Młoda Polska

(modernizm, neoromantyzm)
1 Daty graniczne:
Miejsce Data rozpoczęcia epoki Data zakończenia epoki

Europa Zwiastun 1857 – wydanie przez 1918- zakończenie pierwszej

Charles’s Baudelaire ,,Kwiatów wojny światowej
zła”, lata 60. i 70. XIXw.

Polska Lata 90. XIXw. 1918 – odzyskanie przez Polskę

1891r- debiut poezji Kazimierza niepodległości
Przerwy-Tetmajera

2. Hasła Epoki:
Fin de si’ecle – (Schyłek wieku), ludzie urodzeni na przełomie wieku bali się o swoja
przyszłość było to związane z wizjami katastroficznymi, upadkiem kultury wartości.
Belle ‘epoque - (piękna epoka), okres od lat 70. XIXw. Do wybuchu I wojny światowej.
Charakteryzował się wielkimi odkryciami i stabilizacją życia i spokojem. Był to czas drugiej
rewolucji przesyłowej która poprawiła byt znacznej części społeczeństwa. Miasta prężnie się
rozwijały i stały się ośrodkiem życia kulturalnego i gospodarczego.
Ważne wynalazki :
1885- pierwszy samochód (Carl Benz)
1895- odkrycie nowego rodzaju promieniowania (W. C. Röntgen)
1896 – radio
1898 – odkrycie polonu i radu przez Marię Słodkowską Curie i Piotra Curie
1903 – Pierwszy lot samolotem (Bracia Wright)
1905 – szczególna teoria względności
1916 – ogólna teoria względności
Sztuka dla sztuki - hasło sformułowane przez Victora Cousina 1818r głoszącym że sztuka
powinna służyć wyłącznie celom estetycznym. Podkreślił to również polski pisarz Stanisław
Przybyszewski w swoim eseju ,,Confiteor” opublikowanym w 1899r.

3. Człowiek schyłku XIXw. to Dekadent

a) Wpływ filozofii na postępowanie człowieka
 Artur Schopenhauer – podstawą jego filozofii była teza ,,Świat jest moim
wyobrażeniem”, ,,Życie to pasmo cierpienia”. Człowiekowi w życiu stale towarzyszy
cierpienie. Jest on przez bezrozumny popęd życiowy zmuszony do stałej aktywności
dla zaspakajania licznych pragnień i ambicji. Nękany jest uczuciem nie dosytu i braku
zaspakajania, niezadowolenia z siebie i świata. Złagodzenie cierpienia przynosi nirwa
czyli zwrot ku wartości duchowym i odrzucenie pragnień. Kluczowym pojęciem jest
wola która jest pierwotną energią i instynktem który wyraża żądze życia
 Friedrich Nietzsche – Przeciwstawił się obowiązującym zasadą ładu społecznego i
równości wszystkich ludzi, Propagował on że istnieją ludzie których intelektualna
duchowa i fizyczna przewaga pozawala stać ponad prawem. Była to przeciwwaga dla
dekadentyzmu. Teoria ta odrzucała wszelkie wartości i tradycje chrześcijańskie. Stało
się to podstawą nihilizmu Nietzscheańskiego.
 Henri Bergson – jego filozofia opiera się na przekonaniu że istnienie człowieka
podlega nieustannym zmianą. Rzeczywistość jest zmienna dynamiczna. Człowiek
kieruje się elan vita - pęd życiowy. Zmienność świta wymaga od człowieka
posługiwania się intuicją.
b) Cechy dekadenta:
o Bierny
o Apatyczny
o Znudzony życiem
o Pesymista
o Nihilista – nie wierzy w żadne wartości
o Melancholik
o Narkoman
o Alkoholik
o Erotoman, mizoginizm -nienawiść do kobiet, Kobieta = Modliszka
o Kojenie cierpienia po przez tworzenie tzw. Sztucznych rajów (narkotyki alkohol:
absynt)
o Indywidualiści nosili czarne peleryny
o Sen i cel w życiu to sztuka
4. Popularne kierunki artystyczne :
a) Symbolizm – pochodzi z języka francuskiego, ogłoszonego w 1886roku w ,,Le
Figaro” i szybko rozprzestrzeniły się po całej Europie. U podstaw symbolizmu leżało
przekonanie że świat materialny, poznawalny ludzkimi zmysłami jest jedynie złudzeniem
zasłoną skrywający prawdziwy idealny niepoznawalny rozumem i zmysłami; posługiwali się
symbolem. Symbolizm dążył do wyrażania tego co niewyrażalne za pomocą sugestywnych
wieloznacznych sformułowań i obrazów.
b) Modernizm – oznaczał nowoczesną sztukę. Artyści odrzucali tradycje i pomyły
poprzedników
c)Dekadentyzm – schyłkowość poczucie bierności wobec nadchodzącego końca wieku
 d)Impresjonizm – to kierunek w malarstwie i literaturze ukształtowany we Francji.
Celem jest utrwalenie w dziele sztuki indywidualnych przelotnych i trudnych do określenia
wrażeń i stanów psychicznych. Artyści starali się uchwycić subiektywne wrażenia
postrzeganego świata operowali grą świateł i cieni a pisarze odtwarzali nastrój ulotności
chwili.
e) ekspresjonizm – to tzw. Krzyk duszy artysty : wyrażanie subiektywnych emocji.
f) parnasizm – nazwa wywodzi się od ówczesnej poezji francuskiej Współczesny
Parnas, podstaw tej idei było odwoływanie się do wzorców klasycznych i dążenie do
doskonałości formy. Dzieło miało przede wszystkim zachwycać. Dało to początek hasłu
sztuka dla sztuki.
g) neoromantyzm – podkreśla duchowe i ideowe pokrewieństwo epoko z
romantyzmem
h) secesja to ruch w sztuce i architekturze który łączy ornamentykę naiązująca do
świata przyrody z finezją i lekkością linii falistych
5. Etymologia nazwy epoki
Młoda Polska na wzór innych krajów zapanowała moda na ideologie młodszego pokolenia
które dokonało przewartościowania zasadnych zasad (wartości)
6. Stolica Młodej Polski to Kraków
a) 1898r przyjechał Przybyszewski
b) Artyści
 Cyganeria (bohema) – to luźne stowarzyszenie artystów których ekscentryczny styl
życia stanowi wyraz protestu przeciw normą (Cyganeria krakowska)
 Artysta należący do cyganerii łączył się w tym okresie z ideami dekadentyzmu.
 Popularne w tamtym okresie były spotkania w kawiarniach (najsłynniejszą była Jama
Michalika)
 Artyści drwili i krytykowali ludzi dla których jedynym celem w życiu było zarabianie
pieniędzy (byli to drobnomieszczanie) ironicznie nazywali ich filistrami
7. Inspiracje i tematy dzieł sztuki:
I. Tatry – malowniczość tych gór fascynowały małopolskich artystów. Status
nieformalnej stolicy artystów zyskało Zakopane a podhalański i ludowy folklor stały
się inspiracja
II. Chłopomania -ludomania – zwrot ku wiejskiemu życiu i fascynacja kulturą chłopską.
Krakowska inteligencja szukała autentyzmu w podkrakowskich wsiach. Modne było
zawieranie związków małżeńskich pomiędzy artystami a chłopkami.
III. Artysta – ,,kapłan sztuki” wyrastający ponad tłum, zbuntowany przeciw
mieszczańskiemu porządkowi. Często był wyobcowany i zagubiony w życiu
codziennym
IV. Spleen – melancholia – wyrastający z dekadentyzmu stan emocjonalny
charakteryzujący się znudzeniem i apatią
 V. Miasto młodopolskiej ludomani towarzyszyły antyurbanizm niechęć wobec hałasu i
chaosu miejskiego życia. Była to dla nich przestrzeń obca.
8. Architektura
- zachodziły w niej procesy modernizacji
-Jedną z cech masowego budownictwa stał się funkcjonalizm
-Pojawiły się tendencje do indywidualizacji
- architektura i zdobnictwo naśladują style minionych epok:
 Historyzm
 Neogotyk
 Neoromanizm
 Neobarok
 Eklektyzm – polegał na swobodnym łączeniu elementów wybranych w jedenj budowli
stylu historycznego
Cechy architektury
Ornament o formach abstrakcyjnych i stylizowanych w charakterze
Elewacje
Twórcą stylu zakopiańskiego był Stanisław Witkiewicz
Polska Sztuka stosowana to towarzystwo z Krakowa które zajmowało się propagowaniem
sztuki i rzemiosła artystycznego w myśli idei ze przedmioty codziennego użytku powinny być
piękne, utworzone 1901r
9. Artyści tej epoki
Edward Manet, Monet Claude, Camile Pissaro- impresjoniści
Polscy impresjoniści – Olga Boznańska Józef Pankiewicz Władysław Podkowiński
Rzeźba – Konstanty Laszczka, Bolesław Biegasa Ksawery Dunikowski