h a ö n c e d e ü z e r i n d e d u r d u ğ u m u z A n t l a ş m a ' n ı n Y e ­
n i l e n m e s i (s. 68) g ü n ü y d ü . A y n ı takvimi i z l e y e n J ü b i l e l e r kitabın­
da, Pentekost (Haftalar Bayramı) ve Antlaşma'nın Yenilenmesi
B a y r a m ı ' n ı n , ü ç ü n c ü a y ı n o n b e ş i n c i g ü n ü n d e kutlandığı yazılır
( J u b . V I ; a y r ı c a bkz. 4 Q 2 6 6 , b ö l . I I ii; 2 7 0 b ö l . 7 ii). B u kutsal
günde düzenlenen -pişmanlığın, kutsamanın ve lanetlemelerin
belirtildiği- t ö r e n i n bir taslağı, C e m a a t K u r a l ı ' n d a b u l u n u r ( I Q S I -
I I ; a y r ı c a bkz. 4 Q 2 8 0 , 286-7). H i z m e t l e r i n i s u n m a k i ç i n bir a r a y a
g e l e n müritler, hiyerarşik bir d ü z e n e girerler: s a h i p o l u n a n statüye
g ö r e ilk o l a r a k K â h i n l e r , sonra Levililer ve en son o l a r a k ' d ü z e n ­
deki y e r l e r i n e g ö r e bütün İsrailliler B i n l e r , Y ü z l e r , Elliler v e O n l a r
i ç i n d e k i yerlerini alırlar; her İsrailli d a i m i tasarıma g ö r e , T a n r ı ' n ı n
C e m a a t i i ç i n d e k i yerini bilmelidir' 0 Q S II). T a n r ı ' y a şükredildik­
ten s o n r a ; k â h i n l e r , c e m a a t e , T a n r ı ' n ı n İsrail'e b e s l e d i ğ i sevgiyi
anlatır; L e v i l i l e r İsrail'in O ' n a karşı isyankârlığını a n ı m s a t ı r l a r d ı .
İşlenen b u s u ç u n dile getirilmesinden sonra, c e m a a t h e p birlikte
T a n r ı ' y a p i ş m a n l ı k l a r ı n ı bildirirdi.
 ÖLU DENİZ PARŞÖMENLERİ Kt İMKAN YAZİTLARİ

Yolundan saptık! İtaatsizlik ettik! Biz ve bizden önceki atalarımız

günah işledik, gerçeğin ve doğruluğun kurallarından çıkarak kötü dav­
randık. Bu yüzden Tanrı bizi ve babalarımızı yargıladı; ancak bize da­
ima merhamet etti. ( I Q S l-ll)

P i ş m a n l ı ğ ı n b i l d i r i l m e s i n d e n sonra, k â h i n l e r ağırbaşlılıkla İs­

rail'in d ö n m e l e r i n i kutsarlar; o n l a r a bilgelik v e bilgi h e d i y e l e r i n i
anlatırlardı:

O, sizi iyiliklerle kutsayacak ve bütün kötülüklerden koruyacak!

Gönlünüzü yaşam gücü veren bilgelikle aydınlatacak ve sizi daimi bil­
giyle onurlandıracak! Daimi mutluluk adına, merhametli yüzünü sizden
yana dönecek! ( I Q S II)

T a n r ı ' n ı n M u s a ' y a , H a r u n v e o ğ u l l a r ı n a aktarmasını b u y u r d u ­

ğ u k u t s a m a n ı n b u özet hali (bkz. Ç ö l d e S a y ı m 6 : 24-26), g e l e n e k ­
sel Y a h u d i l i k t e k i g ü n d e l i k O n S e k i z K u t s a m a ' d a n d ö r d ü n c ü s ü n ü
andırır. B u n d a n sonra Levililer, B e l i y a l ' i n birliğini lanetler v e kâ­
h i n l e r l e birlikte s a m i m i y e t s i z müritlere b e d d u a e d e r l e r d i :

Kendi yüreğinin ilâhları arasında yürürken Anlaşma'ya giren, yolu­

nu kendi günahlarıyla kapatan ve kötü yola sapan adama lanet olsun!
Bu Antlaşma'nın sözlerini dinlerken bile içinden kendisini kutsar ve şöy­
le der; 'Gönlümün inatçılığı yolunda ilerlesem bile, huzur benimle'.
( I Q S II)

D ö r d ü n c ü mağaradan çıkarılan Ş a m Belgesi kaynaklarında,

C e m a a t ' t e n ç ı k a r ı l m a t ö r e n i anlatılır. B i r l i ğ i d e n e t l e y e n K â h i n ,
T a n r ı ' y a seslenirdi:

S e n , sınırı ihlal edenleri lanetledin; ancak bizler ona bağlıyız.

B u n u n ü z e r i n e 'atılan a d a m a y r ı l a c a k v e her k i m k i o n a ait

bir ş e y d e n y e r s e y a d a atılan a d a m a s e l a m verirse v e o n u n fikirle­
rini desteklerse, ... yargısı v e r i l e c e k ' ti. ( 4 Q 2 6 6 , II ii; 2 7 0 b ö l . 7 ii)
H e r k u t s a m a v e l a n e t l e m e d e n s o n r a b ü t ü n b i r l i k , iki k e z
' A m e n ' derdi.
C e m a a t K u r a l ı ' n d a v e Ş a m B e l g e s i ' n d e ayrıntılı b i ç i m d e a n l a ­
tılan tek t ö r e n , A n t l a ş m a n ı n Y e n i l e n m e s i ' d i r ; a n c a k Esseniler, M u ­
s a ' n ı n Y a s a l a r ' ı n ı n gözetimi k o n u s u n d a o l d u k ç a titiz d a v r a n d ı k l a -
 (.EZA VERMES

r ı n d a n , M u s e v i d i n i n i n v e ibadetlerinin diğer ö n e m l i etkinliklerini

a t l a m ı ş o l m a l a r ı m ü m k ü n g ö r ü n m ü y o r . C e m a a t K u r a l ı , M u s a Ya-
saları'nı ihlal e d e n kişinin bir d a h a geri kabul e d i l m e m e k ü z e r e
ihraç e d i l e c e ğ i n i k a b a c a bir b i ç i m d e anlatır; b ü y ü k olasılıkla tari­
katın ö n d e gelenleri T e v r a t ' a h â k i m o l d u k l a r ı n d a n , C e m a a t K u r a ­
lı'nda a y r ı n t ı y a g i r m e y e gerek d u y m a m ı ş l a r d ı . Ş a m B e l g e s i v e T a ­
p ı n a k P a r ş ö m e n i ' n d e k i , bilgi d ü z e y i d a h a düşük o l a n ü y e l e r l e il­
gili y a s a m a l a r d a h a d a düzensizdir. Ö r n e ğ i n L e v i l i l e r I 2 : 3 ' ü n a l ı n -
tılandığı bir y a z ı d a ; sünnet, k a d ı n ı n d o ğ u m sonrası kirliliğiyle bir­
likte anlatılır (4Q266 b ö l . 6 ii). B u , a y n ı z a m a n d a 'şeytani eğili­
m i n s ü n n e t d e r i s i n i n ' kesilmesinin ( I Q S V ) y a d a m u h t e m e l e n Ya­
b a n c ı erkek h i z m e t k â r l a r l a ilişkilendirilen ' İ b r a h i m ' i n A n t l a ş m a ­
s ı n ı n h i k â y e edildiği bir m e t i n d e ( C D X I I - X V I ) söz k o n u s u edilir.
Saflık y a s a l a r ı , tarikatın ö n e m verdiği başka bir h u s u s t u ; b u n l a r l a
ilgili u y g u l a m a l ı y ö n e r g e l e r , I I Q T S X L V I , 4Q274-84 v e M M T ' d e
sunulur. Y e m e k l e ilgili y a s a l a r ; Ş a m B e l g e s i ' n d e , M M T ' d e v e T a ­
p ı n a k P a r ş ö m e n i ' n d e anlatılır. Ö r n e ğ i n , (arı larvası, b a l ı k , ç e k i r g e
g i b i ) ' c a n l ı y a r a t ı k l a r ı n ' y e n m e s i , C D X I I , ll-15'te y a s a k l a n ı r .
M M T ' d e , hayvanların doğmamış bebeğinin yenilebilmesi için ö n ­
c e l i k l e kesilmesi gerektiği y a z a r (4Q396 b ö l . 1-21). B e n z e r y a s a l a r ,
Tapınak Parşömeni XLVII-XLVIM'de geçer. Josephus, Essenilerin,
kardeşlikten o l m a y a n kimselerin hazırladıkları y e m e ğ i y e m e l e r i ­
nin y a s a k o l d u ğ u n u bildirir (War II, 143).
K u m r a n k a y n a k l a r ı , ü ç farklı k o n u d a , d a h a a z s u s k u n d u r ; tö-
rensel y ı k a n m a l a r , T a p ı n a k ibadeti v e kutsal y e m e k . Tarikat y a ş a ­
m ı i ç i n d e a n l a t ı l a n b u a y i n l e r i n öğretisel ö n e m l e r i ü z e r i n d e dur­
manız gerekiyor.
A n ı m s a n a c a ğ ı üzere J o s e p h u s ; Essenilerin y e m e k l e r d e n ö n c e
g ü n d e iki kez t e m i z l e n d i k l e r i n i y a z a r (War I I , 129,132). 'Vaftizle İl­
gili Liturji' başlığı altındaki 4Q4I4, bu t e m i z l e n m e ritüelini a n l a ­
tır; a n c a k b u m e t i n o k u n a b i l i r bir ç e v i r i y e i m k â n v e r m e y e c e k d e ­
r e c e d e p a r ç a l ı d ı r . Ş a m B e l g e s i ' n d e , t e m i z l e n m e k i ç i n g e r e k l i te­
m i z s u y u n , insan b e d e n i n i k a p l a y a c a k miktarda o l m a s ı gerektiği
y a z a r ( C D X ) . T a b i i b u , Essenilerin b u l u ş u değildir. M i s h n a h , te­
m i z l e n m e k i ç i n gerekli asgari t e m i z su m i k t a r ı n ı n kırk sea ( y a k l a ­
şık 2 8 0 Iitre=l20 g a l o n ) o l d u ğ u n u belirtir. U y g u l a m a y ö n ü n d e ,
M i s h n a h kuralına bağlı k a l a n Esseni tarikatına g ö r e ; bu su ' i n s a n
b o y u n u n s e v i y e s i n d e o l m a l ı d ı r ' (Mikvvaot V I I , I); a n c a k s u s e v i y e ­
sini e n i n c e ayrıntısına k a d a r ö l ç m e k z o r u n l u t u t u l m a z . T e m i z l e n -
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

m e ritüelinin teolojik y ö n ü d a h a ilginçtir: İnsanın i ç t e m i z l i ğ i y l e ,

t e m i z l e n m e etkinliği b i r b i r i n d e n a y r ı tutulur. C e m a a t K u r a l ı ' n a
g ö r e , g ü n a h k â r kişi ' s u y a g i r e m e z . . . ç ü n k ü işledikleri g ü n a h l a r ­
d a n v a z g e ç m e d i k l e r i s ü r e c e b u kişiler a r ı n a m a z ' ( I Q S V ) . G e r ç e k
a r ı n m a 'kutsallık r u h u n d a n ' gelir v e asıl temizlik; r u h u n , T a n r ı ' n ı n
y a s a l a r ı n a ' m ü t e v a z ı b o y u n e ğ i ş i y l e ' sağlanırdı ( I Q S III).

Kişinin izlediği yollardan olan doğruluk ruhuna dönülmesiyle bütün

günahlar bağışlanacak ... O, kutsallık ruhuyla bütün günahlarından arı­
nacak ... doğruluk ve tevazu ruhlarıyla, kötülüğü bağışlanacak. Kişinin
bedeni arındırma suyuyla temizlendiğinde ve kutsal suyla kutsandığın­
da; Tanrı'nın yasalarına mütevazı biçimde boyun eğerek temizlenecek.
( I Q S III)

A r ı n m a ' n ı n b u ikinci koşulu, kişinin T a p ı n a ğ a v e T a p ı n a k su­

nusuna karşı tavrıyla ilgilidir. Bazı Esseniler, M u s a ' n ı n Yasaları'na
bağlı kalacaklarına y e m i n etmelerine r a ğ m e n , T a p ı n a ğ ı v e (geçici
süreliğine) b u r a d a d ü z e n l e n e n törenlere katılmayı reddetmişlerdi
(bkz. P h i l o , Omnis probus 7 5 ; Josephus, Antiquities X V I I I , 19), T a p ı ­
nağın y e n i d e n a d a n a c a ğ ı g ü n e dek Tanrı'ya y a l n ı z c a kendi y e r l e ­
rinde ibadet etmeleri gerektiğine inanıyorlardı. C e m a a t Birliği, " H a ­
run'un e n Kutsal M e s k e n i " idi v e burada 'kurban eti v e sunu eti' o l ­
m a k s ı z ı n , T a n r ı ' y a 'tatlı k o k u ' s u n u l m a l ı y d ı v e d u a , ' d o ğ r u l u ğ u n
makul k o k u s u ' idi ( I Q S VIII-IX). C e m a a t i n kendisi, İsrail'in g ü n a h l a ­
rından ötürü T a n r ı ' y a sunulan kurban o l m a l ı y d ı ( I Q S V I I I , 4 Q 2 6 5
b ö l . 7 i i).
C e m a a t K u r u l u v e T a p ı n a k arasındaki özdeşlik ilişkisi H a b a k ­
kuk B e y a n a t ı ' n d a (XII) g e ç e n ' L ü b n a n ' s ö z c ü ğ ü n ü n ilginç bir y o ­
r u m u n d a d a ortaya k o y u l u r . Eski Y a h u d i y o r u m c u l a r , g e l e n e k s e l
anlamda ' L ü b n a n ' sözcüğünü 'Tapınak'ı sembolize etmek için
kullanırlardı. Ö r n e ğ i n ; Y a s a n ı n Tekrarı 3:25'te g e ç e n ifade, İ z i n
v e r d e ... g i d e y i m v e ... o güzel dağı v e L ü b n a n ' ı g ö r e y i m ' ; Tar-
g u m O n k e l o s ' t a İ z i n v e r d e ... g i d e y i m v e ... o güzel dağı v e T a ­
pınağı g ö r e y i m ' b i ç i m i n d e değiştirilir. H a b a k k u k m e t n i n i a ç ı k l a ­
y a n bir K u m r a n b e y a n a t ç ı s ı şöyle y a z a r : ' L ü b n a n ' d a k i z u l m ü n a l ­
tında e z i l e c e k s i n i z ' ( H a b II, 17); b u görüşe göre C e m a a t K u r u l u ,
m e ş r u o l a n tek Tapınaktır. B e y a n a t ç ı , d a h a sonra g e l e n e k s e l tefsi-
 CEZA VERMES

ri o k u y u c u l a r ı n a anlaşılır kılmak i ç i n L ü b n a n ' l a Birliği d o ğ r u d a n

ilişkilendirir: Lübnan=Tapınak. Tapınak=Cemaat Kurulu; ergo
1
Lübnan=Cemaat Kurulu.
Tarikatın kurbanlık ibadetine sembolik y a k l a ş ı m ı , Essenilerde
u y g u l a n a n bekârlık kuralına yorulabilir. T a p ı n a k h i z m e t i n d e b u l u ­
n a n t ü m kâhinler v e c e m a a t üyeleri cinsel perhiz u y g u l a r d ı ; yasa ­
lara göre cinsel ilişkiye giren (ya da adet gören bir k a d ı n l a fiziksel
temasta b u l u n a n ) k i m s e Tapınakta hizmet e d e m e z d i . Ahitler arası
ve rabbinik y a z ı n d a da p e y g a m b e r l i k , benzeri bir p e r h i z l e ilişkili­
dir. T a n r ı ' n ı n çağrısına her an hazır o l m a k isteyen M u s a , kendisini
' ö l ü m l ü d ü n y a d a n , y e m e k t e n , i ç m e k t e n , kadınlarla c i n s e l ilişkiye
girmekten uzak tutmuştu' (Philo,, The Life ofMoses, 68-9). P h i l o ve
J o s e p h u s , tarikatın bekârlığını, kadın d ü ş m a n l ı ğ ı y l a a ç ı k l a m a y a ç a ­
lışsalar d a b u s e ç i m d a h a m a k u l b i ç i m d e a ç ı k l a n a b i l i r . Esseniler,
b ü t ü n ü y l e ibadete v e p e y g a m b e r l i ğ i n t a s a v v u r u n a a d a n a n hayatla­
rın, t a m a m e n saf tutulması gerektiğini d ü ş ü n ü r l e r d i .
Ü ç ü n c ü o l a r a k , E s s e n i l e r e ö z g ü ortak s o f r a d a n 2 . b ö l ü m d e
söz etmiştik ( b a k ı n ı z s. 57); a n c a k b u r a d a sırası g e l m i ş k e n bir ek
y a p m a k istiyoruz: G ü n l ü k sofra v e M e s i h ' i n sofrasıyla ilgili k u r a l ­
lar a y n ı o l d u ğ u n d a n , Y e n i Ahit'ten ç ı k a r ı m y a p a r a k , g ü n l ü k sofra­
n ı n , M e s i h ' i n sofrasına ö n h a z ı r l ı k n i t e l i ğ i n d e o l d u ğ u n u i d d i a
edebiliriz. Bilindiği üzere, M ü j d e c i Matta, S o n Yemeğin büyük
eskatolojik y e m e ğ i n m o d e l i o l d u ğ u n u söyler v e İsa'nın ş u sözleri­
ni aktarır:

Size şunu söyleyeyim, Babamın egemenliğinde sizinle birlikte taze­

sini içeceğim o güne dek, asmanın bu ürününden bir daha içmeyece­
ğim. (Matta 26:29)

4 ) A N T L A Ş M A C E M A A T İ N İ N GELECEKTEN BEKLENTİLERİ

Eskatolojik m a y a l a n m a n ı n y a ş a n d ı ğ ı d ö n e m d e d o ğ a n Esseni
T a r i k a t ı , P e y g a m b e r l e r i n ö n c e d e n bildirdikleri o l a y l a r ı n g e r ç e k ­
leşmesini u m u y o r d u . D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i v e c e m a a t i n bilgeleri,
karşılaştıkları sorunların ç ö z ü m ü n d e kutsal m o d e l l e r i k u l l a n a r a k ,
gelişmiş v e renkli bir g e l e c e k imajı t a s a r l a m ı ş l a r d ı ; a n c a k b u tasa­
rıyı, belirli ilişkilerden uzak o l d u ğ u m u z için v e eski m e t i n l e r d e k i
boşluklar n e d e n i y l e t a m a n l a m ı y l a k a v r a y a m ı y o r u z . K e n d i hikâ-

'Savaş Parşömeni'nde (4Q285 böl.5) alıntılanmış olan Yeşaya 10: 34'te, Lübnan'ın başka

bir metaforik kullanımı (yabancı uluslar) bulunur.

Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

y e l e r i n d e , d o ğ r u l u ğ u n kurtuluşuyla ilgili p e y g a m b e r l i k l e r i n ger­

çekleştiğini öngörürlerdi. 'İbrahim'in sadeliğinden' ( 4 Q p N a h =
4 Q I 6 9 I I I , 4-5) kişilerin v e y e n i A n l a ş m a y ı kabul e d e n Y a h u d i l e ­
a
rin ( I Q S a I, 1-5; 4 Q 4 7 l ) t o p a r l a n m a s ı y l a o l u ş a n y e n i grup 'Işığın
O ğ u l l a r ı ' , ' K a r a n l ı ğ ı n o ğ u l l a r ı n a ' karşı s a v a ş a c a k t ı . C e m a a t y a d a
' ç ö l s ü r g ü n l e r i ' ; ' a n l a ş m a n ı n t a n r ı t a n ı m a z l a r ı ' ile s e m b o l i z e e d i ­
len B e l i y a l ' i n o r d u s u n u v e Y a h u d a c i v a r ı n d a k i y a b a n c ı müttefik­
lerini y e n i l g i y e uğrattıktan sonra K u d ü s ' e g i r e c e k v e Kutsal T o p r a ­
ğı işgal e d e n Kittim ile s a v a ş a c a k l a r d ı . B ü t ü n bu savaşların altı s e ­
n e süreceği d ü ş ü n ü l ü r d ü . S a v a ş ı n ilk izin s e n e s i n d e - y e d i n c i y ı l d a ,
Tapınak onarılacaktı.
B u n d a n sonraki otuz ü ç yılın d ö r d ü , izin s e n e s i ; geri k a l a n
yirmi dokuz yılsa savaşlar d ö n e m i olacaktı: D o k u z yıl ' Ş a m ' ı n
o ğ u l l a r ı y l a ' , o n yıl ' H a m ' ı n o ğ u l l a r ı y l a ' v e y i n e o n yıl b o y u n c a
'Yafet'in o ğ u l l a r ı y l a savaşılacaktı ( I Q M l-ll). Ş e y t a n ı n halkı 'Kittim
K r a l l ı ğ ı d a b o z g u n a u ğ r a t ı l d ı ğ ı n d a , Işığın O ğ u l l a r ı kazandıkları
zafer i ç i n T a n r ı ' y a ş ü k r e d e c e k l e r d i .

Kalk, ey Kahraman!
Tutsaklarını harekete geçir, ey Görkemli O l a n !
Ganimetlerini topla, ey güçlü işlerin Yazarı!
Düşmanlarının boğazını sık ellerinle,
ve katiller yığınını ez ayaklarınla!
Ulusları cezalandır, düşmanlarını
kılıcının vuruşuyla günahkârı yok et!
Görkemle doldur ülkeni,
ve kutsamanla mirasını!
Çayırlarını hayvanlarla doldur
ve saraylarını
altın, gümüş ve değerli taşlarla!

Ey Siyon, şenlik vakti geldi işte!

Yahuda'nın bütün kentleri, sevinin!
Kapılarınızı açın, ulusların sahibine,
içeri girecek olanlara.
Onların kralları size hizmet edecek;
ve bütün zalimler sizin önünüzde eğilecek;
ayaklarınızın tozunu yalayacaklar.
Sevinçle haykırın, ey halkımın kızları!
Parıltılı takılarla süsleyin kendinizi
 CEZA VERMfS

ulusların krallığında hükmünüzü sürün!

Hâkimiyet, Rab'de olacak
ve daimi egemenlik İsrail'de. ( I Q M XIX)

B u r a d a s a v a ş ı n d ü n y e v i b o y u t u m e v z u b a h i s edilir; a n c a k b u ,
k o z m i k niteliğe d e sahiptir. ' C e m a a t P r e n s i ' n i n ' liderliğini y a p t ı ğ ı ,
Işığın O ğ u l l a r ı ' n ı n b i r l i ğ i n e ; b a ş m e l e k M i k a i l y a d a M e l k i s e d e k
a d ı y l a d a b i l i n e n 'Işık P r e n s i ' n i n ' m e l e k l e r o r d u s u eşlik e d e r d i .
Ö t e y a n d a n İblisin, B e l i y a l ' i n y a d a Melkiresha'nm liderliği altın­
da 'Antlaşmanın tanrıtanımazları' ve onların y a b a n c ı yandaşları
b u l u n u r d u . T a n r ı ' n ı n şeytanı b o z g u n a u ğ r a t m a s ı y l a , bu iki karşıt
taraf nihai o l a r a k birleşecekti ( I Q M X V I I I ) . B a ş k a bir m e t i n d e , b ü ­
y ü k s o n , prens M e l k i s e d e k , ' T a n r ı ' n ı n kutsal k u l l a r ı n ı ' ö d ü l l e n d i ­
rirken v e B e l i y a l v e y a n d a ş l a r ı n d a n ' T a n r ı ' n ı n y a r g ı s ı y l a intikam
a l ı r k e n ' r e s m e d i l i r ( I I Q M e l k i s e d e k I I , 9 , 13). E ğ e r b a ş k a bir
k u r t a r ı c ı ( m e s s i a n i c ) o l m a y a n m e t i n l e ( 4 Q 2 4 6 ) ilgili y o r u m u m
d o ğ r u y s a ; ' T a n r ı ' n ı n o ğ l u ' v e ' E n Y ü c e ' n i n o ğ l u ' l a k a p l a r ı n ı zapt
e d e n s e m b o l i k d ü ş m a n ı n , Y ü c e T a n r ı ' n ı n y a r d ı m ı y l a d a i m i krallı­
ğı kuracak olan 'Tanrı'nın halkı'na yenileceği düşünülürdü.
İ y i y l e kötü arasında g e ç e n m ü c a d e l e d e , S a v a ş P a r ş ö m e n i ' n e
g ö r e , k â h i n l e r e v e L e v i l i l e r e d ü ş e n görev , savaş törenleri v e saldırı
d ü z e n l e m e k , geri ç e k i l m e k , tuzak k u r m a k gibi belirli s a v a ş etkin­
liklerini y ö n e t m e k t i . A n c a k ' C e m a a t P r e n s i ' d i y e t a n ı n a n b a ş k u ­
m a n d a n ı n g ö r e v i b u kadar a ç ı k b i ç i m d e b e l i r t i l m e z . I Q M V ' d e
b a ş k u m a n d a n ı n kalkanı ü z e r i n d e k e n d i s i n i n , İsraillilerin, L e v i l i l e -
rin, H a r u n O ğ u l l a r ı ' n ı n , o n iki k a b i l e n i n v e k a b i l e şeflerinin a d l a ­
rının y a z ı l a c a ğ ı anlatılır; a n c a k S a v a ş K u r a l ı ' n d a , C e m a a t P r e n ­
si'nin Kral M e s i h ( R o y a l M e s s i a h ) görevi ü z e r i n d e fazla d u r u l m a z .
T a n r ı , kurtuluşun mutlak failidir v e O ' n d a n sonraki e n yetkili var­
lık M i k a i l ' d i r .
A k s i n e , başka p a r ş ö m e n l e r d e kurtarıcılık teması d a h a ö n d e ­
dir. K a r m a ş ı k ve sui generis* bir m e t i n d e , Kurtarıcı k i m s e a s i l , D a ­
v u d i v e muzafferdir ( 4 Q 2 8 5 , 4 Q I 6 I v e Ş a m B e l g e s i ' n d e - 4 Q 2 6 6
b ö l . II i,12- tek ' M e s i h ' i n H a r u n O ğ u l l a r ı ' n a ve İsrail'e g ö n d e r i l d i ğ i
y a z a r ; bazı d u r u m l a r d a iki mesihten v e bir y e r d e ü ç m e s i h t e n söz
edilir. ' D a v u d ' u n k o l u ' , 'İsrail M e s i h ' i , ' b ü t ü n C e m a a t l e r i n p r e n ­
s i ' , ' h ü k ü m d a r a s a s ı ' adlarıyla d a a n ı l a n K r a l - M e s i h ; tarikatın kut­
s a m a kitabına g ö r e ; ' h a l k ı n ı n Krallığını k u r a c a k ' , 'tanrıtanımazları
ö l ü m l e c e z a l a n d ı r a c a k ' , 'ulusların krallarını y e n e c e k ' v e b ö y l e c e

*Nevi şahsına münhasır, (ç.n.)

 ULU UtlNIZ YAKŞUMtINLtKI MIMKAiy YA/.IILAKI

y e n i bir ç a ğ a ç a c a k t ı r ( I Q S b V ) . Y a k ı n z a m a n d a , 4 Q 2 8 5 ' t e 'birli­

ğin prensi v e D a v u t ' u n y a r d ı m c ı s ı ' d i y e t a n ı m l a n a n M e s i h ' i n iş­
k e n c e e d i l e r e k ö l d ü r ü l d ü ğ ü y ö n ü n d e geliştirilen asılsız k u r a m , sö­
z ü e d i l e n m e t n i n i ç e r i ğ i y l e v e b u m e t i n i n d a y a n d ı ğ ı Y e ş a y a 10:
3 4 ; I I : I b ö l ü m l e r i n i n y o r u m u y l a u y u ş m a z (bkz. 4 Q I 6 I , b ö l . 8-10;
I Q S b V ) . A n c a k y a l n ı z c a dini bir tarikatta o l a b i l e c e ğ i ü z e r e , K â -
h i n - M e s i h , ö n c e l i k sırasında e n ö n d e d i r ; b u kişi a y n ı z a m a n d a
" H a r u n ' u n M e s i h ' i " , 'Yasa Y o r u m c u s u ' , ' K â h i n ' d i y e d e çağırılır
( I Q S a II). K r a l - M e s i h , bütün yasal k o n u l a r d a K â h i n ' e v e dini otori­
teye danışmak d u r u m u n d a y d ı : ' O n a öğretilenlere göre yargılar'
( 4 Q p l s a = 4 Q I 6 l b ö l . 8-11, 1.23). " H a r u n ' u n M e s i h ' i " , 'son günler­
d e , d o ğ r u l u ğ u ö ğ r e t e c e k ' son ö ğ r e t m e n d i ( C D V I ) . O , s a v a ş liturji-
sini ( I Q M X V - X V I - X V I I I ) v e eskatolojik şöleni ( I Q S a II) y ö n e t e c e k ­
ti. A y n ı z a m a n d a , eskatolojik B a ş k â h i n ' i n , y ü c e l t i l m e d e n ö n c e ,
a c ı ç e k e c e ğ i n i v e k ü ç ü k d ü ş ü r ü l e c e ğ i n i i m a e d e n bazı p a s a j l a r
b u l u n m a k t a d ı r (bkz. 4 Q 4 7 l b , 491 b ö l . II, 541, b ö l . 9 ) .
Ü ç ü n c ü kişi, P e y g a m b e r , y a l n ı z c a bir y e r d e betimlenir: O n u n
g e l i ş i , H a r u n v e İsrail'in M e s i h l e r i n i n k i y l e e ş z a m a n l ı o l a c a k t ı r
( I Q S IX, II). Ö t e y a n d a n , C e m a a t K u r a l ı ' n ı n h i ç b i r d ö r d ü n c ü m a ­
ğ a r a e l y a z m a s ı n d a M e s i h ' l e ilgili bir b ö l ü m e r a s t l a n m a m ı ş t ı r .
Ahitler arası M u s e v i l i k i n a n c ı n a göre, P e y g a m b e r , M e s i h ' i n m ü j ­
d e c i s i o l a r a k d ö n e c e k bir İlyas ( M a l a k i 4 : 5 ; I . H a n o k 9 0 : 31, 3 7 ;
M a t t a I I : 13, 17:12) ya da son g ü n l e r d e İsrail'e g ö n d e r i l e c e k o l a n
ilahi bir rehberdi (I M a c . iv, 4 6 ; xiv, 41; J n . i, 21); bu p e y g a m b e r
T a n r ı ' n ı n M u s a ' y a ö n c e d e n h a b e r v e r d i ğ i kişidir ( ' O n l a r a s e n i n
gibi bir p e y g a m b e r g ö n d e r e c e ğ i m . . . B ü t ü n b u y r u k l a r ı m ı o n l a r a
b i l d i r e c e k ' , [Yasanın Tekrarı 18:15-18; a y r ı c a b k z . E l ç i n i n İşleri 3:
2 2 - 3 ; 7:37]). M e s i h S e ç k i l e r i y a d a Tanıklıkları adlı e s e r d e , Kutsal
Kitap'tan y a p ı l a n ü ç alıntı, M e s i h ' e tanıklık e d e n belgeler o l a r a k
değerlendirilir. B u n a g ö r e , Y a s a n ı n T e k r a r ı ' n d a g e ç e n bir alıntıda,
P e y g a m b e r , ' y e n i M u s a ' d ı r . B a l a m ' ı n , Y a k u p ' t a n ç ı k a c a k bir y ı l ­
d ı z l a ilgili p e y g a m b e r l i ğ i ( Ç ö l d e S a y ı m 24:15-17) K r a l M e s i h ' i ,
M u s a ' n ı n L e v i ' y i kutsayışını k o n u e d i n e n ü ç ü n c ü pasajsa (Yasa­
n ı n Tekrarı 33:11) K â h i n - M e s i h ' i işaret e d e r .
B u kısıtlı v e r i l e r d e n , Kurtarıcı ( M e s s i a n i c ) P e y g a m b e r i n , K r a l ­
lığın k u r u l u ş u n u n arifesinde ortaya ç ı k a c a k gerçekler i ö ğ r e t m e y i
a m a ç l a d ı ğ ı s o n u c u n a v a r a c a k olursak; b ü y ü k olasılıkla o n a atfe­
d i l e n b ü t ü n g ö r e v l e r , Essenilerin D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n d e n b e k -
l e d i k l e r i y l e a y n ı y d ı d a diyebiliriz. B u d u r u m d a , Essenilerin y a ş a -
 GEZA VERMES

dıkları d ö n e m d e p e y g a m b e r i b e k l e m i ş o l d u k l a r ı n ı iddia e t m e k d e
yersiz o l u r ; ç ü n k ü b u kişi zaten D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n d e v ü c u t
bulmuştu.
M e v c u t i p u ç l a r ı , tarikatın M e s i h ' t e n sonra y a ş a n a c a k l a r hak­
kındaki düşünceleri üzerinden düzenli çıkarımlarda bulunulması­
na olanak tanımaz. C e m a a t Kuralı'ndan anladığımız kadarıyla,
Esseniler b u d ö n e m d e bazı d ö n ü ş ü m l e r i n y a ş a n a c a ğ ı n ı b e k l i y o r ­
lardı - ' B i l i n e n s o n a kadar, Y e n i l e n m e y e k a d a r ' - ( I Q S I V ) . A n c a k
b u n u n l a Ezra K ı y a m e t Yazını ( v i i , 75) ya da B a r u k ' t a (xxxii, 6) g e ­
ç e n y e n i yaratılış m ı a n l a ş ı l ı y o r d u , b i l e m i y o r u z . Y i n e b i r ç o k e l ­
y a z m a s ı n d a b e t i m l e n e n ' y e n i K u d ü s ' (bkz. I Q 3 2 ; 2 Q 2 4 ; 4 Q 5 5 4 -
5 5 5 ; 5 Q I 5 ; I I Q I 8 ) ; I . H o n a k ( X C , 2 8 - 2 9 ) y a d a V a h i y xxi'deki Kut­
sal K e n t t a n ı m ı y l a u y u m g ö s t e r m e z ; a n c a k b u , ilahi m i m a r l a r ı n
taslaklarına g ö r e y e n i d e n inşa e d i l m i ş d ü n y e v i bir kent olabilir.
Kutsa l K i t a p ç a ğ ı n d a M u s e v i l e r , a h i r e t v e a h i r e t m e k â n ı n a
fazla ilgi g ö s t e r m i y o r l a r d ı . Eski ç a ğ l a r d a k i ataları g i b i , ö l ü m d e n
sonra, adil y a d a g ü n a h k â r herkesin S h e o l ' d e , y e r a l t ı n d a , a y n ı se­
fil v e karanlık v a r o l u ş u p a y l a ş a c a k l a r ı n ı d ü ş ü n ü r l e r d i ; ö y l e k i b u ­
rada T a n r ı b i l e u n u t u l u r d u : ' G e l y a R a b , kurtar b e n i , ' d i y e yakarır
m e z m u r c u , ' ç ü n k ü ö l ü l e r a r a s ı n d a k i m s e seni a n ı m s a m a z ; k i m
şükür sunar sana y e r a l t ı n d a ? ' ( M e z m u r l a r 6 : 5 , b k z . Y e ş a y a 38:18,
M e z m u r l a r 88:10-12, vs.). G e n e l beklenti, u z u n v e z e n g i n bir y a ­
ş a m s ü r m e k , ç o k ç o c u k sahibi o l m a k , a i l e n i n y a n ı n d a h u z u r i ç i n ­
d e ö l m e k v e atanın kabrine g ö m ü l m e k t i .
N i h a i o l a r a k , b u içgüdüsel ö l ü m korkusu v e sonraki ilahi d ü ­
ş ü n ü r l e r i n , g ü n a h k â r l a r ı n y e r y ü z ü n d e iyi bir y a ş a m s ü r m e l e r i n e ,
iyilerinse y o k s u l l u k ç e k m e l e r i n e razı g ö r ü n e n kutsal a d a l e t ile tat­
m i n o l m a y ı ş ı ; sürgün sonrası d ö n e m d e b u t e m e l i k i l e m i n ç ö z ü l ­
mesi için uğraşılmasını sağladı. Diriliş y a d a ö l ü m d e n sonra ruhla
b e d e n i n tekrar birleşeceği fikri ilk olarak H e z e k i e l ' i n g ö r ü s ü n d e
metaforik b i ç i m d e kullanılır. B u n a g ö r e ; B a b i l istilasından sonra
Y a h u d i ulusu tekrar d o ğ m u ş t u ; kuru k e m i k l e r y e n i d e n c a n l a n m ı ş t ı
( H e z e k i e l 3 7 ; a y r ı c a b k z . 4 Q 3 8 5 b ö l . 2-3). A n t i o c h u s E p i p h a -
nes'in z u l m ü altında şehit e d i l e n Y a h u d i l e r l e ilgili tarihsel d e n e ­
y i m d e n sonra; diriliş, T a n r ı ' n ı n v e kendi d i n l e r i n i n y o l u n d a c a n l a ­
rını b a ğ ı ş l a y a n M u s e v i l e r i n ö d ü l l e n d i r i l m e s i n i ifade e t m e k t e kul­
lanıldı ( D a n i e l 12: 2 ; 2 . M a c . v i i , 9 ; xii, 4 4 ; xiv, 4 6 ; v s . ) . A y n ı za­
m a n d a , T a n r ı ' n ı n doğruluk insanlarını k o r u y a c a ğ ı v e b u kişilerin
T a n r ı ' n ı n h u z u r u n d a sonsuza dek y a ş a y a c a k l a r ı i n a n c ı , ö l ü m s ü z ­
lük fikri, a y n ı d ö n e m l e r d e ortaya çıktı. B u g ö r ü ş , Y u n a n c a B i l g e l i k
K i t a b ı ' n d a ayrıntılı b i ç i m d e anlatılır (iii, l-V, 16).
 OLU DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

J o s e p h u s , b i z e Essenilerin b u ikinci d ü ş ü n c e e k o l ü n e d â h i l
o l d u ğ u n u s ö y l e r . O n a g ö r e , E s s e n i l e r , t a m a m e n H e l e n i s t i k bir
kavramı kendilerine uyarlamışlardı, bedensel hapisten kurtulan
e b e d i r u h u n , b u son g ö ç ü n d e , ' o k y a n u s l a r ı n ötesindeki m e s k e n ­
d e ' sonsuz m u t l u l u ğ a e r i ş e c e ğ i n e inanmışlardı (War II, 154-158).
B u a n l a m d a dirilişi, r u h u n b e d e n e d ö n m e s i b i ç i m i n d e d e ğ e r l e n ­
dirmiyorlardı.
Y a k ı n z a m a n a kadar, P a r ş ö m e n l e r kendi başlarına yeterli b i l ­
gi s u n m u y o r d u . İlahiler, iki a n l a m a g e l e n ibarelerle d o l u d u r ; ör­
neğin ' B a y r a ğ ı n ı yükselt, e y sen ç a m u r d a y a t a n ! E y , s o l u c a n l ı b e ­
denler, bayrakları yükseltin...!' ( I Q H X I V [ ö n c e d e n V I ] ; bkz. X I X
[ ö n c e d e n X I ] ) d i z e l e r i , b e d e n s e l dirilişi akla getirebilir. D i ğ e r ta­
raftan, şairin kullandığı dil alegorik de olabilir. A y n ı m ı s r a l a r d a ,
dirilişten z i y a d e ö l ü m s ü z l ü k d e ima e d i l m i ş olabilir. B u a n l a m d a ,
J o s e p h u s Y u n a n o k u y u c u l a r ı n ı m e m n u n e t m e k a d ı n a Essenilerle
H e l e n i z m arasında ilişki k u r m a y ı a m a ç l a m ı ş olsa d a b u tespiti te­
yit edilir. D o ğ r u n u n v e g ü n a h k â r ı n mükâfatlarını tartışan C e m a a t
K u r a l ı ' n d a ; d o ğ r u l u k y o l u n u s e ç e n l e r i n 'sonsuz y a ş a m l a r ı i ç i n d e
m u t l u o l a c a k l a r ı , h i ç s ö n m e y e c e k o l a n aydınlıkta g ö r k e m tacını
t a k a c a k l a r ı v e kutsal giysiler g i y e c e k l e r i ' ( I Q S I V ) ; g ü n a h k â r l a r ı n s a
' i z b e karanlıklarda i ş k e n c e v e a c ı l a r i ç i n d e sonsuza d e k y a n a c a k ­
ları' anlatılır ( I Q S I V ) . Ö l ü m s ü z l ü ğ ü n t a m a m e n y e n i bir k a v r a m
o l a r a k a l g ı l a n m a d ı ğ ı n ı , tersine C e m a a t e giriş a n ı n d a n itibaren b u
d u r u m u n süreklileştiğine inanılması o l d u k ç a ilginçtir. M ü r i t , c e ­
m a a t e girdiği a n d a n itibaren 'sonsuz y ü k s e k l i ğ e ' e r i ş m i ş , 'sonsuz
k u r u l a ' v e ' C e n n e t i n o ğ u l l a r ı n ı n birliğine' katılmış o l u r d u ( I Q H X I
[ ö n c e d e n III]).
P a r ş ö m e n l e r i n 1991 y ı l ı n d a k i ' k u r t u l u ş u n d a n ' kısa bir s ü r e
sonra erişilir h a l e g e l e n , g e n e l d e 'Diriliş b ö l ü m ü ' ( 4 Q 5 2 I ) a d ı y l a
b i l i n e n ve Y e ş a y a 61: l'i çağrıştıran bir şiirde, T a n r ı ' n ı n M e s i h ' i n
d ö n e m i n d e , y a r a l ı y ı iyi e d e c e ğ i v e ö l ü y ü dirilteceği anlatılır. Eğer
b u şiir bir Esseni e s e r i y s e v e g e ç Kutsal K i t a p d ö n e m i n e ait bir
M e z m u r d e ğ i l s e ; ş u n u iddia edebiliriz: Y ü z l e r c e K u m r a n e l y a z ­
ması a r a s ı n d a n bu şiir, kati b i ç i m d e Essenilerin b e d e n s e l dirilişe
inandıkları fikrini kanıtlar.
S o n o l a r a k , dini görüşleri v e a m a ç l a r ı t e m e l i n d e r e s m e d i l e n
bir K u m r a n m ü r i d i , M u s a y a s a l a r ı n ı n g ö z l e m i n d e o l d u k ç a titiz
d a v r a n ı r d ı , d ü ş ü n c e l e r i n i n d o ğ r u l u ğ u n d a n v e nihai k u r t u l u ş u n d a n
e m i n d i . K e n d i n d e n e m i n kişilere ö z g ü b u nitelikler, ç a ğ d a ş o k u ­
y u c u l a r a ç a r p ı c ı gelebilir. A n c a k b u r a d a , H e r ş e y e K a d i r O l a n a
 GEZA VERMES

gösterilen m u t l a k bağlılık v e a d a n m ı ş l ı k gibi ö z e l l i k l e r e tanıklık

e d e n Esseni d u a l a r ı n d a v e ilahilerindeki diğer gösterişli nitelikleri
d e g ö z ardı e t m e m e k gerekiyor:

Sensiz hiçbir yol mükemmel değildir,

ve senin rızan olmadan hiçbir şey yapılamaz.
Bütün bilgileri öğreten Sensin
ve her şey Senin rızanla gerçekleşir.
Senden başka kimse öğütlerini eleştiremez
ya da kutsal tasarını anlayamaz
ya da hikmetinin derinliğine
ve gücünün sınırına akıl erdiremez.

Görkemine kim dayanabilir,

ve hangi insanoğlu
yaptığın mükemmel işlerin yarısını becerebilir?
Kadından doğan hangi kişi,
senin önünde sayılabilir?
Çamurdan yoğrulmuş,
onun meskeni, solucanların besisidir.
O yalnızca bir surettir, kilden şekil alan
ve toprağa meyleder.
(IQS XI)
Kısaltmalar Listesi:

Biblical Archaeology Review

Bulletin of the American Schools of Oriental
Research
Catholic Biblical Quarterly
Kahire Şam Belgesi
Discoveries in the Judaean Desert, Oxford,
1955-
Ölü Deniz Parşömenleri
R. Eisenman ve M. Wise, The Dead Sea Scrolls
Uncovered, Shaftesbury/Rockport, Mass., 1992
Fragment=Bölüm
/-/odayof=ilahiler
E. Schürer, G. Vermes, F. Millar ve M.
Goodman,
The History of the Jewish People in the Age of
Jesus Christ, Cilt l-lll, Edinburg, 1973-87
Israel Exploration Journal
Journal of Biblical Literature
Journal of Jewish Studies
Journal of Near Eastern Studies
Jewish Quarterly Review
Journal for the Study of Judaism
Journal of Semitic Studies
Milhamah=Savas Kuralı
Miqsat Ma'ase ha-Torah=yasanın Bazı
Gözlemleri
j. Trebolle Barrera ve L. Vegas Montaner, der.,
The Madrid Qumran Congress 1991, Cilt l-ll,
Leiden, 1992
Kısaltmalar Listesi:

Biblical Archaeology Review

Bulletin of the American Schools of Oriental
Research
Catholic Biblical Quarterly
Kahire Şam Belgesi
Discoveries in the Judaean Desert, Oxford,
1955-
Ölü Deniz Parşömenleri
R. Eisenman ve M. Wise, The Dead Sea Scrolls
Uncovered, Shaftesbury/Rockport, Mass., 1992
Fragment=Bölüm
/-/odayof=ilahiler
E. Schürer, G. Vermes, F. Millar ve M.
Goodman,
The History of the Jewish People in the Age of
Jesus Christ, Cilt l-lll, Edinburg, 1973-87
Israel Exploration Journal
Journal of Biblical Literature
Journal of Jewish Studies
Journal of Near Eastern Studies
Jewish Quarterly Review
Journal for the Study of Judaism
Journal of Semitic Studies
Milhamah=Savas Kuralı
Miqsat Ma'ase ha-Torah=yasanın Bazı
Gözlemleri
j. Trebolle Barrera ve L. Vegas Montaner, der.,
The Madrid Qumran Congress 1991, Cilt l-ll,
Leiden, 1992
ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ Kl IMRAN YAZITLARI

NTS New Testament Studies

P pesher=\.ar\kata ait Kutsal Kitap beyanatı
Ps a Mezmurlar Parşömeni a=11QPs
a

Q Kurman mağarası (IQ, 2Q, vs.=Kurman

mağarası 1, 2, vs.)

m
RQ
Revue biblique
Revue de Oumrân
S 5ere/r/ı=Cemaat Kuralı=IQS
Sa Serekh: Ek a=Kurtarıcı (Messianic) Kural=IQSa
Sb Serekh: Ek b=Kutsamalar=IQSb
S-D Melez Cemaat Kuralı-Şam Belgesi (4Q265)
TS Tapınak Parşömenimi 1QTS
UDSS A Preliminary Edition of the Unpublished Dead
Sea Scrolls l-MI,
der. B. Z. Wacholder ve M. G. Abegg,
Washington, 1991-5.

1
 Cemaat Kuralı
(IQS, 4Q255-64, 4Q280, 286-7, 4Q502, 5QU, ¡3)

Birinci mağarada keşfedilen, göreceli olarak daha iyi korun­

muş on bir elyazması sütunu (IQS), ilk kez 1951 yılında M. Bur­
rows tarafından The Manual of Discipline (The Dead Sea Scrolls
of St. Mark's Monastery, II, N e w Haven) başlığı altında yayımlan­
dı. Farklı okumaları da içeren on adet Kumran elyazmaları bölü­
mü, 4. mağarada (4QS a "J=4Q255-64) ve iki küçük bölüm daha 5.
mağarada (5QII=IQS II ve 13 alıntı I Q S III) bulundu. Diğer Cema­
at Kuralı alıntıları, özellikle IQS VH'deki ceza kodu; diğer dördün­
cü mağara Şam Belgesi bölümlerinde (bak.4Q266, böl. 10 ve 270,
böl. 7) ve melez C-D (4Q265)'te bulunabilir. Son olarak 4 Q 5 0 2 ,
böl. I6'da, I Q S IV'ten alıntı yapılmıştır. Ayrıca, I Q S Vll'den alıntı­
ya, DJD içinde IIQ29, XXIII, 433-4'ten bakınız.
IQ elyazmaları, editöryel uyarlamanın damgasını taşır. Örne­
ğin, onuncu sütunda geçen 'Bilgiyi, sağduyuyla saklayacağım'
cümlesi, 'Bilgiyi, sağduyuyla açıklayacağım' biçiminde değiştiril­
miştir. I Q S , VIII-IX sütunları arasındaki bölüm, düzeltmelerle ve
satır arası eklerle doldurulmuştur; neyse ki 4 Q S ' d e bu tür müda­
halelere rastlanmaz. 4QS e =4Q259'da geçen aynı bölüm kısaltıl­
mıştır; bu nedenle metin, IQS Vlll'den IX'a atlar.
Cemaat Kuralı, muhtemelen tarikatın en eski elyazmaların-
dandır; bu metnin M . Ö . 100 civarlarında kaleme alındığı tahmin
ediliyor, birinci mağara nüshasının bu tarihten sonraki çeyrek
yüzyıl içinde yazıldığı sanılmakta. Cemaat'in öğretmenleri ve
Efendileri ya da Gardiyanları için olduğu sanılan bu kopyalar, li-
turjik törenlerden seçme parçaları; doğruluk ve yanlışlık ruhlarıy-
la ilgili kuralların taslağını; tarikata katılım, ortak yaşam, örgütlen­
me, disiplin ve ceza kurallarını; son olarak Efendi'nin ve onun öğ-
OLU DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

rencilerinin temel dini görevleri ve Cemaat'in kutsal saydığı mev­

simler üzerine yazılmış şiirsel bir denemeyi içerir.
Yazınsal çözümlemeye göre, temel belge I Q S V'le başlar. Bu
d
bölüm ayrıca 4 Q S (=4Q258)'in de başlangıcıdır. I Q S l-IV'ten
önceki sütunlar; liturjik bir metin olan Kural'ın ( I Q S l-lll) ve iki
ruhla ilgili ayrı bir açıklamanın (IQS lll-IV) önüne eklenir. Dör­
3
düncü mağara elyazmalarından yalnızca 4 Q S ' (=4Q256), bütün
I Q S bölümlerinin parçalarını içerir. Diğer belgeler, I Q S l-IV'ü ya
da I Q S V-XI'e aittir. 4Q259; I Q S X-XJ'le ilgili 4QOtot (4Q3l9)'ün
suretidir.
Bildiğim kadarıyla, eski Yahudi kaynakları içinde Cemaat Ku-
ralı'yla benzeşen başka bir metin yoktur; ancak benzer bir yazın
türü, ikinci ve dördüncü yüzyıllar arasında Hristiyan cemaati için­
de yaygınlık kazanmıştı. 'Kilise Düzenleri' başlığı altında geçen
bu yazının bilinen örnekleri; the Didache, the Didascalia, the
Apostolic Constitution'dır.
I Q S içinde geçen konular, üç temel bölümde toplanabilir; an­
cak bu bölümler altında tasnif edilemeyen daha birçok alt başlık
bulunur:

1. Antlaşma'ya katılım; iki ruhla ilgili yönergeler de bu bölüme

dâhildir (l-IV).
2. Cemaat Kurulu'yla ilgili açıklamalar (V-IX).
3. Efendi ve Efendi'nin İlâhîsi için açıklamalar (IX-XI).

Dördüncü mağara elyazmalarında geçen çeşitli bazı okumalar bu

çeviride aktarılıyor; ancak 4 Q S d (4Q258)'de ve 4 Q S e (4Q259)'daki
farklı konularla ilgili bazı metinler IQS'ye eklenmiştir.
IQS'nin editio princeps\ için bakınız M. Burrows vd, The De­
ad Sea Scrolls of St. Mark's Monastery, Cilt II, Fasc.2: Plates and
Transcription of Manuel Discipline,\95\. Ek kaynaklar için bakınız
J . H . Charlesworth vd., eds., Dead Sea Scrolls I. Cilt: Rule of the
Community and Related Documents,\994, 1-51. S. Metso, The
Textual Development of the Qumran Community Rule (1997).

IQS

I Efendi, azizlere Cemaat Kuralı'nın {Kitabına göre} (4Q255,

257) yaşamayı (?) öğretecek; böylece onlar, bütün içtenlikleriyle
ve ruhlarıyla Tanrı'yı arayacaklar; O'nun, Musa ve diğer yardımcı
 CEZA VERMES

Peygamberler aracılığıyla ilettiği buyruklara göre, yine O'nun hu­

zurunda iyi ve doğru olanı yapacaklar; O'nun seçtiklerini seve­
cekler ve O ' n u n reddettiği her şeyden nefret edecekler; bütün
şeytanî işlerden uzak durup, iyi olan her şeye iki elleriyle sarıla­
caklar; dünya üzerinde gerçeği, doğruluğu ve adaleti hâkim kıla­
caklar; günahkâr kalpten, şehvetli gözlerden ve bütün şeytanî
davranışlardan uzak duracaklar. O, ilkelerinin riayetine bütün
kalpleriyle kendilerini adayan herkesi Lütuf Antlaşması'na kabul
edecek; böylece onlar, Tanrı'nın öğüdüne bağlanacaklar ve kendi
belirlenmiş zamanlarına göre O'nun huzurunda mükemmel bir
hayat sürecekler; Tanrı'nın yarattığı halkın her üyesini, Işığın
Oğulları'nı sevecekler ve Tanrı'nın intikamı için, bütün günahkâr­
lardan, karanlığın oğullarından, nefret edecekler.
Kendilerini Tanrı'nın varlığına adayan herkes sahip oldukları
bilgiyi, zenginliği ve gücü Tanrı'nın Cemaati'ne getirecek; böyle­
ce onlar, bilgilerini Tanrı'nın ilkeleriyle arındıracaklar, güçlerini
O'nun mükemmellik yollarına göre düzenleyecekler ve zenginlik­
lerini O ' n u n öğütlerine göre kullanacaklar. Tanrı'nın kendi za­
manlarıyla ilgili hiçbir buyruğundan ayrılmayacaklar, belirli za­
manlarına ne geç kalacak ne de erken davranacaklar, O'nun doğ­
ru yasalarından ne sağa ne de sola sapacaklar. Cemaat Kuralı'nı
benimseyen herkes O'nun huzurunda Antlaşma'ya katılacak ve
O'nun bütün buyruklarına itaat edecek; böylece Beliyalin hüküm­
darlığı süresince korku, karmaşa ya da ıstırap nedeniyle, Tanrı'nın
yolundan ayrılmayacaklar.
Antlaşma'ya katılımda, kâhinler ve Levililer Tanrı'nın kurtarı­
cılığına ve merhametine şükredecekler; Antlaşma'ya girmekte
olan herkes, onlardan sonra 'Amen, Amen!' diye tekrarlayacak.
Sonra kâhinler, Tanrı'nın icraatını ve iyiliklerini anlatacaklar,
O'nun İsrail'e bahşettiği hayırlı lütfunu açıklayacaklar. Levililer
ise İsrail'in çocuklarının adaletsizliklerini, Beliyalin yönetimi sü­
resince işledikleri günahları ve isyankârlıklarını anlatacaklar. O n ­
lardan sonra, Antlaşma'ya giren herkes pişmanlık içinde şöyle di­
yecek: 'Yolundan saptık! Sana itaatsizlik ettik! Biz ve atalarımız
günah işledik! Doğruluğun ve gerçeğin ilkelerine karşı çıkarak gü­
nahkârca davrandık. Bu yüzden Tanrı bizi ve atalarımızı yargıla­
dı; II ancak ezelden ebediyete kadar, O bize cömert lütfunu ba­
ğışladı.' Sonra kâhinler, Tanrı'nın yolunda ilerleyen halkın bütün
insanlarını kutsayacak: ' O , sizi bütün iyiliklerle kutsayacak ve bü­
tün kötülüklerden koruyacak! Kalbinizi yaşam gücü veren erdem-
ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

le aydınlatacak ve size sonsuz bilgiyi sunacak! Ebedi mutluluğu­

nuz için güzel Yüzünü sizden yana çevirecek!'
Levililer, Beliyalin birliğindeki bütün adamları lanetleyecekler:
'Bütün günahlarınız yüzünden size lanet olsun! O, size işkence
edilmesi için sizi, cezalandıracak olan kişilerin eline verecek! Siz­
den intikam alacak kişilerin aracılığıyla, sizi yıkımla ziyaret ede­
cek! Karanlık işleriniz (4Q256) yüzünden size lanet olsun! Daimi
ateşin karanlık meskeninde size lanet olsun! Tanrı, O'na y a ş a r d ı ­
ğınızda size yardım etmeyecek ve sizi günahlarınızın cezasından
korumayacak! Sizden intikamını almak için öfkeli yüzünü sizden
yana çevirecek! Atalarına bağlı olan kişilerin ağzından sizin için
'hayır duası' çıkmayacak!' Kutsama ve lanetlemeden sonra, Ant­
laşma'ya giren herkes 'Amen, Amen!' diye tekrarlayacak.
Kâhinler ve Levililer şöyle devam edecekler: 'Kendi kalbinin
ilâhlarının peşinden giderken bu Antlaşma'ya giren ve kendi yo­
lunu günahlarıyla kapattığı için doğruluk yoluna dönemeyenlere
lanet olsun! Bu andın sözlerini duyan günahkâr kişi içinden, ken­
di kendini kutsar ve şöyle der: "Kendi isteklerim uyarınca yaşa­
sam da güvenlik içinde olurum" (Yasanın Tekrarı 29: 18-19); ancak
doğruluğun yokluğuyla kuruyan ve yalanlarla sulanan ruh ceza­
landırılacak. Günahkâr kişi sonsuz yıkımlar içinde, Tanrı'nın ga-
zabıyla ve O'nun ilkelerinin savunucularıyla cezalandırılacak.
Antlaşma'nın bütün lanetleri onun üzerinde toplanacak ve Tanrı
onu işlediği günahlar yüzünden diğerlerinden ayıracak. Günahkâr
kişi, Işığın Oğulları'nın arasından ayrılacak; kendi ilâhlarını O'na
tercih ettiği için ve günahlarıyla kendi yolunu kapattığı için, onun
kaderi, sonsuza dek lanetlenmiş diğer günahkârlarınkiyle aynı
olacak.' Bu sözlerden sonra, Antlaşma'ya giren herkes yanıt vere­
cek ve 'Amen, Amen!' diye tekrarlayacak.
Beliyalin hükümdarlığı sürdüğü müddetçe bu tören her sene
tekrarlanır. Ö n c e l i k l e kâhinler girecek. Onlardan sonra, sahip
olunan ruhun mükemmelliğine göre Levililer; üçüncü olarak sıra­
sıyla Binler, Yüzler, Elliler ve Onlar girecek; sonsuz tasarı içinde
her İsrailli, Tanrı'nın Cemaati içindeki yerlerini bilecek. Kimse
kendisine atanmış yerden ne daha alt kademeye ne de daha üste
geçecek. Kutsal tasarıya göre, gerçeğin ve erdemli tevazünün c e ­
maatinde herkes birbirine karşı sevgi besleyecek ve iyi niyetli
davranacak; herkes sonsuz birliğin oğludur.
Tanrı'nın Antlaşması'na girmeyi reddeden kimse O'nun c e ­
maatine de kabul edilmeyecek; çünkü bu kişi kendi kalbinin inat-
 GEZA VERMES

çılığı uyarınca yaşar, III onun ruhu âdil yasaların erdemini kavra-
yamaz. Hayatını dönüştürmek için ısrar etmediğinden, doğru kişi­
ler arasında sayılmayacak. Sahip olduğu bilgi, güç ve zenginlik,
Cemaat Kurulu'nca kabul edilmeyecek; çünkü günahkârlığın ça­
murunu sürenler de kirlenirler (?). Günahkâr kişinin kalbine göre
meşru olan şeyler onu haklı kılmayacak; çünkü o, ışığın geldiği
yönü ararken karanlığa doğru ilerler. O, mükemmelliğin içinde
fark edilmeyecek; ne af dileyerek ya da saflık suyuyla temizlene­
rek aklanacak ne de denizlerle ve ırmaklarla kutsanacak; hiçbir
yıkanma onu temizlemeyecek. Günahkâr kişi hep kirlidir. Tan­
rı'nın ilkelerini reddettiği sürece, Cemaat'ten O'nun öğüdüyle il­
gili hiçbir şey öğrenmeyecek.
Kişinin günahları, seçtiği yola göre cezalandırılacağından, ya­
şamın aydınlığı üzerine düşünülmelidir. Kutsallık ruhu uyarınca
yaşayan kişi işlediği günahlardan arındırılacak, adaletsiz hareket­
leri doğruluk ve küçük düşürme ruhlarıyla cezalandırılacak. Bu
kişinin bedenine arındırma suyu serpildiğinde ve kutsama suyuyla
yıkandığında, kişinin ruhu Tanrı'nın buyruklarına tevazu ile bo­
yun eğecek ve günahlarından arınacak. Sonra bu kişi, adımlarını,
Tanrı'nın onun için belirlediği zamanıyla ilgili buyruklarına göre
{yürümek}(4Q255) için düzenleyecek, ne sağa ne de sola sapacak
ve O'nun sözlerinin hiçbirini değiştirmeyecek; o, Tanrı'nın huzu­
runda hoşnut edici bağışlanma sayesinde kabul edilecek ve daimi
Cemaatin Antlaşması'na bağlanacak.
Efendi, Işığın Oğulları'nı eğitecek; onlara sahip oldukları ruha
göre bütün insanları tanımayı, yaşamları boyunca yaptıkları işle­
rin belirtilerini; cezalandırılacakları ya da ödüllendirilecekleri za­
manı öğretecek.
O l a n ve olması gereken her şey, bilginin Tanrı'sından gelir.
Hiçbir şey yokken Tanrı bütün tasarımı belirledi ve bir emirle her
şey yaşam kazandı; Tanrı'nın görkemli tasarımı uyarınca kendile­
rine düşen görevleri yerine getirecekler. Bütün her şeyin yasası
O'nun elindedir ve Tanrı onların bütün gereksinimlerini karşılar.
Tanrı, adamı dünyayı yönetmesi için yarattı ve kendi ziyareti­
ne dek izlemesi için iki ruh belirledi: doğruluk ve adaletsizlik ruh­
ları. Doğruluğa doğanlar, ışığın kaynağından fışkırırlar; fakat ada­
letsizliğe doğanlar, karanlığın kaynağından fışkırırlar. Doğruluğun
bütün çocukları Işık Prensi tarafından yönetilir ve aydınlığın yo­
lunda yürürler; ancak adaletsizliğin bütün çocukları, Karanlıklar
Prensi tarafından yönetilir ve karanlığın yolunda yürürler. Karan-
 ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ KÜMRAN YAZITLARI

lıklar Prensi, Işığın Oğulları'nın yoldan sapmaları için uğraşır; on­

ların bütün günahları, haksızlıkları, suçları Tanrı'nın gizemi uya­
rınca Karanlıklar Prensi'nin yönetimi altında gerçekleşir. Onların
çektiği bütün eziyetlerin, yaşadıkları ıstırap mevsimlerinin sebebi
Karanlıklar Prensi'nin zulmünden kaynaklanır; çünkü ona adanan
ruhlar, Işığın Oğulları'nın ayağını kaydırmaya çalışırlar.
Ancak İsrail'in Tanrı'sı ve Doğruluk Meleği, Işığın Oğulları'na
yardım edecek. Çünkü Tanrı, ışığın ve karanlığın ruhlarını yara­
tan, onların bütün hareketlerini önceden bilen ve onların kaderini
belirleyendir. O, (kendi yolundan gidenleri) IV daima sever ve
onların yaptıklarından keyif alır; ancak diğerinin öğüdünü lanetler
ve onun yollarından daima nefret eder.
B u , adamın kalbinin aydınlanmasını sağlayan, dünyadaki
yollarıdır; böylece gerçek doğruluğun bütün yolları onun önünde
düzleşir ve kalbi, Tanrı'nın tüm yasalarının korkusuyla dolar: kü­
çük düşme, ihtiras, merhamet, sonsuz iyilik ve zekâ ruhları; Tan­
rı'nın işlerine güvenen ve O'nun yüce şefkatine dayanan güçlü
erdem ruhu; kavrayış gücü, âdil yasaların taraftarlığı, kutsal sabır
niyeti, doğruluğun oğullarına merhamet etme, kirli ilâhlardan tik­
sinen saflık, kavrayış gücünden doğan mütevazı davranış ve ger­
çeğin gizlerini sadakatle koruma ruhu. Bunlar, dünyadaki doğru­
luğun oğullarına, ruhun öğütleridir.
Bu ruha göre yaşayan kişiler, sağlık, uzun ve huzurlu bir ya­
şam, zenginlik; ışığın hiç sönmediği ölümsüz yaşam içinde kut­
sanma ve sonsuz mutluluk, şeref tacı, kutsal giysiyle ödüllendiri­
lirler.
Ancak yanlışlık ruhunun yolları şunlardır: açgözlülük ve ha­
kikatin arayışında gevşeklik, günahkârlık ve yalan, kibir ve böbür­
lenme, hata ve hilekârlık, acımasızlık ve kötülük, hastalık, aptalca
ve arsızca saygısızlık, şehvet ruhuyla yapılan tiksindirici hareket­
ler, tutuk dil, görmeyen gözler, sağır kulaklar. Bu kişiler, karanlı­
ğın ve hilekârlığın yolunda ilerler.
Bu yolda gidenlerin sonu, yıkıcı meleklerin elinde işkence
görmek, Tanrı'nın gazabıyla sonsuza dek cezalandırılmak, eziyet
çekmek ve utanç duymak, karanlık yangınlarda sonsuz yalnızlık
içinde kalmak olacaktır. Bu kişilerin soyu geriye tek bir kişi bile
kalmayana kadar acılar ve sefalet içinde inleyecek, karanlığın fe­
lâketinde yaşayacak.
Adamların çocuklarının doğası, bu iki ruh tarafından yönetilir
ve adamların birlikleri, yaşamları boyunca kendi payına göre dav-
 GEZA VERMES

ranır ve bu iki yolu izlerler. Kişilerin yaptıkları bütün işlerin mü­

kâfatı, izledikleri yoldaki etkinliklerinin oranına göre belirlenir.
Çünkü ruhları eşit biçimde yaratan ve ikisi arasındaki karşıtlığı
belirleyen, Tanrı'dır. Doğruluk, adaletsizliğin bütün işlerinden tik­
sinir ve adaletsizlik, bütün doğruluk yollarından nefret eder. An­
cak gizemli kavrayışından ve gizemli erdeminden dolayı, Tanrı
adaletsizliklerin sona ermesini emreder; O, son ziyaret zamanı
geldiğinde adaletsizliği tamamen yok edecek. Yargı zamanı gelin­
c e y e değin günahkârlığın boyunduruğunda yaşayan doğruluk,
bundan sonra dünyaya hâkim olacak. Tanrı, insanlarının bütün iş­
lerini kendi doğrularıyla arındıracak, insanlarının içinde kök sal­
mış olan bütün adaletsizlik tohumlarını sökerek onları yeniden bi­
çimlendirecek. O, bütün günahkârlık izlerini adalet ruhuyla sile­
cek; insanlarını bütün adaletsizliklerden ve tiksindirici işlerden
arındırmak için üzerlerine doğruluk ruhunu serpecek. Kişi, arın­
ma ruhunun içine sokulacak; böylece Yüce Olanın bilgisine eri­
şecek, cennetin oğullarının erdemini öğrenecek. Çünkü Tanrı on­
ları daimi Antlaşma'ya seçti ve Âdem'in bütün görkemini onlara
bağışladı. Bundan sonra hiçbir yalan olmayacak, bütün adaletsiz­
likler utanca boğulacak.
Doğruluk ve adaletsizlik ruhları insanların kalbinde birbiriyle
mücadele eder; adam, erdemlilik ve aptallık yollarında yürür.
Adam, doğruluktaki payına göre, adaletsizlikten nefret eder; ada­
letsizlikteki payına göre, günahkârdır ve doğru olandan nefret
eder. İki ruhu eşit biçimde yaratan Tanrı, belirlenmiş zamana, Ye­
nilenme gününe kadar yapılacak bütün işlerin mükâfatını önce­
den bilir. Tanrı, insanların iyiyi ve kötüyü ve bütün yaşayanların
talihinin, içlerindeki ruha göre, son ziyaretinde belirleneceğini
bilmelerini sağladı.

V Bu Kural, özgür iradeleriyle kendilerini bütün yanlışlardan

ayıran ve Tanrı'nın buyruklarına bağlanan Cemaat adamları içindir.
Adaletsiz adamların birliğinden ayrılacaklar; Yasa ve mülki­
yet uyarınca, Sadok Oğulları'nın, Antlaşma'ya sadık kalan kâhin­
lerin ve Antlaşma'ya bağlı kalan adamların yönetimi altında. Ö ğ ­
reti, mülkiyet ve adaletle ilgili her karar, onlar tarafından belirle­
necek.
Onlar, yaptıkları bütün işlerde hep birlikte doğruluğu ve teva-
zuyu; bütün yollarında, adaleti ve dürüstlüğü, merhameti ve alçak
gönüllülüğü izleyecekler. Hiçbir üye kendi yüreğinin inatçılığı
 KÜMKAN YAZI I LAKI
OLU DENİZ PARŞÖMENLERİ

uyarınca yaşamayacak; böylece şeytanî gözlerden ve kalpten

uzak duracaklar. Şeytanî eğilimin ve kibrin sünnet derisini kese­
cekler; bu sayede İsrail'de ve Antlaşma'nın cemaatinde doğrulu­
ğun temeli atılacak. Onlar, kendilerini özgür iradeleriyle kutsallı­
ğa adayan Harun Oğulları'na, yine özgür iradeleriyle kendilerini
Kutsal Eve adayan İsraillilere ve cemaatte yaşamak için kendileri­
ne katılanlara dua edecekler; ilkeleri değiştiren kişilerin sorgulan­
ması, yargılanması ve mahkûm edilmesinde yer alacaklar.
Cemaat'e katılımda, bu, onların bütün bu ilkeleriyle ilgili
davranış kodlarıdır.
Cemaat Kurulu'na yaklaşan kimse, kendilerini özgür iradele­
riyle cemaate adayan kişilerin huzurunda Tanrı'nın Antlaşması'na
girecek. Kişi, bütün kalbiyle ve ruhuyla Musa Yasaları'nın bütün
buyruklarına uyacağına; Tanrı'nın doğruluğuna adanmış ve
O'nun yolunda giden Sadok Oğulları'na, kâhinlere, Antlaşma'nın
Koruyucularına ve O'nun isteklerini izleyenlere ve Antlaşma'daki
bütün diğer üyelere bağlı kalacağına yemin edecek. Günahkârlı­
ğın yolunu izleyen adaletsiz adamlarla yolunu ayıracağını temin
edecek.
Çünkü onlar, Tanrı'nın Antlaşması'nda sayılmazlar. Onlar ne
Tanrı'nın yasalarını incelediler ne de onun peşinden gittiler; bu
yüzden hatalarının günahını öğrenemediler, bildikleri yasalara
karşı ise saygısızca davrandılar. Tanrı onları kendi gazabıyla ceza­
landıracak, Cemaat'in lanetlemeleri onların üzerine olacak, geriye
kimse kalmayıncaya kadar büyük yıkımlarla yok edilecekler. O n ­
lar, Kutsal adamların sofrasına oturmak için suya girmezler; çünkü
günahlarından dönmedikleri sürece asla aklanamazlar: çünkü
O'nun sözünü değiştirenler kirlidir. Cemaat'ten kimse, günahkâr
kişinin yaptıklarıyla ya da mülkiyetiyle ilgilenmeyecek; yoksa
O'nun cezalarına ortak olur. Bütün her şeyde ondan uzak dura­
cak: Yanlış olan her şeyden uzak duracaksınız (Mısırdan Çıkış
23:7). Cemaat'ten kimse onun öğretilerini ve adaletini izlemeye­
cek, onunla yiyip içmeyecek, ondan bedelsiz hiçbir şeyi kabul et­
meyecek, Soluğu burnunda olan adamdan uzak durun, onun ne
önemi var ki? (Yeşaya 2:22). Çünkü O'nun Antlaşmasından sayıl­
mayanlar, kendilerine ait bütün her şeyle beraber cemaatten çıka­
rılacak. Kutsallık adamları, kibirli işlerden uzak duracaklar: çünkü
Antlaşma'yı tanımayanlar kibirlidir ve Tanrı kendi sözünü küçüm­
seyen herkesi yeryüzünden silecek. Onların yaptığı bütün işler
Tanrı'nın huzurunda kirliliktir ve bütün eşyaları kirlidir.
 CEZA VERMES

Ancak, bir adam bütün bu ilkeler uyarınca yaşamak ve Kutsal

Birliğe katılmak için Antlaşma'ya girdiğinde, cemaatte O ' n u n
Antlaşması'nı yeniden kurmak ve O'nun buyurduğu bütün ilkeleri
uygulamak için özgür iradeleriyle kendilerini adayan Harun
Oğulları'nın ve O'nun Antlaşması'na dönmek için kendilerini c e ­
maate adayan İsrail halkının otoritesi altında, kavrayış gücünü ve
Yasa'yı uygulayışını anlamak için bu kişinin ruhunu sınayacaklar.
Kişiler, kavrayış güçlerine ve yapıp ettiklerine göre Cemaat üyele­
ri tarafından sıraya koyulacaklar, sıra içindeki herkes bir üstteki
arkadaşına riayet edecek. Bu kişilerin ruhları ve icraatı senelik
olarak değerlendirilecek, böylece kişi kavrayışındaki ve faaliyetle­
rindeki gelişmelere göre ya daha üst kademeye ya da hataların­
dan ötürü daha alt kademelere tayin edilecek. Kişiler doğruluk,
tevazu ve merhametle birbirlerini eleştirecek. Kimse kötülük ru­
hundan kaynaklanan kıskançlık, inatçılık ya da düşmanlık hisle­
riyle (4Q258) birbirini eleştirmeyecek. Kimse, sünnet edilmemiş
kalbi yüzünden diğerini azarlamasın; ancak aynı gün içinde onu
uyarsın VI yoksa onun yüzünden günaha girer. Ayrıca, kimse ta­
nıkların önünde bir diğerini azarlamadan önce, Birliğin huzurun­
da onu suçlamasın.
Bunlar, hepsinin yürüyeceği yollardır; her adam arkadaşıyla
birlikte bu yolları izleyecek. Daha alt kademede olan üye, iş ve
para konularında üstündekilere riayet edecek. Cemaat üyeleri bir­
likte yiyecek, birlikte dua edecek ve birlikte tartışacaklar.
Cemaat Kurulu'ndan en az on kişi bir araya geldiğinde, bir
kâhin onlara katılacak. Bu grupta herkes kâhinin karşısında, c e ­
maat içindeki konumuna göre oturacak ve ondan kendi işleriyle
ilgili öğüt almak için yine konumlarına göre sırayla soru soracak.
Sofra, yemek için hazırlandığında ve yeni şarap içmek için hazır­
landığında, ekmeğin ve yeni şarabın ilk ürününü kutsamak için
elini uzatan ilk kişi kâhin olacak.
On kişinin bulunduğu her yerde, aralarında sürekli, gece ve
gündüz, bir adamın arkadaşıyla ilişkisi üzerine Yasa'yı inceleye­
cek biri eksik olmayacak. Birlik, yılın her gününün üçte birinde,
Kitabı okuyacak, Yasa'yı çalışacak ve birlikte dua edecek.

Bu kural, bir Cemaat Buluşması içindir

Her adam kendi yerine oturacak: Öncelikle kâhinler otura­
cak, sonra yaşlı kimseler ve daha sonra Cemaat'in geri kalan üye­
leri. Bu kişiler, Cemaat'e taşınan bütün öğütler ve sorunlar hak­
kında yasaya göre sorgulanacaklar, her adam bildiklerini Cemaat
Kurulu'yla paylaşacak.
ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ KtJMRAN YAZITLARI

Kimse, arkadaşının sözü bitmeden araya girmeyecek, kendi­

sinden daha üst konumda olan birinden önce konuşmayacak;
herkes sırası geldiğinde konuşacak. Cemaat Buluşması'nda kimse
Cemaat'in ya da Cemaat Gardiyanı'nın rızası olmadan konuşma­
yacak. Sırası değilken birliğe söylemek istediği sözü olan kimse
ayağa kalkacak ve 'Birliğe söylemek istediğim bir şey var' diye­
cek. İzin verildiği durumda kişi konuşmasına devam edecek.
İsrail'e doğan ve özgür iradesiyle kendisini Cemaat Kurulu'na
adayan herkesin kavrayış gücü ve icraatı, Birliğin başındaki Gar­
diyan tarafından sınanacak. Bu kişi, disipline uygun bulunursa
Antlaşma'ya kabul edilecek, böylece adaletsizliklerden saparak
doğru yola dönecek ve Gardiyan ona bütün cemaat kurallarını
öğretecek. Birlik huzuruna çıkma vakti geldiğinde, bu kişinin du­
rumunu tartışacaklar ve Cemaat Kurulu'nun kararına göre kişinin
gruba kabul edilip edilmeyeceğine karar verecekler. Cemaat Ku­
rulu'na giren kimse }tam}(4Q256) bir sene geçmeden ve ruhuna
ve işlerine göre değerlendirilmeden önce Birliğin saf yemeğine
dokunmayacak ve Birliğin mal varlığına ortak olmayacak. Bu kişi
Cemaat'te bir sene geçirdikten sonra, Birlik, bu kişinin durumunu
kavrayış gücü ve Yasa'yı gözlemleyişi üzerinden değerlendirecek.
Eğer kişinin Cemaat'e girmesi kâhinler ve diğer Antlaşma adamla­
rı tarafından uygun bulunursa, kişinin tüm mal varlığı ve kazancı
cemaat hazinedarına teslim edilecek. Hazinedar, bu zenginliği
kayıtlara geçecek; ancak Cemaat harcamaları için bu kaynağı kul­
lanmayacak. Kişi, cemaat adamları arasında geçireceği ikinci yıl
boyunca, Cemaat İçkisi'ne dokunmayacak Ancak, ikinci yılın so­
nunda kişinin Cemaat'e katılması uygun görüldüğü durumda Ya­
sa, Adalet ve Kutsanmış Yemek için kardeşleri arasındaki yerini
alacak; sahip olduğu mülk Cemaat'in mülküyle birleştirilecek, c e ­
maat içinde kendi önerilerini ve yargılarını açıklayabilecek.

Bu kurallar, Cemaat mahkemelerinde görülen davalarda uy­

gulanacak kurallardır:
Eğer onlardan biri mal meselelerinde kasten yalan söylemiş-
se, bir sene boyunca Birliğin Saf Yemeği'nden dışlanacak ve ken­
disine düşen yemek miktarı dörtte bir oranında azaltılacak.
Her kim ki arkadaşına dik başlılıkla karşılık vermiş ya da ona
saygısızca davranmışsa, kendisinden üst kademede olan kardeşi­
nin itibarını sarsacak biçimde karar verme yetkisini kendisi üstlen-
mişse, bir sene boyunca günahı için af dileyecek ve dışlanacak.
 GEZA VERMES

Eğer bir adam En Muhterem İsmi telâffuz etmişse V I I farkın­

da olmadan, heyecan esnasında ya da başka bir nedenle, Kitabı
okurken ya da dua ederken; dışlanacak ve bir daha geri kabul
edilmeyecek.
Kitapta adı geçen kâhinler hakkında saygısızca konuşmuşsa,
bir sene boyunca günahı için af dileyecek ve ruhunun iyiliği için
Birliğin Saf Yemeği'nden dışlanacak. Ancak bu kişi farkında ol­
madan konuşmuşsa, altı ay boyunca günahı için af dileyecek.
Her kim ki kasten yalan söylemişse, altı ay boyunca günahı
için af dileyecek.
Her kim ki arkadaşını kasten haksız yere küçük düşürmüşse,
bir sene boyunca günahı için af dileyecek ve dışlanacak.
Her kim ki arkadaşını kasten sözle ya da davranışıyla aldat-
mışsa, altı ay boyunca günahı için af dileyecek.
Eğer kişi arkadaşıyla ilgilenmemişse, üç ay boyunca günahı
için af dileyecek. Ancak Cemaat'in mal varlığıyla ilgili işlerde ku­
sur işlemişse ve mal kaybına neden olmuşsa, bu kaybı kendisi te­
lâfi edecek. Kişinin bu açığı kapatacak gücü yoksa altmış gün bo­
yunca günahı için af dileyecek.
Her kim ki arkadaşına kasten ve haksız yere kötü davranmış­
sa, altı ay/bir yıl boyunca günahı için af dileyecek. Benzer şekilde
her ne nedenle olursa olsun intikam alan kişi de aynı cezaya
çarptırılacak.
Her kim ki aptalca konuşmuşsa: üç ay.
Her kim ki arkadaşının sözünü bölmüşse: on gün.
Her kim ki Cemaat buluşmasında uyuyakalmışsa otuz gün.
Yine her kim ki sebepsiz yere bir Cemaat buluşmasını üç kere
terk etmişse on gün. Eğer kişi üyeler ayaktayken, toplantıyı terk
etmişse, otuz gün boyunca günahı için af dileyecek.
Her kim ki arkadaşının önünden zorunlu kalmadığı halde
çıplak geçmişse, altı ay boyunca günahı için af dileyecek.
Her kim ki elini giysilerinin altında hareket ettirdiğinde çıp­
laklığı görünecek biçimde kötü giyinmişse, otuz gün boyunca gü­
nahı için af dileyecek.
Her kim ki aptalca kahkaha atarsa, otuz gün boyunca günahı
için af dileyecek.
Her kim ki konuşurken sol elini hareket ettirirse, on gün bo­
yunca günahı için af dileyecek.
Her kim ki arkadaşına kara çalmışsa, bir sene boyunca Birli­
ğin Saf Yemeği'nden dışlanacak ve günahı için af dileyecek. An-
ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

cak her kim ki Birliğe kara çalmışsa, atılacak ve bir daha geri ka­
bul edilmeyecek.
Her kim ki Cemaat otoritesi hakkında dedikodu çıkartmışsa,
atılacak ve bir daha geri kabul edilmeyecek. Ancak haksız yere
arkadaşı hakkında dedikodu çıkartan kimse, altı ay boyunca gü­
nahı için af dileyecek.
Doğruluğa ihanet ettiği ve kendi kalbinin inatçılığı uyarınca
yaşadığı için Cemaat huzurunda ruhu sarsılan ve pişmanlık duyan
kişi geri dönecek ve iki sene boyunca günahı için af dileyecek.
Bu kişi ilk yıl boyunca Birliğin Kutsal Yemeği'ne dokunmayacak
ve ikinci yıl boyunca Birliğin içkisine dokunmayacak ve Cema­
a t i n bütün adamlarının ardında oturacak. İki yılı dolduğunda,
Birlik onun durumunu değerlendirecek ve eğer kabul edilirse, sı­
rasına geri dönecek ve Yasa'yı düşünecek.
On sene boyunca Cemaat Kurulu'nda görev yapmış ve sonra
inancı sarsılmış, dolayısıyla Cemaat'e ihanet etmiş ve onun yo­
lundan saparak yüreğinin inadı uyarınca davranmış olan kimse
bir daha geri dönememek üzere Cemaat Kurulu'ndan çıkartıla­
cak. Dahası, Cemaat üyelerinden her kim onunla yemeğini ve
Birliğin ... malını paylaşırsa, onunla aynı cezaya çarptırılacak ve
ihraç edilecek.

VIII Cemaat Kurulu'nda on iki kişi ve üç Kâhin bulunacak,

bunlar Yasa'ya mükemmel biçimde hâkim kişilerdir; doğruluk,
gerçeklik, adalet, nezaket ve tevazu uyarınca çalışacaklar. Kutsal
Toprak'taki imanı, çektikleri acıya rağmen, sadakatle ve uysallıkla
koruyacaklar. Gerçeğin gereklilikleri ve zamanın şartları uyarın­
ca, diğer üyelerle birlikte hareket edecekler.
Cemaat İsrail'e geldiğinde, Cemaat Kurulu daimi bir kurulu­
şun başlangıcını, İsraillilerin Kutsallık Evi'ni, Harunluların mutlak
Kutsallığını temsil edecek. Yargının doğruluğuna tanıklık edecek­
ler. Onlar Kutsal Toprak için af dileyen seçkin kişilerdir; bu yüz­
den günahkâr kişilere hak ettikleri mükâfatı verecekler. Bu sağlam
duvarın, değerli mihenk taşının temeli ne sallanacak ne de yıkıla­
cak (Yeşaya 28:16). B u , Harun için En Kutsal Mesken olacak, Ada­
let Antlaşması'nın daimi bilgisiyle, tatlı koku sunacak. Burası, da­
imi ilkelere göre Antlaşma'nın kurulabileceği İsrail'deki Mükem­
mellik ve Doğruluk Evi'dir. Onlar, Toprak için bağışlanma dile­
yen ve kötünün hükmünü belirleyen makbul sunu olacaklar ve
kötülükler bitecek. Bu insanlar, Cemaat'in Kuruluşu'nda izledikle-
 GEZA VERMES

ri mükemmellik yolunda iki yıl boyunca sınandıktan sonra, C e ­

maat adamlarının Kurulu'nca kutsal sayılacaklar. Yorumcu, din­
den çıkma korkusuna kapılmadan, İsrail'den gizlenen ve onun ta­
rafından keşfedilenleri, onlara açıklayacak.
Bütün bu kurallar uyarınca, İsrail'de Antlaşma'nın üyesi ol­
duklarında, adaletsiz kimselerin yaşam alanlarından ayrılacaklar
ve O'nun yolunu hazırlamak için çöle çekilecekler; Çöl'de... yo­
lunu hazırlayın, bozkırda Tanrınız için düz bir yol açın (Yeşaya
40: 3). Bu yol, O'nun Musa aracılığıyla buyurduğu Yasa'dır; on­
lar, çağlar boyunca açıklanmış olan her şeye göre ve Peygamber­
lerin O'nun Kutsal Ruhu'nun aracılığıyla açıkladıklarına göre dav­
ranacaklar.
Kasıtlı ya da kasıtsız biçimde buyruklardan sapan Cemaat
Antlaşması üyesi, adaletsiz kişilerden tamamen kopana ve mü­
kemmellik yoluna dönünceye dek kutsallık adamlarının Yeme­
ği'ne dokunmayacak ve onların öğütlerini öğrenmeyecek. Sonra
Birliğin yargısına göre, Kurul'a kabul edilebilecek ve düzen için­
deki yerini alacak. Bu kural, Cemaat'e giren herkes için geçerli
olacak.

Bunlar, mükemmel kutsallığın adamlarının, birbirleriyle alış­

verişlerinde uyacakları kurallardır.
Kutsallık Kurulu'na giren, Tanrı'nın buyruğu üzerine mükem­
mellik yolunda yürüyenlerin Kurulu'na giren kişi, kastî ya da ka­
sıtsız biçimde Musa'nın Yasaları'ndan sözcük çıkartırsa Cemaat
Kurulu'ndan atılacak ve geri dönmeyecek; hiçbir kutsallık adamı,
bu kişinin mallarına ortak olmayacak ve hiçbir konuda bu kişinin
tavsiyesine başvurmayacak. Ancak, kişi farkında olmadan bu su­
çu işlemişse, Saf Yemek'ten ve Kurul'dan çıkarılacak ve kuralı şu
şekilde yorumlayacaklar: Bu kişi, iki yıl boyunca yargı sürecine
katılmayacak ve öğüt almayacak; ancak bu süre boyunca yolu
mükemmelleşirse ve birlik bu kişinin iki yıl içinde farkında olma­
dan günah işlemediğine karar verirse, soruşturma mahkemesine
ve Kurul'a {geri dönecek} (4Q258). IX Kişi kasıt dışı işlediği bir
günah işlediği için, iki yıl boyunca af dileyecek. Ancak kasten suç
işleyen kişi geri dönmeyecek; yalnızca bilinçsiz olarak günah iş­
leyen iki sene boyunca sınanacak, izlediği yol ve öğüdü Cema­
at'in yargısı uyarınca düzeltilecek. Sonrasında, kişi Kutsallık C e -
maati'ndeki yerine dönecek.
ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ Kİ İMKAN YAZITLARI

Bütün bu kurallar uyarınca İsrail'deki Cemaat'e katılan kişi­

ler, daimi gerçeğe göre, mükemmellik ruhunu kuracaklar. İsyan­
kârlık ve sadakatsizlik günahlarından ötürü bağışlanma dileyecek­
ler; böylece sunu sunmadan ya da kurban kesmeden, Toprak için
Tanrı'nın merhametini kazanacaklar. Doğru biçimde sunulan
dua, doğruluğun makbul kokusu sayılacak ve yolun mükemmelli­
ği, gönülden sunulan lezzetli sunu sayılacak. O zaman, cemaat
adamları, en kutsal olanlarla birleşecek olan ayrı bir Kutsallık Evi
inşa edecekler ve İsrail ve mükemmellik yolunda yürüyenler için
bir Cemaat Evi kuracaklar. Adalet ve mülkiyetle ilgili bütün mese­
lelerle yalnızca Harun Oğulları ilgilenecek; cemaat üyeleriyle il­
gili bütün kararlar onların yargılarına göre belirlenecek.
Mükemmellik uyarınca yaşayan kutsallık adamları, sahip ol­
dukları zenginliği adaletsiz kimselerin mülkiyetiyle birleştirmeye-
cekler; çünkü onlar kendilerini zorbalıktan ayırarak arınmayı ve
mükemmellik uyarınca yaşamayı reddetmiş kişilerdir. Onlar, ken­
di gönüllerinin inatçılığı yolunda yürümek adına Yasa'nın öğütle­
rinden sapmayacaklar ve Peygamber ve Harun ve İsrail'in Meşin­
lerinin gelişine dek, Cemaat'in adamlarına öğretilen ilkelere göre
yaşayacaklar.

Bunlar, her mevsimle ve her değerli adamla ilgili kurallar

uyarınca, Efendi'nin bütün canlılarla ilişkilerini düzenleyen ilke­
lerdir.
O, çağdan çağa aktarılanlara göre Tanrı'nın isteğini yerine
getirecek.
O, çağlar boyunca keşfedilen bütün bilgileri ve çağın ilkesini
ölçecek.
O, doğruluğun oğullarını, ruhlarına göre ayıracak ve tartacak.
O, Tanrı'nın seçimi ve buyruğu uyarınca zamanın seçkinine
sıkı sıkıya bağlı kalacak.
O, adamları kendi ruhlarına göre yargılayacak. Kişiyi elinin
temizliğine göre kabul edecek ve onu kavrayış gücüne göre eğite­
cek. Benzer biçimde sevecek ve nefret edecek.
O, dipteki adamları azarlamayacak ve onlarla tartışmayacak.
O, Yasa'nın öğretisini adaletsizliğin adamlarından gizleye­
cek; ancak Yolu seçmiş kimselere gerçek bilgiyi ve asıl yargıyı
açıklayacak. Sahip oldukları ruha ve zamanın kurallarına göre ki­
şilere rehberlik edecek; böylece onlar, Cemaat'in adamlarının
arasında, kendilerine açıklananların yolunda birlikte yürüyecek-
 GEZA VERMES

ler. Bu çöle giden yolun hazırlanacağı zamandır ve Efendi onlara,

o zaman kendilerinden istenenleri yapmalarını ve adaletsizlikten
dönmeyenlerden ayrılmalarını öğretecek.

Bunlar, sevgisine ve nefretine göre, bu zamanda Efendi'nin

ilişkilerini belirleyecek kurallardır.
Gizlilik ruhu, lânetli adamlara karşı sonsuz nefret besler! Bir
kölenin efendisine ya da bir yoksulun hükümdarına zenginliği ve
kazancı sunması gibi, zenginliği ve kazancı onlara bırakacak.
İntikam Günü'nü bekleyen Efendi, o güne kadar ilkelerin sa­
vunuculuğunu yapacak. Bütün işlerinde Tanrı'nın isteğine göre
davranacak ve hükümdarlığında O'nun buyruklarına göre davra­
nacak. Üzerine düşen görevlerden zevk duyacak, Tanrı'nın istek­
lerinden başka hiçbir şey onu memnun etmeyecek. O'nun ağzın­
dan dökülen sözcüklerden hoşnut olacak ve O'nun buyrukların­
dan başka hiçbir şey istemeyecek. Daima O'nun yargısını gözle­
yecek ve bütün iyilikleri için Yaratıcısı'na şükredecek ve bütün
kötü olaylarda O'nun merhametini dileyecek.
Dudaklarının sunusuyla O'na şükredecek X O'nun buyurdu­
ğu zamanlarda: ışığın egemenliğinde ve ışık belirlenmiş yerine
çekildiği vakit; Tanrı'nın kapıları açıp onları dışarı gönderdiği ka­
ranlığın ilk saatlerinde ve karanlık, aydınlıktan önce dağıldığında;
Kutsal mekândan cennetin ışıkları saçıldığında ve Görkemli yere
çekildiklerinde; mevsimlerin başladığı yeni ay günlerinde ve bir
mevsim yerini diğerine bırakırken. Onların yenilenmesi, Kutsalla­
rın Kutsalı için büyük bir gündür ve gelecek bütün mevsimlerin
başlangıcında, sonsuz merhametin sunulacağının işaretidir.

(Senelik) mevsimlerin aylarının başında

ve anmaya adanmış kutsal günlerde,
ve mevsimlerinde O'na şükredeceğim
dudakların sunusuyla
Gizli İlke'ye göre, daima:
yılların başlangıcında
ve mevsimlerinin sonunda,
belirli yasaları gerçekleştiğinde,
O'nun buyurduğu günde,
bir mevsim yerini diğerine bırakırken
-ilk hasat mevsimi yaz vaktine,
ekim mevsimi, çimen mevsimine,
ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

yılların mevsimleri yılların haftasına-

ve hafta başlarında,
Jübile senesi için.
Yaşamım boyunca İlke dilimden düşmeyecek,
şükran ürünü
ve dudaklarımın payı.

Bilgiyle ezgi söyleyeceğim ve bütün müziklerim,

Tanrı'nın görkemi için olacak.
Lirim ve Arpım,
O'nun Kutsal düzeni için çalacaklar
ve dudaklarımın kavalını,
O'nun doğru ölçüsü için üfleyeceğim.
G e c e ve gündüzün gelişiyle,
Tanrı'nın Antlaşması'na gireceğim,
akşam ve sabah bittiğinde,
O'nun emirlerini okuyacağım.
Bağlılığımı, onların içlerine yerleştireceğim.
O'nun günahlarımla ilgili yargısını açıklayacağım
ve hatalarım gözlerimin önünde olacak
gizli bir İlke gibi.
'Doğruluğum' diyeceğim Tanrı'ya
ve 'İyiliğimin Yaratanı' diyeceğim En Yüce'ye,
'Bilginin Kaynağı' ve 'Her şeye kadir ebedi Haşmetli'.
Bana öğrettiklerini seçeceğim
ve benimle ilgili yargısından hoşnut olacağım.

Adımımı atmadan önce,

O'nun Adını kutsayacağım.
O'na şükredeceğim, girip çıkmadan önce,
oturmadan ve kalmadan önce
ve döşeğime uzanırken.
O ' n u kutsayacağım, dudaklarımdan dökülen sunuyla,
adamların arasında
ve elimi yemeğe uzatmadan önce,
yeryüzünün lezzetli meyvelerine.
Mükemmel işlerinden ötürü O'nu kutsayacağım,
korku ve dehşete kapıldığımda
ve ıstırabın ve viraneliğin içinde.
 CEZA VERMES

O'nun kudretini düşüneceğim

ve bütün gün O'nun merhametine yaslanacağım.
Bütün canlıların yargısının
O'nun elinde olduğunu bilirim
ve bütün işlerinin doğru olduğunu.
Istırabım dindiğinde O'na şükredeceğim
ve kurtarıcılığından ötürü O'nu yücelteceğim.

Kimseye kötülüğün ödülünü sunmayacağım;

onu iyilikle izleyeceğim.
Çünkü bütün canlıların yargısı Tanrı'dandır
ve adama ödülünü sunan O'dur.
Kötülük ruhuyla düşmanca davranmam,
ruhum zulmün zenginliklerini istemeyecek.
Viraneliğin adamıyla kavgaya tutuşmayacağım,
İntikam Günü gelinceye dek;
ancak kötülüğün adamına karşı öfkem dinmeyecek
ve yargı gerçekleşinceye dek sevinmeyeceğim.
Sapkınlıktan dönenlere karşı kin beslemeyeceğim;
ancak yoldan sapanlara merhamet etmeyeceğim.
Vurgunlara rahat vermeyeceğim,
doğru yola dönmedikleri sürece.

Beliyal'i gönlümde tutmayacağım

ve ağzımdan çıkmayacak
aptalca ya da sahtekar sözler,
hiçbir hile ya da yalan söylemeyecek dilim.
Kutsallığın meyvesi,
dilimden eksik olmayacak
ve hiçbir kirlilik bulunmayacak.
Şükran ezgileriyle açacağım ağzımı
ve dilim daima Tanrı'nın iyiliğini
ve adamların günahını anlatacak,
yollarından dönmedikleri sürece.
Dilimde kibirli sözler olmayacak
ve gönlümün bilgisinde,
kirlilik ve çarpıklık.

Bilgiyi ihtiyatla gizleyeceğim

ve dikkatle saracağım onu sıkı bir bağla,
ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMKAN YAZIILAKI

yazgıyı ve güçlü yargıyı korumak için,

Tanrı'nın adaleti uyarınca.
İlkeyi dağıtacağım,
zamanların çekül ipiyle
v e . . . doğruluk
ve ezilene karşı sevecen,
korkulu kalbe karşı cesaret verici
XI hatalı ruha karşı anlayışlı,
dedikodu yapanlara anlayışı öğreteceğim,
kibirli ruhun karşısında
uysalca cevap versinler diye
ve tevazuyla
adaletsizliğin adamlarının karşısında,
kötü konuşanların
ve zenginliğe heves edenlerin karşısında.

Benim yazgım Tanrı'dandır.

Yolumun mükemmelliği O'nun elindedir
ve kalbimin doğruluğu.
Sapkınlığımı silecek O,
kendi doğruluğuyla.

Çünkü benim ışığım,

O'nun bilgisinin kaynağından fışkırdı;
gözlerim, O'nun harikulade işlerini izledi
ve kalbimin ışığını, gerçekleşecek gizi.
O, ebedi olan,
sağ elimin dayanağıdır;
adımlarımın yolu sağlam kayanın üzerindedir,
sarsılmayacak olanın;
çünkü adımlarımın kayası, Tanrı'nın doğrusudur
ve O'nun kudretidir,
sağ elimin dayanağı.

O'nun doğruluğunun kaynağındandır,

benim yazgım
ve O'nun harikulade gizlerindendir,
gönlümün ışığı.
Gözlerim seyreyledi daimi olanı,
adamlardan gizlenen bilgeliği
 CEZA VERMES

ve bilgiyi ve bilgelik tasarımını,

adamların oğullarından gizlenen;
doğruluk pınarını
ve kudret haznesini
ve görkem pınarını,
Canların birliğinden gizlenen.
Tanrı onları kendi seçkinlerine verdi,
daimi bir miras olarak
ve onların kaderini
Kutsal Olanlar'ınkiyle birleştirdi.
Onların birliğini Cennetin Oğulları'nın arasına kattı,
bir Cemaat Kurulu olsunlar diye,
Kutsallık Binası'nın temeli
ve gelecek çağların daimi Yapısı.

Günahkâr adamlardandım,
adaletsiz kişilerin birliğinden.
Kötülüklerim, isyankârlıklarım
ve günahlarım ve gönlümün sapkınlığı,
solucanların birliğine aittir
ve karanlıkta yürüyenlere.
Ancak insanlığın yolu yoktur
ve adam kendi adımlarını belirlemekten acizdir;
çünkü yargıyı belirleyen Tanrı'dır
ve yolun mükemmelliği O'nun elinden gelir.
Her şey O'nun bilgisi dâhilinde gerçekleşir;
her şeyi kendi tasarımına göre belirler
ve Onsuz hiçbir şey gerçekleşmez.

Eğer tökezlersem, Tanrı'nın merhameti

benim daimi kurtuluşum olacak.
Bedenin günahından ötürü sendelersem,
ebedi Tanrı'nın doğruluğuyla aklanacağım.
Istırabım çoğaldığında, ruhumu dipten kurtaracak
ve adımlarımı yola yöneltecek. '
Merhametiyle beni yanına alacak
ve lütfuyla beni aklayacak.
Hakikatinin doğruluğuyla beni yargılayacak
ve iyiliğinin büyüklüğüyle
bütün günahlarımı affedecek.
OLU DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Doğruluğuyla arındıracak beni adamların kirinden

ve adamların çocuklarının günahlarından.
Af dileyeceğim Tanrı'dan, En Yüce Olan'dan.

Şükürler olsun Sana, Tanrım,

Hizmetkârının kalbini bilgiye açana!
İnsanlığın seçkininin işlerini dürüst kıl ki,
Seni hoşnut etsin, Yarattığın oğlunu bağışla ki,
daima Senin huzurunda dursun.

Sensiz hiçbir yol mükemmel değildir,

ve senin rızan olmadan hiçbir şey yapılamaz.
Bütün bilgileri öğreten Sensin
ve her şey Senin rızanla gerçekleşir.
Senden başka kimse öğütlerini eleştiremez
ya da kutsal tasarını anlayamaz
ya da hikmetinin derinliğine
ve gücünün sınırına akıl erdiremez.

Görkemine kim dayanabilir,

ve hangi insanoğlu
yaptığın mükemmel işlerin yarısını becerebilir?
Kadından doğan hangi kişi,
senin önünde sayılabilir?
Çamurdan yoğrulmuş,
onun meskeni, solucanların besisidir.
O yalnızca bir surettir, kilden şekil alan
ve toprağa meyleder.

Dördüncü Mağara Cemaat Kuralı Elyazmaları

(I) 4QSd=4Q258

Bu, on 4QS elyazması içinde, en iyi korunmuş metindir. Metnin ye­

di sütunu günümüze kadar ulaşabilmiştir ve bunlardan beşi tamdır. Sağ
kenarında boşluk bulunan I. sütun, büyük olasılıkla Parşömen'in başlan­
gıcıdır. Bu, IQS Ve tekabül eder. Tanımlanabilen son bölüm IQS Xl'e
denk düşer. (IQS IX'da ve X'da) 'Tanrı' ('el) sözcüğü eski-ibrani harfleriy­
le iki kere yazılmıştır. S^'nin birinci ve ikinci sütunları (IQS V-VI) IQS'ye
kıyasla Kural'ın daha kısa ve düzgün bir özetidir. Daha bölük pörçük
durumda olan 4QS' 3 (=4Q256) güncel uyarlamayı önemli noktalarda
 CEZA VERMES

d
destekler. 4 Q S (=4Q258)'de, Kumran Tarikatı'na özgü 'tam' telâffuz
karakterleri bulunmaz, bu metinde farklı bir başlangıç satırı kullanılır,
D
"Kâhinler, Sadok Oğulları"ndan hiç söz edilmez. IQS, 4QS (ve 4QS )
için alternatif bir okuma olan 'Cemaat'e (the congregation) (ha-rabbim)
bakınız.
Editio princeps için bakınız P. S. Alexander, G. Vermes, DJD, XXVI,
83-128. Ayrıca bakınız G. Vermes, 'The Leadership of the Qumran Com­
munity: Sons of Zadok-Priests-Congregation', Martin Hengel Festschrift
Geschichte-Tradition-Reflexion içinde, ed.: P. Schafer (Tubingen, 1996),
375-84.

I (=IQS V) Efendi (ya da: Yasa'nın a d a m l a r ı n ı n en üstünü

olan Efendi) için Yasa'nın adamlarıyla, kendilerini bütün kötülük­
lerden d ö n m e y e ve O ' n u n b u y u r d u ğ u her şeye sadık k a l m a y a
adayanlarla ilgili öğreti. Onlar, adaletsizliğin adamlarının cema­
atinden ayrılacaklar; m ü l k i y e t ve öğreti t e m e l i n d e birleşecekler,
m ü l k i y e t ve öğretiyle ilgili her konuda Cemaat'in otoritesini kabul
edecekler. Bütün işlerinde doğruluk, tevazu, adalet, sevecenlik ve
a l ç a k g ö n ü l l ü l ü k ilkelerine göre davranacaklar. Kimse kendi g ö n ­
lünün inatçılığı uyarınca davranmayacak. Tersine, İsrail, Cemaat
ve kendilerini özgür iradeleriyle Harun Oğulları'na ve İsrail'deki
D o ğ r u l u k Evi'ne adayanlar ve Cemaat'e katılanlar için d o ğ r u l u ğ u
inşa edecekler. Cemaat Kurulu'na katılan herkes, b ü t ü n içtenlikle-
riyle Musa Yasaları'na ve Yasa'nın y o r u m u n a bağlı kalacağına ye­
m i n edecek.
C e m a a t a d a m l a r ı n ı n K u r u l u ' n a katılan k i ş i , a d a l e t s i z l i ğ i n
adamlarından ayrılacak ... Kutsallığın adamlarının saflığına d o ­
kunmayacak, onlarla birlikte cemaatte yemek yemeyecek. Cema­
at adamları arasından kimse, onların hiçbir öğreti ve yargı hakkın­
daki kararlarını izlemeyecek. ... işin ... Kutsallık a d a m l a r ı n d a n
k i m s e ... y e m e y e c e k . K i b i r l i işlere y a s l a n m a y a c a k l a r ; ç ü n k ü
O ' n u n Antlaşması'nı bilmeyenler ve O ' n u n sözünü küçümseyen­
ler k i b i r l i d i r ve Tanrı onları yeryüzünden silecek. O ' n u n nazarın­
da bütün işleri kirlenmedir ve bütün malları kirlidir ... Yabancılar
(?) ve onlar y e m i n , lanet ve dua ederler. A n c a k b ü t ü n bu ilkeler
u y a r ı n c a b i r kişi kutsal C e m a a t ' e k a t ı l m a k i ç i n A n t l a ş m a ' y a
g i r d i ğ i n d e , bu kişinin r u h u , kavrayış g ü c ü n e göre sınanacak II
(IQS V-VI) ve Yasa'yı uygulayışı, k e n d i l e r i n i ö z g ü r i r a d e l e r i y l e
Antlaşma'nın kurulmasına ve adanmış bütün İsraillilerin uyması
için Tanrı'nın b u y u r d u ğ u ilkelerin uygulanmasına adayan H a r u n
ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLAK

Oğulları'nın otoritesi altında sınanacak. Sıralarına göre kaydedile­

cekler, herkes Yasa'yı kavrayışına ve uygulayışına göre kaydedile­
cek, herkes birbirine itaat edecek, alt kademedeki kişi, üstlerine
itaat edecek. Herkesin Yasa'yı kavrayışı ve uygulayışı senelik ola­
rak değerlendirilecek; kavrayış gücü gelişen kimse daha üst kade­
meye atanacak, davranışlarında kusurlu görülen kişiyse daha alt
düzeye inecek. Onlar birbirlerini sevecenlikle azarlayacaklar.
Kimse arkadaşına öfkeyle, kızgınlıkla ya da düşmanlıkla konuş­
masın. Ayrıca kimse, tanıkların önünde arkadaşını azarlamasın,
Cemaat'in huzurunda onu suçlamasın. Bunlar, yaşadıkları yerde
birlikte izleyecekleri yollardır. Daha alt kademede olan üye, iş ve
para konularında üstündekilere riayet edecek. Onlar birlikte ye­
mek yiyecekler, birlikte dua edecekler ve birlikte tartışacaklar.
Cemaat Kurulu'ndan en az on kişi III (IQS VI) bir araya geldiğin­
de, bir kâhin onlara katılacak. Bu grupta herkes kâhinin karşısın­
da, Cemaat içindeki konumuna göre oturacak ve ondan kendi iş­
leriyle ilgili öğüt almak için yine sıralarına göre soru soracak. Sof­
ra, yemek için hazırlandığında ve yeni şarap içmek için hazırlan­
dığında, ekmeğin ve yeni şarabın ilk ürününü kutsamak için elini
uzatan ilk kişi kâhin olacak. On kişinin bulunduğu her yerde, ara­
larında sürekli, gece ve gündüz, Yasa'yı inceleyecek biri eksik ol­
mayacak. Cemaat, yılın her gecesinin üçte birinde Kitabı okumak
için IV ... V (IQS VII) her kim ki elini giysisinin altında hareket
ettirdiğinde ... VI (IQS VIII) ... günahkârlara mükafatlarını öde­
mek için. Bu sağlam bir duvar, değerli bir mihenk taşı olacak ve
temeli asla yerinden oynamayacak; bu, Harun Oğulları'nın kutsal
meskeni olacak, onların adalet Antlaşması bilgisiyle ve koku su-
nularıyla; bu mesken, daimi kurallar uyarınca Antlaşma'yı inşa
eden İsrailliler için mükemmellik ve doğruluk evi olacak.

Onlar Toprak için bağışlama dileyecekler, günahkârlığın yar­

gısını adil biçimde belirleyecekler. Bunlar, iki yıl boyunca Cema­
at'in kuruluşu için mükemmellik yolunda hazırlandıktan sonra,
Cemaat Kurulu adamları arasında kutsal sayılacaklar. İsrail'den
saklanan; ancak yorumcu tarafından açıklanan her şeyi, bu yo­
rumcu, dinden çıkma korkusuna kapılmadan onlara açıklayacak.
Bunlar İsrail'deki Cemaat'in parçası haline geldiklerinde, adalet­
sizlik adamlarının yaşam alanlarından ayrılarak O ' n u n (ya da
{gerçeğin}, 4Q259) yolunu hazırlamak için çöle çekilecekler. B u ,
O'nun Musa aracılığıyla buyurduğu Yasa'nın, çağlar boyunca uy­
gulanması için açıklanmış olan ve Peygamberlerin O'nun Kutsal
 GEZA VERMES

Ruhu sayesinde bildikleri her şeyin çalışmasıdır. Cemaat'in Ant­

laşmasının adamlarından biri, kasten buyruklardan birine karşı
gelirse kutsallık adamlarının saflığına dokunmayacak ve onların
öğütlerini bilmeyecek; ta ki adaletsizliklerden arınarak mükem­
mellik yoluna dönünceye dek. Sonra Cemaat'in kararıyla onu tek­
rar Kurul'a kabul edecekler ve kişi konumuna geri dönecek. Bun­
lar, kutsallığın adamlarının izleyecekleri kurallardır. Cemaat Ku-
rulu'na giren herkes ...VII (IQS VII-IX) onlar, bu kişiyi iki sene
boyunca saflıktan, Kurul'dan ve yargıdan dışlayacaklar ve bu kişi
bu iki yıl içinde tekrar günah işlemezse çalışmaya ve Kurul'a geri
dönecek. Dikkatsizlik sonucu işlediği bir günah için iki sene bo­
yunca af dileyecek; ancak kasten günah işlemişse, bir daha geri
dönemeyecek. Ancak Cemaat'in kararı üzerine yolunun mükem­
melliği ve öğütleri iki sene boyunca sınanacak ve Kutsallık Cema­
ati içindeki konumuna geri dönecek. Bu kurallar uyarınca İsra­
il'deki Cemaat'in parçası olduklarında, daimi gerçek için kutsallık
ruhunu kuracaklar. İsyankârlıkları ve sadakatsizlik günahları için
bağışlanma dileyecekler; böylece kurban kesmeden ya da sunu
sunmadan toprak için kabul edilecekler. Doğru biçimde sunulan
dua, doğruluğun makbul kokusu sayılacak ve yolun mükemmelli­
ği, gönülden sunulan makbul hediye sayılacak. O zaman, Ha­
run'un Evi'ni kutsallık için ve Tanrı'nın bütün ... için ayıracaklar
ve mükemmellik yolunda yürüyen İsrail için bir Cemaat Evi ayıra­
caklar. Mülkiyet ve adaletle ilgili konularda yalnızca Harun Oğul­
ları buyruk verecek. Mükemmellik yolunda ilerleyen kutsallık
adamlarının mülkiyeti, mükemmellik yolunda yürümek için yolla­
rını kötülüklerden ayırmayan yanlışlığın adamlarınınki ile birleşti-
rilmeyecek. Kimse Yasa'nın öğütlerinden sapmasın; onlar Cema­
at'in adamlarına öğretilmeye başlanan ilkelere göre yargılanacak­
lar. O, her adamı ruhuna göre yargılayacak ve elinin temizliğine
göre kabul edecek VIII (IQS IX-X) ve kavrayış gücüne göre onu
eğitecek ve buna göre onu sevecek ya da ondan nefret edecek.
Dahası bir adamı azarlamayacak ve dipteki adamlarla tartışmaya­
cak. Öğüdünü adaletsizliğin adamlarından gizleyecek; ancak ger­
çek bilgiyi ve doğru yargıyı, yolu seçenlere açıklayacak, herkese
sahip olduğu ruha ve zamanın kuralına göre açıklayacak ve onla­
ra bilgiyle rehberlik edecek. Cemaat'in adamları arasında, onlara
gerçeğin ve mucizenin gizlerini öğretecek; böylece herkes kendi­
lerine açıklananlar sayesinde mükemmellik yolunda yürüyecek.
B u , çöle giden yolun hazırlanacağı zamandır. O zaman yapılması
gerekenleri onlara öğretecek.
ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

O, adaletsizlikten sapmayan kişilerle yolunu ayıracak. Bun­

lar, zamanı geldiğinde Efendimin seveceği ve nefret edeceği kişi­
lerle ilişkisini düzenleyecek kurallardır. O, gizlilik ruhuna sahip
dipteki adamlara karşı sonsuz nefret besler. Bir kölenin efendisi­
ne, yoksul adamın hükümdarına kazancını bırakması gibi, malı
kazancı ve emeğin karşılığını onlara bırakacak. Herkes ilkelere
bağlı kalacc'k ve onun zamanı, ödeşme gününe dönüşecek. Başı­
na gelenleri hediye olarak kabul edecek ve TANRI'nın isteği dı­
şında, hiçbir şeyden hoşnut olmayacak. O'nun ağzının sözlerin­
den hoşnut olacak ve O'nun buyurmadığı hiçbir şeyi istemeye­
cek. O, daima TANRI'nın yargısını gözetecek, Yaratıcısına şükre­
decek, ... O'nun buyurduğu zamanlarda dudaklarının sunusuyla
O'na şükredecek. Işığın egemenliğinin başlangıcı ve karanlığın ilk
saatlerinde döngünün tamamlanmasıyla Işığın eski yerine döndü­
ğü zamanlar. O, kapıları açarak karanlığı yeryüzüne gönderdiğin­
de, günün aydınlanmasıyla gecenin bittiği saatlerde. O'nun kut­
sallığının meskeninden ilahi ışık saçıldığında ve tekrar görkemin
meskenine geri döndüğünde. Yeni aya göre mevsimlerin başlan­
gıcında ve döngülerini tamamlayıp yerlerini diğerine bıraktıkları
zaman; IX (IQS X) yenilenmeleri, Kutsalların Kutsalı için büyük
bir gündür ve gelecek mevsimlerin başlangıcında yaşanacak mu­
cizelerin işaretidir. Mevsimlerin ilk aylarının başlangıcında ve
mevsimlerin kurallarıyla belirlenen hatırlama günlerinde, kutsal
günlerde, daimi gizli ilkeler uyarınca dudaklarımın sunusuyla
O'na şükredeceğim. Yılbaşlarında ve mevsimlerinin döngüsü ta­
mamlandığında, birbirini izleyen günlerde belirlenmiş ilkelerini
yerine getirdiklerinde, ilk hasat mevsiminde, yaz mevsiminde,
ekim mevsiminde, çimen mevsiminde, yılların mevsimlerinde ve
haftalarında ve haftalarının başında, jübile mevsimlerinde. Bilgiy­
le ezgi söyleyeceğim ve bütün müziğim TANRI'nın görkemi için­
dir. Lirimi O'nun kutsallığının düzenine ayarlayacağım ve dudak­
larımın kavalını O'nun doğru ölçüsüne uyduracağım. G e c e ve
gündüzün gelişiyle, TANRI'nın Antlaşması'na gireceğim, akşam
ve sabah bittiğinde, O'nun emirlerini okuyacağım. Bağlılığımı,
onların içlerine yerleştireceğim. O'nun günahlarımla ilgili yargısı­
nın doğruluğunu açıklayacağım ve isyankârlığım gözlerimin
önünde olacak, gizli bir İlke gibi. 'Doğruluğum' derim T A N R I ' y a
ve 'İyiliğimin Yaratanı' En Yüce'ye, 'Bilginin Kaynağı', 'Kutsallığın
Pınarı' ve 'Her şeye kadir ebedi Haşmetli'. X (IQS X) Bana öğret­
tiklerini seçeceğim ve benimle ilgili yargısından hoşnut olacağım.
 CEZA VERMES

A d ı m ı m ı atmadan önce O ' n u n adına şükredeceğim ve e l i m i uzat­

madan ö n c e , y e r y ü z ü n ü n hoşnut eden meyvelerine. Korkuya ve
dehşete kapıldığımda, ıstırabın ve viraneliğin d i b i n d e , O ' n u n m u ­
cizesini d i l e y e c e ğ i m , O ' n u n gücüne ve m e r h a m e t i n i düşünece­
ğ i m . Bütün canlıların yazgısının O ' n u n elinde o l d u ğ u n u ve bütün
yaptıklarının doğru o l d u ğ u n u b i l i r i m . Istırabın başlangıcında O'na
şükredeceğim ve O ' n u n merhametine sığınacağım. Kimseye k ö t ü ­
lüğün ö d ü l ü n ü sunmayacağım; o n u iyilikle i z l e y e c e ğ i m . Ç ü n k ü
b ü t ü n canlıların yargısı TANRI'dandır ve adama ö d ü l ü n ü sunan
O ' d u r ... XI ... XII (IQS XI) O n l a r ı n yazgısını Kutsal O l a n l a -
rın'kiyle birleştirdi ... XIII (IQS XI) ... O , bütün günahlarımı ba­
ğışlayacak. Kendi doğruluğuyla beni adamın k i r l i l i ğ i n d e n ve ada­
m ı n çocuklarının günahlarından arındıracak; T A N R I ' d a n af d i l e ­
yeceğim ...

e
(2) 4 Q S = 4Q259

Deri bir parşömenin üç sütununda, IQS VII-IX'un hasar görmüş bö­

lümleri sunulur. Burada çevrilen metin, ikinci ve üçüncü sütuna aittir ve
IQS (Vlll-IX)'de geçen önemli bir öğreti metninin özeti halindedir. IQS
içinde editöryal müdahaleler nedeniyle bazı satır araları atlanmıştır; ay­
rıca 4QS e (4Q259) metni IQS Vlll'den IX'a atlar; bu nedenle metin için­
de 'Peygamber ve Harun ve İsrail'in Mesihleriyle' (IQS IX) ilgili bir iba­
reye rastlayamıyoruz. Öyle görünüyor ki bu elyazmasını çoğaltan kişi,
4Q3l9'u (Ofofun takvim belgesi), IQS X-XI' e tekabül eden metnin yeri­
ne kullanmıştı.
Edith princeps için bakınız P. S. Alexander, G. Vermes, DJD, XXVI,
129-52.

II (IQS VII-VIII) ... O, iki seneyi d o l d u r d u k t a n sonra, Cemaat

o n u n d u r u m u n u tekrar değerlendirecek ve kişi k o n u m u n a geri
dönecek ve sonrasında Yasa'yı inceleyecek. Cemaat Kurulu i ç i n ­
de o n u n c u senesini d o l d u r a n ve bu d ö n e m d e n sonra kendi yüre­
ğ i n i n inadı uyarınca davranarak Cemaat'e ihanet eden ve Antlaş-
m a ' d a n sapan kişi, Cemaat Kurulu'na bir daha geri kabul e d i l ­
mez. Bu kişiyle saflığı ve malını paylaşan Cemaat üyeleri de o n u n
suçuna ortak olacaklar ve Cemaat'te çıkarılacaklar. Cemaat Kuru­
lu on iki a d a m d a n ve üç kâhinden oluşacak, bu kişiler Yasa'yla i l ­
gili her k o n u y a m ü k e m m e l derecede hâkim olacaklar; birbirleriy­
le ilişkilerinde doğruluk, gerçeklik, sevecenlik ve alçak g ö n ü l l ü -
ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ Kil MR AN YAZITLARI

lük ilkelerine uyacaklar. Sadakatle ve tevazuyla ve kırık bir ruhla,

Topraktaki inancı koruyacaklar. Sınanmanın endişeyle ve adaleti
uygulayarak, günah için bağışlanma dileyecekler. Diğer adamlar­
la birlikte gerçeğin gereklilikleri ve zamanın şartları uyarınca ha­
reket edecekler. Bunlar İsrail'e geldiklerinde, daimi bir yapı, İsrail
için bir kutsallık evi ve Harun için Mutlak Kutsallığın birliğini
oluşturacaklar. Yargıda doğruluğa tanıklık edecekler, Toprak için
af dileyen seçkin kişiler olacaklar ve kötüye mükâfatlarını vere­
cekler. Sağlam duvar, o değerli mihenk taşı olacak. Ne sarsılacak­
lar ne de yerlerinden sökülecekler (Yeşaya 28:16). O, Harun ve
adaletin Antlaşması için, tatlı koku sunulacak en Kutsal Mesken
olacak. O, daimi ilkelere göre Antlaşma'nın kurulabileceği İsra­
il'deki doğruluk ve Mükemmellik Evi olacak. Sınandıklarında III
( I Q S VIII-IX ...) Cemaat'in temelinde, mükemmellik yolunda iki
sene ... Cemaat'in adamlarının Kurulu içinde kutsal sayılacaklar.
Yorumcu, dinden çıkma korkusuna kapılmadan, İsrail'den gizle­
nen ve kendisine açıklananları onlara anlatacak. Bunlar cemaati
oluşturduklarında, adaletsiz adamların yaşam alanlarından ayrıla­
caklar ve Gerçeğin yolunun hazırlamak için ç ö l e gidecekler;
Çöl'de ... yolunu hazırlayın, bozkırda Tanrınız için düz bir yol
açın (Yeşaya 50:3). Bu yol, O'nun Musa aracılığıyla buyurduğu
Yasa'dır (Elyazması, I Q S Vlll'den, IQS IX'a atlıyor ve aynı satırda
IX'dan devam ediyor.) Bunlar, her mevsimle ve her değerli adam­
la ilgili kurallar uyarınca, Efendi'nin bütün canlılarla ilişkilerini
düzenleyen ilkelerdir.
 Antlaşma'ya Katılım

(4Q275)

Önceden 4QTohorot Ba adıyla bilinen bu kısa bölüm, Cemaat Ku-

ralı'nda da anlatılan (IQS) Antlaşma'ya Katılım belgesidir. Bu bölümde
üçüncü ayda kutlanan bir bayramdan -Pentekost Haftaları Bayra-
mı'ndan- söz edilir. Dördüncü mağara Şam Belgesi elyazmalarından bi­
rine göre (4Q266), bu bayram, Antlaşma'nın Yenilenmesi'yle aynı güne
denk gelir.
Editio princeps için bakınız P. S. Alexander, G. Vermes, DJD, XXVI,
209-16.

Sonra Gardiyan gelince ve yaşlılar ona katılır ... soya göre

herkes sırasını alır ... ve soy kütüğüne göre girecekler ... Gardi­
yan tövbe etmeyen kişiyi lanetleyecek, şöyle diyecek: ' Tanrı'nın
merhameti senden uzak olsun. ... ona lanet olsun sonra Gar­
diyan onu mirasından kovacak ... yıkımı ziyaret ettiğinde ...
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

' Ş a m Belgesi' başlığı, 'Şam ülkesinde' yapılan 'Yeni Antlaşma'ya

göndermede bulunan Öğüt'ten türetilir. Kitabın üçüncü bölümünde el-
yazmalarındaki kronolojik veriyle beraber, bu ibarenin önemi üzerinde
durulmuştu. Bu belgenin M . Ö . 100 civarlarında kaleme alındığı savunu­
lur ve bu hipotez, M . S . 70 yılında Kudüs'ü işgal eden Kittimin (Romalı­
ların) tarihsel belgelerinde Şam Belgesi'nden söz etmemesiyle dolaylı bi­
çimde desteklenir.
Bu yazıt, Öğüt ve Kurallar Listesi olarak iki bölüme ayrılır. Öğüt'te,
vaiz -muhtemelen Cemaat Gardiyanı- 'oğullarına' tarikatın öğretilerini
anlatır; hju bölümün büyük bir kısmı Cemaat Kurah'nda da geçer. Va-
iz'in a m a c ı , tarikat üyelerinin sadakat göstermesini sağlamaktır; bunun
için İsrail ve Cemaat tarihinden örnekler vererek sadakatin her zaman
ödüllendirildiğini ve din değiştirmeninse cezalandırıldığını anlatır.
Şam Belgesi'ni kaleme alan kişi, savlarını desteklemek için, Kutsal Ki­
tap alıntılarını alışılmadık biçimde kullanır. Kitabın dördüncü bölümünde
evlilik yasaları beyanatlarının birinden bahsetmiştim (s 94-95); ancak 155.
sayfada aktarılan Amos 5:26-7'nin tefsirinin anlaşılması zordur.
Kutsal Kitap'ta tehditkâr bir üslupla yazıkmış olan bazı satırlar, Şam
Belgesi'nde farklı biçimde yorumlanır. Örneğin Tann'nın yasalarına ri­
ayet etmeyen İsraillilerin sürgüne gönderilmesiyle ilgili bir bölüm; Kralı­
nız Sakkut'u ve yıldız-tanrınız Kayvan'ı, kendiniz için yarattığınız imaj­
larınızı, beraberinizde götürün; çünkü sizi Şam'ın ötesine süreceğim.',
Ş a m Belgesi'nde bazı kelimelerin çıkartılması ve değiştirilmesiyle kurtu­
luş haberi biçiminde yorumlanır: 'Kralınızın çardağını (tabernacle) ve
heykellerinizin temelini kendi çadırımdan çıkartıp Şam'a süreceğim.'
Bu yeni metinde üç temel ifade, şu şekilde sembolleştirilir: 'çar­
d a k ^ 'Yasa kitapları'; 'kral'='cemaat'; 'heykellerin temelleri'='Peygam-
berlerin Kitapları'. Böylece: 'Yasa kitapları, kralın çardağıdır, Tann'nın
da buyurduğu gibi, Davut'un yıkık çardağını yeniden kuracağım (Amos
9:ll). Kral, cemaattir; heykellerin temelleriyse, İsrail'in hor gördüğü Pey­
gamberlerin Kitaplarıdır.'
Kutsal Kitap'ta geçen 'yıldız-ilah' kavramı yerine, yeni bir 'yıldız'
kullanılır; bu ilah 'Yasa yorumcusu' olan kurtarıcı ve onun 'Cemaat
Prensi'dir. 'Yıldız, Şam'a gelecek olan yasa yorumcusudur; Kutsal Ki­
tap'ta şöyle yazar; Yakup'tan bir yıldız çıkacak, İsrail'den bir asa yükse­
lecek (Çölde S a y ı m , 24:17). Asa, bütün Cemaat'in prensidir...'
Ş a m Belgesi'nin ikinci bölümü, Kurallar, yasalar seçmesinden olu­
şur. Bu yasalar çoğunlukla, antlar, yeminler, mahkemeler, arınma, Şa-
bat, kutsal saflık ve kirlilikle ilgili Kutsal Kitap buyruklarının yeniden yo­
rumlanmış biçimidir. Cemaat'in örgütlenmesi ve kurumları, Kurallar
 GEZA VERMES

içinde ele alınan diğer konulardır. Ş a m Belgesi'ndeki bazı yasalar, Tapı­

nak Parşömeni'nde de aktarılır (s. 207).
Öğüt; Yahudi ve Hristiyan dini liderlerinin kullandığı yazınsal bir
rürken (örneğin, İbranilere Mektuplar); Yasaların yöntemsel tasnifinde,
eski bir Yahudi kodu olan Mishnah kullanılmıştır.
Kumran bölümlerinde geçen Kurallar, Cemaat'in Yenilenmesi Bay­
ramı töreniyle aynı biçimde kaleme alınmıştır; belki de Ş a m Belgesi as­
lında bu bayramla ilişkiliydi. 4Q266'ya göre bu bayram üçüncü aya, ya­
ni Haftalar Bayramı'yla aynı zamana denk düşer. Tarikatın takviminde
bu bayramın, üçüncü ayın on beşinci gününde kutlandığı belirtilir.
Ş a m Belgesi'ne eklenen bu dördüncü mağara bölümlerinin çeviri­
sinden sonra, Kahire elyazmaları sunulacak.

Öğüt

1
I Şimdi d i n l e y i n d o ğ r u l u ğ u bilenler v e T a n n ' n ı n işlerini d ü ­
ş ü n ü n ; O ' n u n b ü t ü n c a n l ı l a r l a bir tartışması v a r ; O , k e n d i s i n i h o r
görenleri c e z a l a n d ı r a c a k .

Ç ü n k ü o n l a r T a n r ı ' y a ihanet e d i p O ' n d a n v a z g e ç t i k l e r i n d e ,

T a n r ı , y ü z ü n ü İsrail'den v e M a b e t ' i n d e n ters y ö n e ç e v i r d i v e o n ­
ları k ı l ı ç t a n g e ç i r d i . A n c a k o n l a r ı n atalarıyla yaptığı A n t l a ş m a ' y ı
a n ı m s a y a r a k İsrail'de bir a v u ç insanı bağışladı v e o n l a r ı kılıçtan
g e ç i r m e d i . İsraillileri B a b i l Kralı N e b u k a d n e s s a r ' ı n e l i n e bıraktık­
tan ü ç y ü z d o k s a n y ı l sonra, g a z a p ç a ğ ı n d a , o n l a r ı z i y a r e t etti. İs­
rail t o p r a k l a r ı n d a y e n i bir k ö k ü n ç ı k m a s ı n ı , H a r u n O ğ u l l a r ı ' n ı n
bu topraklarda yaşamalarını ve onların d ü n y a n ı n güzellikleriyle
z e n g i n l e ş m e l e r i n i s a ğ l a d ı . O n l a r yaptıkları haksızlıkları v e s u ç l u
o l d u k l a r ı n ı fark ettiler, y i n e d e y i r m i s e n e b o y u n c a y o l u n u b u l m a ­
y a ç a l ı ş a n kör a d a m l a r gibi d a v r a n d ı l a r .

T a n r ı , içtenlikle k e n d i s i n e bağlı k a l a n İsraillilerin işlerini izle­

d i v e o n l a r a k e n d i isteği u y a r ı n c a y a ş a m a l a r ı i ç i n r e h b e r l i k e d e ­
c e k o l a n D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n i g ö n d e r d i . Ö ğ r e t m e n sonraki k u ­
şaklara, son kuşağı, sahtekârların C e m a a t ' i n i , y o l d a n sapanları
h a n g i T a n n ' n ı n c e z a l a n d ı r d ı ğ ı n ı bildirdi. İsrail'i y a l a n s e l i n e b o ­
ğ a n A l a y c ı ' n ı n z a m a n ı n d a , İsrail inatçı bir düve gibi inat etti ( H o -
şea 4:16). B u y ü z d e n T a n r ı o n l a r ı n ıssız ç ö l l e r d e y o l l a r ı n ı k a y b e t ­
m e l e r i n i s a ğ l a d ı , doğruluk y o l u n u o n l a r a kapattı, a t a l a r ı n ı n m e s ­
k e n tuttuğu toprakların sınırlarını k a l d ı r d ı ; A n t l a ş m a s ı ' n ı n lanetle­
rini o n l a r ı n ü z e r i n e y a ğ d ı r d ı v e onları A n t l a ş m a ' n ı n k ı l ı c ı y l a c e z a -
1
40268 ek: beni
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

l a n d ı r d ı . Ç ü n k ü o n l a r basit şeylerin a r a y ı ş ı n d a y d ı l a r , y a n ı l s a m a l a ­
rı t e r c i h ettiler ( Y e ş a y a 30: 13), çatlakları aradılar ( Y e ş a y a 3 0 : 13),
g ü z e l b o y n u seçtiler; k ö t ü y ü haklı çıkardılar v e d o ğ r u o l a n ı s u ç l a ­
dılar, A n t l a ş m a ' y ı b o z d u l a r v e İlkeler'e karşı çıktılar. O n l a r d o ğ r u ­
luk y a ş a m ı n a karşı birleştiler ( M e z m u r l a r 9 4 : 21), m ü k e m m e l l i k
y o l u n d a y ü r ü y e n l e r d e n nefret ettiler; onları kılıçlarla izlediler v e
k a v g a d a n h a z d u y d u l a r . T a n r ı ' n ı n öfkesi p e r ç i n l e n d i I I o n l a r ı n
C e m a a t ' i n e karşı v e o n l a r d a n intikam a l d ı ; ç ü n k ü o n l a r ı n b ü t ü n
işleri T a n r ı ' n ı n n a z a r ı n d a k i r l e n m e y d i .
D u y u n ş i m d i , A n t l a ş m a ' y a girenler, kulaklarınızı a ç ı n v e g ü ­
2
n a h k â r ı n y o l l a r ı y l a ilgili s ö y l e y e c e k l e r i m i d i n l e y i n .
T a n r ı bilgiyi sever. Bilgelik v e k a v r a y ı ş g ü c ü O ' n u n l a d ı r ; ö n ­
g ö r ü v e bilgi O ' n u n hizmetindedir. Tanrı kendi y o l u n a d ö n e n l e r i
s o n s u z b a ğ ı ş l a m a v e s e v g i y l e kutsar; a n c a k k e n d i y o l u n d a n sa­
p a n l a r ı v e İ l k e l e r ' e karşı çıkanları y ı k ı m M e l e k l e r i a r a c ı l ı ğ ı y l a , g ü ­
c ü , iktidarı v e sonsuz g a z a b ı y l a c e z a l a n d ı r ı r . O n l a r d a n g e r i y e tek
bir kişi b i l e k a l m a y a c a k . Ç ü n k ü Tanrı onları baştan s e ç m e d i , o n ­
lar y a r a t ı l m a d a n ö n c e y a p a c a k l a r ı n ı b i l d i v e o n l a r ı n s o y u n d a n
nefret etti. T a n r ı , soyları t ü k e n i n c e y e d e k y ü z ü n ü T o p r a k ' t a n giz­
l e d i . O , g ü n a h k â r kuşağın v ü c u t b u l a c a ğ ı a n ı , h ü k ü m s ü r e c e k l e ri
z a m a n ı v e y o k o l a c a k l a r ı g ü n ü ö n c e d e n beri b i l i y o r d u . O n l a r ı n
z a m a n ı n d a y a ş a n a c a k olayları d a . . . Kendisi için onların arasın­
d a n , a d l a r ı y l a 3 a n ı l a n bir a v u ç a d a m ı n y a ş a m ı n ı bağışladı v e y e r ­
y ü z ü n ü n o n l a r ı n s o y u y l a d o l m a s ı n ı s a ğ l a d ı . M e s h e d i l m i ş kişileri­
n i n a r a c ı l ı ğ ı y l a K e n d i Kutsal R u h u ' n u o n l a r a b i l d i r d i v e o n l a r a
g e r ç e ğ i ilan etti. A n c a k nefret ettiklerini, d o ğ r u y o l d a n saptırdı.

D i n l e y i n ş i m d i , o ğ u l l a r ı m , T a n r ı ' n ı n işlerini g ö r ü p a n l a m a n ı z
i ç i n gözlerinizi a ç a c a ğ ı m ; b ö y l e c e O ' n u hoşnut e d e n şeyleri s e ­
ç e c e k v e nefret ettiklerini r e d d e d e c e k s i n i z ; O ' n u n m ü k e m m e l l i k
y o l l a r ı n d a y ü r ü y e c e k ; kötü e ğ i l i m i n v e şehvetli g ö z l e r i n d ü ş ü n c e ­
lerini i z l e m e y e c e k s i n i z . Ç ü n k ü b u n l a r y ü z ü n d e n , b ü y ü k a d a m l a r
y o l d a n saptılar v e g ü ç l ü k a h r a m a n l a r tökezlediler. Ç ü n k ü o n l a r ,
İlahi G ö z c ü l e r i n düştüğü hataya kapılarak kendi gönüllerinin
inatçılığı u y a r ı n c a yaşadılar, Tanrı'nın buyruklarına u y m a d ı l a r .
O n l a r ı n sedir a ğ a ç l a r ı kadar u z u n , dağlar kadar g ü ç l ü oğulları d a
a y n ı h a t a y a düştüler. K u r u topraklardaki b ü t ü n c a n l a r g ö r ü l m e m i ş
b i ç i m d e helak o l d u l a r , ç ü n k ü o n l a r kendi isteklerine g ö r e d a v r a n -
dılar, Y a r a t a n l a r ı n ı n b u y r u ğ u n a u y m a d ı l a r ; b u y ü z d e n O ' n u n ga-
2
4 Q 2 6 6 bölüm 2 ii, 3 ek: ve günahkârların bütün yollarından uzak durun.

5
ya da: arasından ... bir avuç
 CEZA VERMES

z a b ı n ı p e r ç i n l e d i l e r . III N u h ' u n ç o c u k l a r ı y o l d a n saptılar v e b ü ­

tün a k r a b a l a r ı y l a birlikte y o k edildiler. İ b r a h i m , o n l a r ı n y o l u n u iz­
l e m e d i , T a n r ı ' n ı n b u y r u k l a r ı n a u y d u ğ u i ç i n T a n r ı ' n ı n arkadaşı sa­
y ı l d ı , k e n d i isteği u y a r ı n c a hareket e t m e d i . İshak v e Y a k u p d a İb­
r a h i m ' l e birlikte k a l d ı , T a n r ı ' n ı n arkadaşı v e sonsuz A n t l a ş m a ' n ı n
ü y e l e r i s a y ı l d ı l a r . Y a k u p ' u n ç o c u k l a r ı , o n l a r d a n saptılar v e işle­
dikleri s u ç y ü z ü n d e n c e z a l a n d ı r ı l d ı l a r . M ı s ı r ' d a k i o ğ u l l a r ı , kendi
g ö n ü l l e r i n i n inadı u y a r ı n c a y a ş a d ı l a r , T a n r ı ' n ı n b u y r u k l a r ı n a karşı
geldiler v e k e n d i nazarlarında doğru o l a n a g ö r e d a v r a n d ı l a r . O n ­
lar kanlı e t y e d i l e r v e ç ö l d e k e n d i e r k e k l e r i n i kestiler. K a d e ş ' t e
Tanrı o n l a r a , Gidin ve ülkeyi mülk edinin ( Y a s a n ı n Tekrarı 9:23)
d e d i . A n c a k o n l a r kendi isteklerine göre d a v r a n d ı l a r v e Y a r a t a n l a ­
rının s ö z ü n e k u l a k a s m a d ı l a r , ç a d ı r l a r ı n d a d e d i k o d u ettiler; b u
y ü z d e n T a n r ı ' n ı n öfkesi p e r ç i n l e n d i . B ö y l e c e oğulları y o k e d i l d i ,
kralları ö l d ü r ü l d ü ; g ü ç l ü k a h r a m a n l a r ı y o k e d i l d i v e ülkeleri h a ­
rap e d i l d i . A n t l a ş m a ' n ı n ilk ü y e l e r i g ü n a h l a r ı y ü z ü n d e n kılıçtan
g e ç i r i l d i ; ç ü n k ü T a n r ı ' y l a A n t l a ş m a l a r ı n a bağlı k a l m a d ı l a r , k e n d i
isteklerini t e r c i h ettiler v e k e n d i g ö n ü l l e r i n i n inatçılığı u y a r ı n c a
y a ş a d ı l a r , her biri kendi isteğine göre d a v r a n d ı .
A n c a k T a n r ı kendi b u y r u k l a r ı n a bağlı k a l a n bir a v u ç kişiyle,
israil'le d a i m i bir A n t l a ş m a y a p t ı , İsrail'in saptığı gizli şeyleri o n ­
lara d u y u r d u . O n l a r a kutsal Ş a b a t ' ı n ı v e g ö r k e m l i b a y r a m l a r ı n ı ;
d o ğ r u l u ğ u n u n tanıklığını v e h a k i k a t i n i n y o l l a r ı n ı v e bir a d a m ı n
yaşamak için u y m a k zorunda olduğu buyruklarını d u y u r d u . O n l a r
s u y u bol bir k u y u k a z d ı l a r v e b u n u h o r g ö r e n l e r y a ş a m a y a c a k .
A n c a k y i n e d e a d a m ı n g ü n a h ı n ı v e kirli y o l u izlediler v e ş ö y l e d e ­
diler, ' B u b i z i m y o l u m u z . ' A n c a k g ö r k e m l i gizlerin sahibi T a n r ı ,
o n l a r ı n g ü n a h l a r ı n ı affetti v e hatalarını b a ğ ı ş l a d ı ; o n l a r i ç i n İsra­
i l ' d e o g ü n e k a d a r g ö r ü l m e m i ş g ü ç l ü bir e v inşa etti. O ' n a bağlı
k a l a n l a r ı n yazgısı sonsuz y a ş a m o l a c a k v e  d e m ' i n g ö r k e m i , o n ­
ların o l a c a k . T a n r ı , H e z e k i e l P e y g a m b e r i n a r a c ı l ı ğ ı y l a ş ö y l e b u ­
yurdu; İsrail beni bırakıp kötü yola saptığında tapınağımın hizme­
tinde bulunan Kâhinler, Levililer ve Sadok Oğulları IV bana yağ
ve kan sunularını sunacaklar ( H e z e k i e l 44: 15).
Kâhinler, Y a h u d a ü l k e s i n d e n a y r ı l a n İsrail d ö n m e l e r i d i r ; Levi-
lilerse o n l a r a eşlik e d e n kişilerdir. Sadok Oğulları İsrail'in s e ç k i n ­
leridir, z a m a n ı n s o n u n d a a y a k t a k a l a c a k o l a n v e a d l a r ı y l a a n ı l a n
a d a m l a r d ı r . B u n l a r ı n isimlerinin v e s o y l a r ı n ı n t a m listesini, y a ş a ­
dıkları z a m a n ı , d a v a l a r ı n ı n sayısını, k o n u k l u k s ü r e l e r i n i , işlerinin
t a m listesini...
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

O n l a r T a n n ' n ı n bağışladığı, haklıyı a k l a y a n v e k ö t ü y ü c e z a ­

l a n d ı r a n ilk kutsallık a d a m l a r ı y d ı l a r . Ç a ğ s o n l a n ı n c a y a d e k v e b u
y ı l l a r ı n s a y ı s ı n a g ö r e , o n l a r d a n sonra A n t l a ş m a ' y a g i r e n l e r , ilk
a d a m l a r a a ç ı k l a n a n Y a s a ' n ı n y o r u m u n a göre y a ş a y a c a k l a r . T a n r ı ,
o n l a r ı n a t a l a r ı y l a yaptığı A n t l a ş m a u y a r ı n c a , nasıl a t a l a r ı n ı n g ü ­
nahlarını bağışladığıysa onlarınkini de bağışlayacak. A n c a k ç a ğ
s o n l a n d ı ğ ı n d a v e b u yılların sayısına g ö r e , Y a h u d a e v i n e k i m s e
k a b u l e d i l m e y e c e k ; her a d a m kendi saat-kulesinde d u r a c a k : Du­
var örüldü, sınır kaldırıldı ( M i k a 7:11)
B u s ü r e b o y u n c a B e l i y a l , İsrail'in ü z e r i n e s a l ı n a c a k ; T a n r ı ,
A m o s oğlu peygamber Yeşaya'nın aracılığıyla şöyle buyurur:
Önünüzde tiranlık, çukur ve tuzak var, ey ülkede yaşayanlar ( Y e -
şaya 24:17). Y a k u p oğlu L e v i ' n i n söylediği g i b i , b u n l a r B e l i y a l ' i n
üç tuzağıdır; b u n l a r ı doğruluk y o l u o l a r a k gösterip İsraillileri tuza­
ğa d ü ş ü r e c e k . İlk tuzak zina, ikincisi servet ve ü ç ü n c ü s ü T a p ı n a ğ a
saygısızlıktır. İlk tuzaktan k a ç a n , i k i n c i s i n e ; ikinci tuzaktan k a ç a n ,
ü ç ü n c ü s ü n e y a k a l a n ı r ( Y e ş a y a 24:18).
'İlkeyi' -'İlke', hakkında Onlar mutlaka yalan söyleyecekler
( M i k a 2:6) d e n i l e n bir P a l a v r a c ı y d ı - , i z l e y e n ' D u v a r ı ö r e n l e r '
( H e z e k i e l 13:10), ilki y a ş a r k e n ikinci kez e v l e n e r e k z i n a i ş l e y e c e k ;
a n c a k yaratılış kuralı der ki, Tanrı onları erkek ve kadın olarak ya­
rattı ( T e k v i n I: 2 7 ) . V D a h a s ı , G e m i ' y e girenler, çiftti. P r e n s l e ilgili
şöyle yazar: O çok kadın edinmeyecek ( Y a s a n ı n Tekrarı 17:17);
a n c a k D a v u t A n t l a ş m a ' n ı n g e m i s i n d e k i Y a s a ' n ı n m ü h ü r l ü kitabını
okumamıştı; b u y ü z d e n Elezar'ın v e Yeşu'nun ö l ü m ü n d e n v e A ş -
t o r e t ' e t a p a n y a ş l ı l a r d a n s o n r a , b u kitap İ s r a i l ' d e a ç ı l m a d ı . S a -
d o k ' u n g e l i ş i n e k a d a r b u kitap g i z l e n d i v e a ç ı k l a n m a d ı . S o n r a
D a v u t ' u n s o y u ç o ğ a l d ı -öldürülen U r i y a dışında - T a n r ı onları D a -
vut'a bağışladı.
O n l a r t a p ı n a ğ a saygısızca d a v r a n ı r l a r ; ç ü n k ü Yasa u y a r ı n c a
(temiz v e kirli o l a n arasındaki) a y r ı m ı b i l m e z l e r , a d e t g ö r e n ka­
d ı n l a c i n s e l ilişki kurarlar.
E r k e k l e r , e r k e k y a d a kız k a r d e ş l e r i n i n k ı z l a r ı y l a e v l e n i r l e r ;
oysa Musa ş ö y l e d e r ; Annenizin kız kardeşiyle cinsel ilişki kurma­
yacaksınız; çünkü o annenizin yakınıdır (Levililer 18:13). Ensesti
y a s a k l a y a n y a s a l a r erkekler için y a z ı l m ı ş olsa d a b u n l a r kadınlar
i ç i n d e geçerlidir. B u y ü z d e n , bir erkek kardeşin kızı, k e n d i b a b a ­
sının erkek k a r d e ş i y l e cinsel ilişkiye g i r m e y e c e k ; ç ü n k ü b u kız d a
o n u n yakınıdır.
 GEZA VERMES

O n l a r kutsal ruhlarını kirletirler; T a n n ' n ı n A n t l a ş m a s ı ' y l a ilgili

y a s a l a r h a k k ı n d a k o n u ş u r k e n ağızlarını küfürle a ç a r l a r v e ş ö y l e
derler: ' B u n l a r s a h t e ' . Yasalar h a k k ı n d a tiksindirici sözler e d e r l e r ;
onlar ateşi alevlendirenler, odunu yakanlardır ( Y e ş a y a 50:11), ağla­
rı örümcek ağıdır ve yumurtaları engerek yumurtasıdır (Yeşaya
5 9 : 5 ) . O n l a r a y a k l a ş a n k i m s e , suçtan k u r t u l a m a y a c a k , n e kadar
yaklaşırsa o k a d a r s u ç l u o l a c a k , ta ki b a s t ı r ı l ı n c a y a d e k . Eski za­
m a n l a r d a , T a n r ı o n l a r ı n yaptıklarını ziyaret etti v e o n l a r ı n işlerine
karşı öfkesi perçinlendi; çünkü bu halk akıllı bir halk değil (Yeşa­
ya 27:11) Onlar anlayışsız bir ulustur, onlarda sezgi yoktur (Yasa­
n ı n Tekrarı 32:28). Ç ü n k ü eski z a m a n l a r d a , M u s a v e H a r u n Işık­
lar P r e n s i ' n i n e l l e r i n d e b ü y ü d ü l e r ; hilekâr B e l i y a l ise Y a n n i s ile
erkek kardeşini b ü y ü t t ü , İsrail ilk a l ı n d ı ğ ı n d a . 4
Ü l k e n i n h a r a b e y e ç e v r i l d i ğ i d ö n e m d e , İsrail'i d o ğ r u y o l d a n
saptıran sınır y ı k ı c ı l a r ı belirdi. Ü l k e h a r a b e y e ç e v r i l d i ; ç ü n k ü o n ­
lar T a n n ' n ı n M u s a a r a c ı l ı ğ ı y l a ilettiği b u y r u k l a r ı n a v e s e ç k i n l e r i n e
V I isyan ettiler v e İsrail'in T a n n ' n ı n y o l u n d a n s a l m a s ı i ç i n o n l a r a
s a h t e p e y g a m b e r l i k ettiler. A n c a k T a n r ı o n l a r ı n a t a l a r ı y l a o l a n
A n t l a ş m a s ı ' n ı a n ı m s a d ı ; H a r u n O ğ u l l a n v e İsrailliler a r a s ı n d a n
sezgi g ü c ü kuvvetli v e bilge a d a m l a r seçti v e o n l a r a s e s l e n d i . O n ­
lar Kuyuyu kazdılar:5 prenslerin kazdığı kuyu, halkın asillerinin
asayla kazdıkları kuyu ( Ç ö l d e S a y ı m 21:18).
Kuyu, Y a s a ' d ı r ; o n u kazanlarsa Ş a m ü l k e s i n d e y e r l e ş m e k için
Y a h u d a ' d a n a y r ı l a n İsrail d ö n m e l e r i d i r . T a n r ı o n l a r ı prens d i y e
ç a ğ ı r d ı ; ç ü n k ü o n l a r T a n r ı ' y ı aradılar v e o n l a r ı n itibarına k i m s e
karşı g e l m e d i . Asa, Yasa y o r u m c u s u d u r ; Y e ş a y a o n u n h a k k ı n d a
şöyle der; O, Tann'nın işi için alet yapar ( Y e ş a y a 54:16). Halkın
asilleri, Kuyuyu asalarıyla k a z m a y a gelenlerdir; Asa, z a m a n ı n so­
n u n d a o n l a r a d o ğ r u l u ğ u öğretecek kişinin gelişine d e k , o n l a r a k ö ­
tülük ç a ğ ı n d a y ü r ü m e l e r i n i b u y u r a n d ı r .
O ' n u n A n t l a ş m a s ı ' n a giren k i m s e , T a p ı n a ğ a girip d e O ' n u n
s u n a ğ ı n d a boş y e r e ateş y a k m a y a c a k . K a p ı y ı k a p a t a c a k l a r ; Tanrı
şöyle buyurur; Aranızdan kim, kapısını kapatacak? Sunağımda
boş yere ateş yakmayacaksınız ( M a l a k i 1:10). Onlar günahkârlık
çağları b o y u n c a Y a s a ' n ı n doğru y o r u m u u y a r ı n c a y a ş a m a y a dik­
kat e d e c e k l e r . D i p t e k i a d a m l a r l a y o l l a r ı n ı a y ı r a c a k l a r , o n l a r g ü ­
n a h k â r l a r ı n k e n d i y e m i n l e r i u y a r ı n c a e l d e ettikleri kirli servetten

ya da: İsrail'e karşı ilk kez günahkârca davrandığında (4Q266, böl. 3 ii, 6-7)

4Q266, böl 3 ii, 10 ek: Musa Şöyle der:

ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

v e t a p ı n a k h a z i n e s i n d e n uzak d u r a c a k l a r ; kendi y o k s u l halklarını

d o l a n d ı r m a y a c a k l a r , dulları a v , y e t i m l e r i k u r b a n y a p m a y a c a k l a r
( Y e ş a y a 10:2). O n l a r , t e m i z kirliden ayırt e d e c e k l e r ; kutsal v e la­
netli a r a s ı n d a k i farkı a ç ı k l a y a c a k l a r . A s ı l y o r u m u n a g ö r e Ş a b a t
G ü n ü ' n e , Ş a m ülkesindeki Y e n i A n t l a ş m a ü y e l e r i n i n b u l g u l a r ı n a
g ö r e b a y r a m l a r a v e O r u ç G ü n ü n e bağlı k a l a c a k l a r . Kutsal ş e y l e r i ,
o n l a r l a ilgili y ö n e r g e l e r e göre ayrı tutacaklar. Erkek kardeşlerini
kendileri kadar sevecekler; yoksula, muhtaca ve y a b a n c ı y a yar­
dım edecekler.
B i r a d a m , erkek kardeşinin sağlığıyla i l g i l e n e c e k VII v e y a k ı ­
n ı n a karşı g ü n a h i ş l e m e y e c e k . Kural u y a r ı n c a z i n a d a n uzak d u r a ­
c a k l a r . B i r b i r l e r i n i b u y r u ğ a g ö r e a z a r l a y a c a k l a r , öfkeleri bir g ü n ­
d e n f a z l a s ü r m e y e c e k . Y a s a l a r u y a r ı n c a kirli o l a n n e s n e l e r d e n
uzak d u r a c a k l a r . K i m s e kutsal r u h u n u k i r l e t m e y e c e k ; ç ü n k ü o n u
ayrı tutan T a n r ı ' d ı r . Kutsallık K u r a l l a r ı ' n a v e Y a s a ' y a bağlı y a ş a ­
yanların soyu, Tanrı'yla Antlaşmaları uyarınca bin yıllar b o y u n c a
y a ş a y a c a k ( M . S . B : kitapta ş ö y l e y a z a r ; O , kendisini sevenlerin,
buyruklarına uyanların bininci kuşağına kadar antlaşmasına bağlı
kalır, Y a s a n ı n Tekrarı 7:9).
( M . S . B : eski z a m a n l a r d a o l d u ğ u gibi) k a m p l a r d a y a ş ı y o r l a r ­
sa, ü l k e n i n v e e v l e n m e n i n ( M . S . B : Yasa g e l e n e ğ i n e göre) v e ç o ­
c u k y a p m a n ı n kuralına g ö r e , Yasa v e b a ğ l a y ı c ı y e m i n l e r i y l e ilgili
i l k e y e g ö r e y a ş a y a c a k l a r ve bir adamla karısı ve bir babayla oğlu
( Ç ö l d e S a y ı m 30:17) ile ilgili Y a s a ' y a g ö r e . ( M . S . B : B u y r u k l a r a v e
kurallara) riayet e t m e y e n l e r , Tanrı Ü l k e y i ziyaret ettiğinde, kötü­
n ü n m ü k â f a t ı y l a ö d ü l l e n d i r i l e c e k l e r , A m o s o ğ l u p e y g a m b e r Yeşa-
ya'nın kitabında yazanlar gerçekleştiğinde:6 O; seni, halkını ve
babanın soyunu Efrayim'in Yahuda'dan ayrıldığı günden bu yana
görülmemiş bir felakete uğratacak ( Y e ş a y a 7:17). İsrail'deki iki ev
b ö l ü n d ü ğ ü n d e , İ b r a h i m Y a h u d a ' d a n a y r ı l d ı . D i n d e n s a p a n l a r kı­
lıçtan g e ç i r i l d i ; a n c a k (yasaya) bağlı kalanlar k u z e y e kaçtılar,
Tanrı'nın söylediği gibi, Kralınızın çardağını (tabernacle) ve hey­
kellerinizin temellerini kendi çadırımdan çıkartıp Şam'a sürece­
ğim ( A m o s 5: 26-7).

^M.S. B.'den şöyle devam eder: Peygamber Zeharya'nın yazdıkları gerçekleştiğinde

'Uyan ey kılıç, çobanıma, kardeşime karşı, diyor Tanrı, Çobana vur da sürü darmadağın
olsun. Ben de elimi küçüklere karşı kaldıracağım.'(Zeharya 13:7). Sürünün ağıbaşlısı, O'nu
gözetenlerdir. Ziyaret zamanında onlar bağışlanacaklar; Harun'un ve israil'in Mesih'i gel­
diğinde diğerleri kılıçtan geçirilecek; önceki Ziyarette olduğu gibi. Tanrı, Hezekiel'in ara­
cılığıyla şöyle buyurmuştu: Ah edip vah edenlerin alınlarına işaret koyacaklar (Hezekiel
9:4). Ancak diğerleri, Antlaşma'nın intikam kılıcından geçirildiler.
 GEZA VERMES

Y a s a K i t a p l a r ı , kralın çardağıdır, T a n r ı ' n ı n s ö y l e d i ğ i g i b i , Da-

vut'un yıkık çardağını doğrultacağım (Amos 9:11). Kral c e m a a t t i r ,
heykellerin temelleri İsrail'in hor gördüğü Peygamberlerin Kita-
bı'dır. Yıldız, Ş a m ' a g e l e c e k o l a n Y a s a Y o r u m c u s u ' d u r ; kitapta
şöyle yazar; Yakup'tan bir yıldız çıkacak, İsrail'den bir asa yükse­
lecek ( Ç ö l d e S a y ı m 24:17). Asa, bütün c e m a a t i n P r e n s i ' d i r ; o g e l ­
d i ğ i n d e Şet'in çocuklarını helak edecek ( Ç ö l d e S a y ı m 24:17).
Ö n c e k i Z i y a r e t z a m a n ı n d a o n l a r b a ğ ı ş l a n d ı ; a n c a k d i n değiş­
tirenler VIII kılıçtan g e ç i r i l d i ; T a n r ı ' y l a A n t l a ş m a l a r ı n a ( M . S . B :
ilkelerin l a n e t i n e ) bağlı k a l m a y a n ü y e l e r d e o n l a r l a a y n ı kaderi
p a y l a ş a c a k . B e l i y a l ' i n y ı k ı m ı y l a ziyaret e d i l e c e k l e r . O g ü n T a n ­
rı'nın ziyaret e d e c e ğ i gündür. ( M . S . B : O ' n u n s ö y l e d i ğ i gibi,) Ya-
huda önderleri ( M . S . B: sınırı kaldıranlara) benzedi; gazap dökü­
lecek üzerlerine ( H o ş e a 5:10). O n l a r T a n r ı ' n ı n k e n d i l e r i n i iyi e d e ­
ceğini umacaklar ; ancak Tanrı onları cezalandıracak. O n l a r ı n
hepsi i s y a n k â r d ı r ; ç ü n k ü o n l a r 7 hilekârların y o l u n d a n d ö n m e d i ­
ler, fahişeliğin v e kötü k a z a n c ı n y o l l a r ı n d a y u v a r l a n d ı l a r . O n l a r
birbirlerine kin güttüler ve k a n akıttılar; b i r b i r l e r i n d e n nefret etti­
ler, y a k ı n l a r ı n a karşı g ü n a h işlediler, n a m u s s u z c a d a v r a n d ı l a r ,
servet v e k a z a n ç uğruna kibirli hareket ettiler. H e r k e s , k e n d i n a ­
z a r ı n d a d o ğ r u o l a n işleri yaptı v e kendi g ö n l ü n ü n inatçılığı u y a ­
rınca y a ş a d ı . H a l k t a n ( M . S . B : v e onların günahlarından) uzak
durmadılar, isteyerek T a n r ı ' n ı n h a k l a r ı n d a (onların) şarapları yılan
zehri, kobraların öldürücü zehridir (ya da başıdır) (Yasanın Tekra­
rı 32:33) d e d i ğ i kötülerin y o l l a r ı n d a y ü r ü d ü l e r .
Yılanlar, (bu) halkların krallarıdır; o n l a r ı n şarabı, izledikleri
y o l d u r . Kobralar başı, onları c e z a l a n d ı r a c a k o l a n y u n a n kralları­
n ı n şefidir. A n c a k b ü t ü n b u , duvar örenler ve üzerine sıva vuran­
lar ( H e z e k i e l 13:10) a n l a m a d ı l a r ; ç ü n k ü fırtınalar estiren ve y a l a n ­
lar y a ğ d ı r a n , o n l a r a öğüt v e r d i ( M i k a 2:11) ve T a n r ı ' n ı n ö f k e s i , o n ­
ların birliğine karşı a l e v l e n d i .
M u s a onlar hakkında şöyle dedi; Bu ulusları mülk edinmeni­
zin nedeni, haklılığınız ya da gönlünüzün doğruluğu değil (Yasa­
nın Tekrarı 9:5); Tanrı'nın atalarınızı sevmiş olması ve yeminini
tutmasıdır ( Y a s a n ı n Tekrarı 7:8); b u y ü z d e n o , h a l k ı n y o l u n d a n
s a p a n İsrail d ö n m e l e r i y l e beraber o l a c a k . Tanrı k e n d i s i n e tanıklık
e d e n 8 ilk a d a m l a r ı sevdiği i ç i n o n l a r ı n s o y u n u d a s e v e c e k ; ç ü n k ü

7
M.S. B. devam eder: Onlar pişmanlık Antlaşması'na girdiler; fakat geri dönmediler, vs.

S
M.S B ek: ve halklara karşı tanıklık eden...
 O L U DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

b a b a l a r ı n A n t l a ş m a s ı onlarındır. A n c a k O duvarı örenlerden nef­

ret etti v e öfkesi ( M . S . B : o n l a r a v e onları i z l e y e n l e r e karşı) a l e v ­
l e n d i ; T a n n ' n ı n buyruklarını r e d d e d e n v e k e n d i g ö n ü l l e r i n i n . i n a t ­
çılığı u y a r ı n c a y a ş a y a n l a r onlarla a y n ı sonu p a y l a ş a c a k . B u ; Y e -
r e m y a ' n ı n N e r i y a o ğ l u B a r u k ' a v e E l i ş a ' n ı n hizmetkârı G e h a z i ' y e
söylediği sözdür.
Ş a m ü l k e s i n d e Y e n i A n t l a ş m a ' y a katılan ( B I ) v e o n a tekrar
i h a n e t e d e n v e y a ş a m sularının p ı n a r ı n d a n a y r ı l a n kişi, h a l k ı n B i r -
liği'nde yok sayılacak v e O ' n u n Kitabı'na k a y d e d i l m e y e c e k , C e ­
m a a t Ö ğ r e t m e n i ' n i n ö l d ü ğ ü g ü n d e n ( B II) H a r u n v e İsrail'den M e ­
sih ç ı k ı n c a y a d e k .
M ü k e m m e l kutsallığın C e m a a t i ' n e katılan; a n c a k d o ğ r u l u ğ u n
gerekliliklerini y e r i n e getirmeyen her a d a m , b u kurala göre y a r g ı ­
l a n a c a k . O , potada e r i y e n bir a d a m d ı r ( H e z e k i e l 2 2 : 2 2 ) ; yaptıkları
ortaya çıktığında, kaderi T a n n ' n ı n müritleriyle a y n ı o l m a d ı ğ ı n d a n ,
c e m a a t t e n a t ı l a c a k . B i l g i ' n i n a d a m l a r ı , b u kişi tekrar m ü k e m m e l
kutsallığın a d a m l a r ı n ı n B i r l i ğ i ' n i n h u z u r u n a ç ı k t ı ğ ı n d a , g ü n a h ı n ­
d a n ötürü o n u a z a r l a y a c a k l a r . A n c a k b u kişinin yaptıkları ortaya
ç ı k t ı ğ ı n d a , m ü k e m m e l kutsallığın a d a m l a r ı n ı n izlediği Y a s a ' n ı n
y o r u m u u y a r ı n c a kimse para ya da ç a l ı ş m a a d ı n a o n u n l a ilişki kur­
m a s ı n ; ç ü n k ü E n Y ü c e ' n i n Kutsal O l a n l a r ı , o n u lanetlemiştir.
B u k u r a l , ilkeleri r e d d e d e n , ilahları g ö n ü l l e r i n e yerleştiren v e
g ö n ü l l e r i n i n inatçılığı u y a r ı n c a y a ş a y a n ilk v e son a r a s ı n d a k i her­
kes i ç i n g e ç e r l i d i r ; o n l a r Y a s a ' n ı n e v i n d e n p a y a l m a y a c a k l a r .
A l a y c ı ' y a i n a n a n arkadaşları nasıl y a r g ı l a n d ı y s a , o n l a r d a a y n ı b i ­
ç i m d e y a r g ı l a n a c a k l a r . Ç ü n k ü o n l a r d o ğ r u l u ğ u n i l k e l e r i n e karşı
yanlış konuşmuş, Antlaşma'yı ve Şam ülkesinde bağlandıkları
Paktı -Yeni A n t l a ş m a ' y ı - hor görmüşlerdir. N e o n l a r n e d e a k r a b a ­
ları, Y a s a ' n ı n e v i n d e n p a y a l a c a k l a r .
C e m a a t ' i n Ö ğ r e t m e n i ' n i n ö l d ü ğ ü g ü n d e n , Y a l a n c ı ' y ı terk
e d e n savaş a d a m l a r ı n ı n s o n u n a kadar, kırk s e n e g e ç e c e k ( Y a s a n ı n
Tekrarı 2:14). B u ç a ğ b o y u n c a , T a n n ' n ı n g a z a b ı o n l a r a karşı a l e v ­
lenecek; O'nun söylediği gibi, Adalete karşı gelecek hiçbir kral,
prens, yargıç ve adam olmayacak ( H o ş e a 3:4). Ancak Yakup'un
g ü n a h ı n d a n d ö n e n , T a n n ' n ı n Antlaşması'na bağlı kalan her
a d a m , adımlarının T a n n ' n ı n yoluna yönelmesi için arkadaşıyla,
e r k e k k a r d e ş i y l e k o n u ş a c a k . Tanrı o n l a r ı n s ö z l e r i n e kulak v e r e c e k
v e d u y a c a k Tanrı'dan korkanlara açıklanacak o l a n doğruluk v e
kurtuluş z a m a n ı i ç i n , O ' n d a n korkanlar v e O ' n u n a d ı n a t a p ı n a n -
 GEZA VERMES

lar ü z e r i n e O ' n u n h u z u r u n d a bir H a t ı r l a t m a Kitabı y a z ı l a c a k . Ve

siz bir kere daha, adili ve günahkarı, Tanrı'ya hizmet edeni ve et­
meyeni birbirinden ayırt edeceksiniz (Malaki 3:18); O, binlere,
kendisini sevenlere ve gözetenlere, bin kuşak boyunca sevecenli­
ğini gösterecek ( M ı s ı r d a n Ç ı k ı ş 20:6).
İsrail g ü n a h işlediğinde v e T a p ı n a ğ a hakaret ettiğinde, Kutsal
Kenti terk e d i p T a n r ı ' y a s ı ğ ı n a n ; a n c a k s o n r a d a n k ü ç ü k m e s e l e l e r ­
d e tekrar h a l k ı n y o l u n a d ö n m ü ş o l a n A y r ı l ı k E v i ' n i n her bir ü y e s i ,
Kutsallık K u r u l u ' n d a , r u h u n a göre y a r g ı l a n a c a k . A n c a k T a n n ' n ı n
görkemi İsrail'e d u y u r u l d u ğ u n d a , Yasa'yı ihlâl e d e n A n t l a ş m a
üyeleri, Yahuda'yı kınayanlarla beraber, m a h k e m e gününde,
kamptan atılacaklar.
A n c a k b ü t ü n b u ilkelere bağlı kalanlar, Y a s a ' y a g ö r e hareket
e d e n l e r , Ö ğ r e t m e n i n s ö z ü n ü d i n l e y e n l e r , ' A n t l a ş m a ' n ı n ilkelerine
karşı g e l e r e k g ü n a h işledik, biz ve b a b a l a r ı m ı z ; b i z i m l e ilgili hük­
m ü n a d a l e t v e doğruluktur,' d i y e r e k T a n n ' n ı n h u z u r u n d a p i ş m a n ­
lıklarını d i l e getirenler, O ' n u n kutsal ilkelerine y a d a O ' n u n haklı
kurallarına y a d a O ' n u n doğru tanıklıklarına karşı e l k a l d ı r m a y a n ­
lar, C e m a a t ü y e l e r i n i n y a r g ı l a n d ı ğ ı eski h ü k ü m l e r i ö ğ r e n e n l e r ;
D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n i n sesine kulak v e r e n l e r v e b u n l a r ı d u y d u k ­
larında d o ğ r u l u ğ u n ilkelerini k ü ç ü m s e m e m i ş o l a n l a r s e v i n e c e k l e r
v e g ö n ü l l e r i g ü ç l e n e c e k v e y e r y ü z ü n ü n b ü t ü n o ğ u l l a r ı n a galip g e ­
l e c e k l e r . T a n r ı onları a f f e d e c e k v e O ' n u n kutsal A d ı n a sığındıkları
i ç i n O ' n u n kurtarıcılığına nail o l a c a k l a r . 9

Kurallar

... Kişi XV y e m i n e d e r k e n ( O ' n u n ismini), Aleph ve Lamed

( E l o h i m ) ya da Aleph ve Daleth ( A d o n a i ) adlarını a ğ z ı n a a l m a y a ­
c a k ; a n c a k A n t l a ş m a ü z e r i n e bağlılık y e m i n i e d e c e k .
M u s a ' n ı n Y a s a s ı ' n d a n söz e t m e y e c e k ... y e m i n e t m e k i ç i n v e
y e m i n i n i b o z a r s a , A d ı kirletmiş olur.
A n c a k yargıçların huzurunda Antlaşma üzerine bağlılık y e ­
m i n etmiş v e sonra b u y e m i n i b o z m u ş s a , s u ç l u s a y ı l a c a k v e piş­
manlık dileyecek ve suçunun bedelini ö d e y e c e k ; ancak büyük
günahla suçlanmayacak.

9
CD içindeki Öğüt bölümü, 4Q266, böl. 4, satır ll-12'de, Mesih'e göndermede bulunan
bir ibareyle devam ettirilir: 'Tanrı kendi halkı için bir çoban gönderecek ve onları otlakta
besleyecek...'
 A n t l a ş m a ' y a girenler v e kendilerini İsrail'e a d a y a n l a r , ü y e l i k
y a ş ı n a g e l e n ç o c u k l a r ı n ı n d a A n t l a ş m a ' y a bağlılık y e m i n i e t m e l e ­
r i n d e n s o r u m l u d u r l a r . İşledikleri s u ç l a r d a n p i ş m a n l ı k d u y u p A n t ­
l a ş m a ' y a katılanlar a ç ı s ı n d a n , günahkârlık ç a ğ ı b o y u n c a b u kural
g e ç e r l i o l a c a k . O g ü n C e m a a t ' i n G a r d i y a n ı ' n a s ö z s ö y l e y e n kişi,
M u s a ' n ı n İsrail'le yaptığı A n t l a ş m a ü z e r i n e bağlılık y e m i n i e d e ­
c e k ; M u s a Y a s a l a r ı ' n a b ü t ü n içtenliğiyle bağlı k a l a c a ğ ı n ı ilan e d e ­
c e k v e i ç i n d e yaşadığı z a m a n ı n bütün koşullarına u y m a y ı k a b u l
edecek. G a r d i y a n ' ı n huzuruna çıkıncaya dek kimse Antlaşma'nın
kurallarını o n a a ç ı k l a m a y a c a k ; b ö y l e c e o G a r d i y a n ' ı a l d a t a m a y a -
c a k . A n c a k M u s a ' n ı n Y a s a l a r ı ' n a bağlı k a l a c a ğ ı n a y e m i n e d e n ki­
şi sonradan bu sözünden cayarsa, üyeler s u ç l a n m a y a c a k . Yasa
a r a c ı l ı ğ ı y l a k a m p h a l k ı n a a ç ı k l a n a n m e s e l e l e r d e n b i r i n d e kusur
işlerse, G a r d i y a n o n a {rehberlik e d e c e k } ( 4 Q 2 6 6 , böl 8 i) ve o n a
10
talimatta b u l u n a c a k : o , bir s e n e b o y u n c a ç a l ı ş a c a k . O'nun (Gar­
d i y a n ' ı n ) bilgisi d â h i l i n d e , { h i ç b i r d e l i , a v a n a k , a p t a l , kör, sakat,
k a m b u r , sağır v e / v e y a ergin o l m a y a n k i m s e C e m a a t ' e g i r m e y e ­
c e k ; ç ü n k ü Kutsallığın Melekleri onların arasındadır! ( 4 Q 2 6 6 ,
b ö l . 8 i).
Ç ü n k ü T a n r ı XVI sizinle v e bütün İsrail'le bir A n t l a ş m a y a p t ı ;
b u y ü z d e n bir a d a m M u s a ' n ı n Y a s a l a r ı ' n a d ö n m e k i ç i n bağlılık
y e m i n i e d e c e k ; o n u n i ç i n d e her şey ayrıntılarıyla anlatılır.
İsrail'in görmezden geldiği belirlenmiş zamanları, Zamanla­
rın, kendi Jübilelerine ve Haftalarına Bölünmeleri Kitabı'nda ay­
rıntılarıyla anlatılır. B i r a d a m M u s a ' n ı n Y a s a l a r ı ' n a d ö n e c e ğ i n e
y e m i n ettiği g ü n , C e z a M e l e ğ i o n u takip e t m e k t e n v a z g e ç e c e k ;
ç ü n k ü o s ö z ü n ü tutmuştur: B u y ü z d e n İ b r a h i m vakti g e l d i ğ i n d e
kendisini sünnet etti.
Yasa'da şöyle yazar; sözünüze sadık kalın ( Y a s a n ı n Tekrarı,
23:24); ö l ü m pahasına da olsa kimse Yasa'nın b u y r u k l a r ı n d a n
ç ı k m a s ı n , bağlılık y e m i n i n i b o z m a s ı n .
Y i n e ö l ü m p a h a s ı n a d a olsa k i m s e , Y a s a ' y a bağlı k a l m a y a c a ­
ğ ı n a d a i r y e m i n i n e sadık k a l m a s ı n .

Bir kadının yeminine dair

O, kadının kocası, onun yeminini bozabilir ( Ç ö l d e S a y ı m 30:9)
d e s e d e , erkek, b u y e m i n i n tutulması gereken d u r u m l a r d a karısının
y e m i n i n i b o z m a y a c a k . B u y e m i n , A n t l a ş m a ' d a n sapılmasına n e d e n
o l a c a k s a , a d a m b u n u geçersiz kılacak y a d a y e r i n e getirilmesini e n ­
g e l l e y e c e k . B u kural, kadının babası için d e geçerlidir.

l0
4Q266, böl 81, 6 ek: ve sonra yaklaşır.

158
 ( i t / A VtKMbb

Gönülden sunulan sunuyla ilgili kurala dair

K i m s e g a y r i m e ş r u y o l l a r l a e l d e e d i l e n şeyleri sunağa a d a m a ­
y a c a k . Y i n e h i ç b i r K â h i n , g a y r i m e ş r u y o l l a r l a e l d e e d i l e n şeyleri
İsrail'den a l m a y a c a k . K i m s e e v i n d e k i y e m e ğ i , T a n r ı ' y a b a ğ ı ş l a m a ­
y a c a k ; ç ü n k ü ş ö y l e y a z a r : Kardeş kardeşi ağla (ya da adak-sunu-
suyla) t u z a ğ a düşürüyor ( M i k a 7:2). K i m s e ... a d a m a s ı n . Eğer kişi,
T a n r ı ' y a k e n d i a r a z i s i n i n bir b ö l ü m ü n ü a d a m ı ş s a ... b u a d a ğ ı
a d a y a n c e z a l a n d ı r ı l ı r ... { p a r a s ı n ı n altıda biri o r a n ı y l a } ( 4 Q 2 6 6 ,
b ö l . 8 ü) . . .
IX" Y a b a n c ı l a r ı n y a s a l a r ı n ı n y e m i n i y l e , bir b a ş k a s ı n ı n f e l a k e ­
ti i ç i n y e m i n e d e n kişi ö l d ü r ü l e c e k t i r (bkz. L e v i l i l e r 2 7 : 2 9 ) . Halkı­
nın çocukhrından öç almayacaksın, onlara karşı kin beslemeye­
ceksin ( L e v i l i l e r 19:18) s ö z ü n d e k i g i b i ; eğer A n t l a ş m a ü y e l e r i n d e n
biri t a n ı k l a r ı n h u z u r u n d a 1 2 a r k a d a ş ı n ı u y a r m a d a n s u ç l a r s a , o n a
ö f k e y l e çıkışırsa y a d a o n u b ü y ü k l e r i n e şikayet e d e r e k k ü ç ü k d ü -
şürürse; kin b e s l e m i ş v e ö ç a l m ı ş olur; a n c a k a ç ı k ç a ş ö y l e y a z a r :
O, hasımlarından öç alır, düşmanlarına karşı kin besler ( N a h u m ,
13
1:2). Eğer kişi k a r d e ş i n e bir g ü n d e n diğer g ü n e sabırla yaklaşır,
a n c a k sonra o n a ö f k e y l e çıkışırsa, b ü y ü k bir s u ç karşısında k e n d i
a l e y h i n e tanıklık etmiş o l u r ; ç ü n k ü T a n r ı ' n ı n b u y r u ğ u n a karşı ç ı k ­
mış olur: Kardeşini azarlamayacaksın ve onun yüzünden günah
içinde yanmayacaksın (Levililer 19:17).

Yasa'yı kendi ellerine almayacaksın (I. Samuel 25:26) buyru­

ğuyla ilgili kurala dair
H e r k i m k i Y a r g ı ç l a r h u z u r u n d a n başka bir y e r d e y a d a o n l a ­
rın rızası o l m a d a n başkasına y e m i n ettirirse, Y a s a ' y ı k e n d i e l l e r i ­
n e a l m ı ş olur. B i r şey k a y b o l d u ğ u n d a v e b u ş e y i n ç a l ı n d ı ğ ı k a m p ­
tan b u m a l ı n kimi ç a l d ı ğ ı b i l i n m i y o r s a , m a l ı n sahibi lanet o k u y a ­
c a k ; b u laneti d u y a n v e hırsızın k i m o l d u ğ u n u b i l m e s i n e r a ğ m e n ,
b u n u s ö y l e m e y e n kişi s u ç l u s a y ı l a c a k .
S a h i b i b i l i n m e y e n bir şey geri getirildiğinde, b u n u b u l a n kişi
k â h i n e g i d e r e k a ç ı k l a m a y a p a c a k , b u kişi g ü n a h s u n u s u d i y e k o ç
s u n m a d a n , b u ş e y e sahip o l a c a k .
B e n z e r b i ç i m d e , sahibi b i l i n m e y e n her şey K â h i n l e r e g ö t ü r ü ­
l e c e k ; ç ü n k ü b u n u b u l a n , k o n u y l a ilgili kuralı b i l m e z . Eğer s a h i p ­
ler o r t a y a ç ı k m a z s a , b u l u n a n şey o n l a r d a k a l a c a k .

" 4 0 2 6 6 , böl. 8 ii; 270, böl. 6 ili, 15 ek: ve O şöyle der:

i2
ya da: tanıkların yanında (4O270, böl. 6 iii, 18)

l3
(4Q267, böl. 9 i, ı) ek: bir aydan öbür aya
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Eğer Y a s a ' y a karşı suç işleyen biri, başka bir kişi tarafından
g ö r ü l ü r s e v e işlenen s u ç b ü y ü k g ü n a h l a r d a n biriyse, tanık G a r d i -
y a n ' a giderek d u r u m u a n l a t a c a k v e o n u n h u z u r u n d a s u ç l u kişiyi
a z a r l a y a c a k . G a r d i y a n b u s u ç u k a y d e d e c e k v e b u kişi a y n ı s u ç u
bir başkasının ö n ü n d e tekrar işlerse, bu kişi s u ç u tekrar G a r d i y a n a
b i l d i r e c e k . Kişi bu s u ç u tekrar işlerse ve bir başkası b u n u görürse,
bu kişi c e z a l a n d ı r ı l a c a k .
Eğer iki tanık varsa ve farklı m e s e l e l e r d e ifade verirlerse ve bu
kişiler g ü v e n i l i r l e r s e v e s u ç a tanıklık ettikleri a y n ı g ü n i ç i n d e G a r ­
d i y a n ı bilgilendirmişlerse, b u a d a m Saf Y e m e k t e n d ı ş l a n a c a k . M a l
m e s e l e l e r i n d e , iki g ü v e n i l i r tanığı kabul e d e c e k l e r ve s a n ı ğ ı , bir
tanığın s ö z ü y l e kutsal Y e m e k t e n d ı ş l a y a c a k l a r .
H i ç b i r X Yargıç, üyelik yaşına gelmemiş ya da Tanrı korkusu ta­
ş ı m a y a n bir tanığın ifadesine dayanarak, ö l ü m cezası v e r m e y e c e k .
K a s t e n b u y r u k l a r ı n ı ç a r p ı t a n kişi, a r ı n a n a k a d a r v e geri d ö -
n ü n c e y e k a d a r , güvenilir bir tanık olarak kabul e d i l m e y e c e k .

Bu kural, Cemaatin Yargıçları için geçerli Kuraldır

B e l i r l i bir süre i ç i n , C e m a a t ' t e n o n kişi s e ç i l e c e k ; d ö r d ü L e v i
v e H a r u n k a b i l e l e r i n d e n , altısı İ s r a i l ' d e n . B u kişiler M e d i t a s y o n
K i t a b ı ' n a h â k i m o l a c a k l a r v e yirmi beş v e altmış yaşları a r a s ı n d a
o l a c a k l a r . A l t m ı ş y a ş üstü kimse C e m a a t Yargıcı o l a r a k g ö r e v l e n ­
d i r i l m e y e c e k ; ç ü n k ü ' a d a m g ü n a h işlediğinde, y a ş a m ı kısaltıldı;
Tanrı yeryüzünde yaşayanlara öfkelendiğinde, onların ö l m e d e n
ö n c e k a v r a y ı ş g ü ç l e r i n i k a y b e t m e l e r i n i s a ğ l a d ı ' ( J ü b i l e l e r , xxiii, II).

Suyla arınmaya dair

K i m s e , kirli y a d a bir a d a m ı s a r m a y a c a k d e r e c e d e sığ o l a n
suda y ı k a n m a y a c a k . O , kendisini bir 1 4 t e k n e i ç i n d e k i s u y l a a r ı n ­
d ı r m a y a c a k . A y n ı şekilde kimse bir a d a m ı s a r m a y a c a k d e r e c e d e
sığ bir k a y a - h a v u z u n d a y ı k a n m a y a c a k ; kirli kişi bu h a v u z u n s u ­
y u n a d o k u n u r s a , s u y u d a kirletmiş o l a c a k .

Şabat'ın, yasasına uygun biçimde gözetilmesine dair

G ü n e ş i n , k a p ı d a n (battığı y e r d e n ) e n uzak o l d u ğ u altıncı g ü n ­
de k i m s e ç a l ı ş m a y a c a k ; ç ü n k ü Tanrı ş ö y l e der, Şabat Cünü'nü tut
ve kutsal say ( Y a s a n ı n T e k r a r ı , 5:12). Ş a b a t G ü n ü ' n d e k i m s e boş
y a d a a p t a l c a sözler sarf e t m e y e c e k . K i m s e a r k a d a ş ı n a b o r ç ver­
m e y e c e k . K i m s e , para v e k a z a n ç k o n u l a r ı n d a karar v e r m e y e c e k .
Ertesi g ü n ü n işi ya da ç a l ı ş m a s ı y l a ilgili h i ç b i r şey s ö y l e m e y e c e k .

,4
ya da: herhangi bir (4Q270, böl. 6 iv, 21).
 CEZA VERMES

15
Ş a b a t G ü n ü ' n d e k i m s e i ş y a p m a k için a r a z i d e gezmeyecek.
K i m s e Ş a b a t G ü n ü ' n d e k a s a b a s ı n d a n bin a r ş ı n d a n fazla uzağa git­
meyecek.
Kimse Şabat G ü n ü ' n d e ö n c e d e n hazırlanmış y e m e k dışında
bir ş e y y e m e y e c e k . A r a z i d e b u l u n a n h i ç b i r ş e y i y e m e y e c e k .
K a m p d ı ş ı n d a h i ç b i r y e r d e i ç m e y e c e k . X I Eğer Ş a b a t G ü n ü ' n d e
y o l c u l u k t a y s a v e y ı k a n m a y a gitmişse, b u l u n d u ğ u y e r d e i ç e c e k ,
a n c a k bir t e k n e y e s u d o l d u r m a y a c a k . Ş a b a t G ü n ü ' n d e y a b a n c ı
bir k i m s e y i k e n d i işi için dışarıya g ö n d e r m e y e c e k . K i m s e Ş a b a t
t o z l u y a d a d ı ş a r ı d a n getirilmiş giysi g i y m e y e c e k ; b u n l a r ö n c e
s u y l a t e m i z l e n e c e k y a d a üzerlerine k o k u s ü r ü l e c e k . K i m s e Ş a b a t
G ü n ü ' n d e kasten k a l a b a l ık bir o r t a m a g i r m e y e c e k .
K i m s e bir h a y v a n ı otlatmak için k a s a b a d a n iki b i n a r ş ı n d a n
fazla u z a k l a ş m a y a c a k . O ' n a y u m r u k atmak için e l i ni k a l d ı r m a y a ­
c a k . İnatçı o l d u ğ u i ç i n , o n u e v i n d e n ç ı k a r m a y a c a k .
K i m s e e v i n d e n bir şey ç ı k a r m a y a c a k v e e v i n e bir şey s o k m a ­
y a c a k . Kişi alış veriş ü z e r i n d e y s e , o n u n e v d e n bir şey ç ı k a r m a s ı n a
y a d a e v e bir şey s o k m a s ı n a izin v e r m e y i n . Ş a b a t ' t a k i m s e m ü h ü r ­
lü bir t e k n e y i a ç m a y a c a k .
K i m s e Ş a b a t G ü n ü ' n d e g e z e r k e n y a n ı n d a güzel k o k u b u l u n ­
d u r m a y a c a k . K i m s e m e s k e n i n d e k i taşı y a d a tozu k a l d ı r m a y a c a k .
Kimse Şabat G ü n ü ' n d e gezerken ç o c u k taşımayacak.
K i m s e Ş a b a t ' t a 1 6 , k a d ı n v e erkek h i z m e t ç i l e r i n i y a d a işçilerini
a z a r l a m a y a c a k . 1 7 Ş a b a t G ü n ü ' n d e k i m s e , bir h a y v a n ı n d o ğ u m u n a
y a r d ı m e t m e y e c e k . Eğer o , bir ç u k u r a y a d a k u y u y a d ü ş e r s e , k i m ­
se Şabat'ta o n u çıkarmayacak.
K i m s e Ş a b a t ' t a , Ş a b a t ' ı , Y a b a n c ı l a r a y a k ı n bir y e r d e g e ç i r m e -
yecek.
K i m s e Ş a b a t G ü n ü ' n d e , zenginlik y a d a k a z a n ç u ğ r u n a Ş a -
bat'a saygısızlık e t m e y e c e k . S u y a y a d a ateşin i ç i n e d ü ş e n kişiyi;
ip, halat y a d a b e n z e r i gereçler y a r d ı m ı y l a ç e k m e y i n .
K i m e Şabat G ü n ü ' n d e , yakmalık sunu hariç, sunağa sunu
sunmayacak; çünkü böyle yazmaktadır; Şabat sunularınız haricin-
c/e(Levililer 23:38).

K i m s e , kirli bir kişiyle s u n a ğ a ; y a k m a l ı k s u n u , tahıl s u n u s u ,

k o k u y a d a o d u n g ö n d e r i p d e , sunağı k i r l e t m e s i n e n e d e n Oİmaya-

^ y a da: kendi arazisinde (4Q266)

l6
4Q270, böl. 6 v, 17, ya da Sabat Günü'nde

17
ya da: (onlara) kötü davranmayacak (4Q27I, böl. 5 i, 7)
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

cak; çünkü böyle yazmaktadır, Günahkarın sunusu kirliliktir; an­

cak adil kişinin duası, makbul bir sunudur ( S ü l e y m a n ' ı n Özdeyiş­
leri 15:8).
İ b a d e t e v i n e giren kişi, kirli v e y ı k a n m a ihtiyacı i ç i n d e g e l m e ­
y e c e k . Birlik i ç i n b o r u ç a l ı n d ı ğ ı n d a , kişi o r a y a t o p l a n t ı d a n ö n c e
ya da sonra gidecek, bütün hizmetin sona e r m e s i n e sebebiyet
v e r m e y e c e k ; XII ç ü n k ü o, kutsal bir hizmettir.
K i m s e , M a b e t k e n t i n d e bir k a d ı n l a c i n s e l i l i ş k i y e g i r i p d e
k e n d i kirliliğiyle M a b e t kentini k i r l e t m e y e c e k .
B e l i y a l ' i n ruhlarının e g e m e n l i ğ i altında d i n d e n ç ı k m a y ı salık
v e r e n her a d a m , bir h a y a l e t ya da benzeri bir r u h u n etkisi altına
g i r e n l e r l e ilgili Y a s a ' y a g ö r e y a r g ı l a n a c a k ( L e v i l i l e r 2 0 : 2 7 ) .
A n c a k Ş a b a t ' a v e b a y r a m l a r a hakaret e d e r e k y o l d a n ç ı k a n l a r ,
ö l ü m l e c e z a l a n d ı r ı l m a y a c a k l a r ; o n u k a p a t m a k a d a m l a r ı n görevi
o l a c a k . Eğer b u a d a m h a t a s ı n d a n d ö n e r s e , o n u y e d i s e n e b o y u n ­
c a k a p a t a c a k l a r v e sonra B i r l i ğ e geri d ö n e c e k .
K i m s e servet v e k a z a n ç uğruna bir Y a b a n c ı n ı n k a n ı n ı a k ı t m a k
i ç i n e l i n i k a l d ı r m a y a c a k . K i m s e , k ü f r e t m e d i k l e r s ü r e c e v e İsrail
B i r l i ğ i ' n i n tavsiyesi d ı ş ı n d a , onlara ait o l a n hiçbir ş e y e e l k o y m a ­
yacak.
K i m s e t e m i z h a y v a n l a r ı y a d a kuşları Y a b a n c ı l a r a satıp d a
b u n l a r ı k u r b a n d i y e s u n m a l a r ı n a n e d e n o l m a y a c a k . K i m s e kendi
tahıl a m b a r ı n d a n y a d a ş a r a p h a n e s i n d e n aldığı m a l z e m e l e r i y a ­
bancılara satmayacak. Kimse kadın ve erkek hizmetçilerini y a ­
bancılara satmayacak; çünkü onlar İbrahim'in Antlaşması'na bağ­
l a n m ı ş kişilerdir.
K i m s e arı l a r v a s ı n d a n suda s ü r ü n e n y a r a t ı k l a r a k a d a r , c a n l ı
ve/veya sürüngen hayvanları yiyerek kendisini kirletmeyecek.
K i m s e kanı a k ı t ı l m a m ı ş y a d a c a n l ı y k e n k e s i l m e m i ş bir balığı y e ­
m e y e c e k . Ç e k i r g e l e r i c a n l ı y k e n ateşin y a d a s u y u n i ç i n e a t a c a k ­
lar; ç ü n k ü d o ğ a l a r ı b u n u gerektirir.
B i r a d a m ı n p i s l i ğ i y l e k i r l e n e n b ü t ü n o d u n l a r , taşlar v e t o z ,
y a ğ l a l e k e l e n m i ş a d a m gibi s a y ı l a c a k ; her k i m k i o n l a r a d o k u n u r ­
sa, o n l a r ı n kirliliğiyle k i r l e n e c e k . Ö l ü bir a d a m a d o k u n a n , e v d e k i
her ç i v i ve a s k ı , iş aletleri nasıl kirlenirse ö y l e kirli s a y ı l a c a k ( L e v i ­
liler 11:32).
İsrail'deki k a s a b a l a r ı n birliği i ç i n geçerli K u r a l , b u i l k e l e r e uy­
g u n o l a c a k ; b ö y l e c e temizi v e kirliyi ayırt e d e c e k , kutsalı a d i d e n
ayıracaklar.
 GEZA VERMES

B u n l a r , her ç a ğ ı n kuralı u y a r m c a , E f e n d i ' n i n b ü t ü n c a n l ı l a r l a

ilişkisinde i z l e y e c e ğ i ilkelerdir. İsrail'in s o y u , bu ilke u y a r ı n c a ha­
reket e d e c e k ve l a n e t l e n m e y e c e k l e r . \

Bu, kampların birliği için geçerli Kuraldır

H a r u n ' u n v e İsrail'in M e s i h i g e l i n c e y e dek, kötülük ç a ğ ı n d a b u
kuralları izleyenler XIII e n az o n a d a m d a n o l u ş a n gruplar oluştura­
caklar; Binler, Yüzler, Elliler ve Onlar (Çıkış 18: 25). N e r e d e on
a d a m bir araya gelirse, M e d i t a s y o n Kitabı'na h â k i m bir kâhin arala­
rından eksik o l m a y a c a k ; onlar, o n u n tarafından y ö n e t i l e c e k l e r .
A n c a k o , b u m e s e l e l e r d e tecrübeli değilse v e bir L e v i b u k o ­
n u l a r a y e t k i n s e , k a m p ü y e l e r i n i n ikinci kişinin s ö z ü n e g ö r e h a r e ­
ket e t m e l e r i n e karar v e r i l e c e k .
A n c a k bir a d a m a c ü z a m yasasının u y g u l a n m a s ı g e r e k t i ğ i n d e ,
K â h i n g e l e c e k v e k a m p ı n i ç i n d e d u r a c a k v e G a r d i y a n o n u Ya-
s a ' n ı n d o ğ r u y o r u m u h a k k ı n d a bilgilendirecek.
K â h i n aptal biri olsa d a c ü z a m l ı y ı k a p a t a c a k kişi o d u r ; ç ü n k ü
yargı, onlarındır.

Bu, kampın Gardiyanı için geçerli kuraldır

O , T a n r ı ' n ı n işleri k o n u s u n d a , C e m a a t ' e rehberlik e d e c e k . O ,
o n l a r ı n T a n r ı ' n ı n g ü ç l ü işleri üzerine d ü ş ü n m e l e r i n i s a ğ l a y a c a k v e
o n l a r ı n a ç ı k l a m a s ı n a göre sonsuzluğun bütün o l a y l a r ı n ı a n l a t a c a k
( 4 Q 2 6 7 , b ö l . 9 iv, 2). B i r b a b a kendi ç o c u k l a r ı n ı nasıl severse, o
d a onları a y n ı b i ç i m d e s e v e c e k v e bir ç o b a n k o y u n u n u nasıl taşır­
sa, o da a c ı l ı z a m a n l a r ı n d a onları taşıyacak. O n l a r ı b ü t ü n z i n c i r l e ­
rinden kurtaracak; b ö y l e c e C e m a a t i ' n i n i ç i n d e e z i l e n y a d a kırılan
kimse o l m a y a c a k . O , C e m a a t i ' n e katılan kişileri, işlerine, k a v r a y ı ş
g ü ç l e r i n e , iradelerine, h ü n e r l e r i n e v e z e n g i n l i k l e r i n e g ö r e sınaya­
c a k ; Işığın halkı i ç i n d e hak ettikleri y e r e yerleştirecek.
H i ç b i r k a m p ü y e s i , g a r d i y a n ı n rızası o l m a d a n C e m a a t ' e y e n i
bir ü y e k a b u l e t m e yetkisine s a h i p o l m a y a c a k .
Tanrı'nın A n t l a ş m a s ı n d a n kimse, bedeli ö d e n m e d e n , Şafağın
(shahad [ya d a : D i p (shahat)} o ğ u l l a r ı n d a n bir şey a l m a y a c a k ya
d a o n l a r a bir şey v e r m e y e c e k .
K i m s e , k a m p ı n g a r d i y a n ı n ı h a b e r d a r e t m e d e n alış v e r i ş i ç i n
birlik o l u ş t u r m a y a c a k , herkes o n u n t a v s i y e s i n e g ö r e d a v r a n a c a k
ve y o l d a n {sapmayacak. Benzer şekilde, e v l e n e n } ( 4 Q 2 6 6 , böl. 9
ii, 4) ... bir k a d ı n l a ... t a v s i y e ... B e n z e r ş e k i l d e , karısını b o ş a y a n
d a . G a r d i y a n , { o ğ u l l a r ı n a v e kızlarına, (tevazu) r u h u } ( 4 Q 2 6 6 , b ö l .
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ Kİ IMRAN YAZITLARI

9 ii, 6-7) v e s e v e c e n l i k l e r e h b e r l i k e d e c e k v e o n l a r a löfke}

( 4 Q 2 6 6 , b ö l . 9 i i, 8) d u y m a y a c a k ...
B u K u r a l , b ü t ü n g ü n a h k â r l ı k ç a ğ ı b o y u n c a k a m p l a r birliği
i ç i n g e ç e r l i d i r v e b u kurallara bağlı k a l m a y a n l a r , H a r u n v e İsra­
il'in M e s i h i ' n i n g e l e c e ğ i son g ü n g ü n l e r d e , Kutsal T o p r a ğ a k a b u l
edilmeyecekler.
B u n l a r , T a n r ı ' n ı n d ü n y a y ı ziyaret e d e c e ğ i g ü n e k a d a r E f e n -
d i ' n i n b ü t ü n c a n l ı l a r l a ilişkisinde u y m a s ı g e r e k e n kurallardır. O ,
şöyle der; Sizin, halkınızın, babanızın evinin günleri gelecek XIV
Efrayim'in Yahuda'dan ayrıldığı günden beri yaşanmamış bir gün
olacak bu ( Y e ş a y a 7:17); a n c a k kim bu (kurallara) g ö r e y a ş a r s a ,
T a n r ı ' n ı n A n t l a ş m a s ı , o n u D i b i n bütün t u z a k l a r ı n d a n k o r u m a k için
s a ğ l a m d u r a c a k , aptalca hareket e d e n l e r s e c e z a l a n d ı r ı l a c a k l a r . 1 8

Bütün Kampların birliği için geçerli Kural

O n l a r unvanlarına göre kaydedilecekler: öncelikle Kâhinler,
ikinci olarak Levililer, ü ç ü n c ü olarak İsrailliler v e d ö r d ü n c ü o l a ­
rak d ö n m e l e r ( P r o s e l y t e s ) . B u n l a r isimlerine g ö r e sırasıyla k a y d e ­
d i l e c e k l e r : ö n c e l i k l e K â h i n l e r , ikinci olarak Levililer, ü ç ü n c ü o l a ­
rak İsrailliler v e d ö r d ü n c ü o l a r a k d ö n m e l e r ( P r o s e l y t e s ) . B u n l a r
d ü z e n l e r i n e g ö r e o t u r a c a k l a r v e her k o n u d a s o r g u l a n a c a k l a r . { B a -
ş a } ( 4 Q 2 6 7 , b ö l . 9 v, ii) a t a n a n kâhin otuz ve altmış yaşları a r a s ı n ­
d a o l a c a k ; M e d i t a s y o n Kitabı'na v e d o ğ r u b i ç i m d e telaffuz e d e ­
b i l m e k için Y a s a ' n ı n yargılarına h â k i m o l a c a k .
B ü t ü n k a m p l a r ı n G a r d i y a n ı otuz v e elli yaşları arasında o l a ­
c a k , insanların bütün sırlarını v e bütün klanların dillerini b i l e c e k .
C e m a a t ' e giren herkes o n u n sözü u y a r ı n c a d a v r a n a c a k . B i r yar­
g ı y l a y a d a d u r u m l a ilgili 1 9 s ö y l e y e c e k s ö z ü o l a n , b u n u G a r d i -
yan'a söyleyecek.

Bu, Cemaat'in, kendi ihtiyaçlarını karşılamak için uyacağı

Kural'dır
O n l a r , aylık k a z a n ç l a r ı n ı n e n a z iki g ü n l ü k b ö l ü m ü n ü G a r d i -
y a n ' a v e Y a r g ı ç l a r ' a teslim e d e c e k l e r ; b u geliri y e t i m l e r e , y o k s u l ­
lara, m u h t a ç l a r a , yaşlı hastalara, hastalıkla beli b ü k ü l m ü ş k i m s e ­
l e r e , y a b a n c ı kişilerin e l i n e tutsak d ü ş e n l e r e , kimsesiz b a k i r e y e ,
y a k ı n ı o l m a y a n h i z m e t ç i l e r e ... dağıtacaklar.
B u , C e m a a t ' i n asıl a ç ı k l a m a s ı d ı r . . .

t8
ya da: sapacaklar (4Q267, böl. 9 v, 5)
MXİ '.'••i. :-\: ' r i
İ9
4Q266, bol. 10 i, 4, ek: Cemaat'e.
 CEZA VERMES

Bu, onların günahlarını affedecek olan Harun ve İsrail'in Me­

sih'inin geleceği güne kadar uyulması gereken kuralların açıkla­
masıdır.
H e r k i m ki m a l v a r l ı ğ ı y l a ilgili kasten y a l a n s ö y l e r s e ... ve alt­
m ı ş g ü n b o y u n c a g ü n a h ı için a f d i l e y e c e k ...
H e r kim k i arkadaşına kara çalarsa y a d a o n a haksız y e r e kin
beslerse bir s e n e b o y u n c a g ü n a h ı için af d i l e y e c e k ...
 4. Mağara Şam Belgesi Elyazmaları

Üç Kumran Mağarası'nda bulunan el yazmaları, Kahire Genizahı

metnini tamamlayıcı niteliktedir. Ancak 5. mağara ( C D IX) ve ö.mağara-
da ( C D IV-V-V-VI-VI-VII) keşfedilen bulgular; 4. mağara (4Q266-273)
yazıtlarıyla karşılaştırıldığında, içeriksel açıdan gölgede kalırlar. 4 Q 2 6 5 ,
Ş a m Belgesi'nin ve Cemaat Kuralının harmanlanmış halidir. Paleografik
açıdan incelenen 4Q266-73 metinleri, İsa'dan önce birinci yüzyıl orta­
larına ve İsa'dan sonra birinci yüzyıl başlarına denk düşer.
4Q malzemeleri, (I) C D ' d e eksik olan önsözü ( 4 Q 2 6 6 , böl. la-b;
böl. 2 i, 1-6 ve 4Q267, böl. I, 268, böl. I) ve yine CD içinde geçen Ku­
rallar bölümünün önemli bir kısmını içermektedir. Bu yasalar; (2) üyele­
rin kabulü ve ihracından (4Q266, böl. 5); (3) kâhinlerin görevlerinden
çıkarılmalarıyla ilgili kriterlere (4Q266 böl. 5; 267 böl. 5 ii; 273 böl. 2,
4 i), (4) cilt hastalıklarının teşhisi ve karantinayla ilgili ayrıntılardan
( 4 Q 2 6 6 böl. 6, 272 böl. I); (5) hasat toplama ve tarım işlerine kadar
(4Q270 böl 3 ii-iii; 271, böl. 2; 269, 6 iii-iv) birçok konu hakkında bilgi
sunar. Son olarak, (6) kısmen I Q S Vll'yle örtüşen ceza kanunları sunulur
( 4 Q 2 6 6 , b ö l . 10; 270, böl. 7 i; 269, böl. II i-ii). İki temel elyazması
(4Q266, böl. II ve 270, böl. 7 i-ii), sadakatsiz üyelerin gruptan atılması
için düzenlenen ayin; Antlaşma'ya katılım ve ihraç konularının işlendiği
bölümlerle sonlandırılır. Ü ç ü n c ü ayda kutlanan bu bayram, Haftalar
Bayramı'yla (Pentekost) aynı tarihlere denk düşer. Son olarak, Cemaat
Kuralı'nın ve Ş a m Belgesinin harmanlandığı melez S-D (4Q265); Cema­
atin iki kuruluş belgesi arasında karşılaştırma yapmamıza olanak tanır.
Editio princeps için bakınız; J . M . Baumgarten, DJD, XVIII. 4 Q 2 6 9
için bkz. H. Stegemann, DJD, X X X V I , 201-11.
 CEZA VERMES

(l)4QD'YE GÖRE ŞAM BELGESİ'NE GİRİŞ

(4Q266-8)

Üç adet 4. mağara Şam Belgesi elyazması (4Q266, böl la-b; böl. 2

i, 1-6 ve 4 Q 2 6 7 böl. I, 268 böl. I), metnin Kahire uyarlamasında bulun­
mayan bir önsözün bölümlerini içerir. Önsöz, 4QS^ nin giriş bölümüne
kabaca benzeyen bir başlığa sahiptir. İçerik eskatolojiktir ve Tanrı'nın
' O n u n buyruklarını gözeten ve yolun mükemmelliğinde yürüyenler'e
gönderdiği bir vahyi anımsatır. CD II, I; önsözün bittiği yerde, hikâyeyi
kaldığı yerden devam ettirir.

4 Q 2 6 6 , b ö l . la-b

B a ş k a n i ç i n , Işığın O ğ u l l a r ı ' n a , g ü n a h k â r l ı ğ ı n y o l l a r ı n d a n
uzak k a l m a l a r ı için rehberlik e d e c e k ... adaletsizlik r u h u n u n z i ­
yareti s ü r e s i n c e , b e k l e n e n z a m a n g e l i n c e y e d e k ... T a n r ı , o n u n
b ü t ü n işlerini y ı k a c a k , ... sınırları k a l d ı r a n l a r v e g ü n a h k a r l a r ı n
birliğini y o k e d e c e k . Ş i m d i d i n l e y i n b e n i , size T a n r ı n ı n müthiş ta­
sarımını v e g ö r k e m l i , g ü ç l ü işlerini a ç ı k l a y a c a ğ ı m . S i z e , a d a m d a n
y a ş a m ı b o y u n c a s a k l a n a n her şeyi a n l a t a c a ğ ı m ...

B ö l ü m 2 ( 4 Q 2 6 7 , böl. I; 268; böl. I)

I b e d e n v e yaratı ... o n l a r a g e l i n c e y e d e k ; ç ü n k ü o n l a r , belir­

lenmiş zamanlarına ne geç kalacaklar ne de erken davranacaklar
... T a n r ı , k e n d i s i n i t a n ı m a y a n l a r ı g a z a p ç a ğ ı n a m a h k û m etti v e
O ' n u n b u y r u k l a r ı n ı izleyenler v e m ü k e m m e l l i k y o l u n d a y ü r ü y e n ­
ler için iyi n i y e t z a m a n l a r ı n ı b e l i r l e d i . O n l a r ı n gözlerini gizli şey­
lere açtı v e sırları d u y m a l a r ı n ı s a ğ l a d ı ; g e l e c e k t e b a ş l a r ı n a g e l e ­
c e k l e r i a n l a s ı n l a r d i y e . Ş i m d i d i n l e y i n , siz, d o ğ r u l u ğ u b i l e n l e r ...
( = C D , I, I).
O L U DENİZ PAKŞOMENLtRI Kl İMKAN YAZITLARI

(2)KATILIM KURALLARI
( 4 Q 2 6 6 , böl. 5)

Bu bölüm, Cemaat Kuralı'nda geçen üyelik kabulü ve ihracıyla ilgili

yönergeleri ve C D ' n i n , Sadok Oğulları'nı, 'İsrail'in dönmeleri' diye ta­
nımlayışını anımsatır.

I ...
... her birini, r u h u n a ve yaptığı işlere g ö r e y a k ı n l a r ı n a alsınlar
diye
. . . G a r d i y a n ' ı n h ü k m ü y l e atılacaklar (bkz. I Q S V I )
... v e İsrail'in b ü t ü n d ö n m e l e r i , b u ilkelere g ö r e hareket e d e ­
c e k l e r ... S a d o k ' u n O ğ u l l a r ı , K â h i n l e r (bkz. C D I V ) ; o n l a r , İsrail'in
d ö n m e l e r i d i r ... son Y a s a n ı n y o r u m u ... B a ş k a n , b ü t ü n İsrail'le
ilişkilerinde b u kurallara göre d a v r a n a c a k ( I Q S I X ) ; T a n r ı k e n d i s i ­
n i i z l e m e y e n v e m ü k e m m e l l i ğ e g i d e n y o l u a r a m a y a n kişileri k o ­
rumayacak...

(3)KAHİNLERİN
GÖREVLERİNDEN ALINMALARIYLA İLGİLİ KURALLAR
4 Q 2 6 6 , b ö l 5 ii ( 4 Q 2 6 7 , b ö l . 5 ii; 2 7 3 , b ö l . 2, 4 i)

Kutsal Yasa'nın bu bölümünde, Cemaat şu kuralları ortaya koyar: (I)

Yalnızca akıcı ve açık konuşabilen kâhinler, halkın önünde Kutsal Kitabı
okuyacaklar. (2) Savaşta esir düşen kâhinler, Tapınak hizmetinde bulun­
mayacaklar (3) Yabancı ülkelere göç eden kâhinler, önderlik konumun­
dan uzaklaştırılacaklar ve kutsal şeylerde yer almayacaklar.

II H ı z l ı ( y a d a : sessiz, tuttuk, kelimeleri y u v a r l a y a r a k ) ya da

kesik v e s ö y l e d i ğ i a n l a ş ı l m a y a c a k b i ç i m d e k e l i m e l e r i y u t a r a k k o ­
n u ş a n kişi, Y a s a Kitabı'nı o k u m a y a c a k ; kişilerin ö n e m l i bir k o n u ­
d a hatalı d a v r a n m a l a r ı n a sebep o l m a y a c a k l a r . ... U l u s l a r a tutsak
d ü ş e n h i ç b i r H a r u n O ğ l u ... o n u kendi kirlilikieriyle kirletmek ...
O , kutsal i b a d e t e k a t ı l m a y a c a k ... e n kutsal şeyleri y e m e y e c e k ...
U l u s l a r ı n h i z m e t i n e g i r e n h i ç b i r H a r u n O ğ l u ... o n u n h a l k ı n a ,
h a l k ı n ı n ö r g ü t l e n m e b i ç i m i n i a n l a t a n v e ihanet e d e n ... A d ı D o ğ -
ruluk'tan ç ı k a r ı l a n H a r u n O ğ l u ... kendi g ö n l ü n ü n inatçılığı u y a ­
r ı n c a d a v r a n a n , İ s r a i l ' d e n ... kutsal y e m e ğ i y i y e n ... H a r u n ' u n
O ğ u l l a r ı ' n ı n k u r u l u ... y i y e n , k a n d a n ötürü s u ç l u s a y ı l a c a k . B u n ­
lar, İsrail k a s a b a l a r ı n d a k i m e s k e n l e r i ç i n g e ç e r l i k u r a l l a r d ı r ...
K a m p l a r d a k i v e k a s a b a l a r d a k i kutsallık a d a m l a r ı ...
 GEZA VERMES

(4)CİLT HASTALIĞININ TEŞHİSİ

( 4 Q 2 6 6 , 269, 2 7 2 , 273)

Kafa derisi ve yüzde görülen cilt hastalığının tanısıyla ilgili kurallar

(Levililer 13: 29-37) Kahire elyazmalarında bulunmuyor; ancak bunlar
4 Q 2 7 2 , 266 ve 4 Q 2 6 9 , 273'ün yardımıyla kısmen sunulabilirler. Levili­
ler 13:33 bölümüne eklenen giriş formülünde 've bu konu hakkında şöy­
le söylenir' cümlesiyle başlayan alıntılara rastlıyoruz; büyük olasılıkla
bu bölümden önce Levililer kitabına ait daha uzun bir pasaj bulunmak­
taydı. Cilt hastalığı bölümünden sonra, doğumla ilişkilendirilen ve kir­
lenmeye yol açan çeşitli cinsel boşalımlarla ilgili yasalar sunulmakta.
Editio princeps için bkz. J. M. Baumgarten, DJD, X V I I I , 50-51, 186-
87.

4 Q 2 6 6 , böl. 6 i ( 4 Q 2 7 2 I, 2 7 3 4 i i , 2 6 9 7)

I ... solgunluk ya da y a r a ya da parlak leke ... taş ya da tahta

y a d a b e n z e r bir n e s n e y e ç a r p m a s o n u c u o l u ş a n y a r a , r u h u n d a ­
m a r a g i r m e s i y l e k a n akışı h ı z l a n ı p y a v a ş l ı y o r s a v e d a m a r ... k a n ­
d a n sonra ...
K â h i n , ö l ü v e c a n l ı d e r i y e b a k a c a k . Eğer ö l ü d e r i , c a n l ı d e r i y e
y a y ı l m ı ş s a , hasta i y i l e ş i n c e y e k a d a r v e k a n d a m a r a d ö n ü n c e y e
kadar, k â h i n o n u karantinada tutacak; k â h i n , o n u g ö z l e y e c e k v e
y e d i n c i g ü n o n u tekrar m u a y e n e e d e c e k ; eğer y a ş a m r u h u h a r e ­
ket e d i y o r s a v e cilt eski h a l i n e d ö n ü y o r s a , v e b a g e ç m i ş , yarası te­
m i z l e n m i ş d e m e k t i r . K â h i n , v e b a l ı e t üstündeki d e r i y i m u a y e n e
etmeyecek.

4 Q 2 6 6 , böl. 6

I A n c a k solgunluk y a d a y a r a c i l d e nüfus etmişse ... v e k â h i n ,

eti g ö r e b i l i y o r s a , bu deriyi k a p l a m ı ş bir deri hastalığıdır ( c ü z a m ) .
B e n z e r bir kural ... k â h i n o n u y e d i n c i g ü n m u a y e n e e d e c e k . Eğer
e t ö l ü d u r u m a g e l m i ş s e , c ü z a m hastalığı k ö t ü c ü l d ü r . S a ç y a d a
sakal altındaki y a r a y l a ilgili y a s a : K â h i n , r u h u n s a ç a v e s a k a l a gir­
d i ğ i n i , d a m a r ı kuşattığını g ö r e c e k ; v e b a s a ç ı n a l t ı n d a n y a y ı l a c a k
v e b u n u n rengini a ç ı k sarıya ç e v i r e c e k ; tıpkı bitkinin k ö k ü n d e k i
bir s o l u c a n ı n bitkinin k ö k ü n ü ısırıp d a ç i ç e ğ i n i n s o l m a s ı n a n e d e n
o l m a s ı g i b i . Bu k o n u h a k k ı n d a ş ö y l e y a z a r ; Kâhin, onun başını yı-
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMKAN YAZIILAI:

kamalarını emredecek; ancak yaraya dokunulmayacak (Levililer

13:33). B u s a y e d e k â h i n , ö l ü saçla c a n l ı saçı b i r b i r i n d e n ayırt e d e ­
b i l e c e k . Y e d i g ü n sonra tekrar m u a y e n e ettiğinde u y u z u n y a y ı l ı p
y a y ı l m a d ı ğ ı n ı g ö r e b i l e c e k . Eğer hastalık y a y ı l m ı ş s a , kişi kirlidir.
A n c a k ö l ü s a ç , c a n l ı s a ç i ç i n d e y a y ı l m a m ı ş s a ; d a m a r l a r a kan g e l ­
m i ş , y a ş a m r u h u b e d e n e d ö n m ü ş v e c ü z a m iyileşmiştir. B u , H a ­
run O ğ u l l a r ı için geçerli ' c ü z a m ' yasası k u r a l ı d ı r . . .
Erkeklik salgılarıyla ilgili y a s a . B e d e n i n d e n salgı üreten ya da
ş e h v e t l e n m i ş o l a n erkek ya da ... II k a d ı n ... k a d ı n l a ilişkiye gi­
ren erkek, o n u n a d e t k a n ı y l a kirlenir. Y e d i n c i g ü n d e n sonra k a d ı n
y i n e adet g ö r ü y o r s a ; kutsal y e m e ğ i y e m e y e c e k v e T a p ı n a ğ a gir­
m e y e c e k , sekizinci g ü n , güneş b a t ı n c a y a dek. v a c a f
Bir kadın hamile kalıp erkek çocuk doğurursa, adet gördüğü
günlerdeki gibi yedi gün kirli sayılacaktır. Çocuk sekizinci günde
sünnet edilecek. Kadın kanamasından paklanmak için otuz üç
gün bekleyecek. Ancak kız çocuk doğurursa, adet gördüğü günler
gibi iki hafta kirli sayılacak. Kanamasından paklanmak için altmış
altı gün bekleyecektir (Levililer 12:2-5). K a d ı n , kutsal y e m e ğ e d o ­
k u n m a y a c a k , T a p ı n a ğ a g i r m e y e c e k t i r ; ç ü n k ü b u b ü y ü k günahtır
... k a d ı n kirli o l d u ğ u d ö n e m b o y u n c a , ç o c u ğ u n u t e m i z o l a n bir
bakıcıya verecektir ... Eğer kadının kuzu alacak gücü yoksa, kum­
ru ya da güvercin yavrusu getirecek (Levililer 12:8) ve b u n u kuzu
yerine kurban e d e c e k t i r . . .

(5)HASAT TOPLAMA VE HARÇLA İLGİLİ KURALLAR

( 4 Q 2 6 6 , 2 6 9 , 2 7 0 , 271)

III . . . T a h ı l t o p l a m a y a v e b a ğ d a n ü z ü m t o p l a m a y a dair. ( B i r
d e m e t t e o n m e y v e vardır.)
B i r ' b e t s e a h l ı k (bir seah t o h u m u n yeşermesi için gerekli alan)
a l a n d a bir seaha ( h a c i m ö l ç ü s ü : on iki litre) kadar yetişen tahıl ...
Ü r ü n v e r m e y e n toprak, y e r e d ü ş e n ü z ü m l e r v e o n taneli k ü ç ü k
salkımlar t e r u m a h - s u n u s u vergisine tabi t u t u l m a z . H a s a t e d i l m i ş
zeytin ve zeytin ürünlerinin otuzda biri vergi o l a r a k ö d e n i r .
A n c a k toprak tahrip edilmişse y a d a y a n m ı ş s a ...

4 Q 2 7 0 , böl. 3

B i r 'bet s e a n l ı k a l a n d a bir seah ü r ü n yetişiyorsa, ü r ü n ü n o n ­

da biri v e r i l e c e k . Eğer kişi g ü n d e bir seah ü r ü n e l d e e d e b i l i y o r s a ,
terumah, bir isaron (=bir s e a h ı n , y ü z d e otuzu) o l a c a k . T o p r a ğ ı n
 CEZA VERMES

e k m e ğ i n i y i y e n bütün aileleri (daha d o ğ r u s u , evleri) her s e n e teru-

mah v e r e c e k l e r (bkz. Ç ö l d e S a y ı m 15: 19-20; L e v i l i l e r 23:17). B i r
s o m u n , bir isaron o l a c a k .

4 Q 2 6 6 , böl. 6

I V K u t s a l toprakta v e diğer k e n t l e r d e , ü z ü m b a ğ l a r ı n ı n v e
m e y v e v e r e n a ğ a ç l a r ı n bütün kutsal s u n u l a r ı , k â h i n l e r e aittir. K â ­
hinler, bu sunuları ... satabilirler ... bir a d a m toprağını ekebilir;
d ö r d ü n c ü y ı l d a ektiği ürünü y i y e m e z ; b u n l a r o s e n e kutsaldır...

4 Q 2 7 I , b ö l . 2 ( 4 Q 2 6 9 , b ö l . 8 i-ii; 2 7 0 , b ö l . 3 iii)

... o , h a r m a n y e r i n d e k i h a s a d ı n her 'homer'mdan ( h a c i m ö l ­

ç ü s ü : 2 2 0 litre) o n d a bir o r a n ı n d a p a y alır; bu p a y , bir ephah ya
da batha (22 litre) d e n k düşer. Ephah ve bath, eşittir. H e r bir Ho-
mer, t a h ı l ı n bir 'epnah'ının altıda biri ve bir bath m e y v e n i n o n d a
biri. K i m s e , y ü z k u z u d a n birini ( H e z e k i e l 45:15, iki y ü z k u z u d a n
birini) s u n u p d a k e n d i n i a y ı r m a s ı n . K â h i n l e r g e l i p d e ilk ü r ü n ü
k u t s a m a d a n ö n c e , kimse hasat y e r i n d e k i y a d a b a h ç e d e k i y e m i ş i
y e m e y e c e k ... bir a d a m a ait bir e v ... b u n u satabilir v e ... v e s u ç ­
suzdur ... K i m s e kutsal y e m e ğ i n e ... getirmesin. K i m s e , ulusların
tapındığı a l t ı n d a n , g ü m ü ş t e n , b a k ı r d a n , k a l a y d a n y a d a k u r ş u n ­
d a n putları kutsal y e m e ğ i n y a n ı n a y a k l a ş t ı r m a y a c a k ; a n c a k ateş­
ten y e n i ç ı k a r ı l m ı ş metal y e m e ğ e yakınlaştırılabilir. K i m s e iş i ç i n
k u l l a n ı l a n d e r i , giysi y a d a tekneyi t a ş ı m a y a c a k . B u e ş y a l a r a insan
c e s e d i d o k u n d u ğ u n d a d a a y n ı kural g e ç e r l i o l a c a k ; a n c a k y a s a
u y a r ı n c a kutsal suyla t e m i z l e n e n ceset kirli s a y ı l m a y a c a k . G ü n a h ­
kârlık ç a ğ ı b o y u n c a t e m i z kişiler, ölüleri saf s u y l a t e m i z l e y e c e k ­
ler. B i r l i ğ e katılma y a ş ı n a g e l m e m i ş e r k e k l e r . . .

(6)CEZA KANUNLARI VE ANTLAŞMANIN

YENİLENMESİ TÖRENİ
( 4 Q 2 6 6 , 270)

CD XIV, ceza yasalarına ait parça buçuk cümlelerle biter. Dördün­

cü mağara elyazmaları D a ve D e , kuralların ihlali durumunda uygula­
nan ihraç cezalarının ve farklı uzunluklardaki cezai yaptırımların listesi­
ni sunar. Bunlar, Cemaat Kuralı'nda (IQS VII) geçen ceza maddeleriyle
oldukça benzerlik göstermektedir. Ancak kadınlarla (zina ve anneler
O L U DENİZ PARŞÖMENLER! KUMRAN YAZİTLARİ

hakkında kötü söz söylemekle) ilgili ceza kuralı, iki metin arasındaki te­
mel ayrışma noktasıdır. Dişil cinsle ilgili tüm konularda olduğu gibi, 5e-
rekh'm suskunluğu burada da devam etmektedir. Ceza kanunlarından
sonra Antlaşma törenini konu edinen bir bölümle sonlandırılan Ş a m B e l -
gesi'nin dördüncü mağara uyarlamasında, tarikatın ruhani liderinin sa­
dakatsiz üyelerin gruptan ihracıyla ilgili sözlerine yer verilir. 'Yasanın
son yorumu' misyonunu üstlenen bu pasajda, bayram birliğinin toplan­
ma tarihi 'üçüncü ay'a tarihlenir.
Editio princeps için, bkz. j. M. Baumgarten, DVD, XVIII, 72-8,162-70.

4 Q 2 6 6 , b ö l . 10 ( 4 Q 2 7 0 , b ö l . 7 i; 2 6 9 , b ö l . II i-ü)

... II iki y ü z g ü n için gruptan atılır ve y ü z g ü n g ü n a h l a r ı için

af diler. A n c a k b ü y ü k bir g ü n a h işlemişse ve kin g ü d ü y o r s a ; o za­
m a n kişi bir d a h a gruba kabul e d i l m e y e c e k . N e d e n s i z y e r e k a r d e ­
şini k ü ç ü k d ü ş ü r e n ü y e , bir s e n e ihraç e d i l e c e k v e altı a y b o y u n ­
c a g ü n a h ı i ç i n a f d i l e y e c e k , (bkz I Q S V I I ) . A p t a l c a k o n u ş a n kişi,
yirmi gün b o y u n c a af dileyecek ve üç ay b o y u n c a dışlanacak,
(bkz. I Q S V I I ) . K a r d e ş i n i n s ö z ü n ü y a r ı d a kesen kişi, o n g ü n b o ­
y u n c a g ü n a h ı i ç i n a f d i l e y e c e k . ( I Q S V I I ) . C e m a a t toplantısında
u y u y a k a l a n kişi ... otuz g ü n d ı ş l a n a c a k v e o n g ü n b o y u n c a g ü n a ­
h ı i ç i n a f d i l e y e c e k . B e n z e r ş e k i l d e , kurul b a ş k a n ı n ı n rızası o l ­
m a k s ı z ı n bir toplantıyı ü ç kere terk e d e n kişi, o n g ü n b o y u n c a g ü ­
nahı için a f d i l e y e c e k . A n c a k diğer üyeler a y a k t a y k e n t o p l a n t ı d a n
ç ı k m ı ş s a , otuz g ü n b o y u n c a a f d i l e y e c e k . K a r d e ş i n i n y a d a halkın
ö n ü n d e , e v d e y a d a dışarıda ç ı p l a k g e z e n kişi altı a y b o y u n c a dış­
l a n a c a k ... ( I Q S V I I ) . G i y s i s i n i n altından elini hareket ettirdiğinde
ç ı p l a k l ı ğ ı g ö r ü n e c e k b i ç i m d e kötü g i y i n e n kişi, otuz g ü n b o y u n c a
d ı ş l a n a c a k v e o n g ü n b o y u n c a a f d i l e y e c e k ( I Q S V I I ) . Sesi d u y u l a ­
c a k b i ç i m d e a p t a l c a k a h k a h a atan kişi otuz g ü n b o y u n c a dışlana­
c a k v e o n beş g ü n b o y u n c a işlediği suç i ç i n a f d i l e y e c e k . K o n u ­
şurken sol e l i n i hareket ettiren kişi, on g ü n b o y u n c a af d i l e y e c e k
( I Q S V I I ) . K a r d e ş i n e kara ç a l a n kişi, bir s e n e b o y u n c a saflıktan
dışlanacak.

4 Q 2 7 0 , böl. 7

I v e altı a y b o y u n c a a f d i l e y e c e k . F a k a t C e m a a t ' e kara ç a l a n

kişi d ı ş l a n a c a k v e bir d a h a geri kabul e d i l m e y e c e k ( I Q S V I I ) . H a k -
 CEZA VERMES

sız y e r e kardeşini s u ç l a y a n k i m s e , altı a y b o y u n c a a f d i l e y e c e k

( I Q S V I I ) . G e r ç e ğ e ihanet e d e n v e kendi g ö n l ü n ü n inatçılığı u y a ­
r ı n c a hareket e d e n k i m s e , C e m a a t otoritesi karşısında p i ş m a n l ı ğ ı ­
nı bildirirse, iki yıl d ı ş l a n a c a k ve altmış g ü n b o y u n c a g ü n a h ı için
a f d i l e y e c e k ( I Q S V I I ) . İki yıl sonra, K u r u l , kişinin d u r u m u n u tek­
rar d e ğ e r l e n d i r e c e k ; kişi g r u b a k a b u l e d i l d i ğ i d u r u m d a c e m a a t
düzeni içindeki yerine dönecek ve yasayı çalışacak ( I Q S VII). C e ­
m a a t Y a s a s ı ' n a karşı g e l e n kişi a y r ı l a c a k v e tekrar geri d ö n m e y e ­
c e k . Y a s a l a r ' a u y g u n o l m a y a n b i ç i m d e b a ş k a s ı n d a n y e m e k kabul
e d e n k i ş i , b u n u eski s a h i b i n e v e r m e y e c e k , vacat Y i n e y a s a l a r a
u y g u n o l m a y a n b i ç i m d e karısıyla cinsel ilişki k u r a n , z i n a y a p a n ,
kişi gruptan a t ı l a c a k v e gruba tekrar kabul e d i l m e y e c e k . B a b a l a r ı
h a k k ı n d a k ö t ü s ö z s ö y l e y e n kişi a t ı l a c a k v e geri d ö n m e y e c e k
(bkz. I Q S V I I ) . A n c a k kişi A n n e l e r h a k k ı n d a kötü söz s ö y l e r s e , o n
gün b o y u n c a af dileyecek. Çünkü Annelerin, C e m a a t içinde
rwqmh (ayrıcalığı ?) yoktur, vacat

D o ğ r u y o l a d ö n e n kişilerin izlemesi g e r e k e n kurallar b u n l a r ­

dır. H e r k i m ki kardeşini k â h i n e bildirirse

4 Q 2 6 6 , b ö l . II ( 4 Q 2 7 0 , b ö l . 7 i-ii)

I I b u kişi, k e n d i isteğiyle O ' n u n yargısını k a b u l e d e c e k ; ç ü n ­

k ü O ' n u n M u s a aracılığıyl a gönderdiği y a s a l a r a g ö r e , dikkatsizlik
s o n u c u g ü n a h işleyen r u h , g ü n a h - s u n u s u v e s u ç - s u n u s u s u n a c a k ­
tır. İsrail'le ilgili şöyle yazar; Cennetin sonuna gideceğim ve beni
hoşnut etmek için sunacağınız kokuyu duymayacağım (Levililer
3 3 : 31) B a ş k a bir p a s a j d a ş ö y l e y a z a r ; ağlayıp yas tutarak Tanrı'ya
dönmek için, ( Y o e l 2: 12-13). Y i n e başka bir p a s a j d a ş ö y l e y a z a r ,
giysinizi değil yüreğinizi paralayın (a.g.e.). Her kim ki M u s a Yasa-
ları'ndaki ilkeleri takip e d e n b u ilkeleri r e d d e d e r s e , O ' n u n d o ğ r u ­
l u ğ u n u n o ğ u l l a r ı y l a bir s a y ı l m a y a c a k ; ç ü n k ü o n u n r u h u h a k l ı
i k a z l a r a u y m a m ı ş t ı r ( b k z . I Q S III). B u i s y a n k â r kişi, C e m a a t ' t e n
k o v u l a c a k . C e m a a t ' i n başındaki K â h i n , b u kişi h a k k ı n d a k o n u ş a ­
c a k . O , ş ö y l e d i y e c e k , " Ş ü k ü r l e r o l s u n e v r e n i n ' R a b b i n e ' . H e r şey
S e n i n e l l e r i n d e , her şeyin yaratanı S e n s i n . H a l k l a r ı , a i l e l e r i n e v e
uluslarının d i l l e r i n e g ö r e S e n yarattın. O n l a r ı n hata y a p m a s ı n ı d a
S e n s a ğ l a d ı n . B a b a l a r ı m ı z ı S e n seçtin v e o n l a r ı n s o y u n a d o ğ r u l u ­
ğ u n u n ilkelerini v e kutsal yargılarını v e r d i n ; b u n l a r a u y a r a k , eğer
uyarlarsa, y a ş a s ı n l a r d i y e . B i z i m için sınırları S e n ç i z d i n v e b u sı­
nırları ihlâl e d e n l e r i l a n e t l e d i n . B i z , S e n i n kurtarıcılığının h a l k ı y ı z
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KÜMRAN YAZITLARI

v e S e n i n ç a y ı r l a r ı n ı n sürüşüyüz. S e n , o n u (sınırı?) ihlâl e d e n l e r i

l a n e t l e d i n ; a n c a k biz o n u k o r u y o r u z . " K o v u l a n kişi a y r ı l a c a k ; her
k i m ki o n u n aşını paylaşır, o n a s e l a m (shalom) verirse, o n u n l a fi­
kir birliği kurarsa, y a s a y a g ö r e G a r d i y a n tarafından s o r g u l a n a c a k
v e c e z a s ı k e s i l e c e k . K a m p l a r d a iskân e d e n herkes ü ç ü n c ü a y d a
bir a r a y a t o p l a n a c a k v e Y a s a ' d a n sapanı l a n e t l e y e c e k l e r . B u ,
k a m p l a r d a v e k a s a b a l a r d a y a ş a y a n l a r ı n , izledikleri y o l d a v e ziya­
ret e d i l e c e k l e r i g a z a p ç a ğ l a r ı n d a izleyecekleri y a s a l a r ı n y o r u m u ­
dur. Y a s a ' n ı n son y o r u m u u y a r ı n c a , bütün bunları g ö z e t i n .

(7)MELEZ BİR CEMAAT KURALI - ŞAM BELGESİ METNİ

(4Q265)

Muhtemelen M . Ö . birinci yüzyıl sonlarına ait olan on iki elyazması

bölümü, Cemaat Kuralı ve Şam Belgesi'ne ilişkin bir yazıdan kesitler su­
nar; ancak bu iki belgede bulunmayan bölümler de melez metne dâhil­
dir. I Q S Vl-Vll'yi çağrıştıran I. bölüm, Cemaat'e giriş ve ceza yasasıyla;
I Q S Vlll'in özeti niteliğindeki 7. bölüm, 7.- 10. satırlar, Cemaat Kuru-
lu'nun tanımıyla ilgilidir. I Q S Vlll'de geçen 'on iki adam ve üç kâhin'
ibaresi 'on beş adam' biçiminde kullanılır. CD Xl'de geçen Şabat Yasala­
rı, 7. bölümün I. ve 2. sütunlarında yer bulur ya da bu, Tapınak Parşöme­
ni Lll, I7-I8'den alıntılanmıştır. IQS ve C D ' y e yabancı olan ikinci bölüm­
de, Yeşaya Kitabı'nın 54:1-2. bölümleri olduğu gibi aktarılır. Bölüm 7
ii'nin sondan dört satırı, Levililer 12:2, 4a, 5, 4b bölümlerinin yeniden ka­
leme alınmış halidir; ancak Levililer 7:3 pasajı, metnin yeniden yazıldığı
sırada çıkarılmıştır. Bu alıntı, Aden Bahçesi'yle başlayan ve haftalara göre
hesaplanan çağların betimlenişiyle ilgili bir hikâyenin bölümüdür.
Editio princeps için, bkz. J. M. Baumgarten, DJD, X X X V , 57-58.

I. B ö l ü m

...'ın K i t a b ı ' n d a yazıldığı gibi ... P e y g a m b e r Y e ş a y a ' n ı n Kita-

bı'nda yazıldığı gibi: Çocuk doğurmayan kısır kadın, sevinç çığ­
lıkları at; Ey doğum ağrısı nedir, bilmeyen sen, Sevinçle haykır,
bağır. Çünkü terk edilmiş kadının, evli kadından daha çok çocu­
ğu olacaktır, diyor Rab. Çadırının alanını genişlet... (Yeşaya 54:1-
2). B u n u n y o r u m u ...
 CEZA VERMES

3. B ö l ü m

... N e d e n kişi, kardeşine ihanet e d e r ... hiçbir g e n ç erkek v e

k a d ı n , Fısıh B a y r a m ı ' n ı n s u n u s u n d a n y e m e s i n ...

4. B ö l ü m

I ... on g ü n cezalandırılır ... otuz g ü n c e z a l a n d ı r ı l ı r ... bu s ü ­

r e b o y u n c a c e z a l a n d ı r ı l ı r v e o n beş gün b o y u n c a y e m e ğ i n i n y a r ı ­
s ı ... ü ç a y b o y u n c a y e m e ğ i n i n yarısıyla c e z a l a n d ı r ı l ı r . K e n d i s i n ­
d e n d a h a üst k o n u m d a b u l u n a n kişiden ö n c e söz a l a n ü y e , altı a y
s ü r e s i n c e saflıktan uzaklaştırılır ve y e m e ğ i n i n yarısı kesilir, v a c a f
Kardeşini k ü ç ü k düşüren kişi ... otuz g ü n c e z a y a çarptırılır. B i l e ­
rek kardeşini y a n ı l t a n ü y e altı a y b o y u n c a dışlanır ( I Q S V I I ) v e b u
süre i ç i n d e y e m e ğ i n i n yarısı kesilir. Kasti b i ç i m d e h e r h a n g i bir
k o n u h a k k ı n d a y a l a n s ö y l e y e n kişi, otuz g ü n l e c e z a l a n d ı r ı l ı r v a ­
caf y i n e kasıtlı olarak m ü l k i y e t l e ilgili k o n u l a r d a y a l a n s ö y l e y e n
kimse altı ay dışlanır. II C e m a a t toplantısında u z a n a n ve u y u y a -
k a l a n kişi otuz g ü n c e z a y a çarptırılır. Eğer ... Kitabı o k u r k e n , üç
kere u y u y a k a l ı r s a v e toplantıdan dışarı çıkarsa, o n g ü n c e z a alır.
C e m a a t K u r u l u ' n a katılmak isteyen kişi, C e m a a t G a r d i y a n ı tara­
fından sınanır. Eğer kişi u y g u n bulunursa, G a r d i y a n o n a bir s e n e
b o y u n c a eğitim verir. S o n r a kişi C e m a a t h u z u r u n a ç ı k a r v e K u r u l ,
kişinin d u r u m u n u tartışır (bkz. I Q S V I ) . Kişi, b u d ü z e n e u y g u n b u ­
l u n m a z s a (bkz. I Q S V ) , o r a d a n ayrılır ( I Q S V I ) . Eğer k a b u l edilirse,
G a r d i y a n , o n a Yasa y o r u m u n u öğretir. B i r sonraki yıl b o y u n c a ,
kişi, C e m a a t i n Kutsal y e m e ğ i n e d o k u n a m a z ( I Q S V I ) . Süresi d o l ­
d u ğ u n d a ( I Q S V I ) kişinin m ü l k i y e t i , C e m a a t G a r d i y a n ı ' n a teslim
e d i l i r . . . G e l d i ğ i n d e ...

6. B ö l ü m

... Ş a b a t G ü n ü ' n d e kimse ç a m u r l u giysi g i y m e y e c e k ( C D X I ) .

K i m s e ü z e r i n d e toz o l a n giysileri g i y m e y e c e k y a d a ... Ş a b a t G ü ­
n ü ' n d e . K i m s e , Ş a b a t G ü n ü ' n d e ç a d ı r ı n d a n tahta y a d a t e k n e ç ı ­
karmayacak. Kimse Şabat G ü n ü ' n d e , çukura düşen hayvanına
y a r d ı m e t m e y e c e k ( C D X I ) . A n c a k Ş a b a t G ü n ü ' n d e kişi suya d ü ­
şerse, başka biri giysisini kullanarak o n u s u y ü z ü n e ç e k e c e k ; a n ­
c a k başka bir alet kullanarak o n a y a r d ı m e t m e y e c e k (b k z . C D X I ) .
O r d u ... I I ... Ş a b a t G ü n ü ' n d e . İzin v e r m e y i n ... H a r u n O ğ u l l a r ı
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ Kl İMKAN YAZITLARI

s o y u n d a n g e l e n k i m s e Ş a b a t G ü n ü ' n d e kutsal s u y u (bkz. I Q S III-

I V ) serpiştiremez. Ş a b a t g ü n ü n d e h a y v a n g ü d e n kişi, k a s a b a d a n
a n c a k iki b i n arşın uzaklığa gidebilir ( C D X I ) . K u s u r l u h a y v a n l a r
T a p ı n a k k e n t i n d e n otuz stadya uzakta t u t u l a c a k (bkz. 2 Q T e m p l e
L l l : 17-18) ... Y a s a ' d a a ç ı k l a n a n kurallara ( I Q S V I I I ) m ü k e m m e l d e ­
r e c e d e h â k i m o l a n , C e m a a t K u r u l u ' n u n o n beş a d a m ı v e P e y g a m ­
berler bir a r a y a g e l d i ğ i n d e , gerçek C e m a a t K u r u l u o l u ş a c a k ( I Q S
V I I I ) . O n l a r , y a r g ı d a d o ğ r u y a tanıklık e d e c e k l e r , o n l a r iyi niyetin
seçkinleridir. O n l a r , T o p r a k a d ı n a af d i l e y e n m a k b u l bir s u n u o l a ­
c a k l a r (bkz. I Q S V I I I ) , bütün işlenmiş g ü n a h l a r için ... O , adalet­
sizlik ç a ğ ı n a son v e r e c e k (bkz. I Q S I V ) ...

7. B ö l ü m

... Ş a b a t G ü n ü ' n d e ... Ş a b a t G ü n ü ' n d e ... H a r u n s o y u n d a n

g e l e n k i m s e , kutsal s u s e r p e y e c e k ... b ü y ü k o r u ç g ü n ü n d e , B a ğ ı ş ­
l a n m a G ü n ü ' n d e , k i m s e b a n y o y a p m a y a c a k v e giysilerini y ı k a ­
m a y a c a k . H a y v a n l a r ı n ı gütmek için dışarı ç ı k a n k i m s e , iki b i n ar­
ş ı n d a n fazla u z a ğ a g i t m e y e c e k . K i m s e , T a p ı n a k t a n o t u z s t a d y a
m e s a f e i ç i n d e , kusurlu h a y v a n eti y e m e y e c e k ( I I Q T V ) ...
T a n r ı n ı n k e n d i hizmetkarları, p e y g a m b e r l e r , a r a c ı l ı ğ ı y l a s ö y ­
lediği gibi, C e m a a t K u r u l u ' n d a , o n beş a d a m bir a r a y a g e l d i ğ i n d e ,
g e r ç e k C e m a a t K u r u l u kurulmuş o l a c a k ; bunlar T a n r ı n ı n s e ç k i n l e r
ve g e r ç e ğ i n tanıklarıdır, toprağın affı için s u n u l a n tatlı k o k u ...
y a r g ı y l a , adaletsizlik ç a ğ ı s o n l a n a c a k ... (bkz. I Q S V I I I )
vacat İlk hafta A d e m yaratıldı ... -e k a d a r A d e n B a h ç e s i ' n e
g ö n d e r i l m e d i , k a d ı n ı y a r a t m a k için o n u n k e m i k l e r i n d e n biri a l ı n ­
d ı ... a n c a k o n u n ( H a v a ' n ı n ) adı y o k t u ; t a k i A d e m ' e s u n u l u n c a y a
kadar ... A d e n B a h ç e s i kutsal o l d u ğ u n d a n v e her k ö r p e f i d a n o r a ­
da y e ş e r d i ğ i n d e n , kitapta yazıldığı gibi, Bir kadın hamile kalıp er­
kek çocuk doğurursa, adet gördüğü günlerde olduğu gibi yedi
gün kirli sayılacaktır (Levililer 12:2). Kadın, kanamasından paklan­
mak için otuz gün bekleyecek (Levililer 12:4). Ancak, kız çocuk
doğurursa, adet gördüğü günlerdeki gibi iki hafta kirli sayılacaktır.
Kanamasından paklanmak için altmış altı gün bekleyecektir ( L e v i ­
liler 12:5). Pak sayılması için geçmesi gereken bugünler dolunca­
ya dek kutsal bir şeye dokunmayacak, Tapınağa girmeyecek (Le­
vililer 12:4).
 Kurtarıcı (Messianic) Kural
(IQSa=IQ28a)

Kurtarıcı (Messianic) Kural ilk olarak 1955 yılında D. Barthélémy ta­

rafından DJD, l'de yayımlanmıştı (Oxford, 1955, s. 107-108). Cemaat Ku-
ralı'yla aynı Parşömen'de geçen bu kısa fakat tam metin, büyük oranda
tahrifata uğradığı ve özensizce kaleme alındığından, çevirmen açısından
üstesinden gelinmesi zor bir yazıttır.
Barthélémy, bu yazıtı 'Cemaatin Kuralı' diye adlandırmıştı; ancak
aşağıda sıraladığım nedenlerden dolayı, metne yeni bir isim koymayı da­
ha uygun buldum: Metin, (I) 'son günlerdeki bütün cemaate' hitap eder,
(2) uluslara karşı yürütülecek Kurtarıcı (Messianic) savaşın gerekliliklerine
hazırlanan bir Cemaat için geçerli bir yasadır, (3) K â h i n i n ve İsrail'in
Mesih'inin, Kurul'da ve 2. sütunda betimlenen Sofra'da bulunmalarına
değinir.
Cemaat Kuralı'nın birinci mağara uyarlamasına ve Ş a m Belgesi'ne
paralel biçimde, -ancak 4 Q S d (=4Q258) ve 4 Q S b (=4Q256) uyarlama­
larının zıttına- 'Sadok Oğulları ve Kâhinler', tarikat içindeki üst yönetimi
temsil ederler.
Kurtarıcı (Messianic) Kural'ın ilkeleri ve öğretisel kavramları, Savaş
Kuralı'ndakileri gölgede bırakır. Bu metin, M . Ö . birinci yüzyıl ortalarına
tarihlenir. Bu metne ait yüzlerce şifreli papirüs parçası dördüncü mağa­
rada keşfedilmişti. Ancak, oldukça küçük parçalardan oluşan bu yazıt­
lar, kendi başlarına IQSa'nin metinsel eleştirisine katkıda bulunamazlar.
Bkz. S. J. Pfann, 4Q249a-h, DJD, X X X V I , 515-74.

I Bu kural, Sadok Oğulları Kâhinlerin, halkların yolundan

dönmüş olan Antlaşma'nın adamlarının ve kötülüğün ortasında
Antlaşmaya sadık kalan Kurul adamlarının Yasaları uyarınca yü­
rümek için Cemaat'e son günlerde katılacak olan bütün İsrail Ce­
maati için geçerli Kural'dır, Ülke için af dileyecekler
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

O n l a r geldiklerinde, kadınlar ve çocuklar da dâhil olmak

ü z e r e herkesi bir a r a y a t o p l a y a c a k l a r . O n l a r ı n k u l a k l a r ı n a A n t l a ş -
m a ' n ı n t ü m ilkelerini o k u y a c a k l a r , kuralları a ç ı k l a y a c a k l a r ; b ö y l e ­
c e onları d i n l e y e n l e r hatalarından d ö n e c e k l e r .

Bu, cemaatin bütün halkları, İsrail'de doğan her adam için

geçerli Kurâl'dır.
G e n ç l i ğ i n d e n itibaren o n a M e d i t a s y o n Kitabı'nı ö ğ r e t e c e k l e r
v e y a ş ı n a g ö r e A n t l a ş m a ' n ı n İlkeleri'ni a n l a t a c a k l a r . O , o n s e n e
b o y u n c a kurallara göre eğitilecek ...
O , y i r m i y a ş ı n a g e l d i ğ i n d e , kendi ailesi i ç i n d e k i s o r u m l u l u k ­
larını ü s t l e n e c e k ve kutsal birliğe katılacak. İ y i y l e kötü arasındaki
a y r ı m ı ö ğ r e n e c e ğ i y i r m i y a ş ı n a g e l i n c e y e kadar bir k a d ı n l a c i n s e l
ilişki k u r m a y a c a k . A n c a k yirmi y a ş ı n d a n sonra, y a r g ı l a m a l a r d a ta­
nık o l a r a k kabul e d i l e c e k v e d u r u ş m a l a r d a y a r d ı m c ı o l a c a k .
Kişi, y i r m i beş y a ş ı n a g e l d i ğ i n d e , kutsal birlik kuruluşları ( m e ­
murları) a r a s ı n d a y e r a l a b i l e c e k v e birliğe h i z m e t s u n a b i l e c e k .
O t u z y a ş ı n a basan kişi, d a v a l a r a v e y a r g ı l a m a l a r a katılabile­
c e k ; B i n l e r , Y ü z l e r , Elliler v e O n l a r birliklerinin başkanları arasına
g i r e b i l e c e k ; H a r u n O ğ u l l a r ı ' n ı n , K â h i n l e r i n , otoritesi altında o n l a ­
rın a i l e s i n e katılabilecek. Birlik i ç i n d e a i l e reisi s e ç i l m i ş her ü y e ,
k a v r a y ı ş g ü c ü n e g ö r e g ö r e v i n i e n iyi b i ç i m d e y e r i n e g e t i r m e y e
ç a l ı ş a c a k v e izlediği y o l u n m ü k e m m e l l i ğ i uyarınca durumunu
g ü ç l e n d i r m e y e ç a l ı ş a c a k . Kişi, işinde gösterdiği başarıya göre
onurlandırılacak.
S e n e l e r i ç i n d e yeteneğini k a n ı t l a y a n kişi, sahip o l d u ğ u g ü c e
g ö r e , birliğe h i z m e t e t m e k için g ö r e v l e n d i r i l e c e k .
H i ç b i r b u d a l a , d u r u ş m a l a r d a v e y a r g ı l a m a l a r d a y a d a diğer
k o n u l a r d a birliğe h i z m e t e d e m e z . B u kişi, uluslara karşı y ü r ü t ü l e ­
c e k savaşta ö n e m l i bir g ö r e v ü s t l e n m e y e c e k ; o n u n a i l e s i , kişiyi
o r d u y a k a y d e d e c e k v e b u kişi y e t e n e ğ i n e u y g u n bir işle g ö r e v l e n ­
dirilecek.
H a r u n O ğ u l l a r ı ' n ı n otoritesi altında b u l u n a n Levililer, d ü z e n
içindeki konumlarına göre yetkilendirilecekler. O n l a r , birlikteki
a i l e reislerinin -liderlerin, Yargıçların v e m e m u r l a r ı n - y ö n l e n d i r ­
m e s i v e S a d o k O ğ u l l a r ı ' n ı n , K â h i n l e r i n otoritesi v e birlikteki t ü m
a i l e reislerinin d o ğ r u d a n otoritesi altında c e m a a t i y ö n e t e c e k l e r .
B ü t ü n birlik; y a r g ı , C e m a a t K u r u l u y a d a s a v a ş için t o p l a n d ı ğ ı n d a ,
üyeleri ü ç g ü n b o y u n c a kutsayacaklar v e b ö y l e c e b ü t ü n birlik h a ­
zırlanmış olacak.
 CEZA VERMES

Cemaat Kurulu'na çağrılacak olan erkekler şunlardır...

Birlikteki t ü m e r d e m sahibi erkekler, eğitimli v e zeki o l a n l a r ,
m ü k e m m e l l i k y o l u n u izleyenler v e yetenekliler, k a b i l e şefleri, b ü ­
tün y a r g ı ç l a r v e m e m u r l a r , B i n l e r , Yüzler, I I Elliler, O n l a r b a ş k a n ­
ları, L e v i l i l e r , m e v k i sahibi erkekler; b u n l a r , S a d o k ' u n O ğ u l l a r ı ,
kâhinler, h u z u r u n d a C e m a a t K u r u l u ' n d a t o p l a n a c a k kişilerdir.
İnsan k i r i n d e n etkilenmiş kimse T a n r ı ' n ı n birliğine k a b u l e d i l ­
m e y e c e k , c e m a a t i ç i n g ö r e v l e n d i r i l m e y e c e k . B e d e n i n d e kusur
o l a n , elleri y a d a ayakları f e l ç l i , t o p a l , kör, sağır y a d a k a m b u r ,
c e m a a t _ h u z u r u n d a ayakta d u r a m a y a c a k kadar yaşlı o l a n h i ç k i m ­
s e , birliğin itibarlı a d a m l a r ı arasında y e t k i l e n d i r i l m e y e c e k ; ç ü n k ü
kutsallık m e l e k l e r i , o n l a r ı n y a n ı n d a d ı r . Eğer bu kişilerden biri Kut­
sal K u r u l ' a söz s ö y l e m e k isterse, o n u n l a özel o l a r a k g ö r ü ş ü l e c e k ;
a n c a k b u kişi birliğin h u z u r u n a ç ı k m a y a c a k ; ç ü n k ü kusurludur.

Cemaat Kurulu toplantısına çağrılacak saygın erkeklerin birliği

1
T a n r ı , K â h i n - M e s i h ' i v ü c u d a getirdiğinde , ( M e s i h ) o n l a r l a b e ­
raber b ü t ü n İsrail birliğinin başına g e ç e c e k ; b ü t ü n erkek k a r d e ş l e ­
r i y l e , H a r u n O ğ u l l a r ı ' y l a , K â h i n l e r l e , birliğe ç a ğ r ı l a n s a y g ı n er­
keklerle birlikte; onlar, saygınlık d e r e c e l e r i n e g ö r e o n u n h u z u r u n ­
d a o t u r a c a k l a r . S o n r a İsrail'in M e s i h ' i g e l e c e k . İsrail'deki klanla­
rın şefleri, k a m p l a r d a k i v e toplantılardaki k o n u m l a r ı n a v e s a y g ı n ­
lık d e r e c e l e r i n e g ö r e , o n u n h u z u r u n d a o t u r a c a k . O n l a r ı n ö n ü n d e ,
y i n e saygınlık d e r e c e l e r i n e g ö r e , aile reisleri v e kutsal birliğin b i l ­
g e a d a m l a r ı , saygınlık d e r e c e l e r i n e göre o t u r a c a k l a r .
Y e m e k v e y e n i şarap i ç m e k üzere ortak sofraya t o p l a n d ı k l a ­
rında; ortak sofra y e m e k için h a z ı r l a n d ı ğ ı n d a v e y e n i şarap i ç i l ­
m e k ü z e r e d ö k ü l d ü ğ ü n d e , kimse K â h i n ' d e n ö n c e y e m e ğ e v e şara­
b a e l u z a t m a y a c a k ; ç ü n k ü e k m e ğ i v e şarabı k u t s a y a c a k v e e l i ni
e k m e ğ e u z a t a c a k ilk kişi K â h i n ' d i r . S o n r a , İsrail'in M e s i h ' i e l i ni
e k m e ğ e u z a t a c a k v e bütün C e m a a t birliği şükran duası o k u y a c a k ;
her biri, saygınlık d e r e c e s i n e göre ...
Y e m e k için e n a z o n erkek bir a r a y a g e l d i ğ i n d e b u k u r a l a uy­
gun biçimde davranacaklar.

'Kelimenin bu okunuşu (yolid), ben de içlerinde olmak üzere birçok kişi tarafından şüp­
heyle karşılanmıştı; ancak bilgisayar destekli çözümleme, bu okumayı destekliyor. Öte
yandan, E. Puech'e göre (RQ 16, 1994, 361), bu kelime, yitgalleh; yani 'gösterilecek' biçi­
minde okunmalıdır.
 Savaş Parşömeni
(IQM, IQ33, 4Q49I-7, 4Q47I)

Birinci mağaradan çıkarılan bu elyazmasına ait, tahrifata uğramış

on dokuz sütun, ilk olarak E.L. Sukenik'in ölümünden sonra, 1954 yılın­
da yayımlandı. 1955 yılında İngilizce önsözün de eklendiği yazıtlar, ye­
niden düzenlenerek The Dead Sea Scrolls of the Hebrew University (Ku­
düs) başlığıyla yayımlandı. IQ33 altında tasnif edilen bazı bölümler ve
altı elyazması nüshası daha, dördüncü mağarada bulundu; bunlar 1982
yılında M. Baillet tarafından DJD, Vll'de yayımlandı (4Q49I-6 ya da
4 Q M a " f ) . 4Q407 içinde Savaş Parşömenine ilişkin kısa bölümler bulu­
nur. 4 Q 4 7 I ya da 4 Q M 8 ; I Q M ' i n özet halidir (bkz. E., H. Eshel, DJD,
X X X V I , 439-45). 4 Q 4 7 I dışında bütün Savaş Parşömeni malzemeleri
için bkz. J. Duhaime, ). H. Charlesvvorth vd., içinde, The DDS II, Da­
mascus Document, War Scroll and Related Documents, 1995, 80-203.
Bazı 4Q bölümleri, I. Mağara metnindeki boşlukları tamamlamakta­
dır: M a , M b , M d ve M e ; bu amaçla kullanılmıştır; özellikle de I., 14., ve 19.
sütunlarda. Diğer yandan, M a ve M c , Savaş Kuralı'na farklı yorumlar kat­
maktadır. Bu elyazmalarının tipik bölümleri, kitap içinde ayrı sunuluyor.

Savaş Kuralı'nın içeriği şöyledir:

Kittim'e karşı savaş ilanı (I)
Tapınak ibadetinin yeniden örgütlenmesi (II)
Kırk yıl Savaşları'nın programı (II)
Borular (III)
Sancaklar (lll-IV)
Ön oluşumların düzeni ve silahları (V)
Saldırı piyadelerinin hareketleri (VI)
Süvarilerin düzeni ve hareketleri (VI)
Askerlerin yaşı (VI-VII)
 CEZA VERMES

Kamp (VII)
Kâhinlerin ve Levililerin görevleri
(Öğüt ve boru işaretleri)
Hedefler ve savaş liturjisi duaları (X-XII)
Zafer Duaları (XIII)
Şükran Ayini (XIV)
Kittim'le mücadele (XV-XIX)

Metnin bütünselliği sorunu, son beş sütununun tekrardan ibaret ol­

ması nedeniyle bazı şüphelere yol açmakta. On dokuz sütunun tek bir
kalemden çıktığını savunan kişiler şunları göz önünde bulundurmalıdır:
I. sütuna eklenen önsözden sonra, 2.-14. sütunlarda genel giriş yazılarına
ve 15.-19. sütunlarda son savaşa dair bir peygamberliğe yer verilir. Başka
uzmanlara göreyse, 15-19. sütunlar, Kural'a (ll-XIV) eklenen önsöz niteli­
ğindedir.
İlk olarak J. van der Ploeg tarafından geliştirilen kurama önceleri
ben de katılıyorum (Le Rouleau de la guerre, Leiden, 1959, 11-12). Eliniz­
deki metinde I ve XV-XIX sütunlarda kullanılan ve Kittim'le yapılan son
savaşı konu edinen metnin ilk hali, Daniel II: 40; 12: 3'ten esinlenerek
yazılmış. Sonraki bölümlerde, yabancı uluslarla yapılacak olan kırk yıl­
lık savaşla ilgili hikâyeye; askeri, dini hazırlık ve savaşla ilgili Kurallar'ın
eklenmesiyle (ll-XIV sütunlar) konunun kapsamı genişletilmiş. Bu du­
rumda, elyazmalarındaki karmaşıklığı çözmek için önceki hipotezlerden
daha ikna edici bir açıklamaya ihtiyacımız var. Dördüncü mağara elyaz-
maları metnine, özellikle M a (4Q49I) v e M c (4Q493)'e bakacak olursak,
Savaş Kuralı'nın farklı uyarlamaları eş zamanlı olarak Kumran Kütüpha­
n e s i n d e bulunuyordu.
Savaş Kuralı'nın tarihlendiği dönemi tespit etmek için elimizdeki
ipuçlarını takip etmek durumundayız: Bu metnin yazarı, yazısında Dani-
el'in Kitabı'na göndermede bulunur. Öyleyse Savaş Kuralı M . Ö . 164 yı­
lından sonraki dönemlerde yazılmış olmalı. Daha kesin bir tarih bulmak
için, Parşömen'de tariflenen savaş stratejilerini ve taktiklerini inceleyebi­
liriz. Uzmanlar bu konuda iki farklı fikir öne sürüyorlar: Bir kesim bu
stratejilerin Romalılar ya da Yunanlılardan esinlenerek geliştirildiğini; di­
ğer kesimse Kutsal Kitap anlatılarından faydalanıldığını savunuyor. Kut­
sal Kitabın, metin üzerindeki etkisini göz ardı edemeyiz; ancak Yahudi­
lere yabancı olan savaş taktikleriyle ilgili betimlemeleri de en azından
güncel savaşla ilgili olanlarını, göz önünde bulundurmamız gerekiyor.
Y. Yadin ve diğer arkeologlar, tarihçiler gibi ben de Savaş Kura-
lı'nda betimlenen silahların ve taktiklerin, Yunan birliklerinden çok Ro-
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

ma lejyonu tarafından geliştirilen savaş sanatına ait olduğunu düşünüyo­

rum. Özellikle piyadelerin kare biçimdeki kalkanı iscrutum), atlıların
kalkanı (parma ya da clipeus), üçlü savaş düzeni (acies triplex), 'savaş
kapıları' ve birlikler arasındaki boşluk (intervalla) Romalılara ait savaş
terimleridir. Dahası, savaş parşömeninde süvarilerin dizlik giydiğinden
söz edilir -bu giysi, ilk olarak M . Ö . birinci yüzyıl ortalarında Julius Ca-
esar döneminde kullanılmıştı. Bu ve benzeri ayrıntılar; ayrıca Kittim'in
dünyanın egemenleri olarak tasvir edilişinden, Savaş Kuralı'nın M . Ö . I.
yüzyıldan sonra yazıldığı sonucunu çıkarabiliriz; Kittim 'kralı'nın yaşa­
dığı dönem Emperyal çağa ( M . Ö . 27'den sonrasına) denk düştüğünden;
metin, M . Ö . I. yüzyıl sonlarına ya da M.S. birinci yüzyılın başlarına ta-
rihlenebilir.
Bu eser, askeri çatışma el kitabı olarak tasarlanmamıştı; aksine te-
olojik bir yazıt niteliğindedir. Metinde tasvir edilen savaş, Işık ve Karan­
lıklar ruhları arasındaki ebedi mücadeleyi sembolize eder. Savaşın aşa­
maları, tasarısı ve süresi bellidir. Karşıt güçler eşit biçimde eşleştirilir;
öyle ki ancak 'Tanrı'nın kutsal müdahalesiyle' aradaki denge bozulacak,
'Beliyal ve onun krallığının ev sahipleri süpürülecektir'.

I Başkan için. Işığın Oğulları'nın Karan!ılığın Oğulları'na; Be­

liyal'in ordusuna: Edoın ve Moav'ın birliklerine, Ammonlulara,
doğu ordularına, Filistinlilere, Asur Kittimi'nin birliğine ve onların
yandaşlarına karşı mücadelelerine dair Savaş Kuralı.
L e v i , Y a h u d a v e B e n y a m i n ' i n o ğ u l l a r ı , ç ö l d e k i sürgünler, o n ­
lara karşı m ü c a d e l e e d e c e k ... Işığın sürgün ç o c u k l a r ı , H a l k l a r ı n
Ç ö l ü ' n d e n K u d ü s Ç ö l ü ' n e d ö n d ü ğ ü n d e ; savaştan sonra oradan
(Kudüs'e ?) ilerleyecekler.
Kittim K r a l ı , M ı s ı r ' a g i r e c e k , k u z e y krallarına karşı m ü c a d e l e ­
s i n d e b o z g u n a u ğ r a y a c a k , postu p a r ç a l a n a c a k v e İsrail'in b o y n u ­
zu kırılacak. O z a m a n T a n r ı ' n ı n halkı için kurtuluş g ü n ü g e l m i ş
o l a c a k ; B e l i y a l ' i n halkı y o k e d i l d i ğ i n d e , T a n r ı ' n ı n insanları hü­
k ü m s ü r e c e k . Yafet'in s o y u karmaşa i ç i n d e k a l a c a k v e A s u r l u l a r
ü l k e l e r i n d e n o l a c a k . Kittim e g e m e n l i ğ i sona e r e c e k , g ü n a h k â r l ı k
ç a ğ ı k a p a n a c a k , karanlığın oğulları g e r i y e tek bir kişi k a l m a y a n a
d e k c e z a l a n d ı r ı l a c a k l a r . D o ğ r u l u ğ u n O ğ u l l a r ı d ü n y a y a g ü n e ş gibi
d o ğ a c a k l a r , k a r a n l ı k m e v s i m l e r g e ç i n c e y e d e k v e T a n r ı ' n ı n za­
manlarında ışıldamaya d e v a m edecekler. Tanrı'nın ebedi büyük­
lüğü s a y e s i n d e , Işığın O ğ u l l a r ı huzur, k u t s a m a , z e n g i n l i k , m u t l u ­
luk v e u z u n bir y a ş a m a k a v u ş a c a k l a r .
 CEZA VERMES

K i t t i m d ü ş t ü ğ ü g ü n , İsrail T a n r ı s ı ' n ı n h u z u r u n d a b ü y ü k bir

m ü c a d e l e ve kıyım y a ş a n a c a k ; karanlığın oğullarının yenilgiye
u ğ r a y a c a ğ ı o g ü n ö n c e d e n belirlenmiştir. S a v a ş t a putların birlikle­
ri ve i n s a n o ğ l u n u n birlikleri çatıştığında b ü y ü k bir k ı y ı m y a ş a n a ­
c a k . İnsan ç ı ğ l ı k l a r ı , putların v e T a n r ı ' n ı n v e k i l l e r i n i n g ü m b ü r t ü l e ­
ri a r a s ı n d a ; Işığın O ğ u l l a r ı , karanlıkların birliğine karşı m ü c a d e l e
e d e c e k . O g ü n , T a n r ı ' n ı n k o r u d u ğ u insanlar zafer k a z a n a c a k , ...
Kittim'e karşı savaştıkları gün k ı y ı m y a ş a n a c a k . Işığın O ğ u l l a ­
rı, ü ç birlik h a l i n d e g ü n a h k â r l a r a saldıracak v e B e l i y a l ' i n halkı ü ç
birlik h a l i n d e , T a n r ı ' n ı n savaşçılarını püskürtmek i ç i n k e n d i l e r i n i
ç e m b e r e a l a c a k l a r . P i y a d e l e r zayıf d ü ş t ü ğ ü n d e , T a n r ı o n l a r a , Işı­
ğın O ğ u l l a r ı ' n a , g ü ç v e r e c e k . T a n r ı ' n ı n y e d i n c i birliği, B e l i y a l ' i n
o r d u s u n u , o n u n krallığının m e l e k l e r i n i v e o n u n o r d u s u n d a k i b ü ­
tün insanları nihai b o z g u n a uğratacak.
{ . . . K â h i n l e r , Levililer v e kabile başları ... k â h i n l e r v e L e v i l i ­
ler v e ) ( 4 Q 4 6 4 ) II c e m a a t t e k i elli iki a i l e reisi ...
K â h i n başları, Başkâhin ve onların vekillerinin altında ko­
n u m l a n a c a k . O n iki k â h i n b a ş ı , T a n r ı ' n ı n h u z u r u n d a g ü n l ü k iba­
detleri y ö n e t e c e k ; kutsal y i r m i altı b ö l ü ğ e y i n e k â h i n l e r ö n d e r l i k
edecek.
O n l a r ı n altında, her k a b i l e için birer L e v i y ö n e t i m e g e ç e c e k .
O n l a r her g ü n T a p ı n a ğ ı n kapısında t o p l a n a c a k l a r . L e v i l i l e r e bağlı
diğer liderler; y e n i a y d a , Sabat'ta v e diğer ö n e m l i g ü n l e r d e top­
lantıya katılacaklar. B u n l a r , elli y a ş üstü kişilerden s e ç i l e c e k .
B u kişiler, k u r b a n kesilmesi v e güzel k o k u s u n u l m a s ı n d a n so­
rumludurlar; b u sayede, Tanrı'yı m e m n u n edecekler, O ' n u n c e ­
m a a t i i ç i n b a ğ ı ş l a n m a d i l e y e c e k l e r v e kutsal sofrada k e n d i l e r i n i
d a i m a h u z u r l u hissedecekler . B u etkinlikler, s a v a ş yılları d ı ş ı n d a
d ü z e n l i b i ç i m d e örgütlenecektir.
G e r i k a l a n otuz ü ç savaş yılı b o y u n c a , Birlik'teki s a y g ı n kişi­
ler, c e m a a t t e k i a i l e reisleriyle birlikte, ulusların b ü t ü n ü l k e l e r i n d e ,
k e n d i l e r i i ç i n s a v a ş ç ı s e ç e c e k l e r . S a v a ş i ç i n bir a r a y a g e l d i k l e r i
her s e n e , k e n d i l e r i i ç i n , İsrail'in b ü t ü n k a b i l e l e r i n d e n seçtikleri
adamları silahlandıracaklar. A n c a k dinlenme yıllarında, savaşa
girmek için k i m s e y i s i l a h l a n d ı r m a y a c a k l a r ; ç ü n k ü b u n l a r , İsrail'in
d i n l e n m e Ş a b a t l a r ı ' d ı r . 3 5 yıllık hizmet süresinin altı y ı l ı n d a s a v a ­
ş a c a k l a r ; bütün c e m a a t birlikte s a v a ş a c a k . G e r i k a l a n y i r m i d o k u z
y ı l d a savaşta b ö l ü n e c e k l e r . İlk y ı l , A r a m - N a h a n a i m ' e karşı s a v a ­
şacaklar; ikinci sene, L u d ' u n Oğulları'na karşı; ü ç ü n c ü sene,
A r a m ' ı n O ğ u l l a r ı ' n d a n hayatta k a l a n l a r a karşı v e Fırat N e h r i ' n i n
ö t e s i n d e , U z , H u l , Togar v e M e ş a ' y a karşı; d ö r d ü n c ü v e b e ş i n c i
s e n e , A r p a k ş a t ' ı n O ğ u l l a r ı ' n a karşı s a v a ş a c a k l a r ; altıncı v e y e d i n ­
c i s e n e , A s u r v e Fars O ğ u l l a r ı ' n a karşı v e D o ğ u ' d a n B ü y ü k Ç ö l e
k a d a r ; sekizinci s e n e , E l a m ' ı n O ğ u l l a r ı ' n a karşı s a v a ş a c a k l a r ; d o ­
k u z u n c u s e n e İsmail v e K e t u r a h ' ı n O ğ u l l a r ı ' n a karşı s a v a ş a c a k l a r .
Takip e d e n o n u n c u senede, H a m Oğulları'nın klanlarına ve ya­
ş a m a l a n l a r ı n a göre birlik b ö l ü n e c e k v e s a v a ş a c a k l a r ; geri k a l a n
o n yıl s ü r e s i n c e , Yafet O ğ u l l a r ı ' n ı n y a ş a m a l a n l a r ı n a g ö r e b ö l ü n e ­
cekler ve onlarla savaşacaklar.

Çağrı ve tehlike boruları için kurallar

... Ç a ğ r ı b o r u s u ç a l ı n d ı ğ ı n d a III savaş d ü z e n i o l u ş t u r u l a c a k
v e p i y a d e l e r s a v a ş kapılarını a ç m a k için ö n e ç ı k a c a k . K a t l i a m , t u ­
z a k ; saldırı v e geri ç e k i l m e k için tehlike borusu ç a l ı n a c a k .
C e m a a t ' i ç a ğ ı r a c a k b o r u n u n ü z e r i n e ş ö y l e y a z a c a k l a r ; Tan-
rı'nın Çağrısı.
K a b i l e başlarını ç a ğ ı r a c a k b o r u n u n ü z e r i n e ş ö y l e y a z a c a k l a r ;
Tanrı'nın Prensleri.
S a y g ı n kişileri v e c e m a a t t e k i a i l e reislerini Birlik e v i n e ç a ğ ı r a ­
cak borunun üzerine şöyle yazacaklar; Tanrı'nın Çağrısıyla Kutsal
Kurul'da Toplanıldı.
K a m p l a r ı n b o r u s u n u n ü z e r i n e ş ö y l e y a z a c a k l a r ; Tanrı'nın hu­
zuru, Azizlerinin Kampında.
K a m p ı n s a v a ş a girmesi için ç a l ı n a c a k b o r u n u n ü z e r i n e ş ö y l e
yazacaklar; Tanrı'nın Kutsal Halkı, Düşmanları Bozguna Uğrata­
cak; Doğruluğundan Nefret Edenleri Kovacaklar, O'ndan Tiksi-
nenleri Utandıracaklar.
S a v a ş d ü z e n i n i n oluşturulması için ç a l ı n a c a k b o r u n u n üzeri­
ne şöyle yazacaklar; Karanlığın Oğulları'ndan Tanrı'nın İntikamı­
nı Alacak Birliklerin Oluşturulması.
S a v a ş kapılarının açılmasıyla piyadelerin düşman ordusuna
saldırması i ç i n ç a l ı n a c a k b o r u n u n ü z e r i n e , ş ö y l e y a z a c a k l a r ; Tan­
rı'nın Belirlediği Zamanda, O'nun İntikamının Alınacağının Belir­
tisi.
Katliam borusunun üzerine şöyle yazacaklar; Tanrı'nın Sava­
şa Müdahalesiyle Bütün Tanrıtanımazlar Yok Edilecek.
P u s u y a ç a ğ ı r a c a k b o r u n u n ü z e r i n e ş ö y l e y a z a c a k l a r ; Tan­
rı'nın Giziyle Günahkârlık Yok Edilecek.
T a k i b e ç a ğ ı r a c a k b o r u n u n ü z e r i n e ş ö y l e y a z a c a k l a r ; Tanrı,
Karanlığın Bütün Oğulları'nı cezalandırdı, Onlar Tamamen Yok
Edilinceye dek Tanrı'nın Öfkesi Dinmeyecek.
 GEZA VERMES

Geri çekilmeye çağıran borunun üzerine şöyle yazacaklar;

Tanrı Yeniden Toplandı.
K u d ü s ' e u l a ş m a k için tekrar d ü ş m a n a saldırmaları i ç i n ç a l ı n a ­
c a k geri d ö n ü ş b o r u s u n u n ü z e r i n e ş ö y l e y a z ı l a c a k ; Huzurlu Gün­
lerde Tanrı'nın Sevinci.

Bütün Birliğin sancaklarıyla ilgili kurallar

H a l k ı n ö n ü n d e d u r a c a k o l a n s a n c a k ü z e r i n e İsrail O ğ u l l a ­
r ı ' n ı n , H a r u n O ğ u l l a r ı ' n ı n a y r ı c a d ü z e n i ç i n d e k i sıralarına g ö r e İs­
r a i l ' d e k i o n iki k a b i l e n i n a d ı y l a birlikte ş ö y l e y a z a c a k l a r ; Tan­
rı'nın Halkı.
Ü ç kabileden oluşturulacak kamp sütunlarının sancakları
ü z e r i n e , ... k a m p liderinin a d ı y l a birlikte ş ö y l e y a z a c a k l a r ; Tan­
rı'nın ...
K a b i l e s a n c a ğ ı üzerine, k a b i l e başlarının v e klan ö n d e r l e r i n i n
a d ı y l a birlikte ş ö y l e y a z a c a k l a r ; Tanrı'nın sancağı.
Birlikler s a n c a ğ ı ü z e r i n e Birlikler v e B i n l e r ö n d e r l e r i n i n a d ı y ­
la birlikte ş ö y l e y a z a c a k l a r ; Tanrı'nın ...
Binlerin sancağı üzerine, Binlerin ve Yüzlerin önderlerinin
a d ı y l a birlikte ş ö y l e y a z a c a k l a r ; Tanrı'nın ...
Y ü z l e r i n s a n c a ğ ı ü z e r i n e ...
I V M e r a r i ' n i n sancağı ü z e r i n e , M e r a r i v e B i n l e r ' i n i n liderleri­
n i n a d ı y l a birlikte ş ö y l e y a z a c a k l a r ; Tanrı'nın Adak Sunusu.
B i n l e r s a n c a ğ ı ü z e r i n e , B i n l e r b a ş k a n ı n ı n v e Y ü z l e r liderleri­
nin a d ı y l a birlikte ş ö y l e y a z a c a k l a r ; Geriye Tek Kişi Kalmayınca-
ya Dek Beliyal ve Halkı, Tanrı'nın Gazabına Uğradı.
Y ü z l e r s a n c a ğ ı ü z e r i n e , Y ü z l e r b a ş k a n ı n ı n v e Elliler liderleri­
nin a d ı y l a birlikte ş ö y l e y a z a c a k l a r ; Günahkâr Canlara Karşı Ka­
zanılacak Zafer Tanrı'nın İşidir.
Elliler s a n c a ğ ı ü z e r i n e , Elliler b a ş k a n ı n ı n v e O n l a r liderlerinin
adıyla birlikte şöyle yazacaklar; Tanrıtanımazların Hükmü, O'nun
Gücüyle Yıkıldı.
O n l a r sancağı üzerine, O n l a r başkanının ve o n u n komutası
altındaki diğer d o k u z a d a m ı n a d ı y l a birlikte ş ö y l e y a z a c a k l a r ; On
Telli Lirle Tanrı'ya Övgü.
S a v a ş a yaklaştıklarında taşıyacakları s a n c a k ü z e r i n e ş ö y l e y a ­
zacaklar; Tanrı'nın Doğruluğu, Tanrı'nın Adaleti, Tanrı'nın Gör­
kemi, Tanrı'nın Yargısı. Bu y a z ı d a n sonra her c e m a a t ü y e s i n i n a d ı
sıralanacak.
O L U DENİZ HAKŞOMtNLtKI M-wiKArv mz.ıiLn^.1

S a v a ş a g i r d i k l e r i n d e taşıyacakları s a n c a k ü z e r i n e ş ö y l e y a z a ­
caklar; Tanrı'nın Sağ Eli, Tanrı'nın Belirlediği Zaman, Tanrı'nın
Kargaşası, Tanrı'nın Gazabı. Bu y a z ı d a n sonra her c e m a a t ü y e s i ­
nin adı sıralanacak.
Savaştan döndüklerinde taşıyacakları sancak üzerine şöyle
yazacaklar; Tanrı'nın Onuru, Tanrı'nın Haşmeti, Tanrı'nın İhtişa­
mı, Tanrı'nın Görkemi. Bu y a z ı d a n sonra her c e m a a t ü y e s i n i n a d ı
sıralanacak.

Birliğin sancaklarıyla ilgili kurallar

Savaşa giderken taşıyacakları ilk s a n c a k ü z e r i n e Tanrı'nın
Birliği, ikinci sancak üzerine Tanrı'nın kampları, üçüncü sancak
üzerine Tanrı'nın Kabileleri, dördüncü sancak üzerine Tanrı'nın
Klanları, beşinci s a n c a k üzerine Tanrı'nın Bölükleri, altıncı san­
cak üzerine Tanrı'nın Birliği, yedinci sancak üzerine Tanrı'nın
Çağırdıkları, sekizinci sancak üzerine Tanrı'nın halkı y a z a c a k l a r .
B u y a z ı d a n sonra her c e m a a t ü y e s i n i n adı s ı r a l a n a c a k .
S a v a ş a yaklaştıklarında taşıyacakları s a n c a k ü z e r i n e ş ö y l e y a ­
zacaklar; Tanrı'nın Savaşı, Tanrı'nın İntikamı, Tanrı'nın Sınavı,
Tanrı'nın Ödülü, Tanrı'nın Kudreti, Tanrı'nın Cezaları, Tanrı'nın
Gizi, Tanrı'nın Kibirli Ulusları Yok Edişi. Bu y a z ı d a n sonra her c e ­
m a a t ü y e s i n i n adı s ı r a l a n a c a k .
Savaştan döndüklerinde taşıyacakları sancak üzerine şöyle
yazacaklar; Tanrı'nın Kurtarıcılığı, Tanrı'nın Zaferi, Tanrı'nın Yar­
dımı, Tanrı'nın Desteği, Tanrı'nın Neşesi, Tanrı'nın Şükranı, Tan­
rı'nın Övgüsü, Tanrı'nın Huzuru.
S a n c a k Ö l ç ü l e r i . B ü t ü n birliğin s a n c a k u z u n l u ğ u , o n dört ar­
şın; ü ç k a b i l e n i n s a n c a ğ ı , o n ü ç a r ş ı n ; k a b i l e n i n s a n c a ğ ı o n iki ar­
şın; Birlik s a n c a ğ ı , o n bir arşın; B i n l e r s a n c a ğ ı , o n arşın ; Y ü z l e r
s a n c a ğ ı , d o k u z arşın; Elliler s a n c a ğ ı , sekiz arşın ; O n l a r s a n c a ğ ı ,
y e d i arşın ...
V B ü t ü n birliğin P r e n s i ' n e ait k a l k a n ü z e r i n d e , sırasıyla o n u n
a d ı n ı ; İsrail, L e v i v e H a r u n ' u n a d l a r ı n ı ; İsrail'deki o n iki k a b i l e n i n
v e k a b i l e şeflerinin adlarını y a z a c a k l a r .

Yeterli kişi sayısına ulaşıldığında cephe oluşturmak için savaş

düzeninin alınmasıyla ilgili kurallar
Yedişerli sıraya girecek o r d u , b i n kişiden o l u ş a c a k v e her sa­
v a ş ç ı ö n ü n d e k i kişiyle a y n ı h i z a d a b u l u n a c a k .
 CEZA VERMES

O n l a r a y n a gibi c i l a l a n m ı ş bronz kalkanlar t a ş ı y a c a k l a r . K a l ­

k a n ı n kavisli k e n a r l a r ı , saf altın, g ü m ü ş , b r o n z ve değerli taşlarla
işlenmiş bir sanat eseri o l a c a k . K a l k a n , iki b u ç u k arşın u z u n l u ­
ğ u n d a , bir b u ç u k arşın e n i n d e y a p ı l a c a k .
S a v a ş ç ı l a r , ellerinde mızrak ve kılıç tutacaklar. M ı z r a ğ ı n
u z u n l u ğ u y e d i arşın; sapı v e sivri u c u y a r ı m arşın o l a c a k . S a p ; saf
altın, g ü m ü ş v e b r o n z d a n y a p ı l m ı ş kavisli, ü ç k a b a r t m a l ı h a l k a y l a
k ö ş e l e n d i r i l e c e k . H a l k a n ı n k e n a r l a r ı n d a k i mısır b a ş a ğ ı ş e k l i n d e
kabartılmış işlemeler, değerli taşlarla -zanaatkar t a r a f ı n d a n y a p ı l ­
mış süslü şeritlerle- k a p l a n a c a k . H a l k a l a r ı n a r a s ı n d a k a l a n m ı z r a k
sapı bir sütun gibi işlenecek. Sivri u ç , parlak b e y a z d e m i r d e n y a ­
p ı l a c a k ; ortasında saf altından işlenmiş mısır başağı figürü, mızra­
ğın u c u n u işaret e d e c e k .
Ateşte d ö v ü l e r e k inceltilmiş v e a y n a k a d a r b e y a z l a t ı l m ı ş saf
d e m i r kılıçların iki k e n a r ı n d a (ağzında) saf a l t ı n d a n işlenmiş mısır
başağı figürleri, kılıcın u c u n u gösterecek ve k ı l ı c ı n her iki tarafın­
da iki u z u n şerit o l a c a k . K ı l ı ç , bir b u ç u k arşın u z u n l u ğ u n d a , dört
p a r m a k g e n i ş l i ğ i n d e y a p ı l a c a k . K ı n ı n ı n genişliği dört b a ş p a r m a k
k a d a r o l a c a k . ( K e m e r l e ) kın arasındaki u z u n l u k dört el ayası ka­
dar o l a c a k ve k ı n , k e m e r e iki taraftan beşer el ayası u z u n l u ğ u n d a ­
k i şeritlerle b a ğ l a n a c a k . K ı l ı c ı n k a b z a s ı , b o y n u z d a n i ş l e n e c e k ;
ü z e r i n d e altın, g ü m ü ş v e değerli taşlardan y a p ı l m ı ş şeritler b u l u ­
n a c a k ... vacat
... d o ğ r u l a c a k , ... y e d i savaş b ö l ü ğ ü d ü z e n e g i r e c e k , b ö l ü k l e r
peş p e ş e ... bölükteki askerler otuz arşın ...

V I y e d i kez ... v e ö n c e k i k o n u m l a r ı n a d ö n e c e k l e r .
O n l a r d a n sonra ü ç p i y a d e b ö l ü ğ ü ö n e ç ı k a c a k v e iki birlik
arasında d u r a c a k l a r ; ilk b ö l ü k , d ü ş m a n birliğine y e d i m ı z r a k fırla­
tacak. Mızrakların ucuna şöyle yazacaklar; Tanrı'nın Gücünün
Parlak Mızrağı. İkinci bölüğün mızraklarının ucuna şöyle yaza­
caklar; Tanrı'nın Gazabıyla Yok Edecek Kanlı Mızrak Uçları.
Ü ç ü n c ü b ö l ü ğ ü n mızrak u c u n a ş ö y l e y a z a c a k l a r ; Tanrı'nın Yargı­
sıyla Yere Yıkılan Günahkârları Yok Edecek Kılıç Ağzı. Bu birlik­
ler, m ı z r a k l a r ı n ı y e d i kere d ü ş m a n l a r ı n ü z e r i n e fırlatacak v e sonra
eski y e r l e r i n e d ö n e c e k l e r .
S o n r a iki p i y a d e b ö l ü ğ ü ö n e ç ı k a c a k v e iki birlik a r a s ı n d a d u ­
r a c a k l a r . İlk b ö l ü k , mızrak v e k a l k a n l a ; ikinci b ö l ü k , kılıç v e k a l ­
k a n l a k u ş a n m ı ş o l a c a k l a r v e T a n r ı ' n ı n yargısıyla g ü n a h k â r l a r ı y e ­
r e s e r e c e k l e r ; T a n r ı ' n ı n g ü c ü y l e d ü ş m a n birliğini s a r a c a k l a r v e
U L U UtlNI/1 rAK^U/VltlNLCM

g ü n a h l a r ı n ı n b e d e l i n i onlara ö d e t e c e k l e r . B ö y l e c e İsrail'in Tanrısı

e g e m e n k ı l ı n a c a k v e h a l k ı n ı n azizleriyle b ü y ü k işler b a ş a r a c a k .
Y e d i atlı birlik d a h a , o r d u n u n sağ v e sol y a n ı n d a d u r a c a k l a r ;
birlikler b u r a d a v e o r a d a k o n u m l a n a c a k l a r ; y e d i y ü z atlı sağ ka­
natta, y e d i y ü z atlı sol kanatta ... İki y ü z atlı; b i n kişilik p i y a d e
birliğiyle i l e r l e y e c e k ; b e n z e r b i ç i m d e k a m p ı n sağ v e sol tarafla­
rında d u r a c a k l a r . T o p l a m d a dört b i n altı y ü z a d a m ; o r d u birliğiyle
birlikte b i n atlı b u l u n a c a k ; her birliğe elli atlı d ü ş e c e k . P i y a d e l e r
ve atlıların sayısı altı bini b u l a c a k : her k a b i l e d e n beş y ü z s a v a ş ç ı
olacak.
P i y a d e l e r l e birlikte ç a t ı ş m a y a girecek s ü v a r i l e r i n altında a y ­
gırlar o l a c a k ; b u n l a r , rüzgâr kadar hızlı k o ş a n , d u y u l a r ı gelişmiş,
savaş için eğitilmiş, gürültüye v e her türlü görüş a l a n ı n a h â k i m ,
e n v e r i m l i ç a ğ ı n d a k i atlar a r a s ı n d a n s e ç i l e c e k . S ü v a r i l e r ; c e s u r ,
y e t e n e k l i , otuz v e kırk beş y a ş arasında o l a c a k l a r . S ü v a r i l e r v e at­
lar; göğüslük, miğfer ve kalkanla k o r u n a c a k l a r ; atlılar, sekiz arşın
uzunluğunda mızrak ve küçük kalkan taşıyacaklar. Piyadelerle
birlikte ö n e ç ı k a n süvarilerin y a n ı n d a ; ok, y a y v e cirit b u l u n a c a k .
T a n r ı ' n ı n ... v e g ü n a h k â r l a r ı n kanını d ö k m e k v e ... için her za­
m a n hazır b u l u n a c a k l a r .

VII O r d u , kırk v e elli y a ş arası e r k e k l e r d e n o l u ş t u r u l a c a k .

K a m p d e n e t ç i l e r i , elli v e altmış; m e m u r l a r , kırk v e elli y a ş a r a s ı n ­
d a o l a c a k . Y a ğ m a c ı l a r , g a n i m e t ç i l e r , b e k ç i l e r , t e m i z l i k ç i l e r v e er-
z a k ç ı l a r y i r m i beş v e otuz y a ş arasındaki e r k e k l e r d e n s e ç i l e c e k .
K u d ü s ' t e n çıkış v e K u d ü s ' e d ö n ü ş a r a s ı n d a g e ç e n süre b o y u n ­
ca hiçbir erkek ç o c u k ve kadın, bu k a m p a g i r m e y e c e k . T o p a l ,
kör, k a m b u r o l a n y a d a b e d e n i n d e kusur b u l u n a n l a r v e kirli kişi­
ler o r d u y a a l ı n m a y a c a k . İntikam g ü n ü n e h a z ı r l a n a n , b e d e n i v e
r u h u kusursuz kişiler o r d u y a g ö n ü l l ü y a z ı l a c a k l a r . S a v a ş z a m a ­
n ı n d a ' k a y n a ğ ı ' n e d e n i y l e kirli s a y ı l a n kişiler o r d u y a k a t ı l m a y a ­
c a k ; ç ü n k ü o g ü n , kutsal m e l e k l e r , s a v a ş ç ı l a r ı n y a n ı n d a o l a c a k .
K a m p l a r a r a s ı n d a tuvalet ihtiyacı için iki b i n arşın m e s a f e b ı r a k ı ­
l a c a k ; b ö y l e c e k i m s e , başka bir s a v a ş ç ı y ı ç ı p l a k g ö r m e y e c e k .
S a v a ş birlikleri karşı karşıya g e l d i ğ i n d e H a r u n O ğ u l l a r ı ' n d a n
y e d i K â h i n , y e r l e r i n d e n ç ı k a r a k iki o r d u a r a s ı n a d o ğ r u i l e r l e y e ­
c e k l e r . K â h i n l e r ; m a v i , mor v e kırmızı iplerle işlenmiş b e y a z k e ­
t e n d e n c ü p p e , tunik v e p a n t o l o n g i y e c e k l e r ; başlarına mitred tur­
b a n t a k a c a k l a r . A n c a k K â h i n l e r , savaş kıyafetleriyle M a b e ' d e gir­
m e y e c e k l e r . İlk K â h i n , savaşçıların ellerini g ü ç l e n d i r m e k i ç i n bir-
 CEZA VERMES

ligin ö n ü n d e n g i d e c e k ; diğer altı K â h i n , Ç a ğ r ı b o r u s u , İşaret b o r u ­

s u , T e h l i k e b o r u s u , Saldırı borusu v e G e r i Ç e k i l m e b o r u s u n u taşı­
y a c a k l a r . K â h i n l e r iki o r d u arasına g e l d i k l e r i n d e , y e d i L e v i e l l e ­
rinde yedi koçboynuzuyla onların yanına gidecek; üç Levi m e ­
m u r , K â h i n l e r i n v e Levililerin ö n ü n d e g i d e c e k . K â h i n l e r , s a v a ş ka­
pılarının elli k a l k a n genişliğinde a ç ı l m a s ı için iki Ç a ğ r ı b o r u s u n u
ç a l a c a k l a r ; sonra elli p i y a d e sağ taraftan, elli p i y a d e sol taraftan
hareket e d e c e k l e r . O n l a r ı n y a n ı n d a , bütün b u kurallar u y a r ı n c a
Levi memurlar da bulunacak.
K â h i n l e r boruları ç a l d ı k l a r ı n d a , iki süvari b ö l ü ğ ü k a p ı d a n h a ­
reket e d e r e k , iki o r d u arasına girecekler ... VIII Borular çalındı­
ğ ı n d a , atıcılar y e d i kez mızraklarını d ü ş m a n o r d u s u n u n ü z e r i n e
fırlatacaklar; sonra K â h i n l e r G e r i Ç e k i l m e borularını ç a l d ı k l a r ı n ­
d a , o n l a r ilk birlikteki y e r l e r i n e d ö n e c e k l e r .
K â h i n l e r Ç a ğ r ı borularını ç a l d ı k l a r ı n d a ü ç süvari birliği k a p ı ­
d a n ç ı k a r a k , iki o r d u arasına g i r e c e k ; atlılar b ö l ü ğ ü n sağ v e sol
k a n a t l a r ı n d a k o n u m l a n a c a k . K â h i n l e r , s a v a ş d ü z e n i n e girilmesi
için b o r u y u sürekli ç a l d ı k l a r ı n d a , gruplar sıraya g i r e c e k . Ü ç l ü sıra
o l u ş t u r u l d u ğ u n d a , K â h i n l e r , sürekli v e y u m u ş a k t o n d a ikinci sin­
y a l i v e r e c e k l e r ; b u s i n y a l d e n sonra birlikler d ü ş m a n a y a k l a ş ı n c a -
ya d e k i l e r l e y e c e k . Silahlarını doğrulttuklarında, K â h i n l e r Altı Kat­
l i a m b o r u s u n u keskin b i ç i m d e ç a l a r a k , savaşı y ö n e t e c e k l e r . L e v i -
liler v e diğerleri k o ç b o y n u z u n u üflediklerinde, d ü ş m a n l a r d e h ş e t e
k a p ı l a c a k l a r . A y n ı a n d a üzerlerine cirit y a ğ d ı r ı l a c a k . S o n r a b o y ­
n u z sesleri k e s i l e c e k ; a n c a k d ü ş m a n birliğine y e d i kez atış y a p ı l ­
dığı s ü r e c e K â h i n l e r b o r u y u keskin t o n d a ç a l a r a k savaşı y ö n l e n ­
d i r m e y e d e v a m e d e c e k l e r . S o n r a G e r i Ç e k i l m e boruları hafif v e
sürekli t o n d a ç a l ı n a c a k .
B u kural u y a r ı n c a K â h i n l e r ü ç b ö l ü ğ ü y ö n e t m e k i ç i n b o r u ç a ­
l a c a k l a r . K â h i n l e r , ilk atışla birlikte savaşı y ö n l e n d i r m e k için T e h ­
like b o r u s u n u g ü ç l ü b i ç i m d e ç a l a c a k l a r v e y e d i atış t a m a m l a n d ı ­
ğ ı n d a b o r u sesi k e s i l e c e k . G e r i Ç e k i l m e b o r u s u hafif v e sürekli
t o n d a ç a l ı n d ı ğ ı n d a ; bölükler, birlik i ç i n d e k i y e r l e r i n e d ö n e c e k l e r .
K â h i n l e r , Ç a ğ r ı b o r u s u n u ç a l d ı k l a r ı n d a iki p i y a d e birliği s a v a ş
k a p ı s ı n d a n ç ı k a r a k iki o r d u arasına girecek. S o n r a K â h i n l e r katli­
am borusunu ç a l a c a k l a r , Levililer ve diğerleri k o ç b o y n u z l a r ı n ı
g ü ç l ü b i ç i m d e ç a l a c a k l a r I X v e o n l a r d ü ş m a n l a r ı n ü z e r i n e saldı­
r a c a k l a r . G ü r ü l t ü kesilecek; d ü ş m a n l a r y e n i l i n c e y e v e k a ç ı n c a y a
dek K â h i n l e r S a v a ş ı y ö n l e n d i r m e k için K a t l i a m b o r u l a r ı n ı ç a l m a y ı
sürdürecekler.
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

B u saldırıdan sonra, K â h i n l e r Ç a ğ r ı borularını ç a l a c a k l a r , ö n

birlikteki b ü t ü n p i y a d e l e r savaş a l a n ı n a i l e r l e y e c e k l e r ; altı birlik,
s a v a ş t a k i y l e birlikte k o n u m l a r ı n ı a l a c a k l a r . P i y a d e l e r , t o p l a m d a
y e d i b ö l ü k t e n o l u ş a c a k : yirmi sekiz bin s a v a ş ç ı v e altı b i n atlı.
B ü t ü n s a v a ş ç ı l a r , T a n r ı ' n ı n s a v a ş ı n d a o n u c e z a l a n d ı r m a k için
d ü ş m a n ordusunun peşine düşecekler. Kâhinler, Takip borusunu
ç a l d ı k l a r ı n d a birlikler, d ü ş m a n ı y o k e t m e k ü z e r e m e v z i a l a c a k l a r
v e b ü t ü n d ü ş m a n l a r ö l d ü r ü l ü n c e y e dek süvariler d ü ş m a n l a r ı b ü ­
t ü n k a n a t l a r d a n sıkıştıracak.
Günahkârlar öldürüldüğünde, Kâhinler uzaktan boru çala­
c a k l a r ; birlik g ü n a h k â r ulusların k a n ı y l a k i r l e n m e m e k i ç i n u z a ğ a
çekilecek.

Savaşta; kuleli çember, kuleli hilal, kuleli ters hilal, merkezin ya

da iki kanadın düşmanı korkutmak için öne ilerlemesiyle oluşturu­
lan basık kuleli ters hilal pozisyonlarının alınmasıyla ilgili kurallar
K u l e l e r d e k i k a l k a n l a r ı n b o y u ü ç arşın, m ı z r a k l a r ı n b o y u sekiz
arşın o l a c a k . K u l e , birliğin ö n ü n d e n i l e r l e y e c e k ; her tarafında y ü ­
zer k a l k a n b u l u n a c a k ; y a n i t o p l a m d a ü ç y ü z k a l k a n l a k o r u n a c a k .
K u l e n i n , s a ğ ı n d a v e s o l u n d a b u l u n m a k ü z e r e , iki kapısı o l a c a k .
Kuledeki kalkanlar üzerine şöyle yazacaklar; ilk k u l e y e Mikail,
ikinci kuleye Cebrail, üçüncü k u l e y e Sariel, d ö r d ü n c ü kuleye
Raphael. Mikail ve Cebrail kulenin sağ tarafında; Sariel ve Rapha-
el, sol tarafta b u l u n a c a k ... için tuzak k u r a c a k l a r . . .
... X k a m p ı ve bizi yakışık a l m a y a n ve g ü n a h o l a n her şey­
d e n k o r u m a k i ç i n ...
M u s a b i z e öğretti; ' S e n i n ustalığın b i z i m l e . G ü ç l ü v e Ü r k ü t ü ­
c ü o l a n t a n r ı m ı z R a b , ö n ü m ü z d e k i d ü ş m a n l a r ı k o v a c a k . ' , ataları­
mıza şöyle dedi: 'Savaştan önce Kâhin gelip askerlere seslenecek.
Onlara şöyle diyecek: 'Ey İsrailliler, dinleyin! Bugün düşmanları­
nızla savaşmaya gidiyorsunuz. Cesaretinizi yitirmeyin, korkma­
yın. Onlardan yılmayın, ürkmeyin. Çünkü sizi zafere kavuşturmak
üzere, sizinle birlikte düşmanlarınıza karşı savaşmaya gelen Tan-
rınızdır.'(Yasanın Tekrarı 20: 2-4).
G ö r e v l i l e r i m i z , savaşa hazırlanmış kişilere seslenecekler.
T a n r ı ' n ı n g ü c ü y l e , a d a n m ı ş gönülleri s a ğ l a m l a ş t ı r a c a k l a r ; b ü t ü n
ürkek g ö n ü l l e r i ç ı k a r a c a k l a r ; bütün c e s u r s a v a ş ç ı l a r a g ü ç v e r e c e k ­
ler. T a n r ı ' n ı n , M u s a aracılığıyla insanlarına ilettiği sözlerini tek­
rarlayacaklar: 'sizi sıkıştıran düşmana karşı ülkenizde savaşa çıktı­
ğınızda borazan çalın. O zaman, Tanrı'nız, sizi anımsayacak, sizi
düşmanlarınızdan koruyacak' ( Ç ö l d e Sayım 10:9).
 CEZA VERMES

E y İsrail'in T a n r ı ' s ı , y e r y ü z ü n d e
ya da gökyüzünde benzerin var mı?
K i m S e n i n gibi işlerin üstesinden gelebilir?
H a n g i halk, y e r y ü z ü n d e k i halklar a r a s ı n d a n
k e n d i n için seçtiğin İsrail'e b e n z e r ,
A n t l a ş m a n ı n azizlerinin h a l k ı n a ,
Y a s a ' y ı b i l e n e v e bilgeliğe h a k i m o l a n a . . .
H a ş m e t i n i n sesini d u y a n a
v e Kutsallık m e l e k l e r i n i g ö r e n e ,
kulakları d u y a n a
v e d e r i n şeyleri işitmiş o l a n a ?

E y T a n r ı , e n g i n gökleri S e n yarattın
v e ilahi ışıkların halkını
v e ruhların işlerini
v e Kutsal O l a n l a r ı n h ü k ü m r a n l ı ğ ı n ı ,
g ö r k e m i n hazinesini
v e bulutların k u b b e s i n i .
D ü n y a n ı n yaratıcısı S e n s i n
ve onu çöle ve yeşile bölen yasaların;
t o m u r c u k v e r e n her şeyin
v e türlerine göre bütün m e y v e l e r i n i n ;
denizlerin döngüsünün
v e nehirlerin b u l u ş m a y e r l e r i n i n
v e derinliklerin b ö l ü m ü n ü n ;
h a y v a n l a r ı n v e kuşların
ve A d e m ' i n biçiminin
ve onun soyunun tohumlarının;
dillerin hatalarının
v e d a ğ ı l a n halkların
v e klanlardaki m e s k e n l e r i n
v e ülkelerin m i r a s ı n ı n ;
kutsal m e v s i m l e r i n . . .
v e yılların d ö n g ü l e r i n i n
ve ebedi zamanın.

XI S a v a ş , gerçekte Senin savaşın! O n l a r ı n bedeni S e n i n güçlü

e l i n l e p a r ç a l a n d ı v e onları g ö m e c e k kimseleri k a l m a d ı .
G a t h ' ı n d e v i n i , cesur savaşçıyı, hizmetkârın D a v u t ' a S e n gönder­
d i n ; ç ü n k ü o, kılıç ve mızrak yerine Senin adına sığındı; ç ü n k ü savaş,
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN Y.

S e n i n savaşındı. Birçok kez, S e n i n adınla, Filistinlilere karşı zafer ka­

z a n d ı . Birçok kez, krallarımızın aracılığıyla bize Sevgini gönderdin;
bütün günahlarımıza, bütün isyankâr işlerimize rağmen ...
S a v a ş , g e r ç e k t e S e n i n savaşın v e g ü c ü n k a y n a ğ ı S e n s i n ! G ü ç
bizde değil. B i z i m ve ellerimizin g ü c ü , Senin kudretin ve bize
bahşettiğin cesaret o l m a s a y d ı hiçbir şey y a p a m a z d ı . B i z e , eski za­
manlarda şöyle seslenmiştin; Yakup'tan bir yıldız çıkacak, İsra­
il'den bir asa yükselecek. Moavın tapınaklarını yıkacak, Şet Oğul­
ları'nı katledecek. Yakup soyundan gelen kişi önderlik edecek,
kentte sağ kalanları yok edecek. Düşmanı esir alacak ve İsrail bü­
yük işler başaracak ( Ç ö l d e S a y ı m 24:17-19).
S e n i n v a r l ı ğ ı n a tanıklık e d e n kutsal h a l k ı n ı n e l i y l e b i z e savaş
vaktini b i l d i r d i n . S e n d e n g ü ç a l a n yoksul i n s a n l a r ı n ı n a r a c ı l ı ğ ı y l a
B e l i y a l ' i n h a l k ı n ı , y e d i g ü n a h k â r ulusu y e r l e bir ettin. E r i y e n g ö ­
n ü l l e r e u m u t kapısını a ç t ı n : F i r a v u n ' u v e Kızıl D e n i z ' d e k i savaşçı
kaptanları nasıl bir felakete uğrattıysan, d ü ş m a n l a r ı m ı z ı a y n ı ş e ­
k i l d e c e z a l a n d ı r a c a k s ı n . R u h u n çektiği ıstırabı a l e v l e n d i r e c e k s i n ;
b ü t ü n t a n r ı t a n ı m a z l a r k ü l e d ö n ü ş ü n c e y e v e g ü n a h k â r l ı k l a r son
buluncaya dek meşale y a n m a y a devam edecek.
Eski z a m a n l a r d a , bize Kittim'i c e z a l a n d ı r a c a ğ ı n anı bildirmiş­
t i n ; Asur yenik düşecek; ama insan kılıcına değil; hiçbir insan kılı­
cı onu yenemeyecek ( Y e ş a y a 31:8). B ü t ü n ü l k e l e r d e k i d ü ş m a n l a r ı ­
n ı , y o k s u l insanlarının e l i n e teslim e d e c e k s i n ; toprağa m e y l e d e n ­
ler, o n l a r ı k ü ç ü k d ü ş ü r e c e k ; d ü ş m a n l a r ı n ö n d e r i , g ü n a h k â r l a r ı n
c e z a s ı y l a ö d ü l l e n d i r i l e c e k ; insanoğullarının a r a s ı n d a sonsuz a d a ­
letin e g e m e n k ı l ı n a c a k ; sevdiğin halk, A d ı n ı sonsuza dek y a ş a t a ­
c a k ... G o g v e o n u n ç e v r e s i n d e t o p l a n a n halkları c e z a l a n d ı r d ı ğ ı n
s a v a ş , h a l k ı n ı n g ö z ü n d e kutsaldır.
C e n n e t t e n ... o n l a r l a d ö v ü ş e c e k s i n XII Ç ü n k ü , kutsal o l a n l a r
c e n n e t t e S e n i n l e beraberler, M e l e k l e r i n s a h i b i , S e n i n e v i n d e , S a ­
na d u a e d i y o r . K e n d i n için seçtiğin i n s a n l a r d a n bir c e m a a t kur­
d u n . O n l a r ı n ö n d e r l e r i n i n yeri S e n i n e v i n d i r ; azizlerin S e n i n c e n ­
n e t i n d e y a ş a y a c a k . O n l a r ı kutsadın v e c e m a a t l e r i n d e h u z u r l u y a ­
ş a m a l a r ı n ı s a ğ l a d ı n . B ü t ü n çağlar b o y u n c a , s o n s u z a d e k o n l a r ı n
y a n ı n d a o l a c a k s ı n . S e ç i l m i ş insanlarının a r a s ı n d a n , B i n l e r v e K a ­
labalıklar h a l i n d e ö n d e r l e r i n i t o p l a y a c a k s ı n ; b ü t ü n M e l e k l e r i n l e
ve Azizlerinle beraber, onlara savaşmaları için g ü ç v e r e c e k s i n .
O n l a r , y e r y ü z ü n d e k i isyankârları, S e n i n y a r g ı n u y a r ı n c a y o k e d e ­
c e k l e r ; c e n n e t i n s e ç k i n l e r i y l e zafer k a z a n a c a k l a r .
 GEZA VERMES

Kutsa l K r a l l ı ğ ı ' n d a S e n i n ö f k e n d e n k o r k u y o r u z . S e ç k i n l e r i n
B i r l i ğ i , bizi sonsuza dek k o r u y a c a k . Kralları hor g ö r e c e ğ i z , o n l a ­
rın g ü c ü y l e a l a y e d e c e ğ i z ; ç ü n k ü R a b ' b i m i z kutsaldır. Kutsal K r a ­
l ı m ı z , diğer s e ç k i n l e r l e b e r a b e r b i z i m a r a m ı z d a . S a h i b i m i z i n kor­
kusuz s a v a ş ç ı l a r ı , a d a m l a r ı m ı z ı n a r a s ı n d a ; s a v a ş ı n K a h r a m a n ı b i ­
z i m l e ; R u h l a r ı n ı n s a h i b i , süvarilerimiz v e p i y a d e l e r i m i z l e . O n l a r ,
y e r y ü z ü n ü saran y a ğ m u r bulutları; e k i n l e r e yargını y a ğ d ı r a n y a ğ ­
m u r seli gibiler.

Davran, ey Kahraman!
Tutsaklarının başını ç e k , e y G ö r k e m l i O l a n !
G a n i m e t l e r i topla,
e y g ü ç l ü işlere K a d i r o l a n ! D ü ş m a n l a r ı n ı n e n s e s i n e
yapış
v e leşlerin y ı ğ ı n ı n e z !
U l u s l a r ı helak et, d ü ş m a n l a r ı n ı
v e kılıcınla c e z a l a n d ı r k ö t ü n ü n b e d e n i n i !
Ülkeni görkeme boğ
v e mirasını k u t s a m a n a !
O t l a k l a r ı n h a y v a n l a r l a d o l u p taşsın
v e s a r a y l a r ı n , g ü m ü ş altın v e k ı y m e t l i taşlarla!

Eğlen e y S i y o n !
E y K u d ü s , şenlikte göster k e n d i n i !
S e v i n i n , Y a h u d a ' n ı n bütün kentleri,
kapılarınızı ardına kadar a ç ı n k i ,
ulusların halkı içeri t o p l a n s ı n !

O n l a r ı n kralları size h i z m e t e d e c e k
ve zalimleriniz ö n ü n ü z d e eğilecek;
ayaklarınızın tozunu yalayacaklar.
S e v i n ç çığlıkları atın, e y h a l k ı m ı n kızları!
G ö r k e m l i takılar takının
v e ulusların krallıklarına h ü k m e d i n !
Hükümdarlık Rab'bindir
v e d a i m i e g e m e n l i k , İsrail'in.

... XIII B a ş k â h i n g e l e c e k . K â h i n l e r , L e v i l i l e r v e o r d u d a k i ihti­

y a r l a r o n u n y a n ı n d a d u r a c a k . Birlikte İsrail'in T a n r ı ' s ı n a v e o n u n
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

d o ğ r u işlerine d u a e d e c e k l e r . B e l i y a l ' e v e o n u n birliğindeki c a n ­

lara b e d d u a e d e c e k l e r . Ş ö y l e d i y e c e k l e r ;
B ü t ü n kutsal a m a ç l a r ı v e doğru işleri i ç i n T a n n ' y a şükürler
o l s u n ! O ' n a d o ğ r u l u k y o l u n d a hizmet e d e n l e r e v e O ' n u t a n ı y a n ­
lara şükürler o l s u n !
B ü t ü n g ü n a h k â r a m a ç l a r ı v e şeytani y ö n e t i m i i ç i n B e l i y a l ' e
y a z ı k l a r o l s u n ! T a n r ı t a n ı m a z a m a ç l a r ı v e kirli hizmetleri y ü z ü n ­
d e n o n u n birliğindeki t ü m c a n l a r a y a z ı k l a r o l s u n !
B e l i y a l ' i n y a n d a ş l a r ı , K a r a n l ı ğ ı n birliği; T a n r ı ' n ı n y a n d a ş l a r ı y -
sa I ş ı ğ ı n . . .
S e n , a t a l a r ı m ı z ı n R a b ' b i s i n ; S e n i n a d ı n ı sonsuza d e k kutsaya-
c a ğ ı z . B i z S e n i n m i r a s ı n ı z ; atalarımızla A n t l a ş m a y a p t ı n , b u y ü z ­
d e n o n l a r ı n s o y u y l a d a a n t l a ş m a n ı y ü r ü t e c e k s i n . B ü t ü n ifadelerin­
d e , A n t l a ş m a ' n d a n geri k a l a n bizleri k o r u d u ğ u n u , a r a m ı z d a o l d u ­
ğ u n u gösterdin. B i z l e r d e S e n i n doğru işlerini v e yargılarını s a y a ­
cağız.
B i z i K e n d i n i ç i n yarattın, e y R a b , sonsuza d e k S e n i n h a l k ı n
o l a r a k k a l a c a ğ ı z . K e n d i d o ğ r u n a göre b i z e A y d ı n l ı k kaderini b a h ­
şettin. E z e l d e n belirlediğin Işık P r e n s i ' n i , b i z e y a r d ı m etmesi i ç i n
g ö n d e r d i n , d o ğ r u l u ğ u n bütün oğulları o n u n e l l e r i n d e , b ü t ü n d o ğ ­
ruluk ruhları o n u n h â k i m i y e t i altında. F a k a t B e l i y a l ' i , K ö t ü N i y e t l i
M e l e ğ i , Diptekiler için yarattın. O, karanlıklara hükmediyor;
o n u n a m a c ı suçları v e g ü n a h l a r ı h â k i m kılmak. O n u n birliğindeki
b ü t ü n ruhlar, Y ı k ı m M e l e k l e r i , Karanlığın i l k e l e r i n e g ö r e y a ş ı y o r ­
lar; ç ü n k ü e ğ i l i m l e r i b u .
F a k a t b i z i , D o ğ r u l u ğ u n u n birliğini, s e v i n d i r ; k u r t a r ı c ı l ı ğ ı n l a
o n u r l a n d ı r ; h u z u r v e m u t l u l u k i ç i n d e y a ş a t . E y İsrail'in T a n r ı s ı ,
k i m S e n i n g ü c ü n l e kıyaslanabilir? S e n i n g ü c ü n , y o k s u l l a r ı n y a n ı n ­
d a . H a n g i m e l e k y a d a p r e n s , bizi S e n i n gibi k o r u y a b i l i r ? Ç ü n k ü
S e n e z e l d e , s a v a ş g ü n ü n ü b e l i r l e d i n ... d o ğ r u l u ğ u n y a r d ı m ı n a
g e l m e k , g ü n a h k a r l ı ğ ı y o k e t m e k , K a r a n l ı ğ ı A y d ı n l ı k l a bastırmak
i ç i n ... s o n s u z a d e k h ü k m e t m e k , K a r a n l ı ğ ı n O ğ u l l a r ı ' n ı y ı k ı m a
uğratmak i ç i n ...
... XIV M ı s ı r ' ı n ilahlarına karşı a l e v l e n e n a z a b ı n ı n g i b i .
K a m p a d ö n m e k üzere cesetlerin a r a s ı n d a n ç ı k t ı k l a r ı n d a , h e p
birlikte D ö n ü ş İlahileri s ö y l e y e c e k l e r . S a b a h o l d u ğ u n d a , s a v a ş k ı ­
yafetlerini y ı k a y a c a k l a r , kendilerini d ü ş m a n l a r ı n k a n ı n d a n a r ı n d ı ­
r a c a k l a r . S o n r a d ü ş m a n l a savaştıkları y e r e d ö n e r e k , s a v a ş k o n u m ­
larını a l a c a k l a r v e o r a d a İsrail'in T a n r ı s ı ' n a ş ü k r e d e c e k l e r . S e v i n ç
içinde O ' n u n adını anacaklar ve şöyle diyecekler:
 CEZA VERMES

Ş ü k ü r l e r o l s u n İsrail'in T a n r ı s ı ' n a ,
beni Antlaşma'ya bağışlayana
v e kurtuluş z a m a n ı n a ,
kurtardığı halkla b e r a b e r !

S e n d e l e y e n l e r i çağırdı O ,
m ü k e m m e l g ü ç l ü işlere
v e ulusların birliğinde t o p l a d ı ,
hepsini katletmek i ç i n .
G ö n l ü n d e korku o l a n ı doğrulttu
v e dilsizin dilini ç ö z d ü ,
T a n r ı ' n ı n {güçlü} ( 4 Q 4 9 I ) işlerine şükretsinler d i y e .
Z a y ı f o l a n a s a v a ş m a y ı öğretti
v e titreyen dizleri sağlamlaştırdı
v e v u r g u n u n belini doğrulttu.
Yoksulların ruhunda güç var
ve gönüllerinde,
yolun mükemmeliyle,
g ü n a h k â r l ı ğ ı n bütün uluslarının s o n u g e l d i :
g ü ç l ü a d a m l a r ı n d a n kimse sağ k a l m a d ı ,
S e n i n h a l k ı n d a n geri k a l a n l a r biziz.

{ Ş ü k ü r l e r olsun} ( 4 Q 4 9 I ) A d ı n a , e y m e r h a m e t l i T a n r ı ,
b a b a l a r ı m ı z l a A n t l a ş m a s ı ' n a sadık k a l a n a .
B ü t ü n kuşaklarımıza h e d i y e ettin,
g ö r k e m l i lütuflarını,
h a l k ı n ı n geri k a l a n l a r ı n a ,
Beliyal'in egemenliğinde.
K ö t ü niyetinin gizleri u y a r ı n c a ,
bizi A n t l a ş m a ' n d a n s a p t ı r a m a d ı .
Y ı k ı m ruhlarını b i z d e n uzağa s ü r d ü ,
rehinlerinin ruhunu korudun S e n ,
a d a m l a r , kendi e g e m e n l i k l e r i n d e { g ü n a h k â r c a
davrandıklarında} (4Q49I).
D ü ş e n kaldırdın S e n ;
a n c a k yüktarikatekileri y e r e serdin
v e m a ğ r u r l u o l a n a diz ç ö k t ü r d ü n .
O n l a r ı n gururlu a d a m l a r ı n a u t a n ç h e d i y e s i n i s u n d u n ,
o n l a r ı n değersiz ruhlarını h i ç e ç e v i r d i n .
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

A n c a k biz, S e n i n kutsal h a l k ı n , A d ı n ı k u t s a y a c a ğ ı z ,
d o ğ r u l u ğ u n u n işlerinden ö t ü r ü .
S e n i n haşmetini ö v e c e ğ i z , g ü ç l ü işlerinden ö t ü r ü ,
bütün m e v s i m l e r d e v e belirli z a m a n l a r d a , d a i m a ,
g ü n d o ğ d u ğ u n d a v e karanlık ç ö k t ü ğ ü n d e ,
a k ş a m ü z e r i v e sabahın s o n l a r ı n d a ,
çünkü {Görkeminin tasarımı! ( 4 Q 4 9 I ) yücedir
v e kusursuz sırlarınınki, y ü k s e k l e r d e d i r
h u z u r u n d a tozu d u m a n a katacaksın
v e 'tanrılar'ı y e r e b a t ı r a c a k s ı n.

D a v r a n , e y tanrıların T a n r ı ' s ı , d a v r a n ,
k e n d i n i doğrult g ü c ü n l e , {Krallar Kralı) ( 4 Q 4 9 I ) !
K a r a n l ı ğ ı n bütün oğulları, h u z u r u n d a titresinler!
Yüceliğinin aydınlığı,
'tanrılar'ın v e a d a m l a r ı n ü z e r i n e v u r s u n .
B u , d i b i n karanlık y e r l e r i n d e
y a n a n a l e v l e r gibi o l a c a k
ve cehennemin dibinde,
bütün günahkarları y a k a c a k ,
e b e d i bir y a n g ı n d a ,
... bütün m e v s i m l e r d e .

O r a d a b ü t ü n savaş ilahilerini s ö y l e y e c e k l e r . S o n r a k a m p l a r ı ­
n a d ö n e c e k l e r ... X V B u , birliklerin, uluslara karşı s a v a ş a c a ğ ı v e
İsrail'in ıstırap ç e k e c e ğ i z a m a n d ı r . T a n r ı ' n ı n birliği kutsal toprak­
lara d ö n e c e k ; g ü n a h k â r uluslar y o k e d i l e c e k .
S a v a ş a hazır birlikler y ü r ü y ü ş e g e ç e c e k ; T a n r ı ' n ı n kılıcıyla İ n ­
t i k a m ı n ı a l a c a k l a r ı g ü n , Kittim kralının v e B e l i y a l y a n d a ş l a r ı n ı n
ö n ü n d e kamplarını kuracaklar.
S o n r a B a ş k â h i n ileri ç ı k a c a k . K â h i n l e r , L e v i l i l e r , o n u n kardeş­
leri v e b ü t ü n s a v a ş ç ı l a r , o n u n y a n ı n d a b u l u n a c a k . K u r a l kitabında
y a z ı l ı o l a n S a v a ş Z a m a n ı ilahisini yüksek sesle s ö y l e y e c e k . S a v a ş
k i t a b ı n d a y a z ı l d ı ğ ı ü z e r e , bütün birlikleri, o y ö n e t e c e k . İntikam
G ü n ü için a t a n a n k â h i n , kardeşleriyle birlikte savaşçıları cesaret­
l e n d i r m e k için şu sözleri s ö y l e y e c e k ;
G ü ç l ü v e korkusuz o l u n , savaşçı o l u n ! K o r k m a y ı n ! İçinize
k u ş k u d ü ş m e s i n e izin v e r m e y i n ! Ü r k m e y i n , o n l a r d a n ç e k i n m e ­
y i n ! D i r e n c i n i z kırılmasın ... ç ü n k ü karşınızda d u r a n , g ü n a h k a r l a ­
rın birliğidir; o n l a r K a r a n l ı ğ a m e y l e d e r l e r . H a t a l a r d a n , k e n d i l e r i n e
 GEZA VERMES

b a r ı n a k y a p a r l a r . S a h i p oldukları g ü ç s a m a n a l e v i gibidir. C e m a -
atlerindeki b ü t ü n insanlar ... b u l u n a m a z . B u d a l a l a r ı n işledikleri
g ü n a h l a r y o k o l a c a k , y a z g ü n e ş i n d e k i ç i ç e k l e r gibi ...
T a n r ı ' n ı n savaşı için c e s u r o l u n ! B u g ü n , T a n r ı , B e l i y a l ' i n h a l ­
kıyla h e s a p l a ş a c a k ! İsrail'in Tanrısı, bütün g ü n a h k â r ruhları g ü ç l ü
e l i y l e c e z a l a n d ı r a c a k . S a v a ş 'tanrıları', savaş için bir a r a y a g e l e ­
c e k l e r ; Kutsal O l a n ' ı n birlikleri h a z ı r l a n a c a k , Ö d e ş m e G ü n ü için
... XVI . . . İsrail'in Tanrısı, uluslara karşı savaş ç a ğ r ı s ı n d a b u l u n ­
d u v e s e ç k i n h a l k ı n ı n aziz insanlarıyla onları c e z a l a n d ı r a c a k .

Kittim'in kampı önünde duracakları gün bütün bu Kurallara

riayet edecekler
K â h i n l e r , İşaret b o r u s u n u ç a l d ı k l a r ı n d a , s a v a ş kapıları a ç ı l a ­
c a k ; p i y a d e l e r i l e r l e m e y e b a ş l a y a c a k v e sütunlar iki birlik arasına
g i r e c e k . K â h i n l e r , o n l a r için ' S a v a ş D ü z e n i ' işaretini v e r e c e k , s ü ­
tunlar b o r u sesini d u y d u ğ u n d a m e v z i a l a c a k . K â h i n l e r , i l e r l e m e ­
leri i ç i n ikinci işareti v e r d i k l e r i n d e ve bu birlikler Kittim'in o r d u ­
s u n d a n taş atışı mesafesine g e l d i k l e r i n d e , her s a v a ş ç ı s a v a ş silahı­
nı d o ğ r u l t a c a k . Altı k â h i n , savaşı y ö n l e n d i r m e k ü z e r e K a t l i a m b o ­
rularını g ü ç l ü v e kesik tonda ç a l a c a k l a r . Levililer v e diğerleri k o ç -
b o y n u z u y l a savaş a l a r m ı n ı v e r e c e k . B u g ü r ü l t ü y l e , birlikler d ü ş ­
m a n l a r a s a l d ı r a c a k . S o n r a sesler kesilecek; a n c a k k â h i n l e r i n Katli­
a m b o r u s u sesi d u y u l a c a k v e Kittim'le m ü c a d e l e e d i l e c e k vacaf.
B e l i y a l , karanlığın oğullarıyla kendini ç e m b e r e aldığında, T a n ­
rı'nın h i k m e t i y l e p i y a d e l e r d ü ş m e y e b a ş l a d ı ğ ı n d a v e ç a t ı ş m a d a k i
askerler ç e t i n bir m ü c a d e l e i ç i n e girdiklerinde, k â h i n l e r Ç a ğ r ı b o ­
rusunu ç a l a c a k v e y e d e k birlik, savaş a l a n ı n a gelerek iki o r d u ara­
sına g i r e c e k . ' G e r i Ç e k i l m e ' işaretiyle ö n c e k i birlik eski y e r i n e d ö ­
necek.
S o n r a B a ş k â h i n y a n l a r ı n a g e l e c e k v e birliğin ö n ü n d e d u r a ­
c a k . T a n r ı ' n ı n kudretiyle, savaşçıların g ö n l ü n e v e e l l e r i n e g ü ç v e ­
recek. B a ş k â h i n ş ö y l e d i y e c e k : ... eski ç a ğ l a r d a n beri T a n r ı ' n ı n iş­
lerini biliyorsunuz...
... XVII T a n r ı , potada s ı n a n a n l a r ı n a r a c ı l ı ğ ı y l a , o n l a r ı ateşle
ödüllendirecek. Silahlarını bileyecek ve günahkâr uluslar tama­
m e n y o k e d i l i n c e y e dek o n l a r l a s a v a ş a c a k . H a r u n ' u n o ğ u l l a r ı N a -
d a v v e A v i h u ' n u n sonlarını a n ı m s a y ı n . T a n r ı , o n l a r ı n y a z g ı s ı y l a ,
İsrail'e b ü y ü k l ü ğ ü n ü kanıtlamıştı. A n c a k E l e z a r v e İ t a m a r , T a n ­
rı'nın sonsuz A n t l a ş m a s ı ' n a girmişlerdi.
 ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

G ü ç l ü o l u n , y ı l m a y ı n ! D ü ş m a n l a r ı n ı z , kaos v e k a r m a ş a i ç i n ­
de olacaklar. Onlar, olmayan ve olmaması gerekenlerden güç
alırlar. O l a n v e o l m a s ı g e r e k e n her şey, T a n r ı ' n ı n d ı r . O , o l a c a k
b ü t ü n işleri bilir. G ü n a h k â r l ı k krallığı P r e n s i n i n b o z g u n a u ğ r a y a ­
c a ğ ı g ü n , b u g ü n d ü r . O , M i k a i l Krallığı'nın P r e n s i ' y l e , kendi h a l k ı ­
n a y a r d ı m e d e c e k . O , İsrail'in ç o c u k l a r ı n ı n ü z e r i n e ışık y a ğ d ı r a ­
c a k ; h u z u r v e kutsama, T a n r ı ' n ı n birliğiyle o l a c a k . İlahların ara­
sında, M i k a i l ' i n krallığını k u r a c a k . İsrail, b ü t ü n c a n l a r ı n i ç i n d e n
y ü k s e l e c e k . D o ğ r u l u k ş e n l e n e c e k ; T a n r ı ' n ı n ç o c u k l a r ı , s o n s u z bil­
gi içinde sevinç çığlıkları atacaklar. Siz, A n t l a ş m a n ı n oğulları,
T a n r ı ' n ı n s ı n a v ı n d a g ü ç l ü o k m ! D ü ş m a n l a r ı n a son d a r b e y i v u r u n -
c a y a d e k , O , sizi ayakta tutacak.
Bu sözlerden sonra, Kâhinler bölüklerin oluşturulması için
işaret v e r e c e k l e r ; b o r u sesinin d u y u l m a s ı y l a sütundaki her s a v a ş ç ı
d ü z e n i ç i n d e k i y e r i n i a l a c a k . S o n r a k â h i n l e r , birliğin i l e r l e m e s i
i ç i n i k i n c i işareti v e r d i ğ i n d e v e p i y a d e l e r , taş atışı m e s a f e s i n d e
k a l a n d ü ş m a n o r d u s u n a yaklaştığında, her s a v a ş ç ı silahını hazır­
l a y a c a k . K â h i n l e r , K a t l i a m b o r u s u n u ç a l a c a k l a r ; L e v i l i l e r v e diğer
k o ç b o y n u z u ü f l e y i c i l e r i , savaş a l a r m ı v e r d i k l e r i n d e , p i y a d e l e r Kit-
tim o r d u s u n a s a l d ı r a c a k ; a l a r m sesiyle d ü ş m a n l a r ı y e r e s e r e c e k ­
ler. G ü r ü l t ü kesildiğinde, K â h i n l e r K a t l i a m b o r u s u n u ç a l m a y ı sür­
d ü r e c e k l e r v e Kittim'e karşı s a v a ş ı l a c a k .
. . . ü ç ü n c ü birlik . . . T a n r ı ' n ı n y a r d ı m ı y l a d ü ş m a n l a r . . . XVIII
Y e d i n c i birlikle, T a n r ı ' n ı n e l i , B e l i y a l ' e , o n u n krallığının ü z e r i n e
fırtına gibi i n d i ğ i n d e v e M e l e k l e r i n barışmaları arasında A s u r l u l a -
rın p e ş i n e d ü ş ü l d ü ğ ü n d e Yafet'in O ğ u l l a r ı bir d a h a d o ğ r u l m a m a k
ü z e r e y e r e serilecekler. Kittim'den g e r i y e tek bir kişi b i l e k a l m a ­
y a c a k , a r a l a r ı n d a n kimse k u r t u l m a y a c a k .
O z a m a n , İsrail Tanrısı'nın eli B e l i y a l ' i n h a l k ı n a kalktığında,
K â h i n l e r altıncı b o r u y u , İşaret b o r u s u n u , ç a l a c a k l a r ; b ü t ü n savaş
birlikleri o n l a r a d o ğ r u ilerleyecek v e t ü m Kittim k a m p l a r ı n ı y e r l e
bir e t m e k ü z e r e b ö l ü n e c e k l e r . G ü n e ş b a t m a y a b a ş l a d ı ğ ı n d a , B a ş -
k â h i n ö n e ç ı k a c a k . Levililer, k a b i l e şefleri v e ihtiyarlar, o n u n y a ­
n ı n d a d u r a c a k l a r . Birlikte İsrail T a n r ı s ı ' n a ş ü k r e d e c e k l e r . Ş ö y l e d i ­
yecekler:
S a n a şükürler o l s u n e y tanrıların T a n r ı s ı , H a l k ı n a y a r d ı m et­
t i n ! B i z i m l e y a p t ı ğ ı n A n t l a ş m a n a sadık k a l d ı n v e kurtuluş k a p ı l a r ı ­
nı b i z i m i ç i n d e f a l a r c a a ç t ı n . A n t l a ş m a n a d ı n a , bizi sefaletten ko­
r u d u n , b i z e iyiliğini s u n d u n . A d ı n a u y g u n b i ç i m d e d a v r a n d ı n , e y
d o ğ r u l u k Tanrısı ... B i z e m u c i z e l e r g ö n d e r d i n , g e ç m i ş z a m a n l a r -
 ULLn Vl_l\ivıı_j

d a n beri g ö r m e d i ğ i m i z kadar g ö z kamaştırıcı o l a n ... Ö n c e d e n

belirlediğin z a m a n a b u g ü n tanıklık ettik ... D ü ş m a n ı n i h a i y e n i l ­
g i y e uğratarak b i z e y a r d ı m elini uzattın. D ü ş m a n l a r ı m ı z ı y o k e d e ­
rek bize g ü ç l ü e l i n i gösterdin.
Z a m a n bizi onlara yaklaştırıyor ... S e n , korkusuz o l a n l a r ı n y ü ­
reklerini söktün, b u y ü z d e n ayakta d u r a m ı y o r l a r . Ç ü n k ü g ü ç S e n i n
v e savaş S e n i n e l l e r i n d e ! ... XIX B i z i m H ü k ü m d a r ı m ı z kutsaldır
v e G ö r k e m l i Kral bizimledir; b u y ü z d e n , ruhların yaratıcısı s ü v a r i ­
lerimizle v e atlılarımızın y a n ı n d a . O n l a r , y e r y ü z ü n ü saran y a ğ m u r
bulutları v e ekinlerin üzerine y a ğ a n y a ğ m u r selleri gibiler.

Davran, ey Kahraman!
Tutsaklarının başını ç e k , e y G ö r k e m l i O l a n !
G a n i m e t l e r i topla,
e y g ü ç l ü işlere Kadir o l a n ! D ü ş m a n l a r ı n ı n e n s e s i n e
yapış
v e leşlerin yığınını e z !
U l u s l a r ı helak et, d ü ş m a n l a r ı n ı
v e kılıcınla c e z a l a n d ı r k ö t ü n ü n b e d e n i n i !
Ü l k e n i g ö r k e m e boğ
v e mirasını k u t s a m a n a !
O t l a k l a r ı n h a y v a n l a r l a d o l u p taşsın
v e s a r a y l a r ı n , g ü m ü ş altın v e k ı y m e t l i taşlarla!

Eğlen e y S i y o n !
Ey K u d ü s , şenlikte göster k e n d i n i !
S e v i n i n , Y a h u d a ' n ı n bütün kentleri,
kapılarınızı ardına kadar a ç ı n k i ,
ulusların halkı içeri t o p l a n s ı n !
O n l a r ı n kralları size h i z m e t e d e c e k
ve zalimleriniz önünüzde eğilecek;
ayaklarınızın tozunu yalayacaklar.
S e v i n ç çığlıkları atın, e y h a l k ı m ı n k ı z l a r ı !
G ö r k e m l i takılar takının
v e ulusların krallıklarına h ü k m e d i n !
Hükümdarlık Rab'bindir
v e d a i m i e g e m e n l i k , İsrail'in.
O L U Ü E N I Z PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

b
(IQM ve 4QM =4Q492)

S o n r a , bir sonraki s a b a h a dek d i n l e n m e k i ç i n , g e c e k a m p t a

t o p l a n a c a k l a r . S a b a h o l d u ğ u n d a , Kittim v e A s u r s a v a ş ç ı l a r ı n ı n v e
onlara yandaşlık e d e n ulusların T a n n ' n ı n kılıcıyla öldürüldüğü
yere giderek, cesetlerini g ö m e c e k kimseleri bile k a l m a m ı ş düş­
m a n l a r a r a s ı n d a hayatta k a l a n l a r ı n o l u p o l m a d ı ğ ı n a b a k a c a k l a r .
S o n r a K â h i n v e o n u n v e k i l i , Levililer, s a v a ş p r e n s i , birlik şefleri v e
diğer birlik ü y e l e r i , Kittim'in ö l d ü r ü l d ü ğ ü a l a n d a bir ö n c e k i y e r l e ­
rini a l a c a k l a r v e Y ü c e T a n r ı ' y a ş ü k r e d e c e k l e r ...
 Dördüncü Mağara Savaş Parşömeni
(4Q49I, 493)

a
M (4Q49l)'de geçen iki bölümden ilki, I Q M ' n i n 2., 6., 16. ve 17.
sütunlarındaki bazı pasajları çağrıştırır; ancak bunlarla ilişkili olmayan
pasajları da kapsar. Editör tarafından 'Mikail'in ve Adaletin Ezgisi' diye
adlandırılmış ikinci bölüm, bir şiir, I Q M ' e eklenir.
M c (4Q493) altında tasnif edilen günümüze kadar ulaşabilmiş bazı
satırlar I Q M ' n i n 7., 16., vs. bölümleriyle ilgilidir; ancak bu yazılardaki
boşluklara denk düşmezler.
M a = 4 Q 4 9 I , bölüm 1-3

... K a m p v e h e l â a r a s ı n d a b i n a r ş ı n l ı k m e s a f e b ı r a k ı l a c a k ;
ç e v r e d e n b a k ı l d ı ğ ı n d a çıplaklık g ö r ü n m e y e c e k . D ü ş m a n ı y e n m e k
ü z e r e s a v a ş hazırlıklarına b a ş l a d ı k l a r ı n d a , g ü n d e l i k işlerin y ü r ü ­
tülmesi için her k a b i l e d e n belirli s a y ı d a s a v a ş ç ı o g ü n k ü ç a t ı ş m a ­
d a n m u a f t u t u l a c a k . O g ü n , bütün k a b i l e l e r d e n bazı kişiler k a m p ­
lardan a y r ı l a r a k toplantı e v i n e g i d e c e k l e r ... K â h i n l e r , L e v i l i l e r v e
k a m p b a ş k a n l a r ı o n l a r a d o ğ r u i l e r l e y e c e k . B i n l e r , Y ü z l e r , Elliler
v e O n l a r ... ö n ü n d e o r a y ı g e ç e c e k l e r . ' K a y n a ğ ı ' y ü z ü n d e n kirli
s a y ı l a n kişi, o g e c e savaşa k a t ı l m a y a c a k ; ç ü n k ü kutsal m e l e k l e r
birliğin y a n ı n d a o l a c a k ... Birlik, o g ü n y a p ı l a c a k savaşta ... için
ç a ğ r ı l d ı ğ ı n d a , üç birlik art arda d i z i l e c e k . Birlikler a r a s ı n d a b o ş ­
luklar b ı r a k ı l a c a k v e galibiyet k a z a n m a k ü z e r e s a v a ş a g i d e c e k l e r .
S ü v a r i l e r v e p i y a d e l e r y a n y a n a d u r a c a k . B u n l a r iki o r d u arasına
g i r e c e k l e r . K a r ş ı taraf b i r l i k l e r e t u z a k k u r a r s a , ü ç p u s u birliği
u z a k t a d u r a c a k v e s a v a ş ı n ... k a l k m a y a c a k . T e h l i k e b o r u l a r ı n ı
duyduklarında, piyadeler düşmana saldıracak ve onları öldüre­
c e k l e r . D a h a sonra, pusudaki birlikler s a k l a n d ı k l a r ı y e r d e n ç ı k a ­
c a k l a r v e eski d ü z e n l e r i n e girecekler. Y e n i d e n d ü z e n a l m a k : sağ-
d a n , s o l d a n , a r k a d a n v e ö n d e n ; dört y ö n d e n ... i m h a s a v a ş ı n d a .
D ü ş m a n l a ç a t ı ş m a y a giren bütün birlikler bir a r a d a d u r a c a k . İlk
birlik ç a t ı ş m a y a g i r d i ğ i n d e , ikincisi ... b e k l e y e c e k . İlk birlik za­
m a n ı g e l d i ğ i n d e geri d ö n e c e k v e ... İkinci ... S a v a ş birleştiğinde.
S o n r a ikinci birlik, z a m a n ı g e l d i ğ i n d e geri d ö n e c e k v e b e k l e y e ­
c e k . Ü ç ü n c ü ...
B a ş k â h i n v e o n u n kardeşleri, K â h i n l e r , L e v i l i l e r v e e m i r altın­
d a k i l e r d u r a c a k l a r . K â h i n l e r b o r u l a r ı n ı sürekli ç a l a c a k l a r . ... v e
m a v i , m o r v e kırmızı iplerle işlenmiş b e y a z k e t e n d e n c ü p p e , t u ­
nik v e p a n t o l o n g i y e c e k l e r ; başlarına mitred t u r b a n t a k a c a k l a r . B u
giysileri t a p ı n a ğ a s o k m a y a c a k l a r ; ç ü n k ü b u n l a r s a v a ş içindir. B ü ­
tün b u kurallar u y a r ı n c a . . .
 Savaşın Kitabı
(4Q285, IIQI4)

J. T. Milik tarafından Serekh ha-Milhamah ya da Savaşın Kitabı diye

adlandırılan on kısa bölüm, Savaş Kitabına benzer niteliktedir ve muhte­
melen ikinci metindeki boşlukları tamamlar. Bu metinlerde, I Q M içinde
de geçen baş melek Mikail'den (10. bölüm), -Davut'un kolu diye tanım­
lanan Birlik Prensi'nden (4. ve 7. bölümler), Kittim'den ve onların yok
edilişinden (2., 4. ve 7. bölümler) ve boruları çalan Levililerden (8. bö­
lüm) söz edilir. Tahrifata uğramış kutsama bölümü (8. bölüm) İIQI4'ten
yararlanılarak yeniden yapılandırılabilir; ancak iki metin arasında bazı
farklılıklar bulunur. 4. bölümde -Eski Ahitte G o g diye adlandırılan ( H e -
zekiel 39)- son düşmanın yenilgisi betimlenir; bu topluluk Kittim'le öz­
deş tutulur. Bazıları tarafından yanlış biçimde 'Delinmiş Mesih M e t n i '
diye yaftalanan 7. bölüm, Yeşaya 10: 34; II: l'in yorumuna dayanır. Bu
metin, dördüncü mağara Yeşaya Beyanatına ait 4 Q I 6 I , 8-10 bölümlerle
ve Birlik Prensi'nin Kutsaması'yla ( I Q S b , V, 20-29) birlikte okunmalıdır.
Son iki yazı, Kittim kralını öldürmesi beklenen Davut soyundan bir M e ­
sih'in zaferini konu edinir. Elyazmalarr arasında yalnızca I., 4., 7. ve 8.
bölümler çevrilebilecek durumdadır.
Editio princeps için bakınız; P. S. Alexander, G. V e r m e s , DJD;
X X X V I , 228-46. I I Q I 4 için bkz; F. Garcia Martinez.vd., DJD, XXIII, 243-
51. Ön araştırma için bkz. Geza Vermes, 'The Oxford Forum for Q u m -
ran Reseach: Seminar on the Rule of W a r (4Q285)', J7S43 (1992), 85-90.

4 Q 2 8 5 , böl. I

... S e n i n a d ı n y ü z ü n d e n v e ... M i k a i l , C e b r a i l , S a r i e l , R a p h a ­
el ... s e ç i m i y l e ...
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

4 Q 2 8 5 , böl. 4

... g ü n a h k â r l ı k y e n i l e c e k ... Birlik Prensi v e b ü t ü n İsrail ...

Peygamber Hezekiel'in kitabında ş ö y l e y a z a r ; Sol elinizdeki yayı
ve sağ elinizdeki okları düşüreceğim. İsrail dağlarında düşeceksi­
niz ... Kittim Kralı ... Birlik Prensi onları b ü y ü k d e n i z e k a d a r k o ­
v a l a y a c a k . ... İsrail'in ö n ü n d e n k a ç a c a k l a r ... O z a m a n ... o n l a ­
rın ö n ü n d e d u r a c a k v e o n l a r harekete g e ç e c e k l e r . . . v e kuru t o p ­
rağa d ö n e c e k l e r . O z a m a n ... o n u (Kittim K r a l ı ' n ı ? ) Birlik P r e n -
si'nin h u z u r u n a g e t i r e c e k l e r . . .

4 Q 2 8 5 , 7. böl.
Mesih, Davut'un Kolu

Yeşaya Peygamberin kitabında ş ö y l e y a z a r , Ormandaki çalı­

lıkları baltaya keser gibi, kesip devirecek onları, Lübnan Güçlü
Olan'ın önünde diz çökecek. İşay'ın kütüğünden yeni bir filiz çı­
kacak ... D a v u t ' u n kolu v e onlar y a r g ı y a ... v e Birlik P r e n s i , D a ­
v u t ' u n kolu o n u ö l d ü r e c e k ... d a r b e l e r l e v e y a r a l a r l a ... S a y g ı n bir
K â h i n i n k o m u t a s ı n d a ... Kittim'in ö l ü l e r i n i ...

4 Q 2 8 5 , 8. böl.

İsrail O ğ u l l a r ı ' n a ş ö y l e y a n ı t v e r e c e k : E n Y ü c e T a n r ı ' n ı n a d ı ­

na, k u t s a n a c a k s ı n ı z ... O ' n u n kutsal a d ı sonsuza d e k k u t s a n a c a k .
O ' n u n kutsal m e l e k l e r i kutsanacak. E n Y ü c e T a n r ı , sizi kutsaya-
c a k . Y ü z ü n ü s i z d e n y a n a ç e v i r e c e k v e c e n n e t t e k i h a z i n e s i n i sizin
i ç i n a ç a r a k , toprağınıza kutsama, ç i y , y a ğ m u r , e r k e n y a ğ m u r v e
g e ç y a ğ m u r y a ğ d ı r a c a k k i b o l c a mısırınız, ş a r a b ı n ı z v e y a ğ ı n ı z o l ­
s u n . T o p r a k t a sizin i ç i n m e y v e l e r y e t i ş e c e k . O n l a r ı y i y e c e k v e
b e s l e n e c e k s i n i z . T o p r a ğ ı n ı z v e r i m l i o l a c a k ; t o p l a d ı ğ ı n ı z ürünler­
d e küf y a d a m a n t a r b u l u n m a y a c a k . B i r l i ğ i n i z d e h i ç b i r ç o c u k ö l ­
m e y e c e k v e k i m s e zor d u r u m a d ü ş m e y e c e k . Y a b a n i h a y v a n l a r ,
t o p r a k l a r ı n ı z d a n ç ı k a c a k v e v e b a hastalığı g ö r ü l m e y e c e k . T a n r ı
s i z i n l e d i r , O ' n u n kutsal m e l e k l e r i b i r l i ğ i n i z d e d i r , O ' n u n kutsal
adı sizin ü s t ü n ü z e d i r . . . a r a n ı z d a ...

IIQI4

İsrail'in Tanrısı a d ı n a onları k u t s a y a c a k . İsrail'in O ğ u l l a r ı ' n a ,

... ş ö y l e y a n ı t l a y a c a k : S o n s u z a dek k u t s a n a c a k s ı n ı z v e O ' n u n ...
 G E Z A VERMES

k u t s a n a c a k ... v e kutsal M e l e k l e r i k u t s a n a c a k . E n Y ü c e T a n r ı , sizi

k u t s a y a c a k . Y ü z ü n ü sizden y a n a d ö n e c e k v e c e n n e t t e k i h a z i n e s i ­
n i sizin i ç i n a ç a r a k , toprağınıza kutsama, ç i y , y a ğ m u r , e r k e n y a ğ ­
m u r v e g e ç y a ğ m u r y a ğ d ı r a c a k k i b o l c a mısırınız, ş a r a b ı n ı z v e y a ­
ğınız o l s u n . T o p r a k t a sizin için m e y v e l e r y e t i ş e c e k . O n l a r ı y i y e ­
cek ve besleneceksiniz. Toprağınız verimli olacak; topladığınız
ü r ü n l e r d e küf y a d a m a n t a r b u l u n m a y a c a k . B i r l i ğ i n i z d e n e bir ç o ­
c u k ö l e c e k n e d e biri zor d u r u m a d ü ş e c e k v e y a b a n i h a y v a n l a r
t o p r a k l a r ı n ı z d a n ç ı k a c a k . T o p r a ğ ı n ı z d a n kılıç g e ç m e y e c e k . T a n r ı
s i z i n l e d i r , O ' n u n kutsal m e l e k l e r i b i r l i ğ i n i z d e d i r , O ' n u n kutsal
a d ı sizin üstünüzedir.
 Tapınak Parşömeni
(IIQT=IIQI9-2I, 4Q365a, 4Q524)

1956 yılında ikinci mağarada keşfedilen Tapınak Parşömeni, ancak

Haziran 1967 yılında yapılan Altı G ü n Savaşı'ndan sonra yarı-gizlilikten
sıyrılabilmiştir. Yaklaşık 86 c m . uzunluğundaki parşömen, Kumran Ya­
zıtları arasındaki en uzun parşömendir. B u , II. mağara (IIQ20) ve dör­
düncü mağara (4Q365a) bölümleri, dışında altmış yedi sütundan oluşur.
Parşömen'in geniş bir bölümünde Tapınak ve tarikat ibadetleri;
özellikle Şabat ve bayramlarda sunulan sunular konu edilir. Yasaların
çoğu, doğrudan ya da dolaylı biçimde, Çıkış, Levililer ve özellikle Ya-
sa'nın Tekrarına dayandırılır; ancak bunların yanı sıra, kutsal kitaptan
bağımsız görünen yasamalar da bulunmaktadır. Elyazmasının giriş bö­
lümleri oldukça tahrifata uğramıştır. Ö y l e ki; 3. ve 7. sütunlar hakkında
ancak kutsal kitap anlatılarından yararlanılarak bazı çıkarımlarda bulu­
nabiliriz (bkz. E. Q i m r o n , The Temple Scroll, 1996). Bu bölümleri çevir­
memeyi yeğledim; ancak aşağıda sıralanan özetler içinde bu metinlerin
olası içeriklerinden söz edeceğim:
1. Tanrı'nın İsrail'le Antlaşması (II)
2. Tapınağın inşası; Mabet, Kutsalların Kutsalı, Ö z e l O d a ve Sıra
Sütunların ölçüleri (lll-VII)
3. Şükran koltuğu, keruv, paravan, sofra, altın lamba vs. betimle­
meleri (VII-XI).
4. Sunuların ve sunağın taslağı (XI-XII).
5. Günlük, haftalık, aylık sunular ve bayram sunuları (XIII-XXIX).
6. Tapınak alanındaki yapılar: merdiven evi, vaftiz kurnası (laver)
evi, kutsal tekneler evi, mezba, vs. (XXX-XXXV).
7. Tapınak'taki üç alan; kâhinler, 20 yaş üstü Musevi erkekler, ka­
dınlar ve çocuklar için (XXXVI-XLV).
8. Tapınakta ve Mabet kentinde arınmayla ilgili kurallar (XLVI-XLVIII).
 G E Z A V E R M E S

9. İsrail kentlerinde arınmayla ilgili kurallar (XLVIII-LI).

10. Yargıçlar ve memurlar (Ll).
11. Putperestlik ve sunuluk hayvanlarla ilgili kurallar (LI-LIII).
12. Antlar ve Yeminler (LIII-LIV).
13. Dinden Çıkmakla ilgili yasalar (LIV-LV).
14. Kâhinler ve Levililerle ilgili yasalar; Yahudi kralın ayrıntılı kural­
ları (LVI-LIX).
15. Kutsal görevler, putlar, tanıklar, savaş, isyankâr oğul, 'idamlık'
suçlar, ensest ilişkilerle ilgili muhtelif yasalar (LX-LXVI).
Konu sıralaması açsından büyük oranda Kutsal Kitaba sadık kalı­
nan bu yazıtlarda; kurallar düzenine, ahengine ve yeniden yorumlanma­
sına önem sarf edilmiştir. Elyazmasını tamamlayan bölümler; Tapınak
yasamaları (lll-XII-XXX-XLV), bayramlar (XVII-XXIX), Tapınak ve kentte
kullanılan saflık malzemeleri (XLVI-XLVII) ve kralla ilgili (LVI-LIX) kural­
lardır. Düzeltmenin amacı, parşömen iletisini Kutsal Kitap yorumu biçi­
minde sunmanın ötesinde, bu metinde kurtuluşun aciliyetini vurgula­
maktır; bu nedenle ek yasamalar Tanrı'nın buyrukları olarak tasarlanır
ve kutsal Yazı'da geçen ' R a b = Y H W H ' yerine ' B e n ' kelimesi kullanıla­
rak, anlatı birinci ağızdan aktarılır.
Tapınak Parşömeni'nin Kumran Yazıtları'ndan ayrı değerlendirilme­
si gerektiği yönündeki görüşün, tersi yönünde geliştirilen tez de sağlam
bir zemine oturmaktadır. Bu yazıyla Ş a m Belgesi arasında; özellikle çok
eşliliğin, amca ve yeğen evliliğinin yasaklanması ve Mabet kentindeki
evlilik ilişkileri gibi konularda oldukça güçlü bir bağ vardır ( C D IV, 20-
V,ll; X I I , 1-2; TS LVII, 16-18; LXVI, 15-17; X L V , 11-12). Ayrıca, TS LXIV, 6-13
ve N a h u m Beyanatı'nda (bkz. s. 492) hilekârların 'asılarak' (muhtemelen
çarmıha gerilerek) idam edileceğinden söz edilir. Ş a m Belgesi ve N a ­
hum Beyanatı büyük olasılıkla Tapınak Parşömeni'yle bağlantılı oldukla­
rından; ikinci metin, M . Ö . ikinci yüzyıla tarihlenebilir. Ancak, metnin
Kumran tarihinden önce yazılmış olma olasılığını da göz önünde bulun­
durmamız gerekiyor.
Ö n c e d e n de sözünü ettiğimiz, okunamayacak derecede bozulmuş -
paleografik incelemeye göre M . Ö . birinci yüzyıl ortalarına ait olduğu
tespit edilen- beş bölümden (40365a) bazıları Yadin tarafından kullanıl­
mıştır. Bu bölümlerden ilki Mayasız Ekmek B a y r a m ı ( I I Q T S X V I I , II);
ikinci bölüm, MQTS XXXVMNe ilişkilidir. Diğer bölümlerse metnin bili­
nen uyarlaması içine yerleştirilemez.
Yigael Yadin tarafından düzenlenen bu metin 1977 yılında İbranice
çevirisiyle ve Yadin'in ölümünden kısa bir süre önce İngilizce çevirisiyle
basılmıştır (The Temple Scroll, l-lll, Kudüs, 1983). Metni çevirirken bü-
 ULU UtINI/. K A K > ( J M t N L t K I KUMRAN YAZITLARI

yük oranda Yadin'in çalışmasından yararlandım. Ek kaynak olarak E.

Qimron'un The Temple Scroll: A Critical Edition with Extensive Re­
constructions'a (Beer-Sheva/Kudüs, 1996) başvurdum. IIQ20-2I için bkz.
F. Garcia Martinez vd., DJD, XXIII, 357-414. 4Q365a için bkz. S. W h i t e ,
DJD, XIII, 319-33. 4 Q 5 2 4 için bkz. E. P u e c h , DJD, X X V , 79-114.

II ( S i z i n l e bir a n t l a ş m a y a p a c a ğ ı m . )
Ç ü n k ü size y a p a c a k l a r ı m , k o r k u n ç o l a c a k . A m o r , K e n a n , H i ­
tit, G i r g a ş , P e r i z , H i v , Y e v u s ü l k e l e r i n d e y a ş a y a n l a r ı s ü r e c e ğ i m .
T o p r a k l a r ı n a g i r e c e ğ i n i z halklarla a n t l a ş m a y a p ı p , o n l a r ı n tuzağı­
n a d ü ş m e y i n . O n l a r ı n sunaklarını y ı k a c a k , sütunlarını d e v i r e c e k ,
kutsal a ğ a ç l a r ı n ı k e s e c e k , putlarını a t e ş e v e r e c e k s i n i z . A l t ı n v e
g ü m ü ş uğruna tuzağa k a p ı l m a y ı n ; ç ü n k ü o n l a r b e n i m i ç i n tiksin­
diricidir. Ç i r k i n putları e v i n i z e sokup d a g ü n a h a g i r m e y e c e k s i n i z .
O n l a r d a n u z a k d u r u n v e tiksinti d u y u n ; ç ü n k ü o n l a r g ü n a h t ı r .
B a ş k a bir t a n r ı y a ibadet e t m e y e c e k s i n i z ; ç ü n k ü Y H V V H ; T a n r ı n ı z
kıskançtır. Ü l k e h a l k l a r ı y l a antlaşma y a p m a y a c a k s ı n ı z ; tanrıları­
nın p e ş i n d e n z i n a y a p t ı k l a r ı n d a , o n l a r a s u n u s u n d u k l a r ı n d a v e s i ­
z i d e d a v e t ettiklerinde; o n l a r ı n sunularını y e m e y e c e k s i n i z , kızla­
rını k e n d i o ğ u l l a r ı n ı z a a l m a y a c a k s ı n ı z . O ğ u l l a r ı n ı z o n l a r ı n kızla­
rıyla z i n a y a p m a y a c a k
XIII S u n a k t a s u n a c a k l a r ı n ı z şunlardır: her g ü n y a k m a l ı k s u n u
olarak kusursuz iki k u z u . İlk s u n u y u s a b a h , ikincisini a k ş a m ü s t ü
s u n a c a k s ı n ı z ve b u n l a r ı n y a n ı n d a , bir 'hin'ln ç e y r e ğ i k a d a r e z i l ­
miş y a ğ l a y o ğ r u l m u ş u n u n o n d a birini, T a n r ı için y a k ı l a n k o k u s u ­
n u s u n u ve bir 'hinr\n ç e y r e ğ i kadar ş a r a b ı , d ö k m e l i k s u n u o l a r a k
s u n a c a k s ı n ı z . K â h i n , y a k m a l ı k sunu olarak kestiği k u r b a n ı n derisi­
n i kendisi i ç i n a l a c a k . A k ş a m ü s t ü s u n u s u n u , s a b a h k i n e b e n z e r b i ­
ç i m d e t a h ı l , içki v e k o k u sunularıyla birlikte s u n a c a k s ı n ı z .
Ş a b a t G ü n l e r i ' n d e , kusursuz iki k o ç v e XIV y a ğ l a y o ğ r u l m u ş
bir ephah u n u n o n d a ikisini -tahıl s u n u s u - ve d ö k m e l i k s u n u y u
s u n a c a k s ı n ı z . G ü n d e l i k sunuların v e d ö k m e l i k s u n u n u n d ı ş ı n d a
Ş a b a t G ü n ü ' n d e s u n u l a c a k l a r ı b u n l a r d ı r . H e r a y ı n ilk g ü n ü n d e ,
Y H V V H ' y e k u r b a n keseceksiniz: iki g e n ç b o ğ a , bir k o ç , kusursuz
k o ç l a r , bir efa u n u n o n d a ü ç ü y l e bir hin y a ğ ı n ç e y r e ğ i n i n y o ğ r u l -
m a s ı y l a h a z ı r l a n a n tahıl s u n u s u , d ö k m e l i k s u n u i ç i n ş a r a p , her
g e n ç b o ğ a d a n y a r ı m hin v e y a ğ l a y o ğ r u l m u ş u n d a n h a z ı r l a n a n ta­
hıl s u n u s u , bir 'hinr\n ü ç t e biri o r a n ı n d a k o ç y a v r u s u ; ... y a r ı m
hin y a ğ l a y o ğ r u l m u ş u n u n o n d a biri -tahıl s u n u s u - ve şarap ve her

'/Cörü biçimde yıpranmış sütun lll-XII'nin konu içerikleri için bkz. s. 207
 C E Z A VERMES

k u z u d a n y a r ı m hin ... her a y ı n ilk g ü n ü n d e Y H V V H için k o k u s u ­

n u s u . B u , y ı l ı n her a y ı n d a s u n u l a c a k y a k m a l ı k - s u n u d u r ... Y ı l ı n
ilk a y ı n ı n ilk g ü n ü ; bu sizin için yılın ilk ayıdır. O g ü n , ç a l ı ş m a y a ­
c a k s ı n ı z . G ü n a h - s u n u s u olarak, teke k u r b a n e d e c e k s i n i z . O , sizin
g ü n a h l a r ı n ı z i ç i n k u r b a n e d i l e c e k . K u r b a n s u n a c a k s ı n ı z : iğdiş
e d i l m i ş b o ğ a , k o ç , y e d i k o ç y a v r u s u , k u z u ... kusursuz ... y e n i
ayda sunulan yakmalık-sununun yanında, yağla yoğrulmuş undan
h a z ı r l a n a n tahıl-sunusunun o n d a ü ç ü , her iğdiş e d i l m i ş b o ğ a için
y a r ı m hin; d ö k m e l i k sunu için şarap, her k o ç için bir 'h/'nln ü ç t e
biri, Y H V V H için k o k u s u n u s u , y a ğ l a y o ğ r u l m u ş u n u o n d a ikisi,
bir hinin ü ç t e biri. D ö k m e l i k s u n u için şarap s u n a c a k s ı n ı z , her
k o ç için ç e y r e k hin ... kuzular ve tekeler için ... XV her g ü n ...
y e d i k u z u v e teke ... b u kurala göre. K â h i n l e r i n a t a m a s ı i ç i n , her
g ü n bir k o ç ve her k o ç için bir sepet e k m e k , her k o ç için bir sepet
... Y e d i g ü n l ü k a t a m a süresi b o y u n c a , k o ç l a r v e sepetler g ü n l e r e
eşit b i ç i m d e b ö l ü ş t ü r ü l e c e k . Y H W H ' y e k o ç u n sağ b u d u n u , saka­
tat ç e v r e s i n d e k i eti, iki böbreği ve o n u n ç e v r e s i n d e k i e t i , bel b ö l ­
gesindeki v e b e l k e m i ğ i n e y a k ı n kuyruk e t i n i , k a r a c i ğ e r i n sarkıntı­
larını, tahıl v e içki sunularını s u n a c a k l a r . S e p e t t e n m a y a s ı z ç ö r e k ,
yağlı e k m e k v e yufka alıp, bunları sağ but s u n u s u y l a b e r a b e r d i ­
ğer etlerin ü z e r i n e k o y a c a k l a r . K o ç l a r ı v e e k m e k sepetlerini T a n -
rı'nın h u z u r u n d a s a l l a m a l ı k - s u n u o l a r a k s a l l a y a c a k l a r . B u , T a n -
rı'nın h u z u r u n d a s u n u l a n k o k u sunusu i ç i n k u l l a n ı l a n s u n u d u r .
S u n a ğ ı n ü z e r i n e k o y d u k l a r ı bütün b u sunuları y a k a c a k l a r ; b ö y l e ­
c e a t a m a süresi t a m a m l a n a c a k .
Y H V V H ' y e h i z m e t e t m e k üzere b a b a s ı n ı n B a ş k â h i n c ü p p e s i n i
g i y e c e k kişi, halk v e kâhinler için birer boğa k u r b a n e d e c e k . Ö n ­
celikle kâhinlere kurban sunacak. Yarlı kâhinler, ellerini XVI
o n u n b a ş ı n a k o y a c a k l a r ; sonra B a ş k â h i n v e diğer k â h i n l e r a y n ı
şeyi t e k r a r l a y a c a k . T a n r ı ' n ı n h u z u r u n d a b o ğ a y ı k e s e c e k l e r . Yaşlı
kâhinler, kurban kanından alarak, bunu parmaklarıyla sunağın
başına v e dört köşesine s e r p e c e k l e r . . . k a n d a n tekrar a l a r a k , b u n u
o n u n sağ kulak m e m e s i n e , sağ elinin v e sağ a y a ğ ı n ı n b a ş p a r m a k ­
larına s ü r e c e k l e r . S u n a k t a k i k a n d a n a l a r a k , b u n u , o n u n ü z e r i n e
v e c ü p p e s i n e s e r p e c e k l e r ... O , g ö r e v i s ü r e s i n c e kutsal o l a c a k .
Ö l ü bir b e d e n e y a k l a ş m a y a c a k . Ö l e n kişi annesi y a d a b a b a s ı b i ­
le olsa, c e s e d e yaklaşarak kendisini kirletmeyecek; ç ü n k ü o,
Y H V V H , Tanrısı için kutsaldır ... S u n a k t a s u n u s u n a c a k v e ilk b o ­
ğ a n ı n etini y a k a c a k ... sakatatı ç e v r e l e y e n eti, k a r a c i ğ e r sarkıntı­
larını, ü z e r i n d e k i etle beraber iki b ö b r e ğ i , b e l d e k i eti v e tahıl v e
Ö L Ü D E N İ Z PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

y a ğ sunularını, kurallara uygun b i ç i m d e sunakta y a k a c a k . B u ,

Tanrı'nın huzurunda sunulan yakmalık-sunudur. Boğanın eti, d e ­
risi v e s a k a t a t ı , kutsal kentin d ı ş ı n d a , g ü n a h - s u n u s u i ç i n tahsis
e d i l e n y e r d e , o d u n ateşi ü z e r i n d e y a k ı l a c a k . O r a d a b o ğ a n ı n b a ş ı ­
n ı , b a c a k l a r ı n ı v e sakatatını y a k a c a k l a r . B o ğ a n ı n eti d ı ş ı n d a k i b ü ­
tün v ü c u d u n u y a k a c a k l a r . B u , g ü n a h - s u n u s u d u r . S o n r a halkı i ç i n
ikinci b o ğ a y ı getirecek. B u b o ğ a n ı n kanı v e e t i y l e , birlikteki b ü t ü n
insanların günahlarının bağışlanmasını d i l e y e c e k . Kâhinler için
k u r b a n e d i l e n b o ğ a y a neler y a p ı l d ı y s a ; a y n ı şeyler, halk i ç i n kur­
b a n e d i l e n b o ğ a y a d a y a p ı l a c a k . K â h i n , ikinci k u r b a n ı n k a n ı n ı
p a r m a k l a r ı y l a s u n a ğ ı n başına a k ı t a c a k ; arta k a l a n k a n ı , s u n a ğ ı n
dört k ö ş e s i n e s e r p e c e k ; b o ğ a n ı n etini, tahıl s u n u s u v e d ö k m e l i k
s u n u y l a birlikte sunağın ü z e r i n d e y a k a c a k . B u , birliğin g ü n a h - s u ­
nusudur. XVII ... halk s e v i n e c e k ; ç ü n k ü g ü n a h l a r ı n d a n b a ğ ı ş l a n ­
mış o l a c a k l a r ... yaşadıkları her y e r d e , kuşaklar b o y u n c a sürekli
bir y a s a o l a c a k b u . O n l a r s e v i n e c e k l e r v e ...
İlk a y ı n o n d ö r d ü n c ü g ü n ü n d e , a k ş a m karanlığıyla g e c e a r a ­
sında Y H V V H ' n i n Fısıh B a y r a m ı için hazırlansınlar. A k ş a m ü s t ü s u ­
n u s u n d a n ö n c e , o n u k u r b a n etsinler ... y i r m i y a ş üstü e r k e k l e r ,
o n u h a z ı r l a y a c a k l a r . G e c e , kutsal a l a n l a r d a t o p l a n ı p o n u y i y e c e k ­
ler. S a b a h , e r k e n vakitte kalkıp, o n u n ç a d ı r ı n a g i d e c e k l e r . . .
İlk a y ı n on b e ş i n c i g ü n ü n d e , kutsal bir toplantı y a p ı l a c a k . O
gün, iş yapmayacaksınız; çünkü yedi gün sürecek mayasız Ekmek
B a y r a m ı b a ş l a m ı ş o l a c a k . B a y r a m s ü r e s i n c e , her g ü n Y H V V H ' y e
k u r b a n k e s e c e k s i n i z : kusursuz iki g e n ç b o ğ a , bir k o ç , y e d i k o ç
y a v r u s u ; a y r ı c a kurallara g ö r e , her g e n ç b o ğ a , k o ç , k u z u v e t e k e
i ç i n tahıl s u n u s u v e d ö k m e l i k s u n u s u n a c a k s ı n ı z . Y e d i n c i g ü n
Y H V V H i ç i n kutsal bir toplantı d ü z e n l e n e c e k . O g ü n , ç a l ı ş m a y a ­
caksınız. XVIII ... g ü n a h - s u n u s u i ç i n t e k e ... kurala g ö r e , b u n u n
y a n ı n d a tahıl sunusu v e d ö k m e l i k s u n u h a z ı r l a n a c a k ; bir efa i n c e
unun o n d a biri, çeyrek hin yağla yoğrulacak ve dökmelik sunu
i ç i n ç e y r e k hin şarap ... o, birlikteki insanların işledikleri s u ç l a r ı n
b a ğ ı ş l a n m a s ı i ç i n af d i l e y e c e k ...Yaşadığınız her y e r d e , kuşaklar
b o y u n c a sürekli bir y a s a o l a c a k b u . D a h a sonra, d e m e t i n s a l l a n ­
dığı g ü n , bir k o ç k e s e c e k l e r .
S a l l a m a l ı k s u n u için demeti salladığınız g ü n d e n itibaren y e d i
Ş a b a t G ü n ü s a y a c a k s ı n ı z . Y e d i n c i Ş a b a t ' t a n sonraki g ü n e k a d a r
s a y a c a k s ı n ı z . Elli g ü n s a y a c a k s ı n ı z . Y H V V H ' y e , e v i n i z d e n y e n i ta­
hıl s u n u s u n u ; i n c e u n d a n y a p ı l m ı ş , t a z e , m a y a l ı s o m u n e k m e ğ i n i
getireceksiniz. B u ğ d a y e k m e ğ i , o n iki ç ö r e k v e her ç ö r e k i ç i n d e
 C E Z A V E R M E S

bir e f a n ı n o n d a ikisi o r a n ı n d a i n c e u n ... b u n l a r Y H V V H ' y e suna­

c a ğ ı n ı z ilk ürünlerdir. ... İsrail kabileleri ... o n l a r XIX kuralara
u y g u n b i ç i m d e , tahıl sunusu v e d ö k m e l i k sunu s u n a c a k l a r . O n l a r ,
k â h i n l e r i n d i r v e y e n i tahıl s u n u l a r ı n ı , ilk ü r ü n d e n pişirilen e k m e ­
ğ i , a l a n ı n ortasında y i y e c e k l e r . S o n r a ... o l g u n l a ş m ı ş b a ş a k t a n p i ­
şirilen y e n i e k m e k ... kuşaklar b o y u n c a s ü r d ü r ü l e c e k y a s a y a g ö ­
re, o g ü n , kutsal toplantı d ü z e n l e n e c e k v e ç a l ı ş ı l m a y a c a k . Ç ü n k ü
o g ü n , H a f t a l a r B a y r a m ı ' d ı r , İlk Ü r ü n B a y r a m ı ...
İlk ü r ü n e k m e ğ i n i , y e n i tahıl s u n u s u n u Y H V V H ' y e s u n d u ğ u ­
n u z g ü n d e n itibaren y e d i hafta s a y a c a k s ı n ı z . Y e d i n c i Ş a b a t ' ı n er­
tesi g ü n ü n e d e k saydığınız elli g ü n b o y u n c a , Y e d i Ş a b a t g e ç e c e k .
O g ü n d ö k m e l i k s u n u getireceksiniz; İsrail'in b ü t ü n k a b i l e l e r i n ­
d e n dört hin, her k a b i l e için bir 'h/n'in ü ç t e biri.
O g ü n , şarabın y a n ı n d a Y H V V H ' y e o n iki k o ç s u n a c a k l a r ; b ü ­
tün İsrail k a b i l e şefleri ...
XX ... y a s a y a g ö r e ... k o ç l a r ve o n l a r l a birlikte tahıl s u n u l a r ı :
y a ğ l a y o ğ r u l m u ş bir efa i n c e u n u n o n d a ikisi; her k o ç i ç i n bir hin
yağın üçte biri; bu dökmelik sunuyla beraber... Y H V V H ' y e yedi
t a n e k o ç y a v r u s u v e bir teke ... birlik ... g e n ç b o ğ a l a r v e k o ç l a il­
gili kurallar u y a r ı n c a tahıl sunuları v e d ö k m e l i k sunuları ... G ü ­
n ü n ilk ç e y r e ğ i n d e , k o ç v e y a k m a l ı k s u n u l a r ı n ı ... s u n a c a k l a r .
Y a k m a l ı k s u n u ... o n dört k o ç y a v r u s u s u n a c a k l a r . O n l a r ı ... h a ­
z ı r l a y a c a k l a r v e etleri, sunak ü z e r i n d e y a k a c a k l a r ; sakatat ç e v r e ­
sindeki e t l e r i , b ö b r e k l e r l e b e r a b e r karaciğer ç e v r e s i n d e k i sarkıntı­
ları, b e l etlerini v e o m u r g a y a y a k ı n kuyruk etini a y ı k l a y a c a k . B ü ­
t ü n b u n l a r ı tahıl s u n u s u v e d ö k m e l i k s u n u y l a b e r a b e r , s u n a ğ ı n
üzerinde yakacaklar; bu, Y H V V H ' y e sunulan yakmalık sunudur.
H e r tahıl s u n u s u n u d ö k m e l i k s u n u y l a birlikte s u n a c a k l a r . G ü n -
n ü k l e y a d a s a d e s u n u l a n her tahıl s u n u s u n d a n a n m a p a y ı o l a r a k
bir a v u ç a l a c a k l a r v e sunuları sunakta y a k a c a k l a r . G e r i k a l a n l a r ı ,
alanın ortasında yiyecekler. Kâhinler, mayasız sunu yiyecekler.
M a y a l ı s u n u y e n i l m e y e c e k . O gün i ç i n d e , g ü n e ş b a t m a d a n ö n c e
y e n i l e c e k . B ü t ü n sunular t u z l a n a c a k . T u z a n t l a ş m a s ı n a asla karşı
gelmeyin.
Y H V V H ' y e k o ç l a r ı n v e kuzuların sağ b u d u n u , g ö ğ s ü n ü , a v u r ­
d u n u , k a r n ı n ı , o m u z küreğine kadar u z a n a n ö n b a c a ğ ı n ı s u n a c a k ­
lar v e s a l l a m a l ı k s u n u olarak s a l l a y a c a k l a r . XXI S u n u n u n b u d u ,
g ö ğ s ü , K â h i n ' i n p a y ı d ı r ... ö n b a c a k l a r ı , avurtları v e k a m ı ... d a ­
i m a u y u l a c a k bir kural ... İsrail'in ç o c u k l a r ı n a v e o m u z k ü r e ğ i n e
k a d a r u z a n a n ö n b a c a k , L e v i l i l e r e v e r i l e c e k . ... o n l a r v e o n l a r d a n
Ö L Ü D E N İ Z PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

sonraki kuşaklar için ... B i n l e r prensi ... k o ç l a r d a n v e k u z u l a r d a n ;

bir k o ç v e bir k o ç y a v r u s u K â h i n l e r e ; bir k o ç v e bir k u z u , L e v i l i l e -
r e v e İsrail'deki o n iki k a b i l e d e n her birine, birer k o ç v e k u z u d ü ­
ş e c e k . O g ü n i ç i n d e a v l u n u n dışında bu sunuları y i y e c e k l e r .
... o r a d a , s u n u y u ö n c e l i k l e K â h i n l e r v e sonra L e v i l i l e r i ç e c e k
... ö n c e l i k l e k a b i l e şefleri ... saygın erkekler. D a h a sonra bütün
halk, düzen içindeki konumlarına göre yeni şarabı içecekler.
K i m s e , h a m ü z ü m y e m e y e c e k ; ç ü n k ü b u g ü n , tirosh için a f d i l e ­
y e c e k l e r . İsrail'in ç o c u k l a r ı , Y H V V H ' n i n h u z u r u n d a s e v i n e c e k l e r ;
yaşadıkları her y e r d e kuşaklar b o y u sürecek bir y a s a o l a c a k b u .
B u g ü n , halk için sevindirici bir g ü n o l a c a k ; ç ü n k ü zehirsiz d ö k ­
melik sunuyu, yeni şarabı, Y H V V H ' n i n sunağına dökecekler ve
b u n u her s e n e t e k r a r l a y a c a k l a r .
B u g ü n d e n sonra, y e d i hafta, y e d i g ü n ü n y e d i katı, kırk d o k u z
g ü n s a y a c a k s ı n ı z ; y e d i Ş a b a t g e ç e c e k , y e d i n c i Ş a b a t ' t a n sonra elli
g ü n s a y a c a k s ı n ı z . S o n r a , İsrail kabilelerinin ç o c u k l a r ı , kendi e v l e ­
rindeki y e n i yağı sunacaklar; her kabile y a r ı m hin y a ğ , y e n i e z i l ­
miş y a ğ ... k u r b a n sunağının üzerindeki y a ğ , Y H V V H ' y e ilk ürünler
... XXII ... bunlarla, Y H V V H ' d e n , c e m a a t i n t ü m g ü n a h l a r ı için af
d i l e y e c e k ... bu y a ğ l a , y a r ı m hin ... Y H V V H ' y i m e m n u n e d e c e k ,
y a k m a l ı k s u n u , k u r b a n , b u kurala göre ... B u y a ğ l a , lambaları y a ­
kacaklar ... ile beraber B i n l e r liderleri ... o n dört t a n e bir yaşında­
ki erkek k u z u n u n yanında tahıl sunusu v e d ö k m e l i k sunu ... k u z u ­
lar v e koçlar i ç i n . Levililer ... kesecekler v e kâhinler; H a r u n O ğ u l ­
ları, bütün ... ç e v r e s i n d e , sunağın üzerine Kanını s e r p e c e k l e r ...
kurban sunağının ü z e r i n d e , etlerini y a k a c a k l a r ... tahıl sunusu ve
d ö k m e l i k s u n u y l a birlikte, etleri y a k a c a k l a r ... Y H V V H ' y i hoşnut
e t m e k için y a k m a l ı k s u n u ... sağ b u d u v e göğsü ... avurtları v e
karnı ... y a s a y a göre kâhinlere düşen paydır. Kürek etini L e v i l i l e r e
v e r e c e k l e r . D a h a sonra s u n u n u n geri kalanını İsrail'in ç o c u k l a r ı n a
v e r e c e k l e r ; İsrail'in ç o c u k l a r ı d a K â h i n l e r e , bir k o ç v e k u z u ; L e v i l i ­
lere bir k o ç v e kuzu v e her k a b i l e y e bir koç v e kuzu v e r e c e k l e r .
D a h a sonra z e y t i n y i y e c e k v e y a ğ l a g ü n a h l a r ı n d a n a r ı n a c a k l a r ;
ç ü n k ü b u g ü n , Y H V V H ' n i n huzurunda, ülkedeki bütün yağlarla g ü ­
n a h l a r d a n a r ı n m a günüdür. O n l a r , ş e n l e n e c e k l e r XXIII ...
B a ş k â h i n , ö n c e l i k l e Levililer için k u r b a n k e s e c e k ; d a h a sonra
Y a h u d a k a b i l e s i n e tüten kurban götürecek. Y a h u d a k a b i l e s i , B a ş -
k â h i n i k u r b a n l a birlikte g ö r d ü k l e r i n d e , o n u n ö n ü n d e bir teke k e ­
secekler. B a ş k â h i n b u k u r b a n ı n kanını bir kap i ç i n d e s u n a ğ a taşı­
y a c a k v e b u kanı k u r b a n sunağının dört köşesine v e k e n a r ı n a par-
 GEZA VERMES

m a k l a r ı y l a s ü r e c e k . K a n ı n geri k a l a n ı n ı , sunağın altına s e r p e c e k .

Eti, sunağın ü z e r i n d e y a k a c a k ; sakatatı saran v e sakatat ü z e r i n d e ­
ki eti ... K a r a c i ğ e r artıklarını, b ö b r e k l e r i , bunları saran eti ve bel
ü z e r i n d e k i eti a y ı k l a y a c a k . B u n l a r ı , k o k u y l a , tahıl v e d ö k m e l i k
sunularla birlikte sunağa gönderecek. B u , Y H V V H ' y i m e m n u n
e d e c e k y a k m a l ı k sunudur. XXIV ... k o k u l u et; Y H V V Y ' y e s u n u l a n
y a k m a l ı k s u n u d u r . B ü t ü n b o ğ a l a r ı , k o ç l a r ı , kuzuları v e b u n l a r ı n
u z u v l a r ı n ı (?) a y ı k l a y a c a k l a r . B u n l a r ı n ü z e r i n e t a h ı l s u n u s u v e
d ö k m e l i k s u n u k o y a c a k l a r ; Y H V V H ' n i n h u z u r u n d a b ü t ü n kuşaklar
b o y u n c a s ü r e c e k kuraldır b u .
B u s u n u d a n sonra Y a h u d a kabilesi için k u r b a n k e s e c e k . L e v i ­
liler için kestiği k u r b a n a yaptıkları a y n ı ş e y l e r i , Y a h u d a kabilesi
için kestikleri k u r b a n a d a y a p a c a k . İkinci g ü n ö n c e l i k l e B e n y a m i n
için d a h a sonra Yusuf, İ b r a h i m v e M a n a ş ş e ' n i n O ğ u l l a r ı i ç i n kur­
b a n k e s e c e k . Ü ç ü n c ü g ü n R u b e n v e Ş i m o n için a y r ı k u r b a n kese­
c e k . D ö r d ü n c ü g ü n İssakar v e Z e v u l u n için ayrı k u r b a n k e s e c e k .
Y e d i n c i g ü n G a d v e A ş e r için ayrı k u r b a n k e s e c e k . A l t ı n c ı g ü n
XXV D a n v e Naftali için ayrı kurban kesecek ...
Y e d i n c i a y ı n ilk g ü n ü n d e d i n l e n e c e k s i n i z ; b o r u sesini d u y d u ­
ğ u n u z d a bir a r a y a t o p l a n a c a k s ı n ı z . Y H V V H ' y i m e m n u n etmek
için o n a y a k m a l ı k sunu s u n a c a k s ı n ı z . G ü n a h l a r ı n ı z ı n affedilmesi
için kusursuz bir boğa y a v r u s u , bir k o ç , y e d i t a n e bir y a ş ı n d a k u ­
z u v e t e k e s u n a c a k s ı n ı z ; kurallar u y a r ı n c a b u n l a r ı n y a n ı n a tahıl
s u n u s u v e d ö k m e l i k sunusu k o y a c a k v e Y H V V H ' y i m e m n u n et­
m e k için o n a k o k u sunusu s u n a c a k s ı n ı z . B u n l a r ı n y a n ı n d a d a i m i
sunularınız v e y e n i a y sunularınız o l a c a k . Y a ş a d ı ğ ı n ı z her y e r d e
kuşaklar b o y u n c a sürecek b u yasa u y a r ı n c a , g ü n ü n ü ç ü n c ü b ö l ü ­
m ü n d e b u sunuları s u n a c a k s ı n ı z . B u g ü n s e v i n e c e k s i n i z v e ç a l ı ş ­
m a y a c a k s ı n ı z . B u g ü n , sizin kutsal d i n l e n m e vaktinizdir.
Bu ayın o n u n c u günü, Bağışlanma G ü n ü ' d ü r . Kendinizi eleş­
tireceksiniz. O g ü n kendisini e l e ş t i r m e y e n kişiler a r a n ı z d a n a y r ı ­
l a c a k l a r . Y H V V H ' y e k u r b a n s u n a c a k s ı n ı z : g ü n a h s u n u s u o l a r a k bir
b o ğ a y a v r u s u , bir k o ç , y e d i k o ç y a v r u s u , bir t e k e v e b u n l a r ı n y a ­
n ı n d a kurallara g ö r e tahıl sunusu v e d ö k m e l i k s u n u s u n a c a k s ı n ı z .
B a ğ ı ş l a n m a k için g ü n a h sunusu olarak iki k o ç k u r b a n e d e c e k s i ­
niz. B a ş k â h i n , kendisi v e b a b a s ı n ı n e v i için iki k u r b a n s u n a c a k
XXVI ... B a ş k â h i n , biri Y H V V Y diğeri A z a z e l ' e s u n u l m a k ü z e r e
iki k o ç s e ç e c e k . Y H V V H için kestiği k u r b a n ı n k a n ı n ı , e l i n d e tuttu­
ğ u altın k â s e n i n i ç i n e a k ı t a c a k v e boğa y a v r u s u n u n k a n ı y l a y a p ­
tıklarını t e k r a r l a y a c a k v e halkını g ü n a h l a r ı n ı b a ğ ı ş l a t a c a k . B u ğ u l u
Ö L Ü D E N İ Z PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

e t i , tahıl s u n u s u v e d ö k m e l i k s u n u y l a birlikte, k u r b a n s u n a ğ ı n a
gönderecek. B o ğ a yavrusunun yanında bu kurbanın da etini, deri­
sini v e gübresini y a k a c a k . B u şekilde, birlikteki insanların g ü n a h ­
larını b a ğ ı ş l a t a c a k . S o n r a g ü n a h s u n u s u n d a n e l i n e v e a y a ğ ı n a b u ­
laşan kanı t e m i z l e y e c e k ; c a n l ı k e ç i n i n b a ş ı n a g e l e c e k ; b u r a d a İs­
rail'in ç o c u k l a r ı n ı n işledikleri bütün suçlar v e g ü n a h l a r için bağış­
l a n m a d i l e y e c e k . B u n l a r ı , b e k l e m e k t e o l a n a d a m l a birlikte ç ö l d e ­
k i A z a z e l ' e g ö n d e r m e k üzere k e ç i n i n b a ş ı n a k o y a c a k . K e ç i , İsra­
il'in ç o c u k l a r ı n ı n bütün g ü n a h l a r ı n ı t a ş ı y a c a k . XXVII ... İsrail'in
ç o c u k l a r ı n ı n işledikleri g ü n a h l a r ı n b a ğ ı ş l a n m a s ı için af d i l e y e c e k
... D a h a sonra, boğa y a v r u s u , k o ç v e kuzular kurallara u y g u n b i ­
ç i m d e s u n a ğ ı n ü z e r i n d e s u n u l a c a k ; b u kural k u ş a k l a r b o y u n c a
y a ş a t ı l a c a k . H e r s e n e , b u gün h a t ı r l a n a c a k v e k i m s e ç a l ı ş m a y a ­
c a k ; ç ü n k ü b u g ü n Ş a b a t ; d i n l e n m e vaktidir. Ş a b a t ' t a ç a l ı ş a n v e
k e n d i n i e l e ş t i r m e y e n k i m s e , diğerlerinin a r a s ı n d a n a y r ı l a c a k . Kut­
sal d i n l e n m e g ü n ü Ş a b a t ' t a bir a r a y a g e l e c e k s i n i z . Y a ş a d ı ğ ı n ı z
her y e r d e b u a n ı y ı kutsayacak v e ç a l ı ş m a y a c a k s ı n ı z .
B u a y ı n o n beşinci g ü n ü n d e XXVIII ... tahıl s u n u s u v e d ö k ­
m e l i k s u n u y l a birlikte ... sunağın ü z e r i n d e , Y H V V Y ' y i m e m n u n et­
m e k için k o k u sunusu s u n a c a k l a r . İkinci g ü n : g ü n a h sunusu o l a ­
rak o n iki b o ğ a y a v r u s u , iki k o ç , o n dört k u z u v e bir k o ç u n y a n ı n ­
d a tahıl sunusu v e d ö k m e l i k sunu s u n u l a c a k ; Y H v V H ' y i m e m n u n
e d e c e k k o k u s u n u s u o l a c a k bunlar.
Ü ç ü n c ü g ü n , o n bir boğa y a v r u s u , iki k o ç , o n dört k u z u , k u ­
rallara u y g u n b i ç i m d e d ö k m e l i k s u n u y l a beraber s u n u l a c a k .
D ö r d ü n c ü g ü n , g ü n a h s u n u s u o l a r a k o n b o ğ a y a v r u s u , iki
k o ç , o n dört t a n e bir y a ş ı n d a koç y a v r u s u v e bir t e k e ; tahıl s u n u s u
v e d ö k m e l i k s u n u y l a birlikte s u n u l a c a k XXIX. B e ş i n c i g ü n ... ta­
hıl sunusu v e d ö k m e l i k s u n u y l a birlikte ... a d ı m ı n y a ş a t ı l a c a ğ ı e v ­
d e ... k u r b a n l a r , b u y a s a u y a r ı n c a her gün ... İsrail'in ç o c u k l a r ı
k e n d i l e r i n i n k a b u l ettirebilmek için bütün s u n u l a r ı , d ö k m e l i k s u ­
nuları v e h e d i y e l e r i n i n y a n ı sıra kendi sunularını s u n a c a k l a r . O n ­
ları kabul e d e c e ğ i m , o n l a r b e n i m h a l k ı m o l a c a k v e d a i m a o n l a r l a
birlikte o l a c a ğ ı m . S o n s u z a dek o n l a r ı n arasında o l a c a ğ ı m v e m a ­
bedimi kutsayacağım. Beytel'de Yakup'la yaptığım antlaşma uya­
rınca kendim için yarattığım m a b e d i m i , ilk g ü n ü n d e n i t i b a r e n
kutsayacağım.
XXX ... y a p a c a ğ ı n ı z . e v d e ... m e r d i v e n i ç i n ... her k e n a r
u z u n l u ğ u y i r m i arşın, kare b i ç i m i n d e k i M a b e d ' i n k u z e y e b a k a n
yönünde merdiven olacak. Bu merdiven, Tapınağın duvarından
 k u z e y batı y ö n ü n e doğru y e d i arşın b o y u n d a u z a n a c a k ; m e r d i v e ­
n i n e n i dört arşın o l a c a k ... T a p ı n a k gibi v e b u y a p ı n ı n köşeleri
arasındaki m e s a f e on iki arşın o l a c a k ; y a p ı n ı n m e r k e z i n e , her bir
kenarı dört arşın o l a n bir sütun d i k i l e c e k v e b u s ü t u n u n ç e v r e s i n ­
d e n y u k a r ı y a m e r d i v e n ç ı k ı l a c a k ... XXXI b u e v i n üst o d a s ı n d a n
ç a t ı y a a ç ı l a n bir kapı y a p a c a k s ı n ı z . A y r ı c a üst o d a y l a girişi birbi­
rine b a ğ l a y a n bir y o l o l a c a k . B u m e r d i v e n e v i n i , d u v a r l a r ı , kapıla­
r ı v e ç a t ı y ı , sütunu v e m e r d i v e n l e r i ; içten v e dıştan, altınla k a p l a ­
y a c a k s ı n ı z . H e r şeyi size tarif ettiğim b i ç i m d e y a p ı n . K u z e y d o ğ u
y ö n ü n d e , vaftiz kurnası için kare b i ç i m i n d e bir e v y a p a c a k s ı n ı z ;
s u n a k t a n elli arşın uzaklıktaki b u y a p ı n ı n b ü t ü n d u v a r l a r ı y i r m i
bir arşın o l a c a k . D u v a r ı n genişliği, dört arşın; u z u n l u ğ u ise y i r m i
arşın o l a c a k ... B u y a p ı n ı n d o ğ u , k u z e y v e batı c e p h e l e r i n d e a n a
kapılar o l a c a k . B u kapıların e n i dört arşın, u z u n l u ğ u y e d i arşın
olacak XXXII ... d u v a r l a r girintili b i ç i m d e ö r ü l e c e k v e b u n l a r ı n
i ç i n d e ... genişliği bir arşın ve y e r d e n yüksekliği dört arşın ... İ ç e ­
r i g i r e r k e n g i y e c e k l e r i kıyafetleri k o y a c a k l a r ı b u b ö l m e a l t ı n l a
k a p l a n a c a k ... e v i n i n üstünde ... tapınağı y ö n e t m e k için g e l d i k l e ­
r i n d e ... E v i n i n y a n ı n d a d u r a n vaftiz kurnasının ç e v r e s i n e h e n d e k
kazacaksınız ve bu hendek, evin uzağında, içine suyun akacağı
bir ç u k u r a b a ğ l a n a c a k . K u r b a n k a n ı y l a karışan b u s u y a k i m s e d o ­
kunmayacak. XXXIII Kutsal c ü p p e l e r i ç i n d e k i i n s a n l a r ı m ı k u t l a ­
y a c a k l a r ...
Vaftiz kurnasının b u l u n d u ğ u e v i n d o ğ u s u n d a y i n e a y n ı ö l ç ü t ­
lerde başka bir e v y a p a c a k s ı n ı z . B u e v , vaftiz kurnası e v i n d e n y e ­
d i arşın uzaklıkta b u l u n a c a k . B ü t ü n y a p ı v e b u y a p ı n ı n çatı kirişi,
vaftiz kurnası e v i n e b e n z e r b i ç i m d e inşa e d i l e c e k . Y a p ı n ı n k u z e y
v e g ü n e y c e p h e l e r i n d e karşılıklı iki a n a kapı b u l u n a c a k ; b u k a p ı ­
ların ö l ç ü t l e r i , diğer e v d e k i l e r l e a y n ı o l a c a k . E v i n d u v a r l a r ı a r a ­
sında b o ş l u k l a r b ı r a k ı l a c a k ; sunağı tutan e n g e l l e r i n v e a y a k l a r ı n
genişliği ve derinliği ikişer arşın, b o y u y s a dört (?) arşın o l a c a k . ...
b u h u r l a birlikte g ö n d e r d i k l e r i n d e XXXIV... Tekerleri kapatacak­
lar v e ... g e n ç boğaları b o y n u z l a r ı n d a n h a l k a y a b a ğ l a y a c a k l a r v e
h a l k a y l a ... K u r b a n ettikleri b o ğ a n ı n k a n ı n ı , k â s e l e r e d o l d u r a c a k ­
lar v e b u kanı sunağın d i b i n e d ö k e c e k l e r . T e k e r i a ç t ı k t a n sonra
b o ğ a l a r ı n derisini y ü z e c e k v e bunları p a r ç a l a r a a y ı r a c a k l a r . P a r ­
ç a l a r ı t u z l a y a c a k , sakatatları v e butları y ı k a y a c a k v e t u z l a y a c a k -
lar; d a h a sonra bunları k o k u y l a birlikte sunağa g ö t ü r e c e k l e r . P a r ­
ç a l a n m ı ş boğa etlerinin ü z e r i n e tahıl s u n u s u n u , d ö k m e l i k şarap
sunularını k o y a c a k l a r . K â h i n l e r v e H a r u n O ğ u l l a r ı b u n l a r ı n h e p s i -
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

n i sunaktaki ateşin i ç i n e a t a c a k l a r ; b u y a k m a l ı k s u n u Y H V V H ' y i

m e m n u n e d e c e k k o k u sunuşudur. O n iki sütunun çatı kirişinden
aşağı s a r k a c a k zincirler y a p a c a k s ı n ı z XXXV ... y a l a n c ı k â h i n l e r
ö l d ü r ü l e c e k v e ... g e l e n k â h i n ... v e k e n d i s i n e v e r i l e n kutsal c ü p ­
p e y i g i y m e m i ş o l a n kâhinler d e ö l ü m c e z a s ı n a ç a r p t ı r ı l a c a k . B u n ­
lar T a n r ı ' n ı n M a b e d i ' n e hakaret e d e m e y e c e k l e r ; ç ü n k ü ö l ü m c ü l
bir s u ç işlemişlerdir. S u n a ğ ı n ç e v r e s i n i , T a p ı n a ğ ı , vaftiz kurnasını
v e sıra sütunları kutsayacaksınız v e b u n l a r s o n s u z a d e k kutsal ka­
lacaklar.
S u ç s u n u l a n v e g ü n a h sunuları için T a p ı n a ğ ı n batı y ö n ü n d e
sıra sütunlar d i k e c e k s i n i z ; bu sütunlar b i r b i r i n d e n a y r ı l a c a k ; kâ­
hinlerin g ü n a h s u n u l a r ı , tekeler v e diğer insanların g ü n a h v e s u ç
sunuları için ayrı sütunlar dikilecek. B u sütunlar b i r b i r i n d e n ayrı
d i k i l e c e k ; b ö y l e c e kâhinler, diğer kişilerin g ü n a h s u n u l a r ı , s uç s u ­
nuları o l a n k o ç l a r ı (?) birbirinden ayırt e d e b i l e c e k .
S u n a k l ı k kuşlar: ü v e y i k h a z ı r l a y a c a k XXXVI ... k ö ş e s i n d e n
... a n a k a p ı n ı n köşesine kadar, y ü z y i r m i arşın. A n a k a p ı , kırk ar­
şın g e n i ş l i ğ i n d e o l a c a k . H e r kenar u z u n l u ğ u b u ö l ç ü l e r e u y g u n
b i ç i m d e b e l i r l e n e c e k . D u v a r ı n ı n genişliği y e d i arşın o l a c a k , çatı
kirişleriyle d u v a r arasında kırk beş arşın m e s a f e b ı r a k ı l a c a k . O d a ­
ların köşeleri arasındaki m e s a f e yirmi altı arşın o l a c a k . G i r i ş v e ç ı ­
kış k a p ı l a r ı : K a p ı n ı n genişliği on dört arşın; alt ve üst eşik arası
y i r m i sekiz arşın o l a c a k . Üst eşikle çatı kirişi a r a s ı n d a on dört ar­
şın m e s a f e b ı r a k ı l a c a k . Çatısı sedir a ğ a c ı n d a n y a p ı l a n a n a kapı a l ­
tınla k a p l a n a c a k . Kapıları saf altınla k a p l a n a c a k .
A n a k a p ı n ı n girişteki köşesiyle o n a paralel diğer köşe a r a s ı n ­
daki u z u n l u k y ü z y i r m i arşın o l a c a k . İ ç a v l u y a a ç ı l a n bütün giriş
kapıları b u ö l ç ü y e göre h e s a p l a n a c a k . Kapılar, a v l u y a d o ğ r u a ç ı ­
lacak. XXXVII İç a v l u y a , kâhinler için ö z e l koltuklar v e m a s a l a r
d ö ş e n e c e k . A v l u n u n dış d u v a r ı n ı n y a n ı n a d i k i l e n sıra sütunlarda,
kâhinler v e o n l a r ı n sunuları, ilk ürünler v e o n d a l ı k l a r v e esenlik
sunuları için ö z e l yerler y a p ı l a c a k .
A v l u n u n dört köşesinde o c a k l a r b u l u n a c a k v e b u o c a k l a r d a
kurbanlar v e g ü n a h sunuları h a ş l a n a c a k . XXXVIII ... O r a d a ...
kuşu, üveyiği ve güvercin yavrularını y i y e c e k l e r . . .
İ ç a v l u n u n ç e v r e s i n d e , y ü z arşın g e n i ş l i ğ i n d e , d o ğ u tarafına
d o ğ r u dört y ü z seksen arşın u z u n l u ğ u n d a u z a n a n ikinci bir a v l u
y a p a c a k s ı n ı z ; bütün kenarlarının genişliği v e u z u n l u ğ u , a y n ı ö l ­
ç ü l e r e g ö r e h e s a p l a n a c a k : g ü n e y , batı v e k u z e y tarafına doğru ...
D u v a r l a r ı n kalınlığı dört a r ş ı n ; y ü k s e k l i ğ i , y i r m i sekiz arşın o l a -
 C E Z A VERMES

c a k . D u v a r l a r ı n dışında inşa e d i l e c e k o d a l a r ı n a r a s ı n d a ü ç b u ç u k
arşın m e s a f e b ı r a k ı l a c a k . XXXIX ... İsrail birliğindeki b ü t ü n in­
sanlar, h u z u r u m d a e ğ i l e c e k l e r ... K â h i n kendisi i ç i n Y H V V H ' y e
y a r ı m şekel f i d y e ö d e m e d i ğ i s ü r e c e ... hiçbir k a d ı n y a d a ç o c u k
b u r a y a g i r m e y e c e k . B u l u n d u k l a r ı her y e r d e sürekli bir y a s a d ı r b u .
B i r ş e k e l , y i r m i 'gerah'tir.
O n d a n yarımşar şekel topladıklarında ... b a n a ... D a h a sonra
yirmi v e ... girecekler. B u a n a kapılara, İsrail'in ç o c u k l a r ı n ı n adı
k o y u l a c a k : D o ğ u kapısına, Ş i m o n , Levi v e Y a h u d a ; batı kapısına,
R u b e n , Yusuf v e B e n y a m i n ; g ü n e y kapısına, İssakar, Z e v u l u n G a d ;
k u z e y kapısına D a n , Naftali v e Aşer'in adları k o y u l a c a k . H e r a n a
kapı arasındaki uzaklık: K u z e y doğu köşesiyle Ş i m o n Kapısı arası
d o k s a n d o k u z arşın; k a p ı , yirmi sekiz arşın. Ş i m o n K a p ı s ı ' n d a n L e ­
vi K a p ı s ı ' n a d o k s a n d o k u z arşın; kapı yirmi sekiz arşın. L e v i K a p ı ­
s ı ' n d a n Y a h u d a Kapısı'na XL ... Ü ç ü n c ü bir a v l u ... kızları ve ...
d o ğ a n y a b a n c ı l a r ... orta a v l u n u n ç e v r e s i n d e ... birbirine paralel
iki köşe arsındaki uzaklık bin altı y ü z arşın. Kenar ebatı bu ö l ç ü t l e ­
r e göre h e s a p l a n a c a k : d o ğ u , kuzey, batı v e g ü n e y ... D u v a r geniş­
liği, y e d i ; y ü k s e k l i ğ i , kırk d o k u z arşın o l a c a k . Y a p ı n ı n ' t a c ı n a '
(=mazgallı s i p e r i n e : Y a d i n ) dek, b u kapılar a r a s ı n d a ö z e l o d a l a r
y a p ı l a c a k . D o ğ u , g ü n e y , batı v e kuzey c e p h e l e r i n d e ü ç e r a n a kapı
b u l u n a c a k . Bu kapıların genişliği, elli arşın; y ü k s e k l i ğ i , y e t m i ş ar­
şın o l a c a k . A n a kapılar arasında, ü ç y ü z altmış arşın m e s a f e bırakı­
lacak. Ş i m o n K a p ı s ı ' n d a n L e v i Kapısı'na ü ç y ü z altmış arşın. L e v i
K a p ı s ı ' n d a n Y a h u d a Kapısı'na üç y ü z altmış arşın. XLI ... İssakar
Kapısı'ndan Z e v u l u n Kapısı'na ü ç yüz altmış arşın. G a d K a p ı ­
s ı ' n d a n , k u z e y köşesine ü ç y ü z altmış arşın. B u k ö ş e d e n D a n K a ­
pısı'na: ü ç y ü z altmış arşın. D a n K a p ı s ı ' n d a n N a f t a l i K a p ı s ı ' n a ü ç
y ü z altmış arşın. Naftali K a p ı s ı ' n d a n Aşer K a p ı s ı ' n a ü ç y ü z altmış
arşın. Aşer K a p ı s ı ' n d a n d o ğ u köşesine ü ç y ü z altmış arşın. K a p ı l a r
d u v a r d a n dış c e p h e y e doğru y e d i arşın ç ı k a c a k ; a v l u y l a arasında
otuz altı arşın m e s a f e o l a c a k . Kapı girişi on dört arşın g e n i ş l i ğ i n d e ,
üst eşiğe kadar yirmi sekiz arşın yüksekliğinde y a p ı l a c a k . K a p ı y o ­
lundaki (?) kirişler sedir a ğ a c ı n d a n y a p ı l a c a k v e altınla k a p l a n a ­
c a k . K a p ı l a r , saf altınla k a p l a n a c a k . A n a kapıların i ç e b a k a n y ü z l e ­
rinin arasında d e p o , XLII o d a v e özel o d a l a r b u l u n a c a k .
O d a l a r ı n e n i , o n arşın; b o y u , y i r m i arşın; y ü k s e k l i ğ i , o n dört
arşın o l a c a k ... sedir a ğ a c ı n d a n ... d u v a r k a l ı n l ı ğ ı , iki arşın o l a ­
c a k . D e p o n u n e n i , o n arşın; b o y u , y i r m i arşın o l a c a k . D u v a r ı , iki
arşın k a l ı n l ı ğ ı n d a ; üst eşiğe kadar on dört arşın b o y u n d a o l a c a k .
U L U U t l W MAKÎ>UMtlNLtKI

G i r i ş i , ü ç arşın e n i n d e o l a c a k . B ü t ü n d e p o l a r ı v e o d a l a r ı b u şekil­
d e y a p a c a k s ı n ı z . S ı r a sütunlar ... o n arşın g e n i ş l i ğ i n d e o l a c a k .
H e r kapı a r a s ı n d a o n sekizer d e p o v e o d a b u l u n a c a k ...
K a p ı d u v a r l a r ı n d a n sıra sütunlara u z a n a n bir m e r d i v e n y a p a ­
c a k s ı n ı z . D ö n e r m e r d i v e n l e r , ikinci v e ü ç ü n c ü sıra sütunlara v e
o r a d a n ç a t ı y a k a d a r u z a n a c a k . İkinci v e ü ç ü n c ü katlar, ilk kattaki-
nin ölçütleri esas alınarak ç ı k ı l a c a k . Ü ç ü n c ü katın ç a t ı s ı n d a , ç a r ­
daklar için üzerleri kirişle kapatılmış sütunlar d i k e c e k s i n i z . S e k i z
arşın y ü k s e k l i ğ i n d e k i sütunların çatısına her s e n e ç a r d a k kurula­
c a k . H e r s e n e kutlanan Ç a r d a k B a y r a m ı ' n d a , İsrail'deki b a b a e v ­
lerinin reisleri, binler v e y ü z l e r liderleri k u r b a n l a r ı n ı s u n u n c a y a
d e k b u r a d a k a l a c a k l a r . H e r kapı a r a s ı n d a XLI11 ... mısır, şarap
(tirosh) ve y a ğ ı n ilk m a h s u l l e r i n i n alındığı g ü n , o d u n sunusu b a y ­
r a m ı n d a ... B u g ü n l e r d e , o n d a l ı k y e n i l e c e k . B u n l a r d a n g e r i y e bir
şey a y ı r m a y a c a k l a r . B ü t ü n b u y e m e k l e r i y i y e c e k l e r . M ı s ı r m a h s u ­
l ü n ü n alındığı ilk g ü n d e n itibaren, bütün s e n e b o y u n c a bu tahılla­
rı y i y e c e k l e r . Ş a r a p B a y r a m ı ' n d a n bir sonraki s e n e y e dek bu şara­
b ı i ç e c e k l e r . Y a ğ B a y r a m ı ' n d a n bir sonraki s e n e y e kadar, y e n i y a ­
ğ ı sunakta s u n a c a k l a r ı z a m a n a k a d a r , b u y a ğ ı y i y e c e k l e r . B a y ­
r a m l a r d a n arta kalanlar, sunakta y a k ı l a c a k . B u ş e k i l d e kutsanan
sunular y e n i l m e y e c e k . T a p ı n a ğ a ü ç g ü n y ü r ü y ü ş m e s a f e s i n d e y a ­
ş a y a n kişiler y a n l a r ı n d a n e t a ş ı y a b i l i r l e r s e b u r a y a g e t i r e c e k l e r .
Eğer b u n l a r ı t a ş ı y a m a z l a r s a para karşılığında s a t a c a k l a r . B u p a ­
rayla satın a l a c a k l a r ı mısır, şarap, y a ğ , sığır v e k o y u n l a r ı , b a y r a m
g ü n l e r i n d e y i y e c e k l e r . A n c a k , çalıştıkları g ü n l e r d e , y o r g u n h a l l e ­
riyle b u y e m e k l e r i y e m e y e c e k l e r ; ç ü n k ü b u n l a r kutsaldır. B u y i y e ­
c e k l e r , kutsal g ü n l e r d e y e n i l e c e k ; a n c a k ç a l ı ş m a g ü n l e r i n d e y e ­
nilmeyecek. XLIV ...
O d a l a r ı v e ö z e l odaları tahsis e d e c e k s i n i z . Ş i m o n v e Y a h u d a
K a p ı l a r ı a r a s ı n d a k a l a n o d a l a r k â h i n l e r e tahsis e d i l e c e k ... L e v i
K a p ı s ı ' n ı n s a ğ ı n d a v e s o l u n d a kalan y ü z sekiz o d a y ı , ö z e l o d a l a r ı
v e ç a t ı d a k i iki ç a r d a ğ ı , H a r u n O ğ u l l a r ı ' n a , k a r d e ş l e r i n i z e tahsis
e d e c e k s i n i z . Y a h u d a Kapısı v e o n a p a r a l e l k ö ş e a r a s ı n d a k a l a n
a l a n ı , Y a h u d a O ğ u l l a r ı ' n a tahsis e d e c e k s i n i z : elli dört o d a , ö z e l
o d a l a r v e çatı katındaki ç a r d a ğ ı . . . Ş i m o n .kapısından ikinci k ö ş e y e
kadar u z a n a n a l a n ı , Ş i m o n O ğ u l l a r ı ' n a tahsis e d e c e k s i n i z : o d a l a ­
rı; özel odaları ve çardakları... Yahuda Oğulları'na ayrılan alanın
bitişiğindeki k ö ş e d e n R u b e n K a p ı s ı ' n a kadar u z a n a n a l a n ı , R u b e n
O ğ u l l a r ı ' n a tahsis e d e c e k s i n i z : elli iki o d a , ö z e l o d a l a r v e ç a r d a k ­
lar. R u b e n v e Yusuf Kapıları arsında k a l a n a l a n ı , Yusuf, E f r a y i m
 G E Z A VERMES

v e M a n a ş ş e O ğ u l l a r ı ' n a tahsis e d e c e k s i n i z : Y u s u f K a p ı s ı ' n d a n

B e n y a m i n kapısına u z a n a n a l a n ı L e v i l i l e r d e n K e h a t O ğ u l l a r ı ' n a
tahsis e d e c e k s i n i z : B e n y a m i n K a p ı s ı ' n d a n o n a p a r a l e l batı köşesi­
n e kadar u z a n a n a l a n ı , B e n y a m i n O ğ u l l a r ı ' n a tahsis e d e c e k s i n i z .
B u k ö ş e d e n İssakar K a p ı s ı ' n a kadar u z a n a n a l a n ı , İssakar O ğ u l l a ­
rı'na tahsis e d e c e k s i n i z : İssakar K a p ı s ı ' n d a n XLV ... ikinci (=ge-
len) kutsal birlik sol taraftan g i r e c e k . . . v e ilk (=çıkan) kutsal birlik
sağ taraftan ç ı k a c a k . B u birlikler v e t e k n e l e r i , birbiriyle karışma­
y a c a k . H e r kutsal birlik, kendi y e r i n e g e l e c e k v e o r a d a d u r a c a k .
S e k i z i n c i g ü n , birliklerden biri, k e n d i l e r i n e tahsis e d i l e n y e r d e n
a y r ı l ı r k e n bir diğeri g e l e c e k . İlk birlik a y r ı l m a d a n ö n c e o d a l a r ı n ı
t e m i z l e y e c e k v e ö y l e ç ı k a c a k l a r . H i ç b i r karışıklık y a ş a n m a y a c a k .
İhtilam o l a n kişioğlu, ü ç g ü n s ü r e s i n c e M a b e d ' e g i r m e y e c e k .
İlk g ü n ü z e r i n d e k i giysileri y ı k a y a c a k v e b a n y o y a p a c a k . B i r i n c i
v e ü ç ü n c ü g ü n l e r d e kıyafetlerini y ı k a c a k v e b a n y o y a p a c a k v e
g ü n b a t ı m ı n d a M a b e d ' e girecek. K i m s e kirliyken m a b e d i m e girip
b u r a y ı d a k i r l e t m e y e c e k . Karısıyla cinsel ilişkiye giren kişi, ü ç g ü n
b o y u n c a a d ı m ı n yaşatıldığı tapınak kentine g i r m e y e c e k . K ö r kişi
y a ş a m ı b o y u n c a tapınak kentine g i r m e y e c e k v e b u r a y ı kirletme­
y e c e k ; ç ü n k ü b e n , Y H V V H , sonsuza dek İsrail'in ç o c u k l a r ı y l a bir­
likte o l a c a ğ ı m .
Kişi, akıntısından a r ı n m a k için y e d i gün b e k l e y e c e k . Y e d i n c i
g ü n , kıyafetlerini y ı k a y a c a k v e a k a n suda y ı k a n a c a k . A n c a k b u n ­
d a n sonra t a p ı n a k kentine girecek. C e s e t l e b e d e n s e l t e m a s k u r a n
kimse, arınmadığı müddetçe buraya girmeyecek. V e b a l ı ya da be­
d e n i n d e hastalık yarası b u l u n a n kişi XLVI ... h i ç b i r kirli kuş m a ­
b e d i m i n ü z e r i n d e u ç m a y a c a k . ... a n a kapıların ç a t ı l a r ı . . . dış a v l u
... a r a l a r ı n d a b u l u n d u ğ u m s ü r e c e , t a p ı n a ğ ı m d a ...
D ı ş a v l u n u n ç e v r e s i n d e , a n a kapı girişleriyle a y n ı y ü k s e k l i k t e
-on dört arşın- teras y a p a c a k s ı n ı z . İsrail'in ç o c u k l a r ı , t a p ı n a ğ ı m a
g i r m e k için bu terasa on iki b a s a m a k ç ı k a r a k u l a ş a c a k l a r . T a p ı n a ­
ğ ı m l a kent arasında y ü z arşın genişliğinde b o ş bir a l a n b ı r a k a c a k ­
sınız; b ö y l e c e k i m s e a c e l e y l e t a p ı n a ğ ı m a girip etrafı t e l a ş a v e r m e ­
yecek.
K e n t i n d ı ş ı n d a , kuzey batı y ö n ü n d e h e l a l a r y a p a c a k s ı n ı z . B u
h e l a l a r ı n üzeri ç a t ı y l a k a p a t ı l a c a k v e dışkılar y e r d e k i d e l i k t e n aşa­
ğıya a k a c a k . Kentten g ö r ü l m e y e c e k uzaklıkta - ü ç b i n a r ş ı n - b u l u ­
nacaklar.
K e n t i n d o ğ u s u n d a birbirinden ayrı ü ç a l a n b u l u n a c a k ; b u r a d a
v e b a l ı l a r , c ü z a m hastaları v e ihtilam o l a n erkekler k a l a c a k l a r
XLVII ...
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KÜMRAN YAZITLARI

Kentleri t e m i z o l a c a k ... sonsuza dek. A d ı m ı n v e m a b e d i m i n

yaşatıldığı bu kent kutsaldır ve burayı bütün kirlerden a r ı n d ı r a c a k ­
sınız. İçindeki her şey t e m i z o l a c a k . B u r a y a s o k u l a n her şey t e m i z
o l a c a k : şarap, y a ğ , y i y e c e k l e r v e sulu y e m e k l e r . D i ğ e r kentlerde
kesilen k u r b a n derileri tapınak kentine s o k u l m a y a c a k . B u deriler
diğer k e n t l e r d e k u l l a n ı l a b i l e c e k ; a n c a k b e n i m m a b e d i m e s o k u l ­
m a y a c a k l a r ; ç ü n k ü derinin temizliği, kesilen k u r b a n d a n k a y n a k l a ­
nır. A d ı m ı n v e m a b e d i m i n , kutsandığı kenti k i r l e t m e y e c e k s i n i z .
A n c a k b e n i m m a b e d i m d e kesilen kurbanlar için k e n t i m e y a ğ , şa­
rap v e y i y e c e k getirecekler. Diğer kentlerde kesilen lekeli ^ T a p ı ­
nağa y a r a ş m a y a n ) kurban derileriyle kentimi kirletmeyecekler.
H i ç b i r kenti b e n i m k i kadar temiz kılamazsınız; ç ü n k ü h a y v a n d e ­
risinin temizliği, h a y v a n d a n kaynaklanır. M a b e d i m d e kesilen kur­
b a n y a l n ı z c a b e n i m m a b e d i m d e temiz sayılır; sizin kentlerinizde
kesilen k u r b a n s a y a l n ı z c a sizin k e n t l e r i n i z d e t e m i z d i r . T a p ı n a k
için t e m i z o l a n ne varsa derisiyle birlikte b u r a y a getirilecek; t a p ı ­
n a ğ ı m a ve k e n t i m e lekeli deriler getirerek hakaret e t m e y e c e k s i n i z .
XLVIII ... karabatak, leylek, balıkçıl türleri, ibibik, yarasa ...
Y i y e b i l e c e ğ i n i z u ç a n b ö c e k l e r şunlardır: b ü t ü n b ü y ü k ç e k i r g e
türleri, u z u n başlı ç e k i r g e türleri, bütün y e ş i l ç e k i r g e l e r , b ü t ü n ç ö l
ç e k i r g e l e r i . B u n l a r , y i y e b i l e c e ğ i n i z u ç a n b ö c e k l e r d i r : dört a y a k
ü z e r i n d e y ü r ü y e n , a y a k l a r ı ü z e r i n d e s ı ç r a y a b i l e n v e kanatlı b ö ­
c e k l e r . K u ş ö l ü s ü y e m e y e c e k s i n i z ; a n c a k b u n u y a b a n c ı l a r a sata­
bilirsiniz. H i ç b i r tiksindirici h a y v a n eti y e m e y e c e k s i n i z ; ç ü n k ü siz
Y H V V H ' n i n , T a n r ı n ı z ı n kutsal halkısınız.
S i z , Y H V V H ' n i n , T a n r ı n ı z ı n oğullarısınız. V ü c u d u n u z d a d e r i n
y a r a a ç m a y a c a k , y a s tutarken p e r ç e m i n i z i y ı k a m a y a c a k , d ö v m e
y a p t ı r m a y a c a k s ı n ı z ; ç ü n k ü siz Y H V V H ' n i n , T a n r ı n ı z ı n kutsal h a l ­
kısınız. Ü l k e n i z e hakaret e t m e y e c e k s i n i z .
U l u s l a r ı n yaptıklarını siz y a p m a y a c a k s ı n ı z ; o n l a r ö l ü l e r i n i her
y e r e g ö m e r l e r ; hatta kendi e v l e r i n e bile ... S i z , ölülerinizi g ö m ­
m e k i ç i n k e n d i topraklarınızda bir a l a n b ı r a k a c a k s ı n ı z . D ö r t kent
a r a s ı n d a k i a l a n ı , m e z a r y e r i o l a r a k k u l l a n a c a k s ı n ı z . H e r kentte,
c ü z a m , v e b a l ı v e hastalık yarası o l a n kimseleri ayrı bir y e r e g ö t ü ­
r ü n ; o n l a r sizin k e n t i n i z d e y a ş a m a s ı n l a r , onları k ü ç ü m s e y i n . A y r ı ­
c a akıntısı o l a n kişiler, adet gören kadınlar, y e n i d o ğ u m y a p m ı ş
k a d ı n l a r d a kentten ayrı bir a l a n d a y a ş a y a c a k l a r ; b ö y l e c e k e n d i
kirliliklerini s i z e b u l a ş t ı r m a y a c a k l a r . S ü r e k l i c ü z a m y a d a v e b a
hastalığına t u t u l a n v e k â h i n tarafından kirli ilan e d i l e n hastalar
XLIX ... sedir a ğ a c ı , ç ö r d ü k otu v e ... c ü z a m l ı y l a birlikte kenti­
niz v e ... kirli s a y ı l a c a k l a r .
 C E Z A VERMES

K e n t i n i z d e bir ö l ü m o l a y ı yaşanırsa, b u erkeğin ö l d ü ğ ü e v y e ­

d i gün b o y u n c a kirli s a y ı l a c a k . E v d e k i bütün e ş y a l a r v e e v e giren
herkes y e d i g ü n b o y u n c a kirli s a y ı l a c a k . Ü z e r i n e s u d ö k ü l e n b ü ­
tün y e m e k l e r , n e m l e n e n her şey kirli s a y ı l a c a k . B u l a ş ı k teknesi v e
b u n u n i ç i n d e k i t ü m e ş y a l a r , t e m i z e r k e k l e r i ç i n kirli s a y ı l a c a k .
İ ç i n d e ıslanmış t ü m eşyalarla birlikte a ç ı k b u l u n a n t e k n e , b ü t ü n
İsrailliler i ç i n kirlidir.
C e s e d i n e v d e n çıkarıldığı g ü n ; e v d e k i bütün y a ğ , şarap v e ru­
tubet kirleri t e m i z l e n e c e k . E v i n t a b a n ı , d u v a r l a r ı , kapıları o v u l a ­
c a k ; e v i n s ü r m e l e r i , kapı p e r v a z l a r ı , alt v e üst eşikler suyla y ı k a ­
n a c a k . C e s e d i n o r a d a n çıkarıldığı g ü n ; e v , e v d e k i b ü t ü n aletler,
h a v a n e l i , h a v a n ; tahta, d e m i r v e b r o n z d a n y a p ı l m ı ş b ü t ü n aletler
v e t e m i z l e n e b i l e n diğerleri kirden a r ı n d ı r ı l a c a k . Kıyafetler, ç u v a l ­
lar v e deriler y ı k a n a c a k . B u e v d e y a ş a y a n y a d a b u e v e giren kişi­
ler a y n ı g ü n i ç i n d e suyla y ı k a n a c a k v e kıyafetlerini t e m i z l e y e c e k ­
ler. Ü ç ü n c ü g ü n , b u kıyafetlerin ü z e r i n e s u serperek b u n l a r ı te­
m i z l e y e c e k v e tekrar b a n y o y a p a c a k l a r . E v l e r i n d e k i b ü t ü n a r a ç l a ­
rı ve giysileri y ı k a y a c a k l a r .
Y e d i n c i g ü n , b u e ş y a l a r ı n ü z e r i n e tekrar s u s e r p e c e k l e r . B a n ­
y o y a p a c a k , giysilerini v e eşyalarını y ı k a y a c a k l a r ; a n c a k b u şekil­
d e ö l ü n ü n kirinden arındıkları a k ş a m v a k t i n d e , saf e ş y a l a r a d o k u ­
n a b i l e c e k l e r . ... h e s a b ı n a t e m i z l e n m e y e n kişi L kirli o l d u ğ u n d a
... Artık d a h a fazla ... y e d i n c i g ü n , tekrar su serptiklerinde g ü n
batımıyla temiz sayılacaklar.
H e r kim ki arazide gördüğü cesedin kemiğine dokunur ya da
kılıcını leşe d o k u n d u r u r s a ; ö l ü b e d e n e , ö l ü n ü n k a n ı n a y a d a m e ­
zarına d o k u n u r s a , b u kurallara göre kirinden a r ı n a c a k . A n c a k y a ­
s a n ı n b u kuralına u y g u n b i ç i m d e t e m i z l e n m e y e n kişi kirli k a l m a ­
y a d e v a m e d e c e k . B u kişiye d o k u n a n herkes, kıyafetlerini y ı k a y a ­
c a k , b a n y o y a p a c a k v e a n c a k gün b a t ı m ı n d a t e m i z s a y ı l a c a k .
H a m i l e bir k a d ı n ı n karnındaki b e b e k ö l ü r s e , ö l ü b e b e k k a d ı ­
n ı n k a r n ı n d a kaldığı s ü r e c e b u kişi m e z a r gibi kirli s a y ı l a c a k . B u
k a d ı n ı n girdiği her e v , içindeki eşyalarla birlikte y e d i g ü n b o y u n ­
c a kirli s a y ı l a c a k . B u e ş y a l a r a d o k u n a n herkes, g ü n b a t ı m ı n a ka­
d a r kirli o l a c a k . K a d ı n l a birlikte e v e giren kişi, y e d i g ü n b o y u n c a
kirli s a y ı l a c a k . B u kişi, ilk g ü n kıyafetlerini y ı k a y a c a k v e b a n y o
y a p a c a k . Ü ç ü n c ü g ü n , kıyafetlerinin ü z e r i n e s u s e r p e c e k , o n l a r ı
y ı k a y a c a k v e tekrar b a n y o y a p a c a k . Y e d i n c i g ü n k ı y a f e t l e r i n i n
ü z e r i n e tekrar s u s e r p e c e k , onları y ı k a y a c a k v e b a n y o y a p a c a k .
K i ş i , a n c a k g ü n b a t ı m ı n d a kirinden arınacaktır.
Ö L Ü D E N İ Z PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Y a s a n ı n b u kuralına u y g u n b i ç i m d e ; bütün e ş y a l a r ı , kıyafetle­

ri, d e r i l e r i , k o ç y ü n ü n d e n y a p ı l m ı ş bütün eşyaları kirden arındıra­
caksınız.
Y e r d e y a ş a y a n b ü t ü n canlıları kirli s a y a c a k s ı n ı z : f a r e , b ü t ü n
kertenkele türleri, duvar kertenkelesi, kum kertenkelesi, b ü y ü k
k e r t e n k e l e v e b u k a l e m u n . Ö l ü y e L l ... o n u n b e d e n i n e ait ş e y l e r e
d o k u n a n kişi sizin i ç i n kirlidir. O n a d o k u n a r a k k e n d i n i z i d e kir­
l e t m e y e c e k s i n i z . Aksi d u r u m d a , kıyafetinizi y ı k a y a c a k , suyla b a n ­
y o y a p a c a k s ı n ı z v e a n c a k gün b a t ı m ı n d a a r ı n m ı ş o l a c a k s ı n ı z . Ö l ü
h a y v a n ı n k e m i ğ i n i , leşini, derisini, etini y a d a p e n ç e s i n i t a ş ı y a n
kişi kıyafetlerini y ı k a y a c a k v e b a n y o y a p a c a k . A n c a k g ü n b a t ı ­
m ı n d a k i r i n d e n a r ı n m ı ş o l a c a k . İsrail'in ç o c u k l a r ı n ı b ü t ü n b u kir­
liliklere karşı ö n c e d e n u y a r a c a k s ı n ı z .
O n l a r , b u d a ğ d a ilettiğim buyruklar u y a r ı n c a , b u kirli c a n l ı l a ­
r a d o k u n u p kendilerini d e k i r l e t m e y e c e k l e r .
Ç ü n k ü b e n , Y H V V H , İsrail'in ç o c u k l a r ı y l a b e r a b e r i m . O n l a r ı
k u t l a y a c a k s ı n ı z v e onlar kutsal o l a c a k l a r . Kirli o l d u ğ u n u b u y u r d u ­
ğ u m tiksindirici şeylere d o k u n m a y a c a k l a r ; ç ü n k ü o n l a r kutsaldır.
Y a ş a d ı ğ ı n ı z kentlere y a r g ı ç v e m e m u r l a r a t a y a c a k s ı n ı z v e b u
kişiler, insanları adil b i ç i m d e y a r g ı l a y a c a k l a r . Y a r g ı l a r ı n d a y a n l ı
d a v r a n m a y a c a k l a r . R ü ş v e t a l m a y a c a k , adaleti y a n ı l t m a y a c a k l a r ;
ç ü n k ü rüşvet adaleti yanıltır, adil b i ç i m d e y ü r ü t ü l e n işleri b o z a r ,
e r d e m l i insanları köreltir, onları suça teşvik e d e r . R ü ş v e t , kutsal
e v e y ö n e l t i l m i ş bir hakarettir. Y a ş a m ı n ı z s ü r e s i n c e a d a l e t i , y a l n ı z ­
c a a d a l e t i i z l e y e c e k s i n i z v e a n c a k b u ş e k i l d e size v a a t ettiğim
t o p r a k l a r d a h ü k ü m süreceksiniz. Rüşvet kabul e d e n v e adil y a r g ı ­
y ı y a n ı l t a n kişi ö l d ü r ü l e c e k t i r . O n u c e z a l a n d ı r m a k t a n ç e k i n m e y e ­
ceksiniz.
Ü l k e n i z d e , y a b a n c ı l a r a benzer b i ç i m d e hareket e t m e y e c e k s i ­
niz. O n l a r her y e r d e k u r b a n keserler; kutsal a ğ a ç l a r , kutsal sütun­
lar dikerler; h u z u r u n d a eğilmek için kavisli taşlar y a p a r l a r ; ... inşa
ederler Lll ... B e n i m için yaptığınız sunağın y a n ı n a kutsal a ğ a ç
d i k m e y e c e k s i n i z . T i k s i n d i ğ i m kutsal sütunları d i k m e y e c e k s i n i z .
Ö n ü n d e e ğ i l m e k için y a p ı l a n hiçbir kavisli taşı topraklarınızda b u ­
l u n d u r m a y a c a k s ı n ı z . B e n i m için kusurlu k o y u n y a d a sığır k u r b a n
e t m e y e c e k s i n i z ; ç ü n k ü bunlar, b e n i m için tiksindiricidirler. B e n i m
i ç i n h a m i l e o l a n hiçbir sığırı, k o y u n u y a d a k e ç i y i k u r b a n e t m e y e ­
ceksiniz. B i r inek y a d a dişi k o y u n u , y a v r u l a r ı y l a a y n ı g ü n i ç i n d e
kurban etmeyeceksiniz; anneyle yavrusunu öldürmeyeceksiniz.
 GEZA VERMES

Sığır y a d a k o y u n u n ilk erkek y a v r u l a r ı n ı b e n i m i ç i n k u r b a n

e d e c e k s i n i z . S ı ğ ı r ı n ı z ı n ilk y a v r u s u n u ç a l ı ş t ı r m a y a c a k s ı n ı z v e
o n u n y ü n ü n ü k ı r k m a y a c a k s ı n ı z . H e r s e n e , b e n i m seçtiğim y e r d e
b u k u r b a n etini y i y e c e k s i n i z . K u s u r l u , t o p a l y a d a kör h a y v a n l a r ı ­
nızı b a n a k u r b a n e t m e y e c e k s i n i z . B u k u r b a n l a r ı , k e n d i kentleri­
n i z d e y i y e c e k s i n i z . A r a n ı z d a , kirli ya da t e m i z , herkes bu eti bir
c e y l a n y a d a geyik etiymiş gibi y i y e c e k . A n c a k b u n u n k a n ı n ı i ç ­
m e y e c e k s i n i z . K a n ı s u gibi y e r e d ö k e c e k üzerini tozla ö r t e c e k s i ­
niz. Ö k ü z ü n ü z h a r m a n d ö v e r k e n o n a burunsak t a k m a y a c a k s ı n ı z .
Ö k ü z v e e ş e ğ e birlikte çift s ü r d ü r m e y e c e k s i n i z . T a p ı n a ğ ı m a ü ç
g ü n l ü k m e s a f e d e b u l u n a n hiçbir kentte sağlıklı sığır, k o y u n y a d a
keçi kurban etmeyeceksiniz. A n c a k benim m a b e d i m d e kurban
kesebilir, e s e n l i k sunusu sunabilirsiniz. Kusurlu a n c a k t e m i z h a y ­
v a n l a r ı m a b e d i m d e n otuz stadya uzaklığındaki e v l e r i n i z d e y i y e ­
bilirsiniz. Eti lekeli o l a n kusurlu h a y v a n ı , m a b e d i m i n y a k ı n ı n d a
kesmeyeceksiniz. Adımla kutsanmamış, m a b e d i m e girmemiş hay­
v a n ı n etini y e m e y e c e k s i n i z . H a y v a n ı b e n i m t a p ı n a ğ ı m d a k u r b a n
e d e c e k , k a n ı n ı s u n a ğ ı n d i b i n e d ö k e c e k v e etini y a k a c a k s ı n ı z . Llll
S i z e b u y u r d u ğ u m ü z e r e sınırlarınızı g e n i ş l e t t i ğ i n i z d e , t a p ı n a ğ a
ç o k uzak bir y e r e yerleşirseniz v e 'et y i y e c e ğ i m ' d e r s e n i z , b u ö z ­
lediğiniz eti y i y e b i l i r s i n i z . S i z e s u n d u ğ u m sığırları v e o n l a r ı n y a v ­
rularını k u r b a n edebilirsiniz. K u r b a n e t i n i , k e n d i k e n t l e r i n i z d e y i ­
y e c e k s i n i z . A r a n ı z d a kirli y a d a t e m i z herkes b u eti bir c e y l a n y a
d a g e y i k e t i y m i ş gibi y i y e c e k ; a n c a k b u k u r b a n ı n k a n ı n ı i ç m e k t e n
k a ç ı n a c a k s ı n ı z . K a n ı s u gibi y e r e d ö k e c e k üzerini t o z l a ö r t e c e k s i ­
niz; ç ü n k ü k a n , y a ş a m d ı r v e b u y ü z d e n kanı etle y e m e y e c e k s i n i z ;
b ö y l e c e siz v e s i z d e n sonraki kuşaklarınız e s e n l i k i ç i n d e y a ş a y a ­
c a k . B e n i m h u z u r u m d a , b e n i m - Y H V V H - için d o ğ r u v e iyi o l a n ı
yapacaksınız.
İ s m i m i n yaşatıldığı topraklara g e l d i ğ i n i z d e , h e d i y e l e r i n i z i v e
şükran adaklarınızı beraberinizde getireceksiniz; yemininizi ve
a d a ğ ı n ı z ı a n ı m s a y a r a k bunları b e n i m h u z u r u m d a k u r b a n e d e c e k ­
siniz. V e r d i ğ i n i z s ö z ü y e r i n e getirmek i ç i n z a m a n h a r c a m a y a c a k ­
sınız; y o k s a b u n u s i z d e n i s t e d i ğ i m d e s u ç l u d u r u m a d ü ş e r s i n i z .
A ğ z ı n ı z d a n ç ı k a n her sözü tutacaksınız; ç ü n k ü b u n u k e n d i i r a d e ­
n i z l e d i l e getirdiniz.
B a n a söz v e r e n y a d a b a ğ l a y ı c ı y e m i n e d e n kişi, s ö z ü n d e n
d ö n m e y e c e k . A ğ z ı n d a n ç ı k a n her sözün a r k a s ı n d a d u r a c a k .
B a b a s ı n ı n e v i n d e y k e n , g e n ç l i ğ i n d e , b a n a söz v e r e n y a d a b a ğ ­
layıcı y e m i n e d e n bir k a d ı n ; eğer verdiği sözü b a b a s ı n a d u y u r m u ş -
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

sa ve babası sessiz kalmışsa, bu s ö z ü n d e n s o r u m l u tutulacaktır.

A n c a k b u k a d ı n ı n b a b a s ı , kızının verdiği sözü d u y d u ğ u g ü n , b u n a
karşı çıkarsa, k a d ı n ı n verdiği söz ya da b a ğ l a y ı c ı y e m i n i geçerli sa­
y ı l m a y a c a k ; b u kadını verdiği sözden m u a f t u t a c a ğ ı m ; ç ü n k ü b a ­
bası bu sözü d u y d u ğ u n d a LIV kızına karşı çıkmıştır. A n c a k bu ka­
d ı n ı n b a b a s ı , kızının s ö z ü n ü d u y d u ğ u g ü n k o n u ş m a z v e bir g ü n
sonra b u s ö z ü ertelerse, s u ç u kendi üzerine a l m ı ş o l a c a k : Ç ü n k ü
sözü e r t e l e y e n kişi, bu kadının babasıdır. B i r k a d ı n ı n duası ya da
b a ğ l a y ı c ı y e m i n i , kocası tarafından o n a y l a n a c a k y a d a e r t e l e n e ­
c e k ; b ö y l e c e b u kadını verdiği sözden muaf t u t a c a ğ ı m .
A n c a k b o ş a n m ı ş y a d a dul bir k a d ı n verdiği s ö z d e n v e ettiği
y e m i n d e n kendisi s o r u m l u olacaktır.
B u g ü n size b u y u r d u ğ u m sözlere u y u n . B u s ö z l e r e n e d a h a
fazlasını e k l e y i n n e d e b u sözleri eksiltin.
Eğer a r a n ı z d a n bir p e y g a m b e r y a d a b ü y ü c ü ç ı k a r v e size bir
a l a m e t t e n söz e d e r s e v e b u a l a m e t gerçekleştiğinde size d ö n e r e k
ş ö y l e d e r s e ; ' G e l i n , ş i m d i y e kadar b i l m e d i ğ i n i z tanrılar için iba­
det e d e l i m ' , b u p e y g a m b e r i n y a d a b ü y ü c ü n ü n s ö z l e r i n e k u l a k
a s m a y ı n ; ç ü n k ü tanrınız Y H V V H ' y e bağlılığınızı s ı n a m a k i ç i n , o n u
size b e n g ö n d e r d i m . Y o l u n d a n g i d e c e ğ i n i z v e h i z m e t e d e c e ğ i n i z
tanrı b e n i m , Y H V V H ; k o r k m a n ı z g e r e k e n , s ö z ü n ü d i n l e m e n i z v e
bağlı k a l m a n ı z g e r e k e n t a n r ı n ı z ı m b e n . Sizi M ı s ı r ' d a n ç ı k a r a n ,
kölelik e v i n d e n kurtaran Y H V V H ' y e isyan e t m e n i z i , b e n i m y o l u m ­
dan sapmanızı söyleyen peygamberi ya da b ü y ü c ü y ü öldürecek­
siniz. K e n d i n i z i , ş e y t a n d a n k o r u y a c a k s ı n ı z .
Erkek kardeşiniz, b a b a n ı z ı n y a d a a n n e n i z i n o ğ l u , kendi o ğ ­
l u n u z y a d a kızınız, y a k ı n arkadaşınız y a d a o n u n karısı, size giz­
l i c e yaklaşır v e ş ö y l e d e r s e ; ' G i d i p , diğer tanrılara t a p ı n a l ı m . ' , n e
siz LV ne de b a b a l a r ı n ı z ; size ister y a k ı n ister uzak o l s u n isterse
d ü n y a n ı n ö b ü r u c u n d a olsunlar, diğer tanrılara t a p m a y a c a k ; b u
kişiyi d i n l e m e y e c e k , o n a k a t ı l m a y a c a k v e o n u g i z l e m e y e c e k s i n i z .
T a m tersine o n u n gırtlağına sarılacak ilk e l sizinkiler o l a c a k v e
sonra diğer i n s a n l a r ı n e l i . . . O n u t a ş l a y a c a k s ı n ı z ; ç ü n k ü o , sizi
M ı s ı r ' d a n ç ı k a r a n , kölelik e v i n d e n kurtaran T a n r ı n ı z ı n y o l u n d a n
s a p t ı r m a y a ç a l ı ş t ı . B u o l a y ı d u y a n herkes k o r k u y a k a p ı l a c a k v e
b e n z e r bir o l a y bir d a h a sizin a r a n ı z d a t e k r a r l a n m a y a c a k . S i z e
v a a t ettiğim kentlerden b i r i n d e y a ş a y a n biri şu sözlerin s ö y l e n d i ­
ğini d u y a r s a ; ' E y H a l k , B e l i y a l ' i n O ğ u l l a r ı sizin a r a n ı z d a v e b ü ­
tün kent h a l k ı n ı ş u sözlerle kandırdılar; " G e l i n , ş i m d i y e kadar b i l ­
m e d i ğ i n i z tanrılara ibadet e d e l i m ! " , ' b u d u r u m u dikkatle i n c e l e -
 G E Z A VERMES

y i p araştıracaksınız. İsrail'de böylesi tiksindirici bir o l a y ı n y a ş a n ­

dığı kanıtlanırsa, tereddüt e t m e d e n bu kentte y a ş a y a n b ü t ü n halkı
k ı l ı ç t a n g e ç i r e c e k s i n i z . B u y a s a ğ a karşı ç ı k a n h e r k e s e k ı l ı c ı n ı z ı
s a p l a y a c a k s ı n ı z . Elinizdeki ganimetleri kent a l a n ı n d a t o p l a y a c a k
v e ateşe v e r e c e k s i n i z ; y a k ı l a n kent v e g a n i m e t l e r , tanrınıza s u n ­
d u ğ u n u z g ü n a h sunuşudur. H a r a b e y e d ö n ü ş e n kent bir d a h a asla
y e n i d e n k u r u l m a y a c a k . C e z a l a n d ı r ı l a n her şey sizin e l i n i z d e n ç ı ­
k a c a k ; b ö y l e c e tanrınızın öfkesi y a t ı ş a c a k v e size m e r h a m e t e d e ­
c e k . S ö z ü m ü d i n l e d i ğ i n i z , b u g ü n size b u y u r d u ğ u m e m i r l e r e uy­
d u ğ u n u z , t a n r ı n ı z ı n , Y H V V H ' n i n h u z u r u n d a iyi v e d o ğ r u o l a n ı
yaptığınız s ü r e c e , atalarınızla y a p t ı ğ ı m a n t l a ş m a y a sadık k a l a c a ­
ğım ve soyunuzun çoğalmasını sağlayacağım.
S i z e v e r d i ğ i m k e n t l e r d e n b i r i n d e , ister k a d ı n ister e r k e k o l ­
s u n , sizin a r a n ı z d a y a ş a y a n biri a n t l a ş m a m ı z ı b o z u p , b e n i m g ö ­
z ü m d e y a n l ı ş o l a n bir şey y a p a r ; gidip diğer tanrılara tapınır, o n ­
ların y a d a g ü n e ş y a d a a y ı n ö n ü n d e eğitirse v e siz b u o l a y d a n
h a b e r d a r o l u r s a n ı z , d u r u m u dikkatle araştıracak v e i n c e l e y e c e k s i ­
niz. İsrail'de b ö y l e s i tiksindirici bir o l a y ı n y a ş a n d ı ğ ı d o ğ r u l a n ı r s a ,
b u k a d ı n ı y a d a erkeği a l a c a k v e o n u ö l e n e d e k t a ş l a y a c a k s ı n ı z .
LVI ... g ö r e v y e r i n d e b u l u n a n L e v i k â h i n l e r e y a d a y a r g ı ç l a r a
g i d e c e k , o n l a r a d a n ı ş a c a k s ı n ı z . O n l a r , size k o n u y l a ilgili a ç ı k l a ­
m a y a p a c a k l a r v e son yargılarını b i l d i r e c e k l e r . Yasa k i t a b ı n a g ö r e
size anlattıklarına sadık k a l a c a k v e b u n a g ö r e d a v r a n a c a k s ı n ı z . İs­
m i m i n yaşatıldığı y e r d e , size doğru o l a n ı b i l d i r e c e k l e r . S i z s e ö ğ ­
rettiklerini harfi h a r f i n e y e r i n e g e t i r m e y e v e o n l a r ı n k a r a r l a r ı n a
göre d a v r a n m a y a ö z e n göstereceksiniz. S i z e anlattıkları y a s a d a n
s a p m a y a c a k s ı n ı z . B e n i m h u z u r u m d a sizi y ö n e t e n k â h i n l e r e y a d a
y a r g ı ç l a r a riayet e t m e y e n v e kendi a k l ı n a g ö r e d a v r a n a n kişiler
öldürülecekler. Kendinizi, şeytandan koruyacaksınız. Bu olayı d u ­
y a n herkes k o r k u y a k a p ı l a c a k v e İsrail'de b e n z e r i bir d u r u m tek­
rar y a ş a n m a y a c a k .
S i z e v e r d i ğ i m topraklara g i r d i ğ i n i z d e , o r a y ı m ü l k e d i n i n v e
ş ö y l e d e y i n ; ' Ç e v r e m i z d e k i bütün ulusların yaptığı gibi k e n d i m i z e
bir kral a t a y a c a ğ ı z ! ' , sizin için seçtiğim kişiyi kralınız ilan e d e c e k ­
siniz. B u kişi, sizin a r a n ı z d a n s e ç i l e c e k . S i z d e n o l m a y a n bir y a ­
b a n c ı y ı kralınız kabul e t m e y e c e k s i n i z . K r a l ı n ı z ı n ç o k atı o l m a y a ­
c a k ; d a h a fazla a t v e altın için sizi M ı s ı r ' a s a v a ş a g ö t ü r m e y e c e k ;
ç ü n k ü size geri d ö n m e m e n i z i b ü y ü r d ü m . K r a l ı n ı z k e n d i s i n e bir­
d e n fazla e ş e d i n i p b e n d e n u z a k l a ş m a y a c a k . G e r e ğ i n d e n f a z l a a l ­
tın v e g ü m ü ş a l m a y a c a k .
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

K r a l ı n ı z tahta g e ç t i ğ i n d e , k â h i n l e r d e n d a h a üstün o l a n b u kişi

için b u y a s a y ı y a z a c a k l a r . LVII O n u n için y a z a c a k l a r ı y a s a d ı r bu
... Y i r m i y l e altmış yaşları arasındaki İsrail'in b ü t ü n o ğ u l l a r ı , başa
geçtiği g ü n d e n itibaren krallarını s a y a c a k l a r . K r a l , b ü t ü n kentlere,
binler, y ü z l e r , elliler v e onlar başını a t a y a c a k . K r a l , kendisi i ç i n
her k a b i l e d e n biner kişi s e ç e c e k : on iki bin s a v a ş ç ı kralın m u h a ­
fızlığını y a p a c a k . B ü t ü n b u seçilmiş s a v a ş ç ı l a r ; d o ğ r u l u k t a n y a n a
o l a c a k , i ç l e r i n d e tanrı korkusu t a ş ı y a c a k , haksız k a z a n ç t a n tiksi­
n e c e k v e k a h r a m a n c a s a v a ş a c a k l a r . G e c e v e g ü n d ü z , krallarının
y a n ı n d a o l a c a k l a r . K r a l ı , bütün g ü n a h l a r d a n v e u l u s l a r d a n k o r u ­
y a c a k l a r . O n iki p r e n s , o n iki kâhin v e o n iki L e v i , her d a i m kralın
y a n ı n d a b u l u n a c a k l a r . A d a l e t v e y a s a l a r l a ilgili t ü m k o n u l a r d a
krala y a r d ı m c ı o l a c a k l a r ; b ö y l e c e Kral bütün işlerinde o n l a r l a bir­
likte karar a l a c a k .
K r a l , diğer uluslardan biriyle e v l e n m e y e c e k ; a n c a k kendi ba­
basının e v i n d e n , a i l e s i n d e n e v l e n e b i l e c e k . K r a l , hayatı b o y u n c a
k e n d i s i y l e y a ş a y a c a k bir kadınla e v l e n e c e k ; ikinci bir evlilik y a p ­
m a y a c a k . A n c a k , kralın eşi ölürse; kral, kendi b a b a s ı n ı n e v i n d e n ,
ailesinde n bir kadınla tekrar evlilik y a p a b i l e c e k . K r a l , adil o l a c a k ;
rüşvet karşılığında adaleti y a n ı l t m a y a c a k ; İsrail'deki hiçbir z e n g i n ­
liğe, e v e , toprağa, ü z ü m bağına göz d i k m e y e c e k . Kral LVIII ...
K r a l , başka bir h a l k ı n ya da ulusun İsrail'e saldıracağını h a b e r
alırsa, İsrail k e n t l e r i n d e oturan B i n l e r v e Y ü z l e r kaptanlarını o n l a ­
rın ü z e r i n e y o l l a y a c a k . H a l k ı n o n d a biri, d ü ş m a n l a r l a s a v a ş m a k
i ç i n kral v e kaptanların y a n ı n d a g i d e c e k . A n c a k İsrail t o p r a k l a r ı n a
giren d ü ş m a n o r d u s u b ü y ü k s e , savaşçıların beşte biri savaşa katı­
l a c a k . D ü ş m a n l a r ı n kralı savaş a r a b a l a r ı , atlar v e b ü y ü k g ü ç l e r l e
birlikte g e l i r s e , s a v a ş ç ı l a r ı n ü ç t e biri s a v a ş a k a t ı l a c a k ; diğer iki
b ö l ü k s e , kenti ve kent sınırlarını d ü ş m a n işgaline karşı k o r u y a c a k .
K r a l , savaşta zor d u r u m d a kalırsa, h a l k ı n yarısı s a v a ş a g i d e c e k ;
a n c a k diğer yarısı kentte k a l a c a k .
S a v a ş t a n galip gelinir, d ü ş m a n l a r yenilir, kılıçtan geçirilir v e
g a n i m e t toplanırsa; ganimetin o n d a biri, krala; b i n d e biri, k â h i n l e ­
re; y ü z d e biri, Levililere v e r i l e c e k . Arta k a l a n g a n i m e t , savaşçılar
ve o n l a r ı n kente bıraktıkları kardeşleri arasında b ö l ü ş t ü r ü l e c e k .
K r a l , d ü ş m a n l a r ı y l a s a v a ş m a y a g i d e r k e n , h a l k ı n beşte biri, sa­
v a ş ç ı l a r ; k a h r a m a n erkekler o n a katılacak. O n l a r ; kirli, u t a n ç v e r i ­
c i , g ü n a h v e s u ç s a y ı l a n her işten uzak d u r a c a k l a r . S a v a ş ç ı , o r d u ­
y a katılmak için B a ş k â h i n ' i n iznini a l a c a k ; B a ş k â h i n karar v e r m e k
i ç i n U r i m v e T u m m i m ' i k u l l a n a c a k . S a v a ş ç ı v e İsrail'in b ü t ü n ç o -
 C E Z A VERMES

c u k l a r ı o n u n kararına göre hareket e d e c e k . K i m s e k e n d i g ö n l ü ­

nün rızasına göre d a v r a n m a y a c a k ; B a ş k â h i n ' i n U r i m v e T u m ­
m i m ' i k u l l a n a r a k o n u n l a ilgili k a r a r v e r e c e ğ i a n ı b e k l e y e c e k .
B u n d a n sonra, kişi kendi h a k k ı n d a v e r i l e n karar u y a r ı n c a e n iyi
b i ç i m d e y a ş a m a y a ç a b a sarf e d e c e k v e U X ... v e ülkeleri fethe­
d e c e k l e r . ... k e n d i e l l e r i y l e yaptıkları taştan v e t a h t a d a n , g ü m ü ş ­
t e n v e a l t ı n d a n putlara b ü y ü k bir istekle v e itaatkarlıkla h i z m e t
e d e r l e r . B u s ü r e b o y u n c a , şehirleri h a r a b e l e ş e c e k , a l a y k o n u s u
o l a c a k v e ç ö p l ü ğ e d ö n e c e k ; d ü ş m a n l a r ı onları b o z g u n a uğrata­
c a k . D ü ş m a n l a r ı n ı ü l k e s i n d e a z a p ç e k e c e k l e r , ağır b o y u n d u r u ğ u n
y ü k ü altında yakaracaklar. Yalvaracaklar; a n c a k onları d i n l e m e ­
y e c e ğ i m . B e n d e n m e d e t u m a c a k l a r ; a n c a k y a p t ı k l a r ı k ö t ü işler
y ü z ü n d e n onlara yanıt v e r m e y e c e ğ i m . Y ü z ü m ü onlardan gizleye­
c e ğ i m ; o n l a r , d ü ş m a n l a r ı n a tutsak d ü ş e c e k l e r , z e n g i n l i k l e r i y a ğ ­
malanacak. Günahkârlıkları yüzünden kimse onlara yardım etme­
y e c e k ; ç ü n k ü o n l a r , b e n i m l e yaptıkları a n t l a ş m a y ı b o z d u l a r , g ü ­
n a h l a r i ç i n d e b o ğ u l u n c a y a dek b e n i m y a s a l a r ı m d a n nefret ettiler.
A n c a k sonra b ü t ü n içtenlikleriyle y a s a l a r a b a ğ l a n a r a k b a n a geri
d ö n e c e k l e r . O z a m a n , onları d ü ş m a n l a r ı n d a n k o r u y a c a ğ ı m ; d ü ş ­
m a n l a r ı n ı n e l i n d e n k u r t a r a c a ğ ı m , atalarının t o p r a k l a r ı n a geri ç a ­
ğ ı r a c a ğ ı m . O n l a r ı k o r u y a c a k , yükseltecek v e s e v i n d i r e c e ğ i m . O n ­
ların Tanrısı o l a c a ğ ı m ; o n l a r d a b e n i m h a l k ı m o l a c a k l a r .
G ö n ü l g ö z ü b e n i m b u y r u k l a r ı m d a n s a p a n k r a l , asla a t a l a r ı n ı n
tahtına g e ç i r e b i l e c e ğ i bir varis b u l a m a y a c a k ; ç ü n k ü o n u n s o y u n u
k u r u t a c a ğ ı m v e o n d a n sonraki kuşaklar, İsrail'de h ü k ü m s ü r e m e ­
y e c e k l e r . A n c a k o , b e n i m kurallarıma g ö r e hareket e d e r , b u y r u k ­
l a r ı m a s a d ı k kalır, b a n a g ö r e d o ğ r u v e iyi o l a n ı y a p a r s a ; İsrail
krallığına v a r i s o l a b i l e c e k h i ç b i r o ğ l u n u n c a n ı n a k a s t e t m e y e c e ­
ğ i m . O n u n y a n ı n d a o l a c a ğ ı m ; o n u , k e n d i s i n d e n nefret e d e n d ü ş ­
manlarının elinden ve onu öldürmeyi a m a ç l a y a n kişilerden koru­
y a c a ğ ı m . B ü t ü n d ü ş m a n l a r ı n ı o n a tabi k ı l a c a ğ ı m v e o , k e n d i key­
fine göre düşmanlarını yönetecek; ancak düşmanları o n u yönete-
m e y e c e k . O n u y ü k s e k l e r e ç ı k a r t a c a ğ ı m ; a l ç a l t m a y a c a ğ ı m . O , baş
o l a c a k ; a y a k d e ğ i l . Krallık d ö n e m i o n u n v e o ğ u l l a r ı n ı n y a ş a m l a r ı
boyunca devam edecek.
LX ... ve b ü t ü n koku-sunuları ... ve b ü t ü n d o ğ a n ilk e r k e k
h a y v a n l a r ı ... b a n a sundukları bütün h a y v a n l a r ı v e kutsal h e d i y e ­
leri v e b ü t ü n kutsal şükran h e d i y e l e r i v e kuş s u n u l a r ı n ı n bir b ö l ü ­
m ü , v a h ş i h a y v a n l a r v e kuşlar, a v l a r ı n ı n b i n d e biri v e s u n m a l a r ı
g e r e k e n b ü t ü n her şey, ganimetlerin bir b ö l ü m ü v e y a ğ m a l a r ı ...
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Levililer ö n c e l i k l e b a n a sunacakları mısır, şarap v e y a ğ ı n o n ­

da birini a l a c a k l a r . Kesilen kurban etinin bir p a r ç a s ı n ı ; g a n i m e t ,
y a ğ m a , kuş, vahşi h a y v a n ve balıkların y ü z d e birini; g ü v e r c i n
y a v r u l a r ı n ı n o n d a birini v e b a l ı n e l l i d e birini a l a c a k l a r . K â h i n l e r ,
g ü v e r c i n y a v r u l a r ı n ı n y ü z d e birini a l a c a k l a r ; ç ü n k ü k â h i n l e r i n i z i n
a r a s ı n d a n o n l a r ı v e o ğ u l l a r ı n ı , b a n a h i z m e t e t m e l e r i , sizi y ö n e t ­
m e l e r i v e a d ı m ı kutsamaları için s e ç t i m . Eğer bir L e v i y a ş a m a k t a
o l d u ğ u bir İsrail k e n t i n d e n görev a l m a k ü z e r e y a n ı n ı z a gelirse, d i ­
ğer Levililer v e kardeşleriyle a y n ı s o r u m l u l u ğ u p a y l a ş a c a k . B a b a ­
s ı n d a n k a l a n miras dışında, diğer L e v i l i l e r l e a y n ı o r a n d a y e m e k
yardımı alacak.
S i z e a d a d ı ğ ı m topraklara girdiğinizde, o t o p r a k l a r d a y a ş a y a n
ulusların ç i r k i n işlerine ortak o l m a y a c a k s ı n ı z . A r a n ı z d a n k i m s e ­
nin kızı y a d a o ğ l u ateş i ç i n d e n g e ç m e y e c e k , sihir y a p a n y a d a fal
b a k a n k i m s e l e r l e ilişki k u r m a y a c a k . B u n l a r , b e n i m n a z a r ı m d a tik­
sindirici işlerdir; ulusları, bu işlerle uğraştıkları i ç i n sizin ö n ü n ü z ­
d e n s ü r d ü m . Y H V V H ' y e , T a n r ı n ı z a yaraşır b i ç i m d e y a ş a y a c a k s ı ­
nız. Ç ü n k ü b u uluslar LXI ... b u y r u ğ u m d ı ş ı n d a b e n i m a d ı m a söz
s ö y l e y e n y a d a kendi tanrıları a d ı n a k o n u ş a n p e y g a m b e r ö l d ü r ü ­
l e c e k . P e y g a m b e r i n b e n i m a d ı m a söyledikleri g e r ç e k l e ş m e d i ğ i n ­
d e , ' Y H V V H ' n i n s ö y l e m e d i k l e r i n i nasıl bilebiliriz?' d i y e d ü ş ü n ü r ­
s e n i z ; bilin k i b u sözler b a n a ait değildir. B u p e y g a m b e r y a l a n c ı ­
dır; o n d a n k o r k m a y a c a k s ı n ı z .
S u ç i ş l e y e n y a d a g ü n a h a giren kişinin y a r g ı l a n m a s ı için bir
kişinin tanıklığı y e t m e z . M a h k e m e n i n g ö r ü l m e s i i ç i n iki y a d a ü ç
tanığın ifade v e r e c e k . Kişinin a l e y h i n e ifade v e r e n bir tek tanık
v a r s a ; b u ikisi, b e n i m , K â h i n l e r i n , L e v i l i l e r i n v e Y a r g ı ç l a r ı n h u z u ­
runa ç ı k a r ı l a c a k . T a n ı ğ ı n , kardeşi a l e y h i n e y a n l ı ş ifade verdiği a n ­
laşılırsa; b u tanık, k a r d e ş i n e yönelttiği s u ç u n c e z a s ı n ı kendisi ç e ­
k e c e k . B u k i m s e d e n kurtulacaksınız. C e m a a t ' e b u kişinin ç a r p t ı ­
rıldığı c e z a y ı a n l a t ı n k i , b u o l a y d a n ibret alsınlar v e b e n z e r bir
o l a y tekrar y a ş a n m a s ı n . B u kişiye m e r h a m e t e t m e y e c e k s i n i z : g ö ­
z e g ö z , dişe d i ş , k a n a k a n .
D ü ş m a n l a r ı n ı z a karşı s a v a ş m a y a gittiğinizde; d ü ş m a n o r d u ­
s u n u n , atlarının v e savaş a r a b a l a r ı n ı n s i z i n k i n d e n d a h a b ü y ü k v e
fazla o l d u ğ u n u görürseniz k o r k m a y ı n ; ç ü n k ü sizi M ı s ı r ' d a n ç ı k a ­
ran T a n r ı n ı z , y a n ı n ı z d a o l a c a k . S a v a ş a l a n ı n a yaklaştığınızda, or­
d u n u z a hitap e t m e k i ç i n a r a n ı z d a n bir k â h i n ö n e ç ı k a c a k v e ş ö y l e
d i y e c e k ; ' D i n l e y i n , İsrailliler LXII v e başka bir a d a m m e y ­
velerini toplayacak. Bir kadınla nişanlanan; a n c a k onunla henüz
 G E Z A VERMES

e v l e n m e m i ş o l a n erkek, e v i n e d ö n e c e k . Aksi h a l d e , b u kişi s a v a ş ­

t a ö l d ü ğ ü n d e , n i ş a n l a n d ı ğ ı k a d ı n b a ş k a bir e r k e k l e e v l e n e c e k .
S o n r a , g ö r e v l i l e r o r d u y a nutuk ç e k m e y e d e v a m e d e c e k ; ' İ ç i n e
korku d ü ş e n v e cesaretini yitiren bir savaşçı v a r s a , b u r a d a n a y r ı l ­
sın v e e v i n e d ö n s ü n k i kendi korkusunu diğer s a v a ş ç ı l a r a d a b u ­
laştırmasın.'
Y a r g ı ç l a r , k o n u ş m a l a r ı n ı bitirdikten sonra, o r d u k o m u t a n l a r ı ­
nı a t a y a c a k l a r .
D ü ş m a n kentin y a k ı n ı n a g e l d i ğ i n i z d e ö n c e l i k l e o n l a r a antlaş­
m a ö n e r e c e k s i n i z . D ü ş m a n l a r ı n ı z sizinle anlaşır v e şehrin kapısı­
nı size a ç a r l a r s a ; bütün kent halkı sizin işçileriniz o l a c a k ve size
h i z m e t e d e c e k l e r . A n c a k kent, sizinle a n t l a ş m a y ı r e d d e d e r v e s i ­
z i n l e s a v a ş m a y ı tercih e d e r s e , şehri kuşatacaksınız. K e n t i sizin e l ­
lerinize s u n a c a ğ ı m . B u d u r u m d a , kentteki b ü t ü n e r k e k l e r i kılıçtan
g e ç i r e c e k s i n i z ; a n c a k k a d ı n l a r , ç o c u k l a r , h a y v a n l a r ; kentte geri
k a l a n n e v a r s a h e p s i sizin g a n i m e t i n i z o l a c a k . S i z e s u n d u ğ u m
d ü ş m a n g a n i m e t l e r i sizin o l a c a k . B ö y l e c e size s u n d u ğ u m toprak­
ların ö t e s i n d e k i k e n t l e r e k a d a r u l a ş a c a k s ı n ı z . A n c a k fethettiniz
topraklarda, h i ç b i r c a n l ı y ı sağ b ı r a k m a y a c a k s ı n ı z . S i z e b u y u r d u ­
ğ u m ü z e r e ; Hitit, A m o r , K e n a n , H i v , Y e v u s , G i r g a ş v e P e r i z ü l k e ­
l e r i n d e y a ş a y a n halkları helak e d e c e s i n i z ki; kendi tanrıları a d ı n a
yaptıkları tiksindirici işleri size öğretmesinler.
LXI11 ... o n a hizmet e t m e y e n , b o y u n d u r u k altına g i r m e y e n
d ü v e ... K e n t i n y a ş l ı l a r ı , b u d ü v e y i , h i ç e k i l m e m i ş v e i ş l e n m e m i ş ,
rüzgârlı bir k o y a ğ a götürecek v e b u r a d a d ü v e n i n b o y n u n u kıra­
caklar.
K â h i n l e r v e Levililer, her tartışma v e s u ç l a m a d a söz s ö y l e y e ­
c e k l e r ; ç ü n k ü o n l a r ı , sizi y ö n e t m e l e r i v e a d ı m ı k u t s a m a l a r ı i ç i n
s e ç e n b e n i m . Ö l d ü r ü l e n a d a m ı n y a n ı n d a d u r a n kentin ihtiyarları,
k o y a k t a b o y n u kırılan d ü v e n i n başının üstünde ellerini y ı k a y a c a k ­
lar v e ş ö y l e d i y e c e k l e r ; ' N e e l i m i z b u kanı akıttı n e d e g ö z l e r i m i z
bu o l a y a tanıklık etti. Kurtarıcısı o l d u ğ u n İsrail h a l k ı n ı n c e z a s ı n ı
k a b u l et, e y Y H V V H , m a s u m kanın s u ç u n u , kendi h a l k ı n ı n a r a s ı n ­
da bırakma. Bu kanın, onlar için c e z a l a n d ı r ı l m a s ı n a izin ver'.
S u ç l u İsraillileri, m a s u m k a n d a n a y ı r a c a k s ı n ı z ; Y H V V H ' n i n , T a n r ı ­
nızın h u z u r u n d a d o ğ r u v e iyi o l a n ı y a p a c a k s ı n ı z . D ü ş m a n l a r ı n ı z ­
l a s a v a ş m a y a gittiğinizde; o n l a r ı , sizin e l i n i z e teslim e d e c e ğ i m v e
siz o n l a r d a n bazılarını tutsak a l a c a k s ı n ı z . R e h i n e l e r a r a s ı n d a g ü ­
zel bir k a d ı n görür v e o n u arzularsanız, o n u k e n d i n i z e e ş alabilir­
siniz. O n u k e n d i e v i n i z e g ö t ü r e c e k , başını y ı k a y a c a k v e tırnakla-
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

rını k e s e c e k s i n i z . K a d ı n ı n tutsak a l ı n d ı ğ ı n d a ü z e r i n d e o l a n kıya­

fetlerini a t a c a k , bir a y b o y u n c a o n u n a n n e s i v e b a b a s ı için y a s t u ­
tacaksınız. S ü r e d o l d u ğ u n d a k a d ı n a g i d e c e k , o n u n l a e v l e n e c e k s i ­
niz v e b u k a d ı n eşiniz o l a c a k . A n c a k b u k a d ı n y e d i s e n e b o y u n c a
sizin i ç i n saf o l a n e ş y a l a r a d o k u n m a y a c a k , e s e n l i k s u n u n u z d a n
y e m e y e c e k . A n c a k süre d o l d u ğ u n d a b u s u n u y u y i y e b i l e c e k .
LXIV ... e r k e k l i ğ i n i n ilk m e y v e l e r i ; ilk d o ğ a n o n u n hakkıdır.
E b e v e y n l e r i n i n s ö z ü n ü d i n l e m e y e n v e e b e v e y n l e r i tarafından
a z a r l a n d ı ğ ı n d a o n l a r a saygısızca karşılık v e r e n o ğ u l l a r , e b e v e y n ­
leri tarafından kentin ileri g e l e n yaşlılarına, o n u n k a p ı s ı n a getirile­
c e k l e r . E b e v e y n l e r , yaşlılara ş ö y l e d i y e c e k l e r : ' O ğ l u m u z isyankâr
v e b i z e itaat e t m i y o r ; s ö z ü m ü z ü d i n l e m i y o r . O ğ l u m u z , o b u r v e
a y y a ş . ' B u n u n ü z e r i n e kent h a l k ı , o n u r e c m c e z a s ı n a ç a r p t ı r a c a k ;
taşlayarak ö l d ü r e c e k ; b ö y l e c e halk, g ü n a h t a n k o r u n a c a k . İsrail'in
çocukları bu olayı duyduklarında korkuya kapılacak. Halkını kü­
ç ü m s e y e n , o n l a r ı y a b a n c ı bir ü l k e y e götüren v e o n l a r a kötülük
e d e n kişi, ö l ü m c e z a s ı n a ç a p t ı r ı l a c a k v e a ğ a c a a s ı l a c a k . B ü y ü k
g ü n a h l a r d a n birini işleyen v e y a b a c ı bir ü l k e y e sığınarak k e n d i
h a l k ı n a lanet o k u y a n kişi d e a ğ a c a asılarak ö l d ü r ü l e c e k . A n c a k
b u kişinin b e d e n i bütün g e c e asılı k a l m a y a c a k ; a y n ı g ü n i ç i n d e
y a k ı l a c a k . Ç ü n k ü asılan kişi, Tanrı v e insanlar t a r a f ı n d a n l a n e t l e n ­
miştir. S i z e b a ğ ı ş l a d ı ğ ı m toprakları k i r l e t m e y e c e k s i n i z . Eğer y a k ı ­
nınızın b o ğ a s ı n ı , k o y u n u n u y a d a eşeğini başıboş g ö r ü r s e n i z ; o n ­
ları s a h i b i n e g ö t ü r e c e k s i n i z . A n c a k y a k ı n ı n ı z uzakta y a ş ı y o r s a v e
o n u n k i m o l d u ğ u n u b i l m i y o r s a n ı z , h a y v a n ı kendi e v i n i z e götüre­
c e k ve sahibi ç ı k ı n c a y a dek o n a siz b a k a c a k s ı n ı z . LXV ...
Y o l u n u z u n ü s t ü n d e , ağaçta y a d a y e r d e kuş y u v a s ı n a rastlar­
sanız v e y u v a n ı n i ç i n d e y u m u r t a y a d a y a v r u kuş v a r s a v e dişi kuş
o n l a r l a birlikteyse, dişi kuşu v e y a v r u l a r ı n a d o k u n m a y a c a k s ı n ı z .
Dişi kuşun k a ç m a s ı n a izin v e r e c e k v e y a l n ı z c a y a v r u l a r ı n ı a l a c a k ­
sınız. B ö y l e c e y a v r u l a r y a n ı n ı z d a g ü v e n d e o l a c a k l a r v e ö m r ü n ü z
u z u n o l a c a k . Y e n i bir e v yaptığınızda, e v i n çatısını p a r m a k l ı k l a
çevreleyeceksiniz; böylece çatıdan düşen suçluyu evinize sokma­
mış o l a c a k s ı n ı z .
B i r a d a m , e v l e n i r , e v l e n d i ğ i k a d ı n l a cinsel ilişkiye girer, o n ­
d a n h o ş l a n m a z v e o n u asılsız y e r e suçlar v e ş ö y l e d e r s e : ' B u ka­
dını a l d ı m , o n u n l a cinsel ilişkiye girdim v e o n d a b e k â r e t kanıtını
b u l a m a d ı m ' ; kızın babası y a d a a n n e s i , bekâret kanıtını a l a c a k v e
bunu ihtiyarların kapısına götürecekler. Kızın b a b a s ı , yaşlılara
ş ö y l e d i y e c e k ; " K ı z ı m ı , b u a d a m a karısı o l s u n d i y e v e r d i m ; a n c a k
 G E Z A VERMES

o , k ı z ı m d a n h o ş l a n m a d ı , ' K ı z ı n ı z d a bekâret kanıtını b u l a m a d ı m '

d i y e r e k o n u asılsız y e r e s u ç l a d ı . K ı z ı m ı n b e k â r e t i n i n kanıtı bura­
d a d ı r . " G i y s i y i , kentin ihtiyarlarının ö n ü n e serecekler. K e n t i n ihti­
yarları a d a m ı ç a ğ ı r a c a k v e o n u a z a r l a y a c a k l a r . B u kişi, kızın b a ­
b a s ı n a y ü z g ü m ü ş v e r e c e k ; ç ü n k ü o , İsrailli kızın n a m u s u n u z e ­
d e l e m e y e yeltenmiştir. O , LXVI ... B i r e r k e ğ e söz v e r i l m i ş b a k i ­
re, kent i ç i n d e başka bir a d a m l a cinsel ilişki kurarken y a k a l a n ı r s a ,
b u a d a m l a birlikte kentin girişine g ö t ü r ü l e c e k v e b u r a d a t a ş l a n a ­
rak ö l d ü r ü l e c e k l e r : Kız, kentte o l m a s ı n a r a ğ m e n y a r d ı m istemek
i ç i n b a ğ ı r m a d ı ğ ı ; erkekse k o m ş u s u n u n kızını kirlettiği i ç i n ö l d ü r ü ­
l e c e k . G ü n a h l a r ı n ı z d a n a r ı n a c a k s ı n ı z . B i r a d a m , kentten uzak bir
a l a n d a bir k a d ı n a rastlarsa v e b u k a d ı n a t e c a v ü z e d e r s e , y a l n ı z c a
kendisi ö l ü m c e z a s ı n a ç a r p t ı r ı l a c a k . Kıza h i ç b i r şey y a p ı l m a y a ­
c a k ; ç ü n k ü o , ö l ü m ü h a k e d e c e k bir s u ç i ş l e m e m i ş t i r . Ç ü n k ü
k o m ş u s u n a hakaret e d e n kişi, erkektir. Ç ü n k ü erkek k a d ı n ı kent­
ten uzak bir y e r d e görmüştür; kız, y a r d ı m çağırmıştır; a n c a k k i m ­
se o n u k u r t a r m a y a gelmemiştir.
B i r a d a m , söz k e s i l m e m i ş bir b a k i r e y e y a k l a ş ı r s a v e b u kız
kurallar u y a r ı n c a erkeğe u y g u n s a v e b u kızla c i n s e l ilişkiye girer­
s e , kızın b a b a s ı n a elli g ü m ü ş ö d e y e c e k v e kız, o n u n karısı o l a c a k .
B u kişi, kızın n a m u s u n u z e d e l e d i ğ i n d e n , ö m r ü b o y u n c a o n d a n
b o ş a n a m a y a c a k . B i r a d a m , b a b a s ı n ı n karısını a l m a y a c a k v e b a b a ­
sının entarisini g i y m e y e c e k . B i r a d a m , erkek k a r d e ş i n i n karısını
a l m a y a c a k ; erkek k a r d e ş i n i n , b a b a s ı n ı n o ğ l u n u n y a d a a n n e s i n i n
o ğ l u n u n entarisini g i y m e y e c e k ; ç ü n k ü o , kirlidir. B i r a d a m , b a b a ­
sının kız kardeşini y a d a a n n e s i n i n kız kardeşini a l m a y a c a k ; ç ü n ­
k ü b u , ahlakdışıdır. B i r a d a m , erkek kardeşinin kızını y a d a kız
k a r d e ş i n i n kızını a l m a y a c a k ; ç ü n k ü b u y a k ı ş ı k s ı z d ı r . B i r a d a m ,
LXVII ...
 MMT (Miqsat Ma'ase Ha-Torah) -
Bazı Yasa Gözlemleri
(4Q394-9)

Dördüncü mağara elyazmalarına ait altı parçadan oluşan bu bö­

lüm, uluslararası çapta kötü bir üne sahiptir. Kudüs mahkemesinde gö­
rülen bir davada, metnin telif hakkının, yine bu metni düzenleyen resmi
editörlerden Elisha Qimron'a ait olduğu; Washington Kutsal Kitap Arke­
olojisi Derneği'nden Hershel Shanks'in bu telif hakkını çiğnediğine ka­
rar verilmiş ve bu kişi 43.000 dolar tazminat bedeli ödemekle cezalan­
dırılmıştı. Ancak israil Üst Mahkemesi'ne yapılan temyiz başvurusu ne­
deniyle, bu dava hala sürüncemededir.
Bu parçalı altı suret, toplam yüz yirmi satırdan oluşur. M M T ' n i n öz­
gün haline uymayan biçimde bir tarikat takvimiyle (bölüm A) başlatılan
belge, bazı özel kurallar dizisiyle devam eder (bölüm B) ve bir öğütle
sonlandırılır (bölüm C). Uzun bir mektup olduğu düşünülen M M T , giriş
ve sonuç cümlelerinin eksikliği nedeniyle daha çok yasal bir kural met­
nini çağrıştırır. B u , Davut kralla karşılaştırılan önemli bir kişiye hitaben
yazılmıştır. Dramatis personae (drama oyuncuları: ç e v ) ; 'biz', 'siz' ve
'onlar'dan oluşur. Kendilerinden 'biz' diye hitap eden M M T yazarları,
'siz' liderini, 'onlar'ın öne sürdüğü yanlış fikirlerden kurtarmayı amaçlar.
Editörlere göre, bu metin Doğruluk Öğretmeni tarafından Günahkâr Kâ-
hin'e gönderilmek üzere kaleme alınmıştı; 'biz'in görüşleri, Saddukile-
rinkine; 'onlar'ın görüşleriyse, Ferisilerinkine benzetilir. Ancak bütün
bunlar bir hipotezden fazlasını ifade etmiyor. Metin yazarının Doğruluk
Öğretmeni olma olasılığı, 'sizler önderinin daha sonra Günahkâr Kâhin
diye adlandırılacak kişi -muhtemelen Jonathan M a c c a b e u s - olma olasılı­
ğından daha zayıf görünüyor.
M M T ' y i yazıya döken, Kumran Cemaati'nin asıl çekirdeğinin S a d -
dukilerden olduğu fikriyse öne sürülen başka bir iddiadır. Ancak burada
gözden kaçırılan bir nokta var; metnin hiçbir yerinde kâhinlerden, Sa-
 C E Z A VERMES

dok'un ya da Saddukilerin Oğulları diye söz edilmez; kullanılan ifade

b d
'Harun oğullarıdır' (bkz, 4 Q S (=4Q256) ve 4 Q S (4Q258); s. 118). S a d -
duki ilişkisi, M M T içindeki listede geçen yirmiden fazla kuraldan yalnız­
ca üçüne dayandırılır. Bu kurallar rabbinik yazında Saddukilere atfedi­
len halakhah fikirleriyle özdeş tutulurken, Ferisi tutumuyla zıtlaştırılır
(bkz. mParah 5:4, M M T B 13-17; mYad 4:7; mToh 8:9, M M T B 55-8;
mYad 4:6, M M T B 72-4).
Tartışmanın temel hatları şunlardır: (I) takvim (eğer gerçekten
M M T ' n i n bir parçasıysa). (2) Törensel temizlik (Yabancıların ikramları­
nın kabul edilebilirliği, kurban yasası, 'kızıl düve' töreni, körlerin ve sa­
ğırların dışlanması, cüzamlılar yasası, akan sıvıların temizliği, dört yıllık
meyve, sığır aşarı, Kudüs'te köpek yasağı, ölü bedenlerle teması düzen­
leyen yasa). (3) Evlilik kuralları ve evlilik-arası kurallar ve (4) cemaate gi­
rişi düzenleyen maddeler. M M T , eski çağ yasa tartışmalarına kaynaklık
etmesi açısından oldukça önemli bir metindir. Konusu itibarıyla Ö l ü D e ­
niz Parşömenleri içinde eşsiz bir belge olan bu yazıt, daha sonraları rab-
biler tarafından geliştirilecek ve uygulanacak olan halakhic süreci önce­
den haberdar eder.
Editio princeps için bakınız E. Qimron ve ). Strugnell, Qumran Ca­
ve 4, V{D)D, X, Clarendon Press, Oxford, 1994).

I ) M M T A = BİR TARİKAT TAKVİMİ

( 4 Q 3 9 4 1-2)

(Aslolarak on sekiz satırdan oluşan bu parçalı takvim, birbirine pa­

ralel beş sütun biçiminde sunulmaktadır. 4Q394 3-7 i başında biten bu
takvimin sonu, Qimron-Strugnell tarafından 19.-21. satırlarda sıralanmış­
tır. Ö t e yandan bu takvimin M M T ' y e ait olup olmadığı konuysa muam­
malıdır.)

I İkinci a y ı n on altısı: Ş a b a t
Yirmi ü ç ü : Şabat
O t u z u : Şabat
Ü ç ü n c ü ayın yedisi: Şabat
O n dördü: Şabat
O n b e ş i : Haftalar B a y r a m ı .
Y i r m i II biri: Ş a b a t
Y i r m i sekizi: Ş a b a t
Ş a b a t ertesi(=Pazar) v e ikinci gün (=Pazartesi) v e ü ç ü n c ü s ü
eklenecek.
O L U DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

B ö y l e c e m e v s i m bitecek: doksan bir g ü n .

D ö r d ü n c ü a y ı n ilki: A n m a g ü n ü .
D ö r d ü III: Ş a b a t
O n biri: Ş a b a t
O n sekizi: Ş a b a t
Yirmi beşi: Şabat
B e ş i n c i a y ı n ikisi: Ş a b a t
B e ş i : Ş a r a p B a y r a m ı , Ş a b a t ertesi ( P a z a r ) .
IV d o k u z u : Ş a b a t
o n altısı: Ş a b a t
Yirmi ü ç ü : Şabat
Otuzu: Şabat
Altıncı ayın yedisi: Şabat
O n dördü: Şabat
Y i r m i biri V: Ş a b a t
Y i r m i ikisi: Y a ğ B a y r a m ı , Ş a b a t ertesi ( P a z a r ) .
D a h a sonra: O d u n s u n u s u .

4 Q 3 9 4 3-7 i

(19) O n ikinci a y ı n y i r m i sekizi: Ş a b a t .

Ş a b a t ertesi (=Pazar) ve ikinci g ü n d e n (=pazartesi) sonra bir
g ü n d a h a g e ç e c e k ; ( 2 0 ) b ö y l e c e s e n e t a m a m l a n a c a k : ü ç y ü z alt­
mış dört (21) g ü n . V a c a f

2)MMT B = ÖZEL KURALLAR

( 4 Q 3 9 5 ile t a m a m l a n a n 4 Q 3 9 4 3-7 i )

( I ) B u n l a r d ü ş ü n c e l e r i m i z i (2) y a n s ı t a n b a z ı ö ğ r e t i l e r d i r v e
hepsi saflıkla ( 3 ) ...
( 4 ) ... d o k u n d u k l a r ı ... v e kirlettikleri ... y a b a n c ı l a r ı n s u n ­
dukları tahıl sunusu ... Y a b a n c ı l a r ı n s u n d u ğ u ( 5 ) h i ç b i r şey k a b u l
edilmeyecek ve bunlar Tapınağa sokulmayacak.
{ K u r b a n } ( 4 Q 3 9 5 ) ile ilgili olarak ... ( 6 ) t e k n e d e pişirdikleri ...
{ i ç i n d e } ( 4 Q 3 9 5 ) ( 7 ) kurbanlarının eti v e o n l a r ... a v l u d a ... {o}
( 4 Q 3 9 5 ) (8) kurbanlarının çorbasıyla...
Y a b a n c ı l a r ı n k u r b a n ı y l a ilgili olarak ... o n l a r ı n , f a h i ş e y e b e n ­
z e y e n t a n r ı ç a için { k u r b a n k e s t i k l e r i n i } ( 4 Q 3 9 5 ) ( 9 ) d ü ş ü n ü y o r u z .
... {kurban} ( 4 Q 3 9 5 ) (10) esenlik sunusu ki b u n u her g ü n erte­
lerler ... A n c a k ş ö y l e y a z a r (bkz Levililer 7:15) ( I I ) k u r b a n kestikleri
 GEZA VERMES

g ü n , y e m e k s u n u s u n u n , etle v e y a ğ l a birlikte { y e n i l d i ğ i } ( 4 Q 3 9 5 )
y a z a r . K â h i n l e r i n O ğ u l l a r ı (12) { b u s o r u m l u l u ğ u ü s t l e n e c e k l e r }
( 4 Q 3 9 5 ) ; b ö y l e c e (13) halkları g ü n a h i ç i n d e y a n m a y a c a k .
. . . { G ü n a h sunusunun düvesinin saflığına dair} ( 4 Q 3 9 5 ) (14), b u ­
nu kesen, y a k a n , toplayan {küllerini ve serpen} ( 4 Q 3 9 5 ) saflık s u y u ­
nu (15) -gün batımıyla (16) bütün bunlar {arınmış o l a c a k } ( 4 Q 3 9 5 )
gün battığında ve b ö y l e c e saf, kirliyi serpecek. Oğulları için

( 4 Q 3 9 5 ile t a m a m l a n a n 4 Q 3 9 4 3-7 i i )

(17) { H a r u n ' u n } ( 4 Q 3 9 5 ) ...

D a h a s ı (18) sığır ve k o y u n derisiyle ilgili o l a r a k ... (19) d e r i l e ­
ri, t e k n e l e r . . . bunları ( 2 0 ) T a p ı n a ğ a s o k m a y a c a k l a r . . .
( 4 Q 3 9 8 1-3 ile t a m a m l a n a n 4 Q 3 9 7 1-2)
(21)...
Kirli h a y v a n l a r ı n derileri v e k e m i k l e r i y l e ilgili o l a r a k ; b u k e ­
m i k l e r d e n v e d e r i l e r d e n ( 2 2 ) tekne tutacağı v e ... y a p m a y a c a k l a r .
T e m i z bir h a y v a n ö l ü s ü n ü n ( 2 3 ) d e r i s i y l e ilgili o l a r a k ; b u leş­
leri t a ş ı y an kişi kutsal saflığa d o k u n m a y a c a k .
( 2 4 ) v e ... ilgili o l a r a k ; ( 2 5 ) ...

( 4 Q 3 9 7 3 ile t a m a m l a n a n 4 Q 3 9 4 3-7 ii)

oğulları ( 2 6 ) k â h i n l e r i n , {bütün b u k o n u l a r d a } ( 4 Q 3 9 7 3 ) dik­

katli d a v r a n a c a k l a r v e ( 2 7 ) h a l k ı , g ü n a h l a y a k m a y a c a k l a r .
Yazıldığı gibi; Eğer bir adam kampta ya da ( 2 8 ) kamp dışında
bir öküz, bir kuzu ya da bir keçi kurban ederse ( L e v i l i l e r 7:13) ...
( k a m p ı n k u z e y tarafında} ( 4 Q 3 9 7 3 ) ... ( 2 9 ) T a p ı n a ğ ı n t o p l a n t ı
ç a d ı r ı , K u d ü s ' ü n ( 3 0 ) { k a m p ve kamp} ( 4 Q 3 9 7 3) dışınınsa ( y a n i
K u d ü s dışı); kasabalar k a m p ı (31) o l d u ğ u n u d ü ş ü n ü y o r u z . K a m p ı n
d ı ş ı n d a ... sunağın küllerini ( 3 2 ) getirirler v e y a k a r l a r ... Ç ü n k ü
K u d ü s , ( 3 3 ) O ' n u n {bütün İsrail kabileleri a r a s ı n d a n } ( 4 Q 3 9 7 3 )
seçtiği y e r d i r . . .

( 4 Q 3 9 4 8 iii ve 4 Q 3 9 7 5 ile t a m a m l a n a n 4 Q 3 9 6 1-2 i)

( 3 5 ) . . . T a p ı n a k t a kurban kesmezler.
(36) G e b e hayvanlarla ilgili olarak şöyle {düşünüyoruz}
( 4 Q 3 9 7 5); a n n e ve doğmamış yavru aynı gün içinde kurban edil­
meyecek.
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

( 3 7 ) Y e m e k l e ilgili o l a r a k ş ö y l e d ü ş ü n ü y o r u z ; d o ğ m a m ı ş y a v ­
ru ( 3 8 ) ... y e n i l e b i l i r ( k u r b a n edilmişse) ... g e b e h a y v a n l a ilgili
b ö y l e y a z a r , vacat.
( 3 9 ) A m m o n f l u l a r , M o a v l ı l a r } ( 4 Q 3 9 4 8 iii) v e { p i ç } ( 4 Q 3 9 7
5 ) v e testisleri z e d e l e n e n v e p e n i s i k e s i l e n v e c e m a a t e k a t ı l a n
( 4 0 ) kişiler ... k a d ı n a l a c a k l a r , o n l a r l a { t e k } ( 4 Q 3 9 7 5 ) v ü c u t o l ­
m a k için ... (41) ...

( 4 Q 3 9 6 1-2 i-ü ve 4 Q 3 9 7 5 ile t a m a m l a n a n 4 Q 3 9 4 8 iii)

( 4 2 ) {kirlilikler.
D a h a s ı d ü ş ü n ü y o r u z i k i ( 4 Q 3 9 7 5 ) ( 4 3 ) o n l a r ... o n l a r l a c i n ­
sel ilişkiye g i r i l e m e y e c e ğ i n i d ü ş ü n ü y o r u z . ( 4 4 ) ... o n l a r l a {birleş-
m e y e c e k l e r } ( 4 Q 3 9 7 5) tek bir v ü c u t ( 4 5 ) o l m a k i ç i n ( 4 6 ) ... bazı
kişiler ... ( 4 7 ) ... ( 4 8 ) { b ü t ü n } ( 4 Q 3 9 7 5 ) c i n s e l b i r l e ş m e l e r d e n
( 4 9 ) ... { T a p ı n a k korkusu için} ( 4 Q 3 9 6 1-2 ii).
( 4 Q 3 9 6 1-2 ii)
D a h a s ı {kör} ( 4 Q 3 9 4 8 iv) ile ilgili o l a r a k , ( 5 0 ) birleşmeleri
nasıl ayırt e d e c e ğ i n i b i l m e y e n l e

( 4 Q 3 9 6 1-2 ii ve 4 Q 3 9 7 6-13 ile t a m a m l a n a n 4 Q 3 9 4 8 i v )

(51) v e g ü n a h sunusu gerektiren birleşmeleri g ö r e m e y e n l e ( i l ­

gili o l a r a k ) . ( 5 2 ) D a h a s ı , y a s a l a r ı , yargıları v e saflık kurallarını d u -
y a m a y a n v e İsrail y a r g ı l a r ı n d a n ( 5 3 ) b i h a b e r o l a n sağır kişiler-
g ö r m e d i k l e r i v e d u y m a d ı k l a r ı ( 5 4 ) şeyleri y a p a m a y a c a ğ ı n d a n , saf
y e m e k i ç i n T a p ı n a ğ a gelebilirler, vacaf.
( 5 5 ) D ö k ü l e n suyla ilgili olarak, b u n u n t e m i z o l m a d ı ğ ı n ı ( 5 6 )
söylüyoruz.
A k ı t m a , kirli o l a n ı ( 5 7 ) {saf o l a n d a n } ( 4 Q 3 9 7 6-13) a y ı r m a z ;
ç ü n k ü akıtılan s ı v ı y l a kap içindeki ( 5 8 ) a y n ı d ı r .
{ K ö p e k l e r } ( 4 Q 3 9 7 6-13) kutsal k a m p a getirilmez; ç ü n k ü ( 5 9 )
b u n l a r , ç e v r e s i n d e hala e t b u l u n a n kemikleri y i y e b i l i r l e r . Ç ü n k ü
( 6 0 ) K u d ü s , {kutsal kamptır} ( 4 Q 3 9 7 6-13) ve

( 4 Q 3 9 4 8 iv ve 4 Q 3 9 7 6-13 ile t a m a m l a n a n 4 Q 3 9 6 1-2 iii)

(61) O ' n u n , b ü t ü n İsrail k a b i l e l e r i a r a s ı n d a n seçtiği y e r d i r ,

ç ü n k ü K u d ü s , başıdır ( 6 2 ) İsrail k a m p l a r ı n ı n .
 G E Z A VERMES

İsrail t o p r a k l a r ı n d a dikilen m e y v e a ğ a ç l a r ı n a d a i r ( 6 3 ) : B u n ­
lar, { k â h i n } e ( 4 Q 3 9 7 6-13) ayrılan {ilk ü r ü n l e r l e ( 4 Q 3 9 7 6-13) b e n ­
zer. Sığırın ( 6 4 ) ve k o y u n l a r ı n {ondalığı} ( 4 Q 3 9 4 8 iv) k â h i n l e r i n ­
dir.
C ü z a m l ı l a r l a ilgili olarak, biz ( 6 5 ) o n l a r ı n kutsal saf y e m e ğ e
d o k u n a m a y a c a k l a r ı n ı s ö y l ü y o r u z ; ç ü n k ü o n l a r ... {ayrılacak-
l a r } ( 4 Q 3 9 7 6-13) ( 6 6 ) ...
C ü z a m l ı kişinin, b a n y o yaptıktan v e y ı k a n d ı k t a n s o n r a , dışa­
rıda k a l a c a ğ ı ( 6 7 ) ... y e d i g ü n için ... B u n l a r , kirli o l d u k l a r ı s ü r e c e
... ( 6 8 ) e v d e k i kutsal saf y e m e ğ e d o k u n m a y a c a k l a r . B i l d i ğ i n i z g i ­
b i ( 6 9 ) ; ... v e b u , o n d a n saklanır, o n u n ( 7 0 ) {bir g ü n a h s u n u -
s u } ( 4 Q 3 9 7 6-13) getirmesi beklenir.
G ü n a h işleyenlerin Tanrıyı k ü ç ü m s e d i k l e r i v e o n a saygısızlık
ettikleri y a z a r ( b k z . Ç ö l d e S a y ı m 15: 30-31) (71) ... { c ü z a m k i -
r i } ( 4 Q 3 9 7 6-13), bu kişiler kutsal ş e y l e r d e n y e m e y e c e k l e r .

( 4 Q 3 9 7 6-13 ile t a m a m l a n a n 4 Q 3 9 6 1-2 i v )

( 7 2 ) sekizinci g ü n , güneş batana dek

Kirliliğine d a i r ( 7 3 ) {bir a d a m ı n , d i y o r u z ki her) ( 4 Q 3 9 7 6-13)
k e m i k ( 7 4 ) -etli ya da etsiz- ö l ü ya da leşlerle ilgili y a s a l a r a g ö r e
değerlendirilecek, vacat.
( 7 5 ) Z i n a y a p a n kişilerle ilgili o l a r a k ; b u n l a r kutsallık oğulları
o l a c a k l a r ; ( 7 6 ) ş ö y l e y a z a r ; [İsrail] ( 4 Q 3 9 7 6-13) kutsaldır ( Y e r e m -
y a 2:3).
O n u n t e m i z h a y v a n ı y l a ilgili o l a r a k , ( 7 7 ) b u n u n b a ş k a bir
c i n s l e çiftleştirilmeyeceği yazar.
O n u n giysilerle ilgili o l a r a k , b u n l a r ı n ( 7 8 ) farklı m a l z e m e l e r ­
den yapılmayacağı yazar.
K i ş i , k e n d i arazisine y a d a bağına farklı çeşitte t o h u m e k m e ­
y e c e k . ( 7 9 ) Ç ü n k ü o n l a r kutsaldır v e H a r u n O ğ u l l a r ı e n kutsal
o l a n d ı r . ( 8 0 ) B i l d i ğ i n i z g i b i , bazı kâhinler halklarla karışırlar (81)
v e birleşirler v e kutsal t o h u m u kirletirler v e a y r ı c a ( 8 2 ) f a h i ş e l e r l e
t o h u m l a r ı n ı ...

( 4 Q 3 9 7 14-21)

( 4 ) Kadınlarla ilgili olarak ... şiddet ve i h a n e t . . . ( 5 ) Ç ü n k ü b u n ­

larda ... şiddet ve zina y ü z ü n d e n yok e d i l d i l e r . . . (6) y e r l e r i n d e n ...
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Dahası, Musa'nın Kitabı'nda şöyle yazar; Evinize tiksindirici

şeyler sokmayacaksınız (bkz. Y a s a n ı n Tekrarı 7: 26); çünkü (7)
tiksindirici şey d e n e n e m e z .

3)MMT C = Ö Ğ Ü T
( 4 Q 3 9 7 14-21'i t a k i b e n 4 Q 3 9 8 )

B i l i y o r s u n u z k i biz halkların a r a s ı n d a n ayrıldık ... ( 8 ) v e b u

k o n u l a r d a o n l a r l a ilişki kurmaktan v e b u m e s e l e l e r d e o n l a r l a bir
a r a y a g e l m e k t e n ... A r a m ı z d a hiçbir d ü z e n b a z l ı ğ ı , y a l a n ı y a d a
g ü n a h ı b a ğ ı ş l a m a d ı ğ ı m ı z ı ( 9 ) b i l i y o r s u n u z ; ç ü n k ü biz b u n l a r a ...
D a h a s ı (10) sizin i ç i n (bir ezgi) y a z d ı k ; ( M u s a ' n ı n K i t a b ı ' n ı }
( 4 Q 3 9 8 14-17 i), P e y g a m b e r l e r i n v e D a v u t ' u n kitabını v e b ü t ü n
(II) çağların olaylarını anlamanız için. (Kitapta şöyle ya-
z a r } ( 4 Q 3 9 8 14-17 i) ... sizin için (12) ve ( g e ç m i ş g ü n l e r } ( 4 Q 3 9 8
14-17 i) i ç i n d e ğ i l .
D a h a s ı , y o l d a n s a p a c a ğ ı n ı z v e başınıza kötü şeyler g e l e c e ğ i
y a z a r ( Y a s a n ı n Tekrarı 31:29). ( Ş ö y l e yazar} ( 4 Q 3 9 8 14-17 i),

( 4 Q 3 9 8 14-17 i)

(13) ve bu (14) gerçekleşecek, bütün bu {şeyler}(4Q397 14-21)

zamanın sonunda başınıza geldiğinde, kutsama (15) ve lanet, son­
ra bunları anımsayacaksınız ve Ona döneceksiniz bütün kalbiniz­
le (16) ve bütün ruhunuzla (Yasanın Tekrarı 3 0 : 1-2) z a m a n ı n so­
n u n d a (17). M u s a ' n ı n K i t a b ı ' n d a v e P e y g a m b e r l e r i n K i t a p l a r ı n d a
... (18) ve k u t s a m a n ı n ...

( 4 Q 3 9 8 11-13)

Davut oğlu Solomon'un devrinde geleceği yazar. Lanetler

(19) N e v a t o ğ l u Y a r o v a m ' ı n g ü n l e r i n d e geldi ( 2 0 ) K u d ü s v e Y a h u -
d a kralı S i d k i y a sürgün e d i l i n c e y e d e k v e O , o n l a r ı ... B i z , bazı
kutsamaların v e lanetlerin (21), k i bunlar M u s a ' n ı n K i t a b ı ' n d a y a ­
zar, gerçekleştiğini d ü ş ü n ü y o r u z . Z a m a n ı n s o n u n d a , İsrail'e geri
g e l e c e k l e r ( 2 2 ) e b e d i y e n , ... v e geri d ö n m e y e c e k l e r . G ü n a h k â r
( 2 3 ) g ü n a h k â r c a d a v r a n a c a k v e ...
İsrail'in krallarını a n ı m s a y ı n v e işlerini a n l a y ı n her b i r i n i n ,
( 2 4 ) T e v r a t ' t a n korkanların felaketlerden k o r u n d u ğ u n u v e Y a s a ' y ı
g ö z e t e n l e r i n ( 2 5 ) , o n l a r ı n günahları
 G E Z A VERMES

( 4 Q 3 9 9 ile t a m a m l a n a n 4 Q 3 9 8 14-17)

bağışlandı.
D a v u t ' u a n ı m s a y ı n , o dindar bir a d a m d ı ve ( 2 6 ) o da felaket­
lerden k o r u n m u ş v e bağışlanmıştı.
S i z i n i ç i n ( 2 7 ) Y a s a ' n ı n bazı g ö z l e m l e r i n i {miqsat ma'ase ha-
Torah) y a z d ı k ; b u n l a r ı n sizin ve halkınız a ç ı s ı n d a n y a r a r l ı o l a c a ­
ğını d ü ş ü n ü y o r u z ; ç ü n k ü fark ettik ki ( 2 8 ) Y a s a ' n ı n ö n g ö r ü s ü ve
bilgisi sizinledir.
B ü t ü n b u konuları a n l a y ı n v e O ' n d a n isteyin g ü ç l e n d i r m e s i n i
( 2 9 ) sizin ö ğ ü d ü n ü z ü , sizi B e l i y a l ' i n şeytani d ü ş ü n c e l e r i n d e n v e
ö ğ ü d ü n d e n uzak tutmasını. ( 3 0 ) S i z e s ö y l e d i ğ i m i z b a zı ş e y l e r i n
d o ğ r u o l d u ğ u n u a n l a d ı ğ ı n ı z z a m a n s e v i n e c e k s i n i z . (31) K e n d i iyi­
liğiniz ve İsrail'in iyiliği için doğru o l a n ı y a p t ı ğ ı n ı z d a , ( 3 2 ) bu iş­
leriniz mükâfatsız k a l m a y a c a k , vacat.
 Günahkâr ve Kutsal
(4QI8I)

Editörü tarafından isimlendirilmemiş o l a n , bir dördüncü mağara

belgesinin ilk bölümü (4QI8I), lanetli ve seçilmiş kişilerin kaderini, C e ­
maat Kuralı IV'e benzer biçimde betimler. Bkz. ). M. Allegro ve A. A.
Anderson, DJD, V, 79-80; ). Strugnell, RQ 7 (1970), 254-5; J. T. Milik, JJS
23 (1972), 114-18.

... o n u n h a l k ı n ı n c e m a a t i n i n g ü n a h ı ; ç ü n k ü o , a d a m l a r ı n
o ğ u l l a r ı n ı n g ü n a h ı i ç i n d e y u v a r l a n d ı v e b e d e n d e k i kötü hastalık­
lara v e b ü y ü k felaketlere y o l a ç m ı ş t ı , T a n r ı ' n ı n kudretli işleri v e
kendi günahkârlıkları u y a r ı n c a . Kirliliğin c e m a a t i y ü z ü n d e n , kötü­
lük b i t i n c e y e d e k , g ü n a h k â r l ı ğ ı n c e m a a t i d i y e b i l i n e c e k l e r .
T a n r ı , k e n d i m e r h a m e t i u y a r ı n c a v e iyiliği v e m ü k e m m e l gör­
k e m i u y a r ı n c a , y e r y ü z ü n ü n o ğ u l l a r ı n d a n bazılarını k e n d i y a n ı n a
a l d ı . . . ' t a n r ı l a r ' ı n c e m a a t i n d e , kutsallığın c e m a a t i o l a r a k k e n d i
y a n ı n d a s a y ı l s ı n l a r d i y e , e b e d i y a ş a m a h i z m e t etsinler d i y e v e
O ' n u n kutsallarının yazgısını paylaşsınlar d i y e ... her a d a m k e n d i
yazgısıyla ... e b e d i y a ş a m için ...
 4QHalakhah A
(4Q25I)

Paleografik açıdan M . Ö . birinci yüzyıl sonlarına tarihlenen ve ol­

dukça tahrifata uğramış yirmi altı bölüm, Pentateuch'tan alıntılarla dolu­
dur; bu metinler asıl kitabın metinsel uyarlamalarını ve yorumlanmış
özetlerini kapsar. Temel konu başlıkları şunlardır: Şabat, zararın telafi
edilmesi, ilk ürünler, kâhinin yaşamı ve yasak evlilikler, vs.
Editio princeps için bkz. E. Larson, M. R. Lehman ve L. Schiffman,
DJD, XXXV, 25-51.

B ö l ü m 1-2

. . . bir k u y u d a n s u ç e k m e k ... ç e k m e k ... Ş a b a t ' t a k i m s e b u ­

l u n d u ğ u y e r d e n , bir şey a l m a y a c a k , dışarıdan e v i n e bir ş e y sok­
m a y a c a k v e e v i n d e n dışarıya ... o n u n için Ş a b a t ' t a K i t a b ı ö ğ r e n ­
m e k v e y o r u m l a m a k ...

B ö l ü m 4-7 i

. . . A d a m l a r k a v g a eder v e biri, diğerine taşla y a d a y u m r u k l a

v u r u r s a v e y a r a l a n a n kişi ö l m e z a n c a k y a t a ğ a d ü ş e r s e v e sonra
iyileşip a y a ğ a kalkarsa, b u kişiyi y a r a l a y a n taraf s u ç l u s a y ı l m a y a ­
c a k ; a n c a k n e d e n o l d u ğ u z a m a n k a y b ı v e tıbbi t e d a v i i ç i n b e d e l
ö d e y e c e k , vacat.
K i ş i , k a d ı n y a d a erkek o l s u n , kendi k ö l e s i n e d e ğ n e k l e v u r u r ­
sa ... (bkz. M ı s ı r d a n Ç ı k ı ş 21: 18-20).
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Bölüm 8

B i r a d a m , k a d ı n y a d a erkek o l s u n , k e n d i kölesinin g ö z ü n e
vurarak o n a zarar verir ya da dişini kırarsa, o n u serbest b ı r a k a c a k .
N e d e n o l d u ğ u z a m a n k a y b ı v e kölesinin dişinin y a d a g ö z ü n ü n
iyileştirilmesi için b e d e l ö d e y e c e k ( bkz. M ı s ı r d a n Ç ı k ı ş 21:26 ve
21:19). B i r ö k ü z , kadını ya da erkeği teperse, bu ö k ü z ö l d ü r ü l e c e k ,
o n l a r b u h a y v a n ı t a ş l a y a c a k l a r v e etini y e m e y e c e k l e r . E ğ e r b u
ö k ü z g e ç m i ş t e birini t e p m i ş , b u ö k ü z ü n sahibi u y a r ı l m ı ş a l m a s ı n a
r a ğ m e n verdiği sözü tutmamış v e b u ö k ü z , bir k a d ı n ı n y a d a e r k e ­
ğin ö l m e s i n e n e d e n o l m u ş s a taşlanarak ö l d ü r ü l e c e k v e ö k ü z ü n
sahibi d e ö l d ü r ü l e c e k . Eğer b u a d a m ı n t a z m i n a t ö d e m e s i n e karar
v e r i l m i ş s e , a d a m ... (bkz M ı s ı r d a n Ç ı k ı ş 21: 28-30).

Bölüm 9

Ü r ü n ü n e n iyisi, ilk y e m i ş l e r i k â h i n t a r a f ı n d a n s a l l a n m a d ı ğ ı
s ü r e c e , k i m s e b u ğ d a y y a d a y a ğ y e m e s i n v e şarap i ç m e s i n . K i m s e
bu işi e r t e l e m e s i n ; ç ü n k ü şarap, ilk üründür ve b u ğ d a y da ö y l e ...
M e y v e s u y u ... ( M ı s ı r d a n Çıkış 22:28). İlk ürün g ü n ü n d e getirilme­
si gereken ilk ürünler, m a y a l ı s o m u n ekmekleridir. B u n l a r ilk ü r ü n ­
lerdir: ilk ü r ü n g ü n ü n d e n ö n c e ... kimse y e n i tahılı y e m e s i n ...

B ö l ü m 16

... B i r k a d ı n bir k â h i n e v e r i l d i ğ i n d e , b u k a d ı n k o c a s ı n ı n y e ­
m e ğ i n i y i y e b i l i r ... bir e r k e ğ i n para karşılığında satın a l d ı ğ ı bir
başkası v e o n u n e v i n d e d o ğ a n kişi, b u erkeğin y e m e ğ i n i y i y e b i l i r .
A n c a k bir f a h i ş e ya da d i n e karşı saygısızlık e d e n bir k a d ı n , kutsal
y e m e ğ i y e m e y e c e k . B i r a d a m ı n y a p a b i l e c e ğ i bütün aldatıcı işler
... y e m e k için ... bu tiksindirici o l d u ğ u n d a n ... kurtarıcısı o l m a ­
y a n sahip ...

B ö l ü m 17

Ensest ilişkiye dair ... K i m s e , b a b a s ı n ı n giysisine b ü r ü n ü p b a ­

basının karısını a l m a y a c a k . H i ç b i r erkek, kız kardeşinin ya da er­
kek k a r d e ş i n i n kızını a l m a y a c a k . H i ç b i r e r k e k b a b a s ı n ı n y a d a
a n n e s i n i n kız kardeşini a l m a y a c a k ... H i ç b i r erkek ... B i r e r k e k ,
kendi kızını ... v e r m e y e c e k .
 4QHalakhah B
(4Q264a)

Yasal bir belgeye ait üç bölümde -bunlardan ilki, 4 Q 4 2 I bölümle­

riyle örtüşür- Şabat düzenlemelerine değinilir.
Editio princepts için bkz. J. M. Baumgarten, DJD, XXXV, 53-6.

Bölüm I i

I ... H i ç b i r a d a m , Şabat'ta e l y a z m a l a r ı n ı o k u y a r a k bir kitap

p a r ş ö m e n i n i değiştirmeyecek ... A n c a k b u n u o k u y u p i n c e l e y e b i ­
lirler. K i m s e ... Ş a b a t G ü n ü ' n d e karar a l m a y a c a k . İş ya da k a z a n ç
y a d a ... h a k k ı n d a Şabat'ta k o n u ş m a y a c a k . T a n r ı ' n ı n kutsaması v e
o n u n kitabında y a z ı l a n kelimeler dışında, başka h i ç b i r k o n u hak­
kında söz s ö y l e m e y e c e k . Y e m e v e i ç m e hakkında k o n u ş a b i l i r . . .
 4QTohorot (Saflıklar) A
(4Q274)

B u , saflık konusu üzerine kaleme alınmış on adet 4. mağara yazıtla­

rının ilkidir. Burada, belgenin birinci sütunu ve ikinci sütunun ilk cümle­
si çevrilmiştir. 4 Q 2 7 4 , beden akıntıları, kanamadan kaynaklanan kirlilik
ve bu kirliliğin giderilmesini anlatır. 3. bölüme ait parçalarda, meyveden
sızan sudan kaynaklanan kirlenme konu edilir.
Editio princeps için bkz. J. M. Baumgarten, DJD, XXXV, 99-109.

Bölüm I i

I ... K i m s e kendi kaderini b e l i r l e m e s i n . O, ıstırap y a t a ğ ı n d a

y a t a c a k v e a c ı l a r sedirinde oturacak. K e n d i s i n e a y r ı l a n e v i n k u ­
z e y batı k a n a d ı n d a , on iki arşın uzaklıkta, b ü t ü n kirleriyle birlikte
y a l ı t ı l a c a k v e saf y e m e k t e n a l ı k o y u l a c a k . Kirliliğin i ç i n d e k i her
a d a m ... y e d i n c i gün o l d u ğ u n d a b a n y o y a p a c a k , kıyafetlerini y ı ­
k a y a c a k ; a n c a k sonra (saf) y e m e ğ i y i y e b i l e c e k . Ç ü n k ü o ş ö y l e d e ­
miştir; hastalığın etkisindeyken o, kirliyim, kirliyim, diye bağıra­
cak (Levililer 13:45).
A d e t g ö r e n k a d ı n y e d i g ü n b o y u n c a bir a d a m a , o n u n d o k u n ­
d u ğ u t e k n e y e , ü z e r i n e oturduğu y a d a uzandığı h i ç b i r e ş y a y a d o ­
k u n m a y a c a k . A n c a k b u k a d ı n , kendisine y a s a k l a n a n b u e ş y a l a r a
d o k u n u r s a kıyafetlerini y ı k a y a c a k v e sonra y i y e b i l e c e k . D a h a d a
ö n e m l i s i , k a d ı n adet gördüğü y e d i gün b o y u n c a saf o l a n bir ş e y e
d o k u n u p d a İsrail'in Kutsalının k a m p l a r ı n ı k i r l e t m e y e c e k . U z u n
süre k a n akıntısı o l a n başka bir k a d ı n a da d o k u n m a y a c a k . Erkek
ya da k a d ı n o l s u n , k i m s e ( y e d i gün b o y u n c a : bkz. L e v i l i l e r 15:13)
adetli k a d ı n a , kirliliği süresince d o k u n m a y a c a k . A n c a k b u k a d ı n
kirliliğinden a r ı n d ı ğ ı n d a d o k u n u l a b i l i r h a l e g e l e c e k ; ç ü n k ü a d e t
 GEZA VERMES

kanı b u n a d o k u n a n kişi a ç ı s ı n d a n da akıntıdır. B e d e n s e l akıntıya

y a d a m e n i y e d o k u n a n erkek kirlidir. B u kirli kişilere d o k u n a n d i ­
ğerleri d e y e d i g ü n süresince saf y e m e k t e n y e m e y e c e k . E r k e k , bir
c e s e d e d o k u n d u ğ u için kirlenirse, kıyafetlerini y ı k a y a c a k v e sonra
II y i y e b i l e c e k .

Bölüm 2 i

O n u n ü z e r i n e ilk s u s e r p t i k l e r i n d e ... y e m e k t e n ö n c e b u
a d a m b a n y o y a p a c a k v e giysilerini y ı k a y a c a k . A y n ı ş e y , y e d i n c i
g ü n d e , Ş a b a t ' t a y a ş a n ı r s a b u kişinin ü z e r i n e s u s e r p i l m e y e c e k ;
ç ü n k ü O ş ö y l e der; Şabat Cünü'nü tut ( Y a s a n ı n Tekrarı 5:12). A n ­
c a k b u n u tekrarlamadığı m ü d d e t ç e saf o l a n h i ç b i r ş e y e d o k u n m a ­
y a c a k . M e n i n i n bulaştığı her şey, ister erkek isterse t e k n e o l s u n ,
suya g i r e c e k . A n c a k ayrı bir kıyafeti o l m a d ı ğ ı n d a n t e m i z l e n e m e -
y e n e r k e k , y ı k a n a c a k v e m e n i n i n b u l a ş m a d ı ğ ı h e r h a n g i bir giysi
g i y e c e k v e b u süre b o y u n c a e k m e ğ i n e ( y e m e ğ e ) d o k u n m a y a c a k .
O n u n koltuğuna y a d a yatağına d o k u n a n kişi, ü z e r i n e m e n i b u -
laştırmamışsa, suyla a r ı n a c a k . A n c a k kıyafeti d e m e n i y e b u l a ş m ı ş ­
sa, b u n u d a y ı k a y a c a k . Erkek, kutsal y e m e ğ i y i y e b i l m e k i ç i n k ı y a ­
fetini y ı k a y a c a k ...

4 Q 2 7 4 3 i-ii

I ... T a n r ı , o n u n gözlerini a ç a r ve o, o k u r ... b ü t ü n y a s a l a r ı n ı

... ç ü n k ü ... y i y e n a d a m ... m e y v e n i n s u y u s ı z m a m ı ş s a b u m e y ­
v e y i y i y e b i l i r ; a n c a k e z i l e n v e b u n e d e n l e s u y u sızan y a d a kirli
bir kişinin d o k u n d u ğ u m e y v e y e n m e z . A y r ı c a b ü t ü n y e ş i l l i k l e r ...
ve o l g u n l a ş m ı ş salatalık ... H e r kim ki ...
I I ... m ü h ü r l ü t e k n e l e r . . . t e m i z a d a m a ç ı s ı n d a n kirlidir. Ü z e ­
r i n d e ç i ğ d a m l a s ı b u l u n m a y a n her y e ş i l l i k y e n i l e b i l i r . E ğ e r b u
s e b z e y e n i l m e m i ş s e suya k o y u n . Eğer bir a d a m b u n u y e r e k o y a r ­
s a v e y a ğ m u r y a ğ d ı ğ ı z a m a n s u seviyesi b u y e m i ş e k a d a r yükselir­
se ve kirli bir a d a m b u n a d o k u n u r s a , bu kişi k i r i n d e n a r ı n m a d ı ğ ı
s ü r e c e b u s e b z e y i y e m e y e c e k ...
T o p r a k t a n y a p ı l m ı ş t e k n e ... o n u n i ç i n d e o l a n ... sıvı ...
 4QTohorot B a - B b
(4Q276-7)

Bu iki bölüm 'kızıl düve' ile ilgili kutsal yasayı konu edinir; bu kur­
banın külü, ölü bir bedenle temas kurulduğu durumda temizlenmek için
hazırlanan 'kirden arınma' suyu için kullanılırdı. Metin içinde, Ç ö l d e
S a y ı m I9'dan bolca alıntıya rastlanılır. Aynı konu, M M T B 13 ( 4 Q 3 9 4
böl. 3-7 i ve l6-20)'de de işlenir. Bu elyazması, M . Ö . birinci yüzyıl son­
larında yazılmıştır.
Editio princeps için bkz. J. M. Baumgarten, DJD, XXXV, 111-19.

4Q276

K â h i n , T a p ı n a k y ö n e t i m i n d e b u l u n m a d ı ğ ı z a m a n giydiği k ı ­
yafetleri giyer ... kıyafetleri suça ... T a n r ı ' n ı n h u z u r u n d a k u r b a n
kesti. S u n a ğ ı n y a n ı n a getirilmemiş, k i l d e n bir kaptaki k u r b a n ka­
nını taşıyacak. P a r m a ğ ı y l a kanı alarak b u n u b u l u ş m a çadırının
ö n ü n e y e d i kere serpecek. Sedir o d u n u n u , ç ö r d ü k o t u n u v e kızıl
m a l z e m e l e r i y a k ı l a n s u n u n u n içine a t a c a k . C e s e t k i r i n d e n a r ı n m ı ş
o l a n v e b u n u g ö m e n erkek, kıyafetlerini y ı k a y a c a k , d ü v e n i n k ü l ­
lerini t o p l a y a c a k v e b u n l a r ı , İsrail'in ç o c u k l a r ı n ı n g ü n a h l a r ı n d a n
a r ı n m a l a r ı i ç i n h a z ı r l a n a n kutsal s u y u n h a z ı r l a n m a s ı i ç i n e m a n e t e
v e r e c e k . K â h i n ...

4Q277

K â h i n , ç ö r d ü k o t u n u a l a c a k v e ... A k ş a m ü z e r i b ü t ü n kirlerin­
d e n a r ı n m ı ş o l a n a d a m , d ü v e küllerini t o p l a y a c a k v e b u n u , d ü v e ­
nin k a n ı y l a g ü n a h l a r i ç i n a f d i l e y e n k a h i n e v e r e c e k ... kızıl d ü v e
k a n ı y l a g ü n a h çıkarttıkları ... suda ... ve a k ş a m ü z e r i n e kadar kir-
 G E Z A VERMES

li o l a c a k . A r ı n d ı r m a s u y u n u n b u l u n d u ğ u kazanı t a ş ı y a n a d a m kir­
lenir; b u kişi suyla y ı k a n a c a k v e kıyafetlerini y ı k a y a c a k . B u a d a m ,
a r ı n d ı r m a s u y u n u , kirli kişilerin ü z e r i n e s e r p e c e k ; ç ü n k ü t e m i z bir
k â h i n ... o n l a r l a ... kirlilik için b a ğ ı ş l a n m a d i l e y e c e k . H i ç b i r a h ­
laksız a d a m kirli ... s u s e r p m e y e c e k ... a r ı n d ı r m a s u y u n u ... v e
b u a d a m ı s u y u n y a n ı n a getirerek, o n u ceset k i r i n d e n a r ı n d ı r a c a k .
... K â h i n , kirli kişileri a r ı n d ı r m a k için o n l a r ı n ü z e r i n e s u y u s e r p e ­
c e k ... b ö y l e c e o n l a r a r ı n a c a k l a r , b e d e n l e r i t e m i z l e n e c e k v e o n a
d o k u n a n herkes ... akıntısı ... v e elleri ıslanmamıştır. Yatağı v e
e v i kirlenir ... o n u n akıntısına d o k u n a n kimseler; c e s e d e d o k u ­
n a n l a r k a d a r kirli sayılırlar; a k ş a m ü z e r i n e d e k kirlidirler. B u a d a ­
m ı n kıyafetlerini t a ş ı y a n erkek y ı k a n a c a k v e a n c a k a k ş a m ü z e r i ,
kirinden arınmış olacak.
 4Q Hasat Toplama
(4Q284a)

Bir geç Hasmon-erken Herod Dönemi ( M . Ö . birinci yüzyıl ortaları)

elyazmasına ait olan dört bölüm, günümüze kadar ulaşabilmiştir. Bu ya­
zılar, meyveden kaynaklanan kirlilikle ilgilidir. 'Cemaat sıvıları' tamla­
ması, bu bölümü I Q 5 Vl'dan, I Q S Vll'ye bağlar.
Editio princeps için bkz J. M. Baumgarten, DJD, XXXV, 131-3.

Bölüm I

... sepet ... K i m s e bunları t o p l a m a s ı n ... C e m a a t ' i n sıvılarına

d o k u n a m a z ; ç ü n k ü incir v e narlar sulanmışsa y a d a b u n l a r c e m a ­
at üyesi o l m a y a n biri tarafından toplanışsa, k o y u l d u k l a r ı s e p e t l e
b e r a b e r kirlenirler. Z e y t i n l e r , zeytin s ı k a c a ğ ı n d a e z i l i n c e y e d e k ,
b u n l a r ı n t e m i z k a l m a s ı n a dikkat e d i l e c e k . ... saflık ...
 Başkanın Şafağın Oğulları'na Öğüdü
(4Q298)

Bir elyazmasının sekiz parçası -taşıdıkları başlık dışında- şifreli bir

dille kaleme alınmıştır. Burada, 'Başkan' (maskil), 'şafağın oğulları' diye
anılan bir gruba öğüt verir. 'Şafağın Oğulları' (bene ha-shahar) adı, Şam
Belgesi XIII, I4'te de geçer (bkz. M. Broshi, The Damascus Document
Reconsidered, Kudüs, 1992, [35]: 'Antiaşma'nın hiçbir üyesi, bedeli
ödenmeden Şafağın Oğulları'yla alışverişte bulunmayacak'). Bu tabirin
dah.ı eski hah, 'I libııı < »ğull.ırı'dır (bone ha-shahat). S. Pfann'a göre, 'Sa­
lanın ( pulları' (lıenıı/ 'Işığın Oğulları' değil), tarikatın kuruluş sürecin­
de, bu gruba yeni katılmış olan kişilerdir. Bu öğüt, Ş a m Belgesi'nin ilk
sayfalarını anımsatır. Bu başlığın, M . Ö . birinci yüzyılın ikinci yarısına
tarihlendiği iddia edilir. Bölüm 1-2 ve 3-4'ün büyük bir kısmı, çevrilecek
düzeyde uzundur.
Editio princeps için bkz. Stephen Pfann ve M. Kister, DJD, XX, 1-30.

4 Q 2 9 8 , b ö l . 1-2 i

E f e n d i ' n i n , şafağın bütün oğullarına söylediği sözleri. D i n l e y i n

b e n i , g ö n l ü n (=zekânın) bütün oğulları v e s ö z ü m ü a n l a y ı n . D o ğ r u ­
luğu a r a y a n l a r , d u d a k l a r ı m d a n ç ı k a n s ö z l e r i m e kulak v e r i n . B i l e n ­
ler, b u meseleleri araştırdılar v e y a ş a m ı n y o l u n a geri d ö n d ü l e r . . .

B ö l ü m 3-4 ii

... Ş i m d i d i n l e y i n , E y b i l g e a d a m l a r , bilgili o l a n l a r , d u y u n .
K a v r a y ı ş g ü c ü n ü n a d a m l a r ı , g ü ç l ü v e t e v a z u sahibi o l u n , siz, y a r ­
gıyı a r a y a n l a r . Y o l u b i l i y o r s u n u z , g ü c ü n ü z ü arttırırı v e h a k i k a t i n
a d a m l a r ı , d o ğ r u l u ğ u izleyin v e siz nezaketi s e v e n l e r , a l ç a k g ö n ü l ­
lü o l u n ... b e l i r l e n m i ş z a m a n ... ç a ğ l a r ı n s o n u n u a n l a y a c a k s ı n ı z
v e ... b i l m e k için eski ç a ğ l a ra b a k a c a k s ı n ı z ...
 4Q Hata Yapan Adamlar
(4Q306)

Üç kısa bölümde, İsrail'in Antlaşması'na sadık kalmayan bir gruba

değinilir. Köpeklerle ilgili ifade, 4 Q M M T B, 58-9'u anımsatır.
Editio princeps için bkz. T. Lim, DJD, X X X V I , 249-54.

Bölüm I

Kurala u y m a y a n v e o n a karşı ç ı k a n dıştakiler ( ? ) , o n u , İsrail'in

A n t l a ş m a s ı ' n d a g e ç e n herşeyi gün b e gün v e a y b e a y ihlâl ederler
... etine ve tükürürler ... ve o sinirlenir. K ö p e k l e r , T a p ı n a k ' t a n g e ­
len kemikleri yerler. O , köpekleri T a p ı n a k a v l u s n d a n ç ı k a r a c a k ...
 Kınamaların Kaydı
(4Q477)

Bir belgenin iki sütunundan bölümler, kurallara karşı çıktıkları için

kınanan Cemaat Üyeleri'nin listesini içerir. B u , üye isimlerinin yazıldığı
tek parşömendir: Ar oğlu Yohanan, Hananiah Notos, Simon oğlu Hana-
niah. Editöre -Esther Eshel- göre burada sıralanan kınamalar, mebaqqer
(ya da Gardiyan) tarafından topluluk önünde okunurdu; dolayısıyla bu
yazıt, editörü tarafından 'Denetçinin Duyurduğu Kınamalar' biçiminde
isimlendirilmiştir. Daha açık bir şekilde ifade etmek gerekirse, kınamalar;
ilk olarak suça tanıklık eden kişilerce ortaya çıkarılmıştı: yasa ihlallerini
Gardiyan'a bildiren kişiler, bu tanıklardı (bkz. CD IX, 2-4; 16-20). Hana-
niah'ın lakabı olan Notos, bir Masa'da yazıtındaki kullanımına benzer bi­
çimde (no. 462: Shim'on bar Notos) 'Güneyli' anlamında kullanılmış ola­
bilir (Y. Yadin ve J. N a v e h , Masada I, Kudüs, 1989, s: 40). D. Flusser'den
alıntı yapan Eshel'e göreyse, bu kelime Yunanca 'Nothos' (piç) kelime­
sinden türetilmiştir. Sütun II, I. 8'de geçen bir kelime farklı kişilerce faklı
biçimlerde okunur: M. Broshi ve Eshel'e göre shyr=sh'r, bsrw=yakın ak-
raba'dır. R. Eisenman ve M. VVise'e göre, shpk bsrw: bedeninin boşalı-
mı'dır. J. M. Baumgarten'a göreyse (JJS 45 1994, s: 277) bu kelime swd
bsrvv biçiminde yazılır ve tam karşılığı ' erkeğin cinsel esası'dır.
B ö l . I, 2 i, 3: bu metin çevrilemeyecek derecede bölük pörçüktür.
Ancak metin içinde geçen önemli ibareler şunlardır: 'onların ihlâlini
anımsamak', 'Cemaatin (?) adamları', 'kınamak', 'Cemaat'in kampları'
ve 'kınadılar'.
Editio princeps için bkz. E. Eshel, DJD, X X X V I , 474-83.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Bölüm 2

I I ... g ü n a h k â r c a d a v r a n a n ... C e m a a t ... A r o ğ l u Y o h a n a n

... a z a r l a n d ı ; ç ü n k ü sabırsızdı ... o n u n l a ... o n u n g ü n a h ı , a y r ı c a
g u r u r r u h u o n u n l a y d ı ... v a c a f H a n a n i a h N o t o s ' u a z a r l a d ı l a r ;
ç ü n k ü o ... C e m a a t i rahatsız etmek ... a y r ı c a ... karıştırmak ...
a z a r l a d ı l a r ; ç ü n k ü kötü ... o n u n l a beraberdi v e o ... değildi . . . v e
fiziksel v a r o l u ş u n u sevdi (ya da y a k ı n a k r a b a l a r ı n ı t e r c i h etti) ...
S i m o n o ğ l u H a n a n i a h ' ı azarladılar; ç ü n k ü o ... v e a y r ı c a iyiliği
sever...
 (Din Değiştirme? Öncesi) Serzenişler
a
(4Q47l )

Herod harfleriyle yazılmış bu kısa bölüm, ikinci çoğul şahsa, gü­

nahkâr bir Yahudi topluluğuna yönelik serzenişlerle ilgilidir. İçerik sa­
vaştır. Bu yazıtın, dıştakilere hitap etmeyi hedeflemeyen Savaş Parşöme-
ni'ne ya da Savaş Kitabı'na ait olması olası görünmüyor. Metnin editör­
lerine göre, eleştirilen tarikat karşıtları, Yahuda yönetici sınıfıdır (Has-
mon ve belki de Saddukiler); ancak metin, bu sanıyı desteklemez. Ö t e
yandan bu yazının ikinci bölümü, editör'erin tezini destekleyecek bi­
çimde yorumlanabilir; burada anlatılan sahne, son savaştan hemen ön­
c e , sadakatsiz Yahudilerle yapılan konuşmayla ilişkilendirilebilir.
Editio princeps için bkz. Esther Eshel ve M e n a h e m Kister, D)D,
X X X V I , 446-9.

... z a m a n ( ? ) . . . b u y u r d u n u z . O n u n l a o l a n A n t l a ş m a n ı z ı ihlâl
ettiniz ... Ş ö y l e d e d i n i z : O n u n için s a v a ş a l ı m ; ç ü n k ü O , kurtarıcı-
m ı z d ı r ... G ü ç l ü a d a m l a r ı n ı z ı n kibri kırılacak ... O n u n n e y i hor
g ö r d ü ğ ü n ü b i t m e d i l e r ... savaşta kendinizi g ü ç l ü g ö s t e r e c e k s i n i z
... Ö l ç ü l d ü n ü z ... o n u n ö l ç ü çizgisiyle(?). D o ğ r u y a r g ı y ı g ö z e t e ­
c e k s i n i z v e i ş ... kendinizi ö v e c e k s i n i z . T a n r ı , o n l a r ı seçti ... y a ­
karış için ... ve d ö n e c e k s i n i z ... tatlı ...
 Şükran İlahileri
(IQH, IQ36, 4Q427-32)

1954-55 yıllarında E. L. Sukenik tarafından yayımlanan İlahiler Par­

ş ö m e n i n d e (The Dead Sea Scrolls of the Hebrew University, Kudüs) ge­
çen şiirleri anlamlandırmak ve başlangıç-bitiş yerlerini tayin etmek ko­
nularında zorluklarla karşılaşılır. İlahilerin düzenlenmesinde kullanılmış
bir yöntem için bkz. E. Puech, 'Quelques aspects de la restauration du
Rouleau des H y m n e s ' , IIS 39 (1988), 38-55. Puech'in iddiasına göre, asıl
İlahiler Parşömeni'nin ilk üç sütunu -bazı bölümleri dışında- kayıptır. Bu
kayıp giriş bölümünü takip eden sütunlar şöyle sıralanır: XVII (I. sayfa),
XIII-XVI (2. sayfa), l-IV (3. sayfa), V-VIII (4. sayfa) ve editio princepsm IX-
XII bölümleri. Arta kalan dört sütun (XXI-XXIV); sütun XVIII ve Sukenik
tarafından yayımlanan bazı diğer bölümlerin yardımıyla düzenlenebilir.
P u e c h , başka bölümleri düzenleyerek yeni iki sütun daha önerir (sütun
XXV-XXVI).
Bu bölümdeki İlahiler, Puech'in tezine göre yeniden derlendi. Ayrı­
ca P u e c h ' i n , sütun Vl'da (ya da önceki adıyla sütun XIV) geçen şiir uyar­
lamasından da yararlanıldı (art. cit., 53-4). Sütun XXIV-XXVI, -parçalı ol­
malarından dolayı- tercüme edilmedi. Ancak sütun XXV'te, 'Başkan için.
Bir Ezgi (?)' başlıklı yeni bir şiir başlar (bkz. I Q H 8. bölüm). I Q H ' n i n
okunabilmesi- için kulianılan bölümler, I Q 3 5 ' t e (ayrıca I Q 3 6 , 37-40;
bkz. DJD, I, 136-43) ve 4Q427-32'de geçer. İkinci bölümler için bkz. E i ­
leen Schuller, DJD, XXIX, 69-232.
Parşömen'de geçen şiirler, kutsal Mezmurlarla benzerlik taşır. B u n ­
lar, tinsel ve öğretisel ayrıntıların yoğun olarak kullanıldığı cemaat ayin­
lerinde okunan dualardan çok, şükran ilahilerinden ve bireysel dualar­
dan oluşur. Bu şiirlerde işlenen iki ana tema, kurtuluş ve bilgidir. Mürit;
kötünün 'kaderinden' ve kendisine sunulan kutsal gizleri sezebilme ye­
teneğinden dolayı Tanrı'ya sürekli olarak şükreder. O, 'topraktan yaratı-
O L U DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

lan', Yaratanı tarafından, aslında hak etmediğini düşündüğü lütuflarla

ödüllendirilmiştir. Dualarında, kendi zaaflarını ve Tanrı'ya mutlak bağlı­
lığını tekrarlar. Bazı İlahilerde, tarikat üyelerinin ortak duygu ve düşün­
celeri ifade kazansa da; diğerlerinde, özellikle nos. I, 2 ve 7-M'de, arka­
daşları tarafından yalnız bırakılan ve düşmanlarınca cezalandırılan bir
öğretmenin deneyimleri aktarılır. Bazı bilim insanları, bunların yazarlığı­
nı, Doğruluk Öğretmeni'ne atfederler; dahası bütün İlahilerin onun im­
zasını taşıdığına inanırlar. Bu hipotezin gerçeklik olasılığı bulunsa da,
kesin bir yargıya varmak için henüz erken. Ö y l e ki bu metinlerin yazıl­
dığı dönem hakkında dahi kesin bir şey söyleyecek durumda değiliz.
Ö n e sürebileceğimiz tek iddia; bu yazıtların son biçimini aldığı döne­
min, Hıristiyanlık çağının arifesi olduğudur.
Philo'nun, tefekkür içindeki Esseniler tarafından Pentekost Bayra-
mı'nda düzenlenen şölenle ilgili ifadelerine atfen, bu İlahilerin Pente­
kost için yazıldıklarını düşünebiliriz. Yine Philo'nun ifadesine göre, bu
toplantının Başkanı, Kutsal Yazıtlarla ilgili açıklamasından sonra doğru­
lur ve kendisine ait ya da eski bir ilahi söylerdi ve başkandan sonra, bü­
tün kardeşler aynı ilahiyi tekrarlarlardı {The Contemplative Life, S_ 80).
Y i n e , bu Parşömen'deki ilahilerin, Antlaşmanın Yenilenmesi B a y r a -
mı'nda, Gardiyan ve cemaate yeni katılan üyelerce okunmuş olmaları
başka bir olasılıktır. 4. ilahi (önceden 21. ilahi), Antlaşma yeminini anla­
tır; 5. ilahi (önceden 22. ilahi), Cemaate katılımı işaret eden liturjinin şi­
irsel bir açıklamasıdır. Ana temalardaki göreceli yoksulluk, bütün bu şi­
irlerin, özel bir vesileyle okunmuş olmaları gerçeğine atfedilebilir; şiirle­
rin kapsamındaki darlık da aynı nedene bağlanabilir.

Sütun l-lll, kayıptır.

VI ( ö n c e d e n XVII)...

/. İlahi ( Ö n c e d e n 23)

M u s a ' n ı n aracılığıyla b u y u r d u ğ u n ü z e r e ,
d ö n e k l i ğ i , s u ç u v e g ü n a h ı bağışlarsın,
başkaldırıyı v e sadakatsizliği affedersin.

D a ğ l a r ı n temelleri e r i y e c e k ,
ateş, C e h e n n e m ' i n dipsiz k u y u l a r ı n ı y u t a c a k ;
ancak Sen koruyacaksın,
 G E Z A VERMES

S e n i n yargılarınla ıslah e d i l e n l e r i ,
sadakatle S a n a b a ğ l a n m a l a r ı i ç i n ,
soylarının ebediyen huzurunda yaşamaları için.
Y e m i n i n e bağlı kalır
v e onları d ö n e k l i ğ i n i affedersin;
o n l a r ı n günahlarını silersin.

A d e m ' i n bütün görkemine ve yaşamının uzunluğuna

varis k ı l a c a k s ı n o n l a r ı .

2. İlahi ( ö n c e d e n 24)

Şükürler olsun S a n a ,
b a n a bahşettiğin r u h l a r d a n d o l a y ı !
D i l i m d e n dökülen yanıt,
S e n i n doğru işlerini a n l a t m a k i ç i n ,
H o ş g ö r ü ...
kudretli sağ e l i n i n işlerini s a y m a k ,
a t a l a r ı m ı z ı n günahlarını bağışlatmak i ç i n .
G ü n a h l a r ı m v e kötülüklerim i ç i n ,
g ö n l ü m ü n sapkınlığı için
S e n i n m e r h a m e t i n e sığınırım, S a n a n i y a z e d e r i m ;
ç ü n k ü kir i ç i n d e y u v a r l a n d ı m ,
S e n i n d o ğ r u l u ğ u n u n ö ğ ü d ü n d e n saptım
v e ... için ç a l ı ş m a d ı m .
Ç ü n k ü d o ğ r u l u k S e n i n d i r , bir tek S e n i n ,
A d ı n sonsuza dek kutsansın!
Doğruluğun uyarınca
kurtar hizmetkarını
v e k ö t ü n ü n s o n u n u hazırla.

Ç ü n k ü anladım ki Sensin,
seçtiklerinin y o l u n u k u r a n ;
seziş g ü c ü y l e kuşatırsın o n u ,
S a n a karşı g ü n a h işlemesin d i y e
ve onun alçak gönüllülüğü,
S e n i n c e z a l a n d ı r m a n l a m e y v e verir.
S ı n a m a l a r ı n l a arındırırsın o n u n g ö n l ü n ü .
Koru kulunu, ey Tanrı,
g ü n a h işlemesin S a n a karşı,
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

S e n i n isteklerinden s a p m a s ı n .
K u l u n u n kuşağını sık k i ,
kötü ruhlara karşı d i r e n e b i l s i n ,
Senin yollarından yürüsün,
nefret ettiklerini hor g ö r s ü n ,
S e n i n n a z ı r ı n d a iyi o l a n ı y a p s ı n .
İ ç i m d e k i h ü k ü m r a n l ı k l a r ı n ı y o k et,
çünkü kulunun bedenindedir c a n ruhu.

3. İlahi ( ö n c e d e n 25)

Şükürler olsun Sana, ey R a b ,

K u l u n a bahşettiğin Kutsal R u h t a n d o l a y ı . . .

V (önceden XIII)

B ü t ü n b u n l a r , bilgeliğinin eseridir.
B ü t ü n işlerini, onlar v a r o l m a d a n ö n c e b e l i r l e d i n :
Ruhlarının kaderini,
Kutsal O l a n l a r ı n ı n B i r l i ğ i ' n i ,
gökleri v e o r a d a y a ş a y a n l a r ı ,
y e r y ü z ü n ü v e üzerindeki her ş e y i .
D e n i z l e r l e v e d e r i n l e r d e ...
... v e d a i m i g ö r e v ;
ç ü n k ü e z e l d e n belirledin o n l a r ı .

... işini ...

H ü k ü m r a n l ı ğ ı n süresince
S e n i n görkemini sayacaklar;
ç ü n k ü onlara görmediklerini gösterdin;
b ü t ü n k a d i m olanları y ı k a r a k v e y e n i l e r i n i y a r a t a r a k ,
e z e l d e n y a p ı l m ı ş p a r ç a l a r ı kırarak
v e şeyleri doğrultarak.
Ç ü n k ü e z e l d e n beri varsın
v e s o n u o l m a y a n çağlar b o y u n c a y a ş a y a c a k s ı n .
B i l g e l i ğ i n i n g i z i y l e belirledin b u n l a r ı ,
görkemini bildirmek için herkese.
 C E Z A VERMES

A n c a k hangi ruh kavrar bütün b u n l a r ı ,

S e n i n bilgeliğinin y ü c e tasarısını
hangi ruh anlar?
B ü t ü n k o r k u n ç işlerinin ortasına
k a d ı n ı n d o ğ u r d u ğ u oğul ...
O , topraktan bir binadır
suyla y o ğ r u l m u ş bir şey;
o n u n e z e l i , kötülüktür,
ar e d e n bir ç ı p l a k l ı k
v e o n u n üzerindedir kirliliğin p ı n a r ı ,
s a p k ı n kuralların r u h u .
Eğer g ü n a h k â r s a o, d a i m i bir işaret o l a c a k
g e l e c e k kuşaklara
ve korku unsuru,
bütün canlara.

A n c a k S e n i n iyiliğinle doğru olabilir a d a m

v e m e r h a m e t l i n l e g ü ç verirsin o n a .
İhtişamınla kuşatırsın o n u ,
d a i m i esenlik v e u z u n bir y a ş a m b a h ş e d e r s i n o n a ,
b ü t ü n hoşnut e d i c i ş e y l e r i n l e b e r a b e r .
Ç ü n k ü S e n söz v e r d i n
v e hiçbir s ö z ü n ü geri a l m a z s ı n .

B e n , Senin kulun,
b a n a verdiğin ruhla b i l i y o r u m ,
sözlerinin d o ğ r u l u ğ u n u
v e işlerindeki adaleti
ve sözünden dönmeyeceğini

VI (önceden XIV)

4. İlahi ( ö n c e d e n 21)

Şükürler olsun S a n a , Ey R a b ,
kulunun gönlüne kavrayış gücü verip de
bütün bunları a n l a m a s ı n ı s a ğ l a y a n a
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

kötülüğün işlerine karşı d i r e n m e s i i ç i n ,

S e n i n isteğini seçenleri kutsa ki,
S e n i n sevdiklerini o n l a r d a sevsinler
v e nefret ettiklerini lanetlesinler.
K e n d i k u l u n a öğretirsin
... a d a m l a r ı n ruhu ...
ç ü n k ü iyi v e kötü arasındaki ruhlara g ö r e b e l i r l e d i n
o n l a r ı n kaderlerini,
işlerini y e r i n e getirmeleri i ç i n .
S e n d e n g e l e n kavrayış g ü c ü s a y e s i n d e t a n ı y o r u m ,
a d a m için beslediğin iyi n i y e t i ,
Kutsal R u h u ' n d a o n l a r ı n y e r i n i n b ü y ü d ü ğ ü n ü
v e beni yakınlaştırdığını,
kendi anlayışına doğru.
S a n a y a k l a ş t ı k ç a , kötülüğün işçilerine
v e sapkınlığın a d a m l a r ı n a karşı
öfkeyle doluyorum.

Ç ü n k ü Sana yaklaşan kimse

S e n i n b u y r u ğ u n a karşı g e l m e z ,
S e n i t a n ı y a n kimse
s ö z ü n ü değiştirmez;
ç ü n k ü S e n doğrusun
v e b ü t ü n seçkinlerin d e d o ğ r u .
B ü t ü n adaletsizlikleri v e kötülükleri e b e d i y e n y o k
edersin
v e b ü t ü n yaratılarının g ö z l e r i n i n ö n ü n d e
Doğruluğun yükselecek.

S e n i n y ü c e iyiliğin s a y e s i n d e b i l i y o r u m
v e S a n a karşı g ü n a h i ş l e m e y e c e ğ i m
v e S e n i n n a z a r ı n d a kötü o l a n h i ç b i r şey
y a p m a y a c a ğ ı m a y e m i n ettim.
B u y ü z d e n B i r l i ğ i m i n bütün a d a m l a r ı n ı
c e m a a t e getiriyorum.

H e r adamı yakına getireceğim,

kavrayış gücüne
v e mirasının b ü y ü k l ü ğ ü n e g ö r e ,
böylece onu seveceğim.
 G E Z A V E R M E S

K ö t ü bir a d a m ı o n u r l a n d ı r m a m ,
rüşvetten ar e d e r i m ,
S e n i n d o ğ r u n u zenginliğe d e ğ i ş m e m ,
İ l k e l e r i n d e n hiçbirini rüşvetle takas e t m e m .
H e r a d a m ı k o n u ş m a s ı n a (?) göre s e v e r i m
v e K e n d i n d e n uzağa s ü r d ü ğ ü n a d a m d a n nefret
ederim;
Senin Antlaşmandan sapan kimseyi,
D o ğ r u l u ğ u n u n birliğine kabul e t m e m .

5. ilahi ( ö n c e d e n 22)

S a n a şükürler o l s u n , e y R a b ,
kudretinin b ü y ü k l ü ğ ü n e
v e m u c i z e l e r i n i n ç o k l u ğ u n a şükürler o l s u n !
S e n m e r h a m e t l i bir Tanrısın v e iyiliklerin s o n s u z d u r ;
g ü n a h l a r ı n d a n pişmanlık d u y a n l a r ı a f f e d e r s i n ,
kötülerin g ü n a h l a r ı n ı görürsün.
D o ğ r u n u n g ö n ü l sunusuyla hoşnut o l u r s u n ;
a n c a k kötülükten her z a m a n nefret e d e r s i n .
K u l u n u y ü c e l t t i n bilgi r u h u y l a ,
d o ğ r u y u v e iyiliği s e ç m e m i ç i n
v e kötülüğün y o l l a r ı n ı l a n e t l e m e m i ç i n .
Seni bütün kalbimle sevdim
v e bilgeliğinin gizlerini d ü ş ü n e r e k
Seni aradım.
Ç ü n k ü b u , S e n i n elinin yaratışıdır
v e S e n i n isteğin o l m a d a n hiçbir şey g e r ç e k o l m a z .

VII ( ö n c e d e n XV)

S e n i bütün k a l b i m l e
ve ruhumla sevdim
aklandım
S e n i n b u y r u k l a r ı n ı n bir t e k i n d e n bile s a p m a m a k i ç i n .
... B i r l i ğ i n e b a ğ l a n d ı m ,
S e n i n y a s a l a r ı n ı n bir t e k i n d e n bile a y r ı l m a m a k i ç i n .
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

S e n d e n g e l e n kavrayış g ü c ü y l e b i l i y o r u m ,
d o ğ r u l u ğ u n e l i n d e o l m a d ı ğ ı n ı bir c a n ı n ,
a d a m ı n k e n d i y o l u n u n efendisi o l m a d ı ğ ı n ı
v e fanilerin kendi adımlarını y ö n l e n d i r e m e y e c e ğ i n i .
B ü t ü n ruhların niyeti S e n i n e l i n d e d i r b i l i r i m ;
b ü t ü n yolları onları y a r a t m a d a n ö n c e k u r d u n ,
a d a m nasıl değiştirebilir S e n i n sözlerini?
A d i l kişiyi bir tek S e n yarattın
ve o n u rahimde oluşturdun,
S e n i n antlaşmanı duyması
ve Senin yollarında yürümesi için,
lütuflarınla b ü y ü k l ü ğ ü n ü o n a göstermek,
sıkıntılı r u h u n u d a i m i kurtuluşa e r d i r m e k i ç i n ,
sürekli v e y e n i l m e z h u z u r a . . .
O n u n görkemini canlar arasından doğrultursun.

A n c a k g a z a b ı n ı n z a m a n ı n d a yarattın kötü r u h u ,
o r a h i m d e y k e n y e m i n ettin K ı y a m e t G ü n ü i ç i n ;
ç ü n k ü onlar iyi o l m a y a n y o l d a yürürler.
O n l a r S e n i n A n t l a ş m a n a karşı g e l d i l e r ;
ruhları S e n i n d o ğ r u l u ğ u n d a n nefret etti;
buyruklarından zevk almadılar
v e S e n i n nefret ettiklerini y e ğ l e d i l e r .

B i l g e l i ğ i n i n gizleri u y a r ı n c a ,
b ü t ü n yaratılarının gözleri ö n ü n d e
o n l a r ı c e z a y a layık g ö r d ü n ;
bütün adamlar Senin görkemini
v e h e y b e t l i g ü c ü n ü tanısınlar d i y e .

A n c a k hangi c a n anlar b u şeyleri?

T o p r a k t a n yaratılan nasıl y ö n l e n d i r i r
kendi adımlarını?
R u h a şekil v e r e n
v e e z e l d e n o n u n işlerini b e l i r l e y e n S e n s i n ;
bütün canlıların yolu S e n d e n geçer.
H i ç b i r zenginlik S e n i n d o ğ r u n a e ş değildir b i l i r i m ,
b u y ü z d e n S e n i n kutsallığının K u r u l u ' n a g i r m e y i
isterim.
 GEZA VERMES

B ü t ü n diğerlerinin h u z u r u n d a onları seçtiğini

ve onların Sana daima hizmet edeceklerini bilirim.
K ö t ü l ü ğ ü n uğraşları için rüşvet a l m a z s ı n ,
g ü n a h k â r l ı ğ ı n işleri için f i d y e k a b u l e t m e z s i n ;
ç ü n k ü S e n d o ğ r u n u n Tanrısısın
v e b ü t ü n kötülükleri e b e d i y e n y ı k a r s ı n ,
S e n i n h u z u r u n d a hiçbir kötülük a y a k t a d u r a m a z .

VIII (önceden XVI)

Ç ü n k ü bütün bunları b i l i y o r u m ,
d i l i m i n sözleri yanıtlar.
B ü t ü n s a p k ı n l ı k l a r ı m d a n pişmanlık d u y a r a k
S e n i n bilge r u h u n u a r ı y o r u m ;
kutsallık r u h u n a y ö n e l i y o r u m ;
A n t l a ş m a n ı n d o ğ r u l u ğ u n a bağlı k a l a c a ğ ı m ,
kalbimin bütün doğruluğuyla
Sana hizmet edeceğim,
Senin Adını seveceğim.

Şükürler olsun S a n a , ey R a b ,
B ü t ü n şeylerin Yaratanı
v e işlerinde g ü ç l ü o l a n a :
B ü t ü n her şey S e n i n Eserin!
K u l u n u ö d ü l l e n d i r m e k t e n hoşnut o l u r s u n ,
merhamet Ruhunla yücelttin beni
ve görkeminin aydınlığıyla.
D o ğ r u l u k S e n i n d i r , bir tek S e n i n ;
ç ü n k ü bütün bunları y a p a n S e n s i n !

A d i l ruhu gözettiğini b i l i y o r u m
v e b u y ü z d e n ellerimi t e m i z t u t m a y ı y e ğ l e d i m ,
S e n i n isteğin u y a r ı n c a :
Kulunun ruhu,
kötülüğün bütün işlerini l a n e t l e d i .
S e n o l m a d a n a d a m ı n doğru o l m a d ı ğ ı n ı b i l i y o r u m ,
b u y ü z d e n b a n a bahşettiğin ruhla
U L U U t I W HAKŞOMtNLERİ KUMRAN YAZITLARI

Sana niyaz ediyorum;

k u l u n a bahşettiklerini m ü k e m m e l k ı l m a k i ç i n ,
Kutsal R u h u n l a k e n d i m i a k l a m a k
v e S e n i n lütfunla S a n a y a k ı n o l m a k i ç i n .

S e n i s e v e n l e r v e b u y r u k l a r ı n a u y a n l a r i ç i n seçtiğin
v e e b e d i y e t e dek h u z u r u n d a o l a b i l e c e k l e r i
merhametinin yeriyle ödüllendir beni.

Felaketin o n u n yanına uğrayıp da,

o n u S e n i n A n t l a ş m a n ı n y a s a l a r ı n d a n saptırmasına
izin v e r m e .

E y R a b ; m e r h a m e t l i v e s e v e c e n v e sabırlı,
lütuf v e doğruluktan y a n a o l d u ğ u n u ,
sapkınlığı v e g ü n a h ı affettiğini b i l i r i m .
Seni sevenlerin ve buyruklarına uyanların
v e s a d a k a t l e v e bütün k a l p l e r i y l e s a n a d ö n e n l e r i n
v e sana hizmet e t m e k . . .
v e S e n i n n a z a r ı n d a iyi o l a n şeyleri y a p a n l a r ı n
başına g e l e n kötülüklerden p i ş m a n l ı k d u y a r s ı n .
Kulundan yüz çevirme.

6. İlahi (Önceden I. i l a h i j

IX ( ö n c e d e n I)

Yargılarında sabırlı
v e bütün işlerinde d o ğ r u s u n .

S e n i n bilgeliğinle v a r olur b ü t ü n her şey

v e onları y a r a t m a d a n ö n c e işlerini b i l i y o r d u n .
S e n o l m a d a n hiçbir şey g e r ç e k l e ş m e z
v e S e n istemezsen hiçbir şey b i l i n e m e z .
B ü t ü n ruhları y a r a t a n S e n s i n
ve b ü t ü n işleri için geçerli kuralı
ve yasayı Sen belirledin.
K e n d i g ö r k e m i n için
b ü t ü n gökleri S e n yarattın
 GEZA VERMES

v e kendi isteğine göre belirledin

orada yaşayanları;
g ü ç l ü rüzgarları kendi y a s a l a r ı n a g ö r e b e l i r l e d i n
v e kutsallığın m e l e k l e r i n e d ö n ü ş t ü o n l a r ;
... v e e b e d i ruhları kendi e g e m e n l i k l e r i n d e ,
kutsal ışıkları kendi gizlerine g ö r e ,
yıldızları kendi y o l l a r ı n a g ö r e ,
bulutları kendi işlerine g ö r e ,
yıldırımları v e şimşekleri kendi işlerine g ö r e ,
b ü t ü n karların v e d o l u l a r ı n h a z i n e l e r i n i k e n d i
amaçlarına göre,
... kendi gizlerine g ö r e b e l i r l e d i n .

Y e r y ü z ü n ü K e n d i g ü c ü n l e yarattın
v e denizleri v e derinlikleri K e n d i k u d r e t i n l e .
O r a d a y a ş a y a n l a r ı kendi bilgeliğinle b i ç i m l e n d i r d i n
v e kendi isteğine göre belirledin i ç i n d e y a ş a y a n l a r ı .

Y e r y ü z ü n d e v a r ettiğin a d a m ı n r u h u n u n ,
Ellerinin işlerine h ü k m e t m e s i n i s a ğ l a d ı n ,
sonsuz günler v e sonu g e l m e y e n kuşaklar b o y u n c a .
... z a m a n l a r ı n d a ,
çağları b o y u n c a y a p m a l a r ı g e r e k e n işleri
ve belirlenmiş zamanlarındaki yargılarını,
iki ruh kuralına göre S e n b u y u r d u n .
O n l a r ı n d a i m i yollarını S e n k u r d u n ;
ödüllendirilecekleri ve cezalandırılacakları
zamanlarını
onlara ö n c e d e n Sen duyurdun;
b ü t ü n kuşaklarına ve-soylarına
S e n b ö l ü ş t ü r d ü n bunları ...
Bilginin erdemi uyarınca,
onlar var o l m a d a n ö n c e belirledin yazgılarını.
H e r şey, S e n i n isteğin u y a r ı n c a gerçekleşir
v e S e n i n y o k l u ğ u n d a h i ç b i r şey v a r o l a m a z .

S e n d e n g e l e n bilgelikle b i l i y o r u m b u n l a r ı ;
ç ü n k ü kulaklarımı açtın m u c i z e v î g i z l e r e .
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Ancak yine de ben,

topraktan şekil a l a n
v e suyla y o ğ r u l a n ,
bir u t a n ç kaynağı
v e kirliliğin k ö k e n i , g ü n a h ı n eritildiği pota
ve günahın yapısı,
s a p k ı n v e a l ç a k ruh,
kavrayış gücünden yoksun
ve doğru yargıdan korkan;
ö n c e d e n bilinmeyen üzerine ne diyebilirim
v e ö n c e d e n s ö y l e n m e y e n üzerine n e söyleyebilirim?
S e n i n h u z u r u n d a , sonsuz ç a ğ l a r v e yılların d ö n g ü l e r i
v e m e v s i m l e r i için geçerli her şey
bir A n ı m s a t ı c ı n ı n ü z e r i n d e y a z ı l ı ;
S e n d e n saklı y a d a k a y ı p değiller.

Bir adam ne diyecek

kendi g ü n a h ı h a k k ı n d a ?
Günahları yüzünden
nasıl b a ğ ı ş l a n m a d i l e y e c e k ?
D o ğ r u y a r g ı y a nasıl yanıt v e r e c e k ?
Ç ü n k ü bütün doğru işler
v e doğruluk ö ğ ü d ü S e n i n d i r ,
e y bilginin Tanrısı;
a n c a k kötülüğün işlerinin
v e a l d a t m a c a l a r ı n sahibi
a d a m l a r ı n oğullarıdır.

D i l i n nefesini yarata n S e n s i n
v e O n u n sözlerini b i l e n ;
var olmalarından ö n c e
d u d a k l a r ı n m e y v e s i n i S e n yarattın.
Ö l ç e c e k sözleri
v e d u d a k l a r d a n a k a n nefesin
ö l ç ü s ü n ü S e n belirledin.
G i z l e r i n e göre sözleri
v e h e s a b ı n a göre d u d a k t a n ç ı k a n nefesi
S e n m e y d a n a getirdin;
b ü t ü n doğru işlerindeki
v e b ü t ü n haklı yargılarındaki m u c i z e l e r i n e
 CEZA VERMES

tanıklık etsinler d i y e ;
a d a m l a r ı n ağzıyla A d ı n kutsansın d i y e ,
k e n d i k a v r a y ı ş güçleri u y a r ı n c a S e n i bilsinler
v e sonsuza dek şükretsinler d i y e .

M e r h a m e t i n v e y ü c e iyiliğin u y a r ı n c a
g ü ç v e r d i n felaketle y ü z l e ş e n a d a m ı n r u h u n a ,
v e g ü n a h l a r l a kirlenmiş ruhu a k l a d ı n ;
bütün Yaratılarına S e n i n gizlerini a ç ı k l a m a l a r ı i ç i n .
C e z a s ı n ı ç e k t i ğ i m yargıları
basitlerin birliğine a ç ı k l a y a c a ğ ı m
ve adamların oğullarına,
A d e m oğullarının huzurunda
b a n a gösterdiğin g ü c ü n d e n k a y n a k l a n a n
mucizelerini anlatacağım.

D i n l e y i n , e y bilge a d a m l a r v e bilgiyi t a s a v v u r e d i n ;
ey siz korkaklar, sadakat gösterin!
Seziş gücünüzü kuvvetlendirin,
ey siz basit kişiler; ey adil a d a m l a r ,
kötülükten uzak d u r u n !
A n t l a ş m a y a bağlı k a l ı n ,
ey yolu mükemmellik olanlar;
sefaletle ıstırap ç e k e n l e r ,
sabırlı o l u n v e doğru y a r g ı y a karşı g e l m e y i n !

Fakat gönlü budala olan

bunları kavrayamaz.

X ( ö n c e d e n II)

Sünnet edilmemiş dudaklarıma

B i r y a n ı t yerleştirdin.
K u ş a ğ ı m ı sıkıp,
r u h u m u doğrulttun v e g ü c ü m ü s a ğ l a m l a ş t ı r d ı n ;
tanrıtanımazlığın egemenliğinde doğruldu a d ı m l a r ı m .
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

İsyan e d e n l e r e karşı bir t u z a ğ ı m ;

a n c a k pişmanlık d u y a n l a r ı iyi e d e n i m ,
basit kişilere karşı ihtiyatlı
v e g ö n l ü n korkusuna s a d ı ğ ı m .
H i l e k â r l a r a karşı a l a y c ı v e k ü ç ü m s e y e n ,
y o l u doğru o l a n l a r için
k a v r a y ı ş g ü c ü v e doğruluk ö ğ ü d ü y a p t ı n b e n i .
K ö t ü l e r e karşı kötü o l d u m ,
öfkeli ağızlarda kötü a n ı l d ı m ,
y a l a n c ı l a r dişlerini gıcırdattılar.
H i l e k â r l a r arasında n a m s a l d ı m ,
kötülerin birliği b a n a karşı a y a k l a n d ı ,
a z g ı n d e n i z l e r gibi kükrediler,
y ü k s e k dalgaları ç a m u r v e b a l ç ı k t ü k ü r d ü .
A n c a k doğruların s e ç k i n l e r i n e s a n c a k e y l e d i n b e n i ,
doğruluğu uygulayanları sınamam
v e ıslahı sevenleri d e ğ e r l e n d i r m e m i ç i n
m ü k e m m e l gizlerin y o r u m l a y ı c ı s ı kıldın b e n i .
H a t a l ı y o r u m c u l a r a karşı ç ı k t ı m ;
a n c a k doğru şeyleri g ö r e n l e r e dost o l d u m .
B a s i t şeylerin arayışındaki h e r k e s e ,
suların kükreyiş sesi gibi öfkeli bir ruh o l d u m ;
b u y ü z d e n bütün hilekârlar b a n a kükrediler,
b ü t ü n d ü ş ü n c e l e r i şeytanî tasarılardı.
S ö z ü n ü d o ğ r u bildiğin,
sezginin bütün a d a m l a r ı n a bilginin pınarını
a ç m a s ı için
g ö n l ü n e öğreti v e seziş g ü c ü yerleştirdiğin
a d a m ı n yaşamını D i b e doğru savurdular.
Sünnet edilmemiş dudaklar
v e seziş g ü c ü n d e n y o k s u n bir h a l k ı n
y a b a n c ı d i l i y l e değiştiler o n l a r ı ;
sapkınlıkları yüzünden
felakete uğrayacaklar bu y ü z d e n .

7. İlahi ( Ö n c e d e n 2)

Ş ü k ü r l e r o l s u n sana, e y R a b ,
beni yaşam kundağına koyup,
 CEZA VERMES

D i b i n tuzaklarına karşı kuşattın.

Z o r b a a d a m l a r y a ş a m ı m a kastettiler,
çünkü Senin Antlaşmana girdim.
Ç ü n k ü o n l a r , hilebazların birliği
v e B e l i y a l ' i n sürüsü,
b e n i doğrultanın S e n o l d u ğ u n u
ve adımlarım Sana meylettiğinden,
ruhumu merhametinle koruyacağını bilmezler.
Y a ş a m ı m a kastetmeleri,
kötülerin yargısıyla y ü c e l m e n
v e adamların oğullarının ö n ü n d e
b e n i m ü z e r i m d e n kendi g ü c ü n ü b i l d i r m e n ,
S e n i n işlerindir;
ç ü n k ü Senin merhametinle ayakta d u r u y o r u m .

G ü ç l ü a d a m l a r ı n , b a n a karşı k a m p k u r d u k l a r ı n ı
v e b ü t ü n savaş silahlarıyla
b e n i kuşattıklarını s ö y l e d i m .
T e d a v i s i o l m a y a n a d o ğ r u oklarını fırlattılar.
Mızraklarının bayrağı,
ağaçları yutan alevler gibi.
Ç ı ğ l ı k l a r ı n ı n g ü m b ü r t ü s ü ; suların h a y k ı r ı ş ı ,
a d a m l a r ı y u t a n y ı k ı m fırtınası gibidir.
A h l a k s ı z l ı k l a r ı v e kibirleri
yıldızlara kadar yükselir.
K a l b i m s u gibi ç ö z ü l d ü ;
a n c a k r u h u m A n t l a ş m a n a bağlı k a l d ı ,
b e n i m için attıkları ağa kendi a y a k l a r ı t a k ı l d ı ;
yaşamım için kurdukları tuzağa kendileri yakalandılar.
A d ı m l a r ı m hala y e r e basıyor,
o n l a r ı n birliği y e r i n e
Senin Adına şükrediyorum.

8. ilahi ( ö n c e d e n 3)

Şükürler olsun S a n a , ey R a b ;
çünkü G ö z ü n üzerimde oldu.
B e n i , yalancı yorumcuların öfkesinden
ve basit şeylerin arayışındakilerin birliğinden korudun.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Sınırı o l m a y a n d ü z l ü k l e r d e y ü r ü y o r u m
v e mutlak Kurul i ç i n ,
topraktan b i ç i m verdiğin i ç i n ,
umut olduğunu biliyorum.

Kutsal O l a n l a r l a birlikte d u r s u n ,
C e n n e t i n O ğ u l l a r ı ' n ı n birliğiyle c e m a a t e girsin d i y e
s a p k ı n ruhu b ü y ü k g ü n a h t a n a r ı n d ı r d ı n .
Ş e n l i k l e r d e A d ı n ı ansın
v e b ü t ü n işlerindeki m u c i z e l e r i saysın d i y e ,
bilgelik ruhları a r a s ı n d a n
e b e d i bir yazgı bahşettin a d a m a .

Ancak yine de ben,

topraktan y a r a t ı l a n ; b e n n e y i m ?
Suyla yoğrulan;
d e ğ e r i m v e g ü c ü m nedir?
Kötülüğün içinde durdum
v e y a z g ı m lanetliydi;
bu zavallının ruhu,
b ü y ü k sıkıntılara s ü r g ü n d ü .
İ ş k e n c e n i n sefaleti a d ı m l a r ı m ı i z l e d i ,
D i b i n tuzakları a r a l a n d ı ,
kötülüğün kapanı kuruldu
v e lanetli ağlar atıldı d e n i z i n ü z e r i n e ;
D i b i n b ü t ü n okları d u r durak b i l m e d e n atıldı
ve hiçbir umut bırakmadı,
y a r g ı n ı n ipi sallandı
v e g a z a b ı n kaderi düştü terk e d i l e n i n ü z e r i n e
v e ö f k e n i n ağzı a r a l a n d ı hilekâra.
Beliyal'in gazap zamanıydı
v e u m u d a y e r b ı r a k m a d ı ö l ü m ü n sıkı b a ğ l a r ı .

B e l i y a l ' i n seli,
b ü t ü n d ü n y a y ı saracak.
Y o l l a r ı n a ç ı k a n her şeyi a l e v l e r l e y u t a c a k ;
a ğ a ç l a r ı , yeşillikleri v e kıraç t o p r a k l a r ı ,
işlerini b i t i r i n c e y e d e k
ateş d i l l e r i y l e k a m ç ı l a y a c a k l a r her ş e y i ,
y e r y ü z ü n ü n temellerini
ve uçsuz bucaksız çorak toprakları.
 GEZA VERMES

D a ğ l a r ı n temelleri a l e v a l a c a k
v e k a y a l a r ı n k ö k ü zift s e l i n e d ö n ü ş e c e k ;
b ü y ü k D i p s i z K u y u ' y a kadar her şey y u t u l a c a k .

B e l i y a l ' i n işkenceleri Ö l ü l e r D i y a r ı ' n d a p a t l a y a c a k

v e s a v r u l a n ç a m u r l a r ı n gürültüsü a r a s ı n d a
D i b i n Derinlikleri inleyecek.
Y e r y ü z ü n e d ü ş e n felaketler y ü z ü n d e n feryat e d e c e k
toprak
v e derinlikler i n l e y e c e k .
Ü z e r i n d e k i her şey bağrışacak
v e b ü y ü k felaket i ç i n d e y o k o l a c a k .
Ç ü n k ü T a n r ı ' n ı n g ü ç l ü sesi d u y u l a c a k
v e kutsal m e s k e n i titreyecek,
görkeminin doğruluğuyla.
İlahi yaratıları bağırdığında,
y e r y ü z ü n ü n temelleri sarsılacak.
İlahi s a v a ş ç ı l a r ı n h a r b i y l e y e r y ü z ü c e z a l a n d ı r ı l a c a k
v e benzeri görülmemiş v e daimi yıkım
sona e r i n c e y e dek d u r m a y a c a k .

//. İlahi ( ö n c e d e n 6)

Şükürler olsun Sana ey R a b ;

b a n a g ü ç l ü bir d u v a r ,
z o r b a l a r a karşı d e m i r d e n p a r m a k l ı k o l d u n .

Adımlarımı kayaya...
Sonsuzluğun yolunda
v e S e n i n seçtiğin toprak y o l d a y ü r ü m e m i ç i n .

XII ( ö n c e d e n IV)

12. ilahi ( ö n c e d e n 7)
Şükürler olsun sana, ey R a b ;
A n t l a ş m a n l a y ü z ü m ü aydınlattın,
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Seni arıyorum
ve m ü k e m m e l bir Işık suretinde
bana görüneceğine eminim,
bir şafak gibi.
Yalanların öğretmenleri,
S e n i n halkını sözleriyle aldattılar
ve yalancı peygamberler,
o n l a r ı y o l l a r ı n d a n saptırdılar;
işleri b u d a l a c a o l d u ğ u n d a n ,
sezgi g ü c ü o l m a d a n y o k o l a c a k l a r .
O n l a r tarafından hor g ö r ü l d ü ğ ü m i ç i n
bana güvenmiyorlar,
benim aracılığımla
G ü c ü n ü göstereceğine i n a n m ı y o r l a r .
B i r kuşun y u v a s ı n d a n sürülmesi gibi
b e n i t o p r a ğ ı m d a n ettiler,
b ü t ü n a r k a d a ş l a r ı m v e erkek k a r d e ş l e r i m b e n d e n
sürüldüler
ve kırık bir tekne için beni tuttular.

O n l a r , y a l a n l a r ı n öğretmenleri v e hatayı a r a y a n l a r ,
b a n a şeytanî bir tuzak kurdular,
g ö n l ü m e kazıdığın Y a s a ' y ı ,
H a l k ı n a anlattıkları basit şeylere y e ğ l e m e m i ç i n .
Bilgi içkisini s u s a y a n l a r d a n esirgiyorlar
v e susuzluklarını sirkeyle d i n d i r i y o r l a r ;
onların sapkınlıklarını, bayram günlerindeki aptallıklarını
v e kurdukları tuzaklara düşenleri izliyorlar.

A n c a k S e n , ey, Rab,
B e l i y a l ' i n bütün tasarılarından tiksinirsin;
bunların yapılması Senin amacındır
v e G ö n l ü n d e k i tasarı d a i m i k ı l ı n a c a k .

O n l a r s a kendilerini gizlerler,
şeytanî tasarılar kurarlar.
S e n i iki y ü z l ü l ü k l e ararlar
ve Senin doğruluğuna inanmazlar.
T a s a r ı l a r ı , zehirli kök salar
v e a c ı m e y v e verir;
 CEZA VERMES

g ö n ü l l e r i n i n i n a d ı n d a yürürler
v e S e n i putların arasında ararlar,
ö n l e r i n d e g ü n a h l a r d a n ö r ü l e n d u v a r l a r oluştururlar.
Seni yalancı peygamberlerin ağzından çıkan
a l d a t ı c ı s ö z l e r d e ararlar.
O peygamberler, y a b a n c ı bir dille konuşurlar kurnazca,
b ü t ü n işlerini b u d a l a l ı ğ a ç e v i r m e l e r i i ç i n .

Ç ü n k ü o n l a r S e n i n sesini d u y m a z l a r ,
s ö z ü n e kulak v e r m e z l e r ,
bilginin görüsü için ' B u , belirsiz',
G ö n l ü n ü n y o l u için ' b u y o l , y o l d e ğ i l ' derler.
Ancak Sen, ey Rab;
putları v e işledikleri g ü n a h l a r y ü z ü n d e n
onları cezalandırarak yanıt vereceksin,
Senin Antlaşmandan sapanlar
kendi tuzaklarına y a k a l a n a c a k l a r .
Y a l a n l a r ı n bütün a d a m l a r ı n ı
Yargınla y o k e d e c e k s i n ,
g e r i y e sahte h a b e r c i k a l m a y a c a k ;
ç ü n k ü S e n i n işlerinde b u d a l a l ı k ,
G ö n l ü n ü n tasarısında d ü z e n b a z l ı k yoktur.
A n c a k S e n i hoşnut kılanlar,
daima Senin huzurunda duracaklar,
Senin gönlünün yolunda yürüyenler
ilelebet v a r o l a c a k l a r .

Sana bağlanıp doğruluyorum.

B e n i hor g ö r e n l e r e karşı d u r a c a ğ ı m ,
benimle eğlenenlere elimi kaldıracağım.
Ç ü n k ü G ü c ü n ü benim aracılığımla
g ö s t e r e c e ğ i n e itimat e t m i y o r l a r .
B a n a m ü k e m m e l bir Işık suretinde gösterdin k e n d i n i
v e y ü z ü m ü utanca b o ğ m a d ı n .
A n t l a ş m a ' d a t o p l a n a n herkes b e n i s o r u y o r ,
Senin gönlünün yolunda yürüyenler beni dinliyor,
kutsalın K u r u l ' u n d a S e n i n için y e r a l a n l a r .
O n l a r ı n yasasının ilelebet y a ş a m a s ı n ı ,
g e r ç e ğ i n e n g e l l e n m e m e s i n i sağlarsın.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

L a n e t l i l e r i n tasarılarıyla
yollarından sapmalarına mani olursun.
O n l a r ı n korkusunu Halk'ına duyurursun
v e b ü t ü n ülkelerin halklarına karşı
onları ç e k i ç e y l e r s i n ,
S ö z ü n ü saptıranlara Yargı'nı b i l d i r m e l e r i i ç i n .

Birliğin y ü z ü n ü b e n i m a r a c ı l ı ğ ı m l a a y d ı n l a t t ı n
v e b a n a sonsuz g ü c ü n ü gösterdin.
M u c i z e v î gizlerinle b a n a bilgiyi bahşettin,
M u c i z e v î Birliği'nin arasında
K e n d i g ü c ü n ü i ç i m e yerleştirdin.
Kendi görkemin adına,
C e m a a t ' i n ö n ü n d e mucizeler yarattın,
kudretli işlerini bütün c a n l ı l a r a d u y u r s u n l a r d i y e .

A n c a k hangi c a n b u n a layık?
Topraktan yaratılan,
b u tansıkları yaratabilir m i ;
rahim yatağında günaha batmışken
v e ihtiyarlığına dek sadakatsizlik e t m i ş k e n ?
B i l i y o r u m k i doğruluk a d a m ı n d e ğ i l ,
yolun mükemmelliği adamın oğullarından değil:
bütün doğru işler En Y ü c e T a n r ı ' y a ait.
A d a m l a r ı n ç o c u k l a r ı n a m ü k e m m e l bir y o l k u r m a k ,
B ü t ü n yaratılarına G ü c ü n ü
v e o ğ u l l a r ı n a M e r h a m e t i n i göstermek i ç i n
T a n n ' n ı n yarattığı ruhtan başka bir y o l u yoktur a d a m ı n .

B e d e n i m titrer v e bütün k e m i k l e r i m kırık;

k a l b i m ateşin ö n ü n d e m u m gibi erir
v e d ü z l ü k t e a k a n s u gibi
d i z l e r i m i n bağı ç ö z ü l ü r .
Ç ü n k ü kendi g ü n a h l a r ı m ı
v e a t a l a r ı m ı n sadakatsizliğini a n ı m s ı y o r u m .
K ö t ü , A n t l a ş m a ' n a karşı g e l d i ğ i n d e
v e lanetli, S e n i n s ö z ü n ü y a d s ı d ı ğ ı n d a ,
günahkârca 'Antlaşma'yla bağışlandım' demiştim.
A n c a k S e n i n elinin g ü c ü
v e ihtirasının b ü y ü k l ü ğ ü a k l ı m a g e l d i ğ i n d e ,
 GEZA VERMES

a y a ğ a kalkıp d o ğ r u l d u m ,
r u h u m c e z a y l a y ü z l e ş t i ğ i n d e dirildi.

S e n i n m e r h a m e t i n e sığınırım
v e lütuflarının ç o k l u ğ u n a ;
ç ü n k ü g ü n a h l a r ı bağışlarsın
ve doğruluğun uyarınca
a d a m ı işlediği s u ç l a r d a n aklarsın.
B u n u , onun adına değil,
kendi g ö r k e m i n için y a p a r s ı n .
Ç ü n k ü iyiyi v e k ö t ü y ü y a r a t a n S e n s i n .

XIII (önceden V)

13. ilahi ( ö n c e d e n 8)

Şükürler olsun S a n a , ey R a b ;
g ü n a h a g ö m ü l e n halkın a r a s ı n d a k a l d ı ğ ı m d a
benden vazgeçmedin.

H a t a m d a n ötürü beni y a r g ı l a m a d ı n ,
kötü tasarılarımdan ötürü b e n d e n v a z g e ç m e d i n ,
Y a ş a m ı n ı dipten kurtardın.
S u ç a yazgılı a s l a n l a r ı n ;
g ü ç l ü l e r i n kemiklerini kırıp,
c e s u r u n kanını i ç e n dişi a s l a n l a r ı n a r a s ı n d a n
Kulunu çekip aldın.

S u y u n y ü z ü n e a ğ atan b a l ı k ç ı l a r ı n
v e kötülüğün ç o c u k l a r ı n ı a v l a y a n l a r ı n a r a s ı n a
koydun beni.
B e n i a d a l e t için g ö n d e r d i n o r a y a .
G ö n l ü m d e k i doğruluk ö ğ ü d ü n e
v e o n u a r a y a n l a r için A n t l a ş m a ' n ı n s u l a r ı n a
güç verdin.
D i ş l e r i kılıç k a d a r keskin,
azı dişleri sivri mızrak,
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

e j d e r l e r i n zehri gibi o l a n
g e n ç aslanların ağızlarını k e n e t l e d i n .
B ü t ü n tasarıları y a ğ m a o n l a r ı n
ve bu yüzden pusuda beklediler;
a n c a k ağızlarını a ç m a d ı l a r b a n a karşı.

Çünkü Sen, ey Rab;

beni adamların çocuklarından korudun
ve Yasa'nı gönlümde gizledin,
b e n i kurtaracağın z a m a n g e l i n c e y e d e k .
Ç ü n k ü r u h u m ıstırap i ç i n d e y k e n ,
benden vazgeçmedin
ve ruhum acı çekerken feryadımı d u y d u n ;
i n l e d i ğ i m vakit, acılı serzenişimi a n l a d ı n .
Yoksulun ruhunu,
dillerini kılıç gibi keskinleştiren a s l a n l a r ı n i n i n d e
korudun.
O n l a r ı n dişlerini k e n e t l e d i n , e y R a b ;
yoksulun ve muhtacın ruhunu parçalamasınlar
diye.
K ı l ı c ı n kınına girmesi g i b i ,
dillerini geri çektirdin o n l a r a ;
kulunun ruhunu yok etmesinler diye.

Y o k s u l o l a n l a ilgilendin,
adamların çocuklarının önünde,
G ü c ü n ü b e n i m a r a c ı l ı ğ ı m l a göstermek i ç i n .
A l t ı n ı n ateşe s o k u l m a s ı ,
g ü m ü ş ü n arıtılmak üzere e r i t m e potasına atılması
gibi,
o n u e r i t m e potasına soktun,
y e d i kere arınsın d i y e .
K ö t ü v e ö f k e l i ; bütün ıstıraplarıyla b a n a saldırdılar,
bütün gün ruhuma vurdular.
Ancak Sen, ey Rab;
fırtınayı esintiye ç e v i r d i n ,
y o k s u l u n r u h u n u kurtardın;
bir kuşun y u v a s ı n d a n ,
a v ı n a s l a n ı n a ğ z ı n d a n kurtulduğu g i b i .
 GEZA VERMES

14. İlahi ( ö n c e d e n 9)

S a n a m i n n e t e d e r i m : Şükürler o l s u n S a n a , e y R a b ;
ne öksüzlerden yüz çevirdin
n e d e y o k s u l u hor g ö r d ü n .
Ç ü n k ü S e n i n g ü c ü n sınırsızdır,
görkemin ölçülemez,
m ü k e m m e l Kahramanlar hizmet eder S a n a ;
v e f a k â r ı n a y a k l a r ı n ı n altındaki ç a m u r d a n
m u c i z e l e r yarattın,
doğruluğa heves edenleri
v e sevdiğin y o k s u l l a r ı ,
a y a k altında ç i ğ n e n m e k t e n k o r u d u n .

B e n i m l e tartışanlara kötülük,
a r k a d a ş l a r ı m a karşı tartışma ve k a v g a ,
Antlaşmamın üyelerine gazap,
b ü t ü n dostlarıma sitem v e karşı çıkış o l d u m .

E k m e ğ i m i y i y e n herkes b e n d e n uzaklaştı,
k u r u l u m a katılanlar,
kötü sözleriyle b e n i m l e e ğ l e n d i l e r .
A n t l a ş m a m ı n üyeleri b a n a isyan e d i p
b e n i çekiştiler;
fesatların ç o c u k l a r ı n a gidip
d e d i k o d u yaptılar,
i ç i m e gizlediğin sır h a k k ı n d a .
B ü y ü k l ü ğ ü n ü n benim aracılığımla göstermek için
v e işledikleri suçlar y ü z ü n d e n ,
sezgi pınarını v e g e r ç e ğ i n ö ğ ü d ü n ü g i z l e d i n .

K e n d i g ö n ü l l e r i n i n fesatlığı u y a r ı n c a d ü ş ü n ü p
şeytanî tasarıl ' , / l a , e j d e r i n z e h r i n i n aktığı
h a i n dillerini k ı n ı n d a n çıkardılar.
T o z i ç i n d e s ü r ü n e n sürüngenler g i b i ,
zehirli oklarını fırlattılar,
çaresi o l m a y a n engerek zehrini akıttılar;
b u , K u l u n u n b e d e n i n d e telafisi o l m a y a n a c ı l a r ,
d e r i n y a r a l a r a ç t ı ; r u h u n u zayıflatıp
a y a k t a d u r a m a y a c a k kadar g ü c ü n ü k ı r d ı .
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

K a ç a c a k yeri o l m a y a n dar bir geçitte karşıma çıktılar,

sınanışımda bana huzur yok.
A r p ç a l a r a k beni yerdiler,
k a n u n ç a l a r a k beni çekiştirip h i d d e t l e n d i l e r .
A c ı b e n i zapt e d e r ,
d o ğ u m sancısı ç e k e n bir k a d ı n ı n ıstırabı gibi
v e g ö n l ü m sıkıntıya düşer.
Karalar giyindim,
d i l i m d a m a ğ ı m a yapıştı;
ç ü n k ü g ö n ü l l e r i n d e k i fesatlıktan k o r k t u m .
K ö t ü niyetleri, b e n i m karşımda d a h a d a a c ı l a ş ı y o r .
Y ü z ü m ü n aydınlığı karardı
ve parlaklığım soldu.

Ç ü n k ü S e n , e y R a b , g ö n l ü m ü genişlettin,
onlarsa a c ı y l a sıkıştırdılar
v e b e n i karanlıkla sardılar.
Figan ekmeğini y i y o r u m ,
d i n m e k b i l m e z gözyaşları i ç i y o r u m ,
gözlerim kederden söndü,
r u h u m s a gündelik a c ı l a r d a n .
Ö f k e v e a c ı beni kuşatır,
rezaletler y ü z ü m ü örter.
Ekmeğim düşman oldu bana
v e i ç k i m beni suçlar;
ruhumu yıldırmak
v e g ü c ü m ü kırmak için
k e m i k l e r i m e işlediler.
G ü n a h ı n sırları u y a r ı n c a ,
sapkınlıklarıyla T a n r ı ' n ı n işlerini değiştiriyorlar.

Ç ö z ü l m e z iplerle, kırılmaz z i n c i r l e r l e b a ğ l ı y ı m .
K a l ı n bir d u v a r ç e v r e l i y o r b e n i ,
d e m i r parmaklıklar v e b r o n z d a n kapılar;
z i n d a n ı m , kaçışı o l m a y a n dipsiz k u y u l a r l a anılır.

B e l i y a l ' i n işkenceleri sardı r u h u m u ,

b a n a kaçış y o l u b ı r a k m a d a n
 GEZA VERMES

14. İlahi ( ö n c e d e n 10)

XIV (önceden VI)

A d i l c e eleştirenlerin ikazlarına
kulaklarımı t ı k a m a d ı n .

Kötülerin cemaatinden
v e z o r b a l a r ı n birliğinden beni k o r d u n ;
...birliğine getirdin
ve günahtan arındırdın.
S a p k ı n l ı k t a n d ö n e n l e r için v e
g ü n a h t a n v a z g e ç e n l e r için

Senin gönlünün yolunda,

kötülükten uzak y ü r ü y e n l e r için
umut olduğunu biliyorum.
H a l k l a r ı n serzenişlerine
v e birleşen krallıkların kargaşasına teselli o l d u m ;
ç ü n k ü kısa bir süre i ç i n d e ,
H a l k l a r ı n a r a s ı n d a n hayatta k a l a n l a r ı ,
M i r a s ı n d a y a ş a y a n l a r ı kurtaracağını b i l i y o r u m .
Onları günahlarından arındıracaksın;
ç ü n k ü bütün işleri S e n i n n a z a r ı n d a d o ğ r u d u r .
O n l a r ı s e v e c e n l i ğ i n l e , lütuflarının ç o k l u ğ u y l a
v e affınla y a r g ı l a y a c a k , sözlerini ö ğ r e t e c e k
ve doğruluğun uyarınca
onları K u r u l u ' n d a t o p l a y a c a k s ı n .

B ü t ü n bunları kendi g ö r k e m i n
ve kendin adına,
Yasanı ve doğruluğunu yüceltmek için,
a d a m l a r ı n oğulları arasında, K u r u l u ' n u n ü y e l e r i n i
aydınlatıp,
b u o l a n l a r ı g e l e c e k kuşaklara a n l a t m a l a r ı
v e S e n i n g ü ç l ü işlerini d a i m a d ü ş ü n m e l e r i i ç i n
yapacaksın.
B ü t ü n uluslar S e n i n d o ğ r u l u ğ u n u k a b u l e d e c e k
v e b ü t ü n halklar S e n i n g ö r k e m i n i s a y a c a k l a r .
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Ç ü n k ü K u r u l u ' n u n bütün a d a m l a r ı n ı
ve Yüzün Melekleriyle
aynı yazgıyı paylaşanları kurtaracaksın.
A r a l a r ı n d a n hiçbir aracı S a n a d u a e t m e y e c e k ,
h i ç b i r h a b e r c i yanıt v e r m e y e c e k ;
Çünkü...
S e n i n g ö r k e m l i sözlerinle y a n ı t v e r e c e k l e r ,
M e l e k l e r i n birliğine prens o l a c a k l a r .

Bir tomurcuk gönderecekler,

kır ç i ç e k l e r i n e b e n z e y e n
ve daimi Bitkinin dallarında
filizleri yeşertecekler.
Gölgesi bütün yeryüzünü saracak
v e tacı bulutlara d e ğ e c e k ,
kökleri D i b e kadar inecek
v e A d e n ' i n ırmakları s u l a y a c a k d a l l a r ı n ı .

B i r ışık k a y n a ğ ı ,
e b e d i bir pınara d ö n ü ş e c e k
v e kötülüğün bütün oğulları
parlak a l e v l e r i n d e h a r c a n a c a k ;
bütün günahkâr adamları yutacak yıkım olacak b u .

B e n i m tanıklığımın bağına t u t u n a n l a r
y a l a n l a r ı n ö ğ r e t m e n l e r i n c e aldatıldılar
v e d o ğ r u l u ğ u n h i z m e t i n e isyan ettiler.
Ancak Sen, ey Tanrım,
kutsallığın y o l u n d a y ü r ü y e r e k
kendi yollarını düzeltmelerini;
sünnetsiz, kirli ya da zorba a d a m l a r ı n
bu yola girmemelerini buyurdun;
onlarsa S e n i n g ö n l ü n ü n y o l u n d a n saptılar
v e perişanlık i ç i n d e zayıf düştüler.
Onların gönlünde yatan Beliyal'in öğüdüdür
v e kötü yaratılışları y ü z ü n d e n
günahın içinde yuvarlanırlar.

Kızgın denizlerin üzerinde duran

bir g e m i d e k i g e m i c i y i m ;
 CEZA VERMES

d e n i z l e r i n d e v dalgaları
b a n a karşı y ü k s e l i y o r .
Kasırga d i n m i y o r , r u h u m u d ü z e l t m e m i ç i n ,
su yüzünde yolumu güçlendirecek
h i ç b i r çıkış b u l a m ı y o r u m .
D e r i n l i k l e r sesime karşılık v e r i y o r ,
ö l ü m ü n k a p ı l a r ı n da gezindi r u h u m .

Fakat b e n , yardım gelene dek,

g ü ç l ü bir kentte, yüksek bir d u v a r ı n a r d ı n d a
s ı ğ ı n a c a k y e r a r a y a n biri g i b i y i m .
Senin doğruluğuna sığınıyorum, ey Tanrım.
Ç ü n k ü S e n , k a y a l a r ı n ü z e r i n e kurarsın t e m e l i ,
ç e r ç e v e y i a d a l e t i n ö l ç ü i p i y l e belirler,
s a ğ l a m taşları d o ğ r u l u ğ u n ç e k ü l ç i z g i s i n e g ö r e
belirlersin,
s a r s ı l m a y a c a k bir d u v a r ö r m e k
v e o r a y a giren a d a m l a r ı k o r u m a k i ç i n .

Ç ü n k ü h i ç b i r d ü ş m a n o r a y ı işgal e d e m e y e c e k ,
ç ü n k ü k a p ı l a r ı , hiçbir a d a m ı n g e ç e m e y e c e ğ i
kapılar o l a c a k ,
parmaklığı sağlam olacak
ve hiçbir a d a m kıramayacak onları.
H i ç b i r kalabalık, savaş silahlarıyla o r a y a g i r e m e y e c e k ,
kötülüğün s a v a ş ı n d a k i b ü t ü n o k l a r b i t i n c e y e d e k .

S o n r a Yargı anı g e l d i ğ i n d e ,
Tanrı'nın Kılıcı a c e l e e d e c e k
v e O ' n u n d o ğ r u l u ğ u n u n oğulları u y a n a c a k l a r ;
kötülüğü y ı k m a k için
v e g ü n a h ı n oğulları k a l m a y a c a k g e r i d e .
Kahraman yayını gerecek,
k a l e n i n kapıları ardına kadar a ç ı l a c a k
v e k a p ı l a r d a n savaş silahları ç ı k a r ı l a c a k .
D ü n y a ' n ı n bir u c u n d a n ö b ü r u c u n a k a d a r
güç kazanacaklar ve
m ü c a d e l e l e r i n d e g ö n l ü kötü o l a n l a r
medetsiz kalacaklar;
g e r i y e bir tek kişi k a l m a y a n a d e k
yok edilecekler.
•
ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Güçlerinin büyüklüğünde umut olmayacak,

g ü ç l ü savaşçıların sığınağı o l m a y a c a k ;
ç ü n k ü s a v a ş , E n Y ü c e T a n r ı ' n ı n savaşıdır.

B i r b a y r a k yükselt,
e y . s e n toz i ç i n d e k a l a n !
S o l u c a n l a r ı n kemirdiği b e d e n l e r ,
kötülüğün y ı k ı m ı n ı işaret e d i n !
T a n r ı t a n ı m a z l a r l a y a p ı l a c a k savaşta
günahkârlar öldürülecek.
Ö f k e l i tufan y ü k s e l d i ğ i n d e kaleyi zapt e t m e y e c e k

XV ( ö n c e d e n VII)

D i l i m tutuk...
Kolum o m z u m d a n çıkmış
v e a y a ğ ı m batağa s a p l a n d ı .
K ö t ü n ü n gösterisiyle g ö z l e r i m k a p a n d ı
v e k u l a k l a r ı m a k a n kanla.
G ö n l ü m , h a i n tasarıyla d e h ş e t e k a p ı l d ı ;
ç ü n k ü kötü niyetlerindedir B e l i y a l .
B i n a m ı n bütün temelleri s a l l a n ı y o r
ve kemiklerim çıkıyor birleşme yerlerinden;
şiddetli bir fırtınadaki g e m i gibi k a b a r ı y o r i ç i m
v e g ö n l ü m ıstırap i ç i n d e .
B i r kasırga beni i ç i n e ç e k i y o r ,
g ü n a h l a r ı n d a k i fesatlık y ü z ü n d e n .

15. ilahi ( ö n c e d e n II)

Şükürler olsun S a n a , ey R a b ;
G ü c ü n l e beni doğrulttun.
Kutsal R u h u ' n u ü z e r i m e saçtın,
tökezlememem için.

B a n a güç verdin
kötülüğün savaşlarında
v e b ü t ü n felaketleri b o y u n c a
k o r k u y a kapılıp da
Antlaşman'dan sapmama engel o l d u n .
 GEZA VERMES

B e n i g ü ç l ü bir k a l e , yüksek bir d u v a r e y l e d i n

ve binamı kayanın üzerine kurdun;
sonsuz pınarlar
b e n i m toprağıma hizmet e d e r
v e b ü t ü n surlarım sağlam birer d u v a r d ı r
asla s a r s ı l m a y a c a k .

E y T a n r ı m , Kutsal K u r u l ' u n dalları arasına

yerleştirdin b e n i ;
a ğ z ı m ı A n t l a ş m a n için yarattın
v e d i l i m S e n i n müritlerine b e n z e r ;
a n c a k felaketin ağzı y o k
v e kötülüğün oğulları yanıtsız;
ç ü n k ü y a l a n s ö y l e y e n diller t u t u l a c a k .
Ç ü n k ü Yargı z a m a n ı n d a h ü k m ü n ü v e r e c e k s i n ,
bana saldıranların;
b a n a g ö r e ayırt e d e c e k s i n ,
iyi v e kötü o l a n ı .
Ç ü n k ü bir y a r a t ı n ı n bütün niyetini bilirsin,
her yanıtı anlarsın.
K a l b i m i , öğretine v e d o ğ r u l u ğ u n a g ö r e b e l i r l e d i n ,
adımlarımı doğruluğun yollarına yönelttin,
Senin huzurunda y ü r ü m e m için,
canlıların toprağında;
adımlarımı görkeme ve ebedi huzura yönelttin,
sonu olmayan.
Ç ü n k ü k u l u n u n niyetini bilirsin,
e l i m i n işlerine g ü v e n m e d i ğ i m i
k e n d i m i y ü c e l t m e k için
v e sığınak a r a m a d ı ğ ı m ı
kendi g ü c ü m d e .
B e d e n d e sığınak a r a m a m ,
K u l u n u n doğru işleri yoktur
kendisini b a ğ ı ş l a n m a z D i p t e n k u r t a r a c a k .
A n c a k S e n i n m e r h a m e t i n e sığınırım
v e Lütuflarının b ü y ü k l ü ğ ü n e ,
kurtarman için çiçeği
ve büyütmen için dalı,
beni Kendi gücünde koruman
ve gönlümü yüceltmen için.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Ç ü n k ü doğruluğun uyarınca,
b e n i A n t l a ş m a n a atadın
ve ben Senin doğruluğuna bağlandım
ve Senin yollarında ilerledim.
R a h m e t i n i n oğullarına b a b a e y l e d i n b e n i ,
tansığın a d a m l a r ı n a m a n e v i bir b a b a ;
k ü ç ü k y a v r u l a r gibi açtılar a ğ ı z l a r ı n ı . . .
d a d ı s ı n ı n k u c a ğ ı n d a o y n a y a n bir ç o c u k g i b i .
B e n i k ü ç ü m s e y e n l e r e karşı doğrulttun b o y n u z u m u
v e b a n a saldıranlar,
a ğ a ç dalları gibi devrilirler;
d ü ş m a n l a r ı m rüzgârdaki s a m a n ç ö p l e r i gibi
v e h ü k ü m r a n l ı ğ ı m kötülüğün o ğ u l l a r ı n ı n ü z e r i n d e .
Ç ü n k ü r u h u m u n i m d a d ı n a yetiştin e y T a n r ı m ,
b o y n u z u m u doğrultun.
Y e d i ışık h u z m e s i n d e p a r l a y a c a ğ ı m
G ö r k e m i n için atadığın K u r u P d a ;
ç ü n k ü S e n ilahi ışığımsın b e n i m
v e a y a ğ ı m ı y e r e bastırırsın d a i m a .

16. ilahi ( ö n c e d e n 12)

Şükürler olsun S a n a , ey R a b ;
beni doğruluğunla aydınlattın.
M u c i z e v î gizlerinle
v e kibirli bir a d a m a gösterdiğin s e v e c e n l i ğ i n l e
ve sapkın bir k a l b e karşı m e r h a m e t i n l e ,
b e n i bilgiyle y ü c e l t t i n .

İlahlar arasında b e n z e r i n var m ı , e y R a b ,

k i m S e n i n d o ğ r u l u ğ u n a sahip?
K i m , yargılandığında,
S e n i n h u z u r u n d a haklı çıkar?
Ç ü n k ü hiçbir ruh S e n i n s u ç l a m a n a y a n ı t v e r e m e z
ve Senin gazabının önünde duramaz.

Y i n e de doğruluğunun bütün oğullarını

bağışladın h u z u r u n d a ,
hatalarından arınmaları için,
S e n i n y ü c e iyiliklerin s a y e s i n d e
 CEZA VERMES

ve merhametlerinin çokluğuyla
y a ş a t m a k i ç i n onları
sonsuza kadar.

Ç ü n k ü S e n , e b e d i bir T a n r ı s ı n ;
b ü t ü n y o l l a r ı n belirli d a i m a
v e eşin yoktur.
H a n g i A h l a k s ı z v e Kibirli a d a m
S e n i n m u c i z e v î g ü ç l ü işlerini idrak e d e b i l i r ?

17. ilahi ( ö n c e d e n 13)

Şükürler olsun S a n a , ey R a b ,
k a d e r i m i Kibirlilerin birliğiyle ortak e t m e d i n ,
y a z g ı m ı yerleştirmedin ( 4 Q 4 2 8 7 )
hilekârların kuruluna.
Beni merhametine çağırdın,
b a ğ ı ş l a y ı c ı lığına getirdin b e n i
v e lütuflarının ç o k l u ğ u y l a
d o ğ r u l u ğ u n bütün yargılarına.
B e n s e kirli bir a d a m ı m
ve bana gebe kalan kadının rahminden bu y a n a
kirli bir a d a m ı m
v e b a n a g e b e kalmış k a d ı n ı n r a h m i n d e n b u y a n a
günahkâr suçun içindeyim,
a n n e m i n sütünden beri adaletsizlik,
d a d ı m ı n g ö ğ s ü n d e n beri b ü y ü k kirlilik i ç i n d e y i m .
G e n ç l i ğ i m d e n bu yana kan içindeyim
v e ihtiyarlığıma dek b e d e n i n g ü n a h ı n d a .
Ancak Sen, ey Tanrım,
adımlarımı Kendi gönlünün y o l u n d a yarattın
ve Senin m ü k e m m e l haberlerine açtın kulaklarımı
ve Senin doğruluğunu a n l a m a y a g ö n l ü m ü .

XVI (önceden VIII)

Ç ü n k ü k u l a k l a r ı m ı tıkamıştım S e n i n ö ğ r e t i n e
... dek
... b i l g i s i z c e
b e n d e n kesii
O L U DENİZ PARŞÖMENLERİ KLJMRAN YAZITLARI

v e g ö r k e m ...
b e n i m için günahkarlığın d a y a n a ğ ı y o k .
Ç ü n k ü kurtarıcılığını açıklarsın
v e S e n i n doğruluğun sağlamdır s o n s u z a kadar.
Ç ü n k ü a d a m , kendi y o l u n u n efendisi değildir
ç ü n k ü kendi g ö r k e m i n için y a p t ı n b ü t ü n b u n l a r ı .

18. ilahi ( ö n c e d e n 14)

Şükürler olsun S a n a , ey R a b ,
b e n i ç o r a k bir toprakta,
ç a ğ l a y a n l a r pınarının y a n ı n a k o y d u n ,
bir ç ö l d e ,
sulak bir b a h ç e n i n y a n ı n a .

Ç ü n k ü bir fidanlık kurdun

s e l v i , ç a m v e s e d i r d e n , kendi g ö r k e m i n a d ı n a ,
gizli bir pınarın y a n ı n a h a y a t a ğ a ç l a r ı ,
diğer a ğ a ç l a r d a n sularla g i z l e n e n
v e o n l a r filiz verirler d a i m i Bitki i ç i n .
F a k a t bütün b u n l a r d a n ö n c e ,
kök saldılar s u y o l u n a ,
g ö v d e s i n i n y a ş a m sularına a ç ı l m a s ı için
v e d a i m i pınarla birleşmesi i ç i n .

O r m a n d a k i tüm hayvanlar,
o n u n yapraklı d a l l a r ı n d a n b e s l e n d i ;
kökü çiğnendi yoldan geçenler tarafından
v e d a l l a r ı , kuşlar t a r a f ı n d a n .
B ü t ü n a ğ a ç l a r suyla birlikte o n u n ü z e r i n e ç ı k t ı ;
ç ü n k ü o n l a r kendi f i d a n l ı k l a r ı n d a b ü y ü r ;
a n c a k köklerini s u y o l u n a s a l m a z l a r .

Kutsal d a l ı n t o m u r c u ğ u
doğruluk Yapısının,
gizliydi v e g ö r ü l m e d i ;
g i z e m i a n l a ş ı l a m a d ı v e uzaklara s ü r ü k l e n d i .
O n u n meyvesini doldurdun,
güçlü Kahramanların giziyle, ey Tanrı,
kutsallığın ruhlarının
 CEZA VERMES

v e ateşin p a r l a y a n a l e v l e r i n i n g i z i y l e .
K i m s e y a ş a m pınarına y a k l a ş a m a y a c a k
v e kutsallığın s u y u n d a n i ç e m e y e c e k
e b e d i a ğ a ç l a r l a birlikte,
c e n n e t i n Bitkisiyle m e y v e v e r e m e y e c e k ;
b a k ı p d a fark e d e m e y e n
v e y a ş a m pınarına i n a n m a y a n e l i y l e
d a i m i t o m u r c u ğ u geri ç e v i r e n l e r .

Azgın nehirlerce horlandım,

balçıklarını ü z e r i m e fırlattıklarında.

Ancak Sen, ey Rab,

s u s a y a n ağızlara y a ğ a n y a ğ m u r e y l e d i n o n u ,
s o n u o l m a y a n bir hayat p ı n a r ı .
Aktıkları z a m a n kurulmayacaklar,
y o l l a r ı n d a a k a n sel v e dipsiz d e n i z l e r g i b i .
Sırla g i z l e n e n l e r taşacak
v e T u f a n suları gibi a k a c a k l a r a ğ a ç l a r a d o ğ r u ;
yeşilliklere ve kurak topraklara,
t ü m h a y v a n l a r a v e kuşlara,
dipsiz ç u k u r o l a c a k l a r .
A ğ a ç l a r kurşun gibi b a t a c a k g ü ç l ü sularda
v e ateşle tutuşacaklar v e k u r u y a c a k l a r ;
a n c a k m e y v e v e r e n B i t k i , sonsuz p ı n a r ı y l a birlikte
görkemli A d e n B a h ç e s i ' n e dönüşüp,
hayat meyvesi verecek.

B e n i m e l i m l e o n l a r için bir k a y n a k
ve hendekler açtın,
S u y o l l a r ı n ı , ö l ç ü çizgisiyle belirledin
ve ağaçlarını,
g ü n e ş i n ç e k ü l çizgisine göre s ı r a l a d ı n ,
dalları görkemli bir güzelliğe b u r u n s u n d i y e .

H e n d e k l e r i n i k a z m a k için e l i m i u z a t t ı ğ ı m d a ,
kökleri e n sert k a y a y a kadar i n e c e k
v e g ö v d e s i ... y e r y ü z ü n e ;
sıcak m e v s i m l e r d e g ü c ü n ü k o r u y a c a k .
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

A n c a k elimi çekersem,
çöldeki devedikenine dönüşecek;
g ö v d e s i tuzlu bir topraktaki ısırganlara d ö n e c e k ,
d e v e dikenleri v e d i k e n b ü y ü y e c e k h e n d e k l e r i n d e
v e böğürtlen çalıları v e y a b a n i güller.

B a k , hastalıkla uzaklara s ü r ü l d ü m
v e felaketlerle h a b e r d a r e d i l d i m .
A c ı m l a y a l n ı z k a l d ı m ...
ve güçsüzlükle.
K e d e r i m d a h a a c ı ıstıraplarla ç o ğ a l ı y o r ,
d e r m a n s ı z hastalığa d a y a n ı l m ı y o r ;
k a l b i m i ç i m d e feryat e d i y o r ,
C e h e n n e m e düşenler gibi.
Ruhum ölüyle mahpus;
ç ü n k ü y a ş a m ı m D i b e ulaştı;
c a n ı m ı n takati kesiliyor i ç i m d e ,
g e c e v e g ü n d ü z , rahat y ü z ü g ö r m e d e n .

Y a r a m a l e v l e n e n y a n g ı n gibi p a r l ı y o r
v e k e m i k l e r i m e işliyor;
a l e v l e r i y u t u y o r beni günlerin s o n u i ç i n ,
g ü c ü m ü kesiyor z a m a n l a r ı n s o n u i ç i n ,
etimi y a ğ m a l ı y o r m e v s i m l e r i n s o n u i ç i n .
Acılar üzerime yağıyor
v e i ç i m d e k i ruh ö l ü m e y a k l a ş ı y o r .
G ü c ü m b e d e n i m d e n ayrıldı
v e g ö n l ü m s u gibi a k ı y o r ;
b e d e n i m m u m gibi eridi
v e g ü c ü m ü n yerini korku a l d ı .

K o l u m y u v a s ı n d a n çıktı,
e l i m i k a l d ı r a m ı y o r u m artık;
A y a ğ ı m prangalara v u r u l u
v e d i z l e r i m kesiliyor s u g i b i ;
y ü r ü y e m i y o r u m artık.
A d ı m a t a m ı y o r u m rahatça,
kollarım ve ayaklarım zincirlere vurulu,
tökezletiyorlar b e n i .
 GEZA VERMES

A ğ z ı m ı n i ç i n d e yarattığın g ü ç l ü d i l i m geri ç e k i l d i ;
artık s e s l e n e m i y o r .
M ü r i t l e r i m için s ö z ü m k a l m a d ı ,
t ö k e z l e y e n ruhları diriltmek için
v e bitkin d ü ş e n l e r e s ö y l e m e k i ç i n .
S ü n n e t l i d u d a k l a r ı m tutuk.

XVII ( ö n c e d e n IX)

Ç ü n k ü ö l ü m sancıları kuşatır beni

ve C e h e n n e m yatağımda;
d ö ş e ğ i m feryat e d e r ,
şiltem serzenişte.
G ö z l e r i m , o c a k t a y a n a n ateş gibi
v e gözyaşlarını s u nehirleri;
gözlerim beklemekten yorgun,
ç ü n k ü kurtuluşum b e n d e n uzak
ve yaşamım benden ayrı.

A n c a k gör,
h a r a b e d e n yıkıntıya v e ağrıdan s a n c ı l a r a k a d a r ,
r u h u m S e n i n m u c i z e v î işlerini d ü ş ü n ü r .
M e r h a m e t i n d e n ötürü beni bir k e n a r a a t m a d ı n ;
her m e v s i m d e , r u h u m
S e n i n lütuflarınla hoşnut o l a c a k .
B a n a kara ç a l a n a yanıt v e r e c e ğ i m
v e b a n a zorbalık e d e n i a z a r l a y a c a ğ ı m ;
kararının haksız o l d u ğ u n u a ç ı k l a y a c a ğ ı m
ve Senin yargının doğruluğunu.

Ç ü n k ü Senin doğruluğunla biliyorum

v e B e n i m l e ilgili h ü k m ü n ü s e ç i y o r u m :
Acılarımdan hoşnudum;
çünkü sevecen olacağını umut e d i y o r u m .
K u l u n u n d i l i n e yerleştirdin y a l v a r ı ş s ö z l e r i n i ,
beklentilerimi karşılıksız b ı r a k m a d ı n
a n c a k a c ı y l a y ü z l e ş e n r u h u m u kurtardın.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Ç ü n k ü r u h u m u yarata n S e n s i n
v e niyetimi bilirsin;
a c ı m d a b e n i rahatlattın.
B a ğ l a y ı c ı l ı ğ ı n l a hoşnut o l u r u m
v e ö n c e k i h a t a l a r ı m d a n d o l a y ı teselli b u l u r u m ;
ç ü n k ü Senin merhametinde umut
v e y ü c e kudretinde beklenti o l d u ğ u n u b i l i r i m .
Ç ü n k ü hiçbir a d a m S e n i n y a r g ı n d a a d i l ,
S e n i n s ı n a v ı n d a haklı o l a m a z .
A n c a k bir a d a m d i ğ e r i n d e n d a h a a d i l ,
bir kişi d i ğ e r i n d e n d a h a b i l g e ,
bir fani topraktan y a r a t ı l a n d a n d a h a g ö r k e m l i o l a b i l i r ;
y i n e d e hiçbir g ü ç S e n i n k u d r e t i n l e k ı y a s l a n a m a z .
S e n i n g ö r k e m i n i n benzeri y o k
v e S e n i n bilgeliğini ö l ç e c e k ö l ç ü ;
S e n i n d o ğ r u l u ğ u n a ...
v e o n d a n v a z g e ç e n herkes ...
. . . v e b a n a z u l m e d e n beni y e n e m e y e c e k .
B e n i y u t a n l a r a bir e n g e l ,
b a n a karşı savaşanlara bir tuzak o l a c a ğ ı m ;
d ü ş m a n l a r ı m ı utandıracak
peşimden konuşanların yüzlerini kızartacağım.
Ç ü n k ü S e n , e y T a n r ı m ...
b e n i m s e b e b i m i sorarsın,
ç ü n k ü bilgeliğinin g i z i n d e n d i r b e n i a z a r l a m a n .

Z a m a n ı g e l i n c e y e dek g i z l e y e c e k s i n g e r ç e ğ i
v e belirli z a m a n ı n a dek d o ğ r u l u ğ u .
Senin azarlamaların
b e n i sevindirip hoşnut e d e c e k
ve çektiğim acılar,
d e r m a n ı m o ' u p b a n a huzur v e r e c e k .
Düşmanlarımın alayları, görkem tacına dönüşecek
ve tökezleyişim, daimi güce.

Çünkü Senin...
v e b e n i m ışığım S e n i n g ö r k e m i n d e p a r l a y a c a k .
Ç ü n k ü karanlıktan d o ğ a n bir ışık gibi
beni aydınlatacaksın.
 GEZA VERMES

Yarama merhem sunacaksın

v e t ö k e z l e y i ş i m e m u c i z e v i bir g ü ç
v e d a r a l a n r u h u m a d a i m i huzur.
Ç ü n k ü S e n b e n i m S ı ğ ı n a ğ ı m , yüksek d a ğ ı m s ı n ,
güçlü kayam ve kalemsin;
S a n a sığınırım tanrıtanımazların b ü t ü n t a s a r ı l a r ı n d a n
ötürü;
ç ü n k ü b e n i kurtarıcılığınla korursun.

Ç ü n k ü beni b a b a m d a n beri tanırsın

v e beni d ö l y a t a ğ ı n d a y k e n s e ç m i ş t i n .
A n n e m i n k a r n ı n d a n beri b a n a şefkat gösterdin
ve bana gebe kalanın memesinden bu y a n a
merhametlerin benimle oldu.
B e n i b ü y ü t e n i n k u c a ğ ı n d a y k e n lütufların b e n i m l e y d i
ve gençliğimden bu yana
b e n i aydınlattın yargının bilgeliğiyle.

B e n i kati d o ğ r u l u k l a doğrulttun
v e Kutsal R u h u n l a b e n i o n u r l a n d ı r d ı n
v e b u g ü n e dek kalbimi a ç t ı n .
S e n i n haklı azarların hatalarıma eşlik e d e r
v e g ü v e n l i h u z u r u n r u h u m u kurtarır.
B a ğ l a y ı c ı l ı ğ ı n ı n b o l l u ğ u a d ı m l a r ı m l a birlikte
v e sonsuz m e r h a m e t l e r i n h ü k m ü m e eşlik e d e r .
İhtiyarlığıma dek b e n i m l e ilgilenirsin;
ç ü n k ü b a b a m beni b i l m e d i
v e a n n e m beni S a n a terk etti.
Ç ü n k ü s e n , d o ğ r u l u ğ u n u n o ğ u l l a r ı n a bir b a b a s ı n
ve y a v r u s u n u seven bir kadın gibi o n l a r l a sevinirsin;
k u c a ğ ı n d a bir ç o c u ğ u b ü y ü t e n m a n e v i bir b a b a g i b i ,
b ü t ü n yaratılarınla ilgilenirsin.

19. ilahi ( ö n c e d e n 15)

Şükürler olsun S a n a , ey R a b
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

XVIII (önceden X)

... v e S e n i n isteğin dışında

h i ç b i r şey v a r o l a m a z ;
k i m s e a n l a y a m a z S e n i n derin sırlarını
y a d a S e n i n gizlerini k a v r a y a m a z .

Topraktan yaratılan,
k i l d e n şekil a l a n v e toza d ö n e n hangi a d a m
bu tansıkları a n l a y a b i l i r
v e D o ğ r u l u ğ u n u n ö ğ ü d ü n ü bilebilir?

Kilden ve tozdanım ben,

S e n i s t e m e d i k ç e n e tasarlayabilirim
v e S e n arzu e t m e d i k ç e
ne düşünebilirim?
B e n i doğrultmadığın müddetçe
nasıl g ü ç l ü o l a b i l i r i m
v e b e n i m için şekillendirdiğin ruh o l m a d ı k ç a
nasıl a n l a y a b i l i r i m ?
S e n ağzımı a ç m a d ı k ç a ne söyleyebilirim
ve beni aydınlatmazsan
nasıl y a n ı t v e r e b i l i r i m ?
S e n , ilahların Tanrısısın
ve efendilerin Kralı,
b ü t ü n ruhların R a b b i
v e b ü t ü n yaratıların Y ö n e t i c i s i ;
S e n o l m a z s a n h i ç b i r şey y a p ı l m a z
v e S e n i n isteğin dışında h i ç b i r şey b i l i n m e z .
Eşin yoktur S e n i n
v e h i ç b i r şey S e n i n g ü c ü n l e k ı y a s l a n a m a z ,
g ö r k e m i n i n eşi yoktur
ve G ü c ü n ü n pahası.

B ü y ü k v e görkemli yaratılarının a r a s ı n d a n
k i m S e n i n g ö r k e m i n i n h u z u r u n d a durabilir?
T o z u n a d ö n ü ş e n kişi nasıl y a p a b i l i r b u n u ?
Y a l n ı z c a kendi ihtişamın için y a p t ı n b ü t ü n b u n l a r ı .
 GEZA VERMES

20. ilahi ( ö n c e d e n 16)

Ş ü k ü r l e r o l s u n sana e y R a b ;
m e r h a m e t i v e lütufları bol o l a n T a n r ı ,
Bilgeliğini a n l a m a m ı sağladın,
m u c i z e v î işlerini a n l a t m a m ,
n e g e c e n e d e g ü n d ü z sessiz k a l m a m a m i ç i n !

Çünkü Senin merhametine güvendim.

Y ü c e iyiliğinde v e m e r h a m e t l e r i n i n b o l l u ğ u n d a ...
Ç ü n k ü Senin doğruluğuna yaslandım
... S e n a z a r l a m a d ı k ç a s e n d e l e n m e z ,
ö n c e d e n bilmediğin acılar yaşanmaz;
S e n i s t e m e d i k ç e hiçbir şey g e r ç e k l e ş m e z .

Senin yollarına bağlanırım,

Senin doğruluğundan haberdarlığım uyarınca;
S e n i n ihtişamını d ü ş ü n ü r ,
S e n i n m ü k e m m e l işlerini a n l a t ı r ı m ;
S e n i n iyiliğini anlar,
merhametlerinin çokluğuna yaslanırım
ve b a ğ l a y ı c ı l ı ğ ı n d a n medet umarım.

Ç ü n k ü Sen kendin biçim verdin ruhuma

v e K e n d i isteğin için yarattın b e n i ;
n e k a z a n ç s a ğ l a m a m için d e s t e k l e d i n b e n i
n e d e g ö n l ü m servetle hoşnut o l u r ;
b a n a b e d e n i sığınak v e r m e d i n .
Savaşçıların gücü keyfe dayanır
v e tahıla v e şaraba v e y a ğ a ;
mülk ve zenginlikle onurlandırırlar kendilerini.
A n c a k doğru kişi yeşil bir a ğ a c a b e n z e r
su sellerinin y a n ı n d a d u r a n ,
y a p r a k a ç a n v e dalları ç o ğ a l a n ;
ç ü n k ü onları a d a m ı n ç o c u k l a r ı a r a s ı n d a n s e ç t i n ,
topraktan b e s l e n i p b ü y ü s ü n l e r d i y e .

Doğruluğunun çocuklarına vereceksin

sonsuz neşeyi v e d a i m i hoşnutluğu
v e bilgilerinin ö l ç ü s ü n e göre
biri d i ğ e r i n d e n d a h a fazla o n u r l a n d ı r ı l a c a k .
Y i n e a d a m ı n oğulları için
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

... o n u n payını çoğaltacaksın,

D o ğ r u l u ğ u n u n bilgisindeki
v e bilgisinin ö l ç ü s ü n e göre o n u r l a n d ı r ı l a c a k . . .
Ç ü n k ü S e n i n K u l u ' n u n ruhu z e n g i n l i k t e n
v e k a z a n ç t a n tiksindi v e keyiften h a z a l m a d ı .
G ö n l ü m S e n i n A n t l a ş m a n l a sevinir
v e S e n i n d o ğ r u l u ğ u n l a hoşnut o l u r r u h u m .
Z a m b a k gibi ç i ç e k l e n e c e ğ i m
v e g ö n l ü m sonsuz pınara a ç ı l a c a k ;
desteğim yüktarikateki g ü ç t e n y a n a o l a c a k .
A n c a k ...
v e sıcağın karşısında ç i ç e k gibi solar.
G ö n l ü m tiranlıkla sarsılır
ve içim çalkantıyla;
h a y k ı r ı ş ı m dipsiz k u y u l a r a k a d a r ulaşır
v e C e h e n n e m ' i n o d a s ı n d a tutulur.
Senin yargını, güçlü Kahramanları
v e halkı sınadığını v e Kutsal o l a n l a r ı n ı
... d u y d u ğ u m d a korkarım.

XIX ( ö n c e d e n XI)

Şükürler olsun Sana ey R a b ,

topraktan o l a n l a m ü k e m m e l c e i l g i l e n d i n ,
kilden yaratılanla! Şükürler olsun S a n a ,
Şükürler olsun!
B e n neyim ki bana Kendi doğruluğunu öğretecek
v e g i z e m l i işlerini a n l a m a m ı s a ğ l a y a c a k s ı n ;
a ğ z ı m a şükran ilahilerini
v e d i l i m e ö v g ü sözlerini yerleştirip,
sünnetli d u d a k l a r ı m ı s e v i n ç tahtına d ö n ü ş t ü r e c e k s i n ?

S e n i n lütuflarını söyler
ve Senin gücünü düşünürüm bütün gün.
S e n i n adını kutsarım d a i m a .
A d a m l a r ı n oğulları arasında
Senin görkemini açıklarım
v e r u h u m S e n i n y ü c e iyiliğinle h o ş n u t olur.
 GEZA VERMES

S ö z ü n ü n gerçek
ve doğruluğunun Senin elinde olduğunu;
b ü t ü n bilgilerin S e n d e n geldiğini
v e b ü t ü n g ü ç l e r i n S e n i n kudretin o l d u ğ u n u
ve bütün görkemlerin Senin olduğunu bilirim.
Bütün cezalar Senin gazabındandır;
a n c a k iyiliğinde sonsuz b a ğ ı ş l a n m a v a r
v e S e n i n iyi niyetinin oğulların içindir m e r h a m e t i n .
Ç ü n k ü onlara doğruluğunun öğüdünü bildirdin
v e m ü k e m m e l gizlerini öğrettin.

Kendi görkemin adına adamı günahtan arındırdın;

S a n a kutsal o l s u n d i y e
tiksindirici kirlilikten v e g ü n a h k â r l ı k t a n a r ı n ı p ;
S e n i n d o ğ r u l u ğ u n u n ç o c u k l a r ı n a katılsın
v e Kutsal O l a n l a r ı n ı n yazgısını p a y l a ş s ı n d i y e ;
s o l u c a n l a r ı n kemirdiği b e d e n l e r , t o z d a n d o ğ r u l u p
S e n i n d o ğ r u l u ğ u n u n ö ğ ü d ü n e erişsinler d i y e ,
s a p k ı n ruh S e n d e n g e l e n k a v r a y ı ş g ü c ü n e ulaşsın
diye;
sonsuz yazgısı ve kutsal ruhlarla birlikte
h u z u r u n d a dursun d i y e ,
bütün canlılarla beraber yenilenip,
b i l e n l e r l e şenlensin d i y e .

22. ilahi ( ö n c e d e n 18)

Şükürler olsun Sana Tanrım,

hamdolsun Sana kayam!

ç ü n k ü doğruluğunun öğüdünü bildirdin b a n a

v e m u c i z e v i gizlerini öğrettin;

~ a ' : S ! k ! ? r ı n ı açtın bana.

{ S e n i n m u c i z e l e r i n i } (4Q- / , ' > 7 böl I, i)
merhametinin çocuklarına gösterdim.
Doğruluğun Senin olduğunu
v e lütuflarında b e n i m i ç i n u m u t o l d u ğ u n u
r.ıcak merhametinin yokluğunda
sonsuz y ı k ı m l a r y a ş a n a c a ğ ı n ı b i l i r i m .
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

A n c a k a c ı bir y a s pınarı a ç ı l ı y o r b a n a
ve gözyaşlarım dökülüyor.
Istırap g ö z l e r i m d e n gitmiyor
a d a m ı n kötü niyetini d ü ş ü n d ü ğ ü m d e
v e o n u n toza d ö n ü ş ü n ü ,
g ü n a h ı v e s u ç u n ıstırabını { a n l ı y o r v e g ö z l ü y o r u m }
( 4 Q 4 2 7 böl I, iii).
K a l b i m e girip k e m i k l e r i m e işliyorlar

v e a c ı v e r e n düşünüşte d ü ş ü n m e k i ç i n .
Feryadın kanunuyla inlerim,
kederli yasta v e a c ı serzenişte,
kötülük v e günahkârlık b i t i n c e y e dek
ve hastalık getiren afet.
S o n r a kurtuluşun k a n u n u n u ç a l a r ı m v e şenlik a r p ı n ı ,
şükran darbukasını v e d u a b o r u s u n u ,
durmaksızın.

B ü t ü n yaratıların a r a s ı n d a n
k i m S e n i n tansıklarını a n l a y a b i l i r ?
A d ı n kutsansın bütün a d a m l a r ı n a ğ z ı n d a !
S a n a şükretsinler, kavrayış g ü ç l e r i n e g ö r e
v e d u a sesiyle ansınlar S e n i
C e n n e t i n O ğ u l l a r ı ' n ı n birliğinde!
N e y a s n e d e şikâyet k a l a c a k g e r i y e
v e g ü n a h k a r l ı k son b u l a c a k artık;
Senin doğruluğun açıklanacak
sonsuz g ö r k e m d e v e d a i m i h u z u r d a .

Şükürler olsun Sana ey R a b b i m ,

k u l u n a e r d e m i n bilgisini b a h ş e d e n e ,
S e n i n tansıklarını k a v r a m a s ı için
v e S e n i n ... sayması i ç i n ,
bol o l a n m e r h a m e t i n d e !
Şükürler olsun Sana,
ey lütuf ve şefkat Tanrısı,
kudretinin g ü c ü v e D o ğ r u l u ğ u n u n b ü y ü k l ü ğ ü
v e iyiliklerinin bolluğu için
bütün işlerindeki!
 GEZA VERMES

D o ğ r u n l a k u l u n u n r u h u n u sevindir
v e d o ğ r u l u ğ u n l a arındır b e n i .
S e n i n iyiliğinden m e d e t u m d u ğ u m
ve merhametini beklediğim için,
b e n i a c ı l a r ı m d a n azat ettin
ve ıstırabımda beni teselli ettin,
S e n i n m e r h a m e t i n e sığındığım i ç i n .

Ş ü k ü r l e r olsun S a n a , e y R a b ,
ç ü n k ü b ü t ü n bunları y a p a n s ı n S e n !
Ş ü k r a n ilahilerini yerleştirdin k u l u n u n a ğ z ı n a
v e dilin yanıtını yarattın b e n i m i ç i n .

23. ilahi ( ö n c e d e n 19)

XX (önceden XII)

. . . { s o n s u z ruhlarla birlikte} ( 4 Q 4 2 7 , b ö l . 3 ii, 1.4)

g ü v e n l e m e s k e n i n d e h u z u r u n ( 4 Q 4 2 7 , b ö l . 2 , II.1-2)
g ü v e n l i ğ i n v e kurtuluşun ç a d ı r l a r ı n d a ,
sessizlik v e sükunet i ç i n d e .

S e n d e n korkanların arasında A d ı n ı k u t s a r ı m .
D u a d a y e r e ç ö k ü p S e n i n iyiliklerini d i l e n i r i m ,
daima, mevsimden mevsime:

Işık, m e s k e n i n d e n çıktığında,
g ü n sona e r d i ğ i n d e y a s a s ı n a g ö r e
c e n n e t i n Y ü c e Işığı'nın;
a k ş a m ç ö k t ü ğ ü n d e v e ışık k a y b o l d u ğ u n d a ,
karanlığın egemenliği başlarken
g e c e i ç i n b e l i r l e n e n saatte v e g e c e n i n s o n u n d a ,
gün yeniden doğarken
v e gölgeler ç e k i l i r k e n m e s k e n l e r i n e ,
ışığın d o ğ u ş u n d a n ö n c e ;
daima;
h e r d ö n e m i n yaratılışında
v e her ç a ğ ı n b a ş l a n g ı c ı n d a
;
ve her m e v s i m i n b a ş l a n g ı c ı n d a , ."•*
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

kurallarına v e işaretlerine göre

her e g e m e n l i ğ i n
v e T a n r ı ' n ı n a ğ z ı n d a n ç ı k a n mutlak y a s a n ı n ,
olan ve olacak ilkenin,
daima ve durmaksızın.
O n s u z hiçbir şey o l m a z v e o l m a y a c a k ;
ç ü n k ü o n u y a r a t a n bilginin Tanrı'sıdır
v e O n u n eşi yoktur.

B e n , E f e n d i , S e n i bilirim e y T a n r ı m ,
b a n a v e r d i ğ i n ruh s a y e s i n d e
v e S e n i n Kutsal R u h u n s a y e s i n d e
kulak v e r d i m sadakatle,
Senin mucizevî öğüdüne.
B i l g e l i ğ i n i n gizi u y a r ı n c a
bilgiyi açtın b a n a
ve merhametin uyarınca
G ü c ü n ü n pınarını s u n d u n .

S e n i n h u z u r u n d a kimse adil ...

S e n i n bütün sırlarını a n l a y a c a k
y a d a a z a r ı n a y a n ı t v e r e c e k kadar.
A n c a k Senin merhametinin çocukları
S e n i n i k a z l a r ı n d a n hoşnut o l a c a k l a r
v e İyiliğini g ö z e t e c e k l e r ;
ç ü n k ü m e r h a m e t i n l e o n l a r a k e n d i n i göstereceksin
v e o n l a r seni b i l e c e k l e r ;
Senin görkeminin zamanında sevinecekler.
Y a k ı n a g e l m e l e r i n i sağladın o n l a r ı n ,
bilgileri u y a r ı n c a
v e onları kabul ettin
kavrayış güçlerine göre
v e g ö r e v l e r i n d e S a n a hizmet e d e c e k l e r ,
egemenlikleri boyunca,
S e n d e n asla v a z g e ç m e d e n
ya da Sözünü saptırmadan.

B a k , topraktan y a r a t ı l d ı m b e n
v e kilden b i ç i m l e n d i r i l d i m ,
kirliliğin k a y n a ğ ı
 GEZA VERMES

ve ar eden çıplaklığım,
bir toz yığını suyla y o ğ r u l m u ş ...
v e karanlık e v i ,
toza d ö n ü ş e c e k kirden bir y a r a t ı ,
toprağa d ö n m e k için a t a n m ı ş z a m a n ı n d a .

T o p r a k , Yaratanına nasıl y a n ı t v e r e c e k ö y l e y s e
v e nasıl a n l a y a c a k O n u n işlerini?
K e n d i s i n i a z a r l a y a n ı n h u z u r u n d a nasıl d u r a c a k ?
... v e S o n s u z l u ğ u n p ı n a r ı ,
G ö r k e m i n Kuyusu ve Bilginin Kaynağı.
Harikulade Kahramanlar bile
S e n i n bütün görkemini a ç ı k l a y a m a z
v e S e n i n g a z a b ı n ı n karşısında d u r a m a z l a r ,
S e n i n a z a r ı n a karşılık v e r e c e k k i m s e y o k t u r o n l a r ı n
arasında;
ç ü n k ü S e n adilsin v e k i m s e karşı g e l e m e z S a n a .
Toprağına dönen a d a m
nasıl y a p a b i l i r b u n u ?

Sessizliğimi k o r u y o r u m ;
daha ne söyleyebilirim?
Bilgim ölçüsünde konuştum,
kilden yaratılana verilen doğruluğa göre.
S e n a ğ z ı m ı a ç m a d ı k ç a nasıl söz s ö y l e y e c e ğ i m ;
b a n a ö ğ r e t m e z s e n nasıl a n l a y a c a ğ ı m ?
G ö n l ü m ü a ç m a z s a n nasıl a r a y a c a ğ ı m S e n i
v e b a n a rehberlik e t m e z s e n nasıl i z l e y e c e ğ i m
doğru yolu?
A d ı m l a r ı m nasıl d u r a c a k toprak y o l d a ,
bana güç vermezsen
v e nasıl d o ğ r u l a c a ğ ı m ...

XXI (önceden XVIII, 16-33+böl. 3)

24. ilahi ( ö n c e d e n 25)

... N a s ı l g ö r e c e ğ i m
gözlerimi açmazsan?
O L U DENİZ PARŞÖMENLERİ Ki İMKAN YAZITLARI

Ya da duyacağım,
kulaklarımı açmazsan?

K a l b i m hayret e d i y o r ;
sünnetsiz kulağa s ö y l e n e n s ö z d e n ö t ü r ü ,
taştan bir k a l p , doğru ilkeleri a n l a d ı ğ ı i ç i n .

B ü t ü n b u n l a r S e n i n içindir,
k e n d i n için yaptıkların, e y T a n r ı ;
y o k s a hangi c a n a yaklaşırsın
böylesi bir g ö r k e m l e ?
Bunları yapmak Senin muradındır
kudretinle v e y a r a t m a k ,
k e n d i g ö r k e m i n içindir.
B i l g i m i n halkını yarattın,
c a n a b i l d i r m e k için g ü ç l ü işleri
v e doğru ilkeleri, k a d ı n d a n o l a n a .
A n t l a ş m a ' y a girmesini sağladın s a p k ı n g ö n l ü n
v e topraktan kalbin g ö r m e s i n i ,
g ü n a h t a n k o r u n m a s ı için
v e o n u Y a r g ı m ı n t u z a k l a r ı n d a n kurtardın
merhamet ederek ona.

B e n , topraktan y a r a t ı l a n
v e suyla y o ğ r u l a n ,
bir toz yığını ve taştan bir k a l p ,
n e d e n b u n a layık g ö r ü l d ü m ?
T o p r a k t a n bir kulağa fısıldadın y e n i bir s ö z ü
v e taştan bir k a l b e kazıdın d a i m i o l a n l a r ı .
S a p k ı n ruhu geri d ö n d ü r d ü n ,
S e n i n l e bir A n t l a ş m a y a p m a s ı i ç i n
v e h u z u r u n d a durması i ç i n d a i m i m e s k e n d e ,
e b e d i y e n a y d ı n l a m a s ı için kusursuz Işıkla
v e karanlıktan uzak,
s o n u o l m a y a n şenlikli m e v s i m l e r
v e sayısız huzur çağları b o y u n c a .

B e n i m i ç i n ; topraktan y a r a t ı l a n , ...
 GEZA VERMES

3. bölüm

T o z y ı ğ ı n ı , fırtınanın karşısında nasıl d a y a n a c a ğ ı m ?

... v e beni k o r u y a c a k O ,
iyi niyetinin gizleri u y a r ı n c a .
Ç ü n k ü O bilir...

K ö t ü l ü ğ ü n tuzaklarını saklarlar
ve a ğ l a r ı , peşi sıra.
... hilekârlığın yaratılarının s o n u g e l i r . . .

Kötülükler boşa ç ı k a r
v e s u ç a m e y i l l i niyet y o k o l u r
ve hilekârlığın işleri silinir.

B e n i m i ç i n , k i l d en y a r a t ı l a n ...
... nasıl g ü ç kazanır S e n i n için?
S e n , bilginin Tanrısısın

K e n d i suretinde yarattın onları

v e S e n s i z hiçbir şey v a r o l m a z .
B e n , topraktan y a r a t ı l a n ,
i ç i m e yerleştirdiğin ruh s a y e s i n d e t a n ı y o r u m ...
Adaletsizlik v e hilekârlık k o r k u y a kapılır
v e küstahlık son bulur.

Kirliliğin işleri, hastalığa d ö n ü ş ü r

âfete v e y ı k ı m a y o l a ç a n yargılar ...
XXII (önceden XVIII ii, 2 7 - 2 9 + b ö l . I i+böl. 5 2
alt+böl. 4+böl. 47)
... kutsallığın ... c e n n e t t e o l a n
... ve O m u c i z e .
A n c a k o n l a r S e n i n tansıklarını a n l a y a m a z l a r
v e S e n i n bütün sırlarını b i l m e y e kadir d e ğ i l l e r .
T o p r a ğ a d ö n e n nasıl a n l a s ı n peki b u n l a r ı ?
B e n , günahın adamıyım
kirliliğin y o l l a r ı n d a y u v a r l a n m ı ş
ve günahkârlığın kötülüğüyle kirlenmiş.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

B e n , g a z a p z a m a n ı n d a d ü ş t ü m (?)
Nasıl doğrulabilirim yaralıyken
v e ... tutabilirim k e n d i m i ?
B e n , kilden y a r a t ı l a n ,
S e n i n s e v e c e n l i ğ i n e sığınırım
ve merhametinin bolluğuna, ey Tanrım.
Sözünün doğruluğunu
v e h ü k ü m s ü z o l m a d ı ğ ı n ı bilirim.
B e n , y a ş a m ı m süresince
Senin Antlaşma'na güvenirim
v e k e n d i m i desteğe yükseltirim
b e n i m için yarattığın ...

4. bölüm

... B e n , S e n i n yargılarından korktum

K i m S e n i n y a r g ı n d a aklanır?
A d a m , S e n i n h u z u r u n d a nedir ki?
S e n o n u yargılarsın
v e o , toprağına döner.
... T a n r ı m .
K e n d i a n l a y ı ş ı n için g ö n l ü m ü a ç t ı n
v e kulaklarımı açtın ...
S e n i n iyiliğine s ı ğ ı n m a m i ç i n .
G ö n l ü m y a s tutar ...
v e k a l b i m m u m gibi erir,
g ü n a h t a n v e suçtan ötürü. ...
Ş ü k ü r l e r o l s u n S a n a , bilginin T a n r ı s ı ,
... y a r a t a n .
B u n u n l a karşıladın k u l u n u , k e n d i n i ç i n .
Ç ü n k ü S e n i n iyiliğini b i l i y o r u m
v e bütün varlığımla
Senin merhametini umarım
v e d a i m a S e n i n adını kutsarım.

Istıraplı (?) z a m a n l a r ı m d a b e n i y a l n ı z b ı r a k m a .

XXIII (önceden XVIII, l-16+böl. 57 i+böl. 2 i)

 GEZA VERMES

kulunun kulaklarına bildirildiler

... S e n i n m u c i z e v î haberlerini d u y u r m a k i ç i n

... Elini ç e k m e
A n t l a ş m a n l a g ü ç bulması
v e S e n i n h u z u r u n d a durması için d a i m a .

Ç ü n k ü S e n , e y T a n r ı m , bir pınar a ç t ı n
k u l u n u n ağzında.
Ö l ç ü ipiyle g ö m d ü n
gizlerini o n u n d i l i n e ,
k a v r a y ı ş g ü c ü y l e öğüt v e r m e s i için
bir yaratıya
v e b e n i m gibi topraktan o l a n a
bunları y o r u m l a m a s ı i ç i n .

O n u n pınarını a ç t ı n ,
k e n d i y o l u için topraktan yaratılanı a z a r l a s ı n d i y e
ve kadından doğanı,
işlerindeki kötülükten ö t ü r ü ;
d o ğ r u l u ğ u n u n kaynağını a ç m a s ı i ç i n ,
g ü c ü n l e doğrulttuğun y a r a t ı y a
ve Senin doğruluğun uyarınca,
iyiliğinin m e v s i m i n d e h a b e r c i o l s u n d i y e ,
vefakara Senin y ü c e merhametinden
iyi haberler v e r m e s i için
v e kurtuluşu bildirmesi için t ö v b e k a r ruha
v e sonsuz şenliği, y a s tutanlara

2. bölüm

... S e n i kutsamak için

ve Senin görkemini saymak için.
B e n neyim?
Topraktan alındım.
Ancak Sen, ey Tanrım,
bütün bunları kendi g ö r k e m i n için y a p t ı n .
Sevecenliğinin büyüklüğü uyarınca
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

D o ğ r u l u ğ u n u n muhafızını k ö l e n i n e l i n e v e r ,
kurtuluşa kadar.
Bilginin yorumcuları, adımlarımda y a n ı m d a olsunlar
v e doğru karar v e r e n l e r , y o l l a r ı m d a .
Ç ü n k ü b ü t ü n b u n l a r ı n arasında t o p r a k . . .
O n l a r ı n e l l e r i n d e kül var: başka h i ç b i r şey y o k .

S e n , Kutsal R u h u n u , toprağın ü z e r i n e d ö k t ü n .

' i l a h ' l a r ı n birliğine getirmek i ç i n o n l a r ı

v e C e n n e t i n O ğ u l l a r ı ' y l a bir a r a y a getirmek i ç i n .

ç ü n k ü o n l a r , S e n i n d o ğ r u l u ğ u n d a yaratıldılar.

S e n , Tanrım,
S e n y a p t ı n b u h a r i k u l a d e işleri, k e n d i g ö r k e m i n i ç i n .

4 Q 4 2 7 7 i-ii
( I Q H , b ö l . 7 , 4 6 , 5 5 , 5 6 , 4 Q 4 2 8 15, 4 Q 4 3 I I )

I...
Ç ü n k ü 'tanrılar'ın y a n ı n d a d ı r y e r i m
ve ... saf altınla
... b e n i m için g ö r k e m y a d a h a ş m e t . . . ;
altın ve saf altın, i ç i m d e ...;
... b e n i m için d u y u r u l m a z .
İ l a h i , e y S e v g i l i , g ö r k e m i n Kralı i ç i n ezgi s ö y l e .
E ğ l e n , T a n r ı n ı n birliğinde.
Kurtuluşun çadırlarında şenlen.

Kutsallığın m e s k e n i n d e şükranlarınızı b i l d i r i n ,
d a i m i y a z g ı y l a birlikte y ü c e l i n .
T a n r ı m ı z ı ö v ü n , Kralımızı m e t h e d i n ,
g ü ç l ü d u d a k l a r ı n ı z l a O n u n A d ı n ı kutsayın
v e muzaffer bir dille.
B ü t ü n ç a ğ l a r d a sesinizi y ü k s e l t i n ,
s e v i n d i r i c i bir tefekkür d u y u l s u n .
 CEZA VERMES

D a i m i şenliklerde ileri atılın

v e g e n e l toplantınızda y e r e k a p a n ı n .
Ö v ü l e s i şeylerin kusursuz Y a r a t a n ı n a ş ü k r e d i n ,
Elinin gücünü duyurana,
gizleri m ü h ü r l e y e n e v e sırları a ç ı k l a y a n a ,
t ö k e z l e y e n l e r i v e düşenleri d o ğ r u l t a n a ,
bilgiyi u m u t e d e n l e r i n i l e r l e m e l e r i n i s a ğ l a y a n a ,
kibirlinin toplantılarını b o z a n a ,
ihtişamın gizlerini m ü h ü r l e y e n e
ve görkemin mucizelerini yaratana.
E y Y a r g ı ç , öfkesi y ı k ı c ı o l a n ,
... s e v e c e n l i k v e y ü c e m e r h a m e t ,
... k a y n a ğ ı ...
II ... kötülükler b i t e r . . . zorbalık son b u l u r ,
tiranlık o r t a d a n k a l k a r . . . vefasızlık d u r u r
v e a n l a m s ı z sapkınlıklar k a l m a z .
Işık parlar v e s e v i n ç c o ş a r ; y a s tükenir
v e a c ı l a r u ç u p gider.
H u z u r gelir, g a z a p biter.
S o n s u z bir kutsama için bir pınar a ç ı l d ı
v e ç a ğ l a r b o y u n c a sürecek i y i l e ş m e i ç i n .
G ü n a h k â r l ı k son b u l d u
v e salgın hastalıklar g e ç t i .
... i ç e r i y e t o p l a n d ı v e ... artık.
B i l d i r v e s ö y l e : Tanrı büyüktür, tansıkların Y a r a t a n ı .
Ç ü n k ü O , gururlularını kibrini kırar
v e yoksulları topraktan a l ı p y ü k s e k l e r e çıkartır.
O n u bulutlara yükseltir,
' t a n r ı l a r l a ortak bir birliği p a y l a ş m a s ı i ç i n .
... e b e d i y ı k ı m için öfke
... Y e r d e t ö k e z l e y e n l e r i rahatça doğrultur
v e G ü c ü , onların adımlarıyladır
v e e b e d i şenlik vardır e v l e r i n d e ,
sonsuz g ö r k e m , sonu o l m a y a n .

D e s i n l e r ki: Ş ü k ü r l e r o l s u n T a n r ı ' y a ,
kusursuz m u c i z e l e r i n Yaratıcısına,
kudretini ihtişamla b i l d i r e n e
v e b ü t ü n yaratılarını b i l g i y l e y a r g ı l a y a n a ,
y ü z l e r i n d e k i iyilik i ç i n .
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KÜMRAN YAZITLARI

O ' n u n s e v e c e n l i ğ i n d e k i b o l l u ğ u bilirler
ve merhametlerinin çokluğunu,
d o ğ r u l u ğ u n u n bütün ç o c u k l a r ı n a gösterdiği.
S e n i biliriz, ey d o ğ r u l u ğ u n Tanrısı
v e S e n i n ... kavrarız, e y ihtişamın K r a l ı .
Ç ü n k ü g ü c ü n d e k i gayreti gördük
v e işlerini gözledik;
merhametinin bolluğunu ve harikulade
b a ğ ı ş l a y ı c ı I ığını.

B u n l a r ı n y a n ı n d a b e d e n nedir ki?
B ü t ü n bunları çağlar b o y u n c a a n l a t a n
v e kendilerini T a n r ı n ı n h u z u r u n d a dik tutan
v e C e n n e t i n O ğ u l l a r ı ' y l a sohbet e d e n
toprak ve k ü l ü n ağırlığı nedir?
H i ç b i r y o r u m c u , S e n i n ağzına g ö r e y a n ı t v e r e m e z
v e ... S a n a .
Ç ü n k ü bizi, kendi isteğine göre yarattın
... kötülüğün a l a n ı n d a
... S a n a seslendik, ... bir d ü ş ü n ü r ü n e d e ğ i l .
D i l i m i z i n m e r a m ı n a kulak v e r d i n .

D u y u r u n ve söyleyin: Şükürler olsun Tanrı'ya,

kudretiyle cennetleri Y a r a t a n a ,
g ü c ü y l e o n l a r ı n bütün aletlerini T a s a r l a y a n a
v e k u v v e t i y l e y e r y ü z ü n ü ...
 İlahi Benzeri bir Şiir
(4Q433a)

Paleografik açıdan M . Ö . birinci yüzyılın ilk yarısına tarihlenen bir

papirüsün sol kısmında, Cemaat Kuralı'nın (4Q255) giriş bölümü yer al­
maktadır. Papirüsün sağ kısmında yazılı, Kumran İlahileri'ni ya da Ho-
dayotu anımsatan bir şiirde cemaat, Tanrı'nın bahçesindeki bir bitkiye
benzetilir.
Editio princeps için bkz. E. Schuller, DjD, XXIX, 237-45.

2. bölüm

... d a i m i m e v s i m l e r i ç i n .
B a ş k a n i ç i n . ... g ö r k e m i h a k k ı n d a bir b e n z e r l i k .
H o ş n u t e d e n bir bitki, O ' n u n b a h ç e s i n d e
v e ü z ü m b a ğ ı n d a bir bitki.
İ n c e dalları m e y v e verir, dalları ... u z a n ı r
ve dalları g ö k y ü z ü n d e k i asil desteğe erişir;
ihtişamı, kendisini d a i m i kuşaklara sunar,
m e y v e vererek o n u t a d a c a k o l a n h e r k e s e .
M e y v e l e r i arasında y a b a n ı l ü z ü m l e r y o k t u r .
Yeşillik, y a p r a k v e ç i ç e k a ç a r .
H i ç b i r k ö k ü ... için k ı n a ç i ç e ğ i y a t a ğ ı n d a n s ö k ü l m e z .
 Apokrifal Mezmurlar (I)
(IIQPs a =IIQ5, 4Q88)

J. A. Sanders imzasıyla yayımlanan (DID, IV, Oxford, 1965), eksik,

II. mağara Mezmurlarında ( I I Q P s a ) , kanonik Mezmurların yanı sıra yedi
adet kanonik-dışı mezmur bulunmaktadır. Bunlardan biri (151. mezmur),
Yunanca Mezmurlarda geçer. Dört adet mezmur, Süryani diline çevril­
miştir. Ayrıca önceden bilinmeyen üç şiir ve Sirach Ll'in İbranice uyarla­
masından alıntılanan bir bölüm daha, Parşömen'de bulunur.
Mezmur I5IA, B ya da Süryanice Mezmur l'de, çobanlık yapan Da-
vut'un İsrail yöneticiliğine seçilmesi ve Golyat karşısında kazandığı zafer
şiirsel bir dille hikâye edilir. 154. Mezmur ya da Süryanice Mezmur ii,
bilgelikle ilgili (sapiential) bir ilahidir ve ilk ve son bölümleri Süryanice-
dir. Ancak 4Q448, sütun A'da (satır 8-10), 154. Mezmur 17-20'ye karşılık
gelen bazı İbranice kelimeler kullanılmıştır (bkz. E. ve H. Eshel, A. Yarde-
ni, 'A Qumran Composition Containing Part of Ps. 154 /£/42 (1992),
201-14). 155. Mezmur ya da Süryanice Mezmur 3, bireysel bir serzenişi ve
şükranı anlatır. Bu Mezmur'un bir bölümü akrostiktir; satırlar İbrani alfa-
besindeki ardıl harflere göre sıralanır. Giriş bölümü kayıp olan Kurtuluş
için Yakarış, şahsi bir şükran ilahisidir. 1-3 ve 8-15 arasındaki satırları, bir
dördüncü mağara mezmurlarında da geçen (4Q88 VII-VIII) Siyon Mez-
mur'u, Kudüs'ün kutsanışı üzerine yazılan başka bir akrostik ilahidir. Son
olarak, Yaratılış Mezmur'u, bu dizine eklenen diğer bir ilahidir.
IIQ5'in 27 sütununda, Davut'un şairane faaliyetleri yorumlanır. Da-
vut'a atfen kaleme alınan 4050 yazı; Mezmurlar, günlük sunu için ezgi­
ler, Şabat sunusu için ezgiler, bayramlar için ezgiler ve kötü ruhları kov­
mak için ezgiler olarak tasnif edilir. Güneş yılı takvimi esas alınarak ya­
zılmış bu bölümlerde, elli iki Şabat ve 364 gün sayılır.
Toplam 4050 yazıdan oluşan bu külliyat, Solomon'a atfedilen eş
değerdeki yazınsal başarıyla karşılaştırabilir (Krallar I, 5:12; İbranice
 G EZA V E R M E S

metne göre 3000 özdeyiş ve 1005 ezgi; Septuaginta'ya göre 3000 özde­
yiş ve 5000 ezgi). Josephus'a göreyse; Solomon, 1005 şiir kitabının ve
3000 mesel kitabının yazarıdır (Antiquities VIII, 44).
Yalnızca bu nesir biçiminde yazılmış katalog, kesinkes tarikata ait­
tir. Mezmurların kendileri muhtemelen M . Ö . ikinci yüzyıla tarihlenir;
ancak bu tarih M . Ö . 3. yüzyıla kadar da gidebilir.

Mezmur 151A

XXVIII H a l e l u y a . İşay o ğ l u D a v u t .
1 Erkek k a r d e ş l e r i m d e n d a h a k ü ç ü k , b a b a m ı n o ğ u l l a r ı n d a n
daha gençtim.
B e n i , sürüsüne ç o b a n , çocuklarına yönetici yaptı.
2 E l l e r i m bir b o r u , p a r m a k l a r ı m bir lir y a p t ı .
R a b ' b e şükrettim; içtenlikle k o n u ş t u m .
3 D a ğ l a r o n a tanıklık e t m e z , tepeler o n d a n h a b e r v e r m e z .
A ğ a ç l a r s ö z l e r i m e şükreder, sürülerse y a p t ı k l a r ı m a .
4 K i m s ö y l e y i p anlatabilir ve aktarabilir T a n r ı n ı n işlerini?
T a n r ı her şeyi gördü ve her şeyi d u y d u ve o her şeyi dinler.
5 P e y g a m b e r i n i y o l l a d ı beni kutsal y a ğ l a y a ğ l a s ı n d i y e v e
S a m u e l ' i , beni kutsasın d i y e .
Erkek kardeşlerim güzel b i ç i m l i , güzel g ö r ü n ü ş l ü a d a m l a
t a n ı ş m a y a gittiler.
6 O n l a r b o y l u poslu v e güzel s a ç l ı y d ı l a r ; y i n e d e R a b o n l a r ı
seçmedi.
7 B e n i s ü r ü n ü n a r d ı n d a n ç e k i p aldı v e kutsal y a ğ l a y a ğ l a d ı ,
halkının prensi, Antlaşmasının oğullarının yöneticisi gibi.

Mezmur 15 IB

T a n r ı ' n ı n p e y g a m b e r i tarafından y a ğ l a n d ı k t a n sonra D a v u t ' u n

g ü c ü n ü n ilk kez kanıtlanışı.
I S o n r a d ü ş m a n saflarında b e n i m l e a l a y e d e n Filistin'i
gördüm...
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Süryanice Mezmur ¡¡=154. Mezmur

1 XVIII Yüksek sesle Tanrı'yı m e t h e d i n . H a l k l a r ı n birliğinde,

O ' n u n haşmetini anlatın.
2 A d i l o l a n l a r ı n arasında o n u n adını ö v ü n v e sadık o l a n l a
onun büyüklüğünü duyurun.
3 En Y ü c e ' y i ö v m e k için ruhunuzu iyiye ve m ü k e m m e l e
adayın.
4 K u r t u l u ş u n u tanıtmak için birleşin.
O ' n u n g ü c ü n ü tanıtmakta g e c i k m e y i n v e h a ş m e t i n i , b ü t ü n
basit o l a n l a r a .
5 Ç ü n k ü bilgelik, R a b b i n g ö r k e m i n i t a n ı t m a k v e işlerindeki
b ü y ü k l ü ğ ü a n l a t m a k için v e r i l d i .
Ç ü n k ü o a d a m a verildi,
7 g ü c ü basite a ç ı k l a n s ı n d i y e , k a v r a y ı ş g ü c ü n d e n y o k s u n
o l a n l a r o n d a k i y ü c e l i ğ i anlasınlar d i y e ,
8 O ' n u n k a p ı l a r ı n d a n uzak kalanlar, girişlerinden geri
dönenler.
9 Ç ü n k ü En y ü c e , Yakup'un Rabbidir ve O ' n u n heybeti,
o n u n işlerinin üzerindedir.
10 En Y ü c e ' y i ö v e n biri, o n u n n a z a r ı n d a s u n u getirendir,
11 T e k e l e r ve buzağılar s u n a n biri, s u n a ğ ı n üzerini y a k m a l ı k
s u n u l a r l a d o l d u r a n biri, d o ğ r u n u n e l i n d e n m a k b u l bir
buhur olsun diye.
12 D o ğ r u n u n k a p ı l a r ı n d a n o n u n sesi d u y u l u r ve d i n d a r ı n
b i r l i ğ i n d e n , o n u n ezgisi.
13 P a y l a r ı n ı y e d i k l e r i n d e o n u anarlar ve c e m a a t t e birlikte
içtiklerinde.
14 O n l a r ı n d ü ş ü n ü ş ü , En Y ü c e n i n Yasası ü z e r i n e d i r ve
sözleri, g ü c ü n ü bildirmek i ç i n .
15 S ö z ü g ü n a h k â r d a n ne kadar da uzak ve bilgisi,
küstah o l a n d a n .
16 R a b b i n g ö z l e r i n d e s e v e c e n l i k vardır iyiliğe karşı
17 ve kendisini ö v e n l e r e m e r h a m e t e d e r ; kötü z a m a n l a r d a
o n l a r ı n r u h u n u korur.
18 Y a b a n c ı l a r ı n e l i n d e n m ü t e v a z ı kişiyi kurtaran R a b ' b e
şükredin,
19 Y a k u p ' t a n bir b o y n u z ç ı k a r a n a ve İsrail'den bir y a r g ı ç .
2 0 Ç a r d a ğ ı n ı n S i y o n ' d a o l m a s ı n ı ister v e K u d ü s ' ü s e ç e r ,
ebediyet için.
 GEZA VERMES

Süryanice Mezmur iii = 155. mezmur

1 XXIV Ey R a b , S a n a s e s l e n d i m , d u y b e n i .
2 E l l e r i m i a ç t ı m S e n i n kutsal m e s k e n i n e d o ğ r u .
3 K u l a k v e r t a l e b i m e ve isteğimi bağışla b a n a ,
4 ve r i c a m ı b e n d e n e s i r g e m e .
5 R u h u m u inşa et ve o n u uzaklara s ü r m e
6 v e g ü n a h k â r ı n karşısında o n u y a l n ı z b ı r a k m a .
7 D o ğ r u y a r g ı , kötülüğün ö d ü l ü n ü b e n d e n u z a ğ a sürükler.
8 R a b , g ü n a h l a r ı m a göre y a r g ı l a m a b e n i , ç ü n k ü h i ç b i r c a n l ı
a d a m , S e n i n h u z u r u n d a haklı değildir.
9 R a b , S e n i n Y a s a n ı a n l a m a m ı sağla v e b a n a y a r g ı l a r ı n ı
öğret.
10 K a l a b a l ı k l a r S e n i n işlerini d u y a c a k ve halklar S e n i n
görkemini onurlandıracak
11 B e n i a n ı m s a ve u n u t m a , d a y a n ı l m a z sıkıntılara s o k m a
beni.
12 G e n ç l i ğ i m i n g ü n a h ı n ı b e n d e n uzak tut ki g ü n a h l a r ı m
b e n i m l e birlikte a n ı l m a s ı n .
13 R a b , b e n i kötü b e l a l a r d a n arındır, b a n a geri d ö n m e l e r i n i
engelle.
14 içimdeki köklerini kurut, yapraklarının i ç i m d e b ü y ü m e l e r i n i
engelle.
15 R a b , S e n haşmetlisin; bu y ü z d e n ıstırabım S e n i n h u z u r u n d a
diner.
16 K i m e y a l v a r a y ı m ki o n u b a n a bağışlasın? A d a m l a r ı n
o ğ u l l a r ı n ı n g ü c ü d a h a fazla ne başarabilir ki?
17 S e n d e n gelir ey R a b , b e n i m d o ğ r u l u ğ u m .
1 8 U y k u l u y d u m v e u y u d u m ; rüya g ö r d ü m v e u y a n d ı m .
1 9 R a b , k a l b i m sıkıntılıyken b a n a destek v e r d i n v e b e n R a b b i
kurtarıcım b i l d i m .
2 0 Ş i m d i o n l a r ı n utancını g ö r ü y o r u m ; sana s ı ğ ı n d ı ğ ı m i ç i n
u t a n m a y a c a ğ ı m . ( G ö r k e m i n i sun d a i m a )
2 1 İsrail'i k o r u , S e n i n kıymetlini e y R a b v e Y a k u p ' u n e v i n i ,
seçtiğini.

Kurtuluş için Dua

XIX Ç ü n k ü h i ç b i r s o l u c a n S a n a ş ü k r e t m e z v e h i ç b i r k u r t ç u k
Senin sevecenliğini saymaz.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

A n c a k y a ş a y a n S a n a şükreder, a y a k l a r ı s e n d e l e y e n l e r S a n a
şükreder o n l a r a kendi s e v e c e n l i ğ i n i d u y u r d u ğ u n d a v e k e n d i d o ğ ­
r u l u ğ u n u a n l a m a l a r ı n ı sağladığında.
Ç ü n k ü b ü t ü n c a n l ı l a r ı n ruhu S e n i n e l l e r i n d e d i r ; b ü t ü n b e d e n ­
lere S e n nefes v e r d i n .
E y R a b , iyiliğin u y a r ı n c a d a v r a n b i z e , m e r h a m e t i n i n b o l l u ğ u
u y a r ı n c a v e d o ğ r u işlerinin b ü y ü k l ü ğ ü u y a r ı n c a .
R a b , kendi a d ı n ı s e v e n herkesin sesini d u y a r v e s e v e c e n l i ğ i n i
onlardan esirgemez.
Ş ü k ü r l e r o l s u n R a b ' b e , d o ğ r u işler y a p a n a , kıymetlilerini s e ­
vecenliği ve merhametiyle taçlandırana.
R u h u m S e n i n adını kutsamak için haykırır, neşeyle S e n i n
m e r h a m e t i n i kutsamak i ç i n ,
S e n i n sadakatini kutsamak i ç i n ; k u t s a m a l a r ı n ı n s o n u yoktur.
G ü n a h l a r ı m d a n ötürü ö l ü m e m a h k û m e d i l d i m v e suçlarım
b e n i Ö l ü l e r D i y a r ı m a sattı.
A n c a k S e n b e n i kurtardın e y R a b , m e r h a m e t i n i n b ü y ü k l ü ğ ü
v e d o ğ r u işlerinin b ü y ü k l ü ğ ü u y a r ı n c a .
B e n de Senin adını sevdim ve Senin gölgene sığındım.
S e n i n kudretini a n ı m s a d ı ğ ı m d a k a l b i m g ü ç kazanır v e S e n i n
m e r h a m e t i n e sığınırım.
G ü n a h l a r ı m ı bağışla e y R a b , beni k ö t ü l ü k l e r i m d e n arındır.
S a d a k a t v e bilgi ruhu bahşet b a n a ; felaketle k ü ç ü l t m e b e n i .
B e l i y a l ' i n b a n a h ü k m e t m e s i n e izin v e r m e n e d e kirli bir r u ­
h u n ; a c ı n ı n v e kötü niyetin k e m i k l e r i m e i ş l e m e s i n e m a n i o l . Ç ü n ­
k ü S e n i n içindir, e y R a b , b e n i m d u a m v e S e n d e n m e d e t u m a r ı m
her g ü n .
D i n kardeşlerim b e n i m l e sevinirler v e b a b a m ı n e v i S e n i n l ü -
tuflarınla şenlenir.
... d a i m a S e n i n l e s e v i n i r i m .

Siy on'a Sesleniş

XXII S e n i a n ı m s a r ı m , S i y o n , kutsamak i ç i n ;
bütün varlığımla Seni seviyorum;
hatıran sonsuza kadar kutsanacak.
U m u d u n büyüktür e y S i y o n ;
H u z u r v e b e k l e n e n kurtuluşun g e l e c e k .
Kuşaklar yaşayacak sende,
kıymetli kuşak S e n i n h a z i n e n o l a c a k .
 CEZA VERMES

S e n i n kurtuluş g ü n ü n ü isteyenler,
görkeminin büyüklüğüyle sevinecekler.
G ö r k e m i n i n bolluğuyla beslenecekler
v e g ü z e l s o k a k l a r ı n d a ç ı n l a y a n sesler ç ı k a r a c a k l a r .
P e y g a m b e r l e r i n i n değerli işlerinin a n ı m s a y a c a k s ı n
v e değerli o l a n l a r ı n işleriyle kendini y ü c e l t e c e k s i n .
İ ç i n d e y a ş a n a n zorbalıklardan a r ı n ;
y a l a n l a r v e kötülükler s e n d e n uzak olsunlar.
Oğulların seninle sevinecekler
v e sevgililerin sana katılacaklar.
K u r t u l u ş u n u nasıl da u m u t ettiler
v e kusursuz o l a n l a r ı n nasıl d a senin için y a s tuttular.
Senin umudun, ey Siyon, dinmeyecek
ve beklentin unutulmayacak.
Ö l e n bir adil a d a m var m ı o r a d a ?
G ü n a h ı n d a n kurtulan bir a d a m var mı?
A d a m , k e n d i y o l u n a göre sınanır,
h e r k e s y a p t ı k l a r ı n ı n karşılığını alır.
S e n i n z o r b a l a r ı n ç e v r e n d e n silinecekle^,
e y S i y o n v e s e n d e n nefret e d e n l e r y o k o l a c a k l a r .
S e n i n k u t s a m a n hoşnut e d i c i d i r , e y S i y o n ;
b ü t ü n d ü n y a d a yükselir o .
D e f a l a r c a seni a n ı m s a r ı m kutsamak i ç i n ;
b ü t ü n k a l b i m l e sana ş ü k r e d e r i m .
S o n s u z d o ğ r u l u ğ a erişeceksin
v e asil o l a n seni k u t s a y a c a k .
S e n i a n l a t a n g ö r ü y e bak
v e h a y a l l e r i n e p e y g a m b e r l e r i n , seni a r z u l a y a n .
Kutsan ve y ü c e l ey S i y o n ;
E n Y ü c e y e şükret, Kurtarıcına!
R u h u m senin görkeminle şenlenecek!

Yaratan'a İlahi

XXVI R a b y ü c e v e kutsaldır, b ü t ü n kuşaklar i ç i n E n Kutsal

olandır.
H a ş m e t l i o n u n ö n ü n d e d i r v e a r d ı n d a sular v a r d ı r .
S e v e c e n l i k v e doğruluk vardır y ü z ü n d e ; g e r ç e k , yargı v e d o ğ ­
ruluk o n u n tahtının esaslarıdır.
B ü t ü n m e l e k l e r i o n u g ö r d ü k l e r i n d e ezgi s ö y l e r l e r ; ç ü n k ü o ,
o n l a r a b i l m e d i k l e r i n i gösterdi.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

D a ğ l a r ı m e y v e y l e t a ç l a n d ı r ı r v e iyi y e m i ş l e , b ü t ü n c a n l ı l a r
için.
G ü c ü y l e d ü n y a y a h ü k m e d e n e , bilgeliğiyle y e r y ü z ü n ü yarata­
n a şükürler o l s u n .
K a v r a y ı ş g ü c ü y l e g ö k y ü z ü n ü gerdi v e a m b a r l a r ı n d a n rüzgâr
estirdi.
Y a ğ m u r i ç i n şimşekler çaktırdı v e y e r y ü z ü n ü n s o n u n d a n sis
yükseltti.

Davut'un Şiirlerinin bir Açıklaması

XXVII İ ş a y ' ı n o ğ l u D a v u t , bilgeydi v e g ü n e ş ışığı gibi parlak­

t ı ; T a n r ı ' n ı n v e a d a m l a r ı n n a z a r ı n d a b ü t ü n y o l l a r ı n d a zeki v e k u ­
sursuzdu.
Y H V V H , o n a zeki v e y e t e n e k l i bir ruh v e r d i ; D a v u t , g ü n d e l i k
s u n u l a r i ç i n y ı l ı n her g ü n ü n d e s u n a ğ ı n ö n ü n d e s ö y l e m e k i ç i n
3 6 0 0 m e z m u r v e 3 6 4 ezgi y a z d ı ; Ş a b a t sunuları i ç i n 5 2 e z g i ; Y e ­
n i A y l a r , B a y r a m günleri v e B a ğ ı ş l a n m a G ü n ü i ç i n 3 0 ezgi y a z d ı .
S ö y l e n e n ezgiler 4 4 6 , kötü ruhlarla h a s t a l a n a n l a r i ç i n s ö y l e n ­
m e k ü z e r e y a z ı l a n ezgiler 4 t a n e y d i .
T o p l a m d a 4050 taneydiler.
En Y ü c e n i n huzurunda kendisine verilen peygamberlik için
b ü t ü n bunları s ö y l e r d i .
 Apokrifal Mezmurlar (II)
(4Q88)

Bir dördüncü mağara Mezmurlar elyazmasının son dört sütununda

(VII-X), üç apokrifal şiir bulunmaktadır. Bunlardan ilki (sütun VII-VIII),
önceki sayfalarda sunulmuş olan IIQ5 XXII ile aynıdır (s. 311-12). Diğer
iki şiirden ilki (sütun IX), son yargıya odaklanır ve ikincisi (sütun X) Ya-
huda'ya adanmış bir ilahidir.
Editio princeps için bkz. P. W. Skehan vd.,. DJD, X V I , 102-6.

IX ... C e m a a t
ve kutsayacaklar
Rabbin adını,
ç ü n k ü o y a p ı l a n her işi yargılar
kötülüğü y e r y ü z ü n d e n k a l d ı r m a k i ç i n
kötülüğün oğulları y o k o l s u n d i y e .
G ö k l e r , çiğini v e r e c e k
v e ...sınırlarıyla birlikte y o k o l a c a k .
Yeryüzü
meyvesini verecek mevsiminde
ve ürünü bozulmayacak.
M e y v e a ğ a ç l a r ı . . . ü z ü m bağlarının
ve...yalan söylemeyecek.
Yoksul d o y a c a k
v e T a n r ı d a n korkanlar d o y u r u l a c a k l a r .
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

X ...

S o n r a y e r v e gök birlikte b a y r a m e d e c e k l e r .
A k ş a m ü s t ü karanlığının bütün yıldızları s e v i n s i n .
Şenlen, Yahuda, şenlen!
Şenlen, şenlen, kıvanç duy!
B a y r a m l a r ı n ı kutla ve y e m i n l e r i n i tut
ç ü n k ü B e l i y a l s e n d e n uzak.
Elini kaldır ve sağ elini g ü ç l e n d i r !
D ü ş m a n yok edilecek
v e kötülüğün bütün işçileri d a ğ ı t ı l a c a k !
A n c a k S e n , e y R a b , ebedisin S e n .
S e n i n görkemin daimidir.
Haleluya.
 Apokrifal Mezmurlar (III)
(IIQapPs a =IIQII)

Apokrifal mezmurların yazılı olduğu bir Parşömen'e ait, tahrifata

uğramış ve kısmen kötü ruhları kovma konusunu işleyen beş sütun, II.
mağarada bulunmuştur. Sütunların büyük bir bölümü, kopuk olduğun­
dan, akıcı bir okumaya olanak tanımaz. Solomon'a atfedilen şiirlerden
birini kapsadığı anlaşılan I. sütunda sıkça kullanılan 'iblisler' ve 'iyileş­
tirme' terimleri, bu eserin türü hakkında fikir edinmemize de olanak ta­
nır. 3. sütunda bahsi geçen 'güçlü melek', şeytanı yenilgiye uğratan ve
onu 'büyük boşluğa' ve 'cehennemin dibine' sürendir. 5. sütun 3-13, Ka-
nonik Mezmur 9l'le aynıdır. 4. sütunda geçen bir kötü ruhları kovma şi­
irine ait kısa bölümler, bu sütundan önce gelirler ve sütun 've şöyle ya­
nıt verecekler, A m e n , Amen. Sela' sözleriyle sonlandırılır. 4. sütundaki
bütün boşluklar, E. Puech tarafından, Fransızca bir sunuda, varsayımsal
olarak tamamlanmıştır. Metin hakkında genel bir fikir vermek adına P u -
ech'in çevirisini burada yeniden sunuyoruz; ancak ayrıntıların doğrulu­
ğunu garanti edemiyoruz.
Ön araştırma baskıları için bkz. J. P. M. van der Ploeg, ' U n Petit ro­
uleau de psaumes apocryphes ( I I Q P s A p 3 ) ' , G. Jeremias vd. içinde, eds.,
Tradition und Glaube (K. G. Kuhn Festschrift) (Göttingen, 1971), 128-39;
E. P u e c h , 'Les deux derniers psaumes davidiques du rituel d'exorcisme,
I I Q P s A p 3 iv 4-v 14', D. Dimant ve U. Rappaport içinde, eds., The Dead
Sea Scrolls: Forty Years of Research (Leiden, 1992), 64-89; özellikle bkz,
s. 68-9. Editio princeps için bkz. F. Garcia Martinez vd., DJD, XXIII, 181-
205.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

III ...
D ü n y a ü z e r i n d e k i b u işaretleri v e m u c i z e l e r i y a p m ı ş o l a n
kim?
K e n d i kudretiyle bunları y a p a n , R a b ' d i r .
O , h u z u r u n d a k i b ü t ü n m e l e k l e r i n e v e kutsallığın b ü t ü n t o ­
humlarına buyurur, bütün gökyüzü ve y e r y ü z ü , adamlara
karşı g ü n a h i ş l e y e n l e r e ve insanlara kötü d a v r a n a n l a r a karşı
tanıklık ederler.
O ' n u n m u c i z e l e r i n d e k i sırları bilirler v e R a b ' d e n korkarlar ...
ö l d ü r m e k ...
... R a b ... R a b ...
ve o b ü y ü k felaketten korkarlar.

IV
R a b , h e l a k o l m a n i ç i n ... seni b ü y ü k bir felaketle
cezalandıracak
v e ö f k e s i n d e , b ü t ü n b u n l a r a karşı ... sana m e r h a m e t
etmeyecek,
seni b ü y ü k b o ş l u ğ a v e c e h e n n e m i n d i b i n e s ü r e c e k o l a n
v e O n u n b ü t ü n kararlarını u y g u l a y a c a k g ü ç l ü bir m e l e k
gönderecek.
... b ü y ü k boşluktaki karanlık ... y e r y ü z ü n d e n s i l i n e c e k .
... d a i m a v e ... A b a d d o n ' u n ( c e h e n n e m i n dibi) l a n e t i y l e
... R a b ' b i n kızgın öfkesi ...

V ...
R a f a e l o n l a r ı iyileştirdi. A m e n , a m e n . S e l a .
D a v u t ' u n ... R a b a d ı n a b ü y ü k bir s ı r . . .
C e n n e t ' e seslen her z a m a n ;
ç ü n k ü g e c e o l d u ğ u n d a O sana gelir
v e sen O ' n a ş ö y l e d e r s i n :
K i m s i n s e n , a d a m d a n o l a n v e kutsal o l a n l a r ı n t o h u m u ?
Y ü z ü n , anlamsızlığın yüzü
ve boynuzların, rüyanın boynuzları.
Sen karanlıksın, aydınlık değil,
A d a l e t s i z s i n , doğru d e ğ i l .
Halkın prensi, R a b ,
seni c e h e n n e m i n d i b i n e g ö n d e r e c e k
v e b r o n z d a n kapıları k a p a t a c a k ,
ışık v e d o ğ r u o l a n ı n ü z e r i n e d o ğ a n g ü n e ş
seni a y d ı n l a t m a y a c a k ... Ş ö y l e d i y e c e k s i n ...
 CEZA VERMES

VI ...
D a v u t ' a . S i h i r sözleri ü z e r i n e . B e l i y a l sana g e l d i ğ i n d e
R a b a d ı n a c e n n e t e doğru haykır.
O n a ş ö y l e d e : K i m s i n sen? A d a m d a n v e kutsal o l a n l a r ı n
t o h u m u n d a n kork.
Y ü z ü n , hiçliğin yüzü ve boynuzları rüyanın boynuzları.
S e n k a r a n l ı k s ı n , a y d ı n l ı k d e ğ i l ; adaletsizsin d o ğ r u değil
H a l k ı n prensi s a n a karşı; R a b seni c e h e n n e m i n d i b i n e
sürecek,
ışığın g e ç m e s i n i e n g e l l e y e n b r o n z kapılarla k a p a l ı
v e d o ğ r u n u n y ü z ü n ü a y d ı n l a t a n g ü n e ş ışığı seni
aydınlatmayacak.
Ş ö y l e diyeceksin: Doğruyu kötüye sürükleyen Satan'ın
y a r g ı l a n m a vakti g e l d i ğ i n d e , m e l e k d o ğ r u n u n y a n ı n d a
ofmaz mı?
D o ğ r u l u k ruhu o n u karanlıktan korur; ç ü n k ü d o ğ r u l u k
o n u n içindir.
... d a i m a , B e l i y a l ' i n b ü t ü n oğulları. A m e n , a m e n . S e l a .
 Kanon-dışı Mezmurlar
(4Q380-8I)

Biri yedi, diğeri 110 bölümden oluşan, yıpranmış iki elyazması, H o -

dayot'a ( I Q H ) kıyasla kutsal kitap Mezmurlarına daha çok benzeyen
apocryohal Ibranice dini şiirlerden oluşur. Bunlardan bazıları, kanonik
mezmurların yeni derlemeleridir (örneğin; 15. bölümde, 86. ve 89. M e z ­
murlar; 24. bölümde, 18. Mezmur yeniden kullanılır). Bu yazıtlardan
hiçbiri tam değildir; ancak bu uzunca ve vasat şiirlerin bir bölümü çevi­
riye uygundur. Bu yazıtları editörü Eileen Schuller, elyazmalarının Pers-
Helenistik döneme ait olduklarını ve tarikat döneminden önce yazıldık­
larını düşünür. Paleografik açıdan bu yazıt, M . Ö . birinci yüzyılın ilk ya­
rısına tarihlenir. Tarihsel bilgilerden yoksun olan bu şiirlerin, birçok kut­
sal kitap Mezmurunda olduğu gibi, başlığı vardır; ancak bunlardan yal­
nızca üçü okunabilir durumdadır: "Ovadya'nın M e z m u r u " (4Q380 I II,
8); 'Tanrının Adamının İlahisi' (4Q38I 24, 4) ve 'Yahuda Kralı Manaş-
şe'nin Asur Kralı'na tutsak düştüğü zamanki duası' (4Q38I 33, 8). Bu
başlıklarda, kuşkusuz takma adlar kullanılmıştır. O v a d y a ' n ı n peygam­
berliği ya da I. Krallar I8:3'te bahsedildiği üzere saray görevlisi olup ol­
madığı belirsizdir.

Editio princeps için bkz. Eileen Schuller, DJD, X I , 75-172.

4 Q 3 8 0 , 1 . bölüm

I ... K u d ü s , T a n r ı ' n ı n seçtiği d a i m i şehir.

... kutsal o l a n l a r ;
ç ü n k ü R a b b i n adı o n u n l a anılır
ve görkemi Kudüs'ün
v e S i y o n ' u n ü z e r i n d e görülür.
 CEZA VERMES

K i m R a b b i n a d ı n ı anar v e k i m ,
O n u n bütün ö v g ü l e r i n i d u y u r u r ?
R a b , iyiliği için o n u a n ı m s a d ı
1
ve ziyaret etti;
kutsal o l a n l a r ı n ı n başarısını o n a göstersin
v e u l u s u n u n hoşnutluğuyla sevinsin d i y e .
(bkz. 106. M e z m u r 2, 4-5).

II S e n i n için ... bir a d a m y a p t ı ;

ç ü n k ü o , İsrail'in t ü m oğulları için
söylediği sözlerini tuttukları kişidir ...
... e l i n seni kurtarmaz;
ç ü n k ü T a n r ı ' n ı n g ü c ü iyi y a p a r .
K ö t ü niyetle d o l u o l a n l a r ,
d a h a ne kadar kötü d a v r a n m a k t a n z e v k a l a c a k s ı n ı z ? ...
vacaf
Ovadya'nın mezmuru.
T a n r ı ... d o ğ r u o n u n i ç i n d e v e o n u n s e v e c e n l i ğ i ...

2. bölüm

... d a ğ l a r ve tepeler ...

O n u n ü z e r i n d e y ü k s e l e n her şey s a l l a n a c a k ...
v e ıstıraplarında, T a n r ı ' y a y a k a r a c a k l a r .
O , onları çektikleri a c ı l a r d a n kurtaracak;
ç ü n k ü R a b , değerli ... m e r h a m e t l i d i r .
... a d a m a ...

4 Q 3 8 I , I. bölüm

... o n u n bilgeliğini a ç ı k l a d ı m ,
onun mucizesini düşünürüm
ve o, bana öğretmen olur.
A ğ z ı m ı n ... yargısı,
v e basite v e anlarlar
v e d u y a r s ı z a v e bilirler.
E y R a b , m u c i z e l e r . . . n e kadar g ü ç l ü ,
g ü n l e r i n d e (?) göğü ve yeri yarattı
v e s ö z ü y l e ... nehir yatakları
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

O ...
g e c e v e yıldızlar v e takımyıldızları ...
v e o n l a r ı ışıldattı ...
her a ğ a ç v e ü z ü m bağının her m e y v e s i
v e topraktaki her ü r ü n .
O n u n sözlerine göre ... bütün ...
a d a m o ğ l u v e bütün b u n l a r a ,
yere ve bütün ürünlerine,
yeni aydan yeni aya, bayramdan bayrama,
g ü n d e n g ü n e o n u n m e y v e l e r i n i y e m e l e r i için ...
v e kuşlara v e o n l a r a ait o l a n her ş e y e
v e her ş e y i n e n iyisini y e m e l e r i için v e
... o n l a r d a . . . v e bütün haklı v e m e l e k l e r i ...
a d a m a h i z m e t etmeleri v e o n a h ü k m e t m e l e r i ...
h ü k m e t m e l e r i için o n l a r ı , ruhuyla yarattı. ...

15. b ö l ü m

... g ö n l ü m ü ... çevirirsin ...

B a n a d ö n v e b a n a m e r h a m e t et;
g ü c ü n ü hizmetkârına ver
v e h i z m e t k â r ı n ı n o ğ l u n u koru.
B a n a lütfunun bir işaretini göster ki,
b e n d e n nefret e d e n l e r , T a n r ı m ,
b a n a y a r d ı m ettiğimi görüp utansınlar ( 8 6 . M e z m u r , 16-17)
v e S e n i n için bir kurban h a z ı r l a y a y ı m , T a n r ı m .
. . . d e n i z i n isyanına h ü k m e d e r ,
dalgalarını yatıştırırsın.
S e n R a h a v ' ı leş gibi e z d i n ,
g ü ç l ü k o l u n l a d ü ş m a n l a r ı n ı dağıttın (89. M e z m u r , 10-11).
D ü n y a y ı v e o n u n üzerindekileri S e n yarattın ( a . g . e . 12).
K o l u n g ü ç l ü d ü r , elin kudretli,
sağ e l i n y ü c e (a.g.e. 14)
G ö k l e r d e o l a n kim S e n i n l e kıyaslanabilir, T a n r ı m ? ...
... Ç ü n k ü S e n , m e r h a m e t i n i n g ö r k e m i s i n .
B e n , S e n i n m e s h e d i l m i ş o l a n ı n , ... a n l a d ı m .
Senin bilinmeni sağlayacağım; çünkü Sen bilmemi sağladın;
anlayışlı o l a c a ğ ı m ; ç ü n k ü S e n b a n a ... a n l a y ı ş v e r d i n .
Senin adını anacağız, ey Rab
v e S e n i n kurtarıcılığını b e k l e y e c e ğ i z .
O n u giysi giyer gibi g i y e c e k l e r
ve bir entari gibi ...
 CEZA VERMES

17. b ö l ü m

... m ü k e m m e l l i ğ i i ç i n d e k i Y a h u d a ' y a b a k a c a k s ı n v e ...

T a n r ı m , onları y u t a c a k s ı n
v e y a n g ı n onları y o k e d e c e k ...

24. b ö l ü m

T a n r ı ' n ı n A d a m ı n ı n M e z m u r u ...
R a b , T a n r ı ...
O , Y a h u d a ' y ı bütün a c ı l a r d a n kurtardı
v e İ b r a h i m ' d e n ...
... kuşak.
O n u n sınavını g e ç e n l e r , o n a ş ü k r e d e c e k l e r
v e ' Y ü k s e l , e y R a b ' d i y e c e k l e r ...
S e n i n a d ı n , kurtuluşumdur,
k a y a m , kalem ve sığınağım benim Tanrımdır (18. m e z m u r , 3).
...gününde, R a b ' b e sesleneceğim
v e O , beni y a n ı t l a y a c a k ,
y a r d ı m ı m ... b e n d e n nefret e d e n l e r . . .
diyecek.
O n u n h u z u r u n d a k i y a k a r ı ş ı m , kulaklarına u l a ş a c a k
(18. M e z m u r , 7).
Sesimi tapınağından duyacak.
D ü n y a sarsılacak v e dağların temelleri titreyecek
... ç ü n k ü o kızgın.
B u r u n d e l i k l e r i n d e n d u m a n çıktı (18. M e z m u r , 7-9) ...

31. B ö l ü m

... gizledikleri ağın i ç i n d e ...

... ezgi s ö y l e y e c e ğ i m .
S e n i n gizlerini d ü ş ü n e c e ğ i m ;
ç ü n k ü ... S e n i n H u z u r u n d a ...
B e n i ö l ü m ü n ç a d ı r l a r ı n d a n ç e k i p alırsın
... bütün ... ö n ü n d e ...
B ü t ü n y o l l a r ı ... gelir
Kutsal bir y e r d e ... S e l a . vacat
Y a h u d a Kralı ... D u a s ı ...
D u y , e y T a n r ı m ...
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

S e n d e n korkanların ö n ü n d e a n l a t a c a ğ ı m ...
K i m anlayabilir Senin düşüncelerini?
Ç ü n k ü zorbalarım Senin ö n ü n d e çoğaldılar.
Onları bildin ve ruhumun düşmanlarını
g ö z ü n ü n ö n ü n d e tuttun.
Ç ü n k ü b e n ... y a ş a r ı m
ve anlayışlı olanlardan gizlemeyeceksin günahlarımı.
Kurtuluşumun düşmanlarını yok edeceksin, ey Rab.
V a r o l u ş u m u n günleri belirli.
A n c a k bir a d a m nasıl ' b u r a d a y ı m ' diyebilir?
B e n i b e k l e y e n l e r i , g a z a p g ü n ü n d e ...
d i y e n l e r i nasıl geçirirsin kılıçtan?
B a ş ı m için bir taç yaptılar.
Ç ü n k ü onların görkemi,
göz a l ı c ı bir sütundur ...
... y a ş a m k i t a b ı n d a n .
B e n d e n korkanların kökleri k a z ı n a c a k
ve düşmanlarım bitecekler...
... bir ezgi ve şükran ...

33. bölüm

... göklerin üzerine y ü k s e l , e y R a b

v e T a n r ı m ...
B i z i g ü c ü n l e sevindir;
ç ü n k ü S e n i n sırların esrarlıdır.
... yerleştirirsin beni
v e S e n i n c e z a l a n d ı r m a n b e n i m s e v i n c i m olur.
... d a i m a v e beni y ü c e l t m e k i ç i n .
Ç ü n k ü işlediğim g ü n a h l a r b e n i m için ç o k fazla ...
A n c a k S e n , Tanrım, Ruhunu ve merhametini
kendi hizmetkarının oğluna göndereceksin
v e s e v e c e n l i ğ i n i S a n a y a k ı n o l a n k u l u n a ...
S e n d e n korkanları n ö n ü n d e
Seninle mutlu olurum;
ç ü n k ü d o ğ r u l u ğ u n a göre hizmetkarlarını y a r g ı l a y a c a k
v e s e v e c e n l i ğ i n e göre ...
kurtarmak için ... S a n a . S e l a .
vacat
Y a h u d a Kralı M a n a ş ş e ' n i n Asur Kralına
tutsak düştüğü z a m a n k i d u a s ı .
 GEZA VERMES

... T a n r ı m ... S e n i n n a z a r ı n d a kurtuluşum y a k ı n d ı r ...

Y a k l a ş a n varlığını beklerim
ve Senin huzurundayken,
g ü n a h l a r ı m d a n ötürü zayıf d ü ş e r i m .
Ç ü n k ü S e n m e r h a m e t i n i (?) çoğalttın,
bense suçlarımı katladım.
Bu yüzden...
daimi sevinçten
v e r u h u m iyilik g ö r m e y e c e k ...
B e n i y ü k s e ğ e çıkardı bir ulusun ü z e r i n d e ...
Kutsallığının y e r i n d e S e n i a n ı m s a m a d ı m ;
S a n a h i z m e t e t m e d i m ...

45. bölüm

... a n l a t a c a ğ ı m ...
S e n d e n korkarım v e b a n a bilinen kirliliklerden
k e n d i m i arıtırım.
R u h u m u v e r i r i m , S e n i n h u z u r u n d a eğilmesi i ç i n .
G ü n a h l a r ı n ı katladılar
ve b e n i tutsak etmek için tuzak kurdular.
A n c a k S a n a g ü v e n d i m ...
B e n i y a r g ı l a m a , T a n r ı m , ...
B a n a karşı birleşenlerin
y a l a n c ı dillerini y o k et ...

46. b ö l ü m

... b u d a l a l a r .
... S e n i n ilkelerin, ihtişamın v e güzelliğin ...
V e bulut gibi d ü n y a n ı n y ü z ü n e dağılırlar.
... kadar dağıtılmış o l a c a k l a r .
A d a m g ü ç t e n kesilecek v e d o ğ r u l a m a y a c a k
... v e her şeyi s ı n a d ı n .
S u n u l a r ı n arınması gibi seçkini arındırırsın k e n d i h u z u r u n d a ;
a n c a k kirliliği reddettiğin gibi
nefret ettiklerini de r e d d e d e r s i n .
Fırtınalı bir h a v a gibi ... o n l a r ı n uğraşları.
S e n d e n korkanlar d a i m a S e n i n h u z u r u n d a k a l a c a k l a r .
B o y n u z l a r ı , kalabalıkları tepen d e m i r d e n b o y n u z l a r d ı r
v e ... teperler.
Toynaklarını bronzdan yaparsın;
a n c a k günahkarlar, y e r d e k i gübre gibi ezilirler ...
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

69. bölüm

... Ü l k e d e k i halkların günahkârca davrandıklarını g ö r d ü ğ ü n d e ,

... b ü t ün ü l k e katıksız kirliliğe b u l a n d ı
v e b a ş l a n g ı ç t a n ... m ü k e m m e l c e ... g ö n l ü n e danıştı,
ü l k e d e k i h a l k ı n y o k e d i l i p y e r i n e kutsal (?)
h a l k ı n yerleştirilmesini.
... s e n d e v e sizi y ö n l e n d i r e c e k
v e size ö ğ r e t e c e k p e y g a m b e r l e r v e r d i , r u h u n d a n ...
... senin T a n r ı n (?) c e n n e t t e n a l ç a l ı p , seni y ö n l e n d i r m e k
v e ü l k e d e y a ş a y a n l a r ı n işlerinden geri ç e v i r m e k i ç i n
sana s e s l e n d i .
... ilkeler, y a s a l a r v e buyruklar,
M u s a ' n ı n e l i y l e bir antlaşma y a p t ı .
... ü l k e y e yerleşti (?) B ö y l e c e t e m i z l e n e c e k v e ...
... o n u n o l u p o l m a y a c a ğ ı n ı d ü ş ü n m e k için ...
V e ö y l e o l m a z s a , ...
S e n i n l e yaptığı a n t l a ş m a y ı b o z m a k
v e bir y a b a n c ı y a d ö n ü ş m e k için v e ...
... k ö t ü l ü ğ ü n ü z e r i n d e v e kendi a ğ z ı n d a n ç ı k a n
sözleri değiştirmek için ...

B ö l ü m 76-7

... Kutsalların Kutsalı'nın birliği

v e Kralların K r a h ' n ı n halkı ...
... sözlerim v e a ğ z ı m d a n ç ı k a n bilgelik sözlerini d ü ş ü n ü r l e r .
. . . v e d o ğ r u bir yargı v e güvenilir tanık.
O n u y a n ı t l a y a c a k g ü c ü n var m ı i ç i n d e ...
... d u y m a k .
... A r a n ı z d a n kim O n u n azarına karşı durur? ...
... Ç ü n k ü birçok h â k i m i n i z v e sayısız tanıklarınız vardır.
A n c a k ... yargı z a m a n ı n d a Tanrı sizin karşınızda o t u r a c a k ,
h a k ç a v e a d i l c e y a r g ı l a m a k için ...
... o n u n r u h l a r ı, size doğru yargıyı a ç ı k l a m a k i ç i n .
... ö ğ r e n m e k için a n l a y ı ş ı n v a r mı?
... Efendiler Efendisi, g ü ç l ü , ihtişamlı v e benzersizdir.
O , sizi seçti, g ü ç l ü halklar y e r i n e v e b ü y ü k uluslar,
b ü t ün ... y ö n e t e c e k o l a n ...
... g ö k y ü z ü v e y e r y ü z ü
v e y e r y ü z ü n d e k i halklar arasında e n y ü c e ...
 Ağıtlar
(4QI79, 4Q50I)

Ağıtlar kitabından esinlenerek yazılmış bir şiire ait bazı bölümler, 4.

mağarada bulunmuştur (4QI79). Bir metnin yalnızca ikinci bölümü, an­
laşılır bir çeviriye müsaade edecek uzunluktadır. Bkz. J. M. Allegro ve
A. A. Anderson, DJD, V, 75-7; J. Strugnell, RQ 7 (1970), 250-52. Benzer
bir eser (4Q50I), M. Baillet imzasıyla yayımlanmıştır (DJD, V I I , 79-80).
Her iki metin de, M . Ö . birinci yüzyılın ikinci yarısına tarihlenir.

4QI79, 2. bölüm

Ş e h i r nasıl da ıssız,

B ü t ü n halkların prensesi p e r i ş a n ,
terk e d i l m i ş bir k a d ı n g i b i ;
b ü t ü n kızları terk e d i l m i ş ,
kocası tarafından terk e d i l m i ş bir k a d ı n g i b i .
B ü t ü n sarayları v e d u v a r l a r ı ,
kısır bir kadın g i b i ;
k o r u n a n bir k a d ı n gibi
bütün toprak y o l l a r ı ;
b ü t ü n ...
acılı bir kadın gibi
ve bütün kızları kocaları için y a s tutan
kadınlar gibiler;
b ü t ü n ...
ç o c u k l a r ı n d a n ayrı d ü ş e n kadınlar g i b i .
Ö L U DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

A ğ l a , K u d ü s , ağla
... göz yaşları y a n a k l a r ı n a a k ı y o r ,
... oğulları y ü z ü n d e n .

4Q50I

Mirasımızı yabancılara verme,

m ü l k ü m ü z ü ellere v e r m e .
H a l k ı n ı n terk edilenleri o l d u ğ u m u z u a n ı m s a
v e S e n i n mirasının terk e d i l e n l e r i .
A n t l a ş m a n ı n perişan ç o c u k l a r ı n ı a n ı m s a ...
Senin adadığın
onları geri getirecek k i m s e y l e tartışmazlar;
onları b a ğ l a y a c a k k i m s e y e kırılmazlar;
onları doğrultacak k i m s e d e n s a p m a z l a r .
H a l k ı n ı n lanetlileri beni kuşattılar, y a l a n c ı d i l l e r i y l e .
... ç e v i r d i l e r
v e S e n i n dallarını bir k a d ı n ı n s o y u n a .
H a l k ı n ı n ( ? ) oğullarının u t a n c ı n a bak v e gör,
ç ü n k ü y a n ı y o r u z , küfürbaz dilleri y ü z ü n d e n ,
ateşli hastalık kuşattı bizi.
 Sabat Kurbanlığı İçin Ezgiler
(4Q400-407, IIQ17, Masada 1039-200)

Kutsal ibadetle ilgili bir belgenin bölümleri ilk kez J. T. Milik tara­
fından 'The angelic liturgy' başlığıyla yayımlandı (Congress Volume Ox­
ford, Supplements to Vetus Testamentum, VII, Leiden, I960, 318-45). Ya­
zıtların bütünü; 4. mağaradan çıkarılmış oldukça yıpranmış sekiz bölüm
(4Q400-407), kısa II. mağara bölümleri (IIQI7) ve Masada'da bulunan
uzun bir bölüm daha (1039-200), Carol Newsom'in editör!iğiyle yayım­
landı (DJD, X I , 173-401). IIQI7 için bkz. Garcia Martinez vd., DjD, XXIII,
359-304.
Paleografinin bakış açısına göre, bütün elyazmaları, M . Ö . birinci
yüzyılın ilk yarısında yazıldığı anlaşılan Masada bölümü dışında, M . Ö .
birinci yüzyıl tarihlidir. Bu ezgiler, ilk on üç şabatta; güneş yılının ilk
çeyreğinde, Tanrı için okunan kutsal dualardan oluşur. Bu ezgiler, dün­
yevi ve semavi ibadetin eşzamanlılığını ortaya koyarlar. Şiirlerde anlatı­
lan konular genelde belirsiz olsa da, semavi tapınak, taht-arabası, kutsal
liturjide yer alan çeşitli gruplar ve yedi baş melek tarafından okunan
kutsamalar bu şiirlerde konu edilirler.
Yazıtların temel esin kaynağı, Hezekiel Kitabı'dır. Kitabın I. ve 10.
bölümleri, taht arabasıyla; 40-48 bölümlerse, semavi tapınakla ilgili an­
latılara kaynaklık ederler.
Bu ezgilerde, yazıtın ele alınış tarihini ortaya koyacak bir bilgiye
rastlanmaz; ancak elyazması temelinde öne sürülen zaman, M . Ö . birin­
ci yüzyıldır.
Merkabah, ya da kutsal taht-arabası, antik ve ortaçağ Yahudi gi­
zemciliğinde işlenen temel bir konuydu. Dolayısıyla bu erken kutsal ki-
tap-sonrası bildirgesi, Merkabah mistisizmi ve Hekhaloth ('semavi saray­
lar') yazını çalışmasında büyük bir tarihsel ö n e m e sahiptir. D a h a s ı ,
Mishnah'a göre, tahtla ilgili Hezekiel pasajının kehanet amacı güdülerek
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

sinagogda okunması, hatta konuya hâkim bir bilgenin bulunmadığı özel

toplantılarda bu meselenin tartışılması yasaktır (Hagigah II, I)
Bu Kumran belgesinin, Masada Kalesi'nde bulunması iki biçimde
açıklanabilir: Ya bir grup Essenili devrimcilere katılıp, yanlarında bazı
elyazmalarını da getirmişlerdi ya da Kumran yerleşkesi Cemaat tarafın­
dan boşaltıldıktan sonra isyancılar burayı işgal etmiş ve bazı Esseni el­
yazmalarını son direniş yerlerine götürmüşlerdi.

4 Q 4 0 0 , böl. I i

Efendiye. Birinci ayın dördündeki birinci Şabat kurbanlığı

için e z g i .
M u t l a k kutsallığın 'tanrılar'ı i=elohim) ... T a n r ı s ı n a ş ü k r e d i n ;
x o n u n kutsal krallığında s e v i n i n . Ç ü n k ü o , d a i m i kutsalın, Kutsallı­
ğın Kutsalı a r a s ı n d a mutlak kutsallığı yarattı; asil m a b e d i n d e k i iç
T a p ı n a k ' t a kâhinlik y a p s ı n l a r , e n içteki g ö r k e m l i T a p ı n a k o d a s ı n ­
da, O ' n u n huzurunda yöneticilik yapsınlar diye. Bilginin bütün
tanrılarının (=elim) birliğine ve T a n r ı ' n ı n b ü t ü n tanrılarının birliği­
n e , ruhani işleri için ilkelerini ve bilginin t e m e l i n i kuran herkes
için haşmetli yargılarını bildirdi, o n u n haşmetli a n l a y ı ş ı n a m a l i k
o l a n halk, s o n s u z l u ğ u n ... bilgisine y a k ı n o l a n 'tanrılar', kutsallı­
ğın k a y n a ğ ı n d a n mutlak kutsallığın m a b e d i n e ... iç T a p ı n a ğ ı n kâ­
h i n l e r i , e n kutsal Kral'ın varlığının y ö n e t i c i l e r i ... o n u n g ö r k e m i .
D a i m i y e d i k u r u l u o l u ş t u r m a k i ç i n her h ü k ü m l e b ü y ü y e c e k l e r .
Ç ü n k ü onları kendisi için yarattı, e n kutsalı olsunlar d i y e . Kutsal­
ların kutsalına y ö n e t i c i l i k y a p a n l a r ... y o l u saptıranları d e v a m et­
tirme ... O n l a r ı n t a p ı n a k l a r ı n d a saf o l a n h i ç b i r şey yoktur. O n l a ­
ra, kutsal h e d i y e l e r l e ilgili ilkeleri bildirdi; b u n l a r l a birlikte bütün
kutsal o l a n l a r k e n d i l e r i n i kutsasınlar d i y e . Y o l l a r ı n d a n s a p a n l a r ı
c e z a l a n d ı r s ı n l a r d i y e saf olanları y e n i d e n a r ı n d ı r a c a k ... g ü n a h ı n ­
d a n p i ş m a n l ı k d u y a n l a r ı n cezasını affedecek ... bilgi ... iç t a p ı ­
naktaki k â h i n l e r i n a r a s ı n d a v e g ö r k e m l i ... y a r g ı l a r ı y l a b e r a b e r
kutsal o l a n l a r ı n öğretileri o n l a r ı n a ğ z ı n d a n ç ı k a r ... o n u n m e r h a ­
m e t i , d a i m i bağışlayıcılık i ç i n . Ö f k e l i i n t i k a m ı n d a ... kendisi için
iç T a p ı n a k t a kâhinlik y a p s ı n l a r d i y e , tanrıların en kutsal ... , ...
yakın olan yüceler yücesi kâhinler...

4 Q 4 0 0 2 ( 4 Q 4 0 1 , 1 4 . b ö l ü m , 7-8)

... ihtişamını ilahi varlıkların a r a s ı n d a , Krallığın için o k u n a n

duaları el kutsalın arasında yüceltmek için. 'Tanrılardan' ve
a d a m l a r d a n d a h a g ö r k e m l i b i ç i m d e , b ü t ü n 'tanrıların' k a m p l a r ı n -
 GEZA VERMES

da yüceltilirler ve birliklerdeki adamlar, o n l a r d a n korkarlar.

O ' n u n asil h e y b e t i n i bilgileri ö l ç ü s ü n d e anlatırlar v e ' T a n r ı l a r ' ı n
K r a l ı n ı n g ö r k e m l i i h t i ş a m ı n ı , m e v k i l e r i n d e a n l a t ı r l a r ... o n l a r ı n
arasında biz n e y e s a y ı l a c a ğ ı z ki? O n l a r ı n m e s k e n i n d e b i z i m kâ­
h i n l i ğ i m i z n e y e s a y ı l a c a k ki? O n l a r ı n mutlak kutsalIığıyla nasıl kı­
y a s l a n a c a k b i z i m kutsallığımız? T o p r a k t a n o l a n d i l i m i z i n s u n u s u ,
ilahi o l a n l a r ı n bilgisiyle nasıl k ı y a s l a n a c a k ... b i z i m s e v i n c i m i z .
B i l g i n i n T a n r ı s ı ' n ı ... y ü c e l t e l i m . Kutsalların Kutsalı v e O ' n u n a n ­
layışı, b i l g i y e s a h i p o l a n l a r ı n ü z e r i n d e ...

4 Q 4 0 2 , 4. b ö l ü m , 9-10

... 'tanrılar' o n u n ziyaretine koşarlar ve bir k a l a b a l ı k sesi ...

c e n n e t i n s a v a ş ı n d a k i 'tanrıların' ... olur.

4 Q 4 0 2 4 , I I - I 5 = M A S A D A B Ö L Ü M Ü I , 1-7

... m ü k e m m e l y e n i işler. B ü t ü n d a i m i gizli ş e y l e r l e , birlikte

yaptığı b ü t ü n b u ... bilginin bütün sözleri; ç ü n k ü v a r o l a n her şey
B i l g i n i n T a n r ı s ı ' n d a n gelir v e bütün belirli o l a n şeyler, O ' n u n ta­
sarısından gelir. Ö n c e k i şeyleri belirli o l a n z a m a n l a r ı n d a üretir v e
sonraki şeyleri m e v s i m l e r i n d e . M ü k e m m e l c e a ç ı ğ a ç ı k a r ı l a n şey­
leri b i l e n k i m s e , g e r ç e k l e ş m e d i k l e r i s ü r e c e onları a n l a y a m a z . O n ­
lar g e r ç e k l e ş t i ğ i n d e , doğru d a v r a n a n kimse o n u n tasarısını a n l a ­
y a m a z ; ç ü n k ü o n l a r g ö r k e m l i işlerdir. V a r o l m a l a r ı n d a n ö n c e ,
o n u n tasarısında v ü c u t bulurlar.
Efendi için. İkinci ayın sekizindeki altıncı Ş a b a t ' ı n kurbanı
için ezgi.
Tanrıların Tanrısı'na şükredin, yükseklerin yükseğinde yaşa­
y a n l a r ... kutsalların kutsalı v e o n u n g ö r k e m i n i ö v ü n ... d a i m i
tanrıların bilgisi ...

4 Q 4 0 3 I , i , 1-29 ( 4 Q 4 0 4 - 5 ) = M A S A D A B Ö L Ü M Ü
1039-200

H ü k ü m d a r prenslerden ü ç ü n c ü s ü n ü n d i l i n d e n d ö k ü l e n kutsa­
m a m e z m u r u , bir kutsama ... O , T a n r ı n ı n y ü c e m e l e k l e r i n e , y e d i
kusursuz k u t s a m a y l a y e d i kez ş ü k r e d e c e k .
B ü t ü n tanrıların ü z e r i n d e k i Kudretli o l a n i ç i n d ö r d ü n c ü n ü n
d i l i n d e n d ö k ü l e n kutsama m e z m u r u , y e d i m ü k e m m e l g ü ç l ü u ğ -
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

raş. O , g ü ç l ü U ğ r a ş l a r ı n Tanrısı'na, y e d i ihtişamlı d u a s ö z l e r i y l e ,

y e d i kez ş ü k r e d e c e k .
G ö r k e m i n Kralı için beşincinin dilinden, y e d i m ü k e m m e l
şükranla birlikte d ö k ü l e n şükran m e z m u r u . O , g ö r k e m i n Tanrısı­
n a , y e d i ihtişamlı şükran sözleriyle, y e d i kez ş ü k r e d e c e k .
İyiliğin Tanrısı için a l t ı n c ı n ı n d i l i n d e n , y e d i m ü k e m m e l ö v ­
g ü y l e birlikte d ö k ü l e n ö v g ü m e z m u r u . İyiliğin T a n r ı s ı ' n ı n h u z u ­
r u n d a , y e d i m ü k e m m e l ö v g ü sözleriyle, y e d i kez ö v e c e k .
H ü k ü m d a r p r e n s l e r d e n y e d i n c i s i n i n d i l i n d e n d ö k ü l e n ezgi
m e z m u r u ; Kutsallığın Tanrısı için g ü ç l ü bir ezgi v e y e d i m ü k e m ­
m e l e z g i . Kutsallığın K r a l ı m a y e d i m ü k e m m e l ezgi s ö z l e r i y l e bir­
likte y e d i kez ezgi s ö y l e y e c e k ; şükranı için y e d i m e z m u r , d o ğ r u ­
luğunun yüceltilmesi için yedi mezmur, krallığının kutsanması
için y e d i m e z m u r , g ö r k e m i n e şükretmek için y e d i m e z m u r , ihti­
şamlı işleri için y e d i şükran m e z m u r u , g ü c ü n ü ö v m e k için y e d i
m e z m u r , kutsallığına ezgi s ö y l e m e k için y e d i m e z m u r , ... y e d i
kez y e d i m ü k e m m e l sözle, H ü k ü m d a r P r e n s l e r i n ö v g ü s ö z l e r i y l e .
T a n r ı m ı n m u h t e ş e m adı i ç i n , h ü k ü m d a r P r e n s l e r d e n ilki ...
kutsal m a b e d i n d e k i b ü t ü n k u r u l l a r ı k u t s a y a n y e d i m ü k e m m e l
sözle bütün ... k u t s a y a c a k v e d a i m i şeyleri bilenleri k u t s a y a c a k .
O n u n d o ğ r u l u ğ u a d ı n a , h ü k ü m d a r P r e n s l e r d e n ikincisi, y e d i
m ü k e m m e l s ö z l e bütün m a k a m l a r ı n ı k u t s a y a c a k v e y e d i m ü k e m ­
m e l sözle k u t s a y a c a k . O , o n u n m u c i z e l e r i n i n y e d i ihtişamlı söz­
leriyle T a n r ı ' y ı ö v e n herkesi, d a i m a saf o l a n l a r ı k u t s a y a c a k .
O n u n ö v ü l e n krallığı a d ı n a , h ü k ü m d a r prenslerin ü ç ü n c ü s ü ,
y e d i ö v g ü s ö z ü y l e , bilgili olanları k u t s a y a c a k , d o ğ r u bilgisinin
y e d i ihtişamlı sözle k u t s a y a c a k , yazgısı d o ğ r u l u k o l a n herkesi y e ­
d i m ü k e m m e l sözle k u t s a y a c a k .
K r a l ı n haşmeti a d ı n a , h ü k ü m d a r prenslerin d ö r d ü n c ü s ü , y e d i
haşmetli sözle doğru y o l d a y ü r ü y e n herkesi k u t s a y a c a k . O , doğru
b i l g i y e y a k ı n d u r a n bütün tanrıları, o n u n g ö r k e m l i m e r h a m e t i n i
k a z a n m a k i ç i n , y e d i doğru sözle k u t s a y a c a k .
G ö r k e m l i işlerinin haşmeti a d ı n a , h ü k ü m d a r P r e n s l e r i n b e ş i n ­
c i s i , ö v ü l e n d o ğ r u l u ğ u n u n y e d i s ö z ü y l e , saflık ... herkesi kutsaya­
c a k . O ' n u n isteğini c a n atarak y e r i n e getiren h e r k e s i , y e d i gör­
k e m l i s ö z l e k u t s a y a c a k . S o n s u z a dek o n a şükretmeleri için o n d a n
af d i l e y e n h e r k e s e , y e d i haşmetli sözle k u t s a y a c a k .
T a n r ı l a r ı n g ü ç l ü işleri a d ı n a , h ü k ü m d a r p r e n s l e r i n a l t ı n c ı s ı ,
g ö r k e m l i g ü ç l ü işlerinin y e d i s ö z ü y l e , bilgelikte g ü ç l ü o l a n h e r k e ­
s i k u t s a y a c a k . Y o l u n d a m ü k e m m e l o l a n herkesi, a y n ı y o l d a d e -
 CEZA VERMES

v a m e t m e l e r i için y e d i görkemli sözle k u t s a y a c a k . İ n c e lütuflarına

nail o l s u n l a r d i y e kendisini b e k l e y e n herkesi, y e d i g ö r k e m l i sözle
kutsayacak.
O ' n u n kutsallığı a d ı n a , h ü k ü m d a r prenslerin y e d i n c i s i , bilgi­
nin bütün kutsal i n s a n l a r ı n ı , görkemli kutsallığının y e d i s ö z ü y l e
k u t s a y a c a k . O ' n u n ilkelerini ö v e n l e r e s a ğ l a m bir k a l k a n o l s u n d i ­
y e y e d i g ö r k e m l i sözle k u t s a y a c a k . D o ğ r u l u ğ a y a z g ı l ı o l a n l a r ı v e
d a i m a g ö r k e m l i krallığına şükredenleri, d a i m i h u z u r u n y e d i gör­
kemli sözüyle kutsayacak.
O ' n u n kutsallığı a d ı n a , bütün h ü k ü m d a r P r e n s l e r , y e d i katlı
t a n ı k l ı k l a r ı n d a ilahi şeylerin Tanrısına ş ü k r e d e c e k l e r . D o ğ r u l u ğ a
yazgılı o l a n l a r ı ve bütün kutsanmış ... k u t s a y a c a k l a r , ... o n l a r için
d a i m a kutsal o l a n l a r . . .
Ş ü k ü r l e r o l s u n R a b ' b e , her şeyin K r a l ı n a , b ü t ü n k u t s a m a l a r ı n
v e d u a l a r ı n ü z e r i n d e o l a n a . O , kendisine şükredenleri v e g ö r k e m i
a d ı n a o n u d o ğ r u bilenleri k u t s a y a c a k . D a i m a kutsal o l a n l a r ı kut­
sayacak.

4 Q 4 0 3 I , i , 30-46 ( 4 Q 4 0 5 )

Efendi i ç i n . A y ı n o n altısındaki y e d i n c i Ş a b a t k u r b a n l ı ğ ı için

ezgi.
E n y ü c e T a n r ı ' y a ş ü k r e d i n , bilginin bütün t a n r ı l a r ı n d a n d a y ü ­
ce olanlar.
' T a n r ı l a r ' ı n kutsal o l a n l a r ı , k e n d i k u t s a l l ı ğ ı y l a b ü t ü n kutsal
o l a n l a r ı n ı kutsayanlar, g ö r k e m i n Tanrısını kutsasınlar.
E y bütün 'tanrılar'ın d u a l a r ı n ı n P r e n s l e r i , m u h t e ş e m d u a l a r ı n
Tanrısı'nı k u t s a y ı n ; ç ü n k ü O ' n u n krallığının g ö r k e m i , d u a l a r ı n ih-
tişamındadır.
B ü t ü n 'tanrılar'ın duaları v e O ' n u n bütün krallıklarının ihtişa­
m ı , o n u n içindedir.
O ' n u n ö v g ü s ü n ü ö v ü n , e y 'tanrılar', tanrıların üzerindedir
o n u n ö v g ü s ü v e görkemli ilahlığı y ü k s e k l e r i n y ü k s e ğ i n i n d e ü z e ­
rindedir.
Ç ü n k ü O , tanrıların, y ü c e Prenslerin Tanrısı'dır, b ü t ü n d a i m i
kurulların krallarının Kralı'dır.
Yüktarikat'taki bütün tanrılar, O ' n u n a ğ z ı n d a n ç ı k a n s ö z l e r l e
ifade b u l a n iyi n i y e t s a y e s i n d e v ü c u t bulurlar, d u d a k l a r ı a ç ı l d ı ğ ı n ­
d a bütün d a i m i ruhlar, O ' n u n idrak e d i l e n iyi n i y e t i y l e v a r e d i l e n
b ü t ü n yaratıları.
O L U DENİZ PARŞÖMENLERİ

S e v i n i n , e y O ' n u n bilgisiyle sevinenler, m ü k e m m e l 'Tanrı-

lar'ın arasında bir s e v i n ç l e ; bilgiyi a n l a t a n l a r ı n d i l i y l e O ' n u n gör­
k e m i n i a n l a t ı n , O ' n u n m ü k e m m e l s e v i n c i O ' n u n bilgisini a n l a ­
tanların a ğ ı z l a r ı n d a o l s u n . Ç ü n k ü O , d a i m i b i l g i y l e s e v i n e n l e r i n
Tanrısı'dır v e a n l a y ı ş g ü c ü o l a n ruhları kudretiyle y a r g ı l a y a n H â -
kim'dir.
H a ş m e t i n Kraiı'nı kutlayın e y bütün k u t l a y a n tanrılar; ç ü n k ü
bilginin b ü t ü n tanrıları O ' n u n görkemini kutlarlar v e d o ğ r u l u ğ u n
b ü t ü n ruhları O ' n u n d o ğ r u l u ğ u n u kutlarlar v e O ' n u n a ğ z ı n ı n y a r ­
gılarıyla bilgilerinin kabul e d i l m e s i n e ç a b a l a r l a r v e k u t l a m a l a r ı ­
n ı n , O ' n u n g ü ç l ü eli ö d ü l ü n yargısını u y g u l a d ı ğ ı n d a ( ? ) .
K u d r e t i n T a n r ı s ı ' n a kutsal r u h u n s u n u s u y l a birlikte, ilahi v e
şen bir ezgi s ö y l e y i n ve bütün kutsalların a r a s ı n d a bir şenlik ve
d a i m i s e v i n ç için kusursuz bir e z g i .
B u n l a r l a birlikte, kutsallar kutsalının b ü t ü n t e m e l l e r i ş ü k r e d e ­
c e k l e r , e n y ü c e m e s k e n i n sütunları v e y a p ı s ı n ı n b ü t ü n köşeleri..
G ü c ü eşsiz o l a n T a n r ı ' y a ezgi s ö y l e y i n ... g ö r k e m l i s e m a y ı
y ü c e l t m e k i ç i n , O ' n u n kutsal t a p ı n a ğ ı n ı n mutlak saflığını.
Ş ü k r e d i n O ' n a , e y ilahi ruhlar, e n y ü k s e k göklerîn s e m a s ı n a
d a i m a ş ü k r e d i n , b ü t ü n ... v e d u v a r l a r ı , b ü t ü n yapısı v e şekli.
Kutsallar kutsalının ruhları, c a n l ı 'tanrılar', b ü t ü n kutsalların
ü z e r i n d e k i d a i m i kutsallık r u h l a r ı ; ... g ö r k e m l i m u c i z e , h a ş m e t ,
güzellik v e m u c i z e .
T a n r ı , bilginin kusursun ışığında ... b ü t ü n g ö r k e m l i t a p ı n a k ­
lardadır.
İlahi ruhlar, d o ğ r u l u ğ u n v e G e r ç e k l i ğ i n K r a l ı ' n ı n m e s k e n i n i
kuşatırlar; b ü t ü n duvarları ...

4 Q 4 0 3 I, ü, 6-29

... ateş korlarının g ö r ü n m e s i y l e 'tanrılar' o n l a r ı n a r a s ı n d a n ç ı ­

karlar ... ç e v r e s i n d e yürür, en kutsal ruhlar ... Kutsalların Kutsalı,
ilahi ruhlar, d a i m i g ö r ü n ü m l e r ... v e ilahi ruhlar, o n u n ç e v r e s i n i
saran a l e v l e r i n b i ç i m l e r i ... kusursuz ruhlar. Y ü k t a r i k a t ' a d u r a n
şef, O ' n u n krallığının g ö r k e m i ... iç t a p ı n a k ... Y e d i asil kutsal
m e s k e n i kutsar. O ' n u n iç tapınak şeflerinden d u a sesleri gelir ...
G ö r k e m l i bir d u a sesi ... Tanrı ('tanrılar') tarafından d u y u l u r ve ...
t e m e l l e r ... k u t s a m a n ı n ... İç tapınaktaki b ü t ü n s ü s l e m e l e r , görke­
m i n ... iç t a p ı n a ğ ı n d a k i görkemli d u a l a r l a dağılır, bir iç t a p ı n a k ­
tan d i ğ e r i n e , kutsal kalabalıkların sesiyle v e b ü t ü n süslemeleri ...
 GEZA VERMES

O ' n u n i ç t a p ı n a ğ ı n ı n arabaları birlikte d u a e d e r l e r v e k e r u v l a r ı v e

tekerleri ' t a n r ı s a l ' figürlerin b a ş k a n l a r ı n a k u s u r s u z c a şükrederler
v e kutsal i ç tapınakta O ' n a şükrederler, v a c a f
B a ş k a n i ç i n . İkinci a y ı n y i r m i ü ç ü n e d e n k g e l e n s e k i z i n c i Ş a -
bat için k u r b a n ı n ezgisi.
Bütün en yüksek yüksekliklerin Tanrısı'na şükredin, bütün
kutsal o l a n l a r , d a i m a ,
İç T a p ı n a k t a k i kâhinler arasında ikinci o l a n l a r , kusursuz m e s ­
k e n d e k i ikinci k u r u l , ... y e d i s ö z ü y l e ... d a i m a .
O ' n u ö v ü n , e y h ü k ü m d a r Prensler, o n u n g ö r k e m l i p a y ı n d a ,
tanrıların T a n r ı s ı ' n a ş ü k r e d i n , E y O ' n u n i ç t a p ı n a ğ ı n d a k i y e d i kâ­
hinlik.
... y ü k s e k l i k , O ' n u n t a p ı n a k l a r ı y l a ilgili i l k e y l e y e d i kusursuz
a l a n ...
Kusursuz kâhinliğin h ü k ü m d a r Prensleri ... kutsal t a p ı n a k t a k i
y e d i kâhinlik, kutsallığın y e d i kurulu için ... P r e n s , T a n r ı ' n ı n gör­
k e m l i m e s k e n l e r d e k i m e l e k l e r i ... K a v r a y ı ş g ü ç l e r i n i n bilgisi, y e d i
... i ç T a p ı n a ğ ı n k â h i n l e r i n d e n P r e n s ... birliğindeki K r a l ' ı n C e m a -
ati'nin Prensleri ... v e G ö r k e m i n Tanrısı'nı ö v e n d u a l a r v e ... bir
kulesi ... tanrıların Tanrısı, saflığın Kralı i ç i n . D i l l e r i n i n s u n u s u ...
kutsallar K u t s a l ı n ı n y e d i a l a n ı n ı n kusursuz g i z l e r i n d e k i b i l g i n i n
y e d i gizi ... İlkinin d i l i , i k i n c i n i n d i l i n d e n y e d i kat d a h a g ü ç l ü
o l a c a k ; i k i n c i n i n dili ü ç ü n c ü n ü n d i l i n d e n y e d i kat d a h a g ü ç l ü
o l a c a k ; ü ç ü n c ü n ü n dili d ö r d ü n c ü n ü n d i l i n d e n y e d i kat d a h a g ü ç ­
l ü o l a c a k ; d ö r d ü n c ü n ü n dili b e ş i n c i n i n d i l i n d e n y e d i kat d a h a
g ü ç l ü o l a c a k ; b e ş i n c i n i n dili a l t ı n c ı n ı n d i l i n d e n y e d i kat d a h a
g ü ç l ü o l a c a k ; a l t ı n c ı n ı n dili y e d i n c i n i n d i l i n d e n y e d i kat d a h a
g ü ç l ü o l a c a k ; y e d i n c i n i n dili s e k i z i n c i n i n d i l i n d e n y e d i kat d a h a
g ü ç l ü o l a c a k ...

4 Q 4 0 5 14-15, i

... t a n r ı l a r ı n b e n z e r i n d e n ... ş ü k r a n d i l i , s e v i n ç l i o l a n l a r ı n
K r a l ı i ç i n d u a e d e r v e o n l a r ı n g ö r k e m l i d u a s ı , t a n r ı l a r ı n tanrısı
için ... o n l a r ı n rengarenk ... ve o n l a r ... söylerler ... girdikleri gi­
rişler, e n kutsal i ç T a p ı n a ğ ı n ruhları ... c a n l ı ' T a n r ı l a r ı n sureti,
K r a l ' ı n girdiği girişlere işlenmişlerdir, parıltılı r u h a n i figürler ...
K r a l , g ö r k e m l i bir ışığın figürleri, kusursuz ruhlar; ihtişamlı ruhla­
rın a r a s ı n d a , g ö r k e m l i r e n k l e r d e n o l u ş a n s a n a t e s e r l e r i , c a n l ı
' T a n r ı l a r ı n figürleri b u l u n u r ... g ö r k e m l i i ç T a p ı n a k o d a l a r ı n d a ,
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

K r a l ' ı n iç o d a l a r ı n d a k i en kutsal tapınağın y a p ı s ı , 'tanrılar'ın tasa­

rımı ... benzerliği ... en kutsal ... Kral'ın t a p ı n a k o d a l a r ı ... 'tanrı­
lar'ın figürleri ve ... b e n z e r l i ğ i n d e n ... Kutsalların kutsalının ...

4 Q 4 0 5 1 9 A B C D ( I I Q I 7 v ü , 5-6)

' T a n r ı l a r ı n ' g ö r ü n ü m l e r i O ' n a ş ü k r e d e c e k l e r , g ö r k e m i n ... e n

kutsal r u h l a r ı ; e n i ç t e k i g ö r k e m l i o d a l a r ı n z e m i n i , b ü t ü n ...
K r a l ' ı n en içteki o d a s ı n d a k i figürler, ihtişamlı s e m a n ı n r u h a n i işle­
ri tuzla arındırılırlar, bilginin ruhları, kutsalların kutsalındaki h a k i ­
kat v e d o ğ r u l u k , c a n l ı ' t a n r ı l a r ı n ' b i ç i m l e r i , parıltılı r u h l a r ı n b i ­
ç i m l e r i . B ü t ü n sanat eserleri görkemli b i ç i m d e b i r b i r i n e e k l e n m i ş ­
lerdir, r e n g â r e n k r u h l a r , ' T a n r ı l a r ı n ' sanatsal f i g ü r l e r i , g ö r k e m l i
tuğlaların ü z e r i n e işlenmiştir, haşmetin v e ihtişamın tuğlaları ü z e ­
rindeki g ö r k e m l i figürler. B ü t ü n sanat eserleri, c a n l ı 'Tanrılar'dır
v e b ü t ü n sanatsal figürleri, kutsal meleklerdir. G ö r k e m l i i ç o d a l a ­
rın a l t ı n d a n kısık bir ses gelir: 'Tanrılar' şükrederler ... Kral ...

4 Q 4 0 5 20 ii, 21-2

... O ' n u n ihtişamlı arabaları ... gittiklerinde ... d ö n m e z l e r ...

a n c a k ... d o ğ r u ilerlerler.
E f e n d i i ç i n . Ü ç ü n c ü a y ı n y i r m i b i r i n e d e n k g e l e n o n ikinci
Şabat kurbanlığı için ezgi. Keruvlar O ' n u n ö n ü n d e yere eğilip
şükrederler. D o ğ r u l d u k l a r ı n d a kutsal bir fısıltı sesi d u y u l u r ve bir
d u a gürültüsü. Kanatlarını kapattıklarında, kutsal bir fısıltı d u y u ­
lar. K e r u v l a r , s e m a n ı n ü z e r i n d e d u r a n taht-arabası imajını kutsar-
lar v e O ' n u n g ö r k e m l i tahtının a l t ı n d a n , berrak s e m a n ı n h a ş m e t i ­
ne şükrederler. Tekerler h a r e k e t l e n d i ğ i n d e , kutsal m e l e k l e r gidip
g e l m e y e başlarlar. O ' n u n görkemli tekerlerinin a r a s ı n d a n , e n kut­
sal ruhların ateşli görüsü belirir. Parlak p i r i n ç b e n z e r i n d e k i ateş
d e r e l e r i n i n b e l i r m e s i v e ... r e n g â r e n k , g ö r k e m l i o l a n p a r l a k ...
eseri ustaca işlenmiştir. C a n l ı 'tanrıların' ruhları ihtişamlı a r a b a l a ­
rın g ö r k e m i y l e birlikte devinirler. Ş ü k r a n sesinin fısıltısı, o n l a r ı n
ilerleyişiyle d u y u l a n gürültüye eşlik eder v e d ö n ü ş y o l l a r ı n d a Kut­
sal O l a n a şükrederler. İlerlediklerinde ihtişamla ilerlerler v e dur­
d u k l a r ı n d a doğrulurlar. Ş e n şükran sesleri kesilir v e T a n r ı ' n ı n b ü ­
tün k a m p l a r ı n d a 'tanrıların' şükran fısıltıları d u y u l u r . D u a sesi ...
b ü t ü n b i r l i k l e r i n d e n ... v e bütün sayılı o l a n l a r d u a e d e r l e r , her b i ­
ri sırası g e l d i ğ i n d e .
 CEZA VERMES

4 Q 4 0 5 23 i

... o n u n b ü t ü n - s u n u s u . 'Tanrılar' yerlerini a l d ı k l a r ı n d a O ' n a

şükrederler v e a ç ı k s e m a n ı n bütün ruhları O ' n u n g ö r k e m i y l e ş e n ­
lenirler. O ' n u n s e m a l a r ı n d a n k o n u ş a n b ü t ü n b i r l i k l e r i n d e n g e l e n
bir k u t s a m a sesi d u y u l u r ve O ' n u n kapıları y a n k ı l a n a n bir sesle
şükrederler. B i l g i n i n tanrıları görkemli k a p ı l a r d a n g i r d i k l e r i n d e v e
kutsal m e l e k l e r kendi â l e m l e r i n e y ö n e l d i k l e r i n d e , giriş kapıları v e
çıkış kapıları K r a l ' ı n g ö r k e m i n i duyururlar; T a n r ı ' n ı n b ü t ü n ruhları
k a p ı l a r d a n girip ç ı k a r k e n O ' n u kutsar v e O ' n a şükrederler. A r a l a ­
r ı n d a n biri ne bir ilkeyi ç i ğ n e r ne de ... K r a l ' ı n s ö z ü n e karşı ... Ne
y o l d a n k a ç a r l a r n e d e O ' n u n â l e m i n d e n ayrılırlar. O ' n u n hizmeti
için n e ç o k y ü c e n e d e ç o k bayağıdırlar. Ç ü n k ü O , ö f k e s i n d e v e
y ı k ı c ı kızgınlığında s e v e c e n o l a c a k ; ihtişamlı g a z a b ı n ı n e g e m e n l i ­
ğ i n d e y a r g ı l a m a z . 'Tanrılar' K r a l ı ' n ı n k o r k u s u , b ü t ü n 'tanrıları' ür­
pertir, O ' n u n b ü t ü n hizmetlerini y i n e O ' n u n d o ğ r u b u y r u ğ u n a g ö ­
r e y e r i n e getirirler v e ... g i d e r l e r . . .

4 Q 4 0 5 23 ii

... O n l a r ı n ihtişamlı m e s k e n l e r i n d e k i ruhlar; bir d o k u m a c ı n ı n

rengârenk e s e r i , g ö z alıcı bir işleme gibidirler. K ı r m ı z ı n ı n g ö z a l ı ­
c ı l ı ğ ı n ı n ortasında, en kutsal ruhani ışığın r e n k l e r i , K r a l ' ı n h u z u ­
r u n d a , kutsal m e s k e n l e r i n d e dururlar, b e y a z l ı ğ ı n o r t a s ı n d a katık­
sız r e n k l e r i n c a n l ı l ı ğ ı . G ö r k e m l i tinin sureti, p a r l a k saf a l t ı n d a n
y a p ı l m ı ş bir sanat eserine b e n z e r. B ü t ü n i ş l e m e l e r i , bir d o k u m a c ı ­
n ı n s a n a t e s e r i n d e k i gibi ustaca y a p ı l m ı ş l a r d ı r . B u n l a r , h i z m e t
i ç i n g ö r k e m l i giysilere b ü r ü n m ü ş Prenslerdir, K r a l l ı ğ ı n P r e n s l e r i ,
O ' n u n g ö r k e m l i krallığının yükseklerindeki b ü t ü n m a b e t l e r i n Kut­
sal K r a l ı ' n ı n kutsal o l a n l a r ı n ı n krallığı. S u n u l a r d a n s o r u m l u P r e n s ­
lerin dilleri bilgi dilleridir ve O ' n u n bütün g ö r k e m l i işleri a r a s ı n d a
bilginin Tanrısını kutsarlar ...

I I O J 7 viii

... s o n s u z l u ğ u n Tanrısı'nın kudretiyle o n l a r ı n ihtişamlı m u c i ­

zeleri ... v e T a n r ı ' n ı n g ü ç l ü işlerini ö v e c e k l e r ... İhtişamlı s e m a ­
n ı n dört t e m e l i n d e n sessizce (?) ilahi bir kehaneti b i l d i r e c e k l e r ...
d u v a r . T a n r ı l a r ı n Tanrısı'nı kutsarlar v e O ' n a ş ü k r e d e r l e r ...
 Kudüs ve 'Kral' Jonathan Üzerine
Şiirsel Bölümler
(4Q448)

Esther ve Hanan Eshel'in editörlükleriyle hazırlanan, oldukça zor,

yarı şifreli bir dille yazılmış bu metin, Ada Yardeni tarafından ustaca çö­
zülmüştür.
On satırdan oluşan, ancak yalnızca ilk birkaç kelimesi okunabilen
metnin üst kısmı ya da Sütun A, bilinmeyen bir Haleluya mezmurudur.
Ancak E. Eshel ve M. Kister'e göre son üç satır, 154. mezmurun son dize­
lerinde ve II. mağara Mezmurlar Parşömeni'nde de geçer. Kısmen Sürya­
ni Kitabı'ndan uyarlanmış olan bu sütun (bkz. J. A. Sanders, DJD, IV,
süt. XVIII, satır 14-16), Tanrı'nın Siyon ve Kudüs'teki varlığına gönderme
yapar (bkz s. 312).
Dokuz satırdan oluşan Sütun B, eksiksizdir. Metnin giriş bölümün­
de 'Kutsal Kent', 'Kral' Jonathan'la ilişkili biçimde anlatılır; ancak ana te­
ma, bütün İsrail halkınca Tanrı'nın krallığının ve adının kutsanmasıdır.
Burada, sütun A'nın da Siyon ve Kudüs'e değinerek sonlandırıldığı unu­
tulmamalıdır.
Dokuz satırından her birinin ikinci yarısı kayıp olan Sütun C; israil,
Tanrı'nın adı ve krallığı ve muhtemelen bir 'savaş günü'nü konu edinir.
Metnin editörleri, 8. satırda 'Jonathan' adının okunabildiğim söylerler;
ancak bu okuma muğlâktır.
4 Q 4 4 8 , tarihsel önemi açısından eşsiz bir Kumran metnidir. Editör­
lere göre Kral Jonathan, yine bilim insanlarının varsayımına göre Kum­
ran Cemaati'ne düşman olan Hasmonlu hükümdarlardan biri, Alexander
Jannaeus ya da Yannai'dir. Bu nedenle 4Q448'in tarikat yazısı olmadığı­
nı varsayarlar. Ancak ben, 'Kral' Jonathan'ı, politik-askeri kariyerinin ba­
şında Yahudilerin ve Kudüs'ün kurtarıcısı olarak görülen Jonathan M a c -
cabeus'la; bu metni ise, Habakkuk Beyanatı VIII, 8-9'daki -'ilk başta' iyi
bir yönetici olan ancak sonraları Günahkâr Kâhin unvanını alan kişiyle
 GEZA VERMES

ilgili- ibareyle özdeşleştirmeyi tercih ediyorum. 'Kral Jonathan' ve Jonat­

han M a c c a b e u s ' u n aynı kişi oldukları yönündeki savımı E. P u e c h de
desteklemektedir. 4Q523'te geçen 'Jonathan' kelimesi, metnin yıpran-
mışlığı nedeniyle bağlamsallığından kopuktur; bkz. E. P u e c h , DJD, XXV,
75-83. Ancak M . Ö . I50-I25 tarihli bu metinde geçen isim, M . Ö . 103-76
yıllarında hükümdarlık yapmış olan Jonathan M a c c a b e u s ' t a n ziyade
Makabi kardeşlerden biri olabilir.
Editio princeps için bkz. Esther Eshel, Hanan Eshel ve Ada Yardeni,
DJD, X I , 403-25; ayrıca bkz. G. Vermes, 'The So-called King Jonathan
Fragment (4Q448)', JJS 44 (I993), 294-300.

Sütun A
H a l e l u y a . M e z m u r ... B i r b a b a gibi s e v d i n ... B i r p r e n s gibi
d a v r a n d ı n ... vacat S e n d e n nefret e d e n l e r ... korku ... K a l a b a l ı k ­
lar bildirir ... korku ... Kusursuz o l a n l a r ... R a b b i n gözleri i y i y e
karşı s e v g i y l e d o l u d u r v e O ' n u n m e r h a m e t i , kendisini y ü c e l t e n l e ­
re karşı çoktur. O n l a r ı n ruhlarını kötü z a m a n l a r d a kurtarır. Yok­
sulları z a l i m l e r i n e l i n d e n , kusursuz o l a n l a r ı kötülerin e l i n d e n ç e ­
kip alır. Ç a r d a ğ ı n ı n S i y o n ' d a o l m a s ı n ı ister v e K u d ü s ' ü s e ç e r e b e ­
diyen.

Sütun B
Kral J o n a t h a n v e c e n n e t i n dört bir k ö ş e s i n d e d u r a n h a l k ı n İs­
rail'in bütün birlikleri için Kutsal o l a n Kent. O n l a r ı n h u z u r u S e n i n
krallığında d a i m i o l s u n ! A d ı n Kutsansın.

Sütun C
B e n ... S e n i n S e v g i n d e ... g ü n b o y u n c a v e a k ş a m ü z e r i n e
d e k ... için y a k ı n l a ş m a k ... bir kutsama için o n l a r ı z i y a r e t e t m e k
... a n ı l a n a d ı n ü z e r i n e ... kutsanacak krallık ... s a v a ş g ü n ü n d e ...
Kral J o n a t h a n ' a (?) ...
 Övgü İlahileri A, B

Aynı şiirin iki farklı uyarlaması bulunmaktadır. Savaş Parşömeninin

parçası olduğu düşünülen ilk şiir ( M a , 4 Q 4 9 I , II. bölüm), editörü M. Ba-
illet tarafından 'Mikailin ve Adil kişinin Ezgisi' olarak tanımlandı. İkinci
metnin editörü Estfıer Eshel'e göreyse, bu şiirin anlatıcısı, 'tanrıların' ve
'kutsal olanların' görkemini paylaşmadan önce karşıtlarınca küçük düşü­
rülen eskatolojik baş kâhindi. Son kâhinin zedelenen kariyerine, Aramca
Levi'nin Ahiti kitabında da gönderme yapılır ( 4 Q 5 4 I , 9. bölüm).
Editio princeps için bkz. M. Baillet, DJD, V I I , 26-30 (4Q49I) ve E.
Eshel, DJD, X X I , 421-32 (4Q47lb).

Ö v g ü İlahisi A
(4Q49I, II. bölüm)

... d o ğ r u , O ' n u n g ü c ü n ü n kudretiyle ö v ü n ü r

v e kutsal o l a n l a r
... s e v i n i r l e r . . . doğrulukta
... O ' n u İsrail'de kurdu
Eski z a m a n l a r d a n beri O ' n u n d o ğ r u l u ğ u v e bilgeliğinin
sırları, b ü t ü n ... i ç i n d e o l d u ... g ü ç
... v e y o k s u l u n k u r u l u , sonsuz bir birlikte
... m ü k e m m e l ... sonsuzluk, 'tanrıların' b i r l i ğ i n d e
g ü ç l ü bir t a h t . . .
b ö y l e c e n e yaşlı kral o r a y a o t u r a c a k
n e d e o n u n asil a d a m l a r ı ...
B e n i m g ö r k e m i m eşsizdir v e b e n d e n başka k i m s e ö v ü l m e d i .
K i m s e y a n ı m a g e l m e y e c e k ; ç ü n k ü c e n n e t t e ... y a ş a r ı m v e ...
yoktur.
 CEZA VERMES

' T a n r ı l a r l a ' a n ı l ı r ı m v e m e s k e n i m kutsallığın birliğindedir.

B e d e n d e n t a l e b i m yoktur v e değer v e r d i ğ i m her şey ...
g ö r k e m i n d e d i r ... kutsallığın y e r i n d e .
K i m b e n i m n a z a r ı m d a değersizdir
v e k i m b e n i m g ö r k e m i m l e kıyaslanabilir?
K i m ... g e n ç (?) b e n i m gibi?
B a n a b e n z e y e n bir a r k a d a ş v a r m ı ? Y o k !
Ö ğ r e t i l d i m v e hiçbir öğreti b e n i m k i n e b e n z e m e z ...
A ğ z ı m ı a ç t ı ğ ı m d a kim b a n a saldıracak?
K i m , dudaklarımın sözünü kavrayacak?
K i m k e n d i y a r g ı m l a y o k o l m a m için beni ç a ğ ı r a c a k ?
Ç ü n k ü b e n 'tanrılar'la anılırım
v e g ö r k e m i m Kralın oğullarıyladır.
H i ç b i r saf altın ya da O f i r ' i n altını ...

Ö v g ü İlahisi B
(4Q47lb)

' T a n r ı l a r l a ' a n ı l ı r ı m v e m e s k e n i m kutsallığın b i r l i ğ i n d e d i r .

K i m b e n i m gibi hakir sayılır v e kim b e n i m gibi hakir g ö r ü l d ü ?
K i m b e n i m gibi a d a m l a r tarafından terk e d i l d i ( Y e ş a y a 53:3)
v e b a n a b e n z e y e n bir dost v a r mı?
H a n g i talimat, b e n i m t a l i m a t ı m a b e n z e r ?
Ç ü n k ü b e n ... o t u r u r u m .
K i m 'tanrılar' arasında b e n i m gibidir?
K i m a ğ z ı m ı a ç t ı ğ ı m d a b a n a saldıracak?
Kim dudaklarımın sözünü anlayabilir?
K i m kendi y a r g ı m l a y o k o l m a m için beni ç a ğ ı r a c a k ?
Ç ü n k ü b e n K r a l ' ı n s e v d i ğ i y i m , kutsal o l a n l a r ı n a r k a d a ş ı y ı m .
K i m s e ... v e k i m s e b e n i m g ö r k e m i m l e k ı y a s l a n a m a z .
Ç ü n k ü y e r i m 'tanrılar'ın y a n ı d ı r
v e g ö r k e m i m K r a l ' ı n oğullarıyladır.
N e saf altınla n e d e O f i r ' i n altınıyla t a ç l a n d ı r ı l ı r ı m ...
... s ö y l e .
 Kutsal Hizmetler Takvimleri
(4Q320-30, 337)

Paleografik incelemeye göre M . Ö . ikinci yüzyıl sonlarına tarihlenen

on iki parça dördüncü mağara elyazması, Kumran Cemaati'ne ait -altı
senelik dönemler halinde düzenlenmiş- 'güneş yılı' takvimlerini kapsa­
maktadır. Bu takvime göre bir yıl, on iki aya; bir ay otuz güne denk ge­
lir; ayrıca dört mevsim arasına birer gün eklenir (bkz. s. 102-103). 4Q
(320 ve 321) içindeki bu takvim; Şabat ve Cuma günleri arasında, M a -
bet'te düzenlenen kutsal hizmetler listesini sunar. Bu takvim aynı za­
manda, kutsal hizmet haftalarının düzenlenmesinde temel alınan Dolu­
nay zamanlarıyla, güneş yılına göre belirlenen aylarla ve ana akım M u ­
seviliğin temel aldığı ay takvimiyle (yirmi dokuz ya da otuz günden olu­
şan on iki ay= 354 gün) birleşir. Örneğin; Dolunay zamanı: 'Yedaya
Haftası'nın beşinci günü; kameri ayını yirmi dokuzuncu günü ya da bi­
rinci güneş ayının otuzudur.' Yeni Ay zamanı, aynı zamanda 4 Q 3 2 l ' d e
betimlenir. Örneğin; 'Miyamin Haftası'nın üçüncü günü, sekizinci ayın
on ikisi, Yeni Aydır.' Farklı bir yoruma göreyse Yeni Ay, Dolunaydan
sonraki gündür. Oldukça parçalı bir bölüm olan 4 Q 3 2 l a , büyük olasılık­
la 4Q32l'in suretidir.
Editio princeps için bkz. S Talmon ve J. Ben-Dov, D)D, XXI, 1-156.

A ş a ğ ı d a k i t a b l o d a ; haftalık kutsal hizmetler, ö n e m l i ' g ü n e ş y ı ­

lı' g ü n l e r i , ay d ö n ü m l e r i ve b a y r a m günleri arasındaki ilişki göste­
rilmektedir.
 Altı senelik döngüde ilk senenin ilk ayı
Sigla: koyu yazılmış sayılar=bayram günleri; += Yeni Ay; ++
=Dolunay

p Pt Sa Çar Per C Ct Haftalar Bayramlar

I++ 2 3 4 Gamul
5 6 7 8 9 10 II Delaya
12 13 14 15 16 17+ 18 Maazya Fısıh
19 20 21 22 23 24 25 Yehoyariv
26 27 28 29 30++ Yedaya Demet Sallama

Mishmarot A (4Q320)
Bölüm I i

I ... d o ğ u d a n g ö s t e r m e k ... A k ş a m ü z e r i n d e n g ü n d o ğ a n a
d e k , yaratılışın t e m e l i n d e , o n u n c e n n e t i n ortasında ı ş ı l d a m a s ı n ı
sağlamak.

(Dolunay)

İlk yılın b i r i n c i a y ı n d a , G a m u l O ğ u l l a r ı H a f t a s ı ' n ı n 4. g ü n ü .

Y e d a y a Haftası'nın 5. günü; birinci güneş ayının otuzuna
d e n k g e l e n k a m e r i a y ı n ı n yirmi d o k u z u .
H a k k o s Haftası Ş a b a t ' ı ; ikinci g ü n e ş a y ı n ı n o t u z u n a d e n k g e ­
len k a m e r i a y ı n ı n o t u z u .
E l y a ş i v H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü ; ü ç ü n c ü g ü n e ş a y ı n ı n y i r m i d o k u ­
z u n a d e n k g e l e n k a m e r i a y ı n ı n yirmi d o k u z u .
B i l g a H a f t a s ı ' n ı n ü ç ü n c ü g ü n ü ; d ö r d ü n c ü g ü n e ş a y ı n ı n yirmi
sekizine d e n k g e l e n kameri a y ı n ı n o t u z u .
P e t a h y a H a f t a s ı ' n ı n d ö r d ü n c ü g ü n ü ; b e ş i n c i g ü n e ş a y ı n ı n yir­
m i y e d i s i n e d e n k g e l e n kameri a y ı n ı n y i r m i d o k u z u .
D e l a y a H a f t a s ı ' n ı n altıncı g ü n ü ; altıncı g ü n e ş a y ı n ı n y i r m i y e ­
disine denk gelen kameri ayının otuzu.
S e o r i m Haftası Ş a b a t ' ı ; yedinci güneş ayının yirmi beşine
denk gelen kameri ayının yirmi dokuzu.
A v i y a Haftası'nın ikinci günü; sekizinci güneş ayının yirmi
b e ş i n e d e n k g e l e n kameri a y ı n ı n o t u z u .
Y a k i m H a f t a s ı ' n ı n ü ç ü n c ü g ü n ü ; d o k u z u n c u g ü n e ş a y ı n ı n yir­
mi dördüne denk gelen kameri ayının yirmi dokuzu.
 I I İ m m e r H a f t a s ı ' n ı n b e ş i n c i g ü n ü ; birinci g ü n e ş a y ı n ı n y i r m i ­
sine d e n k g e l e n kameri a y ı n ı n y i r m i ü ç ü .
Y e h e z k e l Haftası'nı altıncı g ü n ü ; o n birinci g ü n e ş a y ı n ı n yir­
m i ikisine d e n k g e l e n kameri a y ı n ı n y i r m i d o k u z u .
Y e h o y a r i v Haftası'nın birinci g ü n ü ; on ikinci güneş ayının
y i r m i ikisine d e n k g e l e n kameri a y ı n ı n o t u z u .

İkinci yıl:
M a l k i y a H a f t a s ı ' n ı n ikinci g ü n ü ; ilk g ü n e ş a y ı n ı n y i r m i s i n e
d e n k g e l e n k a m e r i a y ı n ı n yirmi d o k u z u .
Y e ş u H a f t a s ı ' n ı d ö r d ü n c ü g ü n ü ; ikinci g ü n e ş a y ı n ı n y i r m i s i n e
denk gelen kameri ayının otuzu.
H u p p a Haftası'nın beşinci günü; ü ç ü n c ü ayın d o k u z u n a denk
gelen kameri ayının yirmi dokuzu.
P i z z e z Haftası Ş a b a t ' ı ; d ö r d ü n c ü a y ı n o n s e k i z i n e d e n k d ü ş e n
kameri otuzu.
G a m u l ' u n ilk g ü n ü ; b e ş i n c i g ü n e ş a y ı n ı n o n y e d i s i n e d e n k
d ü ş e n k a m e r i a y ı n ı n yirmi d o k u z u .
Y e d a y a H a f t a s ı ' n ı n ü ç ü n c ü g ü n ü ; altıncı g ü n e ş a y ı n ı n o n y e ­
d i s i n e d e n k d ü ş e n kameri a y ı n ı n o t u z u .
M i y a m i n Haftası'nın dördüncü günü; yedinci güneş ayının on
b e ş i n e d e n k d ü ş e n kameri a y ı n ı n yirmi d o k u z u .
Ş e k a n y a ' n ı n altıncı g ü n ü ; sekizinci güneş a y ı n ı n on beşine
denk düşen kameri ayının otuzu.
Bilga Haftası Ş a b a t ' ı ; dokuzuncu güneş a y ı n ı n on d ö r d ü n e
d e n k d ü ş e n k a m e r i a y ı n ı n yirmi d o k u z u .
P e t a h y a Haftası'nın ikinci g ü n ü ; o n u n c u güneş a y ı n ı n o n
ü ç ü n c ü g ü n ü n e d e n k d ü ş e n kameri a y ı n ı n o t u z u .

2. B ö l ü m

Y e ş u H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü ; y e d i n c i g ü n e ş a y ı n ı n b e ş i n c i g ü n ü ­
n e d e n k d ü ş e n k a m e r i a y ı n ı n yirmi d o k u z u .
H u p p a Haftası'nın ü ç ü n c ü günü; sekizinci ayın beşine denk
düşen kameri ayının otuzu.
Hezir ayının dördüncü günü; dokuzuncu güneş ayının dördü­
ne denk düşen kameri ayının yirmi dokuzu.
Y a k i n ' i n altıncı g ü n ü ; o n u n c u g ü n e ş a y ı n ı n ü ç ü n e d e n k d ü ­
şen k a m e r i a y ı n ı n o t u z u .
U L U ULINI/ 1'AK^UMtlNLtKI KUMKAN YA/1 I I \K)

Y e d a y a Haftası Ş a b a t ' ı ; o n birinci g ü n e ş a y ı n ı n ikisine d e n k

düşen kameri ayının yirmi dokuzu.
M i y a m i n ' i n ikinci g ü n ü ; o n ikinci g ü n e ş a y ı n ı n ikisine d e n k
düşen kameri ayının otuzu.

Bölüm 3 i

II
Yıllar, Ş a b a t yılları v e J ü b i l e l e r , şabatları v e a y l a r ı . G a m u l
Oğulları Haftası'nın dördüncü günü.

B ö l ü m 4 iii

III İlk yıl: bayramlar. M a a z y a H a f t a s ı ' n ı n ü ç ü : Fısıh B a y r a m ı .

Y e d a y a H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü : D e m e t S a l l a m a .
S e o r i m H a f t a s ı ' n ı n beşi: İkinci Fısıh B a y r a m ı .
Y e ş u H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü : H a f t a l a r B a y r a m ı .
M a a z y a Haftası'nın dördüncü günü: A n m a G ü n ü .
J e h o y a h i v ' i n altıncı g ü n ü : y e d i n c i a y , B a ğ ı ş l a n m a G ü n ü .
Y e d a y a Haftası'nın dördüncü günü: Çardak B a y r a m ı .

İkinci yıl: bayramlar. S e o r i m H a f t a s ı ' n ı n ü ç ü n c ü g ü n ü : Fısıh

Bayramı.
M i y a m i n H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü : D e m e t S a l l a m a .
A v i y a H a f t a s ı ' n ı n beşinci g ü n ü : İkinci Fısıh B a y r a m ı .

4. B ö l ü m

I V H u p p a H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü : H a f t a l a r B a y r a m j .
Seorim Haftası'nın dördüncü günü: A n m a G ü n ü .
M a l k i y a H a f t a s ı ' n ı n altıncı g ü n ü : B a ğ ı ş l a n m a G ü n ü .
M i y a m i n Haftası'nın dördüncü günü: Çardak B a y r a m ı .

Üçüncü yıl: bayramlar. A v i y a H a f t a s ı ' n ı n ü ç ü n c ü g ü n ü : Fısıh

Bayramı.
Ş e k a n y a Haftası'nın yirmi birinci (?) g ü n ü : D e m e t S a l l a m a .
Y a k i m H a f t a s ı ' n ı n beşinci g ü n ü : İkinci Fısıh B a y r a m ı .
H e z i r H a f t a s ı ' n ı n birinci g ü n ü : H a f t a l a r B a y r a m ı .
A v i y a Haftası'nın dördüncü günü: A n m a G ü n ü .
Y e ş u H a f t a s ı ' n ı n altıncı g ü n ü : B a ğ ı ş l a n m a G ü n ü .
Ş e k a n y a Haftası'nın dördüncü günü: Çardak B a y r a m ı .
 CEZA VERMfcS

Dördüncü yıl: bayramlar.

V Y a k i m H a f t a s ı ' n ı n ü ç ü n c ü g ü n ü : Fısıh B a y r a m ı .
Y e ş a v a v H a f t a s ı ' n ı n birinci g ü n ü : D e m e t S a l l a m a .
İ m m e r H a f t a s ı ' n ı n beşinci g ü n ü : İkinci Fısıh B a y r a m ı .
P i z z e z H a f t a s ı ' n ı n birinci g ü n ü : H a f t a l a r B a y r a m ı .
Yakim Haftası'nın dördüncü günü: A n m a G ü n ü ,
H u p p a H a f t a s ı ' n ı n altıncı g ü n ü : B a ğ ı ş l a n m a g ü n ü .
Yeşavav Haftası'nın dördüncü günü: Çardak B a y r a m ı .

Beşinci yıl: bayramlar.

İ m m e r H a f t a s ı ' n ı n ü ç ü n c ü g ü n ü : Fısıh B a y r a m ı .
P i z z e z H a f t a s ı ' n ı n birinci g ü n ü : D e m e t S a l l a m a .
Y e h e z k e l H a f t a s ı ' n ı n beşinci g ü n ü : İkinci Fısıh B a y r a m ı .
Y e h o y a r i v H a f t a s ı ' n ı n birinci g ü n ü : H a f t a l a r B a y r a m ı .
İmmer Haftası'nın dördüncü günü: A n m a g ü n ü .

V I H e z i r H a f t a s ı ' n ı n altıncı g ü n ü : B a ğ ı ş l a n m a G ü n ü .
Pizzez Haftası'nın dördüncü günü: Çardak B a y r a m ı .

Altıncı yıl: bayramlar.

Yehezkel Haftası'nın ü ç ü n c ü günü: Çardak B a y r a m ı .
G a m u l H a f t a s ı ' n ı n birinci g ü n ü : D e m e t S a l l a m a .
M a a z y a H a f t a s ı ' n ı n ü ç ü n c ü g ü n ü . İkinci Fısıh B a y r a m ı .
M a l k i y a H a f t a s ı ' n ı n birinci g ü n ü : H a f t a l a r B a y r a m ı .
Yehezkel Haftası'nın dördüncü günü: A n m a G ü n ü .
Y a k i n H a f t a s ı ' n ı n altıncı g ü n ü : B a ğ ı ş l a n m a G ü n ü .
G a m u l Haftası'nın dördüncü günü: Ç a r d a k B a y r a m ı . . .

M i s h m a r o t B ( 4 Q 3 2 I , böl. I)

I Y e d i n c i a y ı n o n ikisinde, Y e d a y a H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü , Y e n i A y

doğar.
A v i y a H a f t a s ı ' n ı n ikisi; sekizinci a y ı n y i r m i b e ş i .
S e k i z i n c i a y ı n o n ikisinde, M i y a m i n H a f t a s ı ' n ı n ü ç ü n c ü g ü ­
n ü , Y e n i A y doğar.
D o k u z u n c u ayın yirmi dördü; Yakim Haftası'nın ü ç ü n c ü gü­
nü. D o k u z u n c u ayın on birinde, Ş e k a n y a ' n ı n d ö r d ü n d e , Yeni Ay
doğar.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

O n u n c u ayın on ü ç ü ; İmmer Haftası'nın beşinci g ü n ü .

O n u n c u a y ı n o n u n d a , Y e ş e v a v H a f t a s ı ' n ı n altıncı g ü n ü , Y e n i
A y doğar.
O n b i r i n c i a y ı n y i r m i ikisi; Y e h e z k e l H a f t a s ı ' n ı n altıncı g ü n ü .
O n b i r i n c i a y ı n d o k u z u n d a P e t a h y a Haftası Ş a b a t ı ' n d a , Y e n i
A y doğar.
O n ikinci a y ı n yirmi ikisi; Y e h o y a r i v H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü .
O n ikinci a y ı n d o k u z u n d a , D e l a y a H a f t a s ı ' n ı n ikinci g ü n ü ,
Y e n i A y doğar.

İkinci yıl, ilk ay.

B i r i n c i a y ı n o n ikisi; M a l k i y a Haftası'nın ikinci g ü n ü .
Birinci ayın yedinci gününde, H a r i m Haftası'nın ü ç ü n c ü gü­
n ü , Y e n i A y doğar.
İkinci a y ı n y i r m i s i ; Y e ş u Haftası'nın d ö r d ü n c ü g ü n ü .
İkinci a y ı n d o k u z u n d a , H a k k o s H a f t a s ı ' n ı n b e ş i n c i g ü n ü , Y e ­
n i A y doğar.
Ü ç ü n c ü ayın on dokuzu; H u p p a Haftası'nın beşinci günü.
Ü ç ü n c ü a y ı n o n altısında, E l y a ş i v H a f t a s ı ' n ı n a l t ı n c ı g ü n ü ,
Y e n i A y doğar.
P i z z e z Haftası Şabatı

2. B ö l ü m

I I d ö r d ü n c ü a y ı n o n sekizi.
D ö r d ü n c ü a y ı n b e ş i n d e , İ m m e r H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü , Y e n i A y
doğar.
B e ş i n c i a y ı n o n y e d i s i ; G a m u l H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü .
B e ş i n c i a y ı n d ö r d ü n d e , Y e h e z k e l H a f t a s ı ' n ı n ikinci g ü n ü , Y e ­
n i A y doğar.
Altıncı ayın on yedisi; Yedaya Haftası'nın ü ç ü n c ü g ü n ü .
Altıncı ayın dördünde, M a a z y a Haftası'nın d ö r d ü n c ü günü,
Y e n i A y doğar.
Yedinci ayın on beşi; M i y a m i n Haftası'nın dördüncü günü.
Y e d i n c i a y ı n ikisinde, S e o r i m H a f t a s ı ' n ı n b e ş i n c i g ü n ü , Y e n i
A y doğar.
S e k i z i n c i a y ı n o n b e ş i ; Ş e k a n y a H a f t a s ı ' n ı n altıncı g ü n ü .
S e k i z i n c i a y ı n ikisinde, A v i y a Haftası Ş a b a t ı ' n d a , Y e n i A y d o ­
ğar. Y e d i n c i a y ı n o n d ö r d ü ; Bilga Haftası Ş a b a t ı .
D o k u z u n c u a y ı n ilk g ü n ü , Yeni A y doğar.
 GEZA VERMES

D o k u z u n c u ayın yirmi birinde, Hezir Haftası'nın ü ç ü n c ü gü­

n ü , ikinci Y e n i A y doğar.
O n u n c u a y ı n o n ü ç ü ; P e t a h y a H a f t a s ı ' n ı n ikinci g ü n ü .
O n u n c u a y ı n yirmi d o k u z u n d a , Y a k i n H a f t a s ı ' n ı n d ö r d ü n c ü
g ü n ü , Y e n i A y doğar.
O n birinci a y ı n o n ikisi; D e l a y a H a f t a s ı ' n ı n ü ç ü n c ü g ü n ü .
O n birinci a y ı n yirmi d o k u z u n d a , Y e h o y a r i v H a f t a s ı ' n ı n altın­
c ı g ü n ü , Y e n i A y doğar.
O n ikinci a y ı n o n ikisi; H a r i m H a f t a s ı ' n ı n b e ş i n c i g ü n ü . O n
ikinci a y ı n y i r m i s e k i z i n d e y a d a M i y a m i n Haftası Ş a b a t ı ' n d a , Y e ­
n i A y doğar. İlk a y . İlk a y ı n o n u n c u g ü n ü ; H a k k o s H a f t a s ı ' n ı n a l ­
tıncı g ü n ü .

3. Bölüm

III B i r i n c i a y ı n y i r m i y e d i s i n d e , Ş e k a n y a H a f t a s ı ' n ı n ikinci g ü n ü ,

Y e n i A y doğar.
İkinci a y ı n o n u ; Y a k i m H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü .
ikinci a y ı n y i r m i s e k i z i n d e , Y e ş a v a v H a f t a s ı ' n ı n ü ç ü n c ü g ü ­
n ü , Y e n i A y doğar.
Ü ç ü n c ü a y ı n d o k u z u ; İ m m e r H a f t a s ı ' n ı n ikinci g ü n ü .
Ü ç ü n c ü a y ı n yirmi altısında, P i z z e z H a f t a s ı ' n ı n b e ş i n c i g ü n ü ,
Y e n i A y doğar.
D ö r d ü n c ü a y ı n sekizi; Y e h e z k e l H a f t a s ı ' n ı n d ö r d ü n c ü g ü n ü .
D ö r d ü n c ü ayın yirmi sekizinde, G a m u l Haftası'nın altıncı g ü ­
n ü , Y e n i A y doğar.
Beşinci ayın yedisi; M a a z y a Haftası'nın beşinci g ü n ü .
Beşinci ayın yirmi dördünde, H a r i m Haftası'nın birinci günü,
Y e n i A y doğar.
A l t ı n c ı a y ı n o n y e d i s i ; M a l k i y a Haftası Ş a b a t ı .
Altıncı ayın yirmi ü ç ü n d e , Hakkos Haftası'nın ikinci günü,
Y e n i A y doğar.
Y e d i n c i a y ı n b e ş i ; Yeşu H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü .
Y e d i n c i a y ı n y i r m i ikisinde, E l y a ş i v H a f t a s ı ' n ı n d ö r d ü n c ü g ü ­
n ü , Y e n i A y doğar.
Sekizinci ayın beşi; H u p p a Haftası'nın ü ç ü n c ü günü.
S e k i z i n c i a y ı n yirmi b i r i n d e , B i l g a H a f t a s ı ' n ı n b e ş i n c i g ü n ü ,
Y e n i A y doğar.
D o k u z u n c u ayın dördü; Hezir Haftası'nın d ö r d ü n c ü günü.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

D o k u z u n c u a y ı n y i r m i b i r i n d e , Y e h e z k e l Haftası Ş a b a t ı ' n d a ,
Y e n i A y doğar.
O n u n c u a y ı n ü ç ü ; Y a k i n Haftası'nın altıncı g ü n ü .
O n u n c u a y ı n o n d o k u z u n d a , M a a z y a H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü ,
Y e n i A y doğar.
O n birinci a y ı n ikisi; Y e d a y a Haftası Ş a b a t ı .
O n birinci ayın o n dokuzunda, Seorim'in ü ç ü n c ü g ü n ü , Yeni
A y doğar.
O n ikinci a y ı n ikisi; M i y a m i n H a f t a s ı ' n ı n ikinci g ü n ü .
O n ikinci a y ı n o n s e k i z i n d e , A v i y a H a f t a s ı ' n ı n d ö r d ü n c ü g ü ­
n ü n d e , Y e n i A y doğar.

Dördüncü yıl.
B i r i n c i a y ı n ilk g ü n ü , Ş e k a n y a H a f t a s ı ' n ı n d ö r d ü n c ü g ü n ü d ü r .
B i r i n c i a y ı n o n y e d i s i n d e , Y a k i m H a f t a s ı ' n ı n altıncı g ü n ü n d e ,
Y e n i A y doğar.
B i r i n c i a y ı n o n ü ç ü ; P i z z e z H a f t a s ı ' n ı n beşinci g ü n ü .
İkinci a y ı n o n ü ç ü ; P e t a h y a Haftası Ş a b a t ı .
A y ı n o n y e d i s i n d e , H e z i r H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü n d e , Y e n i A y
doğar. D e l a y a H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü ; ... y i r m i d o k u z u .

4. B ö l ü m

I b e ş i n c i a y ı n y e d i s i ; Y a k i m Haftası'nın b e ş i n c i g ü n ü .
B e ş i n c i a y ı n y i r m i d ö r d ü n d e , B j l g a H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü n d e ,
Y e n i A y doğar.
A l t ı n c ı a y ı n y e d i n c i g ü n ü ; H e z i r Haftası Ş a b a t ı .
A l t ı n c ı a y ı n yirmi ü ç ü n d e , P e t a h y a H a f t a s ı ' n ı n ikinci g ü n ü n ­
d e , Y e n i a y doğar.
Y e d i n c i a y ı n b e ş i ; Y a k i n H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü .
Y e d i n c i a y ı n y i r m i ikisinde, D e l a y a H a f t a s ı ' n ı n d ö r d ü n c ü g ü ­
n ü n d e , Y e n i A y doğar.
Sekizinci ayın beşi; Yehoyariv Haftası'nın ü ç ü n c ü günü.
S e k i z i n c i a y ı n yirmi b i r i n d e ; H a r i m H a f t a s ı ' n ı n b e ş i n d e , Y e n i
A y doğar.
D o k u z u n c u ayın dördü; Malkiya Haftası'nın dördüncü günü.
D o k u z u n c u a y ı n yirmi b i r i n d e , A v i y a Haftası Ş a b a t ı ' n d a Y e n i
A y doğar.
O n u n c u a y ı n ü ç ü ; Y e ş u Haftası'nın altısı.
O n u n c u a y ı n o n d o k u z u n d a , Y a k i m H a f t a s ı ' n ı n ilk g ü n ü n d e ,
Y e n i A y doğar.
O n b i r i n c i a y ı n ikisi; Y e ş a v a v Haftası Ş a b a t ı .
 CEZA VERMES

O n birinci a y ı n o n d o k u z u n d a , İ m m e r H a f t a s ı ' n ı n ü ç ü n c ü g ü ­
n ü n d e , Y e n i A y doğar.
O n ikinci a y ı n ikisi; P i z z e z H a f t a s ı ' n ı n ikinci g ü n ü .
O n ikinci a y ı n o n s e k i z i n d e , Y e h e z k e l H a f t a s ı ' n ı n d ö r d ü n c ü
g ü n ü n d e , Y e n i A y doğar.
İlk a y ı n G a m u l Haftası; M a a z y a H a f t a s ı ' n ı n ü ç ü n c ü g ü n ü : F ı -
sıh B a y r a m ı . Y e d a y a H a f t a s ı ' n d a : D e m e t S a l l a m a . İkinci a y ı n ilk
g ü n ü Y e d a y a H a f t a s ı ' n a d e n k gelir. S e o r i m H a f t a s ı ' n d a : İkinci F ı -
sıh B a y r a m ı . Ü ç ü n c ü a y ı n ilk g ü n ü , H a k k o s H a f t a s ı ' n a d e n k gelir.

V Yeşu'da: Haftalar B a y r a m ı .
D ö r d ü n c ü a y , E l y a ş i v H a f t a s ı ' n d a başlar.
B e ş i n c i a y , B i l g a H a f t a s ı ' n d a başlar.
A l t ı n c ı a y , Y e h e z k e l H a f t a s ı ' n d a başlar.
Y e d i n c i a y , M a o z i a h H a f t a s ı ' n da başlar. A n m a G ü n ü , M a o z i -
a h ' a d e n k gelir. B a ğ ı ş l a n m a G ü n ü , Y e h o y a r i v ' e d e n k gelir. Ç a r ­
dak B a y r a m ı , Y e d a y a ' a d e n k gelir.
S e k i z i n c i a y , S e o r i m H a f t a s ı ' n d a başlar.
D o k u z u n c u a y , Yeşu H a f t a s ı ' n d a başlar.
O n u n c u a y , H u p p a H a f t a s ı ' n d a başlar.
O n birinci a y , H e z i r H a f t a s ı ' n d a başlar.
O n ikinci a y , G a m u l H a f t a s ı ' n da başlar.

İkinci yıl.
İlk a y , Y e d a y a H a f t a s ı ' n d a başlar. Fısıh B a y r a m ı , S e o r i m H a f t a ­
sı'na d e n k gelir. D e m e t S a l l a m a , M i y a m i n H a f t a s ı ' n a d e n k gelir.
İkinci a y , M i y a m i n H a f t a s ı ' n d a başlar. İkinci Fısıh B a y r a m ı ,
A v i y a H a f t a s ı ' n a d e n k gelir.
Ü ç ü n c ü a y , E l y a ş i v H a f t a s ı ' n d a başlar v e H a f t a l a r B a y r a m ı ,
H u p p a H a f t a s ı ' n a d e n k gelir.
D ö r d ü n c ü a y , Bilga H a f t a s ı ' n d a başlar.
B e ş i n c i a y , P e t a h y a H a f t a s ı ' n da başlar.
A l t ı n c ı a y , M a a z y a H a f t a s ı ' n d a başlar.
Y e d i n c i a y , S e o r i m H a f t a s ı ' n d a başlar. A n m a G ü n ü , S e o r i m
H a f t a s ı ' n a d e n k gelir. B a ğ ı ş l a n m a G ü n ü , M a l k i y a H a f t a s ı ' n a d e n k
gelir. Ç a r d a k B a y r a m ı , M i y a m i n H a f t a s ı ' n a d e n k gelir.
S e k i z i n c i a y , A v i y a H a f t a s ı ' n d a başlar.
D o k u z u n c u a y , H u p p a H a f t a s ı ' n d a başlar.
O n u n c u a y , H e z i r H a f t a s ı ' n d a başlar.
O n b i r i n c i a y , Y a k i n H a f t a s ı ' n d a başlar.
O n ikinci a y , Y e d a y a H a f t a s ı ' n d a başlar.
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Üçüncü yıl.
B i r i n c i a y , M i y a m i n H a f t a s ı ' n d a başlar. Fısıh B a y r a m ı , A v i y a Haf­
tası'na d e n k gelir. D e m e t S a l l a m a , Ş e k a n y a H a f t a s ı ' n a d e n k gelir.
İkinci a y , Ş e k a n y a Haftası'nda başlar v e İkinci Fısıh B a y r a m ı ,
Y a k i m H a f t a s ı ' n a denk gelir.
Ü ç ü n c ü a y , B i l g a H a f t a s ı ' n d a başlar. H e z i r H a f t a s ı ' n d a

B ö l ü m 4-5

V I Haftalar B a y r a m ı .
D ö r d ü n c ü a y , P e t a h y a Haftası'nda başlar
B e ş i n c i a y , D e l a y a H a f t a s ı ' n d a başlar.
A l t ı n c ı a y , S e o r i m Haftası'nda başlar.
A n m a G ü n ü , y e d i n c i a y ı n A v i y a H a f t a s ı ' n a d e n k gelir. B a ğ ı ş ­
l a n m a G ü n ü , Y e ş u H a f t a s ı ' n a denk gelir. Ç a r d a k B a y r a m ı , Ş e k a n ­
y a H a f t a s ı ' n a d e n k gelir.
S e k i z i n c i a y , Y a k i m H a f t a s ı ' n d a başlar.
D o k u z u n c u a y , H e z i r H a f t a s ı ' n d a başlar.
O n u n c u a y , Y a k i n Haftası'nda başlar.
O n birinci a y , Y e h o y a r i v Haftası'nda başlar.
O n ikinci a y , M i y a m i n Haftası'nda başlar.

Dördüncü yıl.
B i r i n c i a y , Ş e k a n y a H a f t a s ı ' n d a başlar. Fısıh B a y r a m ı , Y a k i m
H a f t a s ı ' n a d e n k gelir. D e m e t S a l l a m a , Y e ş a v a v H a f t a s ı ' n d a başlar.
İkinci a y , Y e ş a v a v H a f t a s ı ' n d a başlar. İkinci Fısıh B a y r a m ı ,
İ m m e r H a f t a s ı ' n a d e n k gelir. Haftalar B a y r a m ı , Y a k i n H a f t a s ı ' n d a
başlar.
D ö r d ü n c ü a y , D e l a y a H a f t a s ı ' n d a başlar.
B e ş i n c i a y , H a r i m H a f t a s ı ' n d a başlar.
A l t ı n c ı a y , A v i y a H a f t a s ı ' n d a başlar.
Y e d i n c i a y , Y a k i m H a f t a s ı ' n d a başlar. A n m a G ü n ü , Y a k i m
H a f t a s ı ' n a d e n k gelir. B a ğ ı ş l a n m a g ü n ü , H u p p a H a f t a s ı ' n a d e n k
gelir. Ç a r d a k B a y r a m ı , Y e ş a v a v H a f t a s ı ' n a d e n k gelir.
S e k i z i n c i a y , İ m m e r Haftası'nda başlar.
D o k u z u n c u a y , Y a k i n Haftası'nda başlar.
O n u n c u a y , Y e h o y a r i v Haftası'nda başlar.
O n birinci a y , M a l k i y a Haftası'nda başlar.
O n ikinci a y , Ş e k a n y a Haftası'nda başlar.
 GEZA VERMES

Beşinci yıl.
B i r i n c i a y , Y e ş a v a v H a f t a s ı ' n d a başlar. Fısıh B a y r a m ı , İ m m e r Haf­
tası'na d e n k gelir. D e m e t S a l l a m a , P i z z e z H a f t a s ı ' n d a başlar.
İ k i n c i a y , P i z z e z B a y r a m ı ' n d a başlar. İ k i n c i Fısıh B a y r a m ı ,
Y e h e z k e l ' e d e n k gelir. Ü ç ü n c ü a y , D e l a y a H a f t a s ı ' n d a b a ş l a r .
H a f t a l a r B a y r a m ı , Y e h o y a r i v Haftası'na d e n k gelir.
D ö r d ü n c ü a y , H a r i m H a f t a s ı ' n d a başlar.
B e ş i n c i a y , H a k k o s Haftası'nda başlar.
A l t ı n c ı a y , H a k k o s H a f t a s ı ' n d a başlar.
Y e d i n c i a y , İ m m e r H a f t a s ı ' n d a başlar. A n m a G ü n ü , İ m m e r
H a f t a s ı ' n a d e n k gelir. B a ğ ı ş l a n m a G ü n ü , H e z i r H a f t a s ı ' n a d e n k
gelir. Ç a r d a k B a y r a m ı , P i z z e z Haftası'na d e n k gelir.
S e k i z i n c i a y , Y e h e z k e l H a f t a s ı ' n d a başlar.
D o k u z u n c u a y , Y e h o y a r i v H a f t a s ı ' n d a başlar v e o n u n c u a y

5. bölüm

VII M a l k i y a H a f t a s ı ' n d a
O n birinci a y , Yeşu Haftası'nda başlar.
O n ikinci a y , Y e ş a v a v Haftası'nda başlar.

Altıncı yıl.
B i r i n c i a y , P i z z e z Haftası'nda başlar. Fısıh B a y r a m ı , Y e h e z k e l Haf­
tası'na d e n k gelir. D e m e t S a l l a m a , G a m u l Haftası'na d e n k gelir.
İkinci a y , G a m u l H a f t a s ı ' n d a başlar. İkinci Fısıh B a y r a m ı , M a -
a z y a H a f t a s ı ' n a d e n k gelir.
Ü ç ü n c ü a y , H a r i m H a f t a s ı ' n d a başlar. H a f t a l a r B a y r a m ı , M a l ­
kiya H a f t a s ı ' n a d e n k gelir.
D ö r d ü n c ü a y , H a k k o s H a f t a s ı ' n d a başlar.
B e ş i n c i a y , Elyaşiv H a f t a s ı ' n d a başlar. A l t ı n c ı a y , İ m m e r Haf­
tası'nda başlar.
Y e d i n c i a y , Y e h e z k e l Haftası'nda başlar. A n m a g ü n ü , Y e h e z ­
kel H a f t a s ı ' n a d e n k gelir. B a ğ ı ş l a n m a G ü n ü , Y a k i n H a f t a s ı ' n a
d e n k gelir. Ç a r d a k B a y r a m ı G a m u l H a f t a s ı ' n a d e n k gelir.
S e k i z i n c i a y , M a a z y a H a f t a s ı ' n a d e n k gelir.
D o k u z u n c u a y , M a l k i y a H a f t a s ı ' n a d e n k gelir.
O n u n c u a y , Y e ş u H a f t a s ı ' n a d e n k gelir.
O n birinci a y , H u p p a H a f t a s ı ' n a d e n k gelir.
O n ikinci a y , P i z z e z Haftası'na d e n k gelir.
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KÜMRAN YAZITLARI

Mishmarot D (4Q325)

I.Bölüm

... haftanın ü ç ü n c ü g ü n ü , Fısıh B a y r a m ı ... B i r i n c i a y ı n o n seki­

z i n c i g ü n ü , Y e h o y a r i v Haftası Şabatı'dır ... a k ş a m ü s t ü
B i r i n c i a y ı n yirmi beşi, Y e d a y a Haftası Ş a b a t G ü n ü ' d ü r . A y n ı
haftanın Ş a b a t ' t a n sonraki g ü n l e r i n d e , birinci a y ı n y i r m i sekizin­
d e , A r p a B a y r a m ı kutlanır.
Y e d a y a H a f t a s ı ' n ı n altıncı g ü n ü n d e ikinci a y başlar.
İkinci a y ı n ikinci g ü n ü , H a r i m Ş a b a t ı ' d ı r .
İkinci a y ı n d o k u z u n c u g ü n ü , S e o r i m Ş a b a t ı ' d ı r .
İkinci a y ı n o n altıncı g ü n ü , M a l k i y a Şabatı'dır.
İkinci a y ı n y i r m i ü ç ü n c ü g ü n ü , M i y a m i n Ş a b a t ı ' d ı r .
İkinci a y ı n o t u z u n c u g ü n ü , H a k k o s Ş a b a t ı ' d ı r . vacat Ş a b a t ' t a n
sonraki ü ç ü n c ü a y

2.Bölüm

B i l g a H a f t a s ı ' n ı n altıncı g ü n ü . B e ş i n c i a y ı n ikinci g ü n ü , İ m m e r Ş a ­

batı'dır. İ m m e r Ş a b a t ı ' n d a n sonraki, b e ş i n c i a y ı n ikinci g ü n ü , Y e ­
ni Şarap Bayramı'dır.
Beşinci ayın dokuzuncu günü, Hezir Şabatı'dır. Beşinci ayın
o n altıncı g ü n ü , H a p p i s e s Şabatı'dır. B e ş i n c i a y ı n y i r m i ü ç ü n c ü
günü, Petahya Şabatı'dır.
Beşinci ayın on ü ç ü n c ü günü, Yehezkel Şabatı'dır. Yehezkel
Ş a b a t ı ' n d a n sonraki g ü n (=Pazar) altıncı a y başlar. A l t ı n c ı a y ı n y e ­
d i n c i g ü n ü , Y a k i n Ş a b a t ı ' d ı r . Altıncı a y ı n o n d ö r d ü c ü g ü n ü G a -
m u l Ş a b a t ı ' d ı r . A l t ı n c ı a y ı n yirmi birinci g ü n ü , D e l a y a Ş a b a t ı ' d ı r .
Altıncı ayın yirmi ikinci g ü n ü , Y e n i Y a ğ B a y r a m ı ' d ı r . Y e n i Y a ğ
B a y r a m ı ' n d a n sonra, O d u n S u n u s u B a y r a m ı gelir.

M i s h m a r o t F. ( 4 Q 3 2 8 )

... B e ş i n c i y ı l d a : Y e h o y a r i v . A l t ı n c ı s ı n d a : H a p p i s e s .
B u n l a r yı(başlarıdır.
İlk y ı l d a : G a m u l , E l y a ş i v , M a a z y a , H u p p a .
İkincisinde: Yedaya, Bilga, Seorim, Hezir.
Ü ç ü n c ü s ü n d e : M i y a m i n , Petahya, Aviya, Yakin.
Dördüncüsünde: Şekanya, Delaya, Yakim, Yehoyariv.
Beşincisinde: Yeşevav, H a r i m , İmmer, M a l k i y a .
A l t ı n c ı s ı n d a : H a p p i s e s , ...
 Takvimle İlgili Belge C
(4Q326)

Birinci ayın dördüncü günü, Ş a b a t . . .

Sekizinci günü, Ş a b a t . . .
O n birinci g ü n ü , Şabat ...
;
*• ' On d ö r d ü , haftanın ü ç ü n c ü g ü n ü , Fısıh B a y r a m ı ' d ı r .
O n b e ş i n c i g ü n ü , haftanın d ö r d ü n c ü g ü n ü : M a y a s ı z E k m e k
Bayramı
O n sekizinci g ü n ü , Şabat'tır.
Yirmi beşinci günü: Şabat.
Y i r m i altıncı g ü n ü : Ş a b a t ' t a n sonra T a h ı l B a y r a m ı .
B i r i n c i a y , otuz g ü n .
İkinci g ü n ü : Ş a b a t .
D o k u z u n c u günü: Şabat.
O n altıncı g ü n ü ...
 Takvimle İlgili Belge D
(4Q394 1-2)

M M T (Bazı Yasa Gözlemleri) başına eklenen bu metin s: 233-234'te su­

nulmuştur.
 Takvimle İlgili İşaretler (Otot)
(4Q3I9)

Otot ya da İşaretler' belgesi, 4 Q S e (4Q259)'un devamı niteliğindedir.

M M T , 4 Q 3 9 4 1-2 içinde geçen takvim belgesinin ve bu metnin özgünlü­
ğü tartışma konusudur (bkz. s: 233-234).
4 Q 3 I 9 , altı yıllık dönemler halinde düzenlenen, haftalık, yirmi dört
kutsal hizmet takvimiyle ilgili bir düzendir. Bu düzen, ardışık altı Jübile;
294 yıl için tasarlanmıştır. Üç yılda bir tekrarlanan 'işaret', büyük olası­
lıkla, 354 günden oluşan ay yılının, 364 günden oluşan üç güneş yılına
(3x364=1092) eşitlenmesi için fazladan 30 günün, ay yılına eklenmesini
ifade eder (3x354+30=1092). Bu elyazması, paleografik incelemeye gö­
re, M . Ö . birinci yüzyılın ilk yarısına aittir.
Editio princeps için bkz. J. Ben-Dov, DJD, XXI, 199-244.

B ö l ü m 1-3

IV ...
... haftanın d ö r d ü n c ü g ü n ü n d e ...
Yaratılış H a f t a s ı ' n ı n d ö r d ü n c ü g ü n ü n d e o n u n ışığı,
G a m u l Haftası'nda.
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: d ö r d ü n c ü y ı l d a .
G a m u l ' u n işareti: serbest b ı r a k m a y ı l ı n d a
(ilk d i n l e n m e yılı)

İkinci d i n l e n m e d ö n g ü s ü :
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: ü ç ü n c ü y ı l d a .
G a m u l ' u n işareti: altıncı y ı l d a .
O L U DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Ü ç ü n c ü dinlenme döngüsü:
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: ikinci y ı l d a .
G a m u l ' u n işareti: beşinci y ı l d a .

D ö r d ü n c ü dinlenme döngüsü:
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: serbest b ı r a k m a y ı l ı n d a n sonra
G a m u l ' u n işareti: d ö r d ü n c ü yılda.
Ş e k a n y a ' n ı n işareti:
Serbest B ı r a k m a yılında.

Beşinci dinlenme döngüsü:

G a m u l ' u n işareti: ü ç ü n c ü y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: altıncı yılda.

Altıncı dinlenme döngüsü:

G a m u l ' u n işareti: ikinci yılda.
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: beşinci yılda.

Yedinci dinlenme döngüsü:

G a m u l ' u n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a n sonra
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: d ö r d ü n c ü y ı l d a .
G a m u l ' u n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a
bu J ü b i l e ' n i n s o n u n u işaret eder .
İkinci j ü b i l e n i n işaretleri: 17 işaret.
Serbest B ı r a k m a yılında: 2 işaret.

... yaratılışın ...

Ş e k a n y a ' n ı n işareti:
İkinci y ı l ı n d a .
G a m u l ' u n işareti: beşinci y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a n sonra.

G a m u l ' u n işareti:

B ö l ü m 2-5, 9 , 2 3

V beşinci yılda.
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a .

G a m u l ' u n işareti: ü ç ü n c ü y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: altıncı y ı l d a .
 CEZA VERMLS

G a m u l ' u n işareti: ikinci yılda.

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: beşinci y ı l d a .
G a m u l ' u n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a n sonra.

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: d ö r d ü n c ü y ı l d a .
G a m u l ' u n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: ü ç ü n c ü y ı l d a .
G a m u l ' u n işareti: altıncı y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti
b u , ü ç ü n c ü J ü b i l e ' n i n s o n u n u işaret eder.

Ü ç ü n c ü J ü b i l e ' n i n işaretleri: 17 işaret.

Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a : 2 işaret.

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: ikinci y ı l d a .

G a m u l ' u n işareti: beşinci y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a n sonra.

G a m u l ' u n işareti: d ö r d ü n c ü y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: altıncı y ı l d a .

G a m u l ' u n işareti: ikinci yılda.

Ş e k a n y a ' ı işareti: altıncı y ı l d a .
G a m u l ' u n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a n sonra.

Ş e k a n y a ' n ı n işareti:
D ö r d ü n c ü yılda.
G a m u l ' u n işareti: altıncı y ı l d a .

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: ü ç ü n c ü y ı l d a .
G a m u l ' u n işareti: altıncı y ı l d a .

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: ü ç ü n c ü y ı l d a .
G a m u l ' u n işareti: beşinci y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a n sonra
b u , J ü b i l e ' n i n s o n u n u işaret eder.

D ö r d ü n c ü J ü b i l e ' n i n işaretleri: 17 işaret.

Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a : 2 işaret.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

G a m u l ' u n işareti: d ö r d ü n c ü y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a n sonra.

G a m u l ' u n işareti: ü ç ü n c ü y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: altıncı y ı l d a .

G a m u l ' u n işareti: ikinci y ı l d a .

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: beşinci yılda.
G a m u l ' u n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a .

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: d ö r d ü n c ü y ı l d a .
G a m u l ' u n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a .

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: ikinci y ı l d a .

G a m u l ' u n işareti: beşinci y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a n sonra.

G a m u l ' u n işareti: d ö r d ü n c ü yılda.

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a
b u , j e s h e b a b ' d a beşinci J ü b i l e ' n i n s o n u n u işaret eder.

B e ş i n c i J ü b i l e ' n i n işaretleri: 16 işaret.

Serbest B ı r a k m a yılında:

B ö l ü m 5-8

VI 3 işaret.

G a m u l ' u n işareti: ü ç ü n c ü y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: altıncı y ı l d a .

G a m u l ' u n işareti: ikinci y ı l d a .

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: beşinci y ı l d a .
G a m u l ' u n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a n sonra.

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: d ö r d ü n c ü y ı l d a .
G a m u l ' u n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a .

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: ü ç ü n c ü a y d a .
G a m u l ' u işareti: beşinci y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a n sonra.
 GEZA VERMES

G a m u l ' u n işareti: d ö r d ü n c ü y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a .

G a m u l ' u n işareti: ü ç ü n c ü yılda.

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: altıncı y ı l d a
b u , altıncı J ü b i l e ' n i n s o n u n u işaret e d e r .

A l t ı n c ı J ü b i l e ' n i n işaretleri: 16 işaret.

Serbest B ı r a k m a yılında: 2 işaret.

Jübile için.

G a m u l ' u n işareti: ikinci yılda.

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: beşinci yılda.
G a m u l ' u n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a .

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: d ö r d ü n c ü y ı l d a .
G a m u l ' u n işareti: altıncı yılda.

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: ikinci y ı l d a .

G a m u l ' u n işareti: beşinci y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a n sonra.

G a m u l ' u n işareti: d ö r d ü n c ü y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: Serbest B ı r a k m a y ı l ı n d a .

G a m u l ' u n işareti: ü ç ü n c ü y ı l d a .
Ş e k a n y a ' n ı n işareti: altıncı y ı l d a .

G a m u l ' u n işareti: ikinci y ı l d a .

Ş e k a n y a ' n ı n işareti: beşinci y ı l d a
b u , J ü b i l e ' n i n s o n u n u işaret eder.

Y e d i n c i J ü b i l e ' n i n işaretleri: 16 işaret.

Serbest B ı r a k m a y ı l ı n ı n işaretleri: 2 işaret.

J ü b i l e ' n i n işaretleri,
Kutsal g ü n l e r e göre J ü b i l e y ı l ı ,
ilk J ü b i l e G a m u l ' d a ,
ikincisi, Y e d a y a ' d a ,
üçüncüsü, Miyamin'de; dördüncüsü, Şekanya'da.
 'Horoskoplar' ya da Astrolojik Fizyonomiler
(4QI86, 4Q534, 4Q56I)

Birisi İbranice diğer ikisi Aramca yazılmış -muhtemelen M . Ö . birinci

yüzyıl sonlarına ait- üç adet dördüncü mağara belgesi, 'horoskopları' ya
da daha açık bir ifadeyle; kişinin özellikleri, kaderi ve bu kişinin doğu­
mu sırasında yıldızların konumlanışı arasında bir ilişki olduğunu ön gö­
ren astrolojik fizyonomi bölümlerini kapsamaktadır.
J. M. Allegro tarafından yayımlanmış olan İbranice metin (4QI86),
basit bir şifreyle yazılmıştır: Alışıla geldik biçiminde sağdan sola doğru
yazılan İbranice metinlerin aksine, bu yazıt soldan sağa doğru okunur.
İkinci olarak; bu metinde, 'köşeli' İbrani alfabesi yerine, eski İbranice
(ya da Fenike dili) ve Yunanca yazıtlara ait harfler kullanılmıştır. Aydın­
lık ve Karanlık özellikleri, bu çalışmada sözü edilen üç kişinin tinsel ni­
teliklerinin açıklanmasında esas alınır, ilk adam, günahkârdır: bir Aydın­
lığa karşı, sekiz Karanlık. İkinci adam, oldukça iyidir: üç Karanlığa karşı,
altı Aydınlık. Sonuncusuysa neredeyse mükemmeldir: bir Karanlığa kar­
şı, sekiz Aydınlık.
Kısa boy, şişmanlık ve fiziksel bozukluklar gibi özellikler, günahkâr­
lıkla bağdaştırılırken; karşıt özellikler, kişinin erdemiyle ilişkilendirilir.
Bu belgede kullanılan astrolojik terimlerden 'ikinci Sütun' hiç kuş­
kusuz 'ikinci Ev' anlamına gelmektedir. 'Boğa ayağındaki' bir doğum
günü, muhtemelen güneşin, Boğa takımyıldızının altında bulunduğu anı
ifade eder.
J. Starcky'ye göre, ilk Arami 'horoskopu' (4Q534), sonuncu Cemaat
Prensi'ne, asil Mesih'e aittir. Ancak bu metin Nuh'un mucizevî doğuşu­
na göndermede bulunduğundan, Nuh yazınları arasına yerleştirilmişti
(bkz. s: 540-541). Aramca sureti de bulunan 4 Q 5 6 I , oldukça kısa oldu­
ğundan, bu yazıt üzerinden bir kimlik saptaması yapılamaz; ancak söz
konusu edilen vasat kişinin Nuh olma olasılığı zayıf görünüyor.
 GEZA VERMES

Tarikat üyelerinin horoskop aracılığıyla geleceği tahmin edip etme­

diklerini ya da bu horoskop benzeri yazıtları yalnızca yazınsal bir araç
olarak kullanmış olup olmadıklarını bugünden kestirmek mümkün değil;
öte yandan ben ikinci durumun daha olası göründüğüne inanıyorum.
Parşömenler içinde böylesi metinlerin bulunmuş olması şaşırtıcı değil­
dir. Yahudi cemaatinin büyük bir bölümü astrolojiyi tasvip etmezdi; öte
yandan Helen taraftarı bir Yahudi yazar, Eupolemus, astrolojinin İbra­
him tarafından keşfedildiğini iddia ediyordu! (bkz. G. Vermes, Scripture
and Tradition in Judaism, Leiden, I973, 80-82.)
Metinler için bkz. J. M. Allegro ve A. A. Anderson, DJD, V, 88-9I; J.
Strugnell, RQ 7 (I970), 274-6; P. S. Alexander, E. Schürer, G. Vermes, F.
Miliar, M. G o o d m a n , The History of the Jewish People in the Age of Je­
sus Christ, III, Edinburg, !986, 364-6.

4 Q I 8 6 , böl. I

I I ... kalçası d ü z v e u z u n ; a y a k parmakları i n c e v e u z u n d u r . İkinci

S ü t u n dışındadır. R u h u , A y d ı n l ı k E v i ' n d e n altı p a r ç a d a n ; D i p t e k i
K a r a n l ı k ' t a n ü ç p a r ç a d a n oluşur. D o ğ d u ğ u / d o ğ a c a ğ ı (?) g ü n ü d ü r
b u : B o ğ a n ı n a y a ğ ı n d a . O , uysal biri o l a c a k . H a y v a n ı , boğadır ...

2. B ö l ü m

I ... d ü z e n . Kara gözleri parlaktır. S a k a l ı ... ve o ... K i b a r bir sesi

vardır ... Dişleri d ü z g ü n v e güzeldir. B o y u n e u z u n n e d e kısadır.
O ... P a r m a k l a r ı i n c e ve u z u n d u r . K a l ç a s ı d ü z d ü r . A y a k t a b a n ı ...
A y a k p a r m a k l a r ı d ü z g ü n d ü r . R u h u , A y d ı n l ı k E v i ' n d e n , ikinci s ü ­
t u n d a n , sekiz p a r ç a d a n ; K a r a n l ı k E v i ' n d e n bir p a r ç a d a n o l u ş u r .
D o ğ d u ğ u / d o ğ a c a ğ ı g ü n ü d ü r b u : ... H a y v a n ı , ...

4Q56I

... karışık o l a c a k ; a m a ç o k d e ğ i l . G ö z l e r i , s i y a h l a b e y a z a r a s ı n d a
o l a c a k . B u r n u , u z u n v e güzel o l a c a k . D i ş l e r i , d ü z g ü n o l a c a k . S a ­
kalı i n c e o l a c a k ; a m a ç o k d e ğ i l . K a l ç a s ı d ü z v e k ü ç ü k v e k a l ı n ...
 Ay'ın Evreleri
(4Q3I7)

Şifreli harflerle yazılmış yetmiş altı astronomi metni, dolunayın dörtte bi­
rine bölünen evreleri, 364 günden oluşan güneş takvimi esas alınarak
tanımlamaktadır. J. T. Milik; I ii, 2-14 ve bazı küçük parçalardan yararla­
narak, on dört satırlık yeni bir bölüm oluşturmuştu.
Metin için bakınız J. T. Milik; The Books of Enoch: Aramaic Frag­
ments ofQumran Cave 4 (Oxford, 1976), 68-9.

II ... A y ı n b e ş i n d e , a y ı n on dörtte on ikisi karanlıkta kalır ve

b ö y l e c e a y , g ü n e girer. A l t ı n c ı g ü n , a y ı n o n dörtte o n ü ç ü k a r a n ­
lıkta kalır v e b ö y l e c e a y , g ü n e girer. Y e d i n c i g ü n , a y ı n o n dörtte
o n d ö r d ü karanlıkta kalır v e b ö y l e c e a y , g ü n e girer, vacat S e k i z i n ­
c i g ü n ... g ö k y ü z ü ... ışığı g ö r ü n m e z ... Ş a b a t ' t a n s o n r a k i g ü n
( P a z a r ) , v a c a f D o k u z u n c u gün a y ı n o n dörtte biri g ö r ü n ü r v e b ö y ­
l e c e a y , g e c e y e girer. O n u n c u g ü n , a y ı n o n dörtte ikisi g ö r ü n ü r v e
b ö y l e c e a y , g e c e y e girer, v a c a f O n birinci g ü n , a y ı n o n dörtte ü ç ü
g ö r ü n ü r v e b ö y l e c e a y , g e c e y e girer, vacat
 Bir Brontologion Beraberinde Bir Burç Takvimi
(4Q3I8)

Çarpıcı, ancak maalesef parça buçuk bir takvim, Nisan ayıyla Adar ayı
arasındaki ardışık aylar içinde, ayın farklı burç işaretlerinden geçişini
gösterir. Bu bölüm, Tevet ayıyla başlatılır, Tishri ayıyla devam eder ve
Adar ayıyla sonlandırılır. 8. sütunun son dört satırı brontologion'u -ayın
belirli günlerinde duyulan gök gürültüsünün yorumlanmasıyla mucizele­
rin ve hastalık alametlerinin tahmin edilmesi- kapsamaktadır. Istırap za­
manlarının tahmini, 8. ve 9. satırlarda sunulmaktadır. Kuraklık, yabancı
bir ordunun ülkeyi işgal edişi, bu ıstırap zamanlarındandır.
Editio princeps için bkz. J. C. Greenfield ve M. Sokoloff, DJD,
X X X V I , 259-74.

V I I ... I 3 ' ü v e I4'ü B a l ı k ; I5'i v e I6'sı K o ç ; I7'si v e I8'i B o ğ a ;

I 9 ' u , 20'si v e 2l'i İkizler; 22'si v e 2 3 ' ü Y e n g e ç ; 2 4 ' ü v e 25'i A s ­
l a n ; 2 6 ' s ı , 27'si ve 28'i B a ş a k ; 2 9 ' u ve 3 0 ' u T e r a z i vacat Tishri .
I'i v e 2'si A k r e p ; 3'ü v e 4'ü Y a y ; 5'i, 6'sı v e 7'si O ğ l a k ; 8'i, I 3 ' ü v e
I4'ü Y e n g e ç ; I5'i v e I6'sı A s l a n ; I7'si v e 18'i B a ş a k ; I 9 ' u , 20'si v e
2l'i T e r a z i ; 22'si v e 2 3 ' ü A k r e p ; 2 4 ' ü v e 25'i Y a y ; 2 6 ' s ı , 27'si v e
28'i O ğ l a k ; 2 9 ' u ve 3 0 ' u K o v a . vacaf Shevat. I'i ve 2'si B a l ı k ; 3'ü
v e 4 ' ü K o ç ; 5'i, 6'sı v e 7'si B o ğ a ; 8'i v e 9'u İkizler; 10'u v e ll'i
Y e n g e ç ; I 2 ' s i , I3'ü v e I4'ü A s l a n ; I5'i v e I6'sı B a ş a k ; I7'si v e I8'i
T e r a z i ; I 9 ' u , 20'si v e 2l'i A k r e p ; 22'si v e 2 3 ' ü Y a y ; 2 4 ' ü v e 25'i
O ğ l a k ; 2 6 ' s ı , 27'si v e 28'i K o v a ; 3 0 ' u v e 3I'İ B a l ı k , v a c a f Boğa'da,
gök gürler ... ü l k e d e ağır işçilik v e kralın d a v a s ı n d a kılıç v e ... ül­
k e s i n d e ... A r a p l a r a ( ? ) . ... a ç l ı k v e her birini y a ğ m a e d e r l e r ...
v a c a f İkizler takım yıldızında, gök gürler; y a b a n c ı l a r ç e v r e d e terör
estirir v e y a ğ m a l a m a ...
 İlahi Görev Düzeni
(4Q334)

Dördüncü mağarada, altı sütundan oluşan bir liturjik çalışmaya ait yedi
bölüm bulunmuştur. Bu metinde, ayın birbirini takip eden günlerinde,
geceleri ve gündüzleri okunan dua ve söylenen ezgi sözlerinin numara­
ları sıralanmıştır. Yalnızca 2-4 bölümler, tutarlı bir metne dönüştürülebi­
lirler. Yazıt, M . Ö . birinci yüzyılın sonlarına tarihlenir.
Editioprinceps için bkz. U. Glessmer, DJD, X X I , 167-94, _.

B ö l ü m 2-4

A y ı n sekizinci g e c e s i n d e : sekiz ezgi v e kırk- ... d u a v e g ü n

b o y u n c a : ... ezgi v e o n altı d u a . D o k u z u n c u g e c e s i n d e : sekiz e z ­
g i v e kırk iki d u a v e gün b o y u n c a : ... ezgi v e ... d u a . O n u n c u g e ­
c e : sekiz ezgi v e ... d u a v e g ü n b o y u n c a : ... ezgi v e y i r m i d u a ...
 Semavi Işıkların Sözleri
.(4Q504-6)

Dördüncü mağara (4Q504-6)'da bulunan, parça halindeki üç elyazması,

'Semavi Işıkların Sözleri', haftanın günleri için yazılmış dualar koleksi­
yonudur; bunlar kutsal kitap hatırlatmalarıyla doludur. Bu metinler ara­
sında en iyi durumda bulunan 4Q504 yazıtı, özellikle Şabat'ın ve dör­
düncü günün üzerinde durmaktadır. Editörü, abartılı biçimde bu belge­
nin M . Ö . ikinci yüzyıl ortalarında kaleme alındığını savunur (DJD, V I I ,
1982, 137-75).

4Q504

I ... A m e n ! A m e n !
... I I ... S a n a d u a e d i y o r u z , e y R a b , b i l d i ğ i n c e d a v r a n , K u d ­
retinin b ü y ü k l ü ğ ü u y a r ı n c a , b u y r u k l a r ı n a karşı g e l e n a t a l a r ı m ı z ı
bağışlayansın S e n . Onları yok edecek derecede öfkeliydin; a n c a k
o n l a r a karşı d u y d u ğ u n sevgin v e a n t l a ş m a n a d ı n a - ç ü n k ü M u s a
o n l a r ı n g ü n a h l a r ı için a f dilemişti- sonraki k u ş a k l a r ı n , y ü c e k u d r e ­
tini v e m e r h a m e t i n i n b o l l u ğ u n u bilmeleri i ç i n , o n l a r a a c ı d ı n . B ü ­
tün g ü n a h l a r ı n a r a ğ m e n , öfkeni v e g a z a b ı n ı İsrail h a l k ı n d a n esir­
ge. Yoksul halklar için gerçekleştirdiğin m u c i z e l e r i n i a n ı m s a .
Ç ü n k ü biz, S e n i n A d ı n l a anıldık ... b ü t ü n i ç t e n l i ğ i m i z l e p i ş m a n l ı k
d u y m a m ı z v e Y a s a ' n ı , bir d a h a b u n d a n s a p m a m a c a s ı n a - g ö n l ü ­
m ü z e k a z ı m a m ı z için ... B i z i b u d a l a l ı k t a n , k ö r l ü k t e n v e kararsız­
lıktan ... kurtar'.' İşlediğimiz g ü n a h l a r y ü z ü n d e n satıldığımızı gör­
d ü n v e b ü t ü n h a t a l a r ı m ı z a r a ğ m e n bizi ... ç a ğ ı r d ı n . S a n a ... karşı
g ü n a h i ş l e m e k t e n bizi koru v e ... kanıtlarını g ö r m e m i z i sağlarsın.
III ... uluslar, S e n i n y a n ı n d a hiçtir; S e n i n h u z u r u n d a ö n e m ­
siz v e değersizlerdir. Y a l n ı z c a S e n i n A d ı n ı a n d ı k . B i z i k e n d i gör-
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLAR!

k e m i n için yarattın v e bütün uluslar a r a s ı n d a n bizi, o ğ u l l a r ı n o l ­

m a m ı z için s e ç t i n . İsrail'i ' O ğ l u m , ilk ç o c u ğ u m ' d i y e ç a ğ ı r d ı n v e
bir b a b a n ı n k e n d i o ğ l u n u c e z a l a n d ı r m a s ı g i b i , S e n d e bizi c e z a ­
l a n d ı r d ı n . Ç a ğ l a r b o y u n c a hastalık, s u s u z l u k , salgın v e A n t l a ş -
m a ' n ı n ... k ı l ı c ı y l a büyüttün bizi. B ü t ü n d ü n y a halkları a r a s ı n d a n
b i z i , kendi h a l k ı n olarak seçtiğin için ö f k e n i , kıskançlığını v e ga­
z a b ı n ı n k ı z g ı n l ı ğ ı n ı ü z e r i m i z e y a ğ d ı r d ı n . V e b a k ı r b a c ı n l a bizi
b ö l d ü n , M u s a v e diğer P e y g a m b e r h i z m e t k â r l a r ı n ı n y a z d ı k l a r ı
ü z e r e , b i z e ... son g ü n l e r i n d e iblisi g ö n d e r e c e ğ i n i d u y u r d u n .
IV ... S e n i n m e s k e n i n ... K u d ü s ' t e bir d i n l e n m e y e r i . B ü t ü n
d ü n y a üzerinde bu kenti, daima adının yaşatılacağı yer olarak
seçtin. B ü t ü n halklar arasından israil'i s e v d i n . Y a h u d a kabilesini
s e ç t i n , h a l k ı n a ç o b a n l ı k etmesi v e h u z u r u n d a sonsuza dek İsrail
tahtında oturması için M u s a ile A n t l a ş m a y a p t ı n . S e n i n g ö r k e m i n i
bütün halklar g ö r m ü ş t ü , israil halkının i ç i n d e K e n d i n i kutsamıştın.
S e n i n Y ü c e İ s m i n e sunularını getirdiler; g ü m ü ş , altın v e değerli
taşlarla birlikte ü l k e l e r i n d e k i bütün zenginlikleri sundular. B u n l a r ,
S e n i n h a l k ı n ı , kutsal kentin S i y o n ' u v e R a b b i m i z i n e v i n i y ü c e l t s i n
d i y e ... o z a m a n , n e d ü ş m a n l ı k n e d e uğursuzluk y a ş a n d ı ; a k s i n e
huzur v e kutsama ... v e y e d i l e r v e tatmin o l d u l a r v e geliştiler ...
V . . . y a ş a m p ı n a r ı n ı n sularından v a z g e ç t i l e r . . . v e ü l k e l e r i n d e
y a b a n c ı bir tanrıya hizmet ettiler. Toprakları d ü ş m a n l a r tarafından
y a ğ m a l a n d ı ; ç ü n k ü kıskançlığının ateşi i ç i n d e S e n i n ö f k e n v e ga­
z a b ı n ı n sıcaklığı taştı v e b u topraklar, h i ç b i r a d a m ı n v a r ı p d ö n e ­
m e y e c e ğ i bir ç ö l e d ö n ü ş t ü . B ü t ü n b u n l a r a r a ğ m e n , n e Y a k u p ' u n
t o h u m u n d a n g e ç t i n n e d e A n t l a ş m a n ı b o z u p İsrail'i yıktın. Ç ü n k ü
v a r o l a n tek Tanrı S e n s i n v e s e n d e n başka tanrı yoktur. A n t l a ş m a ­
n ı a n ı m s a d ı n , bizi u l u s l a r d a n k o r u d u n v e b i z d e n v a z g e ç m e d i n .
S ü r g ü n e g ö n d e r d i ğ i n topraklarda, İsrail h a l k ı n a s e v e c e n d a v r a n -
dın; b ö y l e c e onlar Sana döneceklerini ve hizmetkârın M u s a aracı­
lığınla b u y u r d u ğ u n üzere S ö z ü n e u y a c a k l a r ı n ı a n ı m s a d ı l a r .
B i z e Kutsal R u h ' u bahşettin, bizi kutsadın; b ü t ü n a c ı l a r ı m ı z d a
S e n i a n a c a ğ ı z v e bizi c e z a l a n d ı r d ı ğ ı n zorlu s ı n a v l a r d a S a n a d u a
e d e c e ğ i z . A c ı y a b o ğ u l d u k , felaketler y a ş a d ı k , z a l i m i n g a z a b ı y l a
sınandık. Ç ü n k ü işlediğimiz suçlarla Tanrı'yı da usandırmıştık,
g ü n a h l a r ı m ı z l a K a y a ' y ı bıktırmıştık. A n c a k k a z a n m a m ı z için S e n ,
bizi y ü r ü m e m i z g e r e k e n y o l a y ö n e l t e n , bizi y ı l d ı r m a d ı n . B i z y i n e
d e ... d i n l e m e d i k .
V I ... B i z i b ü t ü n h a t a l a r ı m ı z d a n kurtardın v e K e n d i n için bizi
g ü n a h l a r ı m ı z d a n a r ı n d ı r d ı n . D o ğ r u l u k S e n i n l e d i r , bir tek S e n i n l e ,
 CEZA VERMES

e y R a b ; ç ü n k ü b ü t ü n b u n l a r S e n i n işindir! Y ü r e k l e r i m i z i n t e v a z u
ile d o l d u ğ u b u g ü n , a t a l a r ı m ı z ı n v e b i z i m g ü n a h l a r ı m ı z ı n , s a d a ­
katsizliğimizin v e isyankârlığımızın b e d e l i n i ö d ü y o r u z . S e n i n sı­
namalarını ve cezalarını reddetmedik; çektiğimiz bütün acılara
karşın, A n t l a ş m a n ı b o z a c a k d e n l i isyankâr o l m a d ı k . D ü ş m a n l a r ı ­
mızı ü z e r i m i z e salan S e n , gizemli İşlerini sonraki kuşaklara aktar­
m a m ı z için bize güç verdin. Sana dua ediyoruz, ey R a b ; ç ü n k ü
e z e l d e n e b e d i y e t e dek m u c i z e l e r yaratırsın; b i z e karşı o l a n ö f k e n
v e g a z a b ı n diner. Ç e k t i ğ i m i z a c ı y ı , ç i l e y i v e ıstırabı gör; y a k ı n a v e
u z a ğ a , s ü r g ü n e g ö n d e r d i ğ i n , Y a ş a m K i t a b ı ' n d a adı a n ı l a n b ü t ü n
İsrail h a l k ı n ı serbest bırak ... S a n a h i z m e t ... ve Kutsal a d ı n a m i n ­
net ...VII ... b i z i , bütün a c ı l a r d a n kurtarana. A m e n ! A m e n !

Şabat Günü için İlahiler

Ş ü k ü r l e r ...
O ' n u n Kutsal A d ı n ı d a i m a a n
... kutsal s e m a n ı n bütün m e l e k l e r i
... c e n n e t l e r i n üstünde,
Y e r y ü z ü v e bütün derinlikleri,
Dipsiz cehennem çukuru ve Yıkım
B ü t ü n sular v e içlerindeki her şey.
B ü t ü n yaratıları O ' n u kutsasın d a i m a
Sonsuza dek. A m e n ! A m e n !
... O ' n u n kutsal A d ı n ı a n .
T a n r ı ' y a ... s ö y l e ...

3.Bölüm

I I ... B i z e h u z u r v e r e n T a n r ı ' y a ş ü k ü r l e r o l s u n . A m e n , a m e n .
D ö r d ü n c ü gün duası. Anımsa, ey R a b . . .

4. Bölüm

I I ... B i z e bahşettiğin Kutsal R u h s a y e s i n d e b u n l a r ı b i l i y o r u z . B i z i

y ü c e l t t i n . B i z e m e r h a m e t et, Eski a d a m l a r ı n g ü n a h l a r ı v e dik b a ş ­
lılıkları y ü z ü n d e n bizi c e z a l a n d ı r m a . B i z i kurtar, kutsa, b ü t ü n g ü ­
n a h l a r ı m ı z ı v e suçlarımızı bağışla.
O L U DENİZ PARŞOMbNLtKI

6. B ö l ü m

II ... A n ı m s a , kutsa; biz S e n i n halkınız. B i z i kartalların k a n a t l a r ı n ­

d a taşıdın v e h u z u r u n a getirdin. Y a v r u s u n a kol kanat g e r e n , ka­
natlarını a ç a n , y a v r u l a r ı n ı kanatlarında t a ş ı y a n bir kartal g i b i , y a ­
ş a m l a r ı m ı z ı a y ı r a c a ğ ı z v e diğer u l u s l a r d a n ayrı d u r a c a ğ ı z v e ...
Ateş sütununda bizim yanımızdasın ve kutsallığının bulutunda
ö n ü m ü z d e n g i d i y o r s u n , S e n i n g ö r k e m i n b i z i m a r a m ı z d a ...

8. b ö l ü m , sağdaki sayfa

I I ... A n ı m s a , e y R a b ... B a b a m ı z  d e m ' i , K e n d i g ö r k e m i n i n b e n ­

z e r i n d e b i ç i m l e n d i r d i n ; o n a y a ş a m nefesi v e r d i n ; a n l a y ı ş g ü c ü v e
bilgi s u n d u n ... o n u , k u r d u ğ u n A d e n B a h ç e s i ' n e h ü k ü m d a r kıldın
... g ö r k e m l i topraklarda y ü r ü m e s i için ... k o r u d u . ... s a p m a m a s ı
için O ' n u n y a n ı n d a y d ı n ... o , ettendi v e toprağa d ö n e c e k (?) ...
v e S e n , ... Bilirsin ... kuşaklar b o y u n c a ... y a ş a y a n bir T a n r ı v e
S e n i n e l i n ... y o l l a r ı n d a a d a m ... d ü n y a y ı şiddete b o ğ m a k v e m a ­
s u m kanı a k ı t m a k ...
 Liturjik Dua
(IQ34 ve bis 34)

J. T. Milik tarafından yayımlanan (DJD, I, 152-5) bu bölümler Musevi

bayramlarında okunan dualardan bazılarını içermektedir. Bu bölümün
başlığı kayıp; ancak Antlaşma'nın yenilenmesine yapılan göndermeye
bakacak olursak elimizdeki bu metin, tarikata ait ba>ka bir Pentekostal
liturjiye aittir.

I ... g ü n a h k â r ı r e h i n i m i z , sadakatsizi tutsağımız y a p a c a k s ı n . B i z i ,

b ü t ü n z a l i m l e r d e n kurtaracaksın v e biz s o n s u z a d e k S e n i n A d ı n ı
k u t s a y a c a ğ ı z . B i z i b u n u n i ç i n yarattın; ş ö y l e d e m e m i z i ç i n : S a n a
şükürler o l s u n ...
I I ... g ü n d ü z i ç i n c e n n e t i n B ü y ü k ışığı; g e c e i ç i n c e n n e t i n
K ü ç ü k Işığı ... y a s a l a r ı n a karşı g e l m e d e n ... v e b ü t ü n d ü n y a y a
egemendirler.
A n c a k erkek t o h u m u , onlara bahşettiklerini a n l a m a d ı l a r v e
S e n i n s ö z l e r i n d e varlığını s e z e m e d i l e r v e her b i r i n d e n g ü n a h k â r ­
c a saptılar. S e n i n kudretine i n a n m a d ı l a r ; b u y ü z d e n o n l a r ı reddet­
tin. Ç ü n k ü günahkârlık Seni m e m n u n e t m e z ; S e n i n huzurunda
tanrıtanımazlık var olamaz.
A n c a k iyi n i y e t i n i n z a m a n ı n d a K e n d i n i ç i n bir h a l k s e ç t i n .
A n t l a ş m a n ı a n ı m s a d ı n v e bütün halklar a r a s ı n d a n kutsal o l a n ı n ı
y ü c e l t t i n . G ö r k e m l i bir h a y a l , Kutsal R u h u ' n u n sözleri, e l l e r i n i n iş­
leri v e S a ğ Eli'nin yazdıkları üzerine kurulu a n t l a ş m a n ı , o n l a r için
y e n i l e d i n ; o n l a r sonsuza a ç ı l a n m e r d i v e n l e r i v e g ö r k e m i n t e m e l l e ­
rini öğrensinler d i y e ... O n l a r için vefakâr bir ç o b a n ç ı k a r d ı n ...
 Bayramlar için Dualar
(4Q507-9)

Dördüncü mağarada bulunan aşınmış üç elyazması (4Q507-9), birinci

mağaradaki bazı metinlerle (IQ34 ve bis 34 ) örtüşmektedir. Aralarından
ikisi Bağışlanma G ü n ü ' n e ve İlk Ürün Gününe ait olan bu metinler, bay­
ram dualarını içerir. Editör M. Baillet, bunların M . S . birinci yüzyıl başla­
rına denk düştüğünü savunur (DjD, VII, 175-215).

4Q507, I. bölüm

R a h i m d e n , göğüsten beri g ü n a h l a kuşatıldık. Y a ş a r k e n , ... g ü n a h

içinde yürüdük.

4 Q 5 0 8 , 1 . b ö l ü m (bkz. I Q 3 4 6/5)

D o ğ r u l u k ... b ü y ü m e k i ç i n , g ö k y ü z ü n ü n bulutlarına v e toprağın

ü r ü n l e r i n e şükürler o l s u n , ... d o ğ r u y u , g ü n a h t a n a y ı r m a k için ...
G ü n a h k â r ı , c e z a m ı z k ı l a c a k s ı n ; adil o l a n l a b ü t ü n z a l i m l e r i m i z i
y o k e d e c e k s i n . A d ı n ı d a i m a kutsayacağız. Ç ü n k ü bizi b u n u n için
yarattın v e ş ö y l e y a n ı t v e r i y o r u z : Şükürler ...

2. b ö l ü m (bkz. I Q 3 4 bis)

... B a ğ ı ş l a n m a G ü n ü için d u a . M e r h a m e t l e r b a y r a m ı n ı a n ı m s a e y
R a b v e d ö n ü ş (?) z a m a n ı n ı ... O n u , b i z i m için bir o r u ç b a y r a m ı
d i y e seçtin v e d a i m i bir ilke ... G i z l i o l a n ı v e a ç ı k l a n a n şeyleri
bilirsin.
 GEZA VERMES

3. bölüm

... A n t l a ş m a n ı , N u h ' l a y a p t ı n ...

4 Q 5 0 9 , 3 . b ö l ü m (bkz. I Q 3 4 bis)

A c ı m ı z ı dindirerek bizi s e v i n d i r d i n , ... b a y r a m ı için s ü r g ü n l e r i m i ­

zi bir a r a y a g e t i r d i n . ... m e v s i m i için d a ğ ı l a n k a d ı n l a r ı m ı z ı bir
a r a y a getireceksin ... B i r l i ğ i m i z e m e r h a m e t i n , e k i m m e v s i m i n d e
t o p r a ğ a d ü ş e n y a ğ m u r d a m l a l a r ı ... v e f i l i z l e n m e m e v s i m i n d e
ç i m l e r ü z e r i n d e k i su ve ... gibidir. M u c i z e l e r i n i , kuşaktan kuşağa
a k t a r a c a ğ ı z . B i z l e r i s e v i n d i r e n R a b ' b e şükürler o l s u n ...

132. b ö l ü m

I I İlk Ü r ü n B a y r a m ı için d u a . A n ı m s a , e y R a b , ... b a y r a m ı n ı v e ...

işlerinin ilk ürünlerini H u z u r u n d a s u n m a k ... b u y u r d u ğ u n , hoşnut
e d i c i , g ö n ü l d e n s u n u l a n sunuları ...
 Günlük Dualar
(4Q503)

Toplam 225 papirüs parçasından oluşan bir dördüncü mağara elyazması

(4Q503), ayın her akşamında ve sabahında okunan kutsama dualarının
listesini sunmaktadır ( M . Baillet, DJD, V I I , 105-36). İzlenen takvim, ay yı­
lı takvimi olmalı; öyle ki burada akşamlar sabahtan önce gelir. Editör,
bu metni M . Ö . birinci yüzyılın ilk çeyreğine yerleştirir.

III G ü n e ş d o ğ d u ğ u n d a ... c e n n e t i n s e m a s ı n d a , d u a e d e c e k l e r .
Ş ö y l e y a n ı t l a y a c a k l a r : İsrail'in Tanrı'sına şükürler o l s u n ... B u g ü n
... ışığının d ö r d ü n c ü k a p ı s ı n d a n ... A y ı n b e ş i n c i g ü n ü n ü n akşa­
m ı n d a d u a e d e c e k l e r . Ş ö y l e y a n ı t l a y a c a k l a r : ... s a k l a y a n İsrail'in
Tanrısına şükürler o l s u n . ... g ö r k e m i n i n t ü m b ö l m e l e r i n d e ... b u ­
g ü n o n d ö r d ü ... g ü n ışığının ... H u z u r sizinle o l s u n , İsrail ... G ü ­
neş, y e r y ü z ü n ü aydınlatmak üzere yükseldiğinde şükredecekler
v e g ö r k e m l i z a m a n a v e s e v i n ç b a y r a m ı n a dek o n bir g ü n g e ç e ­
c e k ; ç ü n k ü b u g ü n , ışığın kapılarının o n b e ş i n c i s i n d e ... H u z u r
s e n i n l e o l s u n , İsrail. A y ı n altıncı g ü n ü n ü n a k ş a m ı n d a d u a e d e c e k ­
ler. Ş ö y l e y a n ı t l a y a c a k l a r : İsrail'in Tanrısına şükürler o l s u n ... G ü ­
n e ş , y e r y ü z ü n ü a y d ı n l a t m a k üzere y ü k s e l d i ğ i n d e ş ü k r e d e c e k l e r .
Ş ö y l e yanıt verecekler

B ö l ü m 7-9

IV ... H u z u r s e n i n l e o l s u n , İsrail ... A y ı n y e d i n c i g ü n ü n ü n akşa­

m ı n d a d u a e d e c e k l e r . Ş ö y l e y a n ı t l a y a c a k l a r : İsrail'in T a n r ı ' s ı n a
şükürler o l s u n ...

Bölüm II

A y ı n o n ikinci g ü n ü n ü n a k ş a m ı n d a d u a e d e c e k l e r ... ( m u h t e m e ­
len a y ı n y i r m i altıncı g ü n ü n e dek b u , t e k r a r l a n a c a k . )
 Sabahı ve Akşamı Kutlama Duası ya da İlahisi
(4Q408)

Bu liturjik dua külliyatı içinde on beş ya da on altı adet, orta uzunlukta

ve bir adet kısa uzunlukta parça bulunmaktadır; ancak bunlardan yal­
nızca biri çevrilmeye uygundur. Bu belge; 4 Q 3 7 5 , 376 ve IQ29'la ben­
zerlik taşır. Paleografik incelemeye göre, bu metin M . Ö . ikinci yüzyıl
sonlarına yerleştirilir.
Editio princeps için bkz. Annette Steudel, DJD, X X X V I , 298-319.

I. b ö l ü m

... B ü t ü n y o l l a r ı n d a d o ğ r u o l a n R a b , S a n a ş ü k ü r l e r o l s u n .
Kudretli o l ... y a r g ı l a r ı n d a . S e n , sadık o l a n ... B ü t ü n z e k a n l a a n ­
larsın ... g ü ç ... S e n , ... getirmek için ... g ü n ü n b a ş l a n g ı c ı n ı işaret
e d e n s a b a h ı y a r a t a n ... işleri i ç i n . O n l a r ı , A d ı n ı n k u t s a n m a s ı için
yarattın. Ç ü n k ü ışık iyi ... S e n ... karanlığın d o ğ u ş u n u işaret e d e n
a k ş a m ı yarattın ... işten ... Işığın iyi o l d u ğ u n u g ö r d ü k l e r i n d e ve
... ilahi A d ı n ı kutsamaları için yarattın o n l a r ı . ... k a r a n l ı ğ ı n d o ğ u ­
ş u n u işaret e d e n a k ş a m ı yarattın.
 Kutsamalar
(IQSb=IQ28b)

Bir kutsama külliyatında geçen bu parçalar asıl olarak, Cemaat Kuralı'nı

ve Kurtarıcı (Messianic) Kuralı da içeren Parşömen'e aitti. Editörü tara­
fından başarılı biçimde derlenmiş olan bu parçalar, yine J. T. Milik'e gö­
re M . Ö . birinci yüzyıl civarlarına tarihlenir (DJD, I, 118-29).
Muhtemelen kurtuluş çağını ya da yeni Cemaat'in kuruluş törenini
anlatan bu kutsamalar, Efendi ya da Gardiyan tarafından okunurdu. Ö t e
yandan bu kutsamalar, kurtuluş çağının gelişini öngören ya da simgele­
yen bazı liturji toplantılarında da okunuyor olabilirdi. Öncelikle bütün
Antlaşma üyeleri daha sonra cemaatin dini başkanı, Harun'un Mesihi,
kutsanır. Sonraki kutsamalar, sırasıyla Sadok Oğulları, Kâhinler (ve Levi-
liler?), Cemaat Prensi; israil'in Mesih'i için okunur. Belgenin geri kalanı
kayıptır.
Ek bir parça için bkz. G. J. Brooke, j. M. Robinson, 'A Further Frag-
ment of I Q S b : The Schoyen Collection M.S. 1909', JJS 46 (1995), 120-33.

Sadık Kişinin Kutsanması

I K u t s a m a sözleri. B a ş k a n ; Tanrı korkusu taşıyan ve O ' n u n istek­

leri u y a r ı n c a d a v r a n a n l a r ı , B u y r u k l a r ı n a u y a n l a r ı , kutsal A n t l a ş ­
m a s ı n a bağlı k a l a n l a r ı , D o ğ r u l u ğ u n u n y o l u n d a y ü r ü y e n l e r i , T a n -
rı'nın sonsuza d e k d e v a m e d e c e k A n t l a ş m a s ı ' n a seçtiklerini kut-
sayacak.

R a b , sizi kutsal m e s k e n i n d e n kutsasın; sizin için c e n n e t t e n ,

asla s a r s ı l m a y a c a k sonsuz bir pınar a ç s ı n !

O , sizi ilahi d u a l a r l a o n u r l a n d ı r s ı n ; size Kutsal O l a n l a r ı n b i l ­

gisini öğretsin!
 CEZA VERMES

O , sizin için e b e d i pınarı a ç s ı n ; y a ş a m s u y u n u , susamış kişi­

lerden e s i r g e m e s i n !

Baş Kâhinin Kutsanması

II
III R a b , y ü z ü n ü sizden y a n a d ö n s ü n ; k u r b a n l a r ı n ı z ı n hoş k o k u ­
suyla hoşnut o l s u n !
Kutsal h e y e t i n i z d e oturan kişileri s e ç s i n ; b ü t ü n kutsal s u n u l a ­
rınızı bir y a n a yığsın ve ... m e v s i m i n d e ... t o h u m l a r ı n ı z ı !
Yüzünü, cemaatinizden yana dönsün!
Sizi t a ç l a n d ı r s ı n ... sonsuz g ö r k e m d e ; t o h u m u n u z u sonsuza
dek kutsasın!
Sizi e b e d i huzurla ... ö d ü l l e n d i r s i n !
Kötülerin soyu tükeninceye dek, Binlerin başında dövüşsün
... ö n ü n ü z d e k i halkı b a ğ l a m a k ... d ü n y a n ı n bütün z e n g i n l i k l e r i

Ç ü n k ü T a n r ı , ... bütün temellerini k u r d u , h u z u r u n u z u n t e m e ­

lini d e k u r s u n !

Kâhinlerin Kutsanması

K u t s a m a sözleri. E f e n d i , T a n r ı ' n ı n kendi a n t l a ş m a s ı n ı teyit et­

tirmek v e k e n d i h a l k ı n ı n arasında bütün ilkelerini s o r g u l a t m a k v e
b u y u r d u ğ u b i ç i m d e o n l a r a rehberlik e t m e l e r i n i s a ğ l a m a k i ç i n s e ç ­
tiği v e T a n r ı ' n ı n A n t l a ş m a s ı ' n ı g e r ç e ğ i n ü z e r i n e k u r m u ş o l a n v e
s a d a k a t l e O ' n u n yasalarını izlemiş o l a n v e O ' n u n s e ç i m i n i n y o ­
lunda y ü r ü y e n bütün k â h i n S a d o k O ğ u l l a r ı ' n ı kutsasın.

R a b , sizi k e n d i kutsal m e s k e n i n d e n kutsasın; sizi a z i z l e r i n c e ­

m a a t i n d e , değerli bir m ü c e v h e r gibi kılsın!
S i z i n i ç i n , d a i m i kâhinliğin A n t l a ş m a s ı ' n ı y e n i l e s i n ; Kutsallı­
ğın e v i için sizi kutsasın!
B ü t ü n ö n d e r l e r i , sizin işlerinizle yargılasın v e d u d a k l a r ı n ı z ı n
s ö z l e r i y l e , halkların bütün prenslerini!
S i z e lezzetli şeylerin ilk ü r ü n l e r i n d e n , p a y ı n ı z a d ü ş e n i v e r s i n ;
sizin e l i n i z l e , b ü t ü n c a n l a r ı n ö ğ ü d ü n ü kutsasın!
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KÜMRAN YAZITLARI

IV ... e b e d i kutsamalar, başınıza t a ç o l s u n !

Sizi ... azizleri s a y m a n ı z , halkınızı k u t s a m a n ı z ... T a n r ı ' n ı n
K u r u l u ' n d a k i a d a m l a r ı , bir prensin değil kendi e l i n i z l e kutsama­
nız için seçti ...
... T a n r ı ' n ı n h a l k l a r ı n ı n g ö r k e m i n e , Kutsallık M e s k e n i ' n d e k i
bir V a r l ı k M e l e ğ i gibi o l u n ...
Krallığın Tapınağı'nda hizmet edin ve Varlık M e l e k l e r i ' y l e
b e r a b e r , birlikte y a z g ı y a h ü k ü m v e r i n , Kutsal O l a n l a r l a b e r a b e r ,
daimi çağlar v e sonsuz zamanlar b o y u n c a ; ç ü n k ü O n u n bütün
yargıları d o ğ r u d u r !
O , h a l k ı n a r a s ı n d a n sizi kutsal saysın v e d ü n y a y ı b i l g i y l e a y ­
d ı n l a t m a k v e C e m a a t ' i n y ü z ü n ü e r d e m l e ışıldatmak için sizi e b e ­
di bir ışığa d ö n ü ş t ü r s ü n !
O , sizi K u t s a l l a r ı n K u t s a l ı n a a d a s ı n ! Ç ü n k ü siz O ' n u n i ç i n
kutsalsınız v e O ' n u n a d ı n ı y ü c e l t e c e k s i n i z v e O ' n u n kutsallığını

V...

Cemaat Prensi'nin Kutsanması

E f e n d i , C e m a a t P r e n s i ' n i k u t s a y a c a k ... v e H a l k ı ' n ı n d a i m i

krallığını k u r m a k , y o k s u l l a r ı a d i l b i ç i m d e y a r g ı l a m a k , ü l k e d e k i
e z i l e n l e r i n a r a s ı n d a adaleti eşit b i ç i m d e h a k i m k ı l m a k , (oğulları­
nın) kendi y o l u n d a y ü r ü m e l e r i n i sağlamak ü z e r e , o n u n için C e ­
m a a t A n t l a ş m a s ı ' n ı y e n i l e y e c e k ; P r e n s , T a n r ı ' y ı a r a y a n a c ı l ı in­
sanlar i ç i n , O ' n u n kutsal A n t l a ş m a s ı ' n ı h a k i m k ı l a c a k .
R a b , y ü k s e k bir d u v a r ı n ü z e r i n d e d u r a n s a ğ l a m bir kule gibi
seni y ü k s e k l e r e eriştirsin!
H a l k l a r ı , kudretli e l i n l e c e z a l a n d ı r , a s a n ı k u l l a n a r a k d ü n y a y l a
h e s a p l a ş ; nefesinle tanrıtanımazları y o k et!
T a n r ı , sana öğüt r u h u n u , e b e d i g ü c ü , bilgi r u h u n u v e T a n r ı
k o r k u s u n u b a h ş e t s i n ; d o ğ r u l u k , b e l i n e kuşak o l s u n ; d i z g i n l e r i n ,
sadakat o l s u n !
Tanrı, boynuzlarını demirden, toynaklarını bronzdan yapsın;
sokaklardaki ç a m u r a b e n z e y e n halkları g e n ç bir b o ğ a gibi tep v e
a y a k l a r ı n ı n altında e z !
T a n r ı , seni asa gibi yarattı. Y ö n e t i c i l e r ... ve ulusların b ü t ü n
kralları sana h i z m e t e d e c e k l e r . O , Kutsal a d ı y l a seni g ü ç l e n d i r e ­
c e k , a s l a n gibi o l a c a k s ı n ; ... a v ı n ı y u t a n a dek d i n l e n m e y e c e k s i n .
 Takdisler
(4Q280, 286-90)

Liturjik kutsamaları ve lanetlemeleri içeren, her bölümü ' A m e n , amen,'

sözleriyle sonlandırılan, bir dördüncü mağara metninin parçalı beş sure­
tinden biri olan 4 Q B e r a k h o t a (4Q286), peş peşe sıralanan bölümlerden
oluşur; bu metin üç tabaka üzerine resmedilmiştir ( P A M 43.311-13). C e ­
maat Kuralı II ve Savaş Kuralı XIII ile paralellik gösteren, 4 Q 2 8 6 ile aynı
tarzda yazılmış olan bu metinler; Şabat için Kurbanlık ezgilerini
(4Q400-407) akla getirir. 4QBerakhot'un, I Q S II, 3-17'de bulunan antlaş­
manın yenilenmesi töreni metninin muhtemelen bağımsız bir uyarlama­
sı olduğunu savunan Bilhah Nitzan ile aynı fikri paylaşıyorum. Asıl ola­
rak Cemaat Kuralı ii'ye dayanan 4Q280'de, ilk metinden farklı biçimde,
Satan'dan Melkiresha' (Kralım günahkârlıktır) ve Melkisedek'm (Kralım
adalettir) rakibinden, Işığın Ordusu'nun efendisinden söz edilir (bkz. s:
532, 571).
Editio princeps için bkz. B. Nitzan, DjD, X I , 1-74 (4Q286-90) ve
DJD, XXIX, 1-8 (4Q280).

4QBerakhota: Kutsamalar ( 4 Q 2 8 6 )

B ö l ü m la ü

II İhtişamının tahtı, yüksek m e v k i i n d e a y a k bastığın tabure ve

a d ı m attığın kutsal yer. G ö r k e m l i tahtların, k e r u v l a r ı , tekereri v e
b u n l a r ı n t ü m s a h i p l e r i ; a l e v l e r i n k a y n a ğ ı , ışığın s a n c a k l a r ı , mer­
h a m e t i n i n ışıltısı, a l e v fırtınaları, o l a ğ a n ü s t ü ışık c i s i m l e r i ; m e r h a ­
met, i h t i ş a m , g ö r k e m l i yükseklik, kutsal k a y n a k , m e r h a m e t i n kay­
n a ğ ı , k u t s a m a l a r ı n ihtişamı, m ü k e m m e l işlerdeki b ü y ü k l ü k , iyileş­
m e , m u c i z e v i işler, e r d e m i n k a y n a ğ ı , bilgi ö r ü n t ü s ü , k a v r a y ı ş g ü -
O L U DENİZ PARŞÖMENLERİ KÜMRAN YAZITLARI

c ü n ü n k a y n a ğ ı , ö n s e z i n i n k a y n a ğ ı , kutsal öğüt, g e r ç e k k a y n a k ,
bilginin h a z i n e e v i , d o ğ r u l u ğ u n inşası, yükseliş y e r i , s e v e c e n l i k t e ­
k i v e uysallıktaki b ü y ü k l ü k , gerçek s e v e c e n l i k , e b e d i m e r h a m e t ,
tecelli e d e n m u c i z e l e r i n gizi, b e l i r l e n m i ş kutsal haftalar, a y k ü ­
m e l e r i ... birbirini takip e d e n yılları ... g ö r k e m l i k u t l a m a m e v ­
simleri ... belirli z a m a n l a r ı n d a . . . t o p r a k l a r d a k i şabat s e n e l e r i , ö z ­
gürlük z a m a n ı ... sonsuzluk ... aydınlık ve karanlık ...

2. bölüm

... o n l a r ı n ... m e r h a m e t l e r i n i n g ü c ü v e M a b e t ' e ... g e t i r e n l e r in

ruhları ... birliklerinde ve h ü k ü m r a n l ı k l a r ı n d a , iktidar sahibi ' t a n ­
r ı l a r ı n ' g ü c ü ... vacat ... g ü ç l e y a r g ı l a m a isteği v a c a r ... Kutsal
A d ı n ı c e m a a t l e r i n d e kutsayacaklar. ... Kutsalların kutsalı ... lanet­
l e y e c e k l e r ... k a v r a y ı ş g ü c ü n ü n bilgisi ... vacat... şen haykırış ...

3. bölüm

... y ö n e t e n m e l e k l e r ... b ü t ü n h i z m e t l e r i n d e ... k ı v ı l c ı m l a r v e

ı ş ı k l a r . . . y a ğ m u r bulutlarının m e l e k l e r i , kara bulutlar v e kalın b u ­
lutlar v e ç i y taneleri ... v e bütün e g e m e n l i k l e r i n ruhları ... yaratıl­
dıklarında ... birbirini i z l e y e n ...

5.bölüm
. . . y e r y ü z ü v e üzerindekiler,
d ü n y a v e bütün sakinleri.
Y e r v e bütün a r a ç l a r ı ;
yeryüzü ve üzerinde yaşananlar.
D a ğ l a r v e bütün tepeler;
ovalar ve koyaklar;
kuru toprak ve ... sedir a ğ a ç l a r ı ;
y e r d e k i o d u n l a r v e bütün ıssız ç ö l l e r
... v e ıssızlığı;
ve yapısının temelleri.
Ç a k a l l a r v e ...
... u z u n a ğ a ç l a r v e m e y v e l e r i
v e L ü b n a n ' d a k i t ü m sedir a ğ a ç l a r ı ...
T a h ı l , şarap v e bütün ürünler.
... v e d ü n y a üzerindeki bütün s a l l a m a l ı k sunular
o n iki a y d a ...
... S ö z l e r i n . A m e n , a m e n .
 GEZA VERMES

B ö l ü m 7a i

I . . . v e s e ç t i k l e r i . ..
... şarkısını bilen herkes ...
K u t l a m a m e v s i m l e r i n d e d o ğ r u n u n kutsanması
... krallık, halkların arasına indirilecek
... saf 'tanrıların'birliği
Ebediyete dek Adını kutsayacak
v e sana ibadet e d e c e k
b ü t ü n bilgililere. A m e n , a m e n .

B ö l ü m 20+l3+4Q288

T a n r ı ' n ı n c e m a a t i n d e herkes, kardeşini t e v a z u v e d o ğ r u l u k l a

e l e ş t i r e c e k . H e r k i m k i d o ğ r u y o l a d ö n m e k t e kusur e d e r s e b u y ­
ruklar u y a r ı n c a a z a r l a n a c a k . O n u a z a r l a y a c a k l a r v e b u kişi hata­
s ı n d a n d ö n e r s e , o n a m e r h a m e t e d e c e k l e r . K i m s e , k a r d e ş i n e bir
g ü n d e n fazla kızgın k a l m a y a c a k . K i m s e k a r d e ş i n d e n nefret e d i p
d e g ü n a h a g i r m e y e c e k . Kişinin hataları c e m a a t a d a m l a r ı n a b i l d i ­
rildiğinde, b u kişi m e r h a m e t sevgisiyle v e t e v a z u u y l a uyarısın k i
b u kişi h a t a l a r ı n d a n u z a k l a ş a c a k . C e m a a t G a r d i y a n ı , b u kişiyi ta­
nıkların y a n ı n d a a z a r l a y a c a k v e b u kişinin g ü n a h l a r ı n d a n sıyrıl­
ması i ç i n o n a kuralları a ç ı k l a y a c a k . K i m s e kendi a d ı n a b a ş k a s ı n ­
d a n intikam a l m a y a c a k ; yoksa (altı ay/bir yıl s ü r e s i n c e ?) c e z a l a n ­
d ı r ı l a c a k ... K i m s e , kardeşinin emrini h i ç e s a y ı p d a y a s a l a r ı kendi
eline a l m a y a c a k . Kimse kardeşine öfkeyle ve günahkârlık ruhu­
n u n ateşlediği d ü ş m a n l ı k d u y g u s u y l a ç ı k ı ş m a y a c a k ; n e d e n s i z y e ­
re kardeşini r e n c i d e e t m e y e c e k .

4Q287, 3. bölüm

... Kutsallar kutsalı ... takdisleriyle S e n i n Kutsal a d ı n ı kutsa­

y a c a k l a r . B ü t ü n c a n l a r S e n i k u t s a y a c a k ; S e n i n yarattığın ... h a y ­
v a n l a r , kuşlar, s o l u c a n l a r , d e n i z d e k i b a l ı k l a r v e b ü t ü n ... o n l a r ı
sen yarattın, ...

10. b ö l ü m

... O n u n Kutsal r u h u n u n m e s h e d i l m i ş o l a n l a r ı n a karşı ...

Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

b
4 Q B e r a k h o t : BeliyaPin Lanetlenmesi (4Q286-7)

B ö l ü m 7 ii

I I C e m a a t K u r u l u , h e p birlikte A m e n , a m e n , d i y e c e k . D a h a sonra
B e l i y a l ' i v e o n u n g ü n a h k â r halkını l a n e t l e y e c e k l e r . Ş ö y l e d i y e ­
c e k l e r ; B e l i y a l ' i n suretine, e g e m e n l i ğ i n d e k i g ü n a h k â r l ı ğ ı n a lanet
olsun. H a l k ı ' n ı n bütün günahkâr ruhlarına ve düşüncelerindeki
kirliliğe lanet o l s u n . Ç ü n k ü onlar karanlıkların halkıdır v e e b e d i
y ı k ı m l a ziyaret e d i l e c e k l e r . A m e n , a m e n .
Egemenliği süresince günahkâr olanla ve ona hizmet eden
B e l i y a l ' i n o ğ u l l a r ı n a , y o k o l a c a k l a r ı g ü n e dek, lanet o l s u n . A m e n ,
amen.
Ş ö y l e d e v a m e d e c e k l e r : Lanet o l s u n H e l a k M e l e ğ i ' n e , Y ı k ı m
R u h u ' n a ; bütün kötü niyetleriniz, yakışıksız işleriniz v e g ü n a h k â r
tasarınıza lanet o l s u n ... A m e n , a m e n .
G ü n a h k â r t a s a r ı l a r ı n ı g e r ç e k l e ş t i r e n l e r e , g ö n ü l l e r i n e iblisi
y e r l e ş t i r e n l e r e , T a n r ı ' n ı n A n t l a ş m a s ı ' n a karşı d a v r a n a n l a r a ...
d o ğ r u y a r g ı l a r ı , b u d a l a l ı k l a değiştirenlere lanet o l s u n .

4QTakdisler: "Melkiresha"'mn Lanetlenmesi (4Q280)

2. bölüm

T a n r ı , işlediği g ü n a h l a r y ü z ü n d e n o n u Işığın O ğ u l l a r ı ' n d a n

a y ı r a c a k ; ç ü n k ü o , T a n r ı ' n ı n y o l u n d a n sapmıştır.
Ş ö y l e d e v a m e d e c e k l e r : B ü t ü n kötü niyetlerin y ü z ü n d e n sa­
na, M e l k i s h r a ' , lanet o l s u n . T a n r ı , sizi z a l i m İ n t i k a m c ı l a r ı n e l i n e
teslim e d e c e k . O ' n u n adını andığınızda Tanrı sizi d i n l e m e y e c e k .
Ö f k e l i y ü z ü n ü sizden y a n a d ö n e c e k . A t a l a r ı n a bağlı o l a n k i m s e ,
sizin için ' h u z u r ' duası e t m e y e c e k . H e p i n i z c e z a n ı z ı ç e k e c e k s i ­
niz; sığınacak yer bulamayacaksınız!
G ü n a h k â r t a s a r ı l a r ı n ı g e r ç e k l e ş t i r e n l e r e , g ö n ü l l e r i n e iblisi
y e r l e ş t i r e n l e r e , T a n r ı ' n ı n A n t l a ş m a s ı n a karşı d a v r a n a n l a r a lanet
o l s u n , ... D o ğ r u l u ğ u n u g ö r e n l e r . . .
H e r kim ki O ' n u n Antlaşması'na katılmayı reddeder, kendi
g ö n l ü n ü n inatçılığı ...
 Pişmanlık Töreni
(4Q393)

Birinci çoğul şahıs ağzından yazıya dökülen, işlenen günahlardan duyu­

lan pişmanlığın dile getirildiği törene ait parçalı yazıtlar, kullanılan üs­
lup bakımından Mezmur 51, Yeremya ve Yasanın Tekrarı Kitapları'nı;
ayrıca Ezra 9:5-15, Daniel 9:4-19 ve IQS I, I içinde geçen pişmanlık du­
alarını çağrıştırmaktadır. Son metindeki pişmanlık duası, aynı zamanda
Antlaşmanın Yenilenmesi töreninin parçasıdır. Bu elyazması, M . Ö . bi­
rinci yüzyıl ortalarında kaleme alınmıştır.
Editio princeps için bkz. Daniel Faik, DJD, XXIX, 45-61.

I ... S ö z ü n l e d o ğ r u l a n a n ... bütün g ü n a h l a r ı m ı z l a d ö k ü l d ü k

... tutuk b o y u n l u l a r ... T a n r ı m ı z , Y ü z ü n ü g ü n a h l a r ı m ı z d a n sakla,
bütün s u ç l a r ı m ı z ı y o k et, bizi y e n i bir ruh i ç i n d e yarat, ey R a b , ...
sadakatten v a z g e ç e n ... v e isyankârlara ... g ü n a h k â r l a r ı S a n a g e ­
tirmek için ... Y ı k ı l a n ruhu k e n d i n d e n e s i r g e m e , E y T a n r ı . H a l k ı ­
na g ö r e ... için ... ve d a i m a ... uluslar ve krallıklar ... sözleri ...
için S e n i n h a l k ı n a ...
II ... A n t l a ş m a n a sadık kalanlara, S e n i s e v e n l e r e s e v e c e n l i ğ i ­
n i v e M u s a ' y a ilettiğin b u y r u k l a r ı n a bağlı k a l a n l a r a ... H a l k ı n d a n
v e S e n i n m i r a s ı n d a n v a z g e ç m e . K i m s e n i n k e n d i g ö n l ü n ü n inatçı­
lığı u y a r ı n c a d a v r a n m a s ı n a izin v e r m e . Ey T a n r ı , iyi n i y e t i n d e ...
halkın ve mirasın yalnız kalmayacak; kimsenin kendi g ö n l ü n ü n
inatçılığı u y a r ı n c a d a v r a n m a s ı n a izin v e r m e . N e r e d e K u d r e t ? Işı­
ğını, kirinden arınmamış kimsenin y ü z ü n e vurur musun? O n l a r
k u t s a n a c a k l a r v e her şeyin ü z e r i n e y ü k s e l t i l e c e k l e r . G e ç m i ş za­
m a n d a atalarımızı s e ç e n S e n s i n , e y R a b . İ b r a h i m ' l e y a p t ı ğ ı n A n t ­
l a ş m a n ı o n l a r ı n s o y u n a ileten S e n s i n ; ... o n u r u n a ... g ü ç l ü a d a m ­
lar, iktidarlı o l a n l a r ı n sahipleri, ... d o l u e v l e r i v e r i p ... s u , a s m a
b a h ç e l e r i v e zeytin ağaçları v e ... halkın mirası ...
 Arınma Töreni A
(4Q5I2)

Dördüncü mağarada bulunaVı bu aşınmış papirüs parçaları (4Q5I2);

çeşitli kirliliklerden arınmak için okunan duaları içermektedir. M. Baillet
( P / D , VII, 263-86), bu yazıt için M . Ö . birinci yüzyıl başları tarihini önerir.

B ö l ü m 29-32

V I I Orada, İsrail'in Tanrısı'na şükredecek. Şöyle diyecek: Sa­

na, İsrail'in Tanrısı'na şükürler olsun. ... bayramında Senin huzu­
runda duruyorum ... Sen ... saflık için beni ... ve yakmalık sunu­
su ve kutsayacak. Şöyle diyecek: beni günahlarımdan kurtaran,
yakışıksız durumlardan arındıran Sana, İsrail'in Tanrısı'na şükür­
ler olsun. Beni bağışladı ve ben ... arınma ... İyi niyetinin yakma­
lık sunusunun kanı ve memnun eden anı ...

II. Bölüm

X yedi günlük arınma süresini tamamlarken ... kıyafetlerini

suyla yıkayacak ve bedenini temizleyecek ve kıyafetlerini giyecek
ve tekrar dua edecek ... İsrail'in Tanrısı ...
 Arınma Töreni B
(4Q4I4)

4 Q 4 I 5 yazıtının soluna yazılmış ve oldukça aşınmış otuz altı parça,

bir arınma törenini ve duaları sunar. Bu yazıt, yüzyılın sonlarına aittir.
Bazı satırları, 4 Q 4 I 5 böl. 42-44 ii, 2-5'le paralellik gösterir.
Editio princeps için bkz. E. Eshel, DJD, XXXV, 135-54.

B ö l ü m 2 ii 3-4

... ve kutsallık ilkelerine göre bizi arındıracaksın ... birinci,

üçüncü ve yedinci ... Antlaşma'nın doğruluğuyla ... kirliliğinden
arınmak için ... Sonra o, suya girecek ... Şöyle yanıtlayacak; 'Sa­
na, İsrail'in Tanrısı'na şükürler olsun; bütün arınmalar senin buy­
ruğundur: arınma suyuyla paklanamayan suçlu adamların kirin­
den ayrılmak için ...
 Liturjik Bir Eser
(4Q392-3)

Bu dinsel metin, muhtemelen liturjik; ancak büyük oranda Şükran

ilahilerinin üslubuyla aynıdır.
Editio princeps için bkz. D. Faik, DJD, XXXIX, 23-44.

I.bölüm

... hepsi Tanrı'yla birleşecek ve hiçbir ... sapmayacak ...

Ruhları, O'nun Antlaşması'na bağlanacak ve ... ağzından kelime­
ler ... Tanrı ... yukarıdaki cennet ... ve kalplerinde (?) hiçbir sır
bırakmadan bütün er oğullarının yolunu öğrenmek ... O, karanlı­
ğını ve aydınlığını yarattı, en mükemmel ışık O'nun meskeninde-
dir ve bütün karanlıklar O'nun önünde kaybolur. Aydınlık ve ka­
ranlık arasındaki ayrım O'nun için değildir; er oğulları için bu ay­
rımı koyan O'dur: güneş, günü; ay ve yıldızlar, geceyi aydınlatır.
Gizemli ışık Onunladır ve Bilgisi, sonsuzdur; Tanrı'nın işleri sayı­
sızdır (?). Biz, etten (adamlar), bunu göz ardı edebilir iniyiz? Bi­
zimle ... sayısız işaret ve tansık ... rüzgar ve aydınlık ... en kutsal
yerin hizmetkârları ... ışık saçan cisimleri aydınlatandır, O ...

2. ve 5. b ö l ü m l e r ( 4 Q 3 9 3 I i)

... belirtilerine ve tansıklarına aldırmadılar ... bu güne dek

hiçbir kralın görmediği felaketler ve ... Bizi, sayılmadan Mısır
topraklarından getirdi. Zorlu suların arasından yol yaptı ... dipsiz
uçurumlar ve onu derin ... bir taş gibi yok etti ...
 Kıyamet Tarihdizini ya da Apokrifal Haftalar
(4Q247)

Paleografik incelemeye göre M . Ö . birinci yüzyıl sonlarında kaleme

alındığı anlaşılan, yedi satırdan oluşan bu yıpranmış bölüm, Kudüs Tapı-
nağı'nı merkez alan ve yılların haftasına bölünen bir dünya tarihinin
kıyamet anlatımını sunmaktadır. Bu metin akıcılıktan yoksun olmasına
karşın, taşıdığı önemli ayrıntılar nedeniyle bu cilde eklenmiştir.
Editio princeps için bkz, M. Broshi, DJD, X X X V I , 187-91.

... belirli son ... Beşinci haftaya gelindiğinde ... Mısırdan Çı-
kış'ın üzerinden dört yüz seksen sene geçtikten sonra, Solomon,
(Tapınağı inşa etti; bkz. I. Krallar 6:1) ... Tapınak, Yahuda kralı
Sidkiya zamanında yıkılmıştı ...
... Levililer ve ülkenin halkı tarafından yeniden inşa edildi ...
Son aşama ... Kittim Kralı ...
 Tarihsel Metin A
(4Q248)

Parça buçuk on satırlık bu bölümde anlatılan hikâye, Mısır'ı işgal

eden ve Kudüs'ü kötü yönetimi altına alan 'Kuzeyin Kralı'nın' (Antioc-
hus IV Epiphanes) konu edildiği Daniel Kitabı'nın dokuzuncu bölümünü
anımsatmaktadır.
Editio princeps için bkz. M. Broshive E. Eshel, DJD, X X X V I , 192-
200.

... M ı s ı r ' d a , Y u n a n i s t a n ' d a v e ... B u n e d e n l e ... kuşatması a l ­

tında oğullarını v e kızlarını ... y i y e c e k l e r .
R a b , kendi rüzgarını onların avlusunda estirecek v e ... o , M ı ­
sır'a gelecek ve toprağını satacak ... T a p ı n a k kentine ve bütün ...
birlikte burayı kuşatacak ... Kutsal halkın g ü c ü tükendiğinde ... B ü ­
tün bu olaylar gerçekleştiğinde, İsrail'in ç o c u k l a r ı ... d ö n e c e k l e r .
 Tarihsel Metinler C-E
(Önceden, Mishmarot C a " c )
(4Q33I-3)

Bu yıpranmış, üç takvim belgesi, Yahudi ve Romalı kişilere gönder­

mede bulunur; (Shelamzion/Salome Alexandra, Alexander Jannaeus'un
karısı; 2. Hyrcanus, Shelamzion'un oğlu; başkâhin Yohanan, muhteme­
len I. John Hyrcanus; Kittim (Romalılar) ve Aemilius (kuşkusuz M. Aemi-
lius Scaurus, Suriye hükümdarı). Bu kişilerin yaşadığı dönem, M . Ö . bi­
rinci yüzyılın ikinci ya da ilk yarısıdır. Bu yazıtlar, Megillat Taanit adıyla
bilinen eski bir takvimi anımsatır (Bkz. HJP, 114-5).
Editio princeps için bkz, J. A. Fitzmyer, DJD, X X X V I , 281-9.

Metin C (4Q33I)
Bölüm I i

... k â h i n ... J o h a n a n ... getirmek ...

B ö l ü m 2 ii

... S h e l a m z i o n ...

Metin D (4Q332)
2. bölüm

. ... A r a p l a r ı n a r a s ı n d a o n u o n u r l a n d ı r m a k i ç i n ... S h e b a t ' ı n

y e d i s i n d e - ... a y ı n ı n y i r m i n c i g ü n ü ... S h e l a m z i o n g e l d i ... karşı
ç ı k m a k ... H y r c a n u s isyan etti ... karşı ç ı k m a k ...
O L U DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLAR

3. bölüm

... Kittim'in ... öldürdü ... Yedaya Haftası'nın beşinci günün­

de- bu ...

Metin E (4Q333)
I.Bölüm

Yehezkel Haftası ... Aemilius öldürdü ... yedinci ayda ... Ga-
mul Haftası ... Aemilius öldürdü ...
 Tarihsel Metin F
(4Q468e)

Tarihsel bir belge içinde geçen yalnızca bir bölümde, sıra dışı bir
ad olan Pwtl'ys sözcüğü bulunmaktadır. Metnin editörü M. Broshi, bu
adı, Ptollas -Ibranice bir isim olan Putiel'in Helenik uyarlaması- biçimin­
de telaffuz eder. Ptollas, muhtemelen Herot'un oğlu Archelaus'a Roma
yolculuğu sırasında eşlik eden kişidir ( M . Ö . 4). Bu yolculuğun öncesin­
de Kudüs'te çıkan bir halk ayaklanmasının ordu tarafından bastırılması
sonucu yaklaşık üç bin kişi yaşamını kaybetmişti (Bkz, Josephus, Ant.
xvii, 213-18; War i i ,8-1-4). D. R. Schwartz ve W. Horbury adlı iki araştır­
macı (bkz, JJS 50, 308-11) bu adı, Peitholaus biçimde telaffuz eder. Peit-
holaus; M . Ö . birinci yüzyılda yurttaşlarının katledilişinden sorumlu tutu­
lan Roma yanlısı bir Yahudi'dir (bkz, Ant. xiv, 84-5; War, i, 162-3).
Editio princeps için bkz, M. Broshi, DJD, X X X V I , 407-11.

... adamları öldürmek ... Potlaus/Potlays. ... kişiler...

 Doğruluğun Zaferi ya da Sırlar
(IQ27, 4Q299-30I)

J. T. Milik'in 'The Book of Mysteries' başlığı altında topladığı bu

metinler (DJD, I, 102-5) iyi ve kötü arasında süregelen bilindik mücade­
leden söz eder; ancak bunların doğası hakkında saptamada bulunmak
zor görünüyor. Belki de bir vaazdan ya da bir kıyamet yazınından akta­
rılmışlardır. Üç elyazması (4Q299-30I) içinde geçen aşınmış bazı bö­
lümler daha, aynı yazına aittir. 4Q300 3 ve 4Q299, bazı yerlerde IQ27
ile örtüşmektedir. Daha önceki bir pasaj, 4 Q 3 0 0 ve 4Q299 metinlerin­
den derlenmiştir.
Editio princeps için bkz. L. H. Schiffman, DJD, XX, 31-123.

4 Q 3 0 0 b ö l . 3 v e 4 Q 2 9 9 böl. I ile b i r l e ş e n I Q 2 7

I ... hepsini { b ö y l e c e iyi ve kötü arasındaki farkı b i l e c e k l e r }

( 4 Q 3 0 0 ) g ü n a h ı n sırları ...|bütün e r d e m l e r i } ( 4 Q 3 0 0 ) .
N e g e r ç e k l e ş e c e k sırları bilirler n e d e g e ç m i ş şeyleri anlarlar.
N e başlarına gelenleri bilirler n e d e ruhlarını g e r ç e k l e ş e c e k sırlar­
d a n korurlar.
B u şeylerin y a ş a n a c a ğ ı n ı işaret e d e n a l a m e t l e r d i r b u n l a r .
G ü n a h k â r l ı ğ ı n s o y u tükendiğinde; aydınlık karanlığı nasıl y o k
ederse, doğruluk da günahları a y n ı şekilde silecek. Sis k a y b o l d u ­
ğ u n d a , günahkârlık d a sonsuza dek yok o l a c a k v e doğruluk, y e r y ü ­
z ü n ü a y d ı n l a t a n g ü n e ş gibi d o ğ a c a k . G ü n a h ı n sırlarına inananlar
ö l d ü r ü l e c e k ; y e r y ü z ü bilgiyle d o l a c a k v e budalalık sona e r e c e k .
B u sözler g e r ç e k l e ş e c e k ; b u p e y g a m b e r l i k d o ğ r u d u r . B u n u n l a
b e r a b e r , s ö z ü n geri a l ı n m a y a c a ğ ı n ı b i l e c e k s i n i z .
B ü t ü n halklar g ü n a h i ç i n d e y a ş a m ı y o r m u ? B u n u y a y a n l a r d a
kendileridir. D o ğ r u l u ğ u n a d ı , ulusların a ğ z ı n d a n h i ç düşer m i ? Y i -
 GEZA VERMES

n e d e b u n a bağlı k a l a n hiçbir ağız y a d a dil y o k . H a n g i ulus, k e n ­

d i s i n d e n d a h a g ü ç l ü başka bir ulus tarafından e z i l m e k ister ya da
z e n g i n l i ğ i n i n kötü e l l e r e g e ç m e s i n i diler? Y i n e d e k e n d i dışındaki
bir u l u s u e z m e m i ş y a d a o n l a r ı n z e n g i n l i ğ i n e e l k o y m a m ı ş bir
halk y o k ...

4 Q 2 9 9 , b ö l . 3 a 4-6 ( 4 Q 3 0 0 5 )

... h a n g i a d a m ... e r d e m v e d o ğ r u l u k ; ç ü n k ü a d a m ı n ... y o k ­

tur ... n e d e gizli e r d e m , g ü n a h k a r ı n e r d e m i n i korur v e ... tasarı­
sını ... d ı ş ı n d a t e k r a r l a n m a y a c a k bir iş ... Y a r a t ı c ı s ı ' n ı n sözü ...
Y a r a t a n ı n ı n s ö z ü n e karşı g e l e n ... hangi a d a m ... y a p a b i l i r ; o n u n
adı bütün ... a ğ z ı n d a n ç ı k a r ı l a c a k . D i n l e y i n , g e r ç e ğ e (?) t u t u n a n ­
lar ... sonsuzluk v e v a r o l u ş tasarıları v e d ü ş ü n c e l e r ... her giz v e
her tasarıyı belirler. O , g e r ç e k l e ş e c e k her ş e y i n y a r a t a n ı d ı r . O ,
e z e l d e n beri vardır. ' O ' v e O n u n adı v e d a i m a ...

4 Q 3 0 0 la-b ii 4 = 4 Q 2 9 9 2 i 14

... b ü y ü c ü l e r , g ü n a h ehlileri h i k â y e y i anlattılar v e m u a m m a y ı

a ç ı k l a d ı l a r . ... d ü ş ü n d ü y s e n i z b i l e c e k s i n i z ... v e c e n n e t i n b e y a n ı ­
n ı ... b u d a l a l ı ğ ı n ı z ; ç ü n k ü g ö r ü n ü n m ü h r ü , sizden g i z l e n d i . E b e ­
diyetin sırlarını d ü ş ü n m e d i n i z v e a n l a y ı ş g ü c ü n ü idrak e d e m e d i ­
niz. S o n r a ş ö y l e d i y e c e k s i n i z ... ç ü n k ü bilgeliğin k ö k e n i n i d ü ş ü n ­
m e d i n i z . G ö r ü y ü a ç s a n ı z da, o sizden gizli k a l a c a k ... b ü t ü n b i l ­
geliğiniz ... sizin için ... o n u n a d ı , gizli bilgelik ...

4Q30I
I. bölüm

R u h u m u n akmasını sağlayacağım ve sözlerimi, türlerinize gö­

r e sizin i ç i n b ö l e c e ğ i m ... bir m e s e l v e bir m u a m m a . K a v r a y ı ş ı n
kökenlerini a r a y a n l a r ve o l a ğ a n üstü sırlara bağlı k a l a n l a r ... a p ­
tallar, b ü t ü n işlerinde hilekarlığa baş v u r a n l a r ...
 Doğruluğun Zamanı
(4Q2l5a)

Önceleri Naftali'nin Ahiti (4Q2I5) içinde tasnif edilmiş olan, 4 Q 2 I -

5a'nın dört bölümü -ki bunlardan yalnızca biri çevrilebilir- şiirsel bir es-
katoloji eserine aittir. Günahkârlığın son buluşu ve nihai kutsanış, bu
metinde işlenen konulardır.
Editio princeps için bkz, E. Chazon ve M. Stone, D J D , X X X V I , 172-
86.

B ö l ü m I ii

... v e zorluk v e ç e t i n sınav ... d o ğ r u l u ğ u n seçkinleri o l m a k

için b u n l a r l a a r ı n a c a k l a r v e O ' n u n s e v e c e n l i ğ i s a y e s i n d e b ü t ü n
g ü n a h l a r ı o r t a d a n kaldırılacak ( ? ) . Ç ü n k ü g ü n a h k a r l ı k d e v r i sona
ermiş v e b ü t ü n adaletsizlikler g e ç m i ş o l a c a k . Ç ü n k ü d o ğ r u l u k za­
m a n ı g e l m i ş v e y e r y ü z ü , T a n r ı ' n ı n kutsamasıyla v e b i l g i y l e d o l ­
m u ş o l a c a k . ... g ü n l e r i n d e , huzur devri gelmişti; T a n r ı ' n ı n y o l l a r ı ­
n ı v e O ' n u n işlerinin g ü c ü n ü d o ğ r u l u ğ u n ilkeleriyle v e g e r ç e ğ i n
tanıklığıyla ... H e r ... O ' n u k u t s a y a c a k v e her a d a m O ' n u n h u z u ­
runda y e r e k a p a n a c a k . G ö n ü l l e r i bir o l a c a k . Ç ü n k ü O , insanların
kaderini onları y a r a t m a d a n ö n c e belirlemişti ve kendilerinden
sonraki kuşaklara ... doğruluğa hizmetlerini ö n c e d e n belirlemişti.
D o ğ r u l u ğ u n / i y i l i ğ i n e g e m e n l i ğ i k u r u l d u ğ u n d a n , O , krallığın tahtı­
n ı y ü k s e l t e c e k , z e k a ö v ü l e c e k ; ö n g ö r ü v e esenlik O ' n u n kutsal ta­
sarısıyla ... s ı n a n d ı .
 Yenilenmiş Yeryüzü
(4Q475)

Paleografik açıdan M . Ö . birinci yüzyıl sonlarında kaleme alındığı

varsayılan bir şiir bölümünde, Kutsal Topraklardaki eskatolojik mutlulu­
ğa değinilir.
Editio princeps için bkz, T. Elgvin, DJD, X X X V I , 464-73.

... O , S i y o n ' u seçti v e doğru y a ş a m d a ...

O ' n u n ilkelerini unuttular v e onları g ö z e t m e d i l e r .
Ü l k e ...
... Elleri o n l a r ı n arasında ... o n l a r a yasaları? a ç ı k l a d ı .
... b ü t ü n d ü n y a ... b ö y l e c e bir d a h a ü l k e d e n e s u ç i ş l e n e c e k
n e d e ...
... y ı k ı m v e b ü t ü n tiksindirici şeyler v e b ü t ü n d ü n y a , bir d ü v e
gibi o l a c a k .
Yeryüzündeki bütün h a l k l a r . . .
... ü l k e sonsuza d e k sükun i ç i n d e o l a c a k ,
Yeryüzündeki bütün h a l k l a r . . .
O n l a r , s e v i l e n oğullar o l a c a k l a r v e b ü t ü n b u n l a r a u y a c a k l a r ,
v e d o ğ r u l u k ...
 Kurtarıcı (Messianic) Kıyamet
(4Q52I)

'Diriliş B ö l ü m ü ' adıyla bilinen bu yazı, toplam on altı parçadan

oluşur. Bu elyazması, M . Ö . birinci yüzyıl başlarında kaleme alınmıştır.
Metin için kullanılan 'Kıyamet' tabirinin uygunluğu tartışma konusudur:
Bu yazı, geç kutsal kitap döneminde kaleme alınan şiirleri anımsatır.
Metin içinde açıkça tarikatla ilgili bir ize rastlanmaz. Muhtemelen tekil
halde olan ' M e s i h' terimi, Harun ve israil kelimelerinden bağımsız bi­
çimde kullanılmıştır. Büyük parşömenlerde geçmeyen 'hasidim' ismi, bu
metnin 5. ve 7. satırlarında geçmektedir. 'Lord' (metin içinde Rab olarak
çevrilmiştir: çev.) Tetragram'ı değil (dört harfli sözcük: çev.) Adonai'yi
(dört kere) ifade eder. Bu şiir, Mezmur 146: 6-7 ve Yeşaya 61:1 bölümleri­
ni içerir; ikinci bölüm aynı zamanda Yeni Ahit'te de geçmektedir (Luka
4:18). Müjdeler'de olduğu gibi; iyileşme ve diriliş, Tanrı'nın Krallığı fik­
riyle bağdaştırılır. 12. satır, ölünün dirilmesine dair kesin bir kanıt sunar.
Aynı konuya değinilen 7. bölüm, 6. satırda Tanrı, 'Halkının ölüsünü di­
riltecek' olandır.
Editio princeps için bkz, E. P u e c h , DJD, X X V , 1-38; G. Vermes,
'Qumran Forum Miscellanea I', JJS 43 (1992), 303-4.

2. b ö l ü m

I I ... yer v e gök, O ' n u n M e s i h ' i n i d i n l e y e c e k , o r a d a b u l u n a n

h i ç k i m s e kutsal o l a n l a r ı n b u y r u k l a r ı n d a n dışarı ç ı k m a y a c a k .
R a b b i a r a y a n l a r , O ' n u n hizmeti için k e n d i n i z i g ü ç l e n d i r i n !
G ö n l ü n d e u m u t o l a n l a r , R a b b i b u n d a b u l m a y a c a k mısınız?
Ç ü n k ü R a b dindarları (hasidim) g ö z e t e c e k v e d o ğ r u y u a d ı y l a
çağıracak.
O ' n u n r u h u , yoksulları k o r u y a c a k v e g ü c ü y l e vefakârı y e n i l e ­
yecek.
 GEZA VERMES

E b e d i krallığın tahtında, dindarı y ü c e l t e c e k .

T u t s a k l a r ı ö z g ü r k ı l a n , k ö r l e r i n g ö z ü n ü a ç a n , iki b ü k l ü m
o l a n l a r ı doğrultan ( M e z m u r 146: 7-8).
S o n s u z a dek u m u t l u o l a n a bağlı k a l a c a ğ ı m v e o n u n m e r h a -
m e t i y l e ...
M e y v e ... k i m s e d e n e s i r g e n m e y e c e k .
... ö n c e d e n h i ç o l m a d ı ğ ı kadar ... R a b , g ö r k e m l i işler y a p a ­
c a k ...
O , yaralıları iyileştirecek, ölüleri diriltecek v e y o k s u l a iyi ha­
berler getirecek ( Y e ş a y a 61:1).

O , diptekileri ç ı k a r a c a k v e açları z e n g i n e d e c e k ...

7. b ö l ü m

... y e r y ü z ü v e üzerindekiler;
v e d e n i z v e d e n i z i n içindekiler, bütün göller v e nehirler

R a b ' b i n h u z u r u n d a iyi işler y a p a n l a r ...

Y a ş a m v e r e n , h a l k ı n ı n ölülerini dirilttiği z a m a n ö l ü m e m a h ­
k û m e d i l e c e k v e l a n e t l e n e c e k o l a n l a r gibi ...
B i z ş ü k r e d e c e ğ i z v e R a b b i n d o ğ r u l u ğ u n u b e y a n e d e c e ğ i z ...
 Ayartan Kadın
(4QI84)

Dördüncü mağarada bulunan, göreceli olarak daha iyi durumdaki

uzun bir Bilgelik şiirinde (4QI84), fahişe metaforuyla, yanlış öğretinin
tehlikeleri ve çekiciliği anlatılır. Paleografik inceleme sonucu M . Ö . bi­
rinci yüzyılda kaleme alındığı ortaya koyulan bu metin, daha erken bir
döneme de -Kumran tarikatının kuruluşundan önceki bir tarihe- ait ola­
bilir.
Editio princeps için bkz, M. Allegro ve A. A. Anderson, D\D, V, 82-
5. Ayrıca bkz, RQ 7 (1970), 263-8.

... b e y h u d e konuşur
V e ... hatalar.
O k a d ı n ayartıcı sözlere hazırdır,
a l a y c ı b i ç i m d e yaltaklanır,
g ü n a h k â r d u d a ğ ı n d a n d ö k ü l e n sözler sahtedir.
K a l b i tuzaktır,
böbrekleri (şefkati), kuş a v c ı s ı n ı n ağıdır.
G ö z l e r i g ü n a h l a bürünmüştür,
e l l e r i y l e D i b e tutunur.
B a c a k l a r ı g ü n a h k â r l ı ğ a iner
v e y a n l ı ş işlere d o ğ r u yürürler.
... karanlığın kaynağıdır
v e g ü n a h l a r l a d o l u d u r eteği.
... g e c e n i n karanlığıdır
v e kıyafetleri ...
G i y s i l e r i a l a c a k a r a n l ı ğ ı n gölgeleridir
v e m ü c e v h e r l e r i y a ğ m a l a n a n eşyalardır.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

S ö z l e r i y ı k ı m yatağıdır
ve ... dibin derinlikleridir. Evleri karanlığın sözleridir
v e e g e m e n l i ğ i g e c e n i n ortasındadır.
M e s k e n i n i karanlığın temeli ü z e r i n e kurar,
sessizliğin ç a d ı r ı n d a kalır.
S ö n m e y e n ateştir o n u n mirası,
p a r ı l d a y a n l a r ı n arasında değildir.
O , b ü t ü n günahkârlık y o l l a r ı n ı n başıdır.
Istırap v e felaket, o n a sahip ç ı k a n l a r ı n ü z e r i n e o l s u n !
O n a tutunanlar perişan o l s u n !
Ç ü n k ü o n u n yolları ö l ü m y o l u d u r ,
patikaları g ü n a h y o l u d u r
v e tuzakları g ü n a h a açılır,
sapa yolları isyankâr işlerdir.
K a p ı l a r ı ö l ü m kapısıdır,
e v i n i n kapısı yeraltına açılır.
O r a y a girenin d ö n ü ş ü yoktur
v e o n a sahip ç ı k a n l a r d i b e batarlar.
O , gizli y e r l e r d e p u s u y a yatar,

K e n t i n a l a n l a r ı n d a gizler kendisini
v e kasaba kapılarında bekler.
Fahişelikten h i ç u s a n m a z ,
gözleri o r a y a b u r a y a bakar.
G ö z kapaklarını h a y l a z c a aralar;
itibarlı a d a m l a r a b a k ı p onları a y a r t m a k i ç i n ,
namuslu adamları yoldan çıkarmak için,
s e ç i l m i ş kişileri b u y r u k l a r d a n saptırmak i ç i n ,
S a d a k a t l i kişileri ahlaksızlığa itmek için
ve namus yolunda yürüyenlerin
y a s a y ı değiştirmelerini s a ğ l a m a k i ç i n ;
vefakârları T a n r ı ' y a karşı kışkırtmak i ç i n ,
a d ı m l a r ı n ı adaletin y o l u n d a n geri ç e v i r m e k i ç i n ,
g ö n ü l l e r i n e saygısızlık t o h u m u e k m e k için
-namus yolunda yürümesinler diye-
a d a m l a r ı D i b e g i d e n y o l a saptırmak i ç i n ,
e r oğullarını y a l a n sözlerle k a n d ı r m a k i ç i n .
 Bilgeliği Arama Öğüdü
(4QI85)

Bir öğretmenin kendi 'halkını', 'oğullarını', 'Mütevazı kişileri' bilge­

liğe çağırdığı bir Bilgelik şiirine ait uzun bölümler, dördüncü mağarada
bulunmuştur (4QI85). Elyazmasının geç Hasmon dönemine- M . Ö . birin­
ci yüzyılın ilk yarısına tarihlendiği sanılır. Bilgelik yazınında sıkça baş­
vurulan bir yöntem, bu şiirde de kullanılır: Atalar ve Musa döneminde
yaşanan olaylar, didaktik amaçlar gözetilerek şiir içinde anlatılır.
Editio princeps için bkz, ). M. Allegro ve A. A. Anderson, DJD, V,
85-7. Ayrıca bkz, J. Strugnell, RQ 7 (1970), 169-73.

I
Adamların oğulları, vay halinize!
Ç ü n k ü o ( a d a m ) , ç i m e n gibi t o p r a ğ ı n d a n filizlenir
v e zarafeti ç i ç e k gibi t o m u r c u k verir.
G ö r k e m i k a y b o l u r v e ç i m e n i k u r u y u p gider,
rüzgâr ç i ç e k l e r i n i uzaklara savurur.

v e bir d a h a b u l u n a m a z ...
onu arayacaklar; ancak bulamayacaklar,
o n u n için u m u t tükenmiştir artık;
g ü n l e r i y e r e v u r a n gölge gibidir.
Dualarınızı bana duyurun, ey halkım;
b a n a kula v e r , e y s e n , S a d e kişi;
T a n r ı ' n ı n g ü c ü y l e bilgelik k a z a n .
O ' n u n Mısır'daki mucizelerini anımsa
v e H a m ' ı n ülkesindeki tansıklarını.
G ö n ü l l e r i n i z O ' n u n korkusuyla titresin,
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

II O ' n u n isteği u y a r ı n c a d a v r a n ı n ...

... O ' n u n zarafetine göre ruhlarınızı ...
k e n d i n i z için y a ş a m a a ç ı l a n bir y o l a r a y ı n ,
... a ç ı l a n bir y o l ,
s i z d e n sonraki oğullarınız için bir m i r a s .
N e d e n ruhlarınızı boş işlere a d a d ı n ı z ,
... y a r g ı y a ?
S ö z l e r i m e kulak v e r i n , e y o ğ u l l a r ı m ,
Y H V V H ' n i n s ö z l e r i n e karşı g e l m e y i n .
... y ü r ü m e y i n ;
O ' n u n Y a k u p için açtığı y o l d a
v e İshak'a b u y u r d u ğ u y o l d a y ü r ü y ü n .
... iyi değil midir bu g ü n , ...
O ' n u n korkusu,
k o r k u y a v e a v c ı n ı n ağına k a p ı l m a m a k (?) i ç i n .
O ' n u n m e l e k l e r i n d e n ayrı d ü ş m e k ,
n e karanlık n e d e kasvet v a r . . .
v e siz, ... a n l a d ı ğ ı n ı z ,
O ' n u n h u z u r u n d a kötü...tüm halklara geri d ö n e r .
K e n d i s i n e bilgelik b a h ş e d i l e n a d a m sevinir b u y ü z d e n ,
... kötü,
ne de g ü n a h k â r ı b ö b ü r l e n d i r şu sözlerle:
b a n a v e r i l m e d i o ve ...
Ç ü n k ü T a n r ı o n u İsrail'e verdi
v e Tanrı o n u ö l ç e r
v e b ü t ü n halkını korur
v e kendi e r d e m i n d e n tiksinenleri ö l ü m e m a h k u m e d e r .

O n u ara v e o n u b u l ; o n u kavra v e o n u s a h i p l e n !
Günlerin uzunluğu onunladır ve kemiğin eti,
g ö n ü l l e r d e k i s e v i n ç v e ...
O n u ö ğ r e n e n a d a m mutludur

O n u a r a m a y a n ... hilenin
... n e d e a c ı y l a o n a tutunur.
A t a l a r ı n a ait o l a n o n u n mirasıdır,
onun gücüyle bağlan ona
v e b ü t ü n ö l ç ü l e m e y e n ...
v e b u n u o ğ u l l a r ı n a miras b ı r a k a c a k .
... iyiliği için nasıl ç a l ı ş a c a ğ ı m ı b i l i y o r u m
 übZA VtKMt.S

III

T a n r ı , b ü t ü n r a h i m o d a l a r ı n ı gözetler
v e i ç i n d e k i l e r i sınar.
T a n r ı , d i l e şekil verir
v e o n u n sözlerini bilir.
Tanrı eli yaratır
v e o n l a r ı n işlerini (?) a n l a r . . .
 Bir Uyarı Meseli
(4Q302)

On sekiz adet aşınmış papirüs parçasından oluşan bu metin, pale-

ografik incelemeye göre M . Ö . ikinci yüzyıl sonlarına tarihlenir. Birinci
bölümün başlığı, diken veren devasa 'iyi' ağaçtır.
Editio princeps için bkz, B. Nitzan, DJD, XX, 135-41.

B ö l ü m 2 ii

II B i l g e kişiler, b u n a dikkat e d i n .
Eğer bir a d a m ı n g ö k l e r e kadar u z a n a n
dalları toprakların sınırlarına ulaşan (?)
b u n a karşın dikenli m e y v e l e r (?) v e r e n bir a ğ a c ı varsa
... ö n c e k i v e sonraki y a ğ m u r . . .
v e susuz ...

B ö l ü m 3 ii

... saptığın için Tanrı s e n d e n intikam a l a c a k ... tasarıların ...

v e seni a z a r l a m a k y a d a seninle tartışmak için karşına d i k i l m e y e ­
c e k , O . T a n r ı ' n ı n tahtı cennettedir v e h ü k ü m d a r l ı ğ ı y e r y ü z ü n d e
v e d e n i z l e r d e ...
 Bilgelikle İlgili Öğretici Eser A
(4Q4I2)

Bu aşınmış bilgelik yazıtı dört bölüm halinde kaleme alınmıştır; an­

cak yalnızca bir cümlesi çevrilebilir.
Editio princeps için bkz, A. Steudel, DJD, XX, 164-7.

I. bölüm

D i l i n i z e kilit v u r u n v e ç e n e n i z i tutun ...

 Bilgelikle İlgili Bir Eser (i)
(4Q4I3)

İki bölümde, bir Bilgelik yazınına ait bir sütunun ilk dört satırı bu-
maktadır; yazı, çağın başlangıcında kaleme alınmıştır. 'Tanrı' sözcü-
ikinci ve dördüncü satırlarda eski-İbrani harfleriyle yazılmıştır.
Editio princeps için bkz, E. Qimron, DJD, XX, 169-71.

. . . size bilgiyi (?) v e bilgeliği ö ğ r e t e c e ğ i m ,

A d a m l a r ı n yollarını
v e o ğ u l l a r ı n ı n işlerini a n l a y ı n .
A d a m a karşı s e v e c e n o l a n T a n r ı ,
d o ğ r u l u ğ u n u n bilgisiyle mirasını genişletmişti,
v e kötü a d a m l a r ı r e d d e d e n T a n r ı ,
kendi gördüklerine ve duyduklarına göre davrananları
yaşatmayacak.
Şimdi O ' n u n sevecenliği ... eski,
b ü t ü n kuşakların ç a ğ l a r ı n ı d ü ş ü n ü r l e r ,
Tanrı'nın açıkladığı... göre.
 Bilgelikle İlgili Bir Eser (ii)
(4Q4I5-I8, 423, IQ26)

M . Ö . ikinci yüzyılda kaleme alındığı tahmin edilen önemli bir Bil­

gelik yazıtı, parçalı altı elyazmasından oluşmaktadır: B u n l a r d a n biri
(IQ26) birinci mağarada; yer yer birbiriyle örtüşen beşi ( 4 Q 4 I 5 , 416, 417,
418a ve b ve 423) dördüncü mağarada bulunmuştur. M . Ö . birinci yüzyı­
lın ilk yarısında yazıya dökülen sonuncu elyazması dışında bu başlık al­
tında tasnif edilen diğer bölümler, erken Herod D ö n e m i ' n e ( M . Ö . 30-1)
aittirler. Cemaat Kuralı'nda, Şam Belgesi'nde ve Şükran İlahileri'nde de
geçen bu yazıt içindeki terimler, eserin Kumran Cemaati'ne özgü oldu­
ğunu kanıtlar. Asıl metni yeniden düzenlemiş olan T. Elgvin; yazının ko­
nularını şu şekilde sıralar: bir komşuyla yapılan tartışma, seçilmiş kişinin
Tanrıyla ve adamla ilişkisi, Tanrı'nın bütün yaratılarını geçindirmesi, iş
ahlakı; sade yaşam; borcun geri ödenmesi; adil adamın u m u d u ; incele­
necek ilahi sırlar ve Tanrı'nın adının kutsanması; ebeveynlere, (kadın)
eşe ve çocuklara karşı takınılacak davranış biçimleri, bilgenin Tanrı'nın
öfkesinden kaçması, Tanrı'nın günahkârları sürekli yargılaması, ilahi ya­
ratıların ve ışıklı cisimleri yaratan Tanrı, adil kişinin ve günahkârın kade­
ri, dinsel yaşam; Tanrı'nın ilk oğullarının O ' n u kutsaması; ön görünün
kullanımı; Tanrı'nın daimi varlıkları: azizler; Tanrı'nın ilahi takdiri; seçil­
miş kişilere düşen payların dağıtımı; çiftçi ve Aden bahçesi; U y a r ı : Tan­
rı'nın adamı sınaması. Bkz, T. Elgvin, 'The Reconstruction of Sapiential
W o r k A', RQ 16 (1995), 559-80.
Editio princeps için bkz, J . Strugnell v e D . J . H a r r i n g t o n , DjD,
XXXIV, 1-503 ( 4 Q 4 I 5 - 4 I 8 C ve IQ26); T. Elgvin, a.g.e. 505-33 (4Q423).
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

4 Q 4 I 6 , I. bölüm (=4Q4I8, 2. bölüm)

O , g ü n a h k â r l a r ı n işlerini c e n n e t t e n yargılar
v e d o ğ r u l u ğ u n bütün oğulları ... k a b u l edilirler
... s o n u n a d e k
v e o n u n i ç i n e sürüklenenler
k o r k u y a kapılıp h a y k ı r a c a k l a r .
Ç ü n k ü c e n n e t ...
S u l a r v e c e h e n n e m çukurları k o r k u t u c u o l a c a k l a r
v e bütün b e d e n l e r i n ruhları ç ı p l a k b ı r a k ı l a c a k .
C e n n e t i n O ğ u l l a r ı ... yargısı ...
b ü t ü n adaletsizlikler sona erer
v e doğruluk çağı t a m a m l a n ı r
... e b e d i y e t t e . . .
d o ğ r u l u ğ u n Tanrısı, ... yıllarının b a ş l a n g ı c ı n d a n ...
İyi v e kötü arasında doğruluğu k u r m a k i ç i n .

Ç ü n k ü o , b e d e n s e l bir eğilimdir
v e d a y a n a ğ ı ...

4 Q 4 I 6 , bölüm 2 ii ( 4 Q 4 I 7 2 ü, 4 Q 4 I 8 8, 21, 2 2 , 4 Q 4 l 8 a )

ç ü n k ü O m e r h a m e t i n i ... a ç a r

v e bütün canlıları d o y u r m a k i ç i n .

Elini sıkı tutarsa

b ü t ü n b e d e n l e r i n ruhları i ç e r d e toplanır.
... a l m a

b o r ç l u ... b o r c u n u h e m e n ö d e s i n
v e s e n , o n u n l a birlikte k a l ;
para k e s e n e göz kulak o l m a l ı s ı n .
A r k a d a ş ı n a d ı n a a l a c a k l ı n ı gözet;
bütün yaşamını ona adamıştın.
O ' n u n o l a n ı h e m e n o n a ver v e para keseni a l .
Sözlerinle ruhunu alçaltma;
kutsal r u h u n u hiçbir zenginliğe d e ğ i ş m e ;
ç ü n k ü hiçbir servet o n a e ş değer d e ğ i l d i r . . .
Ç ü n k ü hiçbir a d a m sana g ü v e n m e z tekrar.
 CEZA VERMES

S e v g i y l e ara O ' n u n y ü z ü n ü
v e O ' n u n d i l i n e göre k o n u ş ;
b ö y l e c e huzur b u l a c a k s ı n
... y a p m a
İlkelerinden ö d ü n v e r m e
v e sırlarınla koru k e n d i n i .
O, sana bir iş buyurursa
buyruklarını y e r i n e g e t i r i n c e y e d e k d i n l e n m e ,
gözlerini d i n l e n d i r m e
... e k l e m e .
B u r n u sürtülürse ...
G ö z l e r i n i a ç v e ç a b a s ı n ı gör;
ç ü n k ü g ö n ü l , bütün ... d a h a aldatıcıdır.
O ' n u n asil bilgeliğinin d e y a r d ı m ı y l a O ' n u n h i z m e t i ­
ne bağlanırsın
... o n u n l a görüşlerinizi paylaşırsınız.
O ' n u n ilk oğlu olursun
ve O sana sevgi besler
bir a d a m ı n tek o ğ l u n u sevmesi g i b i ;
ç ü n k ü sen O ' n u n hizmetkârı v e s e ç i l m i ş a d a m ı s ı n .
... g ü v e n m e
v e ... y ü z ü n d e n u y a n ı k k a l m a
v e ... kölesi o l .
Kendinden güçsüz olana el kaldırma;
günaha girmemek ve küçük düşmemek için.
Z e n g i n l i k için kendini satma,
r u h u n u n köleliği senin için d a h a iyidir.
E f e n d i n e g ö n ü l d e n hizmet sun
v e o n u r u n u b e d e l karşılığı satma.
M i r a s ı n ı kurtarmak için para ö d e m e ,
bu senin b e d e n i n i küçültür.
Giysin yokken ekmekle doyma.
Y e m e k y o k k e n şarap i ç m e .
E k m e ğ i n y o k k e n lüks a r a m a .
Yoksulken kendini yüceltme;
bu senin y a ş a m ı n ı alçaltır.
Eşinin (karının) teknesini d e hor g ö r m e
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

4 Q 4 I 7 , b ö l ü m 2 i ( = 4 Q 4 I 6 b ö l ü m 2 i)

... her seferinde ... b ö y l e c e seni d o l c l u r a m a z

v e r u h u n a göre konuş o n a karşı
... a z a r l a m a d a n .
V e f a k â r ı bağışla v e
. . . o n u n ruhunu yutmayacaksın;
Ç ü n k ü ... fısıldayarak k o n u ş m u ş t u n .
Azarını hızlıca tekrarlamıştı.
G ü n a h ı n ı ört pas e t m e ;
ç ü n k ü o da senin kadar doğrudur.
O prensler arasında prenstir
... y a p a r .
... bütün işlerinde eşsizdir.
A d a l e t s i z kişiden y a r d ı m a l m a
ne de nefretle d o l u ... işlerindeki kötülükler dışında
... z i y a r e t i n d e .
O n u n l a ... nasıl y ü r ü y e c e ğ i n i b i l .
G ö n l ü n d e n öğretiyi ç ı k a r m a ,
T a n r ı seninledir, senin i ç i n .
G e n i ş l e t . . . yoksulluğunda
k i m yoksul a d a m d a n d a h a ö n e m s i z d i r ?
Yas tutarken s e v i n m e
hayatın boyunca çabalamamak için.
Y a k l a ş a n sırrı izle,
kurtuluşun kaynaklarını (ya da: o n u doğuranı) kavra.
Zarif kişiyi v e zalimi t a n ı .
O n l a r ...
v e e b e d i mutluluktur yasları

İşlerinin s a v u n u c u s u ol ... bütün g ü n a h l a r ı n .

A d i l bir h ü k ü m d a r gibi dillendir y a r g ı l a r ı n ı .
... a l ı n a
ve g ü n a h l a r ı n ı ört pas e t m e .
Tartıştığın yoksul gibi d a v r a n ;
O ' n u n yargısını ... a l .
T a n r ı b u n u görür v e öfkesi diner,
g ü n a h l a r ı n ı bağışlar ...
O ' n u n öfkesinin ö n ü n d e
duramaz kimse;
 GEZA VERMES

O ' n u n yargısında haklı o l a n kimdir?

B a ğ ı ş l a n m a d i l e m e y e n hangi yoksul dik durabilir
O ' n u n huzurunda?
S e n , y e m e ğ e ihtiyacın varsa,
ihtiyacın ve ç o k ... zenginleştirirsin,
O ' n u hoşnut e t
v e O ' n d a n mirasını a l
v e tekrar ... e k l e m e .
O ' n u n sözleriyle gerçekleşir her şey
v e sana sunduklarıdır y i y e c e ğ i n .
Y a ş a m ı n ı n ... vacat.
M u h t a ç k e n insanlardan b o r ç alırsan
... g ü n d ü z v e g e c e ...
r u h u n rahat y ü z ü g ö r m e z
b o r c u n u ö d e y i n c e y e dek a l a c a k l ı n a .
O ' n a yalan söyleyip de günaha girme.
D a h a s ı ... serzeniş y ü z ü n d e n ...
komşuna güvenmezsin.
M u h t a ç kaldığında sana y a r d ı m e t m e z .
G ü c ü n ...
D a r b e alırsan ... sana v u r a n d a n s a k l a n m a ;
b ö y l e c e utancını a ç ı ğ a v u r a m a z ...

4 Q 4 I 6 2 iü ( 4 Q 4 I 7 2 ii 2 6 , 4 Q 4 I 8 9-10)

... yoksul o l d u ğ u n u a n ı m s a .
S e n d e o l m a y a n , ... b u l a m a z s ı n .
Biri sana e m a n e t bırakmışsa,
o n a e l sürüp d e elini y a k m a
ve bedenini onun alevlerine atma
O n u aldığın gibi geri ver;
sorumluluğunu taşımıyorsan, sevin.
T a n ı m a d ı k l a r ı n d a n bir şey kabul e t m e ,
yoksulluğunu perçinlemesin diye.
A n c a k sana sapladıysa b u n u , ö l ü m ü n e d e k b o r ç b i l ;
ancak ruhunu bozma bununla.
S o n r a doğrulukla yatarsın
v e ö l d ü ğ ü n d e ruhun ç i ç e k a ç a r
ve neslin sevinir.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Y o k s u l s a n , m i r a s ı n d a n başka bir şey talep e t m e ,

h u d u d u n u değiştirip d e o n u n l a m a h v o l m a .
A n c a k O , zenginliğini y e n i d e n bağışlarsa s a n a ,
onunla yaşa
v e y a k l a ş a n sırda o n u n gelişini gözet.
O ' n u n mirasını tanırsın v e doğru y o l d a y ü r ü r s ü n .
T a n r ı bütün y o l l a r ı n d a Y ü z ü n ü a y d ı n l a t a c a k .
Seni yücelten Tanrı'yı onurlandır ve O ' n u n adına da­
i m a şükret.
B a ş ı n , dağ doruklarının da üzerindedir,
O sana kutsalların arasında taht vermişti
v e z e n g i n mirası ü z e r i n d e h ü k ü m s ü r m e n i sağlamıştı.
D a i m a O ' n u n m e m n u n i y e t i n i gözet.

S e n y o k s u l bir a d a m s ı n . Yoksul o l d u ğ u m i ç i n
bilgiyi i z l e m e y e c e ğ i m , d e m e .
B ü t ü n görevlerini üstlen v e b ü t ü n ... ile
r u h u n u arındır v e d ü ş ü n c e l e r i n i b i l g i y l e arıt.
Y a k l a ş a n sırrı izle
v e doğruluk yollarını d ü ş ü n
ve adaletsizliğin tasavvurlarını fark et.
B ö y l e c e erkek için a c ı o l a n ı
v e insanlık için iyi o l a n ı tanırsın.
Yoksulluğunda babanı onurlandır
v e a d ı m l a r ı n d a a n n e n i ...
Ç ü n k ü o n u n babası a d a m ı n T a n r ı s ı ,
a n n e s i y s e insanlığın h ü k ü m d a r ı gibidir.
Ç ü n k ü o n l a r d o ğ d u ğ u n pota gibidirler,
T a n r ı onları senin h ü k ü m d a r ı n ,
r u h u n (?) kalıbı e y l e d i ; bu y ü z d e n h i z m e t et o n l a r a
v e O , sana y a k l a ş a n sırrı a ç ı k l a d ı ğ ı n d a n ,
kendi o n u r u n a d ı n a onları o n u r l a n d ı r
v e y a ş a m ı n v e günlerinin u z u n l u ğ u için
y ü z l e r i n i n aydınlığını ...
v e ... kadar yoksulsan
kuralsız ...
Y o k s u l l u ğ u n d a bir kadın a l m ı ş t ı n ,
... ç o c u ğ u . . . .
yaklaşan gizden
... birleştiğinizde.
B e d e n i n i n y a r d ı m c ı s ı y l a beraber y ü r ü ...
 CEZA VERMES

4 Q 4 I 6 iv ( 4 Q 4 I 8 10 5-10)

... babası v e a n n e s i ... v e karısına bağlanır

v e tek b e d e n olurlar.
O , erkeği kadına h â k i m kıldı
ve o (kadın) ...
babasını hâkim kılmadı ona
v e b u kadını a n n e s i n d e n ayırdı
v e o , sana m e y l e d e r
v e s e n i n l e bütünleşir.
O , kızını başkasına verir
v e oğullarını ...
Eşinin karısıyla bir b e d e n o l u r s u n ;
ç ü n k ü o , senin ç ı p l a k l ı ğ ı n ı n b e d e n i d i r
v e o n a s e n d e n başka h ü k m e d e n ,
kendi y a ş a m ı n ı n h u d u d u n u değiştirmiştir.
S e n i , k a d ı n ı n r u h u n a h â k i m kılandır O ;
bu y ü z d e n o senin hoşnutluğun i ç i n çalışır.
O n u n y e m i n e t m e s i n e v e kendisi a d ı n a s u n u ... izin
verme,
o k a d ı n ı n (?) r u h u n u k e y f i n c e y ö n e t
v e d u d a ğ ı n d a n ç ı k a n sözle b o z ,
o n u n bütün b a ğ l a y ı c ı y e m i n l e r i n i ,
v e isteğinle, durdur o n u ...
d u d a ğ ı n ı n ... k e n d i n için bağışla o n u .
... ç o ğ a l t m a s ı n .

4 Q 4 I 7 I i ( 4 Q 4 I 8 , b ö l ü m 4 3 - 4 5 i)

... v e s e n , a n l a y ı ş a d a m ı , ...
B a k ...
v e huşu i ç i n d e kavra T a n r ı ' n ı n o l a ğ a n ü s t ü sırlarını

Y a k l a ş a n sırları gör
ve eski işler ...
... o l m u ş v e o l a c a k ...
... her işte ve ... iş ...
g e c e ve g ü n d ü z , y a k l a ş a n sırları d ü ş ü n ü r o
v e d a i m a b u n u inceler.
B ö y l e c e gerçeği v e adaletsizliği tanırsın,
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

bilgelik v e b u d a l a l ı k ...
... bütün y o l l a r ı n d a ,
z i y a r e t l e r i y l e beraber,
b ü t ü n ç a ğ l a r v e sonsuz ziyaret i ç i n .
B ö y l e c e bilirsin,
iyi ve kötü arasındaki farkı.
B i l g i n i n Tanrısı gerçeğin k a y n a ğ ı d ı r
v e y a k l a ş a n sırla,
b u k a y n a ğ ı ayırdı O ,
e l l e r i n i n işi ...
... ve saf a n l a y ı ş l a a ç ı k l a n d ı
... a k l ı n d a k i gizler.
B u n l a r ı h e y e c a n l a gözetin d a i m a
ve sonuçlarını anlayın.
B ö y l e c e e b e d i güzelliği anlarsınız,
ihtişamlı sırlarını ve işlerindeki g ü c ü .
Ö d ü l ü n ü z ü n d o ğ u ş u n u anlarsınız
g e l e n z a m a n ı n hatırasında.
G ö m ü l ü olandır yasa ve bütün ziyaretler belirlidir.
Ç ü n k ü T a n r ı ' n ı n yasası
Şit O ğ u l l a r ı ' n ı n g ü n a h l a r ı n ı n üzerindedir.
H a t ı r l a t ı c ı kitap O ' n u n h u z u r u n d a y a z ı l d ı ,
O ' n u n s ö z ü n ü tutanlar i ç i n .
Hatırlatıcı kitabın t a s a v v u r u n d a n d o ğ a n
düşüncedir bu.
O , insanlığa v e ruhun halklarına
miras bıraktı b u n u .
O , kutsal o l a n l a r gibi b i ç i m l e n d i r i l d i ;
a n c a k tefekkür fani ruhlar için değildir artık;
ç ü n k ü o , r u h u n u n yargısına göre
iyi v e k ö t ü y ü ayırt e d e m e z .
S e n , a n l a y ı ş ı n o ğ l u , bak ... y a k l a ş a n sırra
v e t ü m c a n l ı l a r ı n mirasını t a n ı .
O n u n teması v e ziyareti ...
geniş ya da k ü ç ü k ...
g ü n a h a b u l a ş m a ...
o n a d o k u n a n kimse
masum olamaz.
İ ç i n d e k i mirasa göre,
g ü n a h k â r d ı r o ...
 CEZA VERMLS

Z e k â n ı n oğulları,
Gizlerini düşün
V e ... k a y n a ğ ı n ı

4 Q 4 I 8 , 55. bölüm

... ihtiyat g ö n l ü m ü z d e d i r ...

ve g ü v e n y o l l a r ı m ı z d a ... vacat
... bilgi,
anlayışı a r a m a m ı ş l a r d ı
v e ... s e ç i l m e m i ş t i , vacaf.
O , bilginin Tanrısı değil m i ,
g e r ç e ğ i n ...
bütün a n l a y ı ş yollarını kuran?
varislerine v e r d i ,
D o ğ r u l u ğ u n varislerine adamıştı O ,
... ihtiyat ...
H u z u r v e sükunet . . . ?
... b i l m i y o r m u y d u n u z ?
Kutsal m e l e k l e r . . . c e n n e t t e
v e ... gerçek.
A n l a y ı ş ı n kökenlerini ararlar
ve ... izlerler. B i l g i l e r i n e göre o n u r l a n d ı r ı l ı r l a r ,
biri d i ğ e r i n d e n d a h a fazla,
zekasına g ö r e
... d a h a da onurlandırılır.
... a d a m gibi duranlar m e l e k l e r mi (?)?
kişi oğulları gibi sessiz midir o n l a r ?
S o n s u z l u k ... değiller m i ,
e b e d i m ü l k i y e t i n varisleri?
... g ö r m e m i ş m i y d i n i z ?

4 Q 4 I 8 , 6 9 . b ö l ü m ( 4 Q 4 I 7 5 1-5)

II
v e ş i m d i , siz, a h m a k gönüller,
... o l a n için iyi midir?
Sessizliğin n e ö n e m i vardır v a r o l m a y a n i ç i n
v e yargı nedir, temelsizse?
... n e d e n figan eder ölüler?
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KÜMRAN YAZITLARI

... b i ç i m l e n d i r i l d i n
v e sonsuz y ı k ı m içindir, geri gelişin.
Ç ü n k ü u y a n d ı r a c a k ... g ü n a h ı n
K a r a n l ı k , isyankârlığın y ü z ü n d e n gürler.
B ü t ü n e b e d i varlıklar
v e gerçeği a r a y a n l a r , senin y a r g ı n i ç i n gelirler
v e b ö y l e c e bütün a h m a k gönüller y o k edilir
v e haksızlığın oğulları tükenirler
v e g ü n a h k a r l ı ğ ı n destekçileri u t a n c a boğulurlar.
Y a r g ı n d a k i ilahi çığlığın temeli
v e b ü t ü n ... gürler.
S e n , g e r ç e ğ i n seçkini
v e d o ğ r u l u ğ u v e yargıyı i z l e y e n l e r
... t ü m bilgilerin m u h a f ı z l a r ı ,
nasıl ş ö y l e dersiniz:
anlayış için çalışıyoruz
v e bilgiyi izlemek için u y a n ı k k a l ı y o r u z
... v e g e ç e n yıllarla y o r g u n d ü ş m e m e
... g e r ç e ğ i sonsuza dek s e v m e z mi o
v e bilgi ...
ebedi y a ş a m ı n mirasçıları, cennetin oğulları,
ş ö y l e derler m i :
g e r ç e k için çalıştık yıllar b o y u
v e bitkin düştük.
E b e d i ışıkta y ü r ü m e z l e r mi onlar,
ihtişamı v e g ö r k e m i s a h i p l e n m e z l e r mi?

S e n , e y a n l a y ı ş ı n oğlu ...

4 Q 4 I 8 , 81. b ö l ü m ( 4 Q 4 2 3 8 )

Kutsalı kutsayan pınarın ağzıdır d u d a k l a r ı n

e b e d i p ı n a r d a kutsamıştın
Kutsal ... b e d e n e (bağlı) her ruhtan ayırmıştı s e n i .
S e n , O ' n u n nefret ettikleriyle ayır y o l u n u ,
r u h u n kirliliklerinden k a ç ı n .
Ç ü n k ü O , hepsini yaratandır
v e kişilerin mirasını belirleyendir.
S e n i n p a y ı n d ı r O , kişioğulları arasındaki mirasındır;
seni kendi mirasına h ü k ü m d a r kılandır.
 Hükümdarlığında O ' n u yücelt ve kendini ada O ' n a .
O , seni b ü t ü n d ü n y a d a kutsalların kutsalı
eylediğinde,
b ü t ü n b u n l a r ı n a r a s ı n d a n seni seçti.
S e n i n a d ı n ı yüceltmişti
... a r a s ı n d a n ilk ç o c u ğ u saymıştı seni
... v e İyiliğimi veririm sana.
İyiliğim senin için değil mi?
Sadakatinde yürümüştü O, daima.
... işlerin.
S a n a ithamda b u l u n a n l a r d a n O ' n u n h ü k m ü n ü a r a ,
b ü t ü n ... sev O ' n u , v e e b e d i s e v e c e n l i k l e
v e O ' n u n s ö z ü n ü tutanlara gösterdiğin m e r h a m e t l e .
O ' n u n isteği ...
O , sana anlayışı verdi
v e H a z i n e s i n e h ü k ü m d a r kıldı seni
... d o ğ r u l u ğ u n haznesini bahşetti sana
... s e n i n l e ,
senin e l l e r i n l e iyi niyetli a d a m l a r d a n ö f k e y i s a k l a m a k
için
v e s e n i n l e ... ziyaret etmek i ç i n ,
O ' n u n e l i n d e n mirasını a l m a d a n ö n c e ,
kutsal o l a n l a r ı n ı y ü c e l t ( ? ) ;
v e ... ö n c e ...
... O , kutsal o l a n l a r ı n pınarını açmıştı
v e ... O ' n u n a d ı y l a kutsal d i y e ç a ğ r ı l a n ,
... bütün ç a ğ l a r l a ,
güzelliği ve ihtişamı ö l ü m s ü z l e ş t i r m e k ...
... d ü n y a n ı n varisleri ... yürür.
Ç ü n k ü c e n n e t t e ...
S e n , fikir a d a m ı , O ,
seni el h ü n e r i n e h a k i m kılmışsa
v e bilgi ...
b ü t ü n ö l ü m l ü a d a m l a r d a n gizli ( ? ) .
O r a d a n izlersin avlarını
V e ... a n l a r s ı n .
B ü t ü n rehberlerinle arttır bilgini.
... y o k s u l l u ğ u n d a n ... getir,
mutluluğu arayanlara.
B ö y l e c e ... kurarsın,
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

... dolarsın
v e m e m n u n edilirsin e ş y a l a r l a .
H ü n e r l i e l l e r i n l e ...
Ç ü n k ü T a n r ı , c a n l ı l a r ı n mirasını belirlemişti
v e e r d e m l i k i ş i l e r . . . ustalaşmışlardı.

B ö l ü m 103 ii

... Ç ü n k ü hepsi kendi z a m a n l a r ı n ı beklerler

v e ... m e m n u n i y e t i n e göre her a d a m ...
g i z e m l i h a y a t suyu pınarı gibi ...
... ile eşyalarını karıştırma,
N e d e n o da bir katır gibi kırma o l s u n ,
u y u m s u z giysiler g i y e n biri gibi d u r a s ı n ,
ketene ve y ü n e bürünmüş
v e e ş e k l e ö k ü z e beraber çift sürdüresin?
Ü r ü n l e r i n d e , k a r m a t o h u m e k e n a d a m ı n k i l e r gibi
olurdu.
A s m a bahçesinin tohumunu ve mahsulünü ve ürünü­
nü
kutsal say

4 Q 4 2 3 , b ö l ü m I, 2

. . . v e o l g u n l a ş a n her m e y v e ,
memnun eden ve
fikir v e r e n her a ğ a ç .
B u , istenilen v e m e m n u n e d e n bir b a h ç e değil midir,
d a h a fazla fikir v e r e n ?
O ' n a h ü k m e t d i y e yarattı seni ( A d e m ) ,
e k i p b i ç m e n v e k o r u m a n için o n u . vacat
... toprak sana d i k e n v e d e v e d i k e n i verir
v e g ü c ü n ü v e r m e z sana,
sadakatsizliğin y ü z ü n d e n , v a c a f
. . . o ( H a v v a ) ç o c u k verdi
... a l a n o n u n bütün d u y g u l a r ı
... b ü t ü n sırların ... ve bütün işlerin.
Bu y ü z d e n sana ... her şeyi verir o
... iyiyi ve k ö t ü y ü b i l e n ...
 GEZA VERMES

4Q423, 5. bölüm

... K a r o h ' u n yargısını ... i ç i n sakın ...

O , kulağını ... t ı k a d ı ğ ı n d a n
... ve halkının prensi ...
B ü t ü n h ü k ü m d a r l a r ı n mirasını b ö l m ü ş t ü O
v e b ü t ü n işler O ' n u n elindedir.
O , y a p ı l a n işlerin mükâfatını bilir
v e onları adil yargılar.
Oğulları ve babaları,
yerlileri v e y a b a n c ı l a r ı (din değiştirenleri) ziyaret
eder.
... söyler.
Eğer çiftçiysen,
y a z m e v s i m i n i n d ö n e m l e r i n i izle
v e ü r ü n ü n ü z a m a n ı n d a topla
v e ... d ö n e m i n d e
... i y i y l e kötü
Ü r ü n ü n ü v e işini g ö z l e ,
İşinde ... i y i y l e k ö t ü y ü ,
zeki a d a m l a a h m a ğ ı a y ı r . . .
 Bilgelikle İlgili Bir Eser (in):
Doğruluğun Yolları
(4Q420-2I)

Bir Bilgelik kompozisyonun aşınmış iki suretinde, dürüst adamın

davranış biçimleri, evrensel biçimde resmedilir. Ancak 4 Q 4 2 I metnin­
deki sözcükler, Cemaat Kuralı'nda geçen terimleri anımsattığından; bü­
tün metin tarikate özgü yazıtlar içinde tasnif edilebilir.
Editio princeps için bkz, T. Elgvin, DJD, XX, 173-202.

4 Q 4 2 0 , |. b ö l ü m ( 4 Q 4 2 I , b ö l ü m I ii)

II Tanrı'nın yollarında dürüstlüğü hâkim kılmak için ( 4 Q 4 2 I ı ii).

... n e d i n l e m e d e n y a n ı t v e r e c e k
n e d e fikir sahibi o l m a d a n k o n u ş a c a k .
S a m i m i y e t l e karşılık v e r e c e k v e ... söz s ö y l e y e c e k .
D o ğ r u y u v e yargıyı g ö z e t e c e k
v e dürüstlüğü gözeterek o n u n s o n u c u n a u l a ş a c a k .
M ü t e v a z i v e a l ç a k g ö n ü l l ü bir a d a m
... d e k geri d ö n m e y e c e k
V e f a k a r bir a d a m dürüstlük y o l u n d a n s a p m a y a c a k
V e ... g ö n ü l v e r m e y e c e k
v e e l k e m i k l e r i n i ...
D ü r ü s t l ü k l e kurtulacak;
ve ... fikirle ... topraklarını.
Sınırı ...
dürüstlük için ...
 CEZA VERMES

4 Q 4 2 I , b ö l ü m la i

... B i l g e l i ğ i n i , bilgisini, fikrini v e iyi şeylerini T a n r ı ' n ı n C e m a ­

atine t a ş ı y a c a k ... (bkz I Q S I) bütün (yerleri) peş p e ş e d ü z e n l e m e k
için ... ilk halk düşer. B u y ü z d e n , o n l a r . . . kuracaklar (bkz. I Q S II).
 Bilgelikle İlgili Bir Eser
Yönerge Benzeri Kompozisyon
(4Q424)

Bu şiirsel kompozisyonun temel amacı; adil adamı, bilgeliğin yayıl­

ması görevini uygunsuz kişiye vermemek yoluyla, bilgeliği korumak ko­
nusunda bilgilendirmektir. Paleografik incelemeye göre bu eser; M . Ö .
birinci yüzyılın ikinci yarısına tarihlenir.
Editio princeps için bkz, S. Tanzer, DJD, X X X V I , 333-46.

I. b ö l ü m

... v e o n u inşa e t m e y i seçer,

v e d u v a r ı n a sıva vurur.
-
O d a . . . y a ğ m u r y ü z ü n d e n gevşer.
R i y a k â r l a r c e m a a t i n i n ilkelerini ö ğ r e n m e .
Y a l p a l a y a n biriyle fırının başına g i t m e ;
ç ü n k ü o, kurşun gibi e r i y i p gider,
... ateşe d a y a n a m a z .
H a s s a s işlerinizde u y k u l u a d a m l a r a g ü v e n m e ;
ç ü n k ü işini dikkatle y a p m a z o
... ö ğ r e n e n (?) ... g ö n d e r m e ;
ç ü n k ü o , yollarınızı düzleştirmez.
P a r a y a ihtiyacınız o l d u ğ u n d a ... bir ş i k a y e t ç i y i
gönderme,
iki y ü z l ü insanlara g ü v e n m e ;
ç ü n k ü yargınızı kendi sözleriyle çarpıtacaktır.
O n u n tutkusu gerçeği i z l e m e z ,
tatlı sözleriyle ...
C i m r i bir a d a m a para s o r u m l u l u ğ u v e r m e ,
... g ö n l ü n e göre ver y e m e ğ i n i ...
 CEZA VERMES

ç o k ... getirenler ...

a n c a k t o p l a m a z a m a n ı n d a tanrıyı t a n ı m a z l a r .
Ç a b u k ö f k e l e n e n ... basit,
... onları yutacaktır.

3. bölüm

... ve işini tartarak y a p m a z .

S o r u p soruşturmadan y a r g ı y a v a r a n bir a d a m ,
... - m e d e n i n a n a n biri,
bilgiyi izleyenleri y a r g ı l a m a s ı n ;
ç ü n k ü o n l a r ı n davranışlarını a n l a m a z ,
haklıyı v e haksızı a y ı r a m a z ,
kendisi de k ü ç ü k düşer.
A d i l a d a m l a r a görüş sunması i ç i n kör bir a d a m ı
gönderme;
ağır işiten birini yargıyı i n c e l e m e k l e g ö r e v l e n d i r m e ;
ç ü n k ü o , kişiler arasındaki a n l a ş m a z l ı ğ ı ç ö z e m e z .
... rüzgara karışan biri g i b i ,
... d e n e m e y e n ,
d i n l e m e y e n kulağa s e s l e n e n ,
v e d e r i n u y k u d a k i biriyle k o n u ş a n biri gibidir.
'Kalın kafalı' adamı (ahmağı) düşünceleri öğrenmesi
için y o l l a m a ;
ç ü n k ü o n u n g ö n l ü n d e k i bilgelik gizlidir
v e g ö n l ü n d e n m e s u l değildir,
bilgeliği b u l a m a z e l l e r i y l e .
Z e k i bir a d a m , fikir sahibi olur,
b i l e n a d a m bilgeliği b u l u r . . .
dürüst a d a m adaletten hoşnuttur,
g e r ç e ğ i n a d a m ı ... ile sevinir,
g ü ç l ü a d a m ... heveslidir
O , sınırları değiştirenlerin karşısındadır,
... yoksulları için dürüstlük ...
O , sınırları değiştirenlerle u y u ş m a z .
M e r h a m e t l i bir a d a m y o k s u l a y a r d ı m e d e r .
O , mülksüzleri d ü ş ü n ü r ;
D ü r ü s t l ü ğ ü n oğulları ...
 İki Yol
(4Q473)

Yasa'nm Tekrarı II: 26-28 ile benzerlik ^ ş ı y a n bu parçalı metin, pa-

leografik açıdan M . Ö . birinci yüzyıl sonlanna tarihlenir. Bu yazıt, aynı
zamanda Cemaat Kuralı içinde geçen İki Ruh Yönergesi bölümüyle de
( I Q S III) ilişkilidir.
Editio princeps için bkz, T. Elgvin, DJD, XXII, 289-99.

... O, size biri iyi diğeri kötü o l a n iki y o l s u n d u . İyi y o l u se­

ç e r s e n i z ; O , sizi k u t s a y a c a k . Fakat kötü y o l d a y ü r ü r s e n i z ; O , sizi
l a n e t l e y e c e k ... v e ç a d ı r l a r ı n ı z d a v e ... toz, kar, b u z v e d o l u ...
her ş e y l e sizi l a n e t l e y e c e k .
 Kutsa, Ruhum
(Barki nafshi a - e , 4Q434-438)

Dördüncü mağaradan çıkarılan, şiirsel bir kompozisyon içinde ge­

çen beş elyazması (4Q434-438), ilk bölümde Barki nafshi ya da 'Kutsa,
Ruhum' sözüyle başlatılır. Ayrıca altıncı bir elyazmasının da bu elyaz-
malarına benzediği düşünülür. Çevrilen bölümler, Şükran Ilahileriyle
benzerlik taşımalarına karşın, tarikate özgü niteliklerden yoksundurlar.
Editio princeps için bkz, M. VVeinfeld ve D. Seely, DJD, XXIX, 255-
334.

4Q434, I. bölüm

Kutsa, r u h u m , R a b b i ;
ç ü n k ü tansıkları sonsuzdur O ' n u n
v e adı kutsaldır.
Ç ü n k ü O , y o k s u l u n r u h u n u kurtardı
v e m ü t e v a z ı kişiyi k ü ç ü k d ü ş ü r m e d i
v e y o k s u n l a r ı n ıstırabını u n u t m a d ı .
A c ı çekenleri gördü
v e öksüzlerin haykırışlarını d u y d u
v e o n l a r ı n çığlıklarına kulak v e r d i .
Z a r a f e t i y l e , s e v e c e n d a v r a n d ı s a d e kişilere
v e K e n d i y o l l a r ı n ı görmeleri için gözlerini açtı o n l a r ı n
v e k u l a k l a r ı n ı , Telkinini d u y m a l a r ı i ç i n ...
O , g ö n ü l l e r i n i n sünnet derisini kesti
v e onları kurtardı n e z a k e t i y l e
ve adımlarını yola yönlendirdi.
O n l a r ı n e a c ı l a r ı n d a unuttu
v e z a l i m l e r i n e l l e r i n e bıraktı
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

n e d e g ü n a h k â r l a r l a beraber y a r g ı l a d ı .
N e o n l a r a öfke d u y d u
n e d e y o k etti o n l a r ı , g a z a b ı y l a .
Öfkeli gazabı yatışmadığında bile,
onları alevleriyle yargılamadı;
m e r h a m e t etti o n l a r a .
G ö z l e r i n d e k i yargıyla sınardı onları
v e ulusların arasında m e r h a m e t etti o n l a r a
v e a d a m l a r ı n e l i n d e n kurtardı o n l a r ı .
U l u s l a r d a n bir tek onları c e z a l a n d ı r m a d ı
v e h a l k ı n arasında y a r g ı l a m a d ı .
a n c a k ... onları sakladı
O n l a r ı n ö n ü n d e karanlıkları a y d ı n l ı ğ a ç e v i r d i
ve yeryüzünü düzledi,
T a n r ı o n l a r a h u z u r u v e hakikati s u n d u .
R u h l a r ı n ı ö l ç ü y e göre yarattı
ve sözlerini tartarak v a r etti
ve flüt gibi ç a l m a l a r ı n ı (?) sağladı.
O n l a r a kusursuz bir kalp verdi
v e onlar, O ' n u n k a l b i n i n y o l u n d a y ü r ü d ü l e r
v e T a n r ı , onları kendi k a l b i n i n y o l u n a y a k ı n l a ş t ı r d ı .
Ç ü n k ü ruhlarını tutsak aldılar.
T a n r ı , onları gönderdi v e kuşattı
v e hiçbir v e b a n ı n onları e t k i l e m e m e s i n i s a ğ l a d ı .
O ' n u n meleği, çevrelerinde kamp kurdu;
onları d ü ş m a n (?) saldırılarından k o r u d u .

B ö l ü m I ii

II ... sefilliklerinde ve ıstıraplarında,

T a n r ı onları çektikleri a c ı l a r d a n kurtardı.
Kişi o ğ u l l a r ı n a karşı o n l a r d a n y a n a y d ı n
v e k e n d i n i ç i n onları kurtardın
... b a b a l a r ı n ı n v e kendilerinin g ü n a h l a r ı i ç i n
af dilediler
V e ... suda arındılar
... senin yargınla ve tekrar öğrettiğin y o l a ...
 CEZA VERMES

2. bölüm

... y o k s u l kadını teselli e t m e k için ...

... ulusları y ı k ı m a ... ve
O , halkları y e r l e bir e d e c e k .
G ü n a h k â r ...
C e n n e t i n v e y e r y ü z ü n ü n işlerini y e n i l e ,
o n l a r s e v i n e c e k l e r v e y e r y ü z ü O ' n u n i h t i ş a m ı y la
dolacak
G ü n a h l a r ı için af diler ve iyilik rahatlatır o n l a r ı .
... m e y v e s i n i y e r v e iyilik ...
A n n e s i n d e teselli b u l a n a d a m g i b i ,
Tanrı da onları K u d ü s ' t e huzurlu kılar.
G e l i n l e g ü v e y i gibi, Tanrı o topraklarla birlikte olur.
Ç ü n k ü tahtı e b e d i d i r v e görkemi ... b ü t ü n ulusları.
... c e n n e t i n orduları o r a d a o l u r v e güzel ülkeleri ...
... k u t s a n ı n .

Y ü c e O l a n ı n a d ı n a şükürler o l s u n ...

b
Bölüm 7

... ç ö l d e n u m u d u n kapısına kadar, o n l a r ı n p a y ı ...

T a n r ı , onlarla bir antlaşma y a p t ı ,
c e n n e t i n kuşlarıyla y e r y ü z ü n d e k i h a y v a n l a r a r a s ı n d a
barış sağlansın d i y e .
O n l a r ı n d ü ş m a n l a r ı n ı gübre y ı ğ ı n ı n a ç e v i r d i , E s a v ' ı
v e M o a v ' ı y e r e batırdı ...
( 4 Q 4 3 5 i ile t a m a m l a n a n ) 4 Q 4 3 6

I t ö v b e k a r kalbi ve içindeki e b e d i r u h u g ü ç l e n d i r e n ; a c ı l ı za­

m a n l a r ı n d a güçsüzleri a v u t a n v e düşenleri e l l e r i n d e n tutup k a l d ı ­
r a n ; bilgi a r a ç l a r ı y a p a n ; bilgenin v e adil kişinin k a v r a y ı ş g ü c ü n ü
p e r ç i n l e y e n bilgiyi s u n a n fikir; b ö y l e c e g e ç m i ş ç a ğ l a r d a v e b ü t ü n
kuşakların d ö n e m i n d e yaptığın işleri anlarlar. Ö n ü m d e ... e b e d i
k a v r a y ı ş g ü c ü , ... Y a s a ' n a u y a r s ı n , b a n a A n t l a ş m a n ı e m a n e t et­
m i ş t i n . Y o l u n d a n y ü r ü m e ( l e r ) i için ... g ö n ü l l e r i n i g ü ç l e n d i r d i n .
G ö n l ü m ü ziyaret etmiştin v e b ö b r e k l e r i m i (bağlılığımı) s a ğ l a m l a ş ­
t ı r m ı ş t ı n ; b ö y l e c e K u r a l l a r ı n ı u n u t m a y a c a k l a r d ı . ... Y a s a ' n ı ...
b ö b r e k l e r i m i a ç t ı n v e y o l l a r ı n ı i z l e m e m i ç i n ... b e n i g ü ç l e n d i r d i n .
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KÜMRAN YAZITLARI

A ğ z ı m ı keskin kılıcınla açtın ve d i l i m e kutsal sözleri yerleştirdin.

A d a m ı n hareketlerini d ü ş ü n m e m e l e r i için o n l a r a bir disiplin s u n ­
d u n ; o n u n m ı r ı l d a n ı ş l a r ı n d a ... a d ı m l a r ı m ı g ü ç l e n d i r d i n v e e l i n l e
sağ e l i m e g ü ç kattın. B e n i doğru y o l a g ö n d e r d i n .
... k o v d u n . Y e r i n e saf bir kalp yerleştirdin ve ... kötü niyeti
kovdun.

II K a l b i m e kutsallık r u h u n u yerleştirdin ve fahişe gözleri sö­

k ü p attın b e n d e n . Y o l l a r ı n ı n ... baktın; tutuk b o y n u m u a l ı p y e r i n e
a l ç a k g ö n ü l l ü l ü ğ ü k o y d u n . Ö f k e n i n isyanını bastırıp, sabır r u h u n u
yerleştirdin i ç i m e [ 4 Q 4 3 5 , I . b ö l ü m ] . G u r u r l u kalbi v e azgın göz­
leri ... b e n d e n ... b a n a . Y a l a n r u h u n u y o k e d i p [ 4 Q 4 3 5 i] ... ver­
din bana.

( 4 Q 4 3 4 - 5 ile t a m a m l a n a n ) 4 Q 4 3 7

Bölüm 2 i

I ... a r a y a n l a r ı n birliğinden ...

B e n i y a k a l a m a k için gizli bir a ğ kurdular v e r u h u m u
izlediler.
... kılıçları k a l p l e r i n e saplandı ve okları kırıktı.
B u y ü z d e n y a ş a m ı m süresince a d ı n ı k u t s a y a c a ğ ı m ;
b e n i halklar ... ulusların t u z a ğ ı n d a n kurtardığın
için.
M e r h a m e t i n beni saran kalkandır v e
... ulusların arasında r u h u m u k o r u d u n .
A r k a d a ş l a r ı m ı n b e n d e n utanç d u y m a l a r ı n a
engel oldun.
S e n i n ilkelerini u n u t m a d ı m .
R u h u m acı çekerken benden vazgeçmedin
v e sana y a l v a r d ı ğ ı m d a y ü z ü n ü d ö n m e d i n b e n d e n .
B ü t ü n y a k ı n m a l a r ı m ı v e g ü n a h l a r ı m ı ... g ö r d ü n .
R u h u m solup g i d e r k e n , sesimi d u y d u n .
B e n i o k l u ğ u n d a gizledin v e ... b e n i .
Sivri u ç l u bir o k y a p t ı n b e n d e n
v e a v u c u n u n i ç i n d e sakladın b e n i .
... ç a m u r u n i ç i n e s a p l a n m a k t a n kurtardın b e n i
v e uzaklara sürükleyecek o l a n d ü ş m a n fırtınasından
 GEZA VERMES

v e ... v e derinliklerine g ö m ü l d ü m .
R u h u m u cehennemden çıkardın.
B a n a yaşam verdin
v e tansık a d a m l a r ı n ı n birliğini ö n ü m e d i z d i n .
D o ğ r u l u ğ u n oğulları arasında huzur v e r d i n b a n a .
Yargınla r u h u m u sevindirdin v e a d a l e t i n i n ö l ç ü s ü y l e
k a l b i m e neşe kattın.
R a b ' b e bütün içtenliğimle ş ü k r e d e c e ğ i m
v e g ö n l ü m d e k i s e v i n ç l e O ' n u n iyiliğine
şükrediyorum.
Seni anımsarım, ey Rabbim,
senin h u z u r u n d a y k e n k a l b i m d a y a n ı k l ı d ı r .
B e n i kurtaracağını u m u t ettim, e y R a b b i m ...
anımsadım.
K a l b i m n e ş e l e n d i v e b o y n u z u m sana y ö n e l i r .
R u h u m susuyor. R u h u m S a n a m e y l e d e r . İşlerini
düşünürüm.
G e c e boyunca yatağımda Seni düşündüm.
 Bir Önderin Feryadı
(4Q439)

Mevki sahibi bir kişinin şiirsel feryadını içeren bir yazıtın yalnızca
iki bölümü günümüze kadar ulaşabilmiştir. Ancak bu bölümlerin kısalığı
nedeniyle, bu sözlerin ya da pseudepigraphic (uydurma?) sözlerin, bir
tarikat cemaati başkanına ait olup olmadığı konusunda saptamada bulu­
namıyoruz.
Editio princeps için bkz, M. VVeinfeld ve D. Seely, DJD, XXIX, 335-
4İ.

Bölüm I i

I ... h a l k ı m ı n dürüst insanlarını birleştirmek ve ...

y a ş a m y o l u n u kurmak için ...
M i r a s ı m ... birliğimin erkeklerini a n t l a ş m a y a katmak

B u n e d e n l e g ö z l e r i m d e n yaşlar a k a r ... t e r b i y e ...

v e o n l a r ı n arkasında d u r a n l a r ...
K e n t i m ... d i k e n i n e d ö n ü ş m ü ş t ü .
B ü t ü n y a r g ı l a r ı m a p t a l c a ...
basit fikirli ... bilge a d a m l a r ı m ... hilekârlar ...
 Kötü Ruhlarla Mücadele
(4Q444)

Yalnızca altı bölümü bulunan bu duayı okuyan kişinin temel ama

c ı , günahkâr ruhları lanetlemekti. Bu dua, 4 Q 5 I 0 - I I ile aynı türdedir.
Editio princeps için bkz, E. Chazon, DJD, XXIX, 367-78.

B ö l ü m 1-4 i

I T a n r ı ' d a n korktuğum için O a ğ z ı m ı a ç t ı ,

Kutsal r u h u y l a ... b ü t ü n b u n l a r i ç i n d o ğ r u o l a n ı ...
R u h l a r b e d e n i m i n i ç i n d e çatıştılar,
... İlkeleri ... b e d e n i m d e n ...
T a n r ı g ö n l ü m e bilgi v e k a v r a y ı ş g ü c ü ,
doğruluk ve adalet ... ruhlarını yerleştirdi.
T a n r ı n ı n ilkeleriyle g ü ç l e n d i r k e n d i n i
G ü n a h k â r l ı k ruhlarıyla m ü c a d e l e e t m e k i ç i n v e ...
O ' n u n yargılarını. ... lanet o l s u n .
 Bilgenin Ezgileri
(4Q5I0-II)

D ö r d ü n c ü mağaradan çıkarılan iki elyazmasına ait parçalar

(4Q5I0-II), bilgelikle ilgili Mezmurlardan ve kötü ruhları kovma şiirle­
rinden oluşmaktadır. Editörü, M. Baillet, bu yazıtların M . Ö . birinci yüz­
yıl sonlarında ya da M . Ö . birinci yüzyılın başlarında yazıya döküldüğü­
nü öne sürer (DJD, V I I , 215-62). İlk bölümde, iblislerin adlarının ilginç
bir sıralaması bulunur.

4Q5I0

... şükranlar. G ö r k e m i n Kralı için takdisler. ... B i l g i n i n T a n r ı -

sı'na, g ü c ü n İhtişamına, tanrıların Tanrısına, kutsalların R a b b i n e
... m e z m u r l a r d a k i şükran s ö z c ü k l e r i . H ü k ü m r a n l ı ğ ı , b ü t ü n g ü ç l ü
o l a n l a r ı n ü z e r i n d e d i r v e O ' n u n kudretinden k o r k u p k a ç a c a k l a r v e
a z a m e t l i m e s k e n i n i n ihtişamından k a ç ı ş a c a k l a r . B e n , B a ş k a n , y ı ­
k ı m m e l e k l e r i n i n ruhlarını v e p i ç l e r i n r u h l a r ı n ı , iblisleri, Lilit'i,
h a v l a y a n h a y v a n l a r ı (?) ... korkutmak v e d e h ş e t e d ü ş ü r m e k i ç i n ,
k a v r a y ı ş r u h u n a isyan e d e n l e r i ... g ö n ü l l e r i n i sarsmak i ç i n , g ü ­
n a h k â r l ı ğ ı n e g e m e n o l d u ğ u d ö n e m d e v e Işığın O ğ u l l a r ı m ı n hor
g ö r ü l e c e ğ i z a m a n l a r d a , g ü n a h ı n e g e m e n kılındığı ç a ğ l a r d a ; e b e d i
y ı k ı m l a c e z a l a n d ı r m a k için d e ğ i l ; a m a onları g ü n a h l a r ı n d a n ötürü
h o r l a m a k için O ' n u n m e r h a m e t i n i haşmetini d u y u r a c a ğ ı m . Y ü c e l ,
e y a d i l , m u c i z e l e r Tanrısı. A d i l ... içindir M e z m u r l a r ı m . Y o l u m ü ­
kemmel olanlar, onu yüceltin.

4 Q 5 I I , I. bölüm

... y e r y ü z ü n d e v e o n u n h ü k ü m r a n l ı ğ ı n d a k i t ü m ruhlarda. D e ­
nizler v e i ç i n d e k i c a n l ı l a r kutsasın o n u . ... güzelliğini ... d u y u r u r -
 GEZA VERMES

lar. A d a l e t T a n r ı s ı ' n ı n h u z u r u n d a kurtuluş naraları atarak s e v i n ­

sinler; ç ü n k ü topraklarında z a l i m k a l m a y a c a k v e h i ç b i r g ü n a h k â r ­
lık r u h u g i r m e y e c e k o r a y a . Ç ü n k ü B i l g i n i n T a n r ı s ı ' n ı n g ö r k e m i
o n u n sözlerine v u r d u ğ u n d a n , hiçbir g ü n a h k â r oğul sağ b ı r a k ı l m a ­
yacak.

2. bölüm

I B a ş k a n i ç i n . İlk Ezgi. Kutsallığının a d ı n a ş ü k r e d i n , a d a l e t i

t a n ı y a n l a r ... o n u y ü c e l t i n . E g e m e n l i ğ i n e son verdi ... e b e d i mut­
luluk v e s o n s u z y a ş a m ; a y d ı n l a t m a k i ç i n ... halkı Y a k u p ' u n e n
iyisidir v e T a n r ı ' n ı n mirası ... İsrail'in ... h a l k ı n ı n a z i z l e r i i ç i n
T a n r ı ' n ı n y o l u n u v e o n u n kutsallığının patikasını k o r u y a n l a r ...
T a n r ı ' n ı n bilgisini idrak e d e r e k , İsrail'i o n iki k a m p a b ö l d ü ...
Tanrı'nın halkı ve O ' n u n görkemiyle a y d ı n l a n a n melekleri ...
O ' n u n a d ı y l a k u t s a m a l a r ... b a y r a m y ı l ı v e ortak y ö n e t i m i ç i n
k u r d u ; b ö y l e c e g ö r k e m l i T a n r ı ' n ı n yazgısına göre y a ş a y a c a k l a r v e
t a h t ı n d a d u r a n h a k l a birlikte o n a h i z m e t e d e c e k l e r . Ç ü n k ü ...
Tanrısı ...

8. b ö l ü m

B a ş k a n i ç i n . İkinci Ezgi, ... o n u korkutanları d e h ş e t e düşür­

mek için.

18. b ö l ü m

II B ü t ü n kirli işlerden nefret ettim. Ç ü n k ü T a n r ı b i l g i y l e a y ­

dınlattı g ö n l ü m ü . A d i l infazcılar h u y s u z l u ğ u m l a uğraşırlar v e sa­
dık y a r g ı ç l a r g ü n a h k â r s u ç l a r ı m l a ... ç ü n k ü y a r g ı c ı m T a n r ı ' d ı r v e
O , bir y a b a n c ı n ı n e l i y l e ...

B ö l ü m . 28-9

... T a n r ı ' y l a s e v i n e c e k l e r . S a n a ş ü k r e d e c e ğ i m ; G ö r k e m i n l e ...

t o z u m u n t e m e l l e r i n i b i l g i y l e g ü ç l e n d i r d i ğ i n ... s a n a ş ü k r e t m e k
i ç i n ... k i l d e n ş e k i l a l d ı m v e ... y o ğ r u l d u m v e ... b e d e n i m i n
u z u v l a r ı n d a g ü n a h ...
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

30. b ö l ü m

... y e r y ü z ü . . . d a m g a l a d ı n v e o n l a r derindirler. C e n n e t l e r v e
cennetlerin cennetleri v e dipsiz çukurlar v e d ü n y a n ı n karanlık
yerleri ... S e n , e y T a n r ı m , onları m ü h ü r l e d i n v e ... onları a ç a c a k
kimse y o k . İnsan eliyle ölçülür mü büyük okyanusların suyu?
C e n n e t l e r karış b o y u y l a t a h m i n edilebilir mi? Y e r y ü z ü n ü n toprak­
ları v e dağları v e tepeleri bir ö l ç ü n ü n ü ç t e b i r i n e sığdırılabilir mi?
B u n l a r ı ö l ç e m e d i a d a m . O , T a n r ı m ı n r u h u n u nasıl ö l ç e b i l i r ?

35. bölüm

... b ü t ü n b e d e n l e r d e T a n r ı v e g ü n a h k â r l ı ğ ı y ı k a c a k o l a n
ö d e ş m e yargısı v e y e d i kere a r ı n m ı ş o l a n l a r a y ö n e l e n T a n r ı m ı n
öfkesi için ... T a n r ı kendisi için d a i m i m a b e d i nasıl kutsadıysa,
(bazı) kutsalları da k u t s a y a c a k ve t e m i z l e n e n l e r i n a r a s ı n d a saflık
h â k i m k ı l ı n a c a k . G ö r k e m l i m u c i z e l e r l e k u t s a y a c a k l a r o n u . ... a d ı ­
n ı y ü c e l t m e k i ç i n , bütün ' p i ç ' ruhları o n u n g ü c ü y l e d e h ş e t e d ü ­
şürmek i ç i n , o n u n korkusuyla onları dize getirmek ... T a n r ı kor­
k u s u n u b ü t ü n kuşaklara aşılarım.

B ö l ü m 63-4

II ... a d ı n ı kutsarım ve belirli z a m a n l a r d a m u c i z e l e r i n i a n l a t ı ­

rım v e b u n l a r ı g ö r k e m l i kutsamalarının ilkeleri o l a r a k kabul e d e ­
rim. B i l e n g ö n l ü n her d ü ş ü n c e s i n i n b a ş ı n d a i b a d e t e hazır d u d a k ­
ların s u n u s u y l a ve b ü t ü n ... ile ...

63. bölüm

III D i l i m , S e n i n d o ğ r u l u ğ u n u y ü c e l t e c e k ; ç ü n k ü o n u kurta­
ransın s e n . D i l i m e şükran p ı n a r ı n ı ; g ö n l ü m e insanların yaptıkları
işlerin sırrını v e m ü k e m m e l y o l d a y a p ı l a n işlerin s o n u c u n u v e o n ­
ların h i z m e t l e r i n i n y a r g ı l a r ı n ı y e r l e ş t i r d i n ; S e n i n d o ğ r u n a g ö r e
adil olanı destekleyenlerin ve suçları y ü z ü n d e n günahkârları
m a h k û m e d e n l e r i n . . . A n t l a ş m a ' n ı n a d a m l a r ı n a barış ilan e t m e k
için v e o n u n ihlâl edildiği d u r u m l a r d a a c ı y l a h a y k ı r m a k için ...
IV b ü t ü n işlerini sürekli kutsarlar, a d ı n s o n s u z a d e k k u t s a n s ı n .
Amen, amen.
 Gerçek Mutluluklar
(4Q525)

Paleografik açıdan M . Ö . birinci yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen

ve çoğunluğu kısa, elli parçadan oluşan bu bilgelik şiirinin başlığı sıkça
kullanılan 'Kutsadı' (ya da kutsa) {'ashre) kelimesinden türetilmiştir. Bu
şiir aynı zamanda Mezmurlar 1:1 ve Yeni Ahit'in Gerçek Mutluluk bölü­
münü (Matta 5:3-11) çağrıştırır. Matta ve 4Q525 arasındaki temel yapısal
farklılık şudur: İlk yazında, sürekli biçimde, kutsanmış kişilerin ödüllen­
dirileceği anlatılır; öte yandan 4. mağara metni, sıradan, çoğunlukla te­
zat benzerlikler sunar.

2. bölüm

I I N e mutlu yüreği t e m i z ...

v e sözleriyle kara ç a l m a y a n l a r a !
N e m u t l u o n u n bilgeliğinin ilkelerine bağlı k a l a n l a r a
ve günahkârlığın yolunda ilerlemeyenlere!
N e mutlu o n u n l a s e v i n e n l e r e
ve budalalık yolundan gitmeyenlere!
Ne mutlu temiz elleriyle onu arayanlara
ve hain kalpleriyle onu izlemeyenlere!
N e m u t l u bilgeliğe ulaşan a d a m a
v e e n Y ü c e ' n i n y a s a l a r ı n a göre y a ş a y a n l a r a !
G ö l ü n ü o n u n y o l u n a adar o
v e o n u n öğütleriyle dizginler k e n d i s i n i
ve daima onun cezalarından memnuniyet duyar.
N e ıstıraplıyken g e ç e r o n d a n n e d e z o r z a m a n l a r ı n d a .
Korktuğunda unutmaz o n u
ve ruhu acı içindeyken o n u k ü ç ü m s e m e z .
O L U DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Ç ü n k ü her z a m a n o n u düşünür
v e a c ı s ı n d a o n u (?) anımsar.

B u d a l a l ı ğ ı n y o l u n a s a p m a m a k için
o n u g ö z ü n ü n ö n ü n e koyar.

5. bölüm

M i r a s ı n ı ne uluslara devret
n e d e y a b a n c ı l a r a ... p a y ı n ı .
E r d e m l i ... tatlılıkla öğretir.
Y ü r e ğ i n d e Tanrı korkusu taşıyanlar,
o n u n (Bilgeliğinin) yollarını izleyin
v e o n u n ilkelerine göre y ü r ü y ü n
v e o n u n önerilerini r e d d e t m e y i n .
Z e k i ... getirir
ve mükemmellik yolunda yürüyenler
adaletsizlikten saparlar;
a n c a k o n u n öğütlerini r e d d e t m e z l e r
v e o n u ... taşırlar.
D u y a r l ı o l a n o n u n yollarını fark e d e r
v e o n u n derinlikleri ü z e r i n e d ü ş ü n ü K ? ) .
... bakar.

Tanrı sevgisi t a ş ı y a n l a r . . . bilgeliği bırakırlar.

B ö l ü m 14 ii
II ... a y a k l a n n açık bir a l a n d a y ü r ü r l e r
v e d ü ş m a n ı n ı n yüksek topraklarında ilerlersin.
B ü t ü n k a l b i n l e v e ruhunla seversin T a n r ı ' y ı
v e O , k ö t ü l ü k l e r d e n korur s e n i .
T e r ö r g e l m e z s a n a n ... O sana sahip çıkar.
G ü n l e r i n i iyilikle doldurur
ve huzur i ç i n d e yürürsün. ... ihtişamı sahiplenirsin.
E b e d i d i n l e n m e y e r i n e ... ulaşırsın.
S e n i t a n ı y a n l a r , öğretilerini izleyerek s e n i n l e b e r a b e r
yürürler;
b e r a b e r y a s tutar ve yaptığın işleri a n ı m s a r l a r .
 CEZA VERMES

Ç ü n k ü sen ... i y i y d i n .
Ş i m d i d i n l e b e n i , e y anlayışlı a d a m , s ö z l e r i m e kulak
ver.
B i l g i n i n k a l b i n e ( d a h a d o ğ r u s u : karnına) g i r m e s i n e
izin v e r ...
S ö z l e r i n i ağırbaşlılıkla aktar v e ... v e r m e .
A r k a d a ş ı n ı n sözlerine karşı g e l m e ; sana ...
S e n i d i n l e y e n kişiye a y n ı b i ç i m d e y a n ı t v e r .
... dikkat et.
O n l a r ı n ı sözlerini ... d i n l e m e d e n d ü ş ü n c e l e r i n i
açıklama.
Ö n c e l i k l e onları d i n l e v e sonra y a n ı t v e r .
... sabırla anlat o n l a r a v e a d a m l a r ı n a r a s ı n d a
sorularını doğru yanıtla.
... d u d a ğ ı n l a ve tutuk d i l i n l e ...
... ç i r k i n s ö z l e r . . . b e n d e n v e ... ç e v r i l d i l e r .
 Giriş Notu

Beş tür kutsal kitap beyanatı, Kumran mağaralarından çıkarılmıştır.

Tefsirin ilk ve en az gelişmiş biçimi, bazı dönemlerde yeniden der­
lenmiş ve düzenlenmiş, geleneksel kutsal kitap benzeri yazıtlardan olu­
şan 'Pentateuch Uyarlaması' metinleri içinde sınıflandırılır. 4 Q I 5 8 , 364-
7, 422, 382, vs. bu grubu meydana getiren diğer yazıtlardır. Aynı zaman­
da, 4. ve 7. mağaralarda bulunmuş bazı kısa Yunanca Kutsal Kitap bö­
lümlerinin yanı sıra, Tapınak Parşömeni (IIQI9-20), İbranice Kitabın 7ar-
gumim'ı ya da Aramca tercümeleri de, bu başlık altında sıralanabilirler.
Tekvin Apocryphon ile temsil edilen ikinci grupta, Kutsal Kitap hi­
kâyesini daha anlaşılabilir ve çekici kılmak adına, uzlaşmaz görünen
ifadeler arasındaki Mişki•açıklanır; çağdaş ölçütler ve inanışlar ışığında,
sert bir üslupla yazılmış pasajlar yeniden yorumlanır. Dördüncü mağa­
radan çıkarılmış bir Tekvin Beyanatı'nda (2Q252), benzer biçimde, Tu­
fan olayının yaşandığı tarih, Kumran Cemaati'nin kullandığı takvime
uyarlanır.
Ü ç ü n c ü beyanat türü, Kutsal Kitap metninden farklıdır; ancak bura­
da, yine kutsal kitapta geçen bazı pasajlardan yararlanılarak yeni bir hi­
kâye yaratılır. T e k v i n , Yasanın Tekrarı, Hezekiel ve D a n i e l Kitapla-
rı'ndan esinlenilerek kaleme alınmış olan bazı metinler -Tufanla ilgili İh­
tar (4Q370,I85), Musa'nın Sözleri (IQ22), Yeni Kudüs Metinleri (4Q554-
5 ve 5 Q I 5 , vs.) ve Nabonidus'un Duası (4Q242)- bu grup içinde sırala­
nırlar.
En yaygın tefsir biçimi olan dördüncü tür, peygamberlik metinlerini;
tarikatın geçmişine, bugününe ve geleceğine uyarlar. Beyanatçı, normal­
de bir kutsal kitabı -örneğin Yeşaya (4QI6I-4); N a h u m (4QI69); Habak-
kuk ( I Q p H a b ) ; Mezmurlar ( 4 Q I 7 I , 173), vs.- cümle cümle açıklar. Ancak
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

bazı eserlerde -Son Günler üzerine bir Tedris (4QI74), Semavi Kral M e l -
kisedek (IIQI3)- Kutsal Kitap'ın farklı bölümleri geleneksel biçimde bir
araya getirilerek, belirli bir tema oluşturulur.
Son olarak, Kutsal Kitap'ı model alarak yazıya dökülmüş birçok ser­
best yazı -örneğin Jübileler (4Q2l6-28), Hanok ve Devler ( 4 Q 2 0 I - I 2 ,
530-33)- ya da Kutsal K i t a p l a örtüşen yazılar -örneğin Daniel Kitabı
benzeri bölümler (4Q243-5) ve Nuh'a atfedilen çalışmalar ( I Q I 9 , vs.),
Levi Atalar (4Q2I3-I4, 537-41), Musa (4Q374-7, 390), vs.- beşinci tefsir
türünü oluştururlar. Aposifa'ya ait Aramca ve İbranice elyazmaları ve
Tobit'in kitabı da kısmen, bu türe eklenebilirler.
 Kutsal Kitabın Aramca Tercümeleri
(Targumîm)

İbranice Kutsal Kitap'ın Aramcaya çevrilmiş iki bölümü, mağaralar­

da bulunmuştu. II. mağarada bulunan, yüz dokuz santimetre uzunluğun­
daki kısa bir parşömende, Eyüp Targı/m'unun son yedi bölümünün bü­
yük bir kısmı, Aramcadır. Ayrıca göreceli olarak daha kısa olan yirmi
yedi yazıtta daha, Eyüp kitabının 17., 14-36 ve 33. bölümlerinden kesitler
bulunmaktadır. Dördüncü mağarada bulunan Levililer Kitabı'na ait kısa
bölümler (4QI56=I6:I2-2I, alta bakınız) ve bir Eyüp Kitabı b ö l ü m ü
(4QI57=3:5-9, 4: 16, 5: 4), Kutsal kitabın Aramca en eski uyarlamaları­
dır. Eyüp Kitabı'nın çevirisi, çoğu yerde İbranice K i t a p l a uyumsuzluk
gösterir; ancak bu farklılığın nedeni hakkında kesin bir saptamada bu­
lunmak zor görünüyor: Şiir çevirisinde karşılaşılan zorluklar ya da bili­
nen Yazıtla, İbranice bir asıl (orijinal) kitap arasındaki uyuşmazlık, olası
nedenler olabilir.

İbranice Eyüp Kitabı 40:12 (IIQarJob)

Gururluya bakıp Ve her gururlu ruhu ez,
onu yere ser onların altında,
kötüyü bulundukları ve kötüyü bastır,
yerde ez.

Ö t e yandan, Eyüp Kitabı'nın nesir biçiminde yazılmış bölümlerinde

(42: 9-11), bu uyuşmazlık sürdürülmektedir:

İbranice Eyüp Kitabı 42

(9) Temanlı Elifaz, (9)...
Şuahlı Bildat,
N a a m a l ı Sofar, gidip Rab'bin Tanrı. Tanrı Eyüp'ün sesini duydu
söylediğini yaptılar ve R a b , ve onun için arkadaşlarının
Eyüp'ün duasını kabul etti. günahlarını bağışladı.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

(10) Eyüp dostları için dua (10) Tanrı Eyüp'e merhametle

ettikten sonra, Rab onu eski karşılık verdi ve sahip
gönencine kavuşturdu ve olduklarının iki katını verdi.
ona önceki varlığının iki (11) Bütün arkadaşları, erkek
katını verdi. kardeşleri ve tanıdıkları Eyüp'ün
(11) Bütün erkek ve kız yanma geldiler. Tanrı'nın başına
kardeşleri, eski getirmiş olduğu bütün
tanıdıklarının hepsi Eyüp'ün sefaletlerden ötürü onu
yanına geldiler, evinde rahatlattılar. Her biri ona dişi
onunla birlikte ekmek kuzu ve birer altın halka verdi.
yediler. Acısını paylaşıp
Rab'bin başına getirmiş
olduğu felaketlerden ötürü
onu avuttular. Her biri dna
bir parça gümüş (ya da:
koyun) ve birer altın halka
verdi.

Bu nedenle, aşağıda sunulan çeviri (Eyüp 37:11-42:11) Tevrat'ta ge­

ç e n b ö l ü m l e beraber okunmalıdır. Bu karşılaştırmalı okumada göz
önünde tutulması gereken hususlar şunlardır: Eyüp kitabının 39:24 bölü­
mü, Aramca uyarlamada bulunmamaktadır. 42:3, 40:5 ile yer değiştir­
miştir. Eyüp 38:7'de geçen 'melekler' sözcüğü yerine 'Tanrı'nın oğulları'
ifadesi kullanılır; ancak Yahudiler Tanrı'nın çocuğu olduğu düşüncesini
reddettiklerinden, bu ifade öğretisel açıdan sakıncalıdır. Aynı yer değiş­
tirme, Yunanca Septuagint ve rabbinik Yahudilikte* kullanılan Eyüp Ter­
c ü m e s i n d e de görülmektedir. Benzer b i ç i m d e , Levililer 16:14 ve
26:20'nin Aramca çevirilerinde (4QI56), sonraki Tercümelerde olduğu
gibi, 'Kutsal' ifadesi, 'Kutsallığın Evi' ya da ' M a b e d ' isimlerinin yerine
kullanılır. Kısacası, Kumran Tercümeleri bir yere kadar, sonraki Tercü­
melerle benzer biçimde yazılmışlardır; ancak bunlarda, Filistin tercüme­
lerinden gibi açıklayıcı eklere yer verilmez.
I I Q I 0 ' un editio princeps't için bkz. J. P. M. van der Ploeg vd., Le
Targum de Job de la grotte XI de Çumrân (Leiden, 1971); yeni bir düzelti
için bkz. F. Garcia Martinez, E. J. C. Tigchelaar ve A. S. van der VVoude,
DJD, XXIII, 79-180. Levililer ve Eyüp Tercümeleri ( 4 Q I 5 6 , 157) için bkz.
J. T. Milik, DJD, V I , 85-91.

* Rabbinik Yahudilik (Rabbinic Judaism): Yazılı ve sözlü Torah yorumunun, özellikle yasal
ve ahlaki meselelerde, Rabbilerin ve öğretmenlerin himayesi altında bulunduğu bir
Yahudilik biçimi, ikinci Tapınağın yıkılmasından ve kâhinlik kurumunun eskimesinden
sonra Rabbinik Yahudilik, egemen (ancak tek değil) Yahudilik biçimi haline geldi.
 Eyüp'ün Tercümesi
(IIQI0, 4QI57)

XXVIII (Eyüp 37: 24-30)

(24) O n l a r a gösterdiği işlerinin b ü y ü k l ü ğ ü n ü a n ı m s a
(25) H e r a d a m O ' n a b a k a r v e u z a k l a r d a k i e r oğulları
O ' n u arar.
(26) D i n l e y i n , Tanrı büyüktür v e O ' n u n y a ş a m ı
t a s a v v u r e d i l e m e z . O ' n u n yılları sonsuzdur.
(27) D i n l e y i n , o , y a ğ m u r bulutlarını çağırır v e y a ğ m u r
yağdırır.
(28) B u l u t l a r d a n düşen su d a m l a l a r ı n ı i n s a n l a r ı n
ü z e r i n e yağdırır.
(29) Eğer, O , g ü r l e m e s i y l e bulutları d a ğ ı t a n v e Işığını
... y a y a n ... ve örter.
Ç ü n k ü onlarla yargılar insanları ...

XXIX (Eyüp 37)

(11) S u y l a y ü k l e r bulutları. B u l u t t a n şimşek s a ç a r .
(12) O ' n u n sözlerini dinlerler ve işlerini görürler. Tanrı
y e r y ü z ü n d e k i yaratılarının ü z e r i n e y o l l a r o n l a r ı :
(13) y e r y ü z ü n ü c e z a l a n d ı r m a k ya da ö d ü l l e n d i r m e k
için;
kuraklık y a d a y o k l u k i ç i n ;
y a d a o n u n iyiliği için.
(14) D i n l e E y ü p ve d o ğ r u l !
T a n r ı ' n ı n g ü c ü n ü gör.
(15) T a n r ı ' n ı n o n l a r ı n ü z e r i n e ne k o y d u ğ u n u ve
buluttan ışığı nasıl saçtığını biliyor m u s u n ?
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

(16) Bulutları g ü ç l e nasıl kuşatacağını biliyor m u s u n ?

(17) Ç ü n k ü senin giysin ...
O , ... bilgisine sahip o l d u ğ u n d a n ...
(18) B u l u t u nasıl d ö v e c e ğ i n i ve o n d a n nasıl
a y n a y a p a c a ğ ı n ı biliyor m u s u n ?
(19) O ... bilir.

XXX (Eyüp 38)

(3) Erkek gibi kuşağını b e l i n e v u r , lütfen. B e n sora­
y ı m , sen yanıtla.
(4) B e n d ü n y a y ı yarattığımda sen n e r d e y d i n ? B i l g e y -
sen a ç ı k l a b a n a .
(5) O n u n ö l ç ü l e r i n i s a p t a y a n ı b i l i y o r m u s u n ? Kim
çekti ü z e r i n e ipi?
(6) P e k i t e m e l i n e r e y e atıldı o n u n , M i h e n k taşını kim
koydu,
(7) sabahyıldızları birlikte ışıldarken v e T a n r ı m ı n b ü ­
tün m e l e k l e r i birlikte haykırırken?
(8) D e n i z , dipsiz ç u k u r l a r ı n r a h m i n d e n fışkırdığında
kapılarını kapatabilir m i s i n ,
(9) bulutlar y ü k l e n d i ğ i n d e ve sisler giysilerine k u ş a n ­
dığında
(10) ... sınırını çizebilir misin?
(11) ' B u r a y a kadar' mı d e d i n ?
D a l g a l a r ı n ... ötesine g i t m e y e c e k s i n .
(12) Ö m r ü n d e sabaha buyruk v e r d i n mi?

(13) ... y e r y ü z ü n ü n kanatları ...

XXXI (23) ...

k a v g a v e savaş g ü n ü i ç i n .
(24) ... rüzgârın n e r e d e n e s e c e ğ i n i
v e y e r y ü z ü n d e O ' n u n h u z u r u n d a eser mi?
(25) Y a ğ m u r u n y a ğ a c a ğ ı z a m a n ı kim belirledi
v e hızlı bulutların a k a c a ğ ı y o l u
(26) insansız, boş topraklara y a ğ m u r y a ğ d ı r s ı n ,
(27) a l ç a k ve ıssız yerleri d o y u r s u n , ü z e r i n d e
ot bitirsin d i y e .
(28) Y a ğ m u r u n u babası var m ı , ç i y tanelerini y a r a t a n
 CEZA VERMES

(29) B u z , k i m i n r a h m i n d e n çıktı

(30) S u l a n taşa dönüştürdü O , dipsiz k u y u l a r ı n (?)

y ü z ü n ü ...

(31) ... Ü l k e r yıldızları ya da O r y o n bağları ...

XXXII (Eyüp 39)

(1) d a ğ keçileri ve d o ğ u m sancıları ...

(2) ... g e ç e n aylarını v e d o ğ u r a c a k l a r ı z a m a n ı biliyor
musun,
(3) y a v r u l a r ı n a k a v u ş a c a k l a r ı ve onları s a l a c a k l a r ı za­
manı çektikleri d o ğ u m s a n c ı s ı n ı d i n d i r e b i l i r m i ­
sin?
(4) Y a v r u l a r ı n ı büyütür v e sonra bırakırlar. G i d e r y a v ­
rular ve geri d ö n m e z l e r .
(5) K i m serbest bıraktı y a b a n e ş e ğ i n i , ipini kim ç ö z d ü ,
(6) k i m e m e s k e n e y l e d i m ç ö l ü v e tuzlu toprakları ki­
me ev yaptım.
(7) Kentteki kargaşaya güler O , b a ş k a n ı n bağrışiarını
duymaz.
(8) O t l a y a c a k d a ğ arar k e n d i n e , yeşillik arar.
(9) Y a b a n ö k ü z ü sana kulluk e t m e k ister m i ? S e n i n
a h ı r ı n d a kalır mı?
(10) Y a b a n ö k ü z ü n e b o y u n d u r u k takabilir inisin? Ar­
d ı n sıra o v a d a çift sürer mi(?)?
... misin?

Ç o k g ü ç l ü d i y e o n a bel bağlar mısın?

XXXIII
(20) O n u (atı) g ü ç l ü b i r . . . ile korkutabilir m i s i n , o n u n
... korku ve dehşet.
(21) O v a l a r d a gezinir o, ürperir ve sevinir,
K ı l ı c a doğru c e s u r c a koşar.
(22) K o r k u y a güler v e geri ç e k i l m e z ,
kılıçtan k a ç m a z o.
(23) mızrak, cirit ve keskin bir kılıç asılıdır ü z e r i n d e ,
(25) boru sesini d u y d u ğ u n d a ' H ü ' d i y e kişner v e
u z a k l a r d a n savaşın k o k u s u n u alır. K ı l ı ç sesleriyle v e
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

(26) A t m a c a senin bilgeliğinle sevinir, kanat a ç a r m ı

rüzgâra?
(27) Kartal senin b u y r u ğ u n l a yükselir m i , av kuşu
y ü k s e k l e r e kurar mı y u v a s ı n ı ?
(28) K a y l a r d a konaklar o , ... y u v a kurar.

XXXIV (Eyüp 40)

(6) ... v e bulutların i ç i n d e n E y ü p ' ü ş ö y l e y a n ı t l a d ı :

(7) Erkek gibi kuşağını b e l i n e vur, lütfen. B e n
s o r a y ı m , sen yanıtla.
(8) Y a r g ı m a karşı mı g e l e c e k s i n ; k e n d i n i haklı
ç ı k a r m a k için beni m i s u ç l a y a c a k s ı n ?
(9) S e n d e T a n r ı m ı n bileği gibi bilek v a r mı?
S e s i n o n u n k i gibi gürleyebilir mi?
(10) G u r u r u ve kibri bir y a n a bırak, lütfen
İhtişam, g ö r k e m v e o n u r l a k u ş a n .
(11) G a z a b ı n ı ateşini bir y a n a bırak, lütfen
G u r u r l u a d a m l a r ı gör v e onları k ü ç ü m s e .
(12) gururluya bakıp o n u çökert, kötüleri b u l u n d u k l a r ı
yerde ez.

(13) H e p s i n i toprağa g ö m ve ... k ü l l e r l e ört.

XXXV

(23) ... Ü r d ü n ... k e n a r ı ,

O (suaygırı) o n u a l a c a ğ ı n a g ü v e n i r .
(24) gözlerini açtığında k i m o n a d a y a n a b i l i r , ...
k a n c a y l a b u r n u n u ...
(25) T i m s a h a ç e n g e l takabilir misin y a d a o n u n dilini
iple b a ğ l a y a b i l i r misin?
(26) o n a burunsalık takabilir misin? B ı ç a k l a ç e n e s i n i
delebilir misin?
(27) S e n i n l e tatlı tatlı konuşur m u ? S a n a y a l v a r ı r mı?
(28) S e n i n l e antlaşma y a p a r m ı y a d a o n u sonsuza
dek kölen y a p a b i l i r misin?
(29) Kuşla o y n a r gibi o y n a y a b i l i r m i s i n o n u n l a ? İple
b a ğ l a y a b i l i r misin o n u , kızların için?
 CEZA VERMES

XXXVI (Eyüp 41)

(8) S ı m s ı k ı geçmiştir birbirine. A r a l a r ı n d a n h a v a bile

geçmez.
(9) birbirlerine kenetlenmişlerdir. A y r ı değildirler.
(10) A k s ı r m a s ı ateş saçar gözlerinin a r a s ı n d a n ,
şafağın (?) ışığı gibi.
(11) A t e ş k ü m e l e r i çıkar a ğ z ı n d a n ,
Y a n g ı n alevleri gibi dağılırlar.
(12) Y a n a n d i k e n d e n ve tütsüden tüten d u m a n gibi
d u m a n çıkar burun deliklerinden.
(13) N e f e s i k ö m ü r saçar ve a ğ z ı n d a n k ı v ı l c ı m l a r
fışkırır.
(14) B o y n u g ü ç l ü d ü r v e kuvveti ö n ü n d e n gider.
(15) Etinin katmerleri birbirine kenetlenmiştir ve o n u
d e m i r gibi sarar.
(16) Kalbi ... taş gibi

XXXVII (Eyüp 41-42)

(26) ...
B ü t ü n sürüngenlerin kralıdır o.
(1) E y ü p , T a n r ı ' y ı ş ö y l e y a n ı t l a d ı :
(2) S e n i n her şeyi y a p a b i l e c e ğ i n i b i l i y o r u m ; g ü c ü n v e
bilgeliğin sonsuzdur.
(40:5) B i r kez konuştum v e s ö z ü m d e n geri d ö n m e m ,
ikinci kere k o n u ş t u ğ u m d a y e n i bir şey s ö y l e m e m .
(42:4) Lütfen d i n l e , k o n u ş a y ı m ;
B e n s o r a y ı m , b a n a yanıt ver.
(5) K u l a k t a n d u y m a y d ı b i l d i k l e r i m s e n i n h a k k ı n d a ,
şimdiyse gözlerimle gördüm seni.
(6) B u y ü z d e n e r i y o r u m v e ç ö z ü l ü y o r u m . T o z a
v e k ü l e ...

XXXVIII
(9) ... T a n r ı E y ü p ' ü n sesini d u y d u v e o n u n i ç i n a r k a d a ş l a r ı n ı n
g ü n a h l a r ı n ı b a ğ ı ş l a d ı . (10) Tanrı E y ü p ' e m e r h a m e t l e karşılık v e r d i
ve sahip o l d u k l a r ı n ı n iki katını v e r d i . (II) B ü t ü n a r k a d a ş l a r ı , e r k e k
kardeşleri v e tanıdıkları E y ü p ' ü n y a n ı n a geldiler. T a n r ı ' n ı n b a ş ı n a
getirmiş o l d u ğ u bütün sefaletlerden ö t ü r ü o n u rahatlattılar. H e r
biri o n a dişi k u z u ve birer altın halka v e r d i .
 Lev'ılilerin Tercümesi
(4QI56)

I. B ö l ü m

O ( H a r u n ) b o ğ a n ı n kanını alıp p a r m a ğ ı y l a m e r h a m e t koltuğu­

nun üzerine serpecek. Merhamet koltuğunun ö n ü n d e -doğuya
d o ğ r u - y e d i kez p a r m a ğ ı y l a bu kanı serpecek (Levililer 16:14) ...

2. Bölüm

... Kutsallık e v i n i , b u l u ş m a ç a d ı r ı n ı v e sunağını arındırdıktan

sonra, c a n l ı bir k e ç i s u n a c a k (Levililer 16: 20). ...
 EK

(A) K U T S A L K İ T A B I N Y U N A N C A Ç E V İ R İ L E R İ
(4QII9-22; 7QI-2)

İki K u m r a n m a ğ a r a s ı n d a - d ö r d ü n c ü v e y e d i n c i m a ğ a r a l a r -
bulunan Y u n a n c a belgeler, İbranice ve A r a m c a elyazmalarıyla
karşılaştırıldıklarında s a y ı c a azdır; ö y l e k i b u yazıtlar, K u m r a n C e -
m a a t i ' n i n kültürel kimliği üzerine d ü ş ü n ü r k e n g ö z ardı edilebilir­
ler. T a n ı m l a n a b i l e n Y u n a n c a e l y a z m a l a r ı n ı n , kutsal kitabın Y u ­
n a n c a ç e v i r i s i n e , ç o ğ u n l u k l a d a P e n t a t e u c h ' a ait o l d u ğ u anlaşılır.
Biri deri ü z e r i n e ( 4 Q I I 9 ) diğeriyse p a p i r ü s e ( 4 Q I 2 0 ) y a z ı l m ı ş iki
Levililer P a r ş ö m e n i ; a y r ı c a Ç ö l d e S a y ı m ( 4 Q I 2 I ) v e Y a s a n ı n Tek­
rarı ( 4 Q I 2 2 ) p a r ş ö m e n l e r i , d ö r d ü n c ü m a ğ a r a d a n çıkarılmışlardır.
M . Ö . ikinci v e birinci y ü z y ı l l a r d a k a l e m e a l ı n a n b u yazıtlar, asıl
S e p t u a g i n t m e t n i y l e n e r e d e y s e a y n ı d ı r l a r ; a r a l a r ı n d a k i farklılık,
benzer anlamlara gelen kelimelerden kaynaklanır. Ö r n e ğ i n ; 'biç­
m e k ' y e r i n e ' h a r m a n d ö v m e k ' , ' u l u s ' y e r i n e ' h a l k ' s ö z c ü k l e r i kul­
lanılır. A n c a k 4 Q L X X k o d l u Ç ö l d e S a y ı m m e t n i ( 4 Q I 2 I ) ; b ö l ü m
L X X ' l e İ b r a n i c e P e n t a t e u c h a r a s ı n d a k i ilişkiye t a n ı k l ı k e d e r . B u
ç e v i r i , asıl m e t i n l e b ü y ü k o r a n d a ö r t ü ş t ü ğ ü n d e n , b u n u y e n i d e n
üretmek gereksiz g ö r ü n ü y o r . A n c a k Levililer 4 : 2 7 ' d e ( 4 Q I 2 0 , b ö l .
2 0 , 4 ) kutsal Y H W H adı y e r i n e , fonetik y ö n d e n b e n z e r bir a d ,
lao, kullanılır. D a h a y a k ı n tarihlerde y a z ı l a c a k o l a n ç e v i r i l e r d e ,
bu isim, Y u n a n c a Kurius (ya da L o r d - R a b ) a d ı y l a a n ı l a c a k t ı r .
Y e d i n c i m a ğ a r a d a b u l u n a n o n d o k u z Y u n a n c a m e t i n d e n -ki
bu m a ğ a r a d a k i b ü t ü n yazıtların dili Y u n a n c a d ı r - y a l n ı z c a ikisi ta-
n ı m l a n a b i l m i ş t i r . B u n l a r d a n ilki ( 7 Q I ) , M ı s ı r d a n Ç ı k ı ş 28:4-7 b ö ­
l ü m ü n d e n ; ikincisiyse ( 7 Q 2 ) , 43-4 b ö l ü m l e r i n d e n alıntılardır.

(B) D İ Ğ E R Y U N A N C A B Ö L Ü M L E R
(4QI26-7; 7Q3-I9)

Dördüncü mağarada bulunan diğer iki Yunanca metin, İsa dönemi­

ne aittirler. Ancak bu metinlerden ilki (4QI26) tanımlanamamıştır; Fira-
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

vun'dan, M u s a ' d a n ve Mısır'dan söz eden ikinci metinse ( 4 Q I 2 7 ) , ya

Mısırdan Çıkış kitabından bir bölümdür ya da israillilerin Mısır'da bu­
lunduğu dönemi anlatan anonim bir yazıta aittir.
Yedinci mağaradan çıkarılan on dokuz adet Yunanca bölümden on
yedisinin tanımlanamadığı, editörleri tarafından açıklanmıştır. Ancak
bütün benzerliklerine karşın, bunlardan bazıları, sansasyonel; hatta dev­
rimci fikirlerin savunusunda kaynak olarak gösterilmişlerdir; öyle ki bu
savunulardan en bilineni, bu metinlerin Yunanca Yeni Ahit kitabının ilk
örnekleri oldukları yönündedir.
Bu tartışma, 1972 yılında ispanyol bir Cizvit, Jose O'Callaghan, tara­
fından başlatılmıştı. O'Callaghan'ın iddiasına göre, bu okunması zor
parşömen parçaları, Yeni Ahit'in altı bölümüne aitti: Markos 4:28 (7Q6
I), 6:48 (7QI5), 6:52-3 (7Q5), 12:17 (7Q7); Elçilerin işleri 28:38 (7Q6 2);
I. Timoteus 3:16, 4:1, 4:3 (7Q4); Yakup 1:23-4 (7Q8) ve hatta Yeni Ahit'in
son bölümlerinden biri olan 2. Petrus 1:15 (7QI0). Bunlar arasından ola­
sılığı en yüksek kitap bölümü Markos 6:52-3'tür. Ancak gerçek durum
şudur: Söz konusu edilen yazıtların ebatı 3.3 cm.'ye 2.3 cm.'dir. Bu ya­
zıtlar dört satır uzunluğundadır; ancak satırların başı ve sonu bulunma­
dığından, satır uzunlukları üzerine bir saptamada bulunamıyoruz. Bu
yazıtın başında, tanımlanamayan bir harf vardır. Editio princeps bölü­
münde aralarından ancak dokuzu bilinen on yedi harf tanımlanmıştır.
Okunabilen yalnızca bir sözcük vardır; o da Yunanca kai kelimesidir;
yani ' v e ' !
Alanın önde gelen uzmanları, Oxford'dan C. H. Roberts ve Alman
Kurt Aland, O'Callaghan'ın kuramını tereddüt etmeden bir yana attılar.
Robert, bana şakayla karışık biçimde, eğer zamanını boş yere harcamak
isterse, 7QI5'in -kutsal kitapla ilgili ya da değil- eski bir Yunanca metne
ait olduğunu 'savunabileceğini' söylemişti. Yine de bu olasılık dışı ve
kanıtlanamayacak kuram 80'Ii yıllar boyunca, C. P. Thiede ve diğerleri
tarafından desteklendi; ancak bu kişiler, kendilerinden on sene kadar
önce gözden çıkarılan O'Callaghan ile aynı kaderi paylaştılar.
4Q ve 7Q malzemelerinin editio princepsi için bkz. P. W. Skehan
ve E. U l r i c h , DJD, IX (Öküzford, 1992), 161-97, 219-42; M. Baillet vd.,
DJD, III (Oxford, 1962), 142-6. 7Q ile Yeni Ahit arasındaki ilişkiyi savu­
nan kuram için bkz. J. O'Collaghan, Los papipros griegos de la cueva 7
de Oumrân (Madrid, 1974) ve C. P. Thiede, The Earliest Gospel Manusc­
ripts (Londra, 1992); Re-Kindling the Word (Valley Forge, Pa, 1996). Bu
kuramı savunan ve buna karşı çıkan görüşlerin sunulduğu bir sempoz­
yumun tutanağı için bkz. B. Mayer, ed., Christen und Christliches in
Qumran? (Regensburg, 1992). Kurama karşıt bir eleştiri için bkz. C. H.
 GEZA VERMES

Roberts, ' O n Some Presumed Papyrus Fragments of the N e w Testament

from Q u m r a n ' , journal of Theological Studies 23 (1972), 446-7; K.
A l a n d , ' N e u e neutestamentlische Papyri III', New Testament Study 20
(1973-4), 357-81. Son yetkin görüşler için bkz. G. Stanton, Gospel Truth?
(Londra, 1995); E. P u e c h , 'Des fragments grecs de la grotte 7 et le N o ­
uveau Testament?', RB 102 (1995), 570-84; M.-E. Boismard (bu bölümün
şifresini çözen ilk kişi), 'A propos de 7 Q 5 et M c . 6, 52-53', a.g.e., 102-4.
 Pentateuch Uyarlaması
(4QI58, 4Q364-7)

Pentateuch uyarlaması olarak sınıflandıran, yıpranmış beş elyazma-

sının bir bölümünde, Tevrat'ta geçen pasajlar yeniden düzenlenmiş ya
da asıl metne yorumlayıcı ekler konulmuştur. Bu eklerin uzunluğu, bir­
kaç kelimeyle yedi-sekiz satır arasında değişir. En önemli; ancak kopuk
olan örnek, Miryamın Ezgisi'ne eklenen satırlardır (4Q365 6a ii, c). G ö ­
rünüşe göre önemli bir yazıt olan bu Pentateuch Uyarlaması, belki de
Kumran Cemaati'ne ait en uzun parşömendi. Paleografik açıdan bu me­
tinler M . Ö . birinci yüzyıl tarihlidirler. Burada sunulan yazıtlarda, az ya
da çok, anlaşılabilir ek bölümler italik harflerle belirtilmiştir.
Pentateuch Uyarlamasına ait editio princeps için bkz. ). M. Allegro,
DJD, V, 1-6 (4QI58) ve E. Tov ve S. White, D/D, XIII, 187-351 (4Q364-7).

4 Q I 5 8 , b ö l . 1-2
( T e k v i n 3 2 : 2 4 - 3 2 ; Çıkış 4:27-28+Ek)

... Y a k u p o r a d a y a l n ı z k a l d ı . B i r a d a m o n u n l a güreşti. Ya-

k u p ' u y e n e m e y i n c e , o n u uyluk k e m i ğ i n d e n y a k a l a d ı v e g ü r e ş m e ­
y e d e v a m e d e r l e r k e n Y a k u p ' u n uyluk kemiği ç ı k t ı . S o n r a a d a m ,
Y a k u p ' a ' A d ı n n e ? ' d i y e sordu ... Y a k u p adını s ö y l e d i . A d a m ş ö y l e
eledi: 'Artık sana İsrail d e n i l e c e k ; ç ü n k ü sen T a n r ı y l a ve insanlarla
güreş tuttun ve y e n d i n ' . Y a k u p 'Lütfen s ö y l e , a d ı n nedir?' d i y e sor­
d u . A m a a d a m ' N e d e n a d ı m ı soruyorsun?' d e d i v e o r a d a Y a k u p ' u
kutsadı. S o n r a ş ö y l e d e v a m etti, 'Tanrı seni bereketli kılsın ve seni
çoğaltsın. S a n a bilgi v e kavrayış g ü c ü versin. S e n i başına g e l e c e k
f e l a k e t l e r d e n k o r u s u n v e ... b u g ü n e d e k v e e b e d i y e t e k a d a r ' .
A d a m Y a k u p ' u orada kutsadıktan sonra y o l u n a gitti ve o ... Y a k u p
P e n i l ' d e n ayrılırken üzerine güneş d o ğ d u , u y r u ğ u n d a n ötürü aksı-
 LıtZA V t K M t S

y o r d u ... b u g ü n . S o n r a şöyle d e d i ; ' B u g ü n e dek uyluk k e m i ğ i n i n

iki boşluğu üzerindeki k a l ç a n ı n sinirlerini ö l d ü r m e y e c e k s i n ' . (Çıkış
4). S o n r a R a b , H a r u n ' a şöyle d e d i , ' M u s a ' y l a b u l u ş m a k ü z e r e ç ö l
git'. B ö y l e c e H a r u n T a n r ı ' n ı n dağına çıktı v e o r a d a M u s a ' y ı b u l u p
o n u öptü. M u s a , d u y u r m a s ı için T a n r ı ' n ı n kendisine söylediği b ü ­
tün sözleri v e gerçekleştirmesini b u y u r d u ğ u bütün belirtileri H a ­
run'a anlattı. Rab bana şöyle dedi: 'Halkı İsrail'den çıkardığında
... köle gibi gitmeleri için ... dört yüz otuz yıl...

4Q364, 3. bölüm
( E k + T e k v i n 28:6)

II o n u g ö r e c e k s i n ... h u z u r l u y k e n g ö r e c e k s i n ... ö l ü m ü n d e .
Gözlerinle ... Neden ikinizden de yoksun kalayım? ( T e k v i n 27:45)
İshak, karısı R e b e k a ' y ı çağırdı ve bütün bu sözleri o n a anlattı ...
Y a k u p ' t a n s o n r a , o ğ l u ... E s a v , ishak'ın Y a k u p ' u k u t s a d ı ğ ı n ı v e
P a d d a n - A r a m ' d a e v l e n m e s i için o r a y a gönderdiğini g ö r d ü ...

4 Q 3 6 5 , b ö l . 6 b , 6 a ii, 6 c
( Ç ı k ı ş l5:l6-2l+Ek+l5:22-6)

Bölüm 6b

S e n i n h a l k ı n , e y R a b , sahip o l d u ğ u n b u halk g e ç i n c e y e d e k .
H a l k ı n ı içeri a l a c a k s ı n v e onları k e n d i d a ğ ı n a , k e n d i m e s k e ­
n i n e , e l l e r i n l e k u r d u ğ u n tapınağa s o k a c a k s ı n , y a R a b . R a b s o n s u ­
z a d e k e g e m e n o l a c a k . F i r a v u n ' u n atları, a r a b a l a r ı v e süvarileri
d e n i z e d a l ı n c a , R a b suları o n l a r ı n ü z e r i n e ç e v i r d i ; a n c a k İsrail
halkı d e n i z i n o r t a s ı n d a n , kuru topraktan y ü r ü d ü l e r . S u , o n l a r ı n
sağında v e s o l u n d a k a l a n d u v a r o l d u (Çıkış 14:22, 2 9 ) . H a r u n ' u n
kız kardeşi M i r y a m p e y g a m b e r , tefi e l i n e a l d ı ; b ü t ü n k a d ı n l a r tef
ç a l a r a k v e o y n a y a r a k M i r y a m ' ı n peşi sıra dışarı çıktılar. M i r y a m
o n l a r a ş u ezgiyi s ö y l e d i : Ezgiler s u n u n R a b ' b e ; ç ü n k ü z a f e r ka­
z a n d ı o, atları, atlıları d e n i z e d ö k t ü .
 U L U UtNİZ KAKŞUMtlNLtKI KUMRAN YAZITLARI

B ö l ü m 6 a ii, 6 c

... hor gördün ...

Gurur için ...
Sen büyüksün, bir kurtarıcı...
Düşmanın umudu yok oldu ve ... durdu ...
Güçlü sularda yok oldular, düşman ... yükseklerine çıkar.
Fidye verdin ...
... kibirli davranan ...

M u s a , İsraillileri s u y u n öte y ü z ü n e ç ı k a r d ı . Ş u r Ç ö l ü ' n e v a r d ı ­

lar, s u b u l a m a d ı l a r . M a r a ' y a g e l d i k l e r i n d e , b u r a d a k i s u y u i ç e m e ­
diler; ç ü n k ü s u a c ı y d ı . B u y ü z d e n o r a y a M a r a adı v e r i l d i . H a l k ,
' N e içeceğiz?' diyerek M u s a ' y a yakındı. M u s a , R a b ' b e yakarınca,
R a b , o n a bir d a l gösterdi. M u s a o n u suya a t ı n c a , sular tatlı o l d u .
O r a d a R a b o n l a r için bir kural v e ilke k o y d u , onları s ı n a d ı . Ş ö y l e
d e d i : ' B e n , T a n r ı n ı z R a b b i n s ö z ü n ü d i k k a t l e dinler., g ö z ü m d e
doğru o l a n ı y a p a r , y a s a l a r ı m a v e y a r g ı l a r ı m a k u l a k verir v e b u y ­
ruklarıma u y a r s a n ı z ; M ı s ı r l ı l a r a v e r d i ğ i m hastalıkların hiçbirini si­
z e v e r m e y e c e ğ i m . Ç ü n k ü size şifa v e r e n R a b b e n i m . '

23. bölüm
( L e v i l i l e r 2 2 : 4 2 , 24:2 +Ek)

Y e d i g ü n ç a r d a k l a r d a y a ş a y a c a k s ı n ı z ; b ü t ü n yerli İsrailliler
ç a r d a k l a r d a y a ş a y a c a k . Ö y l e k i g e l e c e k kuşaklar, M ı s ı r ' d a n çıkar­
dığım atalarınızın çardaklarda yaşadıklarını bilsinler. Tanrınız
R a b b e n i m , vacat M u s a , israil halkına R a b ' b i n b a y r a m l a r ı n ı bil­
dirdi, v a c a f R a b , M u s a ' y a ş ö y l e d e d i : İsrail'in ç o c u k l a r ı n a b u y r u k
ver. Size verdiğim topraklara girdiğinizde ve oraya güven içinde
yerleştiğinizde; bu topraklarda benim için kuracağınız Evin bütün
hizmetleri için yakmalık sunu olarak odun getirecek ve bunu yak­
malık sunu sunağının üzerine koyacaksınız ve buzağılar... Fısıh
Bayramı kurbanlığı, esenlik sunuları, şükran sunuları, gönülden
verilen sunular ve günlük yakmalık sunular için ... Yağ Bayramı,
on iki kabile, odun sunacak ... Birinci gün Levililer sunu sunacak­
lar ... üçüncü gün Ruben ve Simon, dördüncü gün ...
 Tekvin ve Çıkış Kitapları'nın Bir Özeti
(4Q422)

Hasmon harfleriyle yazılan bir elyazmasının dokuz bölümü ( M . Ö .

birinci yüzyılın ilk yarısı), Tekvin 1-4, 6-9 bölümlerinin özeti biçimdedir.
Bu metinlerde, Tanrı'nın buyruğuyla dünyanın yaratılışından, canlılara ve
bu canlılara hükmeden adamın yaratılışına, bilgi ağacının yasak meyvesi­
ne ve Tanrı'ya isyan edenlerin tufanla cezalandırılmasına kadar birçok
konuya değinilir. O n u n c u bölümde İsrailli oğlanların Nil Nehri'ne atıl­
masından, Musa'nın yetkilendirilmesinden, yanan çalılara bakışından,
Musa'nın ve Harun'un Firavunla ve Mısır'daki hastalıklarla karşılaşmala­
rından söz edilir. Bu metin üç sütun halinde düzenlenebilir. Tanımlan­
mamış, haliyle bu kitapta yer verilmeyen parçalar A ve T harfleri arasında
tasnif edilirler. Birinci sütunun 12. satırında geçen yvvsr kelimesinin anla­
mı 'heves' ise, 'şeytani heves' tabiri, kutsal kavramın ilk tasdikidir.
Editio princeps için bkz. T. Elgvin ve E. Tov, DJD, XIII, 417-41.

I ...
... Yer v e gök, O ' n u n s ö z ü y l e v ü c u t b u l d u l a r . T a n r ı , b ü t ü n iş­
l e r i n d e n sonra, y e d i n c i gün d i n l e n d i . Kutsal r u h u ... b ü t ü n c a n l ı
v e s ü r ü n g e n y a r a t ı k l a r ... A d a m ı , d ü n y a y ı y ö n e t m e s i v e y e r i n
m e y v e l e r i n i y e m e s i için o r a y a k o y d u ... iyilik v e kötülük bilgileri
a ğ a c ı n d a n y e m e d e n ... A d a m , T a n r ı ' y a karşı geldi v e unuttular ...
şeytani h e v e s e kapılarak ve ... işleri için ... e s e n l i k / ö d e m e ...

II ... N u h ' l a karısını ve o ğ u l l a r ı n ı n karılarını T u f a n ' ı n s u l a r ı n ­

d a n ... T a n r ı , o n l a r ı n a r d ı n d a n ... kapattı v e b ü t ü n g ö k l e r i n a r d ı n ­
d a g ö k y ü z ü n ü n p e n c e r e l e r i a ç ı l d ı ... kırk g ü n kırk g e c e b o y u n c a
y a ğ m u r s u l a r ı y l a , s u s e v i y e s i n i n y ü k s e l m e s i i ç i n ... E n Y ü c e n i n
g ö r k e m i n i t a n ı m a k için ... e b e d i kuşaklar için belirtiler ... y e r y ü -
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

z ü bir d a h a tufanla y ı k ı l m a y a c a k ... günler v e g e c e l e r ... y e r d e

gökte p a r ı l d a y a c a k ... III ... oğulları ırmağın i ç i n e ... T a n r ı , M u ­
sa'yı o n l a r a g ö n d e r d i ... g ö z ü n d e ... belirtiler ve tansıklar ... T a n ­
rı, onları F i r a v u n ' a gönderdi ... hastalıklar ... M ı s ı r için m u c i z e l e r
... v e h a l k ı n ı serbest b ı r a k m a k için T a n r ı ' n ı n s ö z ü n ü F i r a v u n ' a
ilettiler. A n c a k F i r a v u n g ü n a h i ş l e m e k t e i n a t ç ı l ı k etti; İsrail'in
a d a m l a r ı b u n u b ö y l e b i l e c e k t i . T a n r ı , o n l a r ı n sularını k a n a ç e v i r ­
d i . B ü t ü n t o p r a k l a r ı , alanları kurbağalarda d o l u p taştı; e v l e r i sivri
sinekle d o l d u v e b u n l a r a ... saldırdılar. B ü t ü n sürüleri v e h a y v a n ­
ları hastalığa tutuldu ve öldüler. T a n r ı , karanlığı o n l a r ı n toprakla­
rının ü z e r i n e ç ö k t ü r d ü ; göz gözü g ö r m e s i n d i y e o n l a r ı n e v l e r i n i
kararttı. T a n r ı , o n l a r ı n topraklarına d o l u yağdırdı ve kırağı çaldırt-
tı; b ö y l e c e bütün ürünleri y o k o l d u . T a n r ı , bütün toprakları çekir­
g e l e r l e d o l d u r d u ; b u n l a r tarlalardaki yeşillikleri yesinler d i y e ...
F i r a v u n inatçılık etti ve onları s a l m a dı ... ve m u c i z e l e r i arttırmak
için ... O , ilk ç o c u k l a r ı n ı v e güçlerinin b a ş l a n g ı c ı n ı ... yok etti.
 Tekvin Apocryphon
(IQapGen, IQ20)

I. mağarada bulunan; N. Avigad ve Y. Yadin tarafından bir bölümü

yayımlanmış olan (A Genesis Apocryphon, Kudüs, 1956) bu parçalı me­
tin ( I Q a p G e n ) , toplam yirmi dört adet Aramca bölümden oluşur (ayrıca
bkz. IQ20). Yine bu yazına ait başka bir sütun, 'The Apocryphon Col.
XII', ). C. Greenfield ve E. Qimron'un editörlükleriyle basıldı (Studies in
Qumran Aramaic, Abr-Nahrain, Ek. 3 (1992), 70-77). Gelişmiş kızıl ötesi
teknoloji yardımıyla şifresi çözülmüş olan, yayımlanmamış diğer malze­
melerin çevriyazısı ve çevirisi M. Morgenstern, E. Q i m r o n ve D. Sinan
tarafından basıldı ('The Hitherto Unpublished Columns of the Genesis
Apocryphon', Abr-Nahrain 33 (1995), 30-52).
Elyazmasmm giriş bölümü yoktur. Bu tabakanın 5. sütunu pe; 10.
sütunu sade, 17. sütunuysa qoph harfleriyle; yani ibrani alfabesinin 17.,
18. ve 19. harfleriyle işaretlendiklerinden; yazıtın başında 16 sütun daha
bulunduğunu anlıyoruz; ancak on altıncı sütunun yalnızca sonu bu gü­
ne kadar ulaşabilmiştir (bkz. M. Morgenstern, 'A N e w Clue to the Origi­
nal Length of the Genesis Apocryphon', JJS 47/2 (1996), 345-7). Eğer du­
rum gerçekten böyleyse, bu yazıtta konu edinilen Nuh hikâyesinden ön­
ceki kayıp kısımlarda, yaratılış, Âdem ve H a v v a , Hanok ve N u h döne­
mine kadar gelişen olaylar anlatılıyor olmalıydı. Sütun 2-5'te Nuh'un
mucizevî doğumu (Nuh için bkz. I Q I 9 ve 19 tekrar içindeki kısa parça­
lar) ve babası Lemek'in, karısının günahkâr bir melekle ilişkisinden şüp­
he etmesi hikâye edilir. Ancak kadın, Lemek'i ikna edemez. B u n u n üze­
rine Lemek, babası Metuşelah'ın yanına varır ve babası Hanok'tan ger­
çekleri öğrenmesi için cennete gitmesini ister. Sütun 6-5'te, N u h ' u n Tu­
fan deneyimi ve yaptığı yolculukları anlatılır. 10. sütunda, Tufan'dan
sonra Nuh'un kurban kesmesinden söz edilir. II. sütunun konusu Tan­
rı'nın Nuh'la antlaşma yapmasıdır; buna göre kanlı et yemek yasaklanır.
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

12. Sütunda, Nuh'un asma bahçesini biçmesi ve şarabı tatması tasvir edi­
lir. Yıpranmış sütun I3-I5'te, ağaçlar ve bu ağaçların betimlemeleri anla­
tılır. Başka iki sütun (16, 17), Nuh'un oğulları arasında dünyanın bölüştü-
rülmesiyle ilgilidir. 18. sütun kayıptır. Tekvin I2:l5'i anımsatan sütun 19-
22, ibrahim'in Mısır'a gidişinden ve Kenan ülkesine dönüşünden, işgalci
Mezopotamya krallarıyla yapılan savaştan ve İbrahim'in söz verdiği oğ­
lunun bağışlanmasından söz edilir. Büyük oranda tarikat yanlılığından
bağımsız bir şekilde ifade bulan bu çarpıcı anlatı, Ahitler Arası Kutsal
Kitap yorumuna ışık tutar. B u ; Tercüme, Tedris, yeniden yazılan Kutsal
Kitap ve öz yaşam öykülerinin bir derlemesidir. Birçok araştırmacı, bu
elyazmasının M . Ö . birinci yüzyılın sonlarına ya da M . S . birinci yüzyılın
ilk yarısına ait olduğunu savunur. Bunun, M . Ö . ikinci yüzyıl ortalarında
yazıya dökülmüş olan Jübileler Kitabı'yla ilişkisi genel kabul görür; an­
cak bu yazıtın Jübileler Kitabı'nın bir parçası olup olmadığıysa tartışmalı
bir konudur. Bana göre, bu yazıtın Kumran'dan önceki uyarlaması Jübi­
leler Kitabı'ndan daha önceki bir dönemde yazılmıştır; dolayısıyla bu
yazıt için belirlenecek tarih, en azından, M . Ö . ikinci yüzyılın ilk yarısı
olmalıdır.

... II d a h a sonra i ç i m d e n , bu fikrin, G ö z c ü l e r l e , Kutsal O l a n ­

larla ... D e v l e r l e ... v e b u ç o c u k y ü z ü n d e n e n d i ş e y e k a p ı l m ı ş t ı m .
S o n r a b e n , L e m e k , a c e l e y l e karım B a t h e n o s h ' u n y a n ı n a gittim v e
ona şöyle d e d i m ; 'En Y ü c e n i n , U l u R a b ' b i n , D ü n y a l a r Kralı'nın,
cennetin oğullarının hükümdarının bana gerçeği a ç ı k l a y ı n c a -
y a dek, eğer ... gerçekleri a ç ı k l a b a n a ... gerçeği a n l a t ı n c a y a dek,
d ü n y a l a r ı n K r a l ı ' y l a ...'
S o n r a k a r ı m B a t h e n o s h , kızgınlıkla bana çıkıştı v e ş ö y l e d e d i ;
' E y k a r d e ş i m , e y e f e n d i m , birlikte yattığımız z a m a n ... z e v k i m i
a n ı m s a v e hislerimi. S a n a gerçeği s ö y l ü y o r u m . '
B u sözlerle i k i r c i k l e n d i m . K a r ı m B a t h e n o s h , y ü z i f a d e m i n d e ­
ğiştiğini fark e d i n c e ... öfkesi yatıştı v e b a n a ş ö y l e d e d i ; ' E y e f e n ­
d i m , e y k a r d e ş i m , a l d ı ğ ı m z e v k i a n ı m s a ! Kutsal O l a n ı n , c e n n e t l e ­
rin K r a l ı ' n ı n ü z e r i n e y e m i n e d i y o r u m , ... b u döl senindir; s e n d e n
h a m i l e k a l d ı m . B u m e y v e y i sen ektin ... Ö y l e y s e n e d e n y ü z ifa­
d e n değişti, ikirciklendin? ... sana gerçeği s ö y l ü y o r u m . '
B u sözler ü z e r i n e b e n , L e m e k , b a b a m M e t u ş e l e h ' i n y a n ı n a
v a r d ı m , o l a n l a r ı o n a anlattım. O ' n a , kendi babası H a n o k ' a gidip,
gerçekleri o n d a n ö ğ r e n m e s i n i rica ettim. Ç ü n k ü o , s a y ı l a n biriydi
v e m e l e k l e r i n bilgisine sahipti. M e t u ş e l e h , sözlerimi d i n l e d i k t e n
sonra ... gerçekleri ö ğ r e n m e k için b a b a s ı n ı n y a n ı n a gitti.
 CEZA VERMES

B a b a s ı n ı P a r v v a i n ' d e b u l d u ... o n a ş ö y l e d e d i , ' B a b a m , e y

e f e n d i m , ... b u r a y a g e l d i ğ i m için b a n a k ı z m a y a s ı n d i y e sana a n ­
l a t ı y o r u m ...
VI Haksızlıklardan uzak d u r d u m . Ana rahmindeyken bile
gerçeği a r a d ı m . D o ğ d u ğ u m a n d a n itibaren, g e r ç e ğ e a d a d ı m k e n ­
dimi. Bütün y a ş a m ı m boyunc a daimi gerçeğe göre d a v r a n d ı m .
Kutsal o l a n her z a m a n b e n i m l e y d i . Karanlık ... y a l a n a karşı, y ü r ü ­
d ü ğ ü m y o l d a b e n i u y a r m a k i ç i n . G e r ç e k v e bilgelik u y a r ı n c a k u ­
şağımı sarındım ... şiddetin y o l l a r ı n d a . V a c a f S o n r a b e n , N u h , er­
kek o l d u m . G e r ç e ğ e bağlı y a ş a d ı m ... o n u n kızını, A m z a r a ' y ı , ka­
rım s a y d ı m . K a r ı m g e b e kaldı v e b a n a ü ç ç o c u k d o ğ u r d u . E n Y ü ­
c e O l a n ı n insanlığa b u y r u ğ u u y a r ı n c a , o ğ u l l a r ı m ı , k a r d e ş l e r i m i n
kızlarıyla e v l e n d i r d i m ; kızlarımı, kardeşlerimin o ğ u l l a r ı n a v e r d i m .
V a c a f H e s a b ı m a göre ... o n j ü b i l e y a ş a d ı m v e o ğ u l l a r ı m ı n k e n d i ­
lerine e ş e d i n m e z a m a n l a r ı geldi H a y a l i m d e bana, cennetin
o ğ u l l a r ı n ı n yaptıkları anlatıldı ... b u sırrı s a k l a d ı m v e k i m s e y e a n ­
l a t m a d ı m , vacat ... b a n a ... b ü y ü k bir ... Kutsal O l a n ı n bir iletisi
... h a y a l i m d e b a n a seslendi ... karşımda d u r d u ...
... Kutsal O l a n ı n iletisi b a n a d u y u r u l d u : ' S a n a ş ö y l e derler,
e y N u h , ...' v e y e r y ü z ü n d e k i bütün oğulların d a v r a n ı ş l a r ı n ı a n l a ­
d ı m . O n l a r a bildiklerimi anlattım ... iki hafta ... S o n r a D e v l e r i n
d ö k t ü ğ ü kanı ... R a h a t l a d ı m ve ... dek b e k l e d i m ... kızlarıyla bir­
likte kutsal o l a n l a r ı ... sonra b e n , N u h ; m e r h a m e t , b ü y ü k l ü k , ger­
ç e k ... b u l d u m .
. . . c e n n e t i n kapılarına d e k . . . a d a m l a r a v e sığırlara, v a h ş i h a y ­
vanlara ve kuşlara...
VII ... üzerindekiler; yeryüzü ve üzerindekiler, d e n i z d e ve
d a ğ d a k i l e r ... bütün gök c i s i m l e r i ; g ü n e ş , a y v e y ı l d ı z l a r v e bütün
G ö z c ü l e r ...
... s e n i ö d ü l l e n d i r e c e ğ i m ... v a c a f K u t s a l O l a n . C e n n e t i n
E f e n d i s i ' n i n s ö z l e r i y l e s e v i n d i m v e ... h a y k ı r d ı m .
o ... h e p i n i z E f e n d i n i z e ... y e r y ü z ü n ü n e b e d i Kralı ... v a c a f
G e m i , Ararat ( H V V R R T ) d a ğ ı n a o t u r u n c a y a dek ... B ü y ü k bir y a n ­
gın ... B ü t ü n y e r y ü z ü için b a ğ ı ş l a n m a d i l e d i m . ... b a ş l a n g ı c ı ...
eti a t e ş e a t ı p y a k t ı m . İ k i n c i ley i n, ... k a n l a r ı n ı , s u n a ğ ı n d i b i n e
serptim. Ü ç ü n c ü l e y i n , kumruları ... sunu o l a r a k s u n a ğ ı n ü z e r i n e
... y e m e k s u n u s u olarak, üzerine y a ğ l a v e güzel k o k u y l a y o ğ r u l ­
m u ş u n k o y d u m ... B u n l a r ı n üzerine tuz e k t i m . S u n u m u n k o k u s u
g ö k l e r e kadar y a y ı l d ı . V a c a f . . .
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

XI ... dağlar ve ç ö l l e r ...

... dört ... v a c a f S o n r a b e n , N u h , dışarı ç ı k ı p , y e r y ü z ü n d e
e n i n e v e b o y u n a d o l a ş t ı m ... m e y v e l e r i n e v e y a p r a k l a r ı n a ... top­
rak; otlarla, şifalı bitkilerle v e ürünlerle k a p l ı y d ı . B u m ü k e m m e l
işleri y a p a n , göklerin R a b b i n e şükrettim. O , e b e d i d i r ; O m a şükür­
ler o l s u n . Y e r y ü z ü n e lütfettikleri; y a l a n c ı l a r ı , saldırganları v e g ü ­
n a h k â r l a r ı y e r y ü z ü n d e n sildiği v e a d i l a d a m l a r ı kurtardığı i ç i n
O m a y e n i d e n şükrettim. ... T a n r ı , c e n n e t i n Efendisi b a n a seslen­
d i : ' K o r k m a , N u h . D a i m a , senin v e senin gibi o l a n o ğ u l l a r ı n ı n y a ­
n ı n d a o l a c a ğ ı m . Y e r y ü z ü n ü n v e o n a h ü k m e d e n l e r i n y a n ı n d a ...
ç ö l l e r i n , d a ğ l a r ı n v e b ü t ü n her ş e y i n ü z e r i n d e ... B ü t ü n b u n l a r ı ,
y e r y ü z ü n d e k i ü r ü n l e r i , y e m e n i z i ç i n , sana v e o ğ u l l a r ı n a v e r i y o ­
r u m . A n c a k asla kanlı e t y e m e y e c e k s i n i z . K o r k u n v e y e m i n i n ...
d a i m a . ' ...
XII A r a r a t ( H V V R R T ) d a ğ l a r ı n d a ... S o n r a diz ç ö k t ü m ... ben
v e o ğ u l l a r ı m v e o ğ u l l a r ı m ı n oğulları ... T u f a n d a n sonra, y e r y ü z ü
h a r a b e y e d ö n m ü ş t ü . T u f a n d a n iki s e n e sonra, ilk o ğ l u m Ş a m ' ı n
oğlu, Arpakşat doğdu. Ş a m ' ı n oğulları; E l a m , Asur, Arpakşat, Lud
v e A r a m ' d ı v e beş kızı v a r d ı . H a m ' ı n o ğ u l l a r ı : K u s h , M i s r a i n , Put
v e K e n a n v e beş kız. Yafet'in oğulları: G ö m e r , M a g o g , M e d , Ya­
v a n , T u v a l , M e ş e k , Tiras v e dört kız. B e n v e o ğ u l l a r ı m y e r y ü z ü n ­
d e y a y ı l m a y a b a ş l a d ı k . L u b a r d a ğ ı n d a , b ü y ü k bir a s m a b a h ç e s i
y a p t ı m . B a h ç e , d ö r d ü n c ü y ı l d a b a n a şarap v e r d i . . . İ l k b a y r a m g e l ­
d i ğ i n d e , ... a y ı n d a k i ilk b a y r a m ı n birinci g ü n ü n d e ... b u k a v a n o ­
z u (?) a ç t ı m v e ... b e ş i n c i yılın ilk g ü n ü n d e b u n u i ç m e y e başla­
d ı m . A y n ı g ü n , o ğ u l l a r ı m ı , erkek t o r u n l a r ı m ı , karımı v e b ü t ü n g e ­
l i n l e r i m i , k ı z l a r ı m ı z ı ç a ğ ı r d ı m ; bir a r a y a g e l d i ğ i m i z d e ... gittik.
Bizi helak olmaktan kurtaran, göklerin R a b b i n e , En Y ü c e T a n -
rı'ya, Y ü c e O l a n a şükrettim.
XIII ... altın, g ü m ü ş , taş v e kili p a r ç a l a y ı p ; b u n l a r ı n p a r ç a l a ­
rını kendileri için a l ı y o r l a r d ı . A l t ı n , g ü m ü ş ... d e m i r g ö r d ü m ; b ü ­
tün a ğ a ç l a r ı kesip bunları kendileri i ç i n taşıdılar. G ü n e ş , a y v e y ı l ­
dızların kestiklerini v e bazılarını k e n d i l e r i n e aldıklarını g ö r d ü m .
Z e y t i n a ğ a ç l a r ı n ı g ö r d ü m ; g ö ğ e doğru ü z ü y o r l a r d ı , s a a t l e r c e ...
y a p r a k l a r ı ... g ö r ü n d ü . B u zeytin a ğ a ç l a r ı n ı izlerken y a p r a k l a r ı n ı n
ç o ğ a l d ı ğ ı n a tanık o l d u m ... a ğ a c a bağlıydılar. B u z e y t i n a ğ a c ı n ı
v e y a p r a k l a r ı n ı i z l e r k e n h a y r e t e k a p ı l d ı m . G ö ğ ü n d ö r t rüzgârı
sertçe e s i y o r d u ; b u rüzgârla zeytin a ğ a c ı n ı n dalları koptu v e etra­
fa s a v r u l d u l a r . İlk olarak batı rüzgârı esti; a ğ a c ı n d a l l a r ı n ı ve m e y ­
v e l e r i n i salladı v e bunları s a v u r d u . S o n r a ...
 GEZA VERMES

XIV... d i n l e v e d u y ! S e n , b ü y ü k sedir ... bir düşte, ö n ü n d e

d u r a n ... d a ğ l a r ı n ü z e r i n d e ...
... g e r ç e k . B u r a d a kök s a l a n söğüt y ü k s e k l e r e u z a n ı r l a r ( b u
üç) o ğ u l ... B u , g ö r d ü ğ ü n ilk söğüt, sedirin g ö v d e s i n e ulaştı ... v e
bir dalı ... y a ş a d ı ğ ı s ü r e c e , s e n i n l e o l a c a k . B u n u n t ü r ü n d e n ... d i ­
y e a n ı l a c a k , ... doğruluk a ğ a c ı kök salıp ... d a i m a a y a k t a d u r a ­
c a k . S e d i r a ğ a c ı n ı n g ö v d e s i n e yetiştiğini g ö r d ü ğ ü n b u söğüt ...
... son söğüt ... vacat... d a l l a r ı , ilk s ö ğ ü d ü n d a l l a r ı n a girmişti
(ya da d o l a n m ı ş t ı ? ) , sondaki iki ... İlk ... d a l l a r ı n a g i r e n , g ö r d ü ğ ü n
diğer d a l l a r ... sırrı o n a a ç ı k l a d ı m .
XV ... b ü t ü n bu gördüklerin ... gezinirler, b u n l a r ı ç o ğ u kötü­
dür. B u g ö r d ü ğ ü n , g ü n e y d e n g e l e n , oraklı a d a m , ateşle birlikte ...
ü l k e n i n g ü n e y i n d e n g e l e n ... K ö t ü l ü k l e r i ateşe a t a c a k l a r , b ü t ü n
... a r a s ı n d a n g e l e c e k ... D ö r t m e l e k ... b ü t ü n ulusların a r a s ı n d a n .
B ü t ü n hepsi ibadet e d e c e k v e ... u t a n a c a k l a r . B e n , N u h , u y k u m ­
d a n u y a n d ı m v e g ü n e ş ...
XVI ... T i n a N e h r i ... k a d a r ... b ü t ü n k u z e y t o p r a k l a r ı v e
ü z e r i n d e k i l e r ... y ü k s e l e n e dek ... bu sınır, B ü y ü k D e n i z i n suları­
nı ... dek g e ç e c e k ... Yafet'in ve s o y u n u n e d e b i mirası o l a c a k , va­
cat Ş a m ' a v e o ğ u l l a r ı n ı n p a y ı n a d ü ş e n ikinci a l a n ... T i n a N e h -
ri'nin suları ... T i n a N e h r i n e kadar ... b ü y ü k T u z l u d e n i z e ... S ı ­
nır, b u r a d a n ... d o ğ u y a
XVII ... O ğ l u m S a m , m i r a s ı n ı , kendi oğulları a r a s ı n d a b ö l ü ş ­
türdü. D i c l e N e h r i ' n i n s u l a r ı n d a n Kızıl D e n i z ' e k a d a r u z a n a n v e
batıda A s u r topraklarına k a d a r u z a n a n k u z e y toprakları Elaın'ın
p a y ı y d ı . A r a m ' a d ü ş e n toprak, iki nehir a r a s ı n d a n A s u r d a ğ l a r ı n a
k a d a r u z a n ı y o r d u . B u Ö k ü z D a ğ ı v e batı y ö n ü n d e M a g o g ' a k a d a r
u z a n a n ... d o ğ u ... k u z e y d e ... d e n i z d e , b u ü ç t o p r a ğ ı n birleştiği
y e r d e n A r p a k ş a t ' a v e o r a d a n g ü n e y e y ö n e l e n sınıra k a d a r u z a ­
n a n , Fırat ile s u l a n a n bütün topraklar v e b ü t ü n ... b u n l a r ı n a r a s ı n ­
d a k a l a n b ü t ü n o v a l a r v e v a d i l e r , körfezin ortasında k a l a n a d a ...
G o m e r ' i n o ğ u l l a r ı n ... A m a n a ' d a n Fırat'a k a d a r ... b a b a s ı N u h ' u n
b ö l d ü ğ ü ve k e n d i s i n e verdiği p a y ... vacat Yafet, m i r a s ı n ı , oğulları
a r a s ı n d a b ö l d ü . İlk olarak, T i n a N e h r i n e k a d a r u z a n a n toprakları
G o m e r ' e v e r d i ; sonra M a g o g ' a , M e d ' e , Y a v a n ' a ( Y u n a n l ı l a r ) ,
L u d ' u n y a n ı n d a k i a d a l a r ı v e r d i . İ k i n c i k ö r f e z i , T u v a l ' a v e r d i ...
t o p r a ğ ı n d a . M e s e k ' e ... d e n i z ... Tiras ... H a m ' ı n O ğ u l l a r ı ' n ı n sı­
nırına kadar u z a n a n ... v a c a t ...
YVI11
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

XIX ... Ş ö y l e d e d i m ; ' S e n . . . ' . . . ' . . . b u g ü n e k a d a r K u t s a l

Dağ'a gelmedin.'
B e n ( A v r a m ) ... a y r ı l d ı m v e g ü n e y e gittim. H e v r o n kurulur­
k e n b u r a y a g e l d i m , b u r a d a iki sene k a l d ı m .
O z a m a n l a r kıtlığın baş gösterdiği b u t o p r a k l a r d a y k e n M ı ­
sır'ın v e r i m l i o l d u ğ u n u d u y d u m ... M ı s ı r ü l k e s i n e ... gittim. N i l
N e h r i ' n i n k o l l a r ı n d a n biri o l a n K a r m o n N e h r i ' n e ulaştım ... N e h ­
rin y e d i k o l u n u g e ç t i m ... T o p r a k l a r ı m ı z ı geçtik v e H a m ' ı n O ğ u l -
ları'nın topraklarına, M ı s ı r ülkesine vardık.
M ı s ı r ' a ulaştığımız ilk g e c e b e n , A v r a m , bir düş g ö r d ü m . D ü ­
ş ü m d e bir sedir v e h u r m a a ğ a c ı ... S o n r a a d a m l a r g e l d i . S e d i r
ağacının kökünü almak için bu ağacı kesmeye yeltendiler. Bu
a r a d a h u r m a a ğ a c ı haykırdı v e ş ö y l e d e d i ; ' B u sediri kesen a d a m ­
lar l a n e t l e n e c e k . ' B ö y l e c e sedir, h u r m a a ğ a c ı s a y e s i n d e kurtuldu
ve ölmedi.
O gece rüyamdan uyandım ve karım Saray'a rüyamı anlattım;
' B i r düş g ö r d ü m ... v e b u düş y ü z ü n d e n k o r k u y a k a p ı l d ı m . ' K a ­
r ı m , ' G ö r d ü ğ ü n d ü ş ü anlat b a n a ' d e y i n c e b e n d e a n l a t m a y a b a ş ­
l a d ı m ... r ü y a n ı n y o r u m u ... ' . . . beni ö l d ü r m e y e k a l k a c a k l a r ; a n ­
c a k ... seni k o r u y a c a k ... O n l a r a b e n d e n söz et, ' O , b e n i m karde­
ş i m ' d e , senin s a y e n d e h a y a t ı m kurtulacak v e senin s a y e n d e ka­
rım y a ş a y a c a k ...'
Anlattıklarım y ü z ü n d e n karım o g e c e ağladı ...
S o n r a S o a n ' a d o ğ r u y o l a çıktık, b e n v e k a r ı m ... o n u n y a ş a m ı
... k i m s e o n u g ö r m e y e c e k ...
A r a d a n beş s e n e geçtikten sonra, S o a n f i r a v u n u n e m r i üzeri­
n e , M ı s ı r p r e n s l e r i n d e n ü ç a d a m , b e n i m v e k a r ı m ı n işlerini d e n e t ­
l e m e k için geldi ... iyilik, bilgelik ve gerçek ... verdiler. ... kurak­
lık y ü z ü n d e n ... o n l a r a y a k ı n d ı m . ... d a h a fazla y e m e k v e i ç e c e k
... şarap ... söz verdiler.
(Mısırlılar, b u ziyaretleri sırasında S a r a y ' ı g ö r m ü ş v e krala o n ­
d a n söz etmiş olmalılar.)
XX ... ' . . . ne güzel bir y ü z ü v a r ! S a ç l a r ı ne kadar da g ü z e l !
G ö z l e r i n e k a d a r d a b ü y ü l e y i c i ! B u r n u v e y ü z ü n ü n parlaklığı n e
kadar d a ç e k i c i ! G ö ğ ü s l e r i n e kadar zarif, b e y a z l ı ğ ı n e kadar g ü ­
z e l ! Kolları n e k a d a r h o ş , elleri n e kadar d a m ü k e m m e l ! E l h a r e ­
ketleri n e kadar b ü y ü l e y i c i ! A v u ç l a r ı n e kadar zarif, p a r m a k l a r ı n e
kadar u z u n v e d ü z ! A y a k l a r ı nasıl d a a l ı m l ı , kalçaları nasıl d a k u ­
sursuz! G e r d e k o d a s ı n a girmiş hiçbir bakire y a d a gelin o n u n ka­
dar güzel o l a m a z ; o , bütün k a d ı n l a r d a n d a h a g ü z e l . D i ğ e r l e r i n -
 ÜEZA VERMES

d e n d a h a a l ı m l ı . B ü t ü n b u güzelliğinin y a n ı sıra bilge bir k a d ı n ;

b u y ü z d e n yaptığı bütün işler m ü k e m m e K ? ) . ' K r a l , a y n ı a ğ ı z d a n
k o n u ş a n H a r k e n o s h v e iki y o l a r k a d a ş ı n ı n sözlerini d i n l e d i k t e n
sonra, b u kadını arzuladı v e o n u a l m a k için y o l a ç ı k t ı . K r a l , o n u n
güzelliği karşısında tutuldu. O n u k e n d i s i n e aldı v e b e n i ö l d ü r m e ­
y e y e l t e n d i . A n c a k S a r a y , krala ' O , b e n i m k a r d e ş i m ' d e y i n c e ,
b e n , A v r a m , onun sayesinde ölmekten kurtuldum.
B ü t ü n g e c e , S a r a y zorla b e n d e n alındığı için b e n , A v r a m , y e ­
ğ e n i m Lut'la birlikte ağladık. O g e c e d u a e d i p y a l v a r d ı m v e n i y a z
ettim. G ö z l e r i m d e n yaşlar boşalırken, acı içinde şöyle d e d i m ;
'Kutsal o l a n , e y B ü y ü k R a b b i m , d ü n y a l a r ı n E f e n d i s i , y e r y ü z ü n d e ­
k i bütün kralları y ö n e t e n v e onları y a r g ı l a y a n ! M ı s ı r K r a l ı , S o a n fi­
r a v u n u n yaptıkları y ü z ü n d e n senin h u z u r u n d a a ğ l ı y o r u m . O , ka­
rımı z o r l a a l d ı b e n d e n . B e n i m i ç i n o n u c e z a l a n d ı r k i , o n a v e
o n u n a i l e s i n e kalkan g ü ç l ü elini g ö r e y i m . B e n d e n ayırdığı karımı
kirletmesin b u g e c e . Y a R a b , y e r y ü z ü n d e k i bütün kralların ü z e r i n ­
d e o l d u ğ u n u görsünler.' A ğ l a d ı m , a c ı ç e k t i m .
O g e c e Y ü c e T a n r ı , o n u c e z a l a n d ı r m a k için bir r u h , a i l e s i n e
kötü bir ruh g ö n d e r d i . Kral ve ailesi c e z a l a n d ı r ı l d ı l a r . K r a l , k a r ı m ­
la geçirdiği iki s e n e b o y u n c a o n a y a k l a ş a m a d ı .
G e ç e n iki s e n e n i n s o n u n d a , kralın v e a i l e s i n i n çektikleri a c ı
v e ıstırap arttı. K r a l , kendisinin v e ailesinin b a ş ı n a m u s a l l a t o l a n
b u b e l a l a r d a n kurtulmak i ç i n , M ı s ı r ü l k e s i n d e k i b ü t ü n a z i z l e r e ,
b ü y ü c ü l e r e v e şifa v e r e n kimselere b a ş v u r d u . A n c a k h i ç b i r bilge,
b ü y ü c ü y a d a şifacı, c e z a l a n d ı r ı c ı ruhun etkisi a l t ı n a g i r e n kralı
k u r t a r a m a d ı v e hepsi kraldan kaçtı.
B u n u n ü z e r i n e H a r k e n o s h y a n ı m a g e l d i ; b e n d e n kral i ç i n
d u a e t m e m i , o n u n y a ş a m a s ı için e l i m i o n u n ü z e r i n e k o y m a m ı is­
t e d i ; ç ü n k ü K r a l , rüyasında b ö y l e g ö r m ü ş t ü . A n c a k y e ğ e n i m Lut,
H a r k e n o s h ' a ş ö y l e d e d i ; ' S a r a y , kralın karısı o l d u ğ u s ü r e c e a m ­
c a m , A v r a m , Kral için d u a e t m e y e c e k . B u y ü z d e n krala g i d i p , S a ­
ray'ı a m c a m a geri v e r m e s i n i s ö y l e . A n c a k b u n d a n sonra a m c a m
krala d u a e d e c e k v e kralın hayatı kurtulacak.'
H a r k e n o s h , L u t ' u n sözlerinden sonra kralın y a n ı n a v a r ı p şöy­
l e d e d i ; 'Kral hazretlerimin başına gelen b ü t ü n b u felaketler, A v -
r a m ' ı n karısı S a r a y y ü z ü n d e n d i r . S a r a y ' ı , A v r a m ' a geri v e r i r s e n i z ,
bütün b u çektiğiniz a c ı l a r d a n v e üzerinize ç ö k e n kötü r u h t a n kur­
tulacaksınız.'
S o n r a K r a l , b e n i çağırdı v e ş ö y l e s ö y l e d i ; ' S a r a y , y ü z ü n d e n
b a ş ı m a n e işler açtın? B a n a , aslında karın o l a n S a r a y ' ı n kız karde-
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

şin o l d u ğ u n u s ö y l e m i ş t i n ; b u y ü z d e n o n u k e n d i m e e ş e d i n d i m . İş­
t e karın S a r a y ! M ı s ı r ülkesini terk e d e c e k s i n . Ş i m d i b e n i m v e e v i m
için d u a et ki ü z e r i m i z e ç ö k e n bu kötü ruhtan k u r t u l a l ı m . '
B ö y l e c e o n u n ... için dua ettim; e l i m i o n u n başının ü z e r i n e
k o y d u ğ u m z a m a n , çektiği a c ı l a r d i n d i , içindeki kötü ruh b e d e n i n ­
d e n a y r ı l d ı v e kral (eski) y a ş a m ı n a geri d ö n d ü . Kral b a n a ş ö y l e
d e d i ; ... b a n a ... söz v e r d i ; karıma altın, g ü m ü ş , k e t e n d e n e l b i s e ­
ler v e m o r ... v e r d i . H a c e r d e ... v e M ı s ı r ' d a n ç ı k a n a dek b e n i m l e
yolculuk edecek adamları yanıma verdi. B e n , A v r a m , yanımda
b ü y ü k bir y ü k l e , altın v e g ü m ü ş l e r l e v e y e ğ e n i m Lut'la b e r a b e r
M ı s ı r ü l k e s i n d e n a y r ı l d ı m . Lut'un da b e r a b e r i n d e ağır bir y ü k var­
d ı . Kendisi için M ı s ı r ü l k e s i n d e n e ş e d i n d i .
S u n a k k u r d u ğ u m B e y t e l ' e v a r ı n c a y a dek ö n c e d e n k o n a k l a m ı ş
o l d u ğ u m y e r l e r d e XXI tekrar k o n a k l a d ı m . S o n r a b u r a d a ikinci bir
sunak y a p t ı m . S u n a ğ ı n üzerine bir kurban v e Y ü c e Tanrı için bir
s u n u k o y d u m . O r a d a , d ü n y a l a r ı n R a b b i n i n adını a n d ı m , T a n r ı ' n ı n
a d ı n ı kutsadım v e O ' n a şükrettim. B a n a bahşettiği bütün servet v e
iyilikleri için d u a ettim. Ç ü n k ü Tanrı b a n a iyilikle yaklaşmıştı v e
b e n i b u ü l k e y e getirerek h u z u r l u o l m a m ı sağlamıştı. Ertesi g ü n ,
Lut, s ü r ü l e r i m i z e b a k m a k için y a n ı m d a n a y r ı l d ı . Lut u z a k l a r d a ,
Ü r d ü n o v a s ı n a yerleşti, o n a v e r d i k l e r i m l e b e r a b e r bütün y ü k ü n ü
d e y a n ı n d a g ö t ü r d ü . O , k o y u n l a r ı y l a b e r a b e r S o d o m ' a kadar gitti
v e o r a d a yerleşti. B e n s e B e y t e l D a ğ ı ' n a y e r l e ş t i m ; a n c a k y e ğ e n i m
b e n d e n a y r ı l d ı ğ ı i ç i n ü z ü n t ü l ü y d ü m . T a n r ı , bir g e c e , d ü ş ü m d e
b a n a s e s l e n d i ; ' B e y t e l ' i n k u z e y i n d e b u l u n a n R a m a t H a z o r ülkesi­
n e git. O r a d a d u r u p d o ğ u , batı, g ü n e y v e k u z e y y ö n l e r i n e bak.
G ö r e c e ğ i n bütün toprakları yurt e d i n v e s o y u n b u r a d a ç o ğ a l s ı n . '
Ertesi s a b a h , R a m a t H a z o r ' a gittim v e b u y ü k s e k y e r d e , M ı s ı r
Nehri'nden Lübnan'a ve Senir'e; Büyük Deniz'den Havran'a, Ka-
d e ş ' e kadar u z a n a n G e v a l ülkesine, H a v r a n ' ı n k u z e y i n d e k i B ü y ü k
Ç ö l e v e Fırat'a k a d a r u z a n a n S e n i r ' e b a k t ı m . S o n r a T a n r ı b a n a
s e s l e n d i ; ' B ü t ü n b u g ö r d ü ğ ü n toprakları senin s o y u n a v e r e c e ğ i m ;
burası sonsuza dek sizin o l a c a k . S o y u n u , b u r a d a s a y ı l a m a y a n toz
taneleri kadar ç o ğ a l t a c a ğ ı m ; ö y l e k i kimse s o y u n d a n o l a n insan­
ları s a y a m a y a c a k . D o ğ r u l v e git! B u t o p r a k l a r a , e n i n e b o y u n a
b a k ; ç ü n k ü burası senin y u r d u n v e s e n d e n sonra, b u r a y ı s o y u n a
vereceğim.'
B e n , A v r a m , b u toprakları g e z m e k için b u l u n d u ğ u m y e r d e n
a y r ı l d ı m . Ö n c e l i k l e G i h o n N e h r i ' n e v a r d ı m ; sahil b o y u n d a n B o ğ a
(Taurus) D a ğ ı ' n a geçtim. Sonra B ü y ü k Tuzlu D e n i z i izleyerek,
 GEZA VERMES

B o ğ a D a ğ ı ' n ı n d o ğ u s u n d a n i l e r l e d i m ; b u toprakları b o y l u b o y u n ­
c a g e ç t i m v e Fırat N e h r i ' n e ulaştım. D o ğ u d a k i Kızıl D e n i z ' e (Farsi
Körfezi) k a d a r b u nehri i z l e d i m , Kızıl D e n i z s a h i l i n i g e ç t i m v e
Sazlık D e n i z i ' n i n (ya d a ç a ğ d a ş a d ı y l a Kızıl D e n i z ) a ğ z ı n a ulaş­
tım. O r a d a n güneye yönelerek G i h o n N e h r i ' n e geçtim. En sonun­
d a v e r i m l i v e h u z u r d o l u topraklarıma geri d ö n d ü m . H e v r o n ' u n
k u z e y d o ğ u y a k a s ı n d a k i M a m r e M e ş e l i ğ i n e y e r l e ş t i m . B u r a d a bir
sunak y a p t ı m ; Y ü c e T a n r ı için sunağın ü z e r i n e bir k u r b a n v e a d a k
k o y d u m . O r a d a y i y i p içtim. E v i m d e k i bütün a d a m l a r , M a m r e , O r -
n a m v e E s h k o l ' a g ö n d e r d i k l e r i m , A m o r l u kardeşler v e a r k a d a ş l a ­
rım d a b e n i m l e y i y i p içtiler.
B u g ü n l e r d e n ö n c e E l a m kralı K e d o r l a o m e r ; B a b i l Kralı A m r a -
fel, K a p t o k kralı A r i o k ve iki nehir arasında y a ş a y a n h a l k l a r ı n kralı
Tidal ile bir a r a y a g e l d i . B u n l a r , S o d o m kralı B e r a , G o m o r a kralı
B i r ş a , A d ı n a kralı Ş i n a v , S e v o y i m kralı S h e m i a b a d v e B e l a kralına
karşı s a v a ş ilan ettiler. İki o r d u , S i d d i m v a d i s i n d e karşı karşıya
g e l d i ; E l a m kralı v e y a n d a ş l a r ı , S o d o m kralını v e b e r a b e r i n d e k i l e r i
y e n i l g i y e uğratarak, bunları v e r g i y e bağladılar.
O n l a r , o n iki s e n e b o y u n c a E l a m kralına vergi ö d e d i l e r ; a n ­
c a k o n ü ç ü n c ü s e n e E l a m kralına karşı a y a k l a n d ı l a r . O n d ö r d ü n ­
c ü s e n e d e , E l a m kralı müttefiklerinin başına geçti v e b u n l a r Ç ö l
Y o l u b o y u n c a ilerleyerek, Fırat N e h r i ' n d e n ötesini y ı k ı p y a ğ m a l a ­
dılar. Aşterot K a r n a i m ' d e k i R e f a i m , A m m o n ' d a k i Z u m z a m i m , Ş a -
v e - K i r y a t a y i m ' d e k i E m i m , G e v a l dağlarındaki H o r l u l a r ' a saldırdı­
lar v e b ö y l e c e Ç ö l d e k i E l P a r a n ' a ulaştılar. S o n r a geri ... H a s e s o n
T a m a r ...
S o d o m kralı; G o m o r a , A d m a , S e v o i m v e B e l a krallarıyla birle­
şerek, S i d d i m V a d i s i ' n d e E l a m kralı K e d o r l a o m e r v e y a n ı n d a k i
krallara karşı savaştı. A n c a k S o d o m kralı y e n i l g i y e u ğ r a y a r ak k a ç t ı ,
G o m o r a kralı ... ç u k u r a düştü. E l a m kralı S o d o m , G o m o r a ... ga­
nimetlerini topladı ... S o d o m ' u n y a n ı n d a b u l u n a n L u t ' u XXII Av-
r a m ' ı n y e ğ e n i n i , diğer ganimetlerle beraber y a n l a r ı n d a götürdüler.
A v r a m ' ı n L u t ' a verdiği sürülerden birine ç o b a n l ı k y a p a n kişi
esirlerin arasından kaçarak, o zamanlar H e v r o n ' d a yaşamakta
olan A v r a m ' ı n yanına geldi. Bu a d a m , A v r a m ' a , yeğeni Lut'un
esir d ü ş t ü ğ ü n ü v e bütün servetine e l k o n u l d u ğ u n u ; a n c a k L u t ' u n
hala hayatta o l d u ğ u n u ; ordunun, (Ürdün'deki) B ü y ü k V a d i ' d e n
g e ç e r e k k e n d i ü l k e l e r i n e d ö n e r k e n ö n l e r i n e ç ı k a n h e r şeyi yıkıp
y a ğ m a l a d ı k l a r ı n ı v e Ş a m topraklarına doğru i l e r l e d i k l e r i n i anlattı.
 U L U UtlNIZ r A K Ş U M t N L L K I KUMKAN YA/.lll.AKI

A v r a m , y e ğ e n i Lut y ü z ü n d e n a ğ l a d ı . A n c a k sonra k e n d i s i n i
c e s a r e t l e n d i r e r e k d o ğ r u l d u ; kölelerinin a r a s ı n d a n savaşa hazırlıklı
ü ç y ü z seksen a d a m seçti. O r n a m , Eshkol v e M a m r e d e , A v r a m ' ı n
o r d u s u e l k o n u l d u ğ u n u ; a n c a k Lut'un hala hayatta o l d u ğ u n u ; or­
dunun, (Ürdün'deki) B ü y ü k Vadi'den geçerek kendi ülkelerine
d ö n e r k e n ö n l e r i n e ç ı k a n her şeyi y ı k ı p y a ğ m a l a d ı k l a r ı n ı v e Ş a m
t o p r a k l a r ı n a d o ğ r u ilerlediklerini anlattı.
A v r a m , y e ğ e n i Lut y ü z ü n d e n a ğ l a d ı . A n c a k sonra k e n d i s i n i
c e s a r e t l e n d i r e r e k d o ğ r u l d u ; kölelerinin a r a s ı n d a n savaşa hazırlıklı
ü ç y ü z seksen a d a m seçti. O r n a m , Eshkol v e M a m r e d e , A v r a m ' ı n
o r d u s u n a katıldılar. A v r a m , D a n ' a kadar b u o r d u n u n izini sürdü
ve ordunun D a n ' d a konaklamış olduğunu gördü. G e c e olunca
dört koldan ordunun üzerine saldırdılar. Avram, bu orduyu
Ş a m ' ı n k u z e y i n d e b u l u n a n H e l b o n ' a kadar k o v a l a d ı ; bütün esirle­
ri, g a n i m e t l e r i v e ağmaları kurtardı. Y e ğ e n i Lut'u v e o n u n serveti­
ni de a l a r a k bütün esirlerle beraber geri d ö n d ü .
S o d o m kralı, A v r a m ' ı n , esirlerle v e g a n i m e t l e r l e geri d ö n d ü ­
ğ ü n ü d u y u n c a , o n u g ö r m e k üzere K u d ü s ' t e k i Ş a l e m ' e gitti. A v ­
r a m , S e v a h ' t a , Kral B e t h - h a - K e r e m v a d i s i n d e k o n a k l a d ı ; S a l e m
kralı M e l k i s e d e k , A v r a m ' a v e y a n ı n d a k i a d a m l a r a y i y e c e k v e i ç e ­
cek getirdi. O, Y ü c e Tanrı'nın rabbisiydi. ibrahim'i kutsayarak
ş ö y l e d e d i ; ' Y ü c e T a n r ı , göklerin v e y e r y ü z ü n ü n Efendisi A v r a m ' ı
kutsasın! D ü ş m a n l a r ı n ı e l i n e düşüren Y ü c e T a n r ı ' y a şükürler o l ­
s u n ! ' B u n u n ü z e r i n e A v r a m , E l a m v e müttefiklerine ait o l a n g a n i ­
metlerin o n d a birini M e l k i s e d e k ' e v e r d i .
S o n r a S o d o m kralı A v r a m ' ı n y a n ı n a gelerek ş ö y l e d e d i ; ' E f e n ­
d i m A v r a m , b a n a ait o l a n c a n l a r ı , E l a m kralına esir düşenleri b a ­
na geri v e r ; b ü t ü n g a n i m e t l e r sende kalsın.'
A v r a m , S o d o m kralına şöyle yanıt v e r d i ; ' B u g ü n , Y ü c e T a n ­
rı'ya, göklerin v e y e r y ü z ü n ü n efendisine e l k a l d ı r d ı m ! S a n a ait bir
şeyi a l m a y a c a ğ ı m . N e bir a y a k k a b ı b a ğ c ı ğ ı n a n e d e a y a k k a b ı ka­
yışına e l k o y a c a ğ ı m . B ö y l e c e , A v r a m , b e n i m servetim s a y e s i n d e
z e n g i n o l d u , d i y e k o n u ş m a y a c a k s ı n ! B e n i m l e g e l e n kişilerin v e
ü ç a d a m ı n y o l d a y e d i k l e r i dışında sana ait o l a n h i ç b i r şeyi a l m a ­
y a c a ğ ı m . A n c a k y o l d a h a r c a n m ı ş o l a n servetinin sana geri ö d e n i p
ö d e n m e y e c e ğ i n e o n l a r karar v e r e c e k l e r . ' B u s ö z l e r d e n sonra A v ­
r a m , bütün ganimetleri v e esirleri, S o d o m kralına geri v e r d i . K r a l ,
ülkesindeki bütün esirleri serbest bıraktı ve onları geri g ö n d e r d i .
B ü t ü n b u o l a y l a r d a n sonra T a n r ı , bir g e c e A v r a m ' ı n rüyasında
g ö r ü n d ü ; ' H a r a n ' d a n çıktığından beri on yıl g e ç t i . İki senedir bu
 CEZA VERMES

topraklarda yaşıyorsun ve yedi sene Mısır'da kalmıştın ve M ı ­

sır'dan b u r a y a d ö n ü n c e y e kadar bir yıl geçmişti. Ş i m d i sahip o l d u ­
ğun şeyleri say ki, H a r a n ' d a n b u r a y a taşıdığın zenginliklerinin iki­
y e katlanmış o l d u ğ u n u gör. Ş i m d i k o r k m a ; senin y a n ı n d a y ı m ; sana
y a r d ı m e d e c e ğ i m v e g ü ç v e r e c e ğ i m . B e n senin k a l k a n ı n v e zırhı­
n ı m . Z e n g i n l i ğ i n v e eşyaların b u n d a n sonra d a h a d a artacak.' A n ­
c a k A v r a m , T a n r ı ' y a ş ö y l e karşılık v e r d i ; ' T a n r ı m R a b , z e n g i n i m
v e ç o k e ş y a m v a r ; fakat bunların b a n a n e iyiliği d o k u n a c a k ? Ç ı p ­
lak v e ç o c u k s u z ö l e c e ğ i m . M i r a s ı m , e v i m d e n bir ç o c u ğ a d e v r e d i l ­
meli ... o ğ l u Eliezer, varisim olsun.' T a n r ı , A v r a m ' a ş ö y l e d e d i ; ' O ,
senin varisin o l a m a z . S e n i n c a n ı n d a n biri varisin o l a c a k . ' ...
 Tekvin Beyanatları
(4Q252-254a)

Tekvin hikâyesinin bu kopuk özetine ait dört bölüm, burada yeni­

den üretilir; diğer ikisiyse tarikat yorumlarıdır. İlk bölümde, Tufan hikâ­
yesinin tarih dizini, Kumran Cemaati'nin kullandığı güneş takvimine
uyarlanmıştır. Aynı metin içinde, Tekvin'de anlatılagelen bazı olaylar
sorgulanır; örneğin N u h , kendisine karşı saygısızca davranan H a m du­
rurken neden diğer oğlunu, Kenan'ı lanetlemişti? Pesherâen farklı olan
bu bölümdeki tefsir daha çok 'yeniden yazılan Kutsal Kitap' biçimlerine;
örneğin Tekvin ve kısmi olarak rabbilerin yorumu olan peshata, ya da
'sade' biçime benzer.
ikinci metnin konusu Yahuda'nın; Davut'un kabilesinin kutsanması-
dır. Tarikat beyanatçısı (beşinci satırda 'cemaatin adamı' diye söz edilen
kişi) iktidarın daima Davut soyunda kalacağı anlatır; dolayısıyla Davut
soyundan gelmeyen çağdaş Hasmonlu kâhin-kralların meşru olmayan
biçimde tahtı ele geçirdiklerini ima eder. Bu durumda; elimizdeki metin
M . Ö . birinci yüzyılın ilk yarısında yazılmış olmalı. Ancak 4Q254 içinde
geçen dört kısa bölüm daha eski zamanlara aittirler. I. bölümde, G e -
mi'den söz edilir. Ü ç ü n c ü bölümün ilk sütununda, Malaki 3: I6-I8'den
alıntı yapılır. Çevrilebilen tek bölüm de budur. 4 Q 2 5 4 içinde tasnif edi­
len on beş kısa parçada Nuh Hikâyesi ve Ataların kutsanmasına değini­
lir. Bunlar arasından da yalnızca I. ve 5. bölümler çevrilir. I. bölümün 2-
4 satırları 4 Q 2 5 2 ii 1,6 ile örtüşür.
Editio princeps için bkz. G. j. Brooke, DJD, XXII, 185-212, 217-36.

4 Q 2 5 2 , I. b ö l ü m ( T e k v i n 4:3-15:17)

I N u h , dört y ü z sekseninci y a ş ı n d a y k e n o n l a r ı n ( N u h T u f a n ;
ö n c e s i insanlığının) sonu g e l d i . Tanrı ş ö y l e d e d i ; 'Ruhum adamda
 GEZA VERMES

sonsuza dek kalmayacak, Adamın ömrü yüz yirmi yıl olacak

(Tekvin 6:3)- Tufan'ın sonuna dek. Nuh altı yüz yaşındayken,
ikinci ayın on yedisinde -haftanın ilk g ü n ü - Tufan başladı. Gökle­
rin bütün kapakların açıldı, enginlerin kaynakları açıldı. Kırk gün
kırk gece boyunca yağmur yağdı (7:11-12) ü ç ü n c ü a y ı n y i r m i altısı­
n a , haftanın b e ş i n c i g ü n ü n e dek. Sular yüz elli gün boyunca yer­
yüzünü kapladı (7:24) - y e d i n c i a y ı n on d ö r d ü n e , haftanın ü ç ü n c ü
g ü n ü n e dek. Yüz elli günün s o n u n d a , sular dindi -iki gün, dör­
d ü n c ü ve beşinci g ü n ; altıncı g ü n d e - gemi H u r a r a t ( ya da Tura-
rat) dağlarına oturdu, y e d i n c i a y ı n on y e d i n c i g ü n ü (8:3-4) Onun­
cu aya, ayın ilk gününe dek sular dinmeye devam etti -haftanın
dördüncü g ü n ü - ve dağların tepesi göründü (8:5). Kırk günün so­
nunda -dağların tepesi göründüğünde- Nuh geminin penceresini
açtı (8:6) -on birinci ayın onu. Suların dinip dinmediğini anlamak
için güvercini dışarı saldı (8:8); ancak kuş, konacak yer bulama­
yınca Nuh'a, gemiye geri döndü (8:9). Nuh yedi gün daha bekle­
dikten sonra kuşu tekrar saldı (8:10). Kuş, gagasında bir zeytin da­
lıyla geri geldi (8:10-11) -on birinci a y ı n y i r m i d ö r d ü , haftanın ilk
günü. Böylece Nuh, yeryüzünden suların çekilmiş olduğunu anla­
dı (8:11). A r a d a n bir y e d i g ü n d a h a geçtikten sonra g ü v e r c i n i tekrar
bıraktı ve bu kuş geri d ö n m e d i (8:12) -on ikinci a y ı n biri, haftanın
ilk g ü n ü . N u h ' u n kuşu s a l m a s ı n d a n üç hafta sonra -ki bu kuş geri
dönmemişti; yeryüzündeki sular kurumuştu. Nuh, geminin kapa­
ğını kaldırıp dışarı bakınca toprağın kurumuş olduğunu gördü
(8:13). Bu birinci ayın ilk günüydü. Bu o l a y y a ş a n d ı ğ ı n d a II Nuh
altı yüz bir yaşındaydı, ikinci ayın on yedinci günü yeryüzü kuru­
muştu (8:14) -haftanın ilk g ü n ü . O g ü n , Nuh, g e m i d e n çıktı (8:18)
ü ç altmış dört g ü n ü n s o n u n d a , haftanın ilk g ü n ü , ikinci a y ı n o n
yedisi vacat ve altı vacat B i r s e n e n i n s o n u n d a N u h g e m i d e n çıktı
vacat Nuh, ayılınca küçük oğlunun kendisine ne yaptığını anlayıp
şöyle dedi; ' Kenan'a lanet olsun. Köleler kölesi olsun kardeşleri­
ne (9:24-25). A n c a k H a m ' ı değil y a l n ı z c a o ğ l u n u l a n e t l e d i ; çünkü
Nuh'un oğullarını kutsamıştı. Onu, Şam'ın çadırlarında yaşatsın
(9:27). T o p r a ğ ı , sevdiği A v r a m ' a v e r d i . T e r a h , y ü z kırk beş y a ş ı n ­
dayken, Kildaniler'in Ur kentinden ayrıldı ve Harran'a geldi (II:
31). O z a m a n A v r a m , y e t m i ş y a ş ı n d a y d ı v e beş yıl b o y u n c a H a r ­
r a n ' d a dolaştı. D a h a sonra K e n a n topraklarına g e ç t i . A l t m ı ş beş
yıl ... düve, keçi ve koç (15:9) ... arasından geçerken alevli meşa-
/e(15:17) ...
 O L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KÜMRAN YAZITLARI

( T e k v i n 36:12)

IV Timna, Esav'ın oğlu Elifaz'ın cariyesiydi. Ona Amelek'i doğur­

d u (36:12). T a n r ı ' n ı n M u s a ' y a b u y r u ğ u ü z e r i n e S a u l A m e l e k ' i c e ­
zalandırmıştı; Aınelek'in anısını gökler altından sileceksiniz (Ya­
sanın Tekrarı 25:19).

Yakup'un Kutsanması (Tekvin 49:3)

Ruben, sen benim ilk oğlum, kudretimin ilk ürünüsün. Saygı ve

güç bakımından üstünsün. Ancak su gibi dengesizsin; üstün ol­
mayacaksın artık. Çünkü babanın yatağına girip onun döşeğini
kirlettin ... (49:3). B u n u n y o r u m u şudur; R u b e n , babası c a r i y e s i
olan B i l h a ' y l a uyurken o n u küçük düşürdü ve babası şöyle d e d i ;
'İlk çocuğum ... (a.g.e.) R u b e n ... ilk ç o c u k

( T e k v i n 49:10)

V Asa, Yahuda'dan ayrılmayacak ... (49:10). İsrail'in y ö n e t i m i b o ­

yunca, tahtta oturan Davut soyunun ardı arkası kesilmeyecek ( Y e -
r e m y a 33:17). Ç ü n k ü h ü k ü m d a r ı n asası (49:10) krallığın A n t l a ş m a ­
s ı d ı r v e İsrail k l a n l a r ı , b ö l ü k l e r d i r 1 , D a v u t K o l u n d a n D o ğ r u l u k
M e s i h ' i g e l i n c e y e dek. O v e s o y u e b e d i y e t e k a d a r h a l k ı n ı n ü z e ­
rinde Krallık A n t l a ş m a s ı ' n a sahip ç ı k a c a k l a r ... C e m a a t a d a m l a ­
rıyla a r a s ı n d a k i Y a s a , ... a d a m l a r ı n ı n birliği ...

'Samiriye Pentateuch'unda geçen dglyvv (sancaklar=bölükler) kelimesinin geleneksel kar­

şılığı rglyw (ayaklar)'dır.
 Tekvin Beyanatı C
(4Q254)

I . B ö l ü m ( T e k v i n 9:24-5)

Söylediği ... k a p ı l a r d a ve ... Nuh, ayılmca küçük oğlunun

kendisine ne yaptığını anlayıp şöyle dedi; ' Kenan'a lanet olsun.
Köleler kölesi olsun kardeşlerine ( T e k v i n 9:24-5).

B ö l ü m 5-6 ( T e k v i n 49:15-17)

Yüklemek için omuzlarını eğdi ve angaryaya katlandı (Tekvin

49:15). Bunun yorumu ... Dan, bir İsrail kabilesini yargılar gibi
kendi halkını yargılayacak. Dan; atın topuklarını ısıran, yol üzerin­
de bir yılan, toprak yolda bir engerek olacak ( T e k v i n 49:15-17) ...
 Tekvin Beyanatı D
(4Q254a)

3. Bölüm

... a y ı n ı n o n y e d i s i n d e ... sene d o l d u ğ u n d a N u h , g e m i d e n d ı ­

şarı çıktı ... bir kuzgun ve dışarı çıktı, son kuşağa a ç ı k l a m a k için
geri d ö n d ü ... o n u n ö n ü n d e ; ç ü n k ü kuzgun gitti ve geri d ö n d ü ...
 Yesaya Beyanatları
(4QI6l-5, 3Q4)

Dört Yeşaya Beyanatı'na ait çevrilebilir bölümler, 4. mağarada bu­

lunmuşlardı (4Qplsa a " c '=:4QI6l-4). Beşinci bir beyanat (4Qpl-
e
s a = 4 Q I 6 5 ) , çevrilemeyecek kadar parça buçuktur. İlk belgede, Kit-
tim'in yenilgisinden ve Yeşaya ll'de geçen kurtarıcı peygamberlikten söz
edilir. B u , aynı zamanda 4Q285 ile de bağlantılıdır (bkz. s. 203). İkinci
ve üçüncü belgeler, tarikatın Yahudi düşmanlarını hikâye eder. Yeşaya
54'e dayanan dördüncü metinde, Cemaat, Yeni Kudüs olarak adlandırı­
lır. Bütün bu külliyat, M . Ö . birinci yüzyılda kaleme alınmış olabilir. 3.
mağaradan çıkarılan kısa bir bölüm (3Q4), Yeşaya I:l'in açıklamasıdır;
ancak bu akıcı bir metin değildir.
Editioprinceps için bkz. J. M. Allegro ve A. A. Anderson, DJD, V, 11-30.

4 Q I 6 İ , b ö l ü m 5-6

... h a l k l a r ı n ç ö l ü n d e n d ö n d ü k l e r i n d e ... C e m a a t P r e n s i v e
d a h a sonra ... o n l a r d a n a y r ı l a c a k ... Ayat kentine gelip buradan
Migron'a geçti. Ağırlığını Migmas'ta bırakıp, Maabarah'ı aşıp ge­
ceyi Ceva'da geçirdiler. Rama kenti titredi; Saul'un Ceva halkı
kaçıştı; Batlı Callim bağırdı; 'Layşa, dinle ve yanıt ver, Anatot,
Madmena kaçışıyor; Gebim halkı sığınak arıyor. Bugün o, Nov'da
duracak ... Siyon kızının dağına, Kudüs tepelerine doğru yumru­
ğunu sallıyor (10:28-32).
B u y a s a , son g ü n l e r i n y a k l a ş t ı ğ ı n a işaret e d e r ... s a v a ş m a k
için A k k o V a d i s i ' n d e n ilerlediğinde ... titrer ... k i m s e o n u n gibi
değildir ve ... bütün şehirlerinde ... K u d ü s c i v a r l a r ı n a k a d a r ...
 ÖLÜ DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

B ö l ü m 8-10

... uzun ağaçlar kesilecek, gururlular baltayla yere serilecek­

ler. Lübnan, Güçlü Olanın önünde diz çökecek (10:33-4).
B u n u n y o r u m u , İsrail'in e v i n i y ı k a c a k o l a n Kittim v e v e f a k â r
... b ü t ü n ulusların v e yiğitlerin cesareti kırılacak v e gönülleri e r i ­
y e c e k . O ş ö y l e der; 'Uzun ağaçlar kesilecek, b u n l a r , Kittim'in y i ­
ğitleridir ... Ormanın kalbi baltayla düşürülecek, onlar ... Kit­
tim'in savaşı için ... Lübnan güçlü olanın önünde diz çökecek
(10:34). B u n u n y o r u m u n a g ö r e , b ü y ü k o l a n ı n e l i n e d ü ş e n Kittim
... İsrail'den k a ç a r k e n ...
vacaf
İşay'ın kütüğünden yeni bir filiz çıkacak; kökünden bir Dal
uzayacak. Rabbin ruhu, bilgeiik ve anlayış ruhu, öğüt ve güç ru­
hu, bilgi ve Rab korkusu ruhu onun üzerinde olacak. Rab korkusu
hoşuna gidecek. Gözünün gördüğüyle yargılamayacak, kulakları­
nın duyduklarına göre karar vermeyecek; yoksulları doğrulukla
yargılayacak ve dünya üzerinde ezilenleri adil biçimde değerlen­
direcek (11:1-3).
B u , son g ü n l e r d e d o ğ r u l a c a k D a v u t k o l u n u anlatır ... T a n r ı ,
o n u kudret r u h u y l a doğrultacak. O n a g ö r k e m l i bir taht, kutsallık
tacı ve renkli giysiler ... v e r e c e k . E l i n e bir asa tutuşturacak ve o,
b ü t ü n uluslara h ü k m e d e c e k . M a g o g ... v e k ı l ı c ı , b ü t ü n ulusları
yargılayacak.
O, şöyle der; Gözünün gördüğüyle yargılamayacak, kulakla­
rının duyduklarına göre karar vermeyecek: Yani bu, şu anlama
gelir ... K â h i n l e r ... o n a öğretilenler u y a r ı n c a y a r g ı l a y a c a k v e o n -
larırvbtıyruğuna göre h ü k ü m v e r e c e k . S a y ı l a n k â h i n l e r d e n biri d ı ­
şarı ç ı k a c a k v e ... giysileri ... e l i n d e o l a c a k .

4QI62

Çünkü on dönümlük bağ ancak bir bat şarap, bir h o m e r to­

hum ancak bireia tahıl üretecek (5*:I0)
B u sözler, son günlerin gelişine, ü l k e n i n kılıçlarla v e a ç l ı k l a
h a r a p e d i l i ş i n e işaret eder. Ü l k e Z i y a r e t e d i l d i ğ i n d e , sabah erken
vakitte içki peşinde koşanların, akşam vakti şarapla tutuşana dek
oyalananların vay haline! Onların şölenlerinde lir, çenk, tef ve
kaval çalınır; içki içilir; ancak onlar, Rabbin işlerini önemsemez­
ler ve Elinin yaptıklarını görmezler. Bu yüzden halkım bilgisizlik-
 GEZA VERMES

feri yüzünde sürgüne gidecek, saygın kişileri açlıktan ölecek ve

kalabalıklar susuzluktan kırılacak. Bu yüzden cehennem, boğazı­
nı ardına kadar açtı; Kudüs'ün saygın adamları, sıradan halkı ve
gürültülü bir şekilde eğlenenleri oraya inecek (5:11-14).
İşte Kudüs'teki bu Alaycılar, Rabbin yasasını küçümsediler,
İsrail'in kutsalının sözlerini küçümsediler. Bu yüzden Rabbin hal­
kına karşı öfkesi alevlendi, elini kaldırıp onlara vurdu. Dağlar tit­
redi, cesetler çöp gibi sokaklara serildi. Bütün bunlara karşın Rab­
bin öfkesi dinmedi, eli hala havada (5:24-5).
B u Kudüs'teki A l a y c ı l a r ı n birliği...

4QI63

Bu yüzden Rab, İsrail'in Kutsal Olanı şöyle dedi; 'Bana dö­

nerseniz kurtulacaksınız; huzur ve adalet bulacaksınız.' Ancak
bunu yapmıyorsunuz. Şöyle dediniz; 'Hayır. Atların üzerinde ka­
çacağız, hızlı atları süreceğiz.' Bu yüzden sizi izleyenler de hızlı
olacaklar. Bir kişinin tehdidiyle bin kişi kaçacak; beş kişinin teh­
didiyle hepiniz kaçışacaksınız. Dağ başında bir bayrak direği, te­
pede bir işaret gibi kalana kadar kaçacaksınız. Ancak Rab size
lütfetmeyi bekliyor, size merhamet göstermek için kendisini yük­
seltiyor. Çünkü Rab, adaletin Tanrısı'dır. Ne mutlu onu bekleyen­
lere! (30:15-18).
S o n g ü n l e r e d e ğ i n e n b u sözler, K u d ü s ' t e b u l u n a n basit ş e y l e ­
rin a r a y ı ş ı n d a k i l e r l e ilgilidir. ... Y a s a y ı k ü ç ü m s e y e n v e T a n r ı ' y a
itimat e t m e y e n ... birini g ö z e t l e y e n d o l a n d ı r ı c ı l a r ı n y a l a n s ö y l e ­
mesi gibi ... Y a s a ' n ı n sözlerini k ü ç ü m s e d i l e r .
Ey, Kudüs'te yaşayanlar, Siyon halkı, artık ağlamayacaksınız.
Tanrı ağlayış seslerinizi duyduğunda size merhamet edecek; ya­
karışlarınızı duyduğunda sizi yanıtlayacak. Rab, size zorbalığın
ekmeğini ve ıstırabın suyunu vermesine rağmen, Öğretmeniniz
artık gizlenmeyecek ve gözleriniz, Öğretmeninizi görecek ...
(30:19-20)

4QI64

Taşlarınızı rastık taşına dikeceğim (54:Mb).

Bu sözün y o r u m u ... bütün İsrail, g ö z e saran rastık taşı gibidir.
Temellerinizi safirle atacağım (54:İle)
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

B u sözler, C e m a a t K u r u l u m u n t e m e l l e r i n i atan k â h i n l e r l e v e
insanlarla ilgilidir ... O ' n u n s e ç k i n l e r i n i n c e m a a t i , diğer taşların
arasında safir gibi ( ı ş ı l d a y a c a k ) .

Kale burçlarınızı akit taşından yapacağım (54:12a)

B u , U r i m v e Tuttim'in yargısıyla a y d ı n l a n a c a k o l a n o n iki kâ­
hin şefini anlatır. ... güneşin ışığından, a y ı n ... y o k s u n o l m a s ı gibi
o n l a r d a eksik o l a n ...

ve bütün kapılarınızı mücevherden (54:12b)

Bu sözler, İsrail kabilelerinin şeflerini ...
 Hoşea Beyanatları
(4QI66-7)

Hoşea'nın yorumlarının bulunduğu iki parçalı elyazmasının

(4QI66-7) ilkinde, sadakatsiz kadına benzetilen İsrail halkının, oynaşla­
rı; yani Yabancılar tarafından baştan çıkarılışı anlatılır. İkincisindeyse,
N a h u m Açıklaması'nda da sözü edilen 'kızgın genç aslan' ve 'Efrayime
başkaldıracak ... Kâhin' hikâye edilir.
Editio princeps için bkz.). M. Allegro ve A. A. Anderson, DJD, V, 31-2.

4QI66

II Kendisine yeni şarap ve yağ verenin, Baal için harcadığı al­

tın ve gümüşü sağlayanın ben olduğumu bilmedi ( 2 : 8 ) .
Y o r u m u ; o n l a r y e m e k y i y i p d o y d u l a r ; a n c a k ... T a n r ı ' y ı unut­
tular. T a n r ı ' n ı n , hizmetkârları o l a n p e y g a m b e r l e r y o l u y l a g ö n d e r ­
diği b u y r u k l a r ı g ö z ardı e d i p , k e n d i l e r i n i a y a r t a n l a r ı d i n l e d i l e r .
O n l a r a itimat ettiler; körlüklerinde, o n l a r ı tanrı sanıp korktular.

Bu yüzden zamanında tahılımı, mevsiminde yeni şarabımı

geri alacağım. Çıplak bedenini örten yapağımı, ketenimi çekip
alacağım. Oynaşlarının önünde ayıbını ortaya çıkaracağım; kimse
elimde alamayacak onu. (2: 9-10).
Y o r u m u ; Tanrı onları a ç l ı k v e ç ı p l a k l ı k l a c e z a l a n d ı r a c a k ; ö y l e
k i g ü v e n d i k l e r i ulusların n a z a r ı n d a u t a n a c a k l a r v e k ü ç ü k d ü ş e ­
c e k l e r . S e f a l e t l e r i n d e n kurtulmak için k i m s e d e n y a r d ı m a l a m a y a ­
caklar.

Bütün sevincine, bayramlarına, yeni ay törenlerine, Şabat

Cünleri'ne, dinsel bayramlarının tümüne son vereceğim (2:11).
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Y o r u m u ; onlar Yasa'nın h ü k m ü n ü reddedip, ulusların bay­

ramlarını kutlamışlardı. A n c a k sevinçleri tükenip y a s a d ö n ü ş e c e k .
Viran edeceğim asmalarını, incir ağaçlarını; hani 'bunlar, oynaş­
larımın bana verdiği ücrettir' dediği. Çalılığa çevireceğim onları,
yem olacaklar yabanıl hayvanlara ...{2: 12).

4 Q I 6 7 , 2. bölüm

... ve yaraların iyileşmeyecek (5:13).

Y o r u m u ; ... kızgın g e n ç aslan ...

Çünkü ben Efrayim'e bir aslan, Yahuda evine genç bir aslan
gibi olacağım (5:14a).
Yorumu; Efrayim'e vurmak için elini kaldıracak olan son Kâhin ...

Gidip yerime döneceğim, onlar suçlu hissedinceye ve yüzü­

mü arayıncaya kadar; sıkıntıya düşünce beni arayacaklar ( 5 : 1 5 ) .
Y o r u m u ; Tanrı kendi y ü z ü n ü ... sakladı ve o n l a r . . . d i n l e m e d i ...

B ö l ü m 7-9

Fakat onlar, Adem gibi, Antlaşma'yı bozdular (6:7)

Y o r u m u ; ... T a n r ı ' y a karşı geldiler, Y a b a n c ı l a r ı n işlerine g ö r e
hareket e t t i l e r . . .
 Mika Beyanatı
(IQI4, 4QI68)

I. mağaradan çıkarılan bu kısa bölümlerde (IQI4), Mika yorumun­

dan kesitler sunulur. Peygamberin sözleri, Samiriye'yi ve Kudüs'ü kına­
ma niteliğinde olsa da, tarikat anlatıcısı Samiriye'yi Kumran'ın düşman­
ları 'Palavracı' ile ilişkilendirirken; Kudüs'ü ve Yahuda'yı Doğruluk Ö ğ ­
retmeni ve onun Cemaatiyle birlikte anlatır. 4 Q I 6 8 (D)D, V, 36) içinde
sınıflandırılan Mika 4: 8-l2'nin başlığı 'Mika (?) Beyanatı'dır; ancak bu
metinde ne pesher kelimesi ne de başka bir yorum ifadesi bulunduğun­
dan, elyazması kutsal kitapla ilgili olabilir.
Editio princeps için bkz. J. T. Milik, DJD, I, 77-80.

Bütün bunlar Yakup'un isyanı ve İsrail evinin günahları yü­

zünden. Yakup'un isyanından kim sorumlu? Samiriye değil mi?
Yahuda'nın yüksek yeri neresi? Kudüs değil mi? Samiriye'yi taş yı­
ğınına çevireceğim. Kudüs'te üzüm bağları yapacağım (I: 5-6).
Y o r u m u ; b u , Basiti y o l d a n saptıran P a l a v r a c ı y l a ilgilidir.

Yahuda'nın yüksek yeri neresi? Kudüs değil mi? 0:5)

Y o r u m u ; y a s a y ı kendi birliğine a n l a t m ı ş o l a n D o ğ r u l u k Ö ğ ­
retmeni v e C e m a a t K u r u l u ' n d a yasa u y a r ı n c a y a ş a m a k ü z e r e k e n ­
dilerini T a n r ı ' n ı n s e ç k i n l e r i n e a d a y a n v e Yargı G ü n ü n d e kurtarıla­
c a k ... kişiler ima edilir.
 Nahum Beyanatı
(4QI69)

Bir N a h u m Beyanatı'nın büyük bir bölümü, dördüncü mağarada

bulundu (4QI69). Bu parçalar, kutsal kitabın birinci ve ikinci bölümleri­
nin tamamını, üçüncü bölümününse ilk on dört satırını kapsar. Elinizde­
ki kitabın üçüncü bölümünde (s. 79-86), bunların tarihsel önemi üzerin­
de durulmuştu. Buradaki anlatıcı yalnızca şifreli isimlerden (örneğin Kit-
tim, kızgın genç aslan vs) değil; aynı zamanda bilinen kişilerden de (De­
metrius, Antiochus) söz eder. 'Canlı insanları asan kızgın genç aslana'
yapılan gönderme, 'asmak'; muhtemelen çarmıha germek fiilinin, bir tür
yaptırım biçimi olarak uygulandığını gösterir. Yine Tapınak Parşöme-
ni'ndeki anlatıya bakacak olursak (LXIV, 6-13) bu, hilekârların çarptırıla­
cağı ölüm cezasıydı. Kutsal yasaya göreyse, ancak infaz edilmiş ölü bir
beden asılırdı ve örnek olsun diye halka teşhir edilirdi (Yasanın Tekrarı
21:21).
Bu elyazması, paleografik temelde, M . Ö . birinci yüzyılın ikinci ya­
rısına tarihlenir.
Edith princeps için bkz. M. Allegro ve A. A. Anderson, D)D, V,
371-42.

B ö l ü m 1-2

Yolunda kasırgalar ve fırtınalar eser, ayaklarının tozudur bu­

lutlar (1:3).
Y o r u m u ; ... kasırgalar v e fırtınalar, T a n r ı m ı n yarattığı y e r i n v e
g ö ğ ü n giysisidir.
 GEZA VERMES

O, denize kızar ve onu kurutur (1:4a).

Y o r u m u ; D e n i z , ... Kittimdir. O n l a r ı y a r g ı l a m a k v e e g e m e n ­
likleri s o n a e r d i r i l e c e k o l a n bütün y a n d a ş l a r ı y l a b e r a b e r y e r y ü ­
z ü n d e n silmek ...

Basan ve Karınel soldu; Lübnan'ın pınarı kuruyor (1:4b).

Y o r u m u ... i ç i n d e y o k o l a c a k , ... için kötüler d o r u ğ u ... Kar­
ınel v e y a n d a ş l a r ı n a ... L ü b n a n v e L ü b n a n ' ı n f i l i z i ; k a h i n , S a -
d o k ' u n oğulları v e kurullarının a d a m l a r ı d ı r v e ... ö n ü n d e y o k o l a ­
c a k l a r ... s e ç k i n ... bütün d ü n y a halkları ...

Dağlar onun önünde titrer, erir tepeler. Yer sarsılır huzurun­

da. Dünya ve üzerinde yaşayanların tümü titrer. Kim onun gaza­
bına karşı durabilir? Kim dayanabilir kızgın öfkesine? (l:5-6a).
Y o r u m u ...

I Aslanların ini, yavru aslanların mağarası nerede? (2:11).

Y o r u m u ; ... tanrıtanımaz hakların m e s k e n i ...

Aslan nereye giderse yavrusunu da yanında götürür. Kimse

zarar veremez onlara (2:1 Ib).
Y o r u m u ; b u sözler, basit şeylerin a r a y ı ş ı n d a o l a n k i m s e l e r i n
ö ğ ü d ü ü z e r i n e Y u n a n kralı D e m e t r i u s ' u n K u d ü s ' e g i r m e s i y l e ilgi­
lidir. A n c a k T a n r ı , kentin, Y u n a n krallarının e l i n e g e ç m e s i n e izin
v e r m e d i ; A n t i o c h u s ' u n z a m a n ı n d a n Kittim h ü k ü m d a r l a r ı n ı n g e l i ­
şine kadar. B u n d a n sonra ... a y a k l a r ı n ı n altında titredi şehir.

Aslan, yavrularına yetecek kadar avlanır, dişileri için avını

boğazlar (2:12a).
Y o r u m u ; b u sözler, kızgın g e n ç a s l a n ı n , b ü y ü k a d a m l a r ı y l a
v e k u r u l u n d a k i a d a m l a r l a a y a k l a n m a s ı anlatır.

Dişileri için avını boğazlar; mağaralarını avla, inlerini kur-

banlarıyla doldurur (2:l2a-b).
Y o r u m u ; basit şeylerin p e ş i n d e n g i d e n l e r d e n i n t i k a m a l a n v e
onları c a n l ı y k e n asan kızgın g e n ç a s l a n ı n , ... d a h a ö n c e İsrail'de
o l a n ... A ğ a ç t a c a n l ı asılan a d a m y ü z ü n d e n ş ö y l e d e r ; ' s a n a karşı­
y ı m , d i y o r halkın R a b b i ' .
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Halkını ateşte yakacağım, dumanları tütecek. Kılıçla katledi­

lecek genç aslanların. Avını yeryüzünden sileceğim (2:13).
Y o r u m u ... halkın, o n u n o r d u birliğidir ... ve onun genç ars-
lanları ... avı, K u d ü s kâhinlerinin y a ğ m a l a d ı ğ ı zenginliklerdir; ...
İsrail a l ı n a c a k ...

Habercilerininin sesi duyulmayacak artık (2:13b).

Y o r u m u II ... o n u n habercileri, ulusların a r a s ı n d a sesleri k e ­
silecek o l a n e l ç i l e r d i r .

Kanlı şehrin vay haline! Yalan talanla dolu (3:la-b).

Y o r u m u ; b u , E f r a y i m ' i n , son günlerinde basit şeylerin arayışın-
' da o l a n l a r ı n ve y a l a n ve yanlışların peşinden y ü r ü y e n l e r i n şehridir.

Başıboş, geri kalmıyor. Kamçı sesleri, tekerlek sesleri, koşan

atlar, sarsılan arabalar, yüklenen atlılar, alevler ve parıldayan kı­
vılcımlar, katledilenler, ceset kümeleri ... Ölenlerin ardı arkası
kesilmiyor, ölülerine takılıp tökezliyorlar (3:lc-3).
Bu sözler, birlik i ç i n d e basit şeylerin p e ş i n d e n gidenlerin e g e ­
m e n l i ğ i n i v e o n l a r ı n ü z e r i n e i n e c e k o l a n ulusların kılıcını ifade
eder. Esirlik, y a ğ m a l a m a ve yangınlar y a ş a n a c a k onların arasında.
D ü ş m a n , a c ı y l a sürgüne gidecek. Yaşamları b o y u n c a suçluların c e ­
setlerini görecekler. Katliamın ardı arkası k e s i l m e y e c e k . Kötü öğüt­
leri y ü z ü n d e n c e z a l a n d ı r ı l a n b e d e n l e r e takılıp t ö k e z l e y e c e k l e r .

Alımlı fahişenin ayartmaları, ayartan kadın yüzünden; fahişe-

liğiyle ulusları satan, ayartmalarıyla aileleri satan (3:4).
B u sözler; y a n l ı ş sözleriyle, y a l a n d i l l e r i y l e v e hilekâr ağızla­
rıyla, E f r a y i m ' i v e diğerlerini kralları, prensleri, k â h i n l e r i , halkları
v e o n l a r a katılan y a b a n c ı l a r ı y o l d a n ç ı k a r a n l a r l a ilgilidir. O n l a r ı n
öğütleri y ü z ü n d e n şehirler v e aileler y ı k ı l a c a k . O n u r l u a d a m l a r v e
y ö n e t i c i l e r , kendi dillerinin h ü k m ü y l e y o k o l a c a k l a r .

Sana karşıyım -Halkların Rabbinin kâhini- eteklerini yüzüne

kadar çekeceksin ve çıplaklığını uluslara göstereceksin ve utancı­
nı, krallıklara (3:5)
Y o r u m u ... d o ğ u d a k i şehirler ... Ç ü n k ü etekler... III ve ulus­
lar ... a ç ı k saçık tanrıçaları ...
 CEZA VERMES

Üzerine kir akıtacağım ve seni hor görüp küçük düşüreceğim;

öyle ki seni gören herkes kaçışacak (3:6-7b).
B u sözler; basit şeylerin a r a y ı ş ı n d a o l a n v e z a m a n ı g e l d i ğ i n d e
İsrail'de yaptıkları kötü işleri su y ü z ü n e ç ı k a c a k o l a n kişiler i ç i n ­
dir. Ç o ğ u , o n l a r ı n kötülüklerinin farkına v a r a c a k ; küstahlıkları y ü ­
z ü n d e n o n l a r ı hor g ö r e c e k l e r . Y a h u d a ' n ı n g ö r k e m i y ü k s e l d i ğ i v a ­
kit, E f r a y i m ' i n s ı r a d a n a d a m l a r ı kendi b i r l i k l e r i n d e n k a ç a c a k l a r .
K e n d i l e r i n i y o l d a n saptırandan uzak d u r u p İsrail'e k a t ı l a c a k l a r .

Şöyle diyecekler; Harabeye döndü Ninova. Kim dövünecek

onun için? Nereden bulayım seni avutacak birini?
B u s ö z l e r , basit ş e y l e r i n a r a y ı ş ı n d a o l a n l a r i ç i n d i r . O n l a r ı n
kurulu d a ğ ı l a c a k ; birlikleri y o k o l a c a k . Birliği bir d a h a y o l d a n ç ı ­
k a r a m a y a c a k l a r ; sıradan a d a m l a r ı o n l a r ı n ı k u r u l u n u d e s t e k l e m e ­
yecek.

Nehirlerin arasında uzanan Amon'dan daha mı iyisin? ( 3 : 8 a ) .

Y o r u m u ; Amon, M a n a ş ş e ' d i r . Nehirler, M a n a ş ş e ' n i n b ü y ü k
a d a m l a r ı , ... o n u r l u a d a m l a r ı d ı r .

Hangisi sularla çevriliydi ve kimin siperi denizdi ve sular, ki­

min duvarıydı ?{3:8b)
Y o r u m u ; b u n l a r o n u n cesur a d a m l a r ı , y ü r e k l i s a v a ş ç ı l a r ı d ı r .

Etiyopya ve Mısır, onun sınırsız g ü c ü y d ü ( 3 : 9 a ) .

Y o r u m u ...

Put ve Luv, yardımcılarındı (3:9b).

I V Y o r u m u ; b u n l a r Y a h u d a ' n ı n , M a n a ş ş e ' y e katılan A y r ı l ı k ç ı
Evin günahkârlarıdır.

O, sürgüne gitti, tutsak düştü... Çocukları, bütün sokak başla­

rında parçalandılar. Onurlu adamları için kura çektiler; büyük
adamları, zincire vuruldu (3:10).
Y o r u m u ; b u , krallığı İsrail t a r a f ı n d a n y ı k ı l a c a k o l a n M a n a ş ­
ş e ' n i n son d ö n e m l e r i n i anlatır. ... karıları, ç o c u k l a r ı , y a v r u l a r ı tut­
sak d ü ş e c e k l e r . C e s u r v e o n u r l u a d a m l a r ı k ı l ı ç t a n g e ç i r i l e c e k l e r .

Sarhoş olup sersem/eşeceksin (3:1la).

Y o r u m u ; b u , E f r a y i m ' i n k ö t ü l e r i n i ... k a s e l e r i M a n a ş ş e ' d e n
sonra g e l e c e k o l a n ...
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KÜMRAN YAZITLARI

Düşman yüzünden şehirde sığınacak yer de arayacaksın

(3:11b).
Y o r u m u ; b u ... şehirdeki d ü ş m a n l a r ı ...

Senin kalelerin, meyveleri yeni olgunlaşan incir ağaçları gibi

olacak (3:12a).
 Habakkuk Beyanatı
(IQpHab)

Habakkuk Kitabı'nın ilk iki bölümünün bu iyi korunmuş ve ayrıntılı

tefsiri, I. mağaradan çıkarıldı ve 1950 yılında basıldı ( M . Burrows, The
Dead Sea Scrolls of St Mark Monastery, I, N e w H a v e n , 1950, LV-LXI).
Elyazmasının paleografik tarihi ( M . Ö . 30-1), radyo karbon testleriyle
doğrulanmıştır ( M . Ö . 120-5; bkz. yukarıda s. 36-37). Habakkuk Açıkla­
ması; Kumran Cemaati'nin kökenlerinin, Esseni Kutsal Kitap tefsirlerinin
ve tarikatın peygamberlikle ilgili görüşlerinin incelenmesinde temel alı­
nan önemli yazıtlardan biridir. Bu belgenin tarihsel ve öğretisel yönleri,
üçüncü ve dördüncü bölümlerde çözümlenir.

I Peygamber Habakkuk'un görümü. Ya Rab, daha ne kadar

Senin yardımını çağıracağım ve Sen beni duymayacaksın? (1:1-2).
Y o r u m u ; b u , son kuşağın b a ş l a n g ı c ı n ı ... ifade e d e r .

Ya da Sana 'Şiddet' diye bağıracağım ve Sen duymayacaksın?

(1:2b) ...

Neden kötülüğü görmemi ve belaya bakmamı istedin? Viran­

lık ve şiddet var önümde (1:3)
... felaket ve sadakatsizlikle Tanrı ... zenginlikleri y a ğ m a l a r l a r .

Kavgalar ve çekişmeler var (1:3b).

Yasa zayıfladı ve adalet işlemiyor (l:4a-b).

Y o r u m u ; b u , T a n r ı m ı n Yasası'nı hor g ö r e n l e r l e ilgilidir ...
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Kötü, doğruyu kıskaca almış (1:4c).

Kötü, G ü n a h k â r K â h i n d i r . Doğruysa, D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ...

Böylece adalet saptırılıyor (l:4d).

Bakın uluslara. Mucizeleri görüp hayrete kapılacaksınız; za­

manında öyle bir iş yapacağım ki ... söylendiğinde inanamaya­
caksınız II (1:5).
Y o r u m u ; b u sözler, y a l a n c ı y l a v e sadakatsizlik e d e n l e r l e ilgi­
lidir. O n l a r , D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n i n k e n d i l e r i n e ilettiği, T a n -
rı'nın a ğ z ı n d a n ç ı k a n sözleri d i n l e m e d i l e r . B u sözler, Y e n i A n t l a ş ­
m a y a sadık k a l m a y a n l a r içindir. O n l a r , T a n r ı ' n ı n A n t l a ş m a s ı ' n a
i n a n m a d ı l a r , O n u n Kutsal A d ı n ı k ü ç ü m s e d i l e r . B e n z e r ş e k i l d e , b u
sözler, z a m a n ı n s o n u g e l d i ğ i n d e , A n t l a ş m a y ı k ü ç ü m s e y e c e k kişi­
ler içindir. O n l a r ; şiddetin a d a m l a r ı v e A n t l a ş m a y ı b o z a n l a r , son
kuşağın başına g e l e c e k l e r i d u y d u k l a r ı n d a , b u n l a r a i n a n m a y a c a k ­
lar. T a n r ı , kendi hizmetkârları o l a n p e y g a m b e r l e r i n sözleTîni a n l a ­
y a b i l m e s i i ç i n K â h i n ' i n g ö n l ü n e a n l a y ı ş g ü c ü n ü yerleştirdi. B u sa­
y e d e K â h i n , T a n r ı ' n ı n h a l k ı n ı n v e ülkesinin y a ş a y a c a k l a r ı n ı ö n c e ­
den görebildi.

O acımasız ve saldırgan Kildaniler'i doğrulttum (1:6a).

Y o r u m u , b u sözler, savaşta hızlı v e cesur o l a n v e k ı y ı m y a ­
p a n Kittim'i anlatır. B ü t ü n d ü n y a Kittim'in e g e m e n l i ğ i n e g i r e c e k
v e kötü ... T a n r ı ' n ı n y a s a s ı n a i n a n m a y a c a k l a r . . .

Kendilerine ait olmayan meskenlerin mülkiyetini ele geçir­

mek için dünyayı boylu boyuna geçenler kim? (1:6b).
... III o v a y ı aşıp, d ü n y a üzerindeki şehirleri y a ğ m a l a y a c a k ­
lar. T a n r ı ' n ı n da dediği gibi; Kendilerine ait olmayan meskenlerin
mülkiyetini ele geçirmek için

Dehşet verici ve korkunçturlar; gururları ve heybetleri kendi­

lerinden ileri gelir (1:7).
Y o r u m u ; b u sözler, bütün ulusları k o r k u y a v e d e h ş e t e d ü ş ü ­
ren Kittim'le ilgilidir. B ü t ü n kütü tasarılarını bilerek gerçekleştirir­
ler; b ü t ü n uluslara kurnazlıkla ve h i l e y l e yaklaşırlar.
 GEZA VERMES

Parslardan daha çeviktir atları; akşamüzeri kurtlarından daha

hızlı. Korkusuzca ilerliyor atları; avını yutacak kartal gibi kanat
açıyorlar uzaklardan. Saldırmak için geliyorlar,; yüzleri, doğu
rüzgârı gibi ( I : 8-9a).
Y o r u m u ; b u sözler, atlarıyla v e h a y v a n l a r ı y l a d ü n y a y ı a y a k l a ­
rının a l t ı n d a ç i ğ n e y e n Kittim'i anlatır. O n l a r uzaklardan d e n i z i n
a d a l a r ı n d a n gelirler; d o y m a k b i l m e y e n bir kartal gibi halkları yut­
m a k i ç i n . B ü t ü n h a l k l a r a ; ö f k e , g a z a p v e k ı z g ı n l ı k l a saldırırlar.
T a n r ı ' n ı n d e d i ğ i g i b i ; yüzleri, doğu rüzgârı gibi.

Tutsaklarını, kum gibi yığarlar (1:9b).

IV Krallarla eğleniyorlar; prensler, alay konularıdır (1:10a).

Y o r u m u ; b u sözlerle, b ü y ü k l e r i n k ü ç ü m s e n d i ğ i , s a y g ı n k i m ­
selerin hor g ö r ü l d ü ğ ü anlatılır. Krallarla v e p r e n s l e r l e d a l g a g e ç e r ­
ler. G ü ç l ü l e r i a l a y konusu y a p a r l a r .

Kalelere gülüyorlar. Toprak yığıp ele geçiriyorlar onu (1:10b).

Y o r u m u ; b u sözlerle, halkların k a l e l e r i y l e a l a y e d e n v e b u n ­
ları k ü ç ü m s e y e r e k g ü l e n Kittim k u m a n d a n l a r ı anlatılır. O n l a r ı tut­
sak a l m a k ü z e r e , g ü ç l ü bir birlikle kuşatırlar o n l a r ı . K o r k u v e d e h ­
şet s a ç a r a k , o n l a r ı e l e geçirirler. O r a d a y a ş a y a n l a r ı n işledikleri
g ü n a h l a r y ü z ü n d e n onları y o k ederler.

Rüzgâr esip geçiyor. Onların ilahları, kendi güçleridir (1:11).

Y o r u m u ; b u sözler, S u ç E v i ' n i n ö ğ ü d ü ü z e r i n e , y e r y ü z ü n ü
birbirinin ardı sıra talan e d e n Kittim k u m a n d a n l a r ı n ı anlatır. On­
ların ilahları, kendi güçleridir. Bu sözlerle ... b ü t ü n h a l k l a r ...

Ya Rab, ey Tanrım; ezelden beri benim Kutsalım değil misin?

Ölmeyeceğiz. Onları yetkilendirdin, ya Rab, V yargı için; ceza­
landırmak için, ey Kaya, onları yarattın. Gözleri, kötü işler yapa­
mayacak kadar zavallı. Istıraba bakamazsın ( I : I2-I3a).
Y o r u m u ; b u sözler, T a n r ı ' n ı n k e n d i h a l k ı n ı , u l u s l a r ı n e l i y l e
c e z a l a n d ı r m a y a c a ğ ı n ı anlatır. Tanrı, kendi s e ç k i n l e r i n i n e l i y l e
ulusları y a r g ı l a y a c a k . H a l k ı n ı n kötü insanları cezalandırıldıkları
z a m a n , k ö t ü l ü k l e r i n d e n ötürü pişmanlık d u y a c a k l a r v e T a n r ı ' n ı n
buyruklarına uyacaklar. Gözleri, kötü işler yapamayacak kadar
zavallı s ö z l e r i , o n l a r ı n , kötü ç a ğ l a r b o y u n c a a z g ı n c a b a k m a d ı k l a ­
rını ifade e d e r .
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Ey hilekârlar; kötü, kendisinden daha doğru olanı yutarken

neden seyirci kalıp susuyorsunuz? ( I : 13b).
B u s ö z l e r l e ; D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i c e z a l a n d ı r ı l ı r k e n sessiz ka­
lan v e b ü t ü n c e m a a t i n ortasında Y a s a y ı k ü ç ü m s e y e n Y a l a n c ı n ı n
karşısında o n a y a r d ı m e t m e y e n A v ş a l o m ' u n E v i v e kurul ü y e l e r i
anlatılır.

Adamlarla, denizdeki balık, sürünen şeyler gibi ilgilenirsin;

onlara hükmetmek için. Balık oltasıyla avlıyorlar onları, ağlarıyla
çekiyorlar ve salma ağ içinde topluyorlar. Bu yüzden, ağlarına
kurban kesiyorlar. Bu yüzden sevinip şenleniyorlar, kendi salma
ağlarına buhur yakıyorlar; çünkü bunlar sayesinde paylarına dü­
şen fazla ve yemekleri zengin ( I : 14-16).

...VI Kittim ... Denizdeki balık gibi g a n i m e t l e r i n i ve servetle­

rini toplayacaklar. Tanrı şöyle dedi; Bu yüzden kendi ağlarına
kurban kesiyorlar ve salma ağlarına buhur yakıyorlar; kendi san­
c a k l a r ı i ç i n k u r b a n keserler v e savaş s i l a h l a r ı n a i b a d e t e d e r l e r .
Çünkü bunlar sayesinde paylarına düşen fazla ve yemekleri zen­
gin: Ü l k e l e r i y a ğ m a l a y a r a k , h a l k l a r d a n e l d e ettikleri y a ğ m a l a r ı v e
h a r a ç l a r ı -yemekleri- her sene bölüşürler.

Bu yüzden kılıçları, ulusları acımasızca katletmek üzere ha­

vada duruyor {V. 17).
B u sözler; g e n ç l e r i , yetişkinleri, kadınları v e ç o c u k l a r ı kılıç­
tan g e ç i r e n ; r a h i m d e k i y a v r u y a bile a c ı m a y a n Kittimi anlatır.

Kalemde durup izleyeceğim. Tanrı'nın bana söyleyecekleri­

ne, şikâyetimi nasıl yanıtlayacağına bakacağım. Rab, beni yanıtla­
dı ve şöyle dedi; 'görünü yaz; bunu levhalara işle ki; okuyanlar,
hızlı okusunlar ( 2 : 1-2).

...VII v e T a n r ı , H a b a k k u k ' a , son kuşağın b a ş ı n a g e l e c e k l e r i

yazmasını söyledi; ancak ona bu olayların ne z a m a n yaşanacağı­
nı bildirmedi. Okuyanlar, hızla okusunlar s ö z l e r i y l e , T a n r ı n ı n hiz­
metkârları o l a n P e y g a m b e r l e r i n sözlerindeki gizleri T a n r ı tarafın­
d a n a n l a m a s ı s a ğ l a n a n D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i i m a edilir.

Bu olayların zamanı için başka bir görü olacak. Sonla ilgili

olacak bu ve yalan söylemeyecek (2:3a).
 übZA VEKMtS

S o n ç a ğ uzatılacak ve bütün P e y g a m b e r l e r i n anlattıklarını

a ş a c a k b u ; ç ü n k ü T a n r ı m ı n gizleri şaşırtıcıdır.

Gecikse de bekle, olacaklar. Kesin olacaklar; gecikmeyecek­

ler ( 2 : 3 b ) .
B u sözler; o l a y l a r ı n y a ş a n a c a ğ ı z a m a n d a , Y a s a u y a r ı n c a y a ­
ş a y a n , d o ğ r u l u ğ u n h i z m e t i n d e elleri y o r u l m a y a n d o ğ r u l u k i n s a n ­
larıyla ilgilidir. Ç ü n k ü T a n r ı m ı n bütün ç a ğ l a r ı , y i n e k e n d i hikmeti
u y a r ı n c a , o n l a r i ç i n sona e r e c e k .

Bakın şu övünen kişinin ruhuna; oysa o doğru biri değil ( 2 : 4a).

B u s ö z l e r , k ö t ü l e r i n işledikleri s u ç l a r ı n i k i y e k a t l a n a c a ğ ı n ı ,
y a r g ı l a n d ı k l a r ı vakit b a ğ ı ş l a n m a y a c a k l a r ı n ı ... anlatır.

Ancak doğru kişi sadakatiyle yaşayacaktır ( 2 : 4b).

VIII B u sözler, Y a h u d a ' n ı n e v i n d e y a s a l a r u y a r ı n c a y a ş a y a n ­
ları anlatır. T a n r ı , çektikleri a c ı v e D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i m e b a ğ l ı ­
lıkları y ü z ü n d e n o n l a r ı Yargı E v i m d e n a l a c a k .

Dahası, kibirli adam dur durak bilmeden zenginliklere el ko­

yar. Cehennem ve ölüm gibi genişletir boğazını; doymak bilmez.
Bütün uluslar ona katılır; bütün halklar onunla birleşir. Kimse ona
karşı çıkıp da alay etmez mi şu sözlerle; 'Kendisine ait olmayan­
ları yüklenenin vay haline! Daha ne kadar rehin alacak kendisi­
ne? (2:5-6).
B u sözler, ilk z a m a n l a r ı n d a d o ğ r u l u ğ u n a d ı y l a a n ı l a n G ü n a h ­
kâr K â h i n ' i anlatır. A n c a k bu kişi, İsrail y ö n e t i m i n e g e ç t i ğ i n d e ki­
b i r l e n d i . T a n r ı ' y ı k ü ç ü m s e d i . Servet u ğ r u n a , O m u n i l k e l e r i n e iha­
net etti. T a n r ı ' y a isyan e d e n saldırgan a d a m l a r ı n s e r v e t l e r i n e e l
k o y d u . Ulusların malını alarak kendisini g ü n a h a soktu. Yaşamı
b o y u n c a tiksindirici işler y a p t ı , her tür kirliliğin i ç i n d e y a ş a d ı .

Zorbaların doğrulup, sana zulmedecekler uyandığında, onla­

rın avı olmayacak mısın? Ulusları soydun; bu yüzden halkların
geri kalanları da seni soyacaklar ( 2 : 7-8a).
B u sözler, T a n r ı m ı n ilkelerine karşı g e l e n v e o n l a r ı ihlâl e d e n
K â h i n ' i anlatır. IX K ö t ü l ü ğ ü n yargısıyla c e z a l a n d ı r m a k i ç i n ... Bu
y ü z d e n kötü hastalıklara k a p ı l d ı , o n u n b e d e n i n d e n i n t i k a m a l ı n ­
dı. Ulusları soydun; bu yüzden halkların geri kalanları da seni so­
yacaklar Bu sözler, halkları s o y a r a k o n l a r ı n p a r a s ı n a ve s e r v e t i n e
U L U UtlNIZ KAKŞUMtINLtKI KUMKAN YA£l I LAKI

e l k o y a n K u d ü s ' ü n son K â h i n i n i anlatır. A n c a k son günler g e l d i ­

ğ i n d e , o n l a r ı n zenginlikleri v e g a n i m e t l e r i , Kittim o r d u s u n u n e l i ­
ne g e ç e c e k ; ç ü n k ü o n l a r halkların geri kalanıd\r.

Akıtılan kan; ülkeye, kente ve orada yaşayanlara yapılan zu­

lüm yüzünden (2:8b).
B u sözler T a n r ı tarafından d ü ş m a n l a r ı n ı n e l i n e d ü ş ü l e n G ü ­
n a h k â r K â h i n i anlatır; ç ü n k ü o , D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n e v e o n u n
k u r u l u n d a k i a d a m l a r a karşı suç işlemişti. B u y ü z d e n felakete uğ­
ratılan K â h i n i n r u h u a c ı l a r i ç i n d e k a l d ı ; O ' n u n s e ç k i n l e r i n e g ü ­
nahkârca davranmıştı.

Evini haksin kazançla dolduranın, kötülüğün elinden kurtul­

mak için yuvasını yükseklere kuranın vay haline! Evini utanca
boğdun: halkı yıkıma uğratarak kendi ruhunu küçülttün. Duvar
taşları haykıracak, ahşaplar yankılanacak (2:9-11).
Bu sözler, ... K â h i n i X ... z u l ü m sırasında taşlar d ü ş e c e k ve
y a ğ m a l a m a sırasında a h ş a p l a r y a n k ı l a n a c a k . T a n r ı ' n ı n s ö y l e d i ğ i
gibi; halkı yıkıma uğratarak kendi ruhunu küçülttün: Bu sözler,
Tanrı t a r a f ı n d a n h a l k ı n arasında yargısı a ç ı k l a n a c a k o l a n zanlı e v i
anlatır. T a n r ı , o n u y a r g ı l a m a k ü z e r e h a l k ı n a r a s ı n a g e t i r e c e k v e
o n u s u ç l u ilan e d e c e k . S o n r a o n u kükürt ateşiyle c e z a l a n d ı r a c a k .

Kanla şehir inşa edenin, yanlışlar üzerine kasaba kuranın vay

haline! Halkların bütün emeklerinin yanması ve ulusların çabala­
rının boşa çıkması Halkların Rabbinin işi değil mi? (2:12-13).
B u sözler, halkları aldatan P a l a v r a c ı y ı anlatır. O , kan dökerek
kibir kenti inşa e t m e y i ve y a l a n sözlerle bir c e m a a t kurmayı a m a ç ­
lar. B u s a y e d e h a l k l a r ı , sırf o n u n i h t i ş a m ı i ç i n g u r u r a h i z m e t
e d e c e k l e r v e y a n ı l t ı c ı işlere g e b e k a l a c a k l a r . A n c a k işleri b o ş a
ç ı k a c a k . T a n r ı ' n ı n seçkinlerine isyan edenler ateşle yargılanacaklar.

Çünkü sular denizi nasıl dolduruyorsa, dünya da Rabbin

yüceliğinin bilgisiyle dolacak (2:14).
B u sözler, ... d ö n d ü k l e r i n d e ... X I y a l a n l a r ... S o n r a o n l a r a
d e n i z l e r i n s u y u kadar bol o l a n bilgi s u n u l a c a k .

Komşularına içki içirenin, onların şölenlerini izlemek için

kendi zehrini akıtıp da onları sarhoş edenin vay haline (2:15)
 GEZA VERMES

B u sözler, zehirli ö f k e s i y l e D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n i şaşırtmak

ü z e r e , o n u sürgündeki e v i n e kadar i z l e y e n G ü n a h k â r K â h i n i a n ­
latır. B u y ü z d e n o , B a ğ ı ş l a n m a G ü n ü ' n d e o n l a r ı a y a r t m a k i ç i n
k a r ş ı l a r ı n a ç ı k t ı ; Ş a b a t z a m a n ı n d a , O r u ç G ü n ü ' n d e o n l a r ı zor
duruma düşürdü.

Yücelikten çok rezaletle doldurdun kendini. Bunu da iç ki

sersemleş! Tanrı'nın sağ elindeki kâse sana doğru gelecek. Gör­
kemin utanca boğulacak (2:16).
B u sözler, rezaleti y ü c e l i ğ i n d e n d e b ü y ü k o l a n G ü n a h k â r
K â h i n i anlatır. Ç ü n k ü o , k a l b i n i n sünnet derisini k e s m e d i . S u s u z ­
luğunu bastırmak adına sarhoş o l d u . A n c a k Tanrı'nın gazap
kâsesi o n u sersem e d e c e k , ... ç o ğ a l t a c a k ... a c ı s ı ...

Lübnan'a yapılan zulüm seni de boğacak. Sürülerin katli XII

seni dehşete boğacak; akıtılan kan; ülkeye, kente ve orada
yaşayanlara yapılan zulüm yüzünden (2:17).
B u sözler K â h i n ' i anlatır. O , y o k s u l l a r a nasıl m u a m e l e ettiyse
a y n ı b i ç i m d e ö d ü l l e n d i r i l e c e k . Ç ü n k ü Lübnan, C e m a a t K u r u l u ;
sürüler ise Y a s a ' y a u y a n , Y a h u d a ' n ı n sıradan insanlarıdır. O , nasıl
yoksulları y ı k ı m a uğrattıysa, T a n r ı ' d a o n u y ı k ı m l a c e z a l a n d ı r a c a k .
Tanrı'nın söylediği gibi; Kentte akıtılan kan ve ülkede yapılan
zulümler yüzünden: Kent; G ü n a h k â r K â h i n ' i n kirli işler yaptığı ve
Tanrı'nın Mabedini kirlettiği Kudüs kentidir. Ülkedeki zulüm:
K â h i n ' i n , Y o k s u l l a r ı n m a l ı n a e l k o y d u ğ u Y a h u d a kentleridir.

Kendisine şekil verenin yaptığı put, dökme imaj, yalan söy­

lemekten başka ne işe yarar ki? Zanaatkar, dilsiz bir put yaptığın­
da, kendi yaratısına inanır (2:18).
B u sözler, ulusların putlarını anlatır. U l u s l a r , i b a d e t e d e c e k ­
leri v e t a p ı n a c a k l a r ı putları kendileri y a p a r l a r . A n c a k , Y a r g ı l a n m a
G ü n ü g e l d i ğ i n d e , putlarını b e r a b e r l e r i n d e g e t i r e m e y e c e k l e r .

Tahtaya 'Uyan', dilsiz taşa 'Kalk' diyenin vay haline! Böylesi

bir şey rehberlik edebilir mi hiç? O, altın ve gümüşle kaplıdır; an­
cak içinde ruh yok. Oysa Kutsal Mabedindedir Tanrı: XIII sussun
bütün dünya O'nun önünde{2:\9-20).
B u sözler, taşa v e tahtaya t a p ı n a n b ü t ü n ulusları anlatır. A n ­
c a k Y a r g ı G ü n ü g e l d i ğ i v a k i t , T a n r ı , y e r y ü z ü n d e k i b ü t ü n put­
perestleri v e kötü a d a m l a r ı y o k e d e c e k .
 Sefanya Beyanatı
(IQI5, 4QI70)

Sefanya Kitabı'nın 1:18-2:2 bölümlerini kapsayan ve kutsal adın es-

ki-İbrani harfleriyle yazılı olduğu bu parçalar, kötü biçimde yıpranmıştır.
Bu yazıtta geçen uzunca bir alıntı, pesher (yorum) sözcüğüyle devam et­
tirilir. Metin içinde geçen ve bir peygambere ait 'Yahuda'nın ülkesi'
tabiri, Yahudalılara yöneltilen öfkeli sözleri ifade eder. D ö r d ü n c ü
mağarada bulunan iki bölüm, Sefanya I: 12-13 satırlarını tamamlar; kutsal
kitapta geçmeyen bu birkaç kelime, kitabın girişinde ya da p/'shro'sunda
(yorumunda) bulunur; ancak asıl açıklama kayıptır. Bu iki bölüm, kutsal
metin içindeki yerlerine göre sunulmuşlardır.
Editio princeps için bkz. D. Barthélémy ve J. T. Milik, DJD, I, 80; J.
M. Allegro, DJD, V, 42.

4QI70

Rab ne iyilik ne de kötülük edecek. Eşyaları yağmalanacak ve

evleri viraneye dönecek. ... yapamaz ... ( S e f a n y a 1:12-13).
Y o r u m u ...

IQI5

... Onun kıskanç gazabının ateşinde bütün dünya yanacak.

O, yeryüzünde yaşayanların hepsini korkunç bir sona uğratacak
(1:18). Bir araya toplan, ey arsız Ulus, saman çöpü gibi savrul­
madan, Rabbin kızgın öfkesi üzerinize gelmeden önce toparlan
(2:1-2). B u sözler, Y a h u d a topraklarında y a ş a y a n herkesi ...
 Malaki Beyanatı
(Önceden, Tekvin Beyanatı B)
(4Q253a)

Malaki 3:I6-I8'in yeniden üretildiği bu belge, yine bu Kutsal Kitap

bölümünün tefsiriyle sürdürülür.
Editio princeps için bkz. G. R. Brooke, DJD, XXI!, 212-5.

Sonra Rab'den korkanlar birbiriyle konuştular; o, konuşulan­

lara kulak kabarttı ve bunları dinledi. Rab'den korkanlar ve onun
adını düşünenler üzerine, O'nun huzurunda bir anı kitabı yazıldı.
'Onlar benim olacak' der halkların Rabbi, 'harekete geçeceğim
gün onlar mülkiyetim olacaklar. Bir baba kendisine hizmet eden
oğlunu nasıl ayırırsa, ben de onları ayıracağım. Böylece yine doğ­
ru olanı ve günahkârı; Tanrı'ya hizmet edenleri ve etmeyenleri
birbirinden ayırt edeceksiniz ( M a l a k i 3: 16-18). Bu sözler ... d o ğ r u
o l a n v e ...
 Mezmurlar Beyanatı
(IQI6, 4QI7I, 4QI73)

M e z m u r l a r 57 ve 68'e ait bir a ç ı k l a m a n ı n bazı parçaları I.

mağarada bulunmuştu. Bu parçaların büyük bir b ö l ü m ü , tutarlı bir
çeviriye el vermeyecek kadar kısadır; ancak 9. ve 10. bölümlerde Kit-
tim'den (Romalılardan); yani son düşmandan söz edilir. Daha da önem­
lisi, dördüncü mağaradan çıkarılan ve Herod harfleriyle yazılmış iki el-
yazmasında ( 4 Q I 7 I , 4 Q I 7 3 ) , Mezmurlar yorumları geçmektedir. M e z -
mur 37 üzerine yazılmış metinde, adil ve kötü kişilerin kaderleri; tarikat
ve düşmanlarının hikayesiyle, özellikle de Doğruluk Öğretmeni ve
Günahkâr Kâhin arasındaki mücadeleyle ilişkilendirilir. Ayrıca Mezmur­
lar 45 ve 127'nin önemli parçaları da günümüze kadar ulaşabilmiştir.
Editio princeps için bkz. J. T. Milik, DJD, I, 81-2; J. M. Allegro ve A.
A. Anderson, DJD, V, 42-53.

4QI7I

I ... Rabbin huzurunda sessiz dur, sabırla bekle. Tasarılarını

gerçekleştiren adama, başarı kazanana kızma ( 3 7 : 7a).
B u sözler, y a l a n sözleriyle kişileri kandırıp d a o n l a r ı n a n l a m ­
sız şeyleri y e ğ l e m e l e r i n e ve ... için bilgiyi y o r u m l a y a n a kulak a s ­
m a m a l a r ı n a n e d e n o l a n Y a l a n c ı y ı anlatır. I I ... kılıç, a ç l ı k v e h a s ­
talıkla y o k e d i l e c e k l e r .

Kızma, gazaptan kaçın. Öfkelenme, yalnızca kötülüğe sürük­

ler bu seni. Çünkü kötünün kökü kazınacak (8-9a).
B u sözler, Y a s a ' y a d ö n e n herkesi v e kötülüklerinden d ö n ­
m e y i r e d d e d e n l e r i anlatır. K ö t ü l ü k l e r i n d e n d ö n m e y i r e d d e d e n ­
lerin, b u y ü z d e n , k ö k ü k a z ı n a c a k .
 OtZA VtKMtb

Ancak Rabbi bekleyenler, ülkeye sahip olacaklar ( 9 b ) .

B u s ö z l e r , O m u n isteği u y a r ı n c a d a v r a n a n S e ç k i n l e r i n i n
c e m a a t i n i anlatır.

Yakında kötülük sona erecek. O'nun yerine doğru

bakacağım; ancak o artık orada olmayacak (10).
B u sözler, b ü t ü n kötüleri anlatır. O n l a r , kırk s e n e n i n s o n u n d a
y o k e d i l e c e k l e r . Y e r y ü z ü n d e tek bir kötü a d a m b i l e k a l m a y a c a k .

Ancak vefakâr olan ülkeye sahip olacak ve huzurla hoşnut

olacak{\\).
B u sözler, b a ğ ı ş l a n m a m e v s i m i n i kabul e d e c e k v e B e l i y a l ' i n
t u z a k l a r ı n d a n kurtarılacak o l a n Y o k s u l u n birliğini anlatır. D a h a
sonra, yeryüzünün sahipleri memnun olacaklar ve lezzetli
yemeklerle ödüllendirilecekler.

Kötü, doğruya düzen kurar, dişlerini gıcırdatır ona. Rab

kötüye güler; bilir sonunun geldiğini (12-13).
B u sözler, Y a h u d a ' n ı n E v i m d e k i , A n t l a ş m a ' y ı ihlâl e d e n l e r i ;
y a s a u y a r ı n c a y a ş a y a n C e m a a t K u r u l u ü y e l e r i n i y o k e t m e y i tasar­
l a y a n l a r ı anlatır. A n c a k T a n r ı , onları d ü ş m a n l a r ı n ı n e l i n e düşür­
meyecek.

Kötüler; yoksulları ve muhtaçları yıkmak, doğru yolda olan­

ları öldürmek için kılıçlarını kaldırırlar, yaylarını gererler. Ancak
kılıçları kendi kalplerine saplanacak, yayları kırılacak (14-15).
B u sözler, E f r a y i m ' i n v e M a n a ş ş e m i n kötülerini anlatır. O n ­
lar, K â h i n ' e v e o n u n b i r l i ğ i n d e k i a d a m l a r a e l u z a t m a y a y e l ­
t e n e c e k l e r . A n c a k Tanrı e l l e r i n d e n kurtaracak o n l a r ı . D a h a sonra
kötüler, yargılanmak üzere ulusların zalimlerinin eline
düşürülecekler.

vacaf Doğrunun azıcık varlığı, birçok kötünün servetinden

daha iyidir (16).
Bu sözler, ... yasaya uyanlar ... Çünkü kötülerin kolları
kırılacak; ancak Rab, doğruyu koruyacak (17).

Rab, yetkinlerin günlerini gözetir; onların payı sonsuza dek

sürecek. Kötü zamanlarda utanmayacaklar ( I 8 - I 9 a ) .
ULU UbINI/L K A K ^ U M t l N L C K I

III ... kurtarılan, bin kuşak b o y u n c a v a r o l a c a k , A d e m ' i n gör­

k e m i n i n varisleri o l a n ç ö l t ö v b e k a r l a r ı n a ...

Kuraklık zamanında doyacaklar; ancak günahkârlar yok

olacaklar (I9b-20a).
B u sözler, o n l a r ı n kuraklık d ö n e m i b o y u n c a k o r u n a c a ğ ı n ı ;
a n c a k b i r ç o ğ u n u n , O ' n u n seçkinlerinin Birliğine katılmak için
oradan ayrılmamış olanların kuraklık ve salgın hastalıkla
t ü k e n e c e k l e r i n i anlatır.

Rabbi sevenler, kır çiçekleri gibi olacaklar ( 2 0 b ) .

B u sözler, sürülerinin ... önderlik e d e c e k o l a n , T a n r ı ' n ı n s e ç ­
kin kişilerinin c e m a a t i n i . a n l a t ı r .

Duman gibi yok olacak hepsi ( 2 0 c )

B u sözler, T a n r ı ' n ı n kutsal kişilerini e z e n kötülük p r e n s l e r i n i ;
rüzgârla s a v r u l a n d u m a n gibi y o k e d i l e c e k kişileri anlatır.

Kötü, aldığı borcu geri ödemez. Doğrularsa cömertçe verir.

Rabbin kutsadığı insanlar ülkeyi miras alacaklar; lanetledik-
lerininse kökü kazınacak (21-2).
B u s ö z l e r , b ü t ü n d ü n y a n ı n v a r i s l e r i n i , Y o k s u l l a r ı n birliğini
anlatır. O n l a r sonsuza d e k , İsrail'in yüksek d a ğ ı n a sahip ç ı k a c a k ­
lar. O n u n T a p ı n a ğ ı n d a , d a i m a h o ş n u t o l a c a k l a r . A n c a k kökü
kazınacak o l a n l a r ; uluslara z u l m e d e n İsrail'in kötü kişileri y ı k ı m a
uğratılacak v e sonsuza d e k y o k e d i l e c e k l e r .

Rab, adama doğru adım attırır ve onun yollarından hoşnut

olur. O tökezlese de düşmez; çünkü Rab onun elinden tutar (23-4).
Bu sözler, Tanrı'nın kendi huzurunda doğrulttuğu K â h i n ' i ,
D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ' n i anlatır. R a b , Ö ğ r e t m e n i , kendisi için ...
birliğini kursun d i y e seçti.

Gençtim ve şimdi yaşlandım; ancak yine de doğru kişinin

terk edildiğini, çocuklarınınsa ekmek için dilendiğini görmedim.
O hep cömertçe ödünç verir; çocuklarını kutsar (25-6).
B u sözler ...
 GEZA VERMES

IV Adaletsiz kişiler sonsuza dek yok edilecekler; kötülerin

çocuklarının kökü kazınacak (28).
B u n l a r , z u l m e d e n ...

Doğru kişiler, ülkeye sahip olacaklar; sonsuza dek orada

yaşayacaklar (29).
B u sözler, ...

Doğrunun ağzından bilgelik akar, dili adaleti anlatır. Tan­

rı'nın yasası gönlündür; ayağı kaymaz (30-31).
B u sözler ...

Kötü, doğruyu arar, onu öldürmeye çalışır. Ancak Rab, onu

günahkârın eline düşürmez, sınanırken mahkûm etmez (32-33).
B u sözler, Doğruluk Ö ğ r e t m e n i ' n i , kurduğu d ü z e n v e ken­
disine g ö n d e r i l e n y a s a y ü z ü n d e n ö l d ü r m e k i ç i n i z l e y e n G ü n a h ­
kâr Kâhin'i anlatır. Ancak Rab, onu düşürmez; sınanırken mah­
kûm etmez. T a n r ı , o n u , ulusların zalimlerinin e l i n e düşürerek
ö d ü l l e n d i r e c e k ; b ö y l e c e o n u yargı u y a r ı n c a c e z a l a n d ı r a c a k l a r .

Rabbi bekle, Onun yolunu gözle. Ülkeye sahip olman için

yükseltecek seni. Kötünün silindiğini göreceksin (34).
Bu sözler ... kötünün yargılandığını görecek, gerçeğin
m i r a s ı y l a s e v i n e c e k o l a n ...

Lübnan sediri gib i... çöken bir kötü adam gördüm. Onun
önüne geçtim. Ancak orada değildi, aradım, bulunamaz oldu (35-6).
B u s ö z l e r , ... T a n r ı ' n ı n s e ç k i n i n e ... y a l a n c ı y ı v e ... s o n u
g e l e n ... anlatır.

Masum adamı gözle, doğru kişiye bak. Çünkü gelecek barış­

severindir (37).
B u sözler ... barış ...

Ancak dönenler yok edilecek; kötülerin geleceği olmayacak (38).

B u s ö z l e r ... y o k e d i l e c e k v e C e m a a t B i r l i ğ i ' n i n a r a s ı n d a n
kökleri k a z ı n a c a k ...
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

...kötülerin elinden kurtarır onları ve korur; çünkü kendisine

sığınırlar (40).
Bu s ö z l e r . . . Tanrı onları koruyacak ve kötülerden kurtaracak ...

Müzik şefi için: Zambaklar'a göre. Korah oğulları için. Mas-

kil. Bir aşk ilahisi ( M e z m u r l a r 45:1).
B u sözlere g ö r e , b u n l a r , İsrail t ö v b e k a r l a r ı n ı n y e d i b ö l ü ğ ü ...

Yüreğim güzel sözlerle taşıyor. Krala söylüyorum

eserimi.(45:\).
Bu s ö z l e r . . . için kutsal ruh ... kitapları ...

Dilim, usta bir yazarın kalemidir (45:1).

B u s ö z l e r . . . Doğruluk Ö ğ r e t m e n i ... Tanrı, yanıtlayan diliyle ...

4QI73

... boşuna erken kalkıp geç yatıyorsunuz. Zahmetle kazan­

dığınız ekmeği yiyeceksiniz; Rab uykusunda kendisini sevenleri
besleyecek (127: 2).
B u sözler, ... D o ğ r u l u k Ö ğ r e t m e n i ... ç a ğ ı n ı n s o n u n d a k â h i n
... a r a y a c a k l a r ı n ı anlatır.
 Tanımlanamayan Bir Metnin Beyanatı
(4QI83)

Pesher yazınında sıkça geçen 've onun söylediği gibi' giriş ibaresiy­
le birlikte sunulan bir kutsal kitap açıklamasına ait bu üç bölüm, J. M.
Allegro tarafından basılmıştı. Alıntılardan h i ç biri bugüne kadar
ulaşamadı; ancak ifade biçimi ve tarihsel göndermeler Habakkuk
Beyanatı'nı ve diğer pesharim] anımsatır. Kutsal isimler 'Tanrı' (e/) ve
' R a b ' {Yhwh) eski-İbranice harflerle yazılıdır. Yalnızca ikinci bölüm
çeviriye uygundur. 4 Q I 7 2 (DJD, V, 50-1) de, tanımlanamayan metinler
üzerine yazılmış açıklamanın bir bileşimidir; ancak bölümler, toptan bir
çeviriye eklenemeyecek kadar kısadırlar.
Editio princeps için bkz. J. M. Allegro ve A. A. Anderson, DJD, 81-2.

II d ü ş m a n l a r ı ... O n l a r ı n m a b e t l e r i n i kirlettiler ... o n l a r d a n .

O n u n a n t l a ş m a s ı n a k a r ş ı , p e ş p e ş e s a v a ş a g i r d i l e r . T a n r ı , ...
k o r u d u v e kurtardı ... iyi niyet ... K e n d i d o ğ r u l u ğ u n u n y o l u n d a
y ü r ü m e l e r i i ç i n o n l a r a tek bir kalp v e r d i . O n l a r , k ö t ü l ü ğ ü n b ü t ü n
servetini k ü ç ü m s e d i l e r v e kötülüğün y o l u n d a n k a ç ı n d ı l a r ... y a n ­
lış r u h v e d o r u l u ğ u n d i l i y l e ... d a r b e l e r i y l e ... g ü n a h l a r ı ...
g ü n a h l a r ı i ç i n af dilediler. vacatVe o n u n s ö y l e d i ğ i gibi ...
 Son Günler Üzerine Bir Florilegium ya da Tedris
(4QI74)

2. Samuel ve Mezmurlar Kitapları'ndan derlenmiş ve diğer kutsal

pasajlarla bir araya getirilmiş olan bu metinler bütünü; C e m a a t l e
M a b e d i özdeşleştiren tarikat öğretisini ifade eder ve iki M e s i h ' i n -
' D a v u t u n K o l u ' ve 'Yasanın Yorumcusu'- gelişini bildirir. D ö r d ü n c ü
mağaradan çıkarılan ve 'Florilegium' olarak da bilinen bu yazıt (4QI74),
muhtemelen M . Ö . birinci yüzyıl sonlarında yazıya dökülmüştür.
Editio princeps için bkz. J. M. Allegro ve A. A. Anderson, DJD, V,
53-7.

I ... Halkım İsrail için bir yer atayacağım ve onları bu toprak­

lara yerleştireceğim; bir daha düşmanları tarafından rahatsız edil­
meyecekler. Halkım İsrail'e hakimler atayacağım günden itibaren
hiçbir kötünün oğlu onlara tekrar saldıramayacak (2. Samuel
7:10).
Musa'nın kitabında yazıldığı üzere; Ellerinle kurduğun
Mabette, ya Rab, sonsuza dek hüküm sürecek Rab ( Ç ı k ı ş 15: 17-18)
T a n r ı ' n ı n s o n g ü n l e r d e o n l a r i ç i n y a p t ı ğ ı e v d i r b u . B u ; kirli
kişilerin, sünnetsizlerin, A m m o n l u n u n , M o a v l ı n ı n , kırmanın,
y a b a n c ı n ı n asla g i r e m e y e c e ğ i e v d i r ; ç ü n k ü b e n i m Kutsal O l a n ­
larım o r a d a o l a c a k l a r . O n u n g ö r k e m i s o n s u z a d e k v a r o l a c a k ;
d a i m a o n u n ü z e r i n d e b u l u n a c a k . Y a b a n c ı l a r , ö n c e l e r i İsrail'in
T a p ı n a ğ ı n ı g ü n a h l a r ı y l a kirlettikleri gibi artık k i r l e t e m e y e c e k l e r
b u r a y ı . T a n r ı kendisi i ç i n , a d a m l a r ı n M a b e d i n i n inşa e d i l m e s i n i
b u y u r m u ş t u ; b u h u r d u m a n ı g ö n d e r i r gibi y a s a işlerini g ö n d e r ­
meleri için buraya.
 GEZA VERMES

Tanrı'nın Davut'a söylediği gibi; Seni bütün düşmanlarından

kurtaracağım ( 2 . S a m u e l 7:11): Tanrı onları B e l i y a l ' i n b ü t ü n ç o c u k ­
l a r ı n d a n k u r t a r a c a k . B e l i y a l ' i n ç o c u k l a r ı , o n l a r ı aldatırlar; k e n d i
hataları y ü z ü n d e n y o k o l m a l a r ı n ı isterler. K e n d i y o l l a r ı n d a n sapıp
B e l i y a l ' i n e g e m e n l i ğ i n e girmeleri i ç i n , Işığın O ğ u l l a r ı ' n a şeytani
bir tasarıyla g e l m i ş , o n l a r a tuzak k u r m u ş l a r d ı .

Rab, sizin için bir Ev kuracağını açıklıyor ( 2 . Samuel 7: İle).

Sizden sonraki tohumlarınızı büyüteceğim ( 2 . Samuel 7:12). Onun
krallığının daimi tahtını kuracağım (2. Samuel 7:13). Ben ona
baba olacağım, o bana oğul olacak ( 2 . S a m u e l 7: 14). O, z a m a n ı n
s o n u n d a , S i y o n ' u y ö n e t m e k üzere Y a s a n ı n Y o r u m c u s u y l a b e r a b e r
gelecek olan Davut'un Koludur. Yazıldığı üzere, Davut'un yıkık
çadırını doğrultacağım ( A m o s 9:11). Yani Davut'un y ı k ı k çadırı, İs­
rail'i kurtarmak için g e l e c e k o l a n d ı r .

Kötünün öğüdünün peşinden gitmeyen adama ne mutlu!

( M e z m u r 1:1) s ö z ü n ü n a ç ı k l a m a s ı . Y o r u m u ; b u s ö z l e r , h a l k ı n
y o l u n d a n s a p a n l a r l a ilgilidir; s o n g ü n l e r ü z e r i n e p e y g a m b e r
Yeşaya'nın Kitabı'nda yazıldığı üzere; Tanrı, beni güçlü eliyle
tutarak bu halkın yoluna gitmekten alıkoydu ( Y e ş a y a 8: II). Bun­
lar, H e z e k i e l P e y g a m b e r i n kitabında sözü e d i l e n l e r d i r ; Levililer,
benden uzaklaşarak kendi ilahlarının peşi sıra gittiler (Hezekiel
54:10). O n l a r , kendi öğütlerini i z l e y e n v e C e m a a t K u r u l u y e r i n e
kendi h e v e s l e r i n i i z l e y e n S a d o k O ğ u l l a r ı ' d ı r .

Neden uluslar ayaklanıyor; halklar beyhude işler üzerine

düşünüyor? Neden dünyanın kralları kargaşa içinde, prensler
neden Rab'be ve Onun Mesih'ine karşı birleşiyor? ( M e z m u r l a r 2:
I). B u sözler; son g ü n l e r d e , İsrail'in s e ç k i n l e r i n e karşı a y a k l a n a c a k
olan ulusların krallarını anlatır. II ... kusursuzlaştırmak için
Y a h u d a ' n ı n E v i ' n i n s ı n a n a c a ğ ı z a m a n d ı r . B e l i y a l v e h a l k ı n geri
k a l a n ı ; k e n d i l e r i n e b i ç i l e n k a d e r e g ö r e terk e d i l e c e k l e r ; ... M u s a
... b ü t ü n y a s a l a r ı n a u y a c a k l a r . B u , D a n i e l P e y g a m b e r i n kitabında
sözü edilen zamandır: Ancak kötüler yine kötü davranacaklar ve
anlamayacaklar. Doğrularsa kendilerini arındıracaklar ve ak­
lanacaklar ( D a n i e l 12:10). T a n r ı ' y ı t a n ı y a n h a l k g ü ç l ü o l a c a k . ...
a n l a y a n b a ş k a n l a r d ı r onlar.
 Tanıklıklar ya da Kurtarıcı (Messianic) Seçkiler
(4QI75)

Dördüncü mağarada bulunan bu kısa belge (4QI75), M . Ö . birinci

yüzyıl başlarında kaleme alınmıştır. Biçimsel açıdan Hıristiyan tanıklık­
larını (testimonia) ya da Mesih ile ilgili kanıt-metinlerin derlemesini an­
dıran bu yazıt, dört bölüm halinde sınıflandırılmış beş alıntı içerir. B u n ­
lar arasından ancak sonuncusu bir yorumla devam ettirilir.
İlk b ö l ü m , M u s a ' y a benzer bir peygamberin anlatıldığı Yasanın
Tekrarı kitabına ait iki metinden meydana gelir. İkinci bölüm, Balam'ın
Kral M e s i h hakkındaki peygamberliğini tasvir eder. Ü ç ü n c ü b ö l ü m ,
Levililer'in ve Kâhin-Mesih'in kutsamasıdır.
Son bölümün başında geçen Yeşu'dan bir mısra, tarikate özgü bir
Yeşu Mezmuruyla açıklanır (bkz altta 4Q379, s. 533). Birçok uzman,
kutsal kitap alıntısını da göz ö n ü n d e bulundurarak, anlatıcının üç
kişiden söz ettiğini savunur: bir baba ('lanetli adam') ve iki oğlu. Ancak
ikinci c ü m l e d e geçen 'doğruldu' fiili tekil halde kullanıldığından, bu
metinin yalnızca iki erkek kardeşi anlattığını söylemek daha doğru olur.
Editio princeps için bkz. J. M. Allegro ve A. A. Anderson, DJD, V,
57-60.

R a b , M u s a ' y a şöyle d e d i :
Bu insanların sana söylediklerini duydun. Onların söyledik­
leri doğrudur. Keşke hep böyle olsaydı gönülleri; benden kork-
salardı ve buyruklarıma daima uysalardı. O zaman kendilerine ve
çocuklarına sürekli iyilik gelirdi ( Y a s a n ı n Tekrarı 5:28-9). Onlara,
kendi kardeşleri arasından sana benzer bir Peygamber gön­
dereceğim. Onun diline kendi sözlerimi yerleştireceğim. Ken­
disine buyurduklarımın hepsini onlara aktaracak. Benim adıma
sözlerimi aktaracak olan Peygamberi dinlemeyenlerle hesaplaşıl-
masını isteyeceğim ( Y a s a n ı n Tekrarı 18:18-19).
 CEZA VERMES

Sonra sözü o aldı:

Beor oğlu Balam'ın kehaneti. Gözü açılan adamın kehaneti.
Tanrı'nın sözlerini duymuş olanın, En Yücenin bilgeliğini bilenin
Her Şeye Gücü Yetenin görümünü görenin Kehaneti; yere
kapananın gözleri açıldı. Onu görüyorum; ama şimdi değil. Ona
bakıyorum; ama yakından değil. Yakup'tan bir yıldız çıkacak; İs­
rail'den bir asa yükselecek. Moav'ın tapınaklarını yıkacak. Set­
lerin çocuklarını öldürecek ( Ç ö l d e S a y ı m 24:15-17).

Levi için de şöyle dedi:

Tummim'ini Levi'ye ver. Urum'ini dindara ver. Onu Mas-
sa'da sınamış, Meriva sularında onunla tartışmıştın. O, annesine
ve babasına 'Sizi saymıyorum' dedi. Kardeşlerini tanımadı, oğul­
larını bilmedi. Çünkü onlar Senin sözünü dinlediler ve Senin Ant­
laşmana bağlandılar. İlkelerini, Yakup'un; Yasalarını, İsrail'in
önünde yaşatacaklar. Senin burnuna doğru gönderecekler
buhuru, sunağına bir yakmalık sunu koyacaklar. Onun gücünü
kutsa, ey Rab, onun ellerinin yaptığı işlerden hoşnut ol. Onun
karşıtlarının belini kır, bir daha ayağa kalkamasın düşmanları
( Y a s a n ı n Tekrarı 33:8-11).

Y e ş u , şükranını s u n d u k t a n sonra ş ö y l e d e d i :
Bu kenti yeniden kuran adama lanet olsun! Bu kişi, ilk
çocuğu pahasına kentin temelini atacak, en küçük oğlunun
üzerine kapısını kuracak (Yeşu 6:26). L a n e t l i bir a d a m , B e l i y a l ' i n
a d a m ı , halkını tuzağa düşürmek, komşularına felaket getirmek
i ç i n d o ğ r u l d u . Erkek kardeşi y a l a n l a r l a h ü k ü m d a r l ı k etti; her ikisi
d e ş i d d e t e h i z m e t etti. B u şehri y e n i d e n k u r d u l a r . İsrail'deki t a n ­
r ı t a n ı m a z l a r i ç i n d u v a r ö r d ü l e r e t r a f ı n a v e k u l e l e r y a p t ı l a r . Ef-
r a y i m ' d e v e Y a h u d a ' d a bir k o r k u . . . ü l k e d e tiksindirici bir i ş y a p ­
tılar. Y a k u p ' u n ç o c u k l a r ı a r a s ı n d a küfrettiler. S i y o n ' u n surlarında
v e K u d ü s ' t e s u gibi k a n döktüler.
 Kurallar ya da Kutsal Yasa Beyanatları
(4QI59, 4Q5I3-I4)

D ö r d ü n c ü mağaradan çıkarılan ve muhtemelen çağın sonunda

kaleme alınmış üç elyazması (4QI59, 4Q5I3-I4), birçok kutsal yasanın
yeniden yorumlanmış biçimlerini sunar.
ilk kuralda, Yasanın Tekrarı 23:25-6'dan çıkarım yapan anlatıcı;
yoksul birinin başkasına ait toprakta bulunan başakları yiyebileceğini;
ancak bunları evine götüremeyeceğini anlatır. Ancak bu kişi harman-
daysa, hem buradaki yiyecekleri yiyebilir hem de ailesi için bunları top­
layabilir.
İkinci kuralda, yirmi yaşına basan her İsraillinin, ibadet yerinin
bakımı için yarımşar şekel vergi ödemesi gerektiği ifade edilir. Bu pasaj­
da yorumlanan israil geleneği, her İsrailli erkeğin ödemesi gereken
senelik vergiyle ilgilidir (Bkz. N e h e m y a 10:32; Matta 17:24-7; ayrıca
Mishnah içinde geçen Shekalim ya da Şekel Ödemeleri incelemesine
bakınız.) Ancak Kumran kuralları, kutsal yasayla aynı biçimde tek bir
ödemeyi ön görür ve Kudüs'teki Mabedin düzenli desteğini şart koşar.
Burada, 4 Q 5 I 3 böl. 2-4 ve 4 Q 5 I 4 , kısmen birbiriyle örtüşürler.
Ü ç ü n c ü kuralda (4QI59, böl. 2-4) bir İsraillinin köle olarak satıl­
masının yasaklanmasıyla (bkz. Levililer 25:39-46); on iki sulh yargıcının
bulunacağı davalarla, kadın ve erkek giysilerinin yasaklanmasıyla (bkz.
Yasanın Tekrarı 22:5) ve bir adamın bir kadınla evlendiği vakit o n u
bakire olmamakla itham etmesiyle (Yasanın Tekrarı 22:13-21) ilgilidir.
Son olarak, 4 Q 5 I 3 böl. 2-4 ve 4 Q 5 l 4 ' t e saflık kurallarıyla ilgili
düzenlemeler açıklanır.
Editio princeps için bkz. j. M. Allegro ve A. A. Anderson, DJD, V,
6-9; M. Baillet, DJD, V I I , 287-98.
 CEZA VERMES

4QI59

II ... o r a y a bir h a r m a n ya da ü z ü m c e n d e r e s i k u r m u ş o l a n ...

h a r m a n a v a r a n her m u h t a ç İsrailli, orada y e m e k y i y e b i l i r , kendisi
ve ailesi için gıda toplayabilir. Ekin tarlasına giren kişi b u r a d a k i
y e m i ş l e r i y i y e b i l i r ; a n c a k bunları e v i n e g ö t ü r e m e z .
... bir a d a m ı n kendi y a ş a m ı n a karşılık ö d e d i ğ i p a r a n ı n değeri
y a r ı m şekel ... B u n u , y a ş a m ı b o y u n c a y a l n ı z bir k e r e ö d e y e c e k .
M a b e t ş e k e l i n e g ö r e y i r m i g e r a , bir ş e k e l e d e r ( b k z . M ı s ı r d a n
Ç ı k ı ş 3 0 : 12-13) ... 6 0 0 . 0 0 0 kişi i ç i n y ü z t a l a n t ; 3 0 0 0 kişi i ç i n
y a r ı m talant (=30 minah), 5 0 0 kişi için 5 minah, 50 kişi için y a r ı m
minah; y a n i y i r m i beş şekel (bkz. Ç ı k ı ş 38: 25-6) ...

4 Q I 5 9 , b ö l . 2-4

İsrail'in ö n ü n d e ... Y a b a n c ı l a r a hizmet e t m e y e c e k l e r ; ç ü n k ü

onları M ı s ı r ü l k e s i n d e n ç ı k a r a n T a n n ' d ı r ; O , k i m s e n i n k ö l e o l a r a k
s a t ı l m a m a s ı n ı b u y u r d u ... on a d a m ve iki k â h i n ... ; bu on iki ...
huzurunda yargılanacaklar. İ s r a i l ' d e bir k i ş i y e karşı ithamda
b u l u n a n ... o n l a r a göre i n c e l e y e c e k l e r . ... isyan e d e n k i m s e , kasti
b i ç i m d e hareket ettiği için ö l d ü r ü l e c e k .
H i ç b i r k a d ı n , yaşamı b o y u n c a erkek kıyafeti g i y m e y e c e k .
H i ç b i r e r k e k , k a d ı n m a n t o s u y a d a tuniği g i y m e y e c e k ; ç ü n k ü b u
tiksindiricidir.
Eğer bir a d a m ; bir İsrailli bakireyi b a k i r e o l m a m a k l a suçlarsa
ve bu kadınla evliyse, konuşsun; böylece kadının namusunu
s ı n a y a c a k l a r . Eğer a d a m ı n y a l a n s ö y l e m e d i ğ i a n l a ş ı l ı r s a , k a d ı n
ö l ü m l e c e z a l a n d ı r ı l a c a k . A n c a k b u a d a m y a l a n s ö y l e m i ş s e , iki
minah ö d e y e c e k ve y a ş a m ı süresince bu k a d ı n ı b o ş a m a y a c a k . ...

4Q5I3

... m a b e d i n i n şekeline göre, yirmi gera bir şekel e d e r . Y a r ı m

ş e k e l , on iki meah; iki zuzim ... kirliliğin k a y n a k l a r ı da ... Efa ve
bath, kirliliğin k a y n a k l a r ı , a y n ı k a p a s i t e d e d i r ; o n ' i s s a r o n ( o n ­
dalıklar). B i r bath şarap, bir efa tahıla d e n k düşer. B i r seah, 3 ' / *
'issarondur, kirliliğin k a y n a k l a r ı , bir efanın o n d a biri bir 'issaron-
dur. ...
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLAR)

4Q5I4

I ... b ü t ü n kirli ... y e m e y e c e k ... y ı k a n m a k i ç i n y e d i g ü n ...

arınma gününde temizlenecek ve yıkanacak. Arınmaya kendi
' p ı n a r ı n d a n ' b a ş l a m a y a n kişi y e m e k y e m e y e c e k . İlk k i r l i l i ğ i n d e
d e y e m e k y e m e y e c e k . G e ç i c i olarak kirlenen h e r k e s , a r ı n m a g ü n ­
l e r i n d e y ı k a n a c a k ; kıyafetlerini suyla t e m i z l e y i p a r ı n a c a k . D a h a
sonra saflık yasası u y a r ı n c a e k m e k l e r i n i birlikte y i y e c e k l e r . A r ı n ­
m a y a k e n d i ' p ı n a r ı n d a n ' b a ş l a m a y a n kişi y e m e k y e m e y e c e k .
H a l a ilk kirliliğinde o l a n l a r y e m e k y e m e y e c e k l e r . G e ç i c i o l a r a k
k i r l e n e n h e r k e s , a r ı n m a g ü n l e r i n d e y ı k a n a c a k ; kıyafetlerini s u y l a
t e m i z l e y i p a r ı n a c a k . D a h a sonra saflık y a s a s ı u y a r ı n c a e k m e k ­
lerini birlikte y i y e c e k l e r . ... hazırlayanlarla kimse yiyip iç­
meyecek.
 Semavi Prens Melkisedek
(IIQI3)

On bir parçadan oluşan; Melkisedek'in gizemli görünümünü tasvir

eden bu M . Ö . birinci yüzyılda kaleme alınmış II. mağara belgesi, ilk
olarak 1965 yılında A. S. van der VVoude tarafından basılmıştı. Bu yazıt,
zamanın sonunda tutsakların özgür bırakılacağını (Yeşaya 61:1) jübile
yılında mülkiyetin yeniden bölüşülmesini (Levililer 25:13) ve borçların
affedileceğini (Yasanın Tekrarı 15:2) duyuran eskatolojik bir tedris
biçimindedir.
S e m a v i kurtarıcı, Melkisedek'tir. Baş melek M i k a i l ile özdeşleş­
tirilen Melkisedek, 'Cennetin oğullarının' ya da 'Adaletin tanrılarının'
başıdır. O n u n için kullanılan diğer isimler eiohim ve e/dir. A y n ı ter­
minoloji, Şabat Holokostu için Ezgilerde de geçer. Bu İbranice
kelimelerin asıl anlamı 'Tanrı'dır; ancak Yahudi geleneğinde elohim
sözcüğü 'yargıç' anlamında da kullanılabilmektedir. Bu metinde M e l ­
kisedek, şeytani düşmanını, Beliyal'i / Satanı, Karanlıklar Prensi'ni ve
(başka bir yerde) "Melkiresha"'yı (bkz. s. 3 8 5 , 556) yargılarken res­
medilir. B ü y ü k kurtuluşun, o n u n c u Jübilenin s o n u n d a , Bağışlanma
Günü'nde gerçekleşeceği düşünülür.
Bu elyazması, İbranilere Mektup 7'ye; ayrıca Yeni Ahit ve erken
Hıristiyanlık döneminde geliştirilen kurtarıcı kavramına ışık tutar.
Editio princeps için bkz. Garcia Martinez, E. J. C. Tigchelaar ve A.
S. van der VVoude, DJD, XXIII, 221-41.

B ö l ü m 1-4

II ... Tanrı'nın söylediği gibi; Bu Jübile yılında her biriniz

onun mülküne döneceksiniz (Levililer 25:13); yine, Borçları bağış­
lama işini şöyle yapacaksınız: Her alacaklı, komşusuna verdiği
borcu bağışlayacak. Komşusunu ya da erkek kardeşini zor-
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

laınayacak; çünkü Tanrı'nın borçları bağışlama günü açıklanmış­

tır ( Y a s a n ı n Tekrarı 15:2). Z a m a n ı g e l d i ğ i n d e tutsaklarla ilgili a ç ı k ­
l a m a da y a p ı l a c a k , O n u n söylediği g i b i ; tutsakları serbest bırak­
mak için ( Y e ş a y a 61:1) . Bu sözler, T a n r ı ' n ı n o n l a r ı C e n n e t i n O ğ u l -
ları'na, M e l k i s e d e k ' i n mirasına b a ğ ı ş l a y a c a ğ ı n ı ifade e d e r . Ç ü n k ü
Tanrı M e l i k s e d e k ' i n payları arasından onları kurayla ç e k e c e k .
O n l a r ı esaretten kurtarıp geri g ö n d e r e c e k v e b ü t ü n g ü n a h l a r ı n ı ,
kötü işlerini b a ğ ı ş l a y a c a k .
B u şey, d o k u z J ü b i l e d e n sonraki J ü b i l e n i n ilk haftasında ger­
çekleşecek. O n u n c u Jübilenin sonu, Bağışlanma Günü'dür. O
g ü n , b ü t ü n Işığın O ğ u l l a r ı v e M e l k i s e d e k ' i n h a l k ı n ı n a d a m l a r ı
bağışlanacak. Onların ödüllerini açıklayan yasaya göre; bu
z a m a n , M e l k i s e d e k i ç i n Lütuf Yılı'dır. O , k e n d i k u d r e t i y l e T a n ­
rı'nın kutsallarını yargılayacak; Davut'un ilahisinde yazıldığı
üzere yargıyı yürütecek: ELOHİM, yerini aldı kutsal kurulda, yar­
gısını açıklıyor ilahların arasında ( M e z m u r l a r 8 2 : I). O ş ö y l e söy­
ledi; halkların birliğini kendi üzerlerindeki yükseğe çıkart; EL ( f a n -
rı) halkları yargılayacak ( M e z m u r l a r 7: 7-8). O n u n söylediği g i b i ,
Ne zamana kadar haksız karar verecek, kötüyü kayıracaksınız?
Sela ( M e z m u r 8 2 : 2 ) ; b u sözlerle, B e l i y a l v e ... T a n r ı ' n ı n ilkelerin­
d e n s a p a r a k i s y a n k â r l ı k e d e n ruhlar anlatılır. M e l k i s e d e k , T a n ­
rı'nın yargısı u y a r ı n c a intikamını a l a c a k ... o n l a r ı , B e l i y a l ' i n v e
o n u n halkının ruhlarının ellerinden alacak. 'Adaletin tanrıları',
B e l i y a l ' i y ı k ı m a uğratmak için o n u n y a r d ı m ı n a k o ş a c a k l a r . Yük­
seklik ... T a n r ı ' n ı n b ü t ü n o ğ u l l a r ı ... b u ... B u g ü n , T a n r ı ' n ı n
Y e ş a y a P e y g a m b e r a r a c ı l ı ğ ı y l a a ç ı k l a d ı ğ ı Barış/Kurtuluş g ü n ü d ü r ;
bar/5/ açıklayan, iyi haberler getiren, kurtuluşu bildiren ve dağları
aşıp gelen müjdecinin ayakları ne güzeldir. Siyon'a şöyle der:
ELOHİM'iniz egemenlik sürüyor (Yeşaya 52:7). Dağlar, peygam­
b e r l e r d i r ... müjdeci, m e s h e d i l e n ruhtur. Daniel Peygamber
o n u n h a k k ı n d a ş ö y l e d e m i ş t i ; mesh edilen biri, bir prens ( D a n i e l
9:25) ... İyi haberler getiren, kurtuluşu bildiren: ... kitabında
yazılan ... Yas hitanların hepsini avutmak, Siyon'da yas tutanlara
yardım etmek için ( Y e ş a y a 61:2-3). Yas tutanların hepsini avutmak
için: ... b ü t ü n z a m a n l a r ı a n l a m a l a r ı n ı s a ğ l a m a k i ç i n ... D o ğ r u l u k ­
ta ... B e l i y a l ' d e n d ö n e c e k l e r ... T a n r ı ' n ı n y a r g ı s ı y l a ; o n u n l a ilgili
yazılana göre, Siyon'a şöyle der: ELOHİM'iniz egemenlik
sürüyor; Siyon ... A n t l a ş m a ' y a bağlı kalanlar, halkların yolunda
yürümekten vazgeçenler ... ELOHİM'iniz, o n l a r ı Beliyal'in elin­
d e n kurtaracak o l a n M e l k i s e d e k ' t i r .
Tanrı şöyle dedi; Sonra bütün ülkedeki borular ülke dışına
gönderilecek ( L e v i l i l e r 25:9) ...
 Avuntular ya da Tanhumim
(4QI76)

J . M . Allegro tarafından 1968 yılında d ü z e n l e n e n bir d ö r d ü n c ü

mağara elyazmasına ait birçok kısa bölüm ( 4 Q I 7 6 ) , ilahi avuntu
temasını işleyen bir kutsal yazın seçmesidir. Bu yazıtta geçen her alın­
tının sonunda tefsir bulunmaktaydı; ancak bunların birçoğu günümüze
kadar ulaşamamıştır. Bu eski yazıların büyük bir kısmı Yeşaya 40-55'e
aittir (Mezmur 79:2-3; Yeşaya 40:1-5, 41:8-9, 49:13-17, 43:1-2, 4-6; 51:22-
3, 52:1-3, 54:4-10, 52:1-2; Zeharya 13:9). Mezmur 79:2-3'ü temel alan bu
çevrilen b ö l ü m , Yeşaya Kitabı'ndan yeni bir başlıkla -Teselliler- ve
Yeşaya 40'ın giriş paragrafından bir alıntıyla sürdürülür. Dört yıldız
işareti, elyazmasında nokta işaretiyle simgelenen Tetragram yerine kul­
lanıldı.
Editio princeps için bkz. J. M. Allegro ve A. A. Anderson, DJD, V,
60-67.

I Halkının arasında Senin doğruluğunu ve mucizelerini

y a y a c a k . O n l a r ... S e n i n m a b e d i n ... K u d ü s ... k a n ı n ı n ü s t ü n e
kurulu krallıklarla tartışacaklar. ... kahinlerinin bedenlerini
görecekler ... onları gömecek kimse yok ( M e z m u r 79:3). Y e ş a y a
K i t a b ı ' n d a n : T e s e l l i l e r Avut, avut, -diyor Tanrınız- Kudüs'ün kal­
bine seslen, ona köleliğinin sona erdiğini haykır, cezası tamam­
landı ... işlediği günahların ... **** elinden iki katıyla aldı ( Y e ş a y a
40:1-3).
 Catenae ya da Son Günler Üzerine Yazılmış
Kutsal Kitap Metinlerinin Yorumu
(4QI77, 4QI82)

Bu iki belge, tutarlı bir metin oluşturmaya el vermeyen otuzdan faz­

la parçadan oluşur. Bu parçalar arasındaki bağlayıcı tema eskatolojidir;
'günlerin sonunda' tabiri metin içinde altı kere kullanılır. Alıntıların
büyük bir bölümü Mezmurlardandır (Mezmurlar 6, II, 12, 13, 16). Ancak
'Yasa Kitabı' (ya da muhtemelen 'İkinci Yasa') ( 4 Q I 7 7 , böl. 1-4, I. 14),
'Hezekiel Peygamberin kitabı' ( 4 Q I 7 7 , b ö l . 7, I. 3) ve 'Peygamber?
Nehemya'nın Kitabı'na da ( 4 Q I 8 2 , böl. I, I. 4) değinilir. Alıntılar, 'yazıl­
dığı gibi' ibaresiyle; açıklayıcı bölümlerse pesher kelimesiyle başlar. Ay­
rıca bu metin içinde tarikata özgü ifadeler de bulunmaktadır: 'ışığın
taraftarı' (böl. 1-4, I. 8), 'onun kurulunun üyeleri' (a.g.e. I, 16), 'basit şey­
lerin arayışındakilerin birliği' (böl. 9, I. 4), 'Beliyal'in adamları' (böl 10-
11,1. 4), 'Yasa Yorumcusu' (a.g.e.l. 5), 'Işığın Oğulları' (böl. I2-I3İ, II. 7,
II), 'Cemaat Kurulu' (böl. 14, I. 5).
Editio prirıceps için bkz. J. M. Allegro ve A. A. Anderson, DJD, V,
64-74, 80-81; bkz. J. Strugnell, RQ 7(1970), 236-46, 256.

4 Q I 7 7 b ö l . 10-11, 7, 9, 2 0 , 26 ( S t r u g n e l l ' i n d ü z e n l e d i ğ i h a l i y l e )

... B u sözlerin y o r u m u , a d a m l a r ı n ı n g ö n ü l l e r i n i n a r ı n m a s ı y l a
ilgilidir ... o n l a r ı d e n e m e k v e arıtmak için ... ruhla v e saflıkla v e
a r ı n m ı ş ... B u n u n l a ilgili ş ö y l e d e d i , Düşman 'Ona üstün geldim'
demesin diye ( M e z m u r 13:5) ... B u , ... basit ş e y l e r i n a r a y ı ş ı n ­
dakilerin birliğidir ... y ı k m a y a uğraşana kadar ... k ı s k a n ç l ı k l a r ı y l a
ve düşmanlıklarıyla ... Bu sözün yorumu ... Peygamber
H e z e k i e l ' i n K i t a b ı ' n d a y a z a n ...
B u sözlerin y o r u m u , ...onlara karşı bir a r a y a g e l i n e c e ğ i son
g ü n l e r l e ilgilidir.
 Jübileler
(4Q2l6-28, IQI7-I8, 2QI9-20,
3Q5, 4Q482(?), IIQI2)

Kumran keşiflerinden önce Etiyopya çevirisinin bütünü ve Yunanca,

Latince ve Süryanice çevirilerinin bir bölümü bilinen bu pseudepigrap-
hon'un İbranice aslına ait birçok kısa parça, beş Kumran mağarasında
bulunmuştu. Bu eser, melekler tarafından M u s a ' y a iletilen bir vahiy
biçimindedir. M e t i n d e , Tekvin ve Mısırdan Çıkış'ın başlangıcı tedris
biçiminde yeniden hikâye edilir. I-3Q ve IIQ arasında bulunan -4Q par­
çaları dışında- bu bölümler çevrilemeyecek derecede kısadır. Bu metin­
lere atfedilen önem, kitabın uyarlamalarıyla örtüşen ibranice aslının var­
lığını kanıtlıyor olmalarından kaynaklanır.
4. mağarada bulunan bölümler, çeviriye el verecek kadar uzundur­
lar. Editörleri tarafından pseuclo-Jubilees diye de adlandırılan ve takdir
edileceği üzere yalnızca muadil bir belge olarak kabul edilebilecek
4 Q 2 2 5 , genel anlamda Jübileler'e ve Hıristiyanlık öncesi özellikleriyle
öne çıkan İshak'ın kurban edilişi hikâyesine bir dereceye kadar katkıda
bulunabilir.
Belki de jübileler Kitabı'nının aslına ait olan ve paleografik açıdan
M . Ö . ikinci yüzyılın son çeyreğinde yazıldığı kabul edilen 4 Q 2 I 6 yazıt­
ları, Jübileler Kitabı'nın giriş bölümlerini sunar (Etiyopya uyarlamasında
geçen I. ve 24 b ö l ü m , l-ll arasındaki bölümler). Bu yazıtın başlığı,
jübileler kelimesinin İbranice karşılığı olan ' Z a m a n l a r ı n Bölümleri
Kitabı'dır; diğer dördüncü mağara bölümlerinde de tekrarlanan bu
kelime, aynı zamanda Şam Belgesi'nde de geçer (XVI, 3). On bir papirüs
parçasından oluşan 4 Q 2 I 7 ve tek bir deri parçasını içeren 4 Q 2 I 8 , muh­
temelen Jübileler Kitabı'nın giriş bölümlerine aittiler. Yine yıpranmış
parçaların bulunduğu 4 Q 2 I 9 , XXI, I - XXII, I bölümleri arasından önemli
kesitler sunar. Bu b ö l ü m ü n tek önemli katkısı şudur: M e t n i n 2.
sütununun 35-36 satırlarında, İbrahim'in, yaratılıştan sonraki kırk üçün-
O L U DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

cü jübilede öldüğü yazar. Bu tarih, Etiyopya kitabında, kırk dördüncü

jübile olarak değiştirilmişti. 4 Q J u b e 4Q220; Jübileler kitabının 21: 5-10
bölümlerini içerir. M . Ö . birinci yüzyılın son otuz yılına ait olduğu
düşünülen bu kitap Herod harfleriyle yazılmıştır; 4Q2l9'la bazı yerlerde
örtüştüğünden, metin içindeki iki boşluğun doldurulmasında da kullanıl­
mıştır. Geri kalan dört 4QJub elyazması, yine çevrilemeyecek derecede
parçalıdır. O t u z yedi küçük parçadan oluşan 4 Q 2 2 I ; Jübileler 21:22-
39:9 arasında geçen kısa ve tanımlanamayan parçaları kapsar. 4 Q 2 2 2
içinde geçen altı bölüm, Jübileler 25:9-12; 27:6-7 ve 49:5(?)'i; 4 Q 2 2 3 -
4'teki parçalanmış -bazı yerlerde tanımlanabilen- papirüs parçaları ise
Jübileler 32:l8-4l:IO'u anımsatır.
İbranice üç elyazmasının parçaları (4Q225-7), Jübilelere ya da
bunun tutarsız bir uyarlamasına benzer. Her iki durumda da editörleri
tarafından metne koyulan başlık 'pseudo-Jübileler', yanlış bir isimdir.
Paleografik açıdan 4 Q 2 2 5 çağın başlangıcına; 4 Q 2 2 6 , yüzyılın ikinci
yarısına; 4Q227 ise, M . Ö . birinci yüzyılın son on yıllarına aittir. Bu üç
bölümden ilki ve üçüncüsü oldukça parçalıdır; ancak ikinci bölümün
büyük bir kısmı korunabilmiştir. Yazar, burada İshak'ın kurban edilişi
ayrıntılı biçimde anlatır; ancak Tekvin hikayesinden farklı olan bu anlatı
Filistin ç e v i r i l e r i y l e (Sütun 11.4 içinde Tekvin 22:IO'da Jonathan ve
Neofiti Mezmurları; Tekvin 22:11 'de Jonathan Mezmuru ve yine sütun
ll.l'deki aynı pasajda geçen Pirqe de-Rabbi Eliezer 105c), Akedah'ı ya da
İshak'ın bağlanılışını anlatan Kutsal Kitap sonrası hikayelerle benzerlik
gösterir. Kurban ediliş sırasında meleklerin de bulundukları, çevirilerde
sıkça tekrarlanır. 4Q225'te ishak'ın kendini kurban edişinden söz edilir;
bu durumun, Yeni Ahit yazarları tarafından öne sürülen İsa'nın kendini
kurban edişi öğretisine model oluşturduğu düşünülür. Bkz. G. Vermes,
Scripture and Tradition in Judaism (Brill, I960, 193-227; ' N e w Light on
the Akedah from 4 Q 2 2 5 ' , IIS 47 (1996), 140-46.
On dört bölümden oluşan 4Q226 ya da P s j u b ^ metinlerinin yarısı
tanımlanamamıştır, ilk altı bölümde Mısır'dan, ç ö l d e n , Yeşu'nun Ü r ­
dün'ü geçişinden ve Kenan ülkesinden söz edilir. 4 Q 2 2 5 2, ii'ye olduk­
ça benzeyen ve bu belgelerin en uzunu olan 7. bölümde, İshak'ın kur­
ban edilişinden sonra gelişen kötü olaylar anlatılır. 4 Q 2 2 7 ' n i n 2.
bölümünde melekler tarafından bilgilendirilen Hanok, çağdaşlarına kar­
şı ifade verir; burada sözü geçen melekler Gözcüler diye adlandırılır.
Burada, Hanok'un yazma eylemi ve doğru kişilerin yoldan sapmaması
için kullanılan astronomik bilgiler anlatılır. 4 Q 2 2 7 ' d e geçen iki kısa
b ö l ü m d e , M u s a ' y a ve H a n o k ' a (bkz. Jübileler 4:17-24) göndermede
bulunulur. 4 Q 2 2 8 , bir uzun, sekiz kısa b ö l ü m d e n mürekkeptir. Bu
 CEZA VERMES

bölümlerden birinde (böl I, I. 9) geçen ibare şudur: 'Zamanların bölümü

kitabında yazar'. Bu nedenle metnin, Jübileler kitabından alıntılar
yapan, yine de tam olarak çözülememiş bir eser olduğu düşünülür.
4Q2l6-28'le ilgili editio princeps için bkz. J. C. VanderKam ve J. T.
Milik, DID, X I I I , 1-185. I I Q I 2 için bkz. F. G a r c i a Martinez v d . , DJD,
XXIII, 207-20.

4 Q 2 2 0 , böl. I

( J u b xi, 5-10)

İ l a h l a r ı n v e ... p e ş i n d e n g i t m e , y a b a n ı l y a d a e v c i l y a d a
u ç a n k u ş u n kanlı etini y e m e ... y a k m a l ı k s u n u o l a r a k bir esenlik
sunusu kurban edersen; bunu Tanrı'nın hoşnutluğu için y a p .
K a n ı n ı , s u n a ğ a serp. B ü t ü n y a k m a l ı k s u n u e t i n i , y e m e k s u n u s u
y a ğ ı y l a karıştırılmış u n l a birlikte sunağa s u n . ... s u n a ğ ı n ü z e r i n ­
deki her şeyi T a n r ı ' n ı n h u z u r u n d a ateş s u n u s u , h o ş n u t l u k b u h u r u
olarak s u n a c a k s ı n . S u n a ğ ı n üzerindeki ateşte ... e s e n l i k s u n u s u n u
sunacaksın. ... üzerindeki yağı, sakatatların ve böbreklerin
ü z e r i n d e k i yağı v e üzerlerindeki y a ğ ı . . . ( b k z . 4 Q 2 I 9 ) . ... karaciğer
loblarını v e böbrekler i a y ı r a c a k v e ... s u n a c a k s ı n ( b k z . 4 Q 2 I 9 ) ...
s u n u s u y l a v e içkisiyle ...
... o g ü n ve ertesi g ü n ...

4 Q 2 2 5 ( 4 Q 2 2 6 ) böl. 2

I ... o ruh y o k e d i l e c e k ... H a r a n ' d a y i r m i s e n e ( j ü b i l e l e r X I I ,

12, I 8 ' d e geçtiği gibi on y e d i s e n e değil) k a l d ı . İ b r a h i m , T a n r ı ' y a
şöyle dedi; ' B a k , ben çıplağım (çocuğum yok); b u , Eliezer, evimin
o ğ l u , b e n i m v a r i s i m o l a c a k . ' vacat
R a b İbrahim'e şöyle dedi, ' G ö z ü n ü aç ve yıldızlara bak,
deniz kıyısındaki kumları ve yeryüzündeki tozları say; bak
b a k a l ı m s a y a b i l i y o r m u s u n ... İ b r a h i m T a n r ı ' y a i n a n d ı ; b u , o n u n
d o ğ r u l u ğ u n u gösteriyordu. D a h a sonra İ b r a h i m ' i n bir o ğ l u o l d u ;
İ b r a h i m , o ğ l u n a ishak a d ı n ı k o y d u . P r e n s M a s t e m a h , T a n r ı ' n ı n
y a n ı n a v a r d ı v e İshak y ü z ü n d e n İ b r a h i m ' i s u ç l a d ı . B u n u n ü z e r i n e
T a n r ı , İ b r a h i m ' e ş ö y l e d e d i : ' S e v d i ğ i n tek o ğ l u n u , İ s h a k ' ı a l v e
s a n a b i l d i r e c e ğ i m ... d a ğ l a r ı n d a n b i r i n d e , o n u b a n a y a k m a l ı k
s u n u o l a r a k s u n . ' İ b r a h i m kalktı v e s u y o l u n d a n M o r i y a D a ğ ı n a
çıktı... İbrahim g ö z ü n ü kaldırdığında II ateş g ö r d ü . İshak'ın
U L U UtlNIZ K A K ^ U M t N L t K I KUMKAN YA/11 HARI

ü z e r i n e o d u n k o y d u v e birlikte gittiler. İshak, b a b a s ı İ b r a h i m ' e

ş ö y l e d e d i ; ' B a k , o r a d a ateş v e o d u n var. P e k i , y a k m a l ı k s u n u için
kuzu nerede?' İbrahim, oğlu İshak'a şöyle d e d i ; 'Tanrı, kendisi
için bir k u z u bulur.' İshak, b a b a s ı n a ş ö y l e d e d i ; ' B e n i sıkı b a ğ l a '
( M e z m u r l a r J , N xxii, 10'da) ... sunağın ü z e r i n d e d u r a n v e a ğ l a ş a n
kutsal m e l e k l e r ... y e r y ü z ü n d e n oğulları ... M a s t e m a h ' ı n m e l e k ­
leri ... s e v i n ç i ç i n d e ş ö y l e d i y o r l a r d ı ; ' Ş i m d i İshak ö l e c e k ... İb­
r a h i m ' i n T a n r ı ' y a bağlı k a l a c a k m ı y m ı ş , y o k s a zayıf m ı d ü ş e c e k -
ıniş g ö r e c e ğ i z . ' B u n u n ü z e r i n e Tanrı s e s l e n d i , ' İ b r a h i m , İ b r a h i m . '
İbrahim, ' B u r a d a y ı m . ' dedi. O, şöyle dedi, ' Ş i m d i , İbrahim'in
d a h a sevgi d o l u o l a m a y a c a ğ ı n ı b i l i y o r u m ( o l m a d ı ğ ı n ı n y a l a n o l ­
d u ğ u n u b i l i y o r u m ? ) ' . T a n r ı m ı z R a b , İshak'ın y a ş a m ı n ı kutsadı
( 4 Q 2 2 6 7.3). İshak'ın oğlu o l d u (Yakup), Y a k u p ' u n oğlu o l d u
( L e v i l i ) , ü ç ü n c ü k u ş a k ( b k z . 4 Q 2 2 6 7.5) i b r a h i m ' i n , İ s h a k ' ı n ,
Y a k u p ' u n v e L e v i l i ' n i n y a ş a m ı ... s e n e . P r e n s M a s t e m a h b a ğ l a n d ı
v e kutsal m e l e k l e r ( b k z . 4 Q 2 2 6 7.6) ... p r e n s M a s t e m a h v e
B e l i y a l ... d i n l e d i l e r .

4 Q 2 2 6 , 7. bölüm

İ b r a h i m ' i n T a n r ı y a bağlılığı kanıtlandı v e ... hoşnut ... R a b ,

İshak'ın y a ş a m ı n ı kutsadı. İshak'ın oğlu o l d u ( Y a k u p ) , Y a k u p ' u n
oğlu o l d u ( L e v i l i ) , ü ç ü n c ü kuşak. İ b r a h i m ' i n , İ s h a k ' ı n , Y a k u p ' u n
ve L e v i l i ' n i n y a ş a m ı ... s e n e . Kutsal m e l e k l e r ... b u r a d a o r u ç tut.

4Q227, 2. bölüm

... H a n o k , onlar/biz o n a öğrettikten sonra ... altı j ü b i l e yılı ...

a d a m l a r ı n ç o c u k l a r ı n a d o ğ r u y e r y ü z ü ... . O n l a r a karşı tanıklık
etti ... v e G ö z c ü l e r e karşı. G ö ğ ü n v e h a l k ı n ı n y o l l a r ı n ı n v e a y ­
ların ... hepsini y a z d ı ... d o ğ r u o l a n , y o l d a n s a p m a s ı n d i y e ...
 Enoş ve Hanok'un Duası
(4Q369)

Ü ç ü uzun toplam on bölüm, Herod harfleriyle yazılmış bir elyaz-

masına aittir; bunlar, görüşüne göre dua kayıtlarıdır. Ağızlarından bu
sözlerin döküldüğü kişilere açıktan gönderme y a p ı l m a z . A n c a k bu
duaların içeriklerine bakacak olursak, ilk bölüm, Tekvin 4:26'ya göre
Rabbin adını anan ilk insan olan Enoş'la ilişkilendirilebilir. I. bölümün
2. sütunun 10. satırında Hanok'tan söz edildiği için; bu metnin editörleri,
I. bölüm, 2. satırda geçen duanın Hanok'a ait olduğunu iddia ederler. 2.
b ö l ü m d e , ülkelere karşı açılan bir savaş afnlatılır. 3-9 bölümlerse,
okunamaz durumdadır.
Editio princeps için bkz. H. Attridge ve ). Strugnell, DJD, XIII, 353-
62.

I. b ö l ü m

I ... yaşamları boyunca bütün bayramları ... Senin

m u c i z e l e r i n i n ...; bütün d a i m i b u y r u k l a r a r a s ı n d a n , kararlaştırılan
y a r g ı n ı n ç a ğ ı n a kadar, o n l a r için o n u n yargısını b e l i r l e d i n . K e n a n ,
d ö r d ü n c ü k u ş a k t a n ; o ğ l u M a h a l a l e l , b e ş i n c i k u ş a k t a n d ı . ... o ğ l u
Yeret. O ğ l u Yeret altıncı kuşaktandı v e o ğ l u H a n o k . H a n o k ,
y e d i n c i kuşaktı ...

II A d ı n ı n o r a d a yaşatılması i ç i n , a d ı n ı o n a m i r a s bıraktın ...

O ( K u d ü s ? ) , S e n i n topraklarının g ö r k e m i d i r v e o n u n ü z e r i n d e S e n
... G ö z l e r i n o n u n ü z e r i n d e v e o r a d a g ö r ü n e c e k S e n i n ihtişamın
... o n l a r ı n k u ş a ğ ı n a , d a i m i bir miras o l a r a k v e b ü t ü n ... S e n i n iyi
yargıların ... için o n u arındırdın ... sonsuz ışık i ç i n d e . S e n i n ilk
ç o c u ğ u n o l s u n d i y e y a r a t t ı n o n u ... b ü t ü n ü l k e n d e p r e n s v e
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KLIMRAN YAZITLARI

y ö n e t i c i o l s u n d i y e ... göklerin tacını v e bulutların g ö r k e m i n i o n a

b a ğ ı ş l a d ı n ... v e e s e n l i ğ i n i n m e l e ğ i n i , o n u n b i r l i ğ i n e v e ... bir
b a b a k e n d i o ğ l u n a nasıl aktarırsa doğru kuralları, S e n d e o n a a y n ı
b i ç i m d e a k t a r d ı n ... R u h u n , o n u n s e v g i s i n e b a ğ l a n ı r ... o n l a r ı n
a r a s ı n d a n g ö r k e m l i ... yarattın ...
 Hanok'un Kitabı
(4Q20l-2, 204-12)

Önemli Pseudepigrapha metinlerinden biri olan Hanok'un

Kitabı'nın Aramca aslı ilk olarak Kumran mağaralarında bulundu. Daha
önceleri, bu kitabın tam Etiyopya çevirisi, l-XXXII, X C V I I - C I , C V I - C V I I
bölümlerinin bulunduğu Yunanca uyarlaması ve Bizanslı yazar George
S y n c e l l u s tarafından alıntılanan V I - X V bölümleri biliniyordu. 4.
mağarada bulunan yedi suret, Etiyopya uyarlamasının benzeridir. Dev­
lerin Kitabı'na ilişkin diğer dört nüsha; parçalan I. ve 6. mağaralarda da
bulunmuş olan Hanok'un Kitabı'nın 6. bölümüyle bağlantılıdır. Paleog-
rafik açıdan, bu metinlerin hepsi M . Ö . ikinci yüzyıla ve Hıristiyanlık ön­
cesi çağın sonlarına aittir. Bu metinler arasındaki faklılıklar, kısmen
eserin yapısından kaynaklanır: Etiyopya Kitabı'nın LXXII-LXXXII bölüm­
lerinden üretilmiş metne kıyasla bazı diğer bölümlerde, astronomik par­
çalar daha fazla geliştirilmiştir. Meseller Kitabı'nda (XXXVII-LXXI bölüm­
ler) geçen Adamın Oğlu tartışması, hiçbir Kumran yazıtında konu edil­
memektedir. Bu önemli biçimsel farklılıklar; Etiyopyalı çevirmenin çalış­
masından ziyade tek bir Hanok Kitabı'nın bulunmayışına yorulabilir.

Bu bölümlerin bütünü, ç e v r i l e m e y e c e k ö l ç ü d e kısadır. Kumran

yazıtlarındaki birçok boşluğu tahmini b i ç i m d e doldurmuş olan J . T .
Milik'in editörlüğünü yaptığı Etiyopya ve/ve ya Yunanca metnin Aramca
çevirisinin çevirisini sunmak tamamen anlamsız. Bu ciltte sunulan
pasajlar, kendi başlarına anlam ifade edenlerdir. İlk parçada (4Q204),
günahkâr meleklerin yirmi önderlerin Aramca adları sunulur. N u h ' u n
mucizevî doğumundan söz eden ikinci parça (4Q204), Tekvin Apocryp-
hon sütun II ve N u h ' u n Kitabı B ö l ü m l e r i ' n d e ( I Q I 9 ve 4 Q 5 3 4 ) a n -
latılagelen hikâyelerle karşılaştırılabilir. Ü ç ü n c ü ve dördüncü parçalar
(4Q206), Etiyopya uyarlamasına karşılık gelen; ancak dikkat çekecek öl­
çüde bundan farklı olan bir düzeltiye aittir. Beşinci bölüm (4Q209), Ast-
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMKAN YAZI I LAKI

ronomiyle ilgili Kitap, -önceden de belirtildiği gibi- Etiyopya kitabından

daha uzundur. Etiyopya Kitabı'nda bulunmayan Devler Kitabı; diğer
yandan Manichaean, Tevrat'la ilgili yazında ve ortaçağ Yahudi yazının­
da kullanılmıştı.
Bir ön araştırma için bkz. J. T. Milik, The Books of Enoch: Aramaic
Fragments of Qumran Cave 4, Oxford, 1976. Ayrıca bkz. 4 Q 2 0 I 2-8,
203 ve 206 2-3; L. Stuckenbruck, DID, XXXVI, 3-48. 4Q208-9 için bkz.
E. ). C. Tigchelaar ve F. Garcia Martinez, DID, X X X V I , 95-171. Etiyopya
nüshası için bkz. M. A. Knibb ve Edward Ollendorff (yardımcı), The Et-
hiophic Book of Enoch l-ll, Oxford, 1978. Genel bir giriş için: HJP III,
250-68.

4 Q 2 0 I l = E n a ( l E n . V i , 7-vii, I )

III
... B u n l a r , o n l a r ı n ö n d e r l e r i n i n isimleridir. S h e m i h a z a h o n ­
b
ların b a ş ı y d ı ; A r a t a q o p h (bkz. E n ) ikincisi; R a m t a e l ü ç ü n c ü s ü ;
K o k h a b e l d ö r d ü n c ü s ü ; ... e l , b e ş i n c i s i; R a m a e l , altıncısı; D a n i e l ,
y e d i n c i s i ; Z i q i e l ( B k z . E n a ' c ) sekizincisi; B a r a q e l , d o k u z u n c u s u ;
c
A s a e l , o n u n c u s u ; H e r m o n i ( E n ) , o n birincisi; M a t a r e l , o n ikin­
cisi; A n a n e l , on üçüncüsü; Stawel, on dördüncüsü; Shamshiel, on
b e ş i n c i s i ; S h a h r i e l , o n altıncısı; T u m m i e l , o n y e d i n c i s i ; T u r i e l , o n
sekizincisi; Y o m i e l , o n d o k u z u n c u s u ; Y e h a d d i e l , y i r m i n c i s i . B u n ­
lar, o n l a r şeflerinin önderleridir. B ü t ü n b u n l a r , seçtikleri a r a s ı n ­
d a n kendilerine eş seçtiler, onların yanına g i t m e y e başladılar
b
( E n ) v e o n l a r l a kendilerini kirlettiler. O n l a r a b ü y ü c ü l ü k v e sihir­
b a z l ı k ö ğ r e t m e k i ç i n ( E n b ) ... O n l a r d a n h a m i l e k a l ı p d e v l e r i
d o ğ u r d u l a r ...

4 Q 2 0 4 = E n c ( l E n . C v i , 19-cvii, 2 )

il
... b u n l a r d a n sonra, y a ş a m l a r ı b o y u n c a e d e c e k l e r i kötülük­
lerden d a h a b ü y ü k bir kötülük g e l e c e k . Ç ü n k ü R a b ' b i n gizlerini
b i l i y o r u m ; bunları kutsal o l a n l a r anlattı b a n a ve gösterdiler; ilahi
tabletlerde o k u d u m b u n l a r ı . T a b l e t l e r d e ; kuşakların bir biri ardı
sıra b u y o l d a k ö t ü l ü k y a p a c a k l a r ı n ı n , d o ğ r u l u k k u ş a ğ ı n ı n vakti
geldiğinde kötülüğün sona ereceğinin, kötülüğün ve günahların
b i t e c e ğ i n i n , iyi o l a n y e r y ü z ü n e g e l d i ğ i n d e z o r b a l ı ğ ı n o r t a d a n k a l ­
k a c a ğ ı n ı n y a z d ı ğ ı n ı g ö r d ü m , vacaf Ş i m d i , o ğ l u n L e m e k ' i n y a n ı n a
git v e o n a , b u ç o c u ğ u n o n u n oğlu o l d u ğ u n u s ö y l e , y a l a n s ı z ...
 CEZA VERMES

4 Q 2 0 6 ı xxii ( l E n . xxii, 3-7)

... a d a m ı n b ü t ü n o ğ u l l a r ı n ı n ruhu ... H a p i s l e r i n i n tuzağıdır

bunlar. Y a r g ı l a n a c a k l a r ı g ü n e kadar, k e n d i l e r i n e d a y a t ı l a c a k o l a n
b ü y ü k y a r g ı n ı n son g ü n ü n e kadar var o l a c a k l a r , vacat o r a d a , ö l ü
bir a d a m ı n r u h u n u n y a k ı n d ı ğ ı n ı g ö r d ü m ; bağırışı g ö k l e r e k a d a r
y ü k s e l i y o r d u ; ağlıyor v e y a k ı n ı y o r d u ...

4 Q 2 0 6 ı xxvi ( l E n , xxxii, 1-3)

... k u z e y d e k i dağların a r d ı n d a , d o ğ u tarafında başka d a ğ l a r

o l d u ğ u n u g ö r d ü m ; bunlar, s ü m b ü l , d e r e o t u , tarçın a ğ a c ı v e biber­
le ö r t ü l ü y d ü , vacat B u r a d a n , dağların d o ğ u y ö n ü n e d o ğ r u uzak­
laştım, y e r y ü z ü n ü n d o ğ u s u n a doğru i l e r l e d i m , Kızıl D e n i z ' e ulaş­
tım v e sonra b u r a d a n uzaklaşıp karanlıkların a r a s ı n d a n g e ç t i m . ...
Doğruluğun Cenneti'ne geldim.

H a n o k ' u n Astronomi Kitabı

4 Q 2 0 9 7 . b ö l ü m (bkz. l E n . Lxxiii, ı-Lxxiv, 9 0 )

... I I . . . v e sonra b u g e c e b o y u n c a a y ı n y e d i d e ü ç ü parlar; b u

gün i ç i n d e a y ı n y e d i d e dört b u ç u ğ u görünür h a l e gelir v e sonra
a y batar v e y e r i n e girer v e g ü n ü n geri k a l a n ı n d a a y ı n y e d i d e iki
b u ç u ğ u karanlıkta kalır. Y i r m i d ö r d ü g e c e s i n d e , a y ı n y e d i d e dört
b u ç u ğ u karanlıkta kalır v e y e d i d e dört b u ç u ğ u p a r l a m a z . D a h a
sonra a y , y e r i n d e n çıkar v e g e c e n i n geri k a l a n ı n d a a y ı n y e d i d e iki
b u ç u ğ u görünür. G ü n i ç i n d e a y ı n y e d i d e beşi g ö r ü n ü r h a l e gelir
v e s o n r a b a t a r v e y e r i n e girer v e g e c e n i n geri k a l a n ı n d a a y ı n
y e d i d e ikisi k a r a n l ı k t a kalır, vacat g e c e o l u n c a , y i r m i b e ş i n d e ,
a y ı n y e d i d e beşi karanlıkta kalır v e y e d i d e beşi g ö r ü n m e z . G ü n
i ç i n d e a y ı n y e d i d e beş b u ç u ğ u görünür. D a h a sonra a y batar v e
ikinci y e r i n e girer v e g ü n ü n geri kalanında ayın y e d i d e bir
b u ç u ğ u karanlıkta kalır. Vacat Yirmi altısı g e c e s i n d e a y ı n y e d i d e
beş b u ç u ğ u g ö r ü n m e z v e y e d i d e beş b u ç u ğ u karanlıkta kalır.
D a h a sonra ikinci y e r i n d e n ç ı k a r v e b u g e c e n i n geri k a l a n ı n ­
d a a y ı n y e d i d e bir b u ç u ğ u görünür. G ü n i ç i n d e a y ı n y e d i d e altısı
görünür h a l e gelir. D a h a sonra a y batar v e girer v e g e c e n i n geri
k a l a n ı n d a y e d i d e biri karanlıkta kalır vacat Y i r m i y e d i s i g e c e s i n d e
a y ı n y e d i d e altısı karanlıkta kalır v e y e d i d e altısı g ö r ü n m e z . D a h a
sonra a y yükselir v e b u g e c e n i n geri k a l a n ı n d a y e d i d e biri parlar.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

G ü n i ç i n d e a y ı n y e d i d e altı b u ç u ğ u görünür. D a h a sonra a y batar

v e girer ...
III v e s e k i z i n c i g e c e s i n d e a y ı n y e d i d e d ö r d ü parlar. D a h a
sonra a y batar v e girer. B u g e c e güneş ilk y e r i n b ü t ü n b ö l ü m l e r i n ­
deki (?) d ö n g ü l e r i n i t a m a m l a r v e d ö n g ü l e r i n e g i r i p ç ı k m a y a
y e n i d e başlar. D a h a sonra a y batar v e girer. G e c e b o y u n c a a y ı n
y e d i d e ü ç ü kararır. G ü n i ç i n d e a y ı n y e d i d e dört b u ç u ğ u görünür.
D a h a s o n r a a y y ü k s e l i r g ü n ü n geri k a l a n ı n d a a y ı n y e d i d e iki
buçuğu görünür vacat Dokuzu gecesinde ayın yedide dört
b u ç u ğ u görünür. D a h a sonra a y batar v e girer. B u g e c e a y , e v ­
r e l e r i n d e n g e ç e r . D a h a sonra a y batar v e b e ş i n c i y e r i n e girer v e
g e c e b o y u n c a a y ı n y e d i d e iki b u ç u ğ u kararır. B u g ü n a y ı n y e d i d e
beşi g ö r ü n ü r v e y e d i d e beşi ... t a m a m l a n ı r . D a h a sonra b e ş i n c i
y e r i n d e n ç ı k a r ...
 Devler Kitabı
(IQ23-4, 2Q26, 4Q203, 530-33, 6Q8)

Devler kitabı, Hanok'un Etiyopya uyarlamasında bulunmaz; ancak

bunun Manichaean arasında dolaşımda olduğu bilinir ( W . B. Henning,
'The book of Giants', Bulletin of the School of Oriental and African
Studies II, 1943-46, 52-74). Bu kitap aynı zamanda Tevrat yazınında ve
ortaçağ Yahudi yazınında da geçer (bNid. 6la ve Tedris Shemhazai ve
Azael) bkz. J. T. Milik, The Books of Enoch: Aramaic Fragments of Qum-
ran Cave 4, Oxford, 1976, 298-339.
Bu kitabın bazı özellikleri, Daniel'in kitabını anımsatır.
4Q530-33'le ilgili editio princeps için bkz. E. P u e c h , DJD, XXXI, 9-
115.

4Q530

B ö l ü m 2, 6-12

I I ... r u h u m u z u n ö l ü m ü h a k k ı n d a . B ü t ü n dostları g e l d i ğ i n d e
O h i y a h onlara Gilgamesh'in kendisine söylediklerini anlattı v e
H o b a b i s h a y k ı r d ı v e o n u n l a ilgili y a r g ı a ç ı k l a n d ı . Kötü olan,
prensleri l a n e t l e d i ; a n c a k d e v l e r sevindiler, o tekrar l a n e t l e n d i ve
b u n u k a b u l etti. S o n r a a r a l a r ı n d a n ikisi h a y a l g ö r d ü l e r v e u y k u
g ö z l e r i n d e kaçtı ... v e u y a n d ı l a r v e gözlerini açtılar v e b a b a l a r ı
S h e m i h a z a h ' ı n y a n ı n a v a r d ı l a r . D o s t l a r ı n ı n a r a s ı n d a bir h i k â y e
anlattı N e p h i l i n : ... O g e c e r ü y a m d a bir m u c i z e n i n g e r ç e k l e ş ­
tiğini g ö r d ü m . B ü t ü n a ğ a ç türlerinin b u l u n d u ğ u b ü y ü k bir b a h ç e
v a r d ı . B a h ç ı v a n l a r , b a h ç e d e k i her bir a ğ a c ı s u l u y o r l a r d ı ... D i p ­
lerinden kökler dışarı çıktı. H e r bir a ğ a ç üç filiz v e r d i . O l a n l a r ı iz­
l i y o r d u m , t a k i g ö k y ü z ü n d e n ateş dilleri i n i n c e y e d e k . . . . s u y l a
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMKAN YAZITLARI

kaplandı ve y a n g ı n , m e y v e bahçesindeki bütün ağaçları sardı.

A n c a k y a n g ı n , y ı k ı l a n bir a ğ a c a v e topraktaki filizlerine d o k u n ­
m a d ı ... r ü y a m b u r a d a bitti. ... D e v l e r , b u d ü ş ü a ç ı k l a y a m a d ı l a r .
O , ş ö y l e d e d i ... b u r ü y a y ı H a n o k ' a , y o r u m c u k a t i b e , a n l a t a c a k ­
sın v e o d a b i z e b u r ü y a y ı y o r u m l a y a c a k . D a h a sonra kardeşi
O h i y a h , d e v l e r e ş ö y l e d e d i , B u g e c e b e n d e r ü y a m d a bir m u c i z e
g ö r d ü m . G ö k l e r i n h ü k ü m d a r ı y e r / ü z ü n e indi v e tahtlar k u r u l d u
ve Y ü c e O l a n oraya oturdu. Yüzlercesi O ' n a hizmet ediyordu.
B i n l e r c e s i ... O ' n u n h u z u r u n d a d u r u y o r d u . S o n r a kitaplar a ç ı l d ı
v e y a r g ı o k u n d u v e y a r g ı ... y a z ı l ı y d ı v e i m z a l ı y d ı . Y ü c e o l a n
bütün canlılara ve b e d e n e ve bütün yöneticilere hükmeder.
R ü y a m b u r a d a bitiyor, vacat D e h ş e t e k a p ı l a n d e v l e r M a h a v v a i ' y i
çağırdılar; o, N e p h i l i n ' i n (?) c e m a a t i n e g e l d i . Devler, onu
H a n o k ' a g ö n d e r d i l e r ... v e ş ö y l e d e d i l e r , O ' n a git ... ö n c e d e n
o n u n sesini d u y d u n v e o n a r ü y a l a r ı y o r u m l a m a s ı n ı , a n c a k b u
şekilde b i z i m rahata k a v u ş a c a ğ ı m ı z ı s ö y l e ...

4Q53I

22. bölüm

... k e n d i m i g ü ç l ü gösterdim v e kuvvetli k o l u m u n k u d r e t i y l e

v e g ü c ü m ü n d i n ç l i ğ i y l e bütün b e d e n l e r e karşı d u r d u m v e o n l a r a
savaş a ç t ı m . A n c a k b e n ... bul ... beni g ü ç l e n d i r e c e k ; ç ü n k ü kar­
şıtlarım, göklerin m e l e k l e r i cennettedirler v e kutsal yerlerdir o n ­
ların m e s k e n l e r i v e b e n ... ç ü n k ü o n l a r b e n d e n d a h a g ü ç l ü d ü r l e r .
vacat y a b a n ı l h a y v a n l a r ı n ... geldi ve ü l k e halkı bağrıştı ...
O h i y a h o n a anlattı. R ü y a m beni bunalttı v e g ö r d ü ğ ü m görü
y ü z ü n d e n uyku gözlerimden kaçtı. U y u y a m a y a c a ğ ı m ı ve onlar
i ç i n a c e l e e d e m e y e c e ğ i m i b i l i y o r u m ... S o n r a G i l g a m e s h ş ö y l e
d e d i , S e n i n R ü y a n ...
 Tufanla İlgili Bir İhtar
(4Q370, 4QI85)

4 Q 3 7 0 , Tekvin 6-9'da anlatılan Nuh hikâyesinin bir uyarlamasıdır.

iki bölümü bilinen bu yazıtın ancak ilk kısmı çeviriye uygundur. Paleog-
rafik a ç ı d a n bu metin H a s m o n dönemine, M . Ö . birinci yüzyılın ilk
yarısına, tarihlenir; ancak metnin kendisi, Kumran öncesi döneme aittir.
Metinde, Tetragram ( Y H W H ) ve 'el adları geçer. Kötü biçimde tahrifata
uğramış 2. sütunda; anlatıdan, ahlak ve öğütle ilgili bölüme atlanır. Bu
sütunun bir bölümü 4QI85'ten yararlanılarak tamamlanabilir.
4 Q 3 7 0 ' l e ilgili editio princeps için bkz. Carol A. N e w s o m , DJD,
XIX, 85-97.

4Q370 (4QI85)

I O , dağları ü r ü n l e taçlandırdı v e üzerlerine y e m i ş döktü v e

her r u h u iyi m e y v e y l e d o y u r d u . ' H e r kim ki b e n i m isteğimi y e r i n e
getirirse, y i y i p d o y s u n ' der R a b . ' A d ı m ı kutsasınlar. A n c a k , unut­
m a y ı n k i b e n i m n a z a r ı m d a g ü n a h o l a n şeyler yaptılar,' d e d i R a b .
Yaptıklarıyla T a n r ı ' y a isyan ettiler (?) ve tanrı onları b ü t ü n y o l l a r ı n a
göre yargıladı, günahkâr gönüllerinde y a t a n kötü d ü ş ü n c e l e r e
göre. G ü ç l ü o l a n onlara haykırdı v e d ü n y a n ı n bütün temelleri sal­
landı v e dipsiz k u y u l a r d a k i sular fışkırdı. G ö ğ ü n b ü t ü n p e n c e r e l e r i
a ç ı l d ı v e dipsiz k u y u l a r d a n ç ı k a n g ü ç l ü sular sele d ö n ü ş t ü . G ö ğ ü n
p e n c e r e l e r i n d e y a ğ m u r l a r boşaldı v e O , Tufanla onları y o k etti ...
B u n e d e n l e kuru toprak üzerindeki her şey helak o l d u v e a d a m l a r
ve hayvanlar, kuşlar v e kanatlı yaratıklar ö l d ü . Devler kaç­
m a d ı . . . T a n r ı bir işret v e r d i . . . a n t l a ş m a y ı a n ı m s a m a k i ç i n bulutların
arasına bir y a y yerleştirdi ... tufan suları bir d a h a y e r y ü z ü n ü sar­
masın d i y e ... ve su selleri y ü k s e l m e s i n d i y e ...
 KUMRAN YAZITLARI
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ

II ( 4 Q I 8 5 ' l e birlikte) ... kötülükleri ... iyi ve k ö t ü y ü nasıl ayırt

e d e c e k l e r i n i a n l a d ı k l a r ı n d a ... Ç ü n k ü ç i m e n gibi fışkırdılar; a n c a k
o n l a r ı n y e r y ü z ü n d e k i günleri bir gölgedir. Ş i m d i beni i y i c e d i n ­
l e y i n , e y h a l k ı m ; kulak v e r i n b a n a , O size d a i m a m e r h a m e t ...
R a b b i n g ü c ü . M ı s ı r ' d a gerçekleştirdiği m u c i z e l e r i , H a m ' ı n ül­
k e s i n d e k i t a n s ı k l a r ı n ı a n ı m s a y ı n . K a l b i n i z o n u n k o r k u s u y l a tit­
resin v e r u h u n u z o n u n iyi lütuflarıyla sevinsin ...
 Yaratılış Cağları
(4QI80)

Kötü b i ç i m d e yıpranmış bir 4 . mağara e l y a z m a s ı , J . M . Allegro

tarafından bu başlık altında yayımlandı. J. Strugnell ve J. T. Milik, daha
sonraları bu metni daha ileri düzeyde çözümlediler ve yorumladılar.
Tekvin 6:1-4 bölümleriyle temellendirilen ve I. Hanok Kitabı'yla geliş­
tirilen, a n l a m tutarlılığı arz eden tek b ö l ü m d e , düşkün melekler ve
adamların kızlarıyla ilgili mit hikaye edilir. Milik'in düzenlemesini doğ­
ru kabul edersek, bu eserde, insanlık tarihi, yetmiş yıl haftasına (70x7
yıl) bölünür; ilk on yıl haftası, Nuh'la İbrahim arasında geçen süredir.
Strugnell'in iddiasına göre bu elyazması, M . Ö . birinci yüzyıl tarihlidir.
Editio princeps için bkz. J. M. Allegro ve A. A. Anderson, D)D, V, 77-
9; bkz. J. Strugnell, RQ 7 (1970) 252-4; J. T. Milik, JJS 23 (1972), 110-24.

Tanrı tarafından yaratılan çağların y o r u m u ; bütün olayların,

g e ç m i ş i n v e g e l e c e ğ i n belirlendiği ç a ğ l a r ı n y o r u m u . T a n r ı o n l a r ı
y a r a t m a d a n ö n c e , ç a ğ d a n ç a ğ a ... işleri b e l i r l e d i . B u , ilahi tablet­
lerin ü z e r i n e işlendi ... e g e m e n l i k l e r i n i n ç a ğ l a r ı . B u N u h ' t a n İb­
r a h i m ' e k a d a r y a ş a m ı ş o l a n a d a m l a r ı n sırasıdır; t a k i İ b r a h i m ' i n
o ğ l u , İshak, o l a n a kadar; o n yıl haftası.
B u y o r u m ; a d a m l a r ı n kızlarına g e l e n A z a z e l v e m e l e k l e r l e il­
gilidir; kızlar onlara dev doğurdular. Azazel ... ve kötülük,
k ö t ü l ü ğ ü n varisi o l m a l a r ı n a n e d e n o l d u ... y a r g ı l a r v e c e m a a t i n
yargısı.
 Nuh'un Kitabı
(1QI9, 1QI9 bis, 4Q534-6, 6Q8, 19)

Bu kısım; I. 4. ve 6. mağaralarda bulunan bazı kısa bölümlerin der-

lenmesiyle oluşturulmuştur. Jübileler 10:13 ve 21:10'cla bahsi geçen
Nuh'un kitabının, Tekvin Apocryphon'u llff. ve Hanok 106 içinde Aram-
ca bir özeti bulunur (bkz. J. T. Milik, DJD, III, 116-19, 136). I Q I 9 ve I 9 b i s ,
İbranice bir uyarlamanın parçalarıdır; 6 Q 8 ve 19 ise Aramca bir Nuh an­
latısına aittirler.
I Q I 9 , 6 Q 8 ve I Q a p G e n , Nuh'un mucizevî doğuşunu anlatırlar. Ay­
nı konuyu işleyen 4 Q 5 3 4 ise bazı bilim insanlarınca Kral M e s i h ' i n
doğuşunu konu edinen bir belge olarak düşünülmüştü (bkz. s. 370).
I Q I 9 böl l'de, Tufan'dan önce insanlığın içinde bulunduğu sefil durum;
3., 13-14 bölümlerde, Nuh'un doğuşu mucizevi işaretlerle birlikte konu
edilir.

4Q534-6 ile ilgili editio princeps için bkz. E. Puech, DJD, XXXI, 117-70.

IQI9, 3. bölüm

... b a b a s ı n a ... L e m e k ( N u h ' u n b a b a s ı ) ... ç o c u ğ u n , e v i n

o d a l a r ı n ı g ü n e ş gibi aydınlattığını ... korkutmak için ...

B ö l ü m 13-14

... senin g ö r k e m i n i n ihtişamı için ... T a n r ı ' n ı n g ö r k e m i için

... g ö r k e m l i m e r h a m e t e t a ş ı n ı r ... c e n n e t i n o ğ u l l a r ı a r a s ı n d a
onurlandırılır ve ...
 GEZA VERMES

4Q534

I ... e l i n i n : o n u n iki dizi. B a ş ı n d a kırmızı bir d o ğ u m lekesi.

Y ü z ü n d e (?) bir m e r c i m e k şekli o l a c a k . İki y ı l s o n r a bir ş e y i n
d i ğ e r i n d e n nasıl ayırt e d i l e c e ğ i n i s e z e c e k . G e n ç l i ğ i n d e ... gibi ...
ü ç kitabı ö ğ r e n m e m i ş o l d u ğ u m ü d d e t ç e hiçbir şey b i l m e y e n bir
a d a m gibi o l a c a k . D a h a sonra o n u r k a z a n a c a k v e a n l a y ı ş g ü c ü n e
s a h i p o l a c a k ... e r d e m l i kişiler o n a g e l e c e k , o n u n d i z l e r i n e .
B a b a s ı y l a v e atalarıyla ... kardeşlerinin ... o n u i n c i t e c e k . Ö ğ ü t v e
i h t i y a t o n u n l a o l a c a k v e o , a d a m ı n sırlarını b i l e c e k . Bilgeliği
b ü t ü n h a l k l a r a u l a ş a c a k v e o , bütün c a n l ı l a r ı n sırlarını b i l e c e k .
O ' n u n için tasarladıkları boşa ç ı k a c a k v e o , bütün c a n l ı l a r a hük­
m e d e c e k . O ' n u n bütün tasarıları g e r ç e k l e ş e c e k v e r u h u n u n nefesi
... v e o n u n tasarıları d a i m i o l a c a k ...

4 Q 5 3 6 (4Q534, 7. bölüm)

... K e n d i o ğ u l l a r ı n a bilgelik öğretisini öğreten b ü t ü n a d a m l a r

k u t s a n s ı n . Ç ü n k ü o , kötü g ü n l e r d e ö l m e y e c e k . Y a z ı k s a n a , e y
b u d a l a ; ç ü n k ü a ğ z ı n seni ... ile a l d a t a c a k ... ö l ü m c e z a s ı ... K i m
b u sözlerimi d a y a n ı k l ı bir kitaba y a z a c a k v e b u s ö z ü m ü y o k o l ­
m a y a c a k bir p a r ş ö m e n d e (?) k o r u y a c a k ? B a k ... v e k ö t ü n ü n hoş­
nutluğu e b e d i y e n sona e r e c e k ...
 Baş Melek Mikail'in Sözleri
(4Q529, 6Q23)

Bu kötü b i ç i m d e muhafaza edilmiş A r a m c a b ö l ü m d e , anlatıcı,

Mikail, bir görü hakkında genel olarak meleklere ve 4. satırda, Cebrail'e
seslenir. Nuh'un oğulları S a m ve H a m ' a ve kötülüklerle dolu bir kentin
inşasına değinen bu bölümün konusu muhtemelen Babil Kulesi'nin in-
şasıdır. Eğer her yönde (doğu, batı, kuzey ve güney) ikişer dağ varsa,
metinde anlatılan dokuzuncu dağ özel olmalıdır: Siyon ya da Sina?
Editio princeps için bkz. E. P u e c h , DJD, XXXI, 1-8.

I. bölüm

M i k a i l ' i n m e l e k l e r e y ö n e l t t i ğ i k i t a p s ö z l e r i ... Ş ö y l e d e d i :
O r a d a ateş b ö l ü m l e r i b u l d u m ... v e o r a d a y e d i d a ğ g ö r d ü m : ikisi
d o ğ u d a , ikisi b a t ı d a , ikisi k u z e y d e v e ikisi g ü n e y d e y d i . O r a d a
C e b r a i l m e l e ğ i g ö r d ü m ... bir görü gibi. S o n r a o n a g ö r ü y ü göster­
d i m . B a n a ş ö y l e d e d i : ... E f e n d i m i n , d ü n y a n ı n R a b b i n i n kitabında
şunlar y a z a r : B a k , ... H a m ' ı n oğulları v e Ş a m ' ı n oğulları arasında.
E f e n d i m , d ü n y a n ı n R a b b i ... o n l a r ... gözyaşı ... E f e n d i m , d ü n ­
y a n ı n R a b b i a d ı n a bir şehir k u r u l d u v e o r a d a , E f e n d i m i n , d ü n ­
y a n ı n R a b b i n i n gözleri ö n ü n d e kötülükler y a p ı l a c a k ... E f e n d i m ,
d ü n y a n ı n R a b b i , yaratısını a n ı m s a y a c a k ... v e e f e n d i m , d ü n y a n ı n
R a b b i o n a m e r h a m e t e d e c e k v e o n a ... a d a m , u z a k d i y a r l a r d a
o l a c a k ... o v e o n a ş ö y l e d i y e c e k : B u n a bak ... b e n i m için g ü m ü ş
v e altın ... Ş ö y l e d i y e c e k : ... v e adil a d a m ...
 Levili'nin Ahiti (i)
(4Q2I3-I4, IQ2I)

Aramca Levili'nin Ahiti kitabını meydana getiren, M . Ö . birinci yüz­

yıl ortalarına tarihlenen kısa bölümler arasında bulunan iki 4 Q 2 l 3 a
sütunu, Levili'nin duasından kesitler sunar. Aynı metnin en iyi bölümü,
Mt Athos'ta bulunan Yunanca bir elyazmasında da geçtiğinden (Kout-
loumous Manastırı, 39. cilt, on birinci yüzyıl), bu duadaki boşlukların
büyük bir bölümünü tamamlamak mümkün hale gelir. Levili'nin Ahitine
ait diğer Aramca kısa bölümler, başka konuların yanı sıra 'yüksek kâhin­
liğin krallığı'ndan söz eder ve bunlar I Q 2I altında listelenir (Bkz. J. T.
Milik, DJD, I, 87-91).
Editio princeps için bkz. M. E. Stone ve J. C. Greenfield, DJD, XXII,
1-71. On iki Atanın Ahitleri içinde Levili'nin Ahiti için bkz. HJP III, 767-81.

4Q2l3a

I Sonra gözlerimi ve y ü z ü m ü göğe doğru ç e v i r d i m ve ağzımı

a ç t ı m v e k o n u ş t u m . Ellerimin p a r m a k l a r ı n ı a r a l a d ı m v e e l l e r i m ...
doğru için kutsal o l a n a doğru v e d u a ettim v e ş ö y l e d e d i m , R a b ,
S e n her g ö n l ü tanırsın v e y a l n ı z c a S e n , g ö n l ü n b ü t ü n d ü ş ü n ­
c e l e r i n i bilirsin. Ş i m d i o ğ u l l a r ı m y a n ı m d a l a r . B a n a d o ğ r u l u ğ u n
bütün y o l l a r ı n ı ver v e b e n d e n uzaklaştır, e y R a b , kötü r u h u , kötü
n i y e t i , ahlaksızlığı v e gururu. B a n a öğüt v e r v e d o ğ r u l u k v e bilgi
ve güç; Seni m e m n u n e d e n şeyleri y a p m a m için ve Senin
h u z u r u n d a m e r h a m e t b u l m a m v e b e n i m l e ilgilendiğin i ç i n sana
ş ü k r e t m e m i ç i n , e y R a b , S e n i n için iyi v e g ü z e l o l a n ı y a p m a m
i ç i n . B e n i , S e n i n y o l u n d a n saptıracak d ü ş m a n l a r ı m ı n b a n a hük­
m e t m e l e r i n e izin v e r m e . M e r h a m e t e t b a n a , e y R a b v e b e n i
O L U DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YA/J HARI

y a k ı n m a al ki II S e n i n hizmetkârın o l a y ı m ve Senin iyi bir

y ö n e t i c i n o l a y ı m ...
S e n , e y R a b , b a b a m İbrahim'i v e a n n e m S a r a y ' ı kutsadın v e
o n l a r a , sonsuza d e k kutsanacak iyi bir t o h u m v e r e c e ğ i n i s ö y l e d i n .
B u n e d e n l e h i z m e t k a r ı n L e v i l i ' n i n d u a s ı n a k u l a k v e r ... d a i m a
doğru y a r g ı d a b u l u n m a s ı için ... hizmetkarının o ğ l u n u h u z u r u n ­
d a n s ü r m e ... S o n r a ... gittim ... b a b a m Y a k u p ' a . ... A b e l -
M a y i n ' d e n ... S o n r a d u r d u m v e ... y e r l e ş t i m .

4Q2I3

(Kahire Geniza'sından tamamlandı)

B ö l ü m li

... v e size a n l a t ı y o r u m o ğ u l l a r ı m , size gerçeği g ö s t e r e c e ğ i m ,

s e v d i k l e r i m . B ü t ü n işlerinizin başı doğruluk o l a c a k v e b u d a i m a
s i z i n l e o l a c a k . D o ğ r u l u k v e g e r ç e k ... k u t s a n m ı ş m a h s u l l e r e
getireceksiniz, iyilik e k e n iyilik biçer; a n c a k kötülük e k e n e ektiği
geri d ö n e r . O ğ u l l a r ı n ı z a harfleri ö ğ r e t i n , öğreti v e b i l g e l i k , b i l ­
gelik d a i m a y a n ı n ı z d a olur. Bilgeliği ö ğ r e n e n o n u r l a n d ı r ı l ı r ; a n ­
c a k bilgeliği k ü ç ü m s e y e n l e r hor görülür v e aşağılanır. O ğ u l l a r ı m ,
kardeşim Yusuf'a b a k ı n , g ö r k e m v e y ü c e l i k a d ı n a harfleri v e b i l ­
gelik öğretisini öğrendi o ve krallar için ... Bilgeliği ö ğ r e n m e k t e n
geri k a l m a y ı n ... Bilgeliği ö ğ r e n e n herkes ... gittiği her ü l k e d e ve
b ö l g e d e k a r d e ş ç e ... n e bir y a b a n c ı d ı r n e d e ... herkes o n u o n u r ­
landırır; ç ü n k ü bilgelik ö ğ r e n m e k isterler. O n u n s e v e n l e r i çoktur
v e o n u n iyiliğini isteyenler s a y ı c a kalabalıktır. O n u n bilgelik söz­
lerini d u y a b i l m e k için o n u o n u r tahtına oturturlar. B i l g e l i k , o n u
bilenler için b ü y ü k bir zenginliktir ve o n u satın a l a n l a r için iyi bir
h a z i n e . Eğer kudretli krallar gelirlerse v e y a n l a r ı sıra b ü y ü k bir
k a l a b a l ı k v e atlı a d a m l a r v e a r a b a l a r getirirlerse v e o r a d a k i her
şeyi yağmalarlarsa, bilgelik hazinelerine d o k u n m a z l a r ve ...
bulamazlar...

4Q2l3b

Yedi, benden ayrıldı ve u y k u m d a n u y a n d ı m . Sonra şöyle

d e d i m , ' b u bir g ö r ü y d ü v e b u görü y ü z ü n d e n ç o k h e y e c a n l ı y ı m . '
B u n u içime g ö m d ü m ve hiç kimseye açıklamadım. Sonra b a b a m
 GEZA VERMES

İ s h a k ' a gittik v e o d a bizi k u t s a d ı . S o n r a b a b a m Y a k u p , s ö z ü

u y a r ı n c a sahip o l d u k l a r ı n ı n o n d a birini v e r d i v e b e n k a h i n l i ğ i n
başında ilktim v e b a n a , o ğ u l l a r ı n d a n birine, bir h e d i y e v e r d i ...
T a n r ı ' y a v e b a n a k â h i n giysisini g i y d i r d i v e b e n i a t a d ı v e b e n
e b e d i T a n r ı ' n ı n kahini o l d u m ...

4 Q 2 I 4 , 2. bölüm

S u n a ğ ı n d u v a r l a r ı n a kan serpmek i ç i n . K a n a b u l a n a n ellerini

v e a y a k l a r ı n ı tekrar yıka v e t u z l a n m ı ş kısımları s u n m a y a b a ş l a .
Ö n c e l i k l e k e l l e y i sun v e o n u yağla kapla v e k u r b a n e d i l e n
b o ğ a n ı n ü z e r i n d e k a n g ö r ü n m e s i n . D a h a sonra b o y n u n u v e ö n
b a c a k l a r ı n ı v e g ö ğ s ü n ü v e g ö ğ s ü n ü n y a n l a r ı n ı v e u y l u k etini v e
b e l i n d e k i o m u r g a s ı n ı . U y l u k e t i n d e n sonra y ı k a n m ı ş arka b a c a k ­
larını v e bağırsaklarını. D a h a sonra y a ğ l a y o ğ r u l m u ş i n c e u n u v e
e n s o n u n d a b u n l a r ı n üzerine şarap d ö k v e ü z e r l e r i n d e b u h u r y a k
v e b ü t ü n bunları kuralına göre y a p .

4 Q 2 l 4 a , I. bölüm

B u n l a r , sunaktaki y a k m a l ı k s u n u n u n altında s u n u l m a y a uy­

gun o l d u ğ u n u söylediği sunulardır. Bu odunları sunakta sun­
d u ğ u n d a ve ateş tutuşmaya b a ş l a d ı ğ ı n d a ...

B ö l ü m 2-3 i 3-6

Kırkıncı yaşımın yedinci/dördüncü ayında o d o ğ d u . O ' n u n l a

birlikte o l d u m v e o h a m i l e kaldı v e b a n a bir kız ç o c u k d o ğ u r d u
v e o n a Y o k e v e t a d ı n ı k o y d u m . ' O , israil'in o n u r u a d ı n a b a n a
g ö n d e r i l d i ' d e d i m . Altmış d ö r d ü n c ü y a ş ı m d a d o ğ d u , y e d i n c i a y ı n
birinde.

4 Q 2 l 4 b , b ö l ü m 2-6

... o d u n u b ö l v e ö n c e l i k l e i ç i n d e k u r t ç u k o l u p o l m a d ı ğ ı n a
bak v e sonra s u n ; ç ü n k ü b a b a m İ b r a h i m ' i n b u n a d i k k a t ettiğini
g ö r d ü m . O , b a n a d u m a n ı güzel k o k a n o n iki a ğ a ç t a n her birinin
sunakta s u n u l m a y a uygun o l d u ğ u n u s ö y l e d i . B u a ğ a ç l a r ı n adı
şunlardır: sedir, a r d ı ç , b a d e m a ğ a c ı , k ö k n a r , ç a m , d i ş b u d a k , s e r v i ,
z e y t i n a ğ a c ı , d e f n e , m e r s i n ... B u n l a r , s u n a k t a k i y a k m a l ı k
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

s u n u n u n altında s u n u l m a y a u y g u n o l d u ğ u n u söylediği sunulardır.

B u n l a r d a n birini sunakta s u n d u ğ u n d a v e ateş b u n u y a k m a y a b a ş ­
ladığında, sunağın duvarlarına kanı s e r p m e y e b a ş l a y a c a k s ı n .
K a n a b u l a ş a n ellerini v e ayaklarını tekrar y ı k a y a c a k s ı n v e t u z l a n ­
m ı ş uzuvları s u n m a y a b a ş l a y a c a k s ı n . K e l l e ...

I
 Ataların Ahitleri: Levili'nin Ahiti
ya da Yakup'un Ahiti
(4Q537 ve 540-41)

Büyük bir kısmı dördüncü mağarada bulunmuş olan Aramca bir

eser, On İki Ataların Ahitleri arasından Levili'nin Ahiti'ne benzer. Met­
nin başkişisi Levili'dir; ancak ahit büyük olasılıkla Levili'nin babası
Yakup'undur. Bu nedenle 4Q537, Yakup Apocryphonu diye de bilinir.
Paleograti'nin bu metin için önerdiği tarih M . Ö . ikinci yüzyıl sonlarıdır.
Pseudepigraphic Levili'nin Ahiti XVII-XVIII'i anımsatan 4 Q 5 3 7 ve 54l'de
eskatolojik kutsal bir kişiden söz edilir. Bu kişinin misyonu, çağdaşları
tarafından engellenir. 4Q537'de, Yakup'un Beytel'de gördüğü rüya tas­
vir edilir. 4Q540'ın üç bölümü, anlamlı bir çeviriye müsaade etmeyecek
derecede kopuktur.
Editio princeps için bkz. E. P u e c h , DJD, XXXI, 171-90 ve 225-56.

4Q537

12. B ö l ü m

... v e b i n a n ı n nasıl o l a c a ğ ı ... v e k a h i n l e r i n nasıl g i y i n e c e k ­

leri ve ellerini nasıl t e m i z l e y e c e k l e r i ve sunakta nasıl sunu
s u n a c a k l a r ı v e y e r y ü z ü n d e nasıl d a i m a k u r b a n l a r ı n ı y i y e c e k l e r i
v e ş e h i r d e n g e l e n s u y u nasıl i ç e c e k l e r , d u v a r ı n d i b i n d e ...

4Q54I, 9. bölüm

I ... v e b i l g e l i ğ i n i o ğ u l l a r ı n a a k t a r a c a k . K e n d i kuşağının
bütün oğulları için bağışlanma dileyecek, halkının oğulları için
g ö n d e r i l m i ş o l a n . S ö z ü , c e n n e t i n s ö z ü ; öğretisi, T a n r ı ' n ı n isteği
u y a r ı n c a d ı r . D a i m i güneşi p a r l a y a c a k v e ateşi d ü n y a n ı n s o n u n a
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

kadar ulaşacak ve karanlığın üzerinde parıldayacak. Karanlık,

yeryüzünün üzerinden; dipsiz karanlık kuru topraklardan
ç e k i l e c e k . O ' n a karşı k o n u ş a c a k l a r v e ... O ' n u n h a k k ı n d a u y d u r ­
m a h i k â y e l e r a n l a t a c a k l a r v e o n u n o n u r u n u z e d e l e y e c e k sözler
s ö y l e y e c e k l e r . Kötülük, o n u n kuşağının alt üst e d e c e k ; ç ü n k ü ...
v e y a l a n l a r v e z o r b a l ı k l a r o n u n b e d e n i n i zapt e d e c e k v e o n u n
y a ş a m ı süresinde halk y o l d a n ç ı k a c a k v e allak bullak o l a c a k l a r .

4 Q 5 4 I , b ö l . 24 ii

... ç u l u n i ç i n d e y a s tutma ... v e ... gizli y a d a b i l i n e n hatalar

d a o l s a l a r ... g ü v e r c i n l e iletilenleri gözet v e b i l , f e l a k e t l e r l e v e
dertlerle bitkin d ü ş m ü ş kişiye v u r m a ... B a b a n i ç i n kutlu bir isim
y a p a r s ı n , erkek kardeşlerin için sağlam bir t e m e l kurarsın. E b e d i
ışığı görüp sevinirsin ve d ü ş m a n l a r l a bir s a y ı l m a z s ı n , vacat
 Yahuda'nın ve Yusuf'un Ahiti
(4Q538-9)

Aramca bir esere ait dört kısa bölümün (4Q538) Yahuda'nın Ahiti
oldukları ilk olarak J. T. Milik tarafından anlaşıldı ('Ecrits préesséniens
de Q u m r a n : d'Hénoch à amram', Qumrân Sa piété, sa théologie et son
milieu içinde, e d . M. Delcor (1976), 91-106). Elyazması, M . Ö . birinci
yüzyıl ortalarına tarihlenir. Yusuf Ahiti'nin beş bölümü (4Q539) çeviri
için fazla kısadırlar. Ancak 3. bölümde Yusuf'u köle eden adamların
babası ' a m c a m İsmail'le ve Yusuf'u İsmailliler'den satın alan Firavun'un
yöneticisi Pentephres'le (Potiphar adının Yunancası, 4. bölüm) ilgili
ibareler, Milik'in tezini doğrular niteliktedir.
Editio princeps için bkz. E. Puech, DJD, XXXI, 191-211.

B ö l ü m 1-2

... e ğ e r i ç l e r i n d e b a n a (Yusuf) karşı k ö t ü l ü k b e s l i y o r l a r s a ,

v a c a f B e n ... v e b a n a geldiler ... çantalar getirdiler v e Y u s u f ' u n
karşısında y e r e eğilip o n a saygı gösterdiler. B ö y l e c e o , i ç l e r i n d e
kötülük b e s l e m e d i k l e r i n i a n l a d ı v e ... o n l a r d a n ş ü p h e l e n m e d i ...
v e d a h a f a z la ... Erkek k a r d e ş l e r i n e b ü y ü k bir z i y a f e t v e r d i ...
o m u z l a r ı m d a ( d a h a doğrusu b o y n u m d a ) v e b e n i k u c a k l a d ı l a r .
 Naphtali'nin Ahiti
(4Q2I5)

İki kopuk bölümden oluşan bu İbranice Naphtali'nin Ahiti metni,

çağın başlangıcında yazılmıştır. Metin, Yunanca uyarlamayla benzerlik
taşır. I. bölüm, bazı yerlerde TNaphtali I, 9, 11-12 ile örtüşür; fakat bunun
sureti değildir. Başka bir tarikata de ait olabilecek ikinci b ö l ü m d e ,
zamanın sonunun kutsallığı anlatılır.
Editio princeps için bkz. M. E. Stone, DJD, XXII, 73-82.

i. B ö l ü m

... B i l h a ' n ı n b a b a s ı n ı n kız kardeşleriyle (ya d a : A h i y o t ' l a ) ...

R e b e k a ' y ı e m z i r e n D e b o r a ... O , tutsak düştü v e L a v a n o n u kur­
tardı v e o n a k a d ı n h i z m e t k â r l a r ı n d a n birini, H a n n a ' y ı , v e r d i .
H a n n a h a m i l e kaldı v e bir kız ç o c u k d o ğ u r d u v e o n u n tutsak a l ı n ­
dığı kentin a d ı n ı k o y d u kızına: Zilfa. O , h a m i l e kaldı v e a n n e m
Bilha'yı doğurdu ve H a n n a h ona Bilha adını k o y d u ; çünkü a n ­
n e m d o ğ d u ğ u n d a e m z i r i l m e k için a c e l e etmişti. ' N e ? K ı z ı m a c e l e
m i e d i y o r m u ş ' dedi H a n n a v e o n a tekrar B i l h a d i y e seslendi.
vacat B a b a m Y a k u p , erkek kardeşi E s a v ' d a n k a ç ı p L a v a n ' a g e l ­
d i ğ i n d e v e sonra ... a n n e m B i l h a ' n ı n babası ... L a v a n , a n n e m i n
a n n e s i H a n n a ' y ı v e o n u n iki kızını ... v e birini L e a ' y a , diğerini
R a h e l ' e v e r d i . R a h e l ' i n erkek ç o c u k d o ğ u r a m a d ı ğ ı a n l a ş ı l ı n c a , ...
b a b a m Y a k u p ... v e o n a a n n e m B i l h a ' y ı v e r d i v e o , erkek kar­
d e ş i m D a n ' ı d o ğ u r d u ...
 a-C
Anlatı ve Şiirsel Yazı
(Önceki adı; 'Bir Yusuf Apocryphonu')
(4Q37l-3)

4Q37l-3, Atalar ve Musa dönemiyle ilgili, oldukça tahrifata uğramış

İbranice bir anlatı arz eder. Paleografik açıdan bu yazılar, M . Ö . birinci
yüzyılın ikinci yarısına tarihlenirler. Gerizim Dağı'ndaki tapınağın I.
J o h n H y r c a n u s zamanında ( M . Ö . 134-104) yıkıldığını ifade eden
Samiriye karşıtı metinler, 4 Q 3 7 2 altında derlenmişlerdir. Bu yazıtta,
tarikata özgü nitelikler bulunmaz. Levili, Yahuda ve Benyamin
kabilelerine 14. satırında gönderme yapan bu yazıt, I Q M I, II ile paralel­
lik gösterir. Yine 2 Q 2 2 ile benzeşen 4Q373'te, Yahudi bir kahramanla
Basan Kralı Og arasındaki mücadele anlatılır (bkz. Çölde S a y ı m 21:21-
35). Bu hikâye, Davut'la Golyat arasındaki dövüşü anlatır.
Editio princeps için bkz. Eileen Schuller ve M. Bernstein, DJD,
XXVIII, 155-204.

4 Q 3 7 2 , I. bölüm (4Q37l-2)

... v e p a g a n kâhinler v e putlara t a p a n l a r ... E n Y ü c e v e o n ­

ları, uluslara teslim etti ... ve onları bütün ü l k e l e r d e d a r m a d a ğ ı n
etti v e o n l a r ı s a v u r d u ... v e g e l m e d i l e r ... İsrail ... O n l a r ı ü l k e d e
y ı k ı m a uğrattı ... v e uluslar o n l a r için G ö r ü V a d i s i ' n d e bir ç a d ı r
direği bile b ı r a k m a d ı l a r . . . v e K u d ü s ' ü h a r a b e y e ç e v i r d i l e r v e
Y a h u d a d a o n u n y a n ı n d a y d ı v e y o l d a b e k l e d i l e r ... iki e r k e k kar­
d e ş i y l e birlikte o l m a k i ç i n . B ü t ü n b u o l a n l a r y ü z ü n d e n , Y u s u f
b i l i n m e y e n topraklara, y a b a n c ı bir ulusa sürüldü v e k u z e y l i İsrail
halkı bütün d ü n y a y a dağıtıldı. O n l a r ı n y o k l u ğ u n d a b ü t ü n dağları
ç ö l e d ö n d ü ... v e t o p r a k l a r ı n a b u d a l a l a r y e r l e ş t i . İsrail h a l k ı n a
n i s p e t o l s u n d i y e k e n d i l e r i n e y ü k s e k bir d a ğ d a y e r y a p t ı l a r .
Y a k u p ' u n o ğ u l l a r ı n ı n ... sözlerini söylediler v e ağızlarını sözleriy-
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZİTLARİ

l e tiksinti u y a n d ı r d ı l a r ve S i y o n ' u n Ç a d ı r ı n a hakaret ettiler.

Levili'yi, Y a h u d a ' y ı ve B e n y a m i n ' i hiddetlendirmek için yalan
y a n l ı ş konuştular. B ü t ü n bunlar y ü z ü n d e n , k e m i k l e r i n i n kırılması
v e takatinin kesilmesi için Yusuf'u y a b a n c ı l a r ı n e l i n e v e r d i l e r , t a
ki ö l e n e d e k . O haykırdı ... ve kendisini y a b a n c ı l a r ı n e l i n d e n kur­
tarması i ç i n T a n n ' n ı n adını a n d ı . ' B a b a m , T a n r ı m , beni ulusların
e l i n e d ü ş ü r m e . B a n a yargını bildir ki, b u v e f a k â r v e yoksul h e l a k
o l m a s ı n . H i ç b i r ulusun y a d a halkın y a r d ı m ı n a i h t i y a c ı n yoktur.
B i r p a r m a ğ ı n d a h i , d ü n y a üzerindeki her ş e y d e n d a h a b ü y ü k v e
g ü ç l ü d ü r . Ç ü n k ü S e n d o ğ r u l u k t a n y a n a ş ı n v e S e n i n e l i n d e zor­
balık yoktur. S e n i a r a y a n l a r a m e r h a m e t e d e r v e s e v e c e n d a v r a n ı r ­
sın. T o p r a ğ ı m ı , b e n d e n v e b a n a katılan erkek k a r d e ş l e r i m i n e l i n ­
d e n aldılar. D ü ş m a n bir ulus yaşıyor o r a d a ... v e S e n i n dostuna,
Y a k u p ' u n o ğ u l l a r ı n a karşı ö f k e y l e a ç ı y o r l a r a ğ ı z l a r ı n ı , ... o n l a r ı
y e r y ü z ü n d e n s i l e c e ğ i n vakit v e o n l a r ... v e r e c e k l e r . Y a r g ı y ı v e
d o ğ r u l u ğ u h a k i m k ı l m a k i ç i n d a v r a n a c a ğ ı m . . . Y a r a t ı c ı m ı n istek­
lerini y e r i n e getirmek v e ... T a n r ı m ... k u r b a n s u n m a k i ç i n . S e n i n
lütuflarını a n l a t a c a ğ ı m . . . S a n a ş ü k r e d e c e ğ i m , e y R a b , T a n r ı m v e
S a n a d u a e d e c e ğ i m . . . i l k şeyler v e S e n i n ilkelerini kötülere, S e n i n
y a s a n a karşı g e l e n l e r e ö ğ r e t e c e ğ i m . ... v e kötülük, b ö y l e c e S e n i n
ifadelerin b e n i u t a n d ı r m a y a c a k v e S e n i n haklılığını b i l d i r m e k için
... Ç ü n k ü S e n b ü y ü k , kutsal, kudretli, g ü ç l ü , heybetli v e m ü k e m ­
m e l bir T a n r ı s ı n ... g ö k y ü z ü n e y e r y ü z ü v e o k y a n u s u n d e r i n l i k ­
lerinde m e r h a m e t v e ... bilirim v e a n l a d ı m v e

3. Bölüm

A n l a y ı ş g ü c ü öğreten bir gönül v e yargıyı a ç ı k l a y a n bir ağız.

Ç ü n k ü sözlerim b a l d a n v e iyi şaraptan d a h a tatlıdır.
D i l i m d o ğ r u d u r v e a ğ z ı m ı n bütün sözleri doğruluktur.
O n l a r ı n şahitlikleri yıkamaz ve onların hisseleri yok ol­
mayacak.
Ç ü n k ü hepsi ...
R a b a ğ z ı m ı açtı v e d i l i m i n sözleri T a n r ı ' d a n d ı r v e ... a ç ı k ­
l a m a k i ç i n b e n i m l e konuşurlar
... O ' n u n lütuf l a n .
N e O ' n u n ilkelerini başka bir ulusa verir n e d e her y a b a n c ı y ı
taçlandırır; ç ü n k ü ... O ' n u n Y a k u p ' l a yaptığı a n t l a ş m a ... d a i m a
O ' n u n halkı o l a c a k l a r , israil'i bir f e l a k e t l e z i y a r e t ulusların
e l i y l e onları c e z a l a n d ı r m a k i ç i n . O ' n u n M i d y a n ' a yaptıklarını gör,
 CEZA VERMES

... b i r i - S a l u ' n u n oğlu Z i m r i ' y d i ( Ç ö l d e S a y ı m 25:14)- v e M i d -

y a n ' ı n beş kralı ö l d ü r ü l d ü ...

4 Q 3 7 3 , ( 2 Q 2 2 i 1-4; 4 Q 3 7 3 , b ö l . 19 1-4)

... b ü t ü n k ö l e l e r i . O g ...
U z u n l u ğ u ... arşın ve e n i iki b u ç u k arşın ... sedir a ğ a c ı gibi
bir m ı z r a k ... bir k u l e gibi k a l k a n ... İyi a y a k l ı ... y e d i s t a d y a
u z u n l u ğ u n d a . ... d u r m a d ı . T a n r ı m ı z R a b i ç i n o n a t e k r a r v u r ­
m a d ı m v e kılıçla ... y a r a l a m a k için sapanlar y a p t ı m ... s a v a ş i ç i n
... kaleleri zapt e t m e k ve ... şaşırtmak için ...
 Kehat'ın Ahiti
(4Q542)

Aramca bir eser olan Kehat'ın Ahiti iki sütundan oluşur; ancak bun­
lardan ilki tamdır. On İki Ataların Ahitlerine benzeyen bu yazıt ölüm-
döşeği yazınına tipik bir örnek teşkil eder; ancak Levili'nin ve Amram'ın
Ahitlerinde olduğu üzere kutsal bir perspektife sahiptir. Bu elyazması
paleografik açıdan M . Ö . ikinci yüzyıl sonlarına aittir; ancak 1990 yılında
radyokarbon testine tabi tutulmuş olan bu metne biçilen tarih M . Ö . 388-
353 ya da daha büyük olasılıkla M . Ö . 303-235 olmuştur. B u , tarikata ait
bir yazı değildir. Burada metnin yalnızca zarar görmemiş bölümleri çev­
rilmiştir.
Editio princeps için bkz. E. Puech, DjD, XXXI, 257-82.

I v e tanrıların T a n r ı ' s ı , d a i m a . S e n i n ü z e r i n e ı ş ı y a c a k O v e
O ' n u n y ü c e Adını bilmeni sağlayacak. Sen O ' n u n , Ebediyetin
T a n r ı ' s ı , b ü t ü n işlerin E f e n d i ' s i , kendi iyi n i y e t i n e g ö r e ilgilendiği
her ş e y i n H ü k ü m d a r ı o l d u ğ u n u b i l e c e k s i n . O , seni v e o ğ u l l a r ı n ı
s e v i n d i r e c e k , d o ğ r u kuşaklar b o y u n c a , e b e d i y e n . Ş i m d i , o ğ u l l a ­
r ı m , atalarınızın size verdiği mirasa sahip ç ı k ı n . M i r a s ı n ı z ı y a b a n ­
c ı l a r a , hilekârlara v e r i p d e o n l a r ı n g ö z ü n d e k ü ç ü k d ü ş m e y i n ; o n ­
lar a r a n ı z d a g e ç i c i olsalar bile şefiniz olabilirler. A t a n ı z Y a k u p ' u n
s ö z ü n ü tutun, İ b r a h i m ' i n y a s a l a r ı n ı , L e v i ' n i n v e b e n i m d o ğ r u l u ğ u ­
m u g ö z e t i n . C e m a a t i ç i n d e kutsal o l u n v e b ü t ü n z i n a l a r d a n a r ı ­
n ı n . H a k i k a t e u y u n v e d o ğ r u y o l d a y ü r ü y ü n ; sahte değil saf bir
k a l p l e v e iyi ruhla. B ö y l e c e kendi a r a n ı z d a b a n a iyi bir a d v e r e ­
c e k s i n i z , L e v i ' y e şenlik, Y a k u p ' a mutluluk, İshak'a h a z , İ b r a h i m ' e
g ö r k e m ; ç ü n k ü atalarınızın sizlere b ı r a k m ı ş o l a c a k l a r ı mirası g ö ­
z e t e c e k v e o n u n y o l u n d a y ü r ü y e c e k s i n i z : hakikat, d o ğ r u l u k , a d a ­
let v e m ü k e m m e l l i k v e saflık v e kutsallık v e kahinlik y o l u n d a ; si-
 GEZA VERMES

ze b u y r u l m u ş ( ? ) o l a n l a r a g ö r e , II ş i m d i d e n e b e d i y e t e k a d a r , size
d o ğ r u l u k l a ö ğ r e t e c e k l e r i m e g ö r e . . . b ü t ü n d o ğ r u sözler s ö y l e n e c e k
s i z e . . . d a i m i kutsama sizin üzerinize o l a c a k v e sizin i ç i n . . . b ü t ü n
ç a ğ l a r b o y u n c a k a l a c a k v e artık...sizin ı s l a h ı n ı z d a n v e . . . ü z e r i n ­
d e yargınızı d u y u r m a k için b i r l e ş e c e k s i n i z . . . v e b ü t ü n ç a ğ l a r ı n g ü ­
n a h k â r l a r ı n ı n hatalarını g ö r m e k i ç i n . . . a t e ş e a t ı l m a k i ç i n v e u m ­
m a n a v e b ü t ü n ç u k u r l a r a . . . h a k i k a t i n kuşaklarında. G ü n a h k a r l ı ğ ı n
bütün oğulları...Şimdi A m r a m , oğlum, sana öğretiyorum...ve se­
nin oğulların da kendi oğullarına. S a n a öğretiyorum...ve onlar
b a b a m L e v i ' y e vermişler ve L e v i , b a b a m (onu/onları) bana ver­
d i . . . b ü t ü n şahitlik kitapları v e bunlar a r a c ı l ı ğ ı y l a f a r k ı n d a o l a c a k ­
sın...ve bunlara uygun biçimde yaşadığında, bunlarda kendin
i ç i n b i r ç o k fazilet b u l a c a k s ı n , vacat
 Amram'ın Ahiti
(4Q543-9)

Beş ya da altı (?) parçalı sureti bulunan A r a m c a bir belgede,

Musa'nın babası Amram'ın, çocuklarına öğüdü aktarılır. Metnin kap­
samı, Çıkış Kitabı'ndakiyle aynıdır; ancak görüler ve öğretiler, yazarın
kendisine aittir. Amram'ın öldüğü zamanki yaşı (137) Çıkış 6:20'dekiyle
aynıdır. Sürgünün 152. yılına denk gelen bu olay, İsrail'in Mısır ülkesin­
de geçirdikleri süreye göre belirlenmiştir. Sürgün süresi, ne 430 sene
(Çıkış 12.40) ne de 400 senedir (Tekvin 15:13); öne sürülen zaman 210
yıldır. Bkz. ). Heinemann, '210 Years of Egyptian Exile', JJS 42 (1971), 19-
30. Metnin yazılış tarihi, M . Ö . ikinci yüzyılın ikinci yarısı (4Q543, 544,
547), M . Ö . birinci yüzyılın ilk yarısı (4Q545, 546) ve M . Ö . birinci yüz­
yılın ikinci yarısı (4Q548, 549) arasında değişir.
Kötü biçimde tahrifata uğramış bir metinde anlatılan bir görüde,
Amram'ın Karanlıklar Meleği Melkiresha' (bkz. s. 394-5) ile karşılaşması
anlatılır. A y r ı c a , adı metin içindeki boşluklarda kaybolan Işığın Or­
dusunun önderinden de söz edilir. Ancak onun 'üç isminden' biri muh­
temelen Melkisedek'tir (bkz. s. 519-522).
Editio princeps için bkz. E. Puech, DjD, XXXI, 283-405.

4 Q 5 4 3 , I. b ö l ü m ( 4 Q 5 4 5 , 546)

I İsraillilerin M ı s ı r ' d a k i sürgünlüklerinin y ü z elli ikinci y ı l ı n ­

d a , y ü z otuz altı y a ş ı n d a y k e n ö l e n , K e h a t oğlu v e Levili o ğ l u A m ­
r a m ' ı n , k e n d i o ğ u l l a r ı n a a ç ı k l a d ı ğ ı v e t e m b i h ettiği her ş e y i n
yazılı o l d u ğ u görü kitabının sureti ... en k ü ç ü k erkek kardeşi U z -
ziel'i çağır ... v e o n u n kızı M i r y a m l a e v l e n d i v e o n a ş ö y l e d e d i ,
' S e n otuz y a ş ı n d a s ı n . ' Y e d i gün b o y u n c a süren bir şölen d ü z e n ­
lediler. Ş ö l e n s ü r e s i n c e y e d i l e r , içtiler v e e ğ l e n d i l e r . Ş ö l e n bit-
 GEZA VERMES

tiğinde, oğlunu H a r u n ' u çağırmaya gönderdi ve oğlu yirmi yaş-

l a r ı n d a y d ı v e o n a ş ö y l e d e d i : ' O ğ l u m , ... e v i n d e k i erkek kardeş­
lerini, h a b e r c i l e r i çağır.'

4 Q 5 4 4 , I . b ö l ü m ( 4 Q 5 4 3 , 545-7)

K e h a t , o r a d a k a l m a k , y e r l e ş m e k ve ... inşa e t m e k için gitti ...

amcamın oğulları ... bir a d a m l a ... ölü g ö m ü l ü n c e y e dek
y a p ı l a c a k ç o k işimiz v a r d ı , vacat B a ş l a d ı ğ ı m s e n e , s a v a ş haberleri
e n d i ş e v e r i c i h a l e g e l d i ğ i n d e , ö n e r i m ü z e r i n e birliğimiz M ı s ı r ül­
kesine geri d ö n d ü v e b e n onları g ö m m e y e gittim v e b a b a l a r ı m ı z
için türbe inşa e t m e d i l e r . B a b a m K e h a t v e k a r ı m Y o k e v e t o r a d a
k a l m a m v e b i n a inşa e t m e m v e K e n a n ü l k e s i n d e k i i h t i y a ç l a r ı n ı
k a r ş ı l a m a m için beni bıraktılar. B i n a inşa e d e r k e n H e v r o n ' d a kal­
dık, vacat Filistinliler ve Mısırlılar arasında savaş patlak verdi ve
Filistinliler v e K e n a n l ı l a r , Mısırlıları y e n i l g i y e uğrattılar v e M ı s ı r ' ı n
sınırlarını tuttular. Karım Yokevet, kırk bir sene boyunca
Mısır'dan K e n a n ülkesine gelemedi. Biz de Mısır'a dönemedik.
B u y ü z d e n b i z . . . M ı s ı r , K e n a n ülkesi v e Filistin a r a s ı n d a k i s a v a ş ...
B u z a m a n b o y u n c a , karım Yokevet, Mısır ülkesinde, b e n d e n
u z a k t ş y d ı ... d a y a n a ğ ı m ... ç ü n k ü o , y a n ı m d a d e ğ i l d i . B a ş k a
biriyle e v l e n m e d i m , vacat K a d ı n l a r ... hepsi ... barış s a ğ l a n d ı ğ ı n ­
da Mısır'a dönebilmek ve karımın yüzünü görebilmek için.
G ö r ü m d e , bir r ü y a g ö r ü s ü n d e G ö z c ü l e r i g ö r d ü m vacat İkisi k e n d i
a r a l a r ı n d a , b e n i m h a k k ı m d a tartışıyorlardı ... v e b e n i m y ü z ü m ­
den kavga ediyorlardı. O n l a r a sordum: 'Siz, b e n i m hakkımda ne
. . . ? ' B e n i y a n ı t l a d ı l a r v e ş ö y l e dediler: ' B i z b a ş k a n d ı k v e b ü t ü n
adam oğullarına hükmediyorduk.' B a n a şöyle dediler: 'Aramız­
d a n kimi s e ç i y o r s u n ...'
G ö z l e r i m i doğrulttum v e o n l a r d a n birini g ö r d ü m . B a k ı ş l a r ı ,
bir-engerek y ı l a n ı n k i l e r kadar k o r k u t u c u y d u v e a l a c a l ı bir kıyafet
giymişti ve aşırı k o y u bir rengi vardı ...
D a h a sonra ... baktım ve gördüm ... görünüşüyle ... ve y ü z ü ,
yılanın y ü z ü n e benziyordu ve ... bürülüydü ve gözlerinin üzerinde ...

2. B ö l ü m

. . . G ö z c ü : ' K i m o ? ' B a n a ş ö y l e d e d i : ' B u G ö z c ü ... v e o n u n

ü ç a d ı , B e l i y a l , M e l k i r a s h a ' v e Karanlıklar Prensidir.' vacat Ş ö y l e
d e d i m : ' R a b b i m , hangi kural B a n a ş ö y l e d e d i ... b ü t ü n y o l l a r ı
 Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

karanlıktır ve b ü t ü n işleri karanlıktır ve o ... karanlıkta ... görür­

sün. O, karanlıklara hükmeder ... ve ben aydınlıklara hük­
m e d e r i m v e bütün ...

4 Q 5 4 5 (4Q543a, 546d)

B ö l ü m la i

I israil'in M ı s ı r ' d a k i s ü r g ü n l ü k l e r i n i n y ü z e l l i ikinci y ı l ı n d a ,

y ü z otuz altıncı y ı l d a -bu o n u n ö l d ü ğ ü senedir- ... K e h a t o ğ l u v e
Levili oğlu A m r a m ' ı n , kendi oğullarına anlattıklarının ... A m -
r a m ' ı n sözlerinin y a z ı l ı o l d u ğ u görü kitabının sureti. O n a geldi ...
v e e n k ü ç ü k k a r d e ş i n U z z i z e l ' i ç a ğ ı r ... v e o n a otuz y a ş ı n d a k i
kızı M i r y a m ' ı karısı o l s u n d i y e v e r d i . O n u n için y e d i g ü n l ü k e v ­
lilik şöleni d ü z e n l e d i v e o n u n evlilik ş ö l e n i n d e y e d i v e içti v e e ğ ­
l e n d i . S o n r a , evlilik şöleni günleri sona e r d i ğ i n d e , y i r m i y a ş l a r ı n ­
daki o ğ l u n u , H a r u n ' u çağırması için g ö n d e r d i v e o n a ş ö y l e d e d i :
' O ğ l u m , ... e v i n d e k i erkek kardeşlerini, h a b e r c i l e r i b a n a çağır'

4. b ö l ü m

V I ... v e sana adlarını a ç ı k l a y a c a ğ ı m ... M u s a için y a z d ı ğ ı ...

Ayrıca Harun hakkında ... s a n a , o n u n ibadetinin gizini a n ­
l a t a c a ğ ı m . O , E n Y ü c e T a n r ı ' n ı n kutsal k â h i n i d i r . A y r ı c a , o n u n
s o y u d a e b e d i ç a ğ l a r b o y u n c a kutsal o l a c a k ... T a n r ı n ı n iyi
niyetinin a d a m l a r ı n ı n y e d i n c i s i d i y e a n ı l a c a k v e ... d e n i l e c e k v e
d a i m i bir k â h i n olarak s e ç i l e c e k ... vacat

4Q548

... S a n a , zor o l a n y o l u b i l d i r i y o r u m . S e n i ... h a k k ı n d a b i l ­

g i l e n d i r e c e ğ i m . Ç ü n k ü Işığın O ğ u l l a r ı p a r l a y a c a k v e K a r a n l ı ğ ı n
O ğ u l l a r ı karanlık o l a c a k . Ç ü n k ü Işığın O ğ u l l a r ı ... v e o n l a r , bütün
b i l g i l e r i y l e ... v e K a r a n l ı ğ ı n O ğ u l l a r ı ... Ç ü n k ü h e r b u d a l a v e
g ü n a h k a r , karanlık o l a c a k v e her bilge v e adil kişi p a r ı l d a y a c a k .
Ç ü n k ü Işığın O ğ u l l a r ı , ışığa g i d e c e k l e r ... v e K a r a n l ı ğ ı n O ğ u l l a r ı
ö l ü m e d o ğ r u g i d e c e k l e r v e ıstırap ... H a l k , a y d ı n l a n a c a k ... v e
o n l a r a ... a ç ı k l a y a c a k l a r . . .
 Musa'nın Sözleri
(IQ22)

Kötü biçimde tahrifata uğramış bir birinci mağara belgesine ait dört
sütun, ). T. Milik tarafından ustaca düzenlenmiştir. Yasanın Tekrarı'nda
geçen çeşitli pasajlardan esinlenerek yazılmış bu bölümler, Musa'nın
veda sözlerini içerir. Bunlar, Yasa'nın özel öğretmenlerinin ya da
yorumcularının (Levililer ve kâhinler) atanmasıyla ilgili sundukları bilgi
n e d e n i y l e de oldukça önemlidir. Son iki sütun, ç e v r i l e m e y e c e k
derecede bölük pörçüktür. iki vasat kısımdan oluşan, tahmini biçimde
'Bir Musa Apocryphonu' olarak adlandırılan ve M u s a ' y a atfedilen bir
duayı da kapsayan başka bir belge (2Q2I), J. T. Milik tarafından yayım­
lanmıştır (DJD, III, 79-81).
Editio princeps için bkz. J. T. Milik, DJD, I, 91-7. (Sı.574)

I İsrail'in ç o c u k l a r ı n ı n M ı s ı r ' d a n ç ı k ı ş ı n ı n kırkıncı y ı l ı n d a , on

birinci a y ı n b i r i n c i g ü n ü n d e T a n r ı , M u s a ' y a s e s l e n d i :
' B ü t ü n birliği topla v e N e v o d a ğ ı n a gidin v e o r a d a d u r u n , sen
v e H a r u n o ğ l u Elezar. S a n a S i n a D a ğ ı ' n d a b i l d i r d i ğ i m Y a s a ' n ı n
s ö z l e r i n i , L e v i l i a i l e l e r i n b a ş l a r ı n a v e k â h i n l e r e y o r u m l a v e İs­
r a i l ' i n ç o c u k l a r ı n a bildir. O n l a r d a n i s t e d i ğ i m h e r ş e y i d i k k a t l e
kulaklarına d u y u r . G ö k y ü z ü n ü v e y e r y ü z ü n ü o n l a r a karşı tanıklık
etmeleri için çağır; ç ü n k ü n e o n l a r n e d e ç o c u k l a r ı , y e r y ü z ü n d e k i
yaşamları süresince, onlardan yapmalarını istediğim şeylerden
hoşnut o l m a y a c a k l a r .
Ç ü n k ü b e n d e n vazgeçeceklerini ve ulusların kirliliklerini,
ilahlarını v e felaketlerini s e ç e c e k l e r i n i s ö y l ü y o r u m . K e n d i l e r i için
bir tuzak v e t e h l i k e o l a n sahte tanrılara h i z m e t e d e c e k l e r . S a n a
bu gün tutmanı buyurduğum özel günlere, Şabat'a ve Antlaş-
m a ' y a karşı g ü n a h işleyecekler.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KÜMRAN YAZITLARI

B u y ü z d e n , sahip o l m a k için Ü r d ü n ' ü g e ç e r e k ulaştıkları top­

raklarda, onları g ü ç l ü bir rüzgârla c e z a l a n d ı r a c a ğ ı m . B a ş l a r ı n a her
türlü felaket g e l d i ğ i n d e v e bunlara y a k a l a n a r a k y ı k ı l d ı k l a r ı n d a v e
s a v r u l d u k l a r ı n d a , hak ettikleri gerçeğin yaşandığını a n l a y a c a k l a r . '
S o n r a M u s a , H a r u n oğlu Elezar'ı v e N u n o ğ l u Y e ş u ' y u çağırdı
v e o n l a r a ş ö y l e d e d i : ' . . . halklara ş u sözleri aktarın:
U y a n I I e y İsrail v e d u y ! B u g ü n , T a n r ı ' n ı n , sizin T a n r ı n ı z ı n
halkı o l a c a k s ı n ı z . B u g ü n size u y m a n ı z ı s ö y l e y e c e ğ i m y a s a l a r ı m a ,
t a n ı k l ı k l a r ı m a v e b u y r u k l a r ı m a u y a c a k s ı n ı z . Ü r d ü n ' ü g e ç t i ğ i n i z­
d e , size, b ü y ü k v e güzel şehirler, m e m n u n e d i c i ş e y l e r l e d o l u e v ­
ler, h i ç e k m e d i ğ i n i z şaraplar v e zeytinler v e k a z m a d ı ğ ı n ı z k u y u l a r
vereceğim; ancak bunlardan yiyip doyduğunuzda böbürlen­
m e y e c e k s i n i z v e size b u gün b u y u r d u k l a r ı m ı u n u t m a y a c a k s ı n ı z .
Ç ü n k ü size u z u n bir y a ş a m s a ğ l a y a c a k o l a n , bunlardır.'
M u s a , israil'in ç o c u k l a r ı n a seslendi v e ş ö y l e s ö y l e d i :
' A n c a k bir b a ş ı m a sizin yüklerinizi v e m e s u l i y e t i n i z i v e a n ­
l a ş m a z l ı k l a r ı n ı z ı nasıl t a ş ı y a c a ğ ı m ? A n t l a ş m a y ı k u r d u ğ u m d a v e
i z l e m e n i z g e r e k e n y o l l a r ı size d u y u r d u ğ u m d a , a r a n ı z d a n s i z e
y a s a n ı n t ü m sözlerini a ç ı k l a y a b i l e c e k bilge a d a m l a r s e ç i n . B u n ­
lara u y m a y a dikkat e d i n ; yoksa T a n r ı ' n ı n öfkesi ateşlenir v e
g a z a b ı sizi y a k a r v e ü z e r i n i z e y a ğ a n y a ğ m u r l a r ı v e s i z e ü r ü n
v e r e n y e r y ü z ü sularını durdurur.'
M u s a , İsrail'in ç o c u k l a r ı n a s e s l e n m e y e d e v a m etti. ' T a n r ı ' n ı n
size u y m a n ı z ı b u y u r d u ğ u buyruklara u y u n ...'
 Çıkış Üzerine Bir Vaaz
ve Kenan Ülkesi'nin Fethi
(4Q374)

Bir metnin on altı bölümünden - M . Ö . birinci yüzyılın son otuz

yılına tarihlenen, Mısırdan Çıkış ve Kenan ülkesinin fethi konularını iş­
leyen- yalnızca biri, anlamlı bir çeviri sunacak kadar uzundur.
Editio princeps için bkz. Carol N e w s o m , DjD, XIX, 99-110.

2. Bölüm

II ... U l u s l a r ö f k e y l e d o ğ r u l d u ... h a r e k e t l e r i n d e ve kirli ... iş­

lerinde ... v e o n l a r d a n g e r i y e k i m s e k a l m a d ı v e k i m s e k a ç a m a d ı
v e o n l a r ı n nesilleri i ç i n ...
B ü t ü n ülkeler a r a s ı n d a n e n istenilen ü l k e d e , b i z i m i ç i n , s e ç ­
kinleri i ç i n bir y a p ı inşa etti ... K e n d i s i n i g ü ç l ü n ü n ü z e r i n d e bir
tanrı, F i r a v u n ' u n g a z a b ı n ı n n e d e n i ... o n l a r eridiler v e g ö n ü l l e r i
titredi v e içleri ç ö z ü l d ü . O , ... m e r h a m e t etti. O n l a r ı iyileştirmek
için y ü z ü n ü n aydınlığını onların üzerine düşürdüğünde, gönülleri
bir kaz d a h a g ü ç l e n d i v e bilgi ... S e n i b i l m e y e n l e r eridiler v e sar­
sıldılar ...
 Bir Musa Apocryphonu3
(4Q375)

Pentateuch'la aynı b i ç i m d e yazılmış ve I. mağarada bulunan

Musa'nın Sözleri metnini (IQ22) anımsatan 4 Q 3 7 5 , I. bölüm, I. sütunda;
peygamberliğini ilan eden bir kişinin nasıl değerlendirileceği anlatılır.
Halka din değiştirmelerini öğütleyen bu kişi infaz edilecektir. Ancak,
kabilesi ona yardım etmek için tapınak kentine gelecek ve mesh edilmiş
peygamberin canının bağışlanması için yalvaracaklardır. Levililer I6'da
geçen Bağışlanma G ü n ü ile aynı terminolojiyi paylaşan ve yıpranmış
olan 2. sütunda, kurban kesme töreni anlatılır. Bu elyazması, erken
Herod; yani M . Ö . birinci yüzyıl sonlarında yazılmıştır.
Editio princeps için bkz. John Strugnell, DJD, XIX, 111-19.

I. B ö l ü m

I ... T a n r ı ' n ı n k e n d i p e y g a m b e r i n i n a ğ z ı n d a n size b u y u r d u ğ u

her ş e y e u y a c a k s ı n ı z . B ü t ü n b u ilkelere u y a c a k s ı n ı z v e bütün k a l ­
binizle ve bütün ruhunuzla Tanrınız R a b ' b e döneceksiniz. Tanrı,
i ç i n d e b u l u n d u ğ u n u z sefaletten sizi k u r t a r m a k i ç i n , b ü y ü k öf­
kesinin g a z a b ı n d a n v a z g e ç e c e k . A r a n ı z d a n ç ı k a c a k v e sizi d i n ­
den ç ı k m a y a v e Tanrı'dan saptırmaya çalışacak p e y g a m b e r ö l ­
d ü r ü l e c e k . A n c a k kabilesi o n u n için gelip d e ' O n u ö l d ü r m e y i n ,
ç ü n k ü o d o ğ r u d u r , o gerçek bir p e y g a m b e r d i r ' d e r s e , siz, ihtiyar­
larınız ve y a r g ı ç l a r ı n ı z , o k a b i l e y l e birlikte, T a n r ı ' n ı n , b a ş ı n a kut­
sal yağ dökülen peygambere görünmek için kabilelerinizin
arasından seçeceği yere geleceksiniz.
 Bir Musa Apocryphonu
(4Q376, IQ29)

I 0 2 9 ' l a kısmen örtüşen bu M . Ö . birinci yüzyıl ortalarında yazılmış

metin, Mısırdan Çıkış 28: 9-12'nin uyarlamasıdır. Metnin konusu, baş
kâhinin liturjik giysisinin (ephod) omuzlarındaki işlemeli taşlardır. Başka
bir bölümde, cemaatin dünyevi önderi, 'bütün birliğin Prensi' (bkz. I O M
V, I; CD V I I , 20, vs.), İsrail'in düşmanlarıyla mücadele eder ya da on­
ların şehirlerinden birine saldırır.
Editio princeps için bkz. John Strugnell, DJD, XIX, 121-36.

I. B ö l ü m

I I ü z e r i n e ışık s a ç a c a k l a r . O n u n l a , a t e ş d i l l e r i y l e b e r a b e r
dışarı g i d e c e k . S o l tarafındaki sol el taşı, k e n d i s i n i , b ü t ü n birliğin
gözlerine gösterecek, kâhin konuşmasını bitirinceye dek. D a h a
sonra ... y u k a r ı gitti ... S i z e s ö y l e y e c e ğ i her ş e y e bağlı k a l a c a k ­
sınız v e b u n l a r a g ö r e d a v r a n a c a k s ı n ı z . P e y g a m b e r ...
... isyanı telkin e d e r . . .

III b ü t ü n b u y a r g ı y a g ö r e . B ü t ü n birliğin P r e n s i k a m p t a y s a v e
... d ü ş m a n ı n ı v e İsrail o n u n y a n ı n d a d ı r y a d a k u ş a t m a k ü z e r e y a
d a başka bir n e d e n l e bir kente d o ğ r u y o l a ç ı k t ı k l a r ı n d a ... P r e n s e
... uzak t o p r a k l a r . . .
 Bir Musa Apocyphonu
(4Q408)

Aralarından yalnızca biri kısmen çevrilebilen, orta uzunlukta bir

bölüm ve on altı kısa b ö l ü m d e , liturjik dualar yazılıdır. Bu belge,
4 Q 3 7 5 , 376 ve IQ29'la benzerdir. Paleografik açıdan M . Ö . ikinci yüzyıl
sonlarına tarihlenir.
Editio princeps için bkz. Annette Steudel, DJD, X X X V I , 298-319.

B ö l ü m 3 + 3a

... Şükürler o l s u n sana, e y R a b , bütün y o l l a r ı n d a doğru o l a n a .

Kudretin g ü ç l ü ... yargılarında. S e n , sadık o l a n ... B ü t ü n bilginle
a n l a r s ı n ... g ü ç ... S e n , ... g e t i r m e k i ç i n ... s a b a h ı , a y d ı n l ı ğ ı n
e g e m e n l i ğ i n i n bir işareti, g ü n ü n sınırı o l s u n d i y e y a r a t a n ... o n ­
ların işleri için ... S e n i n adını kutsasınlar d i y e onları yarattın. Ç ü n ­
kü ışık iyidir ... S e n ... karanlığın e g e m e n l i ğ i n i n işareti o l s u n d i y e
akşamı yaratan ... ç a l ı ş m a k t a n ... Işığın güzel o l d u ğ u n u gördük­
lerinde S e n i n a d ı n ı kutsasınlar d i y e onları yarattın v e ... A k ş a m ı ,
karanlığın e g e m e n l i ğ i n i n belirmesini işaret etsin d i y e yarattın ...
 Apokrifal Pentateuch B
(önceki adıyla 'Bir Musa Apocyphonuc')
(4Q377)

israillilerin Sina'da ve çölde yaşadıkları olayları hikâye eden bu

yazıt apokrifaldir. Bölüm 2 ii'de, Elibah adlı bir ihtiyar, Sina Dağında
Musa'ya bildirilen yasayı gözetmeyen israillileri lanetler.
Editio princeps için bkz. J. VanderKam ve M. Brady, DJD, XXVIII,
205-17.

B ö l ü m 2 ii

I I ... M u s a ' n ı n i l k e l e r i n i a n l a y a c a k l a r . E l i b a h y a n ı t l a d ı v e
şöyle dedi: Kulak verin sözlerime, ey Rabbin c e m a a t i , dinleyin,
bütün birlik! ... B i z e S i n a D a ğ ı ' n d a n e m r e d e n b a b a l a r ı m ı z ı n T a n ­
rısının, kutsal kişisi M u s a ' n ı n a r a c ı l ı ğ ı y l a bildirdiği b u y r u k l a r a uy­
m a y a n v e bunları u y g u l a m a y a n a d a m a lanet o l s u n ! Bir a d a m
kendi a r k a d a ş ı y l a nasıl y ü z y ü z e konuşursa, O da İsrail h a l k ı y l a
ö y l e k o n u ş t u ... G ö ğ ü n a l t ı n d a n , y o k e d e n y a n g ı n ı izletti b i z e .
K e n d i s i n d e n başka tanrının v e O n u n kadar g ü ç l ü b a ş k a bir var­
lığın o l m a d ı ğ ı n ı a n l a m a m ı z i ç i n , y e r y ü z ü n d e , d a ğ ı n ü z e r i n d e
d u r d u . B ü t ü n birlik ... v e T a n r ı ' n ı n g ö r k e m i v e m u c i z e v i seslerle
sarsıldılar ... v e uzakta durdular. T a n r ı ' n ı n a d a m ı M u s a , T a n r ı ' y l a
birlikte b u l u t l a r ı n a r a s ı n d a d u r u y o r d u v e bulutlarla k a p l a n m ı ş t ı .
Ç ü n k ü ... k u t s a n d ı ğ ı n d a v e a ğ z ı n d a n ç ı k a n s ö z l e r i , bir m e l e ğ i n
sözlerine b e n z i y o r d u . H a n g i h a b e r c i o n a eştir? ... lütfün a d a m ı ...
e b e d i y e t için y a r a t ı l m a y a n ...
 Bir Musa (ya da Davut) Apocyphonu
(4Q373, 2Q22)

2 Q 2 2 metniyle kısmen örtüşen üç kısa 4. mağara yazıtı, M. Baillet

tarafından yayımlanmıştır {DJD, III, 81-2). İsimsiz bir anlatıcının ağzın­
dan aktarılan bu tarihsel anlatıda adı anılan tek kişi Basan kralı Og'dur
(bkz. Ç ö l d e S a y ı m 21:33-5; Yasanın Tekrarı 3:4-5, II). Baillet ve
4 Q 3 7 3 ' ü n editörü Eileen Schuller'e göre, anlatıcı, D a v u t ; metnin
konusuysa D a v u t ' u n G o l y a t ' l a dövüşüdür. A n c a k metnin, I. S a m u e l
I7'yle bazı benzerlikler arz etmesi nedeniyle öne sürülen bu kuram, dev
G o l y a t ' l a (bkz. I. Samuel 17:4) ancak uzunlukları bakımından kıyas­
lanabilecek O g ' d a n (bkz. Yasanın Tekrarı 3:11) söz edilmesini açıklamak­
ta yetersiz kalır. Ö t e yandan, S. Talmon'a göre, bu bölümün konusu,
Targum, Tedris ve Tevratta da da sıkça geçen bir konu; yani O g ' u n
Musa karşısındaki yenilgisidir (bkz. L. Ginzberg, The Legends of the
Jews I, 160; III, 340-47; V, n. 181; V I , 667-8, 684-700). ikinci seçenek, il­
kine göre biraz daha olasıdır.
Editio princeps için bkz. E. Schuller ve M. Bernstein, DJD, XXVIII,
199-204.

4 Q 3 7 3 1-2 ( 2 Q 2 2 )

... b ü r ü n hizmetkarları Og ... b o y u ... b u ç u k arşın ve e n i iki

a r ş ı n d ı ... s e d i r a ğ a c ı g i b i bir m ı z r a k ... k a l e g i b i bir k a l k a n .
Ç e v i k a d i m i ı ... o n l a r ı g ö n d e r e n ... y e d i stadya. ... d u r m a d ı m ve
d e ğ i ş m e d i m . T a n r ı m ı z R a b , o n u y e n d i . Y a r a l a m a k i ç i n sapanları
ve y a y l a r ı h a z ı r l a d ı m ve ... kirli kentleri kuşatmak ve ... b o z g u n a
uğratmak için savaş ...
 Yeşu'nun Peygamberliği
(4Q522, 5Q9)

Bir anlatının kötü biçimde yıpranmış iki sütunu ve daha birçok kısa
parçasında, Kudüs'ün gelecekteki fethi ve/ve ya bölünmesi anlatılır. Bu
metinler, Yeşu'nun adının geçtiği ve J. T. Milik tarafından yayımlanmış
olan (DJD, III, 179-80) 5 Q 9 metniyle ilişkilidir. 4Q522'nin I. sütununda,
Yeşu 15-21'de (örneğin; Beer Şeva, Bealot, Keila, Adullam) ve Hâkimler
l'de (örneğin; Aşkelon, Kitron) geçen bazı yerellerin adı sıralanır. 2.
sütunda, Davut'un Siyon'u fethi ve Tapınağın inşası öngörülür. 2. sütun
4, 7'de Tanrı, üçüncü tekil şahıstır; ancak satır 9-10'da, anlatıcının ken­
disidir.

4Q522'nin editio princepsi için bkz. E. P u e c h , DJD, X X V , 39-74.

9. B ö l ü m

II ... İ ş a y ' ı n bir o ğ l u o l d u , P e r e s ' i n o ğ l u , Y a h u d a ' n ı n o ğ l u ...

S i y o n ' u n K a y a s ı n ı a l a c a k v e A m o r l u l a r a h ü k m e d e c e k ... R a b , İs­
rail'in Tanrısı i ç i n b i n a inşa e d e c e k . A l t ı n v e g ü m ü ş . . . sedir v e
servi a ğ a ç l a r ı g e t i r e c e k L ü b n a n ' d a n , b u b i n a y ı inşa e t m e k i ç i n .
R a b , o n u g ü v e n l i bir y e r d e t u t a c a k ... C e n n e t i n R a b b i d a i m a
o n u n y a n ı n d a o l a c a k . A n c a k şimdi orada A m o r l u l a r yaşıyor v e
K e n a n l ı l a r ... s u ç l u g ö r d ü ğ ü m insanlar v e s e n d e n ... g ö z e t m e d i k ­
lerini. Ş i l o l u l a r v e ... o n u k ö l e y a p t ı m ... v e ş i m d i ... uzakta ...
Elazar...
 Bir Yeşu Apocryphonu (i)
ya da Yeşu'nun Mezmurları
(4Q378-9)

Genelde, yanlış biçimde 'Yeşunun Mezmurları' diye isimlendirilen

bu kötü biçimde tahrifata uğramış yazı, Yeşu'nun hikâyesinin yeniden
kaleme alınmış biçimidir. Herod harfleriyle yazılmış 4Q378, çoğu kısa,
yirmi yedi kısımdan oluşur. G e ç Hasmon dönemine tarihlenen 4Q379
ise kırk bir bölümdür. Bu bölümlerin ç o ğ u , ç e v r i l e m e y e c e k ö l ç ü d e
kısadır. Carol Nevvsom'a göre, yazı, Yeşu'nun veda konuşmasıdır. Bu
yazıt; öğütler, lanetlemeler, dualar (örneğin, 'günahlarımız için dua',
4Q378 6 i, 1.4, israil'deki on iki kabilenin listesi -ancak okunabilen isim­
ler, Levili, Ruben, G a d ve Dan'dır- 4Q379 ı) ve ezgilerden ('şükran ez­
gileri', 4Q379 22 ii, 7 ve İbrahim, ishak, Yakup, Musa, Elezar, İtamar'dan
söz eden bir şükran, 4Q379 17) oluşur. Kullanılan kutsal kitap metni,
Septuagint'i ve S a m i r i y e Pentateuch'u anımsatır. Kutsal hikâyedeki
sıralamayla uyuşmayan bu bölümlerin sayfa numaraları, büyük olasılıkla
keyfîdir. 4Q379 22 ii, 4QTestimonia (4QI75) içinde aktarılır.
Editio princeps için bkz. Carol N e w s o m , DJD, XXII, 241-99.

4 Q 3 7 8 14

... İsrail'in ç o c u k l a r ı , M o a v ' ı n d ü z l ü k l e r i n d e M u s a i ç i n a ğ l a ş -

tılar (Yasanın Tekrarı 34:8), Şeria Irmağı boyunca, Beyt-
yeşimot'taki E r i h a ' d a n A v e l - Ş i t t i m ' e kadar ( Ç ö l d e S a y ı m 33:48-9),
otuz gün b o y u n c a v e sonra M u s a için ağladıkları v e y a s tuttukları
günler bitti ( Y a s a n ı n Tekrarı 34:8). İsrail'in ç o c u k l a r ı ... i ç i n T a n -
rı'nın yaptığı a n t l a ş m a ...
... k o r k u y a k a p ı l ı p ürktüler ...
 CEZA VERMES

4Q378 II

... T a n r ı n ı z R a b i ç i n ... söylediği sözleri gerçekleştirmek i ç i n

... İ b r a h i m ' e güzel v e v e r i m l i bir ülke, o v a l a r ı n d a v e t e p e l e r i n d e
ı r m a k l a r ı n , p ı n a r l a r ı n v e k a y n a k l a r ı n aktığı bir ü l k e , b u ğ d a y , a r p a ,
a s m a v e incir v e nar a ğ a ç l a r ı y l a d o l u bir ü l k e , z e y t i n a ğ a ç l a r ı v e
b a l ı n b u l u n d u ğ u bir ü l k e v e r e c e ğ i n e d a i r ettiği y e m i n ( Y a s a n ı n
T e k r a r ı 8 : 7 - 8 ) . Ç ü n k ü b u , ü z e r i n d e süt v e b a l a k a n bir ü l k e
olacak; ... taşları demirden olan ve tepelerinden bakır
ç ı k a r a b i l e c e ğ i n i z bir ü l k e ( Y a s a n ı n Tekrarı 8:9) ...

4 Q 3 7 8 22 i

... M u s a , e y T a n r ı m . O n l a r ı , günahları y ü z ü n d e n y o k e t m e d i
... S e n i n h a l k ı n ı , hizmetkarın M u s a ' n ı n y a r d ı m c ı s ı , Y e ş u ' n u n e l i y ­
le ... S e n i n h a l k ı n ı n iyiliği için M u s a ' n ı n (?) e l i y l e Y e ş u ' y a ... İb­
r a h i m ' l e y a p t ı ğ ı n antlaşma ...
... b i n l e r c e s i n e karşı s e v e c e n

4 Q 3 7 9 12

... M ı s ı r ü l k e s i n d e n ç ı k ı ş l a r ı n ı n k ı r k ı n c ı y ı l ı n ı n ilk a y ı n d a
( b k z . Y e ş u 4:19) Ş e r i a ı r m a ğ ı n ı n k u r u m u ş y a t a ğ ı n d a n g e ç t i l e r
( Y e ş u 4 : 2 2 ) . J ü b i l e y ı l ı n d a , K e n a n ü l k e s i n e girdiler. ... b u ğ d a y
h a s a d ı n a d e k d ö r d ü n c ü (?) a y d a n itibaren Şeria Irmağı y a t a ğ ı n d a n
taşar.

4 Q 3 7 9 2 2 i i ( 4 Q I 7 5 , satır 21-30'la b e r a b e r )

R a b ' b e , İsrail'in Tanrısına şükürler o l s u n ...

Y e ş u , şükranı sırasında şükranını s u n d u k t a n sonra ş ö y l e d e d i :
B u kenti y e n i d e n kuracak o l a n a d a m a lanet o l s u n ! T e m e l l e r i n i , ilk
ç o c u ğ u n u n ü z e r i n e k u r a c a k ; kapılarını e n k ü ç ü k o ğ l u n u n ü z e r i n e
yerleştirecek ( Y e ş u 6:26). B e l i y a l ' i n lanetli a d a m ı , h a l k ı n a tuzak
k u r m a k , b ü t ü n komşularını y ı k ı m a uğratmak için d o ğ r u l d u . Erkek
kardeşi d e d o ğ r u l d u v e y a l a n l a r l a yönetti v e her ikisi d e zorbalığın
a r a c ı y d ı l a r . B u kenti y e n i d e n kurdular v e E f r a y i m ' i v e Y a h u d a ' y ı
telaşa v e r m e k v e Y a k u p ' u n oğullarına kötülük y a p m a k i ç i n kentte
bir d u v a r ve kuleler inşa ettiler; tanrıtanımazların kalesi o l s u n d i y e .
Ü l k e d e kötülük yaptılar v e küfrettiler v e S i y o n ' u n k ı z ı n ı n surların­
da ve K u d ü s c i v a r l a r ı n d a su gibi kan a k ı t t ı l a r . . .
 Bir Yeşu Apocryphonu (ii)
(Masada 1039-211)

Yeşu'nun Kitabı'nın sonunun apokrifal bir suretine ait iki kopuk

bölüm, editörleri S. Talmon'a göre, Kumran tarikatına aittir. 'Yeniden
yazılan kutsal kitap' türüne örnek teşkil eden bu yazı, kutsal hikâyelerin
yorumlanmasındaki serbestliğe tanıklık eder. Bu elyazması, çağın baş­
langıcına tarihlenir.
Bir ön araştırma için bkz. Shemaryahu Talmon, 'Fragments of a Jos-
hua Apocryphon - Masada 1039- 211 (final photo 5254)', JJS 47 (1996),
128-39.

Bölüm A

... k o r k u y o r l a r d ı ... T a n r ı ' n ı n k e n d i h a l k ı i ç i n o n l a r ı n d ü ş ­

m a n l a r ı n a karşı m ü c a d e l e ettiğini ... gördükleri i ç i n E n Y ü c e n i n
, a d ı n a ş ü k r e d i y o r l a r d ı ... v e k o r k m a d ı l a r ... o n l a r y ü z ü n d e n ; ç ü n ­
k ü T a n r ı y a n l a r ı n d a y d ı v e onları kutsadı v e o n l a r ı k o r u d u . O n l a r
h a k k ı n d a n e s ö y l e d i y s e gerçekleşti v e hiçbir söz b o ş a ç ı k m a d ı v e
O , soylarını çoğalttı.
 Bir Samuel Apocryphonu
(4QI60)

M . Ö . ikinci yüzyıla tarihlendiği bilinen bir dördüncü mağara Yeşu

hikâyesine ait bölümler (4QI60), J. M. Allegro tarafından yayımlanmıştır.
Samuel'in birinci kitabının devamı olan bu yazıtlar; bir hikâye pasajı,
Samuel ve Eli arasında geçen bir konuşma, bir dua ve bir öz yaşam an­
latısından meydana gelir.
Editio princeps için, bkz. J. M. Allegro ve A. A. Anderson, DjD, V,
9-11

I. B ö l ü m

Kurbanlar ve sunularla ilgili kötülükler y ü z ü n d e n Eli'nin

e v i n e lanet e t t i m . S a m u e l , R a b b i n sözlerini d u y d u ... v e S a m u e l ,
E l i ' n i n ö n ü n d e y e r e k a p a n d ı . S o n r a a y a ğ a kalktı v e R a b b i n e v i n i n
kapılarını a ç t ı . S a m u e l , E l i ' y e k e h a n e t i a ç ı k l a m a k t a n k o r k u y o r d u .
Eli, S a m u e l ' e şöyle dedi: Samuel, oğlum, bana Tanrı'nın görüsünü
anlat. B e n d e n s a k l a m a b u n u , a n l a t ! T a n r ı ' n ı n sana s ö y l e d i k l e r i n i n
bir tek k e l i m e s i n i b i l e b e n d e n g i z l e r s e n , T a n r ı d a s a n a ö y l e d a v ­
ranır v e d a h a kötülerini y a p a r . S a m u e l her şeyi anlattı v e h i ç b i r
şeyi g i z l e m e d i ...

B ö l ü m 3-5

... S e n i n h i z m e t k â r ı n ... Ş u a n a k a d a r g ü c ü m ü z a p t e t m e d i m ;
ç ü n k ü ... o n l a r ı bir a r a y a getir, e y T a n r ı m , S e n i n h a l k ı n a v e o n a
y a r d ı m c ı o l v e doğrult ... ç a m u r l u kile s a p l a n a n a y a k l a r ı n ı o r a d a n
kurtar v e o n l a r i ç i n eski bir k a y a y a p ; ç ü n k ü S e n i n d u a n , b ü t ü n
h a l k l a r ı n ü z e r i n d e d i r . H a l k ı n , S e n i n e v i n e s ı ğ ı n a c a k ... H a l k ı n ı n
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

d ü ş m a n l a r ı n ı n isyanı a r a s ı n d a , g ö r k e m i n i ç o ğ a l t a c a k s ı n v e t o p ­
r a k l a r ı n v e d e n i z l e r i n ü z e r i n d e ... v e S e n i n k o r k u n b ü t ü n ...
ü z e r i n d e ... v e krallık ... S e n i n topraklarında y a ş a y a n b ü t ü n halk­
lar, onları y a r a t a n ı n S e n o l d u ğ u n u b i l e c e k l e r ... v e k a l a b a l ı k l a r ,
b u n u n S e n i n h a l k ı n o l d u ğ u n u a n l a y a c a k ... K u t s a d ı ğ ı n kutsal
o l a n l a r ı n ...
 Krallar Üzerine Bir Özet
(4Q382)

Paleografik açıdan M . Ö . birinci yüzyılın ilk yarısına tarihlenen 154

papirüs parçası, yine bu yazılarda geçen isimlerden de (örneğin; İzebel,
A h a v , O v a d y a , İlyas, Elişa) anlaşılacağı gibi, Krallar Kitaplarının bir
özetidir. Ancak bir bölüm, anlamlı bir çeviriye müsaade edecek uzun­
luktadır. İsmi meçhul bir anlatıcı, Tanrı'ya hitaben, İsrail tarihiyle ilgili
olayları anlatır.
Editio princeps için bkz. S. O l y a n , DjD, XIII, 363-416.

104. b ö l ü m

... S e n i n s ö z ü n d e n v e S e n i n a n t l a ş m a n a bağlı k a l m a k için v e

g ö n ü l l e r i ... O n u / o n u k u t s a m a k i ç i n ... e l l e r ... o n l a r S e n i n
o l a c a k l a r , S e n d e o n l a r ı n o l a c a k s ı n v e S e n , d o ğ r u ... Ç ü n k ü bir
miras v e r e c e k s i n ... v e o n l a r ı n sahibi v e o n l a r a b a b a o l a c a k s ı n v e
... O n l a r ı , k r a l l a r ı n ı n e l i n e terk e t m i ş t i n v e h a l k l a r ı n a r a s ı n d a
tökezletmiştin ... S e n i n y a ş a m ı n ... O n l a r a Y a s a n ı (?) v e r d i n m i ,
M u s a ' n ı n a r a c ı l ı ğ ı y l a ... S e n i n yargıların v e S e n i n h a l k ı n ı n g ü n a h ­
larını a y y u k a ç ı k a r a r a k ... S e n i n sevgin v e m e r h a m e t l e r i n i n ^ ) b o l ­
luğu ...
 Bir Elisa Apocryphonu
(4Q48I 3 )

2. Krallar 2:I4-I6'nın İbranice metni, açıklayıcı eklerle beraber üç

kısa b ö l ü m d e y e n i d e n üretilir. Ancak bunlar arasından yalnızca 2.
bölüm yeniden düzenlenerek çevrilebilir; o da kısmen. Giriş cümlesi,
' V e Elişa yükseldi', kutsal kitapla aynı düzlemde ilerlemez.
Editio princeps için bkz. J. Trebolle, DJD, XXII, 305-9.

2. Bölüm

... V e Elişa y ü k s e l d i . E r i h a ' n ı n y ü k s e k l e r i n d e d u r a n p e y g a m ­

berlerin o ğ u l l a r ı , o n u , o n l a r ı n karşısında g ö r d ü k l e r i n d e , İ l y a s ' ı n
ruhu Elişa'nın üzerindedir, d e d i l e r v e E l i ş a ' n ı n y a n ı n a v a r d ı l a r v e
o n u n ö n ü n d e y e r e kapandılar. O n a ş ö y l e dediler, Ş i m d i bak, hiz­
metkârlarının y a n ı sıra elli g ü ç l ü a d a m var; d u a et, o n l a r ı bırak v e
efendini gözet; o n u y ü k s e ğ e ç ı k a r a n , d a ğ l a r ı n ü z e r i n e y ü k s e l t e n
y a d a o v a l a r a indiren ruh, R a b b i n ruhudur.
 Bir Sidkiya Apocryphonu
(4Q470)

Erken Herod dönemine ait bir elyazmasının yıpranmış üç bölümün­

de, son Yahuda kralı Sidkiya'ya övgü dolu sözler söylenir. Sidkiya, ken­
disiyle antlaşma yapacağına söz veren baş melek Mikail'le konuşurken
resmedilir. Kutsal kitapta, kötü işler yapan bu kişiden daha kaba bir üs­
lupla bahsedilir ( 2 . Krallar 24:19, vs.); ancak 4 Q 4 7 0 , S i d k i y a ' n ı n
'iyiliğine ve adalet duygusuna' (Antiquities X, 120) duacı olan Josep-
hus'tan ve Tevrattan (bShab. 149b; bSanh. 103a; bArak. 17a) söz eder.
4QI70'in editio princepsi için bkz. Erik Larson, Lawrance H. Schiff-
man ve John Strugnell, DJD, XIX, 235-44.

I. B ö l ü m

... M i k a i l ... S i d k i y a , o g ü n , bir a n t l a ş m a y a p a c a k ... T e v r a t ' ı

u y g u l a m a k ve herkesin Tevrat'ı u y g u l a m a s ı n ı s a ğ l a m a k i ç i n ... O
z a m a n , M i k a i l S i d k i y a ' y l a k o n u ş a c a k . ... B i r l i ğ i n h u z u r u n d a
s e n i n l e bir a n t l a ş m a y a p a c a ğ ı m ... u y g u l a m a k i ç i n ...

3. B ö l ü m

... g ö ğ e d o ğ r u h a y k ı r ı ş l a r ı ... g ü c ü n ü n r u h u y l a o n l a r ı s a ğ ­
lığına kavuşturması ve o n l a r a y a r d ı m etmesi i ç i n ...
... ve ateş s ü t u n u y l a , b i r ç o k defa ... b ü t ü n ... g ö r e k o n u ş ­
tuğunda, M u s a y a z d ı ... K a d e ş B a r n e a ...
 Tekvin ve Çıkış Temelli
Tarihsel-teolojik B i r Anlatı
(4Q462-4)

Paleografik açıdan M . Ö . birinci yüzyıl ortalarına tarihlenen 4 Q 4 6 2

içinde geçen iki ardıl bölüm, teolojik bir açıdan anlatılan tarihsel bir
hikâyeyi içerir. On dokuz satırın, baş ve son kısımları yoktur; ancak
hikâyenin genel akışı tahmin edilebilir: çekilen onca ıstırap ve zulüm­
den sonra, Tanrı Kudüs'ü anımsar. Tetragram, Cemaat Kuralı (IQS) VIII,
I5'teki gibi dört noktayla ifade edilir. Bunların dışında, altı kısa bölüm
daha bulunmaktadır.
4Q462'nin editio princeps] için bkz. M. Smith, DJD, XIX, 195-209.
4Q463 ya da Anlatı D, yalnızca birkaç kopuk satırdan ibarettir; bu satır­
lar, ' V e Tanrı sözünü anımsadı' cümlesiyle başlar ve Levililer 26:44'ten
bir alıntıyla sonlandırılır. Bu bölüm kayıptır ve M. Smith'in editörlüğünü
yaptığı metin (a.g.e. 211-14) J. Strugnell'in uyarlamasına dayanır. Yıpran­
mış 4Q464 metninde (a.g.e. 215-32), İbrahim, İshak, Yakup ve Yusuf'tan
söz edilir. B ö l . 3 ii, 7'de geçen pesher (yorum) kelimesine bakacak olur­
sak, metnin yorumu bulunmaktaydı.

4Q462

... S a m v e H a m v e Y a f e t . . . Y a k u p için ... İsrail için ...

... Ü l k e y i (?) kalabalıklara miras o l a r a k v e r d i . • • •: (=Lord) ...
y ö n e t e n ... g ö r k e m i ... suları d o l d u r a c a k v e y e r y ü z ü ... o n u n h a l ­
k ı n ı z a p t ettiler. B u y ü z d e n ş ö y l e d i y e c e k , ... İ s r a i l ' e ; ç ü n k ü
s e v i l e n halk a r a n ı z d a y d ı , Y a k u p ' u n ... Esir ettiler v e k o r u n d u l a r
ve • • • • ( L o r d ' a ) y a k a r d ı l a r ... krallık z a m a n ı n d a ikinci k e z M ı s ı r ' a
gönderildiler ve korundular ... ve Filistin ve Mısır halkları
dağıtılacak v e y a ğ m a l a n a c a k . O n u doğrultacak ...
... h i d d e t l i y ü z ü p a r ı l d a d ı v e t o z l u giysisi ... d ö n ü ş t ü . O ,
K u d ü s ' ü a n ı m s a d ı ...
 Tobit
(4QI96-200)

Kumran keşiflerinden önce Tobit'in Kitabı, biri uzun diğeri kısa ol­
mak üzere iki Yunanca düzeltisiyle ve bazı antik uyarlamalarıyla bilin­
mekteydi. Dördüncü mağaradan, dört Aramca (4QI96-9) ve bir İbranice
(4Q200) elyazması bölümleri bulundu. Bu parşömenlerden ikisi, papirüs
a
T o b (196) ve deri TcüP (197) zengin veriler sunmaktadır. Bunlar, M . S .
dördüncü yüzyıl Codex Sinaiticus'ta geçen uzun Yunanca bir düzeltinin
ve Latince uyarlamaların Semitik aslını ifade ederler.
a c 13
T o b , T o b ve T o b ^ paleografik açıdan M . Ö . birinci yüzyıla; Tob
e
ve İbranice T o b M . Ö . 30-M.S. 20 yıllarına tarihlenirler. Aramca metnin
çevirisi, İbranice çevirilerle devam ettirilir. Yalnızca Tob xiv, l-2'de
Aramca ve İbranice ifadeler bir arada kullanılır. Bu metinler arasında
Aramca yazılmış olan bölümler daha eskidirler; dolayısıyla metnin asıl
dilinin Aramca olması daha olasıdır.
Aşağıdaki cümleler, Aramca (A) ve Y u n a n c a ( G ) Tobit arasında
görülen farklılıkları sunar:
i, 22 (A) O, erkek kardeşimin, babamın evinin ve ailemin oğluydu.
( G ) O, erkek kardeşimin oğlu ve akrabamdı.
ii, I (A) Haftalar Bayramı gününde.
(G) Yedi haftanın kutsal bayramı olan Pentekost Bayramı'nda.
v i , 6 (A) Geri kalanını da yolculuk için tuzladı. İkisi birlikte yol­
culuk edeceklerdi
(G) ve bir bölümünü tuzladı. Birlikte yolculuk ettiler
vi, 12 (A) ve babası onu sever.
( G ) ve babası onurlu bir adamdır.
xiv, 2 (A) görme yeteneğini kaybettiğinde elli sekiz yaşındaydı ve
elli dört yıl daha yaşadı.
( G ) Gözlerinden sakatlandığında altmış iki yaşındaydı (Sinaiticus)
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

Görme yeteneğini kaybettiğinde elli sekiz yaşındaydı ve sekiz yıl

sonra bu yeteneğini geri kazandı (Vatinacus)
4QI96-200'ün editio princeps\ için bkz. J. A. Fitzmyer, DjD, XIX, 1-79.

4QI96, 2. Bölüm
T o b . 1:19-2:2

(1:19) Nineva'nın adamlarından biri ve krala öldürülen

Y a h u d i l e r i g ö m d ü ğ ü m ü bildirdi v e b e n s a k l a n d ı m . B e n i ö ğ r e n ­
diğini v e ö l d ü r m e y e karar verdiğini d u y d u ğ u m d a k o r k u y a k a p ı l ­
d ı m v e k a ç t ı m . (20) ... sahip o l d u ğ u m her şey v e b a n a hiçbir şey
bırakılmamıştı ... karım H a n n a v e o ğ l u m T o v i y a ' d a n başka (21).
A n c a k S a n h e r i b ' i n iki o ğ l u , o n u ö l d ü r ü p A r a r a t d a ğ l a r ı n d a kaçtık­
larında a r a d a n kırk gün bile g e ç m e m i ş t i . D a h a sonra E s a r h a d d o n
kral o l d u v e erkek k a r d e ş i m A n a e l ' i n o ğ l u A h i k a r ' ı , m a l i işlerin
başına g e ç i r d i . O , bütün kraliyet h a z i n e l e r i n d e n s o r u m l u y d u . (22)
A h i k a r , b e n i m i ç i n a r a c ı l ı k yaptı ... Erkek k a r d e ş i m A h i k a r , bir
saki, mühürlü halkanın gardiyanı ve Asur kralı Sanherib'in
m u h a s e b e c i s i y d i v e E s a r h a d d o n o n u y e n i d e n seçti. Artık o , erkek
kardeşimin, babamın evinin ve ailemin oğluydu.
( ü , I ) E s a r h a d d o n ' u n krallığı d ö n e m i n d e e v i m e g e r i d ö n ­
d ü ğ ü m d e v e karım H a n n a v e o ğ l u m T o v i y a b a n a v e r i l d i k l e r i n d e ,
haftalar b a y r a m ı g ü n ü n d e , m ü k e m m e l bir y e m e k y e d i m v e y e m e k
i ç i n u z a n d ı m . (2) Ö n ü m e bir sofra k u r d u l a r v e s o f r a d a k i leziz
y e m e k l e r i g ö r d ü m v e o ğ l u m T o v i y a ' y a ş ö y l e d e d i m ; O ğ l u m git v e
b u l a b i l d i ğ i n b ü t ü n erkek kardeşlerini b u r a y a getir ... o ğ l u m , git
v e onları getir. B u r a y a gelip b e n i m l e b e r a b e r yesinler. B e n ...

6. B ö l ü m
Tob. 3: 9-15

(3:19) ... o n u n ö l ü y e d i k o c a s ı n ı n ardı sıra git ki s e n d e n o l a n

ne bir kız ne de bir erkek ç o c u ğ u n u b i z e g ö r ü n m e s i n . (10) ... ve o
ağladı ve b a b a s ı n ı n e v i n d e k i üst o d a y a çıktı ... b ö y l e s i talihsiz bir
şeyi h a y a t ı m b o y u n c a bir d a h a d u y m a y a y ı m ... ve ... (II) karşı ...
S e n i n kutsal v e g ö r k e m l i a d ı n s o n s u z a d e k k u t s a n s ı n . B ü t ü n
yaratıların S e n i kutsasın. (12) Y ü z ü m ü S a n a d ö n d ü m v e g ö z l e r i m i
S a n a d o ğ r u l t t u m . D ü n y a d a n a y r ı l a c a ğ ı m ı s ö y l e ... (14) S e n , e y
R a b , a d a m l a r ı n b ü t ü n kirliliklerinden a r ı n d ı ğ ı m ı bilirsin.
 CEZA VERMES

(15) S ü r g ü n o l d u ğ u m u z hiçbir ü l k e d e n e k e n d i a d ı m ı n e d e
b a b a m ı n a d ı n ı kirlettim. B a b a m ı n tek ç o c u ğ u y u m v e o n u n varisi
o l a c a k başka bir o ğ l u y o k . B a ğ l a n a b i l e c e ğ i m ne bir erkek kardeşi
y a d a akrabası var n e d e karısı o l a b i l e c e ğ i m bir o ğ l u . Y e d i k o c a m
d a ö l d ü ...

4 Q I 9 7 , 4. b ö l ü m + 4 Q I 9 6 , 13. b ö l ü m
Tob. 5:19-6:12 [6:6-8]

I (5:19) ... O ğ l u m u n p a r a y a d ü ş k ü n o l m a s ı n a izin v e r m e ve

... gibi ... (21) O n a k o r k m a m a s ı n ı s ö y l e d i . O ğ l u m h u z u r i ç i n d e
y a ş a y a c a k ... barış ... K o r k m a . O n u n için e n d i ş e l e n m e , kız kar­
d e ş i m . (22) ... y o l c u l u ğ u ...
(6:1) Tekrar durgunlaştı ve tekrar a ğ l a m a d ı , v a c a f
(2) ... v e m e l e k , o n u n l a y d ı v e ... v e birlikte gittiler. G e c e o l ­
d u v e o n l a r Tigris'e ulaştılar. (3) G e n ç a d a m ... indi v e b ü y ü k bir
balık s u d a n z ı p l a y a r a k g e n ç a d a m ı n a y a ğ ı n ı k a p m a y a çalıştı ...
(4) ... B a l ı ğ ı y a k a l a ! G e n ç a d a m balığı tuttu v e kuru toprağa getir­
d i . M e l e k , o n a ş ö y l e d e d i ; (5) Balığı kes v e safrasını v e k a l b i n i v e
ciğerini çıkar. O n u a l ; a n c a k sakatatını ayır. O n u n safrası v e kalbi
v e ciğeri ilaçtır. (6) balığın safrasını v e kalbini v e c i ğ e r i n i a y ı k l a d ı ,
balığı ... v e y e d i . G e r i kalanını d a y o l c u l u k için tuzladı ( 4 Q 4 9 6 )
M e d i a ' y a v a r ı n c a y a d e k ikisi birlikte y o l c u l u k e d e c e k l e r d i , vacat
(7) G e n ç a d a m , m e l e ğ e ş ö y l e sordu ( 4 Q I 9 6 ) Erkek k a r d e ş i m A z a r -
y a , balığın k a l b i n d e , c i ğ e r i n d e ve safrasında ne tür bir i l a ç v a r ? (8)
Eğer b u n u , bir iblisin ya da kötü r u h u n etkisi a l t ı n d a b u l u n a n bir
a d a m ı n y a d a k a d ı n ı n ö n ü n d e y a k a r s a n ... bir d a h a asla g e l m e z ­
ler. (9) S a f r a , bir a d a m ı n g ö z l e r i n d e k u l l a n m a k için ... b e y a z film
v e ... a d a m iyileşir. (10) M e d i a ' y a g i r d i k l e r i n d e v e o A h m e t a ' y a
y a k l a ş t ı ğ ı n d a , (II) R a f a e l , g e n ç a d a m a ş ö y l e d e d i ; T o v i y a , erkek
kardeşim. Toviya, buradayım, diye cevap verdi. Rafael, şöyle
d e v a m etti, R a g u e l ' i n e v i n d e k o n a k l a y a c a ğ ı z . A d a m , b a b a m ı n
e v i n d e n d i r ve o n u n güzel bir kızı var ... (12) S a r a ' d a n b a ş k a bir
ç o c u ğ u y o k . S e n o kızla ... v e b u g e n ç kız ...

4 Q I 9 7 , 4. b ö l ü m + 4 Q I 9 6 , b ö l ü m 14 i
T o b i t 6:12-18 [ 6 : 13-18]

I I b i l g e , g ü ç l ü v e ç o k g ü z e l v e b a b a s ı o n u ç o k s e v i y o r ...
b a b a s ı n ı . S e n i ilgilendiren adil bir karar a l ı n d ı (13) o n u n l a e v l e n -
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

m e n için ... B u g e n ç kız h a k k ı n d a b u g e c e k o n u ş a c a k s ı n ı z . B u

kızı, karın o l a r a k a l a c a k s ı n ... Rages'ten d ö n d ü ğ ü m ü z d e ( 4 Q I 9 6 ) ,
o n u n için bir evlilik kutlaması d ü z e n l e y e c e ğ i z . R a g u e l ' i n , k e n d i
kızını sana v e r m e y i r e d d e t m e y e c e ğ i n i b i l i y o r u m ; ç ü n k ü o ... ve
kızının başka bir a d a m l a e v l e n m e s i n i n ... bilir. Ç ü n k ü kızını b a ş ­
ka bir a d a m a v e r e c e k o l u r s a , bunun Musa'nın Kitabı'ndaki
yasalara karşı ç ı k m ı ş o l a c a ğ ı n ı bilir. B u g e c e , b u g e n ç kız h a k k ı n ­
da k o n u ş a l ı m ve kızı sana isteyelim ... (14) S o n r a T o v i y a , R a f a e l ' i
ş ö y l e y a n ı t l a d ı ; Erkek kardeşim A z a r y a , ... o n u n l a e v l e n m i ş o l a n
y e d i a d a m ı n da ö l d ü ğ ü n ü d u y d u m . ... (15) şimdi k o r k u y o r u m bu
iblisten ( o n u s e v e n ... iblis onları ö l d ü r ü r } ( 4 Q I 9 6 )
... a n n e m i v e b a b a m ı m e z a r a getir ...Kendilerini gömecek
başka oğulları yok. (16) (Babanın buyruklarını anımsamıyor
m u s u n ! ( 4 Q I 9 6 ) sana ... b u y u r d u ğ u n u ... Ş i m d i b e n i d i n l e erkek
k a r d e ş i m . B u iblisten k o r k m a v e o n u n l a e v l e n ( b u g e c e ... (17)
balığın k a l b i n d e n ... al (18) ... iblis b u n u k o k l a y ı n c a k a ç a c a k t ı r )
(4QI96)
... o n u n l a birlikte o l m a k için içeri girdiğinde, kalk ... O, sana
bağışlandığı için korkuya kapılma ve senin için ... o n u kurtaracak­
sın. O n u n l a ç o c u k l a r ı n ı z ı n o l a c a ğ ı n ı v e ... s a n ı y o r u m ... R a f a e l ,
o n a , kızın kendi kız kardeşi o l d u ğ u n u ve ... s ö y l e d i ğ i n d e ...

4 Q I 9 7 , 4. b ö l ü m + 4 Q I 9 6 , b ö l ü m 14 ii
T o b . 6:18-7:10 [6:18-7:6]

I I I b a b a s ı n ı n ailesinin e v i ... o n a aşık o l d u v e kalbi o n a b a ğ ­

l a n d ı . (7:1) A h m e t a ' y a girdiklerinde, T o v i y a o n a ş ö y l e d e d i , Azar­
y a erkek k a r d e ş i m , bizi erkek kardeşimiz R a g u e l ' i n e v i n e götür.
T o v i y a ' y ı o r a y a y ö n l e n d i r d i v e R a g u e l ' i n e v i n e gittiler v e R a g u e l ' i
e v i n k a p ı s ı n d a oturur b u l d u l a r . Ö n c e l i k l e o n l a r s e l a m v e r d i v e
R a g u e l , H u z u r l a geldiniz, huzurla içeri b u y r u n , erkek kardeş­
lerim, d e d i v e o n l a r ı e v i n e a l d ı . (2) S o n r a karısı E d n a ' y a , B u g e n ç
a d a m a m c a m ı n o ğ l u n a n e kadar d a b e n z i y o r , d e d i . (3) E d n a o n ­
lara, N e r e l i s i n i z , erkek kardeşlerim?, d e d i v e o n l a r d a , N i n o v a ' d a
tutsak o l a n N a f t a l i ' n i n ç o c u k l a r ı olduklarını söylediler. K a d ı n o n ­
lara, erkek kardeşimiz Tobit'i tanır mısınız? d i y e sordu v e o n l a r ,
O n u t a n ı y o r u z . İyi m i kendisi? d e d i l e r . (5) O n l a r d a , e v e t o iyi
d e d i l e r . B u n u n ü z e r i n e T o v i y a , o b e n i m b a b a m d ı r , d e d i . (6)
R a g u e l a y a ğ a fırladı v e o n u öptü v e a ğ l a d ı . (7) ... s e n i n ü z e r i n d e
bir k u t s a m a , o ğ l u m . S e n , adil bir a d a m ı n o ğ l u s u n . . . T o v i y a ' n ı n
 CEZA VERMES

e n s e s i . . . ( 9 ) s ü r ü d e n bir k o ç kesti ... y e m e k ve i ç m e k ... kız kar­

d e ş i m . (10) R a g u e l ... d u y d u ...

4QI97, 5. bölüm
T o b . 8:21-9:2

(21) ... o ğ l u m . B e n , senin b a b a n ı m v e E d n a , senin a n n e n ...

K o r k m a o ğ l u m , vacaf (9:1) S o n r a T o v i y a , R a f a e l ' i çağırdı v e o n a ,
(2) A z a r y a erkek k a r d e ş i m , b u r a d a n k e n d i n için dört k ö l e al
G a b a e l ' i n e v i n e git v e o n a belgeyi ver v e p a r a y ı a l ...

4QI96,17. bölüm
T o b i t 13: 6-12

... b ü t ü n
I I k a l b i n l e v e bütün ruhunla doğru o l a n ı y a p m a n i ç i n .
D a h a sonra sana d ö n e c e k o
v e y ü z ü n ü s e n d e n s a k l a m a y a c a k artık.
B ü t ü n sözlerinle o n a şükret
v e d o ğ r u l u ğ u n R a b b i n i kutsa v e o n u y ü c e l t .
Tutsak düştüğüm topraklarda o n a ş ü k r e d e r i m
v e o n u n g ü c ü n ü v e y ü c e l i ğ i n i anlatırım
b ü t ü n g ü n a h k a r insanların ö n ü n d e .
Kalbine göre
o n u n ö n ü n d e doğru o l a n ı y a p .
K i m bilir s e n i n bağışlanıp b a ğ ı ş l a n m a y a c a ğ ı n ı ?
(7) T a n r ı m ı y ü c e l t i r i m v e r u h u m d a , c e n n e t i n k r a l ı n ı .
... y a ş a m ı m b o y u n c a .
... v e hepsi o n u n y ü c e l i ğ i n i kutsasın.
(8) M e z m u r l a r söylesinler ...
(9) Kutsal kent K u d ü s ,
o, seni ... y ü z ü n d e n ü z e c e k .
(10) ... d o ğ r u l u k l a ş ü k r e t . . .
... kuşaklar b o y u n c a şükredin ...
v e o n u n y ü c e a d ı , e b e d i kuşaklar b o y u n c a yaşatılsın.
(12) S e n i hor g ö r e n l e r e lanet olsun
v e sana karşı ç ı k a n l a r a .
S e n d e n nefret e d e n l e r e lanet olsun
v e sana karşı konuşanlara.
... lanet olsun
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

4 Q I 9 6 , ¡8. b ö l ü m + 4 Q I 9 8 , 1 . b ö l ü m
T o b . 13:12-14:3

(18)
... d i y e c e k , H a l e l u y a ...
D a i m a v e d a i m a kutlu o l ; ç ü n k ü s e n d e y k e n , o n u n y ü c e a d ı n ı
kutsayacaklar
(14:1) T o b i t ' i n şükran sözleri bitti ve y ü z on iki y a ş ı n d a y k e n
huzur i ç i n d e ö l d ü v e g ö m ü l d ü . (2) G ö z l e r i ... elli sekiz y a ş ı n d a y ­
d ı . İyi bir y a ş a m sürdü v e bütün ... { v e d ü ş k ü n l e r e y a r d ı m etti v e
T a n r ı ' d a n korktu v e o n u n y ü c e l i ğ i n e şükretti. (3) O ğ l u T o v i y a ' y ı
v e y e d i ) ( 4 Q I 9 8 ) o ğ l u n u çağırdı v e o n a b u y r u k v e r d i v e o n a ş ö y l e
d e d i ...

4Q200, 2. bölüm
T o b . 4: 3-9

... (4) ... v e o n u karnında taşıdı ... v a c a t ( 5 ) O ğ l u m , y a ş a m ı n

b o y u n c a T a n r ı ' y ı a n ı m s a ... o n u n s ö z ü n ü , vacat Y a ş a m ı n b o y u n ­
c a d o ğ r u o l a n ı y a p v e y a l a n ı n y o l l a r ı n d a n y ü r ü m e . (6) Ç ü n k ü
doğru o l a n ı y a p t ı ğ ı n d a ... seninle olur. (7) ... O ğ l u m , c ö m e r t bir
e l l e y a r d ı m e t v e y ü z ü n ü d ö n m e hiçbir y o k s u l d a n . B ö y l e c e T a n r ı
d a kendi y ü z ü n ü s e n d e n s a k l a m a z . (8) Eğer s e n d e ç o k v a r s a , o ğ ­
l u m ... y o k s u l l a r a y a r d ı m et. Eğer s e n d e az varsa, b u n a g ö r e yar­
dım e t . . .

4. bölüm
T o b . 10: 7-9

R a g u e l ' i n , kızı S a r a h i ç i n söz v e r d i ğ i o n d ö r t g ü n s ü r e n

d ü ğ ü n bittikten sonra, T o v i y a o n u n y a n ı n a geldi v e ş ö y l e d e d i ,
B e n i g ö n d e r ; ç ü n k ü n e b a b a m ı n n e d e a n n e m i n , o n u n b e n i bir
d a h a g ö r e b i l e c e ğ i n e i n a n d ı k l a r ı n ı zaten b i l i y o r u m . B a b a , ş i m d i
s e n d e n b a b a m ı n y a n ı n a g i t m e m için b a n a izin v e r m e n i istiyorum.
S a n a o n l a r ı nasıl b ı r a k t ı ğ ı m ı a n l a t m ı ş t ı m . (8) R a g u e l , T o v i y a ' a
ş ö y l e d e d i , O ğ l u m , b e n i m l e k a l , senin b a b a n a h a b e r c i l e r y o l l a r ı m
ve onlar...
 GEZA VERMES

6. b ö l ü m
T o b . 12:20-13:4

... b ü t ü n bu h i k a y e y i y a z ı y l a kaydet. R a f a e l y u k a r ı y ü k s e l d i . (21)

... v e o n u bir d a h a g ö r m e d i l e r . (22) T a n r ı ' y ı y ü c e l t i p o n u kut-
suyorlardı v e y ü c e işleri için o n a şükrediyorlardı v e T a n r ı ' n ı n bir
m e l e ğ i n i n nasıl o l u p d a o n l a r a g ö r ü n d ü ğ ü n e akıl e r d i r e m i y o r l a r -
d ı . (13:1) sonra T o b i t konuştu ve bir şükran m e z m u r u y a z d ı ve şöy­
le d e d i ;
Krallığı d a i m i o l a n c a n l ı T a n r ı ' y a şükürler o l s u n :
(2) O , sarsan v e m e r h a m e t e d e n ,
dipsiz c e h e n n e m e g ö n d e r e n
v e d e r i n k u y u l a r d a n kurtarandır.
O n u n elinden kaçabilecek kimse var mı orada?
(3) Şükredin o n a , İsrail'in ç o c u k l a r ı , ulusların önünde,
siz, o n l a r ı n a r a s ı n d a sürgün o l a n l a r .
(4) O n u n y ü c e l i ğ i n i d u y u r u n v e b ü t ü n c a n l ı l a r ı n ö n ü n d e o n u
yüceltin.
Ç ü n k ü o sizin T a n r ı n ı z , sizin R a b b i n i z d i r .
... d a i m a .

7. b ö l ü m
T o b . 13:18-14:2

II ... (14:1) ve Tobit'in şükran sözleri sona erdi ve y ü z on iki

y a ş ı n d a y k e n huzur i ç i n d e ö l d ü . G ö r m e y e t e n e ğ i n i k a y b e t t i ğ i n d e
elli sekiz y a ş ı n d a y d ı v e elli dört s e n e d a h a y a ş a d ı .
 Yeremya'nın Apocryphonu
( 4 Q 3 8 3 , 385a, 387, 388a, 389-90)

Asıl olarak bir Hezekiel apocryphonunun parçası olduğu düşünülen

ve kutsal kitap diline uygun biçimde kaleme alınmış bu elyazması
bölümleri, D. Dimant'a göre, Yeremya'nın Babil ve Mısır'daki yaşamını
konu edinir. Bu yazıt, muhtemelen M . Ö . birinci yüzyıl sonlarına tarih-
lenir.
Editio princeps için bkz. D. Dimant, D)D, XXX, 91-260. İlgili bir
metin, 4Q384, için bkz. M. Smith, D)D, XIX, 136-52.

4 Q 3 8 5 a , b ö l . 18 i-ü

I vacai ... Y e r e m y a p e y g a m b e r , R a b ' b i n ( Y H W H ) h u z u r u n ­

d a n ayrıldı ... K u d ü s t o p r a k l a r ı n d a n tutsak a l ı n a n l a r ı n y a n ı n a git­
m e k için ve ... geldi ... B a b i l Kralı N e b u k a d n e s s a r ... m u h a f ı z l a r
şefi N a b u z a r a d à n , ... v u r d u ... v e T a n r ı ' n ı n e v i n d e k i tekneleri a l ­
d ı , kâhinler ... v e İsrail oğulları v e onları B a b i l ' e g ö t ü r d ü . Y e r e m ­
ya p e y g a m b e r o n l a r l a birlikte n e h r e kadar gitti ve o n l a r a sürgün
j p r a k l a r ı n d a n e y a p m a l a r ı gerektiğini b u y u r d u ... O n l a r d a , T a n ­
rı'nın k e n d i s i n e aktarmış o l d u ğ u bu sözlere rıza gösterdiler ... ve
sürgün t o p r a k l a r ı n d a , a t a l a r ı n ı n T a n r ı ' y l a y a p t ı k l a r ı a n t l a ş m a y a
bağlı k a l a c a k l a r d ı ... v e kendilerinin v e krallarının v e k a h i n l e r i n i n
v e ... ö n c e k i işlerini t e k r a r l a m a y a c a k l a r d ı v e T a n r ı ' n ı n a d ı n a say­
gısızlık ettiler...

I I M ı s ı r ülkesindeki T a h p a n e s ' t e ... v e o n a , b i z i m i ç i n T a n -

rı'yı a r a , d e d i l e r . ... A n c a k Y e r e m y a o n l a r ı d i n l e m e d i v e o n l a r
için T a n r ı ' y ı a r a m a d ı ... bir şenlik ve d u a . Y e r e m y a figan etti ...
v e K u d ü s i ç i n ağıtlar ... v a c a f R a b b i n sözleri, M ı s ı r ü l k e s i n d e k i
 CEZA VERMES

T a p h a n e s ' t e b u l u n a n Y e r e m y a içindi ... İsrail'in v e Y a h u d a ' n ı n v e

B e n y a m i n ' i n o ğ u l l a r ı n ı n y a n ı n a git ... v e o n l a r a ş ö y l e d e , G ü n b e
gün benim ilkelerimi gözetin ve buyruklarıma uyun ... ve
b a b a l a r ı n ı z ı n ardı sıra y ü r ü d ü k l e r i , ulusların ilahlarını i z l e m e y i n
... ç ü n k ü n e sizi k o r u y a b i l i r l e r . . . n e d e ...

4 Q 3 8 7 , b ö l ü m 2 ii ( 4 Q 3 8 5 a , 4. b ö l ü m , 4 Q 3 8 9 , b ö l ü m 8 ü)

... b ü t ü n k a l b i n i z l e v e bütün r u h u n u z l a B a n a h i z m e t e t m e k
için k e n d i n i z i g ü ç l e n d i r i n ... ıstıraplarında. A n c a k o n j ü b i l e yılı
t a m a m l a n ı n c a y a dek, bana sadakatsizlik ettikleri için onları
g ö z e t m e y e c e ğ i m . S i z ... k a l b i n i z i n k ö r l ü ğ ü v e b u d a l a l ı ğ ı ...
y ü r ü y e c e k s i n i z . B u kuşaktan sonra, bağlı k a l d ı k l a r ı k r a l l ı k l a r ı n ı
o n l a r ı n e l l e r i n d e n a l a c a ğ ı m v e başka u l u s l a r ı n b u krallığa hük­
m e t m e l e r i n i s a ğ l a y a c a ğ ı m v e ahlaksızlık b ü t ü n y e r y ü z ü n e h a k i m
o l a c a k ve İsrail krallığı y ı k ı l a c a k . O z a m a n l a r d a bir kral o l a c a k ve
o bir k ü f ü r b a z o l a c a k v e tiksindirici işler y a p a c a k ; a n c a k o n u n
krallığını y ı k a c a ğ ı m ve o kral, diğer kralların e l i n e d ü ş e c e k .
Y ü z ü m ü İsrail'e g ö s t e r m e y e c e ğ i m ... v e diğer uluslara d ö n e c e k .
İsrail o ğ u l l a r ı , sürgün topraklarındaki tutsaklıklarından ötürü fer­
yat e d e c e k l e r v e ilkelerime karşı ç ı k t ı k l a r ı n d a n ötürü v e r u h l a r ı ,
Y a s a m a hakaret ettiği için onları kurtaracak k i m s e o l m a y a c a k ...

B ö l ü m 2 iii ( 4 Q 3 8 8 a , 7 . b ö l ü m , 4 Q 3 8 9 , 8 . b ö l ü m )

... O n u n z a m a n ı n d a , M ı s ı r krallığını y ı k a c a ğ ı m ... v e İsrail'i

y ı k a c a ğ ı m v e o n l a r ı k ı l ı ç altına s o k a c a ğ ı m v e ü l k e y i h a r a b e y e
ç e v i r e c e ğ i m v e a d a m ı uzağa s ü r e c e ğ i m v e ü l k e y i , d ü ş m a n m e l e k ­
lerin e l l e r i n e b ı r a k a c a ğ ı m . Y ü z ü m ü , İsrail'den g i z l e y e c e ğ i m . B u ,
o n l a r a bir işaret o l a c a k , ü l k e y i terk ettiğim g ü n ... İsrail'in k a h i n ­
leri diğer tanrılara ibadet e t m e y e b a ş l a y a c a k l a r v e u l u s l a r ı n tiksin­
dirici işlerine ortak o l a c a k l a r . . .

3. bölüm (4Q385a, 5. bölüm)

... ö n c e k i kahinlerin y o l l a r ı n d a y ü r ü m e y e n ü ç k â h i n ... v e İs­

rail'in Tanrısının a d ı y l a anılırlar. O n l a r ı n z a m a n ı n d a , A n t l a ş ­
m a n ı n g ü n a h k â r kişilerinin gururu ve y a b a n c ı tanrılara ibadet
e d e n l e r y ı k ı l a c a k . O n l a r ı n d ö n e m i n d e , İsrail b ö l ü n e c e k v e h e r k e s
Yasa v e A n t l a ş m a y ü z ü n d e n k o m ş u s u y l a k a v g a y a t u t u ş a c a k . O n ­
ların t o p r a k l a r ı n a k u r a k l ı k g ö n d e r e c e ğ i m ; a n c a k ... e k m e k v e
susuzluk ve su ...
U L U L/CİNİZ. m K ^ U I V I C I N L t K I KUMRAN YAZITLARI

4 Q 3 8 8 a , 7 . b ö l ü m ( 4 Q 3 8 7 , b ö l ü m 2 İH, 4 Q 3 8 9 , b ö l ü m 8 ii)

I o n l a r ı hor g ö r d ü v e tekrar g ü n a h i ş l e y e c e k l e r v e b u g ü n a h
ö n c e k i l e r d e n d a h a büyük olacak ve İbrahim'le ve İshak'la ve
Y a k u p ' l a y a p t ı ğ ı m A n t l a ş m a y ı ihlâl e d e c e k l e r . O , z a m a n , u l u s ­
ların a r a s ı n d a n bir kral ç ı k a c a k , bir küfürbaz ve bu kişi, kötülük
edecek. O'nun zamanında, İsrail'i ... bir halk olmaktan
a l ı k o y a c a ğ ı m v e onları kılıçtan g e ç i r e c e ğ i m v e ü l k e y i h a r a b e y e
ç e v i r e c e ğ i m v e a d a m ı sürgün e d e c e ğ i m v e ü l k e y i , d ü ş m a n
m e l e k l e r i n e l l e r i n e b ı r a k a c a ğ ı m . Y ü z ü m ü İsrail'den g i z l e y e c e ğ i m .
B u , o n l a r a bir işaret o l a c a k . Ü l k e y i terk ettiğim g ü n ... İsrail'in
k a h i n l e r i , diğer tanrılara ibadet e t m e y e b a ş l a y a c a k l a r v e ulusların
tiksindirici işlerine ortak o l a c a k l a r . . .

4 Q 3 8 9 , 8 . b ö l ü m ( 4 Q 3 8 5 a 4 , 4 Q 3 8 7 , 2 ü-iii, 4 Q 3 8 8 a 7 ü )

I I ... bir küfürbaz v e o , tiksindirici işler y a p a c a k . O n u n kral­

lığını y ı k a c a ğ ı m ve o d a , d ü ş m a n kralların e l l e r i n e d ü ş ü r ü l e c e k .
Y ü z ü m ü İsrail'den g i z l e y e c e ğ i m v e krallık, uluslara geri d ö n e c e k .
İsrail'in oğulları sürgün oldukları ülkelerdeki tutsaklıklarından
ötürü feryat e d e c e k l e r v e ilkelerime karşı çıktıkları i ç i n v e r u h l a r ı ,
Y a s a m a hakaret ettiği için onları kurtaracak k i m s e o l m a y a c a k . B u
y ü z d e n , k ö t ü l ü k l e r i n e bir son v e r e n e dek, y ü z ü m ü o n l a r d a n giz­
l e d i m , v a c a f B u , o n l a r ı n kötülükleri için bir işarettir. Ç ü n k ü o n ­
ların b a n a karşı g ö n ü l l e r i n d e b e s l e d i k l e r i kibir y ü z ü n d e n o ü l ­
k e d e n v a z g e ç t i m v e onları hakir g ö r d ü ğ ü m ü a n l a m a d ı l a r v e b u
y ü z d e n , ö n c e k i n d e n daha büyük günahlar işleyecekler. İbrahim,
İshak ve Y a k u p ' l a y a p t ı ğ ı m A n t l a ş m a ' y ı ihlâl e d e c e k l e r . O z a m a n ,
ulusların a r a s ı n d a n bir kral ç ı k a c a k v e kötü işler y a p a c a k . O n u n
zamanında, İsrail'i bir halk olmaktan alıkoyacağım. Onun
z a m a n ı n d a , M ı s ı r krallığını y ı k a c a ğ ı m ... M ı s ı r ... v e İsrail'i
y ı k a c a ğ ı m v e onları kılıçtan g e ç i r e c e ğ i m ...

4 Q 3 9 0 , I. bölüm

... v e o n l a r ı , H a r u n O ğ u l l a r ı ' n ı n e l l e r i n e teslim e d e c e ğ i m ...

yetmiş y ı l . H a r u n O ğ u l l a r ı orada h ü k ü m s ü r e c e k l e r ; a n c a k o n l a r a
b i l d i r m e n i s ö y l e d i ğ i m y o l l a r ı m ı i z l e m e y e c e k l e r . T a p ı n a ğ ı inşa et­
m e k için sürgün ü l k e s i n d e n d ö n e n l e r d ı ş ı n d a , k e n d i l e r i n d e n ö n ­
c e k i İsraillilerin yaptıkları v e b e n i m n a z a r ı m d a kötü o l a n şeyleri
 CEZA VERMES

y a p m a y a d e v a m e d e c e k l e r . O n l a r a s e s l e n e c e ğ i m v e bir b u y r u k
g ö n d e r e c e ğ i m v e o n l a r v a z g e ç m i ş o l d u k l a r ı şeyleri a n l a y a c a k l a r ,
onlar ve babaları. Ülkenin yıkıldığı yedinci jübile yılından
itibaren, e m r i , b a y r a m ı , Ş a b a t ' ı v e A n t l a ş m a ' y ı u n u t a c a k l a r . H e r
ş e y i ihlâl e d e c e k l e r v e n a z a r ı m d a kötü o l a n ş e y l e r y a p a c a k l a r .
Y ü z ü m ü o n l a r d a n g i z l e y e c e ğ i m v e onları d ü ş m a n l a r ı n ı n e l l e r i n e
teslim e d e c e ğ i m v e o n l a r ı kılıçtan g e ç i r e c e ğ i m . A n c a k a r a l a r ı n ­
d a k i s ı ğ ı n m a c ı l a r ı k o r u y a c a ğ ı m v e y ü z ü m ü d i ğ e r l e r i n d e n giz­
lediğim z a m a n o n l a r ö f k e m d e n ötürü y o k o l m a y a c a k l a r . D ü ş m a n
m e l e k l e r o n l a r a h ü k m e d e c e k v e ... v e n a z a r ı m d a kötü o l a n şeyler
y a p a c a k l a r v e g ö n ü l l e r i n i n inatçılığı u y a r ı n c a d a v r a n a c a k l a r ...

Bölüm 2 i

I ... B e l i y a l o n l a r a h ü k m e d e c e k ve bir yıl haftası b o y u n c a o n ­

ları kılıçtan g e ç i r e c e k ... ve o j ü b i l e y ı l ı n d a , o n l a r a b u y u r d u ğ u m
bütün i l k e l e r i m e ve b u y r u k l a r ı m a karşı g e l e c e k l e r ... hizmetkar­
larım o l a n peygamberlerimin aracılığıyla ve Yasa'yı ve Antlaş­
m a y ı ihlâl ettikleri g ü n d e n itibaren yetmiş yıl b o y u n c a birbirleriy­
le mücadele edecekler. Onları, Zulüm meleklerinin ellerine
v e r e c e ğ i m v e m e l e k l e r onlara h ü k m e d e c e k l e r . B e n d e n v a z g e ç i p
d e y o l u m d a n saptıkları, n a z a r ı m d a kötü o l a n ş e y l e r i y a p t ı k l a r ı ,
b e n i m istemediklerimi seçtikleri v e k a z a n ç v e z e n g i n l i k i ç i n u ğ ­
raştıkları ve ... , biri diğerinin o l a n ı ç a l d ı ğ ı , biri d i ğ e r i n i e z d i ğ i
i ç i n o n l a r a kızgın o l d u ğ u m u b i l m e y e c e k l e r v e a n l a m a y a c a k l a r .
T a p ı n a ğ ı m ı kirletip şabatlarımı küçük g ö r e c e k l e r ; b e l i r l e n m i ş
zamanlarımı unutacaklar ve tohumlarını kirletecekler. Kâhinleri
z a l i m c e d a v r a n a c a k ...
 Yeni Kudüs
(4Q554-5, 5 Q I 5 , IQ32, 2Q24, 4Q232, IIQI8)

Eskatolojik çağ Kudüs'ünü betimleyen Aramca bir yazıya ait bölüm­

ler, I. (IQ32), 2. (2Q24), 4. (4Q554-5), 5. (5QI5) ve II. (IIQI8) mağaralar­
da bulunmuştur. Ayrıca 4 Q 2 3 2 altında listelenen İbranice yazılar da
bulunmaktadır. Hezekiel 40-48, bu yazıtların kaynağıdır (ayrıca bkz.
Vahiy 21). Bu elyazmaları, paleografik açıdan, çağın başlangıcına tarih­
leri ir.
Bu yazıdaki kurguda, evlerin taşlarından caddelere ve sokaklara,
odaların boyutlarından merdivenlere ve pencerelere kadar Yeni
Kudüs'te bulunan her şeyi ölçen ilahi bir 'ölçümcü' anlatılır. Boyutlar,
her birinin uzunluğu yedi arşın olan 'kamışlarla ölçülür. Ancak burada,
eski Yahudi ölçü birimlerinde kullanılan iki arşın söz konusudur; bunlar­
dan birinin uzunluğu, 20 inç (521 mm.), diğerininkiyse 18 inç (446
mm)'dir.
Editio phnceps için bkz. J. T. Milik, DJD, III, 184-93. Daha kısa
bölümler için bkz. Milik, DJD, I, 134-5; M. Baillet, DJD, III, 84-90; E.
P u e c h , Semitica 43-4 (1995), 87-102; DJD, XXXVII. I I Q I 8 için bkz. F.
Garcia Martinez vd., DJD, XXIII, 305-55.

4 Q 5 5 4 , I. bölüm

I ... ve bu k a p ı y a , Ş i m o n ' u n kapısı d e d i l e r . . .

... v e b u k a p ı y a , Yusuf'un kapısı d e d i l e r . . .
... v e b u k a p ı y a , R u b e n ' i n kapısı d e d i l e r . . .
II ...
... v e b u n a , N a f t a l i ' n i n kapısı adını verdiler. B u k a p ı y l a , d o ğ u
kapısı arasında 2 5 stadya ö l ç t ü . B u k a p ı y a , A ş e r ' i n kapısı dediler.
Bu k a p ı y l a d o ğ u köşesi arasında 25 stadya ö l ç t ü , vacat B e n i kente
 CEZA VERMES

götürdü v e her e v i n taşını e n l e m e s i n e v e b o y l a m a s ı n a ö l ç t ü , elli

bir kamışa elli bir k a m ı ş , bütün a l a n ...

5QI5

I ç e v r e s i = her kenar u z u n l u ğ u 357 arşın. E v l e r , bir y o l l a ç e v ­

rilidir, bir sokak koridoru, üç k a m ı ş : 21 arşın e n i n d e .
S o n r a b a n a e v l e r i n boyutlarını gösterdi. H e r e v a r a s ı n d a bir
sokak v a r d ı , altı k a m ı ş : 4 2 arşın e n i n d e . C a d d e l e r , e n l e m e s i n e ,
doğu-batı yönündeydi: İkisi on kamış, 70 arşın enindeydi.
T a p ı n a ğ ı n s o l u n d a (kuzey y ö n ü n d e ) kalan ü ç ü n c ü s ü , o n sekiz ar­
şındı: 126 a r ş ı n g e n i ş l i ğ i n d e . Kuzey güney yönünde uzanan
sokakların genişliği: 67 arşın, her sokak.
K e n t i n ortasından g e ç e n a n a sokağın eni o n ü ç k a m ı ş v e bir
arşın= 9 2 arşın. B ü t ü n kent sokakları, b e y a z taşlar, ... m e r m e r v e
j a d e y i t l e kaplı ...
B a n a , seksen y a n - k a p ı n ı n boyutlarını gösterdi. K a p ı l a r ı n e n i
ü ç kamış=2l arşın. H e r k a p ı n ı n ikişer k a n a d ı var. K a n a d ı n g e n i ş ­
liği bir b u ç u k k a m ı ş = I0V2 arşın ... H e r k a p ı n ı n y a n ı n d a iki k u l e
var, biri sağda diğeri solda. G e n i ş l i ğ i y l e u z u n l u ğ u b i r b i r i y l e a y n ı ;
beşe beş kamış = 35 arşın. M e r d i v e n l e r , iç kapının y a n ı n d a ,
kulelerin sağ tarafında, kulelerin tepesine uzanır. G e n i ş l i k l e r i beş
arşın. K u l e l e r ve m e r d i v e n l e r beşe beş k a m ı ş ve beş arşın = 40 ar­
şın, k a p ı n ı n her bir kenarı
B a n a ev kapılarının boyutlarını gösterdi. Genişlikleri iki
k a m ı ş = 14 arşın. ... eni ... ve her eşiğin e n i n i ö l ç t ü : iki k a m ı ş = 14
arşın ve üst eşik: bir arşın. H e r eşiği ve kanatlarını ö l ç t ü . Eşiğin
y a n ı n ı ö l ç t ü . U z u n l u ğ u o n ü ç arşın, eni o n arşın.
B e n i eşiğin y a n ı n a götürdü. O r a d a , başka bir eşik v e i ç
d u v a r ı n sağ tarafında k a l a n , dış k a p ı y l a a y n ı ö l ç ü l e r e s a h i p başka
bir kapı v a r d ı . Eni dört arşın, yüksekliği y e d i arşındı ve iki k a n a d ı
v a r d ı . Bu k a p ı n ı n ö n ü n d e , giriş eşiği v a r d ı . G e n i ş l i ğ i bir k a m ı ş = 7
II arşın. G i r i ş i n u z u n l u ğ u iki kamış = 14 arşın. E v l e r e d o ğ r u a ç ı l a n
diğer k a p ı y a b a k a n k a p ı n ı n boyutları dış k a p ı n ı n k i y l e a y n ı . B a n a ,
girişin s o l u n d a d u r a n d ö n e r m e r d i v e n i g ö s t e r d i . U z u n l u ğ u v e
genişliği a y n ı b o y u t l a r d a y d ı : iki kamışa iki k a m ı ş =14 a r ş ı n . D i ğ e r
kapılara b a k a n m e r d i v e n kapıları aynı b o y u t l a r d a . Ç e v r e s i n d e
m e r d i v e n l e r i n y ü k s e l d i ğ i bir sütun m e r d i v e n l e r i n iç kısmında;
genişliği ve u z u n l u ğ u altı arşına altı arşın. Y a n ı n d a y ü k s e l e n mer­
d i v e n l e r i n genişliği dört arşın v e çatıya d e k d a i r e ş e k l i n d e u z a n a n
bu m e r d i v e n l e r i n yüksekliği iki k a m ı ş .
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KÜMRAN YAZITLARI

B e n i , evlerin oraya götürdü ve bana evleri gösterdi. Bir

k a p ı d a n d i ğ e r i n e o n beş: bir k e n a r d a n diğer k ö ş e y e k a d a r sekiz,
bir k ö ş e d e n d i ğ e r k a p ı y a k a d a r y e d i t a n e . E v i n u z u n l u ğ u ü ç
k a m ı ş : 21 arşın ve genişliği iki kamış = 14 arşın. B e n z e r ş e k i l d e
bütün o d a l a r ve yükseklikleri de iki kamış = 14 arşın. E v i n ortasın­
daki o d a l a r ı n genişliklerini ö l ç t ü ve üst katı: dört arşın. U z u n l u ğ u
ve y ü k s e k l i ğ i : bir k a m ı ş = 7 arşın.
B a n a , y e m e k salonlarının boyutlarını gösterdi. H e r birinin
u z u n l u ğ u o n d o k u z arşın v e e n i o n iki arşın. H e r birinin u z u n l u ğ u
o n d o k u z arşın, e n i o n iki arşın. H e r b i r i n d e y i r m i iki sedir v e o n
bir p e n c e r e kafesi (?) v a r d ı . S a l o n u n y a n ı n d a dış kanal v a r d ı . P e n ­
c e r e n i n ... ö l ç t ü : y ü k s e k l i ğ i iki arşın v e g e n i ş l i ğ i : ... a r ş ı n v e
u z u n l u ğ u d u v a r ı n genişliğiyle a y n ı . P e n c e r e n i n i ç tarafının y ü k ­
sekliği ... arşın ve dış c e p h e s i n i n k i ... arşın.
... boyutlarını ö l ç t ü . U z u n l u ğ u o n d o k u z arşın v e genişliği o n
iki arşın ...

I I Q I 8 , 20. b ö l ü m

H e r y e d i n c i g ü n d e , a n m a i ç i n bir e k m e k s u n u s u . E k m e ğ i
t a p ı n a k t a n ç ı k a r ı p , batı y a k a s ı n s a ğ ı n a g ö t ü r e c e k l e r v e b u r a d a
b ö l ü ş e c e k l e r . B u e k m e k , y e d i sofrada d u r a n t o p l a m seksen dört
k â h i n a r a s ı n d a b ö l ü ş ü l ü n c e y e dek ... a r a l a r ı n d a n e n yaşlı o l a n ı
v e o n dört k â h i n ... k â h i n ... b a k t ı m . Ü z e r l e r i n d e k i b u h u r l a bir­
likte iki d i l i m e k m e k . İki d i l i m e k m e k t e n biri b a ş k a h i n e v e r i l i n ­
c e y e dek ... o n u n l a birlikte ... b a k t ı m . D i ğ e r i , o n u n y a n ı n d a (?)
d u r a n m u a v i n e verildi ...
 3
Pseudo-Hezekiel ""
( 4 Q 3 8 5 , 386, 385b, 388, 385c)

Hezekiel Kitabı'nı örnek alarak yazılmış apokrifal bir dördüncü

mağara eseri, beş elyazmasından oluşur. B u , Tanrı ve adı sıkça tekrar­
lanan peygamber arasındaki konuşmalardan meydana gelir. 4Q385'te
geçen eskatolojik malzemelerden ikisi, Hezekiel'in kuru kemiklerle ilgili
görüsü ve Araba pasajıdır. Elyazması temelinde, 4 Q 3 8 5 , geç Hasmon ya
da erken Herod dönemine; kabaca M . Ö . birinci yüzyıl ortalarına tarih-
lenir. Bu belgenin, tarikata ait olduğunu ispat eden bir kanıt yoktur.
4 Q 3 8 6 da, kuru kemikler görüşüyle (Hezekiel 37) ve israil ülkesinin
geleceğiyle ilgili bir belgedir. Hezekiel'in Mısır'a karşı peygamberliği
(Hezekiel 30:1-3) üzerine temellendirilen 4Q385b'de tekrar kuru kemik­
lere ve son savaşa değinilir. 4Q385c ise tanımlanamayan yedi parçadan
mürekkeptir.
Editio princeps için bkz. D. Diamont, DJD, XXX, 7-88. Çeviri için
uygun olmayan 4 Q 3 9 I metni için bkz. M. Smith, DJD, XIX, 152-93.

4 Q 3 8 5 , 2. bölüm (=4Q386, bölüm I i, 4 Q 3 8 8 , 7. bölüm)

' O n l a r l a Antlaşma y a p a n , halkımı kurtaran R a b o l d u ğ u m u

bilecekler.' vacat ' R a b , İsrail'de S e n i n adını seven ve doğ­
r u l u ğ u n a ) y o l l a r ı n d a y ü r ü y e n b i r ç o k kişi g ö r d ü m . B u n l a r n e
z a m a n g e r ç e k l e ş e c e k ? O n l a r ı n bağlılığı nasıl ö d ü l l e n d i r i l e c e k '
d i y e s o r d u m . R a b , b a n a ş ö y l e yanıt v e r d i , 'İsrail O ğ u l l a r ı ' n ı n , R a b
o l d u ğ u m u g ö r m e l e r i n i ve a n l a m a l a r ı n ı s a ğ l a y a c a ğ ı m . ' vacat O
ş ö y l e d e d i , ' A d a m o ğ l u , kemiklerle ilgili şu p e y g a m b e r l i k sözlerini
s ö y l e , " K e m i k l e r birbiriyle, parçalar birbiriyle birleşsin." ' Bu ger­
çekleşti. S o n r a ikinci kere konuştu, ' P e y g a m b e r l i k et ve üzerleri et­
l e b u r u n s u n v e sonra d e r i y l e kuşansınlar.' B ö y l e c e b u g e r ç e k l e ş t i .
S o n r a ş ö y l e d e d i , ' C e n n e t i n dört rüzgârına p e y g a m b e r l i k e t v e
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

rüzgârın o n l a r ı n üzerine doğru esmesini sağla v e b ö y l e c e c a n l a n ­

sınlar.' K a l a b a l ı k l a r dirildi ve onları c a n l a n d ı r a n R a b ' b e şükrettiler.
R a b ' b e ş ö y l e d e d i m , ' R a b , bunlar n e z a m a n g e r ç e k l e ş e c e k ? ' R a b
beni y a n ı t l a d ı , b i r a ğ a ç eğilecek v e d o ğ r u l a c a k ...'

3. bölüm

... R a b . B ü t ü n halk d o ğ r u l d u ... h a l k ı n R a b b i n e şükrettiler.

B e n d e o n l a r l a k o n u ş t u m ... v a c a f R a b b a n a s e s l e n d i , ' A d a m o ğ ­
lu, o n l a r a de ki ... dek m e z a r l a r ı n d a k a l a c a k l a r ... m e z a r l a r ı n d a n
v e ü l k e d e n ...

4. bölüm

... ıstırabım y e r i n e r u h u m u sevindir. G ü n l e r hızla g e ç e c e k ,

a d a m l a r 'İsrail O ğ u l l a r ı ' n ı n v a r i s o l a c a k l a r ı g ü n l e r g e l m e y e c e k
m i ? ' d i y e n e dek. R a b b a n a ş ö y l e d e d i , ' Y ü z ü n ü ç e v i r m e y e c e ğ i m
H e z e k i e l . G ü n l e r i v e yılları ... kısaltacağım ... biraz ... B a n a söy­
lediğin gibi ... Ç ü n k ü b u sözler, R a b b i n a ğ z ı n d a n ç ı k t ı . ' . . .

6. b ö l ü m

... H e z e k i e l ' i n gördüğü görü ... a r a b a n ı n parıltısı ... dört c a n ­

l ı y a r a t ı ... v e i l e r l e d i k l e r i n d e geri d ö n m e y e c e k l e r . H e r c a n l ı
yaratı iki b a c a ğ ı n ı n ü z e r i n d e y ü r ü y e c e k v e iki b a c a ğ ı ... soluk
vardı ve yüzleri b e n z e r d K ? ) . Yüzlerin b e n z e r l i ğ i : biri a s l a n a , biri
kartala, biri d a n a y a , biri a d a m a benzer. C a n l ı y a r a t ı l a r ı n sırtına
yapışık bir a d a m eli (?) vardı ve ... yapışık ... ve tekerler ... İler­
l e m e y e b a ş l a d ı k l a r ı n d a bir teker d i ğ e r i y l e bitişti ve tekerlerin iki
tarafında d a kor vardı v e korların arasında ... kora b e n z e y e n c a n ­
lılar d u r u y o r d u v e tekerler v e c a n l ı yaratılar v e t e k e r l e r . . .

4 Q 3 8 6 , b ö l . I ii-iii

I I ... y e r y ü z ü v e b e n i m , R a b o l d u ğ u m u b i l e c e k l e r , vacat R a b ,
b a n a ş ö y l e d e d i : A d a m o ğ l u , İsrail ü l k e s i n i d ü ş ü n . B e n ş ö y l e
d e d i m : O n u g ö r d ü m e y R a b v e kuru o l d u ğ u n u . O n l a r ı n e z a m a n
bir a r a y a getireceksin? R a b ş ö y l e d e d i : B i r B e l i y a l o ğ l u o n l a r a z u l ­
m e t m e y i tasarlıyor; a n c a k b u n a izin v e r m e y e c e ğ i m . O n d a n arta
kalanlar daimi olmayacak ve kirli tohum yaşamayacak.
 CEZA VERMES

G e b e r e d e n şarap ç ı k m a y a c a k ve yabanarısı bal y a p m a y a c a k .

M e m f i s ' t e k i kötüleri y ı k ı m a u ğ r a t a c a ğ ı m v e o ğ u l l a r ı m ı M e m f i s ' t e n
ç ı k a r a c a ğ ı m v e o n l a r d a n geri k a l a n l a r a y a r d ı m e d e c e ğ i m . S ö y ­
ledikleri g i b i : H u z u r v e sükûnet(?) var, y i n e ş ö y l e derler: Y e r y ü z ü
... g ü n l e r i n d e k i gibi, tıpkı eski günlerdeki gibi. S o n r a , dört y ö n ­
d e n g e l e n ateşi o n l a r a karşı kışkırtacağım ... y u t a n ateş ...
I I I Yoksula m e r h a m e t e t m e y e c e k v e onları B a b i l ' e getirecek.
B a b i l , R a b b i n e l i n d e k i bir kâse gibidir. R a b , z a m a n ı g e l d i ğ i n d e
o n u fırlatacak ...

4Q385b

B u n l a r , H e z e k i e l ' i n sözleridir. R a b , b a n a s e s l e n d i : ' A d a m o ğ ­

l u , ulusların h e l a k e d i l e c e ğ i gün y a k l a ş ı y o r ... M ı s ı r ... v e P u f t a
ıstırap y a ş a n a c a k v e M ı s ı r ' d a k i kılıç ... k e n d i s i n i s a l l a y a c a k v e
E t i y o p y a v e P u t v e g ü ç l ü A r a b i s t a n ü l k e s i ... A r a b i s t a n ' ı n ...
M ı s ı r ' ı n k a p ı l a r ı n d a d ü ş e c e k . ...
 Nabonidus'un Duası
(4Q242)

Daniel Kitabı'nda (iv) Nebukadnessar'ın yedi sene süren hastalığın­

dan kurtulması konu edilir; bu A r a m c a yazıda, son B a b i l Kralı
Nabonidus'la ilgili benzer bir hikâye anlatılır. Aralarındaki temel fark
şudur: Nebukadnessar, Tanrı'nın egemenliğini kabul ettiğinde yine Tanrı
tarafından iyi edilir. Nabonidus ise, iyileşmesini, kendisine doğruyu öğ­
reten ve günahlarını affeden Yahudi bir kötü ruh kovucusuna borçludur,
j. T. Milik, bu yazıtın Daniel'den daha eski olduğunu düşünür; ancak
metnin kaleme alınış tarihi M . Ö . ikinci yüzyıl sonları ya da birinci yüz­
yıl başlarıdır, (bkz. 'Prière de Nabonide et autres écrits d'un cycle de
D a n i e l ' , RB 63 (1956), 407-11). Ayrıca bkz. G. Vermes, Jesus the Jew,
Londra, 1973, 67-8.
Editio princeps için bkz. J. Collins, DID, XXII, 83-93.

E n Y ü c e T a n r ı ' n ı n h ü k m ü y l e T e i m a n ' d a ülser hastalığına

y a k a l a n a n B a b i l ülkesinin kralı, B ü y ü k Kral N a b u n a i ' n i n o k u d u ğ u
d u a sözleri.
Y e d i s e n e b o y u n c a ülser y ü z ü n d e n ıstırap ç e k t i m ... v e kötü
ruh k o v u c u s u g ü n a h l a r ı m ı bağışladı. O , Y a h u d a s ü r g ü n l e r i n d e n
bir Y a h u d i ' y d i v e b a n a ş ö y l e d e d i : ' E n Y ü c e T a n r ı ' n ı n adını ö v ­
m e k v e y ü c e l t m e k için bunları y a z . ' B e n d e şunları y a z d ı m :
' E n Y ü c e T a n r ı ' n ı n h ü k m ü y l e , T e i m a n ' d a ülser h a s t a l ı ğ ı n a
y a k a l a n d ı m . Y e d i s e n e b o y u n c a , g ü m ü ş v e a l t ı n d a n , tahta v e taş
v e k i l d e n t a n r ı l a r a d u a e t t i m ; ç ü n k ü o n l a r ı n tanrı o l d u k l a r ı n a
inanıyordum

CQ-1
 Para-Daniel Yazıları
(4Q243-5)

Nabonidus'un Dua'sının yanı sıra, dördüncü mağaradan çıkarılan

ve Daniel Kitabı'na benzer Aramca bir yazının üç yerinde, muhtemelen
hikâyenin anlatıcısı olan D a n i e l ' i n adı geçer. 4 Q 2 4 3 ' t e , başka bir
kişiden daha -Balakros- söz edilir. J. T. Milik'in tahminine göre bu kişi,
Jonathan M a c c a b e u s ' u n hamisi, Seleukos hükümdarı Alexander
Balas'tır. 4Q245 altında tasnif edilen bir bölümde, -muhtemelen Makabi
kardeşler olan Jonathan ve Simon- da dâhil olmak üzere kâhinlerin ve
kralların adları sıralanır. Arta kalan bölümler, çeviri için fazla kısadır.
Editio princeps için bkz. J. Collins ve P. Flint, DJD, XXII, 95-164.

4 Q 2 4 3 , 3. bölüm ve 4 Q 2 4 4

... İsrail'in ç o c u k l a r ı Tanrı y e r i n e kendilerini seçtiler ve o ğ u l ­

l a r ı n ı , p u t p e r e s t l i ğ i n i b l i s l e r i n e k u r b a n ettiler. T a n r ı o n l a r a öf­
k e l e n d i v e onları B a b i l Kralı N e b u k a d n e s s a r ' a teslim e t m e y e v e
ülkelerini y a ğ m a l a m a y a ... karar v e r d i . ...

4 Q 2 4 5 , I. b ö l ü m , i-ii

... D a n i e l ... v e r i l e n kitap ... L e v i , K e h a t ... B u k k i , U z z i ...

S a d o k , A v i y a t a r ... H i l k i y a ... O n i a s , J o n a t h a n , S i m o n ... v e
D a v u t , S o l o m o n ... A h a z y a , Y o a ş
 D ö r t Krallık
(4Q552-3)

Aramca bir esere ait ve bazı yerlerde birbirini tekrarlayan iki elyaz­
ması, zengin bir para-Daniel yazınının varlığını kanıtlar. Bu kötü korun­
muş belgelerde, dört ağaç benzetmesiyle tasvir edilen dört imparatorluk­
la (Daniel 7-8) ilgili hikâye anlatılır.
Editio princeps için bkz. E. P u e c h , DjD, XXXVII (yakında yayım­
lanacak).

4 Q 5 5 2 , b ö l ü m I ii

... Bir melek gördüm II üzerinde durduğu kişiden ışık

s a ç ı l ı y o r d u v e y a n ı n d a dört a ğ a ç v a r d ı . A ğ a ç l a r d o ğ r u l u p o n d a n
uzaklaştılar. B a n a , b u b i ç i m i g ö r ü y o r m u s u n ? , d i y e s o r d u . E v e t ,
d e d i m , o n u g ö r ü y o r u m . A ğ a c ı n ... yerleş ... g ö r d ü m .
O n a s o r d u m : A d ı n ne? B a n a , B a b i l , d e d i . O n a ş ö y l e d e d i m :
S e n , P e r s h ü k ü m d a r ı mısın? O sırada başka bir a ğ a ç g ö r d ü m ...
v e s o r d u m : A d ı n ne? B a n a ... d e d i . O n a ş ö y l e d e d i m : S e n , bütün
d e n i z l e r e , sahillere v e ... h ü k m e d e n misin? S o n r a ü ç ü n c ü a ğ a c ı
g ö r d ü m v e o n a d a s o r d u m : A d ı n n e v e n e d e n g ö r ü n ü m ü n ...
 A r a m c a Bir Kıyamet Yazını
(4Q246)

Luka I, 32 ve 35'te de geçen 'Tanrı'nın oğlu' ve 'En Yücenin oğlu'

ibarelerinin kullanıldığı bu metin, 'Tanrı'nın O ğ l u b ö l ü m ü ' adıyla da
anılır ve yine aynı nedenle geniş ve popüler tartışmalara yol açmıştır.
Paleografik açıdan, bu yazıt, M . Ö . birinci yüzyılın son on yıllarına tarih-
lenir. Şu ana kadar 'Tanrı'nın oğlu' olarak nitelendirilen kişi üzerine dört
sav öne sürüldü: Bu zat, Seleukid hükümdarı Alexander Balas ( J . T.
Milik); 'Tanrı'nın oğlu' adına 'kurtarıcı bir rol' üstlenen Yahudi ya da
muhtemelen Hasmonlu bir hükümdar ( J . A. Fitzmyer); D e c c a l ( D . Flus-
ser) ya da daha olası bir tahmine göre, Işığın Prensi Melkisedek ya da
Mikail'dir (F. Garcia Martinez). Bu tartışmada kesin bir yargıya varmayı
reddeden editöre göreyse; bu kişi, Davut'un ailesinden çıkacak bir Kur­
tarıcı ya da Seleukos tahtına talip olan tarihsel bir isimdir.
Bu yazının temel iletisi, Daniel Kitabı'nda tasvir edilen kıyamet
hikâyesini anımsatır. I. sütunda bahsi geçen Daniel benzeri bir kişi, tah­
ta geçen bir krala, Asur ve Mısır arasındaki savaşlarla ve kendisini 'Tan­
rı'nın oğlu' olarak adlandıran ve herkesin hizmet ettiği son hükümdarla
ilgili bir rüya ya da görü anlatır. Ancak barışın zaferi, hükümdara değil; -
çünkü onun hükümdarlığında, uluslar ve yereller arasında çatışmalar
yaşanmaktadır- 'Tanrı'nın halkına' yardım eden (bkz. Daniel 7:22, 29),
insanlık üzerindeki egemenliği daimi olan (bkz. Daniel 7:14) Yüce Tan-
n'ya atfedilir.
Kayıp sayfaların varsayımsal düzenlenişinden bağımsız biçimde,
yalnızca elimizdeki asıl metni göz önünde bulundurduğumda, 'Tan­
rı'nın oğlu'nun, ne Flusser'in D e c c a l ' i olduğunu ne de M i l i k - P u e c h
ikilisinin iddialarındaki tarihi isimlerle örtüştüğünü düşünüyorum. Bana
göre bu kişi, Daniel ll:36-7'deki benzeri -Antiochus Epiphanes- gibi ken­
disini ilah ilan edecek o l a n , mutlak dünya imparatorluğunun son
kıyamet dönemi hükümdarıdır (bkz. JJS 43, 1992, 301-3).
Editio prinrvps için bk/. F. Puech, DID, XXII, 165-84.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

I ... T a n r ı ' n ı n ruhu o n a geldi ve o ... tahtının ö n ü n d e y e r e

düştü ... E y K r a l , d a i m a öfkelisin v e senin yılların ... s e n i n g ö r ü n
v e h e p s i . D a i m a sen ... y ü c e o l a n l a r ... Z a l i m l i k e g e m e n o l a c a k
dünyaya ... kasabalarda büyük bir katliam...Asur ve Mısır
k r a l ı . . . d ü n y a ü z e r i n d e b ü y ü k o l a c a k . . . y a p a c a k v e herkes h i z m e t
e d e c e k ... b ü y ü k ... d i y e a n ı l a c a k (ya da: a n a c a k kendisini) I I v e
adıyla anılacak (ya da: anacak kendisini) ve En Y ü c e ' n i n oğlu
d i y e a n a c a k l a r o n u . G ö r ü k ı v ı l c ı m l a r ı gibi o l a c a k o n l a r ı n krallık­
ları. Y e r y ü z ü n d e k i e g e m e n l i k l e r i s e n e l e r c e s ü r e c e k v e her şeyi
a y a k l a r ı a l t ı n d a e z e c e k l e r . H a l k l a r , halkları e z e c e k (bkz. D a n i e l
7:23) v e k a s a b a l a r , diğer k a s a b a l a r ı vacat T a n r ı ' n ı n h a l k ı d o ğ -
r u l u n c a y a d e k v e hepsi k ı l ı ç t a n k u r t u l a c a k . O n l a r ı n ( T a n r ı ' n ı n
h a l k ı n ı n ) krallığı, e b e d i bir krallık o l a c a k (bkz. D a n i e l 7:27) v e
bütün yollan doğru olacak. Yeryüzünü adilce yönetecekler ve
hepsi huzur i ç i n d e o l a c a k . K ı l ı ç y e r y ü z ü n d e n ç e k i l e c e k v e bütün
kasabalar o n l a r a riayet e d e c e k . Y ü c e T a n r ı (bkz. D a n i e l 2:45) o n ­
ların y a r d ı m c ı s ı d ı r . O n l a r için s a v a ş a c a k . H a l k l a r ı o n l a r ı n e l l e r i n e
düşürecek ve onların (Tanrı'nın halkının) önünde hepsini
c e z a l a n d ı r a c a k . O n l a r ı n e g e m e n l i ğ i , e b e d i bir e g e m e n l i k o l a c a k
( D a n . 7:14) ve ... b ü t ü n sınırları ...
 Proto-Ester (?)
(4Q550)

Aramca bir yazının tahrifata uğramış bazı bölümlerinde, Persliler

mahkemesinde yaşandığı öne sürülen ve Ester hikayesiyle benzerlik
taşıyan bazı olaylar anlatılır. Bu yazıt, M . Ö . birinci y ü z y ı l ı n ikinci
yarısına tarihlenir. J. T. Milik, ustaca ancak bir o kadar da tahmine
dayalı biçimde, anlatının ardalanını yeniden yapılandırdı; öyle ki metin
içinde geçen, ancak ilk ve son harfleri -aleph ve samekh- okunabilen bir
kelimeyi 'Ester' biçiminde düzenleyebildi. Dolayısıyla Milik, Kumran'da
izine rastlanmamış kanonik bir kitap olan Ester'in Aramca modehni keş­
fetmiş oldu. K. Beyer, bu yazıya 'Dairus belgeleri' başlığını uygun görür
ve bunu, Yahudilerin Tanrısına tapınan Pers krallarıyla - I . Darius ve Xer­
xes- ilgili bir efsane olarak tasnif eder.
Editio prniceps için bkz. E. Puech, DJD, XXXVII (yakında çıkacak).
Ayrıca bkz. ). T. Milik, 'Les modèles araméens du livre d'Esther dans la
grotte 4 de Q u m r â n ' , RQ 15 (1992), 321-406; K. Beyer, Die aramaaischen
Texte vom Toten Meer. Ergänzungsband (Göttingen,1994), 113-17.

4QProto-Estera

... v e b a b a n P a t i r e z a ' y ı dinlerler ... v e asil giysiler i ç i n d e k i

m e m u r l a r ı n a r a s ı n d a ... a l d ı ğ ı n ı z b ü t ü n h e r ş e y l e b i r l i k t e k r a l ı n
h i z m e t i n d e ç a l ı ş m a k i ç i n ... O v a k i t , kral u y u m a y a g i d e m e d i
( d a h a d o ğ r u s u , r u h u sıkıntılıydı) v e h u z u r u n d a b a b a s ı n ı n kitap­
larının okunmasını buyurdu. Bu kitaplar arasında, babası
D a r i u s ' u n m ü h r ü y l e ağzı y e d i k e r e m ü h ü r l e n m i ş bir p a r ş ö m e n
v a r d ı ; başlığı ... Krallıktaki m e m u r l a r ı n kralı D a r i u s , H u z u r . B u ,
a ç ı l ı p o k u n d u , i ç i n d e ş ö y l e y a z ı y o r d u : ... B e n d e n sonra h ü k ü m
s ü r e c e k kralların v e krallıktaki m e m u r l a r ı n kralı Darius, Huzur.
Bütün zorbalar ve y a l a n c ı l a r . . . bileceksiniz.
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

4QProto-Ester

III K e n d i s i n d e n korktuğunuz ve taptığınız En Y ü c e , bütün

d ü n y a y a h ü k m e d e r . O ' n u n istedikleri, O ' n a y a k ı n olur. B a g a s r o
... H e r k i m k i B a g a s r o ' y a karşı kötü s ö z s ö y l e r s e , ö l ü m l e y a r ­
g ı l a n a c a k ; ç ü n k ü kimse o n u n h u z u r u n u b o z a m a z ...
 Sahte Peygamberler Listesi
(4Q339)

Herod dönemine ait bu Aramca kısa listede, sahte peygamberlerin

adları sıralanır. İlk altı isim Kutsal Kitap'ta da geçer. Son iki satır, düzelt­
meni tarafından şöyle tamamlanır: 'Azur oğlu Hananiah' (Yeremya 28:1)
ve yine Hananiah'ı betimleyen başka bir satır, 'Gibeon'dan bir peygam­
ber' (bkz. a.g.e.). Ancak listede sıralanan önceki isimler tek satırlık yer
işgal ettiklerinden, bu düzenlemeye karşı çıkılabilir. A. Rofe ve E. Q i m -
ron'a göre bu satırlarda sözü edilen kişi Yohanan Ben Shim'on; Simon
Maccabaeus'un oğlu I. John Hyrcanus'tur. I. Hyracanus'un, peygamber­
lik yeteneğine sahip olduğu düşünülürdü (bkz. Josephus, Jewish War I,
68-9; Antiquities XIII, 300); ancak Hasmon karşıtı olan Kumran tarikatı,
onu sahte bir peygamber diye nitelendiriyor olabilirdi. Bu tanımlama
muhtemel görünse de, satırların kadimliği nedeniyle kesin bir öneri
sunulması mümkün görünmüyor.
Editio princeps için bkz. M Broshi ve A. Yardeni, DJD, XIX, 77-9.

İsrail'de ortaya çıkan yalancı peygamberler: Beor oğlu

B a l a a m ( Ç ö l d e S a y ı m 22-24); B e y t e l ' d e k i ihtiyar ( K r a l l a r I, 13:11-
31); K e n a a n a o ğ l u S i d k i y a ( K r a l l a r I , 22:11); K o l a y a o ğ l u A h a v
( Y e r e m y a 29:21); M a a s e i a h o ğ l u Z e d e k i a h ( a . g . e . ) ; N e h e m a l ı
Ş e m a y a (Yer. 2 9 : 2 4 ) ; ... ur; ... ' o n .
 Netinim Listesi
(4Q340)

M . Ö . birinci yüzyılın ilk yarısında yazıldığı anlaşılan, yıpranmış bir

b ö l ü m d e , I. Tarihler, Ezra ve N e h e m y a Kitapları'nda bahsi geçen
Tapınak hizmetkârlarının (netinim) adları sıralanır. Bu metin, iyi bir
çeviri s u n a m a y a c a k denli kopuktur; öte y a n d a n , İkinci Tapınak
döneminde bu tür listelerin dolaşımda olduklarını kanıtlar.
Editio princeps için bkz. M. Broshi ve A. Yardeni, DJD, XIX, 81-4.

B u n l a r , a d l a r ı y l a ç a ğ r ı l a n netinimdir. Ithra ve ... T o v i y a .

 Bakır Parşömen
(3QI5)

Keşfinden sonra derin tartışmalara yol açan bu bakır parşömen, 1952

yılında yürütülen arkeolojik kazılar sırasında, üçüncü mağarada bulundu.
Ancak geçen yüzyıllar boyunca okside olan bu parşömen açılamadı; bu
yüzden 1956 yılında Manchester College of Science and Technology'den
Profesör H. VVright'a gönderildi. Burada, dikkatle uzunlamasına şeritlere
ayrılan parşömen, aynı yıl içerisinde Ürdün'e geri gönderildi. B u , A m ­
man Arkeoloji Müzesi'ndeki hazinelerden biridir. On iki yazıt sütunun­
dan oluşan bu İbranice metin, 1962 yılında J. T. Milik tarafından basıldı.
Daha az güvenilir bir baskı, 1960 yılında J. T. Milik'in düzeltmenliğiyle
yayımlandı (77ıe Treasure ofthe Copper Scroll, Londra).
Altın, gümüş, Mabet sunuları, parşömenler, vs.'nin gizlendiği öne
sürülen, Kudüs'te ve Filistin'in birçok alanında bulunan, toplam altmış
dört yerin a d ı , bu yazıtta listelenir. Allegro'nun hesabına göre, bu
hazine üç bin talanttan fazla gümüş, yaklaşık bin üç yüz talant altın, alt­
mış beş altın damarı, gümüşle dolu altı yüz seksen testi ve altı yüz dok­
san tane gümüş ve altın damarından oluşuyordu. Talantın kutsal kitap­
tan sonraki ölçü değerini kullanacak olursak bu değerli metallerin top­
lam ağırlığı altmış beş ton gümüş ve yirmi altı ton altına denk gelir.
Kimin böyle bir serveti olabilirdi? Bu anlatıda doğruluk payı var
mıydı?
j. T. Milik'in bu sorulara yanıtı olumsuz yöndedir. O n a göre bu
abartılı rakamlar, parşömenin hayal ürünü konular üzerine yazıldığını
gösterir; bu nedenle parşömen en çok, dilbilimi ve topografya alanların­
da çalışan bilim insanlarının merakını cezp edebilir. Yine M i l i k ' e göre
M.S. birinci yüzyıla ait olan bu eserin Kumran Cemaati'yle ilişkisi yok­
tur; çünkü cemaat en fazla M.S. 68 yılına kadar ayakta kalabilmişti.
Ö t e yandan bazı diğer araştırmacılara göre bu hazine Esseniler'e
(A. Dupont-Sommer, S. Granson) ya da Mabede (). M. Allegro, N. Nolb,
A. Wolters) aitti, Allegro'ya göre altın ve gümüşlerin saklanmasının; ay­
rıca parşömenlerin yazılmasının sorumlusu Zelotlardı. Allegro'ya göre
altın ve gümüşlerin saklanmasının; ayrıca parşömenlerin yazılmasının
sorumlusu Zealots'tu. Bu hazineyle ilgili öne sürülen diğer iddialara
göre; bunlar, M . S . 70 yılından sonra Mabedin yeniden inşa edilmesi için
toplanmıştı ya da M . S . 132-5 yıllarında Romalılara karşı ikinci kere baş-
kaldıran İbranilerin liderine, Bar Kokhba'ya aitti.
Milik'in argümanı, bahsi geçen hazinenin niceliği açısından oldukça
gerçekçidir. Ö t e y a n d a n , bu sav, belgenin iki çarpıcı özelliğini açık­
lamakta yetersiz kalıyor: İlk olarak, bu belge, eski efsanelerde kul-
lanılagelen dilin aksine oldukça gerçekçi bir tarzda yazılmıştır, ikinci
olarak, bu yazıt için, daha ucuz malzemeler olan deri ve parşömen
yerine bakır kullanılmıştır. Eğer bu gerçekten de kısa ve düzmece bir
hikâye olsaydı, bu metin yalnızca hikâyenin taslağını sunabilirdi. Peki,
kim böylesi bir edebiyat çalışması için değerli metal kullanmış olabilirdi?
Hazinenin gerçekliğini destekleyen birçok sav, Milik'inkini gölgede
bırakır. Listenin yazıldığı malzemeye ticari açıdan bakacak olursak,
yazarın boş hayale kapılmış olduğunu savunmak zor. Yine, Bakır Par­
şömenin K u m r a n ' d a n geldiği bilinen diğer yazıtlar arasında bulun­
duğunu anımsarsak; bu hazinenin Esseniler'e ait olduğunu savunan
Dupont-Sommer ve Goranson'un görüşleri doğrulanır. Bütün bu zengin­
liğin asıl sahibinin M a b e t olduğunu ve M . S . 68'den ö n c e Esseniler
açısından tehlikeli olan topraklarda gizlendiğini; yani başkent Kudüs'ün
tehlike altında yaşadığı dönemde gizleme yeri olarak bu toprakların
seçilmiş olduğunu savunmak gelişmiş bir hayal gücünün işidir. Allegro,
bu dönemde Zelot'un eline geçen Kumran'ın Kudüs yöneticileriyle iliş­
kilerinin düzeltmiş olduğunu öne sürerek bu itirazı üstün körü yanıtlar.
Ancak mabedin ve kentin torbasının neden bu kadar erken bir dönemde
doldurulmuş olabileceği hala açıklanmadı. Mabet hazinesi hipotezi yine
de gerçeklik payına sahip olabilir. Dupont-Sommer'in dinsel yoksulluk
ve dolgun gelir arasındaki uyumlu ilişkiye dair öne sürdüğü doğru sap­
tamalara karşın yine de göreceli olarak küçük bir cemaatin böylesi oran­
tısız zenginliğe sahip olduğunu kabul etmek zor.
Bakır parşömenleri hakkında söylenebilecek sözler şimdilik bunlar­
la kısıtlı. Yazıt üzerine yürütülecek ileri çalışmalar elimizdeki
okumaların geliştirilmesini sağlayabilir. Bu arada, Kumran'ı araştıran öğ­
rencilerin, bu denli zor bir metnin şifresini kıran J. T. Milik'e çok şey
borçlu olduklarını da belirtmek gerekiyor.
Editio princeps için bkz. ). T. Milik, DJD, III, 199-302.

606
 CEZA VERMES

O k u m a önerileri: A. Dupont-Sommer, The Essene Writings from

Qumran, Oxford, 1961, 379-93; N. G o l b , 'The Problem of Origin and
Identification of the D e a d Sea Scrolls', Proceedings of the American
Philosophical Society 124 (1980), 1-24; S. G o r a n s o n , 'Sectarianism,
Geography and the Copper Scroll', JJS 43 (1992), 282-7; A. Wolters, 'The
Copper Scroll and the V o c a b u l a r y of the M i s h n a i c H e b r e w ' RQ 14
(1989-90), 483-95; 'Literary Analysis of the Copper S c r o l l ' , e d . Z. J.
Kapera, Intertestamental Essays in Honor of J. T. Milik içinde, I. cilt,
C r a c o w , 1992, 239-54; The Copper Scroll. Overview, Text and the
Translation, Sheffield, 1996; 'Copper Scroll', Encyclopedia of the Dead
Sea Scrolls içinde, ed. L. H. Schiffman ve J. C. VanderKam, Oxford ve
N e w York, 2000, 144-8.

I. S ü t u n
1 . A c h o r V a d i s i ' n d e bir H o r e b b a h . M e d i v e n l e r i n a l t ı n d a .
D o ğ u y ö n ü n e doğru kırk arşın: o n y e d i talant ağırlığında g ü m ü ş
d o l u bir kutu. K E N . ( p a r a n t e z d e k i boşluklar d o l d u r u l a c a k ; İ b r a n i
alfabesi)
2. ... t ü r b e s i n d e ... ü ç ü n c ü ... : 100 altın d a m a r ı
3 . S ı r a sütunlar a v l u s u n u n b ü y ü k m a h z e n i n d e , e n d i b i n d e ,
üst k a p a ğ ı n a d o ğ r u ç ö k e l t i y l e kapatılmış: d o k u z y ü z talant.
4. K o h l i t t e p e s i n d e , kaplar, sandal a ğ a c ı o d u n u ve ephod\ar
(kutsal giysiler). S u n u l a r ı n ve h a z i n e n i n b ü t ü n ü : y e d i talant (?) kir­
lenen ikinci ondalık. D o ğ u tarafına a ç ı l a n k a n a l ı n s o n u n d a ,
ç u k u r a d o ğ r u altı arşın. (...)
5 . S u g e ç i r m e y e n barınağın sola doğru inen deliğinde,
z e m i n d e n üç arşın yükseklikte: kırk talant g ü m ü ş .

2. Sütun
6 . K o r d o n u n altındaki m a h z e n d e , m e r d i v e n l e r i n a l t ı n d a ; kırk
iki talant. H N
7 . Eski Ç a m a ş ı r h a n e m a ğ a r a s ı n d a , ü ç ü n c ü p l a t f o r m d a : altmış
beş altın d a m a r ı (...)
8 . K ü t ü k E v i ' n i n a v l u s u n d a k i yeraltı ç u k u r u n d a , m a ğ a r a d a :
tekneler v e g ü m ü ş , yetmiş talant.
9. Doğu kapısının karşısında, on beş arşın uzağındaki
m a ğ a r a d a tekneler var.
10.kanalın s o n u n d a : on talant (...)
I../LU VUVU- mrvW/VlCINLLIM

11. D o ğ u t a r a f ı n d a k i d u v a r ı n a l t ı n d a k i m a h z e n d e , k a y a n ı n
keskin k e n a r ı n d a : altı g ü m ü ş d a m a r ; girişi, b ü y ü k d ö ş e m e taşının
altından.
12. Kohlit'in d o ğ u s u n d a k i g ö l c ü ğ ü n k u z e y tarafında, dört ar­
şın kaz: y i r m i iki talant.

3. Sütun
13. ... a v l u s u n d a , d o k u z arşın g ü n e y y ö n ü n d e : altın ve g ü m ü ş
s u n u t e k n e l e r i , k â s e l e r , k a p l a r , t ü p l e r , içki t e k n e l e r i . H e p s i n i n
i ç i n d e , altı y ü z d o k s a n .
14. D i ğ e r i n d e , d o ğ u y ö n ü n e doğru on altı arşın kaz: 40 tal.
gümüş. TP
15. K o r d o n d a k i yer altı ç u k u r u n u n d o ğ u tarafında: sunu tek­
n e l e r i , giysiler. G i r i ş i , batı y ö n ü n d e n .
16. K o r d o n u n k u z e y d o ğ u s u n d a k i t ü r b e d e , tuzağın (?) üç arşın
altında: 13 tal.

4. Sütun
17. ... i ç i n d e k i b ü y ü k m a h z e n d e , d o ğ u tarafındaki sütunda: 14
talant. (...)
18. ... a ç ı l a n k a n a l d a , kırk bir arşın d e r i n i n d e : 55 tal. g ü m ü ş .
19. A k h o n V a d i s i ' n d e k i iki ılgın a ğ a c ı n ı n a r a s ı n d a , üç arşın
kaz: O r a d a g ü m ü ş l e d o l u iki ç ö m l e k var.
20. Kırmızı yeraltı m a ğ a r a s ı n d a , " ' A s l a h " ı n a ğ z ı n d a : 2 0 0 tal.
gümüş.
21. K o k h l i t ' i n k u z e y i n d e k i d o ğ u yeraltı m a ğ a r a s ı n d a : 70 tal.
gümüş.
2 2 . S e k h a k h a o v a s ı n d a k i taş y ı ğ ı n ı n ı n i ç i n d e ... arşın kaz: 12
tal. g ü m ü ş .
5. Sütun
2 3 . S u k a n a l ı n ı n b a ş ı n d a ... S e k h a k h a ' d a , b ü y ü k ... altının
k u z e y tarafında, üç arşın kaz: 7 tal. g ü m ü ş .
24. S o l o m o n havzasının doğusunda kalan Sekhakha'daki
yarıkta; sunu t e k n e l e r i .
2 5 . S o l o m o n k a n a l ı n ı n b a ş ı n a ç o k y a k ı n bir y e r d e , b ü y ü k
k a y a y a b a k a n y ö n d e , ü ç arşın kaz: 2 3 tal. g ü m ü ş .
26.Eriha v e S e k h a k h a arasında u z a n a n K i p p a h v a d i s i n d e k i tür­
b e n i n E r i h a ' d a n S e k h a k h a ' y a a ç ı l a girişinde, y e d i arşın kaz: 3 2 tal.
 CEZA VERMES

6. S ü t u n
2 7 . İki girişi o l a n h a v z a d a k i d o ğ u y a b a k a n m a ğ a r a d a . D o ğ u
girişini üç arşın d e r i n l i ğ i n d e kaz. O r a d a bir testi, testinin i ç i n d e
de bir kitap var, o n u n da altında 22 tal.
2 8 . T a ş ı n altındaki d o ğ u y ö n ü n e b a k a n m a ğ a r a d a . G i r i ş i n i ,
d o k u z arşın d e r i n l i ğ i n d e kaz: 21 tal.
2 9 . K r a l i ç e n i n M e s k e n i n i n d o ğ u tarafında. 12 arşın d e r i n l i ğ i n ­
d e k a z : 27 tal.
3 0 . B a ş K â h i n i n dar g e ç i d i n d e k i taş y ı ğ ı n ı n i ç i n d e

7. S ü t u n
d o k u z arşın d e r i n l i ğ i n d e kaz: 2 2 . . . t a l .
31. Q ... su k a n a l ı n d a , k u z e y d e k i b ü y ü k su d e p o s u n d a , dört
y ö n d e n y i r m i dört arşın ö l ç : dört y ü z talant.
3 2 . B e t h a - Q o s ' u n y a k ı n ı n d a k i m a ğ a r a d a , altı a r ş ı n d e r i n ­
liğinde kaz: altı g ü m ü ş bar.
3 3 . P a r m a k l ı ğ ı n d o ğ u köşesinin a l t ı n d a , D o q ' t a . Y e d i arşın
d e r i n l i ğ i n d e kaz: 22 tal.
3 4 . K o z i b a ' d a k i s u çıkışının a ğ z ı n d a , k a y a y ö n ü n e d o ğ r u ü ç
arşın kaz: 60 t a l , iki talant altın.

8. S ü t u n
35. Ahzor'un doğusunda kalan Bet Ahzor'un doğu yolu
ü z e r i n d e k i s u k a n a l ı n d a ; s u n u t e k n e l e r i , k i t a p l a r v e bir d a m a r
gümüş.
3 6 . v a d i n i n dışında ... taşın üstünde ... d i b e d o ğ r u 17 arşın
kaz: 17 tal. altın ve g ü m ü ş .
3 7 . Ç ö m l e k k o y a ğ ı n ı n a ğ z ı n d a k i taş y ı ğ ı n ı n ı n a r a s ı n d a . Ü ç
arşın kaz: 4 t a l .
3 8 . h a - S h o ' n u n batı y ö n ü n e b a k a n ( e k i n a l a n ı n d a ) , g ü n e y
tarafında, k u z e y y ö n ü n e b a k a n yeraltı b ö l m e s i n d e . Y i r m i dört ar­
şın d e r i n l i ğ i n d e kaz: 66 tal.
3 9 . h a - S h o ' n u n s u l a ğ ı n d a k i taşla işaretli y e r i o n b i r a r ş ı n
d e r i n l i ğ i n d e kaz: 70 tal. g ü m ü ş .

9. S ü t u n
40. ' G ü v e r c i n l i k t e ' (küçük aralık?) ha-Notef'in çıkışında,
çıkışta itibaren o n ü ç arşın ö l ç , iki fildişi, o n y e d i d ü z taş, ...
41. D o ğ u yönüne bakan yeraltı bölmesinin üzerindeki
' M e n e k ş e - k ı r m ı z ı s ı ' n d a . S e k i z arşın d e r i n l i ğ i n d e kaz ... ( ? ) : 2 3 ' / 2 -
Ö L Ü DENİZ PARŞÖMENLERİ KUMRAN YAZITLARI

4 2 . H o r o n ' u n yeraltı b ö l m e l e r i n d e , dar b ö l ü m d e k i (?) yeraltı

b ö l m e s i n i n d e n i z e b a k a n tarafında. O n altı arşın d e r i n l i ğ i n d e kaz:
22 tal.
4 3 . Q o b ' a h ' t a ; b ü y ü k miktarda para sunusu ( ? ) .
4 4 . Ç ı k ı ş ı n d o ğ u s u n d a kalan s u y o l u k e n a r ı n ı n y a k ı n ı n d a k i 'su
s e s i ' n d e ( ş e l a l e d e ) . Y e d i arşın d e r i n l i ğ i n d e kaz: 9 tal.
45. ... çorak topraklarındaki Bet Tamar geçidi ağzının
k u z e y i n d e kalan yeraltı ç u k u r u n d a ... içindeki bütün şeyler
herem ( = M a b e d e adanmıştır).
46. M e s a d ' d a k i güvercinlikte, su kanalında,

10. S ü t u n
g ü n e y y ö n ü n d e , üstten ikinci m e r d i v e n d e : 9 tal.
4 7 . B ü y ü k v a d i y l e b e s l e n e n kanalların y a k ı n ı n d a k i m a h z e n i n
d i b i n d e : 12 tal.
48. B e t K e r e m ' d e k i s u d e p o s u n d a , d e p o n u n sol tarafında o n
n o t c h sonra: altmış iki g ü m ü ş talant.
4 9 . ' Y K (?) v a d i s i n d e k i g ö l c ü ğ ü n batı t a r a f ı n d a , iki m a ' a h l a
ikiye k a t l a n a n bir m a ' a h para var. Burası giriştir: ü ç y ü z talant a l ­
tın, yirmi t e k n e .
50. A v ş a l o m ' u n ' E l i n i n ' (=heykelinin) altında, batı tarafında.
O n iki ç e n t i k d e r i n l i ğ i n d e kaz. 8 0 tal.
51. S i l o a g ö l c ü ğ ü n d e , suvatın altında:l7 tal.
5 2 . ... dört

11. S ü t u n
köşesinde: altın v e s u n u tekneleri
53. S a d o k ' u n türbesindeki güney revakın köşesinin altında,
kapalı s a l o n d a k i sütunun altında: r e ç i n e v e s i n a m e k i sunuları tek­
neleri.
5 4 . ... b i t i ş i ğ i n d e , batı y ö n ü n d e k i S a d o k B a h ç e s i ' n e d o ğ r u
b a k a n k a y a n ı n üstünde, kanaldaki b ü y ü k k a p a t m a taşının altında:
a d a n a n şeyler.
5 5 . D e h l i z l e r i n (?) altındaki t ü r b e d e : 40 tal.
56. Yerahite ... oğullarının türbesinde: sedir ve reçine
sunuları t e k n e l e r i .
57. o n l a r ı n y a n ı n d a , B e t - E s h d a t a i n ' d e ( B e t h e s d a ' d a ) , k ü ç ü k
h a v u z a a ç ı l a n su d e p o s u n d a : sarısabır sunusu t e k n e l e r i , ...
sunusu ... (?)
58. O n l a r ı n y a n ı n d a , türbenin batı girişindeki k a n a l ... d o k u z
y ü z tal. g ü m ü ş
 CEZA VERMES

12. S ü t u n
5 t a l . altın.
59. altmış talant, batı girişinde, siyah taşın altında.
60. O n l a r ı n yanında, gömüt odasının eşiğinin altında: 42
talant.
61. G e r i z i m d a ğ ı n d a , y ü k s e k t e k i yeraltı o y u ğ u n a i n e n m e r ­
d i v e n l e r i n altında: bir kutu ve i ç i n d e 60 tal. g ü m ü ş .
6 2 . B e t - S h a m pınarının ağzında: gümüş tekneler ve sunular
için altın tekneler, altı y ü z talant.
6 3 . G ö m ü t odası e v i n e a ç ı l a n g ö m ü t o d a s ı n ı n b ü y ü k yeraltı
k a n a l ı n d a . H e p s i n i n ağırlığı 71 talant ve 20 m i n a h .
6 4 . K u z e y y ö n ü n e a ç ı l a n tarafında türbeler b u l u n a n K o h l i t ' i n
k u z e y i n d e k i d ü z k a y a n ı n altında b u l u n a n yeraltı o y u ğ u n d a , her
malzemenin açıklamasının, ölçülerinin ve ayrıntılarının bulun­
d u ğ u bir n ü s h a d a h a var.
 Şifreli Metinler
( 4 Q 2 4 9 , 250, 313)

Şifreli bir yazıyla kaleme alınan birçok papirüs parçası 4Q249 baş­
lığı altında birleştirilmiştir. Editör S. ). Pfann, bunları alt sınıflara bölmüş­
tü. Bunlardan en önemlileri, Musa'nın Kitabının Tedrisi ( 4 Q 2 4 9 ) ve
I Q S a temel alınarak yeniden derlenen şifreli Kurtarıcı (Messianic)
Kı/ra/'dır (4Q249a-i). Arta kalan bölümler (4Q249j-z; 250a-j; 3l3a-b),
büyük oranda tanımlanamamış parçalardır. Bu bölümler, kendi baş­
larına önem teşkil edemeyecek oranda kısadırlar. Ö y l e ki toplam yirmi
iki parşömen parçasından oluşan Kurtarıcı (Messianic) Kuralı derlerken
bile, I. mağara metinlerinin kanonik olduğunu varsaymak gerekiyor. Ak­
si takdirde, bütünsel bir ifade tarzından yoksun olan bu metinleri düzen­
lemek olanaksızlaşıyor. Kurtarıcı (Messianic) Kural metninin M . Ö . ikinci
yüzyıl ortalarında kaleme alınmış olma olasılığı bile tartışmaya açıktır.
Cemaat Kuralı ve Şam Belgesi'nden önceki bir z a m a n a tarih-
lenemeyecek bu metin büyük bir olasılıkla M . Ö . birinci yüzyılda yazıya
dökülmüştü.
Editio princeps için bkz. S. J. Pfann, DID, XXXV, 1-24; DJD, X X X V I ,
515-701.

4Q249İ

(italik harflerle gösterilen y a z ı l a r asıl metni ifade e d e r . G e r i

kalanları v a r s a y ı l a n y e n i d e n y a p ı l a n d ı r m a l a r d ı r * . A ş a ğ ı d a s u n u l a n
ö r n e k , bağlantıların doğasını göstermek için sunulmuştur. M e t n i n
v a r s a y ı l a n k o n u s u v e b a , giysilerin v e e v i n t e m i z l e n m e s i d i r . B k z .
Levililer 14).

'ingilizce metin içinde kelimelerin bazı harfleri de italik harflerle gösteriliyor; ancak bun­
ları Türkçe çeviri sırasında belirtmek mümkün görünmediğinden olduğu gibi aktarmayı
yeğledim (çev.)
 C.l/A V I K M I S

Yazıldığı gibi; Kral'ın evinden yardımcının odasına indi

( Y e r e m y a 3 6 : 12?) ... yeşilimsi ve alımsı o y u k l a r (?) ... y e ş i l i m s i ya
da a l ı m s ı ( ? ) ... altından ... o n l a r ı ş e h i r d e n ç ı k a r m a k i ç i n onun
içinde sıyrıldıktan sonra ... evden ... toz ve faş/ar ve o d u n ... t a ş - .
lan kaldırdıktan sonra ... v e b a eve d ö n d ü ve e v i yıktı ... içindeki
v e b a - l e k e s i dışında ... bir yargı ...
Yazıldığı g i b i : nehirdeki balık ölecek (Çıkış 7: 18?) içinde ...

4 Q 2 4 9 a , b ö l . I ( = I Q S a i, 4-8)

K a d ı n l a r a k ü ç ü k ç o c u k l a r d a n g e l e n ... h a t a l a r ı n d a n d ö n ­
meleri için onların kulağına Antlaşma'nın bütün ilkelerini
o k u y a c a k l a r v e y a s a l a r ı n ı a ç ı k l a y a c a k l a r . B u , birlikteki insanlar,
İ s r a i l ' d e k i b ü t ü n yurttaşlar i ç i n g e ç e r l i K u r a l d ı r . G e n ç l i ğ i n d e n
itibaren o n a M e d i t a s y o n Kitabı'nı öğretecekler ve yaşına göre,
A n t l a ş m a ' n ı n ilkelerini anlamasını sağlayacaklar. O n l a r ı n yar­
gılarına g ö r e , o n yıl b o y u n c a eğitilecek
 İki Çömlek Parçası

1996 yılı ilkbaharında, G ü n e y Florida Ü n i v e r s i t e s i n d e n Profesör

James F. Strange üzerinde İbranice yazıların bulunduğu iki çömlek par­
çası (ostraca) b u l d u . Bunlar, cemaat merkezini mezarlıktan ayıran
duvarın doğuya bakan yüzünün altında keşfedildi. Yazıt, M . S . birinci
yüzyıl tarihlidir.
Editio princeps için bkz. F. M. Cross ve E. Eshel, DJD, X X X V I , 497-
508.'

Ç ö m l e k parçası no. I
1. ... iki y ı l ı n d a [ . . . ]
2 . E r i h a ' d a , ... o ğ l u H o n i ... verdi
3. N a h m a n i o ğ l u ' E l ' a z a r ' a [ ]
4. H o l o n ' d a n H i s d a y [ ] ,
5 . b u g ü n d e n e b e d i y e t e kadar
6. e v i n sınırları ve [ ]
7. ve incir a ğ a ç l a r ı , zeytin ağacı (?) ve ]
8. C e m a a t e (?) verdiği sözü y e r i n e getirdiğinde [ ]
9. ve H o n i [
10. o n a H i s [ d a y (?)
11. v e [
12. ve ... e l i n e [
13. [
14. H o n i ' n i n (?) kölesi H i s d a y
15. H o l o n

'Bu belgelerin, 1997 yılı baskısına eklenmesi, iki yazılı çömlek parçasının şifresini çözen
E. M. Cross ve Esther Eshel'in gösterdikleri incelik sayesinde mümkün olmuştur.
 ı,l/A VIKMİS

B u m e t i n , bir arazi v e ü r ü n l e birlikte, bir k ö l e n i n h e d i y e s i n i

belgeler. 8. satırda v e r i l e n bir s ö z ü n y e r i n e g e t i r i l m e s i n e ya da
üyeliği yeni kabul edilen kimsenin geçirdiği d e n e m e süresine
göndermede bulunulur: kml(')wtw Ihyd; ' c e m a a t e verdiği sözü
y e r i n e g e t i r d i ğ i n d e ' . B u terimler d i z g e s i , C e m a a t K u r a l ı n ı n k i y l e
benzeşir (IQS VI). Bu çömlek parçası aynı zamanda bir
2
y ö n e t i c i n i n tuttuğu h e s a p (heshbon) k a r a l a m a s ı da o l a b i l i r .
Ö n e r i l e n o k u m a , ö z e l l i k l e d e 4 . v e 8 . satırlar, b i r ç o k bilim
insanı t a r a f ı n d a n eleştirilir. B u n l a r d a n biri o l a n A d a Y a r d e n i ' y e
g ö r e ; ' H o l o n ' d a n H i s d a y ' ('t Hsdy mHwln) y e r i n e ' b u ç u l l a r ' ('t
hsqym hllw); 'cemaate verdiği sözü yerine getirdiğinde'
( w k m l w t t w l y h d ) y e r i n e ' v e her diğer a ğ a ç ' [wkwl 'yln 'hr) söz­
c ü k l e r i k u l l a n ı l m a l ı d ı r ('A Draft D e e d o n a n O s t r a c o n f r o m Khir-
bet Q u m r a n ' , IEJ 47 (1997), 233-7). Ç ö m l e k p a r ç a l a r ı n ı n ü z e r i n ­
deki e l yazısı b o z u l m u ş o l d u ğ u n d a n , A d a Y a r d e n i ' n i n o k u m a l a r ı
da olasıdır. B u n u n l a birlikte, değerli h e d i y e l e r i n y a z ı l d ı ğ ı bu lis­
tenin b a ş ı n d a ' ç u l ' d a n söz e d i l m e s i pek d e i n a n d ı r ı c ı d e ğ i l . A y ­
rıca e d i t ö r l e r i n 'yhd ( c e m a a t ) b i ç i m i n d e o k u d u k l a r ı kelime de
şüphelidir; a n c a k h e d i y e y i v e r e n v e a l a n arsında a i l e bağı b u l u n ­
m a d ı ğ ı n d a n kişi m ü l k i y e t i c e m a a t e d e d e v r e d i l i y o r o l a b i l i r d i .
A l ı ş ı l a g e l d i k d u r u m a göre, karşılıksız bir h e d i y e , y a k ı n a i l e bağı
b u l u n a n kişiler a r a s ı n d a ; ö r n e ğ i n b a b a ve kız ilişkisinde verilir.

Ç ö m l e k p a r ç a s ı no. 2
B i r i n c i ç ö m l e k p a r ç a s ı y l a a y n ı d ö n e m d e , b a ş k a biri tarafın­
d a n k a l e m e a l ı n a n ikinci p a r ç a d a ş ö y l e y a z a r :
1. (?)
2. (?)
3 . N a t h a n a e l oğlu Y u s u f . . .
4 . ' E n C e d i ' d e n (?) o l a n oğulları

^Editörlerin okuması doğruysa, sekizinci satırda ifade edilen konu, Cemaat'e katılımdır.
Buna göre, cemaate yeni katılan kimse, ilk senesi dolduktan sonra, mal varlığını cemaat
saymanına devrederdi. Bkz. Cemaat Kuralı, IQ5 VI: Eğer kâhinlerin ve Antlaşma'daki in­
sanların yargısı uyarınca, kişinin Cemaate girmesi uygun görülürse, sahip olduğu mal var­
lığı ve kazançları Cemaat Saymanına devredilecek. Sayman, bunları kayda geçecek; an­
cak bu kazancı cemaat için harcamayacak.' Bu durumda, ikinci satırda bahsedilen, Nah­
mani oğlu 'El'ezar, Cemaat Saymanı (ya da yöneticisi/Gardiyanı) idi.