UNDANG-UNDANG KELUARGA ISLAM

Hak Suami/Isteri
Selepas Pembubaran Perkahwinan
Abd Muhsin Ahmad
Fakulti Undang-Undang
Universiti Malaya
a)Nafkah `Iddah

Nafkah yang ditanggung oleh suami terhadap

isterinya semasa tempoh ‘iddah isteri bagi isteri
isteri yang layak mendapat nafkah ‘iddah.

- Al-Quran, surah al-Talaq,

ayat 6
- Al-Quran, surah al-Talaq,
ayat 7

- lihat Akta Wilayah S.59 -

S.71, S.132
- kes

- Serimah binti Abd. Rahim v Muhammad Hakimi bin Marzuki

(2001) 14 JH 47
- Joriah binti Dorahim v Ibrahim bin Mamat (2001) 14 JH 89
- Norazian binti Mohd. Yusof v Khairul Azmi bin Mohd Rasid
(2002) 15 JH 65
- Rasnah binti Arifin v Shafri bin Khalid (2002) 15 JH 189
- Sanisah binti Saad v Zulkifli bin Abd. Ghani (2002) 15 JH 197
- Masiran binti SaadALI V Azizah binti Abd. Rahman (2003) 16
JH 33
- Rusiah bt. Ismail lwn. Mohd. Rafi Heinges b. Abdullah (1999)
13 JH 227
- Hajjah Ramlah bt. Syarif lwn. Nor Husin b. Othman (1999) 13
JH 103
- Mohd Alwi b. Sari lwn. Faizah bt. Mohd Ghazali (1999) 13 JH
77
b)Mas Kahwin Dan Pemberian

- lihat Akta Wilayah S.57

- kes
- Sanisah binti Saad v Zulkifli bin
Abd. Ghani (2002) 15 JH 197
- Salma lwn. Mat Akhir (1984) 5 JH
161
- Ramlah lwn. Mohamed (1981)
1(11) JH 77
- Rosnah lwn. Ibrahim (1981) 1(11)
JH 94
c) Mut'ah

Muta'ah merupakan suatu pembayaran

saguhati yang diberikan oleh bekas suami
kepada bekas isterinya yang telah diceraikan
bukan kerana keaiban isteri, atau fasakh dari
isteri oleh sebab iksar suami atau aib yang ada
padanya sama ada berupa wang tunai
ataupun barang.
- Al-Quran, Surah al- Baqarah, ayat 230

“Dan berilah muta’ah mengikut kadar yang

kaya menurut kekayaanya dan yang susah
mengikut kesusahannya”.
- Al-Quran, surah al-Baqarah, ayat 241
“Dan isteri-isteri yang diceraikan berhak
mendapat mutaah (pemberian saguhati)
dengan cara yang maaruf (patut), sebagai
satu tanggungan yang wajib ke atas orang
yang bertakwa.”

- Al-Quran, surah al-Ahzab, ayat 49

-
Akta Wilayah S.2, S.56

Seksyen 2 Akta Undang-Undang Keluarga Islam

(Wilayah Persekutuan) 1984 memperuntukkan
definisi muta'ah sebagai bayaran saguhati yang
diberi dari segi Hukum Syara’ kepada isteri yang
diceraikan.

Seksyen 56 di bawah akta yang sama,

menjelaskan bahawa seseorang perempuan
yang telah diceraikan tanpa sebab yang patut
oleh suaminya boleh memohon muta'ah atau
pemberian saguhati kepada Mahkamah dan
Mahkamah boleh selepas mendengar pihak-pihak
itu dan apabila patut, memerintahkan suami
membayar sejumlah wang yang wajar dan patut
mengikut Hukum Syara’.
- Kes

- Saffya binti Abdullah v Ruzainee bin Muhamad (2003) 16 JH 29

- Serimah binti Abd. Rahim v Muhammad Hakimi bin Marzuki
(2001) 14 JH 47
- Joriah binti Dorahim v Ibrahim bin Mamat (2001) 14 JH 89
- Azura binti Adna v Mohd. Zulkefli bin Salleh (2001) 14 JH 179
- Timah binti Sulaiman v Abdul Rahman bin Ayob (2001) 14 JH
297
- Norazian binti Mohd. Yusof v Khairul Azmi bin Mohd Rasid
(2002) 15 JH 65
- Sanisah binti Saad v Zulkifli bin Abd. Ghani (2002) 15 JH 197
- Masiran binti Saadali V Azizah binti Abd. Rahman (2003) 16 JH
33
- Rusiah bt. Ismail lwn. Mohd. Rafi Heinges b. Abdullah (1999)
13 JH 227
- Hajjah Ramlah bt. Syarif lwn. Nor Husin b. Othman (1999) 13
JH 103
- Mohd Alwi b. Sari lwn. Faizah bt. Mohd Ghazali (1999) 13 JH
77
- Tengku Puteri Zainah lwn Dato Seri Mohd Najib (1998) 12 JH 1
Tengku Puteri Zainah lwn Dato Seri Mohd Najib
(1998) 12 JH 1

Mahkamah Rayuan Syariah telah berpendapat

bahawa jumlah tawaran muta’ah sebanyak RM
36,000 yang ditawarkan oleh suami kepada isteri
adalah suatu kadar yang munasabah menurut
kemampuannya sebagai pegawai kerajaan yang
mendapat pendapatan tetap setiap bulan
sebanyak RM 16,000.00.
Tengku Anum Zaharah lwn Dato Dr. Hussein
(1983) 3 JH (1) 125.

Yang Amat Arif Hakim telah membenarkan tuntutan

muta’ah RM 25,200.00 dengan mengambil kira
kedudukan isteri dari keluarga Diraja Pahang dan
sumbangan moralnya sehingga suami telah Berjaya
dalam perniagaan dan diterima oleh masyarakat
atasan dan diberi gelaran Dato’.
Nooraini Binti Rashid lwn Hamzah Bin Zainudin
18 [2004] 2 JH 279.

Isteri menuntut muta’ah sebanyak RM3 juta antara

sebab pengorbanan berhenti kerja. Mahkamah
Tinggi Syariah Perak memutuskan bahawa suami
hendaklah membayar mut’ah sebanyak
RM810,000.00 dalam tempoh sebulan. Suami juga
diperintahkan membayar dalam tempoh tersebut
wang sebanyak RM396,066.00 sebagai gantian
bayaran gaji dan kenaikan gaji tahunan selepas
perletakan jawatan isteri selama 22 tahun.
d)Harta Sepencarian

Maxim “Adat di Akui”

Harta yang diperolehi bersama oleh suami isteri semasa

perkahwinan berkuatkuasa mengikut syarat-syarat
yang ditentukan oleh Hukum Syara’

- lihat Akta Wilayah S.2, S.122

Konsep harta sepencarian berasal daripada adat dalam
masyarakat Melayu iaitu Adat Pepatih dan Adat
Temenggong, juga dikenali sebagai carian laki bini. Maka
sebelum tahun 1988, iaitu sebelum pindaan Perlembagaan
Persekutuan Perkara 121 (1A), Mahkamah Sivil dan
Mahkamah Syariah mempunyai bidangkuasa ke atas harta
sepencarian orang Islam. Mahkamah Sivil menganggap
harta sepencarian adalah hanya adat orang Melayu dan
tidak termasuk kepada aspek perundangan Islam.
Hal ini seperti mana yang telah diputuskan dalam kes
Robert lwn Umi Kalthum [1981] 2 JH 82 iaitu harta
sepencarian ialah satu adat dan bukan hukum syarak.
Dalam kes Hajjah Lijah binti Jamal lwn Fatimah bt Mat
Diah (1950) 16 MLJ 63 dan Boto bt Taha lwn Jaafar [1985] 2
MLJ 98, Hakim turut memutuskan bahawa, “the rule
governing harta sepencarian are not a part of Islamic law
proper, but a matter of malay adat”.
• Namun kini di Malaysia, harta sepencarian telah
dianggap menjadi sebahagian daripada undang-
undang Islam (Hukum Syarak). Walaupun tiada dalil
khusus pensyariatan soal harta sepencarian dalam al-
Quran dan al-Sunnah. Namun, para ulama’ telah pun
membincangkan perkara ini dan mendapati bahawa ia
bersesuaian dengan Hukum Syarak. Salah satu bukti
boleh ditemui dalam Kitab al-Asybah wa al-Nazair fi
al-Qawaid wa al-Furu’, halaman 354, dimana menurut
al-Sayuti: “Adat resam sesuatu bangsa atau kaum yang
tidak bertentangan dengan Islam boleh diterima pakai
sebagai peraturan hidup dan perundangan bagi
sesebuah Negara”.
Dalam kes Noor Bee lwn Ahmad Shanusi JH [1401H] 63,

Harta sepencarian diluluskan oleh syara atas dasar

khidmat dan perkongsian hidup. Isteri mengurus dan
mengawal rumahtangga, suami keluar mencari nafkah.
Dan tugas isteri hendaklah dianggap sebagai kerja yang
dilakukan untuk mengurangkan tanggungan suami.
- kes
- Eshah binti Abdullah, Fatamah binti Daud, Abd. Rahman bin Daud,
Salleh bin Ibrahim, Muhammad bin Ibrahim v Aminah binti Abd.
Razak, Minah binti Awang, Kelsom binti Mohamad (2003) 16 JH 51
- Masiran binti Saadali V Azizah binti Abd. Rahman (2003) 16 JH 33
- Wan Soo binti Hashim v Husin bin Arsad (2002) 15 JH 131
- Timah binti Sulaiman v Abdul Rahman bin Ayob (2001) 14 JH 297
- Joriah binti Dorahim v Ibrahim bin Mamat (2001) 14 JH 89
- Serimah binti Abd. Rahim v Muhammad Hakimi bin Marzuki (2001)
14 JH 47
- Rusiah bt. Ismail lwn. Mohd. Rafi Heinges b. Abdullah (1999) 13 JH
227
- Hajjah Ramlah bt. Syarif lwn. Nor Husin b. Othman (1999) 13 JH 103
- Noh bin Atan lwn Shakila (1998) 12 JH 27
- Awang bin Abdul Rahman lwn Shamsuddin bin Awang dan
seorang lagi (1997) 11 JH 193
- Abdullah bin Omar lwn Esah binti Taib dan seorang lagi (1997) 11
JH 199
- Semek binti Mamat lwn Siti Zubaidah binti Yasim dan lain-lain
(1997) 11 JH 153
- Hajjah Saudah bt Che Mamat lwn Hanafi bin Haji Daud dan lain-
lain orang (1997) 11 JH 21
- Kalthom Abd Wahid lwn. Nordin b. Othman (1994) 9 JH 178
- Mat Hussain lwn. Zawiah (1991) 8 JH 60
- Aishah Bee binte Long lwn. Mohd Nor bin Aman Shah (1980) 1 JH 94
- Haminanbe lwn. Samsudin (1981) 1(11) JH 71
- Wan Junaidah bt Jusoh lwn. Latif bin Mohd Shah (1991) 8 JH 122
- Jaliah bte Hassan lwn. Abu Bakar W. Abdullah (1990) 7 JH 72
- Rokiah Hj Abdul Jalil lwn. Mohamed Idris (1990) 7 JH 111
- Awatif Ibrahim lwn. Haji Salleh (1988) 6 JH 142
- Ningal @ Yang Chik lwn Abdul Jamal (1989) 6 JH 243
- Sharifah Sapoyah lwn. Wan Alwi (1989) 6 JH 259
- Rokiah lwn. Mohamed Idris (1989) 6 JH 272
- Mansjur bin Abdul Rahman lwn. Kamariah bte Noordin (1989) 6 JH 289
- Rugayah lwn. Bujang (1989) 6 JH 332
- Boto' binti Taha lwn. Jaafar bin Muhamed [1985] 2 MLJ 98 - (1984) 5 JH 61
- Sepiah binti Sulaiman lwn. Abdullah bin Mat Amin [1977] 2 MLJ 90 - (1984) 5
JH 69
- Zarah lwn Idris (1984) 5 JH 186
- Bidah lwn. Abdul Ghani (1984) 4 JH 225
- Wan Mahatan lwn. Haji Abdul Samat (1983) 4 JH 67
- Zainuddin lwn. Anita (1983) 4 JH 73
- Hasnah bt Mat lwn. Hussein bin Musa (1983) 3 JH 90
- Tengku Anun Zaharah binte Tengku Abdul Hamid lwn. Dato' Dr. Hussein bin
Mohamed Yusof (1983) 3 JH 125
Ramah lwn. Laton [1927] 6 FMSLR 128.

Pihak merayu di dalam kes ini ialah seorang janda simati dan pentadbir harta
pesakanya. Pihak menentang rayuan ialah juga janda simati dan dia telah
membuat tuntutan bahawa harta pesaka simati ialah harta syarikat
mengikut mazhab Shafii dan dia berhak mendapat sebahagian dari harta itu.
Dia juga menuntut sebahagiannya sebagai ahli waris. Pihak merayu telah
menafikan harta itu harta syarikat dan dia mendakwa bahawa semua harta
itu handaklah dibahagi mengikut Hukum Syarak. Di Mahkamah Tinggi telah
dibuktikan bahawa harta itu telah diperolehi pada masa perkahwinan dan
didaftar atas nama suami dan sebahagian harga tanah itu diberi oleh pihak
menentang rayuan dari duit yang dia dapat selepas menjual tanahnya yang
dia miliki sebelum kahwin. Keterangan telah diberi oleh saksi-saksi mengenai
harta syarikat dan harta sepencarian. Mahkamah Tinggi memutuskan
bahawa apabila suaminya meninggal dunia, pihak menentang rayuan
berhak mendapat separuh harta itu selain dari haknya sebagai ahli waris.
Pihak merayu telah merayu ke Mahkamah Rayuan dan diputuskan bahawa
undang-undang Islam bukan undang-undang asing bahkan undang-undang
negeri dan hendaklah diberi pengiktirafan kehakiman oleh mahkamah.
Mahkamah hendaklah memutuskan undang-undang itu dan dia tidak boleh
menerima keterangan dari saksi-sksi untuk mengatakan apa undang-undang
negeri itu.
Wan Mahatan lwn. Haji Abdul Samat (1983) 4 JH 67

Sepasang suami isteri telah bercerai dan si isteri telah

menuntut ½ daripada harta hasil perkahwinan mereka.
Walaubagaimanapun, bekas suaminya telah berpendapat
bahawa dia terlepas dari membahagikan harta
sepencarian mereka kerana isterinya telah menerima
tebus talak. Mahkamah menyatakan bahawa
permohonan tebus talak tidak memberi apa-apa impak
kepada hak atas menerima harta sepencarian. Oleh itu,
bekas isterinya berhak menerima ½ dari harta tersebut.
Robert @ Kamrulzaman lwn. Umi Kalthom [1966] 1, MLJ.
163

Pasangan telah membeli rumah dengan harga RM50,000.

Plaintif menyumbang RM40,000 manakala defenden
RM10,000 dan dinamakan atas namanya. Plaintif
menuntut ianya sebagai harta sepencarian namun telah
ditolak oleh defenden. Defenden mengatakan bahawa ia
adalah suatu hibah kerana tiada bukti yang jelas ia
dihebahkan. Mahkamah memutuskan harta itu sebagai
harta sepencarian. Mahkamah juga menyatakan bahawa
undang-undang tanah tempatan mengenai hak milik
yang tidak boleh disangkal tidaak menyentuh perkara-
perkara yang berkaitan dengan harta sepencarian.
Berita Harian Online, 3 Julai 1998

Noraini Zolkifli V Tan Sri Halim Saad

Tuntutan isteri;
Harta sepencarian RM500 juta - nilai harta suami RM7 ke
RM8 bilion
Muta’ah RM500 juta.
Nafkah tertunggak
RM20,000 sebulan – Julai 1985 –
1990
RM100,000 sebulan – Januari 1990
hingga bercerai
Nafkah ‘iddah RM100,000 X 3 bulan
Hadhanah 3 anak
Nafkah anak RM20,000 sebulan seorang
Tunggu!!! kes Shahnaz v DS Mahmud Abu Bekir Taib

Shahnaz also filed an application to get RM300mil in matrimonial

property as a divorce settlement and is also claiming 50% of all
assets owned by Mahmud.
These include luxury cars, houses in various locations, land in
Sarawak and various shares.
The interim maintenance applied by Shahnaz was for expenses
incurred for their son who was born in 1993, from the time she and
Mahmud divorced on March 11, 2011.
She is claiming an education trust fund of RM40mil and a RM60mil
London terrace house and also seeking tuition fees in Britain
amounting to RM315,000, two Aston Martin cars, air travel for six
times a year, RM10,000 for books, RM72,000 pocket money,
RM5mil medical insurance and monthly pocket money for two
years totalling RM72,000.
e) Pewarisan

Hak untuk saling mewarisi sekiranya berlaku

kematian samaada suami atau isteri semasa
dalam tempoh ‘iddah talaq raj’i.
Kesimpulan
Sekian