ROMANTYZM

nurt dominujący w sztuce europejskiej w latach 1820-60, najpełniej przejawiający się w malarstwie i
grafice, cechowała go przede wszystkim opozycyjność wobec oświecenia i klasycyzmu; współistnieje z
neoklasycyzmem

• racjonalizmowi i obiektywizmowi przeciwstawiano religijność, duchowość i

uczuciowość

• podkreślanie indywidualizmu, tożsamości narodowej, rodzimej kultury i ducha

warunki rozwoju
• bunt i niezależność, ucieczka w świat literatury, fantazji i egzotyki, zwrot ku
przeszłości (zwł. do średniowiecza), lub, rzadziej, krytyka aktualnej sytuacji
społecznej i politycznej
• szeroka rozpiętość tematyczna dzieł – ogromny wpływ literatury na malarstwo, przenoszenie
tematów [synteza sztuk], inspiracje zjawiskami fantastycznymi, metafizyką, odległymi
kulturami, np. Orientem, Japonią i Chinami, oprócz tego nadal tematyka biblijna i
mitologiczna, również historyczna (zaangażowanie w sprawy istotne dla epoki), pejzaże i
portrety w duchu romantycznym

• kompozycje dynamiczne, ekspresyjne, pełne ruchu, niepokoju, o atmosferze dramatycznej,

zagadkowej, często podszytej grozą i mistycyzmem

charakterystyka
(malarstwo) • główną rolę pełni plama barwna – kolory silne, nasycone, szeroka gama barw, mocne
kontrasty kolorystyczne i walorowe dynamizujące kompozycję, kształty często traktowany
szkicowo – prymat barwy nad rysunkiem, miękki modelunek

• faktura wyrazista, farba kładziona grubo i zamaszyście, dynamizm nie tylko w kompozycji,
ale także w formie dzieła

• w portretach brak idealizacji, skupienie na oddaniu emocji, przeżyć modela, jego charakteru,
podkreślanie indywidualizmu, buntu, bliskości z naturą

FRANCESCO GOYA Y LUCIENTES

(1746-1828) hiszpański malarz, grafik i rysownik okresu romantyzmu (raczej

przełomu - ewolucja od baroku do romantyzmu), nadworny malarz Karola III
Burbona, Karola IV Burbona i Ferdynanda VII Burbona, portrecista i malarz
scen rodzajowych

około 700 malowideł, 280 grafik i około tysiąca rysunków

cechy twórczości

techniki graficzne

DZIEŁA

Maja naga, Prado, ok. 1800 Maja ubrana, Prado, ok. 1800

1
Gdy rozum śpi budzą się potwory (akwaforta z akwatintą z cyklu Kaprysy) i Sposób na latanie
(Szaleństwa), ok. 1800
Rozstrzelanie powstańców madryckich (3
maja 1808), 1814 Prado

obraz odwołuje się do stłumienia przez armię napoleońską

okupującą Hiszpanię powstania madryckiego z maja 1808
roku

jest to scena nocna, oświetlona jedynie przez lampę

umieszczoną w centrum obrazu, drugim jasnym akcentem
jest biała koszula mężczyzny z rozłożonymi rękami

postać stoi przed plutonem egzekucyjnym gotowym do

strzału – jej układ ciała (à la Chrystus na krzyżu) i biel
ubrania symbolizują niewinność i ofiarę jaką za chwilę
poniesie – obraz jest komentarzem politycznym do sytuacji
w kraju

autor zaciera kontury, maluje plamą, w sposób dynamiczny

i ekspresyjny

Autoportret (w wieku dojrzałym) Portret księżnej Alba z 1785 r.

Rodzina Karola IV, 1800, Prado Saturn pożerający swe dzieci, 1821-1823

2
 ROMANTYZM FRANCJA

Théodore Géricault – (1791-1824) francuski malarz i grafik okresu

romantyzmu, zwany „malarzem koni i wariatów”.

Studiował w Paryżu, gdzie kopiował dzieła starych mistrzów w Luwrze,

zachwycając się w szczególności płótnami Rubensa. W latach 1816–
1817 podróżował do Włoch. Jego podziw wzbudziła twórczość Michała
Anioła i sztuka baroku. Zmarł przedwcześnie na skutek obrażeń
odniesionych w wyniku upadku z konia. Jego grób zdobi płaskorzeźba
Tratwa Meduzy.

Tratwa Meduzy, 1819, Luwr Oficer szaserów, 1812, Luwr

Eugène Delacroix – 1798-1863

1815 – rozpoczęcie nauki w pracowni Pierre-Narcisse Guérina.

1822 – debiut na salonie paryskim obrazem Barka Dantego.

1825 – podróż do Anglii, studia nad twórczością Thomasa

Gainsborougha, Williama Turnera i Johna Constable’a.

członek Francuskiej Akademii Sztuk Pięknych

Dante i Wergiliusz w piekle/Barka Dantego, Wolność wiodąca lud na barykady, 1830, Luwr,
1822, Luwr rewolucja lipcowa

3
 Śmierć Sardanapala, 1827, Luwr Scena z masakry na Chios, 1824, Luwr

Kobiety algierskie, 1834, Luwr Portret Chopina, 1838, Luwr

ROMANTYZM ANGLIA

William Blake - (1757-1827) – angielski poeta, pisarz, rytownik, malarz,

drukarz i mistyk, prekursor romantyzmu. Przez współczesnych
nazywany często Mad Blake (szalony Blake), zaliczany czasem do
grona poetów wyklętych w literaturze angielskiej.

ilustracje do księgi Hioba

związany z Londynem

Przedwieczny/ Urizen stwarzający

wszechświat,
1794, British Museum

grafika wykonana techniką trawioną z użyciem akwareli i

piórka obraz powstał w reakcji na prawdziwe wydarzenia –
zatonięcie fregaty „Meduza”

Urizen (często utożsamiany z Bogiem) został przedstawiony

jako „Wielki Architekt” stwarzający świat za pomocą cyrkla,
czyli rozumu – idee oświeceniowe

niemniej, mistycyzm przedstawienia, intensywne kolory i

wyobrażenie Urizena z rozwianymi włosami i brodą
wskazują na romantyczne ujęcie tematu

4
Joseph William Turner - (1775-1851) – angielski malarz, znany przede
wszystkim z romantycznych pejzaży. Uważany za prekursora
impresjonizmu.

związany z Londynem

Szybkość, para, deszcz, 1844, NGL Ostatnia droga Téméraire’a, 1839, NGL

Burza śnieżna, 1812 i 1842 Pożar Parlamentu londyńskiego, 1835

John Constable – (1776-1837) – malarz angielski, uznawany za

jednego z najwybitniejszych pejzażystów XIX wieku.

Malował przede wszystkim krajobrazy angielskie (rodzinne hrabstwo

Suffolk), był znany z doskonałego ukazywania zjawisk przyrody.
Reprezentował wzorce holenderskiego, tzw. realizmu melancholijnego

Wóz siana, 1821, NGL Katedra w Salisbury, 1823 r., Victoria&Albert

5
Johann Heinrich Fűssli – (1741-1825) szwajcarski malarz, rysownik,
teoretyk sztuki i poeta, związany głównie z Londynem

Koszmar (Nocne mary), 1781, Detroit

przedstawienie śpiącej młodej kobiety, na której klatce

piersiowej siedzi potwór reprezentujący
prawdopodobnie śniony przez nią koszmar, zza kotary
w tle wyłania się dodatkowo łeb szalonego konia
(zbielałe oczy, piana z pyska)

obraz, mimo że trzyma się jeszcze niektórych zasad

klasycyzmu jak np. wyraźny rysunek w tematyce,
mrocznej atmosferze i kolorystyce nawiązuje już do
romantyzmu

ekspresyjność kompozycji tkwi w jej tajemniczości –

dominuje atmosfera niepokoju, wręcz grozy – biała
koszula kobiety kontrastuje z ciemnym otoczeniem i
odrażającymi zjawami

ROMANTYZM NIEMCY

Caspar David Friedrich – (1774-1840)

Podróżnik po morzu chmur, 1818, Hamburg,

„Nadzieja” w lodach
samotnik-indywidualista i romantyczny krajobraz

Mężczyzna i kobieta zapatrzeni w księżyc,

Opactwo w dąbrowie, 1810, Berlin
1819, Drezno

6
 Mnich nad brzegiem morza, 1810, Berlin Krzyż w górach, 1812

Kredowe skały Rugii

Bractwo św. Łukasza i Nazareńczycy

(niem. Lukasbund) – grupa artystów, działająca w latach 1809-1818 w Wiedniu. Przeciwstawiali się
akademizmowi poprzez wzorowanie się na sztuce włoskiego quattrocenta i chcieli odnowić malarstwo
religijne.

założone przez 6 studentów: Johann Friedricha Overbecka, Franza Pforra, Ludwiga Vogla, Josepha
Wintergersta, Josepha Suttera i Franza Hottingera

grupa nazareńczyków w powstała w 1818 roku w Rzymie i w pewnej części składała się z byłych
członków Bractwa.

Johann Friedrich Overbeck – Italia i

Germania, 1828, Nowa Pinakoteka
Monachium

7
 RZEŹBA ROMANTYCZNA
• dążenie do zdynamizowania bryły, duża ekspresyjność, ruch, zróżnicowanie kierunków

• pojawiają się oryginalne ujęcia kompozycyjne, próby wydobycie efektów fakturalnych i

światłocieniowych bryły

• różnorodna tematyka, elementy fantazyjne, ale także zaangażowanie w sprawy aktualne – rzeźba
historyczna

François Rude – Wymarsz ochotników

1792 (Marsylianka), płaskorzeźba na Łuku
Triumfalnym Paryża, 1833-1835

ujęcie mocno antykizujące – nagi młodzieniec w

typie efeba i starożytne zbroje pozostałych
żołnierzy, nad nimi alegoria Zwycięstwa
zagrzewająca do walki

kompozycja bardzo dynamiczna – zróżnicowanie

kierunków, w dużej mierze opartych na
diagonalach, żywe gesty i ekspresyjna mimika
postaci

ROMANTYZM POLSKI
Jean Pierre Norblin, Aleksander Orłowski, Piotr Michałowski
1830 - powstanie listopadowe, 1863 - powstanie styczniowe
Piotr Michałowski – Szarża w wąwozie
Somosierra, 1837, MNK

przedstawienie momentu kulminacyjnego szarży

szwoleżerów na przełęczy Samosierra w Hiszpanii

zamęt bitewny ukazany poprzez skłębione postaci koni

i jeźdźców, „rozmazany” pejzaż ścian wąwozu w
krwawych kolorach oraz dynamiczny, esowaty układ
kolumny nacierającego wojska

szybkie, rwane pociągnięcia i muśnięcia pędzla,

rozcieranie plam

dominują barwy ciepłe – czerwienie i brązy

Michałowski - Bitwa pod Samosierrą Jean Pierre Norblin – Targ na Pradze

Aleksander Orłowski – Portret Adama Mickiewicza Aleksander Orłowski – Bitwa pod Racławicami
na Judahu skale

8
9