-

-
|
 ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ
ΘΕ Ο ΔΩΡΗ Τ Ο Υ
ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΡΟ Υ

Α Π Α Ν Τ Α.
Β. ΤΗΕΟΙΟ ΟΚΕΤΙ
ΕΡ1SC Ο ΡΙ CΥΚΙ

ΟΡΕRΑ ΟΜΝΙΑ ΕΧ RΕΟΕΝSΙΟΝΕ

ΙΑ Ο Ο ΒΙSΙ R Μ Ο Ν ΙΟΙ

α R ΑΕ cΑ Ε co DI c I BVs Locν Ρ Ι Ε Τ Α ν ΙΤ,

ΔΝττα":
ΚSΙΟΝΕΜ
ΕDΙΤΙΟΝΕS ΑDΗΙΒ VΙΤ,
LΑΤΙΝΑΜ RΕCΟGΝΟVΙΤ,

vΑRΙΑΝΤΕs LΕcΤΙοΝΕs
ΑΙΟ Ι Ε Ο Ι Τ

ΙΟ ΑΝΝ. LV D Ο V. SCΗ VL ΖΕ
Ο Ε. Ε Τ ΟΟ. Ι. Ι., 1 Ν Α C Α D. F R 1 D Ε κ. Ρ. Ρ. Ο.

:
Ηέ -

---

ΖΥΡΙS ΕΤ ΙΜΡΕΝS13 ΒΙΒιιοΡοιιι οκΡΗΑΝοτRoΡΗει.

 SΕRΕΝΙSSΙΜΟ ΡRΙΝΟΙΡΙ
Αc DΟΜ ΙΝΟ

D Ο Μ Ι Ν Ο

FRΙDΕRΙΟ Ο
ΡRΙΝΟΙΡΙ RΕ Ο Ι Ο
GLΟRΙΟSΙSSΙΜΙ SΤΕΜΜΑΤΙS
ΒRΙΤΑΝΝΙCΙ,
ΟΕΙSΙSSΙΜΟ DVCΙ
GL o c ΕSΤRΙΑ Ε, LV Ν Ε Β V R G Ι ατ,

RΕVΕRΕΝDΙSSΙΜΟ ΕΡΙSΟΟΡΟ
ΕCCLΕSΙΑΕ CΑΤΗΕDRΑLΙS osNAnavαεNsis
Ρ Ι Ο Αc F Ε L I C Ι,
C ΕΤ, C ΕΤ, -

Γ) Ο Μ Ι Ν Ο Μ Ε Ο
ΙΝ D V L G Ε Ν Τ ΙS S Ι Μ Ο
 ιN ΕC ΝΟ Ν

ΕΙγsD ΕΜ cΑΤΗΕDRΑLΙS ΕccLΕSΙΑΕ

ΜΑΧΙΜΕ RΕVΕRΕΝDΙS,
ΡΕRΙLL VSΤRΙΒVS, ΙLLVSΤRΙΒVS
ΑΟ

G ΕΝΕR Ο SΙSSΙΜΙS

ΙΟ Ο Μ Ι Ν ΙS

ΙDΕCΑΝΟ, SΕΝΙΟRΙ
CΕΤΕRΙSΟVΕ

RΕVΕRΕΝDΙSSΙΜΙ CΑΡΙΤVLΙ
ΜΕΜΒRΙS

D ΟΜΙΝΙS ΜΕΙS
G R Α Τ Ι Ο SΙSSΙΜ ΙS.
*
 SΕRΕΝΙSSΙΜΕ ΡRΙΝΟΕΡS,
ΕΡΙSCΟΡΕ RΕVΕRΕΝDΙSSΙΜΕ,

V Ι R Ι
ΜΑΧΙΜΕ RΕVΕRΕΝDΙ,
ΡΕRILLVSΤRΕS Αc GΕΝΕRΟSΙSSΙΜΗ

έξ"Ηaud c longinquo petenda (unt

.- 2 ratiοnes, qua tantum apud
5) me valucrunt,νε cεLsissr.
Μ Ο Ν Ο Μ ΙΝΕ ΤVΟ, RΕ
VΕRΕΝ DΙSSΙΜ Ε ΕΡΙSCΟΡΕ ac ΡRΙΝ

CΕΡS SΕRΕΝΙSSΙΜΕ, huic Οperi quod Εpi

Χ4 (copi
 *ύ" Φ ή"
(copi grauiffimi Scripta complcέtitur, peren
ne dccus et adco fingulare ornamentum
conciliare, fimulque VΟΒΙS, vΙRΙ ΜΑΧΙΜ Ε
RΕVΕRΕΝD I ac ΡΕRILLvsTRΕs, hunc li

brum, tanquam deuotiffima mentis teftem ac

pignus offerre audercm. Βcati Τheodoreti hacc
funt Scripta, Cyri quondam Εpiίcopi de Εc
clefia omnique adco re acra multi nomini
bus mcriti, purioris doëtrina andtiiiimague
fidei propugnatoris maxime ftrenui, Paganifini
autcm ct hacrcticarum fabularum Αducrfarii

accrrimis Viri denique, in quo omnes illac

virtutcs, quae Εpi(copum accent, amico
crant coniunétac vinculo. Ηinc fpcs cnata eft
quam certifiima, fore vt Εpi(Copi de Εcclefia
adco
 *ξε ο "
adco meriti Οpera indulgentiffimo adφcau
ΤVΟ, RΕVΕRΕΝDΙSSΙΜΕ ΕΡΙSc Ο ΡΕ ac

ΡRΙ ΝcΕΡs SΕR ΕΝΙSSΙΜΕ, haud carcant,

VΟΒΙSquc VΙRΙ ΜΑΧΙΜΕ RΕν ΕRΕΝDi
ac ΡΕRILLvsΤR Εs haud omnino difpliccant.
Ιta quidem vt augurari liceat, facit ΤVΑ in
pictatis ftudio affidua exercitatio, anda α.

iam illa qua Ecclefia VΕSΤRΑΕ commodo in

uigilatis, cura indefefia, et in Scripta, quac ad
fanétiflima doétrinae capita pertinent, Ρrona
voluntas.

Dignam epiίCopali muncre imaginem, RΕ

νΕRΕΝDIssΙΜΕ ΕΡΙscoPE ac PRΙΝοΕΡs
SΕRΕΝΙSSΙΜΕ, in his Βcati ΤheodorctiScri

ptis dclincatam vides, quam in ΤΕ aliquando

Χ5 cxpref
 είχε 5 σε
exprefiametilluίtriorcmcflefuturam, guis eft qui
dubitct: De fplendidisfimis dotibus a fummo
Νumine ΤΙΒΙ concefhs, omnes qui INvicΤΙs
sΙΜΙ ΡοτΕΝΤΙSSΙΜΙduc ΜΑGΝΑΕ ΒRΙΤΑΝΝΙΑΕ
REGIs Sceptro fubicξti funt, ΤΕque in fpcm (e-
culiadolcίccrevident, mcritolatantur: ΤΕ guo
que exteri admirantur, oculosque in ΤΕ tan
quamin virtutis exemplum fublimiin loco po
fitum, coniiciunt, Faxit Dcus Τ. Ο. Μ. vt fa
cratiftimam ΕpiίCopi per(onam tucaris quam
diutiffime, vt cum annorum ΤVΟRVΜ in- |

cremento ΤVΑΕ quoque Εcclefia falus ftabi

liatur, ΤΕque Prafide mancat inconcufias vt
que cum ΤοπUs cΕLsissΙΜΑΕ RΕGIΑΕ DoΜvs
ΒRΙΤΑΝΝΙCΑΕ (alute ac incolumitate, ΤVΑ
quoquc fit omni acre percnnior.
VΟS
 *ύ" ο κό"
ι
VΟSque vΙRΙ ΜΑΧΙΜ Ε RΕν ΕRΕΝ
DI ac ΡΕRΙL LVSΤRΕS, in quibus viuit, no
unique in dies vires acquirit Ecclefia VΕSΤRΟ
moderamine nixa, date quαίο pictati in
VΟS meae, qua cfic debct maxima, vt hac in
Τheodoreto refingendo pofita ftudia VΟΒΙS
probari cupiam quam maxime. Ηoc, ή, ΙΛΟΠ

dicam fperare, (cd omnino perfiafum habero

lictat, erit de guo later mihique magnope
το gratuler, Deum autcm Τ.Ο.Μ. fupplex ro.
go, vt VΟS, VΙRΙ ΜΑΧΙΜΕ RΕVΕRΕΝ
DI ac ΡΕRΙLLVSΤRΕS, in Εcclcίiac VΕ

SΤRΑΕ (alutem, omnisque rei facra prafi

dium ac inίigne ornamentum, guam diutiffi
της fuperftitcs cίc iubcat, VΕSΤRΙSquc
CΟΙla
 * * «5 ά"
conatibus Εcclefiae (alubcrrimis in pofterum
guogue annuat quam clementiffime.
Ιta precatur, Dcumque rogat,

SΕRΕΝΙSSΙΜΕ ΡRΙΝΟΕΡS
ν ΑC

REVΕRΕΝDΙSSΙΜΕ ΕΡΙscoΡΕ,
VΙR Ι
ΜΑΧΙΜΕ RΕVΕRΕΝDΙ, ΡΕRILLVSΤRES,
ΙLLVSΤRΕS Αc GΕΝΕRΟSΙSSΙΜΙ,

SVΜΜΟRVΜ ΝΟΜΙΝVΜ
VΕSΤRΟRVΜ

Dab. Η Α ΑΕ
in Αcad. Frideric. ντ, Cal.Οξtobris - humillimus et deuό
Δ. Α, S. Μ Ο CC Ι. Χ Υ Ι Ι Ι. tiίlimus Cultor

ΙΟ, LVDΟV. SCΗVLΖΕ.

 ΡR Α Ε Ε Α Τ Ι Ο
ΑD L ΕC ΤΟ RΕ Μ.

lter iam agitur annus, ex quo_noftrum de pa

randa noua ΤΗΕ ο D ο RΕΤΙ Οperum editione
confilium cum Εruditis communicauimus, quod
cum probaretur bonis omnibus, alacri animo
hunc laborem fufcepimus, eius nec diuturnita
tem nec magnitudinem magnopere metuentes, Quod Deus
itaque fauftum et felix efle iubeat! primus nunc in lucem
emittitur Εditionis noftrae Τomus, quem haud adeo longas
traxifΙe moras putabunt, quotguot intelligunt, guantum ope
ra et temporis comparationi guatuor Μanuίcriptorum Codd.
aliisque (ubfidiis ad hunc Τοmum locupletandum adhibitis,
impendi debuerit. Οuid praeftitum fit a nobis, paucis nunc
recen(ebimus, ita tamen vt aeguis ac peritis Le&toribus re
linquamus iudicium, guos magnopere rοgamus, vt in rei li
terariae publicamque adeo vtilitatem (ua conferant confilia, fi
ΕξatιΙΙ,
vel : emendandum vel rettius diίponendum efle vi

Οrdi
 ΧΙV Ρ R Α Ε Ε Α Τ Ι Ο,
Οrdinem librorum eundem tenuimus, quem olim fe
quutus eft ΙΑσ. s IRΜ ο ΝD vs , cuius editioni nottram efte
cupimus quam fimillimam Compleξtitur itaque hiς Το
mus Commentarior ΤΗΕ ο Ρo RΕΤΙ in βίβoricoι Κ. Τ. Libνου,
{cilicet in Οξtateuchum, in quatuor libros Regum et Ρarali
pomena, nec non Interpretationem P/almorum vberrimam.
Vlterius progredi iam non licuit, Πe mole fua labo
raret liber, fi iuftos excederet limites. Ηinc fa&tum eft, νε
Commentarii in Canticum Canticorum ad proximum Τo
mum remitti debuerint, vtque a priori noftro confilio, GΑR
ΝΕ R ΙΙ aliquot Differtationes cum neceflaria Εpicrifi huic
Τomo praemittere, abίtinendum efΙe, putauerimus. , Μagno
pere quidem placuit illud ov DΙΝΙ de Script, ecclef. Τ. Ι. p.
πg4. monitum, primam, (ecundam ac tertiam Differtationern
ex σ Α RΝ ΕΕ ΓΙ Αuξtario praemittendam efΙe nouae, fi vnquam
pararetur, Οperum ΤΗΕ o Do RΕ ΤΙ editioni, immo e re no
ίtra effe videbatur , Scriptorem Νοίtrum contra G Α RΝΕRτι
cauillationes in ipίο quafi Οperis introitu defendere: tamen,
cum plura non caperet hic primus Εditionis noftrae Τomus,
et Εruditis quibusdam, guorum magna debet efΙe autoritas,
aptum videretur, Differtationes iftas vltimo nouae Εditionis
Τomo comprehendere, mutauimus confilium. Νe vero bo
nae Τ Η Ε ο 5ο RΕ ΤΙ cauflae, quam poft s1 R Μ ο ΝDI tempora
male egit G ΑκΝ Ε Rιν s, guicquam inhaereret maculae, Differ
tatio praemittenda fuit , quae de Vita et Scriptis Viri de
ecclefia meritifiimi ita exponeret, vt Lettoribus patere pof:
fit, quanta fit Scriptoris Νoftri dignitas, et quam iniquurn
iudicem egerit GΑRΝΕ R 1 vs. Εt hoc quidem labore eo ma
gis opus efΙe videbatur, guia vita ΤΗΕ o Do RΕΤ1, guam olim
s1 R ΜοΝD vs Εditioni (uae praemifit, adeo breuitate labora
bat, vt fitim excitare quidem (ed non reftinguere pu
taΓθtuΓ.

In adornanda autem Εditione noua operam inprimis de

dimus, vt Τextum graecum emendatiorem, et quantum fieri
poffet locupletiorem, exhiberemus. Μultam quidem s! R Μ ο Ν
D vs adhibuit diligentiam, vt graeca, quae plurimis ΤΗΕ ο D ο
κ. Ε Τ Ι Scriptis antea larine rantum editis, primus e Codici
bus adiecit, guam caftigatiίlima prodirent, nonnulla tamen
Εue (upplenda, fiue emendanda nobis reliquit. Cum enim
κι cι, cΑ RΑF ΑΕ, ΗΕ Rν ΕΤ Ι aliorumque interpretationes lati
ΙlaΣ,
 Ρ R Α Ε Ρ Α Τ Ι ο. ".
χν
nas in Εditionem (uam receperit, hisque antiquioribus ver
ίionibus Τexturn graecum adiecerit, fa&tum eft, vt hic illis
non vbique refponderer. Νunc enim Ρlura, nunc pauciora,
nunc vero longe alia in Τextu guam in verfiοne erant expre(Ia:
immo lacuna quatuor linearum obuia erat in Commentario
ad ΡΕ ΧVΙΙΙ, 6. 7. Τomo Ι. p, 467. edit./trmondiana. Οuae
cum ita efient, facile cognouimus, parum vrilem fore nou:m
huius Scriptoris editionem, nifi Τextus ad ΜSC. Codicum
fidem iterum reuocaretur, et latina verfio ita emendaretur,
νt Τextui graeco refponderet quam exa&tiffime Ηacc cum
meditaremur, et auxilia circumίpiceremus, quae obtinendo
huic fini effent (atis apta, prοuidam (ummi Νuminis curam,
quam pio gratoque animo celebrare iuuat, experti fumus.
Βreui enim tempore fattum eft, vt.fummorum Virorum, qui
ftudiis nottris fauerunt, auxilio adiuti, plura quam fperari
potuerant, obtineremus pracfidia Νec fumptibus in librum
rei (acrae inter nos promouendae apprime vtilem, erogandis,
parcendum e(Ιe putarunt Venerandi Illi Viri, quorum inίigni de
bono publico bene merendi ftudio faέtum eft, vt Βibliopo
lium Οrphanotrophei ne hoc quidem tempore, quo confi
lium de Scriptore quodam ecclefiaftico prelis iterum fubiicien
do multis minus opportunum videri ΡotuifΙet, haec (tudia no
1tra a (e aliena putaret.

- Οuae e Codicibus ad ornandum hunc Τοmum acceffe

runt, πηulta fane et non fpernenda, ea fere omnia debentur am
1
plifjima in commodum literarium voluntati ILLvsΤκινΜ inclytae
1
vrbis Αuguftae Vindelicorum P R o cΕ Rν Μ., gui auitam iftam
cum (umma laude tuentes gloriam, noftris, vt olim multo
rum, eximie fauerunt ftudiis. Ηanc literis promouendis
valde vtilem bonisque omnibus caram mentem, vt filentio
praeterire nefas eflet, ita committere non poffumus, vt pu
blicum hoc pietatis noftrae animique tanta beneficiorum ma
gnitudine magnopere affe&ti defideretur monumentum. De
bemus illud ILLvsτκινΜ. Βibliotheca augufiana cvRΑΤoRνΜ mu
nificentiac, gua νίum Μanufcriptorum Quae locupletando Scri
ptori Νο{tro inferuire poterant, liberaliίlime nobis concedere
haud dubitarunt. Ε numero illorum (atis magno, hoc loco
guatuor illi Codices commemorandi erunt, guibus ad exor
πandum hunc Τοmum νfi fumus. Ιn horum autem de
ίcriptione, vt breuiores fimus, a laudibus nobis temperabi
)()( - πιus,
ΧVΙ Ρ R Α Ε Ε Α Τ Ι Ο.
rnus, quia ΕΗΙΝ GΕRΙ, Η o ΕscΗΕ Ι, ΙΙ et R Ers ΕRI Indices
ΜSCtorum Βibliothecae augufiana, Codices iftos iam (atis
inter Εruditos commendarunt. Is quem primum adhibuimus,
cum ΤΗΕ o Do R ΕΤ1. Commentarius in Οξtateuchum prelo
parandus effet, eft chartaceus, Seculo ΧΙ. vt viderur, (criptus
in Fol. Comple&titur Quaeftiones in quinque libros Μofis,
in librum Ιοίuae, et maximam oπιπino partem libri ludicum,
vsque ad initium Quaeftionis vigefimae. In eodem Codice
exftant carmina fibyllina, quae exillo olim edita funt a x Υs Το
Β ΕΤv L Ειο,_cuius e(Ιe putantur notulae ad marginem paffiπι
adfcriptac. Τres alii Codices fpe&tant ad Commentarium in
Ρ(almos, Primas inter illos tenet is quem in Εditione noftra
χrimum diximus, quia praeftantior eft religuis duobus, quos
εtiam antiquitate fuperat. Οuantum enim duce Μ ο Ν ΤΕΑν
co Νιο, cuius in hunc finem confuluimus Palaeographiam grae
cam, in re plerumque fatis incerta afΙequi potuimus, eum ad
Seculum Χ. referendum efΙe putamus. . Είt membranaceus in 4.
et ob minutum characterem ac fingularia (cribendi compendia
le&tu omnino difficilis. Comprehendit vero vnius ΤΗ Ε ο Do
και Ετ ι integrum in Pfalmos Commentarium, et partem Ρrae
fationis, cuius initium incidit in verba illa ολοφύρεται συμφοράς,
quae exttant pag. 6ο4. Εdit. noftra Pramifla (ünt oέto fotia,
quorum guatuor priora, quac recentiorem manum aliumque
Scriptorem produnt, inίcripta funt, Προοίμιον εις τον ψαλτήρα
και εγκώμιον εις τον Δαβίδ, guatuor autem poftrema adeo funt
vetuftate detrita, vt literarum charaëteres admodum exiles vix
poffint digno(ci. , Ηaec fequitur Commentarius in Ρ(almos,
Φuem, vt iam diximus, integrum, deinde excipit Εxpofitio ί:
variorum Αutorum in Canticum Μofis, (atis male quidem,
paululo tamen melius (cripta, quam gui proximum tenet lo.
aum, Index Sermonum cΗ R ΥsosΤoΜ Ι. Finem Codicis fa
ciunt folia quaedam admodum, vetuίtate corrupta, quae ad
ς κ Ε G ο κ ι i ny/eni librum de Αnima pertinere videntur.
Οodex, quem /έcundum in Εditione noftra diximus, eft char
raceus in 4. recentiori manu ab antiquiori quodam, vt puta
πmus, defcriptus, qui definit in medio Commentarii ad Ρ(al
rnum nonagefimum quartum. In fine fubiunéta eft eadem,
etfi in verbis paululum diuerfa, variorum Αutorum Εxpofitio
Cantici Μofis, de qua iam diximus. Is denique Codex quem
zertium in Scholiis noftris dicere confueuimus, eft membra
naceus, in Folio vt aiunt, Seculo Χ. vel ΧΙ. (atis nitide (cri
Ρtus
\
 Ρ R ΑΕΡ ΑΤΙο ΧVΙΙ

ριus, et bene feruatus. Comple&titur Catenam in Ρ(almos

tz ΑsτεR 1 ο , Β Αs I L1ο Μ. c Y R 1 LLo, D DΥ Μ ο, Εν s Ε Β , ο,
t: Νοίtro colle&tam, qua incipit a Ρί: ΙΧ, 16, et progredi
tut vsque ad fineπη Ρ(almi guinquagefimi.
Prater hos quatuor Codices augu/fanor, guorum exaξti{.
Εmam cum Τextu /trmondiano inftituimus comparationem,
είis quogue ad hunc Τοmum vti licuit fubfidiis. Αd pri
mam eius partem, feu ad Commentarios in ' Οξtateuchum
ντιμter adhiberi potuit ac debuit Editio mere graeca, quae
ίtudio το ΑΝ Ν 1s Plc I Parifiis Α. 1558. in 4. prodiit. Cum ve
το in hες Εditione Ρις Ι, acque ac in Codice augu/iano antea
commemorato, nonnullae Quaeftiones in librum ludicum et
Commentarii in librum Ruth deefΙent, hunc defettum aliquo
modo ίuppleri pofΙe putauimus ex illis, quae DΑ ν. Ηo EscΗΕ
11 vs (iiis ad ΡΗ ο ΤΙν Μ Νotis pag 53. (tq. e Codice quodam
ίruarito inferenda curauit. . Αdlibros Paralipomenων poft
pog, 6oo. acceffrunt variae lettiοήes e praftantifiimo Codice
oulin. VIll. collectae. Ηis vt frui nobis liceret, debemus
Illuftri scΗ: ΑΕ G E Ro, gui vt eruditionis fama multorum in
Gallia et Italia Εruditorum mcruit amicitiam, ita quoque ho
πm auxilio egregie conatibus noftris profilit, immo vel
olo hoc nomine de nobis (ummopere meritus eft, quod
Codicis iftius εoirliniant a Μ ο Ν Τ Ρ Α ν coΝΙ o Βilioth. zoirl.
-

"
Ε dignis laudibus οrnati, Εxcerptorum copiam nobis
rit per Εruditum, quem Αrgentorati habetamicum. Praeter
ca quoque ex ampliffimo Bibliothecae mediceae laurentiama the
ίturo quadam ad hunc Τοmum condecorandum accefferunt,
operam nobis praeftante Cl. Β ΑΝD1Ν το Βibliothecae Praefe&to
Ηrc maxima ex parte deίumta funt ex praeftantifiimo illo
Sec. Χ. vel ΧΙ. Codice, quem Αmpl. Β ΑΝ D1Ν1 vs CatalogiCo
dicum ΜSC. iam diξta: Βιbliothecae pag. 87. (eq defcripfit.
Αdillum enim pertinent omnia ifta quae ad Pfalm. V-ΧΧΧV.
in Εditione noftra relata funt. Ομae vero ad Ρ(almum
: 1ΧΧVΙΙ. pag, τι 48. Schol. 6. inferenda curauimus, de(cripta
funt e Cod. ΧΙV. cuius de(criptio exίtat 1. c. pag. 34. (q. ad
Ε etiam pertinent, gύae peg 14ο9. Εditionis ήoftra allata
ζ
int ad ΡΩ CΧΙΙ, 9. ν

.. Ηattenus deCodicibus augufianir, τoirliniani, acfiorentini,

διάum eft. Pοίient etiam hός loco alia commemorari, guae
)( )( 2 ad
 ΧVΙΙΙ Ρ R Α Ε Ρ Α Τ Ι ο.
ad locupletandos proximos Τounos, fiue ex iisdem fiue ex aliis
celeberrimis Βibliothecis colletta et fidei noftrae liberaliffime
conceffa (unt. Νe autem iufto prolixiores fimus, aut am
bitiofius de nobis pradicare videamur, non nifi illis qua ad
Ηunc Τοmum pertinent, inhaerebimus; alio enim tempore de
iis quae ad reliquos (pe&tant, dicendi erit opportunior locus.
Ρaucis itaque adhuc commemoranus, fuo loco fiue Scholiis in
{erta, fiue, νbi textus/irmondianuυ eadcm habebat, breuiίtime
indicata effe ea, guae GΑ R ΝΕ R I vs Αuέtarii pag. 7-2o. e Codice
νatic. 247. ad locupletandum Commentarium in Pfalmos artulir.
Ε Catena (eu Εxpofitione Patrum graecorum in Ρ(almos, quam
ΒΑLΤΗ. C o R D Ε R1 vs S. Ι. Αntv. 1643-1646. edidit, multa po
tuifΙent in Τextum inferri, guae ramen confulto omifimus, tum
quia dubia plerumque eft Catenarum fides, tum quia librum
iftum facilius quam Codices, guisquis adire poteft. Satis ita
que effe putauimus, fi locorum quae ad alium Αutorem a co R
ΒΕRΙ o relata funt, vel tribus verbis mentio fieret.
Ηaec fuerunt praefidia, quibus muniti acceflimus ad Τex
tum graecum, vbi opus effet, reftituendum ac locupletandum.
Ιn hoc negotio peragendo egregiam vtilitatem nobis praftite
runt Codices augufiani, guorum ope (uppleuimus quae in Τex
tu/irmondiano defiderabantur , Μultis iam non opus erit tefti
moniis, quae ex Scholiis noftris facile colligi poffent: tamen,
vt diétis fidem faciamus, vnum alterumue adducere operae
erit pretium. Ιta Pf LVΙ, Ι. pag, 977 Εdit. noftra e Cod.
aug. Ι. inferenda fuerunt verba ifta, ο μέγας Δαβίδ, vt Τextus
graecus refponderet verfiοni latinae c ΑRΑ FΑ Ε, gui eadem le
git, vt obferuatum eft l. c. Schol. 2. Sic quoque P(alm.
CΧVΙΙΙ, 139, pag. 1473. Εdit nouac ante nomen Stephani ex
eodem Codice fuppleuimus o καλλίνικος, guod cΑ RΑFΑ φui
dem, non autem s1R ΜοΝ D vs in Codice (ιιο legerat. Sae
pius quoque in Verfiοne latina (uppleri debebant, quae noπ
modo in Τextu /irmondiano (ed noftris quoque Codicibus ex
ftabant. Ηuius emendationis vel vnicum e multis exemplum
attuliffe fufficiat, quod exftat ΡΙ: CΧVΙΙΙ, 152. pag. 1476. νbi
in cΑRΑF ΑΕ interpretatione defiderabantur verba ifta: ,, De
» (cendens, inquit, conteftare eos per caslum ac terram. ,,
Sed de his fatis. Μagis laetati ίumus de auxilio quod egregii
ifti Codices nobis attulerunt, vt lacuna illa, de qua iam di
ximus, feliciter expleri poffet, ΡΙ: ΧVΙΙΙ, 6, 7, Μulta etiam ,
eaque nonnunquam (atis prolixa loca in Commentario ad Pfal
" - ΠΠΟS
-
Α
 Ρ R Α Ε F Α Τ Ι Ο. , Χιχ
mos ex his Codicibus accefferunt, quae Signo illo ,, a Τextu
βrmondiano diftinguere viίiim eft, Sed non omnes iftae acceί
ίiones in Τextum recipi vel potuerunt vel debuerunt: magnam
potius earum partem - ad marginem remifimus, fi vel
nexus cum illis guae praecedebant, erat minus aptus, vel apud .
Μ ο ΝτF Αν c ο Ν Ιν Μ in Colle&tione noua Patrum, apud co R
DΕRΙ v Μ., immo quoque in c Η R Υs o s Τ ο Μ Ι aliorumque
Scriptis, eadem fub aliorum Αutorum nomine exprefla vidi
mus, vel denique aliae dubitandi ratiοnes adfuerunt. Speramus
etiam, aequos harum rerum iudices hoc noftrum confilium efle
probaturos. Μaluimus enim in re (atis graui timidiores quam
audaciores videri, et a culpa ifta immunes effe, quam illi fibί
contraxerunt, qui vt Scriptorem quendam egregie locupletafle
putarentur, obuia quarque minus caute arripuerunt.
Νuno paucis reddendae erunt ratiοnes, cur in Scholiis
Τextui, parca licet manu, adie&tis, tum receptam LΧΧ. Ιn
terpreturn leétionem, tum Fragmenta reliquorum Ιnterpretum
graccorum, tum denique ipίius graecae verfiοnis ab hebraica ve
ritate diffenfum, paffim attingere viίum fit. Αd primum quod
attinet, leétionibus Verfiοnis graecae reftituendis admodum
proficuum efΙe putamus, fi in Scriptis Patrum graecorum le
έtiones illae non negliguntur, quae a recepta LΧΧ. Interpre
tum le&tione recedunt. Ita enim haud raro genuinam et pri
πmitiuam horum Ιnterpretum le&tionem deprehendimus , in
qua vel omnes vel plurimi Commentatores graeci confentiunt.
Sic 2 Reg. ΧΧ, 18. recepta le&tio Verfiοnis graecae eft έθεντο,
ΤΗ Ε o Do R ΕΤvs autem, vt ad locum iftum obferuauimus, legit
διέθεντο. Ιam cum hacc pofterior leξtio in Commentariis grae
cis tantum non omnibus obuia fit, fpecie haud caret conieξtu
ra, eam efΙe genuinam et primitiuam, ex qua emendari poffit
recepta le&tio. Αlia huius generis exempla in eodem libro ex
ftant c. ΧΧ1, 2. et c. ΧΧΙV, Ι. Οb(eruauimus autem, ΤΗ Εο
Ρ ο R ΕΤι le&tiones plerumque confentire cum Codice alexan
drino et orontenβ, ficque cum editione aldina, et, fi fides de
betur Βos Ι Ι Εxcerpris, etiam cum compluten/i. Αd afterum
quod attinet, aπtiquiorum Ιnterpretum Fragmenta adhibenda
e(Ιe putauimus, vbi ΤΗΕ ο D ο RΕΤ vs minus re&tam LΧΧ. Ιn
τerpretum verfionem (equutus erat, guod tamen rarius acci
ait, vt Quaeft. VI. in librum Iudicum. De reliquo laudan
dum eft criticum Νοίtri ")()(3, vtpote qui haud raro fal (as
ΧΧ Ρ R Α Ε Ε Α Τ Ι Ο. . .
fas LΧΧ. Ιnterpretum explicationes melioribus sΥΜΜ Αc Η !
aliorumque poftpo(uit, et νbi opus erat, reliquorum inter
pretationes recenfult. Μultum itaque adiuuit ΜοΝΤΕ Αν coΝ ΙΙ
et D Rν sΙΙ operam in colligendis antiquorum Ιnterpreturn
graecorum Fragmentis pofitam, etfi in Scholiis paffim
a nobis indicata fint, quae in Μo ΝΤΕΑν coΝ Ι Ι Ηexaplis
aefiderantur. Quad denique reliquum eft, diuerfitas, quae
inter Τextum hebraicum et Verfiοnem graecam haud
raro intercedit, et in Pfalmis praecipue frequens eft,
vel ideo paucis indicanda fuit, νt cauere fibi diίcant alii, ne
fenfu alieno in S. Scripturam illato, ad alia quaeuis delaban
rur. Ηoc enim Patribus graecis (aepius accidiffe, docet ver
fionis graecae, quam fequi (olent, cum hebraica veritate
ςomparatio.

Reliquum eft, vt moneamus, ad initium paginarum

εditionis /irmondianae fe referre afterifcos ad marginem edi
tionis noίtrae adpofitos, ipfi autem Οperi indicem harmoni
cum, vt dicunt, paginarum vtriusque editionis praemiflum
effe, quo in rem (uam commode vti poterunt, qui locum
εx editione /irmondiana allegatum, in noftra quarunt. Νec
inutile viίum eft, ad finem Commentarii in Pfalmos grae
cum fubiungere Ιndicem, (ecundum prima cuiusuis Ρίalmi
verba , alphabetico vt aiunt ordine compofitum. Lo
ca etiam biblica in hoc Οpere citata, non (olo capitis nu
mero, vt in priori Εditione, (ed addito verficulorum nume
ro exprimenda efΙe duximus, Laudandum quoque eft ftu
aium cl. Ε Ε Ε Τ R Α Μ Ι Α. Μ. gui omnem dedit operam, vt
Ηaec noua Εditio, quantum fieri pofΙet, ab erroribus Τypo
εhetarum eflet immunis. -

Deum rogamus, vt hos et reliquos conatus nofiros in

nominis fui gloriam et aliorum vtilitatem cedere iubeat cle
mentiffime. Dab. Ηalae in Αcad. Frideric, νι. Cal. Οξtobr.
Α. R. S. ΜD cc LΧν ΙΙΙ,

sIRΜΟΝDΙ
 SΙR ΜΟΝΙΟΙ
ΡR Α Ε Ε Α Τ Ι Ο.
" Υ.

ε
Υ

ι
9
εβ non ab, re forza/e poteram prafarione iβα
ξ) /uper/έdere, arque in bac Τ Η Ε ο D o R Ε Τ Ι
ν' edirione no/fra γuid pragβirum βr, oculi, tuir
potiur, LΕCΤΟ R, er ob/eruazioni relinquere:
de parιcir ramen ηuiburdam, in ηuibuυ barere re po/e /enrie
bam , non ingratum fore υ:/um e/fβ breuirer indicarem.
Primum omnium de Ωua/fionibuυ in Oέfareucbum, ηua /unr
1n principio Τomi primi, rum barum exemplar in Βibliorbeca
regia 1ο ΑΝΝ Εs Ρ Ι c vs interpre, nullum crare /ua fui/e
πarrer, oprimum υeru/fi/βmumque in ea aunc e/ε, ηuod no
bi, πon /olum ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ φrafarionem ba&#enuυ non
εdiram, cum ii, ηua in Ρrc I codice/uί βnem deβderabanrur,
εrbibuir, /ed et alia pa/im multa υcl pleniora vulgari, υεί
επmendatiora /ubmini/frauir, perturbationemηue illam difριβr,
), ηua /u/pen/or legenrium animoυ in Ωua/fione ΧΧ, morabarur,
)( )( 4 ΑΥήί
ΧΧΙΙ - "
, s1RΜοΝD1 "... "
,
Κbi cum de imagine Dei, ηuemadmodum acripienda βr, υg
zerum aliquot Ά opinione, protuli/er ac reieci/ar
Τ Η Ε ο D ο RΕΤ vs, eardem ip/ar qua, improharar, φοβmo
dum a/erere er conβrmare τidebarur, errore υr apparer θinc
nato, ήμοd, aum εα anriquir Careni, 7uar νοcanr, excerprar
ΤΗ Ε ο D o R ΕΤΙ Ωua/fione, ifa, com/fer, ηui ccdicem, ηuo
υ/ur g/f Ρι c vs, de/cripβr, aum Τheodoreriani, /ententiir,
ο R I G ΕΝ Is ηuoque ac D I o Do R I er ΤΗΕ o Do RΙ /anren
ria, illa, ηuar reiecerar, φrarermiΆ αμέforum nominibuυ φeν
1mprudentiam /ubiunαir. Ωuo pror/uυ mendo caruir Coder
regiuυ, ηui quod ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ non βr bor loco nibil θα
ίer. Ηunc iraque noυ /scuri, ea φua /uk/equebanruν βc re
zinuimuυ, υ: ο R1 G ΕΝ Ιs, D I o D ο RΙ, ez ΤΗΕ ο D ο Rτ
Ρraήxi, υocabulir, non ΤΗΕ ο D ο RΕΤΤ, /ed aliorum e/e
o/fenderemur. Ωuin er βος ενεnψlo, non modo aka idgenur
aliorum auόforum commaria, ηua iίiir in locir occurreύanz,
εr proprium nomen rerinebanr, non /u/fulimur, /ed er ip/?
ποua ήuadam interdum, γua ad Τ Η Εo D o R Ε Τ ν Μ face
renz, eoden ex fonte perita, e re rua furuνum id/peranzer,
andidimuυ Ιn/ecundo deinde Τomo, φui Ρropberarum cα
χρlanarione, εonriner, υz ΕsΑΙ ΑΕ Commentariorum, ήui nur
ηuan reperiunraν, iačuram aliqua ex parre re/arriremuυ,
εα ii.rdem Carenir ca delibauimuυ, ηua ΤΗΕ ο D o R Ε Τ Ι no
men praforehanr, ηua ηuidem oum medullam baud dubie
omnium ηua in ΕSΑΙ ΑΜ /arip/erar, /urrumque compleέfan
εμr, /ubβdio interim erunr, dum integrum opur emergar,
Ομamηuam buiu, poriundi /per iam dudum, ni fallor, apud.
Gracoυ ip/ου interiir: ηuippe γui ad iaέfura /olarium Εr
τεrpra ηuoque έβiurmodi aggre/β βnr, ηnorum exemplaria er
Ν.
Κoma er Parήβir υjdere no meminimuυ, /ed ηua υltra ΧΚ.
Ε/aia capur non procedebanr. Ιn Τενrio lucem nunc primum
υidenz ΤΗΕ o Do R ΕΤΙ Ερίβola CΧΙΚΙΙ,pauca videlicer, β'
ιum ii, conferanzur, ηua, Νicephoru abr / leθα αοιηmemo
rat numero ηuingentar, In bi, Κaricanum codicem εκbibuέ.
πmuυ, γuo eriam υ/uυ ε/f Cardinali Βaromiur in Αnnalibuυ.
Po/fea Ν.apoliranum alrerum matji, υdria ex eo leξίione Κa
ricano apograpύο ια/figariorcυ./ε/cgimuυ, /iιοφue loro edendar
- (?4?4ί44//1ί4/o
 - Ρ R Α Ε Ε Α Τ Ι Ο. ΧΧΙΙΙ
curauimur. In Quarto nibil ε/f admodum ηuod Grace Ζari,
ηcque anrebac excu/um non βή, αμη έm Cereri, Grace plurima
nunc primam proferanzur: in primonimirum, Ωμα/fioner
in libro Regum, er Paralipomena, iremηue Ε/almorum Ιnter
pretatio e Canrici Canticorum: in /ecundo τniueκαι/ά, βος
g/f Propberdrum omnium, rum maiorum praereν Ε/aiam, rum
minorum duodecim explanario: in zerrio denique, Ειροβrio
Εpi/folarum beari Pauli, Κeligio/a eremirarum Ηiβoria, εκ
ΤΗ Εo D o R ΕΤΙ ηua, diximuυ Ερίβola, De υerβonibur La
rini, βος ηuoηue admomendur er , Ε ΕC ΤΟΚ , ηuonian in
Gracolatina editione id pracipue /betfandum υίdebarur, υε
Ιatina Gracir, ηuoad είuυ βeri po/er, pariύuυ /barii, rg/pon
derenr, λreuirari aurem ΤΗΕ ο D ο RΕΤΙ larinio/a quorumdam
interpretum oratio minime congruebar, faciendum nece/ario
fiti/e, υz buic incommodo mederemur. Ωuod nunc parciur,
nunc liberiu, aliqua interpolando dun facimur, repreύenβο
nem υcreremur, niβ con/aii noύi g/enuυ, ηuanri omnium,
φui in bac arena. υcr/ari /unr, do&#rinam facandiamηue face
remur. Ωμονun eriam bengβεii memoria me interirer, βngu
Λorum Ερί//o/ar, ηuid quirque primur in lucem φvoralerir er
plicanter, /ed in alii, deincepυ editionibu, practermi/ar, in
βac no/fra re/firuenda, durimuυ. Αmre omnia νενο, ΤΗ Εο
Do R ΕΤ ι ηuoque pβur Κiram ex eiu pori/imum Εpi/foli,
αoncinnatain adiccimuυ. Τιι τηui omnia oonfule, er vale,
Ι -

- κx, Vετεκνι ,
 νΕΤΕRν Μ ΑLΙΩyoΤ scRΙΡΤo Rν Μ
DΕ ΤΗΕΟDΟRΕΤΟ ΤΕSΤΙΜΟΝΙΑ.
S. Leoni, Papae in Εpiβola ad Τheodoretum ip/im, ηua integra
εα#at in.Αppendice/uffinem Τomi ΙΚ. Εditioni /irmond
DΙLΕCΤΙSSΙΜΟ FRΑΤRΙ ΤΗΕΟDΟRΙΤΟ ΕΡΙSCΟΡΟ,
Ι ΕΟ Ε Ρ ΙSΟ Ο ΡV S.

meantibus ad nos fratribus et conficerdotibus noftris ,

φuos ad fanξtum Concilium Sedes Β. Ρetri direxit, agno
Η ΑΕ
Π-
Ν) Νeftoriana
vimus dilcξtionem tuamφuam
impietatis fuperno adiutoriovefania
Εutychiana nobiscum taπι
exttitifle
viξtricem. Ετ Ρos Τ Α Lτ Α. Sed benediξtus Deus notter, cuius in
νincibilis veritas ab omni hacrefeos macula mundum te fecundum Sedis
apottolica: iudicia demonίtrauit Cui dignam retribues pro τot laboribus
gratiam, fi talem te, qualem probauimus ac probamus, pro vniuerfalis
Εcclefia defentione feruaueris Νam quod Deus omnium calumniofo
rum fallacias foluit, maximam beatitlimi Ρetri curam pro nobis cunξtis
agnolcimus, qui poftquam fua Sedis iudicium in fidei defenfiοne firma
vit, nec circa culusquam veftrum, φui nobiscum pro catholica fide labo
raftis, perfonam φuicquam reprobum videri permifit : φuia nec poterat
Spiritu fanξto iudicante guisquam exeis non viξtor exfiίtere, φuorum
iam vicerit fides.

Gennadii Prerbyteri,in libro de viri illuβribur, cap. LΧΧΧΙΧ.

ι Η

Η ε o Do a ετvs Εpiίcopus Cyri ciuitatis, (a Cyro enim

Νή rege Perfarum condita feruat hodieque apud Syriam no
ΕΕ ΣΗΆ men auξtoris,) ίcripfitle dicitur multa: ad meam tamen
notitiam ifta funt qua venerunt. De incarnatione Domini aduerfus Εu
tychempresbyterum, et Diofcorum Αlexandria: Εpiίcopum, φuihumanam
in Chrifto carnem fuifle negant, fcripta fortia, per qua confirmat et ra
τione et teftimoniis fcripturarum, itaillum veram materna fubftantia car
nem habuifle, φuam ex matre virgine fumferat, ficut et veram Deitatem,
φuam acterna nalcibilitate a Deo patre gignente iple naftendo fufcepίτ.
Εt decem Ηiftoria ecclefiaftica libri, quos imitatus Εutebium Cafarien
femίcripfit, incipiens a fine librorum Εufebii, vsque ad fuum tempus, id
είt, a Vicennalibus Conίtantini vsque ad imperium Leonis (enioris, fub
φuo ct mortuus cίt. Τbεο
 ',
'

7beodori.Αbύati et Pbile/οφbi in ΑrgumentoSynodi Ερύgβη ε.

Ευρέθη δε μετά Ιωάνε Θεοδώρητός τις, ελογιμώτατος Κύρρε

επίσκοπος πόλεως ανατολικής, έτος κατά Κυρίλ8 λέγων,
επελαμβάνετο κgή των δώδεκα κεφαλαίων, ών έγραψεν εν
τη τρίτη επιτολήτηπρος Νεσόςιον. Κα/ ανέτρεπεν αυτα, λέγων ότι Αρεια
νός έσιν ο άγιος Κυςιλος, και τα Ευνομίε και Απολιναρίε φρονεί όγάρ
Κύριλος Νεσορίω απομαχόμενος τώ διαιρέντι την οικονομίαν, της ενώσεως
μάλον φροντίδα πεποίηται όθεν και έδόκε πως τώΘεοδωρήτω ως μίαν
φύσιν δοξάζων, ως οι Αρειανοί και οι περί τον Απολινάριον, πλην έτε
Θεοδώρητος φαίνεται πώποτε τον Νεσόςιον υπερμαχόμενος, αλλά μόνον
τον Κύριλον απομεμφόμενος δια την συμβάσαν εjς Ιωάννην ατιμίαν ει
δε βέλεται τις γνώνα, ότι Θεοδώρητος και λίαν εμίσει Νεσόριον, αναγνώ
το περί των αιρέσεων αυτώ Θεοδωρήτω γεγραμμένον βιβλίον.
Ο Ιoanne adfuit Τheodoretus eloguentiffimus Εpitopus Cyricini
tatis orientalis. Ηic contra Cyrillum agens, duodecim eius capitula
reprehendebat, φua in tertia ad Νeftorium epiftola confcripfit, refel
lebatφue illa, dicens Αrianum efle fanξtum Cyrillum, et cum Εunomio et
Αpollinari fentire, Cyrillus quippe Νeftorio refiftens Incarnationem di
videnti, maiorem vnionis curam prae fe tulit: vnde et Τheodoreto vni
carn naturam docere videbatur, ficut Αriani et Αpollinaris. Sed neque
Τheodoretus Νeftorium defendere vnguam vifus eft, fed Cyrillum dun
taxat accufare ob illatam Ioanni contumeliam Quod fi quis notle velit
exofum vehementer Τheodorcto fuifle Νeftorium, librum legat quem
Τheodorerus ipfe aduerfus hacrefes compoίuit. ι

Ιoanni, Εucύaita in Εlogii, Scriptorum crcle/id/ticorum.

Ά" - Ενιτορήσας τους σοφους διδασκάλους

ξ Και τον Θεοδώρητον αυτοίς εγγράφω,
Ε : Ως άνδρα θείον, ως διδάσκαλον μέγαν,
ζ@s"Α" Ως ακράδαντον ορθοδοξίας σύλoν.
Αν δ' εκλoνήθη μικρόν εκ τινος τύχης,
"Ανθρωπος ήν άνθρωπε, μή κατακρίνης
Ου γαρ τοσούτον δυσσεζης ήν ο κλόνος, . "...
"Οσον μετείχε της έριτικής βίας.
Τί γάς; Κύριλον πανταχού νικάν έδει,
Και δογματισήν όντα, και λογογράφον.
"Ομως δε τούτω και διώρθωται πάλιν,
Τα δ' άλα πάντα των μεγίσων ποιμένων
Βλέπων τον άνδρα μηδενός λελειμμένον,
Ένταύθα τούτοις είκότως συνεγγράφω, Ροξtos
 εισs magiftros literis dum profequor,
Ιure Τheodoretus inter hos cenfendus eft,
Diuinus vt vir, vt magitter οptimus,
Fidei orthodoxa ceu columna immobilis.
Οuodfi parumper forte quadam motus eft,
Ηomo erat, φui homo es, me crimen infcras, cauc.
Νon tam finiίtrac motus hic fententia ,
Οuam pertinacis impetus pugnae fuit.
Οuid enim 2 Cyrillum νbique vincere par erat,
Summa virum doξtrinae et cloquentia,
Scd poftea hoc ipίum ipfe correxit tamen.
Ηune ergo cernens ceteris in omnibus
Νon imparem efle maximis pattoribus, . -

Μerito inter illos hoc loco recenfui.

Τ ής ευεπείας κα) λόγων ευγλωττίας

Και ρητορικής δεινότητος και τέχνης
"Ως άγαμα, σε και τέθηπά σε πλέον,
Γ. "Ω συγγραφεύ άρισε καλίσων λόγων,
-

\ Α'
"Όντως διαυγείς και Φαεινοί λυχνίται,
α w 1 /

Και μάργαροι sίλβοντες οι σοί δή λόγοι

Και πρόξενοι μεν αρετής της ενθέου,
Της αθέου δε σηλιτευτα κακίας,
Α" bene ac concinne dicendi
Εt rhetorica vis ac peritia exemplum,
Οuantοpere amo te, immo cum tupore admiror
Τe qui praftantifiimorum Αutor es Οpcrum!
Vere funt limpida et inftar lucernae emittunt lucem,
Εt gemma fplendorcm imitantur verba tua.
Αd diuinam quoque nos adducunt virtutem,
Ιmpictatis autem et improbitatis nefanda produnt crimina.
Claudii de Sainier, Εpiβοφί φοβca Είroicenβυ , de Τheodorero
Hexaftichon, -

αλ% «λύκ
"S:" interpres nemo fine numine diuίim :
"ξkΧ3 Si apte, fi breuiter, munera dupla putant.
** Νemo inter Grecos breuius: nemo aptius ifto
Scripturas aperit, hacreticosque premit,
Certe illi faciunt diuina charifinata nomen, -

Αd facra perφue Deum eft farta tuenda datus. ΤΕSΤΙ

*) In hac noua Εditione defiderari noluimus elegantiffimum hoc Εpigramma, quod eκ

ν:tcτί Godice olim dcίcripfit κ ε Ν Rτς vs sΑν ιιι νς.
 τΕςΤnίοΝΙΑ ovΑΕDΑΜ DΕ ΤΗΕoDoRΕΤΙ CoΜΜΕΝΤΑRΠs .
Ι Ν ο crΑτεν ο Hν Μ, ΙΝ Ι. Ι Β R Ο S R ΕG ΥΜ

Α Ο Ρ Α R Α Ι. Ι Ρ Ο Μ Ε Ν Ω Ν.

Τheodoretur ip/ in Prafatione ad libro Rςgum /ingula commemorat.

'ΙΝπειδή της θείας χάριτος απολαύσαντες Μωυσέως το νομοθέτε τας
βίβλες, και Ιησε τε προφήτε, κά) των Κριτών, και της Ρεθήρμη
νεύσαμεν φέρε πάλιν τέδε τ8 φωτός την αίγλην λαβείν ικετεύσαντες,
τας των Βασιλειών αναπτύξωμεν ίσοςίας.
Quoniam diuina fretigratia interpretati fumus libros Μofis legisla
roris, et lofua prophetae, et Ιudicum, etRuth, age fplendorem huius lu
cis vt accipiamus iterum implorantes, explicemus Regnorum hittorias.
- Α"

Ιdem in 1, Paralipomenωn, pag. yόι.

Το δε των μεσικών οργάνων διαφοράν εν ταις Βασιλείας ειρή.
καμεν.
Μuficorum autem inίtrumentorum differentiam diximus in libris
Regum.

Ρbρtiuυ in Βilliotta codie cCΙ ΙΖ

ΗΑ" τέ αυτέθεσπεσίg ανδρός, τεμακαρία Θεοδωρίτε, εξήγησις
εις την οκτάτευχον επιγραφήν δ' έλαχε συμβαίνεσαν τώ έργω.
Εις τα άπορα γαρ χρηματίζει της γραφής, εν οις εσί και εις τα τών
Βασιλειών, και εις τα Παραλειπόμενα χρήσιμον δε εις τα μάλισα το
βιβλίον. -

Legi eiusdem diuini viri Β. Τheodoreti explanationem in Οξtateu

chum, φua: infcriptionem nafta eftΟperi congruentem, in obfcura et abs
truta Scriptura loca, in quibus funt εί ad libros Regum, et in Paralipo
πηena. Vtiliffimum autem in primis hoc Οpus.

ΤΕSΤΙΜΟΝΙΑ ΙΟΕ ΡSΑLΜΟRVΜ ΙΝΤΕRΡRΕΤΑΤΙΟΝΕ,

Τheodoretu ip/ein epihola LΧΧΧΙΙ. ad Εu/abium Εpi/topum Αncyranum.

ια γας την τέ Θεέ χάριν, και τες Προφήτας άπαντας ήρμηνεύσα,
μεν, και το Ψαλτήριον, και τον Απόσoλον.
ua diuina eft gratia, et Prophetas omncs commentariis expofui, et
ΡΙalterium, et Αpoίtolum,
Πdrm,
 /

Ιdem in libνum Π. Regum, 4uaji. ΧΕΙΙΙ. de bymno loquenι, βu cantico

1)auidir ob υιέtoriam.
Δ' "ω Ι Αυ "ω

2) Ιί Χ
δε σύμφωνος τώ ιζ Ψαλμό, μάλον δε αυτός εσιν, ολίγας έχων
" > Μ. κ. » "ω "Ν -

ονομάτων εναλαγάς, εγώ δε μετά των άλλων Ψαλμών κα/ τ8τον

4 Κ α

ερμηνεύσας, περιfloν υπέλαβον δευτέραν ερμηνείαν ποιήσαθαι.

Confomat autem Pfalmo xν τI, vel Ρotius idem eft, paucas habens
nominum mutationes. Εgo autem cum aliis Pfalmis hunc quoque in
terpretatus, fuperuacancum exiftinlaui fecundam componere interpreta
tionem. ", *

Νicephoru, ίiύ. ΧΙV. cap. LΙV. Τheodorett opera anumeranr.

Ωσαύτως και εις τον Ψαλτήρα έτερον σύγγραμμα κατέλιπεν.

Similiter et in Pfaltcm aliud opus religuit.

ΙΟΕ VΙ ΤΑ
 Β. ΤΗΕΟΙΟΟRΕ ΤΙ

Ο ΡΕ R V Μ
ΤΟ ΜΙΙ.
Ρ Α R s Α Ι Τ Ε R Α,
ΙΝ QV Α SvΝΤ

Ο ΟΜΜΕΝ ΤΑRΙΙ

ΙΝ ΡS Α L Μ Ο S.
 \

Α Ν Τ Ο Ν Ι VS C ΑRΑ FΑ,
Οui interpretationem in Pfalmos latine vertit,
in Εpiίtola nuncupatoria ad Αlfonίum Cara
fam Cardinalem.
ΕLatinorum
vero non contentus legifle Pfalmos, adhibitis omnium
patrum explicationibus, diligeriter perquifiui, an
etiam Graeci aliquid in hoc genere (criptum reliquifΙent. 1 heo
doreti igitur Εpiίcopi Cyri, viri fanξtiffimi, Commentarios na
&tus,quinondum imprefli (unt manu(criptos, operac pretium me
putaui efle facturum, fi laborem hunc fuίciperem, vt eos in Lati
num (ermonem conuerterem, cum tu praefertim mihi auέtor eG
(esid vt efficerem. Confirmauit me in hac (ententia, et (timu-,
los etiam addidit, Guillelmus Sirletus Protonotarius, vir opti
mus et eruditiffimus, gui omne hoc ίcriptorum genus diligenter
euoluit, expo(uitgue mihi, me nulla in re, quae aut laudabilior
aut fruξtuofior eflet tum mihi tum aliis, operam ponere poffe,
φuam in Τheodoreti Commentariis his vertendis e Graeco in
Latinum fermonem, vt a pluribus legi pofΙent. Incommode
autem accidit, opinor, guod non ediderim fimul et Graecum
contextum: (ed Librarios vt id efficere vellent addacere non
potui. Οuod vt aliquando faciant, orare non defiftam. Τi
πmendum enim eft, ne i non imprimantur, pereant aliquando
Graeca exemplaria, Vix enim vnum manuίcriptum exίtat ve
tuftiffimum, guod (ciam, Venetiis in Μarciana Bibliotheca,
Ρatauii, Cal. Αuguft. c1ο 1ο LΧΙ ν.
 ΙDΕ

VΙΤΑ ετ SCRΙΡΤΙS
Β ΤΗΕ Ο D Ο R ΕΤΙ
DΙSSΕRΤΑΤΙΟ.
 ε

s: ΝΆ ΕΡ Ξ

fiue multiplicem Viri doξtrinam, fiue variam

eius fortunam fpcξtemus. Illa, vt admiratio
nem omni iure meretur, ita φuoque mul
τam nos ad imitationem excitandi vim habet; hacc vero, etfi
tanto Viro minus digna videri poffit, tamen magnam nobiς
praeftat vtilitatem. Illuftri enim exemplo fuo nos docuit
τ Η ε o p ο π ε τ vs, tum quae nobis ingredienda fit via, fi de
coetu Chriftiano bene mereri volumus, tum guanta opus fit circum
fpcξtione, ne vitae cum laude attae et nominis gloriae vel leuis
adfpergatur macula. Νοrunt, φuotquot feculi V. et VΙ. ac Syno
dorum, φuarum memoria in hacc tempora incidit, Ηiftoriam con
fuluerunt, φuam variam fortunam expertus fit τ Η ε ο D ο κ ε τ vs, cuius
cadem, φuae olim ε ν s ε ε ι τ rat/ariti/i, fors fuit, Quem enim
plurimi fummis exornarunt laudibus, eundem alii de fide fufpcξtum
habuerunt, fua communione vix dignum purarunt, et quae corum
temporum fuit iniguitas, anathemate fericrunt. Ηaud multo
a 2 acquίο
4 1 ΙΟΕ VΙ ΤΑ ΕΤ S Ο RΙ Ρ Τ ΙS

aequiores nofiro etiam tempore quosdam inuenit iudices, contra

quos difficile elt Αpologiam non fcribere Ηis omnino
accenfendum efie putamus GΑ κ Ν Ε Rτν Μ, φui pafim in Differ,
tationibus quas Αuttario fuo complexus eft, acerbum aduerfus Seri.
ptorem nofirum egit iudicem, cui tamen potius quam τΗ ε ο D ο.
R ε το accidiffe exiftimamus, φuod l. c. p. Στ8. de Νoftro dicit
»id patius eft, guod folent oculi vehementer affetti: vifus eft nem.
»pe fibi videre totam re ipfa haerefin, νbicunque vel minima fpe.
»cies vmbraque occurreret.» Fuerunt autem omni tempore, qui
cauflam ΤΗε ο D ο κ ε Τ Ι defendentes ipfi veritati patrocinati funt,
etfi c o vs Ι Ν vs, qui in Praefatione ad interpretationem gallicam
Ηiftoriae ecclef τΗ ε ο D ο κ ε τ ι magno cum ardore pro illo pugna,
uit, et forfitan nonnulli alii haud immerito nimiae in illum volun.
tatis rei habeantur. Quae cum ita fint, auream mediocritatem
feruare ftudebimus, ne vel iniguis accufationibus Viro optimo par
tem laudis detrahere, vel nimio laudandi, aut fi quid humani paffus
eft Νofter, diffimulandi ftudio, a veritate aliena tradere videamur.
Νe ordine careat hacc omnis Difputatio, tres conftituemus
partes vitae r Η ε ο D ο κ ε ττ. Ρrimα narrabit eius primordia, fuc.
ceffus ac ftudia vsque ad annum iftum guo ad epifcopalem dignita
tem eue&tus eft. Secunda exponet de rebus gettis eius vsque ad
Concilium chalcedonen/o, feu occumenicum guartum. Τertiα deni|
φue recenfebit vltima eius fata et motus poft obitum illius ortos,
quibus finem ti non fecit, facere faltem debuit Concilium εon/tanti.
πopolitanilm feu oecumenicum guintum. Α

Quam nafcendi fortem habuerit Τ Η ε ο D ο κ ε τ vs, ποιοτε

mus, nifi ipfe (Hift. relig. c, 13.) pauca attigiffet, e quibus couigi
tur, cum Αntiochiae circa Α. C. 386. in luccm editum efle, etti
ΕΑ Β Ε Ι.
 Β. ΤΗΕo DoRΕΤΙ DIssΕRΤΑΤΙο. 5

εΑ εκτο νς (Biblioth. gr, Vol. VΙΙ. Ρ. 43ο) natales eius ad Α. C.

393. referre maluerit. Νοn immorabimur miraculis τερcnian,
dis quae ipfe loco iam citato de Μacedonio Αίceta refert, cuius
precibus fuam natiuitatem tribuit. Ηacc ideo tantum attigί.
mus, vt appareat, eum diξtum fuife Θεοδώρητον, φuia parentibus
a Deo φuafi donatus erat. Νοn falluntur itague φui nomen eius
graece per η ίcribere iubent, guodin Codicibus etiam fieri obfer
uauimus, poftφuam primus hoc nos docuit το Α. και τον s in Praef.
ad τ Η εo D o R ετI Quaeftiones in Οξtateuchum, φuas graece edi
dit Ρarif a. 1558. Ιdem quoque defendere videtur sντD Αs, φui
Θεοδώριτος φuidem nomen proprium efle obferuat, alteram vero
(cribendi rationem meliorem είic haud obfure indica: , verbis iftis
φuae proxima funt, Θεοδώρητος δε δια του ή ή δωρεά του Θεού,
Νolumus tamen illis magnopere aduerfari, φui nomen illud per
fcribere malunt, guiafic quodue in Codicibus frequenter (cribitur,
inprimis in Αcroftichide Canonis catanyξtici ad Seruatorem, apud
τ ΑΜ ε εο. lib.V. p. 268. Scd mittimus hacc, et ad Hiftoriam, a
φua paululum digretti eramus, reuertimur. Liberali, vt tempora
Εcretent, inftitutione frui licuit τH ε ο Ροκ ετο. Α prima enim
iuuentute vitam egit in monafterio. Εuprepii prope Αntiochiam, νbi
prima eruditionis poίuit fundamenta, adiurus fauore Ρo RP Η x R 11,
qui eo tempore ecclefiae antiochenae praecrat. Μonafticae vitae
a parentibus inde a natiuitate confecratus, per triginta ad minimum
annos in monafterio illo verfatus eft, nec inde diίcedere voluit,
cum iam Le&toris et Diaconi honores in eum collati efient, Ηaud
male vero ab illo collocatum fuifle tempus quod ibί transegit, te
ftantur egregia illa ingenii fere diuini et fubafti iudicii fpccimina,
quac deinde, cum ad munus epifcopale eucξtus eflet, edidit. Libris
a 3 iftis,
6 DΕ vΙΤΑ ΕΤ scRΙΡΤΙs
iftis, qui magno numero fuperfunt, elaborandis, grauiffimisque
illis negotiis quae poftea fubiit, fe, cum in hoc laterct monafterio,
idoncum reddidit Νec miramur, tantos illum in facrarum litera.
rum ftudio fecific progreffus, cum licuerit illi exoptatiίiima το Α Ν
Ν 1s cΗ R χs osτ ο Μ Ι difciplina et inίtitutione vti. Quam fint feli
Ces, quibus contingίt, probis innotefcere viris, ab eorum ore pen
άere, fuamque ad illorum exemplum componere vitam, nifi omnium
τemΡorum doceret Ηiίtoria, hoc vnico exemplo abunde pofetcom
Ρrobari. Concedimus quidem, ad fummum illud in arte bene di,
Cendi faftigium, guod inter Rhetores facros vnus fere tenuit c Η Fx
sos το Μν.s, non aflurrexiffe Τ Η Ε ο D ο κ Ε τν Μ, id tamen afierere
πon dubitamus, in ftientia ifta Τheologo apprime digna, quae fpe,
ξtat ad interpretationem facrarum literarum, non myfticam illam,
fed Ρlanam, perfpicuam et vniuscuiusque captui accommodatam,
vix effe quemquam qui eaκwsos τοκο fit imilior In hocini,
tando adeo felix fuit Τ Η ε o p o R Ε Τ vs, vt fi Commentarios eius in
facros libros Νoui potiflimum Τeftamenti confilimus, haud raro
ipfum c Η Rysos r οκν» legere putemus Sed non vnicum hunc
babuit artis fuae magiftrum. Ηabuit etiam Τ Η Σ ο D ο Rν Μ, quem
πuoprite/fenum dicunt, de φuo neftimus an fatis re&te iudicent,
qui cum Patribus Synodi quintae omnem cius damnant memoriam.
Pauciffima illius ad nos venerunt Scripta, graeco idiomatc configmata,
plura vero, vt bene contra pν Ρ Ι Ν : v Μ monuit R I c Η. s Ι Μ ο Ν
Crit. Τom. Ι. p, το7 inter Syros quaerenda funt. Εx paucis illis,
quae fiue temporis fiue aduerfariorum eius iniquitate nobis relitta
funt, vix fatis iudicare licet, quae fuerit Viri illius fic dida impro
bitas Summam tamen eius in τοτο Οriente fuiti: autoritatem no.
uimus, ct fi ex Fragmentis, quae in Catenis Ρallim obuia funt, de
Ιnoc
 Β. ΤΗΕonoRΕΤι DIssΕRΤΑΤΙο. 7

hoc Seriptore iudicium ferre licuerit, laude potius quam vitupera

τione dignus videbitur. Ipfe GΑκ Νεκτνς Αuttarii p. 184, fateri
cogitur, talia fubinde in Catenis legi ex Τ Η εo D oRo ifto in Pfal
mos, φuae oftendant, ab ipίο literalem fenfum feliciter expofitum
fuitie. Ηacc licet haudadeo multum ad tuendam rΗ εo p o Rτ cauf,
fam facere videantur, tamen, quia ab aduerfario eoque alias fatis
iniguo proficiftuntur, maiorem ad eum commendandum vim ha
Debunt , φuam guae εΑ cν Ν D vs multis complexus eft libris,
Οuicquid vero fit, parum proficua fuit τ Η ε ο D o R ε τ o familiaritas,
αμαm cum illo contraxerat. Vterque enim, poftquam fatis diu fu
netta de tribus Capitulis agitata crat lis, in Synodo V. conftantino
politana Α.C.553. damnatus eft. De Ν Ε sτο R 1 o autem quid dica
mus2 Οptandum fane eflet, nullam Νοίtro cum illo intercefliffe
confuctudinem. Μagna autem pictatis fpecies, quam eo tempore,
quo τHEopoκετys in monafterio verfabatur, prae fe ferebat Ν εs το
τιIvs, effecit, vt arξtifiima inter vtrumque contraheretur amicitia,
quae maximis aduerfitatibus aegre diflolui potuit. Τ Η ε ο Ρο
π Ε Τ vs enim amicorum fuorum erat (tudiofiftimus ει in defenden
dis illis conίtantifiimus. Μultorum hacc ipfi fuit caufia malorum,
de quibus in Ρroxima huius Differtationisparte aptior erit dicendi lo
cus. Ηos voicum nunc adiiciendum crit, errores Viri, cuius perfo
nam colebat, magnopere deteftatum eife Τ Η Ε ο D o R Ε Τ ν ν, νt Scri
Ρta eins et Αξta concilii chalcedonenfis teftantur.
Quae fuerint Scriptoris Νoftri primordia, φuo delcξtatus fit
ftudiorum genere, φuos habuerit Praeceptores, quosque colucrit
amicos, haξtenus vidimus, Verendum autem eft, ne, vt iufto diu
tius ilium in coenobio S. Εuprepii delituifle nonnulli putant, ita
φuυgue nos iam fatis diu his vitae cius initiis immoratos elle exiίti
4 4 ment.
8 ΙΟΕ VΙΤΑ ΕΤ S CRΙΡΤΙS

ment, Comitemur itague nunc τΗ εo D ο κ ε τν Μ ex anguftis Μo.

nafterii illius cancellis in ampliorem et tanto Viro digniorem Renam
Ρrodeuntem. Videamus, quam deinde perfonam egerit, et quae
fuerit eius in adminiftrando munere epifcopali rara affiduitas. Pu
blicum ecclefiae doξtorem iam agere coeperat, cum ab Α Ι Ε ΧΑ Ν
D R ο Αntiochiae hoc tempore Εpifcopo Diaconus conftitutus eflet.
Ηoc munere, etfi e Μonafterio fuo nondum egreffus, fumma cum
laude funξtus eft, cum in fermonibus, φuos coram coetu facro reci
tabat, Αpollinariftarum, Αrianorum aliorumgue errores acriter per
ftringeret, Sacris hisce, fi ita dicere fas fit, praeliis, grauioribus
quae poftea fubiit, certaminibus quafi praeludere vifus eft, tan
tamφue de fe fpem fecit, vt cum Cyri, Syriae Εuphratefiae vrbis,
φuam alii Chyrrum dicunt, Εpiίcopus vita defunξtus effet, Τ Η εο
Ροτνε εο tempore Αntiochiae Praeful, Νoftrum digniftimum pu
taret, φui fedi huic epifcopali admoueretur. Fattum hoc efle
Ρutant Β Α κ ο Ντ vs et τ τLL εΜ ο Ντ' Α. C. 423. Sententiae fuae
fundamentum perunt ex τπε ο Ροκ και τα ad τ ε ο Νε Μ Εpiίcopum
Romanum epiftola, quae eft centefima decima tertia. In illa enim
dicit, fe fex et viginti annis aDeo fibi commiflae ecclefiae praefuiffe.
Εundem epifcopalis muneris annum ponit in Εpift. CΧVΙ. φuae
κ ε Ν Α το Prefbytero infcripta eft. Iam vero vtraque haec epiftola
non potuit (cribi ante Α. C. 449. in quam incidit Synodus λησgική,
de qua in his literis iure queritur. Refte itaque fe habet calculus,
f fummae annorum 449. detrahuntur 26. anni. Αliam tamen
computandi rationem fequuntur, φui annum ponunt 42ο. Ηuic
fententiae nos etiam fubίcribimus, tum φuia confirmari videtur per
Εpiftolam Ι.ΧΧΧΙΙΙ. φuae (cripta eft ad p το sco Rν Μ Εpifcopum
Αlexandriae, tum φuia alio duplici Scriptoris noίtri τςftimonio fatis
ΙΥΥll
 "

Β. ΤΗΕΟΙΟ Ο RΕΤΙΙ) ΙSSΕRΤ Α Τ Ι Ο. 9

munitur. Αd εν τR ε c Η τν Μ enim fcribens (Εpiίtola eft oξιoge.

fima, numero) Pontificem fe nominat gui Εpifcopatum per 25. an
nos gefierit. Εundem numerum ponit in literis quas ad Νo Μν Μ
Confulem dedit (Εpiftoia eftLΧΧΧΙ.).lam vero Ν ο κ vs conful fuit
Α. 445. Si itaque demas annos 25, incidit initium dignitatis epi.
fcopalis τH ε ο D ο κ ε τ ι in Α. C. 42o. In eadem ad Νo Μν Μ epi.
(tola teftatur, fe inuitum ordinatum efle, quod ne miretur φuis
φuam, duo commemoranda erunt, quae in caufla fuifie videntur,
cur inuitus hanc prοuinciam in fe fuίceperit. Regio cyreftica, li
cet οθtingentos vicos comprehenderet, vt ex epiίtola ad L ε ο Ν εκ
data (φuae eft CΧΙΙΙ.) pater, foli tamen fterilitate magnopere pre
mebatur , montibusqυς , νι Νofter ad co Ν sτ Α Νττν Μ Praefe.
ξtum (cribit, (Εpift. ΧLΠ.) inclufa erat multis et magnis, partim
plane nudis, partim infruξtuofis arboribus confitis. Μiferam φuo
φue eam vocat regionem in literis ad Pν Lca εκ τ ΑΜ Αuguftam da.
tis (Εpift. ΧLΙΙΙ.). Μagis autem deterrere eum poterat Μarcioni
tarum Αrianorumque nefimda haerefis, quae tam altas ibi egerat
radices, vt non fine flimmis difficultatibus exftirpari potuerit. Sed
φuae per extrema pericula et fummas calamitates illuftrior apparet,
diuina gratia, praefto fuit Β. τ. ε ο D o R ετο, animumque illi ad
didit, vt abieξto omni timore adiret prοuinciam, φuae, fi vlla
alia, fido et perito opus habebat Αntiftite Νec fucceflu caruerunt
conatus eius, guibus eo maior debetur laus, φuo maiores fuperan
dae fuerunt difficultates. Ηas ipfius praeftantiffimi Viri verbis ex
Εpift. LΧΧΧΙ. defumtis latino fermone recenfere iuuabit. »Οξto,
»inquit, vicos Μarciani haerefi infe&tos, acque ac locos vicinos, ad
»veritatem volentes perduxi. Vicum alium Εunomianis, alium
»Αrianis refertum, ad diuinae cognitionis luccm adduzi, nullum
a, 5 »9ue
ΙΟ ΙDΕ ν ΙΤΑ ΕΤ SCRΙ ΡΤΙS

»que apud nos, Dei beneficio, hacrcticorum reliquum eft lolium.

»Νοn fine periculis autem hacc praeftiti, fed effuίο faepius fanguine
» meo, haud raro lapidibus ab ipfis petitus, et quali ad ipfas in.
,, ferni Ρortas delatus. ,, Ηis refpondent, φuae Ιdem LΕ ο Ν Ι
Εpiίcopo romano (cribit, (Εpift. CΧΙΙΙ.). » Diuina mihi fuccur
» rente gratia fupra mille animas a Μarcionis morbo liberaui, mul
» tasque alias quae Αrii et Εunomii partibus adhaeferant ad Chri
, tum Dominum perduxi. Εt ottingentarum ecclefiarum paftor
,, conftitutus fum (tot enim Cyrus habet parochias) in quibus loli
,, um nullum reliξtum cft, fcd omnibus Ηacreticorum erroribus.
grex nofter ereptus cft. Νοuit qui omnia videt, quot lapides,
a nefandis Ηacreticis in me conicξtos exceperim, quam multis.
2».
in vrbibus Οrientis certamina mihi fubeunda fucrint aduerfus.
, Gentiles, aduerfus Iudacos et aduerfus omnes Ηacreticorun erro
τε: » Ηaec autem ne quis iufto ambitiofius a Νoftro diξta.
effe putet, monendum erit, acerba Viri multis calamitatibus co,
τempore opprefh fata hane vitae quali imaginem et defentionem.
efHagitalfe Αlias enim in laudibus fuis praedicandis, qued mode
{tis proprium efie folet, eft admodum parcus. Εcquis itaque eft,
qui non perfpiciat, fummo (tudio Νoftrum in eo laborafie, vt pu
riorem fuis traderet doξtrinam, eamque contra quosuis errores ma
{cule defenderet? Εt φuis non mirabitur afliduitatem et inde
fetium (tudium Viri, φui cum οξtingentas curae fuae commiffas
lhaberet ecclefias , aliorum quoque multorum faluti profpexit?
Ηoc fibi datum efic negotium putauit τη ε ο 5 οκετ vs, vt non ey
refticae modo prοuinciae, fed' Αntiochemis quoque, Βerroeenfibus
aliis μιe pluribus cacleftis doξtrinae veritates occafione enata propo
neret. Νcc laude caret liberalitas, qua egentibus diftribuit bona,
quae a Parentibus accepcrat, υιunia, ct reditus fuos Ρublicac ντίiί
tati
 Β. ΤΗΕopoRΕΤι DIssΕRΤΑΤιο. ' τι
tati confecrauit, Quibus vt fidem faciamus, verba Ipfius ex epifto.
la ad Lε ο Νελ Romanorum Εpifcopum adponimus. »Εpiίcopatu
» inquit, τot annis gefto non domum acquifiui, non agrum, non
» obolum, non fepulcrum, fed fponte paupertatem amplexus fum,
, et ea quae a parentibus acceperam, poft illorum mortem ftatim
» diftribui, vt ftiunt omnes qui habitant in Οriente. » . Εadem
fere funt quae ad Νo Μιν Μ Confulem fcribit, φuae ne longiores
fimus iam omittimus , et ifta tantum ex hac Εpiftola (quae eft
otiogelima prima) in rei fidem adducimus, quae prοuidam eius
de falute vrbis fuae curam teftantur. » Ρublicas, inquit, porticus e
» reditibus ecclefiafticis erexi, pontes duos maximos exίtruxi, bal.
, ηcorum communium curam geffi, cumque ex alluente Huuio
» aquam in vrbem nottram deferri inuenirem, aquaeduξtum pa
» rari curaui, et vrbem aqua carentem aquis repleui.» Ηacc in
fgnia in ciues vrbis Cyri collata beneficia commemorat φuogue in
ΕΡίftola ad Α Ν Α Τ ο τ ι ν Μ Patricium (quae eft feptuagefima nona
numero) data Μirentur, φui hacc legunt, raram noftri in opi
bus diponendis collocandisque moderationem, φuantum abfuerit

a lucri cupidine immoderatoque bonorum fecularium vfu, et quam

dignum perfona Εpifcopi putauerit, non modo curam animarum ge
rere, fed faluti guoque externae fuorum, corumque neceflitatibus
inuigilare, Studii huius quod laudem fane meretur, et in quo vix
fibi parem habuit τ Η Ε ο D o R Ετ vs, vnuin alterumue adhue com
πmemorare liceat teftimonium. Εuphratefiam eiusqne primam vr
bcm Cyrum, ingrellas, cum opus efle videret Μedicis, omnem
dedit operam, vt artis falutaris exercendae peritos ad hanc prοuin
ciam incolendam precibus adduccret, φuorum vnum magnopere
commendauit ΑΡ εLLΛε in Εpiίtola quac cίt CΧV. numero. Νec
. minus
",
Ι2 ΙΟ Ε VΙΤΑ ΕΤ SC RΙΡ ΤΙS

minus paternum, φuo fuos fouebat, amorem teftatus eft, cum cy--
reftica terra oneribus publicis magnopere premeretur. Αdeo
ipίum angebat eorum quos curae fuae commiflos habebat miferia,
νt pro leuandis oneribus iftis apud Pν LcΗ ε κ τ Α Μ Αuguftam et
c ο ΝsτΑ Νττν Μ Praefcξtum intercederet: quae vtraque epiftola
(ΧLIΙ. et ΧLΙΙΙ.) vt argumento fic quoque numero eft cognata
Νec filentio practereunda eft eximia illa munificentia, φua poft ex
pugnatam a Vandalis et direptam Carthaginem haud paucos, qui
cum extrema paupertate colluξtabantur, liberaliter hofpitio exce
pit, et prοuida fua cura dignatus eft, inprimis c εL εs rΙΑ ον Μ.,
φuem poftea amicis fuis (Εpift. ΧΧΙΧΧΧΧVΙ.) de meliori commen
dauit. Ηaξtenus in recenfendis τΗ ε ο D ο κ ε τ ι virtutibus, vt par
erat, occupati fuimus, guae omnes, fi coniunξtae fpcξtantur, ama
bilem veri dignique Αntiftitis exhibent imaginem. Ηuic quid ad
iungi poffit vel debeat, non videmus. Νum φuaefo, φui haccomnia
legerit, fidem noftram dubiam reddet, fi dixerimus, eum qui de
omnibus bene mereri,et non fuis modo,fed exteris etiam benignum,
liberalem ac munificum fe exhibere ftuduit, pacem guoφue coluific,
ita vt nee de vi aperta vlli illata, nec de dolo aliis (truξto vnquam
accufari fiue in ius vocari potuerit? Ita omni iure de Νoftro fta

tuendum, nec vllo amplius opus efie putamus teftimonio. Τa

men, ne vel leuis fufpicioni relinguatur locus, teftem excitabimus

epiftolam, φuam dedit ad Νοκ ν Μ Confulem. In hac (quae or
dine eft LΧΧΧΙ.) (cribit: »Αnnos viginti quingue ita vixi, vt ne
» φue in ius vocatus fim a φuoguam, neque ipfe quenquam accu
" » fauerim. Τotidem annis nullus religiofiffimorum Clericorum,
,, guibus praceram, tribunalia frequentauit, Νon obolum, non
» vettem a quoguam fumfi: ne vnicum guidem panem, aut ouum
» vlius
 Β. ΤΗΕ Ο D Ο RΕΤΙ ΙΟΙSSΕRΤΑΤΙΟ. 13

» νllus domefticorum meorum accepit vhquam. Praeter pannicu

» los quibus amiξtus fum, nihil poffidere volui.» Ιta quogue ad
εντκε cΗ τν Μ Praefoξtum, codem vt iam alibi notauimus tempo
re, fcribens (Εpift. LΧΧΧ.) teftatur, fe nec forum iudiciale inter,
pellafie vnquam, nec ab νllo criminis reum efie attum. Quis its,
φue de Viri lenitate, aequitate et erga alios iuίtitia iure dubitaue
rit 2 Μagnopere itaque miramur, ov D τNo verba ifta potuifle ex
cidere, quae exttant Τomo Ι. de Script. ecclef p. Ιο;6. » Cum
», exercuerit tam grandes inimicitias aduerfus c x R τLLν Μ αίεκ, et
» ante Synodum ephefinam, guae anno 43τ. fa8ia eft, et poft Syn
» οdum, amarulentis in eam confcriptis libris: miror, φua ra
» tiοne τΗ έo D ο κ ε τ vs glorietur, fibigue potiffimum de mititate
» abblandiatur in Εpiftola 8Ι. ad Νo Μν Μ.» Ηaec fatis operte
produnt interpretationem a fenfu Scriptoris alieniffimam. Quum
enim Νofter ad Νo Μ ν Μ et εντR Ε c Η ιν Μ ίcribit, nec fe nec
fuorum φuenguam frequentatie δικασήςιον, de criminibus intelligί
voluit, φuibus in foro ciuili poenae ftatuuntur, non autem de con
trοuerfiis, quae de capitibus fidei agitantur, φuales ipfi cum cx
κτL Lo intercefferunt. Longiori contra ov D τNν Μ. non opus erit
difputatione, φuam, ne Scriptoris noftri cauflam deferere videre
πηur, omittere quidem non potuimus, protrahere tamenºholumus,
φuia de controuerfia, guae inter Νoftrum atque cx RτLLν Μ agitata
eft, in proxima huius Diflertationis Ρarte, ad quam progredimur,
fermo nunc inίtituetur.

Viginri et quod excurrit annorum Ηiftoria texenda eft nobis,

cum in altera Vitae huius parte de rebus geftis rΗ ε ο D ο κ ε τι
νίque ad Concilium thaltadonen/i exponere conftitutum fit. Rerum
diccndarum ordo ίubct, vt initium faciamus ab illis quae Concilium
εpht.
 Ι4 DΕ vΙΤΑ ΕΤ scRIΡΤΙs
εphg/inum prius, quod in Α. C. 43τ. incidit, praeceflerunt. Lite:
nune enarrandae funt funcftiftimae, quae in caufia Ν Εs το Rτι, i π.
pii hominis, non fine maxima animorum contentione, in orientali
et occidentali ecclefia eo tempore agitari coeperunt. Ηis eniπι
litibus adeo inuoluta eft r Η ε ο D o R ε Ττ vita, vt, φui hanc defξri
bere aggreditur, illas attinge: necefle fit. Νς autem quibusdam Le
Storum obfourum fit, vnde orta fuerit acrior illa inter cy R τL Lν Ντ
et Τ Η Ε ο D Ο R Ε.Τ V Μ difputatio, Ρaullo altius repetendae crunt
eius origines. Νotiflimum omnibus efie debet, minus rette de
diuina Chrifti natura et de Ιncarnatione fenfile s εs το Rτνκι, φui
eo tempore tou/lantiήopolitance ecclefiae crat praefettus. Per difaipu
los, vt fieri folet, impia fpargebat dogmata fua, inprimis per Α Ν Α
sτ Αs τν Μ, φuem habebat Prefbyterum, φui pro conciors aliquando
dixerat, Deiparam virginem θεοτόκον dici non potic. Αccufatus
a Clero conftantinopolitano, defenfus autem eft a Ν Ε sτ στιτο.
Ηine illac lacrimae. Ignis, qui primumin vrbe regia glifiere vide
batur, mox in flammas erumpebat, et non modo totum Οrientem
peruadebat, fed Romam φuoque deferebatur. ο Α Ε Ι. Εs r Ι Ν vs ,
ecclefiae Romanae hoc tempore Αntiftes, a c x R 1 Ι. Lo in fubfidium
vocatus, primis mali huius initiis, ne mora diuturnitatem attrahe,
ret, obuiam eundem ell: putauit, igni vero oleum affundere vitus
eft. Seueriorem enim iftam tulit fententiam, ηua Νεs το R το in
iungebatur, intra decimum a publicata fententia diem, erroribus
fuis vale dicere, et duodecim capitulis fiue Αnathematifinis a cν.
κτειο compofitis fubfiribere, addita, vt fi fecus faceret, epifto
pali fede eiiceretur, comminatione, Αlia autcm medendi ratione,
et maiori inprimis lenitate opus fuiflet. Ν εs το R 1 vs enim, fiue
ingenii quo pollebat, acumine, et cloquentia, gua multos fuo
ίCΠΠ
 Β. ΤΗΕ ο DΟRΕΤΙ DΙSSΕRΤΑΤΙΟ. 15
tempore fuperabat, fretus, fiue Αulicorum φuos in vrbe regia ha
bebat Fautores, amicitia, eaque qua in Οriente confpicuus erat
autoritate, fiue denique aliorum φuorundam epifcoporum affenfu,
audacior faξtus, fpreuit e Α εL εsr Ι Ν τ minas. Sic res delata eft ad
Concilium ephe/inum prius, feu occumenicum tertium, cui praefc
ai ενί, τLvs, φui, priusquam haberetur Concilium illud, literas,
cΑ εL εs τ1Ν1 mifit ad Εpiίcopos Αntiochiae et Ηierofώlymae, vt
Α - -

hos a focietate cum Ν Ε s το R I o incunda deterreret. Ηis literis

commotus το Α Ν Ν εs Αntiochiae Εpiίcopus fcripfit ad Νεs το Rτ

ν Μ, φuem admonuit, vt ad faniorem fidem rediret, motusque in
εcclefia excitatos fedaret. Ηanc epiftolam bonae mentis teftem ca
ritatisque plenam nonnulli rΗ ε ο D σ κ ε το no(tro tribuunt, quam

1ententiam non fine multa fiducia proponit σ Α κ ΝεRτ vs Αuξt.

Ρ. 59, et p. ΙΙ9. in dubio autem pofitam efle dicit ibid. Ρ. 469. et
Ρ. 474. Οuicquid fit, fciente et fuadente Νottro compotita effe
videtur Εpiftola illa, guae obtinendo fini ftio omnino erat aptiflima,
fi menς non laeua fuiffet Νεs το Rτο. Ηic vero, vt folent quί
pertinacius adhaerent confiliis fuis, locum non dedit amicorum ad.
Ηortationi, fed horum abufus iudicio τogsuit το Α Ν Ν Ε Μ , vt refu
Αnathematiίinorum operam, peri
tandorum duodecim c x R 1 LL τ
culi tune temporis plenam, deferret Viris peritis. Sors ifta Α Ν
ο κ εΑ ε Samo/atano, et φuod dolemus, τΗ ε ο D o R Ε Τ o obtigit.
Ita fattum eft, vt qui ad ea vsque tempora bene apud omnes audiue
rat, male apud multos audiret, et litibus fefe ingereret, φuas decli.
πείς melius omnino fuiflet. Αt vero multa funt, φuae tuendae
τ" ο Αρκετ" caufiae inferuiunt. Ηacc G Α κ Ν Ε R ΙΙ potius guan
noftro nomine recenfere iuuabit, vt appareat, vel ipfis adeo aduer.
fariis Ρatuitic, Virum practtantiίlimum, eth humani aliφuid Ρallus
1it,
 16 DΕ vΙΤΑ ΕΤ scRΙΡΤΙs
fit, tamen non fine laude pugnam cum c x R ΙΙ. Ι. o iniuiffe, Ita
autem GΑR ΝΕ RΙ vs Αuξt, p. 12ο: , Ιngerebat fefe occafio opta
» tiffima conferendae pugnae cum cx RτLLo multarum palmarum
,, duce, eogue totius fere orbis doξtiffimo, et tamen opportunσ
» υulneribur, vt ipfi quidem videbatur. Αudendi caufla non tan
- - - *, -

» rum houe/ia, amico laboranti opem ferre, fed etiam religio/a, ob

,, βfiere homini parte, Αpollinarii in /ptciem tuenti, Pulchrum erat
32 auxiliari Νeftorio vrbis regiae Αntiftiti, aulae gratiofo, et fimul
» oppugnare Cyrillum, cuius potentia, quo maior ab Occidentis
, fauore, eo inuidiofior Οrienti atφue ipfis Ιmperatoribus formi
2"Α" dabilior: vrgebat Praefulis mandatum, cui parere pium, obfiftere
,, intutum. Αnathematifimos arguere, quid aliud - - videretur,
Σ"? quam laceflere Ρugnam , guae orbe toto fpe&tante peragenda
» eflet. -- Ωuid multa? illecebrofum erat, dici vbigue terrarum,
» φuod folebat Αntiochiae, eloguentiae miraculum et dotirinae
,, prodigium. » Μulta his infunt, guae rette et praeclare dixit
σΛ κ.Ν εκ ι ν s, funt vero etiam, guae infenfam erga Τ Η ε ο D o -
κ ε τν Μ mentem teftantur.
Signis vtrinque datis quafi concurrebant acies. Νe vero
difpar eflet pugnae ratio, guisquis dimicantium operam dabat,
νι φuam plurimos ad partes fuas alliceret. Ηac mente cx RτLLνε
epitolam ad Μonachos Αegypti fcripfit, eosφue hortatus eft, ne
Ν εsτ ο κ ι τ fallaciis infidias fibi (trui paterentur. Literis hisce, ne
fucceflu carerent, adiunxit duodecim Capitula, fuisgue effecit arti
bus, vt in ipfa adeo vrbe regia multis metum incuteret. Εx altera
autem parte Τ Η Ε ο D ο RΕ Τvs literas contra ex και την dedit
ad Μonachos Εuphratefiae, Syriae, Phoenices et Ciliciae,
φuas integras graece et latine fuo tempore, fi Deus vitam
vi
 Β. ΤΗΕo DoR ΕΤΙ DIssΕRΤΑΤΙο. 17

viresφue conceflerit, exhibebimus, Ιnter ανέκδοτα huc vsque lo

cum tenuit Εpiftola illa, cuius exiguam tantum partem ex Αξtis Sy
ποdi V. dedit GΑ RΝ εκ τ vs Αuξt. Ρ. 62. fed tantum latine, φuia
Αpographο Εpiίtolae quae in Cod. guodam Αuguftae Bibliothecae
vindoύ.cχίtat, caruit, guo nobis iam fruilicuit.
Rebus ita difpofitis indiξtum eft imperante Τ Η Ε ο D os το Con
cilium Εphef congregandum. Conuenerunt magno numero Patres,
primas tenuit cx ατL Lν s, qui abfente, feu vt nonnullis vifum εί,
confulto moras trahente τοΑΝΝε Αntiochiae Εpiίtopo, feralem contra
χεsτοκινΜ dixit fententiam. Scd animis iam concitatis multae obor

tae funt turbae, τοΑΝΝεs enim antiochenu cum aduenifiet, cγκιττο,

ΜενιNoΝτΕphef Εpiίcopo, et toti Concilio magnopere fuccenfuit, aliis
φue infocietatem fuam adftitis cχRILLνΜ exauξtorauit, ετauiterque in
omnes animaduertit qui ab illius partibus fteterant. Μaiora rei fa
crae metuenda fuifient mala, nifi Ιmperator r Η εo pos τν s, de per
turbatoΕcclefiae (tatu certior fattus, prοuidiffet, ne quid ab vtraque
parte ageretur, donec caufia eflet cognita. Variis tamen artibus,
Comitumque, quibus rei cognofcendae cura ab Ιmperatore commifla
erat, confiliis effeξtum eft, vt tandem dimiffis Patribus fere cunξta
in priftino ftatu remanerent, confirmata tamen fententia contra
Νεs το κανκ pronunciata. Proximo poft hoc Concilium tempore
odium, φuod nondum fopitum erat, nouas φuafi recepit vires, et
occationem dedit celebratiffimis illis guinque libris, φuos r Η ε ο ο ο
κε τν s contra c x R τLLν Μ et Concilium phg/inum compofuifle di
citur. Ηi magnopere difplicuerunt c και R I LLz fe&atoribus, et
κ Α κ το Μ ε κ cΑ το κτ adeo execrabiles vifi funt, vt fcribere non
crubuerit, (Οperum Τ. ΙΙ. ed. σ ΑR Ν. Ρ. 265.) Νoftrum inίti
τεnte diabolo illos exarafle. Νec minus G ΑR Ν και R 1ν s ob libros
b iftos
18 ΙΟ Ε VΙΤΑ ΕΤ SCRΙΡΤΙS

iftos fuccenfuit τ Η ε ο D o R ετο: errauit autern, quum Αuξt, p. 125.

fcribit, illos iuflu r Η ε ο Dos 11 Ιmperatoris combuftos efle, quod
tamen p. 239. Dialogis iftis qui Εranifar feu Pol/morphu, inίcripti
funt, accidiffe perhibet, notatus ideo ab oν Ρ Ι Ν ο Ι. c. p. ΙΙοτ..
cΥ R I LLν s, qui in Synodo φhoina ex arbitrio fuo omnia dif.
ponere coeperat, aduerfam autem fortunam deinde expertus erat,
mutata rerum facie pacis agitabat confilia. Parum enim proficua
ipfi fuerat contrοuerfia ifta cum Οrientalibus, et grauiffime preme
tatur Scriptis a Νoftro compofitis. Νec το Α Ν Ν εs Αntiochiae
Εpiίcopus e re fua effe ducebat, litibus hisce diutius inhaerere,
cum nulla fpes illi religua effet, fore vt quae contra Ν εs το R τν Μ.
Εphef decreta erant, refcinderentur. Ιta praeparatis animis ex voto
acce/lit Imperatoris, mandatum , vt c x R I LLν s omnes inimicitias
deponeret et eorum quae Εphefi expertus fuerat memoriam abii
ccret, το Α Ν Ν Εs autem fententiae contra Ν Ε sΤo R 1 v Μ latae fub
fcriberet, Pace his conditionibus reftituta, otium quogue Τ Η εο
Ροκετο redditum efie videbatur. Αb eo enim temporeamicitiam
cum cx R τL Lo coluit, vt literae adhuc fuperftites teftantur, guas
vel accepit vel ad illum dedit. Fuerunt quidem, gui ex Εpifto
lis quas hoc tempore ad Η Ι Μ Ε R τν Μ et ΑΝ D R ΕΑΜ /amρ/atchum
mifit, colligere voluerunt, fimulatam fuifie Τ Η Ε ο D o R Ε Τ Ι amici
tiam: fed hi non cogitarunt, hanc fuiffe Scriptoris Νoftri fortem,
νt ab omnibus qui eo tempore male cupiebant c και RτL Lo, fides eius
tentaretur, Fieri itaφue non potuit, φuin ad caftra e guibus egref:
fus erat, nonnullis rediiffe videretur. Εa autem fuit Viri mode
ratio, vt poft pacem ecclefiae redditam nihil noui moliretur, eth a
multis follicitatus amicis fuis libereanimi fenfus expromeret. Vni
cum tamen eft, φuod contra finceritatem initae inter vtrumque
ami
 Β. Τ Η ΕΟ D Ο RΕΤΙ DΙSSΕRΤΑΤΙΟ. 19
amicitiae non fine fpccie moneri poilet, Scilicet, cum impia
Ν ΕS ΤΟ R ΙΙ fcripta vindicibus flammis iuflu Ιmperatoris tradita ef:
fent, in locum eorum fubίtituta funt Εxcerpta e libris Τ Η ε ο Do
κ 1 mopβιεfieni et D το D o R 1 tar/in/i, guae cum multis difplicerent,
refutata funt a c x R τLLo, defenfa a Τ Η ε ο Β ο κ ε το. Ιta in va
rias partes iterumabire vifi funt, qui vix in gratiam rediife putaban,
tur, Incertum autem eft, num cΥ R I LL ο contradicendi ftudium,
an potius veneratio quam vtrigue illi Scriptori deberi exiftimauit,
αφud Νοttrum, φuem ftimus in amicis defendendis conftantifiimum
fuife, plus valuerit, Quicquid fit, guerelas fuas ad το Αss εκ
antiothtnum detulit cy RI L Lν s, cuius hac de re Εpitolam e Cod.

vatic. editam, Vindiciis Synodi ερlig/ etc. Ρ. Ι4Ι. inferuit Lε ο ΑL

Ι. Α Τ Ι vs, nec non ολκ» εκ. Αua. Ρ. 97. Valde iniquum autem
erga τH ε ο D ο κ ε τν Μ fe exhibuit Lτε εR Ατ vs, φui, in Βreuia
rio fuo c. 9. {tatuit, nouam faθtionem Τ Η ε ο D ο κ ε το autore
ortam Αcephalorum nomen accepifie, quia nec c και R I LLo
nec το Α Ν Ν Ι adhaeferit, Cum L 15 εκ.Α το, ντ folet, facit GΑ R
Ν εκτνς, φui in Αuξtario fuo pafim huius fic diξtae faξtionis me
minit. Αt vero iam dudum a c ο τ ε τ ε Rτο, Dν Ρ Ι Ν το aliisque
explofa eft fabula de hac Αcephalorum clafie et origine, cum notum
fit, poft haec demum tempora Εutychianis nonnullis nomen illud
fuifle impofitum. Νec fides vlla debetur epiftolis illis, φuac fub
τκεοοοκετ ae και εετοκτ nomine circumferuntur. Has
enim omnes a Νeftorianis fuppofitas efie, vt Synodo ephεβnae ma
culam adfpergerent, iam obferuatum eft a Lε ο Ν Τ τo in Libro de
Scθtis, (Biblioth. ΡΡ. Τ. Ι. p. 5ος.) Α LLΑττο (l. c. Ρ. 13Ι.) et
aliis, Εadem eft ratio epiftolae illius, quae a Νoftro ftatim poft
: ούitum cx RτLLI (cripta dicitur ad το Α Ν Ν Ε Μ antiochtnum, cuius
b 2 hoc
2Ο ΙΟΕ VΙΤΑ ΕΤ S C RΙΡΤΙS

hoc eftinitium: » Sero tandem et vix malus homo defunξιus

» eft. » Μiramur, σ Α κ Νεκ τνκ his fpurcifhmis literis ex Αξtis
Synodi V. defumtis non modo locum concefliffe Αuξt, p. 98. fed
etiam defenfionem eorum qui Νoftro illas praepoftero (tudio vin
dicant, in fe fuίcepiffe, cum iam ελκ ο Ντ vs Αnnal. Τ. VΙ. Ρ. 23.
fcqq. docuerit, φuam aperta habeant νοθείας indicia. Ιdem quo
que viderunt Poss εν Ι Ν vs, Lν Pν s, A LLΑ Ττ vs, Αν και εκ τν s
λιτRΑ εν s, et quotquot acutioribus oculis praediti crant. Οuis
enim crederet φuaefo, genuinas efle literas iftas, cum notiffimum
et extra omne dubium pofitum fit, aliquot annis ante cΥ R τLLν Μ.
fatis iam defunξtum efie το Α Ν Ν Ε Μ antiochtnum 2 Sed ea fuit G Α R

κ ε κ τ 1, immo quoque ov D τN , ( de Script, eccl. Τ. Ι. Ρ. το56.)

φui illum cocco impetu in plcrisque Εquitur,
iniquitas, vt in fauo
rem malae caufiae, errorem in Εpiftolae huius infcriptione latere
ftatuerint, guafi pro το ΑΝ Νμs nomine ponendum fit nomen
»οκ» , φuem fucceflorem habuit. Οpportune autem huic leui
defenfioni potlet opponi, guod apud ipfum GΑR Ν εκ τν κ loco
φuodam νbi contra covs: Nν Μ acerbius, vt folet, difputat, me le
gere memini, , Αut fic aut non debebat pugnari. » Quafi vero
nondum fatisiniurius in boni Viri memoriam fuerit GΑ κ Νεκτ vs,
protulit quogue Αuξt, p. 38. Fragmentum ex Sermone quem
τ Η εo D ο κ ε τ vs Αntiochiae poft c x RτL LI mortem coram
D ο Μ Ν o habuiffe dicitur. Ηoc, vt alia eiusdem generis, defumfit ex
Αξtis Synodi V. et fola ΜΑR τα Μ Ε κc Α Τ ο κ Ιs minus firma auto
ritate nixus, pro genuino venditauit. Οuo minus autem credulum
Viri, alioquin, fi a τ Η ε ο D ο κ ε τ ι Ηiftoria diίcefferis , acu
tifiimi, animum multis accufemus, impedit diligentia et integritas
co Vs Ι Ν Ι, contra quem pugnauit quidem σ ΑR Ν + R 1 vs in Νotis
fuis
 Β. ΤΗΕΟD ΟRΕΤΙ DΙSSΕRΤΑΤΙΟ, 2Ι

fuis l. c. (ed leuiffimis armis, guae nouum fane fuftinere non pof:
fent impetum. Cum in eo iam elaborauerimus, vt varias maculas,
φuae praeftantifhmi Viri memoriae ac nomini iniettae erant, abfter
geremus, haud n re nofira alienum efle videtur, hanc Differtatio
nis nofirae partem loco ifto notatu digniffimo finire, φuem L ε ο

Αττ.Ατ1 vs 1. c. Ρ. 13Ι. ex c x κ ι τ ι τ ad vΑ ι ε κ τ ΑΝν Μ epiftola

exhibet, Verba ita fe habent: εάν τείνυν καταψευδόμενοί τινες λέ
γωσιν έτερά τινα παρά ταύτα φρονείν αυτούς, μη πισευέθωσαν,
αλ ως απατεώνες κ ψεύται κατά τον αυτών πατέρα τον διάβολον
αποπεμπέθωσαν, να μη ταράττωσι τους εθέλοντας ορθοποδέν, εαν
δε κ επισολας εαυτοίς συντιθέντες τινές πις φίρωση ως εκ προσώ

που γραφείσας ανδρών επιφανεσέζων, ουκ οφείλoυσι θαρσείθα. οι

γας άπαξ εγγράφως ομολογήσαντες την πίτιν, πώς έτερα γράφειν
δύνανται, καθάπερ εκ μετανοίας εις τό μηκέτι βούλεθα φρονείν ορ
θώς παρενη εγμένοι. ,, Si gui igitur fint, φui illos (Οrientales (cili
,, cet) ab his diuerfu fentire falfo affirmauerint, nulla eorum diξtis
» fides adhibeatur, fed vt impoftores et mendaces inίtar patris fuί
,, diaboli, amandentur, ne illos φui rette incedere cupiunt, con
,, turbent. Ωuodfi autcm fuerint, φui epiftolas a fe concinnatas
» circumferunt, tanguam quae a viris fpcξtatis editae int, eorum
, audacia nullo modo eft admittenda, Qui enim femel fidem
» fuam per Scriptum aliguod profeffi funt, qui fieri poteft, vt
» iam contraria (cribant, guafi poenitentia duξti eo iam prolapfi
,, (int, et reξta fapere diutius nolint. » Si licuiflet cy R 1 Ι. Ι. ο
εa videre ηuae poft fata eius ab impudentiffimis hominibus fub
Τ Η ε ο D ο κ ε τι nomine fiξta funt, φuales quacίο illos reputaturus
fuiffet, guibus fraus non primo intuitu patct"

b 3 Αcer,
22 ΙΟΕ VΙΤΑ ΕΤS CRΙΡΤΙS

Αcerbiora erant fata, φuae τΗ εο» ο κ ε τν s deinde ex,

Ρe us eft. cy R1I Lo in fede alexandrina fucceffit D τosco R vs,
vix dignus in quem tanti honores conferrentur. Αmbitio eius, ne de
Ρropenfa illius in Εutychianos voluhtate nunc quicquam dicamus,
nullis continebatur limitibus, adeo vt in aliena quoφue dioccefi ius
exercere auderet, vt e fequentibus apparebit. ΤΗ ΚΑΙ Ο ΙΥ Ο R Ε Τ Ο

Νοίtro inprimis multarum calamitatum auξtor fuit, non guafi de

fideί capitibus cum eo decertaffet, id enim honorificum videri po
terat, fed quia Νoftrum aduerfarium habuerat, cum de Ρrimatu in
ter P RocLν Μ et cy R I L Lν Μ, feu potius hunc ipfum D τos co
κ ν Μ, ecclefiae alexandrinae eo tempore Αpocrifarium, lis οrta eflet.
ΕΡifcopatuiadmotus arripiebat occafionem quam fibi datam effe pu
tabat, vt calamitates φuibus r Η εo D ο κ ε τ ν s hoc tempore pre
mebatur, acerbiores redderet. Αccutatus enim erat ille apud Im
peratorem τ Η ε ο pos1ν Μ, ac fi frequentes Synodos prope Αn
tiochiam congregaflet, et in concionibus coram populo recitatis
nefanda dogmata propofuiflet. . Τantnm apud Ιmperatorem va
lucrant hae iniguae accutationes, vt Commonitorio ipfius τ Η εο 5ο.
sτr manu (cripτο Νofter prohiberetur, vrbe Cyro egredi. Rem
exponitin fuis ad εντR εc Η τν Μ Praefcξtum, Α Ν Α Τ ο τ ι ν Μ Pa
tricium et εν s ε μ ι ν κι Αncyrae Εpiίcopum literis (ΕΡift. LΧΧΙΙΧ.
LΧΧΧ. LΧΧΧΙΙ.) et iure de tumultuario hoc iudicio ac iniuria fibi
faξta queritur. Νοtatuinprimis digna et illu(trandae Ηiftoriae apta
funt verba ifta ex Εpiftola ad εντ R εc Η τν Μ. » Ιniuria, inquit,
» procul dubio me affecerunt, gui ambas aures calumniatoribus
» dederunt, nec alteram nobis feruarunt. Νam et homicidis ac
» adulteris defentionis locus conceditur: neς Ρrius fententia contra
» illos dicitur, guam praefentes conuiξti fuerint, vel confcίfi, ve
. ,, ram

Η
 Β. Τ Η ΕΟΙΟ Ο RΕΤΙ ΙΟΙSSΕRΤΑ ΤΙΟ, 23

ram effe accufationem. Αt Pontifex - calumniae fattus eft lu.

a dibrium, ne id quidem quod fepulcrorum effrattores folent, con
» (ccurus, ντ interrogaretur, an vera fint, de quibus infimulatur. ,,
Ηun parum aequam agendi rationem tenuit φuoφue D 1osco κινς,
Cum enim τ Η ε ο D o R ετν Μ hoc tempore honefto carceri quafi in
cluίum fairet, ftatirn poft accutationem a Clericis Osroënis inftitutam
anathemate Νoftrum aggreffus eft, etfi nullum in alienae regionis
Αntiftitemius illi competeret, et τ Η ε ο D o R ε τ vs contra iniuftas
<timinationes fe in Εpittola, quae numero eft οξtogefima tertia,
sgregίς defendifiet. Ita magnum impedimentum remotum effe pu,
tabat Dιosco Rν s, quod promouendo εντ Χο Η τς errori, cui iple
πugnopere fauebat, obfiftere potuiflet, Damnatus quidem et ab offi
cio facerdotali depulfus eft ε ν ι χc Η εs in Concilio com/fantinoρoli
taco, φuod breui poft hacc tempore Α. C. 448. autoritate F Ι. Α ν ι Α
χι vrbis regiae Εpiίcopi frequentatum eft, fed εν D o x 1 Α Ε Αuguftae
ε: o Η κ χs Α Ρ Η ττ Εunuchi artibus effecit D το s co Rν s, vt proxi
πιο anno noua conuocaretur Synodus, in qua egit Praefidem, εν
ττεH Isque caufiam armata manu adeo defendit, vt ifte pro infon
te declaratus in priftinam dignitatem reftitueretur. Αb hac Synodo
φθgβna pofteriori, guam ob nefanda in F . Αν 1 Α Ν vΜ aliosque pu
fioris deξtrinae defenfores commifla facinora, λησρικήν dicunt, man
dato Imperatoris τ Η ε ο D os τ ι abeffe iuffus eft τ Η ε ο D ο κ ε Τvs.
Μala fibi imminentia praeuidebat, vtex Εpiftola ( CΧΙΙ.) φuam ad
1
νοκ Ν v Μ Αntiochiae Εpifcopum dedit, colligimus, Νec vanus
',
trat metus: nam cum multis aliis, quos laudis potius quam malo
S
πιπι focios fuifle dixeris, fede epifcopali deicξtus eft, Scd glorio
tin omnimo tune crat, iis adnumerari φui non federunt in confilio
":
ίπρίοτυn, Αdeo enim illi proterua audacia macularunt famam
film, φui a D τosco R 1 partibus in hac Synodo (tetcrunt, vt tur
b 4 pius
24 DΕ v1ΤΑ ΕΤ scRΙΡΤΙs -

pius fuerit immitti quam eiici. Αtta autem huius Syήodi refeifia
funt omnia, autoritate concilii κbalcedonenβ, Ιeu occumenicί φuarti,
φuod precibus fuis ab Imperatore Μ Α R c τΑ κ o impetrauit L ε ο Μ.
Romanorum Εpifcopus, Celebratum fuit Concilium illud Α. C.
45 Ι. Praefidem agente per φuinque Legatos Lε ο Ν ε Μ. Ρraeclara
multa ρεεεεειun. Patres Chalcedone εongregati, φuorum frequentia

intignem Concilio illi dedit fplendorem. Νos autem miίfis reliquis,

illis tantum φuae ad Scriptorem noftrum fpe&tant, immorabimur.
Sunt, φui putant, τH εου οκετ νw non nifi οξtaua Scίhone, in
9ua praeter cauflam eius fere nihil agitabatur, fuille admiflum, F Α
ενΝ D vs autem, φuern alii fequuntur, ex Αξtis Concilii euίξtum de
dit, eum a primo inde initio interfuifle Synodo, fruίtra renitentibus
Αegyptiis aliisque multis, Quid attum fit Sellione οξtaua in caufia
τΉεοDoκετι, et quibus conditionibusfedi fuaereftitutus fit, haud melius
quam ex ipfis Αξtis huius Concilii recenferi poterit. Ηaecautem ita
fe habent apud Η Ακ ουτNν κ in Collett Concil. Τ. ΙΙ. Ρ. 498.feq.
» Refidentibus omnibus ante cancellos fanξtiffimi altaris τε.
» uerendiffimi Εpiftopί clamauerunt, Τheodoretus modo anathe
» matizet Νe(torium.
» Τheodoretus reuerendiffimus Εpifcopus tranfiens in medi
» um dixit: Εt preces obtuli diuiniffimo ac piiffimo Ιmperatori
» & libellos obtuli reuerendiffimis Εpifcopis agentibus locum re
» uerendiffimi Αrchiepifcopi Leonis: et fi vobis videtur, legantur
2)coram vobis, vt ficut fapio, cognofcatis.
» Reuerendiffimi Εpifcopi clamauerunt: Νihil relegi volu
» mus: modo anathematiza Νeftorium. -

» Τheodoretus reuerendidimus Εpifcopus dixit : Εgo Ρςr

» Dei gratiam ab Οrthodoxis fum nutritus, δt orthodoxe fum e
» doξtus et orthodoxe praedicaui, et non folum Νςίtorium ει
2» Ειι
 Β. ΤΗΕ Ο D Ο RΕ ΤΙ DΙSSΕRΤΑ ΤΙΟ, 25

, Εutychem, fed et omnem hominem, gui rette non (apit, auer

» for, et alienum exiftimo, -

» Ει dum diceret hacc, reuerendiffimi Εpiίcopi clamauerunt:

» clare dic, anathema Νettorio & dogmatibus eius, anathema
» Νeftorio et amantibus eum.
» Τheodoretus reuerendiffimus Εpiίcopus dixit: Vere non di
,, co, nifi φuomodo noui Deo placere. Ρrius fatisfacio vobis,
» φuia neque de ciuitate cogito, neque honore opus
habeo, ne
», Φue ob hoc aducni; fed quia calumniam pafius fum, veni fatis
» facere, me efe orthodoxum; & omnem hacreticum φui conuer.
» ti noluerit, anathematizo, & Νettorium & Εutychem, & omnem
» homtnem dicentem vel opinantem duos filios, anathematizo.
,, Εt cum diceret, reuerendiffimi Εpiίcopi clamauetunt : Dίς
» aperte anathema Νeftρrio et iis, qui ea quae eius funt, fapiunt,
,, Τheodoretus reuerendiffimus Εpifcopus dtxit: Εgo nifi ex,
», pofuero quomodo credo, non dico. Credo autem --
» Εt cum dicerct, reuerendiffimi Εpiίcopi clamaucrunt: ifte
», hacreticus eft, ifte Νe(torianus eft, hacreticum foras mitte,
,, Τheodoretus reuerendiffimus Εpifcopus diait: Anathems
» Νeftorio et ei qui non dicit Dei genitricem virginem Μariam,
» et qui in duos filios partitur νηum Filium vnigenitum. Εgo
» autem et fidei definitioni fubίcripfi, et epiίtolae fanξtiffimi et
» Deo amantiffimi Αrchiepifcopi Domini Leonis, & fic fapio. Ει
» poft omnia hacc dixit, Saluete, -

» Gloriofiffimi Iudices dixerunt: Οmnis iam dubitatio de

» Τheodoreto reuerendiffimo Εpifcopo eft foluta, φuippe et Νe
» ftorium coram νobis anathematizauit, et a fanttifίimo et Dei
» amantiffimo (enioris vrbis Romae Leone fuίceptus eft, et defi
» nitionem fidcί a religiolitate veltra prolatam libcnter fuίcepit,
b 5 » Εί
 ες ΙΟΕ V ΙΤΑ ΕΤS Ο R Ι Ρ Τ ΙS

,, et infuper epiftolae memorati fanttithmi Αrchiepifcopi Leoni

2» fubίcriplit. Deeft igitur, vt fententia proferatur a reuerenti
» veltra, vt ecclefiam fuam recipiat, ficut et fanttidimus Leo Ε.
» piίtopus iudicauit.
» Οmnes reuerendiffimi Εpifcopi clamauerunt: Τheodoretu:
, dignus eft fede, Εcclefia pattorem recipiat: orthodoxum Dotto
» rem ecclefia recipiat, Τheodoretus dignus είt fede: Αrchiepi.
» (copo Leoni multos annos. Poft Deum Leo iudicauit: popu
» lus erthodoxum recipiat dignum fua fede. Τheodoreto catholico
, Doξtori reddatur ecclefia.»
Αd tartiam vitae huius partem accedimus, φuae νltima Νo
(tri fata, et motus poft mortem eius ortos exponet, ficque progre
dietur vsque ad tempora Synodi quintae Ρoft concilium ebale
donen/ plurimum φuidem temporis fpatium in Μonsterio prope
Cyrum pofito confumfit τH εου οκετ vs, ita tamen vt ecclefiae
fuae faluti fumma cura inuigilaret. Εxoptatifirham fuitie hane
poftremam vitae eius partem, colligimus ex Εpiftola ad το Α Ν
Νεκ Οcconomum data, (Εpift CΧLVΙ.) in qua teftatur, fe dele.
ξtari guiete et vito a curis libera. Εx eadem autem Εpiftola per
fpicitur, nouos eo tempore motus ortos efle culpa Αθtii Αrchidia
coni, quiconfuetam orationum et precum claufulam,quia to datctglo
ria ξy Chrifium tuum ct/antium tuum Spirituni (teu, vt alii dicere fo
lebant, gratia εί benignitate Chrifti tui, tum φuo ta dtttt gloria run
/anίfo tuo Spiritu) admittere nolebat, fedmandauerat, non oportere
Chriftum dicere fed Vnigenitum glorificare, Vt his temporibus
magnae de verbis agitari folebant lites, ita quoque fub hac verbo
rum nimia diftinξtione haeretici aliquid latere putabant aligui, neς
absque ratiοne verebatur τ Η ε ο D ο κ ε τ ν s, ne idem guod ipfe
olim expertus erat, accidcret Αξtio, vt fcilicct duos in filios diuί
dere
 " Β. ΤΗΕ Ο D Ο RΕΤΙ ΙΟΙSSΕRΤΑΤΙΟ. 27

dere putaretur vnum Dominum noftrum Jefum Chriftum, & vni.

genituιη φuidem legitimum credere filium ac naturalem, Chriftum
vero adoptiuum ac nothum, ficque glorificatione indignum. Ιta
rei tatum depingit Νofter in Εpiftola quam modo allegauimus, ipfe
νero quod prudentis erat moderatoris, multo cum ftudio peregit,
cum non modo in haς Εpiίtola Locum iίtum de Ιncarnatione, de quo
τιunc temporis cum πmagna animorum contentione difputabatur, accu
rate exponcret, fed peculiarem quoφue de hoc argumento librum
componeret, cuius autem non nifi Fragmenta φuaedam aetatem tule

runt. Plures fine dubio fcripfit libros, cum iucundo hoc otio abun
darer. Sunt enim inter multos illos quos reliφuit, nonnulli, de qui
bus fatis certo conίtat, eos non ante concilii εhalcedonenβ, tempora,
feu quod idem eft, ante pacem & guietem Νoftro tandem reftitu.
tam, efic compofitos. Falluntur itaque Β Α R ο Ν Ι vs et sΙ R Μ ο Ν
Ρ νs, φui putarunt, τ Η Ε ο D o R Ετν Μ breui poft Concilium illud
τempore Α.C.453, fatis funtium elie. Contra hos pugnat inprimis
σ ε Ν Ν Α ο τ vs, qui teftatur, Νoftrum in vita adhuc fuperftitem fuif.
fe cum regnum capefieret τ.ε ο Ιmperator, ficquς Α. C. 457. Αrgu
mentum quod ex Chronico Μ Α R cΕ L LΙ Ν Ι duxit LΑ και Β Εν s, minus
τιιιum cfic videtur, guia in Chronico ifto temporis nota haudfatis
determinata eft. Μulto minus infiftendum efle videtur illis quae e
Τ Η Ε Ο D Ο R Ι Leaoris Colle&taheis G Ακ Ν Ε R 1 vs Αuθ. p. 148. θltttl

lit, vt probaret, Νoftrum Α. C. 458. ex hac vita difceffifle: quae

enim de τΑ co και o Τhaumaturgo Α. C. 458. adhuc fuperftite narran
tur, vago εν Α G κ τ τ teftimonio nituntur. Τutiffimum itaque efle
Ρutamus, obitum τH ε ο D ο κ ε τ ι ad Α. C. 457. referre cum τ τL
1. Ε Μ ο Ν Τ ι ο et aliis.

Ηoc, vt putamus, anno, in pace ecclefiae obdormiuit, et caram

fui memoriam rcliguit omnibus, qui libero a praciudiciis animo di
gnum
28 DΕ vΙΤΑ ΕΤ scRΙΡΤΙs
gnum meritis (tatuebant pretium. Εandem tamen poft fata etiam
expertus eft fortem, quam dum viueret, habuit valde iniguam. Vl
tima φuidem rerum linea mors dicitur, et de mortuis non nifi, behe
dicendum efle fapienter praeceperunt maiores, fed Νoftro non li
cuit efle adeo felici, vt illaefa poft mortem frucretur fama. Red.
eundum itaque nobis eft ad Ηiftoriam cuius finem iam attigific
videbamur. Quam fieri poteft, pauciffimis adhuc enarrandi funt
motus, φui per integrum et quod excurrit fcculum turbarunt Ο.
rientem. Οuae folet efle magnorum Virorum conditio, vι fi vite
excefferunt, piis eorum manibus haud raro infultent illi, guibus
ora et linguas foluific videtur Defunξti obitus, eadem φuoque
fuίt fors τ Η Ε ο D o R ετ 1. Vix enim e vita difceflerat, cum Εu
Α

tychiani, gui aegre ferebant non ε ν τ χ c Η Is tantum fed D το

s c o κ ε φuoque iaξturam, acerbiffimis calumniis Viri optimi immo
τotius Synodi tbaltrdonenβ, memoriam male ad Ροίteros com
mendare anniterentur. Sί ν ι σ τ ο κι Τunonenβ et εν Α G R το,
φuem vtrumque tamen parum fidum effe nouimus, credendum
fit, Α Ν Αsτ Αs το imperante duae congregatae funt Synodi, Con
ftantinopoli vna, Sidone in Palaeftina altera, in quibus damnata eft
Νoftri memoria, Sed cum fatis obίcura fit vtriusφue Synodi
iftius hiftoria, vtilius operam noftram collocabimus, fi illis po
τίffimum inhaeremus, quae ad inuidiofam de tribus Capitulis con
trοuerfiam pertinent. Τurbarum quas Εutychiani excitauerant
pertaefus 1 vs Τ Ι Ν Ι ΑΝ vs Ιmperator, φui fidei fao tempore accr
*

rimus erat propugnator, pacem ecclefiae reddere voluit Scripto

contra Αcephalos fiue Εutychianos diretto. Ηoc cum meditare
tur, a Τ Η ε ο D o R ο Caefareae hoc tempore Εpifcopo, fibi perfua
deri pafius eft, vt calamum potius contra fic diξta tria capitula,
hoc είt, contra τH εου ο κ ι mop/uofani, τ "έον ο κ ε τ ι Νοίtri,
- εί
 Β. ΤΗΕopo RΕΤΙ DIssΕRΤΑΤΙο, 29
εt τε ΑΕ εσk/fani Scripta, verteret. Ita enim fe effeξturum effe
fperabat, ντ Εutychiani ad ecclefiam catholicam redirent, et Sy
::
nodum chakedoner/em ampleaerentur. Ιmperator, etfi magnope
re huic Concilio fauerct, tamen, quia non alio modo pacem ec
clefiae reddi poffe exiftimabat, promulgauit Decretum, φuo tria
1ίta Capitula vt impia et blasphema damnabantur, Votorum fe
εompotes fattos effe lactati funt Εutychiani, et Τ Η Ε ο D ο κ Α Αu
gufta quae illis nimium fauebat, Quo minus tamen ex votis ce
aeret confilium, obftitit Οccidentalium et praecipue ν ι σ τ L11,
Romanorum tune Εpifcopi, difienfus, Εt dolendum fane eft, ντ
G Ι Ι τν Μ iuftam tandem deferuifle cauflam, φuam tueri omnino
potuiffet Inconίtantiam eius, de qua legenda eft Differtatio theo
logica, φuae haud ita pridem Praef S. V. εσεν εκτο Α.
ΜDCCLΧVΙ. Gryphiswaldiae prodiit, fatis tettatur Ηiftoria fic
diξtae Synodi φuintae, feu Concilii occumenicί φuinti, φuod in
hac praccipue caufla Conftantinopoli conuocatum eft. Εtfi ντς -
τ ι ν s de bona caufia quam defendendam habebat, ipfemet con
uitius, et ab Afris, Sardis, Illyricisφue magnopere rogatus eflet,
ne in trium Capitulorum damnationem confentiret, tamen famo
fo illo, vt dicitur, Juditato attenfum profeffus eft Νec Οrien,
εalibus nec Occidentalibus hoc indignum fe adprοbare potuit fa
cinus, φuod inprimis Illyricorum, Αfrorumgue CΟ11ίra V Ι G Ι L I V Μ

excitauit odia, ne de FΑ c νΝ Ρ Ι iuftiffima ira quicquam dicamus.

Vtinam omnem rei memoriam delere potuifiet Con/tituto, φuod
deinde edidit, ex quo haec pauca tantum hoc loco inferenda funt
νετba, quae ad Νoftrum fe referunt, et ita fe habent: »Statuimus
» atque decernimus, nihil in iniuriam atque obπείiationem pro
» batiίfimi in Chalcedonenfi Synodi viri, h, e Τheodoreti Εpifco.
η Ρί Cyri, fub taxatione nominis cius a quoguam fieri vel pro
» fer
 3ο ΙΟΕ VΙΤΑ ΕΤ S CRΙΡ ΤΙS

» ferri.,, Sed φuis non miretur fummam Viri rum,

φuae tanta fuit, vt breui poft editum Con/titutum tempore nos
iterum reuocaret, non erga illos tantum φuorum caufla agebatur,
fed erga feipfum φuogue et famam fuam maximc iniurius. Τe.

ftem huius rei habemus epiftolam φuam ipfe dedit ad εν τy

cΗτνΜ vrbis regiae Εpifcopum, φuae exίtat in Αξtis Synodi Con
ftantinopol. apud Η Α R D ν ι Ν ν Μ., Τom. ΙΙΙ. p. 213. fqg. GΑ κ Ν Ε
Rτ o autem adeo difplicuit illa, vt in fuis ad quintam Synodum
obferuationibus L τ ε ε κ Α Τ Ι Βreuiario fubiunξtis, magno guidem
fed irrito conatu, eius νοθείαν nobis perfuadere rentauerit. Vita
Α. C. 555. defunξtus ν τ α ι τ ι ν s litem iftam fuccefloribus profe
φuendam religuit, de horum autem fucceflibus iam dicere nihil
attinet.

Religuum eft, vt de Scriptis, quae τ Η ε ο D o R ετν s magno

numero reliquit, generatim dicamus: in quibus recenfendis eundem
tenebimus ordinem, quo tum in/trmondiana, tum in no(tra editione
fe excipiunt. Primam .amque maximam horum librorum partem
conftituunt Commentarii, guos in Sacram Scripturam tum veteris
tum noui Τeftamenti exarauit. In hoc literarum genere magnope
re excelluit Νofter, φuippe qui iudice και no rro, at φuanto Viro!
(Cod. 2ο3.) palmam praeripuit Η Ι Ρ P o L Υ Τ ο aliisque plurimis, fiue
ad diξtionem eius rcίpexeris, quae puris et [ignificantibus vocibus
abdita guaeque reuelat et iucunditate delcξtat, fiue methodum
eius fpettaueris, culus hacc eft praecipua laus, vt fine omnibus
ambagibus ea quae (cire attinet, perfpicue et ornate proponat, iis
tamen non praetermiflis quae ad Lettorem informandum facere
poftint. Ita fere iudicat P Η o rΙ vs, Ι. c. νbi Νoftri Commenta
rios in Danielem iis exormat laudibus, quae ad omnes eiusdem
generis libros ab hoc Autore conίcriptos merito applicati debcant.
Primum
 Β. ΤΗΕΟΙΟ Ο RΕ ΤΙ DΙSSΕRΤΑ ΤΙΟ, 3Ι

- Primum inter illos locum occupant Quae/tione, in Οίiateuchum fiue

inV.libros Μofis,in librum Jofuae, Judicum et Ruth. Ηis fiatim ad
+
iungimus Quag/lione, guae proximum tenent locum, in libror Regum
(notum, in Bibliis graecis libros Samuelis accenfari libris Regum) ας
Ρaralipoinenωπ: hae enim cum illis coniunξtae olim fuiffe videntur, a
J. Paorto faltem in vno Codice (2ο5) leftae funt Quaeftiones priori
loco commemoratas infcripfit εις τα άπορα της θείας γραφής,
12 φucm Τitulum vt operi egregie congruentem laudat Paoτινε. Εun
r
dem quoque cum modo loquendi huius Scriptoris conuenire, often.
Ι.
di poteft e Quaeft. ΧΧVΙΙΙ. in librum Judicum, νbi πόρον ευρίσκειν
εν απόρρις Νοίtro idem eft quod in re dubia exitum inuenire, Do
ί
cet itaque primo intuitu infcriptio, has Quaeftiones non ad vni
uerfos hosce libros, fed ad obfauriora duntaxat loca pertinere. Εt
in hoc φuidem pofitum eft diferimen, quod inter hos et reliφuos
Τ Η εου ο κ ε τ ι Commentarios facros intercedit, Illi enim qui
fequuntur, continuum in vniuerfos libros fiue Vet. fiue Ν. Τ. ex
hibent Commentarium, hi priores autem non nifi obίcuriorum lo
y

corum interpretationem complcξtuntur. Singularis vero et

φuae non omnibus fe approbauit, eft methodus, guam in hifce li
bris adhibuit Αutor, per Quaeftiones earumque folutiones Letto
rem inftruens. Sed rationem eius in Prologis aperuifle vi
detur, νbi Η Υ Ρ Α τιν Μ, cui vterque liber inίcriptus eft, nunc
παίδων φίλτατον, nunc vero ερασμιώτατον νοcat, ντpote quo fami
liariter vtebatur, φuemφue vltimis vitae fuae annis, in quos aera
horum librorum incidit, lateri fuo adhaerentem, et in munere
epifcopali laborum focium habebat, Senem quogue, et afliduo in
fcrutandis facris literis pofito ftudio exercitatifίimum doξtorem de
cebat ifta methodus, Vltimos autem hos efic librorum a Νoftro
cla
32 - DΕ VΙΤΑ Ε Τ S CRΙΡ ΤΙς /
-

elaboratorum, haud vana, vt putamus conicξtura ftatuitur, quia nec

in vllo alio, nec in epitolis fuis, illorum mentionem fccit, quod
tamen in ΕΡiftola, quam ad L ε ο Ν εκ Romanorum Εpifcopum
Α. C. 449. vt fupra cuiξtum dedimus, fcripfit, immo etiam in ea
quae ad εν sε και τν Μ ancψranum diretta cft, ad fuί defentionem
facere potuitiet. Quod reliφuum eft, in his vt in aliis r Η ε ο τ ο.
κ ε τ ι libris, φuaedam occurrunt, guae r Η ε o p o Rν κι mop/ite/iε
πum autorem habent, alia quae ad ο κ ι σ ε Ν εΜ, alia guae ad
D ιo D ο Rν Μ tar/in/in iure referri debent. Ηaud raro enim cul
pa eorum qui Catenas e Scriptis horum Patrum congefferunt, ac
cidit, vt quae vnius funt, alteri tribuantur, φuod inprimis de illo
quem priori loco nominauimus, nec non de Τ Η ε ο D ο κ o Η ε π Α
ετ ε ο τ.Α valet, vt iam obferuatum eft a Μ ο ΝτF Ανο ο Ντο Ρa
laeogr. gr. Ρ. 347.
Commentarii in Ρ/almo, nulla guidem apud Ρ Η οττν Μ fit
mentio: tnmen, quia plura ίunt τα εοοο ετ, Scripta, quorum
ille non meminit, huiusφue praeftantifimi Οperis in aliis libris φuos
ipfe Ρ Η οταν s commemorat, diferte iniicitur mentio, non dubi
τandum eft, φuin ad Νoftrum iure pertineat, cui etiam a Ντα ε
Ρ Η o R ο Ηift. ecclef lib. 14. tribuitur. Ipfe Αutor pro fuo agno.
(cit hunc librum in Εpift. LΧΧΧΙΙ. φuae ad εv s ε και τν Μ ancψranunt
{cripta eft, nec non Quaeftione ΧLIΙΙ. in librum fecundum Re
gum. In Prooemio docet, gua interpretandi ratiοne νίus fit,
ντ cenfuram effugeret, φuam alii meruerant Τria inprimis
ab eo notantur vitia, fupprefis tamen, ne modeftiam lgederet,
Scriptorum nominibus. Primo reprehendit nimium Αllegoriae
(tudium, guod in Α Ρ ο LLτΝΑ Rτν Μ diξtum efle Ρutant Dν Ρ -
Νινς ac G Α κ Ν Ε κ τys. Drindt impugnat cos qui omnia vaticinia
ad
 ".

Β. ΤΗΕ ο DoRΕΤΙ DIssΕRΤΑΤΙο. 33

aljudaeos referunt, φuam guidem accutationem ad τΗ εo Do Rνκ

κιομ/κfictium fpeξtare fatis aperte Iοφuuntur ea quae in Αξtis Syno
di V. Collat. V. ex Η εsx cΗ ι ο hicro/ol leguntur apud Η Α R D.
1. c. Τom. ΙΙΙ. Ρ. το4. Denique nimiam aliorum prolixitatem arguit,
ad cΗ κ Σsos το Μ ν Μ fine dubio refpiciens, φuem in hoc, vt in .
Ρierisφue aliis libris prae religuis fequutus eft, ita tamen vt breui.
tati ψuam maxime (tudcret. Ηac via ingrefius felici fucceffu labo
re hoc defunξtus eft, fimulque hane laudem mcruit, vt critica dili
gentia alios ful temporis Ιnterpretes μperauerit Αdhibuit enim

Αquilat, Symniachi et Τheodotioni, verfiοίies, φuarum multa frag

τηenta ex hoc inprimis Commentario petiit Μ ο Ντε Α ν c ο Νινς,
φui etiam pag, το Praelim. ad Colle&tionem nouam Patrum obferuat,
Νοίtrum, etfiab eu/abiana Pfalmorum interpretatione plerumque
defictiat, tamen fubinde illam fere ad verbum exprimere, eth bre
uίσri, vt plurimum, ftilo. Ιdem Νοίtro quoad can xsosτο
κ ν κ obiccit GΑ κ Ν Ε κ ι ν s Αuξt. Ρ. 184 Sed vtrumque non adeo
miramur, cum latis con(tet, quanta in Catenis fatta fit nominum
Ρςrmutatio, φuae eo facilius locum inuenire potuit, φuo magis
tcίte Ν Ι c ε Ρ Ηo R ο 1. c. τ. Η ε ο D o R ετν s ftilum fuum ad c Η R x
sos το Μ Ι exemplum formare (tuduit, φuo fa8ium eft, vt fi in Co
dicibus paffim nomen Αutoris loco quodam neglettum efiet, ne pe
τίtiffimi φuidem Librarii fatis certi fuerint, fitne ad hunc an ad il.
lum referendus? Εt quod inprimis ad locum Pf:5ο, 7. a GΑ RΝ ε
κτο prolatam attinet, verum φuidein eft, pene eadem legi apud
on και vsos το Μνκ (edit sΑντιττ Τ. Ι. Ρ.7o9, fφ): noluimus ta
men in Variantibus Τextui fubicξtis quicquam de hoc loco monere,
φuia in Codice augu/fano φuem tεrtium dicere confucuimus, et qui
Catcnam in Pfalmos, vt in Praefatione Ρluribus indicatum eft, con
C tinct
34 D ΕVΙΤΑ ΕΤ SC RΙΡΤΙS

tinet, non c Η RΥ so sτ ο Μιτ fed Νoftri nomen adfcriptum vidimus.

Ηis tantum adiicimus, ex Εpiίtola LΧΧΧΙΙ. ad ε ν s Ε και τν Μ ίcripta
rcξte colligi potle, hunc librum inchoatum elle Α. C. 433.
Οrdine proximus eft Communtariu, in Canticum Canticortιul,
Τalem a fe (criptum elle, ipfe quidem τΗ Ε ο D ο κ ε τ vs in Prolo
go quem Pfalmis praemifit, teftatur, num vero is quo nunc ντί,
1mur , iure ad illum pertineat, multis difputatum eft, Recenfebi
mus itaque paucis argumenta, φuae ab vtraque parte in Ιcenarn
produξta funt. Qui genuinum hunc foeturn efle negant, obiicere
folent, autorem in Ρrooemio de cΗ κ Υs os το Μ ο νt viuo loqui,
in τΗ εo D ο Rν Μ mop/ug/lenum grauius inuchi, de fe vt de homi,
ne cίuilibus ac militaribus negotiis admodum diftratto loφui, et de
Μanafe φuaedam tradere, de quibus ne γου φuidem apud Νo.
ίtrum exftet. Ηis addunt tum prolixitatem in dicendo, tum Νο.
(tri de hoc opere filentium, νbi de Scriptis loφuitur, in quibus
fuam de Ιncarnatione fidem teftatus eft, tum denigue Catenarum
autoritatem. Ita paucis complcξtimur, φuicquid contra hunc li,
brum diξtum efle nouimus, Ηaec argumenta, etfi minus firma
fint, tamen apud c Α ν εν Μ ac G Α R Ν Ε κ ι ν Μ tantum valuerunt, νι
fuum illis adiecerint calculum. Immo parum abfuit, quin GΑ R
Ν εR 1 vs in locum huius libri alium fubftitueret foetum, φuem Αu.
ξtario filo inferere promifit pag. 258 verum his promiffis non fte,
tit, vel ftare noluit, φui Οperis perficiendi curam poft σ Ακ Ν Ε κ 11
obitum in fe fuίcepit. Videamus autem, φua ratiοne omnis ifta
argumentatio refutari, et genuina libri indoles defendi poffit. De
c Η R χs o s ro Μo, etfi vita iam defuntius effet, iure dici poterat,
ο τοίς βεύμασι της διδασκαλίας μέχει ο τήμερον πάσαν την οικεμέ
νην αρδεύων: viuebat enim in Scriptis fuis quorum fama tune vni

uerfum
 Ε. ΤΗΕοτοκετI DIssERΤΑΤΙο. 3,
uerfum orbem impleuerat. Si verum eft alterum, φuod in τ Η εο.
το Rν και πιopβιε/icuum, guem alioguin magni faciebat, inuehatur,
hoc fane veritatis amorem et a partium ftudio liberum teftatur ani
mum: idem enim, vt iam vidimus, fecit in fuo ad Pfalmos Ρrooe
mio Sed nondum fatis liguet rei veritas, Νititur ftilicet τota ac.
culatio autoritate και ετλστ. ΙΙ. aut potius G R ε G ο R 11 Μ. φui in
:
Εpiftola tertia ad ε τ ι Α Μ aquilticή/hn et Εpiίcopos Iftriae (cribit.
» Cum τΗ ε ο υ ο Rν s (mop/u/ienu) Canticum Canticorum vellet
» exponere, Salomonem per hunc librum Αethiopiflae Reginae
» blanditum efle profeffus eft: quod Τ Η Ε ο D o R ε τ vs reprehen
» dens nomen quidem τ Η ε ο D o R I fupprefit, fed tamen vefa
» miam patefecit., Τale autem apud Τ Η Ε ο D o R Ε Τ ν Μ l.c, non le
gimus. In eos tantum inuchitur, φui vel putarunt, Salomonem
de fe ipίο et Pharaonis filia in hoc libro loφui, vel pro Pharaonis
filia Abifai Sunamitidem fubίtituerunt, Νihil itaφue de Αethio
Ρifla regina hoc loco diξtum deprehendimus, quae tamen opinio,
fi illa r Η Ε ο D ο RI fit, fub generali fabularun anilium nomine, quo
Νofter h. 1. ντitur, comprehendi potuit, Sunt enim omnino at.ilia
et chriftiano Doξtore indigna, guae ex Τ Η Ε ο D o R I illius in hunc
librum Commentariis exftant Fragmenta , apud Η 4 R Dυ Ι Ν v Μ
1. c. Ρ. 88. (φ, Sed ad ea progrediamur, guae tertio loco obii.
ciuntur. Si Αutor horum Commentariorum multis non modo
ccclefiafticis fed ciuilibus φuogue ac militaribus curis fe diίtrahi

guettusείt, non mirabuntur, gui e literis Τ Η ε ο D o R ε τ Ι iam fupra

είlegati, nouerint, φuantos labores quantaque pericula fuftinuerit,
νt perditos mores eorum emendaret, guorum curam fibi deman
datam habuit. Grauius itaque fibi, guam militum ducibus, im,
Ρotitum onus aegre ferebat: omni enim adhibita diligentia vix pe
C 2 tulan.
36 DΕ VΙ ΤΑ ΕΤ. SCRΙΡΤ1s
tulantiam hominum iftorum coξrcere poterat. Ita rem expedire,
et, fi opus effet, tropicam guandam dicendi rationem in his Αutoris
no(tri verbis admittere mallemus, φuam absque Ηiftoriae fide cum
nonnullis afierere, cyrefticam regionem eo tempore praefidiario
rum militum efufa licentia mifere turbatam fuitie. Porro, guσd
Μanalies, rex impius, magnam facrorum librorum partem combuf:
ferit, νt in Ρrooemio ad hunc Commentarium dicitur, nullo quidem
in loco a Νoftro alibi afieritur, fed num omnia vno eodemque loco
dicere necelia erat" Μultain fuis ad libros Paralipomenωn Conn
mentariis (uppleuit, φuae in illis ad libros Regum codem iure dice
re potuiflet, f necefίitas hanc legem illi impofilitlet Quod pro
lixius in hoc quam forfitan in aliis libris meditationes fuas expofue
rit, dandum eft non argumenti tantum, φuod multum difficultatis
habebat, conditioni, fed tempori etiam quo fcripfit. Ηaud male
enim ex ipίο hoc paullulum diffufo dicendi genere coliigitur, hunc
librum efie vnum ex primis φuos Νofter compoίuit, Vfu enim,
vt fieri folet, acquiritur peritia, multa paucis dicendi. Οuod ve
ro huius libri nullam fecerit mentionem, νbi opus efie videbatur
ad defendendam filam de Ιncarnatione doξtrinam, parum efficiet.
Siue cnim eo tempore τ Η ε ο 5 ο κ ο parcendum, fiue hoc fidei
fuae documento haud opus efle exiftimauerit, libera illi omnino

fuit optio locorum guibus fides defendenda effet. Catenarum de,

nique adeonos non mouet autoritas, vt parum ab hoc argumento
metuendum fit cauflae noftrae. Paruus eft Catenarum ip Canti
cum Canticorum numerus, nec intér illas eft φuaedam, cuius me.
moria fit adeo obfcura, φuam eius, quae a GΑ R Ν Ε R I o adducitur,
ε: Νεοταν το cuidam tribuitur. Dantur tamen φuaedam, in
quibus frequenter funt ο R Ισ ε Ντς aliorumguς cum quibus Νo
(trum
 Β. ΤΗΕΟD Ο RΕΤΙ DΙSSΕRΤΑΤΙ Ο. 37

Η frum faepius permutatum efie nouimus, citationes, vt in illa quam

- Μ ε ν κs τν s edidit Lugd. Βat. a.16π7. Facillime itaque potuit fie
και ri, vt in hifce Catenis, quarum paruus eft numerus, Νoftri defi
deretur memoria, fiue temporis hoc fa8ium fit iniuria fiue Libra
riorum negligentia. Ηaec omnia itaque nos non impedient, guo
πminus hunc Commentarium Νoftro vindicemus. Ita enim iubct
autoritas Codicum, guibus olim iam νfi funt z τΝ vs ac s I R Μ ο Ν -
o vs, et magna φuae inter hunc aliosque Τ ΗΕ ο D o R Ε Τ Ι libros in
- tercedit affinitas. Illuftre eius exemplum dat locus ille Εzechielis,
φui in Prooemio ad hunc librum codem modό, vt in Νoftri ad
" bune Prophetam Commentario explicatur.

Α: Proximum locum tenent Interpretationer /idarim Propheta

ι
rum, Ιefaiae ftilicet, Ιeremiae (cui fubiuntii funt Τhreni et liber
Βaruch) Εκcchielis, Danielis et duodecim Prophetarum guos nii.
πort, dicunt. Νοn codem ordine (cripti funt Commentarii ifti
φuo fe excipiunt. Danielem primum fuifle quem Τ Η ε ο D o R Ε.
τvs interpretatus eft, ipfe in Praefatione ad librum illum monuit,
cauflamφue optionis fuae a Iudacorum erga hunc Prophetam odio
Ρetiit. Proximus fuille videtur Ezechiel, de φuo faltem ex Praefa
tiοne ad Ιeremiam conftat, in eum Ρrius commentatum efle Νo
ίtrum φuam ad Ιeremiam illuftrandum fe accingeret, Quo ordine
ad religuos progreflus fit, haud fatis liguet: hoc tamen ex ipίο
Αutoris reftimonio perfpeξtum habemus, vltimum horum laborum
fuific Commentarium in Τhrenos, cui his verbis finem fecit Αu.
τοτ: » Ηanc etiam aliis propheticis libris adiccimus interpretatio
» nem, adeo vt per Dei gratiam nullam prophetiam interpretatio
» nis expertem reliquerimus.» Μagnopere dolendum eft, haud
μιιςgrum ad nos Ρcrucniffe Commentarium in Εfaiam, cuius noπ
C 3 nifi
38 DΕ VΙΤΑ ΕΤ SCRΙΡΤΙS
nifi lacinias habemus Quae sτ κ Μο Ν Dν s e Catenis congeffit
non omnia ad Νοtrum pertinent, fed magna ex parte ad
ΤΗ Ε ο D ο Rν Μ moprug/icnum, et φuae no(tra adhuς eft coniettura
ad Εν s ε και τν Μ rac/arien/em referenda effe videntur. . Αntequam
ad religuos libros progrediamur, paucis monendum erit, erratia
α Α κ Νεκτιν Μ, fi Αuξt. Ρ. 188. exeunte capite quarto refert, Νο
ίtrum in Commentario ad extrema verba Ιeremiae prolixe ad
nerfus Α Ρ ο LLI ΝΑ R 11 errores chiliafticos difputafle. Sed difpu
tatio ifta non hoc loco fed in fine Commentarii ad Εzechielem ex
(tat, cui adiungenda funt illa φuae ad finem Commentarii in
Ηaggaeum leguntur.
Vtiles inprimis funt Commentarii in ΧΙV. Εniβola, S. Pauli
a Νoftro tanta cum laude compofiti, vt magnopere dolendum fit,
reliquos Νoui Foederis libros non eundem mattos efle Interpre,
tem. Εxftant autem non nifi pauca Cοmmentariorum in quatuor
Εuangelia Fragmenta, quae recenfuit ΜοΝτεΑνοοΝινs in Bibliothe
ca Coirlin. Ηorum duo commemorat in Μatthaeum, p.75. et 247.
e Cod. Coirl. 24. et 195. nonnulla in Lucam p. 251. eCod. Coisί. 2οτ.
et p. 376. (q. non nifi vnicum vero in Ioannem, Ρ. 68. e Cod. 23.
Ιn Μatthaeum quaedam e Νoftro congeffit r ε τ R. Poss Ι Ν ν s in
Catena Patrum graecorum inS. Μatthaeum edita Τolofaea1646. Εx
ftant etiam ήonnulla raεopoκετι (cd latine tantum, in coκoεκιι Ca
temains Lucam Αntverpiae a 1628. edita. Plura autem in Bibliothe

cis Regis Galliae fuperette haud incertis indiciis nouimus Quiveroin,

τernos (uperftites funt in Εpiftolas S.Pauli Commentarii, integram et
continuam exhibent interpretationem, φuae vnica in fe complektitur,
φuicquid eleganter et appofite ad literalem horum librorum fenfum
εφliandum dici debuit. Νcc alia a Νoftro exfpcξtari potuerunt,
CUΙΤ1
 Β. ΤΗΕoDoRΕΤΙ DIssΕRΤΑΤΙο. 39

cum praeceptore νfus fit ena xsosτονο, et τa εο»o κo mo.

pfυεβεπο, φui potterior in explicandis Ν. Τ. libris felicior fuifle di
citur φuam in ferutando fenfu librorum V. Τ. Αd vtrumque per
ε τinere videntur, φuae Νofter in limine Prooemii haud minus mo
defte φuam honorifice monuit, verendum effe, ne fint, a quibus
τemeritatis accufetur, φuod poft hunt rt ilium φui totiu, orbi, βnt lu
και mina, audeat ad apoftolicοrumScriptorum interpretationem accedere,
Ε veteribus folus eft Νι ο εP Η o R vs, qui l. c. egregii huius (cripti
mentionem iniecit: ipf. vero Αutor tum in Εpiftolis fuis pafίim, tum
Quaeftione prima in Leuiticum eius memini, Dubitari itaque non
poteft, librum iftum iure ad Νoftrum referri: quo autem anho
ο fcriptus fit, minus certum videtur, Dolendum elt, vtramque
illam epiίtolam, φuae inter reliquas Scriptoris nofiri literas agmen
η ducit, non fatis diftinξtam habere temporis notam, guae fi mobis
- fuppetcret, nullus contrοuerfae relinqueretur locus. Μifit enim
: Αmico illi, ad quem diretta eft Εpiftola prima, hos fuos in -

spottolica, epiftolas Commentarios, rogans, vt mentem de iftis li

. bere aperiret, Praeterea in fuis ad ενς ε και τν Μ antyrantιm et τ εο
και εκ Romanorum Εpifcopum literis (Ερίft. LΧΧΧΙΙ. et CΧΙΙΙ.)
Ηuius acque ac aliorum, φui eo tempore iam cxftabant, librorum
meminit φuidem, fed nimis vage: recenfet enim (cripta omnia quae
tum ante fynodum cphe/inam, tum primis poft illam duodecim annis
compofuerat. Inprimis in pofteriori loco obfoura eft temporis nota,
guia generaliori librorum indici verba ifta praemittit: »funt quaς
, partim ante annos viginti, partim ante οξtodccim, partim ante
: »guindecim, partim ante duodecim (cripfi.,, Ιncertum itague effe
: debct, intne libri qui deinde commemorantur, duodecimo vel vi.
gelimo anno ante datashake literas, vel intra hoke annos Gripti"
ί C 4 - Ηος
 4ο Ι) Ε VΙΤΑ ΕΤS CRΙΡ ΤΙS ν

Ηος tamen ex ifta ad τεoκεv τomonum Εpitola, φuae vt iam di.

ξtum eft, ad Α. C. 449. pertinet, certo colligitur, iam ante fyno
dum λητρική (criptos fuific hos Commentarios, GΑ Α Ν εκ τν s exifti.
mat, aeram illorum referendam effe ad eam annorum ferien, quae
inter Concilium ephe/intιm (prius) et Α. C. 433. intercellit. Αrgu
menta eius attentione φuidem digna funt, alio autem loco aptior de
illis difputandi erit occafio. Ηoc tamen iam filentio praeterire non
Ρofumus, male erga Νoίtrum affetti animi intigne fpecimen
effe, quod Idem prodit l. c. Ρ. 19ο. vbi Le&toribus fuis perfuadere
conatur, τ Η ε ο D o R ε τ ν Μ in toto hoc libro quamcunque occafio
nem cΥ R I LLν Μ carpendi auide arripuifle , φuia poft Synodum
εphυβham pacemque reftitutam iph non licuerit publice contra ad
υcrfarium fuum pugnare Μeminerint autem Le&tores eorum quae
iam incunte hac Differtatione diximus, ίcilicet retorquendum: effe in
σ Α Ε Ν εκ τν Μ, quod is Νoftro perperam obiecit; nam hacrefin totam
videre fibi vifus eft, νbi vel minima fpecics vmbraque occurreret.
Μeminerint, rogamus, et vel iudicent, vel fuίpendant iudicium,
donec nouo iniquitatis indicio magis motam efie bilem fentiant Sed.
cum ad alia nunc properandum fit, hoc vnicum addimus, graecum
huius libri Τextum s1 RΜ ο Ν D ο deberi, φui primus illum e Codi
cibus orbi literato dedit, addita quidem latina Η Ε Rν ετ: vertione,
fed minus caute adhibita, quod bene monuit κren. εικο» l. c.
Ρ. 186.
Ηiforiac ει:ίηβιβicae libri.funt φuinque, φuos τΗ εo Do R ετνs
non minori cum laude quam elegantia eo confilio compoίuit, νt
ενs ε και τι cae/arienβ, fuppleret Hiίtoriam. Initium itague fecit ab
illis temporibus, φuae νltimam conftituunt Ηittoriae ει/ibiana pe
riodum, et progrctius eft νfφue ad finem imperii τΗ ε ο Ρos11 iu
nioris,
 Ν

Β. Τ Η ΕΟ DΟ RΕ ΤΙ DΙSSΕRΤΑΤΙΟ. 41
niotis. Αemulos habuit socκΑτεν atque soz ο Μ Ε Ν v Μ., gui ι

codem confilio tune temporis ad Ηiftoriam ecclefiafticam compo.

nendam animum adiecerunt, multe tamen Νoftro, φuae fiue fup.
plerct fiue corrigeret, religua fecerunt. Ita quidem ftatuit Ρ Η ο.
τι vs (Cod. ΧΧΧΙ.) φui non modo dicendi genus Ηiftoriae aptifi
mum, fed etiam vbertatem rerum a Νoftro enarratarum dignis ex.
τollit laudibus , eumque so c R Α Τ Ι , so z o Μ Ε Ν ο ac εν Α G Rι ο
longe anteponendum effe iudicat. Νοn potuit tamen peritifίimi in
his rebus arbitri oculos effugere nimia illa in Μetaphoris audacia,
φuae eth non omnino defendi, tamen genio populi et regionis in
φua vixit, excufari quodammodo poterit. : Αlii vero, ne quid dif.
fimulare videamur, funt naeui huius libri, φuos vel recenfuerunt
vel emendauerunt και Α R ο Ν Ι vs, D v Ρ Ι Ν τν s, v Λ Ι Ε s 1 vs, et
φui primo loco nominandi fuifient, Centuriatores magdebur
gici, ne φuid de GΑR Νε κι nimia in Scriptore ποίiro cafti

gando diligentia nunc dicamus. De numero horum Ηiftoriae ec

clefiafticac librorum dubitationem nonnullis iniecit G Ε Ν Ν Α D τν s,
φui c. 89. libri de Viris illuftribus refert, Νoftrum decem huius ar
gumenti libros compofuiffe, Vnicus qui huic narrationi fauere vi.
detur, eft σεκ" νοες ινε, φui, cum de Ηiftoricis graecis diffo
reret, Lettoribus perfuadere voluit, duplicem olim exftitifle Ηifto.
riae ccclefiafticae τ Η ε ο D ο κ ε τ ι editionem, vnam quae non nifi
fex priores, alteram vero quae quingue potteriores complexa fit li
bros, quibus Ηiίtoriam νίque, ad L ε ο Ντς Imperatoris tempora
fuΡpleuerit. Sed nulla omnino fides debetur huic fabulae, cuinon
modo και το τιτ, sτο ε"Η οκτ, ολssτο και ο κι et εν» ακτα obfiat
autoritas, fed ipfius quoque r Η ε ο D ο κ Ε Τ : noftri teftimonium,
Ψuod cχίtat in fine libri vltimi feu guinti. »Εgo vero, inquit, hi.
c 5 ίtoriae
42 ΙDΕ ν ΙΤΑ ΕΤ scRΙΡΤΙS
»ftoriae finem hic faciens, Leξtores rogo, νι precibus fuis laborern
»noίtrum compenfent. Οuinque autem et centum annorum tem
φι" haec Ηiftoria complektitur, ab Αrii vefania incipiens, et curn
»obitu laude dignorum virorum τ Η ε ο D o R 1 (fc. mop/ite/teni) et
»Τ Η ε ο D οτι (antiochuni) definens.» Εt fi vel maxime filum Ηi
(toriae voluillet profequi, tamen fumma Viri prudentiaacmodeftia,
φuam vt par eft admirati funt v Α Ι Ε sτ vs et και εΑ vs o s a ε Ηift.
Μanich. Τ. Ι. p. 226. non permififlet, vt tempora ifta attingerer,
in φuae incidit inuidiofa nt/lorianae controuerfiae hiftoria. Μagno
pere enim crraret, φui e filentio, φuo τ Η ε o p ο κ ε τ vs lites iftas
premcre voluit, inferret, eum ante Synodi rpht/inat tempora ad
Ηittoriam hanc (cribendam acceffitie, Quo minus enim hacc con
iectura fe tueri poffit, impediunt φuae a Νoftro de reliquiis S.
cΗ R Υsosτο Μ Ι Conftantinopolim delatis, erde pictate Τ Η ε ο D o s ιτ
ac fororum eius narrantur lib. V. c. 36. Ιam, cum e so cRΑ τ 1s
Ηiftoria appareat, cΗ κΥ so sτ ο Μ Ι corpus decimo fexto Τ Η Ε ο D ο.
s11 Confulatu, ficgue Α. C. 438. in vrbcm regiam delatum effe, du
bium non eft, Νoftrum Ηiίtoriam fuam longo poftConcilium ophe
/inum interuallo compoίuille, Sola itague Viri moderatio effecit, ντ
de litibus fileret, φuibus enarrandis maxime idoneus fuitiet, fi
fine aliorum offenfiοne fieri potuiflet, Quac cum ita (int, φuis
non videt, inίφuumΝoftri iudicem efle GΑR Ν εRτν Μ, cuius hacc
funt verba p. 192. Ιφ. Αuctarii. »Οpinor, primum, hoc opus
» Τ Η ε ο D ο κ ε Τ Ι aliud nihil efle practer hiftoriam arianae hacre
» feos, (eadem fere Ibid. p. 194. exftant) fiue in fe ipfa
» fiue in propagine. Deinde, ipfam eo confilio fcriptam
3)fuille, vt oftenderentur fontes, ex φuibus τ. Η ε ο Ρ ο κ ε το vide.'
» rentur orti errores, guos affingebat Catholicis. Τertio, in Αria,
» 1115,
 "

Β. ΤΗ Εo DoRΕΤΙ DIssΕRΤΑΤΙο. 43

» nis, vnionis hypoftaticae defenfores; in ε ν sε και το mitomedica",

», cΥ R τL Lν Μ , in Α Τ Η ΑΝ Αs το atφue etiam in cΗ R Υsos το Μ ο,
» Ν Εsτο R Iν κ; alios Ν εs το R 11 amicos in aliis adumbratos efle,
» Οuarto denique c x RτL Lν Μ et P R o cLν Μ in iis, qui Dτου ο Rν Μ.
» tar/in/im et Τ Η εo Do Rν Μ moprug/ienum velut haereticos (criptis
» factisque traduxifient, tacite nunc refelli, cum vterque velut fi.
dei defenfor inducitur.» Ιtane ingenio abutendum erat, ντ,
quacunque fieri poflet ratione, fufpe&ta redderetur Viri boni inte
gritas? Sed φuid multa? Εx (uperioribus iam fatis conίtare
5 arbitramur, quam iniurius in Τ Η εo D o R ε rν Μ fit G Α κ Ν ε
κι vs. Plura φui cupit, legat ττττσιν Μ de Bibliothecis
et Catenis Patrum, p. 729, et Εiusdem Praefationem ad
Ηiltoriae ecclef Seculi II, Capita, p. 8. feq. Ρarum aequiorem
fe praebuit GΑ κ Νεκ νς erudito covs Νo qui Hiftoriam ecclef.
τα εοοοκετ, in gallicam linguam transtulit, nec minus eximiae
laudis Viro, Η ε Ν κ. v Ατ. ε sτο, φui multis nominibus de Νoftro
aeque ac de aliis Ηiftoriae ecclef. Scriptoribus coniunctim editis,
meruit, cuius nouiflima Εditio Αuguftae Τaurinorum Α. 1748. pro
diit, multis Εruditorum obferuationibus et variantibus Lectioni
bus editioni tantabrigίειy Gν τL. R εΑ D τN G adfperfis, locupletata.
Βreuiores erimus in recenfenda Ηifioria religio/α, φuaeinfcri,
bitur φιλόθεος ίσορία ή ασκητική πολιτεία. Μinor eft vtilitas, quae e
lectione huius libri percipitur, ντpote qui praeter Αίcetarum vitas ni.
hil continet, ficque curiofos magis quam difcendi cupidos lectores
po(cit. Singularia φuidem funt, guae in hoc libro narrantur, nol
lemus tamen dicere, cenfura adeo dignum efle Τ Η ε ο και ο κ ε τν Μ.
νι εκ τD. s Ρ Α Ν Η εΜ το aliisque vifum eft. Εtfi enim inter nos
fidem vix inucnircnt huius generis homines, temporum tamen ha,
benda
44 D Ε ν 1ΤΑ ΕΤ s CRΙ Ρ Τ Ιs
benda eft ratio. Ηuius Οperis partem φuandam conftituit Οratio
fiue Differtatio de Charitate, guam s τRΜ ο Ν D vs Αppendici infe,
ruit, Η ε Rνε τν s autem in verfiοne fua latina rectius huic libro
fubiunxit,
Μulto maiorem vtilitatem nobis praeftant Εpiίtolae τ Η εο
"

D o R Ε r 1, guae proximum inter Οpera illius locum tenent, eogue

cariores nobis efie debent, φuo maiorem hiftoriae Scriptoris noίtri
lucem accendunt. Νumero funt centum et quadraginta feptem,
vna autem φuae feripta eft ad το Α Ν Ν ε Μι Εpifeopum Germaniciae,
apud sτRΜ ο Ν Dν Μ. Τomo ΙΙΙ. defideratur, cum locum naξta fit in
Αppendice, Τ. ΙV. Ρ. 7ο2. Supra φuingentas Νoftri epitolas le.
git olim Ν Ιc ε Ρ Η o R vs, cuius fide f: niti liccat, dolendum omni
no eft, tantam earum partem periifie. Ηanc iatturam aliquo mo
do refarcire voluit GΑ κ Νεκτν s tύm Εpitolis illis quas ad locu
pletandum Τomum tertium Εditionis/rmondiana ab initio Αuξta.
rii fui exhibuit, tum Differtatione V. ibidem inferta, φuae infcri
titut d, τπεσοοκετ a orientalium ιαμlla Ηacc tota Diflerta
tio, guae exfpcξtationem multorum fefellit, nihil praeter va
riorum Patrum epiftolas continet, primum a c Η R Isτ. Lν Ρο,
Ρoftea a sτε Ρ Η. Β Α Ι να τo in noua Colledione Conciliorum fub Ε
nomine Synodici aduerfus Τragoediam ι κ ε Ν Α Ε 1, editas. Iure
autem dubitatur, num genuinae int iftae epiftolae, quas GΑ κ Νε,
κινς Νοίtro vindicare voluit. Αdeo enim feruore fίio abreptus
σft, vt etiam illis fidem dederit, φuae apertiflima νοθείας habent
indicia, φualis eft illa guam de obitu c και R1I L1 ad το Α Ν Ν Ε Μ an
tiothenum (cripfiffe dicitur, de qua iam alio loco difputauimus Νec
multis vrgendum erit, guod iam ex ι ε ο Ντι ο et A LLΑ Τ Ι o in fu
perioribus cuictum dedimus, multas fub Νοίtri nominς ab illis qui
Ν Ε S ΤΟ
 - Ι

Β, ΤΗΕΟ D ΟRΕΤΙ »IssERΤΑττο. - 45

Νες το R ττ partibus addicti erant, fiξtas efie literas, Quanta autem

fai αλκ» εκτ, Ritilies in admittendi. iii. epiftolis, φuas ad rem
fuam facere putauit, tanta eius fuit morofitas, fi de illis agiranda,
erat quaeftio, guae mentem τΗ ε ο D o R ετI ab impiis Νεs το κατ
doctrinis alienam teftantur Ηinc pro genuina non habuit Εpifto
lam ad s Ρo R Λc τν Μ, φuae a sτR Μ ο ΝD o in Αppendicem eft relata,
non quia fpuriam putauit illam, ντ σ Α κ Νε κ ι vs aferit, fed φuia
argumentum illius fere idem είt cum capite ΧΙΙ. libri φuarti haere
ticarum fabularum, ficgue inter epiftolas vix locum obtinere poffe
videtur. Quod reliquum eft, varias harum epiftolarum clafies con
{tituerunt D ν Ρ Ι Ν Ι vs ε: GΑR N ε κι vs, fed parum certis funda
menti, οιum illudariticium nititur, guia de multis harum litera
rum non fatis conίtat, φuo (criptae fint tempore.
Dogmatici, vel polemici, vt videri poflet, argumenti eft
Εramjit feu Polymorphn, liber apprime vtilis ad redarguendos
Εutychianos, quorum erroribus oppofitus, ab Ιmperatore τH 5 ο
τ, os i o autem, vel potius ab illis φuorum artibus regebatur, adeo
male exceptus eft, vt iuffu Imperatoris flammis dignus habcretur.
Ηoc iniguo fato non imminuta quidem eft libri dignitas; tamen, ne
quid malae notae haereret, cautum eft a Μ Α κc τΑ Ν o, gui iίtam
τ Η ε ο ο οs 1 1 fanctionem refcindendam effe (apienter (tatuit. Τres
Dialogos liber ifte complectitur, φuorum νηusφuisφue nomen ab
argumento nactus eft. Primus infaribitur άτρεπτος, facundus
ασύγχυτος, tertius απαθής, Ιn primo docet, immutabilem effς
νnigeniti Filii diuinitatem, in fecundo, non permixtam fiueinconfίι.
fam fuiti: in Chrifto Domino diuinitatis ει humanitatis vnioncm;
in
46 »Ε νιΤΑ ΕΤ scRIΡΤis .
in tertio denique, a paffionibus liberam fuifle Saluatoris noftri ai.
uinitatem. Ηis fubiunguntur αποδείξεις δια συλογισμών, νbi validis
ratiociniis impugnat errores, contra φuos in hoc libro diίputat,
Genuinum hoc effe Τ Η ε ο D ο κ ε τ ι Scriptum vix dubitari poterit,
cum non modo P a ο τ ι vs Cod. ΧLVΙ. eius mentionem fecerit, fed
etiam Ν το εP Η o Rν s, qui loco iam aliguoties citato hunc librum
- - / "- W Α Αν ι

nomine ifto λόγοι τρεις περί θείων δογμάτων διαλογισικώς συντα

χθέντες indigitauit. Ipfe quoφue Αutor illius meminit, tum in Εpi.
(tola (ΧVΙ.) ad ι κ ε Ν Α εν Μ Εpiίcopum, tum in illa (LΧΧΧΙΙΙ. )
φuam ad D I os c o Rν Μ Αlexandriae Εpifcopum dedit, φuae po
fterior haud obfcurum fuΡpeditat temporis indicium, ex φuo colli
gere pofumus, hunc librum iam ante fymodum λησρικήν fuifle com
potitum. Ηis denigue adiungimus aliud teftimonium, φuod ex
Εpitola (CΧΧΧ.) ad τι κ οτH εν κ Εpifcopum (cripta, petimus.
Μiramur itaque, Β Α R Α Τ Ε R το praecocis ingenii iuuemi Ct tG1ΥΥ-,

poris fuί ornamento, in mentem venire potuitie, hos Dialogos non

τΗ ε ο D ο κ ε Το noftro, fed forfitan iuniori huius nominis Scriptori
tribuendos efle, ei [cilicet, gui nonnulli cum σ Α κ Ν Ε R το libros
illos Ηiftoriae ecclefiafticae adfcribunt, φuos σ ε Ν Ν Α Ρ Ι vs, vt fu
pra diximus, Νoftro absφue vllo fatis graui cauflae fiae fundamen.
to tribuit, Τamen hanc (ententiam non vt probabilem tantum
propofurt in Αppendicead Anti-Artemonium Νοrimb.aΙ735. editum,
fed pertinacius φuogue contra Scriptores Μemoriarum, vt dicuntur,

triuultinarum defendere voluit fingulari libello, gui infertus eft Bi.

tliothecus germanicae (gallico idiomate, vt notum criptae) Vol.
ΧLVΙΙΙ. Ρ. 5ο. faq. Scd ea fuit iuuenilis audacia, quae non
omni
 Ε. ΤΗΕo DoRΕΤΙ D IssΕRΤΑΤΙο. 47
omni laude caret. Εt ipfa iuuenis, qui νltra aetatem fapere vifus eft,
difputatio habet nonnulla guae vlteriori diftuffione non indigna
είient, ea vero alii loco et tempori iam crunt relinquenda. Αd re
liquos Scriptoris nofiri libros progredimur, fi paucisantea Le&tores
de nouo GΑ κ Ν εκ τ1 lapfu monuerimus, Vix amplius quicquam
addere opus erit, Latentem in herba anguem videbit, guisquis
artente legeritea quae praecefferunt. Ιdem φuod antea iam aliguo
ties dictum eft contigit GΑR Ν Ε Rτο, cum hunc librum legeret, in
exκτειν» εnim omnia dicta elie φuis nifi ille fomniafiet? Vt fi
dem faciamus verbis noftris , νε! pauca hacc adponemus, quae
Αuct, p. 132 extent, et parum mutatis verbis recurrunt p. 24ο.
» Ιn hoc, inguit, opere, mira guadam arte confilium diffimulat:
» nam cum per Dialogifmum in Αpollinariftas difputare fe fingit,
» o x R τL Lν Μ revera et Catholicos impugnat, immo doctrinam
» Νεsτο Rτι demonίtratione, vt ipfe guidemloφuitur, confirmare
» nititur. Laudat quidem c «κατενκ in Dialogo fecundo, fed
» maligna laude caet. Οuidni hacc poftrema fic imitari liceat, in
uehitur GΑ RΝ εκ ιν s in τΗ Ε ο D o R ε τν Μ, Ιed odio maligno?
Μultiplicem Scriptoris noίtri doctrinam teftantur etiam Ηαε

νεticarum fabularum libri quatuor, in guibus hacrefes tantum non

omnes recenfet, guae inde a Simonis Μagi diebus νίque ad tem
Ρora Νεs το Rτι et εν τxcΗ 1s innotuerant: quibus omnibus
εxpofitis libro guinto fubiunxit diuinorum dogmatum Εpitomen, νι
οίtenderet, φuomodo inter fe differant lux et tenebrae, φuae Ipfius
funt verba ineunte libro νltimo. Ηic fine dubio eft liber ille cuius

"ισε"Η ο Rν s fub nomine ψεύδους και αληθέιας διάγνωσις memi.

nit,
 \

48 D Ε VΙ ΤΑ ΕΤ ς CR Ι Ρ ΤΙS -

nit, φuo titulo etiam intignitur apud Ρoss ε ν τ Νν Μ Αppar, facri

Τom. ΙΙ. Ρ. 457. νbi inter libros a Νoftro compofitos commemora.
tur Volumen φuod Μandatii et υcritati, difirinιen infaribitur. Poft
Concilium chaltcdonen/o hunc librum a Νoftro compofitum efle haud
obίcuris indiciis prodit epiftola, φuac praemittitur ad s Ρo Rλ c 1ν Μ,
cuius confilio et inftituto laborem iftum fufcepit. Ηse temporis
nota magnopere premuntur, gui cum G Α R Ν Ε R 1o, c Α ν ε ο, o v D -
x o aliisque caput duodecimum libri φuarti fuppofitum efie putant,
φuia in illo Ν εs το R 1 vs stris, vt par erat, coloribus depingitur.
Specie φuidem non carere videntur argumenta, φuibus νfus eft
σΑκ Νεκτινς, vt fententiam fuam tueretur, fatis autem ad ea
omnia refpondit D ν Ρ Ι Ν Ι vs Biblioth. Scriptorum ecclef. Τ. ΙΙΙ.
Vnius τ Η ε ο D ο Rτ Αbbatis, ne de P Η οτι ο iatn dicamus, tefti

monium, omnibus exceptionibus diluendis fufficiet. Ηacc enim

funt verba eius in argumento Synodi ephefinae, ει δε βούλετά τις
γνώνα, ότι Θεοδώρητος και λίαν εμίσει Νεσόριον, αναγνώ το περί των
αιρέσεων αυτώ Θεοδωρήτω γεγραμμένον βιβλίον, , Sί 4uis nofίς νς
» lit, valde exofum ΤΗ ε ο D ο κ ε το fuifle Ν εs το Rτν Μ, legat li
» brum de haerefibus ab ipίο τ Η ε ο D ο κ ε το ίcriptum, Νum ad
alium φύam hunc, librum, eiusque aliam partem, guam quae ex
fta 1. ΙV. c. 12. haec trahi pofunt, nifi vis inferenda fit verbis?

Αdeo autem in ipfa veritatis luce caecutire vifus eft GΑ R Ν Ε R 1 vs,

νt non hanc modo libri quarti particulam Νoftro denegandam efie,
fed τorum quoque de haerefibus librum Νεs το R το fauere, cx
κ τLLo autem aduerfari putauerit. Οuod ne quis acerbius quam
veriusa nobis dictum effe putet, ipfa eius verba adfcribere haud Ρί
 4. Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕΤΙ DΙSSΕRΤΑ ΤΙΟ, 49

ga Ιta vero ille, Αuct.Ρ. 145. » Laboriofum, inguit, atφue artih.

iofum dixi oΡus. Οuantus enim labor ponendus fuit in cuoluen
- is Scriptoribus, qui in illum usφue diem catholicae fidei caufiam
, τοntra haerefes defenderant" (cd guantae artis erat, guamguecal
και iidae, ita de fingulis (cribere, νt gui legeret, fenlim fine fenfίι
και per it ipfe inuidia confentionis cum hacreticis oneraret vnius na
και turae Verbi incarnatae defenfores, liberaret duarum propugna
, tores, id είt, vt crant tempora, aut certe opinio vulgi, accufa
» ret cΥ κτL Lν Μ, abfolucret Ν Ε sτο R 1 v Μ. » Ηaud diffimilia
funt, guae Ρ. 245. 1. e leguntur, φuae tamen recitatie eft refutafle.
Αdeat, cui placuerit, Ιττ ι σ τ ι Diflertationem de Ηaerctiarchis
«pottolicae actatis Ρ. 13. "

Sequuntur Οrationer fiue Ηomiliae datem de Prοuidentia, in

φuibus exhauίific videtur, guicquid ae nobili hoς argumento
aiti poteft.Priores quinque complectuntur ea guae ad probandam.
Prοuidentiam diuinam faciunt, fiue mundi huius admirabilem (tru.

cturam, fiue corporis noltri fabricam, fiue res creatas omnes

εarumgue fapientifίimam gubernationem fpectaueris: fexta et duae
proximae verfanturin diluendis obiectionibus, 4us, ab inigua mul
τorum hominum forte peti potient, Duae poftremae magnam ad
virtutis ftudium incltandi vim habent Docent enim, Prοuidentiac
diuinae illuίtria non inter Iudaeos modo fed inter omnes homines

εχίtare monumenta, pietatisφue certiffime exfpectandos efle fru.

ctus, etfi in hac vita nonnullis parum vtilis videri poflet, Ηomi.
ίias iftas Αntiοςhias olim a Νoftro efit τεςitatas, multorum eftcou.
ι! icξtura,
το ΙΟ ΕVΙΤΑ ΕΤ S CRΙΡΤΙS

iectura, fpecie haud carens. Αeram illarum ad Α. C. 433. refert

»ν ετNτ vs, σ Ακ Νεκτνs autem ad Α. C. 43ο veΙ 43Ι.
/

Ιdem argumentum illu(trandum fibi fumfit in elegantifimo

illo opere, cui titulum fecit, Curatio graecarum afίfiοnum, cuius
liber fextus agit de Prοuidentia diuina. Plura autem in iίto fi
mul praeftitit: totam enim Gentilium religionem, feu potius fu
perftitionem, libris duodecim ita euertit, vt fanξtioris fidei puri
tatem ac honorem egregie defenderit. Ingeniofior forfitan quam
verior eft G Α R Ν Ε Ρ Ι Ι conicξtura, hunc librum a Τ Η Ε ο D o R ε τ ο
ίcriptum effe contra Imperatorem τν Ι Ι ΑΝ ν Μ. Quicquid autem
fit, non huius tantum, fed omnium qui eo tempore ingenii et
nominis fama inclaruerant, Gentilium fcripta, indefefίο excuffit
ftudio, vt inprimis obferuatum eft a sx L και ν κ α τ ο, cui graeco-la
tinam eximii. huius Οperis editionem Heidelbergae a. 1592. in
lucem emiflam, eamque praeftantifίimam, debcmus. Silent qui
dem de hoc Οpere Ρ Η ο τ ι ν s ει» τεε το κινε, meminit au
tem eius τ 2 ε τ z εs Chil. ΙΧ. et ipfe r Η ε ο D ο κ ε τ vs in Εpift.
(CΧΙΙΙ.) ad Ι Ε ο Ν Ε Μ romanum, et in ea (CΧVΙ.) ad R Ε Ν Α τν Μ :
ιες που Quaeftione prima in Leuiticum. Μagnopere itaque fal
luntur κ ι ν ε τ νs et co c vs, φui hunc librum alius Scriptoris ef
fe putarunt. Αd iftum inprimis librum fpeξtant duo Εpigram
mata, φuae vt minus nota hoc loco inferere ab inftituto nottro
haud alienum effe putamus - Primum ex Codice quodam augu
/fano defcriptum exftat apud Ρoss ε ν ι Νν Μ ΑΡpar, facri Τom,
ΙΙ, Ρ. 457, et ita fe habet:

"Ως
 "

Β. ΤΗΕΟ D Ο RΕ ΤΙ DΙSSΕRΤΑΤΙΟ, 5Ι

"Ως ΝείλΘ- άλος πλημμυρών τοίς σοίς λόγοις

Θεοδώρητε των Αχαιών την πλάνην
Πνίγων, της καλόν πίσεως άυξεις σασόρον.
Αlterum legitur in Codice quodam Bibliothecae auguftae υjndoύ,
(apud LΑ Μ ε εε. lib. ΙV. Ρ. Ι79), φui a Ρ Ε Τ R Ο Ρ Α Τ R I c Ι Ο ex
alto quodam peruetufto Codice defcriptus, et Imperatori L ε ο Ν 1
hoc Εpigrammate dicatus eft, Quia autem prolixior eft locus,
primos tantum hos adponimus σχες , φui ad Νοtrum fpcξtant:
Και τέτο της σής άξιον μεσουργίας
Αυτοκράτορ μέγισε βιβλίον ΛΕΟΝ
Φέρει γαρ ένδον των πριν Έλήνων, "Αναξ
Τας ) σεμνοκομψοψευδομυθοπλασίας
Ανατραπείσας έκ σοφ5 διδασκάλε
Και μήν γε χρησμούς δεικνύει το Λοξία
Νόθους, βεβήλους, αγκύλους, λαοπλάνες,
Εξ ώνπες οι πρίν εζοφόντο τη πλάνη
Απoσφαλέντες πάντες ευθείας τρίβε.
Απλώς τε κοινώς των εκείνων δογμάτων
Τρανώς ελέγχει τέτο την γλωσσαλγίαν.
Genuinis Τ Η ε ο D ο κ ε τ ι libris, φuibus recenfendis hattenus
operam dedimus, adiungendae etiam funt Reprehenfiones duode
cim Capitum feu Anathematifnorum cΥ κ ι L LΙ, φuae partem
Αppendicis ad Τomum IV. editionis /trmondianae confti
tuunt. Ωuale fit argumentum huius libelli, et quo tempore exa
ratus fit, ipfa docet infcriptio, ita vt de vtroφue prolixam difpu
tationem inίtituere fuperfluum eflet. Οrationis de Charitate,
Εpiίtolae ad s P o Rw c ι ν Μ, nec non alterius quae ad το Α κ Νε Μι
d 2 Εpί.
*) Ι. Α Μ και Ε. c. in margine hanc notulam adiccit: ,,Νotabile vocabu
,, lum vndecim fillabarum. ,,
52 DΕ vΙΤΑ ΕΤ SCRIΡΤΙs Β. ΤΗΕoDoRΕΤΙ DIssERΤΑΤΙο.
Εpiίcopum Germaniciac data eft, iam mentionem fecimus. Re.
liguum itaque eft, vt de Αrgumenti, librorum ΧΧVΙΙ. aduer/us υα.
ria, proρo/itione, (eutychiana) paucis agatur, quorum incertus eft
Αutor. . sΙ R Μ ο Ν D vs non ipίos libros, fed (olam eorum
recentionem e P Η οτι 1 Cod. ΧLVΙ. petitam exhibuit, Ipfi ita.
que libri, de quibus ne verbulum φuidem a s" κ Μ ο κ ο o diξtum
eft, alibi funt guaerendi. Scd vbi? De hoc diuerfae funt Εrudi.
torum (ententiac. Priores fex vel (eptem e quorundam fententia
perierunt, alii vero Fragmenta eorum fuperefle credunt in iis
φuae reliqua nobis funt de Pentalogίο τΉεοDoκετι, feu quinque
libris de Ιncarnatione, Religui horum viginti et feptem librorum
a multis Α Τ Η Α Ν Ας 1 o olim adfcripti funt, Icd το Ρ Α LLΑ ενε
ex autoritate + a οτττ εος τH εο» ο κ ε το nofiro vindicauit,
c o Μ Β Ε Ε Ιst vs autem Μ Α Χ Ι Μ ο, Μ Α R 1 vs Μ Ε R c Α Τ ο R deni.
φue et GΑ κ Ν ε κ ι ν s, ε ν τ Η ε κ το εyanenβ. Ηacς quaeftio, cum
altioris fit indaginis, prelis nunc feruentibus, alio tempore pluri.
bus, fi Deus voluerit, exponetur, guum de Scriptis τ Η ε ο D o R ε.
ΤΙ fiue ineditis fiue fiξtis, ad G Ακ Ν Ε κ ι τ Αuξtarium dubia
quacdam modefte proponendi occafio exorta fuerit,
 Ψν κ Ψν
Χθθ)36ξ Φ$3ξφ8) 3ξ{23) Χώββ)ΧΦ8)3ξϊβS)ΧξΨξυζ
Paginae Εditionis prioris et pofterioris iuxtahunc
Ιndicem (ibi refpondent,
Υ λοι. Vbί βc adponitur, latet, error in Paginis
editionis firmondianae.
seae===========

Εditio Εditio! Εditio Εditio l Εditio Εditio

Sirmondi. η ou a. |Sirmondi. nou a. l Sirmondi. Π Ο u a»
Ρag, 1 Ρag. Ι Ρag. 34 Pag. 5 Ι Ρag. 67' Ρag. to3
- 2 - 2! - 35 - 53 - 68 - Ιο4
- 3 - 3 - 36 - 5+ - 69 - Ιο6
- 4 - 4| - 37 - 56 - 7ο, - το7
- 5 - 6! - 38 - 57 ! - 7Ι - Ιο9
- 6 - 7 - 39 - 59 Ι - 7α - Ι to
- 7 - 9 - 4ο - 6ο - 73 - Ι Ι2
- 8 - ΙΙΙ - 4Ι - 62 - 74 - 1 Ι4 ,
- 9 - 13 - 42 - 63 - 75 - " I 15.
- ΙΟ - 14 Ι - 43 -- 65 - 76 - Ι 17
- ΙΙ - 16 - 44 - 66 - 77 - 1 19
- 12 - 17 : - 45 - 68 ί" - 78 - 12ο
- Ι3 - 19 - 46 - 69 - 79 - Ι 21
- Ι4 - 2ο Ι. - 47 - 7Ι - 8ο - Ι 23
- Ι5 - 22 ! - 48 - 73 ! - 8! - 1 24
- 16 - 23 - 49 - 74 - 82 - 1 26
- Ι7 - 25 Ι - 5Ο - 76 - 83 - Ι 28
- 18 . - 26 - 51 - 78 | - 84 - • Ι 29
- 19 - 28 - 52 - 79 - 85 - Ι3Ι
- 2Ο - 29 - 53 - 8Ι - 86 - 133
- 21 - 3Ι - 54 - 82 - 87 - Ι 34
- 22 - 32 | - 55 - 84 ί - 88 - 136
- 23 - 34 - 56 - 85 - 89 - 137
- 24 - 37 - 57 - 87 - 9ο - 139
- 25 - 38 - 58 - 88 | - 9Ι - Ι 4ο
- 26 - 4ο Ι - 59 - 9ο - 92 - 142
- 27 - 41 - 6ο - 9Ι - 93 - 143
- - 43 - 61 - 93 - 94 - Ι.45
- 29 - 44 - 62 - 94 - 95 - 146
- 3ο - 46 - 63 - 96 - 96 - 148
- 31 - 47 - 64 - 98 - 97 - 149
- 32 - 48 ! - 65 - 99 1 - 98 - Ι5τ
- 33 - 5ο - 66 - Ιο Ι - 99 - Ι52
Β.Τheod. Τom. Ι. ε Εditiυ
 ώ και Δέδh
onΙΡΗ onlpΞΙ ομίpΞΙ οΩΙΡΗ
οι!IpΞΙ ομίΡΗ
ΙΙ Ο n "t: ":puouiίS ΙΙ Ο n "b ΗpuotuitS ΙΙ Ο η *Β
ΤpuouαίS
Ι 9ψ 3ed Ι τf 5ed οΙ8 3Ed Ι "8 5εά ο ε8
3ed I oo "3rd - Ι 8$ - 8ο +
- Ι ΟΙ Ι99 - ε"Ι - και 1 6
Ι 49 - Ι++ - ζΖ Ι - Ι 98 - 98z
- ΖΟΙ
Ι 89 - Ι9$ - τζ 8 - Ι Δ8 - ο 88
- Ι 8ο
Ι ο9 - Ι 9t - οόψ - Ι 88 - 68ο
- Ι ψο
Ι9Ι - Ι 4+ - το 9 - Ι 68 - 6τ Ι
- Ιο9
- Ι 9ο Ι ξ9 - Ι 8+ -
ζ Δζ - Ι ο6 - τ6z
Ι9+ - Ι 6+ - z 62 - Ι Ι6 - &6+
- ΔΟΙ
- Ι 8ο ι Ω9 - τ ο5 - Εζ ο - Ι Ζ6 - 62 4
- Ι 6Ο Ι 49 | - Ι9ι - Εζ z - Ι έ6 - 6τ Δ.
* Ι ΙΟ 69Ι - Ι 9 το - Σz + - *6τ - 66τ
- Ι Ι Ι ΖΙ ο - Ι Ε5 -
Εζ ς - 96τ - οοε
Α.Εζ - Ι 96 - Εο Ι
- Ι τΙ τΔΙ
ΔΙ 8 - Ι99 - ο 88 - Ι 46 - εοε
- Ι έ1
- . ΣΙψ ΔΙ S - . Ι 99 - ζ of - 861 - 4οε
- ΙΙ 9 Ι 94 - Ι 9Δ - και Ψ Ι - Ι 66 - Ε. 9ο
- Ι 8S κι-
ο ξt" - οοζ - 8 8ό
- Ι Ι9 441
Ι 64 - Ι S Τ6 - ΖΨ ψ Η " - τοο - 6οε
- Ι ΙΔ
- Ι Ι8 Ι 18 - Ι ω9 -
9+τ - του - Ε Ιο
Ι8ζ - ΙΩΙ - Αίγο - ξοο - ΕΙz
- ΙΙ6
- ΖΙ Ο 81 + - Ι τg - ψτ 6 - "oo - - ΕΙ+
Ι8S - Ι έ9 και ΟS - oo9 - 8Ις
- 1τι -

- Ι το ι 48 - Ι +9 -
Ζ τS 9οο - Ζτε
Ι 88 - Ι S9 -
και 9 + - 4οο - έι8
- ετI - Ι 99 - zS9 - 8οζ - 8 oz
- f ψτ Ι 6ο
Ι6Ι
Α Ι 49 - και 9 Δ. - 6ου - Ιτε
- . Ι ο3
- 89τ. - ο 89 " ΖΙΟ - 8 ξζ
- 9τι Ι 86
ο9ο " &Ι Ι - ΕΣ Ω
- Ι Ζz Ι6ψ - Ι 69 -
Ι ο4 19ο - τ ι και - 9τε
- Ι ο8 Ι 96 - - "

- ΙΔΙ - έ9ο - ΞΙΕ - 8z8

- Ι 6ζ Δ61 Ι
Ι 66 - Ι z.Δ - 9ο + - οΙΦ - εξ ο
- ΙΕο
Οζ, Ο - Ι ΕΔ - 99ζ - οΙ3 - εξ Ι
- ΙΕ Ι
Οζ ζ - ΨΔΙ - 89ο - ο Ι9 - έξ8
- ΙΕz
- Ι8$ ψοζ - Ι SΔ - 69ο - ΖΙτ - ζεε
- ΙΕφ Soz - Ι 94 - ΙΔο
ξΔο
- το
-
και -
Ζ Ι6
5εέ
---- Ε Ε Δ
- Ι 8ς Δοο - Ι Δ4 -
- οζο - Εξ 6
- Ι 98 βοξ3 - Ι 84 -
+7Ζο
- Ιζζ. - τνε
Ζ, Ι Ο - Ι 6Δ - και SΖ
- Ι ΕΔ
2Ι 2 - Ι 8ο - 44ο - ο και Ζ - Ε τ+
- ΙΕ8
ΖΙΕ
- Ι8Ι ν-
84ο - - ξτό - 8 ++
- Ι 68
ο19 - Ι8τ - 8ζ Ο - Φτο - ς+8
- Ι Οψ
ο8 Ι * $τε - 9t"ε
- Ιψ1 Ιε Δ - Ι έ8 -
 οι!ίΡΗ ομίpΞΙ ομίΡΞΙ, ofttp:Η ontp:ί
τpuouμίS tΙ Ο 1η *Β "puourτις ΙΙ Ο n Β ΗptiouίS tΙ Ο n "ε

895 Β
Βεα 9ττ δεq ε 8+ 3ud 3Φ.
ψ. 1 Ι 8ed ε οι 3εα Δfν 5
- Δττ -. 8$ο ο 69 φ1ζ - έτι - 449
8ττ.- ε9Ι ο4ο Ψ Ι Ε "Η - 8 τι 8Ζt"
- τ 6ζ Ε ΕΩ τZτ ψΙ 9 - ειξ gt" ο
- ξτ ο Ε 98 ο ζΔ ΨΙ9 - ντε 8+ Ι
- τ 18 ξε |ς ξΔζ φΙ8 - ΕΙS Ψ έ8
- τετ 8 99 "Ζο ΨΙ6 - 9τε 8Ψ +
- και Ε8 8 49 SΖτ fν Ιz - Ζιέ 989
- ξ2 f 8 69 94ο ζ{y 8 - τε 8 ν 48
- 2&9 ο98 44ο Ψ ψz - ΕΙ6 Ψ 68
- 9ξο ζ98 84ο 9 9ο - 8 oz οόψ
- Ζ8τ. ξ98 27 6.Δ +7 και Δ - ΕΖΙ ψ' 26
- 8ξa: S98 8ζ ο ζ+7 6 - Ε Ζ τ: 6ί7 3
- 682 498 ζ8Ι Ψ 19 - ξzΕ 964,
- 2 ot 898 Ζ8ε φ' 8 z - +τε 96ν
- zΗ Ι Ζε ο 8ο 8 Είν ψ - 8z9 86+
- 2 +z ΙΔε 8ο + Ψ&9 - 9τε ψ 66
- 2 Ε+ 8 ξΔ z8$ Είν Δ - 8 Δε o5 2
- τ ++ 8 ψΔ ο 98 ψ 88 - τ8 8 9' το
- Ψτ ς 948 48ο otry - 8 και 6 +oS
- 9+τ 448 88ο ψ+Ι - Ο88 S So
- z Δ+ 648 68ο " !8 - ΕΕΙ Δο5
- 2 8+ ξ ο8 ο ο6 Ψψψ - Ε9 2 S 6o .
- και 6+7 τ88 16ο 9++ - 889 S Ιο
" ο Sο ξ88 76ο t" Δt - ΕΕ ψ SΙ1
" ο9Ι 88 9 Ζ 86 6+79 - Εξ 9 15 ε
- 2Ωτ 988 +6ο St" ο - 9ξε 9. Ι +7
- z ΕΩ 8 88 S6ο ν 9z - ΕΕΔ 9. Ι Ω
- και 9 Η Ε 68 96ο Ψ99 - 8 88 S ΙΔ
- ζ99 68 Ι Δ6τ Ψ9 9 - ΕΕ 6 9. Ι 8
τ. 99 68 ε 86ο 99t" - 8 Ψο οτς
" τ9Δ 66z και 83 | - ΨΕ Ι τS 1
+6ξ
τ: S 8 96ξ oοξ Ψ 69 - τ+ε 5 Ετ
τ. "69 468 8ο Ι 99 Ι - Ψξ ξ 9 ψz
ο9z 669 8 το τ9+ - 78 + 9τς
9ζ Ι ν οΟ εοε +9+ - 8Ψς * ΔτS
τ9τ y το 8ο+ S9+ - ε 99 S 6o
- έ9ο ψο{ν 8οS 499 - 8 Δ+ Ε9 Ι
- 9τ + ofν S ξ 9ο 69+ - 8+ε Ε9 τ
59τ ν 9ο Δο8 οζt, * 8 6+ 9 και +
" 99τ. ofν 8 . 8ο8 Ζfν τ " 8Sο έ9 9
ο Δ9 γ' 6ο εΖν - 8 19 g Δg
6οε ". *
 Δώ ΧΧ Δίδh
Ο!!!ΡΕΙ ομίΡΗ ομίpΞΙ ομίΡΞΙ ΟΗΙΡΗ ΟΡΙΡΕΙ
"ΙΡuouΙτις ΙΙ Ο In "t "Ιpuou.τις ΙΙ Ο n "Β "Ιpuouiίς ί! Ο n "Β
ά 3 τςε 8ed 6ξs 3ed +6ε δεd το9 8ed εν 9 3εξί 699
- και ς ε - S of - S68 ξο9 - Ζξ" - ο49
- ε5+ - S of - ε 96 ο9 9 - ε" 8 τ49
- 8ς9 - 9 ++ - 468 4ο9 - ; 68 ξ49
- ε 99 - 9+9 - 868 6ο9 - ; Ψο SΖ9
- ε Δς - 4+9 - 668 9Ιο - ;ΨΙ 449
- έ και 8 - 8+5 - oof" 91 Ι - {y τ} 849
- ε 69 - 5 6+ - ofν 1 9ΙΕ - #ν ξ# 89 Ι
- 98 ο - $ 19 - ν τΟ 19 S - ψψ ψ 89 +
- 98 1 - 9. ξ9 . Εofν 419 - ψ+9 989
- ζ98 - $9 + - Οψ # 819 - + 9+ 489
- έ98 - 5 9 και - ofν 9 9 οτ 689
- Ζ+"
- +9ε - 995 - 9ot ΙτΩ - ψ 8+ Ι69
- S98 - 859 και - Δο+ ξτ9 -, 6Ψί τ69
- 998 - ο95 - 8ον Sζ9 - ; Sο +69
- ε Ζ9 - 195 - : 6ο 9ζ9 - ίν 5 Ι 969
- 89ε - έ99 - Ψ Ιο z9 8 - ψ 9ζ 469
- 69ε - +99 - ΨΙ Ι 6τ9 - ;S8 669
- οΖε - 995 - ψ1z έ9 Ι - ζ+ + Ιο4
- ΙΖg - 499 - ΨΙ 8 ξέ9 - Ψ Sς το4
- τΖε - 699 - ψ 1φ +έ9 - + 9s +o4.
- έΔε - ο45 - Ιt" Ω έ9 9 - ! 49 9ο4
- Ε ΨΔ - Ι4S - Ιt 9 489 - Ψ 89 Δο4
- Ζg ς - ξ49 - + ΔΙ έ9 6 - ψ 69 6ο4
- 948 - ψΔΩ - ;Ι8 o+9 - ο9t ΙΔ ο
- ΖΖε - 949 - ψ ι6 τ+9 - 9+ Ι 14 τ
- 82€ - 445 - ι γ zο έ+9 - τ9t ΙΔ #
- 62€ - 649 - ψ 12 +9 9 - ε9+ ΖΙ9
- ε ο8 - ο85 - γ 2z 999 - (ου)99" 414
- 18ε - τ89 - τfν 9 899 - 494 614
- ε8ε - έ8S - zψ φ 6+9 - 89+ 4 1o
- έ8€ - S89 - ί ε5 S9 1 - 69+ 4 το
- ε ψ8 - 489 - 9εί ζ99 - Ζίν ο
- g89 - 885 - Δτίν 9$+ - ν ΔΙ
Ά
τ4
- 988 - 69 Ο - y z9 59 $ - ζΔίν 4 Ζό
- . Ζ8ε - 165 - ψ 6z 499 - ΕΔ" 6ο4
- 888 - ξ65 - 84' ο 899 - ψΔψ 184
- 688 - 865 ΕΨ Ι Ο99 ,- Δt 5 τέ4
- ο6ε - 969 ίν 8 ζ ζ99 - 94+
- 16g - 869 Εξ#ν ξ99 - Δ.Δ."
ζέz
84
- τ6ε
- ξ6ξ
- 669
- 1ο9 : Ε{ν ψ
ζξ{ν
599. - -(ο9)9lt 8ξ4
19ος - 42" - έει
 Ψ9 %ξ Ψυ "

Εditio Εditio Εditio Εditio Εditio Εditio

Sirmondi. nou a Sirmondi. 11 Ο ίl a. Sirmondi. 11 Ο ll a»

Ρεg. 478 Ρ3.3. 74 Ι Pag. 5 2ο Pag. 8 ΙΙ Pag. 562 Ρag. 878

479 743 - 52 Ι - 8 Ι2 - 563 - 879
- 48ο 745 - 522 - 8 Ι4 - 564 - 88 r
48 Ι 746 - 5 23 - 8Ι5 - 565 - 883
482 743 - 524 - 8 Ι7 - 566 - 885
483 75 ο - 5 25 - 8Ι8 - ' 567 - 886
484 75 Ι - 5 26 - 82ο - 568 - 888
485 753 - 5 27 - 82 Ι. - 569 - 889
486 755 - 528 - 823 - 57ο - 89 r
487 756 - 529 - 825 - 57Ι - 892
488 758 - 53Ο - 827 - 572 - 894
489 76ο - 53 Ι - 828 - 573 - 896
49ο 762 - 532 - 83ο - 574 - 897
49 Ι 763 - 533 - 832 - 575 - 899
492 765 - 534 - 833 - 576 - 9or
- 493 766 - 535 - 835 - 577 - 9ο3
494 768 - 536 - 836 - 578 - 9ο4
495 769 - 537 - 838 - 579 - 9ο6
496 77 Ι - 538 - 839 - 58ο - 9ο7
497 772 - 539 - 84 Ι. - 581 - 9ο9
498 774 - 54ο - 842 - 582 - 9 Ιπ
499 77ό - 54Ι - 844 - 583 - 913
5Οο 777 - 542 - 845 - 584 - 9 Ι4
5ο Ι 779 - 543 - 847 - 585 - 9 τ7
5ο2 78 - 544 - 849 - 586 - 919
5 ο3 783 - 545 - 85 Ο - 587 - 92r
5ο 4 784 - 546 - -852 - 588 - 923
5ο 5 786 - 547 - 854 - 589 - 924
5ο6 788 - 548 - 855 - 59ο - 926
5 ο7 789 - 549 - 857 - 59 Ι - 927
5ο3 79 Ι - 55ο - 858 - 592 - 929
5ο 9 792 - 55 Ι - 86ο - 593 - 93 Ι
5 Ιο 794 - 552 - 862 - 594 - 933
5Ιτ 796 - 553 - 863 - 595 - 934
5Ι2 798 - 554 - 865 - 596 - 936
5Ι3 799 - 555 - 866 - 597 - 938
5 Ι.4 8ο Ι - 55 6 - 868 - 598 - 94ο
5 Ι5 8ο 2 - 557 - 87ο - 599 - 941
5 16 8 ο4 - 553 - 87 Ι - 6oo - 943
517 8ο6 - 5 59 - 873 - 6ο Ι - 945
5 Ι8 8 ο8 - 56ο -ο 875 - 6ο2 - 947
519 8ο9 - 56 Ι - 876 - 6ο3 - 95 ο
 Ψ9 3% Ψ9
Εditio Εditio Εditio Εditio Εditio Εditic
Sirmondi. Ω Ο Ll a. Sirmondi. - Π Ο Ll a. Sirmondi. 'n o ua.
Ρag. 6ο4 Pag. 952 Ρag. 646 Ρag. ι ο44 Ρag. 688 Ρag. ΙΙ 2 Ι

6o5 -"
954 647 - Ιο47 689 Ι Ι 23
6ο6 956 648 Ιο49 69ο Ι Ι 24.
6ο7 958 649 1ο5 Ι 69 Ι ΙΙ 26.
6ο8 96ο 65 ο Ι ο 52 692 Ι Ι 28.
6og 962 65 Ι ΙΟ54 693 Ι και 3ο.
6 Ιο 965 65 2 Ιο5 6 694 Ι Ι32
6Ι Ι 968 65 3 Ιο58 695 Ι Ι 34
6Ι2 97ο 65 4 Ι ο 6Ο 696 Ι 136
6Ι3 973 655 Ιο62 697 Ιι 3 8
6 Ι4 975 656 Ιο63 698 Ι Ι 39
6Ι5 977 657 Ιο65 699 Ι 14 Ι
616 979 658 Ιο67 7oo Ι ! 42
617 98 ί 659 1 ο 69 7ο Ι Ι Ι 44
6Ι8 983 66ο Ι ο7 1 7ο2 Ι 1 45
619 986 66 Ι Ιο73 7ο3 Ι Ι 47
62ο 988 662 Ιο75 7ο4 Ι 149
62 Ι 99ο 663 1ο77 7ο 5 Ι Ι5Ο
622 992 Ιο78 7ο6 152
623 994 Ιο8ο 7ο7 Ι 153
624 996 Ι ο8 Ι 7ο8 1 54
625 998 Ι ο83 7ο9 Ι 156
626 999 το84 7 Ιο 1 ι 58
627 ΙΟ Ο Ι Ιο86 7Ι Ι Ι 159
628 Ιοο3 1 ο87 7Ι 2 Ι Ι6Ι
Ιοο5 67 Ι. 1 Ι 62
629 Ιο9ο 7Ι3
63ο Ιοο7 Ιο92 714 Ι Ι 64
63 Ι ΙΟΙΟ Ιο94 7Ι5 Ι Ι 65
ΙΟΙ2 Ιο96 7Ι6 Ι Ι 67
632
633 Υ ο 13 Ιο97 7 17 Ι Ι 68'
634 Ιο Ι6 Ιο99 7Ι8 1 17ο
635 Ιο Ι7 Ι ΙΟ Ι 7Ι9 Ι Ι7 Ι
636 Ι Ο2Ο Ι ΙΟ3 72ο Ι 173
637 Ι Ο 22 Ι Ιο5 72 Ι Ι 75
638 1 Ο 23 Ι Ι ο7 722 Ι 177,
639 ΙΟ2 5 Ι Ι ο3 723 Ι 179
Ι Ι ΙΟ Ι Ι8 Ι
64ο Ι ο 27 682 724
Ι Ι Ι2 Ι 183
641 , Ιο3 ο 725
Ι Ι 34
642 Ι Ο 34 Ι Ι Ι 4. 726
Ι Ι Ι6 Ι 186
643 Ιο37 727
728 Ι Ι 88
644 Ιο4ο Ι Ι Ι7
Ι Ι 39
645 Ι Ο 42 τι 19 : 729
 Εditio
Ψν κ Ψν
Εditio Εditio Εditio Εditio
Εditio
Sirmondi. Ω Ο Ll al. Sirmondi. ' Sirmondi.
n o u a. Π Ο ll a»

Ρag. 73ο Ρ21g Ι Ι9 Ι Pag. 77 Ρag. 1269 Ρag. 812 Ρag. 1337
Ι Ι 93 - 772 -- 127 ι - 8 Ι3 - Ι 338
- 73 Ι
- 773 - Ι 273 - 8 Ι4 Ι339
- 732 Ι Ι 95
Ι Ι 96 - 774 - Ι 275 - , 8Ι5 Ι 34 Ι
- 733
Ι Ι98 - 775 - 1277 - 8 Ι6 Ι 3 42
- 734
Ι 2οΟ - 776 - 1278 - 8 17 1344
- 735 - 8 Ι8
τao2 - 777 - 128ο Ι 3 45
- 736
- 737 Ι 2 Ο4 - 778 - Ι 282 - 8 19 Ι 346
ι 2ο6 - - 779- - Ι 284 - , 82ο Ι 348
- 738
- 78ο - - 1286 - 82 ί Ι.349
- 739 Ι 2ο9
Ι 21 ο - 78τ- - 1288 - '822 Ι3 5 Ι
74ο
74 I . Ι2Ι2 - 782 - Ι 289 - 823 Ι 352
- 742 Ι2Ι4 - 783 - 1 29 Ι - 824' Ι354
Ι2Ι6 - 784 - Ι 293 - , 825. κ Ι 355
- 743
Ι2Ι8 - 785 - 1 295 - : 826. Ι.357
- 744
Ι 22Ο . - 786 - 1 296 -- 8 27 Ι 358
"- 745
Ι 222 - 787 - 1 298 - 828 Ι 3 6ο
- 746
- 747 1 224 - 788 - 13oo - 829 136 Ι
- 748 1 226 - 789 - 13ο Ι - 83ο Ι363
- 749 1 228 - 79ο. - 13ο3 - 831 Ι.364
- 75 ο Ι 23 σ - 79 ι - 13ο5 - 832 Ι 366
- 75 Ι Ι 232 - 792 - 13ο6 - : 833 Ι 367
- 752 τ 233 - 793 - 13ο8 - 834. Ι.369
- 753 Ι 235 - 794 - 13ο9 - 835 Ι37ο
Ι 237 - 795 - 13 Ι 1 - 836 Ι 372
- 754
Ι 239 - 796 - Ι 3 Ι2 - 837 Ι 373
- 755
1242 - 797 - - Ι3 Ι4 - 838 Ι 374
- 756
- 757 1 243 - 798 - Ι.316 - 839 ι 376
1 245. - 799 - Ι.318 - 84ο Ι 377
- 758
- 759 Ι 247 - 8ος - Ι 3 19 - 84Ι 1 379
. 8Ο Ι - Ι 32Ο αυ 842 Ι 38ο
- 76ο Ι 248
- 76 r Ι 25ο - 8ο2 - 1322 - 843 Ι 382
Ι 252 " - 8ο3 - 1323 - 844 Ι 383
- 762
• 8ο4 - 1325 - 845 Ι 28 5
- 763 Ι 254
- 764 Ι255 - 8ο 5 - Σ 327 - 846 Ι 386
- 765 Ι 258 - 8ο6 - 1328 - 847 Ι 388
- 766 Ι 26ο - 8 ο7 - Ι 329 - 848 Ι389
Ι 26 Ι - 8ο 8 - Ι 33 Ι - 849 Ι 39 Ι
- 767
- 768 Ι 263 - 8ο9 - 1332 - 85 ο Ι 392
- 769 Ι 265 - 8 Ιο - Ι 334 - 85 Ι 1 394
- 77ο Ι 267 - 8Ι Ι - Ι 335 " 852 Ι 395
λΟ.Ι. , είκ είi.
έτΩ 1 - o+6 - , 19+ 1 - 968 -
ττΩ Ι - 69 6 - Ιο9+ 1 - $ 68 -
- -
48Ωt - τ86 - Ιοτ 41 - 8: 6 - ' 89+1 -(ου)*68
έ89 Ι - Ι 86 - i 6Ι Ω Ι - 1ί 6 - | 24+ 1 - 568 -
18 και 1 - ο86 - | 8, 9 Ι- - 9ί 6 - Ω Ω+ Ι - +68 -
ο8 Ω Ι 6ί6 - 5&β - ζψ Ι 4 68 -
829 1 - - "- 846 - Ι ΔΩ !Ι Ω! !Ι -
θ- +ί 6 - ΙτΨ 4+ 1 -
- τ68 -
229 Ι - 226 - i+ΙΩΙ - 4:6 - 1 1 5+ 1 - - 1 68 -
και 441 - 926 - τι4τ - τί6 - | 6**Ι - (ου) ο68
+ 44 Ι - 446 - ι ΙΩΙ. - 146 - 18++ 1 - 488 -
4Δ Ω Ι +ι 6 οΙΩ τ ο ί6 Δψψ Ι 988
ΙΔΩ Ι - - 446 - ι- 18ος 1 -
- 6τό - "- 14**Ι - η- 388. - -
ο29 τ - τΔ 6 - ΙΔο Ω Ι - - 8 τ8 - Ι ***Ι" - "88 -
89 και 1 * - ι 46 - ΙΩoΩ 1 - - 2τ 6 - ΙτΨf Ι - έ88 -
29 9 Ι οί6 - +οΩ Ι 9ε6 1++ Ι «- , τ88 -
- "- -
Ω9 9 Ι - 696 - Ι τοΩ τ - 9 τ8 - off Ι - Ι 88 -
+9 9 Ι - 896 - Ι Ι οΩ Ι - Ψt 6 - 84 * Ι - ο88 -
τ9 9 Ι - 196 - | 66+ Ι - έτ 6 - | L ί+ Ι - 648 -
1991 - 996 - 86+ 1 - ττ6 - ! ! t+ Ι - 818 -
89 $ 1 - - +96 - Ι Ω6+ 1 - οτ 6 - Ι τ ί+ Ι - 948 -
Α S$1 - 4 96 - + 6+ Ι - 6Ι 6 - 19 + 1 - 9 L8 -
και 44 τ. - τ96 -, Ιτ 6+ 1 - 8 τ6 - Ι 6τ+1 - +48 -
+9 9 Ι - 196 - Ι 6+ 1 - Δ:6 - 8t+ 1 - : 18 -
τΩ Ω Ι - ο96 - ο6+ Ι - 9Ι6 - 9 τΨΙ - τ18 -
1$9 Ι - 646 - 188+ 1 - 4 16 - 4 τ+ Ι - Ι 48 -
6ΨΩ Ι 8Ω 6 Δ. 8 + Ι +16 - 4 τ+ Ι οι 8
- - - Ρ- -
8+ 4 Ι - Δ Ω6 - Ι Ω8+ 1 - 4 Ι 6. - τ τf Ι - 698 -
2+9 Ι - 946 - |+8+ 1 . - τ ι6 - Ιοτ+ 1 - 898 -
4+9 Ι - $ 46 - 9 8+ Ι - Ι Ι6 - 6Ι+Ι - L98 -
ψψ Ω. 1 +!6 - 18+ 1 - ο1 6 - Δ. 1 + 1 998
τ+ 4 Ι ί-
- 8 %6 - o8+ Ι - 6ο 6 - 9 Ι+ 1 -- 498 - -
1+ 4 Ι - τΩ6 - Ι 81+ Ι - 8ο6 - Ι Ω 1+1 " - "98 -
69 4 Ι - Ι Ω6 - ΙΔ.Δt t - Lo6 - 9 τΨΙ - 498 -
8ξ Ω Ι - οΩ6 - Ι Ω ί+ 1 - 9ο6 - ! ιτ+ Ι . - τ 98 - ,
9ξ 9 Ι - 6+6 - +Δ+ 1 - 4ο6 - 6ot Ι - 198 -
+ και 9 Ι - 8+6 - 8ΔΕ Ι - +o6 - | Lo+ Ι - ο98 -
έt 4 Ι - Ιθ6 - Ι Δ+ Ι - to6 - 19of Ι - 69 8 -
τ$ 9 Ι - 9+6 - , o Ιt Ι - το6 - Η "o+ Ι - 898 -
of 9 Ι - 4+6 - Ι 89 + 1 - 1 ο6 - ! ! of Ι - Δ. 48. -
6τ 4 τ - ++6 - Δ9+ 1 - oo6 - ι οφ 1 - 9 48 -
Στ$ 1 - 9+6 - 49+ 1 - 668 - Ιοοφ ι - και 48 -
9τ και 1 - τ +6 - 1 +9+ τ - 868 - 66 9 Ι - Ψ$8 -
*τ 9 τ δεά 1+ 6, Βua το+1 3ed 168 Βεά 164 I 3ed , 4 48 δεά
"Β 11 Ο tΙ Ηpτιοαι τις | t n ο τι ΗpuοτιιπS tn ο τι ηpuotulis
οτιτpΞΙ ο!!!ΡΞΙ Ι onΙΡΗ ομίΡΗ ο!!!ΡΞΙ
Δώ
@ κ. onΙΡΞΙ
 Τ Ο Υ Μ Α Κ Α Ρ Ι Ο Υ

Θ Ε Ο ΔΩ Ρ Η Τ Ο Υ
ΕΠΙΣΚΟ Π Ο Υ ΚΥΡΟΥ
Ε ΙΣ ΤΑ Α Π Ο ΡΑ Τ ΗΣ ΘΕΙΑΣ Γ Ρ Α Φ ΗΣ
κατ' εκλογήν,
Β Ε Α Τ Ι

Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι,
ΕΡ Ι S ΟΟΡ Ι CΥ R ΕΝS ΙS,
ΟVΕSΤΙΟΝΕS SELΕCΤΑΕ ΙΝ LoCΑ DIFFICILΙΑ SCRΙΡΤVRΑΕ SΑCRΑΕ.
? Ιoanne Pico Prcβde cle/ium inqujitoriarum Senatκι Ρarijienβ, interpretc,
ΠΡΟΛΟΓΟΣ 1). ΡΑ ΑΕΕΑ ΤΙΟ. ,
αι άλλοι μένφιλομαθείς άν
Κ δρες επηγγείλαντο διαλύ.
σαι της θείας γραφής τα
mbiguar diuinte/iriptu
να φuaftoner θ' alii γuέ.
dem. βudioβ υiri eno
δοκούντα είναι ζητήματα και των dandar/i/έeperunt , υt in bir
μεν αναπτύξα τον νούντων δε τας υel/km/um aperirent, υc/ Cau/ar
αιτίας δηλώσαι και απαξαπλώς o/tenderent, omnia demum φer
απoφήναι σαφή τα τοις πολλοίς και /picua redderent , ηude υu/go
aίβru/iora υiderentur. Τιι υε
τοιαύτα φαινόμενα, συ δε διαφε, νo mepre ceterir, filtorum cart/.
ρόντως, φίλτατε παίδων Υπάτιε, βme Ηypati, vt boc prafaren
τετό με πράξαι παρώτρυνας πολ magnopere bortatu, er , υrile
mul
1) Αbefta Codice nugu/fano, φuiinίcribitur, Του μακαρίου Θεοδωρήτου εις τα άτορα
τη θεία, γραφή, κατ' εκλογήν. Ιncipit hic Codex, cuius variantes Ιεξtiones no
τaru digniotes margini fubliciendas είie duximus, a Qμαίtionς Ιεςunda in
Geucfin.
Β. Τbεod. Τom. Ι. Α
 2 p R ΑΕ Ε Α Τ Ι Ο.
ηultir boc etiam οφur futurum λοις ωφέλιμον έσεθαι και τόδε το
omnino affirmanυ. Ωuamobrem σύγγραμμα λίαν ισχυρισάμενος,
Jicet infirma ε/emυaletudinela, ουδήένεκα, καίτοι το σώματος εκ
* ύorem * bunc non recu/aut: θaud
εύμοι διακειμένε, τόνδε προειλόμην
ηribi/ane confidenυ, /ed ili 7με
βιες ita con/tribi iu/it lp/fuυ τον πόνον εκ εμαυτώ γε θαρρών,
επim εβ, latentem in litera /en αλλά τώταύθ' ούτω συγγραφήνα
έentiam demoκβrare Νam ξ7 προστεταχότι αυτούγάρεσιν επι.
έm/ncri euangelii, per paraύο δείξαι την εν τω γράμματ, κεκρυμ,
Ιαι docebat, θ' eorum ηude ού. μένην διάνοιαν αυτός γάς καν τοις
/curiu difia fuerant interpre. ιεροί, ευαγγελίοις, και παραβολικώς
τationem φrofèrebat. Αύ εο
ήgitur intelligentie radium im, την διδασκαλίαν προσέφερε και των
ρlorany, Spirituυ /anji adyta αινιγματωδώς ερημένων εποιείτο
penetrare conabor. Sriendum
την ερμηνείαν, παρ' αυτού τοίνυν
αμιεm εβ ante omnia, non εμη της νοεράς ακτίνος αντιβολήσας
dem omnibur inquirendi /ίορμη τυχεϊν,τώντέπαναγίου πνεύματος
ας finem el/ε. Sunt enim 4με αδύτων κατατoλμήσαι πειράσομαι.
impie/tifitantur, diuinam/ari,
pturam nunc tanquam non reda
Ισέον δε προ των άλλων απάντων,
precipientem, nunc υcluti αon ως ουχ άπαντες σύμφωνον έχoυσι
τνaria docentem redarguere βu της ερωτήσεως τον σκοπόν, αλλ' οι
denter alii υero difiendi βudio μεν δυσσεβώς ερωτώσι, διελέγχεν
ηuerunt, θ' inuemire capiunt οιόμενοι την θείαν γραφήν νύνμεν,ως
ηuod quaritur. Μου είgo θ' εκ ορθάπαιδεύoυσαν νύνδε, ως εναν.
ίla/pbema illorum ora Deo fa
υente obβruemuυ , diuinde /tri τία διδάσκουσαν, οι δε φιλομαθώς ζη,
ρture o/fendenter tum con/o- τέσι,κ, ποθούσιν ευρείν τό ζητούμε,
ηantem , tum optimam ε//e do νον κακείνων τοίνυν εμφράξομεν, συν
είrinam, θ' έβir, ηuoad rom/z- Θεώ φάνα, ταβλάσφημα σόματα,
ηui licabit, dubiarum quaftio., της θείας επιδεικνύντες γραφής κο
ηum explanationem promemuυ. την συμφωνίαν, κό την αρίσην διδα
Ρrincipium autem ducemu aύ σκαλίαν και τέτοις ως οιόν τε των
ήp/ο εreationi, principio. Η ες επαπoρεμένων την λύσιν προσοί.
εnim diuinitu, in/piratae /ari σομεναρχήνδετέτων ποιήσομα της
pttιrae principium εβ, ξ" εχογ. κIίσεως την αρχήν, αύτη γαρ αρχή
dium.
κο προοίμιοντής θεοπνεύσε γραφής,
ΕΙΣ
7.

ΕΙΣ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΙΝ.

ΙΝ G Ε Ν Ε S ΙΝ.
ΕΡΩΤΗΣΙΣ α'. ΙΝΤΕRRΟGΑΤΙΟ Ι.
Τί δή ποτε μη πρoτέταχε της των Ωμam ob cau/am ante rerum
όλων δημιουργίας θεολογίαν, omnium opificium /ariptor narra
είοnem de Deo κon ν/fi
ο συ/γραφεύς; ruίr *
-ΑΠΟΚΡΙΣΙΣ. R Ε S Ρ Ο Ν S Ι Ο,

ετρείν είωθε τοις Ι) παι criptura facra res docen

δευομένοις ή θεία γραφή das metiri confueuit ex
diίcipulis: ac perfettis per
τα μαθήματα ο τοίς μεν fεξta proponere, rudibus
τελείοις προσφέρειν τα τέ. autem elementa, eorum
λεια,τοις ατελέσι δε τα σοι. φue facultati conuenien
χειώδη, και τη σφών δυνάμει συμβαί. εί". Cum ergo Αegyptiicrca
νοντα, επειδή τοίνυν Αιγύπτιοι την όρω turam , quat confpicitur, Deum
Conίtituerent, Ifrael autem cum
μένην κτίσιν εθεοποιούντο, τέτοις δε illis diutiffime conuerfatus in
συνδιάγων επί πλείσον ο Ισραήλ ταύ, Pietatem hanc imbibiffet, necefa
της της δυσσεβείας μετέλαχεν, αναγ. rio qua de creatura faire expediat
καίως τα περί της κτίσεως αυτοίς προσ illis proponit, ac diferre «locet, il
Εότιμαθήματα,
ηy,
και διδάσκει διαββή.
κα αρχήν έχετεείναι,και οτι
lam habuiffe initium, & ab ini
verforum Deo creatam effe Νec
tamen theologicum fermoneπι
ποιητήν έχει τον τών όλων θεόν και μην Ρratermilit. Dum enim dixit,
εδ: τoν της θεολογίας παραλέλοιπε
Α" Α Α Α' Α » \ \ \ czlum, terram, βt alias natura
λόγον, τογα; Φανα, τον ερανόν, κ, την Ρartes creatas efie, horumφueopi
γήν, και τα άλλα της κτίσεως μόριά γε. ficem effe Deum vniuerforum de
Μ Μ «ν \ ν

γονένα και δείξαι τέτων δημιεργον τον monίtrauit, theologiam iis, φul
- Υ Υ "- " /

των όλων θεον, αρκέσαν τοις τότε θεο. tune erant, fufficientem propo
Α 2 fuit.

") In Codice guodam Bibliothecae caefarese vindobonenβ legitur πεπαιδευμένοι,

ποπεπιε Αλι Β Ε cι ο Counmentar, dς Biblioth, cacfar, νίudcbonen/ lib. ΙV.
Ρ. 16ι.n. CLΧΙV.
 "

Α'

4 Β. Τ Η Ε o Do R Ε Τ t
(uit. Νamillorum declarauit ori
λογίαν επήνεγκε των μεν γαρ εδή.
ginem: at huius reperire nequiuit λωσε την αρχήν τέ δε ευρείν εκ ίσχυ
initium. Ιdeoque cum Deum norit
arternum, φuem vniuerficreatorem σε την αρχήν και αίδιον τοίνυν εγνω
appellauit, & creatorem bonum, κώς τον θεόν, και ποιητήν το παντός
fapientiflima concordia quod theo ονομάσας, και αγαθόν ποιητήν, τα
logicum eft cum phyfiologico co φυσιολογικώ το θεολογικόν μάλα σο.
pulauit. Iam autem φui hac doce Φώς συνήςμοσεν, άλλως δε προμεμα.
bantur, alias didicerant Deum efle ν
θήκεσαν οι ταύτα διδασκόμενοι τ8 θε3
acternum. Diuinus enim Μofes
a Deo omnium miffus in ΑΕgy
το αίδιον, αποσαλείς γας εις Αίγυπτον
ptum, iutius eft dicere tribulibus
παρα τg θεέ των όλων ο θεσπέσιος
fuis, a) Ωμi ε/t, mifit me adυου. Μωυσής, προσετάχθη τοις, ομοφύ.
Ιftud autem , Ωui g/f, aternita λοις ειπείν, ο ών απέςαλκέ με προς
tem ignificat. Conftat porro (tu υμάς, το δε ο ών,τέ αιδίg δηλωτικόν έτι.
diotis, illa prius φuam hacc efle δήλον δε τοις φιλομαθέσιν, ως εκείνα
dicta. Ιllam enim diίciplinam eis προ τούτων ερβέθη, εκείνην γας αυ.
ΑΕgyptum adhuc incolentibus ex τοις την διδασκαλίαν έτι την Αίγυ.
hibuit, hac autem componebat in πτον οικούσι προσήνεγκε, ταύτα δε εν
deferto.
τη ερήμω συνέγραφε
ΙΝ ΤΕR R. ΙΙ. Ε Ρ Ω Τ. β.
Ωuamobren non meminit creationir Τί δήποτε της των αγfλωνεκεμνήθη
Αngelorum 2 δημιεργίας:
ui lege regebantur, folidz σερφόν έχον έδε βέβαιον οι
υδεν ι)
vel conftantis virtutis nihil
habebant. Μox enim poft plura & ι νομοθετούμενοι αυτίκα γεν μετά
ineffabilia miracula , imaginem τα πολλα και άφρασα θαύματα, την
viruli Deum falutauerunt, Qμσd εικόνα τό μόσχε θεόν ανηγόρευσαν οι
«fi tam facile fibi Deos * finxerunt δε τα των κτηνων ινδάλματα βαδίως
e iumentorum fimulacris, quid έτως θεοποιήσαντες , τί εκ αν έδρα,
non perpetraturi fuiίtent, invifi σαν, ει των αοράτων φύσεων την γνώ.
bilis natura notitiam affecuti? Ηu
iusce rei gratia Deus vniuertitatis σιν εδέξαντος τούτου χάριν μέχρι της
conditor, neminem veterum allo τέ Αβραάμτελειότήloς,ουδενί των πά
cutus eft per Αngelum, vsque ad λαι ανθρώπων δι' αγιέλου o των όλων
τempora integerrimiΑbrahz, Pri διελέχθη, θεός επί δε της "Αγαρ
mum enim tempore Αgar diuinus πρώτον αγfέλου μνήμην ο θεσπέσιος
Μofes meminit Αngeli, idque iu
1ti(lima de caufa. Νam Αgar ty εποιήσατο Μωύσης και μάλα εικό
pum gerebat veteris Τeftamenti, τως τύπος γας ή "Αγας της πα
ίccundum diuinum Αpoftolum: λαιάς διαθήκης κατά τον θείον απόσο
ι)Αgar enim, inquit, Sina mon, είt λον, το γας "Αγας, φησί, 2) Σινά
οζος
1)Στείβόν. Ιta quogue Codex augu/ianu, In Cod. CLΧV. Bibliothecae caef υjndoύ.
legitur έτερον, (τείte Ι Α Μ και ε cτο lib. ΙV.p.165.) ex ofcitantia, vt videtur, Li
bratii, vocern CΤ Ε ΡΡΟΝ legentis έτερον, cui errorifimilitudo, φuae eft
inter Sigma veterum & Εψιλον, anfamdarepotuit. 2) Σινά abcίt a Cod. απ'βιβ.
"). Επod. 3, 14. b) Gal. 4, 25.
 ον πεsΤ. ΙΝ GΕΝΕs. CΑΡ. Ι. 5
in Αrabia , coniuntiu ci qua ntino
-- εκ εν εν τη Αραβία, συτοιχεί σε
-- τη ύ, Ιερεσαλήμ, επειδή τοίνυν δι' «/! Ηieru/alem. Cum igitur Ρς:
Αngelos data fit lex, (Difροβ
-. αγγέλων ο νόμος εδόθη διαταγείς τα επin, ait a), per Αngelo, mαπ"
-- γα, φησί οι αγγέλων εν χεις μεσί. mediaroris : & iterumb), Sί qui per
- του και πάλιν, ει ο δι' αγγέλων Αngelo, didiu ft βrmo, fιξία"
: - λαληθείς λόγος εγένετο βέβαιος και εβ βrmur,) aptiίime proféθο
Ϊeus omnium per Αngelum &
μάλα προσφέρως o των όλων θεος foruitutis meminit, & gua aά
2 - α αγγέλου και της δουλείας ανέμνησε, puerum procreandum pertinebant
- και τα περί του τε; θησομένου παιδος .. eftatus eft, Quod autem na,
προηγόρευσεν. ότιδί κτισην έχουσιφύ. τηram creatam habeant Αngeli
: σιν κ. άγγελοι και αρχάγγελοι,και είτι εταμe Αrchangeli, & fiquid aliμά
έτεξόνεςινασώματον, πλην της αγίας είt incorporeum, excepta fanξία
Τrinitate, (criptura diuina nos do
- τειάδος, η θεία σαφώς ημάς διδάσκει
: γραφή, η υμνεί γας και τούτοις Δαβίδ cet aperto Siguidem hos etian
ad laudandum . hortstur David
, παρακελεύεται ο προφήτης ανείτε
εη γας αυτόν, φησί, πάντες οι άγγελοι propheta: c) Laudate, inφuit, εμπι
omne, Αngeli eiu , laudate εμια,
3 αυτού ανήτεαυτόν πάσαι αι δυνάμεις omner virtute ciu: & caufam do,
αυτού. 2) και την αιτίαν διδάσκων cens adiecίt, d) Ωμia ipβαίκτε»
επήγαγε ότι αυτός είπε 3) και εγε, 5' ήίia βιnt, ip/e mandauit, 49"
νήθησαν, αυτός ενετείλατο και εκτίθη κrcπια βιnt & rurfus in aiίο Ρία
σαι και πάλιν εν ετέρω ψαλμώ, ο πο, ε) Ωμίfacit Αngelo fao JΡέ.
τirur, 49' mini/tro /uo, flammam
πειών τους αγγέλους αυτού πνεύματα,
3 και τους λειτουργούς αυτού πυ ός φλό ignir. Εt beati tres pueri diui
- γα, και οι τρείς μακάριοι Ά εν τή ηum hymnum texente" in forna
, καμίνω τον θείον ύμνονυφαίνοντες, κο τό ce, poft praclarum & congruει,
α πανάρισον εκείνο και λίαν αρμόδιο ειρήκό, tidimum illud eκordium, Bened"
2. τες προοίμιον, ευλογείτε πάντα τα cite omnia opera domini. domino»
ποx addunt, BenediciteΑngeli do
5, καιγα κυρίου τον κύριον, ευθύς επήγα. πini domino, omno port/fare" άουι,
ni, domino benedicίτε. Sed de his
ο γ., ευλογείτεάγfέλο κυgίετον κύριον, plura loguiίuperuαραπεμπ exifti
- πάσαα, δυνάμεις κυρίου τον κύξιον αλ
-
-
λά γας παρέλκον οίμ περί τέτων μα πο, oum'huius doξίrina Ρlena fit
"
κρηγορείν. πάσαγας ήθεόπνευσος γξα άνιιιιιιις
γerfa.
inίpirata criptura vnί.
2. φή τηςδετης διδασκαλίας ανάπλεως,
ΙΝΤΕRR. ΙΙΙ,
ΕΡΩΤ. γ. Ρroceduntne Αngeli creatione" εα"
Υ

-:
Πρoυπάρχεσιν έρανό και γής άγιελοι,
ν Υ - x . Η
Ι: θ'terra, anύma cum ci, crcari.
<ς ή συν 4) αυτοί εγένοντο ,
+
/unt 2 .
-
-
ΠΕ μεν εγώ τάς
ζητήσεις υπείληφα.
τοιαύτας
τίς γας
SuΕ equidem huiusmo,
di quzίtiones exiftimaui.
. - Α 3 Νam
ε ") ανεν προφήτης, Γefunt, 2) και την - επήγαγεν. Γef. 3) Και έγινήθησαν,
-

". , Ηacfinem huiusrefρonίionis conftituuntin Codice nofίτο, & in editions gr",

ca, qua cura το κΝs : : : : οι Perif a. 1558, 4, prodit. 4) Cod. τούτοιε.
δή 2) α.αι.3, 9. *) Ηebr.2, 2. . ε) Pf 148, 2. α) ΡΩ 148, 5. ε) Ρί. 193,4
6 Β. Τ Η Ε Ο ΙΟ Ο R Ε ΤΙ

Νam φuid iuuabitno(Ιe, φuando όνησις προσγενήσεται. τοίς εγνωκέσ

«onditi int Αngeli ! Νoui etiam,
φuod diuinus Αpo(tolus pracipi
atadmirando Τimotheo, n) denun
ciare quiburdam, me aliter doccant,
πεque intendant fabuli, ισ’ genealo
gii, interminatir. Dicam tamen,
φuod diuina fcriptura inftituto
«onfentaneum arbitror. Incircum
fcriptam Iolam effe diuinam na
turaun didicimus, φuippe φua in
τον τής των αγγέλων ημιουςγίας ?CΟΣ
ρον; . οίδα δε και τον θείον απόσoλον
τώ θαυμασίω Τιμοθέω παρεγγυώνται,
1) παραγγείλαί τισι , μη ετεξοδι
δασκαλεν, μηδε προσέχειν μύθοις καλ
γενεαλογίας απεφάντοις, 2) ερώ δε
όμως όπερ συμβαίνειν υπειληφα τω
σκοπό της θείας γραφής, απερίγ ΟΖ

creata fit, & principii expers, φον μόνην εδιδάχθημεν είναι την θεί
& acterna. Οua enim effe coepe. αν φύσιν άτε δή άκτισονούσαν, και
* runt, habentilla prorfus * circum άναρχον, και αίδιον τα δε γε αρξάμενα
4criptam fubftantiam. Οuare li τέ είναι περιγεγραμμένον έχει δηλο
cet experten corporum fateamur
Αngelorum effe naturam , cir νότι το είναι, ουκέν και ασώματoν λέ
cumίcriptam tamen illorum fub γοντες είναι των αγγέλων την φύσιν,
4tantiam dicimus Quomodo enim περιγεγράφθαι φαμεν αυτών την υπό
millia millium & decies centena σασιν, πώς γάς άντις νοήσαι χιλίας
millia, iuxta diuinum Danielem,
intelligere φuisquam poffit, nifi χιλιάδας και μυρίας μυριάδας, κατά τον
νnumguernque 1n proprιa cιrcum
θείον Δανιήλ, μή έκασον λογιζόμενος
1criptione concipiat 2 Quod au εν ιδία είναι περιγραφή, αλλ' ότι μεν
*em Αngeli fubίtantiam habeant περιγεγραμμένην έχουσιν οι άγγελοι
«ircumίcriptam , nemo, vt arbi. την ουσίαν, 8θένα αντεξεινοίμα, και
rror, repugnabit: cum Chriftus γαρ των ανθρώπων έκασον υφ' ενός
ΙDominus dixerit, fingulos homi
ηes fubeflefingulorum Αngelorum
έφή τετάχθαι κηδεμονίαν ο δεσπό
procurationί. b) Widete enim, in της 3) Χρισός. 4) οράτε γάς φησι μή
φuit, ne contemnati, υπum ex bir καταφρονήσητε
ενός των ελαχίτων
σminimi», φui in me credunt : 4uin των πισευόντων εις εμέ ότι οι άγγελοι
Αngeli corum υίdent/emφεν ficien, αυτών διαπαντός το πρόσωπον ορώσι
parri, mci, ηui in caeli, εβ. Quin τέπατρός με τε εν έρανοίς, και εκάσω
«tian cuigue genti proprium Αn δε έθνεί άγγελον έφεσάνα φησίν ή
gelum prace(Ιe, afirmat Scriptu
za. Qui enim cum Daniele pro θεία γραφή. 5) ο γας το προφήτη Δα
pheta colloquitur Αngelus,& prin νιήλ συνδιαλεγόμενος άγfέλος, και άς
cipem Perfarum nominat, & prin χοντα Περσών ειρηκε, και άρχοντα
τipem Grarcorum, & Μichaelem Ελλήνων, και Μιχαήλ άρχοντα των
principem Iudacorum. Εt magnus Ιουδαίων και Μωσης δε ο μέγας εν τη
Μoyfes in cantico: α) Ωuando
aiuidebat, inquit, altilfimu, genter: ώδη φησιν ότε δεμέριζεν ο ύψισος
4uando/parabar/ilio, Αdam,./fatuit έθνη, ώς διέσπειρεν υιους Αδάμ, έζησεν
όρια
2) Cod παράγγελλε. 2) ερώ δε - περιγραφή. Defuntin Cod. & in edit, r 1 c I.
3) Χριςός. Deeft. 4) οράτε - ουρανοίς. Ηarc nonnihila recepta leξtionerece
dunt, πmaximaque ex parteleftionem Codicis cantabrigien/ί, φuo Β Ε7 Α νfus
είt, exprimunt. 5) ο γαρ - υιους Αδάμ. Defid, in Cod. & apud rιcν Μ.
α) ιΤimoth. 1, 3, 4, Φ) Μatth. 18, ro. ε) Deut. 32, 8.
 ovΑΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs. CΑΡ. Ι. 7
τerminorgentiumpro numero Αnge
όρια εθνών ) κατα αριθμόν αγγέλων Ιorum Dei. Si igitur hiciftis, ille
θεού, ει τοίνυν ο μεν τούτων, ο δε vero illis prafettus eft, finguli ve
εκείνων άρχειν ετάχθη, έκασος δε των ro homines fub vniuscura degunt,
ανθρώπων υπό την ενός 2) φροντίδα certurn eft, Αngelos circumίcri-"
-

τελά είδηλον, ως περιγεγραμμένην

>
έχουσι την ουσίαν, , Ει δε τούτο γούν
αληθές, ώσπερ και αληθές, τόπου
άρα προσδέονται μόνον γαρ το θείον, cumfcripta, non eftin loco. Αt fi,
ως απερίγραφον, ουκ εν τόπω. Είδε
το περιγεγραμμένον εν τόπω, πώς
οιον τε προυπάρχεν ουρανού και γής
τους αγγέλους, ου γαρ όντος του φέ fitin rerum natur quod ferat, quo
ροντος, πώς ένεσι το φερόμενον είναι;
ΕΡΩ Τ. δ'.
Αλλα φασί τινες χρήνα λέγειν προ
υπάρχειν ουρανού και γης τους αγγέ
λους αγγέλων γάς φασιν ουκ όντων,
πώς οτών όλων υμνείτο θεός;
pta effe fubίtantiac., Quod five
rum eft illud, ficuti profeξto eft,
loco νtigue opus habebunt. Νan
fola diuinitas, veluti minime cir
quodcircumfcriptum eft,in loco eft,
φuomodo potuiffentangeli anteca
lum & terramexfiftere: Νamfinon
a
modo effe po(iit quod feratur 2
ΙΝΤΕRR. ΙV.
Scd aiunt quidam , neceffario dicen
dum, prius Αngelo ex/riti//e 1uam ca
Jum 5 terram. Si enim Αngeli, in
quiunt, non ex//tebant, φuomodo
Deu, omnium laudabatur"
-

"Αλλ' οι ταύτα λέγοντες, αγνουσιν

Vει qui hacc dicunt , non
animaduertunt, guod hoc fer
Τ ως κανάςχους 3) αυτούς κό αιδίους mone Αngelos carere principio &
ουτος ο λόγος ποιεί ει γαρ εδείτο των aternos efie adftruunt. Νain gefi
laudatoribusindi
υμνέντων ότών όλων θεός,αεί δε τούτες Deus omnium erha
&hosfemp bebat ato
laud
είχεν υμνούντας,συναίδιοιάρα οι άγιέλο, Εat,
res, costerni igitur eraht Αngeli
τώ των όλων θεώ. Ει δε ουκ αεί, αλλ' cum Deo omnium. Οuod fί non
ότε πες, ηβουλήθη τούτους, εδημιούρ, (emper erant, (ed Deus eos condi
γησεν, ήν άρα τις αιων, εν ώπες τους dit, φuandoid voluit, eratigiturfe
υμνούντας ουκ είχεν ο των όλων θεός. culum φuoddam, φuo Deus vniuer
ουκούνου δείται των υμνούντων ο δεσπό forum illos pradi catores non liabe
bat. Νοn indiget ergo Dominus
της θεός ανενδεή γας έχει την φύσιν. Deuslaudatoribus, φuippe φui na
δι' αγαθότητα δε μόνην και αγγέλοις, tura nullius indiget: fed fola boni
και αρχαγfέλοις,και πάσητήκτίσει το tate duξtus, "Αngelis, Αrchangelis,
είναι δεδώgητα ποίαν δε και λειτους & νηiuerfr creatura largirus eft,
γίαν είχον προ της κτίσεως όντες, ουδε νteffent. Αt vero φuo minifterio
fungebanturΑngeli,quicreationen
νός όντος του της τούτων ωφελείας praecedebant, cum nullus effet, φui
προσδεομένου, ότι γαρ εις την των indigereteorum opera2 Quod eniπι
ad minifteriumhominum Deo vni
ανθρώπων κηδεμονίαν υπουργούσι τώ Α 4 verίο

1) Τheodoretur (equutus eft verfiοnem LΧΧ. Ιnterpretum, hoc loco, ντ fitpius,

a veritate hebraica aberrantem, adqualn propius accedunt verfiοnes Symna
chi, Τheodorioni & Samarit. guas exhibet κι ο Ν rr, Ηexapl. Οrig. Τοιn.Ι.
2) In Cod. νοεem ενός hacc paucula excipiunt, ήγουν αγγέλου, guar
Ρ. 192,emati, vt videtur, originem debent. 5) αυτού, και αιθίους. Defunt.
Glott
 8 Β. ΤΗΕΟ DΟ RΕΤΙ
verforum inferuiant, idoneus rei των όλων θεώ, μάςτυς ο θείος από
teftis eft diuinus Αpofolus, cla σολος βοών, ουχί πάντες εισι λει
mans, a) Νonne omnes /unt admini τουργικά πνεύματα εις διακονίαν απο
. /tratorii/piritus, in minifferiun mir σελλόμενα δια τες μέλλοντας κληςο
/ propter co, ηuibereditaten capient νομεν σωτηρίαν , ουκούνεύδηλον, ως
./aluti, 2 Conftatigitur, φuod nos ημείς μεν της εκείνων επικουgίας δεέμε
φuidern illorum opera indigemus, θα ο δε θεός ήκισα μέν τινος ενδεής.
ΙDeus vero nulliusindiget: cum au
tem fitbonitatis abyfus, voluit iis άβυσσος δε ών αγαθότητος, ηβουλήθη
ηui omnino non erant, elargirifa. και τοις ) μηδαμή μηδαμώς ουσι με
Cultatem vt effent. Caterum φui ταδούναι του είναι, αλλά γας οι προ
Αngelos prarcedere calum & ter υπάρχειν ουρανού και γής τους αγγέ.
ram ad(truunt, pro firmo & inui λους ισχυριζόμενοι, ως ισχυξόν ημίν 3,
ξto fundamento mobis proponunt
illud, guod ipfi Ιοb Deus omnium 2) άμαχον 3) προβάλλονται εκείνο τς
εonditor dixit, b)Ωuando creabam παρά του θεού των όλων προς τον Ιώβ
α/tra, laudabanrme omne, Αngelinei. ερημένον ότι 4) επoίoυν άτζα, ήνες
Εt non aduertunt, die φuarta vna σάν με 5) πάντες άγγελοι μου και
ειun 1ole & luna Deum omnium ου συνορώσιν.ως τη τεταρτη ημέρα συν
aftra produxiffe, Verifimileautem τώ ηλίωκτήσελήνηταάτζα παρήγα,
είt, Αngelos vna cum calo & terra γενο των όλων θεός. 6) εικος δε τους
εreatos effe, ντ lucem de nihilo fa αγγέλους συν ουρανό δημιουργηθήνα"
θlam contuentes, & firmamentum και γή ίνα και το φως δρώντες εξ ουδενός
in medio aqua compaξtum, & hu υποκειμένου δημιεςγέμενον, και το 5εςεω
> Η - r"

midam fubftantiam a terra difcre μα εν μεσω του ύδατος συμπηγνύμενοι,

tam, acterram folo Deiverbo gene και την υγραν ουσίαν χωριζομένην της
rum omnium germinibus exorna γης, και την γην άματωθείω λόγω παν
tam, aliaque omnia Dei nutu perfe τοδαπώς διακοσμεμένην βλασήμασι, και
ξta, feipfos pariter ex iis gua cer. τα άλλα πάντα προς το θείον γινόμε:
nebant intelligerent creatam habe να βούλημα, γνώσιδιών οφώση, ότι και
re naturam, δt a Deo exfiftentiam αυτοί κτισήνέχουσιτην φύσιν πας αυ:
accepiffe. Νam & diuinus Αpofto τούτο είναι δεξάμενοι και γας ο θείος
lus mundo illos adiungit dicens, απόσoλoς τώκόσμω αυτούς συζεύγνυσι,
". ε)Sρείinculum fhέti/umur mundo 39' λέγων ότι θέατρον εγενήθημεν τα
Αngeli, 49'bominibur, Caterumhacc κόσμω και αγγέλοις και ανθρώποις, εγώ
ego non a(Ιeueranter dico: teme δε ταύτα εοαποφαινόμενος λέγω τολ,
rarium enim puto de iis pronuntia μηςόν, γας αποφαντικώς είμαι λέγειν,
re, dequibus facra fcriptura aperte περίωνήθεια διαρρήδην ουλέγει γραφή.
nihil tradit; fed quod piisfenfibus αλλ' όπες τοίς ευσεβέσι λογισμoις ας
ν
μοττειν
1) Μηδαμή. Deeft. 2) Cod. αμήχανεν, 3) Cod. προβαλούνται, 4) Pro επoίευνin Ver
fione graca alias legitur velεγενήθηνel εγενήθησαν. Vtrumqueab hebraico Τex.
tu alienum. Ρro πάντες άγγελοι μου, apud Αquilam & Τheodotionen rettius
legitur άμα υιοι θεού. 5) Πάντες. Deeft. 6) Εικός - υπέλαβον, εφηκα. De.
funtin Cod. nοίtro & apud και τον Μ.
α) Ηebr, 5, 14. Β) Ιob, 38, 7. ε) ! Cor. 4,9,

Α
 oy ΑΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs' cΑΡ. Ι. . 9.

μίττεν υπέλαβον, ειρηκα, εκείνο μέντοι congruereviίum eft, expofuί. Ιllud

αναγκαίον ειδέναι, ώς πάντα τα όντα, porro ίcire necefle eft, omnia qual
cunque extant, excepta fanξta Τri
πλην της αγίας τριάδος, κτισην έχει nitate, naturam habere creatam.
τη Φύσιν συνομολογουμένου δε τούτου, Ηoc autem concefίο, fi quis Αnge
lorum turbasante carlum & terram
τότης ευσεβείας ου λυμαίνεται λόγω,
το προ ουρανού και γης γεγενησθαι λέ conditas effe dixerit, non offendet
verbum pietatis. Αt verbofis con
γει των αγγέλων τους δήμους, το δε tentionibus irtfiftere , α) ηua ad
λογομαχεν εις ουδέν χρήσιμον επί nibil aliud pro/int, ηuan nd /uύ
κατατροφή των ακουόντων, απαγε, υerionem audientium, exprefle pro
ξεύει διαρρήδην ο θείος απότολος, hibet diuinus Αpo(tolus.
ΕΡΩΤ. ε'. - ΙΝΤΕRR. V. ...
Ε ήν η γή, πώς εγένετο, λέγει γάς Si terra erat, ηuomodo creata e/t 2
Αit enim Scriptor, Τerra
ο συγγραφεύς ή δε γη ήν. Φ14ferr, erΩέ. -

Ηλέα άγαν και ανόητον ι) το ερώ. Ι". nimium & ftolida guar-.
τημα, ο γαρ ειπών, εν αρχή ftio. Νam φui dixit, b) Ιn
εποάτεν ο θεός τον ουρανό και την principio creauit Deu, calum 45' ter
ram, non arternam dixit efΙe ter
γήν, ουκ αίδιον έφη την γην, αλλά ram, fed poft carlum aut cum *crlo *
μετά τον ουρανόν, ή συν τω ουρανό creatam efie, Αlioquί nec abfolu
δεξαμένην το είναι άλλως τε ουδεαπο te dixit [criptor, Τerra auten erat:
λύτως είπεν ο συγγραφεύς, ή δε γη fed φuod fequiturfubiunxit, terra
ή, αλλά το εξής συναρμόσας, ή δε ηutem crat inuίβbili, 5' incompo/fin,
γή ή αόρατος και ακατασκεύασος, Ιnoceft, creata φuidem efta Deovni
ταυτέςιν, εγένετο μεν υπό τούτων όλων verforum: fed adhuc inuifibilis :
θεού ετι δε αόρατος ήν επικειμένου του erat, aquis nempe circumdata: &
incompofita, eo quod nondum or
ιατος, και ακατασκεύασος, μηδέπω nata crat germinibus, neque con
κοσμηθείσα τη βλάτη,μηδ. ανθήσασα Ε
pratis , memoribus & (egeti
llS,
λειμώνας, και άλση, και λήία, -

ΕΡΩΤ. σ'.. ΙΝΤΕRR. VI. ,

Ουκ εδίδαξενήμάς οΜωύσης, ότι κό τα Νon docuit no Μo/er, Deum cre
4//e aqua.
ύδατα εδημιούργησεν ο θεός.
Και μήνείςηκώς, ή δε γή ήν αόρατος Α" cum dixerit, c) Τrrra mu
τem crat, inuίβbili, 5' ιncom
και ακατασκεύασος, και σκότος μο/ita , 45' tenebra erant /uper
επάνω της αβύσσου, έδειξε μετά της abys/um, demonίtrauit cum terra
γίς δημιουργηθείσαν των υδάτων την creatam fitnul efle aqua natu
φύσιν και περί του σαββάτου δε νο ram. Εt Deus omnium, cum de
μοθετών o των όλων θεός ούτως έφη, (abbatolegem ferret, fic ait: d) Sex
ξημέραις εργά, τη δε εβδόμη σάβ. diebur operaberi,, /ptima υcro/ab
βατον, ανάπαυσις κυρίω τω θεώ σε. ύatum
Α 5
49' requie, Domino Deo τμο,
Sex

1) Cod. et r 1 c. και άγαν ανοήτων,

α) 2 Τim. 2, Ι4. 5) Gen. 1, 1. ε) Gen. , 2. α) Εκod.2ο, 9 π.
 ΙΟ Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι

Sex enim diebu, creauit Domi
πu, Deur caclum, b' terran , άσ'
πmare, 5' omnia qua in ei, Jint.
Ιta vt fit in aperto, φuod quicquid
in eis eft, viίibile {it aut inuifibi
le, fenfu aut intellettu compre
, hendatur, excepta diuina fubftan
tia, naturam habet creatam. Item
perdiuinus ille Dauid, cum dixiffet,
εν γας εξ ημέρας εποίησε κύριος ό θεος
τον ουρανόν, και την γην, και την θά
λασσαν, κό πάντα τα εν αυτοίς, ώς είναι
δήλον, ότι πάνότιούνεντούτοις ον, η ορα
τόν,ή αόρατον, η αιώθητονήνοητόν, πλην
της θείας εσίας, κτισην έχει την φύ
σιν και ο θειότατος δε Δαβίδ ειρηκώς
τι « ν
- Α' ν γ.

π) Βeatur, cuiu, Deu, Iacob adiu μακάριος ου ο θεός Ιακώβ βοηθός αυ

τον, εμiu, fper in Domino Deo τού, η ελπίς αυτού επί κύριον τον
ήp/ίur, φui ficit calum 5' terram, θεον αυτού, τον ποιήσαντα τον ουρα
fubiunxit, Μare, θ' omnia qua in νόν και την γην επήγαγε, την θάλασ
εir./unt. σαν, και πάντα τα ) εν αυτοίς.
ΙΝΤΕRR Ο GΑΤΙΟ. ΕΡΩ ΤΗΣΙΣ.
Cuiurnam igitur lumini, /tatim ex
Ποίου τοίνυν φωτός άμοιρος αιφνιδίως
χρers inuentu, g/t locu, ille, qui erar ο εν τό κόσμω τόπος ευρέθη, ώσε το
inmundo, υιτenebrateffent/uper
ηrn 2 σκότος επάνω είναι τε ύδατος; 2)
xiftimamus, fi quίd ante hunc,
quemfenfu noftro percipimus, Λ ογιζόμεθα, ότι είπέρ τι ήν προ
τούτου του αιθητού κόσμου, εν
mundum, exftiterit, illudomnino
in lumine fuίffe: neque enim an φωτί αν ήν δηλονότι, ούτε γαρ αι
-- ν/ ".

gelorum ordines nec omnes cacle των αγγέλων αξία ούτε πάσαι αι επε
ftes exercitus in tenebris degebant, ράνιοι σρατιαί εν σκότει διήγον, αλλ' ":

fed in lumine & in omni fpiri εν φωτί και πάση ευφροσύνη πνευμα S
tuali gaudio. Ηisque nemo re τική. Και τούτοις ουδείς αντερεί,ός τις
pugnabit, φui lumen fupercarlefte
inter bona promifla recipit, de το υπερουράνιον φώς εν ταις των αγα
φuo luminc Salomo dicit: Lumen θών επαγγελίαις εκδέχεται, περί ου
perpetuum e/f iu/tir. Εt Αpo Σολομών φησί φώς δικαίοις διαπαντός
ftolus : b) Gratia, agente, Patri, κα ο απότολος ευχαρισούντες τώ πα "υ . Υ. » **
ηui no idoneo, ficit parte /orti, "J &

τρι τώ ικανώσαντι ημάς 3) εν τη μερίδι

&nκδίorum in lumine. Cum ita. - "υ " "ω C " τ'

φue calum iuffu Dei creatum, τεκληρετωναγίων εντώφωτί, έπει ούν

C

fuper omnia, qua intra eius am εγένετο ο ουρανός προστάγματι θεού

bitum continentur , expanfun αθρόως περιταθείς τοίς εντός υπό της
fit, corpus autern habeat conti οικείας αυτού περιφερείας απειλημ
2nuum, guod po(Iit ea, guae intra μένοις, σώμα έχων δε συνεχές, κανόν
Μe comprehendit, ab exterioribus
1eparare , necefle eft, vt locum, των ένδον διασήσαι τα έξω αναγκαί
φuem compleξtitur , tenebrofum ως τον εναπολειφθέντα τόπον αυτώ
reddat, exterhum lumen exclu αφεγγή κατέσησε την έξωθεν αυγήν»
dens. Τria enim concurrant ad διακόψας. Τρία γας δε συνδραμών ? *,
Ε774
τ) Cod. εν αυτή. 2) Ηanc Settionem a Sirmondo omiίfam fide Codicis augu
/fani inίcrendam curauimus, imitati exemplum Ioanni, Pici, in cuius edi.
tione graeca hac p. 4. leguntur. 3) εν τη μερίδι. Ηac a communi leξtione,
εις την μερίδα, recedunt.
α) Ρί. 145, 5.ό. Β) Col. 1, 12.
 oy ΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs. cΑΡ. Ι. ΙΙ

επί της σκιάς, το φως, το σώμα, τον vmbram necefle eft: lumen, cor.
pus, & locus luce carens. Τene
αλαμπή. τόπον. τό τοίνυν έγκόσμιον bra itaque, φua funt in mundo,
σκότος τη σκιά του ουρανιου σωματος vna cum vmbra corporis caleftis
παςυπέση. exίtiterunt.

ΙΝΤΕR R. VΙΙ.
ΕΡΩΤ. ζ'.
Ει το φώς ο θεός εδημιούργησε, πώς Si Deu lumen crenuit, ηuomodo te
1)αυτός το σκότος εποίησεν, εναντία nebra idem fècit , cum bας inui
γάς ταύτα αλλήλοις, cemaduer/entur"

Εναντία μεν αλλήλοις, αλλ' αναγ Sμί φuidem inter fe contraria,

fed hominibus ambo neceffaria,
καία τοις ανθρώποις αμφότερα, Lux enin hominum operibus &
το μεν γαρ προς εργασίαν τε και φι; laboribus confert, & apparere fa
λοπονίαν συνεργεί τοις ανθρώποις, και cit ea, φua confpίciuntur, &quafi
υποδείκνυσι τα ορώμενα, και τον τού praeparat nos, vt collaudemus ho
rum autorem. Τenebrae vero
των ποιητήν υμνεί θα παρασκευάζει quiefcere faciunt & renouant ho
το δε 2)διαπαύe και νεεςγεί τους αν, minem, foluta laffitudine, quam
θρώπους, και τον εκ της εργασίας εγί. ex labore contraxit. Similiterho
νόμενον διαλύει πόνον και τους ανθρώ. mines domum cogunt, beftiis ve
πους μενοίκαδε συναγείρει, τοις δε γε ro prabent (ecuritatem pabuli. Εt
θηρίοις άδειαν παρέχει νομής και τ8το hoc aperte nos docet diuinus Da
vid : α) Ροβιίβi, inquit, tenebrar,
σαφώς ημάς ο θείος διδάσκει Δαβίδ 49' fhξία εβ noκ. Ιn ip/ή βer
έθου γάρ φησί σκότος και εγένετο νυξ, τranβbunt omne, bε/tia agri : ca
εν αυτή διελεύσονται πάντα τα θηρία ruli leonum rugiente, υι νapiant,
του αγρού σκύμνοι ωςυόμενοι του ας 49' ηuarant a Deo g/dam βbi. Εν
πάσαι, και ζητήσαι παρά τω θεώβςώ. ortu, e/t /ol, 5' congregati /unt,
σιν αυτοίς ανέτειλεν ο ήλιος, και συν 49' in cubilibu, /ui, collocabuntur.
ήχθησαν, και εις τας μάνδρας αυτών Εxibit oomo ad οφuυ /uum , 45' ad
κοίταθήσονται, εξελεύσεται άνθρω operationem /uam υ/ηue ad υg/pe
πος επί το έργον αυτού, και επί την ran Εt his ita diξtis admiratur
εργασίαν αυτού έως εσπέρας, ούτως magnificentiam creatoris, inquiens,
ταύτα ειπων την του ποιητού θαυμά b) Ωuam magnificata Junt opera
ζει μεγαλουργίαν, και φησιν, ώς έμε2 τμη Domine" Οmnia in Japientia
" " Α'

γαλύνθη τα εργα σου κύξμε, πάντα έν ficifti. Didicimus igitur aperte,

r 3 »

σοφία εποίησας, ότι μένουν αναγκαίον * tenebras e(Ιe neceflarias, Quod *

Α * , Υ - "

το σκότος, ακριβώς μεμαθήκαμεν. autern non int fubftantia , fed

Ν » y ν "J

3τι δε ουκ ουσία τίς εσιν, αλλα πράγμα res φuadam accidentalis, facile eft
Α »- Υ ι γ.

συμβεβηκός,καταμαθεν ευπετέι, έζα intelligere: funt enim cali & terra

"ν Α - 2. - Λ.

νού γάς κ γηςεσιν αποσκίασμα διάτοι adumbratio. Οuamobrem orien

"ν - ί, "- Κ >

τούτο φρούδον γίνεται τ8 φωτός ανίχον te lumine euancίcunt tenebra

Lumen

2) Cod. αυτό. 2) Cod. διανκπαύει,

2) ΡΙ. ιο;, 2ο-23. 5) Ibid..ν. 24.
 Ι2 Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο RΕ ΤΙ
'

Lumen autem fubftantia eft & τος, το δεφώςεσία εσίκ, υφέσηκε και δυό.
filbfiftit: & cum occiderit, rur
fum oritur: & cum abierit, reuer μενον ανίχε, αι απιόν επανέρχεται,
titur, Quemadmodum enim cor ώσπες γάς το σώμα το ημέτερον ουσία
pus noftrum eft fubftantia, vmbra τίς εσιν, η δε δια τούτου αποτελουμένη
vero, quamfacit, accidens eft, non σκιασυμβεβηκός εσιν, ουκ ουσία ούτως
fubίtantia : ita caclum & terra, ο εφανό, ο ή γη, τα μέγισα σώματα,
φua maxima funt corpora, fub ουσία εισδιάφοροι ή δε εκ τούτων απο
ftantiac funt diuerfie: φuar vero ab
his manat vmbra, lumine non ap, τελουμένη σκια, τέφωτος ου παρόντος,
parente, vocanturtenebra. Lumen ονομάζεται σκότος εισελθόν δε το φώς
autem emergens tenebras delet. αφανίζει το σκότος, ι) τούτο δε γνoίη τις
Ηoc & alitercognofcere licet. Do αν και ετέρωθενοίκος γας ουκ έχων φωτα
mus enim feneftris carens tenebris
γωγές σκότgςεςιν ανάπλεως, εισκομι
plena eft: eadem, fi illata lampas, θείσης δε λαμπάδος φωτίζεται ετε
fuerit, illu(tratur , non tenebris
alio migrantibus, (neque enim σκότους άλλoσε μεταβαίνοντος' ουγας
fubfiftunt, cum fubftantia tint υφέσηκεν, ανυπόσατον δε χρημά εσιν
expertes,) fed luminis aduentu αλά πάμπαν διολυμένουτητέ φωτός
pereuntibus. Ωuippe vmbrafunt, παρουσία, σκιαγάρες, διατης οροφής,
quam teStum folumque & parietes και του εδάφους, και των τοίχων συνισα
confiant, luminis deinde fplendor
diffoluit, Quod ipίum fieri φuo μένη, είτα ταϊς του φωτός διαλυομένη
*idie cernimus. Νam receden μαρμαρυγαίς, τούτο καθ' εκάσην ημέ
te lumine, cali & terra vmbra ξαν δρώμεν επιτελούμενον. υποχωρούν,
tenebras oproduci::. φua oriente τος γας του φωτος, ουρανου κα γης η
lumine riίrfum diffoluuntur. Νon
σκια το σκότος αποτελεί ανίχοντος δε
funt igiturtenebras fubftantia φua πάλιν, διαλύεται τούτο, ουτοίνυν αγέ
dam increata, neque etiam fubίtan
tia creata: fedνίusquidam necefla νητος ουσία το σκότος, ούτε μην γενητή
rius, ab his qua faξta funt prοue τις υπόσασις' αλλ' εκ των γενητών
niens, & fapientiam Dei pradi συνισαμένη χρήσις αναγκαία, και του
cans. Εcce enim propheta Deum
θεού την σοφίαν κηρύτloυσα. αυτίκα
vniuerforum etiam ab his laudat:
α) Ωμί facio, ait, lumen, 5'pντ
γούν ο προφήτης τόντων όλων θεον και
εντεύθεν υμνεί" ο ποιήσας γάς φησι
paro tenebras. Αptiίtime autem
vtrumgue pofuit, faciendi verbum φώς, και κατασκευάσας σκότος, αρ
adaptans lumini, & diξtione pra -μοδίως δεάγανεκάτερα τέθεικεν το μεν
parandi vtens circa tenebras Sunt ποιήσας επί του φωτός, το δε κατα
enim accidens quoddam, guod & σκευάσας επί του σκότους συμβεβηκός
confiftit & diίToluitur. Ρroinde γάς έσι, συνισάμενον, και διαλυόμενον,
rres beati illi pueri creaturam
omnem prouocantes ad laudes
και 2) οι τρείς δε μακάριοι παίδες πά
diuinas , diei nοξtem conίunxe σαν την κτίσιν εις υμνωδίανκαλέσαντες,
runt, & lumini tenebras addide τη ημέρα την νύκτα συνέζευξαν, και τώ
runt. Νam horum fuccςftioni φωτίΊοσκότος συνήρμοσαν.3λεπίδεταις
τούτων
ι) τούτο δε γνoιη - υποχωρούντος γαρ του φωτός, Defunt,
ν
2) Cod. οι τρισμα
καριοι δέ. 3) Cod. επειδή γαρ ται, τούτων,

ο ΕΕ 45, 7.
 "

oyΑΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs. c.ΑΡ. Ι. 13

.." τούτωνδιαδοχαίς, και ο χρόνος μέ1ρείται, bus tempus menturatur, & ho.
t. minum vita fubfifti
και ότών ανθρώπων συνίσαται βίος.
Α' ΙΝΤΕRR. VΙΙΙ. -

ΕΡΩΤ. ή.
- - Χ. Α" -
Ωuali/ham /piritu firebatuν βιραν
Ποιον πνεύμα επεφέρετο επάνω του aquam 2
ύδατος;
-

ισί δοκεί το Ι) πανάγιον πνεύμα

Μ Α.
Τ "ν Μ.- α Λ.
ζωογονούντων υδάτων την Φύσιν
\ -
ν
uibusdam videtur fui(Ιe Spiri
- \ / \ tus (anξtus, qui viuificabat
& facundabat aquarum naturam,

διαγράφον την του βαπτίσματος χά. defigmans quodam modo gratiam

ειν. αληθέσερονμέν τοι εκείνον είμαιτον baptiίini. Verius autem putaue
2, λογον, ότι το πνευμα, ενταύθα τον rim, quod hic aërem vocet fpiri
tum. Νam cum dixiffet Deum
αεζα καλεί ειπων γας, οτι τον ουρανoν creaffe calum & terram, & aqua
και την γην εποιησε, και των υδάτων rum meminiffet fub nomine abyί:
δια της αβύσσου μνηθείς, αναγκαίως fi, nece(iario & agris mentionem
και του αέρος εμνήθη, εκ της του ύδα, fecit, * a fuperficie aqua ad caclum και
τος επιφανείας μέχρι του ουρανού διή. vsque permeantis. Αξris enim *
ι
κοντος, αέρος γας Φύσις, το τοις κάτω natura eft, vt circa inferiora corpo
υ
ra feratur & agitetur. Αptiffime
} κειμένoις επιφέρεώθα σώμασι, μάλα autem non dixit incumbebat, fed fo
1
δε αρμοδίως το επεφέρετο, 2) και ουκ rebatur, φuia verbum iftudfireba
επέκειτο ειρηκε το γαρ επεφέρετο την rur fubftantiam atris mobilem in
κινητικήν του αέρος ουσίαν παρεδήλου,
dicat, Quod fi quis huic oratio
ni non attentitur, propterea φuod
ει δε τις τούτον ουπρoσίεται τον λόγον,
{criptu meft, a)Spiritu, Dei fereba
επειδή γέγραπται, πνεύμα θεού επε tur/uperaqua n,audiat beatum Da
φέρετο επάνω του ύδατος, ακουέτω του viddicentem de Deo omnium con
μακαρίου Δαβίδ λέχοντος περί του θεού
- - "ν Σ
ditore, b) Flabit/piritu, eiu, 5'
των όλων' πνεύσει το πνεύμα αυτού, και
" « Μ «/ « Α. 2/ αι
βuent aqua. Οιιod vero ventum
βυήσεται υδατα. ότι δε τον ανεμον ουτως 1ta vocauer1t, et1am me tacente ma
> Α' Τ". -λ ν ι
nifeftum eft. Siguidem Εuro aut
εκάλεσε, δήλόν ες κάν μη λέγω Νoto fiante, aqua ta
-

Ε
γας ή νότου πνέοντος, το πεπηγός ύ ως vi folet & liquefieri.congela difίol
1 Λ. ν Ο

διαλύεώθαπέφυκεν. -

ΙΝΤΕRR, ΙΧ.
ΕΡΩΤ. θ'.
Cuinamdixit Deu, Fiat lux, 49'fίτι
Τίνι λέγει ο θεός, γενηθήτω φώς, και βrmamentum 2 ,
γενηθήτω 5ερέωμα,
υκ άλλω τινί κελεύει δημιουργών, Ν.creare:
Υ 1 1
pracepίt Deus alteri cuidam
fed qua non funt vocat,
Μ. 2/ - κ

αλλα τα μη όντα καλεί ενταύ ita vt hic pracceptum fit ip(a volun
θα δε πρόσταγμα το βούλημα, πάντα tas. c) Οmnia enim, ait, ηuacunque,
γας Φησιν όσα ήθέλησεν, ο θεός εποίη υoluir, Deu, frcit. Οuod fi crean
σεν είδε και Φωνή τινι έχρήσάτο, δή, do voce quadam νfus eft,certum elt,
hoc non elementorum inanimato
ν
λον ως ούτωναψυχω ένεκα τοιχείων, 1 ιι.172

- 1) Cod. άγιον. 2) και ουκ - επεφέρετο. Γefunt.

α) Gen. Ι, 2. L) Ρί. 147, 7. ε) ΡΙ. 113, 11,
 Ι4 Β. Τ Η Ε Ο D o R Ε Τ Ι
γ w - / Α"
rum caufa, fed inuifibilium virtu
tum gratia faξιum effe: vt (ciant,
αλλά των αοράτων χάριν δυνάμεων
/ - α "Νυ

φuod ipίο ίubente,ea qua non funt, ίνα γνώσιν, ως αυτού κελεύοντος τα μη
2/
ίubfiftunt. όντα συνίσαται,
ΙΝΤΕRR. Χ. ΕΡΩΤ. '.
Ωunmobremauίior bocaddidit,Ειυί Διατί τέθεικεν ο συγγραφεύς το είδεν
dit Deu, φuodbonum crat 2 ο θεός ότι καλόν 5
oy η \ Υ " w
Vι perfuadeat ingratis, non da να πείση τους αχαρίσους μή ψέγειν
mnare quz (ententiadiuinaνο άπες ή θεία ψήφος ονομάζεικα
Cat bona.
λά
ΙΝΤΕRR. ΧΙ. ΕΡΩ Τ. ια.
Ε/tne υπum calum, anduo * Εξ ουρανός, ή δύο εισίν;
Ο" (criptura diuina doceat, in ης θείας διδασκούσης γραφής, ως
principίο Deum crea(Ιe calum w ενάχή εποίησεν ο θεός τον ουρα
& terram, deinde poft lucis crea
" tionem (ecunda diedicatfirmamen νον, και την γην, είτα μετα την του Φω
tum faξtumeffe, infcitia-plena vide τός δημιουργίαν εν τή δευτέρα λεγούσης
tur effe huiusιnodi quaftio. Οpor ημέρα το σερέωμα γεγενήθαι, πολλήνη
tebat enim ex temporis ratione, & ερώτησις των πυνθανομένων εμφαίνειτην
ipίο creationis modo, calorum di.
verfitatem no(Ιe, δz vnum luce ανοιαν. έδειγάς και εκ του καιρού, ο μέν
prius, alterum vero poftlucem, & τοικ, εκ του τρόπου της δημιουργίας, το
illud φuidem non ex aligua alia διάφορον γνώνα, ο μεν γαρ προτού φω
materia, hoc autem ex aquis crea τός, οδε μετατο φώς.κ, ο μεν ουκέκ τι
tum effe. Νaminquit, a) Fiat/ir. νος ο δε εξυδάτων. Ά γάς Φησι
namentum in medio aqua, όσ'/it.diβ
cernenυ inter aquam 5' aquam, De
σεζέωμα εν μέσω του ύδατος, και έσω δια
inde cum dixiffet quod verbum
χωρίζον ανα μέσον ύδατος και ύδατος,
res [ecuta eft, hoc enim illa (igni 1) είτα ειπων ώς ο λόγος έργον εγένετο,
ficant, Εt fhέtum e/t ita, tum τούτογάρδηλοί το κό εγένετο ούτως δι
poftea docet quomodo facta fit. ίσκει και πώς εγένετο, εποίησε γάς φη
ί) Εt ficit, inquit, Deu, firma σιν ο θεός το σερέωμα και διεχώρισεν ο
πmentum, diui/itque aqua, quaerant θεός αναμέσοντούύδατοξοήν υποκάτω
Jab firmanιento, ab bi, ηua ernnt/iι τούσεξεώματος, και αναμέσον του ύδατος
per βrmamentum. Κocnuitque
Deur firmamentum calum. Αtprius τ8επάνω τέσερεώματος και εκάλεσεν ο
* calum non eft * appellatum firma θεός τόσερέωμα ουρανόν, ο δε πρότερος
mentum, fed calum ab initio voca ουρανός
ουκεκλήθη5εζέωμα, αλλ' ουρα
tum eft. Ηoc enim ab ipfa re νος εξ αρχης ωνο 71. ούτος γας εξ
1ortitum eft appellationem. Si
φuidem cum ex aquarum fluida αυτου του πραγματος την προσηγο
1ubftantia compofitum fit , & na gίαν εδέξατο, επειδή γαρεκτής ροώδες
των υδάτων ουσίας συνέση, και ήρυτή φύ
tura fluida condenfata & confoli
data fuerit, firmamentum nomiσις 5εγανωτάτη γέγονε κ σεζέμνιος,
natum cίt. Deinde quia furfum προσηγορεύθη σερέωμα, είτα ως άνω
θεν
Τ
1) είτα ειπων - ωνομάθη, Defunt.
α) Gen. Ι, 6. δ) Gen. 1, 7.8.
 ovΑΕs Τ. ΙΝ GΕΝΕs. cΑΡ. Ι. Ι;
collocatum eft, prioris czli vfum.
θεν επικείμενος, και του προτέρου ουρα commodo nottro perficiens, cali
νού την χθείαν ημών, πληρών 2. ου ανός nomen fortitum eft. Βifariam au
προσωνoμάθη. δίχή δε διειλε τωνυ ατων tem Deus omnium diuifit aquarum
την φύσιν ο των όλων θεός και τα μεν naturam : & guasdam furfurn fu
άνωθεν επιτέθεικε τώ σερεώματι τα pra firmamentum collocauit, φuas
4. δ κάτω καταλέλοιπεν να τα μεν dan deοrfum reliφuit. vt (uperio
res illa fua humiditate atφue fri
άνωθεί επικείμενα τη τε υγρότητι και giditate non finerent corrumpi fir
ψυχρότητι μή συγχωξή τώ πυς των
Φωςήρων λωβάθαι το σερέωμα τα δε
mamentum ab igne luminarium.
reliqua vero φuac deοrfum reman
κάτωμεμενηκότα διατρέφητοίς ατμοί, ferunt, fuis vaporibus a"rem fo
νeant exuftum & exficcatum ab
τον αέρα διαυαινόμενον, και ξηραινόμε
igne fuperiore. Οui igitur non
νον υπό του άνωθεν επικειμένου πυρός, credit (ecundum efle caslum, ex
τογαβούν και ο τώ δευτέρω διαπισών tra femitam reξtan incedit: qui
ουρανώ έξω βαίνει της ευθείας οδού κό vero plures numerare conatur, ad
ο πλειους πειρώμενος αριθμείν μύθοίς hacret fabulis , poftpofita diuini
έπεται, της του θείου πνεύματος δι, ,1piritus doξtrina. Pluraliter autem
δασκαλίας καταφρονών πληθυντικώς diuina [criptura calos nuncupat,
dicens, Catli calorum : φuoniam
δέή θεία γραφή τους ουρανούς ονομά. Ηebraica lingua neque crlum,
ζει, λέγουσα, οι ουρανοί των ουρανών neque aquam fingulari numero
επειδή τών έβραίων ή γλώττα ούτε τον nouit appellare, Reperire autem
fimilia multa inter diξtiones
ερανόν,έτετoύδωρ οίδεν ενικώς ονομάσαι. eft
Graecas. Νullus enim ciuitatem
έυ-oιδάντις τοιαύταπολακ, παρά τη Αthenam fingulari numero vocita
Ελάδι φωνή Αθήναν γάρ την πόλιν ου: re foιet, fed pluraliter Αthenas.
δείςενικώς ονομάζει,αλλ' Αθήνας πλη Siniliter & Delphum ciuitatem ne
θυντικώς. κ. Δελφών πάλιν την πόλιν mo vocat, fed numero plurali Del
εδεις ΔελΦον, αλα Δελφές πληθυντι phos. Νon ergo tanquam plures
κώς ουτοίνυν ως πολών όντων ουρανών fint cali, plurali numero locuta eft
η θεία πληθυντικώς είπε γραφή αλ ίcriptura : fed Ηebraica linguae
feruato idiomate Quod quidem
; λά το ιδίωμα Φυλάξασα της Εβραϊδος in alio Pfalmo manifeftius nos do
φωνής.επει εν ετέρω Ψαλμώσαφέςερον cet, illius linguae practermiffo
ημάς τούτο διδάσκουσα, και παραλιπέσα idioιιιate, dum inquita) Carlum cα
το της γλώττης εκείνης ιδίωμα, ούτως Ιi Domino. Ita vt 1atis conftet,
έφη ο ουρανός του ουρανού τώ κυρίω. quod φuemadmodum calumiftud
ως είναι οήλον, ότι καθάπερ ούτος ο ου. nobis eft pro tetto, terra vero pro
ρανος ημίν εσιν όροφος, ή δε γήέδαφος, pauimento: ita calum quod vide
ούτως ο ορώμενος ουρανός όgoφoν έχει mus, pro teξto fuperΡofitum cz
τον υπερκείμενον ουρανόν, ium babet,

1) πληθυντικώς είτε, Defid.

α) ΡΙ. 113, 24,

ΙΝΤΕRR.
 16 Β. Τ Η Ε o Do RΕ ΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧΙΙ.
ΕΡΩΤ. ιβ.
Cur τnam cum dixerit congregatio Τί δήποτε μίαν ειπων την των υδάτω
nem aquarum multn po/imodum de,
/gnat 2 a) Congregetur enim, in συναγωγήν, πολλας μετά ταύτα δή
φuit, aqua qua /ub calo g/f, in λοί, ι) συναχθήτω γάς Φησι το ύδω
αongregationc, Juar. τoυποκάτω του ουρανού εις τας
συναγωγας αυτών,
Vυ, ηuidem eft aquarum con
ία μένεσι των υδάτων συναγωγή
gregatio, guoniam inter fe
maria conueniunt, φuardain de τα πελάγη γας αλλήλοις συνής.
orfum per meatus fubterraneos de μοςαι τα μεν κάτωθεν διά τινων υπο
currentia, aliafecundum ipfam fu γείων πόρων τα δέκα κατ' αυτήν την
perticiem terra Sed plurali nume επιφάνειαν πληθυντικώς δε πάλιν τας
ro congregatione dixit, φuoniam συναγωγας ωνόμασεν επειδή άλο μέντο
aliud eft mare Ιndicum, aliud
Ρonticum, & aliud Τyrrhenum. ινδικονπέλαγος, άλλο δε το Ποντικό,
Item aliud eft Ρropontis, aliud και το Τυρρηνικόν έτερον και άλλη μεν
* Ηellefpontus. * Similiter alius eft ή Προποντίς, άλλος δε ο έλλήσποντος,
ΗΕgausfinus,alius Ιonius Εxtrave. και ο Αιγαίος έτερος, και άλλος πά.
ro rurfus adiacet maximum mare,
φuod nonnulli νοcant mare Αtlan λιν ο ιώνιος κόλπος, έξωθεν δε πά.
ticum, φuidam vero Οceanum ap λιν επίκειται το μέγισον πέλαγος, ό
pellant. Ηacdecaula Icriptura fa τινες μεν Ατλαντικόν, τινες δε Ωκεα.
cra congregattonem υnam aquarum,
veluti coadunatan appellauit: con νόν ονομάζουσι τούτου χάριν, ως μεν
gregationer vero, tanquam diftin συνημμένην, συναγωγήνμίαν ωνόμασεν
&tas, ως δε διηρημένας, συναγωγάς.
ΙΝΤΕRR. ΧΙΙΙ. ΕΡΩΤ. ιγ.
Ωμα decau/aDeu berba non g/aulen Τι δήποτε τας ουκ εδωδίμους βοτάνας
ta, iulfit germinare" βλασήσαι προσέταξεν ο θεός;
ΜΕ funt animalium irratio ΠΕ των αλόγων Ε τα γένη
nalium genera, quadam fe τα μενθηρία, τα δε κτήνη προσ.
rz, alia iumenta appellata : &
nonnulla reptilia , alia volatilia. αγορευόμενα και τα μεν ερπετά, τα
Ηis igitur omnibus animalibus ε πτηνά, τούτοις απασι τροφην προ
efcam praeparauit Deus, qua etiam ηυτρέπισεν ο θεός και ταύτα δε της
in hominum νίum condidit. νη
των ανθρώπων ένεκα πεποίηκε χgρίας,
de & eis propter nos pabulum αυτικα γούν και δι'ημάς αυτά 2) φησί
dari dicit: b) Ωui producit, in διατρέφεθαι τώ εξανατέλλοντ, γάς
φuit, fanum tumenti,, ξ' berban φησί χόρτον τοίς κτήνεσι, και χλόην
commodo hominum. , Quod igitur τη δελεία των ανθρώπων, το τοίνυν
huic inutile eft, alteri maxime con
gruit, & φua non funt homini τουτω αχρησον, εκείνω χρησιμον, και
bus neceflavia, iis φua propter ho
minem creata funt conueniunt.
τα τοις ανθρώποις 3) ουκ αναγκαία,
τοις δι'άνθρωπον γεγενημένοι, αρμόδια
προς
1) Cod. συνήχθη. 2) φησί. Deeft. 3) ουκ αναγκαϊκ - γεγενημένοις. Defunt.
α) Gen. 1, 9. ΕΥΡΙ Ιού, 14.
 oy ΑΕ sΤ. ΙΝ G Ε Ν Ε S. CΑΡ. Ι. 17
πεις δε τούτοις, προορών ο κύριος, ότι Αd hac prauidens Dominus, futu
και πάθη προσγενήσεται τοις ανθρώ. ruιn vt homines in morbos prola
πεις, άτεδή δια την αμαρτίαν δεξαμέ. berentur, vtpote qui fententiam
mortis propter peccatum recepe
εις του θανάτου τον όρον, ου μόνον εδω. rant, iuffitterramherbas producere,
όμους,αλά και αλεξικάκους των παθη, non tantum elui, fed etiam morbis
μάτων βοτάνας βλασήσαι τη γή προσ depellendis aptas. Εt hoc diligen
- έταξε. και τούτο μάθοι τις αν ακριά. tius quis nofie poterit ab his quime
dicina arten exercuerunt, φuodhae
εεεε παρα των την ιατρικηνήσκημενων qua videntur efle venenofac, mor
είναι δηλη
- τέχνην οτι και τα δοκούντα borum remedia continent Per
- τήξια,παθών εσινιατήρια κεραννύμενα mixtz enim aliis herbis morbis
γας ετέρας βοτάνας αλεξίκακα γίνε propellendis inferulunt, et (anita
ται, και υγείας παρεκτικά, τem procurant.
ΕΡΩΤ. ιδ'. ΙΝΤΕRR. ΧΙV.
ΤώνΦωςήρων δημιουργηθέντων, τι Luminaribu, creatir, φuidfιάtum
γέγονε το πρότερον φώς; ε/f priori luci"
-. Ο δεσπότης Θεός και εκ μη όντων
ποιεί, και εξόντων δημιουργεί" ΙΟου Deus tum ex nihilo,
τον μεν γας πρότερον ουρανόν εκ μη όν, turn ex his qua funt, creare
folet. Νam prius caclum ex nihilo
Ωχ, ται εδημιούργησε, τον ε δεύτερον εξ
2 creauit, pofterius autern ex aquafe \ -

: - ιδαταν έποίησεν, ούτω την γην μη ού cit. Sic et terram, φua prius noια
- " ) " - ν } \\ -

σαν παρηγαγεν τα γενη δε των δέν. erat, produxit: genera vero arbo
α πας
κων και των σπερμάτων )αυτή βλα rum et feminum germinare illam
- " Υ -ν

«υ "

σήσαι προσέταξεν, και το φώς τοίνυν φuema Igitur et lucem creauit,

ν
-
iutfit. - Υ

και "
dmodum ei libuit, Sicuti
ενμιούργησεν ως ηθέλησεν, ώσπες δε τω vero firmam
Υ Γr -

ento diftinxit aquarum - (. Α Λ.

",
5ερεώματι διειλε των υδάτων την φύσιν, naturam, et quasdam furfum col
- ν Υ και 2" ν

και τα μεν επιτέθεικεν άνωθεν, τα δε locauit, reliquas deοrfum reliquit: - Γ! -

"Σ
κάτωθεν καταλέλοιπεν ούτως εκείνο fic lucem illam diftinguens pro ar
ν - ν ν

... το φώς διελών ώς ηθέλησεν, τους φω bitrio fuo, luminaria magna et

sίρας τους μεγάλους και τους μικςους parua condidit,
" ". Α \
-

" κατεσκεύασεν,
. r
- τι ΕΡ Ω Τ. ιε. ΙΝΤΕR R. ΧV.
" 2 ν. * Αυ Υ και - Κ Α

-
: Τίεςι το εις σημεία, και εις καιρους, και Ωuidboς g/i: Ιnβgna, etin temport,
- Υ 1

εις ενιαυτους, και εις ημέρας, at in anκοι, ει in dier 2 a)

-", - y , \ ν Λ. Α

2. Ο ήλιος ανίχων μεν και δυόμενος τας Soι ortufuoatφue occafu diesfacit:-- ν \ / Υ

" Ψ ημέρας ποιεί, εις δε τα νότια και cum autern percurrerit auίtrales
ταβέςεια μέρη διατgέχων, atφue aquilonares partes, annalem τον ενιαύ,
*circulum perficit.ldemquefolftitia *
,σιο κυκλον αποτελεί, ουτος και τας efficit, ηua τempora1criptu:a diuna
και τροπας εργάζεται, α καιρους ωνομα, nominat. Τrantions enim ab acqui
και το ή θεία γραφή. απο γας του ιση ποξtio
πιο ) Αυτή. Deeft.
35 α) Gen, 1, 14,

- Β. Τhrod, 7om, Λ.
-
18 Β. ΤΗΕ o p o RΕ ΤΙ
"- ν Α / -

noξίio ad aquilonem, ver facit: et μερινού τόπου προς τα βόρεια μετα

ν
inde rediens ad eosdem terminos, βαίνων, το έας ποιεί' είτα εκείθεν επα
aftiuale folftitium producit: pro
cedente autem eo inde ad meri νιών μέχρι τούτων των όρων, την θερι
dien, autumnus nafcίtur: et inde νην κατασκευάζει τροπήν προιόντος δε
reuertens, hyemem producit. Εx αυτού εντεύθεν επί τα νότια, το μέlό
curfu autem luna mentium nume πωςον γίνεια, επανιών δε αύθις, τον
rum difcimus. Νam curfu trigin χειμώνα ποιεί εκ δε του δρόμου της σε
ta dierum, demptis (exhoris, fuum
ςurfum abfoluit. φuam nempe ob λήνης τον των μηνών μανθάνομεν αριθ.
Caufam tot dierum numerum men μόν, δια τριάκονία γας ημερών, ι) εξ
fem appellamus: iquidem etlunam ωρών δεουσών, τον οικειον διόμον πληροί
τοcant μήνην, menen, Quodautem ούδή χάριν τον των τοσούτων ημερών
dicitur, in /igna, non intelligimus αριθμόν μήνα προσαγορεύομεν επειδή
1ecundum opinionem guorundam και την σελήνην ονομάζουσι μήνην, το δε
ftultorum. Siφuidem vanain illam
de cuiusque natiuίtate diίceptatio εις σημεία, ου καία τους ανοήτους νοού
nem, nec Pythagoras, nec Socra μεν ημείς της γας γενεθλιαλογίας την
tes, nec Plato, nec Stoici recepe. ματαιολογίαν, ουδε Πυθαγόρας, ουδε
runt, Quod fi qui in fabulis edu Σωκράτης, ουδε Πλάτων, ουδέοι Στωικοί
cati funt, huius fabula impietatem προσεδέξανlo, ει δε οι τοις μύθοις εντε
execrantur, φuis diuinis fermoni
bus credens hac non modo impia, θραμμένοι τούδε του μύθου το ασεξες
fed valde etiam fatua recipiat 2 Si έβδελύξανlo τίς αν τοις θείοις πισεύων
gna igitur vocat (criptura diuina, λογίοις, των ουδυσσεβών μόνον, αλά και
quibus cσgnofcamus tempus op λίαν ανοήτων ανάχοίlo λόγων, σημεία
portunum feminandi, plantandi, τοίνυν ή θεία καλεί γραφή, το ειδέναι
purgandi, et ligna cardendi ad σπόρου καιρόν, του φύlεύσαι,τούκαθά,
πauiuιn et domuum con(truξtio
nem idonea. ρα, του ξύλα τεμεν εις ναυπηγίαν και
Ιnde etiam nauta:
didicerunt, quando opportune na οικοδομίαν επιτήδεια. 2) ενlεύθεν και οι
νem fubducere vel impellere con ναύlιλία χρώμενοι μεμαθήκασι, πότε
νeniat, et quando vela pandere aut μεν απάζα, πότε δε καθομίσαι τό σκά
contrahere oporteat. Εxperientia φος προσήκει και πότε μεν πέlάσαι δει
enim ipfos docuit aftrorum ortus.
et occafus. Sape etiam nos quo το ισίον, πότε δε καθελεν, ήπειρα γας
que hac ratioίte cometam, autbar αυτές εξεπαίδευσε τας των ασέρων ανα
batam (tellam, aut trabem viden τολάς τε και δύσεις πολάκις δε και
tes, incurfus hoftium nouimus, ημείς κομήτην, ή πωγωνίτην, 3) ή δο
aut locuftae irruptionem , aut iuκίδην ιδόντες, ή πολεμίων έγνωμενπροσ
πηentorum vel hominum cladem ν "λ και 1 Α ΥΛ - χΛ

futuram. Ηacc igitur βgna voca ξολήν, ή ακρίδος εμβολήν, ή κjηνών ή

νίt (criptura, non illa plane de ανθρώπων φθοράν, ταύτα τοίνυν ση
πentia atque impictatis Ρlena. μεία εκάλεσεν, ουκ εκείνα τα πάσης
ανοίας και δυσσεβείας μετά
ΕΡΩΤ.
ι- -

1) εξ ωρών ι-αριθμόν. Defunt. 2) Cod. et r 1 c. ενταύθα. 3) Cod.

λ Ν ,Ν , Ν., 1
et Ρ Ι o pro ή δοκίδην ιδόντες, habent, ει δοκεί δε και ημεί5. Scd minus
"- - -

bene.
 ον ΑΕs Τ. ΙΝ G Ε Ν Ε S. CΑΡ. Ι. 19 ,
: ΕΡΩ Τ ις. - ΙΝΤΕRR. ΧvΙ.
Τι δήποίε τα μεν φυτά προ των φωσή. Ωuare Deu, creauit planta, ante lu
minaria, po/f illa υcro condidit
gων εποίησε, τα δε ζώα μέlα τούτους; aninjalia 2
* φθαλμους έχει τα ζωα, και τού Ο ο. habent animalia, nec lu
Φωτός την υπερβολήν ουκ αν ήνε. cis «xcellum ferre potui(Ιent.
1ux vero diftributa in parua et ma
γκες τούτο δε διανεμηθέν εις τους μί gna luminaria conuenientem ocu
κρους και μεγάλους φωτήρας συμμε. lis animalium fplendorem reddir.
τζον τή όψει των ζώων αφίησιν αίγλην. plantarum autem natura fenfus
των δε φύlών ή φύσις αιθήσεως άμοιρος, prorfus eft expers.
ΕΡΩ Τ. ιζ". ΙΝΤΕRR. ΧVΙΙ.
Τίνος χάριν τα μεν φύlα ουκ ήυλόγησε, Cur Deu, non benedixit planti,,
τοις δε ζώοις έφη αυξάνεθε, και αnimalibu, auten dixit: Crg/aite,
et multiplicamini, et qua
τα εξής; /εφuantur ? a) - ν

π ών λειμώνων, και των ληξων, και ΙΟ" pro nutu fuofiatim vniuer
* ΑΥ
παντοδαπών βοτάνων και δένδρων
2 Α" fan terram repleuit pratis, (e-
\ Α. 5. Α'

ευθύς εθελήσας την γην επλήρωσεν getibus ", et aliis omnis generis * ".

άπασαν τα δε γει)άλογα ζώα ανά herbis et arboribus: bruta vero

δύο παρήγαγεν. εικέτως τοίνυν αυτοίς animalia bina creauit. Vnde me
rito benediξtionem eis largitus eft,
την ευλογίαν προσήνεγκεν ίνα δια της νt per multiplicationem quadam
πολυγονία, τα μεν πελάγη,και λίμνας, replerent maria, Iacus et fluuios,
και ποίαμους, τα δε τον αέρα, τα δε duadam atrem, nonnulla vero
πληξώση την γήν. terΙΒΩΩ, -

- ΕΡΩΤ. ιη'. ν « ΙΝΤΕR R. ΧVΙΙΙ.

1 ) \ Α ν \

Δια τί τα θηρία, και τα ερπεία Αd quid Deu, creauit bg/fin,

et νεprilia 2
πεποίηκεν ο Θεός;
ueri tum terriculamentis tum
ΔΕΣ τα παιδία και μορμολυκείων,
. . . .. η Ν - Α' - \ Σ:
etiam loris et virgis indigent.
και ιμάνιων, και ράβδων και τοις Εt per illa quidem ipfos terremus,
μεν αυτα δεδιτlόμεθα, τοις δε και παι per hac autern erudimus, vtraque
δεύομεν 2) εκάτερα δε δρώμεν, πάσαν vero faciιnus, honeftatem omnem
αυτοίς ευταξίαν πραγμάιευόμενοι, επει eis procurantes. Cum igitur Do
minus Deus animaduertiβet nos
δή τοίνυν προήδει ημάς οδεσπότης Θεός
ad ignauiam procliues, beftias et
εις βαθυμίαν έκκλινούνlας, οιον ιμάντας reptilia prius φρndidit, veluti lo
τινας και μορμολύκεια προκαλεσκεύασε ra quardam et terriculamenta : vt
τα θηρία να τούτοις ημάς δεδιτlόμενος, per, ea nos terrens ad fe traheret,
προς έαύioν έλκη, και καλείνεις συμμα nosque, vt eius auxilium implora-.
remus, adduceret. Αt φuemad
χίαν παρασκευάζη αλ ώσπες ο τέλειοι modum φuί perfcξtam actatem atti
και των μορμολυκείων, και των μάν. gerunt, terriculamenta huiusmodi
των καταφρονούσιν, ούτως οι της αρε etlora contemnunt: fic guiin virtu
της τρόφιμοι τας των θηρίων Ά te educati 1ίιnt, bettiarum incurfuς
μαίνουσι προσβολάς και γας τώ Αδάμ haudformidant, Siquidern Αdamo,
Η 2 - Ρrius
-
1) άλογα, Cod.etric, άλα. 2) εκάτερα δι δρώμιν, Delunt,
σ) Gen. 1 22.
 2Ο Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ -

prius quam peccaffet, afliftebant

deferentes. Εt
προ της αμαβIίας παρεσήκει τα θηρία
beftia obfequium την δουλείαν ομολογούντα, και τώ Νώε
rurfum, ipίurn Νοέ ingredientem πάλιν εις την κιβωτόν εισιόνl, δίκην προ
stcam, leo, pardus, et reptilium
atrociflima guarque ouίurn more ξάτων και λέων ηκολούθει, και Ά -

1equebantur. Εt Danieli aderant λις, και των ερπέlών τα πικρότατα και

leones, qui alioqui famelici acce τώ Δανιήλ παρεσήκεισαν οι λέοντες,
Υ / w - Λ. ν \
dere tamen ad eum non audebant, όξεγόμενοι μεν τροφής, πελάσα! δε μή
eo φuod in illo fpecinen quoddam τολμώνlες, τους γαρθεοειδείς της θείας
diuinam imaginem prae fe ferens
confpicerent. Ιtidem vipera, qua: εικόνος εώςωνεναυτώχαρακΙήρας ούτως
dentes iniecerat in manuιη Αpofto έχις τη του αποσόλου χειρι τους οδόν
li, a) cum peccati nihil infirmum τας εμβαλούσα, και της αμαξlίας το
aut nolle in eo reperifΙet, mox
χαύνον και χαλαρόν ουχεύρούσα, απε
refiliit, et in ignem fe coniecit,
πήδησε παραυτίκα, και κατά της πυ
fupplicium φuodammodo de fe
ipla fumens, guod corpus fibi ράς ήλαιο, ώσπερδίκας εαυτην εισπρατ.
nullatenus conueniens adorta eflet. τομένη, ότι τώ μηδαμόθεν προσήκοντι
Νos autem ideo beftias formida προσεβάλετο σώματι ημείς δε τα θηρία
mus, quia virtute praditis Ιnori δεδοίκαμεν, επειδή της αρετής την πο
bus non funus. Εt ob id Deus
- focordium etiam hominum curam
λιτείαν ουκ έχομεν και ούτω δε βαθυ
μούντων κηδόμενος ο Θεός, τους έρημο,
agens, eas in remotiora loca rele, τέρους εκείνοις απεκλήρωσε τόπους, και
gauit, et iis notturnum tempus τον της νυκτός αυτοίς καιρόν απένειμεν
ad efcam φuarendam largitus eft.
-
Ιn ip/h enim (noέle) ait b), tranr
εις διατροφήν εν αυτή γας, φησί, διε
ibunt omne, bg/fia βίuar. Reptili λεύσονται πάντα τα θηρία του δρυμού.
bus vero antra terra prabuit, νt
τοίς ερπετοί, δε, ')τους εν τη γή Ά
in eis latentia humano generi non χηραμους, όπως εν εκείνοις εγκρυπτό
noceant. Αt ne beftias, velut ab μενα μη λυμαίνωσι των ανθρώπων το
his prorfus illafi, contelnnamus, γένος, ίνα δε μη παντάπασιν αλώβητοι
φuati nobis minime nocere poffint, διαμένοντες καταφρονώμεν αυτών, ως
nonnunquam duos aut tres e mul βλάπτειν ήκισα δυναμένων έσιν ότε
ris millibus vel a (corpionibus ΟΤυ γωρείδύο τινας ή τρεις εκ πoλών μυ
pungi, aut a ferpentibus morderi ριά ων, 2) ο σοφώς τα καθ' ημάς πρυ
permittit is φui fapienter res no τανεύων, ή υπό σκορπίων κεντάθαι, ή
(tras gubernat; vt nos veriti, ne
guid fimile patiamwr, Deum crea
υπό όφεων δάκνεθα ν’ ημείς, ως δε
και torem * in auxilium inuocemus, διότες μή τι παραπλήσιον πάθοιμεν,
obfecrantes vt ille omnium malo εις επικουρίαν καλώμεν τον πεποιηκότα
rum depultrice prouίdentia nos Θεόν, και υπό της παναλκούς εκείνης
tueatur. Praeterea et ad alia be προμηθείας φρουρείθα παρακαλώμεν.
ftiac non funt nobis inutiles. άλως τε ουδέεντοις άλoις ημίν άχρησα
Νam ex eis medici pharmaca τα θηρία, πολα γαρ και εκτούτων αλε
non pauca componunt ad morbos ξίκακα ιατρών παίδες κατασκευάζουσα
φάρμακα,
1) Cod. τοί. 2) ο. Cod. et ΡΙ c, ώr.
α) Αξt, 28, 3. b) Pfal. Ιο3, 2ο.
 oy ΑΕsΤ. ΙΝ GΕΝ Εs. c.ΑΡ. Ι. 2Ι

φάρμακα, μηδείς τοίνυν αυτό καθ' εαυ propulfandos. Νemo igitur be

το το θηρίον εξετάζων επιμεμφέθωτώ ftiis per fe confideratis de creatore
ποιητή, αλλά την χρείαν επιζητείτω. conqueratur, fed vtilitatem inue
επει και το σώμα το ανθρώπινον πολ ftiget. Siquidem ipfum etiam
corpus humanum , guaιηuis for
λήν έχει και ώραν, και αρμονίαν, κα mofum, temperatum, et varia
των μορίων την χρείαν αλ έχει και partium vtilitate praditum, πηuc
"), κόρυζαν, κα πlύελον, και ουσώδη co tamen, et fputo, ac fα.tido
κοπρον εκκρινομένην. αλ ουδείς ευ φερ,
νών από τούτων διαβάλει Ά δί.
ftercore, quod excernit, non caret.
γα γας τούτων βιώνα των υνάτων, Νullus tamen fana mentis ex his
Υ

animal viruperat. Νeque enim

absque his agere vitam poteft, fed
ια γαρ τούτων αρδευόμενον τέθηλεν, per hac firmum eft et vegetum.
χρήζει γάς και Φλέγματος, και αί, Siquidem eget pituita, fanguine,
ματος, και χολής εκατέζας, αλ. et vtraque bile. Αt quemadmo.
ώσπες δια τούτων συνέσηκεν, ούτως και dum per hac confiftit, fic per ca
dilabitur. Vnius enim ho
δια τούτων διόλυτα ενός γαρ των ει dem rum exceffu aut defe&tu enecatur
ξημένων ή πλεονασμός, ή ένδεια, διόλ
animal. Sic rurfus digitorum ar.
λυσι το ζώον. 2) ούτω πάλιν εί τις μίαν ticulum vnum fi φuis abίcindat,
των δακτύλων εκτέμη σκυταλίδα, όψε, illum prorfus inutilem effe depre
τα παντελώς αυτήν άχρησoν αλα Inendet. at coniunξtus maximam
συνημμένη πλείτην παρέχει τώ σώματι corpori vtilitatem prabet. Sic
igitur et nos agere conuenit, vt
την χρείαν, ούτω τοίνυν και ημάς προσ. non fingulas per fe natura. partes
ηκει ποιείν μη αυτό καθ' εαυτό έκασον confideremus, fed earum in vni
μέρος εξετάζειν της κτίσεως αλα ζη, verfo vtilitatem fpeξtemus. Νam
τείνει τώ παντίχρήσιμον, επεί και τό et ignis adurendi vim habet, nec
στυς καυσίκονες, και ου μονον σωματα tantum corpora confumit, fed
διαφθείρει, αλά και οίκους εμπίπζησι, domos etian incendit, et naues,
και πλοία, και λήία, αλ' όμως ένεσι et (egetes. Εt tamen vnum eft ex
φuatuor elementis, ex quibus
των τεσσάρων σοιχείων, δι' ων τα πάν omnia conftant, et fine hoc viue
τα συνήρμοσαι και δίχα τούτου την θνη, re mortalium natura non poteft,
την φύσιν διαβιώνα των αδυνάτων και Εt aqua finiliter terram inundat,
ύδως ωσαύτως επικλύζει την γην, οικίας domos deftruit, nauigantium plu
καταλύει, παμπόλους των ναυτιλο rimos exhaurit, nocet etiam iis
μένων διόλυσι, λυμαίνεται δε και του, qui intempeftiue vel immodice bi
bere ιιοιι verentur. nemo tamen
ακαίξως και αμέτρως πίνειν ανεχομέ nifi demens, perniciofam aquam
νους, αλ' ουδείς μη κομιδή παραπαίων appellarit. Ηarc enim et terram
ελέθριον το ύδωρ ωνόμασε τούτο γας irrigat, et plantas alit, et bruta
και την γην άρδει, και τα φυτά τρέ, animalia, ipfamque hominum
naturam. Αd hunc ergo mo
Φει, και τα άλογα ζώα, και των αν dum et aliorum vnumquodque
θρώπων την φύσιν, ούτω τοίνυν και των examinamus, non ipίum per fe
άλων έκασον Ά μήαυτό καθ' confiderantes, no xiumne fit,
Β 3
εαύlo βασανίζονίες, είτελυμανlικόνεςιν, 2.Π.

1) Cod. κόνυζαν. 2) ούτω - ετερ, Def. in Cod. et apud rΙ c.

 22 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ -

an commodum : (ed an aliquam είτε ωφέλιμον αλ ε τό κοινό συν.

vniuerfo vtilitatem conferat. Νam
ct fera hominem reuerentur pro
τελεί τιναχρείαν και θηρία γας αι.
pte: attributam illi ab initio in δείται μεν τον άνθρωπον δια την εξ
iptas poteftatem. Interdum ta αρχής δοθείσαν αυτώ κατ' αυτών εξ.
men illum velut diuina legis pra ουσίαν ως παραξεζηκότος δε τον θείον
νσι icatoren contemnunt: φuem νόμον, έσιν ότε καταφρονεί και γας
admodum improbi ferui defpicere και οι πονηροί δούλοι διαπτύειν ειώθα.
ίllos falent, φui eos regere a do
minis iu(ti funt, ti eos viderint σι τους ιθύνειν αυτούς παρά των δε,
adniίfis criminibus auξtoriratem σποτων κεκελευσμένους, όταν δωσιδιά
anniίific. πλημμελήματα παρρησίας εσεςημένους,
Η * ΙΝΤΕRR. ΧΙΧ.
ΕΡΩΤ. ιθ'.
Cuinan dixit Deu: : Facianu, bo
minem ad imaginem et/imilitu Τίνι ο Θεός είρηκε, ποιήσωμεν άνθρωπον
dinem πο/frin 2 κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν
Εί φuidam hacreticί dixe Ταε μεν των δυσωνύμων αιρετικων
runt, Deum hac locutum
είie angelis et improbis damoni προς τους αγγέλους, αυτόν ειρη,
bus : non intelligentes ftupidi ho κένα, και τους πονηρούς δαίμονας
mines huiusmodi, guid fibi velit έφασαν' ου συνιέντες οι εμβρόντητοι το
illud: Αd imaginem no/fram, Sub κατ' εικόνα ημετέραν Θεού γας ουσία
ftantia enim Dei et angelorum ι) και αγγέλων ου μία, ούτε εικών ή
non cft vna, neque imago eft ea αυτή ο μεν γας αίδιον έχει την φύσιν
dern. Ille enim arternam habet
maturam, hi vero opίficem et crea. οι δε αυτόν έχουσι ποιητήν και δημιους,
torem habent ipίum, a quo acce γόν, παρ' αυτού δεδεγμένοι το είναι,
perant vt effent, Drmones au οι δε δαίμονες και εις πονηρίαν εκόντες
τeni etinm fponte conuerfi funt ad ετράπησαν ανοίας τοίνυν εχάτης, το
1nalitiam. Εxtrema igitur demen μίαν υπολαβείν εικόνα των πονηρών δαι,
tia eft, fateri vnam imaginem effe
dirmonum improborum et imtnen μόνων, και του πελάγους της αγαθό.
{ic bonitatis. Iudri vero ad aliam τητος. Ιουδαίοι δε εις ετέραν εξώκει,
fe conuerterunt infaniam. Αiunt λαν παραφροσύνην. Φασί γας προς
enim, Deum vniuerforum fibi εαυτόν ειρηκένα τον τών όλων Θεόν το
ipfi dixifie, Ficianu, βominem, co ποιήσωμεν άνθρωποι, κατά τινα, μί.
πurn more, φuibus imperia fum
ma credita funt. Νam et pra μησιν, των τας μεγάλα, πεπισευμενων
ήai, ε"magiίiti mitιη, βιται: αρχάς και γας 3) υπάρχει και 5ζα,
ηumero confueuerunt dicere: Ιu τηγοί πληθυντικώς ειώθασι λέγειν το
bemus, fcribinus et mandamus, κελεύομεν, και γράφομεν, και προσ
et ηua fitnt huiusmodi. Αt iη τάτloμεν, και όσα τοιαύτα. και ου
fani non animaduerterunt, quod συνείδoν οι παραπλήγες, ως ενικώς τα
plurima Dcus omnium effari fo
leat fingulari numero. Τempur πλείσα o των όλων λέγει Θεός, καιρός
εnini, inquit, a) omni, homini, venir γαρ, φησί, παντός ανθρώπουήκει έναν
«orain nue, et, b) Ραnitet me ficille τίον μου και, ενεθυμήθην ότι εποίησα
τον
1) και - μία. Def. 2) ri c. ίππαρχοι,
(ι) Gen, 6 , 13. b) 1b, comm, 6, 7,
 ο ν ΑΕs Τ. ΙΝ G Ε Ν Εs. c.ΑΡ. Ι. "
23

τον άνθρωπον, και, απαλείψω τον άν bominem, et, Delebo hominem, item :
θρωπον και, ουκ έσονταί σοι θεοί έτε α) Νon erunt tibi Dii alii praκεν
me, et: b) Εcce ego.ficio noua,
ροι πλην εμού. και, ιδου εγώ ποιώ και,
να, α νύν ανατέλει και, ανοίξω επί qua nunc orientur, et: ε) Αperian
in montibu, fonte, et, in collibu,
των ορέων πηγας, και επί των βουνών
ποταμούς και εν πάση δε ως επίπαν #umina. Εt in vniuerfa plane
(criptura diuina licet audire Deum
τη θεία γραφή ενικώς εσιν ακούσαι του omnium fingulari numero loφuen
των όλων διαλεγομένου Θεού, ολιγάκις tem. Raro autem pluraliter fer
δε πληθυντικώς την διάλεξιν %ηματί. monem format, nifi cum innuit
ζει, των της τριάδος προσώπων εμφαίνων numerum per(onarum Τrinitatis.
τον αριθμόν και γας ηνίκα τας γλώσ. Εtenim cum linguas confunderet,
σας συνέχεεν, ουχ ενικώς είπε, κατα non dixit fingulariter, de/tendan,
έήσομαι, ι) και συγχεώ τας γλώσσας (ed: d) Κenite, de/bendente, con
αλα, δεύτε καταβάντες συγχέωμεν fundamu ip/orum linguar. Εthoc
αυτών τας γλώσσας και ενταύθα τοί. igitur loco, φuoniam Deus anti
κυν, επειδή το λογικόν διέπλατlε ζώον, mal rationale formabat , φuod
ο μετά πολας ανακαινίζειν ήμελεγε. poftea renouaturus erat poft mul
νεάς ταίς της αγίας τριάδος επικλή tas generationes, fanξta Τrinita.
σεσι τελεσιουργών το πανάγιον βάπl tis inuocationibus facrofanξtum
σμα μέλων δημιουργείν την εκείνα baptiίina inftituens, cum fabrica
turus eflet naturam cui hac my
ταραληψομένην τα μυσήρια φύσιν fteria crederentur , fubobίcure
αίνιγματωδώς και το ταυτόν της ου identitatem fubftantia et perfoma
σίας, και τον των προσώπων παρεδή rum numerum aperuit. Dum enim
λωσεν αριθμόν τώ φάναι μεν γαρ εί, inquit, dixi: Deu, communio
πεν ο Θεός, το κοινόν της θείας εδήλωσε nem diuina natura indicauit: fub
iungens nutem illud, fhcinmur,
Φύσεως επαγαγών δε το ποιήσωμεν, expre(ίit numerum perfonarum.
ειέφηνε των προσώπων τον αριθμόν Similiter cum iterum fingulari nu
ούτω πάλιν ενικώς μεν ειπών την εικό mero dixit Imaginen, eanden efle
να, το ταυτόν της φύσεως έδειξεν ου naturam oftendit. Νοn cnim di
γας είπε κατ' εικόνας, αλλά κατ' εί, xit ad, imagines, fed, nd imagi
κονα. ημετέραν δε ειρηκώς, τον των nem. Cum autem dixit* no/fran,
υποσάσεων δεδήλωκεν αριθμόν άπαν numerum hypoftafeon maniWefta
νίt, Deus enim, ηui pranofcit
τα γας προορών ο, τών όλων, Θεός omnia, qua nondum facta funt,
2) ήδη γεγενημένα τα μήπω γενόμενα, tanquam iam faξta, et qui pra
και προθεωρών την του, μονογενούς videbat fore vt vnigenitus car
σαςκωσίν Τε και, ενανθρώπησιν, και nem et humanam naturam atlu
meret, ντφue ex virgine hanc
ως ταύτην την φύσιν εκ παρθένρυ λή. naturaln fumturus eflet, φuam
ψεται, και ούτως εαυτώ συνάψει τε fibi coaptaret et vniret fic, ντ
και ενώσει, 3) ώς έν πρόσωπον Θεού τε vna perfoma Dei et hominis in
και ανθρώπου νοείθα, και μίαν αυτό telligatur, et vna eademgue illi
Β 4 a:lora
ι) και- γλώσσας, ΙΟe(. 2) ήδη. Cod. ώς ήδη. 3) ώ, 3. Cod. et r 1 c. εί, και.
α) Εx. 2ο, 3, 5) Ε[a.43, 19. ε) ΕΕι, 41, 18. d) Gen. 11, 7.
"ν.
24 Β. Τ Η Ε Ο ΙΟ Ο R Ε Τ Ι
adoratio ab vniuerfa creatura de Α. ν - "

feratur: iuίta de caula et ipfam, προσκύνησιν παρά της κτίσεως απάσης

velut generis fundamentum, fum προσφ έρεθαι' μάλα εικότως και αυ
πmo honore dignatus είt. atφue in. τήν του γένους την κρηπίδα τιμής με
prinis creationi confilium ante ίσης ήξίωσε. και πρώτον βουλήν της
pofuit, vt φuod in creatura ratio
Σnale erat praemonftraret; deinde
Ά 1) Ά ίνα του 2)δη
pertonarum numerum inβnuauit,
μιoυςγουμένου το λογικόν προσημάνη
vt φui laudes et hymnos oblatu είτα των προσώπων παραδηλώσας τον
rus erat fuper terram, theologia. αριθμόν, να τους ύμνους ο μέλων
anigmata comprehenderet, et tan προσφέρειν επί της γης, λάβη θεολο
φuam autor huiusmodi creationis, γίας αινίγματα και οιονεί αυτουργός
πmaiorem erga creaturam humani διαπλάσεως γενόμενος, έδειξε την
tatein patefecit. Ηoc ipfun et της
ίtrenιιus ille Iob, ipίum alloquens, πλείον α περί το πλάσμα φιλοσοργίαν
elaunat: α) Μanu tua firerunt me, τούτο και Ιώβ ο γενναίος προς αυτόν
εt formauerunt me. Ηis quoφue βοά λέγων, αι χείςές σου εποίησάν με
verbis vfus eft D au id. b) hoc και έπλασάν με τούτοις έχρήσατο
ipίum etiam fane nouit, φui fan. τοίς λόγοις και ο θείος Δαβίδ και του
ξto baptifmate dignus habitus eft:
ηempe, φuod is ηui formauit fal το και ο τού αγίου
βαπτίσματος αξιού,
νauit , et qui faluauit formauit. μενος γινώσκει σαφώς, ως ο πλάσας
Αd hac et iple creator per Ηiere, διέσωσε, και ο σώσας διέπλασε, πζος
miam et Εfaiam ait: c) Ωμοπinn πο;δε τούτοις, και αυτός ο δημιουργός,
έutum, ip/e υενοςβ ηui formauit nor.
και δια Ιερεμίου, και διά Ησαίου φη
Αtqui diuinam naturam neque
manus habere, neque confilio aut
σίν, ότι ημείς πηλός, αυτός δε πλά
Ρremeditatione egere profitemur, 5ης ημών, αλ' ούτε χειρας έχειν το
vt ex Platonicis fabulis (ecundum θείον, ούτε δείθα βουλής τινος και
εam φuam conceperit ideam opus προθεωρίας φαμεν, να κατα τους
εonfiruat: (cd νnumquodque ho Πλάτωνος μύθους, προς την τής εν
Σum maiorem Dei [olicitudinem
erga animal huiusmodi demon
θυμήσεως ιδέαν κατασκευάση το ποίη
ίtrat. μα, αλά τούτων έκασον την πλείονα
του Θεού περί τόδε το ζώον κηδεμονίαν
δηλοί.
ΙΝΤΕRR. Χ.Χ.
ΕΡΩ Τ. κ.
Ωuid illud ε/t, ad imaginen 2 Τί εσί το κατ' εικόνα•; 3 Α'
W 1 Χ / -

ινές το αόρατον της ψυχής εικόνα

uidam νοcauerunt imaginen, Θεού κεκλήκασιν' αλ' ουκ αλη
Dei id φuod eft in anima
inuiίibile, (ed non re&le dixerunt. θώς ειρήκασιν ει γας εικάν του Θεού
Si enim inuiίibile animac imago της ψυχής το αόρατον, μάλον εικό
ΙDei effet, πηulto magis angeli, νες του Θεού κληθειεν άγγελοι και ας χ
archangeli, et vniuerfe natura άγγελοι, και πάσαι αι ασώματοι και
fanξta ct incorporea, ντpote a cor αγία φύσεις άτε δη παντάπασι σω
μάτων
1) Cod. et P : c. προστάξας.
2) Cod. et r I c. του δημιουργού τον λογικόν,
α) Ιob. ιο, 8. b) ΡΙ, ΙΙ8, 73. ε) ΕΙa. 64, 8.
 ovΑΕs Τ ΙΝ GΕΝ Εs. c Α Ρ. Ι. ν
2,
τμάτων απηλαγμένα, και αμιγές το αό. poribus prorfus libera, et imper
ε ρατoνέχουσα τινες δε υποπολλής ευη mixtam inuifibilem naturam pofli
dentes, vocarentur imagines Dei.
θείας το σώμα το ανθρώπινον κατ' εικό Ωuidam nimium fimplices corpus
ναΘεούγεγενήθαι φασίν επειδή της θεί, humanum aiunt faξtum effe ad
ας λεγούσης επακούουσι φωνής άνοιξον imaginem Dei : φίioniam audiunt
:τους. οφθαλμούς σου, και δε, και κλίνον vocem diuinam dicentem: α) Αpe
πτοούςσε, και άκουσον και, ωσφράνθηκύ ri oculo tuor, et υdde, et inclina
aurem tuan, et audi, et: b) Οl
- φιος οσμήνευωδίας και, το σόμα κυρίου ε. ficit Dominu, ρdorcm /itauitatis,
λάλησεταύτα και, εν τη χειρίαυτούτα et illud: c) Ο Domini locutum ε/t
πέρατα της γης και όσα τοιαύτα.καίου βn, et: d), In manu ciu, funt fine:
π συνείδoν οι άγαν ηλίθιοι, ως ανθρώποις ierra, et fimilia. In quo ftolidi
α δι' ανθρώπων διαλεγόμενος ο δεσπότης non animaduerterunt, Dominum
Deum per * homines hominibus "
π Θεός,τήτων ακουόντωναθενεία τους λό loφuentein, audientium infirmitati
γους μετρεί και επειδή δι' οφθαλμώνο fermones accommodare. Εt quon
- ζώμεν ημείς, την οπτικήν αυτού δύναμιν iam oculis nos videinus, virtutein
οφθαλμούς ονομάζει και αύ πάλιν eius perquam videt [criptura vocat
oculos: et rurfum audiendifaculta
την ακουσικήν, ώτα, επειδή δια τούτων
tem vocat aures, ηuoniam hiscepar
3 των μορίων ακούομεν και το πρόστα tibus audimus: et mandatum Dei,
και γμα, 5όμα. έδει δε αυτούς μή τούτων os. Verum oportebateosnon folum
μονο ακουειν των λόγων άλα και των fupra diξta verba audiuifle, fed et
το απερίγραφον του Θεού διδασκόντων, iam ea gua docent Deum efle incir
και που γας, φησί, πορευθώ από του cumίcriptum. Ωuo enim, inquit, ε)
πνεύματός σου, και από του προσώ. ibo a /piritu tuo2 et quo a facie
τua figiam 2 Si afendero in cα
και που σου πού φύγω, εάν αναβώ εις τον lum, τμ ibi e: : β de/tendero ad
.. ουρανόν, συ εκεί εί' εαν καταβώ εις infίrnum, ader, et φua fequun
τον άδην, πάρει και τα εξής. και τη τιur. Εt Samaritana Dominus di
.." Σαμαρείτιδί ο κύριος έφη, πνεύμα ο xit, f) Deu, /piritu, g/t, et opor
tet co, ηui adorant ip/ium, in /pi
Θεός, και τους προσκυνούντας αυτόν εν ritu et υeritate adorare. Si autern
και πνεύματι και αληθεία δεί προσκυνείν. Deus fpiritus eft, fimplexigitur, in
ει δε πνεύμα ο Θεός, απλούς άρα, και compotitus, et figuram non reci
ασύνθετος, και αχημάτισος αλά γας piens. Αtqui 1uperuacuum eft
περιτloντoύτoνμηκύνειντονλόγον δήλη ifturn in longum producere fer
', χας τούτων ή άνοια, τό τοίνυν ποιήσωμεν monem. Satis enin patct horum
infania. Ηunc igitur locum, Εί
άνθρωπον κατ' εικόνα ημετέραν και ciamu hominem ad imaginem et/.
καθ' ομοίωσιν, τινές των διδασκάλων militudinem no/tran, aliqui doSto
Η:
ούτως ενόησαν ότι την κτίσιν την αι
Α" ν -
res itaintellexerunt: nenrpe Deum
«θητήν τε και νοητήν πεποιηκώς o των omnium, cum creaturam funfitiuam
*Α' 4 Α 21
όλων Θεος, τον άνθρωπον διέπλασεν et intellettiuam creaffet, hominem
- 5/ "τ/
έχατον, οιόν τινα εικόνα εαυτού εν\ μέ
"!
po(tremo formafte, veluti fui quan
4 3"w χ Α' dam imaginem, medium illum
σω τεθεικώς των αψύχων τε κα/ εμ
" ν "ν Υ "ω « "" ponendo inter animata et, inani,
ψύχων, και αιθητών και νοητών να mata, fenίitiua et intellectiua: vt
Β και vtraque
") 4 Reg.19,1β. ε) Gen.8, 21. α) Είi.1.2o, a) Pfal.94,4. ε) Ρίal. 138, 7.8. f) Ιoan.4, 24,

Υ
 26 Β. ΤΗ Ε ο D o R Ε ΤΙ ,
vtraque quidem, tam animata, τα μεν άψυχά τε και έμψυχα τούτω
φuam inanimata, νfum illi veluti προσφέρη, ώσπες, τινά φέρον ". την
tributum φuoddam praberent: χρειαν (χ.408 νοητα Φύσεις, εν τη πε.
natural vero intelleξtiuz, dum ho
1ninis curam gerunt, beneuolen ρι τουτον κηδεμονία την πες τον πε.
7ποιηκοτα δεικνύωσιν εύνοιαν τούτο γαρ
tiam erga creatorem demonίtra \ « - » Λ. »/ ν ? . Μ. Λ.

rent. Ηoc enim etian diuinus και ο θείος απόσoλος έφη ' ουχί πάν
Αpoftolus dixit: a) Νonne omne, τες εισί λειτουργικά πνεύματα εις δια
βιnt admini/fratorii/piritu, in mi κονίαν απoσελόμενα δια τους μέλον
nίβerium milfi propter eor, ηui be τας κληρονομείν σωτηρίαν, και ο κύ:
reditaten capient /aluti, " Εt Do ριος εν τοις ευαγγελίοις , ) ορατε μη
minus in Εuangeliis : b) Widete, καταφρονήσητε ενός των μικρών τού
ηe contemnati, υπum ex pu/illis fir των των ελαχίσων, αμήν γας λέγω
minimis. Αmen dico υobir, ηuod υμίν, ότι άγγελοι
οι αυτών ημέ. καθ'
angeli eorum quotidie υideant ficien,
ραν ορωσι το προσωπον, του πατρος
1atri, mei, qui in cali, g/f. Νοn μου του εν ουρανοίς, τινές δε κατ' ει
nulli dixerunt, ad imaginem Dei κόνα Θεού κατά το αρχικόν γεγενηθα,
creatum effe hominem, fecundum
facultatem dominandi, argumen
τον άνθρωπον έφασαν, σαφεΞάτω κε,
to clarifiimo vfi, ex eo quod crea
χρημένοι τεκμηρίω, τώ τον ποιητήν
tor fubίunxit: α) Εt dominentur επαγαγειν, και αρχέτωσαν των ιχ,
Ρίfibu mari, et υolatilibu cali, θύων της θαλάσσης, και των πετει
et bg/fii, et υπiuer/α terra, et νών τού ουρανού, και των κτηνών »

omnibu, reptilibu repontibu, /uper και πασης της γης, και παντων των
terran. Οuemadmodum enim έρπετών των έρπόντων επί της γης,
ipfe omnium tenet imperium: ita ωσπερ γαρ αυτος των ολων έχει την
dedit homini dominium anima δεσποτείαν ούτω δέδωκε τώ ανθρώπω
lium irrationalium. Facillime au. των αλόγων ζώων την εξουσίαν έτι δε
tem reperiuntur et alia, in quibus και άλα εύρείν ως αρχετύπου μιμή
exemplar imitatur: Siquidem ad ματα. δημιουργεί γας και ο άνθρω
imitationem Dei creatoris homo
πος, κατά μίμησιν του πεποιηκότος
condit et fabricatur domos, parie Θεού, και οικίας, και τείχη, και στό
tes, cίuitates, portus, naues, λεις, και λιμένας, και ναύε, Κα/ νεώ,
naualia, currus, et alia infinita:
* veluti imagines et figuras * cali, εια, και άρματα, και έτεςα μυρια'
folis, lunac, et ftellarum, item
οίον ουρανού εκτυπώματα, και ηλίου,
hominum et animalium irrationa
και σελήνης, και ασέρων, και ανθρώ
lium formas. Infinita tamen eft
ινδάλματα, και ώων αλόγων εί
77ζωy

in ratiοne condendi diuerfitas. κόνας αλ' άπειρον το της δημιουργίας

Νam Deus omnium ex iis quae funt διάφορον, ο μεν γας των όλων Θεός και
εt non funt creat, idque finelabore εξ όντων, και εκ μή όντων δημιουργεί,
ettempore: quiafimulatque volue χρόνου άμα γας
και δίχα πόνου και -

τit, Ρroducit quod eiplacuerit, ho. τώβουληθήναι παράγει το δόξαν. άν

θρωπος
1) οράτε - εν ρυρανοί. Αliter (e habent hac verba, quam fupra p. 6.
α) Ηebr. 1, 14. " k) Μatth, 18, 1ο. α) Gen. 1, 26.
 ΩvΑΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs. cΑΡ. Ι. 27

θρωπος δε δείται μεν ύλης, δείται δεκαι mo vero materia opus habet, in
diget inίtrumentis, confilio et co
Τ οργάνων, και βουλής, Κα/ ενθυμήσεων, gitatione, tempore et labore, ac
και χρονου, και πονου, και τεχνων ceteris artibus ad opus confiruen
") ετέρων, εις την του γενομένου κατα dum. Sίguidem architectus indi.
σκευήν. όγας οικοδόμος δείται χαλκέως, get fabro aerario, faber autem
ararius metallico
et. carbonario:
και όχαλκευς 2)μεταλέως και ανθρα
et omnes fimul iis gui ligna
ι, κέως και πάντες όμου 3) των υλοτόμων, cadunt, et φui ligna cacdunt, iis
και οι υλοτόμοι των φυτουργών τε και φui plantas aut terram excolunt.
γεωργών και ούτως εκάση τέχνη παρά atφue hoc paξto ars vnaquarque "
των άλων τεχνών την οικείαν 4) ερανί, ab aliis artibus φuod opus habet
ζεται χρείαν, αλά και ούτω δημιουργών mutuatur, Verumtanen horno,
ο άνθρωπος μιμείται αμηγέπη τον ποιη, dum ita φuippiam confiruit, imi
tatur quodammodo creatorem,
την, ώς εικων Το αρχέτυπον και γας η velut imago archetypum. Imago
εικών έχει τα του αρχετύπου ινδάλμα, enim archetypi figuram habet.
τα αλα το μεν των μορίων είδος έχει, Verum cum membrorum fpeciem
τας δε ενεργείας ουκ έχει εσέρητα γας habeat, aξtiones tamen non ha
bet: caret enim anima, per quam
ψυχής, ?ης κινείται το σώμα, ούτω mouetur corpus. Rurfum ad in
πάλιν και βασιλεύει ο άνθρωπος, και ίtar Dei omnium conditoris re
κρίνει κατά μίμησιν τούτων όλων Θεού, gnat homo et iudicat. Verum
ΙDeus accufatoribus aut teftibus
αλ' ομεν Θεός ού κατηγόρων, ου μας,
* Λ' Cr w "ν

τύρων δείται δικάζων ούτω γας και τον minime indiget, quando iudicat.
Κάν κατέκρινεν, ως αυτόπτης του μύ. fic enim Cain condemnauit, tan
φuam fceleris eius teftis oculatus.
σους γεγενημένος, ο δε άνθρωπος κρίνων Ηomo veroiudicandoteftibus opus
και μαςτύρων δείται, και κατηγόρων habet et accutatoribus, cum igno
αγνοεί γας τα γεγενημένα, ουτω και ret gua perpetrata funt. Εt fic
Θεός ο άνθρωπος ωνομάθη επειδή είκων lhomo vocatus eft Deus, quia
imago Dei appellatus eft. Κιν
προσηγορεύθη Θεού. ανής γας, Φησιν, εnini, ait, a) non debut τεlare ca
ουκ οφείλει κατακαλύπ εθα τηνκεφα, put, cum /ίt imago et gloria Dei.
λή,εικών και δόξα Θεού υπάρχων αλά Αt Deus omnium conditor na
πάλιν ο μέντών όλων Θεός φύσιν έχει τιuram habet diuinam, non ap
θείαν, ου προσηγορίαν ψιλήν ο δε άν pellationem nudam : homo au
tem, γclut imago, tantum no
θρωπος, ως εικών, τoύνομα έχει μόνον, men habet, culn ipfa re careat.
εσεςημένος του πράγματος, ούτωκαι το Sic et incircumίcriptum efle, ve
απερίγραφον αληθώς μεν και κυρίως εσί re et proprie pertinet ad Deιιιιι
του των όλωνΘεού, μιμείται δε ούτω πως omnium : imitatur autern id quo
αυτό και ο νούς ο ανθρώπινος ενακαρεί dammodo mens humana, in Ιno
mento perluίtrans orientem et oc
γας πες νοσεί και τα έώα, και τα εσπέ, cidentem,aquilonem et meridiem,
εια, και τα βόρεια, και τανoτια, και τα calcίtia et fubterranea, non re
επευξάνια, και τα υποχθόνια αλ' ούτη ν vera,

1) ετέρκιν, Cod. et r 1 c. σειρών, 2) Cod. et και το μετάλων και ανθράκων,

3) των υλ. και οι Defunt. 4) Cod. gt rιc. ενάρξετα,
α) ! Cor, II,7,
 28 . Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
vera, fed folarationis imaginatione. ουσία, όνη δε τή του λογισμού φαντα
*

Ρeus autemίεςundum""απή"
fuametfapientiamet σία, όό: γε@εός
virtutem mini- Ά. και τη ουσία
τη δυνά ν α '
και, τη σο.
1necircumίcribitur. Ιnuenire etiam φία, και τη συναμε το απες γραφον
poteritquispiamimitationemaiiam έχει "ξει ό αν τις και τεξαν μιμησιν
aptiorem et conuenientioremin ani- ακριξεσέραν εν τη του ανθρώπου 7ταλιν
ma humana. Ηabet enim ipία fa- ψυχή, έχει γαρ αυτή και το λογικόν,
ςultatem rationalem et vitalem in και τό ζωτικόν εν εαυτή και γεννά μεν
fe.
nem,Εtmensφuidemproducitfermo-
proceditautem cum fermone 3 ,ούς τον λόγον, συμπρόεισιδετώλόγω
"- αθάπερ ο λόγος
χ "

(piritus, non generatus guidem, πνευμα,ου γεννωμερν" απες oλογος,

φuemadmodum firmo, fed per, συμπαρομαρτουν δε αει τω λόγω, και
petuo confequens. fermonem, et συμπροίον γεννωμόνω. άλαταύτα ως εν
.. Sed
μηhuiusmodi
Ε.Ε. εικόν πρόσεςι τώ ανθρώπω' ου δή χάριν
adfunthominitan- και ανυπότατος ο λόγος εσί, και το
quam imagini: φuamobrem nec ύμα επί δε της αγί οιώδ. -

βτιπο, πες fpiritu, per (εfubliftit πνέυμα επί θετη; *για" τζιάο" τξει:
Αι in fanaa Τrinitate tres intelli, νοουμεν τας υποτασεις, και ι) ασυγχύ
gimus hypoltafes, easφue fine con, τως ηνωμένας, και καθ' εαυτας υφεσώ
fuhone vnitas, et Ρer fe fubίiften σας, γεγέννητα μεν γαρ προ των αιώνων
τε. ΝςDeus"ηVerbum
a patre ΕΕ :8" " Σ.
infepara- εκτου
Σ.:πατρός
Ά ο Θεός λόγος αχώρισος
γ" δέ Υ και Υ

υιής αυτεπι εh a genitoτε, ει pro. ε5 του χεννήσανται κάθεκποξευεται εκ

cedit a Dεο et Ρatre Spiritus fan- του Θεού και πατζος το παναγιονπνευ
είus, φui etintelligiturin propria μα νοείται δε και εν ιδία υποσάσει πάν
Ηypofiafi. Οmnia enim operatur, τα γας ενεργεί, Φησί, το εν και το αυτό
iiiφuit, β)"υnicuique
υidens/igillatim "β", Ά
prout υult. πνεύμα,
λετ διαιρούν
ελα περίιδία εκάσωμηκύν
τούτων καθώς βού Υ

Verun de his non debet prolixius αι. α α περ, τουτων μηκυνειν τον
:
dici, quod huius rei infinitas de- λόγον ΟU δι μυςιας γας σινευςεναπο
mon(trationes réperire licet in fan- δείξεις τομτου παξα τη θεία γραφή.
έta (criptura. -

- Dτο DoRΙ., Quidam ad ima- ΔΙΟΔΩΡΟΥ. 2) Τινές κατ' εικό

ginem Dei hominem creatum είfe
arbitratifunt, fecundum potentiam ζ
να Θεούτον άνθρωπον ενόμισαν
μ.)
κατατο
-.: - δυ- 2
Χ /

anima inuitibilem: non intelligen- "ξ ψυχής αορατον και οι συνηκαν οτι
tes, φuod et angelus inuifibilis eft, κ%! αγγελος αορατος, και δαίμωναόρα
finiliteretdamon. Ωuibus refpon τος, προς ους αναγκαίον ειπείν τοσούτον,
aendum eft id modρ, φuod inter ότι και το άρξεν εν ανθρώποις, και το
homines mafculus et femina fecun- θήλυ, κατάτε το σώμα και την ψυχήν,
dum corpus et animam eandem Σ;; .... 2. Α' μ Ν " σ'

Ιortiti fint naturaπι. Cur igitur της αυτής είληχε φύσεως, τι δήποτπΆ
Ο 1 ΙζζU

τ) ασυγχύτως. Cod. et r I c. repetunt νοούμεν, poft ασυγχ. 2) Νomen D το

Ροκ : in Cod. non adfcripturn eft. Αliorum etiam, φuorum interpretatio
nes in fequentibus exhibentur, nomina, in Codice et apud Ρ Ι cv Μ defide
rantur. Sunt φui putant, ea φuae hoc loco et patlim in fequentibus e Dτο
τ ο κ o aliisqueScriptoribus inferuntur, non a r Η Εo D ο κ ετο, Ιed ab alio
4uodam efle addita Vid. ου D1Ν de Scriptor, ecclef. Τ. 1. Ρ. 1ο68.
α) 1 Cor. 12, ΙΙ.
 oy ΑΕsΤ ΙΝ GΕΝΕs. c.ΑΡ. Ι. 29

ο Παύλος τον μεν άνδρα εικόνα Θεού λέ Paulus virumnonguidem imaginen

Dei dixit, etiam mulierem,
γει, ουκέτι δε και την γυναίκα, είπες fi Ιecundum partem anima ratio
κατά τον της ψυχής λόγoν εικών Θεού nalem homo eft imago Dei? Ιn.
ο άνθρωπος, λέγει γας, ανής μεν γας, quit enim: α) Κir quidem, cum /ίτ
εικών και δόξα Θεού υπάρχων, ουκ οφεί, imago et gloria Dei, non deύet υe
λει κατακαλύπτεθα την κεφαλήν Ιare caput: mulier autem gloria υί
2 V
γυνή δε δόξα ανδρός ες/γ. εί 7"οιyυνείκων ri g/f. Si ergo qui non debet ve
Μ Μ Μ/ Υ Λ 2 » r

Ιare caput, imago Dei eft, pro-.

Θεού ομή οφείλων καλύπτεθα την κε fe&to qua velatur, non eft imago
Φαλήν, δηλον, ότι η καλυπτομένη ουκ Dei, guamuis eiusdem animae fit
εικώνΘεού, της αυτής ψυχής μέlέχεσα. particeps. Ομοmodo ergo homo
πως ούνΘεού εικών ο άνθρωπος; κατά eft imago Dei? Secundum impe
το. αςχικον, κατά τό εξουσιασικόν, κα/ rium et poteftatem. Οuod perhi
etiam vox diuina,
μαςτυς αυτή του Θεού φωνη γη λέγουσα, bere videtur
qua dicit: b) Facianlu, bominem ad
ποιήσωμεν, άνθρωπον κατ' εικόνα ημε, imaginem et /finilitudinem no/fram.
τέραν, και καθ' ομοίωσιν και τον τρό Εt modum fubiungens ait: Εt do.
στον επάγουσα, και αρχέτωσαν των ι. minentur pi/tibu, marir, et τolati
χθύωντης θαλάσσης, και των πετεινών Iibur cali, et bg/tii, terra, et reli
ι'
φua. Οuemadmodum igitur Deus
του ουρανού, και των θηρίων της γης, omnibus imperat, fic homo iis
και τα εξής, ώσπερούν ο Θεός των όλων, qua funt fuper terram. Οuid er
ούτω και ο άνθρωπος των επί της γης go, πιulier non dominatur pra:-
βασιλεύει, τί ούν, ουκ άρχει και η γυνή diξtis 2 Αt virum habet pro capί
π των προειρημένων, αλά κεφαλήν έχει te, gua tamen reliqua fub pote
ftate tenet: vir autem non fubie
τον άνδρα, κρατούσα των άλων, ανής ξtus eft mulieri. Vnde reξte bea
δε ουχ υπoτέτακτα τη γυναικί διό δή tus Paulus ait, /olum υirum imn
καλώς ο μακάριος Παύλος τον άνδρα ginem et gloriam Dei εί/ε, mulierem
μόνον εικόνα Θεού φησί είναι και δόξαν, υcro gloriam υiri.
την δε γυναίκα του ανδρός δόξαν.
ΘΕΟΔΩΡΟΥ. ι)"Ωσπερ εί' τις ΤΗΕΟDoRΙ. Quemadmodum
βασιλεύς πόλιν τινα μεγίσην κατα fi rex guispiam, exftruξta ciuί
σκευάσας,πολοίς τε αυτήν και ποικίλοις tate amplifίima, πηultisque et va»
διακοσμίσας έργοις, μετά την απάντων riis operibus exornata, οιmnibus
εκπλήρωσιν, κελεύσειεν εικόνα αυτού γε abίolutis, fuam ipfius imaginem
maximam et pulcherrimam in me
νομένηνμεγίσην τινα και ευπρεπετατη, dia ciuitate collocari iubeat, indicio
εν μεσω πασης εσανα της πολεως, εις
ελεγχον του της πολεω: ην futuram guod abeo" cίuitasfitcon,
C£47"ίCυ.
φ

dita, quam proinde neceflc fit, tan.

αναγκη και ως είκονα του πεποιηκοτος
quam regis conditoris imaginem,ab
την πόλιν βασιλέως παρατών κατά την incolis omnibus obferuari, gratiam
πόλιν θεραπεύεθα πάντων, χάριν όμο hoς modo vrbis auξtori habentibus,
λογούντων δια τούτο τώ κτίση της πό φuod taleipfis domicilium largitus
fit.
λεως, ότι πες αυτοίς ενδιαίτημα δέδωκε
1))"Ωσπερ - εισφέροντα χρείαν, Def in Cod. et in edit. Ρις 1.
4) 1Cor. ΙΙ,7. b) Gen. 1, 26,
 \

3Ο Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι "

fit. Sic rerum opifex mundum τοιούτον ούτω καλό

quidem vniuerfum condidit, di της δημιουρι κτίσεως
verfisqne et variis operibus deco γός πεποίηκε μεν πάντα τον κόσμον,
rauit: vltimo vero loco, fuac ima διαφόροις τε και ποικίλοις καλωπίσα,
ginis vice hominem creauit, vt τοις έργοις τελευταίον δε τον άνθρωποι
creaturam omneιη ad vtilitatem εντάξει παρήγαγεν εικόνος οικείας ως αν
Ιhominis conίpirare appareat. φuon άπασα η κτίσις τήτου ανθρώπου χρεία
iam ex aëre et terra, et aqua,
calique luminaribus, exittere fru φαίνητα συνδεμένη είγε εξ αέρος, και
ξtus ac perfici conftat: horum au γης, και ύδατος, και φωςήρων, ούς οου.
tem vfum plane hominibus effe ρανός φέρει εφ' εαυτού, ή των καρπών
nece(larium, brutis vero ad ho σύσασις αποτελείται ή δε τούτων από.
minum famulaturn natis exiguam λαυσις πάσι μένεςιν αθρώποις αναγ.
iilorum partem attributam. Οua καία βραχεία δε τις αυτών τοις
autem fub σculos non cadunt vir αλό.
tures, φuod ad vtilitatem quoque γοις νενέμητα μοίρα προς υπηρεσίαν τε
ιιοίtram diuina voluntati obtem ταγμένοις ανθρώπων, αι τε αόρατοι δι,
perent, beatus Paulus docet di νάμεις, ότι πάσα τοις θείοιςβουλήμασιν
cens: a) Νumquid omne, admini υπηρετούνται προς το ημίν λυσιτελούν,
/tratorii funt /piritu, in mini/fe Παύλος ο μακάριος διδάσκειλέγων ουχί
rium milfi propter εο, ηui berrdi.
rntem capient /hluti, 2 Patet igitur, πάντες εισί λειτουργικά πνεύματα εις
Leum, cum ex hoc vniuerto mun διακονίαν απoσελόμενα, δια τους μέλοι,
dum vnum efficere vellet, omnem τας κληρονομείν σωτηρίαν, πρόδηλον
que creaturam diuerfis ex haturis τοίνυν, ότι ένα κόσμον αποτελέσαι το
conftantern, mortalium et immor σύμπανβουληθείς
talium, ratβnis participum et ex κτίσιν ο Θεός και πάσαν την
pertium, viiibiliun et inuitibί εκδιαφόρων φύσεων συσάσαν, θνη,
lium, in vnum guidpiam con τωντε και αθανάτων, λογικών τε και
cludere (tatueret , vin culu m αλόγων, ορατών τε και αοράτων, εις έν
οιnnium hominem conftitui(Ιe : τι συναγαγειν, εθελήσας, σύνδεσμονα
in φuein omnia vtilitate ita con.
πάντων, τον άνθρωποι κατεσκεύασεν.
geffit, vt in ipίο cohareant crea. ουτω παντα προς αυτον συναγαγων τη
tura vniuerfe, et certurn amici
tia pignus ipfe it vniuerfis, Ηac χρεία, ώσε συνήφθαι τε την σύμπασαν
igitur de caufa et animam illi tri κτίσιν εν αυτό, και Φιλίας αυτόν ενέχυ.
buit et corpus, hoc guidem ad goν εναργές είναι τη πάση, δίδωκε γουν
fpe&tabile , propriumque eorum
αυτω ταυτης ενεκα της αιτίας και ψυ.
φua fub adfpectum cadunt, φuod χην κα/ σωμα 7"ο μεν ορατοι, τοί όραίος
φue ex terra, agre, aqua et igne
concreturn eft, et fruξtibus ali οικείον έκ γής τε και αέρος, και ύδατος,
tur, φui ex illis nafcuntur, illam και πυρός συνεπώς και τοις εκ τούτων
vero intelligentia pracditan, im αποτελουμένοις καρπος τρεφόμενον.
mortalem, et ratiοnis compotem, την δε νοεράν τεκα αθάνατον, και λογι.
inuiίibilibus et ratiοnabilibus fini
lem filbftantiis, vt non vtilitate κη, ται: αορατος και λογικας έρικυίαν
1ola cohareant in ipίο creaturae, ουσιαις, να μη τη χρεια μονον επ αυτον
Ιed ipfa etiam cognatiοne na ή κτίσις συνάπτητα, άλα γας και τη
tura:: immo vero νt propter της φύσεως οικειότητι, μάλον δε, να εκ
τής
α) Ηebr. 1, 14.
 Ι

ον ΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs. c.ΑΡ. Ι. 31

"- ν Α' Α' Υ Α
natura cognationem ad illius vtili
της κατά την φύσιν οικειότητος και προς tatem omnia concurrant, proeo qui
την χρείαν την αυτού πάντα συνάπfη.
τα ήδέως υπέρ του συγγενούς και οικείου laboremconίunξtus
genere cognatusque fit
fuum libenter vtilitatem
πονούντάτε και την εκείνην εισφέροντα que conferentia. Ε Τ Ρ os Τ Α Ι Ι Α.
Μihi vero vehementer admirari
χρείαν. ΚΑΙ ΜΕΘ' ΕΤΕΡΑ, Σφόδρα fubit eos, φui aflequi ifta non potue
δέ μοι θαυμάζειν επελήλυθετώνταύτη runt: fed hominem ad imaginem
μενσυνιδεινούχοίωντε γεγονότων, ι)κατ Dei creatum efle dixerunt, partim
εικόνα δε τον άνθρωπον του Θεού χεχε. φuίdem propter imperium et pote
νηθα, πή μεν κατά το αρχικόν ειπον, (tatem, partim vero fecundum ratio,
των, πηδε κατά το λογικόν πηδε κατα cinandi vim, partim auten fecun.
το κεροι, γέλωτος μεσά σαφώς απο. dum intelle&tiuam, rifu plena mani
φθεγγομένων, δέον αυτούς συνιδείν, ότι fefteproferentes." cun eos animad- και
vertifie oporteret, φuod folus ho
εικώνΘεούμόνος ο άνθρωπος λέγεται γε. mo dicatur imago Dei efte, Si
γενήθαι, εν μέν γας τη ποιησει φηση, quidem in cius creatione fic ait: a)
κ ποιήσωμεν άνθρωπον κατ εικονα ημετε; Fncinmu, bonuinen ad imaginem no
/frnm. Εt rurfum in hiftoria Νοε
ραν επί δε του Νώε, ότι εν είκόνι Θεού dicitur, b)-quod ad imaginem Dei
εποίησε τον άνθρωπον, ο δε μακάριος ficit bominem. Εt beatus Paulus
Παύλος, ανής ουκ οφείλει καίακαλύπίε: ait: c) Κir non delet τεiari, cumι
θαι,εικών και δόξα Θεού υπάρχωνεί δε βt imago et gloria Dei. . Οuod fi
1olus homo ex omnibus creaturis
μόνος ο άνθρωπος εν τοις γεγονόσιν εί,
κων, πρόδηλον, ως τουτου μόνου Το11Το imago Dei eft, plane cum is folus
fic appelletur, peculiaren quan
- προσειξημένου, ίδαν τινα της προσηγο: dam rationem huiusce denomina
ξίας προσηκενείναι την αιτιαν αλ ου, tionis efle oportuit, non folum
τε το ρεες μονον, ουτε λογικον τοιαύ, ob facultatem intelle&tiuam aut
υ
τας γαρ είναι και τας αοξάτους Φαμέν rationalem, φuarum participes efle
virtutes inuifibiles dicimus: immo
δυνάμεις. ου μην ουδε το αρχικόν και neque ob facultatem dominandi,
γαρ και τούτο τάις αοράτος προσονοςό. φuan etiam competere virtutibus
μεν δυνάμεσιν, ως ο μακάριος Παύλος inuiίibilibus cernίιιιus, ficutbeatus
ποτε μεν λέγει, ότι εν αυτώ εκτίθη τα Paulus ait: d)Ωuonian in ip/ο crca
πάντα, τα εν τοις ουρανοίς, και τα έπι tn /ant omnnin, juat in cali, /int et.
της γης, τα ορατά, και τα αοςατα, και Jμper terram, υίβbilia et inuίβbilia,
/iue Τbroni, /iue Dominatione, /ίμε
τε θρόνοι, είτε κυριότητες, είτε αρχαί, Principatus /έu Pote/iates. . Εt alio
είτε εξουσία ποτέ δέ, ίνα 2) γνωθή loco, ε) Κι innote/int nunc Principa
νύν ταϊς αςχας και τάς εξουσίας, εν
tibu, et Pote/tatibus in cal/fibur,
τοις επουρανίοις, όθεν και τας εναντίας Vήde et contrarias Poteftates ita vo
ούτω καλεί δυνάμεις, ώς αν εξ εκείνων cat, tanquam φua ceciderintexillis
εκπεπτωκυίας των ταγμάτων, ουκ έσι ordinibus. Νοn enim, inquit, f) /t
nobir celluξtatio aduer/u carnem et
γαρ, φησίν, ημών η πάλη προς αίμακα /anguinemβd μου" βf

σάρκα, αλλά προς τας αςχάς, προς τας - 0 ίξ'-

η ι) κατ' εικ, - γεγεν. Cod. et και το. τού Θεού γεγενήθαι τον άνθρωπεν,
κατ' εικόνα δε
: 2) γνωθή. Cod. et και c. γνωριθή, qua eft lεξίίο τεςεΡι" " hoc Εpiίtola ad
ο Ερbg/ loco.
α) Gen.ι, 26, b) Gen,9, 6... ι)ι Cor. ιι,7, d) Col.1, 16. . ε) Εph, 3, 19, f) Εph 6, 2.
 32 Β. Τ Η Ε ο D o R Ε Τ Ι
Ρore/inter, et aduer/u, mundi retto
νε, tenebrartιm βuiu /τ.culi. Sic εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας ται
Λ - 7 - Α' . . c)

σκοτους του αιωνος τουτου ουτω και

et angeli vocantur: a) Εr Μichaεί,
ait, princιφ, υc/ter, et princepυ άγγελοι καλούνται και Μιχαήλ, Φηση,
Ρενβdir. Diξturn eft autem et de ο άρχων υμών, ι) και άρχων Περσίδος,
luminaribus: b) Luininare mniu,
ιn dominium dici, et ltιminare mi
άρηται δε και περί των φωτήρων, τον
φωςήρα τον μέγαν εις αρχας της ημέ.
ν Α Λ.
nu, in dominium ποίti». . Ομο3
Dauid poteftaten appellauit, di ρας, και τον φωτήρα τον ελάσσωεςας.
cens: c) Sulem in pote/tatem diei, χας της νυκτός' όπερ Δαβίδ εξουσίαν
ίunan et /tella, in pote/faren noέti». εκάλεσεν ειπων, τον ήλιον εις Ε
Οuomodo igitur fieri poterat, vt της ημέρας, και την σελήνην και τους
homo diceretur imago Dei [ccun ατέρας θε εξουσίαν της νυκτός'πώς oύν
-
dum quippiam eorum qua funt οιόν τε ήν κατά τι τούτων λέγεθαι εί,
communia multis creaturis, cum " Α Ι γ ν -

tamen ipfe (olus ad imaginem fa. κόνα τον άνθρωπον, ώνδή μέτεςι πολοίς Λ.

θtus dicatur ? Itaque perfpicuum των γεγονότων, μόνου γε αυτού 2) κατ'

nobis eft, certam quandaln cau εικόνα γεγενηθα, λεγομένου Θεού, αφ'
fam e(Ιe oportere, cur ita folus ου δήλον ημίν, ότι μίαν τινά προσήκε
appelletur, cuius nulla reliφua την αιτίαν είναι, καθ'ήνουτος ούτω προσ.
rum creaturarum fit particeps, ντ
quibus talis appellatio minimecon.
ηγόρευτα μόνος, ής ουδέν μετέχει των
veniat. Είt autern illa, quam ante γεγονοτων, ατε μηδέ της προσηγορίας
dixi. μετέχονταύτης, έσι δε, ήν έφθην ειπών.
Ο R I G Ε Ν Ι.S. Ρrius discu ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. Προδιαληπτέον
tiendum eft, νbi confiίtat illud, Α" "- Υ

Λd imaginem, in corpore, an in πρότερον, που συνίσαται

Υ Α' . 2/
Λ.
το κατ' εικόνα, χλ 2 Α Α

anima ! Εt in primis videamus, εν σώματι, ή εν ψυχή, ίδωμεν δε πρότε.

";» - ν - -

φuibus vtantur, ηui prius afle ον οίς χgώνται οι το πρώτον λέγοντες

runt: e φuorum numero eft Μe ών εσι και Μελίτων, συγγράμματα και ν -
ίito, ηui [cripta reliquit, φuibus ταλελοιπώς περί του ενσώματoν είναι
atlerit Deu m corporeum e(Ιe. Α " / «Α "ν Α'

Μembra enim Doi appellata cum τον Θεόν, μέλη γας Θεου ονομαζόμενα
« η Υ ν "ν 2 '

reperiunt, oculos Dei refpicien ευρίσκοντες, όφθαλμους Θεού επιβλέπον. 4 ν ".

tes "terram, et aures eius inten. τας την οικουμένην, και ώτα αυτού είναι
Υ Α' ν Υ

tas efle ad preces iuftorum. et, εις δέησιν δικαίων επινενευκότα, και, ωσ.
" " Υ ν w /

Οίficit Dominar odorem /unuitatir. φράνθηκύριος οσμήνευωδίας, και, το σό.

et, Ο Domini locutum ε/t ifta, μα κυρίου έλαλησε ταύτα, και
et brachium Dei, et ιτιanus, et
2. Α" - ν

βΆ -

pedes, et digitos ; (tatim infe να Θεού, και χείρας, και πόδας, και δα.
/ Υ / - Υ

runt, hacc nihil aliud docere, κτύλους, άντικςυς Φάσκουσιταύτα ουχ

Ο Λ' "Λ \" -

φuam formam Dei. Οuomodo έτερόν τι διδάσκειν, ή την μορφήν του

vero, aiunt, vifus eft Deus Αbra
Θεού' πώς δέ Φασικαί ώφθη ο Θεός τώ
Υ Α w Λ- ν - -

hae, Μofi, et fanξtis, formam non

babens: Si autem formam habet, Αβραάμ, και Μωση, και τοις 3) αγκι,
μη μεμορφωμένος, μεμορφωμένος δε, Α

χαί7"ζύ

1) και αρχ. Περσ. Αbfunt a Cod. et edit. * τετ. Νec ad hunc locum perti.
nent, Ιed e Dan. Χ. 2ο. ντ videtur, funt defumta. 2) κατ' εικ, Defid. 3) α.
γίοις. Cod. "t r 1 c. ομοίοις,
α) Dan. 1ο, 21, έ) Gφn, 1, 16. ς) Ρί.135,8, 9, " .
 . -
",

QV ΑΕS Τ. Ι Ν G ΕΝ Εs, C Α Ρ. Ι. - 33
-« Αυ "Λ Μ 2 /
κατά ποίον χαρακτήρα, ή τον ανθρώ φualemformam, finon humanam 2
πια και συνάγουσι μυζία όητα, μέλη Εt coaceruant mille loca, φuibus
"ω 4 4\ χ
-

membra Dei appellantur. Αduerfus

θιμάζοντα Θεού προς ους αγωνισέον quos
* .Μ - - «"
"ν
certandum eft primurn ex di. και 2

πρώτον από της λέξεως αντιπαρακα ζtione Icripture, Εt ex aduerto op

- Αν « " "ν - "

λέμε δε όητα, τους πλέον του γράμ.
ματς μrδεν επισαμένοις, εναντιούμενα
"κν "ν
αυτώ τη υπολήψει εκ μεν του Ζαχα
" "τ
Κ Λ. Ροnimushis, ηuipracter literam iii-'.
• 5 -
hil norunt, fèriptura verba eorum
opinioni contraria: ex Zacharia di
\ χ « & >

εί, ότι επτα οφθαλμοί κυρίου οι επι cente:a) Sptem ocali Domini refρι
ν
-

βλέποντες επί πάσαν την γήν, ει δε

"- "Ψ 2.
είunt/upervniuer/am terram Quod
« " " , Υ \ ( \ 4. Νω Λ fi Deus feptem oculoshabet, nosau
επία έχει όφθαλμους ο θεός, ημείς δε Υ Υ "- Α' tem duostantum, non adfimilitudi
ι, ού κατ' εικόνα αυτού γεγόναμεν. nem eius creati fumus. Scd ne
"... Μ ν - Α'

αλά και ημείς μεν ουκ επjερυγώμεθα, que nos praditi fumus alis, cum
\ Α "ν. 2 2 ν- r

πεξιοεθείύλέγει εν εννενηκοσώψαλμό,
«
τanen de Deo dicatur in nonage-. 4
Α. 11
ότι υπό τας πέρυγας αυτού ελπιές.ει fimo Plaimo, b) /ab ali, eiu Jρε
κmbi». Οuod fi Deus alas ha
ό: έκόνι, μό πjέρυγας έχει, ημείς δε bet, nos autem fumus animalia
"με ζωνάπίερον, ου κατ' εικόνα θεού minime pennata, non factus eft
γίγα" εά θρωπος, πώς δε ο αφαιρο", homo adimaginem Dei. Ατφuo
"άξανε,και αεικινούμενος, θρόνος ά. modo calum, cum fit fpharicum
et femper voluatur, thronus Dei
"άναταιώς υπολαμβάνουσι του θεού, είle potelt, vt iph exiftimant?
"εωήγη πώς υποπόδιον των ποδών Ιmmo etian terra quomodo 1ca
"ει απαγγελέτωσαν ημίν άραγας bellum pedurn eius? Refpondeant
τ, από γονάτων μέχρι τών βάσεων σώ. Α Α
nobis. Νumquid enim, cum cor.
μία Τζι μεταξύ συζανου και γης περιέ,
"- 2. "- - "-

Ρus illud quod a genibus vsque ad

χατε, ό μέσω εούσης της γής τού plantas protenditur, comprehen
dat hoc fpatium, φuod interce
""τζ" κόσμου, και περιεχομένης υπ' dit inter calum et terran , cum
"τά, ως γραμμικάς αποδείξεσι πας. terra fit in medio totius mundi, et
"άτα, παρ' ημίν εισιν αι βάσεις τού contineatur ab ipίο, νt demonfira
"ή παρά το αντίχθρσι, και όλην tionibus linearibus conftat, apud
γν,
οικουμένην ημών πεπληρώκασιν, ή nos funt planta Dei, an apud an
"πλέον τι επιλαμβάνουσιν, ή έλατιόν tichthonas? et an vniuerfam ter 2". ** Λ

Μ ,
τι; διε5ήκασιν οι πόδες αυτού δια τας
ram nofiram replent, autetiam plus
* " Λ Υ "ν Α η

"- Η ν Α \ Λ. ν comprehendunt, minusue2diffant

Ε"λάσσας και τους ποταμούς, ή και τοις ης Ρεάes eius propter mariaetflumi.
"υ επιβαίνουσι; πως δε ου ο τηλι. na, autetiam in aquisintiftunt 2 Sed
κυτος ουρανός θρόνος, και η γή υποπό, quomodo is, cuius tantum calum
αντώ ποδών, εν ι) μόνω τώ παραδείσω thronus εft, ac terra pedum (cabel
lum, inuenitur deambulate in (blo
είπεται περιπατών, ή εν τη κορυφή Ρaradifo, aut apparet Μofi in verti
"Συά φαίνεται τώ Μωση, και πώς ce montis Sina: Ει φuomodo ille,
τ"τά τις περί θεού δοξάζων ου μωρός quitalia de Deo exiftimauerit, nor,
λιχθήσεται; ΕΙΤΑΠΟΛΛΑ προς ανα ftultus dicetuι ! D ειN D ε και ο sτ,
τίπή οπων της τοιαύτης δόξης επ, multa, φua differit ad euerfio nειη είusmodi opiniouis, fubii
ι) μό, ζ9. Αbeft.
cit.]
") Ζach.4. 1ο. . 5) νετί.4,
β Ίβιοά. Τom, Α C
 32 Β. Τ Η Ε ο D o R Ε Τ Ι
Ροτε/tate, et aduer/u, mundi retto εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του
νε, tenebrarrιm δuiu, /τειuli. Sic
et angeli vocantur: a) Ει Μichaεί,
σκότους του αιώνος τούτου ούτω και
αίt, princep, υε/ter, et princepυ άγγελοι καλούνται και Μιχαήλ,φηση,
Ρεr/idir, Diξtum eft autem et de ο άρχων υμών, ) και άρχων Περσίδος,
luminaribus: b) Luminare maiu, είρηται δε και περί των φωσήρων, τον
εn dominium diei, et ltιminare mi φωσηςα τον μέγαν εις αρχάς της ημέ.
nu, in dominium ποίti. . Ομod
ΙDauid poteftatem appellauit, di ξας, και τον φωτήρα τον ελάσσω ειςας.
cens: c) Solem in pote/tatem diei, χας της νυκτός' όπερ Δαβίδ εξουσίαν
ίunan et /tella, in pote/tatem noέtir. εκάλεσεν ειπων, τον ήλιον εις Ε
Quomodo igitur fieri poterat, vt της ημέρας, και την σελήνην και τους
homo diceretur imago Dei (ecun ασέρας εις εξουσίαν της νυκτός'πώς oύν
dum φuippiam eorum qua funt οιόν τε ήν κατά τι τούτων λέγεθαι εί,
communia multis creaturis, cum
tamen iple folus ad imaginem fa. κόνα τον άνθρωπον, ώνδή μέτες, πολοίς
&tus dicatur? Itaque perfpicuum των γεγονότων, μόνου γε αυτού 2) κατ'
nobis eft, certam guandam cau εικόνα γεγενηθα, λεγομένου Θεούς αφ'
fam effe oportere, cur ita folus ου δήλον ημίν, ότι μίαν τινά προσήκε
appelletur, cuius nulla reliqua την αιτίαν είναι, καθ' ήνουτος ούτω προσ.
rum creaturarum fit particeps, ντ ηγόρευτα μόνος, ής ουδέν μετέχει των
quibus talis appellatio minimecon.
veniat. Είt autem illa, quam ante γεγονότων, άτε μηδέ της προσηγορίας
dixi. μετέχονταύτης, έσι δε, ήν έφθηνε πών.
Ο R I G Ε Ν ΙS. Ρrius discu ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. Προδιαληπτέον
tiendum eft, νbi confi(tat illud,
Αd imaginem, in corpore, an in
πρότερον, πουσυνίσαται το κατ' εικόνα,
anima ! Εt in primis videamus, εν σώματι, ή εν ψυχή, ίδωμεν δε πρότε,
φuibus vtantur, φui prius afie ον οίς χζώνται οι το πρώτον λέγοντες
runt: e φuorum numero eft Μe. ών έσι και Μελίτων, συγγράμματα και
ίito, φui [cripta reliquit, φuibus ταλελοιπώς περί του ενσώματoν είναι
atlerit Deu m corporeum efie. τον Θεόν, μέλη γας Θεου ονομαζόμενα
Μembra enim Doi appellata cum < 2. ν - 2 Α.

reperiunt, oculos Dei refpίcien ευρισκοντες, οφθαλμους Θεού επιβλέπει,

tes "terram, et aures eius inten. τας την οικουμένην, και ώτα αυτου είναι
tas effe ad preces iuftorum. et, εις δέησιν δικαίων επινενευκότα, και, ωσ.
Οίficit Dominar odorem /unuitatir. φράνθηκύριος οσμήνευωδίας, και, το σό.
et, Ο Domini locatum ε/t /ta, μα κυρίου ελάλησε ταύτα, και βραχίο
et brachium Dei, et manus, et
pedes, et digitos ; (tatim infe να Θεού, και χείρας, και πόδας, και δα.
runt, harc nihil aliud docere, κτύλους, αντικρυς φάσκουσιταύτα ουχ
φuam formam Dei. Οuomodo έτερόν τι διδάσκειν, ή την μορφήν του
vero, alunt, vifus eft Deus Αbra Θεού πως δέ φασικαί ώφθη ο Θεός τώ
Ιnas, Μofi, et fanξtis, formam non Αβραάμ, και Μωση, και τοις 3) αγίοις,
habens: Si autem formam habet,
μη μεμορφωμένος, μεμοςφωμένος δε,
κατά
1) και αρχ, Περσ. Αbfunt a Cod. et edit. * τετ. Νec ad hunc locum perti
nent, fed e Dan. Χ. 2ο. vt videtur, funt defumta. 2) κατ' εικ, Defid. 3) κ.
γίοις. Cod. "t F1 c. ομοίοις,
α) Dan. 1ο, 21, έ) Gφn, 1, 16. «) Ρί.135,8.9.. " .
 ",

oy ΑΕs Τ. ΙΝ G Ε Ν Ε S, C Α Ρ. Ι. 33
"Λ \ 2. "
Υ -

κατά ποίον χαρακτήρα, ή τον ανθρώ-

--> " ί- όητα
α---
Αυ

..!
Ε. Ε ν

t coaccruant mille loca, φurbus

πινον, και συ ΕίχΖ μυρία
γουσκαι μυφια μέλ
ρητ και μι ι " πιεπίτι Dei appellantur. Αduerfus
- 2

ονομάζοντα Θεού, Άξ". "Άφuos certanduiή ει: primum εκdi.

πρωτον απο της λέξεως αντιπαρακα, ξtionυ (cripturac. Εt ex aduerfo op
λούμεν δε ρητα, τοίς πλέον του γράμ- ponimushis, quiprater literam ni-,
ματος μηδεν επιςαμένοις, εναντιούμενα
Υ - - Ο. - 5 ν -
hilnorunt, friptura
"ΩΤ18ι : CΣ
-
Ε -

αυΤωy ΤΥ υπολήψει εκ μεν του Ζαχα- opinion contraria: εκ Zacharia ai

ου, ότι επτά οΦθ ν «. » cente: a) Sptem ocali Domini refpί
ξει, ότι επτά όφθαλμοι Κυς" οι επί είκη:/ήφσύπίκη/πιση ούρα
ήτεύ:ίριοποείio.haύει ιδίοι:
βλέποντες επί πασαν την γην, ει δε tenduostant
επlα έχειοφθαλμούς ο θεός, ημείς δε um, non adfimilitudi
δύο, ου κατ' εικόνα αυτού γεγόναμεν.
y Υ - /
nem eius creati fumus. Scd ne
αλά και ημείς μεν ουκ επjερυγώμεθα, 9" ". praditi fumus alis, cum
ερ δε θεού λέγα εν εννεν κοσώψαλ ώ, onen de Deo dicatur in nonage
πες, οε οεο; χ εννενηκοσω Έ", fimo Ρίalmo, b) /iib ali, eiur /pe
ότι υπό τας>
πιέξυγας αυτού
-
ελπιές. 1 ?" « - 4 - 7ί. "ό"od"ή"pξύ, ί, ί. - -

δε εκείνος μεy πjέρυγας εχε, ημείς δε

-

bet, nos autem fumus animalia

Υ "Σ-ν >" Υ Υ / "ν -" -

εσμέν ζώον άπlερον, ου κατ' εικόνα θεού "f "ν

minime pennata, non fattus eft
- - - -

γέγονεν Υ
σφαιροει,
3, ο άνθρωπος, πώς δε ο θρόνος ε; ποιο
Μ modo θα πρέπει
calum, cum fitεί, Αιθμο
fpharicum
ν ? v. * "

ης ουζανος,
ί,
και αe, κινουμενος, ύζονος et
υθεού; * « " :: femper voluatur, thronus Dei
τα δύναται ως υπολαμβάνουσι του θεού; είle poteft, vt ipfi exiftimant?
αλακα ή γή πώς υποπόδιον των ποδών Ιπmo είian terra quomodo 1ca
αυτού, απαγγελέτωσαν ημίν άραγας bellum pedum είus? Refpondeant
το από γονάτων μέχρι τών βάσεων σώ. Ε.Ε. ClΙΠΤ Ει
- > - - - 1. Ρu - s vsque a
2. ν. "
ΕΆ * ν. Α. Ο
Ε protenditur, comprehen
st hoc fpatium , guod interce
παντος κοσμου, και περιεχόμενης υπ' dit inter alum et terran, cum
αυτου, ως γραμμικαις απο άξεσι πας, τorraftin mediototius mundi, et
ίσαται, παρ' ημίν εισιν αι βάσεις του contineatur ab ipίο, vt demontra
Θεού,
Μ. »
ή παρα
"
τοίς αντίχθρσι,
και ....."
και όλην nos funt linearibus
ΤΑ τionibus ( an apudspud
planta Dei,conίtat,
-ν an
την οικουμενη ημων 7"πλήξ""""", " τίchthoπεξ? οι απ νηίματίπ, τεί.
και πλέον τι επιλαμβάνουσ"ν, και έλατιόν ram noftram replent, autetiam plus
τι; διεσήκασιν οι πόδες αυτού δια τας comprehendunt, minusue2difiant
θαλάσσας και τους ποταμούς, ήκα τοις nepedes είus propte nariaetflumi,
ύδασιν
-
επιβαίνουσι; πως δε ου ο τηλι-
- Α " Ν « r- '
Ε Ε
κούτος ουρανός θρόνος, και η γή υποπό. Ε
διον των ποδων, εν 1) μονωτρ’ παραδείσου lum, inuenitur deambulate in (σιο
εύξίσκεται πεζιπατών, ή εν τη κορυφή paradito, aut apparet Μofi inverti
του Σινά φαίνεται τώ Μωση, και πώς ce montis Sina: Ει μιomodo ille,
ταύτά τις περί θεού δοξάζων ου μωρος φuitalia ας Ευεμείit, 11ΟΙΥ
λεχθήσεται; ΕΙΤΑ ΠΟΛΛΑ προς ανα- ftultus dicetuι ! D Ε Ι Ν Γ ε Ρ ο s r
... -Σ.- δόξ επ multa, φua differit ad euerfio Α"

τζοπην ειπων της τοιαυτης ocζης ε neΙπ είusmodi opinionis, fubii

1) μόνω. Αbeft. cit.]
α) Ζach.4, 1ο, 5) νετί.4.
Β. Ζίκοd. Τom. Ι, C
 1
ν

34 Β. Τ Η Ε ο D o R Ε Τ Ι
cit.] Qui vero aferet illud: Αa άγει.] Οδε φάσκων το κατ' εικόνα μη ε
imaginem, non in corpore con σώματι είναι, εν δε τη λογική ψυχή
< fiftere, fedin anima rationali, do παρατήσει ουκ ευκαταφρόνητον δόγμα
gna Itatuet non contennendurn,
" ζomprehendens qua facultates fint καταλαβών, τίνες δυνάμεις εισιν αυτής
ipίius. Νam qua in homine eft ή γας γνωσική δύναμις ή εν τό ανθρώ
facultas cognoίcendi, iudicandi, πω κριτικη ΤΕ και ευπριητικη ". δικαιο
9

bene merendi, agendi qua iufta πρακτικη τε και ευρωμενη, και απαξα
* funt, fortitudinis*, et vt femel di. πλως παντος καλου έ7τιτελεςικη, κατ
cam, οιnnis boni effectrix, a Deo εικόνα υπό του θεού γεγόνασιν ι) αυτώ.
ipti º creata eft ad imaginem.
Ομοd auten non forma corporis, ότι δε το κατ' εικόνα αι πράξεις χαρά,
(ed actiones reprafentent nobis κτηςίζουσι, και ουχί ή του σώματος μος.
imaginein Dei, aperte Αpoftolus φή, σαφώς ο απόσoλος εν τη προς Κε
in epiftola ad Corinthios dicit: a) ρινθίους φησί" καθώς εφορέσαμεν την
Ωuemndmodum portauinu, imagi εικόνα του χοίκου, 2) ούτως φοξέσωμεν
nem rerreni bornini, ita portenu,
et imaginem cale/tir. Εt imagi και την εικόνα του επουρανίου, εικόνα μεν
nem φuidem terrenan portat, φui γας φορεί χοίκην ο κατά σάρκα ζών,
fecundum carnem viuit, et perfi και ποιων τα εξγα της σαξκος εικονα
cit opera cάϊnis : imaginem vero δε του επουρανίου o τω πνεύματι 3) τας
carlettis, qui fpiritu actus. carnis πράξεις της σαρκός θανατών. 4) και εν
mortificat. Εt in alia epiftola vi
ta pracepta tradems inter alia prar
ετέρα δε επιτολή διδάσκων ως δει βιούν,
cipit, b) υt/iti, Jέcundum inuaginen επιφέρει τας έντολαίς το, "να γένηθε
εiu, ηui crenuit, Deus longani κατ' εικόνα του κτίσαντος, κύριος μας
mis eft: ita homo longanimis ha κρόθυμος, και ο μακρόθυμος άνθρωπος
bet fe ad imaginem Dei. Iuftus έχει το κατ' εικόνα θεού, δίκαιος και όσιος
et fanctus elt Dominus, mifera.
tor et mifericors: qui igitur amat ο κύριος, και οικτίρμων και ελεήμων ο
iuftitiam et (anξtitatem, et pera κύριος, ουκούν ο αγαπών δικαιοσύνην και
git atφue obferuat pracepturn iftud οσιότητα, και πράτlων και της ών την
Saluatoris, c) Ε/fote mi/tricorder, εντολήν τού σωτήρος, την γίνεθε εί
φuemadmodum pateν τg/fer mi/ί. κτιζμονες , ως και ο πατης υμων οι,
ricor, g/f: et, d) Εβote perfiίii, κτίςμων εσί και, 5) γίνεθε τέλειοι, ως
/ίζut patεν υg/fer carle/fi, perfo ο πατήρ ύμών ο ουράνιος τέλειός έσιν,
άtu, g/f, fit imago Dei per omnia. είκων γίνεται κατά πάντα του θεού.θεού
"και

" ι) αυτό. Deeft. 2) ούτ, φορεσ Recepta leftio eft φορέσομεν. Ρraeftat au.
tem leξtio φορέσωμεν, φuam multi guoque Codices a Μ τLL1 o aliisque in
fubfidium vocati, tuentur. Particula ούτως h. 1. bene additur. 3) τά, πρ.
τ, σαρκ. Cod. et r 1 c. τας προστάξεις του σώματος. Αlludit τ Η ε ο D ο κ.ε.
τν s ad locum paulinum Rom. VΙΙΙ. 13. νbi recepta letlio είt τα, πράξεις του
σώματος. 4) και εν έτ. - κτίσαντος. Def: in Cod. et r 1 c I edit. 5) Αlia
εft le&tio recepta huius loci.
") ! Cor. 15,49. Ε) Col.3, ιο. ε) Luς 6,36. d) Μatth, 5,45.
 QVΑΕS Τ. Ι Ν G Ε ΝΕs. c.ΑΡ. Ι. 3,
"Καναρχέτωσαν,
ιαςχετω φησί, των ιχθύων της Ε. aominentur, inquit, a) pί/εibμ,
αλάσσης και των πετεινώντού ουρανού, πινί, ει υolucribu cali, ειρccori.
- και των κτηνών, και πάσης τη; γής, κα; fuυ, πιque υ niuer/a τerra, εε
τατων των ερπετών των εςποντων επί οικιλμ "ερtilibu, νεφεntilu in reν.
τη γης, τηςητέον, ο, τι σεσιώπηται, να Ουίtruandum είt, ηuod fi
τάζώα πάντα δια τον άνθρωπον γεγο Ιεntio Praternittitur, non omnia
ώα αλα ταύτα ων άςχειν λέγεται, animalia Ρropter hominem creata
χθίας θαλάσσης,και πετεινά ουρανού, είle, Icd ea tantum, φuibus do
minari dicitur, (cilicet piίces ma
και κτήνη της γης, τάχα δε καιερπετά
τι γης, δια τας αναγκαιοτάτας των ris, volucres cali, et pccudes ter
φαζμάκων χρείας απ' αυτών τελουμέ. τα; fortaffe etiam reptilia terra,
ob fumme necefiarios νfus medi.
και ουμέντοιγε δια τον άνθρωποντα camentorum , guae ex illis confi
ζίτη τα μεγάλα και τα θηρία της γης, cίuntur... Νοn tamen propter ho
ή γάζα προσετέθη τη δεδομένη εξουσία minem funt ceti illi maghi tera
τώ ανθρώπων και η τούτων ονομασία 9 que terrettres. Αlioquin fi in hac
ευχ ενίσκιμεί οι εν τηγραφή το των etiam animalia data effet homini
Ροτείtas, eorum guoφue nomina
έφεαν γένος εν ερπετοίς τεταγμένον, addita
αλ "θηράις όγας όφις, φησί, ήν φρο autem inftiflent: non inuenimus
Scriptura ferpentis ge
νιμώτατος πάντων των θηρίων και εν nus inter reptilia pofiturn, (ed in
τα πράξεσι, έχιδνα δακούσα τον Παύ. τor bείtias. Scrpen enim, inquit,
και,
λει αρέματο κατά της χειρός αυτού, Ε), onlidior era: omnibu, bς/iii,
και επιφέρει ιδόντες δεοί βάρβαροι κρε Εt in attis Αpoίtolorum, ε) νί.
," μάκια τι θηgίον εν δι τώ Λευιτικό, Ρένα,, 4μα monorderat Paulum,
pendebut ab eiu, manu. Εt addit:
"ία επί τίνων τάσσει το ερπετόν, ως ου Κιάεnte, αμtem barbari pendentem
άμώ, επί των νύν εν τη συνηθεία κα βιβiam. In Leuitico autem vide,
τ" λιμένων, ταύτα φάγεθες φησί, από inter gua Ρonat reptilia, φuomo,
τι έπετών των πετεινών, άπορεύεται ο illa non annumeret iis qua
επιτών τεσσάζων, αέχει σκέληανώτερον nunc ita vocari folent. Ηoc, in
quit, d) εάtte εκ omni reptili υο
τώπιοώ αυτού, πηδάν εν αυτοίς επί της ίμcri, 7uod ambulat quatuor podi.
χ", καταύτα φάγεθεαπ'αυτών, τον bμ', 4μod babει crura /upra pod.,
βρούχον και τα όμοια αυτώ. και την βιο", φuibu /aliat /uper terram.
αξία,κατά όμοια αυτή και τον αττά. κ ilfi, comedite bac: brucbum εε
"κη και τα όμοια αυτώ' και τον οφιομά εί./fmilia, loca/fam et et /imilia,
ηrtacun et ci/imilia, opbiomacbμη,
Χ"καταέμοια αυτώ.πάνεςπετονάπό ει εί/imilia. Οmne reptile ευoln
τ"πετεινών, οι εισι τέσσαρες πόδες,") εilibμ, 4uatuor pede, baben, , abo
"λιγμα υμνες και εν τούτοις μιαν miuntile g/t τobi, et illi, pollue
2 ηjιη1,

")." ακίτασαν - τα θηρία σεσιώπηται. Ηaec e Codice no(tro fupplenda

- τμηt, cum in edit. /irmond. defiderarentur. Εadem fere funt, με ει:
", "ν: Ρ. τ7. [φ. οχhibuit. **) Cod. ου βδέλυγμια, et paucis interiettis, oύ
""""τεθε, ftd perperam, vtroque enin loco particula oυ eft a verbis (acri
"τίριοτisaiiena.
") Gen. 1, 26, 5) Gen, 3, Ι. .) Αξι 28, 3. 4. 4) Ιευί μ. 2! * 24.
 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι
36
πmini. Νon dominatur itaque ho θήσεθε, ουκ άρχει τοίνυν ο άνθρωπος
mo beftiis illis magnis neque feris, ούτε των κτηνών των μεγάλων, ούτε των
φuae fortaffe ab initio non propter θηρίων, τάχα την αρχήν ούτε δι' αυτόν
illum creatz funt. Εt fimile φuid γεγεννημένων, το δε ομοιον τοίς ενθάδε
his, φuahic defcribuntur, vt homi. αναγεγραμμένοις υπό την εξουσίαν του
nis dominio fubicξta, in οξtauo
Ρfalmo dicitur: d) Οmnia /iibie.
ανθρώπου εντώ ογδόωψαλμώ λέγεται
πάντα υπέταξας υποκάτω των ποδών
εί/ti pedibu, eius, oue, et armenta αυτού, πρόβατα και βόας απάσας,έτι
cunξta, in/uper quoque pecora cam δε και τα κτήνη του πεδίου, τα πετεινά
pi, υolucre cali et pίβer maris, του ουρανού, και τους ιχθύας της θα
4ui ambulant in/emiti, marir. Ηoc λάσσης, τα διαπορευόμενα τρέους θα,
etiam in loco ceti et fera ilentio
practermittuntur. λασσών. ) κανταύθα γάς τα κήτη και
τα θηρία σεσιώπητα,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΙ. ΕΡΩΤ. : κα.
Ωuamobrem /ipra cetero /ptimo Τί δή ποτε διαφερόντως την έβδόμην
diei benedixit Dcus 2 ημέραν ευλόγησεν ο θεός;
Α' Μ.

Vnυ Ε. dierum reliquorum κάση των άλων ημερών ιδίαν τινά

peculiarem guandam creatio δημιουργίαν εδέξατο, επειδή τοίνυν
nem fortitus eft. Cum igitur vs μέχρι ταύτης σύμπασαν την κτίσιν εδη,
que ad diem feptimum Deus crea μιούργησε δέδωκεν αντί δημιουργίας τη
turam omnem confumma(Ιet, diei εβδόμη ημέρα την ευλογίαν να μη μό,
feptino in creationis locum largi νη παρά τας άλας αγέρασος διαμείνη,
tus eft benediξtionem , ne folus
ille dies prae ceteris honore care, τομέντοι ήγίασεν αυτήν, αντί του αφώ.
ret. Ρσίuit autem iftud: Sanξti ξισεν τέθεικε πολαχου γάς ούτωτού,
βcauit eum, pro, Ιegregauit. Sa το νοούμενον εσίν εύρείν παρά τη θεία
pe enim hoc ita intellettum repe.
γραφή και γας περί των Μήδων φηση,
ritur in Ιcriptura diuina. Νam ηγιασμενοι εισι, και εγω αγω αυτους
et de Μedis ait, Sanξlificati /unt,
et ego duco co, hoc eft, ad hoc τούlέσιν, εις τούτοαφωρισμένοι, άλως τε
fegregati. Μaxime autern Iudacis και Ιεδαίοις ταύτα γράφων, αναγκαίως
iίta (cribens, nece(Ιario poίuit hoc, το ήγίασεν αυτήν τέθεικεν, ίνα πλέον
Sanξtificauit eam: νt maiore cultu σέξας απονείμωσι τώ σαββάτω, τούτο
profequantur fabbatum. Ηoc enim γας και νομοθετών έφη, ότι ) ένεξημέ.
in legibus quoque fanciendisait, b) ξαις εποίησε κύριος ο θεός σου τον ουρα,
Sex diebu, creauit Dominuυ Deu,
ruu calum et terram,./έptimo autem νόν, και την γην, τη δε έβδόμη ημέρα
die requieuit ab omnibu, οφcribu, κατέπαυσεν από πάντων των έργωναύ,
qua patrauit, et./anξίificauit ip/um. του ων εποίησεν, και ήγίασεν αυτήν
ΘΕΟ

*) Cod. και ταύτα. In textum autem recipienda fuit leaio και το 1. 1) εν εξ

- ήγιάσεν αυτ. Ηarc partim e loco Εx. 2ο, Π. partiπι ε Gen. 2, 2. defum"
funt.

α) Ρί. 8, 7-- 9. ε) Εx.2ο, 11.

 Α Ν ,

ovΑΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs. cΑΡ. ΙΙ. 37

ΘΕΟΔΩΡΟΥ. Και συνετέλεσεν ο Θεός ΤΗΕΟD ΟRΙ. Ε. com/ummnui»
εν τη ημέρα τη ή έκτη τα έργααυτού α Deu, die /exto opera /ita, ηua fo
cerat, et requicuit die /έptimo. a).
εποίησε, και κατεπαυσεν εν τη ημερα τη et φua fequuntur, Demonίtrans
έβδόμη, και τα εξής. Δεικνυς ότι επιμέν φuod (exto quidem die peregerat
της έκτης συμπεπλήρωκε πάντα άτε omnia, nempe nihil eius noui
μηδεν αυτοίς προστιθένα μέλων καινον, adieξturus, fi φuidem in eis ni
επειδή μηδε λείπειν τι αυτοίς ηγείτο, hil defiderari putabat, ceffauit ab
opere, die feptimo. Ηac autem
επαύσατοδε τη εβδόμη ημέρα του ποιέν de caufa diem hunc feriatum ad
τούτου γε ένεκεν την ημέραν ταύτην didit, in φuo nihil"plane creauit, 4
2) προστέθεικενάπρακτονούσαν, και ενή νt otio illo diurno certum effet
καθάπαξπεποίηκεν ουδέν ως άντηκαία ab eo omnia effe perfecta. Οui
την ημέραν αργία δηλώσειεν, ότι πάντα enim primo , (ecundo , tertio,
έχε πέρας αυτώ ο γας και τη πρώτη, φuarto, guinto , et (exto die
femper noui φuippiam creaue
και τη δευτέρα, και τη τρίτη, και τήτε rat, quod in creaturis defidera
τάρτη, κατη πέμπh, και τη έκjη, αείτι ri putabat, manifeftum eft idcir
κ7
καινoν πεποιηκώς, 3) ο λείπειν ηγείτο co die feptimo ab agendo cefaffe,
4)τήκτίσει εύδηλον ότι δια τούτο επιτή vt otio feptimi diei creationem
έβδόμη του ποιείναπεπαύσατο, ως αντή perfe&tam efle declararet. Vnde
et feptem diebus circulum omnem
αργία τή εν αυτή δείξειε το πέρας ειλη dierum conclufit, cum hoc talnen
φένα την κτίσιν, όθεν και εν επlα ημέ. ipfum (ex diebus facere potuiflet,
ραις τον πάντα κύκλον των ημερών πε φuibus creationem confummaue
μ.
ριέγραψε, δυνάμενος και εν ταις εξτού. rat: vt fex φuidem dies fignifica
το ποιήσαι, εν αις συνεπλήρωσε την κτί. tio int corum gur creata funt,"
(eptimus vero, omnia perfe&ta effe,
σιν να αι μεν εξ δήλωσις ώσι των γεγο et in eis nihil defiderari. Dein
νότων, η δε έβδόμη του πάντα ειληφένα de ne φuis exiftimaret (eptimum
πέρας, και μηδεν αυτοί; λείπειν έτι. εί, diem inutilem et fuperfluum effe,
τα ως μη άχρησος είναι τις και περιτjή quod in eo Deus nullum opus fe
νομίζοιτο ή εβδόμη ουδέν έργον δεξαμένη cerit, et ne deteftandus omnibus
putaretur, aut qui diuinam ope
Θεού,5)καλώς μήβδελυκτή τις υπολαμ, rationem nullam promeruiffet,
Εάνοιτο τοις πάσιν είναι,καιουκ ήξιωμένη facile nimirum fuίpicante aliguo,
θείας τινος εργασίας ευκόλως αντινος Deum velut die minus forta(ίc
υποπτεύσαντος, ότι ως ανεπιτηδεία τά. idoneo, nihil in eo faciendum
cenfuίfΙe, φuemadmodum non
χαημέρα ουδεποιήσα, τι είλετο εν αυτή, nulli feriatos dies deteriores cen
καθώς έθος ενίοις τας φαυλοτέρας ά. fere folent: ne quid tale de fepti
πράκτους νομίζειν ως αν μή τι τοιούτο πmo die exiftimaretur, fubiecit, b)
και περί της εβδόμης υπολαμβάνοιτο, ct benedixit Deu diei /έptimo, et
επήγαγε και ευλόγησεν ο Θεός την ημέ. /anξtificauit eum. In quo demon
ραν την εβδόμην, κο ηγίασεν αυτήν έδειξε C 3 (trauίt,

1) έκτη Cod. έβδόμη. 2) προστέθεικεν, Cod. et Ρ Ι c. προστεθεικώς, 3) ο λείπ.

ηγ. Cod. et r 1 c. ου λείπειν ηγείτο, 4) τη κτίσει - αργία, Def in Cod.
5) και ώ, - εν αυτή. Def.
α) Gen. 2, 2, Β) Gen.2, 3.
 .."

38 Β. Τ Η Ε ο D ο RΕ ΤΙ
ftrault, guod illum diem non in
γας, ότι εκάχρησον την ημέραν προς
vtilem putabat ad creandurn, fed το
ad quietem accommodatum fta
ποιείν ηγήσατο αλ' αρμόδιον έθετο
ruit. Itaque benedixit etiam ei: εις ανάπαυσιν ευλόγησεν έν και αυτήν
νtpote gui reliquos quidem dies, άτε τας μεν λοιπας τώ τι ποιήσαι εν
aliquid, in eis creando, fumgno αυταίς τιμήσας ταύτην δετό έλεγχον
honore profecutus eft : feptimum είναι τέ πεπληρωθα την κτίσιν. δια
"- ν α " Υ " -

autem, φuod index fit opιτς crea τετο και ηγιασεν αυτην, επεν, αντι τ8
tionis, abfolutum effe. «Οb id et
Janξtifιnuit cum dixit, pro eo guod αφώρισε προς τέτο, ως τή επ' αυτής
eft, fegregauit ad hoc, vt illius diei αργία 1) δεικνύητα το της κτίσεως
ceflatione creationem adeptan effe πέρας,
finem demon(traret,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΙΙ. Ε Ρ Ω Τ. κβ.
Ωuidg/f, a) Fon, nutem adβendebat Τίεςι, 3) πηγή δε ανέβαινεν εκ της γης, κο
a terra, et irrigabat υπiucr/am
ficiem terra 2 επότιζε πάντοπρόσωπον της γής;
S"Ε iterum Μο(es ηua
* Ε, κεφαλαίω πάλιν ο συγγραφεύς τα
pertinebant ad creationem re περί της κτίσεως διηγήσατο και
centi.it, et docuit, Detin elemen, εδίδαξε, ότι μη όντα τα σοιχεία παρή.
ta qua non erant, produxiffe, γαγε ο Θεός, και ότι ταύτα απ' αλή
eaque ab inuicem feparatie, et
vnumquodque horum exornaffe λων διεχώρισε, και ότι έκασον τούτων
pro arbitrio, et quod terra, nul διεκόσμησεν ως ηθέλησε και ότι μήτετε
lo eam colente, neque nubibus ανθρώπου γεωργέντος την γην, μήτε
γllis pluuiam εfundentibus, ger. των νεφών τον υετόν ωδινέντων, βεβλά.
rminauit φuemadmodum creatori 5ηκεν ως ο δημιεργήσας ηθέλησεν, αρ.
libuit, irrigata videlicet ab humo. δείαν έχεσα την μετά τον χωρισμόν των
re et vapore, φui fupererat a fe
Ρaratione aquarum. Sic enim ύδάτων εναπομείνασαν αυτήνoiίδατε και
Αφuila interpretatus eft, et cbul. ικμάδα έτω γας και Ακύλας ήρμήνευσε,
litio adlcendebat e terra, et ir και 3)επιβλυσμός ανέβη εκ της γης, και
rigabat vniuerfam faciem terrac. επότισε παν το πρόσωπον της χθονός,
* * DΙ Ο D Ο RΙ. Ηoc dicere νο ΔΙΟΔΩΡΟΥ. Τέτο ειπείν ήξελήθη, ότι
luit, φuod terra incompotita crea, αδιακόσμητος γέγονεν ή γη έτεγαρεκ,
τa eft, Νeque enim quicquam
produxerat ex iis, qua Dous poft δέδοτό τι εξ αυτής, ών ύσερον διέταξε
ea produci iuffit. Vtpote cum γίνεθα ο Θεός, επε, μήτε εργαζόμενος
nec cxtaret homo, gui terram co άνθρωπος ήν, μήτε υετός κατενήνεκτο'.
Ιeret: nec etiam plueret, cum άτε μήπω της διατάξεως ταύτης λα
inoc Deus iubere nondum capis ξέσης αρχήν, όθεν και την αιτίαν επά.
1et. Vnde et rationem fubiungens
ait, Fon: autem ad/iendabat e terra, γων λέγει, πηγή δεανέβαινεν εκτης γης,
κg/

1) Cod. et rτ ο δικνύι, 2) πηγή. Ιta quidem vox hebr, πΝ a LΧΧ. Interpro.

"tibus exprimitur, praftat autem verfio Αluilt, cuius deinde mentio in
iicitur. 3) Cod. et P I c. επιφλυγμός. Vtramque leξtionem notarunt
κ ο Ντ 5, Ηexapl, Orig, Τom, i, p, 15, ίφ εt p κ vs ι ν s Fragm, Ιnterpr,
vet, p. 5.
") Gen. 2, 6,
 oyΑΕs Τ. Ι Ν G Ε Ν Εs. CΑΡ. ΙΙ. 39

και τα εξής. λέγει ) μεν γαρ ότι εκα et reliqua Αit enim totam iliam ,
λύπλετο πάσα υπό των υδάτων, είρηκε ab aquis faiffe contettam: ac fi di
ceret, ex ipfa terra (caruriebant et
δε αυτό έτω πως, ώς αν εξ αυτής της exundabant aquas, φua per eam
γης βλύζοντά 2)τε και πηγάζοντα τα fluebant, et ita vniuerfam terram
ύδατα, και εξαπάσης αυτής φερόμενα, tegebant.
Μ- Υ W Α'
8τω 7τασαν αυτην συνεκάλυπloν.
ΕΡΩΤ. . κγ', ΙΝΤΕRR. ΧΧΙΙΙ.
Α.

Ει εκ τε θείε εμφυσήματος γέγονεν ή Si ex inβιffiatiome Dei creata g/fanί

mη, erit τfique anima ex
ψυχή, εκ της εσίας άρα τέΘεό /uk/tantin Dei 2 a)
ι

- . έσιν ή ψυχή, Ε impietatis eft et bla

fphemia fententia huiusmodi.
>Ασεβείας εχάτης και βλασφημίας ή Νam per hoc (criptura diuina fa
ν
τοιαύτη έννοια της γας δημιεργίας cilitatem creandi demonίtrauit.
την ευκολίαν έδειξε διατέτε η θεία γρα Praterea etiam ipfius ahima natu
φή προς δε τέτω, και της ψυχής την ram obfcure indicat: nempe ipfam
φύσιν ανίτlεται, ότι πνεύμα επί κτισον, e(Ιe fpiritum creabilem, inuifibi
lem, et intelle&tiuum, expertern
αόρατόν τε και νοερον, της των σωμά, craffitudinis corporea. Ηoc au
f. των απηλαγμένον παχύτητος κακείνο tem animaduertendum eft, intel
δεχρή συνιδείν, ότι δε πρότερον νοήσαι ligere prlus oportere pulmonem, et
πνεύμονα, και τες αποθλίζοντας τέτον muίculos eum comprimentes et
μύς, και συσέλοντας, και την συμπεφυ conftringentes, et palatum, etos, et
innatam pulmoni arteriam, deinde,
κυίαν αςτηgίαν τώ πνεύμονα, κα/ υπες, hoc modo infuffiationem accipere,
ώαν, και σόμα, έθ'έτως δέξαθαι το Quod fi Deus incorporeus eft, pro
έμφύσημα, ει δέτο θείονασώματον, θεο γt Deo conuenit, intelligenda eft
πςεπώς άρα και το εμφύσημα 3)νοήlέον. infuftlatio.
ΕΡΩΤ. κδ', ΙΝΤΕRR. ΧΧΙV.
μa de cau/a Deu, plantauit para
Τι δήποτε τον παράδεισον έφύτευσεν ο di/um /fatin expulfuru, inde
θεόςμέλων εκείθεν τον Αδάμ δια Αdanuum propter
την αμαρτίαν ευθύς εξορίζειν, peccntum, b)
ζώτον εκ ανέχεται εκ προγνώσεως
κατακζίναι έΆ Θεός, διό και Ι"Ιetprimis dominus Deus non fo
condemnare ex prafcientia.
την παράβασιν προορών, των αγαθών Quapropter tranfgre(lionem Αdami
αυτό μεταδέδωκεν, έπειτα και γνώνα! prauidens, bona illiconceflit. Dein
αυτόν τας θείας δωρεάς ήβελήθη να de voluitillum cognofcere beneficia
τέτων σερηθείς μισήση την αμαρτίαν, diuina, vt iis priuatus odio profc
ως τοσέτων αυτόν γυμνώσασαν αγα queretur peccatum, perquod tantis
bonis careret. Practerea conuenie.
θών προς δε τέτοις, έδε, τον δίκαιον αγω. bat iufturn agonothetam athletis
νοθέτην τοίς της αρετής αθληταίς προ virtutis proponere pramia victo
θένα τής νίκης τα άθλα. ε δή χάζιν ria. Ομare et de regno, ait Κenite
και περί της βασιλείας έφη δεύτε οι C 4 bene

1) μεν γαρ - πως, ώς, Defid. 2) τε και πηγάζοντα, Def. 3) νοητέον, Def.
α) Gen.2, 7. k) Μatth, 25, 34.
4ο Β. Τ ΗΕΟ D ΟRΕΤΙ ,

benediξti φτιri, mei, φο/fidete re ευλογημένοι τε πατρός με, κληρονομή

gnum υobi paratum a con/titutione
πιμudi. σατε την ήτοιμασμένην υμίν βασιλείαν
Υ Α ") Α

απο καταβολής κόσμε.

ΙΝΤΕRR. ΧΧV.
ΕΡΩ Τ. κε'.
Ωuidam in calo paradifum είf. Τινές ενεςανώ Φασί τον παράδεισον
dicunt. * ο
εινα/.
Ο".roduxit
diuina (criptura dicat, α)
etian Detιr e terra Της θείας λεγέσης γραφής, εξανέτει
omne lignum υίβι pulebrum, er bo λεν έτι ο Θεός εκ της γης πάνξύ
Α
num ad υgβendum, "nimis eft in λον ωςαίονες όρασιν, και καλόν εις βρώ
Ριόbum, reliξta fpiritus doξtrina, σιν' τολμηρόν άγαντο τοίς οικείοις ακο
propriis opinionibus adharere. λεθέν λογισμούς, καταλιπόντας την
Γ Ι Ο Ι) Ο R Ι. 5) Ει φlantauit Deu, διδασκαλίαντέ πνεύματος. ΔΙΟΔΩ
paradifium in Εden 4a orientem, . ΡΟΥ. ι) Και έφύτευσεν ο Θεός παράδει
Οuidam paradifum ipfum dici pu
rant Εdem : alii vero locum vni σον εν Εδέμ καταανατολάς. Εδεμοι μεν
verfum, in ηuo etiam paradifus
crat : νnde et Αdam formatus eft:
τον παράδεισον αυτόν λέγεθαι φασίν.
οι δε τόν τόπον πάντα, ενώ και ο παρά.
et denominatus eft Αdam, ex eo δεισος ήν, όθεν και ο Αδαμ επλάθη, και
τηuod ortus fit a terra illa φua eft
Αδαμ εκτέ από τής γής εν Εδέμ γεγε
in Εdem. Εdom enim rufum
ίignificat: quenadmodum et Εfau, νήθαι προσηγορεύθη. Εδώμ γας το
φui pro lenticula rufa vendidit iu πυρόον, ώς πε και ο Ησαύ πυρβάς Φα
τα primogenitura fur, appellatio. κης πεπρακω αυτεταπςωτοτοκιατην
nem fortitus cft, φuod verius cft. προσηγορίαν ειληφε' και τέτο μάλον
αληθές,
ΙΝΤΕRR, ΧΧV Ι.
ΕΡΩ.Τ. κς'.
Αn lignum υitz, et lignum /bientir
ίοni et mali, /acundum intellectum Το ξύλον της ζωής, και το ξύλον τξ ei
accipienda Junt, an /έcundilm δέναι γνωσόν 2) καλά και πονηρέ,
/έm/ium corporeum 2 νοητάχρή λέγειν, ή αιθητά,
terra orta efle huiusmodi li
κτης γης και ταύτα βεβλασηκέναι
gna, perhibet (criptura: non
igitur alterius funt natura φuarp όπεν ήθεία γραφή ετοίνυν ετε.
reliqua planta, Quemadmodum ξαν τινα φύσιν εχει παρατα άλα φυ
εnim lignum crucis lignum eft, et τά ώσπερ γας το τεσαυρξ3)ξύλονξύ
falutare appellatur, propter [alutem λον εσι, και σωτήριον ονομάζεται, δια την
nafcentem ex fide φuac de eo eft: εκ της περί αυτοπίσεως σωτηρίαν προσ
fic et ifta ligna funt quidem plan γινομένην έτω και ταύτα φυταμένεσιν
tae e terra natar, fed propter di εκτής γής βεβλασηκότα διαδε τον θείον
νinam (ententiam, alterum ex iis
ίignum υita nominatum eft, al όρον, 4) θάτερον αυτών ξύλον ζωής ωνο
τerum vero, quia per ipίum fen μάθη' το δε έτερον, δια το περί αυτό
γενέθα,
1) και έφύτευσαν - ανατολάς. Ηzc in Cod. nouam interrogationem conίti
Refponίio incipit ab illis, Εδει οι μεν κ. τ. λ. 2) καλού και πονηρού.
tult111t.

Cod. et P I c. καλόν και πονηρόν, 3) ξύλον ξύλον - διά, Defid. Pro σωτήριον
in Cod. Τuodam υindob. leg, ταυρος, tefte Ι. Α Μ Ε Ε cτο lib. ΙV. p. 165, 4) θά.
τερον, Defid, in Cod. et pro κυτών leg. αυτό.
") Gen. 2, 9, b) Gen, 2, 8.
 Ο ν ΑΕsΤ. Ι Ν G Ε Ν Εs. CΑΡ. ΙΙ. 41
) - « " ν. 3) Α"

γενέθαι της αμαρτίας την αίθησιν,ξύ tiri capit peccatum, appellatum

eft lignum /tientia boni et mali.
λον εκλήθη γνωσον καλέ και πονηρέ. Εt circa hoc φuidem ipfi Αdamo
και περί τέτg μεν προετέθη ο αγών τώ certamen indiξtum eft. Lignum
Αδάμ το δε της ζωής, ι) οιόν τι έπαθ. autem vita veluti quoddam prae
mium propofitum erat obferuanti
λον περύκειτο τετηρηκότι την εντολήν mandatum. Ιta etiam Patriarchae
«τω και οι πατριαξχαί, και χωξιοις και
et locis et puteis cognomina de,
Φρέασι τας επωνυμίας επέθηκαν και derunt, et illum φuidem vocaue
το μεν εκάλεσαν φρέας οράσεως εκ ε. runt puteum viίionis, non guod
πειδή ορατικήν δύναμιν εχαρίζετο, αλ' videndi facultatem conferret, fed
επειδή ώφθη παρ' αυτό των όλων οκύ:quod apud eum apparuerit Domi
ειο καφρέας ευρυχωρίας επειδήπες, nus omnium. Item puteum lati
tudinis , φuoniam fiepenumero,
των άλων φρεάτων πολάκις οι αποΓε φui erant ex Gcraris, dimicaue
ράςων διαμαχεσάμενοι, εκ ηνώχλησαν rant pro aliis puteis, at propter
τοίς τέτοκατασκευακόσι το φρέαρ, έτω hunc non interpellauerunt, eος
Φρέας όρκε, δια το παρ' αυτό γεγενή. φui illum conίtruxerunt, Sic et
θα τες όρκες. έτως ή 2) Λεζα Βαθήλ puteum iuramenti, φuod apud
ωνομάθη, τετέσιν οίκος Θεξ επειδή ώ. illum iuramenta pracltita funt.
Sic et Luza appellata eft Βethel,
Φθητώ Ιακώβεν εκείνωγε τώ χωρίω ο hoc eft domus Dei, guia apparuit
τών όλων ποιητής και βενος μάρτυς Ιaco bo in illo loco creator
εκ επειδή έμψυχος ήν ο βενός, αλ' ότι omnium. Εt collis diξtus eft te
εν εκείνω τώ χωρίω προς αλήλες επ ftis, non quod ille animatus effet,
εποίηντο τας συνθήκας έτως ύδωρ ζών fed quod apud illum locum inter
μ.
fe facdera inierunt. Similiteraqua
καλείται το βάπlισμα εκ επειδήφύσιν viua vocatur baptifma, non φuod
ετέραν έχει τέβασίllσματος ύδωρ, αλ' aqua baptifinatis aliam habeat na
ότι δι' εκείνg τε ύδατος ή θεία χάρις turam, fed quia per illam aquam
την αιώνιον δωρείται ζωήν. έτω και ξύ, diuina gratia donat vitam ater
λον ζωής δια τον θείον όρον εκλήθη και nam. Ιta lignum τita diuina fen
tentia vocatum eft, et lignum /ti
ξύλον3)γνώσεως, δια την περί τέτο γε εntia, eo φuod inde * capit effe *
γενημένην αίθησιν της αμαρτίας. 4) ε. fenfus peccati. Cum enim pecca
Ά γας πέραν ειληφότες της αμας, ti periculum necdum feciίlent, ac
τίας, είτα τ8 απειρημένε μετειληχό deinde vetitum fruξtum guftaffent,
τες καρπέ, ως παραξεβηκότες την εν tanquam pracepti transgre(Iores,
έ". τας το συνειδότος 5) ακίδας εδέ
ΔζyΤΟ,
conίcientia timulos enferunt.

C 5 ΙΝΤΕRR.

1) το δε της ζωής. Ηis verbis in Cod. et apud r 1 c bene additur, ξύλον, της ζωής,
2) Cod. Λιουζα Βεθήλ. 3) γνώσεως, Cod. et r I c. ζωής, 4) ουδέπω - αμαρ
τίας, Def. 5) ακίδας, Cod, et r 1 c. κακίας.

α) Gen. 26, 22.

 42 "- - Β. Τ Η Ε ο D o R Ε ΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙ.
ΕΡΩΤ. κζ'.
Εrgo notitiam non habebant boni et Ουκ εν είχον την γνώση τέαγαθό και
mali, antequam prohibitum
fruξturn attigiljent 2 τέ κακό, προ της τέ απερημένε
καρπέ μεταλήψεως,
uomodo fieri poterat, vt ii φui αι πώς οιόντε ήν, τες λόγω τετιμη,
ratione ormati, et ad ima
gineiή diuinam creati erant, dis μένες, και κατ' εικόνα θείαν γε.
cretionem boni et mali non ha γενημένες, ι) εκ έχειν διάκρισιν αγαθό
terent? Quomodo vero dediffet και κακέ, πώς δ' αν αυτοίς ετεθείκα
legem abyίius ille iuftitia, iis qui νόμον της δικαιοσύνης ή άβυσσος, ταύτην
notitiam huίusmodi a natura non
εκ έχεσιν εν τη φύσει την γνώσιν μηδ.
liaberent, neque intelligerent bo
num e(Ιe feruare pracceptum, per γινώσκεσιν ως αγαθόν μεν το φυλάξαι
niciofum vero transgredi? Ηabe, την εντολήν, ολέθριον δε το παραέήναι,
Βant igitur fine dubio notitiam: έχον έν άρα την γνώσιν την δε πειραν
fed experimentum μοίtea ceperunt. προσέλαβον ύτερον,
ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. κη.
Ωuomodo igitur po/f g/un mgnoue Πώς έν μετά την βρώσιν έγνωσαν ότι
runt 4uod nudi ellint, ηuinnte γυμνοί ήσαν: προ γας τη; βρώσεως
g/um nibil tale /on/trant"
ταύτην εκείχον την αίθησιν;
ueri iuniores vefte nudati eru
befcere natura non folent : υδε τα κομιδή νέα παιδία ερυθριά
paulatim autem crefcente corpore, πέφυκε της εθητος γεγυμνωμένα.
cum mens poftea propriam natu κατα βραχυ δε τέσώματος αυξανομέ,
ram exferere cceperit, adulti iam νε, κ τενό λοιπόν αρχομένε την οικείαν
non patienter ferunt fe nudari, φύσιν επιδεικνύνα, έκέτι λοιπόν φορητή
fed erubefcunt, et conteguntur. τοις μειρακίοις η γύμνωσις, αλ'ερυθςιώ,
Ομοd fi quis vetten eis abftule. σι, και περιβάλονται καν τις αφέλητα
rit, genitalia membra manibus abs
condunt. Μultos autem inuat, την εθήτει, ταις χερσί τα παιδογόνα
ad abolendum hunc pudorem, καλύπleσι μόρια. 2) πολλών δε και το
confuetudo viuendi. Siquidem έθος αφαιρείται ταύτην την αίχύνην,
nauta nudi nauigantes, et gui la. και γας οι ναύται γυμνοί πλέοντες, και
vantur , dum fe nudos mutuo
confpίciunt, hoc pudore ibi non
οι λουόμενοι γυμνοί υπ' αλήλωνόgώμε,
dμcuntur. Αt fi guis nudus fit νοι, ταύτην ενταύθα την αιχύνην εκ έ:
extra balneas, vehementer erube χουσιν, εαν δέτις έξω τωνβαλανείων γυ,
1cit. Ita de Αdamo et eius vxore μνος ή, λίαν ερυθριά.
έτω οι περί και
1entiendum eft: qui (tatim νbi for τον Αδαμ, ευθύς μενδιαπλαθέντες,οια
mati funt, velut infantes et recens δή νήπιοι, και 3) ευθυγενείς, και της α.
nati, , nullaque peccati macula
polluti, non afticiebantur verecun μαρτίας αμύητοι, εκ ήχύνοντοδίχα πει
dia fine amiξtu agentes, Αt pe ριβολαίων διάγοντες, μετά δε την πεί,
riculo faξto, φuasdam partes cor ξαν, τοις φύλοις
εκάλυψαν μόρια, ένια τέσώματος συν ν

Ρoris foliis oςςultauerunt,

ΘΕΟ

") ουκ έχειν διάκρισιν, Cod. oύ και χρεία, διάκρισιν, Ρ Ι c. ου και χρεία διάκρισις,
2) πολών, Cod. et rιc. πολήν. 3) Cod. et P I c. ευγενείς,
 oyΑΕs Τ. - ΙΝ G ΕΝ Εs. c ΑΡ. ΙΙ. 43,

ΘΕΟΔΩΡΟΥ. Επειδή ράπloντες έτι ΤΗΕΟDoRΙ. Quoniamdum

adhuc confuerent folia, audierunt
τα φύλα, ήκεσαν της φωνής τε Θεξ vocem Dei deambulantis, fub ar
περιπατέντος, υπό το ξύλον εκρύβησαν bore latitarunt, non alia videli
εκ άλλο δηλονότι, αλ' ή έπες έβραπloν cet, φuam vnde folia decerpferant.
τα φύλα. )τέτο δε ήν εφ' ώ την εντο Ηacc autern erat, de gua prace
λήν ειλήφεισαν ως ο προφήτης γάς ptum acceperant. Νam vt Pro
φκσιν, εκξύξησαν εν μέσω τέ τ8 Ε phera inquit, ab/bonditi /unt in
medio ligmi paradiff. De eo au
παραδείσg, απ' αυτέ δε και βεβρωκό tem cum manducaffent, etiam fo
τες, τα φύλα έβραπloν, δια την γενο, lia texebant, propterea guod fuz
μένην αυτοίς αιχύνην επί τη γυμνώσει nuditatis eos puderet. Ηac au
2) ταύτά δε ήν φύλα συκής αναντιρρή, tem erant folia ficus. Εrgo fine
*contrοuerfia arbor illa erat ficus, * ,
τως άρα συκή το δένδρον ήν, εφ'ώπας de qua pracceptum acceperant.
ειλήφεισαν την εντολήν αλ ε πρoσίεν Sed non affentiuntur φuidam, prae
τα τέτο τινές, δια πoλήν ευήθειαν, nimia, vt πmihi videtur, (implici
εμό αρκεί, οιόμενοι χρήνα καινόντι είναι tate: qui putant oportere nouumi
το ξύλον' και ε λογιζόμενοι, ότι μή τη quoddam effe lignum, non atten
ποιότητι το ξύλε, μηδέ τη καινότητι dentes, φuod non ligni φualitate,
neque nouitate cibi, peccata cen
της βρώσεως, τα αμαρτήματα κρίνεται fentur, fed exprecepto dato: cuίus
αλα τη δόσει της εντολής, ην εφ' ότ8 transgreflio quantulacunque pari
δήποτε παραβηναι ίσην έχει την μέμψιν, reprehenfione digna eft.
ΕΡΩΤ. κθ'. ΙΝΤΕRR, ΧΧΙΧ.
Πώς εκ τ8 παραδείσεφησιν ο Μωύσης Ωui ft, υι Μο/ε αίjarat, Τigrim et
τον Τίγρη, εξιένα, και τον Ευφράτην, Εupbratem e paradi/ofiuere, a) ηuo,
aiunt nonnulli e mentibu,
&ς φασίτινες εκ των όρων αναβλύ
Αrmenia /ζaturire"
3" ζών της. Αςμενίας, , «

Ε σινιδείν και άλ8ς ποταμ8ς ετέβω idere licet et alia flumina alium
"...θεν μεν εξιόντας, έπειτα δε εις την de quidem egredi, deinde in
γήν διάτινων καταδύσεων χωρένlας, και terram guibusdam duξtibus fluen
πάλιν άνωθεν αναβλύζοντας τέτο και ria, iterum furfum featurire; φuod
επί
2Ζ
τέτων γεγένηται των ποταμών, et his fluminibus accidit. Εxeunt
* ι
enim illinc, vt ait fcriptura diui
") r" C Λ

εξίασι μεν γαρ εκείθεν, ώς φησιν ή θεία na : poftea pgr φuosdam mcatus
γραφή είτα διά τινων υπογείων διιόντες fubterraneos transeuntia, hic ori.
στέςαν, ετέρας αρχάς ενταύθα λαμβά ginem aliam fumunt. Οuod quί.
ι νεσι τέτο δε εμάτην έτως ώκονόμησεν aem non fruίtra omnium Deus ita
ετών όλων Θεός, αλα την περιήήντών diίpenfauit, fed vt amputaret fit
perfluam hominum curiofitatem.
" ανθρώπων,
27 πολυπραγμοσύνην 3) εκκό Νain fipaterenteorum omnes mea
χ Α ο" Υ κν «/ «" "

σίων, είγαροηλος ήν αυτών άπας ο πό tus, guidam vtiφue conarentur,

2. " Ψ 2" Α 4

εος, επειράθησαν μεν άντινες, παρατας corum ripas profecuti, locum Ε.

" >" « Λ. "- "
111
τέτων όχθας οδεύοντες, το τέπαραδεί. *

1) τούτο δε ήν Cod. et r 1 c. αλά τούτο γεήν, 2) ταύτα, Cod. et FIc, πάντα,

3) εκκόπτων Cod. έγκόπτων,
") Gen. 2, 14.
 44 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι

difi perluftrare, fed fuftrarentur σε κατοπlεύσαι χωρίον, δημάρτανoν δε

optatis, et longitudine itineris
felli, atque neceffariorum penuria τέ )ποθεμένε, και τώ μήκe, της οδοιπο
laborantes, modo in afpera loca gίαςκοπlόμενοι, και τη σπάνε τών αναγ
incidentes, modo in deferta, in καίων διαφθειρόμενοι και νυν μεν εις δυ.
rerdum in manus crudelium et χωρίας, νύν δε εις ερημίας εμπίπloντες
barbarorum holninum deuenirent.
έσι δε ότε και απηνέσι και βαρβάροις
Ηarc igitur pracuidens mifericors 2) ανθρώποις περιπίπloντες και τέτων
Deus, ignotos illorum meatus red
didit. τοίνυν προμηθέμενος ο φιλoικIίρμων Θεός,
".
αδήλες αυτών τες πόρες απέφηνεν,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧ. ΕΡΩΤ. λ.
Car ex latere Αdami mulierem,
formauit"a)
Τι δήποτε από της πλευράς τε Αδάμ
Vo". creator naturac ad con » «
την γυναίκα διέπλασεν;
* χ Α' \ , η

cordiam adducere vnumquod Ε, ομόνοιαν ήξελήθη τα γένη συνα

que genus. Ηac de caufa Αda γαγεν ο της φύσεως ποιητής, σέ
πmum φuidem e terra formauit, ex τε χάριν τον μεν Αδάμ από της γης
Αdamo vero mulierem: vt et ean διέπλασεν, εκ δε τε Αδαμ την γυναίκα
dem in illis efle naturam demon
ftraret, et 11aturalem quandam
ίνα και το ταυτον Ά της φύσεως
beneuolentiam mutuam in illis in
και φυσικήν τινα φιλοσόργίαν αυτοίς
fereret. Si enim rebus fic fe ha περί αλήλες εμφύση, είγας και τέτων
bentibus, viri cum mulieribus έτω γεγενημένων, και Ά
γυναιξί
contendunt, et mulieres cum vi διαμάχονται, και γυναίκες ανδράση, τί
ris, φuid non admifiίlent, fi aliun εκ αν έδρασαν, ει ετέρωθέν ποθεν την
de mulierem forma(Ιet 2 Sapienter γυναίκα διέπλασε, σοφώς έν άρα και
igitur eos diftinxit, et rurfum co
pulauit. Νuptia enim in vnum διέλε, και πάλιν συνήρμοσεν, ο γαργά
conciliant (exus diuerfoς. Εrunt μος εις εν συνάγειταγένη έσονται γαρ,
enim, inquit, duoin carnem υuam. b) φησιν, οι δύο εις σάρκα μίαν και ότι τέ
Αtque hoc verum e(Ιe teftatur id το αληθές, μαρτυρεί το γενόμενον, δια
φuod inde nafeitur. Siquidem γας της γαμικής ομιλίας εις εξαμφοίν
per conuerfationem nuptialem fru
* ξtus vnus ex ambobus oritur, * ab λασάνει καρπος, εκ μεν τέτε σπειρό
hoc quidem feminatus, ab illa ve μενος, εκ δε ταύτης τρεφόμενος, τελε
ro enutritus, confummatus autem σιεργέμενος δε υπό τέ της φύσεως δη
ab opifice natura. - Α
μι8ργέ,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙ.
ΕΡΩΤ. λα'.
Si pruden erat/erpenr, ob id lau
dandu, erat: cum prudentia Ει φρόνιμος ό όφις, και επαινέμενος:
βt par, υirtμtir. μόριον γάρ ή φρόνησις αρετής,
Μ": nomina dicuntur acqui. ΠΕ των ονομάτων όμωνύμως προ
νοce, nam et idola gen φέρεται και γας τα είδωλα των
tium deos vocauerunt. Ηoc ve
εθνών θεές ωνομάκασι τέτο δέ γεακρι
ro magis proprie diξtum eft de ξέςερον περί τέ εν εκείνω ενεργήσαντος
damone, φui per illum opera
batur. Stolidi autem imperitecos είρηται δαίμονος αμαθώς δε οι ανόητοι
Κα/
1) ποθουμένου. Cod. πειθομένου. 2) ανθρώποις. Deeft.
α) Gen.2, 2.Ι. b) Gen.2, 24. Μatth.19,5. Μarc, Ιο, 8. ι Cor, 6, 16. Εphcί: 5, 31.
 oy ΕsΤ ΙΝ GΕΝΕs cΑΡ. ΙΙΙ. 45
- ν. 1 ψ , Μ. Λ' 2 Α'
etiam qui fabulis ftuduerunt, fa
και τες περί τες μύθες εχολακότας, pientes appellarunt. Sic et (cri
σοφές προσηγόξευσαν έτω και η θάα ptura diuina dicit, a) Stulta buiu,
γξαφή λέγει, εξελέξατο δΘεός ταμω. mundi elegit Deu, υι confundat
ρατε κοσμε, να καταχυνη τες σοφές Japienter. Εt rurfum, b) Ρbi Ja
και πάλιν, π8 σοφός, και δια τέ προ pien 2 et per prophetam, c) Sh
φήτε, σοφοί εισι τ8 κακοποιήσαι, τοι. pienter /int nd male agendum. Εt
γάρτοι κανταύθα φρόνιμον τον έφιν hic fane ferpentem prudentem no
minauit, vt callidum et verfutum.
ωνόμασεν, ως πανέξγον. έτω γας και ο Sicenim etAquilainterpretatus eft:
Ακύλας ήρμήνευσεν και ο όφις ήν παν: Εt ferpens erat verfutus pra omni
έργος από παντός ζώe της χώρας, και bus animalibus agri, qua a Do
πmino Deo creata funt.
ίμ εποίησεν κύριος ο Θεός.
ΕΡΩΤ.λβ, ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙΙ.

"Αλογος ών ο όφις πώς διελέχθη Cum /arpen, ficultate loquendi ca,

τη Εύα; reat, 4uomodo allocutu,
Όεγαν ήν αυτός τε της αληθείας εβ Εuam και
erpens erat organum inimici ve
εχθρέ. και τέτο δεδήλωκεν ο κύ ritatis. Εt hoc declarauit Do
ριο εντοί, θείοις ευαγγελίοις εξηκως minus in euangeliis diuinis. Cum
γαρ τοίς Ιgδαίοις υμείς εκ τ8 πατρός dixi(Ιet enim Iudais, d). Κο: ex
υμών τε διαξόλg εσε, επήγαγεν εκείνος pntre diabolo g/fir, fubiunxit, Ille
ανθρωποκτόνος ήν απ' αρχής έτος τοί, βomicida erat ab initio. Diabolus
νυνδια τέοφεως διελέχθη τη Εύα. επες igitur per ferpentem allocutus eft
"
δή γάρ των αλόγων απάντων παρά τ8 Εuam. Cum enim a Deo omnium
accepi(Ιent imperium in vniuerfa
ι Θεέ των όλων την ηγεμονίαν ελήφer. irrationalia, diabolus miniίterio
σαν, δι' ενός αυτή των υπηκόων τηνπα νηius animalium fubditorum la
γίδα προσήνεγκε, πιθανωτέραν έτω την φueum illi tetendit, hoc patto fua
απάτην κατασκευάζων, ότι δέκα αυτόν fu faciliores componens infidiaς.
τον διά τό όφεως ενεργήσαντα, όφιν ή Quod autem diabolum, minifte
rio ferpentis operantem, ίcriptu
θεία προσαγορεύe γξαφή, η μάρτυς ra diuina ferpentem appellet, te
Ησαίας 2) ο προφήτης βοών, β) τη ημέ. ftatur Είaias propheta, clamans, ε)
ξα 4) εκάνη επάξει ο Θεος την μαχαι. Ιn die illo vibrabit Deu, gladium
ραν αυτε την αγιαν, την μεγάλη, κα!
Juum /anίtum, magnum et fortem,
την χυξαν, επι τον δράκοντα τον όφιν, αduer/u, drnconem /erpentem, τον.
5) τον σκολιόν και χυρόν επί τον δρά, tu0/um et υdlidum, aduer/u, dra
εonem / rpentem figientem, ηui g/t
κοντα τον όφιν, τον φεύγοντα, τον εν in mari. Dominus quoque facris
τη θαλάσση και ο κύριος δε τοις ιεροις dilcipulis dixit, f) Εcce drdi υoli,
ειρηκε μαθηταίς δε δέδωκα ύμνό)την pote/intιm calcandi /uper Jerpenter
εξεσίαν τε πατέν επάνω όφεων, και ct/corpione, ε /uper omnem virtu
ίt))) 11111/1/Cy.
σκορπίων, και επί πάσαν την δύναμην
ΙΝΤΕRR.
σ5 εχθςε. -

Α. (.

1) μάρτυς. Cod. μαρτυρεί. 2) ο προφήτης. Αbεft. 3) τη ημέρα -θαλάσση. Ηarc c

- πmemoria, νti videtur, itn exprefla funt. 4) εκείνη. Ε)ccίt. 5) τον σκυλιόν-,
όφιν. Defunt. 6) την έξησίαν. Cod. et ν ι c. addunt κατα πνευμάτων,
2)ι Cor, 1,27. 5)1Cor.1,2ο. ε)ler, 4, 22. α)Ioan, 8, 42. ε) Ε!ή, 27, ι, "ΣLuς ιο, 9.
 *,
w

46 Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R Ε Τ Ι
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙΙΙ.
ΕΡΩΤ.λγ.
Ωuidnan /t hoc, Αφerti/unt Τι έξι διηνοίχθησαν οι οφθαλμοί
ocult amborum 2
uod etiam ante efum non ha Υ
των δύο;
Α "Ψ. Α' Υ /

Ο Ε. oculos claufos, fa Ο" και προ της βgώσεως ε μεμυκο,

tis conftat iis φui volunt attende.
re, Quomodo enim nulier li
* gnum vidiffet, etbonum"adetcam,
εt oculis gratum ad videndum, et
fpeciofum ad intelligendum , fi
non habuifient oculos apertos !
Vocauit igitur diuina fcriptura fic είχον τε,
fenfum illum, gui peccatum fecu
tus eft. Μox enim poft admiίium
τα ε"χοντες όφθαλμες, δήλον
τοις προσέχων εθέλεσι, πώς γας είδεν
η γυνητο ξύλον, ότι καλόν εί, βρώσιν,
και αξεσον τοις όφθαλμος ιδείν, και ώ.
ξαιονείτε κατανοητα,εμη ανεωγότας
οφθαλμές, εκεν την μετά
αμαρτίαν αίθησινέτω κέκληκεν η θεία
γραφή. ευθύς γα μετά την αμαρτίαν
'

peccatum ftimulatur confcientia. κενταται το συνειδος,

ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙV. ΕΡΩΤ. λό",
Ωμamobrent punitur βrpen, cum Τί δή ποτε τέ διαβόλε την απάτην
- /it diabolu, 4ui decepit" προσενεγκόντος ο όφις * ,

ΜΕ" Deus proprie in κολάζεται 3 -

tulit ei, qui malum perpe Κυρίως με την αραντώ ενεργήσαντι

trauit. Νam et ille ferpens φuo
que appellatus eft: non qui talem 3 περσενήνοχεν ό Θεός. όφις γας
κι

a Deo omnium conditore natu κακείνος ωνόμασαι και ταύτην παρα τέ

raun acceperit, bonus enim crea Θεέ των όλων την φύσιν δεξάμενος α.
tus eft, et vna cum incorporeis γαθός γας εκτίθη, κατοίξασωμάτοις
νίrtutibus conditus; at νbi fpon συνεδημεςγήθη δυνάμεσιν επειδή δε ε
te in nequitiain declinauit, turn
honore priuatus eft, φuem ab ini ζων αξπονηθίαν απέκλινε, και της τιμής
tio fortitus erat, et in terram pro ής. εξαρχής έλαχενεςεφήθη, και εις την
icξtus eft. Sed et ipίum animal γήν απερρίφη. ) και αυτό δε το ζώον εις
φuoφue ad hominum νtilitatem όνησιν των ανθρώπων εδέξατο την αράν.
malediξtionem recepίt. Itaque vi ορώντες γας τον όφιν επί της γης συρό
dentes ferpentem repere, et volti
tari fuper terram, inaledictionis
μενόντε και λυσσώμενoν, της αρχαίας
antiqua recordamur : et diίcimus, αξάς αναμιμνησκόμεθα και μανθάνο
quanta mala peccatum accerfat, μεν ως ηλίκων πρόξενος ή αμαρτία κα
non ίδlum his qui illud admit κών, έμόνον τοίς ταύτην ενεργέσιν, αλα
runt, fed et illis qui fubferuiunt, και τοίς υπεργέσι και αυτός μεν ο ό.
Αt ipfe quiden ferpens nullum in Φις έδεμίαν εντεύθεν δέχεται βλάζην,
de damnum accepίt, curn ita gra 2)έτω βαδίζειν πεφυκώς. εν τη φύσει
di natus fit: . hanc enim habet a
natura motus fpeciem; nihil au γας έχει το τοιόνδε της κινήσεως είδος,
tem naturale noleftum videtur es εδέν δε των φυσικών φορτικόν είναι δο
1e. Ηorno vero πιulturn inde κεί, ο δε άνθρωπος πολήν εντεύθεν ώ.
κοιnmodi confequitur. φέλewαν καρπέται,
ΕΡΩΤ.
και

- ") και αυτό - ανθρώπων. Def 2) άτω βαδίζει Cod. et r 1 c. ω, τι βαιών.

α) Gen. 3, 7.
 ν

ov Εs Τ. Ι Ν GΕΝΕs. c.ΑΡ. ΙΙΙ. 47

ΙΝΤΕRR. ΧΧΧV.
".
ΕΡΩΤ. λε.
Σ 2 C Ψ.

Δια τί δε τον άφιν εδημιέργησεν δΘεος, Ωuare Deu, βrpentem creauit, cum:
Σ Υ Υ -

όργανον αυτόν προειδώς της πονη pranoller, illum futurum orga

Λ'
num nequitia 2
ρίας εσόμενον;
έτο άν τις εποι και περί τέ ανθρώ. Ηοςpiam ipίum et de homine quis
dicere poflit. Pragui
π8' προήδει γας ώς και έτος την
derat enim Deus, guod ille praece
εντολήν παραζήσεται. άλως τε βάδιον ptum transgre(furus efiet. Cate
ή το διαβόλω, και δι' ετέζε θης" την rum diabolo perfacile erat, alte
rius beftiac minifterio fallere.
απάτην προσενεγκέν,
-

ΕΡΩΤ. λς. ΙΝΤΕRR. ΧΧΧVΙ.

Cur Deu, creauit diabolum, cum
Διά τί δε τον διάβολον εποίησεν, Α 5 / - /tiret illum talem futurum 2
τοι8τον εσομενον,
"- "- Λ w
eus vniuerfam naturam incor
-
Ο Θεός πάσαν των ασωμάτων την poreorum creauit, rationa ν
φύσιν εδημιέργησε, λογικήν αυτην lem eam et immortalem efficiens.
και αθάνατον απoφήνας' το λογικό δε Rationalis, autern, proprium eft,
3 Λ

το αυτεξέσιον βιον, τέτων δε οι μεν την libero arbitrio potiri. Ηorum au

περί τον ποιητήν εφύλαξαν εύνοιαν, οι τem alii beneuolentiam erga crea
torem conferuauerunt, reliφui ve
δε εις πονηρίαν απέκλιναν τέτο δε και ro declinauerunt in . malitiam.
επί των ανθρώπων εσιν ευρείν, οι μεν γας Quod et inter homines reperire
εισιτής αρετής έρασαι, οι διτης κακίας licet. Νam alii funt virtutis ama
εργάται ε τοίνυν μέμφεται τις τή των tores, * alii vero nequitiam exer- *
cent. Siquis igitur de improbo
πονηρών δημιεργία, αποξεζέ άβατών rum creatione conqueratur, pri
της νίκης βραβείων τές της αρετής αθ. νat vtique virtutis athletas prae
λητάς, ε; γας μή εν τη αιρέσει της γνω, miis viξtoriat. Si enim in ele&tio
μης είχον τον πόθον της αρετής, αλά ne voluntatis non haberent defi
έμπεφυκός το άτρεπloν, έλαθον αν οι derium virtutis, Ιed natura inn
αξιόνικοι της ευσεβείας αγωνισαί επειδή mutabiles effent, ignoti effent e
gregii pietatis athleta. Αt cum .
δε την αίρεσιν των αγαθών, και των εναν,
voluntas habeat optionem bono
τίων, έχει ή γνώμη, δικαίως και ετοιτυχ,
rum et malorum, hί merito viξίσ
χανεσι των νικηφόρων σεφάνων, κακεί, ria coronam confequuntur, illi
νοι δίκας τιννύεσιν υπεξ ων καται γνω vero pα:nas luunt pro iis qua vo
lentes admiferunt.
μην εξήμαςτον. Γον
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧVΙΙ.
2.
ΕΡΩΤ. λζ". 4 « w > " *... > Cum Deum υoceti, bonum, εμr tan
Αγαθόν τόν Θεόν ονομάζοντες, πώς αυ: ram /έueritatem ili tribuiti, " Cru
- " " Υ r - Υ

τώ περιάπlετε τοσαύτην αποτομαν: ω \ ». 1 "ν

delitati, enim g/f et /ituitia , modi
μότητος γας και απηνίας, το διαβρώσιν
- "..) ι Χ.
cμm ob cibum tantum /upplicium in
ολίγην τοσαύτην επενεγκόντιμωξίαν, και Jarre,βdnonetiam
-
/olum bi, ηui deliquerunt,
Α' "
hi, ηui er illi,
γ - --

τοίς ήμαρτηκόσι μόνον, αλα και τοίς orti Jint.

εξ εκείνων βεβλασηκόσι. < τηprimis hoc fibi perfuafum ha.
Ι Ι? -

πεπειώθαι προσήκει
-
-

& , "ν ζ
> ..
Τ&ς 8uΔΤΕ
"ν ζ ν bere debent, ηui pie viuere fta
ζει προαιρεμένες, ως παν οτιένυπο tucrunt, oπιπς id quod ab omnium ΙΟco
 48 *.
Β. ΤΗΕΟ DΟ RΕΤΙ
ΙDeo fit aut praccipitur , fanξtum τέ Θεέ των όλων γινόμενον ή κελευόμε.
et iufturn e(Ιe, et bonum, et ad
Ιnominum vtilitatem inftitutum. νον, και όσιον, και δίκαιον, και αγαθόν,
Si enim confitelnur ipfum hacc και φιλάνθρωπον, είγαρταύτα πάντα
omnia habere, procul dubio qua έχειν αυτόν ομολογεμεν και τα υπ' αυ.
ab ipίο difpenfantur aut iubentur, τ8 οικονoμέμενά τε και προστατlόμενα
talia e(Ιe exiίtimanda funt. De χgή τοιαύτα είναι νομίζειν, έπειτα εδέ
inde (ciendum eft, omnem legem,
licet de minimis quibusdam fta να δεί ως πά, νόμος, καν περισμικρών
ruat φuid agendum fit, parem ha τινων διαγορεύη, την Ισην έχει δύναμιν
bere vim cum ea φua maxima τω τα μέχισα κελεύοντι ποιείν, ή απα,
praccipit aut prohibet: (ed pracci γοςεύοντι δράν και ι) διαφεξόντως πάς
pue legem omnem diuinam. Ver, θείος νόμος, αυτίκα γένο περιτέμνεθα,
bigratia, gui transgreditur legen κελεύων, εδεμίαν παραβαινόμενος τώπέ.
qua circumcitionem iubet, Ρro λας εργάζεται βλάβην αλ' όμως ο νε.
ximo nullum damnum infert, Νi.
Ιhilominus legislator ait, α) Οιuni, μοθέτης φησιν, ότι πάς απεζίτμητος
ma/έulu, incircumci/ur, et qui non αςσην,ος" περιτμηθήσεται τη ημέρα τη
fuerit circumcίβι, οξlauo die, in ογδόη, εξολοθρευθήσεται. και ην ώρισε
τerimetur. Εt φualem homicidis τοις ανδρφόνοις και τοις μοιχοίς τιμω
et adulteris panam (tatuit, talen ίαν, ταύτην και τέτω εκλήρωσεν, επει,
huic indicit, Αt quoniam verifi
mile eft, infames harreticos, pa ή δε είκός τες δυσωνύμες αιρετικές, άν
lam (criptura veteris aduerfarios, τικξυς τη παλαιά πολεμέντας γραφή,
hanc legem fugillaturos, ex euan και τέδε κατηγορήσατε νόμε εκ της
gelica legislationé eam demonίtra ευαγγελικής νομοθεσίας τας αποδείξεις
bo. Reperimus enim in illis le.
gibus, b) eum qui lafciue mulie ποιήσομαι εύgίσκομεν γας εν εκείνοις τοις
rem adfpexerit, fornicationis reum νομοι", τον λαγνως οξωντα γυναιον μοι.
effe: et qui temere irafeitur, reum χείας κρινόμενον και τον εική ορχιζόμε;
efle iudicio: φui vero fratrem ap νον, ενοχον οντα τη κρίσει' τον δε ρακα
pellauerit raca, acculatione teneri: τον αδελφόν ονομάζοντα, γραφής πάλιν
φui vero ftultum , gehenna di υπεύθυνον τον δε μωρόν αποκαλέντα,
gnum effe : et qui iurauerit, li της γεέννης άξιον και τον ομνύντα,καν
cet verum dicat, diaboli focίuιη
fieri. Cur igitur hunc legis euan αληθεύων ομνύη, της διαβολικής όντα
gelica latorem bonum appellant, συμμορίας, τί δή ποτε τοίνυν τέτον μεν
inmitem vero antigua legis auto αγαθόν ονομάζεσιν, απηνή δε τόν της
rem? Νam hacc, illorum (εnten. παλαιάς νομοθέτην ; ταύταγαρ εκείνων
tia, funt illis crudeliora praceptis.
κατά τον τέτων όρον ωμότερα, αλάτης
* Verum φuod * ifta audeant, il
lorum blafphemia eft. Νos au εκείνων ταύτα βλασφημίας τολμάν, η
tem et has et illas leges ab vno μείς δε κακείνες και τέτες τες νόμες
ΙΟeo latas efie didicimus : ftd di ενός ίσμεν Θεέ το δεδιάφοςον ή των νο
verlitatem effecit eorum quae le μοθέleμένων ποιότης ειργάσατο, οια γα
ge iubentur qualitas. Velut enin σοφος διδάσκαλος, τοις μεν ατελέσι τα
pracceptor (apiens, imperfettis in
μτιfe&ta, et perfeStis perfecla pro ατελή, τοις δε τελείοις τα τέλεια προσ
ενήνο
ι) Cod. et rιc. διαφερόντων,
") Gen, η 4. . ε) Μatth.5,2 @α.
 oy ΑΕsΤ, ΙΝ G Ε Ν Εs. c.ΑΡ. ΙΙΙ. 49'
μ: ενήνοχε, προς δε τέτοις σκοπητέον και pofuit, Praterea vero confideran
dum eft, guod primis legum trans
τέτο, ως ) τοις πρώτοις παραβαίνεσι grefloribus fine venia fupplicia in
τές νόμες επιφέρονται διχα συγγνώμης fliguntur, ντ alii punitione confpe
τιμωρία ώσε τες άλες οφώντας τηνκό, ξta transgredi non audeant, Quod .
λασιν, μη τολμάν την παράβασιν τέ. etfhξtum eftcirca legem de fabbato»
το και επί της το σαββάτε νομοθεσίας latam. Εum enim, φui die fabbati
ligna colligere aufuserat, etita pri
εγένετο τον γάς εν σαββάτω τα ξύλα mus legemtransgredi, populus vni
συλέξα τετολμηκότα, και πρώτον τον uerfus lapίdauit. Ιdenim Deus prac
περί τέτε παραξεβηκότα νόμον, άπας ceperat: vt qui fuis manibus de no
κατέλευσεν ο λαός τ8 Θεξ τέτο προσ centefuppliciumfumpferant, dein
', τεταχότος, να αυτεργοί τής τιμωρίας ceps legem transgredi reformida
rent, tanquam fupplicii caufam.
γενόμενοι, φρίτlωσι την παρανομίαν, ως Longo vero poft tempore, cum per
την τιμωρίανεπάγεσαν χρόνωδεύτερον, πmulti legem de fabbato latam vio
πολών τον περί τε σαξζάτε παραξεζη la(Ιent, transgreftionen legislator
κότων νόμον, μακροθύμως ο νομοθέτης patientertulit. Sic et Cain, qui fuiς
ήνεγκε την παράβασιν, έτω τον Κάν primus homicida, inexpiabiliaffecit:
fupplicio: νt tam hiqui tune tem
πρώτον πεφονευκόταταις ανηκέσοις υπς poris erant, φuam φui poltea nati
έβαλε τιμωρίας να τες επ' εκείνε, και funt, talia perpetrare non auderent.
μετ' εκείνον γεγενημένες, δεδξητα τα Ρofterioribus tanentemporibus, li
παραπλήσιαμή τολμάν, πολών δεύσε cet homicidae multi fuerint, non
ρον ανδροφόνων γεγενημένων, ε παραυ protinus pα:nas inflixit. Conuenie
τίκα τας τιμωρίας επήγαγεν έδειτοίνυν batigitur Αdamum, φui primus le
gem acceperat, eteam quidemleuis
και τον Αδάμ, πρώτον δεξάμενον νόμον, fitnam, (omnis enim generis fiu
και νόμoν κεφότατον των παντοδαπών ξtuum Deus illi dederat copiam,
γας αυτώκαρπώνεδεδώκει την αφθονίαν, vnius tantum είu interdixerat)
ενός δεμόνε την έδωδην 2) απηγορεύκει luere pα:nas delicti, ad vtilitatema
δέναι δίκην το πλημμελήματος εις ωφέ. generis humani. Οuod i pra
πηulta iracundia Deus, vt ait ex
λειαν τέ γένες, ει δε δυσόργητος ων, ως ecrandus ille Μarcion, pauculam.
ο δυσώνυμος έφη Μαρκίων, δια βρώσιν ob cίcam fupplicio mortis affecit,
ολίγην την τέθανάτε τιμωρίαν επήνεγ quomodo οιnnibus hominibus ad
7 κε, πώς ανθρώπων απάντων εις ασέβειαν
impietaten et transgreflionem ex
και παρανομίαν εξωκελάνlων,εχάτηνε tremam delapfis extrema fupplicia
πανωλεθρίαν επήνεγκεν αλα τον υιον, non inflixit, Ιed filium fuurn dedit,
et per crucem etpaffiοnemfalutern
αυτέ δέδωκε, και την δια σαυρέ και πά. conce(Iit? Ηacautem dico aduerfus
θες εδωρήσατο σωτηρίαν, και ταύτα eos, quiarbitrantur Deum νιιίuerfo
λέγω προςτές οιoμένες οργήτινίταύτα rum ira quadaln permoturn ifta per
δεδρακένα, τόντων όλων Θεόν, και αγνο petrafle, ignorantes myfterium dis
έντας το της οικονομίας μυσήςιον.3)δή, pentationis. Certurn enim effe puto
iis qui doξίrinan diuinam didice
λον γας ομαι τοίς τα θεία πεπαιδευμέ. 1'ullt,
ι) τοί πρώτοις. In Cod. ει apud r 1 c. fequitur άλλα. 2) Cod, et τις, απη
γόρευσεν. 3) Cod, ει εις, δήλον γαρ εύκ, είμαι,
Β. Τbrod. Τom, Λ. ΙD
 "3ο '' , Β. ΤΗΕ ο b o RΕ ΤΙ
runt, Deum vniuerforum per pα. νοις, ώς έδεν εκμεταμελείαςείωθεποιεί
nitentiam nihil agere folere: φuon οτών όλων Θεός τέτογάρδή το πάθος
ν iam affettus hic proprius eft eo
rum, φui mutabilem habent na. ϊδιον των τρεπjην εχόντων την φύσιν,
turam, et nunc φuidem his, nunc ι) και νυν μεν τέτοις, νύν δε εκείνοις αρε.
vero illis delettantur, et φuz fu σκομένων, και το μέλον εσεθα παντά
tura funt penitus ignorant. Αt πασιν αγνοέντων, ο δε των όλων Θεός
vniuer(orum Deus immutabilis eft
άτρεπloν μεν έχει την φύσιν οίδε δε, ως
natura. φuae vero mondum fatta
funt, perinde nouit, ac fi iam fa
ήδη γεγενημένα, τα μήπω γεγενημένα
ξta effent, Quapropter prauidens αυτίκα γέν και τα κατα τον Αδαμπρο
" et * pracίciens futurum ντ Αdam ορών, και προγνώσκων ως θνητός γενή.
mortalis fieret ob violatum man σεται την εντολήν παραξας, τοιαύτην
datum, talem eius naturam iam αυτέ και την φύσιν προκατεσκεύασεν
ante compofuit: et in mafculum εις άρρενγας και θήλυ τέσώματος εχη,
et femineum corpus formauit. μάτισε την Ά των δε θνητών,
Ηrc fiquidem eft corporum mor.
και παιδοποιίας δεομένων εις την τε γέ.
talium, et procreatione liberorum
indigentium ad conferuationen νες διαμονήν, ή τοιαύτη των σωμάτων
generis, conftructio. Νam im κατασκευή ή γαρ αθάνατος φύσις ε
mortalis natura non opus habet δείται τέθήλεος τέτε χάριν ο ποιητής
femineo (exu. Ηac de caufa crea
tor incorporearum creaturarum ομέ τόν των ασωμάτων παρήγαγεναρι,
numerum fimul produxit: morta θμόν των δε θνητών ζώων αναδύο καθ'
lia vero animalia bina cuiusque έκασον εδημιέργησε γένος, άρσεν και θή.
fpeciei creauit, mafculum et fe. λυ' και της αυξήσεως αυτοίς την εύλο
mellam, φuibus poftea incremen γίανεπήνεγκεν αυξάνεθεγας, έφη, και
ti benediξtionem donauit: Crg/ζί.
τε enim, inφuit, a) et multiplica. πληθύνεθε, έτωκαι τον άνθρωπον διέ.
mini. Sic et hominem formauit πλασεν άρσεν και θήλυ, και την αυτήν
ma(culum et feminam, eandem αυτοίς έδωκεν ευλογίαν, αυξάνεθε, και
φue benediξtionem illis dedit, b) πληθύνεθε, και πληρώσατε την γην,
Cre/bite, et multiplicantini, et re και κατακυριεύσατε αυτής, ταύτα τοί.
μlete terram, et in eam imperium
ήabete, Ηoc igitur pracuidens νυν προορώνο των όλων Θεος, και μόνον
Deus omnium, non folum eos ita αυτές έτω διέπλασεν, αλλά και τον επί
formauit, fed etiam de edendo της βρώσεως αυτοίς δέδωκε νόμον δε
legem eis dedit. Εcce enim, in γας, φησί, δέδωκα υμίν πάντα χόςτον
φuit, ε) dedi υobi, omnom herban,
σποριμον σπειρον σπέρμα, ο εσο επανω
Jiminalem, /eminan, Jimen, quod e/t της γης και πάν ξύλον, ο εχε, εν εαυτω
/uper υπiuerfam terram : et omne
ίignum, ηuod babet fruξtum /ami. καρπόν σπέρματος σπόριμον, υμίν έσαι
πi, /tminalem, τobi, erit in cibum, εις βρώσιν, και πάσι τοις θηρίοις της
et omnibu, bεβii, terra, et omni γής, και πάσι τοις πετεινοίς τέ έρανέ,
έu, υolatilibu, cali, et omni reptili και παντ ερπετό έρποντι επί της γής,
νεφenti/uper terram, φuod babet in ο έχει εν αυτώ ψυχήν ζωής και πάντα
/tip/ο animam υitt. Εt omnem
θενbam viridem dedi νobi, in g/inm. χόρτον χλωρον υμίν δέδωκα εις βρώσιν.
ΤΩζυΤΩχ,

ι) κα! νύν μεν - την φύσιν. Defunt. ".

a) Gen. Ι,28. 5) 1b, ε) Gen, 1, 29, 39,

.."
 Ων ΕsΤ ΙΝ G Ε Ν Ε S. CΑΡ. ΙΙΙ. 5Ι

ταύτα γας προ της εντολής προς τον Ηarc enim dixit Deus Αdamo ante
Ρracceptum. Μortali autem crea
Αδάμ o των όλων έφη Θεός, ι) θνητών turz neceflarius eft cibus: nam
δε ή βρώσις αθάνατος χάς φύσις εδώ.
ται τροφής, και τετο διδάσκων κυριος Ω
immortalis natura cibo non indi
get. Ιd quod Dominus docens
έφη, οτι 2) μετα την αναταση ελέτε ait, a) Ροβ re/arrettionem nuφτίiς
non tradunt, neque traduntar, /ba
χαμεσιν, ετε γαμισκονται, αλ εισιν ως Jant/icut
άγγελοι εν τοις έρανοίς, και τοίνυν όργής angeli in calir. Igiturmini
me procedit ab ira tale fupplicium,
ή τιμωρία, αλ οικονομία σοφίαςμεγισης, fed diίpenfatio eft fumma fapien
να γαρ μισή την αμαρτίαν των ανθρώ tiac. Νempe Deus fapientiffimus
πων το γένος, ως αιτίαν θανάτου γεγε poft mandati transgreflionem fert
νημένην, μετά την παράβασιν της εντο mortis fententiam, ντ humanum
λής επιφέρει τ8 θανάτε την ψήφον ο genus profequatur odio peccatura,
quippe quod fuerit mortis caufa:
πάνσοφος, τέτω μεν το περί την αμαρ hoc paάο procurans illiodium ad
τίαν μηχανώμενος μίσος, προευτρεπίζων νerfus peccaturn, et praparans ei
δε τώ γένει της σωτηρίας το φάρμακον, falutis remedium , φuod per hu
4) το δια της τε μονογενές ενανθρωπή, mana natura aflumtionem ab vni
σεως, την εκ νεκρών ανάπασιν, και την agenito faξtam, per refurre&tionem
mortuis, et per immortalitatein
αθανασίαν πραγματευσάμενον, τι δε εi peperit, Quidigitur (eueritatis
απηνες η απόφασις έχει, γή ά και εις habet hac fententia, b) Τerra er,
γήν απελεύση 5 από γης σε φησιν έπλα. et in terram reuerteri, 2 Ε terra,
σα, και εις αμενω πολώ 5) εσκευα. inquit, fornaui te, et ad multo
σα φύσιν, επειδή δε φυλάξαι με την meliorem naturam te prouexi: at
εντολήν έκήθέλησας, προς την προτέραν poftquam feruare pracepturn
επάνελθε φύσιν, ανθ'ότε δε σμικρόν εί. meum noluifti, in priorem reuer
tere naturam. Νum leue tibί νi
να δοκέ, το αμάρτημα, πάντων αυτώ detur efΙe peccatum ? Dederat ei
των φυτών έδεδώκει την εξεσίαν ενός δε plantarum omnium poteftatem,
μόνε την έδωδην απηγορεύκα. ο δε τα νnius folius manducationem pro
άλα πάντα καταλιπών, τέτον και hibuerat: ille vero reliquis omni
πρώτον και μόνον, έτρύγησε τον κας, bus "practermiflis, ex hac prima
et (ola arbore fiuξtum decerpίit.
πόν τέτο γας αυτώ και ο δεσπότης Ηoc enim et Dominus Deus illi
Θεός εμέμψατο τις γας, φησιν, obiicit. c) Ωui enim, inquit, ti
ανήγγειλε σoι ότι γυμνός εί, ει μη bi indicauit, ηuod nudu, ellas: nίβ'
από το ξύλε, και ενετειλάμην σοι τέτ8 4aia de ligno comedi/ti, de quo /olo
μrarceperan ne comedere 2 Declara
μόνg μη φαγών, απ' αυτέ έφαγες; νίt etiam hoc diabolus, per hacc
δεδήλωκε δε τέτο και ο διάβολος δι' ων φua dixit Εua, d) Ωuare Deu, di
έφη τη Εύα τί ότι είπεν ο Θεός, ε κit, ne comederetir delomni ligno,
ι μηφάγητε από παντός
" » ΜW ?
τέ εν τω
2

παραδώσω και ει δε ώδεν εδηδοκότας, εκ

Ε / Υ
4uod β in paradi/ο 2 Qμόd fi (ci
viίIet illos comedi(Ιe, nunguam
" - . -
D 2 exi
"

"- υ -

1) θνητών. Cod. et r 1 c. θνητώ, 2) μετά - ουρανοί. Ηac a communi le&tione

τεςεdunt. 3) ούτε γαμούσιν, Defunt 4) το διά της κ. λ. Cod. et rιc. το
δ' τής κ. λ. 5) μετισκεύασα. Cod, με κατεσκεύασα, Ριον s, σε κατεσκεύκσα.
ν. • 2) Μatth.22, 3ο, 5) Gon 1,19, η Gen.1, ιI, δ) Gen.3,ι,
 52
Β. Τ Η Ε ο p o R Ε Τ Ι .
exiftimaffet eos praceptum accepis αν ωήθη περί πάντων αυτές των δένδρων
1e de omnibus arboribus. Νonigi ειληφένα την εντολήν, εσμικρατοιγας
tur modica eft hac transgrefίio. έν ή παράβασις πρώτε γαρ μετέλα
Ρrimum enim de eo fumpferunt, de τ' W "υ 2 Λ

quo folo fumere prohibiti erant. ξον, έμόν8 μή μεταχεν εκελεύθησαν,

ΙΝΤΕRR. ΧΧΧVΙΙΙ. ΕΡΩΤ. λή.
Ωuamobrem , cum Deu, dixiller, Τίνος ένεκα, τε Θεέ ειρηκότος, ή δ' αν
quacunque die comederi, εκ hoc li ημέρα Φάγη από τέ ξύλε, θανάτω
gno, morte movieri, non conf/tim αποθανή, εκ ευθύς απέθανε την
mortuu e/t, υbi trangrellu,
g/f mandatum ? y εντολήν παραβάς; -
ΟοψΕ eft hacc accufatio. ναντία αυτη κατηγορία, πζο. βρα
Νam paulo ante Deum cru χέος γαρ απηνή τον Θεόν αποκα
λέντες, νύν αυτέ φιλανθρωπίαν κατη
delem vρcabatis, nuncauteιτι ipίum
clementia et humanitatis accuta.
γοςείτε υμνεν δε μάλον έχρην, αλ' και
tis. Αtφui conueniebat, eum lauκατηγορείν της αγαθότητος τ8 Θεξ.
dare potius ob eius bonitatem,
φuam accufare, Solet enim durioεξωθε γας μείζονα μεν απειλέν, ελάτ
τους δε των απειλώντας τιμωρίας επά
ra minari, fed pαεnas minis leuio
Η res infligere, Quod quidem fie γεν, και τέτοπολαχή εσινευρείν παρά
pius reperire licet in Ιcriptura τη θέα γραφή ενταύθα μέντοι τον της
diuina. Caeteru m hic Ιenten
νητότητος όρον ωνόμασε θάνατον ξτώ
tiam mortalitatis appellauit mor γας και όΣύμμαχος ηςμήνευσεν ή δ' αν
tem. fic enim interpretatus eft Α! 3,

Symmachus, Quacunque die com ημέρα φάγη αποτέ ξύλε, θνητός εσ%.
ederis de ligno hoc, mortalis eris. μεταγας δή την θείαν απόφασιν, καθ
Siφuidem poftΙententiam diuinam, εκάσην, ωςέπος είπείν, ημέραν τον θάνα
per fingulos propemodum dies τον προσεδέχετο έτως οι πεπισευκότες
mortem expe&tabat. Sic φui cre.
diderunt Chrifto Domino, etiam τώδεσπότη Χρισώ, και σφατlόμενοι ζώ.
occifi viuunt, expeξtantes refur σι, προσμένοντες την ανάσασιν, και την
rectionem, et regnum caclorum. των έρανών βασιλείαν τή γαρ ελπίδ,
εσώθημεν. Ι. --

Spe enim falui faξtifumus. a) -

-
-

ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙ Χ. Ε Ρ Ω Τ. λθ. - .. . . .

Ωuid per υg/te, pellicen, intel. Τες χιτώνας τες δερματίνες ,

ligendum g/t 2 τί νοητέον; Υ
Φ. w - Α ν \ Α'
ui allegorias perfequuntur, ί μεν αληγορητα, την θνητή, σαξκαι
pelles aiunt effe carnem mor φασί τα δέρματα αλοι δέ τινες
talem. Ωuidam vero alii e cortici.
bus arborum eas comparatas fuiffe από φλοιων δένδρων, τέτος κατεσκευά,
dixerunt. Εgo vero neutrum ho θα ειρήκασιν εγώ δέγε εδέτερον τέ; \ ν ν / \

- run approbo: hoc enimi nimis cu των προσεμα, το μεν γας περιέςγον, τα
riofum, illudvero valdefabulofum. δε άγαν μυθώδες της γας θείας γρα,
- ν 1 - -- r

Cun enim fcriptura diuinadixerit,
corpus formaturn efle anteanimam,
φuomodo fabulofum non eft, di
cere, accepiffe illos carnem morta
φής και προ της ψυχής το σώμα δια
πεπλάθαιφησάσης, πώς εμυθώδες το
λέγειν μετά την παράβασιν της εντο
-- Λ' 2 ν. 5 ν - Α'

lein pofttransgreflionem mandati ? λής σάρκα αυτές ειληφένα θνητήν ξ

" ΤΩ
- - - - - - -
3) Rom. 8, 24.
 oyΑΕs Τ. ΙΝ G ΕΝ ΕS. CΑΡ. ΙΙΙ. 53
Verum curiofe inquirere, vnde
τ, και γε πολυπραγμονεν,
- Μ.
pelles Deus habuerit, et ob id no
ν Μ --
πόθεν τω ν , ί, *
θώδέρματα, και δια τέτο καινόν άδος. νam amίξtus fpeciem excogitare,
- Σ r. w Λ'

τέωλαίων επινοέν, περιfloν άνα, μοι

- Α Γ Υ
fuperfluum effe mihividetur. Sunt
ειά. χξή τοίνυν ςέργειν ταγεγραμμέ igitur * amplgξιenda, qua fcripta "
- r. " Υ 2/ ") "-

α, καιή ειδέναι ώς έδέν άποξοντώ των funt, et ίciendum, φuod omnium

-
creatori nihil difficile aut impedi Υ Λ 2

θα δημιεργώ, και θαυμάζειν

..
2! cr αυτέ
tum eft. Sed admirari oportet Υ w

τη ή άπειρον αγαθότητα ότι και pérennem eius bonitatem, φuip

σαίαζιώκότων επιμελείται και δεη pe φui etiam delinquentium cu
- Α' Υ "ν Λ

ξέτων)περιέλαίε, ε περιείδε γυμνές. "Δ / * > -

ram gerat, nec veftimentis ne
ΘΕΟΔΩΡΟΥ. Εζήτητα, τί εσι χιτώ ceffariis carere nudos permittat.
uaefitum eft,
να δεξματίνους αλ' ει μεν ζώων
Υ Λ/
σφα ΤΗΕΟΙΟ
Υ
Ο Κ.Ι.
φua fint veftes pelliceae3 Νam fί
- \
ητα, εξαυτών εγένοντο τα ενδύματα, ex animalibus occifis faξta funt
- τ- 1 -

είδηλον, ότι επέλιπε το γένος των σφα indumenta, perfpicuum eft, quod
ν' 1 - "ν 2/ Υ

Υέντων αρτιμέντg Θεξ άρρεν τε και occiforum animalium genus de

- 21 ν W

θηλυπεπισκότος, έπω δε έδενός 3)τε, fecerit, cum Deus paulo ante

\" ". Υ - Λ
ταγμ38,προς τώ κακείνο μή ενδέχεθαι mafculum et feminam crea(Ιet, .
νεμζο,ότι ζώα σφάτlεθα εκέλευσεν nec
Α "" adhuc vlli partus extitifient,
2». *

Practerea nemo exiftimare poteft,

*

*θεί, ότε μήπω κρεοφαγία ήν επιτε Deum animalia iugulari pracepis

«-. 1 - - w 4 3/

7ξαμμώητοίς ανθρώποις τες μη όντας fe, φuando nondum efus carnium

- "- Χ/ -

"χτώας
ατ, 7 έτι πλέον απρεπές νομίζειν erat permiffus hominibus. Μul
Γ Α { Α «W "2 "ν "ν Υ

"παξήγαγεν ο Θεός, ος εν τη τ8 αν to minus decet nos arbitrari,

C..." w w και 2 / "- "-

""π"ποιήσει τε ποιέν 4)τιμή όν απ Deum veftes qua non erant, pro

ε7zυσα *
duxiffe: qui homine creato defiίt
Α - Λ' - 1

μ,---- τατι, ως εντετωτε κόσμε παντος

6' quίcquam creare, quod non eflet,
ν 2/ Ο

"πείαιας την ποίησιν, εύδηλονέν, ως φuafi in ipίο creationem vniuerfi

- -- "- 4

ει ""
αν χιτώνας
r
δερματίνους εκ τ8 μη 1 ν. 3 /
mundi concludens. Conftat igi
""8ζιχεy
παρήγαγεν. αλά γαρ ηγνόησαν, tur, Deum pelliceas veftes noιι
ά, 1 Λ Αν r)

" "κεν, οι περί τέτων ζητώντες, ότι, Crea(Ιe

-Δ- Υ
ex nihilo. Sed forta(Ιe .
ignorabant, vt verifimile eft, φui
/ - Λ' > -"

"5"τα έμόνον τα εκ των ζώων αφαι,

&μεy Ι Υ 1 ν Σ 2 -
talia quarunt, guod pelles non fo
Ε * λίγεται, αλα και τα εκ των lum illa dicuntur, gua ab animali
", α και φλοιες
7ζί, 7oλοί δ ονομάζειν έθος bus auferuntur, fed etiam quac ab
2 Σ Μι

-
"πολοίς, εκ δένδρων τοίνυν, επιτη arboribus, quas cortices appellare
ν 2. 2 ν

"πως φλοιές εχόντων εις ενδυμά, νulgus confueuit. Igitur Αdam

7άν χα7 ν Υ - 1 ν ? Μ. indumenta confecit ex arboribus
;", κατασκευην, έποίησαν οι περί τον habentibus cortices aptas
Μν ad velti - "ν Υ »

και τα ενδύματα, τέ Θεέ κατ' έν menta componenda, Deo menti

- Ο - Α "ν

"αύτοις υποθεμένε, πώς χρή τέτο illius fuggerente, quomodo id

ποιησα. -
fieri deberet. -

Μ «ν - ν

"ΗΤΕΝΟΥΣ.Τ
"ντών-, ίδενοώντες δερμά]ίνες Μ ". " Υ
ΟRIGΕΝΙS. Quidexiftimaredebe,
musefleveftes illas pelliceas 2Valde
Χτίας, Σφόδρα μεν έν ηλίθιον, και
...". . - - \ 3 φuident ftolidun eft, etanile, Deo
7ί"άδες, και ανάξιον τέΘεξ, το οίεώθαι que minime dignum, arbitrari De.
ΛΛ.Μ "ν Α ν

ζ"τινών περιελόνια δέρμάIα τον Θεόν, um pelles animalium iugulatorum,

D 3 aut

i) "τιφιν. Cod. et είc. απόρρητον. 2) Cod. et P I c. περιβολαίων. 3) Cod. et

"!ς, τεταγμένου. 4) τιμή όν- Cod. et rιc. τίμιον.
 54 Β. Τ Η ΕΟ DΟ R ΕΤ Ι

ant aliter mortuortim accepiffe, αναιρεθέντων, ή άλως πως αποθανόν

et inde pelles illas confuendo,
coriarii more, in veftimenti for
πmam redegiffe, Rurfum, ντ vi
tetur hacc abίurditas, dicere, ve
ftes illas pelliceas nihil aliud efe
φuam corpora, probabile φui
«lem eft, et ad a(Ιenfionem eli
«iendam efticax: at non euidens
φuod fit verum. Si enim pelli νάμενον και μην σαφές ως αληθές. ε"γας
των, πεποιηκέναι χήματα χιτώνων,
καταββάψαντα δέρματα δίκην σκυτο
τόμου, πάλιν τε φυγόντα το έτως άτο
πον, λέγεντες δερματίνες χιτώνας )εκ
άλους είναι, ή τα σώματα, πιθανόνμέν,
και εις συγκατάθεσιν επισπάσαθα δι
Λ'

τeae ve(tes funt carnes et ofίa, οι δερμάτινοι χιτώνες σάρκες και όσέα
φuomodo antea dixit Αdam, n) εισι,πως προ τέτων φησίν ο Αδάμ,
Ηος nanc or ex offibu, meir, et το νυν οσον εκ των οσων με, και εκ σαςξτέ.
τaro de carne men * Ηis igitur am
biguitatibus obruti nonnulli, as της σαρκοεμε, ταυτας ενταεαποριας
1trucrunt, νεftes pelliceas effe mor. περιϊτάμενοί τινες, δερματίνες χιτώνας,
*alitatem illam, qua circumdati την νέκρωσιν, ην αμφιέννυται ο Αδάμ,
funt Αdam et Εua, morti propter και η Εύα, δια την αμαρτίαν θανατω
peccatum addiξti. Sed ifti non θέντες, απεφήναντοτυγχάνειν, επάνυ
facile probare po(funt, φuomodo τι έδε αυτοί ευχερώς α)δυνάμενοι παρα
ΙDeus, et non multo magis pec
τatum, mortalitatem pariat trans σησα, πως ο Θεός, καλέχι αμαρτία, νέ.
grefiori. Praterea neceffe eft eos κρωσιν εμπoιά τό παραξιώκότι.
προς
«licere, carnem et ofia propria ra τέτοις, αναγκην έχουσι λέγειν ια και
* tiοne non effe corruptibilia," cum οφέα τώ ιδίω λόγω μή είναι φθαρτα,
poίtea patres no(tri propter pec ε: γεύξερον την νέκρωσιν οι πατέρες
τatum mortalitatis conditionem
acceperint. Caterum, fi paradi. ημών διατηνάμαρτίανελήφασιν, 3)αλ'
fus eft locus quidam diuinus, ει και ο παράδεισος θείόντι χωρίον ετί,
εκprimant, φuomodo illic vnum λεγέτωσαν πως έκαςον, εκεί των μελών
φuodque membrum, non fruftra μή μάτην δεδημιουργημένον την οικείαν
«reatum, propriam vim exerce, ενέργειαν 4)ενήργει περί μεν έντε μυ
bat. Αc de eo quidem φuod na
fus dicitur apud Αquilam et Sym κτήρα λέγεθα παρά τω Ακύλα και
πmachum, apud Septuaginta vero Συμμάχω, ή πρόσωπον παρά τοις εβδο
facies, ea pars formati hominis, μήκοντα τε πεπλασμένg, εις ο ενεφύ
in φuam Deus infuftiauit fpiritum σησεν ο Θεός πνοήν ζωής 5)λεκτέον, ότι
νita, dicendum eft, non opor ε δε, περιέχεθα τε γράμματος της
«ere adharere nuda litera fcriptu γραφής ως αληθές τον δε κεκρυμμένον
Σε, tanquam fed thefaurum
vera:
in litera latentem φuarere. θησαυρόν εν τω γράμματ, ζητείν.
ΕΡΩΤ.
-

") ουκ - σώματα. Cod. et r 1 c. ουκ άλλο (in Cod. άλλος, perperam) είναι του
σώματος. 2) Cod. et r I c. δυναμούμενοι, 3) Cod, et F 1 c. αλλά και ει ο.
4) Cod. et και τα ενεργεί. 5) λεκτέον ότι, Def. 6) In Cod. augu/t, hac adii
είuntur: ότι ψευδε, λέγει το γράμμα της θείας γραφής,
α) Gen. 2, 23.
 ο νΑΕs Τ. ΙΝ G Ε Ν Εs. c Α Ρ. ΙΙΙ. 55

ΕΡΩΤ. μ. - ΙΝΤΕRR. ΧL.

* 2. ν 2. / » ν «

Τί ες το, ιδού γέγονεν Αδάμ ως Ωuid illud c/t: Εcce, Αdam fhίiur
ρ. και Ά 4 . "ν *
ε/t υr υπu ex nobi 2 a) , -

εις εξ ημών; «4'

Ο" diabolus dixiffet, b) Εriti,
Επειδή ο διάζολος είπεν, έσεθε ) ως Ψ ν /ίξut Dii, cogno/Cente, bρmunaw
θεοί, γινάσκοντες καλόν και πονη et malum, Αdamus vero fuscepis
ρον, εδέξατοδε του θανάτου τον όρον την
ξ' ν Α "- ". "
(et (ententiam mortis, φuia trans
εντολήν παραβας, ειρωνικώς τούτο είρη greΠus erat mandatum, Deus
κυ C/ W Α
C

κεν ο των όλων Θεός, δεικνύς της διαβο

"-
omnium hoc per ironiam dixit,
demonftrans promiίΪionis diaboli
λικής επαγγελίας το ψεύδος, μεταλα ca mendacium. Ρrohibuerat au
ζών δε αυτον 2) του καρπού του ξύλου teln ipίi Deus, ne acciperet de li
της ζωής διεκώλυσεν ου φθονών αυτώ gno vitae, non φuod inuideret ho
της αθανατoυζωής,αλα της αμαρτίας mini vitam aeternam: fed vt pec
cati curfum cohiberet. Μedicina
επέχων τον δρόμον ιατρεία τοίνυν 3) ο igitur mors eft, non pα"na, Re
θάνατος, ου τιμωρία εσίν, επέχει γας primit enim peccati impetum.
της αμαρτίας την ορμήν, ο γαρ αποθα Νam mortuu, iu/tificatu, e/t, air, c)
νων, φησί, δεδικαίωται από της άμας α prccato. Iuffit autem Deus,
τίας καταντικρύ δε του παραδείσου Αdamum e regione Ρaradifi age
re, νt priftinam vitam dolore ca
ι διάγειν αυτόν προσέταξεν να της αλύ. rentem reuocans in memoriam,
που βιοτής εις μνήμην ερχόμενος, μισή odio profequeretur peccatum, tan
την αμαρτίαν, ως πρόξενον της επιπό φuam autorem laboriofac et aru
yoυ ζωης. -
mnofie vitae.
ΘΕΟΔΩΡΟΥ. Ουκ αοράτους τινας δυ. ΤΗΕΟΓΟRΙ. Cherubin dicit non
virtutesquasdaminuilibiles, ντφui
νάμεις λέγει τα χερουβίμ, ώς τινες οίον, dam exiftimant: φuoniam inuifibί
τα επε μηδε συνετέλει τι αόρατος φύ. lisnatura nihilillic contuliίlet: cum
σις εκεί, αιθητης όψεως οφειλούσης εί, viίio (enfibilis efle deberet,quac Αda
να της τον Αδάμ παιδευούσης, ούτε ούν muminίtitueret. Νequeigiturgla
ήφλoγίνη ρομφαία φύσις ήν πυρός, αλ' dius ille flammeus naturaignis erat,
(ed vifutalis: nequeCherubimerant
όψις τοιαύτη ούτε τα χερουβίμ ζώα, animalia, fed talia videbantur. Si
αλ' όψις τοιαύτη. επε και Ιεζεκιήλ quidem et Εzechiel Cherubim videt
τετραπρόσωπα τα χερουβίμ ορά, τε habentes guatuorfacies: cum tamen
inuiίibilis natura φuadruplicem fa
τραπρόσωπος δε αοράτου φύσις ουκέσιν ciem non habeat. Sed Cherubin vo
αλα χερουβίμ καλεί πάν το δυνατόν, cat illud omne, φuod potentia pra
ούτως λέγει, ο καθήμενος επί των χε. ditum eft. Sic dicft, d) Ωui /έdet
/uper Cherubin, hoc eft, φui po
ρουβίμ, αντί του ο δυνατώς βασιλεύων tenter regnat: et, ε) Α/δεndit /it
και, επέβη επί χερουβίμ και επετάθη, per Cherubim, et υolnuit, hoc eft,
aduenit cum multa virtute. Illud
αντί του, μετά πολλής παρεγένετο της
igitur, f) Εt /tatuit Cherubim,
" δυνάμεως τοούν,έταξεταχερουβίμ, να
>" 1 \ ν * Α/ Α dixit, vt indicet potentem φuan
επη δυνατήν τινά και φοβεράν όψιν και dam et terribilem viίionem et
Ι) 4 formam,
1) ώε. Deeft. 2) του καρπού. Cod. et r το, του ξύλου, 3) ο θάνατος ου τιμωρία,
et r 1 c. ου θάνατος ή τιμωρία.
α) Gen.3, 22. b) Gen. 3, 5. α) Rom. 6, 7. α) Ρ[.98, τ. ε) ΡΙ. τ7, 11. f) Gen. 3, 24.
/
"36 Β. Τ Η Ε ο D o R Ε ΤΙ
formam, φuafiquorumdam anima, μορφήν, ώσανε τινών ζώων, επέσησε
κυ Υ Α" Α' Ο) Υ. Α"
Iium collocaturn efte in ingrefu τήεισόδω του παραδείσου, ωσε απειργειν
", ιν 2
Ρaradili, φuibus inde Αdamus ar τον Αδάμ.
CeretuΥ.

ν * ΙΝ ΤΕR R. ΧΙ. Ι. ΕΡΩΤ. μα'.

S trifatar g/l Cain non βιβepti, Ει ελυπήθη Κάινμήδεχθέντων των παρ'
έιu, oblarionibus, ergo paniteutiam αυτού προσενεχθέντων, δήλον ότι με
«git. Νam panitentium τεμελήθη των γας μεταμελου
- ε/i tri/titia. 4 μένων ή λύπη.
-Α"Ε illum non peccatum ΗΝίασε αυτόν ουχ ή αυτού πλημ
ipίius, fed fratris profperi μέλεια, αλ' ή του αδελφού ευ.
/ "! ψ \ « > , κ. » ,
τas. Αd hoc enim Αφuila alludit, πραξία, τούτο γας και ο Ακύλας ηνί.
«licens hunc in modum, Εt ira
κundia fuit Caino vehementer, et ξατο έφη δε ούτως, και οργίλον ) τώ
<oncίdit vultus eius. Εt dixit Do Κάιν σφόδρα, και έπεσε το πρόσωπον
minus ad Cain, Αd quid iracun αυτού, και είπε κύριος προς Κάν, εις
aia tibi * τί το οργίλον σοι;
- ΙΝΤΕR R. ΧΙ,ΙΙ. ΕΡΩΤ. μβ.
Ωuod/ignum Deu, appe/uit Caino. Ποίον σημείον έθετο το Κάϊν ο Θεός;
ΙΕ Dei (ententia, qua prohibe υτός ο τού Θεού όρος σημείον ήν, κω
"-" bat illum occidi, fignum erat:
εt ipta membrorum coήςuflio, no λύων αυτόν αναιρεθήναι και αυτός
tum manifeftumque eum redde δε των μελών ο κλόνος επίσημον αυτόν
λmat. και δήλον ειργάζετο,
Α"
ΙΝΤΕRR. ΧΙ. ΙΙΙ. ΕΡΩΤ. μγ.
& ι» "...
r Σ/ Α"

Ωaam υκοrem babuit Cain" Τίνα ο Κάϊν έχε γυναίκα ; γ'. .

Ο"Ε eft, fororem duxiffe in
νxorem : hoc enim tunc tem
Δ" οτι αυ «/
αδελφήν ουκ ην δε
"-
την
ν

")
y Α' • Υ

Σ»
ψ.

τούτο τηνικαύτα κατηγορία, ουδε.

Ψ Υ Α' Λ' 3" y
poris non damnabatur, cum nul νός απαγορεύοντος νόμου, άλως τε ουδε
ia lex effet, gua iftud prohiberet. τ, 3' 2! γ Α. ν /

Εrat alioφui impo(fibile, aliter au οιόν τε ήν άλως αυξηθήναι το γένος.

Υ Α' ν κ ν 5% « Μ Σ. ν ν

Ψeri genus humanum. Voluit au ήζουλήθη δε ο Θεος , εξ Εy05' ανδρός Χα/

r- ν «/ Αυ -ν

tenι Deus ex vno viro et vna mu εκ μιάς γυναικος άπαντα συgήσαι τών \ 5% - "υ ν
liere fubfiftere vniuerfas hominum
ανθρώπων τα έθνη πρώτον να το ταυ
"- " C. 4
gentes. Primum φuidem, vt ean τον της φύσεως γινώσκωσιν, ως εξ ενός
« ΣΑ Υ 2
«dem effe naturam cogno(cerent, Α"

εx vno pari prognati : deinde vt 2) ζεύγους βεβλασηκoτες έπειτα και εις

in concordiam coirent, tanquam ex ομόνοιαν 3) συνάπlωνται, ως εκ μιάς βί,
" 2 " y W W " 4

νna radice efΗorui(Ιent. Νam (i,cum ζης ήνθηκότες, είγας και τούτων παρα
7"ου

1) τω Κάιν. Cod. et τι c. τον Κάϊν. Ιta φuoφue Αηuila le&tionem exprimit

τ και ν s vs Fragm. νet. Ιnterpr. gr, p. 12. ιεξte tamen monet, legi debere τώ
Κάιν, φuam leξtionem etiam Scheda combεββnna confirmant, obferuante
κ ό Ν Τ Ρ Αυ c. Ηexapl. Οrig. Τom. Ι. p. 2ο. 2) ζεύγους, Cod. γένους. Ιta
«nίπι (vti etiam r I cvs habet) legendum oft pro γένος. 3) Cod. et r: c,
συνάπτων.
 "

ovΑΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs. cΑΡ. Iv. v. 57

του Θεού των όλων πρυτανευθέντων Deus vniuerforum hac omnia ita
ordinauerit, mults tamen cardes
μυρία, τολμώνται σφαγα), τι ουκ αν admittuntur, φuid non perpetras
ετόλμησαν,ειεκδιαφόρων βεβλασηκένα (ent, fi e diuerfis patribus ortos (e
πατέρων
μεν ωήθησαν, τούτου χάριν, ένα
εκ της γής διέπλασεν άνδρα, εκ δι
είfe exiftimafent" Ηuius rei gra
tia νηum quidem virum e terra
τούτου μίαν εδημιούργησε γυναίκα, εκδε formauit , et ex eo vnam creauit
τούτων πάσαντην οικουμένην του γένους πηulierem, et ex eorum genere re
pleuit vniuerfam terram. Ηanc
επλήρωσε, διά τήνδε τοίνυν την αιτίαν, igitur ob caufam Deus ab initio
συνεχάρησαν εν Άτων αδελφών την permifit fratrum commixtionem:
επιμιξίαν επειδή 8 ηυξήθη το γένος, ως at poftquam creuit humanum ge
nus, huiusmodi n up ti as, tan
παράνομον τούτον απαγορεύει τον γά.
μον, διά τοι τούτο συντώ Νώε και τοις quam iniguas, prohibuit. Εt ob
id vna cum Νοε et filiis eius,
υέσι, και τας εκείνων γυναίκας διέσωσεν Deus conferuauit eorum vxores in
εν τη κιβωτώ,
εκείνων να παίδες,
συναφθώσι ταϊς ανεψιάς 1) οι arca, νt corum liberi confobrinis
ν

*,
copularentur.
ΕΡΩΤ. μδ'. ΙΝΤΕR R. ΧΙ,ΙΙΙΙ.
Τίνας ανελεν ο Λάμεχ ; Ωuosnan interficit Lamech *
Ού δύο, καθά τινες υπειλήφασιν ουδε Νοη duos, vt φuidam putaue
runt, neque ipfum Cain,
τον Κάιν, ώς έτεροι μεμυθολογή νt alii fabulati funt : fed vnum,
κασιν αλ ένα, και τούτον νέον άνδρα et hunc iuuenem. Κirum enim ,
γας,φησιν, απέκτανα εις τραύμα εμοί, inquit, a) occidi in υulnu, meum,
και νεανίσκον εις μώλωπα εμοί τουτέσιν et adole/tentulum in liuorem meum :
άνδρα νέαν άγοντα την ηλικίαν, διέφυγε hoc eft, virum agentem iuuenί
lem actatem. Ρα:nam tamen eua
μέντοι την τιμωρίαν, διά τήν της αμαρ fit, propter peccati * confeftionem:
τίας ομολογίαν και 2) καθ' εαυτού την et contra fe ferens fententiam, eui
ψήφον εξενεγκών, την θείαν διεκώλυσε tauit fententiam diuinam.
ψήφον.
ΙΝΤΕRR. ΧΙ. V.
ΕΡΩΤ. μέ.
Πού 3)μετέθηκεν ο των όλων Θεός Ωucm in locum Deu, omnium,
τον Ενώχ ; ν rranytulit Εnocbum 2
Ο" δε, ζητώντα σεσγημένα σέργειν Νon inquirenda funt, φua filen,
δε προσήκε τα γεγραμμένα, εγώ tio funt tradita, Ιed vene
δε ομαι τούτοπεποιηκένα τον των όλων randa φua fcripta funt. Εgo ve
Θεόν, εις ro puto, Deum omnium hoc fe
αγωγίαν τών της αρετής ciffe, ad confolandos virtutis ath
αθλητών, επειδή γας ο "Αβελ, πρώτος letas. Cum enim Αbel primus
γεγονώς της δικαιοσύνης καρπός, πρό iuftitiae fruξtus, immnturus ad
ωρός τε και πρόρριζος εξεκόπη ελπίς Ιnuc radicitus abίciffus e(Ιet, et
δε της ανατάσεως ουδέπω τους ανθρώ. nonduin refurrectionis fpes homi
D 5 1ηθS

α) οι εκείνων, Αbeft a Cod. et edit. Ρ Ι c τ. 2) Cod, et r 1 c. κατ' αυτού. 3) Cod.

ct F 1 c. μετατέθεικε,
α) Gen. 4, 23.
58 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
nes con(olaretur, transtulit omni πους έψυχαγώγει, μετέθηκεν ευαρεσή,
um Deus ipίum Εnoch fibi gra, σαντα τον Ενώχ o των όλων Θεός, και
tiffimum, eumque4eiunxit a mor
talium vita: vt φuicumque pie νί της των θνητών εχώρισε βιοτής να
νere (tatuerit, ita ratiocinetur, vt έκασος των ευσεβείν προαιρουμένων λο
pote ratiοne prarditus, cum Deus γίζηται, οια δή λόγω τετιμημένος, ως ο
omnium, gui iuftus eft, et iufte τούτον τετιμηκώς, αγέρασoν ουκ εάσει
gubernatvniuerfa, Εnochum hono. τόν"Αβελ,άτε δή δίκαιος ων,και δικαίως
re profecutus fit, eum Αbelemquo. ιθύνων τα σύμπαντα τούτου δήχάριν,
φue ornamento carere non permis
furum. Ηac decaufla illumquidem τον μεν παρείδεν αναιρούμενον, τον δε
occidi permifit, Εnochum autem μετέθηκεν. ήα τη αναρέήσει τη τούτου
transtulit : vt huius pracdicatione μηνυση την εσομένην ανατασιν, ο γας
futuram indicaret refurrectionem.
κατα τόνδε τον βίοντών της αρετής μη
Qui enim in hac vita virtutis remu τετυχηκώς αντιδόσεων, δήλον ως εν ετέ,
nerationem non fuerit adeptus, il.
lam in altera vita certo confequetur. βω τούτων απολαύσεται βίω.
ΙΝΤΕR R. ΧΙ, VΙ. ΕΡΩ Τ. μς'.
Ωuare, cun Αdam peccaljet, iu/fu, Τί δή του Αδάμ ήμαρτηκότος "Αξελό
Αbel μrimur mortuu g/t2 δίκαιος ετελεύτησε πρώτος;
ebile voluit Deus e(Ιe mortis Σαθεί ηβουλήθη ο Θεός γενέθαι τον
fundamentum. Sienim Αdam του θανάτου θεμέλιον, ει γας
prior obiiffet, firmίore fundamen Αδάμ πρότερος ετελεύτησεν, έχεν αν
το πmors nlteretur, prιmum mor
tuum excipiens peccatorem. Οuia
εκείνος χυραν την κρηπίδα, πρώτον νε
vero primum recepit eum, φui in κρον τον ήμαφτηκότα δεξάμενος, επειδή
iuίte occifus erat, dubium funda δε τον αδίκως ανηρημένον εδέξατο πρώ,
mentum habet. τον, σφαλερόν το θεμέλιον έχει,
"
ΙΝΤΕRR. ΧΙ. VΙΙ.
ΕΡΩ Τ. ν -
μζ".-
-

Ωuornam Μο/ε, υocauit filio, Τίνας υιούς του Θεού κέκληκεν Ο ν

.
ΙΟ ρ ί 2
ο Μωσης;
: nimis ftupidi
Ο exiftimarunt, 9

et (tolidi Εμβρόντητοι τινες και αγαν ηλίθιοι,

eos Αngelos
y
"

Ο
2) - ". "

Υ
αγγέλους τούτους υπέλαβον, της
- Υ /
e(Ιe, putantes fua forfan intem οικείας ίσως ακολασίας απολογίαν 9ή.
perantia patrocinium fe habituros, "

σεν ηγούμενοι, ει των αγγέλων τοιαύτα

- Υ -

fi Αngelos eiusdem criminis reos - Υ Υ 1 Υ -ν -

tenerent. Οportebat autem eos κατηγοροίεν, έδει δε αυτούς ακούσαι του

- r c/ - Υ Α

audi(Ιe Deum omnium ita dicen Θεού τών όλων λέγοντος' ού μη κατα
Α - > Α"

tem, a) Νon permanebit /piritu, μείνη το πνεύμά μου εν τοις

» \
ανθρώποις
ν. 3' Υ "υ Υ

rneur in bominibu, illi, in acternum,τούτοις εις τον αιώνα, δια το είναι αυ.
Α « * ι ι y
4uin carner /unt. Εrunt autem δε αι ημέρα αυ.
aie, illorum centum υίginti anni: et τους σάρκας έσονται
- Μ. > - ν -

inde perfpicere, naturam incorpo των έτη εκατόν

-
είκοσι και συνιδείν εν.
C Α »Ο - Υ

ream carnes non habere, neque τεύθεν, ώς ούτε σάρκας έχει των ασω
Λ. Ο. Α' Λ' "ν

angelos vitam habere tempore de, μάτων ή φύσις, ούτε χρόνω ρητώ περι
/ " . Τ 2 Ο' / J. \
finitam : immortales enim creati
ωρισμένην έχουσι την ζωήν αθάνατοι
W ν ν - w γ

funt. Εt qua fequuntur, fub ean γας εκτίθησαν, και τα εξής δε την αυ.
\
-

") Gen. 6, 3. την

 oy ΕsΤ. τN GΕΝΕs. c.ΑΡ. ντ. 59

Γ' την έχει διάνοιαν, ιδών γαρ, φησί, κύ. dem (ententiam cadunt. "iden,

"" ετς ο Θεός, ότι επληθύνθησαν αι κα enim, inquit, α) Dominur Deur,

- και των ανθρώπων επί της γης, και πάς quod completa el/ent nequitia: * Βο- *
minum βιφer terram, et quod υηur
"- τις διανοείται εν τη καρδία αυτού επι
- μελώς επί τα πονηρά πάσας τας )ή- quirque omni tempore in corde Juo
- ><". μέρας και ενεθυμήθη ο Θεός, ότι εποί
intentur εffet ad mala , φαniruit
Deum, quod faciffet hominem βι-,
"- ησε τον άνθρωπον επί της γης, και εί,
(+ξ στεν ο Θεός, απαλείψω τον άνθρωπον per terram. Εt dixit Deuυ, de
lebo bominem quem fέci, 4 fhcie
" "έν εποίησα από προσώπου της γης, από τεrrar, ab homine υque ad φecur,
ε" ανθρώπου έως κτήνους, και από ερπε et a reptilibu, υιque ad υolatilia
"τών έως πετεινών του ουρανού, ότι 2) ενε cali, ηuia φαnitet me, quod fo
ης μ. Sυμήθην ότι εποίησα αυτούς, και τώ αεrim ip/or. Εt ipίi Νου dixit
5 " Νώε πάλι έφη, καιρός παντός ανθρώ. iterum, b) Fini, υπiuer/a carni,
στζα ήκε εναντίον μου
ότι επλήθη ή γή υcnit coram me. Ωuia repleta e/t
αδικίας απ'αυτών και ιδού καταφθείρω terra iniquitate ip/orum, ecce dir
perdο εο, , et terram. Ηac vti
"Α2. ή αυτούς, και την γην ταύτα δε πάντα
*..
φue omnia indicant, homines es
ανθρώπους είναι δηλοί, τους τον παρά Ιe qui vitam iniquam amplexi
νομο βίν ηγαπηκότας, ει δε άγγελοι funt. Ομod fi angeli filiabus
- ταί: των ανθρώπων επεμίγησαν θυγα hominum permixti effent, homί
Ε.", τεάσο, ήδίκηνται οι άνθρωποι παρά nes ab angelis effent iniuria affe
ξti, quia vi horum filias corru
των αγγέλων βία γάρ δηλονότι τας pi(Ιent. Iniuriam quoque pa(li
τar
τούτων θυγατέρας διέφθειραν ήδίκην - -- effent a Deo creatore, eo φuod
Ι., τα αε και παραί του πεποιηκότος Θεού, pro angelis, φui libidinofi fue
" υπες αγγέλων 3) λελαγνευκότων αυτοί rant, ipίi puniti efient. Verum
" , 2. "ω χ w

κελαζόμενοι
ν
αλα ταύτα 4) ουδε αυτόν harc, vt arbitror, ne pater φui ν Α"
" "- "-
dem mendacii dicere auderet.
είμαι Φάνα τολμήσαι τον του ψεύδους
1 "- \ » Μ ζ Μultis enim docuit facra (cri
ώστε πατέρα, διαπολών γας εδίδαξενήθεία
- * * , Α" Φ. ptura, tum homines deliquiffe,
γραφή, και ανθρώπους ήμαςτηκένα, tum aduerfuseos diuinam (enten
να ή - και κατ ανθρώπων την θείαν εξενηνέ
Η - - Μ - -- \
tiam effe latam. Caterum plerique
&
λαέ", εχθα ψήφον, ποιεί δε τους πολοίς την
* / Υ
idcirco in ignorantiam ihcίdunt,
Ελεγα "."άγνοιαν το παςέργως αναγινώσκειν την quod fcripturam diuinam οίcitan
7/ν» Ο " " y ν 4 Φ.
ter legant. Νam cum narraffet ,
λα" πεθέα, γραφήν, ειςηκως γας ο συγγρας Μofes, guomodo Seth ex Αdamo
πΦεις, όπως εκ μεν του Αδάμ ο Σήθ
ρύπα -42
αλν". Λ. 2. Α - Υ « » \ natus e(Ιet, ex Seth autern Εnos,
"μη απεγεννήθη,
ζυ μή "... "
εκ δε του Σηθό Ενώς, προσ fubiunxit, ε) Ιlle/pernuit inuocare
φ 2" Σ) - ν
7107ηρή,
y" " ."
" ... "
αξ" έθηκε,5)ούτος ήλπισεν επικαλείθα το ν

7: ε;% ι) έμία. Cod. αμαρτίας. Μinus bene. 2) ενεθυμήθην, - "

Secundum leξtionern
-

ή ή έν * codicis ταιicani; alexandrinu, autem habet, έθυμώθην. 3) λελαγν, αυτοί,

πι" ε
* Cod. λιλατρευκότων αυτοί. ΡΙ c. λελατ ευκότων αυτώ. 4) ουδε αυτόν. Cod. et
χl τ; * rιc. ευδέν. 5) ούτος - του Θεού. Μultos fείcilit falfa LΧΧ
Ιnterpretum ver.
Άa fo, cui omnimoh.l. praferenda eftΑφuile interpretatio. ?mπ enim non
"ν Άη και Ει
- οιίεndit a 9η" Jperauit, (ed a 99η /oluit, incopit, Vid. D Rν s vs 1. c.
- - - ψ"

«ν. ή: γr Η ή!
και σεα 6,5-7 ) Gen.6,n. ε) Gen.4, 46,
 6ο " .. Β. Τ Η Ε ο D ο RΕ ΤΙ
πomen Domini Dei. Οuod qui όνομα κυρίου του Θεού ο δε Ακύλας
dem Αφuila interpretatus eft fic, ούτως τούτο ήρμήνευσεν,
Τunc cceptum eft vocari nomine τότε ήρχθη
ΙDomini. Subindicat autem fer ") του καλείθαι τώ ονόματι κυρίου αι.
mo ille, quod propter pietatem νίτlεται δε ο λόγος, ως δια την ευσέβει,
primus hic diuinam appellatio αν ουτος πρώτος της θείας προσηγορίας
ηem fortitus eft, et a cognatis τετύχηκε, και υπο των συγγενών ωνο.
νοcatus eft Deus: vnde et qui μάθη Θεός όθεν οι εκ τούτου φύντες
εx eo mati funt, vocati funt filii
Dci: φuemadmodum et nos φuo υιοι Θεού εχρημάτιζον ώσπερ δή και η.
φue ex nomine Chrifti Domini μείς εκ της του δεσπότου Χρισού πρcσ.
nuncupamur Chriftiani. Οuod fi ηγορίας χρισιανοί καλούμεθα, ει δέτις
φuis hune intellectum non re ταύτην ου δέχεται την δια το
cipit, propterea φuod hacc inter τον Ακύλαν ούτως ήρμηνευκένα, ακου,
Ά.
pretatio ab Αφuila profe&a eft,
Deum audiat dicentem per pro σάτω του Θεού δια Δαβίδ του προφή,
phetam Dauid, a) Εgo divi, dii του λέγοντος εγώ είπα, θεοί εσε, και
ε/fir, et filii Εxcelβ omner, et, b) υιοι υψίσου πάντες και, ο Θεός έτη εν
Deu /tetit in βnagoga deοrum, συναγωγή θεών, εν μέσω δε θεούς δια,
αn medio autern Deo, diiudicer.
Sic enim appellat principes et
κρινεί ούτω δε ονομάζει τους άρχοντας,
magiftratus, vt fequentia decla ώς δηλοί τα εξής, έως πότε κρίνετε αδι.
rant, c) Ωμourque iudicati, ini κίαν, και πρόσωπα αμαρτωλών λαμβά.
quitatem, et fhcic, peccatorum /u- νετε κρίνετε, ορφανώ και πlωχώ, τα
πmiri, 2 Ιudicate orphano et egeno, πεινον και πένητα δικαιωσατε, και τα
βumilem et pπuperem iu/fificate, εξής και αύθις, Θεός θεών κύριος ελά.
et φua (equuntur. Εt iterum, d) λησε, και εκάλεσε την γήν τούτων αυ.
Deu, deονum Dominu, Iocuru, e/f,
et υocauit terram. Ιllorum nem των δηλονότι τών χάριτι της προσηγο.
pe, qui digni habiti funt hac ap gίας ταύτης ήξιωμένων ούτω και ο νο.
pellationis gratia. Sic et legisla μοθέτης φησί, θεους ου κακολογήσεις,
tor ait, ε) dii, non detraber, et και 2) άρχοντας του λαού σου ουκ ερείς
principibu, populi tui non maledi κακώς,
ce). Illi igitur etiam, tanquam κάκείνοι τοίνυν ως ευσεβείς ωνο.
pii et boni, cognominati funt μάθησαν υιοί του Θεού εκεχώρισο γας
filii Dei. Separatum enim erat του Σήθ το γένος, και ουκ επεμίγνυτό
genus Seth, et non permiίceba τοις εκ του Κάιν, δια την επενεχθείσαν
* tur * cum cognatiοne Cain, pro αυτό παρά του
Θεού των όλων αράν,
pter illatam ab omnium Deo ma αλα χρόνου συχνού
lediξtionem. Μulto autem poft
διελθόντος μετά
tempore, (nam poft annos plus πλείονα γας ή διχίλια έτη τον κατακλυ.
bis mille diluuium induxit Deus) σμόν επήγαγεν ο Θεός ευειδείς θεασά.
videntes filias cognationis Cain μενοι της του Κάιν συγγενείας τας θυ
fpeciofas, et illetti, vt verifimi γατέρας, και καταθελχθέντες, ως εί,
κός,
1) του καλεί θα το ονόματι Cod. et r το, του καλείν εν ονόματι Ιta φuoque
τ' R vs Ι vs l. c. Ρ. 14. legit. Cum /ίrmondiana leξtione conuenit ea guam
Μ ο Ντ ΕΑυ c. 1. c. p. 2ο. exhibet, νbi tamen legitur εν ονόματι. 2) Recepta
1εξtio Cod. τnticani aque ac alex. eft άρχοντα.
α) Ρί.8Ι, 6. 5) ΡΙ.8Ι, Ι. ε) ΡΩ81,2. 3. d) Ρί.49, Ι. ε) Εκod.22, 28.
 6Ι
Qν ΑΕsΤ. Ι Ν GΕΝ Εs. c.ΑΡ. v Ι.
eft, inίtrumentis muficis ab
κός, ποις παρ' αυτών επινοηθεία μουσι le
eis excogitatis (Ιubal enim ex
κοί, οργάνοις ο γας Ιουβάλ εξ αυτών ipfis prognatus pfalterium et ci
ανθήσας, ψαλτήριον και κιθάραν κατ tharam inuenerat) permixti funt
έδειξεν επεμίγησαν αυταίς, και δι, illis, et contaminarunt (uam no
έφθειραν την οικείαν ευγένειαν και τα αυ bilitatem: et eadem perpeffi funt,
τα τοις Ισραηλίτας υπέμειναν, οι ταϊς φua Ifraëlitae, qui Μadianitarum
filiabus permixti, et impietatis
των Μαδιανιτών θυγατράσι μιγέντες, eorum participes fatti funt, et
και της εκείνων δυσσεβείας μετέχον, και diuinam vitionem pertulerunt. De
θεήλατον τιμωρίαν εδέξαντο, περί τού his diuinus Dauid inquit, n) Ρεν
των και ο θείος έφη Δαβίδ, και έμίγη mixti /unt inter genrer, et didice
σαν εν τοις έθνεσι, και έμαθοντα έργα runt opera corum, et /truierunr
αυτών, και εδούλευσαν τοις γλυπloίς /έulptilibu, eorum. Sic et hi qui
ex Setho genus duxerunt, olim
αυτών, ούτως οι εκ του Σήθ το γένος quidem , νt virtutum ftudiofi,
κατάγοντες, πάλαι μεν ως αφετης επι νοcabantur filii Dei. verum im
μελούμενοι υιοί Θεού έχρημάτιζαν υπο purarum πηulierum pulchritudine
δε της ώρας των ανοσίων γυναικών ελε, capti confuderunt familias aliogui
diftinξtas, et pro fruttu hacredi
αθέντες, συνέχεαν μεν διακεκριμένα τα tario commune exitium recepe
γένη ι)καρπόν δε κληρονομίας την πα runt. Ηoc tamen animaduerten
νωλεθρίαν εδέξαντο, εκείνομέντοι επιση dum eft, quod diuinus fermo non
μήναθαι χξή, ως ουχ απλώς αυτών fimpliciter peccatum eorum da
αμαρτίαν ο θείος λόγος κατηγορεί αλ mnat, fed cura et ftudio φuarfi
tan iniguitatem reprehehdit. Ηoc
λα την μετ' επιμελείας και σπουδής πα enim fignificat, quod ait, b) Κnur.
ανομίαν τούτο γας δηλοί το, πάς τις quirque meditatur in corde/iιο /fu
Ά εν τη καρδία αυτού επιμελώς aio/e ad mala peragenda omnibu,
επί τα πονηρά πάσας τας ημέρας, οι ui enim agre ferunt dirbur.

μένγας δίχεραίνοντες της άμαξlαετην οblatam fibi peccandi occafionem,

προσβολήν, ήτlώμενοι δε διά την του νου a nequitia tamen viξti per mentis
igriauiam , poftea dolent et lu
έάθυμίαν τή πονηρία, ήθύτερον αλ, gent, mediocrem quandam ali
γούντες και τένοντες, έχουσίτινα μετgί. φuatenus habent excuίationem.
αν αμηγέπη παραίτησιν: οι δε εις ακο, Quί νero declinant prorfus ad in
λασίαν και πονηρίαν παντάπασιν απο teluperantiam et malitiam, fub
κλίνοντες, και δούλον των παθών τον (eruire facientes affectionibus ra
tionem, vt etiam excogitent alias
λογισμόν αποφαίνοντες, ώσε και προσ nequitia fpecies, et hoc non (e-
επινοείν ετέρας κακίας ιδέας, και τούτο mel aut bis, fed per totam vitam,
ουχ άπαξ ή δις, αλλά παρά πάντα τον φua venia digni funt? guod fup
βίου, ποίας άξιοι συγγνώμης, ποία δε plicium illis non leue, qui ita (e-
κόλασις ου σμικρά τοις ούτω σφας αυ. ipίος σκίtio deuoucrint :
τους εκδεδωκόσιν εις έλεθρον,
-
. . . . .
ΙΝΤΕRR,
-
----- , -

-- - -- -

1) Cod. et "το, παρά κυρτόν,

-
..". . . . . . . . . .. .
α) ΡΙ ιος, 35.46. - 5) Get 6,5 ε"
 62 Β. Τ ΗΕΟDΟRΕΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧΙ. VΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. μη. . .
Ωμο, υocat βriptura diuina
gigante 2 Τίνας «
καλεί
"
γίγαντας
"

Α" quidam, eos e(Ιe qui mul ή θεία γραφή;

tos annos vixerunt. - Νon ινες φασί τους έτη πολά βεζιωκό.
nulli vero dicunt efle Dei oίores, τας τινές δε τους θεομισεις και
et Dei aduetfarios homines, Qui
hac fic intellexerunt, non dicunt αντιθέους ανθρώπους, οι ταύτα ούτω
illos grandiora cateris hotninibus νενοηκότες, ου φασί τούτους μείζονα
habuiίle corpora. Εgo vero, cuιιι των άλων ανθρώπων σώματα εχηκένα.
audio ίcripturam diuinam dicen εγώ δε όταν ακούσω της θείας γραφής
tem de Εnac, a) quod a giganti λεγούσης περί του Ενακ, ι) ότι απόγο.
Lu, oriκndu, erat: , et de Οg, b)
quod cubile ipβu, forreum ενat , νος ήν των γιγάντων και περί του Ωγ,
baben, longitudinen nouem cubito ότι η κλίνη αυτού σιδηρα ήν, εννέα πη.
νum, et latitudinem 4μatuor cubi χών το μήκος, και τεσσάρων πήχεων
τorum, et quod iίte reliquu, fhέtu, το εύρος και ότι ουτος εκ των Ραφαίν
ε/t de Raphain. item cum audio υπελείφθη και των κατασκόπων διη.
* exploratores * narrantes, c) φuod γουμένων, ότι ήμεν ενώπιον αυτών ώσει
εramu in con/pcέtu corum tanquan,
locu/tar, et Deum confirmantem ακρίδες και του Θεού βεβαιούντος τους
hos fermones, et dicentem, d) λόγους, και λέγοντος, ότι παραδέδωκά
Τradidi tibί Αmorrbarum, cuiur σοι τον Αμορραίον, ου το ύψος ήν ως κέ.
altitudo crat tanquan cedri, et ro δρου, και ιχυρός ήν ως δούς και περί του
bu/tu, eraι υ: ηuercur: et de Go Γολιάδ, ότι 2) τεσσάρων πήχεων και
liad, ε) φuod longitudinem babe σπιθαμής
Βnt quatuor cubitorum et palmi : το μήκος είχεν ηγούμαι γε.
arbitror fuiίle quosdam pragran γενηθα τινας παμμεγέθεις ανθρώπους
des homines, Deo hoc etiam του Θεού και τούτο 3) σοφώς πρυτα,
fapienter diίpenfante, vt cogno νεύσαντος, να γνώσιν ως ουκ αθενών ο
fcant creatorem non infirmum
tantam h o minib us attribuίΩe
δημιουργός τοσούτον τοίς ανθρώποις
menίuram : perfacile enim erat απένειμε μέτρον βάδιον γας ήν αυτό
ei etiam maiores homines crea και μείζoυς δήμιεςγήσαι αλατον τυ.
re, fed νt fuperbia turnorem φον εκκόπlων, και την αλαζονείαν και,
reprimeret, et arrogantiam cohi. λύων, μέγισα τοις ανθρώποις ουκ έδωκε
beret, non dedit hominibus ma
xima corpora. Νam fi exiguis σώματα,ει γας εν σμικςείς σώμασιν
ου κατ' αλήλων, αλα κατ' αυτού με,
corporibus prarditi non contra fe
modo, (ed contra Deum creato γαλαυχούσι του ποιητού, τί ουκ αν
rem attolluntur, φuid non com έδρασαν ει μεγίσων σωμάτων μετέλα
πηifiίlent, i maxima corpora for 20ον;
"titi e(Ιent 2 - - - ΕΡΩΤ,

1) ότι - γιγάντων. Ηac referunt είc ad verba ilia Νumer. ΧΙΙΙ. 34 νίου,
Ενακ εκ των γιγάντων, φua in verfiοne LΧΧ. Ιnterpretum defunt, a σ RΑ
a 1 o autem et και κ ε ι Τ Ι Ν ο εκ o afteriίco addito interta funt. 2) τεσσάρων,
Secundurn le&tionem Cod. vatic. (td codex alεκ. habet εξπήχεων. 3) Cod. et
r 1 c. σαφώε.
")Νum, 13, 34, 5) Deut. 3, ιι. ε) Νum, 13, 34, 4)Απο52,9. ε)ι Reg 7,4.
 1

ovΑΕs Τ. ΙΝ α ΕΝ Εs. cΑΡ. νΙΙ. 63

ΕΡΩΤ. μθ. ΙΝΤΕRR. xLrx.

Ωuare longo tempore υίuebanr ,
Διατί πολύν χρόνον έζων dntiquί 2
οι παλαιοί, V. longiore temporis fpatio au
"Ο σε αυξηθήναι τω πλείον, χρόνω geri numero poffent. Νam
24 δια τούτο και ) πoλαίς συν propter hoc etiam plures vxores
ducebant. Ιtaque etiam poft di
ήπloντo γυναιξίν αυτίκα γούν και με luuium, vsque ad tempora pa
τα τον κατακλυσμόν μέχρι των πατς. triarcharum, longaui erant. Poft
αρχών μακρόβιοι ήσαν επειδή δε την οι. eaquam autem terram repleue
κουμένην επλήρωσαν, ηλατlώθη λοιπόν runt, diminutus eft deinceps an
ΩΟΥllΙΠ ΠllΠ1ξΤllS,
ό των ετών αριθμός , ΙΝΤΕRR. L.
Ε Ρ Ω Τ. ν. ι

Cur diluuio multitudinem

Τι δήποτε τώ κατακλυσμό τα των αν. bominum delettit 2
θρώπων πλήθη διέφθειρεν,
Ε ξαλείψα του Κάιν το γένος ηθέλη, ΙΟ". fobolem Cain voluit: et
quia piorum tribus illi per
"σεν ανεμίγη δε αυτώ και των ευ. πmixtaerat, ob id (upplicii particeps
σεζών ή φΆ και της τιμωρίας με fuit. Volens enim Deus principium
τέχηκεν. αρχήν δέ τινα καινού ίουποι, quoddam noua vita facere, confer
ήσαθαι βουληθείς, τον Νώε και τους vauitipίumΝούetliberos eius cum
εκείνου παίδας συνταϊς γυναιξί διετή νxoribus: Νο8 inquam, virum
εησεν, ευσεβή τε όντα Κα/ δίκαιον, εκτής pium et iuftum, et epiorum familia
ortum, et qui permixtioneminiqui
των ευσεζών συγγενείας βλασήσαντα, tatisfummoodio habebat. Νοnau
και την της παρανομία; επιμιξίαν με tem, vt ferunt quidam, ira quadam
σησαντα ου μην, ως τινες Φασιν, οργη etpanitentiaduξtus Deus hac egit.
Ηa funt enim humana pafίiones,
τινι και μεταμελαα ταυτα πεποιηκε,
a φuibus natura diuina prorfus eft
ταύτα γάρ το ανθρώπινα πάθη ή δι libera. πηaxime cum pα:nitentia
θέαφύσις ελευθέρα παθών, άλως τεή conueniat eis, qui periculo facto
μέlαμέλειατοίς μετά την πέραν μανθά. reruιn conditionem didicerunt.
των πραγματωντην φύσιν καταλ
ΣyCUΟΤΑ Ignorantes enim φuod futurum
ληλος αγνοούντες γας το έσομενον, 7ίξο eft, antea confultant: tum pericu
fatto diίcentes φuod non recte
εουλεύονται είτα τηπείραμανθάνονίες, lo
deliberauerint, pα:nitentia ducun
ώς ουκ ορθώς εξουλεύσαντο, μεταμέλον. tur, Deus autern perinde videt ca
ται, ο δέΘεός ούτως oρά τα μεταπολ φuz multas poft generationes fu
λάς εσόμενα γενεάς, ώς ήδη γεγενημένα, tura funt, ac (i iam eueni(Ιent.
ως προορών τοίνυν και προγνώσκων, ου, Ηinc fit , νt tanquam pracui.
dens et pracίciens omnia diίperifet.
τως απαντα πρυτανευει τι δήποτε τοι Quomodo ergo * panitentia ca 4.

yLy μεταμελείται, άπαντα προς την

dat in eum, guί ίua pra:ίcientia
πρόγνωσιν την οικείαν οικονομών, ούκ, regit vniuerfa: Quare panitentia
Dei nihil aliud eft, quam mutatio
ούν 2) επί Θεού μεταμέλεια οικονομίας
εσί μεταβολή. 3) μεταμεμέλημαι γας, diίpenfationis eius, Ριεnitet me,
inguit,
1) πoλαί, συνήπήοντο. Cod. et r 1 c. πλείσι συνάπΊοντο, 2) επί Θεού. Cod. gt rιc.
μετά Θεού. 3) μεταμεμέλημα. Ιta legitur etian, ντ ι ΑΜ», και ο ιείtatur,
in edit. comφίκι, Codex alex, et vatic, habςnί σαφ«πέκλημα,
 64 Β. ΤΗΕΟDoRΕΤΙ
ν «η 1 ν \ y

inquit, a) ηuod con/tituerin Saul Φησιν, ότι ι) κέχρικα τον Σαουλ εις
regem, pro eo quod eft, ftatui βασιλέα, αντί του, εδοκίμασα μεν
illum deponere, et alterum crea
re, Sic et in hoc loco, Paniter παύσα τούτου, έτερον δε χειροτονήσαι.
me, ficifjo bominem, hoc eft, de ούτω κανταύθα, ενεθυμήθην ότι εποί,
creui perdere hominum genus. ησα τον άνθρωπον, εδοκίμασα διολέσαι
Verum, cum benignus et cle των ανθρώπων το γένος αλα φιλά
πmens eflet, femen totius generis,
θρωπος ών σπέρμα τον Νώε 2) τη φύ.
ipίurn Νου natura humana con σε τετήρηκεν, επειδή δε και των αλό.
feruauit. Εt φuonian animalium
irrationalium genera in νfun ho ων τα γένη της των ανθρώπων ένεκα
minum creata erant, etiam hac εδημιούργητα χρείας, και ταύτατοι,
cum hominibus deleta funt, ex ανθρώποις συνδιεφθάρη, πλην των εν
ceptis his, qua in arca cum Νού τη κιβωτώ συν τω Νώε διασωθέντων,
(eruata funt. Μandauit enim Do » "η "ν « Ν " , w > Υ Ν Α'

minus Deus, bina ex τηdquaque εκελευσε γας ο δεσπότης Θεός ανά δύο
fpecie animalium qua habebantur μεν εξεκάτου γένους των δοκούντων α,
immunda, feruari, et mundorum καθάρτων διασωθήναι, ανα επlα δε των
animalium (eptema. Νam cum καθαρών επειδή γας ήμελε συγχωρείν
hominibus effet permiffurus man, τοίς ανθρώποις μεταλαμβάνειν κρεών,
ducare carnes, et homines pii (a-
crificaturi effent illi, maiorem nu
ήμελον δε και θυσίας αυτό προσφέρον
πmerum mundorum animalium cu της ευσεβείας οι τρόφιμοι, πλείονα τα
ftodiri iuffit: nempe (ex connu καθαρα φυλαχθήνα προσέταξε τας
bio iuntta, ad augmentationem μεν τρείς συζυγίας εις την αύξησιν του
generis, vnum vero animal reli γένους, το δε εν το περιτloν εις θυσίαν.
quum, ad facrificandum. Statim ευθύς γας ο Νώε, μετά την παύλαντής
εnim νbi cettauit vltio, Νο3 facrifi
cium obtulit Deo, gratiarum actio τιμωρίας, θυσίαν τω Θεώ χαριτήριον
ni conueniens: Εκ omnibu, in προσενήνοχεν από πάντων, φησί, των
φuit, b)pccoribu, mundi, et ex omni κτηνών των καθαρών, και απο πάντων
ίμ, υolatilibu, mundir. Ιta vt certum των πετεινών των καθαρών ώς είναι δή,
{it, hac de caινίfa Deum iuflifle, ex λον, ότι τούτουγε χάριν ανά επlαπροσ.
vnaquaque fpecie mundorum ani έταξεν εξ εκάσου γένους των καθαρών
πmalium (eptemainarca.nintroduci: εις την κιβωτόν εισαχθήνα, να το εν
vt Νoë vnum animal offerens ex
vnaquaque fpecie, non tolleret qua: ζώον εξ εκάσου γένους ο Νώε προσφέ.
connubio ίunξta erant. ρων μή διαφθείρη τας συζυγίας. Α
ΙΝΤΕRR. Ι.Ι. ΕΡΩΤ. να.
in
Ωuid manducabant Τί ήθιεν εν τη κιβωτώ τα θηρία;
arca bg/fia?
onftat, fα:num et femina man
ήλον ότι χιλόν τε και σπέρματα,
duca(fe. Dixit enim Deus ad έφη γας προς αυτόν ο Θεός σύ
Νοε,ς) Τα υcro/ame tibiex omnibur δε λήψη σεαυτώ απο πάντων των βρω
cibi, ηno, comeditir, et coaccruabi, μάτων ων έδεθε, και συνάξεις προς
σφud trip/itm: etcruntribierilli, g/iii. εαυτόν, και έται σοι και εκείνοις φαγεί,
Ταυτο
".

1) κεχρικα. Recepta leftio eft, έζασίλευσα. Αiii legunt έχρισα. 2) τη φύτει,

Cod. et P I c. έτι φύσει.
α) 1Reg. 15, Η. 5) Gen. β, 2ο, - ε) Gen. ό, 2Ι.
 -

oy EsΤ ΙΝ GΕΝΕs. c.ΑΡ. ντII. ος

Ι
ενο- Ε
ταυτό δε και τοις ανθρώποις εθίαν jμίν 2 Μ
iptum
bus edere lege Μ . . \
Ε.
etiam n)
przcepit: Εcce \ Μι
μοθέτησεν, σι, δέδωκα υμίν"
-
ίδου γζΥξ, φησί, -- ί επίin dedi υobi omnem berύam /-
- --

παντα χορτον σπορ,μον σπεκον σπες,

2. • .
πinnkm, feminan: βmen, Τμod /Ε .
-

μα ο 5ιν επανω πασης της γης και «Α >" "Φ" βριν τηήμαρη, rerram , et omne
- - -

πάνξύλον, όέχει εν εαυτώ καρπόν σπέρ- iίππη μπίρη, η /e fuξlum /omi

Τρς σπόζιμον, υμίν έσαι εις βρώσιν, ni, Jiminalem crit υobi, in cibunε
μα το άσι εευuiίλεη/ bg/fii, terrac, et omni
-- " "- Αυ

άσι τοις θηρίοις

και πασιτοι: ηgίοις της
της γης,
γης, και
κ. πάσι bu, υolatilibu
" , " " ».
cali, - και re
et υniucr/o
τοις
«
πετεινοις του
. . ν τ' > Α
ουρανου,
"υ «..»
και παντι
«Α >" ... prili repenti /iper terram, quod in
έξπετ"εξποντί" της Υή", ο εχε" εν /ε θαύει απimήπί υίις, οι οήξη, ίς.
εαυτώ ψυχήν ζωής, κα/ πάντα χόρτον ban υiridern dedi υobi, in ε/Cam. Ιta
χλωρον εις βρώσιν. ώς είναι δηλον, ότικαι νι πmanifetium fit, φuod ethomines
οι άνθρωποι και τα ζώα κξεωφαγίας et Ε Ε efu εειuum εί"-
απείχοντο, τροφήν δε είχονο δετους από
--
"nt:
Ε... bus
Α
Ριο nafcentibus
e terra αίimento vero, fuξti
vtebantur. "

γής φυομένους καρπούς, το δε σπείρον ήία : Ε. feminans femen, "

σπέρμα, ι) σπερμαίνον σπέρμα ο Ακύ- Αquila interpretatus eft, producens
λας ηςμήνευσεν. femen.
-
ΕΡΩΤ. \
νβ. Α' Α'
". ΙΝΕ, Ι. ΙΙ.
ι»r»liίσ
ΙΙ

πά κτίειτουτιμήθη
Νώε,
κύμε "Άι.
Α" Α" & - Νοέ ?
Πισφές τοίς ανθρωποις η θάα S"Ε diuina loquitur, prout
γραφή διαλέγεται και ως ακουεν - hominibus expedit, et pio ca
δύνανται μεταχηματίζει τους λόγους.
τ" r 2. ν κυ ζ Η ". 2.
Ρtu auditorum varias habet Ioquen
- , 1»

ωσπερ τοίνυν επί Θεού ή μεταμέλεια οι-

-... - 2- 2 ά, μεταμεμέλημαι
Ο ποιοι εο
di formas. .
Ε""""""" Deo, eft adminiίtra
κονoμιας τι διαφος μετα β ι tionis diuerfitas, b) Ραniter enim
γας οτι κεχζικα τον Σαουλείς"ν
ασιλέα, η.. 4κυd taxerim Saul in regem, - - -

αντί του, εδοκίμασα άλον αντ αυτου Ρro co quod elt, decreui aliuin in
κατατήσαι" ούτω κα/. ενταύθα νοητέον, είuslocίimconfiίtucπε: fic ethic, c)
\ 2) -

ενεθυμήθην ότι εποίησα τον άνθρωπον, Ά

> w - co quod Άι
2 Τ. e1t, Ά
"
Εinter
1tatuι hominibus Εχ χ
- -

: αύτους πανωλε-η Γe exititιrn.

αντι τον2 έδοκίμασα εις αυτ -- ---, Ηoc igitur, d) R.coν
ν
r
- -

ό θρίαν επαγαγειν και τούτο τοίνυν το άatu, ε/f Dominu, Νοέ, non prioreπα
Σ Α" { Α "- "J - -- -
»
εμνήθη ο Θεός του Νώε, ου "ζ"""8" faiffe obliuionem defίgnat, Ιed πια
λήθην αινίτlεται, αλά την άρρητον αυ- ximam iptius humanitatem deno
τού φιλανθρωπίαν δηλοί ότι δια την Εί quoί Ε. eum Ε
πεςι εκείνον φιλoσoργίαν προσέταξεν ώύς 111 "Ε": Ε
2/ 2κείνο cop1am aquarum quam citiflime
τάχισα καταποθήναι το άπειρον
" "-

εκείνο exhau

1) σπερμαίνον σπέρμα. σπέρμα, r cvs, εσπαρμένον σπέρκια, et

Cod. σπαρμένον
fic quoφue pκ νς ινς 1. c. Ρ. 4. hane Αφuila vertionem e ΕΗ" ο Ροκ ετο
nottro protulit, φui tamen in Αddendis Ρ. 83, Ρerperam fubίtituit leaio
πem corruptain σπιρόμεν. Ηaud fatis conίtat, φua hoc loco fit vera Αμί
Ια interpretatio. και οι Ιεξtionem habet »ιο Ντε l: c: p, και (id p, n in ipίο
textu graco longe alia ett verfio, guam Αquila tribuit.
α) Gen. 1, 29, 3ο, 5) 1Reg 15, μ. ι) Gen. 6, 7, dj Gen.3, ί.
Β. 7kod, Τom, Ι.
 66 Β. Τ Η Ε o p o R ΕΤΙ
exhauriri. Αtque νt immenfie fuar και αμέτρητον ύδωρ, δήλην δε αυτού
bonitatis fignificationen praberet, ποιών την άφρασον αγαθότητα, προσ
addidit, a) Ωμod etim recordatu, έθηκεν, ότι και πάντων των κτηνών, και
/ίi omnium pccorum et υηiuer/orum
τolatilitιm et reptilitιm, ηua erant πάντων των πετεινών, και πάντων των
cum illu in arca. Νο(tra autem ερπετών, όσα ήν μετ' αυτού εν τη κιβω
caufa etiam his confulere dignatus τώ ημών δε χάριν και ταύτα προμη
eft: φuod et magnus ille Dauidcla θείας ήξίωσεν τούτο γας και ο μέγας
mat, b) Ωui producit.fίεnum iumen Δαβίδ οά ο εξανατέλων χόρτον τοίς
τίr, et bενbam / ruituti hominumί."
Εt iterum, c) Ηomine, et iumenta κτήνεσι, και χλόην τη δουλεία των αι.
Jaluabi, Domine. Propter nos enim θρώπων και πάλιν ανθρώπους και
etiam no(tra curat. κτήνη σώσεις κύριε, δι' ημάς γας και
των ημετέρων επιμελείται,
- ΙΝΤΕRR. LΙΙΙ. ΕΡΩΤ, νy.
Ωuid e/t, olficit Deu, odoren, Τι εσιν, ωσΦράνθη κύριος οσμήν
/ttauitati, 2 Μ)
ευωδίας; 1. 2) 9

uscepίt ipίius Νο3 promptitu

Υπώξατε του Νώε το εύγνωμον, ου
Ν» - «υ "ν

dinem animi, non quidem hoc τη κνίσση τερφθείς οσών γαρ

nidore delettatus, nihil enim pe, καιoμένων ουδέν δυσωδέσερον αλα την
ius olet, φuam offa exufta, fed τού προσενηνοχότος επαινέσας γνώμην,
offerentis animum laudans. Νοn
enim partes corporeas habet Deus, ου γας σωματικά έχει μορια, να και
« .

νt illi nares etiam tribuere pofii. ένας αυτό περιθώμεν διά έινών γας ή
πηus. Νam per mares fit olfactus, όσφρησις, αμείβεται ούν αυτον τη ευλο,
Remunerat igitur illum benedi. για. κά επειδή σπερμα Τ"Ου γεγους ηy,
ξtione: et cum effet (emen gene και ρίζα της φύσεως, και δεύτερος
ris, et radix natura , atφue (e- Αδάμ, δίδωσιν αυτώ την ευλογίαν, ής
Υ Λ Μ. \ » Α"
3 - 4 -

cundus Αdam, largitur ipfi bene, εκείνος ευθύς διαπλάθεις απολελαύκει

diξtionem, guam confecutus erat πληρώ.
ille ftatim, νbi formatus eft. d) αυξάνεθε, και πληθύνεθε, και
Crg/tite, et multiplicnmini, et re. σατε την γην, και κατακυριεύσατε αύ,
μlete terram , et donuini /fti eiur. της και ο φόβος υμών και ο τρόμος υ
ε) Εt timor ac tremoν τg/tri erit/u- μών έται επί πάσι τοίς θηρίοις. της γης,
per omne, be/tia, terra, et/iφεν
omnia υolatilin cali, et/uper omnia, και επί παντα ταπετανα του ουρανου,
και επί παντα τα κινουμενα επί της γης,
qua mouentur/uper terram, et/u-
per omni, pί/έe, mari»: φua /ub και επί πάντας τους ιχθύας της θα
manu υobi, dedi. Εt euenit, νt di λάσσης, ά υπό χείρα υμίν δέδωκα και
ξtum eft. Reformidant enim vni. ο λόγος έργον γέγονε δέδεγαράπαντα
verfa animalia vel ipfam hominis
αυτήν την του ανθρώπου σκιάν, καιρι
νιnbram, fiue natatilia, fiue ter και νηκτα,
τα και τα χερσαια, και τα πlη
* re(tria, fiue volatilia. * Ρoftmo
dum dedit illi legem edenda car νά είτα τον περί της κρεωφαγίας αυ
nis , praecipiens carnibus veίci, τώ δέδωκε νόμον, ως λαχάνων των κρε
quemadinodum et oleribus. ών απολαύειν κελεύσας.
) ΕΡΩΤ.

α) Gen. 8, 1. b) ΡΙ. Ιο3, κί. ε) Ρί: 35, 7. d) Gen. 8, 17. ε) Gen.9,2.

 ovΑΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs. c.ΑΡ. ΙΧ. 67
ΕΡΩ Τ. νδ'. ΙΝΤΕRR. Ι. ΙV.
Τίνος χάριν απαγορεύει του αίματος ρμwourn ne Janguinem degu/in
την ι) μετάληψιν, rent prohibuit 2
Σαφέσερον εδίδαξεν εν τω νόμω όπες
"- γάς εσί, φησίν, ανθρώπω ψυχή, pertius docuit in lege: Ωμοε
επιm bominic/fanima, inφuir, α)
τούτο τοις αλόγοις το αιμα, δίχα τοί. boε animalibu, irrationalibur e/i/an
νυν του αίματος των κρεών μεταλαμ guir. Itnque fi fumas fine fanguί
βάνων, ως λαχάνων δήπουθεν μεταλή, ne carιmes, vtiφue tanquam olus
manducabis: olus enim anima ca
ψη άψυχον γας το λάχανον... ε δε
μετά του αίματος μεταλάβοις, ψυχήν ret, Quod fi cum fanguine fum
pferis, animam manducas. Pro
εθίας, διό δή και ενταύθα έφη, πληνpterea et hoc loco dixit, b) Υernm
κρέας εν αματι ψυχής ουκ έδεθε. και tamen carnem in Jangaine anima
γαρ το υμέτερον αιμα των ψυχών υμών non comedetir. Ειenim /anguinem
2) εκζητήσω εκ χειρός πάντων των θη animarum υg/frarum requiram : de
ρίων εκζητήσω αυτό εκ χειρός ανθρώπου manu omnium bc/finrum requiram
αδελφού αυτού εκζητήσω την ψυχήν illum, et de manu bornini, fratria
/ui requiram animam eius. Ηic
αυτού ενταύθα αινίτlεται την ανάσα infinuat refurreStionem : non φuod
σιν' ουχ ώς τα θηρία παράξων εις το beftias vocaturus fit in iudicium,
κριτήριον,και δικας της ανθρωποφαγίας et de his fupplicium fumpturus,
είσπραξάμενος αλ ώς τα υπό τούτων eo quod homines deuornrint : fed
καταναλωθέντα σώματα συνάξων τε νt congregaturus corpora ab ipfis
κα συνανασήσων. εν γας τη χας, αυ: confumpta , et illa ίuίcitaturus. c)
Ιn manu enim eiu Jint omne, finer
του τα πέρατα της γης και ράδιον ΔζU terra, et eft illi facile vndecum
τώ πάντοθεν συναγαγειν το ημέτερον que corpus no(trum congregare,
σώμα. ενταύθα με; αινιγματωδός
τού Εt hic guidem iίtud indicat fub
το δεδήλωκε, δια δε Ιεζεκιήλ σαφέςερον obίcure : per Εlechielem autem
clarius refurreξtionen praedicauit.
εκήρυξε την ανάσασιν.
ΕΡΩ Τ. νε'. ΙΝΤΕRR. LV.
Διατί δε όλως την κρεωφαγίαν Cur φlane de carnibu edendi,
ενομοθέτησεν; legem tulit 2
"Ευθύς δημιουργήσας τον άνθρωπον, της Μο» νbi crea(Ιet hominem, de,
2 γής αυτό τους κα που, εδωρήσατο,
\ dit illi terra fructus, iu
bens illuιιι veΙci fruξtu feminum
από σπερμάτων και δένδρων βιοτεύειν
κελεύσας μετά δε τον κατακλυσμόν, et arborum: poft diluuium autem
maiores illi delicias munifice largi
3) πλείον, τούτον φιλοτιμείται τρυφή, tur, iubens occidere et comedere
και πετεινα 4) και νηκτα και χερσαία volatilia, et natatilia, et terreftria
Ε 2 animalia,

ι) Cod. μεταξλήν. Ιta φuoφue legit Pι cν s, φui tamen in margine hanc ad

poίuit notulaιη: ,, Legendum videtur το μεταλαβείν, vt lenίus conftet. ,,
2) εκζητήσω, In Cod. additur, την ψυχήν αυτού, 3) πλείον - τρυφή. Cod.
πλείονα φιλοτιμείται τροφήν, Αpud r 1 cν Μ decίt πλείονα, τείiqua culn Codi
σε contentiunt 4) και νηκτά. Defid, in Cod. .
") Leuit.7, 26, ει 17, 14. 5) Gea, 9,4 5. ε) Fί.944,
 68 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
- » Υ 2 ΓΥ λ - Α

animalia , affe&turn affettu repel ζώα θύεν τε και εθίειν κελεύσας στα
lens, et leuiori curnns grauioren. θει πάθος εξελαύνων, και τώ ελάτ7ο,
Ρracuidens enim Deus, homines
in extremam dementiam lapfos, θεραπεύων το μείζον προορών γας
harc omnia pro diis habituros, Θεός, ότι ταύτα πάντα θεοποιήσoυσι
permifit illorum efum, vt impie οι εις εχάτην αλογίαν εκπεπlωκέτες
tatem illam cohiberet. Summa συγχωρεί την βρώσιν, να την ασέβεια
enim eft infania, ' adorare quod παύση, αβελτηρίας γαρ εχάτης, το
comeditur. Propterea vero ani
τηalia quadaln immunda dixit, εθιόμενον προσκυνείν, διά τοι τούτο, τα
alia vero munda: vt illa φuidem μεν ακάθαρτα των ζώων λέγει, τα δε
tanquan immunda exhorrentes, καθαρά να τα μεν ως ακάθαρτα βδε
non deificent , hacc vero, qua. λυτlόμενοι μήθεοποιώσι, τα δε μη προσ
corneduntur, non adorent. κυνώσιν έθιόμενα, .

ΙΝΤΕRR. LV Ι. ΕΡΩΤ. νς".

Ωμι βt, υr Νοέ non / rednrgutur, Τίδήποτε ουκ εμέμφθη Νώε μέθη
περιπεσών; ι
4uod / inebrinrit 2
Α" imperitia proficifcebatur hacc "Απειρίας ήν ουκακρασίας το πάθος,
pallio, non ab intemperantia.
Νam ille primus ex hominibus πρώτος γαρ ανθρώπων αποθλί
compre(Το νίtis fiuξtu, ignorans τον της αμπέλου καρπόν, και α
ΩΖΩ'
* non folum φuantum * efiet biben γνοων ου μονον το ποσον της ποσεως,
dum, Ιed etinm φuomodo fumen
duin, ηempe quod prius temperari αλα και τον τρόπον της μεταλήψεως,
debeat, etfic potari, incίdit in cbrie ότι δεί κεράσαι πρότερον, είθ' ούτω πι
tatem. Ομοd vero nudatus eft, ni είν, τον κάρον υπέμεινε καινόν δε ουδέν
hil noui pertulit. Εtenim etiam πέπoνθε γυμνωθείς και γας και νυν
nunc quidarndormientesnudantur, τινές γυμνούνται καθεύδοντες, αφαιρου
1omno fenfum cripiente. Cum vero
fomno etiam accedit ebrietas, mul μένου του ύπνου την αίθησιν τώ ύπνω
to probabiliorem nuditatis excufa δε η μέθη προσγινομένη, πιθανωτέραν
tionem reddit. -
της ) γυμνώσεως την απολογίαν ποιεί
Α"
ΙΝΤΕRR. Ι. VΙΙ.
- Α'
ΕΡΩΤ. νζ".
/
. .
«Μ

Cum nondum υlla είfit lata lex, ηua Του νόμου μηδέπω τεθέντος, ος διαγο
μου μη
Λ' - Α 2
ν ν

iubcret bonorare patrem et matrem, ξεύει τιμάνw τον πατέρα, και την μη ν Μ
quomodo Cham υι reu, parri τέρα, διατίο Χαμώς πατραλοίας r
cidit damnatur 2 χρίγΕΤΟΧΩΝ :
Μ.- ' \ ξ » α) 2, " "

eges neceffarias per naturam "η φύσει τους αναγκαίους τέθεικενό,

- c/ ν "..

ι-μ (anciuit creator: etita Cainum μους 2) ο ποιητής, ούτω τον Κάϊν
2. Υ ν C Λ'

condemnnuit, φuoniam iptum na κατέκρινεν, επειδήπες αύτον ή Φύσις - Λ. Υ

tura docebnt, cardem effe contra εδίδασκεν, ως ο φόνος παράνομος, αυτίκα

- / ". "ν
legem. Vnde ille, νίus dolo, fratrem γούν δόλω χρησάμενος συνεργώ, πόρρω
"- " \" Υ
a parentibus procul abduξtum in των γεγεννηκότων απαγαγών, ανειλε
terfccit. Deo autem interrogan Α Υ Μ ν - ν -

τον αδελφόν, και του Θεού πυνθανομέ,

yΩυ,

1) γυμνώσεως, Cod. γνώσεως. Fτον s autern legit πιθανωτέρκ της γνώσεως την αί,
τίαν φθείρει. 2) Cod, et F 1 ε, ώς, - ..
 ΩvΑΕsΤ. - ΙΝ αΕΝ Εs. c.ΑΡ. ΙΧ. 69
.te, a) Κbi ε/# Αbel.frater ruur 2
κι, πού Αξελ ο αδελφός σου, ηρνήθη negauit. Sciens procul dubίο
σήλον δε ως επιτάμενος ότι κακόν το γε. malun id efle, φuod fecerat,
γενημένον, 9 ηςνήσατο το τολμηθέν. pernegauit, illud fe facinus ad
ελεγχθες σε υπό του δικαίου κριτού, πmififfe: conuiξtus autem a jufto
αμολόγησεν υπες συγγνώμην ήμαρτηκέ iudice, confe(fus eft, fe grauius
peccaffe, φuam vt veniam merere
ναι μείζων γάς Φησιν η αμαρτία μου tur. Μaioν ε/t enim, inquit, b)
τού αφεθήνα, με και μέντο και ο Αδαμ iniquitar mea , 4unm υ: mibi don
της θείας επιφανείας αίθόμενος επει donetur. Verum Αdam φuoque
εάθη λαθεν, ως ειδώς ότιδή το κλέπleν cum diuinam praefentiam fenfiflet,
κακόν ούτω και ο Χαμτήν του πατρα latere conatus eft, quafi cogno
(cens fίirari malurn effe, Ita et
λοίου κατηγορίαν εδέξατο, ως παραβας Cham parricidii reus habitus eft,
τον της φύσεως νόμον, ότι γαρ και το tanquam transgreffus legem natu
γεςαίζειν τους γεγεννηκότας ή φύσις εδί. ra. Νam quod natura ipfa do
ασκε, μαρτυρούσινοι του Χαμ αδελφοί, ceret venerari et colere parentes
οι πας εκείνου το πάθος μεμαθηκότες oportere, teftificantur fratres ipfi
του πατρός, μεταπολής αιδούς ejς του us Cham: a quo cum intellexis
Ιent, guod patri acciderat, multo
πίσω βαδίζοντες συνεκάλυψαν τον πα cum pudore retro gradientes pa
τέρα, ως αν ήκισαίθοιεν όθεν σπαρέντες trem operuerunt, vt minime vide
εελάτησαν το γάς το και μάλα εικό rent vnde erant prognati. Ιtaque
σας και του πατρός την ευλογία 2)έδρέ. merito benedictionem a patre ac
ψαντο. -
cepcrunt. -

ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. Τί δή ποτε ειπούσα ή ΟRIGΕ ΝΙS. Cur (criptura, cum di

xiffet, c) Ει erant filii Νοέ, ηuiabήr
γξαφή, και ήσαν οι υιοί Νώε εξερχόμε. ca egre/fi/unt, Sem, Cham, et Iapher,
κι από της κιβωτού, Σήμ, Χαμ, Ιάφεθ, addidit, Εt Chnm ip/e g/f pateν Cha
περτέθηκε, και Χαμ ούτος πατής Χα naan 2 Νamfi opuserat mentioneln
ναάν, ε, γαρ έχgήν μνημονεύσαι των facere filiorum, omnium vtique
W
" " * Α'

υιάν, έδει πάντων, και μη μόνου Χαναάν. oporteb at, et non folius Chanaan.
Chanaan ipfe etiam eratimpius, vt
Ο Χανααν και αυτός ασεβής εγένετ ο, hiftoria declarat, Volensigiturfpiri
ως η τοξία δηλοί, βουλόμενον ούν το tus diuinus oftenderefimilitudinem
πνεύμα δείξαι την3)οικειότητα τούπα patris et filii, eum quodammodo a
τζος προς τον υιόν, τρόπον τινα απαλ fuorum fratrum pietate diftinguit,
λετριοί της των αδελφών ευσεβείας, adiiciens, Ip/e Cham pater g/t Cha
- nnan. Generefiquidemerantomnes
προθήκη τού, Χαμ 4) ήν πατής Χαναάν. filiiΝού: folus autem ifte moribus
υιοι μεν γας πάντες του Νώε τώ γένει πon erat filius, fed fui fimilis filiί
μένος δε ούτος ουχ υιός τω τρόπω αλ pater, Quamobremad maioremde
λα του όμοίου παιδος πατήρ διέπες έμ, monfrationem pofitunn eft iftud,
Φαντικώς κείται, αυτός πατήρ Χαναάν, Ιp/e pater g/f Cbanaan, Qui vero
* hacc dixit Ηebritus, hanc etiam *
έφερε δε ο Εβραίος ο ταύτα είπών και traditionen afferebat,.et traditio
παράδοσιν τοιαύτην, επενεγκών απόδει Ε 3 116 ΠΩ

1) ηρνήτατο. Cod. ηρνήθη. Αpud Ρ Ι c. defid. το γεγενημένον ήρνήσατο. 2) Cod.

\

et r 1 c. εδέξαντο. 3) οικειότητα. Cod. et P I c. ομοιότητα. 4) ήν, Cod. et r 1 c.

«ντός.
α) Gen.4.9. -. b) Gen.4 3. ε) Gen. 9, 18.
7ο Β. ΤΗΕ ο D o R Ετι
nem ratiοne confirmabat. Pri
mum Chanaan verenda aui fini ξιν τη παραδόσει ώς άρα ο Χανααν
vidiffe fuoque folum patri narraffe πρότερος είδε την αχημοσύνην του πάπ,
tanquam fenem irridentem. Cham που, και ανήγγειλεν αυτού τώ πατρί
vero, cum (imiliter ac fratres nonμόνω, καταμωκώμενος ώσπες του γέ.
«lebcret imple ad patrem accedere,ροντος, ο δε Χαμ ) δέων ομοίως τοις
fed obiurgare eum φui prinus vi. αδελφοίς μη προσελθέν τώ πατρίασε,
derat, et illudebat, iple φuoque
perfuafus, et acceffit, et vidit, βώς, αλά και επιπλήξαι τώ πρώτω
fratribusque renunciauit. Sed hacc θεασαμένω και διαβάλοντι, αυτός
viderentur effe fabulofa , nifi hoc και πέπεισαι, και εισήλθε, και είδε, και
φuod (equitur demomftrationis vim ανήνεγκε τους αδελφοίς, και ταύτα δε
baberet: Εt /urciratu, c/f a /omno είμύθος είναι, ει μη το τής αποδεί.
Jiια, inquit, a) et cognouit ηuarcum ξεώς ήν ιχυρόν και εξυπνίθη γας ,
ηue ficernt ci filia, /itu, iunioν. φησί "υ Νώε εκ του ύπνου αυτού, και
Cham autem non erat eius filius γ Υ - Α. « Μ. -

iunior, fed fecundus, Sn enim, εγνω οσα εποίησεν αυτω Ωυ,05 CζυΤΟυ Q

inquit, b) et Cham, et Ιηpbeth. νεώτερος, 2) μικρότερος μεν γας υίος

Οuod fi filium minimum demon αυτού ο Χαμ ουκ ήν, αλα δεύτερος,
ftrare volebat, Iapheth nominas Σήμ γας, φησί, κα/ Χαμ, και Ιάφεθ'
1et, Quoniam vero aui nepotes, και ει τον μικρον ήθελε δείξαι, τον Ιά.
ac eos etiam qui ab his longa (e-
rie nafcuntur, folent filios appel φεθ αν έλεγεν. επειδή δε τους 3) εκγό.
1are, Chanaan nepotum minimum νους υιούς αει λέγουσιν οι πάπποι, και
«licit (criptura cognitum fulfie a τους μακρόθεν απογόνους, τον βραχύ.
Νοε, (celeris huius autorem ex τατον των 4) εκγόνων τον Χαναάν, εί
tititle. Ει φuod hoc ita fe habeat,
fubiungit ftatim diuinus fermo, ρηκεν η γραφή εγνωθα παρατού Νώε,
ότι αυτός εποίησε ταύτα, και ότι τού
εt ait, ε) Μalediξtu, Chanaan, /εν.
το ούτως έχει, ευθύς επάγει το θείον
τιuυ /truorum crit frntribu, /uir.
Οuod fί φuis miretur, φuamob λόγιον, και είπεν επικατάρατος Χα
τem Chain, cum ipfe quoηue es ναάν, 3) δούλος δούλων έσαι τοις αδελ
fct impius, eandem cum filio ma Φοίς αυτού, ει δέ τις θαυμάζοι, τί δή
Ιediξtionem non fit fortirus, co
gnofcat, quod fi hanc fortitus es ποτε ο Χαμ, και αυτός ασεβής ών, την
fet, videlicet Scruu /eruorum erir, αυτήν κατάραν ουκ τώ υιό, επιγνώ.
feruitutis etiam participes fuifient τω ως ει ήν λελεγμένον τώ Χαμ, δού
έχε
fratres eius. Νam ex malediξtio λος δούλων έται, της δουλείας μετέχον
2' Υ « Χ Α Υ Α) C « -
ne fratres φuoque Chanaan ferui αν και οι αδελφοί αυ7ου , ως οι Του
fuerunt corum , φuorum feruus
«leclaratus cft Chanaan. Χαναάν αδελφοι δούλοι εγένοντο κατά
την κατάραν, ών δούλος απεφάνθη
Χαναάν,
ΕΡΩΤ.

1) δέων ομοίωr. Cod. et ν ι c. ει όμοιος καιν. Αd marginem itaφue notauίt r τ ε vs:

ν» Ε,
,, Γeeft έδει aut fimile.,, 2) Cod. et ri c. μικρός, 3) Cod. et P I c. εγγόνους.
4) Cod. et P I c. εγγόνων. 5) δούλος δούλων, Ηis verbis vtitur Αquila. oι ο
habent και οι έτης, φuos alio loco foquitur τH εοτοκετ vs. Vid, infra Ιn
terrog. ΧΙΙ. in Ι /ilam.
") Gen. 9, 24. 5) Gen. 9, 13. ε) Gen. 9, 25,
 71
Ων ΑΕs Τ. Ι Ν G Ε Ν Εs. CΑΡ. Ι Χ.
ι Ε Ρ Ω Τ. νή. -
ΙΝΤΕRR. Lν IrΙ.
« /
- Μ. / Α 2 Λ'
e, cum Cham deliφuiffet, ήliu,
2.

Τι δήποτε του Χαμ επlαικότος, ο εκείνου Ωuareiu,

-

k
malediξtionem /urcepit 2
ή παίς εδέξατο την αράν; ι -

κ. Κ" πάντες μετά την του κατα Ο"Ε: diluuio omnes pariter
benediξtionis diuina partici
κλυσμού παύλαν της θείας μετ pes faξti funt. Τemerarium igi
έλαχον ευλογίας, τολμηρόν τοίνυν υπ tur exiftimauit Νο8, malediξtio
έλαξεν ο Νώε, επαγαγειν αραντώ της nem illi inferre, qui benediξtiό
θείας ευλογίας μετειληχότι τούτου nem diuinain confecutus erat:
χάριν τω εκείνου παιδί περιτέθεικε την quamobrem eius filio malediξtio
nem intulit, Είt autem fuppli
αζάν έχει δε και η τιμωρία το δίκαιον, cium iuftum. Οuia enim, cum
επειδή γας υιός ών εξήμαρτενείς πατέ. filius eflet, in patrem deliquit,
ρα, διά της του παιδος αυτού αράς δέ. ob id per filii maledictionem pα--
χεται την τιμωρίαν προς δε τούτοις nas luit. Αd hac confiderandum
σκοπητέον κακείνο, ως ει αυτός ο Χαμ eft illud, φuod fi ipfe Cham ma
εδέξατο την αραν, εις όλον αν διέβη το lediξtionem fuscepiffet, in totuma
γένος ή τιμωρία εις δε τον νεώτατον υιόν genust. malediξtio ea peruagat
ί m, mum filium
fiti(le Veru mini
την παιδείαν παρέπεμψε και τούτο δε eiusmodi caftigatione increpauit.
δει ειδέναι, ως πρόβύησίς εσιν, ουκ αρα, Ηoc autenι ίciendum, φuod ver
του δικαίου τα βήματα, επειδή γας ba iuίti, non malediξtio, fed pro
ήμελεν ο Ισραήλ εκ του Σήμ κατάγων phetia funt.s Νamns,cum IfraΕ Ι ex
. Sem genu duce Pala ftin am
το γένος, της Παλαισίνης παραλαμβά * occupaturus
effet, φuam olim in
νεν την δεσποτείαν ταύτην δε πάλαι coluerant, φui ex Chanaan de
ώκουν οι εκ του Χαναάν βεβλασηκότες" (cenderant, in maledictionis for
είς αξαν χηματίζα την πςόρξησί, πζο mam prophetiam effert, pradi
αγορεύων μεν τα εσόμενα, δεδιτlόμενος cens quidem futura, deterrens au
δε τους ύσερον εσομένους, μή πλημμε. tem pofteros, ne peccent in pa
rente s, ld quod nos eperte do
λείνεις γονέας, και τούτο σαφώς ημάς cet benediξtio Sem, Benediίtur,
ή του Σήμ ευλογία διδάσκει ευλογητός inquit, a) Dominu, Deu, Sem, et
γας Φησι Κύριος ο Θεός του Σημ’ και erit Chanaan /eruu, eiuυ. Νon
έσα, Χανααν παίς αυτού, ου γας τοις enim duobus hunc fubiecίt, fed
δύο τούτον ) υπέταξεν, αλα μόνω τα foli Sem. Εt Iapheth quidem
iplicem progenicm pracdixit,
Σήμ. και του μεν Ιάφεθ την πολυγο. mult
Sem vero pietatem. Νam Deum
νίαν προείρηκε, του δεΣήμ την ευσέβει prophetauit habitaturum in ten
ν, τον γας Θεόν εν τοις σκηνώμασι του toriis Sein: habitauit autem apud
Σημ κατοικήσειν προείρηκε κατώκησε patriarchas, φui ex Sem orti funt:
δε εν τοις εκ τούΣήμ πατριάρχας, και et apud prophetas, φui ex illis
defc ende runt: et prius in taber.
εν τοις εκ τούτων βεβλασηκόσι προφή, naculo, pofterius Ηierofolymis.
ταις, και εν τη σκηνή πρότερον και εν Εtharc prophetiacertiflimum finem
Ιεςοσολύμοις ύσερον, ακριβές δε τέλος habuit , myfterium difpenfatio
έχεν η προφητεία το της οικονομίας μυ Ε 4 nis:

τ) Cod. et r 1 c. υπέδειξαν,
«) Gen. 9, 26.
 72
ν
Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ
nis : quando Deus verbum, Dei / .. «" » Μ. « « Α' α "Ο

et patris filius vnigenitus, carnem σήριoν ότε αυτός ο Θεος λόγος, ο του
- ν w ν ν

adfumfit et homo faξtus eft, et Θεού και πατρός υιός μονογενης, εσαρ,
Α ν / ν "-

carnem, guam accepit ex femί κώθη και ενηνθρώπησε, και ναον εαυτού
/ «Λ \ *
ne Dauid et Αbraham, templum προσηγόρευσεν, ην εκ σπέρματος Δαβίδ
ν Α »" Λ' -
fuum nominauit. . Νam ex Sem ι

και Αβρααμ έλαβε σάρκα εκ του Σημ

fiί φuoque originem duxerunt: at \ ν ρ ". ν « Τι

Μeruitus Chanaan in Gabaonitis γαρ και ουτοι κατήγοντο γένος, ή οι

- Λ.

finem cepit. τούΧανααν δουλεία εν τοις Γαβαωνίται,

\ > -

Α Μ,

το τέλος εδέξατο.
ΙΝΤΕRR. Ι. ΙΧ.
ΕΡΩΤ. νθ.
τοίκcrunt quidan ex mngi/trir, bi
Την άσφαλτον ι) τινές των διδασκάλω,
tunen clje calcem τiumn.
έφασαν άσβεσον είναι,
Ιε" , νt verifimile eft, fon
Ο αγνο ούντες, ως εικός, τας εν τη
tes in Α(ίyria exittentes, pu
zauerunt ex calce viua turrim εdi Ασσυρία πηγας, ώήθησαν ασβέσώ
ficatam efie. Εgo vero diligenter τον πύργον ώκοδομείαθαι, ακριβώς
«lidici ab iis φui illinc veniunt, παρά των εκείθεν αφικομένων μεμάθη.
είfe fontes, φui hanc materiam κα, ως εισί πηγαι ταύτην αναβλύζουσα
κum aqua effundunt: et φuod ac την ύλην μεθ ύδατος' και ότι ταύτην
«lificiis confiruendis illam adaptan
zes , coξtilem cum ea laterem 2) ταίς οικοδομίας συνυφαίνοντες, επί
εomponunt, atφue hoc paξto tur ταύτης την ώπjημένην συνετίθεσαν πλή.
2.im a dificatan effe aiunt. Εt θον ούτω και τον πύργον ώκοδομήθαι
oculati teftes aftirmant, fe effre φασί και οι αυτόπταιτούτου διαρρήξαι
giffe particulain aliquam, et pro τι μέρος χυρίσαντο, και ακριβώς δια,
Τhe nouifle bitumen effe coξtilibus
1ateribus fubftratum : afferentes γνώνα, ώς άσφαλτος ταϊς ωπjημέναι,
alioqui penuriam effe lapidurn in υπέgρωται πλίνθοις άλως τε και λί
Αίyria, et ob eam rem lateribus θων είναι σπάνιν εν τη Ασσυρία φασί,
νti pro lapidibus. Αtqui fine la και δια τούτο ταις πλίνθοις αντί λίθων
pidibus quomodo calx viua confici κεχρήθαι λίθων δε δίχα πως αν γέ,
potiit !
νοιτο άσβεσος;
ΙΝΤΕRR. Ι. Χ.
Ωuanam lingua εβ antiquior" ΕΡΩΤ. ξ. --

Ποία γλώσσα αρχαιοτέρα;

Νο ipfa indicant. Αdam ηλοί τα ονόματα Αδαμ γας, και
enim, et Cain, et Αbel, et Νοξ,
propria funtlinguaeSyriacae, Syro Κάν, και Αβελ, και Νώε, της Σύ.
rum eniun mos eft, terram rubram ρων ίδια γλώττης, αδαμθα γάς την
appellare adamtha. Εxponitur ergo ερυθράν γήν έθος τους Σύροις καλείν.
Αdam, aut terrenus, aut puluero Αδαμ τοίνυν, ή ο γήινος, ή ο χοίκος έρ.
fus: et Cain, poffe/lio. Ηoc enim μηνεύεται και Κάιν κτησις, τούτο Ε
Αδαμ
2) τινές των διδασκάλων. Ηebraeus (cilicet, et Syrus interpres, vt e D τοπ ο κο
liquet. Vide Μo Ν τF, Ηexapla Οrig, p. 27. In editione graca το Ρ Ι οι
barc Interrogatio eft pars pracedentis, in margine autem hanc notulam ad.
Ροίuit Fτον s: ,, Ηic videtur ponenda alia quaftio, τίεςι άσφαλτος.,
•ικοδ. Cod. ται, εν ύδασιν οικοδομίας. Η ισ. τας εν ύδασιν οικοδομίας, 3) ταϊ,
 ovΑΕs Τ. Ι Ν G ΕΝ Εs. c.ΑΡ. Χ. 73
Σ" ι « - 4 2) - ΣΥ /

Αδάμ υμνών Θεόν ειρηκεν εκτησάμην Αdam laudans Deum dixit, α) Ρor
Σ) Υ 2/ "

άνθρωπον δια του Θεού και Αβελπέν Jidi hominem per Deum. Εt Αbel
1 - w-

-
idem eft, φuodluξtus, Primus enim
κι ν τ. 2/ Λ'

θος πρώτος γας ούτος ώφθη νεκρός. ille*confpectus eft mortuus, etpri- *
Υ - - /

και πρώτος τοις γεγεννηκόσιπρoυξένησε mus parentibus luξtum attulit.

w - 2 /

πένθος και Νώε, ανάπαυσις. Νοέ vero idem, ηuod requies.

Λ'
ΙΝΤΕΚ R. Ι.ΧΙ.
α Α- ΕΡΩ Τ ,ξα... /
Κnde cαφίr igitur Ηebraica
Η ούν Εζραία πόθεν ήρξατος 2 ν. \ «' / «Τ
lingua 2
ίμαι αυτήν ιεραν είναι φωνήν. ωσπες
Α - - - Χ.
Ε arbitror vocem effe facram.
γας εν τοις Εληνικoίς ναοίς ίδιοί
γ' - Λ. «\ Quemadmodum enim in tem
τινες ησαν χαρακτηρες γραμματων,
« . Ο ους plis Gracorum φuidam erant lite-,
ν \ ν.

ιερατικούς )προσηγόρευον ούτωδία του - "C" \ " Υ

rarum charatteres peculiares, quos
όλων Θεός3'ταύτην έδωκε facros appellabant: fic Deus omni
Μωσέως oΩτων διδ
\ -

την γλώτίαν, διδακτηνούσαν, ού φυσι guam, non naturalem, fed do

Α Χ.
um per Μofen donauit hanc lin
" - Μ C /

κήν, τοιγάρτοι των άλων απάντων ξtrina et arte comparatam. Sί.

1 "ν -- •ς λ -

κατά την των εθνών ενοι, αν γεννηθώσι φuidem cum reliqui omnes lo
φθεγγομένων φωνήν και των μεν εν
" - Υ -
quantur lingua gentis, in φua
Ιταλία." τικτομένων, τη /Ιταλών κεχρη nati fuerint, et nati in Ιtalia Ιta
- ί Μ - "ν C Α'

μένων των δε εν τη Ελάδι τη Ελήνων

-
lorum vtantur voce, gui in Gra
Μ" "ν
ν "ν ν -
cia, voce Gra corum, φui in Per
και των εν Περσίδι τη Περσών, και των fide, Perfarum, et φui in Αegy
Σ > Α' "- Υ "Ο - Α. « Λ'

εν Αιγύπjω τη Αίγυπlίων τα Εβραίων pto, lingua Αegyptiorum loquan

Μν »" - " Α' 2 ν. « 2 ΛΥ Μ
παιδία ου τη Εβραίων έσιν εύρέιν ευθύς tur: pueros Ηebraorum nullos
κεχρημένα φωνή, αλά τη εκείνων πας" reperire eft, φui
lingua vtantur,
ftatin Ηebraica
οις εγεννήθησαν είτα μειράκιαγενόμενα, fed eorum apud
φuos nati funt. Deinde cum pa
διδάσκεται των γραμμάτων τους χαρα rum adoleuerint, docentur litera
κτήρας μανθάνει δε δια των γραμμά rum charatteres, et diίcunt ex li
σων την θείαν γραφήν, τη Εβραίδι γε.teris (cripturam diuinam Ηebraί
γραμμένην φωνή. ομαι δε τούτο αινίτ ca voce (criptam. Ομod puto bea Α'
σεθαι και τον μακάριον Δαβίδ εν τώ tum Dauidem indica(Ιe οξtogefi-.
mo Pfalmo, b) Linguam, ηuan
"- -- - «Λ Υ 5/

- όγδοηκοσώ ψαλμώ, γλωσσαν ήν ουκ εγνω > Υ "J non noucrat, audiuit. Sedquidam
ήκουσεν. 2) αλά τινές φασιν από του dicunt ab Ηeber Ηebraicam lin
"Εζερ Εβραίαν κεκλήθαι την γλώσσαν, guam appellatam efle, illum enim
εκείνον γαρ μόνον εν τη προτέρα μείναι folum in priftina lingua perman
Φωνή, και εκείθεν Εβραίους ονομαθήναι. fiίle, indeque Ηebraos efle diξtos.
Εgo vero puto, appellatos efle
εγώ δε oίμαι Εβραίους ονομαθήναι εκ Ηebraos, ex eo quod Αbraham
του τον πατριάρχην Αέρααμ από της patriarcha, cum e regione Chal
Χαλδαίωνχώρας εις την Παλαισίνην ελ dacoruιn veniret in Palacftinam,
θεν τον Ευφράτην ποταμόν διαβάντα. fluuium Εuphratem pertrantiit.
Ε 5 Ηebra

1) Cod. et r 1 c. προσηγόρευσεν. 2) αλα - ονομαθήναι. Ηarc in Cod. augu/t.

ποuam Qurftionem faciunt, adfcripta , νt (olet, νοcula, Ερώτησις. Re
fponfio ad hanc Quaftionem incipita verbis Εγώ δε οίμα κ. τ. λ. In r 1 c:
Codice hac etiam ad Quatt. LΧΙ. rςlata ζunt.
α) Gen.4, 1. έ) ΡΙ. 8ο, ά.
 74 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ

Ηebra enim Syrorum lingua di Εβρά γαρ τη Σύρων φωνήτ)ο περάτης

citur traiiciens fretum. ο (i
ονομάζεται, ει δε εκ του Εξες Εβραίοι
Ηebrati denominarentur ab Ηe καλούνται, ου μόνους εχgήν τούτους ού.
ber, non folum illos oportebat
fic appellatos effe, Permulta: enim Τ"ζλ) προσαγορεύεθαι. πολά γας έθνη
nationes ab Heber originem du εκ τού"Εξερ κατάγει το γένος και να
cunt. Εt vt religuas omnes pra τους άλους πάντας παρώ, εκ τούτου
termittam, ex eo orti funt Ifinag. εισίν Ισμαηλίται, και οι από της Χετ,
litar, et φui ex Chettura, Ιdumari,
Αmalecita, Μoabita, atgue Αm Ίούρας, και Ιδoυμαίοι, και Αμαληκίται,
monitar, et φui Carras habitant, και Μωαβίται, και Αμμανίται, και οι
cx Νachor et Laban genus tra τας Κάββας oικoύντες εκ του γαρ Να,
hentes. Νullus tamen illorum χώς και του Λάζαν το γένος κατάγου,
Ηebraica lingua vfus eft. Sic ve.σιν, αλ' ουδείς τούτων τη Εβραίδι κέ.
ro et ipfe Αbraham vocabatur , χρητα φωνή ούτω δε και αυτός ο
vt teftis eft dinina (criptura.
Νam poft captiuitatem Lot, ad Αβραάμ εκαλείτο, και μάρτυς η θεία
veniens, ait, a) φuispiam denun. γραφή, μετά γαρ την του Λώταίχμα.
ciauit Αbrahamo, φui traiecerat λωσίαν, ελθών τις, Φησιν, ανήγγειλε το
freturn. Εgo autem iftud reperi Αβραάμ τω περάτη, τούτο δε παρά
in Ηebraro fermone pofirum Ηe τώ Εβραίω κείμενον εύρον Εβςεί το δε
bri. Ηebri autem Graca lingua Εζρέ, εξεληνιζόμενον Εβραίος γίνεται,
formatum fit Ηebraeus. Νam et
in illo loco, νbi Αegyptia de Ιο και γας εν εκείνο τωχωρίω, ένθα ή Αί.
Ιeph dixit, b) Ιntroduxi/fi mobi, γυπlία περί του Ιωσήφέφη εισήγαγες
puerun Ηabrarum, υι illuderει no ημίν παίδα Εβραίον εμπαίζειν ημίν
ίir, in Ηebrao fermone ponitur παρά τω Εβραίω Εξζό κείται, αλλά
* Ηebri. Sed de hoc contendere*fu
perfluum eft. Νullum enim ex eo περί τούτου ζυγομαχενπεριήόν, ουδέν
pietatis rationibus detrimentum ac. γας τώ λόγω της ευσεβείας λυμαίνεται,
cedit, fiuehoc, fiueilludrecipiamus. κάντε τούτο, κάντε εκείνο δεξώμεθα.
ΙΝΤΕR R. Ι. ΧΙΙ.
ΕΡΩΤ. ξβ. .
Ωuidam forunt , Ρbaraonen, Τινες φασί τη Σάρρα μιγήνα/
rem όabuille cum
Sara. τον Φαραώ. , ,
uanta igitur curae fuit Αbra
Πεία,
ούν κηδεμονίας 2) απήλαυσεν
ham omnium Deo, fi eius
Αβραάμ παρά τούτων όλων Θεού,
νxorem adulterio ftupratam ne. 3) ει περιείδεν αυτού μοιχευομένην την
glexit 2 Cur vero aftliξtionibus γαμετήν, τίδήποτε δε και ήτασεν ετασ,
magnis et fruis Pharaonem et to. μοί, μεγάλοις και φοβεροίς τον Φα,
taτη domum cius afflixit, (i noluit ξαώ, και άπαντα τον οίκον αυτού, ειμή
cohibere congre(Ium illum ini κωλύσα την παράνομον ήβούλετο συν
φuum 2 Sed et ipfe Pharao ignora αφήν, και αυτός δε ο Φαραώ την α.
tionem Ρro defenfione proponit, et γνοιαν εις απολογίαν προβάλεται και
μέμ,
1) ο περάτης, Ρ Ι c. όπερ Εσφράτης, Perperam, νt iam monuit D κ νς τν s 1. c.
Ρ. 25. 2) απήλαυσεν, Cod. et Ρ Ι c. απέλαβεν, 3) ει περιείδεν, Cod. et r ι ς.
είπερ είδεν,
") Gen. Ι4, 3. Β) Gen. 29, Ι4.
 oy π:sΤ. ΙΝ GΕΝΕS. Ο ΑΡ. ΧΙΙ. 75

μέμφεται το Αβραάμ αδελφήν κεκλη expo(tulat cum Αbrahamo, guod

- " , Υ Α' Ο 2 και
νxorem fuam vocauiίlet fororenι: "
κοτι την γαμετην και ει ως ουχ,
« 2 ν. * Υ "J. Λ. et oftendit, φuod non eam ac
ύβρίσαι αυτήν, αλα γήμα βουλόμενος ceperit, vt ea contumeliofe vte
Σ"" Η - Α Α'

έλαβε, τι τούτο γαρ, φησίν, εποίησάς retur, fed vt in vxorem haberet.

Α' > " . * 3' χ

μοι,
δ ότι γυνή νσου- Κ εσίν,
* Ν 2,
ίνα τί είπας,
" '-Σ., 2
ά Ωuid hoc enim facifti nibi, in
ελφή μου εσί, ι) και έλαβον Υ κ» » αυτήν εμ
quit, a) quin υκον tua e/t 2. Cur w c
αυτω εις γυναικα ; και νυν ιδου η γυνη aixi/fi, /oror mea ε/f, et Jumpβ'
- Σ - Α'

Χ. \ Υ - ν
επm nlibi in υχoren " Εt ecce nunc
σου εναντίον σου, λαβών απότρεχε' και
Υ Α' 2 W Υ Σ/ Ν. υχor tua coram te, actipe eam ,
ου μόνον άπεν, αλά και έπραξε, και et abi. Εt non folum dixit, fed
2)παίioδαπής κηδεμονίας ήξίωσεν ενέlεί, etiam opere compleuit, et omni
ν \ Υ Α'

λατο γας, φησί, Φαραω ανδράσι περί

κ. Υ ν Υ ν
moda folicitudine dignum aftima
νίt. Pracepit enim, inquit, b)
του Αβραάμ συμπροπέμψαι αυτον,και Ρharao υiri, de Αbrahamo, υt de
την γυναίκα αυτού, και πάντα οσα ην ducerent illum , et τxoren eitι", εε
Υ "ν - Η C Υ Λ Υ & Λ'

αυτώ, δήλον τοίνυν, ως ευθύς άρπαθεί

σmnia quacanque pollidebar. Con
- " , » η Μ •ω Α' \

- σης της Σάρρας, επέδησε τη* *νοσω

* τον (tat ergo, φuod rapta Sara fta
\ νω Τr? α /
tim reStor vniuerforum Pharao
-
Φαραώ των όλων ο πρύτανις ή δε νό
\ 21 2" Υ Ν., /
nem obfttinxit morbo, qui libί
σος την όρεξη ήμβλυνεν και των δικτύων
2.Η Υ Χ/ \ Υ
dinem eius fregit: et venator ha
-
είσω την θήραν έχων ο θηρευτής, ούκ
Σ ' - C Α Α' bens intra retia pracdam, capta
3) απήλαυσε της άγρας, ή γας νόσος frui non potuit, φuia morbus ποιι
2 /

έκωλυσε. permiίit.
ΙΝΤΕRR. Ι. Χ Ι Ι Ι.
" ΕΡΩΤ. ξγ.
Και τίνος ένεκεν ενταύθα μεν εσίγησεν ή Ει 4ua de αψι boc loco /triptuna
γραφή το φυλαχθήναι την Σάββαν βιentio pratermίβι, Stram illa/an,
αλώζητον, εν δετό κατά τον Αβ εfe/bruatmή: in bi/toria υcro
μέλεχ διηγήματι, σαφώς Αbimelecb bες aperte
ν/
Εμελεί τούτο δεδήλωκε:
ή Σάρρα τηνικαύτα τίkleιν
" declarauit 2

τον Ισαάκ να τοίνυν μή ύποπloν S", tune erat paritura ΙΙaac.

γένηται το σπέρμα του Αβραάμ, σα Νe igitur femen Αbraha fu
(petium eflet, illic manifefte de,
φώς εκεί δεδήλωκενή θεία γραφή, ότι clarauit (criptura diuina, quod
ουχ ήψατο αυτής Αβιμέλεχ, και ενς Αbimelech illam non attigifίει,
τεύθεν μέντοι κακείθεν ισέον, ώς και Ηinc tainen et illinc (ciendum είt,
τους βαρβάρους 4)ή φύσις εδίδαξεν, ότι naturam etian barbaros docuis
ποιηςόν η μοιχεία, και τιμωξίας άξιον. (e, adulteriun efle prauum et νl.
και γας ο Φαραώ τούτο δεδήλωκεν έπι, tione dignum. Οuod Pharao guo
que patefecit, φui obiurgauit Αbra
μεμψάμενος τω Αβραάμ και ο Αβιμέ ham: et Αbimelech Deum omnium
λεχ προς τον των όλων έφη Θεόν, κύριε fic allocutus eft: ς) Domine, gen
έθνος αγνοούν και δίκαιον αποκτενείς3 τem in/tiam et iuβam interfcίειξ
ουκ αυτός μοι είπεν ότι αδελφή μουέσι, Νonne mibiip/ dixit,/ororma β5'
βί

- ι) καλ - γυναίκα- ΙΟe( in Cod. et apud ετο. α) Cod. παντοδαπώ, λ Cod.

et P το. απέλαυσε. 4) ή φύσις. Αbcίt a Cod. et edit. F 1 c1.
σ) Gen. 12, 18, 19, ") ib.c, 12, 2ο. ε) Gen, 2ο, 4, 5,
"
 76 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ

et ip/ή dixit nibi, frater meu, και αυτή μοι είπεν ότι αδελφός μουες,
εβ 2 Cum corde φuro et iu/fitia ma εν καθαρά καρδία, και εν δικαιοσύνη χa.
πuum boc fici. Αddidit etiam ρών εποίησα τούτο, τέθεικε δε ο συγ.
(criptor refponfionem Dei. Di γραφεύς και του Θεού την απόκριση
κit enim, inquit, a) Deu, ad Αbi
πmelecb per /omnium , Εt ego /tio,
είπε γας, φησίν, ο Θεός τώ Αξιμέλεχ
quod corde puro hoc faci/ti : et
καθ' ύπνον καγώ έγνων ότι εν καθαρά
pepcrci tibi , υr non attingere, il. καρδία εποίησας τούτο, και έφεισάμη
Ιam, ne pcccηκε, in me Ηac de σου ) του μη άψαθαι αυτής, του μι
* cau/a non permi/i re illam * tangere. άμαςτεί, εις εμέ ένεκεν τούτου ουκαφ.
Νunc igitur redue τiro υινorem : ήκα σε άψαθαι αυτής, νύνουν απόδι,
quia propbeta g/t, et orabit pro την γυναίκα τώ ανθρώπω, ότι προφή
re, et (hluaberi, tu, et υπiuer/a της εσί, και προσεύξεται περί σού, και
domur run. Ωμod / non reddide 2)σωθήση σύ, και πά, ο οίκός σου, ειδεμ
τiς, /tito, ηuod morieri, ru. Do. αποδιδώς, γνώθι ότι αποθανή σύ, διδά
cet φuoque nos diuinus fermo,
φuod amatores iuftitia , qui per σκε δε ημάς ο θείος λόγος, ότι της δ.
ignorantiam peccaturi erant, Deus καιοσύνης τους ερασας πλημμελεί εξ
peccare non permittit. Liquet αγνοίας μέλοντας ουκ εά. δήλον τοίνυ,
igitur, eum etian Pharaonem pec. ώς και τον Φαραώ 3) κεκώλυκεν αμας
care prohibuiffe, φui tanquam τείν, ως αδελφήν του Αβρααμ νόμω γά.
fororem Αbraha legitimam vxo.
rem fibi iunxerat, Quia vero μου ειληφότα, επειδή δε κρείτjωνήν,ώ,
probior erat Αbimelech, vt veri εικός, ο Αβιμέλεχ του Φαραώ, εκείνον
{imile eft, Pharaone, illum cafti μεν διαπαιδείας 4)της παρανομίας απ'
gatione cohibuit ne peccaret: huic
νero contumelia et deliξti non de
ειρξεν τούτω δε και της ακίας και του
πλημμελήματος ουκ έδωκεν αυτός τη
dit ipfe veniam; (ed expectauit, συγχώρησιν αλα τον ηδικημένον αιτή
vt ab eo qui iniuria affectus erat,
illam peteret. Αpparitione etiam σαι ταύτην ανέμεινεν επιφανείας τ:
benigna illum profecutus eft, et 5) ημέρως ήξίωσε, και λόγοις ηπίοις επέ
blandis fermonibus admiffam ini ειξε την τετολμημένην παρανομία,
φuitatem indicauit. Dixit autem 6) είπε δε Αξιμέλεχ τώ"Αέραμ, 7) τι
Αbimelech, b) φuid vidifti, vt εποίησας το βήμα τούτο, είπε ο
Ηoc faceres? Dixit autem Αbra ενιδών
ham, ε) cogitaui enim, forfitan "Αβραμ, είπον γαρ, 8)μήποτε ουκ ές»
ibi non erit pietas, ficque me θεοσέβεια εν τω τόπω τούτω, εμέ τε
interficient ob νxo rem meam. αποκτενούσιν ένεκεν της γυναικός μου
Εtenim vere foror mea eft ex και γας αληθώς αδελφή μου ετίν εκ
πατρός,
1) του - αυτής, Ηac a τΗ ε o no κ ετο addita funt, e verfu 4. vt videtur,
defumta. 2) σωθήση - οίκός σου. Pro ζήση, vt habet vertio graca. 3) κε
κώλυκεν - ειληφότα. Defid. in Cod. et apud P1 c. 4) της - απείρξεν. Cod.
την παρανομίαν εδίδαξαν. Ρ Ι c. την παρανοκιίαν εδίδαξεν, φuod melius. 5) Cod.
Θt Ρ Ι C. ημέρας.
- 6) Reliφua e Codice augu/fano fuppleuimus, qua etiam in
r I cι editione graca iisdem fere verbis leguntur. 7) Ita hebr. -η"Ν"η πy
- νι - - »

exprinunt οι ό. Τheodorio vertit, τίεώρακας. 8) Ρ Ι c. μήποτε έξι.

α) Gen. 2c,6. 7. b) Gen. 2c, το. ε) Ib c.2ω, Η.12.
 Ο Α Ρ. ΧΙV. ΧV. 77
ον ΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs.
patre, non autem ex matre. Vετε
πατρός, αλ' ουκ εκ μητρός και )γας εnim foror mea eft, φuippe filia
αληθώς αδελφή μου, θυγάτης πατρος patris mei eft, at vero non eft filia
μου ε=ίν, πλην ου θυγάτης μητζός μου, matris meae.
ΙΝΤΕRR. LΧΙV.
ΕΡΩ Τ. ξό". - Ρnde Μelebίβdec genί4,
Ο Μελχισεδέχ πόθεν κατηγε rraxit ?
, το γένος,
ου θεσπεσίου λέγοντος Παύλου, α Ο" diuinus ille Ρaulus dicat, a)
/ine patre, fine matre, et
πάτωρ, αμήτωρ, αγενεαλόγητοξ, βne genealogia, quis veritatem hu
τις αγνοή το αληθές, είκός δε αυτόν ius rei nοίfe poteft? Verifimile eft
εκ των εθνών εκείνων είναι τών την Πα: autem, illum efle ex illis genti
λαςήην οικούντων. 2) εκείνων γας Κα! bus, qua Palaftinam incolebant.
βασιλεύς και ιερεύς ετύγχανενών, ε. Νam illarum tum rex, tum fa
ρεύς δε του των όλων Θεού, ήν γάς φη, cerdos erat : facerdos autem Dei
omnium. Εrat enim, inquit, b)
σιν ιερεύς του Θεού του υψίσου, όθεν /ncerdo, Dei altiίlimi, Vnde etiam
αυτό και Αβραάμ oπατζιάχή" 7ς". Αbraham patriarcha obtulit ei
ενήνέχετας των λαφύg&ν δεκάτας, fpoliorum decimas. et cum iuftus
και δίκαιος ων, και του Θεού φίλος, πας effet, et amicus Dei, ab illo be
εκάνου την ευλογίαν καρπούται, τής nediξtionem percepit. Τy pum
enim gerebat facerdotii dominici.
γας δεσποτικής &χεν ίερωσύνη: τον τυ, Ιdeoque et Αbraha. panes et vi
στον διο δή και άςτους τώ Αβρααμ,και num viciflim dedit, νt φui for
είνον 3) αντέδωκεν ως τοιαύτα τυχόν
4) προσφέρειν ειωθώς τώ τών όλων Θεό. offerre. Οportebat enim etin hoc
ta(Ιe folitus erat Deo omnium talia

" 5) έδε
έδει γας
γας κάν τούτω δειχθήνα τον typum patefieri.
"2"U77ζy.
Ι Ν Τ Ε R R. Ι.ΧV.
ΕΡΩΤ. ξε,
Ωuomodo fideli, dppellatur Αbra
Πώς Αβραάμ πισος ονομάζεται ειρηκώς pam,
, cum dixerit Deo, εκ 4tιο cogno
τω Θεώ, κατά τί γνώσομαι τούτο, /cam boς, ηuod polf/furu, βm
ότι κληρονομήσω αυτήν; eam 2
Τ: κατά τίγνώσομαι τούτο, ουκ απι
ΙΕ, c) Εν ηuo cogno/iam boc,
σούντος εσίν, αλά μαθείν ποθούν,
- " ειδή w / Σ)
non diffidentis eft, Ιed modum
τος της κληρονομίας τον τροπον, επειδη poffidendi fcire defiderantis. Curn
εnim videret multa hominum mil
γάρεώρα πλήθη μυρία την Παλαισίνην
- -. " Α' - " lia Ρalaftinam incolentium, diίce
οικούντα, μαθεν ήβούλετο τίνι τρόπω
" κυ
re volebat, φuo patto dominium
- 3 / Λ

σταραλήψεται της γης εκείνης την δε,

" - illius terra accepturus effet: num
/ -λ Μ Η

σποτείαν πολέμου νόμω, ή δίχα πολέ, iure belli, an fine armis : et an

- χ - - ---- -

ζώντων εκείνων, ή 6) αναιρουμενων, viuentibus illis, an fublatis, aut

Α'
Ηac de caufa
ή εξελαυνομένων τούτου χάριν μετα Ρrorfu εί". facri

ο) Cod. et ετα, 3) και ούον, Cod. et P1 c.

ι) γάρ. Deeft apud και i c. τυχόν. In Cod. et εκείνος,
apud Ρ Ι c. (equitur τινά. 5) έδει. -

addunt, και σέαρ. 4)

Cod. et.r 1 c. είδεν. 6) αναιρουμένων, Cod. et P1 c, έλαυνοκίνων,
α) Ηςbr.7, 3. b) Gen, 14, 18, ς) Gen, 15, 8. . -
 78 Β. Τ Η Ε ο DoR ΕΤι
facrificio finito Deus omnium di
xit, a) Cognρ/ten cogno/Ce», 4uod
την θυσίαν ο των όλων Θεός έφη γνώ.
ΟΤΧ(λ)y γνώση, ότιπάροικουέτα τό σπές
/έmen tuum incola erit in terra
non /un , et /truituti /ubiicient μα σου εν τη γη ") ουκ ίδια Κα/ δουλά
eor, et affligent illo, atque burni σουσιν αυτους, και κακωσουσιν αυτους,
liabunt quadringento annor. -Gen και ταπεινώσουσιν έτη τετρακόσια, το
* tem υcro, cui /truierint, * iudica δε έθνος, ώ εαν δουλεύσωσι, κρινώ εγώ
bo ego, Po/fea υero egredientur
Δuc cum apparatu multo. Τιι υe μετά δε ταύτα εξελεύσονται ώδε μετά
νo decede, ad patre ruo, in pace, αποσκευής πολής συ δε απελεύσει προς
nutritu, in /encξtute bona. Ωtar τους πατέρας σου εν ειρήνη, τραφείς εν
ra autem generattone reuertentur γήge, καλώ τετάρτη δε γενεά σραφή.
Εμc. Νοndum enim completa /untini. σονται ώδε ούπω γάς αναπεπλήρωνται
ηuitate Αmorrhaorum υφue nunc.
Εx refponfiσne diuina formam in. αι αμαρτία των Αμοβραίων έως τούνύν.
terrogationis cognofcere licet. εκ της θείας αποκρίσεως 2) έσι γνώwαι
Νam poftquam dixit, b) Εκ ήμο τον τρόπον της ερωτήσεως, επειδή είπε,
cogno/am , quod polleljuru, /in, κατα τί γνώσομαι οτι κληρονομήσω αυ
cam 2 didicit, ηuantum temporis την, έδιδάχθη όσον μεν παροικήσoυσι
incolae futuri effent, et quam mi χρόνου, και όπως ταλαιπωρήσουσιν, όσης
fere trattandi, et quanta tandem
prοuidentia Dei excipiendi, tum τε αξιωθήσονται προμηθείας, των μεν
fupplicio fumendo de his, gui il πολεμήσειν εθελόντων αυτοίς κολαθη.
lis bellum inferre vellent, tum σομένων, τούτωνδετα εκείνων καρπωσα,
eorum bonis fiuendo : et φuod μένων και ότι τούτων αυτός ουδεμίαν
Αbraham nulla horum experien πειραν λαβών, εν ειρήνη καταλύσει τον
tia accepta, in pace e vita disces
1urus efiet. Docuit pariter ratio βίον, εδίδαξε δε και της αναβολής την
nem dilationis, ne quis fuίpica αιτίαν, να μή τις τοπάση δια το πλή.
retur, ob numerofam incolarum θος των ενοικούντων μηδυνήθήνα τον δε,
multitudinem Dominum Deum σπότην Θεόν ντης γης εκείνης αυτοίς
"ν w c"
" >.'
non potuifle illis tradere domi παραδούναι την δεσποτείαν.
έφη δε ού.
nium illius terrac, Dixit autem
τως, ουπω γας αναπεπλήρωνται αι α
fic, c) Νondum completa /int ini
ηuitate Αmorrharorum υπηue nunc. μαρτίαι των Αμοιβαίων έως του νύν.
Νondum , inquit, communi ex. ουδέπω, φησίν, άξια πανωλεθρίας πε
itio digna perpetrarunt. Νon πράχασιν ου χρή
δε προ της αμαρτίας
decet autena ante peccatum ex
pra:ίcientia panam infligere. εκ πεογνωσεως, επενεχθήνα την τιμω
Quod autem illis temporibus es βιαν, ότι δε 3) υπηρχονκατ.εκεινον τον
Ιent viri pii, conίtat ex Μelchiίede καιρόν ευσεβείς, δήλον εκ του Μελχισε
co et Αbimeleeho, et his, qui inco δεκ,και του Αζιμέλεχ, και των την Χε.
Ιebant terrain Chebron. Illi enium ζρών οικούντων και γας εκείνοι πολής
patriarchain magnopere venerati τον πατριάρχην θεραπείας ήξίωσαν
1unt. Αudiuntur itaque claman και έσιν ακούσαι αυτών βοώντων βασι
tes, a) Rex ει tu a Deo apua nor, In λεύς ε συ παρά Θεού εν ημίν εν τοις
εκλεκτοίς
ι) εν τη γή. Cod. et και το addunt, αλοτρία. 2) Cod. et r 1 c. επιγνώναι. . Μί
ηus bene, Fτονs fupplere voluit εξετ aut fimile. 3) Cod. et r 1 c. είχιν,
α) Gen. 15, 13- Ιό. k) Gen. 15,8. ε) Gen. 15, κό, d)Gen. 23, 6,

-
 79
ονπ'sΤ. ΙΝ α ΕΝΕs. c.ΑΡ. Χν.
εκλεκτός μνημείοις ημών θάψον τον νε είεέti, monumenti, no/fri, /εφelimoν
ίίίίίff, ίίίίί//j.
κρόν ΟΤΟU, -

ΙΝ ΤΕR R. Ι. ΧV Ι.
ΕΡΩΤ. ξ5. Σ

Διατί δε τυθήνα! προσέταξε δάμαλιν ομηre Deu prαcepit, Jacrificari

βύi υuccam triennem et bαdum
τριετίζουσαν, και κειο τριετίζον, τriennem 2 et reliqua.
τα, και τα εξής, Αυ
Η" erant illorum anigmata,
Αινίγματα ταύτα φua pofteris erantobuentura.
ήντων τω γεν" Siquidem facrificio peraξto, fubiun
συμζησομένων τοιχάρτοι μετατ" xit, a) Cogno/ten cogno/ter, ηuod/e-
θυσίας επήγαγε, γινώσκων γνωσ4 "" men tuum peregrinum crit in terra
στάροικον έται το σπέρμα σου έγή "ζ non/in, Εταddidit, b) Ωuarta vero
ιδία. και προσέθηκε, τετάρτη δε γενεα generationereuertenturbuc Propter.
απogραφήσονται ώδε, δια τουτο τρια εa ex quadrupedibus mundistria, et
"; των καθαρών τετραπόδων, και έκα"2" νnumquodque eorum trimum facri
ficari pracepit, ad fignificandastres
2) τριετές τιθήναι προσέταξε, των τιμων generationes, gua in incolatu per
γενεών εις δήλωσιν, αι παροικουσα διά, manfura erant. Τurturautern gene
τελέσουσιν ή δε τρυγων την γενεανεκ, rationem illam denotabat, φua ex
νην ειέφε: την είον" "Ά Αegypto egretta velut auolauit, et
και εξελθούσαν εξ Αιγύπloυ, εν δε τη habitauit in deferto. Ηuiusmodi
enim auis eftamans deferti. Colum
ερήμω κατασκηνώσασαν Φιλέςημο χας ba autem generationem aliaminnu
τόδετο όρνεον, ή δε περισερα την άλην ebat, φuarterram promiflamaccepit.
γενεάν παρεδήλου, ή την επηγγελμένην Μanίueturn enim eft hoc animal, et
απελάμβανε
και γηνεμφιλοχωρούν,
ταις οικίας ζώον,
ήμεξον γας τοδιά domefticum. Οuam ob caufam,
Τ"Οι hac φuidem minime diuifit, vt"
liberatipnem a feruitute fignifi
τούτο, απάλαγήν
λείας τα μεν ου διείλεν, ως την τή"θοι:
ανιflόμενα, τα δε cantia. Οuadrupedes autem par
titus eft, go quod indicarent quam
τετράποδα διέλεν, επε την εν Αιγύπίω male traξtandi erant in Αegypto.
κακουχίαν εσήμαινε τα δέ γε έφιπlά. Αues autem illar, φua fupra portio-"
μενα τοις διχοτομήμασιν όρνεα, απερ ο
"
nes diuitas volitabant, φuas quidem
Α" 2.
patriarcha a facrificiis abigebat,
πατριάρχης εκ των ιερέων εξήλαγνε, (ententiam Αegyptiorum fignifica
την φονικήν των Αιγυπlίων προηνίfiετο bant, φua oιηnes cardere decreue
γνώμη η άπρακτoναπέφηνεκοδεσπό. rant: guam tamen irritam Domi
της Θεός, τάς προς τον Αβραάμ έμπε, nus Deus reddidit, volens ea firma
δών υποχέσεις ώσπες γας εν τώ τύπω rataque effe, qua Αbrahamo promi
(erat. Sicut enim in figuraauesillas
τους σαρκοβόρους όgνες εξήλαυνενpradatrices expellebat Αbraham :
Αέρααμ, ούτως η τιμή του Αβρααμ ίic Αbrahami honorrepreflit Αegy
του: Αίγυπloυς έκόλασε το δ.. πες! ptios. Quodauten dicitur, viίurn
ηλίου δυσμάς οφθήνα τον καπνιζόμενον είte circa Τolis occafum clibanum
κλίβανο, και τας του πυρός λαμπάδα", fumantem, etlanpadesignis, figmi
έδήλουμέν και το δεχθήναι τα θύματα ficabat, fuίcepta efle facrificia :
et

1) τριετί, Cod. τραπέ; Εκ εrror", "ι νίdetur, Librariί. Αpud F 1 ον Μ. nullurn

huius vocis eft veftigίum.
a) Gen, 15, 13. ΚΑΙ) 1b, ς. Ι5, Ιό.
 3Ο Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
et prarterea , Deum omnium fo προεσήμανε δε και την παρά το τέλος
re confpicuum circa finem pra του προνόηθέντο
diξti temporis. Νam in igne vi ς χρόνου εσομένην επι
fus eft Μofi legislatori, deinde Φάνειαν του των όλων Θεού δια πυρός
vniuerfo populo. Docebat etiam, γας εφάνη και Μωσή τώ νομοθέτη, και
quod pofthac animalia huiusmo μετά ταύτα παντί τώ λαό, εδίδασκε δε
di per legem erant, offerenda. προς τουτοις, και οτι ταυτα υςεξον νομο
Αt quidam ferunt , φuod Deus θετήσει
volens demonίtrare, promiflionen τα ζώα προσφέρεώθα τινες δέ
fuam firinam efle, de more, φuί φασιν, ότι βεβαίαν δείξαι βουλόμενος ο
tum obtinebat, paStiones iniuerit. Θεός την υπόχεσιν, κατά το κρατούν
Solebant enim, vt aiunt, viξti έθος εποιήσατο τας συνθήκας, ειώθασι
mas bipartito diuidentes fic pu γας, ως φασί, δίχή τα ίεςεία διαιρούν,
ξtiones iuramento firmatas con
trahere. Εgo vero vtrumque po
τες, ούτω ποιειθαι τους όρκους, εγώ δε
fui, vt quisque recipiat, quod fibί. και ταύτα κακείνα τέθεικα, να το δο
verius videbitur. - κούν αληθέςεξον οι εντυγχάνοντες δέ
ΙΝΤΕR R. Ι. ΧVΙΙ.
ξωνται.
ΕΡΩΤ. ξζ.
Ρermulti intemperante, inde/ila h Πoλοι των ακoλάσων αφορμήν εις λα
/tiuia /iimunt occa/ionem, 4μ0d pa
triarcha Αbraham pullicem γνείαν λαμβάνουσι τον πατριάρχην
Αβρααμπαλακήνεχηκό
Εκαίρι Τ(λ)y πρατloμένων ΕΚτα.
babucrit. α) - " Σ "ν

Vυex facientium opus iudicatur
intentione.
igitur et ea, qua ad Αgarem fpe.
ξtant, contemplemur. Sienim at
tendamus patriarcham concupί
1centiaeinferuientem, rein reprehen
fione dignam vocabimus. Si vero
νxornatura fuae infirmitatem decla
rans, et a creatore fterilem fibi fa
ξtum effevterum dicens, exponens
que guanto liberorum defiderio te
neatur, rogauitea decaufa.Αbraha
πιum, ντςun Αgar cougrcieretur,
quoipfaliberosindefuίciperet, guid
peccauit Αbraham 3 Μaxime, cum
neque natura, neque lex vlla tum
fcripta, plures ducere νxores prohi
hiberet: ipfa vero coniux (terilis
obfecraret, virum ancilla permiίce
ri: non vt voluptati inferuiret, fed
vt ille guidem natura, ipfa vero
adoptione vocarentur genitores.
Νam feda voluptate fuperioren
1) Cod. επινοήσαι. Ρ1 c. επιγεννήται, 2) τείρας Cod. τεριφής, Ρ Ι c. σερίφης. 3) κλη
θώσι In Codice prαccdit παίδων, 4) ότι - τανται. Γefid, in Cod. et apud
" I C γ Μ.
ΤΟυ ΟΤΚΖζ
Sic που κρίνεται των διαπρατloμένων.
ούτω τοίνυν και τα κατα την "Αγας σκο
πήσωμεν κάν επιθυμία δεδουλευκότα
τον παiριάρχην ίδωμεν, νεμεσήioν πράγ
μα καλέσωμεν ει δε της ομοζύγου της
φύσεως επιδειξάσης το πάθος, και τον
ποιητήν άγονον δεδημιουργηκένα την
μήτραν ειςηκυίας, και της παιδοποιίας
δηλωσάσης τον πόθον, και τούτου χά.
ριν ικετευσάσης όμιλήσαι τη "Αγας, να
αυτή εκείθεν παιδίον ι) επινοήση τί εξή
μαςτεν Αβραάμ, ούτε της φύσεως, ού
τε νόμου τινος εγγράφου τηνικαύτα την
πολυγαμίανκωλύοντος, της δε ομοζύγου
2)ςείρας μεν ούσης, λιπαρησάσης δε τον
άνδρα τη παιδίσκη μιγήναι, ουχίνα ήδυ
παθεία δουλεύση, αλ' όπως αυτός μεν
Φύσει, αυτή δε θέσει, 3) κληθώσι γεν
νήτορες; 4) ότι γας κράτlων ήν αιχράς& W. Τ ν
- * ηθονης

"
 oyΑΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs. cΑΡ. ΧVΙ. ΧvΙΙ. 8 Σ.

ηδονής ο θείος εκείνος ανήρ, ου μόνον fuitΙe virum illum *diuinum, non και
- Υ ν \ w «Σ"- --

ταύτα, αλά και τα εξής μαρτυρεί barc taπtum, verum etiam φuae (e-
> Α Μ και Λ' C 2/
cuta funt, fidemfaciunt. Cum enim
επειδή γας εγκύμων ή"Αγας γενομένη Αgar grauida eflet, fuperbiendioc
μεγαλαυχίας Ά έχε την κύη cafionem inde accepit, et in domi
σιν, και κατά της δεσποίνης έλύτjησεν, nam fitan magna procacitate vte
εδυχέραινε μεν ή Σάββα, κα τού πα, batur: quod agre ferens Sara,
Λ' ^. «
τςιαςχου κατεξίησεν ουκ ορθώς ο δε apud patriarcham non reξte con
quefta eft. Ille vero valdepatienter
μάλα ηπίως την παροινίαν δεξάμενος, ferens petulantiam, neque exfpe
εξέδωκεν αυτή την παιδίσκην εις τιμω &tans donec ancilla peperiffet pue
ρίαν, ουδε τεχθήναι Ε
τό rum φuem in vtero gettabat, tradi
κυοφορούμενον βρέφος ιδου γας, φη dit illam νxori puniendam. Εcce,
σίν, ή παιδίσκη σου εν ταις χεςσί σου και inquit, a) ancilla tua in manibu tui :
υtere ea prοur tibi placuerit.
χρώ αυτή ως άν σοι αξεσον ή ΙΝΤΕRR. Ι. ΧVΙΙΙ.
ΕΡΩΤ, ξη.
Τι δήποτε περιτμηθήναι αυτόν προσ Ωuare Deu, iufi
circunicidi 2
ip/um
έταξεν ο Θεός;
goevπων την παροικίαν, φυλακήν ΤΑ Ο" Deus praedixiffet incola
να μηχανάται τη ευσεβεία, να tum, pietatis cuftodiam
excogitauit : ne hominibus im
τοις δυσσεζέσιν ανθρώποις αναμιγέντες, piis permixti, macularent nobili
μή διαφθείρωσι την ευγένειαν, αλλά εις tatem, fed in tignum intuentes,
Το σημείον οξωντες, άσβεσον του δεδωκό:
indelebilem memoriam eius, φuά
τος τούτο την μνήμην φυλάττωσι, και dedit illud, conferuarent. Αtφue
ότι τούτο επιν αληθές, η έρημος )μάρ hoc e(Ιe verum, teftatur defertum.
τυς. 2) τεσσαράκοντα γας χρόνους εν Νam cum in eo degerent qua
draginta annos, fuperfluam exi
αυτή διατρίψαντες, περιτlην ενόμιζον ftinabant circumcitionem : nem
την περιτομήν,των εθνών κεχωρισμένοι, pe a ceteris gentibus (egregati,
και καθ' εαυτους πολιτευόμενοι. ηνίκα et quod fecum inter fe verfaren
δε λοιπον εις την επηγγελμένην εισήγον tur, Quando vero poftea ingres
το γήν, τηνικαύτα πάλιν ο των όλων fi funt terram promiβam, tune
pracepit iterum Deus omnium
Θεός Ιησού τώ του Ναυή προσέταξε Ιοfu a filio Νaue, circumcidere
περιτεμέν άπαντας και ούτω της γης omnes, et ita dominium terra
παραδούναι την δεσποτάαν. 3) έμελον tradere. Εrant enim futuri pro
χι έθνεσιν αλοφύλοις προσπελάζαν. ximi populis alienigenis: φuam
ου δη χαξιν αναγκαίως της σφραγίδος obrem indigebant nece(Ιario igno
εδέοντο, της από των αλογενών αυτους quodam, guod illos diftingueret
/ Σ
ab
"ν
alienigenis
5 Μ nationibus. Ομοd
χωριζούσης εθνών, ε, δε μέγα Φρονούσιν fi ludai gloriantur
/ -

de circum
επί τη περιτομή Ιουδαίοι, μαθέτωσαν ciίione, diίcant, φuod non fo
4) ότι ου μόνος ο πάjςιάςχης περιέ!μήθη, lus patriarcha circumciίus fuerit,
{ed
ι) μάρτυι, Cod. μαρτυρεί. 2) τεσσαράκοντα γάρ χρόνους, Cod. τεσσαρακοτού τινος
γαρ χρόνου, r 1 c. τεσσαράκοντα έτη γαρ χρόνον, 3) Cod. ήμιλιν, 4) ότι,
Cod. et r 1 c. ώς,
α) Gen. 16, 6.
Ε. 7bcod. Τom. Ι. Ε
 82 ", Β. Τ Η Ε Ο Ί) Ο R ΕΤ1 "

- fed etiam ΙΙmaël (emiferuus, et αλά και Ισμαήλο ήμιδουλος, και οι οί.
verna, et pretio empti ferui, et
Ιdumzi, etquiex Chetura ortifunt. κογενείς οικέτα, και οι αργυρώνητοι, και
Quin et Αegyptii quoque didi οι Ιδoυμαίοι, και οι από της Χετloύρας.
cerunt ab Ifraëlitis circumcidi. έμαθον δε εκ των Ισραηλιτών και Αιγύ.
Νon igitur circumcifio iuftos πlιοι περιτέμνεθα. ου τοίνυν ή περιτο
reddit. Ifti enim οιnnes , tan μή δικαίους εργάζεται ουτοι γας άπαν
quam impii, a diuina (criptura τες, ως δυσσεβείς, υπό της θείας κα
πotantur. < Εrgo neque Αbra
hamum circumcifio iuftificauit,τηγορούνται γραφής, ουκούν ουδε τον
fed fides illum iuίtum declarauit, Αβρααμ ή πεζιτομή εδικαίωσεν, αλ' ή
et illuftriorem reddidit virtus. μεν πίσις απέφηνε δίκαιον λαμπρότε,
Circurncifio autem data eft veluti ρον δε η αρετή κατεσκεύασεν ή δε πεζι
ίignum fidei. τομή σημείον εδόθη της πίσεως,
ΙΝΤΕRR. LΧΙ Χ.
ΕΡΩΤ, ξθ'.
Scriptura diuinn perbibet, angelo, Η θεία γραφή λέγει, ότι έφαγον οι
comediffe in tentorio Abrahami. άγγελοι εν τη σκηνή του Αβραάμ,
Εάει quoque (criptura afierit,
Αbrahamum viros vidiffe. Και ή αυτή λέγει γραφή, ότι άνδρας
Siergo literam nudam attendamus, είδεν Αβραάμ, είτοίνυν γυμνώ προσ
viri, non angeli comederunt: five εκτέοντώ γράμματ, άνδρες, ουκάγγε
το mentem explicemus, wifi funt λοι έφαγον ει Ά τον νούν αναπlύσσωμεν,
* comedere. *Οuemadmodum enim
illi, natura cum int incorporea, ta, ως ώφθησανέφαγον ώσπερ γας ασώμα
men et ipfi et eorum Dσminus vifi τον )έχοντες φύσιν, και αυτοί, και ο τού
funthahere corpora, ita enim appa των δεσπότης, σώματα έχεινέδοξαν, ού.
ruerunt: {ic viίi funt edere, non ci τως γαρέωράθησαν ούτως έθίοντες ώφ
bum inferentes in σs et ventrem, θησαν, ου 5όματι και γας την τροφήν
neque enim corpora habebant; fed προσενεγκόνιες ούτε γας είχον σώμαία'
confumentes cibum proutillis pla
cuit. Εxtremas enim dementia eft, αναλώσαντες δε αυτήν ως ηθέλησαν.
rationem ac modum arcanorum 2) ανοίας γας εχάτης το 3) πολυπραγ
curiofe indagare. μονείθαι των αρρήτων τον τρόπον,
ΙΝΤΕR R. Ι. Χ.Χ. ΕΡΩ Τ. ο.
Cur Lot non g/f accu/itur, quod Διατί ο Λωτ ουκ ενεκλήθη ταις
#iabu, /e mi/tuerit 2 θυγατράσι μιγείς;
uia homines guoque folent Επειδή τοίς εξ αγνοίας πλημμελου.
illis ignofcere, gui per igno μένοις και οι άνθρωποι συγγινώσκειν
rantiain delinquunt. Νemo ita ειώθασιν ουτοίνυν ουδε τώ Λωτ επε.
que merito Lotum reprehenderit μέμψαίlo άν τις δικαίως της μίξεως ένε.
ob illam mixtionem. Νefciebat
κα ήγνόe γαρτο πραήόμενοντόδετης
enim quid ageret. Εbrietas vero μέθης έχει τιναμέμψιν κεκραμένην συγ.
illa quandam habet reprehenfio.
nen venia temperatam. Siguidem γνώμη. αδημονών γαρ κομιδή κα αλύων,
anxius valde, ac mαrens, vtpote ώς πάντων όμου των όντων γεγυμνωμέ.
omnibus fimul bonis etvxore etiam νος και προς τοις άλοις άπασι, και
fua fpoliatus, pernifit, vt filia αυτής της ομοζύγου, ήνέχέlo των θυγα.
- τέρων
1) Cod. έχουσιν, 2) Cod. αγνοίας. 3) Cod, πολυπραγμονήσαι,
 ΟVΑΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs. cΑΡ. ΧΙΧ. 83

τέρων τον οίνο,περσφερουσώνπεραιτέξω vinum . largius affunderent, et

της χθείας άτεδή το μεν κατασκευαζό. φuod ftruebatur ignorans , ad
μενον αγνοών, ψυχαγωγίαν δε και πα, leniendam mίtigandamφue trifti
tiam 'id fieri fuίpicabatur. Ιlla
ραμυθίαν το δρώμενον υποπlεύων εκεί, vero prorfus a crimine funt im
ναι δε παντάπασιν εισί κατηγορίας munes: φuia cum vidifient ηua
αθώοι θεασάμενα γας τας μεν τέσ tuor ciuitates et vniuerfos pagos
σαρας πόλεις, κα τας κώμας απάσας ignea pluuia exartifle, habitato
res autern Segor, terra hiatu ab
εμπρηθείσας τώ ύετώ του πυρός )τους forptos, (nomen enim iplum id
δε την Σηγώς οικούντας καταποθέντας' ίignificat, φuia Segor vertitur ab
ί τούτο γάςσημαίνει και τούνεμα κατά -
forptio,) arbitrabantur vniuerfam
Υ ποσις γας η Σηγως ερμηνευεται ετο. prorfus naturam hominum inter
πασαν πάσαν άρδην απολωλένα των iific, Cumφue prafentem foli
ανθρώπων την φύσιν και την κατέχου, tudinem attenderent, et pracuί
σαν έζημίαν ορώσ. και του γήρως προ
derent feneStutis inbecillitatein ,
humano fimul generi femen ex
θεωρήσασα την αθένειαν, ηβουλήθησαν cogitare voluerunt, et fibi iptis
επινοήσαι και σπέρμα τώ γένει, και εαυ conίolationem aliquam. Ηac ra
ζ ταίς ψυχαγωγίαν τινά, τουτωχθησα tione duξta , non ντ libidini in
feruirent, auxilio vini, νfe funt:
μενα τωλογισμό, και ουκ επιθυμία cumque patri fenfum maiore co
β ουλεύσασα, τον μεν οίνoν έλαβον συν pia vini ademittent, illum feminis
εργοι, έκλεψαν δετή πλάονι πόσατού autorein reddiderunt,
γεγεννηκοτος την αθησιν, απέφηναν δε
τον πατερα σποξέα , ΙΝΤΕR R. Ι. ΧΧΙ.
ή ΕΡΩ Τ. οα.
Η Τι δήποτε ο Θεός ουκ εκώλυσε την Ωuare Deu, illegitimam commixtio
"
παράνομον μίξιν;
Νυ ή 2 ,
nem non prohibuit 2
Πρώα την του γένους ασέβειαν, Ρε humani. impietatem generis
Μωαβίται μεν γαρ εδούλευοντώΧα Μoabitae enim co
μώς, τώδε ) ΜελχώλΑμμανιται να lebant Chamos, Αmmanita Μel
3) ούν μή ως συγγενέσιν οι Ισραηλίται chol. Νe igitur Ιfiatilita cum il
μετάχωσι τής ασεβείας, ουκ εκώλυσε lis, νt cognatis, impietatis effent
participes, , non prohibuit illegi
τον παρανομον χάμον οπως ταυτηγουν timas nuptias: νt hoc patto exe
μυσαςους αυτους αποφηνη κα! βδελυ; crandos illos et abominabiles Iu
κτους Ιουδαίοις δηλοί δε τούτο και ο daris redderet. Ηoc autem Deus,
των όλων Θεός δια Μωσέως του νομο oinnium declarat, pracipiens per
F2 Μofen

Υ ι) του, δε - ερμηνεύεται. Ηis illu(trandis apprime inferuίunt duo loca, φuz

Μ ο Ντ ΕΑυc. Ηexapl. Οrig, p. 33. e Catenis ΜSS. Bibliotheca pari/: in me
dium protulit, e guibus apparet, inter primos ecclefit doξtores fuife φuos.
dam, φui tatuerint, incolas vrbis Ζoar (qua a LΧΧ, Ιnterpretibus Ση.
γωρ dicitur) non fubuerfos fed ab/orpro fuiίfe, ideoφue hanc vrbem no
πηen Βala (eu Bela naξtam e(Ιe. Falluntur itaque, qui Σηγωρ idern effe
putant cum graco κατάποσις, hac enim interpretatio meliori iure ad no
ΙΤ1€11 y"22 τιansfertur. In Cod. augu/f. Ρro κατάποσιs leg. κατάπτωσι".
2) Cod. Μυλχάμ. εις. Μιλχώ. β) ούν, Cod, et "τς, τούιν.
 84 Β. Τ Η ΤΕ Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ
Α' γ w

Μοίεn α) legislatorem, Αmmonita θέτου διαγορεύων, Αμμανίτης και Μωα

Υ Υ Λ. Σ)
• et "Μoabita πon ingredientar Εccle βίτης ουκ ) εισελεύσονται εις εκκλησίαν
βhm Domini, υπηue ad decimam ge
κινηrionem, ει υιφue in /rculum. κυρίου έως δεκάτης γενεάς, και έως εις
τον αιώνα,
ΙΝΤΕRR. Ι. ΧΧΙΙ. ΕΡΩ Τ. οβ.
Αdmodum crudele υiderur, ηuod "Ωμόν άγαν είναι δοκεί το νέον όντα τον
Ιβnaël adbuc renellur e domo paterna
/ίt eicίtur, cum matrc /ola, ει Ισμαήλ 2) εξελαθήναι της πατρικής
τ'tre a4uac. οικίας, μετά μόνης της μητρός,
Η",Αbrahami
ipfum pσtius virtutem και του ασκού του ύδατος.
demon(trat. Νam Και τούτο αντικρυς δείκνυσι
Σ ν y ". -- ψ
την του
Δ " »

cum Sara dixiflet, b) Εiice an Αβρααμ αρετήν της μεν γας Σάς,
cillam et filium eiuυ, morem ilii δας ειζηκυίας, έκβαλε την παιδίσκην,και
πon ge(ht. Vbi vero iufίit Deus, τον υιον αυτής, ουχ υπήκουσε του Θεού
fiatim verbis opus adiecit: et φui
dem beneuolentia fingulari pro δε κελεύσαντος, ευθύς 3) τω λόγω το
fequens Ιfinatlem. Cun enim
έργον επέθηκε και ταύτα φιλοσόςγως
Deus prolem ex Sara promifis περί τον Ισμαήλ διακείμενος και γας
fet, dixit, c) Ιβnaέl βe υiuat in ηνίκα την εκ της Σάρρας παιδοποιίαν ο
confρείiu tuo. Verumtamen etfi Θεός επηγγείλατο, αυτός έφη Ισμαήλ
valde diligebat puerum, fecit ta ουτος ζήτω εναντίον σου, αλ' όμως και
men , φuod Dominus praccepit:
et fic promί(iionibus diuinis cre σέργων κομιδή το παιδίον, πεποίηκεν ό
didit, vt non datis illi feruis, περ ο δεσπότης προσέταξεν ούτω δε
ancillis, auro vel argento, e do ταις θείας επαγγελίας επίσευσεν ότι
mo iufferit abire puerum: fed ου παίδας, ου παιδίσκας, ου χρυσον, ουκ
matre (ola cum panibus paucis άργυρον δεδωκώς, απέλυσε της οικίας το
et ντιe aquac, Sciebat enim,
εertam efle promillionem illius, παιδίον αλ άρτους ολίγους, και ασκόν
φui praceperat. Promiferat au ύδατος, και την μητέρα ήδε γας ώς
tem ci Deus, fe faξturum efΙe pue αψευδής ή του προσθέlαχότος υπόχεσις,
rum gentem magnam, vt quem υπέχέlo δε4)αυτώ ο Θεός εις έθνος μέγα
videlicet cura fua dignum ha
ποιήσειν αυτόν, άτε δη της αυτού γεως
buerat. Οuod etiam adimple, γίας ήξιωμένον, ο δή και πεπλήρωκεν,
νit. Νam fimul atφue fleuit
puer, potum defiderans, ange, άμα γάς έκλαυσε το παιδίον πόματος
lus a Domino miffus puteum εφιέμενον, και άγγελος θεόθεν αποσα
οίtendit plenum aqua potabili. λεις φρέας υπέδειξε ποτίμου ύδατος
Οuod autem prolem numerofam πλήρες ότι δε και της παιδοποιίας το
dederit, vt pollicitus erat, teftifi πλήθος δέδωκεν ως υπέχετο, μαρτυρεί
canturea, gua funt ante oculos. Α
finibus enim Αegypti vsquead Βa τα δρώμενα, από γας των όρων Αιγύ
bylonem huius progenie defertum σίloυ μέχρι Βαβυλώνος, τούδε του γένους
abundat. Caterum Αbraham etiam ή έρημος πλήρης ο μέντοι Αβραάμ και
" ΤΟις

ι) Cod. et P1 c. εισελεύσεται, 2) Cod. et Ρrc. εξελθείν. 3) τό λόγω - επέθηκε,

Cod. των λόγων το έργον απέθηκεν. F 1 cvs, των λόγων το έργον επέθηκε, 4) Cod.
et Ρ Ι c. αυτών.
σ) Deut, 23, 3. 5) Gen, 4), ΙΟ, α) Gen, 17, 19,
 ovΑΕs Τ. ΙΝ G ΕΝ Εs. c.ΑΡ. ΧΧΙΙ. 85
τοίς τόποις εκ της ευσεβείας επιτέθεικε locis ex religione indidit nomina,
et agro plantato iuxta puteum iu
. τα ονόματα, φυτεύσας γας άρουςανεπί ramenti, nomen impoίuit, Deus
τώφρέατι τού όρκου, ) επεκαλέσατο τό 3ΕtCΙΤΥllS, -

όνομα του τόπου εκείνου, Θεός αιώνιος.

ΙΝΤΕRR. Ι.ΧΧΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. ογ'.
Ει πάντα ο Θεός προγνώσκει, τίνος ένε Ωuare Deu, tentauit Αbrabmmun",
: και τον Αβρααμ επείρασε;
Νοι
cum omnia prano/και 2
Ούχ ίνα αυτός άπερ ήπίσατο μάθη vt difceret ipfe qua ftie
bat,
αλ να τους αγνοούντας διδάξη, ret, φuam fed vt ignorantes doce
iuίta de caufa patriar
ώς μάλα δικαίως τον πατριάρχην ηγά, cham diligeret. Ηac de caufa tres
πησε τούτουχάρινεν τρισινήμέρας και dies et totidem noξtes amorie
τοσαύταις νυξί τον θείον εξασάνιζε πό diuini periculum in eo fecit.
θον, μέσος γας ών ο πατριάρχης φύ Νam patriarcha medius inter na.
turam conftitutus et fidem, cum
σεώς τε και πίσεως, και νυτΊόμενος έκα νtrinque (timularetur, fidei dedit
τέρωθεν, έδωκε τη πίσει τα νικητήρια, palmann viξtoria, Deus autem
ο % Θεός δείξας αυτού την ευσέβειαν, patefaciens eius pietatem, facri
την θυσίαν εκώλυσεν ο γας και τας των ficium cohibuit, Qui enim pro
hibet facrificari fibi animalia ir
αλόγων απαγορεύων θυσίας, πως αν
rationalia, φuomodo facrificium
τοιαύτης Ιερουςγιαξήνέχετο, τούτογάς tale pertuliίlet 2 Siguidem hanc
Ιουδαίων κατηγορών διετέλεσε και δια ob rem Iudacos fine intermiflio
μεν Δαβίδ του προφήτου βοά, έθυσαν ne notat: et clamat per prophe
τους υιούς αυτώνκαιτας θυγατέρας αυ tain Dauid, a)Sacrificauerunt"filioι και
των τοίς δαιμονίοις, και εξέχεαν αίμα βιο, et filia, βιa damonii : et εf:
ι αθώοι, αίμα υιών αυτών και θυγατέρων, fuderunt /anguinem innocentem,
/anguinem filiorum /uorum et filia
ών έθυσαν τοιςγλυπloίς Χαναάν διά δε rum /uarum, 4μο ιιιιιιιolaucrunt
του Ιεζεκιήλ, και έλαβες τους υιούς σου, /αμίptilibu, Cbanaan. Ιtidem et
και τας θυγατέρας σου, ούς έγέννησάς per Εnechielem, b) Αccept/fi filio,
μοι, και προσηνεγκας αυτους τοις ερα ttιο, ει ίilia tuar, qua, genuiβε
σαίς σου, είτα δεικνύς την τής ατοπίας mihi, et obtali/ti eo, aumatoribuι
rui. Deinde demonftrans abίur
υπερβολήν, επήγαγε τούτο, παρά πά. ditatis exceffum , (ubiunxit iftud,
σαν την πορνειαν σου, ο τοινυν των ταυ Supra fornicationem tuan, υπiuer
τα τολμώντων κατηγορών, πως αν αυ Jan». Ομοιnodo ergo is, φui da
τός ήνέχετο δέξαθαι παίδα μονογενή Ιnnat eos, qui talia perpetrant,
filium vnigenitum a patre fibi fa
παςα πατρός προσφερόμενον και αλά crificio oblatum pertulifiet? Ve
γας ταυτα σκια ην της υπερ ημων γε
rum hac -erant νιnbra diίpenfa
γενημένης οικονομίας, υπέρ γας της οι tionis pro mobis fa&te. Siqui
κουμένης τον αγαπητόν υιον ο πατήρ den pater filium dilectum obrulit
2) προσενήνοχε, τύπος 3) γαρ της μεν pro mundo. Ifaac enim typus
θεότητος ο Ισαάκ της δε ανθρωπότη erat diuinitatis, aries autem hu
F και manita

1) επικαλέσατο - εκείνου. Cod. et rt c. επεκαλέσατο εκεί το όνομα Κυρίου. Dein

άe εφuitιrr, Θεό, αιώνιοι. 2) Cod.et τι c. προσήνεγκεν. 3) γάρ. Cod, etric.δε,
4) Pfal. 1o5, 37, 38. 5) Εzech. 16, 2ο, 2ι.
ν
86 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
πmanitatis. Τempus autcm ipίum αυτός δε
ί αυτος χρόνος ισά
δε οο χρονος
« , ίσα
μεquale, quia tres dies et tres no τος ο κριος, και
ξίcs et hic et illic, ριθμος, τρεις γας ημέρα και νύκτες
τρεις, ι) και ενταύθα κακεί
ΙΝΤΕR R. L ΧΧΙΙΙΙ.
ΕΡΩ Τ. οδ".
Ωuid 4ος εθ: Pone manum tuan Τί εσι, θες την χειρά σου επί τον
Juper fimur meum 2 -
μηρόν μου,
Ο" nn ub ii contrahendi caufa Επί γάμον απέσελεντών οικετών τον
mittebat feruorum pratcξtum, ηγούμενον επάρατον μεν επισάμε
1ciens, progeniem Chanaan ma νος του Χαναάν το γένος, ευλογίας δε
1ediξtam effe, fuam veyo cogna ήξιωμένην την οικείανσυγγένειαν, επειδή
τione.n adeptam etle benediξtio τοίνυν εν τώ σπέρματι 2) αυτούκα την
πem. Cum ergo in fernine fuo
tum benediξtionem tunι promis. ευλογίαν, και την των αγαθών επαγ
{ionem bonorum fuscepίβet, illiς γελίαν εδέξατο, εκεί θείναι τον παιδα
1eruum apponere manum iuffit, την χείρα προσέταξεν, ένθα και της πί.
γbifidei lignum recepit. Crodens 5εως το σημείον εδέξατο, πιτεύσας γας
onim proiniίlionibus diuinis, ac. ταίς θείας επαγγελίας έλαβε της πε
cepίt figmaculum circuincifionis. ριτομής την σφραγίδα, εκεί δε θείναι
Πlic autem manum adhibere ius
fit, vt et promillionis diuinae et την χείρα προσέταξεν, ίνα και της θείας
circuincifionis memor, matrimo επαγγελίας και της περιτομής μεμνη
nio curn alienigena contracto no μένος, αλοφύλω γάμω την εσποτικήν
Βilitatem doιninicam non infice ευγένειαν μήλωξήσηται ισέον δε ως η
ret. Αduertendum eft autem,
" guod manus ad femur appοίi μεν χεις υπό τον μηρόν ετέθη, ο δεόρκος
ta, at iusiurandum per Deum 3) κατα του Θεού τών όλων εγένετο
οιnnium conditorem praftitum 4) ορκίζω σε γάς έφη κύριον τον Θεόντού
eft. Αdiuro te, inquit, a) pύν ουρανού και της γης, να μη λάβης γυ
ΙDetιm cali et terra , υr non acci ναίκα τώ υιώμου Ισαάκ αποτώνθυγα,
in, τι κoren filio meo Ι/iac de filia. τέρων των Χαναναίων, μεθ’ ών εγώ οικώ
ίiu, Chananaorum, cum 4itibu, go
kabiro, et φua (equuntur. Pru. εν αυτοίς, και τα εξής σοφωτάτη δε
dentiffima vero fuit ferui inter άγαν και του παδός ή ερώτησις, δείσας
rogatio: φui reueritus iusίuran γας τον οζκον, δήλους αυτω γενέθα,
«lum, fibi clara volebar effe nu παρεκάλει του γάμου τους όρους 5) ει
ptiarun mandata, Si enim, in γας, Φησί, μη έλoιτο ενταύθα ελθείν ή
«juit, b) puella de/por/mta nolit buc μνηςευομένη κόρη, αλα προς αυτήν απ
τlenire, Jid iubcat /ponfum nd illam
dccedere, iuberne filium tuun nd gen, ελθείν τον μνηςήρα κελεύει, προστάτleις
rein illan reuerεί 2 Verum Αbraham τον υιον εις εκείνο το έθνος 6) ανελθείν;
patriarcha, φui probe nouerat, (evo αλ' ο πατριάρχης Αβραάμ ειδώς, ως
Catioιne diuina illinc eduξtum fuis εκείθεν μεν αυτόν ή θεία 7) κλήσις εξ.
ήγαγε,
\

1) Cod, et r I c. κακεί και ενταύθα.

- "
-

2) αυτού, Γeeft, 3) κατά. Cod. υπό. Ρ Ι c,

- "

ακ "τ ) ,
4) Cod. et P I c εξορκίζω, 5) ει γαρ - ανελθείν. Ηarc e memoria al
legatn effυ videntur; recedunt enim a le3tionibus exemplarium, gua nota
funt, οιnnium, 6) Cod. et P1 c. επανελθείν.
7) κλήσιs. Cod. et P I c. ψήφος,
α) Gen. 24, 3. Ρ) Ib. ς. 24, 5,
 oν ΑΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs. cΑΡ. ΧΧΙν. 87
fe, verum de nuptiis legem a Deo
ήγαγε, περίδε του γάμου νόμον ουκ εδέ non accepifie, cum effet in re.
ξατο θείον αυτός δε ως ευσεβεία συντε ligione pie educatus, voluit filio
ν

θραμμένος, ηθέλησεν εκ της συγγενικής ex φropria cognatiοne vxorem de

οικίας τω παιδί κατεγγυήσαι γυναίκα' fponfari: illudque prohibet fieri,
εκείνο μεν απαγορεύει γενέθα, άτε δή φuod diuina lege potiftimum erat 10
* inhibitum : hoc autem diuinae
θείωνόμωκεκωλυμένον τούτοδετήθεία permittit prοuidentiac, φua confi
".
εγχειρίζει κηδεμονία. ταύτη θαρρήσας fus feruus profe&tus eft. Αt ve
ο παίς εξεδήμησεν, εκείνην δε την ευχήν το nρη dubitando protulit ora
ου συμβολικώς προσενήνοχεν, ώς τινες tionem illam, vt φuidam nimium
- 2" « • 2 w > >
των αγαν ηλιθίων υπέλαβον αλ'επειδή fimplices exiftimant : fed cum
Υ Η \

ationis adiu
τον Θεόν συνεργόν έλαβε της μνησείας, Deum illius defponf
et, figma φuadam torem accepiff
σημεία τινα αυτώ δεχθήνα ) ικέτευε, fibi demonίtrari poftulabat, per
δι' ων ηξούλετο γνώνα, ει 2) αρέσκειτώ qua fcire poffet, an defponfa
Θεό η. μνησεία, τό δε σημείον ήν ", ουχ tio Deo placeret. Signum autern
ωζα σωματος, ουδε περιφάνεια γενους, erat, non pulchritudo corporis,
ουδε άλό τι των δοκούντων λαμπρών, non generis nobilitas, neque φuic
quam aliud ex iiς qua fplen
αλα φιλοξενία, και φιλοφροσύνη, και dida putantur: (cd hofpitalitas,
ηπιότη: φρονήματος, έται γας φηση, w 2
aftabilitas, et animi manfuetudo.
η πας ερε, η αν εγω ειπω, επικλινον Εκit enim, inquit, n) υirgo illa,
cum dixero, inclina mibi tuams
μοι την υδρία σου να πιω, και επημοι, cui
hydrian , υ: bibnm: et dixerit mi
ν
πίε κύριε, και τας καμήλους σου ποτιώ
bi, bibe domine, et camelor ru0,
έως αν παύσωνται3)πιείν, ταύτην ήτοί. porare
ΓΑ
-1
-
Λ.
- " Οι

--
ficianu, donec bibere de/ί.
- " . ν /

μασας τώ παιδί σου Ισαάκ και εντού,

, «/ ν \
-
nant , banc praparafti puero tuo
ε
τω γνώσομαι, ότι εποίησας έλεον μετα Ιβιτς: et in hoc cogno/δmm, φuod
του κυρίου μου Αβραάμ, επειδή γας faceri, mi/bricordiam oun domino
τούτοις εκοσμείτο τοίς πλεονεκτήμασι πηeo Αbrnbπmo. Cum enim tam
bus ornamentis cumularus
διαφερόντως ο πατριάρχης, ηβουλήθη intigni
e(Ιet patriarcha , volebat et fpon
και την νύμφην συμβαίνεν τω τρόπω fam congruere moribus foceri, ne
του κηδεσού, ίνα, μή έζιν τινα και φιλο, contentienem aliquam aut contro
νεικίαν 4) ο σκοπός εργάσηται, ότι δε ου uerfiam parerent mores contrarii.
συμβολικά ταύτα ήν, αλά πίσεως Quod autein hacc conie&titia non
ευσεβείας δηλωτικά, πρώτον διδάσκει το efΙent, fed fidei et religionis argu
menta, primum demonίtrat accu
σπουδ αίο της προσευχής, έπειτα τό
πgρσμενών αυτον την βουλήν Θεού ΤΟU
rata compolitio deprecationis, dein
ν
de exfpettatio voluntatis diuinar.
τούτο γαρ η θεία διδάσκει γραφή ο δε Ηoc enim docet diuinafcriptura: 5)
Κir nutem ob/truabat illnm, et ta
άνθρωπος κατεμάθανεν αυτήν, κα cebnt, τ't /oirer, an Dominurpro/pe
παςεσίωπα του γνωνα ει ευώδωκε κυ rallet υίan/kam, annon, Cumqueilla
ξιος την οδόν αυτου , η ου, εκείνης γας hau
F4

ι) ίχέτευε. Cod. et Fτς. παρεκάλει, 2) Cod, et rιc. αρέσκουσα. 3) Cod. et r 1 c,

πίνουσα, φua eft communis le&tio huius locί. 4) ο σκοπός, Cod. addit έναν
τίος. r τον s habet ο τρόπος ο εναντίος.
α) Gen.24, 14. F) Ib. c. 24, 21.
 88 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
hautifiet aquam, et camelis prr
buiflet fluentum, exfpe&tabat ille, το ύδως αφυομένης, και ταις καμήλοι,
νt videret, an omnibus praeberet, προσφερούσης το νάμα, ανέμενεν ούτος
φuantum opus erat, φuemadmo ιδείνει πάσαις ) παράχη την χρεία
«lum poftulauerat. Αdaquatis κατά την αίτησιν, πιουσων δε των και
εutem camelis, ftatim protulit de μήλων, ευθύς προσενήνoχε της μνησεία,
Ηponfationis fyιnbola. Cum au
rem agnouiίlet genus et cogna 2) τα σύμβολα γνούς δε το γένος, και
τionem domini fui, gratiίiimo την δεσποτικήν συγγένειαν, ευδοκήσας,
animo vir ille, inquit, adorauit φησιν, ό άνθρωπος προσεκύνησε τώ κι-,
ΙDominum, et dixit, a) Benediξίur ξιφ, και είπεν εύλογητος κύριος oΘεο:
ΙDominu, Deu, domini mei Αbraha
πmi, ηui mondercliquit iu/titiam /uan
του κυρίου μου Αβρααμ, δς ουκ εγκατ,
έλιπε την 3) δικαιοσύνην αυτού, και
«t mi/aricordiam /uam a domino
τηεο: ct me deduxit in donum fra 4)τον έλεον αυτού από του κυρίου )μου.
zri, domini mei. Vniuerfa autern 6)καμε εν οδώήγαγε κύριος εις τον οίκον
barc ipίius collοcutio pietatem ani του αδελφού του κυρίου μου και πάσα
mi declarat. Similiter et qua δε αυτού η διάλεξις, το ευσεβές κηρύfia
poft illam collοcutionem fequun της γνώμης και μέντοι και μετά την
zur, candem denotant intentio
πern, διάλεξιν, τον αυτόν σημαίνει σκοπό,
Contrattis enim nuptiis
per parentes puellac, ipfe mox, συνθ εμένων γας των την κόρην γεγεννη.
Procidenr, inquit, b) in terram, κότων τον γάμον, ευθύς αυτός προσ.
πdornuit Dominum, Εt qua fo εκύνησε, 7)φησιν, επί την γην τώ κυρίω.
ηuuntur, ciusdem funt (ententia:: τα εξής δε της αυτής έχεται δια,
Νe retinenti, inquit, c) mc. Domi και
πιur cnim pro/pcrauit νiam meam. νοία ς μη κατέχετε γάς με, φησί, και
κύριος ευώδωσε την οδόν μου,
* * ΙΝΤΕRR. Ι.ΧΧV.
ΕΡΩΤ. οε'.
Ωμtmobren, υκorer patriarcbarum
«rant /terile, 2 Νam Sara /terili, Διατί τών πατριαρχών αι γυναίκες 5εί.
εrnt, ct Rebecca, βιuiliter et Ra ξα/. και γας Σάββα Ξείρα, Ρεζέν, καλή
έtel arque Lea. Widen, enim, in κα ωσαύτως, και η Ραχήλ μέντοι, και
φuit, Dominur, ηuod de/pίce ή Λεία, ιδών γας, φησί, κύριος, ότι με
ν
κctuν Lea, aperuit ciu,
1ίcrΙΙΜ2.
σείται η Λεία, 8) Εξ αυτής
Voo, Deus commendare ge
την μήτραν.
nus Ιfraëliticum, οίtendit il Τ: Ισραηλιτικόν συσήσαι γένος βου,
lud non naturali fucceflione, Ιed ληθείς ο Θεός, δείκνυσινού κατά
gratia et fauore faecunditatem li φύσεως ακολουθίαν, αλά κατά την τζ"
berorum adeptum effe. Ηanc άριτος φιλοτιμίαν την πολυγονίαν οι.
autem prou identiam obtinuit άμενον ταύτης δε της κηδεμονίας έκέ"
Το

1) Cod. et rιc. παρέχει, α) Cod. et r, c. το σύμς.λπ. ) δικαιοσύνη. "

«t Ρ Ι c. διαθήκην, Leξtionem βrmond. tuentur Cod. alex, et τιιτία"
4) τον έλεον. Recepta leξtio eft, την αλήθειαν. 5) κυρίου μον. Οod. et F 1 G.
: addunt, Αβραάμ. 6) καμε - ήγαγε, Codex alex. habet εμε ευώδωκι, ψΛ
-
είcanu, εμέ τ' ευώδωκε. 7) φησί επί την γην, Defid. 8) Cod. ήνοιξε, r το όνοή"
α) Gen. 24, 27, 5) Ib. c. 24, 26.α) Ib. c. 24,56.
 oyΑΕSΤ ΙΝ GΕΝΕs. CΑΡ. Χxv. ΧΧν Ι. 89

το γένος τετύχηκεν, επειδήπερ οδεσπό. genus illud, φuia Chriftus Do

της Χρισος, ο μονογενής του Θεού υιός, minus vnigenitus Dei filius in
de fecundum carnem nafci debe
εκείθεν έμελε το κατά σάρκα βλα bat.
σήσειν,
ΕΡΩΤ, ος'. ΙΝΤΕRR. LΧΧVΙ.
\

Δια τίνος μαθεν ηθέλησεν ή Ρεζέκκα Α φuo Rebecca Jίire voluit /orte,
τα περί των κυοφορουμένων infantum, φuo, in υrero
παιδίων; .gerebat 2
Τσέ: φασι προς τον Μελχισεδέκαυ uidam aiunt, ipfam abiiffe ad
Μelchifedec, fummum quip
την απεληλυθένα, άτε δή και ας
pe facerdotem Dei altiίimi, et
χιερέα όντα του Θεού του υψίσου, και pietate inίignem, et valde illu
επίσημον εν ευσεβεία, και λίαν περιφανή. (trem. Sed cum folerent patriar
επειδή δε ειώθεισαν οι πατριάρχαι και char altaria Deo, quibus in locis
θυσιασήρια τω Θεώ κατασκευάζειν εν habitabant, confiruere, verifimi
οις εσκήνουν χωρίοις, εικός )παρ' εντού le eft, illam ad vnum ex his pro
των απελθούσαν αυτήν ικετεύσαι τον fcξtam fupplicafle Deo omnium,
et qua futura erant, cognouiίle,
των όλων Θεόν, και 2)γνωρίσαι τα συμ. ν

βησόμενα, ΙΝΤΕRR. Ι.ΧΧVΙΙ.

ΕΡΩΤ. οζ".
Διατί κωλύει τον Ισαάκ ο Θεός εις την Ωuare Deu, prohibet Ιβιaco, pνο
Αίγυπloν 3) αποδημήσαι, του λιμού ήci/ti in Αegyptum, fhme pναβr
τούτο πράξαι καταναγκάζοντος; rim ad hoc cogente?
ην οικείαν σοφίαν τε και κηδεμονίαν ΙΟοι Deus per omnia de,
δια πάντων δηλοί ο δεσπότης Θεός monίtrat (apientiam fuam
atque prοuidentiam. Εtenim per
καιγας τον πατριάρχην Αβραάμ, ουχ mifit patriarcham Αbrahamum
ώς απορών εν τη Παλαισίνη διαθρέψαι, abire in Αegyptum, non, φuod
συνεχώρησεν εις την Αίγυπloν 4)απελ, eum alere non po(ίct in Pala(ti
θεν αλ' ίνα και τοις Αίγυπlioις 5) επι na : (cd vt Αegyptiis pateface
δείξη του ανδρός την ευσέβειαν, και ζη. ret viri pietatem et religionen,
et prouocaret illos ad imitandam
λώσαι προτρέψη του πατριάρχου την patriarcha virtutem. Ifnac au
αρετήν. 6) τον δε Ισαάκ αυτού μείναι tem illic manere iuffit, eiφue re
προσέταξε, και τη των αναγκαίων αυ: rum neceffariarum copiam fup
τον περιέκλυσεν αφθονία, δεικνυς ώς και peditauit: demonίtrans, φuod hac
; τώ πατρί ταύτα παραχεν οιός τε ήν, etiam patri largiri poterat, φuar
filio abundepraebuit. Cum enim
ά και αυτώ έδωκε φιλοτίμως πάντων omnes in fumma inopia et ne
γας εν ένδεια όντων καισπάνε, των αναγ. cellariorum penuria conftituti es
καιων, και σπείρας αγονου γεγώημε.
της γηςπολύχουν (ent, et terra (terilis faξta e(let,
νης, αντος έλαβε τον ipfe iatto femine multiplicem fiu
καρπον. ξtum collegίt.
F 5 ΙΝΤΕRR,
-

ι) παρ' ΚΑΙ. Cod. et r 1 c. εί; 5. 2) Cod, et και το γνωνα. 3) Cod. et Pιε εκδη,
9 -

μήσαι. 4) Cod. et r 1 c. εισελθείν. 5) Cod, et r c. επιδείξητα. 6) τον ίδι

Ισαάκ κυτού, Cod. et r 1 c, τον δε τούτου νιόν,
 9ο - Ε. Τ Η Ε ο D o R Ε ΤΙ
ΙΝΤΕRR. Ι. ΧΧVΙΙΙ.
ΕΡΩ Τ. oη.
Ωua de cau/a υolebar Ι/aac dare
benediétionen, Ε/huo 2 Τίνος ένεκεν ο Ισαακ τώ Ησαύ δούναι
Α Υ 1 3 4 "

Ηo: volebat fecundum legem την ευλογίαν ήζούλετο ;

natura. Είiu enim primo
genitus erat: primogeniti vero et ατα τον νόμον της φύσεως πρωτό.
primam et duplicem portionern τοκος γάς ήν, οι δε πρωτότοκοι και
accipiebant. Αuxit etiam amoris
vim obfequium: Κenatio enim il. πρώτοι, και διπλήν ελάμβανον μοιραν.
* liur, a) *inquit, erat illi pro cibo. ηύξησε δε και η θεραπεία το φίλτρον η
Οbfequium autem pote(tetiam cru γαρ θήρα αυτού βρώσις αυτώ ) ήν.
deli(iimos φuosque mitigare: maxi ικανή δε ή θεραπεία και τους ωμοτάτους
me patrem, patrem inquam libero
rum amantiffimum. Ceterun re 2) εκμελίξαθαι, 3)μήτι γεδήπατέρα,
perimus, etiam diuinum Αpofto και πατέρα Φιλότοργον, εύροι δ'άντις,
lum copίofis benediξtionibus re. και τον θείον απόσoλον πλείσαις όσαις
munerafie eos, φui illi obfequium ευλογίας τους τεθεραπευκότας αυτόν
αμειψάμενον, Α

praftitifient. *

ΙΝΤΕRR, LΧΧΙ Χ. ΕΡΩ Τ. οθ'.

Κnde Rebecca certior fhξtn e/f, Ιn Πόθεν η Ρεβέκκα τεθάρρηκεν, ότι δή
cobum com/ecuturum είle benediξtio
πem, ciurque rei tantam babuit fidu τεύξεται της ευλογίας ο Ιακώξ και
cian, υι dixerit, Super ne/it ma ούτω τεθάρρηκεν, ως ειπείν, επ' εμέ ή
Ιediξtio tua, fili mi: tantum κατάρα σου τέκνον, μόνον επάκου
αudi υoccm meam. σον της φωνής μου;
Ρεποιεί ex Deo omnium au ερεγνώκα και πα α του Θεού των
tore, quad maior feruiturus όλων, ότι ο μείζων δουλεύσει τώ
effet minori. b) Vnde confidens illi
prophetia, omnem mouit lapidem, ελάσσονι, εκείνη τη προρέήσει πισεύου.
vt Iacob benediξtioneιη paternam σα, πάντα εκίνησεν πόρον, ώς τον Ια,
confequeretur. κώβ την πατρικήν ευλογίαν λαβείν.
ΙΝΤΕRR., LΧΧΧ. ΕΡΩΤ. π".
Ωuare Deu, non reuelauit Ι/anco Τί δήποτε τώ Ισαακ το βούλημα το
τοίunratem Juan 2 οικείον ουκ απεκάλυψεν ο Θεός; .
9 > ν ν Ο «ν "- ν

V. patefieret prοuidentia Dei Ια εναργής γένηται ή του Θεού περί

Χ.

erga Iacobum. Οuod fa τον Ιακώβ κηδεμονία δείκνυσι δε τού.

tis confiat ex eo , φuod Ifaac το, το τον μεν Ισαάκ έσπoυδακένα τον
modis omnibus conabatur bene Ησαύ ευλογήσαι την δε θείαν χάριν,
dicere Efauo : fed gratia Dei con και παρα γνώμην του Ισαακ, έπι τον
tra φuam volebat Ifaac, transtu Ιακώβ ελκύσαι την ευλογίαν, τούτο δε
lit benediξtionem fuper Iacobum. και αυτός συνήκεν ο Ισαάκ, ώς γας
Ομοd etiam intellexit ipfe Ifaac.
Νam curn operam omnem dedis. παντα πόρον έκίνησε, και απέσειλε τον
fet, et Initiflet Εfauum venatum, et Ησαύ επί την θήραν, και του Ιακωζ
Jacob illi cibum offerret, frpius την τροφήν προσενηνοχότος, πολλάκις
ήρετο
ι) ήν, Defid. in Cod. et apud ετο. 2) Cod. ει ΡΙ c. μειλίξαθαι. 3) μήτι γε,
Cod, et " I c. είπoυ γε δή.
") Gen. 25, 28, b) Gen.25, 23.
 oyΑΕsΤ ΙΝ GΕΝΕs. cΑΡ. ΧΧVΙΙ. 9Ι
interrogaffet, a) Εne tu Ε/au pri
ήρετο εί αυτός είr Ησαύ ο πρωτότοκος mogenitu, meu, 2 nec folum ro
1)και ου μόνον ήρετο, άλα κα/ τας χεί, gaflet, fed etiam manus corpori
ξας τώσώματι προσενήνοχεν είτα του admouiffet: poftea Εfauo ingres
Ησαύ εισεληλυθότος, το γεγενημένον fo finpefaξtus, ob id guod faξιum
2) καταπλαγείς, ουκ έχαλέπηνεν ως erat, non eft indignatus, φuafi a
παρα παιδος εξαπατηθείς, αλά τον filio deceptus eflet: fed intentio
" θείον έγνω σκοπόν, και ήν έδωκεν εξεβαί nem diuinam agnouit, et quam de
deratbenediξtionem, confirmauit.
ωσεν ευλογίαν,
ΕΡΩΤ, πα'. ΙΝΤΕRR. LΧΧΧΙ.
Αn non υjdetur Iacok εffe mentitur,
Είτα ουδοκεί;)έψευθαι ο Ιακώβ είπών, cum dixit, Εgo/in Ε/au, pri
εγώ ειμί Ησαύ ο πρωτότοκός σου; mogenitu tuur"
ΠΕ ήντα των πρωτοτοκίων Επει priuilegia primogenitu
φτ
πρεσβεία, αληθεύων τοιγαςούν
Α Υ Λ. '
ra, vere igitur feiptum ap
εαυτον απεκάλε, πρωτότοκον, pellabat primogenitum.
ΕΡΩΤ. πβ. ΙΝΤΕRR. Ι. ΧΧΧΙΙ.

Α'
Τίς δε της ευλογίας ή ερμηνεία;
2 2 "Ψ. ν Α' Scd quanan g/h benediξlioni,
Έμελε εξ αυτού κατά σάρκα βλα interpretatio 2
gήσειν ο δεσπότης Χρισος, ή των
εθνών προσδοκία, ο της οικουμένης απά, Ε"ίcίipίοdebebat
(ecundum carhem na
Chriftus Domi
σης και σωτής και δεσπότης, ταύτα nus, qui erat exίpeStatio gen
4) προορών ο πατριάρχης, φησί, ιδού tium , et totius mundi faluator
οσμή του υιού μου, ως οσμή αγgoυ et dominus. Ηoc praeuidens pa
πλήρους, ον ευλόγησε κύριος ότι δε trinrcha b) dixit, Εcce odor ήlt:
πολάκις αγρον τον κόσμον ή θεία κα mei /cut odor agri pleni, cui bε
medixir Dominuy, "Quod autem -
λεί γραφή, μάρτυς ο κύριος εντός ε. firpenumero (criptura diuina mun
goι ευαγγελίοις την παραβολήνέςμη. dum appellet agrum, teftis eft
νευων αγζος γας, φηση, επιν ο κοσμος, Dominus in facris Εuangeliis,
7 ο δε σπείρων το καλόν σπέρμα έσιν ο cumparabolam interpretatur: Αβεν
υιός του ανθρώπου, όρατοιγαρούνεντώ επhn, inquit, c) ε/f munduυ: φui
Ιακώβ της οικουμένης απάσης την σω. auren /έminat bonum / men , g/f
filiu, bomini. Οbferua igitur in
τηρίαν, διό έπεύχεται αυτό του ουρα, Iacobo falutem vniuerti orbis.
νού την δρόσον, και της γης την πιότη Quamobrem precatur illi rorem
τα α κατά μεν το πρόχειρον και επι citli, et pinguedinen terra : φua.
πόλαιον τού γράμματος νόημα, δηλοί guidern facili et fuperficiario litera:
την ανωθεν χαριν, και των απο γης fenίu denotant fupernam gratiam,
et bonorum e terra naίcentium
αγαθών την αφθονίαν κατά δε την του abundantiam: (ed (ecundum inter
αγρού ερμηνείαν, αινίflεται του δεσπό, pretationem agri, indicant Domini
του Χρισού, δια της δρόσου μεν την θεό Chrifti, perrorem quidem, diuinita
τητα, δια δε της πιότητος της γης την tem, per pinguedinem autem terra,
huma
α) πρωτότοκος. Cod. et Fτο, addunt μου, 2) Cod. et και c. εκπλαγεί. 3) Cod,
ct r I c. re&tius, ψεύδεθαι. 4) προορών, Deeft in Cod. gt apud F 1 c.
α) Gen, 27, 34. b) Gen, 27, 27. ε) Μatth, 13, 37.38,
 92 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
Ηumanitatem a nobis acceptam. εξήμωνανθρωπότητα καιγας ομακά
Εtenim beatus Dauid harc prae.
dicens, inquit, a) De/oendet υι ριος Δαβίδ ταύτα προαγορεύων έφη,
pluuia in υellu, et βcut gutta. καταβήσεται ως υετός επί πόκον, και
/tillanter /uper terram. UlCΠΥ ώσει ςαγόνες σάζουσα επί ι) την γην.
admodum enim ros inuiίibiliter ώσπες γας ήδρόσος αοράτως μεν κάτει,
quidem defcendit, deοrfum au σι, κάτω δε συνισαμένη γίνεται δήλη, ού.
tem confiftens manifefto apparet:
fic Deus, cum fit inuifibilis, per τως
αόρατος ών ο Θεός 2)λόγος δια της
\ > 1 - 2) ν - Υ Λ'

σarnem vifus eft in terra , et σαρκός επί γης ώφθη, και τοις ανθρώ.
cum hominibus conuerfatus eft, ποις συνανεσράφη, και εφανερώθη εν
et apparuit in carne, fecundum σαρκί, κατα τον θείον απόσoλον, και ο
diuinum Αpoftolum. b) Frumen σίτος δε και ο οίνος των θείων επί μυση.
tum autem et vinum funt acnig
ma diuinorum myfteriorum. Εt
ρίων αίνιγμα τούτα συμφωνείτωλόγω
huic interpretationi confentiunt, και τα εξής, και δουλευσάτωσάν σοι
qua fequuntur: ε) Ει/bruient tibi έθνη πάντα γάρ τα έθνη δουλεύσου
genter. Οmner enim genter /εν, ΟΤΙy αυτό, 3) φησιν ο θείος Δαβίδ, και
τien: illi, vt ait diuinus Dauid, d) προσκυνήσουσιν οι οντες, βασιλείς
Ει adorabunt te principes. Re γάρφησι4)θαρσείς καινήσοιδώρα προσ
ge, enim, inquit, Τbar/f et οίσουσι βασιλείς
1η/ula munera offerent. Rege, Αράβων και Σαζαδώ.
Αrabum et Saba donn adducent, ξα προσάξουσι. και προσκυνήσουσιν αυ
et adorabunt eum omne, reger ter τώ πάντες οι βασιλείς της γης, ταύτην
να Ηanc quoque benediξtio εκράτυνε την ευλογίαν, και ηνίκα αυτόν
nem confirmauit, φuando mifit εις την Μεσοποταμιαν εξέπεμψεν, έση
eum in Μefopotamiam. Fia, γάς φησιν
«nin , inquit, e) congregatione, συναγωγας
εις εθνών, και δώή
Ρopulorum, et det tibi Dominu, σοι κύριος την ευλογίαν Αβραάμ του
θenediξtionem Αbrahami patri, tui. πατρός 5) σου, τίς δε η ευλογία, ράδιον
Quanam autem effet benedictio, τώ βουλoμένω καταμαθεν τώ
2. w " , γα
ν « -υ σ/ 5/
facile eft difcere volenti. Αbyaha Αβραάμ o των όλων έφη Θεός, εν τω
mo enim dixit Deus omnium, f) Ιn σπέρματίσου ευλογηθήσεται πάντα τα
/emine tuo benedicenturοmmer genter
έβ??'α". έθνη της γης.
ΙΝΤΕRR. Ι.ΧΧΧΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. π.γ.
Cur Ιncob tanta, benediξtioner ade
Τι δήποτε τοσαύτας ευλογίας λαξών ο
ptur, frarren figit, er./olu", νε Ιακώβ αποδιδράσκει τον αδελφόν, και
bu necefjarii, εανεn, abit
Ρeregre και μόνος αποδημεί των αναγκαίων
rοuidentia diuina manifeftius εςερημένος;
declaratur in rebus, guae vi Εναγές" εν ταις δοκούσαις κακο
dentur aduerfz. Νam quibus "Α πραγίας ή του Θεού κηδεμονία δη.
omnia pro fp ere cedunt, non λουται, οι γας έν ευκληρία οντες ουχ
ΟU7"άλΩ.

τ) Cod. et »το. τής γής. 2) λόγος. Def in Cod. et Ρ Ι ο. 3) φησίν Ρ 1 cv s,

ή φησιν, Βene. 4) θαρσείς, Αbeft a Cod, et edit, r 1 cr, Sed legendum
eft Θκρσίς, autoritate Codicis alex, et υdric. 5) σου. Cod. et P Ιο, μου,
α) Ρί7ι, β. ε)ι Τim.3,16 ε) Gen.27, 29, 3) Ρίπ, ιο. ε)Gen.28,4.4 f)Gen. 2α, 18.
 oyΑΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕS. ΟΑΡ, ΧΧVΙΙΙ. 93

ούτως σασιν όσων αγαθών απολαύουσι. perinde intelligunt quantis bonis

fruantur. Ηac de caufa Iacob
τούτου χάριν αποδιδάσκει, και μόνος aufugit, et folus peregrinatur,
αποδημεί, να μετά )πολης της πες" νt locupletiίlimus rediens et iple
ουσίας επανελθών, και αυτός γνώ, όση
του Θεού των όλων ή προμήθεια, κα) experiatur quanta fit Dei omni
um prouίdentia, et alios doceat.
τους άλους διδάξη ταύτήν αυτού την Ηanc (olicitudinem fuam appari
κηδεμονίανα)παραυτίκα δια της επιφα.
\ Χ "ω tione confeftim* declarauit. Οften. *
νείας εδήλωσεν επέδειξε μεν γας αυτό dit enim ei [calam ad caclum
κλίμακα μέχρις αυτού δικνουμένην του ipfum vsque pertingentem , et
ουρανού τους δε αγίους αγγέλους ανε fanξtos angelos afcendentes et de
όντας και κατιόντας, αυτός δε άνωθεν (cendentes. Ιpfe vero Dominus
έφεσώς παςεθάρρυνέ τε και το δέος Τur fu m confiftens confirmabat

3) εξήλαυνεν εδήλoυν δε οι άγγελοι την eum, et metum expellebat. De

3είαν διακονίαν περί τούτων γας και ο clarabant autem angeli miniίte
rium diuinum, de quibus bea
μακάριος έφη Παύλος, ουχί πάντες εισι tus Paulus inquit: a) Νonne /unt
λειτουργικά πνεύματα εις διακονίαν omne, admini/tratorii /piritu, ad
απoσελόμενα δια τους μέλοντας κλη. mini/terium milh propter eor, ηuί
ρονομεί σωτηρίαν, τούτων δε έκασον bcreditatem capient /aluti, " Ηo
rum autem vnumquodque pote
κανον ήν θάρσος 4) ενθείναι τώ πατς". rat (ecurum reddere patriarcham.
άρχη διδάσκεται χας, ως ουδέν ατημέ, Γ)ocetur enim nihil negligenter
λητοι, ουδε ακηδεμόνευτον παραιτώτων et fine cura ab oιnnium Deo
3λωνβεω αλ'αυτός άπαντα πρυτα adminiftrari : 1ed ipίum oιηnia
νεύει,διακόνοις χρώμενοετοις αγίοις αγ. diίpenfare, fanξιοrum angelorum
γέλοις, έδωκεδε αυτώ και την ευλογία, vtentem minifterio. Εi quoφue
ήν καί τό πατρί και το προπάτος έδε. largitus eft benediξtionem, guan
et patri et auo prabuerat, turn
δώκει, περί τε της του σπέςματος πο de multiplicando femine, tum de
λυγονίας, και περί του της οικουμένης ortu Domini totius mundi: Βε
δεσπότου, ενευλογηθήσονται γάς Φησιν nedicentur enim, inquit, b) in /ε-
εν τω σπέρματι σου πάσαι αι φυλαί mine tuo o mn ε, tribu, τεrra.
της γης είτα υπ.χνείται αυτό, και την Ρο(tea illi pollicetur in prafen
tibus φuoφue rebus curam et au
εν τοις προκειμένοις κηδεμονίαν, δου xilium. Εcce enim, inquit, c) te
γας, φησί, μετά σου ειμί διαφυλάσσων cum /um, cu/todien, τε in via,
σε εν τη οδώ ή εάν πορευθής, και απο; qua ambulauerir. Ει reducam te
σρέψω σε εις την γην ταύτην, ότι ου in terram/, banc: 4uia 11011 ί6' de
μή σε εγκαταλείψω έως του ποιήσαί relinquam, donec compleuero omnia
με πάντα όσα έλάλησα, 4uacunque loςutur /km.

ΙΝΤΕRR,

2) πολύ... Cod. et *1 c. παμπολής, α) «πάμαίω. In Cod. et apud r 1 c. (ς.

guitur ήν. 3) Cod. et * 1ο εξήλασεν, 4) Cod. et rιc. επιθείναι.
4) Ηebr. J, 4» 5) Gen",ι. ε) 1b, ς, 22, "Σ,
 - "

94 -
- ΙΒ. Τ Η Ε Ο Ί) Ο R Ε ΤΙ
ΙΝΤΕRR. Ι. ΧΧΧΙV. ΕΡΩ Τ. πδ'. . .
Ωuamobrem Iacob inungit lapidem 2 Διατί τον λίθον αλείφει ο Ιακωξ;
Ο Ά potuit donis, munificen
tiflinum Dominum remune
Ο" είχε την μεγαλόδωρον ήμείψα.
το κύριον, ορθώσας γαρ τον λί.
ratus eft. Νam cum erexiffet lapί. θον, όν υπέθηκε τη κεφαλή, κατέχεεν
dem, quem capiti fuppofuerat, αυτού έλαιον. τούτο δε και νύν εσιν εύ.
perfudit eum oleo. Quod etiam
nunc fieri [olere comperimus a ξει παρά πολών )γυναίων των τόκυ.
permultis mulierculis, φua Do εια πεπιτευκρτων γινομενον , ειώθασι
mino crediderunt. Νam confile
γας εν τοις θείοις σηκoίς ελαίω χρίεν
νerunt in templis diuinis oleo vn
τας των ανακτόρων κιγκλίδας, και των
gere adytorum cancellos, et (an αγίων μαρτύρων τας θήκας, δηλοί δε
ξtorum martyruin thecas. Ιd ve.
ro demon(trat animi pietatem. τούτο της ψυχής την 2) ευγένειαν, δε,
Νon refpuit autern etiam minima χεται δε και τα σμικρά ο φιλάνθρωπος
benignitlimus Dominus, gratam κύριος, Ά τον του γινομένου
habens operis intentionem. ΟΤΧΩ7,7Ωy.
Ι Ν ΤΕR R. L ΧΧΧV.
ΕΡΩΤ. πε'.
Μulti/bi pratexunt bcca/ionem Πoλoί πρόφασιν ακολασίας ποιούνται
ί4/tiuia, ηuod 4uatuor υπore, το τέτlαρας εχηκένα γυναίκας
Ιncob bnbuerit 2
τον Ιακώξ
Vεί με fatti (copus in όν σκοπόν εκάσου των γινομένων εξε,
quirendus eft. Sic enim iu τάζειν προσήκει ούτω γαρ κρίνον
dicantes, reperienus φuidem pa Τρς εύρήσομεν και Ιακώς τον πατριάς
triarcham lacobum fibi Rahelem
amore impulfun defponία(Ιe, et χην, την μεν Ραχήλ νησευσαμενον μο
practer animi voluntatem Leam νην, παρα γνώμην δε συναφθέντα τη
attigiffe. Μox igitur, vt dolum Λεία, παραυτίκα γούν της απάτης
fenfit, argre tulit, et cum foce αιθόμενος και εδυχέραινε, και του κηδε
ro queftus eft. Βalae vero per σούκατεξόησε τη δε 3) Βαλάου δια φι
mixtus eft, non voluptatis gra ληδονίαν, αλά δια την της ομοζύγου
tia, fed vt coniugem (olaretur.
* Νan cum Rahel angeretur, *φuod δια παραμυθίαν εμίγη της γας Ραχήλ
liberis careret, (tolideque dice την απαιδίαν ανιωμένης, και 4)αλο
ret, a) Da mibi libero, alioqui mo. γίσως λεγούσης, δός μοι.5)τέκνα, ειδεμή
νiar: pie quίdem obiurgauit il γε αποθανούμαι επέπληξε μεν ευσε
lam patriarcha, et docuit, φuis βώς ο πατριάρχης, και έδειξε τον της
nam e(Ιet naturae creator: et quod φύσεως ποιητήν, και ότι ουχ ο γάμος
nuptiac non darent liberos, fed
φui nuptiis legen dedit, Deus. εσί παίδων δημιουργός, αλα ο τού γά
ΙΟixit enim ad illam , b) Νurn μου νομοθέτης Θεός έφη γαρ προς αυ
quid εgo /un tibi pro Deo, ηui te τήν μή αντί Θεού σοι είμ' εγώ, ος εσέ.
/rudu ventri, priuauit? Αttamen ρησέ σε καρπόν κοιλίας, ψυχαγωγών
\η
8

1) Cod. et P1 c. γυναικών. 2) Cod et P I c: ευσέβειαν. 3) Βαλ5, Νomen an

cilla Rahelis, qua Gen. 29 dicitur ππ'72. 4) αλογίσω.Cod, et εις, ανοή
τως. 5) τέκνα. Cod. et Ρ Ι c. παιδία. " " . -
-

α) Gen. 3ο, 1. ί) Ιb. comm. 2,

 Η

oyΑΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs. cΑΡ. ΧΧΙΧ. "95

δε όμως αυτήν, ήνέχετο της αιτήσεως, illam placare volens, poftulatio

ni annuit. Peticrat enim ab eo,
ήτησε δε αυτόν τη παιδίσκη μιγήναι, να νt ancilla mifceretur, γt pue
ή το εξ αυτής φυόμενον οικείον αποκαλέ. rum , gui ex illa nafceretur,
ί ση παιδίον τούτο και επί της ι)Ζέλφας fuum vocaret. Ιdem et in Ζelpha

ι εγένετο, πάλιν γας ή Λεία παυσαμένη contigit. Rurfum enim Lea, cum
ι του τίκτειν, ήντιζόλησεν αυτόν εις εκεί parere defiiffet, rogauit eum, vt
in agrum illum femen immitte
νην σπείρα, την άρoυραν, 2) ταύτα Φι: ret : φuod φuidem nullam libidi
ληδονίαν μεν ουδεμίαν ανίτlεται, την δε nem denotat, fed viri manfuetu
του ανδρός επιείκειαν δείκνυσι, και όπως dinem, gui vxoribus inferuire ftu
τας γυναίκας έσπούδαζε θεραπεύειν, debat. Αd hac etiam illud ad
προς δε τούτω κακείνο σκοπητέον, ότι vertendum eft , tune temporis
νόμος ουδείς τηνικαύτα ήν την πολυγα, norldum fuiffe νllam legem, gua
μίαν κωλύων και ώς τςισολβίους υπε. multiplices nuptias prohiberet, et
quod feliciftimi tunc exiftima
λάμβανον τότε τους πολών παίδων γι. bantur , qui multorum libero
γνoμένους πατέρας, και ότι τούτο έσιν run patres erant. Εt quod hoc
αληθές, αι θεία μαρτυρούσιν επαγγε verum fit, diuina , teftificantur
λία, τώ γας Αβραάμ o των όλων έφη prorniίhones. Νam Αbrahamo
dixit Deus omnium, a) Re/pice
Θεός, ανάβλεψον εις τον ουρανόν, και in calum, et intuere /tella, , num
ϊδε τους ατέρας, ει δυνήση εξαρίθμησα poteri ed, numerare. Εt fubiun
αυτούς, και επήγαγεν ούτως έται το xit, b) Sic erit /emen tuum. Εt
σπέρμα σου. και πάλιν, ποιήσω το σπέρ. iterum , Εfficiam /έmen tuum υι
μα σου, ώς3)η άμμος ήπαρά το χείλος ανenam, 4ua g/t in littore marir,
qua non pote/t numerari pra mul
της θαλάσσης, ή τις ουκ εξαριθμηθή. τitudine Νihil autem tale illi
σεται από του πλήθους, ουκ αν δε αυ. promififfet, nifi copiofam fσbσ.
Ε
τώ ταύτην έδωκε την υπόχεσιν, εί μή lem maximum bonum efίe exitti.
*
"την πολυγονίαν μέγισον ενόμιζεν 4) είναι mallet,
αγαθόν.
ΕΡΩΤ. πς'. ΙΝΤΕRR. LΧΧΧvi.
Τίνος χάριναι γυναίκες έζηλοτύπουν Cur υκorer mutua zelotypia tenε. bnntuη 2
αλήλας;
>Ατλάε ήσαν, και δυσσεβούς ανδρός Ι"Ειε erant, et hominίς
impii filia : nempe gui fimu
θυγατέρες, τα ξόανα θεούς ονο, lacra deos nominabat. Ηac de
έζοντος, τούτου ένεκεν νομοθετών ο caufa Deus, cum leges conde
Θεός τον τοιούτον απαγορεύει γάμον
Υ / / - 3 και 2 -
ret, tales nuptias prohibuit: Νon
Ον λήψη γάρ Φησι γυναίκα έπ αδελφή accipier, inquit, ε) υκorein/iφer/o-
rorcm εiuυ «mulam eiur.
αυτής αντίζηλον αυτής, ΙΝΤΕRR.

ι) Ζίλφας, Cod. αδελφώς, τι c. Δελφάς, Μinus benς Praftat h, Ι. lettiο β -

moπdiana. Αncilla enim Leac, φuae Gen. 29. πε"ι dicitur, a LΧΧ. Ιnter
pretibus vocatur Ζελφά. Legendum videtur Ζελφάε, 2) ταύτα, Deeft,
3) Cod. et P το. την άμμον, τήν. 4) είναι. Defid.
4) Gen, 15,5. Ρ) Gcn, 22, Ιε, c) Lςν, 18, 13.
 96 . Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R ΕΤΙ
ΙΝΤΕRR. Ι. ΧΧΧVΙΙ.
ΕΡΩΤ. πζ".
Ωuare/cripturameminitfortκπα"a) Διατί η γραφή μέμνητα τύχης;
Ρεου: funt facrz (criptura, 1) "Ιδια της γραφής, τα τού πνεύμα,
eloφuia Spiritus fanξti, di τος λόγια, αι θεία διατάξεις, των
vina praccepta, piorum hominum ευσεβών ανθρώπων τα βήματα τα δε
verba : reliqua autern hiftorico άλα ισορικώς λέγει χρήτοίνυν μη μό.
more proferuntur. Νon folum νον προσέχειν τω λόγω, αλά και τώ
igitur fermo ipfe fpeStandus eft, προσώπω τού λέγοντος, το τοίνυν
{cd etiam qua loφuitur perfona, 2)ευ
Ρorro verbum profpera fortuna τύχημα, ου του Ιακώβες: βήμα, αλλά
non eft verbum Iacobi, fed vxo. της Λείας γυναικός, ως έφην, εν δυσσε
ris eius Lea:: quar, νt dixi, in ξεία τραφείσης, και κατα βραχυ τα
impietate fuerat educata, et pa. εια παιδευομένης ούτω και ο ταύτης
rum in diuinis inftituta. Sic et
πατής έφη το οιωνισάμην' αλ' ο θείος
pater eius dixit, b) Αuguraru, απαγορεύει νόμος τοίςοιωνοίς κεχρήθαι.
Jam. Αt diuina lex prohibet au
guriis vti. c) Quare nemo pu μηδες 3) ούν τους τοιούτους λόγους της
tet, huiusιnodi fermones efie (cri θείας 4)νομιζέτω γραφής, τα γας πα
* ptura diuina. * Siφuidem au ρα των ουκ ευσεβών ερημένα τίθησιν ο
&tor, vt qui hiftoriam (cribat, συ/γραφεύς, άτε δή ίσοςίαν συ/γράφων
verba inferit, qua ab impiis pro
lata funt. Ita diuiniftimus Μo ούτω τέθεικεν ο θειότατος Μωσης και
fes verba ponit Pharaonis bla του Φαραώ τον βλάσφημον λόγον ουκ
fphemia plena, d) Νon nout Do οίδα τον κύριον, και τον Ισραήλ ουκ
1minum , et Ιfiatl non dimitro. 5) εξαπogέλω αλ' ου του θείου πνεύ.
Αt non eft diuini fpiritus hic ματος ούτος ο λόγος, αλα του δυσσε
fermo, Ιed regis impii. Εodem ζούς βασιλέως, πάλιν
πmodo rurfitm audimus Senna ούτω ακούομεν
cherib dicentem, ε) Νe te deci. του Σεναχηρεέμ λέγοντος, μή σε απα
piat Deu, tuur, in quo conβdi/ti τάτω ο Θεός σου εφ' ώσύ πέπoιθας, επ'
dicen: , Liberabit Dominu, Ιeru/a- αυτώ λέγων ότι ρύσεται κύριος την Ιε
Ιem de manu mea. Carterum non ρουσαλήμ εκ χειρός μου, αλ' ου βλα
diίcimus inde blafphemare, fed σφημέν εντεύθεν μανθάνομεν, αλα
potius blafphemiam damnare,
ΙΝΤΕR R. Ι.ΧΧΧVΙΙΙ.
βλασφημίας κατηγορών.
ΕΡΩΤ. πή. -

Αιqui Ιncob ip/e dixit ad Labanem,

benedixit tibi Dominu, ob pe Αλάκαι αυτός ο ΙακώξέφητώΛάζαν,
den meum.f) ευλόγησε σεκύριος επί τώποδίμου,
* « "ν « / Μ .
lara eft huius diξti fenten Δ" του ρητου η διάνοια, πόδαγας
Λ' • Σ -

tia. PedeΙπ enim vocauit την παρουσίανεκάλεσεν αντί του,

aduentum : perinde ac fi dixiflet, δια

1) δια, Cod. et P1 c. διά, ex errore, vt videtur, Librarii. 2) ευτύχημα. Ιta

quoque legίt F 1c vs Ρ. 55. Codex autem habet ευτύχηκα, qua etiam eft le
ξtίο ΜS. oronicn/i, et edit, Complut, in loco ifto Gen. 3ο, ΙΙ. vt LΑΜ Β. Β os
in var. leξt. ad h. 1. monuit. Ιn vertiοne των ό. exftant verba εν τύχη, νηde
illuftrantur verbahuius Quatftionis, διατί- τύχη". 3)ούν, Cod. et κι c. τοίνυν.
4) νομιζέτω. Cod. et και το pramittunt είναι, 5) Cod. et Ρ Ι c. εξαποτελώ.
") Gen.39, υ. Β)Gen. 3o,27. ε)Leν.19,31 d)Εxod.5, 2. ε)4 Reg, 18,39.14. 1)Gen,3o,39.
 ν "

oyΑΕsf. ΙΝ GΕΝΕs. c.ΑΡ. ΧΧΧ. " -

5*
- \ «» "... r -

δια της έμής παρουσίας, και της έμήςτι Propter

Υ ci ine!
aduentum meum, et foli,
"- / Χ - Λ . - - -

κηδεμονίας, των θεοσδότων απήλαυσας είtudinein meam, Deus tibi hona

Υ --
impertiuit. Πle enim animaduer
Υ w ν Σ 1 > . -

αχαθών.. εις γας την εμην ευσέβειαν tens pietatem meam, omnimoda
αφορών Ο Θεος, ιτα μεγχetξι λέντα και benediξtione profecutμs eftea, qua:
- Α γ ---- "12 -

παξα σου πάσης εύλογίας ήξίωσεν. Αbs te nihi commifa funt. -

--> - -- »

ΕΡΩ Τ. πθ'. ΙΝΤΕRR. LΧΧΧΙ Χ.

Τίνος ένεκεν τας ράβδους λεπίσας πίνου,
Σ' -- 4---- * --
Ωua de cau/a υίrga, dιcorticaιας
bibentibu, ouibus qpp /uit 2
cr
σιν έθηκε τοις προβάτοις,
Α > Α' "ν
και uemadmodum νxores quidem
- -

4 Μπε; ι) ήγάγετο μεν γυναίκας παι- - - 3. ". Λ. * -

duxit, liberos procreare cu -

οιήσαι ποθών, ουκ εν τω γάμω piens, fpem autem fobolis non

ν - .κ . " - - - - -

δε είχε την ελπίδα της παιδοποιίας, Ροίuit in nuptiis, ίςd in Deo,

y - - Α' κυ -

αλ' εν τω του γάμου νομοθέτη Θεώ, juί "Ρά" "πειαίτ: "ο "ι, νίrgί"
ύτ ί τάς ράβδους ελέπισεν όυταύ, ξοπίcem dotraxit: non ilis qui
ουτω και τα αερους θεί ', "Τ dem confidens, 1ed opem diui
θαρρώ,
Τα 49' αλα την θειαν επικους"" nam exfpeξtans. Vnde factum
προσμένων, όθεν και της θείας έπιφα, είt, vt diuinan apparitionem ade,
νείας τετύχηκε, και λέγοντος ήκουσεν' Ε fit, et audierit dicentem, a)
Υ 2/Μ ν» •,
ανάβλεψον ΤΟμς οφθαλμοίς σου, Κα/ ήθε πιuero oculi, ruir, ει υide bircoς
- -- - - -

* w Λ. 4. . et ariete, 4/έendente" /iper caprar, » Υ 1 2

τους τραχους, και τουςδκριους αναβαί et co, 4uidem albo, et υdrior, cί
> Α Α Α'

γοντας έπι τας αίγας, διαλευκους

"
και 1 nericio, Υ - C
et /par/ου. Κidi enim,
ποικίλους, Κα! σποδοειδείς βαντούς. εω, 4μα .ficit tibi Laban. Εgo εnim
r/ -- Σ - - -
"

ςακαγας, 2) όσα σοι Λάβαν ποιεί. 3) εγώ βι" Ρικ μ., 4αι φρυμt i.
είμι ο Θεός σου ο οφθείς σοι εν τόπω " ". Ιoco Dei, υίi Ά mibi
- Υ 2' / "J " w. ΤΧΩ
Θεού, ου ήλειψάς
Υ" )ευχήν εμοι δήεκείνασήλην, και τιιιιιιιun,
υίβι. Cum οι enim μις μuυ,fufca
υοιumanimalia το. W

ήυξω μοι.4)ευχήν επειδή γας τα φαιά "ναι"Είi"Ε"Ά'.

και τα ποικίλα τοις μεσι του Λάζανενε, effent, et greges illi ab iftis tri
Ι "ν - - ::. - -

χειςίθη, και τριων ημερων οδόν αφεση, um dierum itinere diftarent, Deus,
4.
κεσαν εκείνα τουτων α; ποιμνα, - / ζ -

Θ4}ζyU- Ε Ε -

είο "μπει
- - ..
Ε.
2
σιν αυτώ των αδικουμένων ο πρόμαχος o"Ε
4
ί"
CΟS CΟξL111ίCS CLlΙΙl femellis: είhίε
Α co-, ν Λ' 2 Α' γt
στοικίλους κριους και τραγους οχευοντας, gnoίceretper experientiam, φuanta
«Α' - " Λ. Γ./ y Α"

να τη πείρα μάθη όσης απολαύουσι prοuidentiafruuntur, φuiconfidunt

ι / " , / " - C/ - -

προμηθείας οι τεθαρ ηκoτες τω των ο- in Deo omnium autore. Νοtandum

7,
λων Θεώ.
Υ
-
Ειαδι
2

προσηκer, ως eft autem, φuod

γ
angelum di
Λ.

> /
Λ'

»"
«

C111Π
- *

άγγελον ειρηκώς τον άνω οφθέντα, έδει. Ε

ν eln eum,
y
ΕΕ
etlaΙΙ1 LJeum
,
ά:
elΙe delno111trat, ν " • ν " 2

εν τον αυτόν και Θεόν εγώενγάς είμ, ΕΕ trat.

ιν ο Θεός, ο oΦθεί τη οδώ ζο enim, inguit,/um Deu, ηui ap
φησιν ο Θεός, ο εφ """"""""""" ρανui tiliinυia, Videratautem an
είδε δε αγγέλους μεν ανιοντας και κατι Ξείος quidem afcendentes et de
Α' - ν / -

όντας δια της κλίμακος, τον δε κύριον 1cendentes per ίcalain, Dominum
ΥΕΙΟ

1) ηγάγετο μεν γυν. Cod. et ri c. ήγαγε το κίν, Sequitur παιδοποιήσαι ποθών.

2) όσα. Cod. et r το oία. 3) εγώ. Cod. et P1 c. addunt γάρ. 4) ηύξω κιοι,
Cod. et P1 c. addunt εκεί, Sίς quogue in verfiοne των ό, legίtwr.
α) Gen.31, 12, 13. -

Β. Τhrod. Τom, Ι. G
 φ8 Β. ΤΗΕ o Do R ΕΤΙ :
* vero" cacuminieiusinfίκum: φuem
heic et angelum nominauit, et άνωέσηριγμένον
Ά ωνόμασε,τούτον ενταύθακαλάγ,
καί Θεόν Θεόν μεν,
Deum: Deum inquan, φuod na
tura talis fit, angelum vero, vt (cia ι) τούτο την φύσιν όντα' άγγελον δε,
mus, non efie Deun patren, φuί "να γνώμεν ως ουχ ο πατής εσιν ο ο.
apparuit, fed vnigenitum filium. φθείς, αλ' ο μονογενής υιός τίνος γας
Siquiden pater cuiusnam angelus άγγελος ο πατής, ο δε υιός, και Θεός,
είte potfit: Filius autemtum Deus, και μεγάλης βουλής άγγελος, αυτός
tum magni confilii eft angelus.
Νam ipfe nobis annuntiauit myfte γας ημίν απήγγειλε του πατέος τά
ria patris. Ωua enim, inquit, a) au μυσήςια άγας ήκουσα, φησί, παία
diui a patre meo, nota fέcί υobir. του πατρος μου, έγνωρισα υμιν, ουτω
Sed etiam eum, φui Abrahamum και τον κεκληκότα 2)τον Αξζααμ, και ν /

et Deum. et angelum nominault, άγν

νοcauerat, άγγελον ωνόμασε
μασε, και Θεόν

ΙΝΤΕRR...xc. ΕΡΩ Τ. 9'.

Ωuir με ή"φωr. Τις σκοπός της των ειδώλων
puυ κλοπής;
uidam dixerunt, Rahelem fub - Χ/ {

ripuiίfe idola, propter ani Τ "ινές έφασαν, έτι διακειμένην περί ν

mi ftudium, φuo adhuc ample αυτά την Ραχήλ κεκλοφένα αυ '

ξtebatur illa. Εgo vero contra τά"εγώ δε τουναντίον υπολαμβάνω, ότι
ν \ "- >
rium puto, φuod ea furto abs και τον πατέρα τηςσεσυληκε
δεισιδαιμονίας
tulerit, φuia volebat patrem li θερώσα βουλομένη αυτάέλει,
τό
berare ab impio damonum cul.
tu. Pietatem enin eius fatis do γας ευσεβές αυτής ήθεια διδάσκει για
cet (criptura diuina. " Recorda Φή εμνήθηγάρφησιν, ο Θεός, Ραχήλ
ru, g/t enim, inφuit, b) Deu, Ra και επήκουσεν αυτής ο Θεός, και ανέώ.
ΚΑΙelir, et εκaudiuit eam, et ape ξεν αυτής την μήτραν ακούσασα γας
ruit υrerum eiur. Cum enim au παρά τού Ιακώς, μη αντί Θεού εγω ΟΤΟί
diuiffet a Iacobo, ε) Νumquid ego
τibi /um pνο Deo, φui re priuauir είμι, ος εσέρησέν σε καρπον κοιλια"
ήτιάtu υcntri 2 vehementiores Deo 3) δηλονότι σπουδαιοτέραντώΘεώ πέρσι
preces obtulit, et adepta eft φuod ενήνοχε προσευχήν, και 4) τετύχηκε
Φοίcebat. Αtque etiam poft par της αιτήσεως και μέντοι και τεκόν"
τμm pιetatem fuam demon(trauit. δεδήλωκε την ευσέβειαν είπε γαρ, Φησί,
- -

Ρίχίt , inquit enim , d) Rahel, Ραχήλ, αΦε; Θεός το όνειδος

Αl/iulit a me Deu, opφνοbrium, ίχήλ, αφειλε μου ο και εος το ο ι
ει υοιηui nomen iliu, iοβρύ, di και έκάλεσε το όνομα αυτού Ιωσήφιλ"
«επ,, Αddar mibi Deu, alterum γουσα, 5) προώθήτω μοι ο Θεός υιον ετε
βίium. Cuomodo igitur hoc in ρον, πώς τοίνυν ταύτην έχουσα πεζ"
Ε Ε Ε idolis,Ε;
non 1unt d11, 1mlerulre potu111et?
Θεόν την διάθεσιν,και τοις ουκ ούσι θα
Verum arbitor,
Θt per harc i." δουλ,υεν ήνέχετο; εγω δε οίμα και/
" Μ Μ 3'
και
ε -

ξον εντεύθεν προ ηλουθαι. τυπογ γας

Εgnificari. Τypum enin Dei ξ « ». \ ο " ...» - " ή δύο
omnium gerεία Iacob. Νam είχεν ο Ιακώς του των όλων Θε". γα
"β ",

1) τούτο - όντα. Cod. ως τούτο τη φύσει όντα. r το, ως τοιούτον φύσει όντα, 2.

2) Αβραάμ. Cod. et ric. Ιακώς. 3) Cod. δήλον ότι, 4) Cod, ει """""

τυχήκει. 5) Cod, et r 1 c. προσέθετο.
α)Ioan, 15, 15. b) Gen.39,22. ε)Gen.go, 2. d)Gen, 3ο, 23, 24,
-'
 ονΑΕsΤ ΙΝ GΕΝΕs. cΑΡ. xxxΙ. xxxΙΙ. 99
γας και ο Θεός έχε λαούς τον μεν duos populos Deus habuit : fe,
πρεσβύτερον, κάλυμμα έχοντα επί την nioren φuidem, habentem fuper
cor velaunen, iuniorem vero, de
καρδίαν τον δενεώτερον, το της πίσεως core fidei exornaturn. Ιta Iacob
περικείμενον κάλος και ο Ιακώς δύο duns νxores habebat. Leam νί.
γυναίκας την μεν Λείαν αθενείς έχου. delicet, φua oculos habebat in
σαν οφθαλμους, την δε Ραχήλ καλήν firmos : et Rahelem , fpecie pul
chram et viίu valde formofam :
τώ είδε, και ώραϊαντή όψε σφόδρα και et feniorem liberis abundantem ,
πολύπαιδα μεν την πρεσβυτέραν, σερί. iuniorem vero fterilein Νam ex .
φηνίδε την νεωτέραν και γαρ ή εξεθνών géntibus congregata Εcclefia fte
εκκλησία σείρα ήν πάλαι αλ' εγένετο rilis erat φuondain , fed poftea
μετά ταύτα πολύπαιτ. ευφράνθητι liberis faccunda faξta eft, Inquit
enim: a) Lttare /terilir, ηua non
χάς φησί 5είςαή ου τίκτουσα, έήξον και
όησον η ουκ ώδίνουσα ότι πολλά τα paris. · Ενιumpe, et clama, qua non
parturi , φuoniam plure, erune
τέκνα της ερήμου, μάλον ή της εχούσης filii dg/ertα, ηuan eia, ηua virum
τον άνδρα, επειδή τοίνυν ή εκκλησία τώ babet. Ομoniam igitur Εcclelia,
σωτήρι πεπιτευκυία Θεώ, την προγονι. φuae Deo 1aluatori credidit, ma
κήν πρόρριζον ανέσπασε πλάνην, τύπος iorum fuorum errorem radicitus
δε ταύτης ετύγχανεν ούσα ή Ραχήλ, exttirpauit, huius autem typus
: erat Rahel, furata eft idola pa
κέκλoφε τα είδωλα του πατρός, να την tris, νt in eo φuoφue veritatem
αλήθειαν καν τούτω σκιαγραφήση. adumbraret.

ΕΡΩΤ. 9α. * ΙΝΤΕR R. ΧΟ Ι. ψΝΗ

Τι εσιν, ώμοσεν Ιακώξ κατά του φόβου Ωuid ji boc: Ιurnuit Incob per ti
morem patri
Ι "imorem Ifaaci fili Inac"pieta
του πατρός αυτού Ισαάκ; , γ vocauit
Φόξ, του Ισαάκ την ευσέβειαν εκά tem ipίius, hoc eft Deum,
λεσε, τουτές τον Θεόν, ου τον φό. cuius ille timorem in animo fuo
έον εν τη ψυχή περιέφερεν. ) geftabat.
ΕΡΩΤ. 7β. ΙΝΤΕRR. ΧΟ ΙΙ.
" Τίνος ένεκεν παλαίει τώ Ιακώς Ωuamobrem luίiatur angelu,
cum Iacobor
3 ο άγγελος,
Δεδότ, τον αδελφόν θάρσος έντίθη Ι"tremfiducia roborat, gui fra.
metuebat, Quapropter
σι διά τοι τούτο και της νίκης αυ etiam illi νίξtoriam concellit, hoς
τώ παρεχώρησε, λέγων 2) μονονουχι, propemodum dicens: me vicifti,
έμε νενίκηκας, και άνθρωπον δέδοικας; et hominem times? Νe vero fuper
"να δε μή μέγα φρονή δόξας νενικηκένα biret, φuod fibi Deum fuperafle νί
deretur, taξtu femoris 1e volentem -
Θεόν, τή αφή του μηρού το εθελούσιον viξtum effe indicauit. Τaξtu enim
της ήτfης εδήλωσε τη χας αφή την torporem induxit. Αt cum 1enfi(Ιet
νάςκην εργάσατο. γνους δι τού επιφα, Iacob virtutem eius qui apparuerat,
νέντος την δύναμιν, την ευλογίαν αίτε; poftulauit ab eo benediξtionem:
G 2 qui
1) Ιta guoφue vox φόβος tum hoc in loco, tum Ηift, ecclef lib. 4. c. 9. expli
<atur a coτει. Εκτo in notis ad Τom. Ι. Μonιnn. Εccl. gr, p. 7.9.
2) μονονουκί. " I c. ουχί μόνον, *

α) Εί. 54, Ι.
ΙΟΟ Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
qui et dedit illi quod petierat, et ο δε και την αίτησιν δίδωσι, και την προσ
nomen immutauit. Νοn enim
ηγορίαν αμείζει ουκέτι γάς Φησι κλη
ampliur, inquit, a) υocibituν πο
men tuum Ιncoύ, /έd Ιβnel erit θήσεται το όνομά σου Ιακώβ, αλ' Ισ
πomen tuum. Ωuia forti, fiti/ti ραήλ έται το όνομά σου, ότι ενίχυσας
cum Deo, cum bominibu, poten, μετά Θεού, και μετά ανθρώπων δυνα
erir. Indicauit etiam caufam vi
τός ) έση, έδειξε δε και την αιτίαν της
ξtoriae. Νe timueris enim, ait, νίκης, μή δείσης γάς φησιν άνθρωπον
hominem , cum ego tibi viξto
riam concefferim. Cum vero ex εμού σοι της νίκης παραχωρήσαντος,
pergefaξιus effet, femur remantit διέμεινε δε και μετά την εγρήγορσιν ο
languidum, et claudicabat: ne pu μηρος ναρκών τε και υποσκάζων, να μη
taret, id quod viderat, effe ima φαντασίαν υπολάξη την όψιν, αλ"ακρι
ginationem nudam, Ιed exaξtius ξέτερον γνώ τού 2) ενυπνίου το αληθές.
no(Ιet infomnii veritatem. Οb id
etiam cum φuarfiuiffet ab angelo δια τούτο και ερωτήσας τίνα προσηγο
quomodo vocaretur, non folum ρίαν είχεν, ου μόνον διαμαρτάνει της
poftulato fru(tratus eft, (ed etiam αιτήσεως, αλά και επιπλήτlεται, ως
obiurgatur, tanquam excedens me υπερβάς τα μέτρα της φύσεως, να τί
tas natura. Αd quid enim φuari, γας ερωτάς, φησί, το όνομά μου; 3)και
ait, b) nomen meum ? et hoc εβ ad τούτο έσι θαυμασόν. επισημαντέον δε
πιirabile. Νοtandurn eft etiam
hic, quod eundem et hominem κανταύθα, ως τον αυτόν και άνθρωπον
et Deum vocauit. Fortis enim εκάλεσε, και Θεόν ενίχυσας γας έφη
fiti/fi, ait, c) cum Deo, et cum bo μετά Θεού, και μετά ανθρώπων έση
rminibu, poten, eri. Ει υocauit δυνατός και εκάλεσε το όνομα του
nomen loci illiu, Specie, Dei. Κi τόπου εκείνου 4) είδος Θεού είδον γας
di enim Deun ficie ad fhciem, et
Jalua fiξία ε/f anima mea : et Θεόν πρόσωπον προς πρόσωπον, κα/
mox, d) ortu, g/f ci /fπtim /ol, εσώθη μου η ψυχή και πάλιν, ανέ
po/fquant tranrgrcίfu, g/f Speciem τειλεν ξ αυτώ ο ήλιος, ηνίκα παρήλ
Dei. Per hacc autem omnia doce θε το είδος του Θεού δια τούτων δε
mur, vnigenitum filium Dei et πάντων μανθάνομεν, ως ο μονογενής
ΙDeum hoc loco apparuiίle ipίi Ia 5) υιός Θεού και Θεός έπεφάνη κανταύ
cobo, θα τώ Ιακώβ.
1) Τι

1) έση. Ηoc additur in Cod. τηric, deeft in alex. 2) ενυπνίου. Cod. et r 1 c.-

Αινσηρίου, 3) και - θαυματόν. Ηac gloffematis fpeciem pra fe ferunt,

cum in Τextu hebraico Gen. 32, 29. defint. Νec in alex. nec in υπfic. Codi
ce tale quicquam exίtat, fed in aldina editione poft όνομά μου (equitur, 3
ετ θαυματόν. 4) είδος Θεού. Ιta a LΧΧ. Ιnterpr, exprimitur hebr. 7Ν"25
Gen. 32, 3τ. φuod Αquitn vertit, πρόσωπον χυρού, Symmacbu, autem, guem
etiam Puig. (equitur, Φανουήλ, 5) νιος Θεού κα), Def in Cod. et apud
Ρ Ι C V Μ.

α) Gen, 32, 28. δ) Ιb. c.32,29. ε) Ιb.ς.32,23.3o. a) Ib.c,32,3t.

 ΟVΑΕSΤ. Ι Ν GΕΝ Εs. c.ΑΡ. ΧΧΧVΙ. χοι
2) Τι εσιν, ούτος έσιν ο 2) αναός (fic) Ωuid ε/f illud, bic g/t Αina, ηui in
υcnit lamin (mulos) in de/έντο, cum
εύρεν τον 3) Ιαμήν (fίς) εν τη ερήμω, pa/cret iumenta Sebcgoni,
ότε ένεμεν τα υποζύγια Σεξεγών patri, 2
του πατρός; .. "

Ο Σύρος λέγει, 4) πληγήν (fic) αυ Sr. dicit, eum inueniffe fon.

τον ευρηκένα ή γαρ πληγή (fic) tem: fons enim in Syrorum
5) ανά (fic) καλείται τη Σύρων φωνή. lingua Αϊna vocatur.
ΙΝΤΕRR. ΧΟ ΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. 2γ.
Ο Ιώξ πόθεν κατάγει το γένος; Υnde Iobu, originem traxit 2
μ ΡΑπό του Ησαύ, τούτο γαρ και η Α" Ε[au. Ηoc enim docet, φuae
" "κατ. αυτόν, ίσορία διδάσκει, άνθρω. de eo (cripta eft hiftoria.
Κir enim erat, inquit, a) in re
πος γας ήν, Φησιν, εν χώρα τη Αυσίτιδί. gione Αuβtide. Ηoc itidem de
δεδήλωκε δε τούτο και ο μακάριος Μω monίtrauit et beatus Μofes, φui
σής των γας εκ του Ησαύ βεζασιλευ defcribens fuccefliones eorum qui
κότωντας διαδοχάς συγγράφων, ούτως regnauerunt ab Εfau, fic ait, b)
έφη. απέθανε δε 6) Βαλακ και εξασί. Μortua, g/i Βalac, et regnauit pνο
εο Ιούab, ήliu, * Ζara de Βo/ώra: *
λευσεν αντ' αυτού Ιωζαζ, υιός Ζαρα εκ φua
/ - -
omnia confentiunt cum hifto
"- - "ν

Βοσόρας συμφωνεί δε ταύτα τή του ria Iobi.

> Α 4.

Ιω5 σοφία, G 3 ΙΝΤΕRR.

1) Νec r 1 cvs nec sτκκο Ντ vs hanc Quaftionem in lucem protulerunt,

τ qua in Codice augu/fano medium inter Quaft. 92. et 9%. locum occupat, et
ad Gen, 36, 24. (e refert. Μaluimus ipfa Codicis verba, etfi hoc loco Li
brarii culpa admodum corrupta, exhibere, φuam leξtiones in ipίο Τextu
graco immutare, ficque leξtores fallere. In verfiοne tamen, νbi opus erat,
veram Icξtionem fequidebuimus, vt (anus confiaret fenίus, Dubitatur au
tem, intne hac τ Η Ε ο D ο κ ε τι, an potius D ton oκ 1? 2) αιναός. Perperam.
Legendum Ανά ύ,, cum fermo fit de filio Ζibeoni, cui nomen fuit πy, τ ".

quod a Τheodotione et Symmacbo grace exprinitur Αιναν, ab Αφuila Αινάς,

a LΧΧ. Ιnt. autem fecundum Cod. ταric. Ανά, et in Cod. alex. Ωνάν. 3) Ιά
μήν. Scribendum Ιάμεν, auξtoritate Cod. alex, et υntic, Defenfu huius
νocis, qua hebraicum t-s"b" exprimit, multis olim diίputatum eft, tefte
Η 1εκ ο Ν Υ Μ o, cuius verba ad hunc locum illuftrandum attulit Μo ΝτF.
Ηexapl. Οrig. Τom, Ι. p. 44. Νec mirum, in varias fententias abiiffe hos
Ιnterpretes, curn etiam hodie nonnulli hanc vocem de Gigantibu, alii de
αqui calidi, alii vero reξtius de mulis explicent. 4) Legendum omnino
πηγήν, et fic quoque paucis intericξtis, πηγή. Ιta iubet contextus, idem
εtiam vult Scholion illud, guod Μ ο Ντε. 1. c. e Catenis regiis et Schedis
τombςf/ in medium protulit. Ο Σύρος και ο Εβραίος τον Ιαμείν ύδωρ βούλον
σα, λέγειν, αντί του εύρε πηγήν εν τη ερήμω. κ. τ. λ. Ηoc Scholion D το Doκ ο
tribuit LΑΜ Β. Β os in Νotis ad h. 1. Verfiοnis των ό, (cd apud Μ ο Ν Τ F.
1. c. poft verba iam allata fequitur alterum Scholion, quod D 1 ο D ο κ τ efle
dicitur, et cum verbis fupra a nobis in Τextu graco expreflis idem eft.
5) αινά. Αινάν (ζribitur in (cholio tertio apud Mι ο ΝτF. 1. c. 6) Βαλακ και
εβ«σιλ. Cod. Βαλαάκ, r το. Βαλαάμ. Vterque addit, και βασιλεύει.
4) lob. 1, τ. b) Gen. 36, 33.
ΙΟ2 Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο RΕ ΤΙ
ΙΝΤΕRR, ΧΟΙ Ι ΙΙ. ΕΡΩΤ, 93'.
Ωuare fratre, Ιο/εφbi inuide Διατί έφθόνησαν τώ Ιωσήφ οι
runt ci *
Ιοι" diligebatur a patre , tum Ηγαπάτοαδελφοί
2. αυτού;
παρα του πατρός, και ως
« Ν «

quod fero natus, tum quodfilius

Κahelis, et virtute praftans effet. οψίγονος, και ώςτης Ραχήλ υιός,
Ιnuidebant ergo fratres, φuia vide και ως αρετή διαπρέπων εξάσκαινον
bant eum anteferri. Εt in prinis το νυν
οξωντες, αυτον προτιμωμενον.
φuidem tentauerunt el conflare
odium paternum, multis aduerfus και πζωτον μεν επειςασησαν κακως
eum conuitiis vtentes: fed cum in ") αυτόν παρά τω πατρί διαθώνα,
τentione fua fruίtrati effent, eum πoλαίς κατ' αυτού λοιδορίας 2) χρώ.
interficere voluerunt : poftremo μενοι του σκοπού δε διαμαρτόντες, ανε
εonίilio inito vendiderunt. Μani
λέν ήζουλήθησαν, είτα συμβουλευθέν
pulorum autem fomnium denotat τες απέδοντο, το δε των δραγμάτων
futuram frumenti caufa adoratio
nem. Siguidem frumenti recipien
όνας προσημαίνει την δια των πυρών γε.
ai gratia in Αegyptum profeξti γενημένην προσκύνησιν 3) σιτοδοχίας
fratres fecundum prophetiam cum γας χαζνεις την Αίγυπloν εισελθό ντες,
adorauerunt. κατα την πρόρρησιν προσεκύνησαν,
ΙΝΤΕRR. . ΧΟV. Ε Ρ Ω Τ. pε.
Ωuare Τbamar ornata merctricio
babitu /ocerum Τιδήποτε ή Θάμας εταιρικόν χήμα
- accepit" περιθεμένη τον κηδετην
lluftre nimium euaferat genus εζηπατησεν;
Αbrahami, propter eam quam Π"φαι αγαν έγεγόνειτου Αβραάμ
<olebat pietatem. Οuod probe το γένος, δι' ην 4) είχεν ευσέβειαν,
1ciens Τhamar, dabat operam, τούτο ή Θάμαρ ειδυία, σπουδήν 5) έχεν
νt ex ea progenie liberos pro
κrearet, Cum igitur focer eam εξ εκείνου παιδοποιήσαι του γένους, επει
non defponfaffet filio fuo poftre δή τοίνυν αυτήν ο κηδεσης oυ κατηγγύ
πmo, metuens ne decederet, guem ησε 6)τώνεωτάτω παιδί, δείσας μητοίς
admodum et fratres eius; coaξta αδελφοίς και αυτός παραπλησίως τε
είtillafurari procreamda fobolis oc. λευτήση, ηναγκάθη κλέψαι της παιδο
εafiones, eo quodillaspalam fume ποιίας τας αφοςμας, επειδή προφανώς
re prohiberetur. Practerea redarguit
illa focerum fuum, φui cum mini, λαβείν αυτας εκωλύετο προς δε τούτω
me temperans eflet, eam tamen tem και ελέγχει τον κηδεσην, ως αυτόν μεν
perantiam feruare cogeret, Quodου σωφρονούντα, αυτήν δε σωφρονεν
«tiam ille iudicans patefecit: riam
αναγκάζοντα, τούτο δε κακείνος κρίνων
εum illam grauidam deprehenfam εδήλωσε κύουσανμεν γας αυτήν μεμα
πmovti addixiflet, pofteaquam no
νίt, vnde pragnans eflet, illam θηκώς, κατεψηφίσατο θάνατον, γνους
innocentem declarauit, feipίum δε όθεν έκύησε, την μεν αθώον απέφη
vero condemnauit. Iu/fior enim νεν,εαυτόν δεκατέκρινε δεδικαίωταιγας
έφη
") Cod. et "το κυτώ. 2) Cod. et r 1 c, χρησάμενοι. 3) Cod. et ri c. σιτοδίας
pro σιτοδείας, 4) Cod. et Fτο, έχεν. 5) Cod. et F το είχεν. 6) Cod, et
Ρ Ι ε. των νεωτάτων. Α.
 oyΑΕsΤ ΙΝ ΕΕΝΕs. CΑΡ. ΧΧΧVΙΙΙ. το2
oft, inquit, α) Τhamar, φunm το
έφη Θάμαρ ή εγώ, ού ένεκεν ου δέδωκά propterάκι
αυτήν )Σηλώμ τώ υιό μου, ότι δε παι: ηuod non tradidi illam
βίio meo Selom. " Indicant autern,
δοποιίας χάριν, και ου φιληδονίας, του. φua (ecuta funt, fobolis caufa, non
το ή Θάμαρ έμηχανήσατο, τα μετά voluptatis, hoc commentam effe
ταύτα δηλοί ουκ έτι γας, ούτε τώ Ιού. Τhamar, Νeque enim poftea Iu
δα, ούτε άλλω συνήφθη τινί, ήρκέθηδε da, aut alicui alteri copulata eft:
2) μήτηρ κληθήναιτων εξεκείνουβεζλα fed contenta fuit vocari mater eo
σηκότων του σπέρματος, " . " τιun, φuiexillo (emine naftςrentur,
, " ,

ΕΡΩΤ, "σ. . . . ΙΝΤΕRR. ΧΩVΙ.

\ «
ν ν -

Ωaid indicabant, ηua circa Ζiram

Τίνος ήν μήνυμα 3) τα κατά τον Ζαρα. Γ'
Α ν et Ρbare, acciderunt 2 -

Π Ι ων δύο λαών,
και τον Φαρές;
Ε.
των Ιουδαίων, Η" res videlicet populum Iudai,
ΙΟ : duos populos, Pha
"
um, Ζara vero cos, qui ex gen,
και ο Ζαρά των εξ εθνών πεπ5ευ. tibus * crediderunt, Νam etiam
κότων, καίγας προ του νόμου ήσαν πολ ante legem crant multi pictatis
« " Υ Φ. Λ. Α

λοι της ευσεβείας οι τρόφιμοι, καταπί. alumni, feςundum fidem, non

sιν, ου κατα νόμον πολιτευόμενοι, focundum legem viuentes, Qμο.
τούτο ο Ζαρα4)προεξήνεγκε την είζα, circa Ζara, tempus, quod legem
την προ του νόμου πολιτείαν, δεικνυς. Ε praceffit, demonίtrans, manum
ευσεβείς γας και ενάρετοι γεγόνασι, και eruntporrexit. Pormulti cnim
ante legem pii ac virtute
προνόμoυ πoλοί, το δε κόκκινον σπαξ praditi. . Funiculus auten cocci,
τίον μη
μήνυμα
4
μι ήν
η των παλαιών θυσιών
3 "ν
Ψυ νυχr « neus antiφuorum facrificia denρ
ζ ----

Α y

και γαρ εκείνοι θυσίας τον Θεόν ) εξι tabat. Εtenim etiam illi facrifi
λεούντο, και Αβελ, και Ενώχ, κα Νώε, .ciis Deutή placabant, ντ Αbel,
Εnoch , Νόε , et Μelchifedeς,
και Μελχισεδέκ, και Αβραάμ, και Ισα Αbraham etiam, Ιfaac, et lacob.
ακ, και Ιακώβ ώτα εκείνου την χείρα Γeinde cum ille manum fubtra
συσείλαντος, εξήλθεν ο Φαρές' μέσος xifiet, egrettus είt Phares. . Leκ -

6)γας ο νόμος των προ νόμου, και μετά εnim media crat intereos,qui ante
νόμον διο και ο μακάριος λέγε, Παύ, legem fuerunt, et qui poftlegem.
λος, νόμος δε παρεισήλθε διδάσκων, ότι : Propιereabcatus Paulus ai,t) Lex
auten ftibintrauit decens, quod
και προ του νόμου κατά πίσιν εδικαιούν. etian ante legem (ecundum fideτα,
το, και μετά τον νόμον ή χάρις διέλαμ, iuftificabantur: etpoft legeti, gratia
ψε και ο κύριος δε κατά σάρκα εκ του refplenduίt. Sed et Dominus fέcun.
dum carnem ex Phares natus eft,
Φαρές εβλάσησεν ων γας, φησίν, 7) οι Ωμorum enim, inguit, c) patre», εκ
πατέρες, και εξ ων ο Χρισός το κατά ηuibur εβ Chriffu, /ecundum cmν
ίρκα, ο ων επί πάντων Θεός και εντή nem, φui g/f/iper omnia Deu». Εtad
προς Εβραίους πρόδηλον γας ότι εξ Ηebraos, d) Μanift/tum ε/t, ηuod
Ιούδαανατέθαλκεν ο κύριος ημών Ιησούς εκ Ιudhortur/ii Dominu, no/ier Ig/h,
- * G 4. Chriftur,
- Α

1) Cod. et rιc. Σιλώ . 2) μήτηρ κληθήναι. Cod. το μηρών (leg, μήτηρ) κλη
θήναι. Ρ Ι c. το μήτηρ κληθήναι, 3) τα Cod. ct r 1 c. τό, 4) προεξήνεγκε-δει
κνύε. Cod. et rt c. πολιτεία δεικνυς και την χείρα προήγαγεν. 5) Cod. ct ri c.
ιλεούντο. 6) Cod. καή. 7) οι πατέρες, ef.
α) Gen.38, 26. 5) Rom.5, 2o. c) Roth. 9, 5. α) Ηebr. 7, Ι4.

/
το4 :: : : : : Β. Τ Η Εo p o R ΕΤΙ -
Chriftus. Οuod etiam beatus Χρισός τούτο και ο μακάριος Ματθαίος
Μatthaus, a) genealogigm είus
εonfcribens, doςuit. Ηanc autem την γενεαλογίαν συγγράφων εδίδαξε
εnarrationem texuit beatus Μo τούτο μέντοι το διήγημα τέθεικεν ομα
fes, vt doceat Iuditos, famofifli κάριος 1)Μωσης, διδάσκων Ιουδαίους, ως
πmam illam progeniem Dauidis ex του Δαβίδ το πολυθρύλητον γένος εκ
1ηulieribus alienigenis conίtare: γυναικών αλοφύλων συνέση να μη κα
me extollantur aduerfus eos, qui
ex gentibus crediderunt, φuafi τά, των εξ έθνών, πεπιτευκότων αλαζο
ήobilitatem integram feruarint. νευωνται, ως ακηξατον φυλάξαντες την
ευγένειαν.
ΙΝΤΕR R. Χoν ΙΙ. . ΕΡΩΤ. 9ζ.
ΙΟemur, Leam τεiut in cultu pietn
zis adbuc imperfυξtan dixilje: pro 2)Θώμεν, την Λάαν, ως ατελή κατά την
/pera fortuna τ/ή /um, ηuomodo de ευσέβειαν, ειςηκένα το 3) ήυτύχηκα,
/ riben: hifioriographu ca, quφ πως ο ισοριογράφος τα κατά τον Ιω
pertirient ad Ι/έpbum, dixit, συγγράφων είπε το, ήν ανής
Κir era bene fortunatu 2 ... σήφ
* Α'

επιτυγχάνων και
Ι.)". verbή φur priccheruit, et
reperies folutionem. Νam
μ
cum dixiflet, Dominu, crat
νάγνωθι το προτεταγμένον ρητοι,
cum
και εύρήσεις την λυσιν ειπων γας,
Ιοβpbo, iiitulit, b) et erat ύir bene ην κυριο: μετα Ιωσήφ, επηγαγε Κα/
fortunatu : poftea fubiuhxit, Ει
«rat in domo apud dominum Αegy ήν ανήρ επιτυγχάνων και προστέθεικε,
ptium, Siebat autem dominus eius, και εγένετο εν τω οίκω παρατώ κυρίω
4uod Dominu, erat cum εο, et quod τώ Αιγυπ ίω. ήδα δε ο κύριος αυτού, ότι
"- w χ "-

JDominu, dirigebat juarcunque ille κυριος μέτ αυτου, και ρσα (Χζy ποιε, κυ
ηgebat. Per oninia igitur benefor ςιος ευοδεί ουκουν εις απαντα επετυχ,
tunatus erat, φuia Dominus erat
αυτου αυτος
«um illo. Ipfe enim faciebat, vt χανεν, επε, κυριος ην μετ
αυτού γιγνόμενα,
iPropere fuccederent. Ηoc iptum γαρ ευώδου τα παρ'δεσμωτήριον
«etiam, enarrans qua illi in carcere τούτο και τα κατά διηγού
"acciderant, dixit. Οmnia, inquit, c) μενο: έφη πάνταγας ή, φησί, δια χεί
-

admini/frabantur per manum Ιρβpbi, ρός Ιωσήφ, δια το τον κύριον μετ' αυτού
ηuin Dominu, era cum co, et quacun είναι, και 4)όσα αυτός εποιε, κύριος ευώ
καιue faciebar, Dominu, dirigebnt in
manibu, eiur. ου εν ταις χερσιν αυτού,
* * ΙΝΤΕRR. ΧCVΙΙΙ.
- ΕΡΩΤ. 9η. •λ « » "
"Ωuomodo prafiξίur coquorum, cum ... Πώς ευνούχος 5)ώνο αρχιμαγειρος ..
") Υ -

εffet eunucbuυ, υκorcm babebat?

V. plurimum φuidem eunuchos
V et excifos fub eodem nomine
νοcant: abfurdum tamen non eft,
«etiam eunuchum , mulierem
bere, φuz domi rem familiarem
Cullet.
ν
γυναίκα
Μάλισα μένουν καιείχεν,
τους ευνούχες και
τους εκτομίας όμωνύμως καλούσιν.
ha ουδέν δε ήν απεικός, και ευνούχον όντα
γυναίκα έχειν εν τη οικία,των ένδον επι
μελουμένην πραγματων.
ΕΡΩΤ.

1) Μωσης.Deeft. 2)θώμεν ετο, τό μέν. 3)ηυτύχηκα. Conf. Cuzίt.87. 4) όσα αυτός

επoίει. Cod. et r 1 c. όσα ανποιεί. 5) ών, Def in Cod.
α) Μatth. 1,3. b) Gen. 39, 2. ε) Ib. c.39,23.
 ΟVΑΕSΤ. ΙΝ GΕΝΕs. cΑΡ. ΧΧΧΙΧ. Ιο5

ΕΡΩ Τ. 9θ'. ΙΝΤΕRR. ΧΟ ΙΧ.

ν Λ' Α'

Τίνος ένεκεν, χρόνου τοσούτου ι)παρελη Ωμα de cau/a, tanto tempore elap/ο,
/ 2 ν "υ ν

λυθότος, ούτε Ιωσήφ τώ πατρί την nec Ιο/epb certiorem ficit patrem de
Σ) Α' 2/ C 4 χ

δουλείαν εγνώρισεν, ούτε ο Θεός δι' απο /εruitute, neque Deu, illam
Α' > Μ Α' "Φ

καλύψεως εδήλωσε τούτο reuelatione pateficit "υ ? Α'

2.Η
τώ Ιακώξ;
ν" , " » W w
ipβ Ιncobo2
2) Εδα κατα την πρόρρησιν, την προς ΟΡο: vt, φuemadmodum
w 2 Α Ψ

. - Αέρααμ γεγενημένην, τον

«
"7"Cy
w Αυ "ψ - Αbrahamo pradiξtum erat,
Ιακώβ μετα των παίδων, και των 3)εκ Iacob defcenderet in Αegypturn
\ Αυ 2

γόνων, εις την Αίγυπloν κατελθέν, ε; vna cum filiis et nepotibus. Ωui,
Α 1 ν ν w

δε τα κατα τον Ιωσήφ εγνώκει, πάντως fi fciuiflet, φua filio fuo Ιofepho
Α 2 ν.
acciderant, procul dubio ilium"
Α' ν Α"

αν αύτον λύτζα πεπoμφως επανήγαγε mifίο redemptionis pretio redu

" 2 ν. χ "ψ

τούτου χάριν αυτόν αθυμούντα παρεί

«/ ν Α Υ ν xi(Ιet. Ηac de caufa Deus non
δεν, ίνα και την οικονομίαν πληρώση, και Χ "J Α w" Υ magnopere curauit quod lugeret,
θυμηρεςέραν αυτώ, μετά ταύτα την
« Α" ν Α Υ 1
φuo diίpenfationem adimpleret, et
ζωήν κατασήση, και αυτός δε ο Ιωσή eum in gratiore vita ratiome poft
-ω ". w 4
ea, conltitueret. Νam iple etiam
του Θεού την οικονομίαν διδάσκει τους
Υ " . Υ ψ. « ν χ
1ofeph docet fratres diίpenfatio
αδελφούς εις γας ζωήν, φησίν, απέ, C ν > Ο ν - "! nem Dei: Κι υiueretir, inquit, a)
σαλκέ με ο Θεός έμπρoώθεν υμών, του πmi/it me Deu, ante του, τι nutri
διαθρέψαι λαόν πολύν και ο Δαβίδ rem populum multum. Οuod etiam
- Υ 2 \ 2 Ψ

ταύτα φησί, και εκάλεσε λιμόν επί την Dauid non tacuit:b) Εt aduυcauit
γήν, πάν σήριγμα άρτου συνέτριψεν, famem/iper
Χ.
terram, et omne firnia
mentum pani, contriuit. Μi/it an
> Χ. Αν 3}

απέσειλεν έμπρoθεν αυτών άνθρωπον, τε co, υίrum, in /aruum venunda

χ "- Χ. Α' w Υ \ « χ"κ,

εις δούλον επράθη Ιωσήφ, και τα ru, e/t Ιο/έpb, et reliqua. Αtqui "- ν ν
Ε
ει δε ο πατριάρχης του παιδος την δου fi patriarcha filii feruitutem nouis
Α' 2 Α' γ 2λ Χ Υ Χ « -

λείαν έγνώκει, πάντως άν αύτον έλυ {et, illum vtique redemiflet, redem
ptus autem carcerein πunquam in
τρώσατο λυτρωθείς, δε ουκ αν τό δεσ. traffet: atφue ita minime interpre
μωτημον ωκε, ε; δι μη τουτο γεγο, tatus eftet feruis illis (omnia: hac
νει, ουκ αν τους ονειρους τοις οικεταις autern, nίfi interpretatus eflet,
ι"
εκείνοις ήρμήνευσεν μη ερμηνεύσας δε, minime innotuiffet Pharaoni: in
γνώριμος ουκ αν εγεγένε τώ Φαραώ. cognitus autem, per fomnia pro
γνώριμος δε μη γενόμενος, ουκ αν την δια phctiam non aperuiffet: hoc au
των ονείρων 4)έσαφήνισε πρόρρησιν τού nunquam fatto,
tem non regimen Αegypti
illi fuitlet creditum :
το δέμή δεδρακώς, ουκ αν επιτεύθητης quod niίi accepiflet, minime pa
Αιγύπloυ τας ηνίας, της Αιγύπτου δε triarcham vna cum familia intro
μη παραλαβών την αρχήν, ουκ αν τον duxifiet in Αegyptum. Ιgitur a
poftremo euentu difpenfationis di
πατριαρχην μετατου γένους 5) εισηγά, vina (copus declaratur.
γεν εις την Αίγυπloν, εκ του τέλους 6) δή
ούν γίνεται δηλος της θείας οικονομίας Ο G 5 ΙΝΤΕRR,
Σ
σκοπος, --,

Σ) Cod. et r 1 c. διεληλυθότος. 2) έδει. Cod. et Fτο, επειδή. 3) Cod. et r ισ. εγγόνων.

4) ονείρων. Cod. addit, εκείνων. 5)εισήγαγεν. Cod.ct r 1 c. ήγαγεν. 6) δή εύν. Cod.
θt F 1 C. τοίνυν,
"Α
α) Gen.45, 5. Β) Ρί. ιο4, 16, 17,
 2. " Α

Ιο6 Β. "ΤΗ Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
ΙΝΤΕRR. Ο. ΕΡΩ Τ. ς.
λεquaquam igitur peccauerunt fra
τre, quoninm in/oruierunt Ουκούν ουκ εξήμαρτον οι αδελφοί ) οι
di/pen/htioni diuinar. κονομία υπουςγήσαντες θεία,
ΟΕ illorum armulatione et in
vidia plenum erat: Deus au ο μεν εκείνων έργον βασκανίας και
Α. Α ν ή ς Α --

tem, cum fit fapiens, nequitia il φθόνου. σοφός δε ών ο Θεός, 2) τη

1orum vfus eft in contrarium finem. πονηρία τη εκείνων εις τουναντίον εχρή,
Quibus enim artibus illi conati
ίtint impedire (omniorum euen σατο δι' ων γας επειράθησαν κωλύσαι
rum, iisdem Deus (omniis confum των ονείρων την έκβασιν, δια τούτων επι.
mationem impoίuit. τέθεικετοίς ονείςοις το τέλος.
3» * ΙΝΤΕRR, CΙ. ΕΡΩΤ, βα,
Cur βntim υίβ, fratribur /ε Τίνος χάριν ευθύς οφθέσιτοίς αδελφούς
duriorem prabuit 2 ωμότερον προσηνέχθη;
ΜΕ Ιο(eph eorum, φur in εμνημένος των εις αυτόν γεγενημέ.
illum commiferant, cum Βen νων, και τον Βενιαμίν ουκ ιδών,
iaminem non videret, fuίpicatus eft
eos tale φuippiam etiam in illum
υπετόπασε κακείνον 3) ταυτα παρ' αυ
perpetra(Ιe. Αt νbi fuperftitem των πεποιθένα, επειδή δε ζώντα τον
fratrem vidit, tum venia, tum cu αδελφών είδε, κα συγγνώμης, και παν
ra omnimoda illos excepίt. τοδαπούς κηδεμονίας ήξίωσε,
ΙΝΤΕRR. C1Ι. - ΕΡΩΤ, ββ',
Ωaam interpretationem babent bac, Τίνα ερμηνείαν έχει, το 4) Ψομιθόμ
Γ Ε/omitbom pbamnecύ" α)
Α"Ε interpretem ipίum Το- απορρήτων
, .., Φαμνέχs , , ,
ερμηνευτην αυτον κέ
appellauit, vt φui (omnia κληκεν, ως τους ονείρους διασαφή.
expoίuiflet. ΟΤΩΖy?"Ω2.

ΙΝΤΕRR. ΟΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. ργ.
Ωua de cau/ή βcundum e fratribur, Τίνος ένεκεν τον δεύτερον, και ου τον
et non primogenitum, υinculi, πρώτον, των αδελφών καθειςχθη
includi mandauit 2
2 Α" να προσέτα εν; Η Μ ν

Νο intentionem Rubenis, Εγώκα του Ρουζην 5) τον σκοπόν, και

etprobe (ciebat, φuanta defen ήδει σαφώς οπόσους υπες αυτού
fione pro eονίus effet apud fratres, προς τους αδελφούς εποιήσατολόγους,
et quantum laboraffet pro eius (a- και 6) όσην υπέρ της αυτού σωτηρίας
εισε
*. -

1) οικον, υπουργ, Cod. et ετα, οικονομία γαρ υπούργησαν, 2) τη πονηρία, Cod. et

ΡΙ c. την πονηρίαν, 3) ταυτά. Cod. et ri c. ταύτα, 4) Ψομιθόμ φαμινέχ. Cod.
Ψομθομ φανέχ, Ρ Ι c. Ψομθομ φανεχί. Εodem fere modo legunt οι ό. Ψον
θoμφανήχ. Ηoc agyptium nomen ΗτΕ κο Ν Υ Μ vs ad h. 1. fic exponit :
2) Saluator mundi, eo guod orbem terra ab imminente famis excidio libε
rarit.,, Αlias interpretationes dant Μo Ντε. in Ηexapl. et LΑΜ Β. Β os ad
Η. 1. verf: των ό. Vid. guogue Celeb..το sτκοΝτς Οnomaft.V.Τ.p.6οτ.
5)Cod, et και το Ρουβίν, Ιta quoqucinfoquentibus, 6) όσην Cod. et r 1 c. οπόσην.
4) Gen, 41, 45,
 \ *

oyΑΕsΤ ΙΝ GΕΝΕs. cΑr. xLΙΙ. το7

1) εισενηνόχει σπουδήν, επειδή τοίνυν ου lute, Quia vero Simeon ipίum
Ruben non iuuit, iure praecepit
συνήργησεν ο Συμεών τώ Ρουβήν, μά. eum vinculis includi. Νihilo
λα δικαίως αυτόν καθειςχθήνα προσ minus profe&tis fratribus illum
έταξεν αλ' εκδεδημηκότων των Ά omnί ftudio curauit. Interea
κ. φών, πάσης αυτόν θεραπείας ήξίωσε νero, dum hacc agerentur, con
{cientia illorum non finebat il.
τούτων μέντοι γινομένων, ήσυχίαν άγειν
los quiefcere: fed in memoriam
υ το συνειδος ουκ ηνείχετο, αλά της γε. reuocabat nequitiam in fratrem
"

γενημένης εις τον αδελφόν παρανομίας admiflam. Dicebnt enim, ait, a)

Σ"
ανέμνησεν είπε γαρ,φησιν, έκασος προς 4uirque corum fratri βιο: cer.
τον αδελφόν αυτού ναι, εν αμαρτίαις τε, in peccati, Jumu, pro fratre
ποβro : φuia contemp/tina, αίfiiξίio
λ,
γάς εσμεν περί
υπερείδομεν του αδελφού ημών, ότι
την θλίψιν της ψυχής ΔζU nem anima eiuυ, φuando depreca
ν"
batur no , et non exaudiuimu,
του, ο τε κατεδέετο ήμων, και ουκ ειση eum. Propteren υιnit in no bac
κούσαμεν αυτού, ένεκεν τούτου επήλθεν υniuer/n tribulatio. Οpportune
εφ' ημάς πάσα ή θλίψις αύτη και ο Ρου vero Rub en redarguebat eos,
ζην δέ εις καιρόν επάγει τον 2) έλεγχον. Γicebat enim, ait, illiy, nonne
είπε γαρ, φησίν, αύτοίς, ουκ ελάλησα ιocutu, /hn υobi, dicenυ, me no
reveti, puero : et non. audiu/ti,
υμίν, λέγων, μη αδικήσητε το παδάριο, me 2 Εcce nunc /angui, eius re
και ουκ εισηκούσατέ μου; και ιδού το αι. petitur. Inde conίtare poteft
μα αυτού εκζητείται εντεύθεν έgί γνώ, aperte, conίcientia iudicium είte
να/ σαφώς το ακλινες του συνειδότος ineuitabile. Refricat enim me
κριτήριον της γαρ προ δύο και είκοσι moriam (celeris ante duos et vi.
ετών γεγενημένης αναμιμνήσκει παρα ginti annos admiίli,
ι νομίας. · - ...
ΕΡΩΤ. : ρδ". ΙΝΤΕRR. CΙV,
Διατί τώ Ρουξήνουκ έθάρρησε 3)δούναι Ωuare pater noluit committere
Βeniaminem ip/f Rubeni ?
ον
τονήνΒενιαμίν
Υπεπιει
- ο πατής;
αυτώ δια την παράνομον Sί illi erat propter illegi
mum congre(fum, et petulan
Υ Λ'
συνουσίαν,και της ευνής παρονίαν
Εν \ «Υ » « w εν ? ν Υ tiam in cubile patris commiflam.
ηγνόe δε και όσην υπέρ του Ιωσήφ εισε Ignorabat autem, guantum labo
νηνόχει σπουδήν, τ . .. raflet pro conferuando. Ιοίcpho.
ΕΡΩ Τ. ρέ. * ΙΝΤΕRR. CV. #

Τί εΞιν, oιωνισμώ οιωνίζεται εν αυτώ; . Ωuid hoc εβ, Αugurio auguratur

ίn eo " -

υξήσαι της δοκούσης κλοπής το έγ. ui volunt augere critnen furti,

κλημα βουληθέντες, μαντείας " Ο" vaticinii inftrumentum po
γανον τό ποτή ειου
ονομάζουσι, θτούτο,
culum appellant. φuod etiam ipfe
και αυτός έφη ο Ιωσήφ, ουκ οίδατε οτι Ιο(eph dixit, b) Αή ng/tiebatis, ηuod
τιωνισμό οιωνίζεται άνθρωπος οιος εγώ, augurioauguratur bono, ηuali, ego"
Ηarc

1) εισινηνόχκ. Cod. ενενηνόχει. 2) ελεγχον, Cod, et F 1 ο έλεγμον, 3) δούναι,

Αbeft a Cod. et ab editioner 16 Ι.
") Gen. 42, 21, 22, b) Gen. 44,1%,
 Α

Ιο8 :: Ε. ΤΗ Εo D ο RΕ ΤΙ . .
Ηarc autem dicebat, non φuod va, ταύτα δε έλεγεν, ου μαντεία* \ και οιω.
-ν %. Α ν
τίcinio aut auguriis vteretur, fed νοις κεχρημένος, αλα προς την προκει. Α"
1ermonem eftingens fecundum ma « ψ

teriam fubicξtam. Conuenit au μένην υπόθεσιν χηματίζων τους λόγους,

tem admirari exquiίitam eius lo-, άξιον 2
δε αυτού
2 Ν
θαυμάσαι των λόγων
/ 2 4 Α «

φuendirationem. Νeque enim dis το ακριβές, ουδε ) αδελφούς γας υπο,Α' Υ - "..» ν 2. ν
1imulando apud fratres augurandi κρινόμενος ".
ήνέχετο
* Αν "
εαυτώ* τον
"ι \ οιωνισμόν
•) ν y ,

peritiam fibi tribui paflus eft, fed περιθέίναι, αλ' άλω* » τινί την αυτήν 2 W τ'
cuipiam alteri, cuiparimperii com. Υ

πmifla poteftas effet. Νοn enim di πεπισευμένω

*.."»
αρχήν, ου γας είπεν οιω "" < 2}

xit, auguror, fed, augurio auguri νίζομαι, αλ οιωνισμώ2) οιωνίζεται ο άν, «ο /

πur bono, ηuali, ego. . θρωπος οιος εγώ. "

ΙΝΤΕRR. C VΙ. -

- Α'
ΕΡΩ Τ., βς.
ν ν Α'
Cur id quod de /έypbo narratur,.. Τι δήποτε το κατά το κόνδυ κατε
fiori iulfit 2
Ιοι experiri volens animum σκεύασε δράμα, y -, Υ -- Υ " ν

fratrum, et liquido nofie, ασανίσαι των αδελφών ηβουλήθη την

Λ' ν "ν "- 2. -

an. Βeniaminem calumniam pas "" γνώμην, και γνωναι σαφώς, εί τώ

fum defenderent, ob id in eius Βενιαμίν συκοφαντουμένω συναγωνίζον.
υ Ν) ν 4 \ 2
faccum fcyphum abίcondit. Αt τα διά τοι τούτο και εις τον εκείνου
Α' Μ ΜΑ Α / / 2
νbi non tantum patrocinari, fed σάκκοντο κόνδυ κατέκρυψεν, επειδή δε
και "ν "ν Υ ν Υ
εt pro eo certare illos perfpexit, -

perfoma eius φui imperaret depo ουχ απλώς συνηγορούντας, αλα και
& "Α Σ Λ. Α

fita, fraternum vultum exhibuit, υπερμαχούντας εθεάσατο, βίψας το -- Α 2. \ Α 5 Ψ

fratresque trepidantes, et tantum προσωπείον το αρχικόν, το αδελφικόν "

-

πon terram fibi dehifcere exo επέδειξε πρόσωπον εκείνων δε καταπjη,

Α' / ν Α' Υ -

ptantes, ipfe bono animo, effe

iuffit dicens, n) Νunc igitur noli Ά μονονουχί 3) χάναι αυτοίς
ουληθέντων την γην, αυτός παραθαρ
re mα/ti είle, neque durum υobir Λ • , r» 3" --

νideatur, φuod υendidi/ti me buc. ρύνε, λέγων νύν ούν μή 4) λυπείθε, μηδέ
ν « -ω " τ/ γ "

Νam υr υiueretir, mi/ii me Deu, σκληρόν υμίν φανήτω ότι απέδoθέμε

τ W « Υ

Εuc ante υor. Vrbane autem ad 5) ώδε, εις γας ζωήν απέσαλκέ με ο
ν ν
πmodum dimittens illos hortatus
Θεός 6) έμπροθεν υμών, μάλα δε χα ν ν
εft, b) Νe ira/aimini, inquit, in βιέντως και προπέμπων αυτούς παρήνε
νin: quafi diceret, ne talia perpe \ 3 - Υ "- "-

tretis, qualia in me auίi eftis σεν, μη οργίζεθε γάς φησιν εν τη οδώ,

y ", «ν Α "- " κ.

committere, αντί του, μή τοιαύτα δράσητε, οια εις "

εμε τετολμήκατε, - -

"
ΙΝΤΕRR. cvΙΙ. ΕΡΩΤ. ρζ". "
"

ν \ w" -
-

Cur Αegyptiorum pecora et terram Τίδήποτε και την γήντών Αιγυπlίων, και
« Α' " , -

regi Ρbaraoni comparauit 2 τα κτήνηπροσεπόρισετώβασιλείς

«/ Α' σ'

ΙΕ frumenti laborantes negue ύτετε τα κτήνη θρέψα οιoίτε ήσαν

Σ * 2/
nutrire pecora valebant, nec -, εν σιτοδεία κα σπανοσιτια, ουτε
. -- σπείρα,
1) αδελφούς Αbeft a Cod. et edit. Ρις Ι. 2) Cod. οιωνιείται, φua etiam eft le
έtio Cod. alex, et υntic, Gen. 44, 15. _3) χάνα. Cod. χήνα. "Η C, χήναι.
4) λυπείθε. Cod. et F 1 c. φοβείθε, 5) ώδι. Deeft. 6) ο Θεός. Ηoc loco
Codex et F1 c. addunt ώδε.
") Gen.45, 5. b) Gen, 45, 24. " . .. - -
 ovΑΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs. c.ΑΡ. xLvΙΙ. Ιο9
agros feminare, Ηac igitur acce
σπείρα την γήν ταύτα τοίνυν λαίων pta tempore famis, poftea reddi
εντό καιρό του λιμού ντερν αποδίδω. dit, lege lata, vt annui reditus '

κε, της προσόδου το πέμπloν εισφέρειν φuinta pars regi perfolucretur: vt

νομοθετήσας, να εν ταις ενδείας απο tempore famis repofita haberent,
κειμένας έχωσι τας της ζωής αφοςμάς' νηde viuerent, Solam vero ter
εις θεραπείαν δε του βασιλέως την ιε ram facerdotum ad regis obfequi
ρατικήν γήν ατελή καταλέλειπε μόνην, um immunem ab ea praftatione
reliquit. (at vero facerdotes eius
ταύτης δε της τιμής οι του Θεού του φui vere Deus eft non gaudent hac
α) όντος ουκ απολαύουσιν ιερείς, τοσού immunitate.)Τantopereveneraban
τον οι δυσσεξείς τοις ουκ ούσι θεοίς απέ. tur homines impii eos qui non
νεμον σέξας. erant Dii.
* ΙΝΤΕRR. Ο VΙΙΙ. Ν
ΕΡΩΤ. ρη.
Διατί ο Ιακώβ το σώμα αυτού εις την Quare Ιncob /έpeliri mandauit cor
Χεβρών ταφήναι κελεύe ; pur /ium in Chebron 2 Ι

Ο" τάφου φροντίζων, ώς τινες υπει Νου φuod de fepultura valde

λήφασfν, αλα το γένος ψυχαγω folicitus eflet, vt φuidam
γών, και διδάσκων ώς άπαντας αυτούς putarunt: fed vt familiam fuam
ο δεσπότης Θεός μετασήσει της Αιγύ num confolaretur, et doceret, Domi
Deum traduξturum illos
σfloυ, και την επηγγελμένην αυτοίς απο omnes ex Αegypto, et daturum
δώσει γήν τούτον δε σαφέσερον τον λό illis terram promiflam. Εundem
γον ο Ιωσήφ απέφηνε τελευτων γας autem fermonem Iofeph clarius
ούτως έφη εγώ αποθνήσκω, επισκοπή expreflit, qui moriens fic ait, a)
δε επισκέψεται υμάς ο Θεός, και ανάξει Είce ego morior : /id τίβtatione
υμάς εκ της γης ταύτης εις την γην, ην υi/itabit το Deur, et reducer υος
e terra ifta in terram, de qua Dcu,
ώμοσεν ο Θεός τοις πατράσιν ημών, τώ iurauit patribu, no/frir,. Αbrahamo,
Αβραάμ, και Ισαάκ, και Ιακώβ και Ι/aaco et Ιncobo. Εt iureiurando Ιο
ώρκισεν Ιωσήφ τους υίους Ισραήλ λέ feph adftrinxit filios Ι(rael, dicens,
γων εν τη επισκοπή, η επισκέψεται Cum υj/itatione υίβtabit υο Deur,
είfereti, etiam binc ofh mea υobir
υμάς ο Θεός, και συνανοίσετε τα όσα cum. Ιta vt certum fit, et illum
μου εντεύθεν μεθ' υμών. ως είναι δήλον, et hunc pra.nuntiantes reditum
ότι κακείνος, και ουτος, την επάνοδον hac pracepiίle de fepultura.
a) προαγορεύοντες τα περί της ταφής
ενετείλαντο.
ΙΝΤΕRR. CΙΧ.
ΕΡΩΤ. ρθ'.
Ωuid g/t boc, Εt adorauit Ιβnεί ad
Τί εσι, προσεκύνησεν Ισραήλ 3) επί το /ummitatem baculi ciu, 2
άκρον της ράβδου αυτού,
Α " Ει ν ? Γr a31, cum effet fenex et in
- Ι

Κ" πρεσβύτης ών, και αθενώς διακεί. firmus, decumbebat in letto :

μενος, επί της κλίνης κατέκειτο, Μed.
1) όντος. Cod. et r ισ. ζόντος,
2) Cod et P1 c. προσαγορεύοντες, 3) επί - αυτού,
Secundum leξtionem των ό, φuos etiam (equitur ΡΑν Lvs ad Ηebr. c. 11, 21.
Synnunchu, et Αquila ambiguum illud nomen Γt22 ρει κλίνη interpretari
πmaluerunt.

") Gen.5ο, 24, 25,

 Ι ΙΦ - - Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
1od vb filium aduenire audiuit, γνους δε του παιδος την παρουσίαν, εξα
furgens (edit, et baculo innite
batur, dextra apprehendens fum νασας έκαθέθη βακτηρία δε κεχρημέ.
mitatem eius, innixum autern νος επεσηgίζετο αυτή, του μεν άκρου
νultum habens. Dele&tatus igi ταύτης έπειλημμένος τη δεξιά, επικεί
' τur eius confpeξtu, et promiffio μενον δε το πρόσωπον έχων ήθεις τοί
ne de fepultura, faξta, adorauit,
γUyεπ' αυτώ, και τή της ταφής επαγ.
inclinans caput ad baculum. Αc γελία, προσεκύνησεν επικλίνας τηράβδω
primum quidem fornnium Iofe την κεφαλήν. και πρωτον μέντο του
phi completum eft. Κidit enim Ιωσήφ ενύπνιον το πέρας εδέξατο, είδε
Jolem et lunam et υηdecim /tella, γας τον ήλιον, και την σελήνην, και έν
adorante, illum. Practerea pradi δεκα ατέρας προσκυνούντας ) αυτώ.
cit et tribus Εphraim regnum, προς δε τούτοις, προαγορεύει και 2)τής
et decem tribuum fubicξtionem. Εφραίμ Φυλής την βασιλείαν, και των
φuod et diuinus Αpoftolus di. δέκα φυλών τηνυπόlαγήν. 3) ταύτα γαρ
xit, a) Fide Iacob υnicuique και ο θείος απόσoλος έφη πίτε, Ιακωξ
ήliorum Ιο/epbi benedixit, et ado έκασον των υιών Ιωσήφ ευλόγησε, και
νauit ad /ummitatem baculi eiur. προσεκύνησεν επί τό άκρον της ράβδου
bedit autem illi duplicem for αυτού δέδωκε δε αυτό και κλήρον δι,
tem. Νan dixit prophetizans, b) πλούν. Εφραίμ γάς φησί, και 4) Μα,
Ερbrnim ει Μanafer υ: Ruben νασσής, ώς 5) Ρουβείμ και Συμεών έσονται
ει Simeon erunt mibi. Propheti μοι, προφητικώς δε θ) προέταξε του
ce autern prapofuit Εphraim Μa.
Μανασσή τον Εφραίμ. καιγαρτού Ιω,
naffae. . Νam cum Iofeph Μa σήφ, ως πρωτοτόκω, τώ Μανασσή τα
ηafe, tanφuam primogenito, ius
primigenium feruaffet, et vtrum
πεισβεία φυλάξαντος, και κατά τάξιν
que ftatuiffet fecundum ordinem:
εκατερονδήσαντος, έναλάξας ο πατρι
άρχης τας χείρας επιτέθεικετώ νεωτέ.
permutato ordine patriarcha ma ρω
nus impoίuit, nempe dexteram
την δεξιάν, την ευώνυμον δε τώ πρε
fuper iuniorem, et finiftram fu Ά είτα νομίσας ο Ιωσήφ εξαγνοί.
per feniorem. Cumque Ισfeph ας δε ζακένα τούτο τον Ιακώξ και το.
arbitraretur Iacobum ignoranter πασας του πάθους
είναι των
hoc facere propter imbecillitatem την αιτιαν, και ειρηκως, ουχ ουτως πα
οφθαλμών
oculorum , et diceret, c) Νon ita
τες, ούτος γάς εσιν ο πρεσβύτερος, ήκου
φnter. Ι/te enim ε/t/enior: audiuit, σεν
Scio, fili, /cio: et bic crit in popu οίδα τέκνον, οίδα και ουτος έται εις
ium, et exaltabitur: /tdfrater ciur λαόν,καιούτος ύψωθήσεται,αλ'ο αδελ
έunioν maior critillo. Αnimaduer φος αυτού ο νεώτερος μείζων αυτούέσαι.
* tendum eftautem, *ferevbique pri επισημαντέον δε ότι πανταχού των πρω
πmogenitis praferri natu poίteriores. τοτόκων οι μετ' αυτους προτιμώνται' ν

κα/
ι) Cod. et Prc. αυτόν. 2) και της - βασιλείαν, Def in Cod. et r 1 c. 3) Cod.
et Ρ Ι C, τούτς.4) Cod, et και ισ. Μανασσή. . 5) Ρουξεμ, contra leξίionem
in fuperioribus receptam, gua erat"Ρουξήν. Cod. et F 1 c. Ρουβίν. 6) πρς
έταξε. Οod. et P I c. προτετίμηκε.
α) Ηebr. ΙΙ, 2.Ι. ί) Geu. 48, 5. ε) Ib. c. 48, 19,
 *

ΙΙ1
ονΑΕsΤ. ΙΝ GΕΝΕs. cΑr. ΧLΙΧ.
καιγας του Κάν προεκρίθη ο Αζελ, και Εtenim Caino prapofitus eft Αbel,
του Ιάφεθο Σήμ δεύτερος ών' αδελφός et Iapheto antepofitus eft Sem, cum
eflet pofterior : Frater enim, in
γάς Φησιν Ιάφεθ
* Υ του μείζονος και τουr 2 Αυ ζ Χ. quit, a) Ιapbeth maiori. et Ifmaeli
Ισμαήλ ο Ισαακ, και του Ησαύ ο Ια pralatus eft lfaac, et Εfauo prala
. κωζ, και του Ρουέηνι) και Ιούδα ο Ιωσήφ, tus eft lacob : et lofephantepofitus
eft Rubeni et Iudas, et ΕphraimΜa
και του Μανασσή ο Εφραίμ, τουτοκα
- ν "- c" . Ψ 5!
na(Iae, itidem et de reliquis, qui
εντοις μετά ταύτα ευζοι τις αν και γας poftea fecutifunt. . Νam et Αaroni
του Απαρών ο Μωσης προετάχθη, και prapofitus eft Μofes, et Dauid fe
Δαβίδ ο νεώτατος ών των επlα αδελ. ptem fratribus fuis, licet omnium
ων ο μέτοι πατριάρχης Ιακώβ εδί. natu poίtremus eflet. Ceterum pa triarcha Iacob per prophetiam do
;ι αξε δια της προρυήσεως τον ταφή, την cuit fepultura caufam. Εcce enim,
τι αιτίαν δουγάς ) φηνεγώ αποθνήσκω,
Σ w Κ - Υ )
inquit, b) ego morior, et Deu, erit
έται οο «Θεός μεθ' υμών, και αποξζέ-.
και εται 1 *υobircum , ει reducet υο, in terrans
"ψ "ω

ψει υμάς εις την γην των πατέζων μatrum no/trorum. -

ημών, ΙΝΤΕR R. Ο Χ.
ΕΡΩΤ. ρί. -

Πώς ευλογήσαι λέγεται τους παίδας ο Ωuomodo Iacob dicitur βίii benedi.
κίIfo, cum nonnalli maledixerit 2
Ιακώβενίοις επαρασάμενος; 5.- Μ

-ύτε αρα εισιν, ούτε ευλογία, αλα ofirema verba patriarchae ne

προρρήσεις οι τελευταίοι του πα φue funt malediξtiones, ne
φue benediξtiones, fed prophetia.
τριάρχουλόγοι, συνάχθητε γάς φησιν, Ιnquit enim, ε) Congregamini υε
Άα )απαγγείλω ύμντί απαντήσεται annunticm υobi,, id quod fet υο
υμίν επ' ) εχάτων των ημέρων. εμνήθη bi, in extremir diebus. Comme
δε και των παρ' ενίων γεγενημένων ουκmorat etiam φuar a nonnullis erant
επειδή δίκας οι παίδες εισεπράττοντο commifla: non vt filii puniantur
των πατρικών αμαρτημάτων, αλαχή, ob fcelera paterna, fed fermonem
eftingens in formam malediξtionis
ματίζων εις αραν και ευλογίαν τους λό et benediξtionis ad communem
γους, εις κοινήν των εντευξομένων ωφέ
quorumcunque vtilitatem. Εt pri
λεπαν και τώ μεν Ρουβήν αυθάδειαν επι
ιnum Rubeni exprobrat petulan
μέμφεται και θρασύτητα, και την εις tiam, et audaciam, etin cubile pater
την πατρώαν ευνην 5) παρoινίαν' ου δή num infolentiam, Cuius rei caufa,
χάριν, ολίγους αυτού γεγενηθα τους pofteros eius perpancos fore prz
dicit. Ηoc enim fignificat guod (e-
αγιογριους προλέγει, τουτο γας δηλοί quitur, d) Τanquan dqua non firue,
τό, ως ύδωρ μη εκζέσης, αντί του μη βε, perinde ac i dixiffet, non ca,
6) πληθυνθείης εις 7) πολυγονίαν, 8) νε. lefies adprocreandum multos, Ιn
"- f, Υ. - W "ν *1-

μεσά δε και τώ Συμεων, και τώ Λευί, crepans autem Symeonem etLeui, άC

1) κα) - Ιωσήφ. Cod. et P1c. ο Ιούδας και ο Ιωσήφ. 2) έφην. Cod. et F 1 c. φη

οίν. 3) Cod. et P1 c. αναγγείλω, Sic quoφue οι ό. 4) Cod. έχάτου. Ιta
quoque in edit. complut, legitur Gen.49, Ι. 5) Cod. et P I c. παρανομίαν, - -

6) πληθυνθείης. Cod. et F 1 c. θερμανθείης. Ιta ηuogue a Sirmondo vertitur,

cάμπες. 7) Cod. πολιγορίαν. Μinus bεινε, 8) Cod. νoμέσας. Ρ Ι c. νεμέσκι,
cut notulain margine: νεμεσήσας νε! νεμεσίσας videturlegendum.
a) Gen. 19, 2ι. b) Gen.48, 2Ι. ι) Gon, 49, " 4) Gen.49, 4.
 112 Β. Τ Η Ε Ο 1) Ο R Ε Τ Ι
ac agre ferens Sichimitarum in
iuftum interiturn, deprecatur, ne τωνΣικιμιτών άδικον τον όλεθρον οδύρ
fit particeps nequitia illius, μενος, και εύχεται μηδεμιαν κοινωνία
Μa
ledicit nutem non ipfis, fed eo εις την παρανομίαν έχειν εκείνην επο
rum prauis affeStibus, irae videli ξάται μέντοι ουκ αυτοίς, αλατοίς ποι
cet et furori. Iram autern voca
νίt defiderium, φuoniam ab hoc
ξοί, αυτών πάθεσι, τη οργή, τη μήνιο
etymologiam habet ira. Νam επιθυμίαν δε την οργήν εκάλεσεν ε
φίii irateitur, defiderat vlcifai de ταύτης γας και η οργή την ετυμολογία
inimico. Εt hoc fupplicium, έχει' ορέγεται γας ο οργιζόμενος αμί
prophetia erat. Diuidam enim, ναόθα τον εχθρόν και αύτη δε ή τιμα
inquit, a) eo in Ιncob, et difjo φία πρόβύησις ήν διαμεριώ γαρ αυτούς
ninabσ eo in Ιβnal. Αtφui tri Φησιν, εν Ιακώβ και διασπερώ αυτού,
bus Leuitica propter fummum εν Ισραήλ. αλ' ή του Λευι φυλή δια
lhonorem difperfa eft, ita vt in
νnnquaque tribu effent Leuita et την άκραν διεσπάρη τιμήν, ι) ώς εκάτη
facerdotes, et ab eis fruξtum ca φυλή συνείναι Λευίτας και ιερέας, και
perent. Οui propriam fortem την παρ' αυτών ωφέλειαν καρπούθα.
non acceperunt: Ιed in φualibet ουκ έλαβον ίδιον κλήρον, αλ' εν εκάτη
"
tribu φuadam ciuitates illis at Φυλή τινές αυτοίς απενεμήθησαν πό:
tributa funt, et definitus nume.
rus cubitorun terra ante vrbes λεις, και της προασείου γης ώρισμένες
{itr. Τribus autem Syιneon for πήχεων αριθμός και η του Συμεων οι
tem diftinξtam πon habuit, (ed Φυλή, ουκ είχε κληρον κεχωρισμένον,
2,
fecundum prophetiam patriarcha: αλα κατά την του πατριάρχου πρέρ.
erat * inter alias tribus difperfa. έησιν, μεταξύ των άλων 2) διεσπάρη
Ιudac vero multas laudes perfe υλών του δε Ιούδα πολούς επαίνους
φuitur. b) Ιμda, lnudent te fin
tre, tui, Μanu, tua /uper dor. Ε, Ιούδα σε 3) ανέσειαν οι αδελ.
Jim inimicorum tuorum. Αdora Φοί σου' αι χειρες σου επί νώτου των
ίunt re filii patri, tui, Catulu, εχθρών σου προσκυνήσουσί σοι οι υίρι
Ιeoni, g/f Iuda. Εκ germine fili mί του πατρός σου σκύμνος λέοντος"Ιούδα.
α/έendi/fi, decumben dormi/fi υι εκ βλασου υιέ μου ανέζης, αναπεσών
Ιeo, et υclut carulur leonir. Ωμί, εκοιμήθης ως λέων, και ως σκύμνος, τίς
κxtitabit illum & Sed horum nul
lum ipίi Iuda conucnit, verum έγέξει αυτόν, αλά τούτων ουδέν τώ
tribui , ab illo exorta, Regia Ιούδα αςμότle,αλ'ήτη εκτούτουβλα.
enim hac erat: cum in ea pri σησάση Φυλή. βασιλική γαρ ήναύτη,
τηus Dauid regnauerit, deinde πρώτου μέν του Δαβίδ βασιλεύσαντος,
φui ex ipίο deίcenderunt. Εt
aliarum omnium tribuum erat ετα των εξ εκείνου και πασών δε των
potentiίlima. Εtenim φuando rex άλων φυλών ην δυνατωτάτη. και γας
1}auid iuffit numerari populum, ηνίκα Δαβίδ ο βασιλεύς αριθμηθήναι
φuadringenta πmillia reperit in προσέταξε τον λαόν, τετρακοσίας του
tribu Iuda, in aliis vero tribu Ιούδα χιλιάδας ευρε, των δε άλων φυ
-λων

2) ώς, Cod. et Ρ Ι c. ώ,ε Ά 2) δεσπάρη φυλών. Cod. φυλών διεσπαρμένον και τα.
Φυλών διεσπαρμένων. 3) od. αί"σασαν, ντ videtur, pro κινέσκισαν, φua eft le
είio Cod. akx, et υπέk, Gen.εn.49, 8. Ρ Ι G. ήνεταν,
") Gen.49, 7. ") Ibίd. σ. 49, 8.9.
 oy EsΤ ΙΝ aΕΝΕs cΑr. xLix. r 13'
λών εννακοσίας, και μέντοι καν τη ερή. bubus tantum nongenta. Ατφue
μω διαριθμηθέντες πλείους ώφθησαν etiam in deferto numerati plu
των άλλων φυλών, αλά το ακριβές της res inuenti funt, quam in cate
προρέήσεως την έκβασιν έλαβεν επί του ris tribubus, Verumtamen pro
phetia exaξte completa eft in Chri
δεσπότου Χρισού, δε εκ βλασου ανέτει, (to Domino: φui e germine hoα
λε, κατά τον πατριάρχην Ιακώβ, και ortus eft, fecundum patriarcham
κατά τον προφήτην Ησαίαν, εξήλθε Iacobum, et (ecundum Είaiam
« Υχο Μ > . - 1 Υ \ Υ 2/ Σ

έάβδος εκ της βίζης Ιεσσαί, καιάνθος εκ prophetam, α) Εgrcίft g/f υirga de

radice Ιelle, et fior de rndice eiu:
της βίζης ανέβη. αυτώ δε και το, αναπε 4d/tendit, Illi etiam φuadrar, guod
σων εκοιμήθη ως λέων, αρμόfle, και ως dicitur, b) Decumben, d τηrifi υ"
σκύμνος λέοντος, ώσπες γας ολέων )και leo, ετυcla catulu leoni, Quemad
καθεύδων ες φοβερός, ούτως ο δεσποτι modum enim leo etiam dormiens
terribilis eft: fic mors Domini fore
κός θάνατος φοβερός και τώ θανάτ midabilis fuit et morti et dia
και τώ διαβόλω γεγένηται, λέοντα 2)δε bolo, Leonen porro et carulank
αυτόν και σκύμνον κέκληκε λέοντος, ώς Ιconi, ipfum vocauit, tanquant
βασιλέα και βασιλέως υιον, και Θεόν regem et regis filium , et tan
και Θεού υιόν και κατά το 3) ανθρώ. φuam Deum et Dei filium. Νam
et (ecundum humanitatem ex Da
πινον γας εκ του Δαβίδ εβλάσησε, και
ως Θεός προ των αιώνων εκ του πατρός vide ortus eft, et tanquan Deus
ante fircula ex Deo patre geni
εγεννήθη και το, τίς εγερε, αυτόν, την tus eft. Ηoc autem , Ωμi, ex
άφατον αυτού δείκνυσι δύναμιν, αυτός citabit illum 2 ineftabilem eius po
4)γας εαυτόν ανέςησε, κατά την αυτού tentiam declarat. Ipfe enim (e
πgέβέηση,λύσάιετον ναόντούτον, 5)και fufcitauit , (ecundum pradiξtiσ
ηem fuam, ε) Sluite templutn boc,
εν τςισιν ημεςας εγεξω αυτόν προαγο. et in tribu, diebu, excitnbo illud.
ζευε και της επιφανείας αυτου τονκα, Ρrachuntiat etiam tempus aduen
ή ξον ουκ εκλείψει άρχων εξ Ιούδα, και tus illius: a) Νon deficiet prin
ηγουμενος εκ των μηζων αυτου, έως αν cept ex Iuda, et dax de fimora
έλθη 6)ώ απόκειται, και αυτός προσδο eia , denec υeniat cai repg/ituni
κία εθνών, τούτο της του Κυρίου παρου, g/t : et ip/e eff exfpcξtatio gen
τian. Ηoc aduentus Domini in
σίας σημείον σαφέσατον, εξέλιπον γας
dicium eft clariίlimum. Νam vt
των Ιουδαίων ουχ οι βασιλείς μόνον,αλ prophetia finis oftenderetur, de
λά και οι αρχιερείς, και οι προφήται, feccrunt non antum ludaoruni
ώσε δειχθήναι το της προρρήσεως τέλος. reges, fed principes (accrdρtum, et
του γαρ σωτήρος ημών τίκτεθαμέλον prophetae Siquidem cum Salud
τος, αλόφυλοι αυτών εκράτησαν βασι τoris nofiri natiuitas appropinqua
λείς, ίνα ο αιώνιος δειχθή βασιλεύς, ή ret, exteri reges imperabant illis, ντ
acternus rex declararetur, ηui erat
των εθνών προσδοκία, κατά την δοθείσαν gentium exfpeξtatio, fecundum pro
παρα του Θεού των όλων τοις πατριάς miffionem ab oιnnium Deo patriar
chis

ι) και Deeft. 2) δί. Cod. et και i c. γάρ. 3) Cod. et και το ανθρώπειον. 4)γάρι
Cod. καί. .) και Cod. et Prc. καγώ. 6) 3. Cod. et τι c. ό. Ιta quoφue pag.fequ,
α) Εf. 11, 1. b) Gen, 49, 9. ε) Ιoan. 2, 19. d) Gςn, 49, 1ο,
Β. Τheod. Τom, Λ. Η -
 1 Ι4 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
chis fattam. Εtenim Deus omni χαις επαγγελίαν ι) και γας και το
υn promi(erat Αbrahamo, ΙΙaa Αβραάμ, και το Ισαάκ, κατώ Ιακας
Ο C - \ -

co, et Iacobo, in femine ipforum υπέχετο ο τών όλων Θεός, εν τώ σπέρ.

(e benediξturum omnibus genti ματι αυτών ευλογήσειν πάντα τα έθνη
bus terra, Quod ethoc loco Ρatri της γης, τούτο και ενταύθα παρεδήλα.
archa Iacobus benedicens Iudac σε τον Ιούδαν ευλογών ο Ιακώβ ο πα.
4
patefecit. Νon djiciet' enim, in. τριάρχης 2)ουκ εκλείψει γάρφησινάς,
φuit, a) princep, ex Iuda, et dux χωνέξ Ιούδα, και ηγούμενος εκ των μr.
de fimore eiu , donec τεniat cui gών αυτού, έως αν έλθη. ώ απόκειται
νεφοβιum g/t: et ip/e e/t ex/bείia και αυτός προσδοκία εθνών, είταδεικνυ,
τio gentium Deinde demonίtrans τον εξ εθνών και Ιουδαίων συσάνταλα.
populum ex gentibus et Iudais ον, δεσμεύων προς άμπελον 3) τον όνον
compofitum , Αlligan, , inguit, αυτού, και τη έλικι της αμπέλου τον
ad τitem pullum /uum , et pam
πωλον της όνου αυτού, ότι δε άμπελος
pino viti, φullum 4/ina/ia, Quod
autem Iffael dicatur vitis,- omnes ο Ισραήλ ωνομάζετο, άπαντες οι πες
propheta docent. Εtenim Dauid φήται διδάσκουσι. και γας Δαβίδ φηση,
diκίt, b) Wineam εν Αegypto trans άμπελoν εξΑιγύπloυ μετήρας, και τα
τuli/ii, et cetera. Εt Εtaias, ε) Κi. εξής, και ο Ησαίας, αμπελών εγενήθη
πει fiίia e/i diladio in cornu, in τώήγαπημένωένκέρατι,4)εν τόπω πί,
Ιoco pingui, Εt per Ιeremiam di νι και δια του Ιερεμίου ότών όλωνέφη
κίt omnium Deus, d) Εgo auten Θεός εγώ δεέφύτευσά σε άμπελονκας.
ρlantaui te υinean, frugiforam, το. πoφόρον, πάσαν αληθινήν και δια του
τam υeram. et per Μofen, e) De νομοθέτου εκ γας αμπέλου Σοδόμων ή
υinen Sodomorum υinea eorum. άμπελος αυτών και ο Κύριος εν τοις ιε.
Εt
ΙDominus in facris Εuangeliis, f) ροίς ευαγγελίοις άνθρωπός τις έφύτευ,
Ηomo ηuidan plantauit υineam, σεν αμπελώνα, και εξέδοτο αυτόν γεωρ.
et locauit illau agricoli, et per γοίς, και απεδήμησεν πωλον δε τον εξ
«gre profείiu, g/f, Pullum au εθνών ονομάζει λαόν, ως αδάμασον όντα,
tem appellat populum gentijem, καπωλοδάμνην ουκ εχηκότα, τούτο γας
tanguam indomitum, et rettore καιοΚύριος ήίξατο τοίς αποτολoιεπgoσ.
carentem. Ηoc enim etiam Do
πminus obfcure dixit, praccipiens τεταχως, εις την κατέναντι κωμην
Αpoftolis, g) υ: abirent in vicum απελθέν, και λύσαι την όνον την δεοε.
e regione /tium, et /oltιerent αβ, μένην, και τον ταύτης πώλον, εφ' όν φη.
πam alligatam, et pullum εiu, βι σιν ουδείς ανθρώπων εκάθισεν, ούτεγας
per quem nullu, bominum /edit.
Νeque enim patriarcha, neque le πατριάρχης, ούτε νομοθέτης, ούτε προ
gislator, neque propheta, 1olicitus φήτης, της των εθνών εφρόντισε σωτη
fuit de falute gentium. Αt diuini φίας, οι δε θείοι απόσoλοι προσταχθέν
Αpoftoli, iuίlib) docere gentes, et τες μαθητεύσαι πάντα τα έθνη, και
βαπli
1) και γαρ και τώ, Cod. και γαρ εν τω Fτα, και γαρ τώ. 2) ουκ - άρχων. Def:
in Cod. 3) την όνον Cod. τον πωλον. Ιta guoque s 1 R Μ ο Ν D vs infra in hac
ipfaScξtione pag. fequ.legit. 4) εν τόπω. Cod. εν όρει. r I c. εν έλαίω.
") Gen.49, 11. Β) Ρί: 79.8... ι) Εί: 5, Ι. d)ler. 2, 21. ε)Deut, 32, 32, f) Luc.2ο, 9.
έ) Μarc, ιτ, 2. Η) Μatth, 28, 19, -
 ΟVΑΕSΤ. ΙΝ GΕΝΕS. CΑΡ. ΧLΙΧ. ΙΙ 5
βαπlίσαι εις το όνομα του πατρός, και baptizare in nomine Ρatris, et
του υιού, και του αγίου πνεύματος, έλυ. Filii, et Spiritus fanξti, foluerunt
σαν μεν την όνον, τουτέσι των ανθρώπων afinam, hoc eft, humanam na.
την φύσιν, την δεδεμένην ταις της αμαρ. turam , vinξtam catenis peccati:
τίας σειράς έλυσαν δε και τον πωλού, foluerunt etiam pullum, nempe
τον εκ ταύτης βεβλασηκότα λαόν, και Ρopulum ex illa natum: et impo.
επιθέντες αυτώ τα ιμάτια τα εαυτών, nentes illiνeftimenta fua, hoc efi,
τουτέσι την χάριν ής έτυχον όσοι γας gratiam quam erant confecuti,
εις Χρισον εξαπlίθησαν, Χρισον ενεού. Ωuicumque enim in Ch, fo lapti.
σαντο και ευήνιον απέφηναν τον αδά, 2ati /unt, Chriftum indnerun», η)
μασον πωλον, και επεκάθισαν αυτό τον manluetum reddiderunt pullum
δεσπότην, και προσέδησαν αυτόν τηαμ, antea indomitum, et fuper eum
(edere fecerunt Dominum, et al.
πέλω, τουτέσιν εαυτοίς, εξ Ιουδαίων γα ligauerunt eum viti, hoc eft fibί
οι απότολοι και ου μόνον αυτοί, αλά iptis. Εx Iudais enim elant Αpo
και οι εβδομήκοντα μαθηταί, και οι τgi. Itoli. Νec illi tantum, fed et
χίλιοι, ούς 1) κατα ταυτον εσαγηνευσε feptuaginta difcipuli, et ter mil.
των αποσόλων ο πρώτος, και οι πεντα le, φuos vno codemque tempo.
κιχίλιοι,και αι πολα μυριάδες, περί ών re piίcatus eft primus Αpoftoιο
ο τρισμακάριος Ιάκωβος τώ θειοτάτω rum, et quinφuies milie, et mul.
διελέχθη Παύλω, ου μόνον τοίνυν τοις ta myriades, de φuibus Iacobus
ter beatus cum Paulo diuinifή.
αποτόλοις συνήφθησανoι πεπισευκότες,
mo loΨuitur. Νοn tantum igi
αλλά και τοίς των αποτόλων μαθηταίς tur ΑΡoftoiis adhaferunt qui cre
κα τούτο προορών ο πατριάρχης έφη' Φiderunt, Ιed et Αpoftοίοϊum di
εσμεύων προς άμπελο ) τον πωλον Ιcipulis Quod prauidens patri
αυτού, και τη έλικι, της αμπέλου τον archa dixit,b) Αlligan, ad item,
πώλον της όνου αυτού, είτα και το πα εξ Ρampino υiti, pullum dβna /tια.
Deinceμs quoφue pradicit patho.
θος προλέγει' πλυνεί εν είνω την σολην nen, ε) Lauabit in υjno /folmη,
αυτού, και εν αίματι σαφυλής την πε: /umm, et in Janguine υua amidiuήι
ριβολήν αυτου, 3) χαροποιοί οξέφθαλμοι Jiium. Gratioβ oculi eia /uφεν
αυτού από οίνου, λευκοί οι οδόντες υίημη, ει candidi dente, εiu, ηun
αυτού ή γάλα και το μεν σώμα αυτού ftolan β Ιnc. Εt corpus φuidern είus
appellat, fanguinem vero
σολήν ονομάζει, το δε αίμα οίνον επειδή νίnum: quandoquidem Inyfticum
και τον μιεικόν οίνοι, αιμα κέκληκενο δε, "etian vinum fanguinem vocauit *
σπότης, ακούομεν δε και του ευαγγελι Dominus. Sed, et Ioannem Εu
σου Ιωάννου διδάσκοντος, ως του 5ρατιώ. angeliftan audimus docentem,
του νύξαντος αυτού την πλευραν εξήλ cum miles latus ipfius (aucias
Ιet, fanguinem et aquam exiis
θεν αιμα και ύδωρ ουτοι δε οι κρουνοί διά Ιe. Ηi vero fontes per corpus
του σώμαίος κατερρύησαν, δια τούτο φη, effufi funt. Ιdcirco dixit Ρa
σινό παιξιάρχης, πλυνείεν οίνωΊην σολήν triarcha,
Η 2
Lauabit in υino /folin
Jiam.

1) Cod. et Pι c. κατ' αυτόν. 2) τον πωλον. Ηoc loco Cod. et Prc, habent την
Α/
ζ yζy, 3) χαροποιοί - τολήν αυτού. ΙDefunt.
") Gal.3, 27. 5) Gen, 49, Π. ε) Ib. c.49, υ. 12.
 1 Ι6 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ 1.

Juam. Ρο(tea demonίtrat lati αυτού. είται)δείκνυσι την από του πά.
tiam ex pafhone procedentem. θους γενησομένην ευφροσύνην χαροποι
Οculi eiu gratioβ /upεν υίnum. οι οι οφθαλμοί αυτού από οίνου' ευφζο.
siquidem paffio falutaris, latitia σύνη γας της οικουμένης, το σωτήριον
εft totius orbis. Οuod autem
paΊionem fic appellauerit, τείtis πάθος, ότι δε ούτω το πάθος εκάλεσε,
είi iple Dominus dicens, α) Pa Ε
αυτός ο Κύριος λέγων πάτερ,
τεν, β pollibile gt, traurea: α πιε ει δυνατόν, παρελθέτω το ποτήριον τού.
εμlix ijie Ιtidem et filiis Ζebε. το απ' εμού. ούτω και τους υιούς έφη Ζε.
dai dixit,ί) Ρorg/fi, bibere cali, ξεδαίου δύναθε πιέντο ποτήριον ο εγώ
com , ημεn ego bibituru, Jum '
Gratia igitur illa oculorum lati, μέλω 2) πιεν, το τοίνυν χαροποιόν τώ
tiam, qua fecuta eft Ρaftionem οφθαλμών την μετα το πάθος ευφρς
et refurrectionem, indicat. Νam σύνην δηλοί. μετά γας το πάθος και
poft pallionem et refurcξtionèm την ανάπασιν, εις πάσαν απε=αλησαν
πmi(ii funtin vniuerfum orbem diίcί,
puli,falutemafferentes credentibus. την οικουμένηνοί μαθητα, την σωτηρία,
iboξίrina vero decorem atquefplen προσφέροντες τοις πισεύουσι της δέ γε
dorem candidiffimis dentibus com -
διδασκαλίας το
Α' ιδι διειδές, και το διαφανές,
") 2 Α' - ι

parauit: Candidi enim, inquit, den λευκοτάτοις όδουσιν απείκασεν 'λευκοί

τε, eiu, plurquanlnc. Ητς νηίuerfa γάρφησιν οι οδόντες αυτού ή γάλα, τι,
patriarcha pradixit, dam Iuda: σαύτα προείρηκεν ο πατριάρχης ευλο,
henediceret. Η ΑdhacΖabuloniha
bitationen praedixit maritimam. γών
είπε
τον Ιούδαν του δέΖαβουλών )πς",
την παράλιον οίκησιν του δε Ισσά,
ΙΩacharo autern agriculturam. Γe
Dan, φuorumdam σpinione, pra χας την γηπονίαν του δε Δάν, κατά
dixit gua gefta funt a Simfone. μέντινας, τα υπό του Σαμψών γεγενη.
Εκ hac enim erat tribu, et con μένα εκ ταύτης γαρ ήν της Φυλής
numeratus eft inter iudices. Εt
proptereadicit, ε) Dan iudicabit po,
συνηgίθμητα δε και τοίς κριταίς και
pulum /uum, tanqμάm υπα ια τούτόφησιν, Δάν κρινεί τον εαυτού
ενibur
in Ιβnal. Νonnulli vero dicunt λαόν,ώσει και μία φυλή εν Ισραήλ, ενκ,
pradixi(Ιe, φua pertinent ad Lai, δέ φασι, τα κατα την Λάισαν την νύ
fam, modo Paneada vocatam. Πανεάδα καλουμένην προαγcζεύσαι
Κepente enim φuidam erumpen,
tes ex hac tribu vrbem hanc ag, εξαπίνης γάς τινες από ταύτης ορμώ.
grelli, vi ceperunt, et inhabita, μενοι της φυλής ταύτη προσβαλόντε,
τunt, et fuan illi denominatio τη πόλει, άλον τε κατακράτος, καιώκκ.
nem indiderunt: vocarunt enim σαν, και την οικείαν αύτή προσηγορία,
Dan. a) Εgo vero arbitror, fpi, 4)επέθηκαν Δάν γας αυτήν εκάλεσαν.
τitum diuinum , cum Ρer Ρa
triarcham vaticinatus είIet, qua
εγώ δε ομαι, το θείον πνεύμα τα κατα
fρεξtabant ad Saluatorem πο τον σωτήρα τον ημέτερον δια του πατς,
firum, hac prophetia locutum άρχoυ πρoθεσπίσαν, και τα κατα τον
etiam είΪe, de Αntichrifto. Νam αντίχρισον δια ταύτης ειπείν της προς
illi valde conueniunt qua (cri, βήσεως. σφόδρα δε αυτώ και τα γε.
Υζαμί

Υ ι) Cod. et τις διικνύε, 2) πιώ. Cod. πίνεν. Sic φuoque legitur apud Μatth.
l. c. 3) Cod. et F 1 c. προείρηκε. 4) Cod. et P τς, ετέθεσαν.
a) Μatth, 26, 39, 5) Μatth, 2ο, 22.ε) Gen.49, ιό, d) ludio, 18, 27, 29. -
 ΟVΑΕSΤ ΙΝ GΕΝΕs. Ο ΑΡ. ΧLΙΧ. 1 17
« Α' Αυ Α'

γραμμένα Δάν γας φησ κρι, pta funt. Dan εnim, inquit, in.
αρμόflet.
νεί τον εαυτού λαον, ώσει και μία φυλή dicabit populum βιum , βιut et
εν Ισραήλ. ώσπες γάρφησιν εκ της του υna tribu, in Ιβηέl, Quemad
modum enim, ait,
Ιούδα Φυλής ο σωτης και κύριος ημών dominus faluator et
nofter ortus e tribu lu
βλασήσας )διασώσει την οικουμένην, ού.
τως εκ της του Δάν φυλής όφις ολέ, da, faluaturus eft orbem: ita (er
θςιος εξελεύσεται τούτο γας λέγει, και pens perniciofus egredietur ex
tribu Dan. Ηος enim dicit, σ)
γενηθήτω Δάν όφις εφ' οδού, εγκαθή Είπι Dan /arpen, in tia, /έdenε
μενος επί τρίζου, δάκνων πjέρνανίππου, in /amita, morden, calcaneum εqui.
και πεσότα ο ίππεύς 2) εις τα οπίσω, Εt cadet eque, retror/km , εχβε
την σωτηρίαν περιμένων Κυρίου, επειδή άan, /alutem Domini. Οb id
γας απάτας παντοδαπά, κεχρημένος, enim φuod omnimodis circum
στειράται τους φενακιζομένους αγρεύειν ventionibus vtens conatur prada
εις όλεθρον, όφει τινί αυτόν απεικάζει ri deceptos in exitium, affimilat
σπαρά τινα τρίβον φωλεύοντι, και τοις ipίum ferpenti cuidam iuxta (e-
παζιούσι λυμαινομένω' ίππον δε δίμαι mitan latenti, et transeuntes in- ,
καλείν αυτόν το σώμα, επιβάτην δε την ficienti. " Puto autem illum vo. «
ψυχήν το δε εις τουπίσω πεσείν, του- care corpus εquum, feforem ve.
τέσιν ύπhoν κείθα, τον θάνατον παρα- το animam Retrorfum vero ca.
δηλοί τοιούτο γαρ των τεθνεώτων το dere, hoc eft, fupinum iacere,
9ζήμα, δια δε της σίlέρνης την απάτην denotat mortem.. folet enim effe
ηνίξατο. επειδή γας τους μεν 3)εξαπα-. eiusmodi morientium figura. Per
calcaneurn autem dolum innuit.
τά, τοις δε παγχαλέπας επιφέρει κο Εx eo enim, φuod quosdam de
*, Ψ. "υ Γ. \ -.» "

λάσεις, δια του ίππου το σώμα δεδήλω cipit, alios vehementer aftligit,
τ Α ν Ρ

κεν, ου δακνομένου και o per equum corpus indicauit, φιιο Ε C - -- -

θάνατος γίνεται, τους τηςΑ' ελπίδος

« .
τοίς morfu affeξto et labefattato fta ν - - - -

υπομένουσι κομίζων καρπούς καρπός δε ξtum

"ν Α
im ποι.
».
Ιεquitur,4ug
adfert fpei: fru.
exfpettantibus * cuν Ο κ.

της τ-
τοιαύτης ελπίδος ή σωτηρία πgo. ius fpei fruξtus eft falus. Pra
ν. -, W V και y
- - . -

λέγει και τω Γαδτας """"""""" ηuntiat etiam Gado futuras ab

παζα των λησζικων εφόγων
"- Α.
επιβουλάς, incurfionibus latronum infidias.
- -- - -

τούτο γαρ λέγει, πειρατήριον πειρατεύ- Ηoc enim dicit, b) Piratnrum tur
σε αυτόν. Υ ν , -
προαγορεύει ε και την έσο-
, ν /
ma pradabittιr ip/ium. • Σ.
Ρradicit - -

μένην αυτού νίκην. και αυτός γάρ Φησι """" : futurain ipfius vitto
/ y W. \ Α' ε"... riam. Ει ήρ/e cnim, inquit, pra
παρατευσει αυτον 4) κατα πόδας """" diίituν
7"ά)9' δεκα του Ασηρ την σιτοφόρον χώ-
frugiferanregionem Αfer pradicit,
Ά μεία. ξ ήί, - Εί

ξαν και του Νεφθαλείμ την εις πλή, οι Νephthalim in multitudinemau

θος επίδοσιν τούτο γαρ έφη, σέλεχος gendum.
Η 3
Ηocenindixit, ε) Κirgul,
έΆιγγΑ

1) Cod. et P : c. διασώζει. 2) εις τα οπίσω.Def in Cod. r 1 cν s legit εί, τα οπί.

θια. 3) Cod. et Fτς, απατά. . 4) κατά πόδας. Secundum vertionem των ό,
φui verum fenίum non affecuti funt. Βpy enum h. 1. idcm είt quod tan
aem. -

a) Gen.49, 7. 5) Ιb. c.49, 19. . ε) Ib. c. 49, 2κ

 ττ8 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι
run refήlutum augen, in procrcandi
νarion υcηu/faren. Poftea, cum ανεμένον επιδίδους εν τω γεννήματ κάλ,
oftendiίlet inuidiam in lofephum, λες ότατου Ιωσήφ τον φθόνον και τας
et varias infidias, prοuidentiam παντοδαπας επιδείξας επιβουλας, την
diuinan laudat, per quan ad θείανυμνά κηδεμονίαν, δι' ης τας πεπο
vertarios vicit, Cont rita /unt
cuin, inquit, a) cum potentia ip/o- λεμηκ
μετά
ότας νενίκηκε, συνετρίβη γάς Φησι
κράτους τα τόξα αυτών, και εξε
run itcula, κr diffoluti /unt ner
υi brachiorum et manuum ip/o- λύθη νεύρα βραχιόνων χειζών αυτών
run, φer manum potenti, Iacobί. δια χείρα ι) δυνατού Ιακώβ. εκείθεν ο
Ιline ε/t, ηui corrοborauit te Ιβ κατχύσας 2) Ισραήλ παρά Θεού του
rmel, a Deo patrir tui. Εr au πατρός σου, και εξοήθησέ σοι ο Θεός ο
κiliatus g/f tibi Deu, meur, et ευλόγησε σε ευλογίαν ουρανού
benedivit tibi benediξtione cali de εμός, και
/up, r, οι ίκmediξtione terra omnia
άνωθεν , και ευλογίαν γής εχούσης πάν
Ρroducentis, Propter benediξtionen, τα ένεκεν ευλογίας μαθώνκα μήτρας,
τberun et υreri, er benediξtionen ευλογίας πατρός σου, και μητρός σου,
patri, tui et marri, tur, praunlu/ti 3) υπερίχυσας υπες ευλογίας ορέων μονί.
/upra benediξtioπon montium /tabi. μων, και 4) επιθυμίας θινών 5) αιωνίων,
liumι, ει βιρνa de/iderium collium έσονται επί κεφαλής Ιωσήφ, και επικο
«ternorum, Εrunt in capite Ι/aphi
et in vertice.fratrum, ηuorum dux ης ών ηγήσατο αδελφών διά πάντων
filit. Per hac omnia Deum fuum Ε ύμνησε τον οικείον Θεόν, δς και
extulit, φui illum fuperiorem de αυτόν κεάfloναίου πεπολεμηκέτος απέ
clarauit fratre illi bellum inferen -4

te: et inexpugnabilem filium de φηνεν αδελφού, και το υιοι αμαχων

monίtrauit, tot fiatrum infidiis έδειξεν παρά τοσούτων αδελφών επιζου,
oppugnatum. Ηanc, ait, pro λευθέντα ταύτης δε φησί της κηδεμο
videntiam confecurus es, recipί. νίας τετύχηκας, της εις τους γεγεννη
<ns mercedern obfequii tui erga κότας θεραπείας μιώθον κομισάμενος,
parentes. Ηoc enim dicit, Ρro
pter bencdiξtionen υberum et υπε τούτο γας λέγει, έεκεν ευλογίας μα
τι , benediétionen patri, tui et ων και μητρας, ευλογίας πατρος σου
1narri, tuat. Studiofus enim erat καιμητζος σου γηροκομοεγας σπουδα.
κurator fene&tutis paternac. 3Ε ος εγεγονα του πατέος, τα δεείς αυτον
autem patri fatta funt, illi ma γεγενημενα κοινα αυτου τε και της μη
trique communia dixit. Είus τρός, όνα. φησίν, 6) της γας αυτής αν
«lem enim et ipfa obfequii fru κακείνη της κηδεμονίας απήλαυσεν, ει
ξtum confecuta effet , ti non e
vita decefliffet. Τandem preca μη
θάτloν 7) υπεξήλθε τον βίον, είτα
tur illi fplendorem et claritatem, έπεύχ εται αυτώ περιφάνειαν, ώσε γε
wt ipfe fit apud omnes illuίtris. νέθαι αυτόν παρά πάσιν επίσημον,
- - υπες
α) δυνατού Cod. et F 1 c. δυνάσου, φua eft le&tio Cod. alex, et υntiς, 2) κατι
χύσας. Οod, et F1 c. addunt σε Ιta quoque in Cod. alex,
Ο"CCS,
Ηac eft le&tio ΜS. oxon. νε πηonet Ι Α Μ a. a o s ad hunc 3) υπερ Vετ
locum %υ-
fonis των ό, Communis le&io eft, υπερίχυσεν. 4) επιθυμίας. Recepta le
έtio Gen.49,2β. eft, επ' ευλογίαις. 5) αιωνίων, Ιta φuoque leg, in edit. alaina
et complut, Communis lcξtio eft αεννάων,
6) της - άν, Cod. et F 1 c. ταύ
της γαρ άν, Vtroque loco deeft κάκείνη. 7) Cod, et rιc, εξήλθεν,
") Gen, 49, 24 - 26.
 Α

oyΑΕsΤ ΙΝ GΕΝΕs. CΑΡ. ΧLΙΧ. * 1 Ι9

υπερίχυσας γάς φησιν υπες εύλογίας Ρracunlebi, enim, inquit, /upra έe

mediξtionem montium /tabilium, εε.
οςέων μονίμων, και επιθυμίας θινών αί: /iιφνa de/iderium collium aternorum.
ωνίων, έσονται επί κεφαλής Ιωσήφ, και
επι κορυφής ών ηγήσατο αδελφών. 7"ΟιJς'
Εrunt in capite Ιο/epbi et in υcrtice
frntrum, ηuorum dux fuit, Quod.
δή θήνας ο Ακύλας βουνούς ήρμήνευσεν. autem dicimus θήνας, id * Αquila"
επειδή τοίνυν πόρβωθεν ορώνται και οι interpretatus eft βουνούς. Εt quia
βουνοί, και τα όρη, τούτοις παραπλη colles et montes procul videntur,
horum inftar precatur ipίum Iofe
σίως εύχεται γνώριμον αυτόν γενέθα, phum innote(cere, et fupra omnes
και πάντων περιφανέσατον, τον δε Βεν, conίpicuum effe, Vocauit autem
ιαμίν λύκoν άρπαγα κέκληκε, δια το Βeniaminem lupum rapacem, pro
συμβεβηκός πάθος τη τούτου φυλή διο pter illum cafam qui accidit eius
επήγαγε το πρωινόν έδεται, και εις το tribui Quare fubiunxit, a) Μane
τomedct, ct υg/pere diuidet cibum.
εσπέςας διαδώσει τροφήν εν γαρτηπρώ, Νam in primo et fecundo confliξtu
τη και τη δευτέρα συμπλοκή νείκηκό, φuί νίcerant, poftea prorfus perie
7"ες, ύσεζόν άρδην απωλοντο, πλην ολί. runt, exceptis φuibusdam admo

γων τινων αγαν Ά ους οι νε. dum pautis, φuosviξtores miferati,

νικηκοτες οικτειξαντες, βουναι μεν αυτοις dare quidem illis vxores propter
iusίurandum verebantur, fed alia
γυναίκας διατον όρκον υπεύδοντο, ετέρως ratione praparaueruntillis nuptias.
δε αυτούς τον γάμον έμηχανήσαντο. εδέ Sciendum eft autem, nonnullos
ναι δε χρή, ώς τινες εις τον θεσπέσιον hanc prophetiam diuino Paulo
ΠαύλονΊήνδεΊην πρόρρησινέλκυσαν λύ aptaffe : qui inftar lupi vaftabat
ΖCU χας δίκην έλυμαίνετο την εκκλησίαν Εcclefiam , ingrediens domos ;
κατα τους οίκους εισπορευόμενος' ύςερον poftea vero fpiritualem cibum or
bitradidit, Cum hacc Iacobus di
δε την πνευματικήντροφήν τη οικουμένη xi(Ιet et propriam mortem indi
διέδωκε ταύτα του Ιακώβειρήκότος, και caflet, (criptor fubiccit, b) Εt ex
την οικείαν τελευτην μεμηνυκότος, ο συγ rollen, pedes /uper cubile, defé
γραφεύς έφη, και εξάρας τους πόδας cit : επ αφροβϊκε «(t ad populum
επί την κλίνην εξέλιπε, και προσετέθη /uum: his nempe verbis'infinuans
fpen returreStionis, Si enimhomi
προς τον λαόν αυτού, δια δε τούτων των τιes prorfus interirent, et non trans
λόγων ηνίξατο την ελπίδα της ανασά irentadaliam vitam, minime dixis
σεως, ε, γαρ παντάπασι διεφθείροντο, fet, Αppo/itu, g/f adpopulum /iium.
και μη εις έτερον μετέβαινον βίον,ουκαν Ηoc autem ipfum Deus etiam vni
είπε, προσετέθη προς τον λαόν αυτού, verforum dixit Αbrahamo, c) Τα
auten ibir ad patre, tuo, in pace
τούτο δε και προς τον Αβραάμ αυτός ο ημtritu, in /επεξtute bona. Ηine
των όλωνΘεός έφη, συ δε απελεύση προς pouro et Dominus reprehendit
τους πατέρας σου εν ειρήνη τραφείς εν Sadducacorun incredulitatem, di
γήge καλώ εντεύθενδέκαι ο Κύριος την cens, d) Ομod nutem rg/urgant
των Σαδδουκαίωναπισίανδιήλεγξεν,ερη mortui, non legi/fi,, Εgo Deu,
κώς ότι δε εγείρονται οι νεκροί, ουκ ανέ. Αbrahami, et Deu, Ι/inci, ct Deu,
Ιacobi? Deu, non g/t Deu, mortuo
γνωτε,εγώ ο Θεός Αβραάμ, και ι)ο Θεός rum, /id viuentium.
Ισαακ,και ο Θεός Ιακώβ, ουκέτιν ο Θεός
θεός νεκρών, αλά ζώντων. 2)
ν "ν Α
Η 4 -

Ε ΙΣ

ι) ο Θεός, Ηoc loco et ante Ιακώβ, defid, in Cod. et apud και τον Μ. 2) αλά
ζώντων. Cod. et P ! α. addunt, αυτό ή δόξα εί, τους αιώνας, αμήν.
α) Gen.49, 27 b) Gen. 49, 33. ε) Gen. 15, 15. d) Μatth, 22, 31, 32.
 Σ 3ο
Ε. ΤΗΕ o Do R ΕΤ1
Ε Ι Σ Τ Η Ν Ε Ξ ο Δ ο Ν.
Ι Ν Ε Χ Ο D V Μ.
Ε

ΙΝΤΕRR. Ι.
ΕΡΩ Τ. α'.
μomodo intelligendum e/t βud,
Είjuβ fhέti /unt 2 a) Πώς νοητέον το, χυδαίοι εγένοντο;
on contumeliofe hoc po υχώς τινες νενοήκασιν ύβρισικώς
fuίτ, νt guidam putarunt:
fed numerofam multitu αυτό τέθεικεν, αλά το πλή.
dinen declarauit. Sic θος δεδήλωκεν, ούτως γάς φη.
enim, inquit, creuerunt, vt per σιν ηυξήθησαν, ώς κατα πά,
vniuerfam illam terram fparfieffent. σης εκείνης εκχεθήνα της γης, ούτω και
Sic etiam Αquila interpretatus eft. οι περί τον Ακύλαν ι)ήρμήνευσαν, τούτο
* Quod et per * fubfequentia innui, δε και τα εξής δηλοί επλήθυνε γάς φη
tur: Μultiplicabar enim, inquit, k)
ip/b, τοννη. Εt paulo poft, Ωμanto σινήγή αυτούς και μετ' ολίγα καθέ.
aero magi, eos humiliabant, tanto τι δε αυτους εταπείνουν, τοσούτον πλεί.
φlure, na/Cebantur, et inuak/icbant ους εγίνοντο, και χυον σφόδρα, 2) σφό,
2 ille, value, δρα, -

ΙΝΤΕRR. ΙΙ. ΕΡΩΤ. β.

Ωaid cft boς, Ωμonian ot/tetricc,
metuebnnt Dέun, fέcerunt
\ βbi domo, 2 ε)
Ο" Pharao pracepiffet obίte
tricibus perdere matculos, il
1:ε, ηuia Deum reuerebautur, le
gi de interficiendis puεris obfequi
noluerunt. Ηac de caufa Deus il
las remunerans, copiam bonorum τας αμειβόμενος, αφθονίαν αυταίς αγα
εis largitus eft,
Τι εσιν, επειδή εφοβούντο αίμαία τον
Θεόν, 3) εποίησαν εαυταίς οικίας;
Τώ Φαραώ κελεύσαντος διαφθείρειν
τα άρρενα, εκείναι δι' ευλάβειαν
υπουργήσαι τώ της παιδοκτονίας ουκ
ήνέχοντo νόμω ουδή χάριν ο Θεός αυ
θών εδωρήσατο, -

ΙΝΤΕRR. ΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. γ.
Κnd /tiebat filia Pharaonis, pue Πόθεν έγνω θυγάτηρ του Φαραώ, ότι
ralum cίfo Ηebraum12 ή
Ε" circumcitione cognouit iί, Εβραίον ήν το παιδίον;
lud. Vnde confiat, quod Αe, Η περιτομή τούτο δεδήλωκεν, εντεύθεν
Εyptii temporibus illis nondum δήλον, ως Αιγύθlιοι 4)κατ' εκείνον
τircumcidebantur : poftea vero ούπω περιετέμνοντοτόν καιςόν ύσεςον δε
Τους

1) Αquila et Τheodorio vβ funt verbo εξήρπoσαν, aut, vt legere mallem, εξήρπι

σαν, μroreptarunt, ίcu, more reptilium multiplicati funt, Sic quoque Syn
πmacbu vertit εξήρψαν, eadem vfus Μetaphora. Αliam autcm explicationem
dedit Procopius, cuius Scholion ad h. 1. attulit Μ ο ΝτF. 1. c. Τ. Ι. Ρ. 58.
2) σφόδρα, Αbεft po(tremo loco, 3) εποίησαν εαυταίς. Secundum communem
των ό, Αηu. et Symm. lediοικειη. Reξtius vero a Τheodot. exprimitur εποίησεν
«υταί5. 4) κατ' - καιρόν, Cod, et ri e, κατ' εκείνον τον καιρόν ου περιετέκνοντο.
α) Εκοd. 1, 7, F) Ib, C, 1, 14, ς) lt. c. 1, 2,
 και ν

oyΑΕsΤ. ΙΝ ΕΧοD. Ο ΑΡ. ΙΙ. ΙΙΙ. αατ

Ηebraeos imitati circumcifionis le
τους Εβραίους ζηλώσαντες τον της πε: gem amplexi ίunt. Vnde et Deus
ριτομής ήσπάσαντο νόμον, όθεν και δια απmnium per Ιeremiam ait: a) Κi
Ιερεμίου o των όλων έφη Θεός επισκέ Jίtabo Jiφer omne, circunic/o: in
ψομαι επί πάντας περιτετμημένους praputio βιο, /uper Αegyptum, et
ακροξυξίας αυτών, επ'Αίγυπloν, και επί Juper filior Εdom, et qua fequun
τους υιούς Εδωμ, και τα εξής, tl11',

ΕΡΩΤ. δ'. ΙΝΤΕRR. Ιν.

Διατί αλόφυλον γυναίκα έγημεν ο Ωuamobνem Μο/ε, υκorcm alienί
1) Μωσης; genam duxit 2
Τύπις ήν του δεσπότου Χριςού, ος εξ Τyp", eratChrifti Domini: qui,
ex Iudais (ecundum
Ιουδαίων κατά σάρκα βεβλαση carnemcumnatus eflet , Εcclefian
κώς, την εξ εθνών εκκλησίαν νύμφην gentium appellauit fponfam ίuam.
εαυτού προσηγόρευσεν,
ε'. ΙΝΤΕRR, V.
ΕΡΩΤ.
Τινες φασίν άγγελον οφθήναι τώ Μω Ωuidam forunt, angelum apparuiίf.
Μοβ in rubυ.
2 / σή έν 2) το βάτω, ΡΑΑ. "
Η": loci leξtio declarat, φuis
ανάγνωσις του χωρίου τον οφθέντα
δηλοί ώφθη γάρ φησιν αυτώ άγ fit φui vifus eft. Αpparuit
enim, inquit, b) ipβ Αngelu, Do
γελος Κυρίου εν Φλογί πυρός 3) εκ του mini. in finuma igni e rubo. Εt
βάτου και μετ'ολίγα ώς δε είδε Κύριος paulo poft: . Wr auten, υidit Do
ότι προσάγει ιδέν, εκάλεσεν αυτόν Κύ. mintι, , φuod accederet ad υiden
ςιος εκ του βάτου και πάλιν μετά βρα dunι, υocauit illum e rubo, Εt
χέα και είπεν αυτώ, εγώ είμι ο Θεός iterum poft pauca: Εt dixit illi,
Εgo βιm Deu: Αbrahami, Deu,
Αβραάμ, και ο Θεός Ισαάκ, και ο Θεός Ι/haci, et Deu, Iacobi. Εt mox
Ιακώξ και ευθύς επήγαγεν απέσρεψε addidit: Αuertit autem Μο/ει υul
δε Μωσης το πρόσωπον αυτού' ήυλαβεί tum /utιm, Μetuclat enim intue
το γαρ 4)καιαβλέψαι ενώπιον του Θεού, ri coran Deo. Εt fubiunxit: Wi
και επισυνήψεν ιδών είδον την κάκωσιν den, υίdi affliξtionem populi mei,
4ui g/t in Αegypto, et clamoren,
του λαού μου του.εν Αιγύπlω, και, τής εorun audiui, et reliqua. Εt ite
κραυγής αυτών ήκουσα και τα εξής: rum: Εgo /um, 4ui Jum. Ηας
και αύθις εγώ είμι ο ών τάδε ερείς τοις dice, flii, Ιβraϊlir, ο ν ι εs r, mί
υιοις Ισραήλ, ο ών απέταλκέ με προς /ίt me ad νοι. Vniuerfus ille lo
υμάς, και όλον δε το χωρίον δείκνυσι cus demon/trat, Deum efle eum
ΙΘεόν όντα τον οφθέντα κέκληκε δε αυ qui apparuit. Vocauit autem il
lum Αngelum, vt cognofcamus,
τόνκα άγγελον, να γνώμενώς ο οφθείς quod is qui viίus eft, non fit Deus
ουκέσιν ο Θεός και πατήρ τίνος γας άγ Pater, (cuius enitn Αngelus eflet
γελος ο πατής, αλ' ο μονογενής υιός, ο Pater 2) fed vnigenitus Filius, φui
μεγάλης βουλής άγγελος" ο τοίς εξοις magniconfilii eft"Αngclus: φui fa- *
Η 5 cris

1) Μωσης, Cod. et ric. femper, Μωυσής, 2) τώ. Cod. et r 1 c, τή. ;) εκ τή",

Ρef in Cod. et apud rιc. 4) Cod. κατεμβλέψα,
-

α) Ιer. 9, 25, 26, 5) Εκod. 3, 2, 11,

Ι 22 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
cris diίcipulis dixit, a) Οmnia μαθηταίς ειρηκώς, πάντα όσα ήκουσα
ηuacumήue audiui a patre meo, παρά του πατρός μου, δεδήλωκα υμίν,
ηota ficί τobi, Quemadmodum
autem Αngeli nomen poίuit, non ώσπερ δε το άγγελος όνομα τέθεικεν,
minifterium quodpian innuens, ουχ υπουργίαν τινα σημαίνων, αλατού
fed perfonam vnigeniti demon μονογενούς εμφαίνων το πρόσωπον ού
{trans: fic iterum ipίius tum na τω πάλιν αυτού και την φύσιν, και την
turam tum potentiam pradicat, εξουσίαν κηρύτler, λέγων αυτόν είgηκέ
dum ait ipίum dixiffe,b) Εgo /um
ηui /um, et, Εgo Deu, Αbrahami, ναι, εγώ είμι ο ών, και εγώ ο Θεός
Deu, Ι/inci, et Deu, Iacobί. boc Αβρααμ, και Θεός Ισαάκ, και Θεός Ια
nlibi noulen arternum, et memoriale κώξ τούτο μοιόνομα αιώνιον, καίμνημό
per omne, generationer. Ηac au συνον γενεών, ταύτα δε και την θείαν
tem et fubftantiam diuinam indi
ουσίαν δηλοί, και το αιώνιον και το αίδιον
cant, et aternitatem, atque perpe. είκνυσιν,
tuitatem demonίtrant,
ΙΝΤΕRR. VΙ. ΕΡΩΤ., ς'.
Ωuid βbi νult, ardere rubum, et Τι δηλοί το, τόνβάτον καίεθα, και μη
πon ικuri? c)
ΙΟ" virtutem atφue humanita - " - κατακαίεθα;,
tem pradicat, φuod ignis
Τ ήν του Θεού δύναμιν και φιλανθρω.
inex(tinguibilis rubumaridum non α πίαν κηρύτla, ότι δη φρυγανώδη
confumebat. Εgo vero arbitror, ) ούσαν το άσβεσον ουκ ανήλισκε πύρ,
etiam alia fignificari : nempe lf: αίμαι δε και έτερα δια τούτου παραδη
ratlem Αegyptiorum infidiis appe λούθα, και ότι ο Ισραήλ υπό των Αι
titum, non effe fubίugandum, γυπlίων επιβουλευόμενος ουκ αναλωθή
fed aduerfariis fuperiorem futu
rum. Item, vnigenitum huma σεται, αλακρείτjων έται των πολεμούν
mitatem aflumentem, et virgina των και ως ομονογενής ενανθρωπήσας,
lem vterum inhabitantem, imma και παρθενικήν οικήσας νηουν, φυλάξει
culatam feruaturum effe virgini την παρθενίαν ακήρατον φασιδέ τινες,
tatem. Ceterum nonnulli dicunt,
Deum in rubo, et non in alia plan εν βάτω φανήνα, τον Θεόν, και ουκ εν
ta apparuiffe, quod nemo po(Ιet ex άλω φυτώ, δια το μη δύναθα τινα εκ
rubo Deum eftingere. Εrat enim βάτου γλύψαι Θεόν, εικός γας ήν Ιου
νerifimile, Iudacos hoc aufuros effe, αίους και τούτο τολμήσαι, είπες έναλ
fi in alia planta apparuίffet, λω ώφθη φυτώ,
ΙΝΤΕR R. VΙΙ. ΕΡΩ Τ. ζ'. \ « "

Ωuare iulfu cβ Μωβ αρl.cnmen Διατί προσετάχθη ο Μωσης το υπόδη

tum /olucre2d) μα λύσαι; "
ν ν Χ Υ

ΤΟ : nonnulli, vt (olicitudi ινες φασίν, να τας βιωτικάς απορρί

ν ν "ν r
nes firculares abiicςret, huic
mortali vita adharentes. Νam ψη μερίμνας, τας τώ θνητώ βίω
Α Η 4 διΑ ") Κ

pelles calceamentorum vita carent. συνεζευγμένας. νεκρα γας των υποθη

ν -ν

Αlii vero dicunt, vt nudis pe μάτωντα δέρματα, τινες δε, να γυμνοίς,

-- Α' \ -w Α w.

dibus fanξtificaret terram, Scd φασι, τοις ποσίν αγιάση την γην έγω 1
Ε

τ) ούσαν. Cod. et rτα, όντα,

") Ιoan. 15, 15. 5) Εκod.3,6 τ%. ε) Εκod. 3, α. d) Εκοα. 3, 5.
 oyΑΕsΤ. τΝ ΕΧon. cΑΡ. ΙΙΙ. 123

δε ουδέτερον τούτων πρoσίεμαι, πρώτον neutram ego (ententiam ample,

ξtor. Primum φuidem, φuia non
μεν γαρ, ουδέπω ούτε αρχιερεύς, ούτε dum neque pontifex, neque pro
: προφήτης εκεχειροτόνητο, έπειτα δε, pheta conftitutus fuerat: deinde
του Θεού τον τόπον καθιερώσαντος, και νero, cum Deus locum illum fan
π
τούτου χάριν άγιον ονομάσαντος, περιτ ξtifica(tet, et proinde fanξtum ap
τον οίμα λέγειν ) Μωσέα τοις ποσίν α pella(Ιet, fuperuacaneum puto di
Μofen pedibus locum fanξti
γιάσαι τον τόπον, δύο τοίνυν ηγούμαιδιά cere
ficaffe, Duo igitur arbitror per
τούτου δηλουθαι, πρώτον μεν γας ευ hoc ίignificari. Primum enim re
λαβέ5ερον αυτόν τώδε τώ λόγω καθί, ligiofiorem hac ratiοne illum red
... σησιν, ώσε μετά δέους των προστατlo dit, vt cum metu audiat qua im
μένων ακούσαι έπειτα 2)προπαιδεύεία, perantur: deinde prardocetur, φua
ζ πώς χρη τους Ιερέας εν τη σκηνήλα. ratione oporteat facerdotes in ta
bernaculo deferuire. ' Νudis enim
τουργεν. γυμνοις γας κακεινοι πρσιτας pedibus illi minifteria diuina per
λείioυςγίας επετέλουν,καιτας3)θυσίας, agebant, et facrificia.
ΕΡΩ Τ. η. * ΙΝΤΕR R. VΙΙΙ. 4

Προειδώς ο Θεός του Φαραώ το δυσπει Cum Deus pranollet contumacian,

θές, τί δήποτε μή 4) εξαρχής Ρbaraonir, cur ab initio non
αυτόν εκόλασεν, φuniuit illum 2
Ότι προήδει δεδήλωκεν, οίδα γάς φη S". aperuit, ηuod pranouerat,
σιν, ότι ου 5) προήσεται υμάς Φα Scio enim, inquit, a) quod non
dimitter νο: Ρbarno νεκ Αε.gypti
ραώ βασιλεύς Αιγύπίloυ, ει μη μετά τ't earir, nίβ φιν manunι υalidam.
χειρός κραταιάς, και εκτείνας την χεί. extendanque manum meam, et per
ρα, πατάξω τους Αιγυπlioυς αλ' όμως cutiau Αegyptior. Verum cum
αγαθός ών και φιλάνθρωπος κολάζειν Γeus bonus fit et humanus, non
εκ μόνης προγνώσεως ουκ ανέχεται αλ νult punire ex ola pracίcientia,
fed exίpeξtat operum finem : et
λα αναμένει των πραγμάτων το τέλος, ita omnibus oftendit, guam iu
και δείκνυσιν άπασι της τιμωρίας το δί. (te puniat. Αlioqui etiam lon
καιον άλως τε και πολώ δικαιότερον, ge acquius eft, Pharaonis mali
το την εκείνου γυμνωθήναι 6)κακίαν και tiam et nequitiam patefieri, guam
πονηρίαν, του τον Θεόν απηνή νομιώθη ΙDeum crudelem exiίtimari. Νam
antequam redargue
ναι, ε, γαρ προ των ελέγχων έκόλασεν, firet,puniuitfet
crudelis vtique viίus eflet et
έδοξεν αν και ωμός είναι και άδικος, νυν iniquus: nunc autem perfpicitur
δε και του Θεού 7) το μακρόθυμον δέ. Dei longanimitas , et Pharaonis
δεικτα, κακείνου το δυσσεβές και θη impietas atque feritas conuinci
tur,
ςιώδες ελήλεγκτα,
ΙΝΤΕRR,

1) Cod. Μωυσής, τι c. Μωυσέα. 2) Cod. et και το προπαιδεύσαι, 3) θυσίας. Cod.

et Ρ Ι c, θείας. 4) Cod. εξαυτής. 5) Cod. et Pι c. προίσεται, 6) κακίαν καί,
Def in Cod. et apud Ρ Ι c. 7) το μακρόθυμον, In Cod. legitur guidem το
μακάριον, in margine autem eadem manu adfcripta eft leξtio το μακρόθυμον,
α) Εκod. 3, 19, 2ο.
 1 "

τα4 Ε. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
ΙΝΤΕR R. ΙΧ. ΕΡΩΤ. θ'.
Ωaare Deu, primum /gnum dedit Διατί πρώτον σημείον δέδωκε της βάζοου
υιrgae mutationem in
/irpentem ?a) την εις όφιν μεταβολήν,
uia Pharao, etti natura com
Ο rationalis, crudelitate Επειδή λογικής ο Φαραώ φύσεως ών
νfus eft contra Ηebraos, et quod ωμότητι κατά των Εβραίων εχρή,
in ipίο diuinum erat, belluinum σατο, και το θεοειδές θηριώδες απέφη
reddidit: ideo pracepit Deus vir νε, την βάζδον δι' ης αυτόν έμασίγωσε',
gam, φua illum flagellauerat, in εις όφιν μεταβληθήναι προσέταξεν εις
ferpentem mutari, ad conuincen έλεγχον μεν της εκείνου θηριωδίας, έμ
dam illius feritatem, et maleuolen
tiam aperiendam. Siquidem ma φασιν δε της δυσμενείας και γας τήτου
Ιediξtioni ferpentis hoc quoque ad όφεως αρά και ι) τούτο προστέθεϊκεν
iunξtum eft, b) Inimicitia, ponan έχθραν θήσω αναμέσον σου και αναμέ.
inter re et nulierem, et cetera. σον της γυναικός, και τα εξής.
ΙΝΤΕRR. Χ. ΕΡΩ Τ. '.
Ωuidβgnificat, φuod nanu reddita Η λέπρωσις της χειρός τί δηλοί,
g/t lepro/a 2ο)
Ε.Ε. Iacobi in pietate educa
ΕΔν ευσεβεία τραφέντο γένος του Ια
4 y ν 3" 2 Α'

κώξεις την Αίγυπτον εισελήλυθεν

ta profeξta eft in Αegyptum,
fed illic impietatem Αegyptiorum αλ' εκεί των Αιγυπlίων μετέμαθε την
didicit: liberata vero ab illorum ασέβειαν της εκείνων δε Ε απαλ
feruitute, Deum omnium agno λαγεν, τόντων όλων επέγνω Θεόν, δεδή
vit. Indicat ergo per manus al λωκε τοίνυν δια της αλοιώσεως της χει
terationem, illorum fpurcitiam et ρος την λέπρωσιν αυτών, και την 2) κατά
lepram , et, vicifiim emundatio
nem. " Deinde Dominus Deus τούτο κάθαρσιν προς δε τούτοις και
εliud etiam difpenfabat. Νam έτερον οδεσπότης ώκονόμει Θεός, επειδή
cum de leprarum generibus le γας ήμελετον περί των λεπρώντίθένα
gem laturus eflet, et leproίos vo νόμον, και ακαθάρτους τούτους προσα
caturus immundos, nihil autem γορεύειν' ουδένδετων ακουσίων ακάθας
fit immundum, guod non eft vo
luntarium: alia per hac diίpen τον 3)έτερα δια τούτων οικονομών, τού
fans, his vfus eft legibus. Ηac, τοις έχρήσατο τοις νόμοις άπες εν εκεί
Deo volente, cum eo locί perue νοις γενόμενοι τοις χωρίοις συν Θεώφά
nerimus , demonfirabimus. Le ναι δηλώσομεν, ελέπgωσε του νομοθέτου
gislatoris manum infecit lepra, την χάρα,τους τα τέλεια πεπαιδευμέ
docens eos gui plenius infiruξti
funt, horum nihil eiΙe immun
yOUς' Ά ώς ουδέν των τοιούτων
* dum. *Νam dextera, quzadmiran ακάθαρτον, η γας τα θαύματα εκείνα
da illa perpetrauit, cum priusfuis εργασαμένη δεξιά, λεπρά πρότερον γε,
fetleprofa, (ignisdiuinis inferuiuit, νομένη, ταις θεοσημείαις υπούργησε, και
ot elementa mutauit Qua res τα σοιχεία 4)μετέβαλεν, 5) εκ τούτου
δε

1) τούτο, Cod. ταύτα, 2) κατά τούτο, Def in Cod. et apud rre. 3) έτερα.
Cod. et Pι c, addunt δέ, 4) Cod. μετέλαβεν. 5) εκ τούτου, Cod. et rΙc.
τούτο.
α) Εxod, 4, 3, 5) Gen, 3, 14, τ) Εκοd. 4, 6.
 oyΑΕsΤ. ΙΝ ΕxoD. cΑΡ. Ιν. Ί 25
δε και τον νομοθέτην ) επαίδευε μή μέ. Μofen etiam admonebat non fu
"ν ?. ? ? Μ. \ Α" Ν

γα Φρονείν, αλ ειδέναι την φύσιν, της perbire , fed agnofcere naturam,

ex recordatione dextra lepra in.
λεπςωθείσης αναμιμνησκόμενον δεξιάς, fe&tae.
ΕΡΩ Τ. ια. ΙΝΤΕRR. ΧΙ.

Υπουργώ κεχρημένος τώ.Μωσή2)οτών Cum omnium Deu, Μοβ mini/ferίσ

βί υβιν, cur exili, υoci, et tar
ελωθείς,τι Ά ίχνόφωνον αυτόν dioris lingua fέcit
διέπλασε και βραδύγλωσσον, illum 2 d)
πειδή τούτο μάλον την δύναμιν uoniam iftud potentiam di
εδείκνυ την θείαν, ώσπερ γας αλ νinam magis illuftrabat.
έας, και τελώνας, και σκυτοτόμους, κή Queiήadmodum enim piίcatores,
publicanos, et corlarios, veritatis
ευκας αληθείας και διδασκάλους ευσε pracdicatores et doξtores pietatis
ξείας χειροτόνησεν, ούτω δια φωνής creauit : fic per vocem infirmam
αθενούς, και γλώσσης βραδείας, κα 'etlinguam tardam confuditfapien
τήχυνεταις Αίγυπlίους σοφούς, tes Αegypti. "
ΙΝΤΕRR. ΧΙΙ.
. . ΕΡΩΤ, β. W

Το, εγώ σκληρυνώ την καρδίαν Φαραώ Ωuomodo illud intelligendam, Ego
πώς νοητέον; indurabo cον Pharmoni, 25)
Μάλα βάδιον ήν τω Θεώ, μετά την D" Εerfacile erat, poft primam
πρώτην απείθειαν πανωλεθρίαν contumaciam illum tradere
επαγαγών αλά αφράσω κεχρημένος exitio : Ιed Deus vtens ineftabi
και θύμα μετρίας αυτώ παιδείας li longanimitate, moderatas illi
έπήγαγε ταύτα δε αντίτυπον εποία caftigationes inflixit, ha vero re
nitens cor eius reddiderunt. Εxi
τη εκείνουκαρδίαν, οιόμενος γας μή δύ. ftimans enim Pharao, Deum non
ναθαι τον Θεόν μείζοσι χρήσαθαι τι. pofie grauioribus illum afficere
μαζίας, των μετρίων κατεφςόνει μασί, fuppliciis, mediocria flagella con
γων, και ότι3)τούθ' ούτως έχει, ή ίξοφία tempfit. Αtφue id ita fe habe
δάσκει, πρώτον μεν γαρ των θείων re, docet hiftoria. Νam νbi
4εκείνων")επακούσας βημάτων, εξαπό. primum audiffet diuina verba, ε)
Dimitre populan meum, υι mibi
Saλον τον λαόν μου, να μοι λατρεύσω Jerulant in de/rto, fuίcipiens di.
σιν εν τη ερήμω, υπολαζων έφη' τίς ες, xit: Ωμir g/t Dominus, υ: au
κίκι,6)ουεισακούσομαι της φωνής αυ. diam υocen eiu, 2 Νοn notti Do.
του, oικoίδα τον κύριον, και τον Ισραήλ πminum , et Ιβracl non dimittam,
ευκ εξαποτελώ έπειτα δε της ράβδου Ρoftmodum virga in ferpentem
mutata, diuina fic ait Icriptura, d)
μεταβληθείσης εις όφιν, φησίν ή θεία Ει inualuit cor Pharmonir, et non
γραφή και κατέχυσεν ή καρδία Φαραώ, audiuit εο, φucmadinodum locutur
κώουκ εισήκουσεναυτών, καθάπερ ελά, crat ci, Dominur. Εt mox addit,
λιτε αυτοίςΚύριος και ευθύς επάγει' "
Dixir

2) ο - Θεό. Cod. et Ft c. των όλων ο Κύριος,

1) Cod. et Ρ 1 c. επαίδευσεν.
5) τούθ'. Cod. ταύθ. 4) εκείνων, Αbείt. 5) Cod. et F 1 c. ακούσκς. 6) ού.
Cod. et P I c. ουκ.

9ίχad.4 ιο. "Εκου,4αι. ε)Εκod., 1. d) Εxod. 7, 13,

 126 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ
Dixit πutem Dominur ad Μ./an, είπε δε Κύριος προς Μωσήν βεξάρητα,
Αggrmuatum g/t cor Pharaoni, ,
υ: non dimittat populum. Vtra η καρδία Φαραώ τού μη εξαποσείλα,
φue vero ifta, nempe, Ε: inaa. τόν λαόν. αμφότεξα δε σημαίνει το της
ίuit cor Pharmoni, et, Αggraun γνώμης αυθαίρετον, και το κατέχυσεν
τum c/f ror Pharmoni, denotant η καρδία Φαραώ, και το βεβαρητα ή
liberam animi voluntatem. Αg καρδία Φαραώ, βαρύνεται μεν γας κας
grauatur enim cor, quando a
nequitia pertrahitur. Quod nos δίαυπο πονηρίας καθελκομένη, και τού
aperte docet beatus Dauίd, a) το σαφώς ημάς ο μακάριος διδάσκει Δα
Ιniqaitate, mea /upergrclja /unt Εδ' αι ανομία μου υπερήραν την κεφα
caput meum, et /ίcut onu, graue λήνμου, θώσει φορτίον βαρύ εξαρύνθη
grauata /unt /uper me. Εt Ζa. σανεπ' εμέ, και ο 2)Ζακχαρίας την ανο
charias b) contpexit iniquitatem μίαν εθεάσατο μολύβδου τάλαντονεν τω
plumbi talentum in ore ferentem.
Cor autem contumaciter fe ge σόματιφέρουσαν ήδέγες)απονοία χρω.
rens, obfirmari dicitur , φuafi μένη 4)καρδία κατχύειν λέγεται, ως αν
reluξtans Dominb Deo, et iuue θισαμένη τώδεσπότη. 5) Θεώ, και νικάν
nili petulantia enitens, eius vir αυτού νεανίευομένη την δύναμιν ή γας
tutem fuperare, Cor enim pium ευσεβής υποτάτlεται κατά την προφη,
cedit et fubiicitur, φuemadmo
* dum admonetpropheta * dicens, c) τικήν παραίνεσιν, την λέγουσαν, υποτά,
Subaitu, g/fo Domino, et ora eum. θι τω Κυρίω, και ικέτευσον αυτόν, ή
Cor autem reliftens et φuafi la. Άγε
αντίτυπος και οιονεί λιθίνη σκλη
pideum, induratur. Vnde Deus ρύνεται, όθεν ο των όλων Θεός διά του
omnium per prophetam Εzechie προφήτου Ιεζεκιήλ περί των Ιουδαίων
lem de Ιudacis dixit, d) Εt au
fram ab illi, τον lapideum. Pro έφη και εκσπάσω την καρδίαν την λι
pter hoc quoφue beatus Μofes, θίνην εξ αυτών, διά τοι τούτο και ομα
dum viξtoria caneret canticum κάριος Μωσης, την επινίκιον άδων ωδην
de Pharaone et Αegyptiis, ait, ε) περί του Φαραώ και των Αιγυπliων, εί
Defenderunt in profundum, ηua ρηκε κατέδυσαν εις βυθόν ωσεί λίθος.
/ lapir. Εt iterum, Submer/t/unt και πάλιν έδυσαν ώσει μόλιζδος εν ύδα
ηu4β plumbum in aqui, υcbemen
ribur. Εt φuoniam aggrauarunt τι σφοδρώ, επειδή γαρ6)εξάρυναν εαυ
cor fuum , fubmerfi funt φuafi των την καρδίαν, έδυσαν ώσει μόλιβδος,
plumbum: φuia vero indurarunt, επειδή δε και 7) εσκλήρυναν, κατέδυσαν
defcenderunt in profundum φuafi εις βυθονώσει λίθος, ότι δε ήαντιτυπία
lapis. Ομοd autem reluξtatio cor. της καρδίας, και η σκληρότης, υφ' ημών
dis atque durities a nobis ipίis
procedat, teftatur diuinus Αpo αυτών γίγνεται, μάρτυς οθέος απότος
ftolus, dicens, f) Ignoranr, φuod λος λέγων' αγνοών ότι το χρησον του
benignita, Dei ad φαnitentiam te Θεού εις μετάνοιάν σε άγει κατά δε
ηdducat : /έcundum duritien nu την σκληρότητά σου , και αμετανόητον
τεn runn et impaniten, cor, tbε καρδίαν, θησαυρίζεις σεαυτώ οργήν εν
Jiuri in/far reponi, tibi iram in
ημέ
1) ωσεί. Cod. ως ει. Sic guoque paucis interpofitis, oύνει pro οιονεί, 2) Cod.
et Ρ 1 c. Ζαχαρίας, 3) Cod. et P I c. απόνοια, 4) καρθία. Defid. in Cod. et
apud Ρ Ι c. 5) Θεώ. Cod. et r 1 c. Χριτώ. 6) Cod. et P I c. εξάρυνεν.
7) Cωd. et P I c. έσκλήρυνεν.
4) ΕΙ, 37, 4, 5)Zach.5,7. ε) ΡΩ 36,7. d) Εzech. ΙΙ, 19. ε)Εxod.15,5. 1ο. f) Rom. 2, 4-6,
Ι
ν
 oyFsΤ ΙΝ ΕxoD. CΑΡ, Ιν. 127
ημέρα οργής και αποκαλύψ ίδι die ira et reuelationi, et it/fi iu
ημέρα οργής και αποκαλυψε", και οι dicii Dei, ηui reddet υuicuique /ε-
"! καιοκρισίας
σω κατα τατου Θεού,
έργα δε.αποδώσει
αυτού πρόεδι εκα,
Τ"ΟU
cundum opera eiur. Αd hac il
lud quoφue animaduertendum eft,
τοις κακενο σκοπητεον, ως" φύσε, πο, φuod, fi Pharao natura malus fuis
ί νηρος ην ο Φαραω: ουκ,αν αυτου την fet, nunquam animum mutaflet.
γνωμην ενήλαξε. νύν δε ορώμεν υπομέν Νunc autem videmus ipίum cafti
της παιδείας αυτόν μαλαήόμενον, υπό gationequidem einollitum, longa
ήimitate vero diuina induratum.
δετης μακροθυμίας σκληρυνόμενο παι Νam caftigatus obfecrabat Μo
δευόμενος γαρ ήντιβόλει
προσεύξαθεπερί τον νομοθέτη,
εμού λέγων πά
fen, a) Οrate, inquiens, pro me.
et rurfum, b) Dominu, g/f iu/fu»:
λή, ο Κύριος δίκαιος, εγώ και ο λαός μου εgo et populu, meu, impii. Ces
ι) ασεξής, της δε τιμωρίας παυομένης fante vero fupplicio aggrauaba
tur, et mandatis diuinis contra \
εξαρύνετο, και τοις προστάγμασι τοις dicebat. Ε: illata quidem plaga
θείοις αντέλεγε και της μεν κυνομυίας mufcarum caninarum , in Αegy
επενεχθείσης,
έταξε τω Θεώ εντου
Αιγύπlω θύσαδεπζοσ
θειοτάτου Μω
pto facrificare Deo iuffit: cum
que Μofes diuinus diceret, fe
σέως ειρηκότος μήδύναθαι τούτο δράσαι non pofίe hoc facere propter Αe
gyptios: Sncrificabinu, enim, in,
δια τους Αιγυπloυς τα γας υπ' εκείνων quit, c) εα ηua ab illi, pro Dii,
φησί θεοποιούμενα θύσομεν, και 2) κα αoluntur, et boς fhξίo lapidibu,
παλεύοντες ημάς αποκτενούσιν επέτζε, obruent no , atque interficient,
ψεν εις την έρημον απελθόν, και τας tandem permifit eos in defertum
θυσίας επιτελέσαι, επί τούτοις τούπζο. abire, et (acrificare, Poftea cum
oratfet Propheta, et muίcam ca
φήτου προσευξαμένου, και την κυνόμυι, ninam euanidam reddidiffet, Αg
αν αποφήναντος Φξούδον, εξάρυνε φησί graunuit, inquit, d) cor /uum εί,
την καρδίαν αυτού και επί τούτου του ίam in boc tempore, et noluit di
καιρού, και ουκ ηθέλησεν εξαποτέλα mittere φopulum. Ιdenque accί
τον λαόν, τούτο και έπι του λοιμου γέ dit pecοribus pefte morientibus.
γένηται των κτηνών' είδε γας, φησί, Sciuit enim, inquit, ε) Ρbarao,
ηuod ex omnibu pccoribu, filio
Φαραώ, ότι ουκ ετελεύτησε από πάν, rum Ιβneli, ne υηum quidem ani,
των των κτηνών των υιών Ισραήλ.3) ου, mal periillet. Εt aggrauntum e/t ,
δεν, και εξαρύνθη ή καρδία Φαραώ, και cον Ρbaraonir, et non dimi/it popu
ουκ εξαπέσειλε τον λαόν, εν τούτοις Jum : demonftrans per hac omn.a,
άπασι δείξαςτο της γνώμης αυθαίρετον. 1e ex libera voluntate agere. Αt
και 4) Ε όπως αυτοίς επηνέχθη que etiam cum docuiffet, φuo
modo illatus fit ipfis puftularum
των;)φλυήαινών το πάθος, και ότι και morbus, qui etiam incantatores
τοίς Φαρμακoίς ή νόσος επέσκηψε, και inuaferat, ita vt non poffent fta
ουκ ηδύναντο οι φαρμακoί σηναι εναντίον re in conίpe&tu Μοίis propter
Μωσήδια τα έλκη ήχύνοντο γας καθηλ νlcera, (pudebat enim eos vlce.
1 u111,

τ) ασεβής. Cod. δυσσεβής. 2) Cod. et τι c. καταλεύσοντες. 3) ουδέν Cod. ουδε ό.

4) διδάξας. Cod. et F 1 c δείξας. 5) Cod. et P1 c. φλνκτενών, Ιnterpretes
graci vli funt voce φλυκτίδες,
α) Εκod. 8,8. 5) Ib.c,9,27. ε) Ib 9,8, 26. α) Ib, ς. 8,32. ε) Ιb.c,9,7,
 ταs Β. Τ Η Ε Ο Ί) Ο R Ε Τ 1
rum, et quod fibi ipfis non pos κωμένοι, και σφίσιν αυτοίς επαμύναι μή
(ent fuccurrere,) fubiunxit, a) Ει υνάμενοι, επήγαγε και εσκλήρυνε Κύ
* * indurauit Dominu, cον Ρbarno
ριος την καρδίαν Φαραώ, και ουκ εισή.
ni,, et non audiuit co, ηuemad,
modum /tatuerat ei, Dominus. Εt
κουσεν αυτών, καθα συνέταξεν αυτοίς
Κύςιος, και μετ' ολίγα προς αυτόν έφη
paulo poft dixit ad Pharaonen, b) τον Φαραώ, ένεκεν τούτου διετηρήθης,
Ηunc in finem com/bνuattιr er, τι
oftendan in re uirtuten mean, et να ενδείξωμα εν σοι την ι) χύνμου, και
7 και ηnuuntietur nomen nieum in οπως διαγγελή το όνομά μου εν πάση τη
υniuer/ή terra. Εt iterum poft γή. και αύθις μετ' ολίγα, και ταύτα
pauca dixit etiam φua (equun εφη'. ιδών γάς Φησι Φαραώ ότι πέπαυ
tur: c) Κiden, Pharao, ηuod cer τα ο υετος, και ή χάλαζα, και αιφω
Jήίfer pluuia, grando, et τοπι ναι, και προσέθετο Φαραώ του αμαρτά,
τrun, denuo peccauit Ρbarao, et
nggraunuit cor /iium, cr/eruorum νειν και εξάρυνε την καρδίαν αυτού, και
/uorum: et indurnuit cor Ρbarao, των θεραπόντων αυτού και 2) εσκλήρυ
ετ non dimi/it filio, Ιβrnelir, βαμ νε την καρδίαν Φαραώ, και ουκ εξαπέ.
ri dixerat Dominu, Μοβ. Ηarc ξειλε τους υιούς Ισραήλ, καθάπερελά.
autem verba, /ίcuti dixerat, pra λησε Κύριος τώ Μωση, το δε καθάπερ
(cientiam Dei indicant, φuafi di ελάλησε, την πρόγνωσιν του Θεούδηλο,
ceret, nihil horum Deus omnium
ignorauit, fed ab initio prardi, αντι του, ουδέν τούτων ηγνόησεν ο τών
xit. Ηacc autem vniuerfa recen όλων Θεός, αλ' εξαρχής προείρηκε.
fui, docere volens, neque Pha ταύτα δε πάντα Ε. δείξαι βου
raonem fui(Ιe natura: prauar, ηe λόμενος, ως ούτε φύσεως ήν ο Φαραώ
φue Dominum Deum animum πονηράς, εύτερ δεσπότης Θεός σκληραν
είus durum et reluξtantem fecis.
{e. Νam qui modo in hanc, αυτου και αντίτυπον την γνωμην ειςγά
modo in illam partem inclinat,
demon(trat liberam animi volun
φατο ο γας δίκνυσι
δε εις εκείνο, νυν μενείς
τοτούτο βέπων, νύν
της γνώμης αυ
tatem. Ceterum, vt aliqua ad θαίρετον να δεκαέκτινος3)εικόνος το
duξta fimilitudine controuerfiam
diffoluamus, fol vi caloris fui ce
αμφιβαλόμενον διαλύσωμεν ο ήλιος τη
ram guidern liquefacit, Iutum ve. της θέρμης ενεργεία τον μεν κηρονυγραί:
ro exficcat: et illam guidem emol νει, τον δε πηλόν ξηραίνει, και τον μεν
lit, hoc autem indurat. Οuem μαλάtle,τον δεσκληρύνει, ώσπερτοίνυν
admodum ergo fol iίte vna et ea 4) ουτος τη ενεργεία τη μια τα εναντία
dem virtute contraria operatur: fic ποιεί, ούτω τήτου Θεουτών όλων μακρο
exlonganimitate Dei omnium non θυμία, οι μεν ωφέλειαν, οι δε βλάβην
nulli capiunt νtilitatein, alii vero
damnum: et illi emolliuntur, ifti καρπούνται και οι μεν μαλάτloνται, οι
vero indurantur Quod et Dominus δε σκληρύνονται τούτο και ο Κύριος εν
declarauit in facris Εuangeliis: Αd τοις ιεροίς ευαγγελίοις δεδήλωκεν εις
iudiciun εnin, inquit, d) go in bunt κρίμα γας, φησίν, εγώ εις τον κόσμον
τού
Υ

t) ιχύν. Cod. et ετο. δύναμιν, φut eft leξtio Cod. alex. Εxod 9, 16. Ιta φuo
que legiturin Εpίft: b, Ρ Α ν τ ι ad Rom. c.9, 7. 2) Cod. έσκλήρυνε ή καρ
εία. 3) εικόνος. Def in Cod. et apud Ρ Ι c. 4) Cod. ούτως. - ->

4) Εxod.9, 12. b) Ib. ς, 9, 16, Κom. 9, 7. . ε) Εxod. 9,34, 35. d) Ιoann, 9, 39.
 ovΑΕsΤ. ΙΝ ΕΧοτ. cΑΡ, Ιν. 129
τούτον ήλθον, ίνα οι μη βλέποντες βλέ. mundum veni, τ't qui non υίdent,
υidennt : et qui υident, caci fint.
'
π
πωσι, και οι βλέποντες τυφλοί γένων Νon ηuod per hoc declaretur ta
ται, τούτο δε ου τούδεσπότου δηλοί τον lem fuiίfe Domini fcopum : ne
σκοπόν ουδε γαρ τούτου χάριν ελήλυ φue enim huius rei gratia venir,
θεν, ήα τυφλούς απεφήνητους βλέπον ντ reddat eos φuί vident cacos ς
τας αλά το γεγενημένων δεδήλωκεν. (ed id φuod faξtum eft indica
vit. a) Ip/e enim υult omne, bo
1)αυτός μεν γας βούλεται πάντας αν mine, /aluo, βeri, et ad cognitio
θρώπους σώθήναι, και εις επίγνωσιν α nem νerirari,
" "J > υenire. Sed cum
ληθείας έλθόν, επειδή δε το αυθαίρε, humana natura arbitrii habeat li
τον έχει των ανθρώπων ή φύσις, οι μεν bertatem, gui crediderunt, falu
πεπιτευκότες σωτηρίας απήλαυσαν, οι tem funt confecuti: φui vero non
δε απιτήσαντες πρόξενοι 2) εαυτοίς της crediderunt : gehenna fibi fatti
funt autores, Sic et Iudas vi
γεέννης γεγένηνται, ούτως ο Ιούδας βλέ dit, fiquidem Αρσftolus erat,
πων, απόπολος γάς ήν, ύσεζονέτυφλώ. po(tea vero excacatus eft: diui
θη ο δε θεσπέσιος Παύλος τυφλός ών nus auteln Paulus , cum antea
Α' 3 , α! c/ Α

πρότερον, ανέβλεψεν ύσερον ούτω δια cacus eflet, poftea viturn rece
τηςτου σώiήρος επιφανείας, ετυφλώθη pit. Sic per aduentum Saluato
σαν μεν των Ιουδαίων οι πλείσοι, 3)ανέ ris Iudacorum plurimi exca-cati
funt, gentes autem wifi.Μi rece
βλεψαν δε τα έθνη, ου μήν, επειδήτινες perunt. Νοn tamen ob id, φuod
έμελον απιτήσεν, έχgήν μη γενέθαι quidam non erant credituri ,
την κατά σάρκα τού σωτήροςημών οικο, oportebat difpenfationem Saluato
ris no(tri fecundum carnem non
νομίαν τουτο γαρ απεσεζε την οικουμε,
νην της σωτηρίας, ούτω καλο θειότατος fieri: hoc enim priuaffet orbem
falute, Sic et perdiuinus Simeon
έφη Συμεών ιδου ουτος κείται εις πlώ. dixit, b) Εcce φοβtu, g/t bic in
σιν και ανάτασιν πολών εν τώ Ισραήλ, * lap/um et rg/urrectionem mul. *
και εις σημείον αντιλεγόμενον... κακείνο τorum in Ιβnel, et in /gnum cμε
μέντοι ειδέναι χρή, ως τον παρόνταβίον contradicetur. Verumtamen hoc
ο των όλων Θεός σάδιον τοις ανθρώποις 1cire oportet , φuod Deus omni
um prafentem vitam ftadium ho
απέφηνεν, ν' εν τούτω αγωνιζόμενοι, δη, minibus effe conftituit, vt qui
λώσωσι τον οικείον σκοπόν ενδέγε τώ certant in eo, proprium (copum
μέλοντι την δικαίαν ποιούμενος κρίσιν, declarent: in futuro vero firculo
τους μεν ως νικηφόρους αγωνισας σεφα iufte iudicans, illos vt viξtores
νώση, τους δε κολάση ώς της κακίας ερ athletas coronet, hos vero pu
γάτας γεγενημένους επειδή δε ουχ α. niat ceu eos gui nequitia fe de
derunt. Εt φuia non omnes vitam
παντες το μέλοντι πισεύουσι βίω, μά. futuram credunt, Deus omnium
λα 4)σοφώς ο τών όλων Θεός και κολά etiain in hac vita quosdam (a-
ζει, τινας εν τωδε τώ βίωπονηςία συνε pientiίlime punit flagitiofe viuen
teS,

1) αυτός. Cod. ούτως. * 1 c. ούτος, 2) εαυτοίς. Cod. et Ρ Ι C, σφίσι, 3) Cod, et

r 1 c. ανέβλεψε. 4) σεφώς, Cod. et r 1 c, σαφώς,
α) ι Τim. 2, 4. Β) Luς, 2,34.
Β. Τhron. Τom, Ι.
 13ο Β. Τ Η Ε ο D o R Ε ΤΙ
". ν. 3' Η

tes, et viciίlim alios pradicat re ζηκότας, ι) και αύ πάλιν άλους ανακη.

" Υ Λ' / C Α'

ligionis (tudioίos non mediocri, ρύτle, ευσεβείας πεφροντικότας ως μά,

ter. Quapropter diuinus ΑΡοίto λισα τούτου χάριν ο θείος απότολος,
lus a) φuosdam ira vafa, non, τινας μεν σκεύη οργής, τινας δε σκεύη
πullos vafa mifericordia nomina ελέους ωνόμασεν, επειδή δι' εκείνων μεν
νίt: quia per illos declaratur iu δήλος γίνεται κολάζων2)ενδίκως ο δεσπό.
ν
fte puniens Dominus Deus, per της Θεός διαδέ τούτων επιμελείας παν -

- 5 ν. - Ν Α' ν "ν
hos autem virtutis ftudiofos omni τoδαπής αξιών και προμηθείας τους της
cura et prοuidentia profequens. - Υ >"Ά
-
Υ Η -
"ν

Μedicos autem, gui corpora cu αρετής αθλητάς, ίδοι δ'άντις και των
Α. Α Α - Α

rant, videre eft cauteriis et inci σωμάτων τους ιατρούς τομαίς και 3)καυ. ν \

1ionibus vti, ac abditos humo τήρσι χgωμένους, και τους κεκξυμμένους

res, gui morbum acerbiorem red χυμούς, και χαλεπήν την νόσον εργαζο
«lunt, educere et amouere, et la μένους, 4) αναμοχλεύοντας και εξάγον,
tentes affectiones manifeftare, Sic τας, και τα λανθάνοντα πάθη οήλα
et Deus vniuerfi cogitationes im ποιούντας, ούτως και ο των ολων -εις
probas caftigationibus reuelat. Ιd των λογισμών την πονηφίαν ταις πα εί,
que Ifratii dixit in Deuterono ας γυμνοί, τούτο γαρ και εν τω Δευτε
mio: b) ΑΕt recordaleri totiu, υia, ρονομίω προς τον Ισραήλ έφη και μνή,
per ηuan adduxir te Dominu, ώθήση πάσαν την οδον, ην ήγαγέ σε Κύ.
Deu, tuu, φuadraginta anni, per φιος ο Θεός ΟΤΟU τεσσαρακοσόν ετο εν τη
dg/ertum, υι afiligerct te, atηue εφημω, οπως κακωση σε και πειςαση σε
rentarct te, et nota ferent, ηuar και διαγνωθή τα εν τη καρδία σου, και
in tuo animo υcr/abnntuν, υrrum
cu/fodire, mandata illius, an non. φυλάξη τας εντολάς αυτού, ή ού, και
Αfflixit itaque te, et fime re ma εκάκωσέ σε, και ελιμαγχόνησέ σε, και
cerauit, et reliqua. Sicut ergo τα εξής, καθάπερ δε πάλιν οι ιατροί
medici rurfum multis prafen τους ανηκέσως διακειμένους πολών πα,
tibus eos qui morbo laborant ρόντων τέμνουσιν, ουκ εκείνοις τοσούτον
infanabili, fccant, non tam vt
iis fuccurrant, (ciunt enim il επικουρούντες ίσασι γαρ αυτών την νό,
"
Ιorum morbum e(Ιe incurabi. σον ανίατον αλα τους φοιτητας τον
lem, φuam vt doceant difcipu της ιατρείας διδάσκοντες τρόπον ούτω
Ιοs rationem medendi: ita Deus
Ρharaonem crudeliffimo et ferino
και τον Φαραώ ωμοτάτη και θηριώδει
χρησάμενον γνώμη ταις παντεδαπαις
animo indulgentem omhigenis τιμωρίας υπέβαλε ο Θεός, πάντας ως
fuppliciis fubiecit, plane docens
omnes homines, quod iple crea επίπαν διδάσκων ανθρώπους, ως αυτός
turam regat, φui iufte vlcifca ιθύνει την κτίσιν και τοις μεν αδικουμέ.
tur iniuriam pa(Ios, et nocen νοις επαμύνει δικαίως, κολάζει δε τους
tes iuίte puniat, Quod et Pha αδικούντας5)ενδίκως, τούτογάς καιαυτον
προς
χ
"
-

1) και αύ πάλιν Cod. ώ, μάλιαα. 2) ενδίκως. Cod. et P Ic. μεν δικαίως ώ.

3) καυτηρσι- χυμούς. Cod. et ετο. καυτηρσιν κατά τους κεκρυμμένους χρωμένου,
χυμού. 4) αναμοχλεύοντας, Cod. pramittit τα τούτων. * 1 c. και τα τούτων,
5) ενδίκως. Cod. et r 1 c. εν δίκη. -

Α) Rom.9, 22, 23, ") Deut. 8, 2, 3.

 oyΕsr. rΝ ΕxoD cΑΡ, Ιν. Ι3 Ι

αυτόν έφη τον Φαραώ, ένεκεν τούτου διε raoni dixit, a) Ιdeo conβruntar
. τηρήθης, να ενδείξωμαι εν σοί την χύν ε, τι o/fendam in re potentiam
μου, και οπως διαγγελή το ονομα Ε
ί. Εy
m.atn , et υι. Ωnnuntietur nomea
meum in υuiuer/h terra Quod
πάση τη γή, ότι δε πάντοσε διέδραμε autem patlin euulgata fit geito
των πεπραγμένων ή μνήμη, μάρτυς ή rum neunoria, τεftatur Raab me
Ρααξ ή πόρνη ειπούσα τοις κατασκό retrix, φua exploratoribus dixit, l)
7οις , ότι ο φόβος υμών 1) και ο τζόμος Τerror τg/ter et tremoν τg/frf ce
εidit /iφιν no». Αμdiuinu, enim,
υμών επέπεσεν εφ' ημάς ηκούσαμεν γας φuod Dominu, Deu, υg/fer ex/ίδ
2) ότι κατεξήρανε Κύριος ο Θεός ύμών ταuerit mare νubrum ante ficien
ι" την ερυθράν θάλασσαν προ προσώπου υιβram. Τeftantur etiam id alie
υμών μαρτυρούσι δε και οι αλόφυλοι nigenat, φui procul arcam intuen
πόρρωθεν την κιβωτόν θεασάμενοι, και tes, vociferabantur: c) Κa nuhir,
θi g/f Deu, ηui perculfit Αggy
βοήσαντες, 3) ουαί ημίν, ουτος ο Θεός ο Ρtum.
πατάξας την Αίγυπloν.
* ΙΝΤΕRR. ΧΙΙΙ. Φ
ΕΡΩΤ. ιγ. w κω

Διατί δε συνεχώρησεν ο Θεός ταύτα Ωuare Deu, Ιβneliticum populum

bac pati permi/it?
παθείν τον λαόν;
Ίνα μη μόνον τους Αιγυπloυς, 4)αλά
V 2 / Α
V. odio profequerentur non tan
Α " &
tum Αegyptios, fed et illo
και τους εκείνων μισήσωσι θεουε, ως rum deos, a φuibus talia pali
τοιαύτα παρ' αυτών πεπονθότες και erant: et vt egred iuffi conte
"να συήόμως υπακούσωσιν 5)εξελθείνκε Ιtim parerent. Νam fi his ita
λευόμενοι, ε, γας και τούτων6) ούτω γε Ιe habentibus, nihilominus recor
dabantur deliciarum Αegypti, et
γενημένων ανεμιμνήσκοντο της εν Αιγύ firpenulnero illuc redire conaban
πjωτρυφής, και πολλάκις επειράθησαν tur, φuis illis, fi nullam ab eis
ανασρέψα, τίς αν αυτούς έπεισε κανα moleftiam palli effent, perluade
λιπείν την Αίγυπloν μηδέν 7) παρ' αυ. re potuiffet vt Αegyptum relin
των πεπονθότας δεινόν; φuerent?
ΕΡΩΤ. ιδ'. ΙΝΤΕRR. ΧΙV.

Διατί ήζουλήθη ο άγγελος ανελέν τον Cur Αngelu, υoluit interficere

Μωσήν; Μ \ \ Α'
Μοβn Pa)
γυνή μεν ετόπασε δια το θάτερον xor Μofis arbitrabatur ob id
"ν \ "υ

των παιδίων μή περιτμηθήναι κα faξtum effe, φuia puerorum

ν - " -
alter non effet circumcifus fecun
τα τον των Εβραίων νόμον παραυτίκα
- γ "ν Μ. w '
dum legen Ηebratorum : vnde
γουν
ν
αυτω
ν "ντηνκαι περιτομην προσενηνοχε.
V 2 και 3 ν
protinus eum circumcίdit Qui
τινές δε φασιν, επειδήπεμφθείς έπ ελευ.
"- ν κυ
dam autem aiunt, id in cauία
θερία των ομοφύλων κοινωνόν είχε της fui(Ιe,Ι 2quod Μofes miffus libe
Υ.
ad

ι) και - υμών, Def in Cod, et apud r 1 c. 2) ότι, Cod. όπως, 3) ουαί ημών.
Cod. addit αλόφυλοι. 4) αλά. Αbeft a Cod. et edit. Ρ Ι cr. 5) εξελθείν.
Def in Cod. et apud r 1 c. 6) ούτω. Γef. 7) παρ' αυτών. Def in Cod. et
apud r 1 c.
α) Εκod. 9, 16, Rom.9, 17. δ) Ιοί. 2, 9, ιο, ε) τReg 4,8. 3) Εκod. 4, 24.
 132 Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
liberandos gentiles fuos, coniu οδού )την ομόζυγον ους εχρήν συνιδείν,
gem itineris fociam habere vo ότι 2) προς το πείσαι τον 3) κηδεςην, ως
Ιuit. Ομos vtique animaduerte
re oportebat, quod Μοίcs, vt ου καταφρονήσει της γυναικός, ουδέετέ
perfuaderet focero fuo, vxorem fe ξαν αυτής προτιμήσει, λαβείν αυτήν
non contempturum , negue illi ηναγκάθη, αλ ου καταφρονητικώς δια
alteram praelaturum, illam affume
κονών τώ θεία προστάγματι. . αυτίκα
re coaξtus eft, non quafi perfun
γούν λαβών την αφορμήν του αγγέλου,
ξtorie praceptum diuinum exfe
φuens: mox enim occationem na την γυναίκα προς τους οικείους ανατρέ
&tus ab Αngelo, iuίiit vxorem ψαι προσέταξε και ότι τούτο εσιν αλη
ad fuos familiares reuerti. Αt θές, ήίσορία διδάσκει μεταγάς την εξο
φue hoc ita efle, docet hiftoria. δον την εξ Αιγύπloυ, διαβάντων αυτών
Νam ftatim ab egrefίu Αegypti, την ερυθρανθάλασσαν, και εις το Σίναιον
cum pertranfiίfent mare rubruιη, 4)
et peruenifient ad montem Sina,
παραγειομένων
όρος, αφίκετο συν τη
acceflit ad eum focer cum vxo γυναικι προς αυτον και κηδετής, λέγει όε
ι' \ 4. Η

re, Sic itaque narrat hiftoria, a) ούτως ή ίσορία έλαβε δε Ιοθώς ο ) πεν
Αccepit autenι Ιetbro, /ocer Μo θερος Μωση 6)Σεπφώραν την γυναίκα
β', Sppboram υxoren Μo/i, po/t Μωση, μετά την άφεσιν αυτής, και τους
dimilfionem ciur, et duo, filio, eius:
δύο υιούς αυτού, και ήλθε προς τον Μω
ει υenit ad Μοβn in de/artum.
Verumtamen aliud φuippiam mo σήν εις την έρημον τοιγάρτοι άλο τί
liebatur Αngelus, dum gladium κατασκευάζων ο άγγελος έδειξε την ρομ,
euaginatum oftentabat Quoniam φαίανγυμνήν, επειδή γαρ ο μέγας Μω
enin Μofes, magnus metuebat σής έδεδίει τον Φαραώ, και πολάκις του
Pharaonem, φuemi metum fepius το το δέος εδήλωσε νύν μεν λέγων, τίς
manifeftauit, modo dicens, b) Ωuir
./um ego, υt eam ad Ρbaraonen είμι εγώ, ότι πορεύσομαι προς Φαραώ
ν regem Αegypti º modo autem, c) βασιλέα Αιγύπloυ;νύν, προχείρισαάλ.
" Α' Λ ". - W

Είige alium qui po/fit, ηuem mit λον δυνάμενον δν εξαποτελείς και πά
2. Α' - Ν/ 2 Α'
τε, et rurfum, d) Εxili, υocir, λιν, ίχνόφωνος και βραδύγλωσσος εγώ
> • 2 "- "Ο Υ/
et tarda lingua Jim ego, mina ειμι απειλεί αυτώτιμωρίαν ο άγγελος,
" ,
Λ' ' 2. Η ν
batur illi pα:nas Αngelus, πηe "..)

tum metu repellens, maiore vi φόβωφόβον εξελαύνων, τώ μείζονι τον

- Μ »,

delicet minorem : perinde ac fi ελάτloνα μονονουχί λέγων δια της γε γ « \

per hunc enfem nudatum dice μνωμένης ρομφαίας, ει τον Φαραώδέ

"ν - 2. ν W Υ

ret, fi Pharaonem times, me mul οικας, μάλον δείσον έμε τον και αορά
ν ν - "
to magis time, φui modo inuiίibi τως σοι την πληγήν 7)επενεγκεν δυνά
li poίfum te vulnerarς. μενον.

ΕΡΩΤ.

ι) Cod. et r I c. τον ομόζυγα, 2) πρός τό. Γef in Cod. et apud Fτο. 3) κη

δετήν. Codex et r 1 c. addunt βουλόμενος, 4) Cod. παραγενέθαι. Ρ Ι Ο, παρα
γίνεθα/. 5) πενθερός, Cod. et P I c. γαμβρός. Ιta quoque οι ό. 6) Cod. et
r I c. Σεπφόραν. 7) επενεγκεϊν. Cod.et P I c. δούναι,
") Εxod.18, 2.faq. b)Εκod.3, ΙΙ. ε)Εxod.4, 13. d) Ibid. c. 4, το..
 ovΑΕsΤ. ΙΝ ΕxoD. cΑΡ. VI. 133
{*}
* ΙΝΤΕRR. ΧV.
ΕΡΩΤ. ιε.
Ωuidnam boc eft, Εt momen meum
Τι ες, και το όνομά μουΚύριος ουκ Dominus non indicauί
εδήλωσα αυτοίς; illi, 2 α)
Διάπα πόσης αυτόν και τιμής και (tendit φuanto honore, guan,
ευμενείας ήξίωσεν. όγας τοις πα taque beneuolentia fit eum
τζιαζχα, ουκ εδήλωσεν ονομα, τουτο profecurus. Οuod enim Patriar,
chas celaueratΓnomen, hoc ipfi
αυτό ήλιν εποίησεν, έφη γας προς αυ:
aperuit. Dixit enim illi, b) Εgo
τό,εγώεμι ο άν, τούτο δε παρ'Εβραί /um φuί βιm. Ηoc autem apud
ανάβρας ονομάζεται, απείgητα γας Ήebraeos dicitur inenarrabile:
αυτοίς τούτο Ά της γλώτlης προφέ prohibitum enim eft eis hoc lin
έει, γράφεται ι) δε διά των τεσσάρων gua pronuntiare, Scribitur autem
ξοιχείων οιό και τετράγραμμον αυτό quatuor literis, et ob id aΡΡε!-
fant illud φuadriliterum. Inίcri
λέγουσι τούτο δε και τώ πετάλω επε ptum etiam fuit illud lamina
γέγραπετό χρυσώ, ότώ μετώπωτού aurea, φua vitta capitis alligata
αρχιερέας επετίθετο τη 2) ταινία της pendebat ad frontem pontificis.
κεφαλής προσδεσμούμενον, καλούσι δε Samaritani porro vocant illud Ia
αυτ. Σαμαρείται μεν Ιαβε, Ιουδαίοι δε
2
be, Iudai vero Αia.
3) Αιά
' ΙΝΤΕRR. ΧVΙ.
ΕΡΩ Τ. 45 . 2.

. " " - "Υ Υ « Ωua de cau/a non tantum patrem

Τίδήποτε της του Ααρών γυναικός, ου
Α' ν \
τιχοri, Αnronir, /ed etiam
τον πατέρα μόνον, αλλά και 4) τον frarren nobi, indi
εnuit 2 α)
αδελφόν δήλον ημίν πεποίηκεν;
ης βασιλικής και της ιερατικής φυ
Τι tali regiam cum facerdo
mixtam fuί(Ιe docet.
λής την επιμιξίαν διδάσκει ο γας Νaaffon enim filius erat Αmina
λααστώ υιός τού Αμναδάβ 5) ο δε dab , Αminadab autem filius
Αrami, Αram autem filius Efro
Άμυαδαξ του Αράμ ο δε Αζαμβ)του mi, Είrom autem filius erat Pha
Εσεών οδε Εσρων του Φαρές 7) ο δε
Φαρές του Ιούδα, αυτός δε ο Ναασσών res, Ρhares auten filius Iuda. Νaation vero princeps erat tri
φύλαρχος ή του Ιούδα, εκ της τούτων Βus Iuda. Εκ horum cognatio
συγγενείας 8) ο Κύριος κατά σάρκα γε ne natus eft Dominus fecundum
γένητα, ου μάτην τοίνυν της βασιλικής carnem. Νοn igitur fuftra com
mixtionem docuit facerdotalis tri
2.- και της ιερατικής φυλής την επιμιξίαν ius cum regia; fed patefaciens,
έδιδαξεν αλά δεικνύς ως ο δεσπότης quod Chriftus Dominus ex ντια,
Χρισός εξαμφοτέρων εβλάτησε, ο βασι que tribu natus fit, φui e: Ιecun
λεις και 9) ιερεύς κατά το ανθρώπινον dum humanitatem rex et facerdos
fuit.
χζηματίσας. "

Ι 3 ΙΝΤΕRR.

et rxc. τενεία.
ι) δε δια των Cod. γαρ αυτοί, τών. 2) Cod. bene. 3) Αϊά. Cod. et
5) ο δε Αμιναδά6. Γef.
ετε.τουΙά.-Ερών.
6) 4) Ρ ΙDef.
c. την 7)αδελφήν Μinus
ο δε Φαρές, Def: 8) ο Κύριο: - γιγέννητα!. Def.
9) ιερεύς. Cod. et και το αρχιερεύς,
ε)Εκod. ό,3. 5) Εxod. 3, 14, ε) Εκod. 6, 2.
 α34 Β. Τ Η ΕΟ D Ο R ΕΤΙ ,
ΙΝΤΕRR. ΧVΙΙ.
ΕΡΩΤ, ιξ".
Ωμomodo Μοβ, fuit deur Πώς εγένετο ι) του Ααρών θεός
Αaroni, Za) - ο Μωσης;
Θ.
- uemadmodum Deus impera σπερ ο Θεός προσέταίlε το Μω.
ματ Μofi, ita Μofes ipίi ση, ούτως ο Μωσης τώ Ααρών,
Αaroni. Οuamobrem etiam Αa.
ron vocatus eft propheta Μοίis, διο δή και προφήτης ο Ααρών πζοσηγο.
ρεύθη του Μωσέως, Α.

ΙΝΤΕRR. ΧVΙΙΙ,
ΕΡΩΤ. ιη'.
Cur permift Deu, incantatori Τι δήποτε συνεχώρησεν ο Θεός τοις
bu, eadem ficere, ηuac
Μ/ες 2 b) -
φαρμακoίς ταύτα δράσαι τώ
ση :
RΕι, etiam nunc impiί ισι τινες και νυν των δυσσεβεία συ
φuidam , φui dicere audent,
diuinurn Μofen admiranda illa fe ζώντων, οίφασι γοητεία τεθαυμα
ciffe arte, magica, Quare Deus τουςγηκένα τον 2) θεσπέσιον Μωσήν,
conceflit incantatoribus, vt φuae τούτου χάριν ο Θεός ενδέδωκε τοις φας
dam facerent : vt patefieret dis μακoίς ενια δράσαι, να δεχθή το διά,
crimen. Εtenim murarunt illi et
φοςον, μετέβαλαν μεν
ian virgas in ferpentes, fed virga τας ράβδους εις όφεις' αλ ή Μωσεως
χας κά, αυτοί
Μofis illorum virgas deuorauit,
* Μutarunt * etiam aquam in fan βάζδος τας εκείνων κατέπιεν, και μετέ.
guinem, Ιed aquam in priftinam ζαλον κακενοι εις αίμα το ύδως, αλ'
naturam reducere non potuerunt. εις την προτέραν επαναγαγε;ν το ύδωρ
Ranas guoque produxerunt, non ουκ έχυσαν φύσιν, και τους βατράχους
tamen ab illis potuerunt liberare εξήγαγον, ου μην και απαλάξαι αυτών
«lomos Αegyptiorum. Concellit
itaque incantatoribus, vt harc face τας των Αιγυπlίων ηδυνήθησαν οικίας,
τe poffènt, vt Αegyptios caftiga και εις μεν το παιδεύειν τους Αιγυπlίους,
ret: non tamen vt poenam cohi. και τοί, φαρμακοί, ενεργεί Ε εις
berent. Νam quoniam Αegyptio ε το παυεν την τιμωρίαν ουκέτι, επει
rum rex, cum a Deo puniretur, δή γας υπό του Θεού κολαζόμενος των
non fuit contentus plagis a Deo Αιγυπlίων ο βασιλεύς, ουκ ήρκείτο ταίς
illatis, Ιed praecepit incantatori
bus vlticnem augere : etiam per θεηλάτοις πληγαίς, αλα και τοις φας
μακoίς αύξειν την τιμωρίαν εκέλευεν
eos Deus illum afHigebat. φuafi
και δια τούτων αυτόν έκόλαζεν ο Θεός,
aiceret , φuia plcξti te dele&tat,
«t feruorum meorum opera te 3)μονονουχί λέγων, επειδή τέρπη κολα
εaftigabo, et per tuos te ple
ξtam. Cum autem illum vehe ζόμενος και διά των 4) εμών θεραπόν
mentius indurari videret, hario των παιδεύω, και δια των σών σε κολά
lorum illorum facultatem cohi ζω ιδών δε πλέον αυτόν σκληρυνόμενον,
buit : vt φui maiora animalia, εκώλυσε την ενέργειρον εκείνων' και 5) οι
neΙnpe ranas, antea produxerant, το μείζον ζώον εξαγαγόντες τον βά
τζαχον,
1) του Ααρών, Ιta φuoque P το vs. Codex autem habet του Φαραώ, φua le
ξtio propius ad textum hebr, accedit, et confenfu omnium Ιnterpretum
gratcorum nunitur. Vid. Μο Ντ F. 1. c. P. τ. p. 64. 2) θεσπέσιον. Cod. et
* ! οι θαυμάσιον, 3) Cod. μόνον ουχί, 4) έμών, Cod, et Pις, σου, 5) οι Def.
4) Εκod. 7, Ι. Ε) Εκod.7, ιι.
 . ΩyΑΕsΤ ΙΝ Εxop cΑΡ. vΙΙ. -
Ι35

phen minutulum producere

τραχον, τον σκνίπα τον σμικρότατον (cini
non poftent, led plagam illam
εξαγαγείν ουκ ίχυσαν, αλά δάκτυλον e(Ιe digitum Dei confiterentur.
Θεού την πληγήν προσηγόρευσαν τας Verum illοιμm corpora puflu,
μέντοι ) φλυκταίνας και τοις εκείνων lis etiam afHixit, νt difcerent ipfi,
3)επήνεγκε σώμασιν, ίνα και αυτοί μά, et fatuus eorum rex, φuod non
tantum plagas a , Deo immiffas
θωσι, και ο ανόητος αυτών βασιλεύς, ως auferre non po(Ιent, fed etiam
ου μόνον επέχειν ου δύνανται τας θεη.
Α" \ ν ipfi cum reliφuis plcξterentur.
λάτους πληγας, αλα και αυτοί συντι 1mpudentifiimum igitur eft dice
μωρούνται τοις άλοις,
"ν - 2/
αναιδείας Τρίγυν
Υ Α.
re, Μofen magίce miranda illa
το λέγεινμαγγανεπατινί τεθαυματους perpetrafΙe, cum clamarent magi,
γηκένα τον Μωσήν, των μάγων βοώντων figma virtutis efle diuinar. Si enim
erat imaginarium, φuodper Μofen
ότι θείας ήν δυνάμεως τα σημεία, ε; gerebatur, illos φuoque fimiliter
γας φαύlασία ήν το πας αυτού δρώμε, eftingere oportebat, et artificii fo
νον, έδε κακείνους φαντάσαι, και τον cium conuincere. Νunc vero di
ομότεχνον δελέγξα νύν δε διαρρήδην ferte confitentur, hoc efle digitum
Ά δάκτυλος Θεού επι τούτο, Dci.

ΙΝΤΕRR. ΧΙΧ.
* ΕΡΩΤ. ιθ'.
Τι δήποτε πρώτην 3) αυτοίς την του Cur primam aquat plagan ipβ,
ύδατος επήγαγε πληγήν ; intulit Deu, 2 α)
ν

Πsώτο επειδή μέγα εφρόνoυν επί τώ nprimis, φuia gloriabantur Αe.

gyptii de fluuio fuo, et hunc
ποταμώ, και Θεόν τούτον ενόμιζον, habebant: νt qui pa
τήν των νεφών αυτούς παρέχονταχθεί, rem Deo
pro
vfum illis praberet, φuem
αν έπειτα και δια τα βρέφη των 4) Ιου ηubes, Deinde, propter pueros
αίων εις τούτον παραπεμφθέντα με Ιudaorum in illum demerfos..
Fluuius enim ille mutatus in fan
ταβληθείς γαρ ες αιμα, της γεγενημέ
guinem accufabat de cade pue
νηςκατηγορεί παιδοκτονίας, τούτου χά, rorum per eos commifla.. Ηac
φ" και τους βατράχους ανέβλυσε τα etiam de caufa aqua ebullierunt
ύδατα, αντί των εν εκείνοις αποπνιγέν ranas, pro pueris in illas demer
των αναδοθέντας παιδίων, μιμείται γάς {is, Νam pueri inceflu ranas
πως τα βρέφη τους βατράχους βαδί. quodammodo imitantur: et guia
um folis pedibus niti pos
ζοντα μηδέπω γάς τοις ποσίμόνοις κε nond
funt, manibus fupplent pedum
χρήθαι δυνάμενα, ταις χερσινέπαμύνει imbecillitatem. Computruit au
τη των ποδών αθενεία, προσώζεσε δι εκ tem terra ex ranis, fiquidem pu
των βατράχων ή γή επειδή προσώζ, truerunt et corrupta funt Αegy
σαν και εσάπησαν των Αιγυπlίων οι μώ. ptiorum cίcatrices pra multiplicί
λωπες εκ νής παμπόλης πονηρίας, ηequitia.
*
Ι 4 ΕΡΩΥ.

1) Cod. et Fτα. φλυκτένας, 2) Cod. υπήνεγκεν, 3) αυτοίς, Cρd. et r 1 c. αυτήν,

α) Εxod.7, 19.
 Α

136 Β. ΤΗΕ ο bo RΕ ΤΙ
" * ΙΝΤΕRR, ΧΧ. ΕΡΩΤ. κ.
Si uniuer/a aqua nutata e/t in 1) Ε! όλον το ύδωρ εις αίμα μετεβλήθη,
Janguinem, φuomodo Αegyptiorum, πώς εποίησαν οι επαοιδοί των Αιγυπlίων
ιncantatorer /ui, malajicii, ca
arm facerunt, 4uar ταίς φαρμακείαις αυτών
Μι/ε 2 a) ώσαύτως,
Ε illiς mare proximum: aqua Επέλαζαν αυτοίς και η θάλατlα, το
vero potui apta conuerfa erat δε 2) πότιμον ύδωρ εις αίμα μετε
in fanguinem fola. Poterant ergo ξλήθη 3)μόνον ηδύναντο τοίνυν μετακο
aquatn e mari inferre in do. μίσαι θαλάτlιον ύδως εις τα βασίλεια,
mum regiam et in colorem fan και μεταβαλεν εις την του αίματος
guineum conuertere: Deo nem
4) χροιάν του Θεού δηλονότι συγχω
pe id illis concedente, propter
ialn diξtas caufas. Sed hoc no ρούντος αυτοίς ενεργειν δι' ας ειρήκαμεν
randum elt, Μοίen produxiffe ex 5)αιτίας επισημήναθαι μέντο και τού
aquis ranas, et fciniphes e pul. το δεί, ώς τους μεν βατράχους εκ των
νere, muίcas autem caninas vnde υδάτων εξήγαγε, τους δεσκνίπας εκ του
voluit, vt difcerent Αegyptii, Deo χώματος, την δε κυνόμυιαν όθεν ηθέλη
e(Ιe perfacile, etiam fine terra et
aquis producere gua libuerit. σεν, να μάθωσιν, ως βάδιον ήν τω Θεώ,
Ηac de caufa pradicit etiam (up και δίχα γης, και δίχα υδάτων, 6) πα
plicia, ne cafu fortuito arbitren ραγαγεν άξούλεται τούτου χάριν και
κur illa contingere : fed intelli. προλέγει τας τιμωρίας, να μή από
gant, effe plagas a Deo illatas. ταυτομάτου ταύτα συμβαίνειντοπάσω
ΙΝΤΕRR. ΧΧΙ.
σιν,αλαγνώσιθεηλάτους είναι πληγάς.
ΕΡΩ Τ. ... και.
Ωuare grandinem illaturu, denun Τί δήποτε μέλων επιφέρεν την χάλα
zinuit illi, υι pecora domum ζαν παρηγγύησεν αυτοίς εις τους
αogerent" οικους τα κτηνη συναγαγειν;
ΙΟ"Ε" cum fit humaniίfi
(ΤΥιλάνθρωπος ών ο Δεσπότης, ελέωΊας
mus, mifericordia temperat τιμωρίας κεράννυσιν. άλως τε και
fupplicia. Αlioφui etiam noue
rat, φuosdam effe venia dignos. ήδειτινας αξίους φειδούς τούτο γας και
«ηuod nos docet (criptura diuina: ή θεία διδάσκει γραφή ο Φοβούμενος
Οui enim, ait, b) εκ /ενui, Ρba γάς φησι το βήμα Κυρίου των θεραπόν
σmoni, tinuit verbum Domini, φε των Φαραώ, συνήγαγε τα κτήνη αυτού
τora /un domum coέgit. Ωui υe εις τους οίκους ός δε ου προσέχε τη δια
xro verbun, Domini neglexit, pe νοία εις το βήμα Κυρίου, αφήκε τα κτήνη
κora reliquit in agrir. Grandi εντοίς πεδίοις, την Ε χάλαζαν και τους
nem autem et fulgura immifit il
lis, oftendens quod ipfe it Domi σκηπloυς αυτούς επενήνοχε, δεικνυς, ως
nus omnium elementorum. Εtenim αυτός ες των σοιχείων απάντων δεσπό
9uia tam Αegyptii, quam Gra της, επειδή γας και Αιγύπjιοι, και Έλ
ληνες,
2) ει: Cod. et r 1 c. τί. 2) Cod. et F 1 c. ποτάμιον. 3) μόνον. Cod. et r 1 c. όλον.
4) Cod. et Ρις. κρόαν, 5) αιτίας, Cod, et Pι c. χρείας.
6) Cod. et εις,
παράγειν.
σ) Εxod.7, 2ο, 22. 5) Εxod.9, 2ο, 2.Ι.
 oyΑΕsΤ. ΙΝ ΕΧοΓ. Ο ΑΡ. ΙΧ. ΧΙΙ. 137

ληνες,ενόμιζoντους μένουρανίους, τους δε ci, exiftimabant, φuosdam Deos

effe caleftes, alios torrenos, alios
ε επιγείους, τους δε υποχθονίους είναι θεούς' fubterraneos, et hos φuidem im
" και τους μεν της γης, τους δε της θα perare terrac, illos vero mari, et
λάσσης δεσπόζειν και τους μεντώνορέων, alios in montes , alios in agros
τους δε των πεδίων έχειν την εξουσίαν imperium habere, quapropter et
w ν « «- λ. -» \ Τ» . , C

διο και ι) οι Σύροι έλεγoν, Θεός ορέων ο iam Syri dicebant, Deus mon
Θεός Ισραήλ, και 2) ου Θεός κοιλάδων tium eft Deus Ifraelis, et non Deus
τι
conuallium : ob id merito Deus
αναγκαίως άγαν ότών όλων Θεός ουμό omnium non folum per fiuuium
νον αυτούς δια του ποταμού και της et terram, fed etiam per atrem
γής, αλά και διατού αέρος και της θα et mare caftigauit illos, et ful
λάσσης επαίδευσε και ουρανόθεν αυτοίς mina caclitus illis imimifit, do
cens φuod ipfe fit omnium crea
κεραυνούς επαφήκε, διδάσκων άς αυτός
έςι των όλων ποιητής και δεσπότης. tor et Dominus Quod et bea
Τ"ΟU
tus Μofes illi dixit, a) γt cogno
το γας και ο μακάριος είρηκε Μωσης /tar, φuod Domini /ίt terra, er
3) προς αυτόν να γνώς ότι του Κυρίου τιι, ει /arui tui.
ή γη, και συ, και οι θεράποντές σου.
ΕΡΩΤ. κβ. ΙΝΤΕRR, ΧΧΙΙ.

Διατί τα των Αιγυπliων ανειλε Cur interfacίt primogenita

πρωτότοκα, Αegyptia'
Επειδή πρωτόγονον όντα του Θεού Ριοριε, φuod Ifraëlem, pri
τον Ισραηλάγαν σκληρώς εκείνος
w
mogenitum Dei, Pharao ni
mis dura fubiecerat feruituti,
έδουλαγώγει τούτο γας και αυτός εί, hoc * enim etiam ipfe Dominus *
ρηκεν ο Δεσπότης Θεός υιός πρωτότο Γeus dixit. b) Filiu, meu, primo
κός μου Ισραήλ μάλα δικαίως τα των genitu, Ιβdel, iure procul dubio
Αίγυπllων πρωτότοκα θανάτω παρέ primogenita Αegypti morti tra
πεμψεν, ισέον μέντοι, ως ο πρωτόγονος didit. Νοn eft tamen ignoran
dum, φuod primogenitus fratres
και αδελφούς έχει. 4) ο γας πρωτόγο etiam habeat. Primogenitus enim
νος, η πρωτότοκος, πολώνεσι πρώτος, eft, e multis primus Cognofcat
γινωσκέτω τοίνυν o Ισραήλ, ως πρώτος ergo Ifratl, guod primus φuidem
μεν του Θεού λαος εχρημάτισε πεπι Dei populus appellatus eft: gen
σευκότα δε τα έθνη ου μόνον της σωτη tes autem, quae Deo crediderunt,
non tantum falutem confecutae
ρίας τετύχηκεν, αλλά και των πρωτο funt, fed etiani obtinuerunt iura
τοκίων απήλαυσε λαός γαρ, φησί, λαού primogeniturac, Populu, enim ,
υπερέξει και ο μείζων δουλεύσει τώ inquit, c) populum /iφerabit, εε
ελάσσονι. maior /εruiet minori.

Ι 5 ΙΝΤΕRR.

ι) Cod. et r 1 c. ο Σύρος, 2) ου. Def in Cod. et apud r ισ. 3) προς αυτόν.

Def in Cod. et apud ri c. 4) ο γαρ - πολών, Cod, ο γαρ πρωτότοκος πρω
τόγονος πολών. Ρ Ι c. ο γαρ πρωτόγονος πολών. "
") Εκod.9, 29, 3ο, 5) Εκod.4,22. ε) Gen.25 23.
 Ι.38 Β. Τ Η Ε o Do R Ε Τ Ι
ΙΝΤΕRR. ΧΧΙΙΙ. ΕΡΩΤ. κγ'.
Ωuid conqueruntur nonnulli, Deum Τί αιτιώνται τινες, το προστεταχένα
Ηebrai, pracepilje, υt peterent ab τον Θεόν τοίς Εβραίοις αιτήσαι τους
Αegyptii, υu/a aurea et argentea, Αίγυπliους σκεύη χρυσά και ας γυξά,
et υg/tes, et eo, fpoliarent 2 Sic enim
Symmnchu, interpretatu, e/t και ι) εθητα, και 2) σκυλεύσαι τους
το σκευάσαθαι. α) Αίγυπlίους; 3) ούτω γας ο Σύμ
μαχος τό σκευάσαθαι
ΙΟ Ε. laborauit in Αegy-.
ηζμηνευσεν.
pto populus Ιfiatliticus, con
ficiendis lateribus, et con(truen Πολύν εν Αιγύπjω 4) χρόνον υπέμει.
dis parietibus , ac ciuitatibus. νεν ο λαός πλινθουργών, και τεκ
Οuarnobrem voluit Dominus Deus χοποιών, και πόλεις οικοδομών, ηβουλήθη
w w "υ Α' -

illos laborum mercedem recipe. τοίνυν μιθον αυτούς των πόνων λαβείν
re : proinde ifta fieri pracepit. ο Δεσπότης Θεός, διό δή και ταύτα
Εt nemo putet iniφuum effe, "ν \ Ν 2}

ab Αegyptiis mercedem repo(ce 5) δράσαι προσέταξε και μηδεις άδικον

«Ψ. \ ν ν 2. Τι
"

re, cum Pharao populum Ifrat νομιζέτω, του Φαραω τον λαον ήθικη,
liticum iniuria affecerit. Νam κότος, τους Αιγυπlίους τον μιθόν εισ
Αegyptii φuoque eiusdem iniqui πραχθήναι, εκοινώνουν γας κακείνοι
φuitatis erant focii, fruitiam regis της αδικίας, μιμούμενοι την του βασι,
armulantes.
λέως ωμότητα,
ΙΝΤΕRR χΧαν. ΕΡΩΤ. κδ'.
Ωaare pracopit Ηebrai, ad figan Διατί φεύγουσιν επιτελέσαι προσέταξε
praparati, celebrnre f/tum 2. Α
την του πάχα εορτήν;
Υ Α' "..) -

Ριβh«"
Αείμνησο ήξουλήθη φυλαχθήνα, της
σωτηρίας την μνήμην, διάτοι του,
Ρ"Ε" feruari voluit falu το και νομοθετών έλεγεν' εαν ερωτήση
tis memoriam, Propterea σε ο υιός σου λέγων, τί εσιν το πάχα,
legem condens ait, b) Cum inter ερείς ότι εν τησήμερον ημέραεξήγαγε
rogauerit filiu, Ωuid eff pa/aba 2 τους πατέρας ημών Κύριος ο Θεός εκ της
re/pondebi , 4uod bodierno die
- Dominu, Deu, eduxit patre, no γης Αιγύπloυ και ερβύσατο τα πρωτό.
/fro, ex Αegypto, et redemit pri τοκα ημών, ηνίκα ο ολοθρεύων επάταξε
mogenito no/tro , ηuando exter τα πρωτότοκα των Αιγυπlίων τούτου
ηuinatον percuffit primogenito, Αe χαξιν παρακελεύθίαιταύτην επίlελούν
gyptiorum. Ηac de caufa pra
cepit feftum hoc celebrantes ha τας την εορτην της
θαι το χημα, εσωσαν γας φησιν ΟΖί
οδοιπορίας περικεί,
bitu indui viatorum : Sint, in
φuit, c) rene, υg/fri accinάi, et οσφύες υμών περιεζωσμένα, και τα υπο
calceamenta υc/tra in pedibu, υg/trir, δήματα υμών εν τοις ποσίν υμών, και αι
«t baculi τg/tri in maniba, υg/tris, βακτηρία υμών εν ταις χερσίν υμών,
κα/
ι) Cod. et r 1 c. εθητά, 2) σκυλεύσαι, και τα συνλεύσαι, pro συλεύσαι, νtiam a
Ρ κ vs το obferuatum eft, l. c. p. 13ο. 3) ούτω - ήρμήνευσεν, Ι.ectio Sym
πmachi, φuam Μ ο ΝτF. 1. c. p, 6o. et D Rν sτ vs exhibent, eft συλεύτετε.
Vfus eft itaque verbo συλεύω, non σκυλεύω. Sed vtrumque idem eft.
4) χρόνον Cod. et P I c. πόνον, 5) δράσαι. Γefid. in Cod. etapud F 1 c.
") Εκod. 12,36. coll. c.3, 22. b) Deut. 6, 2ο, (ας. ε) Εxod. Ι2, ΙΙ.
 -"

oyzsΤ. ΙΝ ΕxoD cΑΡ. χτι. Ι.39

και έδεθε αυτό μετά σπουδής, πάχα et comedcti, illudcam υclocitate. Ρn

* 2 - " * ΜΑ Α'

γάρες, Κυρίου. ) το δε πάχα ο μεν Φί. /tba enim Domini g/f. Ρafcha vero
Philo interpretatus eft διαβατήρια, id
λω ηεμήνευσε διαβατήρια, ο δε Ιώση eft, facrificia φua protranfitutiunt:
πας υπέρβασιν ο δεΣύμμαχος υπερβά. Ιofephus autern υπέρβασιν, d eft
σας ο δε Θεoδoτίων φασέχ, αυτήν την transgreftionem: Symmachus ve
1'Ο υπερβάσεις, id eft, εransgreflio
*
Έξαίων τεθεικώς φωνήν σημαίνει δε το
όνομα των Εβζαίων, 2)πρωτοτόκων την nes: Τheodotion φασέχ, Ηebraica
νοce non mutata. Significat autem
σωτηρίαν παρεκελεύσατο γας δέσμην nomen Ηebraicum, * falutem pri- *
υσσώπουλαβών, καιτώ αίματιτούθυο, πmogenitorum. Iufferat cnima) ac
μένου προβάτου εμζάψαντας τους σαθ. cepto hyίiopi falciculo, fanguine
* y 1 w ν ν τ) και Γ'
μου, έπιχρίσα, και την φλιαν, ίν όταν maξtata pccudis tinξto, poftes et
και η
3) εισέλθη ο ολοθρεύων πατάξαι τα limen vngere: vt cum ingreffus
- Α "ω Α ν φ
effet exterminator ad perdenda
πρωτότοκα των Αιγυπlίων,ιδών το αίμα primogenita Αegyptiorum, adfpe
υπερέή των Εβραίων τας οικίας ουκ ξto fanguine practeriret domos
επειδή τοιούτων εδείτο σημείων ή ασώ. Ηebracorum. Νon φuod incor
ματoς φύσις, αλ' ότι δια του συμβόλου porea natura huiusιnodi ignis
κακάνεις εδα μαθεν την του Θεού κηδε, egeret, (ed quia conueniebat, vt
ά per fymbolum intelligerent illi
μονία και ημάς 4)τους τον άμωμονα prοuidentiam diuinam: et nos,
μνί θύοντας γνώναι προδιαγραφέντα φui agnum immaculatum facri
τον τύπον κελεύe, τοίνυν αυτοίς λαζάν ficamus, cognofceremus typum
Χ. Α' Υ -

ου μόνον εκ των προβάτων άρνας ενιαυ ante defcriptum. Μandat igitur il

y Α -J Αυ

σίας, αλλά και εκ των αιγών ερίφους" lis, vt accipiant non tantum exoui
* rr 4 χ 4 "ν > -»

Φυχ να κατα
• Χ.
ταυτογ 5) τουτον r Λ
κακεινον bus agnos anniculos, fed etiam ex
2.
Α

capris hacdos: non vt fimulvtrum

ξτασιν αλ ίνα ο μεν πρόβατον έχων,
θύτη τούτο ο δε σπανίζων προβάτου,
::
το ξίφον παρεγγυά δε τούτο λαβείν
τίδεκάτη του πρώτου μηνός, ν' ευτρε
πισί προ της εορτής τη δε τεσσαρεσ
-
καιδεκάτη προς εσπέραντυθήναι, κατά*
" ταύτην γας την εσπέραν και ο Δεσπότης
λίτες παρεδόθη τοις Ιουδαίοις, μετά
παζίδων δε αυτό βρωθήναι προσέταξεν,
φue immolent, fed vt is φui onem
haberet, agnum immolet, φui oue
careret, hoedum, Praccipit autem,
νt hunc accipiant decimo primi
mentis, vt prarparent ante feftum,
et (acrificent decimo quarto diefub
ν
vefperam. Sub hanc enim vefpe
ram etiam Chriftus Dominus tra
ditus eft Iudaris. Εt cum la3tucis
agreftibus ipίum manducari iuίlit,
1Π.

") τι δε πάχα - τεθεικώς φωνήν Ηac verba in edit, romana verf των ό. et
τη Νotis, φuas Ι Α Μ Β. Βos fur editioni adiecit, allegantur, νbi tamen
Ρτο υπέρβασιν legitur υπερβ.σία, pro υπερβάσεις vero υπέρβασις, et pro φασέχ,
είtφασέκ. Codex augu/t, in hoc tantum a leξtionibus s τRΜ ο Ν Ρ Ι recedit,
vt pro Εβραίων habeatεβραίαν, Μiratur Μ ο Ν Τ Ρ Αυ c ο Ν, Ι. c. p. 7ο. ver
-

"onen Αiuila a τa so oοκετο omiflam elle, Εxittimat itnque, verba

" Φua medium locum tenent, ita effe legenda: Ιώσηπος υπέρβασιν Σύμμα
χ" υπερμάχησιν Ακύλας υπέρβασιν. Sed autoritas Codicum defideratur.
2) πρωτοτόκων, Cod. pramittit τεθεικώς. 3) εισέλθη Cod. et Pι c. επιτή,
4) του τόν, Cod. et ric, τούτον. 5) τούτον. Άbeft a Cod, et edit, ετοι.
*) Εκod.12, 22, 23,
 Η

Ι4ο Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
4.
Υ 2 Α' *., 2 , . * Α
in memoriam duriffimae feruitu εις αναμνησιν της εν Αιγύπlω πικροτα
κ" \ "4 Α'
tis et acerbiίlima vita in Αegy της ζωής, και της χαλεπωτάτης δου» !
\ " «υ Η ν > 2 / Υ Α'

pto transacta. Per azyma vero λείας, δια δε των αζύμων εμφαίνε ου
/ "ν α ή Α Υ.
indicat, non tantum feftinatio μόνον της οδοιπορίας το σύντονον, και το
"Ν) Αυ χ Υ « r)
πem profe&tionis, et cibi tumul της τροφής αυτοχέδιον, αλά και ότι -

tuarium apparatum , fed etiam Α' Σ " Α » --

φuod nullum Αegyptiaca vitae

προσήκε )μηδε ίχνος της Αιγυπτιακής σ/ Α ν c

veftigium inferre conueniebat. επιφέρεώθαι πολιτείας, ούτω γας και ο

Α' -- Υ Α"

Sic enim Dominus in Εuangeliis Κύριος 2) εν τοις ευαγγελίοις ήρμήνευσε > ν Νυ ") "ω

interpretatus eft, Cauete, inqui. προσέχετε λέγων από της ζύμης των Υ Α'

ens, a) a formento Scribarum et γραμματέων και Φαρισαίων, εκέλευσε ν "Ο Υ W

Ρhari/aorum. Praccepit φuoque δε και τους αρκούντας εις έδωδην πζοζά Μ ν Αν ν Α'

numero fufficientes ad efum agni του κατα ταυτονΜ. θύσαι

»
το πάχα, φ. Λ' ν

fimul immolare pafcha, docens λαδελφίαν αυτούς εκπαιδεύων, και τον ν 2» Α ")
eos fraternam caritatem, et erga εις τους πένητας έλεον, δια τούτο παρα,
pauperes mifericordiam. Ιdcirco Λ' \ " w Α' "- "υ

admonet, vt religuiac carnium κελεύεται και τα περιτlεύονlα των κξεων Υ Τ, w c Α' Α

comburantur, nec feruentur in κατακαίεθα, και εις την υπεραίαν μη 0 Α' Υ

pofterum diem : hoc paξto com φυλάτlεθαι ταύτη καταναγκάζων αυ: ν- Υ 4 2. Η

pellens illos accerfere egenos ad τους καλεί τους δεομένους εις κοινωνίαν
feftum communiter celebrandum.
Ηac autem vniuerfa myfterio της εορτής, ταύτα δε πάντα των ημε.
rum noftrorum funt arnigmata. τέρων εσί μυσηρίων αινίγματα,
χgίομεν * C - «ω r/ "J ζ

Νam et vos vngimus agni no(tri γας και ημείς τω αίματι

w του
>ω ημετέρου
ν .Ν Τ Α.
•υ 2 / ψ

fanguine non tantum limen, fed αμνού, ου μόνον

Μ ,
\/
την φλιαν,αλα και τους Α Ας " Α

vtrumqueetiam poftem, purgantes δύο σαθμούς κατά μεν το δρώμενον, την

"ν ν ν Α.

et fanξtificantes exterius linguam γλώτlαν και τα χείλη καθαίροντές τε

et labra, interius autem et (ecun Κα/
ν c
αγιάζοντες χαζΤ"α! δε το » νοουμενον,
Λ 4 γι \ Α'

dum intellectum , pro limine ra 2 ν. « Μν. "- ψ "- V w

tionalem partem, et pro vtroque αντί μεν φλιάς το λογικόν, αντί δε των
Α' - \ ν Ν " ,

pofte facultatem irafcendi et con δύο σαθμών το θυμοειδές και το επιθυ, / C Λ C. -ν ν ν Λ"

cupiίcendi. Decet autem nos etμητικόν, αρμότle δε ημίν και το μήτε

χ \ Α" & Η Σ Η Υ w 2 V
iam comedere non cruda aut eli ώμα μήτε έψημένα εθίεν, αλα οπlα Η ν / Αν Λ'
χa, fed igne affata. Νeque enin πυρί, ούτε γας μόνον τώ γράμματ,
literam tantum attendimus, fed προσβλέπομεν, αλα την διάνοιαν εξευ 2. ν \ Α' Σ»

fenfum (crutamur. Νeque diui -J. 2/ γ 2.

nis fermonibus humanam interpre νωμεν, ούτε μην 3) ανθρωπίνους λογ.-

W - 2. Λ' -

* tationem fuperinducimus ; * nam σμουςτοίς θείοις επεισάγομεν 4)λογίοις

Αυ \ ν »". "ν Α"

Ιhac de caula Είhias φuosdam τούτο γαρ και Ησαίας τινών κατηγόρη Α c" Α

notauit, velut permifcentes aquam σεν, ώς αναμιγνύντων ύδατι τον οίνον.

Υ \ Α' ' φ.) " ν "Α.
vino : fed igne tantum diuino,
hoc eft, gratia fanξtifίimi Spiritus αλα μόνον χρώμεθα τώ θεί πυριτή
- ν ι" Λ

vtimur, Quodautem vetatearnium του παναγίου πνεύματος χάριτι, το δε

\ - Μ) "- Α

φuippiam relinqui in craftinum, μη καταλιπείν 5) τί των κρεών εις την

α or θw) cr

fic intelligimus, quod futura vita υσεραίαν, ούτω νοούμεν, ότιoμέλων βίος
Των

ι) μηδέ. Cod. et * 1 c. μηδέν, 2) εν τοί, ευαγγελίοις. Defid. 3) ανθρωπίνον.-

Cod, et P : c. pramittunt ως. 4) Cod. et Fτ c. λόγοις. 5) τί. Def.
") Μatth. ιό, ό. Μarc, 8, 15. Luc, 12, Ι. 5) Είa. 1, 22.
 ovπ'sΤ ΙΝ ΕxoD. CΑΡ. ΧΙΙ. Ί4f

των συμβόλων ουδείται αυτά Ά ορώ, ίymbolis

2 ν /
non indigeat. Ipfas enim
Α
reς tunc intuebimur. Ο(fa vero
Αυ

μεν εν εκείνω τα πράγματα τα οεοσά conterunt agni, φui male intel

του προξάτου συντρίζουσιν οι κακώς τα ligunt eloquia diuina, et ad fuam
" Α

θεία νοούντες λόγια, και εις την οικείαν impietatem illa detorquere conan
αυτά πειρώμενοι μεταφέζε" ασέβεια, tur. Quod vero non tantum ex
το δέμή μόνον εκ προβάτων, αλά και εξ ouibus, fed etiam ex hadis fu
ερίφων λαμζάνειν, την θείαν πάλιν κη mere iubeat, diuinam rurfus be
: Ά φιλανθρωπίαν ου γας μόνον υπέρ neuolentiam declarat. Νain non
tantum pro iuftis, fed etiam pro
καίωί, αλάκαίύπες αμαρτωλών ο Δε: peccatoribus Chriftus Dominus
σπότης Χρισοςτο σωτήςιονύπομεμένηκε falutarem fubiit patlionem. . Εt
πάθος, ούτωδενοεϊν αυτός ημάς εξεπαί ita nos intelligere debere ipίe
W δευσεν. αμνοίς μεν γας τον των αγίων docuit. Αίlimilauίt enim ,con
απείκασε σύλογον )το δε σύσημα των gregationem fhnξtorum agnis,
peccatorum autem costum hadis:
αμαρτωλών ερίφοις έριφον γας υπες hcedum quippe lex iuffit offerre
αμαρτίας ο νόμος προσφέςεν έκέλευσε, pro peccato. Εx his pοrro qui
και των θείων δε μυσηgίων οι μεταλαμ, diuinorum myfteriorum funt par
ζάνοντες, οι μεν ως προβάτουμεταλαμ ticipes, nonnulli tanquan ouem
degultant, φui videlicet perfe
ζάνουσιν, άτε δή τελείαν την αρετήν κε ξtan virtutem obtinent: alii ve
κτημένοι οι δε ως ερίφου, δια μετανοίας ro tanquam hadum, qui per Ρα"-
εξαλείφοντες τας των αμαρτημάτων nitentiam peccatorum maculas
κηλίδας, ούτω και ο σωτής ημών, ούκεκ delent. Sic et Saluator notter
σιτίνων μόνον, αλά και εκ κρίθύων άς, non triticeis. tantum panibus ,
των τους συνελήλυθότας διέθρεψε και (ed et hordeaceis pauit eos φui
ημίν δε ο Δεσπότης εκέλευσεν έχειν τας conuenerant. Νοbis quoque Do
οσφύας περιεζωσμένας, και τους πόδας minus pracepit, habere lumbos
praecinξtos, et pedes calceatos,
υποδεδεμένους, και τους λύχνοι" καιoμέ εt lucernas ardentes, more fer
νους, ως οικέτας δεσπότην προσμένοντας, νorum exίpe&tantium dominum
αλ' Εβραίοι μεν, ως Αίγυπlίων απαλ fuum. Αc Ηebrai φuidem, velut
λατlόμενοι, και εις την Χαναναίαν γην ab Αegyptiis liberati, et in terram
Chananaorumintroducti, hunc ha
εισαγόμενοι, τούτο είχοντοχήμα' ημείς bitum practulerunt: nos autern, tan
δε, ώ, είτεύθενείς έτερον μεθισάμενοι βίον. quam ex hac vita in alteram trans
διά τούτο και ημών ο θείος παρακελεύει lati. Ωuapropter adhortatur nos
τα Παύλος,βοών, εκκαθάξατε την πα diuinus Paulus, clamans, a) Εxpur
λαια ζύμην, ίνα ήτε νέον φύραμα, κα ατς υeru, firmentum, υt /tti, nouα
7nalja, βcut e/ti, azyni. Εt fubiun
θώς εσε άζυμοι και επήγαγε και γας κit, Εtenim φαβba no/trum pνο ηρbi,
και το πάχα ήμων υπες ημώ, τύ immolatu είt Chriftus. Ει addidit,
Χριτός και προστέθεικεί ώσεέοςlάζωμεν, Ιταφue f/ium celebrenu, non in fέη
μη εν ζύμη παλαιά,μηδεέ ζύμη κακίας
« 4. » -! » Χ 2 / * 3
mcητουcteri, ncηue in firmento mali
και πονηζίας, αλ' εν αζύμοις ειλικρι τία et nequitia:/edin azymi, /inceri
tati,

1) το - αμαρτωλών. Cod. et r 1 c, των δε των τοιούτων, Vtroqueloco legendum

"
είie videtur των δε μή τοιούτων,
«) 1Cor.5,7. 8. -
 142 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ
τati, et veritatir. In fuperiori. νείας και αληθείας. άνωθεν δε προμε.
bus autem indicauit omnium
Deus , faluandas - effe gentes. μήνυκε την των εθνών σωτηρίαν ο των
Νam et profelytos iufίit efie όλων Θεός, και γαρ τους προσηλύτους
participes pafchae. Αduenam enim μεταλαγχάνειν του πάχα προσέταξε
appellauit Profelytum , et eum ") γειώζαν γας τον προσήλυτον 2) εκά.
pari iure donauit. Αit enim, a) λεσε, και ισονομίας αυτώ μεταδέδωκεν'
Sir qut/f indigena terra, Quod έΞαι γάρ Φησιν ως ο αυτόχθων της γης,
autem prarcipitur, ντ agnus ille
in vna domo manducetur, obler και το, εν οικία μιά βρωθήσεται, Φυ.
νant fideles, φui in Iola eccle λάτloυσιν οι πισοί, εν μόνητη 3)τούΘεού
fia diuina fumunt myfteria, ex εκκλησία των θείων μεταλαμβάνοντες
ecrationi habentes hareticorum μυσηρίων, τας δε των αιρετικών συναγω.
* ccetus. * Ceterum primogenita
γας βδελυτlόμενοι ταμέντοι πρώlότοκα
boum et ouium Dominus Deus
lege iuffit offerri, b) in memo και των βοών και των προβάτων προσφέ.
rlam
ξεθα νενομοθέτημεν ο Δεσπότης Θεός,
reuocans prιmogenutorum
ipforum faluationem : cum ipfe της των πρωτοτοκων αυτων σωτηριας
alioqui victimis non egeret, fed αναμιμνήσκων ουδε γας αυτός των θυ
Ηebraeorum commodum procu μάτων εδείτο,αλα την εκείνων ωφέλειαν
raret, φuemadmodum et lex ip(a
innuit: c) Cum interrogauerit te επραγματεύετο, τούτο γας και αυτός ο
filiu tuur, dicens, Ωuid ε/f hoc 2 νόμος δηλοί" εαν ερωτήση σε 4) ο υιός σου,
νg/pondebi, ei, Μιnu forti edu τί εσι τούτο, και ερείς προς αυτόν, ότι εν
αit no Dominu, e terra Α. gy χειρικραταιά εξήγαγεν ημάς Κύριος εκ
ρti, e domo /éruitutir. Νam cum γης Αιγύπloυ, εξ οίκου δουλείας ηνίκα
induνntu, gljot Pbarao, et nollet no,
- dimitrere, occidit Dominu omne δε εσκλήρυνε Φαραώ εξαποσείλαι ημάς,
primogenitum in terra Αegypti, a 5) απέκτεινε Κύριος πάν πρωτότοκον εν
primogeniti, bominum υφue ad pri γή Αιγύπlω από πρωτοτόκου ανθρώπων,
πιogenita tumentorum. Ιdcirco go έως πρωτοτόκου κτηνών δια τούτο εγώ
immolo Domino omne quod aperit θύω τώ Κυρίωπάν διανοίγον μήτραν, τα
νtεrum, ma/tulini /εκu : ει omnia
primogenita filiorum meorum redi
αρσενικά
και πάν πρωτότοκον των υιών
mam. Εrit igitur qua/f/ignum in μου λυτρώσομαι, και έται εις σημείον
manu tua, et montmentum perpe επί της χειρός σου, και ασάλευτον προ
ruum ante oculo, tuor. Μanu enim, οφθαλμών σου, εν γας χειρί κραταιά
forti edurit te Dominu, exΑegypto.
εξήγαγέ σε Κύριος εξ Αιγύπloυ. τοί
Ιtaque vnumφuodque iftorum inγάρτοι τούτων έκασον ου της του Θεού
gratiam et commodum populi fie
bat, non autem quod iis Deus χρείας ένεκεν, αλα της του λαού εγίνε
indigeret, -
ωφελείας, το

ΕΡΩΤ.

1) Cod. et F1 c. γιοράν, 2) εκάλεσε. Αlii προσηγόρευσε. Ιta legitur in Scho

lio, guod Ι Α Μ Β. Βos ad Εxod. 12, 19. et Μ ο Ντε. l. c. p. 7c. attulerunt.
3) του Θεού. Def in Cod. et apud rιc. 4) ο υιός σου, Cod. addit λέγων.
5) απέκτεινε. In Cod. Ρracedit καί.
α) Leu. 19,34. 5) Εxod. 13, 2. ε) Εκod, 13, 14 - 16.
 -
\

oyΑΕsΤ. ΙΝ ΕΧΟΙΟ. Ο ΑΡ. ΧΙV. ΧV. 143

ΕΡΩΤ. κε'. ΙΝΤΕRR. ΧΧV.

Τινες φασίν, εις δώδεκα διαιρέσεις διαι- Ωuidhm frunt, diujim fitif mn.
ξε θηναι την θάλασσαν, κα εκάσην φυ- re rubram duodecim /εξtionibur, er
λήν καθ' εαυτήν διαξήναι κα/ τουτο μινιμιφιείίιμm/tor/um trank-
ν χ Α -- - ν - 7, ..

ίζ όριον ειρηκένα Δαβίδ iljε: idque putant beatum Dauiabi,

\

νομιζουσι τον μακαριον ειρηκενα """, " τενίύdixifo, Οuidiui/itmare

τώ καταδιελόντι
λασσαν εις διαιρέσεις.
Ε" θά- rubrum in diui/foner. a).
"L' γώ δε δίγή νομίζω θήνα το πέ Ε Εgo vero exiftimo bifariam --- - Λ- -

tan
-

Εν χη και μίζω μη διδά Ά tum fuiίle mare diuifuπη,

λαγος τουτζγάς και η αεια βιοα φuemadmodum friptura diuina
σκε, γραφή' το δε ύδως αυτοις τειχος docet, dicens, b) Αqua auten erat
εκ δεξιών, και τειχο, εξ ευωνυμων. την ili, aextris,. ει μιuru,
"- * "- Υ ν - - -

714/4}"Ι.Γ ΛΙ
γΥ « Υ Μ ". - /4, 4. • -

ΕΆ
πλη; Ά
71.ΣΤΘ, Τζυγ 7. ΩΖΩΙΟγΤά)y.
y ωρηγησε8 2"8"
ΥΩχ! mientom Dwi: enim, inquit, c)
Υ
- - - - -

φησιν, "του",εί αυσα", ως "εξημ", εο, in abνfo, βίας in d/orio;

τούτο δε της ευρύ την ευρυχωριαν δηλοί quod videtur indicare amplitu
> ". "- -

ούθε εκείνος μέντοι ο λόγος τώ της εύ- dinem via patentis, Νon / - -
2

Α' ι»-,
tamen Α' 2 " ..., \ - - - -

σεξεί
και τούτο της εται
ας λυμαίν θείαςλόγω κακενοτουρ-
έργον θαυμα γας
ικολουθεντή της cnim eft opus diuinuin et admi
Ε"ο,
Ε." Ε" Ε
"Ά unque
2 \ ) .

χιας χgη μεντοι ακολουθεί Άή " randum : fequi tamen debemus

θείας γραφής αληθεία. τη δε ι)δι' ύδα- Ειρία ίcriptura veritatem. Τra
Τος πανωλεθρία τον Φαραω ο)παντζα, didit auten iuftiίlimus iudex exi

τι παρέδωκεν ο δικαιότατος δικασης, τίo per aquas illas Pharaonem -

Ν » cr Υ -, 1 - --, - « . -

« -- Α'
Λ.
" "Ε"
επειδήπερ δι' ύδατος ανέλε τα των interem . Η
"Φ"η
Ρε: orum.
erat infantesΗ Ηebrae
Εξαίων βρέφη,
ΕΡΩΤ. κ5'. ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙ.

ξύλο,
πείον 3)- ήτητομεερά το γλυκάανεν Sup
" Ά
το ύδως , " atque inutile eftqua
Παι και ανoνητoν τo τα σεσιγη- rere, qua filentio tradita funt.
μένα ζητών, αρκεί δε
- ". " ν ν
Ά μαθεϊν,
τ'
Νobis autem fufficit
«;
cognofcere,
-
ν

ως δια του ξύλου το πικρόν ύδωρ εις γλυ- αφuam, gua Ρrius ετοι 4mara, Ρει
mutatam effe
/ / τρίτο lignum in dulcem
κείαν μετεβλήθη ποιότητα. ΤουΤΟ :
κειαν μετε και το (aporem. Οuar res faluationem θη 3. λ
-

Υας την ημέτεζαν πζοσηλοι 2%της"". • ήofiram prafigurat Crucis enim *

το γας σωτηριον του εαυρου ξύλον Τη" [alutarelignum maregentium ama
στικςαν των εθνών εγλύκανε θάλατlαν τιun dulco reddidit.
ΕΡΩΤ. κζΑ α ν - Υ
, ΙΝΤΕR R. ΧΧVΙΙ.
Πώς νοητέοντο υπό του αποτόλου ειξη- Ωuomodo intelligendumg/tillud,quod
"-

> ν "- r - " --

"

μένον, πάντες εις τον Μωσήν εξαπlkθη- ΦΑρoβolo ditium fi,d) omn: in Υ 2 /
σαν εν τη νεφέλη, και εν τη θαλάσση ' Μo/in haptizati /unt, in nubε εt in
"ν "- - - - - - -

5ζα/ -
πάντ8ς ΤΩν αυτό βρώμα -
πνευματι- marι: et omne, εandem ε/tan/piritun - - -

-
Ιen,

1) δ.'. Αbeft a Cod. et edit. Ρι ει. 2) Cod. et r 1 c. παντρατιά. 3) ήν. Αbείt

a Cod. et edit. F 1 c 1.
α) ΡΙ.135, 13. 5) Εκod.14, 22. ε) Ρί.195,9. α) 1Coτ, 1ο, 2 4.
 144 Β. ΤΗΕ ο D o R Ε ΤΙ
Ιem manducauerunt, et omne, eun
den porum /piritualem .biberunt,
κόν έφαγον, και πάντες το αυτό πόμα
bibehant datem de Jpirituali/αφuente πνευματικόν έπιον επινον γας εκ πνευ.
εο, petra, petra autem crat ματικής ακολουθούσης πέτρας :
Cυνί/tu, 2 - ή δε πέτρα ήν ο Χριτός;
Vει, typum gerebant recen ύπος ή των νέων τα παλαιά και
- tium, et vmbra erat lex Μο ") σκια μεν ο νόμος Μωσέως, 2) σώ.
fis, corpus vero gratia. Ομoniam μα δε ήχάρις, επειδή τοίνυν εδιωκοντούς
igitur Αegyptii perfequebnatur Εβραίους οι Αιγύπlιοι, διαζάντες δε την
Ηebraeos, inare autem rubrum
tranfeuntes Ηebriti, ab Αegy ερυθρανθάλατlανοί Εβραίοι της πικράς
priorum permolefto dominio vin των Αιγυπlίωναπηλάγησαν δεσπόιείας
τύπον έχει της κολυμβήθρας ήθάλατ,
dicati funt, mare pra fe fert ry
pum lauacri, nubcs autem fpiri Ία ή δε νεφέλη, του πνεύματος, ο δε
tus, Μofes item Chrifti Salua
Μωσης, του σωτήρος Χρισού του σαυρού
toris, crucis autem virga. Εt δε, η ράβδος του διαβόλου, ο Φαραώ'
Pharao diaboli typum gerit, Αe
gyptii darmonum, manna vero των δαιμόνων, οι Αιγύπlo, το δε μάν
να, της θείας 3) τροφής, το δε της πέ.
cibi cacleftis : aqua autem, φuae
τρας ύδωζ, τού σωτηρίου αίματος, ώσπες
de petra egrefia eft, fanguinis
falutaris. Οuemadmodum enim γας εκείνοι μετά το διαζήνα την εξυ
illi , νbi mare rubrum tranίie,
runt, cibo peregrino et aqua
θράν θάλασσαν, και της ξένης τροφής,
inopinata potiti funt: ita nos poft και του παραδόξου απήλαυσαννάμαίος,
falutarem baptifinum participes ούτως ημείς μετά το σωτήριον βάπl
fumus diuinorum myfteriorum. σμα των θείων 4)μεταλαμβάνομεν μυ.
/

gηξιων. -

ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. κη. .
Ωuamobrem petra υocata e/t
Cbr/tu, Pa) Διατί η πέτρα Χρισός ωνομάθη;
Ο typus erat Chrifti Domi.
ni. Sic et mare diξtum
ς τύπος γενομένη του Δεσπότου
Χρισού. ούτω και η θάλατlα
eft baptifina, guamuis nullus in βάπlισμα προσηγορεύθη, καί τοι ουδε
eo fit baptizatus. Νam populus νός εν αυτή
Ιfraëliticus puluere potius adfper
Ά έντος κεκονιαμένος
fus, quam aqua, pertranfiίt illud. γας μάλον αυτήν, η διάβροχος, διήλ,
θεν Ισραήλ. -

ΙΝΤΕRR. ΧΧΙΧ. , ΕΡΩΤ. κθ'.

Cur propbeta υocauit Μanna panem Διατί αςτον αγγέλων το μάννα προση
Αngelorum & b) ν γόρευσεν ο προφήτης 5
ΡΕ φuod angelorum mini Ω' αγγέλων τη τούτου 5) δωρεά δια
{terio datum eft. Νam incorpo κεκονηκοτων, η γας ασωματος
rea naturacibo non indiget. Sic etφύσις ου δείται τροφής, ούτως άρ
iam appellatum είtpaniscali: guia τος 6) ουρανού προσηγορεύθη, επειδή
άνωθεν

τ) σκιά - Μωσέως, Cod. et F 1 c. σκιά μεν ο νόμος εώκει. 2) Cod. et P τα... σώ

Ακατι. 3) τροφής, Cod. γραφής. 4) Cod, et P το μεταλαγχάνομεν. 5) δω,
ρεά. Αbeft a Cod. 6) ουρανου, Cod. εκ του ουρανού, -

α) τCor, ιο, 4. ε) Ρί77,25,

 ι

ΟVΑΕSΤ. ΙΝ ΕΧop. CΑΡ. ΧVΙ. Ι.45

άνωθεν κατηνέχθη ουκ εξ αυτού του defuper veniebat, non ex ipίο
ουρανού, αλ εκ του αέρος, ούτω και πε. carlo, fed ex aere. Quo patto et
τεινα ουρανου προσηγορευτα τα τον νolucres cali dicta
atreιn volant.
furit, ηua pcr
αέρα διαπερώντα.
ΕΡΩΤ. -λ'. ΙΝΤΕRR. ΧΧΧ.
Διατί μάννα εκλήθη; . Ω4are υocatam g/t Μanna 2
Ευθυ: αυτο θεασάμενοι αλλήλους Ο" primum Ifraëlita viderunt
ill"Η, 3 fe mutuo φuarebant,
ήgώτων, τίτούτο, επέθεσαν τοίνυν Ωuidg/f hoc2α)Vnde talem appella:
αυτό προσηγορίαν,τιτούτο και τουτο γας tionem * indiderunt, Ωaid boo2 ΙΗ *
εξ'μηνεύει το μάννα, τούτο δε και η ισο εnim {ignificat manna. Εt ita do
gία, διδάσκει, ιδόντες γάς φησιν υιοι Ισ. cethiίtoria. . Κidenter enim, inquit,
ξαήλ είπον έτερος το τέρω, τί έξι του. βίii l/rael, dixerunt alter ad alte:
το, ου γας ήθεσαν τί ην. εγένετο Τ"Cίyυy
rum, Ωuid 4/tº Ignorabant enim,
quid είlet. Vnde in nomen verfis
ή ερώτησις όνομα, το δε, ως ) έγκρις εν είt interrogatio... Ιllud autern,
μέλιτ, ο Σύμμαχος ούτως ήςμήνευσε, veluti placenta melle permixta, fic
ως άμυλος εν μέλιτι, το δε 2)γόμορ, interpretatus eft Symmachus, velut
τ μέτζον ήν Εβραϊκόν, διδάσκει δε ο νομο bellarium mellitum. Gomor au
tem menίura erat hebraica, φua,
θέτης, ότι το δέκατον ήν των τριών μέ vt
τgων ως δε Ιώσηπος έφη, τρείς ήμισυ εratdocet legislator, ύ) decima pnr:
tritιm mem/urarum. Secun- ,
κοτύλας ατiκας έχει. 3) dum vero Iofephum, continet tres .
cotylas Αtticas cum dimidia.,
ΕΡΩΤ. λα. ΙΝΤΕR R. ΧΧΧΙ.

Διατί το καταλειφθέν εις την υσεςαίαν Cuν marina /ενuntum in crq/finuma

του μάννα διεφθάρη; diem corrumpebaturz o)
Ριο quod in legem com
Επειδή νόμου παράβασις ήν, διδάσκων Inittebatur. Νam docere νο
γαρ αυτούς των φροντίδων ελεύ lens cos vita rationem a curis libe
ι ημέρανβίον,
θερον υπέχετο καθ' εκάτην αυτοίς ran, Ρollicitus είtillis, fe (uppe
παρέχειν την αναγκαίαν τρο ditaturum fingulis diebuse(cam ne
ceffariam : illi vero diffidentes,
φήν εκείνοι δε απισήσαντες, μέρος τι portionem aliφuam eius guod col.
του συλεγέντος εις την ύσεραίαν έφύ. legerant, in Ρofterum diem ferua
λαξαν δια τούτο επώζεσεν, ότι γας ου νorunt, qua Ρropterea computruit.
τής του μάνα φύσεως ή το πάθος, Οuod enim non manna vitio id
ν μαρτυρεί το σάββατον, ενώ αλώβητον acciderit, fidem facit fabbatum,
διετηρήθη το τη παρασκευή συλεγέν. in quo integrum feruabatur, quod
pridie collectum efiet, Illud item,
μαρτυρεί δε και το εν τη κιβοτό επί quod multis faculis in arca con
πoλαίς διαφυλαχθέν γενεαίν. Ιειuatum είt incorrupturn.
ΙΝΤΕRR:
") έγκρι. Ιta quoφue Cod, et το Εaitiones auten Bibliorum grαcorum
habent εγκρί. 2) Cod. et r 1 c. Γεμόρ. 3) Conferenda funt, gua τgs o o o
κ ε τν s ad Ε1ech. ΧLV. obferuault.
σ) Εκod. 16, 15, έ) Εκod. 16, 36. και) Εκυd, 16, 2.Οι

Β. Ζθεod Τom, Λ. ΚΑΣ

 146 Β. Τ Η Ε ο D o R ΕΤΙ -
ΙΝΤΕRR, ΧΧΧΙ Ι. ΕΡΩΤ.λβ.
Ωaare dietur/abbati non dedit Διατί εν τοις σάββασιν ου ) παρείχε
manna 2 a) το μάννα; Α'

Ο" illis folis lege praccepiffet ΕΓπειδή μόνοις 2)αυτοίς τούσαζζάτου

quiefcere die fabbati, docuit
illos ipίο faξto feruare praece.
ptum. Νοn tamen curfum na
tura fiftere voluit. Οritι , enim
1ol et luna, itidem et nubes plu
viam fundunt, fiant quoque ven
ti, mulieres pariunt, et brutorum
animalium genera.
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙΙΙ.
Ωuibur armi, υrebantur, cum pu
gnarent aduer/u, Αmalec"
Ο" Αegyptii demerh effent,
CΟΥllΠΥ corpora VΠ.3 CL11η θ1'-
την αργίαν ενομοθέτησεν, έργω αυ
τους εδίδασκε φυλάτleιν την εντολήν
τον δε της φύσεως ουκ εκώλυσε δρόμον,
ανίχε γας ήλιος και σελήνη, ωσαύτως
και τα νέφη τον υετόν ωδίνει, και άνεμοι
πνέουσι, και γυναίκες τίκτουσι, και των
αλόγων τα γένη,
ΕΡΩΤ.. λy.
Ποίοις όπλοις έχρώντοτώ Αμαληκ
πολεμούντες;
Των Αίγυπlίων υποβρυχίων γεγενη

πηis in littus funt depulfa: φuae il

ι" μένων, εξεβράθη αυτών εις την
li fpoliantes, ad bellicos vfusfum 3) ήιόνα μετά των όπλων τα σώματα,
pterunt. ταύτα σκυλεύσαντες, εχρώντο τούτοις
εν τοις πολέμοις.
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙ V. ΕΡΩ Τ. λδ'.
Ωuomodo febat, υ: exten/i, mani
bu, Μοβ Ιβηel υincerer : re Διατί τών 4) Μωσέως χειρών εκτετα
milli, autem illi, υince μένων ενίκα ο Ισραήλ, καθιεμέ,
returfb) νων δε ήτlάτο;
ΙΟ" extendebat manus, ty Τού 5αυρωθέντος υπέρ ημών έπλήρου
pum gerebat eius φui cruci τον τύπονεκτείνων τας χείρας, έδει.
fixus eft pro πobis. Declarata χθη τοίνυν και εν τώ τύπω της αλη
* eft igitur fub illa *figura vis veri θείας η δύναμις, ώσπερ γαρ του θερά
tatis. Οuemadmodum enim fer ποντος τας χείρας
νo manus extendente cecidit εκτείνοντος έπεσεν
Αmalec: ita cum Dominus ma Αμαλήκ' ούτως του δεσπότου τας χεί
nus extendit, diffoluta eft aciesρας εκτείνοντος, κατελύθη του διαβόλου
diaboli. In illo vero bello is το ξίφος και εν εκείνω δε τώ πολέμω ο
qui faluatori noftro cognominis τούσωτήρος ημών ομώνυμος το τρόπαιον
erattrophaum crexit: hancappella
tionem tum adeptus, νίusque 6) έτησε, τότε ταύτην την προσηγορίαν
opera dele&torum virorum, ficuti λαβών, κατοίςλογάσι χρησάμενος συν
Chriftus Dominus facrorum Αpo εργοίς, ως ο δεσπότης Χρισος υπουργούς
ίtoloruιη νίus eft minifterio. τοίς ιεροίς αποτόλοις,
ΕΡΩΤ.

i) Cod. et P I c. παρέχεν. 2) αυτοί. Αbeft a Cod. et ab edit. F 1 c1. 3) Cod.

ιόνα. 4) Cod. Μωυσή. F 1 c. Μωυσέως, 5) έτησε. Cod. et r 1 c. ετήρησεν.
π) Εxod. ιό, 25, 26. έ) Εxod. 17, ιι. ".
 Α

oyΑΕsΤ. ΙΝ ΕxoD. CΑΡ. ΧΙΧ. 147

"

ΕΡΩ Τ. λε. ΙΝΤΕRR, ΧΧΧV.

/ \
Τίεςιν, έσεώθέ μοι λαός )περιούσιος από Ωgid illud ε/t, Εriti, mibi populu,
"- -
ptculinrirprargentibur omnibur,
ν /

πάντων των εθνών έμή γάς εσι

- Ο Μca enim g/f uniuer/ι
Νω ί
πασα η γη ; rerra 2 n) ν

/ * * * 4 δι Α Υ /

άντων είμι, Φήσι, ποιητης και εΟ 770 Ο inquit, omnium et Do

της, και πάντων ωςποιητής πζομη minus ego fum, et tanquam
- ρ ν " creator omnium curam habeo:
θούμαι, υμάς δε οιόν τινα λαόν εξαί νos veluti populum φuendam ele.
"- - ν

ρετον εμαυτώ αφιέρωσα τούτο γας ξtum mihi confecraui. Ηoc enim
* κυ Σ" Υ

επήγαγεν, υμείς δε έσεθέ μοι 2)εις βα «"

fubiunxit, Κo, auten eriti, mibε
« >- Ογ -

σίλειον ιεράτευμα, έθνος άγιον, ώσπες regale /accrdotium , gen, Janίia.

μemadmodum enim Leuitas, φui
3) γας τους Λευίτας, Ισραηλίτας όν, etiam erant Ifraëlita, reliquis tri
τας, των φυλών προτετίμηκε, και
άλλων bubus pratulit, et ad officium
εις την θείαν αφιέρωσε λειτουργίαν' ου diuinum confecrauit, non guod
των άλλων αμελών αλά δια τούτων reliquas tribus negligeret, fed vt
την εκείνων ποιούμενος επιμέλειαν ούτω per hos illarum curam gereret:
fic et
το του Αβραάμ,και Ισαάκ,και Ιακώβ, et Iacobi femen Αbrahami, ΙΙaaci,
elegit, primum quod
εξελέξατο σπέρμα πρώτον επειδή εξ ex illis (ecundum carnem Chri
αυτών ήμελε κατά σάρκα βλασάνεν ο ftus Dominus oriturus erat, de
δεσπότης Χρισός έπειτα 4)δια των εις inde vt per ea qua illorum gra
τούτους γινομένων την οικείαν επιδεικνυς tia fiebant fuan potentiam pate
δύναμιν, και πάντας ανθρώπους διδά, faceret, et edoceret omnes homί
nes cognofcendi Dei viam et ra
σκων την της θεογνωσίας οδόν τούτων tionem, Cum hatc ergo dixis
μέντο,
και
ειξημένων, απεκρίθη πά. όλαός,
είπε παντα οσα απεν ο Θεός ποι:
fet, b) omni, populu refhondit, er
dixit, Cunξta φua dixit D. u fh-"
ήσομεν, και ακουσόμεθα, αύτη δε του ciemus , et audicmur. Ηoc vero
λαού ή συνθήκη υπργραφή τινι έρικε paξtum populi fubίcriptioni cui
dam inίtrumenti fimile eft. Ρro
γραμματίου όθεν την οικείαν 5)παρα inde contra conuentionem pro-''
εάντες ομολογίαν, ταίς της νομοθεσίας priam committentes, malediξtiσ
αραίς υπεβλήθησαν , ών τους εις αυτον nibus in lege contentis obnoxii
πεπισευκότας ο δεσπότης Χρισος ήλευ faξti funt : a quibus Chriftus
Dominus vindicauit credentes in
θέρωσε Χριτος γάς φησιν εξηγόςασεν ipfum. Chriffu, enim, inquit, b)
ημάς εκ της καταφας του νομού, γενο, redemir no de malediξtione ligi,,
μενος υπες ήμων καταφα, ΤΟ μεντοι fiξtu, pro mobi, maledιέtio. Pro
περιούσιος, εξαίρετος ο Σύμμαχος ης peculiari, Symmachus interpreta
μήνευσεν, tus eft elcξtur.

Κ 2 ΙΝΤΕRR.

ι) περιούσιος. Ηrc vera eft le&io τΗ ε ο Ροκ ε τ 1, cui tamen Μ ο s rr. 1. c.

Τom. 1. p. 76. tribuit leξtionem Symmachi, εξαίρετος. 2) εις. Αbeft a Cod.
et edit. Ρ 1 c1. 3) γάρ. Cod. et F1 c. καί. 4) δια - γινομένων. Cod. et
r 1 c. δια τούτων εις τους εκ τούτων γιγνομένου", 5) Cod. ct r 1 c. παρκβάντων,
«) Εκod, 19, 5. Ρ) Ibid. c, 19, 8. ε) Gal, 3, 13.
 ι

Ι48 -
Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧVΙ. ΕΡΩΤ. λς'.
Ωua de caufa non /anξfifaritanium, Τί δήποτε ου μόνον αγνιώθήναι, αλά
βd et launre τε/tinenta iuji και πλύναι τα μάτια προσετάχθη
/unt, quando legen do
ceperant " a) , σαν, ηνίκα τον νόμον εδέχοντος
Μ" ducit eos ad fpiritualia Δ" των σωματικών αυτούς επί τα
per ea qua corporea funt, et πνευματικά ποδηγεί, και δέος εντί,
timoren illis ingerit, religiofiores θησι, και ευλαξεσέρους ποιεί ελογίζον
que reddit illos. Εx his enim col
ligebant, longe magis expurgan, το γας εκ τούτων, ως πολώ μάλον την
dum effe animum. Ρropterea tu διάνοιαν καθαρεύειν προσήκει, διά τα
barum voces, et foni tonitruum, τούτο και σαλπίγγων φωνα, και κτύ
* et caligo, et procella, et ignis"in ποι βροντών, και γνόφος, και θύελα,
vertice montis, et fumus ingens και πύς ντή του όζους ακgωςεία, κα
emiflus: vt per hac omnia cor καπνός άφατος εκπεμπόμενος να δια
illorum lapideum emolliret. Εte.
nim quia plagas quidein Αegyptiis τούτων απάντων την λιθίνην αυτών κα
illatas contpexerant, ipfi vero cafti ταμαλάξη καρδίαν επειδή γαςτας μεν
gationis fpecimen nullum fenfe τοις Αιγυπjίοις επενεχθείσας εθεάσαντο
rant, ideo per hac terret illos, vt τιμωρίας, αυτοί δε πείραν της παιδείας
pueros: vt non folum eum di ουκ έλαβον, δια τούτων δεδίτlεται, οια
ligant propter immenta eius be.
neticia, fed timeant etiam fup δή παίδας ώσε μη μόνον αγαπάν δια
pliciorum metu. Ωua de caula τας αρέήτους ευεργεσίας, αλά και δε,
de facerdotibus etiam dixit, b) διέναι δια τας τιμωρίας τούτου χάριν
Shcerdote, gui appropinquant Do και περί των ιερέων έφη οι ιερείς οι εγ.
mino Deo, /hnίtificentur: ne for γίζοντες. Κυρίω τω Θεώ άγιαθήτωσαν,
τe recedat ab illi, Dominus. Cum
enim par eftet ilios Deo confi. μή ποτε απαλάξη απ' αυτών κύζιος.
dere, vt quibus commiίium eflet επειδή γας εικόςήν αυτούς θαρίεν, άτε
officium diuinum, oftendit, φuo δή την θείαν λειτουργίαν πεπιτευμένους,
paξto fubίimiores terremisillos pra διδάσκει ως διαφεξόντως τους λειτους
cipue etle conueniat, guibus di γείν Θεώ πεπιτευμένους υπερτέζους εί,
νίμum munus creditum eft.
Α' ΙΝΤΕR R. ΧΧΧVΙΙ.
να των γηίνων προσήκει.
ΕΡΩΤ. λζ".
Ωuomodo intelligendum g/t i/tud, Πώς νοητέον το, ουκ έσονταί σοι ) θεοί
τ, Νon erunt tibi dii alieni,
practer me 2 c) πλην εμού,
Θ" tiain
Τrinitatis vnam filbftan Ο' μίαν ουσίαν της τριάδος ομολογούν,
confitentur , diuinae τες φυλάτloυσι τον νόμον της θείας
νocis legem obferuant. Νihil
φωνής, άλογάς τι παρά την θείαν φύ.
enim aiiu.d pro Deo coli per
mittunt, practer diuinam natu σιν θεοποιείν ουκ ανέχονται οι δε την
2 " ν Υ Η Ι Α'

ram. Qui vero labe infe&ti funt Αρείου και Εύνομίου περικείμενoιλώβην,
Αrii atφue Εunomii, manifefte τον θείον νόμον άντικςυς παραβαίνουσιν
in legen diuinam committunt : ". Θεόν

1) θεοί. Ρ Ι c. addit αλότριοι. Codex autem, έτεροι, guam poftremam leξtio

- nem ipίο Τ Η Ε ο D ο κ. in iis qua fequuntur, amplexus cft. Ιta quoque
legitur in verfiοne των ό.
α) Εxod. 19, 1ο. ί) Εxod, 19, 22. ε) Εxod. 2ο, 3,
 ΩyΑΕSΤ. ΙΝ ΕΧon. cΑΡ. ΧΧ. 149
"Θεόν με τον υιόν ομολογούντες, κτί. confirentes quidem Deum filium,
sί δε αποκαλούντες, και της θείας ού. 1ed creatum afΙerentes, et a diui
na fubftantia alienum. Νam cum
εάς αλέτριοι, τού γαρ Θεούλέγοντος, Deus dicat, Νon erunt tibi dii nliί
ευκ έσονται σοι θεοί έτεροι πλην εμού, racter me, iίti Deum alium intro
"το θεί, έτερον επεισάγουσιν, ducunt.
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧVΙΙΙ.
: ΕΡΩΤ, λή.
Είδωλο και ομοίωμα ποίαν έχει Ωaomodo differunt idolun et
/imilitudo "a)
διαφοράν; dolum nullo modo fubfiftit: fί
- Τι ειλαν ουδεμίαν υπότασιν έχει' militudo vero, eft alicuius ima
Τ το δε ομοίωμα, τινός εσιν ίνδαλμα go et eftigies. Ωuia ergo Graci
και απείκασμα, επειδή 2) τοίνυν Έλη formas minime fubfiftentes eftin
" αναπλάτloυσι τας ουχ ύφεσώσας gunt, veluti Sphingas, Τritonas,
et Centauros, Αegyptii vero Cy
κίΦα, σφίγγας, και τρίτωνας, και noproίopos, et Βucephalos, tales
κενταύρους και Αιγύπlιοι κυνοπροσώ. rerum non fubίiftentium fiξtio
- πους, και βοκεφάλους είδωλα καλεί nes , idola vocat: fimilitudines
τα τω αχυφετώτων
1 μιμηματα» Α'ομοι,
\ *w)
autern, rerum fubfiftentium ima
ώματα δε τα τών ύφεσώτων εικάσμα gines, veluti folis, luna, ftella
. • ". "

τα, κι ηλίου και σελήνης, απέρων, αν,

ν - Α' Υ Υ

rum, hominum, belluarum, re

κ θρώπω, θηρίων, ερπετών, και των τού ptilium, et his fimilium. Οua
omnia vetat adorare, aut colere.
τα παραπλησίων. 3) τούτοις κελεύει Νon temere autem vtrumque
Α -ν / Υ

= μήτε
"_. *
προσκυνείν,
Εν ,
μήτε λατρεύειν,• ουχ
2 κ.ν. * prohibuit: fed φuia firpe contin
/ > /

απλαΣ δε απαγορεύe, αμφότερα άλ Α' Α ")

git, φuosdam humano metu per
-2,
επειδή territos , adorare quidem, non
ι ή " συμβαίνει
- "
τινας 4) προσκυνήσαι Υ Α' " και w Χ
tamen animo colere, propterea
κ" διαν φόβον ανθρώπινον, »ουΜι μην και ν Η « Α.
docuit vtrumque efle impium.
λείεται κατα ψυχην, εδίδαξεν ως
εκατεξον ασεβές. Δ'
ΕΡΩ Τ. λθ'. * ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙ Χ. "
η ν /

ι Τίτο, ο Θεός ζηλωτής έσι;

r r 2 Αν { Ωuid/bi υult, Deu, g/t zelote, 2 b)
Ο νόμος τάξιν επέχει ανδρος,
1 Υ "- C
ο δε ")
Ι" fuftinet perfomain viri, pσ
::..
λαόςλ γυναικός, και τούτο ημάς w ν α -- pulus autem per(onam νxo
είδαξε ο δεσπότης Θεός διαμεν Ησαίου ris. Ωuod nos Dominus Deus
Η - "- Α "J Υ

λέγων ποιον τούτο το βιβλίον του απο etiam docuit, per Εlaiam di
"ν "w, \ C

5ασίου της μητρός υμών, δια δε Ιερε cens, c) Ωui, nam i/te g/fliber repudiί
Α * -- 4 « "
matri, υg/tra ? Εt per Ιeremiam, d)
μάι, καθώς αθετείγυνή εις τον συνόντα
1 ν. "" « 3' Σ
Ωμemadmodum muller contrmnit υί
αυτή, ούτως* ι ηθέτησεν
Σ σ'
εις εμέ ο οίκος 2 Α' Η » * νum /uum : /ίο contenβt me domur
-
- Ισραήλ,". και
•
ο οίκος Ιούδα, λέγει Κύριος.
« 3 Χ ν Ιβrnel, ctdomu Iuda, dicit Dominur.
και πάλιν εάν αποσείλη ανής την γυ. Εt rurfum,
Κ 3
ε) 3i dimίβrit vir υνο
? ΦΙΗΕ
,
ν"

ι) θιίν. Cod. et r 1 c. 5α. 2) τοίνυν Cod. et P I c. τίνες. 3) Εodem fere mo

: do rem expedit ο κ ι σ ε Ν Εs in Scholio quod Μ ο Ν Τ F. 1. c. Τ. Ι. Ρ. 77. e
Catenis ΜSS. in lucem protulit. 4) προσκυνήσαι μέν. Cod. et r I c. addunt
αμφοτερα.
ε) Εκod, 2ο, 3. b) Εκod.2ο, 5. ε) Εί. 5ο, Ι. α) Ιer, 3, 2ο. ε) Ibid. ς 3,Ι.

"
 Η
τgo Β. Τ Η Ε ο D o R Ε ΤΙ
rm βιnm, et abierit illa ad al ναίκα αυτού, και πορευθείσα γένηται
τεrum υίνum, numquid reuerten,
πd εum reuertetur νltra * anne ανδρι ετέρω, μή ανακάμπloυσα ανα,
polluendo polluctur mulier illa *
κάμψει προς αυτόν έτι, ου μιανομένη
Τu autcm fornicata e cum φαβο
μιανθήσεται η γυνή εκείνη, συ δε εξε,
τibu, multi: : et reuertebari, ad πόρνευσας εις ποιμένας πολλούς, και
me, dicit Dominux. Αpoftolus ") ανέκαμπlες πρός με, λέγει Κύριος,
autern ait, a) Ικx dominntur bo, και ο απόπολος δέφησιν, ότι ο νόμος κυ,
κιini, quamdia υiuit, Ωμα enim ριεύει του ανθρώπου εφ' όσον χρόνον ζή.
Jul viro εβ mulier, viuente viro ή γαρ ύπανδρος γυνή τώ ζωντι ανδρι
aliigara ε/t legi, Si autern mor δέδεται νόμω εαν δε αποθάνη ο ανής,
tuu filerit υir ciur, /oluta ε/f a κατήργητα από του νόμου τού ανδρός,
λεge τiri: ita υτ non /ίt adulte του μη ειναι αυτην μοιχαλίδα γενομε.
ra , / fuerit nliu, υίri. Sic et νην ανδρι ετέρω, ούτως και υμείς έθανα,
υo mortifkati g/li, legi per cor τώθητε τω νόμω δια του σώματος του
φu, Chrifti ita τι βti, alteriur, Χρισού, εις το γενέθα υμάς ετέρω τώ
φui ex mortuis refurrexit. ι13 Πη
ob rem Deus (cipίum appellat ze. εκ νεκρών εγερθέντι. τούτου χάριν
1otam, humano more loquens, 2) Θεόν ζηλωτην ονομάζει εαυτόν τοις
wt terreat homines, et illos fa ανθρωπίνοις μεν κεχξημένος ονόμασι,
pere cogat. Sicut enim vir igna δεδιτlόμενος δε αυτούς, και σωφρονεί,
νam habens vxorem, admonere αναγκάζων, ώσπες ανής ράθυμον έχων
1olet illam his verbis, Ζclotypus γυναίκ παρανών αυτή λέγει ζηλώ
fun, videre non pofium te cum α
altero viro loouentem : ita Do. τυπός είμι, ουδύναμα βλέπειν σε άλ
πminus Deus volens a cultu da λω προσδιαλεγομένην ανδρι, ούτως o δε,
monum illos abalienare, non tan σπότης Θεός της δεισιδαιμονίας αυτούς
τιurn feipfum zelotan appellauit, απαλλάξαι βουλόμενος, ου μόνον ζηλω.
fed et ignem conίumentem, Quod την εαυτόν, αλλά και πυρ καταναλί,
autern magni amoris fit taιη ar
«lens zelus, Deus ipfemet de σκον εκάλεσεν ότι δε φιλοσοργίας ο το.
πmonfirauit, per Etechielem di. σούτος ζήλος, αυτός τούτο δεδήλωκεν ο
cens, b) Proprerca aufίretur ge Θεός δια του Ιεζεκιήλ ειπών δια τούτο
ίu, meu, a tι; hoc eft, cum te αποσήσεται ο ζήλος μου από σού τουτέ.
diligerem, vtebar 7elo, νbi ve
ro te repuli , zelum exftinxi.
σίν, ότε ηγάπων, εχρώμην τώ ζήλα, α.
Ιdem et per alium prophetam πωσάμενος δέ σε, και τον ζήλον έσβεσα,
aeclarauit. c) Νon υίβtabo /u. τούτο και δι' ετέρου προφήτου δεδήλωκεν
μεν jilia, υg/frar, cum fornicatα ουκ επισκέψομαι επί τας θυγατέρας
fuerint : ct /iφεν /pon/ar υg/trm, , ύμών όταν πορνεύσωσι, και επί τας νύμ
κun adultεrium commίβrint, Είt φας ύμών όταν μοιχεύσωσιν, αγάπης
igitur zelus amoris index. τοίνυν ο ζήλος δηλωτικός,
ΕΡΩΤ,

") Cod. et F1 α, ανέκαμπετ. 2) Θεόν, Cod. Χρισόν, και το Θεός,

*) Rom-7, 1-4, 5) Εzech, ό,42. ε) Ηοί: 4, 14,
ί
 ".

ΟVΑΕSΤ ΙΝ ΕΧΟD. CΑΡ. ΧΧ. Ι5 Ι

ΙΝΤΕR Ν. ΧΙ.
ΕΡΩΤ. μ. Ωμomodo ius/eruatur illa/um, cum
Πώς το δίκαιον σώζεται, των παίδων βlii plcέtuntur pro patri
υπες των πατέρων κολαζο bu, 2 n)
μένων; ΑΕ Dominum Deum maio
είζoυς αι απειλα των κολάσεων πα res funt comminationes quam
pana:: quod ex (criptura diuina
" ρατώδεσπότη Θεώ, και τούτο ρά facile perfpicitur. Οmnir enim,
διον μαθεν παρά της θείας γραφής ή inquit, b) ma/έulu, incircumcίβιν,
πάς γάς φησιν απερίτμητος άρσην ος qui non fuerit circumcίβι, οέtauo
ου περιτμηθήσεται τη ημέρα τη ογδόη 9 die, delebitur. Reperimus tamen,
εξολοθρευθήσεται, αλ'έσιν ευζέντους multos circumcifos variis * mo. "
ους εν τηερήμω διαφό. dis in deferto pariifie: φui vero
με περιτετμημέν incircumcifi remanferant, ferua
ξως αναιρεθέντας τους δε απεριτμητους
tos effe, et promiίtiones maio
μεμενηκότας ι)τής των προγόνων επαγ ribus factas efie confecutos: hos
γελίας τετυχηκότας τούτους γας εν enim Iofua Gilgale circumcidit.
Γαλγάλοις Ιησος περιέτεμεν, ούτωταίς Sic et familiis fermentum haben
εχούσαις ζύμην οικίαις πανωλεθρίαν tibus interitum minatus eft, non
ηπείλησεν αλ' ουκ επήγαγε την τιμω tamen pro modo minarum fup
plicium intulit. Ηoc igitur lα.
ρίαν κατά την απειλήν, και ενταύθα co terret illos minis, gui filios
τοίνυν, ως φιλόπαιδας και φιλοπαιδίας diligunt, et corum curam ha
πεφροντικότας δεδίτlεται ταις απει, bent, et ait, c) Redden, φeccatα
λαός, και φησίν αποδίδους αμαρτίας patrum in filio, υπηue ad tertiam
πατέρων επί τέκνα επί τρίτην και τε et ηuartan generationen, bi, 4uί
um mc. Οuod autem nu
τάφτην γενεαν τοις μισούσι με ότι γας oder
dam literam attendere non fit
το γυμνώ προσέχειν τω γράμματ, δυσ religioni confentaneum, Deus ipίο
σεξες, αυτός ο Θεός διδάσκει ταναντία demonίtrat, res contrarias lege
νομοθετών ουκ αποθανούνται γάρ φη ίιηperans, Νon morientur eniuι,
σι παίδες υπέρ πατέρων, ουδε πατέρες inquit, d) filii pro patribu, nec
patre, pro filii. : /έd υπurquirque
υπέρ παίδων αλ έκασος εν τη αμας, propeccato /uo morictur. Εt per
τία αυτού αποθανάται και δια του Εzechielem prophetam ait: ε) Ωμα .
προφήτου Ιεζεκιήλφησι" τις υμίν ή πα εft parabola υg/tra, quan diciti,,
φαβολή αύτηλεγόντων οι πατέρες έφα Ρatre, coυμε.dcrunt υuam acerban,
γον όμΦακα, και οι οδόντες των τέκνων et denter fliorum ol/tupuerunt 2 Wi
2) ήμωδίασαν, ζω γαρ εγώ, λέγει Κύ. εritυο εgo, dicit Dominu, non ampliu,
bac parabola : /ed ol/tupg/dent
ςιος, ε; έται ή παραβολή αύτη,αλατών dente, corum qui comederunt υuam
Φαγόντων τον όμφακα3)αιμωδιάσουσιν acerύam. Ωμoniam mea/int omner
οι οδόντες ότι πάσαι αι ψυχα εμα εισι, anima. Εt gua fequuntur eius
και τα εξής δε την αυτήν έχει διάνοιαν. dem funt fententir. Εgo autem
εγωδέομαι μάλοντήνθείανφιλανθρω. exittimo potius clementiam diui
Κ4 11:1ΠΙ

ν) της - τετυχηκότας. Def in Cod. 2) ήμωδίασαν, Cod. ώμοδίασαν, r ισ. κί

3) αιμωδιάσουσιν. Ιta quoque r 1 cv s. Cod. ώμοδιάσουσιν.
μωδίασαν,
«) Εxod. 2ο, 3. b) Gen. 17, 14. ε) Εκod. 2ο, 5. d) Dcut. 24, 16. Εzcch, 18, 2σ.
«) Εzech, 18, 2 - 4.
 τα 52 Β. ΤΗΕ o Do R Ε ΤΙ
Σnam comminationibus declarari.
Αdieturn eft enim iftnd, a) Ηi, πίαν
γας, εμφαίνεν την απειλήν πρόσκειται
τοίς μισούσι με' τουτέ, μακροθυ
qui oderunt me: hoc eft, patien.
tia vτov erga patres φui delique μώτοίς πατφασινημαρτηκοσι μακροθυ;
runt, itiden et erga filios. Si ve μώ και πασίν, ει δε οι )έκγονοι, και οι
το ηepotes et pofteri, patrum et 2)απέκγονοι, την των πατέρων και περ,
τηniorum nequitiam fecutifierint, γόνων ζηλώσαμεν πονηρίαν, επάξω την
fupplicium fumam: maiorum ve:
το Ρistas longe lateque falutem τιμωρία. 3) ή δε των προγόνων ευσέβεια
Ροίteris conciliabit, Frcien, in μέχρι πολoύ τώ γένει προξενήσει την
Ψuίt, b) mi/ricordinm in milia οι σωτηgίαν ποιών γάς φησιν έλεον εις %ί-
πι"iide", "i, 4μi diligun me, ει λιάδας και μυριάδας τους αγαπώσι με;
obβrudur niandata nea Reperiet και τοί; φιλάtioυσι τα περστάγματά
autern quispiam in ipfa hiftoria di. μου' εύζοι δ' άν τις καν τη σοβία την
vinorum eloquiorum veritatem.
"Ωμinta enim generatione, inquit, των θείων λογίων αλήθειαν. πέμπjή Υ
Είiί 1ίiati altenderunt εκ Αεμy. γενεά Φησιν ανέβησαν οι υιοί Ά
Ρto: mihilo minus non Inertht Αιγύπίου, αλά τοις των Αιγυπjίων εν
Ρα-ιισε, Τuί in Αegypto coίuerant Αιγύπjω δεδουλευκότες θεοίς, ουκέτισαν
"os Αegyptiorum, nεque parros δικας ούτε οι πατέρες αυτών, ούτε οι
illorum, heque aui illorum': ifiί
νει ο Φui maiorum illorum focuti προπάτορες αυτών, αυτοί δε ηλώσαν.
funt inpietatem, fupplicium paffi τες την εκείνων ασέβειαν εκoλάθησαν ως
Ηunt: Φtia pofttanta beneficia ας μέlα τοσαύτην ευεργεσίαν,καιταμυgία
ε"Ρία, ετfam 1ηulta miracula edi θαύματα την ασέβειανουκεκπjύσαντες
τα , πon abίccerunt impietatem. οι δε τούτων παίδες, τον σωτήρα Θεόν
Ηorum autem filii, φui Deum
"juatotem . dilexerunt, promiή, ήγαπηκότες, της άξοχικής απήλαυ
fasta naioribus obtinuβrunt. Ει ΟΤΔζy υποχεσεως, Κα/ οξωμεν Το αψευδές
τετμημs iph veritatem promilio. της πζο, τους 4)πατριάρχας γεγενημέ.
ris fasta patriarchis, Φuod gentes νης επαγγελίας, τα γας έθνη δια του
Ρει "ιηen Abrahami conίεςut: σπέρματος Αβραάμ τηςευλογία τετύ,
"unt benedictionem. Μinaτι οι. χηκεν, επειδή τονυν τον μοχον ήμελαν
Εo illis fupplicium, quia vitulum
τιant adoraturi. - πζοσκυνείν, την τιμωρίαν 7ίξοσα7τειλεί.
ΕΦ
* ΙΝΤΕRR, ΧL Ι.
. ΕΡΩΤ. μα'.
Ομidβίi υult, Νon 4fume: nomen Τί εσιν, ου λήψη το όνομα Κυρίου του
Ρowlini Dei rui in τηnum Pς)
uidan prohiberi dicunt, ne Θεού σου επί ματαίω,
Τuis res vanas, hoc eft idola, ινες Φασιν απαγορεύειν το επιθεί.
ποιηίhe Dei vocet: alii, ne quis iu να τοίς ματαίοις, τουτέσι τοις ει
"do mentiatur. Εgo auterή puto, δώλοις, την τούΘεού προσηγορίαν
Άν \ Υ
τινές
2. . ." Wν τ'
Α' Λ.

«iiiiinan legen ftatuere, πε quis no δε το όμωμoκότα ψεύσαθαι, εγώ δε οί.

Σιιυπ Dei pronuntier fine aliqua ra μαι, τον θείον παζακελεύεθα νόμον,
τίone aut docendi, aut orandi, aut
5) δίχα διδασκαλίας, η προσευχής, ή
αναγ
ι) έγινει,
Cod. et P το. έγγονοι.
2) απέκγονοι Cod. et Ρrc. απόγονοι, 3) η δε
- σωτηρίαν, Def: in Cod, et a
Cod. είΡΙ c. addunt γάρ. Ρud "το. 4) Cod. et P1c, πατέρας, 5) δίχα,
α) Ι.κod. 2ο, 5. ") Ibid. c. 2ο, ό. - ε) Ιbid. c. 2ο, 7.
 ovΑΕsΤ. ΙΝ ΕxoD. CΑΡ. ΧΧ. π53
αναγκαίας τινός χρείας, την θείαν μη neceίlaria cuiuspiam occafionis.
Solent enim nonnulli, etiam lu
")προφέρειν προσηγορίαν και γας ειώ. dentes et ridentes, vt inciderit,
θασίτινες, και παίζοντες, και γελών reuerendum nomen Dei lingua
τες, προφέρεν ως έτυχε δια της γλώτ proferre. Ηoc arbitror diuina
της το σεβάσμιον όνομα, τούτο ομαι τον lege prohiberi. Si enim confue
θείον νόμον απαγορεύειν, ει γας την πο verunt multi pretiofiorem veftem
λυτελετέραν εθήτα τάις εορταϊς φυ diebus feftis referuare, multo
magis diuinum nomen precibus
λάττειν ειώθασιν οι πολοι, πολώ μάλ atque docendi officio aquum eft
λον το θείον όνομα προσευχαίς και δι confecrare, - "

δασκαλίας αφιερούν δίκαιον,

ΕΡΩΤ. μβ. ΙΝΤΕRR. ΧLΙΙ.
Διατίτο σάββατοντή αργία Ωuare Jabbatum quiete
honorauit 2
τετίμηκεν;
Φιλανθρωπία τον λαόν εξεπαίδευ Α" Humanitatem populum in
(truxit. Subiunxit enim, a)
σεν, επήγαγεγάρ, να αναπαύση, Υt requie/oat /truu tuuυ, et an
τα ο πάις σου, και η παιδίσκη σου, ο cilla tua, bo, tuu, et Jubiugale
βούς σου, και το ύποζύγιόν σου, και πάν τuum , et omne iumentum tuum,
κτήνος σου, και ο προσήλυτος ο παζοι at aduena qui φeregrinatur mpud te,
κών εν σοί.

ΕΡΩΤ. μγ. ΙΝΤΕRR. ΧΙ, ΙΙΙ,

Και διατί μή εν άλη ημέρα τούτο Sed cur non alio die id βcri
ίτι/ήί 2
γενέθαι προσέταξεν;
-" 2! ο' Υ ψ 3) α Α Η". ipίum et de alio die quis
Τούτο άντις είπε και περί άλης ημέ piam φuarrere potlet, guare
" ρα, τι δήποτε ταύτην εξελέξατο, Γeus illum elegiffet, et non alium.
και ουχ ετέραν, είχε δε όμως αύτη λό Res tamen ratiοne non caret,
etiam idonea ad fidem facien
γον τινά πάσα δυνάμενον την Ιουδαίων dam Iudacis, alioquin incredulis.
ωμότητα, ") τώ τον τών όλων Θεόν εν εξ Νempe, quod Deus omnium (ex
ημέρας τα πάντα δημιουργήσαι ί, εν δε diebus vniuerfa creauit, feptimo
τη έβδόμημηδενποιήσαι, ευλογία δε ταύ vero die nihil fecit, (ed hunς
diem benediξtione honorauit,
την τιμήσαι, τούτο γαρ 3) έφη Μωσης,
Ο 7", εν εξ ημέρας4)εποίησε Κύριος ο Θεός quemadmoduln ait Μofes, b) Sex
dicίμ, Dominu, Deu tuus crea
σου τον ουρανον και την γην, και την τit calum et terrain, et mare,
θάλασσαν, και πάντα τα εν αυτοίς' et omnia quac in ei, Junt. Ει re
κα κατέπαυσε τη ημέρα τη έβδόμη, quieuit die /eptino, cr/hnξfίβcauis
illum. ".
και ηγιασεν αυτην.

Κ. 5 "ΙΝΤΕRR.
1) προφέρειν. Cod. et r 1 c. προσφέρειν. Ιta φuodue paucis interpofitis. 2) τώ.
Ρlacet leaio Cod. et ετοι, τό. 3) έφη Μωσης, Cod, et τι c. και ετήγαγεν.
4) εποίησε. Cod. pramittit τα πάντα,
α) Εxod. 2ο, 1ο, ΚΑΙ) Ιbid. ς, 2ο, ΙΙ.
 Ι54 Β. Τ Η Ε ο Do R ΕΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧΙ. ΙV. ΕΡΩΤ, μδ'.
Ωuid illud είt, Si mibi con/trure, Τί εσιν, εάν δε θυσιασήριον εκ λίθων
νi, dltare ex lapidibur, non εκ
βίii, lapidibu, «dificabi illud. ") ποιής μοι, ουκ 2) οικοδομήσεις αυτούς
Cultrum enim tuum iniecή/fi τμητούς, το γαρ εγχειρίδιόν σου
/uper illud, et inquinnti επιβέβληκας επ'3) αυτό, και
/unt 2 a) ίανται;
Η
ΝΕ credo negabit, guin vte Ότι σή Ά κα οι τα ξύλα
rentur ferro φui ligna taber
naculi concinnabant, itidem φuί της σκηνής 4) τεκτηνάμενοι, και οι
aurum, argentum, aut as fabre τον χρυσόν, και τον άργυρον, και τον
faciebant, Quod autem et facer, χαλκόν εργασάμενοι, ουδένα αντερεν
* dotes gladiorum * auxilio viξti oίμαι, ότι δε και οι ιερείς ταις μαχαίρας
mas immolabant, excoriabant, et 5) εξάτευον τας θυσίας, και απέδερον,
diuidebant, hoc φuoφue arbi
tror extra contrοuerliam και έτεμνον, αναμφίλεκτον είναι ομαι
e(Ιe.
Ομderendum ergo nunc eft, guo και τούτο ζητητέον τοίνυν, πώς ταύτα
paξto ferrum nou polluebat hac μεν ο σίδηρος ουκ6)εμίαινε, τους δε τμη.
vniuerfa , lapides autem fcξtos τους εμίανε λίθους, τoιγάςτοι δήλόν
polluebat. Certum φuidem eft, εσιν ως άλα δι' άλων κατασκευάζει,
φuod alia ex aliis adftruat. Εte επειδή γαρ εν τη ερήμω τεσσαράκοντα
nim, quia Ifiatilitar guadraginta
annos permanferunt in de(erto, διετέλεσαν έτη, συνεχώς απαίροντες,
continenter abeuntes et loca nu και τους τόπους αμείβοντες, απαγορεύει
tantes, ideo vetat e lapidibus fa εκ λίθων 7)εργασμένων θυσιασήρια οι.
brefaξtis altaria confirui : ne, κοδομείθαι, να μη τούτων την γην την
cum hi terram promiflam obti επηγγελμένην απειληφότων, εν τοις θυ
nuifient, in' aris illis vicini da
monum facrificia σιασηρίοις τούτοις οι πλησιόχωροι τας
celebrarent.
Ιdcirco pracipit ex terra, aut e των δαιμόνων θυσίας επιτελέσωσι διά
lapidibus , φuales natura produ τούτο προσέταξεν, ή εκ γης, ή εξαυτο
xit, altaria confirui. Νam vtrum φυών λίθων ταύτα κατασκευάζεώθαι'
φue facile diffoluitur. Porro lex επειδήπερ εκάτερον ευδιάλυτον, ότι δε
ipla docet, poft εdificatum tem μετά την του ναού κατασκευήν ουκ εξήν
plum non licuitle alibi facrifica
re, Si vero lex facrificare veta. 8)ετέρωθι θύεν, αυτός ο νόμος διδάσκει,
bat extra templum, eadem ratio είδε θύειν έξω τουναού ονόμος απείςγε,
ne altare conftrui prohibebat. και το θυσιατήριον 9) οικοδομών ώσαύ,
Vnde ad conuincendos impios, τως εκώλυσεν αυτίκα γούν εις έλεγχον
cum Εlias ille magnus in monte των ασεβούνlων, Ηλίας ο πάνυ προσενεγ.
Carmelo facrificare coaξtus effet,
lapides natiuos compofuit totidern κενέντώ Καρμήλωθυσίαν αναγκαθείς,
numero, guot erant tribus, et ισαρίθμους των φυλών αυτοφυείς συνέ,
fuper his viξtimam obtulit : vt θηκε λίθους, και επί τούτων την θυσία,
guam citifίime diffolui poίlet adi προσήνεγκεν, ώσε την οικοδομίαν ευθύς
ίαλυ

τ) " I c. ποιήσεις. 2) Cod. et r 1 c. οικοδομήσετε. 3) Cod. et Pic. αυτό. 4) Cod.

et "I c, τεκταινόκιενοι.
5) Cod. et rτς. ιέρευον. 6) Cod. et F1 c. εμείανε,
7) Cod. ct rΙ c. εργασαμένων,8) ετέρωθι. Cod. et ri c. εν ετέρω. 9) οικοδο
μείν, Def in Cod. et apud rιc v Μ.
α) Εxod. 2ο, 25.
 oyΑΕsΤ. ΙΝ ΕΧοτ. CΑΡ. ΧΧ ΧΧΙ. τ55
διαλυθήνα, και μηδένα έτερον εν εκείνω ficium illud, et nemo alius in eo
loco facrificium offerret,
"
τώ χωρίω θυσίαν προσενεγκεν, ΙΝΤΕRR. ΧΙ. V.
" ΕΡΩΤ. με.
Διατί του Εζραίου, του την ελευθερίαν Ωuamobrem perforari iuffit aurem
δεξαθαμήβουλομένου, διατρηθήναι Ηebrai βrui, libertaren,
recu/anti, 2 n)
το ωτίον προσέταξεν;
Πώτων αυτούς προτιμάν την ελευθε Doς.teponere
illos rebus omnibus an
libertatem. Εurn
ρίαν διδάσκει, τον τοίνυν ταύτης
2. Υ V "
ergo, φui poftpofita libertate fer.
ουκ αντεχόμενον, αλά την δουλείαν α. νitutem
Α' Υ
ampleξtitur, (ignum hoc
".." "ω w

σπαζόμενον, εις αιχύνην τούτο λαβείν το ad ignominiam accipere iuffit.

- ν. Α' "

σημείον παρακελεύεται, προς δε τούτω, Αd hac fignum illud et obedien

ν ν & Α Α " ". 2 "w Ψ

και την υπακοήν δια της ακοής το ση tiam per auditum ίignificat, et
- w Α ν Α'

μείον εμφαίνει, και το παρά την θύραν quod extra oftium egredi non
liceat iniufίu domini.
") το μή εξάναι προβαίνειν ουκ επιτρέ,
ποντος του δεσπότου,
ΕΡΩΤ, μς'. ΙΝΤΕRR. ΧLν Ι.
Διατί 2) πρόσκειται, και 3) δουλεύσει Cur adicίium e/t, Εt /oruiet illi in
αυτώ εις τον αιώνα, δήλης ούσης /κculum, cum determinata /ft
της ανθρωπίνης ζωής; bumana υita & b)
Ετεύθεν δήλον, ώς ου πανταχού ο Οου. inde , φuod firculum
3/ αιών τού απείρου δηλωτικός, αλ' non femper tempus infini
tum fignificat : fed guandoφue
έσιν ότι
κός. καικαιωρισμένου
ούτω χρόνου
ο μακάριος σηματς
λέγει Δαξίδ, definitum. Ιta etiam beatus Da

ο αιών ημών εις φωτισμόν του προσώ. vid ait, ε) Sτςulum no/trum in il
luminatiοne υultu, tui. Ιtaque fic
που σου τον δε ανθρώπινον ούτως ωνό. appellauit humana vita fpatium,
μασε βίον. * ΙΝΤΕRR. ΧLVΙΙ. *
-

ΕΡΩΤ, μζ".
Τον ακουσίως πεφονευκότα, διατί Ωua de cau/a iulfit eum fugere, qui
prater υoluntatem bomicidium
φεύγειν παρακελεύεται; αommi/ίllet & d)
Τη, φονικήν αυτών ιατρεύων γνώμην, ΜΕ volens eorum animis
4) και διδάσκων, ως ει το παρά ad cades propenfis, et in
γνώμην 5) ανελέν ένοχον 6) τη τιμωρία ftruens illos, quod fi cades pra
ποιεί, πολώ μάλον το γνώμη φονεύειν ter voluntatem admiffa fupplicii
κολάσεως άξιον, προς δε τούτω, και reum conftituit, multo magis illς
τους τέμνοντας ξύλα, και τους ακοντί, fupplicio dignus fit, qui dedita
opera cadem admiferit, Praterea
ζοντας λίθους, προμηθεΞέρους εργάζε prudentiores illos reddit, guiligna
ται, και μέντο και τους άλλό τι τοιού, fecant, aut gui eiaculantur lapίdes,
το δρώντας παρασκευάζει δεδιέναι και et illos etiam inίtruit, gui aliuά
*
quod

τ) τό. Αbundare videtur h. 1. 2) Cod, πρόκειται, 3) Cod. et Fτο, δουλεύει,

4) καί. Def in Cod. et apud και το et ad pracedentem vocem adponitur Co,
lon. 5) ανελεϊν, Cod. et P το όν. 6) Cod. ct r 1 c. τιμωρίας,
α) Εxod, 2ι, 6. b) Ibίd. ι) Ρί 89,8, d) Εκod, 21, 13,
ψ
 π56 Ε. ΤΗΕ o Do RΕ ΤΙ
1
φuoduis opus tale exercent, vt re τρέμειν, να μη παρα γγώμην τινα
formident et timeant, nevel praeter
animi voluntaren φuempiam pro των πελαζόντων ή πόρβωθεν όντων
cul aut cominus (tantem lardant.πημαίνωσι χαλινοί δε και τον των
Εuga quoque eius φui interfecit, σύγγενών του ι) πεφονευμένου θυμόν
occifi cognatorum iram franat. τή του πεφονευκότος φυγή.
ΙΝΤΕRR. ΧΙVΙΙΙ. ΕΡΩΤ. μή.
Ωaid e/t effigia tum 2 α) Τι εσιν εξεικονισμένον,
Ε". cum corpus in vtero
ασί του σώματος εν τη μήτρα τε.
perfeξte formatum fuerit, ' 4 / ν ,
tunc fα-tum animari. Εtenim cre λείου διαπλαθέντος, τότε 2) έμ,
-. \ »Α' ν ν κ

ator prius formauit corpus Αda. ψυχούθαι το έμβρυον και γας του
> Ν τ' - / C ν Λ
mi, tum illi animum infufHauit. Αδαμ το σώμα πρότερον ο ποιητής δια, ι
Λ. Χ ν
Statuit ergo legislator, φuod fi πλάσας, τότε ενεφύσησε την ψυχήν.
mulier grauida abortum fecerit C Α

in rixa, i eftigiatus infans egre κελεύει τοίνυν ο νομοθέτης,

diatur, hoc eft formatus, faξtum
illud homicidium vocandum, au
toremque Iceleris pωnas homicidii
luere debere. Sί vero partus egre
diatur informis, homicidium non
γυναικός
εγκύμονος αμβλωσάσης εν μάχη, ει μεν
εξεικονισμένoν εξέλθοι το βρέφος, του
τέςι μεμορφωμένον, φόνον τό πράγμα
καλείθαι, και την ίσηνΣ υπέχειν τιμω
\ Ν \ » / -

cenfendum, guia nondum anima ρίαν τον δεδρακότα ε δε μή εξέλθει

r Α r Σ- "

tum erat abortiuum: reum tamen μεμορφωμένοι, μή λογίζεώθαι

/ Υ 2.
Φόνον, "

ae damno teneri. επειδήπες ουδέπω ψυχωθεν εξημβλώ

• 2 ν Λ' ΜΤ 2)

θη αλλά ζημίαν 3) τιννύειν τον αίτιον,

ΙΝΤΕR R. ΧΙ.Ι.Χ. ΕΡΩΤ. μθ'.
Ωuarciube!occidi taurum cor ν -- Υ -

nupetam? k)
Διατί τον κερατιέήνταύξον αναιρείcθα
κελεύει ;
t ex animalibus irrationalibus ψ Α "Ο 5, Α' Α"

doceat homines rationales, 4) Και δια των αλόγων παιδεύων τους « Α'

φuantum malum fit homicidium. λογικους ηλίκον ο φόνος 5)κακόν,

ΙΝΤΕR R. Ι., Ε Ρ Ω Τ. ν'.
Cur ir, ηui υitulum /urripuir, ηuin Διατί ο μόχoν κεκλοφώς πενταπλάσια
ruplum /olucre iulietur: qui υe 6) απαιτείθα κελεύεται , ο δε
ro ottem, ηuadruplum & c) πρόβατον τετραπλάσια;
uia grauίora deliξta grauίore " τι τα μείζονα των αμαρτημάτων
(upplicio funt pleStenda. et μειζόνων άξια τιμημάτων ούτω
ita Dominus docuit. Cui enim,
inquit, d) multum datum g/t, mul, και ο Κύριος εδίδαξεν ώ μεν γάς φησι
rum exigent db co, πολύ δοθήσεται, πολύ και απαιτήσου
σι πας' αυτού,
ΕΡΩΤ.

1) Cod. ot r 1 c. φονευομένου. 2) Cod. et r 1 c. ψυχούθαι. 3) τιννύειν. Cod. et

r 1 c. τίνειν. 4) καί. 1)ef: 5) κακόν, Def. 6) απαιτεί θα κελεύεται. Cod. et
ΡΙ C. εκτίνειν εκελεύθη.
") ΕΧυ!.21, 22. 5) Εχωd. 21, 28. ε) Εxod. 22, Ι. d) Luς, 12, 48.
 oy EsΤ. ΙΝ ΕΧοD. CΑΡ. ΧΧΙΙ. , Ι57
ΕΡΩΤ. να. ΙΝΤΕRR. Ι.Ι.

Πώς νοητέον το, θεούς,ου Ωμomodo intelligendum eftillud, dii,

ν
κακολογήσεις,
ν > Α'
\ non detrabe, 2 α)
ν C W
ΟUς κριτας ονομάζει θεους, (λ)ς ΧαζΤΟζ Ε appellat deos, vt φuibus
ad imitationem Dei omnium
μίμησιν του των όλων Θεού κgίνεν commiflum eft iudicandi munus.
πεπισευμένους και τούτο σαφέ5ερον εδί. Εt * hoc clarius docuit prophe
δαξεν ο προφήτης Δαβίδ ειπων γας, ο ta Dauid. Cum enim dixifiet, b)
Θεός έτη εν συναγωγή θεών, εν μέσω δε Deu /fetit in βnagoga deοrum,
θεούς ) διακρινεί' επήγαγεν, 2) έως πό. in medio auten deου diiudicnt,
adiegit, Κεφμεφuo iulicati inίηui.
τε κρίνετε αδικίαν, και πρόσωπα αμας, tatem,
τωλών λαμβάνετε, κρίνατε ορφανώκαι et ficic peccatorum /iimi
ti, 2 Ιudicate cgeno et pupillo: bu
σήωχό, ταπεινόν και πένητα δικαιώσα milen et pauφeren iu/tificate. Εri
τε, εξέλεθε πένητα και πlωχόν εκ pite pauperen et cgentin, de ma
χειρός αμαρτωλού βύσαάθε αυτόν. είτα na peccatori, liberate illum. De
κατηγορών προστέθεικεν' ουκ έγνωσαν, inde accufans illos fubiunxit, Νe
ουδε συνηκαν, εν σκότει διαπορεύονται, /tierunt, neque intellexerunt, in
tenebri, ambulanr. Οftendit au
επιδείκνυσι δε και την οικείαν φιλοτι; tein et propriam magnificentiam.
μίαν.εγώ γάς φησιν είπον θεοίεσε,3)και Εgo dixi, inquit, dii g/ti, et
υιοι υψίσου πάντες. ύμείς δε ως άνθρω. jilii Εxcel/i omney. Κο: muten,
ποι αποθνήσκετε, και ώς εις των αρχόν βιut bonline, moricruini: et /ίcut
των πίπlετε ούτω και ενταύθα, θεους τnu de Principibu, cndetir. Sic et
hoc loco, Dii, non detraber, et Prin
ου κακολογήσεις, και άρχοντα του λαού είpi populi tut non maledicer.
σου ουκ ερείς κακώς,
ΕΡΩΤ. νβ. ΙΝΤΕRR: Ι.ΙΙ.
"Α" Α' 2 ΓΥ. "

Τίνος ένεκεν 4) θηριάλωτα κgέα εθίων Ωuare υctat edere carne, a bg/fii,
απαγορεύει 5
Η Α' \
capta, 2 c)
Λιγκ. Ά
-

αυτούς διδάσκει ζωήν, ΙΟ" illos manfuetiorem agere

" καίμηδεν έχειν 5)παρεγγυάθηςιώ. vitam, et ab omni ferita
δες. 6) τα γάρ θηρία ου θύe πρότερον, te abhorrere hortatur. Siquidem
είθ' ούτως εθίει, δια τούτο μετ' ολίγα beftiac antequan comedant non
" και των εχθρών επιμελεί θα κελεύει interficiunt. Ομιapropter paulo 2.
poft iubet , etiam inimicorum
και του δυσμενώς διακειμένου τον βούν curam habere, et inimici bo
πλανώμενον μή παροράν, αλλ' επιξζέ, vern errantem non practerire, fed
φειν εις την του δυσμενούς οικίαν, και τό reducere domurn eius: et ίumen
υποζύγιον το πεπlωκός ανισάναι και tum inimici, guod cecίderit, le
vare: et ciusmodi beneficiis ami
σας τοιαύταις ευεργεσίαις τας καταλ, citiain

1) διακρινεί, Cod. et P1 c. διακρίνει, Vtroφue επήγαγεν. 3) έως πό

loco defid.
τ, - ρύπαθ, αυτόν. Η ες in Cod, et apud
« - . * 2 ,
ενκ ad pauca fta rediguntur,
έως εκ χειρός
χει, αμαρτωλού βύσαθ' αυτόν, 3) και υιοι - πίπτετε. Ηarc itidem con
trahuntur in Cod. et in edit. P1 c I, νbi legitur, και έως πέθετε, 4) Cod. et 1

r I c. θηριάλωτσν. 5) Cod. et F 1 c. θηριώδες παρεγγυάτα/. 6) τα γάρ θηρία -

*

3ύει - εθίει. Cod. et P το. και θηρία - θύειν - έωίt",

α) Εκod, 22, 22, Ρ) Εί: 8, 1"7, ε) Εxod, 22, 3,
 -
ε

τ 58 Ε Τ Η Ε o bo R ΕΤ -

citiam conciliare. Per hac au

λαγάς μηχανάθα διδάσκει δεδιατού,
τem docet, φuod idem fit veteris των, ) ώς εις παλαιάς και καινής δια,
et noui te(tamenti legislator: et
φuod is φui legem hanc condi θήκης νομοθέτης, 2) και ο τούτον δεδω.
dit, euangelicain quoque dona κώς τον νόμον, και τον ευαγγελικόν εδω.
verit. gήσατο.
ΙΝΤΕRR. LΙΙΙ. ΕΡΩΤ. νy.
Ωμia/bi υul: illud, Νoa apparebi, Τί εσιν, ουκ οφθήση ενώπιον Κυρίου
in con/petiu Domini Dei tuί Θεού σου κενός,
υacuuυ ? a) 3 { Γν "ν Α' "Ν"

ΑΕ ad Dominum Deurn Απιών προσκυνήσαι τώδεσπότη Θεώ,

adorandum, pro tua faculta τα δυνατά σοι πρόσφερε δώρα,
ζ

τe offer munera. Οuibus verbis ημάς δε ο λόγος διδάσκει, ει μεν χρή.

in(truimur, fi locupletes fumus, ματα έχoιμεν, μετά της των πενήτων
eleemofyna pauperibus Ρraftita θεραπείας προσεύχεθα τω Θεώ, ε; δε
ΙDeum orare: (i vero pauperem vi.
tam elegerimus, animam bonis τον ακτήμονα πgραφούμεθα βίον,
minime vacuam, fed copia virtu κενήν έχειν των αγαθών την ψυχήν,
tum locupletatam gerere. αλ έχουσαν τον πλούτον της αρετής,
ΙΝΤΕR R. Ι. ΙV. ΕΡΩΤ. νό".
Ωuale είi f/ium mefi, primarum Ποία εσιν εορτή ή του θερισμού των
frugum, et quodnam f/tum con πρωτογενημάτων, και ποία εορτή
/ummationi, fub finem συντελείας επεξόδω του
ηnni 2 b) & ενιαυτού ό
4 -
ΡΕ fruttuum feftum ap οζτην πζωτογενημάτων την Πεντη.
pellat Ρentecoften, et feftum κοσην καλεί εορτήν δε συντελείας
confummationis in exitu anni, fe. επ' εξόδω του ενιαυτού, την τής Σκηνα.
ftum Scenopegi.ε. Quod docens,
addit, c) Τribu, temporibu, anni πηγίας, και τούτο διδάσκων επήγαγε,
apparebit omni, ma/Culu, inter te τρείς καιρούς του ενιαυτού οφθήσεται
* in * confρεξtu Domini Dei tut : πάν αρσενικόν σου ενώπιον Κυρίου του
hoc eft, in fefto pafchae, pente
coftes, et fcenopegiac, Ceterum Θεού σου τουτέσι 3) τη εορτή του πά.
pafcha reuocat in memoriam κα, και 4)τη πεντηκοση, και 3) τη σκη
exitum ex Αegypto , et prafti νοπηγία, αναμιμνήσκει δε το μεν πάχα,
tam liberationem : Pentecofte ve της εξόδου της εξ Αιγύπloυ, και της
ro, ingre(fum in terram promis παραχεθείσης ελευθερίας ή δε πεντη.
{ionis. Illic enim qui femina κοση, της εις την γην της επαγγελίας
verant, primitias frugum obtu
lerunt. Νam in deterto ede εισόδου, εκεί γας σπάζοντες, τας απαρ.
bant panem non cultum, nec fe. χας των γενημάτων προσέφερον, εν
minatum. Scenopegia vero, trans γας τη ερήμω τον άσπορο και ανήροτον
nξtam in deΙerto vitam repraefen ήθιον άρτον, η δε σκηνοπηγία την ενερή.
tat. In tentoriis enim continenter
μω διαγωγήνυπογράφει εν σκηναίς γας
οικούν

1) Cod. et F1 c. ως o της. 2) και ο τούτον Cod. et ric, της δε και ο τούτον.

3) Cod. et P I c. την εορτήν, 4) Cod. et r 1 c. την Πεντηκοτήν. 5) Cod. et
r I c. την σκηνοπηγίαν,
α) Εκod.23, 15. 5) Ιbίd. ς, 23, 16. ε) Ιbία, ο 23, 17.
 "

Ο ΑΡ. ΧΧΙΙΙ. 159

oyΑΕsΤ ΙΝ ΕΧοD.
οικούντες τεσσαράκοντα διετέλεσαν έτη. habitauerunt quadraginta annos.
Ιtidem pracepit diebus illis feftis
ενταύταις τας εορτάς συντρέχειν εις conuemire in templo diuino, vt
τον θείον νεώπαρεγγύησεν ίνα και των beneficiorum
"
diuinorum memo
-

θείων αναμιμνήσκωνται δωρεών, και εις rιam renouarent, et concordiam

ομόνοιαν και φιλίαν συνάπlωνται και atque amicitiam conciliarent : et
φιλεορτασαι όντες, μή περί τα τεμένη cum feftorum peramantes eftent,
facris et delubris damonum non
των δαιμόνων τρυφώσιν, αλ' εν τω ναώ deleξtarentur, fed in templo crea
του πεποιηκότος, και τα αγαθά χορη, toris, et bona fuppeditantis, fefti
γούντος, της εορτασικής )απολαύωσιν vis fruerentur epulis.
Α"
ευωχίας.
ΕΡΩΤ. νε, 4ε»
ΙΝΤΕR R. LV.
Τι εςιν, ου θύσεις επί ζύμη αμα θυ. Ωuid/ignificat, Νon immolabi /i-
per fermenro/angminem /acri
> y
σιάσματος μου;
2/ " Μ ficii mei 2 a)
Αζίμου, άρloυς τώ θυσιαςηρίω προσ Ρan: non fermentatos, id eft
έφερον ζυμίτας δε απαγορεύει azymos, altari offerebant,
-
προσφέρον δια των αιθητών > Α ν α 31
bet: ex fenfibilibus docens nos ea
διδάσκων fermentatos autern offerre prohi
2/

τα νοητά, επειδή γαρ ο άζυμος άρτος quac

αυτοχέδιός εσιν' ο δε ζυμίτης έχει 2) τι enimpertinentadintellettum. Cum :
panis azyιnus φuafi inelabora
της ζύμης της παλαιάς, απαγορεύει ο tus fiat, fermentatus autem habeat .
νόμος, μηδέν τοις θείοις της Αιγυπlια, aliquid fermenti veteris, prohibet
κής αναμιγνύναι διδασκαλίας, ούτωκαι lex, ne quid Αegyptiaca doξtrinae
ο Κύριος τους ιερούς λέγε μαθηταίς' rebus diuinisadmiίceatur: quemad
y Α
modum et Dominus facris diίcipu
προσέχετε από της ζύμης των γραμ. lis dixit, b) Cauete a firmento Scri
ματέων και 3) Φαρισαίων, barum et Ρbari/aeorum.
Α ΙΝΤΕRR. Ι. VΙ.
ΕΡΩΤ, γ5 .
- 4 ε Α' 2) 3
Ωuomodo gt intelligendum illud,
Πώς νοητέον το, ουκ εψήσεις. αξνα εν Νοn coque agnum in laάte
γάλακτι μητρος αύτου, matris /ua 2 c)
Πελάι έφην, ότι διά πάντων αυτους S*Ε
doceat
admonui, guod per omnia
illos humanitatem.
φιλανθρωπίαν διδάσκει, τινές oύν
φασιν απαγορεύειν τον νόμον το ευθυ Quidam ergo aiunt, legem veta.
re, ne quis animal nuper naturn
γενές εθιειν τινές δε τώ μητρώω γάλα, edat: alii vero, ne cum laξte ma
κτιμή συνεψεν τρόπον γάς τινα και terno coquatur. Νam hac ratio
ζ,
την μητέρα συνεψεί.
w - "w
δεκα
Μ.. .. /
απαγορεύει
ne viderur quodam ιπσdo matremi
4
το τω Θεώ, προσφέρων κατα ταυτον etiam coguere, Prohibet autem ne ? - Υ

μητέρα, και το τεχθέν εξ αυτής και φuod natumDeo

1 .. "
quis offerat fimul matrem, et
eft exea Statuίtetian, "- c "

".
αυτοίς δε παρεκελεύσατοςρουθώνεύρη cum quis nidum auίcularum inue.
" « ν / Α"-

κόσι την νεοτllαν, μή συνθηρεύειν τοίς nerit, ne matrem cum pullis de,
-, "

νεοτloίς την μητέρα, τούτο γάς εσιν pradetur, eo quod iftud fit delere
"» "ν- "ν γ \

εξαλείψα των ορνέων το γένος, genus auium.

ΙΝΤΕRR,
1) Cod. et "τε ατλαντα, 2) τί. Αbeft a Cod.et edit. * 1 c1. 3) Cod. Φαρι.
σέων. Ε Ι c., Φαρισείων, "

α) Εκod.21, 13. 5) Μatth, ιό, 4. ε) Εxod, 23, 19. ".

 Ι6ο
Α'
Ε. ΤΗΕ ο DoRΕ ΤΙ
* ΙΝΤΕR R. LVΙΙ.
") η
ΕΡΩΤ. νζ". Α Υ ν *..» 2. Αν

Ωμcm babet intellectum, Νumerum Πώς νοητέον, τον αριθμόν των ετών σου
annorum tuorum complebo " a) - αναπληρώσω;
ΙΟ Ε. dicit hominibus
Ι
« «

ην ωρισμένην φησί τοις ανθρώποις

/ .
/ ν

Υ
-

"ν
χ Α"

vitam: hoc eft, faciam vt ad ζωήν τουτέσιν, εις γήρας μακρόν

"J Α'
longam fene&tutem peruenias. ελθείν σε παρασκευάσω. Α"
ΙΝΤΕRR. LV Ι ΙΙ. ΕΡΩΤ. νη.
y "" \

Ωuid/bi rult, Μittan aute te Τί εςιν, αποςελώ τας σφηκίας

υς/pa, 2 b) προτέρας σου;
Φ. "ν > Ι Α' η

uemadmodum ,Αegyptiis im.

"mifit ranas, fciniphes, et
( )" τοις Αιγυπlioις βατράχους, και -ν Υ / .

canias mufcas : ita Chananais

σκνίπας,
-
και κυνόμυιανέπεμψεν,
«/ Υ - 2" Σ

ούτω τοις Χαναναίοις, και τοις άλλοις έ:

et reliquis gentibus vefpas. In ν "Α "- Α

φuo declaratur, immenta poten, θνεσι, τας σφηκίας, τούτο δε δηλοί

ζ κι, Γ'
την " Λ' "- Υ

τia Dei: qui minutorum animal υπερβάλουσαν δύναμιν τούΘεού ότι και
\ "ν "! •• -' ν -- 2.

culorum miniίterio, et fuccurrit δια των σμικρών ζωυφίων, και τοις οι

/ "υ Υ. - " Α"

fuis, et corum aduertarios per. κείοις επικουρεί, και τούς εναντίοις επά
\ 3/ "Α Υ Α "ψ

dit, Quod etiam a beato Da. γει τον όλεθρον τούτο και δια του μα
νίde dicitur: c) Si populu, mcu, • Χ και Α' "

audiuiljot me, Ιβαεί β in υii; καρίου λέγει Δαβίδ ε ο λαός μου ήκου Σ Μ. "ν « W -. Υ Α"

πmei, ambulauillot: pro nihilo for σέμου Ισραήλ, τας οδοίς μου εξ επορεύ ν 2λ w "» ν 2.

βtan inimico, corun humiliafin: θη, εν τώ μηδενί αν τους εχθρούς αυ.

- ". Α' « "- Υ "-

Ηoc eft, guan facillime. deleuis των εταπείνωσα'

Υ «
αντί του, ευπετώς αν
" " ν ")
fem eos, qui bellum illis infe μάλα και βαδίως τους πολεμούντας αυ.
Υ Α'
rebant,
τους εξωλόθρευσα.
ΙΝΤΕRR. Ι. ΙΧ, Ε Ρ Ω Τ. νθ'.
"υ Α' Υ

Ωuomodo fι, τι Deu, non ficterit Πώς επαγγειλάμενος ο Θεός μέχρι του
και 2 Α' "υ "Ν) Α"

promillioni, ηun pollicitu, erat /e Ευφζάτου του ποταμού παραδώσειν

* -, « "… χ Α'
Αnturum illi, terram υque ad αύτοις την γην, ουκ επλήρωσε την Φ. /
jiuuium Εupbratem "d) ν «
υ7ίο%εσιν;
κ. Φ.
Η ν κν

- Ο" hoc Deus elοcutus eft Δ" ι) Ιερεμίου του προφήτου τούτο
per Ιeremiam prophetam. e) )
σαφέςεζον 2) πεποίηκεν ο Θεός
Α' Λ' > .Ν "" Υ

Ιn momento quidem, ait, lo4uar πέζας γάς φησι λαλήσω επί έθνος και
" "- ν Μ) ν

/uper gentenι ει regnuu, ad adi ασιλείαν,

Α'
του
Υ 2
οικοδομών και καταφυ \ 2
ήcandum et plantandum : erit au - ν

τem , β conuer/a gen, illa fo τεύειν" και έται, εαν 5ραφέν το έθνος
Α. " Α Υ Κ

εerit mala, πon adducan /uper εκείνο ποιήση πονηρα, ου μη επαγάγω

Υ <, και ν ν Υ ν «γ

eam cunξta bona qua locutu, Jum, επ' αυτώ* πάντα τα αγαθά όσα ελά. ν "- » " r

et religua. Introduxit igitur il λησα, και τα εξής, εισήγαγε τοίνυν αυ ν

Ν4 ΤΩυς

1) "Ιερεμίου. Cod. et P1 σ. Ιεζεκιήλ. Vtraque lettio poteft defendi. Ρropius

φuideln ad Ιerem. 18, 9, fpe&tant verba in textu allata, poίlunt auten acque
bene ad Εrechiel. c. 18. vel 33, Feferri. Ε ιnemoria enim, vt videtur, alle
gata funt. 2) πεποίηκεν, Cod. et Ρ Ι c. δεδήλωκεν,
4) Εxod. 23, 26. b) Ib. ς. 23, 28, ") Ρί, 8ο, 13, 14, d) Εκod, 23, 3t, Deut. Ι, 7, 8.
ε) Ιer. 18, 9,
 \

ΟVΑΕSΤ. ΙΝ ΕΧΟΙΟ. CΑΡ. ΧΧV-ΧΧVΙΙΙ. 16τ

ν 4 γ 2 «\ Σ " Αυ

τους ο Θεός εις ην έπηγγείλατο γήν. los Deus in terrain promiflam;

\ " \ "υ 2. Υ

επειδή δε φυλάξαι τον θείον ουκ ήξου pofteaquam vero noluerunt fer Υ Λυ y -
-

vate legen diuinarn, , non pra

λήθησαν νόμον, ου )πάσαν αυτοίς παρέ [titit illis vniuerfam, fed reliφuit Ν 3. ")

δωκεν, αλ' είασε τινας διηνεκώς αυτοίς

w Ο / ν quosdaun, φui cum illis aflidue
πολεμούντας, να πολεμούμενοι την pugnarent, ντ oppugnati diuinum
Υ - Λ. ν "-

θείαν αιτώσι βοήθειαν και τούτο δια auxilium ithplorarent. Εt hoc

κ Αυ » "ν « ΙΜ '
narrat hiftoria Iudicum
φερόντως η των Κριτών ισορία διδάσκει, diferte
tamen fubiecίt regi Dauid. Μν "Ψ. ν "
Ηos
Δαβίδ μέντοι τώΨ βασιλε, και τούτους Νam alienigena foluerunt illi tri
κ η w. « ? «κ / Α'

υπέταξε και γας οι αλόφυλοι φόρους buta, et Syria Damafei, et Sy

2 Μr Μ - ν Μ- "ν.

Ρ δε έ και 2)Συ
εδίδοσαν και Συρία Δαμασκού, - ι βε ria Suba. Salomon guoque, ηuam
ν Λ. Υ

ρία Σουβά 9'και Σολομών δε, έως ήυσέβει, diu pie vixit, eo potitus eft im ι Α' « ?

3) ταύτην είχε την δυναςείαν

ΑΝ "- και ? ?
αποκλί. perio: νbi vero declinauit ad in
» , / 2 χ η

νας δε εις ασέβειαν, της εξουσίας εξέπε pietatem , priuatus eft imperio.
γ - Λ.
promiίit,
σε και τούτοις δε δώσειν επηγγείλατο, φui praceptafeetdaturum
auten
ν
Ηis \

ν ν legeln obferuaturi ν \ " '

τας εντολας και τον νόμον φυλάτloυσιν, eftent, ν

\
4) ΕΡΩΤ. ζ. Μ.
ΙΝΤΕRR, Ι. Χ.
1 Μ / ν Μ &

Την σκηνήν τι δήποτε προσέταξεν 5) ο Ωuare talfit confrui tabernn Α

Θεος γενέθαι; tulum 2 -

-

> - η « Λ \ \ γ

ύτος ο Δεσπότης
Α' και 3"
Θεός «.
Την αιτίαν- ν
R"οιεί reddidit ipfe Domi
δεδήλωκεν έφη δέ6) ούτως και ποι. nus Deus, dicens a), Εtcoκ
» ν α η * 3 Α' >

ησεις μο, αγιασμα, και οφθήσομαι εν βcic, mibi Janξtuarium , et appa

-- " γ r)
νείο intεr * υor. Facierηue itικra *
υμίν, και ποιήσεις καταπανταοσα εγώ - Δ/ Λ. ownia 1ua εgo mon/tro tibί εκ
δείκνυμι σοι εν τω
- ν " Μ
όρει, το παράδειγμα
». / " monte, iuxta /imilitudinem raber
της σκηνής, και το Υ
παράδειγμα πάντων naculi, et iuxta /imilitudinema
των σκευών αυτής, επειδή γαρ εν τώ omnium υd/orum ip/itιr. Cunz
Σινά όρετον νόμον έδεδώκει, είκός δε ήν enin dediίlet legen in monte
verifimileque effet, guos
τινας υποτοπήσαι περιγεγράφθαι το Sinai,
dam exiftinaturos diuinum nu
θείον, εκέλευσε γενέθα σκηνήν ν’ εκεί men loco circumίcribi, iuffit fibί.
θεν την οικείαν ποιούμενος επιφάνειαν, conίtrui tabernaculum, vt in hoo
εκπαιδεύη τον λαόν την 7)ευσέβειαν, ώσ. loco, νbί apparere folebat, do
πες γαςτην επηγγελμένην αυτών απει ceret populun culturn pietatiς.
enim data eisterra promiffio
ληφότων γην, τον νεών γενέθαι προσέ Sicut
nis templum adificarifibiiu(ht, le
ταξε, και τας θείας 8)εκεί γίνεθαίλει gemque dedit celebrandorum ibidi
τουργίας ενομοθέτησεν ίνα μη αδεώς vinorum officiorum, ne arbitrium
fuuma

ι) πάσαν Cod. πάσιν. 2) Συρία Σουζά. Ιta in Vetf. των ό_vocatur ea pars Sy
τία, φuralia: Κοίλη Συρία, hebt, ΝΕίν ΕΥΝ dici Ιolet. Conf. 2 Reg γ- - "ι

1ο, 6.8. Είt. 2, 7, 24, 27, 3) ταύτην Defid. 4) Ηες Gμείtio ad Caput 25.
et tria proxima copita pertinet. 5) ο Θεός. Αbeft a Cod. et εáit. rt c1.
6) Cod. ουτοι, 7) ευσέζιαν. Cod. ασέζιαν, Μinus bene, 3) Cώd, et r ι ς.
εκεί.3εν.
α) Εxod. 27, 8, 9.

Β. Τhrod. Τom. Ι. ί.
 162 Ε. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
fuum fecuti in his peragendis, τούτο δρώντες, τή των αλιτηρίων δαιμό,
prolaberentur in erroneurή cul νων περιπέσωσι πλάνη ούτωςοδοιπορού,
τιιιn dacmonum : ita peregrinan σι, και την έρημον διαβαίνουσι, σκηνήν
tibus illis, ac deferturn tranfeun
tibus, tabernaculum adificari prr ποιήσαι προσέταξε, μεταβηναι και αυ.
cepit, φuod facile transferri pos την δυναμένην να και τας προσευχάς,
fet, in φuo preces et (acrifi και τας ιερουργίας εν ταύτη προσφέρω
cίa offerrent. Εt hacc eorum σι και ταύτα δε της αυτών ένεκα γεγέ.
gratia gefta funt. Quia enim, νητα χρείας, επειδή γας εν τω όρει του
cum Ιnagnus ille Μotes per mul
tos dies in monte moraretur , μεγάλου )Μωσέως πλείους διατρίψαν.
Αaronem ita funt allocuti, α) τoς ημέρας, προς τον Ααρών έφασαν'
Εις mobi, deου, ηui prarcedent nor: ποίησον ημίν θεούς, οι προπορεύσονται
et imagine vituli conflata, du ημών και την εικόνα του μόχου κατα,
centes choreas clamarunt, b) Ηi σκευάσαντες, εξόων χορεύοντες' ουτοι
/unt dii tuί Ιβηέl, qui edurerunt te οι θεοί σου Ισραήλ, οι
de terrn Αες νpti: Τabernaculum
Άτ.
ΟΤΕ

"hoc fieri mandauit Deus, et pro. εκ γης Αιγύπloυ την σκηνήν ταύτην
ficiίcentibus illis pracire iuffit, et 2) γενέθα προσέταξεν ο Θεός, και απαι,
ftationem habentibus fubfiftere: ρόντων ηγεί ανενομοθέτηκε, και αυλι.
φuo facerdotes in eo facrificia ζομένων σαθαν ώσε και τους ιερέας
peragere pofient. Illud autern εν αυτή τας θυσίας επιτελείν είχε δε
pra fe ferebat creationis imagi
πern. Sicut enim Dominus Deus, αυτή
carlo terraque creatis, medium Ά της κτίσεως
την εικόνα, ώσπες
Τoy ουρανού κα! την γην θΔεσπότης

expandit firmanentum, et fu ημιουργησας Θεος, μεσον πάλιν εξέτει.

periora diftinxit ab interiori νε το 5εζεωμα, και οιωζισε τα υπερωα
"
Dus : ίta tabernaculum quidern των κάτω 3) ούτω μίαν μεν προσέταξε
νπum exfirui praccepit , φuod
triginta cubitorum longitudinem, γενέθα, την σκηνήν, τριάκοντα μεν πή.
decetn vero latitudinein, haberet : χεων το μήκος, δέκα δε το εύρος έχου
in mediσ auten velum exten σαν εν μέσω δε το 4) απαίτη".
dens, inίtar firmamenti, in duas τείνας, εντύπω τού σερεώματος, δίχή
partes illud diftinxit: et partem διέλεν αυτήν, και το μεν παρά την θύ
φuidem φuas erat οftium verfus, ξαν μέρος εκάλεσε άγια, τό δι του και
νσcauit Sanξta: partem vero, gua:
erat intra velainen, appellauit San ταπετασματος έδόν,
αγια αγιων ωνο
ξta fanξtorum. Εt ficut Dauid μασε, και ώσπερ λέγει Δαβίδ ο ουρανός
dicit, c) Calum cali e/f Domini, τού ουρανού τώ Κυρίω, την δε γην έδωκε
rerraun autem dedit filii, borni τοις υιείς των ανθρώπων ούτως έξωμεν
num : fic pars ηuac crat extra ve του καταπετάσματος 5) εισιτητoν ήν
lamen, facerdotibus erat peruin:
Ά
φua vero intra erat, neque at τζί, ίεςεύσι τα ένδον άψαυσα ήν, και
tingί debebat, nec adiri. So άδυτα, και ανάκτορα, τον αςχες αγας
Η enim in ean Pontifici femel μόνον άπαξ του έτους νόμος ήν εισιένα.
in anno licebat ingredi. Εrant ήν δε εκεί τα των Χερουβίμ εικάσματα,
que ibi efiigies Cherubim, d) - τύπον

") Cod. et r 1 c. Μωυσή. ο) γοί5α. Def in Cod. et apud r 1 c. 3) ούτω. Αbeft

a Cod. 4) Cod. et Fτο παραπέτασμα, 5) εισιτητόν - άδυτα. Def. "Ρud rιc.
α) Εxod.32, Ι. k) Ibid. ε.32, 4. ε) ΡΙ. 113, Ιό. 4) Εκod.26, 31,
-
 "

Ο VESΤ ΙΝ ΕΧΟΙΟ CΑΡ. Χxv- ΧΧVΙΙΙ. 16,

- ήτωτώ αιωμάτων δυνάμεων έχοντα virtutes incorporeas reprafentan
και μέσω δε τούτων η κιβωτός έκειτο,τας tes: in quorum medio potita erat
πλάκα, έχουσα του νόμου, και την σά arca, tabulas legis continens, εί
μηντεμάια,και την ράβδονΑαρών την ντnam manna refertam, et vir- ,
βλαξήσαται επέκειτοδε ταύτητο ίλα, gam Αaronis, qua fonduerat.
ίξατά πτέρυξ των Χερουβίμσκια Ηuίc auten impofitum erat ΡΥΩ
άμsa 5 τούτω δε ότών όλων Θεός pitiatorium, alis * Cherubinorum και
τη νέα επιφάνειαν εποιείτο. επειδή obuumbratum : et in eo appare.
γα, θέαύφύσις ανείδεόςτε και αχη. re folebat Deus omnium, . Νam
cum natura diuina fine fόrmά
"μάτι", αόρατός τε και απερίλησίiος, fit et figura, inuitibilis ét incίτι
" και της τοιαύτης ουσίας εικόνα τεκτή
ςumίcripta, atque huiusmodi (tib:
αθα παντάπασι των αδυνάτων, τα ftantia imagines efingere fit pror.
ύ"λατώ μεγίςων αυτού δωρεών 5. fus impotlibile, fymbola libεια
ακάθαπεσέταξεν αι μεν γας πλά litatis είus immenίr intro recon.
\ Μ Μ Ε ".
di iuffit... Νam tabula legom
κε" την ομοθεσίαν εδήλoυν, την ιερωσύ datan
ι:
ί

νην η Ε
ε Ψ

το δε μάννα την εν ερήμω

\ 2.
indicabant, virga vero (a: -
" -

cerdotium, manha autem cibum

»

"ξίφη και τον αχειροποίητον άρτον" φuo in deferto νf funt, et pa

" Τιάγκίλαςήριον της προφητείας σύμ η:Η moh manufactum: propiiia.
"λα ή κάθε γάρα προρρήσεις εγί, ltin
τόrium vero prophetia fyinbo.
etat, nam inde oracula
" νότι ώσπερ γας εκμεγέθους και καλ
λ"ίσμάτων αναλόγως ο γενεσιουρ. τεädebantur ) Οuemadmodυπ'
εήin ex magnitudine et pulchri.
γά αυτών θεωρείται, ούτω δια τούτων τυdine creaturarum, proportionξ.
: "γαλίδωρος εγνωρίζετο, τα μένουν 4uadam. creator ipfarum cogno
2 θα τη σκηνής των επουρανίων "χε τον ίcitut ita per hac declarabatur'
"πό δις και άγια των αγίων ωνόμασο. πunificus largitor, Pars igitur.
και ότι τούτο αληθές, μάρτυς ο θείος interior tabernaculi caleftia refe.
rebat: vnde vocata eft Sanaa "
"ήλι, ούτωσιλέγων ου γαρ εις χει fanξtorum, Quod verum effe te
"πάντα άγια εισήλθεν ο Χρισος, αντί ftatut diuirius Αpoftolgs, ita di:
"πα των αληθινών αλ' εις αυτόν τον cens, b). Νοκ εnim in manufηδία,
"εν εμφανιθήνα τώ προσώπω Sanίia Chrifu, introiuit, εκεm.'
τωθεί υπέρ ημών καιπάλιν, περί της plaria υεrorum: βd in ip/inn cα
ίum, υ! apparent nunc coram υul.
"Ελπίδος διαλεγόμενος και ταύτα ru Dei pro mobir. Ει iterum,
πειστέθεικεν ην ως άγκυραν έχομεν dum de fpe diuina diίputat, ifta
ν 2. ι

"λήτε και βεβαίαν, και εισερχομέ. fubiunxit, ε) Ωμam βcut ancoram

""το εσώτερον του καταπετάσμα, habemu tutam ac firman, ει in
"ξεπουπρόδρομος υπέρ ημών εισήλ, rroέuntern 9,ηue nd interiora υc
σεν ίου, γενόμενος αρχιερεύς κατά lamini,, υli pracur/or pro mobi, in
" "ξν Μελχισεδέκ ουκούν τα μεν τιaum
oiuit ιες vs, fήίiu:/ncordo/ecμη.
ordinen Μelchί/έdecb. " Ιta
"" του καταπετάσματος την των Ψue pars illa intra velum pra (ε
Ι. 2 ferebat

) φύτι, Οοd. γραφή. 2) όπου - ένδον του καταπετάσματος. * 1c vs hac pau

κά, οmifής τείiquis, habet, και το εσώτερον του καταπιτάσματος την των κ.τ.λ.
") δεΡ 3, 5, ' ι) Ηebτ. 9, 2. ε) Ηςbr, 6, 19, 2ο,
164 .. Β. Τ Η Ε o Do R ΕΤ1
ferebat imaginem caleftium, alte επουρανίων είχεν εικόνα τα δε εκτός,
ra vero extra velum, terreftrium: των επιγείων διό και τους ιερεύσι διηνε
ideoφue in eam facerdotes conti κώς ήν βατά είχε δε ταύτα λυχνίαν
nenter ingrediebantur. Εrat au
tem in ea, verfus partem φuidern μεν εν τώ νοτίω μέρει κειμένην επτάκαυ
rneridiσnalem, lucerna feptifida, λον, ισαρίθμους )έχουσα λύχνους επι
feptem quoque habens lychnos, κειμένους εδήλoυν δε ουτοι των ημερών
numerum dierum feptimana de της εβδομάδος τον αριθμόν τράπεζαν
notantes. Α. parte autem fepten δε εν τω βορείω χρυσήν, εφ' ής άρτους
trionis, menfa anrea, fuper φuam προκειοθαι προσέταξε δυοκαίδεκα, και
apponi iuίlit duodecim panes, et ς ς, πλήρεις λιβανωτού και
phialas aureas thure plenas et fale, φιάλα χρυσά
Ιn medio vero lucerna et menfa , αλών, εν δε τω μέσω της τελυχνίας και
pofitum erat thuribulum aureum. της τραπέζης, χρυσούν έκειτο 2)θυμια
Ηac auten fignificabant terrac τήριον... ταύτα, δε ήν αινίγματα των
fruges hominibus datas. Pro fo από γής τους ανθρώποις δεδωρημένων
ribus autem tabernaculi altare fuit καρπών προ δε της σκηνής έξω το χαλ
aneum, φuod excipiebat oblata
facrificia. Porro hoc indicat ifta κούν ήν θυσίασήριον, το τα προσφερόμε
fiiiffe fuperflua, Deοφue omnium να δεχόμενον θύματα δηλοί δε τούτο,
minine grata. Vnde illa permi. περιτία είναι ταύτα, και μη αρεσα τώ
fit celebfari, propter Iuda.orum. των όλων Θεώ, όθεν επιτελεί θα αυτά
" Α "- Χ Λ. Σ
infirmitatem: :1ed extra tabernacu συνεχωξησε, w

δια τήν των Ιουδαίων αθέ.

Ιüm (acriticia fieri iuίlit, guafi iis
jui intus erant non necettaria. νειαν έξω δε της σκηνής ιερουργεί θα
Νos autem facrificium interiori προσέταξεν, ως τοις ένδον ουκ αναγκαία,
arti attributurn peragimus. Οf. ημείς δε την τοις ένδον απονεμηθείσαν
Ει enin Deo incenίum cum
λειτουργίαν επιτελούμεν θυμίαμα γας
lumine lucernarum, et myfticum κα λυχνιαίονφώς προσφέρομεντώΘεώ,
fanξtt menfie facrificίum, Cete
* rum facile eft * cognofcere, φuod και την μυσικήν της αγίας τραπέζης
longitudo tabernaculi triginta cu ίεςουργίαν ότι δε τριάκοντα πήχεων
bitorum effet, latitudo vero de ήν το μήκος της σκηνής, και δέκα το εύ
cem, Pars enim auίtralis vigin ρος, καταμαθε νευπετές, είκοσιγας σα
τi tabulis erat con(truξta, a) to νίδας είχε τονότιον μέρος, και τοσαύτας
tidenque pars aquilonaris : ta το σανίδας γας τους σύλους
bulas enim columnas interpre βόρειον
tes alii vocauerunt, Cum autem ωνόμασαν οι άλλοι ερμηνευταί εκάσης δε
vriaquarque tabula fefquicubita σανίδος πήχυν εχούσης και ήμισυ πή
1ίς effet, profe&to viginti tabula χεως, τριάκοντα πήχεις αι είκοσι σανί,
triginta cubitos implebant, Si. δες επλήξουν ούτω πάλιν το προς δι
militer et pars occidentalis (ex
tabulis eiusdem menίura con
σμάς, αποβλέπον εξ είχε σανίδας το αυ
(trutta erat, et duabus in angu το μέτρον εχούσας, και δύο 3) εν ταις
lis. Ε duodecim ergo cubitis γωνίας, δώδεκα 4) ούν πήχεις 5) οι εκ
τούτων

1) Cod. έχουσαν, 2) θυμιατήριον - χαλκούν ην Def in Cod. et apud P1c,

5) εν ται, γωνία". Cod. et F 1 ε. γωνία. 4) ούν, Cod. et * 1 c. δέ, 5) •ι. Dεί:
α) Εxod. 27, ιο, ίφα.
 ovΑΕsΤ ΙΝ ΕΧοD. CΑΡ. ΧΧν-ΧΧVΙΙΙ. 16ς ".

τούτων συναγόμενοι, οι μεν δέκα το έν, inde confe&tis, decem interiorem

δον εύρος επλήρουν, οι δε άλοι δύο, των latitudinem perficiebant, duo ve
εκατέρωθεν πλευρών τας αρμονίας εδέ ro alii vtrinφue latera copula,
χοντο εκ μέντοι του εώου μέρους την bant. Α parte vero orientis οfti
θύραν γενέθαι προσέταξεν, ίνα και αυ um confirui pracepίt, νt fol et
τός ανίχων ο ήλιος οίόντινα προσκύνη. iam ipfe oriens quodam modo
adorationem exhiberet veftibulo
σιν προσφέρει τοις προπυλαίοις ευθυε tabernaςuli, radios fuos illuc con
εκεισε τας ακτινας εκπεμπων και οι τω feftim dirigens: ii vero, guibus ό"

Θεώ μόνωλάjρεύεινπζοσίεταγμένοι όπι. folum Deum adorare mandatum

«θεν τον ήλιον έχωσι προς την σκηνήν erat, a tergo folem haberent, ad
τετραμμένοι, και μη τούτον, αλα τον tabernaculum conuerfi: et ita non
τούτου ποιητήν προσκυνώσι δρυφάκτω folein, fed huius creatorem ado
τοίνυν ή σκηνή προσεώκει, σανίδας έχου rarent. Τabernaculum igitur erat
σα πάντοθεν συνηρμοσμένας αλήλαις. tabulato fimile, tabulas habens
είχον δε και τας βάσεις αργυράς, και omni ex parte inter fe conne
τας κεφαλίδας ωσαύτως, και αυται δε xas: quae, φuidem habebant ba
και ένδοθεν και έξωθεν ήσαν ηλειμμένα fes argenteas, et capitella fimi
χρυσώ τον δε όροφον είχον εξ υφασμά liter, ντιaque autem erant deau
των ποικίλων, εκ διαφόρων κατεσκευα rata intus et foris. Τegebantur
σμένων χρωμάτων, τομενγας ήναλους, que variis texturis, diuerfis tin
ξtis coloribus: φuarum alia pur
γικόν, το δε ροδοειδές, ή κοκκοβαφές, το
pureo, alia rofaceo, vel cocco
δε υακίνθω
ν 2'
προσερικός ή δε βύσσος την tinξto, alia hyacinthino tinξta
Α' *) Α "ν -

λευκην είχε χροιαν, και ταυτα δε των erant, byίlus autem colore erat
Α" " χ

τεσσάρων φοιχείων ήν αινίγματα, ο μεν candido. Ηis pοrro qua tu o r

γας υάκινθος τω αέρι προσέοικε' )το δε elementa fignificabantur. Νam
ροδοειδές ή κοκκοβαφές τη πυρί το δε hyacinthus auris fimilitudinem re
fert, rofaceus autem color, feu
αλουργικόν μηνύει την θάλατlαν. εκεί, cocco tinξtus, ignis: purpureus
νη γαρ τρέφει 2) τον κόχλσν, εξ ου το autem mare denotat, φuod con
τοιούτον γίνεται, χρώμα, ήδι βύσσος, cham alit, vnde color eiusmodi
την γην εκ ταύτης γας φύεθα λέγε, fumitur: byflus autem terram ,
ται, και δέρβεις δε είχε τριχίνας επικε νnde nafci dicitur. Ηabuit et
pelles cilicinas impofitas, ac (tra
μένας και μέντοι και διφθέρας ποικί. gula varia, φua arcerent tam
λας, ώσε και τον ύετόν απείργειν, και pluuiam, quam ardorem. α) Νec
τον φλογμόν και τους ιερεύσι δε παν minus facerdotes varie exorna
τοδαπον περιτέθεικε κόσμον τον μεν tos e(le voluit, vt populo effent
λαόν καταπλήτloντα τώ διαφόρω του admirationi , propter varietatem
2ζήματος, αυτούς δε τους ιερέας διδά facerdotes ,: etφuomodo
figurarum inίtruerentur ipfi
oporteat
σκονία όπως χρή την ψυχήν ώραϊζεν, animam decorare, et illam orna
Η
και τον της αρετής αυτή κόσμον περιτι mento virtutis circumdare. . Αp
θένα, υποδύτην δεκαλείτονενδότερoνχι. pellat autern υποδύτην tunicam in
L 3 teriorem:

ι) το δε - πυρί. Def in Cod. 2) τον - ού. Cod. την κόχλον εξής,

α) Εκod, 28, Ι. (34.
 166 Ε. ΤΗΕ o Do RΕ ΤΙ
reriorcm : επενδύτην vero, veftem τωνίσκον'' επενδύτην δε, τον χιτώνα τ
εxteriorem, φuam hyacinthimam έξωθεν, υακίνθινον δε τούτον γενέcθ.
είIt iuffit, ct ποδήρη appellauit, eo προσέταξε,και)ποδήγηπροσηγόςευσε
φuod ad imos vsque pedes porrige
retur, n) Ηuίc autem appendit et ώς μέχρις άκρων διήκοντα των στεσα
τintinnabula aurea, et corymbos απήρτησε δε τούτου και κώδωνας, χς
inftar mali punici, vt ingreflu σούς, και βρίσκους 2) να εις το άδυτ
* rus adytum et *fecretiorem par και ανάκτορον της σκηνής εισιων, κο
teln tabernaculi, et fonίtum ex την εκ τούτων αποτελουμένην 3) ηχή
illis excitatum - audiens, cum ti
ιrιore facra munera obiret, me
4) εισδεχόμενος, μετά 5) δέους την λε
πmoria recolens eum φuί iίta man τουργίαν 6) επιτελή, εις μνήμην λαμ
«laucrat , et oblatum eiusmodi ζάνων τον ταύτα προστεταχότα, κα
facrificium fίιfcipicbat, Ρropterea την προσφερομένην ιερουργίαν δεχόμε
et a"ris colorem referebat Veftis νον, διά τοι τούτο 7) γαρ του αέζος
illa talaris: φua oh id erat hya ποδήρης είχε το χρώμα ύάκινθος δε ήν
cinthina, vt furfum verreret ani
mum illam intuens. Capiti ve,
ως αν και εις τούτο αφορών μετάρσιο,
νo imponebatur tiara, qua ca γένηται.
Τζy
επέκειτο
ουρανον δετη κεφαλύ κίδας,
μιμουμενη, εκάλυπl.δε κα
1um reprafentabat, Εt frontem
tegebat tania, quam Septuagin ταινία το μέτωπον, ην μίτζαν ειπον οι
τa mitrain appellauerunt. Ηuic εβδομήκοντα, είχε δε εν μέσω πέταλο
annexa crat in mcdio lamina
aurea, cui infculptum erat ine
αύτη χρυσούν, εγγεγραμμένον έχον του
narrabile nomen Dei, φuod Ηe Θεού το άφρασον όνομα, ο καλούσε
brai vocant quadriliterum. Vt Εβραίοι 8)τετράγραμμον, ευλάβειανά
autein ad reuerentiam populuin τον λαόν εκπαιδεύων ο δεσπότης Θεός,
incίtaret Dominus Deus, hoc ob δι' ανίγματος τούτο δεδήλωκεν επε
fcure (ignificauit dicens: l ) Ιn γράψεις 9) αυτό φησιν, αγίασμα Κυ
ίribe, illam, inquit, Sinξtificatio
ΙDomini. Iuffit quoque ipfi fieri ρίου, εκέλευσε δε αυτό και εφεσρίδα γι'
veftem exteriorem, guam Septua γέθαι, ήν οι εβδομήκοντα επωμίδα εκά,
inta vocauerunt Superhumerale: λεσαν εν δε τας βασιλείας 1ο) ευρίσκο,
in libro autern Regnorum hebrai μεν ΕΦούδ αυτήν κατά την των Εβζα.
τa "ingua Εphod vocatam reperi ων γλώτιαν ωνομασμένην, η αύτη &
mus. Ηac habebat ab vtroque
inulnerο duo lapides valde pretio χεν εφ' εκατέρου μεν ώμου δύο λίθου,
1os, φuibus erant infcripta tribuum πολυτελείς, έχοντας των Φυλώντας
1nomina. Supra pcξtus autem erat προσηγορίας εγγεγραμμένας επί το
«μυd Rationale vocabatur , te σήθει το καλούμενον 12) λόγιον, την λ"
" γικήν
ι) ποδήρη. Εκod. 28, π. εdit σκλ5 τι (in edit, rom, eft verfic, 27.) hoc nomen
datur tunical interiori υποδύτη, diξta. 2) ίνα. Αbeft a Cod. et edit, r I Cί.
3) ηχήν. r 1 c. χύν. 4) Cod. et r 1 c. εισδεχόμενον. 5) δέους. Cod. et F1ο. εί
«lunt δ. 6) Cod. et και το επιτελείν. 7) γάρ. Cod.et ν ι c. καί. . 8) τετρα,
γραμμoν Cod. et r" o pracmittunt τήν, 9) αυτό. Cod. et r I c. γάρ, Ιο) ε!"

- ρίσκομεν. Cod. et r το prιmittunt άς, rιc vs autem hanc notulam adpoίuit Ε

,, Videtur vacare. » τι) Νon modo in libris Regum Ιed alibi etiam νοι"
Εφουδvtuntur oι ό, Conf. Iudic. 8, 27. 12) In Bibliis gracis legitur λιγώ"
Αηuila et Symnachur habent λόγιον.
«) Εκod. 28, 31, edit, Graύ. ").Εκod. 28, 36, εqit. Grak.
 ovΑΕsΤ. ΙΝ ΕΧop. CΑΡ. ΧΧV - ΧΧVΙΙΙ. : Ι67
γικήν συγκαλύπloν καρδίαν, είχε δέκα gens cor, partem rationalem. Quod
τούτο δυοκαίδεκα λίθους προσηρμοσμέ. ipfum quoque duodecim lapίdes
habebat aμtatos, diuerfis coloribus
νους ) διάφορον έχοντας 2) χροιάν δια diftinξtos : atφue ex his belli teln
δε τούτων 3) εδηλούτο πολέμου συγκρο pore cognoίtebatur, viξtoriane an
τηθέντος ή νίκη, ή ήτlα, και τούτο των clades immineret: νt perfpicuum
βασιλειών ή ίσοβία διδάσκει, επιςρατευ eft ex hiftoria Regnorum. Νam
σάντων γας των αλοφύλωντό Ισραήλ, cum alienigena coaξto exercitιι in
ου πρότερον ετόλμησεν ο Σαουλ 4) πα vaderent populum Ifiael, ante con
fligere Saul non eft aufus, quam
ρατάξαθαι, έως είδε τα της νίκης μη viξtoria indicia perfpexiίlet. Αp
νύματα, προσάγαγε γάς φησι το plica, inquit, Ερbod. a) Deinde
Εφούδ είτα την νίκην μαθών, επήγα cum viξtoriam futuram animaduer
γε, συνάγαγε ;) το ΕΦούδ και ούτως ti(Ιet, addidit, Contrabe Εpbod: et
εξώπλισε τον λαόν, δια τούτο ειρηκώς ita populum armari iuflit. Propter
ότών όλων Θεός και επιθήσεις το λό. ea cum dixiffet Deus omnium, b)
Εt impone, Rationale iudicii /upra
γιον της κρίσεως επί το gήθος Ααρών, pcέlu, Αaroni, ct aptabi, illud /i-
και συνάψεις αυτό προς την επωμίδα, perbumerali, fubiunxit, ε) et impo.
επήγαγε και επιθήσεις αυτώ 6) την ne, illi demon/trationem et υcritatem. -
ήλωσιν και την αλήθειαν και δήλωσιν Αc demonίtrationem φuidem ap
4 > Α' \ και ν Λ' 2. Λ'
pellauit indicia φua inde peteban
μεν εκάλεσε τα εκείθεν μηνύματα' αλή τυr:
"-
veritatem vero ip(an indicio
- W Υ

θεταν δε των μηνυμάτων το αψευδές, rum certitudinem. Ceterum non

« τ'
ισέον μέντοι, ως παχυτέροις ουσι τοίς τη eft ignorandum, Dominum fapien
νικαύτα, και των νοητών εφικέθαι μη tiffimum per figma corporea ftu
δυναμένοις, δια των σωματικών συμβό. duiffe commodo eorum, φui cras
λων την ωφέλειαν ο πάνσοφος δεσπό. fioris adhuc erant ingenii, nec per
cίpere ea, qua intelleξtualia funt,
της επραγματεύετο, ημείς δε νοούμεν poterant. Νos autem per Ratio
δια μεν του λογίου, την θεωρίαν των nale quidern intelligimus contem
νοητών δια δε της επωμίδου, την εργα
/ - " . "- Αυ "
plationem intellectualium, per Su
σίαν της αρετής, και την του λογίου perhutnerale vero operationem vir
και της επωμίδες αρμονίαντςκαι 7)συν tutis: coniunξtionelnque per * co- *
y ν \
pulationem Rationalis cum Super
άφειαν εις την της πίσεως και της humerali,
- "wυ

Υ "ν Λ concordiam fidei etbonae

Α'

αγαθής πράξεως λαμβάνομεν συμφω operationis. Εx eo vero quod prius

ν ν

νίαν,
Ν
το δε πρώτην επιτίθεώθαι την επω imponebatur Superhumerale,poftea
"'ΟΥ » τ/ Α' ν γ Α'

μίδα, αθ' ούτω ταύτη το λόγιον συνά, Rationale huic aptabatur, intelligί
L 4 Πnus,

1) διάφορον-εδηλούτο, Def in edit. r 1 c 1. 2) Cod. χρόαν, 3) Cod. έδήλου τό

4) Cod. et P : c. πατάξαθα/. 5) το Εφoύδ. Ιn verfiοne των o legitur συνά"
γαγε τας χείράς σου, Μinus benehiinterprete verf. 18. νίi funt voce Εφουδ, in
Τextu enim hebr. Sam, 14, 18, legitur c"η"ΝΗ γη8. 6) την - αλή.
θειαν. Ιta oι o exprimunt, guod in fonte Εxod. 28, 3ο. dicitur Ε"ηκ
et G"bΠ. Religui Ιnterpretes habent τους φωτισμούς και τας τελειότητας
7) συνάφειαν. Cod. et rιc. συμφωνίαν.
α) 1Reg, 14, 18, 19. ε) Εκod.os, ισ. ε) Ibid.co3,26.
α 68 Β. Τ ΗΕ ο D o R Ε Τ Ι κ

πηus, operationem bonam gradum

facere ad contemplationem, αίθα, το την αγαθήν πράξιν ) υπο,
ΙΝΤΕRR. L ΧΙ. βάθραν είναι της θεωρίας,
ΕΡΩΤ. ξα'.
Ωan de cau/h /hcerdote, υίξtimi, ma
nu, imponente, βc /acrifia Διατί οι ιερείς τοίς, ιερείοις τας χείρας
bant 2 a) επιτιθέντες ούτως ιέρευον;
Νου omnibus νιξtimis manum
ύ πάσι τοις εςείοις, αλά τούς υπέρ
imponebant , fed illis qua αυτών προσφερομένοις, και μάλισά
pro ipfis offerebantur, et maxi
me pro peccato. Ceteris autern τοί υπες αμαρτίας τοίς δεάλοις αυ.
νiξtimis hi φui offerebant manus τοι τας χείρας επετίθεσαν οι προσΦέ
imponebant. Ηoc autem ipfum ζοντες, ήν δε τούτο σύμβολον του το
indicabat, hoftiam illam in eins εξείον τον τόπον πληρούν του προσφέ.
locιun, φui eam offerebat, fuftici, ζοντος την υπες αυτού δεχόμενον σφα.
vt gua pro ipίο moreretur. Νο γήν, επισημήνα θα δέ προσήκει, ως υπες
1andum eft autem, guod vitulus
offerebatur pro pontifice, fitnili του αρχιεζέως προσεφέρετο μόχος,
tSr et pro vniuerfo populo rur υπες δε παντός του λαού πάλιν μόχος
fus vitulus : pro principe vero ύπ:ς δε του άρχοντος χίμαρος υπέρ
bircus , et pτο νηοquoque ho. εκάσουδε ανδρός χίμαιρα. 2)πρόσφοξον
1mine capra. Εft enim res con
ve3iens Ρrincipi, mafculus, fub γας τώμενάρχοντι το άρρεν, τώδεαρ.
«lito vero femina : φuoniam ab χoμένω το θήλυ, επειδή και την γυναι.
initio mulieretn Αdamo Deus κατώ Αδάμ εξαρχής υπέταξενόφεές,
fubiccit. Ceterum vitulus, qui είδε μέχoς ο περί αμαρτίας θυόμενος
Ρto peccato immolabatur, exu έξω της παρεμβολής κατεκαίετο τού
Σεhatur extra caftra. Ωua de cnu του χάριν και ο δεσπότης Χρισος, ήφη.
.fi etian Chri/fu, Dominir, vt di. σιν ο θείος απότολος, έξω της πύλης
τinus Αpoftolus ait, 5) extra φον 3/ Φ. Λ ν 2.

αιμι Ραίfu g/f, et figura erita έπαθε, και τώ τύπω την αλήθειαν επίlέ.
τem adiecit. Οfferebatur autem ad
3"tare omentum. Ηoc enim di
θαγε, τώδε θυσιαξηρίωπροσεφέρετο το
3) επίπλουν. τούτο γαρ λέγει, το 5έας
επί τής κοιλίας, κα 4) οι δύο κεφςοι,
είt, ε) Αd/5 /iψεr υcntren, et φ"ο
σcπε, duo, et adep: /uper eo,, ει
εvrr. na par, iccoris : φuod qui. κα/ 5έαξ το έπ' αυτών, και ο του ήπα
τος λοβός, όπερ οι άλοι ερμηνευτα πε
«lem alii interpretes fuperfluum
nominatιerunt. Sunt autem harc είτε προσηγόςευσαν αινίγματα δε
anigmata pa(liοnutn noftrarum. ταύτα των εν ημίν παθημάτων, το μεν
Νam adeps ventriculum tegens γαρ 5έας το την κοιλίαν καλύπloν, ση
πιοrbum gula fignificat: renes au
έcη, νοluμtates fub ventre latentes : μαίνει της γαΞριμαργίας την νόσον οι
«xtrema vero pars iecoris, faculta δε νεφροί τας υπογασρίους ήδονάς ο δε
τern iralcendi denotat, huic enim λοβός του ήπατος το θυμοειδές εκείνω
"diaret receptaculum bilis Qua γας συνήπια το 5) χοληδόχον αγγείου.
Φπιnia facrificare iubet, et morti ταύτα δε καθιερούν κελεύει, και οιονεί
νεκρας
3) Cod. υποβαράθρον, pro υπόβαθρον, vt viderur. 2) Cod. et r 1 c. προσέφερον.
3) Cod. et Fτο έπιπλον, pro επίπλοον, vt videtur, 4) Cod. et ri c. του,
εύο νεφρούς. 5) Cod. χολοδόχον,
4) Εxod. 29, ιο, b) Ηebr, 3, 12, 4) Εκod, 29, 3.
 " .

ΩvΑΕSΤ ΙΝ ΕΧοD. CΑΡ. ΧΧΙΧ. Ι69

w Υ -> > 1 1

νεκρας αυτών αποφαίνεν

δε τατ πονηρας φuafi traditas oftendere eorum im Λ'

ενεργείας, του δε της τελειώσεως κριου probas

y / -
νίres. Statuit quoque ar
- -

ν
mum dextrum arietis impletionum
1 Λ' r)

τον βραχίονα τον δεξιόν προσενεγκέν offerre, virtutem attiuam, tan

w Μ 2 W

" ηγόςευσε, την πρακτικήν αρετήν δε, φuan dextram et Deo accepta
Α σ' ν Υ ν - "-

ξιαν ούσαν, και ι)αρεσην τω Θεώ, προσ bilem offerri iubens. Panis au
Λ C 1 w Α'
ι φέgemν κελεύων, ο δε άρτος, και το λά. tem, et laganum, ac libamen vi
nafcentes in
3 γανον, και η τού οίνου σπονδή, τους από ni, fruξtus e terra
primitias offerre dicant, φuorum
γής φυομένους δηλούσι καρπούς, ώντας Deo fanctum eft.
απαρχας προσφέρειν όσιον τω Θεώ,
ΕΡΩΤ. , ξβ. ΙΝΤΕRR. Lxτι.
Τί εσιν, εις οσμήν ευωδίας κάρπωμά ες, Ωuid/ίbi υult, In odorem/uauitati,
τώ Κυρίω ; ε/f ούlatio Domino 2 n)
Δ" των ανθρωπίνων τα θεία διδά vina. Νamdocet
Ρε: humana φua funt di
cum bonis odo
σκει, επειδή γαρ ημείς τάις2)ευο deleftemur , facrificium (e-
σμίας τερπόμεθα, την κατά νόμον γε, ribus
cundum *legem faξtum appellauit και
νομένην ιερουργίαν οσμήν ευωδίας ωνό. odorem fitauitatis. Ομοd enim li
μασεν, οτι γας ου δε γυμνό προσέχων
tera nuda non fit attendenda, et
τώ γραμματι, και ή του Θεού φύσις natura diuina demonίtrat, ηuae
διδάσκει ασώματος γάρ και η δυσο incorporea eft, et grauis odor
oflium combuftorum. Οuid enim
σμία των καιομένων όσων τίγας εκεί, peius olet, φuam illa 2 Ιnterpre
νων εςι δυσωδέσερον, οι μέντοι άλοι ερ tes alii pro fuauitatis odore, ac
μηνευτα ευαρεσήσεως αντί ευωδίας τε αερtationi, dixerunt.
θείκασιν,
ΙΝΤΕRR. Ι.ΧΙΙΙ.
ΕΡΩ Τ. ξγ.
Τίνος χάριν εξεκάσης θυσίας υπες σω Ωuamobrem /intuit ex υπmηanque
υίξtima pro /alute oblata, /hcerao
τηgίας προσφερομένης τεν Ά λαμβά, τen Jiimcre dextrum armum
νειν τον βραχίονα τον δεξιόν και atque pcξtu/tulum & b)
το σηθύνιον 3) προσέταξε;
; Δ" του σηθυνίου το λογικόν και το Ρει peξιuίculum exigit a facer
dote facultatem rationalem
θεωρητικόν απαιτεί τον ιερέα κά. et contemplatiuam. Τegitur enim
λυμμα γαρ το ςηθύνιον της καρδίας, cor a peξtuίculo. Εt per armum
δια δε του δεξιού βραχίονος,την πράξιν dextrum, requirit in co dexteras
aξtiones. Νοn enim fufticit fo
την δεξιάν, ουκ αρκέ, γάς ή πίσις εις
σωτηρίαν, αλά δείται των έργων ειςτε, la fides ad falutem, Ιed operibus
λειότητα. -
indiget ad perfe&tiαnem.
ΙΝΤΕRR. Ι. ΧΙV.
ΕΡΩΤ. ξό'.
Τί εςι το 4) είν, Ωuid /! Ηin" ε)
Ο eft menfura vini et
ΜΕ Εβραϊκόν οίνου και ελαίου, δέ. olei apud Ηebratos. Conti
"χεται δε, ώς φησιν Ιώσηπος, δύο net autem, vtiait Iofephus, duos
Ι. 5 Choas

τ) Cod. et rιc. αρίτην, 2) Cod. ευωδιαιτ. 3) πρεσέταξε, Cod. et r I c, διηγό

φενσεν, 4) Είύ. Cod. et P το."Ίν.
4) Εκod, 29, 25. 5) 1bid.ς. 29,2β. ε) lbid. C, 2%, 4Φι
 17ο Β. ΤΗΕ ο D o R ΕΤΙ
Choas atticos. Illi autem creden, χοάς Ατlικούς, ι) πισευτέον δε εν τού
dum eft in his rebus, vt φui gen τοις αυτό, ακριβώς του έθνους τα μέ.
tis illius menίuras probe norat.
τζα επισαμένω,
ΙΝΤΕRR. Ι. ΧV.
ΕΡΩΤ. ξε'.
Ωμomodo intelligimur illud, quod Περί των σαββάτων νομοθετών έφη ες,
ίgen condemr de Jabbati, dixir,
Ε/t enim βgnum inter me et γας σημάρν 24 εμοι και τοί, υιοί: Ισραήλ
jilio, Ιβnel in generatio εις τας γενεας υμων πως ουν
πibu, υg/fri, ? n) ο" τουτο νοησομεν" «
uemadmodum
Αbrahamo
cum daret
circumcifio
Ω"7" τώ Αβρααμ την περιτομήν
διδους έφη και έται εις σημείον
nem, dixit, b) Εr crit /gnum
inter me et υο. : fic fabbati le ανά μέσον εμού και υμών ούτω και πε:
1 Λ. "- "". . . *" ν

gem ferens, ait, Ε/t/gnum in ρι σαββάτου νομοθετών έφη έσι, γας

rer me et filio, Ιβdeli: in genera σημείον 3) έμοι και τοις υιοι, Ισραήλ εες
ιionibu, υg/trir. Νόuum enim ge,
nus politia efficiebat, vt legislato τας γενεας υμων, το γας καινον της
πολιτείας αε, του νομοθέτoυ την μνή
ris perpetuan memotiam conferua νην
rent, et a cateris gentibus (epara ανθεν παρεσκεύαζε, 4) και των
Lat eos. Οucιnadmodum enim εθνώντωνάλωνεχώςιζε, καθάπες γας
nota. greges et pecora defignant,τας ποιμνας και τας αγέλας αι σφρα,
fic leges eximia in Ηebraorum γίδες δηλούσι ούτω τα τής των Εβραίων
republica ab aliis cos fegrega πολιτείας εξαίρετα, και των 5) άλλων
bant, et legislatori adh.crere do αυτούς διόργε, και τον νομοθέτην πς σσ.
cebant.
εδρεύειν έδιδασκεν. -

ΙΝΤΕRR. Ι.ΧVΙ.
ΕΡΩΤ. ξ5. ,
Cur Αaron efinxit populo Τί δήποτε ο Ααρών τω λαώ τον μόχoν
virulum, 2 c) διέγλυψεν,
ΙΕ fatti potifiimum eft in Το σκοπον του γινομένου πζοσήκει
φuirenda. Sic enim re dis ζητείν ούτω γαρ εξετάζοντες, ευ.
cuffa, Αaronem venia non pror ρήσομεν αυτόν ου παντάπασι συγγνώ,
fus alienum reperienus. Νam μης έτερημένον, του γας αελφού τεσ.
cum frater eius φuadraginta dierum
moram traxiffet in vertice montis, σαράκοντα ημέρας διατgίψαντος εν τη
infaniente populo, et in Αegyptum του όρους ακρονυχία, και του λαού λυτ
redire volente : primum quidem τήσαντος, και εις την Αίγυπloν ανατρέ,
* eorum impeturn verbis *reprimerc ψα ορμήσαντος, πρώτον μεν επειςάθη
tentauit. Vtauternvidit eos nulla λόγοις αυτών την ορμήν χαλινώσα.
ratione adduci poίie, poftulauit a επειδή δε, απεθούντας είδεν, ητησε
".
"τών

1) Αliam de hac menfura fententiam profert infra ad Εcecb.c. 4. et.45. Τοtum

hoc [cholion ad Εκod.29, 4ο. idem eft cum co, φuod Μ ο ΝτΕ. l. c. Τ. Ι.
p. 89. e Schedis combef/ ad illu(trandum hunc locum attulit, νbi tanen pro
Είν legitur Αίν. 2) έμοι - υιοί,. Cod. et Pι c. αναμέσον εμού και των υιών.
3) εμοί. Cod. et Pι c. εν εμοί, 4) και - εχώριζε. Ι)cl: in Cod. et edit, r 1 c Ι.
5) άλων, Cod. et r 1 c. κακών,
α) Εκod.3t, η 5) Gen, η τι. ε) Εκod.32, 4.
 Ο VΑΕSΤ. ΙΝ ΕΧο D. cΑr. xxxΙΙ. 17 Ι

1) των γυναικών τα χρυσία, πάθει πά. mulieribus ornamenta aurea, af,

affettui opponens, cupί
θος αντισφατεύσας, το φιλόκοσμον και fe&tum
ditatem (cilicet pecunia et orna
φιλοχρήματοντή της δεισιδαιμονίας mentorum infano fuperRitionum
μανία, αλ ουδε τουτο το μηχανημα amori. Sed neque inuentum iftud
rabiem illorum exftinxit : wnde
την εκείνων έσβεσε λύτlαν, όθεν ηναγ
κάθη διαγλύψαι τον μόχον και τοιού, compulfus eft vitulum eftingere.
Ηanc autem intentionem cum ha
τω δε σκοπώ χρησάμενος, της θείας buiflet, clementia tamen diuina,
έδεήθη φιλανθρωπίας, ώσε την τιμω ne pα.nas daret, indiguit, φuod
ρίαν διαφυγόν και τούτο Μωσης ο θειό diuinus Μofes in Deuteronomio
β. τατος εν τω Δευτερονομίω δεδήλωκεν, patefecit: a) Deprecatur/ium enim,
έδεήθην γάς φησί του Κυρίου 2)τούΘεού inquit, Downinum Deum meum pνο
2. μου περί Ααζών του αδελφού μου, και Αarone frntre meo, et non g/i mor
ΙΙΙΙ/),
" ούκ απέθανεν,
ΙΝΤΕR R. Ι. ΧVΙΙ.
ΕΡΩΤ, ξζ". .. Ωuomodo intelligendum illud, Ει num .
Πώς νοητέον το, και νύν έασόν με, και dimitre me, et indignatu ira con
θυμωθεις οργή εις αυτούς, εκτρί, tra co, atteram co, fhcianqμε
ψω αυτούς, και ποιήσω σε re gentem magnam 2 b),
εις Λέθνος μέγα;- Vει huiusmodi Deum nulli
. - - Υ Μ
* Μ. »
paflioni obnoxium effe de
Κ" το απαθές του Θεού, και το φι monitrant, fed benignum. Νam
λάνθρωπον ο λόγος δηλοί ο γας φui ad aliφuid, agendum ira ducί.
θυμώ τι πράτlων, και τους παρακα tur, iis etiam indignatur φui illum
λούντας δυχεραίνει ο δέΘεός έφη έα admonent. Deus autem dixit: Di
σόν με, και θυμωθεις οργή εις αυτούς, mitte me, et indignatu, ίrain εο, at
εκτρίψω αυτούς, ουδείς δε αναμένει τους τernm co,. Αtqui memo exίpeξtat
monentem, vt ira(catur, fed vt mi
παρακαλούντας, να οργιώθη, αλ' να tigetur potius. Ηarc igitur verba,
Ε παρακληθή, τοούν, έασόν με, αντί του, Dimitte me, dixit, pro eo guod eft,
κώλυσόν με ειρηκεν, επειδή γας ηγνόe, cohibe me Quia cum eximius il
Μωσης ο μέγας την του λαού παρανο le Μofes ignorabatiniquitatem po
μίαν, και ταύτην αυτώ δεδήλωκεν ο puli, hanc Deus illi patefecit, at.
que vt pro eo intercederet excitauit.
Θεός, και εις πρεσβείαν διήγειρε το δε, Verba autem hac, fhciψn te gen
σποιήσω σε εις έθνος μέγα, τα ημέτερα 1cm magnam, prasdicunt quae ad nos
πζοσημαίνει, όπες γας τότε ουγέγονε, pertinent, Quod enim tunc non eft
μετα την του σωτήρος ημών επιφάνειαν faξtum, poft aduentum Saluatoris
γέγονεν, ο μέντοι νομοθέτης, και ταύ, nofiri completum eft. Verum legis
lator, guamuis Deus dixiffet, eurn
τα του Θεού αρκείν αυτόν εις την υπέρ parem effelegationi pro populo ob
του λαού πρεσβείαν ειρηκότος, ουχ υπέ eundac, non tamen fe fufficientem
λαβεν ικανός είναι παύσα του Θεού exiftimauitadplacandamiram Dei:
την οργήν 3)όθεν των πατριαρχώντας Ιed precum vice patriarcharum
ΠΟΠΩ1"

ι) Cod. την γυναίκα, 2) του Θεού μου, Def in Cod. et apud r 1 c. 3) όθεν -
προσήγαγε Cδd. et Pι c. έως εν τη των πατριαρχών προσηγορία και ικετηρίας προσ
ήνεγκεν.
α) Deut, 9, 2ο. F) Εκωd:32,ιο.
 ι
172 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ

nomina protulit, et mentionem προσηγορίας ανθ’ ικετηρίας προσήγα

fecit iurisiurandi illis praeftiti: et
γε, και ι) των προς εκείνους όρκων 2) ύ
vt pacta conuenta firmarentur, πέμνησε, και τας 3)γεγενημένας συνθή,
fupplicauit. -
κας 4)εμπεδωθήναι ικέτευσεν.
ΙΝΤΕR R. L ΧVΙΙΙ. ΕΡΩΤ. ξη.
Ωuare contriuit tabula 2 α) Σ)
Διατί τας πλάκας συνέτριψεν ;
Ε populum' non effe ινάξιον κρίνας τον λαόν της θείας
dignum legislatione diuina. νομοθεσίας, επειδήγας προικώων
Cum enim tabula eiusmodi do γραμματείων τύπον είχον αι πλάκες,
talium inίtrumentorum forman
ή δε νύμφη προ της πασάδος εις μοι.
haberent, fponfa vero ante in
gre(lum thalami nuptialis in adul χείαν απέκλινε, μάλα είκότως το πgoι.
* terium declinauerit, " iure profe κώον διέρρηξε γραμματείον, επισημή.
ξto dotales literas effiegit. Ηoc ναθαι δε προσήκει, ως τότε μεν δεξά.
ramen aduertendum eft, omnium μενος την ικετειαν ο των ολων Θεος,
ΙDeum, φui ίupplicationem exau ανεβάλετο την τιμωρίαν, προστέθεσκε δε,
dierat, fupplicium tunc distulis ήδ'αν ημέρα επισκέπlωμαι, επάξω επ'
fe, Quapropter addidit, b) Ωμο
auten die υι/itabo illo, , adducan αυτούς πάσαν την αμαρτίαν αυτών
Juφer co, omnen Lanc iniφuiratem έρικε δε τούτο τοίς υπό του αποσέλου
εorum. Ομod aftine eft verbis ειρημένοι, αγνοών ότι το χρησον του
Αpottoli: c) ignoran, ηuod beni Θεού εις μετάνοιάν σε άγει, κατα δε
gnita, Dei md pαnitentiam te ad. την σκληρότητά σου, και αμετανόητον
ducat: /έd/tcundum duritiam tunm,
et impαniten, cor, the/auri in/tar καρδίαν, θησαυρίζεις σεαυτώ οργήν εν
τερoni tibi iram in diς ira et ημέρα οργής, κα αποκαλύψεως, κα
νeuelationi, iu/ti iudicii Dei, ηui ικαιοκρισια του Θεού, Ω5'αποδώσει εκα
reddct υnicuique /cundum opera σω κατα τα εργα αυτου, ο μεντοι νο.
eiur. Ceterum cum legislator μοθέτης ακούσας, ως ουκ ανέξεται ΟΤυ: -
audiffet, φuod Deus omnium
nollet amplius conuerfari cum
είναι αυτοίς ο τών όλων Θεός δια το
illis, propter eorum duritiam et σκληρον αυτών και αντίτυπον, αλ' αγ.
peruίcacian, fed angelum illis γελον αυτοίς επισήσει' ήτησε μεν γνώ
prefecturus effet, fcire voluit, cuί. ναι, τίς o την κηδεμονίαν αυτών πισει.
nam demandata effet illorum cura. θείς ήντιβόλησε δε μη δούναι αυτοί,
Οbfecrauit autem Deum, ne con
feruus produce dareturillis, fed Do
ομόδουλον ηγεμόνα, αλ' αυτόν αυτών
πminus iple dux corum eflet, Cum ηγήσαθα τον δεσπότην, επειδή δε και
autem Deus optimus hanc φuo ταύτην υπέχετο δώσειν αυτώ την χά
que illi gratiam fe faξturuin pro ςιν ο αγαθος Θεός, έζωτι μεθύων επα.
νουμενα,
ν

τ) των - όρκων. r τσ, τoν - όρκον, 2) υπέμνησε. Cod. et r 1 c. ανέμνησε

3) γεγενημένκς. Αbeft a Cod. et edit, rr cΙ. 4) εμπεδωθήναι. Ρ Ι c v s in
πmargine notauit: ,, Videtur efle negatiue legendum per ουκ. ,, Sed fi con.
igξtura locus eft, potius pag, prac. iin. 2β. Ρro τού κάλντoν videretur nega
τίve legendum efle, ου κώλυσον.
*) Εκυά.32,19 ε) Ιbid. c.32,34. ε) Rom. 2, 4-6, .
 τ--

ovΑΕsΤ ΙΝ Εxop. οΑΡ. ΧΧΧΙΙ. ΧΧΧΙν. 173

νουμένω, ή των υπέρ άνθρωπον ηράθη, mififfet, Μofes, veluti amore φuo
dam probo inebriatus, defide
και την αθέατον φύσιν δεν 2) επεθύ rauit φuod humanum captum fu
μησεν αλά μεμάθηκεν, ώς εκείνην ιδείν perabat, et naturam diuinam, alio
την ουσίαν αδύνατον, τον Θεόν γαρ ου φui inuiίibilem, videre concupiuit:
δείς εώρακε πώποτε, κατά την του Κυ Ιed didicit, illam effentiam minime
gίου φωνήν τας δε θείας οικονομίας τε cerni po(Ιe, Deum enim memo vidir
υnquam, φuemadmodum Dominus
και ενεργάας ούτω γας προσήκε γοεν ait. a) Diuinas tamen difpenfatio
του Θεού τα οπίθια θεωρήσαι δυνα nes atφue effeξtus (harc enimfunt,
τον τοίς κατά Μωσέα τελείοις την αρε qua quafi a tergo Dei pofita dicun
τήν και ουδε τούτοις ως έτυχεν, αλ' tur) intueri licet iis, qui vt Μofes
εις την πέτραν υπ' αυτού του Θεού virtute perfcξti funt. Εt hoc non
3) τεθειμένοις, σημαίνει δε αύτη της quomodocnnque, fed wbi collocati
fuerint ab ipίο Deoin petra, qua fo
πίσεως το σερβόν και ακράδαντον. και
δια της οπής της πέτρας δηλοί δε αύ, liditatemetconίtantiamfideiίignifi
cat, et perforamen petra, quod quί
τη τόν της πίσεως οφθαλμόν θεωρούν, demforamen denotat oculumfidei,
τα τα τοις αιθητοίς οφθαλμοίς ανέ. contemplantem ea, φua fenίibilibus
oculis funtinacce(fa etinuiίibilia.
φικτα και αθέατα,
ΕΡΩΤ. ξθ. ΙΝΤΕRR. Ι.ΧΙ.Χ.
Τί σημαίνει το κάλυμμα το επιτεθέν Ωuid denotat υclamen impo/fium
τώπροσώπωτού νομοθέτου, /uper ficiem Μοβ 2b)
/ . •

χομεν του, αποτολου την ερμηνεαν ΗΕ", interpretationem Αpo "

μέχρι γάς Φησι της σήμερον, ηνίκα (toli. c) Νam υque in bo

αναγινώσκητα Μωσης, κάλυμμα επί diernum diem, ait, cum legitur
την καρδίαν αυτών κείται 4) μή ανακα Μο/ει, υclamen po/itum g/t /iper
λυπlόμενον, ό, τι εν Χρισώ καταργείται, cor εorum, non reuelatum, /ίηui
dem in Chrifto aboletur. Ωuan
ηνίκα δ'αν επιτρέψη προς Κύριον, πε: do υero conuer/ur fuerit nd Do
βιαιρείται το κάλυμμα, ώσπες γας τό ntinum, auforetur υclamen, Quem
τε θείας ενεπλήθη δόξης του νομοθέ. admodum enim legislatoris facies
του το πρόσωποι, κα/ τό σέλας εκείθεν tunc impleta eft gloria diuina,
et fplendor inde procedens ful
υπες ατραπην εκπεμπομενον, αντιβλέ, gure clarior non finebat obuίος
παν ουκ εια, τους εντυγχανοντας, αλ aduerfum intueri, fed compelle,
π ετέρωσε τα προσωπα τζεπειν, η τους bat aut vulturn auertere , aut
οφθαλμούς μύειν ηνάγκαζε και τούτου claudere " oculos, et ea de caufa
χάζιν αει εχζητο το προκαλύμματα
τώ velamine femper vtebatur, cum po
λαω διαλεγόμενος προς δε τόν Θεόν pulum allogueretur, cum autem fe
επισζέφων, γυμνόν είχε το πρόσωπον. conuerteret ad Deum, nuda facie
ούτως Ιουδαίοι τώ του νόμου προσέχον, erat: fic Iuditi attendentes nuda li
τες γράμματ, την μενδόξαν ουχοςώσι, tera legis, glorian minime vident,
fed

1) των r 1 c. τόν. 2) δίν, Cod. et και το mddunt την ουσίαν, Ιn F1 οι εiit de,
funt que fequuntur, επεθύμησεν - ιδί. 3) Cod, ει "ις τιθεμένει. 4) μή
- καταργείται. Ηες e verf: 14 hoc loco inforta funt,
2) loh.1, 18, 5) Εκod.34, 33. ε) 2 Cor, 3, 15, 16,
 ι

i74 Β. Τ Η Ε o Do R Ε Τ Ι Υ

fed folum velamen cernunt Qui μόνονδετο κάλυμμα βλέπουσι τήδε του
autem accedunt ad gratiam fan
ξti (piritus, liberantur a velami παναγίου πνεύματος χάριτι προσιέ,7ες,
1me, et fpeculantur gloriam, gua απαλάσσονται μεν του προκαλύμμα,
Μofes impletus eft. Ηoc iptum τος, θεωρούσι, δε την δόξαν, ης Μασής
etiam dicit beatus Paulus, α) Νo, ενεπλήθη, τούτο και ο μακάριος λέγει
τero omne, reaelara facie glorian Παύλος' ημείς δε πάντες ανακεκαλυμ.
Domini /peculanter , in eanaen
imaginem transformamur a gloria μένω προσώπω την δόξαν ')Κυρίου καio.
in gloriam, tanqumn a Domini πτριζόμενοι, 2) εις την αυτην εικόνα
/piritu. Sicut enin fpecula ni 3) μεταμοζΦούμεθα από δόξης εις δό.
tida infpicientium formas repre ξαν, καθάπερ από Κυρίου, πνεύματος,
1entant : ita corda munda Dci
ωσπες γας τα διαδή κάτοήρα των εισο
gioriam fuftipiunt, Quapropter
etiam Dominus dixit, b) Βcati ζώντων τους τύπους εκμάτlεται, ούτως
ηui /unt mundo corde : ηuonian αι καθαρα καρδία του Θεού την δόξαν
ip/i Deum τidebunt. Εt quo pa. είσδέχονται διόδή και ο Κύριος έφη,
είο Ιudas, cum diabolum admi. μακάριοι οι καθαροί τη καρδία, ότι αυτοί
ίiffet, in feipίο nequitiam illius τον Θεον όψονται, και ώσπερ Ιούδας
exprefit: ita qui accedit ad gra. τον διάβολον εί.δεξάμενος, την εκείνου
tiam diuinan, fplendoribus in
de manantibus relucet. Ita φuo 4)πονηφίαν ενετύπωσεν εν εαυτώ ούτως
φue ficut is qui in tenebris (e- και τη θεία χάριτι προσιών, τας εκείθεν
det, tenebrofits efficitur, φuί ve Φερoμένας μαςμαζυγαίς καταυγάζε,
ro in (ole, fimilis foli et luci. τα 5) και ώσπες ο εν σκότει καθήμενος
dus, fimiliter φui Deo adhacret,
ΙDei fimiles characteres recipit. σκοτοεδης γίνεται, οδεε ηλίω, ήλιοειδής
και φωτοειδής ούτως o τω Θεώ, 7τροσ
ΙΝΤΕR R. Ι. Χ.Χ.
εδρεύων θεοειδείς δέχεται χαρακτήρας,
Α" γ' ΕΡ Ω 1, ο'. W και/
Κndenam babuerunt ligna
imφutribilia ? c) .. Πόθεν είχον τα ξύλα τα άσηπήας
rant tabula denύιn cubito
ανίδες ήσαν δεκαπήχεις εικός το νυν
ταύτας εχηκένα τους εύπορωτέ.
rum: φuas verifimile eft di.
tiores ex Αegypto transportatie, €ου εξ Αιγύπίου μετενεγκόντας, η κα
guando inde egre(li funt. Pre εκείθεν εξήλθον, τους δε πολυτιμήτους **!

tiofos autem Iapides, aurum, ar λίθους, καίτον χρυσόν, και τον άργυρον,
gentum, et as ab Αegyptiis ac και τον χαλκόν, παρ' Αίγυπlkν λαξόν
ceperunt, cum effent rece(Iuri.
Νam ex mandato diuino d) periit Άαν κατα γας την θάαν είio.
rnulier n υicina fila, et a contubernn
λην ητησε γυνη παρα γείτονος και ΟΤU
Ιi/ua, υg/h argentea et aurea, ac το. σκηνου αυτης σκευη αργυρά και χρυσά,
/fimenta: et /poliauerunt Αgg yptio. και ιματισμόν, και β) εσκύλευσαν τους
Quapropter ea gua offerebantur Αίγυπlioυς διοδή και τα προσφερόμενα
Deus omnium appellauit primitias, απαρχάς προσηγόρευσεν. o των όλων
tanquam primitias fpoliorum.
».
Θεος, ως ακροθίνια σκύλων,
ΕΡΩΤ.
1) Κυρίου. Cod. Θεού. 2) εις. Αbeft a Cod. 3) Cod. μμορφώμεθα. 4) ντο
νηρίαν ενετύπωσεν, Cod. et r 1 c τιμωρίαν ετύπωσεν, 5) και ώσπερ. Cod. et - 1 C
J. -

ούτως. 6) εσκύλευσαν. Εandem leftionem h. 1. amplexus είt τas op Ο R,

Αuan fupra p. 138. (equebatur. ".

") "9" 3. " *)Μει".59. Ο Εκod. και οι a) Ibid.ο. 3,2α, οι ε.τ.,,ό.

 oyEsτ. ΙΝ ΕxoD. cΑΡ, ΧΧΧν. ΧL. 173
\

ΕΡΩΤ.
..".
ΟΩζ . ΙΝΤΕRR. Ί, ΧΧΙ.
Ο W 4
Ωμod gratia donum com/ecutu, g/f
Ποίου χαρίσματος οι περί τον Βεσελεήλ - Βg/έleel? a)
έτυχον 3.
Υ Α
ΙΟ" peritia adificandi. Qua
>"

Σοφία αρχιτεκτονικης, εξι γας σο. dam enim eft peritia texen
φία υφαντική, Κ%/ σοφία γεωργική, di, alia colendi agros, alia me
και σοφία ιατρική, έκασον δι τουτων δώ dendi. Vnaquitque tamenharum
ον Θεού, εις χρήσιν τοίς ανθρώποις δε donum Dei eft, ad νfum homi
Η nuin conce(lumi. :
ύι) Vζy,

"
" ΕΡΩΤ εβ. Α' 4
* ΙΝΤΕRR. L ΧΧΙΙ. *
Ωuamobrem primo die primi menβ,
Διατί τη νουμηνία του πρωτου μηνος Deu, Μο/ίiu/lit crigi taberna
σήσα, την σκηνήν προσέταξεν ο culum & b)
Θεός, ι) τώ Μωση; Ριορεί φuod codem tempo
Επα κατά2)τουτον τον καιρόν την re Deus creaturas condidit :
κτίσιν εδημιούργησε και μαςτυξε, Cuius rei fidem facit arborum ger
3)τώδετώλόγωτων δένδρων ή βλάσησις ra berban, Germinet,
minatio, inquit, c) ter
υirentem, Jiminan: /ε-
βλασησάτω γάς φησιν ή γή βοτάνη, men Jέcundum genu, et /imilitudi- "
χόρτου, σπέρον σπέρμα καταγένος και nem /uam : et lignum fruξtiforum
καθ' ομοιότητα, και ξύλονκάζπίμον 7οί; ficien, fruίium , cuiu /tmen in
ούνκαρπόν, ουτο σπέρμα αυτού εναύτώ
- - 4 W "υ ".
ip/ο βt, ad /finilitudinem , itικra
εις ομοιότητα κατά γένος επί της γήξ, genur /iium /uper terram. Incί
piente autem vere, et prata fio
αρχομένου δε του 4)έαξοε, και οι λειμώ, rent, et legetes fluξtuant, et ar
νες ανθούσι, και κυμαίνει τα λήία, Κα! bores fruξtum emittunt. Εa de
τα δένδρα φύει καζπόν, διά τρι τουτο caufa Deus et fub idem tempus
και τον Ισραήλ κατά τουτον τον καζόν liberauit populum Ifrael a ferui
ήλευθέρωσε της Αίγυήίωνδουλείας Κα! tute Αegyptiorum , et Gabriel
archangelus (anξta virgini Μariae.
τη αγία παρθένω Γαβριήλ ο άχάγγε; latum nuntiun admirandi partus.
λός εκόμισε των παραδόξων ωοινων τα attulit. Εodem quoque tempore
ευαγγέλια, κατά τούτον τον καιξον και Chriftus Dominus falutarem per
ο δεσπότης Χρισός το σωτήριον 5) υπέμε: rulit patlionen. Νοn immerito er
νε πάθος, μάλα τοίνυν εικότως τη μιά go Dominus omnium primo die
υ
του πρώτου μηνός σηναι την σκηνην ο prini mentis tabernaculum erigi
iuffit, tum quod totius πundi figu-.
τών όλων 6)δεσπότης Θεός προσέταξε ram referebat, tum vt populus fe
και ότι του κόσμου παντός εκτύπωμαήν. prapararet adfeftum Pafcha, quod
και ήα ην
ευτρεπίση προς την νομοςην
του πάχα primum celebrate lex pracipiebat
εορτήν, πρώτη επιτελείν Ιου Ιudacis. Τunc auteιη primtιm hoc
feftum erant celebraturi in deferto.
δαίοις, τότεδέκα πρώτον ταύτη έμελον Νaπι (ecundus agebatur annus, ex
εορτάζωντην εορτήνέντήξζήμ", δεύτερον quo vindicati crant a feruitute,
γάρήνέτος μετατηντης δελείας απαλ, Ε1Σ
λαγήν.
1) τό Μωτή. Αυείt a cod, et ob edit. "1c τ. 2) Cod. εί": ο τούτον. 3) το δ.
Ι)ef in Cod. 4) έκροί. Αbelt a Cod. reliξιστamen fpatio vacuo. 5) Cod.
υπέμενε, 6) δεσπότης, Def in Cod. Αpudε)και Gen,
τον Μάeeft vox (εφuens Θεός,
Ι, ΙΙ,
α) Εκod.35, 31, 5) Ιbid, S, 4ο, 2.
 τ76 /
. Β. Τ Η Ε Ο D o R Ε Τ Ι

ΕΙΣ ΤΟ Λ Ε Υ Ι Τ Ι Κ Ο Ν.
Ι Ν. Ε, Ε V Ι Τ Ι C V Μ.

ΙΝΤΕRR, Ι. ΕΡΩΤ. ά.
\

Ωan de cauf Deu offerri βψι Τίνος ένεκεν τας θυσίας προσφέρεθα,
/acriftia pracepit" προσέταξεν ο Θεός;
ΙΟ" lhis diximus multis in locis, ολαχού μεν ημίν είρηται περί τού.
tum in his φua contra Grar των, καν τοις προς Έληνας συγ.
cos (criptimus , et aductfus hare γεγραμμένοις, καν τοις προς τας αιρέ.
1es, tum in iis quae aduerfus ma σας, και μέντο καντοίς προς τους )μά,
gos : preterea in enarrationibus
prophetarum, et in epiftolaruιπ γους προς δε τούτοις καντάις των προ
apoftolicarum commentariis. Νί. φητών ερμηνείας, και τοις 2)τών αποξο
hilominus hoc φuoφue loco di λικών έπιςολών υπομνήμασιν. ερώ δε
cam in fumma. Deum nulla re
όμως κανταύθα εν κεφαλαίω, ότι μεν
* indigere, *nec valde amentes, opί. ανενδεής ο Θεός, ουκοίμαι ουδε τους άγαν
nor, repugnabunt. Οιιod autern αντερεν ανοήτους, ότι δε και τας τοιαύ,
huiusmodi facrificia non expetat,
ipfe per multos prophetas docuit. τας ου πρoσίεται θυσίας, δια των πλεί.
Ceterum φuia populus, diutifli σων εδίδαξε προφητών, επειδή δε χρό
me in Αegypto verfatus, damo, νον συχνόν εν Αιγύπτω διατετελεκώς ο
nibus facrificare didicewat, per. λαός θύεν δαίμοσιν εδιδάχθη, συνεχώ.
mifit facrificia, vt illum a daimo
numcultu vindicaret, Quod enim
ξησε τας θυσίας, να της δεισιδαιμονίας
his magnopere dele&taretur, te ελευθερώση, ότι γαρ ταύτας έχαιρον,
ftantur guae circa vitulum accί μαρτυρεί τα περί τον μόχoν γεγενη.
derunt. Ηoc autem ipίum et per μένα, τούτο και δια Ιεζεκιήλ του προ
Ετechielem prophetam patefecit: α) φήτου δεδήλωκεν είδον γάς σε, φησί,
Κidi te /anguine tuo perfi/am: et πεφυρμένην εν τω αίματι σου, 3)και εί,
dixi tibi, in /hnguine tuo υita : αίματίσου ζωή, πληθύ
πmultiplicare, Dicit itaque , νbί πόν σοι εν τω
animaduerti te latari fanguine fa νου, λέγει δε ότι θεασάμενός σε τωτών
crificiorum, permifi vt hoc fiua θυσιών αίματι χαίρουσαν, συνεχώςησά
ris defiderio, Praeterea hoc mo σοι της τοιαύτης απολαύειν επιθυμίας,
do aliud quoque falutare illis προς δε τούτοις, και έτερον αυτοίς αλε
πmedicamentum comparauit. Νam ξίκακον δια τούτου κατεσκεύασε φάρ
ea fibi facrificari iuffit, φua pro
Diis coluntur ab Αegyptiis: de μακον θύεθα γαρ αυτώ προσέταξε
numero φuidem φuadrupedum , τα πας' Αίγυπliων θεοποιούμενα από
vitulum, et hircum, et oucm : και των τετραπόδων, μόχον και τράγον,
ε volatilibus autem , turturem, καιπρόζαiον απόδετων πjηνών,τρυγόνα
κα/

τ) μάγοντ, Cod. et r1c, γάμους, Sed preferenda omnino letiίο βrmond.

2) των αποτολικών επιτολών Cod. et rις, των αποτόλων, 3) και είτο - αίμιατί
σου, Def in Cod. et apud r 1 c.
") Εzech. ιό, ό.
 ν

oy EsΤ. ΙΝ LΕνΙΤ. cΑΡ. 1-v. 177

αι περιφερών νεοτloύς, ουκ αγνοούμεν et pullos columbarum. Νec igno.
cr * 2" ν 2. Ι

ούν, ότι και άλλα 1) πoλα εθεoπoίoυν ramus alia multa pro diis habuitle
Αegyptios : fed ex his qua pro
Αιγύπlιοι αλά των θεοποιουμένων τα diis colebant manίuetiora facrifici
ημερώτερα ταίς θυσίας απένειμε τα is addixit: reliφua vero appellauit
άλα δε ακάθαρτα προσηγόρευσεν να immunda, νt hacc φuiden execra
τα μεν ώς ακάθαρτα βδελυτlόμενοι μή ti tanquam inpura, in Deorum
θεοποιήσωσι ταδε ως θύoντες μήθεους numero non ponerent: illa νειο,
ύπολάβωσιναλαμόνον προσκυνώσι τον νt φuae ipfi facrificarent, pro diίς
non liaberent, fed eum folutn ado
ώ ταύτα προσφέρεώθαι χρή. επειδή δι rarent, cui conuenit harc offerri.
οι μεν 2)αυτών ήσαν εν ευπορία χρημά. Quia vero nonnulli eorum locίι
των, οι δε πενία συνέζων, τοις μεν μόχoν pletes erant, alii vero inopes: illis
προσφέρεν, ή 3)αςνίον, η αγαπροσέτα guidemνίtulum, velagnum, autca
pram offerre pracepit, his vero par
ε, τοις δε δύο τρυγόνας, ή δύο νεοτloυς turturum, aut duos pullos colutn
περιφερών τοις δέγε πενετάτοις, σεμί, barum : pauperrimis autem fimilam
δαλιν ολίγην αναμεμιγμένην ελαίω. exiguan oleo perfulam. Αptam
4) σύμμετρα γας τη Ά 5)νομοθε. enim cuiusque facultaticondens le.
gen, horun guardam appellauit do
των, τουτων τα μεν ρωξα προσηγορευ; na, qua pio erga Deum animo, et
σεν, ως ούκ έκ νομικής ανάγκης, αλα
non ex neceflitate legis offerrentur;
εκφιλοθέου προσφερόμενα γνώμης τας alia vero facrificiafalutis, quod no
δε θυσίας σωτηρίου δηλοί δε και τούνo πmenindicatliberationemab agritu
μα αρβωξίας, ήχαλεπών τινών β' ετέ, dine, velaliis quibusdam nolettiis.
gων απαλαγήν προσεφέροντο δε και Ρorro offerebantur facrificia et pro
υπες αμαρτίας, και πλημμελείας, και Ρcccato, pro deliξto, ac pro ignoran
tia. Peccatum autem, legis alicuius
αγνοίας ιερουργία δηλοί δε ή μεν αμαρ transgreftionem fpontaneam igni
τία νόμου τινος παράβασιν εθελούσιον ή ficat: deliξtum, iniquitatem ex ali
δε πλημμέλεια, την εκ περιτάσεώς τινος Φιιο cafu contingentem. Αccidebat.
γεγενημένην παρανομίαν. συνέβαινε γάς enim, νι φuispiam prater opinio
παρα γνωμην, η λεπgω πελάσαι, η
ΤΑναζ ηern appropinquaret ad leprofun,
vel ad mortuum, aut feminifluιιιη.
νεκρω, η γονοιξύει,δε αγνοια σαφή την
η
Ignorantia vero manifefίαιη hsbet
ερμηνείαν έχει ου γας παντες 7άπα, interpretationem : φuia non omnes
5η τας τους νομους ηπισαντο, τα μεν γας fcίunt onines leges. Νam anima
της ψυχής αμαρτήματα και η φύσις peccata natura * dσcebat: hac ve. *
εδίδασκε ταύτα δέγε, ά μόνοις ήρμοτ, ro, qua folis Iudacis conuemiebant,
τεν Ιουδαίοις, διδασκάλων εδείτο. 8) και opus habebant magiίtris. Ατque
harum quidem viξίimarun aiiac
τούτων δε των θυμάτων, τα μεν ολοτε, penitus comburebantur, aliárum
λή κατεκα ετο' των δε σμικρά τιναμό, Vero exiguae φuzdam particu,
κ. ρια, ο της κοιλίας επίπλους, και οι νε Ια, veluti omentum ventris, re
ηes,

ι) πιλά. Cod.et "1c. πάμπολα, 2) αυτών, Def in Cod. et apud ετο. ) Cod.
et P I c. αρνόν. 4) Cod. et r I c. συμμέτρως. 5) Cod. et r 1 c. νομοθετεί. 6) -
Α"
-

τέρων. DeΙ. 7) άπαντας. Def in Cod. et aΡud P4 c. 8) και - κατεκαίτε.

Γef apud P1 c v Μ.
Β. Τkrod Τom. Ι. Μ
 178 Β. Τ Η ΕΟ D Ο RΕΤ Ι
nes, et adiacens ilis adeps, at Φζοί, και το επικείμενον αυτοί, gέας,
φue extrema pars hepatis. Οuid και του ήπατος ολοβός, είρηται δε ημίν
vero ifta ignificent, iam dixi τίνων ταύτα δηλωτικά ή δευπέράμας,
mus. Ceterum facrificium guod τίας προσφερομένη θυσία, δίχα έλαίου
offerri (olebat pro peccato, fine
thure et oleo offerebatur. Ca
και λιβανωτου προσεφέρετο, ου γας
rent enim alimentolucis, φui fe. έχουσι του φωτός την τροφήν οι εν τω
dent in tenebris peccati: et qui σκότω της αμαρτίας καθήμενοι', ουδε
lugere debent, expertes funt lati το ιλαρόν, οι σένειν οφείλονίες καταγας
tiae, fiquidern iuxta prophetam, a) τον προφήτην, το πρόσωπονίλαρύνει το
oleum exbilarat faciem, Carent έλαιον ουδε το ευώδες, οι της πονηζίας
etiam odore bono, gui nequί. 1) μη αφιέντες την δυσοσμίαν επει
tia faetorem non reliquerunt. δε σκιάν είχε των μελόντων ο νόμος, και
Cum autem lex contineret νιn
ουκ αυτήν την εικόνα των πραγμάτων,
bram futurorum, et non ipfam κατα τον θείον απόσoλον, και ως υπο
imaginem rerum, fecundum diui
num Αpoftolum, eosque, qui vi δείγματι και σκιά των επουρανίων λα.
νebant fub lege, oporteret exem τρεύειν 2) έδει του: εν τω νόμω' ουκ από
plari et vmbrae caleftium deferui τρόπου νομίζω τι δράν, ταις των αλό.
re: nihil abs re me faξturum ar γων ιερείων διαφοραίς εδικένα λέγων
birror, ti dixero eos, qui fe Deo τους εαυτούς τω Θεώ προσφέροντας
offerunt, diuerfis hoftiarum irra
tionalium generibus refpondere. οι μεν γας τον ακτήμονα και 3) Φροντί
Νam qui vitam inopem et curis δων ελεύθερον ασπαζόμενοι βίον, όλους
vacuam ampleξιuntur, fe totos εαυτούς αφιερούσι τώ των όλων Θεώ,
confecrant omnium Deo, et (e- και σφας αυτούς αποφαίνουσιν ολοκαύ,
ipfos exhibent in holocauίtum τωμά τε και ολοκάρπωμα ουδέν τό
et hoftiam integram, nihil huic παρόντι καταλείποντες βίω, αλ' εις
vitae reliquum facientes, fed omnia
referentes ad vitam acternam. την αγήρω πάντα μετατιθέντες ζωήν.
Qui vero funt his interiores, par οι δε τούτων ελάτloυς, ταμεντώ θυσια
tem tribuunt altari, partem facer. ςηρίω, τα δε τοις ιερεύσι, τα δε λοιπα τη
dotibus, religua corporis neces του σώματος απονέμουσι χρεία και οι
fitati. Οuidam itaque ouium μεν προσφέρουσιτών προβάτων την επι
manfuetudinem offerunt: alii vi
tulorum facile obedientium mσ είκεια, οι δε τοις ευπειθέσιμόχοις πα
re , alacriter ferunt fuaue iu ραπλησίως,φέρουσιν ασπασίως τον χρη
gum Domini: alii capras imitati, σόν του Κυρίου ζυγόν άλλοι δέτινες τας
φuod ex vfiι φuotidiano redun αίγας μιμούμενοι, οιόν τι γάλα, τοις δεο.
dat, veluti lac φuoddam, egen μένοις παρέχουσι της χρείας τα περιτ
" tibus pracbent, iuxta pracceptum " \ ν \ ?

Αpoftoli quo dicitur : b) Κι co, τα, κατά την αποτολικήν νομοθεσίαν

pia -υg/tra illorum inopiam /up την λέγουσαν το υμών περίσσευμα εις
pleat. Νonnulli continentiam το εκείνων ύσέρημα, οι δε προσκομίζουσι
turturum offerunt , et perinde των τρυγόνων το σώφρον, και φεύγουση
- (λ)ΟΤΩύν

) μή. Αbeft a Cod. 2) έδει. Cod. et r 1 c. έφη. 3) φροντίδα ελεύθερον Cod.

ut r 1 c. αφρόντιδα.
") Ρί. Ιο3, 15. b) 2 Coτ, 8, 13.
«
 oyΑΕSΤ. ΙΝ LΕνΊr. CΑΡ Ι - ν.
ώσαύτως του δευτέρου γάμου την ζεύ. fugiunt fecundarum nuptiarum
Αiii pullos columba.
γλην οι δι ')απλότητι και ακακία κε copulam.
rum a mulantes, fimplicitate et
σμουσι την γνωμην, μιμουμενοι τους των
innoceatia exornant animum,
περιφερών νεοτloύς, ουδε γας 2) τελείας Νcque enim iam adultas mattari
θύεθα ταύτας ένομοθέτησεν, επειδή has conftituit, φuod anima, fit
τόδε το ζώον περί τας μίξεις θερμότα ad coiturn calidiffimum: ied ha
τον αλά τούτων τους νεοτloυς, ακακία rum puiίδs, fimplicitatem reti
μεν χωμένους, 3) συμπλοκής δε ου γε nentes , et copulam nonduin ex
γευμένους, τα μέντοι πίηνα ουτε ο 7ία pertos, Volatilia porro mec pa.
τριάρχης διέλεν, ούτε ο νομοθέτης διαι triarcha diuifit, nec legislator di
vidi iubet, Νaιπ qui mente funt
-

ρεθήνα, κελεύει, οι γας πτηνοί την διά νolucres, Deum ex toto corde
νοιαν , εξ όλης καρδίας αγαπώντες τον ailigentes, non partiuntur illam
Θεόν, ου διαιρούσιν αυτήν εις τα γήινα in terrena et caleftia, fed totam
και ουρανία», αλ όλην αναπέμπουσιν furfum ferunt. Ηoc itaque no
do facrificia i intelligamus, le
ανω, ουτω ταπες των θυσιών νοούντες, gem reperiemus et infirmitati lu
εύρήσομεν και τη των Ιουδαίων αθενεία daorutn valde congruam, *et cu- *
τον 3) περί τούτων νόμον αρμόδιον και angelica perfectioni non inutilem. \

τηευαγγελική τελειότητι την τοιαύτην Ηaec autem ita intelligenda efie

νομοθεσίαν ου περιήν, ούτω δε 5)ταύ «liuinus Paulus nos edocuit, gui
τα νοείν και ο θείος ημάς εξεπαίδευσε είtata lege de bobus data, guae
Παύλος τεθεικώς γαρ τον περιτωνβοών boui trituranti colligari os ve
tat, fubiunxit: a) Νuniquid de
νόμον, ος απαγορεύει τους βους 6) αλο bobu, cura jt Deo & P, opter no,
ώντας 7)κημούν, επήγαγε μη των βοών υtique dicit : propter no enim,
μελε τω Θεώ, δι' ημάς πάντως λέγει, Jtriptum g/t, ηuod qui nrat, in
" δι' ημάς γαρ εγράφη, ότι επ' ελπίδ 8) ο /pe debcat_arare: et qui triturat,
αροτριών αροτριά, και ο αλοών της ελπί. Jpoi/id participare in pace, Qμod
ος αυτού 9) μετέχει εν ειρήνη, ουκούν igitur in lege (eniibile elt aique
fuperficiariuin, quadrat in Iuda
τούνόμου το μεναιώθητον και επιπόλαι os: Ηuod. auten eft pirituale,
κατάληλον, το δε πνευμα
ον, Ιουδαίοις conuenit lis, gui vitain euangeli
τικόν τοίς την ευαγγελικήν πολιτείαν cam funt amplexi. Νeque de
ασπαζομένοις ισέον δε και τούτο, ώς τα bemus ignorare, ea φua cede
bant in holocau(tuum , malcula
με ολοκαυτούμενα ά σενα ή ανδρών -
fuiίfe , virorum enim eft perfe
γαρ η τελειότης' τα δε περί αμαρτίαζ θtio: qua vero pro peccaιο ma
θυόμενα, θήλεα' αόθενούντος γας του έtabantur, feminea. Νain fi quae
Μ 2 in

ι) απλότητι, Cod. et 21c. πραότητι, 2) * 1 c. πιλείας, Satis appofite autem

ad marginem notauit r 1 cvs ,, Fortaffe τελείας.» 3) Cod. εt : 1 C. συμπλοκήν.
4) περί τούτων, Del: in Cod, et apud P τον Μ. 5) ταύτα. Cod. et P I c. καλ
ταύτα. 6) αλοώντας. Def. in Cod. et apud Ρ Ι c. 7) κημιούν, Ιde1η ηuod
φιμούν, ηuo vtuntur graci Interpretes, quos Paulus 1. c. (ecurus eft. 8) ο
αροτριών αροτριά. Cod. et P I c. οφείλει ο αροτριών αροτριάν, Ita φuoque 1 Cor.
9, ιο. legitur. 9) μετέχει εν ειρήνη, Rettius in Cod. et nΡud F 1 c. leg, μετέ
χειν επ' ελπίδι, Ιta φuoque in Ν. Τεft. 1. ς,
") ι Cor.9, Ιο,
Ι 8Ο Ε. ΤΗΕ ο DoRΕ ΤΙ
in nobis eft princeps animi fa εν ημίν ηγεμονικού, τα πάθη κρατεί,
cultas debilitata fuerit, imperant επισημήναθαι δε και τούτο δε, ως ύπές
afteξtiones. Ηoc quoque notan
dum eft, guod pro peccato non αμαρτίας ουκ αμνοί,αλαχ
ίμαςοιπςοσ
offerebantur agni, fed hirci: quod εφέροντο δηλοί δε τούτο και ο δεσπότης
in facris Εuangeliis indicat etiam Χρισος εν τοις ) ευαγγελίοις, τους μεν
Chriftus Dominus, qui iuftos qui δικαίους αμνοίς, τους δε αμαρτωλούς εξί.
dem agnis affimilat, hadis autem φοις απεικάσας, προσεφέρεiοδε και από
peccatores. Οfferebantur etiam e των πjηνών ολοκαυτώματα. 2) πρόειται
volatilibus holocaufta : quia pos
funt etiam inopes perfectam ar γας και τοις πενομένοις ο τέλειος και
que philoίophicam agere vitain. φιλόσοφος βίος, ώσπερ δε των τετρα
Sicut autern nec pellis, nec fimus πόδων ούτε το δέρμα, ούτε η κόπροςτώ
quadrupedum offerebantur Deo: Θεώ προσεφέρετο ούτω και των πτη,
fic etiam volatilium veficula gut
νών ο πρόλοβος, και τα πlίλα, πόρρω
turis, et pennae, procul' ab am
bitu caftrorum mittebantur. a) της παρεμβολής εξεβάλετο και ουδε
Νec tamen hac temere proiicie ταύτα ως έτυχεν ερρίπlετο, αλ' εν κα.
bantar, fed mittebantur in quen θαρώ τινι χωgίω, ώ και του βωμού την
dam locum mundum, in qucm κόνιν ενέβαλον πρόλοξον δε 3) ο Θεοδο.
et cineres altaris reponί (olebant. τίων την φύσαν εκάλεσεν Ακύλας δε
Veficulain gutturis autern Τheo
dotion appellnuitfolliculum, Αqui. την σιτίζουσαν εκείνη γάς την τροφήν
la vero interpretatus eft alimen δεχομένη τώ λοιπώ σώματι χορηγό
tariann partem, φut quidem ci όθεν και οι έξοομήκοντα πρόλoξoν αυ.
bum recipit, et reliquis parti την προσηγόρευσαν, άτε δή 4)προυποδε,
bus corpσris (uppeditat : νnde χομένην την 5) τροφήν. επισημήναθα, δε
et Septuaginta prolobum ipfam προσήκει, ως και την προσφερομένην σε.
νocitauerunt, guod nempe cibum
affumar. Sed notandum eft quod μίδαλιν,και τους κλιβανίτας άτους, και
fimilam offerri folitam, et panes τους εχαρίτας, και τα απο τηγάνουλά,
in clibano cσξtos, et coξtos in γανα, θυσίαν καλεί, ψυχαγωγών τώ
foco , et frixa in fartagi-ne la ονόματι τους πενία συζώντας, να μη δί
gana facrificium πominauit, b) χεραίνωσιν ως ζώων σπανίζοντες, επιση
pauperes nomine confolans, ne
ferrent inίφuo animo quod anima. μαντέον δε και τούτο, ως τον προσφέ.
libus carerent, Νec minus hoc eft ξοντα ζώον, άνθρωπον ονομάζει άνθρω
adnotandum, guod eum, gui offert πος γάρφησιν εξύμών, δ, εάν προσφέ.
animal, hominem vocat. Ηomo, ρη δώρον τώ Κυρίω, από των κτηνών,
inquit, c) εκ υούir, ηui obrulerit από των βοών, ή από των προβάτων,
donum Domino, ex iuitienti, bo
bur, aut ouibu, offeret illi. ΙΙ.
προσοίσέια αυτό τονδεσεμίδαλινπροσ.
lum autern, φui fimilam adfert, κομίζοντα ψυχήν καλεί, εαν γας ήψυ.
vocat animam. Si enim anima, χή φησί προσφέρη δώρον ό) θυσίας τώ
inquit, d) offerat donum /ncriftii - Κυξία,
ι) ευαγγελίοις. Cod, et και το Ρramittunt ιεροί. 2) πρόειτα, Cod. et Fτ c. πρόσο
α
κειται. 3) ο Θεοδ.τίων. Ιta quoque vertit Symmachur. 4) προυποδεχομένην.
- --

Cod. et ri c. προσλαμβάνουσαν, 5) τροφήν Cod. addit, δεχεμένη τώ λοιπό σώ.

κικτι χορηγείν. 6) Cod. θυσίαν.
π) Leuit Ι, ιό. b) Ibid. ς, 2, 1-8. ε) Ιbid, ς, , 2. α) Ibid.ς, 2,ι,
 . ΩyΑΕSΤ. ΙΝ LΕVΙΤ. CΑΡ. Ι-V. Ι8 Ι
Domino, /imila erit donum eiur.
ή Κυρίω, σεμίδαλις έξα το δώρον αυτού, Rationalis enim offert irrationa
ο λογικός γαρ το άλογον προσφέρει η le, et anima * inanimatum. Ρro-"
δε ψυχή το άψυχον απαγορεύει δε hibet a) autem offerri panes fer
ζυμίτας άρτους προσφέρεώθαι, δι' ην mentatos , ob caufam quam di
έφην αιτίαν ουδέν γας έχειν δε της Αι. xi: nihil enim habere conuenit,
γυπlιακής πολιτείας, απαγορεύει και φuod a gyptiacam conuerfationem
μέλι προσφέρεθαι τώ βωμώ και τινες fapiat. Prohibet quoφue offerri
μέν φασιν, ως της μελίfjης και ακαθάς, mel ad altare, eo quod apis, vt
φuidam volunt, in locis inpuris
τοις τόπος εφιζανούσης, και πάντοθεν (edeat, et νηdecumque conficien
αθροιζούσης της μελιτουργίας τας αφος di mellis materiam coaceruet.
μάς τινές δε διδάσκεθκι ημάς ειρήκα Νonnulli vero dixerunt inde nos
σιν, εξ οικείων πόνων τας θυσίας επιτε inftrui, ex propriis laboribus per
λείν, κατά την του Σολομώντος παραί foluenda e(Ιe facrificia, ex confi
νεσιν, την λέγουσαν τίμα τον Κύριον lio Salomonis, quo dicitur: 5)
Ηonora Dominum ex iu/fi, labo
από σών δικαίων πόνων, και απάρχου ribur, et pracbe primitia, illi de
αυτώ από σών καρπών δικαιοσύνης, ο δε tui fruέlibu, iu/titia, at fruttus
της μελίτjης καρπος, ουχ ημέτερός φα apis a labore noftro non proce
σι πόνος, άλ' ούτος ο λόγος ουκ έχει το dit, Qua: φuidem temere diξta
efle videntur. Siquidem mellis
ακριβές και γαρ ή μελιτουργία των αν confeξtio non caret hominum in
θρώπων φιλοπονία, οι μεν γας γηπος duίtria, Quidam enim colenda
νίας, οι δε προβατείας φροντίζουσι και terra dant operam, nonnulli cu
οι μεν εμπορίας, οι δε μελιτουργίας οί. rant oues, alii mercatura ftudent,
μαι τοίνυν, δια μεν της ζύμης, την πα alii vero.melli conficiendo incum
λαιότητα της πονηρίας ανίτlεθαι δια bunt. Οuamobrem fub nomine
φuidem fermenti vetuftatem ne
δε του μέλιτος, την ηδονήν απαγορεύεquitia βgnificari puto: mellis au
«θαι, τοις μέντοι ιερεύσι και τας τούτων
tem nomine voluptatem prohibe
εκέλευσε προσφέρειν απαςχάς, ουτοι ri. Πubet infuper horum primi
γας τας υπέρ των ημετέρων αμαρτημά, tias
pro
offerre facerdotibus, φuoniam
peccatis noftris preces ipίi
των πρεσβείας προσφέρoυσιν όθεν δια offerunt: vnde per prophetam de
του προφήτου έφη περί αυτών άμας illis ait, c) Ρcccara populi mei conn
τίας λαού μου φάγονται τους δε άλας edunt. Μandat etiam d) facrifi
επιζάλεθαι τοις ιερείοις κελεύει, το δια cia fale confpergi, per hoc ani
κριτικόν της ψυχής δια τούτων σημαί. mae diiudicandi facultatem in.
νων. τούτου )εσέρητο ή του Κάιν θυσία' nuens. Οuo fale carebat facrifi
cium Caini: propterea audiuit ab
διο ήκουσε παρά του των όλων Θεού. νuiuerforum Deo, c) Νonne/frc
ουκ αν ορθώς προσενέγκης, ορθώς δε μη έte obtaleri, rεξte nutem non diui/e-
διέλης, και ο θείος απόξολος νομοθετεί ri». Εt diuinus Αpottolus pracepit
λέγών ο λόγος ύμών έσωπάντοτε άλα dicens: f) Serino υc/fer /amper/ale
τι ήρτυμένος και ο Κύριος τοίς αποσό βt conditus.
Μ και
Εt Dominus Αpofto
lis

1) εσέρητο. Cod. addit καί.

α) Leuit. 2, ΙΙ. b) Proν. 3, 9. ε) Ηof. 4, 8. α) Leuit, 2, 3. ε) Gen. 4, 7.
- f) Col. 4, 6.
 Ι 82 Β. ΤΗΕ οτι ο RΕτι
lis ait: α) Υo, e/tir /hl terrar. λοις έφη' υμείς εσε το άλας της γης"
4uod β fil infhtuntum fiterit, cum εάν δε το άλας μωρανθή, εν τίνι αλιθή
4uo filierur ? Pracipit autem b)
viξtiuias omnes a noxa notaque σεται; ατινή δε και άμωμα προσφέρειν
immunes offerri, licet fint diuer άπαντα κελεύe" τα θύματα" καίτοι
fr, et diuerfis modis offerantur, διάφορα όντα, και κατά διαφόρες προσ
Εx quibus docet in omni vita: φερόμενα τζόπους διδάσκει δε δια τού
cnere vitio carere oportere,
Νenpe illos, φui virginitatem am
των τους εν εκάτη πολιτεία, το αμωμον
plexi funt, fecunduin leges vir εχε!ν. κα τους παρθενίαν ασπαζομέ
γους κατα τους ταυτης πολιτεύεώθαι yC
ginitatis conuerfari debere, φuί
vero iugun nuptiarum elegerint, μους τους του γάμου τον ζυγόν αίρου
proμte mutuam ocietatem illa, μένους, τη πζος αλήλους κοινωνία μή
αum contugationem non macu διαφθείρα τούτου την ζεύγλην τους
lare: φui vitam atcerican pratu την ασκητικήν βιoτην προτιμώντας, τον
λcrint, regulam perfcξtionis ob
1eruare. Εt vt in fumma dicam, της τελειότητος διαφυλάτleιν κανόνα,
et diuites, et inopes, et feruos, και συλήβδην ειπείν, τους εν πλού
et dominos, in fuis ηuosque or τω τους εν πενία, τους εν δουλεία, τους
dinibus incorruptain atφuo irre εν δυνατεία, εν τοις οικείοις τάγμασι το
prehenfibilein vitam tenere. Ve αλώβητον έχει και άμωμον, τώνδε θυο,
rum ex ίis φua matiabantur,
demptis holocauίtis, prrtes non μένων, πλην των ολοκαυτωμάτων, τα
ηulla offerebantur ad altare, non μεν τώ βωμώ προσεφέρετο, τα δε τοις
* nulla: facerdotibus * tradebantur, ιερεύσινέδέδοτο, διό συμμερίζεώθαι αυτούς
φuos idcirco cum altari partici τώ θυσιαςηρίω ο θείος είπεν απότολος,
pare diuinus dixit cΥ Αpoftolus. τα δε λοιπα των κρεών τή των προσφε
Κeliφua vero carnium portiones
in νfum offerentium cedebant. Ηo ρόντων ) απενέμετο χρεία, τρίς μέντο,
locauίtis fane imponebantur eaqua ολοκαυτώμασιν επετίθετο τα μερικώς
particulatim offercbantur, veluti προσφερόμενα, οίον οι νεφροί, και ήπιμε
renes, adeps, ac hepatis pars extre λή, και ο του ήπατος λοβός εξ ενίων δε
πma, ex quibusdam d) autem hottiis Ιερείων και η οσφυς, ή κατά τους άλους
ctiam lumbus, aut (ecundum alios
interpretes cauda, quoniam φuiim ερμηνευτανή κέρκος, επειδή τοις έναςε
perfcξtiores fumus, perfetta virtute τη τελείoις ρί ατελάς χρώμεθα πρεσ.
raditis vtimur intercefioribus, il. βευταίς, και δι' εκείνων τας ημετέρας
Ε.: opera preces no(tras of προσφέρομεν προσευχάς, επετίθει δε ο
ferimus. Οui verανίξtimam offere προσφέζωντώ ιερείω τας χείρας, οιονεί
bat, imponebat ίuper caput eius τας εαυτού
manus,tanquamfilasipfiusaξtiones
Ά
των γαρ πράξεων
αι χειρες δηλωτικαί υπες δε τούτων τό
(manus enim aξtiones denotant),
pro quibus nimirum hoftiam offe θύμα προσέφερεν. αίματος δεκασέαίος
rebat. Pracipitautem a fanguine et Ά κελεύει,και 2)αμφότερα τώ
adipe abίtinere, fedofferendafigmi. θυσίασης ο διαγορεύει προσφέρεθαι, το
Α ψ » "ν,
ficat vtraque altari, eo φuod ille μεν γας ζωής αίτιον" το δε αφετης
«ita caufa fit, hic vero virtutem in Ε
") Cod, απενείμετο, 2) αμφότερα - διαγορεύει, Defunt in edit, *τοι, οοd.
Ιeg. κμφότερον,
«) Μatth 5, 13, b) Lcuit, και ς.4,3 ε) ι Coϊ.9,13. α) LSuίι.3.9 ιο,
 QVΑΕSΤ ΙΝ LΕvΙΤ. ΟΑΡ Ι - ν. 183
nuat, amboque Deo dedicare fit
τικόν αμφότερα δε ανατιθένατώΘεώ iuftiίlimum. Sacerdotem porro,
δικαιότατον, τον δε αρχιερέα νόμοντινά φui in legem aliguam commife
παςαξεβηκότα, μόχoν άμωμον ιερεύειν rit, vitulum immaculaturn (acri
κελεύει και τώ μεν θυσιασηρίω προσ. ficare iubet, n) offerreque ad al
Φέρεινά προειρήκαμεν τα δε κρέα, και tare ea quac ante diximus: carnes
το δέρμα, συν τη κόπρω, έξω της παρ. autem et pellem, cum fimo, extra
εμβολής κατακαίειν τούτο δε δηλοί το caftra cremare: guod quidem in
την αμαρτίαν αλοτρίαν είναι των ιερών dicat peccatum a facris (eptis alie
περιβόλων και παντός δε του λαούτοι. num efie, Quod fi populus vni
αύτην τινα παρανομίαν τετολμηκότος, verfus tale aliquod amcrimen admi
ri
ferit, fimilem hofti offer fta
Ε ίσην προσενεχθήνα θυσίαν νενομο tuit: b) docens guanta fit facer
θέτηκε διδάσκων ήλίκον της ιερωσύνης dotii dignitas, φuam νniuerfo po
το γέξας αντίρροπoν )γαρ αυτό παν pulo parem fecit. Principem au
τός τέθεικε του λαού, τον δε άρχοντα
tem, φui practergretius fuerit-le
2) παραξάντα τινα νόμον, ου μόχoν, gem aliguam, non vitulum, fed
ααα χίμαξον, 3) τουτέσιν έριφον 4) ενι hircum, id eft hα"dum annicu
lum offerre iuffit. c) Τam pro
αυσιαίοι, προσενεγκεν ηγόρευσε το. cul abeft a facerdotali dignitate iς,
σουτoν αποδεί της αρχιερατικής αξίας cui corporeum imperium commis
ο την σωματικήν πεπισευμένος αρχήν, fum eft. Si autem qui peccauit,
τον δε μήτε ιερέα όντα, μήτε άρχοντα, nec facerdos fit, nec princeps,
ή ότα Ε χίμαιραν θύσαι προσ capram maξtare conftituit, d) prin
cipi enim conueniens oblatio ma
έταξε πρόσφορον γας τώ μεν άρχοντι (culus eft, fubdito vero femina,
το άρρεν, τώδε αρχομένω το θήλυ, ώς νt in fuperioribus diximus, Αt
εν τοις πρόθεν ειρήκαμεν τον δέγε ή- illam gui aliguod immundum ex
ακαθάρτου τινός των απειρημένων αψά. his φua prohibita funt tetigerit,
ον, ή τινος όμωμοκότος ακούσαντα, aut φui φuempiam iura ntem cum
audierit, ίusiuran dum fallentem
και τον παραξεβηκότα τον όρκον μη non coarg uerit, aut φui ipfe cum
5) διελέγξαντα" ή αυτόν υποχόμενον iureiurando adhibito fe φuidpiam
τι πράξεν, ή τω Θεώ προσοίσειν 6) τι, faξturum aut oblaturum Deo pro
και.όςκω την υπόχεσιν βεβαιώσαντα, miferit, re non praftitit quod
το δε έργον μη επιθέντα τώλόγω πρώ, verbo pollicitus erat, primum
iubet ε) peccatum confiteri, turn
τον εξαγορεύσα την αμαρτίαν κελεύe, agnam aut capram offerre, atque
επεταπροσενεγκενή αμνάδα, ή χίμαι. ita Deum fibi propitium redde
ξαν, και τούτω τω τρόπω τον Θεόν Ι'C. Ε fi fuerit pauper, pra
ιλεώσαθαι, ει δε πένης ή, ή δύο τρυγό cipit οfferre par turturum, aut
νας κελεύe, προσενεγκεν, ήδύο νεοτloυς duo pullos columbarum, Sί vero
πεςισεζών ειδε μηδετ)τούτων ευποροίη, ne hac quidem illi fuppetant,
Μ 4 exiguam
") γάρ, Cod. καί, 2) Cod. et Fτς, παραβαίνοντα. 3) τουτέσιν, Def in cod. et
aΡud r 1 c. 4) Cod. et P I c. ενιαύσιον. 5) Cod. et r 1 c. ελέγξαντα, 6) τί.
Def. 7) Cod. et P I c. τούτου.
α) Lenίt. 4.3.fq5,g. Ι. [ας.
ε) Lcult. b) Ibid. ς, 4, Ι3. ΙΩΦ ε) Ibid. c. 4, 22, ίiq. d) Ibid. c.4, 27, 43.
13. (φα.
 184 Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
* exiguam * Εmilam fine oleo et
thure adferre. Οleum enim larti μικράν σεμιδαλινελαίου δίχα και λιέα.
tiam indicat, thus autem fua νωτου προσκομίσαι.. το χας ελαιον ίλα
νem odorem : quorum vtroque βοτητος δηλωτικόν ο δε "). λιβανωτος
priuatum eft peccatum. Cete ευωδίας αμφοτέρων δε η αμαρτία γε
τιim commodiftime hac duo con
γύμνωτα μάλα δε αςμοδίως το άψα,
iunxit, immundum tangere, et
«elare eum qui iurauit, et iusiu θα ακαθάρτου, και το κρύψαι του
randum fefellit. Νam et qui pu όμωμοκότος και ψευσαμένου την άμας
rus eft, fi tangat ηuίdpiam im τίαν συνέζευξεν και γας ο καθαρός
2ηundum, polluitur: et qui non απlόμενος των ακαθάρτων μολύνεται
iurauit peccati peierantis eft par και 2) ο μη ομόσας ψευσαμένω κοινωνεί
ticeps, i non corripit illius men της αμαρτίας μη διελέγ
«lacium. Αt conuenit admirari χων το ψεύδος
bonίtaten Domini, φui eum qui άξιον δε θαυμάσαι του δεσπότου την
promifit fς φuidpiam oblaturum, αγαθότητα, ότι τον επαγγελάμενόν
promiίtionenque iurciurando fir τι προσενεγκεν, και όρκω την επαγγε
1nauit, nec tamen opere adim λίαν κυξώσαντα, 3) τό έργω οι μή. πλη.
plcuit, non vt ingratum nec τan
φuaun peieratorein pleξtit, (cd il ρωσαντα,ουτε ως αχάς τον, ουτε ως επι
lum fanat modica mul&a. ορκον τιμωρείται, αλα μικρά θεραπεύει
ΗΝΤΕRR.
ζημία.
ΙΙ. ΕΡΩΤ. β.
Ωuid cβ βος, Sί ηuem ffillerit ού Τί εςι, ψυχή 4)εαν λάθη αυτήν 5)λή.
Ιiuio, et peccauerit non/ponte, ζle, η, και αμάρτη ακουσίως από
araben, nliquid) de /anξtir των αγίων Κυρίου;
Domini 2 a)
Συνέβαι: πολάκις αχολία τινά πε
S"Ε" contingebat, quem " ειπεσόντα μή προσενεγκεν εί, και,
piam aliis occupatum fuo
rempore non offerre qua goν τα τω Θεώ αφιερωμένα, οιον τα
Deo πρωτο
τοκα, η τας απαρχας, η τας
1unt confecrata, veluti primoge
ήita, primitias, promifla. Ηunc επαγγελίας, τον ταύτη τοίνυν περιπε
ει.go qui fic deliquerit, graulore πjωκότα τη πλημμελεία μείζονι υπο
1nuita punit. Primum enim iu. βάλει ζημία, κελεύειγάραυτον πρότε
bet illum exfoluere quod Deo de
Βctur, addita iufti pretiί φuinta goν εκτίσαι τε θείον όφλημα, της αξίας
τιμής το πέμπloν προστεθεικότα' είθ
Ρa:"e: tum pro deliξto arietem
in facrificium offerre φuinqua ούτως υπέρ της πλημμελείας κριόν πεν
ginta ficlos valentem, et ita pec τήκοντα σίκλων άξιον προσενεγκεν εις
<ati remiflionem confequi. Ηacc ίεςουργίαν, και ούτως λαβείν της άμας
itaque et horum fimilia cum τίας την άφεσιν ταύτα και τα τούτοις
1tatuiflet de iis qui non fponte όμοια περί των ακουσίως ήμαςτηκότων
- νομο

1) Cod. λίβανος, 2) ο μη ομόσας. * 1 c. όμωμοκότι. Εadem videtur effe lectio

Cod. augu/t. qui habet όμωμoκ . . . 3) τό - πληρώσαντα, ΙΟef in Cod. et
apud Ρ Ι c. 4) εάν, Cod. et Ρ Ι σ. ή εάν. 5) Cod. λάθη, ex errore, ντ vi
detur Librarii. Ρ Ι c. λήθη. Leξtio βrmond. melius defendi po(Ιet, fi pro
λάθη Φuod praccdit, leg, λάβή. -

") Lcuit, 5, 15,

 ΟVΑΕSΤ. ΙΝ LEvΙΤ. cΑΡ. v. vΙ. τ85
Α" Α' ν w « Α'

νομοθετήσας, κελεύει και τους εκόντας peccarunt, pracipit etiam eos qui
ήμαςτηκότας, και η παρακαταθήκην 1ponte peccauerint, aut depofi
tum acceptum denegauerint, aut
δεξαμένους και ψευσαμένους, ή αδικία iniuria φuapiam vtentes periurio
τινί χρησαμένους, και όρκω ψευδεί την peccatum atrocius reddiderint, in
αμαρτίαν αυξήσαντας, πρώτον αποδού. prinis reftituere his qui pafti funt
να τοις ήδικημένοις απαρανόμως )αφεί. iniuriam ea φuae iniφue abίtule
λον,καιπρcθείναι τώκεφαλαίω το πέμ, runt, et practer debitum φuin
tan eius partem : et fic poftea
σίloν είθ' ούτω κgιον προσενεγκεν, και arietem
τον Θεόν ιλεώσαθαι τούτο και ο μά. pitium offerre, ac Deum fibi pro
reddere, Quod quidem
καζιος Ζακχαίος πεποίηκεν. απέδωκε
beatus Zacchaus praftitit. Red
γαρ άπερ ήδίκησε τετραπλάσια ει didit enim gua rapuerat inique,
ούτως τα 2) ήμιση των οικείων τοίς πε quadrupla: deinde bonorum fuo
νομένοις 3) δέδωκε. Α" rum dimidium dedit pauperibus.
ΕΡΩ Τ. γ. ΙΝΤΕRR. ΙΙΙ.
Διατί του ιερέως την θυσίαν ολοκαυτού Ωμdre Ψiξtimam, ηua pro /acerdote
3. προσέταξεν; offertur, pror/il: crcmari
pracepit 2 a)
Τιλαν είναι διδάσκων τον ιερέα, και V. perfe&tum facerdotem efiede.
μη μερικώς, αλ' όλον εαυτόν ανα monίtraret, gui non aliquate
θείναι τώ των όλων Θεώ. nus, fed totum plane fe dedicaue
rit Deo vniuerforum.
ΕΡΩΤ. δ'. * ΙΝΤΕR R. . ΙV. %

Διατί εν τω τόπω τών ολοκαυτωμάτων, Ωuamobren in holocau/forum loco

και τας περί αμαρτίας θυσίας υιξίima quoque /ncrificabant, ηua
propeccato./olabant offürri2b)
ιέρευον;
Ε. ψυχαγωγίαν των προσφερόντων' Α" confolationem offerentium,
νt cognofcant fe non efle
ίνα γνώσιν 4)ώς ουκ εισί των αγίων alienos a fanξtis, culn per pani
αλότριοι διά μετανοίας ιατρευόμενοι, tentiain fanantur. Ιdeo vocauit ea
Sanξtiflima,
δια τούτο και άγια αγίων αυτά προσ
/

πγοξευσεν. ε'
ΕΡΩΤ. ΙΝΤΕRR. V.
Τί έσι, 5) πάς ο απlόμενος των κρεών Ωuid illud εβ, Ωui tetigerit carne,
, β) αυτής αγια ήσεται; , Α
eius, /hnξlificabitur 2 c)
Εξια αυτους διδάσκει, και μετά euercntiam illos docet, ac it!.
bet rebus diuinis afliftere
δέους τοις θείοις προσιένα κελεύει,
και πόρβωτών ιερώνεσάναι 7) διαγορεύει cum timore, et procula (acris ftare
imperat. Εum autern qui aufus
τον δε πελάζειν τολμώντα, είτα του αί. fuerit appropinquare , et guttam
ματος8)βανίδα δεχόμενον, τώναώ προσ fanguinis receperit, pracipit tem
εδρεύειν κελεύει, ως ουκέτι εαυτού κύριον plo aflidere, quafi fui dominus
- 5 aunplius
2) Cod. et Fτα, αφείλαντο. 2) Cod. et r I c. ημίσεα, 3) δέδωκε. Codex et P1 c.
διέδωκε. 4) ώς, Cod. et και το ότι, 5) πάς. Αbeft a Cod. et Ρ Ι c. 6) Cod.
ξt ε" c. αυτών. 7) διαγορεύει, Def. 8) Cod. ρανίδα, εκόμενον, ri c. έανίδας
διεχόμενον,
") Lcuit. 6,23. b) Ibid. c. 6, 25.32, c) Ibid. c. 6, 27,
 186 , Β. Τ Η ΕΟΤ) Ο R Ε ΤΙ
amplius non ft. Αfridere inquam, όντα, προσεδρεύειν δε, ουχιερουργούντα,
non ντfacrafaciat, fed vtaliquo alio αλά την άλην λειτεςγίαν επιτελ8ντα,
πminifterio fungatur. Propterea ve δια τούτο και τα ιμάτια τα του αίμα
ftimenta, φua guttis huiusmodi
fanguinis refperfafuerint, lauari iu τος εκείνου τας ρανίδας δεχόμενα πλύ.
Βentur: vafa vero, fi fuerint anea, νεθα κελεύe, τα δε σκεύη, ει μεν χαλ
abftergi diligenter: fifittilia, con κά εξη, επιμελώς αποσμήχεθα, ει δε
teri.
ΙΝΤΕRR. VΙ.
κεράμεα, συντρίβεθαι ,
Ε Ρ Ω Τ, σ'.
Cur prohibet edere τiξtimar/eruata, Διατί μετά την τρίτην ημέραν oυ κε
in tertium dien, pαnamqile infligit λεύει των ) ιερείων εθίεν, τώ δε παρα
trangredienti legem, afferen, ξαίνoντι τον νόμον επιφέρει ζημίαν, άθυ
ίrritum effe/acrificium τον είναι λέγων την θυσίαν εκείνην,
illud" α)
Vui. eos non folos epulari,
Βίλα, μή μόνους
αυτους ευωχεί
- (ed εtiam egenis de carni
θαι,αλα και τοίς ενδεέσιτώνκςεών
bus largiri. . Ιdcirco primo qui. μεταδιδόναι τούτου χάριν τη πρώτη,
dem et (ecundo die de carnibus και τη δευτέρα ημέρα, των κρεών εκείνων
illis fumere iubet, φua autem μεταλαμβάναν κελεύει τα δε περιτ,
fuperfunt, igni mandari: νt ifta αποκαίεώθαι ίνα υπο της ανάγ
τευονται
neceftitate compulfi, pauperes con κης ταύτης ωθούμενοι, κοινωνους έχωσι
γiuii fui (ocios habeant.
τους πένητας της ευωχίας,
ΙΝΤΕR R. VΙΙ. ΕΡΩΤ, ζ".
Ωun de cau/ή prohibει eum φui teti Διατί τον γονοβρυούς, ή λεπρού, ή θνη,
gerit /eminifiuum leprofum, mor
τicinium , aut aliquid aliud corum σιμαίου, ή άλου τινός 2) αψάμενον των
qua immunda υocantur, υc/ti καλουμένων ακαθάρτων, απαγορεύει
carnibus /acrificii 2 b) των της θυσίας μεταλαμβάνειν
Ρ"affeξtiones.
ha:ς leuia grauίores curat \ "Ο - κεεών 3. w "

Si enim ex le Δ" των σμικρών τούτων τα μεγάλα

ge naturalia polluunt, multo ma θεραπεύει παθήματα, ει γας τα
gis ea φur procedunt a volun Φυσικά μιαίνει κατά τον νόμον, 3)πολώ
tate, guae proprie dicuntur con
tra legem faξta. Ηac autem ita μάλον τα γνωμικά, ά κυρίως καλείται
fe habere, teftificantur fubfequen
παράνομα, ότι δεταύτα τούτον έχει τον
tia. Νam cum pracepiflet adi τρόπον, τα εξής μαρτυρεί, κελεύσας
pem omnem offerri ad altare, 4)γας πάν ξέαρτωθυσιασηgίωπροσφέ
adipen morticiniorum et a be: ρεθι, τή των ανθρώπων χρεία τότών
ftiis captorum fegregauit in νfum
hominum. Εrat igitur immun θνησιμαίων και θηριαλώτων 5)αφώςισε
dus ille, φui talem adipem atti σέας ακάθαρτος ούν άρα ήν και ο τοιέ.
gerat. Vnde clarum eft, guod τε γε 6) απlόμενος, δήλον τοίνυν καν
alia de aliis lex (tatuat, τεύθεν, ως άλα δι' άλων νομοθετεί,
ΕΡΩΤ.

1) Cod. et rι c. ιερών. 2) άψάμενον, Cod. praemittit των καλ. ακαθ. φua in edit.
βrm.fequuntur. 3)πολώ μάλον. Ηarcin Cod, etapud Prc. (equuntur poft τα
γνωμικά. Vtroqueloco deeft ά. 4) γάρ. Cod. καί. 5) αφώρισε τέαρ. Cod. addit,
ανάθ ιε τα
ακαθαρτα Φε τα τοιαυτα ωνομασεν. 6) απτόμενος, Cod. et Ρ Ι c. addunt τέατος.
- > -

α), Lςuit, 7, 6. ΙφΦ. Ρ) Ιbid. c. 7, ΙΙ.

 Σ "

ovΑΕsΤ. ΙΝ LEvΙΤ. οΑΡ. ντπ. Χ. 187

ΕΡΩ Τ. η. * ΙΝ ΤΕR R. V Ι Ι Ι. 4

Αd quid dexternm /acerdoti au

Διατί αίματι και ελαίω και την ακοήν
του ιερέως την δεξιάν έχρισε, και την rem, ac dextram manum et pedem
βmiliter υπgebat /anguine ετ
χώρα την δεξιάν, και τον πόδα
ρlco" a)
ώσαύτως,
Τύπο: ταύτα των ημετέρων αγαθών Η".putnbonorum nottrorum ty.
gerebant: nempe fan»
τομέναίμα του σωτηρίου αίματος, guis, fanguinis falutaris, oleuιη
το δε έλαιον του παναγίου χρίσματος autem, facrofanξti chrifmatis. Αu
ris
ή δε δεξιά ακcή σύμβολον της επαινου dientiac vero dextera, probata obe
(ignum erat: manus et
μένης, υπακοής, ή δε εις και ο πούς, pes, probarum aξtionum. Ηac
των αγαθών πράξεων. μα η Ά
τοι του, itaque de cnufa dextera manus
το χείς η δεξιά, και πούς ο δε γιος εχζί, et pes dexter νngebantur. Sunt
η εισι χαξ και ευωνυμοι πράξεις, κα! enim et finiίtra aξtiones, et obς
dientia damnofa,
υπακοή βλαβερά,
ΕΡΩΤ. θ'. ΙΝΤΕR R. ΙΧ,
Πώς νοητέον το πυρ το αλότριον; Ωaomodo intelligί debct igni,
alienu, 2 b)
"Ε δίδαξεν ημάς ήίσορία, ως της πρώ, Η nos docuit, dum pri
" της επιτελουμένης θυσίας, τώ mo facrificium celebraretur,
θείω πυρί κατηναλώθη τα ιερεία του, igne diuino viξtimas abfumptas
τοάσβεσον διαφυλαχθήνα, προσέταξεν fuiffe, Quem quidem ignem in
ο δεσπότης Θεός, και νύκτωρ και μεθ' exftinξtum Dominus Deus prac
ημέςαν ξύλα τώ πυρί χορηγειθαι να ceperat conferuari, et illi noξtu
ac interdiu ligna fuppeditari, ne
μη χειροποίητον πύς αναμιγή τώ θείω manufaξtus ignis admiίceretur
πυρί, επειδή τοίνυν τούτον παρέβησαν igήi diuino. Οuando ergo Νa
τον νόμον Ναδάξκαι Αξιούδ, του Ααρών dab et Αbiud, filii Αaronis, le
οι παίδες, και πύς εισήνεγκαν χειροποίη. gem hanc transgrelli funt, et
τον, το θείον αυτούς κατηνάλωσε πύς, ignem manufactum intulerunt,
ignis diuinus confumpfit eos.
ημείς δε παιδευόμεθα δια τούτων, μη Εx quibus doccmur nos, non
σέεννύναι το πνεύμα, αλ' ) αναζωπυ. extinguere fpiriturn, fed exfuίci
ςείνην ελάβομεν χάριν και μηδέν αλ tare gratιam φuam acceplmus, ex
λότζιον επεισάγειν τη θεία γραφή, αλ' traneumque nihil in facram [cri
αρκειώθαι τη διδασκαλία του πνεύμα, pturam inferre, fed contenti efie
τος, και μυσάτlεθα τας αιρέσεις, ών οι doξίrina Spiritus, et abominari
haereles, quarum nonnulla diui
μεν μύθους τοις θείοις λογίοις προσέθε, nis eloquiis fabulas addiderunt,
σαν οι δε τους δυσσεβείς αυτών λογι, alia impias fuas commentationes
φμου, της γραφικής 2) προετίμησαν
4CζyCίαζΩ,
Ιententia (criptura pratulerunt.
ΙΝΤΕRR,

ι) Cod, et r το αεί ζωπυρείν, 2) Cod, et r 1 c. προτετίμηκεν,

") Lcuit. 8, ιι. 2α, 5) Ιbid,ς.ιο, Ι.
 " ,

Ι.88 Ε. ΤΗΕ ο DoR ΕΤΙ

ΙΝΤΕRR. Χ. . ΕΡΩΤ. '.
Ωμαre/acerdotibu, interdicit Διατί τους ιερέας οίνου κωλύει
υinum ?a) μεταλαμβάνειν,
Ν: prorfus hoc interdixit, fed Ού παντάπασιν απηγόρευσε τούτο,
eo ίolum tempore, ηuo mi αλα κατα τον τής λειτουργίας
niftrabant: per vices enim funge καιρόν, καταγας διαδοχας ελετέργgν.
bantur munere, alii quidem his
diebus, alii vero aliis, Αt facer, οι μεν εν ταύταις τας ημέρας, οι δε εν
dotem Αpoftoius b) [obrium efle άλαις νηφάλαιον δε και ο απόσoλος
V « / τ' Α' ν Λ'

pracipit, et diaconos non mul τον ιερέα είναι κελεύει, και τους διακό
το vino deditos. Εt (cribens ad νους μη οινω πολώ προσέχοντας και
Τimotheum, ε) ίubet vti modico
vino propter crebras infirmitates. τώΤιμοθέωγράφων, οίνω ολίγωκεχgή.
Νam effe debet facerdos perfe
α/ προσέταξε δια τας )συχνας ασθε
ξtus, vt cui creditum eft munus νείας τέλειον γας είναι τον ιερέα προσ
fupplicandi pro populo. Ηinc ήκει, ώς την υπέρ του λαού πρεσβείαν
legislator Μofes, ftatim vt vidit πεπισευμένον. αυτίκα γούν Μωσης, ο νο
οblatum pro peccato capruιπ con μοθέτης θεασάμενος τον υπέρ της άμας
crematum etle practer legem Dei,
fuccenfuit Εleazari et Ithamari, τίας προσενεχθέντα χίμαρον ολοκαυ
dicens: a) Cur non conιedi/ti, bo τωθέντα παρά τον θείον 2)νόμον, ωργί.
/tin, pro peccato in loco /hnξίο, ώθη τότε Ελεάζας και τώ Ιθάμαρλέ.
* quonian /hnéta /anξtorum * /unt 2 γων διατί ουκ έΦάγετε τα περί της
Νonne Dominu, bac υobi, dedit
αμαρτίας εν τόπω αγίω; 3) ότι γας
ad edendum, υι auforati, pecca άγια αγίων εσίν, 4)ου τούτο έδωκεν υμίν
run Synagogar, et pro eir rogeti, " - "/ * Αα \ ς

in con/petiu Domini" Hinc rur Κύριος φαγείν, ινα αφέλητε την αμας.
fum docemur, nos φui edimus εξιλάσηθε 778
τιαν της συναγωγης, και
ea φur offeruntur a populo, et ί αυτών ) έναντι Κυρίου, διδασκόμεθα
non fecundum legem viuimus, Ά πάλιν εντεύθεν, ως τα παρατού λαού
nec pro illis diligenter Domino προσφερόμενα εθίοντες, και μη εννόμως
fupplicamus, fuppliciiim efle la
τuros a Deo. Οuod obfcure fi ζώντες, 6)μηδε σπουδαίως τας υπέρ τού
gnificans Dominus Deus per pro των προσφέροντες προσευχάς, δίκας υπ
phetam ait: ε) ΡεCCata populi mei έχομεν τω Θεώ, τούτο αινιτlόμενος ο δε
τomedunt. σπότης Θεός, δια του προφήτου έφη'
αμαρτίας λαού μου φάγονται,
ΙΝΤΕRR. ΧΙ. ΕΡΩΤ. ια.
Ωuid βbi υult diuiden, υηgulam Τί σημαίνει το δίχηλούν, και
εt runlinan, 2 f)
Α"Ε vngula diuiίionem μηρυκώμενον,
num
ίignificare bonarum aξtio
et contrariarum difcretio
Τ: μεν διχηλούν ομαι δηλούντηντών
αγαθών πράξεων, και την τών εναν
τίων
1) συχνάς. Recepta leftio 1. c. eft πυκνάς, 2) νόμον Cod. et Fτε. ναόν. 5) ότι
- ες:ίν. Cod. ότι αγίασμα αγίων ετίν. 4) ου. Αbeft a Verfiοne των ό, in qua
defideratur etiam Signum interr. ad pracedentem vocem adpotitum. 5) Cod.
Υ
&;"χy: ι.0γ. 6) μηδε - τάς. Cod. et P I c. μή δε το δεσπότη αδεώς τας κ. λ.
α) Lcuit, Ιο, 9. b) ι Τim.3, 3.8. ε) Ιbid. c. 5, 23. d) Lev. 1ο, 17. ε) Ηol. 4, 8.
f) Leuit. Ιι, 3.
 Ωy ΕsΤ ΙΝ LΕνΙΤ. cΑΡ. ΧΙ. 189
" " Α ΛΥ Λ' w w ,
Υίζωγ διάκρισιν, πζος δετούτω, το μη μο: nem : practerea viuendum effe πon
tantum prafenti vita, fed etiam
νον τώ παρόντι βίω ζην, αλά και το futura : et illi φuidem attribuen
μέλοντι και τούτω μεν απομένειν τα da, guar funt neceffaria: huic au
αναγκαία, εκείνω δε πάντα, τουτέσικα
tem omnia, id eft, et animam et
την ψυχή, και το σώμα, και τα περί corpus, et qua fpe&tant ad cor
το σώμα, το δε μηρυκώμενον την των pus. Runninans autem, diuino
θείων λογίων σημαίνει μελέτην. ωσπες rum eloquiorum meditationem
γαρ το πρόβατον, και τα τούτω προς defignat. Οuemadmodum enim
ouis, et fimilia, cibum affidue
όμοια, διηνεκώς αναπεμπαζεται την ruminant : fic impiger et qui
τροφήν, ούτως ο εμμελής και φιλόθεος
προς τον των ολων βρά Θεόν ως ηγα.
Deum diligit, ad Deum vniuer
forum clamat: α) Ωuomodo dile
στησα τον νομον σουΚύςιε, oλην την ημε. κι legen tunm Domine! toto die
meditatio mea c/t. Sicut enim
ξαν μελέτη μου εσίν. καθάπερ γας των
animalia guadam et vngulas di
ζώων τα μεν δίχηλεί, και την τροφην vitas habent, et cibum repetunt;
αναπεμπάζεται τα δε ουδέτερον αυ. φuardam neutrum horum agunt,
των ποιεί ως όνος, και ημίονος, και π velut afinus, mulus, equus, et
πος, και τα θηρία, άλα δε δίχηλά μεν, fera:: alia bifulca φuidem funt, at
") ουκ αναπεμπάζεται δε την τροφήν, non rulninant, veluti fus; nonnul
la ruminant quidern , fed non
ώσπερ 2)υς έτερα δε μηρυκάται μεν, ου diuidunt vngulam, vt camelus
δίχηλά δε, ως κάμηλος και 3) λαγωος. et lepus : fic et inter homines
ούτως εσί και παρά τοις ανθρώποις Ευ. φuosdam reperire licet perfe&tos,
ρέν, τους μεν τελάουε, και των θείων qui et diuinorum eloquiorum
meditationem ampleξtuntur , et
λογίων την μελέτην ασπαζομένους, και νίrtutem colunt diligenter, guoς
την αρετήν επιμελώς μετιόντας' τους dan autem imperfe&tos, gui di
δε ατελάς, και τα μεν θεία λόγια δια vina quίdem eloquia voce tenus
της γλώfης προσφέροντας, δίχηλών δε pronunciant, fed cameli more νη
ουκ ανεχομένους και τη καμήλω πε. gulain diuidere negueunt. Νοιι
εοικότας τινας δε4)της ευσεβείας ούδι, nullos reperimus pietati nondum
πω γεγευμένους, τα μεν θεία λόγια μή initiatos, qui eloguia diuina non
attigerunt, bonorum tamen ope
προσιεμένους, έργων δε 5) αξεπαίνων rum funt ftudiofi, alios denique,
φροντίζοντας άλους δε και πίσεως έφή. gui tum fidei, tum operationis
μους, και πράξεως αγαθής παντελώς bona, funt prorfus expertes, Ρον
γεγυμνωμένους, των δε ένύδρωνκαθαζα ro aquatilium illa vocat munda,
qua Ιφuamis et pinnis pradita funt:
είναι λέγε τα λεπίδας έχοντα, και πιε. hacc enim aquis fupernatant, φuz
gύγια. ταυτα γας ανωτοι, ύδασιν 87',» vero 11on funt eiusιnodi, deοrfum
νηχεται τα γας οι τοιαυτα κατωπε, et in luto νσlutantur. Μundi funt
ρι την ιλυν εγκαλινδείται, καθαροί τοι, igitur ex illis, φui ratiοne praditi
νυν 6) καν τους λογικοίς, οι μητοίς γηί, funt, guotquot animum ad terre
* Πέι

; 1) ουκ. Cod. et r 1 c. κ.ά. 2) ύς, Cod. et r 1 c. βεύει 3) Cod. et "το λαγό.

4) τη... Cod. pramittit των. 5) Cod. et F 1 c, άξια επαίνων, 6) κάν, Cod. et
r 1 c. καί.
") ΡΙ. υ%, 97,
Α
 19ο Β. ΤΗΕΟDΟR ΕΤΙ
na non afigunt, fed pennis fidei yoις προστετηκότες, αλά τα πlεράτης
praediti, virtutis pracfidio muniun πίσεως έχοντες, και τή της αρετής πε.
tur. Qιod enim piίcibus eft φραγμένοι )σκέπη, όπερ γάρεςιν ή λε.
* (φuama, hoc hominibus * eft fides.
Ηis nos circurntegit beatus Pau πις τοις χθύσι, 2)τούτο τοίς ανθρώποις
lus, pennas gratia. et arma fpi. ή πίΞις. ταύτα δε ημίν ο μακάριος πε.
ritus appellans. De volucribus φιτίθησι Παύλος, τα πlερα λέγων της
autem illas afierit effe immundas, χάριτος, και τα όπλα του πνεύματος,
qua funt rapaces, quzue cada των δε πjηνών ακάθαρτα είναι φησί τα
veribus, et qua tenebris gau αρπακτικά και νεκ οβόρα, και τα τό
dent: docens nos abίtinere ab σκότει χαίζοντα, διδάσκων ημάς, και
auaritif, putidumque peccati ci. πλεονεξίας απέχεθα, και την δυσώδη
bum auerfari, et tenebras odio της αμαξίας τζοφήν αποτρέφεθα, και
profequi, Quod hac autern non το σκότος μισείν, ότι δε ουκ από τρόπου
Ν χ c/ >, "
abs re fic intellexerimus, Αξιο
rum teftificatur hiftoria. a) Κidit ταύθ 3) ουτο εχειννενοηκαμεν, μαρτυ.
εnim, inquit, beatu, Petru, βndo ξει των πράξεων ή σοφία, είδε γας, φη.
σιν, ο 4)μακάριος
ηem quatuoν extrcmitatibu, demir. σαςσι Πέτζος )σινδόνατές,
αςχας καθιεμένη, εν ή ήν πάν.
/hm, in qua erant omnia quadrupe
dia terra er υolatilia : nudiuitque τα τα τετράποδα της γης, και τα πει
υocem dicentem, Surge Petre, occi, τωνα του ουρανού και ήκουσε 6) φωνής
ae, et manduca. Deinde curn il λεγούσης' ανασας Πέτρε θυσον και φά,
le dixiffet, Νequaquan, Domine, γε. ετα ειρηκότος εκείνου, μηδαμώς Κύ.
ηuia nibil υπηuam comedi quod
είjet commune aut immundum ait φιε, οτι ουδέποτε έφαγον παν κοινόν η
Ι>ominus Deus, Ωμα Deu, purifica ακάθαρτον, έφη ο δεσπότης Θεός, ά ο
υir, ne communia dixeri. Αt hac Θεός εκαθάρισε σύμή κoίνου, ότι δε του
diξta effe gratia Cornelii, gui Κορνηλίου χάριν ταύτα ερρήθη, εθνικού
cum e(Ιet gentilis, faluari cupie, 7) γε όντος και σωτηρίας έΦιεμένου, δη,
bat, fubfequentia demonίtrant,
Dominus quogue dixit Αpofto λοι ταεξής, και ο Κύριος δε τοί, αποσό.
lis: 5) Μulti υcnient ad του in λοι: έφη' πολειελεύσονται προς υμάς
Σε/timentir ouium , intur Guten, Εy ενδύμασι προβάτων, έσωθεν δέ εισι λύ.
/unt lupi rapacer. Εt ludais: ε) και ας παγε και τους Ιουδαίοις 8)γεν.
Genimina viφernrum. Αpofto νηματα έχιδνών, και ο απόςολος βλέ.
Ιus autem: d) Κidete cane". Εt
Ρresbyteris Εphefiorum: ε) Scio πετε τους κύκας, και τοίς Εφεσίων πρε,
po/t dircellum meum ingrclfuro, σβυτέροις' οίδα ότι μετά την άφιξίν μου
ad υο, lupo, grauer, non parcen εισελεύσονται λύκοι βαρείς εις υμάς,
*e, gregi. . Εt propheta f) ηuos, 9μη φειδόμενοι του ποιμνίου και οίπρο.
dam nominant equos furchtes in φήται, τους μεν ίππους θηλυμανείς όνο.
κ μάζουσι,
ι) σκέπη, Cod. et * c. σκευή, 2) τούτο - η πίςις, Cod. τούτο τοί, ανθρώποις η
της αρετής πανοπλία και όπερ εκείνοις τα πτερύγια, τούτο τοις αιθρώπus ή πίτιε.
3) ούτως έχειν, Cod. et P I c. ούτω. 4) μακάριος. Οod. et r I c. «γα, 5) Cod.
et ε ι ο σινδόνην. 6) Vterque φωνήν λέγουσαν. 7) γε όντος, Vtergue γεγονότος,
8) Cod. γέννημα. 9) μή - ποιμνίου. Def in Cod. et edit. F 1 ci.
4) Αξιοί ιο, τι 5. Β) Μatth, 7, 15. ε) Ib, ς 25,33. a) Phil.3, 2. ε) Αξιοr. 29, 29,
"Α") Ιer, 5, 8,
 ovΑΕsΤ. ΙΝ LEvΙΤ. cΑΡ. ΧΙ. 19 Ι

μάζουσκαι τους δε όφες και έκγονα ασπί feminas, alios vero ferpentes, et
genimina afpidum volantium.
ων πετομέων, και πάλιν ο Κύριος Rurfum Dominus: a) Simile e/t
ώμοιώθη η βασιλεία των ουρανών σαγή regnum calorum /agena miljac in
νη βληθείση εις την θάλασσαν, και εκ mare, et ex omni genere pi/tium
παντός γένους ιχθύων )συναγαγούση, congreganti. Item: b) Κίi cada
και όπου το πlώμα, εκεί συναχθήσονται υer, ibi congregabuntur et aquila.
οι αετοί συνάδει τοίνυν ή ερμηνεία τη Quare confonat interpretatio fen
tentiac (criptura diuina Νos er
της θείας γραφής διανοία, ημείς μεν ούν go talem ex his fuξtum percipί
ταύτην λαμβάνομεν εκ τούτων την όνη. mus: Iudacis enim ex iisdem aliud
σιν Ιουδαίοις 2) γας δια τούτων αυτών νtilitatis genus allaturn eft. Ce
έτερον
χή γαςωφελείας
διελών καιπροσενήνοχεν
τα ερσαίαείδος, δι, terum
ζώα, και
dum animalia terrena, νο
latilia, atque aquatilia bifariam «ν

partitus eft, πηunda quadam et alia

τα πτηνα, και τα ένυδρα και τα μεν nominans immunda, fuadet nobis,
ακάθαρτα, τα δε καθαρά προσειπών ne quicquam horum effe Deum
πείθει μηδέν τούτων ηγειθαι Θεόν, πώς putemus. Οuo enim modo fanac
γάς άν τις σωφρονών, ή το ακάθαρτο, quisquam mentis Deum nuncupa
όνομάσο Θεόν, ο μυσατlόμενος αποσgέ. rit id, quod aut tanquam immun
dum odio auerfatur, autφuodvero
φεται, ή το τώ αληθινώ Θεώ προσφε. Deo oblaturn tandem ipfe comedit?
φόμενον, και παρ' αυτού εθιόκενον,
ΕΡΩ Τ. ιβ. "ΙΝΤΕR R. ΧΙΙ.
" χ, Α Α' Αυ -

Γι δήποτε εάν μεν εις όσράκινο σκεύος Ωuare / ηuidpiam immundum ccci.
εμπέση τί των ακαθάρτων, συντρίβεθ
"w k. ι, λ "J
derit in υd, te/taceum , iubet illud
τούτο κελεύει αν δε "Μ εις χαλκούν, ή conteri: /in ccciderit in υn, αneum,
"

ξύλινον, ή σάκκον, ή ιμάτιον, ύδα aut ligneum, aut/uper/accum

2Α «/

4ut υg/fem, en pracipit

* και
τ1 πλύνεώθαι; δε και λ "w Δqua launrif ε) Α.

Κ" εντεύθεν δηλον, ως ουδέν φύσει

2 /
Η", etiam conftat, natura ni 2 ,

ακάθαρτον, αλλά διά ντινα

4 ν ΝΑ
αιτίαν,
5, hil effe immundum, 1ed
» , Α «

τα μεν είπεν ακάθαρτα, τα δε καθαρά, certamob * caufam immunda φut. *

Α' 3 / ο' 2" Α

ει δε Φύσει ακάθαρτα ήν, έδε και τα aam, et alia munda dici. Quod
- Η « \ Λ' Χ y

χαλκά συντρίβεθαι, και τα ξύλινα, άλ fi Ratura effent impura, tam anea,

r, 2 Υ Υ

επειδή δι' ετέραν αιτίαν ακάθαρlα αυτά quam

"
lignea conteri conueniret.
Αt φuonian alia de caufa ipfa Α - / 3/

προσηγόξευσε, τα μεν πλείονος άξια όν vocauit immunda, lauari pracί

"w " \ 2)

τα τιμής πλύνεθα κελεύει, τα εύωνα pit qua funt magis pretiofa, quac ν ρ,

δε συντρίβεθαι. ταύτη μεν τον περιτού

χ Λ' Α. - ν\ νίliora, coriteri: hine guidern le,
ακαθάρτου νόμον κρατύνων' εκείνη δι - ν Αυ /
gem immunditia confirmans, in.
παραδηλών τόν του νόμου σκοπόν, διά de legis intentionem prodens,
-ω " 4 Α'
ν
Εam ob rem etiam clibanos et ol
τοι τούτο και κλιβάνους, και χυτρόποδας las pedibus nixas deftrui iubet, fi
Α".- Α'

καθαιρειώθα κελεύει, είτιτούτων εμπέ. quod ex huiusmσdi animalibus

* -, "- " - Υ -ν χ

σοι αυτοίς των ζώων και το εν τοις άγ in en lapίum fuerit, et aquam gua
« Ά Σ) /

γείοις ύδως ακάθαρτον ονομάζει εμπε, in vafis eft, immundam afferit,

{1

1) Cod. •t Ρ Ι c. συναγούση, 2) γάρ. Vterque δι.

α) Μatth, 13, 47, 5) Ibid. ς, 24, 28. ε) Lev, μ, 32, 33,
192 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
fi cadauer aliquod in ea cecide σόντος αυτούς θνησιμαίου, το δε πηγαίον
rit, aquam vero fontis, aut la ύδωρ ουκέτι, ουδε το λάκκιον, μικραίς
cus, non item ; exiguis enim da
rnnis talia circumίcribit. γας ζημίας τα τοιαύτα περιοξίζει,
Diίci
πιus itaque, ηuantum malum fit μανθάνομεν δε πάλιν ημείς, ήλίκον ή
peccaturn, cum veram immundi. αμαρτία κακόν, τον γας αληθή μολυ.
tiam illud conciliet. σμόν εκείνη προστρίβεται.
-

ΙΝΤΕR R. ΧΙΙΙ. ΕΡΩ Τ. ιγ.

Ωμmmobrem / /uper /έmentem /ne Διατί αν μενδιχα ύδατος σπέρματι έμ,
πηua ccciderit cndauer, πon poluit: πέση θνησιμαιον ου μιαίνει, αν δε μετά
β' υcro cum aqua, reddit can
immundam 2 a) ύδατος, ακάθαρτον αποφαίνεις
ιιoniam liquefaξtus cruor Επειδή ή υγρότης του χώρος μετα
promptius inuadit fementem. λαμβάνειν παρασκευάζει το σπές
Ρracipue autem ea dicit immun μα διαφερόντως δε τα επί της κοιλίας
da, qua fuper ventrem volutan ίλυσπώμενα ακάθαρτα είναι Φησίν,
tur: auξtor enim mali ferpens,
et diabolica fraudis miniίter. αρχέκακος γας ο όφις, και )της διαβο
λικής επιβουλής υπουργός,
ΙΝΤΕRR. ΧΙΙΙΙ, ΕΡΩΤ. ιδ'.
Cur eam φua maren peperit, ηua
draginta dier impuran είfe dixit, Διατί την τεκούσαν άρρεν 2) τεσσαρά,
4ua vero pcperit fminam, κοντα ημέρας ακάθαρτον είναι φησί,
bi, totidenι "b) την δε θήλυ δις τοσαύτας,
ttendendum eft ad (copum Δ" του νόμου τον σκοπόν εξετάζαν.
legis. Νam frequenter alia πολάκις γας έτερα ανθ’ετέρων οι
pro aliis docet, φuod et ex hoc δάσκει και τούτο ράδιον εντεύθεν κατα.
loco facile perfpicitur. Si enim
μαθεί, εί,γας ή τέκούσα ακάθαρτος,
φua peperit eft immunda : vtiφue και
etiam grauida impura eft. Αrbi
η εγκυμων Ε
οίμα τοίνυν
tror igitur legem iubere illan re τον νόμον διαναπαύεθα κελεύειν αυ.
φuiefcere, vt qua admodum labo την, ως σφόδρα πεπονηκυίαν, και των
rauerit, et acerbos dolores pertu πικρών ωδίνων αναχομένην, αλ' είτού
lerit. 3Ε fi lex hisce verbis fimτο απλώς ούτως διηγόρευσεν, ουκ αν
pliciter filiffet concepta, nunquam εκράτησαν της επιθυμίας οι άνδρες. ακά
libidinem continuiflent viri: at in
mundam illam efle audientes, com θαρτον δε αυτήν διδασκόμενοι, φεύγουσι
municationem vitant, ne contra την κοινωνίαν, να μη της ακαθαρσίας
hantimmunditiam. Lex igitur im μετάχωσιν, ουκούν ο νόμος τώ της ακα
puritatis mentione appetitionem θαρσίας λόγω την όρεξιν σβέννυσι την
εκftinguit, Diίcrimen autem illud δε διαφοράν των ημερών τινες ούτως ής.
dierum quidamfic interpretatifunt, μήνευσαν, ότι πλείονα πόνoν υπομένουσιν
φuod grauius laborent mulieres, αι γυναίκες γεννώσα τα θήλεα, διό δι
duin feminam pariunt: prσpterea
legem duplo maius ad quietein πλάσιοναυταίς εις ανάπαυλαναπένειμε
tempus illis indulfiίle. χρόνον, ΕΡΩΤ.

1) τής διαβολική, επιβουλής, Cod. et Ptc. του διαβόλου. 2) τεσσαράκοντα. Leuit.

12, 2. legimus επjά... Ηis autem /εμrm diebus adnumerantur h. 1. dies 33.
guoruπη mentio fit Ιbid. c. 12, 4.
α) Lcuit.11, 37, 38. ") Ibid, ς, κ., 2 - 3.
 oyΑΕsΤ ΙΝ LEvΙΤ. cΑΡ. ΧΙΙΙ. 193
Ε Ρ Ω Τ. ιέ. ΙΝΤΕRR. ΧV.

Τί βούλεται ο περί της λέπρας Ωψid/ibi υult lex lata de

l.pra 2 a) -

νόμος; Ρ. affeξίiones corporeas indicat

1)Α ιατών σωματικών παθημάτων της morbos anima : et per ea quae
" ψυχής επιδείκνυσι τα νοσήματα non * !ponte committuntur, ar- *
και δια των ακουσίων των εκουσίων κα guit fpontanea. Si enim natura
τηγορεί ε γαρ τα φυσικά δοκεί πως εί. lia quodaminodo videntur efle im
pura, ιnuito Ιnagis ea qua pen
ναι ακάθαρτα, πολλώ μάλλον τα γνω dent a voluntate. Porro varias
μικά λέγει δε και λέπρας διαφοράν leprae fpecies exponit, φuia funt
επειδή και αμαρτημάτων επί διαφορά: etiam peccatoruιη diίcrimina: et
και αςχή λέπρας, επειδή και αρχή lepra φuaedam eft origo, quoniam
Quemadmodum
αμαρτίας. αλ ώσπες την λέπραν άιέ et origo peccati,lepram
ρεύς διακρίνει, ούτως χρή και των της ita peccatorum animadiίcernit,
itaque facerdos θ)
iudicern
ψυχής αμαρτημάτων αυτόν είναι κg: ipίum efle oportet. Leprofum au
τήν λεπρόν δε καλείται το ποικίλον του tein dicitur quod varietatem habet
χρώματος ούτω κακία προσγενομένη coloris: ίic animam occupans wi
ψυχή, λεπραν αυτήν απεργάζεται,
ΕΡΩΤ.
Μ. ισ. tium, leprofam iplam eficit.
ΙΝΤΕRR. ΧVΙ.
Διατί τον όλον λεπρόν γενόμενον Cur pror/i, lφro/iim appellar
καθαρόν ονομάζει, niundum ? c)
Φιλανθρωπία και ουτος ο νόμος με acc φuoque lex plena eft hu
sός, ώσπερ γας επί του θνησιμαίου manitatis. Sicut enim atle
διηγόςευσεν, ει μεν εις αγγείoν εμπέσοι, ruit efle vas impurum, in quod
cadauer cecidiίlet, non ita fi la
ακάθαρτον είναι ει δε εις πηγή, η λάκ pίum eflet in fontem, aut lacun ,
κον, ουκέτι ούτω τον ποικίλον δεξάμε. fic illum φui vario colore refper
νoν χρώμα των άλων αποκρίνει, ως ελ fus eft, ab aliis feparat, vt qui
πίδα καθάρσεως έχοντα τον δε ολό. fpem purificationis habeat, φui
λευκον γενόμενοι, αναμίγνυθαι κελεύει vero penitus albus eft, hunc curn
τοις άλοις, να μη παρά πάντα τον cateris conuerfari iubct, ne per
totam vitam ab aiiis hominibuς
βίον των άλλων ανθρώπων κεχωρισμένος fegregatus degat. Εt hoc por
διάγη, και τούτο δε των πνευματικών ro continct figuram fpiritualitιm.
ες τύπος, τοις μεν γας πισόις άμας
Λ' 3 Μν C "- Λ
Siquidern lex diuina ne edere
τάνουσιν ουδε συνεθίειν ο θείος κελεύει. quidcm cuin peccantibus periuittit
fidelibus : curn infidelibus autern
νόμος τοίς δέγε απίσοις εις εσίασινο)κα ad conuiuium innitantibus man
λούσιν, ου κωλύει συνεΞιάθαι, λέγει δε ducare non prohibet. Sic itaque
ούτως ο θείος απότολος εάν τις 3)κα diuinus Αpoftolus ait: d) Si gui,
λή ύμάς των απίσων, και θέλετε πορεύε infidelium υocat υος, ει υμlti ire,
«θαι, πάν το παρατιθέμενον υμών εθίε. omne 1κοdυοίisappζίtium fuerit ειιι
"ι'»

1) Διά - γνωμικά. Confer ad h. 1. Interrog. VΙΙ. fupra Ρ. 186. 2) Cod. et

r I c. συγκαλούσιν, 3) Vterque, καλεί,
α) Lev. 15. et 14. ι) "ορ Ιη4. ε) ίt. c. 13, 13, α) Coι ο, 27.
Β. Τhrod Τom. Ι. Ν
 194
Ε. ΤΗΕ o Do R ΕΤ1
1ε, nihil difernente, et qua fe. τε, μηδέν ανακρίνοντες, και τα εξής. περί
quuntur. De fidelibus auten pec, δε των αμαρτανόντων πισών ούτως έφη'
cantibus fic ait: n) Sί ηuipiam φui εάν τις αδελφός ονομαζόμενος ήπόρνο,
fratεr nominatur, fiterit fornica ς, ή μέ.
τor, aut auaru, aut idololatra, ") ή πλεονέκτης, ή ειδωλολάτρη
aut ebrio/iι,, aut makdicut, aut θυσος, ή λοιδορος, ή άρπαξ, τώ τοιούτω
rapax, cun tali non edite. Εt μη συνεθιειν και πάλιν σέλεθε υμάς
iterum, b) Subducite υor ab omni από παντος αδελφού ατάκτως περιπα
frntre inordinate πmbulante. Τa τούντος, ουτος τοίνυν έρικε τώ εκ μέρους
lis igitur ei fimilis eft, ηui ali.
φuatenus eft leprofus : infidelis λεπρώ, ο δε άπισος τώπάσαν την φυ
autem ei qui colorem omnem σικήν απολέσαντι χρόαν, αλά τούτοις
naturalem perdidit. Αtgui Sum και προσδιαλεγόμεθα, και συνανασρε
talibus et colloquimur et conuer φόμεθα εκείνοις δε ουκέτι, και τούτου
famur: cum illis vero nequaquam. μάρτυς ο θείος απόσoλος, έγραψαγας
Cuius rei teftis eft diuinus Αpofto
lus: Scrip/i enim υobi, inquit, c)
υμίν φησί μή συναναμίγνυθαι πόρνοις
κ. commi/έeamini fornicarii. : et non 2) και ου πάντως τοις πόρνοις του κό,
omnino fornicarii, mundi buius, aut σμου τούτου, ήτοις πλεονέκτας, ή άρπα,
auaris, aut rapacibur, aut idololn ξιν, ή ειδωλολάτραις αλ' εάν τις αδελ.
τrir:/id/i i φui frater nominatur, φος ονομαζόμενος, και τα εξής, καθα.
εt φua fequuntur. Μundum nihi ρόν μέντοι κέκληκε τον όλον 3) γενόμε,
lominus eum dixit, φui totus euafit ν Υ C « 1 Σ Α - -

albus: non guod fano fit corpore, νον λευκον, ουχ ως υγιές έχοντα το σω, 1

1edquodfecundurn legem inquina. μα, αλ' ως μηκέτι τους πελάζοντας

re non po(iit accedentem ad (e. κατά τον νόμον μολύνοντα,
4" * ΙΝΤΕRR, ΧVΙΙ. ΕΡΩ Τ. ιζ". "-

Ωuare lepro/inn είf tubet aperto ca Διατί του λεπρού ακάλυπloν είναι κε,
pite, ει υι/fer diffuta ba λεύει την κεφαλήν, 4)και τα ιμά
bere 2 d) τια παραλελυμένα, "

t notus fit, et ne fiant im να γνωξιμος η, και κη μεταλαγχα.

puritatis participes φui ac
cedunt ad illum. Ιta de peccan
tibus Αpσίtolus dixit: e) Subdu
cite υου ab omni fratre inordina
τe ambulante, et non /έcundum
τηnditionem quam accepi/fi, a no
bir. Εt f') / i, ηui frater ποιni
natur, aut fornicator, aut nuaru,
νωσι της ακαθαρσιας οι πελάζοντες,
ούτως ο απόςολος περί των αμαρτανόν,
των έφη σέλεθε υμάς από παντός
αδελφού ατάκτως περιπατούντος, και
μή κατά την παράδοσιν, ην 5) παρελά,
βετε παρ' ημών και εάν τις αδελφός
ονομαζόμενος6)ή πόςνος, ήπλεονέκτη,
ή

ι) ή πλεονέκτης - άρπαξ Cod. et r 1 c. htc omittunt, et faξto vocum com.

pendio poft πόρνος addunt, έως τώ τοιούτω κ, λ. 2) και ου - είδωλολάτραις,
In Cod. auguβ. harc etiam cσmpendii caufla omittuntur. r 1 c vs h. 1. cor
ruptam leξtionem in Codice fuo inuenit, φuam Scholio in margine addito
ειnendare aggre(lus eft, Ιed minus feliciter. 3) Cod. et F 1 c. γεγενημμένον.
4) και - παραλελυμένα, Del: in Cod. et apud r 1c. ;) παρελάβατε. Rece
Ρta leStio l. c. eft παρέλαβε. 6) ή πόρνο, - άρπαξ. Ηarc iterum omiffa funt,
facto per Particulam έως compendio.
") 19or, 5, 11. Β) 2ΤhefΙ. 3, 6, r) 1Cor, 5, 9 - ΙΙ. d)Lcuit. 3,45. ε) 2 ΤhefΙ. 3, ό,
f) 1 Cor. 5, ιι.
 ονΑΕsΤ. ΙΝ LΕνΙΤ. cΑΡ. ΧΙΙΙ. ΧΙν. -"
195

ή ειδωλολάτρης, ή μέθυσος, ή λοιδορος, aut idololatra/it, aut ebrio/iι,, aur

ή άρπαξ, τώ τοιούτω μή συνεθίων, rnaledicus, aut rapax, cum buiusmo.
di non είlere.
"
ΕΡΩΤ. . ιη. ΙΝΤΕR R. ΧV Ι Ι Ι.
1) Πώς νοητέον ιματίοις λέπραν Ωμomodo intelligendum g/t, υg/timen
> Μ - -

ti, inclje lepram * a)

-

2)
εγγενέθαι;
Ι Ιλάει, Θεος ,
αυτούς τοιαύτας 77αι
Τι:buit multas illis Deus pras
- Χ. -- inίtruξtiones. Νam
δείας επήγαγεν αυτίκα γούν et de leprofis domibus fic ait: b)
*Μι Υ " , Σ/ «r 3/ « C

και περί λεπρών 3)οίκων ούτως έφη ως Cum ingre/ji fueriti: in terram w - -- Α'

αν εισέλθητε εις την γηντών Χαναναίων, Chananaorum, ηuan ego do υο

«Α > Μ Μι " - ν. Λ. ι \

ήν εγώ δίδωμι υμίν, Κα! δώσω αφήν λέ bi , et dedero colorem lepra in

- ν Μυ
domnibu, terra φοίjafjac n υobi, et
"ν > "

πρας ενταίς οικίας της γης της εγκτή, φua (equuntur. Ηis autein do
Ο - ν \ « γκιν " Μ \

του υμών, και τα εξής, διδάσκει δε δια cet, plagas fuiίfe a Deo miffas
Α" Ο 3' ν

τούτων, ότι θεήλατοι ήσαν πληγα), πο, interdum in veftimenta, inter

\ W Υ

τε μεν κατά 4)ίματίων, ποτέ δε κατά dum in domos, φuae φuidem in

1 Σ)
-
enarrabilem Dei beneuolentiam - w"

οικιών φερόμενα, ταύτα δε την άφα

τον φιλανθρωπίαν του Θεού δηλοί των demonίtrant. Si enim peccabant -
ν Σ τ " homines, veltimentis aut domi
γας ανθρώπων αμαρτανόντων, ιματίρις \ \ Α bus plagas infligebat, hoc paξιο
και οικίας επέφερε τάς πληγάς, δια
Λ' - - w
fanitaten conferens pofiefioribus
τούτων τοίς ταύτα κεκτημένοις την θε illarum... Ceterum, domui lepro
fa fimilis eft domίus Iίrael: de
ραπείαν προσφέρων. έρικε δε τώλεπρών.
τ" Ο
qua φui peccauerant, tanquan -w \ Α'

τι οίκω ο οίκος του Ισραήλ, ου πολάκις infeSti lepra lapίdes, fublatifunt, Α

μεν εξηρέθησαν, καθάπερ λίθοι τινές aliquando per Αffyrios, aliquan

«... " - ν
λεπρώντες, οι πλημμελήσαντες, ποτέ do per Βabylonios, interdum per
1 - , Μ. \ Μ \ )

μεν δι'Ασσυρίων, πόIε δε δια Βαβυλωνίων, \

Μacedones. Εt quia adharente
*

άλοτε δε διάΜακεδόνων, επειδή δε πα lepra laborabant, illorum donum

1 x "
dirui funditus iuίlit legislator.
\ Η 2/ ")

γίαν έχοντην λέπραν, άρδην καταλυθή, Ιmpuri

ν >
funt ergo qui introύunt « Μ 2 /

να την οικίαν ο νομοθέτης εκέλευσεν. in Synagogas illorum, quafi le

ακάθαρτοι 5)ούν εισιν οι εις τας τούτων profan in domum ingredian
συναγωγάς εισιόντες, ως εις λεπρώσαν tl11',

οικίαν εισιόντες,
ΕΡΩΤ. ιθ'. ΙΝΤΕRR. ΧΙΧ.
Τίσημαίνει, τα δύο ορνίθια τα υπέρ του Ωuid /ίgnificant duo pallere, ηuί
καθαριζομένου 6) λεπρού in purificatione leproβ offe
προσφερόμενα; - νebantur 2 c)
Τεί σωτηgίου πάθους περιέχει τον S :
paflionis typum conti
τύπον ώσπερ γας τούτων τομεν nent. Νam quemadmσdum ex
Ν 2 pafle

τ) Πώς - εγγενέθαι; Cod. et F1 c. Πώ, εν τοί, ιματίοι λέπρα εγένετο, 2) Πολ

λας - επήγαγεν. Cod. Πολα, αυτοί, παιδείας ο Θεός τοιαύτας επήγαγεν. Ιdem
νerborum ordo eft in edit. F1 c1, νbi tamen τοιαύτα, deeft. 3) Cod. et P1 c.
οικιών. 4) Οod. ιμάτιον. 5) ούν. Cod. et r 1 c. τοίνυν. 6) λεπρού. Αbeft a
Cod. et edit. rt c1.
") Κεν. 3, 47, ίηφ. 5) Εθid. ς. 14, 34, ε) Ibid.ς. 14. "Ι. (φ9.
 ".
-

196 " Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ "-

pafferibus illis alter maξtabatur, i)εθύετο, το δε εις τό του τυθέντος αι.

alter fanguine maξtati tinξtus di μα βαπlόμενον απελύετο, ούτως υπες
πmittebatur : ita Dominus Chri της λεπρώσης ανθρωπότητας ο δεσπό
ftus pro humanitate lepra inφui.
nata crucifixus eft, carne qui της εταυρώθη Χρισος, της μεν σαςκός
den perferente mortem, diuini δεξαμένης τον θάνατον, της " θεότητος
tate vero paftionen humanitatis οικειωσαμένηςτο της ανθρωπότητος πά
fibi vindicante. Iam vero ficut θος και καθάπερ
ύδατ. καθαρώ του
leprofus reddebatur, ίplendidus et σφαγέντος ορνιθίου το αίμα μιγνύμενον
purus, cum adfperfus fuiffet fan
* guine pafferis * immolati mixto διάκεδgίνου ξύλου και υσσώπου, και κοκ
aqua pura cum ligno cedrino, κίνου κεκλωσμένου περιζαινόμενος 2) ο
hyffopo, et coccino contorto: ita λεπρός λαμπρός τε και καθαρός3)απε
qui credit Chrifto faluatori, fa. δείκνυτο ούτως o τώ σωτήρι πισεύων
crofanξti baptiίinatis aqua luftra Χρισώ, και τώ του παναγίου βασήίσμα
tus, peccatorum maculis abfter
gitur. Porro lignum cedrinum, τος υδατι καθαιρόμενοι, τα τών άμας
quod corruptioni minime eft ob τημάτων αποβάλει κηλίδας, σύμβολον
noxium, repraefentat diuinitatem δετο μεν κέδρινον ξύλον 4)της απαθούς
paflionis experten: coccinum ve θεότητος άσηπloν γαρ τόδε το ξύλον"
ro contortum, humanitatem ex
anima et corpore conftantem : τό δε κόκκινον τό κλωτοι, της εκ ψυχής
και σωματος ανθρωπότητος το. δε ύσ
hyίtopus autom calorem et fua
νem odorem Ianξti Spiritus. Per σω7τον, της του παναγιου πνευματος
θερμότητός τεκα ευοσμίας, δια τούτων
hatc enim qui baptizantur ab ani
πιae lepra liberantur. Ηemina γας οίβαπlιζόμενοι της ψυχικής απαλ
vero olei fignificat vnguentum λάτloνται λέπρας, και η κοτύλη δε του
1pirituale. Οleum autem , quo ελαίου, τού πνευματικού μύζου σημαν
inungebantur auris dextera, et
dextera manus , et pes dexter , τική, δηλοίδετο επιχριόμενoν έλαιοντώ
innuit, auditurn guidem dedican ωτίω τω δεξιώ, και τη δεξιά χειρί, και
dutn efle dextris fermonibus, ma, τώ δεξιώ ποδί, το την μεν ακοήν τοις δε
num autem et pedem dextris ope
rationibus. Ιmmiίium vero ca
ξιοί, 5)αφορίζεθαι λόγοις, την δεχείςα
ν Α Α -J /

και τον πόδα τας δεξιάς πράξεσιν'

piti, confecrationem mentis in επιβαλόμενον δε και τη κεφαλή, δηλοί
dicat: Porro gui leprofus per
durabat, extra caftra degebat, την αφιέρωσιν του λογικού ο μέντοι δια,
quemadmodum is qui fine pceni μείνας λεπρός, έξω 6) διήγε της πα
tentia delinquit, expellitur extra ξεμβολής ως ο αμεταμέλητα πlαίων
Εcclefiam.
της εκκλησίας εκβάλλεται,
ΙΝΤΕRR. Χ.Χ. ΕΡΩ Τ. κ.
Ωunmobrem /επmirifiuum dicit Διατί τον γονορβυή ακάθαρτον
immlundtin 2 a) ονομάζει; -

Ι dixi, naturalia nos inftrue Κ" ήδη έφην, ότι δια των Φυσικών
re de vitiis anini, et ex illis Σ. παιδεύει τα γνωμικά, και διδάσκει
/Ωζ

1) Cod.θύεται. 2)ο λεπρός, Cod. et και το pritmittuntκαθαριζόμενος, λCod. et - ι c.

αποδείκνυται. 4)τή -ξύλον. Del:in Cod. 5) Cod, et r 1 c. αφομείώαι, 6) διήγ«-
πλαίων Def in Cod, ot apud Pι c. -

α) Lcuit, 15, 3.
 "

ovΑΕsΤ. ΙΝ LΕvΙΤ. οΑΡ. Χv. τ97

διά τούτων, όπως εκείνα παγχάλεπα. nos doceri φuam hacc fiήt atrocia.
ε γαρ ή κατά φύσιν γινομένη φύσις Νam fi fluxus naturalis impurus
eft, multo magis contraria eft le
ακάθαρτος, πολλώ μάλλον ή λαγνεία gi lafciuia. Docet nos quoque,
παράνομος διδάσκει δε πάλινήμάς φεύ, talium effe vitandos congre(ius.
γειν των τοιούτων τας ) συνουσίας, έφη Dixit enim immundum efie, φui
γας ακάθαρτον είναι τον τώ γονοβρυεί ad feminifluum accefferit. Quod
vero nullunι ex his gua natura
προσπελάζονται ότι δε των καταφύσιν liter eueniunt, reuera immun
γιγνομένων ουδέν αληθώς ακάθαρτον, dum fit, lex ipfa oftendit. Si
2)αυτός ο νόμος δηλοί είγας όσρακίνου φuidem νbi feminifluus fictile vas
σκεύους άψατο ο γονοβόυής, συντρίζε. tetigerit, illud conteri iubet: fin
αθαι τούτο κελεύει, ει δε χαλκού, ή ξυ. aneum aut ligneum, aqua defi
λίνου, ύδατι αποσμήχεθαμ έδει δε και cari. Αtqui fi vere immundus
crat φui fic erat affeξtus, opor
ταύτα παραπλησίως τοίς όσρακίνοις tebat etiam hacc vna cum fiξίili
συντρίβεθα, όπερ άρα τώ όντι ακάθαρ. bus conteri. Sic etiam gui in
τος ήν, ώ τόδε το πάθος συνέβαινεν, ού. (omno femen emiferit, impurum
τω και τον 3)ονεςώτloντα ακάθαρτον effe ait, fimiliter eos gui lege
είναι φησί, και τους νόμω γαμου συνα 1muptiarum fe contingunt, cum
tamen ipfe de nuptiis legem ealn
πloμένους καίτοι αυτού τον περί του φue primam tulerit. Ρropter boc,
γάμου τεθεκότος νόμον, 4) και πρώτον inquit, n) relinquet homo patrens
νόμον, αντί τούτου γας έφη καταλείψει εt matren , et adbacrebit τxori
άνθρωπος τον πατέρα αυτού, και την /ude: et erunt duo caro υπα. Ομο
μητέρα αυτού, και προσκοληθήσεται igitur modo eum a(Ιerit impu
προς την γυναίκα αυτού, και έσονται οι rum, φui (ccundum legem permi
fcetur? Sed conftat, illum mixtio
ίο Gς σάρκα μίαν, πώς oύν ακάθαρτον nis φua fecundum legem fit, πο
καλά τον κατά τον νόμον μιγνύμενον, derationem docere, et iubere, vt
αλα δήλον ε=ίν, ως και της κατανόμον liberoruin procreandorum caufa,
5) μίξεως την συμμετρίαν διδάσκει, και non voluptatis *gratia, huiusmodi και
παιδεύe, παιδογονίας χάριν, αλ' ου φι copulatio fiat. Ηanc ob rem eos
φui permifcentur impuros appel
ληδονίας γίνεθα την συνάφειαν δια lat, et purgari pracipit, vt afli
τούτο τους μιγνυμένες ακαθάρτες κα duitatem congrediendi cohibeat
λά και κελεύει 6) καθαίρεθα, να κω purificationis occupatio. Diuinus
λύη της συνουσίας το συνεχές ή περί την autem Αpoftolus fcribens ad per
κάθαρσιν αχολία, ο δε θείος απότολος festos ait: b) Ηonorabile connu
τοίς τελείoις 7) γράφων τίμιος 8) ο bium, et roru, inumaculatu : for
nicatore, auten et adultero, iudica
γάμος, και η κοίτη αμίαντος πόρνους bit Deur.
ε και μοιχους κρινει ο Θεός.
Ν 3 ΙΝΤΕRR.

1) συνουσίας. Cod. et Prc. θυσίας. 2) Cod. et ν ι c. αυτούς, 3) Ρ Ισ. ονειρίπτοντα.

4) και πρώτον νόμον. Γef in Cod. et apud P τα. 5) μίξεως, Cod. φύσεως. Ρ Ι ο.
μηγούμενον φύσεως. 6) Cod. καθαίρεσιν. 7) Cod, γράφει. 8) ο γάμος, Cod.
addit εμπάσι, pro εν πάσι, vt legitur Ηebr. 1;, 4.
α) Gεπ. 2, 25. ι) Ηebr.13,4.
 * Υ

198 Ε. τHE o Do RΕΤΙ

ΙΝΤΕRR, 2 ΧΧΙ. ΕΡΩΤ. κά
Ωua de cau/a dicit ean clfe immun Διατί την το περιτloν του αίματος κατά
dim, 4μα /anguini, βιφerfuitaten,
naturaliter εκcernit 2 a) .φύσιν εκκρίνουσαν ακάθαςτον
ονομαζει;
ώ
Θ".eadern
diximus de feminifluo,
de ifta dicimus: ad
περί του γονοεβυους ειρήκαμεν,
ταύτα και περί ταύτης φαμέν,
liac ne quis cum ralibus commi προς δε τούτοις, να μηδες ταις τοιαύ
ίceatur, Ferunt enim quidam ex
εο congre(lu gigni damnum et ταις συνάπτητα, φασιγάς τινες έκτης
Λ' Α Α' ν "

lepram, hac Iuperfluitate larden τοιαύτης συναφείας και λώβην και λέ

te formata corpora. Propterea di πραν απογεννάθαι, του περιτlώματος
"
cit illum immundum, gui talem εκείνου τα διαπλατlόμενα πημαίνοντος
mulierem attigerit, Paucis autem σώματα, τούτουχάριν ακάθαρτον είναι
Ηarum legum caufas patefecit , φησί τον τή τοιαύτη συναπlόμενον, συν
«ium ait: b) Εt curabiti, υι abr
τincan filii Ιβraeli, ab impuritate τόμως δε των τοιούτων νόμωντας αιτίας
Jua, et non morientur propter im εδίδαξε, είgηκώς και ι)ευλαβείς ποιήσε
πmunditian Jiam , cum polluerint τε τους υιούς Ισραήλ από των ακαθας
rabernaculum meum, ηuod εβ in σιών αυτών, 2)και ουκ αποθανούνται δια
τεr εο. Ομodfi ea qua non
fponte committuntur afterit pol την ακαθαρσίαν αυτών, εν τό μιαίνεν
αυτους την σκηνήν μου την εν αυτοις.
luere, patet, multo magis dete.
ftanda effo voluntaria. Εt harc ει δε τα ακούσια μιαίνειν έφη, δήλον, ότι
φuidem valde congruebant illis, πολώ μάλον εναγή τα 3)εκούσια και
vtpoto maxime lafciuis, et ne ταύτα δε μάλα ήρμοτlεν εκείνοις λα
φuiter libidinofis. Νam quod γνιτάτοις ούσι και 4) κακομάχλοις, τό Τ"8
leue crat dum practermittitur, ob γας παραβαινόμενο, ΟU μεγα, Χα/ τη
feruatum paratiores eficiebat ad
potιοra. ρουμενον επιτηδειοτέρους εργάζετοπςός
Τα Τέλεια,
ΙΝΤΕR R. ΧΧΙΙ.
. . ΕΡΩΤ. κβ.
Πότε ο αρχιερευε
.
τα «για των -

Ωuando /ummu/icerdo, ingredieba

αγιων εισηe ,
tur in Shnξta /anξίorum 2
Ε τη του λασμού ημέρα, ήν επιτε.
ΤΟropitiatiοnis die, quem cele λάθαι προσέταξεν ο Θεός τη δε,
brari (tatuit Deus decimo die
feptimi mentis : Dixit enim, in
κάτη του εβδόμου μηνός είπε γάς Φησι
φuit, Dominus ad Μofen : c) Lo. Κύριος προς Μωσήν λάλησον προς Αα
φuere ad Αmron fratrem taum, ne ρών τον αδελφόν σου, και μη εισποφευέ.
\omni born ingrediatur Sinίtuarium, θω πάσαν ώραν εις το άγιον εσώτερον
4μod c/f intra υclum, ad fήcien, του καταπετασματος, εις προσωπον
propitiatorii , 4uod g/t /uper arca
εξ/fimonii, et non morictur: ηuia in του λατηρίου, ό εσιν επί της κιβωτού
του μαρτυρίου, και ουκ "...",ε:
α) Cod. ευλαβείν, 2) και ουκ - αυτών, Deerant in Cod. quo vfus eft r τα vs.
" " y , - "

3) εκούσια. Cod. ακούσια, Μinus bene, 4) κακομάχλοις, Cod. et Pι c. κο

κειοή Αιοαχίμοις.
•). Leuit. 15, 25. Β) Ibid, c, 15, 3t. ε) Ibid. ε. ιό, 2.
 oy ΑΕsΤ. ΙΝ LEvΙΤ. cΑΡ. ΧVΙ. 199

γας νεφέλη οφθήσομαι επί του ιλαση πube apparebo /iφer propitiatorio.
gίου, εντεύθεν δήλον, ώς εν τω ίλαςηρίω Conftat ex hoc loco, Γeum pe
την οικείαν επιφάνειαν ο εσπότης εποι culiarem fui prafentiam exhibuis-,
fe in propitiatorio: fuam enim
είτoΘεός και την οικείαν εμφαίνων αγα bonitatem demon/trans non in
θότητα, ουκ εν γνόφω και καπνό, και caligine, ac fumo et igne, ficut
πυξί, καθάπερτώ Ισραήλ, αλ' εν νεφέ, populo Ifraël, (ed in nube per
λη φωτοειδεί έωςάτο, εδίδαξε δέκαι των lucida confpiciebatur. Docuit
φuoφue ritum facrificiorum, φuί
θυσιώντοντρόπον, ας έδε, τον αρχιερέα bus
χρησάμενον των αδύτωνκατατoλμήσαμ rus adyta.vteretur pontifex ingrefίu
Iufit enim vitulum
έκέλευσε γας μόχoν μεν ερεύσαι πες: facrificare pro peccato, et arie
αμαρτίας, κgιόν δε ολοκαυτώσαι, και tem in holocau(tuin: et hacc φui
ταύτα μεν υπέρ εαυτού προσενεγκεν, dem pro fe offerre, pro vniuer
υπες δε παντός του λαού δύο τράγους fo * auterή populo duos hircos • .
πεξί αμαρτίας λαβείν, και ένα κριον εις pro peccato fumere, et arietem
νnum in holocau(tum. Pracce
ολοκαύτωμα, προσέταξε δε και ) κλή. pit φuoque hircos forte diftin
ςω διελεν τους τράγους, και τον μεν ε. gui: et vnum guidem facrificari, ,
ξεύσα, τον δε εις την έρημον αποσείλα. alterum autem in folitudinern
τούτο δέτινες ανοήτως νενοηκότες δαίμο. mitti Quod quidam non rette
νάτινα τον αποπομπαίονενόμισαν, επει 1ntelligentes, damonem quendam
emiίfarium arbitrati funt, φuia
δή έφη ένα τω Κυρίω, και ένα τό απο dixit, Κnum Domino, er υπunt
πομπαίω, τούτο δέγεεκπολης υπέλα, εmiffhrio. Sed hoc pro nimία
έον ευηθείας, πως γας οιόν τε ήν τον ει ftoliditate putauerunt." Quomo
ζηκότα, ουκ έσονται σοι θεοι έτεροι πλην do enim fieri poflet, eum gui
εμού, και ου προσκυνήσεις ουδε λατρεύ dixit, a) Νon erant tibi alii diί
σεις Θεώ ετέρωg)πλην εμού, δαίμονίτι prater me, et, non adorabi, ne
que /truie, alteri deo prater me,
νι την σην απονείμαι 3)κελεύσαθυσίαν, Damoni cuidam parem davi ius
έδει δεαυτούς επισήσαι τον νούν, ότι και fi(Ιe viξtimam 2 Αtφui conuenic
τον απολυόμενον τράγον εαυτώ προσ bat illos aduertere animum, et
ειεχθήνα προσέταξε λήψη γάρφησι cognofcere, Deum hircum etiam
τον τζάγoν τον ζώντα έναντι Κυρίου, illum gui dimittitur offerri fibί
iuffiίle, Sumι, enim, inquit, b)
του εξιλάσαθαι επ' αυτού, του εξαπο Δircun, τluum coram Domino, ad
5ελα αυτόν εις την αποπομπήν εις την expiandum /uper cum, et υr enit
έρημον τούτο δε δηλοί, ώς αυτός ο τρά. ratur in /olitudinem. Ηoc auten
γος αποπομπαίος εκλήθη, ως αποπεμ. {atis innuit, guod hircus ipfe
πόμενος εις την έρημον τούτο γάς και diξιus fit emi(iarius, vt qui emit
* « Άν», ". - ν Α' < Α
tatur in defertum. Ηoc enim ipfum
τα εξής δήλή και λήψεται ο τράγος denotant gua fequuntur: ε) Εtafu.
έφ εαυτώ τας ανομίας αυτών εις την νuct bircuυ /uper /b iniquitate, ip/ο.
άβατον, και ο Σύμμαχος δε τον απο. νum in de/ertun. Symmachus porto
πομπαιον ουτως ηςμήνευσεν, εις τρά, emi(lariuin interpretatur , In hir
Ν 4 CUlΙΥ!

") Cod. " "ις λή» και «λει αύ, Αυch a cod. ) κλώτα Defincod.
εt apud P I c.
") Εκυd, 2ο, 3, 4, 5) Leν ιό, Ιο, ε) Ibίdίς. ιό, 22.
 2oo Β. · ΤΗΕ Ο D Ο R ΕΤΙ
cum abfcedentem ita vt emίttaturin Υ Α' «Ψ Υ - > w

emiflionem, Αηuila autern, in hir. γον

απερχόμενον, ώτε
»
αποςείλαι αυτόν
. « Μν » Α - /

curn qui dirnitti tur in folitudi. εις την αποπο μπήν ο δε Ακύλας, εις 2 / Α 5/ Υ

inem. Νοn igitur Deo cuipiam τράγον )απολυόμενον εις την έρημον. ου - "Α " Υ
aut datmoni mittebatur : fed am τοίνυν Θεώ* τνι, ή δαίμον απεσέλετο,
- Σ * \ - "- "
Ηνο φuίdern offerebantur Deo, at αλ αμφότεροι μεν τω Θεώ προσεφέρον
* « . ". Τ, " Μ.
νnus mactabatur, alter autenn af. το τούδε ενός θυομένου,
Α

fumptis peccatis populi in 1olitu αμαρτ «

ο " -- -- Υ
έτερος τας / Υ

«linen eimittebatur. Qμrnadrno ίας του λαού 2)ανα λαμβά νων εις
-7 2 σ' Α Α

«lum enim in puriticatione le την έρημον απεπέμπετο, ώσπες γας επί

- - - 1 2

profi, νηο pafiere rnatiato, alter του καθαιρομένου λεπρού, του ενός όζνι Μ - - ν Α
illius fanguine tinξtus di.nitreba θίου θυομένου, το έτερον εις. το τούτου
τιur : ita duobus oblatis τ - «' / Υ Α' < Τι
bircis
αιμα βανίiόμενον απελύετο ούτως υπέρ
pro peccatis populi, vπus facri " - - - Α' r, η "

ficabatur, alter emittebatur. Ηuc των του λαού αμαρτημάτων δύο τραγων α " C \\ Σ

προσφερομένων, ο μεν εθύετο, ο δε απε

νero typum gercbant Chrifii Do " ". "Ν ". -

πέμπετο, τύποι δε ταύτα πάλιν τούδε.

1nini, ita vt hac duo animalia ν "ν , - " Α' • " Υ

σπότου Χρισού των δύο τούτωδύν ζώων ουκ

non pro duabus perfonis acci » / Α' y > > "
ΙΡiantur, fed pro duabus 1.atu
εις δύο πρόσωπα, αλ' εις δύο Φύσεις τ'
τis. Cum enim per vnum hir λαμβανομένων, επειδή γαρ ουχ οιόντε - Α ν Σ

«Cum adumbrari commode non ";» " - ν ι

poffent mortalitas fitnul et in ήν εν ενί τράγω

"
σκιογ
»- ,
ραφηθή αι και το
ν "ν - Ν

αnortalitas Chrifti Domini, (nam θνητον, και το αθάνατον του δεσπότου

*..», \ ν ' κ Λ'

Βιircus mortalis cft folum,) neces Χρισού θνητος γαρ μόνον ο τρcάγος,
Υ - Α Ν" Λ. -.»
fario duos offerri iuffit: νt ille
αναγκαίως δυο 3) προσαχθήνα, προσέτ
«ηui matiabatur, carnis paflibilem " "- Α

3naturam figuraret : qui vero fol ξεν ήία ο μεν θυόμενος, της σαρκός το
νebatur, diuinitatis indicaret na. παθητoν προτυπώση ο δε απολυόμενος
πuram impaffibilem. In hunc δηλώση το απαθές της θεότητος, ούτως
«ηuoque modurn beatus Dauid και ο μακάριος Δαβίδ του δεσπότου
μradicens Chrifti Domini pallio Χρισού τό πάθος, και την ανάπασιν, και
ηein, refurrcξtionem, et ad ca
los afcenfiοnem, ait, a) Deu,
την εις ουρανους ανάβασιν πgoθεσπίζων
«uin gredereri, in con/pcέtu po έφη ο Θεός εν τώ εκπορεύεθα σε ενώ
puli rui, cun tran/ire, per de/er πιον του λαού σου, εν τώ διαβαίνειν σε εν
run, terra cominota ε/t: etcninι . τη ερήμω γή εσείόθη, και γας οι ουρανοί
«ali /filituerunt, Αtφui cum Chri έΞαξαν. 4)έδιδάχθημεν δεώς του δεσπό
ftus crucifigeretur, nouimus ter του σαυρουμένου Χρισού, καιγή εσείθη,
* rain * efle cominotam, et pctras
<onfrastas, calum autem per fo και αι πέτζαι ερβάγησαν, ο δε ουρανός
lis obtene brationem declaraffe im. δια του σκοτιθέντος ηλίου εμήνυσε την
μίctatis exce(fum. Deferrum vero της ασεβείας υπερβολήν ή δέγε έζημος
1nortis crat figura. Οb id enim του θανάτου τύπος τούτου γας χάριν
«lixit, cum tran/ire per de/irtum. έφη, εν τώ διαβαίνειν σε εν τη εςήμω.
-
αλλα

1) απολυόμενον , Ηanc leftionem tuentur Codex et editio τι c1, Αlii vero

Αquila tribuunt le&tionem απολελυμένον. Vid. Μ ο Ν Τ F. 1. c. Τ. Ι. Ρ. 15ο.
2) Cod. et rιc. λαμβάνων. 3)προσαχθήναι. Αbeft a Cod, et r: co. 4) Cod.
εδινάχθησαν,
α) Ρί. 67,7. 8.
 ovΑΕsΤ. ΙΝ LΕVΙΤ. Ο ΑΡ. ΧVΙ. 2Ο Ι

αλάμηδες ανάρμοσον υπολάβοι το τρά. Φοrro nemo exiftimet ineptum,

γις προτυπούν του σωτήρας το πάθος, hircos prafigurare pationem Chri
επειοηπες αμνον α?U7"Cy Ο μεγας προσ fti, cum , ipfum magnus Ιoan
: b) fed
ηγορενσεν Ιωάννης, σκοπησατω δε, ως nes appellauerit agnum non
«

ου μονον υπες δικαίων, αλλά και υπέρ perpendat potius, φuod pro
") αμαρτωλών εαυτόν προσενήνοχεν, ερί, iuftis tahtum, led etiam pro pec
Φοις δε την των αμαρτωλών συμμορίαν catoribus feipfurn obtulerit. Ηα--
dis auten JDominus comparauit
αυτός απείκασεν ο δεσπότης, σήσει γαρ, cωtum peccatorum. Staruer επin,
βλέει, τους μεν αμνους εκ δεξιών, τους
ait, b) agno, a dextri, httdo, au
εξ ευωνυμων και εν τω νομω
σε έξιφους
tem a /ini/tris. Εt in lege pro
δε περί αμαρτίας έριφος προσεφέρετο. peccato offerebatur hacdus, ac
αυτός δε γε ο Κύριος τον χαλκούν όφιν Dominus ipie aeneum forpentem
ύπον εαυτού κέκληκεν, καθώς γάρφη. fui ipίius είle figurain dixit. c)
σι Μωσης ύψωσε τον έφιν εν τη ερήμω, Sicut enin! Μg/ε", ait, exnίtauit
ούτως υψωθήναι δε τον υιόν του ανθρώ Jirpentem in dg/irro, ita exalta
πε, να πάς ο πιτεύων εις αυτόν μή από νi oportet flium bοmini : υ: omni,
ληται, αλ έχη ζωήν αιώνιον. ε. τοίνυνqui credit in eum non perent,
ανάρμοτος των τράγων ο τύπος, πολώ Jέd babca vitam aternam. Οuam
μάλον ο τεόφεως. ταύτα μεν έν3)προ obrem i non quadrat hircorum
εσίθασκε της οικεμένης την σωτηξίαν. typus, multo minus ferpentis.
Ιεδαίες δε οια δή νηπίες έψυχαγώγει, Ηacc ergo praenunciabant terrac
τε τον τεάγον εις την έρημον 4) απάγειν falutem. Ιμdaos vero tanquam
την αμαρτίαν. ανεμιμνησκε γας αυτους infantes delcξtabat, φιισd hircus
της πολάκις τολμηθείσης εν τη ερήμω
- - " να «λ.
peccata in defertum auferret: quia
παρανομίας και της αβρήτε τέ δεσπό reducebat illis in mentem fcelus
τεφιλανθρωπίας, δι' ην τας ενδίκες τι in deferto firpίus admiίfum, et
inenarrabilem Domini beneuo
μωρίας διαφυγόντες, εις την επηγγελ
μένην εισεληλύθασιγήν. έτω ταύταγε lentiam , per φuam iuftis fup
euίtatis in terram promis
νέθα κελεύσας, διδάσκει και όπως εισ pliciisingrefli
fam funt. Ηacc ita fieri
ελθέν εις τα άγια των αγίων τόνας, cum iutifiet, docet etiam quo
χιερέα προσήκει, προσάξει γάς φησιν patto pontificem ingredi conue
Ααρών τον μόχoν τον περί αμαρτίας niat in Sanξta fanξtorum. Αd.
5 τον περί εαυτέ,6)και εξιλάσεται πε ducer enim, inquit, d) Αaron τi
ει εαυτέ, και τέ οίκε αυτέ και σφά tulum pro percnto βιο: et εχpin
ξει τον μόχoν τον περί αμαρτίας τον bir pro fip/o et domo /ita, et
" "J
iugulabit τitulum pro peccato fiιο,
εαυτού και λήψεται πλήρες το πυρέίον accipietque thuribulum planum pru
Υ " 1 Υ ν - Μ -

ανθράκων πυρός από τε θυσιαςηρίg τέ ni, igni, ab alrari quod g/f in con
- - - Δ / 1 -

απέναντι Κυζίε, και πλήσει τας χείρας /pcξίu Domini, ετ implebit manu,
Ν 5 βιf
1) Cod. αμαρτίας, 2) έφη. Αbeft a Cod. 3) Cod. et P I c. προλέγει, 4)Vter,
Ψue απαγαγειν.
- τον 5) τον
εαυτού. Def περί εαυτού.
in Cod. Ρ Ι c.τον εαυτόν εις τον εαυτού. 6) και
et apudCod. ν

4) Ιoh. 1, 29. Β) Μatth.25,33. ε) Ιoh.3, 14, 15, d) Lov. 16, ΙΙ - 13.

 2Ο2 Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R. Ε ΤΙ

/affitu fibtiliter compoβιο. Ει αυτό θυμιάμαίος συνθέσεως λεπjής, και

1ntrabit intra υclum : et βιffi. εισοίσει )εσώτερον τό 2)καταπετάσμα,
ru /iψer ignem po/ito in con/pe τος και επιθήσει το θυμίαμα επί το
είu Domini, υdpoν βιfta, ope πυρ έναντι Κυρίε' και καλύψει ή ατμι,
νier propitiatorium quυd ε/t /u- τέ θυμιάματος το λατήριον το επιτων
pra arcam te/timonii: et nou mo μαρτυρίων, και εκ αποθανείται, δήλων
νiertιr. Εx hoc loco manife
εντεύθεν, ώς εκτός τέκαταπετάσματος
ftum eft, extra velum fitum fu. 3)το θυσιασήςιον τgθυμιάματος
έκειτο,
1ίfe altare fuffitus : neque enim,
ε χας άν, είπερ ένδον
{i intra illud fuiflet, prunas in τους άνθρακας λαβείν ήν, εις το πυρείον
εκελεύθη, κατέ,
thuribulo accίpere iuffus eflet,
et hunc intra velum inferre fuf. το είσω το καταπετάσματος εμβαλει
fitum. Quod ηuidem nos etiam
το θυμίαμα, εδίδαξε δε τέτο ήμάς και
docuit beatus Lucas, a) enarrans ο μακάριος Λεκάς, τα κατά τον Ζαχα,
ρίαν διηγέμενος, τον Ιωάννε τέβαπjιξε
gelta Zacharia patris Ioannis Βa πατέρα,
pti(ta, Illo enim tempore in
κατά τέτον γας κακείνος τον
grefus fuerat et ipfe Sanξta fan καιρόν εις τα άγια των αγίων 4)εισελή,
ξtorum, et angelica vitione af λυθε, και της αγγελικής οπlασίας )α,
fe&ius. Αdhac mandauit fangui. πήλαυσε. 6) εκέλευσε δε και διαββάναι
ηe vituli et hircί adfpergere di τό δακτύλω επlάκις προτειλασης ετε
gito e regione propitiatorii fe. αίματος τότε μόχε και τετράγs, επεκ
\ 1 1 Υ -

pties, Quia enim (eptem die δηγάς εν επlα ημέρας ο βίος ανακυκλεί
bus vita reuoluitur, et φuoti ται, καθ' εκάσην δεώς έπος ειπείν ημέρα,
-λ 1 -λ 5 " / - !
* die, vt * verbo dicam, modi. η σμικζα, ή μεγάλα πλημμελεμεν, ίσα
cum aut grauiter delinquimus, ριθμος προσεφέρετο ταίς ημέρας ο τε
pro peccatis illis diebus com αίματος ραντισμός υπέρ των ενταύτα,
miίlis , fanguinis adfperfio nu γιγνομένων πλημμελημάτων. λέγει δε
mero par offerebatur. Statuit. τ8το, μη μόνον αυτους, αλα και την
σκή,
φue non eos tantum, fed etiam
tabernaculum expiari. Εκφiabit νην καθαίρεν εξιλάσεται γάρ φησί
εnim, inquit, b) /hnξίuarium ab 7) περί των αγίων από των ακαθαρσιών
immunditii filiorum Ιβnel, a pνα. των υιών Ισραήλ, και από των αδικημά
τ'nricationibur corum , et cunξtir των αυτών περί πασών των αμαρτιών
peccati, ip/orum. Iuxta bunc ri, αυτών και ούτω 8) ποιήσει τη σκηνή τέ
rum fhciet in taberunculo te/timonii,
quodadiβcatunις/f intereo, in medio μαρτυρίε τη έκτισμένη εναυτοίς εν μέσω
inpuritati, ip/orum. Ρrohibuit ve της ακαθαρσίας αυτών, εκέλευσε δέμή.
το quenquan adelfo, dum pontifex δένα παρείναι ταύτης υποτέ αρχιερέως
γινο,
1) Cod. et r 1 σ. ενδότερον, 2) καταπετάσματος. Cod. addit το ίλατόριον. 3) το
θυσιας ήριον - καταπετάσματος, Ηac ob ομοιοτέλεντα, vt videtur, e Codico
- quo τι cv s νfus fuίt, exciderant. Νotulam itaque in margine editionis
fua p. 12o, ad vocem εμβαλείν adpofuit , Deeft ου δεί,,, Sed ne fic quidem
τοnίtaret enfus. 4) Cod. et P : c. εισεληλύθει. 5) Cod. et r 1 c. απελλαύκει,
6) Cod. κελεύθη, Βene. 7) περί των αγίων, Praftat lectio το άγιον, guam
Ι.cuit. 1. c. habent Codices plurini. 8) Cod. ποιήσεις,
") Luc, , 9, έ) Lςv. ιό, ιό.
 oy EsΤ. ΙΝ LΕνΙΤ. cΑΡ. ΧvΙ. ΧvΙΙ. 2ο3

γημένης της λετεςγίας λέγει δε και munus illud peragebat. Νotat

etiam tempus, φuo ifthac cele
τον καιρό, καθ' ον προσήκει και ταύτα brari deceat. Decimo, ait, a) die
γενέθα, δεκάτη γάς φησι τ8 μηνός menβ, affligeti, anima, υg/frar,
ή κακώσετε τας ψυχάς υμών και πάν nullumque opus ficieti , /ίue in
εγονε ποήσετε, ο αυτόχθων, και ο digena , βue aduena , ηui appo/ί.
tu, g/f vobir. Ηoc enin die ex
προσηλυτα ο προσκείμενος εν υμιν εν piabit pro υobir, υι munder υο,
γαρ τη ημέρα ταύτη εξιλάσεται περί αb omnibur peccati, υc/fri, coran
ύμών καθαρίσαι υμάς από πασών των Domino, et mundabimini, Sabba
αμαρτιώνύμών έναντι Κυρίε, και καθα tum /abbatorum requie, crit υο
ριθήσεθε σάββατα σαββάτων ανά, bir , et affligeti, anima, υg/fra,
παισις αύτη έται υμίν και κακώσετε Ιege perpetua. Sabbata porro fab
batorum dixit, quemadmodum
τας ψυχάς υμών νόμιμον αιώνιον. σάβ. Sanξta. fanξtorum : nam hoc fe
ξατα δε σαέεάτων, ως άγια αγίων,εκά (tum longe celebrius eft fabbato,
λεσε πολώ γας τέ σαββάτε αύτησε Ιeiunium vero afHiξtionem appel
βασμιωτέρα ή εορτή, κάκωσιν δε την νη
lauit. Deinde fubiungit: b) Semel
5είανωνόμασεν, είτα επάγει' άπαξ τέ in anno fiet iuxta ritunι ηuem
αon/tituit Dominur Μo/f. Cete
ενιαυτές)ποιηθήσεται καθάπερ συνέτα rum hoc quoφue pracfigurat dis
ξε Κύρκς τώ Μωση. και τέτο δε προτυ. penfationem Saluatoris noftri fo
πει την κατά σάρκα τέ σωτήρος ημών cundum carnem. Sicut enim (e-
οικονομίαν. Ά, άπαξτε ενιαυτε mel in anno Pontifex ingrediens
in Sanξta fanξtorum facrificium
δάχιερεύς εις τα άγια των αγίωνείσιών
ταύτη επετέλει την λειτεςγίαν, έτως ο iftud peragebat: ita Dominus
Chriftus, poftquam femel patlio
δεσπότης Χρισός, άπαξτο σωτήριον πά, nem falutarem pertulit, afcendit
θα υπομείνας, εις τον έρανόν ανελήλυ in celum , acterna redemptione
θε, αιωνίαν λύτρωσιν ευφάμενος, ή φη, inuenta, vt perhibet diuinus Αpo
σή ο θείος απόσoλος, (tolus. c) .
ΙΝΤΕRR. ΧΧΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. κγ. Ωuare probibet pecude qua com
Διατί απαγορεύει πόρβω της σκηνής cduntur immolari procul n
θύεθα τα εθιόμενα θρέμματα; Τnbernaculo 2 d)
ΗΆ την ενίων ασέβειαν, και ότι τοις Joueratguorundaminpietatem,
et quod datmonibus efient vi
δαίμcσι θυσίας προσοίσεσι, προσ. ξtimas oblaturi. Propterea confti
έταξε τρύυν πάντα θύσαι βελόμενονή tuίt, vt φuίcunque vellet immolare
μίχον, ή πρόβατον, ή αίγα, παράτην vitulum, ouem, aut capram, addu
θία της σκηνής αγαγεν, και το αίμα ceret ad fores tabernaculi, et fan
εκχέα, και μεταλαζείν οίκαδε των guinem eftanderet, et domi de car
κξεων τον δε τέτο μη δρώντα, ως φόνε nibus fumeret: qui vero hoc non
feciffet, tanquam cardis reum accu
"χον κατηγορείθαι εκέλευσεν, αίμα (ari praccepίt. Singui enim, ait, ε)
γάς φησι λογιθήσεται τώ ανθρώπω reputnbitur bomini illi : /anguί.
εκείνω" αιμα εξέχεεν, εξολοθρευθήσεται πem εffudir, delebitur anima illiu,
ή ψυχή εκείνη εκτέλαξ αυτής, και ότι de populo ip/tur, Quod autem
legis
") κακώσετε, Νonnulli Codices habent ταπεινώσετε. 2) Cod. et και τα ποιήσετε,
") Ltv.16, 29-3ι. 5)!b.ς 16,34, ε) Ηcbr,9, 12. d) Lev, 17,3-ό. ε)ίb, ς, 17, 4.
 1.

2ο4 Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R Ε ΤΙ
- >" ν * «Α »" « Α' -

legis ea it intentio φuam dixι, (e- τΞτον έχει τον σκοπον δν έφην ο νόμος,
quentia docent: Οffèret enim /acer διδάξει τα εξής: ανοίσε γας,φησί, ο ε.
dor, ait, a) adipen in odorem /άaui
zati, Domino. Εr nequaquan, υltra ρεύς τosέας εις οσμήνευωδίας τω Κυρίω.
immolnbunt ho/fin, fun, υπmir, ηuo, και ε θύσεσινέτιτας θυσίας αυτών τοις
* fornicando/icutifunt. Sinturum/arn ματαίοις, ι)ών αυτοί εκπορνεύεσιν οπίσω
pitεrnum erit υobi, in generatione, αυτών. νόμιμον αιώνιον έται υμίν εις τα:
Ο "υ "ο C / "
τρ/tra. Ιfta lex in hunc vsque diem
viget apud Ludacos. Νam facerdos γενεας υμων ετος ο νομος μέχρι το
/ Α > Λ' - Μ.

iple mattatanimalia φua comedun παρόντος παρα Ιεσαίοις κρατεί, ο γας

tur. Prohibuitetiainederefangui ιερεύς θύe, τα έθιόμενα ζώα, απηγόρει,
nem, et rationem fubiecit: Αnima σε δε και το εθίεν αιμα, και την αίτίαν
εhim, inquit, b) omni carni, /angui, εδίδαξεν, ή γαρ ψυχή Φησι πάσης σας,
illiu, e/t: et ego dedi υobi, illum, ad κός αιμα αυτέεςιν, και εγώ δέδωκα υμώ
expiandum /iper altare pro anima. αυτό επί τ8 θυσιαςηρίg έξιλάσκεθα
bu, υg/trir: /tingui enim eiu pro
anima illiu, expintionem ficiet. Pro περί των ψυχών υμών, το γας αιμα
prerea dixi filii, Ιβαξl, Νullu, τ'e- αυτέ αντί της ψυχής αυτού εξιλάσε,
/trum /anguinen eder : ne aduena ται, δια τέτο είρηκα τοις υιοι, Ισραήλ,
ηuidem, ηui appo/ftus e/f υobi, , πάσα ψυχή εξ υμών ου φάγεται 2)α.
eder/anguinen. Sicut enim tu, in μα, και οπροσήλυτος ο προσκείμενοι
quit, immortali anima prarditus es: υμίν φάγεται 3) αιμα, ωσπες φης
ΟU
{ic animalirrationale fanguinem ha
bet loco anima. Ηanc vtiφue ob σύ ψυχήν αθάνατον έχεις, ούτω το ά.
caufam praecipit ratiοne carentem λογον ζώον αντί ψυχής έχει το αίμα,
animam, hoc eft fanguinem, offerri ου δή χάριν κελεύει την τ8 αλόγs ψυ.
protua anima rationali et immorta. χήν, τετέσι το αιμα, αντί της σής
li. Ηunc autem fi edis, animam
comedifti: rationalis enim hlima προσενεχθήνα, ψυχής της αθανάτε
1ocum ille obtinet. Ιdcirco talenn και λογικής, εαν δε τέτο φάγης, ψυ.
efum cardem appellauίt. Εandem χήν εθίες λογικής γας ψυχής τέτο
ob caufam arcet ab edendisanima τάξιν πληροί" διό και φόνον την βρώσιν
libus mortuis, eo quod fanguis non ωνόμασε, τέτε ένεκεν και τα τεθνήκότα
fuerit feparatus a corpore. των ζώων απαγορεύει εθίων, ως τέα,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΙV.
ματος μη χωριώθέντος τέ 4) σώματος,
ΕΡΩ Τ. κδ'.
Ωuidan arguunt leges lata, de nu Τινές μέμφονται ταις περί των γάμων
ptiir, aiunrque illa a Dρο είle inter νομοθεσίας, λέγοντες απαγορεύσαι τον
diξta, ηua nusquam υπjuan accidunr. Θεόν τα μηδαμή μηδαμώς 5)γινόμενα,
Ωμί, enin cornmitrint tr marri
Jita permi/άeatur, autcυξης
τις γάρ φησιν ήνέχετο τη εαυτό
cun pccore 2
μιγήνα μητρί, ή τίς πώπο
τε συνεγένετο κτήνει:
ΝΕ Γeus interdixit guod Ου; αν ο Θεός το πας'εδενός τολμη,
a neininetentatum cft: et quod θεν απηγόρευσε και ότι ταύθ
87"ως

1) ών, Recepta le&io huius loci eft, ού. 2) αίμα. Γel: in Cod. 3) αίμα. Ηoc
loco def in Cod. et apud r Ic. 4) σώματος. Cod. et και Ic. ζώου. 5) Cod. et
r Ι σ. γε γενημιένα.
α) Lev. 17, 7. 8. 5) Ib. c. 17, 11, 12.
 ΩyΑΕsΤ. ΙΝ , LEvΙΤ. Ο ΑΡ. ΧVΙΙΙ. 2o5

itafereshabeat, tefiatur huius legis

έτως έχει, μαςτυξεί το τέδ. τε νόμε proα-mium. Sic enim ait: a) Se
προοίμιον, εφηγαρ ετως κατα τα επί cundum in/fituta terra Αegypti,
τηδεύματα τής Αιγύπle εν ή παρωκή, in qua babita/fi, non ficieti : et
σατε εν αυτή, και ποιήσετε, και κατα τα /clindum in/tituta regioni, Cha
επιτηδεύματα της ι) γής Χαναάν, εις ην
Υ Λ. -w) Σ) Λ' -ν
nnan, ad quan ego introducυ υor,
εγώ εισάγω υμάς, και ποιήσετε, και τοις 110/1αgeti : nec in legibu, eorum
ambtιlabitir. Ηrc νbi dixit, do
νόμοις αυτών και πορεύσεθε, έτω ταύτα cet guae perpetrata funt ab eis,
είπών, διδάσκει τα υπ' εκείνων τολμηθέν et talia prohibet agere, Quod
σα, και την τοιαύτην απαγορεύει πρά autern fimilia permulta perpetren
ξιν. ότι δε πoλα τοιαύτα τολμάται, tur , teftes funt etiam Perfae in
hunc vsque diem, φui non foro
μαρτυρέσι και Πέρσαι μέχρι τξ παρόν ribus folum, fed etiam matribus
τος, και μόνον αδελφαίς, αλα και μητζά, ac filiabus nuptiarum lege per
ΟΤΑ και θυγατράσι νόμω γάμε μιγνύμε mifc
entur, et alia quogue Icelera
ι
νοι και τας άλας δε παρανομίας τολ plures admittunt, "

- μώσι πoλοί. ΙΝΤΕRR. ΧΧv.

ΕΡΩΤ. κε'.
Τί εσιν, από τέ σπέρματός σε ε δώσεις Ωaid hoc εβ, Νon dati de /ενline
λατρεύειν άςχοντι, και ε βεβηλώσεις τιιο, υt/truiat principi, nec pollue,
το όνομά με το άγιον nonen meum /anξtum : ego
Dominu, 2 b)
εγώ Κύριος;
2) Τ: Εζραϊκόν το Μολόχ έχει, και Η ebraica litera habet Μoloch:
οι λοιποί δε ερμηνευτα τέτοτε, guod reliqui etiam interpre
θείκασιν είδωλον δε τέτο ήν, διόκαι δια tes pofuerunt. Ηoc autem erat
- Λ

τέ προφήτε 3) φησίν ο Θεός μήσφάγια idolum. Propterea Deus per pro -

1 "
phetam ait, c) * Νumquid τiξtima, - Λ'

και θυσίας προσηνέγκατέ μοι εν τη ερή

-- - Α' 4
ct bo/fin, obtuli/fi, mibi in de/εν
μωέτη τεσσαράκοντα υιοι Ισραήλ, και
2 / * ν -- ν \ το quadragiuta anni , filii Ιβrael"
---

ανελάβετε την σκηνήν τ8 4)Μολοχ, και Ε, ιnmen recepί/ti, τηύerniculum

* ** -- -- - κ. ι Λ'

το άσρον τ8 Θεξ υμών 5) Ρεφαν, τες τύ Μο!och, et /idu, dei υ€/tri Re

« 2 Α" - y -

πες &ς εποιήσατε 6) προσκυνειν αυτοις,και plan, figura, qua fέci/fi, υι mdo
Ο
οδέ- rareti, ear. Prohibett ergo
" er ν

απαγορεύει τοίνυν το τες παίδας

- -- • Ά Α'
ne
Ι
"ν)

- «
Ε filios fuos offerant idolorum mi
λες 7)τοίς ειδώλοις προσφέρειν' ώς δέτι
4 ν -- 2 -- Α' 2/ niftros : vel, vt guidam aiunt,
νες Φασι, το τοις 8)αλοφύλοι
* τ'
Τ. " Α'
ς άρχε ΠC dent pueros fuos alienis
ν r) Ο ? ψ

σιμη διδόναι τες παίδας, ώσε είναι αυτων principibus , vt fint illorum
(crui

ι) γύς. Γef in Cod. et apud Ρre. 2) Το- ασεβίκι. Ιntegrum hunc locum
e Catenis regίis attulit Μo Ντε. 1. c. Τ. τ. p. 135. ad Lev. 18,21. non addito
τ ΗΕ ο Ρ ο κ Ετ, ηοιnine. 3) φησίν. Αpud Μ ο Ν Τ F. pranittitur τούτο.
4) Μολόχ, Loco cit. pracedit θεού. 5) Ρεφάν. Ηanc le&tionem infra quυ
φue ad Αrn.5, 25 Ιequitur τΗ Ε o no R ετνς. Αpud Μ ο Ντε. eft Ραφάν.
6) προσκυνείν αυτοί Ita non modo apud Μo και τF. Ιed etiam in Ν.Τ. legitur
Αξt. 7, 45. Sed Αm. 5, 25. in gritca Vertione deeft προσκυ ίν, et pro αυτοί,
Ρluriπίi Cod. "επί αυτί. Η ) Αpud κι ο sτε, τά, είδαλων. 3) Αμud
λι ο Ντ Ε. αλ-o",
α) Lev, 18, 3 ή Ιύ, ς, 18, 21, ε) Αm, 5, 25,
-
 Β. Τ ΗΕ Ο ΙΟ Ο R ΕΤΙ Πι
2ο6

ferui, vel armigeri: me participes οικέτας, ή δορυφόρες, να μη της εκεί,

fiant impietatis eorum.
ΙΝΤΕR R. ΧΧVΙ.
Ωuidnam illud εβ, Νε υο, εκborre. Τι εσιν, να μη προσοχθίση υμίν ή γή
Jκαι terra cum eam pollueritir, βcut
εκborruit genter qua υο,
praccefferunt 2 a)
e νos execretur, φuemadmo
dum execrata eft Channnaros:
pro eo ac fi dicat, ficut eos fun
ditus deleui propter multa (cele
ra, tradidique vobis terram illo
rum, ita vos pleξtam, fi fimilia
perpetraueritis.
ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙ.
Ωμomodo intelligendam , Πumenta Πώς νοητέον, τα κτήνη σε εκατοχεύσεις
τua non facie coire cum alteriu ge
ηeri animantibu : nec/ere, υineam
τιuam diuer/ά./emine: et, Κε/te
e duobu, texta adulterata
non indueri, 2 b)
requenter admonui, per Ιen
fibilia doceri φua fpe&tant ad
animum. Ρrohibet ergo diuer
forum generum coitum , veluti
equi et afini: ne ab irrationali
bus animaiibus ad ratiοne pra
ditos tranfeat illegitima permix.
tio. Εandem ob caufam veftem
ex lana et lino contextam vocat
adulteram, docens contrarias ope
ratiοnes non exercere. Εt φuod
his verbis non veftem, fed ope
rationem adulteram innuat, pro
bant velamenta Τabernaculi ex
νων ) μεταλάχωσιν ασεβείας.
ΕΡΩΤ. κς".
εν τω μιαίνεινυμάς αυτήν, ον τρό.
πον προσώχθισε τοις έθνεσι
τοις πζουμων;
ή βδελύξητα υμάς,φησιν, ως εζόε,
λύξατο τες Χαναναίες αντί τέ,
ώσπερ εκείνες διά τάς πολας αυτών
παρανομίας 2) πανωλεθρία παραδες,
υμίν την γήν παραδέδωκα, έτως υμάς
τα όμοια δράσαντας τιμωρήσομαι,
ΕΡΩΤ. κζ'.
3) ετέρω ζυγώ, και τον αμπελώνα σε ε
κατασπερείς διάφορον και ιμάτιον
εκ δύο ύφασμένoν κίβδηλον
εκ επιβαλεις σεαυτώ;
Πελάκι, έφην, ότι δια των αιθητών
διδάσκει τα νοητά απαγορεύει τοί
νυν των ετερογενών την οχείαν 4) οιον
ίππε και όνε να μη διαβή από των
αλόγων εις τες λογικές ή παράνομος
μίξις τέτε χάριν και το εξερίsκαλήg
ύφασμένον ιμάτιονκίβδηλον ονομάζει δι,
δάσκων πράξεις 5)εναντίας μηδαμώς επι
τηδεύειν, ότι γαρ ε το ιμάτιον κίβδηλον
λέγει, αλα την πράξιν δια τέτg δηλοί,
μαρτυρεί
δι " της σκηνής τα καλύμματα εκ
Η Α'

νariis filis contexta. Sic etiam cr

ιαφόρων κατασκευαθέντα νημάτων,
ν ν

intelligendum eft φuod dicitur de έτω νοητέον και τα περί τε αμπελώνος,

vinea. Αpoίtelus autern contra.
here (ocietatem cum infidelibus
prohibet, durn ait: c) Νolite con
./ociarε υοι ιnfidelibur.
και ο απόσoλος δε την προς τες απίσες
κοινωνίαν απαγορεύει λέγων, μή γίνεθε
ετεροζυγέντες απίσοις.
ΕΡΩΤ.

1) Αpud Μ ο ΝτF, μετάχωσιν, 2) Cod. πανωθρία ex errore Librarii, vt vide

tur. 3) ετέρω ζυγό. Recepta lettio 1. c. in Verf. gr, eft ετεροζύγω. 4) οιον.
Αbeft a Cod. et r I c ο. 5) εναντίας, Cod. pracmittit και εί, Μinus bene,
•) Lcuit, 18, 28. ") Ιb, ς, 19, 19, ε) 2 Cor, 6, 14,
 ονΑΕsΤ. ΙΝ LΕνΙΤ. cΑΡ. ΧΙΧ. 2ο7
ΕΡΩΤ. κη. ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙΙ.

Υίεςιν εποιήσετε ι)σισόην εκ της κόμης Ωuid g/t, Νon ficieti, βfoën εκ co
της κεφαλής υμών, 2)εδε φθερείτε την ma capiti υε/fri, neque corrumφε
όψιντέπώγωνος υμών, και 3) εντομίδας ti ficiem barba υg/tra, neque fή
επί ψυχή εποιήσετε το σώματι υμων» εieti ob animam incίβone, in corpo
Χα/ γεάμματα σικτα και ποιησετε re υc/fro, neque facieti, litera,
8y t) μί5%' $ imprefh, in υobi 2 a)
4) ινέςτο σισόην Άιξ επιτηδεύσεως SΕ guidam interpretati fίint
έλας γινομένας )τρίχας ηςμή, capillos de induίtria criίpos
Α' 2/ 2 Α'
faξtos.. Εgo vero exiftimo lege
νευσαν εγώδέ6)ομαι τον νόμον απαγο aliud cy Υ Χ
interdici. Νam moris eft
ρεύειν άλο, ειώθασιν Έληνες μη απο apud Gracos capita puerorum .
κείρειν των 7)παιδίων τας κορυφας, αλ non attοndere, fed finere * capil. *
λά 8μαλες εάν,
Υ * 2. και
Μ '' τέτες μεταχςό. los promitti, et hos poftea da
Η 2 " 4

νον ανατιθένα τοις δαίμοσιν ειώθασίδε monibus dedicare, Confueue

και τα γένεια ξυράθα ηνίκα επένθεν, rant etiam radere barbam cum
και τέμνεθα τας παρειας εις την των aligueπη lugetent, et genas inci
τετελευτηκότων τιμήν. και τινα δε τέ dere in honorem defunξtorum.
Αliguas etiam corporis partes acu
σώματος μόρια βελόνας έκέντεν, και bus compungebant et atramen
μέλανεπέζαλον, εις θεραπεία των δαι mentum immittebant in reueren
μόνων, ταύτα έν ο θείος νόμος απα tiam damonum. Ηac igitur di
vina lex interdicit.
γορεύει,
ΕΡΩ Τ. κθ'. ΙΝΤΕR R. ΧΧΙΧ.
Τί εσιν εγγασρίμυθος; Ωaidnan ft engη/trimytburzt)
ινές υπό 9)δαιμόνων πο)ενεργέμενοι, a darmonibus agitati,ΘΕ
εξηπάτεν πολές των ανοήτων, ως φuati fimplices multos deceperunt,
pradicerent : quos Graeci
δήθενή)προαγορεύοντες ες εντερομάν. enteromantas appellarunt : tan
τες οι Έληνες 12)προσηγόρευον, ώς έν quam ex interioribus damon vi
διθεν δοκόντοςτε δαίμονος φθέγγεθαι. deatur vocem emittere,
"ν "
ΙΝΤΕRR.

ι) εσία Ιta οι ό. exprimunt hebr. n85, quod Αquila vertit κλίμα, (Αlii
Ιegunt κλήμα,) Symm. όψιν, vel vt κι ο ΝτF. e Cod. baβί. emendauίτ, πρόσο
ψιν. Vid. κο Ντε. ad h. 1. p. 127, 2) ουδε φθερ. Cod. φθείριείτε, σmiίia
Particula ουδέ, Μinus bene, 3) εντομίδας. Εmendandum ίcholion in edit,
Verf. των ό. Ι. Α Μ Β. Β ο ς ! 1, νbi ad hanc vocem Lev, 19, 28. obuiam, nota- ,
tur, ,, Τheodoret, leg, εκτομίδας, , 4) Τινε, - δαίμοσιν, Ηac ad Lev. 1. c.
ειιulit και σsινς, cd non prorfus eadern funt... 5) τρίχα. Αbeft apud και ο.
5 ιν». 1. c. 6) οίμα, και ο st vs pramittit άλο, quod deinde (equitur,
7) Cod. et r 1 c. παίδων, 8) μαλούς εάν, Ρrius abeft a Cod. noftro, r 1 c.
μάλον εάν τους μαλούς, και ο s vs l. c. εάν τους μαλούς. 9) δαιμόνων Cod. et
*ι c. addunt τινών. Sic quoque legit Βos ι ν s, qui hac verba ad Lev. 19, 31.
attulit. ιο) Βos. 1. c. εγγκτρούμενοι. 11) Cod, et r 1 c, προσαγορεύονται,
12) r 1 c. et Β os. προσαγορεύουσιν,
") Leuit, 19, 27, 22. " 5) lbid, ς, 19, 31, et c. 2ο, ό,
2ο8 Β. ΤΗΕΟ DΟ RΕΤ Ι
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧ. ΕΡΩ Τ.λ. -

Ωuare ficerdotibu, potifimum lege, Τίνος χάριν τοίς ιερεύσι περί των γά.
de πuptii, pra/oriίit 2 a)
Τειρεί typum facerdotem μων διαφερόντως νομοθετεί,
efle oportebat: et vt fince ")"Η δε τύπον είναι τον ιερέα σωφρο
rum genus permaneret, ηullam "-" σύνης, και να το γένος ακραι
contumelia pracbere occationem φνες διαμείνη, μηδεμιανύξεως αφορμήν
conuitiari volentibus. Propterea
diuinus Αpoftolus iubet Dei mi
τοις λοιδορείθαι βΆ παξέχον.
niftrun teftimonium habere bo διο και ο θείος απότολος αγαθήν έχεν
num etian ab extraneis: Κt non μαρτυρία και παρά των έξωθεν τοντώ
in opprobrium, inquit, b) incidat, Θεώ λειτεςγέντα διαγορεύει, να μή εις
εt in laqueum diaboli. Ηac de cau ονειδισμόν 2) έμπέση, και παγίδα τέ
{a (cortum Ifratiliticum interfici iu
Βet, filiam autem facerdotis con
διαβόλε, τέτε χάριν την μεν Ισραηλί.
τιν 3) πορνεύεσαν αναιρεί θα κελεύει.
{imilis ίceleris ream flammis exu
ri. c) Ιmmo propter querulam Iu την δε τε ιεςέως θυγατέρα παραπλή
dacorum naturam, neque vllum , σια τολμώσαν εμπιπράθαι, διά δε το
φui maculam aliguan habebat in Ιεδαίων μεμψίμοιξον, εδέ τες έχοντάς
corpore, permitit minifterio fun τινα μωμον σωματικoν λειτ8ργείν συγ
gi : per affcξtiones non fponte χωρεί, δια των ακεσίων παθημάτων
fufceptas prohibens cas qua pro
cedunt a voluntate. Οculorum απαγορεύων τα γνωμικά τυφλότης
φuippe occacatio, cognitionis ino μεν γας οφθαλμών την τής γνώσεως
piam fignificat: auris amputatio, αινίτlεται Ξέρησιν. εκτομή δε ώτος, την
inobedientiam: naris autem abla παρακοήν, όνος δε αφαίρεσις, τέ δια
tio, diίcretionis priuationen: ma
nus abίciίlio, in agendo focor κριτικε την αφαίρεσιν. αποκοπή σε χει,
diam : codemque modo reliqua φος, την αγίαν τε πρακτικε'ετω και
funt. intelligenda. Ιdcirco viξli τα άλλα νοητέον, τετ8 χαξιν αρτιμελή
mas omnibus membris integras κελεύει και τα ιεςεία προσφέρειν, τες
offerre iubet: per ea guae offerun προσφέροντας δια των προσφερομένων
tur inftruens offerentes, vthabeant
finceras anima operationes. Inter
παιδεύων υγιείς έχειν τας της ψυχής
cetera vero abefle iubet d) eum cui ενεργείας, απαγορεύει δε μετατων άλ,
genitalia abίcifla funt aut contufa: λων και τον εκτομίαν, και τον θλαδίαν,
faecundum enim bonis e(Ιe illum 4) γόνιμον μεν γας είναι δεί των αγα
oportet, guicurat diuinum miniίte θών τόν της θείας θεραπείας φροντί.
rium.
ζοντα,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙ. ΕΡΩΤ. λα'.
Cur primogenita pccorum po/t Διατί τα πρωτότοκα των θρεμμάτων
οίinuum diem offίrri 5) εις την ογδόην ημέραν προσφέ
ittfit ? ε) ξεθα, διηγόςευσεν ,
Ηίδει

1) έδει. Cod. et r 1 c. ότι δεί. 2) έκιπέση. Cod. et και το pramittu.it φησίν. 3) Cod.
ét Ρ Ι Ο. πόρνην ούσαν.
4) γόνιμον - των αγαθών, Cod. "t και το υγιά μεν γαρ
είναι των αγαθών πλήρη. 5) είς, Cod. et PIc. μετά.
α) Lev, 2, 3, (αφ. Ρ) «Τim.3,7, ε) Deut.23, 17, ίςv.2l,9, α) 1bid. c.22, 24.
ε) 1b, 22, 27,
 ΩVΑΕSΤ. ΙΝ LΕVΙΤ. CΑΡ. ΧΧΙΙ. ΧΧΙΙΙ. 2ο9
Ήι την ενίων ) ασέβειαν και γαςρι ΝΕ φuosdam impios effe,
Υ μαγία και ότι τυχόν ευτραφές ac gula vitio laborare: quod
φue forfan intuentes primogeni
αυτό και εύειδές θεασάμενοι, τέτο μεν tum * opimum effe ac fpeciofum, "
καθέξεση, έτερον δε προσοίσεσι, τότε illud effent retenturi, et alterum
χάξιν ευθυγενή προσενεχθήναι προσ ωblaturi: propterea primo naturn
έταξεν. - offerri pracepit.
ΕΡΩΤ.λβ. ΙΝΤΕRR. Χ ΧΧΙΙ.
Τι έξι, πεφρυγμένα νέα χίδρα και φάγε Ωuid g/f illud, Νon comedati, fpicaς
ε, έως αν προσενέγκητε ύμείς τα ποua, to/ta,, donec του obrule
δώρα τω Θεώ υμών; riti, dona Deo υg/fro2d)
Τ: Παλαισίνης ή γή θερμοτέρα έσα erra Palacftina cum fit cali
πρωίμες φέρει καρπέτ κελεύα dior, fruξtus fert pracoces.
του μη προτερον 2) τινα νεες απαχυς Ιdcirco mandat , ne quis antea
αφεύσα, και φ;ύξα, και φαγών, έως fpicas nouas audeat torrere, a(Ia
ανέκ τέτων προσενέγκωσιτώ Θεόδράγ re, atφue edere, quam ex iis
μα' κελεύει δε τέτο προσενεχθήνα, τη Deo manipulum obtulerint. Iu
bet autern hunc offerri die Pa
τεπάχα ημέρα ώτα εκ ταύτης επlα fchae: turn ex eo die feptem he
εβδομάδας αριθμήσαι, και της Πεντηκο bdomadas numerare, et feftum
σής εκτελέσαι την εορτήν, έτω γαρ έφη' Ρentecoftes celebrare. Sic enim
και 3) αζιθμήσετε υμίν από της επαύ ait: b) Εt numerabiti, υobi, a cra
βιον των σαβζάτων, από της ημέρας ής /tino die /abbatorum, ab eo die
αν προσενέγκητε το δράγμα τ84)αφο quo manipulum /eparationi, obtu
Ιeritis , /eptem hebdomadar inte
ξίσματος, επlα εβδομάδας ολοκλήρgς, ή gray, Feftum autern pentecoftes
ο: τής πεντηκοτης εορτή, μνήμη, ήν τη: memoriam renouabat introitus in
- εις την γην της επαγγελίας εισόδg, τό terram promiflionis. Τum enim
τε γας κα έσπειρον και εθέριζoν εν ferere cα"perunt, et metere, narn
in deferto veίcebantur manna.la
γας τη ερήμω το μάννα ήθιον έρανόθεν bente de calo. Poftquam ita do
φερόμενον, έτω διδάξας όπως χρή;)και cuit, guo ritu turn Paίchat turn
τε πάχακα τήςπεηηκοτης επιτελέσαι Ρentecοίtes foiennίtatein celebra-,
την εορτην, διδάσκει και τίνα χρή πρά re oporteat, docet etiam qua
ξα τω έβδόμω μηνί και τη μεν νεμηνία, fint agenda foptimo menfe. Αc
των σαλπίγγων την εορτήν επιτελέσαι primo die mentis feftum tuba
rum peragere iubet: illa vero in
κελεύει 6)ανεμίμνησκον δε αυται των εν memoriam reuocabant eas tubas
τώ Σινά όge, γεγενημένων σαλπίγγων, φuae erant in nonte Sinai, ηuan
ηνίκατόν νόμον ότών όλων έδεδώκει Θεός. do 1)cus omnium dabat legem.
φωνή γάς φησι της σάλπιγγος ήχει Κox enim, inquit, c) tuba interfa
- /onabar.
",

ι) ασέζιαν καί. Γεfin Cod. et apud P1 c. 2) τινά, Cod, et P I c. τινί, 3) Cod.

et r 1 c. αριθμηθήσεται. 4) αφορίσματος, Recepta leftio Lev. 2, 15, eft επιθέ
ματog. 5) και του - τίνα χρή. De!. in Cod. 6) Cod, et Ρ 1 c. ανεμίμνησκε
δε αυτούς των κ. λ.
- α) Lεν, 23, 14. . θ) Ib, ς, 23, 15, ε) Εκod, 19, ιό,
Β. Τheod. Τom, Ι. ο .
-
2 ΙΟ Α Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι

/onabat, Decino vero die fepti μέγα τη δεκάτη δε τό μηνός τέ έβδόμε

mi menfis iciunare - praecipit. νηςεύσαι κελεύει. ταύτην γαρ την ημέ.
- Illum enim diem appellat diem
propitiationis. Ηumiliabiti, enim, φανίλασμέ ημέραν καλεί, ταπεινώσετε
inφuit, a) anima, τε/lrns, a die γάς φησι τας ψυχάς υμών, 2) από εν
, mono men/ί, a υg/pora υque ad νάτης τό μηνός από εσπέρας, έως δεκά,
decimum diem men/i, /iί τg/pera, της τέ μηνός εσπέρας, σαββατιείτε τα
celebrnbiti, /abbata υc/frn. Εt σάββατα ύμών και πάσα ψυχή, ήτις
omni, anima qua humiliata non μη ταπεινωθήσεται εν αυτή, εξολοθρευ.
filerit co die, peribit anima illa
e populo /uo. Αtqui nunc illo θήσεται η ψυχή εκείνη εκ' τε λαέ αυ.
die Iud.ti non pra fe ferunt tri της 3)αλ' οι Ιεδαίοι 4)κατ' αυτήν την
ftitiam, fed rident, ludunt, ac ημέρανε σκυθρωπάζεσιν, αλά γελώσι
ducunt choreas , aς verbis et re και παίζεσικα χορεύεσι, και ακολάσοις
bus obfcenis vtuntur, dirette le έήμασι και πζάγμασι κέχgη ται, άντι,
-gem impugnantes. Αt decino κξυς το νομω μαχομενοι τη δε πεντε,
φuinto die mentis fefturn Τaber
naculorum celebrari ίubet, non καιδεκάτη, την εορτήν των σκηνών εοςτά,
vsque ad feptimum diem fo σα νομοθετεί, ε μέχρι της έβδόμης, κα.
lum, vt in aliis feftis, fed et θάπερ επί των άλων εορτών, αλλά και
feptem diebus οξtauum addi prae την ογδόηντας επlα προσθείναι κελεύει,
cipit. Dies, inquit, b) οξfauu, και η ημέρα γάς φησιν ή ογδόη η κλήiή
υocaru /anξtu, erit υobi», et of
fένeti, bolocau/ta Domino: ενο αγία έΞαι υμίν, και προσάξετε ολοκαυ
dium βue egre/ju, g/f omne opu, τώματα 5) Κυρίω εξόδιόν επι' πάνεργον
/ενuile non ficietis. Εgreffus ve. 6) λατρευτόν και 7)ποιήσετε. 8) το δε εξό.
ro feftorum indicat finem. Ρor διον το τέλος σημαίνει των εορτών ή δε
ro fe(turn tabernaculorum vitae
in defertσ transaξte memori
των σκηνών εορτή, τής εν ερήμω διαγωγής
am refricabat : quod etiam le ανεμιμνησκεν. τετoγας και ο νομοθετών
* gislator * dixit: ε) Ωuin in taber έφη' οτι εν σκηναίς κατώκισα τες υιες
πnculi, habitare fici filio, Ι/rael, Ισραήλ εν τω εξαγαγών με αυτές εκ
cum educerem illo, e terra Αegypti, γής Αιγύπle. τέτg χά ιν κλάδοις δέν
Ρropterea praecepit ormare domos
ramis arborum : et aliis ramis
δρων τας οικίας κοσμέν Ά ΟΤUy

ηρίθμησε δε τοις άλλοις κλάδοις και τον

adnumerauit viticem, velut indi.
cem temperantiac, et qua exftinguit άγνον, ως σωφροσύνης δηλωτικόν, και
voluptatem. Αiuntenim, ipfam, fiue ηδονής 9)σβεςικόν φασί γας αυτόν και
edatur, fiue fubfternatur, exftin εθιόμενον, και υποτρωννύμενον σβεννύναι
guere flammam voluptatum, Ve την φλόγα των ηδονών, αλά τέτοις εκ
rum non moremedico iuίlit vti his ιατρικώς προσέταξε χρήσαθαι τοίς τέ
άγνg
τ) υμών, Def in Cod. et edit. Ρt c τ. 2) από - υμών, Def in Cod. 3) αλ'
οι Cod. αλ ως "τε. άλως. 4) κατ' αυτήν. Cod. κατά τήν. 5) Κυρίω. Cod.
και... 6) "τς. λαξευτόν. 7) Cod. et και το ποιηθήσεται. 8) το-εορτών. Ηuic
explicationί fauent etiam loca Νum.29, 35. Deut, 16, 8. νbi η "ηgy
. --
in Verf.
τών ό. per eandem vocem εξόδιον exprimitur. Νec fpernenda interpreta
tio Samaritani, de Φua conf. D κ vs vs in Fragm. vet. Ιnterpr. Ρ. 199, eζ
Μ ο Ν Τ Ε. Ι. c. Τ. Ι. Ρ. 143. 9) - σ6ετικόν, Cod. συνετικόν.
a) Lov, 23,29.32, ί) Ιbίd. c.23, 36, ε) 19ίd, c, 23, 4,
 ν

oyΑΕsΤ ΙΝ LΕvΙΤ. cΑΡ. ΧΧΙν. 2ΙΙ.

ν- Α'

άγιε κλάδοις, αλά δια τε ονόματος

-- Λ Υ / -
ramis νίticis, Ιed vt fub eius nomi.
ειες της σωφροσύνης την μνημικν. ηe tempgrantia memoriam refiί
caret.
ΕΡΩΤ. " λγ. ΙΝΤΕRR. ΧΧΧ Ι 1 Ι.
Πώς νοητέον το, ός αν καταράσηται Ωμomodo intelligendum g/i illud Υ

makdixerit Deo, reu, eri pας ,

Θεόν, αμαρτίανλήψεται, ονομάζων δε Ωμt«ati: ήai vero nominauerit no
το όνομα Κυριε θανάτω "nen Domini, morre
θανατέθως moriatur Pa) " .

Εάλω τις βλασφημήσας τον των ΙΟΕ eft φuidam, φuί

όλων Θεόν, εδέπω δε περί βλα Deum omnium blafphema
verat: nondum autem lex erat
σφημίας εγέγραπlo νόμος τέτ8 χάριν de blafphemia; propterca
ο νομοθέτης, τέτον μεν φυλαχθήνα, fcripta legislator hunc cuttodiri iuffit.
προσέταξεν ήρετο δε τη υπεραία Μω. Ροίtero itaque die Μofes interro.
σής τον δεσπότην Θεόν τι χρή παθεν gauit Dominum Deum, φuid pati
τον αλάτορα, οδε τον μεν καταλευθή deberet netarius ille, Dominus
"J > ' ")

να προσέταξε, των ακηκοότων της βλα autom illum lapidibus obrui prac
σΦημίας πρώτων αφιέντων τες λιθες. Cepit, primosque lapides mitiere,
φui audiίtient blaίphemiam. Sί.
έθηκε δε τον περί της βλασφημίας νό mulque de blafphemia legem tulit.
μον. και Θεόν μεν όμωνύμως εκάλεσε Εt, Deun aquiuoce vocauit eum,
τον ψευδώνυμον τον δε τέτω λοιδορέ, gui Deus falio nominatur, cui
μενον αμαρτάνειν μέν έφη, κολάσεως δε φui detrahit, hunc peccare qui
εκ έκρινεν )άξιον αμαρτάνει μεν εχ ο dem ait, nulla tamen paena di
gnum iudicauit. Peccat autem,
ευσεξής τον 2) ψευδώνυμον βλασφημών non pius dum blafphemat falti no.
Θεόν, αλ' ο εκείνω πισεύων μεν, λοιδο minis Deum, fed gui credit in
εέμενος δε, βλασφημεί γας 3) ο σέβει. eum, et tamen conuitiatur: bla.
αμαρτίαν τοίνυν την τοιαύτην 4) εκά fphemat enim φuem colit. Pec.
λεσε 5)βλασφημίαν, ειδιά την τε βλα catum igitur eiusmodi biafphemί
σφημεμένε αξίαν, αλά διατηντεβλα am appeliauit: non propter eius,
cui blafphemia infertur, dignita.
σφημέντος υπόληψιν εγαρ ώς ψευδώ tem, Ιed propter eius φui blafphe
νυμον, αλλ' ως αληθήΘεόν βλασφημεί. Ιnat, opinionem, φuia non ντ
τον μέντοι τον αληθινόν βλασφημέντα Deum fallo nominatum, fed tan
Θεόν λίθοις αναιρώθα προσέταξε μά, φuam vertim Deum blafphemat.
Εum autem qui verum Deum bla
λα δε είκότως τοις περί της βλασφη. fphemat, lapidibus intérimi man "

μιας νόμοις, και τον περί τε φόνε συν dnuit, Μeritoque his de blafphe
ήψεν, επειδή και ο βλασφημών ανελέν mia legibus homicidii legen con
μη δυνάμενος, τη γλώτjη βάλλει τον iunxit: quia blafphemator creato
ποιητήν. rem cum interficerenon po(iit, lin
gua ferit.
Ο 2 ΙΝΤΕRR.

1) άξιον. Αbeft a Cod. et ab edit, r 1 cr, ita tamen, ντ in Cod. vacuum fit re
iiStum fpatium. . 2) ψευδώνυμον Cod. et ετο. ομώνυμον.. 3) ο σέβει. DeΙ. in
Cod. et apud rιc. reliξto iterum in Codice vacuo fpatio. 4) Cod, εκάλε
"φ4y. 5) βλασφημιίαν - την τού, Def in Cod. -
α) Lcuit, 24, 15, 16,
 2 Ι2 Β. Τ Η ΕΟ DΟ RΕΤ Ι
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙV. ΕΡΩ Τ. λδ'.
Cur oculum pro oculo crui, et denΔιατί οφθαλμόν αντί οφθαλμέ εκκό.
τem pro dente, et quaccumηue πlεθαι, και οδόντα αντί οδόντος, και
βmilia, pracepit 2 a)
Ν" harc fanciuit, vt ea pateren όσα τοιαύτα προσέταξεν;
tur, fed ne admitterent. Μe υχ να πάχωσι ταύτα νενομοθέτη,
tus enim patiendi libidinem agen κεν, αλλ' ίνα μη πράτlωσι τέ γας
di coërcebat. πάθες το δέος την πράξιν εκώλυσεν,
* ΙΝΤΕRR. ΧΧΧν. ΕΡΩΤ. λε.
Ωuan ob cau/hm anno /primo ter Διατί τώ εβδόμω έτει σπείρα την
ram com/erere prohibet 2 b) γήν απαγορεύει;
Ι eorum animum le Τ: άπλησoν αυτών κολάζει το νόμα
ge ple&tit. Νam quia ideo επειδή γαρ τε πλείονος εφιέμεις
continuo feminabant , vt plus ιηνεκώς έσπειρον, μη διαναπαυομένη δε
haberent: terra vero minime φui ή γή εξιτήλες έφερε τες καζπές τώ
efcens , exiliores fructus affere εξδόμω έτει άσπαρτον εάσαι την γην δι,
bar, conίtituit anno feptimo
non felninatam manere terram : ηγόρευσε τα δε αυτομάτως φυόμενα
φua autem fponte nafcerentur, τρυγάν ή θερίζει ν εκώλυσε, φιλανθρω.
ea prohibuit vindemiare aut me πίαν εκπαιδ εύων αυτές εκέλευσε γας
tere, humanitatis officia illos συν αυτοί και χήρας, και οςφανές, και
docens. Iuffit enim, vt viduar, προσηλύτες ') έξωθεν μεταλαβών των
orphani, et aduena, vna cum
iptis efient illorum fruξtuum καρπών, προς δε τετοις, και έτερον πραγ:
participes. Practer hac aliud et, ματεύεται και γας άφεσις οφλημά,
iam tractatur. Νam hoc anno των κατά τόδε το έτος εγίνετο, και των
nomina refcindebantur, et Ηe δελευόντων Εβραίων ελευθερία, διά το
brai ferui libertate donabantur. τέτο και τον Ιοβηλαίον αρχών ενομοθέ.
Ιdcirco ftatuit etiam Iubilatum va
care: quod nomen remiflionem
τησεν, ελευθερίαν δε και άφεσιν σημαί,
atque libertatem fignificat. Iu νει το όνομα Ιοζηλαίον δε το πεντηκε,
bilaeum autem vocant annum soν προσαγορεύεσιν έτος, επία γας
quinquagefimum. Νumerabi, enim, φησιν εβδομάδας ετών αριθμήσεις, και
ait, c) Jέptem bcbdomada, anno 2)διαγγελείτεσάλπιγγος φωνήεν πάση
rum, et annunciabiti, υoce tubar in
- τniucr/h terra υg/tra decino men τη γή υμώντήδεκάτητέ μηνός τη ημέ
/i, die propitiationir: quo, inquit, ρά τξ εξιλασμέ εν ηφησιν ημέρα λεέ,
die propitiu, ero υobi, et deliξta υο μαι υμίν, και τα πεπλημμελημένα υμίν
ίi, remittan. Εo die pradicabiti, αφίημι, εν ταύτη μηνύσατε το τής αφέ,
nnnum remillionir. Deinde praeci σεως έτος είτα κελεύει 3) εν τέτω τώ
pit, vthoc anno quivendidit agrum έτει, και τον αγρόν, αναλαμβάνειν τον
4ibi vindicet, nec non dounos in
agris exittentes. Iuflirquoφue debί πεπρακοτα, και τας εν τοις αγροι, οι
torum tabulas refcindi, et (eruos Ηe κιας, και χρεων αποκοπας γενέθαι, κα!
braos manu mitti Quoniam autem παίδων Εβραίων ελευθερίας, επειδή δε Είκζ»

1) εξ, θεν. Cod. et rιc. εξ αυτών. 2) Vterque διαγγελείται. 3) ". Αbcίt a

Ωod. et edit. Ρ Ι c1.
") Leuit 24,2ς. ") Ibid. c. 25,4. ε) Ibίd. c.25,8.9.
 oy ΕsΤ. ΙΝ LEvΙΤ. οΑΡ. ΧΧv. ΧΧvΙ. 213

εικός ήν τινας ενοχλείν τοίς οφείλεσιν, erat verifimile, quosdam fore mo

leftos debitoribus fuis, cum hic
ώς τε της αφέσεως έτες πελάζοντος, remiflionis annus proximus es
απηγόρευσε και τέτο γίνεθαι παρ' αυ: fet, hoc etiam ab illis fieri ve
των ωσε δε περί της αναγκαιας μη έν tuit. Νe vero de alimento ne
ceffario dubitarent, vtpote gui
οοιάζει τροφής, ατεδήμη γεωργέντας terram non excolerent annis re
την γην εντός της αφέσεως έτεσι,ταίς miflionis, magnificis pollicitatio
Φιλοτίμοις εψυχαγώγησεν υποχέσεσιν, nibus eos recreauit. Ρromifit
επηγγείλατο γάς εν τώ έκτω έτει και δι enim, fe anno fexto fuppedita
πλασίαν πρόσοδον χορηγήσειν )μόνην, turum ipfis non duplum folum
prouentum, fed etiam triplum,
2) αλλά και τριπλασίαν αυτοίς, απο
νnde abunde ali poffint anno
χζώσαν και εν τώ έκτω και εν τώ εβδό. (exto et feptimo, immo ad οξta
μω έτει διαθρέψαι αλλά και μέχρι τέ νum vsque annum fufficientem.
ογδόεδιαρκέσαν σπερετεγάρφησιντο Screri, enim, inquit, a) οξtauo an
έτος τοόγδοον, και φάγεθε αποτών γε no, comedetirque υcterer fruger
νημάτων παλαιά έως τέέτες τεεννάτε, τσηue ad nonum anmum , donec
έως αν έλθη τα γενήματα αυτής, φά, nouac fruger terra na/anntur, com
adeti, τεtεre, veterum. Τum fa
γεθεπαλαιάπαλαιών, είτα τη μνήμη ξta mentione dominationis fwae
της δεσποτείας κρατύνει τον νόμον έμή
* 2. - C. -
confirmat legen. Μea enim, ait,
γάς εξι, Φησιν, η γή, διότι προσήλυτοι
1 "
g/f terra : man υο, dduende et in
και πάροικοι υμείς εσε εναντίον με, εγώ cola g/ti, coran me. Εgo, in
Φησιταύτηνυμίν έδωζησάμην, τoιγάτοι φuit, eam vobis donaui, hinc
tanquam Dominus legem condo.
ώ, δεσπότης νομοθετώ. ΙΝΤΕR R. · ΧΧΧVΙ.
ΕΡΩΤ. λς'.
1 - • Ωuidnam illud c/f, Decem muliere,
Τί εσι, πέψεσιδέκα γυναίκες τες άρτες , coguent panc, βιο, in clibano
αυτών εν κλιβάνω 3) ενί; υπο "b)
ς πες την γήν κεχηνόσι ο και νομο Τ". " terrae inhiantibus le
ges ftatuit, et minatur.
"θετεί, και απειλεί και γαρ 4)εν Νam (ecundum * legem conuer. *
νόμως πολιτευομένοις, της γής αυτοίς fantibus vbertatem terra promit
επαγγέλλεται την ευκαρπίαν και αύ tit: e diuerfo transgredientibus,
πάλιν παραβαίνεσι, και γης ακαρπίαν, fruξtuum fterilitatem, et hoftturn
και πολεμίων έφοδον απειλεί, και πενίαν incurfiοnem minatur, atφue ex
εχάτην. τέτο και ενταύθα δηλοί, ότι tremam paupertatem. Ηoc ita
que νult hic innuere. Τanta vos
υμάς τοσαύτη καταλήψεται πενία, ως excipiet inopia, vt decem mu
δέκα γυναίκας εν ενί κλιβάνω τες άρτες lieres in νιιο clibano panes fa
πειών δια την σπάνιν των αναγκαίων, ciant ob rerum neceflariarun pe
τετο γας και επήγαγε, και φάγεθε >
muriam. Ηoc enim etiam addit:
και έμή 5) εμπληθήτε, Comcdcti, , ει non /aturabimini.

Ο 3 ΙΝΤΕRR.

") Cod. et Fτα, μόνον. 2) αλα - αυτοί. Γef in Cod. et apud Fτο. 3) ενί.
Def. vtroqu loco. 4) Cod. et P I c. εν νόμω. 5) Cod, et F 1 c. εμπληθήσε
e
ώε, qua l. c. ett leftio Cod. οχοπ.
*) 1-εν. 25,22,23. 5) Ιb. c. 2ό, 26.
214 Β. Τ Η Ε ο D o R ΕΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧVΙΙ.
ΕΡΩΤ, λζ". ξναη
"-
-

Ωμίd βbί υult, Τanc /hbύati, re Τι εξι, ι) τότε σαββατιέ, η γή, και ευ.
4uigβer τorra, et accepta babebir δοκήσει τα σάββατα 2) αυτής πάσας
Jabbtta fila omnibu, diebu, τας ημέρας της ερημώσεως αυτής,
dg/olationi, βις 2 a) ,
ο επαγόμενον ερμηνεία τέτε εσίν,
uod fubfequitur, huius eft in έφη γας, και υμείς έσεώθε εν τη γη
Θ terpretatio. Αit enim: Ει
υo eritis in terra ho/fium τε/tro. των εχθρών ύμών, εν Βαβυλώνιγας εβδο:
τιun, Septuaginta guippe annos
μήκοντα έτη δελεύοντες διετέλεσαν από
feruierunt in Babylone. Α re. δε της τέ Σαελ βασιλείας, μέχρι της
gno autem Saulis vsque ad ca, αιχμαλωσίας τετρακόσια και ενενήκον,
ptiuitatem numerantur guadrin, τα συνάγεται έτη τούτων δε το έβδομον
genτι nonaginta annι, φuorum εβδομήκοντα τετο τοίνυν φησίν, ότι ά.
1εptimam partem faciunt leptua
ginta, Hoc ergo, vult dicere : σπαρτος ή γή μενε, και ανήροτος εβδο
feptuaginta annos terra manebit μήκοντα έτη, υμών την αλοτgίαν ενοικέν,
inculta, et non feminata, vobis των επειδή μετά των άλλων νόμων πα
terram alienan incolentibus : pro ρέβητε και τέσαββάτε την εντολήν τέ.
Ρterea φuod wna cum reliquis το γαρ επήγαγε και σαββατιεί η γή,
etian (abbati praccepturn trans
gre(ii eftis. Ηoc enim fubiun ά εκ εσαξβάτισεν, ηνίκα κατωκείτε αυ
κit: Ε /ibίtti, requig/ter terra, τήν προστέθεικε δε και ετέραν απεκ
qua non quis/tebat /abbati, cum λήν και τοις καταλειφθείσιν εξ υμών
incolereri, eam. Comrninationem επάξω5)δειλίαν εις την καρδίαν αυτών
φuoque alteram addidit: b) Εt in εν τη γή των εχθρών αυτων. κα διώξε,
«lucim formidinen in cor εονurn ,
φui reliξti fuerint in terra bg/fium ται αύτες Φωνή Φύλ8 φερομένε, και
Juorum: et perfoquetur εο, υοxfolii φεύξονται ως φεύγοντες, από πολέμε,
και τα εξής, και αύτη δε η πρόρρησις πέ.
ςroliniis, er fiίgient βcut qui fiίgiunt
a con/pεξfu belli, et qua fequuntur.
ρας έλαβεν, εν γαρ τή των Χαλδαίων
Α "ν " "ν -

Οua etian prophetiafinem accepit. πολιορκία, πολών μεν εν ταις συμπλο- .

Νam cum ουίiderentur a Chaldais,
multique in, confliξtu occubuis καις αναιρεθέντων, πολλών δε λιμώ δια
1ent, et multi fame periifient, ca φθαρέντων, των ανδραποδιώέντων δεείς
ptivis Βabylonem translatis, gui Βαβυλώνα μετοικιώθέντων οι τας των
πmanus ho(tium cuitarant , in πολεμίων χείρας διαφυγόντες εις την
- Αίγυ.
1) τότε - σάξζατα. Ιta φuoque P το vs. In Cad. autem legitur Τότε ευδοκή.
σει ή γή τα σάββατα. ηur defumta funt e Lev. 26, 34. Lectionem Cod. auguff.
Η. 1. praferendam efle, docent prima, φut fub initio refponfionis (equun
tur, verba. Ηacc enim fe referunt ad proxime fequentem verfum 35. cuius
prima hac funt verha, και υμείς - εχθρών υμών, , Ιpfa guoφue vox το επα
γόμενον indicat, hanc ηutftionem non e verfu 35, fed ex 34. effe defumtam,
1icque re&te fe habere leξtionem Codicis nofiri. Video φuidem, in σ κ Α
Β τ ι et Η R Ε Ι Τ ΙΝ G Ε κι Εditt, Verf. gracac verfum 35, incipere a verbis πά
σας τας ημέρας κ. λ. Scd nihil impedit hac varietas in verticulorum partitio
- ".. - - - » - - - , -

ηe, Νos fecuti fumus edit, Ε ο s Ι Ι ad fidem/ixtina imprefiam, 2) αυτής,

Αbeft a Cod. 3) δειλίαν. Ηac eft lcξtίο Εxcmplarium corrcξtiorum, aptior
altera leftione, ηua eft δουλείαν.
") Leuit, 26, 35. b) Ibid. ς. 26,36.
 ovΑΕsΤ. ΙΝ LΕνΙΤ. c.ΑΡ. ΧΧVΙ. ΧΧVΙΙ. 2τς
Αίγυπloν έφυγον, δείσαντες των Χαλ Αegyp tum confugerant, incurfio
nem Ghaldacorum metuentes :
δαίων την έφοδον και τέτοσαφώς ημάς quod diuini Ιeremia prophetia
ήτεθε ιοτάτε Ιερεμίε προφητεία ιδά πmanifefte demon(trat. Ρoft com
ones tamen dulcia promi
σκει μετα μέντο, τας απαλάς υπέχε. minati
fit, et inter catera reditum e ca
το και χξηςα, και την απο της αιχμ α
ptiuitate, non φuidem ob eorum
λωσίας επάνοδον επηγγείλατο, ε δια merita,
την αυτών αξίαν, αλα δια την των rum pietate fed propter maiorum fuo.
m, Sic enim ait: α)
στρογόνων ευσέβειαν τέτο γαρ έφη' Ει recordnbor federir Iacobi, et
και μνηθήσομαι της διαθήκης Ιακώβ, federi, Ι/inci, et federi, Αbra
και της διαθήκης Ισαάκ, και της διαθή. bami, et recordabor fiederi, εο
κης Αβραάμ, και μνηθήσομαι αυτών rum priorir, φuando eduxi eo, e
terra Αegypti, e domo /eruituti,
διαθήκης της προτέρας, ότε εξήγαγον in cσι/pet tu gentium omnium, υε
αυτές εκ γης Αιγύπle, εξ οίκε δελείας είlem illorum Deus. Εgo /um:
") εναντίον πάντων των εθνών, τg είναι Domintιr. Docet autem his yer
αυτών Θεός' εγώ είμι Κύριος, εδίδαξε δε bis caufas humanitatis. Οb pro
δια τέτωντας της φιλανθρωπίας αι. mifliones enim, ait, fa&tas patri
bus illorum, iniquitatem eorum
τίας, δια γας 2)τας προς τες πατέρας * fero: et quia cognouerunt omnes *
αυτών επαγγελίας, φησί, της τέτων gentes per incredibilia miracula,
ανέχομαι παρανομίας, και επειδή έγνω funmopere illos mihi efΙe curae,
πάντα τα έθνη δια των παραδόξων θαυ et quod populus meus vocentur.
μάτων, ότι διαφερόντως τέτων επιμε, Verum primo loco mentionem
fecit Iacobi ; quoniam illorum
λέμαι, και λαός έμός χρημα τίζεσ ι τέ
omnium folus, erat progenitor.
μέντο, Ιακώβεμνημόνευσε πρώτε, επει. ΙΙaac enim etiam Ιdumarorum,
δή 3) τέτων απάντων μόνος ήν 4) πρό Αbraham etiam Ifmaëlitarum, et
γονος, ο γας Ισαάκ, και των Ιδεμαίων, eorum gui a Chetura defcende
ο δε Αέρααμ, και των Ισμαηλιτών,και runt. Αb imo igitur ducens ini.
τών από Χετlέρας κάτωθεν τοίνυν αρ. tium, gradatin afcendit ad Αbra
ξάμενος, κατά τάξιν επί τον Αβραάμ hamum, cum quo Ρepigerat ab
initio faedera.
ανελήλυθε, προς όν εξαρχής επεποιή.
το τας συνθήκας,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧVΙΙΙ.
ΡΩ Τ. λη'.
Τί εσιν, ος ανεύξηται ευχήν ώσε 5) δε, Ωuid c/f boς, Ωuicanque υorum υο
να τιμήν της 6)ευχής αυτό υcrit, ex/olunt pretium υoti
/iti Domino & b)
τω Κυρίως
-

Εχ. καλεί την υπόχεσιν, 7) ο πολ Ρ

romiίtionem appellat votum,
quod vulgo τάγμα nominant,
λοι τάγμα προσαγορεύεσι τέτον Ο 4 Ηanc

1) εναντίον - εθνών. Ηac eft leξίio Cod. oxon. ReliquiΙegunt έναντι των εθνών,
2) τάς. Cod. της. 3) τούτων, Cod. τού τών. 4) πρόγονος, Cod. γόνος. Prac
ftat leξtio recepta. 5) δούναι. Ηoc etiam loco expreflam video leξtionen
Cod. oxon. 6) ευχής. Ιta quogue Cod. et και 1 c vs. Νοtatu digna eft hac
leξtio, guam nec a Βos 1 o nec a Β κ Ε Ι Τ Ι Ν G E Ro in var. Leξtt. ad Lev.
27, 2. obferuatam inuenio. Recepta leftio eft, ψυχής. 7) ό, Ι. Α Μ Β. Β os,
φui prima huius fettionis verba in Νotis ad Lev. 1. ς, attulit, legit oι.
α) Lcuit. 26, 42.45. Ρ) Ιbid. c. 27, 2. *

-
216 Β. ΤΗΕοτ. ΩyΑΕsΤ ΙΝ LΕν. cΑΡ. ΧΧVΙΙ.
" Μν
Ηanc autem legem apud non δε τον νόμον εσί και νύν παρ' ενίοις βαρ.
\ Α' > η Υ -» Υ 2 η

nullos barbaros reperias obferua,

ram. Νam Νomadum plerique, βάρος εύρείν φυλατlόμενον, οι γας
πλείσοι των Νομάδων, λέγω δε τους
fic autem appello pofteros Iίinaξ
απογόνους του Ισμαήλ, αντιταλαν,
lis, pro capitibus infantium re
εens natorum argentum repen τεύουσι τοις ευθυγενέσι βρέφεσιν ) άς
* dunt, φuod Deo offerunt. Ηac
γυρον, και τούτον προσκομίζουσι τώ
«le re legem tulit Deus, Qui Θεώ, περί τούτου νενομοθέτηκεν ο Θεός
εum noflet vtpote Deus, futuros
aliquσs, φui cum prounitiίient fe και γινώσκων ως Θεός, ότι των υπ.χνου
«laturos Deo pretium pro feipfis, μένων τινες δώσειν υπέρ εαυτών τιμήν
«liminuto pretio promiίfa falle τω Θεώ, παραξήσονται την υπόχεσιν
αent: ftatuit maris pretium effe σμικρυνοντες την τιμην, εκέλευσε 778y
«guinquaginta didrachmoruin, fe
Ιnella vero triginta: exceptis ta
τήκοντα είναι δίδραχμα του άρρενος
πmen fenibus ac iuuenibus. Μe την τιμήν, της δε θηλείας τριάκοντα
«liam enim aetatem definiuit, quae και των ακμαζόντων, και των γεγηρα
είt a vicefimo anno ad fexngeli. κότων υπεξηρημένων, την γας μέσην
πιum : iis φuippe, qui his iu περιώξισεν ηλικίαν από εικοσαετούς ει
ηiores vel feniores effent , aliud
pretium ftatuit. Αt inopes facer
ζηκως έως εξηκονταετούς τοίς γας τού
«lotum iudicio reliquit : vt illi των νεωτέροις, και πρεσβυτέροις, άλ,
pro ratiοne facultatum pretia prac λην ώρισε τιμήν. τους δε πένητας υπό
fcriberent. Porro animalia ratio τήν των ιερέων καταλέλοιπε κρίσιν ν'
ηe carentia, φua confecrata fue εκείνοι προς τας δυνάμεις ορίζωσι τας
rint, ab offerentibus mutari pro. τιμάς τα δε αφιερούμενα άλογα εναλ
hibet: et ne tale guid admittant,
πeccilitatem panae imponit, Si λάτlεθαι παρά των προσφερόντων
«nim, inquit, a) permuran, mura απαγορεύe και ώςε μή τούτο δράν,
τlerit illud: et ip/um ηuod muta τήν της ζημίας αυτοίς επιτίθησιν ανάγ.
• > Μ. Λ. Υ Λ Υ Α'
zum g/f, et illud φro 4uo muta κη έαν γάς φησιν αλάσσων αλάξη
zum g/t, confocratum erit Domi αυτο, εΞα! αυτο και το άλαγμα ΩζU
αιο. Αnimalium autem immun
«lorum iuffit a facerdote confti του αγιον των μετοι ακαθάρτων κτη
πui pretium. Οuod ipfum cum νων οβίσαι την τιμην τον ιερέα έκέλευσε,
πgro domoφue fieri pracepit. τούτο και επί οικίας, και αγρού 2) γε
ΙΟidrachmi etiam valorem praefi νέθαι εκέλευσεν, ώρισε ε και την τού
Σκίt, ftatuitque valere obolos vi διδράχμου ποσότητα είκοσι γας έκέ.
ginti : pοrro interpretes nonnulli λευσεν έλκειν οβολούς, το δε δίδραχμον
«lidrachmum ftaterem vocarunt.
Ομr vero Deo dicata funt, red τινές των ερμηνευτών 3) ςατήρα εκάλε
ειηptioni non effe obnoxia man σαν τα μέντοι 4)ανατεθειμένα τω Θεώ
«lauίt. -
προσέταξε μη λυτςούθα,

ΕΙΣ

") άργυροι, Αbείt a Cod, et edit, ετοι. 2)γενέθαι, Def vtrogue loco. 3)Cod.
ε: F1 C, σατήρας. 4) Vterque αν«τιθέμενα,
" ") Lcuit, εί, ιο,
 3ξ ξε 3ξ 217

ΕΙΣ Τ οΥΣ Α Ρ Ι Θ Μ ο Υ Σ.
Ι Ν Ν v Μ Ε R o s. " ,
-4-Ά--ξ-5%--εξ---εξ-Ε-- ζ-3-%--";--ζ--% -ζ--ζ-Ε-5ζ

ΕΡΩΤ. α'. ΙΝΤΕR R. Ι.

Διατί προσέταξεν αριθμηθήναι τον Ωuare iuffit Dea, numerari
λαόν ο Θεός, populum "a)
να της οικείας επαγγελίας δείξητό t veritatem fila promis
αληθές, υπ.χνούμενος γας τώ fionis demonfiraret. Ρro
Αέρααμ έφη' πληθύνων πληθυ miferat enim Αbrahamo,
.. νώ το σπέρμα
σου, ώστους et dixerat: b) Μultipli
ατέρας can, multiplicabo /έmen tuum tan
του ουρανου, και ως την αμμο την πα: quín βdern cali: et /ίζut arenan
ςα το χείλος της θαλάσσης έδειξε δι
qua g/t in littore marir. . Οften
την τής επαγγελίας αλήθειαν, εκ πέν dit autern (ua promillionis veri
σε γας και εβδομήκοντα των εις Αίγυ tatem: nam ex feptuaginta φuin
σίloν κατεληλιθότων, εξακόσια χιλιά, que, qui defcenderant in Αegy
δες και τριχίλιοι, και ι)πεντακόσιοι και ptum, fexcenta tria millia quin
gentι quinquagΙnta νιτι 1ntra pau
πεντήκοντα ήριθμήθησαν 2) εν ολίγοις cos annos numerati funt bello
έτεσιν άνδρες δυνάμενοι πολεμάν, και idonei , practer eos φui atate
της εξώρου ηλικίας και της αώρουκεχω erant vel immatura, vel prοue
ςισμένης, και μέντοι και του θήλεως γέ, ξtiore, nec non feminas, et tri
νους, και της Λευιτικής φυλής ουδεγας bum Leuiticam: neque enim hacc
adnumerata eft , cum ceteris.
αύτητας λοιπάς συνηριθμήθη ταύτην Ηanc fuam potentiam
αυτού διδάσκων την δύναμιν ο δεσπότης Deus per Είaiam φuoquedocens
pro
Θεός, και δια του προφήτου Ησαίου phetam ait: ε) Ιntuemini in Αtra
έφη εμβλέψατε εις Αβρααμ τον πα bamun patren τις/frum, et in Sa
τέςα, ύμών, και εις Σάξέαν την ώδίνου, ram φua peperit υου, ηuia υπu,
σαν υμας, οτι εις ήν, και έκαλεσα αυτον, εrat, et υocaui εμrn, et benedixi
illi, ac multiplicaui eum.
και ευλόγησα αυτόν, και επλήθυνα αυ.
"Σ"Φy.
ΕΡΩΤ. β. ΙΝΤΕRR. ΙΙ.
Διατί ελάτlων επιν ο των Λευιτών Cur minor fuit Leuitartin,
numeru, 2 d)
αριθμός;
Ω" αρχόντων δειγάρ τους άρχον. Τ imperantium: decet
τας 3) ελάτloυς είναι των αρχο ditis, enim eos, qui prafunt fub
efle pauciores. Praterea ab
μένων άλως τε και του πολεμεν ήσαν onere militandi immunes crant,
απηλλαγμένοι, και μόνη τη θεία λα et foli cultui diuino dabant ope
τρεία προσήδρευον. '' ΙΩΙΠ,
Ο5 ΙΝΤΕRR,

2) Cod. εξακόσιοι. Μinus re&te, et contra Νum. τ, 46, 2) εν - έτεσιν. Def.

in Cod. et apud ri c. 3) ελάττους. Ρ Ι c vs ad marginem editionis fua hoc
Glofίcma adpofiiit, τούτ' έτι ολιγωτέρους.
α) Νum 1,2 Ιφφ. b) Gen.22, 17. ε) Εί.57, 2. α) Νum. Ι,49 c.3,39.
 « Α r Α"

ν Η

"

2τε Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΙΙΙ. ΕΡΩ Τ. γ. -

Ωuo ergo pafto tribur Iuda, cum Πώς oύν ή του Ιούδα φυλή υπερέβαλε
είfet regia, numero υincebat πάσας τον αριθμόν, καίτοι ούσα
omne, 2α) - ασιλική 5
e tribu regia regnabat vnus,
Εκ της βασιλικής )εις ανήρ εξασί,
(ed omnes de tribu Leuiti - λευεν, οι δε της Λευιτικής άπαν,
ca miniftrabant, alii guidem fa τες ελειτούργουν οι μεν 2) ιερατεύοντες,
crificantes, alii vero his fubfer οι δε τούτοις διακονούντες, έδει δε και την
vientes, Decebat auten regiam βασιλικήν υπερέχειν τω αριθμό, και
tribum numero antecellere, tum
οb benediξtionem Chrifti Domi δια την ευλογίαν του δεσπότου Χριτου
ni, φui carnem ex ea tribu furt, εξ3) αυτής γαρ έμελεν κατά σάρκα
pturus erat, turn vt hi, qui re βλασάνειν και ώσε τους εξ αυτής χει,
ges crearentur, fufficienti fuo ροτονουμένους βασιλέας αρκούσαν έχειν
* rum tribulium * praefidio muni των φυλετών την επικουρίαν. συνέταξε
rentur. Conίtituit φuoφue hoc δε κανταύθα τη βασιλική φυλή τους
etiam loco facerdotes prope tri
bum regiam : collocans enim tri Ιερέας, προς ήλιον γαρ ανίχοντά την
bum Iudae verfus orientem, con Ιούδα τάξας φυλήν, συνήψεν αυτοίς
iunxit illi cum arca facerdotes. τους ιερέας μετά της κιβωτού. τώ μέν.
Τribuί Dan attribuit feptentrio τοι Δαν το βόρειον απεκλήρωσε 4) κλί,
nem. Α ficie enim borea , in μα, από προσώπου γάρ Φησι βορρά εκ.
guit, b) accendentur mala contra
omne, inbabitante, terram. Dixi καυθήσεται τα κακα επί πάντας τους
πmus autem in benediξtionibus κατοικούντας την γην, είρηται δε ημίν εν
Iacobi , e tribu Dan oriturum ταις του Ιακώβευλογίας, ως εκ της του
φuendam perniciofum, φui Chri Δαν φυλής ο αλάσως τεχθήσεται, ο
ftum fe dicens, contraria nomi Χρισον μεν εαυτόν ονομάζων, ταναντία
ni fuo peraget, et fibi nullo mo δε τη προσηγορία διαπραήόμενος, και
do competentia vindicabit. Ρor
ro iuίtiίtima de caufa afhignault σφετεριζόμενος τα μηδαμόθεν προσή,
Ιuda plagam orientalem: φuon κοντα καιτώ Ιούδα δεμάλα είκότως το
iam de Chrifto Domino diuini εώον απένειμεν, επειδή και περί τούδε.
vates clamant: c) Εcce τir, Ζe σπότου Χρισού οι θείοι βοώσιπροφήται'
rnach nomen illi. Εt, d) timenti ίδου ανής, 5)ανατολή όνομα αυτό και,
ίu, me orictur /ol iu/titia, et /a- τοίς φοβουμένoις με ανατελέ; ήλιος δι,
πatio /ub ali cius. Εt, e) / den
τiύur in tenebri, et in υnίra mor καιοσύνης και ίασις εντάις πjέρυξιν αυ.
τir, lux orta g/t cir, τού και, τοίς εν σκότει και σκιά θανάτου
καθημένοις φώς ανέτειλεν αυτοίς,
ΙΝΤΕRR. ΙV. ΕΡΩΤ. δ'.
Ωμαnan erant. officia /accrdotum, Τίνα ήν τα έργα των ιερέων, και τίνα
et qua Leuitarum και τα των Λευίτων;
- Αυτός
τ) εί; - οι δέ. Cod. et P τς, ήσαν, εγγυς δέ. 2) r 1 c. ιατρεύοντες, Μinus bene,
3) αυτής, Cod. et ετο. αυτών. Ιta quoφue paucis interpofitis. 4) Cod. et
ειο τμήμα, 5) ανατολή. Ηebr. Πρ2 vt Zach 5,9. coll. Luc 1,78.
") Νum. 2,9. 5) Ιer, 1,14. ε) Zach, 6, 12, d) Μal.4, 2. ε) Εί: 9, 1, Μarth, 4, 16,
 Υ

"

ovΑΕsΤ. ΙΝ ΝvΜΕR. CΑΡ. ΙΙΙ. 2 τ%

υτός ο τών όλων διδάσκει Θεός, είπε Ι" Deus omnium docet. π)
Dixit enim Dominur, ait, nd
γάς φησί Κύριος προς Μωσήν λά Μο/tn: Sume tribum Leui, et /ί.
ξε την φυλήν του Λευί, και σήσεις αυτήν /te, cam coram Αaron /icerdote,
εναντίον Ααρών του ιερέως και λειτους, ct mini/frabunt εί, et obfrunίunt
γήσουσιν αυτό, και φυλάξουσι τας φύ. cu/todin,
rum
είur, ct caftodia filio
Ifrael coran tabernnculo te
λακας αυτού, και τας φυλακας των
υιών Ισραήλ ) εναντίον τη: σκηνής του /finionii, vt ex/4uantur opera quα
pertiment ad tabernnculuήι, et cu
μαςτυξίου, ερχάζεθατα έργα της σκη, /fodient omnia τα/h tabernaculi te
νής καφυλάξουσιπάντα τα σκεύητης γtimonii, «τ ςu/todin, fliorum Ιβ
σκηνη του μα υρίου, καιτας φυλακας rmèl, et cunξta opera /peξtantia na
των υιών Ισραήλ, 2) και πάντα τα έργα tabermaculumυ. Εt dali, Leuitar
της σκηνής και δώσεις τους Λευίτας Αα Αironi frntri tuo, et filii, eius
ρών 3)τώ αδελφώ σου, καίτοις υιοίς αυ: /ncerdotibur. Ip/f/unt donum dn
tum a filii, Ιβnel. Ε. com/titue,
του τοίς ερεύσι δέμα 4) δεδομένον εισιν Αaronem et filios ein, Jiper ta
ουτοι αποτώνυίων Ισραήλ. και Ααρών, bernaculum τg/fimonii: et ob/ενun
και τους υιούς αυτου κατασησε επιτης bunt /necrdotium /itum, et omnia'
σκηνης του μαρτυρίου. και φυλάξουσι qua lum
/unt altari, et qua intra υε
continentur. Αlienigena ηuί
την ιερατειαν αυτων, και παντα τα κα
αttigerit en, norictur. Εx hoc
τα τον βωμόν, και τα έσω του καταπε ergo loco didicintus, ficerdotes
τάσματος, και ο αλλογενής ο απίlόμενος φuidem viξtimas obtuliffe : Leuί
αποθανείται μεμαθήκαμενουνεντεύθεν, tas autem, facerdotum miniftros,
ώς οι μεν ιερείς τας θυσίας προσέφερον, et tabernaculi cuftodes fuific con
ftitutos. Ιn fubfequentibus au
οι δε Λευίται των μεν 5) ιερέων υπουργοί,
της δε σκηνής κατέgησαν φύλακες, ι tem oftendit, guat munera fint
familia Caath, quar Gedfon, et
δάσκει δε εν τοις εξής, τίνα μεν έδει φέ. qua Μerari.
ρεν του Κααθ τον δήμον, τίνα δε τον
6) Γεδσών, τίνα δε τον Μεραρί,
ΕΡΩ Τ. ε'. ΙΝΤΕR R. V.

Τίνος ένεκεν προσέταξεν ο Θεός αριθμη Ωuamobrem Deu, pracepit recenβνι

ξήνα του λαού τα πρωτότοκα, , primogenita populi 2 k)
>
πειδη πασαν του Λευί την φυλήν uoniam vniuerfam tribum Le
ταίς θείας αφιέρωσε λειτουργίας, vi diuinis confecrauit offi
και του πολεμεν ήλευθέρωσεν, εικος δε ciis, eamque liberauit ab onere
militand., et verifimile erat quos
ήν δυχεραίνειν των άλων τινας, ώςτού dam e reliquisagre laturos, φuod hi
των προτιμηθέντων. 7) πείθει τους δυ effent antepofiti: filadet Dominus
5χεςαίνοντας ο δεσπότης Θεός, ως ουδέν Deus indignantibus * illis, fe nihil
1niguum
"

1) εναντίον, Recepta leξtio Νum. 3, 7, eft εναντι, 2) καί, Ιn verf των ό eft κατά,
3) το αδελφό σου. Ηrc non in omnibus Codd, leguntur, 4) Cod. et ε ι c.
διδόμενον, Recepta lectio Νum. 3, 9, eft δεδομένοι. 5) ιερέων. Αbeft a Cod.
ετ εαίt και οι... 6) Cod. Γεδεών, εις, Γευτών. 7) πείθει. Ίn Cod. et cdit, ει
c I fequitur oύν.
") Νum. 3, 6 - Ιο, 5) Ibid. ς, 3, 4e,
22 Ο
"
Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ "

iniφuum ftatuitie, Quando enim, προσέταξεν άδικον ηνίκα γάρφηση ύ.

ait, vettro bono interfcξta funt μών χάριν ανηρέθη τα των Αιγυπjίων
Αegyptiorum primogenita , ve
fira funt conferuata. Ηorum igi πρωτότοκα, ται) υμέτερα διεσώθη πρω,
tur vice, ad minifteria mea per τότοκα, αντί τούτων τοίνυν την Λευιτι,
agenda Leuiticam tribum refer κην φυλήντάς εμαΐς απεκλήρωσαλει,
νaιιι: et pro prιmogenitιs Ρeco τουργίας και αντί των πρωτοτόκων των
rum veftrorun , primogenita Le 2)υμετέρων κbνών, των Λευιτώντα πρω,
vitarum. " Αt guia plures reli τότοκα, επειδή δε πλείους ώφθησαντών
quarum tribuum primogeniti vifi
funt, φuam Leuita:: conftituit vt Λευιτών των άλλων φυλών οι πρωτότο,
φui poft acquaturn numerum re κοι, προσέταξεν έκασον των μετά τον
perirentur, finguli φuinque fi Ισον αριθμόν πέντε δούναι σίκλους τοις
clos facerdotibus penderent, fi Ιερεύσιν είκοσι οβολούς ορίσας έχειν τον
clum obolis viginti taxans, at σίκλον, και τον τοιούτον αριθμόν άγιον
φue hunc numerum fanξtum ap
pellans, tanquam ad diuina fegre ονομάσας, ως τοις θείοις αφωρισμένον,
gatum, et non omnibus commu
και ου παρά πάσι πολιτευόμενον, αλ,
nem. Αlibi vero appellat obolos λαχού μέντοι δίδραχμον ονομάζει τους
viginti didrachmum: a) quod di είκοσι οβολούς, τούτο το δίδραχμον και
drachmum a Domino velut primo ο Κύριος, ως πρωτότοκος απητήθη.
genito poftulatum eft.
ΙΝΤΕRR. VΙ. ΕΡΩΤ. ς'.
Cur e υd/ί, /hcri, φuardam hyncin Τίδήπόlετισι μεν των ιερών σκευώνυακή.
τbino tegi iufit aniξίu, ηua
dam vero purpureof b) θινα προσέταξεν επιβληθήναι κα
Ρε hyacinthinis folis te. λύμματα, τισίδε πορφυρά;
gebantur Color autem il Τ., τιμιωτέρων υακίνθινα μόνα τα
Ιe caclum denotat: φunpropter in. καλύμματα ήν ανίτlεται δε η
teriora velaminis iuffit hyacinthi χεία τον ουρανόν. τούτου χάριντα μό
πis (tragulis contegi, exteriora
εντός του καταπετάσματος, 3) επιβλή,
vero et purpureis et fimilibus,
φuia calum poenas nullas ha μασιν υακινθίνοις καλυφθήνα, προσέτα
bet, terra vero propter legum ξε τα δε εκτός και πορφυροις, και
transgrefliones etiam recipit fup 4)τοιούτοις, ο μεν γαρ ουρανός τιμωρίας
plicia. Αt vero purpura regni ουκέχει ή δε γή δια τας των νόμων πα
εft inίigne, Dei autem regnum ραβάσεις δέχεται και κολάσεις της δε
diuinum eft, et origine carens, βασιλείας ή πορφύρα δηλωτική θεία
et interitu. Ιdcirco exterior ta δε και άναρχος, και ανώλεθρος ή του
bernaculi fuperficies hyacinthi 5)Θεού βασιλεία τούτου χάριν τα έξω
nis (tragulis atque purpureis te της σκηνής και πορφυροις και υακινθί.
gebatur. Cum vero familia νοις επιβλήμασιν εκαλύπlετο. προμή,
Caath curam gereret , ftatuit θούμενος δε του δήμου του Κααθ,προσ
έταξε
ι) Cod. et P τσ. ημέτερα. 2) Cod. ημετέρων, 3) επιβλήμασιν υακιθίνεις. Οod.
et P I c. τούτοις τοίς επιβλήμασι. 4) τοιούτοις, Cod. et P I c. prainittunt ού.
Satis bene. 5) Θεού. Vterque θείου.
α) Μatth.17,24. b) Νum. 4, 6, faq,
 ΩyΑΕsΤ. ΙΝ ΝvΜΕ R. ΟΑΡ. ΙV. V. 22 Ι

έταξε πρότερον τους ιερέας είσω των vt prius facerdotes adyta ingres
ασύτων γενομένους, καλύπleιν την κι fi, arcam et reliquam fuppelle
ξtilem pradiξtis teguminibus ope
έωτόν και τα άλλα σκεύη τοίς προειρη rirent, et ita deinde portarentur
μένοις καλύμμασιν είθ' ούτω του Κααθ a familia Caath: ne videntes qua
τον δήμο ταύτα μετακομίζειν, να μη tangere nefas eft, aut videre, ex
τα άψαυσα και αθέατα θεασάμενοι, inopino conίpeStu morte pleξte
1'C11ίιιι.
εκ της παραδόξου θέας υπoμάνωσιν,
όλεθρον, ΙΝΤΕR R. VΙΙ.
ΕΡΩ Τ. ζ'. Ωuen immundum propter
7).0CΛΙΑ
Τίνα καλεί ακάθαρτον επί ψυχή; animani 2 a)
Τεν του τεθνηκότος αψάμενον, ή Ε φui tetigerat mortuum, aut
1) oσέοις νεκρού πελάσαντα. qui ad ofia defunξti proxime
accelerat.
ΕΡΩΤ. η'. ΙΝΤΕΕ R. VΙΙΙ. "
2) Τι δήποτε 3) και τούτους, και τους Ωaare pναcepitet bor, et lepro/οι,
λεπρούς, και τους γονοβόυείς, έξω et/έminiftuor, extra cn/tra
της παρεμβολής διάγειν degere" Ε)
er leuiora nos docet maiora.
εκέλευσεν; -

>
ποτών σμικρών τα μεγάλα παι tuum,Sieftenim ηui tangit mor
immundus, multo ma
δεύων, ε, γαρ ο απlόμενος νεκρού gis φui * interficiendo mortuum και
ακάθαρτος, πολλώ μάλλον ο νεκρόν effecerit: et fi leprofus immun
4) εργασάμενος διά μιαφονίας, και εξ dus, multo magis qui varias ne
ο λεπρός ακάθαρτος, πολώ μάλλον ο φuitiac fpecies admilerit. Εodern
modo per feminifluum damnatur
τα ποικίλα της κακίας εργαζόμενος εί, adulterium. Νam fi id, quod in
δη. ούτω δια του γονορέυούς ή μοιχεία vitus quis patitur, execrandum eft,
κατηγορείται, ε γας τό ακούσιον μυσα multo magis φuod quis fponte
ξ'ον , πολώ δήπουθεν το κατα γνώμην committit.
τολμαμενον.
ΕΡΩΤ. ΙΝΤΕRR. ΙΧ.
θ'.
Τί ετη, ανήρ ή γυνή 5)ε τις ποιήσοι από Ωμid hoc g/t, Sί υir/tu reulier com,
πασών των αμαρτιών των nuijorit vllum ex omnibu,
peccati, bunlani, και ε)
" " ανθρωπίνων 5 ν Υ

Η". vocat leuiora pecca

α σμικροτερα των αμαρτηματων αν
θρώπινα κέκληκεν επειδή τρεπjην ta: quia hominum natu
ram, cum mutationi fit obno
σύσαν των ανθρώπων την φύσιν πάντων xia, ab omnibus immunem effe
απηλάχθαι των αμαρτημάτων ου
-" Μ ν Υ
peccatis eft impoffibile Νemo
οιον τε, ουδείς γας φησί καθαρός Ωζ7ΥΟ
- - -

εnum, inquit, d) puru, e/t a /orde,

ν

- Σ Τ Υ Α C C Υ "-

ξύπου, ουδ' αν μία ημέρα η ζωή αυτού, neς β υita εiu, fuerit υniu diei.
Qua
" , " - - - 4 "

τ) Cod. oτέων. * 1 c. οσίω. 2) Τl, Cod. et r 1 c, pramittunt καί, 3) κα) τού

τους. Αbeft a Cod. et edit. Ρ Ι c τ. 4) Cod. είργασμένος, 5) ει τις ποιήτοι Lς.
ξtio recepta eft ότι, εάκ (Cod. υdtic. αν) ποιήση,
4) Νum.5,2. b) Ibid.ς, 5,3. ε) Ιbid, c, 5, 6. α) Ιob, 14, 4, 5,
 .. *
" -

2 22, Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι «"

Οuapropter diuinus φuoque Dauid τούτου χάριν και ο θείος βοά Δαξ3'
clamat: n) Νon intrer in iudicium
εum /aruo tuo, ηuia non iuβίβcabitur μη εισέλθη εις κρίσιν μετά του δούλου
εn con/pettu tuo υllu, υiuen. Solus σου, ότι ου δικαιωθήσεται ενώπιόν σου
enim Dominus Chriftus, et vt ho πάς ζών, μόνος γας ο δεσπότης Χζιτος,
mo, etvt Deus, macula caret, Quod και ως άνθρωπος, ) και ως Θεός, το ά.
pracuidens Εlaias propheta clama μωμον έχει και τούτο προορών ο προ
bat: b) Οut peccatun, non ficir, nec φήτης Ησαίας 2) έβόα 3)ός αμαρτίαν
εnuentar g/f dolu, in ore είur. Vnde
faξturn eft, νt aliena peccata aflu ουκ εποίησεν, ουδε ευρέθη δόλος εντώ εί,
meret, cum propria non habe ματι αυτού τούτου χάριν και τας άλ,
ret. Ita enim dicit: c) Ιlle pec λων αμαρτίας ανέλαβεν, οικείας ουκ
εata no/tra tulit, et pνο mobi, ηf: έχων, ούτος γάς φησι τας αμαρτίας η
ftiξtu, g/f. Εt Ioannes ille ma μών φέρει, και 4) τα περί ημών οδυνάται
gnus: d) Εcce agnus Dei, ηui
τolit pcccara mundi. Propterea και ο μέγας Ιωάννης ίδε ο αμνός του
dicitur e) inter mortuos liber, ντ Θεού, ε αίζων τάς αμαρτίας του κόσμου,
φui mortem iniufte pattus fit. ια τούτο και εν νεκροίς ελεύθερος, ως
Lex ergo diuina docet, quomo αδίκως τυπομείνας τον θάνατον. διδάσκει
Η "ν Α' ".

do curandi fint ii, gui medio τοίνυν ο θείος νόμος 5)πώς θεραπευτέον
criter peccauerunt. Iubet enim τους τα μέτρια πλημμελήσαντας κε.
cum, qui in contraξtibus qui
busdam alteri damnum intulerit, λεύει γας τον έντισι συμβολαίοις ηδικη.
primum annuntiare peccatum: κότα, πρότερον εξαγορεύσαι την αμαρ.
τum quod fumptum eft damnum τίαν, ετα τώ ήδικημένω τό ληφθεν απο
paffo reftituere, addita forti prin δούναι προστεθεικότα τώ κεφαλαίω τό
oipali φuinta parte, Sί vero con
tigerit iniuriam paflum ante de πέμπloν. ε, δε συμβαίη τον ήδικημένον
cedere quan paenitentia duξtus προ της τούηδικηκότος μεταμελείας και
fuerit is, φui dalnnum dedit, hac ταλύσαι τον βίον, Ά ταύτα τώ
propinφuo eius exfoluere pracί αγχξεύρντι, αγχισεύοντα δε καλά
pit. Ρropinquum autem appel τοντώ γένει προσήκοντα, ή δε τάξις του
lat eurn φui genere illum con γένους αύτη πρώτος υιός, έτα θυγά,
tingit. Iam ordo generis eft ifte: της, είτα ο τού πατρός αδελφός, έπεια
primo loco filius, deindefilia, poft
ea patris frater, tum frater aui. ο τούπάππου, είδε τούτων μηδείς εξη, ο
Ομος f: nullus horum exftet, pro 6) πλησιέσερος συγγενής ε δε μή ευρί,
pinquior confanguineus. Si vero σκοιτο συγγενής, τω Θεώ ταπρορρηθέν,
contanguineus non reperiatur, Deo τα προσενεγκεν διήγόρευσε τούτο γαρ
praediξta offerri (tatuit. Ηoc enim είπεν εαν δεμή ή το ανθρώπω αγχι.
dixit: f). Si nutem υire non fuerit
propinquur, cut rg/fituatur deliξίum, 5εύων, ώσε αποδούναι αυτό το πλημμέ.
deliξtunι ηuod re/tituitur Domino, λημα το προς αυτόν, το πλημμέλημα
εrit/acerdotir, excepto nriete, ηut of: το αποδιδόμενoν τω Κυρίω τω ιερείεται,
Jεrtur pro expiatione, μεν 4μεn ex πλην του κριού του λασμού, δι' ου εξι
λάσεται
1) και ως Θεός, Def in Cod. et apud F 1 c. 2) Cod. et P I c. βοά. 3) 3, -
αυτού. Εodem modo hac Efaia verba expίinuntur , Petr 2,22. Άlias le.
ξtiones h. 1. habet Codex υutic. 4) τά. Αbeft a Cod. et edit. Ρ Ι cI. 5) πως
θεραπευτέον. Αbeft a Cod. et edit. F 1 c 1. 6) Cod. πλησιαίτερος.
W •εια, και είπα ε) !υ. ε.53, 4, 3) 1oh, 1,29. ε) Ρί.87, 5. f) Νum.5,5.
 "

ovΑΕsΤ ΙΝ ΝvΜΕR. CΑΡ. ν. 223

Ν

λάσεται περί αυτού εν αυτώ προσέτα, piationem fhciet pro εο, Confti
tuit etiam, vt facerdotes edant pri
ξε δε και τας προσφερομένας απαρχας πmitias qua offeruntur. Primitir
τους ιερέας εθίεν, απαρχή γας ήσαν
τούμεν λαού οι Λευίται, των δε Λευίτων
enim populi erant Leuίta, Leuί
tarüm * auten primitia facerdo-"
ο ) αρχιεράς, ως απαςχα τοίνυνται tes. Hinc tanquam primitia Ρrimί
tias accipiebant,
απαρχας εκομίζοντο
-
,
ΕΡ Ω Τ. , 4 •
ΙΝΤΕR R. Χ.
Διατί αλευρο κρίθινον υπό της υπο Ωuare firina bordeacea offèrebatmν
ab en, ηua /i/pedia erat de
πίευομένης μοιχευθήνα! naultιrio 2
προσεκομίζετος , ,
Αυτόε, δεσπότης ήρμήνευσεν, έσιγας pfe Dominus interpretatus eft,
Ε/i enim, inquit, a) /acrifί
" έφηθυσίαζηλόιυπίας,θυσία μνημο ciun zelotypia, /acrificium recor
σύνου,θυσία άναμιμνήσκουσα αμαρτίαν. dationi, /acrificium in memoriam
όθεν ουδε έλαιοναύτην, έδεο)λιβανωτόν νeducen, peccatum, Vnde nihil
έχειν προσέταξεν εσέρητο γας και της olei vel thuris illud habere fta
ευωδίας, και του της δικαιοσύνης Φωτόε, tuit : carebat enim tum odore
τoύτoμίντιγνεθαινενομοθέτηκε ο δε bono, tumi lumine iuftitia. Ηoc
σπότης Θεός, την μια φόνον αυτών επι" igitur fieri pracepit Dominus
Deus, guia cadis plenum illo
τάμενος γνώμην όαγας μή εξ υποψίας rum animum cognoίcebat. Νam
αποκτείνωσι τας ομοζύγους, εκέλευσε ne ex, fola fuίpicione coniuges
τηνύποπlευομένην αυτώ προσενεχθήνα, fuas interficerent, iuffit adulterii
άτεδήπάντα σαφώς επισαμένω, και τα fuίpe&tam ad fe adduci, vt quί
cunξta probe norit, etiam quae
λάθρα γιγνόμενα, προσάξει γάζφησιν clam geruntur. Αdducet enim,
οίερεύς, και σήσει έναντι Κυρίου την γυ inquit, b) Sncerdor, et βffet coram
ναίκα καλήψεται ο ιερεύς ύδως καθα: Domino mulierem , ct /itnet Sa
ρόν ζών έναντι Κυρίου εν αγγάρ ogρακί. cerdo, iu va/ fίξtiti aquam mun-.
νω, και της γης της ούσης επί του εδά, dam τίuam coran Domino, et
φους της σκηνής του μαρτυρίου' καλά pauxillum
bernaculi
terra de pauimento ετ
te/fimonii, et /umen, Sa
έων ο ιερεύς εμβαλει εις το ύδωρ, και σή
cerdo, immittet in aquam. Εt
σε ο εξευς την γυναίκα έναντι Κυξίου, βatuet Sncerdo, mulierem ante Do
και αποκαλύψει την κεφαλήν της γυ. minum, et reuelabit caput mulie
ναικες, και δώσει επί των χειρώναύτης ri, et dabit in manu, illiu, Ja
την θυσίαν του μνημοσύνου, την θυσίαν crificium recordationi,, ει Jacrifί
της ζηλοτυπίας' εν δε τη χειρι του ιε cium zelotypia. In manu verσ.
Saccrdoti, erit aqua redargutio
ρέως εται το ύδως του ελεγμού 3) του ni,, in quam maladiéla congellit.
επικαταρωμένου τούτου, ταύτα δε πάν Ιfta vero omnia fieri mandauit,
τα γενέθαι προσέταξε, την γυναίκα την πηulierem fuίpeξtam perterrens ,
υποπίευομένηνεκδεμάτων, ίνει εξήμας, ντ confiteatur fi forte peccaue
11ί

ι) Cod. et r c. ιερείς. 2) Cod. λίζανον. 3) του - τούτου Cod. alex, et φuz

-

dam alia exemplaria habent το επικαταρώμενον τούτο,

α) Νum.5, 5, ") 1b, ς, 5, 16 - 18.
 224 Β. Τ Η Ε ο D o R Ε Τ Ι
« ' ν Λιν "
rit, et per panitentiam remiffio τεν ομολογήσει, και δια )μεταμελείας
nen confequatur. Ιdcirco illam λάβη την άφεσιν τούτου χάριν ακά.
aperto capite coram Deo fifti iu
bet, docens omnia nuda efie et λυπloν αυτήν τω Θεώ προσενεχθήναι
aperta in confpectu eius, et niκελεύει, διδάσκων ότι γυμνα πάντα
hil eorum gua gerimus illum la και τετζαχηλισμένα ενώπιον αυτού,
tere. Quod autem ad terrendam και ουδέν αυτόν λέληθετών παρ' ημών
illam hic celebrari iuίTerit, in
dicant fubfequentia: a) Αdiurabitγιγνομένων ότι δε ταύτα δεδιτlόμε
que illum διαταιο", ει diect εί, νος αυτήν γενέθαι κεκέλευκε, τα Ά
Sί ηuipiam tecμm non dormiuit, δηλοί και ορκιεί αυτήν ο ιερεύς, και
πεque transgrella e, υι polluere ερεί τη γυναικι, ει μη κεκοιμηταί τις
rir, cum είle, /ub υiro tuo, int μετα σού, ει μη παζαβέβηκας μιαν
muni, e/to ah aqua i/ta rtdargu
τionir maledictionibu, plena. Si θήναι 2) υπό τον άνδρα τον σεαυτής,
τενo cum είfor /ub viro, tranr αθώος ί6θι από του ύδατος 3) του ελεγ
gre/ja er, aut polluta er, aut dor μου του επικαταξιωμένου τούτου, ε, δε
πιiuit tecun nliur quam τίr tuur, σύ παραξέβηκας ύπανδρος ούσα, ή συ
ενηdat te Dominus in malediξtio μεμίανσαι , ή έδωκε τις την κοίτην εν
nem, cι ' iuriurandum in medio po σοι πλην του ανδρός σου, δώη 4) σε Κύ
puli tui : concedarque υt concidat ριος εναρά, και ενόρκιον
εν μέσω του
Jimur tuum, et dirumpatur ττε. λαού σού, εν τώ δούναι Κύριον τον μη
νu, tuus. Pracepit guoque, vt
mulier confentiat Ιnaledictioni, et ρόν σου 5)διαπεπlωκότα, και την6)κοι.
dicat fat, fiat, νtque malediξtio λίαν πεπgησμένη, εκέλευσε δε και την
1cribatur, et deleatur aqua, et γυναίκα συντίθεώθαι τη αρά, και λέ.
aquam bibat mulier illa. Ve γεν, γένοιτο, γένοιτο, και γραφήναι δε
rum ante omnia Iacrificium of.
ferri iuffit, hoc, eft, farinam hor την αζαν προσέταξε, και εξαλειφθήνα,
deaceam. Deinde docet, fore vt
ύδατι, και πιεν την γυναίκα το ύδωρ
* fi mulier * fuerit innocens, inco πρότερον δε την θυσίαν προσενεχθήνα,
τουτέσι το κρίθινον άλευρον. ετα διδά
lumis feruetur, fin rea fuerit, et
latuerit, malediξtionis vim expe σκε ως αθώος μεν ούσα υγιής φυλα
rientia difcat, νtero dirupto, et χθήσεται ένοχος δε ούσα, και κρύπloυ
femore collapίο. Per qua enim σα, τη πείρα μαθήσεται της αράς την
quis peccat, per hacc et punitur. ιχυν, και της κοιλίας διαρρηγνυμένης,
Ιusiurandum autern ita intelli, και του μηρού διαπίπlοντος, δι' ων γας
gendurn eft. Cum φuispiam gra, ή αμαρτία, δια τούτων η τιμωρία, το
via et intolerabilia patitur, fo δε 7) ενόςκιον ούτω νοητέον ότι άν τις
lent nonnulli iurantes dicere, δεινα και ανήκεσα πάθη, ειώθασίτινες
Νon patiar ego, gua ille Ρas ομνύντες λέγειν, μη πάθοιμά ο δείνα
(us eft. πέπoνθεν. ΕΡΩΤ.

ι) Cod. et r 1 c. μετανοίας. 2) υπό - σεαυτής. Ηarc eundem fenfum habere

videntur cum illis qua deinde fequuntur, ύπανδρος ουσα, Fefellit enim Ιn
terpretes gracos anceps Particula ππη ignificatio. 3) του ελιγμού. Αbelt
• Cod. 4) εί, Cod, ει "τε εί, 9 Cod. εκτοπικύκι, 6) κελιαν, οοd.
et F 1 c. addunt, σού. 7) Cod. et και το όρκιν,
4) Νum, 5, 19-21,
 QVΑΕSΤ ΙΝ ΝVΜΕR. c.ΑΡ. ΧΙ. -

225
Ε ΡΩ Τ ιά. -
ΙΝΤΕRR. ΧΙ.
Τι εσιν, ος αν μεγάλως εύξηται ευχήν Ωuid g/t boc, Ωμίcumque/imman,
αφαγνίσαθαι αγνείαν τώ νομενίευotun, nempe conβcrarς
ν "ω-
Κυρίω;
4. Μ 3/Ν
-

& \
Janitimoniam Domino"α) ,
Πλά ") της επαγγελίας είδη, οι μεν ΡΕ" fpecies funt multa,
γας θυσίας επηγέλλοντο, οι δι Quidan enim viξίimas pol
χρήματα, οι δε, 2) και εαυτούς οι δε licξbaitur, φuidan . Ρccunias,
alii & Ιείpfos: nonnulli certo
έητών ημεξων αξιθμόν μη πιει οινοχ,
ac ftato dierum numero (ο νί.
μή κείραθαι την κεφαλήν, τοιουτοι η: num ήon bibituros, aut caput
σαν, περί ων ο θείος είπεν Ιάκωβος τώ non rafuros.. Ηuius generis erant
θεσπεσίω Παύλω εισι τινές ευχήν έ. de quibus diuinus Iacobus diui
χοντεςεφ' εαυτοίς τούτουςπα αλαξών no Paulo dicebat: b) Sanι ηuidam
αγνίθητι συν αυτοίς, και δαπάνησον επ υριο οι/triéti, bo, Jume, 5 /an
αυτούς τουτές, τας υπες αυτων προσ. έtificare cum cir, cί imρρη/ή, fλια
Ρro illi", hoc eft, prabe εί, νίξti
φεςεμένας κατα τον νομον θυσίας συ πιαs, qua (ecundum legem offerri
παζαχε, ναλυσης την υποψίαν, περί folent pro illis, vt tollas fulpicio
τούτων ενταύθα ο νόμος διαγορεύει, και nem. De iftis hoc loco lex (ta:
tuί: ει jubet eos qui talem pro
κελεύει, τους ταύτηνυπιχνουμένους την miflionerh dederint, etiam ab ace.
επαγγελίαν, και όξους απέχεθαι, και το, είνua, et acinis abftinere
σαφυλής
χής και 5εμφύλων,
ημέρας
Ταζς
πάσας τής ευ. cunξtis diebus voti (ui, (νotum
ευχην, σε καλεί την auten appellat promiίhonem,) et
υποχεσιν και την κεφαλήν μη κείραθαι non radere caput, donec com
-" 23 "υ & ε / 3

ξως αν πληρωθώσιν αι ημέραι όσας ηύ. Ρleantur dies φuos vouerit Domi
no, Sanξtum autem vocat nu
ξατο τώ Κυρίω, άγιον δεκαλείτον τρέ, πίεntem cσmam, vt qui coman
φοντα κομην, ως το Θεώ την κομηνα, Deo conίεςrarit, Hoc επim ait: o)
φιερώσαύlατετoγας είπεν, αγιος 3) εται Sanξίμ, erit qui comam nutriι ερ
ό τξέφων κομητείχα κεφαλής πάσας ε"pillum capiti omnibu diebμι υοτε
τας, ημέξας της εύχης αυτού τω Κυρίω, Jai Domino: perinde ac fi dicat,
αντί του, 4) ας 5)αφιέρωσας τω Θεώ, Ομοs confecrafti Domino, πα
μη 6) κείξης έως αν 7) ώς τη υπoχέσει τοndeas capillos, donec promi(.
fioni finem impoίueris Vetat au
το πέξας. κελεύει δε αυτονμή 8)πατρί τεm illum accedere ad patrem
τετελευτηκότι πελάζειν, μή αδελφώ,μή πmortuum, vel ad fratren, feu
ετέρω τινί, κάν γας εξαπίνης, φησί, τε 4uenpiam alium. Si yero, inquit,
λευτήσαντος τινος παρείναι τούτον συμ εκ improuiίο contigerit, aliquen,
interαίIG, iurn quis vita deceffit,
βή, ανάγκη πάσαν αφελεί την τρίχα, nece(Ιe habet vniuerfum abradere
και ου τη πρώτη μόνον ημέρα,αλάκαι Capillum, idque non primo die
". . -- "... » 2 folum,
1) Πολα - είδη Cod. Πολα είδη .... και 1 c. Πολα είδη ευκής, 2) και εαυτούς.
Cod. αυτοίε: ": c. αυτούς. 3) Cod. et ετο, έιν. 4) ά. Άbeft a Cρά. οι εjit.
Η I c 1. 5) Cod. et r 1 c. αφιερώσας. 6) Cod. κείρη. * 1 c. κεφω. 7) Cod, et
r 1 c. δή. 8) πατρί, Cod. et F1 c. πρίν.
α) Νuπι. 6, 2. ") Αθ. 2, 3, εφ . ε) Νum 6,5 6.
Β. Τhrod. Τom, Ι. Ρ
 226 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
1olum, fed etiam (eptimo: νt et τη εβδόμη να καί αι διαφυγούσα τον
iam capilli, φui nouaculam effu ξυρόν τρίχες, εν ταις επτά αυξηθείσα
gerint, intra feptem dies crefcen
tes auferantur. Pοίtea iubet οξta ημέραιο περιαιρεθώσιν. έπειτα τη εγώ,
νo die offerre duos turtures, μο τρυγονας περσενέγκεν,ολοκαυτωση,
ξι αμαρτίας, την δε ξ49'
την μεν πε
νnum pro peccato, alterum in
holocauftum, & agnum vnum και αμνον ένα περί πλημμελείας, εντεύ:
pro deli&ο. Ηinc autem accura θεν δε μανθάνομεν ακριβέσερον, ως περί
tius difcimus, quod viξtimam pro
deliξto appellet, φuac pro peccatis πλημμελείας την των ακουσίων αμαξ.
1non fpontaneis offertur. Νon τημάτων καλεί ακούσιον γας ) και το
fpontaneum quippe eft guod huic τούτω συμβάν, εξαπίνης γας τινός τε:
* accidit. Αliquo * enim repente λευτήσαντος υπέμεινε μολυσμόν. ά.
mortuo polluebatur. Αltius verσ νωθεν δε αυτον αριθμήσαι κελεύει τον
numerum dierum promiflorum των επηγγελμένων ημερών αριθμό,
fupputari pracipit. α) Ωuia non
computabuntur, inquit, priore, 2) αλόγισοι γάρ φησιν έσονται αυτών αι
dier, propreren φuod φollutum /it πρότερα ημέρα, ότι εμιάνθη 3) ή κε:
cnput voti ipβur. Declarauit quσ φαλή της ευχής αυτού εδίδαξε δε και
que quasnam viξtimas offerre de τίνας προσήκει θυσίας προςενεγκέν τον
ceat eurn, qui purificationis votum τέαγνισμού την επαγγελίαν πεπληρω,
imήpleuerit: nempe agnum in hσ.
locauίtum, et agnam pro pecca κότα αμνόν μένεις ολοκαύτωσιν, αμνά
to. Sexus enim funt feminini δα δε υπέρ αμαρτίας θήλεα γας τα
hoftia, gua pro peccato offerun υπες αμαρτίας εξεία, επειδή χαυνου,
tur: φuoniam laxiori mollioriφue μένου του λογικού ή αμαρτίατολμάται
reddita parte rationali, profilitur και μέντοι και κριoν άμωμον εις σωτη.
ad peccatum. Νihilominus et
arietem immaculatum in falutem, ίαν, και κανουν αζύμων προσενεγκε,
et caniftrum anymorum ofterre
mandauit: deinde dum (acrificium
Ά ετα της θυσίας επιτελου,
μένης, τας τρίχας επιθείναι τη θυσία
peragebatur, capillos poni fuperfa του σωτηρίου, ο δε βραχίων ο εφθος,ο
crificio eucharifticσ. Αrmus autein
επιτιθέμενος ταις τουευξαμένου χερσι,
τοξtus, φui imponebatur manibus
νοuentis, et a facerdσte capieba και παρά του ιερέως λαμβανόμενος, δή.
λοί τελεθείσαν
ξ. πράξεως γαςτηνγεγενημένης
tur, denotabat, aξtum pίσmiffum επηγγελμένηνπρά
effe confummatum: σperatiσnem ο έφθο,
enim cσmpletam artnus coξtus ραχίων δηλωτικός. ταύτα δε ουμά,
fignificat, Ceterum hac non fitt την νενομοθέτηκεν, αλ' ακριβείας έπι,
ftra lege (anciuίt, fed vt dσceat μελείθα, διδάσκων,καμήτε ώς έτυχε,
non paruam efle adhibendam di.
ligentiam, nee temiere vouendum επαγγέλεθαι, και υπιχνουμένους τα
effe, et νbi vouerint, promifla επηγγελμένα πληρούν παιδεύει δε και
ε(Ιe pracίtanda. Εx his etiam nos ημάς δια τούτων 4) και τον αγιασμό,
φυλάτ,
Μ. ν " 1 - Α.

τ) Και το τούτω, Cod.και τέτα. rιc. και τέτα νό. 2) αλόγιςοι Receptaleξtio eftάλογοι,
3) ή- αυτού. Ηaud inepte οι ό. vocem ή"η h. 1. fic interpretati funt, vt
:

idem fit φuσd γη!) υ"Ν" νετί. 9. 4) καί. Αbeft a Cod. et edit. F1 c1.
: • -

α) Νum. 6, 12.
 oyΑΕsr. 1Ν ΝvΜΕκ cΑΡ. νι. 227
φυλάflεν αμόλυντον όγάς κηλίδα δε, docet, νt fanξtimoniam impollu
tam conferuelnus Qui enim ma,
χόμενος της άνωθεν δείται καθάρσεως, oula
και της διά μετανοίας των μολυσμώνα, indigetaliφua perfufus eft, fuperna
purificatione, atque vt
φαιρέσεως τούτο γας και Γαλάταις ε. per panitentiam a peccato immu
πιτέλωνόμακάριος έλεγε Παύλος τεκ nis reddatur Quod beatus Paulus
νία μου, ούς πάλιν ωδίνω, άχρις ου Ά (cribens Galatis dicebat: a) Fί.
ίioli mei, ηuo itcrun cum dolore
φωθή Χριτος εν υμίν μετά ταύτα δι, pario, doner formetur Cb /iu,
δάσκει πως ευλογείν προσήκει τους ιε.
\ « ν - 2/ "
in υobir. Poft hac inίtruit facer
εας και
ξεας ώς το θείον όνομα χορηγεί dotes quo paξto benedicere
de
επιθήσoυσι
τοίς προσιούσιν ευλογίαν, beant, et quod nomen diuiιχ
γάς φησ το όνομά μου επί τους υιούς fuppeditet accedentibus be
Ισραήλ και εγώ Κύριος ευλογήσω αυτές, &tionem:ί) Imponent enith, inquit,
λέγει δε και αυτά της ευλογίας τα βή, nonen meum /uper #lio, Ι/racl:
Σ Λ.
et ego Dominus benedican eir.
" ν "

ματα εύλογήσαι σε Κύριος, και φυλά Profert etian ipia benediξtionis

ξα σε, επιφάναι Κύριος το πρόσωπον verba:ς) Β.nedica tibi Dominur, et
αυτού επισε,και ελεήσαι σε επάρα/Κύ. tu/todiat te. Ο/fendat Dominur
ξιος τό πρόσωπον αυτού επί φοι,και δώη ficietn /unni Jiiper te, et mίβren
rur tui. Εleuet Dominu, τμlrum.
σοι ειρήνην διδασκόμεθα δε δια τούτων, Jium /uper te, et det tibi paten.
ώς χρή πρότερον τοίς ) ευλογημένοις Εκ his autem docemur, oportere
τας θείας αιτείν δωρεάς τούτο γας ση eos, ηui benediξtionem confequi
μαίνειτο, ευλογήσαίσε'είταταδιδόμενα νolunt, prius diuina dona poftu
φυλαχθήναι επήγαγεγάς,και φυλά, lare, φuod quidem ignificat il
lud, Βenedicat tibi, deinde lona
ξαι σε ή δε δευτέρα ευλογία την του ta conferuare, fubdidit enim, Ει
Θεού και σωτήρος ημών επιφάνειαν προ caftodiat re. Secunda vero bene
θεσπίζει επιφάνα γάς φησιν Κύριος το diξtio, Dei ac Saluatoris noftri
πρόσωπον αυτού επισε, και ελεήσαι σε aduentum pranunciat. Ο/tendat
ελέου γας μετή ή κατα σάρκα τού Θεού εnins, inquit, Dominu, fhcien,
Junm tibi, et mi/ercarar tuί. Νam
και σωτήροεήμωνοικονομία, διο και τας mifericordia plena eft Dei atque
προς τον Θεόν ημίν καταλλαγά ς εδώ, Saluatoris noitri incarnatio: qua
ήσατο, τούτο γαρ ή εξής ευλογία δι propter reconciliatio nem etian
Ά επάρα Κύριος το πρόσωπον αυ. ξuή " Deo nobis largitus eft, *
του επίσοί, και δώησoιειρήνην, περί ταύ, quod et conftare poteft ex bene
της της ειρήνης και ο μακάριος Παύλος diξtione (equenti: Είιμετ Dominut
έφη αυτός γάρεσινή ειρήνη ημών, όποι, υultum Juum Jiiper te. De hac
pace beatus Paulus ait: d) Ip/e
ήσας τα αμφότεξαέν, και το μεσότοιχον εβ pax nu/tra, ηui ficit υtraque
-τούφραγμού λύσας 2)την έχθρανεντή υnum, et mediun paristem mace
σαρκί αυτού, ταύτα περί της εύλογίας ria diffoluit , ει inimicίtin , μεν
3)διδαχθείς ο προφήτης, και διηγησά, εmrnem /uam. Ηac vbi de bene
Ρ 2 diktiσ

ι) Cod. ευλογουμένοι. 2) την - αυτού, Sic quoφue infra ad Εph, 2, 14, hac
ςum pracedentibus coniunguntur, ita νt ver!. 15. incipiat a verbis τον νό
μον κ. λ. 3) Cσd. διαλεχθεί. F 1 c. διελεχθείς.
α) Gal, 4,19. 5) Νum. 6,27. ε) Ibid. c. 6, 24-26, 3) Εphef 2, 14, 15,
 .."

228 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι -
diξtione differuit propheta , et μενος όπως και την σκηνήν έχρισε, και
expofuit, guo paξto et taberna τίνα οι φύλαρχοι προσεκόμισαν εδίδα,
culum vnxit, et quanatn princi.
pes tribuum obtulerint, declara
Ε όπως θείαν φωνήνυ τοις ωσίν εισεδέ.
vit φua ratione diuinam vocem ατο εκ τούιλασηρίο φερομένην ο Jυ.
auribus audiuit prodeuntem e πέκειτο μεν τή κιβωτώ,ταίς δε των Χε.
propitiatorio, φuod fuper arcam ρουζίμ συνεκαλύπlετοπjέρυξ, ταύτα δε
pofitum erat, φua alis Cherubino ου φιλοτιμούμενος γέγξαφεν, αλά δι,
rum tegebatur. Νeque ifta fcri δάσκων ώς εκείθεντοίς αρχιερεύσιν άπα
pfit ambitiofe: fed vt doceret, Do του ενιαυτού εισιoύσι την οικείαν επιδεί.
minum Deum pontificibus femelin
Ε illuc introëuntibus fuanglo ξει δόξαν ο δεσπότης Θεός, 2) όπως ήν
"iam, φuantumhumana caperepot ιδείν οίά τε των ανθρώπων ή φύσις.
eft natura, demonίtrare folitum,
ΙΝΤΕRR. ΧΙΙ.. ΕΡΩΤ. ιβ.
\ " C -
Ωitamobrem cum pracepiljet /anξti Τι δήποτε τους Λευίτας αγιαθήναικε
jίcnri Leuita,, /tatuit υniuer/um
corpu, illorum pili, de λεύσας, άπαν το σώμα των τζι,
πudari 2 a) χών γυμνωθήναι προσέταξεν 5
Ρ". mortuum quidpiam reprae ή τζιχες της νεκρωσεωεσυμέoλον.Ε
(entant: vita enim carent, Ά
γας αυται, και οδυνης αιασή,
neque dolorem fentiunt. Veram σιν ουδεχόμενα, την αληθήτοίνυν ζωήν
ergo vitam vult eos habere φui
miniftrant Deo, nec mortui φuic έχειν κελεύει τους τώ Θεώ λειτουργούν
quam aut male olentis gettare: τας, και μηδέν νεκρον έχειν, μηδε δυσώ.
φuod et admirandus Paulus nos ες, τούτο γας και ο θεσπέσιος ημάς δι.
docet: b) Cum Cbri/fo enim, in δάσκει Παύλος Χρισα γάς φησί συνε,
φuit, crucifίκu, βιm: υiuo auten σαύρωμα ζώ δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν
iam non ego, /έd tiuit in me Chri έμοί Χρισός ταις γαρ θείαις, φησί,
/fur. Diuinis enim operationibus
ipfe me confecraui. ενεργείας εμαυτόν αφιέρωσα.
ΙΝΤΕRR. ΧΙΙΙ. ΕΡΩΤ. ιγ.
Cur a υice/imo 4uinto anno υ/ήue Διατί μετά πέμπloν και εικοσον έτος
ad quinquage/tinum prarcipit
Leuita, mini/frare! ε) μέχριτού πεντηκοτούλατουςγών
τους Λευίτας κελεύει; Λ.

uoniam prima atas non ha

bet plenaln bonorum ac ma "Επειδή η μεν πρώτη ηλικία τελεία"
Ιorum difcretionem : poftrema ve, ουκ έχει των αγαθών και κακ"
ro debiliore eft corpore Secernit την διάκρισιν η τελευταία δε αθενέτε;
igitur tum iuuentutem, tum (ene, ζον έχει το σώμα, αποκgίνα τοίνυν και
&tutem: illam quidem ob imbe την νεότητα, και το γήρας 3) την."
cillitatem animi, hanc vero propter διά το ατελές της ψυχής, το δε διατ"
corporis infirmitatem.
του σώματος αθενές.
ΕΡΩΤ.
') Cod, επέκειτο, idque πlelius. 2) όπως ήν Cod. et εις, οπόσον, β) την «θ.
Cod. και μιέντοι. r 1 c. και την μέν,
n) Νιιm. 8, 7. Β) Gal. 2, 2ο, ε) Νum. 8, 24, 25,
 oyΑΕsΤ. ΙΝ ΝvΜ. ΟΑΡ. , ΙΧ. Χ. 225
Τ ΙΝΤΕRR. ΧΙV.
ΕΡΩΤ. ιδ'.
- " Υ * ΤΑ Ωuare non poterant celebrare Pa
>

14ος χάριν ουκ ηδύναντο επιτελέσαι το

" « Υ > /tba, qui immundi crant oύ
"ν

πάχα οι ακάθαρτοι ι) επί ψυχή; mortuum 2 a)

Λ. '

Συνήπια ή αιτία τη παραιτήσει ώς" oniunξ ta eft ratio cum excu

fatione. Νam vt recentes a
γας από κήδες όντες, καίτινας των
funere, poft aliquos
εικείων ταφή παραδεδωκότες, ακάθαρ familiaribus fuis (epultu nimirum e
τοι κατά την του νόμου διαγόρευσιν η tos, immundi crant ex ra tradi
legis de
σαν δεδιότες τοίνυν, μή του πάχα πλη creto et (ententia, Veriti ergo, ne
ρούντες την εντολήν, παραζώσι την περί celebrantes Pafcha committerent
των ακαθάρτων κειμένην, καιαντινομία in pracceptum de immundis tra." ".
πεζιπέσωσί, την αιτίαν τον νομοθέτην ditum, et contra legem impinge
πο rent, caufam detulerunt ad legis
εδίδαξαν αλ' ουδε ουτος ετόλμησενα latorem. Αt ille non auίus eft re
κgίναèθαι έως τον δεσπότην ηρώτησε, fpondere, donec confuluiffet Do
ταύτη γας τηπλημμελεία Ιησούς ο του minum. Siquidem in hoc deli
Ναυή περιπέπlωκε, προ της ερωτήσεως ξtum inciderat Ιοίua filius Νaue,
τους Γαβαωνίτας δεξάμενος, προσέταξε φui ante hanc confultationem Ga
τοίνυν ο δεσπότης Θεός τους τώ μιασμώ baonitas exceperat. Οuapropter
(tatuitDominus Deus, vt qui lapfί
τούτω περιπίπloντας, ή πέρβωθεν οι: erant in hanc pollutionem, aut
κούντας, και τούτου χάριν τη τεσσα procul habitabant, et propterea
ξεσκαιδεκάτη του πρώτου μηνός επιτε decimo φuarto die primi mentis
λέσατοπάχα μη δυναμένες,τήτεσσα Ρafcha celebrare non potuerant,
ξεσκαιδεκάτη του δευτέρου μηνός επιτε peragerent illud decimo φuarto
die fecundi menfis. Iusfitque ad
λέσαι το πάχα.εκέλευσε δεκατές προσ venas eiusdem conditionis e(Ιe.
τλύτους των ίσων μεταλαχεν, νόμος Lex enim, inφuit, b) erit υobi,
γάς Φησιν εις έ5αι υμίν, και τώ προση υna, tam aduena, ηuan indigenae
λύτω, και τώaυτόχθονιτης γης, διαδε terrar. Per hac autern pranunciat
τούτων των εθνών προμηνύει την κλήσιν. vocationem gentium.
ΕΡΩΤ. με. ΙΝΤΕRR. ΧV.

Πώς νοητέοντο, 2) σημασία 3) σαλπιείτε Ωuomodo debet illud intelligi, Buc

, cla:/iίο, ηuando moucbi
εν τή.4) εξάρσει 5) υμών και όταν συνα εinabiti
mini : ηuando υcro congregabiti,
γάγητε την συναγωγήν, 6) σαλ καιum , βne cla:/ίζο buc
πιείτε και ου σημασία; cinabiti, 2 c) ,
πάνσοφος λέγε, Παύλος εαν 7) μή SΆ Paulus ait: d) Νίβ
εύσημον σάλπιγξ φωνήν δώ, τις /ignificantem τoccm dederit tu
παρασκευάσεται εις πόλεμον, διαφορα ba, qui praparabit./ε ad bellum f
Ρ και Εrant

1) επί ψυχή τεττendum effe duximus, ob mortuum, cum "S) h. 1. idern fit
φuod nb υΩ3 c. 6, 6. vid, p. 221. Οιurft. 7. 2) σημασία. Ιta οι ό, εκpri
πιunt hebr, πyη"In: In Mosrr.Ηexaplis adΝun.1o,6.legitur σημασίαν,
2) Recepta leftio eft σαλπούσα. 4) Cod. et r 1 c. εξάρξει, 5) υμών, Re
cepta le&tio είt αυτών. 6) Cod. σαλπιείται, 7) μή εύσημον, Ηac e verfu 9.
irrepίiffe videntur. Νam 1 Cor. 14, 8. legitur άδηλον,
•) Νum.9, 6. Β) Ιb. ς, 9, 14. ε) Νum. 1ο, 6, 7, 3) τCor. 14,8.
 -

23α " Β, ΤΗ Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
Εrant igitur variί (oni: νnus qui
τοίνυνήσαν ήχής,καλή μεν την ανάπαυ;
requicίcendum, alter φui profi λαν, ή δε την οδοιπορίαν εδήλουν και
citcendum effe ignificabat. Εί μια μεν ήχούσα σάλπιγξ εκάλει τους
cam vnica tuba fonabat, conuo, καιχοντας,
αι δι δύο τον λαον και τους
cabat principes: dua vero popu
ν
Πun ac principes, Soliίque facer. αζχοντας, το μεν Ά
μονοι, απε:
νεμήθητοίς ιερεύσιν, επειδή του Θεού την
datibus erat datum canere tuba,
φuia vocationem diuinam tuba κλήσιν ή σάλπιγξ ήμήνυε, τούτο γάς
denotabat, Ηος enim fubiunxit: επήγαγεν έανδέ εξέλθητε εις πόλεμον
α) Si exteritis ad bellum &
εντήγή υμών προς τους υπεναντίες τους
ίcrr4 υε

βra contra ho/fe: 4μi dimicant ad ανθεσηκότας υμών, και σημανείτε ταϊς
τεηβι, υο,, cla"βιum ederi, tubit: σάλπιγξιν 4 και αναμνηθήσεθε έναντι
et erit recordxtio νς/trf coran, Do Κυρίου, και διασωθήσεθε από των ε.
mino, er / ruabimini ab inimici, χθρώνυμών και εν ταις ημέραις της ευ.
τg/tris. Εt in diebu l«tiria υe φροσύνης υμών, και εν ταις εορταϊς υμών,
/tra, et in f/ti, υε/fri, et neone και εν ταις νεομηνίας υμών' σαλπιείτε
"ii, υι/trir, cameti, tubίς (uper hυ ταις σάλπιγξιν επί τοις ολοκαυτώμασι,
εοειu/fis, er /itφεν./acrificii, Jaluta και επίτας θυσίας των σωτηρίων υμών,
τίμη: υg/fνονuin, Εt crit recorda καλέσαι υμίν ανάμνησις εναντίοντούΘεού
τίο υg/frt coran Domino Deo ψe
/tro, Εgo Dominu, Deu, υεβer,
υμών, εγώ Κύριος ο Θεός υμών, επειδή
Ομonian enim Deus, cum in γας νομοθετών ο Θεός εν τω Σινά όρα
πηοnte Sinai legem daret, intenfaμεγίση σαλπίγγων ήχή τας ακοας αυ:
tubarun ναce auribus illorum in των κατεκτύπησε, της επιφανείας αυ.
fonuit, per fonum tubarum illius τους εκείνης αναμιμνήσκει δια της των
apparitionis fua memoriam refri. σαλπίγγων ήχής όθεν ομακάριος Δα.
Cat. Vnde beatus Dauid canens
πίt: 5) Chnite in acomenia tuba, ζιδμελωδώνέφη σαλπίσατεεν νεομηνία
in illu/tri diς /olemnitati, ταβrα, σάλπιγγι, εν ευσήμω ημέρα εορτής ύ.
Per hac etiam hos docemur, cum μών.δια δε τούτων και ημες διδασκόμε,
vniuerfum populi ςα:tum con θα πάσαναθροίζοντες του λαού την συν
gregamus , tubis cancre , ct
non clafficum edere, Οbίcure αγωγήν ι) σάλπιγξ, και ου2) σημα,
enim propter non initiatos dis σίας ασήμως γας ια τές αμυήτους περί
ferimus de diuinis myίteriis: των θείων διαλεγόμεθα μυσηgίων' τού,
lis vero (emotis, initiatos apertς των δεχωριζομένων, σαφώς τους μεμυη,
docemus.* μένους Ά
ΙΝΤΕRR. ΧVΙ. ΕΡΩΤ, ις',
Ωunre diuinu, Μο/α, cum in Διατί τον κηδεσην ο θείος Μωσης Ιοθώς
Εκωdo ίτι. /uum σppellafer
ονομάσας εν τη Εξόδω νύν αυτόν
Ιetbro, nunε υocat cum
Raguelem 2 ε) "
-εκάλεσε
φ'
Ραγουήλ,
α Α "ν Υ. w

ΒΆ erat, ficut Iacob, Δ"Ά ήν, ως Ιακώβ και Ισραήλ,

qui et Ifraal, vt Simon Pe. ως Σίμων Πέτρος, ως Θωμάς όλε

τ) σάλπιγξι, "τα, σαλπίζειν, Βene, 2) Cod. et F 1 c, σημασία,

4) Νum, ΙΟ, 9, ΙΘ, 5) Ρ(al, 8ο, 3, 4) Νum, κο, 29,
 ovΑΕSΤ ΙΝ ΝvΜΕR. cΑΡ. Χ. ΧΙ. 23 Ι

γόμενος Δίδυμος, ώς 1) Θαδδαίος ο και trus, velut Τhomas, φui dicitur

Dίdymus, vt Τhaddaus, qui et
Λεζέαίος τούτου υιός ήν ο2) Ωζάζα. " iam Lebbaus. Ηuius itaque Ra
ν
guelis filius erat Οbab.
ΙΝΤΕRR. ΧVΙΙ.
* «
ΕΡΩΤ.
- -
ιζ. Ωμαnam crat populi murmu.
Τίς ήν ο τού λαού γογγυσμός; "
- ratio 2 a) -

όν της οδοιπορίας εδυχέραινον πό.

ν - « 2
gre ferebant itineris molς
yζy. -
(tiam.
"
ΙΝΤΕRR. ΧVΙΙΙ.
").
Ε Ρ Ω Τ.
« Λ'
ιη. y
- \ και "

Τίνος ένεκεν αμαρτάνουσιν ευθύς επάγει Ωua de caufa peccantibu, moκ ρα

τας τιμωρίας; na infigit25)
-
"
w c /

ρχήν είχεν ο νόμος, έδε, τοίνυντήτων initi

»/ Μ -

um capiebat: idcirco
- Νυ Μν

Ι" orum
nece(Ιe erat, transgreff
παραβαινόντων τιμωρία σωφρονί. fupplicio ceteros prudentiores ef.
ξεθαι τους λοιπούς αρμόδιος γας τοις fici. Τimor enim fubditis con
" αρχομένοις ο φόβος συνέζευκτο μέντοιτή vehit. Ρα:nae vero coniunξta
τιμωρία φιλανθρωπία, μεταμελούμε. crat clementia. Νam gui refi
νοι γας ευμενείας απήλαυον, αυτίκα piίcebant, beneuoleutiam expe
ntur, Statim ergo vt igniς
γούν του θεηλάτου πυρός μέρος τι της rieba illatus partem caftro
παρεμβολής αναλώσαντος, άτα πάν, rum itus
diuin
conίumpfit, cum omnes
των συνδεδραμηκότωνεις δέησιν, ήτησε confugifΙent ad preces, popo(cit
μεν ο νομοθέτης την άφεσιν, παρέχε δε legislator remisίionem, et hanc
3) ταύτην ο φιλάνθρωπος. Κύριος, ότι δε clementisfimus Dominus contulit.
μod auteun nece(iario pα:nas de
αναγκαίως αυτοίς αι τιμωρία, προσ illis fumeret, fequentia teftifican
ήγοντο, τα εξής μαρτυρεί ευθύς γας tur: quia confeftim wbi ceffault
μετα την παύλαν της τιμωρίας, της punitio, renouarunt memoriam
Αιγύπίου την μνήμην 4) ανενεώσαντο, Αegypti, et alliorum, ceparum,
κα των κζομμύων-3 και των 5)σκορόδων, ac ceterorum, guorum defide
και των άλων, ών την επιθυμίαν της rium appetitiogula fubminiίtra
bat. Iuίta igitur de caufa Μofes
γαΞςιμαργίας το πάθος, επύρσευσε. cum illorum ingratitudine coιι
μάλα τοίνυν είκότως τή εκείνων αχαρι iunxit munificentiam diuinam,
σία την θείανσυνήψε φιλοτιμίαν ο συγ. de manna verba faciens , φuo
γραφεύς ταπεξί του μάνναδιηγησάμε, paξto non 1olun panis, fed etiam
νος, και ότιούμόνονάςτου χρείαν, αλά obfonii vicem fupplebat. Frange
και όψου επλήρου.6)ήλεθoν γαρ 7) αυτό baru illud, inquit, c) in mola, et terε
Ρ 4 bant
Α

1) Θαδδαίος - Λεββαίος, Ita φυοφue habet Codex augu/t, wbi tamen legitur
Λεβαίος. "1 ενε legit Θαδδαίος ο καλ Λεβί, et hanc notulam"adpoίuit: »Αut
Codex mendofus eft, aut memoria laptus eft Αuthor. Legendum enim
dandum effe videtur, cum
eft, Ματθ αίος ο κα Λεβί, ,, Sed nihil h.l. emen
e facri s Ν. Τ, libris conftet, vtrumφue nomen, quod in Τextu legitur, fuίffe
aft.
Ιuda: ΑΡoftoli, fratris Iacobi minoris. Vid. Εxc. το s Ι Μ ο Νrs Οnom
3) ταύτη ν. Del: in Cod.
Ν. Τ. Ρ. 79, et 98. 2) Ωβάβ. Cod. et F 1 c. Ιωβάβ.
ετ edit. * C1, ες, 5) Cod. σκόρδων,
4) Cod. ανενεώσαντ
6) Cod. ήλιθον,
r I c. ήλεον Recepto leξtio eft ήληθον. - 7) αυτό. Αbeft a Cod.
α) Νum. ιι, 1, Ψ) Ibidem. ε) Ibid. verf. 8.
 '232 Β., Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R Ε Τ Ι
bant in mortnrio, et coquebant in Ι

olin, et inde fhciebant fubcineri φηση εντόμύλω, και έτείζον εν τή η

cio, pπner. Ingemifcentibus au
tem illis , fuccenfet Dominus
έ"ε, και ήψουν εν τη χύτρα, και
πoίoυν εγκρυφίας, εκείνων δε ολοφυρομέ.
ΙDeus. Indignatur etiam prophe νων, χαλεπαίνει μεν ο δεσπότης Θεός,
ta, et inclamans ait: α) Ωμare δυχεραίνει δε ο προφήτης, και βοά λέ,
afjiixi/ti /truum tuum, imponendo γωνία τί εκάκωσας τον 2) θεράποντά
1mperun populi buiu, βιper me 2
Νunquid ego concept populum banc, σου, 3) επιθένα την ορμήν του λαού
atιr μεperi illum, ηuin dici, miύi, τούτου επ'εμέ, μή εγώ εν γασρί έλαβον
ΙΟεfών illum in /hiu tuo, ηudβ nu τον λαόν τούτον, ή εγώ έτεκον αυτόν, ότι
rrix porter paruulum /igentem λέγεις μοι.λάξεαυτόν εις τον κόλπονσε,
τίcra, in terram de qua iurafi ώσει λάζοι τιθηνός τον θηλάζοντα, εις
Τatribu, corum & Per hac autem τηνγή πατρά
patcfecίt illorum imperfeξtionem ν, ην 4)ώμoσας τοις σιναύ,
ac ftolidi tatem, eos comparans τών, δεδήλω κε δε δια τούτων το ατελές
infanti, φui nihil aliud pofit, aut αυτών και νηπιώδες, θηλάζοντι γας αύ,
velit, guam lac fugere. Εt guia τές απείκασεν άλo μεν ουδεν εργάσα,
* verba erant vehementer"indignan σθαι δυναμένω, εκμυζάν δε μόνονβουλο,
ris, ficut et (equentia, φua co
aem fpcξtant, docetur a Deo, μένω το γάλα, επειδή δε σφόδρα ήν τα
φuod non humana virtute, fed βήματα ουχεραίνοντος και τα εξής γας
gratia diuina populum . guber τούτον έχει τον νούν διδάσκεται παρά
ηct, Αit enim illi: b) Congrega του δεσπότου Θεού, ως ουκ ανθρωπίνη
rnibί βptunginta υiro de Jenio δυνάμει, θεία δε χάριτι τον λαόν κυβες
νibu, Ιβηel, quo, no/fi clfe / - νά, έφη γας προς αυτόν συνάγαγέ μοι
πiore populi, et /triba, corum, εβδομήκοντα άνδρας από των πρεσβυτέ.
ει βnbunt illic tecum , et de/en
«lam, οι loquar ibi tecum : et /i- έων Ισραήλ ,ους αυτός οίδας ότι 5)αυτοί
mam de /piritu, qui c/f /iper te, εισιπζεσβύτεροι του λαού, και γραμμα.
τι Ρonau Jiφεr cor, et βιβinebunt τείς αυτών και άξεις αυτούς εις την σκη.
zecult impetum φοφuli huiur, nec νην του μαρτυρίου. και σήσονται έκό
./olu, portabi, εου. Εκ his au μετασού, και καταξήσομαι, και λαλήσ
zem verbis didicit legislator, fe ω
gratiam adminif trationi fufficien εκεί μετασ ού και αφελώ από του πνεύ,
zem accepiffe ματος του επί σοί, και επιθήσω επ' αύ,
Propterea dixit:
3uman de /piritu qui e/i /uper τούς και συναντιλήψονται μετα σου την
ze. Νοn enim quod aliena vir όρμην του λαούτούτου, και ουκ οίσεις αύ,
rute vel gratia indigeret, hoc τους συ μόνος, μεμάθηκε δε δια τούτων
«lixit: fed νι illum doceret, quod
accepiffet gratiam ad vfum fufti των λόγων ο νομοθέτης, ως αποχρώσαν
<ientem, Ceterum guod elar έλαβετή οικονομία την χάριν, δια τούτο
giendo (eptuaginta viris, nullo είπεν αφελώ από του πνεύματος του
πmodo Μofis gratiam imminuit, επί σοί, ου γας σπανίζων ετέρας δυνά,
μεά'9,

") Cod, et τι c. θυία. 2) θεράπ, σου. In Cod.ex codem verfιτ, brc adiiciun.
tur, και διατί ουχ εύρηκα χάριν εναντίον σου.
3) επιθείναι. Cod, addit μοί,
4) Cod. et r 1 c. ώμοσα. 5) αυτοί, Deί. in Cod, et apud rιc.
") Νum. ιι, Η. 12. ύ) Ibid, verf. 16. 17.
 ν

Ωy ΑΕSΤ. ΙΝ Νν ΜΕR, οΑΡ. ΧΙ. 233

μεως, ήχάριτος, τούτο έφη' αλ' εκείνον gelta είtificantur.
1"eS Νam et

διδάσκων ως ειλήφe, δύναμιν αρκούσαν in regendo populo, et in pro

σήχςεία ότι δέκα τοις εβδομήκονταδούς digiis edendis , eadem agebat
ουκ εμείωσε τούτου την χάριν ο τα πρά. φua gefferat antea, Quemad
γματα μαρτυρει. τα αυτα γας και οικο
modum enim gui ex vna lucerna
νομών, και θαυματουργών διετέλει, α infinitas accendit, illam non mi
και πρότερον επετέλει, ώσπερ γας εκ nuit, et his lucem impertit: ita
μιάς θρυαλίδος μυρίας τις εξάπlων, ού. Deus omnium elargiens de gra
σε ταύτην μειοί, κακείνοις μεταδίδωσι tia illius feptuaginta viris, non
του φωτός ούτως o των όλων Θεός της diminuit illi conceflam gratiam.
τούτου χάριτος τοις εβδομήκοντα μετα Ηoc adhuc fieri videmus. Siqui
διδους, την τούτω δοθείσαν ουκ ηλάτlωσε dem et cum multa myriades ab
χάςιν τούτο και νυν ορώμεν γινόμενον. vno facerdote baptizantur , et
στολα γας ανθρώπων μυριάδες υπό ιε. donum diuinum accipiunt, fa.
ρέως ενός βαπlζόμενα, και την θείαν cerdotis gratiam non minuunt:
δεχόμενα δωρεάν,ου σμικρύνουσιτού ε. nec dum a fummis Pontificibus

ξέως την χάριν και πάμπολοι παρά ordinantur permulti, facerdota

των αρχιερέωνχας τονουμενοι, και την lem dignitatem accipientes, or
2ερατικήν αξίαν δεχόμενοι, του χειροτο dinantis gratiam νllatenus immi
νούντος ουκ ελαήούσι την δωρεάν με. nuunt. Αffenfit itaque Dominus
μαρτύςηκε μέντοι ο δεσπότης τή του fententia ferui. dixit enim illi,
Ε ψήφω, έφη γας αυτό, έκ, Εlige quos ipίc notti.
λεξαι ους ι) αυτος οίδας.
- ΕΡΩΤ. ιθ'. ΙΝΤΕR R. ΧΙΧ.

Τι δήποτε του Θεού υπoχομένου δώσειν Ωuare cum Deu, promiβίft /2

daturum carner, propbeta
κgέας ο προφήτης αμφέβαλενς dubitabat 2 a)
"Επειδή ου μόνον προφήτης,αλά και uia non propheta folum,
άνθρωπος ήν εδιδάχθη δε παρά 1ed et homo erat. Εdoξtus
του δεσπότου Θεού μη ενδοιάζειν ύπι eft autern a Domino Deo, non
hacβtare cum Deus aliquid pro
σχνουμένου Θεού, έφη γάς προς αυτόν mίtteret. Dixit enim ei: b) Νun
μή ή χείς Κυρίgoυκεξαρκέσει, ήδη γνώση quid manu, Domini non fificiet 2
ος
εξ επικαταλήψεταΐσεολόγ μου, ήoύ. Ιa m n o/cer, an /armo nieu,
υπαχνούμενος μέντοι δώσειν τη φιλοτε ετιeniat tibi, an non 2 Ρromit
tens tamen fe daturum, liberali
μία τιμωρία, συνήψεν ειπών γας, ότι fupplicium adiunxit. Νam
έως μηνός Φάγεθε κρέα, έως αν εξέλθη tati c) Κ/jue ad men/in,
εκ των μυκτήρων υμών, επήγαγε και ederi, dixi(Ιet:
cum
carner , donec egrediantur
έΞαι υμίν εις χολέραν, ή ως οΣύμμαχος, φεν mare, υg/fras, fubdidit, Ει
εις απεψίαν, ή γας αδηφαγία την νόσον crunt τobi, in nau/bam , vel vt
έπήγαγε, και πολλοίς τον θάνατον ήθε Syιnmachus, in cruditatem. Νam ,
ήλατος πληγή, διό και ο θείος 2) έφη edacitas m o rbu m , multisque
Ρ και Ρlaga
π) αυτόν. Vtroφue loco defid. 2) έφη Cod. et P τC, επήγαγε.
") Νum, II, 2ι, υ) Ibid. ν. 23. c) 1b. ν. 2ο.
 234 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ

plaga diuinitus illata mortem at Δαζίδ έτι της βρώσεως ούσης εν τώ σό.
tulit. Vnde diuinus Dauid dixit:
ν
ματι
α) Αdbuc g/ζa erat in ore ip/orum, έπ' αυτών, και οργή τού Θεού ανέβη
αυτους , και απέκτεινεν έντοίς πλει
* et ira Dei * de/έendit /uper eor,
ει occidit plure, εκ illir. Μerito οσιν αυτών, είκότως τοίνυν ο πάνσοφος
ergo fapientisfimus Paulus admo παραινέ, Παύλος μή ποιάθε της σας,
net: b) Ε: carni, curan me baben κός πρόνοιαν εις επιθυμίαν.
ri, na Concuφί/έentiam,
ΙΝΤΕR R. Χ.Χ. ΕΡΩΤ. κ.
Ωunmobrom βptunginta /fatin υι Τίνος χάριν ευθύς μεν προβληθέντες οι
prafέξti Junt, propbetarunt, εβδομήκοντα ) προεφήτευσαν,
po/fea υero minime" ε) μετά δε ταύτα ουκέτι,
Θ: non Vaticinandi fed guber- ε' τι ου προφητείας χάριν, αλ' οίκο,
πandi caufa eos prafecerat:
φuod munus etiam inter charifina νομίας αυτούς 2)προυβάλετο των
ta Spiritus cenfctur, d) Vnde bea δε του Πνεύματος χαρισμάτων και τού,
tus Paulus, cum apottolis, cuιη το όθεν ομακάριος Παύλος τοίς αποσό,
prophetis, cum doξtoribus , et λοις,κατοίς προφήταις, καίτοις διδα,
aono gratioίo curationum, opί σκάλοις, και τοις χαρίσμασιτών ιαμά.
tulationes φuoque et gubernatio
nes collocauit Ηoc autem gra των, τας αντιλήψεις και κυβερνήσεις,
tia dono feptuaginta ornati funt, συνέταξε, τέτε οι εβδομήκοντα τεχα,
Εt vt conftaret populo, diuinum ρίσμωτος ήξιώθησαν να δεδήλoιγένων.
πηunus illos efle confecutos, qua τα τώ λαώ, ότιδή της θείας απήλαυ
dam (tatim pradixerunt, σαν δωρεάς, ευθύς τινά πρoηγόρευσαν,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΙ.
ΕΡΩΤ. κα.
Cur Εland et Μodab υqticinati
Ελδάδ και3)Μωδαξ τι δήποτε προεφή
/unt, cum non εfont de numero Τευσαν μή συναριθμηθέντες τοίς
Septuaginta illorum 2 ε)
Vεία. eft, illos dignitate pa εθ0ομηκοντα ; -

res fuiffe cum leptuaginta

iftis, et ob id donum illud effe
Ε; αυτους ίσους είναι την αξίαν τοις
adeptos. Innuunt autem hacc
εβδομήκοντα, και τούτου χάριν α.
verba, firpenumero eos qui re πολαύσα της δωρεάς, αινίτlεται δε ο
probi cententur apud homines, λόγος, ότι πολάκις τους 4) αδοκίμευς
probos agnoίci ab eo qui nouit παρά ανθρώποις νομιζομένους δοκίμους
occulta..f) Sic et quoad Corne οίδενο τακεκρυμμένα;)γινώσκων, ούτως
lium diuina liberalitas prasoccu επί του Κορνηλίου προύλαξετηντών αν
pauit hominum minifterium. Si θρώπων διακονίαν
φuidem antequam effet baptiza ή θεία φιλοτιμία,
tus, dedit illi gratiam Spiritus. προ γας τούβαπlίσματος έδωκεν 6)αυ
Ρerfpicitur autem ex hoc guoque τώ την χάριν
Υ
του Πνεύματος,
-ω -
εδείχθη δε
/ »

candor legislatoris, quia cum κάνταύθα του νομοθέτου το «εθι. Ω!)

1) Cod, et Fτς, προεφήτευον. 2) Cod. et rιc. προεβάλετο. ς) Cod. et F 1 c.

ο Μοδάδ. In verfiοne των ό. leg. Μωδάδ.4) αδοκίμους παρά ανθρ, Def in Cod.
et apud r ιο. 5) γινώσκων Def vtroque loco. 6) αυτό. Cod. et Pι c. αυτοίς.
α) ΡΙ. 77, 3ο. 31. b) Rom, 13, 14. ε) Νum. 11,25. α) Εph. 4, ιι. et ι Cor. 12, 28,
*) Νum, 11, 26, f) Αύt. 1ο, 44. 1qφ.
 *

ovΑΕsΤ. ΙΝ ΝνΜΕR, cΑΡ. ΧΙ. ΧΙΙ. 235

του γας Ιησού ειρηκότος, κύριε Μωσή Ιοίua Μofi dixiffet: π) Domine
κώλυσον αυτούς, υπολαβών έφη,μή ζη. prohibe illo: fuίcipiens ait: Νe
αmuleri, tu mibi, Κίinan omnir.
λοίς ) σύμοι και τίς αν δώη πάντα τον
popular prophetet, et det Dominus
λαον Κυρίου προφήτας, όταν δώ Κύριος /piritum /uum /uper co: Η Αt
το πνεύμα αυτού επ'αυτούς, και ο πα; laudatiίtimus Ιαίua non inuidia
νεύφημος δε Ιησούς ου του φθόνου το ducebatur: fed exittimans rem
πάθος εδέξατο, αλ'αυθάδειαν και τυ. εβο contumacia et tyrannide ple.
ρανίδα το πράγμα νομίσας, τοϊνδετοις nam, νfus eft his verbis, Quod
λόγοις έχρήσατο, ότι γας τούτου του enim hac affectione careret, fa
πάθους ελεύθερος ήν, ο έπαινος μαρτυ tis probat laus illius, Sic enim
ρεί ούτω γάς έφη και αποκριθείς Ιη, ait: Ει re/ponden, Ιο/ua filiu,
σούς ο του Ναυή ο παρεσηκώς Μωσή2) ο Νaue, είcξtu,, ηui affi/tebat Μοβ,
εκλεκτός επεν, Κύριε Μωση, κώλυσον dixit, Domine Μωβ φrohibς
ΩζΨ7"Ωυς. illor,
ΕΡΩΤ. κβ., ΙΝΤΕRR. ΧΧΙΙ,
Τίνα χρή νοήσαι την αιθιόπισσαν γν ρμαnam intelligenda ε/t mulier
2
" ναϊκα, ή έλαβε Μωσης ", - Αethiopilla, φuam duxit
ώσηπος μεν είπεν, 3) ώς ήνίκα έντοίς Μοβ 2 b)
4 βασιλείοις ετρέφετο, 5ρατηγός εις ΙΕ quίdem ait, Μοίen ,
τον κατά των Αιθιόπων χειροτονηθείς cίim in regia educaretur, in
πόλεμον, είτανικήσας, ηγάγετο του bello contra Αethiopes ducem
creatum effe, partaque viξtoria
σιλέως εκείνου την θυγατέρα και Απο regis illius filiam duxiίle. Αμο
λινάριoς δε μύθον ανέπλασε πολώ μυ linarius autem fabulam finxit hac
θωδέτερον τούτου, έφη γάς μετά την longe fabulofiorem. - Αit enim,
Σεπφώραν άλην αυτόν Αιθιόπισσαν poft * Sephoram illum duxifo *
γημα' ήα, φησί, γένηται τύπος του δε áliam Αethiopiffam: vt effet, in,
Μ
φuit, figura Chrifti Domini, gui
σπότου Χρισού,ός μετά την Ισραηλίτιν
την εξεθνών εκκλησίαν εμνήπευσεν, αλά ecclefiam ex gentibus poft Ifraeliti
cam fibi defponfauit. Αtqui Se
καλή Σεπφώρα αλόφυλοςήν, τότοίνυν phora etiam erat extranea.. Νon
πλάfia μύθους, ουτου θείου πνεύμα, είt ergo diuini Spiritus fabulas
τος, αλά τού εναντίου, τοσαύτης γας fingere, fed contrarii. Τanta
4)αγνείας μετά την κλήσινό νομοθέτης eniin caftitatis ftudium habuit
legislator poft vocationem fuam,
έΦρόντισεν, ότι και την Σεπφώραν κατέ ντ ingre(furus Αegyptum, Sepho
λιπεν εις Αίγυπloν εισιών, μετά δε την ram etiam domi reliquerit. Poft
εκείθεν έξοδον, αφίκετο προς αυτόν ο quam autem illinς egrcίfus eft,
κηδεσης άγων εκείνην μετά των παιδίων, αςce(iit ad cum focer adducens
CaΠΑ
*..
.."

τ) σύμ». Cod. τηricanu habet εμέ. 2) ο εκλεκτόε, Ιτο ΙnterΡτετε"gracί εκΡέι,

muht hebr, γνηπ53 φuod reaius verteres a iuuenture/κ", ειπ Ρrαcedat
Τ Α - -

πύο πηύη, ω ώ,-Def in Cod, et apud ετο, 4) άγνεία, Cod, et

r 1 c. ευγενείας,
") Νum.", " και ") Νum.12, Ι.
236 Β. ΤΗΕ ο D o R ΕΤΙ : -,
eam vna cum liberis: et addi και προστέθεικενότι μετά την άφεσιν ή,
dit, a) 4uod poft dimillionem ad γαγεν αυτήν την Σεπφώραν τοίνυν ωνό.
duxit eam, Sephoram igitur ap
pellauit Αethiopiflam. Siφuidem μασεν Αιθιόπισσαν, το γας Σαβα
Saba gens eft Αethiopica. Εuan έθνος Αιθιοπικόν εσιν, ο γας Ευαγ.
gelifta enim ait: b) Regina Αetbio γελισής φησιν βασίλισσα 1) Αιθιό.
μum /urget, et condemnabit gene πων ανασήσεται, και κατακρινεί την
rntionem /fam. " Regnorum auten γενεαν ταύτην αλ ή των βασιλειών
hittoria nuncupauit eam reginam
Saba. Porro Saba gens Ηomeri ίςορία βασίλισσαν Σαβα προσηγόρευσε
tarum appellatur, φuibus viciuί ταύτην, Σαβά δε καλείται των Ομηρι.
funt Μadianitar. Cum ergo Αa των το έθνος, τούτοις οι Μαδιηναίοι πε
ron Ifratilitidem duxi(Ιet, Μofes λάζουσιν, επειδή τοίνυν ο Ααξών Ισραη.
autem alienigenam, exorta fimul λίτν ηγάγετο, την αλόφυλον δε ο Μω.
tate φuadam, hoc illi exprobra
Υt111t,Sed perfeξtiίlimam virtu-,
σής, μικροψυχίας γενομένης, ταύτην
tem legislatoris confirmat fiatrum αυτώ την λοιδορίαν προσήνεγκαν, και
proteruia. Νempe cum alia care μαρτυρεί δε τη τελειοτάτη αρετή του
rent accufatione, νxoris probruin νομοθέτου των αδελφών ή παροινία. α.
obiecerunt. Verbisque meis atte, πορήσαντες γας δηλονότι κατηγορίας ε
ftatur fententia iuftiίlimi iudicis.
Αit enim: c) Si.fuerit inter υο, τείας, της γυναικος αυτω τον ψόγον
propheta, in υίβone cogno/tar ab επηνεγκαν μαρτυge! δε μου τωλόγω και
eo, υul per /omnium loguar ad il. ή ψήφος του δικαιοτάτου κριτού. έφη
ίum. Α: non /ίcut /eruu meu, γάς εαν γένηται προφήτης υμίν, εν ο.
Μαβς, ηut in tota domo mea βde ράματι αυτώ γνωθήσομαι, και εν ύπνω
ίi, g/t. Οre enim ad o, loηuar λαλήσω, ουχ ούτως ως ο θεράπων μου
cum eo, in /pecie, et non per a
ηigmata: et gloriam Domini vidit. Μωσης εν όλω τω οίκω μου πισός εσι,
Ει ηuare non timui/ti, detrabere σόμα κατασόμαλαλήσω αυτώ,ενείθει,
Jaruo meo Μοβ? Verax ergo eft και ου δι' αινιγμάτων, και την δόξαν 2)
ille {ermo, gui dicit: d) Μibi Κυρίου είδε και διατί ουκ εφοβήθητεκα,
τlnditia, ego rependam, dicit Do ταλαλήσαι του θεράποντός 3)μου Μω
minur. Itaque per hacc et per σέως, αληθής 4)άρα ο λόγος εκείνος, ο
illa docemur, non efle vitionem άσκων εμοί εκδίκησις, εγώ ανταπο
funήendam de his qui inferunt ώσω, λέγει Κύριος, διδασκόμεθα γας
iniuriam, fed exfpe&tandam effe και δια τούτων, και δι'εκείνων, μή αμύ.
fententiam diuinam, qua curam νεθα τους αδικούντας,αλα την θείαν
gerit eorum, φui iniuria funt af. ψήφον προσμένειν, 5)ώς μάλα των αδι
feSti : quemadmodum et tunc κουμένων προμηθουμένην, ώσπες αμέ.
tacente Μofe Μirjam lepra per λε,
ριάμκαι
τηντότε Μωσέως
λέπραν σιγώντος τη Μα,
επήνεγκεν. Μ.

cuίlit.

ΕΡΩΤ.

ι) Αιθιόπων, Recepta le&tio Luc. τι , 31. eft νότου. Εt pro αναςήσεται ibid. legi
tL11' εγερθήσεται, 2) Κυρίου είδε. Cod. ην είδεν. 3) μου Μωσέως. Cod. et Ρr c.
Μωυσή, omifίο μου. 4) άρα, Cod. et r τσ. γάρ. 5) ώς. Αbeft vtroqueloco,
") Εxod. 18, 2, 5) Luc.π, 3Ι. α) Νum. Ι2, 6-8. d) Rom, 12, 19,
 ovΑΕsΤ. ΙΝ ΝvΜΕR. CΑΡ. ΧΙΙ. ΧΙΙΙ. 232
ΙΝΤΕR R. ΧΧΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. κγ',
μare cum ambo conuitiati effent,
Τι δήποτετων δύο λελοιδορηκότων εκείνη illa /ola (Μirjam) pana,
δίκας έτισε μόνη; luit 2 a) .
- - 1 σ'
-

gωτον τ) επειδή μάζον η της γυναι.

-
Ι"Ε φuia grauίus
deliξtum. Μalculo
erat eiuς
enim et na
- κος το πλημμέλημα τω άgέεν, tura et lex facminam fubmittunt.
γαρ και η φύσις και ο νόμος υποτάfia Deinde veniam aliquam mereba
το 2) θήλυ, έπειτα είχε τινα μετgίαν
συγγνώμηνο Ααρών και ως τώ χρόνω
tur Αaron, et vt prοue&tior actate,
et propter pontificiam dignita
tem. Praeterea quoniam leprofus
πρεσβύτερος, και ως αρχιερωσύνη; ήξε fecundum legem immundus efie
ωμένος προς δε τούτοις, επειδή ακασας * videbatur, Αaron autem radix και
τος ο λεπρός έδόκε είναι κατα τον νο: erat facerdotum et columen, ne
μCν και ξίζα όε των ιερέων και κρηπιε ην ο probrum in totum tranfiret ge
Ααρών, ίνα μη εις άπαν διαξη το γένος nus, parem el pαεnam non 1n
το όνειδος, την ίσην ουκ Ά αυ flixit: fed per fororem terruit il
lum fimul et erudiuit, Τantum
τώ τιμωρίαν, αλά δια της αδελφής enim
εφόζησεν όμου και επαίδευσεν. 3) ούτω vt proilliipfadolorem attulit plaga,
gua fauciata fuerat,
γας αυτόν το πάθος ηνίασεν,ότι 4) προ iniuriam pa(fum deprecaretur, vt
σής τούτο δεξαμένης αυτός τον ήδικημέ. precibus hanc cladem auerteret:
νον ικέτευσελύσαιτή πρεσβεία την συμ quod ille non neglexit, fed con
φοράν ο δέουκ5)ημέλησεν, αλ'αυτίκα feftim fupplicationem ob tulit.
Γeinde clementisfimus Dominus
την ικετηρίαν προσήνεγκεν είται ο φι docuit, fe non iudiciario more,
λάνθρωπος εδίδαξε Κύριος,ώς oύ δικασι, fed paterno, illam caftigaffe.
κώς αυτήν,αλά πατρικώς επαίδευσεν, Νam ait: b) Si pnter eiu, con
έφη γας,ει ο πατής αυτής 6)πlύων εν. /ptien /puillet in ficiem illiur,
έπjυσεν εις το πρόσωπον αυτής ουκ dnne pudore /iffunderetur2 Septem
7) εντραπήσεται, επlα ημέρας αφορι, diebu, /eparabitur extra ca/tra,
po/ten reuertetur, Ηabet autem et
θήσεται εξωτης παρεμβολής, και μετά annexum honorem hacc ignomi
ταύτα εισελεύσεται συνέζευκτα δεκαι nia, quia non prius loco motus
τιμή τή ατιμία, ουκ απήρε γας ο λαός eft populus, quam hac a plaga
έως απηλάγη του πάθους, liberata fuerit. -
ΕΡΩΤ. κδ'. ΙΝΤΕRR, ΧΧΙΙΙΙ.
Τίνος χάριν κατασκόπους αποταλήναι Ωμam ob cau/am exploratorει
προσέταξεν 8) ο Θεός; mitti mandauit Deu, " ι)
να πζομαθόντες της γης την ευκας, V: cum pranofient fertilitatem
πίαν, επιθυμήσωσι μεταλαχεί των terra, confequi tam νberes
επαινουμένων καςπών έκνούντες δε και fruξιus optarent: cunξtantes vero
ξζ
\

1) επειδή. Vterque επεί. 2) θήλυ. In Cod. (εφuitυτ ον Legendurn itaque νοι

3ηλυ ον, vel θηλυκόν. 3) ούτω- ηνίασεν, Def. in Cod. etύτο
apud r 1 c. 4) προ
δεξά
δεξαμένης. Cod. πρώτης τούτο δεξάμιενος, Ρ Ι c. πρώτο """ εξάμενος. 5) Cod.
εαέλησεν. ΡΙ c. εμιέλησεν. ό) Cσd. έμπτύων. 7) Cod. ενετράπη. 8) ο Θεός,
Αbeft a Cod. et edit. Ρ Ι c1.
α) Νum. Ια, ις, b) Did, νετί. 14. ε) ibid, 9, 13, 3.
 238 Β., Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤ1
et animum defpondentes absque όκλάζοντες, μηδεμίαν έχωσι παραίτη.
νlla excufatione ple&terentur. σιν κολαζόμενοι, "
ΙΝΤΕRR, ΧΧV.
, , ΕΡΩΤ: κέ, "
Ωuare Ηo/eam appellauit Iοβιam, Τ; δήποτε τον Αύσην, ηνίκα κατάσκο.
tum illum ad explorandum πον έπεμπεν, εκάλεσεν Ιησούν;
mitteret 2 a), Τι τύπος ήν του αληθινού Ιησού, ός
uoniam erat figura veri Ιefu, - το των κατασκοπων. έμιμήσατο
φui imitatus eft explorato %ήμα την ημετέραν οικονομών σωτηρίαν.
1es in peragenda falute nofira. καθάπες γας οι κατάσκοποι τω των
Sicut enim exploratores prae fe εθνών εκείνων, α κατασκοπούσι, κα
ferebant habitum et vocem gen. χήματι κέχgηνται και φωνή, ούτω και
tium φuas explorabant: ita et ο Θεός λόγος την ανθρωπείαν περιθέμε.
ΙDeus verbum, humanam induens νος φύσιν, και τη ταύτης γλώτjη χρη:
naturam, illius vtens lingua fa
1utem no(tram procurauit,
σάμενος, την ημετέραν ώκονόμησε σω.
τηρίαν.
Ε ΧΧVΙ. ΕΡΩΤ. κς'.
ν Ε%
Ωυτιnn, dicit ε//e generationer! Τίνα λέγει γενεαν
Α Ενάκ; -

Πic propter magnitudinem cot, 3 - ' -.. 3 ρ. . * . . .

poris, vt par fuit, famatisfi Ονομαιότατος ην ουτος, και πολυ

mus erat et vulgatishinus. Genus θρύλητος, ως εικός, δια το του
"

autem ac progenies ipίi omnino σώματος μέγεθος και το γένος δε πάν

fimilis fuit,
τως τώ προγόνω εώκει,
ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙ. Ε Ρ Ω Τ , κζ'.
Ωμid hoc ε/i, Implebit gloria Do Τί εσιν, εμπλήσει η δόξα Κυρίου πάσαν
mini omncm terram & c) την γην,
ΡΕ reieξtionem Iudaco Πειλέγει την Ιουδαίων αποβολήν, και
rum, et orbis faluteln: et 6/ της οικουμένης την σωτηρίαν και
iureiurando vaticinium confirmat.
όρκοντή προέβήσει προστίθησι ξώ γάρ
Κiuo enim, inquit, ego, ει υiuit φησιν εγώ, και ζήτο όνομάμου, και εμ.
ηomen meum, et implebit gloria
Domini υπiuer/am terram. Dein» πλήσει η δόξα Κυρίου πάσαν την γην.
* de profert fententiam contra *o.1) είτα εκφέρει την ψήφον κατά των α.
rnnes enumeratos, prater Chale. ριθμηθέντων απάντων, πλην Χαλές
bum filium Ιephonz, et Ιofilan υιού Ιεφωνή, και Ιησού υιού Ναυή, οι
filium Νaue, φui praterquam προς τη αληθεία των μηνυμάτων, την
quod vera retuleraht, ad pieta
tem populum fuerant cohortati. ευσεβήπαραίνεση πέρσήνεγκαντώλαό.
Ηuic fententiac conferenda eft il ταύτη μέντοι παραβαλών προσήκε τη
la, qua prolata eft in Εuange αποφάσει την εν τοις Ευαγγελίοις ειρη.
liis: d) Αμforetur a υobi, regnum, μένην αςθήσεται αφ' υμών ή βασιλεία,
ετ dabitur genti facienti fruξίur και δοθήσεται έθνε πoιoύντι τους κας,
77Ωυς

2) ιτα - τό λαό. Ηare apud r 1 c v Μ conftituunt Interrog. 28. wbi pro είτ
Αegitur τι ότι, Refponfio incipit a verbis ταυτη μιέντοι κ. τ. λ.
α) Νum.13, 17, 4) Ιθιά. verf. 29. ε) Ιb, ς. 14, 21. d) Μatth, 21, 43,
 '

ovΑΕsr. ΙΝ ΝvΜΕR. CΑΡ. ΧΙΙΙΙ. ΧV. 239

Υ
γαρ των μεν ήπιση εiur. Νam φui propter increduli
- -

". πούς αυτής. τύπος

Λ. / Υ (. > - 2 Α' tatem ceciderunt in deferto, Ιudaco
κότων ι) Ιουδαίων, οι 2) εν τη ερήμω πε rum infidelium figuram gerebant:
" Τι 1 - ι - Α'
πlωκότες διαπισίαν -- 2
τών δε πεπισευκό gentium vero qua credideruntfigu
"ν

των εθνών, οι απερίτμητοι παίδες, οι ram referebant incircumcifi pueri,

Α - • 1 "υ Υ

αντ’ εκείνων δια Ιησού την γην απειλη qui illorum loco per Ιοίuam terram
Α'

φότες την τοις προγόνοις επηγγελμένην. adepti funt maioribus promiflam.

Α" Αν

Α
Ε Ρ Ω Τ. κη. Υ "ν
-

Ψ.
ΙΝΤΕRR. ΧxντII.
Τί δήποτε περί των αυτών θυσιών -
Cur tam multa per legen inculcat
νενομοθέτηκεν 5
πολά de ii,dem/hcriβcii, Pa)
<? -

να τη 3) συνεχεία της νομοθεσίας πα

" Αυ
V. per frequentiam latarum le
* - /gum firmam ipfarum memo.
- Α / Σ Λ'

γιαν των νομων την μνημην έβγα riam efficiat,

σητα/.
ΕΡΩΤ. ΙΝΤΕR R, ΧΧΙΧ.
κθ'.
Τί εσι, ψυχή ή τις ποιήσει εν χεις; Ωuid εβ illud, Αnima qua gerit
4) υπερηφανίαν, πmanu /ua /uperbe" b)
ερί των ακουσίως ήμαςτηκότων νόμο Ο" lege fanxiffet, guam vi
- ξtimam offerre deberent, φui
θετήσας οποίαν χρή θυσίαν προσ peccarunt imprudentes, nunc de
ενεγκεν, καιν περί των 5) εκουσίως τι fponte peccantibus legem condit.
ημαςτηκοτω νομοθετεί, διάφορα δε τα Varia funt autem peccata. Νam
αμαρτήματα οι μεν γας ουφέζουσι δια φuidam propter infirmitatem ani
mi infultum affeξtiσnum fuftine
την της ψυχής αθένειαν την των πα
re nequtunt, et cedentes vincun.
θών επανάτασιν, και ενδιδόντες ήτlώνται' tur : alii vero, ex alia circum
οι δε και εξέτέρας περιτάσεωςαμαρτή, ftantia prolabuntur in peccata.
μασι περιπίπloυσιν εισί δε, οίτινες και Sunt etiam quidam, qui leges di
καταφρονητικώς περί τους θείους διά, vinas adfpernantur : et hos per
κεινlαι νόμους τούτους εξ υπερηφανίας arrogantiam peccare dicit, veluti
αμαρτάνειν έφη, ως έκόντας των νόμων fponte contemnentes leges. Τa
lem delendum ait, et caufam fub
καταφρονούντας, τον τοιούτον εξαλει, didit: ε) Ωuia τerbum Domini con
φθήσεθαι έφη, και την αιτίαν επήγα, temp/it, et prαcφta eiu irrita
γεν ότι το βήμα Κυρίου εφαύλισε, και ftch. Αttritione atteretur anima
τας εντολας αυτού διεσκέδασεν εκτρί, illa: φeccatum enim illiu, g/t in ip/h.
ψε εκτριξήσεται η ψυχή εκείνη αμας, Qui enim per inbecillitatem fil.
pέtatus ab aftettionibus, potica
τία γας αυτής εν αυτή ο μεν γαρ δι' luget et lamentatur, veniam ali.
αθένειαν ήτlώμενος των παθών, είτα quam (altern exiguan meretur.
σένων και οδυρόμενος, έχει τινα γούν Qai vero peruerta ampleξtitur con,
σμικραν συγγνώμην o δε τα πονηρά temptis mandatis diuinis, omnί
ασπαζόμενος, και των θείων καταφρο defenίione cafet.
νών εντολών, πάσης απολογίας εσέρηται. ΙΝΤΕRR,
1) Ιουδαίων. Cod. έθιών. 2) εν τή ερήμ". Αbeft 2. Cod. 3) συνεχεία, Cod. et
r 1 c. συγγενεία. 4) Leξtio recepta Νum. 15, 3ο. eft υπερηφανίας, 5)Cod. εκόν,
α) Νum, και, Ι. (φα. b) Ib, ς, 15, 3ο, ε) ΙΙ», νerf. 31.
 24ο Β. ΤΗΕ o Do RΕ ΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧ. ΕΡΩΤ. λ.
μn de cau/a lapidari iulfit eum qui
Διατί τον εν τω σαζξάτω συλέξαντα
die/abbati ligna collegerat2 α)
V. φui primus legem aufus effet Ω"ξύλα καταλευθή
πρώτον C
να προσέταξενςτον
τούτονπαραβεβηκότα
pratergredi, ne fieret autor
transgrediendi leges: huius enim νομον, ίνα μη γενηται παξανομίας
caftigatio meturn omnibus incus
fit. αρχέτυπον, η γας τούτου τιμωρία δέος
ενέθηκεν άπασιν,
* ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙ. ΕΡΩΤ, λα'. -

Cur mandauit Deur, υt fimbrii, Τι δήποτε προσέταξεν ο Θεός αυτοίς

ip/i, υg/timentorum υίttam byncin τοίς κρασπέδοις των ιματίων κλώσ
thinan apponerent" b) μα υακίνθινον επιθείναι;
ΗΆ νitta cα-li colo
Τ: υακίνθινον ι)κλώσμα του ουρανού
rem refert. Ιllos ergo me
miniίle volebat legislatoris, gui μιμάται την χζόαν. ανεμίμνησκε
οιηnia quidem replet, cα-lum au τοίνυν αυτούς του νομοθέτου, 2) δς πλη
tem incolere videtur, Ca lum ροί μεν τα πάντα, οικών δε δοκά τον ου:
εnim, inquit, c) cali, εβ Domi ξανόν ο ουρανός γάς φησι του ουρανού
ni. Εt, d) Ωui babitat in calir, τω Κυρίω και κατοικών
deridebit eου. Ηoc non minus ο ουρανοίς εν εκ
lex docet. Widebiti, enim, in γελάσεται αυτούς, τούτο 3)δε και ο νό.
φuit, e) βmbria, et recordabimi μος διδάσκει, όψεθεγάς φησι τα κρά.
ni mandatorum Domini, υι fhcia σπεδα, και αναμνηθήσεθε πάσας τας
ti, ca: neque conuertemini φοβ 4)εντολάς Κυρίου ποιήσαι αυτας, και ου
αogitatione, υc/fra, aut oculo, υc διασραφήσεθεoπίσω των διανοιών υμών,
/tro, 4uibu, το fornicamini φο/t
ά'0.Γ. και των οφθαλμών, εν οίς ύμείς εκπος,
νεύετε οπίσω αυτών,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙΙ. ΕΡΩΤ.λβ'.
Ωuod Core /editionem mouerit nd. Το μέντο Κορέ5ασιάσαι κατα του νομο
υcr/ii, legislatorem, ratiοne fortar θέτου έχει τιναλόγον Λευί,
jε non caret, nam eratex triba Le εκ γας της
τικής υπήρχε φυλής Δαθαν δε, και
υitica: Dathan υero, et Αbiron, et
Εliab, cum ducerent originen a Αβερών, και Ελιαξ, εκ του Ρουβήν το
Κuίcne, quam /έditioni, occa γένος κατάγοντες, ποίαν έχoυσι
/ionem babuerunt 2 της σάσεως αφορμήν,
θ' C - ν Δ ,
uben erat primogenitus, exi
(timabantque primogenitis fa
Ι Ιωτότοκο ή ο Ρουξήν και ωήθησαν
5) πρωτοτόκοις την Ιερωσύνην ας
cerdotium competere: nec animad μότlemν και ουκ έσκόπησαν, ως ο πρό
verterunt progenitorem ipίum pri
mogeniti iure propter iniquum fa γονος αυτών των 6) πρωτοτοκίων διαό
cinus excidiίίς. την παρανομίαν εξέπεσεν.
ΕΡΩΤ.

1) κλώσιμα. Cod. et και το. χρώμα, 2) ό,. Vterque ώς, 3) δέ. Def vtroque loco.
4) εντολάς, Cod. ημέρας. 5) Cod. et F 1 c. πρωτοτόκω. 6) Vterqueπρωτοτόκων.
α) Νum, 15, 35, F) Ib, νετί, 38. ε) Pf. 113, 16, a) Ρί: 2, 4. ε) Νuin. 15, 39,
 oyΑΕSΤ. ΙΝ ΝvΜΕR. CΑΡ. Χν Ι. 24τ.
ΕΡΩΤ. λγ'. ΙΝΤΕRR. ,, ΧΧΧΙΙΙ.
Τι εσι, μη πgόχη: εις την θυσίαν Ωαίdβbi υult, Νε attenda, ad .
2 - , αυτών;
\ "ω « Α' >
- -

"
-
* * *
- Υ /hcrificium eorum 2 α)
Αγώ, περί της ιερωσυνης έγένετο και Ο : de facerdoios, et
τ) μέλoντες κακείνοι και ουτοι
είin vtrigue incenfum eς
προσφέρειν θυμίαμα, κριτή εχρώντοτώ fent oblaturi, iudice vtebuntur
δεσπότη Θεώ. αθυμήσα, τοίνυν ο προφή. Domino Deo Contriftatus ergo.
της δια τους της τάσεως αρχηγούς, κέ. propheta propter autores (bditio
τευε τον κριτήν, μη δέξαθα το παρα nis, iudicem obteftatur, ne fus
νόμως υπό των 5ασιασών προσφερόμενον, cipiat quod n feditiofis contra le
καεις μαςτυξίαν αυτόν τής οικείας επι: gem offerebatur: eumque vocar
in teftimρmium acquitatis fur. Ν
εκείας καλεί, μη προχης γας Φησινείς "attendar , inquit, πd /acrificium
την θυσίαν αυτών, ουκ 2λεπιθύμημα ου. illorum, nullius ip/orum rem de-.
δενες αυτών είληΦα, ουδε εκάκωσα ουδέ βderabilem accept, ηcque quempiam
νααυτών, έργω δε την μαρτυρίαν 3)αυ. εorum dfflixi: cuius rei teftimo
των εξεβαίωσεν ο κριτής αποχίθητε nium ipίο faξto iudex confirma
νit. Reccdite enim, inguit, b) de
γάς Φησιν εκ μέσου της συναγωγής ταύ medio congregationi buius, ε; de
τη", και εξαναλώσω αυτούς εισάπαξ, labo co, υπά. Denuo vero cele
δεδήλωκε δε πάλιν ο πανεύφημος Μωσης berrimus Μofes patefecit manfue
τη οικείαν πραότητα προκυλινδούμενος tudinem fuam. Νam prouolu
γας του κg του εξόα ο Θεός των πνευ. Deuad/pirituum,
tus pedes iudicis clamabar, cy
et υπiuer/ε car
ματων, και πασης σαςκοε, ε, άνθρωπος nis : /ί υπu, homo percauerit, ηπης
εις ημαςτεν, επι πασαν την συναγωγην in omnem terran de/ruiet tra Do
ή εξγή Κυςίου, δεξάμενος δεόφιλάνθρω. mini * Αt humaniίiimus Dominus
στος Κύςιος την του θεράποντος ικετεξαν, exaudita fupplicatione fcrui, ius
των μεν σασιασών αποκριθήναι κελεύει fit a feditiofis religuos fecerni s
τους άλλους χήναι δε 4) κελεύσας την et cum imperaflet terrac νt hia
ret, effecit vt tentoria timul cuπα
γήν, αυτάνδρους τας σκηνας υποβρυ viris demergerentur: et qui per
χίους απέφηνε και οίδια μέσης θαλάσ. mare medium ambulauerant, per
σης οδεύσαντες, εν τη γη κατεπόθησαν, terram abforpti funt. Είt *enim κ.
έάδιον γας τώποιήiή και ξηραν οδονεν τη perfacile creatori viaιη {iccaιn in.
θαλάτ"η δημιουργών, και τη γη πάλιν 1nari facere, et contra terra pro
mari vti in Αupplicium. Siqui
εις τιμωξίαν αντί θαλάσσης κεχρήθαι. dem Αegyptios interemit aqua :
τοις μεν γας Αιγυπlίοις τον δι ύδατος Dathanem vero et Αbironem, ac
επήγαγεν όλεθρον τον δε Δαθαν και reliquos, terra fluξtibus obruit.
Αξειςων, και τους άλους, τοις γης συν Ilios igitur viuos tradidit infer
εκάλυψε κύμασι, τούτους μεν ούν ζών, no: cα:tum autem Core igne con
τας τώ άδη παρέπεμψε, του δε Κορε fumpfit. : ''
την συναγωγήν πυς κατηνάλωσεν, ΙΝΤΕRR, " -

1) μίλοντες-ούτοι. Cod. et * 1ο. έμελον καλοίτοι, 2) επιθύμημα. Εrrorem φui

in hac voce latet, detexit Μ ο Ν Τ F. in Ηexapl. ad Νum. 16, 15, 3) αυτών,
Αbeft a Cod. et edit. " ιρα. 4) κελεύσα την γήν Cod, et ετς, ντίσκι τι γί,
α) Νum. 16, 1ς. b) Ib. verf.2i. ε) Ib, νςfί, 22, «", "" -

3. Τkuod. Τom, Ι.
Δ. --
- - - -- , ό
Η
 Α .

242 Β. · Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι -

ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙV. ΕΡΩΤ. λδ'.

Ωμare Deu, thuribula eorum, 4ui Διατί προσέταξεν ο Θεός τα των θυσια
/acrificauerant, altari prαce σών )πυρέία τωθυσιασηgίω
pit dfigi 2 a) γενέθαι περίθεμα;
d arguendos eos, φui con ις έλεγχον των κατά της ιερωσύνης
tra facerdotium aliφuid com - θρασυνομένων, και βεβαίωσιντών ιε.
inittere auderent, et ad confir ρουργών προστεταγμένων τούτο γας
πmationen eorum, φui conftitutί
erant ad facra péragenda. Ηacc επηγαγε μνημοσυνών τοις υίοις Ισραηλ,
-

enim (ubiunxit: b) Wt /ίt mona όπως αν μη προσέλθη μηδες αλογενής,

mentum filii, Ι/rail, ne qui alie ος ουκέτινεκτούσπέρματος Ααρών, επι
nigena, ηut non g/f de /entine Αn θέίναι θυμίαμα έναντι Κυρίου τούτου
ron , accrdar nd offerendum incen χάριν και την βλασήσασαν ράβδον εντε
/um coram Domino. Ηanc etiam θήνα προσέταξεν 2) εις την κιβωτόν και
ob caufam virgam qua fonduit, πάλιν ένομοθέτησε, τους μεν ιερέας ε.
reponi iuffit in arcam, Rurfum
lege ψatuit, vt facerdotes facri ζουργεν, τους δε Λευίτας υπουργείν, μή
ficent, Leuita vero fubίcruiant, τετωθυσιαςηρίω, μήτε τοίς ιεροίς πελά
nec accedant ad altare, aut ad ζοντας σκεύεσιν είτα διδάσκει και τίνα
facra vafa trattanda. Poftea do χρήτους ιερέας λαμβάνειν τας γας αυ
cet, guaenan facerdotes fibί fu
mere conueniat. Νam primitias το προσφερομέας απαρχάς οίνου και
vini, frumenti, olei, et panum, σίτου, και έλαιου, και άρτων, αυτους
fibi oblatas iub et edere facerdo-. εθίων εκέλευσε και μέντοι και τα ανα,
tes: pοrro φuoque votiua et pri. θήματα, και τα πρωτότοκα αυτους πά.
mogenita ipίσs accipere ftatuit, λιν λαμβάνειν διηγόρευσε των μεν ακα
animalium guidem immundorum θάρτων κτηνών ορίσας τα λύτρα ή λύ.
aefiniens redemptionis pretium. τρωσις γας αυτού φησίν απο μηνιαίου ή
Κιdemptio enimu, inquit, c) ab υπο
πlen/ε α/timatio quinque /clorum συντίμησις πέντεσίκλων, καiατονσίκλον
erit : iuxta βίlum /inξtum , wi τον άγιον, είκοσι οβολοί εισι, των δε κα
ginti oboli /unt. Αt primogenί. θαρών 3)πρωτοτόκων,τόμεναιμα εκχε.
τorum mundorun fanguinem ad θήναι προσέταξε παρά την του θυσια
bafin altaris effundi ίuffit , et
adipem offerri, carnes autern il
5ηρίου βάσιν, το δε σέαρ προσενεχθήναι,
los accipere, ficut peξtuίculum τα δε κρέα αυτούς λαμβάνειν, ώσπερ δή
et armum a reliquis facrificiis ac το σηθύνιον, και τον βραχίονα, από των
cipiunt. Porro te(tamentum fa άλων θυμάτων κομίζονται, διαθήκην δε
lis communicationem appellauίt : αλός την κοινωνίανεκάλεσεν, επειδή κάλα
φuoniam (ecunduπι diuinum Αpo. τον θείον απόσoλον, οι τώ θυσιαςηρίω
ίtolum, d) Ωui allident altari, de προσεδρεύοντες τώ
nltari participant. Ομίdam au θυσιαξηρίωσυμμερί,
ten aiunt, φuia Deus praceperat ζονται τινές δέφασιν επειδή τάς θυσίας
adfpergi fale facrificia, teftamen επιζάλεθαι τους άλας προσέταξεν ) ο
tum faliseum vσcafle, qua fuerant Θεός,διαθήκην αλός τα αφιερωμένα τοις
ίεςεύ
τ) Cod. et Ρι g. πυρία. 2) εί, την κιβ Cod. τη κιβωτό. 3) πρωτοτόκων. Cod, οι
και το... addunt ζώων. 4), ο Θεός - ωνόμασεν. Del: in Cod. et apud rις,
α) Νum, Ιό,39. Β) Ιb. verf. 4ο. ε) Νum, 18, ιό. d) μCor.9, 3. .
 oyΑΕsΤ ΙΝ ΝνΜΕR. CΑΡ. ΧvΙΙΙ. ΧΙΧ. 243
facerdotibus confecrata. Dein.
ιερώσω ωνόμασεν. άτα διδάσκει, και τους docet facerdotes et Leuitas,
Ιερέας, και τους Λευίτας, ι) ως ου βούλε de
fe nolle vt fortern accipiant, ficut
τα αυτούς κλήρον λαβείν, ώς τας άλας alia tribus: fed vt ab omni po
φυλάς αλά παρά παντός κομίζεθαι pulo fumant decimas fruξtuuin,
του λαούτους Λευίτας και,των απογής tam de terra, quam de ouibus
φυομένων τας δεκάτας, και των εκ ποι et bobus nafcentium : itidem et
μνίωνκαβουκολίων προσγιγνομένων κερ, mercatura, aut alterius negotia
tionis. Leuίtasporro decimarum
δών, και των εξ εμπορίας, η ετέραςτινός decimas facerdotibus offerre ius
χρέας, τους δε Λευίτας των δεκατών fit: atque hacc guidem in omni
τας δεκάτας προσφέρειν τοίς ιερεύσι και loco fumere, ea vero gua fepa
τούτων μεν εν παντί τόπω κελεύει μετα rabantur ex facrificiis pro ipfis,
in templo edere iuffit. Vocat
λαγχάνειν τα δέχε εκ των θυσιών αφω autem decimas mercedem in vti
ρισμένα αυτοίς ένδον εθiemν εν τω ναώ. litatem populi. Νam * interea *
καλά δέκατα, δεκάτας μιθον εις την dum agrum colitis, inquit, aut
του λαού ωφέλειαν. υμών γάς φησιν mercaturam exercetis , aut doini
2)γεωργούντων, ή εμπορευομένων, ή οίκοι ritain agitis, hi pro vobis omni
bus feruitio meo afliftunt. Ηoc
ιαγόντων, ουτοι αντι πάντων υμών τη
εμή προσεδρεύουσι λειτουργία τούτογάς eniun ait: n) Ηarc g/f merce, τg/tra
pro minifferii, ηua mibi εκbibetir
έφή, ότι μιθος ύμών ούτός εσιναντι των in tabermaculo τg/timonii.
λειτουργιών υμών, των εν τη σκηνή τού
μαρτυρίου,
ΕΡΩΤ. λε'. ΙΝΤΕR R. ΧΧΧV,

Πώς νοητέον τα περί της πυρβάς Ωuomodo Junt intelligenda, qua de

δαμάλεως διηγορευμένα, υn.ca rufi cauta /unt 2
Πιο εχθήνα μεν ταύτην υπέρ της Η" quidem offerri pro pee
του λαού αμαρτίας νενομοθέτηκε' cato populi lege pracepit: b)
falutaren pas
prafigurat autem
προτυποι δε το σωτήριον πάθος, ο του {ionem, qua totius mundi pee
κόσμου παντός ήρε την αμαρτίαν πυρ. catum abftulit. Sed vaccam ru
έαν δε προσκομαθήναι κελεύe, δάμαλι, fam offerri pracipit, νt corporis
ίνα προτυπώση τογήίνον σώμα. καίγας terreni eflet 1ymbolum: guia no
του Αδάμ ή προσηγορία την ερυθραναι: men Αdami terrain rubram figni
ficat, ex φua corpus ipfius for
νίτlεται γήν, εξής αυτού διεπλάθη το matum eft Quod autern vacca
σώμα και το άμωμον δε της δαμάλεως, macula carebat, expertem pecca
το αναμάρτητο προδηλοί του δεσπότου ti Chriftum Dominum innuit.
Χρισού, και το άζυγα είναι την δάμαλιν, uod vacca iugum non fubiiffe
τήν του σωτήρος ημών ελευθερίαν κινίτ debebat, Chrifti libertatem fubin
dicat, lugum enim denotat fer
τεται ο γάς ζυγος την δουλείαν δηλοί" vituteln. Αt Dominus , cum ab
ο δε Κύριος το δίδραχμον απαιτούμενος eo poftularetur didrachmum, di
έφη, άραγε ελεύθεροι εισιν οι υιοί ή δε xit : c ) Siccine liberi /unt flii 2
έξω της παρεμβολής σφαγή της δαμά, Ομοd vero vacca mattabatur extra
Ο 2 caftra,

1) ως - Λευίτας, Def in Cod. et P1c. 2) γεωργούντων Vterφue οικοδομούντων.

α) Νum, 13, 3ι. F) Ibid. ς. 19, 1. Ιφq. c) Μatth, 17, 26,
 244 Β. Τ Η Ε ο D o R ΕΤΙ
caftra, pa(lionem Saluatoris in λεως, το έξω της πύλης γενόμενον του
nuit, ηuam extra portam fubiit. σωτήρος πάθος, ταύτα δε σαφέσεβονδι
Sed hac manifeftius docet diui
ηus Αpoftolus in epiftola ad Ηe
δάσκει ο θείος απόσoλος εν τη προς
braeos. a) Τotam porro vaccam Εβραίους επιτολή πάσαν δε την δάμαλιν
νna cum pelle et reliquis crema συν τό δέρματι και τοις άλoις κατα
ri mandauit: guia Chrifti Domi καυθήνα, προσέταξεν επειδή πάντακα
ni omnia erant munda. Lignum αρα του δεσπότου Χζισού το δεξύλον
oedrinum crucis erat figμra. το κέδρινον του σαυρούσύμβολον ήν, ώσ
Sicut enim illud immune a cor
ruptela, ita lignum crucis viui. περ γαρ τούτο άσηπloν, ούτως εκείνο
ficat. Coccinum autem, typus ζωοποιόν, το δε κόκκινον, του δεσποτικού
erat fanguinis dominici. Ηyfio. αίματος, το δέγεύσσωπον, ότι η ζωτική
pus etiam aderat, φuia calor vi θερμότης διέλυσε του θανάτου την ψυ.
νificus diίloluit frigiditatem mor χρότητα, τον μέντοι κατακαίοντα την
tis, Εum tamen qui cremauit
vaccan, impurum e(Ιe dicit vs δάμαλιν ακάθαρτον μέχρις εσπέρας Φη
que ad veίperam, ad cos deno σιν είναι, εις τύπον των τον δεσπότην
tandoς qui Chriftum crucifixe εσαυρωκότων Χρισόν, ταύτηδετήσποδώ
runt Doininum. Αtφue huius. μεθ' ύδατος χρωμένους εκέλευσε περιό
modi cinere aqua permixto con φαίνεθαι τους τώ τεθνηκότι πελάζον
ίpergi praccepit eos qui appro τας, ή οτών απloμένους, ή άλω τινι τοι
pinquaffont mortuo, aut qui eo
rum οίia attigifΙent, aut aliquo ούτω μολυνoμένους και άνθρωπος, φη
id genus alio efient polluti. Εt σίν, ος εαν μή αφαγνιθή, εξολοθρευθή.
β' 4tti, inquit, b) non fuerit pu. σεται ή ψυχή εκείνη εκ μέσου της συν
rificatur, peribi anima illa e medio αγωγής, ότι ύδωρ ραντισμού ου περιερ
βringθga, ηuin expiationi, aqua βαντίθη επ' αυτόν ούτω και ο Κύριος εν
mon fiterit lu/tratur. Ira Domi.
nus in facris Εuangeliis ait: c) τοίς ιερος Ευαγγελίοις έφη, εαν μή τις
Νίβ' ηui, νιπmtu, fiurit ex aqua γεννηθή εξύδατος και πνεύματος, ουμή
ετ Spiritu /hnξfo, non ingredietur εισέλθή εις την βασιλείαν των ουρανών,
rgnum cαίorum. Α"
ΙΝΤΕR R. ΧΧΧVΙ. ΕΡΩ Τ. λς. -
> / σ' . 1
Ωuare tin eum ηuiadfpergir, ηuan Διατί ακάθαρτον είναι λέγει μέχρις
» « Υ - ν Υ

ad/per/um, dicit είf immundum εσπέρας και τον περιρβαίνοντα, ν Α > "

υπηue ad υg/peram "d) και τον πεζιβόαινόμενον 5

ζ, « "» ν ν / 2 Α'
uoniam impurus crat ex le πειδή κατά τον νόμον ακάθαρτος ήν
ge, qui tangebat os defun Ο / y -υ Σ "-

* ξti. * Purificatio igitur conuenit ο απlόμενος οσέου νεκρού, ουκούν ή

Α' "- Υ / / - ν

veritati, (quia per Chriftum eft κάθαρσις

-
τη αληθεία". συμβαίνει
« " δια
Α «" / 2 Α'

purgatio,) impurum autem efle, Χρισούγας η κάθαρσις το δε ακάθας

"' 7ν ." « « Α' Α'

legi : lex vero gratiam prafigu. τον είναι τω νόμω ο δε νόμος προετύπου
1 Α' ί - σ'
rabat. Ηi porro erant immundi την χαξιν, και ουτοι δε ακάθαρτοι ήσαν
vsque ad ve!peram, id eft, νς
φue ad finem legis. Νam diluculo μέχρις εσπέρας, τουτές, μέχρι τετέλες
"ν Τ/ Μ Α Α

fimilis eftaduentus Domini. Sίden του νόμου όρθρωγαρέοι

-" " Κ ,
κεν η δεσποτική
ν Λ Υ -

τibu, enim in tenebrir, et in Umbra παρουσια τοις γας εν σκοτω, και σκια
ΩζyΩζ

*) Ηεύτ, 3, 2, 3, 4) Νum. 9,23. ε) loh,3,5... a) Νum.ις,αι.

 "-

oyΑΕsΤ. ΙΝ ΝV ΜΕR. CΑΡ. ΧΧ. 245

τ
morti,, lux orta εβ, ficut ait
θανάτου καθημένρις φώς ανέτειλεν, η Είaias propheta. a) Εt alibi di.
ησινόπροφήτης Ησαίας και αλαχ8 xit ipfe Deus: b) Τimentibu, me
". αυτός είgηκεν ο Θεός
τοίς δεφοβουμέ orietur /ol iu/titia, et /nnatio in
νοις με ανατελ ήλιος δικαιοσύνης, και
έ, ali, eiu. Εt rurfus: c) Εcce υir,
Ζamacύ momen illi.
ίασις εντάις πjέρυξιν αυτού, και πάλιν
ίδου ανής ανατολή όνομα αυτώ, ΙΝΤΕRR. ΧΧΧV ΙΙ. ,
ΕΡΩ Τ. λζ. Dominu, Deu/uccenβιi:
Τίδήποτεωργίθητώ Μωσή και τώ'Αα Μιβrem
Ωuamob
et Αaroni, ηuum aquan,
ρώνοδεσπότης Θεός,ην κατο ύδωρ cduxerunt epetra2 d)
εκ της πέτρας ) εξήγαγον; ΙΕ de morte fororis dolenti
Αθυμούσιν αυτοίς διατήντης αδελφής bus inftabant filii Ifraël, tu
τελευτην επέκειντο, διατηντού ύ. multuantes ob aqua penuriam,
δατος =ασιάζοντες σπάνιν, δυχεραίνον Ιdeo molefte ferentes eorum pe
tulantiam, ambiguis vfi funt ver
τες ούντην πολήν αυτών ακρασίαν, αμ, bis dum educerent aquam. Sic
φιβόλοι έχρήσαντο ρήμασιν τούδως εξ, enim ait legislator: ε) Αudite me
αγαγόντες, εφηγαρ ούτως ο νομοθέτης 1ncreduli, Νum ex bac petra edu
ακούσατέ μου οι απειθείς, μη εκ της πέ cam υobi, aquam & Propterea Do
minus Deus contra eos fenten
τρας ταύτης 2)εξάξω υμίν") ύδωρ, τού.
tiam tulit, dixitφue in hune mo
του χάς" ης Θεός τηνκαταυ.
ο δεσπότφον f) Ωμia non credidi/fi, mi
των εξενήνοχειψή έφη δε ούτως ότι dum:
bi, υι/antificareti, me coran filit,
ουκ επισεύσατέ μοι, αγιάσαι με εναντίον Ιβraέl, idcirco το non introdu
των υιών Ισραήλ δια τούτο ρυκ εισάξέιε
.. "ν Υ
ceti, multitudinem banc in rer
ram 4uan dedi illir. Ηoc ipίum
υμας, την συναγωγην ταυτην εις την
γήι, ήνέδωκα αυτοίς τούτο και μελωδών canens Dauid, ait: g) Ει υεκm
ο θείος είπε Δαβίδ και εκακώθηΜωσης tu, g/t Μo/i, propter illor, ηuiα
exncerbauerunt /piritum eiur. Εt,
δι' αυτούς, ότι παρεπίκραναντοπνεύμα Aliftinξtionem ficit labii, /uir. Νam
αυτού, και 4) διέσειλεν εν τοις χείλεσιν cum iratus effet illis, ambigue
αυτού, οργιζόμενος 5)γαρ εκείνοις, αμ Ιermonen protulit. Ειstφue mon
φιέόλως τον λόγον προήνεγκε, και ήνου mentis ambiguitas, ftd lingua.
Ηoc enim dicere videtur, Εt di
της ψυχής, αλατής γλώττης ή αμφι /finξtionem ficit labii /itir. Sci
εολία, τούτο γαρ έφη, διέσειλεν εν τοις endurn eft fane, Deum aliud
χείλεσιν αυτού, ισέον μέντοι, ώς έτερον procurantcm hanc tulifie fenten
οικονομών ο Θεός ταύτην εξενήνοχε την tiam: φuod fuo 1oco monίtrabί
απόφασιν όπες εις καιρόν δηλώσομεν. Π1llS,

οι 3 . . . ΙΝΤΕRR.
1) Cod. et r το εξήγαγεν. 2) εξάξω. Recepta le3io eft εξάξεμεν, 3) ύδωρ, In
Cod. (equitur εξ«γαγόντες, φuod ex errore Librarii e pracedentibus repeti
turn effe videtur. 4) διέπειλεν. Ηac Ιnterpreturn gra corum verfio, φuam
Τ Η Ε ο D o R Ετνs more fuo (equitur, minus apta eft. Ηebraicum enim
8:2Ξ? ΡΕ ιο6,33 fentum exprimit, είfutiuit, f temere locutus eft. 5) γάρ.
Cod. δέ. * -
" .
α) Εί.9.8. 5) Μal. 4, 2. ε) Ζach. 6, τα... α) Νum. » . ΙΣ, ι, ε) 1b. verί. κο
" f) Ib. vetί: 12, έ) ΡΙ. 1ο, 32, 33,
 246 Β. Τ Η Ε ο D o R Ε ΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧVΙΙΙ.
ΕΡΩ Τ. λή.
Ωμα de cau/α Deu, inβiruit, υι Τί δήποτε δια του χαλκού όφεως 1)θε.
per «neum /εrpentem /hnarentur
ν. ίrpentum 1mor/ir,
/orp β 2 η ξαπεύσαι προσέταξεν ο Θεός τα
ΙΕ etiam falutarem paftionem των όφεων δήγματα;
prafigurat.
ξοτυπoί και τούτο το σωτήριον πά.
Νam per ferpen
tem natum eft peccatum : vnde σε διάγας του όφεως ήάμαρτία
et malediξtionem accepit a Deo εβλάσησεν όθεν και την κατάραν παρα
omnium. Εrat itaque ferpens fi. του Θεού των όλων εδέξατο τύπος τοί.
Εura tum peccati, turn maledi. νυν και της αμαρτίας, και της κατάρας
έtionis. Quonian igitur Dorni ο όφις, επειδή τοίνυν ο
nus Chriftus in fimilitudine car.
Ά Χριςός
nis peccati apparuit, vt ait diui. ε έμοιώματι σαςκός αμαρτίας, ηφησιν
πus Αpoftoius: b) corpus enim ο θείος απόΞολος, επεφάνη σώμα μεν
vere fumfit, peccatum autem non γας αληθώς έλαβεν, αμαρτίαν δε ουκ
fecίt, nec inuentus eft dolus in εποίησεν, ουδε ευρέθη δόλος εν τώ 5όμα.
ore eius: innuitur paflio faluta,
ris per ferpentem aneurn. Queιη τι αυτού προτυπούται το σωτήριον πά,
admodum enim ferpens aineus θος εντώ όφει το χαλκό ώσπερ γαρο
erat imago ferpentum, non ta χαλκούς όφις ίνδαλμα μέντων όφεωνήν,
* men illorum * venenum gerebat: ουκ είχε δε των όφεων τον ιόν, ούτως ο
ita filius vnigenitus corpus φui. μονογενής υίος σώμα μεν είχεν ανθρώπι
dem habebat humanum, fcd pec. νοι, κηλίδα δε αμαρτημάτων ουκ είχε
catoruin macula carebat. Εt fic, και καθάπες οί υπό των όφεων δακνόμε.
vt a ferpentibus morfi, ferpen
tem intuentes fanabantur: ita qui νοι, τον χαλκούν αποβλέποντες όφινσω.
νulnerati funt a peccato, padio. τηςίας απήλαυον, ούτως οι υπό της α
ni faluatoris noftri fine νlla du μαςτίας πληfiόμενοι, τώ πάθει τούσω
bitatione credentes, morte poten τηςος ημών ανενδοιάσως πισεύοντες,
tiores declarantur, et vitam ater
ΙΥaΙΩ confequuntur. κρείτloυς αποφαίνονται του θανάτου,
-

ΙΝΤΕR R. ΧΧΧΙΧ.
και της αιωνίου ζωής απολαύουσιν.
Ε Ρ Ω Τ.λθ'.
δί τatc, erat Βnlann, cur interro.
. gabat Dominum " Ει μάντις ήν οΒαλαάμ, τί δήποτε
lle φuidem verum Deum inter .. τον Κύριον ηρώτα,
- rogabat: refpondit ei tamen, κείνος μεν ου τον αληθινόν ηρώτα
πon is qui rogatus fuerat, fed Θεό, απεκρίνατο δε αυτό, ουχ και
φuem ignorabat. Κenit enim, in πας's)αυτώκαλούμενος, αλ'ό παρ'αυ
φuit, c) Deu, ad Βalanmum, ει
aixit ci: Ωuid/ibi υolunt bonline, του αγνοούμενος, ήλθεγάρφησινο Θεός
ή/fi apud re" Νon quod caufam πζος Βαλαάμ, και είπεν αυτώ τίoιάν.
ob quam venerant nefciret: fed, θρωποι ουτοι παςα σοί, ουκ επειδή την
νt ex verbis vatis naξtus occafio αιτίαντής εκείνων παρουσίας ηγνόε, αλ'
πem, ίuberet, φuίd faciendum
-, όα παρά του μάντεως λαζων αφορμήν
φίlet,
το πρακτέον κελεύση.
ΕΡΩΤ,
") Cod. et και c. θεραπεύεθαι. 2) αυτό. Vtergue αυτού,
Α"
") Νum. 2ι, 9, ") Rom. 8, 4. ε) Νum. 22,9.
"
 ν.

oyΑΕsΤ. ΙΝ ΝvΜΕR. CΑΡ. ΧΧΙΙ. ΧΧΙΙΙ. 247

ΙΝΤΕRR. ΧΙ..
ΕΡΩΤ. μ. -

Τίνος χάριν κελεύσας αυτώμή απελθών, Ωuare cum prohibuillet illum ire,
deinde abire iuffit 2 a) -

πάλιν εκέλευσεν απελθέν, uia defiderio promi(larum pe

Επειδή των επαγγελθέντων χρημά. cuniarum captus Βalaam,
των ο Βαλαάμ έραθείς, ήρετο πά denuo rogauit, an fibi cum illis
λιν, ει χρή τοις αποσαλέσιν ) αυτώ qui miίli fuerant abeundum es
fet, exiftimans Dominum Deum
συναπελθόν, νομίσας μεταμελεία κέ. paenitere potuiffe, permifit abire:
χρήθα τον δεσπότην Θεόν, επέτρεψεν tantum non dicens, Αbi φuidem,
απελθείν, μονονουχί λέγων απελθεμεν, quonian ita defideras: (cito ta
επειδή τούτο πράξαι ποθείς, θι μέντοι, men, te quacumφuo voluero lo
a) ως άπες αν εθελήσω λαλήσεις, cuturum,
ΙΝΤΕR R. ΧL Ι. .
ΕΡΩΤ. μα'.
Διατί 3) κελεύσας απελθέν, δια του Ωan de cnt/a cun profici/εi iulfiller,
profittionem impedit per
αγγέλου την πορείαν κωλύει, Αngelum & b)
Δεδfίεται αυτόν και τή της όνουφω: ΡΕ illum tum afini voce
νή παρά φύσιν γεγενημένη, και τη practer naturam emiίla o tum
του αγγέλου θεωρία, ίνα γνώ πόσην δ Αngeli vilione , γt cognofcat,
Θεός του λαού ποιείται κηδεμονίαν, φα quantam, populi curam Deus ge
rat. Αiunt autem nonnulli, Αn
σί δέ τινες, τον άγγελον Μιχαήλ τον gelum illum efle Μichatlem, φui
του λαού προςατεύοντα είναι, populo praerat.
ΕΡΩΤ, μβ, ΙΝΤΕRR. ΧL ΙΙ.
Και ποιανιχύν είχεν ή του μάντεως αρά Ωuammamτ'nti,υimDeohabebat makdiίtio
nolente 2
μη βουλομένου Θεού,
"Ιχύ, μεν είχεν ουδεμίαν. 4) ψευδής ΝΕ quidem erat virium,
γας ήν ή περί αυτού κατέχουσα δό φuia falla erat, φuan de co
habebant, opinio. . Verum quia
α... επειδή δε συνεχώς παρανομών ο propter iniquitatem continuam po
λαός υπέμενεν θεηλάτους πληγάς, pulus percutiebatur plagis a Deo
προς την εκείνων αιθένειαν τα κατά τον immiffis: adillorum imbecillitatem
Βαλαάμ ώκονόμησεν ο δεσπότης Θεός. per ea diίpofait Deminus Deus, φua
Βaainmum gefta funt. Νam
ήα γας μη νομίσωσι παρά του Θεού vt caftigati a Domino Deo non pu
παιδευόμενοι, δια τας του μάντεως αρας tarent propter malediξtiones vatis
συμφοξαίς περιπίπle'ν, ουκ είασε τον calamitates euenire, non permifit va
μάντιν χζήσαθαι ταις αραίς, τας των τem maleditionibus vti, omnem "
ανοήτων αφοςμας περικόπlων. ότι γας, hoc modo ftultis praripiens occa
fiοnem. Quod enim, licet vim ali.
ει και ιχύν τινα είχον αι του μάντεως quam habui(Ιent malediξtiones va
αξα, ράδιον ήν τώ τα πάντα 5) τεκτη, tis, facile tamen fuerit ei φui fecit
ναμένω ταύτα: απoφήναι ματαίας, omnia, illas reddere vanas, perfpί
όήλον τοίς τα θεία πεπαιδευμένοις. cuum eft his qui diuina didicerunt.
Ο 4 Domi

1) αυτό. Def in Cod. et rτς. 2) ώ, - λαλήσεις. Vterφue όσαπερ αν θέλεις,

ου λαλήσει. 3) κελεύσας. Cod. additαυτόν. 4) ψευδής. Cod, et F 1 c, αψευδής,
5) Cod. τεκτpνωμένς.
") Νum. 22, 12, 2ε. 5) Ib. verf. 22.fηq. . .
 τ

248 . . Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
ΙDominu, enim, inquit, a) diffipat Κύριος γάς Φησι διασκεδάζει βουλάς έ
κonβlin gentium, reprobat auten θνών, αθετεί δελογισμούς λαών, και αθε
εogitatione, populorum, er νεφνο.
Φa: con/ilia principum : conflium τε, βουλας αρχόντων ή δε βουλή του
πutein Domini maner in arternum. Κυgίου 1) μένει εις τον αιώνα, ο μέντοι
Βalaam nihilominus , etfi Dei Βαλαάμ, και του Θεού την κηδεμονίαν
prouίdentiam didicerat, facrificiis μεμαθηκώς, ταίς θυσίαις μέlαπείσαι πει
sliud ei perfuadere nititur, vnum ράται ένα των ψευδωνύμων είναι τοπά
εκ iis faitis effe coniettans, φuos
anutabiles appeliant φui illos co ζων, ους και τρεπloυς ονομάζουσιν οι τού
Ηunt. Illud autem, b) Ιui re των θεραπευταί, το δε, α)επορεύθη επ'
*in, {ignificat vere illurn inftrui ευθείαν, δηλοί ότι αληθώς το πρακτέον
voluiίfe quid efiet agendum: vn ήξουλήθη μαθεν τούτου χάριν το ακά
«le os impurun accepίt virtutenn θαρτον 5όμα του παναγίου πνεύματος
Spiritus fanξti, et loquitur qua:
non νιult, et clamat: ε) Ωuomo εδέξατο την ενέργειαν,και φθέγγεται α
κιο maledican ei, cui non maladi μή βούλεται και βοά, τί αράσομαι όν
κit Deu, et qua ratione det/fer μή
αράται Κύριος, και τί καταζάσομαι
ηuem non derg/faru, g/f Deu, 2 όν μη καταζάται Θεός; και προαγορεύει
Ρraenunciat etiam futura : d) Εc ταεσόμενα ιδού λαος μόνος κατοικήσει,
«e populu, babitabit /olu, et non και εν έθνεσιν ου συλογιώθήσεται τις
κomputabitur inter genter. Ωui,
κxnξte recenβιerit /amen Incobi " Ά σπέρμα Ιακώβ, και τις
aut qui, numerabit populo, Ιβηξl? εξαριθμήσεται δήμους Ισραήλ, είτα αι.
ΙΟeinde optat cum iliis habere τε, της εκείνων μεταχεν κοινωνίας, απο.
focietatem : Μoriatur anima mea θάνοι ή ψυχή μου εν ψυχαίς δικαίων
κum animabu, iu/forum, et fat /ε- και γενοιτο το σπερμα μου ως το σπέρ
znen meum τ't /έmen illorum. Αt
νετο, φuia Βalac indignatus fu μα τούτων, επειδή δε δυχεράνας ο Βα,
ίpicabatur, iplum, ηuia viderat λακ, και τοπάσας ότι των Εβραίων το
τηultitudinem Ηebraeorum, bene πλήθος ιδών, την ευλογίαν προσήνεγκεν,
«liξtionem dediffe, abduxit illum εις
έτερον αυτόν απήγαγε τόπον, εξ ου
in alterum locum, vnde parteln μέζος οιον ΤΕ ήν δάν λαού. εικοτως
ΤΟυ
populi videre licebat: imeritoque παλιν το πανάγιον πνεύμα δι' εκείνου
πurfum Spiritus fanξtus per il.
lum ait: ε) Νon g/t Deu, ηunβ bo φησίν ουχ ως άνθρωπος ο Θεός 3) διαρ.
πιο , υ: //pendatur: nec vt filiu, τηθήναι ουδεώς υιός ανθρώπου απειλη
",
ήomini,, υ: mina patiatur. Ip/e θηναι αυτός ειπών ουχί ποιήσεις λαλή.
«un dixerit, nonne ficiet 2 L0ηue σει, και ουκ εμμενεί, άτςεπloς, Φησιν,
κur quidpiam, et non pernanebit ? 4)ώΒαλακ, και αναλοίωτος ή του Θεού
Μutationi, inquit Βalac, aut altera
είoni non eft obnoxia natura diuina φύσις, ουκ έχει γνώμην τρεπτην τοις
znore hominum. Αdbenedicendum ανθρώποις παραπλησίως, ιδου ευλογεν
-

-
παρεί,
:
) μένει. Αbeft a Cod. 2) επορ, επ' ευθείαν. Ηac ab Interpretibus gracis addi.
ta funt Νum. cap. 23. et vel in fine verf. 3. vel ineunte verf. 4. leguntur,
.. 3) διαρτηθήναι. Ιta οι ό. minus bene exprimunt hebr. ΒΙΣ" Νum. 23, 9.
φuod Αφuila et Symm. rettius per διαψεύδεθαι vertunt. 4) ώ Βαλάκ. Cod. et
Σ ! C. ο Βαλαάμι.
") ΡΙ:32, Ιο, 5) Νum.23,4. ε) Ib verί. 8. d) Ιb.verf. 9. ιο. ε) Νum.23, 19,
 ovΑΕsΤ. ΙΝ ΝvΜΕR. CΑΡ. ΧΧΙΙΙ. ΧΧΙV. 249
παράλημμα ευλογήσω, καλούμή απο afίumtus
diuertar.
fum : benedicam, nec
σραφώ. -

ΕΡΩΤ. μγ. ΙΝΤΕRR. ΧLΙΙΙ.

Τί εςιν, ως π) δόξα μονοκέρωτος Ωuid illud c/f, Ωμαβ gloria
τnicorni, ci 2 a)
- -

αυτώ; Μοι
-
eft animal habens
μονόκερως ζώόνεσιν εν έχων κέρας νηicum cornu in capite, de
εν τη κεφαλή, περί τούτου και φuo Dominus Deus cum Iobo lo
προς τον Ιώξ ο δεσπότης έφη Θεός quens ait: b) Κoletme tibi /ενυire
βουλήσεται δέ σοι μονόκερως δουλεύσαι; υπicorni, º per hoc et animalis ro
δια τούτου διδάσκων και την δύναμιν bur indicans, et φuod feruitutem Α"

ferre nequeat, Quidan ergo νο

του ζώου, και το αδούλωτον τινές μεν luerunt huic affimilare Dominum
ούντούτω απείκασαν τον δεσπότην Θεόν. Deum. Εgo vero arbitror hoc de
εγώ δε oίμαι περί του λαού 2)τούτο ε. populo diξtum effe, φuippe φuem
admodum vnicornis vnicum habet
ρήθαι, ότι καθάπερ ο μονόκερως ενέχει cornu, fic populus vere pius vni
κέρας, ούτως ο ευσεβής λαός ένα προσ cum Deum adorat. * Ιdcirco et- *
κυνε Θεόν, διό και ο Δαβίδ ο μακάριος iam beatus Dauid dixit: α) Τε
λέγε εν σοί τους εχθρούς ημών κερατι cum inimico, no/tro, frienu, cor
ούμεν, πώς δένοητέον τον ένα Θεόν, πολ nu. Οuomodo vero intelligere
λάκις εξήκαμεν το δε, ουκ έσαι oιωνι debeamus vnicum Deum, frpe
σμός εν Ιακώβ, ουδεμαντεία εν Ισραήλ numero diximus. Illικd porro, d)
Νon erit nuguratio in Ιncobo, nec
κατα καιρον βηθήσεται τώ Ιακώβ, και diuinatio in Ιβηέle. In tempore
τώ Ισραήλ, τι επιτελέσει ο Θεός ούτω dicetur Ιncobo et Ιβηέli quid fi
νοητέον, ότι κατά του Ισραήλ 3)τί επι έluru, βt Deur, fic intelligendum
τελέσει ο Θεός, ούτε μαντεία χύει, ού. eft: Quid faξturus fit Deus contra
τε οιωνών παρατήρησις 4) προειπείν, ο Ιfiaëlem, pradicere neque diuina
tio poteft, nec augurum obferua
γας δεσπότης 5) Θεός δια των οικείων tio. IDominus enim Deus futura
προφητών, και τα εσόμενα αυτό προ pradicit illi per prophetas fuos,
λέγει, και υποτίθεται το πρακτέον, et fuggerit quid agendum.
ΕΡΩΤ. μδ'. ΙΝΤΕR R. Χ LΙV.
Τί εσιν, ουκ επορεύθη Βαλαάμ κατά το Ωaid/ignificat, non ampliu, iuit Βς.
Ιnam, τι con/iteuernt, in occur
ειωθός εις συνάντησιν τοις οιωνοίς; βιm augurun ? e)
Τή πάζα μαθών, ως ουδέν ονίνησιτή Ο experientia didiciffet, fe ar.
te vana vtentem nihil profice
μάταια Ά τέχνη, απαίξω re, infinitis enim partibus potentior -
γας τω μετgω δυνατωτερος ο μεταφέ, erat gui linguam eius vertebat quo
έων αυτού την γλώτlανείς άπερ εθέλει νellet, non amplius vfus eft figmis
ουκέτι τοίς συνήθεσι συμβόλoις έχρήσα confuetis, fed linguam fuam con
το, αλ' εις υπουργίαν του Θεού την tulit in obfequium Dei. Νec ta
γλώfiαναφώςισεν ισέον μέντοι, ώςτισιν men ignorandum cft, quibusdam
Ο 5 - pla
ι) Cod. et Ρ Ι c. δόξαν. 2) τούτο. Cod. τούτου. 3) τί - Θεός. Def in Cod.
Αpud r 1 cv Μ hic integer locus in mendo cubat. 4) προειπείν, DeΙ. 5) Θεός, "

Cod. Χριτός,
α) Νum.23,22. 5) Ιob.39, 9. ι) ΡΙ:43, 5. δ) Νίim, 23, 23, ε)Ibid.c 24 Ι.
/
 25ο Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ ,
placuiίΐe, nihil illum pradixiffe έδοξε μηδέν αυτόν περί του σωτήρος ή.
de Saluatore nofiro. Οui vtique
debuerunt intelligere, ipfi quo μών
προειρηκένα, ούς εχgήν συνιδείν, ότι
φue Νebucadnezari, licet impiis και τώ Ναβουχοδονόσορ άγαν όντι δυσ.
fimo, aduentum Dei ac Salua σεξε, την του Θεού και σωτήρος ημών
toris no(tri reuelatum effe, n) απεκάλυψε παρουσίαν, είδε γας λίθον
Vidit enim lapidem excifuln fine τμηθέντα άνευ χειρών, και πατάξαντα
manibus, φui percuίlit imaginem, την εικόνα, και συντρίψαντα τον χρυ.
et contriuitaurum argenturn,
,
σον, τον άργυρον, τον χαλκόν; τον σίδη,
as, ferrum, ac teftaceum, et fa.
ξtus eft mons magnus , et te go, τό ότζακον, ι) και γενόμενον όρος
gens vniuerfam terram. Ωui igi μέγα, και καλύψαντα πάσαν την γην,
tur per illum ifta pradixit, per ο τοίνυν εκείνα δι'εκείνου προσαγοςεύσας,
Ηunc etiam falutem orbis pra
nunciauit: vt et apud gentes hu
και δια τούτου προείρηκε την οικουμένης
iusmodi prarnunciationes confer την σωτηρίαν ήα και παρά τοις έθνεσιν
varentur. Ηuίc autem prrdiξti αί τοιαύται προρέήσεις φυλάτΊωνται,
« oni teftimonium prabet rerun μαθυρέ, δετήδετη προρέήσει των πραγ.
exitus. Νam qui fecundum car μάτων το τέλος, ο γας εξ Ιούδα κατά
Λ.
nem ortus eft ex Iuda, non tan σάρκα βλασήσας, ου μόνον τους αρχη
run duces Μoab, 1ed et filios
Sethi omnes depradatus eft. Fi
γους Μωάβ, αλα και πάντας τους υιούς
lii vero Sethi omnes funt homi Σήθπροενόμευσεν υιοι δε τούΣήθάπαν.
nes. Siquήdem Νούmus oriun τες άνθρωποι απόγονος γας ο Νώε του
dus erat ex Setho: ex Νοέho Σήθ' εκ δε του Νώε άπασα των ανθρώ.
vero vniuerfa hominum natura.
Ρradixit etiam Μacedonum victo
πων ή φύσις προείπε δε και την Μακε,
δόνων κατά Περσών νίκην, εξελεύσεται
riam aduerfus Perfas. Εgredie
zur enim , ait, b) de manu Cherin, γάς Φησιν εκ χειρος 2) Χετιήμ, και κα.
«t affligent Αίjur, et affligent Ηe κώσουσιν Ασσους, και κακώσουσιν Εβραί.
braro. Αlexander enim deleuit ΩU9'. Αλέξανδρος 3) μέντοι την Περσών
regnum Perfarum: Αntiochus au κατέλυσε βασιλείαν Αντίοχος δε Ίου.
rem dimicans contra Iudacos , et δαίοις επιΞρατεύσας,και την μήiρόπολιν
πηetropolin eorum cepit, et di.
vinum templum, deferturn reddi 4) αυτών ελε, και τον θείον νεων απέφη.
dit. Ηuiusmodi pradiξtiones igi νεν έρημον αι μέντοι προρρήσεις αυτα
tur non a falfa diuinatione, fed ") ου της ψευδούς εισί μαντείας, αλα
a virtute fanξtiίlimi Spiritus pro της του παναγίου πνεύματος ενεργείας,
cesferunt, Qui enim mandauit
afina, vt practer naturam huma ο γάς την όνον ανθρωπάα χgήσαθαι
* na voce loqueretur, is ad * hunc Ά παξα φύσιν κελεύσας, ούτος και
modum per linguan vatisfutu ια της γλώτjης του μάντεως τα εσόμε,
Α }"Ωχ,

1) και - την γην, Cod. et r I c. ό, γενόμενο, εγένετο όρος μέγα, και εκάλυψε πάσαν
την γην. 2) Χετιήμ. Cuius fit hac interpretatio, incertum eft. Produxit
eam e Cod. coirlin. Μ ο Ν Τ F. 1. c. Τ. Ι. p. 692, fed fine Interpretis nomine.
Αlia eft lcξtiσ in verfiοne των ό. Cod. alex. habet Κητιαίων, υdtic. Κιτιαίων.
3) μέντοι. Cod. et rιc, μέν. 4) αυτών Del: vtroqueloco. 5) ου-μαντείας.
Cod. et r I C. ψευδείς ουκ ήταν μαντεία, -

α) Dan. 2,34.35. Β) Νum. 24, 24,

 ovΑΕsΤ. ΙΝ ΝvΜΕR cΑΡ. ΧΧΙν.
Υ
25 Ι

να προηγόρευσεν, εγένετογάgφησιπνεύ ra pradixit. Fuit enim, inquit, α)

Spiritu, Dei in illo. Ιdem con
μα Θεού εν αυτώ. τούτο γέγονε και εν tigit et inίφuo Sauli. Vnde pro
τόπαρανόμω Σαούλ, όθεν δια το πα,
pter rem inopinatain faξturn eft
ξάδοξον και η παροιμία εγένετο, εί και prouerbium, Νum etiam Saul in
Σαουλ εν προφήταις, τοσαύτην μέντοι rer propheta, 2 Cum igitur faifus
πείραν παρά του Θεού λαβών ο ψευδό, vates tantam a Deo accepifiet ex,
μαντις, ετέρας ετεκτήνατο κατά του perientiam, alios contra Deum
Θεού μηχανάς, συννοήσας γας ως άμα machiuatus eft dolos. Νam pro
be (ciens illos inuiξtae fortitudi
χον έχουσι δύναμιν υπό του Θεού τειχι nis effe, qui proteguntur a Deo,
ζόμενοι, την δια της 1)ακολασίας αυτοίς ad impietatem illos per intempe
ασέβειαν επενόησεν να διατην ασέβειαν rantialn impulit, vt propter im
της θείας γυμνωθέντες επικουρίας ευά pietatem diuino denudati auxi
λωτοι γένωνται και τοίς Μαδιανίτας lio, facilius caperentur. Perfua
υπέθετο, μή τους άνδρας κατ' αυτών, fit itaque Μidianitis, vt non vi
ros, Ιed mulieres contra illos ar
αλα τας γυναίκας οπλίσαι, γενέθαι δε marent, quibus armorum vice
αυτοίς όπλο την του σώματος ώραν,και corporis venuftas, et verhorum
των λόγων το δέλεας, ίνα δελεαθέντες illecebrae eflent : vt pulchritudi
υπό τού κάλους, και τοις λόγοις κατα, ne capti, ac verborum lenoci
niis illeξti, illorum idolis ferui
θελχθέντες, τοις εκείνων ειδώλοις λα rent. Οuod nos docuit beatus
τζεύσωσι και τούτο ημάς ο μακάριος Μόfes, poft partam de Μidia
εδίδαξε Μωσης, μετά την κατατών Μα nitis viξtoriam obiurgans eos, qui
διανιτών νίκην επιμεμψάμενος τοίς τας νίuas ceperant mulieres. Sic enim
γυναίκας ζωγρήσασιν έφη γας ούτως ait: b) Ωunre υjun, cepi/ti, .fomi
να τίεζωγρήσατε πάνθήλυ, αυται γας na omne, 2 Ιlla enim , iuxta ver
bum Βalaami, ficerunt υt filii Ιβ
ήσαν τοίς υιοις Ισραήλ, κατά το βήμα rael deficerent a Deo, et υerbum
Βαλαάμ, τού αποξήναι, και υπεριδειντο Domini contenncrent propter Ρύe
βήμα Κυgίου ένεκεν 2) Φογώρ και εγένε gor : et fhξtn g/f plaga in con
το πληγή εν τη συναγωγή Κυρίου. Φο. gregatione Domini. Porro Phe
gor nomen eft idoli. Ηuius in
γας δε του ειδώλου το ονομά, ταυτή: pietatis diuinus etiam Dauίd me
της ασεβείας και ο θείος εμνήθη Δαβίδ minit: ε) Ε: initiati /unt Βaal
και ετελέθησαντώ 3) Βεελφεγώς, και phegori, et comederunt /acrificia
έφαγον θυσίαςνεκρών τούτου χάριν και ψortuorum. Ηanc enim ob rem
έχθραίνει τοις Μαδιηναίοις προσέταξεν pracepit. Deus, vt hoftili animo
ο Θεός, ότι έχθραίνουσιν αυτοί φησιν profequerentur Μidianitas : Ωμia
υμίν 4) αυτοίς εν δολιότητι δια Φογώς. bo/ic, ait, a) ip//unt υobi, per do.
lum per Phegorem,
Curn ergo po
του μέντοι λαού ήμαρτηκότος, οι άρχον pulus peccaffet, fufpenfi funt prin
τες εκξεμάθησαν, ώς ο Σύμμαχος έφη, cipes, ντSymmachus ait, guod ma
εξάραντες 5)το πονηζόν εξ αυτών, lum ab ipίis non depulifΙent. Illud
αυς μη
το δε ύψωθήσεται η Γωγ βασιλεία autern, ε) Ενηltabitur Gog regnum
illiu,

1) Cod. κολασίας. 2) Cod. et r I c. Φογόρ. 3) Vterque Βεελφεγόρ. 4) αυτού,

Def vtroque loco. 5) τό. Vterquo τόν.
") Νum.24, 2. ε) Ιb.c,3ι, και ιό. ε) Pf Ics,28. 2) Νum.25,18. ε) Ib.c.24,7.
 252 Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R Ε Τ Ι
γ. Νυ / </ -

ίlliur, Symmachus ita interpreta. αυτού, ο Σύμμαχος ούτως ήρμήνευσεν,

Υ & Α' Κ 1 λ , Α
τιus eft, Εt exaltabitur fuper Οg και υψωθήσεται υπέρ 1) Ωγ βασιλεύς -

rex eius. Innuunt autem hac ver Υ w ., Ά\ ζ Cr Υ "-

ba, fore vt, cum illis Οg bellum αυτου, δηλοί δε ο λόγος, ότι και του Λ'

intulerit, vincant propter regem Ωγ επιτρατεύσαντος περιέσονται δια χ "wυ ν Λ'

fecundum carnem ex ipfis oritu

ΣUlΠ1. 4ά
τον εξ αυτών κατά σάρκα βλασήσοντα
βασιλέα. -

ΙΝΤΕR R. ΧΙ, V. ΕΡΩΤ. μέ.

Ωunredenuo recen/ori populum Τίνος ένεκα πάλιν αριθμηθήναι προσ
Deu, pracέepit? ι

Θ". iam tulerat fententiam 2

έταξε τον λαόν ο Θεός;w

πειδή κατά των αριθμηθέντων ήδη

ν "ν Χ. >)

contra prius numeratos, il Α ι". 3 % ν >/ - Α

1orum autem filios introduξturus την ψήφον εξήνεγκεν, έμελεν δε

W Λ' "ν Ν ν

erat in terrain promiffarn, φuos τους εκείνων παίδας εις την επηγγελ
σ' Χ "ν "Α τ
quidem afferuerant ipfi fore ca μένην εισαγαγέν γην, περί ων ειπον
ptiuos. Iuffit item hos recenfe. εκείνοι 2) ότι αιχμάλωτοι έσονται εκέ.
ri, vt fur benediξtionis vim per
fpicuan redderet, φuia nimirum λευσεν αριθμηθήναι και τούτους, να
, Α' *.» » Υ W. Α'

fublatis patribus numerus idem δείξη της οικείας ευλογίας την δύναμιν,
«" w -

remanebat. ότι και των πατέρων αναιρεθέντων ο

> « » Ζ Α'

αυτός διέμεινεν αξιθμός. Α"

* * ΙΝΤΕRR. ΧL VΙ. ΕΡΩΤ. μς.
φw- / δή
Cur Deu, mandauit /orte diuidi 1ί δηποτε κλήρω μεριόJήνα, την γην
Α' - θή Α Α. «

- τerram ? n) ξ 4. Α'

V 1item et contrοuerfiam Θ" προσέταξεν ο Θεός ;

"ω >/ ν Α Η

omnem tolleret , tanquam ( }". πάσαν έριν και φιλονεικίαν - Ο - Α) ν "υ

σξέ.
Deo per fortem terram diuiden σα, ως του Θεού δια του κλήρου
Ψ "J 4

te. Νeque enim fortuna rem την γην διανέμοντος. 3) ούτε γάρ τύ. \ 4 "- "ν
committi pracepit. Ηoc ipfum
fecerunt etiam diuini Apoftoli, χη
ξε
τινι το πράγμα πισεύσαι προσέτα,
τούτο πεποιήκασι και οι θείοι από
antequam Spiritus fanξtus adue - ν

nifiet. Μittentes enim fortes, soλοι πριν επιφοιτήσαι το 4) πανάγιον

Α" Α' w. «

ΙDeun omnia cognofcentem pre πνεύμα, κλήρους γας βαλόντες, 5)ϊκέ w r" "υ

τati funt, vt demon(traret, vter τευσαν τον άπαντα σαφώς επισάμενον,

") * τf ν "-

efΙet dignior. Diuinus quoque δείξαι τον αξιώτερον: ούτω και ο θείος
Ρaulus de nobis loquitur hunc Παύλος περί ημών έφη' ενώ εκληρώ.
in modum : b) Ιn quo /orte υο \

cati /umus prade/tinati /έcunium θημεν προοριώθέντες, κατα\ πρόθεσιν

"Ο - Α" 2. "Ο

2oluntaten eiu , ηui operatur του πάντα ενεργούντος κατά

Α Αν Λ C "J.
την βου
omnia /tcundum com/iliam υolunta λην του θελήματος ΩζυΤΩυ.
*
ri filar.

") "Ώγ. Scribendum effe Γώγ e Codicibus iam euitium dedit Μos τ Ε. Ι. c.
Ρ. 165. 2) ότι. Αbeft a Cod. 3) ούτε - τινί, Cod. et Pι c. ούτως γάρ ψήφω
τινί, 4) Vterdue άγιον, 5) Vtergue ικέτευον.
α) Νum.26, 55. 5) Εph. Ι, π.
 ovΑΕsΤ. ΙΝ ΝvΜΕR. CΑΡ. ΧΧVΙΙ-ΧΧΧ. 253
ΕΡΩΤ. μζ". ΙΝΤΕRR. ΧLνΙΙ.
Τι δήποτε μαρτυρήσας ο δεσπότης Θεός Cur Dominu, Deu, pracepit Μοβ,
τώ Ιησού, ότι έχει πνεύμα Θεού εν αυ υt imponeret manu, /ua, /uper Ιο
τώ, προσέταξεν )τώ Μωση επι Juan, cum ip/εnet te/tatu, er
θείναι αυτό τας χείρας, Jet, εμm in /e habere
Τεύτο και επί του Κορνηλίου έγένετο, /piritum Deir α)
μέΠαγαρ2)το λαβείν την
ν Λ ή χάριν του
Μ.-
llud ipίum in Cornelio accidit,
r Υ

πνεύματος, τότε του βασίiίσματος ηξι- Νam poft acceptam fanξti Spi
-

ώθησαν και μέντο και ο δεσπότης Χζι ritus gratiam baptizati funt.
σός πάντα τούπνεύματος τα χαρίσμα Quin etiam Dominus Chriftus,
cum omnia chariίinata fanξti
τα κατά το ανθρώπειον προ ωδίνων δε, Spiritus quatenus homo fuίcepis
ξάμενος, τώ Ιωάννου βαπjίσματι προσ Ιet antequam natus effet, acces
ελήλυθε, και επιτεθήνα αυτού τη κε fit, νt baptizaretur a Ioanne,
φαλή την τρύ θεράποντος προσέταξε feruique manum imponi capiti
χείρα και έδειξε το πανάγιον πνεύμα fuo iuffit: et oftendit Spiritum
εν είδει πεζιτεράς ερχόμενον επ' αυτόν, fanξturn in fpecie columbae ve
nientem fuper fe. Ιtidem Αpo
και οι απότολοι πνεύμα άγιον δια του ftoli per infuffiationem domini
δεσποτικού λαβόντες εμφυσήματος, εδέ cam Spiritum fanξturn adepti,
ξαντο την ουρανόθεν επιφοιτήσασαν acceperunt gratiam e calo ve
χάριν, τούτο και επί Ιησού του Ναυή nientem. Ηoc , etiam in Ιοfua
γεγένηται, είχε μεν γας την χάριν τού filio Νaue accidit. Ηabuit enim
Α" - Τι Υ C " gratiam Spiritus. Ceterum vt
πνεύματος, να δε και ο λαός πισεύση popήlo perfuafum effet illum a
θεόθεν αυτόν την χειροτονίαν της ηγε. Deo ducem effe creatum, impo
μονίας δεδέχθα, επετέθησαν αυτό του fita funt fuper eum manus le
νομοθέτου αχόρες, και τούτο δέδρακεν gislatoris, et hoc fecit Μofes ex
ο θείος Μωσης υπό του Θεού προστα pracepto Dei. Ιmpone, enim,
inguit, b) manu, tuω /uper eum,
χθείς επιθήσεις γάς φησι τας χείρας et /tatue eum coram Εlenzare /a-
σου επ' αυτόν και σήσεις εναντίον Ελεά cerdote, et mandabi et coram
ζας του ιερέως, και εντελή αυτώ έναν omni multitudine: et dabi, de glo
τίον πάσης της συναγωγής, και δώσεις ria tua /uper eam , υι obediant
3) της δόξης σου επ' αυτόν, όπως εισα illi filii Ιβηέl : et /tabit cornm
κούσωσιν αυτού οι υιοί Ισραήλ και εναν Εlenzare /accrdote: pro eo ac fi
τίον Ελεάζας του ιερέως σήσεται, αντί dixiffet, εqualem ipfi honorem
τού, την ίσην εκείνω χήσε τιμήν, και δια obtinebit, et per rationale iudi
τού λογίου της κρίσεως, ο τοίς εκείνου dicii, φuod iijus pettori adia
σέρνοις επέκειτο, το πρακτέον μαθήσε cet, diίcet quid fuerit agendum.
τα μανθάνομεν δε εντεύθεν, όπως οι Εx his autern diίcimus, quoιπodo
παςα των αρχιερέων χειροτονίαν δεχό hi qui a fummis facerdotibus ordi
μενοι της πνευματικής μεταλαγχάνου, nantur, ίpiritualem gratian confe
φuuntur.

1) τη Μικτή. Cod. Μωυσή. Ρις, minus bene ο Θεό, Μωυσή... 2) τό, Cod, τού.
3) Cod. et F1c, την δόξαν. Ιta quogue poft pauca interpofita, -"

α) Νum. 27, 18, 5) Ib, ν, 19, 2ο, --- ".

 -
Α"

254 Β. Τ Η Ε o Do R Ε ΤΙ
μ' ν V και -κ 4

φuuntur. Ηic enim dixit Deus, σι χάζιτος και γας ενταύθα ο δεσπό
ΙDabi, de gloria tua ei. Porro
conuenit admirari prophetam , της έφη Θεός δώσεις της δόξης σου επ'
φui cum haberet filios, et fra αυτόν, θαυμάσαι δε άξιον τον προφή,
trem, et fratris filium, nullum την, ότι και παιδας έχων, και αδελφοι,
* horum * ducem prafecit, fed και αδελφιδούν, ουδένα τούτων ηγεμόνα
Deum confuluit, et quem iple προυβάλετο, αλα τον Θεόν ήζετο, και
decreuίt, ordinauit. Poft hatc, τον υπ' αυτού ψηφιθέντα κεχειροτόνη.
repetito feftorum ac facrificio-.
"rum cultu, legem fert de his κε... μετα ταύτα των εορτών και των θυ
φui Domino Deo φuidpiam of. σιών αναμνήσας, νομοθετεί περί των υπι.
ferre fpoponderint. α) Ιnprimis %νουμένων τί προσφέρειν τώ δεσπότη
φue ftatuit omnem promittentem Θεώ, και πρώτον μεν διηγόρευσεπάντα
opere promiflum implere: patrem
vero eius, qua fub poteftate pa ύπίχνούμενον έργω, την υπέχεσιν εμπε.
tris agens φuicquam promiferit, δούν. 1)της δε υπό την του πατρός τε.
promiflionem firmare debere, qui λούσης εξουσίαν 2)υπιχνουμένης τον πα
fi a promittente di(Ιentiat, eam τέρα βεβαιούν την υπόχεσιν και εάν
Α' κ

φua promiferit culpa non teneri. εκείνος ταύτης υπίχνουμένης ανανεύση,

Α
Si autem ea promittente aut con μήυποκάθαι την υποχομένην εγκλήμα 4

fenferit pater, aut tacuerit, prae. τι εάν δε ταύτης επαγγελομένης 3) ή

ftari promifla debere: φuod qui συγκατάθηται ο πατής, ή 4) σιγήση, ται
dem etiam in ea conίtituit, φua
coniunξta eft viro : nimirum vt επηγγελμένα πληρούθα, τούτο δεκαή
confenfu viri firmetur promis επί της ανδρι συνημμένης νενομοθέτηκε,
fum.
και την του ανδρός συγκατάθεσιν βε.
ΙΝΤΕR R. ΧΙ, VΙΙΙ.
βαιούν εκέλευσε την υπόχεσιν,
Ωμα de cau/a legislator interήτί ΕΡΩΤ. μη'.
iulfit muliere Μidianitarum, Διατίτων Μαδιανιτώντας ανδρι συνημ.
υiro copulata, ? b) μένας ο νομοθέτης αναιρεθήναι
ο quod inpietatis dogmata προσέταξεν;
didicifient, et eos inqui.
nare poffent, qui illas bello ce.
Ώ ), πεπαιδευμένας της ασεβείας τοί
perant.
δόγματα, και 3)διαφθείρειν τους
ΙΝΤΕRR. ΧL ΙΧ.
εξανδραποδίσαντας δυναμένας, -

Ωaare legislator βntione,
ae/trip/iί 2
V. pofteri cogno(cerent Dei
prοuidentiam, qui traducens
filios Ifragi per inuia et º arida
loca, large fuppeditauit eis rerum των γας αυτούς και ανύδρων οδηγήσας
neceflariarum copiam,
ΕΡΩΤ: μθ'.
Διατίτους σαθμους αναγράπτους
ο νομοθέτης 6)πεποίηκεν;
5ε τους εις ύσερον εσομένους γνώνα,
τρύ Θεού την κηδεμονίαν. δι αξά
χωςίων, αφθόνωςαυτοίς την των αναγ
καίων έχωξήγησε χρείαν.
ΕΡΩΤ.

1) της Cod. et *tc. τούς. 2) Vterque υπίχνουμένους. 3) ή συγκατάθηται Cod.

κοή συγκάθηται. Ρ Ι c. μη συγκατάθηται. 4) Vtergας σιγήσει. 5) Vterque
διαφθείρα. 6) Vterque προσέταξιν. *,

α) Νum. 3ο, 3.fqq. b) Ibid. ς, 31, 17.

 - .

oyAEsΤ. iΝ ΝvΜΕR. σ.ΑΡ. ΧΧΧν. ΧΧΧVΙ. 2,5

ΕΡΩΤ. ν. ΙΝΤΕRR, L.
/
"Ψ. -

Cuν φοβ obitum /ummi Sacerdoti,

Τίδήποτε τώ ακουσίως πεφονευκότι με
pra/aribit ci reditum, 4uί
τά την του αρχιερέως τελευτην
, φrater υoluntatem in
ορίζει την κάθοδον;
τerfocerat" α)
Οτι του κατά την τάξιν του Μελχι. uia mors pontificis (ecundum
σεδέκ αρχιερέως ο θάνατος λύσις ordinetn Μelchifedec, hu
της των ανθρώπων αμαρτίας εγένετο, mani peccati fuit folutio. Ηic
ουτος εις τον παράδεισον επανήγαγε reduxit in paradiίum eos φui il
τον εκείθεν εξοριώθέντα, και κατ' εκεί, line fuerant eie&ti. Ρorro tem
νον δε τον καιρόν εμάλατlεν ή φυγή poris illius fpatio fuga homicί
da
του πεφονευκότος τον των αγχισευόν, mum, propinguorum molliebat anί
ac cacdis libidinem refrac
των θυμόν, και την φονικήν ορμήν αύ, nabat, μod autem poft obί
τών έχαλίνου, το δε μετά την τούτ)ιε tum pontificis de exulantibus ces
ξέως τελευτην λυθήναι τοις φεύγουσι fabat vindicka, fatis valebat ad
την τιμωρίαν, ικανόν ήν πείσαι τους perfuadendum propinquis, vt de
αγχιτεύοντας σβέσαι λοιπόν την οργήν, inceps iram exftinguerent, tan
φuam ιιιortuo pontifice, fub φuo
ώς του αρχιερέως τετελευτηκότος, εφ' deliξtum fuit admiflum : et quod
ου το πλημμέλημα γέγονε, και του νο; legislator hunc tam deliξto, tum
μοθέτου ταυτην ορισαντος, και τη vindiξta, prafinierit terminum,
'
πλημμελεία, και τη τιμωξία την λυσιν.
- ΕΡΩΤ. να. ΙΝΤΕRR. LΙ.

Τίνος χάριν τας φυλας διακεκgίθα Ωuam ob cau/am /tatuit tribu,

προσέταξεν;
Ίνα ακέραιον 2) διαφυλαχθή του Ιού.
δα το σπέρμα, δι' ου την ευλογίαν
τοις εθνεσιν ο Θεός επηγγείλατο, εκοι,
νώνησαν 3) μέντοι αλήλαις ή βασιλι,
κή και ή ίεςατική φυλή" επειδή και ας
/ ν
χιεςευς, κατά το ανθρώπινον, και βα
σιλεύς ο δεσπότης 4) Χςισός,
:
-
είje difireta 2 b)
t fincerum conferuaretur (e-
men Iuda, per φuod Deus
benediξtionem * gentibus pollici.
tus erat, Communicabant tamen
inter fe regia tribus ac facerdo
talis , propterea φuσd Chriftus
Dominus fecundum humanitatem
rex futurus ψat et pontifex.

** *
Ε Ι Σ.
-
"

S--
Ε.

"τ. ι) Cod. αρχιερέως, 2) Cod. et F 1 c, φυλαχθή, 3) Αιέντε, Cod, μεν ταίξ.

ύ
ί:- 4) Χριτός. Αbeft a Cod. <.

α) Νum, 35, 28. 32, 5) lbίd. C, 36, 9,

ν
 r

256 Β. ΤΗ ΕΟDΟRΕΤΙ

ΕΙΣ ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟΝΟΜΙΟ Ν.
ΙΝ D ΕV ΤΕR ο Ν Ο Μ Ι v Μ. * -

ΙΝΤΕRR. Ι.
μare quintu, iiber legislatori,
diξtu, g/f Deuteronomium 2
ofteaquam Dominus Deus
eduxit populum ex Αegy
pto, legen dedit in mon
te Sinaϊ, Ιecundum quam
ipfi conuerfari debebant. Τum
anno fecundo mandauit vt acci
perent terran, quam fe Φaturum δευτέρω έτε, προσέταξε παραλαβείν την
ΕΡΩΤ. α.
Διατί το πέμπloν βιβλίον του νομοθέτου
Δευτερονόμιον εκλήθη;
2 ξαγαγών εξ Αιγύπloυτόν λαόν ο
δεσπότης Θεός ,έδωκεν εν τώΣι
να βρει τοννόμον, καθ' όν έχρήν
- αυτους πολιτεύεθαι, είτα τώ
\ - Α' 2 "ν

Ρromiίcrat maioribus illorum. γήν, ήνταϊς προγόνοις αυτών επηγγείλα

" ν

Ιllis vero repugnantibus, ηeque το δώσειν εκείνων δε αντειρηκότων, και

Ηoc facere volentibus , iurauit τούτοδράσαι μήβουληθένlων, ώμοσε μη
fe nulli eorum φui numerati erant δενιτώναριθμηθένlωνύποτούνoμoθέτου
a legislatore , daturum terram ώσειν εκείνην την γην, αλά τούτους ά
illam, fed eos vniuerfos in de,
{erto deleturum. Τransaξtis igi παντας εν τη ερήμω καταναλώσειν.
tur annis quadraginta, illisque τεσσαράκοντα τοίνυν διεληλυθότων ε.
iuxta decretum diuinum ' inter τών, κακείνωνκατά την θείαν ψήφον διο
emptis, recenferi insfit eorum fi λωλότων,εκέλευσε τους εκείνων αριθμη
1ίσs, eandem agentes atatem, θήναι παϊδας, την αυτήν άγοντας ήλι,
quain agebant ili tum duando καν, ηνπερήγονεκείνοι καθ όν ήριθμή
funt fupputati. Ηosce Deus in
troduξturus in terram, φuan erat ήσαν χζονον τούτους μέλων εισαγα-,
pollicitus, docet minifterio pro εν ο Θεός εις ην επηγγείλατο γήν, δι
pheta legem, φuain patribus 3. δια του προφήτου τον νόμον, όν
εorum transgrefioribus dederat. τοις παρανόμοις αυτών 1)έδεδώκει πα
Ωuare Deuteronomium continet τζάσι. 2)το τοίνυν Δευτερονόμιον ανακε
funmariam repetitionem eorum ,
φua gefta et lege cauta funt in Φαλαίωσιν έχει των εν τη Εξόδω, και
libris Εxodi, Leuitici, et Νume τώ Λευιτικώ, και τοις Αριθμοίς νενομο.
rorum. Νοtat etiam tempus et θετημένων τε και πεπραγμένων, λέγε,
locum, νbi et quando huic iuue. δεκαι τον χρόνον, και τον τόπον, καθ' όν
num multitudini doξtrinan pro
poίuit. a) Τran, Iordanem enim, και ενώ τη νεολαία ταύτη την διδασκα
inquit, in de/arto, ad occidenrem, λίαν προσήνεγκε, πέραν γάρ φησί του
quadrage/fηνο anno, υndecino 7/?θ??- Ιορδάνου, εν τη ερήμω, προς 3)δυσμάς,
/ε, primo die men/5, po/t/uam εντώτεσσαρακοσώ έτει, εν τωενδεκάτω
ip/e percuίjerat Si b oae n regen, μηνι,μιά του μηνός, μετά το πατάξαι
αζυΤΟy

1) έδεδώκει. Cod. εδηλώκει. * ! α. έδεδηλώκει, 2) τί Cod. τιντι, 3) Cod.

δυσμαύ, φua eft recepta leftio 1, c,
α) Deut. 1, Ι. 3, 4,
 oy EsΤ. ΙΝ DEvΤΕR. CΑΡ. 1-ν. 257
αυτόν τον Σηών βασιλέα των Αμορ. Αmorrhaorum, et Ogum regen»
ραίων, και τον Ωγ βασιλέα της Βασάν, Βιfanitidir, Qμod autem non
fecundam leg ein dederit, fed
και ότι ου δεύτερον νόμον έδωκεν, αλα prius latam in memoriam * re. *
της προτέρας αναμιμνήσκει νομοθεσίας, duxerit, docet ipfun libri pro
αυτό διδάσκει του βιβλίου το προοίμιον.
2" και Α' - «» Μ "-
α"mium. Capit enim, inquit, a)
ήρξατο γας φησί Μωση: διασαφησα Μ/ώ, εκplicare legem banc , di
τον νόμον τούτον, λέγων, Κύρις, ο Θεος ceni, Dominur Deu ne/ier loca
ru eft nabis in Hίνεb, Deinde
ημών ελάλησεν ημίνεν ι)Χωρήβ είτα ει, cum retuliffet, guo etiam pacto
gηκώς, και ως προσέταξεν αυτους εισελ. praceperit vt terram ingre(ii iure
θόντας κληρονομήσαι την γην, επήγα hareditario po(liderent eam, fub
γεν ως κατ' εκείνον ειρήκε τον καιρόν, iunxit guod eo tempore dixerat:
ότι μόνος εγώου δύναμαι τοσούτων προ Εgo folus tot myriadibus praefle
σατεύειν μυριάδων και δια τούτο κατέ non poffum: et propterea con
ftitui, inquit, gui prafe&ti effenc
5ησάφησι χιλιάρχους και εκατοντάς, millenis et centenis, vt eos ha
χους, ώσε έχει αυτούς της αρχής κοι, berem imperii (ocios, Porto ho
νωνούς, τούτων δε των λόγων ανέμνησεν, run verbωrun memoriam refri
επειδήπες Ιησούν τον Ναυή κατέσησε "cat, propterea αμοd conftituerat
lofilan filiιπη Νaue in regendo
της ηγεμονίας διάδοχον διδάσκων ως και populo fucceflorem : oftendens,
έτι πεζιώνετέροις τηνπροτασία επίσει, quod fuperftes adhuc aliis pra
σε,και οτι χρη και τουτω προθύμως 1)- fe&turain crediderit, et φuod ei
-
πακούετν, και τα κελευόμενα
.. " Α 5. ν c,
δράν. (ΧyΟζ"
\ ζ ν
libenter parendum fit, iuffaque
μιμνήσκει δε αυτούς, όπως μεν ο Θεός peragenda. Reuocat etiam illis
1 κ» \ «\ 3.
in mentem , φuomodo Deus iuf
προσέταξε παραλαβέν αυτους ην ε. ferat, vt poffiderent terram φuam
πηγγείλάτογήν όπως δε κατασκόπους promilerat:. et qua ratiοne viίurn
2)αυτοί πεμφθηναι προτέρους 3) ήξίω. erat illis, vt prius exploratores
σαν και ότι εκείνων επανελθόντων, και mitterentur, guodque reuerfis il
τα περί τής γης μεμήνυκότων ήπίζησαν 2 lis, ac de terra illa renuncianti
με τόσεσωκοτιΘεώ, απολαβεί δε την bus, non credidifient Deo, qui
(aluauerat eos, ac confequί ter
γήν ουκ ηθέλησαν" ως χαλεπήναι μεν rain neglexifent: ita vt prouoca
τον δεσπότην Θεόν απoφήναθαι δε κα rent Dorninum Deum ad fenten
" τα πασών εκείνων των μυριάδων, ώς tiam ferendan aduerfus omnes
5 μηδένα εκείνων εις εκείνην την γην εισελ. illas myriades, eorun neminem
3 θεν, πλην Χαλέζ υιού Ιεφωνή, ούτος, ingre(furum terram illum, practer
Chaleburn filium lephonae, l) Ir,
" φησιν, όψεται αυτήν, και τούτω δώσω inφuit, υίdebit eam, et dabυ illε
την γην εφ' ήν επέζη, και τοις υιούς αύ, terran ad. φuan ad/tendit, et jί
του, δια το προσκείθα αυτόν τα πράς lii, eius , proprerea quod ip/ε ad
Κύριον τούτου μέντζιεμνημόνευσε μόνου ba/it Domino. Ηuius fane {olιιιιι
mentionen fecit: Ιοίuum vero ve
και τον Ιησούν έταξενώς άρχοντα, και lut,

1) Cod. et Fτς. Χωρίβ. α) Vterφue αυτοί. 3) Vterque ήξιήθης».

α) Deut. 1, 5. 6. b) Ib. νςrf. 26.
Ε. Ζβeod, Τom, Λ, R
 258 Ε. ΤΗΕ o Do RΕ ΤΙ
1ut principem, ducem, ac pro 5ρατηγόν, και προφήτην, τούτο γάρδη
phetam ordinauit, φuod ex fe λοι τα εξής. ειπών γας, ότι καμoι ως χί,
auentibus conίtat. Νam dicit: α) θη δι' υμάς ο δεσπότης Θεός' υμών γας
Εtiratu, c/fin me υg/tri cau/h Domi
nu, Deu, Vobisfcilicettumultuan με θορυβησάντων ου κατα λόγον τώ
τibus, non vt aquum erat obfe θείω προστάγματι διηκόνησα,και του
cutus fum mandato diuino, et του χάριν εισαγαγειν υμάς εις την γην
ea de caufa prohibitus furn in εκείνην κεκώλυμα, ανέμνησε δε των
troducere vos in terram illam.
Recolit itaque memorian eorum τ) παρά Θεού προς αυτόν ειρημένων'
φua fibi diξta fuerint a Deo: b) Γησούς ο υιός Ναυή,όπαρεσηκώς σοι, ού
Ιοβιa filiu, Νaue, qui afliffit tibi, τος 2) εισελεύσεται εκεί αυτόν κατέχυ
Jic ingredietur illuc: ip/um corro σον , ότι αυτός κατακληρονομήσει αυτήν
δora, quonian is /orte diuider τώ Ισραήλ. ταύτα δε λέγει, διδάσκων
τerram Ιβraeli, Ηac autem dicit, αυτούς,ώς θεόθεν ο σρατηγός χειροτο
docens illum a Deo ducern effe
creatum, πe denuo de imperio νίαν εδέξατο, να μη πάλινπεζίτης ας
feditionem mσuerent. Εxponit χής σασιάσωσιν, διηγείται δε αυτοίς, ό
autem eis, φuemadmodum poft, πως μένύτερον μεταμεληθέντες εξουλή
ca paenitentia duξti voluerint ge. θησαν πολεμήσαι τοις Χαναναίοις όπως
rere bellum aduerfus Cananaos,
δεαυτούς ο Θεός διεκώλυσε και ότι θρα
et quo paξίσ Deus prohibuerit συνόμενοι, και παρά την θείαν εντολήν
eos, qui tamen audacia pernoti,
et practer mandatum diuinum αναβάντες 3) και ήτjηθέντες επανήλ
adfcendentes rediere viξti. Item θον και όσον εν τη ερήμω κατανάλω
quantum temporis in folitudine σαν χρόνον, την άβατον γήν εκείνην και
confutnferint, circumeuntes terram άνυδρον περιϊόντες. τίνα τε Ιδoυμαίοις
illam inaccetfam et aquis caren
tem, φuanam nuntiantes Ιdu
και Μωαβίταις δεδηλωκότες 4) φιλικών
» maris * et Μoabitis amicum re ουκ έτυχεν αποκρίσεων, και όπως τον
1pontum non acceperint, et qua Σηών, και τον Ωγ τους βασιλείς των
ratione Sihonem et Οguιπ reges Αμορέαίων πανgρατιά μετά των τας
Αmorrhagorum cιιιn toto exerci
πόλεις και τας κώμας οικούντων πανω
τιι, et vrbium ac villarum habi.
tatoribus, ftanditus deleuerint. λεθρία 5)παρέδοσαν, είπε δε αυτού και
το του σώματος μέγεθος, η γας κλίνη,
Refertque corporis iptius Οgi φηση,
πmagnitudinen. ε) Cubile enim, Ωγ σιδηρά, εννέα πήχεων τό μή
Ζζ9' αυτής, και τεσσάρων πήχεων το εύ
iπφuit, ip/iu, forreum notiem cu
bitorum habebat magnitudinem, et ρος αυτης, επειτα παρηνεσε και συνε
Μiritudinem cubitorun: φuatuor. βούλευσε φυλάτle:ν επιμελώς του Δε
Deinde filadet, et confulit, νt σπότου τας εντολάς, άκουε γάς Φησιν
cuftodiant diligenter m an da ta
Domini. d) Αudi enim, inquit, Ισραήλ των δικαιωμάτων, και των κρι
Ιβnel /fatura ει iudicia qμα ego μάτων, όσα εγώ διδάσκω υμάς σήμερον
doceo υο, ήodie : υr ficinti, ea, ποιείν, ίνα ζήτε, και εισελθόντες κλη
ει υiuatir, ει ingrelji polfidenti, ξονομήσητε την γην,ην Κύςιος ο Θεός των
πατέ

τ) παρά. Vterque από. 2) Cod. ελεύσεται. 3) καί, Def in Cod. et apud ri c.

4) Cod. et P I c. φιλονεικούντων. 5) Vterque παρέδωκεν,
σ) Dcut. 1, 37. b) Ιbid. ν. 38. ε) Ibίd. c. 3, ιι. α) Ιbid. c. 4, Ι.
 oν ΑΕsΤ. ΙΝ Ί)ΕV ΤΕR, CΑΡ. Ι - V. 259

πατέρων υμών δίδωσιν υμίν, είτα αναγ. terram, ηuan Dominur Dea, pa.
trum υg/frorum dat υobir. Ροίtea
καίως του Βεελφεγώς εις μέσον φέρει
την μνήμην, και των δι' εκείνην την ασέ neceffario
facit
idoli Beelphegor palain
mentionem, et eorum φui
βειαν εν τη ερήμω διολωλότων, έπειτα propter impieratem illam perie.
εκ παραλήλου δείκνυσι τας θείας ευερ, runt in deferto. Τum ex ad.
γεσίας, ποιον χάς φηση έθνος ")μέγα, uerto ponit ob oculos beneficia
diuina. α) Ωμα enim, ait, e/t
ώ εσιν αυτώ Θεός εγγίζων αυτοίς, ως gen, magna, CΔΙΙ 2/17/2 propinqutιr
Κύριος ο Θεός ημών εν απασιν οίς εάν αυ. /it Deur, /itut noύi, ade/t Domi.
τον επικαλεσώμεθα, κελεύειδεμή μόνον nu, Deu, no/fer in omniba, pro
αυτούς Ά του Θεού τους νόμους, μter qua eun inuocauerina & Ρrac
αλά και τους παίδας και τους 2)εκγό cepit autern, non folum eos (er.
νους εν ευσεβεία διατρέφειν, και παιδό. uare leges diuinas, fed et filios
θεντας θείας εντολας εκπαιδεύειν είτα ac nepotes in cultu pietatis edu
care, et a pueritia in mandatis
πάλιν αυτούς ανέμνησεν, όπως αυτοίς diuinis erudire, Deinceps in me
ότών όλων επέΦανε Θεός, 3)λόγους μεν moriam reuocat illis φuo patto
διά πυρός 4) αφεις, ουδέν δε είδος επι Deus omnium fe confpicuum il
εικνύς, τούτο γας έφη εκ μέσου του πυ, lis pracbucrit, verba quidem per
ρός φωνήν βημάτων υμείς ηκούσατε, και ignem proferens, nullam tamen
fui fpeciem exhibens. Ηoc enim
ομοίωμα ουκ ίδετε, αλήφωνήν ταύτα dixit: b) De medio igni, υocena
δε λέγε, παιδεύων αυτους μηδενίνδαλμα υerborum το audi/fi, βmilitudi
τεκτήναθαι, μηδε πειραθήναι ποτε υidffi,, /td tan
716'7/2 ΛΙΕΣ ('7/? ??Ο??

θείαν εικόνα κατασκευάσαι, επειδή του tum υοτιn, Ceterum hac dicit,
χ " και τ' 2 & ' C/
αςχετυπου το είδος ουχ έωρακασιν, όθεν inftruens eos ne fitnulacruιn vl
lum fabricent, neque tentent vn
πάλιν επήγαγε'μή 5)ανομήσητε, μηδέ quam imaginem Dei eftingere,
ποιήσητε υμίν αυτοίς γλυπloν ομοίωμα 2. curn archetypi fpeciem minime
πάσαν εικόνα, ομοίωμα αρσενικού ή θη, viderint. Vnde fubiunxit ite
λυκού ομοίωμα παντός κτήνους, τών rum: ε) Νe.ficeritis iniquiratεrn,
όντων επί της γης, ομοίωμα παντος ος. neqtιe fèceritis tobi, ip/t, fmsilitu
νέου πετομένου, ο πέταται υπό τον ου ainem /culptilem, υllam imaginem,
ξαιον εμοίωμαπαντός ερπετού, ό έπει /hnilitudinen mari, aut finιelle,
/militudinem υlliu bg/fit, ex ii,
επί της γης' ομοίωμα παντός ιχθύος, ηua fitnt /iper terram, βmilitndi
όσα εσιν εν τοις ύδασιν υποκάτω της γής. nen υίlitι, nui, υolatili, υolanti,
ταύτα πάντα φησίν εις χρείαν ύμετέ, /ub c<lo, /tinilitudinen υkia, re.
εαν πεποίηκεν ο Θεός, ανοίας τοίγυν εχά. ptili, φuod reptat /iper terranι,
της, το τας εικονας των υπηκcάιν θεο, /imilitudiner τίlius pijči, ηuorquor
ποιεν. 6)προστέθεικε δεκα ταύτα μη /int in aqui, deοr/ium. Ηarc
omnia, inquit, in νίum vettrum
αναβλέψαξεις τον ουρανόν,και ιδων τον condidit Deus. , Εxtrema igitur
ήλιον και την σελήνην, κα) πάντα τον είt dementia, imagine creatu
R 2 1'31'uin

1) μίγα. Αbείt a Cod. et edit. "161. 2) Vterψue εγγόνους, vt fupra, 3)Vter

φue λόγες. 4) Cod. αφιεί. 5) ανομιήσητε Cad, et F1ο, ονομάσητε. 6) τριτ
τίθεικε. In Cod. fequitur ο Θεός,
4) Deut. 4, 7, 5) Ιb. νωτί. 12. ε) 1b. ν. 16 - 12.
Α'
 26ο Β. Τ Η Ε ο D o R ΕΤΙ
rarum nobiς deferuientium Deos
κόσμον του ουρανού πλανηθείς προσκυ,
facere. Αddidit etiam ifta: α) Νe νήσης αυτοίς, και λατρεύσης αυτοίς, αό
refpicien, in cαlum, et υiden, /o- απένειμε Κύριος ο Θεός σου αυτά πάσι
Ιem et lunam, et omnem ornntum
εαli, deceptur adorer en , et cola, τοις έθνεσι τοις υποκάτω του ουρανού.
εα, ηua largitu, e/t Domin u , ταύτα γάςφησιν εις την τών ανθρώπων
Deu, tuur omnibu, gentibur quα χρειανκατεσκευασεν ο ποιητης μητο:
Juύ calo /unt. Ηacc enim, ait, νυν υπολάξης Θεους τους υπό του Θεού
creator condidit in vfum homi
των όλωναφοριθέντας ώσεται, χρείας
κ. num. Νe putes * ergo Deos
effe, quac Deus omnium deftina των ανθρώπων διακονεν, ούτω γας και
ιuit vt inferuirent νfibus homi τ) οι λοιποί ήρμήνευσαν άτινα διεκό
num. Sic enim et reliqui inter σμησε ο Θεός σου εις τους 2) λαούς υφ'
pretati funt, Qua diftribuit Deus όλον τον ουρανόν, είτα δεδίτlεται αυτούς
tuus inter populos fub vniuerfo ταίς απειλαϊς, ως ει τολμήσαμεν τον
cα-lo. Ρoftea terret eos commi
nationibus, fi fuerint aufi trans θείον παραβηναι νόμον, και τινος των
gredi legem diuinam, et fimili όντων ομοίωμα κατασκευάσαι και θεο
tudinem rei culusquam conflare, ποιήσαι, εις πάσαν αυτούς διασπερεί την
ac Deum facere, fe difperfurum γήν, και ως δουλεύοντες 3) τοις ψευδω
eos in vniuerfaun terram, et quod νύμοις Θεοί προσκυνήσουσιν, έπειτα πά
feruientes falli nominis Deos fint
adoraturi. Τum rurfus ex com λιν από συγκρίσεως δείκνυσι το παντο
paratione οιnnipotentiam Dei δύναμον του Θεού, επερωτήσατε γάρ
oftendit, Interrogate enim die,prio φησιν ημέρας τας 4)αςχαίας, τας γενο
rer, inquit, b) φui.fuerunt ante te, μένας προτέρας σου, από της ημέρας ής
εκ φuo Deu, creauit hominem /iper έκτισεν ο Θεός τον άνθρωπον επί της
terra, d /ummo εαli υπηue nd/um
πmum cali, num fhξtum /ίt iuxta γης, επί το άκρον τού ουρανού 5) έως
νerbum i/tud, num tnle quid audiue ακρου του ουρανου, ε, γεγονε κατα το
ritir, num gen, nliqua audiuerit υο βήμα τούτο, ει ηκούσατε τοιούτον, εί
cem Dei υiuenti, lojuenti, e medio ακήκοεν έθνος φωνήν Θεού ζώντος λα
ignir, ηuomodo tu nudi/fi er υixi/ti. λούντος εκ μέσου του πυρός, όν τρόπον
Νarrat etiam gua ratiοne libera ακήκοας συ και έζησας έφη δε και όπως
uerit eos a dura Αegyptiorum fer
uitute, Proxime cos docet, quo. αυτούς ήλευθέρωσε της πικράς των Αι.
modo Deus e cα-lo cum eis fit col γυπlίων δουλείας, συνεχώς μέντοι διδά,
locurus, ac e medio ignis vocem σκει αυτούς, και ως ουρανόθεν αυτοίς ο
mittens leges condiderit, vt nul των όλων δηλέχθη Θεος, και εκ μέσου
lam imaginem conίtruant inuiti. τού πυρός
φωνή κεχρημένος νενομοθέ.
bilis Dei. Sed et impoflibile
prorfus effe docet diuinam ima τηκεν, ίνα μηδεμιαν εικονα κατασκευα
ginem exprimerc, Νon enim fo σωσι του αοράτου Θεού, διδάσκει δε και
(υν'

ι) οι λοιποί. Νοn confentiunt tamen in omnibus h.l. Αηuila, Symm, et Τheodor.

fi fides habenda eft Μ ο Ν Τ F. Ι. c. Τ. Ι. p. 177. 2) λαούς. Cod. et r 1 c. αλους.
3) τοί, - θεοίς. Vterque τους ψευδωνύκιους θεούς. 4) αρχαίας. Vtergue προτέ
ρατ, φιιτ eft recepta leξtio Deut. 4, 32. 5) έως - ουρανού. Del: in Cod.
et apud Ρ Ι c.
α) Deut, 4, 19. 5) Ιbid. νετί: 32, 33,
 -

ΟVΑΕSΤ. : ΙΝ DEVΤΕR. CΑΡ. Ι-v. 26 Ι

ωςπάμπαν αμήχανον θείαν εικόνα κα lum eft inuiίibilis natura, fed

prorfus incircumfcripta. Dominu,
τασκευάσαι, ου γας μόνον αόρατον έχει enim, ait, n) Deuf tuu bic e/t
την φύσιν,αλα και πάμπαν απερίγρα Deu , in calo /ur/um, et /uper
φον. Κύριος γάς Φησιν ο Θεός σου, 1)ού terra deοr/um, mec e/t practer eum.
τος Θεός 2) εν τώ ουρανώ άνω, και επί Sciendum tamen eft, cunξta haec
της γής κάτω, και ουκ ές, πλην αυτού, prophetam non vnico die differu
iffe, fed compluribus , diebus
ιτέον μέντοι,ώς ουκ εν ημέζάμιά ταύτα doξtrinam hanc illis tradidiffe.
πάντα ο προφήτης τω λαώ διηλέχθη, Vnde faξίum vt fepius eosdent
αλ'
ό εν πολαΐς αυτοίς ημέρας την δι Ιermones repetat, vt continua ite
« * Λ' ο /

ασκαλίαν προσήνεγκεν, όθεν πολάκις ratio firmiorem reddat memoriam.

τους αυτούς λόγους ανακυκλού, όα τη Μox igitur poft fermonem hunc,
συνεχεια παγιαν την μνημην εργαση
narrat ea gua fpeξtant ad vrbes,
ται, αυτίκα γούν μετά την διάλεξιν ad φuas confugere iuffit eos φui
prolapli efient in homiξidium non
ταύτην, τα περί των πόλεων 3) ισόρη fpontaneum. Εxponit deinde,
σει, εί, ας καταφεύγειν τους ακουσίοις fe denuo congregaffe populum,
πεζιπεπjωκότας φόνοις εκέλευσεν, είτα et legum a Deo datarum memo
εδίδαξε ότι πάλιν συνήθροισε τον λαόν, riam renoua(le. Εt φuod non
aliam legem dederit, fed in prio
και των θεοσδότων ανέμνησε νόμων και re illos in(tituerit, qui legis pro
ότι ουχ έτερον δέδωκε νόμον, αλλά τον mulgationem per infirmitatem
πρότερον εκπαιδεύει τους της νομοθέ. atatis audire non potuerant, ipία
σίας εκείνης δια το της ηλικίας ατελές propheta verba docebunt: Domi
επακούσαι μή δυνηθέντας, αυτά διδά nu, enim, inquit, b) Deu, υg/teν
pepigit υobircum fedu, in monte
και του προφήτου τα βήματα. Κύριος Ηoreb. Νοn cun patribu, υg/tri,
γάρφησιν ο Θεός υμών διέθετο προς iniit Dominus pnξtum hoc, /έd υο
υμάς διαθήκην εν Χωρήβ ουχί τοίς πα bi/tum. Νam cum illi propter
τζάσιν υμών διέθετo Κύριος την διαθή. transgreftionem periifient, his
κην ταύτην, αλα προς υμάς, επειδή vero terram patribus promiflam
γας εκείνοι παραβάντες διώλοντο, τού dediffet, hisce datam effe legem
ait. Deinceps recenfet praccepta,
τοις δε την τοις πατράσιν επηγγελμέ, quorum * intellectum explicauimus και
την εδίδου γήν τούτοις έφη τον νόμον cum Εx o du m interpretaremur.
δεδόθαμ είτα λέγειτας εντολάς, ών τον Ηic etiam oftendit quis fuerit
νούν ανεπlύξαμεν την Έξοδον ερμηνεύον feriarun fabbathicarum fcopus.
τες'4)έδειξε ξ κανταύθα τον τής ας Dixit enin, ε) Κι requig/tat /εν
τιu, tuur, et amcilla tun, ac /ubiu
γίας του σαζξάτου σκοπόν έφη γας να gale tuum. Quemadmodum, in
αναπαύσηται ο παίς και ήπαιδίσκησου, quit, horum opera perpetuo frue
και το υποζύγιόν σου, καθάπερ, φησί, ris: ita (altem femel per (eptem
συ τούτων απολαύεις διαπαντός, ούτως dies hebdomadis, ferui, ancillac,
άπαξ γούν απολαυσάτωσαν εν ταις ac fubiugalia
R 3
quiete fruantur.
Τun1

1) ούτος Θεός, Cod. ούτως δε Θεός. 2) εν - κάτω. Ηac abfunt a Τextu gracσ
Deut. 4, 35, 3) Cod. ισορήσας. 4) έδειξε. Cod. et r 1 c. έδιδάξαμεν.
α) Deut. 4, 3ς. b) Ibίd. c.5, 2.3. α) Ibίd. ν. 14.
3 62 Β. ΤΗΕΟD Ο RΕΤΙ
Τum mentione fatta foruirutis
επτά της εβδομάδος ημέρας, οι θερά,
Αegyptiaca compaftionem , exci ποντες, και αι θεράπαιναι, και τα υπο,
tat: a) Ωμonian (ενuu crn", ait, ζύγια, έπειτα τη μνήμη της
εν Αιγύ
in Αegypto, ct inde te Donlinu, πτω δουλείας την συμπάθεια
πραγ
ταιικίr manu forti, et bracίio excel.
ματεύεται ότι οικέτης, φησιν, ήθα
fo : propreren conίtituit Dominu, εν Αιγύπlω, και εξήγαγέ σε Κύριος εκεί,
Ι) κι εκus , υ: οί/truare diem /ab. θεν εν χειρί κραταιά, και εν βραχίονι
Lat rurit, et /anίfίβctro, cam. Εx.
υψηλώ" δια τούτο συνέταξε Κύριος ο
pertus es, inquit, duriticm (er Θεός σου, ώσε φυλάήεθα σε την ημέ
ιuitutis : memor horum, mitis κ "ν & Λ Χ Α' -

et cleinens cfto erga fubditos: ραν των σαββάτων, και αγιάζειν αυτήν,
ct jua perpetuo guiete frueris, τή πείρα μεμάθηκας το της δουλείας
1ianc illis concede (eptimo die πικρόν εκείνων αναμιμνησκόμενος, ημε,
hebdomadis, Ιn iis qua foquun. ος γενoυ τoις υπηκόοίς, και πζάος, και
tur opus fpiritualc non prohi ης απολαύεις αναπαύλης διηνεκώς, με
buit. Dixit enin, Οmne opus τάδος τούτοις εν τη εβδόμη της εβδομά,
Ηθιuile non facietis , demptis δος ημέρα, εν δε τοις μετά ταύτα το
his qua fiunt anima caufa, ve πνευματικόν ουκ απηγόρευσεν εργον. εφη
luti leξtiones et auίcultationes fa. γαρ, πάν έργον 1)λατρευτόν ου ποιησε,
crorum eloquiorum, pfalmodia, τε, πλήν όσα πoιηθήσεται επί τή ψυ
facriticia, et horum fimilia. χή, οίον 2) αναγνώσεις, θείων λογίων
3) ακροάσεις ψαλμωδίας, ιερουργίας,
9

ΙΝΤΕRR. ΙΙ. και τα τουτοις προσομοια,

Ωμονuodo dalet illud intelligi, Αμ. Ε Ρ Ω Τ. β.
4i l/ nel, Dominu, Dυμ, taur, Πώς νοητέον το, άκουε Ισραήλ, Κύριος
ΙDomina, υπu, g/f2 β) -
ο Θεός 4) σου Κύριος εις εσίν;
Ε diximus, diξtiones ΠΕ ειρήκαμεν, ότι το 5) Κύριος
iftas, Dominus et Deus, na Α "ν /

τιIra diuina, non diftinξtionis per. και Θεός, της θείας 6) έξι φύσεως,
1onarum efto fignificatiuas: has ου της 7)των προσώπων διαιρέσεως δηλα
νero, Pater, Filius et Spiritus τικά ο δε πατήρ, και ο υιός, και το
fanctus, proprietates indicare, Ve πνεύμα το άγιον, των ιδιοτήτων σημαν
run imperfe&tis Iudais exaξta τικά αλα τοις ατελέσιν Ιουδαίοις την
theologia exhiberi non poterat:
Ψuoniam inde plurium deοrum - ακριβή θεολογίαν προσενεχθήναι ουχ
occahonem cepifient. Ιdcirco no οιόν τε ήν ταύτην γαρ αν πολυθείας
ιιιεn diuinum in veteri teftamen. αφορμήν εποιήσαντο, ουδή χάριν μονα
to fingulari numero pronuncia. ικώς το θείον εν τη παλαιά.8)προφές
ΥΗ 2/ ψ "cr V κι Α'

ιu , mihilominus habet trinitatis τα ονομα, εχει δε ομως τα της τριαδος

5 μ.

αινιγ

") λατρευτόν, Ηac reftriξtio εκ Lεν, 23, 36, addita eft, 2) Cod. et r 1 c,
κνάγνωσις, 3) Vterque ακρέκσις, ψαλμωδία ιερουργικαί. 4) σου, Le
ξtio recepta l. c, eft ημών, 5) Κύριστ. In Cod. pracedit το όνομα, 6) έτι,
Αbeft a Cod. et edit, τι c τ. 7) των Ρariter aheft vtroφuo loco, 8) Cod.
θt F 1 c. αποφέρεται.
*) Deut, 5, 15, ") bid. ς, 6, 4,
 Ων ΑΕSΤ. ΙΝ DEvΤΕR. CΑΡ. ν Ι. 263'
4 ν Α"
tas fignificationes. , Ιllud
« - "

αινίγματα, το γαρ , Κύριος ο Θεός σου occul

η

enim, Dominu, Deu tuur, Do

1)Κύριος είς εσι, και το της ουσίας διδά, rninu, τηri, g/t, vnitatem fub(tan
σκει μοναδικόν, και παζαδηλοίτων προσ. tia innuit, et perfonarum nume
ώπων τον αριθμόν, άπαξ γας το Θεός, rum demonίtrat: femel enim po
οις δε το Κύριος τέθεικεν, fuit Deu, bis autem Dominur.
ΙΝΤΕRR. . ΙΙΙ.
ΕΡΩΤ, γ. icat : e, Do.
Ωaid βgnif illud Dilig
2)Το αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν εξ πminum Deum tuum ex toto
όλης της 3) καρδίας σου,4)και τα corde ruo, et qua /t-
εξής, πώς νοητέον, φuuntur* a)
Σαφε: ημάς ο Κύριος εδίδαξεν, ότι ΜΕ nos docuit Dominus,
ουδείς δυσικυρίοις δουλεύειν δύναται, neminem pofle duobus do
και ενταύθα τοίνυν διδασκόμεθα μή με minis feruire. Εt hoc igitur loco
tione m ri
doce mur
gίζειν την αγάπηνείς Θεόν και χρυσον, inter Deum et aurum, inter parti
dileξ non
Deun
εις Θεόν και 5) γυναίκα, εις Θεόν και et vxorem, inter Deum et * libe. *
παίδας, ό)εις Θεόν και φίλους, αλά ros, inter Deum et amicos: fed
πάσαν της αγάπης την δύναμιν αφιε. totan dile&tionis vim creatori Deo
ρούντώ πεπρmκότι Θεό. μετά δε γετόν confecrare, deinde poft creatorem
qua vnicuique conueniant tri.
ποιητην, απονεμειν. εκατω τα πζοσ. bucre, et parentibus, et vxori,
φοςα, 7)και γονεύσι δε και γυναικι,και et liberis, et fiatribus, et amicis.
παισι, και αδελφοίς, και φίλοις, της γας Siguidem pertinet ad dileξtionem
του Θεού αγάπης και το ταύτα πλη Dei, hac etiam praftare. Ωμε
ρούν, ο αγαπών με γάς φησι, τας εντο εnin diligit me, inquit, b) mandata
λάς μου πληρώσει αι δε του Θεού εντο mea /trumbit. . Μandata vero Dei
ifta pracipiunt
λαι περί τούτων διαγορεύουσιν, . ΙΝΤΕRR ΙV.
ΕΡΩΤ, δ',
Τί δήποτε 8) κατά του Θεού ομνύναι Ωuare lex iabet, υ: iurent per .
Deum 2 ς)
διαγορεύει ο νόμος, / Α'
<'

Ινα μη
«

κατ
\ Τr,

α των ψευδωνύμων ομνυωσι

y
e iurent per falfos deος.
Ιdem enim per prophetam
Θεών, τούτο γας και διά του προφή aixit: t) Si ak/fuleris nomina Βaa
του έφη' εαν εξάρης τα ονόματα των ίin de ore tito, et iuraueri, Wi
Βααλείμεκτούςόματός σου, και ομόσης, μit Dominu, oum υcritate. Εt
ζήΚύςιος, μετάαληθείας και ενταύθα hic, poftquaun dixit, Dominum
σε ειςηκώς, Κύριον τον Θεόν σου φοβη, Deum tuum rimebir, et illi /oft
θήση, και αυτώμόνω9)λατρεύσεις, και /erties, et adharrebi, illi, et peν
nomen eiu, iurabi, , fubiunxit, .
πςος αυτόνκοληθήση,και το)τώ ονόμα, ε) Νοn ambulabiti po/f Deo, alte
τ' αυτού ομή, επήγαγεν ου ιι) πορεύ. R 4 no",

1) Κύριος. Αbeft a Cod. 2) Το αγαπήσεις, Cod. et r το

przmi Τί έξι, ttit
3) καρδίας. Ηacc eft le&tio Cod. alex. 1. c. Cod. Untic. habet διανοίας. 4)και
Cod. et r 1 c. γυναίκας, 6) εις-φίλους, Def.
νοητέον, Def vtroque loco.γινα5)κί,
7) και- Ρariter def. 8) κατά. Cod. et r 1 c. και,
νtroque loco.
- 9) Vterque λατρεύση. 1ο) τώ. Vterque pramittit εν. ΙΙ) Cod, πορεύεθε.
α) Deut. 6, 5. ε) Ιoh, 14, 23. ε) Deut, 6, 13. d) Ηof. 2, 17, et4, 15. e) Deut. 6, 14.
264 Β. ΤΗΕΟ DΟR ΕΤΙ
πος, ηui Λικι εν dii, gentium qμα
σηθε οπίσω Θεών ι)αλοτρίων από των
ήu circuitu vg/tro /iιur,
ΙΝΤΕRR, V.
Θεών των εθνών των περικύκλω υμών.
ΕΡΩΤ. ε'.
Ωaia εft boς, Νon tentabi, Domi. Πώς νοητέον το, ουκ εκπεράσεις Κύριον
πκm Deum tuum 2 α) τον Θεόν σου;
ΙΟΆ hoc expofuit in fa "Ω Κύριος αυτό εν τοις ιερόίς Ευαγγε
cris Εuangeliis. Νam cum
Ι)iabolus dixiffet, Μitte te ipβιm λίοις ήρμήνευσε του γας διαβόλου
«lcor/iιηι, ait, b) Νon tontabi, IDo ειρηκότος, βάλε σεαύloν 2)άνωθενκάτω,
minum Deum tuum, Τentat au είπεν ουκ εκπεράσης Κύριον τον Θεόν
zetn Deutn, qui fine ratiοne cum σου, εκπειράζει δε τον Θεόν ο δίχα λο,
perietilo quidpiam agit, γισμού ριψοκινδύνως τι πράτlων.
Ι Ν ΤΕRR. V Ι. - ΕΡΩ Τ. ς".
Ωur lex probiίει contrabi conna Τι δήποτε απαγορεύει ο νόμος τας προς
ίit cum alienigeni, βni τους ομόρους αλοφύλους επι
τimi: 2 c) γαμβζίας;
Ι. ηon eget explanatione, Ού
δείται σαφηνείας ο νόμος. εαυτόν
cum feipfam interpretetur. Αit γας ερμηνεύa. εφη
Μ γας,
ότι απο
εnim, d). Ω:ia /vducen: βlium,
zaun a we, ε" /truler dii, αίieni». 5ησoυσι τον υιον σου απ εμου, καλα
Νeceflario tamen aperit etiam eis τρεύσει θεοί ετέρρις αναγκαίως μέντο,
sationem diu i na και την αιτίαν αυτούς της θείας διδά,
follicitudinis.
Νon eniu eo quod numero υincere σκει κηδεμονίας, ου γαρ δια το πλείους
zi, cetern, genter, ait, ε) το cle-, είναι, φησί, των εθνών προέκρινεν υμάς ο
Ξitήνονιinus, /έd propter runioram Θεός αλα δια την των προγόνων ευσέ
Τρίctatem, et promilhonemeis fiξtam.
ΙDeinde verum id efίς demonίtrans βειαν, και την γεγενημένην προς εκείνους
fίibdidit, f) Deu, τιrax g/t, cu/fo υπόχεσιν είτα το αληθές )αυτού δει
"dica, piξtum, etmίβricordinn, εκcr κνυς, επήγαγεν ο Θεός πισός φυλάσ–
αεn, crga diligente, eum, et cuβο σων διαθήκη και έλεον τοίς αγαπώσιν
«lienre madata iiiiu", in mille ge αυτόν,κατοίς φυλάσσουσι τας εντολας
πιrationer. Αt cum effent infirmi,
1aξιeo indigentes alimento, nec ef αυτού, εις χιλίας γενεάς, και επειδήατε
fent cmpaces auditores aterno. λείς ήσαν, και τροφής γαλακτώδους
ruπι bonorum, pollicetur eis fo εδέοντο, και ακούειν περί των αιωνίων α
bolis multiplicationem, et terrar γαθών ουκ έδύναντο υπιχνείται αυτοίς
fertilitatem, et faccunditatem gre πολυγονίαν, και γής εύκαρπίαν, και
gun et armentorum, corporum
«icuίφue bonam valetudinem, ac
ποιμνίων και βουκολίων ευεξίαν, και σω
in bellis viξtoriam, et alia eius μάτων υγείαν, και την εν πολέμοις νί,
1nodi. Ρoftea rehouat * memo κην, 4)και όσα τοιαύτα. έπειτα πάλιν
riam in deferto transaξtr vitar, αυτους ανέμνησε
της εν τη εφημά δια
et caufas illius ίubiicit oςulis: γωγής, και τας ταυτης αιτιας εδίδαξεν
8%ζζλCζι)ΟΤ8

1) αλλοτρίων. Cod. et Fτε, ετέρων, φua eft recepta le&io 1. c. 2) άνωθεν, Def.
1. c. In loco parallelo Luc. 4, 9. legitur εντεύθεν. 3) αυτού. Def vtroguc loco.
4) και όσα τοιαύτα. Ρariter def.
α) Deut.6, Ιό, ε)Μatth, 4, 6, ε) Deut, 7,3. α) Ιb, ν. 4. ε)Ib.ν. 7. f) 1b, ν.9.
 oyΑΕs.Τ. τN DΕνΤΕR. cΑΡ. νΙΙΙ. ΙΧ. 265
» " Α" Υ » / -

εκάκωσε γάρ φησι, και ελιμαγχόνησέ Αfflixit enim te, inquit, a) et fhme
σε και έψώμισέ σετο μάννα, να αναγ. prellit, pauitque te Μanna, τι te
certioren ficcret, ηuod non /olo
γείλη σοι, ότι ουκ επ' άρτω μόγω ζήσε, pane viuat homo, /td omni υcrύσ
τα άθρωπος, αλ' επί παντί ρήματι quod procedit ex ore Dei. Εx qui
εκπορευομένω δια σόματος 1) Θεού, δια bus et nos diίcimus, non graui.
μέντοι τούτων και ημείς παιδευόμεθα ter ferre, fi in calamitates aliguas
μη διχεραίνεν δυσκολίαις τισί περιπε, inciderimus, 1ed bono animo am
pleξti diuinas diίpenfationes, ex
σόντες, αλά σέργειν τας θείας οικονο, fpeξtantes liberationem a tentatio
μίας, και προσμένειν την λύσιν των πει bus. Αlia quoque beneficia re
ρασμών, επιδείκνυσι δε και τας άλας cenfet: b) We/tinenta tua non /int
ευεργεσίας τα ιμάτιά σου 2)ου κατέlgί. υctu/tate com/umta, mec occallue.
ζη από σού, οι πόδες σου ουκ ετυλώθη νuur pede, tui, en quadragg/tinu,
σαν, ιδού τεσσαράκοντα έτη και γνώση αnuu eft. Εt nρ/ώa corde τιμο,
ηuυd βcut born o erudit filium,
τη καρδία σου, ότιώς είτις παιδεύσαι άν, βιum, fίο Deu, tuu, erudiat re:
θρωπος τον υιον αυτού, ούτως Κύριος ο ct cu/fodia, mandata Domini Dei
Θεός 3)σουπαδεύσει
σε: tui, υr anbule, in omnibu, υίi,
και φυλάξεις
τας έντολας Κυρίου του Θεού σου, πορεύς είur, et timen, illum. Ρoft ten
εθαι εν πάσας τας οδοίς αυτού, και tationem conίolatio; poft corre
Φοξείθα αυτόν, μετά τον πειρασμόν ή ptionem, animi recreatio, fames
et alimentum ; itineris labor et
παράκλησις' μετα της παιδείας ή ψυ corporis proίpera valetudo; ne
χαγωγία λιμός και 4) τροφή, οδοιπο, cellariorum inopia et incorrupta
gίας πόνος και σώματος ευπάθεια, σπά rum veftium et calceamentorum
νις αναγκαίων και των 5) αφθάρτων copia fufficiens. Τandem horta
tur, vt vincentes fuis viribus νί
ίματίων και υποδημάτων το διαρκές.είτα ξtoriam non adfcribant, fed ad
παραινε νικώντας μη τή οικεία φώμη
την νίκην επιγράφειν, αλα τώ επικού iutori ac propugnatori Deo.
-
ξω και προμάχω Θεώ.
ΕΡΩ Τ. ζ". ΙΝΤΕΚ R. VΙΙ.
Τίνας λέγει υίους Ενάκ; Ωμornam τocat filio: Εnac" ν

πόγονοι γιγάντων ήσαν, ώς ή ισοβία

Ε gigantibus erant oriundi, fic
ut narrat hiftoria. Ηoc enim
διδάσκει τούτο γαρ έφη λαόν πο dicit: α) Ρopulum numero/in pro
λύν και, εύμήκη 2 υιους
Ενακ, ούς συ οί. cera magnitudini,, filio: Εnac,
α και συ ακήκοας τίς αντιςήσεται quo, tu vidi/ti et audi/ti. Ωμι»
κατά πρόσωπον υιών Ενάκ, το δε συ νε/iffet in ficient filiorum Εnac?
γ w . . , ι

είθα και ακηκραςτέθεικε " ό)τών λόγων Αdiecit autem hac verba: Ωμα,
-- Α"

τu τidifti et audi/fi: vt illis in

αναμιμνησκων των 7) εκείνων κατασκο, memoriam reduceret verba explo
πησάντων την γην, εκείνοι γας έλεγον, ratorum illius terra: nempe qui
ότιήμεν ενώπιον αυτών ώσει ακρίδες, ού dixerant, d) Εramu in con/pιξίμ
R 5 ip/orum,
ι) Θεού. Cod. et F 1 c, addunt, ζήσεται άνθρωποι. 2) Cod, ει ετε, ουκ ετρίβη,
3) σου. Def in νtroque loco. 4) Vterque τρυφή. 5) αφθάτων. Cod. ευ.
φθάρτων. 6) Cod. et Ρ Ι c. τό λόγω. 7) Vterque εκείνην.
") Deut, 3,3. b) Ibid, v, 4-6, ε) Ibid. c. 9, 2. d) Νum. 13, 34.
 -

" .

266 Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
ip/orum tanquam locu/fa. Ηoc mo. τω τον επί τη ρώμη κατασείλας τύφοι,
do fuperbian de fuis viribus con. διδάσκει αυτούς μηδε επί τοίς της ψυ,
ceptam reprimens, admonet eos,
πe de animί dotibus glorientur. χής κατορθώμασι μέγα Φρονείν, μή εί,
Νe dixerir, inquit, a) in corde πης γάς φησιν εν τη καρδία σου, ότι δια
zuo, propter iu/tirin, mea, introτας δικαιοσύνας μου εισήγαγε με Κύριος
auxit me Dominur, τι φοίfideren κληρονομήσαι την γην την αγαθήν ταύ,
τerram banc optimam. Νam pro την δια γας την ασέβειαν των εθνών
prer impictat:m gentium illarum τούτων, Κύριος εξολοθρεύσει αυτούς
Dominu, delebit ear a confjιεξtu
τμο: non auten propter tu/fitian από προσώπου σου, ουχί δια την δικαιο
aam, neque propter /anξtitatem σύνην σου, ουδε δια την οσιότητα της
cordi, tut ingredieri, tu ad polli καρδίας σου συ εισπορεύη κληρονομήσαι
aendam terram. Ιfta porro dixit την γην ταύτα δε έφη, δύο καταταυτόν
duo fimul fpe&tans , tum vt mo πραγματευόμενος και μετριάζειν διδά,
aefte (e gererent, τιum νt auxilio
diuino tribuerent omnia : pradi σκων αυτούς, και τη του Θεού βοηθεία
cens etiam, illos eadem perpetlu το πάν επιγράφειν' και προλόγων, ως
ros qua gentes illa, i confini τα παραπλήσια πείσονται τοίς έθνεσιν
lia perpetrent. Οpportune φuo.εκείνοις, ει τα όμοια δράσαμεν εις καιζον
και φue reuocauίtin memoriam * trans
δε και των εν τη ερήμω παρανομηθέντων
grefίiones in deferto commiflas, ανέμνησε, τον λόγον εκείνον κρατύνων,
ad confirmandum φuod dixerat,
illos non effe poίfeffurοs terram ώς ου δια δικαιοσύνας αυτών κληρονο,
ob iuftitias fuas. Μmineri, in μήσεσι την γην μνήθητιι) γας έφη, και
quit, b) at ne obliui/oarir, φuo μή επιλάθη, όσα παρώξυνας Κύριον τον
τir, irritaueri, Dominum Detιm
Θεόνσου εν τη ερήμω, ήγαγε δεείς μέσον
ιuum in dg/erto. Protulit itaque και 2) νύν την του μόχου λατρείαν και
Jιunc etian in medium adoratio
nem vituli, et φuod ob illoruιη ότι δια την εκείνων ασέβειαν τας θεοσδό.
impietaten contriuerit datas a τους συνέτριψε πλάκας και ως σπου,
Deo tabulas, (trenuaque νfus fup. δαίαν ικετείαν προσενεγκών λεώσατο
plicatione Deum placauerit et τον Θεόν μάλα και αυτοίς και τώ Αα.
ipίis et Αaroni grauiter iratum. ρών οργιζόμενον επί Ααρών γάς Φησιν
Αduer/u, Αnronem enim, ait, ε) υc.
ήementer iratur g/f Dominur, υι εθυμώθη Κύριος σφόδρα εξολοθρεύσαι
perderet illum : et, deprecatus /um αυτόν, και ηύξάμην περι Ααζών εν τω
pro Αnrone tempore illo. Εt reli καιρώ εκείνω, ούτω και τα άλα γεγενη.
qua gefta fic percurrens, addit: d) μένα διεξελθών Φησι' καινύν Ισραήλ τι
Εr nunc, Ι/rnel, quid Dominu, Κύριος ο Θεός αιτεί παρά σου, αλ' ή
Ρεμί pofit a te, niβ υt timea Do φοβείθα Κύριον τον Θεόν σου, και πο
rninum Deum tuum, et ambule, in ρεύεώθαι εν πάσας ταις εντολαίς αυτού,
omnibu, mandati, eiur, et /bruin, λατρεύειν ΚυρίωτώΘεό σου
Domino Deo tuo ex toto corde tuo 2 «/
εξ όλης της 1

Εt ne fufpicentur Deum ifta fta καβδιας σου; και να μη τοπασωσι τον

tuere, φuod viξtimis indigeret, Θεόν ταύτα νομοθετείν, ως θυμάτων
hzς fubiicit: ε) Εcc Domini δεόμενον, επήγαγεν ιδου Κυρίου του
Θεού

τ) γάρ, Cod. δέ. 2) νύν. Αbeft 31 Cod.

α) Deut,9, 4. 5. θ) Ibid, verf. 7. ε) Ib.ν. 2ο. α) Deut. ιο, τα. ε) Ιbid, ν. 14. Iς,
 ΩVΑΕSΤ. ΙΝ DΕvΤΕR, CΑΡ, Χ. 267
Θεού σου ο ουρανός, και ο ουρανός του Dei rui g/f calum, et calum cali,
et terra, et omnia qua continentur
ουρανού, και η γή, και πάντα όσα εσίν
in cir. Κorumtamen prael.git Do
εν αυτοίς' πλην τους πατέρας υμών minu, patre, υg/fro, υt εο, dilige
προείλετο Κύριος αγαπάν αυτούς και ret: et elegit/inen eorum φο/i eor,
εξελέξατο το σπέρμα αυτών μετ' αυ id eft υου, prac cunξtir gentibur.
τους, υμάς παρα πάντα τα έθνη, διδα Ηis autem docemur, proborum
virorum filios frui bόnis propter
σκόμεθα τ)δε δια τούτων, ώς 2)απολαύ, maiorum
pictatem. Docuit pra
ουσι παίδες αγαθών δια την των προ τerea , guanam circumcifio fit
γόνων ευσέβειαν, εδίδαξε δε και ποία περι,
Deo grata. Circuncideti, enim,
τομή τω Θεώ προσφιλής, ait, a) duritiem cordi, τg/fri, er
ccruicem υg/fram non indurabiti,
Ά.
γας έφή την σκληροκαρδίαν ύμών, και Δmplius. Ηarc autern dicebantur
τον τράχηλον υμών ου σκληρυνείτε έτι, iis φui mondum
circumcifi erant.
και ταύτα 3) ελέγετο τοις μηδέπω την Ιοfun enim filius Νa u e trans.
ακςοξυσίαν περιτμηθείσιν: Ιησούς γας miflo Iordan e circumcidit eos
ο του Ναυή μετά το διαξήνα τον Ιορ Galgale.. Αttamen licet minimε
δάνην εν Γαλγάλοις αυτούς περιέτεμεν, eflent circumcifi, non pracepit
αλ' όμως και απεριτμήτοις ουσιν ουκ vt circumciderent preputium,
fed duritiem cordis, et ceruicern
έκέλευσε την ακροβυσίαν περιτμηθήναι, duram, Quare longe praftantior
αλα την σκληροκαρδίαν και τον τράχη. cfi circumcifio cordis, Εamdem
λον τον σκληρόν τοιγάρτοι τιμιωτέρα porro illorum accutationem Do
ή της καρδίας περιτομή, ταύτην δε αυ. minus Deus inftituit per Ιere,
τών την κατηγορίαν δια Ιερεμίου του miam Prophetam. Οinner enim
genter, inquit, b) carne /int in
προφήτου ο δεσπότης Θεός εποιήφατο, circumci/ar: υcrun donu, Ιβηe!
σταντα γαρ έφη τα έθνη απερίτμητα intircumci/a babει corda,
σαρκι, ο δε οίκος Ισραήλ, απεβίτμητοι
4) καρδίαι αυτών, -

ΙΝΤΕR R. VΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. η'.
Ωuomodo intelligendum ε/f illud:
Πώς νοητέον, ο γαρ Κύριος ο Θεός υμών, ΙΟominur enim Deu, υg/fer, ip/e
ουτος Θεός των θεών, και Κύριος Dιu deοrun g/t, et Dominu,
των κυρίων; lominorum 2 c)
5 Θ". τους κριτας ονομάζει, Θεους ΙΟ"εnim, inquit, d)
Λ 1 1 1 Υ Α ψ
appellat iudices, Dii,
" Λ
Υ
non detra
γας Φησιν ού κακολογήσεις, και Jer, ει principi populi tui
γι' Υ - non ma
άρχοντα του λαού σου ουκ ερείς κακώς, ledicc.
Μ. 3' Λ. Εt νbi feptuaginta dixe
ό) και ένθα
Υ
δε
Υ.
είπον οι
Λ'
εβδομήκοντα -
2 runt, ε) Αdduces eum in iudi
άξεις αυτόν εις το κριτήριον, οι περί τον cium: Αquila et Symmachus in
- Λ. 1. « Λ. 2/ x W.

Ακύλαν και τον Σύμμαχονάξεις αυτόν terpretati funt, Αdduces eum ad

Deos,

τ) δέ. Def in Cod. 2) Cod. απολάβoυσι, 3) ελέγετο -περιτμηθείσιν, Defid. in

Cod. 4) καρδίαι Forfan pro καρδίαις, ντ leg in edit. aldina. Ιer, 9, 26. Re
cepta Ιεξtio eft καρδίας. 5) θεούς- ονομάζει. Conf fupra p. 157. Οuaft. 5τ.
in Εxodum. 6) και έφθα-θεούς. Ηarc pertinent ad Εxod. 21, 6. νbi tamen
in verf. των ό. legitur προσάξει, non άξεις. Ιbid, leg, προς το κριτήριον proεις κ.λ,
") Dςut. 1ο, ιό. k) Ιer.9, 26. ε) Deut, Ιο, 17. α) Εxod, 22, 28. ε) ib, ς, 21, 6,
 268 Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο RΕ ΤΙ
4 4 Ψ α " ι
"Deos, * vocantes Deos iudices. προς τους θεούς, ήρμηνεύσαν, θεους
Υ W 2 Λ. Α'
Ηorum Deorum ipfum efie Deum
dixit, πon autem falfo appella τους κριτας όνομάσαντες, τούτων αυ
ν "J " Α' -J

torum Deorum. Sed hacc iam τον είπε θεών Θεόν. ι)ου
ν
γάρτοι των
Μ \
" Υ 2/ Α'

pluribus explanauimus. ψευδωνύμων, Κg/ ήδη δε δια πλειόνων

ήρμηνεύσαμεν ταύτα, Α'

ΙΝΤΕR R. ΙΧ. ΕΡΩ Τ. θ".

"J / Χ Α' Α. «rf c

Ωaid cβ hoc, Νon ficieti omnia Πώς νοητέον, oύ πoιήσετε πάντα ά ή

"- "ν τ, η " Γ.

qua no fhcimus bie bodie, μέjς ποιούμεν ώθε σήμεξον, 2) έκασον

Υ \

quirgui, φuod /ibi 2

το αρεσόν 3) ενώπιον αυτού,
placet 2a) ν πάσιν οις κατεσκήνωσαν τόποις,
VΕ tentoria fixerant, θυσίας προσήνεγκαν το δεσπότη
obtulerunt Domino Deo fa Θεώ, πριν μεν την σκηνήν κατασκευά
crificia, pritisquam quidem con, ξεθαι, εκ λίθων αυτοφυών οικοδομούν
ftruξturn efietΤabernaculum, adi τες θυσιασήρια, μετά δε την ταύτης
ficantes altaria ex rudi lapide: κατασκευήν, εν ταύτη τας θείας λει
poft illius vero conftruξtionem, τουργίας επιτελούντες, ουκ εν ενί4) μέν
diuina facrificia in eo pcragen
tes, non vno tantum in loco il τοι τόπω ταύτας επετέλουν, αλ' εν ε
la celebrabant, fed in vnaquaque κάσω σαθμώ, συνεχώς γας μετέβαινον.
manίione. Siquidem continenter 5) άτε δη τεσσαρακονταετή χρόνον εν
commigrabant, vtpote quί ίpatium τη ερήμω ό) καταλύσαντες, απαγορεύει
φuadraginta annorum in deferto
transegerint. Prohibet igitur in τοίνυν εν τη γη της επαγγελίας τα
terra promiίiionis fimilia fieri: ne παραπλήσια δράν, να μη πρόφασιν
οccafionem inde capiant falfis Diis λάζνσι τοίςδεψευδωνύμοις7)θύάνθεοί.
"ν "- 2 2. Α' Λ' Α. "-

facrificandi. Denuntiat autern, vt παζεγγυα 8 8y εκείνω μονω τω ΤΟ ΣΤά)

in eo folum loco facrificia per τας θείας επιτελών λειτουργίας, έναν
agant, quem elegerit Dominus
ΙDeus. In eo loco praccepίt vt εκλέξητα. Κύριος ο Θεός εν εκείνωτώ τό
facrificent et epulentur. Εrit πωkαι θύειν και 8)ευωχάθαι παρακε
enim, inquit, b) locus quem ele λεύεται, έται γάς φησιν ο τόπος, ον αν
gerir Dominu, Deu , υg/ter, υι εκλέξητα. Κύριος ο Θεός υμών, επικλη
inuocetur ibi nomen eius, ibi offo θήναι εκεί το όνομα αυτού, εκεί οίσετε
retir omnia, ηua ego pracipio υο πάντα όσα εγώ εντέλoμαι υμίν σήμερον,
bi, bodie, bolocau/ta υg/tra, et
τα ολοκαυτώματα υμών, και 9)ταθυ:
facrifia υg/tra, et decima, το σιάσματα
/tris, et primitia: manuum τg/tra
υμών, τρ) τα επιδέκατα υμών,
νum, et dona υg/tra, et φua fe. και τα απαρχα των χειρων,υμων,
φuuntur. Dona vero reliqui in και τα δόματα υμών, και τα εξής: 4
Τα

Α 1) ου γάρτοι των Cod. et P I c. ου γαρ τοιούτων. 2) Cod. et και τα εκατος. Βene,

" (ecundum leξtionem των ό. 1. c. 3) ενώπιον Vterque εναντίον, gua eft leξίio
Cod. alex. 4) μέντοι. Vtergue μέν, 5) άτε δή, Del: vtroque loco. 6) Vter
αιue καταναλώσαντες. 7) θύειν. Def: νtroque loco. Supplendam effe hanc νο 1 « -
«em iam vidit Ρ 1 c ν' s. 8) ευωχείθα. Vterque εύχεθα. 9 ) τα- υικων,
Vterque και τας θυσίας, Ιο) τα -χειρών υμών, Def vtroque loco.
α) Deut, 12, 2. ε) Ibid. verf. ΙΙ. ν
 oyΑΕsΤ. ΙΝ DEvΤΕR. CΑΡ. ΧΙΙ. 269
ίpontanea, id eft,
1)τα δε δόματα οι λοιποίτα εκούσια ής terpretati funtofferre fponte volue,
quacumque
μήνευσαν τουτέσιν όσα αν εκόντες προσ ritis. Deinde poftquam inhibuit
ενεγκεν 2) εθελήσητε είτα απαγορεύ offerre facrificia in omni loco,
σας το εν παντί τόπω τας θυσίας carnes edere volentibus permifit
προσφέρειν, ε κρεών μεταλαβείν επι in vrbibus, in quibus cominora
θυμήσαμεν, μεταλαβείν συνεχώςησεν, bantur, facrificante facerdote, et
fanguine ίuper terram effuίος
εν αις κατοικούσι πόλεσι' του μεν ιερέως iuflitque vt fine diίcrimine, tam
θύοντος, του δε αίματος εις την γην εκ
» Η Α Υ ν » / mundi quam impuri, carnibus
χεομένου.εκέλευσε δε και τον ακάθαίloν vtantur huiusmodi: docens hu
iusιnodi viξtimas non e(Ιe diui
συν τώ καθαρώ των τοιούτων αδιαφό. Νam de
nas, fed communes.
ςως απολαύσα κρεών διδάσκων ώς τα facrificiis non licebat immundiς
ειαύτα θύματα κοινά εσι, και ουθεία. h ominibus φuicquam fumere.
των γαρ 3) δή θυσιών ουκ εξον ήν τοις Vnde merito fubiunxit: a) Εdite
ακαθάρτοις 4)μεταλαμβάνειν, όθεν εί, illud, υcluti capream, aut ceruum.
κότως έπήγαγε φάγετε αυτό ως δορ Ηarc quippe munda φuidem erant,
non tamen offerebantur in facri
κάδα ή έλαφον. ταύτα δε καθαρά μεν ficium.
ήν, εις δε θυσίαν ου προσεφέρετο, ΙΝΤΕRR. Χ.
ΕΡΩΤ. ί.
Τας δεκάτας τους ιερεύσι προσφέρειννο Cum lege cauerit offerri decimar
μοθετήσας,πώς έφη, ου δυνήση φαγείν /accrdotibur, 4uomodo dixit, Νon
εν ταις πόλεσί σου τα επιδέκατα του poteri in υrbibu, tui, εáere decί
σίτου σου, και του οίνου σου, και mar frumenti rui, υjni rui,
του ελαίου σου;
Δ" δεκάτας αφιερoύθαι των όντων et olei tuif b)
προσέταξε και την μεν τοις Λευί. » Γ) rerum decinas dedicari
Τ"αίς προσφέρεθα την δι άλην διαπι, pracepit, et vnam Leuitis
offerri, alteram auten vendi, et
πράσκεθα, και την ταύτης τιμή "ε
την αυτων ευωχίαν, και την των χήξων, pretium eius ad * conuiuium ipίο. *
rum, et curam viduarum, or
και των ορφανών, και των προσηλύτων phanorum, et aduenarum adhi
αναλίσκεθαι θεραπείαν ευωχειάθαι δε beri. Εpulari vero eos iuffit iuxta
αυτούς εκέλευσε παρά τον θείον νεών, facrum templurn. Porro (apien
ταύτα δε ο πάνσοφος νενομοθέτηκε Κύ. titlinus Dominus ifta lege coιη
ριος, της των ψευδωνύμων αυτους θεών plexus eft, liberans eos ab erro.
re falforum Deorum. Εtenim
πλάνης ελευθερών, επειδή γας ο τής quia doξtor impictatis, humano
ασεξείας διδάσκαλος, διαγατριμαργίας genere gula: et voluptatum ille
και φιληδονίας εξανδραποδιζων των αν cebris fubiugato, feftis dano
ρώπων το γένος,ταίς δαιμόνων εοςτας num ludicra permulta infcruit,
πολάς ανέμιξε παιγνίας, εκείνης τον 1olertiίlimus Dominus, ΙΙratlern
ab

1 -

1) τα - ήρμήνευσαν, Ηος Scholion fine τΗ ε ο τ ο κ. nomine ad Deut, 12, 11. at'

tulit B σst vs. 2) Vterque εθελήσατε, 3) δή, Dς{ vtroque loco. 4) Wτει
Υ
que λαμβάνειν.
α) Deut, 12, 15, 22, 5) bid, vert, 17,
 57ο Ε. ΤΗr o Do R ΕΤ1
ab illo errore liberans, etiam de Ισραήλ απαλάτjων της πλάνης ο ευ.
his qua pertinent ad fefta leges
1criplit, et facrificia permifit, et μήχανος 1)Κύριος, και τα περί των εος.
inftrumenta mufica tolerauίt, et των ενομοθέτησε και τας θυσίας συν
Ηuffit epulari, talibus obleξtamen εχώρησε, και των μουσικών οργάνων ή.
tis idolorum impium culturn in νέχετο, και ευωχέιάθαιπζοσέταξε, και
pediens. ταις τοιαύταις ψυχαγωγίας την των
ειδώλων εκκόπjων ασέβειαν,
ΙΝΤΕRR. ΧΙ. ΕΡΩΤ. ια.
Cur tam frequenter interdicit
g/km/anguini: "a). Τί δήποτε συνεχώς απαγορεύει την
ΙΕι legislator afferuit (angui του αίματος βρώσιν,
nem aninalis e(Ιe ipfius ani "Εφημέν και αυτός ο νομοθέτης, ότι
mam. Εxiftimo tamen et alium το αίμα αυτού ψυχή αυτού εςι'
effe legis (copum, nempe vt cru-- πλην oίμαι τον νομον και έτερον πραγ
entum eorum fanet animum. Si
enim manducare fanguinem ani
ματεύεώθαι, την μια φόνον γας αυτών
malium ratiοne carentium eft ani ιατρεύει γνώμην, ε, γας το των αλόγων
mam edere, multo fceleftius crit αιμα φαγών, 2)ψυχήνετιφαγείν, πολ.
animam rationalem a corpore fe. λώ μάλον ανόσιον το την λογικήν ψυ
parare, χήν χωρίσα του σώματος,
ΙΝΤΕRR. Χ11. ΕΡΩΤ. ιβ.
Ωμα υirtute prophetn contraria do Εκ ποίας δυνάμεως o τα εναντία διδά
cenυ edit miracula º b) σκων προφήτης θαυματουργεί,
ΡΕ" Deo damones ope ου Θεού συγχωρούντος ενεργούσαν οι
rantur. Sic et Pharaonis ma αίμονες, ούτω και του Φαραώ οι
gί prodigium virga, et fluuii, et φαρμακοί, και τό τής ράβδου και τό τε
ranarum ediderunt, concedente ποταμου 9 Ά το των ατςαχων, εις
fapientisfimo Deo, propter eius γάσαντο' ενδεθωκότος του πανσόφου
φui imperabat infaniam. Iusfit Θεέ διατην τέ.3) προστάτloντoς άνοιαν.
enim vt plagas a Deo miffas auge.
rent ipfi, qui tamen diffoluere επιτείνειν γας αυτοίς έκέλευσετας θεη
fupplicia nση potuerunt, nec λάτους πληγας, λύειν μέντοι τας τι
(ciniphes producere. Νam qua: μωρίας ουκ ίχυον, ούτε μην τον σκνίπα
Deus concellit, ea fola operati εξαγαγεν ηδυνήθησαν. α γας συνεχώ
funt: guod etiam hic declarauίt, ρησεν ο Θεός εργάσαντο μόνα τούτο
Dixit enim : o) Si Jurrexerit
in te propbeta , qui /onnium και ενταύθα δεδήλωκεν ειςηκώς γαρ,
/onniet, et ediderit /fg num υε! 4)εαν ανασή ενσοί προφήτης Ά.
prodigium, et euenerit /ignum υε! μενος5)ένύπνιον, και δώσει σημείον ή τέ
Ρrodigium guod locμtu, 8/t ad te, ζας, και έλθη το σημείον ή το τέρας, ο
ελάλησε
ι) Κύριε Αθείt a Cod. et edit, Ρ Ι ΟΙ .
2) ψυχήν -φαγεί. Γef in Cod.
3) προστάττοντος, Cod. et F 1 c. πράττοντος, 4) εάν κ. τ. λ. Ηatc omnia fere
Ιecundum leξtiones Cod. alex. exprefia funt. 5) ενύπνιον. Οod. et r 1 c.
ενύπνια. Religua huius locί verba in Cod. et apud Ρ Ι c. ita contrahuntur,
έως του ότι πειράζει-διανοίας υμών. *1 cv s autem leg.πειράξη. Μinus bene,
α) Deut, 12, 23. Ρ) Ιb, ς. 3, 1.1αφ. ε) lk, VerΙ. 1, 2,
"
 - ή
V

ovΑΕsτ. τN DΕνΤΕR cΑΡ. ΧΙΙΙ. ΧΙν. 27,

ελάλησε πρός σε και είπη, πορευθώ. εt dixerit, Εamu et /truiamur
Dii, alii, ηuo, ne/biti, non au
μεν, και λατρεύσωμεν θεοί, ετέζοι, οι:
οικοδάτε ουκ εισακούσεθετου προφή, diati prophetam illum , τε! eum
qui /omniauit illud /omnium : quia
του εκείνου, ή του ενυπνιαζομένου το ενύ: τentat υο, Dominu, Deu, υg/fer,
πνιον εκείνο, ότι πετςάζει υμάς Κύριος ο
αn diligati, Dominum Deum υc
Θεός ύμώ,ε αγαπάτεΚύςιον τον Θεόν /irum εκ τoto corde υc/fro, et ex
ύμών εξ όλης της καςδίας υμών, και εξ tora mente υg/tra. Ιtaque per
όλης της διανοίας υμών, τoιγάρτοι του miflu Dei pfeudopropheta pro
Θεού συγχωρούντος ο ψευδοπροφήτης digiofa facit. Infiruimur autem,
τερατουργεί, διδασκόμεθα δε η προσ non attendendum είfe fignis,
έχεν σημείοις, ότ’ αν ο ταύτα δρών εναν φuando is qui edit illa, pietati
τίατήεύσεξεία διδάσκει εκέλευσε δε και contraria docet. Iuffit porro et
τον ψευδοπροφήτην αποκτανθήναι, και
-- " 2'. pfeudoprophetam interfici, et li
τον λαόν της πονηράς διδασκαλίας ά. berari populum a praua doξtri
na: Remouebiti, enim, "ait, a) na. *
παλαγήναι, αφανείτε γάς Φησί τον lum e υobir. Εt guia poterat
πονηρόν εξ υμών αυτών, επειδή δε και accidere, vt frater, amίcus, aut .
συνέξανεν, η αδελφόν, ήΦίλον, ήσυχγε. cognatus huic inferuiens errori
νή τη πλάνη δεδουλευκότα πειξαθήναι conaretur aliis imponere, neces
φενακίσαι και άλλους, αναγκαίως καιπε, fario de hoc etiam legem tulit,
μ ΤζυΤζυνενομοθέτηκε , κα/ προσέταξε
et conftituit vt manifeftus fiat
Ά αποφανθήνα τον της Ι)ασεβείας impietatis ille magifter , et in
eum primum lapidem mittat il
διδάσκαλον,και πρώτον αφείναι λίθον τον
le qui huiusmodi fermones au
των τοιούτων 2) υπακούσανταλόγων dierit, et ita populus vniuerfus
είθ ούτως πάντα τον λαόν καταλεύσαι ηefarium illum lapidibus obruat:
κα τη3)τούτων τιμωρία vt horum fupplicio fapiant alii.
τον αλιτήριον,
-
τουςΤ.άλους,
σωφρονιώθήναΕΡΩ ιγ. ΙΝΤΕRR. ΧΙΙΙ. *
-

Τίεσιν, 4)ούφοιξήσετε, και ουκ5)επιθή Ωuid/ibi υult, Νon augurabimini,

η ηue caluitium inducati, υobi, in,
σετε φαλάκρωμα ανά μέσον των ό
ter oculo, υc/fror /iper
φθαλμών υμών επί νεκρώ; mortuo 2 b)
ών δυσσεζών
2 w
εθνών απαγορεύει τα ΑΕ
ν "υ
εσs a moribus impiarum.
- 1 έθη και διαμέν του ου Φοιβήσετε,
" -- Α
gentium. Εt per illud ηui
Τ"ας
dem, Νon augurabimini, exΡία
ντείας εξέξαλε, φοίξον γας τον fit
ψευδόμαντινεκάλουν τον Πύθιον διαδε vaticinia. Phcebum enim fal,
τού, ου ποιήσετε φαλάκρωμα ανα μέσον fum vatem Pythiurn appellabant,
Ρer ifta vero, Νon facieti, Caluitiίιπ"
των οφθαλμών υμών επί νεκρώ, την του interoculo, υε/iro, /ipermortuo, lu
πένθους απηγόρευσεν αμετξίαν, τινε, ξturn immodicum prohibet. Ομα
dam enim extranearum geotium
μεν γας των αλοφύλων εθνώντας της pilos

ι) ασεξία, Cod. et ετε ευσεβεία", Μίnus bene, 2) υπακούσαντα.

-
Vterque
- -

επακούσαντα. 3) Cod. τούτον. 4) ου φειξήσετε. Ηoc etian loco εκPrimitur

leaio Cod. alex, cum a vatic, hac abίint. 5) Coa. επιθήσεται.
α) Deut. 13, 5, ν) Ibid. c. 14. Ι.
 Η

27ο : Β. ΤΗΕ o Do RΕ ΤΙ
pilos capίtis abradebant, et hos κεφαλής απεκάροντo τρίχας, και ταύ,
Τ"αύς προσέφερον τοις νεκροί, τινές δε τας
offerebant mortuis, alii pilos bar
bas, alii fuperciliorum. Lex di.
vina prohibuit ifta fieri. Ομοd των γενείων, άλλοι τας των οφρύων, ταύ
autem duas decimas omnium re τα γίνεθαι ο θείος απηγόρευσε νόμος,
rum (eponi iufferit, hic manife ότι δε δύο δεκάτας αφορίζεώθαι πάντων
{te declarauit. Decimam enim , προσέταξε,σαφώς )ενταύθα δεδήλωκε,
inquit, a) offere omnium prouen
δεκάτην γάς φησιν αποδεκατώσεις παν
ruum /έmini, tui, protιentum agri
νui quotannir, et comede de co τός γεννήματος 2)του σπέρματός σου'
cornm Domino Deo tuo, in loco το γέννημα του αγρού σου ένιαυτόν κατ'
quem elegerit Dominu, Deu, tuu», ενιαυτόν και φαγήαυτό εναντίον Κυρίου
ύt inuoceturnemen eiu ibi, Quod του Θεού σού, εν τω τόπω ώ εανεκλέξη,
{i vnica effet decinna, φuomodo τα Κύριος ο Θεός σου επικληθήναι το
fieri potuiffet, vt eam Leuita: όνομα αυτού εκεί είδε μία δεκάτη ήν,
caperent, et eadem in conuίuium
offerentium expenderetur ? Ve. πώς οιόν τε και τους Λευίτας λαμβάνειν
rnm (atis conftat, eum decimam και τους προσκομίζοντας ευωχέθαι;
vnam Leuitis attribui(Ιe, alteram αλα δήλoνώς τοις μεν Λευίταις μίαν δε
autem offerentium epulis: φuod κάτην απένειμεν, τας δε των προσφεζόν
φuidern etiam fubfequentia de των ευωχίας ετέραν τούτο δεδηλoίκαι
mon/trant. Si enim, ait, b) lon τα επαγόμενα, εάν γάρφησιν 3)ή η οδός
gior fiterit υia, υcnde, et /i- μακράν από σού, διαπώλησον, 4)καλα
men, pretium, ito ad locum 1aen ζών την τιμήν, εις εκείνον θι τον τόπον
cumque elegerit Dominu, Deu,
τιμur, et dn argentum pro omni
όν αν εκλέξητα. Κύριος ο Θεός σου και
quodcunque concupierit anima tua,
δος το αργύριον εις πάν ο επιθυμεί η ψυ.
de bobur, aut ouibur, aut υino,
χή σου. επί βευση, ή επιπερβάτοις, ή
aut βcera, aut omni 4uod concu έπι οινω, η επισκεφα, η επι παντ Φεπι
θυμεί η ψυχή σου και φαγή εκεί εναν
φierit anima tua: et comede ibi
ante Dominum Deum tuuth, et τίον Κυρίου του Θεού σου, συ και ο οίκός
τιι, ει Leuita qui e/t in υνbibu, σου, και ο Λευίτης ο εν ταις πόλεσίσου,
τιuir,4uinnon e/i ilipar, neque/or, 5)ότι ουκέσιν αυτώμεςις ουδεκλήρος με
τecum. Deinde (tatuit de his qua τά σου, είτα περί των οφειλόντων δοθή.
donari debeant Leuitis. c) Ρο/t tre, ναι τοις Λευίτας νομοθετεί μετατρία
anno, affère omnem decinam fru έτη εξοίσεις πάν το επιδέκατον 6)τών γεν
έtuum tuorum in anno illo, et νημάτων σου εν τω ενιαυτώ εκείνω και
depone, illam in υrbibu rui, er υε. θήσεις αυτό εν ταις πόλεσί σου και ελεύ
Ν
σεται
1) ενταύθα δεδήλωκε. Cod. et P1c, addunt: ότι δύο δεκάτκς προσάγειν νενομοθέτηκε
το λαό μίαν τοί, Λευίταις και μίαν εί, λόγον δοχής ευωχίας. Ηarc a loco ifto
πon aliena effe, patet ex fequentibus. 2) του - του Θεού σου, Cod. et
r το faξto compendio, έως εν τω τόπω κ. λ. 3) ή. Def vtroque loco, vti
Ρoft μακράν (equitur εί%, 4) και - και ο Λευίτης. Vtroque loco, per com
Ρendium, έως και συ και ο Λευ, κ. λ. 5) ότι - μετά σου. Del: ντι οφue loco.
ό) των - πολεσί σου. Vtroque loco iterun faξtum eft coιηpendium, έως
φάγονται και κ. λ.
") Deut, 4, 22, 23, 5) 1b, νετί, 24 - 27, ε) Ιμ. τετί.28.29,
 ΩyΑΕsΤ. ΙΝ DEvΤΕR. CΑΡ. ΧΙν-ΧVΙ. 273
ι -X . «r 2 3," Υ «ν W

σεται ο Λευίτης ότι ουκ έσιν αυτώμερις mier Leuita, quin noπ ε/f et parr,
ηεque /or terum, et aduena , er
ουδεκλήρος μετά σου και ο προσήλυτος, pupillu, et υίdua, ηuotquot in
και ο ορφανός, και η χήςα, οι εν ταις πό. υrbibu tui, et comedent, er /ή-
λεσί σου και φιέγονται, και εμπληθή. turnbuntur, υι. * ύenedicnt tibi Do- και
σονται, να ευλογήση σε Κύριος ο Θεός σε minu, Deu, tuur in omnibur ope
εν πάσι τοις έργοις σου οίς αν ποιής. ribus rul, jua egerir, Scien
τ)ισέον δε, ως Ιώσηπος, εντεύθενλαβών dum , guod Iofephus, inde na
αφορμή, μάλον δε και το Ιουδαίων επι ξtus occationem, aut potius Iu
daorum morem probe foiens ,
ι:
σάμενος έθος ως Ιουδαίος, τρεις έφη δε quippe cum effet Iudaus, affe
κάτας προστεταχένα τον νόμον προφ, ruerit, legem conftituifle, νι trea
φέςεθαι, την μεν τοις Λευίτας, την δε offerrentur decina, vna Leuitis,
τοίς ορφανός και ταις χήρας, την δε altera pupillis et viduis, tertia in
epulum offerentium.
άλην ταις των προσφερόντων ευωχίας.
ΕΡΩ Τ. ιδ'. ΙΝΤΕR R. ΧΙV.
Διατιτοπεπηρωμένον πρωτότοκον Ωμare primogenitum murilaranz
prohibet οfferre2 a)
απαγορεύει προσφέρειν; Ρι ea φuae ratiοne carent in
Δ" των αλόγων παιδεύων τους λογι. (truens homines ratiοne pras
κους, άρτιον έχειντο φρόνημα, προς ditos, vt perfe&tam mentem ha
πάν έργον αγαθόν εξηρτισμένον, beant, ad omne opus bonum in
(truξtam.
ΕΡΩΤ. ιε'. ΙΝΤΕRR. ΧV.
Τις ο των αζύμων λόγος; Οιίαnan nzymorum g/t ratio P
Ο νόμος ημάς εδίδαξεν έφη γας, Ι" docuit nos. Αit enim, b) S
ptem diebu, comede panem 4/s
επlα ημέρας 2) φαγή άρτον κακώ fiξtionir: quonian cum f/tinatione
σεως, ότι εν σπουδή εξήλθετε εξ Αιγύ εgrείh g/ti, εκ Αες γpto, Sed iam;
πloυ αποχρώντως δε και περί τούτου εί, abunde de hoc diximus, cum Εκο
ρήκαμεν ήδη την Έξοδον ερμηνεύοντες, dum interpretaremur. -

ΕΡΩΤ. ις'. ΙΝΤΕR R. ΧV Ι.

Ωuid hoc c/t, Ιιι/fe perfoquemiκε
Τί εσι, δικαίως το δίκαιονδιώξετε; quod iu/tum gt ? c)
Κ διά δόξαν κενήν, μηδεησί,
ατατoντoύ δικαίg, σκοπόν, μη ΙΕ νίri iuίti
δια θεραπείαν
intentionem, in
Φuit, non ob vanam gloriam,
ανθρωπίνην, αλά δι' αυτό το αγαθόν, neque vt hoιπines demewearis, fedi
ipίius boni gratia bonum corf ξta
3) μετέρχου το αγαθόν, εισί γάς τινες, re. Sunt enitn φuidam, gui animo
γνώμη μεν ου τιμώντες το δίκαιον, διαδε quideιπ nihili faciunt φuod iuftuπι
τους αληθώς τιμώντας το δίκαιον, υπο eft, attarnen propter eos gui reue
ra quod iuftum είt ampleζtuntur,
κςινόμενοι τιμάν το δίκαιον, fimulant honore fe profequi Φιιod
iufturn eft,
ΙΝΤΕRR.

1) τέον δέ. Cod. ιδί. 2) Cod. et P1c. φάγη. 3) μετέρχον το αγαθόν. Γef.
νtroque loco.
a) IDeut. 15, 2f. Β) Ib, ό, 16, 3. ε) 1b, verί, 29,
Β. Τhrod. Τom, Ι.
 274 Β. Τ Η Ε Ο Ο Ο R Ε ΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧV ΙΙ, ΕΡΩΤ. ιζ". -

Ωuid /bi υult hoc, Sί υcrbum tuum Τί επιν, εάν αδυνατήση από σού έήμα εν
djčernere non pofit inter/anguinem κρίσει ανά μέσον αίματος, και ανά μέ,
" et/arguinem, inter iudiciun et iu
dicium, inter taξίum et taάtum, σον κρισεως, και αν; μεσον αφής και
εt ηua/equuntur? 1) •. f
και τα εξής;
S - - - -

iudicando non poflis, inquit,

-

αν, φησί, μή τι δυνηθής ευρείν το

inueftigare verum, aut proba αληθές δικάζων, ή το σώμα τολε,
re fitne corpus leprofum , (hoc πρόν δοκιμάζων' τούτογάς αφήνκαλεί'
enim tattum vocat,) neque difcer.
κere vtrum vitiligo fit,an lepra : ne μηδε διαγνώς είτε αλφός εξιν, είτε λέ.
damnaueris, neque iudices ex con πρα μήτε κρίνης, μήτε δικάσης εξύπο,
ieStura, fed ad templum diuinum ίας, αλ' εις τον θείον νεων άπιθι, και
confuge, et facerdoti rem expone, ίδαξονταύτα τον ιερέα, ή τον κατ' εκεί,
aut eicui tum regendi populi cura νο, τον καζόν την ημαγωγίανπεπιτευ;
commith fuerit: et quod ille ius μένον, και το κελευόμενον πληρωσον. Θ4
1erit, exfequere, Quod fi quis
inflatusfuperbia refponfis pontificis δε τις τύφω χρώμενος τοίς υπό του αρ.
aut iudicis obtemperare noluerit, χιερέως, ή του κριτου λεγομένοις αιτεί,
morte mulctetur, et fit aliis vtili ποι, θανάτω ζημιoύθω, και γινέθω
tatis exemplar. τοις άλoις ωφελείας αρχέτυπον,
* * ΙΝΤΕRR. ΧVΙΙΙ. ΕΡΩΤ. ιη'.
Ωua de cmu/h /fntuit, ne princepυ Τί δήποτε κελεύει τον άρχοντα ίππους
multiplicer equ0, 2 b), ... μή πληθύνεν, ,
V. eos foii Deo fidere, Qua, Βίλεται αυτους τω Θεώ μόνω θαρ.
propter beatus Dauid clama βειν διά το τούτο και Δαβίδ ομα.
bat: ε) Νon /hluatur rev per mul κάριος εξόα' ου σώζεται βασιλεύς διά
τam υirtutem: et giga, non /alua πολήν δύναμιν, και γίγας ούσωθήσεται
bitur multitudine υirruti, /uar. Fil εν πλήθε, χύος αυτού, ψευδής ίππος
λαν εφuu, ad /alutem : multitudine
νirtuti, /ua non /hlumbitur. εις σωτηρίαν, εν δε πλήθεν δυνάμεως
αυτού ου σωθήσεται, -

ΙΝΤΕRR. ΧΙΧ. ΕΡΩ Τ. ιθ,

Ωuanobrem pracipit captiumn certo Διατί την αιχμάλωτον θρηνείν τους οί.
dierum numero lugere propinquo, κείους κελεύει όητον ημερών αριθμόν
Juor, turn copulari cum co jui είθ' ούτω συναφθήναι τώ ταύτην
illan bello/iibiugarit 2 d) ανδραποδισαντι;
on νult milceri luξtum cum ύ βούλεται αναμιγήναι θρήνον ευ.
latitia, nec cum riίu lacry
mas. Propterea iuffit puellaιπ il
φροσύνη, ουδε μειδιάματι δάκρυον.
lam fumere triginta dierum tem.
τούτου χάριν προσέταξε 2)καιρόναυτην
pus ad lugendum , atφue ita fi του πένθους λαβείν τριάκοντα ημέρας,
nito luξtu participem efle con είθ' ούτως του 3)πένθους απαλαγείσαν
verfationis nuptialis. Practerea μεταλαχεν της γαμικής ομιλίας προς
δε
τ) Cod. et P I c. δυνηθείς. 2) καιρόν. Vterque κόρον, forfan pro κόρην, 3) πέν.
θους. In Cod. (equitur λαβείν.
") Deut. 17,8. b)lb, νοτί.16, ε) Ρί.39, ιό. 7. α) Deut. 2ι, υ,
Α
 "
ονίεsΤ. ΙΝ DΕνΤΕR cΑΡ. xxt χxπ. 27,
ν Α 2. " ... \ 2 /
δι τουτω και την επιθυμίαν την εκεινου viri etiam libidinem reprimit,
κολάζει, κελεύων μή της ηδονής το πά, ίubens non voluptatis affettum,
fed rationem cσmiunξtioni domί.
θος, αλά τον λογισμόν της κοινωνίας nari. Ομod fi poft copulam du
ηγήσαθαι, εάν δε μετα την κοινωνίαν cere illain in vxorem recufet, di
1) παραιτήσηται τον γάμοι, απολυ mitti eam, et confequi liberta
θήνα, προσέταξε , μιώθόν της κοινω tem pro mercede copula: praece
νίας την ελευθερίαν λαβούσαν. Ρ1t.
Ε Ρ Ω Τ. κ. ΙΝΤΕR R. Χ.Χ.
Διατί κοινήν είναι βούλεται την των γο Ωua de cau/a parentum accu/ationen,
νέων κατηγορίαν κατά παιδος αduer/ii, filium in/titutam νult
γιγνομένην, - είle communem 2 a)
Επειδή μαρτυρεί τή της κατηγορίας Θ" verita tem accufationis :
" αληθεία των κατηγορούντων ή comprobat accufantium con
συμφωνία συμβαίνει γας πολάκις, μά, cordia. Contingit enim plerum
que, patre fine caufa filium de
την
77Θgy
τού πατρός κατηγορούντος, άντε,
την μητέρα ή της μητρος αιτιωμές ferente, matrem contradicere, aut
conquerente matre patrem relu
νης, αντε"πειν τον πατερα, τα αυτα ξtari. Vbi vero rem eandem am
μέντοι και αμφοτέρων κατηγορούντων, bo deferunt, perfpicua eft accu
ήλον έται της κατηγορίας το αληθές, fationis veritas, propter quam in
ουδή χάριν αναράθα κελεύει τον ού, terfici iubet eum qui fic accufa
tuS CItlt.
τω κατηγορουμενον.
ΕΡΩΤ. κα. ΙΝΤΕRR. ΧΧΙ.
Τι δήποτετον νεοτloυς ορνίθωνεύρηκότα, Ωμdre /tatuit, υt is qui pu lo, auί.
τούτους μεν κελεύει λαβείν, τους cularum repererit, co, capint,
parente, auren, dimit
δε γεγεννηκότας αφείναι; tat 2 b)
ν

Φιλανθρωπία παιδεύει, ει γαρ τους Η Ε. docet. Si enim

"

τεκόντας λάβοι, και καταλείποι

parentes capiat reliξtis pul
τους νεοτloυς, απολούνται πάντως, ουκ lis, interibunt plane, cum defit
όντος του τρέφοντος είδε και τούτους φui nutriat eos. Sin auten hoς
κακείνους θηρεύσοι, διαφθαρήσεται δη et illos venando capiat, peribit
νtique genus auium , fi omnes
λονότι τών ορνίθων το γένος, ει πάντες talia committant.
τα όμοια δράσαμεν.
ΕΡΩΤ. κβ. Α' - ΙΝΤΕRR. ΧΧΙΙ.
Τίνος χάριν σεφάνην τώ δώματι Cur bortatu, g/t ambitu circumdare
τεξtumn planum & c)
γενέθα παρεκελεύσατος ,
"ΡΤ δίδαξε τα εξής, έφη γαρ, και ού S : docent. Αit enim,
Εt non committe, ca-dem in
ποιήσεις φόνον εν τη οικία σου, εαν domo run, β' cadat, ηui * cndit er
4

πέσοι ο πεσών απ' αυτού λόγω γας ea. Cutn enim ratiοne nos coho
ημάς τιμήσας, βούλεται τούτω εις δέον neftauerit, ea vult nos vti quando
κεχρήθαι, και πάντων προμηθειώθαι, res exigit, et omnibus conίulere,
S 2 πec

") Cod. παραιτήσαιτο.

α) Deut. 21, 19, Ρ) Ιbid, ς. » ότι ε) Ιbίd. verf. 8.
276 Β. Τ Η Ε ο D o R ΕΤΙ
mec imprudenter omnia Deo com καί μή ανοήτως πάντων παραχωρείν
πmittere, fed quae in nobis funt τω Θεώ' αλα τα παρ' εαυτών συνεισ
conferentes, auxilium inde fpera φέροντας αναμένειν την εκείθεν βοή
re, Ita dum feminarnus, non col
locamus fiduciam in terra: Ιed be θείαν ούτω σπείροντες ουθαρβούμεντή
neuolentiam diuinarn pracίtolamur. γή,αλά την θεία φιλανθρωπίανπροσ,
Εt dum medicis vtimur, certo fci μένομεν και χρώμενοι ιατροίς, ίσμεν ότι
mus a Deo procedere , guar per του Θεού το δια τούτων ιάσαθαι.
eos confertur, fanitatem. Τantum
enirή valet ars, φuantum voluerit
τοσαύτα γαρ η τέχνη δύναται, όσαπες
ο ταύτην εδωκώς βούλεται,
is qui donauit illam.
ΙΝΤΕR R. ΧΧΙΙΙ. ΕΡΩ Τ. κγ'.
Ωuid hoc ε/t, non confere, τlnean Τί εςιν, ου κατασπερείς τον αμπελώνα
τμam υnrii, ne /anξtificetur quod σου διάφορον, ίνα μη αγιαθή το γεννη
natum fuerit, et/imen ip/um ηuod. μα, και το σπέςμα, ο αν σπάρης
cunique / minaueri,, υπa cum μετα του γεννηματος του
fruέtu υinea tua ?n) αμπελώνος σου;
Ε inexplebili fiti occationem αι την απλησίαν εκκόπler, και αυ
4 praripit, et agricolis pro των προμηθείται των γεωργούντων.
videt. Τerra enim conίita di.
verfis feminibus, exiliores fru πλείονα γαρ ηγή σπέρματα δεχoμένη,
ξtus producit. Pracipit ergo, εξιτήλους δίδωσι τους καρπούς. κελεύει
πeque permixta femina fpargere, τοίνυν μήτε αναμεμιγμένα σπέρματα
neque vites conferi. Deinceps Ι)καταβαλέιν, μήτε μην τας αμπέλους
mulξta transgreffori indiξta, re σπείρεν, ότα τώ παραβαίνοντ δίδωσιν
prehendit lucri cupiditatem. Νam
hac fibi ipίi offerri iuίlit. Si επιτίμιον, την του κέρδους κολάζων επι
φuidem ait, ne /inίtificetur quod θυμίαν εκέλευσε γας 2) εαυτώ τα τοι.
natum g/f. αύτα προσφέρεώθαι τούτο γας είπεν,
"να μή αγιαδθή το γέννημα.
». ΙΝΤΕRR. ΧΧΙV. ΕΡΩΤ. κδ'.
Cur ii,den pαni, plcέti iubει eum Διατί τώ μοιχώ παραπλησίως κολάζε,
4ui de/pom/htan alteri corru θαι κελεύει τον φθείροντα την
perit, ηuibu, adulte άλω μεμνησευμένην,
rum "b) Επειδή τα της μνησείας 3)αυτή συν
uoniam defponfationis ci co ήρμοσεν σύμβολα όθεν και γυναί,
Θ aptauit fymbola: vnde et
iam ipfam vxorem appellauit, ε)
κα 4) αυτήν προσηγόρευσεν, εταπείνω
σε γάς Φησι την γυναίκα του πλησίον.
Ηumilinuit enim υxoren proximi.
Ηunc in modurn (anξta quogue
κατα τούτο και η αγία παρθένος γυνή
Virgo nuncupata eft vxor Ιο(e- του Ιωσήφ εχρημάτισεν μη φοβηθής
phi. Νe timca, ait, d) accipινε γάςφησι παραλαβών Μαριάμ την γυ
Μarian, coniugen tuam. yζί4ΚΩζ ΟΤΩU. -

ΕΡΩΤ.

1) Cod. καταβάλειν. 2) εαυτό. Οod. αυτών. Ρ1 c. αυτό. 3) Cod. αυτού.

4) αυτήν - γυναίκα. Ηarc ob ομοιοτέλευτα, γt videtur, οπliffa funt in Cod.
α) Deut, 22, 9, F) Ib. verf. 22, (αφ. ε) Ιb, verf. 24. α) Μatth. 1, 2ο,
".
 ov ΑΕsΤ. ΙΝ DΕνΤΕR. Ο Α Ρ. ΧΧΙΙΙ. 277

ΕΡΩ Τ. κε'. ΙΝΤΕRR. ΧΧV.

Cur cum, cui contriti aut excif/int
Διατί τον θλαδίαν, και τον εκτομίαν, τε/ficuli, arcet ab ingraffiι
εισελθείν εις εκκλησίαν ϊn eccle/inm 2 a)
απαγορεύει; S" anima per hacc denota
ο άγονον της ψυχής δια τούτων αι tur. Αlienum enim efta Deo,
fruξtus bonorum operum non pro
νίτjεται αλοτρία γας Θεού ήτων ducere. Αlioqui non folum in
αγαθών ακαρπία άλως δέου μόνον επί Ιnominum genere, fed et in Ρeco
των ανθρώπων, αλλά και επί των κτη ribus tale quidpiam admitti pro
των απαγορεύει τα τοιαύτα ποιείν εις hibet: propterea φuod ad multi
γαρ την του γένους τ)αύξησιντα γεννη plicationem generis creata int ha:
τικά δεδημιούργηται μόςια. ώσπερ δε partes genitales. Verum ficud.
ίterilitatem interdicit, ita fuξtum
την ακαρπία απαγορεύει, ούτως και malum repellit. Νοn enim ingre
τον πονηρόν εκβάλει καρπόν, ουκ εισε, dietur, inquit, b) ex merctrice πα
λεύσεται γάς 2)φησιν εκ 3) πόςνης εις ru, in Εccle/iam Dei.
εκκλησίαν Κυρίου, * ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙ. ν
Ε Ρ Ω Τ. κς.
Τι δήποτε την προς Μωαέτας και Αμ. Ωuare non ad certum tempμε, /ed
μανίτας επιμιξίαν κωλύει, ου κατά ξη, in perpetuum vetat co, niferi
τόν τινα χρόνοί, αλ έως εις cun Μonbiti, et Αmm0
τον αιωνα και niti, 2 c) Υ

Πώτο διά την παράνομον αυτών έί. ΙΕ propter nefandam eo

ζαν εκ παρανόμου γας 4)γεγέννη rum originem, cum ex ille
τα συνουσίας, έπειτα ια την ασέβειαν, gitimo congre(fu nati fint, De.
ής και τους Ισραηλίτας μεταλαχεν inde propter impietatem, ad quam
παρεσκεύασαν, ωραίσαντες τας γυναί tentauerunt adducere Ifraëlitas ,
adornantes vxores, et per eas
και, και διά τούτων αυτους εις τήντων ad cultum idolorum illos allicί
ειδώλων λατρείαν αγρεύσαντες τον μέν cientes. Ιdumacum tamen et Αe
το Ιδρυμαίον, και τον Αιγύπlιον, μετά gyptium poft tertiam generatio,
τρίτην κελεύει πρoσίεθαι γενεάν τον πέιτι αdmitti iubet: illum qui
μεν ως αδελφόν, τον δε ως ευεργέτην εν dem tanquam fratrem, hunc ve
το tanquam beneficum tempore
καιρό γεγενημένον, λιμού γαρ προσπε opportuno. Vrgente enim fame,
σόντος, 5) εις Αίγυπloν εισελθόντες οι
πατέρες αυτών διετράφησαν, διδάσκει pitres eorum in Αegyptum in
gredientes acceperunt alimenta.
τοίνυν ημάς ο νόμος μηδε παλαιάς ευερ iex igitur docet nos beneficiί
oiim iή nos collati non obliuiίci
γεσίας αμνημονείν. 6) S 3 ΙΝΤΕRR.

1) Cod. et και το αύξην. 2) φησίν, Αbeft vtroque loco. 3) Vterque, πορνείας,

5) εί, Αίγυπήoν Def vtrogue loco. 6) Ιn Νotis
4) Vterdue γεγέννηνταλ,
quas LΑλι Β. Βos editionί fut Verίionis των ό. adiecit, lnac ad Deut. 2;, 3
Ιeguntur: » Τheodoretu, in expofitione huius locί ιες refert: εν άλω αντι Σ "
" •" « -
Ουκ εισελεύσεται Μωαξίτης και Αμμανίτης εί, εκκλησίαν,
•, γράφω ουτως ευρoν
ν -ν " -ν γ. » "

ζ, και έω, εις τον αιώνα, και έως δεκάτης γενεάς ουκ είτελ"7" και Ηrc guo ίu
τe ad τ Η Ε ο D. pertineant, nefcίο.
a) Deut. 23, Ι. Ρ) Ib. verί. 2. c) Ib. verf. 3.
 1 -

273 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙ.
ΕΡΩΤ, κζ'.
Ωμid hoc εβ, Νan Dominu, Deu,
ιuu deamίulat in εq/frir Τί εςιν, ότι Κύριος ο Θεός σου εμπερι
tui 2 a) πατεί εν τη παρεμβολή σου;
S". perfcpe aer fα:tore perfu Ι) Οδ. πολάκις δυσοσμίας ο αής εμ
fus peftem producere, Ιdcίr πιπλάμενος λοιμόν εμπoιείν,
co mandat agentibus in exercί. εκέλευσε τοίνυν αυτοίς σρατοπεδευομέ
τιι, νt qua egeruntur excremen
τa, in terram defodiant. Νe au νοις την εκκρινομένην καταχωννύμαι κό
tem non obedientes damnum ali προν, ίνα δε μη απειθήσαντες βλάβην
quod inde fentirent, congruen εισδέξωνται, αναγκαίως επήγαγεν ότι
τer fubdidit: Ωμia Dominu, Deu, Κύριος ο Θεός σου εμπεριπατεί εν τη
ruu, dearnbular in ca/fri, tuir, et παρεμβολή σου και την αιτία διδάσκει
caufam docet: Wt cruat te, et
τνadat tibi bo/tem tuum ante fή 2) εξελέθαι σε, και παραδούναι τον
«iem tuan, Sicque docet, nos εχθρόν σου προ προσώπου σου, διά δε
πihil agere debcre φuod fit in τούτου παιδεύει μηδέν πράfle" παράνο.
decorum. Ηoc enim fubiungit, μον, τούτο γας επάγει και 3) έΞαι ή
" Εt erunt cn/tra tun /hnίin, e: non παρεμβολή σου αγία, και ουχ 4)ευρεθή
inuenietur in te rei turpitudo,
σεται εν σοί αχημοσύνη πραγματος,
ΙΝΤΕR R. ΧΧVΙΙΙ, Ε Ρ Ω Τ. κη.
Ομid/ignificant bac, initian, ini, 5)Τί εσι τελεσφόρος, και τελισκόμενος,
tiatus
, et initiata
2 b)
ΘΆ nos fideles ap- ν
Ωσπίς
και τελισκομένη,
ημείς πισους ονομάζομεν τους
kΥ pellamus eos φui funt myfte
τίorum diuinorum participes : ita των θείων μυσηρίων μετέχοντας,
gentes vocabant initiatos, qui da ούτως τετελεσμένους εκάλει τα έθνη
πmonum φuorundam imbuti erant τους δαιμόνων τινών διδασκομένους μυ
πιyfteriis. Initiantem igitur dicit
eum qui facris imbuίt: initiatum σήρια, τελεσφόρον τοίνυν 6) καλεί τον
vero, φui facris imbuitur, μυσαγωγούντα, τελισκόμενον δε τον
μυςαγωγούμενον.
ΙΝΤΕRR, ΧΧΙ Χ. ΕΡΩΤ, κθ'.
Ωuid eft boς, Ωμα εgreditintur e Τίνα έσι, τα εκπορευόμενα δια των
labii, tui, /trumbi, 2 c)
φυλάξη; ος7)νό
χειλέων σουτώΘεώ,χρέ
ΥΕπαγγελόμενε
Υ7bi promiferisaliquid Deo, exifti
V ma debitum effequod pollicitus
Α

εs, Da igitur operam, γt quampri μιζε την υπόχεσιν σπούδασον

mum eam praftes. Ηoc enim ait: d) τοίνυν ταύτην αποδούναι συντόμως, τού,
Νon tardabi, reddere υotum tuum, το γας έφη, ου χρονιες αποδούναι την
* guoniam requiren: * require: Do ευχήν σου, ότι εκζητών εκζητήσει Κύ.
ξιος

1) Οίθε, Μallemlegere είώθε, fiCodicis cniusdamfuccurreret autoritas, 2) Cod,

et r I c, εξελεύσεθαι. 3) έται. Def. νtroque loco. 4) ευρεθήσεται. Ηacc leξtio
confentit cum Cod. oxon. Recepta le&tio Deut, 23, 14, eft άφθήσεται. 5) Ver
ba in quat h.l. commentatur τ Η εo p. abfunt a Τextu hebraico, Defiant
φuoΤue in edit. complut, vt monuit 5 ος : v s in Νotis adh.l.verfionisgrαca,
6) καλεί Βοs 1 vs 1, c. εκάλει, 7) Cod. νομίζειν. Ρ Ι c. νομίζων,
4) Κλειμt, 23, ί4. b) Ib. νετί, 18, ι) Ib. νοτί: 23, d) Ib, νετί.2l,
 ΟVΑΕSΤ. Ι Ν DEVΤΕR. CΑΡ. ΧΧΙV. ΧΧV., 279
minu, Deu, tuu, a te: et erit ribε
ριος ο Θεός σου παρα σου, καλέσα )σοι peccatum. Ρoftea docens efle in
αμαρτία, είτα διδάσκων, ότι της εξου facultate animi promittere, aut
σίας επί της γνώμης το υποχέθαι ή μη, non, fubiunxit: a) Si autem no
επήγαγεν έαν δεμή θελήσης εύξαθαι, ίucri, vouere, non erit tibi pec
catum. Vnde etiam beatus Da
ουκ εξασοι αμαρτία, όθεν και ο μακά
ριος Δαβίδ αποδώσω σοιτας ευχάς μου, vid dicit : b) Reddamn tibi υοια
κmea qua edixerunt labia men : e:
ας διέταλε τα χείλη μου, και ελάλησε Αυcutum g/t o meum in affiiξtio
το σόμα μου εν τη θλίψει μου πάλιν ne mea. Denuo ferens legem
μέντοι τον περί της λέπρας τεθεικώς νό de lepra commemorat Μirjam
μον, της Μαρίας ανέμνησε, λέγων μνή. dicens: c) Μamineri, ηua ficerit
ητι όσα εποίησε Κύριος ο Θεός σου τη Deu, tuu ipβ Μirjim in υίτ.
Innuens fuifle plagam a Deo
2)Μαρία εντη οδώ διδάσκων ως θεήλα. miflam, φuam peccantibus ipfis
τος ή πληγή, και ταύτην αυτοίς άμας inflixit Deus , et rurfum cum
τάνουσιν επέφερεν ο Θεός και αύπάλιν pα:nitentialn egifient ceflare fo
μεταμελουμένων έπαυσε και μέντοικα cίt. Ceterum foluit etiam du

περί της των παίδων απειλής το αμφί, bium fuper comminatione erga
filios. Dixit enim: d) Νon mo
βολον έλυσεν, έφη γας, ουκ αποθανούν, rientur pairc, pro filii , neque
τα πάjέρες υπέρ τέκνων,ουδετέκνα υπέρ jilii pro parentibur. Vnurquiyηue
πατέρων έκασος τη θεαυτού αμαρτία ob propriun peccatum morietuν.
αποθανείται εικός γας και πατέρας Νam erat verifimile, et patres
συμβουλεύσαμεν παισι τα συμφέροντα confulere, quidem filiism φua con
bant nihil aute proficere
μηδέν δε δια την εκείνων απείθειαν ονή. auce
propter illorum contumacialn, et
σαι και παίδας κρείτloυς των πατέρων filios patribus meliores efte.
γενέθαι. ΙΝΤΕR R. ΧΧΧ.
ΕΡΩΤ. λ'. .
Τι δήποτε του Θεού κελεύσαντος τεσ Ωuare cum Deu, praceperit e) de
' Μ Α'

σαξάκοντα λαμβάνειν τον πλημμελή ίinquentem vnpulare quadraginta

Λ'

σαντα 4)μάσιγας,παραμιαν πλη plagi, Hudai υna minu,

infürunt *
γην επιφέρουσιν οι Ιουδαίοι;
"Επειδή ο πλείων αριθμός τον ακιζό (ΤΥuia major numerus vapula11
μενον ατιμοί. εαν γάς!)πρεωτι Θ
tetn infannat. Si enim f). car
ciderint μm pluribu, , deformi,
μασιγώσαι αυτόν, αίχημονήσει ο αδελ erit frater tuu in con/peέtu tuo,
φός σου εναντίον σου, παρά μίαν διδόα Vna minus infligunt, me exa
σιν, να μη τον ακριβή φυλάτloντες αρι ξtum obferuantes numerum , et
θμόν, και άκοντες τον τυπlόμενοι ατι, 1am nolentes vapulantem infa
ment, redundantem inferentes,
μάσωσι, τον περιτloν επιφέροντες,
S 4 ΙΝΤΕRR.
-

τ) σοί Recepta le3io 1. c. eft εν σοί. 2) Μαρίκ. Cod. et r: c. rettius, Μαριάμ,

Ιτa quoque in praced, legendum eft της Μαριάμ. β) εαυτού, Cod. et ΡΙ c.
ιδέα... 4) μάτιγας, Def vtroque loco. 5) προθώσι. Ηarc eft leξtio Cod. ale.ν.
et edit. ald, ac compl. Recepta lcξtio eft προθής.
") Deut. 21. αι. 5) Ρί: 65, 3. ε) Deut. 24, 9. α) Ιh. νοτί. ιό. ε) Ib. c. 25, 3.
f) Ιωίd. ... . . .. . .
 28ο Β. ΤΗΕΟ DΟRΕΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙ.
ΕΡΩΤ. λα'.
Ωuid g/h, Νon obligabi, o Βouis Τί εσιν, ου φιμώσεις βούν αλοωνία;
rritaranti, 2 α)
uius mandati fpiritualem intel Τ:μεν της αναγωγής νόημα σαφώς
letturn aperte docuit fanξtus ημάς εδίδαξεν ο θείος ι)απόσoλος,
Αpoftoius. b) Αttamen ipfe literac και αυτό δε το πρόχειρον ευσεβές, άδι
Ιenfus valde pius eft. Siquidemper κον γας τον
iniquum eft, terram arantein, et
αρέσαντα
την γην, και τα
ameffem cum labore triturantem, ραγματα συνπονώτεμνοντα, μη 2) με
$ruξtus non effe participem. ταχειν του καρπου.
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙ Ι. ΕΡΩΤ.λβ'.
Ωan de cau/ά con/put tuber fratrem Τι δήποτε εμπlύεθα κελεύει τον του
defanξί:/ine liberi, υκoren eiu,
ducere nolentem 2 c) άπαιδoς αδελφού την γυναίκα μη
ΝΕ diligendi fiatris ΥΑνάγκην
βουλόμενον
αυτοίς δια γήμα;
της ατιμίας φι
imponens ex infamia. Prae
ftantius enim erat ex affectione λαδελφίας επιθείς, άμενον μεν
ratnrali confulerc mortuo, Sed
φuia non omnes natura legem
γαρ ήν δια την φύσιν προμηθειώθαι του
Σreuerentur , infamiae neceflitatem
τεθνήκότος, επειδή δε ουχ άπαντες αι
illis imponit. δούνται τον της φύσεως νόμον, την της
αφ
ατιμίας αυτοίς ανάγκην επέθηκεν.
4 * ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙΙΙ. ΕΡΩΤ.λγ.
Cur mandat deieri prorfu, Διατί πανωλεθρία κελεύει παραδούναι
Αmalecita, 2 d) τον Αμαλήκ;
t impii erant, et fratres ode
Κ" δυσσεβάς ήσαν, και μισάδελφοι,
rant. Νam etfi ab Εfauo και γαρ εκ του Ησαύ κατάγοντες
genus dncerent, primi fufcepe. το γένος, πρώτοι τον κατά του Ισραήλ
2unt bellum aduerfus Iίraelem, ανεδέξαντο πόλεμον, και ταύτα πόρρω
φui tamen procul erat, et nec θεν όντος, και τοις ορίοις αυτών μήπε
«ium attigerat terminos illorum. λάσαντος. 3) εδίδαξε δε πάλιν σαφέσε
ΙDeinde clarius oftendit, guod ον, ως δύο αφορίζεθα δεκάτας προσ
«luas decimas feponi pracceperit. Ε έφη δε ούτως εαν δε συντελέσης
αποδεκατωσα πάν το επιδέκατον των
Sic autem ait: ε) Cum compleue
ri, decitmare onnem decimam ex γεννημάτων της γης σε, εν τω έτe, τώ
frugibu, terra ruz, anno tertio/o- τρίτω, το δεύτερον επιδέκατον δώσεις τώ
*undam daύi, deciman Leuita, adue Λευίτη,κατώπροσηλύτω, κατήχήςα,
πα, υίdua, et pupillo: et comedent in και τω ορφανό , και φάγονται εν ταις
-
*rbibu, tair, ει/aturnbuntur. Quod πόλεσί σου και 4) εμπληθήσονται, ότι
εrgo non vnico die propheta do μέντοι ουκ εν μία ημέρα τώλαώταύτην
είrinam hanc populo propofuerit, την διδασκαλίαν ο προφήτης προσήνεγ
iίta demonfirant, Ρrαccpi. enim, in κεκα ταύτα δηλοί προσέταξε γάς φη
ΟΤΕ

1) απότολος, Cod. et rrc. Παύλος, 2) Vterque μεταλαγχάνειν, 3) εδίδαξε. Ηaec

" 9μα Ρτοκίma funt, fuccinξturή Commentarium in Caput 26, et 27. com
-
Ρlcέtuntur. 4) εμπληθήσονται. Recepta le&tio eft ευφρανθήσονται,
") Ρευτ. 25, 4. Β) 1Cor.9,9 ιο. ε) Deut.25,9. δ) Ιb.verί.19. ε) Ib.c.26,12.
 oy ΑΕsΤ ΙΝ DΕνΤΕR. c.ΑΡ. ΧΧν-ΧΧvΙΙΙ. 28 Ι
- Υ. Γ. «

σι Μωσης, και η γερουσία Ισραήλ, λέ φuit, a) Μο/ε, ει βnatur Ιβrael,

" "- Υ
-
dicente : Κidete υ: impleati omnia
γοντες φυλάσσεώθε ποιείν πάσας τας praccepta
\
hac, ηua ego pracipio
«Η ν

εντολάς ταύτας, όσας εγώ εντέλoμαι υούi, ήodie, Ρο(tea ίuffit Domi
* - τ'

υμίν σήμερον, είτα έκέλευσεν οδεσπότης nus Deus, Iordane transmifίο,

1 ν Α \ 2 / /

Θεός, μετατο διαξήνα τον Ιορδάνην, δύο duos erigere lapides ingentes cal
-ν Υ Λ 2.

σήσα/λίθους μεγάλους, και κονιάσαι αυ ce illitos, et illis hacc mandata

Α Α - 2 Λ. ν

τους, και ι)αυτοίς επιγράψατας εντο infculpere: tum in monte Gebal

/ • 2/ Σ r Σ - Υ
ardificari (ibi altare ex lapidibus
λάς έπειτα εκ λίθων αυτοφυών οικοδο
κ. Α' > *. 2' \ Υ
naturalibus et rudibus, et lege
μήσαθυσιασήριoν εν τω όρει Γεβαλ, και praefcripta facrificia peragere, et
τας νενομισμένας επιτελέσαι
Α -τ"
θυσίας, και practer alia, velut gratiarum φuod
- 21 /

προς τας άλας, οίον τινα χαρισήφιον, dam facrificium, facrificium eu

-- - Υ Α - Υ

τηντούσωτηρίου και μετα ταύτα εύω ΙΟeum charifticum: poftremo epulari,

- ν benefaξtorem collaudan y -

χηθήναι τον ευεργέτην ανυμνούντας

/ tCS.
Θεόν.
"
ΕΡΩ Τ. λδ'. ΙΝΤΕR R. ΧΧΧΙV.
Ωμa de cau/a/iibiccit eo, malediξtio,
Τι δήποτε κατάρας αυτούς και nibus et benediξtionibuυ 2
ευλογίας υπέβαλεν; Dominus Chriftus fubli Ο
Ο δεσπότης Χρισος τα τέλεια μαθή πliores doξtrinas traderet per
/ \

ματα τοίς τελείoις προσενεγκων, fe&tis, pollicitus eft implentibus

ifta regnum calorum, transgres
βασιλείαν μεν ουρανώντοίς ταύταπλη foribus autem gehennam commi
ρούσιν υπέχετο, ήπείλησε δε τους παρα natus eft. Αt vero Iudais pradi
βαίνουσι γέενναν. Ιουδαίοις δεχαμαιπε tis animo humi repente, et terre.
τις έχουσι και χαμαίζηλον φρόνημα, na fapiente, terrenas malediξtio
τας τη γή προσηκούσας αρας και ευλο nes et benediξtiones attribuit,mira Qui
γίας απένειμεν οι γας Ε τοίς όρωμέ. enin ne conίpicuis quidem
credebant, φuomodo fuίce
νοις πιςεύσαντες θαύμασι, πως αν εδέ culis
pίffent, φua fpcξtant ad vitam fιι
ξαντο τα τώ μέλοντι βίω προσήκοντα, turam ? Νοtandum eft auteln, be
επισημήναθαι δε χρή, ώς τας μεν ευλο nedictiones eum impertiifle tribu.
γίας τάις εκ των ελευθέρων βεβλαση bus, gua ortum ducebant ex iis
κυίαις φυλαίς απένειμε, και την ιερατι, qui nati erant liberi, et quod vna
cum populo tribum facerdotalem
κήνενταύθα τώ λαώ2)συνηρίθμησε, και connumerauίt. Infuper tribui Ιο
την του Ιωσήφ διπλήν ούσαν, ως μίαν (ephi, quae duplex erat, νεlut vni
προσέταξεν ευλογείν τας δε κατάρας cac benedicere iuffit. Μalediξtiones ν

τοίς ήμιδούλοις έκλήρωσε συντάξας αυ. vero femiferuis conftituit: et cum

- Α Υ "υ "ν W
ipfis propter numerum tribuum
τοις δια τον των φυλών αριθμόν, τον collocauit Rubenem et Ζabulo
Ρουζεν και τον Ζαβουλών τον μεν 3) ώς nem: illum, vt in fcelus prola
αμαρτία περιπεπlωκότα, τον δε ως έχα pfum : hunc, velut poftremum
τοντών της Λείας 4) υιών επαράθα δε filiofum Leas.
-
Μaledici autern
- • %
προ των άλων πάντων εκέλευσετοίς εις ante alios * omnes iubst eos, qui
S 5 funt

1) αυτοί, Cod. et P το. ταύτας. 2) Cod. συνηρμώθησεν, Μinus bene, 3) ώς αμαρ

τίr, Cod. της αμκρτίας. 4) Cod. υίεων, omiίlo Αccentu, pro νιέων.
α) Ρeut. 27, 1.
 282 1 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο RΕ ΤΙ

funt erga diuinum numen impii, το θείον ασεξούσι, και τα χειροποίητα

et fimulacra manufacta adorant.
Secundo loco eos φui delinquunt προσκυνούσιν αγάλματα, είτα τοις εις
in patres. Αequum enim eft, fe. τους πατέρας παρανομουσι. μετα γαρ
cundum Deutn eos colere , per τα θεία δίκαιον θεραπεύειν τούτους, δί
φιισs confecuti fumus vt exifta ώνεις το είναι παρήχθημεν, έπειτα τοις
ιnus. Τurn illos φui carcis illu επικερτομούσι τους το βλέπειν αφηρη,
dunt, et eos a re&ta via feducere μένους, και της ευθείας αυτούς εκτρέ.
1rituntur, et νt in vniuerfum di.
cam, οιnnes φui fupradiξta man πειν οδού πειρωμένοις και απαξαπλώς
data practergrediuntur. : Sacerdo τοίς τας προειρημένας παραβαίνουσιν
tibus autem harc pronuntianti. εντολάς, ταύτα δε των ιερέων λεγόντων,
bus, iuίlit populum refpondere, επιλέγειντ)εκέλευσε τον λαόν, γένοιτο,
Fiat, fiat: veluti fitbίcriptionen 2) γένοιτο oίoν υπογραφήν τινα γραμ
φuandam tabella vocem hanc ab
ipfis referens. Αt vero mandata ματείου ταύτην παρ' αυτών κομιζόμενος
diuina feruantibus omnimodas con την φωνήν τοις δε τας θείας Φυλάτ.
tulit benedictiones, et vrbes ac τουσιν ενloλας, τας παντοδαπας δέδωκεν
vicos habitantibus, filiorum pro ευλογίας και τοις τας πόλεις και τας
fperitatem et πιultitudinem, gre κώμας οικούσιν ευπαιδίαν, πολυπαιδίαν,
gum et armentorum faccundita ποιμνίων και βουκολίων πολυγονίαν,και
tem, terrac fertilitatem, tranquil
litatem tempore pacis, in bellis την από γης ευκαρπίαν, την εν ειρήνη
denique vittoriam, et his fimfia. αγωγήν, την εν πολέμοις νίκην και τα
Αddidit etiam corporeis fpiritua τούτοις προσόμοια ταις δε σωματικαίς
lem benediξtionen: a) Comffituat και πνευματικήν ευλογίαν προστέθεικεν
τe Dominu, βbi populum /anξium, ανασήσαι σε Κύριος εαυτώ λαόν άγιον, όν
βcut iurnuit pntribu, tuir. Αd.
iccitφue talem conditionem : Sί τρόπον ώμοσε τοίς πατράσι σου. 3)και
audieri, υccem Domini Dei rui, τούτον δε προστέθεικε τον διορισμόν εαν
ε: ambrilaueri, in υii eiu Qui 4) εισακούσης της φωνής Κυρίου του Θεού
enim ifthatc viderint aut audie σου, και πορευθής εν ταις οδούς αυτού,
rint, metuent, Γecum reputantes ταύτα γας οι μεν ορώντες, οι δε ακούον.
prοuidentiam diuinarn qua frui τες φοβηθήσονται, λογιζόμενοι την θείαν
mini. Ρorro illud, b) ΕΙΕ εα
Ρut, et non caudam, imperantem κηδεμονίαν ης 5)απολαύετε το μέντοι
et non feruientem vult dicere. γενέθαι εις κεφαλήν, και μη εις ουραν,
Ηoc enim fibdidit, Ε. cri, βι.
rn, et non /ubter, Poftea fub
άρχοντα λέγα και μή δουλεύονται του.
iicit et maledictiones , contraria το γας επηγαγε και ισή τοτε επανω,
Ρradiξtis benedictionibus conti. και ουχ υποκάτω, είτα παλιν έπιφέρει
nentes , fterilitatem , infelicita τας αςας ταναντία των προβώηθεισών
tem, inopian , morbos, mi. εχούσας ευλογιών, 6) αγονίαν, δυσκλη.
feriam, famem, peftem, bellum, φίαν, ένδειαν, νόσους, ταλαιπωρία, λι
τladem , pluuiarum penuriam , μόν, λοιμόν, πόλεμον, ήτίαν, ανομβρίαν,
γής
ι) εκέλευσε, Def in Cod. et apud Ρ Ι C. 2) γένοιτο. Νοn repetitur vtroque lo
co, 3) καί. Def vtroque loco, 4) Cod. ct " I c. εισακούση. 5) Cod. απο
λάβεται. 6) Vterque αγωνίαν,
"! Deut. 28, 9, 5) ιu, vcrΙ. 13.
 oyΑΕsΤ. ΙΝ DEvΤΕR, CΑΡ, ΧxvΙΙΙ. 283
- - Α ν. -

ς ακαρπίαν, τούτο γας η σιδηρά γή inforcunditatem terra, "ω Σ» Α' ν

Ηoc enim
1. - -

fignificata) terra forrea, et calum

ηλόι,και ο χαλκούς ουρανός, έπειτα τα αncum. Infuper φua contingε " "

εν πολιορκία γινόμενα, γυναίκα λήψη, re folent in obfidione. b) Αcci

* , w . «" \ 2) Υ /

και ανής έτερος Ι) ήξει και άξει αυτήν,

* * Υ Λ. ν Υ Λ'
pie, υxorem, et υir aliu, υcniet,
οικίαν οικοδομήσεις, και ούκ ενοικήσεις εν et ducet eam : «dificabir domum,
2 ν. » - Α' ν ?

αυτη αμπελώνα φυτεύσεις, και ου τρυ et non baύitabi, in en : plantabir

και 2 Υ
υineam, et non υίndemiabi, eam.
γήσεις αυτόν ο μόχος σου εσφαγμένος
Σ ν / Υ -
Μnίinbitur coram te υίtuluυ, et
εναντίον σου, και 2)μή Φάγη εξ αυτού
\ 1 « Σ' - w ν" non comede de eo : et φua fo
κατά 3)εξής την αυτήν 4)έχει διάνοιαν, - Α "- Υ \ ν φuuntur eiusdem funt (ententia,
προστίθησι δε και ελκών απειλας, και Α. Μ ν Υ 2
Αdiungit etiam comminationes
παθημάτων διαφοράς, και ανδραποδι νlcerum, et varias afΗiξtiones, ct
ν ν ν "

σμους, 5)και το πάντων χαλεπώτατον, mancipationes, et φuod omnium

C
grauiίlimum eft, Αduena, inquit, ε)
/ Ο Υ

ο προσήλυτος,φησιν, 6) όΞις εσί σοι, ανα qui

Α e/t apud te, ad/tender /upνα \ / Α'

έήσεται επί σε άνω, συ δε καταξήση κά te : tu υcro de/tende, deοr/um.

y Α. -

τω, ανίfίεται δε δια τούτων των εθνών Οbίcure per hacc innuit cultum
w Υ 1. 2 2

diuinum inter gentes , et ipία.

την ευσέβειαν, και την 7) αυτών απισίαν ruin w w, αν
-
Iudacorum incredulitatem -

προείπεν αυτοίς, και την υπό Ασσυρίων, Ι Λ' Α \

1 ν
pradixit ipfis, et futurac ab Αs
και Βαβυλωνίων, και Μακεδόνων, και το -- Μν, C Α Δ' fyriis, Babyloniis, Μacedonibus, %
τελευταίον 8)της υπό Ρωμαίων γεγενη
Η ν / " -
et tandem * a Romanis obfidionis
-μένης πολιορκίας 9)ταςσυμφοράς.φαγή
Μ. »" Α »" "Ψ
calamitates. Comeder enim, in
γας έφητα ιο)έκγονα της κοιλίας σου, φuit, d) filio, υcntri, rut, carnem
« "ν ν "-

α ) κρέα υιών σου και θυγατέρων σου, Jiliorum tuorum ac filiarum tun
cy Χ/ » Ο.
ηua tibi donauerit Dear,
όσαέδωκέσοι τ 2)Κύριος ο Θεός σου, εν τή rum,
tempore angu/fia et affiiξtioni, tuα, Υ - τ

Ξενοχωgία" σου,
« »
και εν τη", θλίψει σου, ή qua to affliget inimicu, tuu : et / Υ ν. 3) .

θλίψe, σε ο εχθρός σου και τα άλα reliφua alia, φua poft euentum
«Ψ ι 1 "! . " (.

όσα μετα την πείραν ο προφήτης Ιερε rei Ιeremias propheta retulit in la
- Σ" 1 Α' Λ.

μίας έφη τους θρήνους συγγράφων, 1mentationibus ab eo [criptis. Νec

Υ Λ Υ / Λ' Υ ν Υ

ήπείλησε δε ου μόνον ταύτας, αλα και ίοlum comminatus e(t ifta, (ed et
Υ --
alia omnium generum (upplicia (e
ετέρας πολαπλασίας εποίσewν αυτοίς illaturum ipfis transgredientibus ν Λ' Λ'

τιμωρίας, τας θείας παραβαίνουσιν εν mandata diuina. Sed commina

Λ' Υ Λ" Υ - Υ Α γ

τολάς, ήπείλησεν αυτοίς και την Αίγυ tus etiam eft eis feruitutem Αegy
- , / τ - Α' 3/

πjίων δουλείαν, ής πείραν λαβόντες έναυ ptiacam, φuam erant experti, cu

φ \ Λ ν

λον έχον την μνήμην, οι γας εξανδρα iusve recentem habebant memo, Α'

ποδίζοντές σε, φησίν, εκείνοι σε αποδώ. τiam. Ωai enin te mancipauerint -

ait, te vendent,
σονται,
ΙΝΤΕRR.

τ) ήξει αυτήν, Cod. omίttit ήξει καλ, Ρ Ι c. λήψεται αυτήν. 2) μή φάγη, Vter
-

φue ου φάγεις. 3) εξής. Cod. addit δέ. 4) έχει. Cod. pram, τούτοις, 5) καί.
Def vtrogueloco. 6) ότι, έτί σοι, Vtergue, ό,έτινεν σοί. Ιta quogue οι ό. 7) Cod.
αυτήν. 8) της-γεγενημένης πολιορκίας. In Cod, et apud Prc, hac in Αccuf.
εxprimuntur. . 9)τας συμφοράς. Vtergue pram, και της πολιορκίας. 1ο) Vter
gue έγγονα, π) Vterque, κρέας. 12) Κύριος ο Θεός σου, Ηacc inforuntu in
Cod. nlex, et oxon.
4) Deut. 28, 29, 5) Ibid. νετf 3ο, 4τ. ε) Ib. νετί 43, d) b, νετί. 53.
 284 Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R Ε ΤΙ
Α"
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧV. ΕΡΩ Τ. λg'.
Α' 2 ν.
Α ν ν y Η

Μalediξtione, i/ta, ει benediξlione, 1)Ταύτας τας αρας, και τας εύλογίας

"ν " Α' 2"

patribu, eorum non dederat. Ηa. τοίς τούτων ουκ έδεδώκει πατράσιν έχει «y Α'
Let igitur liber ife practer τοίνυν ή βίβλος αύτη καινήν τινα
cetero, nouan 4uandam \ Α »Η

doëtrinam. παρά τας άλας διδασκα

λίαν.
oe etiam propheta notauit. 2 Επεσημάνατο τούτο και ο προφήτης
ι \ \
Νam completo fermόne de
malediξtionibus et benediξtioni πεπληρωκώς γαρ τον περί των
bus, fubiunxit: α) Ηarc /unt υcr αρών και των ευλογιών λόγον, επήγαγε
Βn te/inmenti, ηuod mandauit Dό ουτοι οι λόγοι της διαθήκης, ής ενετεί.
πminu, Μοβ', υr con/titueret cum λατο Κύριος τώ Μωσή gήσαι τοις υίρι;
ήiii, Ιβnel in terra Μonb, pνα. Ισραήλ εν γή Μωαξ, πλην της διαθή.
zer fiedu, ηuod pepigerat cum ipβ,
in monre Ηoreb. Ιntroduξturus κης ής διέθετo αυτοίς εν Χωρήβ επειδή
enim illos in terram promiflam, γας έμελεν αυτούς εισάγειν
2) εις ή
οpportune bonorum pollicitatio έπηγγείλατο γην, αναγκαίως και ται,
πibus blanditur, et pα-marum com των αγαθών επαγγελίας προτρέπει,
minationibusterrefacit eos, omnem και ταις των τιμωριών απειλάς κατα
denigue mouet lapidem, vt eorum
fanet animos. πλήττει, και πάντα κινεί πόρον εις τη
των ψυχών αυτών ιατρείαν,
ΙΝΤΕR R. ΧΧΧVΙ. ΕΡΩΤ. λς'.
Cur plure, /unr malediξtione, ημdn Τι δήποτε πλάους των
< Σ
ευλογιών
benediέtione, 2
α αφαι; , -
mprobi ferui non tam mouen Τους ν
πονηρους ΟίχξΤΟΖΩ Ου 7"CC"Ω97ί"

tur promithonibus libertatis, ωφελούσιναι της ελευθερίας επαγ

φuam plagaruta comminationibus. γελία, όσον των μασίγων αι απειλα
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧVΙ Ι., ΕΡΩΤ. λζ".
Ωuomodo intelligendum g/f illud, Πώς νοητέοντό, ουκ έδωκε Κύριος ο Θεό,
Νon dedit Domintι, Deu, υobi, cor
nd intelligendum, nec oculo, ad υί. υμίν καρδίαν ειδέναι, και οφθαλμού,
dendum , πεque aure, ad au βλέπειν, και ώτα ακούειν έως της
diendum, υπηue ad bodier C Ψ ημέρας ταύτης και > > ΝΑ"
- num diemf b)
ntelligi debet ficut illud: ε) Τra
Ω" τό, παρέδωκεν αυτούς εις αδόκι
μον νούν και, παρέδωκεν αυτού,
didit illo in reprobum /in/um, et,
Τradidit co, in pallione, ignominia, εις πάθη ατιμίας, και, εσκλήρυνε Κύρκ,
et, d) Ιndurauit Dominu, Deu, cor την καρδίαν Φαραώ, αγαθών γας α.
Ρbdναonir. Βonorum enim autor τιος ο Θεός, κακών δε αναίτιος επιδό
eft Deus, malorum autem minime. κνυσι γας το πρακτέον και αποτρέπει
Νam φuid it agendum oftendit, et μεν τών εναντίων, ου βιάζεται δε τώνα,
<ontraria difluadet, nontamencogit
animum humanum, fed libero ar θρώπων την γνώμην, αλά το αυτεξα.
"bitrio * cedit Αt quoniam con σίωπαραχωρεί επειδή δε συγχωρεί γε
νέθα,

τ) Ταύτα: Cod. Διά ταύτας, Rettius apud Prc. Διατί ταύτας κ. λ. 2) Cod. :
Ρ Ι C. είσαξειν.
") Deut. 29, Ι. b) Ib. verf.4. ε) Rom. 1, 26, 28. δ) Εκod. 1ο, 2ο.
ν "
 285
ονπεsτ. ΙΝ DEvΤΕR cΑΡ. ΧΧΙΧ.
νέθα ταναντία κωλύσαι δυνάμενος,ουκ traria permittit, gua prohibere
ανέχεται δε κωλύειν, να μή βία και α.pofίct, non tamen prohibet, ηe
vi et necellitate φuadam fieri vi
νάγκη γένηται το στρατlόμενον το γας deaturquod agitur, (quod enim a
εθελούσιον της αρετής αξιέπαινον την virtute procedit, tum laudatur
συγχώρησιν αιτίαν εκάλεσε, τούτω έρι quando voluntariurneft,)permiίtio
ηemtalem caufam appellauit. Ηuic
κε το εν τοις θείοις Ευαγγελίοις εξημέ, fimile eft, φuod in Εuangeliis diui
νον τετύφλωκεν αυτών τους οφθαλ, nis diξtum eft, a) Εκcacauit oculo,
μούς και πεπώςωκεν αυτώ την καρδίαν, ευrum, et cor indurauit. Itaque
και μην πάντα πόgoν έκινησεν, ωσε αυ omnem lapidern mouit, νf falu
τους απολαύσα της σωτηρίας' θαυμα tem confequerentur, edendo mi
τουργών, τα πεπηρωμένα μέλη θεζα racula, mutilata membra curaπ
πεύων, εν ερήμω τξέΦων, τοί" 5οιχείοις do, nutriendo in deferto, et ele
mentis imperando. Νοn igitur
κελεύων, ουτοίνυν αυτός της εκείνων α, caufa eft incredulitatis eorum.
τιος απισίας, τι δήποτε τοίνυν ο Ευαγ. Quamobrem vero teftimonium
γελισης την προφητικήντέθεσκεμαςτυ. propheticum Εuangeliίta citauit?
βίαν, να δείξη ως ουδεχτούτων ηγνόησεν Vt manifeftum faceret, Deum ni
ο δεσπότης Θεός' αλα πόρρωθεν αυτα hilhorum ignoraffe, fed multo an
προηγόρευσεν, ακοή γάς φηση )ακού te pradixi(Ιe Αuditu enim, in
σετε, και ουμή 2) συνήτε, και βλέποντες quit, b) audietir, et non intellige
ti : re/piciente, re/picieti,, et non
3) βλέψετε, και ου μη ήδητε, ούτω νοη υidebiti. Sic intelligi debet guod.
τέον και το ενταύθα κείμενον 4) ουκ έδω hoc loco pofitum eft, c) Νon de
κεΚύριος ύμνκαςδίαν ειδέναι,καιόφθαλ dit Dominu, υobir cor ad intelligen
μους βλέπειν, κα ώτα ακούειν, έως dum, nec oculoi nd υidendum, ne
que aure, ad audiendum, τυφue ad
της ημέρας ταύτης, είδε δ)αυτοίς ουκ βοdiernum dien. Sί vero Deus
έδωκε το βλέπειν, και το ακούειν,και τό non conceffit illis facultatem vi
λογίζεθαι, τί δήποτε και επαράται,και dendi, audiendi, aut ratiocinan
di, cur maledicit illis, et plcξtit
τιμωρείται τους ουχίζονται παζάρι"
σεοντας και αλα περιfloν oίμαι πες του, non fponte delinquentes ! Αtqui.
(uperfunm puto de hoc prolixius
του μηκύνειν, δήλον γας και τοις άγαν diίputare, Perfpiciunt enim etiam
ανοήτοις, ως ο 6) τοιαύτην διδασκαλίαν
προσενεγκών, εκ αφαιρείται τό βλέπει, (tupidi, guod is φui talem doξίri
nam proponit, non adimat viίum,
αλα ποδηγεί, και φωτίζει, και την ε". (ed ducatetilluttret, acreξtam vian
ξαν oδόν επιδείκνυσι, διδάσκει δε τού oftendat : quod quidem conίtat
ex (equentibus: d) Νon enim υο
τοκαταέξης, ουχ υμίν γας μόνοι" εγώ bi, /oli, propono fiedu, iίtud, εε
διατίθεμαι την διαθήκην ταύτην, και maladiξtionem hanc, /td etiam hi,
την αραν ταύτην, αλά και τοί" 7) οδεύ ηui υοίircum ambulant bodie in
ευσι μεθ' υμών σήμερον έναντι Κυξίου τού βοηβείiu Domini Dεί υψtri , εε
Φεού υμών και τοις μη ούσιν ώδε μεθ bi," 4uo4ue 4 μi n on adfun"
υοίirctιrn

1) Cod. et τι c. ακούσητε , Φι" είt le3iίο Cod. alex. 1. c. , 2) Vterque συνείτε.

4 Vterque oυ δέδωκε. 5) Cod. αυτός. 6) Cod. τοσκύ
3) Vterque βλέψητε.
την ) οδεύουσι. Lettio recepta είt: ζδε ούσι. Νοίtram οιnifit και ο S ! vs,
α) loh, 12, 4ο, μ) Εί, 6, 9, . ι) Deut, 29, 4, d) Ib, Vetf. 14, 15,
 286 - * * Β. ΤΗΕΟ DΟRΕΤΙ
νοbircum bodie Porro qui pofte. υμών σήμερον, ο δε και των μελόντων
rorum curam habet, guomodo
poteft prafentes, et eos gui legem έσεθα προμηθούμενος, πως αν των πα.
εxcipiunt, regligere? Cur vero ξόντων )καίδεχομένωντοννόμον ημέλη.
leges prafcribebat intelligere non σε; τι δήποτεδέκα ένομοθέτει τους συ.
valentibus ! Ηoc porro (cien ιέναι μή δυναμένοις; ισέον δε και τούτο,
duin eft, firpenumero prophe ως και τοις ανθρωπίνοις πολάκις οι προ.
tas vti humano more loφuendi tan
quam notiore, Solent enim non Φήτακέχξηνται λόγοις, ως μάλον γνω.
nulli feruos aut difcipulos obiur φιμωτέροις, ειώθασιδέτινες και οικέτας
gantes dicere, ΕxcacauitDeus ani εγκαλούντες, και μαθηταίς, λέγειν
inum tuum, aut furdas tibi reddi ετύφλωσεν ο Θεός την καρδίαν σου, εκώ.
dit aures. Τale guidpiam agit hic φωσεν
- Μ 3
2)ο Θεός τα ώτα σου, τοιουτόν τι
"J & Α'
propheta, et νfitatis verbis ftupi. και ενταύθα ο προφήτης πεποίηκε, και
ditatem corum increpat,
δια των συνήθων λόγων της ανοίας αυ:
ΙΝΤΕR R. ΧΧΧVΙΙΙ.
των κατηγόρησε,
ΕΡΩ Τ. λη'.
Ωuid είt boc, Sί φui, audierit υcr Πώς νοητέον, εάν τις ακούση τα βήματα
ία malediξtionir buiu, et bencdi
κcrit βίi in corde /uo dicen, San της αράς ταύτης, και επιφημίσηται εν
άta mibi fant, mcmpe in/edu τη κα δία αυτού, λέγων, όσια μοι γένοι.
άtione cordi mei ambu το, ότι εν τη αποπλανήσει της καρ
labo 2 m) δίας μου πορεύσομαι;
Α Ψ - / Α'

Η"contumacem
fermo defcribit eum φui (e
reddit aduerfus
όν κατα των θείωνθρασυνόμενoνει.
τολών ο λόγος διέγραψε πολοι
mandata diuina. Μulti enim per μεν γας δια ραθυμίαν τον θείον παρα
-* ignauiam * committunt in legem βαίνουσι νόμον πολοί δε δι' αυθάδειαν
diuinam, Plures etiam per contu
maciam et fuperbiam fpernunt και τύφον καταφρονούσι των εντολών.
1nandata. Τalem nobis hic ob ocu τούτον ενταύθαδεδήλωκεν, ως την εναν.
1os ponit, velut aduerfariam viam τίαν οδονπροαιρούμενον, και τηνπλανώ.
eligentem, et erroneam recta via:
*

pracferentem, cuiquidem extremum σαν της ευθείας προκρίνοντα, τούτω

comminatus eft interitum, vtomni
bus tum videntibus turn audienti
bus fit impietatis exemplum. Do
cens autem eos, φuod nihil eorum
ignoret qua clamfiunt, fubdidit: b)
Αί/εondita Domino Deo υg/tro, ma
πίfo/fa vero υobi et filii, υg/iri.
Sicut vos, inquit, cognofcitis, qua
confpίcue geruntur: ita mihi pa σκετε τα προφανώς γιγνόμενα, ούτως
tent vel ipfi cogitationum mo
tus. Deinde (iibiungit depα:niten.
τον έχατον ήπείλησεν όλεθρον ώσε και
τοις ορώσι, και τους ακούουσιν, 3)ασεξεί.
ας γενέθα παράδειγμα, διδάσκων δεαυ.
τους ως ουδεν αγνοεί των λάθρα γιγνο.
μένων, επήγαγε τα κρυπlα Κυρίω τώ
Θεώ4)ύμών, τα δε φανερά υμίν κατοίς
τέκνοις υμών, ώσπες,φησιν, υμείς γιγνώ.
εμοι δηλα και αυτατώνλογισμών τα κι.
νήματα, εισάγει δεκατονπερί μετανοί,
- ΩζΔ'

ι) καί. Def in Cod. et apud r 1 c. 2) ο Θεός. Ιtidem defid. 3) ασεβείας, Cod.

ευσεβεία: 4) υμών, et Ρaucis interpoί υμίν, funt lettiοnes Cod. oκon. Ρro
ημών et ημίν.
α) Dςut, 29, 19, 5) Ιb verf.29,
 π.

"-

oyzsΤ. ΙΝ DEvΤΕR. CΑΡ. xxx. 282

tia fermonem. α) Sί enim, in
5 κιλόγον, εάν γάρ Φησι τας θείας πα φuit, mandata diuina trangrer
Ραζβηκώς εντολάς 1) ταύτας τα; α. Ju, in malediξtione, incideri, et
- ζα, περιπέτη, κα/ δεξυάλωτος γενομε, in captiuitatem redndu /ubieri,
ο να τον της δουλείας δέξη ζυγόν είτα σώ. itιgum /ενuitutir: ac po/fea re/ί.
Φιοι χρησάμενος λογισμώ,τας της δου. pi/έen, et in /bruituti, cau/a: in
λεία αιτίας επιζητήσης, και εξιλεώση quiren, legislatoren tibi propiti
μm reddideri: : ille mi/εricordia
τόνιομοθέτη, οίκτωχρώμενος επανάξει motu reducer te, et rg/tituet ti
σε, ή την πατρώαν αποδώσει σοι γην. bi terram paterman, Quod qui
".
καιτούτο πολάκις γεγένηται και διδά, dem facpenumero fiξtum eft, vt
σκa σαφώς και των Κριτών ή βίβλος, clariffime patet ex libro Iudi
και των Βασιλειών, και των Παραλειπο cum, et hiftoria Regnorum, ac
Paralipomenis. Poftea vero φui
μίων 2)ήίτορία, ύσερον μέντοι κατατέ debacchati fuerant in faluatorem;
σωτήρος λυτjήσαντες εις άπασαν μεν per vniuerfam terrain et mare
γή και θάλαήαν διεσπάρησαν. 3)τε difperfi funt : et cum guadrin
τρακοσίων δε διεληλυθότων ετών, ουκ έ. genti arini eftiuxerint, non re
α ίχν ανακλήσεως. επέδειξε δε και τής vocati funt. Οbferuandarum quo
των νόμων φυλακής την ευκολίαν, ή εντο φue legum facilitatem oftendit,
Μandatum enim, ait, b) φuod cgσ
λή γάς φησιν αύτη, ήν εγώ εντέλoμα, pracipio tibi bodie, non /upra te
και, σιιτήμερον, ουχ υπέρογκος, ουδε μακράν
ε/t, nee procul po/itum , non in
εξ από σού' ουκ εν τω ουρανώ εξι, λέ. calo, υr dica,, Ωui q/aender in
γω, τίξαναζήσεται εις τον ουρανόν, και carlum, et accipiet illud pro no
": λήψεται ημίν αυτήν, και ακούσαντες αύ,
bir, et audiente, illud fhciemu '
" τη ποιήσομεν. ουδε πέραν της θαλάσν
neque tran, mare po/itum, υ: di
car, Ωui, φoterit trmiicere mare,
ση,λέγων, τις διαπεράσει εις το πέραν et illud ad no adducere : et au
της θαλάσσης, και λήψεται ημναυτήν, diendum dabit nobi illud, et fή
και καίακουσην ημίν ποιήσει αυτήν, και ποιή cienlu, 2 Νοn eft tibi opus alίς
σεμεν, ούτε πlερών σοι, φησί, χρεία εις ad volandum, aut nauibus , ad
πήσιν ούτε πλοίων εις αποδημίαν, να peregrinandum , νt diίcas guid
agere debeas. Sea c) admodum
διδαχθής το πρακτέον αλ' εγγύς σου propinquum tibi g/t υcrbum in ore
το βήμα σφόδρα εν τώ σόματί σου, και ruo, in corde tuo, et in manibu,
εν τη καρδία σου, και εν ταις χερσί σου tuir, υ: ficia, illud. Indicat au
ποιεί αυτό δηλοί δε δια μεν του σόμα tem per os , cloquiorum diuinσ
ματος, την των θείων λογίων μελέτην rum meditationem : per cor verσ,
δια δε της καρδίας, την της ψυχής πgo promptitudinem animi : per ma,
θυμίαν δια δε των χειρών, την πράξιν nus , exfecutionem mandatorum,
Ηoc etiam teftimonίο νfus eft di
των εντολών. ταύτη τη μαρτυρία και ο
θείος έχρήσατο Παύλος εαν γάς φησιν vinus Paulus, d) Sί επim confir
ομολογήσης εν τω σόματί σου Κύριον Ιη, /u, fueri ore tuo Dominum Ιε.
Jum,

1) ταύτας. Ι)eeft in Cod. et edit. F 1 c I. 2) ή τορία. Vterφue αι ίςορίαι,

5) τετρακοσίων - ετών. Αd h.l. pertinet obferuatio σ Α κ Ν Ε κ ! ! Αuξι. Ρ.183.
guam fuo loco exhibebimus integram.
«) Deut. 3ο, 1-5, k) Ib, verί. Ιι - 13, ε) Ib, νςτί. 14. α) Rom, Ιο, 9 Ιο,
 288 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ

fun, et credideri, in corde tuoquod σούν, και πισεύσης εν τη καρδία σου, ότι
Deu cum/u/titndit a mortair, /al. ο Θεός αυτόν ήγειρεν εκ νεκρών, σωθήση.
τιu, erir. Corde enim creditur nd
iu/titiam, ore auten confo:/to fit καρδία γας πιτεύεται εις δικαιοσύνην,
4d/alutem. Ρropofuίt quoque ob σόματι δε ) ομολογείται εις σωτηρίαν.
1eruationis iegun et transgretlio τέθεικε δε και της των νόμων φυλακής,
ν "..» Σ W.

nis pramia, vitam et mortem.
* * ΙΝ ΤΕR R. ΧΧΧΙ Χ.
Ωuare φοβ /έptennium librun bunς
illi legi pracepit legi
lator 2 a)
on fuerat illis otium, cum
και της παραβάσεως τα άθλα, και την
ζωήν, και τον θάνατον,
ΕΡΩΤ.λθ'.
Τι δήποτε μετα επlα έτη προσέταξεν
ο νομοθέτης ταύτην αυτοίς αναγνω
θήναι την βίβλον;
» Θ' w w

υκ ήγον%oλην πολεμsντες, και τας

bellum gorerent, et vrbes
obίiderent, et inde poft victoriam πόλεις πολιτζκέντες και μέντοι, και
terram diuidcrent per tribus, perμετά την νίκην,καταφυλάς την γην με.
populos, per familias, et in fin ξιζόμενοι, και καταδήμους, και πατριας,
gulos, deinde adificarent, terram και καθένα είτα οικοδομέντες, και γεως
colerent, et alia peragerent, φur γέντες, κατ'άλα ποιέντες, όσα πράτ
facere oportet eos φui terra pere
grina dominium adipiίcuntur. Ιd τεν ανάγκη 2)τες ξένης γης την δεσπο
είrco anno feptimo, curn his cu τείαν παρειληφότας, τέτου χάριν τω
ris effent liberati, hanc fieri le έβδόμω έτει, μετά την τέτων απαλα.
ξtionem pracepίτ. γήν,γενέθαι προσέταξε την ανάγνωσιν.
ΙΝΤΕR R. ΧΙ..
ΕΡΩ Τ. μ'.
Ωua de cnufa iulfu cft contefari Διατί τόν, εφανόν, και την γήν διαμας,
caclum et terram *
τύρεώθαι προσετάχθη,
Ν" φuod hzc animata fint, Ουκ επειδή έμψυχα ταύτα, και λο,
et ratiοne pradita: fed guia γικά, αλ' ότι πάντων επί των κι
/ Α"
creaturas omnes coιηprehendunt. σμάτων περιεκτικά, τέτο και Ησαίας
Ηoc idem fecit Εtaias propheta:
Αudi enim, inguit, b) calum, et ο προφήτης πεποίηκεν άκουε γάρ φη
αu/aulta terra, quia Dominu lo σινεςανε, και ενωτίζουγή, ότι Κύριος
cutu, gβ. Ιtidem et diuinus lete ελάλησε τέτο και ο θείος Ιερεμίας,
πmias: Οb/tupuit enim, ait, c) ca εξέτη γάς Φησιν ο έρανος 3) επί τέτω,
ium propter hoc, et inborruit ter και έφριξε επιπλέον η γή,λέγει Κύριος
να υchementiur, inquit Dominar. επειδή γας εις μαρτυρίαν αυτά της α.
Quoniam enim vocauit ea in te. παλής ό νομοθέτης εκάλεσεν εικότως
(timonium comminationis, meli μετά την των νόμων παράβασιν, και
το poft transgreflionem legum in.
horrui(Ιe dicuntur, et obftupuiffe, φρίξαι λέγεται, και εκσήνα, έτω και
Sic Iacob et Laban d)tumulum vo Ιακωβ και ο Λάξαν τον βουνον ωνό.
cauerunt turnulum teftimonii: et μασαν, βουνόν τη; μαζτυξίας και
Αbrahan patriarcha, et Αbine Αβρααμ ο πατριάςχης, και Αξιμέ.
lech Rex Gerarorum, ε) puteum λεχ των Γεξάρων ο βασιλεύς, φρέαρ
Τ&

ι) Cod, et " c. ομολογείτε. 2) τού Cod. et ετο, τίς. 3) επί Def in Cod.
") Ρευτ. 3ι, 19.134 έ) Ει: η 2. ε) Ιer, 2, ια, d) Gaή.3ι,47. ε) Gen. 2Ι, 31.
 ΩvΑΕsΤ. ΙΝ DEvΤΕR. CΑΡ. ΧΧΧΙΙ. 289
". Ο « 2 "ν 2 cr "

το όρκου ως εκεί μεθ' όρκου ποιησά iuramenti: eo φuod illic cum iu

rciurando iniifΙent facdera.
μενοι τας συνθήκας. -

ΕΡΩΤ. μα'. ΙΝΤΕRR, Χ L Ι.

Πώς νοητέοντο, εγώ παραξηλώσω υμάς Ωaid g/f boc, Εgo ad iram pνομο
επεκ έθνει, επ' εθνe, ασυνέτω αιboυο, per non gentem, et poν
gentem in/ipientem exacer
παροργιώ υμάς; babυ υο, 2α)
υκ έθνος εν οι τώ σωτήρι Χρισώ 778 Ν": νna gens erant, (ed infini
πισευκότες, αλα μυξία και ταύ: ta, illi φui faluatori Chrifto
τα δέποτε ασύνετα ήν, και ανόητα, ή crediderant. Εt ha: φuondam infi
pientes erant et ftulta, vt bea
Φησιν ο μακάριος Παύλος ήμεν γάς tus Paulus ait: b) Εrama, ening
ποτε και ημείς ανόητοι, απειθείς, πλα nliquando etiam no /fulti, incre
τώμενοι, δουλεύοντες επιθυμίας και η. auli, erranter, in/truienter de/de
oονας ποικίλας, και τα εξής, ώσπες τοί, rii, et τoluptatibas υdriir, et quae
νυν, φησίν, υμείς τον ένα καταλιπόν Ιεquuntur. Quemadmodum ergo
νos, vno Deo reliξto, plures fal
τες Θεόν, πολες ψευδωνύμους προτε, 1os Deos antepοίuiftis: fic ego
τιμήκατε έτως εγώ τον ένα λαόνα, reliξto vno populo conferam
πορρίψας, πάσι τοις έθνεσι παρέξω
ν 2 Υ < ν .» ν W Χ. omnibus gentibus falutem. Sed
την σωτηρίαν, αλ' ι) υμείς μεν, τ8ς έκ νos quidem, cum eos qui vere
όντας τετιμηκότες θεές εκ απεφήναλε non erant Dii coluiftis, eos tamen
θεές, εγώ δε τα ασύνετα έθνη θείας Γ)eos efficere non potuiftis. Αt
ego gentes infipientes implebo
εμπλήσω σοφίας ύμείς δε όgώντες τώ ίpiritu 1apientia:: vos autem vi
φθόνω τακήσεθε. dentes contabefcetis inuidia.
ΕΡΩΤ. μβ. * ΙΝΤΕRR. ΧΙ, ΙΙ. κε

Πώς νοητέοντο, 2)ευφράνθητε έθνημε. Ωuomodo debct boc intelligi, La

τα τέ λαέ αυτού, και ενιχυσάτωσαν tamini gente, cum populo eiur, eε,
αυτές πάντες άγγελοι corroborent co: omne, angeli
Dei 2 c)
- Θεού; Ε Ιudacorum multa myriades
αι εξ Ιουδαίων πολα) μυριάδες επί. crediderunt in Chriftum Do
σευσαν το δεσπότη Χρισώ,και το minum, et ex g entibus per
πλείσον των κατά την οικουμένην εθνών orbem difperfis pars maxima:
αλά τοις έθνεσι την διδασκαλίαν οι ε (ed gentibus doctrin a m ii
tra di der un t qui crediderant
Ιουδαίων πεπιτευκότες 3)παρέδωκανε ex Iudais, Siquidem erant ex
Ιουδαίων γας οι θείοι απότολοι, ταύτα Ιudais dinini Αpoίtoli. Ηac igi
τοίνυν προθεσπίζων ο προφήτης έφη, tur pranuncians propheta ait:
- Data

1) υμείς. Cod. et Ρις, οι. 2) ευφράνθητε- άγγελοι Θεού. * το vs ad h.l. bene

obferuat:..,,Αduerte, variam hic efίς lectionen tam apud Ηebraos, juan
apud LΧΧ.,, Εx hoc etiam loco varia leξtiones quas Ι Α Μ Β. Βos collegit,
locupletari pofίunt, Conferenda funth. l, φuac p το Ν. Ρ Ε Τ Α ν τ vs in Νotis
fuis ad ε Ρ Ι Ρ Η. p. 289. pro defendendis le&tionibus tum τH Ε ο 9 ο κ ε τ ι tum
Ε Ρ Ι Ρ Η ΑΝ 1 , diίputat. 3) Cod. Cί Ρ Ι Ο. προσήνεγκαν,
") Deut, 32, 2Ι. b) Τit, 3, 3, ε) Ωout, 32, 43.
Β. Τhrod. Τom, Ι. Τ
29ο Β. r Η Ε ο D o R ΕΤ1 -

Laramini gente, cum populo eiur, ευφράνθητε έθνη μετά το λαό αυτέ,
id eft, cum his qui ex Iudais τουτέσι των εξ Ιουδαίων πεπισευκότων
crediderunt: et corroborent co,
και ενιχυσάτωσαν αυτους πάντες άγ.
omne angeli Dei, nempe illos qui γελοι Θεέ, τους. εις αυτόν πεπισευκό.
in ipfum crediderunt. Νam φuan
do natus eft Saluato r nofier, τας. και γαρ τ8 σωτηgoς ημων γεννη
chorus angelorum laudabat Dei θέντος, χορός αγγέλων υμνεί την θείαν
erga homines amorem, clamans, φιλανθρωπίαν, βοών δόξα εν υψίσοις
a) Gloria in alti:/tini, Deo, et inΘεώ, και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις
τerra pax, in hominibu, beneplaci ευδοκία και τας ασπάρτους δε και αλο.
rum. Partum φuoque fine femine
et fine partus doloribus futurum χεύτους εκείνας ωδίνας Γαβριήλ προεί
pradixit Gabriel archangelus. Εt ηκεν ο Αρχάγγελος καν τώ προς τον
in certamine contra diabolum Ά, αγών, παρήσαν των αγγέλων
inito aderant angelorum cωtus: οι δήμοι προσελθόντες γαρ, φησίν, άγ.
Αccedente, enim, inquit, b) angeli γελοι διηκόνoυν αυτώ, και τώ πάθει δε
πιint/trabant ci. Intererant etian παρήσαν, και μετά την ανάσασιν τώ
patlioni, et poft refurrectionem
fedebant in monumento, dice. τάφω προσήδρευον, και ταϊς γυναιξίν Σ
bantφue mulieribus: c) Ωuid quar έλεγον, τί ζητείτε τον ζώντα μετατων
riri, υίuentem inter mortuoυ 2 Εt
νεκρών, και μετά την εις έρανες άνοδον
po(t adfcenfionem ad calos, dixe. τοίς ιεροις έφασαν αποτόλοις, τί εσήκα
runt facris Αpoftolis: d) Ωμid/tn τε εμβλέποντες εις τον έρανόν, έτος ο
τir intuente, in calam ? Ηic Ic/ur,
qut nίfuntu, e/t a υobis in calum, Ιησούς ο αναληφθείς αφ' υμών εις τον
1ta υcnier, ηuemadmodum υidi/fi, έρανόν, έτως ελεύσεται, όν τρόπον ε.
eum cuntem in calum. Cornelio et θεάσαθε αυτόν πορευόμενον εις τον ε.
iam indicauίt angelus ε) φua ipίi
a magno illσ Ρetro imminebant. ρανόν, και τώ
Κορνηλίω, άγγελος τα
Similiter diuinus Αpo(tolus, dum κατα τον μέγαν Πέτρον έμήνυσε και ο
nauigaret, his φui fimul nauίga θείος απόσoλος εν τώ πλοίωτοίς συμ
bant dixit: f) Αpparuit mibi Αn πλέoυσιν έφη ώφθη μοι άγγελος τέ
gelu, Dei, cuiu, ego /um. Εt fi. Θεέ ε ειμί και πολα δε τοιαύτα εύροι
πmilia non pauca reperiet quis 1)τις ανείπερ εθέλη, ταύταμέντοι περί
piam, fi velit. Ηaec igίtur de cre.
dentibus elοcutus propheta, pra
των πεπισευκότων είπών ο προφήτης,
dicit etiam infideliuin fupplicia, προλέγει και
τών απίτων τάς
τιμωρίας,
et horum caufas aperit, Sic enim και δήλας τετων τα αιτια: ποιε", εφη
ait, g) Ωμia /anguinem filiorum γας ούτως ότι το αίμα των υιών αυτ8
Juorum, υlcθέetur , υindicabit et re εκδικείται, και εκδικήσει, και ανταπο
*ribuet υltionem inimici, /uir, et δώσει δίκην τοις εχθροίς αυτέ, και τοις
ii, φui oderunt eum retribuet: et
purgabit Dominu, terram populi μισούσιν αυτόν ανταποδώσει και εκκα
Jui. Filios autem Dei vocauit θαριεί Κύριος την γην τε λαέ αυτε.
fanξtos, quos interfccerunt homi υίες δε τέ Θεέ κέκληκε τες αγίους, ες
Cidar. Νaπι νt omίttam ςzdes pro ανειλον oι μια φόνοι, να γας των προ
Φητών
ν

-
1) τίς- εθέλη. Vterφue τί, αν εθέλησας.
") Luς. 2: 4, Β) Μatth. 4, 1ί; ε) Luς. 24, 5. α) Αξι. 1, ιι. ε)ib. c.κο, 4. (eqq.
ν
f) bid. ς, 27, 23. ε) Deuί, 32, 43,
 Qy ΑΕsΤ. 1Ν DΕνΤΕR. CΑΡ, ΧΧΧΙΙ. 29 Ι
Μυ \ \ Α" \

φητών τας σφαγας καταλείπω, και prophetarum, et pafionem Do

τέ Δεσπότου το σωτήριον πάθος, τον mini faluterem, trenuum illum
μεν καλίνικον Ι)κατέλευσαν Στέφανον, Stephan um lapidauerunt, fufte
ξύλω δε τον μέγαν ανελoν Ιάκωβον' autem Iacobum magnum occide.
runt : 1n gΕatiam eorum alτerunn
εις θεραπείαν δε αυτών και τον έτερον Iacoburn Ηerodes crudeliter inter
ίκωζον Ηρώδης απετυμπάνισε και fecit, multasque alias cades per.
Κ
πολας δε άλας μιαφονίας ετόλμησαν petrarunt, et Domino * creden
και των τω Κυρίω πεπισευκότων τας οι. tium domos depopulati funt.
κίας εξεπόρθησαν και τέτο δεδήλωκεν quod declarauit diuinus Αpofto
lus in epiftoia ad Ηebraos: α)
ο θείος απόσoλος εν τη προς Εβραίους Rapinam bonorum υg/troνum cμη,
επιτολή και την αρπαγήντων υπαρχόν. gaudio /u/tinuijfir. Scribens φuo.
των υμών μετά χαράς προσνδέξαθε. que Τhefalonicenfibus fic aitι υ)
και Θεσσαλονικεύσι δε επιτέλων έτως Imitati fti, Janξto, 4ui /unt in
έφη μιμητα γας εγένεθε των αγίων Ιμdan. Εndem enim et υο, ρα/ί
των εν τη Ιουδαία τα γάραυτα και υ ε/fi, a contribulibu, υg/fri,, βαμε
μάς επάθετεύποτων ιδίων συμφυλετών, ει ili a Iudair, ηui et Dominum
καθάπες εκείνοι υπο των Ιουδαίων, τωνΙe/un occiderunt, et pνop beta,
και τον Κύριον Ιησεν αποκτεινάντων, Jiior, et κου Ρer/εquuntur, et Deo
και τες ιδίους προφήτας, και ημάς εκ,non placont, ει omnibu, bomini.
διωξάντων,και Θεώ μη αρεσκόντων, και bu nduer/antur De iisdem φιισ
πάσιν ανθρώποις εναντίων ταύτα και ο φue Dominus accufauit eos in
Κύριος αυτών κατηγόρησεν εν τη τέαμ parabola vineae, c) quod ex (er
πελώνος παραβολή, ότι των δούλων όν vis hunc caciderint, illum occί
μεν εδειραν, όν δε απέκτειναν, όν δε derint, alium lapidauerint: pro
ελιθοβόλησαν τούτου χάριν αυτές εις pterea difperfit eos per vniuer
fam terram.
πάσαν την οικουμένην διέσπειρεν.
ΕΡΩΤ. μγ. ΙΝΤΕRR. ΧΙ. ΙΙΙ.
Τι δήποτε δια σμικραν πλημμέλειαν Cur ot leue deliξίum iulfu g/f Μo
πόρβωθεν ιδείν ο Μωσης προσετάχθη /e procu! ad/picere terram, popu
την γην, εισαγαγών δε τον λαόν lum nutem prohibitur in
εκωλύθη; rroducerer d)
Διδάσκα δια τέτων ημάς ο Δεσπότης, er hac docet nos Dominuς,
ώς τες εναρετήτελείους την άκραν fe fummam virtutem a perfe
αρετήν απαιτεί, και τοις άλoις ανθρώ. ξtis exigere: et cum erga alios
πoις μεγάλα παρανομεσι μακροθυμών, homines gfauiter peccantes fit Ion
τοις αγίοις ταύτης ου μεταδίδωσι της ganimis, fanξtis tamen hanς ve
niam non concedere. Ηος et fa
συγγνώμης, τέτο και σοφός τις έφη, ο piens quidam dixit: ε) Τenuifimu,
μεν γας ελάχισος συγγνωσός εσινελέeς, υenia et mi/εricordia dignu : poten
δυνατοί δε Ά εταθήσονται και re, auten, υπlde torqucbuntur. Εt
Τ2 Γomi
1) Cod. κατέλευσεν. -

α) Ηebr. 1ο, 34. b) 1ΤheΙΙ. 2, 14, 15, ε) Μatth, 21, 35 (14 3) Deut, 32, 48. (φφ.
ε) SaΡ, 6, 6,
292
Β. ΤΗΕΟ D Ο RΕΤΙ "

ΙΟominus in facris Εuangeliis, a) ο Κύριος εν τοις ιεροίς Ευαγγελίοις, ώ

Cui modicum datumfierit, modicum μεν γαρ ολίγον δοθήσεται, ολίγον και
εκίgetur ab co: cui auten multum απαιτήσουσιπας αυτέ, ι)ώδέπολυ δο
datum fuerit, multum,εκίgeturabeo.
Νec vero eft ignorandum, Do θήσεται, πολύ απαιτήσουσι παρ' αυτέ,
τηinum alia per alia ordinare, Sic, igέον, μέντοι και τετο, ός έτερα δι τέ.
ut videlicet non permifit, hunc gων ο Δεσπότης οικονομά. εσπες αμέλα
fummum prophetam introducere και τουτον τον μέγαν προφήτην εκ εί
populum in terram promiflionis, ασεν εις την γην της επαγγελίας 2)επα
ne illum tanquam Deum cole
rent Ifraëlita: (qui enim anima γαγείν τον λαόν, να μη ως Θεόν αυ.
carentia pro Diis habuerant, et τον σεβαθώσιν οι Ισραηλίται' οι γας
imaginem vituli Deum appella τα άψυχα θεοποιήσαντες, και μόχου
verant, multo magis profeξιο εικόνα Θεόν ονομάσαντες, δήλον ότι
eum vt Deum venerati fuίfient, πολώ μάλον ως Θεόν αν εσεξάθησαν
cuius minifterio tanta bona fue
τον τοσέτων αυτοίς αγαθών γεγενημέ
rant adepti;) eadem de caufa (e-
pulcrum eius latere voluit gui νον διάκονον τέτε χάριν αυτό και τον
nofira fapienter adminiftrat Deus. τάφον άδηλον πεποίηκεν ο σοφώς τα
Ρorro fciendum eft, Μofen re καθ' ημάς πρυτανεύων Θεός, ειδέναι δε
prafentare legem, ideoque eam και τέτο προσήκα, ως ο Μωσης τύπον
ποιηine Μofis vocitari. Ηabent,
εχε το νομου. διο και Μωσης τηνπροσ.
inquit, b) Μο/en, et propbetar. ηγορίαν ο νόμος έχει, έχουσι γαρ Φησι
Εt, c) Κ/ηue in bodiernum diem, Μωσέα,
quando legitur Μ./ε. Εt, d)
και τες προφήτας και, έως
Regnauit nor al Αdamo τ/ήue ad σήμερον ήίκα αναγνώσκεται Μωσης,
Μo/an. Sicut enim Εfaiarn ap και, εβασίλευσεν ο θάνατος από Αδαμ
pellamus non prophetam folum, μέχρι Μωσέως, ώσπες γαρ Ησαίανκα,
fed etiam librum illius, et Ιere λέμεν και τον προφήτην μόνον, αλα και
miam ac Εzechielem, non homi το εκείνου βιβλίον και Ιερεμίαν, και Ιε
nes tantum, fed etiam eorum li ζεκιήλ, ε τες άνδρας μόνον, αλά και
bros, et Αpo(tolum non folum τα εκείνων βιβλία και τον απόσoλον,
ipίum veritatis praconem, fed et ε μόνον αυτόν της αληθείας τον κήρυκα,
illius librum: eodem modo lex
και appellata eft Μofes, Ιοfua* autem αλά και το εκείνου βιβλίον έτω Μω
filius Νaue typum gerit Salua σής ο νόμος ωνόμασαι, Ιησές δε ο τού
toris vniuerfa terra, Quemad Ναυή, 3)τύπος τέ σωτήρος της οικουμέ
modum ergo Μofes eduxit po νης, ώσπερ τοίνυν Μωσης μεν εξήγαγε
pulum ex Αegypto, Ιοfua vero τον λαόν εξ Αιγύπloυ, Ιησές δε αυτόν
ipfilm in terram promiflam in εις την επηγγελμένην εισήγαγε γην
troduxit: ita lex quidem ab im
pietate liberat obedientes, euan έτως ο νόμος μεν της ασεβείας απαλ
gelica autem gratia introducit in λάττει τες πειθομένους, η δε των Ευαγ
τegnum calorum. γελίων χάρις εις την βασιλείαν εισάγει
των έρανών,
ΕΡΩΤ.

τ) , δε - παρ' αυτού. DefinCod.et apud ετο, 2) Vterque εισαγαγείν. 3) τύ

πος. Cod. et Ρ Ι c. prarm. καή.
") Lης, 12,48. Ρ) Ιbid. ς. ιό, 29. ε) 2Cor, 3, και, d) Rom. 5, ί4.
 oν ΑΕsΤ. ΙΝ DEvΤΕR. cΑr. ΧΧΧΙΙΙ. 293
ΙΝΤΕRR. ΧΙ.ΙΙΙΙ.
ΕΡΩΤ., μό".
--

Πώς νοητέον τας των φυλών

ν - -
Ωuomodo /unt intelligenda benedi.
έtioner rribuum 2
ευλογίας;
ρώτον ανέμνησεν ο προφήτης της
Α'
ΙΕ propheta in memoriam
revocat illis apparitionem diui
>!
θείας επιφανείας της εν τω Σινά
" Λ. nam, φua contigit in monte Sί
/ >

οξε, γεγενημένης. Κύριος γας φησιν εκ naϊ. Dominu, enim, ait, a) e Si

Σινάι)ήκει,και επέφανεν ημίν εκ Σιείς, nai υcnit, et apparuit nobi, in
Scir, et illuxit e monte Ρharan
και 2) κατέκαυσεν εξ όρους Φαραν συν cum millibu, Ca de : a dextri,
μυριάσι Κάδης, εκ δεξιών αυτού άγγελοι
εiu, Αngeli erant cum εο. Τam in
μετ' αυτού, και εν τη ερήμω τη Φαραν, folitudine Pharan, guam in Seϊr,
και έντώ Σιερ, της θείας κηδεμονίας diuina prοuidentia fruebantur.
απήλαυσαν. Κάδης δε ενταύθα ου την έ. Cades autem hic non defertum
ξημον λέγει, αλά την του ονόματος ερ dicit, (ed nomen interpretatur.
μηνείαν.3)τογάρΚάδηςτή Εβραίων φω Cades
ξtum
enim Ηebraica voce (an
fignificat. Dicit ergo mul
νή το άγιον δηλοί έφη τοίνυν, ότι πολ ta millia Αngelorum vna fui(Ιe
λα, μυριάδες αγίων αγγέλων τώ αγίω cum fanξto Domino, cum illos
Δεσπότη συνήσαν, της οικείας αυτούς fua prοuidentia dignaretur Sed
αξιούιτίκηδεμονίας, αναγκαίως δέπρoσ. necefiario addidit, b) Εt omne,
τέθεικε και πάντες ηγιασμένοι υπό τας Janξtificati /ub manibu, eiκι, et bί
χάςας αυτού, και ουτοι υπό σέ εισιν ει /ub te /int. Νam licet natura
fint inuitibilis, fub tuo tamen
γας μεν αόρατον έχουσι την φύσιν, αλ' degunt imperio, cum te creato
υπό την σην δεσποτείαν τελούσι σε γας rem agnofcant. Porro pradi
έχουσι ποιητήν, προλέγει δε ότι ο νυν cit, φuod is , qui nunc ele
τον Ισραήλ εκλεξάμενος, μικρόνύσερον git Ifiatlem, paulo poft omnes
και πάντα καλέσει τα έθνη, και τού. etiam gentes fit vocaturus, et
amborum rex et princeps futurus
των κακείνων αυτός έσα άρχων και βα, fit. Εrit enim, ait, c) apud dile
σιλεύς, έσαι γάς φησιν εν τώ ηγαπη έlum Ρrincepυ, congregati, populir
μένω άρχων, συναχθέντων λαών άμα cu» tribubu, Ιβαέlir. Ηa:ς νbi
φυλαίς Ισραήλ. ταύτα είπών, πρώτον dixit, primum benedicit Rubeni,
ευλογεί τον Ρουβήν, και λύει την πα et foluit paternaln malediξtio
nem, opponens fraternum amo
τρώαν αραν, αντιτάξας την φιλαδελ rem fceleri in patrem admifίο.
φίαν τή περί τον πατέρα παρανομία, Poterat autem tanquam legislator
εξήν δε ως νομοθέτη εις ευλογίαν την α malediξtionem in benediξtionem
ξαν μεταθείναι ζήτω Ρουβήν, και μη commutare. Κiuat d) Ruben, et
αποθανέτω,και 4)έσαι πολύς εναριθμώ. non moriatur,
Τ3
eterii multu, numero.
Sigui
ι) Vtergue, ήξει. 2) κατέκαυσεν, Recepta leξtio eft κατέσπευσεν. 3) το γαρ
δηλοί. Εandem, etfi minus aptam, interpretationem e catenis regiis protulit
4) έται. Praftat leξtio recepta έξω. Codex
Μ ο ΝτF. Ι. c. Τ. Ι. p. 195.
alex. et edit. ald, ac complut, legunt και Συμεών έξω κ. λ. Rette autem romen
Simeoni, a Τ Η ε ο D ο κ Ετο aliisque Ρatribus omiftum eft, cum nulla eius
h.l. in Τextu hebr. fiat mentio. Αliorum loca ad Deut, 33, 6. Νotis fuis
immifcuit Βosι νς,
4) Deut.33, 2. Ε) Ibid. verf. 3. c) Ibid. ν. 5. d) Ib, ν. 6.
 294 Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R Ε Τ Ι
Υ Α ν. « « «' . « Θ. Α
Siquidem quia dixerat pater, a) επειδή γας ο πατήρ είπεν ώς ύδωρμή
Νon είfirug/ta, υclut aqua, hoc
cft, non calefias ad multiplican
εκζέσης, τουτέσι μη θερμανθής εις πο
dam Iobalem, merito pofterorum λυγονίαν, εικότως αυτώ των απογόνων
πultitudinem illi precatur. Dein το πλήθος Ε
είται την τάξιν
de tranfcendens ordinem, Iuda: υπερζας, τώ Ιούδα την ευλογίαν προσ
confert benediξtionem, propter φέρει, δια τον εκείθεν κατά σάρκα βε
ΙDominum hinc fecundum carnetη
oriundum, Μanif/fum g/t enim,
βλασηκότα Δεσπότην πρόδηλον γάς
inquit, diuinus Αpo to lus, b) φησιν ο θείος απόσoλος, ότι εξ Ιούδα
quod ex Iuda ortus βϊ Dominuυ ανατέταλκεν ο Κύριος ημών, προλέγει
πρ/ter. Prarnuntiat etiam regnum δεκα,την ι)Δαβιτικήν βασιλείαν, εισά
ΙDauidicum Εκaudi, inquit, c) χρυqΟν γάς φησι Κύριε φωνής Ιούδα,
Domine υθcem Iudac, et ad popu 2) και εις τον λαόν αυτού έλθοιεν α' χεί
Jum /uum υcniant manu, cru : diiu
κ dicabunt pro co, et eri, ei adiutor ρες αυτού διακρινoύσιν αυτώ, και βοη
contra bo/fe, eiur. *Ρofteaquam re θος εκ των εχθρών αυτούέση, ούτω την
gia tribui ita benedixit, tranfit βασιλικήν εύλογήσας φυλήν, εις την ιε
ad facerdotalem, d) Date Leui ρατικήν μεταβαίνει δότε Λευί δήλους
πmanif/intione, ip/ius, er τeritatιm 3)αυτού, και αλήθειαν αυτού τώ ανδρι
illius tiro /anξto, Peξtori facer
dotis imponebaturrationale, φuod τώ οσίω, τώ σέρνω του ιερέως το λόγιον
continebat manife(tationem et ve. επέκειτο είχε δε τούτο την δήλωσιν και
ritatem. Νam per illud multa την αλήθειαν πολα γας εκείθεν προ
4leclarabantur, manifeftationibus εδηλούτο συνήπια δε τους δήλοις ή α
autem coharet Veritas propter λήθεια, δια το αψευδές των δηλουμέ
«ertitudinem declaratorum. Ωuem νων, όν επείρασαν αυτόν εν πείρα, ελοι
εεhtaucrunt in tentatione, et con
κitiati /unt et ad aquam contra δόρησαν αυτόν εφ' ύδατος αντιλογίας,
«liξtioni. Μeminit corum φua in των εις αυτόν και τον αδελφόν γεγενη
illum et fiatrem commiίfa funt, μένων ανέμνησεν ο λέγων τω πατρι αυ;
ε) Ωμt dixit patri /uo et matri του , και τη μητρι αυτου, ουχ εωςακα
./ita, Νοη υidi te, et fratre, βιοι σε και τους αδελφούς αυτού ουκ επέ,
πon nouit, et filio, βιο, reprobα.
τιir. Cu/fodiuit cloηuia τμα, γνω, 4)και τους υιούς αυτού απεγνω, ε,
ει φαίtum tutin, oh/εrunuit, Per. φύλαξε τα λόγιά σου, και την διαθή
feξtionem facerdotum exponunt κην σου διετήρησε το τέλειον των ιερέων
Inac verba. Νam omnia φuz ο λόγος διδάσκει πάντων γας των κα
fpcξtant ad vitam, debet facerdos τα τον βίον καταφρονείν προσήκε τον
τοnternnere, et in minifterio di
μino affidue verfari. Propter, Ιερέα, και τη θεία προσεδρεύειν ιερους
ca πeque h a re di t a tem illis γία τούτου χάριν ουδε κλήςον 5)αυτοίς
α;778yΘΑ

1) Cod. Δαυϊτικήν, 2) κα)-έλθοιεν. Μagnus eftcircahaec verba diffenfus Ιnter

pretum grarcorum. Vid. Μ ο ΝτF. et a os ! v Μ ad Deut, 33, 7, Ρro έλθομεν
in Cod. et apud Ρ Ι c. leg. έλθοι. Verba proxima αι χειρες αυτού reξtius (e-
cundum leξtionem receptam iunguntur fequentibus, Colo ante verba itta
pofito. Ιta enim iubet Τextus hebraici diftinξtio. 3) Cod. et Ρ Ι c. αυτής,
4) κα)- απέγνω, Def vtroque loco. 5) Vterque, αυτής,
α) Gen.49, 4. b) Ηebr, 7, 14. ι) Deut. 3, 7, 2) Ιbid. νετί. 8. ε) Ιb, ν. 9,
 ΙΟΕVΤΕR, CΑΡ. ΧΧΧΙΙΙ. 295
oyΑΕsΤ. ΙΝ
απένειμεν, ουδε κτησιν έχaν ενομοθέτη dedit nec eos poffeftionem habere
fancίuit: Ιed ab omnipopulo primί
σεν, άλα τας απαρχας και τας δεκά tias atφue decimas accipere: vt a
τας παραπαντος κομίζεθαι του λαού, curis huίus vita liberati, fanξte
ίνα των βιωτικών απηλαγμένοι φρον peragerent ordinatam fanβtifica
τίδων, αγίως την εγκεχειρισμένην ι) α. tionem. 'Verbi gratia, Αaroni
γισείαν επιτελώσιν, αυτίκα γούν Αα primo pontifici non fuit concef,
ce(ίum, vt filiis defunξtis funus
ζων ο πρώτος αρχιερεύς, ούτε κηδεύσαι pararet. Sic autem ait: a) Cum
τους τεθνηκότας συνεχωρήθη παίδας, /tip/o, perfέcerint, doccbunt Inco
ούτω δέ φησιν εαυτούς τελειώσαντες bum iu/tificatione, tuar, et legen
δηλώσουσι τα δικαιώματά σου τώ Ια ιuam Ι/rnèlem, et imponent incen
κωζ, και τον νόμον σου τώ Ισραήλ επι /iim in ira tua perpetuo /uper alta
θήσουσιθυμίαμα εν 2)οργήσουδαπαν re tuum. Quod fattum eft dum
puniretur populus. Νam Αaaron
τός επί 3)το θυσιασήριόν σου, τούτο και offerens incenfum cohibuit mor
του λαού, τιμωρευμένου γεγένηται, ο tem φua a Deo mittebatur. Inde
γας Ααρών προσενεγκών το θυμίαμα poftulat ipfis benediξtionem: b)
τον θεήλατον εκώλυσε θάνατον, είτα Βenedic Domine fortitudini eiur,
την θείαν 4)αυτοίς ευλογίαν αιτεί ευ. et opera manuum ciu, accepta bo
bcar, Qui enim Deo miniftrant,
λόγησονΚύριε την ιχύν αυτού, και τα valetudine corporis opus habent,
έργα των χειρών αυτού δέξαμ χρεία ne quid obftet animi prompti
γας και σωματικής δυνάμεως τοις λει tudini. Frange lumbor in/urgen
τουργούσιν, να μηδεν εμποδών γένηται τium inimicorum eiuυ: et qui ode
- τη προθυμία, κάταξον ορφύν ανθεση runt eum ne con/itrgant. Per hac
autem tyrannorum audaciam re
κότων εχθρών αυτού, και οι μισούντες primit,
αυτόν μη ανασήτωσαν, "Ά δε τούτων ea qua et in memoriam reducίt
pafi funt Core, Dathan
χαλινοί των τυραννούτων τό θράσος, et Αbiron, qui (editionem me
αναμιμνήσκει δε και. ων, έπαθε Κοζε, uerant in facerdotes.
και Δαθαν, και Αβηξών, την φάσιν
κατά των ιερέων κινήσαντες, ΙΝΤΕRR. ΧΙ, V.
ΕΡΩΤ. ".
Τίνος χάριν έχατον όντα τέταρτον Ωuare po/itit quarto loco Βerliami
nen», cum po/tremur
Λ' έταξε τον Βενιαμίν, \ είlot 2
Ταύτη: ήν της φυλής ή μητρόπολις uius tribus erat metropolis,
εν εκείνη δε ο ναός εδομήθη. τογάς, Η in qua adificatum eft tern
τοι εικότως τη Ιερατική Φυλή τον ιερον plum. Quapropter merito curn
facerdotali tribu facrum locum
συνέταξε τόπον και η ευλογία δε τού.
collocauit. Ηoc autem ipfa bene
το πζοαγορεύει, ηγαπημένος γάς φη diξtio pradicit: Dileέtu enim, in
σιν υπό Κυρίου, κατασκηνώσει πεποι quit, ε) a Domino, habitabit confί.
θώς έδειξε δε και την αιτίαν της πε aenter. Εt caufam fiducia demon
*(trat: Εr Dominu, obumίrat eum ».
ποιθήσεως και ο 5) Κύριος σκιάζει επ' Τ4 ρmni

1) άγιτείαν. Vterφυe αγιασίαν. Forfan pro άγιασίαν. 2) οργή. Cod. εορτή.

3) Cod. et Ρ 1 c. τού θυσιατηρίου, 4) Cod. αυτής. 5) Κύριος, Cod. Θεός.
") Deut. 33, ιο. b) Ib. νετί. ιι. ε) Ib. ν. 12.
-

296 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
omnibur diebur, et inter bumero, αυτώ πάσας τας ημέρας, και αναμέ.
«ius requieuit. Αppropinquans
enim ad templum diuinum diuina σον των ώμων αυτού κατέπαυσε πελά,
prοuidentia perpetuo fruebatur. ζων γαρ τωθείω νεώδιηνεκώς της θείας
Ιftud autern, Inter bunero, illiu, κηδεμονίας απήλαυσε το δε, εν μέσω
σcquieuit, de Deo dixit, gui Hie των ώμων αυτού κατέπαυσε, πεςι του
rofolymis conttrui templum cum Θεού έφη, ι) ος εν τη Ιερουσαλήμ τον
iuffiflet, in illo peculiariter appa.
arebat. Poft has tribus benedicit ναόν οικοδομηθήναι κελεύσας, εν εκείνω
Ιofepho, et duabus tribubus fi την οικείαν επιφάνειαν εποιείτο, μετά
πmul confert benediξtionem. a) ταύτας τας φυλας, τον Ιωσήφευλόγη
Dι benediξtione Domini /ίι τεννα σε,καταϊς δύο φυλαίς κατα ταυτον την
εiu : de temps/tatibu, cali, et ευλογίαν προσήνεγκεν, απ'ευλογίας Κυς
σore, et de aby/i, fontium deοr
Jum, et de fjuέtibur tempe/iiui, ίου ηγή αυτού από 2) ωρών ουρανούκαι
./ole υcrrente /e/ε, et iunξti, inter Ε , και από αβύσσων πηγών κάτω
Je mem/ibu, , et de υertice mon θεν, και καθ' ώραν γεννημάτων ηλίου
zium antiquorum, et de τertice τροπών, και από συνόδου μηνών, και
εollium arternorum. Ρrecatus illi
είt ea bona, φuac domantur e Ά 3) ogωναρχης,και απο κο:
«aclo, et fruξtus qui proueniunt ρυφής oυνων αενναων ήτησεν αυτω τα
ε terra, φuos irrigant pluuiac, ουρανόθεν δωρούμενα 4) αγαθά, τους
rores fouent, concoquit fol fe απο της γης παρεχομενους καζπους
«undum tempeftatum et mentium ούς άρδουσι μεν υετοί, τρέφουσίδε δρό.
viciffitudines. Producit autem σοι, πεπαίνει δε ήλιος κατά τας των
illos terra non folum plana, fed ωρών και μηνών περιόδους, φέρει δι τού.
εtiam montana. Αd confirman
«dam bcnediξtionem iniicit men
τους ου μονον η υπlία γή, αλα και η
εionem Dei, φui apparuit in rubo. όρειος εις βεβαίωσιν δε 5)της ευλογίας
Αit autem illum et ius primogeni ανέμνησετού οφθέντος εν τώβάτω Θεέ.
zura confecurum effe: et propter λέγει δε αυτόν και των πρωτοτοκίων τε
εa tribum bipartito diuifam effe, τυχηκέναι, και τούτου χάριν διχή την
duasque ex vna faξtas, φuia du Φυλήν μεριθήναι, και δύο την μίαν γε
Ρlam portionem accipiebant pri
mogeniti. Εt vt tribuum oftende νέθα, επειδή διπλήν μοιραν ελάμβανον
ret potentiam, cum tauro et mo οι πρωτότοκοι και το δυνατόν δε των
πocerote comparauit eas: et iuxta φυλών διδάσκων, μονοκέρωτα και ταύρω
benediξtionem auitam prapofuit απείκασε και προτέταχε του Μανασσή
ΕphraimumΜanafiae. Ζabulon au
zem et Iflafchar, illi φuidem in re
τον Εφραίμ κατά την του προπάτορος
gione maritima habitanti , . huic ευλογίαν τώ δέΖαβουλών, και τώ Ισσά,
autem vt vicinam terram in χα στώ μεν ως την παραλίαν οικούντ,
colenti, adprecatus eft in bellis τω δε ως γειτονευοντι, και την εν πολέ
νictoriam, et auxilium diuinum, μοις επηύξατο νίκην, και την θείαν επι
ac b o na e mari prouenientia. κουρίαν, και τα από θαλάσσης αγαθά
έθνη
2) ός. Vterque ώς, 2) ωρών. ΡΙ c. ορών φuam le&tionem (equitur editio ald.
Deut, 33, 3. 3) ορών-κορυφής, Del.in Cod. 4) αγαθά. Def vtroqueloco.
5) τή: - άνέμνησε. Cod..την ευλογίαν ανέανησε. ΡΙ c. την της ευλογία ανάμνησιν.
ο) Deut.33, 13, 14.
 ovπ'sΤ ΙΝ DΕντΕR cΑΡ. ΧΧΧΙΙΙ. 297

έθνη γάρφησιέξολοθρεύσουσι,και ι)ε. Genter enim, inquit, a) extermi

nabunt, et inuocabunt ibi, mc in
πικαλέσονται εκεί, και θύσουσι θυσίαν
δικαιοσύνης, και πλούτον θαλάσσης θη molabunt /acrificium iu/fitia. Di
τιitia marina fugent, et merca
λάσoυσι, και εμπορίαν παραλίαν κα ιurnm babitantium iuxta mnre.
τοικούντων οι γας τη Ε πελάζον, Qui proximi enim funt mari, non
τες, ου μόνον των οικείων καρπών, αλαο tantum fuis fruξtibus, Ιed et bo
και των πάντοθεν φερομένων αγαθών nis νιudecumque allatis fruuntur.
απολαύουσι τον δε Γαδαπείκασελέοντι. Gad vero comparatur cum leone,
de φuo et patriarcha Iacob fic
ούτωγας και ο πατριάρχης Ιακώξέφη' ait: b) Piratarun dolu, in/idiabi
Γαδπειρατήριον 2)πειρατεύσει αυτόν, τur Gado, Jid ille parabit in/idia,
και αυτός δε πειρατεύσει
", Λ ψ V
αυτόν 3)κατα ηd φede, εorum. Cognominault
\ 2 / >

πόδας. σκύμνον δε τον Δαν ωνόμασεν έκ autem Danem catulum leonis pro
πηδώντα εκ του Βασάν επειδή εξαπί, filientem e terra Βafan: quia ex
inopiμato irruentes in ciuitatem
νης τή Λαΐσσά προσβαλόντες πόλει,και Ι.aiflam, hanc ceperunt, et inter
αυτήν είλον, και τους ενοικούντας ανεί fe&tis habitatoribus eius fuum do
λον, και οικείον απέφηναν οικητήριον. micilium reddiderunt. Τribui
και τώ Νεφθαλείμ την από γήςδε Νaphthali vero terra et maris
fα"cunditatem denunciat, nam et
και, θαλάθης ευποριαν 4) απήγγειλεν. hac mare incolebat, habens ab
προσοικος γας και ουτος ην της θαλάσ, Αuftro Galilaram: guod quidem
σης, έχων από νότου την Γαλιλαίαν. et * propheta, et euangelifta di- κ
τούτο δε και ο προφήτης, και ο ευαγ. xit, c) Τοrra Ζnbulon et terra
γελισης έφη, γη Ζαβουλών, και γή Νaphthali, et reliqui maritiminι
Νεφθαλεέμ, και οι λοιποί οι την παρα gentium Galilaam inhabitante, po
pulu, 4ut /adebat in tenebrir, υi
λίαν κατοικούντες Γαλιλαίαντώνεθνών
dit lucem magnam. Porro illud
ο λαός οκαθήμενος εν σκότει είδε φώς d), abusdnntiam a cceptabilium,
μέγα το μέντοι πλησμονή δεκτών, Symmachus interpretatus eft, /ή-
πλησμονή ευδοκίας ο Σύμμαχος ή9μή rietatem beneplaciti: qua eandem
νευσε την δε αυτήν έχει διάνοιαν, δεκία habent fententiam, acceptabilia
enim funt quac placent. Poftre
χας, τα ευδοκούμενα, και μέντοι και τώ
mo pro Αίfer terra fruttus vbe
Ασης, και της γη: την ευκαρπιαν, res et diuitias marinas poftulat.
και την από θαλάτlης ευπορίαν αιτεί. Ιftud enim, ε) Οleo tinget peden
5) και γάς το, βάψει εν ελαίω τονπόδα Juum, ac forrum et ε, erit calcea
αυτού, και σίδηρος και χαλκός το υπό mentum eiu , bonorum copiam
δημα αυτού, την αφθονίαν των αγα fignificat. -

θών δηλοί. -

Τ και ΕΡΩΤ,

1) επικαλέσονται. Ιta leg in Cod alex, cuius pleraque funt fluius verf leξtio
nes, φuarum nonnullae a a os το non funt obferuata. 2) Cod. et P I c.
πειρατούται. 3) κατά πόδας. Vid. (upra Ρ. ΙΙ7. 4) Cod. έπήγγειλεν. 5) και
γαρ τό. Cod. et F1 c. το γάρ τοι. ν

4) Deut. 33. 19. 5) Gen.49, 19. ε) Εί. ο 2. Μatth. 4, 15, 16, α) Deut.33, 23.
εjibid. νετί: 24, 25.
 298 Ε. ΤΗΕ o Do R Ε ΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧΙ. VΙ. ΕΡΩΤ. μς'.
Cur non benedixit Simeoni! Τι δήποτε τον Συμεών Ι) ουκ
ευλόγησεν;
Ε amor Ruben is fuit
Ο Ρουξήνέχε την φιλαδελφίαν αφος,
-

illi benediξtionis occafio. Νam

illius ergo liberatus eft a maledi μην ευλογίας, δια γας εκείνης της
ξtione. Leui fimiliter per ma αράς απηλάγη και ο Λευί, διαΜωση,
gnum illum Μofen benediξtionem τον μέγαν της ευλογίας τετυχηκεν, η
adeprus eft: φuandoφuidem tri γας τοις άλoις λύουσα τας αςας πολ
bus illa, qua diffoluebat aliorum λώ μάλον έλυε την οικείαν, ο δε Συ.
malediξtiones, multo magis fuam μεων ουδεμίαν έχε πρόφασιν ώσε τής
foluebat. Ρorro Simeon nullam
habuit cauflam, cur benediξtio ευλογίας τυχεϊν, ομαι δεαυτόν και αρ
nem confequi deberet. Εgo vero χηγόν της κατά του Ιωσήφ επιβουλής
arbirror eurn autorem fuitIς prae γεγενηθα, και 2) τούτου τεκμήριον το
cipuum (truξtarum in Iofephum τοναξιάγασον άνδρα εκείνον τους μεν άλ
infidiarum, guod inde coniicere λες άπαντας απολύσαι, τέτον
licet, quia vir ille admirandus
ξ μόνον
3)συληφθήναι,
alios omnes dimitti iufferit, hunc και δεθήνα, και καθεις
autem folum comprehendi, et vin χθήναι κελεύσαμμετέχε δε όμως και ε.
oiri, et in carcerem trudi. Sed hic τος της ευλογίας. ουγας μόνον ιδίανεκά
nihilominus benediξtione non ca ση Φυλή δέδωκεν ευλογίαν αλάκα κοι 3

ruit: φuia non folum peculiarem νην παντί τω λαω, κατασκηνώσει γας
cuique tribui dedit benediξtionem, φησιν Ισραήλ πεποιθως μόνος επί γης
fed omni etiam populo commu
nem. Ηabitabit enim, ait, a) Ιβηel Ιακώβ, 4) επίγής σίτου και οίνου, και ο
confidenter/olu, in terra Incobi, in ουραγός σοι συννεφής δρόσω, πoλα δε
τerra frumenti et υini, et caluntibi και άλατη κοινή ευλογία 5)προσέθηκε,
illet rorem. Μultaque alia com μετά μέντοι τας ευλογίας, έδειξεν ο
muni benediξtioni addidit, Finitis
igitur benediξtionibus oftendit Δεσπότης Θεός τώ προφήτη την γήν
Deus propheta terram vniuerfam, 6) άπασαν εισελθείν δε αυτόν εκεί διε
fed eam ingredi ipίum prohibuit. κώλυσεν προτυπoί δε τούτο το παρα
Ωuod φuidem fymbolum eft eius του σωτήρος ημών ειρημένον πολλοί
φuod a Saluatore diξtum eft: b) προφήται και δίκαιοι επεθύμησαν ιδεών
Μultipνophera etiu/fi cupierunt υί ά βλέπετε,
και ουκ και ακούσαιείδον,
aere qua υidetir, et non υiderunt: «Μ » y »

α ακουε7'ε, και ουκ ήκσυσαν,

εt audire qua auditi,, ει non au.
aierunt.

ΕΙ Σ
1) ουκ ευλόγησεν, Νifi ησmen Simeonis Deut. 33, 6. a nonnullis inferturn de
fendere quisquam voluerit. Vid, p. 293. n. 4. 2) Vterque, τούτο, 3) συλη
Φθήνα. Vterque pramittit καί. 4) επι-οίνου, Recepta leξtio l. c. eft,
επι σίτω και oiίω. 5) cod. προστέθεικε. 6) άπασαν, Vterque αναπάσαν,
*) Deut. 3α, 28. Β) Μatth. 13, γ.
 και

oyzsΤ ΙΝ IosvΑΜ. cΑΡ. Ι. 299

ΕΙΣ ΤΟΝ ΙΗΣΟΥΝ ΤΟΥ ΝΑΥΗ..

ΙΝ ΙΟSV ΑΜ FΙLΙVΜ ΝΑVΕ.
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

αι εγένετο μετά την τελευτην t a) fiξtum e/i po/t morter,

Μωσή τ)δούλου Κυρίου είπε Κύ Μο/ί / rui Domini, υ: lo
- « ".."
"- "J. ")
ηucretur Dominu, ad fo
ριος τώ Ιησού υιώ Ναυή, τώ /unm flium Νnue, mini
υπουργώ Μωση, λέγων Μωσής /trum Μοβ, dicenr, Μο/ο, /brua,
ο θεράπων μου τετελεύτηκε νύν ούν meu, mortuu g/f, Νunc ergo /urge,
ανασας διάβηθί τον Ιορδάνην, συ και et tranβ' Iordancm, tu et omni, po
πάς ο λαός ούτος, εις την γην ήν εγώ pulu, i/fe, in terram quam ego dabo
illir. Docuit nos fapientiftimus
δίδωμι αυτοίς, ο πάνσοφος ημάς εδίδαξε Paulus, teftamentum vetus nou!
Παύλος, ώς τύπος ήν η παλαιά της fuίfle figuram. Ηarc enim omnia, in
καινής, ταύτα γας πάντα, φησί, τύποι φuit, b) in figura contingebant illis:
συνέβαινον εκείνοις, εγράφη δε προς του, /£ripta /unt autem in admonitionem,
θεσίαν ημών, εις ούς τα τέλη των αιώ, pro mobi, in quo fine, βrculorum de
tιenerunt. Εξ ίcribens ad Galatas fic
νων κατήντησεν και Γαλάτας δε επι ait: α) Scriptuμι ε/t quod Αbraham
σέλων ούτως έφη γέγραπται ότι Α. αμο βίio babuerit, υηum εκ ancilla,
βραάμ δύο υιούς έχεν, ένα εκ της παι: et υnum ex libera. Sid ηui ex ancil,
δίσκης, και ένα εκ της ελευθέρας' αλ' la,/εςundum carnem natu g/f: ηui
ο μεν εκ της παιδίσκης κατά σάρκαγε. υcro ex libern, per promillionem :
γέννητα, ο δε εκ της ελευθέρας δια της qua Junt per allegoriam diain. Ηac
επαγγελίας, ατινάεσιν αληγορούμενα, enim /unt duo te/tamenta, et qua
αυτα γάρ εισι δύο διαθήκα, και τα fequuntur, Qua: φuidem ita [cri
εξής, και ταύτα γέγραφεν, ου την ισο pίit, non vt reiίciat hiftoriam, fed
βίαν εκζάλων, αλά τη αληθείαπαρα νt cum veritatefiguran comparet,
Αbraharnum curn D e o, duas
βάλων τον τύπον, τον Αβρααμ τώ νxores cum duobus teftamentis,
Θεώ, τάς γυναίκας ταίο δύο διαθήκα, filios cum populis. Sic et hoς
τους υιους τοίς λαοίς, ούτω τοίνυν καν loco per Μofen debemus intel
ταύθαΜωσέα νοητέoντoννόμον Ιησούν, ligere legem : per Ιοfuam, eius
τον ομώνυμον εκείνω σωτήρα, ότι δε και dem cum illo nominis faluato
ο νόμος Μωσης ωνόμασαι, 2) απεδείξα rem. Ωuod auten lex appellata
μεν ήδη ταις της θείας γραφής μαρτυ fit Μofes, iam demonίtrauimus,
νfi tettimonio fcripturae diuinar,
ξίας χρησάμενοι, έχουσι γάς φησ Μω Ηabent enim, inquit, d) Μο/e n
σέα, και τους προφήτας, και, μέχρι et prophera, et, e) Κεφue in
της σήμερον, ηνίκα 3) αναγινώσκητα! βοdiernun dien, ηuando legitur Μo
Μωσης, κάλυμμα επί την καρδίαν αύ, /ες, νεhmen po/ϊκm g/f /uper cον
eorum,

ι) δούλου κυρίου, Ηac in quibusdam ll. vot, adduntur. 2) απεδείξαμεν κ. τ. λ.

Conf. Ρ. 192. 3) Cod. αναγινώσκεται, αμα είt recepta Ιεξίio l. c.
α) lot 1, Ι.α. 5) 1Cor, ιο, ιι. ε) Gal. 4, 22, 24, 3) Luς ιό,29 ε)2 Cor.3 ί.
 3oo Ε. ΤΗΕ ο DoRΕ ΤΙ
eorum. Οuemadmodum igitur, de των κείται, ώσπερ τοίνυν κατά την ίς,
funξto (ecundum hiftoriam Μofe,
Ιοίua populumintroduxitin terram ρία Μωση τετελευτηκότος Ιησούς το
promiflam: ita finita lege Ιefus λαόν εις την επηγγελμένην εισήγαγε
nofter apparens, populo pio re γήν, ούτω μετα το του νόμου τέλος ο
gnum calorum aperuit. Fini, ημέτεροι επιφανείς Ιησούς ανέωξε τώ
εnim legi, a) Chriftur, ad iu/fi ευσεζέλαώ την βασιλείαν τών ουρανών. .
tiam omni credenti. Εt b) lex qui τέλος γάς φησινόμου Χρισος, εις δικα,
" και dem, et propbeta, υπηue ad * Ιohan
nem propbetauerunt : a diebu, au οσύνην παντί τω πιξεύοντι και ο νόμος
rem Iobanni, regnum calorum υjm και οι προφήται έως Ιωάννου 1)προεφή,
patitur, et υiolenti rapiunt illud. τευσαν από δε των ημερών Ιωάννου ή
βασιλεία των ουρανών βάτη, και
ΙΝΤΕRR. Ι.
βιασαι αρπάζουσιν αυτήν,
2)ΕΡΩΤ. α.
Ει ηuomodo nomen minifferit conue Και πώς αρμότle τω Κυρίω ημών Ιησού
πit Domino no/fro le/iι Chri/to2 Χρισώ το της υπουργίας όνομα: πε:
Αit enim de Ιο/ua filio Νaue, Dixit γας Ιησού του Ναυή έφη,είπε Κυς",
Dominu, Ιο/ua filio Νaue
mini/tro Μo/i. c) Ιησού υιό Ναυή το υπουργω
ΥΑΆ και Μωση.
του αποσόλoυλέγοντος *,

Α"Ε φuoque Αpo(tolum

dicentem: d) Dico autem Ιε λέγω δε Χρισον Ιησούν διάκονον
/um Chriftum minifrum fuille 3) γεγενήθαι περιτομής υπέρ αληθείας
circumci/ionir propter υcritatenι
Dei, ad confirmanda, promillione, Θεού, εις το βεβαιώσαι τας επαγγελία,
patrum. Εt rurfus: ε) Ωuum au των πατέρων και πάλιν ότε δε ήλθε
τem υenit plenitudo tempori, mift το πλήρωμα του χρόνου, εξαπέσειλε
Deu, filium /uum natum ex mulie ο Θεός τον υιον αυτού, 4)γεννώμενον εκ
re, fhξtum legi /ubicέtum, υι co, γυναικός, γενόμενον υπονόμον, ίνα του,
qui /ub lege crant redimcret, υι
filiorum adoptionem acciperemur. υπό νόμον εξαγοράσηται, να την υιοθε
Ρattus igitur tamquam fub lege, σίαν απολάβωμεν. 5)ώς υπονόμον τοί υν
1ic declaratus eft minifter circum γενόμενος, ούτω και διάκονος εδείχθη
cifionis. Sic et Iudacis dixit: f) περιτομής, ούτω και τοις Ιουδαίοις έφή
Sί Μοβ crederetir, credereti, et 6)ει πισεύετε Μωση, επισεύετεανέμοί:
τnibi: nam de me locutu, g/f ille,
Νam et illi dixerant Iοίua filio περί γάς εμού εκείνος 7) ελάλησεν και
Νaue, g) Ιuxta omnia in quibur γας εκείνοι προς Ιησούν ειρήκεισαν τον
audiuimu: Μοβn, audienu, 4μο. Ναυή, κατά πάντα όσα ηκούσαμε,
ηue te. Μωση, ακουσόμεθα και σού.
ΕΡΩΤ.

") Cod, et και το προφήτευσαν, vt nonnulli codd. Luc, 16, 16. habent. 2) Ητς
in edit. " οι Αdiunguntur pracedentibus, qua tamen, cum Ρrocemii φο,
ciem pra fe ferant, rettius feparantur. 3) Vterque, γενέθαι. 4) γεννά
μενον, Βene, autoritare Codicum Stephani. Όommunis le&tio 1. c. eft γενί,
Αμενον. 5) ώς, Def vtroque loco. 6) εί-Μωση. Ηarc aberant a Cod. F1ο!
7) ελάλησεν, Recepta leξίio Ioh. 5, 46, eft έγραψεν.
") Rom.το, 4. b) Luc. 16, 16. Μatth. τι, τα. ιό. ε) Ιof. 1, Ι. α) Rom. 15, 3.
ε) Gal, 4, 4, 5, f) Ιoh. 5, 46. 4) Ιοί: 1, 7.
 oyΑΕSΤ. ΙΝ ΙΟSV ΑΜ. CΑΡ. Ι-IV. 3ο Ι
ΙΝΤΕRR. ΙΙ.
ΕΡΩ Τ. ξ".
Τι δήποτε υποχόμενος ο Θεός πάντα Cuν Deu, cum promίβΪει /e datu
τόπο δώσαν αυτοίς, ου αν επιζώσι τώ rum illi, υπiuer/um locum, 4uen
calcauillent planta pedum /uorum,
χνει των ποδών αυτών, και την έρημον: πemφe de/ertum et Αntilibanum υι
και τον αντιλίβανον έως του. ποταμού
του μεγάλου Ευφράτου,ούκ επλή 4ue nd fluuium magnum Εupbra
ten, non praffitit quod erar
ρωσε την υποχεσιν; . μollicitκ, 2 a)
Σαφή:
νείας οδεόμενος
λόγος, και ου πολής
πρώτον ερμη;
μεν γας εί, Vει funt clara, nec multa in.
gητα, ότι πάς τόπος ) ουεαν επέήτε terpretatione indigent. Νam
τω ίχνει των ποδών υμων υμιν δώσω αύ, diξtum eft primo: Οmnem locum,
τόν. εικος ούν αύτους μη επιζήνα της quem calcaueritir planta φcdum
άλης γής Ιησού του Ναυή τρατηγούν τε/trorum, dabo υobir. Verifimile
eft igitur eos fub duce Ιο(ua ter
τος, ή επαγωγή δε τέλεoν λύει το ζή ram aliam non calcauiffe, Sed
σημα, επήγαγεγας, ον τρόπον έζηκα quod adiunξtum eft plane foluit
τώ Μωση ουκ αορίσως δε προς εκείνον quaftionem. Αdiunxit enim, b)
εποιήσατο την υπόχεσιν, αλ' εαν φυ co modo quo dixi Μo/f: illi autem
non indefinite promiflionem fece
λάξητετας εντολάς μου, και καιώμα rat, fed c) /1/ενuaueriti: mandata
τάμου, εκείνοι μεν ούν, ως εύθυς παζα men, et iuβα /fntata mea. Illi
βεξηκότες τον νόμον, της επαγγελίας ergo mox delinquentes, guod
τελεία, ουκέτυχον οι δεθείοι απότολοι promiffum erat, non plene funt
ου επέζησαν,
μόνον εκείνων τωνκακείνων
τόπων εκράτησαν adepti. Diuini autem Αpottoli
ώ αλά εν οι; (Χ/U- non folum obtinuerunt ea loca
φua calcauerunt, fed etiam illa
των ανεγνώθη τα πάνσοφα γραμμα in quibus eorum fapientia plena
τα και την πάλαι έρημο, παρά" (cripta le&ta funt: et quod defer
turn olim erat, paradiίum diui
απέφηναν θείον περί ταύτη: τί έξι num reddiderunt. De huiusmo
μου και ο προφήτης έλεγεν Ησαίας ευ di deferto dicebat ΕΙaias: d) Ι.α.-
φράνθητιέρημος
θητι έρημος, και2)διψώσα, και εύφζάν:
αι κώμα αυτή", ΆΟ τare de/irtum βίiens, latare de
/ortum, et pagi illius Εt Domi
δεσπότης Θεός δια της εκείνου γλώτfης nus per illius linguam promifit ε)
υπέχετo πoιήσειν την έρημο, εις έλη, / fiίiarum de/irtun palude,
αquarum, et terram /ittentem in
και την διψώσαν γην εν υδραγωγοίς, aήua duξtibur. Ηoc defertum rut
ταύτην 3) πάλιν γενήσεθαι την έρημο, (us futurum vt Carmelum air, f)
ως τον Κάρμηλον έφη. εκληρονόμησαν δι *Ρoffederunt quoφue veritatis pre- * Υ

και τον αντιλίβανον της αληθείας οι cones Αntilibanum, quietiple vide

κήρυκες αινίτlεται δεκα ουτος την των tur obfcure fignificare falutem gen
εθνών σωτηρίαν επειδή και Λίβανος η tium, quoniam Ηierofolyma diξta
eftetian Libanus. Αquila enim, in
Ιερουσαλήμ ωνομάθη, ο αετός γάς φή φuit,
4. 0 Ω Λ

ι) ί εάν Seaio Cod. oxon. Reliqui habent εφ' όν άν, 2) διψώσα- έρημος,
Def: τι cod, et apud ετο. 3) πάλιν γενήσ, VterΦυε πάλαι γενεθ".
«) Ιοί: 1, 3,4. Β) 15id. ε) Deut, Iί, 22. 134. α) Εί: 35, 1, ) !bία, ν. 7.
f) Ibid, ς, 32, 15,
 3ο2 Β. ΤΗ Ε ο D ο RΕ ΤΙ
φuit, a) ampli, ali pradita /ta σιν ο μεγαλοπτέρυγος, ος έχει το ήγη.
τuit ingredi Libanum, et al/tidit μα εισελθέν εις τον Λίβανον, και απέ.
tenella ccdri et cuprelli. Αquilam
enim Βabylonium appellauit, Li κνισε τα απαλά της κέδρου, και της κι.
banum Ηieroίolymam , tenella παρίσσου, αετον γας 1)Βαβυλώνιον κέ.
vero cedri et cuprefli regem et κληκε, Λίβανον δε την Ιερουσαλήμ τα
principes. Ηos non folum ex απαλα δε της κέδρου, και της κυπαρίσι
ploratores, fed etiam duces emi σου, τον βασιλέα και τους άρχοντας
fit Ιefus nofter. Sicut autem
qui ab Ι ο Γu a filio Νaue mifli τούτους ου μόνον κατασκόπους, αλά
funt exploratores, credentem me και σρατηγούς ο ημέτερος απέςειλενΊη.
retricem feruauerunt, dato ei pro σούς, καθάπες δεοι παρα του Ιησούτου
{igno falutis funiculo coccineo: Ναυή πεμφθέντες κατάσκοποι την πε.
ita no(tri faluatoris Αpottoli me πισευκυίαν διέσωσαν πόρνην, σύμβολο,
retricem quondam, id eft νariis
idolis deditam Εcclefiam, et ab
αυτή σωτηρίας δεδωκότες τό σπαρτίν
intemperantia p ri tin a reuoca το κοκκινον, ουτω οι του σωτήρος ημών
runt, et bonis aternis dignam απόσoλοι την πάλαι πόρνην, την διαφό.
cenfuerunt: non funiculo cocci. ξοις ειδώλοις ανακειμένην εκκλησίαν, και
neo vrentes vt [igno, fed facra της προτέρας ακολασίας απέσησαν, και
tifiimo fanguine falutem compa
rantes. Νemo igitur Rahabis fi των αιωνίων ήξίωσαν αγαθών ουσπαρ,
guram indignam effe putet Εccle τίω κοκκίνω συμβόλω χρησάμενοι,αλά
fia: verun audiat Αpottolum di. τώπαναγίω αίματι την σωτηρίαν πραγ.
centem, b) Εramu enim nliquan ματευσάμενοι. 2)μηδες oύννομιζέτω αν,
do et no in/ipiente, increduli, άξιον είναι της εκκλησίας της Ρααξ, τον
errante, /ενuientes de/iderii, et τύπον ακουσάτω δε του αποτόλου λέ.
υoluptatibu, υdrii , in nequitia γοντος, ημεν γάς ποτε και ημείς ανόη,
et inuidia υεν:/ante, odio digni, τοι, απειθείς, πλανώμενοι, δουλεύοντες
odio pro/equente, no inuicem. Εt επιθυμίας και ήδονας ποικίλας, εν
iterum : α) Sed tune υι ignorante, κακία και φθόνω διάγοντες, συγητοι,
De u m /eruii/ti ii, 4ui natura μισούντες αλήλους, και πάλιν αλα
non /unt Dii. Εt alibi: d) Εrati, τότε μεν 3) ώς ουκ ειδότες Θεόν εδoυλεύ.
enim aliquando tenebra, nunc au σατε τοις μη ούσι 4)φύσε θεοίς και αλ
tem lux in Domino. Εt alio in
λαχού ήτε γάς ποτε σκότος, νύν δε
loco: ε) Νolite errare, neque for φώς εν Κυρίω και ετέρωθι μή πλανά.
nicatorer, neque adulteri, neque άθε 2" ούτε πόρνοι, ούτε μοιχοί ") ούτε μα
molley, neque qui cum ma/iuli,
concumbunt, neque idolalatra, ne λακοί, ούτε αρσενοκοίται, ούτε ειδωλο
que auart, meque fure, neque λάτρα, ούτε πλεονέκται, ούτε κλέ,
maledici, neque είrio/f, nezue πlαι, 5) ούτελοίδοροι, ούτε μέθυσοι, ουχ
άρπα
1) Βαβυλώνιον, ετο. Λώνιον, minus behe, In Cod. h. 1. eft fpatium quoddam
vacuum ante (ex νltimas literas huius vocis. 2) κηδείς ούν. Cod. et P I c.
αλα κηδείς. 3) ώς, Def. 1. c. 4) φύσει. Αbeft vtroque loco. 5) ούτε-ούτε,
Vtergue ου - ου. Α'

") Εεεεh, 7,3,4, 5) Τit 3,3. ε) Gal,4,8. a) Eph.5,8. ε) 1Cor.6, 9.κ.

 «

ονΑΕs.Τ. ΙΝ IosvΑΜ. cΑΡ. Ι-Ιν. 3ο3

άρπαγες,βασιλείαν Θεού ι)κληρονομή, - ν " \

rapace, regnum De i polfidebunt.
Deinde fubiicit: α) Εt buiurmodi
σουσιν, είτα έπήγαγε και ταύτα τινες erati, dliquando: /ed abluti e/fir,
τ' Υ 2 x " Υ Χ : Λ'

ήτε, άλ απελούσαάθε, αλ ηγιάθητε, /ώd /anίtificati g/fir, Jad iu/tificati

αλ εδικαιώθητε εν τώ ονόματι του Κυ:
ζ "ν Χ Αυ "- « Υ 3 "ω
ε/fi, nomine Domini no/tri Igβι
ρίου ημών Ιησού
<, cΧρισου
Τ "-
"J και εν τω πνευ; Chrifti, et /piritu Dei no/tri. Sic
«f { Α.
ματι του Θεού ήμων, ουτω και Ρααξ ή et Rahab antea quidem erat me
πόρνη το πρότερον ήν, υπεδέξατο δε retrix, fideliter autern excepίt
Α { Η 4

exploratores, et cum Rex pra

τους κατασκόπους πισως, και βασιλέως cepίβet νt traderentur, non pa
παραδοθήνα τούτους προστεταχότος,
ευκ ειξεν, αλλά κατέκρυψεν, επίτευσε
γαρ τώ των Εβραίων Θεώ, και δηλοί την
πίgν τα βήματα επίσαμαι γάς Φησιν,
ότι παρέδωκε Κύριος ο Θεός υμών την
γήν επιπέπjωκε γας ο φόβος υμών εφ'
ημάς, ακηκόαμεν γας ότι κατεξήςανε
Κύριος ο Θεός την θάλασσαν την εξυ
θρά από προσώπου ύμών, ότε εξέπο
ρεύεθε εξ Αιγύπτου και όσα εποιήσα
σε τοίς δυσι βασιλεύσι των Αμοιβαίων,
οι ήσαν πέραν του Ιορδάνου,,Σηών και
"Ωγ, ους εξωλοθρεύσατε αυτούς και
ακούσαντες
ημών, και ουκημείς εξέσημε τηένκαρδία
2)έσι.3)πνεύμα ουδενί
από προσώπου υμών, ότι Κύριος ο Θεός
υμών, Θεός εν ουρανώ άνω, και επί γης
κάτω αληθής άρα ο λόγος εκείνος, όν
και δεσπότης Θεός περί του Φαραώ έφη'
εί, αυτό τούτο εξήγέιράσε, όπως ενδεί,
Ε σοί την δύναμιν μου, και όπως
εν
ιαγγελή το όνομά μου εν πάση τη γη,
δια γαρ ,) τούτων των εις εκείνον γεγέ,
νημένων δηλος άπασιγέγονεν ο Εβραίων
εξές και αι συνθήκαι δε των κατασκό, nant
πων σφόδρα τη αληθεία
-- \«V
5) συμφωνούσι. dixerunt,
λ " 3 Ά' Σ/ k.
ξtiones exploratorum valde conίο
veritati. Ωuicunque enim,
d) εgrellu, fu e ri :
ruit, fed occultauit eos: credidit
enin Deo Ηebraorum, eius
φue fidem verba fatis oftendunt.
Scio enim, inquit, b) ηuod Do,
minu, Deu, υg/ter tradiderit το
bi, terrain. Incidit enim rinnor
τε/tr1/uper nor. Αudiuimu, enim,
ΙDominum De u m ex/ίξcaffe mare
rubrun coram υobi, , cum exireti,
εκ Αegypto: et quacumque facifi,
duobu regibur Αm or rba orum,
ηui eran tran, Iordanen, Siboni
ει. Οgo, 4μοι perdidi/fir. Νο;
itaήuo 4uum boc audiuimu, obfu.
puimu, corde no/fro, nec /ub/fitir
υltra /piritu, in ºnliquo no/trum
cornm υobir, ηuin Dominu, Deu,
υg/ter g/f Deu, in calo /ur/um,
et in terra deοr/unt, Quapropter
verus eft fermo ille, guem Do
minus Deus locutus eft de Ρha
raone: c) Ηune ip/ium in βnen,
εκcitaui te, υι o/fendan in re φο
rentiam means, et υr mnnuntietur
momen meum in Uniuer/fi terra.
Νam per ea qua faξta funt ad
uerfus illum, innotnit omnibus
Ηebracorum Deus. Αt vero pa
Α Α'

πά, γας έφασαν,ος εξέλθη την θύ. o/tium domu tua fora, , ip/ε
ραν της οικίας ό)σου έξω, ενοχος εαυτω /ibi reu, erit, et no innocenter
erimus quantum ad υerbum ιιιιιfh.
έσα, ημείς δε αθώοι τώ λόγω σε τέτ". Εt

ι) κληρονομήσουσιν Vterdue pramitt, ού, Φμα είt leξtio recepta 1. c. 2) έτι.

Recepta leξtio l. c. eft έτη, φuam etiam και το νς in verfione exprellit. 3) πνεύ
ξod. et ετο, εάdunt' ουκ έπι. 4) τούτων. Vιτοφue loco defa. 5) Cod.
συμβαίνουσιν. 6) σου. Αbeft vtroque loco.
a) 1 Cor.ό, ιι. ε) Ιοί: 2, 9-11, ε) Εκσd. 9, Ιό, α) Ιοί, 2, 19,
 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ ν'
3 Ο4
Νobis autem guoque falus per Εc και ημών δε σωτηρία δια της εκκλη.
clefiam prouenit: φui vero funt σίας προσγίνεται οι δε ταύτης εκτός,
extra illam, non fruuntur acterna ουκ απολαύουσι της αιωνίου ζωής, και τα
vita. Qua porro fuperfunt in λοιπα δε της πορίας Ι)προδιέγραφε την
hiftoria, typum referunt verita αλήθειαν, ηνίκα γας έμελον διαβαίνεν
tis. Νam cum efient tranfituri
Ιordanem, dixit Dominus ad Ιο,
τον Ιορδάνην,είπεν ο Κύριος προς Ιησούν
εν τη ημέρα ταύτη άρχομαι υψώσα, σε
fuam: a) Ηodierno die incipian κατενώπιον των υιών Ισραήλ, τούτο και
exaltare te in confρεξtu filiorum επί της αληθείας εγένετο, ώσπερ γαρ ο
Ιβnel. Ηoc ipίum et in veritate του Ναυή Ιησούς εκ του κατά τον Ιορ
faξtum eft. Sicut enim Ιοίua filius
Νaue ex miraculo apud Iorda ων θαύματος
δάνηνανης δήλος γέγο εθεοφιλής
ουτως και ο ημετερος Ιησούς
πem edito innotuit efle vir a Deo
dilettus: ita Ιefus noίter, poftμετά τον Ιορδάνην, και το Ιωάννου βά,
Ιordanem et fuίceptum a Iohanne πτισμα, της διδασκαλίας και των θαυ
baptifma, doëtrinae et miraculo μάτων την αρχήν εποιήσατο, αλ' ίσως
rum fecit initium. Αt φuibus τισιν ανάρμοσον είναι δοκεί το, εν τή η.
dam videbitur forfan incongruum μέραταύτη άρχομαι 2)ύψώσα σε, επί
illud, Ηodie incipiam εκaltare τε, του Κυρίου και σωτήρος ημών τιθέμενον,
fi Domino Saluatori noftro appli,
cetur. Sed audiant illum patri αλ' ακουσάτωσαν αυτού προς τον πα
dicentem: 5) Ρnter, gloriβca me τέζα λέγοντος πάτε δόξασόν με κό,
δόξη η εχον παρασοι προ του
Τον
τη
εα gloria, ηunm babeban apud re,
priurquan mundus είlet. Αpofto, σμον ειναι και ο αποτολος δέ φησι' διο
ius quoque ait: c) Propter quod και ο Θεός αυτον υπερύψωσεν και έχαξί.
ει Deu exaltattit illum, et dedit σατο αυτό όνομα το υπέρ πάν όνομα,
illi nomen quod g/f/iper omne no ύψωθείς δε ουκ έλαβεν ο μή είχεν αλ'
πmen. Εxaltatus porro non eft
adeptus quod non habebat, Ιed έδειξεν όπες είχεν αγνοούμενος γάς ότι
patefecit φuod habebat: νtpote υιός εσι του των όλων Θεού, εδείχθη
qui ignorabatur effe filius Dei τούτο ών, του πατρός παρά τον Ιορδά,
omnium, declaratus eft talis, pa
νην ειςηκότος
tre apud Iordanem dicente, d) γαπητος ουτός επιν ο υιός μου ο α.
εν ώ ευδόκησα, προτυπούσι δε
Ηic e/i filiu, meu, dilcξtus, φuo και οι ιερείς οι αίζοντες την κιβωτόν της
delεξtor. Sacerdotes etian, qui
portabant arcam faderis Domi διαθήκης Κυρίου τον βαπτισην Ιωάννην,
ni, repraefentant Ιohannem Βapti ιερεύς γας κακόνος, κα αρχιερέως υιός.
(tam. Εrat enim ille facerdos, ώσπες τοίνυν των ιερέων την κιβωτόνφε
et pontificis filius. Sicut ergo ξόντων, και πρώτον εις τον Ιορδάνην εισ
facerdotibus geftantibus arcam et εληλυθότων, και μετά του Ιησού του
Iordanem primumingreflis, et cum
Ιοίua duce et propheta populus προφήτου και πρατηγού άπας διελήλυ.
ornnis tranfiit: ita plane μοίtquam εν ο λαός, ούτως Ιωάννου του πάνυ
Ιohannes incepit baptizare, et Ιe βαπτίζειναρξαμένου, και Ιησού του σω
fus Saluator [anξtificauit aquarum τηςος αγιασαντος των υδάτων την
φύσιν,
ι) Cod. προέγραψεν, Ρ Ι C. προδιέγραψε, 2) υψώσαι. Cod. pram. τού.
") 1οί, 3, 7, Ρ) Ιoh, 17, 5. ε) Phil, 2, 8, d) Μatth, 3, 17.
 ΩyΑΕSΤ ΙΝ IosvΑΜ. CΑΡ. ΙV. V. 3o5
φύσιν, ο ευσεβής λαός δια του πανα, naturam , pius populus per facro
γί"βαπlίσματος εις την τών ουρανών fanξtum baptilina regnum calo
rum ingreditur. Duodecim autem
είiaσι βασιλείαν και μέντοι και οι δώ. viri, ac totiden numero lapίdes,
εκα άνδρες, και οι ισάριθμοι λίθοι, τον defignabant chorum * apoftolorum.
θείον προετύπωσαν των αποτόλων χο Ιidern enim crant et ftruξtores, et
είν, οι γας αυτοί και οικοδόμοι, και θε. fundamenta: Superadificati, a) in
μέλιοι, οικοδομηθέντες γάς φησιν επί τώ φuit, /uper fundamentum apo/folo
rum et prophetarum. Εt rurfuς
θεμελίω των αποτόλων, και προφητών, idem Αpo(tolus ait: b) Εgoranquama
και πάλιν ο αυτός απόσoλος έφη' εγώ Japien architectus.fundamentan po
1) ως σοφός αρχιτέκτων θεμέλιον τέ. Jiii. Ceterum πήγμα, c) ideft, con
εικα, το μεντοι 7πηγμα, ασκωμα ο denfationen, Symmachus interpre
Σύμμαχος ήρμήνευσεν επεχομένη γας tatus eft άσκωμα, hoc eft, tumorem
more vrris inflati. Retentus enim
των υδάτων ή ζύμη οιον ήσκούτο, και εκο
aquarum inίtar vtris rume
ξιφούτο παντός γας αδαμαντίνου τεί. impetus
fcebat, et in faftigium attollebatur:
χι πλέον επείχεν αυτήν ο του δημιε : φuia terminus ab opifice politus
γησαντος ρζος, και προ του παχα δε guouis adamantino muro fortius
γέγονεν ή διάβασις, τη δεκάτη γας δια ipfas retinebat: Αnte Paltha verα
Εάτες, επετέλεσαν τη τεσσάρεσκαιδε. traniitusfactus eft, a) φuia, cutnde
cimo die tranίiiίIent, decimoquartα
κάτητού πάχα την εορτήν, επειδή καν feftum
- και ν \ / " Pafchatis celebrauerunt. Si
τη αληθεία μετά το σωτήριον βάπl φuidein et in veritate poft falutare
σμα ή του αμώμε αμνέ μετάληψις γί, baptiίina agni immaculati particί
νεται. patio peragitur.
ΕΡΩΤ. γ. ΙΝΤΕR R. ΙΙΙ.
Πώς νοητέον το, περιέτεμετές υιες Ωuomodo debet illud intelligi, Secun
Ισραήλ εκ Ε do circumcidit/ilio, 1/rael" ε)
ην αλήθειαν ότι μάλισα έτος ο λό. Η": verba veritatem quam ma
γοςπροδιαγράφει τοιςγας τηνΜω. xime pra.nuntiant. Νam his
σαικήν δεξαμένος περιτομην 2) την 77yΕU qui mofaicaπι circumcitionem fus
ματικήν προσήνεγκαν περιτομήν των ceperant, fpiritualem circumcitio
netn attulerunt pracones Εuan
Ευαγγελίων οι κήρυκες πιξεύσατε γας geliorum. Credite enim, dixe
έλεγoν, και βασίlièήτω έκασος υμώνεις runt, f) et baptizettιr υnusquirque
το όνομα τ8 Κυρίε ημών ΙησέΧρισέ,και υg/frum in nomine Domini noffνε
λήψεθετην επαγγελίαν τέαγίg πνεύ. Ιe/ii Chrifti, et accipieti, μromir
ματος. ταύτην Ά απότολος αχει, /fonen, Spiritu, /anίti.
cumcitionem non manu
Ηanc cir
faξtam
και ποιητον περιτομην προσηγεξευσε και
αλαχε περιτομή γάς Φησι καρδίας εν appellnuit Αpoftolus. g) Εt ali
bi : b) Circumciβο cordi, , ait, in
3 πνεύματι, ε γράμματα, οι τοίνυν εξ /piritu, non in litεra. Οui igitur ex
Ιεδαίων τώ σωτηςι πεπισευκότες, την Ιudais in Saluatorem crediderant,
mofaicain
ι)ώς. Cod. ο. 2) την-περιτοιιήν. Def vtroque
.. * d
loco. 3 πνεύματι
κι
ου. Def in Cod.
- α) Εpir 2,2o. b) 1 Cor. 3, Ιο, ε) Ιοί: 3, 16. d) Ib, c. 4, 19. ε) ΗΡ, ο 5, 2, ίqq.
f) Αξt. 2, 38. έ) ColofΙ. 2, ΙΙ. h) Βοιη. 2, 29,
Β. Τίrod Τom, 4 ν -
3ο6 Β. rΗΕ ο D o R ΕΤ1
mofaicam habentes circumcifio. Μωσαϊκήν περιτομην έχοντες, προσέλα,
nem, ίpiritualem prarterea fuίci βον την πνευματικήν, το τοίνυν εκ δευτέ.
piebant. Itaque illud /ecundo ve. ξ8 την αλήθειαν προτυπoί την γας
τίtatem prafigurat, cum alioφui
1ecundum carnem bis circumcί σάρκα δις περιτμηθήναι των αδυνάτων.
di fit impo(iibile, Sententia au. ή δε Ε τε γράμματος διάνοια
tem ex fuperficie litera fumpta, τέτο δηλοί ότι καθάπερ τώ Αέρααμ
hoc innuit, φuod guemadmodum τέτον εξ αρχής ο Θεός έδεδώκει τον νό.
Deus ab initio dederat hanc le
gem Αbrahamo, ita (ecundo pra μον, έτως εκ δευτέρε προσέταξετώ Ιη
cepit lofur, vt circumcideret eos σε τες απεριτμήτους περιτεμέν θρη
qui non erant circumcifi. Lu. νήσαι δε Ά
ΆΆ ε Ε
gendi funt itaque Iudaci, gui vi μένους, ως οι περιτετμημένοι ι)μεν ανη
dere nequeunt, circumcifos φui ρέθησαν διαφόροις τιμωρίας περιπεσόι " ν
dem variis fuppliciis affe&tos in τες, οι δε απεζίτμητοι διεσώθησαν και
teriiίie, incircumcifos autern fer
vatos efle: et patres periiffe, fi οι μεν πατέρες διώλοντο, οι δε παίδες την
lios accepiffe φuod erat promis, 2)απαγγελίαν εδέξαντο, έτα και ημείς
fum. Ιta nos, qui fumus filii, παίδες όντες τηντών έρανών προσδεχό
regnum calorum accipimus: Iu μεθα βασιλείαν Ιουδαίοι δετάξιν έχον
diri vero, gui patrum locum te. τες πατέρων των αιωνίων εξέπεσoν αγα
nebant, bonis aternis exciderunt,
et cognatiοne patriarcharum funt θών, και της των πατριαρχών εξεζλή
expulfi. Ηinc ergo difcere illos θησαν συγγενείας, εχζήν τοίνυν αυτές
oportebat , circumcifionem non δια τούτων μαθεν, ως εκ αεί της περι,
fuitie * rem femper nece(fariani. τομής αναγκαίο, τό χζήμα, προμηνύ
Siquίdern Dominus Deus cum σας γας τω Αβρααμ της παροικίας τον
prrdiceret Αbrahamo tempus in ο δεσπότης Θεός, περίτμηθήναι
colatus, iuffit vt circumcideretur: χρόνον "
cum vero liberati e(Ιent ab Αe προσέταξε της Αιγυπlίων δουλείας
gyptiorum foruitute, et degerent απαλαγέντας, και εν ερήμω διάγοντας,
in deΙerto, non poftulauit νt hatc εκαπήτησε τέδετε νόμου την φυλακή,
Ιex ab illis feruaretur, neque poe εδε της παραβάσεως εισέπραξε δίκας.
nas transgreflionis exegit, Qμon επειδή καθ' εαυτές ζώντες, και της των
iam feortim viuentes, non per
πηixti nationibus alienis, non ege, αλοφύλων εθνών επιμιξίας απηλαγμέ
bant figmaculo circumcitionis. Αt ίνοι, τέ σημείου της περιτομής εκεδέοντο.
verσ poftea, cum introduxit illos ότε δε λοιπόν αυτές εις την έπηγγελμέ,
in terram promiflam , circumcidi νην 3)eiσήγαγεγήν, περιτμηθήναι προσ
pracepit, ne per conuerfationem έταξει, να μη 4)ή έπιμιξία τηεύσεξεία
Μ
curn extraneis pietas labefaξtare, λυμηνητα/. ε, γας και συνέβαινε περιπε.
Λ. Υ - -

tur. Si enim cσntigeratφuempiam "- τ' "Ο

decipi, facile erat perfpcξta nota σάν απάτη τινα, βάδιον ην το σημείον
in gregern recipi : ficut oues ali. ιδείν, και την αγέλην καταλαβεν τα
φuo figno notatar, fi errent, facί. γας εσφραγισμένα πρόβατα κάν από
le reperiuntur. ν ληται, βαδίως ευρίσκεται, -

ΕΡΩΤ.
-

")". Cod, ει "ισ. pramittunt εί, 2) Co. υπαγγελίαν, δ) Cod. εισήγι. 4)".
Def vtroque loco.
 Ν
",

oyΑΕsΤ. ΙΝ IosvΑΜ. CΑΡ. V. 3 ο7

ΕΡΩΤ. δ', ΙΝΤΕRR. Ιν.

Διατί μαχαίρας αυτές πετριναις πε Cur ip/o: circumcidi iu/fit tultri,
ξτμη ήνα/ προσέταξεν; inpidei 2 a)
ΠΕλ. πλήθος ήν το περιτεμνομε Ο Ε. ingens erat
μενον και συντόμως έδε περιτμη. numerus, et circumcitionem
θήνα, και επιτελέσα, τε πάχα τηνέος, fieri celeriter oportebat, et ita ce
την εικός έν ήν, τες εν ερήμω τοσέτον lebrare feftum Pafchatis. Εrat
εrgo verifimile, eos qui vixerant
διάγοντας χρόνον μή έχειν πολας εκσι, in delerto tantum temporis, pau
δήρου κατασκευασμένας μαχαίζας. άλ, cos habuiffe cultros ferreos. Αlia
λως τε και προτυπέσιν αι πέτρινα μά, φui reprafentant etiam illi cul
χαιρα την ημετέραν περιτομήν πέτρα tri lapidei noftram circumcifio
γας ο δεσπότης Χρισός. έπινoνγάρφησιν nem. Ρetra enim eft Dominus
εκ πνευματικής ακολουθέσης πέτρας ή Chriftus. Βibεύant enim, ait, b)
δε πέτρα ήν ο Χρισός, ο δε αυτός και μά ae /pirituali /εquente petra : φe
rra auten erat Cbri/fur. Ipfe
χαρακέκληται ζών γάς φησιν ο λόγος quogue diξtus eft gladius. Wi
τέΘεέ, και ενεργής, και τομώτερος υπες υu, enim, ait, ε) ε/t /brmo Deε
πάσαν μάχαιραν δίτομον, η δε σωτήριος ει εfficar, penetrabilior omni gla
αυτό διδασκαλία την πνευματικήν ημίν dio antipire. Αt falutaris illius
προσφέρει περιτομήν. . ή μέντοι ισοβία doξtrina fpiritualem nobis affert
circumcifionern. Ceterum hiίto
εδίδαξει, ότι πολοί και των εν Αιγύπjω ria nos docet, plures in Αegy
τεχθέντων την περιτομήν εκ εδέξαντο, pto natos non fuiffe circumcifos,
δεισάντων τ)ώς εικός των εκείνες γεγεν. metuentibus forte parentibus fi
νηκότων, δια την των βρεφών αναίρεσιν, liorum interitum fi circumicidis
προσενεγκεν αυτοίς την περιτομήν. ά. Ιent illos. Incircumcifi autem,
paucis exceptis , properhodum
παντες δε, ώς έπος ειπείν, πλην ολίγων, omnes permanίcrunt qui nati funt
οι εν τη ερήμω φύντες απερίτμητοι με in deferto Locus autern appel
μενήκασί. Γαλγαλα δε ο τόπος ωνομά. latus eft Galgala, guod nomen
θη, τoύνομα δε την ελευθερίανδηλοί τό libertatem denotat. Τunc dixit
τε ο τών όλων έφη Θεός, εν τη σήμερον Deus omnium: d) Ηodie abstu
ημέρα αφείλον τον ονειδισμόν Αιγύπle ΙtQuaa υobi, opprobrium Αegypti.
verba liberationem fignifi
αφ' υμών, δηλοί δε ο λόγος την της Αί. cant ab Αegyptiaca feruitute et
γυπlιακής δελείας και δυσσεβείας απαλ impietate, et promiίle terra ade
λαγήν, και της επηγγελμένης γης την ptionem. Νos vero diίcimus,
απόληψιν και ημείς δε μανθάνομεν, ως eum qui facratiίlimo baptiίinate
ο τε παναγίου 2)βατήίσματος αξιούμε dignus habitus fuerit , et cir
cumcitionem (piritualem accepe
νος, και την 3) πνευματικήν περιτομή, δε, rit , peccati contuneliam depo
χόμενος, το της αμαρτίας όνειδος απο 1ηcre,

τίθεται,
V 2 ΙΝΤΕRR.

1) ώς. Αbεft a Cod. et edit. F 1 ο 1. 2) βαπήίσματος, Cod. πνεύματος. 3) πνιν,

ματικήν Del: vtrogue Ισco.
") ΙοΙ. 5, 2, Ρ) 1Cor, 1ο, 4. ε) Ησυτ, 4, 12, ") Ιοί 5,9.
 3ο8 Β. ΤΗΕ ο DΟΤ ΕΤΙ
Α
* ΙΝΤΕRR. V. ΕΡΩΤ. ε'.
Ωui ell: putandu, g/fprincφ, εκcrci
τιι, Domini? a
Τίνα νοητέον τον αρχισράτηγον της
ίunt quidam apparuitfe Deum
- δυνάμεως Κυρίες
Verbum : ego autern arbi Τ. φασι τον Θεόν λόγον οφθήνα,
tror efie Μichatlem Αrchangelüm. εγώ δέομαι Μιχαήλ τον Αρχάγ,
Quando enim deliquerunt, dixit γελον είναι, ηνίκα γας επλημμέλησαν:
ΙDeus vniuerforum : b) Νon ad ο τών όλων εφη Θεός cυ μή συναναξώ
/tendan recum , ηuin populu, g/t μετα σε διατο τον λαόν σκληροτράχη,
dura ccruici. : /td mittan Αnge
ίum meun ante fncient runτη, 4tti
λον είναι αλ' αποτελώ τον άγγελόν
ρναceder te. Ηunc puto modo con μου προ προσώπου σου πρότερόν σου.
1pectum füίife a Iofua, bono animo τέτον είμαι νύν οφθηναι τώ Ιησε παρα
illum efle iubentem, et certiorem θαρρύνοντα, και την ι) θείαν βοήθειαν
facientem de auxilio diuino.
πζοσημαίνονται
ΙΝΤΕR R. V Ι. ΕΡΩΤ. ς'.
Ωμomodo igitur τ/u of verbi, di. Πώς τοίνυν τοις θείοις έχρήσατο ρήμασι
είni,, Solue enim ait cakramentum λύσον γάς φησι το υπόδημα εκ των πο
pedum tuorum, ηuin locu, in ών σου. ο γας, τόπος, εφ' ώ συ
quo/fa /anξla, ε/t" ε)
.. ε5ηκας αγιος 8ξιν;
Θ
uoniam dixerat εί Deus omni
urn: d) Ωμunndmodum fiti
Ε έφη προς αυτόν ο τών όλων
cum Μ/ε, etinm ενο tecum, Pro Θεός, ως εγενόμην μεταΜωση, έσο,
pterea qua audicrat Μofes, audi. μαικαι μετασε τότε χάρινών ήκεσε,
νίt et iίte: wt confidentior euade. εκείνος, ακέe και έτος, ίνα 2)θαρσαλεώ,
ret, velut eandem dignitatem afίc τερος γένηται, ώς της αυτής αξίας τε,
Cll ίllS.
Τυχηκως.
ΙΝΤΕRR. VΙΙ. ΕΡΩΤ. ζ'.
Ωμamobrem υνbcm Ιericho anatύema Διατί την Ιεριχώ πόλιν αναθεματιθή.
είji iulit 2 ε) . , ναι προσέταξεν 5 ν

ΠΕ ταύτην είλον πόλιν μετα το

Ι Ι". vrbem primam poft tra διαβηνα τον ποταμόν ώσπες τον
ieξturn flumen occuparunt. νυν προσέταξεν αυτές των καρπών προσ.
Sicut ergo pracepit eis, vt of φέζειν τας απαρχάς έτως εκέλευσεν
ferrent primitias fruξtuum : ita και τα των σκύλων προσενεγκενακροθή.
mandauit ofterri primitias fpoli,
orum. Pratterea exercebat eos νια, προς δε τέτοις, και 3)γυμνάζει αύ,
per has leges in obferuandis le τές δια τέτων των νόμων, ώσετές αναγ.
gibus neceffariis, Patefecit au καίους νόμους διατηρείν, την οικείαν δε
tem eis potentiam fuan in vr. αυτοίς, επιδεικνύς δύναμιν, την πρώτην
be prima capienda fine armis aut πόλιν δίχα όπλων και μηχανημάτων
machinis, qua diffoluta eft folo ελείνπαρεσκεύασε, και μόνη κατέλυσε τη
tubarum fonitu : vt cum in acie των σαλπίγγων ηχή ή ότ’ αν ήτlηθώσι
νincerentur, agnofcerent, Ιe fuc παρατατlόμενοι, γνώσιν ότι αυτοί παρέ.
%ον

") θείαν... Def:

") 1οί:
- b) Εκloco,
5, 14νtroφue 33, 2.3, 2)ε) Cod. - d): Ά 1,5. 3) ε)Vtorφue
Ιοί: 5,θαίραλεώτεροι.
16, φα" - ν. S
Ιωί, 6, 7, γυμναξεων,
-

-
 ΟVΑΕSΤ. ΙΝ ΙosvΑΜ. CΑΡ. νΙ. VΙΙ. 3ο9

καιoν της ήfjης τας αφορμας, των θείων cumbendi dediffe occafiones, di
νόμων καταφρονήσαντες. vinas leges contemmendo.
ΕΡΩΤ. η. ΙΝΤΕR R. VΙΙΙ.
Τί δήποτε αλόφυλος έσα ή Ρααζκατώ Ωua de cau/h Rahab, cum effet ex
tranca, babitauit inter filio,
κησεν εν τοις υιοίς Ισραήλ, ώς ή Ιβnel, /ίζuti docet
ίτορία διδάσκει; bi/foria 2 a)
αι τέτο προτυπο, τα ημέτερα έφη Ι". etiam prafigurat ea qua no
»* γας ο Δεσπότης και άλλα πρόβατα (tra funt. Αit enim Dominus: b)
έχω, άεκ Ι)έσιν εκ της αυλής ταύτης, εx Εt alia, ouer babeo, ηua non /unt
boc ouili: et illa, oportet me ad
κακενά με δεί αγαγειν, και της φωνής ducere: εε υocem mcam audient, et
μεακέσεσι, και γενήσέlαιμία ποίμνη, και βει υπum ouile, et υπu, pa/for.
εί, ποιμήν, τέτε χάριν και νομοθετών Propterea dum legem conderet,
έφη εις νόμος έται τώ προσηλύτω, και etiam dixit: c) Κna lex erit adue
τώ αυτόχθονι, δια τέτο δε Μωσης ο νο. na et indigena. Ιdcirco legislator
μοθέτης εκ έκώλυσε των Αιγυπlίων τες Μofes non prohibuit Αegyptios,
φuicμrn filiis Ifraelabire voluerunt.
συναπάμαι αυτοίς εθελήσαντας, έδει δε Conuemiebat itaquevelut oleaftrum
και ως αγριέλαιον έγκεντζιοθήναι εις την in bomain oliuam inferi, φuemad
καλιέλαιον, η φησιν ο μακάριος Παύλος, modum ait beatus Paulus. d)
ΕΡΩΤ θ'. - * ΙΝΤΕRR, ΙΧ. «
Τίεςιν, εν τω πρωτοτέκω αυτε θεμελιώ μid ε/f boς, Ρer primogenitun!
σε αυτήν, και εν τώ ελαχίσω 2)επι /uun fundabit cmm, et cum minimo
filiorum ponet porta, ciu, 2 c)
σήσει τας πύλας 3) αυτής; uoniamhancciuitatem Deo de
πειδή την πόλιν ανέθηκε τω Θεώ, ΝΔ dicaucrat, abipίο merito euer
εικότως αυτήν 4) κατέσκαψεν' fa fuit. Αbfurdum enim c(Ιe puta
5)άτοπονήγησάμενος οικήiήριονγενέθαι bat, habitaculutn fieri commune,
quod Deo donaturn eflet. Μalc
κοινόν το τω Θεώ απονεμηθέν επηρά dixit autem iis qui illam inftaura
σατο δε τοίς ταύτην οικοδομέσιν ώσε τον rent: ita vt fiquis decretum practer
επιχειςέντα παραέήνα τον όρον, τα gredi tentaret, gui fundamenta ia
θεμέλια μεν πηγνύντα, των υιέων απο ceret, filiorum primogenitum, amit
εαλείν τον πρωτότοκον τας δε πύλας teret,Ηuitιs
et vltμnum, gui portas adiice
επιτιθέντα, τον έχατον, μέμνητα δε ret. autem nalediξtionis fa
cit etiam mentionem hiftoria Re
της αράς και η των βασιλειών ίσορία, gnorum. f)'
ΕΡΩΤ. ί. ΙΝΤΕRR. Χ.
Τί δήποτε τέ"Αχας κεκλοφότος άπας Ωμare ca/iigatu, g/t omni, populu,
can Αcbar fίμrtum commi/13
ο λαός έπαιδεύθη; fir" g)
Υπ.Ε ο κεκλοφώς, 6)ώσπερ τες ui furripuerat, putabat perin
-

ανθρώπους, έτω δήλήσειν και τον G)

de latere Deum, ac homines.
Θεόν, ήξουλήθη τοίνυν κακείνον διελέγ, Voluit igitur Deus et hunc.pro
-
V 5 dere,
".

1) έξιν Cod. εισίν. 2) Vterque επιθήσει. 3) Vterφue, αυτού. 4) Vterque,

κατέσκαψαν. 5) άτοπον. Vterque addit γάρ. 6) ώσπερ. Vterque addit καί.
2) Ιof 6, 25. b) loh. 1ο, 16. α) Νum. 15, 29. d) Rom, ΙΙ, 24. c) Ιοι. 6, 26.
J) 3 Reg, 16, 34. ε) Ιοί: 7, 13. ".
3 τ8 Β. Τ Η Ε on o R ΕΤΙ
dere, et omnibus incutere me ξαι, και πάσιν ενθείναι δέος, όπως οι
τιιτη, νt qui diuinarum legum τές θάες νόμους φυλάτloντες τες πα
funt obferuatores, coarguant trans ραβαίνοντας διελέγχωσιν, ώς της επα
grefiores, alioqui infligendi up
plicίi futuri participes. Veftem χθησομένης 1) μεθέξοντες τιμωρίας,
variam autem Αquila (tolam in την δε ψιλήν ο Ακύλας σολήν ήρμήνευ
rerpretatus cίt, Ιofephus penu σεν ο δε Ιώσηπος χλανίδα την δε γλώσ
lam : linguam vero, maffam au σαν, μάζαν χρυσήν, δήλον 2) δε εντεύ
ream. Conίtat autem ex hoc lo
co, ηuod qua dicitur a prophetis
εν, ώς ή υπό των προφητών 3)καλου
νallis Αchor, ea eft in qua Αchar μένη κοιλας 4) Αχώς, αύτη εσίν εν ή ο
obrutus eft lapidibus. Εnimuero "Αχας κατελεύθη, και γας ή Εμέκ,
Ειnek achor, vallis Αchor vertitur. αχώς 5)φάραγξΑχώς έζμηνεύεται,
ΙΝΤΕR R. ΧΙ. - ΕΡΩΤ, ια'.
Cur prrcepit Deu, υt priu, /true.
ren inβdia, contrή Αi 2 a) Διατί προσέταξεν ο Θεός προλοχήσαι
ΙΟ"Ά νti φuoque debere in " την Γαί;
ventis humanis, gui confi ΔΕ και τάις ανθρωπίναις επι
aunt auxilio diuino, Po(Mφuam νοίας κεχρήθαι, πισεύοντας δηλο,
εnin olo tubarum fono pri νότιτήθεία ροπή, επειδή γας διαμόνης
mam Vrbem ceperant, merito fa της των σαλπίγγων ήχής ελού την
ne diίcunt certarς , et labori in
εumhere, et fuppetias diuinas ex πρώτην πόλιν, μάλα εκότως μανθάνε
1pectare. Confeftim ergo dimi. αγωνίζεθαι 2(α) πονείν, και την θείαν
σίy
oantibus illis fuccurrit Deus, et προσμένειν επικερίαν. αυτίκα γένπολε,
fugientes omnes violentis fulmi μέσιν αυτοίς επεκέρησε, και 6)τες πε
nibus et grandine confumfit. φευγότας σκηπίοις και χαλάζη 7) και
Rorro grfum, h) φuo latentes in τηνάλωσεν άπαντας, 8)το μέντο γαϊ,
infidiis excitabat Ιοίua, clypeum
interpretatus eft Iofephus, itiden σου ώτες 9)λοχώντας διήγειρε Ιησές,
«t Symmachus, ασπίδα ήρμήνευσεν ο Ιώσηπος, ωσαύτως
δε και ο Σύμμαχος,
ΙΝΤΕRR, Χιτ, ΕΡΩΤ. ιβ.
Ωtidan arguunt prophetam crudeli Τινές ωμότητα τ8 προφήτου κατηγο.
zatir, eo quod omne, pror/iu trucί. ρέσιν, ότι και πάντας άρδην ανήge,
daret, et rege, cracifige
κct. c) και τές βασιλέας εςαύgs,
(Ν"etiam illum, φui ita pracepίt,
prophetam arguit, arguit τέ προφήτου κατηγορών, τε ταυ
" τα προστεταχότος κατηγορεί, αυ
* Ιpfe enim * vniuerforum Deus per τός γαρ ι ό)ότών όλων Θεός δια Μωσέως
Μofen legislatorem iuίlit, omnes τού νομοθέτου προσέταξε, πάντας
άρδην
1) Cod. et F 1 c, μεθέξoνται, 2 ) δέ, Vterque addit καί, 3) καλουμένη. Def.
ντιο Τue loco. 4) Cod. "Αχαρ, Ιn edit. Ρ Ι ο Ι def: Αχώρ - ο. 5) φάραγξ.
"Quidam Ιnterpretes habent κοιλάς, teftς Μ. o Να ε. ad Iοί: 7, 26, 6) τους,
Vterdue pram, εις, 7) Vterque κατανάλωσεν. το μέντοι ?γαίσον. Μ ο Ν Τ κ.
1. c. Τ. Ι. Ρ. 2ο7, et Βos ! v s ad Ιοί: 8, 18. leg, τον μεν δή γαισόν. In Codice no
ftro legitur γεσον, apud P : α. γέσον, 9) Cod. et F 1 ο λοχόντας, 1ο) ο -
Θεός. 1)ef in Cod. et apud Ρ Ι c,
α) Ιωί, 8, 2. ε) Ιb, νετί. 18. ε) Ιb. νςϊί, 25, 28,
 ονπ'sΤ. τΝ ΙosvΑΜ. cΑΡ. ντII. ΙΧ. "Ψ.
3τι
άρδην αναιρεθήναι τές την γήν εκείνην
» * «... " Η ν 2
Ρenitus interfici φui terram inco.
lebant : quippe qui internecione
οίκήσαντας" ά τεδήεις
πανωλεθρία ς άξια ". - -

επραγότας έχατον παρανο aigna commifiίΐent, et deuenis

πεπραχοτας, και εις εχατ {""" (ent ad extremam nequitιαπ.
μιας έλασαντας τετε χάζιν και τον Quam ob caufam ει ρliii. dilu.
κατακλυσμον έπενήνoχε παλαι, και τα vium immifit, et Sodomam ac
Σόδομα και τα Γόμορφα πυρί κατηνά- Gomorrham igne confumfit: et
λωσε, καίτος άρχοντας δε προσέταξεν Ρ"Ρ" 1.:---,
"3". iuffit propheta
Ι \ -

C 4--- * ίς πόδ 7 calcare pedibus fuper ceruices re -

οτων
προφήτης
βασιλέωνεπιθείναι τες πόδας
τραχήλοις τοίς gum, vt audaciores faξti alacrius,
να θαρρή. * , - -

θυ ζαχη """"" in acie confiderent Ηoc ipfum

σαντες πξει νμοτεςον παρατα ""f etiam Dominus nofier Ιefus man
τετο και ο Κύριος Ά πςοσέταξε " dauit. Εκε επim ait, a) dcdt
σες ιδ8 γας εφη δέθώκαυμιν την εξου, υρbi, pote/tatem calcandi /uper /er
σαν πατε επανω βΦεων και σκόζπίων, ρεπις, ε /orpione,, οι /uper
και επι πασαν την δύναμιν τε εχθρέ. ρmnem υirtutem inimici, Vtinam
Σ Η ν ί, 4 - 2 "- -

έη τοίνυνκαι ημάς επιθείναι τες πόδας ergo nobis detur facultas con
Ο "ν > 1 \ Λ. - Υ - - - - -

ημών έπι τ8ς τραχήλους των αντικει- culcandi pedibus ceruices fpiri,
μένων πνευμάτων, tuum aductfarioruιη. -

ΔιατίξλοκέΕΡΩΤ.
-- . " γ.
πες και υδροφόρες τες Ωμtre
ΙΝΤΕRR. xπι.
Ε, Gabaonita, ad li
Υ -- gna cadenda, ει σηuam
Γαβαωνίτας απέφηνεν, firendam & b)
Εξηπάτησαν και τώ κήματι, και τώ
Ι ι ψεύδε, των λόγων Ψ Μ
verborum inendacίο, Εt cum
"- Λ' 4.
2'. Υ Μ. 1, 2/
8β8 -
Ι Γefellerant
-----
tam habitu quam -

και δέον, ζ θαι oportuiflet confulere Dominum

τον δεσπότην
εσποτην Θεόν,
ι

Θεον, είθ'
είθ έτως τας
τας π
"
Ρ
προς Deum, tum poftea cum illis ini
- «/
------

Υ Α' / - -

αυτες τυνθήκας ποιήσαθαι τοις ψευ. re faedera, credentes eorum ver

δεσι λόγοις αυτών πεπισευκότες έπει- bis mendacibus perfuafi funt, et
σαντο,και τας συνθήκας εκράτυναν όρ- fedora cum illis inita iureiuran
κω, προσετετάχει δε ότών όλων Θεός do firmauerunt. Αtφui Ρracepe.
πάντας εκείνους παραδοθήναι θανάτω. " vniuerforum Deus omnes iΙ11
Λ' - / - ,, Γ.,

-- " Α y -ω ν -
Ε los interfici. Μedius igitur Ιο
της θείας του εντολη", "9""""""""" fua conftitutus inter praceptum
μεσος αποληφθείς, υπηρέτας αντας της diuinum et iusίurandum, eos mi
ιεράς λειτ8ργίας απέφηνεν εκ ατιμία miftros effecit fanξti facrificii. Νon
δε το διακονεν τώΘεώ, ϊ) αλα μεγίση eft autem contuneliofum foruire
τιμή έδει δε και το Νώε την πρόρρησιν Ρ" fed valde honoriticum.
πέρας λαβείν, έφη γαβ, επικατάρατο oporιεύat auten praditionem et,
Μ . " και η " - 5 Μ Ά tiam Νoa finem accipere. Αit
Χανααν παιε, οίκέτη έται τοί αδελφοί, επίrn, ε) Μikaidu, Connan puer,
αυτε, εν δε τοις Γαβαωνίτας ή πρόρξη- /bruu eri frutrum fuorum : ηua.
τις το πέρας εδέξατο, 2) prophetiaimpleta eftin Gabaonitis.
V 4 ΙΝΤΕΚΚ.

ι) αλά. Cod. et "το addit και. 2) Vid, p. 72, Ιnterr, 58. in Gen. "
σ) Luo. 1ο, 19. ί) Ιοί: 9, 27, ε) Gen, 9, 25.
-
 3 Ι2 Β. Τ Η Ε o Do R Ετ
'
ΙΝΤΕR R. ΧΙV.
ΕΡΩΤ. ιδ'. -

Ωuidβbi υulr, Νonne boς βriptum,

ε/i ia libro ηui inuenta, Τί ες το, ουχί 1)τέτο γέγραπlαι επί
e/i 2 a) το βιβλίον το ευρεθέν; 2)
Ο docuiίΪet nos libri huius. Δόξα: ημάς ο συγγραφεύς του
autor propheta virtutem, 3)προφήτε την δύναμιν, ότι λόγω
nempe quod folo verbo progres μόνω χρήσάμενος προέήναι τες μεγά,
fum luminarium magnorum co
1mibuiίΪet , donec omnino vicis λες φωςήρας κεκώλυκεν, έως κατακρά,
4et: ίufpicatus me quis verbis non τος ενίκησεν, 4)υπειδόμενος μή τις απ»
adhiberet fidem, dixit hoc inue sήση 5)τώλόγω,έφη τέτο εντώπαλαιώ
niri in antiquo commentario. ευρεθήνα συγγράμματα, δήλον τοίνυν
42aare conftat ex hoc loco, po καντεύθεν, ως άλός τις των μεταγενε
fterorum guempiam alium librum
ihunc confcripίiffe, ex alio libro σέζων την βίβλον ταύτην συνέγραψε,
capta occafione. Iltud pοrro λαβών εξετέρας βίβλου τας αφοςμάς'
prafigurat etiam prodigiofum fa και τέτο δε "προτυποι την τέ σωτήρος
«cinus faluatoris. Sicut enim pu θαυματεργιαν, ώσπεργάρτε προφήτε
2nante propheta fol ftetit, ita πολεμέντος ο ήλιος έση, έτω του σωτή.
cum fajuator nofter morte fila
* mortem diffolueret, fol *continuit ρος ημών θανάτω τον θάνατον κατα:
radios fuos, et in meridie tene, λύοήoς, επέχε τας ακτίνας ο ήλιος 6)και
Βris repleuit terram. b) -
σκότες εν μεσημβρία την οικεμένηνεπλή.
ξωσε, -
ΙΝΤΕR R. ΧV.
ΕΡΩ Τ. ιε'.
Ωμomodo deter illud intelligi, Α Πώς νοητέον το, παρά Κυρίg εγένετο κα
ΙΟorhino fhέtum g/f υ: confortare τχύσα την καρδίαν αυτά, ώσε συναν,
αur coκ corum, et φtignanter occur
ταν αύτες είς πόλεμον επί Ισραήλ, να
rercn: Ιβneli, υ: trucidarentur,
πες υcnian υllan con/δηuerentur,
εξολοθρευθώσι, και όπως μή7)δοθή αυ.
delerentur, ηuemadmodum
/addixera: τοίς έλεος τε αφανιόθηναι αυτές,
ν Dominu, Μοβ?c) όν τρόπον άπε. Κύριος προς
Μωσήν 5
ΙΟ" aliis gentibus Deus Ifrauli
Π"
των άλλων εθνώνενομοθέτησε τώ
dederat legem, d) νt fi obfi
«lentibus Ifa8litis oppidum aliquod Ισραήλ ο Θεός ώςε ε πολιορκέν
1egationem mitterent illi, et amiciτων αυτών την πόλιν πρεσβεύσαιντο εκεί.
riam poftularent, fufeiperent lega νοι,και φιλίανασπάσαντο, δεξαθαι την
είοnem, et obfidionem folucrent, πρεσβείαν, και λύσαι την πολιορκίαν,
- και

2) τούτο Cod. et r, c. αυτό. 2) Ηac Ιnterrog, pertinet ad verba ea qut in

Cod. oxon, tantum leguntur Ιοf το, 13. ουχί αυτό γέγραπται επί βιβλίον το
ευρεθέν, Ηac defuntquidemin Bibliis gracisimpreflis, (edin edit. ald. etcompl.
legitur, ουχί τούτο γεγραμμένον επί βιβλίου του ευθούς. Ηuc refpexitte videtur
"τον s, gui in margine ad h. 1. obferuat, ,, βιβλίου του ευθού, apud LΧΧ.,,
3) προφήτου. Cod. et P I c. addunt τούτου. 4) Cod. επιδόμενος. *τα. υπ.-
δόμενος. Μinus bene. 5) Vterque, των λόγων. 6) και σκότους. Ηaec vtro
9ue loco Ρonuntur poft εν μεσημβρία. 7) Vterque δοθήνα.
*) Ιοί ιο, 3, 5) Μatth, 27,45. ε) Ιof. ιι, 2ο. coll. Εκ,34,12 (ηd. a) Deut.2ο, το. π.
 - ι -
Η

QVΑΕSΤ. ΙΝ IosvΑΜ. cΑΡ. ΧΙ. ΧΙΙΙ. 3 Ι3

και σπείσαθαι τηνειρήνην, διδάσκει τοί.
νυν ημάς ο λόγος, ώς σαθμό και μέτρω
πάντα πρυτανεύων ο Θεός συνεχώρέι
τέτοις αντιπαρατάτlεθαι τω λαώ, να
μηδεμιάς αξιωθώσι φειδές, αλλά κατά
τον θείον όρον αναιρεθώσιν.
inirentque pacem cum illis. Ηoc
igitur fermone docemur, φuod
Deus omnia ad trutinam et menίιι
rain gubernans, permittat iftis, vo
ex aducr(o pugnent contra Ifrag
lem , ne confequantur vllam ve
nian, fed iuxta diuinam fenten
tiam deleantur. -

ΕΡΩΤ. 15'. ΙΝΤΕRR. ΧVΙ.

Διατί τοις μεν Μωσης διανέμει τους Cur Μη/ε, 4uiburdam /orter terra
κλήρες της γης, τοίς δε Ιησούς; ai/tribuit, alii, υero Ιρβια "a)
αι τούτο πάλιν προτυπο την αλή Η". denuo veritatem prafigu
rat. Siquideln iis citra Ior
θειαν τοις μεν γας επέκεινα του danem, Μofes terram diuifit: iis
Ιορδάνου Μωσης διέλε την γην τοις δε vero trans Iordanem , Ιοfua. Εt
μετά τον Ιορδάνην ο Ιησούς και των μεν illi quidem, qui per Μofen for
Ιουδαίων έχουσιτόντύπον οι δια Μωσέως tes acceperunt, Iuda.orum figu
ειληφότες τους κλήρους οι δέγε δια Ιη ram
"- Υ "ν. Υ 2
gerunt : φui vero per Ιο
fuam, gentium qua crediderunt.
ν.
σού, των πεπισευκότων εθνών και επειδή Εt quoniam Ifratl erat primoge
πρωτότοκος ο Ισραήλ, οι πρωτότοκοιδιά nitus, per manum Μοίis primo
Μωσέως τές κλήρες εδέξαντο, Ρεβήν, geniti fortes funt confίcuti, Ru
και Γαό, και Μανασσής. Εά μέν ben, Gad, et Μanafies. Οui
tamen et ipίi accinξti et expediti
τοι και ετοι εύζωνοι προ των άλων, οι tranfierunt ante ceteros: quando
γας εξ Ιεδαίων πεπισευκότεςτος έθνεσι quίdem qui crediderunt ex Iudais,
την σωτηρίαν προσήνεγκαν. Ι) κατελεί, falutem gentibus attulerunt. De
φθησαν δε όμως και Ιεζεσαίοι, και Χα reliξti funt nihilominus et Ιebu
ναναίοι, και έτερα έθνη των αλοφύλων, fri, et Cananai, alla gue gentes
extranea, et habitarunt cum ΙΙ,
και 2)συνώκεν τω Ισραήλ και τέτε δε
τέ τύπε την αλήθειαν έσιν εύρείν, εδε raële: huiusque figura veritatem
reperire licet. Νοn enim omnes
γας άπαντες τον σωτήριον θέτ,
λό falutare verbum receperunt, (cd
γον, αλ επέμειναν αντιλέγοντες και Ιε. quidam tam ex Iudacis, φuam Gra
δαίοι, και Έλληνες, τας αυτας ημίν και cis, reftiterunt indurati, in iisdem
πόλεις και κώμας οικέντες, ες εκ άντις tamen vrbibus et pagis nobiscum
απoσφαλείη Χαναναίες, και Χετlαίες, liabitantes: φuos fi quis Ιebufiros,
Chittaos, et Cananaos appellarit,
και Ιεζεσαίες ονομάζων ταύτης δε άξιοι non errauerit. Εt hac quίdern co
της προσηγορίας και οι τα μυσαρα των gnominatione digni fιnt, qui aπι
αιρέσεων θρησκεύοντες δόγματα, διά ple&tuntur abominanda hacrefium
3) το τέτο και ο θείος απόσoλος έφηdogmata. Propterea diuinus Paulus
νύν δεέπω ορώμεν αυτώ τα πάντα υπο ait: b) Νunc autem nondum υidenia,
ip/ίomnia είf fubicέta. Εtiterum: ε)
σεταγμένα και πάλιν δε γας αυτόν Οportet enim ip/un reguare, doneo
σιλεύειν άχρις ου θή πάντας τες pomat omne, inimico /uo, Juύ pedi
εχθρες 4) αυτέ υπό τες πόδας αυτέ, bu, Jiii.
ΙΝΤΕRR,
V 5
5) Cod. υπελείφθησαν, ττα. επελείφθησαν. 2) Vterque συνώκει, 5) τοι. Αbείt
a, Cod. 4) αυτού. Ιn ηuibusdam Codd. additur l. c.
4) Ιοί 3,7 Ιηφ. 5) Ηcbr. 2, 8. ε) 1 Cor. 15, 25,
 314 Ε. ΤΗΕ ο DoRΕ ΤΙ
χ, * ΙΝΤΕRR. , ΧVΙΙ. Α'

ΕΡΩΤ. ιζ".
Ωua de cau/ή Caleb po/tulauir Τι δήποτε την Χεβρών ο Χαλεξ
Chcironem και n) ". ήτησεν;
Ο" pietate polleret, omnibus
antepοίuit γrbcm, in gua
Ε κοσμούμενος πάντων προτέ,
ταχε την πόλιν, εν ή παρώκησαν οι
optimi patriarcha habitauerunt, παντάφισοι πατριάρχαι, και ταφή πα
et (epulti funt. Porro conflat ex
eius fermone, eos poft fepten ρεδόθησαν δηλοί δε ο τούτου λόγος, ως
nium in bellis confurntum ter επlαετή πολεμήσαντες χρόνον την γην
ram diuififfe, Sic enim loφuitur διενειμαντο έφη γας ούτως ο Χαλεξ'
Chaleb: Ι) Ωuadraginta annorum τεσσαράκοντα ετών ήμην, ότε απέΞetλέ
cram, ηuando mi/it me Μo/ε, / r μ, Μωσης ο παί: Κυρίου εκ Κάδης Βας
τιur Domini e Cader Βarne ad
ενplorandum terram. Εt nunc
νή Ι) κατασκοπεύσα την γην, και νυν
εnutriuit me Dominu: ηucmadmo διέθρεψέ με Κύριος ον τρόπον είπε τέ.
aum dixit, Ηic e/t quadrage/imu, το τεσσαρακοσον και πέμπίον έτος αφ'
ηuintu, annu,, ex quo logutu c/t ου ελάλησε Κύριος προς Μωσήν, μεταδε
JDominu, nd Μo/on. Αt poft (en την 2)των εξακοσίων χιλιάδων απόφα
rentiam Dei aduerfus (excenta
σιν του Θεού, τριάκοντα και οκτώ διετέ,
πmillia virorum latan, triginta et
οξto annos transegerunt in de λεσαν έτη εν τη ερήμω διάγοντες, επία
ferto: quare (optem defiderantur τοίνυν εσι τα λειπόμενα τοις πέντε και
anni ad cσιιficiendum annos οξto όγδοήκοντα, τούτο δεκαι ο των όλων δε,
ginta quinque, Quod ctiam pra σπότης διατoύθειοτάτουπροεάρηκεΜω.
dixerat omnium Deus per diui σέως'3)ώς αν εισαγάγη σεΚύριος ο Θεός
niίlimum Μofen: c) Sί introdu σου εις την γην ην επηγγείλατο τούς
αerit te Dominur in terram ηunm
Ρromi/it patribu, tuir, po/t /iptcm πατφάσι
σου, μετά επτάέτη αναγνώση
αnno, recitabi, hanc legen υuiuer τον νομον τούτον παντί τω λαώ, έπιση
/o populo. Νοtandum eft autcm μήνα αι δε προσήκει, ώς την Ιερουσα,
eum Ηierofolymam appellarc Ιe λήμ Ιεβούς ονομάζει και ταύτην λέγει
bus, d) φuam ait Βeniannini for,
te obueniffe. Simeon autem iux τώΒενιαμίν κληρωθήναι ο δέγε Συμεών
ra patris prrdiξtionem ε) difper κατά την του πατρός πρόρρησιν διε,
fam habuit fortern. Οbuenit enim, σπαρμένον έχε τον κλήρον εγενήθηγάς
ait, f) beredita, eiu, in medio /or φησινή κληρονομία αυτού αναμέσον κλή.
τi filiorum Iuda. Deinde cum ci
ρου υιών Ιούδα, είτα τας πόλεις επων
virates recenfuiffet, fubiunxit: g) επήγαγεν αύτη ή κληρονομία Φυλής
Ηac g/f heredita, tribu, filiorum Si
ηeon. Ωμonian portio bcreditati, υιών Συμεών, ότι εγενήθη ή μερίς της
Jίliorum luda τinci: numerun illo κληρονομίας υίων Ιούδα μείζων αυτών.
run, nafti /int filii Simeon hercdi και εκληρονόμησαν υιοί Συμεων εν μέσω
τηum in nudio/orti ip/orum. του κλήρου αυτών,
ΕΡΩΤ.

τ) Cod. et rι ο κατασκοπήσα. 2) των Cod, pram.κατά. 3) ως αν, Def vtra

que locσ.
") Ιof. 11, 13. b) 4b, verf. 7. τσ. ε) Deut.31, 1ο, 2ο, δ) Ιοί: 18, 28. ε) Gen. 49, 7,
f) 1οί: 19, Ι. 3) fb, ver!. 8. 9.
 ovΑΕsΤ. ΙΝ IosvΑΜ. CΑΡ. ΧΙΧ. ΧΧΙ, 315 <

ΕΡΩ Τ. ιη', ΙΝΤΕRR, ΧVΙΙΙ.

Τίνος ένεκα τοις άλοις διανείμας την Ωuare perdiuinu, Ιωfun, cum alii,
γή ο θειότατος Ιησούς, ουκ απένειμει terran difpertiret, βbi non di/fri
1)εαυτώ κλήρον, αλά παρά τέ buit aliqumm portionem, / dυτύem
λαέ την 2) Θαμνασαχάς nomine Τbamaafichar accepit
η φopulo? a)
* εκομίσατο 3 , Α"

ΜΕ, 3) καν τούτωτου Δεσπότου ΙΕ

Domini,
inhocquoque modeftiam
Di/aite enim, ait, b) a Ν.
την μετριότητα μάθετε γάς φη
νιe, nam miti:/um, et humili, corde.
σιν απέμου, οτι πgαος ειμι και ταπεί, er inuenieti, requiem pro animabu,
νός τη καρδία, και ευςήσετε ανάπαυσιν υς/trir. Εxtremain itaque expertus
τας ψυχάς υμών, και την εχάτην δε eft inopiam, ita vt ne damum qui.
μετήλθε πενίαν, ως μηδε οικίας ευπορή, derg haberet, Filiur, inquit, c)
σαι, ο γάς υιός φησι, τού ανθρώπου εκ bontini, non baber υbi reclinet caput
βιuin,
Cum itaque eiusdem nomi
εχει που την κεφαλη, 4)κλίναι. επειδη nis Iοίua typus effet ipίius, partern
τουυν τυπος αυτου ην ο ομωνυμος, Ιη, fibi non impertiuit, fed eam φua:
σούς, ουκ απένειμεν εαυτόκληρον, τον δε οblata eft accepit: docens eos qui
προσενεχθέντα εδέξατο διδάσκων τους in aliquo magiftratu funt conftitu
αρχήν τινα πεπιτευμένους, μή τής οι. ti, non fuis commodis, Ιed vtilitati
κείας θεραπείας, αλά της των υπη fubditorum inforuire debere,
κόων ωφελείας φροντίζειν, : " ΙΝΤΕRR. ΧΙΧ. Ε

ΕΡΩ Τ. ιθ'.
Τί δήποτε τους ιερεύσιν εν τη Ιούδα φυ Cur in tribu Tuda, in tribu Benia
λή, και τη Βενιαμίν, και τη Συ min, et in tribu Simeon, τινber
conce/fit /neerdotibu, 2 d)
μεων, ται πόλεις απένειμενς,
αν τη ερήμω την πορειαν ποιεμενοι Ι" defertα φuoque, dum iter fa
"Α τή Ιούδα φυλή συνεξεύχθησαν το cerent, adiunξti funt tribui Iu
γας 5) εώον 6) έλαχον τμήμα, και οι ιε da. Sίquidem tam facerdotes,
quam tribus Iuda, orientalem
ξεις και η Ιούδαφυλή και ενταύθα πά, fortiti funt partem: et hic denuo
λιν συνεκληρώθησαν τη Ιούδα φυλή, hereditatem cum tribu Iuda for
επειδή και επιμιξία τούτων εγένετο των titi funt , φuoniam permixtio et
φυλών. Ααρών γας ο πρώτος αρχιερεύς iam fiebat harum tribuum, Νam
την τού Αμιναδαβηγάγετο θυγατέρα primus pontifex Αaron filiam
και Ιωδαε οπανεύφημος αρχιερεύς τού Αminadab duxit, et Ιoda prac
clariffimus pontifex fororem Οcho
Οχοξίου την αδελφήν συνεχώρησε δε {iae, Ηas autem tribus mifce
τας φυλας ταύτας ο Δεσπότης επιμιγή, ri permifit Dominus, φui fecun.
ναι, 7)ός έκτης Ιούδα κατά σάρκα βλα dum carnem e tribu Iuda natus,
τήσας, ούβασιλεύς μόνον, αλά και ας non rex folum, fed etiam pon
tifex

1) εαυτό. Cod. et r 1 c. αυτώ. 2) Ιn Verf. των ό. vocatur Θαμνασαράχ, Νο

ίtram leξtionem omifit Βosτν s in Νotis ad h. 1, 3) κάν τούτω. Vterque
4) κλίναι. Rec, le&tio 1, c, eft κλίνη, 5) έφον, Vterque ευώνυμον,
1 -
και τοντο,
6) έλαχον, Vterque διέλαχον, 7) "ός εκ. Vterque Θεός, επειδή κ.λ, Satisbcης.

") Ιοί.29, 49, 5ο, ι) Μatth, ιι, 29, ι) Ib, ς. 8, 2ο, 3) Ιωί, 21, 4.

Α
3 Ι6 Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ

τifex fuit. Illos autem etiam in χιερεύς εχρημάτισεν έδει δε αυτούς και
tribu Beniamin habitare conue εντή Βενιαμίτιδί Φυλή κατοικείν επειδή
πiebat, cum in illa tribu adifi και ο θείος νεως εν τη εκείνων
candum effet templum diuinum. έμελενοι
Αcceperunt et ciuίtates nonnul κοδομείώθαι φυλή έλαβον δε και εκ της
las ex tribu Simeon, eo φuod Συμεωνίτιδος φυλής ενίας πόλεις επει
fors illius vicina eflet templo. δή και ο τούτων κλήρος επέλαζετώνεώ.
Ωuemadmodum enim fruttuum καθάπερ γας των απογής καρπών και
e terra nafcentium et pecorum των βοσκημάτωντας δεκάτας τους ιερεύ
decimas conceffit facerdotibus et
Leuitis: fic et vrbium veluti de σι τ) και τοις Λευίτας απένειμεν έτω
cimas ipfis dari praccepit. Ηas και των πόλεων οιονεί δεκάτας αυτοίς δο
1hne patriarcha Iacob fe donatu θήνα προσέταξε ταύτας μέντο δώσειν
νum Deo decimas pollicitus ςrat. τό.Θεώ τας δεκάτας ο πατριάρχης Ια
Οmnium enim, inquit, a) ηua de κώβ επηγγείλατο πάντων γας έφη ών
deri, mibi, deciman tibi pra.
αbo, Paternum igitur debitum εάν μοι δώς, δεκάτην αποδεκατώσω αυ.
exfoluebat populus, non donum τάσοι χρέος τοίνυν πατgώον εξέτινεν ο
offerebat, Praterea illoruιτι ter λαός, ου δώρον προσέφερε προς δε τού
ra portionem comprehendebat. τω, κατείχεν αυτών και τον κλήροντής
Εinito autem bello, fhξtaque di γής. 2)παυσαμένου μέντοι του πολέμε,
viίione, discefferunt φui trans Hu και της διαιρέσεως γενομένης, απελύθη.
men fortes acceperant. Sed pri
ιusquam fiuuium traiicerent, con σαν μεν οι πέραν του ποταμού τους κλή.
firuxerunt ingens altare. b) ρους ειληφότες, πριν δέ γε διαβήνα τον
Cu
ius adificationis intentionem cum ποταμόν, βωμον ώκοδόμησαν μέγισον.
ignorarent qui de nouen reli. τον δε της οικοδομίας ήγνοηκότες σκοπον
φuis erant tribubus, fufpicantes οι των εννέα φυλών, ασεβείας δε αρ.
lianc ftruξturam impictatis efie
initium, ftatuerunt plane, ante χήν την οικοδομίαντοπάσαντες, πανδη
pofira cognationi religione , con με 5ρατεύσαι κατ' αυτών ήβουλήθησαν,
τra illos communem expeditionem της συγγενείας προτιμήσαντες την ευ
inire, Verum fapientifimi Iofia σέβειαν αλ' οι πάνσοφοι Ιησούς και
εt Εleazar miίcrunt Pineafurn, Ελεάζας τον Φινεές απέςειλαν, ώς τώ
vt qui zelo vehementi vltus erat
impietatem in deferto, vt redu ξήλω κατα της ασεβείας εν τη ερήμω
ccret eis in memoriam maiores χρησάμενον ώσε και των προγόνων, και
illorum et beneficia diuinn, et των θεοσδότων αγαθών αναμνήσα, και
eos ab iniquitate reuocaret, Poft την τολμηθείσαν παύσαι παρανομίαν.
φuam autern abierunt, et cogno 3) επειδή δε απελθόντες έγνωσαν ου
verunt, non cultus ac religio θρησκείας χάριν τολμηθείσαν την και,
nis caufa illam introduξtan es
fe nouitatem , fed vocari altare νοτομίαν, αλατής 4) περί την ευσέβειαν
illud communionis facrorum mo. κοινωνίας μνημείον κληθήνα τον γεγενη.
numentum Ρerfpexcrunt, vt po μένον 5)συνείδoν βωμόν ή έχoιεν οι από
\ γονοι
1) καί. Cod. εν. 2) Cod. et P τα. παυσάμενοι. 3) επειδή - καινοτομίαν, Defid.
νtroque loco. ) περι ..)
-ωνίας. Vtergue, περί της ευσεβείας καινοτομίας.
κρι:

5) συνείδoν. Def. vtroque loco. Ι.acunam ex ingenio fipplere voluit F1 cus,

φuem vide
3) Gen, 28, 22. b) Ιο{. 22, 1Ο.
 ΟVΑΕsΤ ΙΝ IosvΑ Μ. CΑΡ. ΧΧΙΙ-ΧΧΙν. 317
fteri exhibere poffent illud ceu
γονοι δεικνύναι τούτον εις έλεγχον των
απειςγειναυτους των θείων πανηγυξεων argumentum aduerfus eos φui
vellent illos a * diuinis folennita- *
πειζωμενων, τ) ανέτρεψαν γεγηθότες,
tibus excludere, lati recefierunt,
και τον Θεον ανυμνουντες έπι τή των α laudantes Deum ob fraternam
δελφών ευσεβεία, και τη κοινή πάντων εί,
ζήτη. τούτο εχήν και τους νύν Ιεδαίες pietatem , et communem omni
εσενα τε και λέγειν, ζυ$ Ο βωμός αυτων un concordiam. Ηoc etiam nune
Ιιιdai (cire et confiteri deberent,
cυ το αληθινόν ήν θυσιαςήριον, αλα το altare fuum non fuiffe verum
αληθινόν προετύπου. μέλων 2) τοίνυν altare , fed verum altare prafi
τον βίον ο προφήτης υπεξιένα, συνεκά gnaffe, Itaque deceffurus vita
λεσε :)πάντα τον λαόν και παρήνε, αυ propheta , conuocauit populum
τοις, ώτε μηδεμίαν προς εγχωρίους επι vniuerfum, et admonuit illos ne
γαμίαν ποιήσαθ αι, ως τή, τοιαύτης έπι, πmatrimonia contraherent cum in
μιξίας τας της ασεβείας παρεχούσης digenis , guod hacc commixtio
προφάσεις προστέθεικε δε τη παραινέ, datura effet impietatis occationem.
Εt huic adhortationi commina
και απειλάς, εάν γάς φησι τούτο
ΟΤΕ:

ποιήσητε, γινώσκετε ότι ου μή προθή tiσnes addidit. Si enim, inquit, a)

Κύριος εξολοθρεύσαι τα έθνηταύτα από Loc ficeritis, cognρίεite quod Do
" Τα "κω ** . - ν πminu, mon ampliu, deleturu, βr
προσωπου υμων, και εσαι υμιν εις παγί gentε, βn, a ficie τg/fra , /έd
δας, και εις σκάνδαλα εν ταις πλευράς erunt υobi, laquci, et /tandala in
υμών, και 4) σκώλα εν τοις οφθαλμοίς Ιnteribu, υg/fri, , er aculei ante
υμών, έως αν απολήθε εκ της γης της oculo, υg/fro, , donες di/perdamini
αγαθής ταύτης, ήν έδωκεν υμών Κύριος ab bac terra bona , ηuan dedit
τobi, Dominu, Deu, τg/ter. Sed
ο Θεός ύμών, ταύτα δεσαφέσερον ημάς hac manifeftius nos docet Iudi
εδραξε, ή των Κριτών isogία, έγιωμεν δε cum hiftoria. Νouimus etiam
και την αιτίαν, δι' ήν κατά την θείαν caufam, propter φuain non ac
επαγγελίανουχαπάσης της γης την δε, ceperunt dominium vniuerfic ter
ra ficuti promiferat Deus. Cum
σποτείανπαρέλαβον ασπασάμενοιγας enim amplexi effent impiarum
των δυσσεζών εθνών την συγγένειαν, και gentium cognationem, et earun
μιμησάμενοι την ασέβειαν, της θείας impietatem imitati, fpoliati funt
εγυμνώθησαν προμηθείας, και δουλεύειν auxilio diuino, et illis feruire
αυτοίς ηναγκάζοντο θαυμασος δεαυτό compulfi funt. Porro admiran
και 5) φιλόσοφος και ο περί θανάτου λό. dus et philofophia plenus eft de
iilius fermo. Εgo enim,
γος, εγώ γας έφη αποτρέχω την οδόν obituait, b) abeo υiή, ηun abeunt omne,
καθώς πάντες οι επί της γης, δείκνυσιδε qui/int/iper terra. Οftendit au.
αυτοίς και το της θείας προρρήσεως α tem eis certitudinen diuina prar.
ψευδές και γνώσεώθε 6) εν τη καρδία nuntiationis: ε) Εt cogno/teti, corde
τg/fro

τ) ανέτρεψαν, Cod. et Ρ Ι c. υπέτρεψαν. 2) τοίνυν. Cod. μιέντοι, 3) πάντα - αυ.

- «/ Υ Α "

τοίς. Vterque, άπαντας, και τα εικοτα παρήνεσαν, 4) σκώλα. Vterque σκόλο

πες. 5) φιλόσοφος. Vterque pracm. ο. 6) εν. Vυ οφuc loco abςft. Itή 4μα
que abeft ante τη ψυχή.
α) lof.23, 13, Ψ) Ib, wcrί 14. ς) Ibjή 4
 *

*.
3 18 >. .Β. Τ Η Ε Ο D o R Ε Τ Ι
υς/tro at anima υg/ira, quod ne υμών,καίει τη ψυχήυμών, διότι ουδέπε.
υnum ηuidem verbum inρίνιπιο σελόγος εις αποπάντων των λόγων των
«ΤΛίγfία"Υ1ί ί'.Υ αίμ βrmonia, καλών, ών είπε Κύ 429' ο Θεός ύμών προς
pro/pera promittentibur, ήuo, lo- κ κ . . ν 9 &ονυεν και δέδωκε
curu, e/i υοίir Dominu, Deu, τg/ter: ι λυμά,
παντα α ειρηκε ήμη, ξί ωκε
omnia qua dixit nobi , pra/titt ημίν ουδέν διαπεφώνηκεν έξ αλυ7'ων. Το
ποbir : nihil ex ip/i, inanc fuit. αληθές φησι των θείων επαγγελιών εκ
Veritatem, inqui promitionum των ευεργεσιών μεμαθήκατε. πεπλήρω
diuinarun qidicifti ex beneficiis κε γας άπερ υπέχετο. τοιγαρούνεντεύ.
prattitis Ιmpleuit tnim αμε άθετε και το τών απειλώ αψε
policius sat Hine ειρο di. " μαύετε και το των απειλών αψει
1cite comminationum quogue cer- εί, τουτο γας επηγαγε, κα! εξαι Cy
titudinem. Ηoc enimfubiunxit: α) τρόπον ήλθεν εφ υμάς πάντα τα βήμα
Ει εμεnίει, τι ηκούρα, νεπεrunt τα τα καλά, 2)ά ελάλησε Κύριος εφ'υ.
fuper υor omnia υcrba bona , ηur μάς ούτωςεπάξει Κύ ιος εφ' υμάς πάν.
1ocutu, g/t Dominu, /iφer υor, tra βήματα τα πονηρά 3)έως αν εξολ
/iφεν υο, πdduct Dominu, omnia ξ" βή"τά και πονηρα, 3)εω: α. εξολο,
υcrba mala , donec penitur delear θρεύση υμας απο της γης της αγαθή,
το ex, bao, terra bona ηum de- ταύτης, ής έδωκεν υμίν Κύριος, έντώπα,
dit υoli, Dominur, β' trangrer- ραξήνα υμάς την Ε Κυρίου του
βfuriti paium Domini Dei, κ. Θεού υμών,ήνενετείλατο υμίν, διδάσκων
βι
iens Φ.ΑutemΡΕ".
εοςverba,
docere, Υ"
hac non δε ως ο καβράπίται,
"πηγαγε
""""""π; αταβήματα
αυταταβηματα,
εhe humana fubiunxit: β) οτι τάδε λέγει Κύριος ο Θεός
Ωμia hac dicit Dominu, Deu, Ιβ Ισραήλ, και αναμιμνήσκει.4) Θάββα τ8
Κρί , Μειπίnίτquo Τhara Ρartis πατρός Αέρααμ και Ναχώρ, τέθεικε δε
- Αbrahami et Νachoris: νbi Νa- τον Ναχώρ δια το μητρώον γένος εξ
chorem commemorauit propter εκείνου γαρ η Ρεβέκκα, κ αι ή Λεία, και η
genus maternum: ab illo enim Ραχήλ, είτα διδά υς ο Θάρρα θερις
ortum ducebant Rebecca, Lea et : αχη ειτα οι ασκεί,ως ο Θαερα ξει,
* Rahel. * Deinde docet, φuod ετέςοις,ελάτρευσε, και ως τουτου χαζίν
Τhara colucrit deos alienos, et ο δεσπότης Θεός χωρίσας τον Αξζααμ
propterea Dominus Deus fegro, εις την γην εκείνην μετέςησεν, προστέθει.
gans Αbrahamum, in terram il- κε δε και την εις Αίγυπloν του Ιακώς
Iain transtulerit. c) Ιnfuper ad- )κάθοδι την δια Μωσέ Η

didit ingrelium Ιάcobi in"Αegy-5)"% Ά ία Μωσεως γεγενημε,

ptum, et exitum opera Μofis per- "ή" έξο ιον, ο) καιτης θαλάθης τρ θαύ,
feξtum, editurnque in mari mira-μα, και την εν τη ερήμω διαγωγήν, κα!
culum, vitam transactamin deferto, την τών Αμορέαίων πανωλεθρίαν και
Απorthaorum intern"είοnem, in- τας του Βαλακ επινοίας, και τας παρά
fidias Βalac, et benediktiones con- γνώμην τού Βαλαάμ ευλογίας" και τού
tra voluntatem a Βalaamo donatas, ύ την ξένην διά « \ ν' •υ
inauditamfluministraieξtionem, et 7οταμου την ξένην διάβασιν και την των
- Α' - Α
infurgentes hoftes deletos, οιnnis επανασάντων πολεμίων αναίρεσιν και
ν - -- "ν "ω Ν. 2 Α'

4snique generis bonorum fuίtio την των παντοδαπών αγαθών απόλαυ.

- * - ΟΤΥ,
".
ι) υμάς. Cod. et ετς.ήμάς. 2) α - υμάς. Cod. όσα ελάλησε προς υμάς. 3) έως
ά, Cod, ό: . 4) In Vetf.gr vocatur Θάρα. 5) κάθοδον. vterque ίξιδαν.
") «% - 3Άμα εις legξύει, και το θαλάντης και το θκύκα, Μinus bene.
") 1οί: 23, 15, 16, Ρ) Ιbid. ς 24, 2. ε) 1b, νετί. 3,
 και. Α"

"
"

ονπεsΤ. ΙΝ τosvΑΜ. CΑΡ. Χxiv. 319

ερ, και παραινέ, της μεντών αλοτρίων nem. Suadetgue ab alienorum
θεών απαλαγήνα/ δουλείας, μονω δε λα, deorum cultu recedere , et (oli
Deo creatori ac faluatori ferui
τρεύειν τω πεποιηκότι και σεσωκοτι Θεό. re. Propofuit autem illis optio
προστέθεικε δε αυτοί και αίρεσιν. εκλέ, nem : α) Εligite enim, ait , υοίi,
ξαθεγάgφησιν υμίν αυτοί σήμερον, τίνι ipβ, Βodie cui Jiruiati : au: dit,
τ)λατρεύσητε είτε τοις θεοί; των πα: patrum υc/frorum, ηui babitarunt
τέρωνύμώντος εν τωπέραντου ποταμέ.
είτε τοις θεοίς των Αμορέαίων, εκ οι υ fran, fiuuium: aut dii, Αmorrha
orum , inter ηuo bodie bnbitati,
μείς κατοικείτε εν τη γη αυτών. ουτω in terra ip/oruni. Εt fic aliis
τοις άλλοις 2)προστεθεικώς την αί εσιν, propofita eligendi facultate, ani
αυτόςτο της οικείας γνώμης 3)επέδειξεν mi fui declarat pietatem, Ιn
φuit enim: b) Εgo τero et do
ευσεζές, έφη
λατρεύσι γάς εγώ δε και η οικία με
μεν Κυgίς.4)τώΘεό, ότι άγιός mu, mea /eruiethu, Domino Deo,
φuin /hnξίu eft. Deinde cum po
έσιν είτα του λαού τωνμέν ψευδωνύμων pulus refpulΠet cultum falforum
απαγορεύσαντος την λατρείαν, υποχρ. deorum, promittens foli faluato
ri Deo 1eruire , diuinus Ιοfua
μένε δεμόνωδελεύeντά σεσωκότ Θεό"
υπολαίων ο θειότατος Ιησούς έφη προς fuίcipiens fic ait illis: έ) Νon
αυτούς ου μη δυνήσηθε λατρεύειν Κυ poteriti, Jeruire Domino, φuia
Deu /hnciu, e/t: et qui zelo υο,
gίω, ότι ο Θεός άγιός έσι και ό ζηλώσας pro/εquitur, non . foret iniqui
υμάς CU7%. ανοίσει υμώνταανομήμαια, κα/ tate, υg/frn, et peccata υε.
τα αμαρτηματα υμων, ηνικα αν εγκαία, /fra, quando dereliqueriti, Domi
λείπητε Κύριον, και λατρεύσητε θεοίς num , et /erilieritir dii, alienir,
et abien, mffliget του, et com/umer
ετέρεις' και 5)απελθών κακώσει υμάς, υο, pνο beneficii, ηuibu, το α/:
καέξαναλώσει υμάς, ανθώνευ εποίησεν facia, Νe exfpeξιetiς , inquit,
υμίν, μη προσδοκήσητε φησιν, ό)ότι και
- 3 3 - 5 "ν. -
vos etiam inique agendo iisdem
παρανομούντες των αυτών αγαθών απο beneficiis efie fruituros. Νοuit
λαύσεθε, είδε γαρ ου μόνον ευεργετείν, ertim Dominus Deus non folum
αλα και κολάζεν τους παραβαίνοντας ο rebonis afficere, fed etiam pleξte
transgre(ores. Τalem autern
δεσπότης Θεός εκείνων δεκα ταύτην δε, propofitionem ampleξtentibus il
ξαμένων την πρότασιν, και υποχoμένων lis, et Domino feruire promit
τω Κυρίω δουλεύειν, αναγκαίως επήγα, tentibus, congruenter addidit: a)
γε μάρτυρες υμείς καθ' υμών, ότι υμείς Τ/te, g/fi, contra του, ηuod cle
Ά Κύριον λατρεύειν αυτώ εδί. geriti, Dominum ad/oruiendum ei.
Ηoc vero etiarh docet hiftoria,
δαξε δε και ταύτα ή ισοβία, ως παραινέ, φuod cum admonuiflet itlos . νι
σας αυτοίς της των αλόlgίων θεών απαλ, Ιe liberarent a cultu deοrum alie
λαγήναι λατρείας, και τα περί της εύ: norum, et de religione leges de
σεξείας νομοθετήσας, ουκ άγραφα ταύ, diffet, hacc fine literis non reli
- quit,

1) Cod. λατρεύετε. Ρ Ι c. λατρεύητε. 2) Vterque, προστέθεικε. 3) Cod. απέδειξαν,

4) τω Θεώ. Αbeft vtroφue loco. 5) Vterφue, επελθών, gua eft recepta le
ξtig !. ε. 6) ότι, Αbeft vtroque loco.
«) Ιοί 24, 15, 5) 1ίiid. ε) 1b, veτί 9 2ο, 3) Ib, νετf 2",
-
 ν

32ο Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
φuit, fod (criptis eorum memo τα κατέλιπεν, αλ' ανάγραπloν αυτών
ν Α' >
riam commendauίt.
την μνήμην ) εποίησεν,
ΙΝΤΕRR. ΧΧ. ΕΡΩΤ. κ'.
Ωaare cum crexiliat inpidem, di.
κit, Lapi, βe υobi, crit in tg/ti.
Τι δήποτε τον λίθον σήσας ειρηκεν
monium, ηuia i audiuit omnia quac
2) ιδού ο λίθος ούτος έται εν υμίν εις
diξla /int a Domino, φua lo
μαρτύριον, ότι ούτος ακήκοε πάντα τα
λεχθέντα παράΚυρίου, α ελάλησε
cutu, εβ υobi, bodie 2 α) α «ν

7ίξος υμας σημεζον;

ΙΑΕ φuiden expers eft ani "Δ ψυχος μεν ο λίθος εις έλεγχον δε
ma: : verum ad arguendos
illos φui anima praditi funt et " τών εμψύχων και λογικών, διατών
* ratione, vtitur * inanimorum tefti αψύχων μαςτύρεται έχρήσατο δε και
monio, fecutus morem antiφuum, τώ έθει το παλαιό και γας ο Ιακώς
Νam Iacob et Laban inito fac και ο Λάζαν ποιησάμενοι τας συνθήκας,
dere , collem appellarunt te τον βουνον εκάλεσαν μάρτυρα των συν
ftem paξtionum. b) Ceterum θηκών, όσον μέντοι ονίνησιν άρχων ευσε,
quantum conferat princeps pius
et amans Dei, perfpicuum facίt βής και φιλόθεος, ήίσορία διδάσκει ελά,
hiftoria. Scruiuit enim, ait, c) τρευσε γάς φησιν Ισραήλ 3) τώ Κυρίω
Ιβrael Domino cunξίi, diebu, Ιο πάσας τας ημέρας Ιησού, και πάσας
/uz, et /tniorum φuicumque trans τας ημέρας των πρεσβυτέρων, όσοι έφείλ.
cgerant tempu, cum Io/ita, et qui κυσαν τον χρόνον 4)μετά Ιησού, και όσοι
νiderant omnii opera Domini qua
ficernt Ιβraeli. Αt poft obitum είδον πάντα τα έργα Κυρίου, όσα εποίησε
eorum declinauerunt ad impie μετά του Ισραήλ, μετά δε την τούτων
tatem: hoc enim docet finis hi τελευτην, απέκλιναν εις ασέβειαν τέτο
ftoriae, Sed impietatis filae pω γας και της ισοβίας το τέλος εδίδαξεν.
nas luerunt: quia diuino priua, αλ έδοσαν δίκας της ασεβείας της γας
ti auxilio, redaξti funt fub ίu
gumferuitutis, habueruntgue Ρro
θείας γυμνωθέντες κηδεμονίας, υπεξλή.
domino regem Μoabitarum. Ve θησαν τώ της δουλείας ζυγώ, και δεσπό.
rumtamen humaniίlimus Domi την έχον τόν των Μωαξιτών βασιλέα.
nus, promiflionis patribus faξtae αλ' ο φιλάνθρωπος Κύριος, της προς
memor, decem et οξto annis de τους πατέρας μεμνημένος επαγγελίας,
finiuit tempus feruitutis. d) 5)οκτωκαιδεκαετείχgένω περιώρισε την
δουλείαν. -

ΕΙΣ

r) εποίησεν. Vterque, εφύλαξεν. 2) δού et poft pauca, ε, defid. vtroφue locσ.

3) τω Κυρίω. Def in Cod. 4) μετά Ιησού, Def in Cod. 5) Cod. οκτωκκι
δεκαετή κρόνον s: RΜ. οκτωκαιδεκαέτην χρόνον, »".

- Ψ.
") Ιοι, 24, 27, Ψ) Gen.31,47. ε) Ιudiς, 2,7. 4) Εν. α. 3, Ι4.
Α
 (

ΟVΑΕSΤ ΙΝ ΙVDΙC. CΑΡ. Ι. 32 Ε

Ε ΙΣ ΤΟΥΣ κ Ρ Ι Τ Α Σ.
ΙΝ Η VΙD Ι Ο Ε S.
<, ε, ο, ο, ο, ο, ο, ο, ο, e, e, e, e, e, a, e, e, e,

ΕΡΩΤ. α. ΙΝΤΕRR, Ι.

1) Διατί Κριτα το βιβλίον ωνό. Ωuare liber Iudicum appellatus

μασα/; εβ 2
"σπερ των Βασιλειών ή βίβλος uemadmodum Regnorum
πολά μεν έχει και διάφορα liber rerum multarum et
variarum narrationem
διηγήματα, ωνομάθη δε βα
continet, vocatur autems
σιλεία, επειδή τα τώ λαώ Regna, propterea quod recenfet ea
συμβεβηκότα κατα τον των βασιλέων Φua temporibus Regum contige
καιρον ίσορεί ούτω και το προκείμενον re populo: ita liber ifte Iudicuma
βιβλίον προσηγορεύθη Κριτών, επειδή appellatus eft, φuia docet illa, qua
τα κατα τον της δημαγωγίας καιρόν tempore, quo populus regebatur
Initium
γεγενημένα διδάσκει την μέντοι τηςδε autern huίus euenerunt.
a Iudicibus,
hiftoria arbitror e(
της σοφίας αρχήν ανακεφαλαίωσιν οί. fe fummariain repetitionem quan
μαι είναι των υπό του Ιησού του Ναυή dam praclaregeftoruma Iofua filiα
κατορθωμένων, μέμνητα γας και του Νaue. Μeminitenima) et Αdoni
Αδωνιβεζεκ, και του κατ' αυτόν πολέ. bςzec, bellique aduerfus illum ge
μου, και της ήτlης αυτού, και της αναι fti, et quomodo viξtus fit atque
deletus, Μentionem quoφue fa
gέσεως μέμνηται δε και της Χεβρών, ώς cit b) terra: Chebron attributa
απονεμηθείσης τώ Χαλέξ, και της των Chalebo: nec non trium Gigan
τριών γιγάντων αναιρέσεως, τού 2) Εσ tum interfcξtorum, nempe Είfi,
σι, και του Αχμαν, και του Θολομί' Αchman, et Τholomi: quos tilios
ούς του Ενακ απογόνους ωνόμασεν ει Εnac appellauit Αtque probabi
le eft tum illorum cardem fuiίle
κός δε τότε μεν προρρηθήναι την τού pramuntiatam, poftea vero pradi
των αναίρεσιν, ύσεζον δε λαβείν την &tionem completam.
πρόρρησιν τέλος,
ΕΡΩΤ. β. * ΙΝ ΤΕR R. ΙΙ. %.

Ει κατ' εκείνον τον καιρόν ανάσατος Si iam tuno euer/i fitit Ηicro/ο-
ημomoio Dauid, cum regna-
Ιερουσαλήμ εγεγόνει, πώς 3) ύσεροναυ ίyma,ret, -

μoβει illum ol/idione

την βασιλεύων ο Δαβίδειλε capit 2 c)
πολιορκία; Vi permultas pa(Ius
Πολα, έχε μεταβολάς ο λαός, ως η eft populus, vt Iu dicum
των Κριτών ισορία διδάσκει ποτέ docet hiίtoria. Νain interdum
vince

1) Διατί - ωνόμαςαι. Ηarc Infcriptio def in Cod. πug, et edit. F 1 c 1. 2) Εσσι

Αχμάν-Θολομί, Vterque, Σεσί, Αχιμαν et Θολόμ, Ιta quoque οι ό, guod
ad priora duo notnina attinet, 3) ύτερον, Ρ Ι c. δεύτερον,
α) Ιud. 1. 5. b) Ιbίd. νετί ιο, ε) Ib, ς, 1,8 coll. 1 Paral. ΙΙ, 4.144,
Β. 7θεod. Τom, Ι. Χ -
 Β. ΤΗΕΟ DΟ RΕΤΙ "
322
vincebant, aliquando vincebantur: μεν γας ενίκων, ποτέ δε ήτlώντο' και
interdum imperabant extraneis, ποτέ μεν ήρχον των αλοφύλων, ποτέ
φuandoque feruiebantillis, Quare δε εδούλευον, δήλοντοίνυν, ως εμπρηθεί
perfpicuuun eft, Ηierofolyιnam
prius exuftaln, ab Ιebufeis, afHi σαν την Ιερουσαλήμ πάλιν ανωκοδόμη
ξtionis populi occafione captata, σαν οι Ιεβουσαίοι, της του λαού δυσκλη
in(tauratam fuί(Ιe. Porro librum gίας επιλαβόμενοι και ταύτην δεύτερον
hunc poίterius [criptum fuille ar ομαι συγγραφήνα την βίζλον, ι) τεκ
bitror, argumentum ex eo ca μηρίω χρώμενος τώ τήνο, την πόλιν Ιε.
piens, quod hiftoria ciuitatem vocet
Ηierofolymam, φuσd nomen illi ρουσαλήμ ονομάζειν την ισορίαν ύσερον
poftea inditurn eft, cum Ιebusan 2) γάς ταύτην έχε την προσηγορίαν,
tea diceretur. Ιεξούς 3) ωνομασμένη.
ΙΝΤΕRR. ΙΙΙ. ΕΡΩΤ. γ.
Ωuidβίi τμlt hoc, Da mibi redem. Τί εΞι, δός μοι λύτρωσιν ύδατος, και
ptionem aquar, νεάemptionem /iφε λύτζωσιν μετεώρων, και λύτρωσιν
riorum, er redemptionen,
infiriorum ! a) ταπεινών; -

SΆ irrigationem aquar Ο περί τον Σύμμαχον αρδείαν ύδα,

interpretatur, et pro infrio τος και αντί του ταπεινών, πεδι
rum, dixit campu/trium. Iuftigata νών ήρμήνευσαν, υπεβλήθη δε παρα του
antern eft Αίchan ab Οthonicle wi Γοθονιήλ του ανδρός αυτής ή Αχαν αι
το 1ίιο, vt poftularet agrum : pe
tiίt ergo irrigationem aquar, et τήσαι αγρόν, ήτησε τοίνυν αρδείαν ύδα
adepta eft φuod poftularat, non τος και έλαβεν ώσπερ ήτησεν ου μόνον
folun terram planam, ftd etiam πεδιάδα γην, αλλά και όρειον. το μεν
montofam. Νam illud /έcundum γας κατα την καρδίαν αυτής, το κα
cor /itun, defiderabile {ignificat. ταθύμιον σημαίνει μετέωρα δε τα όξενα
Superiora autern vocauit montana, κέκληκε, ταπεινα δε τα ύπτια,
plana vero inferiora.
ΙΝΤΕΚ R. . ΙV. ΕΡΩΤ. δ'.
Ωuomodo hoc loco /ocerun legislato Πώς ενταύθα του νομοθέτου τον κηδε.
ri, υocat Ιobnb, ηui in /uperioribu, σην 4) Ιωβαξ ωνόμασεν, Ιοθώς και Ρα
bi/torii, Iothor et Rnguel γουήλ εν εκείναις ταις ισορίας
appellatu g/i º b) ωνομασμένον,
Ι dixi, I o b ab u m efΙe filium αι ήδη 5) έφην, ώς ο Ιωβαξ εκείνου
illius; (σcerum autem eum νο ήν υιός, πενθερον δε αυτόν κέκλη,
cauit, νt fratrem vxoris. Μulti
enim etiamnum tales appellant κεν, ώς της γαμετης αδελφόν και γαρ
focellos. Ιobabi ergo filii nepotes νύν πολοί τους τοιούτους 6)πενθερίδας
funt Ιοthoris. καλούσι, του Ιωξαβ τοίνυν οι παίδες
7) έκγονοι του Ιοθώς εισίν,
ΕΡΩΤ,

1) Cod. et F 1 c. τεκμήριον, 2) γαρ ταύτην. Ρ Ι c. δε πάλιν. 3) ωνομασμένη. Vter

que πρότερον ονομαζομένη. 4) Ιωβά6 Ιta Cod. oxon. exprimit hoc πomen,
φuod a Τextu hebr. Iud. 1, 16. abcft. 5) έφην. Vid.fupra Ρ. 23o. Interr.16.
6)Vterφue, πενθεριδίας. 7) Vterφue, έγγονοι, "; .
α) Ιudiς, 1, 15, F) Ib, verί. 16.
 ονεsr. 1Ν Ινbrc cΑΡ Ι. 3 23

Ε Ρ Ω Τ. ε'. ΙΝΤΕRR ν.
Πόλιν φοινίκωνποίαν καλέ;; Ωuan dicit υrbcm palmarum Pa)
Τι Ιεριχώ, νομίζω δε ούτως αυτήν ΙΕ Αrbitror autem il
προσαγορεύεθα δια τον των φοινί. 1 lam fic appellatam ob fruttum
κων καρπόν και γας εν τη πρό ταύτης palmarum. Νam in proximo
βίζλω, ευθύς του λαού διαζάντος τον fuperiore libro, mox νbi popu
Ιορδάνην, ο συγγραφεύς έφη ότι έφα, lus traieciffet fiumen, autor ait: b)
γον από του καρπού της γης άζυμα Comederunt azyna noua de fruξta
rerra, et co die deficit manna,
ά) καινα, και ότι εν αυτή τη ημέρα εξ,po/feaquam manducauerunt de fru
έλιπε το μάννα, μετά το βεβρωκένα gibur terra, nec υίtra adfitiε
αυτούς από του σίτου της γης, και ουκ manna βlii, Ιβnel: comederant
έτι υπήρχε τοίς υιοις Ισραήλ μάννα, autem de fruίia regioni, palma
εκαρπώσαντο δε την γήν των φοινίκων νun in anno illo. Εt (ecundus
εν τω ενιαυτώ εκείνω, και η δευτέρα δε *ferens,
liber Paralipomenωn de iis re-*
quos captiuos duxerunt
των Παραλειπομένων περί ων ήχμα decen tribus e tribu Iuda, fic
λώτευσαν εκ της Ιούδα φυλής αι δέκα ait: ε) Εt collocauerant eo, Ιert
Φυλα)
Η
διηγουμένη ούτως έφη', και κα
y 2. ν. \ ν chante, in υrbe palmarun apad
τέτησαν αυτους\ εις Ιεριχω την\ πόλιν frntrer βιοι,
"ν Ρ \ 3 %

των φοινίκων προς τους αδελφούς αυ.

φ'ών. .." -

ΕΡΩΤ. 5'. ΙΝΤΕRR. VΙ.

Πώς νοητέον, και ήν Κύριος μετά Ιούδα, Ωμomodo dcbet intelligί, Εr eraε
και εκληρονόμησε το όρος, ότι ουκ έδύ. Domina cum luda, et poljedit
montem : φuia eo, polfidere now
νατο κληρονομήσαι τους κατοικούντας potuit qui υdllem incolebant,
την κοιλάδα, 2) ότι Ρηχαζ διε 4uia Rechab edixerat
ςείλατο αυτοίς, ei 2 d)
Του Fηχαζ, ως ευσεβούς άγαν πολ, ΜΕ pattim [criptura diuί
λαχου ή θεία μνημονεύει Ά na Rechabi tanquam valde
και ότι μέχρι των απογόνων αυτού διέ, pii viri, et quod eius religio ad
ξαμενή εύσέζοια τούτον εισηγήσαθαι pofteros etian dimanauerit. Αit
hunc fualiffe tribui Iudac, νt relin
λέγει τη Ιούδα φυλή, την κοιλάδα και queret vallem, montemque occu
ταλιπείν, και το όρος οικήσαι, ήν δεκαι paret. Νam erat et ipfe de tri
αυτός της Ιούδα φυλής, ως ή των Πα bu Iuda, ficuti docet liber Pa
εαλπομένων διδάσκει βίζλος, ομαι δε "alipomenωn.
Χ2
Εxiίtimo autem,
illum

ι) κανά. Def vtroφue loco. Leξtio recepta 1. c. είt και νέα. 2) ότι - αυτοί.
Ιurehac omiίfafunt in Cod. no(tro, qua apud F 1 cv Μ legunrur, fed addita
notula ifta ,Ηarc non habentur in hebraica verfiοne,,, Αt vero exίtant quί
«dem in Τeκιu hebr. alienum tamen fenfum, vt frpius, ita hoc φuoque
1oco, amplexi funt οι ό, φuos Νofter plerumque fequitur. In hebr, eft,
πσm curru, forrei erant ilir. Sicgue religui Interpretes graci hac bene ex
Ρrimunt, άρματα σιδηρά αυτοί.
") Ιμά, ι, β. ε) ιοί: 5, ΙΙ 2. ε) 2 Fatal, 23, 15, 3) Ιμd. 1, 9.
"-
", τι . . . . -
324 Β. Τ ΗΕ ο D o R ΕΤΙ
illum eis confuluiίΐe, vt vallem fu, αυτόν συμζεξουλευκένα την κοιλάδα
gerent, tum propter accolarum φυγείν δια την των περιοίκων ασέβειαν
impietatem, tum etiam ob vici: και μέντοι και δια τότης θαλάιΊης γει
ηuin mare Siquideιτι qui mari
funt proximi et appellentes e lon, τόνημα, οι γας θαλάτΊη πελάζοντες,
ginquis regionibus excipίunt, ει και τους πόρβωθεν καταπλέοντας δέ
ipίi nauigationem expetunt. . Αt χονται, και αυτοί ναυτιλίας οζέγονται,
conuerfatio cum extraneis legalem η δε των αλογενών επιμιξία, την νομι,
\ Χ Α' « Α'
viuendi rationem corrumpebat. κην έλυμαίνετο πολιτείαν.
ΙΝΤΕRR. VΙΙ. ΕΡΩΤ. ζ".
Ωuare non omne, υνbe, cepcrunt, Τι δήποτε μη πάσας είλον τας πόλεις,
βd ingen, extranearun gentium αλά πλήθος αυτοίς συνώκει των :
numeru, babitauit εμtr: αλοφύλων εθνών,
εi 2 a) Πεών δια νωθείαν πάσης της γης
ουκ εκράτησαν έπειτα και διά
ΙΕ propter ignauiam mi πλεονεξίαν, έθετο γί; φησι τον Χανα
ήinte potiti funt vniuerfa ter ναιον εις φόρον, και εξαίρων ουκ εξήρεν
ra, deinde' ob immodicam aua.
ritiam. Sabiccit enim, ait , b) αυτόν και τούτο περί εκάσης ο συγγρα
Cnnancum tributo, nee delendo φεύς είπε φυλής, προς δε τούτοις, τον
άelcuit eum. Εt hoc dixit autor θείον παραζάντες νόμον, και τοίς των
de vnaquaque tribu. Pratterea αλοφύλων δεδουλευκότες θεοίς, ι) της
transgrelli funt legen dininam, θείας εγυμνώθησαν προμηθείας, ουδή
ac diis alienis feruierunt: ideo
que diuina prοuidentia funt Ρri. χάριν ο πάνσοφος Κύριος ουκ άρδην το
ίiati Quare fapientiίtimus Do των Χαναναίων εθνών διέφθειρε γένος'
minus Cananarorum gentem non αλ' είασε πολους γειτονεύειν αυτοίς'
prorfus deleuit, fed plures Ρrope ίνα πολεμούμενοι, και δουλεύειν αναγ.
illos habitare permifit, vt bello καζόμενοι,αίθάνωνται μεν της από της
(uperati, et in Ιeruitutem redaξti,
procedens ab errore damnum ίξn, πλάνης γεγενημένης Ε
προθώσι
ίirent, et confugerent ad conίς". δε τώ σεσωκότι Θεώ, και της παρ' αυ:
uatorem Deum, eiusque auxilio του ροπής απολαύωσι και ότι ταύτα ου
fuerentur. Quod autem non λογισμούς ανθρωπίνοις κεχρημένος λέ
humanis adduξtus commentis γω, αλά παρ' αυτής διδαχθείς της
hac dicam, fed ab ipla edoξtus
hiftoria, mox patefaciam. Αd ίτορίας, αυτίκα δηλώσω, ανέβηγάς φη
/ϊendit enim, ait, c) Αngelu, Do σιν άγγελος Κυρίου από 2)Γαλγάλ επί
ηrini de Galgal ad locum fientium, τον κλαυθμώνα, και επί Βαθηλ, και
ει ηd Βetbel, et ad donum Ifrnel επί τον οίκον Ισραήλ από Γαλγάλων,
de Galgalir, Galgal vero diξtus και Γάλγαλδε ότών ακροβυσιώνωνομά
eft preputiorum locus , guod «θη τόπος, δηλοί δε τούνομα κατά την
τιomen Ηeb raica voce fignifi
cat libertatem. In de mittit Εζραίων φωνην,την ελευθερίαν εκείθεν
Αngelum, reuocans illis in me πέμπα τον άγγελον αναμιμνήσκων αυ
moriam traieξtionem flu minis, τους της τε του ποταμού διαβάσεως,
". - Κα/
ι) της-προμηθείας, Defvtroφue loco. 2) Cod.femper Γάλγαλα, ΑΡuά εις,
li, l. guardam defunt.
α) Ιud. 1, 27, 29, (44. 5) Ib, νςrf. ό». ε) Ib, ς, ", και
Α
η
 "

Ωy ΑΕSΤ. ΙΝ Iντ Ισ. cΑΡ. ΙΙ. 325

και της γεγενημένης περιτομής.έταλέ. et fattam circumcitionem. * Ρoft. »

γε και τίνα τα ρηθέντα υπό του αγ ea quadam ab Αngelo diξta re
γέλου Κύριος ανήγαγεν υμάς εξ Αιγύ cenfet: α) Dominus reduxit vos
πίου, και εισήγαγεν υμάς εις την γην, ex Αegypto, introduxitφue in
terram, quam iureiurando pro
ην ώμοσε τοίς πατράσιν υμών δούναι ύ milerat fe daturum patribus ve
μίν, και είπεν υμίν, ου μη διασκεδάσω ftris, et dixit vobis: non rum
την διαθήκην μου την μεθ' υμών εις τον pam fedus meum quod pepigί
αιώνα και υμείς ου διαθήσεώθε διαθήκην vobifcum in frculum. Εt vos
τοις εγκαθημένοις εν τη γή ταύτη, ουδε non inibitis faedus cum his φui
τοις θεοίς αυτών ου μη 1)προσκυνήσετε, habitant in terra ifta , neque
αλατάγλυπlα αυτών συντρίψετε, και Deos illorum adorabitis, fed eo
τα θυσιατήρια αυτών κατασκάψετε rum fculptilia conteretis, et aras
και ουκ 3)εσηκούσατε της φωνής 3)μού, eorum euertetis. Verum non au
ότε ταύτα εποιήσατε και εγώ φησιν diiftis vocem meam quando hoc
4)ού προθήσω του μετοικίσαι τον λαόν, egiftis. Εt ego, ait, non pοrro
όν άπον του εξώσαι αυτόν από προσ migrare faciam populum hunc,
ώπουύμών και έσονται υμών εις συνοχάς quem expulfurum me dixeram a
και οι θεοί αυτών έσονται υμίν εις σκάν confpettu veftro: fed erunt vobis
δαλον παρέβητέ μου, φησί, νόμον, ουκ tendiculae, et dii eorum νοbis
erunt (candalum. Τransgrelli
εφυλάξατε τας εντολάς5)μου ειρήνην
έσπείσαθε προς τους της 6) αμαρτίας eftis legem meam, inquit, neque
feruaftis praccepta mea. Pacem.
διδασκάλους, κατοίς τούτων θεοίξέδου, iniiftis cuin impietatis magίitris,
λεύσατε. 7) απολαύετε τριγαρoύν ων et diis illorum feruiiftis. Frua
επoθήσατε, και αμήσατε των σπερμά. mini igitur eo quod petebatis,
των υμών τα δράγματα, ούτε γας δια et manipulos feminum veftrorum
φυγόντες τον εκ πολέμου θάνατον, πο metite Qui enim effugerunt
πmortem in bello, vobis inferre
λεμούντες υμίν διατελέσoυσι και οιτού bellum non definent, eorumque
των θεοί τας υμετέρας 8) εξανδραποδι dii mancipabunt animas veftras.
ούσι ψυχάς τούτων υπό του αγγέλου Ηaec νbi dixit Αngelus, fleuit
έηθέντων, εθρήνησεν ο λαός όθεν και populus: νnde locus ille fien,
ο τόπος ωνομάθη κλαυθμών εντεύθεν his tium focus appellatus eft. Εx.
conieci, maiorem partem eo
υπέλαβον τα πλείονα των ειρημένων rum qua diξta funt, efle ίum
ανακεφαλαίωσιν είναι των επί του Ιη mariam repetitionem geftorum
σου πεπραγμένων έφη γας ο συγγρα fub Ιοfua. Sic enim ait au
φεύς και εξαπέgetλεν Ιησούς τον λαόν, tor: b) Εt dimiβϊ Ιο/u a popu
nbicrunt #lii Ιβdel quique
9)και απήλθον οι υιοί Ισραηλέκασος εις ίum, et Χ3 in, . .

1) Cod. et Ρ Ι c. προσκυνήσητε. 2) Cod. εισακούσετε, 3) κιού, ότε. Cod. αυτού,

ότι.
4) ου - προσώπου υμών, Μagna eft h. 1. Codd. varietas, de qua νίd.
5) μου. Αbeft a Cod. 6) αμαρτίας. Cod. ασεβείας.
Β ο s Ι vs ad Iudic. 2,3.
7)Vterdue απολαύσατε, 8) Vterque εξανδραποδίσουσι 9) και- την γην. Ηarc
potiffimum lettiοnes edit. ald exprimunt.
α) Ιμd. 2, 1-3. b) Ib. ver!. 6. 7.
3 26 Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
απ locum βιun et bareditaten Juan τον τόπον αυτού, και έκατος εις την κλη
ad φαίfidendam terran. Ει Jεrui, ρονομίαν αυτού, κατακληςονομήσα, την
κit populu, Domino omnibu, aie. γήν. Κα/ εδoύλευσεν ο λαος τω Κυςίω
ίει, Ιωfia, et omnibu diebu, Jε. πάσας τας ημέρας )του Ιησού, και πά
πiorum ηui longo υικcrunt tempo σας τας ημέρας των πρεσβυτέρων οσοι
τε pω/f Ιρβιam, ηui noκcrant omne εμακροημέρευσαν μετά Ιησούν όσοι ε;«Α
4 »» Α ψ Ρ
-
φpu, infίgne, quod percgit Domi γνωσαν πάν το έργον Κυζίου ζο μέχα,
ΕΥΩχ,
ο
πu, in Ifraële, Refert etiam. φuot εποίησε τώ Ισραήλ, λέγει δε και οσων -
annos natus decefferit, et wbi fe, ετών ετελεύτησε, και ένθα ετάφη και
Ε fit. Αddiditφue, quod
iurrexerit generatiα altera poft προστεθεικει,ότιανέση γενεαετέςα μέξ
εos, φui non norant Dominum, αυτούς, κα ουκ έγνωσαν τον Κύριοι, και
nες opus quod facit in Ifraule: τιέργgνό εποίησε το Ισραήλ και 2)ότι
φui etiam cum Cananais, Phe. τοις Χαναναίοις, και τοις Φερεξαίρις,
τεfiris, et reliquis alienigenis con και τοις άλεις συνοικούντες αλοφύλοις,
uerfantes, cum illis contraxe
1 μmt connubia, et per connubia τάς τε προς αυτούς επιγαμίας έποιή
confortes i m pieta tis fatti funt. σαντο, και δια της επιγαμίας της ασε,
Seruierunt enim Βaalibus et Α βείας μετέλαχον ελάτρευσαν γας τείς
fiaroth. Εx his itaque dilcimus, Βααλάμ, καίτος Ασαξώθ, διδασκόμε
φuantum iuuet fubditos pietas & "Χ
υπηκόους
θα δε δια τούτων, όσον τους ξεια
" , > " Α
Ρrincipum, quantumque πoceat
τarere principe, aut e diuerfo όννησιν ή των αρχοντων ευσε εια, και
improborum principum regi in όσον η αναρχία λυμαίνεται,καίαύπα,
perio. Ηoc enim etiam prafens λινήτων πονηρών ηγεμονία, τούτο γας
«locet hiftoria, Su/titauit enim και ήδε ή ίσορία διδάσκει, ήγειξε γας αύ,
illis, ait, a) Ιudice, Dominur, et τοις φησί Κύριος Κριτας, Κα! έσωσει ΩζU
Εiberauit εο, de manu depναdan
είμru co". Εt φuum fuίcitabat τους εκ χαφος των 3) περνομευσάντων
illis Iudices, Dominus erat cum αύτούς, και οτε ήγειξεν αυτοίς τους Κρς
Πudice, et liberabat eos e manu τάς, και ήν Κύριος μετατου Κξιτού, και
*hoftium fuorum omnibus* diebus έσωσεν αυτούς εκ χειρός των εχθρών
Ιudicis. Εt paulo poft: 5) Ει fή. αυτών πάσας τας ημέρας του Κίτού,
έtum εβ, φοβηuan deccίfiljet Iu καιί μετ'μετ' ολίγα
ολίνα και
«
εγένετο
και εχενετο
* καιώς απέθνη
δ w Α1

«ex, defίείtebant, et deteriore ite, σκεν ο Κριτής, και απέσςεφον και σε

rκta είficiebantur patribu, βιir, φθειρον πάλιν υπές τους πατέρας αυ
ita υι (εφκcrentur Deo, alienor, των του πορευθήναι οπίσω θεών ετέςων,
4uo, colebant et adorabant, Αliam του λατρεύειν αυτοίς, και προσκινεν
«tiam caufam effe puto, propter αυτοίς, ομα δε και ετέραν αιτίαν είναι,
φuam non obtinuerunt integram δι' ην ου πάσαν την επηγγελμένηνεκο
terram promiflam, φua eft hu μίσαντο γην, έσι δε αύτη' σενωτάτης
iusmodi. Ο bfer ua ti o legalis
φonferuationis anguftiίlimam ter. εδείτο γής της νομικής πολιτείας ή Φυ:
τam poft ulabat, quia ter in λακή, τρις γας του έτους εορτάζαν α
anno lox ίtatucrat cunξιοs fςfta νόμος εκελευσεν εις εν πάντας χωρίον
συντζέ
ι) τού-ημέρας, Def vtroque loco. 2) ότι, Vterque έπ. 3)Vterquoπρor"κενόντων,
«) ίud 2, ιό, Ε) Ibid, νοτί, 19,
 -

ovΑΕsΤ ΙΝ Ινpro. cΑΡ. ΙΙ. ΙΙΙ. 327

celeb in rare wnum locum conue
συντρέχοντας, εν ώτο ν θείον 1)νεώνεδο
nientes, in quo templum diui
ήσαντο εκεί και τας απαρχάς, και num ςon(truxerant : νbi etiam
Ε δεκάτας, και τα των Ά
primitias, et decimas, et primo
πρωτότοκα, και μέντοι και τας άλας genita, ouium, et alia facrificia
θυσίας κομίζειν εκέλευσεν, εικότως τοίνυν offerre iuflerat. Μerito itaque
concluίit eos in arctum locum,
αυτους σμικρό περιώρισε τόπω,ώσεβα νt facile vel ipfi pigri in ade con
δίως και τους να θες εις τον αφιερωμέ fecrata congregari po(Ιent.
νον νεων συναγείρεθα, ΙΝΤΕR R. VΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. η.
Πώς νοητέον τόδετο χωρίον, ταύτα τα Ωμomodo intelligendu, e/t hic locuυ,
έθνη αφήκεν Ιησούς, ώσε πειρασαι εν Ηa, gentes reliquir Ιρβια, υ: ren
αυτοίς τον Ισραήλ, πάντας τους μη 1aret per illn, Ιβnelem, cunξίοι ".
εγνωκότας 2) τους πολέμους Χαναάν. qui non nouerant bella Canaan:
-

πλήν δια τας γενεάς των υιών Ισραήλ, imno ob generation e, filiorum.
του διδάξαι αυτούς 3) πολεμεν πλην Ιβnel, υι doccretro bellum. Ωaippe
οι έμπρoθεν αυτών ουκ έγνω quifuerant ante illor, bac non
σαν αυτα; πoucrunt, a)
Ί κατάτου Ναυή 5ρατηγούντος ου
πολεμικήν τέχνην ο λαός ενί
um duce Iοίua filio Νaue bel
lum gereretur, vincebat po
κα παρατατlόμενος, αλά της άνωθεν pulus, non fecundum artem mi
litarem inίtruξtus, fed fuperno
απολαύωνεπικουρίας, αποσελώγας έφη nixus auxilio. Μittan enim, in
τας σφηκίας έμπροθεν υμών και εξο φuit, ί) eramina υg/parum anκε
λοθρεύσει τον Χαναναίον, και τον Χετ του, φua interiment Canonaeum et
ταίον, και τα εξής, και μέντοι και σκη. Cbittacum, et reliqua, Quin et
πτους άνωθεν αφιείς,και χάλαζανλί. miflis defuper fulminibus, et gran
θων έχουσαν μέτρον, τους πολεμίους dihe lapidt is modums. exacquante,
ανήλισκε λέγε τοίνυν, ότι τούτου χά, fe confumfi aduertario Αit ergo
hac de caufa non ad νηurn
ριν ου πάντας άρδην διώλεσε τους την omnes terra illius habitatores per
- " "ν - - "ν-

γήν εκείνην οικούντας Ιησού του Ναυή didiffe duce Iotua filio Νaue, vt
gρατηγούντος, να και οι μετ’ εκείνον τη pofteri gius diuinan prοuidentiam
πείρα την του Θεού διδαχθώσι κηδεμο. experientia cognofcerent, et πε
νίαν, και δια την πολεμικήν ανάγκην τον ceflitate belli compulfi, Domini
Δεσπότην καλώσιν εις συμμαχίαν το auxilium implorarent. Αt pro
tentare, Symtnachus voluific air
μέντοι περάσαι ο Σύμμαχος ασκήσα, εκcrcere illos, et artem bellicaπι
φησιν αυτούς ηβουλήθη, και διδάξατε edocere, Quod vero tentare di
πολέμου την τέχνην και το περάσαι δε xerunt Septuaginta, non indicat
κατά τους εβδομήκοντα κείμενον, ουτήν Deum quidpian ignorare. Siqui
dem non ea de caufa tentabat
άγνοιαν του Θεού δηλοί ουδε γας τον Χ4 Αbra

ι) Poft νεών Cod. et "το e prας, τερerunt συντρέχoντει. α) τους πολέμου,

- Vterque pram. πάντας. Ιta quogue legitur in edit.ala, et compί. Ι. c. 3)Vter
-

que πόλεμον, quat eft le&lio rec. των ό. 1. c. "

α) lud. 3, Ι. 2. Β) Εxod, 25, 28.

 - . Λ' Η

323 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ ..

Αbrahamum, vt eius animum

τognofceret: quia illo etiam loco Αξζααμ τούτου χάριν επάραζεν, όα
fatis docuit, φuod no(Ιet Deus, ίθη του Αβραάμ την γνώμην κακέ:
Αbrahamum mandaturum effe fi γας εδίδαξεν, ότι ήδε, ο Θεός, ότι συ.
Ηiis fuis ac familia et pofteritati
Jua, vt obferuarent omnia iudi.
3ξ. Αβραάμ τοις υιοίς αυτού,και τώ
τia Domini Dei. Νοn igitur
οίκω αυτού μετ' ") αυτόν, φυλάσσων
ideo tentat ντ ipfe diίcat, fed νι πάντα
ούχίνα
τα κρίματα Κυρίου του Θεού.
2)τοίνυν αυτός μάθη πειράζει,
ignorantes doceat, Quenadmo
«dum ergo dederat m an datum αλ να τους αγνοούντας διδάξη ώσπερ
Αdamo ad exercendam faculta τοίγυν εις γυμνασίαν του λογικού 3) τώ
τem rationalem , ita hoc loco Αδαμ έδεδώκει την εντολήν ούτω καν
ς nonnullas reliφuit gentes, vt ho ταύθα ένια των εθνών καταλέλοιπεν
* rum perfpetta * efiet pietas, illa,
3um autem impietas conuincere ώσε των μεν δάξαι το ευσεζες, των δε
zur, Iftud enim eft quod dici διελέγξα το δυσσεζές τούτο γας 4)λέ.
τur, α) Κr tentaret per ip/ο Ιβne γει, ώσεπεςάσαι εν αυτοίς το Ισραήλ,
4en", ει oogno/acret an obtempera του γνωναι ει ακούσονται τας 5) εντολας,
αμri είlent mandatir, ηua prace ας ενετείλατο τοις πατράσιν αυτών εν
perni patribu, eorum φεr manum χας Μωση και αυτά δε διδάσκει τα
Μοβ. Οuinetiam res ipfiε do
«Cent, eos in caufa fuiffe, cur πξαγματα, ως αυτοι αίτιοι γεγένηνται
πmon prorfus liberati fint ab im των μη πανταπασιν απαλαγήνα, των
φίis illis gentibus. Νam Ιο fua δυσσεβών εκείνων εθνών, εννέα γας και
«cum agmine fuo, licet vrbe ca είκοσι βασιλέας, διχα των της Ιεριχές
reret, ac propugnacalis, et mili και της Γαι σρατηγών, ο Ιησούς συν
«es in arte bellica exercitatos non
3iaberet, viginti et nouem reges ται, 5ρατείας αυτών κατηκόντισε, μή
Ρercuffit, Ιerichuntis et Αϊ du πόλιν έχων,μη οξμητηξιον, μη 5ζατιώ
είbus non numeratis. Ωui vero τας έμπεξίαν ήσκημένους πολεμικήν οι
Φοίt illum vixerunt, quamuis δε γε. μετ' εκείνον, και πόλεις οχυρας
πιunitis vrbibus abundarent, ac εχηκότες, και πλούτον ότι μάλισα
«iiuitias ex fpoliis plurimas com
Ρaraffent et qualibet armatura, πλείσον εκ των λαφύρων κτησάμενοι,
3ηurisque et vallis πuniti effent, και πανοπλίας έχοντες, και τείχη και
Φb fuam tamen impietatem re: περιβόλους, περιγενέθαι των υπολ".
3iφuias gentium fuperare non Φθέτων ουκ έχυσαν δια την οικείαν
φotuerunt, ασέβειαν,

ΕΡΩΤ.

") Vίετφue «υτού, α) τούιν Cod. τσά. 3) τώ. Γεί. vtrogue Ioco, 4) λέγει,
Del: vtroque loco. 5) εντολάς, Cod.addit Κυρίου,
α) Ιud. 3, 4.
 τ

Ωy ΑΕsΤ. ΙΝ ΙVDIc. οΑΡ. ΙΙΙ. Ιν. 329

Ε Ρ Ω Τ. θ'. ΙΝΤΕRR. ΙΧ.
τ)Πώς ο Γοθονιήλ και τε 2)Χαλεβαδελ Ωuomodo Οthoniel φοιεβ είfo σε
. φός, και του Κενεζυιός, όγας Χαλέζ frater Calebi et ήliu, Κεπεβ,
ι 3) Ιεφονή υιός 4)ήν. εum ip/e Caleb /ί ήliu,
Ιεφbona 2 a)
Ε και διώνυμον είναι τον Ιεφωνή 2
Vε eft Ιephonam bino
και καλείcθαι και Κενέζ εικός και
minem
fuiffe, vocatumque
εκ διαφόρων είναι πατέρων αυτούς, μιάς etiam effe Κenez, Probabile φuo.
δε μητρός και το μεν Χαλέβ τον Ιε que eft, eos cum vnius efient
φονή εχηκένα, πατέρα μετά δε την matris, diuerfos patres habuiffe :
τούτου τελευτην γήμαθαι την αυτού et Chalebi quiden patrem fuiffe
μητέρα τω Κενέζ, και τεκόν τον Γοθε. Ιephonem: poίt huius autem obi
turn, matrem nupfiίle Κeneίο,
νιήλ. ότι μέντοι την Ιεριχώ την πολιν ac peperifie Οthonielen, Quod
φοινίκων ωνόμασε,τακατα τον Εγλώμ auten Ιerichunteln appellarit νι
διδάσκει, επορεύθη γάς φησιν Εγλώμ,bein palmarum, conftat ex geftis
και επάταξε τους υιούς Ισραήλ, και Εglomi. Pro/εξίu, g/i enim, ait, ύ)
εκληρονόμησε την πόλιν των Φοινίκων, Εglou, et perculfit filio, Ιβαεί,
φαίfedit et υνben palmtrum. Εt
και μετ' ολίγα και Εγλώμ5)ανέσρεψεν paulo poft: ε) Εt reuer/u, eft Ε.
από των ειδώλων των εν Γαλγάλοις,και gion ab idoli, φua erant Galgale.
είπεν Αώδτώ Εγλώμ' λόγος μοι κρύ. Εr dixit Εhu ad Εglomum, Ε/t
φιος προς σε βασιλεύ, η δε Γάλγαλα mibi /έcretu, Jermo tecum, ο Rex.
τη Ιεριχώ πελάζει φλόγα δε το σιδή, Gilgal vero non procul diftabat
είον της μαχαίρας ωνόμασε, παραξε apellauit
Ιerichunte, Flammam autern ap
ferrun gladii: paraxiphi
φίδα δε την λαξήν, τούτο γας λέγει: dem vero, capulum. Ηoc enim
και έλαβε την μάχαιραν αυτού από τ8 innuίt: d) Ει παειφit gladium a
μηρού αυτού του εξιού, και ενέπηξεν aexrro fimore /uo, et inβxit in
αυτήν εις την κοιλίαν Εγλωμ, κα! νεhtren Εglomi, ac immi/ίi capu
επεισήνεγκεν και την λαβην οπίσω της Juu po/f flammam , et concluβή
Αdepυ capulum.
φλογος, και 6) απέκλεισε το σέας 7)την .

παραξιφίδα. ν ΙΝΤΕRR. Χ.
ΕΡΩΤ. 1'.
Τα κατα τον Ιαξιν τον βασιλέα Ασώς Ωμα pertiment ad Iabinem regen
Α/or, narrat etian bi/toria Io/iια.
ισοφά και ήίτορία του Ιησού ει τοίνυν Si ergo interfiξίu, e/t eiu, tempo
επ' εκείνου ανηρέθη, πώς μεταπολυν ribur, φuomodo multo po/f tempore
χςόνον επανέση τώ Ισραήλ; in/arrexit in Ιβnelem 2ε)
Χ 5 Αlius

1) Πώς κ. τ. λ. Τota hacc Settio abe(Ιe potuί(Ιet. Οthniel enim Iud. 3, 9. rum
in Τextu hebr, tum in vert. gr. non frater Calebi, fed filius Κenafi fratris
Calebi, dicitur. Errori, in quo Νofter fuit, occationem dedit, νι Ρuto,
1ocus ifte c. 1, 13. νbi pro αδελφού Χαλεξ in Cod. alex, et edit. compl, minus
Βene legitur αδελφός Χαλέβ, 2) Χαλέ6. Ιta Cod. et P I c. habent. Αίias (cri
bi 1olet Χάλεξ. 3) Ρ Ι c. Ιεφωνή. 4) ήν. Deeft vtroque loco. 5) Vterque
απέτρεψεν. 6) Vterque απέκλινεν. 7) Vterque τη παραξηφίδι,
") κιά, 3, 9. Ρ). Ibid. verf. 13. ε) Ib, ν.19. α) Ib.ν.21, 22, ε) Ιudie, 4, 2, ίας,
Ιοί, ΙΙ, Ι. Δης.
 33Ο Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ

lius erat ille, et alius ifte. Εt " λος ήν εκείνος, και άλος ούτος
eiusdem erant nominis, eo ομώνυμοι δε ήσαν, την αυτήν εχη.
demφue regno poticbantur, Veri κότες βασιλείαν, εικος δε τούτον και
{imile eft autem hunc illius effe
filium. Μultos enim reperias, υιον εκείνου γενέθα, έσι γας πoλoυς ευ.
φui nominibus patrum fuorum ρέντας των πατέρων )έχηκότας προσ.
* * appellati funt, verbigratia, Con ηγορίας, αυτίκα γούν Κωνσαντίνου του
(tantini imperatoris filius primo βασιλέως ο πρώτος υιός Κωνσαντίνος
genitus dictus eft Conftantinus. ωνόμασαι,
ΙΝΤΕR R. ΧΙ. ΕΡΩΤ. ια.
Αt retulit hi/toria Io/iια, non /o-
ίum Iabinem interfξtum fuilje, Αλ' ή τού 2) Ιησού ίσορία ου μόνον τον
Jέd etiam υνύem Α/ον Ιαβίν είπεν 3) αναιρεθήναι, αλά και
exu/fam. α) την Ασώς εμπρηθήναι.
on eft alienum a verifimili, vr
ΥΝ bem illam tum euerfam fui(. Ο απεικός και τότε κατασκαφή,
fe, poftea vero inίtauratam. Ve ναι, και αύθις οικοδομηθήναι, πλην
rum φuamuis hoc loco faciat ενταύθα μέμνηται μεν της Ασως, ου Υ
\ Α 2 "ν
mentionem vrbis Αfor, non ta μην έναύτη κατοικείν αυτον εφησεν, -

men afferitipίum Iabinem in ea ha

bitaffe, fed in vrbe Αferoth. b)Νο αλά την 4) Ασηρώθ, επισημαντέον δε
tandum hoc etiam eft, eum pofte, και τούτο, ότι Κιναίους τους απογόνους
ros Iothor vocare Cinacos. του Ιοθώς καλεί,
ΙΝΤΕRR. ΧΙΙ. ΕΡΩΤ. . ιβ.
Ωutfit υt mulier prophetizet" Τι δήποτε γυνή προφητεύει;
uia virorum ac mulierum ea Επειδή ανδρών και γυναικών μία ή
dem eft natura. Νam ex Αda
mo formata eft mulier, et particeps
μ φύσις, εκ γας του Αδάμ ή γυνή
rationis fafta eft, ticut et ille, Qua διεπλάθη,
και λόγου μετείληχεν ως
Ε etiam inquit Αpoftolus, c) εκείνος, διό και ο απόσoλός φησιν, εν
Chrifto Ig/i non g/t ma/aulu, et Χρισώ Ιησού ουκ ένι άρρεν και θήλυ.
fimina. Sic et Μofes propheta fuit, ούτω κα Μωσης προφήτης, και Μα,
et Μirjam prophetiίla. Εxiftimo ριαμ προφήτις oίμαι δε και την Δεζζά.
autem, etiam Deboram in contu
meliam virorum prophetia donum ραν εις έλεγχον των τότε ανδρών της
adeptam efle. Νam cum ex viris προφητείας αξιωθήναι, ουδενός γαρ εξ
ηullusinueniretur dignus, φuigra εκείνων ευρεθέντος αξίου της χάριτος,
tiam promereretur, hac donum αύτη της του παναγίου πνεύματος τε.
fanξtiίlimi Spiritus eft confecuta. τύχηκε δωρεάς και ούτω δήλη ήν, ότι
Αtque tam clare con(tabat eam
είfe natiam gratiam fupernam, vt
της άνωθεν ήξίωτο χάριτος, ως τον Βα.
Βarac abίque ea progredi non au ρακμή τολμήσαι δίχα ταύτης εις την
deretinacierή: quodquidemipfain παράταξιν εξελθέν, τούτο δε καλεντή
cantico etiam fuo dicit, d) Deféce ωδή αυτής έφη εξέλιπον οι 5) κρατούν,
ΤΡς

1) έχηκότκε, Vterque εύρηκόνας, 2) Ιησού. Cod. et Fτο. Ιαβίν. 3) Vterque

ανηρελθαι. 4) Vterφue Ασιρώθ. 5) κρατούντες. Ιta habet Cod, oron. Recepta
leζtio l, c, eft δυνατοί,
") Ιοι ιι, ιο. i. δ) Ιud. 4, 2. ε) Gal. 3, 28. α) Ιud. τ, 7.
 oyΑΕsΤ. ΙΝ 1VDΙC. ΕΑΡ. ΙV. V. 33 Ι

τες εν τώ Ισραήλ, έως ου εξανέση Δεζ. νunt potcπτει in Ιβrael, donec/urrexit

ζάρα μήτηρ εν Ισραήλ.λέγει δεκα, την φueDebora mater in Ιβrael Declarat.
contribulium quoque fuorum
των ομοφύλων ασέβειαν ηρέτισαν θεούς impietatem. α) Εlege ant Deo, no
Ι)κενους, 2)ώς άρτον κρίθινον, την πολ, υο, tanquan panem bordeaceum.
λήν αδιών αφροσύνην διά της εικόνος Summam illorum amentiam per
3)διήλεγξεν, ώσπες γαρ ανόητος ότών fimilitudinem coarguit. Vt enim
compos mentis non habeturis, gui
πιρίνωνάτων προτιμών τους κgθίνους, triticeis panibus hordeaceos ante
ούτως άγαν εμβρόντητος, ο τους ψευ ponit: ita fupra modum (tupidus
οωνύμους Θεούς του αληθινού προτιθείς, eft, φui falfos Deos vero Deo pra
orλοί4jδέκατοπισόντης γνώμης. 5)εάν fert. Perίpicuam autern facit ani
γαρίδωφησί6) σειρομασών τεσσαράκον, mi fiduciam. Si videro, ait, b)
iancenrum quadraginta millin, tamen
τα χιλιάδας, η καρδία μου επί τα δια cor meum ad en intentum ε/f quar dir
τεταγμένα τώ Ισραήλ, ταύτα δε ο θείος poβια βιnt Ιβ aeli. Ηac autem fir
δηγόρευσε νόμος, εάν γάς 7)φησιν δης mauit lex diuina. c) Si enim υide
πλήθος πολεμίων, 8)και ίππων,καιας κi, multitudinem ho/fium, et cquo
rum, et curruum , me tinenr, ηuo
μάτων, μη φοβηθής,ότι Κύριος ο Θεός niam Dominu, Deu, tuu, pugnabit
σου πολεμήσει υπέρ σου. κελεύe δε ου pro te. Porro non folum pauperi
μόνον τοις πένησιν, αλά και τοις επί bus, (edetiam his quide (uis opibus
πλούτω μέγα φρονούσιν, υμνείν τον gloriantur, pracipit vt extollant
θεόν. 9) οι δυνάσα γάρφησι του λαού Deum. Potenter, inquir, d) populi
εύλογείτε τον Κύριον, επιβεβηκότες επί benedicite" Domino : et υcέti itιmentir,
υποζυγίων, ιο) καθήμενοι επιλαμπίνων qui/iιφer currur/edetir, emittite υο
cem in/tar eorum, φui φul/ant in
και φθέγξαθε φωνήν ανακρουομένων medio latantium. Illic dnbunt iu/ti
αναμέσον ευφραινομένων εκεί Ά δι τiam Deo. Ceterum me/pbathem
καιοσύνηντώ Θεώ, ιι)Μοσφαθεμ δε, α agros interpretantur, ε) madaroth
γροι ερμηνεύονται, μαδαρώθ δε, αβλε. autern priuationem vifus.f) Ιllud
ψία, το δεια) Άδή μαζως, κα. autem, maledicere in Μazor,g) ma
Ιedicero
") κενούς, Ρracferenda eft leξίio rec. καινούν, φuam etiam F 1 cvs in verfiοne lat.
ίεφuutus eft, νbi nihil mutandum efle putauimus. 2) ως άρτον κρίθινρν. Ιta
in Cod. alex, et oκon. minus bene exprim. verba Τextus Dº yυ"
τ ι
Ωπ%ν ν
Ν γ.

φuafi effet Dνηyύ, bΝη 2 ΓηΝ. Μagis ad hebr, veritatem h. 1. accedit Ver
fio φuam habet Cod. υπtic, τότε επολέμησαν πόλεις αρχόντων, 3) Vterque
ήλεγξεν. 4) δέ. Vtergue addit αυτήν. 5) εάν-χιλιάδας. Ηac nullius Ιn
terpretum gra corum, φuorum h. 1. maxima eft diuertitas, autoritate mu
niuntur. 6) Vterque σιροματών, In Cod. alex. leg. σειρoμάτων. 7) φηση,
ε: deinde πλήθος-φοβηθής, defunt apud r 1 c. 8) και -αρμάτων, Cod. κα)
άρματα και ίππον. 9) οι δυνάται- δικαιοσ, τό Θεό. Ηrc fere oκmnia expti
πιunt lestiones Codicis alex, Ιο) καθήμενοι - καί, Def vtrogue loco.
τι) Μοσφαθέα - μαδαρώθ. Cod, et r 1 c. Μοσφαδε δε άγριοι ερμηνεύονται άκια,
Ααρώθ. Νec Μ ο Ν τF. nec D κ vs Iν s has leξtiones notarunt, φua etiam in
Ρos 11 Νοtis ad Iud. 5, 6. 22. defiderantur. ια) καταρ, μαζώρ. Def. vtraquo
loco. Pro καταράσαώαι, φuod fequitur, Cod, et P i c. habent και αράσαθαι,
") Lud. 3. 8. 4) Ib, ν.8.9, ε) Νum. 2ο, Ι. α) lud, 5, 9, ιο, ι) Ibων, ιά.
f) Ibίd, νοτί: 22, ζ) Ib, ν. 24.
332 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ

ledicere in potente, Difcimus au ταράσαθαι εν τώ κραταιώ, διδασκόμε.

tem ex hiftoria, φuo paξto Domi θα δε δια της ισοζίας, ως πατρική φι.
nus Deus, vtens paterna dileξtio
ne, populum delinquentem trade, λoσoργία κεχρημένος ο δεσπότης Θεός,
bat extraneis, veluti virga guadam και παρανομούντα τον λαόν παρεδίδου
atque flagello vtens illis: et vicif τοίς αλοφύλοις οιόν τινι ράβδω κεχρη:
fimpanitentia duξtus miferebatur, μένος, και μάσιγι και πάλιν 1)μεταμε.
ac omnibus modisfuccurrebat. Ita
que ftatim poft acceptum Debora
λόμενος ελέει,και παντοδαπής ήξίoυκη.
minifterio beneficium, prolapfun δεμονίας, αυτίκα γούν μετά την 2) δια
ad impietatem tradidit Μidiani της Δεξζώρας ευεργεσίαν, εις ασέβειαν
tis. Deinde poft illam caftigatio 3)εξωκείλαντα Μαδιηναίοις παρέδωκεν.
nem, ope fua dignatus eft, im, ετα μετά την παιδείαν, της επικουρίας
pietate illorum prius per guendam ήξίωσε διά τινος δε του προφήτου πρώ,
prophetam reprehenfa., Comme
morauit rurfus beneficia φua acce τον εξήλεγξεν αυτών την ασέβειαν, ανέ.
perant: poftea per Αngelum quen μνησε δε και των ευεργεσιών ών απή.
3' η " Υ Ι

dam Gideonem corrοborans, λαυσαν είτα διά τινος αγγέλου τον Γε

iuffit vt aduerfus hoftes aciem δεών παραθαρρύνας 4) παρατάξαώθαι
in(trueret. τοις πολεμίοις εκέλευσεν,
ΙΝΤΕRR. ΧΙΙΙ. - ΕΡΩΤ. ιγ.
Ωuidβbi υult, Wade in bac forti Τί εσι, πορεύου εν τή ίχύσου ταύτη,
rudine tua, et liberaύi, Ιβraelenι και σώσεις τον Ισραήλ έκ χειζος
de mann Μidianitarum 2 a) Μαδιάμ,
Ο adhortatus e(Ιet eum Αn ροτραπείς υπό του αγγέλου 5ρατη
γήσαι, και του πολέμου 5) κατα,
gelus ad cogendum exerci
tum, et ineundum bellum, dixit θαρρήσαι, έφη προς αυτόν και ειές
Gideon adeum: b) Si Dominu, no. Κύριος εν ημίν, να τί ευρεν ημάς πάντα
Βίβum g/t, cur apprehenderunt no, τα κακά ταύτα, και που εςι τα θαυ
cunξin mala /ta 2 Εr υbi /unt μάσια αυτού, όσα διηγήσαντο 6)ήμνοί
rnirabilia eiur, φua narrauerunt
πατέρες ημών, λέγοντες ότι εξ Αιγύ,
patre, no/fri, ac dixerunt, ex Αe
gypto reduxit no Dominur. Νunc πτου ανήγαγεν ημάς Κύριος και νυν
autem repulit no Dom in a , er απώσατο ημάς Κύριος, και παρέδωκεν
τradidit in manu, Μidianitarun ? ημάς εις χείρας Μαδιάμ, επειδήτοίνυν
Ομoniam ergo memor erat mi 7)έχε την μνήμην της του Θεού θαυ
rabilium Dei, firmamque de Deo ματουργίας, και βεβαίαν εκέκτητο την
tenebat opinionem, illum, fi vel
let, eos facile liberare poffe a περί του Θεού δόξαν, ότι βάδιον αυτό
calamitatibus φuib us detine. βουληθέντι των 8) κατεχουσών αυτους
bantur, dixit Αngelus, Pro συμφορών απαλάξα, 9) έφη ο άγγε;
ίβεί/έere in fortitudine βa tua, et λoς πoρεύου εν τη χύι σου ταύτη, και ΟΤζλ ΦΕΑ2'

ι) Cod. μεταμελόμενον ηλέει. 2) διά, Def vtroφue loco. 3) Vterque εξωκείλαν

τας. 4) Vterque πατάξαθα/. 5) Vterque καθαρρήσα. 6) ημίν. Γef vtroque
loco. 7)έχε. Vterφue είχεν. 8) Cod. κατεχόντων. 9) έφη. Ηoc loco qua,
dam defunt apud rιc,
α) ludic. 6, 14. ύ) Ibid. verf. 3. -"
 - --

ovπ'sΤ ΙΝ Iνητο cΑΡ. vΙ 333'

σώσεις τον Ισραήλ εκ χειρός Μαδιάμ' /aluabi, Ιβrael de manu Μidiani. :
φuafi diceret, cum hac fide aciem
αντί του μετά ταύτης παράταξα της inίtrue, et vinces, Νeque damnet
π5εως, και νικήσεις, μηδες δε τοις εξής quisquam ea qua fequuntur, Νon
επιμεμφέθω, ου γαρ ώς τώ Θεώ απι. enim velut diffidens de Deo di
sών έφη' ή χιλιάς μου ταπεινοτέρα εςιν xit: a) Familia men bamillima εβ
εν Μανασσή. και εγώ ι) σμικρότερος εν in tribu Μanalli, et ego minima,
domo parri, mci: fed de fe mo
τώ οίκω τού πατρός μου αλα μετρίω in defte fentiens. Οuapropter Αn
κεχρημένος φρονήματι όθεν υπολαβών gelus refpondens ait: b) Dominu,
ο άγγελος έφη' οτι ") Κύριος μετα σού,
Υ - Μ 1
tecum erit, et interficie Μidiani
-

σια αποκτενείς τον Μαδιάμ ώσει άνδρα τa,, βεilt τfrum τηum. Confeftim
ένα ευθύς γούνπιτεύσας3)θυσίαν προσ ergo diξtis fidern adhibens obtu
ή εγκεν, ο οε άγγελος ουχ ήρπασε την lit facrificium. Sed Αngelus ho
norem Deo debiturn non furripuit:
θείαν τιμήν, αλ' ιερέως χρείαν επλήρω verum facerdotis * officio funξtus *
σε, και φάβδω πατάξας την πέτραν, eft, virgaque percutiens petram,
ώλοκαύτωσε την θυσίαν παραδόξωΙ igne prodigiofo hoftiam totam
πυξί. • . Μ/ exuffit.
ΕΡΩΤ. ιθ". . - ΙΝΤΕRR. ΧΙV.
Τι δήποτε τον τώΒααλ τρεφόμενον μό, Ωaare Dco iulht offèrri vitulam'
χoν τω Θεώ προσενεχθήνα 4tii pro Βanle nutrie-,
προσεταζε; battir2 c)
ετατιθείς αυτούς εκ της πλάνης uia traducebat eos ab errore
" προς την αλήθειαν, διά τοι τούτο Θ adveritatem. Ρropterea illius
και τον εκείνου βωμόν κατασκαφήνα, aram euerti, et lucum abίcindi
παρηγγύησε, και το άλσος εκκοπήναι. pracepit. Decebat enim eum φui
εδα γας τόντής τοιαύτης χάριτος αξι, talem gratiam erat adeptus, non
«θέντα, μη μόνον ευσεβείν, αλλά και folum pium effe, fed aliis quoque
άλων γενέθαι διδάσκαλον, pietatis efle magiίtrum,
ΕΡΩ Τ. ιε. ΙΝΤΕRR. ΧV.

Τίνος σύμβολον ο πόκος ο τήν δρόσον Ωμid /gnήίcabat υclu illud πιοι
δεξάμενος; νoren /i/tipiebat" d)
ρώτον ήτησεν ο Γεδεών εν τώ πόκω
* γενέθαι την οφόσον, πάσαν δε την oftulauit primo Gideon, vt ro
γήν διαμειναι ξηρά, μετά δε ταύτα, Ρ re perfundcretur vellus, tota
την μεν γην υδρανθήναι, μόνον δε τον vero terra ficca permaneret: poft
δίκον άμοιρον διαμείναι της δρόσου, δη hac autem, vt humcξtaretur ter
ra , folum auteιτι νεilus rore
λό δε ο λόγος, ώς πάλαι μεν ο Ισραήλ careret. Οua verba innuunt,
της θείας απήλαυσε χάριτος, ως ο πό Ιfiatilitas olim guidern gratia
κες της δρόσου ύσερον δε πάσα των αν potitos effe, ficuti vellus rore:
ξώπων ή φύσις των πνευματικών τε poftea vero vniuerfam hominum
*ύχηκε δωρεών. - έρημος δε τούτων ο naturam adeptan efle fpiritualia
dona,

η Cod. σμικρό... α) Κύριος. Vterque addit έται. 3) Vterque, θυσίκι,

a) ίudiς. 6, 15, Ρ) Ιbid. νετί, κό, ε) 1b, ν. 25. [44. α) ιθ, ν. 38. -
 334 Β. ΤΗ ΕΟ D Ο R Ε Τ Ι
dona, φuibus tanquam rore vellus Ισραήλ γέγονε, καθάπερ ο πόκος εσε
Ιfiati priuatus eft. ρή της δρόσου.
ΙΝΤΕRR. ΧVΙ. ΕΡΩΤ. ις'.
Cur εο, /οίum in aciem de/tendere Τι δήποτε τους κυνι παραπλησίως πε
πωκότας μόνους εκέλευσε παρα
iuffit, 4ui more canir
ταζαcύαι και
biberant 2 a)
Δ δήλ" την αιτίαν αυτός ο δεσπό.
Γ) : Deus rationem ipfe -της Θεός, πολύς γάρφησιν ο όχλος
aperuit, Μultur enim, in ο μετα σού, ώσε παραδούναι μετην Μα,
φuit, b) ε/t populu, tecurn, υι
ενηdam Μidianita, in manum co διαμ εν χαρί αυτών, μήποτε καυχή.
νum, ne quando glorictur Ι/rae ! σηται Ισραήλ επ' εμέ, λέγων ή χείς
μου έσωσέ με. των πλείσων τοίνυν απο.
σonrra me, dicenr, manur mea li
berauit me, Quare maxima par λυθέντων, τους υπολειφθέντας τώπο.
te dimifla, eos qui reliqui erant ταμώ προσαχθήνα προσέταξεν, είτα
ad fluuium iubet adduci : e quiτων πλειόνων εις γόνυ κλιθέντων, και
bus cum plures celeriter fe de
mittentes genu flexo biberent, 1)πεπωκότων συντόμως των δε τριακο
trecenti vero per ignauiam hoc σίων τoύτoμένοι όκνον ου πεποιηκότων,
non agentes manu aquam ori τη δεχεις το νάμα προσενεγκόντων τώ
admouerent, hos folos vt igna σόματι, τούτους μόνους εκέλευσεν, ως
νos et focordes iuffit in hoftes
irruere, vt omnibus perfpe&tum
αργους και νωθείς, κατά των αντιπά,
effet auxilium diuinum. Ηunc λων ορμήσαι να γένηται δήλη πάσινη
etiam in modum, per duodecim θεία ροπή ούτω και διαδώδεκα 2)αλιέων
piίcatores et publicanos, et νnum και τελωνών, και 3) σκυτοτόμου ενός, την \
coriarium, ditmonum exercitum των δαιμόνων κατέλυσεφάλαγγα, και
fudit et naturam humanam fal
των ανθρώπων την φύσιν διέσωσε τού.
vauit, Vnde propheta ΕΤaias του χάριν προφήτης Ησαίας
componens illa cum iίtis ait, c) ο τούτοις
Wirgan inβdelium difipauit Do εκείνα 4)παρέβαλε ν και έφη την γας
ηrinu, βίut die Μidia mit a ram. ράβδον των 5) απενθούντων διεσκέδασε
Sicut enim hoc loco ηudis νfus
eft militibus , fini(tra φuidem
Κύριος, ώς τη ημέρα τη επί Μαδιάμ,
ώσπερ γας ενταύθα γυμνοίς έχρήσατο
geftantibus lucernas in vrnis la
tentes, dextra vero tubas: ita σgατιώταις, τη μεν λαιά φέρoυσι κε
facros Αpo to 1os mifit nudos κρυμμένας εν αμφορεύσι λαμπάδας τη
per vniuerfam terram, ferentes δεξιά δε τας σάλπιγγας ούτω τους ιε.
lucernam miraculorum, et pra ρους αποσόλους γυμνους εις την οικου
aicationum tubarn,
μένην απέ5ειλε, φέροντας την λαμπά
δα των θαυμάτων, και την σάλπιγγα
των κηρυγμάτων,
ΕΡΩΤ.

1) Vtergue , πεπjωκότων, 2) Cod. αλιάτων. Μinus bene. 5) Cod. συντόμιου.

r I c. συντοτόμου. Vtrumque minus rcξte. 4) Cod. παρέλαβεν. 5) απειθούν
των Rec. lectio 1. c. eft απαιτούντων,
") ίudiς. 7, 5, Ιφς. θ) Ιb.ν. 2. ε) Εί4, 9, 4.
 ovΑΕsΤ. ΙΝ IvDIc. cΑΡ. νΙΙΙ. 335
%
ν
1. * ΙΝΤΕRR, ΧVΙΙ.
1ί ΕΡΩΤ. ιζ". Α ν
Ωuid εβ, Fecit ex illi, Gideon
Τί εςιν, εποίησεν ι) αυτα Γεδεών εις
1 1 "2/ > Μ 2 - Λ Ερbod, et/intuit illud in ciui
έφουδ, και εξησεν αυτοεν τη 7τόλες tate /un Εpbratba 2 a)
• ," - » ν και Λ
και αυτού εν Εφραθά; Ο faξturnlegem quidem erat quod
fuit. Νam folis facer
" Α' ψ ν - Α' Αυ 4

αράνομον μεν το γεγονός. 2)τώ γας dotibus Εphod vti licebat: per il
Χ ν Λ. - - -

-
"" εφουδ μόνοις εξήν κεχρήθαι τοις ε.
- Ν , ν Υ
lud enim reuelabatur φuid faξία
ξεύσι δι' εκείνου γαρ το πρακτέον απε opus e(Ιet. Gideonis tamen inten
-- Μ) ν Υ
tio minime vergebat ad impieta
καλύπlετο, ο μέντοι του Γεδεών σκοπός
Α » * » ! Υ.. Υ & 3" tem: Ιed cum eflet princeps et dux
και ούκ εις ασέβειαν απέκλινεν, αλ, ως άς exercitus, volebat cσgno(cere per
1. ν / 1 -

χωί και 5ρατηγός έβούλετο δια του ε.

Μ . . " . - Μ "ν Εphod, φuid agere deberet. Αt
φιυο το πρακτέον μανθάνειντώ δε λαω
/
hoc populo conciliauit contagio
Γornicaru, enim,
πρόξενον παρανομίας εγενέτο, εξεπός. nem iniquitatis.
"ν Χ \ Υ

νευσε γάρφησι πάς Ισραήλ όπίσω αύ, ε/t, inquit, b) cunξtu, Ιβnel po/f -

* 3 ». «
illud ibi: et fiξium g/f Gideoni er
ν "Ν- ν ν. * -

του εκεί και εγενέτο τω Γεδεών,και

y y Μ
τώ domui eiu, in/tandalum. Εphodau
"ν - ν > «

εάν αυτού, εί;σκάνδαλον το δεέφουδ, tem interpretatus eft in Εxodo fu

επωμίδα εν τη 3) Εξόδω ήρμήνευσεν, ή pςrhumerale, cui cσpulabatur ra
το λόγιον συνήπτετο δι' εκείνου δε η εν tionale : per illud vero indicaba
πολέμοις εδηλούτο νίκη, η δε των βασι, tur futura in bello viξtoria, Quρd
clarius cognolcitur ex hiftoria re
λαώ ίςορία σαφέσερον τούτο διδάσκει, gnorum. c) Cum enim alienige
των γας αλοφύλων συνηθροισμένων, na coέgiίfent exercitum, pracepit
εκέλεισε ο Σαουλάρα 4) το εφουδ τον Saul facerdoti vt afferret Εphod:
εξία άτα τέlαραγμένες τες πολεμίες tum νbi cognouifict hoίtes effe
δώ, και την νίκην δεδηλωμένην, συνά, perturbatos, declaratamque viξto
- 1 Μ 3 " r.» "
γαγε, φησί, το εφούδι δήλον τοίνυν ως
α
riam, Contrabe, inquit, Εpbod.
Con(tat, ergo texturam quandam
ύφασμα ήν τοις ίερεύσι περιτιθέμενον, fuίtle, qua facerdotibus circum
και προμηνύον το πρακτέον, και ο Ακύ: ponebatur, pranuntiantem quid
λα, δέ επένδυμα αυτό κέκληκεν, τα δε agere conueniret. Αφuila vero
κατα τον Αζιμέλεχ, και τους Σικημί, νοcauit illud, fuperindumentum.
Ceterum ex his φua contigerunt
τας, διδάσκει ημάς, ώς ή πονηρά συμ Αbimelecho et Sichelnitis, diίci
φωνία τοις χρωμένοις επάγει πανωλε mus improbam confentionem in
θgίαν εις, διχόνοιαν τελευτώσα κοινή teritum afferre ντentibus ca, et in
γας του Γεδεών ανελόντες τους παίδας, diffentionem definere Qui enim
'π' αλήλων διώλοντο. liberos Gideonis fimul interfece
rant, mutuίς plagis perierunt.
ΙΝΤΕRR. ΧVΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. ιη'. Ωaid hoc ε/t, con/per/ft cam
Τί εσιν, έσπειρεν5)ε αυτή άλας; /ale2d)
ην ακαρπίαν τούτο δηλοί ουδέν γαρ Η".niam
denotat fterilitatem:
ex
quo
fale nullus fruttus
εξαλών φύεται, επισημήναθαι δε naίcitur.

1) Vterque, αυτοίς. 2) Vterque, τό. 3) Εξόδω. Vid. fupra p. 166. '4) τα

εφούδ. Vid. fupra Ρ. 167. 5). 5) εν αυτή. Ιta leg, in Cod. oxon. Religui h".
bent, αυτήν.
α) Ιudiς, 8, 27, *) bid., ' ε) 1Reg, 14, 18, 19, α) Ιμdiς, 9,4%
336 Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ - -

nafeitur, Sed hoc νtique notan δεί, ότι μικράς ανακωχής απολαύοντες,
dum eft, quod breuibus induciis ευθύς τοίς ειδώλοις ελάτρευον προσέ,
νfi mox redierint ad feruiendum
θεντο γάς Φησιν οι υιοί Ισραήλ ποιήσαι
idolis. Αddidcrunt enim, inguit, το πονηρόν έναντι Κυgίου, και ελάτςεις
a) jilii Ιβrael, υ: facerent malum σαν τοις Βααλείμ, και τοις ΑΞαζω8, και
in con/pcέtu Domini, et colucrunt τοις θεοίς Σιδώνος, και τοις θεοίς Μωαξ,
Βanlim, et Αβnroth, Deo, Sido
nis, º Μoab, et Αmmon, Deo, de
και τοις θεοίς Αμμών, και τοις θεοίς
nique extranearum gentium. Αt
των αλοφύλων, επειδή δε οργιώΒεις ο
cum Deus ira permotus fufcitaf,
Θεός επέσησεν αυτοίς τον των Αμμανι
fet in illos regern Αrnmonitarum, των βασιλέα εξόησαν μεν προς τον σω
clamauerunt ad Deum conferua τήρα Θεόν,και σφών αυτών κατηγόρη
torem, feipfos accufantes, guod σαν, ότι τον ευεργέτην καταλιπόντες,
reliξto benefico ac vero Deo et και αληθινόν Θεόν τε και Κύριον, τοίς
lbornino, falfos Deos colui(Ιent. ψευδωνύμοις ελάτρευσαν είτα διελέγ
Αι cumincrepafet benignus " Do ξας αυτών ο φιλάνθρωπος Κύριος την
minus ingratum eorum anlmum, αχάρισον γνώμην πολής γας πολάκις
(multiplicern enim prοuidentiam απολαύσαντες κηδεμονίας,τηντών ειδώ
eius frpius experti, idolorum cul
tum prapofuerant,) et commina λων προετίμησαν θεραπείαν και απει
tus e(Ιet nullas Ιe pofthac latu λήσας ως ουδεμιάς αυτούς αξιώσει κη
rum fuppetias: Νon enim porro, δεμονίας ου προώθήσω γάς φησιν ) έτι
inguit, b) liίκrabo υοι, ite et inuo σώσαι υμάς, βαδίζετε και βοάτε προς
onte Deo, φuo, ipβ νοθi elcgi/tis, τους Θεούς ους εξελέξαθε εαυτοίς, και
ε: liberent υo tempore affliξtioni, αυτοί σωσάτωσαν υμάς εν καιρώ θλί. ι
υς/tra: νbi fuas iniquitates con ψεως υμών, επειδή τοίνυν και τας οικείας
feίii funt, alienosque Deos remo ώμολόγησαν παρανομίας, και μετέςη.
uerunt a fe, feruientes Domino, σαν τους Θεούς τους αλοτρίους 2) οπίσω
auxilium eius (enferunt.
αυτών, και ελάτρευσαν τώ Κυρίω, της
ΙΝΤΕRR. ΧΗΧ. -
πας' αυτού βοηθείας απήλαυσαν.
ΕΡΩΤ. ιθ'.
aid illud g/t, Dicite te/jeram 2c)
ui erant de tribu Ephraim, Τί εςιν, είπατε δη 3) σύνθημα ;
+gre ferentes quod viξtoria Ο της Εφραίμφυλής επεσράτευσαν
ab Αminonitis reportatae partici τώ Ιεφθάε, χαλεπαίνοντες ότι
pes non fuiίlent, pralium inie δή της κατα των Αμμανιτών ουκ εκοι
runt aduertus Ιephtham : deinde νώνησαν νίκης, είτα δυσπραγήσαντες έ.
curn res illis male fucceflifient, fu Υ Κ Α' \ "..»

gerunt. Τunc Ιephtha mifla co φυγον αλα λόχον τινα των συσζατευο 2. Κι *

Ηorte ex iis quos Ιecum habebat, μένων αποξείλας

\ ' ) ο Ιεφθάε διαξήνα τον
\ Α Α' 2/

impediuit ne fiumen traiicerent. Εt ποταμον αύτους διεκωλυσεν, έπειτα πει

cum eum circuιηuenire teutarent, ρωμένους εξαπατήσαι, και λέγοντας εκ
τών

1) έτι σώσαι Cod, επισώται, 2) οπίσω. Vterque, εκ μέσου, β) σύνθημα. Ιta in

Cod. alex, et oxon, expritnitur vox r"Σύ. Ιud. 12, 6. Cod. Untic. habet
"άχυτ, Vtrague νox grarca coniungiturin edit. complut. toίte Βoς ιο,
* ") Ιμαία. 19, 6, 5) Ιbίd, v, 13, 14, ε) ip.ς, 12, 6,
\ "Α
 oyΑΕsΤ., ΙΝ IvDIc. CΑΡ. ΧΙ. ΧΙΙΙ. 337
των άλων ι) είναι φυλών,
- «Α
\ .και
εκέλευσεν
Λ'η
επε et ex aliis tribubus fe effe di
Μ- «ν
εωτάθα τιναλόγον, δς επέφερε δια της cerent: pracepit, νt interroga
γλώfης τον έλεγχον, ώσπες γας Οσ. rentur verbum quoddam, ex cu
ius pronuntiatione arguerentur.
ρανοί, και Σύροι, και Ευφζατήσιοι, και Quemadmodum enim Οfihouni,
Παλαισινοί, και Φοίνικες, τη Σύρων et Syri, et Εuphrataei, et Ρalaftini,
χρώτα φωνή πολήν δε όμως η διάλε, ac Phanices, lingua Syrorum
ξς έχει διαφοράν ούτως Εβραίοι μεν νtuntur, longe tamen diuerfa eft
ήσαν αι δυοκαίδεκαφυλαί, είχον δέτινα fingulorum loφuendi proprietas :
ita Ηebraa φuidem erant duode
ως ακός ιδιώματα, ώσπες αμέλει και cim tribus, fed, vt verifimile eft,
αύτη ώς γας ο Σύρος φησί, των άλων habebant fua idiomata, non aliter
τον άταχυν 2)εμβλα καλούντων, οι του quamilla. Νam vtSyrus refert, aliis
Εφραίμ έκ τινος συνηθείας 3) εμβελώ fpicam appellantibus embla, φui
έλεγον τούτο γινώσκων Ιεφθάε λέγειν funt de tribu Ephraim ex φuadam
confuetudine embelo dicebant.
εκελευσε, και διελεγχομένους ανήςει. Ηοc probe (ciens Ιephtha pronun
tiare iuffit, et conuittos interemit.
ΕΡΩΤ. κ. ΙΝΤΕRR. Χ.Χ.
Τίδήποτε συνεχώρησεν ο δεσπότης Θεός Ωuamobren permίβt Dominu, Deuς
του Ιεφθάε σφαγήναι την mainri filiam Ι.phtha 2
Υ " 2)
θυγατέρα; C -υ 5 / c ." imis (tolida erat lephtha pol
Α" άγαν ή του Ιεφθάε υπόχε licitatio. Αnimaduertere enim
συνιδών,
σι; έδεε γας αυτόν ως debebat, vt fieri poterat, canem
vel afinum illi primum occurre
εικός, κύνα πρώτον ή όνον συναντήσαι, re poffe, qua tamen ex lege im
τα κατά τον νόμον ακάθαρτα, παι munda funt animalia. Domi
δεύων τοίνυν δι' εκείνου τους άλους ο δε, nus igitur Deus per illum eru
σπότης Θεός, ώσε μετά συνέσεώς τε και diens cateros , νt prudenter et
γνώσεως ποιάθαι τας υποχέσεις, ουκ difcrete promilliones [uas emit
cohibuit. tant, carden hanc non
έκώλυσε την σφαγήν ότι γας των τοι, Quod tamen huiusmodi viξtimas
ούτων θυμάτων κατηγορεί, μάρτυς ομα damnet, teftis eft beatus Dauid,
κάριος Δαβίδ βοών και έθυσαν τες υιες clamans: α) Εt immolnuerunt fί
αυτών, και τας θυγατέρας αυτών τοις ίio /uu et filia, /un, darmonii. :
όαιμονίοις 4)και εξέχεαν αίμα αθώον, et εffuderunt /anguinem innocen
αίμα υιών αυτών και θυγατέρων, ών έθυ tem, /anguinem * filiorum /uorum *
et filiaruν , φuar /ncrificatιerunt
σαν τοί, γλυπloίς Χαναάν και εφονο, /tuίptilibur Canaan, et infυέta g/t
κτονήθη ή γή εν τοις αίμασι, 5)και τα τerra /anguinibur , et qua fe
εξής. και αυτός δε ο δεσπότης Θεός δι' quuntur. Ipfe φuoque Dominus
Ιεζεκιήλ του προφήτου Φησί και έλα Deus per Ezechielem prophetam
τους υιούς σου, και τας θυγατέρας ait: b) Ει accepίβi filio, tuo, et filias
Υ ίil(1η,

"
ι) είναι. Αbeft a Cod. 2) έμβλά. Vterque σεμβλά. 3) έμβλώ, Cod. σεμβελός.
Ρι c. Σεμβέλ ώς, 4) κα) - Χαναάν. Def νιτogue loco,
-
5) και τα εξής.
Ηrc in Cod. nugu/i. tinem faciunt.
α) Pf Ios, 37, 38. 5) Εzech. κ6, 2? - 22»
Β. Τhrod. Τom. Ι. Υ ,
 ..."
- - - -

338 Ε. ΤΗΕ ο po R ΕΤΙ

πua,, φuo, genuijti mibi, εξ obία. σου,
ίifii illo, amatoribu, tui : boς βι.
ούς έγέννησάς μοι,και προσήνεγκας
αυτους τοί ερασα σου το το παξα
μra omnen fornicationem tuam. πάσαν την πορνείανσου και δεικνυς την
Αιφue vt indicaret impietatis εκ. της ασεβείας υπερβολήν, προσέθηκεν ο
cefίum, addidit, Ωuod non cogίτα
ram, nec ad/oenderat in cor πιει", ουκ ενεθυμήθην, ουδε ανέβη εις την κας
Οuin etiam Αbrahami dileξtio δίαν μου, και του Αβραάμ δε γυμνάσαι
nem erga Deum cun..exercετε το φιλόθεον βουληθείς, προσέταξε μεν
νείlet, pracepit vt facrificaret fi, τον υιον ιερεύσα δείξας δε του δικαίου
lium : cumque ipίius iufti de την γνώμην, εκώλυσε την σφαγήν, δηλοί
inonfiraffet animum, ne maξta
δε και τα εξής του Ιεφθάε το ατελές,
retur inhibuit. Reliqua declarant
iptius Ιephtha imperfectionem.ύποχόμενος γάς πάν πρώτον υπαντών
Νam cum promifiίlet fe oblatu εις θυσίαν προσοίσεν, άτα την παίδα
τum in facriticium φuidquid Ρri. τούτο δράσασαν θεασάμενος, και την
πιum occurreret, vt νίdit filiam εθήτα διέρρηξε, και πικρώς ώλοφύρατο,
hoς feciffe, et veftem fcίdit, ετ
acerbe Heuit, eiφue fpatio Ρrt. και θρηνήσαι αυτή συνεχώςησε πgότε,
πιum ad lugendum εonceflo, ρον, έθ'ούτω κατέθυσεν, αμείνων δε αυ
tunc eam immolauίt. Longe au του ή θυγάτηρ πολώ ε εν εμοί γάς
tem illo melior filia. Sί εnin" , φησιν ήνοιξας το sόμα σου προς Κύριον,
inφuit, a) de me ο ιιιιιιι aperuίβι ποίε, μοιόν τρόπον εξήλθενεκτούσόμα.
πι’ Βοηίinum, fic mihi /cut εκ. τός σου, ανθ' ων εποίησέ σοι Κύριος εκδί.
ii ore tuo, pνο εοφuod tibi fo
εί, Dominu, τltionem de ho/fibu, κησιν εκ των εχθρών σου, εκ των υιών
εμί,, de filii, Αnnon. Vt ergo Αμμών, διδάσκων τοίνυν ο δεσπότης
doceret Dominus Deus, quo Ρa Θέος, πώς δε ποιάθαι τας προς αυτόν
είο emίttenda: (int erga eum Ρτο
υπoχέσεις, ουκ έκώλυσε την σφαγήν.
mifhones , immolationem . mon μετά ταύτα διδάσκει ημάς ή ίσοςία των
εompelcuit, Deinceps hiftoria
πος infiruit, φuanam fit ange, αγγέλων την περί τον Θεόν εύνοιαν, του
Ιorum in Deum beneuolenti". Μανωε γαρ έριφον αυτώ προσενεγκεν
Νam diuinus angelus Μano" εθελήσαντος, έφη ο θείος άγγελος εάν
Ηα:dum illi offerre volenti di, 1) παραζάση με, ου φάγομαι τών άς.
κίτ,panibu
a. 5) Si me
tuir.cogi,
S. non
autειcomedan,
υί" bo των σου και εάν ποιήσης ολοκαύτωμα,
Ιocau/ium fhcerε, offère, illud Do
τό Κυρίω ανοίσεις αυτό τροφής,φησιν,
πino. Είca, inquit, non indigεο: ΟU δέομαι θυσίαν ου δέχομαι τούτο μεν
facrificium non fuίcipίο. Ηocenim γαρ Θεού, εκείνο δε της ανθρωπίνης φύ.
Dei, illud autem
proprium. humana
Εgo vero matητα σεως ίδιον, εγώ δε ούτε ως άνθρωπος χgή.
nες in(tarho
ζω τροφής, ούτε την θείαν ασπάζω τι;
iiiiiής opus habeo cibo, πες hono μήν. και εντεύθεν δηλον, ως οι υπό του
τεη Deo debitum rapίο. Vndeper
fρίcuum είt, angelos ab Αbrahamo Αζρααμ δεξιωθέντες, ετέgω τινί τρόπω
εκceptos quodam alio πodo Ρro, την παρατεθείσαν τροφήν κατηνάλω
σαν. 2) ΕΡΩΤ.
politam είGam confumffίε, -

Ηtaienu, Ioanni, Picί ύer/io, drincρ Gentimi Ηerκετί,

ι) παραβιάση με Lettίο Cod. oxon, Ιud. 3, ιό. 2) κατηνάλωσαν, Ηος in loco
definit editio r 1 c Ι.
α) lud. ΙΙ, 36. 5) Ib. ς, 13, 16,
 oyΑΕsΤ. ΙΝ ΙνΡΙο. CΑΡ. ΧΙΙΙ. ΧΙV. 339
1) ΕΡΩΤ. κα. ΙΝΤΕRR. ΧΧΙ.
Πώς ο Σαμψών 2) εκδεδιητημένως και Ωuomodo Sim/on diffolute et fingί
παρανόμως ζών πνευματικής τίρ/ε υiuen, Jpiritualem gra
απήλαυσε χάριτος, tiam ε/f allicuta: "
αι εντεύθεν δηλον, ως και αναξίοις ο ΡΕ hinc eft, φuod Do
Δεσπότης ετέρας χάριν οικονομίας 1ninus propter aliam diίpen
της θείας μεταδίδωσιδωρεάς, τούτο καν (andi rationem etiam indignis di
τοις ιερός ευαγγελίοις 3)δείκνυσιν ο σω vinum donum impertiat Ηoc
τής, πολοί γάρ +)φησιν ελεύσονται εν etiam fignificauit in Εuangeliis
Saluator. a) Μulti enim υenient
εκάνη τη ημέρα, 5) και ερoύσι μοι, Κύριε, in illo die, ει dicent mibi: Do-"
6, Κύριε, ουτώ σώ ονόματι προεφητεύ. mine, Domine, nonne * in tuo πo
σαμεν, και τώσω ονόματι δυνάμεις πολ mine prophetaaimur, et in tuo πo
λας εποιήσαμεν, και ερώ αυτός απο mine multa prαclarα υirtuti, ope
χωρείτε 7)απ' εμού οι εργαζόμενοι την ra ficimu: * et dican ei: : Rece
ανομίαν ουκ8)οίδα τίνες εσέ τoύτoκαι dite a me qui operamini iniquita
tem, non noui quinnm βtir. Ηoc
ενταύθα πεποίηκεν ο δεσπότης Θεός, etiam hic fecit Dominus Deus.
των γας αλοφύλων εθελήσας καταλύ. Νam cum alienigenarum vellet
σαι το κράτος, δια της πνευματικής χά frangere potentiain, per gratiam
ριτος ρώμην αυτώ και δυνάμιν εδωρήσα fpiritualem ei donauit robur et
το διά τοι τούτο και συνεχώςησεν αυ: vires. Propter hoc certe con
ceflit etiam ei vt externi gene
τον αλόφυλου γήμα γυναίκα τούτο δε ris duceret vxorem. Εt hoc ηuo
* και η σορία διδάσκει και ο πατής αυ φue docet hiftoria, dicens: b) Ει
του, και η μήτης αυτού ουκ έγνωσαν, pater et mater eiu ng/tiebant
τ ότι παρά Κυρίου έgν, ότι ανταπόδομα quod cljet a Domino, ηuod re
? 9) αυτό ζητεί από των αλοφύλων, το tributionem ille quareret ex alient
genir.
επαρά Κυρίου εσιν, ου την ενέργειαν minυ, nonIlluddiuinam
autehn, Ε/f a Do
(ignificat aξtio
την θάαν, αλά την συγχώρησιν την nem, (cd conceflionem. -

θείαν δηλοί. ".

ΕΡΩΤ. κβ. ΙΝΤΕRR. ΧΧΙΙ.

Τίδήποτεκαι το)Ναζηραίοςών, και υπό Ωuare cum είlot Ναβrau, et Juύ
τόννόμoν τελών, έφαγε τα έντώ σόμα Ιege υiueret, fhuum comedit, 4με
τι τούλέοντος,τι)κανεκρού όντος, in ore leoni, et quidem mortui,
κατασκευαιθέντα κηρία. paratu, fiterat. c)
Υ 2 Ηoc

") Variantes le&iones, quas ad religua libri Iudicum capita et ad librum

Ruth exhibemus, debentur (tudio bΑ ν. Ηo Εs c Η εL 11, φui (uis ad Ρ Η ο
τι ν Μ Νotis p, 58 (qς. proximas Seξtiones eCod. guodam buuarico inferuit.
2) Cod. battar, εκδιαιτώμενος, 3) δείκνυσιν ο σωτήρ, Cod.bau, δεδήλωκε, 4) φη
αν ελεύσονται, Cod. ερoύσι μοί φησιν, οιnifίο ελεύσονται, 5) καλερούσι μοι
Def. 6) Κύριε ου. Cod. ουκ εν, οmifίο Κύριε. 7) απ' εμού. Cod. addit
πάντει. 8) οίδα, Cod. addit υμάς, 9) Cod. αυτός, φua είt le&io receptal. ς.
1ο) Cod. Ναζραίοι.. 11) και νεκρού όντος. Def.

") Μatth.7, 22, 23, Ρ) ίudiς, 14, 4, ε) b. νετί. φ.

"
 Β. Τ Η Ε Ο Ί) Ο R Ε ΤΙ
346 \
Η". φuoque (ignificat νίum ha ηλοί και τούτο των τοιούτων νόμων
rum legum non omnibus es ου ι)πάσιν αναγκαίαν την 2)χρεί
fe nece(farium, De nullo enim αν ουδείς γαρτώντές τοιούτες παραξε
ex iis, φuί has leges effent trans
grelli, fumtum eft fupplicium. ζηκότων νόμους εισεπράχθη δίκας, ει δέ
Si quispiam autem exiftimat hoc τις υπείληφε τούτο πεπραχένα τον
fecifie Simfonem, vt qui non fue. Σαμψών, ως ουκ ακριβή φύλακα τε νό
rit exactus et diligens legum ob μου γεγενημένον, σκοπησάτω πάλιν, ως
feruator, rurfus confideret, φuod διψήσαντι νάμα δέδωκεν ο Θεός, το κοί.
fitienti ei laticem dederit ex con
caua alini maxilla (caturire ius λον της του όνου σιαγώνος αναβλύσαι
fum. Ιpfa autem ex lege erat κελεύσας αύτη δε κατά τον νόμον τρι
immunda triplici ratione. Νam πλής 3)μετείχεν ακαθαρσίας, και γας
et alinus viuus eft immundus, 4)ζών o όνoς ακάθαρτος, καίνεκρός πά
et mortuus rurfus eft immun
λιν ακάθαρτος, και το φονικόν γενόμε
dus: et quod cardis fuerat in νον όργανον, και χιλίους 5)κατακοντί,
ftrumentum, ac mille alienigenas
occiderat, aliam contraxerat im σαν των αλλοφύλων, άλην είχεν ακα
munditiam. Sed legislator ta θαρσίαν, αλ όμως ο του νόμου νομοθέ
men ex en, et non aliunde, ei της εντεύθεν αυτώ, και ουκ άλοθεν,
pracbuit νfunυ aquac. Ceterum
παρέχε την του ύδατος 6)χρείαν αλε
hunc ipfum inuiξtum et inexpu τουτον τον αχειρωτον, τον αηττητον, ον
gnabilein, φui multis nuper alie
nigenarum millibus erat formida 7)πάλα των αλοφύλωνέφριξαν μυριά
bilis, in captiuitatem redegit me δες, εταιρικόν εξηνδραπόδισε γύναιον.
retrix muliercula: adeo bellica acie τοσούτον χαλεπώτερος της εν πολέμοις
eft grauius bellum cupiditatis. παρατάξεως τής επιθυμίας ο πόλεμος,
Εum enim φui fe fortiffime gefle τον γας ουτω γενναίως ηξιςευκοτα, και
rat, et propter praclara et admi
rabilia facinora celebrabatur laιι δια της υπερφυούς ανδραγαθίας πολυ
dibus, captiuum fecit voluptas. θρύλήloν γεγενημένον, Ά απέ,
Ιpla enim eum diuina nudauitgra, φηνεν ή ηδονή, αύτη και της θείας του
tia. Εκcitatu, g/t enim, inquit, a) τον εγύμνωσε χάριτος, Άξ γάς Φη
Siml/on c/omno/iιο, et dixit: Εgre σι Σαμψών εκ του ύπνου αυτού, και εί
diar, et ficiam /ίtur/emper, et me
εκcutiam. Εt ip/e ne/tiuit, ηuod πεν εξελεύσομαι, και ποιήσω καθώς αεί,
Dominu, ab eo recefferit. Νοn eum και αποτίναξομαι και αυτος ουκ έγνω
autem omnino reliquit benignus et ότι απέση Κύριος απ' αυτού, ου παντε
ciemens Deus: fed cum eum vidis λώς δε αυτόν καταλέλοιπεν ο 8)φιλάν
fet probris affectum et contumeliis, θρωπος Θεός, αλ' ιδών επικερτομούμε
mifertus eft, et precantern exau
diit, et tantas vires ei fuppedi. νον, ώκτερε και εύξαμένου 9) επήκουσε,
tauit, vt et concuteret colu και τοσαύτην χύν έχορήγησεν, ως κλο
mnas, qua ferebant templum ido νήσαι τους φέροντας κίονας τον των
Υ
ει
δώλων

ι) πάσιν Cod. bnuar, πάσαν. 2) χρείν Cod. χάριν, 3) Cod. μετέχεν. 4) ζάν,
et poft pauca, και - ακάθαρτος, defunt. 5) Cod. κατακοντίσαι. 6) χρείαν.
Cod. χαριν. 7) πάλαι Cod. πoλαί. S) φιλάνθρωπος, Cod. φιλεικτίρμων,
9) Cod. υπήκουσε.
α) Πudίς, ιό, 2ο,
 oyΑΕsΤ. ΙΝ Ινp το. CΑΡ. Χv. ΧVΙΙ. 341
δώλων σηκόν, Ι) συναπενεγκεν δε τού 1orum, et tettum * fimul cum eiς
τοις τον όgoφoν, και τριχιλίους 2)άνδρας aeiiceret, ac tria virorum millia
συγχώσαι, και γυναικών 3)πολαπλα fimul obrueret, et longe maiorern numerum mulierum.
σίονα αριθμόν
4) ΕΡΩΤ. κγ'. - ΙΝΤΕR R. ΧΧΙΙΙ.
Πόθεν, ο Σαμψών τοσαύτας Κndenam Sim/on toι τιςuaru,
* ε/i υuipe, 2
κf
αλώπεκας ήγρευσεν;
> < Υ. Υ - \ χ " rat mons apud eos , qui ale-,
ζος εσι πας αυτοις πολας αλω7ε bat multas vulpes: et hoc
κας τρέφον και τούτο ή ίσορία δι, docet hiftoria. Capit enim, in
δάσκει, ήρξατο γάρ Φησιν ο Αμορραίος quit, n) Αinorrhau, babitare in
του κατοικείν εν τω όρε του μυρσινώνος' monte myrteti, νbi /unt υηβ' et
νuipe".
5) ου οι άρκοι, και α αλώπεκες. ΙΝΤΕR R. ΧΧΙ V.
ΕΡΩΤ". κδ'.
Τι εσιν, εποίησε Μιχα Εφουδ Ωuid g/t, Facit Μicba Εpbod
et Τheraphim 2 b)
Ψ
και Θεραφίν ,
"ω 3 Α Α' 31 - ν ΙΟ: Εpbod firpe diximus, quod
ΠΕ του Εφουθπολάκις ειςηκα, και fuerit veftis facere:otalis, et
ότι ύφασμα ήν ιερατικόν, και δι'αυ
- C \ ν ή
per earn fignificauerit Deus quid
του ο Θεός το πρακτέον εδήλου, το δε eflet' agendum. Τheraphim au
Θεραφίμ τοιουτότροπόντι ήν ειδώλοις, tem tale guidpiam erant, dedi
catum idolis , non Deo. Ηoc
αλα ου τω Θεώ ανακείμενον τούτο γας enim hic etiam docet hiftoria,
και ενταύθα η σορία διδάσκει εποίησε Fecit enim, inquit, ε) /aulptile et
γάς Φησι γλυπloν και χωνευτόν ετα cυnflatile. Deinde fubiungit: Ει
επάγει και εποίησε Μιχα ΕΦούδ και ficit Μicha Ερbod et Τherapbim,
Θεραφίμ, και έπλησε την χειρα ενός et implcuit υuiu, filiorum filorum
των υιών αυτού, και εγένετο αυτώ εις manum, et fhξίu, g/t et /ncerdos.
Νon erat autern hic ex tribu le
ιερέα της δεΛευιτικής ουκ ήν ουτος φυ vitica, Ιed ex tribu Ephraim.
λής, αλα της του Εφραίμ, εδίδαξε δε Docuit etiam caufam, cur legen
και την αιτίαν της παρανομίας, ενταϊς eft transgreflus. In illi, enim,
ημέραις γάς Φησιν εκείναις ουκ ήν βασι inquit, d) diebu, non erat rex in
λευς εν Ισραήλ ανήρ έκασοςτο 6)αρε tum Ιβrael : τnusquirque faciebat gra
in oculis /uir. Τam multa
soν εν οφθαλμοίς αυτού επoίει τοσαύ, mala conciliat nullum haberς re
της πρόξενος βλάβης ή αναρχία. ξtorem aut magiίtratum.
Υ 3 ΙΝΤΕR.

1) Cod. bau. συγκατενεγκεν. α) άνδρας συγχώσαι. Cod. συνέχωσε, ita vt defit

άνδρας, 3) πολαπλασίονα. Cod. πολυπλάσιον. . 4) Ηac, et tres proxima Quar
ftiones, abfuerunt a Cod. baunrico, φuo Ηο Εs c Η Ε 1.1 vs νfus eft. 5) ού
αλώπεκες. Ηac vndein gracam verlionem irrepferint, incerturn eft, in Τex
tu hebr. Iud. 1, 35. tale guicquam non exftat, Putauerin, nomen vrbis
Ε"2%yυ ab Interpretibus gracis curn Ε"νηυ , duplex autern Ρrafi
xum (Ιcribitur enim 1. c. Ε"2%yυπή) cum voce >" permutatum fulfie,
Ηanc conicξturam tuetur Codex alex. a quo nomen huius vrbis abeft, quod
in reliquis Codd. [cribi folet Θαλαξί. 6) αρετόν. Ηanς leξtioneΙn omiίit 4.
Β os Ι vs in Νotis ad 1. c.
α) 1ud. 1,35. b) Ib. c. 17, 5. ε) Ιbid. d) Ib, νeτί, ό.
Υ
 342 Η
Β. Τ Η Ε Ο ΙΟ Ο R Ε ΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧΧV. ΕΡΩΤ. κε'.
Ωua deincep:/ιφuuntur, magnam ha Τα εξής πολήν έχει αμφιβολίαν ήν
ίent dubitationen Εrat enim, in
ςuit, a) adole/ten, de Bethleem de γάς φησί παιδάριον εκ Βηθλεέμ δήμου
1riba Iuda, ex cognatiοne Iuda, Ιούδα, εκ συγγενείας Ιρύδα, και αυτός
εrar/ue p/e Leuita, et babitabat ibi. Λευίτης, και αυτός παρώκει εκεί. ε.
Si enim Leuita, quomodo εκ γας Λευίτης, πως εκ συγγενείας
cognntione Iuda? Ιούδα και
Τι Ιuda Βethleem nomina Δ" Ιούδα την Βηθλεέμ ωνόμασεν,
νίτ, ν! autem arbitror, etiam
cognationém Iuda vicum iptum και δε νομίζω, και συγγένειαν Ιούδα
appellauίt. Diximus autem, quod την αυτήν προσηγόρευσε κώμην, 1)ειρή
facerdotibus et Leuitis propriam - καμεν δεώς τοίς ιερεύσικα Λευίτας ή ον
fortem Deus non attribuerit: (ed κλήρον ουκ αφώρισεν ο Θεός, αλ εν α
eos ditperferit per omnes tribus, πάσας αυτούς διέσπειρε ταις φυλαίς,
νι omnes haberent magiίtros pieta.
είs, , Ifte ergo, cum effet Leuita, ΐν έχωσιν άπαντες της ευσεβείας διδα
Ηabitabat in Βethleem, φua erat ex σκάλους, τοιγάρτοι και ουτος Λευίτης
tribu et cognatiοne Iuda, Sί φuis ών ώκει την Βηθλεέμ, ούσαν του δήμου
autem exiίtimat coaξtam effe hanc και της συγγενείας Ιούδα, ει δε τις βε
interpretationem, recorderur eo. ζιασμένην ταύτην
rum gua iam a nobis diξta funt :
Ά την ερμη
9uod nempe inter (e committafue. νείαν, αναμνηθήτω των ήδη παρ' ημών
rint dua tribus, regia et facerdota. ειξημένων, ως επεμίγησαν αλήλας αι
lis. Είt ergo probabile, hunc fuis. δύο φυλα,ήτε βασιλική, και η ιερατικη,
ν Νω - \
fe Φuidem Leuitam ex patre, ma εικός δε τούτον Λευίτην μεν είναι πατρό
trem autem habui(Ιe * ex tribu Iu θεν, μητέρα δε εκ της Ιούδα εχηκένα,
άa, Ceterum viri huius multiplex
fuit legis transgrefho. Νam pri. φυλής, πολή μέντοι του ανδρός ή πα
rnum quίdem cum Deus fixiffetta. ρανομία, πρώτον μεν γας τουΘεού την
bernaculum in Silo, in alio loco σκηνήν εν τη Σιλωμ πήξαντος, εν ετέρω
εontra legem fungebatur fuo mu παρά τον θείον νόμον ελειτούργα χω
ηere Deindemanufattisidolis(hoc ρίω, έπειτα χειροποιήτρις ειδώλοις τέ.
επίinίignificat/εμίρtile et confiatile) δηλοί το γλυπloν και τοχώνευ
offerebat facrificia. Praterea iή το γαρ
alio quoφue aufus eft legen trans τόν τας θυσίας προσέφερε προςδετέ
gredi Lex enim prohibuit Leui. τοις και άλην ετόλμα παράβασιν. ιερά,
tis, ne facerdotali fungerentur mu. θαι γας τους Λευίτας ο νόμος εκώλυε'
ν nere, fed iuffit eos miniίtrarefacer τοις δε ιερεύσιν εκέλευε λειτουργών, ΤΟί
«lotibus. Εt hanc ergo legem eft
τfansgreffus, cum aufus fit fungi τευσαι και τούτον παρέβη
γαρούντολμησας, τον μονμερα,
αχαριτος δε Κg/ περ,
facerdotio Εuit etiamingratus in τον τεθεραπευκότα γεγένηται: λαβών
εum qui obfequium praftiterat:
nam fraudis acceptis inίtrumentis, γας της απάτης τα όργανα, τοις εκτης
fecutus eft eos qui erant ex tribu Δαν φυλής ηκολούθησε, και της περί τα
Dan, et fuit conciliator erroris in.
adorandis idolis. 4)
είδωλα πλάνης εγένετο πρόξενος,
ΕΡΩΤ,
") ειρήκαμεν δε κ. τ. λ. Conf. Ρ. 315. Οuaft. 19.
2) Ιudiς. Ι7, 7. ") Ib c.18, 2ο (φα,
 ovΑΕsΤ. ΙΝ ΙντIc. ΕΑΡ. ΧvΙΙΙ. \"
343
ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙ.
ΕΡΩΤ. . κς'.
Τι εσιν, εν κοιλάδι ή ήν του οίκου Ωuid g/t, Ip/a crat in vnlir
domur Rechab. α)
1) Ρηχάζ; -

ας' εκείνην, ως εικός, την πόλιν ώκη,
σεν ο Ρηχάξ. αύτη δε πάλαι μεν
Λαϊσα προσηγόρευτα πολιορκηθείσα δε
υπό τούτων μετεκλήθη Δάν νύν δε Πα
νεας ονομάζεται ενταύθα μέντοι τέδε
του Λευίτου το γένος σαφώς μεμαθήκα
μεν, Ιωνάθαν γάς φησιν 2)υιός Μανασ,
ση, υιού Γηρσώμ, υιού Μωση, αυτός και
οι υιοι αυτού, ησαν Ιεράς τη φυλή Δαν,
εως της μετοικεσίας της γης, και ετα
ξεν αυτοίς το γλυπloν Μιχα, ο εποίησε, Ε. com/tituit ei, Μicha /ίulptile,
πάσας τας ημέρας, όσας ήν ο οίκος του
ΘεούενΣιλώμ, παρανόμως τοιγαζούνιε,
φάτευον, ου μόνον ειδώλοις λατρεύοντες,
αλακα ιερατικόν έργον τολμώνlες πλη
ςούν. Λευίται γάς ήσαν, ουχίερείς, μό.
νον γας του Ααρών το γένος ιερατεύειν
ο δεσπότης Θεός διηγόρευσε, και νομίζω
διά το αλόφυλον αγαγέθαι γυναίκα
τον νομοθέτην, τους εκ τούτου φύντας
τοις Λευίταις συνταχθήναι, και ου τοίς
Ά προσέταξε" ίναμή τό ιερατικόν
-
pud illam vrbem, vt eft veri
fimile, habitauit Rechab.
Ιp(a autern olim φuidem Laϊfa eft
appellata: ab his autem expugnata,
nomine mutato, diξta elt Dan:
nunc autem appellatur Paneas.
Αtφue hic φuidem huius Leuitz
genus aperte didicimus. Ιonathan
enim, inquit, b) filiu, Μanal/α,
filii Ger/om, filii Μo/ί. Ιp/ε er
filii ciu, crant/acerdote, tribu, Dan,
τ"φue ad transmigrationem terra.
quod ficit, omnibu, dicbus quibur
domus Dei erat in Silo. Prater le
gem ergo facrificabant, non folum
colentes idola, (ed etiam audentes
fungi munere facerdotali: erant
enim Leuitar, non facerdotes: So
lius enim Aaronisgenus iuίlitDeus
facrificare. Εxiftimo autem, pro
pterea quod legislator vxorem du
xerat alienigenam, eos φui ex ipίο
nati erant iufliffe referri in nume
rum Leuitarum, non facerdotum,

αζίωμα, καθυβρίζηται ονειδιζόμενον 7"γιy

ne contumelia afficeretur dignitas
facerdotalis, fi exprobraretur co
συγγένειαν είγας αδελφός και αδελφή gnatio. Sienim frater et foror le
gislatorihoc conuitium intulerunt,
ταύτην τώ νομοθέτη την λοιδορίαν επή, quid non aufi efient qui propen
νεγκαν, τι ουκ αν ετόλμησαν οι περί το fiores erant ad feditionem et ty
5ασιάζειν και τυραννείν προχειρότεροι, rannidem 2 Qui enim aduerfus Αa
οι γας κατά του Ααρών θρασυνόμενοι, ronem fuerunt infolentes, guipuel
lam duxit vxorern ortam ex tribu
ός κόρηνέγημενεκτης βασιλικής βεβλα regia, c) quid nonfecifient aduerfus
σηκυίανφυλής, τί ουκ αν έδρασαν κατά filios Μofis, φui duxerat filiam
των Μωσή παίδων, δς Μαδιηναίου και Μidianitae et facerdotis idolorum.
ειδώλων ιερέως ήγαγε θυγατέρα;
Υ 4 ΙΝΤΕRR.

ι) Ρηχάξ. Ηrcle&ioproxime acceditadeamquam Cod. oxon.l. c.habet. 2)υιός

- Μωση. Νullus Ιnterpreturn gracorum, guantum fcimus, Μofis h. l
meminit. sos ι ν s autem hoc Scholion ad l. c. attulit: Ιωνάθαν φησί, υιον
ν

Μανασσή, υιον Ρηχάβ νιού Μωση.

•) ίud. 8, 22. ε) Ibid. verf3ο 3r. ε) Εx, 6, 23.

 :
344 Β. ΤΗ Ε ΟD Ο RΕΤ Ι
2"
* ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙ. - ΕΡΩΤ. κζ'.
Ωμdmnam ob cau/am zelo motu Ιβ Τι δήποτε ζήλω κινηθείς ο Ισραηλτης
rnel, un pictatem praruliffet συγγενείας την ευσέβειαν προτι-.
cognationi, fuit Juφe μήσας ήτjήθη;
ratu, 2 a)
Θ"Ε fimilibus vfi erant
Ό" ταίς ομοίαις παρανομίας έκέ
iniquitatibus, et aliorum
χρηντο, και τας μεν των άλων
ηuidem videbant libidines et fla
ακολασίας εώρων, παρεώρων δε τας οι
gitia, fua autem non adfpiciebant. κείας, τούτο και ο θείος απόσoλος έφη.
Ηoc etiam dicebat diuinus Αpo ενώ )γας κρίνεις τον έτερον, σεαυτόν
ftolus: b) Ιn quo enim iudica, κατακρίνεις τα γας αυτά πράξεις ό
altεrum, τείp/un condemnas : eadem κρίνων, και πάλιν λογίζη δε τουτο, ω
εnim mgi, ηui iudica». Εtrurfus: c)
Εxi/timn, autem hoc, o bono, ηui άνθρωπε, ο κgίνων τους τα τοιαύτα
audica, co, ηui talia agwnt, et fici, πράττοντας,
ξή και ποιών αυτά, ότι εκφεύ
τό κρίμα του Θεού, ή του πλούτου
«a, fore υι είfugia, iudicium Dei"
Αn diuitin, bonitati, eiur, et pa. της χρησoτητος αυτου, και της ανοχης,
zientia et longaninvitati, contιmni, 2 και της μακροθυμίας καταφρονείς, ά.
Ignora, , benignitate Dzi ad φα
2litentiam te adduct 2 Sccundum du γνοων οτι το χρησο του Θεού εις μέlά,
νοιαν σε αγε, 3 κατα δε τη σκληροτητα
zitiam tuan auten, et impaniten,
τον, in/tar τbg/auri tibi recondi, σου, και αμετανόητον καρδίαν, θησαυgί:
arim in die ira et reuelationi, ζεις σεαυτώ οργήν εν ημέρα οργής κα!
zu/ti iudicii Dei, 4ui redder υπi. αποκαλύψεως, και δικαιοκρισίας Θεού,
κuique /έcundum opera είur. Ηoc ός αποδώσει εκάσω κατά τα έργα αυτ8.
εt iίtis accidit. Iufta enim ira
τούτο και ουτοι πεπόνθασι. 2) δικαίω
xmoti aduerfus eos, φui fe (cele.
Σate gefferunt in Gabaon, arma. γας χρησάμενοι κατά των εν 3) τη Γα
Verunt quadringenta millia ho. βαών +)παρανομησάντων θυμώ, τας τε
Σminum. Deus autem volens eos τρακοσίας εξώπλισαν χιλιάδας, παιδεύ:
εaftigare, vt gui agerent fimilia, σαι δε αυτούς βουληθείς ο Θεός, ως τα
εt in aliis φuidem malum cer όμοια δρώντας, και εν άλοις μεν το κα
Σηerent, in feipfis hoc nollent fa
«Cere , permifit vt (emel et bis κον θεωρούντας, εν εαυτοίς δε τούτο ποι
Αuperarentur, et multa ex iis είν ουκ εθέλοντας και άπαξ και διεσυν
Σmillia interficerentur. Poftquam εχώρησενήfηθήναι,5)καιπολαεαυτών
autem vidit eos et diίciplinam χιλιάδας αναιρεθήνα, επειδή δε είδε και
accepiίfe, lamentarique, et mul. την παιδείαν 6) δεξαμένους και ποτνιω
ν Α Α χ
zas fundere lacrymas, adiuuit eo
τum animi alacritatem, iniquam μένους, και πoλα προχέοντας δάκρυα,
«Τue et fceleratam tribum perdi συνηςγησε τη προθυμία, και την παρα,
«it penitus, prater admodum νομον Φυλην άρδην απωλεσε, πλην ολ:
Ρaucos. Libidinofis enim illis γων άγανευαριθμήτων και γας τώνα
τιant Ρeiores qui pro eis decer κολάσων χειρους οι εκείνων προκινδυνεύ,
ΟΤαβyΤΕς.

") γάρ.Cod.bauar. Η o εscΗ ετ τι cdditφησίν. 2) Cod.δικαίως, 3) τη Γαξαών Cod.

Γαβαά, quod melius. 4) Cod. παρανενομηκότων, 5) και -αναιρεθήνα/. ΙDef. 6) δε
ξα.«ένους. Cod. addit, και τώ θυμό κεχρημένους και ολοφυρομένους,
") lud, 2ο, 21.25, Β) Rom.2, Ι. ε) Ib, veτί.3 - 6.
 -

Ο ΑΡ. ΧΧ. ΧΧΙ. 345

ovΑΕSΤ. ΙΝ Iν DIC.
σαντες εξαιτούντων γάς των ομοφύ.
λώντες την παρανομίαν τέloλμηκότας,
ου μόνον ουκ εξέδοσαν, αλά και προθύ.
μως αυτών )υπερήσπισαν ουδήχάριν
κοινόνυπέμειναν όλεθρον. oίμαι δε τούτον
tarant. Νam cum po(cerent con
tribules, eos qui fcelus admife
rant, non folum non tradide
runt, fed etiam prompto animo
eos defenderunt. Ομam ob cau
1am fubierunt commune exitium.

τον πόλεμον προ των άλλων γεγενήθαι Εxiftino autem hoc bellum ge
(tum e(Ιe ante alia bella, non
πολέμων, ου μετα πολύν χρόνον της Ιη longo tempore poft mortem Ιο
σού 2)τελευτής. Φινεές γάρφησιν υιός fuar. Ρbinen, enim, inquit, a) β.
Ελεάζαρ, υιού Ααρών του ιερέως, παρεί, lius Εlencari,, filiί Αaroni, /ncer.
σήκε ενώπιον της κιβωτού εν ταις ημέ. dotir, ad/titit ante arcam in die
bu, illir. Εleazar autem ftatim
εας εκείνας, ο δε Ελεάζας ευθύς μετά poft Iofuam mortuus eft : facer
τον Ιησούν το τέλος της ζωής εδέξατο. dotio autem fucceffit Phineas.
διεδέξατο δε την ιερωσύνην ο Φιτεές και Ιdque hos docuit finis libri Ιο
τούτο ημάς εδίδαξε το τέλος της Ιησού fua filii Νaue. Αrbitror ergo
Ναυή συγγραφής. oίμαι τοίνυν τήνδε eum qui hanc confcripfit hifto
την ίσοςίαν συγγεγραφηκότα ούχ ως riam, non temere pofiiiffe vlti
ετυχε ταζαι τελευταια τα πρωτα γε ma guar prima
fatta funt. Vo
luit enim nobis prius oftendere
γενημένα ήζουλήθη γαρ τας των Κρι fuccefliones Iudicum, et φuis fue
των ημών πρότερον διαδοχας επιδείξαι, rit primus, quis (ecundus, quis
και τις πρώτος, τις δεύτερος, τίς τρίτος tertius, et deinde has duas po
τηγήσατο είθ' ούτω τα δύο ταύτα διη nere narrationes, nempe de Μi
γήματα θείναι τό, τε καταΜιχάν, και cha, et * Laifa, et de hac mulier- *
cula, quam interemit infana li
την Λαίσαν, και το κάIα το γύναιον, όπερ bidinoίorum petulantia.
ή μανική των ακoλάτων ανειλελαγνε ία.
ΕΡΩΤ. κη. ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙΙ,
Cur iufferunt filii Ιβηel ducenti,
Τι δήποτε προσέταξαν οι υιοί Ισραήλ qui crant ex tribu Beninmin, υι ra
σοίς διακοσίοις τοίς εκ του Βενιαμίν, εκ φerent εκ υirginibus qua cboro, du
των εν Σιλώμ χορευουσών παρθέ. cciant in Silo, et υχore,
νων αρπάσαι τε και γήμα ; ducerent 2 b)
Α της φυλής αυτών γυναίκες άπα Ο ex tribu ipforum mulie
res interfetta: fuerant. Illi
σαι κατεσφάγησαν αυτοί δεόμω
μόκεισαν μή κατεγγυήσαι αυτοίς τας autem iurarant fe non defponfu
ros eis fuas filias. Νe ergo coatti
εαυτών θυγατέρας, να τοίνυν μη βια a neceflitate vxores ducerent alie
«θέντες υπο της ανάγκης αλοφύλους nigenas, in re dubia exitum in
γυναίκας αγάγωνται, πόρον εύρον εν α venerunt , et , rapturn excoglta
ποξοις, και την αρπαγην επενοησαν. ΣuΠί.
"Η
--

Υ 5 ΕΙΣ

Σ) Cod. bnuar, υποήσπισαν, 2) τελευτής. In Cod. pram. Ιησού. Οuz reliφua

funt, vna cum Interr. 28. aberant a Codice Ηo εscΗ ετ τI.
4) Ιudiς. 2ο, 28. Β) Ib. ς, 21, 2ο Ιη4,
 346 Ε. ΤΗΕ ο DoRΕ ΤΙ
Ε Ι Σ Τ Η Ν ΡΟΥ Θ. .

ΙΝ R V Τ Η.
Β» α»«ΕΡ»«Α
ΙΝΤΕRR. Ι. ΕΡΩΤ. α.
Cur βripία β d, Ruth Τι δήποτε το κατά την Ρουθ
bi/toria 2 - συνεγράφη διήγημα,
rimum propter Chriftum ρώτον ι)μενδιάτoνδεσπότην Χρι
Dominum. . Εx ea enim σόν. έξ αυτής γας κατά σάς ί
ortus eft (ecundum car
nem. Εt ideo diuinus κα 2) βεβλάσηκε, διό δή και ο
φuoφue Μatthaus conίcribens ge 3)θείος Ματθαίος την γενεαλογίαν συγ.
nealogiam, virtute φuidem infi γράφων, τας μεν επ' αρετή πολυθρυλ.
gnes ac celebres practermifit mu λήτους γυναίκας κατέλιπε, την Σάρρα,
lieres, Saram, et Rebeccam, et και την Ρεβέκκαν, και τας άλας της
alias: Τhamar autem et Rahab
meminit, a) et Ruth, et νxoris δέγε Θάμας εμνημόνευσε, και της Ρααξ
Vriae, docens φuod propter omnes και της Ρούθ και μέντοι και της του
nomines vnigenitus Dei filius ho Ουρίου, διδάσκων ως πάντων ανθρώπων
mo faξtus fit, tum Iudacos, tum χάρινο του Θεού μονογενής 4)υιος ενην.
alias gentes , tum peccatores , θρώπησε, και Ιουδαίων, και των άλων
tum iuίtos. Νam Ruth quidem
erat Μoabitis. Βerfabee autem εθνών, 5) αμαρτωλών και 6) δικαίων ή
nefariefuit coniunξta regi. Rahab μεν γας ΡουθΜωαξίτις, ή δέ γε 7)Bες.
autem erat meretrix : Ιed per fi σαβεέ παρανόμως συνήφθη τώβασιλεί'
aem . eft confecuta (alutem ; fic πόρνη 8)δεκα ή Ρααξ, αλάδια πίσεως
quogue Τhamar eadem illuίtrata της σωτηρίας τετύχηκε και η Θάμας
είt. Νοn enim propter intem
perantiam conίuetudinem h buit σίας ένεκα δε ταύτη λαμπρύνεται, ου γας ακολα,
εum focero: fed videns eum nol τώ κηδεση κεκοινώνηκεν αλ'
le fibi filium coniungere, fuffu ορώσαμήβουλόμενον αυτή συνάψατόν
rata eft concubitum, vt produ παιδα, 9) έκλεψε την γεωργίαν, ίνα
ceret benediξtionem. Itaque poft βλασήση την ευλογίαν, αυτίκα γούν
hanc progenien, aliam non ac μετά τούτον τον σπόρον άλoν ουκ εδέ.
cepit, (ed abftinuit matrimonio.
Videre autem poteft quisquis , ξατο σπόρον,αλά την αγαμίανηγάπη.
φuomodo Ruth propter pietatem σεν. ίδοι δ'άν τις και την Ρουθ, δια την
ac religionem parentes φuidem ευσέβειαν, τους μεν γεγεννηκότας κατα,
* reliquerit, focrum autem * (ccuta λιπούσαν, ακολουθήσασαν δε τη πενθε.
* Α.Ε. -

ξά,

") μέν. Αbeft a Cod. Η οεs cΗ ειπτ. 2) Cod. έβλάσνσε. 3) Cod. θειότατοι,
4) νιόε, Def 5) αμαρτωλών Cod. pram. καή. 6) δικαίων. in Cod. (eduitur:
ή μέν Θάμαρ και η Ρααβ καλ ή Ρουθ αλόφυλοι Χαναναίαι γαρ η Θάμκρ και η
Ραάβ ή δι Εουθ κ. τ. λ. 7) Cod, Βηρσαβιέ, Ιta in Cod. alex. nomen Βath.
ίςθα εκprimitur 2 Reg. c. π. 8) δί. Def. 9) Cod, διέκλεψε.
α) Μatth. 1, 5. 6.
 ςyΑΕsΤ ΙΝ RνΤΗ. cΑΡ. Ι. ΙΙ. 347
ρά. άπεγάρφησινή Ρουθ )μήμοιγέ. fit. Dixit enim Ruth: α) Αbβε
νοιτο του καταλιπείν σε, ή του αποσgέ υt te velinquan, πut φοβ te re
ψαιόπιθένσου, ότι ου εάν πορευθής σύ, υertar: φuocumηue enim φerrexe
rir, ρεrgan, ει υbi morata fue
2)πορεύσομαι και ου εάν αυλιώθής αυ
λιθήσομαι εκεί ότι ο λαός σε λαός με. rir, mornbor, populu, tuuυ, φσ
και 3)ουάναποθάνης,αποθανούμαι,και pulu, meur, νbicumque mβrtua file
ri, moriar, et ibi /apeliar. Ηας
εκεί ταφήσομαι. 4) τάδε ποιήσαι μοι nibi
Κύριος, και τάδε προθεύη, ότι ο θάναίος ant , ficiat Dominur, et bac ad.
niβ' /ola moν, me et re
διασελέ ανά μέσον εμού και σού, και /eparauerit. Εt hoc dixit a fo
ταύτα άρηκε πολάκις υπό της κηδε, cru firpe rogata, vt rediret ad
σgίας παρακληθείσα προς τους γεγεννη parentes. Reuertimini enim, di.
κότας επανελθέν. 5)αποσράφητεγας cebat, ύ) ήlia mea, et cur me
cum υenicti, 2 Νum ampliu, bπ
έφη θυγατέρες μου και να τίπορεύεθε beo filio, in Utero meo, υι υiro,
μετ' εμού και μη έτι μουίρι εν τηκοιλία μ8,
εκ me /perare φοβti, P Reuerti
και έσονται υμώνεις άνδρας, αποσράφη mini filia mea. Ian enim /ene,
τεδή θυγατέρες με, ότι γεγήρακα,το έtute confέξta /um, nec apta υin
μή είναι ανδρι, και ότι έπον ουκέτι μοι culo coniugali: et /ίcut dixi, non
υπόσασις του γενέθαι με ανδρί καιτέ iam po/fum concίpere. Ει β' φα
rian filio, num εο, εκ/ρείinbiri,
ξομαι υίους, μή αυτούς προσδέξεθεέως domec υiri eundant, et oί εο, de
ου ανδρυνθώσιν, ή αυτοίς καταχεθήσε τinebimini ne υiro nubari, 2 Νe
θετε μη γενέθαψανδρί, μή δήθυγατέ, quaquam filiar mea. Αcerbius
ες με, ότι επικράνθη μοι υπες υμάς, enim cruciata /um φuam υοι ,
ότιεξήλθεν εν εμοίχειρΚυρίε.έτε,φησιν, quonian egre/ja c/f erga me ma
nur Domini. Νeque, inφuit ,
εγκύμων είμι, να τοις υπ' εμού τεχθη fum pragmans, vt exfpe&ietis con
σομένοις αναμενητε συναφήναι, έτε αν iungi iis quos paritura fim, ne
δοί με γήμαθαι δυνατόν διά το γήρας φue pofίum viro nubere propter
να προσμένητε με τον γάμον, και την Ιenium, vt exίpcξtetis meas nu
παιδοποιίαν, και την εκείνων ανασροφήν, ptias, et filiorum procreationem,
et illorum educationem : ego enim
εγώ γάς θεήλάloν εδεξάμην πληγήν έδει a Deo immiflam accepί plagam.
μεν ούν και δια τον Δεσπότην ανάγρα, Οportebat igitur etiam propter
πloνγενέθαι της Ρουθ το διήγημα.ϊκα Dominum fcripto tradi narratio
νή δε όμως και αυτή κατ' αυτήν ή ίσορία nem de Ruth: et tamen idonea
πάσαν προσενεγκεν ωφέλειαν τοις τα eft ipfa φuoφue hiftoria, νι
omnem afferat vtilitatem iis φui
τοιαύτα κερδαίνειν επισαμένοις, διδάσκει talia [ciunt lucrificere, Νos
6)γας ημάς και της Νοεμίντας χαλε, enim docet et Νοέma graues
πας συμφοράς, και την επαινετην καρ calamitates , et laudabilem con
τερίαν, και των νυμφών τήν τεσωφροσύ. ftantiam, et nuruum temperan
τιam,

1) μή-τού. Leξίio Cod. oxon. 1. c. pro μή απάντησαήμοι του κ. λ. 2)7 πορεύσο

?" Λ και 7 γ
μαι - αυλιθής, et deinde καλ, delunt. 3) ου αν αποθάνης. Cod. ου εαν ήτ.
4) τάδε - εδεξάμην πληγήν. Codex, his omiftis, habet, και τα εξής. 5) απο
τράφητε, Recepta leξtio 1. c. eft επιτράφητε. 6) γάρ Def:
α) Κuth Ι, κ6, 17, Ρ) Ibid, verί. Ιι - 13,
 348 Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R ΕΤΙ

tiam, amoremque in focrum, et νην, και την περί την πενθεραν φιλοσορ,
prarcipue iptius Ruth, qua mu γίαν και διαφερόντως της Ρουθ, ή γε
lierem fenio confcξtam et Ρau γηρακυίαν γυναίκα και, Ι) πεπονημένην
pertate laborantem pratulit pa
rentibus, propter animi pietatem, των γεγεννηκότωνπρετίμησε διατήντης
ct coniugis memoriam. Νos au γνώμης ευσέβειαν, και την τε ομοζύγου
tem Βoozί φuoque virtutem edo. μνήμην, εδίδαξε δε ημάς και τέΒοοζτην
ouit. Ruth enim non folum fru αρετήν, ου γας μόνον Φιλοτίμως τη
ξtuum per liberalitatem eius par Ρουθ τε καρπέ 2)μετέδωκεν, αλλά και
ticeps faξta eft, fed etiam ver
bis confolatus eft eam. Νe υα λόγοιςεψυχαγώγησε μη πορευθής γας
an, inquit, a) o filia in alterum έφηθύγατες, εν αγρώ 3)ετέρωσυλέξαι'
agrum ad colligendum. Scd hic αλ' ώδε κολήθητι!μετα των κορασίων
coniungere cum puelli, meir. Cum με κελεύσας δε αυτή και συνεθιειν και
autem eam iuffi(Ιet comedere et
Βibere cum me(Ioribus, fubiun
συμπίνεν τοις θερίζουσιν, επήγαγεν,
xit, b) Νuntiata /unt mibi omnia απαγγελία απηγγέλη μοι, όσα πεποίη
qua frceri, /ocrui tua po/f mor κας μετα της πενθεράς σε, μετα το
τεm υiri tui: et quomodo relique αποθανόν τον άνδρα σε, και πώς κατέ
νι, φdtrem tuum et matren tuam, λιπες τον πατέρα σε, και την μητέ
et terram in qua nata er, et ςασε, 4) και την γήν της γενέσεώς σου,
υeneri, ad populum quem antea
πg/tiebar. Reddnt tibi Dominu, και επορεύθης προς λαόν, όν ουκ ήδεις
pro opere tuo, et fat merce, tua εχθές και τρίτης αποτίσαι 5)σοι Κύριος
χρlena a Domino Deο Ιβnel, ad την εργασίαν σε, και γένοιτο όμιώθός σε
φuem υcni/ti, τι confidere /ub ali,
πλήρης παρά Κυρίε Θεξ Ισραήλ, προς
eius. Finem auten confecuta eft
όν ήλθες πεποιθένα υπό τας πlέρυγας
benediξtio. Recepit enim ple αυτέ και τετύχηκεν η ευλογία τέλες,
θ,
nam mercedem a * Domino, vt
qua fuerit progenitrix benedi. έλαβε γας τον μιθον πλήρη παρα Κυ.
ξtionis gentium. Νon folum ρίg, πρόγονος γενομένητής των εθνών
auten eam cibo impertiit, (ed ευλογίας, ου μόνον δε αυτή τροφής μετέ.
iple φuoφue fuit fui officii ad δωκεν αλά και αυτουργός της θερα,
1minifter: νt gui non alii iu(Ιe
rit miniίtrare, fed ipfe paraue πείας εγένετο εκάλω διακονήσαι προσ
xit farinas, et panes admodum li τάξας, αλ' αυτός κατασκευάσας τα
beraliter attulerit. Satiata enim, άλφιτα, και τες άρτες μάλα φιλοτί,
φuod fupererat tulit ad focrum. μως προσενεγκών, κορεθείσα γαρ απή
Αt focrus grati animi memor νεγκε το περιτίευσαν τη πενθερά ευ
ab(entem benefaξtorem remune
rata eft benediξtione.
γνωμόνως δε και η κηδέςξια τον 6)απόν
Dixit
enim, Sit benediξtus qui agno. τα ευεργέτην ταις ευλογίαις ημεέψατο.
νit te, quoniam fatiauit animam έφη γας, είη ο επιγνούς σε ευλογημένος,
inanem, ίicut fecit per id quod 7)ότι έχόρτασε ψυχήν κενην, 8) καθώς
εποίησε

1) Cod. bauar. πενομένην. 2) Cod. μεταδέδωκεν. 3) ετέρω. Def. 4) και την -

τρίτης, Def.5) σοι Cod. σου. Η ο Εs cΗ. autem addit, Αliί τοι, 6) απόντα.
Cod. άπαντα. 7) ότι - εποίησεν. Ηacc tantum in Cod. oxon, leguntur Ruth
2, 19. , 8) καθώς - εποίησεν, Cod. καθώς και εποίησεν.
α) Ruth 2, 8. Β) Ιb. verί. Ει, 12. -
 ovπ'sΤ. ΙΝ RvΤΗ. cΑΡ. ΙΙΙ. Ιν. 349

εποίησε μεθ' ου εποίησεν ου γας εις την fecit., Νon enim refpexit, in
quit, ad paupertatem tuam, fed
σήνφησι πενίαν απέβλεψεν αλ' εις τον ad legislatorem, gui pracepit, vt
νομοθέτη, ός διηγόρευσε πάσαν ποιήσαι fumma cura gereretur viduarum.
των χηρών επιμέλειαν. ΙΝΤΕRR, ΙΙ.
- ΕΡΩΤ. β.
Επιμέμφονται τινες και τη Νοεμίν και Reprebendunt quidani tum Νοέ.
τη Ρουθ, τη μεν ως υποθεμένη, τη δε ως
mam, tum Ruth : illam quidem quod
υπακουσάσητε και πραξάση, 1)και πα Jiggel/erit, banc υcro ηuod οί/ecu
ρα τους πόδας καθευόησάση τα βt et cgerit, et ad pede,
τ8 Βοόζ Βooz dormierit.
ΑΕ η Ρουθ ειρηκυίας της πεν Ο" Κuth audiiffet (σcrum di
θεράς, ότι εγγίζει ημίν ο ανής, εκ
των αγχισευόντων ημίν εσι, της πολής centem, Ηic vir eft nobis
propinquus, et coniunξtus fan
ανεμνήθη θεραπείας, και ώήθητον Βοόζ. guine, recordata eft magni eius
ώς τέ ανδρός συγγενή, συναφθήνα αυτη officii, et exiftimauit, Βoozum,
κατατον νόμον εθέλειν, ώσε τ8 τετελευ. νt confanguineum mariti, velle
τηκότος φυλάξαι την μνήμην, τέτο γας ei ex lege coniungi, vt eius qui
δηλοί τα εξής, είπεγάρφησι Ρουθπρος dece(Ιerat conferuaret memoriam.
την πενθεραν αυτής και ότι είπε, μέlα Ηoc enim ignificant ea gua dein
ceps (cquuntur. Dixit enim,
των κορασίων με κολήθητι, έως αν τε: inquit, Ruth focrui fua, quod
λέσωσιν όλον τον αμητόν τον υπάρχονιά dixerit, Coniungere puellis meis,
μοι, τέτων ακέσασα των λόγων ή Νοε donec finierint totam me(lem
μιν, υποτίθεται αυτή παρατες πόδας meam. Ηoc cum audiiffet Νου
καθευδήσαι τέΒοόζ, εχ να την ώραν mi , fuggerit ei vt dormiat ad
pedes Βoozί : non vt forman
αποδώτα, τουναντίον γαρ δηλοί τατης fuam vendat: contrarium enim
εισηγήσεως βήμαλα.ελεύση γάρφησι,και fignificant verba fuafionis. Χε--
αποκαλύψεις τα 2) περί ποδών αυτού, nie, enim, induit, a) et retegες
και κοιμηθήση, και αυτός απαγγελέ, partem pedum: et dormier, et ip/ε
σοι αποιήσεις, έτως έθάρύει τη τέαν dicet tibi qua facier. Αdeo con
δρός και σωφροσύνη και δικαιοσύνη, εξε. fidebat viri temperantiac et iufti
tiae, Sermones autem confirma
ξαίωσαν δε τες λόγες αι πράξεις, κατά runt ipfie aξtiones. Νam vt mo
γας τα υποθημοσύνας της πενθερά, nuerat (ocrus, cum omnes teneret
πάντων ύπνω κατεχομένων, προσεκλίθη fomnus, Ruth iacuit ad pedes
παρατες πόδας το Βοοζή Ρουθ ο δε Βoozi. Ιlle vero rogauit quatnam
eflet: et illa ei reuocauit in me
ήρετο τις εξη, ή δε της τε τετελευτηκόπmoriam defunξti cognationem.
τος συγγενείας ανέμνησεν, ο δε το μεν Ιlle autemfaξtum guidem laudauit :
πραχθεί πήνεσε, την δε σωφροσύνην ε temperantiam autem non prodi
πgρύδωκεν ελατώ νόμω την γαμικήν dit, fed legi conferuauit nuptialem
διέIήρησεν όμιλίαν ευλογημένη γας έφη congrellum. Βenediίia, inquit, b)
84'

i) και - Βοόζ. Ηarc defunt in Cod. φuodatη υindob, tefte Ι Α Μ Β ε ς ! o lib,

ΙV. p. 16: 2) περί Lestio recepta Ruth 3, 4 είt πρόε,
α) Rith 3, 4, 5) Ib, verf, ιο,
 35ο Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
ε: a Domino βίia, ηκoniam prio συ τώ Κυρίω Θεώ θύγατες, ότι ηγάθυ.
τεn mi/ericordiam tuam po/teriore
/upera/fi: quia non e /ecuta iu νας τον έλεόνισε τον έχατον ύπερ τον
υener, /eu pauperer, Jeu diuiter. πρώτον, τέμη πορευθήνα σε οπίσωνεα.
Οftendifti, inquit, per ea φuar νίσκων, ι)ήτοι πlωχών, ήτοι πλουσίων,
egifti, φuod hoc non feceris vo δεδήλωκάς φησί δι' ων έπραξας, ώς ουκ
luptati feruiens, , Αlioquin iuis επιθυμία δελεύσασα τέτο οέδρακας, ήλ
\ ΥΜ ν 1 2/
* fes ad eos, gui funt iuuenili * et γας άν, προς τες νέαν άγοντας ηλικίαν
florente atate, nullam habens ra 2 . .

tionem diuitiarun, nec pauper εφοίτησας, και πλάτον, ε πενίαν, αλά

tatis, led folius fruenda vo μόνην λογιζομένη της ηδονής την από.
luptatis. Sed venifti ad virum λανσιν αλ ελήλυθας προς άνδραπα
φui eft tibi loco patris: hoc enim
fignificat illud, Filia. Βis autem τρός σε τάξιν πληρούνται τέτογάς ση,
εam fic vocauit. a) Νoli filia μαίνει το θύγατες. 3)και δις δε αυτήν
metuere, /ed quicquid direri, mi. ούτω κέκληκε και νύνθύγατερμή φι
βί faciam tibi. Νοuit enim omni, έ5' πάντα όσα αν είπης ποιήσω σοι οί.
rribu, populi mei /trenuam mulie. δε γας πάσα φυλή τε λαέ με, ότι γυ.
rem te είje, et quod reuera /fin νη δυνάμεως ε συ, 3)και ότι αληθώς αγ.
zibi propinquur, Νemo, inquit, χισεύς εγώεμιέδείς μοι,φησιν, επιμέμ,
me reprehendet. Νam et tu lau
daris ab omnibus, et ego pro εται: σύ τεγας επαινήπαρά πάντων,
pter cognationem , ηon propter καγωδια την συγγένεια, ε δια την ακο.
intemperantiam faciam nuptias. λασίαν, τον γάμον ποιήσομαι, επειδήδέ
Sed quoniam eft alter genere έσιν έτερος πλησιαίτερος συγγενής, εκεί,
propinquior, ille eft prius mihi να με δε; πρότερον διαλεχθήνα, "να ε;
conueniendus, vt fiquidem volue
rit, nubas conuenienter legi: fin με έλριτο, γημη κατα τον νόμον και
minus, ego tibi ex lege imponam δ'έν, εγώ δήσοι τότε τον γαμικόν επι
iugum matrimoniale. Τanta erat θήσω ζυγόν, τοσαύτη ή τg ανδρός αρε.
viri virtus, vt cum formofa puel τή,ότικόςηςνέας ευπρεπέςνύκτωρατρός
la noξtu ad eum veniffet, con αύτον Φοιτησάσης, την σωφροσύνην εφύ.
feruarit temperantiam, remque ex λαξε, και τω νόμω το πράγμα τετήρη.
lege tranfigi voluerit, et neque ad
nuptias contra legen conuolarit: κε, και έδε τώ γάμω παρά τον νόμον
fed cum propinquiori de matrimo προσέδραμεν, αλατώ πλησιαιτέρωτες
nio verba fecerit, deinde curn ille πες τέ γάμε προσενήνoχε λόγες έτ'
recufaffet, tunc de cartero cutn εκείνε παρατησαμένg τον γάμον, τότε
muliere laude digna fuerit coniun λοιπόντήαξιεπαίνω γυναικισυνηρμόθη.
ξtus. Sunt autem admiratione di.
gna eius guoque ad ipίum verba.
αξιάγασα ε αυτέ και τα προς εκείνον
Νon enim primos curn eo ferno έήματα ε γας πρώτες αυτώ τες περί
nes contulit de nuptiis, (ed de pos τέγάμε προσενήνoχε λόγες αλάπερ!
(είlione agrorum eft locutus. Dein
de cum ille paξtum lubenter acce
της των αγρών κτήσεως διελέχθη, έπει.
τα εκείνο το συμβόλαιον ασπασώς δεξα,
Η μένε,
1) ήτοι - ηλουσίων, Recepta le&tio 1. c. eft είτοι πτωχός, είτοι πλούσιος. 2) και
- κέκλίκε: Sofiίσει νετί: ιο, ει Ι. 3) και ότι, Lcξίio Cod. alex. pro και νί,
vt in reliφuis Codicibus l. c. legitur.
α) Ruth 3, 11, 12.
 -=-
: -

ονΑΕsΤ. ΙΝ RνΤΗ. . cΑΡ. ΙΙΙ. Ιν. 3ς:

4 ψ " * , Α" Α

μένg, τον περί τ8 γάμε λογον προστέ piffet, adiecit fermonem de nu

3εκεν ειρηκώς δίκαιον είναι τον τετε, ptiis, dicens αquum effe, vt quί
agros defunξti poffideat, vxorem
τελευτηκότος κτώμενoντες αγgές, γή: quoque eius ducat, et liberorum
μαι και την γυναίκα, και φυλάξαι τη procteatione defunξti conferuet
παιδοποίο τέ κατοιχομένκαι την μνήμην. memoriam. Οuoniam autern pro
επειδή δε διά τον γάμον και το τών α. pter matrimonium ille de pradiίς
γρών εκείνος ηρνήσατο συμβόλαιον, υπε, φuoque recufauit paξtum, con
λύσατο μεν κατά τον νόμον και το υπό.
» Α' 4 & \ Α venienter legi calceum foluit ac
δημα δέδωκεν ηγάγετο δε ο Βοοζ την dedit , tum Βooz Ruth vxorem
Ρούθ, ότιδε εχ ηδονή δουλεύων ήνέχέlo duxit. Quod autem non volu
γήμαι, δηλοί αυτέκαι τα αξιέπαιναέή, ptati feruiens induxerit in ani
mum ντ duceret vxorem, often
ματα, είπε γάρ Φησι Βοοζ τοί πρεσβυ. dunt eius guoque verba laude
τέςοις, και παντί τώλαό μάςτυρες υ; digna. Dixit enim, inquit, a)
μείς σήμερον, ότι κέκτημαι πάντα τα Βooz /εnioribu, et υniuer/o popu
τέ ι) Αξιμέλεχ, και πάντα όσα υπάς Ιο, Τ/fe, υο εβi, δodie, quod
χε, τώ Μααλών, και τώ Χελεών εκχει poljederin omnia qua fuerunt Αbi
melechi, et omnia qua fiterunt
ρος Νοεμίν και γε Του την Μωαβίτιν, Μaaloni, et Cheleoni,, εκ manu
την γυναίκα Μααλών, κέκτημα εμαύlώ Νοέma: et Ruth Μoabitidem υικο
εις γυναίκα, τέ ανασήσαι το όνομα τέ rem Μaaloni, in coniugium /um
τεθνηκότος επί της κληρονο αυτέ, /brim, υι βιβitem nomen defin
και εκ ξολοθρευθήσεται το όνομα τέ ξti in hereditate /ua, et non per
τεθνηκότος εκ των αδελφών αυτ8, και eat momen defunξti de fratribu,
et de tribu eiur. Iure eft ad
εκ της φυλής αυτού. άξιον θαυμάσαι
miranda eorum φua diξta funt
των ειρημένων και το ευσεβές, και τό pietas et exaξta ratio. Legem,
ακριβές και παραβαίνω γάς Φησι τον νο, inquit, non transgredior Μoa
μον Μωαξίτινγυναίκα λαμβάνων, άλα biticam ducens mulierem : fed
τον θείον νόμον πληρώ, του τετελευτη μηpleo legem diuinam , ftu 4
dens vt * defunξti non exftinξta
κότος άσβεσον φυλαχθήνα! την μνήμην
σπεδάζων εκράτυναν δέκαί οί πίεσί ίτε conferuetur memoria, Confirma
runt autem etiam [eniores bene
ξει τη ευλογία τον γάμον, είπον δε έτως diξtione fua matrimonium. Sic
σωη" Κύριος την γυναικα σε την εισπο, enim dixerunt: b) . Ricint Deu,
ρευομένην εις τον οικονσε, ως Ραχήλ και tibi mulierem, ηua ingreditur do
Λείαν, αι ώκοδόμησαν αμφότερα τον οί * mum tuam, βιut Rabelem et Leam,
4ua adiβcarunt amba domum Ιβ
κον Ισραήλ, και 2) ποιήσαι δύναμιν εν νael, et facint υirtutιm in Εpbrata,
Εφραθά. και, έσαι όνομα, εν Βηθλεέμ ει babeat celebνε nomen in Βetbleem
παραπας" αοίδιμοι, ανθρώποις και γε inter omne, hominer: et/ttdomu tua
νοιτο ο οίκός σε, ως οίκος Φαξες, δν έτεκε τnnquan domus Ρhare, ηucm φεφε
Θάμας τώ Ιέδα, 3)και εκτέσπέςμάιές νit Τhamar Juda. Ει εκ /emine *". tuo
τ) Αεκλικ Ita habet Cod. alex, Rettius in Cod. υctic legίtur Ελιμέλεχ,
2) ποιήσαι. Ιn Cod. υdtic. leg. εποίησαν. 3) και - Κύριετ, Praftat leStio Cod.
τgtic. εκ του σπέρματος ου δώσει Κύριός σοι εκ κ. λ.
α) Ruth 4, 9, 1ο, ί) Ibid, verf. ιι. ια,
252 Β. ΤΗΕon. ΩyΑΕSΤ. ΙΝ RνΤΗ. CΑΡ, Ιν.
τμο det tibi Dominu, εκ bao an σε δώη σοι Κύριος εκ της παιδίσκης ταύ,
cilla. Τacite (ignificant verba be της, αινίτloνται της ευλογίας οι λόγοι
mediξtionis, eum aliam quoque
νxorefn habui(Ιe, Quamobrem και ετέραν αυτόν έχηκέναι γυναίκα, διό
και της Ραχήλ, Κg/ της Λείας, κατα
et Rahelis et Lear fimul memine
runt, et (ubiunxerunt, Ωμα τai ταυτον έμνημόνευσαν και έπήγαγον, αι
ήcarunt amba domum Ιβraelir. Π ωκοδόμησαν αμφότερα τον οίκον Ισ
lud autern, Εt υt fηciat τirtu
ξαήλ, το δε ποιήσαι δύναμιν εν Εφρα,
τεm in Ερbratba: et babcat in Βetb θά,
Πeen, celebre nomen inter omne, και εξαιονομα εν Βηθλεέμ παραπά
Βominer, prardicit partum faluta σιν ανθρώποις αοίδιμον, τον σωτήριον
rem, per φuem Bethleem fatta προθεσπίζει τόκον, δι' ον γέγονεν ή Βηθ
eft celebris inter omnes homines. λεέμ αοίδιμος παρά πάσιν ανθρώποις.
Μeminerunt autem Τhamar, φuon της δέΘάμας εμνημόνευσαν, επειδή κα
iam illa φuoque, cum είfet alie.κείνη αλόφυλος ούσα τον Φαρές γεγέι
nigena, peperit Pharefum , ex νηκε, εξ έ Δαβίδ ο βασιλεύς κατάχει
quo Dauid rex genus ducit... et το γενος και ο τουτου
Ιόauidis nepos et herus, filius απογονος, και δε
et dominus. Εx ea natus eft σπότης, και υιός, και κύριος εκ ταύτης
Οbed, pater Ιefle, φui genuit ο Ωζήδεγεννήθη τε Ιεσσαί ο πατήρ, ός
Dauidem. Ηunc infantem cum
ad Νοέmam attuliίlent mulieres,
έφυσε τον Δαβίδ. τέτο το βρέφος αιγυ
dixerunt: a) Benediξtu, Dominu, ναίκες προσενεγκεσαι τη Νοεμίν έφα
φκι πon deftituit te bodie quodam σαν, ευλογητός Κύριος, ος ε κατέλυσε
propinquo genere, υι υocarent πο σοι σήμερον τον αγχίτεύοντα καλέσαι
νηen tuum in Ιβrael, et erit tiίi το όνομά σg εν Ίσραήλ. και έσαι εις επι
re/taurator υita, . Ηoc autem, σρέφοντα ψυχήν. τέτρο, κατα μεν το
φuod attinet ad fenfum qui eft in πρόχειρον νόημα, την εκείνης ψυχαγω
promptu, ignificat illius confola γίαν δηλοί" κατά δε την αλήθεια, την
tionem: quod ad veritatem, con
vertionem mundi. Inde enim της οικεμένης επισροφήν, εκείθεν γας
πmundi falus effioruit. ήνθησε της οικεμένης ή σωτηρία.
α) Ruth 4, 14, 15,

ΤΗΕ ο D o R Ε Τ Ι Ω V ΑΕS Τ Ι Ο ΝV Μ Ι Ν Ο C ΤΑΤ Ε ν C Η V Μ

Ν
Ε Ι Ν ΙS,

Το Υ.
 ξ, 3ξ •ξε
ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΥ
Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Ο Υ Κ Υ Ρ Ο Υ

ΕΙΣ ΤΑ Ζ Η Τ Ο Υ Μ Ε ΝΑ

ΤΩΝ ΒΑΣ ΙΛ Ε ΙΩΝ

ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ,

ΒΕΑΤΙ ΤΗΕΟΓ) ΟRΕΤΙ

Ε Ρ 1 S C Ο Ρ Ι Ο Υ ΥΚ Ε Ν S I S

το Ε ο ν ΑΕ s Τ Ι ο Ν Ι Β vs Α Μ Β ΙG ν ί s

ΙΝ LΙΒRΟS RΕGΝΟRVΜ
ΕΤ Ρ Α R Α Ι Ι Ρ Ο Μ Ε Ν Ω Ν.

Gentiano Ηerueto Αurelio Remenβ' Canonico ιnterprete,

Π Ρ Ο Λ Ο Γ ΟΣ, Ρ R ΑΕ Ρ Α Τ Ι ο.
> ΙΕ της θείας χάριτος απο
λαύσαντες, Μωσέως τε νομοθέ.
aoninm diuina freti gντ.
tia interpretati Jimus
τ8 Ι)βίβλον, και Ιησετε προ itbro, Μοβ legislato
rir, et Ιο/iια φropbe,
φήτε, και των Κριτών, και τής Ρεθ ή τα , Iudicum,
μηνευσαμεν, φέρε πάλιν τέδε τ8 φώloς ει e Rath, age,
Jplendorem luci, υι mccipia
την αίγληνλαξείνικετεύσαντες,τας των mu, tierunbuin,
precati, εκplicemur
βασιλετών αναπlύξωμεν ισoρίας τα μεν Κεζnorum biforia , ea quident
σαφή παριόντες, τα δε σαφηνείας δεό. qua Jint aperra, practermittenter,
μενα δηλα τοις εντυγχάνεσιν αποφαΐ. qua autem declaratione indigent,
νοντες να σs την αίτησιν, ερασμιώταίε Ιείtoribu, declaranter , me tunn,
παίδων Υπάτιε, μη καταλείπωμεν α. petitionen, o filiorum amabiliίji,
τελή αίτιον δε γε της ασαφείας, και me Ηypati, relinquantu, imperfέ
έlam. Οι/turitatem υcro οι il
το σπεδάσαι τές ερμηνεύσαντας περί lud ficit , φuod βuduerint inter
πόδα την ερμηνείαν ποιήσαθαι. ταυτό prete, ad verbum * interpretari, και
δε τέτο πάχεσι και οι την Ιταλών φω. Ωuod ip/tim ii, etian accidit,
νην εις την Ελάδα μεταφέροντες γλώτ. qui tore, latina, in grcin in
Υ. ξ"din

ι) βίβλιν. In Codice apud ιΑν και ες. ΙV. Ρ. 62, leg τα βήβλες,

Β. Τhrod. Τom, Ι. Ζ
354 Ρ R ΑΕ Ε Α Τ Ι Ο.
- Α y / κι "
gunm transforum, Sant enim il ταν πολής γας ασαφείας εκείνα μεσά.
Ιa quoque plena magna obfurt πρώτον δε της ίσορίας ερώ την υπόθεσιν.
rhti. Primum auten dican ar 1)πλείσοι προφήται γεγένηνται, ώντας
gumentum bi/toria.Plurimi fue. μεν βίβλες έχεύρομεν, τας δε προσηγο
νunt propbeta , φuorum libro, ρίας εκ της των παραλειπομένων μεμα
ηuidem non inuenimur , nomina θήκαμεν ίσοφίας, τέτων έκασος ειώθει
" Η Ι Υ
autem didicimur ex bijtoria Ρa συγγράφειν όσα συνέβαινε γίνεθα/καία
τalipomenon. Ηorum τηurquir τον οικείον καιρόν, αυτίκα γέν και η
que confiteuerat /tribere quacum πρώτη των βασιλειών, και παρ'Εβραί
ηue contingeb a n t /ito tempo,
νε. Ατque inde g/t quod primu, οις, και παραΣύροις,προφήlείαΣαμέήλ
Regnorum, et apud Ηebrao", ετ ονομάζεται, αλατέτογνώνα βάδιοντώ
αφud Syror, nominatur propbetia βελoμένω το προειρημένον αναγνώνα,
Simueli,, 4uod ei ficile g/f co βιβλίον, οι τοίνυν των βασιλειών την βί,
gno/tere, qui pradidium librum βλoν συγγεγραφότες, εξεκείνων των βι
7.gενε τοluerit. Ωui ergo Re, βλίων τας αφορμας ειληφότες, μετα
gήorum librum /trip/εrunt, ex/tri,
pti, illi, accepta occa/ione, po/t πλείσον συνέγραψαν χρόνον πώς γας
plurimum tempus /aripβrunt. Ωμο οιόντε ήν τώ Σαέλ, ή τώ Δαβίδ συνηκ
ηrodo enim fieri potuίl/ει, υι ί, 4μί μακότι τα επί Εζεκίg και Ιωσίg γεγο
τixit cum Stule aut Dauide, ea νότα συγγράψα και την τέΝαξεχο
βriberetquafhέta/inttempore Εεε. δονόσορ 5ρατιαν, και της Ιερεσαλήμ
είiae et Ιο/α, et Νebucadnezari,
bellican expeditionen, et Ηiero/ο. την πολιορκίαν, και το λαό τον ανδρα
ίymorum ob/filionem, et populi ca ποδισμόν, και την εις Βαβυλώνα μετά
priuitatem, et transmigrationem in σασιν, και τέΝαβsχοδονόσος την τελευ
Βabylonem , et mortem Νebucnd τήν, δήλον τοίνυν, ώς των προφητών
πρzari, 2 Perfpicuun ergo εβ, έκασος συνέγραψε τα εντοις οικείοις πε
υnumqaemque εκ propbeti, ea con καιροί άλοι δέ τινες εκείνα
βrip/iίle, ηua ge/ta /unt ip/fu, πραγμένα
συναγαγόντ ες, την των βασιλειών συν
τεmporibur. Αlii nutem 4μidan,
cum illa collegiljent, compo/uerunt τεθείκασι βίβλον, και αύ πάλιν, τών
librum Regnorum. Ει νur/um file υπό τέτων παραλειφθέντων έτεροι τι
νunt aliqui alii hifforiograpbi εο. νές ισοριογράφοι γεγένηνται και την
νum , ηua ab illi, fiterant pra παρασφών συγγραφείσαν παραλειπο
τενηriffit, 4ui de bi, con/triptum μένων προσηγέςευσαν βίβλον ώς τα
ήθνum appellarunt Parnlipomenωn,
υι ηui doccret ea ηua fhcrant a παφα των προτέρων παραλειφθέντα
μrioribu, praternilla, διδάσκεσαν,

ΕΙΣ

1) πλείφοι - διδάσκουσαν. Αd hunc locum fρεξtant ea qua diίputantur p, όος

(19. Ρartis ΙΙΙ. Critica κι ca, s! Μ σ Ν in ο γr Νιι Bibliothεςam Αuto
run ecclef.
 ΩyΑΕSΤ ΙΝ Ι. RΕGν Μ. cΑΡ. Ι. 355

ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗΝ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ,

1Ν LIBRVΜ ΡRΙΜ VΜ RΕGΝΟRV Μ.
"-" ξt"--ζορ:- 43%-48,4%--κφή ξκή ζωφ - ζέιθ- ":{"Η κ%-44% κι
ΕΡΩΤ, 3' α. Α ΙΝΤΕRR. . Ι.
4.

Ο' Σαμουήλ ιερεύς ήν, η Λευίτης; Sunuel fuitne /accrdoι, νι

βιών ό Λευί γεγένηται παίδων Leuita 2
Ι πατής του Ι) Γηρσων, τέ Κααθ,
και του Μεραρή. τουβ. αδε Κααθ
> Η r) Χ.
euί fuit pater trium filio
τμπι: α) Gerfon, Caath,
et Μerari. Caath autem
.. , εγενοντο παίδες Αμ ζαμ, κά filii fuerunt, Αmbram,
Ισαας, και Χεβρώμ, και Οζήλ. τούδε et ΙΙaar, et Chebron, et Οziel:
Αμέζάμ Ααρών, Μωσης, και Μαριάμ, Αmbrami autem, Aaron et Μo
τού Ισαάς έκγονος μεν ο Κορέ, από. 1ss, et Μirjam. Ifaaris autem R.
γονος δε ΕλκανατούΣαμουήλ οπατής, lius guidem Core, nepos vero Εl.
ο τοίνυν Σαμουήλ πέμπτος και δέκατος Cana , Ρater Samuelis. Samuel
μεν από Λευί της οι Κααθήν πατριάς ετgo decimus quintus a Leui.
Εται autcm ex familia Caath,qua
ή των άλων προεκέκριτο, τώ τους αρ. Ρralata
Η 2. Χ "υ ? fuerat aliis, φuod ex εα
) \ Λ\ Υ

χιερέας εξ αυτής ήνθηκένα, διο δή κα fioruerunt Pontifices, et ideo cis

φέρειν αυτοίς απενεμήθη τα σκεύη τα attributum fuerat vt ferrent vaία fanξta,
αγμαζ» - ΕΡΩΤ. β.
ΙΝΤΕRR. ΙΙ.
Citr Εlcana dua, babui υκονε, η b)
Διατί ο Ελκανα δύο είχε γυναίκας; ΝΕ
Ο" επέτρεψεν ο νόμος δυσιν ή iuffit lex cum duabus aut
Ρlutibus, legitime coniungί
πλείοσι γυναιξίν εννόμως συνα νκοτίbus, fed negue prohibuiί;
φθήναι, ούτε μην εκώλυσε συγχωρών Concedens minus vt prohiberet
το έλατloν, να κωλύση το μείζον. τη πιείus. Εx eorum enim φui accί
δυνάμειγάς των δεχομένων εμέτρα τους Ρiebant potentia metiebatur leges.
νόμους, τούτο Φησι και ο θείος απόσο Ηoc diuinus etiam dicit Αpoίio
λος, ουδέν γας ετελείωσεν ο νόμος, lus, ε) Νibil enim adperfίium de
duxit lex.
ΕΡΩΤ. γ'. ΙΝΤΕRR. ΙΙΙ.
Τί εσ' το, απέκλεισε Κύριος τα περί Ωμid εβ, Clau/ά Domina, τιςrum
την μήτραν αυτής, . ς
eiu, 2 d)
Διδάσκα τους εντυγχάνοντας ουτος ο
λόγος, μητώ γάμω θαρρείν, αλ ΙΟ matrimonio
: Ιεξtores hac oratio, non
confidere, fed
λά τον ποιητήν εις επικουρίαν καλών. creatoris inuocare auxilium. Ομο
ώσπες γας ίδιονμέντου γεωργού το κα: modo enim agricola guidem eft
ταβάλειν τα σπέρματα, του δε Θεού ΡroΡrium femina pargere: Dei
Ζ 2 2liteΙΩ

1) Γηρσών, Νon eadem eft (cribendi ratio huius et (equentium nominum

Ρropriorum, cum ea φuam in fuperioribus exprefinin vidimus. Vid.
Ρag. 219. ad Νum. cap. 3.
α) Εκod. 6, 16-24. 5) 1Reg 1, α. ε) Ηebr, 7, 19, δ) τReg, 1, 5,
 356 Β. Τ Η ΕΟ DΟ R ΕΤΙ

autem, fparfa perficere: ita ma το τελεσιουργών τα σπειρόμενα ούτως

trimonii φuidem cft propria con ϊδιον του γάμου μεν η κοινωνία, του δε
iunξtio, Dei autern eft proprium,
annuere natura, vt eftingat et Θεού το νεύσαι τη φύσει, και διαπλά
formet animal. Ηoc fatis aperte σαι το ζώον, τούτο ή"Αννα σαφώς επι
1ciuit Αnna, nam cum longo tem σαμένη πολυν γας τώ ανδρι συνοική
34
pore cum viro habitaflet, et fru σασα χρόνο, καςπόν ουκ εξλάτησε,
ξtum * non produxiffet, confugit προς αυτόν έδραμε τον δημιουργόν, και
ad ipίum opificem: et intenta ora τη σπουδαία
tione ac lacrymis mutilatam cura προσευχή, και τοις δάκρυσι,
ταit matricern, et claufam aperuit. την πεπηρωμένην εθεράπευσε μήτραν,
Είt autem opera pretium admirari και κεκλεισμένην ανέωξεν άξιον δε αυ
εtiam eius morum modeftiam. της θαυμάσαι και την των ηθών με
Ρrobro enim affetta quafi effet
εbria, leniter tulit, et depulfa falfa
τριότητα, παρονουμένη γας ώς μεθύ
fuίpicione, docuit trumnam qua ουσα πράως ήνεγκε, και την υποψίαν
laborabat, et pontificalem affecuta αποσκευασαμένη την έψευσμένην, το
fuit benediStionem. Αu diu it πάθος εδίδαξε, και της αρχιερατικής
enim, a) Wade in pace: Dominu, έτυχεν ευλογίας ήκουσε γας, πορεύου
Deu, Ιβnel de tibi omnem peti, 1) εν ειρήνη, Κύριος ο Θεός Ισραήλ δώη
τionem tuam, φuam ab ip/o petii/ti. σοι πάν αίτημά σου, 2) ουητήσω παρ'
Τanta autem fide audiit benedi
ξtionem, vt omnem abiecerit tri αυτού ούτω δε πισώς της ευλογίας επή
ftitiam, et cum fiducia ad virum κουσεν, ως πάσαν απορρίψαι αχθηδό
redierit, et coierit, et conceperit. να, και μετα θάρσους επανελθείν προς
Εt cum peperiflet, impleuit pro τον άνδρα, και παραυτίκα συνελθέν,
miflum. Conferuauit enim eius
και κυήσαμ και τεκούσα δε πεπλήρωκε
comam, et eum docuit aqua po
tum: ea enim eft lex Νafiraco την υπόχεσιν έφύλαξε γαρ αυτού την
rum. Cum primum autern ab κόμην, και την υδροποσίαν εδίδαξεν ού
laξtauit, eum obtulit Deo, et τος γας των 3)Ναζιραίων ο νόμος, ευθύς
cum eo vitulum ei teιηpore acqua ε μετά την θηλήν αυτόν προσενήνοχε
lem, gui pro eo accepit matta. τω Θεώ, και συν αυτώ μόχoν ομόχρο
tionem et (hcrificiunt. Viciftin au
tem a Deo accepίt alios liberos, νον, την υπέρ αυτού σφαγήν και ιερους
tres filios, et duas filias. Είt enim γίαν δεξάμενον, αντέλαβε δε παρα του
Deus liberalis et magnificus erga Θεού παίδας ετέρους τρείς μεν υιους,
eos, qui prioris gratia memores θυγατέρας δύο φιλότιμος γας και με
fuerunt. Αdmiratione quo que γαλόδωξος ο Κύριος περί τους μεμνημέ
dignus eft eius hymnus. Νeque νους των προτέρων χαρίτων, αξιάγασος
folum enim ob eaqua accepitlaudi. δε αυτής και η υμνωδία, ου γας μόνον
bus celebrauit donatorem, fedetiam εφ' οίς έλαβεν ανύμνησε τον δοτήρα,
hymnutn temperauit Ρrophetia, αλά και προφητεία τον ύμνον εκέρασε Σ
- , Κ9'Η

τ) εν- ο Θεός. Ιta habet editio complut. tefte B ο ς ! o. Recepta letlio 1. c. eft,
εις ειρήνην ο Θεός, omίflo nomine Κύριος. 2) ού. Rec. leξtio είt ό, Νoftra
apud Βos ι ν Μ 1. c. eft omifla, 3) Ναζραίων, Supra Ρ. 339. Ιnterr, 22, cuπη π
Ιcribebatur.
α) ι Reg, 1, 7,
 oy ΕSΤ. ΙΝ Ι. RΕGν Μ. CΑΡ. ΙΙ. 3 57

και της του παιδος μετέλαχε χάριτος, et filii gratia fuit particeps. Νam
cum concepίfΙet prophetam, pro
κιήσασα γας προφήτην, προφητεύει phetat poft partum. . Ιllud enim,
μετα τον τόκον, το γας, Κύριες αθενή α) Dominu, inβrmum readet aduer
ποιήσει τον αντίδικον αυτού, προδηλοί /arium /uum, ίignificat Diaboli
τήν του διαβόλου κατάλυσιν και το, euerfiοnem: hoc vero, b) Domi
Κύριος ανέζη εις ουρανούς, και εβρόντησε, πu, ad/oendit in calor, et tοnuit,
pradicit feruatoris nofiri afium
την του σωτήρος ημών ανάληψιν προθε tionem, et aduentum fanξtiίlimi
σπίζει, και την του παναγίου πνεύμα Spiritus, et quod ad apoftolicas
τος επιφοίτησιν, και των αποφολικών pradicationes attinet, vocis ma
κηρυγμάτων το μεγαλόφωνον και μέν gnitudinem. Ρradicit etiam (e-
Τζίκαι την ευτέραν επιφάνειαν του δε, cundam Chrifti Domini apparitίσ
nem. Ip/e enim, inquit, c) iudi
σποτου προαγορεύει Χρισού. αυτος γάς cabit
extrema terra , ηuia iu/fu,
Φησι κρινε άκρα γης τ)δίκαιος ών. προ
g/f. Pradicit etiam φui fuerint
λέγει δε αυτού και τους κατά σάρκα eius maiores (ecundum carnem,
γεγενημένους προγόνους, οι από Δαβίδ φui durarunt a Dauide νίque ad
μεχς, της αιχμαλωσίας διήρκεσαν. δώ. captiuitatem. Dabit enim, in
d) robur Regibur
quit, no/frir.
σε γάς Φησιν χύν τους βασιλεύσιν και, Τum vt caufam indicaret, ob
μών και διδάσκουσα την αιτίαν, δι' ήν φuam illi obtinuerunt, vt Deo cu
εκείνοι της θείας αοτήλαυσαν προμη ra eflent, adiecit, ε) et in altum ex
θείας, επήγαγε και υψώσει κέρας Χζι, τollet cornu Chri/ti /ui. Docuit
Ε
σού αυτού προς δε
πλούτω θαρρεν, μη σοφία, μη δυνα
μή etiam non fidendum diuitiis, non
(apientiac, non potentia:: fed ei
foli qui poteft et vitam fuppedi
σεία αλά μόνα τώ δυναμένω και ζωήν tare, et mortern inferre, et muta
χορηγών, και θάνατον επάγειν, και την re profperitates in arumnas, et res
ευπραξίαν μεταβάλειν εις δυσπραγίαν, Ιecundas in aduerfas. Porro au
και την ευκληρίαν εις δυσκληρίαν, και tem illud quoque, f). Sterili, pe
perit /eptenι, praenuntiat Εcclefite
μέντοι, και το, σείρα έτεκεν επτα, την faccunditatem. * Νumerus enim "
της εκκλησίας προκηρύτle, πολυγονίαν, Ιeptenarius fignificat multitudi
ο γας επlα αριθμός του πλήθους δηλω nem. Νam leptem dierum (pa
τικός εν επlα γαρ ημέραις άπας χρόνος tio voluitur totum tempus, et filii
ανακυκλείται, και της εκκλησίας οι Εcclefia impleuerunt orbem terra.
παίδες την οικουμένην επλήρωσαν ή δε Ωua auteu multor babebat filio",
τολή εντέκνοις ηθένησε πολύπαις γας infirmata e/f. g) Νam cum mul
tos filios
ούσα ή Ιουδαία, και πολους προφήτας prophetashaberet Iudaca, et multos
genuitΙet et iuftos, nuuς
και δικαίους γεγεννηκυία, νύν ακαρπίαν laborat ίterilitate,
νοσεί. -

ι Ζ3 ΙΝΤΕRΝ,

1) δίκαιος ών. Ηrc duo verba, φua etiam Α να vs τ ι Ν vs ad Τextum locί cί

tati rerulit, exttant tantum in edit. ald. et complut, vt iam obferuauίt
και ο sΙ vs ad l. c.
α) 1Reg. 2, 1ο. b) Did. ε) Ibid. d) lbid. ε) Ibid. f) ίb. ν. 5. g) bid.
-

358 Β. . Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ
ΙΝΤΕRR. Ι ν. . Ε Ρ Ω Τ. δ'.
Εν 14a familia era: Εli 1) Ηλε ο αρχιερεύς εκποίας ήν
Ρontifox 2
πατριάς,
Ε' familia Ιthamaris: fed pro Ε της τού Ιθάμαρ, αλά δια την
pter filiorum nequitiam, to
τιum genus eius fuit priuatum των παίδων πονηρίαν, άπαν αυτό
Honore pontificali. Docet enim το γένος της αρχιερατικής εσερήθη τι
fiftoria φuanta admiferint (celera μής, ηλίκας γας ετόλμων παρανομίας,
ac flagitia. ή ισορία διδάσκει, Α"

ΙΝΤΕRR. ν. ΕΡΩΤ. ε".

Ωaid c/f Εp h o d" Τί εςιν Εφούδ,
ΑΕ hoc vocauit /uperindu Ο Ά επένδυμα εξαίρετον τούς
mentum eximium. Diximus το κέκληκεν ειρήκαμεν δε ήδη, κg/
autem iam interpretantes Εxo 2)την Έξοδον ερμηνεύοντες, και μέντο,
«lum, et Iudices, quod per ipίum
plurima ex iis φua erant ignota και τους Κριτας, ως δια τούτου πλείσα
προεδήλου των αγνοεμένων ο δεσπότης
fignificabat Dominus Deus.
Θεός,
ΙΝΤΕRR. VΙ. ΕΡΩΤ. σ'.
Cur Sam μcl, cum είft Lcuita, Τι δήποτε Λευίτης ών ο Σαμουήλ τώ
ε/u, εβ Ερbod, a) cum id tantum εφούδεκέχρητο, μόνω γας αφώ.
Jummo Sa cεν do τί είft ρισο τώ αρχιερεί.
σttriburum 2
Ε τον Ηλει, την θείαν αυτώ χάςιν
Νft verifimile, quod Εli, cum επανθούσαν έωρακότα, και παζα
in eo florentem diuinam vi δόξως τεχθέντα, και προώδίνων επαγ
«liffet gratiam, effetφue natus ad. γελθέντα, και ένδον τρεφόμενον εν τη
mirabiliter, et ante natiuitatem
promiffus, et intus aleretur in θεία σκηνή, ως αγίω και Ναζιςαίω,και
τabernaculo, tanquam fanξιum et θεατήτω τούτο γαρ ερμηνεύει τουΣα
Νafiraum, et a Deo petitum, μουήλ τούνομα και κομιδή νέω μετα
(hoc enim ignificat nomen Sn ούναι ταύτης της τιμής. ΔΙΟΔΩ
πιμεί,) etiam admodum iuuenem ΡΟΥ: Οικονομίας δε Θεού ήν, το τον
εο honore impertierit. DΙΟ DΟ Σαμουήλ καλούμενον υπ' αυτού, απιέ
RΙ. Dei erat difpenfatio, φuod να προς Ηλεί οιόμενον υπ' αυτού χΖΩζ
Samuel a Deo vocatus abiret ad
Εli, exiftimans fe ab eo vocari, et λειθαι, και άπαξ, και δις, και τρίτον,
1einel, et bis, et ter. Νam φuia επειδή γαρ ήμελεν ο Θεός τώ Ηλεί
ΙDeus illi mala erat pracdiξιurus κακα προλέγειν δια του ουήλ, να
per Samuelem , ne videretur Sa μη νομιώθή πλάσαι ο Σαμουήλ την απο
Ηnuel finxiffe reu el at i o nem,
Dous rem ita diίpenfabat, vt ille κάλυψιν, ώκονόμει ο Θεός εκείνον οιηθέν
ab Εli fe vocari exiftimans ad τα υπό του Ηλεί καλέθαι προς αυ.
ipίum iret, ντ cum Εli notum τον απιένα, να ότ' αν ο μεν Ηλεί νο
foret a Deo vocari Samuelem, ήση ότι Θεός εσιν ο καλών τον Σαμεήλ,
ΕΚξ41'Oς'

1) Ηλεί. In Bibliis gracis (cribi folet Ηλι. 2) την Έξοδον - Κριτάς, Conf.
Ρag.167. et 34Ι.
2) ι Reg. 2, 18.
 QV ΑΕSΤ. ΙΝ Ι. RΕGVΜ. CΑΡ. ΙΙ. 359

εκείνος δε μετά ταύτα τα υπό το Θεό ille autem poftea renunciaret φuz
diξta funt a Deo, r.on effet fuίpe
διαγγέλων, μη υποπίευθη, ως πλα ξtus tanquam φui finxiffet, (ed ei
σάμενο ς την λυψιν αλά 77,5 ΕU
αποκά fides haberetur, guod ei vere di
θή, ότι αληθώς ο Θεός αποκάλυψιν uina faξta effet reuelatio.
ανήγγειλεν.
ΕΡΩΤ. ζ'. ,
ΙΝΤΕRR. vΙΙ.
Τίνος χάριν ο Ηλεί δίκας υπέρ των παί. Ωuamob ren Εli luit pαna pνο βιί,
δων έτισε, και ταύτα παραινέσας filii, idque cum eo, monuillet
υt cσmueniebat 2 a)
αυτές τα προσήκοντα, Ε iniquitas
Ο" ηπίων έδετο Φαρμάκων ή των non egebat
lenibus medicamentis, fed
παίδων παρανομία αλ' αυσηρο acerrimis* et afperrimis. Οporte- και
τάτων και δριμυτάτων, έδε, τοίνυν μετά bat ergo, cum poft primam et
την πρώτην, και δευτέραν παραίνεσιν fecundam admonitionem perfeue
τη πονηρία προσμείναντας εξελάσατών ra(Ιent in nequitia, eos a templi
ίεζών περιβόλων, ου γας μόνον αυτοί πα ambitιι expellere. Νam non ipfi
foli legem transgrediebantur, fed
φηνόμουν αλα και τοις άλoις εγίνοντο etiam erant . aliis exemplum vt
παρανομίας αρχέτυπον, επειδή % προ transgrederentur. " Οuoniam au
σετίμηκε του πεποιηκότος την φύσιν, tem pluris fecit naturam quam
της θεοσδότου χάζιτος εγυμνώθη, τέτο creatorem, a Deo data gratia fuit
γας αυτώ και διά του προφήτου δεδή. priuatus. Ηoc ei ignificauit etiam
us per prophetam. Cuν
λωκεν ο Θεός να τί γάς φησιν επέβλε Domin
εnim, inquit, b) ad/pexi/fi/affitum
ψας επί το θυμίαμά μου, και επί την meum et /acrificium meum im
θυσίαν μου αναιδε οφθαλμώ, και έδό. pudente oculo, et /upra me glori
ξασας τους υιούς σου υπέρ εμέ, Ι)εν ευ ήca/ti filio, tuor, υ: benedicerenε
λογεί6θα απαρχήν πάσης θυσίας Ισ. primitii omnica /acrificii Ιβnel ante,
me 2 Ρropter bac dicit Dominu
ραήλ έμπροθέν μου, δια τούτο τάδε λέ. Γeu, Ιβracl: Dixi, domus tua,
γε, Κύριος ο Θεός Ισραήλ είπον, ο οί. εt domur patri, ιut tranribunt co
κός σε, και ο οίκος τε πατρός σε, 2) ram mς υπηue in /rculum. Ει
διελεύσονται ενώπιον μου έως αιώνος και nunς, πon/ic, inquit Dominur, erit
νυν 3) ουχ ούτω, φησί Κύριος, μηδαμώς mibi, Scd co, ηui me glorificant
εμοι, αλ' ή τους δοξάζοντάς με δοξάσω, giorificabo, et quiur.me nibili pen
και 4) οι Ε με εξεθενωθήσον dant,
ται, κο" κει μεν η πρόέρησις τό τότε quidem
nibili pendent
pradiξ tiogen
Εt videtur
us eiuspriua
re (acerdotio : tacite autem ignifi
γένος της αρχιερωσύνης γυμνgν αινίrlε. cant mina: illac ceflationem Iudaici
τα δε πάσης της Ιεδαϊκής ιερωσύνης την (acerdotii. Dixi enim, inquit, do
παύλαν, είπον γάςφησιν, ο οίκός σε, και mu, tua et domur patri, tut trans
ο οίκος τ8 πατρός σου,διελεύσονται ενώ, ibunt coran me τ/jue in / rculum.
Ζ 4 Ηoc

1) Recepta lεθio eft ενευλογήθαι. 2) Ιta legitur in edit. complut, pro διελεύσε
3) ουκ ούτω. Ηac abfunt a 1. ς. nec vna cum Ιequentibus μηδαμώς έμοι
τα/-
cornπιode locum habere poίfunt. 4) οι-εξουθενωθήσονται, Le&tio recepta
εft, ο εξουθενών με ατιμωθήσεται, nottram habet editio compίκε.
«) Ι Κεζ 2, 31. Ιφς. 5) Ιbid. νετί. 29. 3ο.
 36ο Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R ΕΤΙ

Ηoc autom non είt pollicitus Ιtha, πιον μου έως αιώνος, τέτο δε και τώ ,Ιθά.
- - / - - Τι

τηari, fed Αaroni. Ιpfe ergo id μας υπέχετο, αλά τώ Ααρών ουκούν
pronuntiauit aduerfus bmnem illa- Α / Χ κ. Υ 4. Λ. "ν

ruιn tribum. Εa porro φua cer- κατα πάσης αυτών απεφήνατο της φυ
") \ - \ ς / 2 κ.

ηuntu ferunt είtimonium. Εκλή και μας τυξε τα όξωμενα. εξ εγας

ηuo enim Chriftus Dominus fit ο δεσπότης εσαυρώθη Χρισος, καθηgέθη
- - - - « ν Σ

attus in crucem, dirutum fuit co- μεν αυτών ο ναος, έρημα ε γεγένηνται
Σun
Sanξtatemplum, et priuatique
Ianξtorum, deferta fuerunt
funt των αγίων τα άγια, και αρχιερωσύνης ν /
> -
et lacerdotio et prophetia. Ηoc Κα/ προφητείας ες
- -
ζητα, Τ8,Τ"ο δήλΟι
ΕςΕβ71yΤα/.
- ν
.

C
-

4ignificant είiamqua (squuutur.o) και τα επαγομέα σου γας ημεζα) εξ,

Εcce enim die, υeniunt, et funditu, χονται, και εξολοθρεύσω το σπέρμα
- - Σ/ -

γυν lam/inen tuum, et/men donu, σου, και το σπέρμα

- , -- «. . • " -
του οίκου του πα
- Α'

καινί, μι:" που ενίr/επιν η do--τρός σου και ουκέτα Ι)σου πρεσβύτης
νιο. - Εt ad/piciet, cum /ίt firma- 2
γuentum, in omnibu, in quibu, bene- ενοίκω
"Ε ζΊΣ2)και επιβλέψejν κραταίωμα
Ισραή όνεν
ficiet Ι/raeli. Ει non crit /enex πασιν Οίς' αγαθύ να τον
- - - - -

Υ ν.
σραήλ, και εκ
φuiniίμ, aiebu, in domo tua. Ιllud ε5αf πρεσβύτης πασας τας ημεζας Εy
autoin, cunβι βrnamentum, dicit τω οίκω σου, κραταίωμα δε ον τέ όντος
κιε Ρeo quί είt. Εgo, enim inquit, λέγε, Θεέ εγώ γάρειμι, φησίν, ο ών, και
«) Ά4"/".
") Ιστοιοί:
Ωai er, Domine. Φιρθμε,
Ηuius firma- Ιερεμίας, ο ων
έκλδέσποτα Κύριε τέτου Α' Μ. - Α' ν

ήξίum occuit acetaotiumφuod κξατά"μα Άκλικ" την έξωσυνη" την

είt Ιecundum ordinem Μelchifedec. κα?Τα ΤΖΙ" τάξη σα, Άδέκ.τέτοδε
Ηoc autem poft pauca ignificauit φέ5ερον μετ' ολίγα εδήλωκεν, ανασή
aportius Εxcitabo, Snin inφuit, d) σω γας έφη εμαυτώ ιερέα πισον, ός πάν
νuiύi/acardotcm #delin, ηui Jπείει τα τα εν τη καρδία μου, και τα εν τή
ωmnia qua/unt incorde meo ct anima ψυχή μου ποιήσει κα! οίκοδομήσω αυ
1nca, etardificabo
β. et domuw βdel. ""et τω
fidelem, οίκον πισον, και διελεύσεται ενώπιον
"Σ", "

κranβίit ante υπέto meo, omnibu, " "ν - Α' V α

«liebμε. Ηaccautem nulliquidemho- των 3) χρισων μου πασας τας ημεξας.

τηini conueniunt, fed foli Domino ταυτα δε αρμότle, ανθρώπων μεν ουδε,
πoftro Ιefu Chrifto, qui fecundum νι, μονω δε τώ Κυρίω ημών Ιησού Χρισώ,
bumanitatem nominatus fuitPonti, ός αρχιερεύς ημών κατα το ανθρώπινον
fexnofter. Ηabenter, enim inquit, ε) ωνομάθη, έχοντες γάς φησιν αρχιερέα
* Pontificιn magnum * ηui φenetra- ...ι. υ Λ' - Υ χ "ν

1ίit calor, Ig/km Dominum no/frum. μέγαν διεληλυθότατε, έρανες, Ίησεν ν ν. " « "νι Λ' « _? Α -"

Ει νurfuξι ή) Νon enim bήbεπικ, τον Κυζιον ημων και παλιν και γας εχο
Ρontijken, ηui non φοίfit compati μεν αξχιερέα μη δυνάμενον συμπαθή
-- - - - - Α. « *. «
υψίrmitatibμι ποίtri: : tentatum σαι ταις αθενείας ημών πεπειρασμέ
ΥΟy

4) σου. Ιta habet Cod. alex. in υπmic legitur σοι. 2) καλ- Ισραήλ. Ηac a Βo
8 το ad I Reg. 2, 32. citantur, ita tamen vt pro όν (cribatur ών. Leξtionem
iίtam κραταίωμα ών reiicit κι ο Ντε ad 1. c. eamque culpa Librarii ortamefίο
Ρutat ex κραταίωμα Μαων, φua eft Τheodotioni, verfio. Οuicquid fit, pra
ferenda eft interpretatio Symmachi, κα) όψει θλίψιν εν κ. λ. Ητς enim ad
Veritatem hebraicam proxime accedit. 3) κριτών. Ιta leg in edit. complut.
Ρro Χρις ού,
") Reg: 2,31, 32. ε) Εκod. 3, 4. ε) Ιet, 4, Ιο, δ) 1Reg 2,35, ο Ηcb.4, Ι4.
f) Ιbid, ν. 15.
 oy ΑΕsΤ. ΙΝ I. RΕGvΜ. CΑΡ, ΙΙ, ΙΙΙ. 36 Ι

να δε κατά πάντα καθ' ομοιότητα χω autcm per omnia pro/finilitudine,

abrque φeccato. Εt illud omnibu,
θ, αμαρτίας, και το πάσας τας ημέ, diebur, non conuenit hominibus
βας, ου προσήκεν ανθρώποις θνητοίς mortalibus, gui νίuunt breuitem
ολίγον βιοτεύουσι χρόνον. 1)χρισους δε pore. Vnξtos nutem vocanitipίος "

αύτους κέκληκε τες ιερές αποσόλους, fanξtos Αpoftolos, et qui illorum

και τες την εκείνων διαδεξαμένους διδα doξtrinae fucceflerunt. Εrgo prae
σκαλίαν. εκέν ή πρόβρησις κυρίως μεν diξtio proprie φuidern conuenit
feruatori Chrifto: fed fi fpeξtes
άξμόflει τώ σωτήρι Χρισώ καταδε ισο bittoriam, Sadoco, φui genus
ξίαν τώ Σαδεκ, ος εκ του Ελεάζας και ducens ab Εleazare, facerdotium
τάγων το γένος, την αρχιερωσύνην διά accepit per Salomonem.
τ" Σολομώντος εδέξατο.
*, ΕΡΩΤ. ή. ΙΝΤΕR R. VΙΙΙ.

Πώς νοητέοντο, ο λύχνος τε Θεέ πριν Ωunmodo

λ
e/t intelligendum illud,
Lucerna Dei priusquain in -

ίτη 2)ή κατασκευαθήναι; κ. /truξta ellit & α)

" C 2 / Ν. V. 4 4

ΑΕ εται ο λόγος, ως ευθύς μετά την SΕ oratio,

C "ν Υ Α' φuod fiatim
εσπέραν,
Ταυy καθ ίδ αρξαμένων των ανθρώ. Σ / "» wΤ. « poft vefperam, cum ipficα-pif:
ασευδεν, επεφάνη τω Σαμουηλο (ent dormire, apparuerit Samueli 4. ν ν
Δεσπότης Θεός. εν εσπέρα γας τον ιε Dominus Deus. Vefpere enim fo
ξcy λύ «" 2 / ". Α . .4 lebant accendere facram lucer
Εχ" άπlεν ειώθασι
- Υ 2"
περί μέσας W nam: circa mediam vero noξtem
Εάς νύκτας επέζαλον έλαιον τον και
C Α Α" infundebant oleum. Volens er
Ά συγγραφεύς δηλώσαι θελή
Ω
"Ν
")

"ν Α go fcriptor (ignificare tempus,

"* έΦημηδέπω κατασκευαθήναι τον dixit lucernan mondum fuille
νυχνον, - inftruStaln.
Τι δ " Ε Ρ Ω Τ.
1
θ'. "υ w
ΙΝΤΕRR, ΙΧ.
"οτε κομιδή νέω: όντι τώΣαμουήλ
"- ", <"
Ωuamobrem Samueli, cum είfer ad
modum iuuenir, υπiuer/orum,
Αις "τών όλων ώφθη Θεός; ") Υ
Deu, apparuitz b)
ξέως"λεγχον τε γεγηρακότος αρχιε
θ
επα Ά ιώθητης θείας Α"fenuerat,
Τ Υ. / γ 5' Λ. "" Λ
arguendum Pontificem qui
Υ
adolefcentulus di >!

την Ά ούτω γαρ ήν άγαν νέος, ως

Ά2 Θεούδιδασκαλίαν μηδέπω gnus
Ψ;" Η
eft habitus cui Deus appare.
ret. Εrat enim adeo iuuenis, vt - C « ν

μετά " έξαεθα. αυτίκα γέν ο Ηλει

- κ» Α και C Δ'
Dei doξίrinam nonduιη po(Ιet fuf.
έξιν ο "ξέτην
Κά κλήσιν συνεις ως ο Θεός cίpere. Εli itaque poft tertiam vo
- ν 4 » . - Υ

υπέ λών στεριήον μεν ειπείν, 3)και cationem intelligens quod Deus fit
" έλαβε,
αναλάεστη5 Θεός εσιν ο καλών έφη
άλs'
dicere Deum effe Φui vocabat, fed
ζ - 2 . .»
φui vocat, fuperuacaneum duxit
λε"Κύρέ 2 σε 4)οκαλών,
Μν έgeiς, λά, dixit, c) Si te υocet qui υocat, dice, • ?

"ως και ": • ότι ακέει ο δέλός σε αλ Loφuere Domine, ηuoniau audit/er
λά. Άν
7ξοτετε τοιαύτην ηλικίαν της πο: C Α' • ν - w y V
τιu tuur. Sedtamen eam ataten fe
Ακηκεν ο Θεός' και τον οκτώ nettutipratulit Deus: et eum, qui
Ζ 5 οξιο

") χρισούς *-

Reg. Ώ 35-εδέξατο. Ηες fere eadem funt cum Scholio φuod εκ εqit ro", "α
attulit Βosι vs. 2) ή κατασκευαθήναι. Rec. leξtio eft επισκευαθή,
νκη. »;". Βedundarevidetur. 4) ο καλών Hactantumin edit, ald, leguntιν,
" Reg. 3, 3. ι) Ib. νετί. 1ο, ίης. ε) 1b, νετί. 9. ν
 362 Β. Τ Η Ε Ο ΙΟ Ο R Ε ΤΙ
οξto et nonaginta annos vixerat, et και ενενήκοντα έτη βεβιωκότα, και τεσ.
φuadraginta annos duplici magi
1tratus honore dignus fuerat habi, σαράκοντα έτη αρχής αξιωθέντα δ.
tus,(eratenim etΙudexetPontifex,) πλης και κριτης γας ήν, και αρχιερεύς'
delpiciens, locutus eft cum paruo καταλιπών, τόσμικςοτάτω διαλέχ
puero: docens φuahtofit canitie me παιδίω' διδάσκων όσω πολιάς αμείνων
lior iuuentus ornata virtute. Αtφue νεότης αρετή κοσμουμένη, ομέντο, Ηλεί
perfpicuum guidem eft φuod Εlire δήλός εσιν οικείοις μενκοσμέμενος κάIος
έte faξtis efΙet ornatus, 1ed propter θώμασι δια δε την των παίδων πονηρίαν
filiorum (uorum prauitatem exitii
της πανωλεθρίας την ψήφον δεξάμενος.
acceperit fententiam. Είus autern
δηλοί δε αυτέ την ευσέβειαν και τα βή.
μietatem verba quoφue oftendunt.
Νam primum φuidem non puduit ματα, πρώτον μεν γας εκ ήχύνθη πα
eum rogare adolefcentem, ντ ei de ρακαλέσαι τον νέον μηνύσα τα θεόθεν
clararet φua a Deo fuerant annun απαγγελθέντα αλά και όρκοις αυτόν
tiata. Sed et eum adftrinxit iureiu
rando et execrationibus, vt nihil κατέδησε και αραις, ώσε Ά αποκρύ.
* eum celaret exiis φua fibiίignifica. ψαι των δηλωθέντων, είτα την εξενε,
"ν - Α « 2 χ" ,
tafuerant. Deinde cum latam didi χθείσαν ψήφον μαθών, την αξιέπαινον
ciffetfententiam, laude dignam emi αφήκε φωνήν Κύριός εσι, το 1) αρεσον
fit vocern, a) Doninu, g/t, facier ενώπιον αυτέ ποιήσει και μέντοι και των
ήuod placitum fuerit cornn ip/ο.
Quin etiam cun filiorum fuorun υιών την σφαγήν εγνωκώς, εκ αγεννώς
cognoui(Ιet cardem, non pufillo et ήνεγκεν ο πατής και πρεσβύτης, την δέ
abieξto animo id tulit pater et (e- γε κιβωτον δορυάλωτον γεγενήθαι μα.
nex: cum autem percepifiet arcam θών, κατέπεσε μεν από το δίΦρου, τη
captam fuiffe ab hoftibus, e fella δε της αθυμίας υπερβολή τε βίον το
quidem cecidit: ingenti autem ani
Ini mα-rore confectus, vitae finen τέλος εδέξατο.
accepit.
ΙΝΤΕRR. Χ. ΕΡΩΤ. ι.
Cur Deu, permίβι υt arca capere Τί δήποτε συνεχώρησεν ο Θεός δορυάλω,
τμr ab ho/iibur 2
uod faξtum eft duplicem pro τον γενέθαι την κιβωτόν,
.
duxit vtilitatem. Νam He. Διπλή το γεγονός ωφέλειαν εβλάση
braos quidem docuit, vt legitime σε τους μεν γας Εβραίους εδίδαξει,
νίuentes in Dei confiderent prouί εννόμως μεν βιέντας τη τε Θεξ προμη
dentia: at legem transgredientes,
ne que in ipίο, neque in arca non θάα θαρρεν. παρανομέντας δε μητ'
tangenda confiderent. " Cur enim αυτώ, μήτε τηαψαύσω κιβωτώ πεποι
Ιegem transgredientes, . arcam ad θένα τι δήποτεγας εις επικουρίανέλα
auxilium traherent, φua legem in ξον παρανομέντες την τον νόμον ένδον
tus habebatpolitam3 Αtφueiftiqui. εχουσαν αποκειμενον, ετοι μεν εν ταυ
dem ab ea hanc accipiebant vtilita την εντεύθεν την ωφέλειαν εδέχοντο οι
tem. Αlienigena autem, cum ti
muiίfent, φuando apparente arca δέ γε αλόφυλοι, δείσαντες μεν ηνίκα
νociferati funt Ηebraei, poft vi. φανείσης της κιβωτε ηλάλαξαν οι Ε
ξtoriam autem eam defpexiίlent, βραίοι καταφρονήσαντες δε μετά την
νικην,
1) αρεσόν, Ιta leg in edit. compί. 1. c. pro αγαθόν.
") Ι.Κυg, 3, 18.
 ΩyΑΕSΤ. ΙΝ Ι. RΕGν Μ. CΑΡ. ΙV-VΙ. 363
νίκην, και οιονεί ακροθίνιον ταύτην τοις et eam yeluti manubias fuis dedi.
οικείοις ανατεθεικότες ειδώλοις, έμαθον caffent idolis, experientia Dei didi.
τη πείρα τέ Θεέ την χύν, πρώτον μεν cere potentiam. Νam primum qui.
dem viderunt ante arcam fuum ce
γάς άδο, προ της κιβωτέ πεπjωκότα cidiίle Deum, et adorationis pra fe
τον οικείον Θεόν, και της προσκυνησεως
επιδεικνύντα το χήμα, είτα τέτον ανα ferre figuram. Deinde cum eum
erexifent, poftridie eum inuene
σήσαντες εύρον τη υσεραία συντετριμ. runt contritum, et extremis omni
μένον, και των άκρωνπάντωνεςερημένον, bus partibus priuatum. Ρoft hacc
έπειτα το διάφορον γνώνα μή βουλη
cum noluifientcogno(cere differen
θέντες, και τη κιβωτό το προσήκον μή tiam, et arca φuen conueniebat
απονεύμαντες σέβας, ποικίλοις νοσήμασι cultum non tribuίffent, inciderunt
περιέπεσον, ως μεν γας οι έβδομήκοντα in varias agritudines. Νam, ντ
ηρμηνευσαν, εις τας έδρας επλήγησαν' Septuaginta φuidem funt interpre
ως δε ο Ακύλας, το της φαγεδαΐνης ε. tati, a) perculli /unt in /bdibur: vt
2(ήκασιν έλκος. 1) ο δέγε Ιώσηπος το autern Αφuila, laborarunt exedente
της δυσεντερίας αυτοίς εγγενέθαι πά τlcere. Ιofephus autem docuit eis
θος εδίδαξε, αλά μηδείς διαφωνίαν νο fuiffe morbum dyfenteria. Sed
Γ. Λ. y Μ. Λ' w ν

μιζέτω τας διαφόρους εκδόσεις, την γας nemo exiftimet effe inter fe diΕ
σεντερίαν το της έδρας διεδέξατοπά. crepantes diuerfas illas editiones,
θος. το γάς συχνόν της εκκρίσεως το Νain dyfenteria fuccefίit morbus
fedis: frequens enim excretio in
της εκκρίσεως κατέκαυσε μόριον εις Φα flammauit partes illas excretionis,
γέδαιναν δε τω χρόνω το έλκος μετέπε. et exedens νlcus tandem contraxe
σε, το δε της Ε υπέμειναν πάθος, runt. Ιdeo autem (edis morbum
ως δυσσεβώς την κιβωτόν την θείαν εδρά. pafti funt, quia arcam diuinam
σαντες παρά τον θεόν τον ψευδώνυμον imple locauerant, apud Deum
falfo appellatum. Ρrimi Αιotii
ταύτην οι Αζώτιοι πρώτοι την τιμωρίαν hoc fubicrunt ίupplicium. Con
εδέξανlo, τοπάσανlες γας οι 2)Γετθαίοι, iicientes autem Getthari non effe
μη θεήλαιον είναι την πληγήν,αλανό plagam a De o immiflam, fed
σον εκλοιμικής τινός κατασάσεως γενο, efle morbum ortum ex peftilenti
μένην, μετέθεσαν εις την Γεθ την του con(titutione, * arcam Dei trans- και
tulerunt in vrbem Geth: fed pro
Θεού κιβωτόν' αλα παραυτίκα ταις tinus fubierunt easdern calamita
αυταίς υπεβλήθησαν συμφοράς, το δε, tes, Illud vero, b) Gettbai ferrunr
εποίησαν εαυτοίςοιΓετθαίοι έδρας χρυ. /ibi/έde, aurear, ceteri fic funt in
σάς, 3) οι λοιποί έτως ήρμήνευσαν, 4) και terpretati, et fuerunt eorum /έ-
περιελύθησαν αυτών αι έδρα των δε ac, υπdique re/oluta. Cum autem
Getthai

1) ο-εδίδαξιν. Ιdem putauit autor Scholii quod Μ ο ΝτF. 1. C. Τ. Ι. Ρ. 279.

e Cod, φuodam regio ad Reg, 5, 6. protulit. 2) Γετθαίοι, Cod.alex. 1 Reg:
5, 12. habet Γεθθκίοι, υdric, Γεθαίοι, 3) οι λοιποί. Μ ο Ντε l. c. Ρ. 278. ίoli
Αquila hanc interpretationem tribuit, nixus auξtoritate Codicis quo
νfus eft. 4) και - έδρα. Ηac quomodo ad illa εποίησαν - χρυσά,
fe referant, non videmus. Referri potitis debent ad ea φua in vertionςτων ό.
proxime pracedunt, και επάταξεν αυτούς εις τας έδρας αυτών,
") Ι Reg, 5, 12, coll. νετί: 3, 6, 9, ") Ib. ν. 9.
"
 364 Β. ΤΗΕ ο D o R Ε ΤΙ
Getthaei tenta(Ιent arcam trans
Γετθαίων εις Ασκάλωνα μεταθένα
ferre Αίcalonem, illi contradixo
την κιβωτόν πειραθέντων, αντείπον εκεί.
runt, formidantes plagas diuini, νοι, δείσαντες τας θεηλάτους πληγάς.
tus immiίlas. Deinde cum nulla
cίuίtas auderet arcam excίpere, είτα μηδεμιάς πόλεως δέξαθαι τολμώ.
eam foris reliφuerunt fub dio. σης την κιβωτόν, εν υπαίθρω ταύτην
Sic enim docuit Ηiftoriographus. έξω κατέλιποντόπω τέτο γαρ ο ισoριο.
Fuit, enim inquit, a) arca Dei γράφος εδίδαξεν εγένετο γάρ Φησιν ή
in campo alienigenarun per men κιβωτός τε Θεέ εν τω πεδίω των αλο
Jer /eptem. Ρoftquam autern exi φύλων μήνας επτά επειδή δε ωήθησαν
ftimarunt, foris manente arca,
1e efle liberatos a plagis a De ο
έξω μενέσης της κιβωτε των θεηλάτων
immiίlis, intulit Deus et Domi απηλάχθαι πληγών, Ι) επήγαγεν ο
nus fupplicia otiam rebus inani Θεός και Δεσπότης, και τοις αψύχοι,
matis. Immifit enim murium mul τας τιμωρίας, μυών γάς τι πλήθος και
titudinem in vites et legetes, φui ταίς αμπέλοις, και τοις ληίρις έπέπεμ,
omnes eorum fruξtus perdide ψεν, οι πάντας αυτών έλυμήναντο τες
runt. Per harc autem docuit, καρπές, εδίδαξε δε δια τέτων, ως αυτός
φuod ipfe φuoque Αegyptiis di καί τοις Αιγυπlioις τας διαφόρους επει
uerfas intulit plagas. Quod enim ήνοχε πληγάς, ότι γας έναυλον είχον
recentem illorum haberent me εκεινων την μνημην, μαρτυξε τα πας
- moriam, teftantur qua ab eis αυτών ειρημένα, και γας εν τω πολέμω
dicta funt. Εtenin cum in bel
lo arcam effent conίpicati, timo
την κιβωτόν θεασάμενοι, δέους επλήθη.
re funt repleti, et lamentantes σαν, και θρηνέντες εξόων εα' ημίν,
clamabant: b) Κa nobir, ηui,
2)τίς εξέληται ημάς εκ χειρός τέ Θεέ
no, liberabit a manu buiu, Dei τέ ςερεέ τέτε; έτος ο Θεός ο πατά,
foiti, 2 Ηic ε/f Deu, 4ui percuυ ξας την Αίγυπloν εν πάση πληγή και
/it Αggyptum omni plaga. Porro μετά την πέραν δε των κακών, οι ίεςείς
autem, poftquam hac mala fue αυτών και οι χρησμωδοί προς αυτους
runt experti, eorum facerdotes
et vates eis dixerunt, vt arcam έλεγον, μετά δώρων εκπέμψαι την κ.
cum donis remitterent. Κι Do βωτόν, όπως κουφίση Κύριος ο Θεός Ισ.
rninus, aiebant, c) leuct manum ραήλ την χώρα αυτέ αφ' υμών, και
/uam a υobi, et a Dii , υg/fri,, απο των Θεών υμών, και απο της γης
et a terra υg/tra. Ει cur aggra υμών και να τίβαρύνετε τας καρδίας
τιati, corda υg/tra, /tcut aggraua.
τιit Αegyptu, et Pharao cor/iιum 2 υμών, ως εξάρυνεν Αίγυπloς και Φαραώ
Αn non 4uando illuβt cir, emίβt τας καρδίας αυτών, έχι ότε ενέπαιξεν
populum /itum, et abierunt 2 Sed αυτοίς, εξαπέσειλε τον λαόν αυτέ, και
cum hacc confului(Ιent impii, απήλθον, αλα ταύτα συμβεβελευκό.
εt ίuorum Deorum indicaίlent
τες οι ασεβείς, και δείξαντες των "Ε
8ζύν

1) επήγαγεν - τιμωρ. Ηac ad verba ifta fpe&tare videntur, φua 1 Reg. 6, Ι. in

verfiοne τών ό. addita, et aliunde petita funt: και εξέζεσεν ή γή αυτών μύα.
2) τί: -τούτου, Recepta leStio eft, τίς εξελείται ημάς εκ χειρός των θεών των σε
ρεών τούτων,
α) Ι Reg. 6, Ι. 5) Ibid. c. 4, 8. c) Ib. c. 6, 3. ό.
 ΩyΑΕsΤ. ΙΝ Ι. RΕGνΜ. c.ΑΡ. νΊ. 365
imbecilitatem : ( nam primum
θεών την αθένειαν πρώτον γας αυτούς Deus eos contriuit, deinde eos
σύνετριψεν ο Θεός, ετα τές προσκυνέν,
qui adorabant caftigauit, et tune
τας επαίδευσε και τότε τες μύς κατά mures immifit in germina terra:)
των της γης βλασημάτων εξέπεμψε volucrunt diίcere per experien
πείρα μαθεν ηβουλήθησαν, είτε θεή tiam, plagane effet a De o im
λατος ή πληγή, είτε κατα τι συμβεβη. mifla, an ea cafu accidifiet. Νam
cum plauftrum nouum con(tru
κός γενομένη καινήν γας κατασκευάσαν xifient,
et vaccas qua recens pe
τες άμαξαν, και βές αςτιτόκους υπο pererant, feparatas a vitulis fub
ζεύξαντες των μόχων κεχωρισμένας, iunxiίIent, arcam impofuerunt,
επέθεσαν την κιβωτόν, και των πέντε φuinque ciuitatum totidem nu
mero mures et fedes ex auro fa
πόλεων σαςθμες μυς τεκα έδρας εκ bricatas, dono miferunt ad Deum
χρυσε κατεσκευασμένας, δώρα τώ πε qui eos caftigauerat. Εa autem
παιδευκότι Θεώ.ενέθεσανδέταύτασκεύει pofuerunt in quodam vafe, quod
τινί, ο οι μεν έβδομήκοντα προσηγόρευ Septuaginta φuidem ν ο caru nt
σαν ι)βοεργάζ, Ιώσηπος δε γλωσσόκο boergaz, Ιοfephus autem dicit lo
μον, εν τςιόδω δε ηνιόχου δίχα τας βούς εμlum. In triuio autem absque
Χ. "- " \ -

απολύσαντες, ανέμενον ιδείν, είτε προς auriga dimiflis vacciς, * exίpe.

ξtabant vt viderent, an ad vitu
Δ

τον των μοχων

-

Χ.
Λ

ν
Ε αποτρέφον
Η « Ν. Μ.
ν

Υ
2 /

lorum mugitum reuertantur, an

ται, είτε προς άλην οδόν αποκλίνουσι, ad aliam viam declinent, relicia
ψ « Λ r

την προς Εβραίες φέρουσαν καταλιπέ via qua ferebat ad Ηebraos: vt fi

" -ν Α' -

σαι, ήα ει μεν τέτων δυοίν θάτερον γέ ex his quίdem duobus fieret al

νοιτο, ως αθενές καταγνώσι της κιζω tgrum, tanquan imbecillam con
Υ Υι 1 \ $/ « Ν. Υ < /

τε, ει δε τας άλας οδες αι βόες κατα demnarent arcam. Sin autem vac
-

-
ca, aliis viis reliξtis, et fpretis fuis
ν "ν Λ' '

λιπΞσαι, και των οικείων καταφρονήσα νίtulis, abirent ad terram Iίraeliti

ν Α. 2. - y

σαι μόχων, προς την Ισραηλίτιν απιωσι cam, vere cognofcerent illas pla
- "ν Υ κ.ν. " " -

γήν, γνώσιν αληθώς θεηλάτους εν gas fuiffe a Deo immifias. Ωuan.

η. ν /
και τας γεγενημενας πληγάς. ε δή χά, obrem et fequuti funt eminus: ne.
ριν, και πόρξωθεν ειποντο, και ου πρό φue Ρrius deftiterunt, donec gui
"» Ρ α - « . Λ. «
ex Ηebrais habitabantin confiniis,
τερον απέσησαν, έως τών Εβραίωνοι αγ 1 / rem nouan et alienam confpicati,
χιτέρμονες το ξένον θεασάμενοι πράγ
r- «Τ2 , Λ V Χ Λ' 2 nempe plauίtrum φuod a nullo
μα, άμαξαν υπ' έδενός ανθρώπων ιθυ ι, * « Α
homine regebatur, habebat autern
νομένην, φορτίον δε και ηνίοχον την ΖΑ arcam et onus et aurigam, luben
- Σ)

ζωτον έχουσαν, προσέδραμον άσμενοι, tes accurrerunt, et Dei viξtoriam

ν - - ν ' admirati funt,
και τ8 Θεού την νίκην εθαύμασαν,
ΙΝΤΕRR,

ι) βοεργάζ Quis Ιnterpretum vocem 1378η τSam. 6, 8. ΙΙ. 15. obuiam ita ex.
...» * ! - 1.

prefierit, incertum eft. Codex alex, ll. cς, habet Αργός, νοιίεσημί prio,
τι in loco guidem Βιρσεχθαν, in vtrogue pofteriori aatem Εργας fubίtituit.
Εx edit, aldina και ost vs ad verf. ιι.produxitlettionem εργάζ.gua adβmond.
fere accedit. Αpud Μo Ν Τ F. 1. c. Τ. Ι. p. 279. occurrit lcξtio Βαεργαζ, φuz
tamen fub vago nomine"Αλος exhibettir. Β ο stv s nd verf. 11. duo Scholia
fub τΗΕ ου οκετ ι nomine protulit, gua cum noίιιο loco conferenda fίinί,
 366 Β. Τ Η Ε o Do R Ε Τ Ι
ΙΝΤΕRR. ΧΙ. ΕΡΩΤ, ια'.
Cur Deu perculfit populum, ακι Διατί τον λαόν επάταξεν ο Θεός επα
reuer/ή είjet arca" νελθούσης της κιβωτού;
ΡΕ docuit hiftoria. Dicit Σαφώς εδίδαξεν η ισορία. 1) εκ ήσμέ
enim: a) Νοn lubenter exce νισαν γάρ Φησιν υιοι Ιεχονίου εντοίς
perunt eam filii Ιecbonia de tiri, ανδράσι Βεθσάμοις, ότι είδαν την κιβω
Βetb/amer, ηuum υiderunt arcan,
Domini, et percuffit de ei, /eptua. τον του Κυρίου και επάταξεν εν αυτοίς
ginta υiror, et quinquaginta milia εβδομήκοντα άνδρας, και πεντήκοντα
υirorum de populo. Sed filii gui χιλιάδας ανδρών εκτού λαού αλ' οι μεν
dem Ιechonia, vt impii et feruien Ιεχονίου παίδες, ως δυσσεβείς, και τοις
tes idolis, agre tulerunt videntes ειδώλοις λατρεύοντες, εδυσφόρησαν ιδόν
arcam, et merito luerunt fuppli
cium: populus autem fuit caftiga, τες την κιβωτόν, και μάλα είκότως την
tus, quod noluerit pro arca adire τιμωρίαν εδέξαντο ο δέλαός έπαιδεύθη,
periculum, et (eptem mentes eam ώς της κιβωτού προκινδυνεύσα μή βου
reliφuerit apud alienigenas, et pro ληθείς, και επτά μήνας αυτήν παρά
ea bellum non fuίceperit. Cum τοίς αλοφύλοις καταλιπών, και τον
ergo oftendifiet Deus quod eo υπέρ αυτής ουκ αναδεξάμενος πόλεμον.
rum non egeat auxilio, et φuan
tum cultum et honorem accepe δείξας τοίνυν ο Δεσπότης Θεός, ώς της
rit ab impiis alienigenis docuif: αυτών συμμαχίας ουδείται και δείξας
fet, eos caftigauit, vtpote quί όσον έχε σέξας παρά των δυσσεζών αλ
magis impii φu am alienigenae λοφύλων, εκόλασεν αυτους ώς τών αλ
fuί(Ιent. Ρoftquam autem Beth λοφύλων δυσσεβεσέρους, επειδή δε οι εν
{amita timentes arcam remife
runt, dicentes, b) Ωui, poterit Βεθσάμοις δείσαντες την κιβωτόν απέ
/fare cornm Domino boc /anξto" πεμψαν, ειρηκότες τίς δυνήσεται 2)πα
prompto autem et alacri animo ρασήνα, ενώπιον Κυρίg του αγίου τούτες
eam excepit Αminadab, totam προθύμως δε ταύτην o Αμιναδαζαπε:
eius do mum impleuit bene δέξατο' πάσης αυτού την οικίαν ευλο
diξtione, Quod auten inpie γίας ενέπλησεν ότι δέασεζώς ο λαός της
populus arcam contemferit, te
(tantur φua (equuntur. Diuinif κιβωτούκατεφρόνησε, τα εξής μαρτυρεί.
timus enim Samuel eos eft ex ο γας θειότατος Σαμουήλ παρήνεσεν
hortatus, vt conuerterentur ad αυτοίς επιτρέψαι προς Κύριον εν όλη τη
Dominum toto corde (ιιο, et καρδία, και εξάρα τους θεούς τους αλ
auferrent De o s alienos de me
dio fui, et lucos. Lucos au
λοτρίους εκ μέσου αυτών, και τα άλση.
tem Α/ta rotb interpretatus eft 3)ταδε άλση Ασαρωθο Ακύλας ήρμή
Αφuila, hoc eft, fimulacra Αftar νευσε, τουτέσι τα της Ασάρτης αγάλ
tes. Α/tarten autem vocant Vene ματα. Ασάςτην δε καλούσι την Αφρο
τem, ab attro accepta denomi δίτην, εκ του άσσου την επωνυμίαν πε
ποιη
1) ουκ-Βεθσάμoις. Ηzc non inueniuntur l. c. in Τextu hebraico. 2) παρα
τηνα. Ιta habet editio complut. tefte Bos! o. Leξtio rec. eft, διελθείν. 3) τα
δε-μυθολογούσι. Οmifίο Αutoris nomine hoc Scholion ad 1Reg.7, 4, attu.
lit Β ο s τν s. Α

α) Ι Reg, 6, 9, W) Ibid, verί: 29,

 ονπ'sΤ ΙΝ I. RΕG. σΑΡ. vΙΙ. νΙΙΙ. 367
natione: fabulantur enim eius
σποιηκότες, αυτής γας είναι τον Εωσφό. effe Luciferum.
ξον μυθολογούσι. * ΙΝΤΕRR. ΧΙΙ. κ
ΕΡΩΤ. ιβ.
Τι δήποτε του Θεού κελεύσαντος διατέ Cuν cum D εμr iufferit per legen
νόμου εν εν τόπω λατζεύαν, θυσιασή in υπο loco adorare, Samuel al
βιον ο Σαμουήλ ώκοδόμησεν; "ι
1are adificauit & α)
ΟΆ ο θείος ναός ώκοδόμητο,και Α" -
crum templum nondum erat
ardificatum, et Deum cole
εν διαφόρρις τόποις ελάτρευοντώ bant in diuerfis locis. Ceterum
Θεώ πλην και εντεύθεν μανθάνομεν, hinc φuoque difcimus, guod
ώς του λαού το πρόχειρον εις ασέβειαν cum (tiret Deus populi propen
επιτάμενος ο Θεός, ενί την θείαν λα {ionem ad impίctatem, diuinum
τράαν περιώρισε τόπω τοίς χάς εύσε, cultum vno loco circumfcripfit.
βέσι, και τον του νόμου σκοπον επισα Ρiis enim et (copum legis ίcien
μένοις,άπας εις την τούΘεούλατgéαν tibus, quilibet locus erat confe
cratus ad Dei cultum. Νam et
καθιέρωτο τόπος και γας Ηλίας ο πά. celeberrimus ille Εlias, cum eliui,
νυ, του θείου νεωπρος εαυτόν άπαντας num templum omnes ad fe voca
κατά τον νόμον καλούντος, εν τω Κας. ret ex lege, in Carmelo exίtruxit
μήλω θυσιασήςιον ώκοδόμησε, και θυ altare, et obtulit facrificium, b)
σίαν προσήνεγκε, ". -
ΙΝΤΕRR. - ΧΙΙΙ.
- ΕΡΩΤ. ιγ',
Τίνος χάριν Σαμουήλ δια τας των παί Ωuare Samuel non luit φαna, pro
pter/iclera filiorum 2 ε)
ΥΑ"Ά
ων παρανομίας ουκασεβήματα,
ήν, ουκ έτισε δίκας; τα Ε iniuftitia qua ab eis ad
-4 mittebatur, non impietas.
παρά τούτων γινόμενα, ούτε γας Νeque enim violarunt matrimo
γάμους διέρρηξαν, και ταις τοιαύτας nia , nec eiusmodi libidinibus
λαγνείας καθύβρισαν την θείαν σκηνήν opprobrio affecerunt diuinum ta
bernaculum : neque ventri fuo da
ούτε τη γασρί τα πρωτεία των εξείων bant primitias hoftiarum, euerto
απένειμαν, την των θυσιών ανασgέψαν, ordine facrificiorum. Εos autem
τες τάξιν. δωροδοκίαν δε μόνον αυτών ή (olum accufat hiftoria, quod cor
ίξορία κατηγοράκ ουδε ταυτην οπες rumperentur munerfbus: neque
Ά η7τις ατο. πόρβωθεν γας αυτων hoc fciebat Propheta, vt qui pro
cul ab eis habitaret. Νan ipfe
ηγεν, αυτός μεν γαρ ώκει την 1) Αξ, quidem Αrmathem incolebat, illi
μαθεμ, εκείνοι δε την Βερσαβεέ, vero vrbem Βerfabee, d)
ΙΝΤΕRR. ΧΙV.
ΕΡΩΤ. ιδ',
Τίνος ένεκεν ήλγησεν αιτήσαντος του Ωμήmobrem doluit cum rgem ρε,
λαού βασιλέας τiiffέt φοφulu, " ε)
» - 4 w . "- Α' c ε/

Ε παρά τον θείον νόμον η αίτη; uoniam petitio erat practer le

gem diuinam. Dominus enim
σις ήν, ο δεσπότης γας Θεός και Γeus et Dei et regis implebat mu,
Θεού και βασιλέως επλήρου την χθείαν ΠU15 .

ι) Αριμαθεμ et Βερσαβί: Ιn Bibliis grαcί, Π. •ς, legί (olet Αρμαθάιμ vel ΑΕ

μαθαίμ, et Βηρσαβιέ.
a) τReg.7, 7, 9) 3 Reg, 18, 2ο Ια4. ε) ι Rºg 2, 3, δ) Ibid, vπί 4, ε) Ib, ν. 6,
 368 Β. ΤΗΕ o Do R ΕΤ1
nus: propheta autem erat admini ο δε προφήτης υπουργός ήν, οιόν τις ύ.
(ter, et veluti φuidam praefectus, παρχος, ή 5ξατηγός, ή δημαγωγός,
aut magifter militurn, aut tribu
nus plebis. Αtque hoc Deus ei και τούτο δεδήλωκεν ο Θεός ειπών προς
{ignificauit, dicens: a). Αudi υο αυτόν άκουε της φωνής του λαού διότι
cem populi: 1uonian non te /pre ου σε εξουθενήκασιν, αλ' εμε εξουθένη
τιcrunt, /td me, υt non regnen, σαν, του μη βασιλεύειν επ' αυτούς,
/uper eor, /έcundum omnia opera
eorum, ηua fέcerunt mibi, a quo
κατά πάντα τα έργα αυτών, ά εποίη.
die eduxi cor ex Αegypto, υπηu
σάν μοί, αφ' ής ημέρας εξήγαγον αυ
ad bunc dien. - τους εξ Αιγύπloυ, και έως της ημέρας
4.
ταύτης και τα εξής:
ΙΝΤΕΚ R. ΧV. ΕΡΩΤ, ιε'.
Ωuomodo bonum nominault Αγαθόν πως ωνόμασε τον Σαούλ;
Saulen 2 ί)
on dedit ei teftiιnonium vir υ ψυχής αρετήν αυτώ μεμαρτύρη
tutis animae, fed forma et κεν αλ'είδος και μέγεθος τούτο
proceritatis. Sic enim dicit: c) Νul, γας λέγει ουκ ήν ανής αγαθός ουδείς
ία, erat bonu, in filii, Ιβnel /upra εν υιοις Ισραήλ υπέρ αυτόν υπερωμίαν
ίp/um. Supra bumero, et υltra erat και επάνω υψηλός 1) επί πάσαν την
Ιρνοceru /uper omnem terram. γήν.
34 * ΙΝΤΕRR. ΧVΙ.
ΕΡΩΤ. ις'.
Ωuidam dicunt Samuelen prophe Τινες φασί τον Σαμουήλ επί χρήμασι
τπίle pνopter pecunia, 4uia dixit προφητεύσαι, τώ ειπείν τον Σαούλ, ιδε
Saul, Εcce ibimur, et quid adfire πορευσόμεθα, και τί αποίσομεν τώ αν
mu, bornini Dei, ηuoniam paner θρώπω τέ Θεέ, ότι οι άρτοι ημών
no/tri deficerunt 2 d) εκλελοίπασι;
oc eft indicium fuίpicionis ΤΕ της του Σαουλ υποψίας, ε της
Saulis, non quod propheta του προφήτου δωροδοκίας τεκμή.
πmunera acciperet. Coniecit enim,ad ριον, ετόπασε γας χρήνα τι αυτώ πζοσ.
eum aliquid effe afferendum, tan ενεχθήνα, ως άρχοντι και προφήτη
φuam ad principem et prophetam: αλ' ουδέν προσενήνοχεναλά τουνανlioν
at nihilattulit, fed contraeius pluri φιλοφροσύνης παμπόλης απήλαυσε.
mam eft expertus benignitatem.
Ομodautem propheta noncorrum του δε προφήτου το αδωροδόκητον διδά.
peretur muneribus, docenteius ver σκουσιν αυτε οι λόγοι επί τέ λαέ παν
ba qua fecit ad populum vniuer τός ερημένοι, μόχο γάς Φησί τίνος ύ.
fum. Cuiu, υg/trum, inquit, ε) υίtu μών ειληφα, ή τίνα υμών καταδεδυνά
ιum accepi8autquem oppνείh υg/trum2 σευκα, ή τίνα εξεπίεσα υμών, ή εκ χει
autquemgraunui 2 aut de cuiu, mana
accερί aliquid υ: placarer, aut cal, ρος τίνος υμών είληΦα εξιλασμα, ή υπό
ceum, et celauί οculor meo, in δημα, 2) και απέκρυψα τους οφθαλμές
ip/ο και dicite contra me, ει rrddam με εν αυτώ, είπατεκάμοί, και αποδώσω
υμίν
ι) επι-γήν. Praftat l. c. leξtio φuorundam librorum veterum, υπέρ πάντα τον
λαόν, νt c. το, 23. 2) και - αυτό. Ηarc in verfiοne των ό. defunt.
α) 1 Reg. 8, 7. 8. Ε) Ποίd. ς, 9, 2. ς, Ιο, ο;. ε) lb, c, 9 , 2, d) Ib, ν, 7,
*) 1 Reg, 12, 3.
 ovΑΕSΤ. ΙΝ I. RΕG. CΑΡ. ΙΧ. Χ. 369
υμίν και εξεβαίωσε του προφήτου τές τoti. Ε confirmaui verba pro
λόγες ή τ8 λαξ μαρτυρία, phetae populi teftimonium.
ΙΝΤΕRR. ΧV ΙΙ.
ΕΡΩΤ. ιζ".
Διατί βλέποντα τον προφήτην Cur Videntem appellabant pνο
* ρbetam 2 a)
εκάλουν, V. φui pracuideretfutura. Νon
Ω: τα μέλoντα προορώντα ου γας eft enim hoc nomen oculo
των τε σώματος οφθαλμών τέτο rum corporis, fed fpiritualis con
Η - \ «ν Ν)

το όνομα αλα της πνευματικής θεω templationis. Ceterum bama φuί

ίας. Ι) την μέντοι βαμα υψηλήν 2) ο dem 'Αφuila interpretatus eft b)
εκαείfam: gabaa vero, collem : c)
Ακύλας ήρμήνευσε 3)γαβαα δε τόνβε bρ/pite, item, eos φui vocati fue
νόν ξένους δε τες κεκλημένες την δεκω rant: coxam autem, tibiam. d)
λέαν κνήμην ταύτην δε αυτώ παρατέ Ηanc porro ei appοίuit, tanquan
θεικεν, ως μέλοντι βασιλεύειν, και τέ regnaturo, et pro populo pericu
λαέπgoκινδυνεύειν, τέτογάς επήγαγεν, luιη adituro. Ηoc enim fubie
cit: ε) Εcce te/timonium, appo
ιδε 4)μαρτύριον, παράθες αυτό ενώπιόν ne illud coram te, et comede, ηuiα
σου, και φάγε, ότι εις 5)μαρτύριον τέθει.
1 in te/timonium φοβtum e/t tibia po
ταί σοι 6)παρά τέλαό, μlo.
" ΕΡΩΤ. ιη'. ΙΝΤΕRR. ΧVΙΙΙ.
Τίνος χάριν χρίσας αυτόν κατε, Cur cum eum onxiffer, o/aulatuς
φίλησε; eum e/#2 f)
/ Ι 'ής ενούσης αυτώχάριτος μεταδέ Ο φua fibi inerat, eum im
δωκε καιγας και ο Κύριος εμφυσή.
- Υ Α' », 0 Α' "J
pertiit. Νam Dominus φuo
σας τοίς αποσόλοις έφη'λάξετε πνεύ φue cum infufHaffet in Αpo(to
ς" \ Ν) 2 «ω

μα άγιον εκ γαρ τ8 πληρώματος αυτό los, dixit, Αccipite /piritum /an

κ. "ω Α' 2. ο/ C

ημείς πάντες ελάβομεν, ούτως ο προ έtum.

ν
g) Εtenim ex plenitudine
eius nos omnes accepimus. Sic
φήτης τον χειροτονηθέντα κατεφίλησε propheta deοίculatus eft regen
r "ω και Υ Γν

βασιλέα, να της ενοικέσης αυτώχάρι confecratum, vt eum gratia quac

-j 4.

τος μεταδώ. -
w
fibi inerat impertiret,
ΙΝΤΕRR.

1) την-κνήμην. Ηac fere eadem funt cum Schollo Αnonymi apud Βos 1ν Μι
ad 1 Reg. 9, 13, 2) ο Ακύλας, Si Μ ο Ντε Α ν coΝ το fides debctur, Αquila
1. c. hanc vocem ν. 12. per ύψωμα, et ν. 15. Ρer υψηλόν vertit. 3) γαζαα «-0

βουνόν. Ηacc obferuatio pertinet ad c. 1ο, 26. νbihanc Αquila interpretatio

11em deprehendimus. 4) μαρτύριον, Ιnterpretatio ifta, ηua etiam apud
r κ o co Ρ Ι ν Μ obuia eft, Τheodotioni, e(le videtur. Reliφui enim omnes
νοcem "Νεμπ 1. c. reξtius de rg/iduo explicarunt. 5) μαρτύριον. Ηoc lo
coin Cod. aler, legitur μαρτυρίαν, 6) παρά του λαού, Ηanc etiam efie Τheo
aotionir vertionem , colligitur ex iis qua Μo Ν Τ F. 1. c. Τ. Ι. Ρ. 282, e
Cod. guodam regio obferuauit.
α) 1Reg. 9, 9, (αφ. 5) Ιbid. verf. α. 13. ι) lb, ν. 13. δ) Ib, ν. 24. ε) Ibidem.
J)1 Reg, Ιο, Ι. έ) loh, 29, 2.
Α Β. Ζbeod. Τom. Λ. - Α και
 "

37ο Ε. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R ΕΤ1

..."
ΙΝΤΕRR. ΧΙΧ. - ΕΡΩΤ. ιθ'.
ραννιτσα ει multa dedit Τι δήποτε πολά δέδωκεν αυτώ
σημεία ;
βgna 2 α) Ε αυτόν αμφιβάλοντα, και την οι.
Vί eum dubitantem, et fuam κείαν ομολογόντα πενίαν, έχ υιός
confίtentem paupertatem. Αn γάς Φησιν Ιεμιναίου ανδρός εγώ είμι,
non /um, inquit, b) filiu, υiri Ιe τέ σμικροτέge σκήπlge εκ των φυλών
πminati, minimi /δεptri ex tribubu, Τ"8' Ισραήλ, και η πατςια μου ολιγοση
Ιβnel, et cognatio men εβ minima παρα πασας τας πατριας του Βενια
* omnium cognatiοnum * Βeniamin 2
Ρropterea confirmat regni pro μίν, τούτου χάριν βεβαιοί τήν της βα
miflionem per praediξtiones de σιλείας επαγγελίαν ταις περί των α
omnibus. Εt primum guidem πάτωνπροέβήσεσι, και τές τα
adducit eσs qui de afinis bonum περι των ονων αυτω κομιζοντας ευαγ
Ά
ei nuncium afferunt. Deinde
eos φui vadunt Βeth elem ad γέλια ετατες εις την τέ Θεέ προσ
Deum adorandum, et ex iis φua. κύνησιν εις Βαθηλαπιόντας, και εκτών
Deσ offeruntur, ad eurn afferunt τω Θεώ κομιζομένων απαρχας. αυτώ
primitias. Το enim, inquit, ς) προσκομίζοντας ερωτήσουσι γας σε,
rogabunt pacem : et dabunt tibi φησί, τα εις ειρήνην, και δώσουσί σοι
prinitia, panuth , et accipie, ex
rnanu eorum. Γeinde chorum απαςχας άςτων,καιλήψη εκ της χει
ρος αυτων, επειτα των προφητών Τoy
prophetarum, et cα-tum eorum
qui cum eis choreas ducunt, χορον, και των συν αυτοις χορευοντων
tibiis vtentes et cithara, et na τον θίασον, αυλοίς και κινύρακεχρημέ.
bliis, et tympanis, et illinc exfί yων , και ναύλας, και τυμπάνοις, και
lientem gratiam Spiritus, efficien
tem, vt iple prophetet.
την εκείθεν εκπηδώσαν τέ πνεύματος
χάριν, και αυτόν προφητεύσα παςα,
σκευάζουσαν,
ΙΝΤΕR R. Χ.Χ. - ΕΡΩΤ, κ.
Ωaid ε/t, Τransmutando dedit ei Τί ες, μετέτρεψε αυτώ ο Θεός κας
Deu, cor aliud?d) δίαν ετέραν;
2 \ 2! σ' -» , "
uoniam erat rufticus, (ciens
Θ non nifi terram cσlere, cum Ε αγροικος ην, γεωργειν επισα
eum regem conftituiflet, dedit ei β Ε έΆ. Ά
όκε" Ά
α?σίλεα και Κ3ίζΦιλίκον αυ?"ω ζ9ΘονγΊμία θέ
ω φρονημ
fpiritum regium.
ΙΝΤΕRR. ΧΧΙ. ΕΡΩΤ. κα.
Ωuid g/t, De/iit pνοφbetare" ε)Τί εςι συνετέλεσε προφητεύων;
Ν. habuit perpetuum do Ο"
έχε διηνεκές της προφητείας το
num prophetia:: ad decla χάρισμα, εις έμφασιν δε και δή.
randum autern et oftendendum
ίpirituale do num prophetauit λωσιν της πνευματικής δωρεάς κατ'
illo tempore, Ita etiam (e- εκείνον προεφήτευσε τον καιρόν, ούτω
ptuaginta feniores, quos elegit και οι εβδομήκοντα πρεσβύτεροι, ους ο
μέγας
α) 1 Reg. ιο, Ι. 9. b) Ib. ς, 9, 2τ. ε) Ib. c. 1ο, 4 0 Ib. νεrί. 9. ε) Ib. νerf. 13.
 Ν.

ονπ'sΤ ΙΝ I κεG cΑr. x xt 37 Ι

μέγας εξελέξατο Μωσης, ευθύς μεν magnus, Μofes, fiatim quidem ι
εκλεγέντες προφητικής ήξιώθησαν ενε eletti, digni funt habiti prophe
γείας, μετά δε ταύτα προεφήτευονμέν tica operatione. α) Ρoftea autem
ήκισα υπό δε της θείας σοφιζόμενοι minime φuiden prophetabant,
Ιed dono diuino redditi fapien
δωρεάς, του λαού τας αμφισβητήσεις tes, componebant populi contro
διέλυον. Α' verfias. "

ΕΡΩΤ. κβ, \ \ ΙΝΤΕRR. ΧΧΙΙ.

Ψ.

Τίδήποτε χgίσας ο Σαμαήλ τονΣαέλ, Cur, cum Saulem υnxiller Samuel,

και παρά του Θεού των όλων ακέσας, ετ ab υuiaer/orum Deo audiψετ,
ως αυτόν προσήκε βασιλέα χας τονών, 4uod oφorteret eum creare re
κλήρους βαλάνεκέλευσε τας gem, iufit rribu, mittere
Φυλάς ;
/orte, 25)
Ο τοις θείοις προφήταις επισευον Ν" diuinis quidem credebant
prophetis, φui improban -

οι πονηρία συζώντες, να τοίνυν μη agebant vitam. Νe ergo conii

τοπάσωσι χάριτος ανθρωπίνης είναι την cerent effe humana gratia ele
ήφoν, κλήρους βληθήναι πζοσέταξεν. ξtionem, iuffit mitti fortes. De
ετα της Βενιαμίτιδος κατακληρωθείσης inde cum fors cecidifiet in tri
φυλής και πάλιν εις πατριας, και οί, bum Βeniamitin , et rurfus es
(ct diuifa in familias, et domos,
κους, και άνδρας διαιρεθείσης,τώ Σαέλ et cecidit fuper Sau
ψήφος απεκληρώθη; πειραθείς δε λα lem.viros,Cumforsautem
-
tentaffet la
-
/ -

θών, εώρα γας την εξουσίαν υπερβαίνε tere , videbat enim poteftatem
χ - Υ

σαν αυτού την αξίαν, υπο του Θεού τώ (uam excedere dignitatem, a Deo
προφήτη κατεμηνύθη, και την επί παν. indicatus eft prophetae,electionem.
et ab vni "

τός του λαού χειροτονίαν εδέξατο. νerfo populo accepit

ΕΡΩΤ. κγ. * Ι Ν Τ Ε R R. . ΧΧΙΙΙ. 4

Τίνος χάριν Ναας ο Αμμανίτης των Cur Νaar Αmmonita είfodiebat

Ισραηλιτών τους δεξιούς εξέκο. dextero, oculo, Ιβαclita
πlεν οφθαλμούς, rum & c)
χρήσους αυτούς εις πόλεμον απο. olens eos ad bellum inuti.
φήναι βουλόμενος, ο γας την α les reddere. Νam qui fini
σπίδα τή ευωνύμω χειρίπροβαλόμενος, (tra manu obiicit clypeum, ea
συγκαλύπle, ταύτη τον ευώνυμον ο. tegit finiίtrum oculum , dexte
ro autern adfpicit hottes, Cui
φθαλμόν, τώ, δεξιώδε τους πολεμίους ergo dexter ablatus eft oculus,
ορά ο τοίγυν τον δεξιόν αφηρημένος ευά, bellum gerens facile poteft capί.
λωτος εγίνετο πολεμών,
ΕΡΩ Τ. ΙΝΤΕRR. ΧΧΙV.
Διατί τον Σαουλ πρώτον αυτοί, Cur Saulem ei, primum dedit
- έδωκε βασιλέα; regem2
Ε της εν πολέμοις ανδραγαθίας -

uoniam ad bella fortitergeren

ένεκα χειροτονηθήναι αυτοίς ήτη. da petierunt vtrex fibi eligere
σαν βασιλέα, και ουκ ευσεβείας χάριν, tur, non autem propter pictatem,
' Αa 2 γt

α) Νum. 1t, 23, 5) 1 Reg, 1ο, 2ο, ε) 1 Reg, 11, 2,

 372 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤ Ι
νt in rebus diuinis ab eo erudiren ώσε και παρ' αυτού τα θεία παιδεύει
tur : ideo elegit omnium maxi επειδήπες
εθα τον πάντων
ου μέγισον εξελέξατο, *- Μ Α.
πum, φuoniam non animat νιftu
tem, fed corporis mirabantnr ma
ψυχής αρετή, αλα σώ,
gnitudinem. ματος εθαύμαζον μέγεθος,
ΙΝΤΕRR. ΧΧV. ΕΡΩΤ. κε'.
Ωuamobrem φopulo congregato com Τίνος ένεκα συναθροίσας τον λαόν ο πg.
memorat propbeta /uam reipu φήτης, της οικείας αυτού πολι
blica admini/trationem "a) τείας ανέμνησεν;
Ο effet iudex, diίcedebat a
Κ"Ά εξίσατο της εξουσίας, και
poteftate, et eam tradebat Re
gi. Εrat ergo confentaneum, vt ταύτην παρεδίδου. τώ βασιλεί
qua a fe gefta erant narraret, et μάλα τοίνυν εικότως τα καθ' εαυτόν
φuod in republica gerenda cum διηγήσατο, και της αξιεπαίνου πολίIείας
laude eflet verfatus, contentientem σύμψηφον εποιήσατο τον λαόν, την 5,
faceret populum, legitimam illum νομον εκείνον εξουσίαν διδάσκων,
docens.pote(tatem.
ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙ. ΕΡΩΤ. κς'.
"J Α " "υ

Ωμomodo e/t intelligendum illud, Πώς νοητέοντο, Ι) υιός ενιαυτού Σαούλ 2 rw Α' y r
Filiu, anni erat Saul, cum ip/e
εν τω ιλευειν,αυτον 5
νggnaret 2 b)
S"Ε {ic edidit : Filiu,
υπiu, anni Saul, dum regna
2) Ο υιος
Σύμμαχος ούτως εξέδωκεν
ων ενιαυσιαίος Σαουλ ε ί
-Α "ω

ν / 2 Α' - -

ί ret ip/". Ηoc autem fignificat τώ

"Α
βασιλεύειν αυτόν δηλοί «\δε γ'τούτο
& Α' -- Αυ «

animi implicitatem, φua pradi την απλότητα της ψυχής, ήν είχεν ο

tus erat Saul, quando fuίt rex Σαουλ, ηνίκα της βασιλείας την χεις
eleξtus. Illa autern non diu eft
νfus. Vnde fubiunxit hiftorio τονίαν εδέξατο. ταύτη δε ουκ εστί πλεί ί
Α' / «"

graphus, ε) Εt per duo anno, re ς"oy έχρήσατο, όθεν ο ισοριογράφος επή,

- Α' > Α 1

gnault /uper Ιβ aclem. Νempe γαγε και δύο έτη επί Ισραήλ εξασί
ί cum ea implicitate regnauit per λευσεν αντί του, μετά της απλότητος
Α"
• Χ

Α 5Α'
ν. "Ο Α - Τα

duo annos : deinde declinans ad ταύτης δύο έτη εβασίλευσεν, είτα εις πι,
! νίta improbitatem, nudatus fuit
diuina gχatia. Vnde religuum νηρίαν αποκλίνας, της θείας χάριτος
2 «\ / cr « W Α"

tempus, φuo perrexit regnare, εγυμνώθη. όθεν ο λοιπός χξονος, ον βα.

Α' "υ Μι Υ

imputatum eft adminiftrationi Sa σιλεύων διετέλεσε, τή του Σαμουήλ δη.

muelis. μαγωγία λελόγισαι.
ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙ. ΕΡΩΤ. , κζ'.
"" ν -

μomodo εβ intelligendum , Per Πώς νοητέον το, επάταξεν Ιωνάθα,

ζ- \ « "Ψ. Χ Α' Α
τιfit Ionathan βationem alienigena 3) το υπόσημα των αλοφύλων , το -

νum 4ua crat in colli

bu, 2 d). « * «Α "
εν τω βουνώ; ν' « "

lienigena , viξtis Ηebrais, Ο' αλόφυλοι τους Εβραίους νενικr. - 2 -

collocarunt prafidia in locis κότες εν τοις οχυρωτέςοις χωρίοι,

Α
Φξουζα,
ι) υιός-αυτόν. Ηac defunt in Cod. alex, et υatic leguntur autem in edit.com,
plut. I Reg, 13, 1. 2) ο - λιλόνσα, Ηarc fere eadem funt cum Scholio aρυά
» ο ΝτΕ, Ι. c. Τ. Ι. Ρ. 287. 3) το υπότημα. Ηzc interpretatio Αquiία φταις
renda eft illi quam οι ό. l. c. habent, τόν Νασίζ.
α) 1 Reg. 12, 2 ίηφ. ΚΑΙ) Ιbid. c, 13, 1. ε) Ιbid, α) Ib.c, 13, 3.
 ΟVΑΕSΤ. ΙΝ. Ι. RΕGν Μ. CΑΡ. ΧΙΙΙ. 373
1 "

φρουράς εγκατέσησαν, υπόςημα τοίνυν munitioribus. "Stationem ergo vo.

ν

εκάλεσε την φρουράν ταύτην άρδην ο cauit

Α"
pracfidium, φuod funditus Α"

> / deleuit Ionathan. Illud autem, Λ. - \

Ιωνάθαν κατηκόντισε το μέντοι ήθε Jpreuerunt /trui, a) Αφuila ex

Λ ι - ς ? Α' Υ

τήκασιν οι δούλοι, ο Ακύλας 1) ακου pofuit, audiant Ηebrai.

r - /

σάτωσαν οι Εβραίοι ήρμήνευσεν, ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙΙ. Λ.

ν
ΕΡΩΤ. κη. V c ψη
Ωuid e/t, Ει diftulit./ptem die re
Τί εσι, και διέλιπεν επlα ημέρας 2)τώ « 4' ' /fimonio, βcurdixirSamuel?b)
μαςτυρίω, ώς είπε Σαμ8ήλ; .. Γ) Ε. Α \ - «
Samuel Sauli vt
Ι (Ά \ y w
ο Σαμουήλ -)
τώ Σαούλ eum exίpe&taret (eptem dies,
επlα αυτόν προσμείναι ημέρας, et deinde cum rite facrificaffet,
θ'Λ και τη . - Τ/ Λ"

έθ' ούτω καλιερησάμενον παρατάξα in(trueret aciem. Saul autern,

" ν
cum vidiffet congregatos alienige
θαι, ο τοίνυν Σαουλτες αλοφύλους α Α 1
nas, non exίpettauit prophetam
θgoιθένταςιδών, ουκ ανέμεινε κατά τας
> ν ν Α" τ/ Ω \ Α' νt pracceperat. Vnde cum eum
εντολάς τον προφήτην, όθεν αυτόν θύ facrificantem deprehendiffet pro Α « '

οντα καταλαβών ο προφήτης, σφόδρα - ν κυ /

pheta, vehementer eum increpa
χαλεπώς επετίμησε, και της βασιλεί νίt, et ei pracdixit regni priuatio
2 "ν 1 Α'
nem. Ωuaret enim, inquit, ε) /bi
ας αυτώ την σέρησιν προεμήνυσε, ζήiή Dominu,
Λ. bominem /ecundum coν « "- « . Λ' γ/

σε γάς φησιν εαυτώ* «Κύριος

. . .
ι
άνθρωπον /uum, et mandabit, υι βί βbi dux
1 ν "υ

κατά την καρδίαν αυτού και εντελέ, /uper populum /itum, ηuoniam non
2 ν. ν" Σ ν ν

αυτον Κύριος εις άρχοντα επί τον λαόν cuβοdii/fi qua tibi mandauit Domi
« "ν «/ c/
αυτού, ότι ουκεφύλαξας όσα ενετείλα nu. Ηinc praeclarus ille viξtor
Α' Λ' 2. Ο. /

λατό σοι Κύριος, εντεύθεν ο καλίνικος Stephanus

-

haufit illud, d) Ιnuent

Dauidem flium Ιείfe, τirum /b- ν ρ «

3) Στέφανος τέθεικετο εύρον Δαβίδ τον cundum cor meum , qui faciet
"ν 2 Α 2/ ν ν

του Ιεσσαί, άνδρα κατά την καρδίανμε,

«\ "
τoluntate, Ηarc enim
ν
01/y/16", 7//6'ΩJ.

ός ποιήσει πάντα τα θελήματά μου. prophetice praedixit diuiniίlimus

-- Α -

προφητικώς γαρ ταύτα προειρήκει ο Samuel. Gabaa autem e) terram

Λ. ν ν \

θειότατος Σαμsήλ. 4)Γαξαα δε την εν φua eft in Sabain, Αφuila inter

.1. - ν - Α' -
pretatus eft terram , gua eft in
Σαρανγή, 5)την έντη κοιλάδι τωνδος.
/ Μι « Λ' valle capreaturn.
κάδων ο Ακύλας ήρμήνευσεν,
ΙΝΤ Ε R R. ΧΧΙΧ.
ΕΡΩ Τ. κθ'.
ι Χ. » Υ.
μam ob cau/am forrum non
Διά ποίαν αιτίαν σίδηρον ουκ είχεν Υ / pabebat Ιβnel2 f) -

ο Ισραήλ; Ο eos viciffentalienigena, vni

ΝΕ, "
Α"

η
2.

αύτους οι αλόφυλοι
1 « 2 «Α Α'

ν
verfum ferrum acceperunt, et
πάντα τον σίδηgoν έλαζον, και Αa 3 pro

1) ακουσάτωσαν οι Εβραίοι. Αb hac interpretatione parum recedit Symmachi ver,

fio. 2) τό μαρτυρίω. Reξtius -ιντο" l. c. ab Αquila et Symm. exprimitur εί,
σννταγήν, et a Τheodotione, εις τον καιρόν. 3) Στέφανος. Sed, φua deinde
ex Αξt. 13, 22. citantur, verba, non Stephani funt, fed Ρauli. Conf. tamen
4) Γαβαά. Νοn eft nomen loci. 5) την - ήρμήνευσεν, Τheodo
Αξt. 7, 46.
τionir hanc effe verfiοnem putauit Μ ο Ν Τ F. 1. c. p. 287. Ιed contra fidem
Codicis regii, cuius ipfe meminit p. 288.
α) 1 Reg. 13, 3. Ρ) Ib. c. 13, 8. c) Ib. ν. 14. δ) Αξι, 13, 22. ε) ι Reg. 13, 18.
lbid. ν. 19, 21,
 ξ74. Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
prohibuerunt neposfiderent aliud: κiήσαθαι έτερον διεκώλυσαν όθεν παρ'
νnde apud eos fiebant agri co αυτοίς τα γεωργικά κατεσκεύαζον όρ
lendi inftrumenta. Denrem au
tem Symmachus φuidem inter γανα, οδόντα δε ο μεν Σύμμαχος τ)ύνιν,
pretatus eft υomeren, Αquila ve ο δε Ακύλας το άροτρον ήρμήνευσαν,
το aratrum, Siclum porro ναca τον δε σίκλον «ατήρα εκάλεσαν επί δε
runt /farerem, Ratiοne ponderis σαθμού ο σίκλος λαμβανόμενος, ήμιόγ
-

auten ficlus crat ponderis femi ί

vncia : ratiοne pecunia vero, erat κιον ελκεν επί δε αργυρίου, είκοσιν όζο
λούς,
viginti obolorum,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧ, ΕΡΩΤ, λ',
Cur Ιonathan υolen, irruere in bo.
Τι δήποτε ο Ιωνάθαν προσζαλάν τοις
/fe dedit quadam /gna πολεμίοις βουλόμενος, σημείάτινα
armigero 2 α)
Ν"delis
dedit fymbolice, fed vt ή. δέδωκε τώ οπλοφόρω;
voluit no(Ιe Dei να. Ο συμβολικώς δέδωκεν, αλ' ως πισός
luntatem, et figma fibi ipfi de, γνώναι ηθέλησε το βούλημα του
ait diuinie voluntatis : νt fi ab
Θεού, και σημεία εαυτώ δέδωκε τεθείg
, ipfis φuidem e(Ιent vocati, in eos θελήματος να ει μεν κληθείεν υπ' αυ
irruerent, tanquam Deo aperte
οpcm ferente. Ηoc enim dixit, b) των προσβάλωσιν, ως του Θεού προφα,
Εt adfendamur, ηuonian tradidit νώς συνεργούντος τούτο γας έφη, και
eo, Dominu, in manu, no/fra. : αναβησόμεθα, ότι παρέδωκεν αυτούς Κύ
Εος ε/fo nobir /ίgnum, Sin autem, ριος εις τας χείρας ημών τούτο ήμι τό
inquit, c) dixerint, Αl/tedite illuc, σημείον, εαν δέφησιν είπωσιν ημίν, από
non adfendemu ad eor. Quod σητε εκεί, ουκ αναζησόμεθα επ' αυτές
* autern in Deo confidens in pras,
vifum fe dederit periculum, te ότι δε τω Θεώ θαρρήσας εις προυπloν
ftanturverbe. Ηuc enim, inquit, d) εαυτόν εξέδωκε κίνδυνον, μαρτυρούσιν οι
-

zran/tarnur ad /tationem borum in λόγοι δεύζογάς φησί διαβώμενες 2)την

είrcunciforum, an aliquid pro no υπόσασιν τών απεριτμήτων τούτων,
Βi fiίturu, βt Dominur. Ωμοπ. 3)είπως ποιήσει τι Κύριος ημίν, ότι ουκ
ian non g/f difficile Domino, /εν
τ'are multir, aut paucir. Ηac au έσι τω Κυρίω συνεχόμενον σώζειν εν πολ
tem verba funt anima φua in Deo λοίς, ή εν ολίγοις, ταύτα δε τα βήμαια
confidit. Cum autem fic confide. ψυχής επί τω3 Θεώ
Α' » 1" πεποιθυίας,
/ »
ούτω δε
Υ. y

rξt, non fuit fpe fru(tratus. Νam θαρρήσας ουκ εψεύθη της ελπίδος, ευ
cum primum irruiffet, et iaculum θύς γας προσβαλων, και βέλος αφιείς,
«mififfet, et lapίdes efiet iacula,
tus, fudit caftra hoftium, Illi και λίθους ακοντίσας, συνέχεε την των
enim ignorantes fe inuiccm in πολεμίων παρεμβολήν, αγνοούντες γας
τerimebant, νι qui effent colletti αλήλους ανήρουν εκείνοι, εκ διαφόρων
εκ diuerfis ciuitatibus, et fe in συνειλεγμένοι πόλεων όντες, και αλή,
- - λοις

1) ύνιν, Ιta legendum effe, non ύνιν, ντ quadam Εxemplaria habent, ftatuit
Μ ο Ν Τ F. ad I Reg. 3,2ι. Conf. Scholion ad h. 1. in edit. Β os : Ι, νbi guae
dam eft leξtionum varietas. 2) την υπότασιν. Ιta habet editio compl, Rece
Ρta leftio l. c. eft εις Μεσσάζ. 3) είπως ποιήσει τί. Ηrc etiatή adle&tiones cdit.
-
com.pl, accedunt, tefte B os το.
"

") ! Κε8.14, 9 (qq. 5) Ib. verΙ. Ιο, ε) Ib, νετί. 9. α) Ib.c, 14, 6.
 ovΑΕsΤ ΙΝ I. RΕGνΜ, οΑΡ. ΧΙν. Χν.
- ν".
375

λοις ως πολεμίοις εκέχρηντο, τούτοπόρ vicem habuerunt pro hoftibus.

Ηoc, Saul eminus conίpicatus ,
έωθεν ο Σαουλ θεασάμενος, και δια της cum per veftem facerdotalem didi
ιερατικής σολής την νίκην μεμαθηκώς, ciffet viξtoriam, iple φuoφue im.
ωζμησε και αυτος κάjά ΤΟυy αλοφύλων petum fecit in alienigenas: dein
ετα τραπέντας εκείνους ιδών, ανοήτως de illos videns in fugan verfos,
και αγαν ηλιθίως ανεθεμάτισε τον τρο ftulte et infipienter fubiccit ana
themati eum, gui cibi et potus
φής ή ποτού προ της εσπέρας μετα ante vcίperamfaξtus cίlet particeps.
λαμβάνονται -

ΕΡΩΤ. λα'. ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙ.

Ει ανοήτως ανεθεμάτισε, τί δήποτε ο Si /taite /ubiccit anathemati, cur
Deu, confirmnuit anathemati/inum &
Θεός τον αναθεματισμόν εβεβαίωσεν; Scifitanti enim, num είjet bel.
ερομένω γας ει πολεμητέον, Ιandum, non re/pondit 2 a)
ουκ απεκρινατο, ΡΕ quidem eum arguit,
ΠΆ αυτόν διελέγχει παραλόγως φuod prater rationem effet ex
fecratus. Deinde docet, me eius
+ επαρασάμενον, έπειτα διδάσκει μη modi quidem anathemata effe con
δε των τοιούτων αναθεμάτων καταφρο temmenda. Ηic autem pius φui
νείν ενταύθα δε ο μεν σκοπος ευσεβής dem eratfcopus: erat enim prarfcri
ήν εις Θεού γαρ ώρίθη τιμήν, αλ' ptum ac definitum ad Dei hono
έδε σκοπήσαι των πολεμούντων τον πό. rem. Sed oportebat confiderare
νον, και ως εικός ήν τινάς τώ πόνωτρυ laborem belligerantium, et φuod
erat verifitnile fore, vt aliqui labo
χομένους πιεθηναι δίψει, καιβιαθήναι re cruciati premerentur fiti, etcoge
παραέήνα τον όρον, τούτο γας πέπον rentur non ftare decreto. Ηoc enim
θε και Ιωνάθαν ο θαυμάσιος, αλ' α. acciditetiam mirabiliΙonathani:fed
γνοών παρέβη τον του αναθέματος όρον, infcius anathematis legem trans
μετα γας δη την του μέλιτος γεύσιν, gre(iiis eft. Νam poftquam melgu
ationem
ftaffet, audiuitexfecr patris,
ήκουσε του πατρός την αραν, ετέρων aliis renuntiantibus. Sed tamenha
απαγγειλάντων, αλ' όμως και την της bens quo Iς defenderet ob ignoran
αγνοίας έχων απολογίαν, άχρις αυτής tiam, γεnit vsque ad vita fila peri
εκινδύνευσε της ζωής, απηλάγη δε της culum. Liberatus eft autern a caede
σφαγής δια την του λαού δικαίαν συνη propteriufturn populipatrocinium,
γogίαν, και ικετεξαν σπουδαίαν, et feriam (upplicationem.
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙΙ.
ΕΡΩΤ.λβ'. μomodo ε/t intelligendum, Ραniter
Πώς νοητέον το, τ)μεταμεμέλημαι ότι me ηuod υπxerim Saulem
2)έχρισα τον Σαουλες βασιλέας Regen 2 b)
ΠΆ ειρήκαμεν, ότι μεταμέλεια S"Ε diximus, guod Dei pα:ni
-

Θεού ή της οικονομίας μεταβολή, tentia fit mutatio diίpenfatio

είον χειροτονηθήναι προσέταξε τον Σαέλ nis, Qualc eft quod iuίlit Sau
lem eligi, propter corpus fpe&ta
ια το του σώματος αξιοθέατον ουκ
επειδή μεγίσοις αυτός επιτέρπεται σώ. tu dignum : non quod, ipfe
magnis dele&tetur corporibus ,
μασιν αυτός γάς εφικα των μεγάλων, (iple enim eft et magnorum
Αa 4 θt

") μεταμεμέλημα, Leξtio compl. pro recepta παρακέκλημαγ. 2) έχρισα. Reς.

lcξtio eft έβασίλενσκ,
α) ! Reg, 14, 37. 5) Πb. c. 15, Π.
 376 Β. ΤΗΕ Ο D Ο R ΕΤΙ,
-. - δι ..." , " ν. 1.-
* et paruorum * creator,) fed popu και των μικρων δημιουργος αλα, τα
1ο gratificans, gui folis vtebatur λιχω χαριζόμενος, τοίς αιθητοίς μόνοις
oculis fenfibilibus Quod enim
firpe praferat et parua corpora οφθαλμοίς κεχρημένω, ότι γας προτι
magnis, et iuuenes fenibus, te. μά πολάκις και μικρά σώματα μεγά,
1tis eft Ζacchaeus, qui cum par λών, και νέους γεγηρακότων, μάρτυς ο ι
νus efiet , excepit Dominuin : Ζακχαίος μικρός ών, και τον Δεσπότην
teftis quoque Samuel, φui cum υποδεξάμενος μάρτυς ο Σαμουήλ νέος
είlet iuuenis dignus eft habitus
ςui appareret Dominus : teftis ών, και της θείας επιφανείας αξιωθείς.
porro Dauia, qui et corpore et μάρτυς ο Δαβίδ των μειζόνων και πρε.
natu maioribus practatus fuit fra σβυτέρων προτιμηθείς αδελφών, τούτον
tribus. Ηunc cum Deus voluis
εθελήσας βασιλέα χειροτονήσα, και τώ
Ιet regem eligere, et femini eius σπέρματι αυτού φυλάξα την βασιλεί
regnum feruare, propter eum
φui ex ipίο erat fecundum car. αν, δια τον εξ αυτού τεχθησόμενον κα
ηern nafeiturus rex creaturae, τα σάρκαβασιλέα της κτίσεως, ανθρω
verbis νfus eft humanis loquens πίνοις έχρήσατο βήμασιν ανθρώποις δια
cum hominibus, et dixit, Ρα λεγόμενος, και είπε, μεταμεμέλημα ότι
πitet me 4uod υπxerim Sialem έχρισα τον Σαούλειςβασιλέα, αντί τέ,
regen, pro eo quod eft, Volo alii
dare regni poteftatem, facere au ετέρω βούλομαι δούναι της βασιλείας
tem vt hic a regno ceffet. την εξουσίαν, τούτον δε παύσα της δυ
νατείας,
ΙΝΤΕRR, ΧΧΧΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. λγ. -
Οar tandem propter/ium benignita. Και τι δήποτε δια φιλανθρωπίαν αυτόν
rem cum priuauit regno"a) της βασιλείας εγύμνωσεν,
Ρε eius futuras iniquita ΠΕ μεν αυτού και τα έσομένας
tes, et infidias in eos quί 7αξανομίας, τας κατα των ευεζ
de eo bene erant meriti, facer. γετούντων επιζουλας, τας των ιερέων
dotum cades, iurisiurandi trans
grefliones, profeξtionem ad ven σφαγας, των όρκων τας παραβάσεις,
εriloquam. Sufficit autem vel τονπρος την έγγατρίμυθον δρόμον από
1ola transgreflio praceptide Αma χρη δε και μόνη της περί του Αμαλης
lec ad νltimum "ei inferendum εντολής ή παράβασις εχάτην αυτώ τι
fupplicium, Οportebatenim ftul μωρίαν επενεγκεν έδει γαρ συνιδείντον
tum intelligere, quod vna gutta ηλίθιον, ως μία ταγών της θείας φιλαν.
«liuina benignitatis et clementia:
vincit omnem hominum boni θρωπίας πάσαν την αγαθότητα των
tatem. Sed infelix, cum Deus ανθρώπων νικά. αλ ο δείλαιος του Θεέ
iuflifiet punire, mifertus eft: et κολάσαι κελεύσαντος ώκτειρε, και του
εum Deus morte damnaflet, ipfe, Θεού καταψηφισαμένου θάνατον, αυτός
wt exiftimauit, vitam tribuit: et
cum Deus iufliffet, vt ex pra
απένειμεν, ως ενόμιζε, την ζωήν καίτε
«ia nihil lucrifaceret, ipfe refe. Θεού κελεύσαντος μηδέν εκ της λείας
rens plurima , caque pulcherri. κερδάνα, αυτός τα πίονα, των ποιμνίων,
πma , ex gregibus et armentis, και των βουκολίων, και των άλων απα"
εt aliis omnibus, reuerfus eft, των τα κάλισα κομισάμενος έπανήκει
- Κ?
α) ιΚeg. 5, 26.
 ν

oyΑΕsΤ. ΙΝ I. RΕGvΜ. cΑr. Χν. · 377

και αυτός μεν αναθεματίσας μηδένα Ει iple quidem cum anathemate
τι φής μεταλαβείν, ή ποτού, τον εξ α fanxi(Ιet vt nemo fumeret, cibum,
aut potum, illum φuidem, φui
γκας παραξάντα τον όρον ανελεϊν ήξε ex ignorantia decretum erat
λήθη του δε των όλων Θεού τον Αμα transgreffus , voluit interimere:
λήκαναθεματίσαντος, ουδια την εις αυ cum Deus autern νηiuerforum
τόνασέβειαν, αλά διατην περί τον λαόν Αmalec (iibieciffet anathemati, non .
δισμένααν, ου σμικρά τινα, αλά τα propter illius in ipίum impietatem,
féd propter illius in populum ma
πλέτα του αναθήματος έλαβε και ου Ιeuolentiam, non pauca ac parua
ετού Αχας αυτόν εσωφρόνισε το υπό. aliφua, (cd plurima accepit ex ana
αγμα ουτοίνυν σμικρόν, αλά μέγισον themate Νeque eum Αcharis a)
το αμάρτημα, ανέμνησε δε αυτονο προ erudiuit exemplum. Νon firit er
φήτης των προ της βασιλείας λόγων, tum.go paruum, Ιed maximum pecca
Reuocauit ergo ei in memo
ούτως ειπών ουχί σμικρός συ ενώπιον rian propheta ea qua diξtafuerant
αυτού εις ηγούμενον εκ )σκήτίlρου Βεν ante regnum, ίic dicens: b) Νum
ιαμίν, της ελαχισoτέρας φυλής του Ισ quid tu paruu e, in oculi, eiar, τι
ραήλ, ου ταύτάφησιν έλεγες, ότι ανής /ί, dux de/teptro Βeninmin, minima
Ιεμιναίος εγώ είμι, της σμικροτέρας φυ tribu Ιβntli, 2 Αn non, inguit,
λής παρά πάσας τας φυλας του Ισ hac * dicebas?c) vir Ιeminau, ego *
iim, minima tribur inter omne,
ξαήλ, αλ' όμως έχρισέσεΚύριος ειςβα τribu, Ιβnel. Sed tamen vnxit te
σιλέα επί πάντα Ισραήλ και απέσειλέ Γominus regem fuper omnem Ιβ
σε Κύριος εν οδώ, είτα λέγει, όσας μεν rael, et mifit te Dominus in via.
αυτώ δέδωκεν εντολάς, όπως δε ταύ, Deinde dicit, cuiusmodimandataei
τα παρέβη ορμήσας επί τα σκύλα. ου dederit, et quomodo ea fit trans
grefίus irrumpens in fpolia. Νοn
τιτουτον γας αυτονο παρανομος κατε. tantum enim eum condemnauit ea
κξίνενελεος, οσον ή απλησία, και η πλεον φua preter legem vfus eft miferi
Ά και της φιλοχρηματίας το πά, cordia, φuantum auaritia, et plura
θος, ώ δουλεύσας παρέβη την εντολήν habendi infatiabilitas, et amor pe
αλ ο Σαουλ τοίς του Αδάμ έχρήσατο cuniar, cui feruiens transgreffus eft
mandatum. Sed Saul νfus eft ver
έήμασιν έφη γας, διά το ακούσα, με bis Αdami. Dixit enim, d) Pro
της φωνής τουλαού, ούτω γας κακείνος ptιren ήuod audiui υoccm populi.
είπεν ή γυνή, ήν έδωκας μετ' εμού, αύτη Νam ille quoque fic dixit, c) Μu
μοι έδωκεν από του ξύλου, και έφαγον, lier quan dedi/fi mibi, ip/a mibi de
και επειδή είπεν ειςθυσίανενηνοχένα τα iigno dedit, et comedi. Εt φuon
iam dixit fe in facrificium tuliffe
βουκόλια, και τα ποίμνια, ήκεσε παρά αrmenta et greges, audiit a pro
του προφήτου, ιδού 2) ου θέλει Κύριος pheta, f) Εccc non tam υult Dominu,
ολοκαυτώσεις και θυσίας, ως το ακούσαι bolocau/ia et Jacrificia, quan audi
της φωνής αυτού. 3)ιδουγας ακοή αγα ri υocem/uain. Εcce enim auditiome
Αa 5 Iior

1) σκήπτρου - Ισραήλ. Rec. leξtio eft, σκήπΊρου φυλής Ισραήλ. 2) ου θέλει -

ολοκαυτώσεις. Ιncertum, cuius hacc fit Ιnterpretatio, guam fub vago nomine
"Αλο: exhibet κι ο ΝτF. ad I Reg. 15, 22, 3) ιδού - κριών. Ηacc ad leξtiones
εompl. Proxime accedunt.
") 9: 7, 25. ε) 1Reg, 15, 17. ε) Ib.c, 9, 2ι. d) Ib, ς, 15, 2ο. ε) Gen. 3, 12,
f)ϊκός και, 22, 23,
 /

378 Β. Τ Η Ε ο D o R Ε ΤΙ
\ « ι Η 1 2 , Α' « η Α
Ιioν εβ /ήcriβcio, et obedientia po θη υπέρ θυσίαν, και ακροασε υπερσεας
τίον g/t adipe arietum. Αugurium
peccurum e/t, exacerbatio ε/t iniqui κριών ότι οιώνισμα αμαρτιά εσε, ι) πα
ραπικρασμός αδικία και θεραφίμ οδύ
ται, et Τheraphim dolorem et labore,
1nducunt. Propteren quodnibilifo νην και πόνους επάγουσιν ανθ’ ών εξου
δένωσας το βήμα Κυρίου, εξουδένωσέ σε
εί/ti υerba Dei, te nihili fhciet Deu,
τι non regne, /uper Ιβrael. Τhera Κύριος, του μη βασιλεύειν επί Ισραήλ.
raphim autem vertit Αquila cul 2)το δε θεραφίμ ο Ακύλας θεραπείαν
tum et fubtraξtionem. Αugurium και ανθυφαίρεσιν ήρμήνευσεν, το δε οιώ
autem, νtopinor, tacite innuitnon
πullorum amentiam. Εft enim ve νισμα, αν#ίεται, ά)2' οίμα, την ενίων ά
rifimile nonnullos malum fuίpica νοιαν εικοεγαςτινας οιωνον ύποπλεύσαι
tos effe augurium, quod φui vicis κακον, το γενικηκότα μη κερδάνα, την
fet, pracdam non effet lucratus. λείαν και το θεραφίμ δε αντί της 3)επι
Τheraphim autem pofuίt pro ob
feruatione, Quomodo enim Εphod τηρήσεως τέθεικεν ώσπερ γαρ το εφεδ
dedicatum erat Deo, et per illud ανέκειτο τώ Θεώ, και δι' αυτούτοις ερω
fcifcitantibus fignificabatur φuid τώσιν εσημαίνετο το πρακτέον ούτωδία
agendum: ita per Τheraphim igni του θεραφίμ αι των ειδώλων εδηλούντο
ficabantur idolorum praditiones. προρρήσεις, κατά γας μίμησιν εκείνου
Αdillius enim imitationem hoc eis
erat dedicatum. Ηoc autem aper
τούτο τούτοις ανέκειτο, και τούτο σαφέ
tius declarauitnus in libro Iudi σερον εντή των Κριτών εδηλώσαμεν βί,
CίlΠ1, Εx Αquila autem cditione βλω, κατά δε την του Ακύλα έκδοσιν,
έσι και έτέρως νοήσαμ 4)θεραπεύειγάς
licet etiam aliud intelligere, nempe
guod Deum colere fit pracceptaim. φησι τον Θεόν το τα προστεταγμένα
plere, non dona ofterre. Νοn eft
enim fuίcipiendus cultus, φuifaξtus πληρούν, ου το δώρα προσφέρει, άδε
eft practer eius confilium, et concί κτος γαρ ή παρά την αυτού βουλήν γε
1iat calamitates. Vt autem doceret, νομένη θεραπεία, και πρόξενος συμφο
ineuitabilem effe Dei fententiam , ρών, διδάσκων δε άλυτον του Θεού την
adiecit Propheta, a) Νon conuerte απόφασιν ο προφήτης επήγαγεν. 5)εκ
rur, neque pαnitentia ducetur /an επιτρέψει, Ά
μετανοήσει ο άγιος του
έtu, Ιβrael: quonian non g/t /tout Ισραήλ, ότι ουχ ως άνθρωπός έσι του
pomo, υt pαnitent cum. Εx hoc
εtiam explicandum eft illud, Ρα:ai μετανοήσαι εντεύθεν και το μεταμε
λεί rήθ, μέλημα νοητέον,
- - ΕΡΩΤ,
"ν.
ν

ι) παραπικρασμός αδικίκ. Ηacc in edit. compl. tantum exftant, omifla in reli

quis Εxemplaribus, licet omnino ad Τextum pertineant. 2) το - ήριμή
νευσεν. Ηarc eadem cumScholio Αnonymi apud Μ ο Ν Τ F. et Βost v Μ ad h.1.
Μ ο Ντε Α ν c ο Ν το tamen fuίpeξta vita eft leξtio φua h. Ι. Αηuila e(le dici
ίll1'. 3) επιτηρήσεως. Ειηendatiorem hanc leξtionem vocat Βos Ι vs altera επι
sερήσεως. 4) θεραπεύει - προσφέρειν. Εκ his colligi poflet, Αηuila tribuen
aam είle interpretationem quan in pracedentibus fequutus eft Νofter,
ακοή αγαθή υπέρ θυσίαν, 5) ούκ - μετανοήσα. Ηac rectidime fecundum le
έtiones edit, complut, exprefia funt,
") ι Reg, 15, 29,
 " oyzsτ. ΙΝ I. RΕανΜ. cΑΡ. Χν. ΧVΙ. 379
* ΙΝΤΕRR, ΧΧΧΙV. *
ΕΡΩΤ., λδ'.
Διατί τον Αγάγ έσφαξεν Cur Αgagum occiditpropheta "a)
ο προφήτης, " w S Ρineafus Ζamhrin. Νam ,
Ω' ο Φινεές τον Ζαμβρί πάν γάς το (t
Clζ,
φuicφuida Deo ιubctur, pium
,
παρά του Θεού κελευόμενον ευ
1. σεζές. *.

: ΕΡΩΤ. λε. ΙΝΤΕRR. ΧΧΧV.

Σ C / ν

Διατί έδεισεν ο προφήτης χgίσαι τον Cur φropbεια iulfu tinuit υrgere
Dauidem 2 b) \
Υ "Δαβίδ κελευθεις;
W Υ Α' Λ' 2 ν Υ ,
uoniam non folum propheta, χ
πειδή ου μόνον προφήτης, άλακή
Σ! 2 ν C Ρυ (ed etiam homo erat. Sί
άνθρωπος ήν είγας ο τού προφή. enίπ propheta dominus, Domi
του δεσπότης, ο Κύριος ημών Ιησές Χς.- nus no(ter lefus Chriftus, faluta
σο, το σωτήριον καταδεξάμενος πάθος, rem fuίcipiens paftionem, timore
τη δειλία την ανθρωπείαν έδειξε φύσιν, humanam oftendit naturam, φuis
eft adeo liber a pathonibus, vt ti
σίς ούτω παθών ελεύθερος, ως τώπζο πmenti
" Α' propheta fuccenfeat" --

φητη δείσαντι νεμεσήσαι; ΙΝΤΕΚ R. ΧΧΧVΙ,

ΕΡΩΤ. λς.
Τολμώσι τινές επιμέμφεθαι τώ. Θεώ, Αudent
{ -
quidam Deum reprebendere,
ηuaβprophetam docuerit mendacium.
ν Λ.
ως ψεύδος τον προφήτην ιδάξαντι"
Λ'
Αccipe εnim, inφuit, ε) iμμεncan
Α" \ - Λ' Λ'

λάζε γάρ Φησιν εις την χειρά σου ίοum, et dicer, Kenίρ Deo
μαλιν βοών, και εξεις, θύσαι τώ Jacrificatum.
2. ι - Κυρίω
3 "1 ήκω,
κ Ν Υ γν γ S" hoc non eft mendacium,
λά τούτο ου ψεύδος, αληθώς γας Vere enim perfecit facrificium.
επετέλεσε την θυσίαν εβρέθητοί, Ει ergo diξtum eft, vt opus φuί:
νυν αυτώ, κρύψαι μεν το έργον, είπείν dem celaret, diceret autem idquod
erat praeter opus.
δε το πάρεργον, ΙΝΤΕRR. ΧΧΧV ΙΙ.
ΕΕΩΤ. λζ.
Ωμam ob cau/am cle&ium ne/ticbar
Τίνος χάριν τον ψηφιθέντα ο προφή propheta και
- * Λ'

Υ
τηςΑ ηγνοησεν;
σ' Υ Υ 2/
uoniam' non erat Deus, fed
Ο" ου Θεός ήν, αλ' άνθρωπος,
"ν Α Υ "
homo. Dei enim eft omnia
(cire, propheta vero, ea qua: "
Α" Θεού γαρ το πάντα ειδέναι προς
1 ν "ν ") Α'
φήτου δε, το τά παρά του Θεού δεικνύ Deo indicantur. Deinde prophe
Α
τα ignorantia diuinam rξuelabat
2/ Α "..» Α' ε 2/

μενα, άλως τε και του προφήτου η ας (ententiam, Si enim ad Dauί

ι Α' Υ - "ν

γνρια την θείαν απεκάλυπlε ψήφον, ε; dem reaa είΪet profettus, venis,
« y

γας ευθύς ώρμησεν επί τον Δαβίδ, υπο (et in fuίpicionem, guod hoc fo
Ο "2 \ &*

σήεύθη αν εκ προλήψεώς τινος τούτο ciffet ex aligua fubornationξ.

πεποιηκόνα. επειδή δε επί τον πρώτον Ωμoniam autem venit ad pri
πηum, et (ecundum, et tertium ,
w ν Υ ν

ήλθε, και τον δεύτερον, και τον τρίτον, et deinceps ad feptimum, cogno,
ν Υ Α 2/ « 1. ν" θ' «
- τους επίlα, έγνωσαν ώς ο Θεός ήν ο uerunt quod Deus effet φuί ho"
τούτους μέν αποκρίνων, εκείνον δε ψηφι, quidem reiceret, illum vero εί,
ζόμενος, ει γας και της χειροτονίας ού, geret, Νam cum etiam fic ΕC1ξ•

•) ικες και και η υις ιό.α. ε) Ib. verf. 3.

38ο Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ
ele&tione, aperuerint fratres fuam τω γεγενημένης, εγύμνωσαν οι αδελφά
inuidiam, fratrem in acie confpί τον φθόνον, εν τη παρατάξει τον Δαβίδ
cati, quid non fecifΙent, nifi hoc
πmodo faξta e(Ιet ? θεασάμενοι, τί ουκ αν έπαθον, ει μη
τούτον έγεγόνε, τον τρόπον,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧVΙΙΙ. ΕΡΩΤ.λη.
- ν "ν ν 1

Ωuomodo e/t intelligendum, Spiritu, Πώς νοητέον το, πνεύμα πονηρον παζα
πmalu, a Domino /iffocabat Κυρίου 1) έπνιγε τον Σαούλ;
Saulem 2 a)
Ο" diuinus rece(hffet Spiri
tus, locum eft fortitus ma
Τι θείου πνεύματος απρσάντος,χώ.
ραν έλαβε το παμπόνηρον πνεύμα,
lignus fpiritus. Ηinc autem do διδασκόμεθα δε εντεύθεν μετά του Δα.
celnur clamare cum Dauide, b)
Δpiritum /anξtum tuum me aufrrar βίδ βοάν το πνεύμά σου το άγιον μη
a me. Sic cum apoftolica gratia αντανέλης απ' εμού. ούτω της αποσο,
Πudam reliquiflet, in eum ingres λικής χάριτος τον Ιούδαν καταλιπού.
fus eft diabolus. c) σης, εισελήλυθεν εις αυτόν ο διάβολος
* ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙΧ. ΕΡΩ Τ. λθ'.
Ωμρmodo p/allente Dauide malus Πώς του Δαβίδ ψάλοντος το πονηρό,
quig/debat /piritu, º d) ησύχαζε πνεύμα ,
ΙΟ" Spiritus gratiam accepe
Τα θείου πνεύματος ο Δαβίδ τη
rat Dauid: eo ergo operan
te per Dauidem, quieίcebat ma χάριν εδέδεκτο τούτου τούν διά
lignus fpiritus. του Δαβίδ ενεργούντος, το πονηρον ησύ.
χαζε πνεύμα,
\
ΙΝΤΕRR. ΧΙ., μ.
W Ε Ρ Ω Τ. ν

Ωuia g/tillud, Εr/iba illorum Τί εςι το, 2)ερσουζα αυτών λήψη;

capie, " ε)
S" m machus interpretatus eft: ΟΥΣύμμαχοςήςμήνευσεν,όσα 3)χή
π.χ ζεσι γνώση 4) τον σκοπόν αυτών
Quocunque careantcognoίces, μάθης, Α

(copum illorum diίces.

ΕΡΩΤ.

1) έπνιγε. Ιta οι ό. exptimunt vocem Ηhην3 τSam.16,14. Ρropius ad hebt.

veritatem acceditverfίο Αquila εθάμζει. 2) ερσουζα-λήψη. Ηac efragmen,
tis Αquila petita funt, et fpcξtant ad verba ifta 1Sam. 17, 18. mpη bηΣύ)
• - , ":- -

arrban f: pignus eονum πακίpier. Ηorum loco in Cod. alex. legitur, και
όσα αν χρήζώσιν γνώση, φua verfio parum differt ab ea quam Νofter tribuit
Symmacbo, Pro έρσουζα autem Μ ο Ντε. 1. c. p. 294. habet εσουζα, et hanc
lettionem autoritate Cod. coirlin. confirmat. 3) χρήζουσι. Μ ο Ν Τ F. 1. c.ha,
bet χρήζωσι Ιdom Τheodotioni tribuit interpretationem ο εάν χρήζουσι γνώση,
4) τον - μάθης. Ηarc non funt Symmachi, (ed illu(trationis caufla a Νo,
ftro adduntur, Rettius in citato Cod. coirlin, fenfus horum verborum it"
εκprimitur: το εσουβά αυτών λήψη τουτέτι την ανατροφήν αυτών απαγγελεί, μου
και τι διάγουσι πράττοντες.
α) 1Reg.16, 14. Β) ΡΩ 5ο, π. ε) Ιoh.13,27, d) 1 Reg. κ6, 23. ε) Ib, c, 17, 18,
Ν
 ονεςτ. Ν Ι κεανΜ cΑr xντι ΙΝΤΕRR. ΧΙ. Ι.
3ετ
ΕΡΩΤ. . μα. Ωunre Saul, omnibu recu/antibμε
Διατί ο Σαούλ, πάντων την προε βήgulari certamine congredi cun
τον Γολιάθ μονομαχίαν παραιτησάν. Goliatb, debοrtatur Dauidem, ne
των, αποτρέπει τον Δαβίδ τούτο faceret id quod alacri animo
προθυ ούμενον δράσαι; Λ
/u/tipiebat 2 a)
ειράκιον ήν πεντεκαίδεκα ετών, ή rat adolefcens φuindecim aut
εκκαίδεκα. εβδομηκοντούτης μεν fedecim annorum. Deceflit
γαρ ετελεύτησε, τεσσαράκοντα δε εξα enim feptuaginta annos natus, re
σίλευσενέτη, τoιγάςτοι τριακού!ούτης ήν, gnauit autern guadraginta annos.
Quare triginta annos natus erat,
ηνίκα Σαουλανηgέθη. ) προείρηται δε, φίiando interfettus fuit Saul. Prius
ώς δύο έτη ο Σαούλβασιλεύσας εννόμως, autem diξtum eft, quod, cum Ρer
της θείας χάριτος εγυμνώθη τον άλ, duo annos re&te et ex legibus re
λον τοίνυν άπαντα χρόνον πολεμώντώ gna(tet
gratia.
Saul, diuina Ρriuatus fit
Τοto igitur reliquo tem
Δαβίδ διετέλεσε πείθει δ' όμως ο Δα poreaduerfus Dauidem bellum ge
βιότονΣαούλθαρρήσαι την νίκην, ηναγ. rere non deftitit. Suadet tamen
κάθη γας εξειπείν, όπως ποιμαίνων Sauli Dauid, vt fiduciam de νίξto
λέοντα και άρκτον επιούσαν απέπνιξεν. ria concipiat. Εtenim nece(Ιe ha
και έπαιφησιν ο αλόφυλος ούτος δάπε. buit dicere, quomodo cum gregen
pafceret, fuffocauit leonem et vr
ρίτμητος, ως εν τούτων ουχί πορευσο, fhm eum inuadentes. Εt crit, in
μαι και πατάξω αυτόν, και αφελώσή.
y cr φuit, b) alienigena i/te incircumcίβιε,
μερον όνειδος από Ισραήλ, ότι τίς εσύ βιut τnu, ex /tir. Νonne ibo, εε
-". Α'

ο απερίτμητος ουτος, ότι ωνείδισε παρά aum percutiam, et auforam bodie op

ταξιν Θεού ζώντος; ουδέν φησιν θηρίων probrium εκ Ιβnel" Ωuonian ηui,
δεήνοχεν ο δυσσεβεία συζων, και της ε/t i/te incircumciβις, 4κοd probro
ηffècerit aciem Dei viuenti,2 Νihil,
θείας επικουρίας γεγυμνωμένος, έγώο: inφuit, differt a beftia qui viuit in
εκείνηπέποιθα τηροπή τούτογάς επή impietate, et qui eft nudatus diui
γαγε Κύριος, ος εξείλετό με εκ β) σό no auxilio. Εgo autem confido in
ματος λέοντος, και εκ χειρός της άρκle, illius auxilio. Ηoe enim fubiun

αυτός εξελείται με εκχειρός του αλο, xit: ε) Dρminu, enim, φui melibera,
υit ab ore leonir, et manu υηβ, ip/e
φύλου του απεριτμήτου τούτου, μετά πme liberabit a manu alienigenaciftiu»
ταύτης ορμήσας της πίτεως, ουδήμας, tncircumcίβ. Cum hac fide profe
τε της ελπίδος αλά γυμνος ων τον κα. ξtus fpe non fuit fruftratus : Ιed
θωπλισμένον ενίκησε και ο πρόβατανέ, cum effet nudus, vicit armatum, et
μων τον εν πολέμοις και τροπαίοις γεγυ qui
- C \ -λ /
pafcebatοues, eum qui eratex
ercitatus in bellisettrophais: et qui
μνασμένον και ο σμικζος ών και νέζε, eratparuus et iuuenis, eum φui de
τον επί τοσούτω γαυξιώντα μεγέθg. tanta fe iattabat magnitudine, Ki
έδε γας αυτόν φησί Γολιάθ, και 3)εξ; dit enim eum, inquit, d) Goliath, et
ευθένωσεν αυτόν, ότι ήν παιδάριον και εum nibili ficit, φuonian είfer Ρuer,
αυτός πυρβάκης μετά κάλους οφθαλ et p/e rufu cumpulebritudine ocuίο
7'1/1/),

ι) προείρ. Vid.fupra 2) τόματος. Ιta habet editio εompi tefte Ρο

le&io eftp. χειρός.
372.Ομ.26.
sio. Rec. 3) εξουδένωσεν. ΗαςguόΨμε eft leξtio cdit, comφl.
α) 1Reg, 7,3". ") 15.veτί:36, ε) ID, νετί:37. Ο Ib, γε:ί 42.
 382 Β. ΤΗΕ Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι
". Σ Αν Α - \ "Ψ "ψ. ι
νum. Imitabantur enim animi μων, έμμουντο γας τους της ψυχής Ο,
"ω" Λ' » γ' γ \ "-
oculos oculi corporis. Illi enim
* acutum cernebant, et * contem του σώματος, οξύ γας εώρων εκείνοι,.
plabantur eurn gui non cadit fub και τον αόρατον εθεώρουν όθεν έλεγεν,
adfpe&tum. Dicebat itaque, a) εγώ έρχομαι πρός σε εν ονόματι Κυρίου
Εgo ad te υcnio in nomine Domini σαβαώθ, Θεού παρατάξεως Ισραήλ,
Ζebaoth , Dei exercitur Ιβηel, 1)όν ωνείδισας σήμερον και συγκλείσει
quem tu exprobra/ti bodie, et con
τladet te Dominur bodie in manibu,
ΟΤΕ Κύριος σήμερον εις τας χείξάς μου,
mei, et occidam te, et aufernm ca. και αποκτενώ σε, και αφελώ την κεφα
φut tuum a te, et dabo membra rua, λήν σου απο σου και δώσω τακώλάσε,
ει membra ca/trorum alienigenarum και τα κωλα της παρεμβολής των αλ
5odie υolucribur cali, et be/tii, rer λοφύλων, εν τη ημέρα ταύτη τοις πε
να : et cogno/tet omni, bacc eccle. τgνος του ουρανού, και τοις θηρίοις της
βι, non per lanceam, πεque per gla
dium Jaruarc Dominum. Ωuoniam γής κα γνώσεται πάσα ή εκκλησία
Domini g/f bellum, et rradet το in αύτη, ότι ουκ εν δόρατι, ουδε εν μαχαί
manu, no/trar. Prophetat autem, ρα σώζει Κύριος ότι του Κυρίου ο πόλε
cum effet in acie, et prardicit vni μος, και παραδώσει υμάς εις χείρας ή
νerti orbis terra Dei cognitionem. μών, προφητεύει δε παρατασσόμενος,
Cogno/ter enim, inquit, b) omni, και προαγορεύει την της οικουμένης θεο
rerra, quod e/t Deu, in Ιβηel. Εt
os quidem fundit oracula: manus γνωσίαν, 2) γνώσεται γάρ Φησι πάσα
autem fe fortiter gerit, et lapide η γή, ότι εςι Θεός εν Ισραήλ. και το
perimit alienigenam : quandoqui. μεν σόμα χρησμολογεί, ή δε χεις αξι,
dem hymnis et laudibus celebrat σεύει, και λίθω τον αλόφυλον αναιρεί.
illum lapίdem, qui ex ipίο fuit ex επειδή τον εξ αυτού κατά σάρκα τμη
ciίus fecundum carnem, Lapir
enim , inquit, c) 4uem reproba θέντα λίθον υμνεί λίθονγάρφηση, όν
υcrunt adificanter, bic fhέtu εβ απεδοκίμασαν οι οικοδομούντες, ουτος
caput angali. Porro autem gladio εγενήθη εις κεφαλήν γωνίας και τη
quoque νίus alienigena, amputauit έρμφαία του αλοφύλου χρησάμενος,
eius caput, eius qui ex ipίο ger απέτεμεν αυτού την κεφαλήν, του εξ
minauit fecundum carnem prarfi
gurans viξtoriam. Diabolus enim, αυτού κατά σάρκα βλασήσαντος προς
cum Dominum no(trum cruci af. διαγράφων την νίκην, σαυρώ γας ο διά,
fixiffet, per crucem excidit tyran βολος τον ημέτερον προσηλώσας Δεσπό.
nide. Εταυomodo, cum Dauid vi την, διασαυρού της τυραννίδος εξέπεσε.
ciffet, Ifratilis exercitus fudit ac και ώσπερ του Δαβίδ νενικηκότος, ή τέ
profligauit agmen alienίgenarum:
ita cum Deus nofter et Seruator Ισραήλ 5ρατιά τό των αλλοφύλων κα
diabolum fuperaffet, qui in ipίum τηκόντισε σίφος, ούτωτου ημετέρε Θεέ
crediderunt, fuderunt et profiiga. και σωτήρος τον διάβολον καταλύσαν
runt phalangem darmonum. τος, οι πεπισευκότες eiς αυτόν την των
δαιμόνων ετζέψαντο φάλαγγα.
ΕΡΩΤ.

ι) ό, Praferenda είthac letio receptz ήν. α) γνώτεται - Ισραήλ. Sic e verf.

46. ίupplentur gua in praced. omifla erant.
" 4) 1 Reg. 17, 45 - 47. Ρ) Ιbid. verf. 4ό. ε) Ρί 117, 22,
 - ".
-

ονΑΕsΤ. ΙΝ Ι. RΕGvΜ. cΑΡ. ΧvΙΙ. ΧvΙΙΙ. 383

ΕΡΩ Τ. μβ'- ΙΝΤΕRR. ΧLΙΙ.
Μηδέπω την Ιερουσαλήμ oικήσας πώς Cum πondum babitaffet Ηiero/οίν
εισεκόμισεν εις αυτήν την του αλ mir, ηuomodo in banc υrben
λοφύλου κεφαλήν, intulit caput alienigena Pa)
Ο τήν,
Ιεζουσαίοι μεν έτι κατώκουν αυ ΙΕ φuidem adhuc eam inha
δεδίτlεθαι δε αυτους εθελή. bitabant: eis autem terrorem
incuίfurus, oftendit illis caput viri
σας, επέδειξεν αυτοίς του μεγάλου αρι, intignis fortitudine,
ςέως την κεφαλήν, ΙΝΤΕRR, ΧΙ.ΙΙΙ.
ΕΡΩΤ, μγ'. Ωuomodo Saul ignorauit Dauί
1)Πώς ήγνόησεν ο Σαουλ τον Δαβίδ, dem2 b) Η

Δ". θάτερον νοητέον ή ότι κορυβαν. uorum alterum eft intelligen

τιών ουκ ηθάνετο τη κινύρα χgω dum. Vel guod furore perci
μένου ή ότι ο φθόνος αυτόν παρεκίνη, tus non fentiebat eum pulfantem
σεν ακριβώς μανθάνειν όθενεσίν, citharath: vel quod inuidia eumin
furorem verterit, ita vt exaξte (cire
vellet, vndenam eflet,
Ι ΝΤΕRR. ΧΙ, ΙV.
ΕΡΩΤ. μό", Ωμid /t manaya, 2 ε)
Τί ες μανδύας ; ft duoddam genus veftis fupe
2) Πίδος εσιν έφεσρίδος, οίμαίδε ή ας. Εχίftimo autem effe
rioris,
καδίκιν είναι, ή το παραπολών aut arcadicum, aut quod a mul
3)μαντίον ονομαζόμενον και γας των tis πominatur * 1nantion. Εtenim
εβδομήκοντα ειρηκότων περί του. μεμήνυ pro eo quod Septuaginta dixerunt
κότος τώ: Ηλεί των υιών de eo φui fignificauit cardem filio
την6, αναίρεσιν, rum
«" ή Α & "
Η Εli, guod veftes haberet ru
C , "

ότι διερρηγμένα τα μάτια είχεν, ο Ακύ ptas ac laceratas, d) Αφuila dixit

λας έφη 4) μανδύαν διερβηγμένον και nlandyam ruptum ac laceratum.
των Αμμανιτών ο βασιλεύς των προς Rex guogue Αmmonitarum, eo
αυτόν αποσαλέντων παρα του μακαρίε rum φui ad ipίum πmiίli erant a
Δαβίδ τους πώγωνας Ά
και των beato Dauide, barbam rafit, et
mandyaιτιm abftulit dimidium vs
μανδυών αφειλε το ήμισυ, έως της ανα que ad amiξtum coxendicum. ε)
Εολής των ιχίων αυτών, -

ΙΝΤΕRR, ΧΙ. V.
ΕΡΩΤ. με.
-
Τί εΞιν, 5) ηγάπησεν αυτόν ψυχήν Ωuid g/f, Αmauit ip/um anima
αγαπώντος αυτόν, αmanti, / ip/um 2.f)
Αφuila
1) Πώς - Δαξ3. Locus Reg, τ7, 55-58. ad φuem hac fpeξtant, abeft a Cod.
υatic. et editionibus ad fidem eius adornatis. 2) Είδος - ίχίων αυτών,
Είusdem argumenti eft Scholion Procopii apud κι ο Ν Τ F. ad 1 Reg, 17, 38.
3) ικαντίον. Αpud Μ ο Ν Τ F. 1. c. eft μάντιον.4) μανδύαν διερβηγμένον Vitia
tam hanc leξtionem efie putat Μ ο Ν Τ F. 1. c. Αt vero in verbis nihil eft yi
tii, harc itaque e(Ιe videtur mens eius, νt διελέηγμένον minus rette a Νofiro
additurn fit, guod tamen excufari poteft, curn oι o hoc verbo νfi (int.
5)Υ ηγαπησεν Ve! ante ψυχήν fupplendurn eft κατά, vel negligenda
ανάπτισει - αυτον.
3-2

eft vox αυτόν poft ηγάπησεν, Recepta le&tio I Reg, 2ο, 17. elt, ήγάπησε ψυχήν
αγαπώντος αυτόν.
α) 1 Reg. 17, 54. b) Ib. ν. 5ς (qα. ε) 1 Rςg. 12,4 d) Ib, c. 4. 12. ε) 2 Reg. 1ο, 4,
- J) 1 Reg. 18, Ι. coll. c. 2ο, 17.
 384 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
φuila dixit, /tcundum animam
/kam. Ηoc etiam lex diuina
Ο Ακύλας έφη, κατά την ψυχή
αυτού ? τούτο και ο θείος νόμος μ.
pracipit, a) Diligerproximum tuum παρεγγυά"ν . αγαπήσεις τον πλησίον σε,
Λ' ν

/tξut te ip/um. C / -

ως σεαζυ7"cy.
Α"
ΙΝΤΕR R. , ΧΙ, VΙ.
Ωμomodo c/f intelligendum, Spiritu, Πώς νοητέον ΕΡΩΤ,
το, πνεύμα
μs.
πονηρόν έπαισε
Α
malu, φerculfit Saulem, et pνοφhe \ ν /

τnuit in media domo /ita 2 b) τον Σαουλ, και προεφήτευσεν εν 3/ C

feudopropheta agitati a malo μέσω

δι του οίκου αυτού; C Αυ ς Μ. "υ "η

fpiritιι, fimiles funt furore

percitis Corybantibus. Ηoc pas
Ο ψευδοπροφήται υπό του πονηρού " " -ν

πνεύματος ενεργούμενοι τοίς κορυ

") - Υ « Α
1ίus eft etiam Saul vexatus a das
βαντιώσιν εοίκασι, τούτο και ο Σαούλ
ζ ν "Ν
mone. Illud autem propbetauit
poluit per homonymiam. Νam υπέμεινενυπό του δαίμονος ενοχλέμενος
ν Υ Α' C Α'

et pfeudoprophetas nominabant το δε προεφήτευσεν όμωνύμως τέθηκε,

ν \ \ Α'

prophetas, et deos, eos φui falfo και γας τους ψευδοπροφήτας προφή. - Α.

dii nominantur. Sed ille φuidem τας ωνόμαζον, και θεούς τους ψευδωνύ,
priuatus fuit diuina gratia. Da μους θεούς, αλ' εκείνος μεν της θείας
vid autem et copiofe illa frueba
τιur: et p(allens furorem φuidem
χάριτος εγυμνώθη ο δε Δαβίδ ταύτης
leniebat darmonis: Ιed Saulis mi. φιλοτίμως απήλαυε και ψάλων την
"ν " - -

nime fedabat inuidiam. Νam μέντου δαίμονος εκείνουμανίαν επράυνε,

4 \ ". « Υ 3/ /

φuo eum maiori afticiebat benefi τον δε του Σαουλ ουκ έπαυε φθόνον.
σy γ

cio, eo magis properabat eum όσωδε πλέον ευηςγέτητο,τοσούτωπλέον Α' Υ ν \ 1

occidere. Εt cum inieda in eum
lhafta aberra(Ιet, cognouit φuidem
κατασφάτlemν ηπείγετο και την αιχμήν
y Υ » ", Υ « Χ/

Deum efle cum co: Ιcd tamen per αφείς κατ' αυτού, και διαμαρτων,έγνω
ο/ " γ. γ Υ "Ο

petuum bellum cum eo gerebat. μεν ότι Κύριος ήν μετ' αυτού, διετέλει
De Dauide autem dicit diuina πολεμων. περί δε του Δαβίδ ή θεία λέ.
W γ' « -J

fcriptura , c) erat intelligenr in γe, γραφή, ότι ήν συνιών εν πάσας τας

Ο Λ - C "Α ν Α'

omnibu, υii, /uir: et Dominu omni οδοίς αυτού, και Κύριος παντοκράτως
} Υ "- «/ 4 2 Α'
ρoten, erat cum εο. Sic auten no μετ' αυτού ούτω δε το πανάγιον ώιό.
minauit (anξtiίfimum Spiritum. σ' "- Α Η

Ηac enim gratia erat donatus. μασε πνεύμα, ταύτης γας ήν ηξιωμέ"" "

νος της χαριτος.

ΙΝΤΕRR. ΧΙ. VΙΙ.
s, ν ΕΕΩΤ. . μξ. ν "ν "Α ι

Cur Dauidi inuident, et υalde iκ Τι δήποτε και φθονών τώ Δαβίδ, και Χ "υ Α' Α

fέηβιν, ει de/pondit filian 2

λίαν αυτώ έχθραίνων, την θυγα Υ "υ

? δίδ τέρα αυτώ

:- * !
κατηγγύησεν; Μ και η

ocuit hiίtoria (copum illius. ίδαξεν η ισοβία τον εκείνου σκοπόν.

" --- Α' 4 2. ζ

Dixit enim Saul, d) Νe /ft είπε γάς φησι Σαουλ μή έσω ή » » Γ : « ? << Υ 3/ 2. > <. *

πmana mea /uper ip/um, /έd erit/i- χείς μου έπ’ αυτον, αλ' έσω εν αυτά η
\ "ω Χ. ν -

perip/iun manu, alienigenarum. Εt χείς των αλοφύλων, και πάλιν δώσω

Σ ν χ - Α2" Ν" Λ'

rurfus, ε) Dabo εqm ip/t, eterit et in αυτήν αυτώ, και έσαι αυτώεις σκάνδα, 1 *» 2 ν. ".

Joandalum, et erit/uperip/iim manu, λον, Η 1) και έται επ' αυτόν ή χείς των Υ

- αλο
" ) κκλ-αλοφύλων. Ιta fere l. c. habet editio compl. tefte B os to. Ρraferen.
α" είt hac lectio communi, και η επί Σαούλ χερ αλοφύλων.
") Μαιίh, 22, 39, 4) 1Reg.19,21. ε) Ιb.c, 18, 4 ά) Iυ, νοτί.17, ε) Ιb,νετί.2l.
 ΩVΑΕSΤ ΙΝ I. RΕGνΜ. CΑΡ. ΧVΙΙΙ. ΧΙΧ. 285
αλοφύλων, τοιγαφούν επιζουλής ήν, naram. Εrant ergo nuptia: infi
diarum, non beneficentias.
εκ ευεργεσίας ο γάμος , * ΙΝΤΕRR, ΧΙ. VΙΙΙ. 24,
ΕΡΩΤ, μη...
Τίνος χάριν ου κεφαλας, αλ' Ωaanan de cau/a petiit, non capita,
ακροζυσίας ήτησεν, - > " Jedpraputia f a)
ΠΕ χθησάμενος λογισμοί, έτο, ΙΕ cogitans coniecit, fore'
πασεν ότι των ομοφύλων τινας νt occifis aliguibus fui gene
ανελών, οίσει τούτων τας κεφαλάς τέ. ris, afterret corum capita: ea de,
τουχάριν ακροβυσίας κομιάθήναι προση caufa iuffit afferripraputia. Ρra
έταξεν. ή γας ακροβυσία δηλοί το αλό putium enim indicat alienigenam.
Οιnnem autem πιοuebat lapidem,
φυλον, πάντα δε πόρον εκίνe, την του moliens cadem fui benefiξtoris,
ευεργέτου κατlύων σφαγήν. και, ούτε et ncque beneficiorum νllan ha
τας ευεργεσίας ήδείτο, ούτε τους όρκους bebat rationem, neque reuereba
turiusiurandum. Iurauerat enim
ηλαζείτο, και γας τώΙωνάθανόμωμό. Ιonatha , φuod eum non effet
κε, ότι δη αυτόν ουκ αποκτενεί ώμοσε interfcξturus. Iurauit, inquit, b)'
γάς φησι Σαουλ λέγων, ζη Κύριος, ει Saul dicenr, Ωuam υere υίuit Do
αποθανείται, rhinuυ, non morietur.
ΙΝΤΕR R. Χ LΙΧ,
ΕΡΩΤ. μθ.
Πώς νοητέον ι) τα κενοτάφια, και το Ωaidnan g/f intelligendum per reno-,
tapbia, at iecur cmprarum ? c)
ήπαρ των αιγών, Ο ", hoc eft, /εφulcra'
Ο Ακύλας τα 2)κενόjάφια 3)μος, inania, Αquila interpretatus
φώματα ήρμήνευσε και το ήπας eft είfigier, et iecur capraram,
των αιγών, ) ιματίων πλήθος, και σρογ υg/fium multitudinem, et pilo, in
orben rednξίου, Νam cum iura
γύλωμα τριχών, επειδή γας όμωμοκώς tus Saul iusiurandum effet
ο Σαουλ παρέζη τον όρκον, και την Ά transgreffus, et hattan immi
μην τω Δαβίδ επαφήκεν εκκλίνας δε fi(Ιet in Dauide m , et illα
εκείνος την του δόρατος ρύμην εις οικίαν declinato impetu hafta, fece(h(Ιet,
ανεχώρησεν γνούσα δε του πατρός ή in domum fuam, Μelchol no-,
Μελχωλ τας επιβουλας, τούτωμενσυν tas habens , patris infidias, ei
εβούλευσεν αποδράσα και δη και καθή, quidem confulit aufugere, et de-ί
mifit eum per feneftram : eius"
κεν αυτόν διά της φωταγωγού αυτό δε autem le&turn concinnauit in
την κλίνην εις αρρωσέντος εχημάτισε fpeciem aegro tantis, veftium
τύπον ιματίων με πλήθος επιζαλέσα, quidem iniiciens multitudinen,
νeftibus.

ι) τά- αίγών, Satis lepida funt has interpretationes, qua fi cum verbis Τικ
tus 1 Saun, 19, 16. comparantur, ab σmni deftituuntur veri fpecie, 2) κενο"
τάφια. Ιta οι ό. minus bene 1. c. exprimunt vocem bomηπ. 3) μορφώ
ματα. Ιπ πατgine Codicis coirlin, verfίο Α4uila fic εκprimitur, αι προτομεία,
tefte Μ ο ΝτF, πd l. c. 4) ιματίων πλήθος. Legendurn effe videtur το παν
πλήθος. Ηano enim Aquila verfiοnem in margine Codicis coirlin, notari ον
Ιeruat Μ οΝτε. 1. c.
α) rReg, 18, 25. υ) - 9, 6. δ) vett. 4.
Β.1bcoa. Τom, Ι. Β και
 386 Β. Τ Η Ε ο D o R Ε Τ Ι
veftibus autem fupponens pilos φρογγύλωμα δε τριχών υποθέσα τοις
in orbem redaξtos, vt initaren ιματίρις, ώσε μιμείθα την κεφαλήν,
tur caput. Νonnul li autem ef. τινές δε μορφώματατέΔαβίδ νενοήκασι
figies intellexerunt imaginem Da.
uidis, et eam dixerunt fui(Ιe co την εικόνα και ταύτην έφασαν τοις μα,
opertam veftibus, practer aliguas τίοις συγκαλυφθήναι, πλην ενίων του
partes vultus, fuitle autem fup προσώπου μορίων, το δε τώναίγών ηπας
pofitum iecur caprarum , νt cum υποτεθήναι, 1) να κινέμενον το χήμα
moueretur, figmentum efficeret ι και γάς Φασι
verifimile. Αiunt enim iecur ca πιθανόν απεργάσητα
prarum diu moueri. Τanta auten των αιγών το ήπαρ κινείθα, μέχρι πολ.
perpetuo cadis cupiditate flagra λέ, έτω μέντοι διετέλε, φονών, ότι και
bat, vt etiam cum accepiffet eum αρρωσέντα μεμαθηκώς αχθήναι πεισ
agrotare, iufferit ipίum adducι ντ έταξεν αυτόν, ώσε δέξαώαι την σζα,
/ Τ , ήv Μ ,, - 1
occίderetur. Poftquam autem co γήν, έπειδη δε έγνω την Φυγην και κατιο.
gnouit eius fugam, non (ecus ac Α w \

venatores canes, eum aflidue in τές θηρευτας κύνας ίχνηλατών αυτόν

ηeftigabat, διετέλει, -

ΙΝΤΕRR. L. ΕΡΩΤ. ν.
Cur qui fuerunt ab in/o milfi ad Τί δήποτε οι παρ' αυτό πεμφθέντες
Dauiden et Samuelem, propbε προς τον Δαβίδ και τον Σαμουήλ,προε.
τarunt, et ip/e quoque φήτευσαν ύσεζον δε και
po/fea 2 a) αυτος;
ίuerfu funt venandi rationes Διάφορα τέ Δεσπότου τα θήρατρα,
Γ)omini. Νam alios φuidem τές μεν γας δι' ανθρώπων αγρεύει,
venatur per homines ; alios autem τές δε αορασία θηρεύει τέτο γας επί
captat cacitate. Ηoc enim factum τέ Ελισσαίου γεγένηται τέτες δε δια
eft tempore Εlifaei. Ηos autem ce
* pίt per gratian * propheticam: et προφητικής εζώγρησε
χάριτος και τον
prohibuit occidere Dauidem. Sed Δαβίδ αποκτέιναι κεκώλυκεν, αλ' εδ.
neque hoς Ιedauit eius animum τέτο την φονικήναυτε κατεπράυνεγνώ,
fpiraπtem cardes. Βis enim πmifit μην απέφειλε γαρ και δις επ' αυτόν
ad eum: et cum rurfus diuina di.
και πάλιν μεμαθηκώς τα θεία δεσμα,
diciffet vincula, aliσs adhuc mifit: προσέθετό φησιν αποτόλα και άλους
et Cutn hi (imiliter retenti e(Ιent a
gratia, ipfe poftea abiit, et eft και
τουτων, δε ωσαυτως επιχεθέντων
ipίο φuoque expertus vincula be, υπο της χαριτας, ύςερον αυτός απελη
πignitatis et clementit, Sed pro λυθε, και τετύχηκε και αυτός τών της
phetauit φuidem: verum non fi φιλανθρωπίας δεσμών αλά προεφή,
militer atque alii, erat enim in τευσε μεν, εχ ομοίως δε τοις άλoις.
dignus gratia, Quamobrem nu ανάξιος γας τής χάριτος ήν. και δη χάριν
datus vefte iacuittoto die: fi
gnificabat autem figura regnί γυμνωθείς της εθήτος πανημέριον έκει,
ablationen. το έδήλου δε το χήμα την της βασι,
λείας αφαίρεσιν,
ΕΡΩΤ.

") ύα-απεργάσηται. Ηancfententiam tuetur 1οςε εκ νςΑntiq.ίud.lib. ΥΙ. κIί.

4) ι Reg. 19, 2ς» (q4.
 Qν ΑΕSΤ. ΙΝ Ι. RΕG VΜ, CΑΡ. Χ.Χ. 387
ΕΡΩΤ., να. ΙΝΤΕRR. Ι.Ι.
Τιδήποτε μηνύσα βελόμενος τω ΔαξιδΩμunobrom lonathan υoln:/gnίβ.
ο Ιωνάθαν τας τε πατρός επιζουλας, care Dailidi in/idia, patris, id
διά των βελών, ήγεντώνακοντίων, ./ignificnuit per tela aut
εμήνυσεν 5 iacula 2 a)
Τ. φασί δια τον συνόντα οικέτην, ΝΕ dicunt, hocfattum effe
να μη τα μηνυόμενα γνώ, αλ' ευpropte: famulum qui aderat,
πετές ήν αυτώ καιμόνω παραγενέθα, ne cognofceret φua indicabantur.
έκέν έτερον έχει το γεγενημένον σκοπόν, Sed potuiffet facile folus accedere,
Ηabet ergo alium Icopum id quod . -
ίνα γας μήδηλος γένηται τε πατρός την factum et. Νe enim efiet perfpί
μια φόνον γνώμην καταμηνύωντώ φίλω, cuum, eum indicare amico cadis
την της τοξείας υποκρίνεται γυμνασίαν, 1pirantem patris animum, fagit
tandi fimulat exercitationen. Εt
και τοις μεν προς τον ρικέτην λόγοις αι.
νιγματωδώς τώ Δαβίδ παραδηλοί την verbis, quibus alloquebatur famu
lum, anigunatice Dauidi fignifica
σφαγήν τον οπλοφόρον δε μετά των bat cardem. Cum autem armige
όπλωνεις την πόλινπροπέμψας, και τα rum cum armis pramififiet in vr.
ειςημένα δεδήλωκε, και φυγείν συνεβέ, bem, et ea qua diξta fuerant, fi
λευσε, και το της βασιλείας αυτώ προ gnificauit, et νt fugeret confuluit,
regni futuram ei potentiam prac
ηγόρευσε κράτος, και τας της φιλίας etdixit, et amicitia faedera (acramen
συνθήκας έκράτυνεν όρκοις, το δε, τρισ. tis firmauit, Illud autem, Tertia
σεύσεις, αντιτέ, τρείς ημέρας αναμενείς, bi, b) ponitur pro, Τrer die, ex
τη γας νουμηνία τοπάσας ο Σαέλ, ώς /pcέtabir. Νam cum primo diemen
μη κεκαθαρμένον, μηδε ήγνισμένον τον fis conieciflet Saul, recufaffe conui
Δαβίδ παραιτήσαθαι το συμπόσιον, uium Dauidern, φuod non effet
ιnundatus, nec purgatus, Νibil lo
εσίγησεν, εκ ελάλησε γάρ φησι Σαούλ cutu, g/t, inquit, r) Saul illo die,
έδέν εν τη ημέρα εκείνη ότι είπε σύμ, quoniam dicebat: Κidetur accidiffe
ήίωμά τι φαίνεται, μη καθαρός είναι, aliquid υt non /ίt mundu,,proptercπ
διότι εκεκάθαρτα, τη δε δεύτερα ήρείο, ηuod non fiίit rhundatus. Secundo
autern die interrogauit, d) cuν ποπ
τί ότι ε παρεγένετο υιός Ιεσσαί και adcljat
χθες, και σήμερον επί την τράπεζαν; ad men/am.filiu, Ιelle et beri et bodie,
, Τertio demum fignifi
τη δε τρίτη προ τέ άσεος ο Ιωνάθαν cauit Ionathan ante ciuitatem ea
τα ερημένα μεμήνυκεν, το δε τρισσεύσω qua prius diξta funt. Τοrtiabo au
αντί τε τρείς αφήσω χίζας, τας δεχί, tem e) diξιum pro tres emittam fa
ζας βέλη ο Ακύλας ήρμήνευσεν. 1) την gittas. Αquila autem χίζα: iacula
δε2)αματάραν εν τήτων Εβραϊκών ονο vertit. Αματάραν auten in Ηe
Lraicorum nominum interpre
μάτων ερμηνεία έτως εύρον κειμένην,tatione fic inueni pofitam, apud
παραμέν τοίς"Έλησι τάφρον, παραδε Gracos quidem τάφρον, apud Roma
Ρωμαίοις φοσσάτον, παρά δε τό Σύρω nos autem follatum, apud Syrum
Βb 2 ΥΕΤΟ

ι) την δε-ειώθασι. Εσάem fere funt, φua Procopiu, ad h. Ι. obferuat. Vid.

Μ ο Ν Τ F. Ι. c, p. 3οι. 2) αματάραν. Μinus bene οι ό, vocem ΤΥt28 momen
1οςi effe putarunt.
α) 1 Reg.2ο, 19, (αφ. 5) Ιbid. ν. 9. ι) Iυ, ναό. δ) lb. ν. 27. ) Ib. ν. 2ο.
 Ι

Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
388
vero /δοφum, in quem φui exercen σκοπόν, εις όν οι γυμναζόμενοι τα βέλη
tur iacula mittere confueuerunt. πέμπενειώθασι, το δε I)αργούν ο Ακύ
- Αrgun autem n)Αquila interpreta, λας εχόμενα του 2) νοτίου ήρμήνευσεν,
τus eft, Iuxta locun meridionalem.
Εgo autem arbitror ita fuiffe voca εγώ δε οίμα κοιλόντινα ούτω κεκλήθαι
rum locum aliφuem concauum. τόπον έφη γας ήίσορία,και Δαβίδ ανέση
**Dixit enim hiftoria, b) Εt Dauid από τού αεγούν και έπεσεν επί πρόσω
Jurrexit ah Αrgun, et cccidit in fi πον αυτου επι την γην.
ciem /iper terram.
ΙΝΤΕRR. Ι, ΙΙ. ΕΡΩ Τ. νβ.
Ωuomodo palfu c/f Dauid, υι Πώς ήνέχετο των αφιερωμένων άρτων
είjet /antforum panum, - μεταλαβείν ο Δαβίδ,
μarticep, 2
e tunc guidem fuit reprehen
Ο τότε μέμψιν υπέμεινεν αλα
fus, fed et Dominus in Εuan και ο Κύριος εν τοις ιεροίς ευαγγε
geliis eum liberauίt a reprehenfio λίοις έδειξε αυτόν κατηγορίας ελεύθε.
ne: c) hoc enim narrauit ad difci ρον εις γας την υπέρ των μαθητών απο
" pulorum fuorum defentionem. λογίαν τούτο είgηκε το διήγημα προδη
Ρrafigurat autem, dum particeps λοί μέντοι, των μόνοις τοίς ιερεύσιν απο
fit eorum qua folis (acerdotibusat νενεμημένων μεταλαβών, την πάσι προ
tributa erant, myfticam menfam
piis omnibus proponendam. Νon τεθεισομένην τοις ευσεβέσι τράπεζαν
Ο «

enim ii (oli φui funt confecrati, μυςίκην, ου γαρ οι ιερωμενοι μονοι μετα
funt participes dominici corporis λαμβάνουσι του δεσποτικού σώματός τε
et languinis, fed omnes [anξtum και αίματος, αλά πάντες οι τετυχη,
affecuti baptiίinum. κότες του αγίου βαπτίσματος,
ΙΝΤΕRR. Ι. ΙΙΙ. ΕΡΩΤ. νγ.
Ωuid g/t, Si hac υia profhna, bo Τί εςι, ει βέβηλος ή οδός αύτη, σήμερον
die /anξtificabitur peν υq/α αγιαθήσεται δια τα σκεύη
ηed 2
μου.
Οι (acerdos rοgaret, anillo die Ε του ιερέως, είγε κατ' εκεί,
caftus eftet, dixit fe per tres νην την ημέραν ήγγεύκει, τρεις έφη
dies fuiffe caftum, et adiecit, φuod
propter viam propofitam necefla ημέρας ήγνευκένα και προστέθεικεν,
rio (acri alimenti particeps efle de, ότι δια την προκειμένην οδόν αναγκαίως
beat , νt eo roboratus, fib i της ιεράς τροφής μεταλήψεται, ν' υπ'
propofita rette gerat. Profa αυτής κρατυνθείς τα προκείμενα και
num autem dixit, non de immun τορθώση" το δεβέζηλον ουκ επί του ακα.
do, fed de non facro. Νοn pro / , 2 << > 3 Μ. - Μ « .

fanum enim et fanξtum, φuod eft θάρτου τέθεικεν, αλ' επί τούμή ιερού.
facerdotibus aflignatum: profa. αβέβηλον γας και άγιον,το τοις ιερεύσιν
πum autem, guod aliis omnibus αφωρισμένον βέβηλον δε,το τοις άλλοις
άπασιν

1) αργούν. Legendum effe videtur αργός vel εργάζ. Ιta enim I Reg. 2ο, 4τ. (€.
cundum leξtionem Cod. υatic, exprimitur hebr. 223r aliis fine dubio fub
" -
" ".

ftitutis literis, Conf. Μ ο Ν Τ F. ad h. 1. p. 3οι. 2) νοτίον, Αpud Μ Ο Ν Τ Ρ.

l. c. legitur νότου.
") 1Κεζ, 2ο, 19.4I. ") Ib, ν.4I. ε) Luς, 6, 3. Ιφq. d) 1 Reg 21, 5.
 ΟVΑΕSΤ. ΙΝ Ι. RΕGν Μ. cΑΡ. ΧΧΙ. 389
/
Υ σy ν C

άπασιν απονενεμημένον, όθεν και 1), ο eft attributum. Vnde etiam Αqui 2 4 - Λ'

Ακύλας ου βέβηλον είπεν,αλα

" » Μ.
λαϊκόν, la non dixit profanum, fedlaicum.
* « ν Υ χ V
Σ
Ηoc eft, Εttinonfum facerdos, pro
τουτέσιν, ει και ιερευς ουκ ειμι, αλα
-
pheticam tamen gratiam furn afie
Α' Λ.

προφητικής τετύχηκα χάριτος, οίμαι cutus. Εxiftimo enim hoc fignifi

Α - -J ν C

γαρ τούτο παραδηλούν το αγιαθήσε care, Sanξtificabuntur propter υη/ά.

Α' Λ' Α Υ -

ται δια τα σκεύη μου, σκεύη γας αυτού mca. Vala enim eius et armatura
- C \

και πανοπλία, ή πνευματική δωρεά donum erat ίpirituale.

ΕΡΩ Τ. νό". - "
ε ΙΝΤΕRR. Ι. ΙV.
r 2 w

Τι εσι, συνεχόμενος 2) νεασας ενώπιον Ωuid g/t, Ωui ob/fridia, erat nea/aν
Κυξίου; -

εoram Domino" a)
Τετσυνοχης
τό όνομα πειρασμόν απαλόν Η" nomen tentationem
ερμηνευομενον ευgoν εν τω
lenram
αngu/tiac, inueni explicatum
βιβλίω των Εβραϊκών ονομάτων, δήλος in libro nominum Ηebraicorum.
τοίνυν επιν ο Δωήκυπό τινος ενοχλούμε, Είt ergo perfpicuum, φuod"Doec
νος δαίμονος, ή νόσω κατεχόμενος' και vexatus fuerit ab aliguo damone,
χάριν τη θάα προσεδρεύσας aut morbo quodam laborauerit,
τούτου
σκηνη. αλ ο παμπονηρος ου, μονον χΔζ
et ea de caufa diuino affederit ta
bernaculo. Sed fceleratus non fo
τεμηνυσε τω Σαουλ τα παρα του Αξι, lum fignificauit Sauli omnia φuae
μέλεχ ερημένα κα! δεδομένα, αλα κα! diξta et data fuerant ab Αbime
παντας τους ιερεις κατεκτεινεν, αυτη Ιecho, fed etiam omnes occidit (a-
του Σαουλ ή μιαφονία πασών των άλ cerdotes. Ηarc Saulis cardes fu

λων αμαρτάδων δυσσεβεσέρα του μεν perauit omnia alia peccata. Νam
cum Deus iuίliflet, vt penitus per
γαςΘεέπgρστεταχότος άρδην δολέσαι deret Αmalecitas, non folum (er
τον Αμαληκ, ου μόνον τον Αγαγ διέ. uauit Αgagum, * fed etiam greges, *
σωσεν, αλά και ποίμνια,και βουκόλια, et armenta, et vineas, et alia gua:-
και τους αμπελώνας, και τα άλα όσα cumque erant digna φua poffide
ήν αξιόκτητα του θυμού δε μόνου κεκι Τ 1'6.11ίllΥ. Scd cum fola eum mouif
folum occidit fa
νηκότος, ου μόνον τους ιερείς κατέκτει cerdotes, non
fed etiam cum ciuibus
fet ira,
νεν, αλά και την πόλιν αυτών διώλε ipfis, ciuitaten deleuit, vt qui
σεν αύτανδρον ου μειράκιον, ου βρέφος, iufferit vt non adoleίcens, non
ου γύναιον διασωθήναι κελεύσας αξιέ infans, non muli ercula eflet
παινοι δε του Σαουλ οι δορυφόροι' ουδε falua. Digni autem laude funt
Saulis. Νeque enim
γας του βασιλέως προστιταχότος ήνέ. fatellites
cum rex iuffiffet , tolerarunt
χοντο τη κατα των ίερέων,μια φονία inquinare inanus carde 1acer
μιάναι τας χείρας ο δε Δωήκ τον δυσ dotum. Doec autem hanc in
σεζή τούτον ετόλμησε φόνον, και τους piam fccit cardem, et occidit
Βb 3 11 CCCΠ

1) ο Ακύλας, In Codice φuodam coiflin, hac interpretatio tribuitur φuoque

Symmacho et Τheodotioni, quod tamen Μ ο Ν Τ Ε Α ν co Ν 1ο fuίpe&tum viίum
eft. 2) νεκσάο. Cod. alex. Ι Reg. 21,2 7. habet νεσσαραν,
και {. υdrio. νεεσσαράν, Ιn ..)

edit. compl. deeft, idque bene: νεrbo enim hebr, ηgy: τSam. αι., 3. iam
τείpondet ΥΟΧ συνεχόμενος,
4) Ι Rag. 21, 7.
39Ο Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R Ε Τ Ι
trecentos et φuinquaginta facer, πεντήκοντα και τριακοσίους ιερείς κατέ
dotes. Αdicξtum eft autem, a)
Οιune portante epbod, ad maio
σφαξεν πρόσκειται δε το, πάντας αί
rem audacis facinoris reprehenfio ροντας έφουδ, εις κατηγορίαν πλείονα
ηem, Νon erant enim Leuitar, του τολμήματος, ου γας Λευίται ήσαν,
fed ex pontificali ftirpc genus du αλ' εξ αρχιερατικής βίζης κατηγον το
εςbant,
γένος, "

ΙΝΤΕRR. Ι. V. ΕΡΩΤ, νε'. -"

Cur epilep/fam /tinuiquit Τί δήποτε την επιληψίαν ο Δαβίδ

Dauidf b) , υπεκρίνατο;
aulem fugiens aufugit in vrhem
Geth, Νon enim exiftimabat
Τ Σαουλ αποδιδράσκων κατέφυγεν
futurum vt cίfet manifeftus. Sed
εις την Γέθ, ου γαρ υπέλαβε δήλος
poftquanίcnfit, eosnofle, quodiple
έσεθα, επειδή δε ήθετο εγνωκότας εκεί
interfeciflet corum pracipuum de νους, ως αυτός αυτών ανηρήκε τον πρό
fenforem, fς infanire fimulans eua. μαχον, μανίαν υποκρινάμενος διέφυγε
fit periculum mortis, Diuina au. του θανάτου τον κίνδυνον, δηλοί δε αυτό
tem fcriptura oftendit eius pieta την ευσέβειαν ή θεία γραφή, αει γας
tem, Semper enim Deum confu του Θεού πυνθανόμενος, και παρετάτ
Ιens, et aciem inίtruebat, et qui
cίcebat, Cumitaque didicifictSau τετο, και ησύχαζεν, αυτίκα γούν μα
lem accedere, et nofίct cum degero θών, ώς έπεισι Σαουλ, εν τη Κειλά διά
Ceilae, fciίcitatus eft, num eurn ef. γεν αυτόν εγνωκώς,ήρετο ει εκδώσουσιν
fent dedituri, φui per iptum fue. αυτόν οι δι' αυτού της σωτηρίας τετυχη
rantforuati: et audiens efie deditu
κότες και μαθών ως εκδώσουσιν, εις έτε
τos, migrauit in alium locum. Il
lud autcm, ε) Αmbulabant, ηuo an
βο μετέ5η χωρίον, τό δε, επορεύοντο ού
bulabant, errantem fuifle (ignificat; έαν έποξεύοντο , τον πλανoν δηλοί ποτέ
aliquando enim confidebant in lu μεν γαρ εν τη Ιουδαία, ποτέ δε εν τη
«laa, aliquando vero in folitudine, ερήμω ιήγον, το δε εκάθισε Δαβίδ εν τη
Αtillud, d) Ε confidit Dnuidin de
ερήμω εν Μεσεραμ, τ)οί λοιποί ερμηνευ.
Jέντο Μe/aram,ceteriinterpretesred τα εν τοις σπηλαίοις τοις οχυροίς εκδε
aiderunt, In/pelanci,muniti. Porro
autem Ionathan oftendebat fo ar, δώκασιν, ο μέντοι Ιωνάθαν δηλος ήν θες
«lenter effe affe3um in Dauidem, μότερον περί τον Δαβίδ διακείμενος και
Νam cum pater cius fpiraret ca γας του πατρός κατ' αυτού φονούντος,
«lem, et cum perfoqui cupcret, και θηρεύσαι ποθούντος, ουκ ήνεγκε τε
non tulit ftimulum defderii: fed
illuς abiitwbi degebat, et cum pra.
πόθου τα κέντρα αλ'ένθα διήγεναφί,
«liξtione regni ci animum addi κετο, και παραθαρβύνας τή της βασι
«liffet, paξta conuenta rurfus con λείας προβέήσει, τας γεγενημένας συν
firmauit. Αquila porro κκινήν in ήκας αύθις εκράτυνε, την δε 2)καινήν,
ιerpretatus eft e) βίuan : ga 3)δρυμόνο Ακύλας ήρμήνευσεν την γας
-
Ν ξααδ
) οι λοιποί Τefte ΜoNτε. 1. c. p, 3ος, hac folius Τheodotioni, eft interpreta
τίο. 2) καινήν, Νon probanda eft hac των ό. interpretandi ratio., Literam
"η vocis υπ cum Daletb perfnutaffo videntur, 3) δρυμόν- ήρμήνενσεν,
Scd ν. 16. idem habet ύλην.
") "εξ.22, 8, 9)!b.ς 2, 3(4φ. ε)!b, d, 23, 3. α) ib, ν, 14, ε) Ib, νιό.19.ετ 24,
 ",

oyFsΤ ΙΝ I. RΕG c ΑΡ. ΧΧΙΙΙ. ΧΧΙV. " 39t

ζαάδ δε, βουνόν, το δε εν τη ερήμω τη baad vero, collem: in de/erto /ub,
icξto autem, in planir. Αt Domi,
1) επηκόω, εν τοις ομαλοίς, βιέ δε και nus fuam de illo curam oftendit.
ο Κύριος την οικείαν κηδεμονίαν, μέλον Νam cum Dauiden effet captu
ν Λ' -- Ν w "..»

τος γαρ θηρεύεθαι του Δαβίδ, τη των rus, incurfiσne alienigenarum eius
αλοφύλων εφόδω τον κατά του Δαβίδ contra Dauidem impetum inhi
buit. Νam cum hoc ίciuiίlet ..
επέδησε δρόμον τούτο γάς εγνωκώς ανέ, Saul, eft reuerfus.
τρεψεν ο Σαούλ, * ΙΝ ΤΕR R. L VΙ. %.
ΕΡΩΤ. νς'.
Πώς νοητέον τό, εισήλθε Σαουλ 2) ανα Ωuomodo β intelligendum illud,
σκευάσαθαι εις το σπή. Ingrefu, g/l Saul in/peluncan,
"- &
λαιον;
Λ'
.ν -> Δ'
-

" ad deponendum ' α)

ΣΕ ήρμηνεύθη παρα των εβδομή SΕ" honefte funt inter,
κοντα ο δε Ακύλας αυτό σαφέσε
Ο pretati. Αφuila autem hoς di
ρον άρηκεν εισήλθεγάρφησιν αποκενώ. xit apertius. Ingrelfu g/f enim,
σα, ο δε 3) Ιώσηπος,τας φυσικας εκκζί. inquit, ad cuncuanduni . Ιοίtphus
σες ποιήσαθα μέγισον μέντο το σπή. autem, ad naturalem ficiendan ex
λαιονή, είχε γάρ ένδον και τον Δαβίδ, crctionon. Εrat autem maxima
και τους συν αυτώ κεκρυμμένους, έγύ, fpelunca, habebat enim.intus et
Dauidem, eteos φui cum ipfo eraήt
μνωσε δε κανταύθα την οικείαν φιλοσο latentes, Αperuit autern hic guo;
φίαν ο θείος Δαξίδι των γάς συν αυτώ
ανελέν τον Σαουλ πειραθέντων, την gue Dauid fuam fapienter agendi
rationem. Νam cum ii, φui cum
μεν σφαγήν διεκώλυσεν, ειςηκώς' μηδα ipίο erant, tentafient interficere
μώς εμοί παρα Κυρίου, ει ποιήσω το έή. Saulem, cardem prohibuit di
cens, b) Αb/it a me per Dominum
μα
ρίουτούτο τώ κυρίω
επενεγκεν τηνμου,
χώςάτώχζί5ζ
μου επ' Κυ:
αυ υι βος facian domino mco, Υnίto
Domini: υ: infram manum near"
τόν, ότι χρισος Κυρίου εσίν, της διπλοί in ip/um, ηuonian of Knξίμ, Do
δος δε το πlερύγιον έτεμεν εις έλεγχο, mini Chlamydis autem oram ab
μεν της εκείνου πονηρίας, απόδειξιν δε (cίdit, ad conuincendam eius ma
της οικείας φιλοσοφίας, εδίδαξε δε ημάς litiam, oftendendamgue fuam
prudentiam, Docuit autem noshi
ή ίσορία τέσώφρονος λογισμέ τήν χύν. ίtoria wires modefta et temperan
επάταξε γάς Φησι τον Δαβίδ ή καρδία tis cogitationis. Perculfit enim ,
αυτού, ότι αφειλε το πlερύγιον της δι inquit, c) Dnuiden cor eiu», ηuod
πλοίδος αντί του, μέχρι τούτου την ηb/iulerit oran, cblamydi, eiu!.
επιχείρησιν συνεχώςησε, περαιτέρω δε Ρίο eo φuod eft, Εo vsque con,
ce(iit progredi conatum, fed pro
παραξήναι κεκώλυκεν, επειράθη δε τοις hibuit viterius. Τentauit autem
ήπιεις λόγοις τον φθόνον ιάσαθαι, και placidis verbis mederi eiusinuίdiat,
τον θυμον κατασξέσαι, να τί γάς φή, εt iram exttinguere, Cur audi",
σιν ακούεις των λόγων του λαού λεγόν. inquit, d) φerba populi, dicentium,
των, ιδού ο Δαζίδ ζητεί την ψυχήν σε; Εεεε Dauid quarit dnimam tud".
Βb 4 .Ιn

ι) επηκόω. Recepta leftio Reg.23, 24, είt Μαών. α) ανασκευάσαθαι. Recepto l"
ξtio 1. c. eft παρασκευάσαθα, 3) iύσηπος, Αntiφ iuά..ίib, VI. ε. 3.
κ) ! Reg. 24, 4. b) Ibid, ς, 24 , 7, ε) Ib.ν.ό. δ) Ιb. ν. 1ο. ΙΙ.
-
Β92 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ
Α' Υ "ν ζ η Α" α Α" Ο
Ιn bac quidem hora uiderunt oculi
zui, 4μod tradiderit te Dominu, και γε έν τη ημέρα ταυτη εωςακασιν οι
ΙDέμ, ίu nanu, meas podie: neque οφθαλμοί σου, ως παρέδωκέ σε Κύριος
Αυοίuite occidere, er tibi papercί, ο Θεός εις τας χείςάς μου και εκ ήξε.
κι άικι: Νon infram manum λήθην αποκτέιναι σε, και έφεισάμην
*nean in , dominum meum, ηuon σου, και είπόν, ουκ επoίσω την χειρα
iam i είt Κιέtus Domini, οι ρη. μου επί τον κύριόν μου, ότι χριτος Κι
*ει πιεμ". Οuis non admiretur
νίrtutein Ρropheta 2 Ιnfidiatorem είου εσιν ουτος, ι)και πατής μου, τις εκ
vocauit patrem, et dominum,αν αγαθείη του προφητε την αφετην,
ipίς Φui regni acceperat confecra. πατέρα κέκληκε τον επίβουλον, και κυ
αίonen, et Vnξtum Domini, eum ιον ο της βασιλείας την χειροτονιαν
Ψui gratia Ρriuatus erat: reuere
Βatur enim φuoφue abdicatam a
Ε χρισον Κυρίου τον εξεζη
Μ - Λ > / Α

Deo contecrationen. Vt verba μενον της χας τον ήχυνετο γας και λυ
autem confirmaret, oftendit oram θείσαν την του Θεού χειροτονίαν, εις
"είtimenti, vt profpeda pruden. βεβαίωσιν δε των λόγων επέδειξε το
τia , reuereretur beneficentiam. πτερύγιον να γνους την φιλοσοφίαν
Ηρς ξnin dixit, a) et cognρβε ει αιδεώθη την ευεργεσίαν, τουτο γας και
νίde bodie, non είk in minu ma ma είπε γνώθι και δε σήμερον οτι εκεσιν
4itiam, neque contemprum, ηrque im εν τη χειρί μου κακία, ουδε αθέτησις,
Ριείαιευε: 4μippe in re non pεςιαμε.
ΙΝΤΕRR. L VΙΙ.
ουδε ασέβεια και ουχ ήμαρτον εις σέ.
ΕΡΩΤ. νζ".
22omodo intelligendum g/f illud,
4b iniqai, egredieruν aeliείum, Πώς νοητέον, εξ ανόμων εξελεύσεται
ε" manί4, mea non εγγε πλημμέλεια, κα ή χεις μου ουκ
Jίφer re και β) εσαι εzτι σε 5

Ε " ει fua voluit a diuino

Τα καθ' Ε, της θείας εξήρτησε
Ρεndere iudicio, Dixit κρίσεως, είπε γας Ε Κύριος ανα 2
*nim: ε) Ιμditer Dominu, ήπιο, μέσον εμού και σού, ή χεις μου ουκ
*"ει ε, manu, auren * mρα ποπ έται επί σέ είτα προσέθηκε την παρα
**" /uper le. Deinde adiecit βολήν, δηλοί δε αύτη, ώς των παρανο
Ρarabolam. Εa autem oftendi:
"!uod iniquorum eft Ρeφcare, μων το αμαρτάνειν, των δε φιλοσοφείν
*orum autem qui prudenter age πεπαιδευμένων το φέρει τα πλημμε
τe edρξti funt, ferre deliξta. λούμενα, αμέτgω δε κεχρημένος μετριό
Αmment" auten νfus moderatio τητι,τεθνήκότα κύνα, και ύλαν εαυ
"ne, Ιe vocat a) mortuum εqmem, ας τον ονομάζει' όπως τή της ταπεινοτη
#"εε", vt fumma humilitate co: Τ"Ως υπερβολή την ατεςαμoνα καταμα,
«jurum emoiliat. Statim ergo
ille iξtus confeffus ef bεπείicίμπ, λάξη καρδίαν, αυτίκα γουν πληγεις εκα
3Dixit enim Dauidi, ε) Τι ε, νος ώμολόγησε την ευεργεσιαν επιγας
ακfior me: quoninm tu retribuijfi προς Δαβίδ, δίκαιος συ υπες εμέ οτισι,
μεν ανταπέδωκάς μοι αγαθά, έχω δε
πmibi bonn : βgo υcro retribuί ίibί
"αία. Εt qua poιτο deinceps ανταπέδωκά σοι κακά και τα εξής δε
ΤζUΩ

""""ρκιν. Ητς non nih in paucinimis Εxemplaribus adduntu , Reg.

Π. Pertinent enim ad verf: 12.
24,
") "κεζ 24,12. 5) Ιb.ν. 14. 6) Ib, ν. 3. α) Ιb. ν. 15. ε) Ιb, ν. 18.
 oy ΑΕsΤ. ΙΝ Ι. RΕG. cΑΡ. ΧΧΙν. Χxv. 393
τους επαίνους έχει, και μετά τους επαί fequuntur, ad laudem eius per
tinent. Εt poft laudes, regni
νους, της βασιλείας αυτώ προσημαίνει poteftatem
ei praedicens, Νoui,
το κράτος, γινώσκω γάς έφη, ότι βασι,inquit, a) fore υ: regnc, , ει /ta
λεύων βασιλεύσεις, και σήσεται η βα bit regnum Ι/ineli, in manu tua.
σιλεία Ισραήλ εν χειρί σου ήξίωσε δε Rogauit etiaιn vt genus fuum ei
ής απήλαυσε κηδεμονίας και το γένος eflet cura, φualem erat exper
τυχόν όμoσον γάς μοι,φησί, κατατέ tus. Iura enim, inquit, b) mibi
per Dominum, re non perditurunt
Κυρίου, να μη εξολοθρεύσης το σπέρμα
μου οπίσω μου και μη αφανιάς είfe /bmen meum po/f me, et non
το όνο deleturum nomen nιeum ex domo pa
μά μου εκ του οίκου του πατρός μου. tri, mei. Εt iurauit Dauid Shuli.
και ώμοσε Δαβίδ τώ Σαούλ. τοσαύτη ή Τanta eft malitia imbecillitas.
της κακίας αθένεια, ο τοσούτων μυριά Qui tam multis 1millibus impera
bat, rogabat fugitiuurn: et φui
δων ηγούμενος, και φυγάδα παρεκάλε, erat cum multitudine militum,
και ο μετά πλήθους 5ρατεύων τον απο rogabat cum φui aufugiebat, vt
διδράσκοντα μεταδούναι οι φιλανθρω. ipίum impertiret benignitate.
πίας ικέτευε.
ΙΝΤΕR R. L V ΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. νή.
Ο τοσαύτην εν τοις κατά τον Σαέλεπι Ωuamobrem i φui in Shulem tnn
tam o/tendit lenitatem et patien
δείξας μακροθυμίαν, τι δήποτε τον tianι, Νabalem tentauit
Νάζαλ ανελέν επειράθη; "
occidere 2
Πλή: και ουτος ευεργεσίας απήλαυ ΜΕ είihe beneficii, ερε
σε συνδιατρίβων γας τοίς τούτου
/ 2. - Υ / 2
fuerat affectus. Νam cum
ποιμέσιν εν τη ερημω, ου μονον τους οι eius pa(toribus verfans in folitudi
Λ. Υ - - Α Λ. Α"

- - κειους αφελείν τι των έκεινω προσηκον ne, non folum prohibuit fuos
- - \ ν

;" των εκώλυσεν αλα και τας ετέρωθεν aliquid auferre ex iisqua ad ipfum
ι επιγινομένας διεσκέδασε βλάβας, τούτο pertinebant, fed etiam repulit da
mna, quac aliunde ei afferebantur.
γας οι ποιμένες την Αβιγαίαν εδίδαξαν, Ηoc enim paftores docebant Αbί
ότι αγαθοί ημίν οι άνδρες σφόδρα, και garam: ε) Κalde boni nobi, fuerunt
ουκ απεκώλυσαν ημάς, έδετ) επιτετά, υiri: et neque no probibuerunt, ne
χασιν ημίν πάσας τας ημέρας, ας ήμεν que nobi, imperarunt omnibu, die
bu, 4uibu, filimu, apua ip/or, et
πας. αυτοίς και εν τώ είναι ημάς εν
ανm cl/inu, in agro, fuerunt circa
αγgω, ωσε τείχος ησαν περι ημας, και no, tanquan murur, et interdiu et
την ημέραν και την νύκτα , πάσας τας noξtu, omnibu, diebu, 4uibur filimu,
ημέρας Αντων ημων μετ, αυτων, και cum ip/ί, ει pauinu, grcge, no/fror.
Αc tanta guidem fuit benefi
ποιμανoντωντα ποιμνια ημων, η μενεν centia: poftulatio autem erat
ευεργεσιατοσαυτη η δε αιτησις μετρια, moderata, et fignificans egefta
και την σπανιν των αναγκαίων μηνυ8 tem rerum neceffariarum. Ιnue
σα, ευρέτω γάς φησι τα παιδάρια χά. niant, inquit, d) pueri tui gra
ριν εν οφθαλμοίς σου, ότι εφ' ημέραν tiain in oculi, tui : 4uonian bono
Βb 5 die

1) επιτετάχασιν. Ηanc interpretationem fub vago nomine "Αλος recenίet

Μ ο Ν Τ F. ad I Reg. 25, 15. Rec. lettio eft ενετείλαντο. -

") ιΚeg, 24, 2ι. ") Ibid. νετί. 22. ε) Ib. c. 25, 15, 16, α) 1b, ν. 3.
 ί -«

394 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
die υenimur. Da quod inuenerit αγαθήν ημείς ήκομεν δός δε ο ανεύρη ή
πιanu, tua pueri filii tui Dnuid. χώς σε τοίς παισι τέ υιέ σε Δαβίδ τί
Ωuid differunt hac verba a ver
Βis quibus vtuntur mendici? διαφέρει ταύτα τα βήματα των παρά
Sed vir ferus non modo non de των προσαιτούντων προσφερομένων λό
dit, fed etiam a contumeliis fibi γων, αλ' ο θηριώδης ανής ου μόνον ουκ
non temperauit. Ωai, εβ enim, έδωκεν αλα και προσεπαρρίνησε τις
inguit, a), Dauid, ει 4ui filiu, γάς φησα Δαβίδ, και τις υιός Ιεσσαί;
Ιe//52 Ηodie multiplicati /unt /er
τιι, ηui aufugiunt /ingult a facie σήμερον πεπληθυμένοι εισιν οι δούλοι,
κ dominorum * /uorum. Recordatus οι αποδιδράσκοντες έκασος από προσώ.
ergo Dauid illorum beneficio που των κυρίων αυτών, των ευεργεσιών
πuin, et auditis his conuitiis, τοίνυν εκείνων ο Δαβίδ μεμνημένος, και
venit armattis. Cogitabat enim, της παροινίας ακούσας ώρμησεν οπλι,
φuod Saul quidem incίtamentum σάμενος ελογίσατο γας, ως ο μεν Σαελ
iniuriae haberet potentiam, et
regni inuidiam: iίte autem nul είχεν αφορμήν της αδικίας την δυνα,
lam habens occafionem arrogan σεξαν, και τον φθόνον της βασιλείας"
tia , aduerfus eum extremis νfus ουτος δε ουδεμίαν πρόφασιν έχων αλα
fit conuitiis, ζονείας, ταις εχάτας κατ' αυτού λοι
δορίας έχρήσατο, -

ΙΝΤΕRR. Ι, ΙΧ. " ΕΡΩΤ, νθ'. -

Cur cum iuraljet /ε et ip/um, et ηui Τι δήποτε όμωμοκώς και αυτόν,καιτες
κum eo erant, occi/iφuni, tran»-
grcίju g/t iuriurandum και συν αυτώ κτίνεν, παρέβη
ΙΕ φuidem iuftae fuit ΩΟ μεν γας τον
όρκοςορκον;
του δικαίου θυμού,
irae: peperciίle autem, fapientis
et moderatae cogitationis. Αccepta ή δε φειδώ του σώφρονος λογισμό,
enim Abigaia fupplicatione exftin δεξάμενος γας της Αξιγαίας την ικε
xit iram. Μelius enim erat trans τείαν, έσβεσε τον θυμόν, άμενον γας ήν
gredi minarum iusίurandum, παραβηναι της απειλής τον όρκον, ήτο
φuam tantam cardem facere. Ηy Ά
γbi autern Αquila interpretatus σέτον εργάσαθαι φόνον, 2) ύφεί,
eft b)/mtn. Gomor autem acqualis σάτα ο Ακύλας ήρμήνευσε το δε γόμος
efle menfura ac hyphi, didicimus ισόμετρον είναι τώ ύφεί μεμαθήκαμεν
ex prophetia diuini Ετechielis. εκ της του θέσπεσίου Εζεκιήλ προφη
Νomen autem Νabal, (ι trans τείας, το δε Νάζαλ όνομα εις την Ελ
feratur in linguam gr arca m,
{ignificat inίipientiam. Ηoc enim λάδα φωνήν μεταβαλόμενον,την αφρο
εt Abigaa (ignificat, et liber σύνην σημαίνει τούτο γας και η Αβι.
interpretation is nominum γαία δεδήλωκε, και της των Εβραϊκών
bcbraicorum, Sic auten dixit ονομάτων ερμηνείας ή βίβλος, ο δε Ακύ.
λας

ι) το δε-προφητείας. Ηarc fere eadem funt cum Scholio φuod c Procopio

et Cod, quodam regio ad I Reg. 25, 18. attulit Μ ο Ντε. 1. c.p. 3σ9. Αd Νo.
firum autem hac pertinere, apparet ex loco fimili ad Ezech. c. ΧLV, Colli
gimus etiam ex hoc loco, Commentarios hosce in libros Regum et Paralip,
ordine temporis pofteriores effe iis φuos ίcripίit in Ειεchielem. 2) ύφεί,
Legere mallem vel oiφι vel oίφι.
θ) ! Reg, 25, κο. 5) Ibid. verf. κ.
 W.

ονΑΕsΤ ΙΝ I. RΕG, CΑΡ. Χxν. 39;

λας έτως έφη, Νάζαλ όνομα αυτώ, Αφuila, a) Νabal e/i nomen ei, et
Ει.. run eo ε/t effiuxio. Ηabet autem
Τ.,
και απόρρευσις μετ' αυτού, την αυτήν eu.dem fenfum: effluente enim
δε έχει διάνοιαν, 1)απορρέοντος γας τέ et exftinξta vi rationis, fuccedit
λογικού, και σβεννυμένου, το της αφρο aftektio infipientiac. Illud aιι
σύνης επιγίνεται πάθος, το δε, καθώς tem, b) Sicut prohibuit Dominu,
εκώλυσέ σε Κύριος του μή εισελθείν σε me tu τεnia, ad /anguinem inno
εις αίμα αθώον, και σώζειν τας χείςάς cenrcηι, βοηue /bruare, manum,
tuan tibi, Αquila dixit, υι non
σου σοί" ο Ακύλας του 2)μήμυσάζωνεί,
pollua, te, pro co guod eft, ne
ζηκεν, αντί του, να μη μύσους εκ της
abominatione νεφkari, ex cade,
μιαφονίας αναπληθής και το, έκέσαι
Εt illud, ε) Νon crit tibi aboni,
σοι βδελυγμός και σκάνδαλον καρδίας nario, et /ζandalum cordi, doni
τώ κυρίω μου αντί του βδελυγμός, no meo, pro abominatio Αquila
vertit compunξtio: (intelligit au,
. 3)νυγμος ο Ακύλας εξηκεν αινίflεται tem (timulos confcientia:) Βaruch
και δε τας του συνειδότος ακίδας, το δε βα vero, benediξtu, Domi»ur. Quod
3 ρουχ, Κύςιος ευλογητός, το δε υπό του
και ? Υ '
auten diξtum eft a Dauίde, b)
, Δαβίδ ειρημένον, εύλογημένη σύ εί, απο Βencdtfa e tu, qua me probi
κωλύσασά με σήμερόν εν ταύτητή ημέ. bu/ti bodie, ne τεnian ad Jangui,
ξα τού μή εισελθών εις, αίματα,και σώ. nem, et υt /erucm manum mean,
mihi, exiftimo efie erratum feri- "
σαι την χειρά μου έμοί, 4) αμάρτημα ptoris. Αiii enim interpretes di
και γραφικόν είναι υπολαμβάνω, οι γας άλ, Χςrunt, να non abominer, id eft,
λοι ερμηνευται πe /im particep, abominationir.
μή μυσώσαι ειςήκασιν,
Carmelum autem Εufebius Cafa
αντί του, μη μύσους μεταλαχεν, τον τientis
μέντοι Κάρμηλον ενταύθα Ευσέβιος ο tem, fedhicvicum
dixit non effe mon
φuendam firum
Καισαρευς ου το όρος άρηκεν, αλά κώ. ad auίtralem plagam Hierofoly
- μην τινα μέχρι του νυν ούτως ονομαζο ma, qui vsque in hodiernum
αμένην, νόθοθεν της Ιερουσαλήμ κειμέ, diem fic nominatur, in quo aiunt
habita(Iς Νabalern,
νην, εν ή φασίν ώκηκένα τον Νάζαλ,
*

"

" ΕΡΩΤ,

τ. ) απορρέοντος-πάθος. Ηαc parum differunt a Scholio quod ex edit, rom, in

fuan tranfiulit sos vs ad I Reg, 25, 25, 2) μή μυσάζειν, Simili loquendi
ποdo reliφui Ιnterpretes graci vtuntur ν. 33. tefte Μo Ντε. 1. c. Ρag, 3o8.
3) νυγμός. Sunt qui Aquila tribuunt verfiοnem λυγμός, hancque vocern or
μ' tam effe putant e βδελυγμός, omifhs tribus primis literis, Vid. Μ ο ΝτF,
1.c, Ρ. 3ο9. 4) αμάρτημα-μεταλαχών. Αd hac verba κ ο Ντε. 1. ε. obferuat:
"Fruίtra certe hic errorem in verhone των ό, fuίpicatur τπε ο Ροκ Ετ vs:
"nam illi cum hebravo confentiunt.,, Αt vero non di(Ιenίurn a Τextu
hebr, fpettaffe videtur Νotter, φuem (cimus plerumque grαcos Interpretes
Ιequi. Νοn alio refρεξtu h. 1. a Librario peccatum fuific indicate voluiί
Νοίter, duam quatenus a reliqui, h.l.difcrepat verfio των ό.
*) ! Reg. α5, 23, 2) Ιbid. ν. 26, ε) Ib, ν. 3ι. α) 1b, v, ή,
 396 Β. ΤΗΕΟDΟRΕΤ Ι
%. * ΙΝΤΕRR. Ι.Χ. Ε Ρ Ω Τ. ε
Ωuid e/t, Saul dormieύσε Πώς νοητέον το, Σαουλ εκάθευδεν εν τη
εν τη λαμπίνη. α) Υ
Ι) ι.λαμπίνη;
- 3λ. - : ν

ΛΆ φuidem eft genus cur 2) Λ αμπίνη μένεσιν είδος αςμαμάξης,

Ο) Ν. ? C \\ Υ "

rus, ficutetiam απήνη. Αqui αύ και απήνη, ο δεΑκύλας

ωσπερ Υ Μ -
.

Ιa vero non dixitλαμπίνη, Ιed τρογ ουκ είπε λαμπίνηκαι αλα τη 3) gρογγυ.
γυλώσει: φuod quidem fignificat, λώσει δηλοί δε ο λόγος, το εν μέσω τέ
- - ν -

in medio exercitus decubui(Ιe re λαού κατακεκλιθαι τον βασιλέα, και

C w - Λ.
gem, et vndigue fuifle munitum πανταχόθεν υπό τών οπλοφόρων τειχί.
ftipatoribus, et hoc exiftino effe
verius. Dixit enim, inquit, b) ζεώθαι, και τούτο μάλον αληθέΞερονεί
Dauid ad Αchinιelecbum Chettaum, ναι νομίζω, είπε γάρ Φησι Δαβίδ προς
et ad Αbeffmm filium Struia, fra. 4) Αχιμέλεχ τον Χετlαίον, και προς
zrem Ioabi, dicen", Ωui, υcniet Αξεσά υιον Σαρουία, αδελφoν Ιωαξ,
ηrecum in cn/tra ad Shulem 2 Ηoc λέγων, τίς εισελεύσεται μετ' εμού εις
itague fignificauit oratio, φuod
Rex dormiret in medio exerci την παρεμβολήνπρος Σαούλ,τοιγάρτοι
tus. Sed ingreflus φuidem eft δεδήλωκεν ο λόγος, ως μεταξύ της 5ρα,
audaξter, pepercit autem mode τιάς εκάθευδεν ο βασιλεύς.αλ' εισήλθε
rate, et cum (omno prapeditum μεν θαρραλέως, εφείσατο δε σωφρόνως,
deprehendiffet regem, non occi και πεπεδημένον ύπνω λαβών εκ απέ.
dit eum, et Αbe(lam hoc volen
tem facere prohibuit. Εi enim
κτεινεν αλα και τον Αζεσα τούτο δρά.
dixit, ε) Νe eum interimar. Ωui, σαι βουληθέντα κεκώλυκεν, είπε γάς
enim inforet manu, in Vπίium Do φησιν προς αυτόν, μή 5)διαφθείρης αυ.
mini, et crit innocen: * τον, ότι τίς επoίσει χείρα αυτού επί
χρισον Κυρίου, και αθωωθήσεται;
ΙΝΤΕRR. LΧΙ.
ΕΡΩΤ. ξα.
Ωuomodo g/f intelligendum, Νέβ' εαν μη Κύριος παίση αυ.
Dominu, percufferit eum, vel υcniat Πώς νοητέον,
die, eius, etmoriatur2d) etc. τόν, ή η ημέρα αυτού έλθη και
llud, Dominu, perculjerit eum, fi αποθάνη, και τα εξής,
gnificat plagam a Deo immif: Τ.
Κύριος παίση αυτόν, την θεήλα,
fam, quam fuftinuerunt et primo τον σημαίνει πληγήν, ήν και τα
genita ΑΕgyptiorum, et populus in πρωτότοκα των Αιγυπτίων υπέμεινε,
«deferto fepenumero, et Νabal
Carmelius. Illud autem, υel dier και ο λαός εν τη ερήμω πολάκις, και
εiu, υcnerit, ίignificat mortem (e-
Νάζαλ ο Καρμήλιος το δε, η ημέρα αυ.
eundum naturam, qua folet eue τού έλθη, τον κατά φύσιν επαγόμενον
nire vel ex abundantia, vel ex de θάνατον, ός γίνεθα πέφυκεν, ή εκ
fettu, vel redundante aliguo ex iis πλησμονής, ή εξ ενδείας, ή τινος των εν
ημίν
1) λαμπόη, Μallem legere λαμπήνη. 2) Λαμπίνη -βασιλέα. Ηarc fere eadem
funt cum Scholio Procopii apud κο Ντε. 1. c. p. 3ιο. 3) τρογγυλώσει.
24ο Ντ Ε. Ι. c. Αquila tribuit interpretationem τη κάμπη. 4) Αχμέλεκ,
Ηa:ς Ιεξtio praferenda eft recepta Αβιμέλεκ τReg, 26, 6. 5) διαφθείρης. Ιta
omnes legunt l. c. practer Cod. ταic. φui habet ταπεινώσης,
") 1 Reg, 26, 7. 5) Ib, verf. 6. ι) Ib. verί. 9. d) Ib. v, Ιο,
 oyΑΕsΤ. ΙΝ Ι. RΕG. CΑΡ. ΧΧVΙ. 397
ημών χυμών πλεονάσαντος, ο δ' εν πο. qui infunt nobis humoribus. Οua
autern accidit in bello, eft ma
λέμω γινόμενος βίαιος μάλόν εσιν', εε, gis violenta. Οcciduntur enim
έωμένοι γας τα σώματα κατακτείνον. qui funt robuftis corporibus.
το μέντοι δόρυ και του ύδατος τον Ηaftam autern et aqua lenticu
ται,
φακόντο ειληφεν
μέντο οοςυ,κά
ο Δαβίδτου
Ο θαυμάσιος,
/
lam mirabilis Dauid accepit, vt
rurfus collatum oftenderet bene
ίνα την γεγενημένην πάλιν ευεργεσίαν ficium, Vbique autem fcriptor
επιδέξη, πανταχή δε ο συγγραφεύς diuinam pradicat prouίdentiam.
την θείανκηρύτle, προμήθειαν. ειρηκως Νam cum dixiίlet guod omner
γάς ότι πάντες εκάθευδον, επήγαγεν, dormiebant, fubiunxit, a) Stupoν
ότι θάμβος Κυρίου επέπεσε επ' αυτές, Domini cecidit /uper cor. Sunt
εξάγασα δε και αυτά του προφήτου autem admirabilia etiam ipfa
propheta verba. Οftendit enim
τα βήματα δηλοί γας ην πεποίητα τ8 quam impii Regis gerebat curam.
Α
δυσμενούς βασιλέως κηδεμονίαν, ζη γας Κiuit enim, inquit, b) Dominur,
" «/ Υ Α' C "- ξ ,

Κύριός φησιν, ότι υιοί θανάτου ύμείς, ρί quod filii morti, g/fi,, 4ai non
1)μή φυλάτloντες τον κύριον ύμών τον Jeruati, domiuum υg/trum, regen ,
βασιλέα τον χρισον Κυρίου και πζο: Vnξtum Domini. Εt praeterea
τούτοις είπών, ως εισήλθε τις τούλαξ cum dixiίlet, ingrelfa g/t 4uidan,
ex φοφulo ad occidendum domi
αποκτόνα τον κύριόν μου τον βασιλέα, num meum regem, oftendit ha
υπέδειξε το δόρυ και τον φακόν, επειδή ftam et lenticulam. Cum autem
fraudulentus et feeleratus Saul
δε Σαουλ ο παλίμβουλος, και παμπό, νοce agnita dixiffet, c) Κοκme
yηξος,την φωνην επιγνους είgηκεν, η
tua hac, o *fili Dauid2 refpondens και
φωνή σου αύτητέκνον Δαβίδ, υπολαβών vir diuinus dixit, Κοχ mea c/f, Do
ο θείος είπεν ανήρ, φωνή μου κύριέ με' mine mi; /aruu, tutι, /iim, Do
δούλος σός κύριέ μου βασιλεύ, και της mine mi, Rex. Εt gui erat re
βασιλικής χειροτονίας γεγενημένης, και giam confecutus confecrationem,
της πνευματικής χάριτος μετασάσης, et fpiritualem gratiam adeptus,
feipfum nominabat feruum eius
δούλον εαυτόν ωνόμαζε του γεγυμνωμέ. φui priuatus erat gratia, et qui
νου της χάριτος, και τού διψώντος του fanguinem fitiebat. Deinde le
αίματος, είτα πράως τώ της σφαγής niter reprehendit eius cadis defi
επιμέμφεται πόθω, να τί τούτο κατα
Α' <. " Λ C 1 derium: d) Cur per/equitur do
ιωκει ο κυριος μου ο βασιλευε οπίσω minu, meu, rex /truum /uum 2
του δούλου αυτού, τί ήμαρτον, ή τίς εν Ωuid peccaui, aut quod in me
εμοι κακία εύρέθη;και νυν ακουσάτω δή ίnuentum e/t τitium " Εt nunc nu
ο κύριός μου ο βασιλεύς τα βήματα τέ βιi. Si Dominu, te in me incitat, diς dominus nieu rex υerba /εν
δούλου αυτού, ει ο Θεός επισείει σε επ' μι
εμε, οσφρανθείη ή θυσία σου, ει δε υιοι odoretur /acrificium tunm. Si ν

Υ Α' -
αutem filii bontinum, ex/ecrati /in:
ν ι"
- ν

ανθρώπων, επικατάρατοι ούτοι ενώπιον ip/i coran Domino, Dixit et

Σ ν 2 - » «Α « . 2
Κυρίου έφη δε και την αιτίαν, δι
"- .. τ/ ην αυ. iam caufam cur eos eft exfecta
Α'

τοις επηράσατο ότι εξέβαλόν με σήμε, tus. Ωuoniam eiecerunt me bodie, 71β

1) μή. Βene h, 1. et in edit, compl. 1 Reg, 26, 16. additur hac Particula, qua ια
men abeft (ecundum rec. leξtionem,
ε) 1 Reg. 2ό, 12. 5) Ιbid, v, 16, ς) Ib, ν. 7. d) Ib, ν. 13.19,
 398 Β. · Υ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
κe εοnfirmatu, βm in bereditate ξον, μή εσηςίχθαι εν κληρονομία Κυgie,
Domini, dicente, , Wade, et /trut
Dii alienir. Ηoc autem non λέγοντες ποξεύου και δούλευε θεοίς έτέ.
dicebant, verbis, fed rebus coge. ξοιε, τούτο δε ουδια βημάτων ελεγον,
bant facere, Εum enim vndique αλά διαπραγμάτων ήνάγκαζoν δράν.
expellentes , afterebant neceffita πάντοθεν, γας αυτόν εξελαύνοντες,
tem vt confugeret ad munitas ανάγκην επήγον εις τας των αλοφύ
vrbes alienigenarum. Reddidit
autem et ha(tam et lenticulam : λων, πόλεις ως οχυρας καταφεύγειν.
et iutto iudici fuum commifit απέδωκε δε και το δόρυ, και τον φακόν,
Νω Α

iudicium. και τώ δικαίω κριτή την οικείαν κρίσιν

ανέθηκεν,
ΙΝΤΕRR. Ι.ΧΙΙ.
ΕΡΩΤ. ξβ,
Cur cum antea /trip/illet de obitu Τίδήποτε τα περί της τελευτης τέΣα.
Samuelir, εiu, νur/u, me μουήλ συγγράψας έμπροθεν, πά
minir? a) - λιν αυτής εμνήθη;
ΝΕ de ventrilogua, ne,
Ι ceffe habuit commemorare ΜΕ τα κατά την εγγασρίμυθον
mortem Samuelis, Αυ δηγώθαι, ηναγκάθη μνηθήναι
της του Σαέλ τελευτής,
ΙΝΤΕRR. LΧΙΙΙ.
- , ΕΡΩΤι ξy,
Ωμomodo intelligenda g/i narratio Πώς τα κατα την εγγασρίμυθον
de υentriloqua 2 ,
{ νοητέον, 5 \ 5

Τonnulli dicunt, eam vere retu.

Το 4 -

φασιν, αληθώς αυτήν ανενηνό»

liffe Samuelem. Νοιηnulli au ένα τον Σαμουήλ, τινες δε τέτον
tem hoc quidem refellerunt : dixe μεν τον λόγον ανέτρεψαν, δαίμονα δέ
runt autem guendan damonen τινα λαοπλάνον έφησαν δείξαι το χή.
populi deceptoren oftendiffe figu μα του Σαμουήλ, και είπεν απολά.
ram Samuelis, et dixiffe φuar fiepe
audierat dicentem Samuelem , κιε ακήκοετε Σαμgήλ ειρηκότος,αγνο.
ignoraffe autem tempus mortis ήσαι δε τον χρόνον της του Σαούλτε
Saulis. Εgo autem primurn φuί λευτής' εγώ δε το μεν πρώτον ανόσιον
dem exiftino effe nefarium et im ηχουμαι και δυσσεζέ. ου πείθομαι γας
pium: nec enim credo mulieres ne, τα νεκυας, έδε την τυχούσαν ανάγειν
ςromanticas vel φuamlibet redu. ψυχήν, μήτοιγε προφήτου, και τοσού
cere animam, tantum abeft vt pro του προφήτου, δήλον γαρ, ώς εν άλω
phetae, et tanti propheta. Εί: enim
perfpicuum, φuod in aliφuo alio τινί χωρίω διάγουσιν αι ψυχα), προσ
loco degunt anima, exfpe&tantes μένουσα την των σωμάτων ανάτασιν.
refurrectionem corporum. Quare τογάςτοι κομιδή δυσσεβές το πισεύειν
νalde impium eft credere ventrilo τοσαύτηνέχειντας εγγασριμύθεςιχύν.
quas habere vim tantam. Secun
dum autem eft amentia potius,
το δέ γε δεύτερον ανοίας μάλον, ή Ά
quam impietatis. Τentantes enim σεβείας επί τον ανόσιον γαρ εκείνον ανα
εuertere impian illam opinionem, τζέψαι πειραθέντες λόγον, ψευδή την
exiftimauerunt falfam fuiίie pradi γεγενημένην υπέλαβον πρόρρησιν, και
ξtionem, et ideo eam attribuerunt τούτου χάριν αυτήν τους του ψεύδους
- , διδασκά
σ) 1 Reg, 28, 3. coil. c. 25, Ι.
 ΟVΑΕSΤ. ΙΝ I. RΕGν Μ. Ο.ΑΡ. ΧΧVΙΙΙ, 399
διδασκάλοις ανέθεσαν δαίμοσιν εγώ δε * mendacii magiίtris damonibus, κ
αναγνους των παραλειπομένων την βί. Εgo autem legens librum Para
βλον, εύρον ούτως ειρηκότατον την ισο liponenωn, inueni eum fic di
ρίαν συγγεγραφότα και απέθανε xiffe φui ίcripfit hiftoriam: n)
υλ εν ταις ανομίας αυτού, αις ηνό Εt mortuu g/f Saul in /ui, ini
/
ηuibu, inique egerat
μησεν εν Κυρίω κατα τον λόγον Κυρίου quitatibur,
» Α ν ν- -

αontra Dominum, /έtundum elo

διότι ουκ έφύλαξεν αυτόν, και ότι επη, quium Domini: propterca ηuod
ρώτησε Σαουλ εν τη εγγασριμύθω του hoc non ob/erunuit, et quod inter
εκζητήσαι ι)και απεκρίνατο αυτώΣα νogauit Stul τentriloquam υι eam
μουηλο προφήτης. και ουκ εξεζήτησεν requireret. Εt refpondit ei Sa
εν Κυρίω και απέκτεινεν αυτόν δήλον muel propheta: et non requίβuir
τοίνυν εντεύθεν, ως αυτός ο των όλων Dominum, et occidit eum. Ηinc
Θεός, χηματίσας ώς ηβουλήθη το είδος eft ergo perfpίcuum, φuod ipfe
του Σαμουήλ, εξήνεγκε την απόφασιν, Deus vniuerforum, efformata vt
ου της έγγαΞριμύθου δράσαι τούτο δυ. voluit fpecie Samuglis, protulerit
νηθείσης, αλα του Θεού και δια των (ententiam, cum hoc non potuiί.
εναντίων εξενεγκόντος την ψήφονιακέο fet facere ventriloqua, fed Deus,
μεν γας αυτού λέγοντος, κάν απέλθη qui etiam per aduertarios (enten
προς τον ψευδοπροφήτην, εγώ Κύριος tiam prσtulit. Αudimus enim
αποκριθήσομαι αυτό ούτω και δια του eum dicentem, Ει β' abierit dd
Βαλααμ ήυλόγησε τον λαόν, και διατέ p/έudoprophetam, go Dom in u ,
δυσσεβούς μάντεως προηγόρευσε τα εσό νg/pondebo ci. ν Ιta etiam per Βa
laamum benedixit populo, et
μενα, και την τής οικουμένης προεθέ.
per impium vatem pra dixit fu
σπισε σωτηρίαν, ού του μιαρού πνεύμα tura, et orbis terra pranuntia
τος φθεγξαμένου, αλα του θείου και uit falutem, non Iοφuente exίο
παναγίου πνεύματος ενεργήσαντος. crando fpiritu, fed fanξtiίtimσ
επειδή δέ τινες ψευδή την πρόρρησιν fpiritu operante. Οuoniam au
υπειλήφασι, πρoύργου νομίζω και πες tem φuidam exiίtimant falfam
τούτου βραχέα διεξελθείν προείπεν ο efie praediξtionem, opera: pre
συγγραφεύς, ότι εν ταις ημέρας εκεί, tium efle exiftino de hac etiam
ναις συναθροίζουσιν οι αλόφυλοι τας re breuiter differere, Prius di
παρεμζολας αυτών, του εξελθεν εις xit b) (criptor: in illi, dicίu,
πόλεμον επί Ισραήλ και εξέρχονται, dlienigena cogεύant exercitum ad
και παρεμβάλουσιν εις Σωνάμ και συν μηβι, Ιβnelcm: et exibant, er
co/framerabantur in Sonam. . Εr
αθροίζε, Σαουλ πάντα άνδρα Ισραήλ, cogebat Saul omnem virum Ιβας
και παρεμβάλουσιν εις Γελέουέ και είδε Ιitanυ, ct cu/trametabantu in Gel,
Σαουλ την παρεμβολήν των αλοφύλων, ίος... Εt vidit Saul ca/tra alieni
και εφεδήθη, και εξέτη ή καρδία αυτού genaranι, et tinuit, et expauit tal,
σφόδια, και επηρώτησε Σαουλ δια τέ de coν είu": ει rogquit Smul φεν
ν Dominum,
οφήτης Ηες defunt Ι. c. tum in Τextu hebr, tum in edit,
1) καλ απεκρίνατο-πρ
compί. tefte B ο s1 ο. -

α) 1 Paral, 1ο, 13, 14, 5) ι Reg, 28, 4-6,

 4oo Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
ΙΟominum, et non refpondit εi Do Κυρίου, και ουκ απεκρίθη αυτώ Κύριος,
minur, nec per /onnor, net per και εν τοις ύπνοις, και εν τοις δήλοις, και
πιαnifi/tationer, nec per propbeta". εν τοις προφήταις, δήλους δε εκάλεσε
Μanifeftationes autem vocauit τα δια του εφουδ σημαινόμενα και είπε
refponfa , φua fignificabantur per Σαουλ τοίς παισιν αυτού, ζητήσατέ μοι
Εphod. Ει dixit a) Saul fanuli, γυναίκα εγγασρίμυθον δήλον τοίνυν, ως
βιir, Ωμαrite mibi mulierem ven, των Εβραίων και των αλοφύλων εσρα
τνiloηuam. Patet ergo, Saulem,
τοπεδευκότων, επεζήτησε την εγγασρί,
cum Ηebrai et alienigeria ca μυθον ο Σαούλ. είδε γάς φησι την πα
firametati efient, exquitiuifle ven
triloφuan. Κidit enim, inguit,
ρεμβολήν των αλοφύλων, και εφοβήθη,
και εξέση ή καρδία αυτ8 σφόδρα. απελ,
αβra alienigenarum, et tinuit,
εt expauit cor eius valde, Cum θών δε προς την εγγαςρίμυθον, και θεό
θεν δεξάμενος την απόφασιν, έπεσε πα
autem abiifiet ad ventriloquam,
et a Deo accepiflet fententiam, ραυτίκα, ούτε νύκτως φαγών, ηνίκα
fiatim cecidit, cum neque noètu λάθρα καταλιπών το σρατόπεδον, της
comedifiet, φuando clam reliξto εγγαςριμύθου πευσόμενος παρεγένετο'
exercitu, ventriloquam (ciίcita, έτε δια πάσης της ημέρας εκείνης, δεξά
turus acceffit, neque per totum μενος δε της γυναικός την παράκλησιν
diem illum. Μulieris demum εδείπνησε, και διανυκτερεύσας κατέλα
hortatu ccenauίt, et noξtu per βε την παράταξιν, τούτο γαρ εδίδαξεν
υenit ad exercitum. Ηoc enim ή ίσορία και προσήνεγκεν ενώπιον Σαέλ,
docuit hiftoria: b) Εt appo/uit και ενώπιον των παίδων αυτού, και έφα
εονam Shule, et coram φueri» γον, και αναπάντες απήλθον την νύκια
είur, et comederunt, et Jurgente, εκείνην, είτα του φωτός αναχόντος γέ
αύierunt noξte illa. Deinde orta γονεν ή παράταξις, αληθής τοίνυν ή
luce commiflum eft pralium. πρόρρησις, ότι αύριον συ αποθανή, και
Vera ergo fuit pradiξtio, ε) Cra Ιωνάθαν υιός σου μετά σού, και την
κ/tino die tu morieri, et * Ιonathan παρεμβολήν Ισραήλ, και σε δώσει Κύ.
filiu, tuu, tecum: et ca/tra Ιβ ιος εις χείρας των αλοφύλων τούτων
τqeli, dabit Dominu, in manu,
Ά ουδέν έτι περιών ο θείος Σαμουήλ
alienigenarum. Εorum autem ni
bil praedixerat Samuel, cum effet προειρήκει, αλα μόνην της βασιλείας
fuperftes, fed folius regni priua,
την σέρησιν τ8 δέ γε Ιωνάθαν εδεμίαν
τίonem : Ιonathac autem nullam εποιήσατο μνήμην ενταύθα δε και αυ
fecerat mentionem. Ηic autem του, και του Ιωνάθαν προείπε τον όλε
et ipίius et Ιonatha pradixit in θρον, και τέλαό την ήτlαν, και των
teritum, et ftragem populi, et αλοφύλων την νίκην, αλ' υποτίlεύουσι
viξtoriam alienigenaruιπ. Sed πλάους εν τω μεταξύ διεληλυθένα ή.
fufpicantur plur es intercefliffe
dies, et ίcriptoren iuxta morem μέρας και τον συγγραφέα, κατά το
1ξιiptura narrationem belli refum ιδίωμα της γραφής, αναλαβών την περί
title. Εt nolunt confiderare, quod τέ πολέμου διήγησιν και συνιδείν ουκ
ζum Sanuelis . guoque mortein εθέλουσιν, ότι και το Σαμουήλ την τε.
λευτην
α) i Reg, 28, 7. 5) Ibία', γε:ί. 25, ε) Ib. ν. 19,
 -.

ον ΕSΤ ΙΝ I. RΕG. CΑΡ. ΧxvΙΙΙ. * 4ο Ι

λιτην προειπών ο ισοριογράφος, πάλιν antea dixiffet hiftoriographus,

μτα πολά έφη διηγήματα και Σα dixit rurfus poft multas narra
μαήλ απέθανε, και έκόψατο αυτόν tiones, α) Ε. Samuel g/t mortuu,
ε: planxit cum τoru, Ιβnel. Ει
πα, Ισραήλ, και θάπτεσιν αυτόν εν Αρ Japeliuerunt cum in Αrmatlaim cί
και μαθεμ τη πόλει αυτού, ανέλαβε δε τέl: tlitate eiu". Repetiit autem hanc
και το διήγημα, ν' ως έφην, τα κατά την narrationem, νt, ficut dixi, nar
εγγασρίμυθον διηγήσηται ούτω και τά raret de ventriloqua. Εam quoφue
de bello repetiit, vt doccret, quo
ή κατά τον πόλεμον ανέλαβεν, να διδάξη
modo fatrapae alienigenarum pra
π όπως οι σατράπα των αλοφύλων συμ hibuerunt, ne Dauid fimul cum
παρατάξαθα σφίσι τον Δάξιο διεκώ. eis defcenderet in aciem, et quo
και λισαν, όπως δε την Κειλαν καταλαβών modo cum veniffet Ceilam, eanx
και ανά ατονεύρε γεγενημένην, και ότι δι inuenit euerfam, et quod perfo
- ξας τους Αμαληκίτας κατά κράτος cutus Αmalecitas eos expugna
είκησε, και πλην ολίγων κατηκόντισεν uit, et prater paucos omnes pro
ftrauit, et pradaήι omnem re
ετατα και την λείαν άπασανεπανή, duxit, tam fuam, φuam illorum
γαγε, τήν τε οικείαν και την έκείνων, Cum ergo Lanc impleuiίlet nar
αυτικα γούν τούτο πεπληρωκώς το διή. rationem, repetiit inftitutan ora
γημα, ανέλαβε τον περί του πολέμου tionem de bello alienigenarum,
των αλοφύλων λόγον και εδίδαξεν et docuit φuomodo Ιonathan
σ' 2 " Α Υ Υ Η
et
όπως Ιωνάθαν και Σαουλ ανηρέθησαν, Saul fuerunt interempti.
Τeln
pori autem fert teftimonium er
μαρτυρεί δε τω χρόνω και ή της δευτέ fecundi libri Regnorum initium
ξα, σορίας των βασιλειών αρχή, εγένε Fmξίun enim g/t, inquit, b) po/f-
τι γάρφησι μετά το αποθανένΣαέλ, 4uan mortuur g/t Saul, et Dauid.
κη Δαζίο ανέτρεψε τύπlων τον Αμα perculli, Αnalcciti, rediit, ct /έdia.
λίκ,καεκάθισε Δαξιδεν ι)Σεκελα ημέ, Dnuid in Sccela per die, duo. · Εr
ξα, δύο και εγένετο εν τη τρίτη ημέρα, fηξfun c/t die terrio, et ecce, τiν.
και ιδού ανήρ ήλθεν εκ της παρεμβολής υcnit ex cn/tri, populi qui erac
α τέλαέτε μετά Σαέλ, και τα μάτια cum Saule, et υc/fe, eitl: erana
ο αυτό διερρωγότα, και γή επί της κεφα laceratα, ει terra /iiper caput eitισ.
Ceterum exiftimo neceflarium.
και λή, αυτού. αλά γας αναγκαίον ομαι rurfus fummatim verba ipfa per
πάλιν εν κεφαλαίω θείναι τα βήματα, (tringere. Cum cogeretur exer
της 5ρατιάς των αλοφύλων αθροίζο, citus alienigenarum, viderunt:
μένης, άδον οι σατράπα, συντώ 2) Αγ. 1atrapa: Dauidem cum Αnchuίο,
χούς τον Δαβίδ, και δυχεράναντες έπει, et agre ferentes perfuaferunt vt:
σαν ως πολέμιον απολύσαι τον Δαβίδ Dauidem dimitterettanquam ho
ftem. Reuerfus autem inuenic
ανατρέψας δε ευρε πορθηθείσαν την va(tataln Ceϊlam. Statim crgo
Κελάν ευθύς έν ώρμήσας και τες Αμα profe&tus, inuentos fpoliis in
ληκίτας εύρων τοίς σκύλοις εντρυφών hiantes Αmalecitas vi fuperauit,
τας, κατά κράτος ενίκησε,και συν τοις - Cί V113

4 )In verf των ό.leg.Σεκελάκνε!Σικελάγ, α) Αγχούς. Ιta ab Ιnt proti: gracis

Reg. c. 21. et 29. vocatur Rex ille qui in Τextu hebr. aΡpellatur υ"ΞΝ.
α) Rες. 2s, 3. b) 2Reg Ι, Ι. 2.Α

Β. Τheod. Τom. Ι. Cc
 4ο2 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
4 -

- et vna cum fuis opes illorum re οικείοις τον εκείνων εκομίσατo πλούτον,
portauit. Ηis geftis, Saul reli τούτων γινομένων, καταλιπών ο Σαέλ
&tis ca(tris abiit ad ventriloquam.
Αccepta autem fententia , poft το 5ρατόπεδον, προς την εγγασρίμυθον
quam cum dolore cα-nauit, per ήκε δεξάμενος δε την απόφασιν, και
τotan noξtem iter fecit, mane μετ' οδύνης δεδειπνηκώς, δια πάσης μεν
autern peruenit ad exercitum : της νυκIος εποιήσατο την πορείαν, έωθεν
deinde commiίTo praelio fuit in δε κατέλαβε το σρατόπεδον, είτα της
terfe&tus, Vera ergo fuit prac
* diξtio. Fuit enim diuina : * 1mon συμπλοκής γενομένης εσφάγη, αληθής
per Samuelem, vt arbitror, fa τοίνυν ή πρόρρησις' θεία γας ήν και δια
ξta. Νam illa φuidem dixit quam τέΣαμgήλ, ως οίμα, γεγενημένη εκείνη
viderat figuram, Saul autem ex μεν γας ειρηκεν ο εθεάσατο χήμα ο
figura coniecit effe Samuelem. δε Σαουλ εκ τέ χήματος ετόπασεν εί,
Ηiftoria vero eum qui confpettus
εft nominat Samuelem, propterea να τον Σαμουήλ ή δε τορία το οφθέν
φuod ille fic crediderit. Ita et Σαμουήλ ονομάζει, δια το ούτω εκείνον
iam angelos, φui Αbrahamo 4p πεπισευκένα, ούτωτές οφθέντας τώ
Υ Α Υ ) ν Α" -

paruerunt, et illorum Dominum, Αέρααμ αγγέλους, και τον εκείνων δε.

νίros nominauit, φuandoφuidem σπότην, άνδρας ωνόμασεν επειδή τέτο
id arbitratus patriarcha menfam
appoίuit. Sic etiam eos φui νενομικώς ο πατριάρχης παρατέθεικε
non funt dii, deos nominat τράπεζαν ούτω τους εκ όντας θεούς
ΙΟominus nofter φui eft fu ονομάζει θεές ι)και ο Κύριος γαρ ημών
per omnes deos. Ita etiam hic παρα πάντας τους θεούς ούτω καν.
eum φui copίpettus eft in figu ταύθα τον οφθέντα εν χήματι τε Σα.
ra Samuelis, fiue angelum, fiue μουήλ, είτε άγγελον, είτε φάσμα τε
fpe&trum Samuelis figuram pra:
1eferens, Samuelem vocauit, vt Σαμουήλ το χήμα δεικνύον, ωνόμασε
fideliter accepta (ententia, gemens Σαμουήλ. να πισώς δεξάμενος την από
εκcederet e vita. φασιν σένων εξέλθη 2) τον βίον. .
ΙΝΤΕRR. Ι. ΧΙV.
( /
ΕΡΩΤ.
« 2 /
ξό". { 1
Κndenam υcntriloqua Stulenι Και πόθεν ή εγγασρίμυθος τον Σαουλ
εognouit 2 a)
rat facile darmoni φui popu 5. \ , σ' επέγνω 5 Α. Λ -

lum decipit, docere, quisnam Ε ήν τω λαοπλάνω δαίμον, δι

loqueretur. Quod autern Dauid δάξαι τίς ο διαλεγόμενος, το μέν
non fuerit in acie cum alie. το τον Δαβίδ μή συμπαρατάξαθαι
πίgenis, b) exiftino fuίfle diuint τοίς αλοφύλοις, θείας οικονομίας είναι
difpenfationis. Νeque enim ne. υπείληφα, ου γαρ αν περιείδε τον λαόν
glexiflet pereuntem populum, fed
et populi, et Saulis omnem cu διολύμενον αλά πάσαν και τέ λαέ,
ram gefliffet. -
και του Σαουλ εποιήσατο πρόνοιαν.
ΕΡΩΤ.

ι) και Velhac Particula, vel feguens γαρ redundare νίdetur. 2) τον βίον. Απ
του βίου ?

4) ! Reg.28, 12. 5) Ib. ς, 29, ΙΙ.

 ovΑΕSΤ ΙΝ I. RΕGν Μ. cΑΡ. xxx. 4O3
ΕΡΩΤ. ξε'. ΙΝΤΕRR. Ι.Χ ν.
Τίδήποτε συνεχώρησεν ο Θεός, και τας Cur Deu, permift, υι εονum υικο.
re, et filii abducerentur in
γυναίκας αυτών εξανό αποδιθήνα/, captiaitatem 2 a)
και τα παιδια ; V. doίore affetti expeditionem
Ί' αλγούντες τοις Αμαληκίταις επι facerent aduerfus Αmalecitas,
et iuxta diuinam praediξtionen
Υ σφατεύσωσι, κα την πανωλεθρίαν
αυτοίς κατα την θείαν επενέγκωσι πρόρ ea, penίtus
eos perderent: et practer
vt pluriman pracdam adeptus
ρησιν προς δε τούτοις, και να λείαν mitteret ad alienigenas, et eos ad
πλείςην λαβών πέμψητοίς αλοφύλοις, maiorem attraheret beneuolentiam.
και εις εύνοιαν αυτούς αφελκύσηται Αgruen b) autem Hebraus vocat
πλείονα. 1)το δε σύσρεμμα 2)γαδδους gaddur, ηuod alibi interpretari fo
let mgmen piratarum: fic autern να
ο Εβραίος καλεί, ο ετέρωθι ερμηνεύεται Catur cα-tus latronum. Ducentos
πειρατήριον. καλείται δε ούτω το λη.
gρικoν συgημα, τους δε διακοσίους (χΖy.
antem viros, φui ex itineris curfία
εrant infirmi, inanfifle dicit Αφui
δρας, ατονήσαντας εκ του δρόμου, 3) με; la, quibus φuidan improbi noίue
μενηκένα φησίν ο Ακύλας' οίς πονηροι runt tribuere partem conuenien
τινες ουκ ηβουλήθησαν απονείμαι την tem. c) Sed, rex iuftiffimus non
folum tune dedit, (ed etiam le
προσήκουσαν μοιξαν. αλό δικαιότατος gem conftituit, vt qui ferunt far
ιλεύς ου μόνον τότε δέδωκεν, αλα cinas et impedimenta, et apud ea
και νόμον τέθεικεν, ώσε τους σκευοφό. manent, a qualem habeant par
ρους των "σων τοί παραταϊicμένοι, με. tem cum iis qui funt in acie,
ταλαγχάνειν. ισέον μέντοι, ως ο Ακύ Sciendurn eft autern, Αquilam
φui fequitur Ηebraum, non fepa
λας τώ Εβραίωεπόμενος ουδείλεν από
της πρώτης την δευτέραν των βασιλειών
rauiίle primum librum a fecun
do Regnorum, fedeκduobus vnum
"ορίαν, αλα μίαντας δύο πεποίηκεν. feciffe, -

Cc 2 ΕΙΣ

ι) το δε - σύτημα. Ηzc eadem funt cum Scholio Αnonymί ad I Reg, 3ο, τς.
apud Βos 1 v Μ. 2) γαδδούρ. Ρro γαδδούδ, vt fcribi deberet. 3) μεμενηκένα,
- Ακύλας. Τefte Μ ο Ντε. 1. c. Ρ.314. Αquila t Reg. 3ο, το eadem voce
ατονείν νίus eft, guam h. 1. Νofter e vertione Symmacbi defumfit,

α) 1Rες, 3ο, 2. δ) Ιtid. νεrf και, ε) Ιb, νerf. 22.

 Β. Τ Η ΕΟΙ) Ο R Ε ΤΙ
4Ο4

ΕΙΣ ΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΑΝ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ,

ΙΝ Ι, ΙΒ R VΜΙ ΙΙ. RΕ GΝΟ RV Μ.
"ευξ" λεεξ"Αεωξ"Αε:ίωξ2 Φεωξ**Αεεξ"Αεωξε
Α
ΙΝΤΕRR. Ι. Ε Ρ Ω Τ. α.
Ωuidam reprebendunt Dauidem , Τινές επιμέμφονται τώ Δαβίδ, ως πε:
quod eum interfecerit, 4aimor φονευκότι τον μεμηνυκότα τον θά
τem Sauli, et /ignificaue
rat. a) νατον του Σαούλ;
dmirari, non autem vitu αυμάζεινούν, αλουψέγειν, και
perare propterea oportet
prophetam etregem. Μa
δια τούτο προσήκει τον προ
leuoli enim viri audita car \ Υ.
φήτην και βασιλέα, δυσμενές
Α Υ / Μ >Λ " -

de, et luxit, et non folum luxit, γας ανδρός ακούσας σφαγήν εθρήνησεν
fed etiam acerbe eft lamentatus : και και μόνον έθρήνησεν, αλα και πικρώς
(is autem qui fignificauerat, nul ωλοφύρατο, ο δε μεμηνυκώς έδέν ήδίκημέ.
la affettus iniuria mortem deride
νος επέlώθαζετώ θανάτω, και ταύτα ε
Λ. - ν
bat :) idque cum non folum cecί μόνοντ8 Σα8λ πεπlωκότος, αλλά και τg Λ Υ Μ ν -

diffet Saul, fed etiam Ionathan,

φui eratlaude dignus, et cum il Ιωνάθαν, ός αξιέπαινος ήν, και πλείσου
lis maxima pars exercitus. Ver σρατε συν εκείνοις, έπεflα και ψεύδος
bis quoφue addiderat mendacium, τοίς λόγοις προσέθηκε, εαυτόν σφαγέα
Ιe nominans occiforem Saulis.
τέ Σαελ ονομάσας, προς δε τούτοις, και
Αd hac accedit, φuod fuerit etiam
Αmalecita, in quem vniuerforum Αμαληκίτης ήν, καθ'
ου ότών όλων Κύ
Deus iam olim tulerat (ententiam ριος πάλαι του θανάτου την ψήφων εξε
mortis. Sunt autem admiratione νηνόχει αξιάγασα δέκα αυτά τόπρο
digna ipfa propheta verba. Ωuo φήτε τα βήματα, πώς γάς φησιν ουκ
ηodo, inquit, b) non tinui/fi in εφοβήθης επενεγκών την χειρά σου δια
frre manum tuan, υι interficerer
Κnξtum Domini" Sangui, tuur /ίt
φθείρα τον χρισον Κυρίου, το αίμα σε
/iper caput tuum, 4uia o tuum επί την κεφαλήν σε ότι το σόμα σε
re/pondit aduer/u, te, dicenυ, Εgo απεκρίθη κατά σέ, λέγον, εγώ τεθα
morte affici Vnίium Domini. νάτωκα τον χρισον Κυρίg.
ΙΝ Ί' ΕRR. ΙΙ. ΕΡΩ Τ. β.
Ωuid g/h colidon ' c) Τί ε ς , χ λ ι δ ώ ν;
(t ornamentum aureum, φuod
imponitur brachiis, aut car ΚΕ ίες χρυσούς, ήτοις βραχίρσι
pis manuum. Ηic quoque idem περιτιθέμενος, ή τους καρπούς των
ίignificauit dicens , et chlidonen, χειρών, τούτο κανταύθα δεδήλωκε, και
φui erat in brachio eius. : Vnde τόν χλιδόνα, τον επί του βραχίονος
Αφuila id vocauit brachiale. αυτού, όθεν ο Ακύλας 1) βραχιάλιον
αυτό κέκληκεν,
- ΕΡΩΤ.
ι) βραχιάλιον, Αlii aliam e(Ιe perhibent Αguila interpretationem. Μ ο Ν Τ F. Ι. c.
Ρ. 318. hac τΗΕopoκετ! verba ad 2 Reg Ι, το adfert, et [cribit βραχάριν,
") 2 Reg Ι, 5, Ρ) 1b, ς, Ι, 14, 16, ε) Ibίd, ς Ι, ίς.
 Ο VΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙ. RΕG. CΑΡ. Ι. 4o5
ΕΡΩΤ. γ. ΙΝΤΕR R. ΙΙΙ.
-

Τίνος χάριν ο προφήτης επένθησεν; ΜΕ faciebantvt lugeret. Ιο Ωμa de cau/a luxit propbeta"
ΕΕ τον θρήνον ειργάσατο τ8 Ιω.
Α" κ Α' nathae defiderium, amor in
Ο ψ v ν

νάθαν ο πόθος, ή περί τον λαόν φι populum, viξtoria, impiorum alie

λoπoργία,lών δυσσεζώναλοφύλων ή νίκη
nigenarum, et practerea cacdes ,
και πςος τουτοις, τρυ Σαουλ η σφα, Saulis, Quem * enim reuerebatur *
γή, ον γάρηδείτο ζώύlα, πολώ μάλον νίuum, eius multo magis mifere batur mortui. Ηoc vero etiam do
ηλέει τεθνηκότα, τούτο δε και η ισορία cet hiftoria. a) Εt planxerunt, etfie
διδάσκει και έκόψαντο, και έκλαυσαν, τerunt, et ieiuuarunt υque ad υc
και ενήσευσαν έως δείλης, επί Σαούλ, /peram, propter Saulem, et propter
και επί Ιωνάθαν τον υιον αυτού, και επί Ιonathanem filium eiur, et propter
τον λαόν Ιούδα, και επί τον οίκον Ισ. populum Iuda, et propter domum Ιβ
ξαήλ, ότι επλήγησαν ενΕμείς racl, ηuonian perculfiernnt gladio,
- ΕΡΩ Τ. δ'. ΙΝΤΕRR. ΙV.
Ποίον επί το ι) βιβλίoν τo ευθές; Ωuirnam g/t libeν νεξtu, 2 b)
Δ" έσι κάντεύθεν, ως εκ πολών inc eft perfpicuum, φuod li
προφητικών βιβλίων ή των βασι ber Regnorum fit confcri
λειών τορία συνεγράφη ειπων γας ο ptus ex multis libris propheticis.
Νam cum dixiffet (criptor de lu
συγγραφεύς τα περί του θρήνου, προσ ξtu, fubiunxit, Εcce /oripta /unr
έθηκεν, ιδου γέγραπτα, επί τ8 βιβλίε ε: in libro reξto.
τέ ευθούς. -

Ε Ρ Ω Τ. ε'. ΙΝΤΕRR. V.
Πώς νοητέον, 2) ακρίβασαι Ισραήλ περί μomodo g/f intelligendum illud,
των τεθνηκότων σε τραυματιών, /ollicite age Ιβnelcirca mortuo,
ή σμικράν τινα, φησί, και την τυ tuo, υulnerator 2 c)
χούσαν υπολάβης είναι την γεγε Ν. paruam, inquit, nec mini
νημένην πληγήν. αλαλόγισαι τίνες οι mi momenti exiftimes e(Ιe ac
πεπlωκότες, ότι βασιλεύς, και βασι ceptam plagam: 1ed confidera,
φuinam (int qui ceciderunt: nem
λέως υιός, και των ομοφύλων οι άρισοι. Ρε τex, ε: filius regis, ει praftan
ότι δε σφόδρα αυτόν ηνία το πάθος, tiίlimi φuique contribulium. Quod
autem eum valde anxerit animi
μαρτυρεί τα εξής μή 3)απέλθετεγάς
φησιν εις Γεθ, μηδέ ευαγγελίσηθε εν dolor, teftantur φua fequuntur:d)
- « Μ - 2 Α . * α"
Νe cati, υcr/ii, Geth, neque annun
Α γ -

ταις οδοίς Ασκάλωνος, όπως μη εύφραν tieri, in vii, Α/inlonir, ne latentur

θώσι θυγατέρες αλοφύλων, μηδεγαυ #lia alienigenarum, neque exultcne
ριάσωσι θυγατέρες απερήμήτων, Jilia incircuinci/orum,
Cc 3 ΙΝΤΕRR.

1) βιβλίoν τo ευρές. Vid.fupra p.312.2). 2) ακρίέκτα-τραυματιών. Ιta quogue

τefie 2 os1o habet edit. compl. Recepta lectio eft σήλωσον Ισραήλ υπέρ των τε
θνηκότων επί τα ύψη σου τραυματιών. Μinus rette Interpretes graci vocem
"Β2π pro Verbo habuerunt. 3) απέλθετε. Legere mallem απαγγείλητε.
Ita enimiabet textus hebr ficque legitur in edit. compl. cuiuslcξtiones quo.
ad reliqua etiam h. 1. vt plerumque, expreflas videinus.
a) 2 Reg. 1, 12. b) Ib. c. Ι, 18. ε) Ib, verf. 19. d) Ib. ver!. 2ο.
4ο6 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ -

ΙΝΤΕRR. V Ι.
ΕΡΩ Τ. g'.
Ωμmmobren g/t male precatu, mon Τι δήποτε τοίς όφεσιν επηράσατο
ribu, Gelboυ 2 a)
τοις Γελβεέ ;
Η" quoque indicat fummum Δ", και τούτο την της οδύνης υπερ
dolorem. Οuomodo enim βολήν. καθάπες γας οι μόςιόν τι
qui aliqua parte corporis funt -

πmale affe&ti, aut parieti, aut le τού σώματοςκακώς ιακείμενοι, ή τοις

θto manus allidunt, propter fti τοίχοιε, η τη κλίνη προσαρασσoυσι τας
mulos doloris: ita etinm vir diui
nus nimia ardens animi rgritu
χάςας, δια τας της αλγηδόνος ακίδας
ούτως ο θείος εκείνος ανήρ, υπο της
dine, malc precaturinanimis mon πολής αθυμίας φλεγόμενος, τοις αψύ
tibus,
ΙΝΤΕRR. VΙΙ.
χοις όρεσίν επηράσατο.
Ωuidan υίtuperant quod diξtum εβ ΕΡΩΤ. ζ'.
de lonatbane, Incidit amor tuu, Τινές κωμωδούσι τα περί του Ιωνάθαν
in ne, /ίζut amor miulie, ειρημένον, ι) επέπεσεν η αγάπη σε επ'
rum "ί) εμε, ως η αγάπη των γυναικών,
ΘΝtulti funt, guibus hoc accίdit, Ω' ηλίθιοι τούτο πάχουσιν, έδειγας
ΜD Οportebat enim eos intellige 4 αυτούς συνιδών, ως δείξαι βουλη,
re, quρd volens oftendere vehe θείς της φιλοσοργίας το θερμόντε και
πmentiam et finceritatem amoris,
eam adduxerit fimilitudinem. Τan. γνήσιον, την εικόνα παρήγαγε, τοσαύ
ta eft enim viri affeξtio in mu τη γάρεσιτού ανδρός ή περί την γυναί.
lierem , ντ dicat lex de matri κα διάθεσις, ως τον περί του γάμου νό.
πmonio, ε) Propter boς relinquet μον ειπείν, αντί τούτου καταλείψει άν,
Ηomo patrem et matrcm, et ad. θρωπος τον πατέρα αυτού, και την μη
Βarebit νxori βια, er erunt duo προσκ
φανο υίia. Ηoc etiam oftendit τέρα αυτού, και οληθήσεται προς
Εlcaha, qui Αnnam confolans, την γυναίκα αυτού, και έσονται οι δύο
Νonne, inquit, d) /un tibi melior εις σάρκα μίαν τούτο και ο Ελκανά δε,
θ
accem filiis ? Quemadmodum ergo δήλωκε την "Ανναν ψυχαγωγών, ουκ
cos qui * funt coniunξti lege αγαθός σοι γαρ εγώ έφη υπέρ δέκα τέ.
matrimonii, coni u n ξti o efficit
νnam carnem: ita etiam eorum κνα, ώσπερ τοίνυν τους νόμω γάμε συν
φui fincere amant animas vnit ελθόντας ή συνάφεια σάρκα μίαν απο
2ffe&tio. τελεί, ούτω των ειλικρινώς αγαπώντων
ΙΝ ΤΕR R. VΙΙΙ. ενοί τας ψυχάς ή διάθεσις,
Cur Deu, iuίfit Dauidi, υι primum ΕΡΩΤ, η..
ad/zenderet Chebronem2 ε) Τίνος χάριν ο Θεός τον Δαβίδ πρώτον
Vείμαι quidem (cit is gui ius εις την Χεβρώνανελθεί προσέταξεν;
fit: ego autem hanc effe Τ. μεν αληθές αυτός ο κελεύσας επί
«auffam opinor, propterea quod σαται' εγώ δε oίμαι δια το τους
patriarcha in illa ciuitate et
πατρι άρχας κατ' εκείνην την πόλιν και
νίui habitarint , et mortuί
ώντας oικήσα, και τελευτήσαντας
ν
Εζω

1) τίτισιν - γυναικών, Rec, Icξtio 1. c. eft έθαυμασώθη η αγάπησk σου έμοι υπε,
αγαπησιν γυναικών,
") 2 Reg Ι, 21. 5) Ιb, verf. 26, ε) Gen.2, 24. α) τReg Ι,8, ε) 2 Reg 2, Ι.
 ΟVΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙ. RΕGvΜ. c.ΑΡ. ΙΙ. 4ο7
nt fepulti. Praterea, φuod
αξιωθήναι ταφής προς δε τούτοις και fueri
ί, ντ, accedit, ex tribu Iuda erat diui
"- "ν " Ν. . "
δι' έτερον, εκ της Ιουδα φυλής ο θειό nus Dauid : huius autem tribus
>

Ν. Υ -
-

"ν Υ

τατος Δαβίδ. ταύτης δε της φυλής κατ illo tempore metropolis erat Che
- Α ν «

εκείνον τον καιρόν μητρόπολις ήν η Χε

> w Α. « - w ν 2
bron , Ηierofolymam enim ad
Ιebufari. Τribus
huc tenebant
έφών, έτι γας την Ιερουσαλήμ οι Ιεβe ν
ε του Ιούδα φυλή autem Iuda prae ceteris Dauί
- - ι - /

σαμοι κατειχον, η
ζ -) ' dem diligebat, ντ qui ex ea es
τον Δαβίδ, ως φυλέτην, πλέον των άλ fet tribu. Quod autem inter alias
Υ

γ Α' «" Υ ". 2.Η y Λ.

λων ηγάπα, ότι δε των άλλων επρώτευ primas partes teneret Chebron,
σεν ή Χεβρών, ή ίσορία διδάσκει, ανήλθον docet hiftoria. Αd/tenderunt enim,
γάς Φησί, και κατώκησαν ενταϊς πόλε inquit, a) et habitarunt in ciui
σι Χεβρών, ότι δε και το έτερον αληθές, tatib u, Chebron. Οuod autem
fecundum φuoque fit verum,
δηλοί τα εξής, και έρχονται οι άνδρες oftendunt qua fequuntur: b) Ει
Ιούδα, και χρίεσιν εκεί τον Δαβίδ, τέ υcniunt υiri Iuda, et υπgunt ibί
βασιλεύειν επί τον οίκον Ιούδα, το δε Dauidem regen /uper domum Iu
χgίεσιν αντί του χειροτονούσι τέθεικεν. da. Κngunt autem pofuit pro
eligunt : diuino enim oleo eum
εκεχρίκα γας αυτόν τωθεί ελαίω Σα vnxerat Samuel propheta... Αben
μεήλ ο προφήτης ο δε Αξεννής αντε. ner autem regem creauit Μem
χειροτονησε τον Μέμφιβοθε, τον υιον phibofthen filium Saulis, φuem
ου Σαουλ, ι) ον οι άλλοι ερμηνευτα. Ίσ. alii interpretes nominant Isbaal,
έααλ ονομάζουσι και καταλιπών την et reliξtis Rama et Gabaon, Sau
Ταμα και την Γαξαών, τα του Σαουλ lis habitaculis , transiecit Iorda
ur Caftta
οικητήρια, διέβη τον Ιορδάνην, και 2)τας nem, et qua vocabant
m,
atem
καλεμένας παρεμβολας βασιλικήν ciuit effeci regia t
απέφηνε πόλιν. ΙΝΤΕR R, ΙΧ.
ΕΡΩΤ θ'.
Ωuomodo ε/f intelligendum , ηuod
Πώς νοητέον το υπό του Αξεννήρ ειρη, diξtum e/f ab Αbennere, Surgant
μένον, ανασήτω οή παιδάρια ενώ, ρueri corau mobi, et ludant"c)
πιον ημών, και παξάτωσαν, Ρ. certamen bellicum
γώνα πολεμικόν τοίς των νέων αςk praftantitlimis iuuenum. Lu
5οις πρoτέθeκε, παίγνιον δε και dum autem et ludicrum appellauit
παιδιαν την τούτων προσηγόρευσε συμ eorum congre(fum, cum commu
πλοκήν, τη κοινή και μεγίση παρατάξει ni maximoφue certamine compa
rans particulare. Νumero autem
παρεξετάζων την μερικήν ισάριθμοιδε tribuum pares colle&ti funt ex
των φυλών εξ εκατέρας συνελέγησαν νtroque exercitu. Ηorum autern
Φάλαγγος, η σφαγή δε τούτων ουκ czdes non repreflit congres
έπαυσε την συμπλοκήν, αλ' ηρέτισε, fum certaminis , fed prouocauίt.
Fuίis aute m aduer fariis , cum
της δε τροπής γενομένης, και της μεν C c 4. Αbenneris

") δν - ονομ. Μ ο ΝτF. 1. c. ad 2 Reg 3,8. reliquis Ιnterpretibus tribuit lettiο. *

nem Ιεσβαάλ. 2) τας - πόλιν. Scilicet οι ό. nomen ΕΠρ habuerunt
Ρro nomine vrbis, idquc interpretati funt Μαναέα.
α) 2 Reg. 2, 2. b) Ιb. verf. 4. ε) Ib, νerf. 14.
4ο8 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι
Αbenneris guidem exercitus celer του Αξεν τρατιάς κατατάχος φευ,
rime fugeret, Ioab autem magna νήρ
vi perfoqueretur, Α1ael minimus γούσης, του δι Ιωάβκατακράτος διώκον,
natu fratium Ioab, cum efiet ve τος, ο Ασαήλ ο νεώτατος του Ιωαξ
lociίlimus , et cum velociίlimis αδελφός, ώκύτατος ών, και τοίς οξυτά
εertaret animalibus, nullum qui τοις άμιλώμενος ζώοις, ουδένα μεν των
dern alium perfcquebatur, folum
autem Αbennerem cupiebat confo άλων εδίωκεν, εγλίχετο δε μόνον κατα
«iere. Αt ille, quamuis perfequen. κοντίσαι τον Αξεννής, ο δε και διωκόμε,
tem, benigne admodum et amice νος πράως άγαν και φιλικώς παςηνεσε
adinonuit, vt iram fuan effundcret τον θυμόν εις άλοντινά κατακενώσαι
in aliquem alium ex fugientibus των φευγόντων 5ρατιωτών και έδε τέ.
1militibus : ac ne hunc quidem vt
τον ανελεϊν, αλα μόνον λαβείν την σκευ
perimeret, fed folum arnia cape παςεγγύησεν, ίνα έχύ. τινά τε πέ.
3et ftiafit, vt fui laboris aliquen ην
fruξtum haberet. Cum autem vi νουκαρπόν, απεθούνταδειδών, ημέgως
«liffet eum non parere, placide ei ηπείλησεν, απόgηθι απ' εμού, να μή
eft minatus, a) Recede a tne, ne te πατάξω σε εις την γην και πώς αξώ
ήumi pro/fernanι: et φuomodo atrol, τό πρόσωπόν μου 7 ος Ιωαξ τον αδελ
λamficien, mean ad Ιoaban fiatrcin
τιιum & Poftquam autem vidit eum φόν σου, επειδή δε είδε της αυτού σφα.
cadis filae effe auidum, eum pofte γης οφεγομενοι, τω σαυξωτης πλήξας,
riori cuίpide lancede confodiens, et και τον δρόμον έπαυσε, και την ζωήν
curfum reprefit, et vitameiabftulit. προσαφείλετο.
ΙΝΤΕRR. Χ. ΕΡΩΤ. ..
Ωμomodo g/f intelligendam, Νum ad Πώς νοητέον, μή 1) εις νίκος καταφά
υiίtorian comedet επίu, 2 ί)
Α"Ε fugientes milites -χεται ή βομφαία; , ,
confugerunt in quendam Ο του Αξεννης gρατιώται φεύγον
εollem. Ioab autem cum fuis τες εις τινα λόφον κατέφυγον, ο
parabat eos aggredi. Rurfus er δε Ιωαξ συν τοις υπηκόοις προσβαλεν
4go Αbenner prudenter et placide επεχείρει πάλιν τοίνυν συνετώς και
belli mutationes duci in memo
rian reuocauit. Ηoc enim illa πράως ο Αβεννής ανέμνησε τον αρχι
ίignificant : Νum ad τiξtoriam σgάτηγου τών του πολέμου μεταβολών,
κοιurdet gladiu, 2 mg/ti, accrbum τουτο γας δηλοί, μή είς ύκος καταφα,
«//e fiuturum finen & Εt quourque γεται η βομφαία, ουκ οίδας, οτι πικρα
πιon dici, φopulo υ: reuertarur a τα εχατα, και εως ποτε ου μη ε"πης τω
φer/iquendi, fratribur /iii, 2 Εt λαώ αποτρέφειν από όπιώθεν των αδελ
<ognatιonem In memo
riam re
vocauit, vt odium reprimeret, φών αυτών 5 και τη; συγγενείας ανές
εt belli mutationes commemo μνησεν, ίνα την δυσμένειαν παύση , και
rauit: firpe enim vincuntur qui των πολέμων εδήλωσε μεταβολάς πολ
vincunt, et qui perfequuntur fu λάκις γας οίνικώνlες ήτlώνται,και οι διώ
giunt. Αlioqui non eft acquum, κοντες φεύγουσιν, άλως τε ουδεδίκαιόν
inquit, vt qui vincunt, fugam cer φησι τους νικώντας θεασαμένους τρο

-
πήν
1) εις νίκος. Rettius h. 1. hebr, Η22% vertitur εί, τέλος,

α) 2 Reg. 2, 22. b) Ib. verί. 26.

 ".

oyΕsΤ ΙΝ ΙΙ. RΕG. CΑΡ ΙΙΙ. -

4ο9

πην πανωλεθρίαν επαγαγεν τοις ήτjη nentes, interitum viξtis afferre

μένοις ζητείν, τούτο γας δηλοίτο, μή εις ftudeant: hoc enim lignificat il
lud, Νum ad τiξtoriam comeder
-

νίκος καταφάγεται η ρομφαία, τούτοις gladiu, 2 Ηis ceffit verbis, et ca

είξε τοις λόγοις ο Ιωάβ' και τη σάλ nens receptuί, repreffit perfecu
πιγγι σημάνας, την δίωξιν έπαυσεν. tionem.
- ΕΡΩΤ. ια. ΙΝΤΕRR. ΧΙ.
Cum lex prohibent, ne mulier, ηue
Του νόμου διαγορεύοντος, την αφιςαμέ. di/ϊedit a viro, et coniungitur alii,
νην του ανδρός γυναίκα, και ετέρω συν reuertatur nd prioren maritum,
απloμένην, μη επανιέναι προς τον πρό. quomodo beatu, Dauid in animum
τερον άνδρα, πώς ο μακάριος Δαβίδ induxit ad/e recipere Μelcbo
ήνέχέloτην Μελχόλπάλινλαβείν Ιem, 1ua nup/trat al "

teri 2 a)
ι

Ο νόμοςγημαμένην ετέρω,
εκέλευσε την παρα του αν Ι"eratiuίlit, ne ea quae a viro
dimiffa, et alii coniun
δρός απολυθείσαν, και συναφθεί. ξta, reuerteretur ad prioren ma
σαν ετέρω, μη ανασρέφειν προς τον πρό. ritum. Ηoc enim Deus ignifi
τερον άνδρα, τούτο γας και δια Ιερεμίε cauit etiam per Ιeremian pro
του προφήτου δεδήλωκεν ο Θεός έφηδε phetam. Sic enim dixit, b) Sί
υir dimitrat υχorem /inn, et υπ
ούτως εαν απολύση ανής την γυναίκα dat , er fhξία /ft τxor alteriur,
αυτού, κα πορευθή, και γένηται ανδρι numqaid reuerten, reuertetur ad
ετερω, μη ανακαμπιουσα ανακάμψει cuin ampliu, 2 nonne polluta pollue
προς αυτονέτις ουμιανομένη μιανθήσε tur mulier illa 2 Τu auten for
τα ή γυνή εκείνη, συ δε εξεπόρνευσας nicata c, cum multi pa/foribur,
εις ποιμένας πολές, και ανέκαμπlες ct reuer/h e ad me, dicit Domi
nu, Sed rex Dauid non dimi
πρός με, λέγει Κύριος αλ ο βασιλεύς ferat Μelcholem : fed pater il
Δαβίδ ουκ απολελύκει την Μελχόλ' ο lius eam inique abduξtam a con
δε εκείνης πατης παρανόμως αυτήν τέ iuge, alii dederat. Vis ergo
όμοζύγε αποσήσας, έδεδώκει ετέρω. βία erat, non matrimonium, * ea guar *
cum illo faξta erat coniunξtio.
τοίνυν, ου γάμος ήν ή προς εκείνον συν Ηoc enim etiam diuinus dixit
άφεια τούτο γας και ο θείος απόσο Αpoftolus: c) Κiuente crgo υjro
λος έφη' άρα ούν ζώντος του ανδρός τocabitur adultera , β iumgatur
μοιχαλίς χρηματίζει, εάν γένηται αν alteri tiro. Ifta autem inuita
coniunξta fuerat alteri. Dauid
δρι ετέρω, άκουσα δε αύτη συνήφθη ετέ.
gω, ουτοίνυν Δαβίδ παρέβη τον νόμον, ergo non cft legem transgreflus:
fed qui eam coniunxit alteri. Νe
αλ ο ταύτην ετέρωσυνάψας, ουδε γας φue enim matrimonium fuit, φuod
γάμος ο παρανόμως γεγενημένος τη δε praeter leges contraStum. Violen
του πατρός βία συγγνους ο Δαβίδ tia autem patris ignokens Dauid,
ανέλαζε την γυναίκα, rurίus accepit vxorem.
ΙΝΤΕRR. ΧΙΙ.
ΕΡΩΤ. β. Ωμα de cau/a Ioab occidit
Τίνος ένεκα τον Αξεννής ανείλεν Αbennerem 2 a)
ο Ιωάβ,
Cc 5 Ρrz.

*) 2Reg.3,14. 5) Ιer, 3, Ι. ε) Rom.7, 3. α) 2 Reg 3,27.

 ν

41ο
Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
ratextum guidem habebat ca
dem . Απdelis, veram au
ΠΕ
μεν έχε του Ασαήλ την
σφαγήν αληθή δε αιτίαν, τον
tem caufam, inuidiam. - Sciebat φθόνον, ήδe γαρ ώς της σρατηγίας
enim fore, vt ille praceflet ex
ercitui, qui vniuerfum Ifraëlem εκείνης αξιωθήσεται, πάντα τώ βασι,
adducebat ad regem. Ιmperandi λεί προσάγων τον Ισραήλ. ήΦιλαρχία
ergo defiderium eum armauit ad τοίνυν αυτόν εις την μια Φονίαν καθώ.
cardem committendan. Rex auten πλισεν ο δε τα πάντα άρισος βασι,
plane optimus, et eurn luxit gui λεύς, και τον αδίκως ανηgημένον εθρή,
iniufte fuerat interfe&tus, et eum
qui iniufte interfecerat multis νησε, και τον αδίκως ανηρήκόταπολάς
omnium generum fubiccit exfecra υπέβαλε και παντοδαπαίς αραις,
tionibus, Innocen, ego, inquit, a) et αθώος γάς Φησιν εγώ, και η βασιλεία
regnum meum coran, Domino, ab μου από Κυρίου, από του νύν, και έως
boc inde tempore υπηue in/aculum. του αιώνος, αιμα Αβεννής υιού Νής επί
Sanguir Αbneri filiί Νer υcniar/i- κεφαλήν Ιωαβ, και επί πάντα τον οί.
per caput Ioabi, et /uper omnem
domum eiu : et ne deficiat ex domo κον αυτού και μη εκλίπη εκ του οίκου
Ιoabi laboran, profiuuio/eminir, et Ιωάβγονοβρυής, και λεπρός, και κρατών
Ιepνο/ur, et baculo inniten, ct ca σκυτάλην, και πίπlων εν ρομφαία, και
aen, gladio, et egen, panibur. Se ελατloύμενος άρτων. . .) γονορβυής δε
Ininis autem profiuuίο laborans, και λεπρος κατατον νόμον ακάθαρτος,
et leprofus , ex lege eft immun
dus, et (eparatus a communi και της κοινής πολιτείας κεχωρισμένος,
conuerfatione, Baculo autem vtun σκυτάλη δε χρώνται οι σώμα πεπηρω
tur φui funt mutilato corpore, Vn μένοι όθεν ο Ακύλας τυφλόν τον τοίξ.
de Αquila talem nominauit caccum. Τον ωνόμασεν επηράσατο τοίνυν τώ εκεί
Ιmprecatus eft ergo illius generi νου γένει, παντοδαπήν αθένειαν σώμα
οιnne genus imbecillitatum corpo
ris, paupertatem extremam, per τος, πενίαν εχάτην, την δια ξίφους
gladium occifiοnem. Εnimuero σφαγήν και μέντοι και τελευτών αυ.
moriensiuίlit etiam vt perimeretur. τον αναιρεθήνα προσέταξεν.
ΙΝΤΕR R. ΧΙΙΙ, ΕΡΩΤ. ιγ.
Ωaid β, an/acundum mortem Νa Τί εσιν 2) ει κατά θάνατον Νάζαλ
bali, morietur Αbenner 2b) αποθανείται Αβεννής;
lle, inquit, tanquam firuus et
iniuftus et ingratus, iure Ε φησιν, ως απηνής, και άδικος,
και αχάςισος, μάλα δικαίως υπε.
a Deo immifla morte fuit affe
ξtus. Αbenner autem et in ξλήθη θεηλάτω πληγή. ο δε Αξεννηρ,
κonfiliis acquus erat, et in bel και εν συμβουλάς ίσος, και εν πολέμοίς
lo fortis. Ηoc enim fubiunxit:ς) ανδρείος τούτο γας επήγαγεν αι χεί.
Μanu, tua non fuerant ligatα, ρες σου ουκ εδέθησαν, ουδε οι πόδες σε εν
neque pede, tut in compedibur. Co
ran filio iniquitati, cccid/ti. Νon πέδας ενώπιον υιού αδικίας έπεσας, ου
παζα
ι) γονοδρυής - ωνόμασεν, Similem obferuationem e Procopio attulit Μ ο Ν Τ r. Ι.
c. Τ. Ι. Ρ. 322, νbi tamen alia legitur Αηuila verfίο. 2) ει - Νάβαλ. Ρra:-
euntibus fere omnibus Ιnterpr. gracis Νofter vocem 92, 2 Reg 3, 33. ha
Βuίt Ρro Νomine proprio.
α) 2 Reg, 3, 28, 29, 5) Ib, verf. 33. c) Ib. verf. 34.
 oyΕsΤ. ΙΝ ΙΙ. RΕG. CΑΡ, ΙΙΙ-V. 41 Ι
Υ
in acie, induit, es fuperatus, et
παραταήόμενος φησίν ήτΊήθης, καλώς tanquam
- διευάλωτος επεδήθης αλ' υπόκρισις bello captus es ligatus:
fed fimulatio amicitia tibi vulnus
σοί φιλίας επήνεγκε την πληγήν, ο μεν intulit. Ατφue rex guidem dolo
ούν βασιλεύς αλγήσας έθρήνησεν ο δε re * motus eft lamentatus, lamen- *
θρήνος του λαού την εύνοιαν ηύξησεν, tatio autem auxit populi beneuo,
lentiam.
"- Α'
ΕΡΩΤ. ιδ', Ι Ν ΤΕR R. ΧΙV.
Η " Α ν 3/ w y
Cuν φοβ nefhriam carden non
Τίδήποτε μετά την άδικον σφαγήν εκ > -- V
interficit Ioabum 2
ΑΕ έν τοίς λόγοις δεδήλωκεν, ουτοι ΙΕenim, inquit, a) τiri filii Shru
Υ Μ 3
ανειλε τον Ιωάξ;
\"ν
"ν Α' ρ verbis his oftendit, Ifti
" « . 2/ α « W. .Α.

χαρ Φησιν οι άνδρες οι υιοί Σαρ8ία ia fitnt me duriorer. Vnde eos

" r" Υ ν Αλ

σκληρότεροί μου εισίν, όθεν αυτους τώ tradidit Deo : Reddar ,- inquit,

Θεωπαραδέδωκεν ανταποδώ Κύριος τώ Dominu,
Αυ
fhcienti mala, βcundum
Α
malitian eiuυ. Νam wbi eft ei Α Α Α » «

ποιούντι
2.θ πονηρά καία την κακίαν
εθ αυτ8,
1 δ facile iufta vti ira, nulla vtitur
Υ Αν Α'δ Α' "!

εθα γαρ αυτώβάδιον

" » Λ. * ! *
χρήσαώαι τώδί * 2
dilatione, Ρrotinus (cilicet cos -

καίω θυμώ,εδεμίαν
"ν "!
ποιείται φειδώ, αυτί, gui Μemphibofthen
\
occiderant, Λ.

καγ&ν τους τον Μεμφιβοθε πεφονευκό et eius caput attulerant, extre

ν Α

mis membris mutilatos egit in

τας, και την εκείνου κομίσαντας κεφα crucem,
\ Υ
b) licet exiftimarent fe - Λ.

λή, ακρoτηριάσας εταύρωσε, καίτοι νε vniuerfum Ifraglis regnum ad eum

Λ "υ \ "Ψ.
*

τομικότας πάσαν αυτό προσάγειν του adducere illius carde, φui rex il
ν Α ι ". "-

Ισραήλ την βασιλείαν τή του βασι 1orum erat. Ατque illos φuidern
Λ κ. * - -

λεύσαντος εκείνων σφαγή, αλ' εκείνους fic necauit, caput autern inimi
ν τι Υ 4. ν " "-

με ούτως ανειλε την δε του δυσμενές ci honυrifice tradidit Ιtpultura,

ν ".λ.

κεφαλήν εντίμως ταφή παρέδωκεν,

- "
ΙΝΤΕR R. ΧV.
- ΕΡΩ Τ. ιε',
r Α' Ωuanobrem fuit Dauid ter νnξfu, 2
Τύος χάριν ο Δαβίδ τρίτον εχ έθη 5. er Saunuelem regiam adeptus
ής μέν βασιλικής χρίσεως δια του Ρ eft ynξtionein. Ρopuli autem
Σαμουήλ ήξιώθη" τας δε τ8 λαξ elektiones hiftoria appellat vnξtio
χαζοτονίας χρίσεις ή ίσορία καλεί, πgo, nes. Νam prior quidem eum ele
τέζα μεν γαρ αυτόν εχειροτόνησεν ή Ιέ. git tribus luda. Septem auten
δαφυλή επlά δε έτεσιν ύσερον και άλ, poft annos alia φuoque tribus
eum regem fufceperunt. Ηoc au
λα,φυλα Ά βασιλέα του. tem oftendit quoque hifioria : α)
το δε και η ισορία δεδήλωκε και χθίεσι Ει υπgunt Dauidem Ά /uper
τον Δαβίδες βασιλέα επί πάντα τον omnen: Ιβdelem.Deinde fubiunxit:
σραήλ. άτα επήγαγε τριάκοντα ετών Τriginta annorum crat Dauid, cun,
ip/ regnaret, et regnauit quadra
Δαβίδ εν τω βασιλεύειν αυτόν, και τεσ. ginta annor. In Hebron Jiφer Ιμ
σαράκοντα έτη εβασίλευσεν εν Χεβρών - dam anno /έpten ει men/e, βx, et
και επί Ιέδαν έτη επlα μήνας έξ' και εν έm Ηiero/olyma triginta duo anno"
Ιεζεσαλήμ τριάκοντα και δύο έτη και ει men/a, Jox regnauit /uper ominem
μήνας εξ, επι πάντα Ισραήλ και Ιέδαν, Ιβaelen et Iudan,
ΙΝΤΕRR.

") 2Reg. 3, 39, 5) Ιbid. ς, 4, 12. ε) Ib. c. 5, 3.

 4Ι 2 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
ρ'
ΙΝΤΕRR. Χν Ι. ΕΡΩ Τ. ις".
"J 1 ν -, c " 2 ""

Ωuomodo g/t intelligendum illud, Πώς νοητέοντό, πάς ο τύπlων Ιεζεσαίον Υ Μ

Οmni, φui firit Ιebt/arum, απlέθω ενσ'παραξιφίδι; "ν Α' και ν "J Α'

rangat pugione" a) 1) ξραιός τις Ιι

είπε το, πάς τύπίων
"
Ιεζεσαίον απlέθω εν παραξι
2. " Δ χ Α' & Α'
uidam Ηebraus dixit, illud, φίδι, εκδεδωκένα, τον Ακύλαν, απλόμε.
2. "- "ω "J «Η
Οmni, φui fèrit Ιebu/eum,
rangat in pugione, Αφuilam edi νος
Μ/
εν τω κρουνώ, τούτο λέγων, ότι φει
4. - - "ω /

difle , tangat in /Catebra : hoc δόμενος ο Δαβίδ του τείχους της πό

4 "Ω "- κ» Cr

aicens, φuod Dauid parcens mu λεως, δια του ολκου του ύδατος επέτατ
- Γ. Μ ") "υ

ris ciuitatis , iufferit militibus τε τοις οπλίτας είσω παρελθείν της

Λ' « ν αν Α'

per aquaduξtum ingredi ciuita πόλεως, οι γαρ Ιεξsσαίοι μέχρις εκείνε

"! "), ") ν Α'
tem. Ιebufei enim vsque ad il του καιρού κατείχον την Ιερουσαλήμ,
Ιud tempus tenebant Hierofoly
mam. Cum primum itaque bel. παραυτίκα γούν του εμφυλίg πολέμε ν Δ'

lum ceflaffet inteftinum, aduer παυσαμένου, κατά τούτων εσράτευσε

fus eos primum rex duxit exer πρώτον ο βασιλεύς εκείνοι δε κάIαφρο
-" "ψ "ν ν ν ".
citum. Illi vero contemnentes νουντες της gρατιας, τους το σωμα πε
ι 2 ι ν κι Υ Λ'
exercitum , corpore mancis ac πηρωμένες 87, Ι ΤΟ τείχος αναξιζάσαύlες
mutilis fuper muros collocatis ,
iuflerunt irridere, et dicere fore επιτωθάζειν εκέλευον, και λέγειν, ως εκ
* vt Dauid non * ingrediatur ciui εισελεύσεται Δαβίδ εις την πόλιν, ελών
tatem. Cum itaque cepίffet ar τοιγαρούν την ακρόπολιν ταύτην γας
celn: (eam enim dicit periochen:) λέγει περιοχήν ήλαυνε κατακράτος
fummis viribus vrgebat hoftes, τους πολεμίους, εις ανδρείαν παραθήγων
milites incitans ad (trenue pu τους 5ρατιώτας, και πάντας άρδην κα
gnandum , et ίubens νt omnes
telis confoderent, iuxta latam τακοντίζειν κελεύων, κατα την αρχή
φuondam a Deo fententiam. θεν του Θεού γεγενημένην απόφασιν,
Ρarta autem viξtoria , cum ab νενικηκώς δε, και των αλογενών ελευθε.
alienigenis liberaflet ciuitatem , gώσας την πόλιν, Δαβίδ αυτήν προση.
appellauit eam cίuitatem Dauid. γόρευσε πολιν. ούτω δε την Σιων ονομά.
Ιta autem nominat Ζionem, nem
pe fuperiorem ciuitatem. Ηoc ζει, τουτέσι την άνω πόλιν τούτο γας
enim φuoque dicit hiftoria. b) και ή ίσορία φησί" και εκάθισε Δαβίδ εν
Εt /έdit Diuid in arce, et ca τη περιοχή, και εκλήθη αύτη η πόλις
τocata g/t ciuita, Dauid. Εt adi Δαβίδ. και ώκοδόμησε την πόλιν κύκλω
ήonuit ciuitatent, in orbem a ter από της άκρας, και 2)τον οίκον αυτού.
rice , et domurn /itam. Ι)einde
docet etiam Dei auxilium: c) Ει ετα διδάσκει και την του Θεού συμμα
aulbrilabat Dauid ambulan, et ma χίαν και επορεύετοΔαβίδπορευόμενος,
gnificattι», et Dominur omnipotenυ και μεγαλυνόμενος, και Κύριος παντο
crat cμm co. Ηoc autem diξtum
κράτως μετ' αυτού, ούτος δε ο λόγος Τζυy

1) Εέραίος- κρουνό. Ηac per compendium fed fine Αutoris nomine exhibentur
in Scholio apud Βos ι ν Μ ad 2 Reg. 5, 8, νbi etiam leg. κρουνώ, pro quo
Μ ο Ν Τ F. p. 323. habet κρουνισμό,
2) τον οίκον αυτού. ReStius a Synnnacbo l. c.
vox πη"Ξ vertitur έσω.
α) 2 Reg, 5, 8. 5) Ibid. verf. 9. c) Ib. verf. 1ο. "»
 oyΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙ. RΕG. CΑΡ. ν. vΙ. 4Τ 3

των το πανάγιον πνεύμα σμικρύνειν πει, redarguit blafphemiam eorum φui

conantur deprimere Spiritum fan
ρωμένων ελέγχει την βλασφημίαν. Κύ &tum.
Α Λ. Υ Λ Dominus enim omnipo
-

ριος γαρ παντοκράτως ωνομάθη πολ tens firpe nominatus eft.

λάκις.
ΙΝΤΕRR. ΧVΙΙ.
ΕΡΩΤ. ιζ".
Κοιλάδα Τilάνωντίνα λέγει; Ωuammam dicit wallenn Τitanum 2 a)
Τ; γίγαντας και Τιτάνας ωνόμα G igantes appellabant etiam Τί
taner. Ηebraeus autem eos
ζον, ο δε Εβραίος Ραφαειμαυτές vocauit Raphain. Ηabebat au
κεκληκεν έχε δε τοιούτους άνδρας και ή tem viros eiusmodi et Ηebron,
Χεβρών, και η Γέθ' και εκ τούτων ή και et Geth, et ex iis etiam fuit
ο Γολιάθ, και άλοι τινές, ών ο συγγρας Goliath, et aliqui alii viri for
φεύς εμνήθη των αρισέων, του Δαβίδ tes , φuorum meminit fcriptor,
cum defcribit praeclara facinora
τας ανδραγαθίας συγγράφων είκος Dauidis. Εft ergo verifimile,
τοίνυν εν τώδε τώχωξίω πάλαι τινα τέ fuiffe olim in hoc loco aliquam
των γενέθα παράταξιν, και λαβείν εκ eorum aciem, et ex ea Iocum ac
τούτων την επωνυμίαν τον τόπον. cepifΙe cognomen.
ΙΝΤΕΚ Κ. ΧVΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. ιη'.
Ωuamobrem aliquando quiden iuber
Τι δήποτε ποτέ μεν κελεύει τώ Δαβίδ Deuυ Dauidi, υι manu, con/trat cum:
ο Θεός συμπλακήναι τοις αλοφύ. alienigenir, aliquando te
λοις, ποτέ
Ω' πάνσοφος δε κωλύει;αυτόνχυ
παιδοτζίβης , , ro prohibet 2
ι
V: fapientiflimus doctor eum
in virtute exercet, et fuadet
μνάζει προς αρετήν. και πείθει ne fuis fidat viribus, fed eius
μή τη οικεία δυνάμα θαρφάν, άλα την exfpe&tet auxilium. Vnde etiam
αυτού προσμένει επικουgίαν, όθεν Ωζυ
dat ei figma fui aduentus. Νan,
τώ και σημεία δίδωσι της οικείας επιφα, quando, inquit, b) υidari, /tlua,
νόας. 1) όταν γας ίδης,φησιν, αυτομά, Jin /ponte moutri abυφue υcnto,
τως ανέμου δίχα τα άλση κινούμενα, τό 1unc de/tende ad bellum, 4uin tunς
τε κατάξηθι εις τον πόλεμον ότι τότε «gredietur Donniuu ante te, ad fo
riendo in bello alienigena.
εξελεύσεται Κύριος έμπςοθέν σου τύ,
πlaν εν τω πολέμω τους αλοφύλους,
ΙΝΤΕRR. ΧΙΧ.
ΕΡΩΤ. ιθ'.
Τίνος ένεκεν ο Οζάν θεηλάτω πληγή Ωuam ob cau/an nortutι ε/f Ozan
φlaga a Deυ immillh? c)
ετελεύτησεν;
Τ. μεν προπετείας αυτόν δούναιδί, Θ!uidam
C ")
dicunt euιn dediίle pα--,
nas fua temeritatis, vt qui
κας όπου, ως επαμύνα πειςαθένια tentauerit arca: opem ferre, qua
τη κιζωτώ, ή παντός του λαού προσα cum vniuerfum populum tueretιιι,
τεύεσα, της ετέρων επικουρίας ουκ έχζή, non egebat" auxilio aliorum. Ιofe.
ζεν. Ιώσηπος δέφησιν, επειδή Λευίτης εκ phus autern dicit, quod luit panas,
proptereaquod, cum non effet Leui.
αν έτόλμησεν άψαθαι της κιβωτέ, την ta, auίus fit arcaun tangere. Είt
τιμoρίαν εδέξατο τούτο δε ψευδες άντι autcm perfpicuum , hoς είic fal
1ίιπι :

ι) όταν - κινούμενα. Ηcc aliena funt a Τextu hebr. 1. ο.

5) 2 Rςg. 5, 18, 22. - Ψ) 1b, νεϊΙ, 24, ε) lb, ς. ό, 7.
414 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
fun: erat enim filius Αminada κρυς του γας Αμιναδαέήνυιός, ώπα,
bi, cui arcan dederunt Βethfa ρέδοσαν τηνκιβωτόνοί εν Βεθσάμοις, αφε,
mία, dimithm ab alienigenis. θείσαν υπό των αλοφύλων, της δε Λευ.
Ιs autern erat ex tribu Leuitica,
νt hiftoria ipfa docet. Sinξtifi ιτικής ήν ουτος φυλής και τούτο ή
cauit enim, inquit, α) filium /itun! Εορίαδιδάσκει, και ηγίασεγάςφησιτόν
Εleazar, υ: cu/todiret arcain to/fi υιον αυτού Ελεάζας, φυλάσσειν την κι
πmenti Domini, Quod autern hic ξωτoν διαθήκης. Κυρίε, ότι δε και φυτος
quoφue effet filius Αminadab, do του Αμιναδαβήν υιος, ή ίσορία διδάσκει
cet hi(toria. b) Εt impo/tierunt
ηγcam Dei in curruth noμurn, etκαι επεβίβασαν την κιβωτον του Θεού
/i/fulerunt ean ex domo Αntina επί άμαξαν καινήν, και ήραν αυτήν εκ
dabi qua erat in colle, et Ozan, του οίκου Αμιναδαξ του εν τω βουνώ
ε: fratre, eius, filii Αminadab, και Οζάν, και ι) οι αδελφοί αυτού, οι
ducebant currum cum arca Dei : υιοί Αμιναδάξ, ήγοντήνάμαξαν συν τη
ετ Οοαn et fratre, ein, ambula
bant ante, et a lateribu, arca. κιβωτό του Θεού και ρζάν,και οι αδελ.
Νon erat ergo ex alia tribu, φοί αυτού επορεύοντο έμπροθεν, 2)και
νt dicit Iofephus, fed etiam erat εκ πλαγίων της κιβωτού, ουκ εξ άλης
Leuita. Scd neque luit pα:nas τοιγαςούν ήν Φυλής, ως ο Ιώσηπος έφη,
propter temeritatem. Inclinato αλα και Λευίτης ήν, ούτε μην διαπρο
enim plauttro, manum . applica πέτειαν την τιμωρίαν εδέξατο, κλιθεί.
re oportebat, Sed alterius deli. σης γας
ξti luit panas. Νam cum Deus της αμάξης, εχήν προσερώσαι
ν "- J.

iuffi(fet vt facerdotes arcam fuis την χείρα αλ' ετέρας παρανομίας έτι
" . "ν \ "υ

ferrent humeris , prater legem ΟΤΕ δικας, τούγας Θεού προστεταχότος « - 2 » Δ/ ) Α

eam tulerunt in plauίtro. Ηoc τους ιερείς επ ώμων φέρει την κιβώloν,
" «
autem eos fefellit, φuod ea fic παρα τον νόμον εφ' αμάξης εκόμισαν,
5 / > "ν ν
enitia ab alienigenis nemini no εξηπάτησε δε αυτους το παρατών αλ \ r.

cuitiet. Sed oportebat confide, Α1

* «Η 3. Αυ

λοφύλων ούτως εκπεμφθείσαν μηδένα

/
rare, quod neque legen noue. λυμήναθαι, Σ -- * "- κυ τ

τant alienigena , neque aderant ήδι αλ' έχρήν συνιδείν, ώς

\ Μ. &
, και ,
έτε « 5 " "υ

facerdotes , ντ conuenienter legί τον νόμονήδεισαν οι αλοφυλοι, και ιερείς

y ηψ rr \ \

eam portarent. Οuod auten hoc ου παρήσαν, ίνα κατά τον νόμον αυτήν c/ Υ Αν ν

fit verum, docent ea φuae fe. μετενέγκωσιν

ε δδ -
ότι δε τούτο αληθές, τα
"- Λ. - \ Υ Μν Λ'

quuntur. Νam cum cecidiffet εξής διδάσκει, του γαρ Οζάν πεπlωκό " C \ 3. »

Οzan, rex veritus non tulit ar τος, δείσας ο βασιλεύς ουκ εις τα βασί. ν Μ 3 ? / >/ w

cam in regiam, νbi diuinum con, λεια την κιβωτόν εξενήνοχεν, ένθα και
ν ' -
ν \

4truxerat tabernaculum, fed in do την

\
θείαν
γ'
κατεσκευάκε:
Μ - ,
σκηνήν, αλ' εις Υ ν

mum Αbeddara. Poftquam autern τόνοίκονW

3)Αξεδδαβά. επειδή δε είδε παν Ν Υ Υ

vidit domum illam tribus men, τoδαπής ευλογίας εν τζισιμησι την οι.
-
" ?ζίCζy

ι) οι αδελφοί αυτού. Ιta οι ό, exprimunt hebr. "ΠΝ 2 Reg. 6, 3. 4. φuod alii Ιn.
terpretes pro nomine proprio babuerunt. 2) και εκ πλαγίων. Ηorum nec
in Τextu hebr, nec in verfiοne των ό. eft veftigium, 3) Αξιδδαρά. Νomen
viri huius 1 Paral. c. 15. et 16. {cribitur Αβδεδόμ. Rettius in edit. complut.
legitur Ο6ηδ Εδώμι,
α) 1 Reg.7, 1. ί) 2 Reg, ό,3.4.
 ονπ'sΤ ΙΝ ΙΙ. RΕG. c.ΑΡ. VI. 4τς
κίαν πληθείσαν εκείνην, ευθύς αυτήνεις fibus repletam omnis generis be.
mediξtione, tatin eam transtulit
τα βασίλεια μετεκόμισεν, ουχ αμάξι in regiam, non νίus plauίtro ,
χρησάμενοι, αλατοίς ιερεύσι κατατον fed facerdotibus, legi conuenien
νόμον. ) ήσαν γα φησι μετ αυτων ρι ter, Εrant enim, in uit, a) run
εο rollente, arcam Domini /eptem,
αίροντες την κιβωτόν. Κυρίε έπια χοξί, τbori, et υiξlima tituli et agni: et
κα! θύμα μοχε και αςνος 2) και Δαβίδ Dauid pul/abat in/trumenta harmo
ανεκρέετο ενός γάνοις ηφμασμένοι". " nica cornm Doiuino. Εrat auten,
πιον Κυρίε' και αυτός ενδεδυμένος 3)5ο. ίp/e induru, υg/fe exiulia : ita au
λην έξαλον'έτω δε την ποικίλην ωνό tem nominauit veftem variam.
μασε σαφέσερον δε τούτο εδίδαξεν ήξί. Αpertius autern hoc docuit liber
ζλος των παραλειπομένων ήζαν γάς Ρaralipomenωn. Τukrunt enim ,
φησι την κιβωτόν, ως ενετάλατο Μωσης inquit, b) arcam, βcut iulfit Μo,
/εσ, iiixta /ενnionen Domini Det
εν λόγω Κυρίε Θεέ Ισραήλ, επ αναφο, Ιβneli, et τεξtibu, eam portabant
ρεύσι κατά την γραφήν, εν ώμοι αυτών, βιper butheri, iuxta (cripturam.
ΕΡΩ Τ. κ. Α . . Ν.
1Ν ΤΕRR. ΧΧ.
Cuν Μelcbol Dauidem irri
Διατί κατεγέλασεν η Μελχωλτε βι 2 ε)
Δαβίδ,
xiftimauit είfe a rege alie
ΩΆ βασιλέως αλότριον τό δημο. Α num publice choros ducere,
ι σία χορεύειν' ου γας ήδει τεθείg neftiebat enim . ftimulos diuini
amoris. Vnde rex * vehenιenter
πόθετα κέήρα, όθεν ο βασιλευε σφο, earn increpabat. Νam coram Do- *
δεύτερον επετίμησεν αυτή εναντίον γάς mino, inquit, d) /altabo et lu
φησ Κυρίg οςορχήσομαι,
ζή Κύριος, εξελέξατόκαι
με παίξομα
υπες ΤΩy
dmin. Wiuit Dominus , ηui me
elegit/upra patrem tuum et /ipνα
πατέρα σε, και υπες πάντα τον οίκον omnem domun eiu , υ: me ιon/ti
αυτού, τε κατασησα με είς ηγέμενον rueret ductnι /uper omnem poptι
επί πάντα τον λαόν αύτε τον Ισραήλ, lum
". "- - ν
/ium Ιβnel. Porro autem
ea guoque φua fequuntur, habent
»/ Α'
και τα εξής δε την αυτήν έχει διάνοιαν. eundem fenfum. Deinde docuίt'
ετα εδίδαξεν η ίςορία, ότι τη Μελχώλ Iniftoria , Μelcholi filiae Saulis
θυγατρί Σαέλεκ εγένετο παιδίον, έως non fuί(Ιe fitiutn vsque ad dien
της ημέρας τέ αποθανόν αυτήν, άλ mortis eius. Νeque tamen pro
ου μόνον δια ταύτην την αιτίαν σέρα pter eam tantum caufan manfit
fterilis : fed vt nullus regnaret
μεμένηκεν αλ ώσε μηδένα ξεκάνου ex eo femine, Εrat enim veri.
βάσιλεύσαι το σπέρματος, είκο, γας fimile , populum fuifle praslatu,
ή, τον λαόν τον εκατέρωθεν ευγενεία rum eurn qui vtriιπgue fulgeret
λάμποντα προτιμήσαι των άλων. claritate generis.
ΙΝΤΕRR.,

1) ήσαν αρνός. Ρropius ad hebr. veritatein accedit h. 1. Symmuchi verfio,

ί-

2) και -Κυρίου. Ρraferenda eft h. 1. Αquila interpretatio. Vid. Μ ο 8 τF. ad

Η. 1. 3) ςολήν έξαλον. Ιn loco parallelo 1 Paral. 15, 27, οι ό, νιuntur verbί" ".
τολή βυσσίνη.
α) 2 Reg.6, 3.14, 4) ι Paral, 5, και ε) 2 Reg, 6, 29. d) 1b, νετί. 21.
 416 Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧΧΙ. ΕΡΩ Τ. κα.
" χΛ Ο "ω χ
Νathan cum είjetpropbeta, 4aoniodo Προφήτης ών ο Νάθαν πώς ήγνόησε το
ng/oiit Dei υoluntatem, et iulfit Da βέλημα το Θεό, και τώ Δαβίδ οικοδο
υidi τι cdificaret domum Dei"
Ι dixi, non omnia fciuiffe
prophetas, fed ficut Dei gra
tia reuelabat. Ita Samuel igno
Κ"ήσαιήδητονέφην,θείονωςοίκονεκ ήδέισαν
προσέταξενς
άπαντα
rabat, quem oporteret vngere :
Α. οι προφήται, αλ ώσπες ή θεία
χαζις αυτοις απεκάλυπlεν. ετως ο Σα
ita etiam Εlifeus, φuid accidis
fet Sumanitidi. Μillhn enim fac μεήλ ήγνόe τίνα χρίσαι προσήκει, ού
eam, inquit, ι) ηuoninm tri/fi, g/f τως ο Ελισσαίος το τής Σωμανίτιδος πά
anima eius , et Dominu, me cela θος, αφες γας αυτήν έφη2 ότι κατώδυ
τir. Ita etiam Νathan , cum yΟς ή ψυχή αυτής, και Κύριος απέκρυ
laudaffet fcopum regis , exifti ψεν απ'εμέ έτωκαι ο Νάθανεπαινέσας
mauit opus placere vniuerforum
Γeo. Vnde dixit, b) Οmnia quar τον τε βασιλέως σκοπόν, ενόμισεν αρέ
σκειντώτων όλων Θεώ, όθεν είπε, πάν
βιntin cordetuo vadeet füς, φuonian τα
Deu, g/t tecum. SedDominus Deus όσα εν τη καρδία σεβάδιζε και ποίες,
cum noξtu eiapparuiflet, hacc dixit ότι ο Θεός μετα σε αλά νύκτωρ επι
Νathani: α) Κade, et dic/εruo mco φανείς οδεσπότης Θεός ταύτα έφή προς
Dauid: bac dicit Dominus, Νon adi τον Νάθαν πορεύε, και είπε τώ δέλω
ήcabi, domum ηuan inhabitem :
quonian non habitaui in domo, με Δαβίδ τάδε λέγει Κύριος ε συ οικο
εκ ηuo eduxi filio, Ιβneli, εκ Αε δομήσας οίκον τε κατοικήσαίμε, ότι ου
gypto, υπηue ad bune dien. . Εt κατώκηκα εν οίκω, αφ' ης ημέρας ανή.
primum φuidem . eum confola γαγοντες υιες Ισραήλ εξ Αιγύπle, έως
tus eft appellatione feruitutis. της ημέρας ταύτης και πρώτονμένεψυ
Dic, inquit, Dauidi /oruo meo : χαγώγησεν αυτόν τήτης δελείας προσ
eft autem fuminus honor nomen
gerere ferui Dei. Deinde do ηγορία, είπε γάρφησι τώ Δαβίδ τώδέ
cuit, fuam naturam nulla labo λω με άκρα δε τιμή το δελον όνομα,
rare indigentia. d) Νon babitaui θήνα, Θεξ, έπειτα το ανενδεες της οι.
εnim, inquit, in domo., Illud au κείας εδίδαξε φύσεως, ε κατώκηκα γά
tern, Εκ φuo eduxi filio, Ιβdeli, φησιν εν οίκω, το δε αφ' ης ημέρας ανή.
εκ Αegypto, dicitur pro eo quod
eft, omni tempore quo fum verfa. γαγοντες υίες Ισραήλ εξΑιγύπle, αν
tus vobiscum , tam in deferto , τι τ8, πάντα χρόνον όνσυνεγενόμηνυμίν,
φuam in hac terra. Ομod enim ne έντε τη ερήμω, και εν ταύτη τη γη, ότι
φue ante hoc tempus templum ha γας έδε προ τέτετε χρόνε νεών έχεν,
buerit, veteres docent hiftoria, αι πάλαι διδάσκεσιν σορία, είτα την
Deinde oftendens infinitam virtu.
tem et benignitatem, fubiunxit, άπειρον δύναμιν και φιλανθρωπίαν δει
Ει fiti in tentorio inambulan, et κνυς, επήγαγε και ήμην εμπεριπατών
1n tabernaculo, τbicunque tran/ii εν καταλύματι, και εν σκηνή, εν πάσιν
pεν υπiuer/ium Ιβ aclem. Εt ad οις διήλθον εν παντί Ισραήλ και προσ
iecit, φuod nulli ex Iudicibus, τέθεικεν, ώς έδενί των Κριτών, οι εκ δια
qui crant ex diuerfis tribubus, φόρων ήσαν φυλών, η προσέταξεν οικο
aut iuflerit " tdificare templum,
" aut reprehenderit quod hoc non ομήσαι ναόν, ή ενεκάλεσεν ως τέτο μη
δεδρα
α) 4Reg.4, 27, έ) 2 Reg f, 3. ε) 1b,ν, 5, 6, a) ib, νςrί.6.7,
&
 oyΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙ. RΕG. CΑΡ. vΙΙ. 4 Ι7"

δεδρακότι τέτο γάς είπεν ε λαλών feciffet Ηoc enim ait dicens: α)
ελάλησα προς μίαν φυλήν τ8 Ισραήλ, Νum locuttιs /un ad υπmm rribum
ώ ενετειλάμην ποιμαίνειν τον λαόν μου Ι/raelis, cut mandaui pη/έere popu
ίum Ιβαε!, dicenr, car non ediήca
τον Ισραήλ λέγων τί ότι έκώκοδομήσα. /ti, mibi donum cedrinam 2 Deinde
τέ μοι οίκον κέδρινον, έπειτα τώ της ευ cum νίus eflet nomine beneuolen
νοίας χρησάμενος ονόματι, και δέλον tia, et/eruum /uum appella(Ιet, ei
αυτ8 προσαγορευσας, ανεμνησε της προ reuocauίt in memoriam cuftodian
ouium , et aliam paupertatem
ζατείας, και της άλλης πενίας επέδειξε Significauit etiam regni altitudi
δε της βασιλείας το ύψος και την της nem , et reliqua in eum proui
άλης κηδεμονίας φιλοτιμίαν ήμην γάς dentiac fua liberalitatem. Εrama
φησι μετα σε εν πάσιν οίς επορεύg. και enim, inquit, b) tecum υbicumηκε
εξωλόθρευσα πάντας τες εχθρές σε dmbulabar: et exterminaui omne,-
από προσώπε
σε, κα ι)έποίησά σοι όνο inimico, tuo, coran facie run, cr
Jfrci tibi nomen magnum iuxta πο
μα μέγα, κατα το ονομα των μεγαλων men magnorum ηui /unt in terra.
των επί της γης, ταύτα δε εις την της Ηzc autem dixit ad confirman
ευσεβείας και ευνομίας βεβαίωσιν έρη dam eius pietatem et acquitatem,
κεν, ίνα των ευεργεσιών μεμνημένος θε, νt memor beneficiorum coleret be
ραπεύη.τον ευεργέτην υπέχετο δε κα nefaξtorem. Pollicitus eft etian
populi curam gerere, Ponanz
τέ λαξ προμηθειθαι., θήσομαι γάς enim, inquit, c) locum populo meσ'
φησι τόπον τώλαώμε Ισραήλ, και κα Ιβnel, ct plantabo eum, et per /"
ταφυτεύσω αυτόν, και κατασκηνώσει babitabit Νam ex diuina lege
2)καθ' εαυτόν, κατα τον θείον γας πο νίtam inftituens, feparatus erat
λιτευόμενος νόμον, των άλωνεθνών εκε. ab aliis gentibus. Illud auten,
χώρισο, το δε, ε προθήσει υιός αδικίας Νοn ampliu filiu, iniquitari, bu
τέταπεινώσα αυτόν, τα εξής ερμηνεύει miliabit εμm, exponunt ea quae.
Ιequuntur. Sicut ab initio, in
καθώς απ' αρχής φησί, και από των quit, et a dieύus quibu, con/titrιέ
ημερών ών έταξα κριτας επί τον λαόν Ιudicer/iφer populum meum Ιβ πει.
με Ισραήλ, ν επειδή γας εντόκαιρώτων Νam quoniam tempore Iudicurn
(cruierunt aliquando quidem Αιη
κριτων, ποτε μεν Αμμανίτας κα Μωα. πιanitis et Μoabitis, aliquando au
ζτας, ποτέ δε Μαδιηνίτας και αλοφύ. tem Μidianitis et alienigenis, pol
λοις εδέλευσαν, υπέχετο αύτοις ακε licitus είt Ιe eis regnum conferua
ραίαν. σώζειν την βασιλείαν, και των turum integrum, et a frequentibus
hifce liberaturum mutationibus.
συχνων τουτων απαλάξειν μεταβολών, Deinde promilit ratiοne praditura
ετα τον λογικον, και θείον, και σωτη, cultum, feque diuinum et falutare
ριον αυτοί, οικοδομήσεων ναον επηγγει. eis templum ardificaturum. Αη
λατο και απαγγελεί σοι γάς Φησι nuntiaύit enim , inquit, a) tibε
- Domi
*Η

1) εποίησα - μέγα. Recepta le&tio eft εποίησά σε ονομιας'ον κ. λ. Cum no(tra

contentit edit. compl. tefte Β ο s1 ο. 2) καθ' εαυτόν, ReStius a Symmacύο ver.
titur επί του τόπου αυτού.
a) 2 Reg.7,7. 5) Ib. ν. 9. ε) Ib.νετί. 1ο. d) Ib verf. π.

Β. Τύcod. Τom. Ι. υ" "

 418 13. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ
1Όominus, Je adificaturum είfe βbi Κύριος, ότι τ) οικοδομήσει οίκον εαυτώ.
"domum. od autem fumptam
ex fanξta virgine carnem et ipfe
ότι δε την εκ της αγίας παρθένε σάρκα
adificauerit , et ipfam templum και αυτός ώκοδόμησε, και αυτήν ναόν
appellauerit, Ioannes Εuangelifta προσηγόρευσεν, ο ευαγγελισης ημάς Ιω.
nos docuit, gui Iuda.orum inter άννης εδίδαξε,την Ιεδαίων ερώτησιν και
rogationem et Chrifti Domini re. τέ δεσπότε Χρισε την απόκρισιντήσυγ.
ίponfionem inferuit libro facro γραφήτων ιερών ευαγγελίων εντεθεικώς,
rum Εuangeliorum. Νam cum
dixifient Iudai, a) Ωuod nobi, των γαρ Ί8δαίων ειρηκότων, τί σημείον
βgnum o/fendir, fore υ: bac faci δεικνύεις ημίν, ότι ταύταποιείς; υπολα
a, 2. Γefpondens Dominus dixit: έων ο Κύριος έφη λύσατε τον ναόν τέ.
Soluite templum boc, et intra tre, τον, και εν τρισιν ημέραις εγερώ αυτόν.
die, erigam illud. Cum autem Iu τοπασάντων δε των Ιεδαίων περί τέ α
dai coniecifient, hac diξta e(Ιe de
templo inanimato , fubiunxit Εu.
ψύχε ταύτα ειρήθαιναέ, ο ευαγγελι,
angelifta, b) jp/ auten, dicebat de σής επήγαγεν αυτός δε έλεγε περίτε
τemplo corpori, /iii. Εt cum /ur ναέ τέσώματος αυτέ και ότε ηγέρθη
rexiljet a mortuir, cognouerunt di εκ των νεκρών, έγνωσαν οι μαθηταί αυ
/tipali eius, φuod hoc dixerit Do τε, ότι τέτο είπεν ο Ιησες, και επίτευ,
minus , et crediderunt /èriptura,
και et (ermoni qutn dixit * Ιe/ur, Di
σαν τη γραφή, και τώ λόγω ώ είπεν ο
Ιησές, ο δε θείος απόξολος, και των πι
νinus autem Αpo(tolus, fidelium
φuoque conuentum appellauit do σων τον σύλογον οίκον Θεέ προσηγόρευ.
mum Dei. Chri/fu, enim, in σε Χρισος γάς φησιν ώς υιός επί τον οί
quit, c) tanquan filiu, /uper do κον αυτέ, και ο οίκός εσμεν ημείς, ταύτα
mum eiur, cuitιr donu, /umu, nor. προηγόρευσεν ο προφήτης και απαγ
Ηac praedixit propheta , Εt an
nuntinbir tibi Dominuυ, /ε πdifί. γελεί σοι Κύριος, ότι οίκον οικοδομήσει
1urun clfe /ibi domum. De tein εαυτώ περίδετέχειροποιήτε νεωέτως
plo autem manufa&to fic dixit: d) έφη και έται ως αν πληρωθώσιν αι ημέ.
Εt crit, φοβηuan impleti filerint ρασε, και κοιμηθής μετά των πατέρων
die, τιui, et dormieri, cum patri
σε, και ανατησω το σπερμα σε μέlασέ,
ίu, tui, , /u/titabo /έmen ' tuum, δς έςαι έκ της κοιλίας σε και ετοιμάσω
po/f te, qui erit εκ υentre tuo,
et praparabo regnum eiu. 1 α, την βασιλείαν αυτό έτος οικοδομήσει
dificabit do nι μm nomini meo. οίκοντώ ονόματί μου ταύτα περί τε
Ηacc cum dixi(Ιet de Salσmone, Σολομώντος ειπών αναμίγνυσι τη 7ξορ
admiίcet pracdiξtioni ea qua ad έήσει τα περί τέδεσπότε Χρισέ ανορ
Chriftum Dominum fpectant, Εri θώσω γαρ έφη τον θρόνον αυτέ έως εις
gam enim, inquit, ε) /aden eiu, τον αιώνα και εγώ έσομαι αυτώ εις πα
υηue in /aculum: et ego ero pater
εiu,,etip/eeritfliu, meur. Quodau τέρα, και αυτός έται μoι εις υιόν ότι δε
tem hacc diξta (int deChrifto Domi. ταύτα περί τέδεσπότε έβρέθη Χρισε,
no, teftis eft diuinus Αpoftolus in μάρτυς ο θείος απόσoλoς, έτας ειπων εν "-

τη

ι) οικοδομήσει-εαυτό. Rec, le&tio eft οίκον οικοδομήσεις αυτώ. Ρropius autem ad

veritatem hebr. accedit lectio edit. compl. οικοδομήσει σοι.
") Ιoh, 2,19ίq. ε) Ιb.ν.21.22. ε) Ηebr, 3, 6, 4) 2 Reg 7, 12, 13, ε) Ib.ν. 13. κ.
 - ον εsΤ ΙΝ II. RΕG. cΑΡ. νιI. 419
τη προς Εβραίες επιτολή τίνι γάρ πόjε epiftola adΗebraos,fic dicens: α)
των αγγέλων αυτό είπε, υιός με είσυ, Cuί αμten Αngelorum υηφuan di
εγώ σήμερον γεγέννηκά σε, και πάλιν, κit, Filiu, meu tu er, go bodiege
mui re" et rurfus, Εgo ero pater
εγώ έσομαι αυτώ εις πατέρα, και αυτός riur, et ip/e erit filiu, meur. Deinde
έται μoι εις υιόν, είτα διδάσκει πόσης αocet, quanta cura et prοuidentia,
δια τέτον τον υιόν οι κατά σάρκα πρό. propter hunc filium, eius 1ecun
"γονοι » και παρανομέντες,απολαύεσι durn carnen progenitores gauίίί
fuerint,
προμηθείας, αμαρτάνοντας γάρ Φησιν tes. Αrguan etian legen transgredien
enim, inguit, b) et ca
ελέγξω μεν και παιδεύσω τον δε έλεόν Jfigabo puccantcσ: mi/ericordiam nu
μου εκ αποσήσω απ' αυτών, τ.) καθώς tem mean, non auforam κb ei, βαμε
απέτησα αφ' ων απέσησα το δε, εν α. ab/full ab illi, a quibu, ab/fuli. Illud
Φαίς υιών ανθρώπων, αντί τέ, ταις δι' autem, Ιέtibus filioνum bominum,
ανθρώπων παιδείαις,τέθεκεν επειδή δια poίuit pro eo φuod eft caftigationί
bu, per loininer: guohiam per ma
χαρώνκαλή άφη, κα ή ανθρωπίνη σφα.
γη. και τα έζης δε πάλιν ηκιςα μιέν τοις
nus fit et iξtus et cades hominum.
Οua autern deincepsporro fequun
τέ Ισραήλ βασιλεύσιν αρμότle επίδε tur, minime conueniunt regibus
μόνου του δεσπότε Χρισε το αληθές αυ ΙΙraelis: in folo autem Chrifto Do
των δείκνυται, Ά γάς φησιν mino eoruιn veritas oftenditur. Ει
εrit, inφuit, ε) domur eiu fideli, et
εάκος 2)αυτέ, και η βασιλεία αυτού έως regnum eiu in /acculum coram me:
αιώνος ενώπιόν μου, και ο θρόνος αυτού εt tbronu, eia, crit erediu, in ατεν
ετα ανωgθωμένος εις τον αιώνα, ο δε Σο. num. Salomo autem neque eam νί
λομών εδε το μακρόβιον των άλλων έχεν tae habuit longitudinem, quam alii
ανθρώπων, έδε εις το τέ πατρός έΦθα homines: neque peruenit ad fene
ξtutem patris. Εos guoque omnes,
σε γήρας και τους εκ τούτου δε άπαν φui exeo duxerunt originem, com
τας κοινόν διεδέξατο τέλος, δυον τοίνυν munis excepit finis. Duorum ergo
σάτερον ανάγκη ή τώδεσπότη ταύτα alterum necefle eft, aut νt hac
ιρμόσα, Χρισώ, ή ψευδή φάναι τέ Θεέ Chrifto Domino conueniant, aut
νt dicamus effe falfam Dei vniuer
·ών όλων την πρόρρησιν αλάτέτοδυσ forum pradiξtionem. Sed hoc eft
εξες κά, ανόσιον ανάγκη τοίνυν, καν impium etexfecrandum. Νece(Ιeeft
ή θέλωσιν Ιουδαίοι,το έτερον δέξαθαι. ergo, etiamfi molint Iudai, alterum
admittcre. Ηis auditis rex, libera
ούτων ακούσας ο βασιλεύς, τον μεγα, lem et munificum Deum laudibus
έδωρον ύμνησεΚύριον και πρώτον ώμο, eft profecutus. Εt primum confef.
έγησε την οικείαν ευτέλειαν τίς είμι feffus eft ίuam ignobilitatem. d)
Ωair ego fun dominemi, Domine, er
γω κύριέ μου Κύριε, και τίς ο οίκος 3) τό quanam /t donu, patri, mei, ηuod
ατρός μου» ότι ηγάπησάς με έως τού, me co" υπηue dilexeri, 2 Οftenditau- και
συ 5 δηλοί δε ο λόγος των δωρεών το tem oratio donorum magnitudi
Γ) d 2 Πem.

τ) καθώς-όν απέτησα. Cum Τextu hebr. magis contentit vetfio Symma bi,
καθώς αφείλον παρά Σαούλ. 2) αυτού- αυτού. Vrroφue loco omnes pritter ό.
Ιnterpretes graci confentiunt in verfone σου, Φua melior cft. 3) του πατρός,
Ηacc defunt l. c. (ecundum rec. leξtionem.
σ) Ηebr. 1, 5, Ρ) 2 Reg, 7, 14, 15, . ε) Ib. ν ιό, δ) Ib. ν. ιε.
42ο Β. · Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R Ε Τ Ι
nem. Deinde docens Domini μέγεθος. άτα το παντοδύναμον του Δε:
omnipotentiam, fubίunxit, α) Εt σπότου διδάσκων επήγαγε και Ι)κατε
parua fήξta /unt bac parua coran
τe Domine mi, Domine. Αdmiratus σμίκρυνται σμικρά ταύτα ενώπιόν σου
fum, inquit, filmmam promiίfo κύριέ μου Κύριε εθαύμασάφησι τηντών
rum magnitudinem, ad me re επηγγελμένων υπερβολήν, εις εμαυτόν
fpiciens: parua autem funt, fi αποβλέψας σμικρά δε ταύτα τή σή
conferantur cum tua poteftate. δυνάμει παραβαλόμενα, έπειτα τον
c/ > Α" - ν - ν
Deinde hymnum producens, et ύμνον εκτείνας, και βεβαιωθήναι τας
νt promiίla confirmentur obfe επαγγελίας αντιβολήσας, επήγαγε'
crans, fubiunxit, b) Εt nunc Do
ηrine mi, Domine, υcrbum quod και νύν κύριέ μου Κύριε, το βήμα ο ελά.
λοcutu, e de Jeruo tuo, et de domo λησας υπέρ του δούλου σου, και υπέρ
είur, fidele fat υ/ήue in aternum. του οίκου αυτού, πισωθήτω έως αιώνος.
w cr ν -

Οuod autem fupplicet vt promif. και ότι την επαγγελίαν εκείνην ικέτευε
fum illud confirmetur, te(tantur
φua fubiunguntur: ε) Ωuonian tu
βεβαιωθήναι, τα επαγόμενα μαςτυρεί
ΙDomine omnipoten, Deu, Ιβnel re ότι συ Κύριε παντοκράτωρ ο Θεός Ισ.
κela/ti auren βrui rui, dicenυ, do ξαήλ απεκάλυψας το ωτίον του δούλου
πmum illan: «dificabo tibi. Τu, in σου λέγων, οίκον εκείνον οικοδομήσω σοι.
φuit, docuifti me ignorantern, σύ, φησίν, αγνοούντα εδίδαξας, ότι τον
fore vt domum illam adifices,
per φuam ero confpicuus omni
οίκον εκείνον οικοδομήσεις, δι' ου περίβλε
Βus hominibus: hoc mihi pro πloς έσομαι πάσιν ανθρώποις ταύτην
πmiffum confirmari rogo. εμπεδωθήναι την επαγγελίαν παρα,
καλώ.
ΙΝΤΕRR. ΧΧΙΙ. ΕΡΩΤ. κβ.
Ωμomodo c/f intelligendum : percuβ Πώς νοητέον το, επάταξε Δαβίδ την
/i: Dauid Μoabitar, et menβι, g/t Μωαξ, και διεμέτρησεν αυτούς εν
fitniculo,/fernen, co, /uper χοινίω, κοιμίσας αυτους επί
τerram * d) την γην;

Τι erat vis viξtoria, et tan

ΤΕ ήν της νίκης το κράτος, και
ta multitudo eorum qui ca-Μ- τοσούτον των ζωγρηθέντων το πλή.
pti fuerant viui, νt eorum nume θος, ως μη αναχέθαι τούτους υποβα
rus iniri non potuerit. Iuίlit enim λέν αριθμώ, εκέλευσε γας αυτούς επί
eos deiici pronos in terram, diuifos
της γης καταβληθήναι πρηνείς, τριχή
trifariam: et duas quidem partesδιελών και τας μεν δύο μοίρας κατέ.
occidit, νηam auteιη νίuam ce
Ρίt, et iuffit ferre tributum. κleινε την δεμίαν εζώγρησε και Φόρονφέ
monilia autem Syrorum in gemν εκέλευσε τους μέντοι χλιδώνας των
terpretatus eft Αg uila torque, Σύρων τους χρυσές 2)κλοιές ο Ακύλας
ης μη

") κατεσμίκρυνται σμικρά ταύτα, Recepta le&tio eft κατισμικρύνθη (Cod. τηric,
habet κατεσμικρύνθην) μικρόν. Cum no(tra confentit editio compl. tefte so
S Ι Ο• 2) κλοιούε, Αlias Αquila interpretationes recenfet Μ ο Ν Τ F. 1. κ.
Τ. Ι. Ρ. 328.
") 2 Reg, 7, 19, Ρ) Ιbid. ν. 25. ε) Ib. ν. 27. α) Ιb, ς, 8,2,
 ονΕsΤ ΙΝ ΙΙ. RΕG cΑΡ. ντII. 42 Ι
ήρμήνευσεν. 1) Εμάθ δε την Επιφά aurror, Emeth autem Εpiphaniam
νειαν της Συρίας. ".
Syria.
ΙΝΤΕRR. ΧΧΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. κγ'. -

Τι δήποτε τα άρματα των Σύρων τα Ωuamobrem confregit plurimo, cur.

πλείσα διέλυσεν,
Ο θείος παρακελεύεται νόμος, μη ru, Syrorum 2 a)
πολοίς ίπποις κεχρήθαι τους βα Ι" diuina iuffit reges non vti
ι Υ χ "- Υ ν "- Α' ,

σιλέας, ίνα μη αυτοίς, αλα τη θεία multis equis, vt non in eis,

δυνάμει θαρρώσι τούτον τηgών τον νό. (ed in virtuto diuina confidant.
μον, τα πλείσα των αρμάτων διέλυσεν, Ηanc legem implens, currus plu
έσι δε αυτού ακούσαι και εν τοις ψαλ rimos confregit, Licet autem eum
μείς μελωδούντος, και λέγοντος' ουσώ. φuoqué audire canentem in pfal
ζεται βασιλεύς δια πολήν δύναμιν,και mis, b) Νon /bruatur rex per mul.
tan virtutern, et giga, non /ενua
γίγας ου σωθήσεται εν πλήθει ίχύος bitur multitudine robori, /iii. Fal
αυτού, ψευδής ίππος εις σωτηρίαν, εν lax cquur ad/alutem: neque multi
δε πλήθει δυνάμεως αυτού ου σωθήσε tudine υirtuti, Jua Jeruabitur.
τα/. πεπλήρωκε δε και Ισαακ του πα Ιmpleuit etiam ΙΙaaci patriarchae
benediξtionem, datam I a cob ο.
τριάρχου την ευλογίαν την τώ Ιακώβ Sir, inguίt enim, c) dominu, fra
δοθείσαν γίνου γας έφη κύριος τέ αδελ trir tui. Ιpfe autem percuffit Ιdu
φού σου, αυτός δε την Ιδoυμαίαν επά ma.am, et pofuit in ea prafidium.
ταξε, και έθετο φρουραν εν αυτή το δε, Ιllud autem, Ιn tota Ιdumaa φο
πάση τη Ιδoυμαία 2) έθηκεν εσηλωμέ. Juit/tationarior, d) {ignificat, guod
νους, δηλοί ως εν εκάση πόλει κατέτησε in vnaquaque * ciuitate pofuerit"
prarfidia. Νam φuos aligui ap
τους φρουρούς, ους γάς τινες καλέσιν pellant pracfidiarios, nominauίt
εγκαθέτους, εσηλωμένους ωνόμασεν. (tationarios. " Deinde fubiunxit,
άτα επήγαγε και εγένοντό φησι πάν Εt fuerunt omne, Idunai /eruί
τες οι Ιδoυμαίοι δούλοι τω Δαβίδ επέ, Dauidir. Ιmpoίuit ergo finem
θηκε τοίνυν τη προγονική προββήσει το auita prardiξtioni. Scriptor au
tem narraturus peccatum, in
τέλος, ο δε συγγραφεύς διηγεθαι μέλ, φuod incidit vir diuinus, ne
λων την παρανομίαν, ή περιπέπlωκεν ο ceflariuin duxit prius oftendere
θείος ανής, αναγκαίον ώήθη πρώτον viri virtutem, vt Iciamus deli
επιδείξαιτην τέ ανδός αρετήν να γνώ ξturn non fuί(Ιe mentis , (ed
μεν ως ου γνώμης ήν, αλα περισάσεως circumftantiac, Dicit enim, e)
Εxercuit Dauid iudicium et iu/ti
το πλημμέλημα, ήν γάς Φησι Δαβίδ
"ν Α Ν Υ
tiam erga υηiuer/un populum
στοιων κριμα και δικαιοσυνην εις παντα /uum. Deinde commemorat magi
τον λαόναυτού, όταλέγει τους άρχον (tratus, nempe guod illi guidem
τας, ότι ο δείνα μεν τήνδε την αρχήν, ille magiftratus fuit mandatus,
Dd 3 huic

1) Εμάθ-Συρίας. Ηac ad 2 Reg, 8, 9. pertinere videntur. Μ ο ΝτF. adl. c. ob

feruat, nomen p"π φuod οιό. interpretati funt δύναμιν, ab Αquila verti
επιφάνειαν. 2) έθηκεν εςηλωμένους. Ηacc tantum in Cod. alex. et edit, compl.
1. c. leguntur.
α) 2.Κeg.8, 4. b) Ρί: 32, Ιό. Ι7. ε) Gen, 27, 29. α) 2 Reg. 8, 4. ε) Ib. ν. 1ς.
 "

422 Β. ΤΗΕΟ DΟRΕΤΙ

1muic vero ifte. Μeminit φuoquς .
facerdotum, Sadoci nimirum, et
Αbiatharis. Ηic autem exiftimo
είfe errorem librarii. Νοn enim
fuit Αchimelech filius Αbiathar, Ιed
Αbiathar filius Αchimelech, Vocat
autern Phelethi et Cerethi, fundi
tores et fagittarios Qui autem τους σφενδονίτας και τους τοξότας κα
erat benignus et clemens etiam in
iniinicos, non erat videlicet amicos
datürus obliüioni. Rogauit itaque πος, ουκ άζα ήμελεν αμνημονήσειντών
an reftaret aliquis de domaSaulis:
Ει ενbibeho, inquit, a) ei mi/ari
εordinm propter Ιonathanem. Νam
propter fuam in illum beneuolen
τiam, illius delpiciebat maleuolen
tiam. Γeinde curatn gettit Μem
phibaalis, φuem fecit dominum
omnium φua po(iidebat Saul, et
iuffit perpetuo fecum mamerc, et
vna viξtum fumere, b)
ΙΝΤΕRR, ΧΧΙV,
ο δείνα δε τήνδεεπισεύθη, εμνήθηδεκαή
των ιερέων, του Σαδώκκα του Αξιάθας,
1) ενταύθα δε oίμαι γραφικόν είναι α
μάρτημα, ου γας ο Αχιμέλεχ υιός Α
βιάθας, αλ' ο Αβιάθας υιός Αχιμέ
λεχ, 2)τον δε φελεθ και τον χερεθί,
λά, ο δε περί τους εχθρούς φιλάνθρω
φίλων, όθεν ηρετο, ει έσι τις έτι υπολε
λειμμένος τώ οίκω Σαουλ, και ποιήσω
μετ' αυτού έλεος ένεκεν Ιωνάθαν, δια
γας την περ, τουτον ευνοιαν παςεωξα
την εκείνου δυσμένειαν, είτα αξιοί τον
3) Μεμφιξααλ θεραπείας, πάντων μεν
αυτόν αποφήνας είναι των του Σαουλ
κτημάτων δεσπότην συνέναι δε αυτώ
κελεύσας,και ομοδίαιτον είναι διηνεκώς,
- ΕΡΩΤ, κδ'. -

Ωuomodo, cum βιperia: ε) dixiffet,

Αdra /ανεn firillo pro/frntam, dixit Πώς τε 4)Αδρααζάρ την πανωλεθρίαν
εun υcnilje υ: auxilianι fίrret προειρηκώς, πάλιν αυτόν είπεν εις συμ
" Αmmoniti: " d) μαχίαν τών Αμμανιτών
SΆ quidem dixit fuifίο αφικέθαι;
Αdraazarem, non autem occί
fum, Conueniuntautem qua nunc
Τα Αδρααζάς ήίiαν είπε, σφαγήν
Υ 4 Μ . .» »

ουκ είπε, συνασα οε και τα νυν ει

ξημένα
1) ενταύθα- υιός Αχιμέλεχ. Ηace eadem funt cum Scholio, guod Βos ! v s ac
D κ vs ι ν s, et ex hoc quoquo Μ ο Ντ Ρ. ad 2 Reg, 8, 17. attulerunt, φui ta
men Νoftri nomen non adieccrunt. Νοtanda inprimis funt, qua n Rν sτ vs
Fragm. vet, Int, p. 256. diίputat: ,,Verum, inquit, eft, Αbiathar fuiffe fi
,,lium ΑchimeΙech, I Sam. 22, 27. (leg, verf. 2ο.) Falfum eft, Αbimelech non
,,fuifle filium Αbiathar. Ηic Αchimelech I Paral. 18, 16. Αbimelech voca
»tur. » Ιta quidem difienίum profe(lus eft D Rν s v s, precario tamen
fumfiffe videtur φuod probandum erat, Si diuerfa fcribendi ratio nominum
Αβιμέλεχ et'Αχιμέλεχ, huίς liti dirimenda fufficeret, nan opus fuiffet ad
locum I Paral. c. 18. prouocare, cum in ipία illo loco 1 Reg. 22, 2ο. Codex
υaric, habeat Αβιμέλεχ, alex. autem Αχιμέλεχ, 2) τόν-καλεί. Ηarc fere
eadem funt cum Scholia, apud Μ ο Ντ Ε. 1. c. Τ. Ι. Ρ. 329. Ιdem l. c. e Cod.
εoirlin, hac fub τΗ εο Ροκ ετ: nomine protulit, φua ad vocem D'2:3
2 Reg. 8, 18, pertinent, την κατάςασιν έχοντες της βασιλικής οικίας, εν δε ταις
παραλειπομέναις φησί δομέςικοι, 3) Μεμφιβαάλ. Μ ο ΝτF. 1. c. e Cod. coislin.
ad 2 Reg. 9, 6. ha:ς obίcruat: ,,Μεμφιβοθε κείται εν τό Εξαπλώ παρα πάσιν εν
άλω δε Μεμφιβαάλ. 4) Αδρααζάρ. Ηic in Τextu hebr. 2 San. c. 8. et ιο,
νοcatur Αdadefer.
") 2 Reg. 9, Ι. 5) Ib verf. 7. ε) Ib, ς, 8, 9. α) Ib, ς, ιο,ιό Ιφ4.
 *..

ον ΕSΤ ΙΝ ΙΙ. RΕG cΑΡ. νττι-xπ. κας

θημένα τοις έμπροθεν, απέσειλε γάρ dicuntur, prioribus. Μίβt enim,
inquit, Αdrnazar, et eduxit Syrum:
Φησιν Αδρααζάρ, ι) και εξήγαγε τον ηui crat rran, fuuium Chalama, Si
Σύρον, τον εν τώ πέραν του ποταμού autem proprias habuiffet copias,
2)Χαλαμά είδε δύναμιν είχεν οικείαν, non eguiffet alienis Quantum er
ουκ άνετέρας προσεδεήθη. 3) όσον μέντοι go profit calamitas, et afHiξtio, et
οίησι συμφορά, και θλίψις, και μέ, follicitudo, vel ex hac diίcimus hi
ξιμνα, και εκ τηςδε της σορίας μανθά. ftoria, Diuinus enim Dauid,
ημεν. διωκόμενος γάς Φησιν υπό του cum Saul eum perfequeretur,
(e fapienter ge/lit in omnibus:
Σαουλ ο θείος Δαβίδ, πάσαν κατώρθε et curn effet-in acie, bellicisque
φιλοσοφίαν και παρατατlόμενος δε, curis mentem exerceret, ex legi
και ταϊς Φροντίσι των πολέμων εναχο bus diuinis vitam adminiftrabat.
λων την διάνοιαν, κατά τους θείους επο Ρaruas autem affecutus inducias,
λιτεύετo νόμους, ανακωχής δε ολίγης illun patius eft lapίum. Fntium
ε/t enim, inquit, a) tempore
τυχών, τον όλιθον εκείνον υπέμεινεν. poneridiano, et /urrexit Dnuid
εγένετο γάρφησιν 4)έντώ καιρώτης δεί α βιo cubili, et ambulauit /uper .
λης, και ανέση Δαβίδ από της κοίτης τεξtum * domur regia, et υidit
αυτού, και περιεπάτε επί τε δώμαίος ex te&ίο υιulicrcm qua launbatur,
α crat mulier adfρεξtu valde pul
του οίκου των βασιλείων, και είδεν απο chra, Vere magnum et vehemens
τώδώματος γυναίκα λουομένην, και η eft bellum, remiffio, et delicias,
γνή καλή τη όψe σφόδρα, πολύς οπό. et regnum, et poteftas, et forma
λεμος και σφοδρός, άνεσις και τρυφή, corporis, et poft cibi fatietatem
χαι βασιλεία , και εξουσία, και σώματος infultus: φuo tempore etiain reli
βία,και μετα τροφής κόρον ή προσβολή" giotis accenditur (cintilla, vt quae
"τε κατοίς ασκούσιν ο σπινθήρ υποτύ. tanquam olei irrigationem accipit
alimentum. Είt autem perfpi
9ίται, οίον αρδείαν ελαίου δεχόμενος cuum, eum habuiffς natura vehe
τη τζοφήν, δήλος δέ εσι και σφοδρότε mentiorem cupiditatis affe&tionem.
ί" κατά φύσιν εχηκώς της επιθυμίας Νon enim pluribus νfits effet νκο
"πάθος, ου γαρ αν πλείοσιν έχρήσάlo ribus, nifi cί νim attuli(Ιet natura
7"ξ, μή τής φύσεως τούτο δράσαι vt illud faceret. Sςd illud φuί-,
καταμέης. αλ' εκείνο μεν ουδείς εκώ. dem nulla lex prohibuit: hoc
"νόμος τούτο δέγε αντικρυς ο θείος autem lex diuina aperte prohi
"πηγεξευσε νόμος, διακύψας τοίνυν α buit, Cum ergo fimpliciter,
Ron autem curiofe infpexiffet,
"κώς, ού περιέργως, είδε το γύναιον
μειον αλ' ουκ έφυγε την θέαν, ως τiait mulierem ηua lauabntur. Sed
non effugit confpeξtum reuera
λιθίαν αλα καταθελχθείς τώ της perniciofum, fed forma inefca
" δελέατι, το της αμαρτίας κατέ, tus pulchritudine deuorauit ha ι
L) d 4 - Πnuin
Υ 22! -
ι
1) "ναγε-πέραν. Ιta leg. edit, Complur.2) Χαλαμά. Νomen huius fiuuii
"t και Texεί, Hebr. : ξam. το, 16. nec in Αquila et Symm. verfione expri
"". De eft etiam in Τextu των ό. Codicis alex. (ed υnticanμr habetΧαλα
Ά.3) τον κ. τ. λ. Qμε reliφua funts pertinent ad hiftoriam peccaticum
Βεhίου, Coπmmiίli. 4) εν-δείλης. Ιta habet cd. compl. Recepta leξtio eft
":", ισπέραν.
") ι Reg. ΙΙ, 2.
424 - Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
mum peccati. Εt hoc quidem πιεν άγκισρον και ταύτην μεν αυτώ την
pectatuιη ei conciliauit cupidi αμαρτίαν ή επιθυμία πρoυξένησεν, την
tas: alτerum autem pudor. Νam
δε ετέραν αιδώς κύειν γας την γυναίκα
ειun refcίuiffet mulierem cfic gra μεμαθηκώς,
ιuίdam, fubueritus eft ne conuin υπείδετο μεν τον έλεγχον,
<cretur: οιnnem autem mouit la πάσαν δε μηχανήν εκίνησεν,ώσε τηδευ
pidem, vt in fecundam non inci τέρα μή περιπεσών αδικία μετεπέμ
«ieret iniuftitiam. Νam accerfito
Vria, ratus eft fore, vt poft lon
ατο γας τον Ουρίαν, υπολαβών ότε
um tempus in vrbein reuerfus δια χρόνου την πόλιν καταλαβών συν
ΕΕ congredi cum νxore. ελθεν επιθυμήσει τη γυναικί επε, δε
Vbi autem ille et temperantiam, εκείνος την σωφροσύνην, και την αν
«t animi fortitudinem, et fualn δρείαν, και την περί αυτόν εύνοιαν έδει
in eurn oftendit beneuolentiam, ξεν εν γαρ τοις προδόμοις των βασι
ζnam in regia veftibulo cum pro λείων μετά των σωματοφυλάκων τον
reξtoribus (omnum cenit,) ipίum
«ηuideln poftridie accertiuit, re ύπνον εδέξατο μετεπέμψατο μεν αυ.
prehendit autem, φuod corporis τον τη υσεραία εμέμψατο δί ότι το
congruentem curam non gereret. σωμα της προσήκουσης ουκ ήξίωσε πα
Ιlle vero, Νon acquum, inquit, ραμυθίας, ο δε, ου δίκαιον υπολαμβάνω,
«xittiuno, νt cum dux et exerci
τιus totus in bello et in obfidio φησί, του 5ρατηγού και της σρατιάς
ne laborent, ego corpori meo απάσης εν πολέμω και πολιορκία τα
«ctιram adhibeam , et (ermoneln λαιπωρούντων, έμε τινά τω σώματι
iurgiurando confirmauit. Sed προσενεγκεν θεραπείαν και τόνδε τον
rex, cuin eum rurfus iufliffet λόγον εξεβαίωσεν όρκω, αλ' ο βασιλεύς
πmamerc, conuίuίο excepit, fre πάλιν επιμένα, αυτόν προστάξας εσία
«ψuentique ac liberali inuitatione
νltra modum coègit bibere, vt σε, και τας συχνάς φιλοτησίας πέραν
irrigata cupiditate vinum eum του μέτρου πιείν κατηνάγκασεν να την
incitaret ad coniunctionem. Ρoft επιθυμίαν αρδεύσας ο οίνος αυτόν ερε
κuam autem imbecilla vidit ο. θίση προς κοινωνίαν, επε, δε άπαντα εί
amnia qua excogitarat, (ille enim δεν αθενή τα σοφίσματα πάλιν γας
prurfus dormiit in veftibulo re
εκείνος εν τω προδόμω των βασιλείων
φia cum regiis fatellitibus,) pu
«dore (timulatus et coaξtus, literas συν τοις βασιλικοίς έκαθεύδησε δορυφό
1cripfit ad ducern exercitus. Ille ρας υπό της αιχύνης κεντούμενός τε
autem nihil ίciens ex iis φuae Κα/ βιαζόμενος , τα προς τον 5ξατηγoν
(Cripta fuerant, abiit ferens gla. υπηγόρευσε γράμματα, ο δε των γε
«dium fur cardis. Deinde pott γραμμένων ουδέν επισάμενος απήet, το
iiilius mortem, et mulieris lu
έθιum, faξta funt nuptiac, Sed
ξίφος φέρων της οικείας σφαγής, είτα
11on fiuit animarun πεdicus μετά την εκείνου τελευτην, και το πέν
* Inorbum effe θος της γυναικός, ο γάμος εγένετο, αλ'
immedicatilem ;*
Σιeque- inίuftam neglexit ca ουκ είασε το πάθος ανίατον ο των ψυ
«lem: neque propter aiam Da χών ιατρός, ουδε την άδικoν τελευτην
ιuidis virtutem, inulum fiuit περιόδεν ουδε δια την άλην του Δαξίδ
cun gui patius crat iniuriam. αρετήν τον ήδικημένον είασεν ανεκδίκη
Τoy.
 oyΑΕsΤ ΙΝ ΙΙ. RΕG, CΑΡ. VΙΙΙ-ΧΙΙ. 425
τη εφάνη γάρ φησι πονηρόν το πράγ, Κi/ή enim ε/t, inquit, a) re mala
in confρεξtu Domini. Μiffus eft
μα ενώπιον Κυρίου, επέμφθη τοίνυν Νά ergo Νathan propheta, accufa
θαν ο προφήτης κατηγορία περιθεις tioni decoram inducens perfonam.
ευπρεπές προσωπείον ετέρως γας ενάλ Αliter enim in aliis cernimus pec
λοις θεωρεμεν την αμαρτίαν, και άλως caturn, et aliter nofira mala adfpi
θεωρούμεν τα οικεία κακά όθενεχ όμοί, ciιηus. Vnde non fimiliter nos
Νam in
ως ημίν αυτοίς και τοις άλoις δικάζομεν. et alios iudicamus. ferimus fen
aliis quidern iuftam
επιμένγαράλων δικαίαν την ψήφονεκ, tentiam : 1ape autem etiam gra
φέρομεν πολάκις δε και ωμοτέραν την uiorem plagam inferinus. Ιpti
πληγήν επιφέρομεν, αυτοί δε πλημμε, autem delinquentes, aut mentis
λούντες, η παντάπασι την αίθησιν της fenfutn omnino eiicimus, aut vi
διανοίας εκζάλομεν, ή ορώντες την α dentes peccatum, venialh damus.
Εa de caufa diuitis et pauperis fa
ματίαν, συγγνώμην εξέγομεν, τούτου
bulam compofuit propheta. et il
χαριν ο προφήτης τοτε πλουσίε και τ8 lius quidem defcripfit diuitias:
πέητος συντέθεικε δράμα και του μεν huius autem extremam pauperta
τον πλούτον διέγραψε, του δε την εχά. tem miferabiliter et tragico more
την πενίαν ελεεινώς ετραγώ ησεν εκ ήν expreflit. Εi enim , inquit, b)
γας αυτό φησιν, άλο ουδέν, αλ ή nibil erat aliud miβ' υηn ouicula,
2

quam acquifornt, et rg/brunuerat,

μιααμνας μικρά, ήνεκτήσατο, και περιε et enurritιerat eam , et cum εο
πιήσατο, και εξέθρεψεν και ι)συνανε, conuer/abatur, et cum eiu filii,
Sράφη μετ' αυτού, και μετατων τέκνων /hnul comedebat de codem pane,
αυτού επί το αυτό, εκ του άρτου αυτ8 at bibebat ex codemn poculo, et dor
ήθε, και εκ του ποτηρίου αυτού έπινε, miebat in eiu, βnu, et erat ει
και εν τωκόλπω αυτού εκάθευδε,και ήν tanquan filia eiur. Haec autem
omnia narrat, volens oftendere
αυτώώς θυγάτηρ αυτού, ταύτα δε πάν fummam iniφuitatem. In fequen
τα διέξεισι, δείξαι βουλόμενος την της tibus autem, defenfionem φuan
παρανομίας υπερβολήν, εν δέ γε τοις dam orationi adtexit. Viatorem
εξής απολογίαντινασυνυφαίνει τοις λό. enim νοcauit malam cupidita
tem, νt φuat nunc ad hunc,
γοι, οδοιπόρον γάς την κακήν επιθυμίαν nunc ad illum veniat. Ηofpitem
κίμασε ως νυν μεν παρά τούτον, νυν
ος πας έκείνον φοιτωσαν, ξένον δε πάλιν
autem rurfus eam nominauit, ντ
qua Dauidi fuerit infolita , et
αυτήν προσηγόρευσεν, ως αήθη του Δα non ante cognita. Ηoc enim
έδ, και γνώριμον ουδε πώποτε Ά θcit vt iple confequeretur ve
in malis ftu
μένην, τούτο γαρ αυτόν της συγγνώμης niam. Νοn enim
μεταλαχάν παρεσκεύασεν, ου γας πο -dlis fuerat educatus: neque ex
νηgoίς επιτηδεύμασιν ενετράφη, ουδε εκ animi inftituto , fed fortuito
cafu vulnus a c ce p e r a t: ac
γνώμης, αλ' εκ περιτάσεως εδέξατο την negligentia , Ρeccatum erat ,
πληγήν και βαθυμίας ήνου κακοηθείας non malitir. Sed in iis qua
ή αμαρτία, αλ' εν τοις εξής την κατη deinceps fequuntur auxit accu
- Dd 5 1atio

ι) συνανετράφη. Recepta leftio 1. c. eft ήδρύνθη. Sed editio compl.;tefte και os το

habet συνετράφη.
") 2 Reg. ΙΙ, 27, Ρ) Ιb, c, 12, 3.
 426 Β. ΤΗΕ ο D o R Ε Τ Ι
fationem. Οportebat enim ex γορίαν ηύξησεν έδε γας εκ των οικείων
propriis immolare, non alienan θύσα, και μη την αλοτρίαν και μόνην
eamque (olain ouiculam. Cum αμνάδα, ούτω της γραφής εν αλοτρίω
fic in aliena perlona fatta fuillet γεγενημένης προσώπω, ο δικασης δι,
Λ' ν "w) Α' ν 3/'
accufatio, iudex iuftam tulit
fententiam. Wiuit enim, inquit, o)
καίαν την ψήφον εξήνέγκε ζήγας, έφη,
Κύριος, ότι άξιος θανάτου ο ανής ο ποι.
Dominut, dignu, ε/f morte qui ήσας τούτο, και την αμνάδα αποτίσει
boc ficit: et ouiculam readet qua Ι) τετραπλασίονα, ανθ’ ών εποίησε το
druplan, propterca ηuod lanc πράγμα τούτο, και υπέρ ου ουκ έφεί,
rem ficit, et eo φuod non paper
cerit. Cum itaque gui accufaba.
σατο, επειδή ο κατηγορούμενος την καθ'
tur, contra (e ruliffet (ententiam, εαυτού απόφασιν εξενήνοχε, τότε λοι
de cetero abicξta perfona, pro πόν βίψας ο προφήτης το προσωπείον,
pheta nudum oftendit reun. b) γυμνον έδειξε του κατηγορουμένου το
Dixit enim: Ηrc dicit Dominu, πρόσωπον. έφη γας, τάδε λέγει Κύριος
ο Θεός Ισραήλ εγώ έχρισά σε εις βα
Leu, Ιβnel, ego te υπxi regem
/uper Ιβnel, et ego te cripui c σιλέα επί Ισραήλ, και εγώεξειλόμην σε
τnanu Sauli, et cgo tibi dedi εκ χειρός Σαέλ, και έδωκά σοι τα πάν,
quacumque erant domini tui, et τα τε κυρίου σου, και τας γυναίκας αυ.
* τxore, eiu in βnum tuum, et τ8 εις τον κόλπον σου και έδωκάσοιτον
deditibi donum l/raeli, et Iuda. De οίκον Ισραήλ και Ιέδα, είτα εδήλωσε
inde oftendit immenfam libera της φιλοτιμίας το άμετρον καίειολίγα
litatem. Εt / pauca fuerint tibi, σοι εσί,προθήσω καθώςταύτα, προ της
addam /ίςut barc. ΑfHiξtionem τομής ή θεραπεία, προ της τιμωρίας
pracedit fanatio, fupplicium con ή ψυχαγωγία, και ει ολίγα σοι εσί,
1olatio. Εt / pauca fuerint tibi, προώθήσω καθώς ταύτα, έπειτα της κα.
πddam /ίcut bac, Deinde (equi. τηγορίας ο έλεγχος και ότι εξουδένωσας
Α.
tur probatio criminationis. Ει τον Κύριον του ποιείν πονηρόν ενώπιον
quod nibili fici/ti Dominum, υι αυτέ, κατεφρόνησας μου των νόμων, εκ
facere, malurn cornm eo. Contem ωήθης εφoράν με των ανθρώπων τας
fifti leges meas. Νοn exiftima πράξεις υπερετρύφησας μουτoίς αγα
(ti me intueri aξtiones hominum.
Τe bonis meis impleuifti, et in θοίς, κατ' εμέ τέδεδωκότος εσκίρτησας,
πme φui dedi infultafti. c) Κriam τον Ουρίαν τον Χετθαίον επάταξας εν
Chetthaum gladio percuffi/fi, et ρομφαία, και την γυναίκα αυτέέλαβες
εiu, υκοrem duxifti, et ip/um oc σεαυτώ γυναίκα, και αυτόν απέκτεινας
cidi/ti gladio filiorum Αmmon: εν βομφαία των υιών Αμμών. τονέτως
eum qui in tetanta fuίt beneuo
lentiatradidifti hoftibus, etpropter εύνουν περί σε γεγενημένον τοίς πολε,
πmodicam γoluptatem duas leges μίοις εξέδωκας,και δι' ηδονήν ολίγην δύο
conculcafti. Deinde fupplicium. πεπάτηκας νόμους, είτα ή τιμωρία, και
Ει nunς non nufircturgladiu, a do νύν εκ 2) εξαρθήσεται ρομφαία εκ του
«",
Α
" οίκου
ι) τετραπλασίονα. Ηoc duoque cum edit. compl. confentit Rec. enim leftio eft
νεί επταπλασίονα vel επταπλάσιον, 2) εξαρθήσεται.Secundum le&tionemed. compl.
*) 2 Reg. 12, 5.ό. b) Ibίd. verί. 7.8. ε) Ib. ν. 9.
Α
 oyΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙ. RΕG, CΑΡ. ΧΙΙ. 427
κου σου εις τον αιώνα, ένεκεν τέτου και mo tua in , «ternum, φroptereα
quod me nibil ficifti, et duxifti
ξουθένωσάς με, και έλαβες την γυναίκα υxoren Wria Chetthari. Τncite au
θυρίg τό Χετθαίε σαυτώ εις γυναίκα, tem fignificat oratio, Dominum
κινίλεται δε ο λόγος, ότι πλέον οδεσπό Deum magis fuccenίuitle ob matri
της Θεός έχαλέπηνεν επί τω γάμω, ή monium, φuam ob prius admiflum
ή προ τέτg γενομένη μοιχεία, εκείνο adulτerium. Νain illud quidειει
μεν γαρ επιθυμίας ήν σφοδροτάτης κά erat vehementiffitnae cupiditatis,
ξει εργασαμένης τώ λογισμώ' τέτο δε φua rationiqualitorporen induxe
rat: hoc autern habet etian affen
και αυτε τε λογισμε την συγκατάθε fun iptius rationis, φuan pottini
σιν έχει, ον έχρήν μετα τον άδικον φό quam cardem oportebat lamentari
να θρηνών και σένειν, ε γάμω συναινεί, ac lugere, non nefario affentiri
παρανόμω, είτα τας χαλεπάς απειλεί matrimonio. Deinde grauia mi
τιμωρίας, αι λαμπρότερον έδειξαν τ8 natur fupplicia, qua regis admi
rabilis gloriam effecerunt fplen
θαυμασό βασιλέως το κλέος, αι γας didiorem. Α Deo enim immiίia:
θεήλατοι πληγαι την νόσον εκείνηνεξή plaga morbum illum expulcrunt,
λασαν, και την προτέραν υγείαν απέ, et priorem reddiderunt fanitatem,
οισαν, τέτ8 γαρ οή χάριν αυτας έπε Εa enim de caufa eas intulit me
dicug animarum, Μinis autem
ήτχεν ο των ψυχών ιατρός, προσέθη, addidit, a) Τι fέτίβι in occulto:
κε δε ταις απειλάς ότι συ μεν εποίη. εgo auten fician hoc coran toto
σας εν κρυπτώ εγώ δε ποιήσω το έήμα bor populo, Voluifti, inφuit, la
τότο ενώπιον παντός τ8 λαξ τούτ8, tere, ca-dem us dolo machinatus :
λαθών, φησίν, εθέλησας, τον φόνον Ιed ego tuum peccatum faciam
omnibus manifeftum. Ηac ver
κάfυσας" αλ εγώ σου την αμαρτίαν ba cum audiiffet Dauid, noιι
απασι ποιήσω κατάδηλον, τέτων ο Δα
aegre tulit, νt φui argueretur ab
βδακέσας των λόγων, εκ εδυσφόρησεν homine paupere, Νouerat enim
ά, υπ' ανδρός πένητος ελεγχόμενος, ή: eum φui per ipfum loquebatur,
αιγας τον διατέτε φθεγγόμενον και (cd clamauit, b) Ρeccaui contra
έζησεν, ημάρτηκα τω Κυρίω, αλ' ευ Dominum. Sed ftatim propheta
accepta confeflione, Dei
υς οπροφήτης, τηντης αμαρτίας όμο peccati clementia,
δεξάμενος, κατητέ ΘεέΦιλαν fietus fubiunxit : Εr
λογίαν Deu, al/fulit peccatum tuum, non
θρωπία θαρρήσας, επήγαγε και Κύ. πιοrierir. Duplicem debebat mor
ξης ) αφειλε το αμάρτημά σε, και μη tem ; πam et adulter et homici
αποθάνης, διπλέν ώφειλε θάνατον και da fecundum legem interimeban
γας ο μοιχός και ο ανδροφόνος ανηςόν, tur, fed mortis (ententiam (oluit
το κατά τον νόμον αλ έλυσετε θανά, peccati confeflio. Εun porro
του την ψήφον ή της αμαρτίας ομολο tanquam fapientiffimus medi
γία, παντοδαπας δε αυτόν, οια δήπάν cus fubiecit omne genus cafti
σοφος ιατρός, παιδείας υπέβαλε τέτο gationibus : nam lιος docet
γας και η σορία διδάσκει ειςηκώς γας hiftovia. Νam * cum dixiίiet και
"προφήτης, έμή αποθάνης, επήγα propheta , Νon morieri , fub
ίunxit,

/ ") αφείλε Rec. Ιettiο οίt παρεβίζασε. Sed editio compl, habet αφείλετο,
") 2Reg, 12, 12. 5) Ιbid. νετί. 3.
 428 Β. Τ Η Ε o Do R Ε ΤΙ
iunxit, Verum φer bocad iram ex γε πλήν ότι παροργίζων παρώργισας
cita/ti in aduer/arii, Dominum. 1) εν τοις υπεναντίοις τον Κύριον εν τω
Ηoc autem apertius interpretatus
eft Αquila, Irritan irrritn/ti ini λόγω τέτω, τέτο δε σαφέςερον ο Ακύ
mico, Domini. Dei enim cura nu λας ήρμήνευσε, 2) παροξύνων παρώξυ
datus effecit vt alienigenae vince, νας τες έχθρες Κυρίε, γυμνωθείς γας
τοnt, et aduerfus Deum vniuerfo της θείας Ά παρεσκεύασε τες
rum magnos fpiritus conciperent. αλοφύλες νικάν, και μέγα φρονεν
\ Αtφue primum quidem percuίlit κατά τέτων όλων Θεέ, πρώτον μέντοι
Deus infantem natum ex adulte
rio. Videtur autem Vrias φuidem το μοιχίδιον παιδίον επάταξεν ο Θεός,
ortus effe ex alienigenis, fuί(Ιe au ο δε Ουρίας έρικεν εκ μεν των αλοφύλων
τem profelytus. Εum enim Chet ώρμήθαι, προσήλυτος δε γεγενήθαι'
tacum appellauit Deus vniuerfo Χετθαίον γαρ αυτόν ο των όλων Θεός
Γum, et,oftendit (e nullum iniuria
affe&tum deίpicere: fed etiam fi fit Άπροσηγόρευσε και έδειξεν ως αδικέμενον
alienigena φui afticitur iniuria, φui
περιορά, αλά κάν αλόφυλος ο
autem afticit Ηebraus, illi guidem αδικέμενος ή, ο δε αδικών Εβραίος, εκεί
fert opem, punit autem eum qui
facit iniuriam.
νω μεν επαμύνει, τον δε αδικούντα
κολάζει.
ΙΝΤΕR R. ΧΧV. ΕΡΩΤ. κε'.
Ωuamobrem infantem recen natum Τι δήποτε το αρτιγενές παιδίονθανάτω
morti tradidit Deu, 2 a) παρέδωκεν ο Θεός,
Vi: erat futurus argumentum
iniguitatis, etpii regis oppro ΉΕ είναι ζών της παρανομίας
-

brium. Curam itaque prophetae έλεγχος, και του ευσεβούς βασι

gerens Dominus, non fiuit eum λέως όνειδος του προφήτου τοίνυν κηδό
viuere. μενος , ζην αυτό ουκ είασεν ο Δεσπότης,
ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙ. ΕΡΩΤ. κς'.
Ωaid βgnificat Ιeddidi" t) Τί ερμηνεύεται το Ιεδδίδει;
Α"Ε interpretatus eft, propter Ο Ακύλας 3) ένεκεν Κυρίου ηςμήνευ
Dominum. Symmachus au. σεν ο δεΣύμμαχος, 4) εις βασι,
tem, /gregatum in regen. λέα αφωρισμένον,
ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙ. ΕΡΩΤ. κζ'.
Ωuidam accu/ant Dauidem ut/ruum
οι immitem, τ't qui Αmmonita, Τινές ώς απηνή τον ΔαξίδεπιμέμφούΙαι
puniuit eiu,modi /ip τοιαύταις τιμωρίας τους Αμμα
ρlicii, " ε) νίτας κολάσαντα.
Ανα

1) εν-λόγω τούτω, Ηac omnia contentiunt cum edit. compl. Praftat autem le.
ξtio recepta l. c. τους εχθρούς Κυρίου εν τω βήματι τούτω. 2)παροξύνων-Κυρίου.
Ηacc eft le&tio των ό. in edit, rom. Μ ο Ν τF Αν co Ν Ι vs l. c. Τ. Ι. pag. 533.
hanc effe dicit Αquila verfiοnem, ότι διασύρων διέσυρας τους εχθρούς Κυρίου.
3) ένεκεν Κυρίου. Ηacc exftant quidem in verfiοne Αquila, ad hoc Νomen au
tem non pertinent. Εadem quoque in verfiοne των ό. leguntur. 4) εις βα
σιλέα αφωρισμένον Re&te monuit Μ ο Ν Τ F. 1. c. p. 334. hzc pro Scholio, non
autem pro interpretatione nominis π""""Τ"
τ : : :
efie habenda.
α) 2 Reg, 12, 18. 5) Ib. ν. 25. α) verf. 3ι. "
 "

ΟΑΡ. ΧΙΙΙ-ΧV. Ά29

ovπεsΤ. ΙΝ ΙΙ. RΕG.
Υ» ΑΕ δεί 1) ώνκατά του Ισ. RΕ oportet eorum quae
aufi funt aduerfus Iίraëlern.
ραήλ τετολμήκασί τους δεξιους Dexteros enim oculos eis effode
γάς αυτών οφθαλμους εξώρυτloν και runt: et alias eorum crudelitates
τας άλας δε αυτών ωμότητας οι πgo docent propheta. Pares ergo
φήται διδάσκουσι την σην τούυνών iis qua admittere auti funt Ρα--
nas luerunt.
ετόλμησαν έτισαν ποινήν. /

Ε Ρ Ω Τ. κη. ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙΙ.

Τον Ίωναδάξτου Σαμαά τον υιόν τί δή, Cuν Ιonadab filium Sanaa nomina
πoτείφρόνιμον ωνόμασε, τοιαύτας ιuit pνudentem, cum dederit
χρησαμενό, συμβουλίας, είurmodi conβίium 2 a)
α) τον όφιν ούτως ο Μωσης Φξονί Ε tiam ferpentem eo modo Μo
μώτατον είπεν είναι πάντων των 4 fes dixit e(Ιe prudentiflimum
θηρίων των επί της γης, τoιγάρτοι ισέον, omnium beftiarum φua funt fu
ώς ου πανταχή το φρόνιμον επί επανε per terram. Sciendum eft igitur,
τάτlemνείωθεν η θεία γραφή, σοφοί quod non νbique (criptura pru
dentem cum laude cornmemoret.
γαρ εισιν, φησί, του κακοποιήσα, και Sunt enim, inquit, b) /apiente, υτ
εξελέξατο,φησιν, ο Θεός τα μωξα του ficiant mala. Εt elegit, inquit, ε)
κόσμου, να καταχύητους σοφές και Deu, /fulta mundi, υι confundat
ο Σολομων εσoφίσατο υπες παντας σο. /apienter. Εt, d) Salomo filit /a-
φους Αιγύπloυ. δυσσεζες δε ήσαν οι Αι, pien /iper omne, /apiente, Αegy
γύπτου σοφοί ενταύθα ου την συμβου pti: impii autern erant Αegyptii.
* Νοn laudauit hic diuina (cri, κ
λην του Ιωναδάξεπήνεσεν η θεία γξα
φή, αλάτας εκείνουφρένας, ως επιτη. ptura confilium I o nadab, fed
illius ingenium, φuod fuiflet ido
ίως εχηκυίας προς το συνοεάν το πζα. neum ad perfpiciendum quid
κτέον άλ' ουκ έχρήσατο εί, δέον τήφύ.
eftet agendum. Αt non eft νfus
σά αλάτη του Αμνών ακολασία συν ingenio vt poftulabat natura :
έπραξε, και της τολμηθείσης παξαν" (ed Αmnonis libidini opem tulit,
et particeps fhξtus eft nefarii fce
μίας μετέλαχεν ειέθεώξεις γάς Φησί leris. Sί υideba, enim, inquit, e)
κλέπjην, συνέτρεχες αυτώ, και μετά
μοιχου την μερίδα ετί εις, 2) τον δι
σου
faren, curreba, cum eo, et cumι
αdultero portionem tuam ponebar.
χιτωνα τον άτραγαλωτον, ο μεν Ακύ. Τunicam talaren Αquila inter
λας καρπωτον ηςμηνευσεν, αντιτεκα pretatus eft καρπωτόν, φuia fru
ξtus habebat intextos: quod ho
πούς ενυφασμένους έχοντα οι νύν δε die plumaricon vocant. Ιofephus
αυτόν καλούσι πλουμαρικόν ο δε Ιώση. vero, tunicam φertingenten, υ
πος, τον μέχρις ασφαγάλων δήκοντα, que ad talor. Quod autem Τha
ή μέντοι κατά την Θάμας υπόθεσις αξ, mari accidit , φuoddam fuit
χή τις εσί και ρίζα τών της βασιλικής principium et radix calamitaturn
domus

1) Εν-τετολμήκασι. Vid, fupία Ρ. 37ί, Quaft. 23, 2) τον δε-διήκοντα. Ητς

εαdem funt cum Scholio Procopii apud Μo 8 τF, αd h. 1. D Rν 5 ιν s l. c.
p. 257, καρπωτόν interpretatus είt manukatan, quam huίς νoci non falis
aptam explicationem Μ ο ΝτεΑν cο Ντο fe commendatΙe miramur.
α) 2Reg. 3,3. 5) Ιer, 4, 22. ε)ι Cot 1, 27, α) 3 Reg 4,3o, ε) Fί: 49, 18.
 43ο Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι
aomus regit. Νam rex φui οικίας συμφορών ήλγησε μεν γας ο βα,
dem re cognita dolore eft affe σιλεύς την παρανομίαν μαθών φιλο
ξtus: fed cum Αmnon, filium
fuum primogenitum, valde ama σόργως δε ώς πες, πρωτότοκον υιόν τον
ret, de nefario flagitio non fum Αμνών διακείμενος, της πονηράς πρά,
fit paenas. Frater autem eius ξεως ουκ εισέπραξε δίκας, ο δε ομογά.
νterinus, cum effet alioφui arro έριος αυτής αδελφός, και άλως αυθά,
gahs et audax, in prafentia φuί δης ών και θρασύς, παραυτίκα μεν έκρυ.
dem celauit iram: fed cum duo
anni practeriifient, conuocatis fra ψε την οργήν, δύο δε διεληλυθότωνετών,
tribus ad tonfuram ouium, oc. εις την των προβάτωνκουράν τους αδελ
cίdit Αmnonem. Deinde aufu Φούς συγκαλέσας, κατέκτεινε τον Α
git ad auum maternum : nam μνών, είτα προς τον πάππον απέδραμε
Μachaa mater
eius erat filia
Τholmi , gui fuit rex Geflir. a) τόν προς μητρός Μααχά γας ή μήτης
Rex porro plurimum luxit ain αυτού θυγάτηρ ήν του Θολμή, ός της
bos, nempe et eum φui in Γεσσίς εξασίλευσεν, ο δε βασιλεύς επί
teremerat, et eum φui fuerat in πλείςον εθρήνησεν αμφοτέρους, και τον
teremptus. Cum tres autem an ανηgηκότα, και τον αναιρεθέντα τριών
ni praeterii(Ιent, et tempore ex. δε
ftinξta effet ira, tale φuid machi.
Ά ετών, και της οργής
natur dux exercitus. Suggefit
τώ χρόνω σ6εθείσης, μηχανάται τοιες
mulieri prudenti, vt eftingeret τόν τι ο 5ρατηγός, υπέθετο γυναικίτινί
fabulam φua poffet regem mo συνετή δράμα διαπλάσας, εις οίκτον ελ
uere ad mifericordiam. Ιlla au κύσαι τον βασιλέα δυνάμενον ή δε τώ
tem accedens ad regem, vt ei βασιλε, προσελθούσα, κατά τας υπο
fuggefferat dux exercitus , fe θήκας του τρατηγού χήρα μένέφησεν
9
φuidem dixit effe viduam, duos
είναι, δύο δε μόνους παίδας γεγεννηκέ.
autem folos peperifte filios , eos,
cum ad virilem perueniίlent ata ναι' τούτους δε εις άνδρας τελέσαντας
tem, in grauem incidiffe litein, εις έριν χαλεπήν εμπεσείν, εκ δε της
ex lite autem natam e(Ιe pu έριδος τεχθήναι διαμάχην διαλύσαι δε
gnam; cum autem nemo eam ταύτην ουδενός εθελήσαντος, θάτερον
volui(let dirimere, alterum ab al
tero percu(fum, vita finem acce υπο θατέρου πληγέντα τούβίου το τέ.
pi(fe. Sed qui illam litem no λος καταλαβών, αλ'οι την έριν εκείνην
luerunt coιηponere, nunc, ait, διαλύσαι μη βουληθέντες, νυν αθροι
congregati petunt vt fibi alter θέντες εκδοθήνα σφίσιν απαιτούσι τον
τιadatur. Quod fi fiat, ego έτερον, ει δε τούτο γένοιτο, εγώ μεν προς
φuid n practer viduitatem defiebo
etia 1 orbitatem liberorum : ex τη χηρεία, και την απαιδίαν ολοφυρο
ftinguetur autem omnino (cintilla μένη διατελέσω, σ6εθήσεται δε παντά
generis, et. Πna1'1t1 Πηé1 Π1€ΙΙΙΟΙ 191 πασιν ο του γένους σπινθης, και τούαν
tradetur obliuioni. Per hacc au
δρός μου η μνήμη παραδοθήσεταιλήθη'
tem tacite {ignificabat regen, τον βασιλέα δια τούτων
φui neque Αmnonem caftigaf: δε ηνίτlετο, μή.
Ιet, neque Αbfalonis maro τε τον Αμνών κολάσαντα, μήτε του
rem difcufliffet: et cum imme Αζεσσαλώμ την αθυμίαν διασκεδάσαν
dicabile malum eflet factum , τα ανηκέσου δε του πράγματος γεγο
νότος,
α) α Reg. 13, 37.
 "

oν ΑΕsΤ ΙΝ II. RΕG. CΑΡ. xrti-xν. , 431

.. . ., 3 Α' Α" ι
διακενής οργιζόμενον. τούτοις δε in cafum exarfiffet. Ηis tamen +ί
"νότος και
έμως καταθελχθέντος τοίς λόγοις του verbis cum delinitus * rex eflet,
βασιλέως, και προστάξειν υπιχνεμένε ac promitteret fe iufarum duci
τώ 5ρατηγώ παύσεντών φυλετών την exercitus, vt fedaret iram tribu
lium, rurfus vfa eft mulier ver
όξμήν , πάλιν η γυνη θεραπευτικοί, bis lenibus ac placidis, regis aures
έχρήσατολόγοις, κατακηλούσατεβα,
σιλέως την ακοήν, επειδή δεώμοσενόβα demulcens. Poftquam autem rex
iuraflet, a) Ωuan υcre υiuit Domi
σιλεύς ζή γαρ έφη Κύριος, ειπεσείται nui, non cadet Capillur filii tui in
από των τριχώντέ υιέ σε επί την γην, terram, ftatim fubiunxit mulier,
ευθύς επήγαγεν ή γυνή, ώς έχ οιόντε fieri non poffe vt filius mortem
διαφυγείν τον υιον αυτής την σφαγήν 3 euaderet, nifi prius filius regis
μη πρότερον τε υίξτε βασιλέως έκτης rediret ab exilio. Illud enim,
φυγής επανελθόντος, εκείνο γάς Φησιν inquit, erit huius exemplum, Si
έται τούτου παράδειγμα, είδε εκείνο μη autem illud non fiat, contradi
γένοιτο, αντιλέξουσιν οι φυλέται, εύλο cent tribules, iuίtam caufam ha
bentes filii regis exilium. Ηoc
γον αιτίαν έχοντες την τε υιέ τέβασι, enim dicit, b) Εt dixi nulier,
λέως φυγήν, τέτο γας λέγει' και όπεν Ωuare /ξ cogitatumi g/f Japer φο
ή γυνή Ι)ίνα τί ελoγίθηέτως επί λαον pulum Domini, et ex ευ 4uod rex
κυρίου, και εκτέ παρελθόν τον βασι, irnn.grcdiatuν υerbum boc, cum /ε
λέα τον λόγον τέτον, τέ εγκρατεύσα, obfirmauerit rex non reducere ex
pulfum a /ε, ηuohian, mortuu e/t
θα τε μη αποτρέψαι τον βασιλέα τον ήliu, tuu & Quomodo potes, in
απωσμένον απ' αυτές ότι τέθνηκεν ο
φuit, filium meum libérare a cas.
υιός σου, πώς καιδύνασαι ΦησιΑτον
"- Αυ 3
υιόν με de, non reducens filium tuum?
Λ' Α'

τyfς σφαγης απαλάξα μη επαναγων Deinde confolatur eurn de mor

σε τον υιον; "ταπες τε τέθηκότος tuo, Filius tuus είt mortuus, ε)
ψυχαγωγεί ότι τέθνηκε, ο υιοεσε και et ficut aqua in terram effufa
ώσπερ το ύδωρ το εκχεόμενον επί την non colligetur, et non fperabit
γήν και συναχθήσεται, 2) και έκ ελπιέ, in eo anima. Νοn potes, in
επ' αυτώνυχή, ανασήσαι φησιν εκείνον φuit, illum a mortuis excitare:
ου δύνασαι, τι δήποτε και τούτον σπεύ, cur (tudes hunc φuogue interi
δεις αναιρήσειν, ίνα εσεςημένος των δύο mere, ντ νίuas priuatus duobus?
βιοτεύσης, ούτω τον περί του Αβεσσα, Cum fic inieciffet ferinohem de
w Αυ Λ' Α' Α

λωμε παρεμβαλούσα λόγοι, παλινπες, Αbfalone, rurfus videtur loφui de

του οικείου δοκεί διαλέγεθαι πάθους eo guod fibi acciderat, ne vide
να μη δόξη ταύτα ε επίτηδεςειρηκένα. retur hac dixiffe de induftria. d)
και νυν 3) υπες ών ήκω λαλήσαι πζόε Ει nunc eiu cauίja υcnio υ: iican
« - regί

1) για- ο υιός σου. Ηac propius ad Τheodorioni, quam των ό, vertionem acce
- "

dunt. 2) και -ψυχή. In verfiοne των ό. leg. και λήψεται ο Θεός ψυχήν, Scd hoc
quoque in loco Τheodot, verfio exprimitur. 3) ύπερ-λαλήσαι. Cuius hac
fit interpretatio, in Codicibus fuis non inuenit Μ ο Ντ' ε. Sed vix dubitan,
durn, hacc etiam effe Τheodotionis,
α) 2 Rez, 14, ιι. 4) Ib. ν. 13. ι),1b, ν. 14. d) it. ν. και 7.
 432 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
regί bunc/trmonem. Εε υidebit me τον βασιλέα τον λόγον τούτον, και 1)ό.
populur, et dirct ancilla tua, Lo ψεται με όλαός, και ερε, η δούλη σου,
quatur ancilla run domino meo re λαλησάτω δη η δούλη σου προς τον κύ.
gi, an fhξturu, /ίt rex υcrbum ξιόν μου τον βασιλέα, εάπως ποιήση ο
ancilla /ita, φuonian audiet rex βασιλεύς το βήμα της παιδίσκης αυτε:
et eripiet me ex manu ciu, 4ui
quarit me exterminare et filium
ότι ακούσεται ο βασιλεύς, και εξελέ.
ταίμε εκ χειρός του ανδρός του ζητούν,
πmeum /imul ab bacreditate Domini, 7"Ως εξολοθρεύσα, με: και τον υιόν μου
Ει dicer ancilla tua, Fiat /ermo
aomini mei regi, loco Jacrificii. . κατα το αυτό, εκ της κληρονομίας Κυ
Ωμoniam βιut Αngelu, Dei, ita είου, και εξε η δούλη σου γενηθήτω οή
ει dominu, meus rex, υι εκaudiat ο λόγος τ8 κυρίg με τέβασιλέως 2) εις
ίοnum et malum : et Dominu, Deuυ θυσίαν ότι καθώς άγγελος Κυρίε,έτως
τμu, erit tecum. Ηac cum di και ο κύριός μου ο βασιλεύς, τέ εισα
χίfiet mulier, rex , intellexit ar κέeιν το αγαθόν και το πονηρόν και Κύ
gumentum fabular, et rogauit ξιος ό Θεός σε μετά σέ έσαι, τέτων
mulierem an Ioab hacc fuggefle παρα της γυναικός ειρημένων, συνήκεν
rit. Illa auten confefia Ioabum ο βασιλεύς τέ δράματος την υπόθεσιν,
hornm fingula fuggefliffe, Kr και ήρετο την γυναίκα, ει γνώμη του
circumduceret, inquit, a).ficien Ιωαξ τoίσδε τοις λόγοις έχρήσατο ή δε
βrmoni buius, ficit Ioab /er συνωμολόγησε τέτων έκασον τον Ιωαξ
τιμ, τιιu, bunc /ermonem. · Νon υποθέθαι 3) όπως φησί κυκλώση το
licebat, inquit, retta via tibi πρόσωπον του λόγετούτε, ο εποίησεν
fupplicare: φuamobrem fuggef: Ιωαξ ο δούλός σου τον λόγον τούτον εξ
fit mihi, vt vterer hoc circuitu ευθείας φησίν ουκ ήν ικετεύσα σε όθεν
verborum, vt in fiξto cafu υπέθετο χρήσαθαι με τω κύκλω των
tuum ipfius videns, guod mihi λόγων τούτων, ίνα εν τω πεπλασμένω
eras adhibiturus medicalnentum, πάθει το οικείον ιδών, ην έμελες επιθεί.
Ηoc tibi ipίi adhiberes: et quam να θεραπείαν εμοί, ταύτην επιθής σαυ
open filio meo impertiturun te τώ, και ής μεταδώσειν επικερίας υπέ.
pollicitus es, hanc tuo imperti χου τώ εμώ παιδί, ταύτης τω σώ με
res. Rex his verbis cedens, ius
ταδών τούτοις είξας τοίς λόγοις ο βα
κfit quidem redire Αbfalonem, * σιλεύς,επανελθών μεν τον Αβεσσαλώμ
ipίum autem videre prohibuit. παρηγγύησεν,ιδών δεαυτόν διεκώλυσεν,
ύσεςον
ι) όψεται-λαός, Senίum obίcurum reddiderunt οι ό, φuί"Ν"η" timoren in.
" . . .

έccerunt mibί 28am, 14, 15, retulerunt ad rad. πΝ"η fed minus bene. 2) εις
θυσίαν. πηγ9% legerunt οι ό, cum talnen aptioren (enfum det leξίio rec.
πηρο? ad quietem f: 1olatiuin. 3) όπως-τούτου. Sub vago nomine"Αλος
hanc interpretationem recenfet Μ ο Ν Τ ε. p. 337. Εan pariter ad Τheodotio
nem efle referendam, e fuperioribus colligi poteft.
α) 2 Reg, 14, 2ο, -* -
- , ----
 ovΑΕsΤ ΙΝ ΙΙ. RΕα. c.ΑΡ. χιπ-χν. 4α,
ύςερον δε και τούτο δέδρακε, του Ιωαξ Poftea autern hoc φuoque fecit ,
4 δεξάμενος την παράκλησιν, αλά τεσ motus Ioabi adhortatiohe Sed
cum ΡrateriifΙent φuatuor anri,
σάρων διεληλυθότων ετών, τη χρησότήl. νerborum , blanditiis comparata
των λόγων προκατασκευάσας την τυ fibi tyrannide, facrificii off rendi
1 "ω . Λ \ "ν Η χ

ξαννίδα τη σκήψει μεν της θυσίας Ε%' prartextu venit Ηebronem : ibί
την Χεβρών απελήλυθεν, εκεί δε την πα autern arripuit paternum regnum,
τρικήν ήρπασε βασιλείαν έμελέτησε δε patrisque ca-dem eft machinaτης.
Quo rex cognito, reliφui metro
και του πατρός την σφαγήν, τέτομα Ρolin , optimam expeditionem
θων ο βασιλεύς, κατέλιπε την μητρό. ratus fugere ad tempus. Ειun
πολιν, αρίτην ηγούμενος Ερατηγίαν κα auteln fecuta eft (cutatorum, ha
την εις καιρόν γενομένην φυγήν. ηκoλου, ftatorumque multitudo. Secu
θησε δε αυτώ και των ασπιδοφόρων και tus et Ιethi Getthaeus cum (ex.
δορυφόρων πλήθος, ηκολούθησε δε και centis viris elettis, φui nuper
1) Ιεθ ο Γετθαίος συν εξακοσίοις λογά quidem patrian reliquerat, fa,
ξtus autem fuerat cum fuίς
σιν, άρτι μεν την οικείαν πατρίδα Καζ7"ζζ fubiettis profelytus. Εi rex φui
λιπών, προσήλυτος δε μετά των υπη dem conatus eft perfuadere " ντ
κόων γενόμενος, τούτον ο βασιλεύς πεί reuerteretur , ne firnulac cum
σαι μεν επεχείρησεν ανασgέψαι, να μη co habitare capiffet, rurtuς
ευθύς αυτούς συνοικήσας πάλιν γένηται mutaret fedes, Cur, inquit, a)
tadi tu nebi/δum 2 Reu rιere ετ
μετανάσης, τίγάς φησί πορεύη σύμεθ' ηjare cum rege, quoniam e, per
ημών, ανάσρεφε και κάθισον μετα τού ξζrinus, et migra/ti e demo τμπ.
βασιλέως, ότι αλότριος συ, και ότι με Αnne ru beri acc:///fi, et podie
τώκησας εκ τού οίκου σου ει εχθέςπα. υ"gari ficerem te υ: υnda, no
bircum ' 8ο aut m prfcύar,
φαγέγονας, συ, και σημερον κινησωσετε
ποςευεG7αι μεθ ημων εγω δε πορευσο, quocumque /um prfétura, Νe
cefle eft, inquit, mihi, ντ. mu
μαι ου εάν ποςευωμα με φησι αναγκη ten fedes, non eft autem - a
μετανασεύειν, σε δε ου δίκαιον αςτιως quum, νf tu ηui nuper veni
ιφιγμένον συν ημίν υπομένειν τον πόνον, fti , nobiίcum laboren fu(ti
πeas. Iure autem eft admiranda
άξιον δε θαυμάσαι του Δαβίδ την πρα, Dauίdis lenitas et manίuetudo.
ότητα και διωκόμενος γας, και πολε Ομem cum perfequeretur et bel.
μούμενος υπό τού παμμιάςου παιδος, lo inuaderet 1celeftiίlimus titius,
ου πατραλοίαν, ουκ αδελφοκτόνον, αλα
non eun nominauit parricidam,
βασιλέα ωνόμαζε και πολής δεόμενος non fratricidam, fed regen.
βοηθείας, της του προσηλύτου σωτη Εt cum multo egeret auxilio,
curam ge/lit falutis profelyti.
ρίας εφρόντιζεν ανάτζεφε γάς φησί, Κ. uerrere, inquit, b) et auerte
κα/ απόΞρεψον τους αδελφούς σουμεία fratre, tuo, tecum : et Dominu,
σού, και Κύριος ποιησει μετα σου ελεος αget tecum iuxta mi/ericordiam εε
και αλήθειαν, αλ' όσω την περί αυτον υινίtatem, Sed quanto maiorem
ο βασιλεύς εδείκνυ κηδεμονίαν , τοσούτω eius curam rex gerebat, tanto
ille
1) Ι.θi Codex τntic, 2 Reg, ξ, ο Ηabet Εθi, akr, Εθθεί,
a) 2 Reg. 15, 19, 2ο, b) Ibid,
Β.Τhrod. Τom, Ι. Ες
 Υ

434 Ε. ΤΗΕ ο D o R Ε Τ Ι
ille in eum maiorem oftendebat εκείνος μείζονα την εύνοιαν απεδείκνύle,
Βeneuolentiam, Dicit enim, a)
ζή γάς φησί Κύριος, και ζή ή ψυχή σε
Ωuan υcre viuit Dominur , et κύριε μου βασιλεύ ". ότι εις τον τόπον ε
νiuit anima tua, domine mi rex,
4uocumηue in loco fuerit dominu, εαν ή ο κύριός μου ο βασιλεύς, εάν τε
πιeu, νεκ, /file ad mortem, /ίue ad εις θάνατον, εάν τε εις ζωήν, εκεί έται
υitam, ibi erit /truu tuur. Ηac ο δούλός σου, τούτων έκασον εις ημετέ.
autem (cripta funt ad nofiram do ξαν προεγράφη διδασκαλίαν ίνα μάθω
ξtrinam, vt difcamus quod non μεν, ως ου χρή εύ μεν πράτloυσι τοις
oporteat in rebus φuidem fecundis
verfari cum amicis, fi autem in res φίλοις συνεναι, δυσπραγία δε περιπε
aduerfas inciderint, eσs deferere, σόντας εάν,
ΙΝΤΕR R. ΧΧΙΧ. ΕΡΩΤ. κθ'.
Cur /ficerdote, et arcam /εφuί Τ! δήποτε τους ιερέας και την κιβωτόν
prohibuit 2 \
ακολουθεν
, και
Α
κεκώλυκεν;
2\

um effet et pius et propheta, Κ"τίευσεβής ών, και προφήτης, ήδει

πέπoνθεν
ν / >"

ίciebat φuid accidiffet arca: η κιβωτός εις επικου

accepta ad open ferendam trans ρίαν των παρανόμων ληφθείσα, εκείνοι
grefioribus legis. Νam illi qui. μεν γαρ ανηρέθησαν αύτη δε δορυάλω
dem fuerunt interfetti: ipfa auten τος εδόθη τοίς αλοφύλοις, ταύτα δεδι
* bello capta data eft * alienigenis.
Ηarc cum didiciffet, dixit Sadocσ δαγμένος, προς Σαδουκ είπε τον ιερέα,
απόςρεψον την κιβωτόν του Θεού εις την
facerdoti, b) Reduc arcom Dei η πόλιν,
ciuitaten , et manent in loco βιο. Ι) και καθισάτω εις τον τόπον
Si inuenero gratiam cornm Do
mino, et me reduxerit, υidebo
αυτής εανεύρω χάριν ενώπιον Κυρίες και
εam, et eiu, decorcm : et β' mibi επιτρέψη.
με, και, αυτην, και
την ευπρέπειαν αυτης, και έαν είπημοι,
όψομαι
dixerit, Νolut te, ecce me, fή
ciat mibi quod εβ gratum coran! ου τεθέληκά σε, ιδού εγώ, 2)ποιείτω μοι
θ0, Νon po(fum, inφuit, mecum το αρεσόν ενώπιον αυτού ουδύναμα,
τircumferre accufatorem. Ιntus φησί, μετ' εμαυτού τον κατήγορον πε.
audio legem dicentem , Νon είφέρειν. ένδοθεν ακούω φθεγγομένε τέ
πιαchaberi, non ' occider. Εgo
autem duplicem conculcaui le
νόμου ου μοιχεύσεις, ου φονεύσεις' εγώ
δε τους δύο πεπάτηκα νόμους, όταν ο
gom. Οuando legislator mun
dauerit oculum animac mear, νομοθέτης καθαριε μου τον της ψυχής
tunc potero videre decorem eius. οφθαλμόν, τότε δεν δυνήσομαι την ευ.
Sin autem me omnino priuaue πρέπειαν αυτής' εαν δέ με παντάπασι
rit fua cura et follicitudine, eft της οικείας κηδεμονίας γυμνώση, Δεσπό.
dominus, ego vero feruus me
fubiίciens eius caftigationi. της εσίν, εγώ δε οικέτης εμαυτόν υποτι.
Ηarc autem lacrimans dicebat θεις τας παιδείας, ταύταδακρύωνέλε,
vir diuinus , lugubri habitu γεν ο θείος ανής, το πένθιμον περικεί.
μενος

ι) και - αυτής. Ηac defunt in Τextu hebr. 2 Sam. 15, 25, et non nifi in edit.
και Compl. Ιeguntur tefte B ο s1 ο. 2)ποιείτω - αυτού. Ηarc funt Τheodotioni, tefte
λι ο Ντε. 1. ο Τ. Ι. Ρ. 38. Αd eundem, vt puto, referenda funt qua prace,
άunt, et fub nomine"Αλος a Μo Ν Τ F. Fecenίentur.
α) 2 Reg, 15, 2ι. 5) Ib, ν. 25. 26,
 ΩvΑΕsΤ ΙΝ ΙΙ. RΕG. CΑΡ. ΧV. 435
μενος χήμα, εκεκάλυπτο μεν γας την indutus : erat enim opertus
κεφαλήν, γυμνοίς δε τοις ποσί κεχζη. capite, nudis vero incedebat pe
»Ας " Μ. - 5 *. . .
μενος εξάδιζεν Λ.

εκοινώνει δε του πένθους dibus: eius autem luξtus parti-.

ceps erat exercitus. Sic fugiens
ή =ρατιά ούτω Φεύγων έγνω του Α cognouit proditionem Αchitophe
τοφελ την προδοσίαν, αλ' ευθύς προς lis: fed confeftim ad fuum con
τον οικείον Δεσπότην κατέφυγεν, ου κε fugit Dominutn, non rogans vt
feriretur fulmine, ied vt inane
εαυνοίς αυτόν βληθήναι παρακαλέσας, et vanum redderetur eius confi
αλα ματαίαν αυτού αποφανθήνα την lium. Dixit enim, a) Domine
συμβουλήν, και γάς Φησιν, ο Θεός μου Deu, meur, Εffice inane et υnnum
1)ματαίωσoνδή την βουλήν Αχτόφελ. Αchitopheli, com/ilium. Illud au
το δε ματαίωσον 2) ο Ακύλας αφρόνη, tern, Εffice inane et υnnum, Αqui
σον άφηκεν, αντί του, δείξον άφρονα και la dixit, infhtua, pro eo quod
ασύνετον, το δε 3) έως την άκραν λέγει, είt, oftende ftultum et infipiens.
Ro, autern dixit υcrticem. b) Cum
ανελθών γάρ Φησιν εις βώς, τουτέσιν εnim,
εις την άκραν" λέγει δε τον ελαιώνα, hoc eftinquit, adfcendiflet in Ror,
in verticem. Dicit autem
αφ' ου ο Δεσπότης ανελήφθη Χρισός, Οliaetum, ex guo a(fumtus eft
προσεκύνησεν εκεί τώΘεώ, εις την σκη Chriftus Dominus. Αdorauit ibi
νήν ώς εικός αποβλέψας, και την κιβω. Deum, relpiciens, vt verifimile eft,
ad tabermaculum et arcam φua in
τον την εν αυτή κειμένην eo erat fita. .
ΕΡΩΤ, λ. ΙΝΤΕR R. ΧΧΧ.
Τινες ουκ επαινούσι του Χουσι το Ωuidan non laudant, ηuod menti
tuυ /it Cbuβ.
-

- ψεύδος, Ε bonorum et malorum exa

αι των αγαθών και των εναντίων minandus eft (copus. Sic
εnim iudicantes inuemiemus ac
τον σκοπον εξετάζειν προσηκε. ε.
cufari veritatem. Ηcroder enim,
τω γας κρίνοντες ευgησομε και κατη: εt propter iuriurandum, inquit, c)
γορουμένην αλήθειαν. ο γας Ηρώδης δια et propter eo, φut /imul accum
τους οίκους, φησί, και τους συνανακε: babant, occidit Ioannem. Sed ne
μένους, απέκτεινε τον Ιωάννην, αλ ξ mo adeo delipit, νt laudct veri
δας ούτως ηλίθιος, ως επαινέσαι την tatem propter cardem. Νam
επί σφαγή γεγενημένην αλήθειαν.
ά melius erat non iurafle: fed poft
μεινον χας ην μη ομοσα επε δε ωμοσε, φualn iurauit , mendacium fuis
fet potius eligendum, guam ca
το ψεύδος αιρετώτεζοντής σφαγής, και des. Εrgo hic guogue fuit li
ενταύθα τοιυν ή υπόκρισις, ουκ επικές, mulatio, non propter lucrum
δε χρημάτων, ουκ επί λύμη ετέρων, pecunia , neque ad damnum
Εe 2 alio

1) ματαίωσον. Ηanc interpretationem, quam equitur editio compl. Codex

quidam coirlin. tribuit Τheodotioni, Vid. Μ ο Ν Τ Σ. ad h. 1. Rec. 1eξtio e(t.
διασκέδασον. 2) ο -είρηκεν Αlii tefte Μ ο Ντε. Αηuila tribuunt vertionen
κακοφρόνησον. . 3) ρώς. Codex tatic, 2 Reg. 15,32 hai,et Ρώς, alex. Ροώς. Vtra
φue lettio fatis aperte prodit originein ab hebr, ύ8 η Cum Αquila con,
ferίtit Symmacbur, -

α) 2 Reg.15,3ι. ύ) Ib. verf. 32. ε) Μatth. 14,9.

ν

-
-
 436 , Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
aliorum, fed ftudio pii propheta αλ επί ζήλω προφήτου και βασιλέω,
ac regis. ευσεβούντος, εγένετο.
και * ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙ. ΕΡΩΤ., λα'.
Νonnulli reprebendunt Dauidem, Μέμφονται τινες τώΔαβίδ, ως τέΣιέα
quod aure, prabuerit ii, 4μα δεξαμένω τους λόγους,
dicebat Siba.
Πελάκι, είπον, ως ουχ άπαντα εγί
νωσκoν οι προφήται ουτος δε και
ape dixi prophetas non omnia πιθανοίς έχρήσατο λόγοις αυτός με
(ciuifle: ille autem et verbis
νfus eft probabilibus. Νam et γας αφίκετο προς τον θείον Δαβίδ,
ipfe venit ad diuinum Daui. εκείνον δε έφη την βασιλείαν φαντάζε.
και dem: a) illum autem dicebat re θαι, προς δε τούτοις, και δώρα πρισ.
gnum animo agitare, Quin etiam ήνεγκε, την οικείαν επιδεικνύς εύνοιαν.
dona ei obtulit, fuam oftendens ύσεζον δε και του Μεμφιζαάλ τους λό.
beneuolentiam. Poftea autern au
ditis iis quas dixit Μemphibaal,
γους δεξάμενος, αμφοτέροις με την
vtrisque quidem diίtribuit pos κτησιν διένειμεν, εκείνον δε πάλιν της
feftionem: b) illius autem rurfuς αυτής κηδεμονίας ήξίωσε' και τού λιμέ
eandem φuam prius curam ges γενομένου, και των Γαζαωνιτών έπια
fit. Εt cum ortn effet fames , των του Σαουλ συγγενών αιτησάντων,
et Gabaonitar petiiίlent feptem ex
ουκ εξέδωκε τον Μεμφιζαάλ, αλάτα,
cognatis Saulis, non dedit Μem
phibaalem : fed ftetit promillis προς τον Ιωνάθαν γεγενημένας συνθή
Ιonathani datis. c) Sunt autem κας επλήρωσεν, αξιάγαςα δε του Δά
admiratione digna et illa, quae βιδ και τα περί του Σεμεε προς τον
de Se me i ad Αb e(Τa m di
Αβεσσα ερημένα, εκείνου γάρ αυτονλί
ξta funt a Dauide. Νam cum θοις βάλοντος, και τον χούν αυτού
ille eum lapidibus appeteret, et
puluerem in etim iaceret, verbis καταχέοντος, και λόγοις ετέροις και έ,
que et faξtis ei infultaret, virum γοις προπηλακίζοντος, και άνδρα αιμά
φue fanguinum et iniφuum eum των και παράνομον αποκαλούντος, ο
appellaret, Αbeflu φuidem, qui μεν Αβεσσα υποσράτηγος ών την πα
erat fubpraefettus in exercitu , ζοινίαν ουκ ήνεγκεν, αλ' έφη, ήατικά
non tulir contumeliam, fed di
xit, d) Cuν maledicit cani, iffe ex ταράται ο κύων ο )επικατάρατο εί
βcrandμ, domino meo regi" trans τος τον κύριόν μου τον βασιλέα, δελεί
ibo et auforam et caput ciur. Il
σομαι δή, και αφελώ την κεφαλήν αυ
le autem omnium hominum mi του. αλ ο πάντων πραότατος υπολα,
tifίimus dixit, ε) Ωuid mibi et βων έφη, τί εμοί και σοί υιε Σαρουά,
ribί fili Saruία " Dimittite eum, άφετε αυτόν, 2) διότι καταράται με
quonian mibi maledicit, quia di
κit Dominu, υ: maledicerer Dn ότι ο Κύριος είπεν αυτώ κακολογεί το
υidi. Εt quir dicer ci, Cur βε Δαβίδ, καιτίς εξά αυτώτί ότι πεπή
ficifi 2 Είt ifte, inquit, lorum ήκας
"
ούτωςΕ εσιν ουτός φησί το
α "ν να
Dei et virga. Νon video lorum, Θεού, και ο ουχ oξω τον

") επικατάρατοι Rες. leftio l. c. είt τιθηκά. α) διότι - τον Δαξ3. Ηες οι
Ιcξtiones edit. complut. accedunt,
") "R"και 16, fη". ") 1b, ς 19,29. ε) Ib.δ.2,7, a) Ib.c,16,9. ε) Ιb.νετί:13
 ovΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙ. RΕG. cΑΡ. ΧvΙ. ΧVΙΙ. 437

αλά τον μαςιγούντα, ταίς εμαυτεπα fed video eum φui me flagro ca
dit; meis iniquitatibus adfcribo ca
φαρμίας επιγράφω τας συμφοράς εχ lamitates; non tango virgam, ne
απομα της ράβδου, να μη παροξύνω eum irritem qui percutit. Conue
τονπαίοντα συμφωνείδε τούτοις και τα niunt autem ea φuoφue quz dein
εξής είπεγάρφησιΔαβίδπρος 1)Αβεσ. cepsfequuntur. a) Dixit enim Da
τid ad Αbefjam, ct πd omner/eruo,
σα, και προς πάντας τους παίδας αυτέ, /iιο:
ιδού ο υιός μου, ο εξελθών εκ της κοιλίας c/f ex: Εcce filiu, meur, ηui egrg/fur
υcntre meo, φuarit animam
μου, ζητεί την ψυχήν μου, είδε και νυν mean. Νunc quoque / hic filiu,
ουτος ουίος του Ιεμιναίου, αφετεαυτόν, Ιεmini id ficerit , miljum ficite
Λ. «Cr Λ' Σ/ 2 .»

καταράθω, ότι Κύριος είζηκεν αυτώ, εum τι maledicat, 4troniam Domi

όπως ίθοι την ταπείνωσίν μου, και αντα, nu, dixit ei: for/itan in/bicict Do
minu, bumilitaren meam, et reader
ποδώσει μοι Κύριος αγαθά αντίτης κα mibi bonn pνο eiu, malediξtione boς
τάρας αυτού εν τη ημέρα ταύτη, ουτός ip/o die. Ιfte, inquit, eft ex co
φησιν εκ της του Σαούλεςι συγγενείας, gnatione Saulis, habet veterem in
παλαιάν έχων περί έμε την δυσμένειαν' me maleuolentiam : et eft verifi
και εικός τινας είπεί, ότι καιρόν εύρων mile efle qui dicant, φuod inuenta
occafione aperuerit inimicitias.
εγύμνωσε την απέχθειαν, τον υιόν μου, Filium meum a me fatum et edu
τον υπ' εμού και σπαζέντα, και τραφέν, ξtum, et ad eam proue&tum ata
τα, και εις τούτο ηλικίας ελάσαντα και tem et honorem, φuis in me arma
τιμής, τίς εκπεπολέμωκέ μοι; δήλοντοί. νίt2Liφuetigiturealitus*latam es-*
νυν ώς ή ψήφος άνωθεν εξενήνεκται και fe (ententiam, Deumque iis φua
pradixit finemimpofaifie, Εgo au
οι προείπεν επιφέρει το πέρας εγώ δε tem fero et me contumeliis afficien
φέρω και τους παροινούντας, και τους tes, et cardem mihi parantes, ea ra
φονώντας, να ταύτη πραύνω την θείαν tione placaturus Dei iram. Αtφue
οργήν ταύτα μεν ούν ο θείος ουτος εί, hacc φuidem dixit vir diuinus.
πενανήρ, ειδέναι δε χρή, ως ουτης θείας Sciendum eft autem, quod non di
εσίν ενεργείας, ούτε του Αμνών ή παρά νina fit operationis, neque Αmno
νομος συνουσία, ούτε του Αβεσσαλώμ ή nis nefarius concubitus, neque
Αbfalomi fraterna cardes, nec fu
αδελφοκτονία, και η κατα του πατρός ror in patrem ; fed domus nudata
γεγενημένη μανία αλα της θείας προ diuina prouίdentia, eratinίtar (ca
νοίας ή οικία γυμνωθείσα σκάφος ακυ pha carentis gubernatore, et ve
ζέρνητον εμιμείτο, και των πονηρών δαι hementes fluξtus infanorum da
μόνων τας τρικυμίας εδέχετο. monum excipiebat.
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙΙ.
ΕΡΩΤ. wλβ. -

Ωuomodo Αebitopbele con/iliarioυre,

Πώς εχρήτο συμβέλω τω Αχιτόφελ ο
θείος Δαβίδ πονηρά συμβsλεύονli;
Ο παμπόνηροι άνδρες κρύπlsσι την
πονηρίαν συνόντες τοις αγαθοίς
ευρόντες δέ τινατοίς αυτών επιτηδεύμα
batur diuinu, Dauid mala
com/ulenter
S celantfuam
nequitiam conuerfantes cum
bonis: fed fi inuencrint aliguem
Εe 3 quί

1) Αέεσσά, Νon dubitauimus hoc nomen pro Ιωάβ, vt minus rette expres,
ίιιιπ erat, reponere, autoritate Τextus hebr. 2 San, 16, 1τ. et των ό.
α) 2 Reg. 16,1π. 12.
 438 . ... . Β. Τ Η ΕΘ D Ο R Ε Τ Ι
φui eorum delettetur ftudiis, eam ΟΤΕ χαίροντα, γυμνέσι ταύτην, και τα
aperiunt, et ea loquuntur, φua
"μta funt audientibus. Ifte quo πρόσφορα τοις ακούεσι φθέγγονται,
φue crat talis. Νain et diuino τοιέτος ήν και έτος, και γαρ τώ θεάω
Dήuidi eas adhibebat fuafiones Δαβίδ προς τον άρισον αυτέσκοπoντας
ε" confilia, φua optimo eius (co. εισηγήσεις προσέφερε, και τώ Αζεσσα,
Ρo conuenirent : et ea Αbfalo. λωμ τα τω τρόπω κατάληλα συνεβέ,
"no confulebat, gua eius congrue λευε, δεδίως γας μή συναγάγη πάλιν
bant moribus. Τimens enim ne
natura eos rurfus coniungeret, αυτές η φύσις, είτα των καταλαγών
deinde ti fieret reconciliatio , γενομένων δίκας απαιτηθή προδοσίας,
Ρanas daret proditionis, extre: την εχάτην εκείνην παρανομίαν υπέθε
mam illam fuggerebat iniquita το, ώσε μηδεμιαν παρείσουσιν γενέθα,
tem, νι reconciliationi nullus
Ρatcret aditus. Statim autem de καταλαγών, έτισε δε παραυτίκα ποινήν ή

dit pα.nas illius impia et netaria της ανοσίας εκείνης και πονηράς εισηγή
1ίιufonis: et quonian in patrem σεως, και επειδή κατατέπατρός ώπλι.
armauit filium, ipfe rurfus in (e σε τον υιόν, αυτός πάλιν καθ' εαυτού
"τηauit manus: et iis laqueum τας χείρας καθώπλισε και ταύτας
Collo iniiciens, miferrimum fufti.
ηuit finem. Νam cum ad re. εμβαλώντώ τραχήλω τον βρόχον, τρι,
τιιιιι exitum profpiciendum effet σάθλιον υπέμεινε τέλος, ικανός γαρ ών
idoneus, non admifia eius fua. προιδείν των πρατloμένων το τέλος, μη
-fone, Dauidis futuram victoriam δεχθείσης της εισηγήσεως, έγνω του
Cognouit, et tinens proditionem Δαβίδ εσομένην την νίκην και δείσας την
fua manu de fe fumfit fuppli προδοσία, αυτοχειρίατηντιμωρίαν εδέ.
είum, Docuit auten diuina fori.
Ρtura, guod Deus Chuίi opem ξατο, εδίδαξε δε η θεία γραφή, ως ο
τιulerit Dominu, enim, inguit, a) Θεός συνέπραξε τώΧεσί. Κύριος χάρ
πια ηdauίε: υ: diffiparet com/ilium φησινενετείλατοτεδιασκεδάσαι την βε.
Αεθitopbeli, bonum, pro εο quod λήν Αχιτόφελ την αγαθήν, αντί του,
cft, τyrannidi conducibile. ' Εa την τή τυραννί συμφέρεσαν, τότε χά.
de caufa pfallens dicebat beatus
Dauid, b) Εcce parturii, iniquita ξιν ψάλων ο μακάριος έλεγε Δαβίδ ιδε
"είμ, οοncepit doloren, ετpέρενιε ωδίνησεν αδικίαν, συνέλαβε πόνον, και έτε,
iniquitatem, Lacum fύdit, οι εf: κεν ανομίαν λάκκων ώρυξε, κα ανέσκα,
Jodit εμm, βd incider in foueam
4uan ficit,
ψεν αυτόν, και εμπεσείται εις βόθρον
--

όν ειργάσατο, Α'

ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙΙΙ. / ΕΡΩΤ.λγ.

Ωμίd 4/f, Ε. nunc auforetur terra
εκ nobi, decem millibu, 2 c) Τί έσι, Ι) και νυν αφαιρεθήσεται εξ
egem volentem efie belli fo
ημών ή γή δέκα χιλιάσι,
cium prohibuit dux exer Κ. "της συμπλοκής βεληθέν.
* είtus, et veritus, * ne ei aliquid Α τα τον βασιλέα διεκώλυσεν ο 5ρα
ν w Λ' / » Μ. ν
accίderet, (crat enim verifimile τηγός, και δεδίως μήτι πάθη, είκος γας
Ν ημ.

") και νύν - χιλιάσι, Ηanc fatis obίcuram interpretationen efie Τheodorioni,,
e Cod. guodam coirlin, obίcruauit Μ ο ΝτF. ad h, 1. Ρra:ίtat yero yerfio
των ό, φua hac eft, ότι συ ώ, ημεις δέκα χιλιάδες,
α) 2Reg, 7, 14, Β) Ρί: 7, 14, 15, ε) 2 Reg.18, 3.
 oy ΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙ. RΕG. cΑΡ. ΧvΙΙΙ. 439
\
aduerfus eum folum proceffuros
ν γ.
αι
ή κατ' αυτέ μόνε χωξήσ τες δυσμε. inimicos) et magnopere timens,
-- ν Α'

νείς' και αγωνιων μη νικήσας οίκτείg

1 Λ. Σ» 2 Μ «
η ne {i viciffet, mifereretur tyran
«/

τον τύραννον, έφασαν τοίνυν, ότι έαν ήτ ni. Dixerunt ergo, fi yiξti au
Ίηθέντες αποδράσωμεν, την ζωήνέχομεν fugerinus, vitam habemus fufti
αποχρώσαν παραψυχήν, εαν δέ τι συ ciens (olatium : (in autem aliquid
tibi acciderit , aduerfus omnes
πάθης, χωρήσει κατά πάντων ή συμφο procedet calamitas. Τu enim fo
φά συ γας μόνος μυξίας μυριάσιν υπες, lus potior es omnium no(trum
έχεις παντων ημων, ταυτην γαρ την εν infinita multitudine. Ηanc enim
νοιαν ο Σύμμαχος τέθεικεν και συ ως fententiam poίuit Symmachus :
ημεις δέκα χιλιάσιν, ο δε δίκαιος κριτής Ει tu, βcut nor, in decen milli
τώ μένΔαβίδ ταύτας επενεχθήναιτας bur. Luftus autem iudex permi fit, vt Dauidi ha: inferrentur ca
συμφοράς συνεχώρησε, την γεγενημένην lamitates, ab eo admifla inigui
παρανομίαν ιώμενος εκείνον δε τον αλ tati medelam adferens. De illo
τήριο, δίκας Ε εισέπραξε, ελαύνον, autern Ιcelerato iuftas fumfit pα--
nas.
τι γας εν τώ δρυμώ παρεσκεύασεν υπό Εffecit enim vt in filuam
φυτον εισελθείν, ο δύο κλάδους είχεν επι ingreflus veniret fub arborem,
qua duo ramos habebat inclina
κλινείς εγκαρσίως βεβλασηκότας, επο natos, oblique protenfos, nec
λύ διεσώτας αλήλων, εκείθεν παριέσης multum inter fe diftantes. - Ιbi,
της ημιόνου, ενεπάρη μεν Εξ τών cum tranfiret mulus, inter ra
κλάδων ή κεφαλή, εξηρτήθη δε άπας, mos infixum fuit eius caput,
δήλασε δε την ήμιόνοντων φύλων ο κIύ, et totus pependit, incitauit au
πος μεμένηκε δε εκείνος εξηρτημένος, ή, tem mulum foliorum ftrepitus,
et ille mânfit fuίpenfus, iucun
δsoν θέαμα τοις ευσεβέσι γενόμενος, diffimum fpcξtaculum viris piis,
και της πάντα πρυτανευούσης προνοίας et omnia adminiftrantis prouί
την ψήφον επιδεικνύς τέτο τις των άλ, dentiac iuftain oftendens fenten
λων σρατιωτών θεασάμενος, εκ ετόλμη tiam Ηoc confpicatus quispiam
σε επενεγκεν αυτώ την πληγήν έδεδία ex aliis militibus, non aufus eft
ei plagam infligere, timebat enim
γας τέβασιλέως τον νόμον οδεσρατη legen regis, Dux autern exer
γος, τον πατέρα κεχρήθαιτή ευσπλαγ citus, finens patren Inifereri, in
χνία καταλιπών, εν τη μυσαζωτάτη cor exfecrandiίlinum tela defixit.
καρδία τα βέλη κατέπηξεν. ετα καθε, Deinde eum dcieξιum cum in
λων,και εις
την παρακε φάραγ ιμένην γα propς fitain Vallem profundam
et, iuffit τoti populo vt
έίψας, τον λαόν άπαντα καταλεύσαι abiecίfl
4 Τα r -

lapidibus obrueret, adeo νt fu

προσέτ αξεy,
την τιμωρί αν,ώσε γενέθαι αυτό τάφον Α
plicium el eflet (epulcrum.
ΙΝΤΕR R. ΧΧΧΙV.
ΕΡΩΤ, λδ',
Ωμamobrem dixit quidem / riptor
Τί δήποτε άνωμένο συγγραφεύςείρηκεν Jiφeria, a) quod tre, babuerit filio,
ότι τρεις έχεν υιες, μίαν δε θυγατέρα' υnan auten filiam, nunc auren di
νύν δε τουναντίον δεδήλωκεν, ότι gήλην air contrarium , quod erexerit co
άκοδόμησεν, ώς υιον εκ έχων, την δι' αυ lumnam, υ: ηui non haberet filium,
της αυτω, μηχανωμενος μνημήν; per cam caueret, me /ui perirct
Ν , memoria" k)
Εε 4 Ε(t
.."
*) 2 Reg. Ι4, 27. b) Ib.ς, 18, 18.
 -

44ο Β. Τ Η Ε Ο D ο RΕ ΤΙ
vtrumque verum: eft enim Ε κάτερον αληθές,
Ε" verif Ο εικός γας αυτόν
imile illum liber et os
procreatie, et eos deceftitle lote. και παιδοποιήσαι, και τετελευτηκέ.
phus auten dicit eum hoc fecife, να τες παίδας. 1) Ιώσηπος δε έφη τέτο
φuod fiii πon poίlent diu durare: αυτόν δεδρακένα, ώς των παίδων μεν επί
εαificium auren po(Ιet diutius πολύ διαρκείνε δυναμένων της δε οίκο,
ιonferuare memoriam.
1 Ν Τ Ε R R. ΧΧΧV.
δομίας μάλον φυλατlέσης την μνήμην.
μιmobrem Dauid tantopere luxit ΕΡΩΤ. λεί.
filium /celeratilimum 2 Τίνος ένεκεν τοσέτον εθρήνησεν ο Δαβίδ
. t filios amab at, et beni gnus τον μαρώτατον παίδα;
, era Ηuius autem rei φuo αι φιλόπαις ήν, και φιλάνθρωπος,
"ue eft indicium eius de Saule lu
-tus. Ηic vero natura φuoque ma τεκμήριον δε τέτε και το επί του
i.ores effecit dolores. Αd hacc ac
Σαέλγενόμενον πένθος, ενταύθα δε και
cedit, quod tanquam pius * luxit ή φύσις μείζες τας οδύνας ειςγάσατο.
eum φui non poterat amplius cu προς δε τέτοις, εθρήνησεν ως ευσεβής
rari per pα:nitentiam. Νatn poft τον δια μεταμελείας ιαθήναι μηκέτι δι
mortem plaga peccati eft immedi. νάμενον. μετα γας δή την τελευτην
cabilis.
ΙΝΤΕR R. ΧΧΧVΙ.
ανίατος ή της αμαρτίας πληγή.
ΕΡΩΤ. λ5'.
Cur φollicitu, c/f Αbeffr, eam firtu
γun ducern exercitu, cum Ioab mul. Τίδήποτε τώ 2)Αζεσσά την τρατηγίαν
το laborer et pericula pro co επηγγείλατο, τε Ιωαξ υπέρ αυτξπολ,
Jubiifer 2 a) λες ύπομείναντος Ά και
oabi audaciam perpetuo odio ha κινδύνες;
buit. Τolerabat autem illum
propter cius beneuolentiam, et
Τ. θρασύ τε Ιωαξαείμισων διετέλε
fuίpeξtum eum habens, ne quid σεν. ήνέχετο δε αυτέ, διάτε την εύ:
ποui in eum moliretur. Cum au. νοιαν, ην είχε, και ύφορώμενος μήτι νεώ
τem vidiffet, Αbefiam (erat nutem τερον βελεύσηται κατ' αυτ8 θεασά,
ipfius hic quoque patruelis) a ty μενος δε τον Αζεσσά αδελφιδές δε αυ.
zanno fuiίle creatum ducem to τέ και έτος ετύγχανεν 3)όν 5ρατηγόν
zius exercitus, euocauit illum, υποτέ τυράννου πάσης χειροτονηθέντα
pollicitus fe ei daturum imperium
«xercitus quod habebat Ιoab. της 5ρατιάς, επέτειλεν, υποχομενος αι.
Ηarc cum refciuiffet Ιoab, inuidiα. τώ παραδώσειντηντε Ιωαξ5ρατηγίαν,
ftimulo percuffus ob ea φua fue τέτομαθών ο Ιωάξκατέφθόνε την ακί.
rant ipίi fignificata, cardem ei in δαδεξάμενος, και πληflόμενος επί τοις
rulit Ε beneuolentiam et
amicίtiam. b) μεμηνυμένοιε, επήνεγκεν αυτό την σφα
γην, εύνοιαν και φιλίαν υποκζιναμενος.
ΕΡΩΤ.

1) Ιώσηπος κ. λ. Αntiqu. iud. lib. VΙΙ. c. 1ο.

ftimo vel Αμεσσαί, vel Αμισσ 2) Αζεσσά. Legendum effe exi.
enim
αί: Ιta variat leaio Cod. υπtic, et aler.
2 Reg, 19, 13. Permixtafunth.l.nomina.Αbi/ai et Αma/ac. coll. c.17, 25. 3) όν.
Μallem legere τόν,

") ακεζ 9, 3. β) Ib, c, 2ο, Ιο,

 ν

oyzsτ. ΙΝ ΙΙ. RΕG cΑΡ. ΧΙΧ. Χx. 44 Ι

ΙΝΤΕR R. ΧΧΧVΙ Ι.
ΕΡΩΤ. λζ".
Πώς νοητέον το, δέκα μοιχείρες εν τω Ωuomodo c/f intelligendum, Decem
ασιλε;; Ο".ntibiortamanu, in rege ? a)
fuiffet lis et conten
- Ε γενομένης και διαμάχης, και tio, et alia tribus accufa
την φυλήν τε Ιέδα των άλλων αι rent tribum Iuda, φuod ea regi
τιασαμένων, ότι δη προλαβέσαύπήντη. prior occurri(Ιet, iili refbonden
σε τώβασιλε, υπολαβόντες έφασαν αυ tes dixerunt , regem fuun effe
τοί, φυλέτην αυτών είναι τον βασιλέα, tribulem, et magis ad eos atti
nere propter propihqu'orem co
και μάλον αυτοίς προσήκειν δια την gnationem. Εa de caula dixe
πλησιαιτέραν συγγένειαν τέτε χάριν runt φui erant ex aliis tribubus,
ερήκασιν οι των άλων φυλών, δέκα χεί fe decem manus habere in rege.
ρας έχειν εν τω βασιλά. ή γαρ Βενια Νam tribuς Βeniamitica coniun
ξta erat tribui Iuda. Αddide
μίτις τη Ιέδα συνήπlo, προσέθηκαν δε, runt autem , φuod haberent pri
ότι και των πρωτοτοκίων έχεσι τα πρε, vilegia primogenitorum, et pro
σζεία, διά τε τον Ρεβείμ ως φύσει πρω pter Rubenem vt natura primo
τότοκον, και δια τον Ιωσήφ, ως δια την genitum, et propter Ιοfephum,
αρετήν τέδετε κλήρε τετυχηκότα, δι cui propter virtutem harc fors
obtigit. Primogeniti enim acci
πλην γας μοίραν οι πρωτότοκοι της πα piebant duplicem fortem pater
τρώας κληρονομίας ελάμβανον διο και ο na hereditatis. Εt ideo patriar
πατριάρχης προς τον Ιωσήφ έφη, cha dicebat Ιofepho, b) Ερbrain
Εφραίμ και Μανασσής ώς Ρεβείμ και et Μanalje, tanquam Ruben et
Συμεών έσονταΐμοι, αυτίκα γέν και Μω Simeon erunt mibi Μagnus ita
σής ο μέγας, και Ιησές ο τε Ναυή, ο φue Μofes et lofua Νaue eius
τέτου Ά αυτοίς απένει fucceflor , duplicem eis tribue
runt fortem,
μαν κλήρον.
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧVΙΙΙ.
ΕΡΩΤι λή, , Cur Dauid inclu/fi concubinar, για
Τίνος χάριν Δαβίδ καθείρξε τας παλ νnuita coterant cum εννan
λακας παρά γνώμην τη δυσσεβά no 2 c)
τυραννω συγγενομένας και xiftimauit impium, cum eisha
'ΑΆ υπέλαζε συνελθεν αυταίς bere confuetudinem poft ex
fecrandum filii coitum. Νam lex
μετά την μυσαραντέπαιδοςσυν quoque aperte hoc prohibuit.
εσίαν τέτο γαρ και ο νόμος άντικςυς Cum alio autern, non coniunxit,
απηγόρευσεν ετέρω δε εσυνήψεν, να μη ne hoc φuoque effet occatio ty
και τέτο πρόφασις γένηται τυραννίδος. rannidis, et alioqui nec fuiflet
φ
άλωςτε δε έδε γάμος ήν ο τοιέτος. ζών φuidem hoc matrimonium. * Vi
σος γαρτέανδροςμοιχαλίς χρηματίζει, vente enim marito appellatur adul
tera, fi fit alterius viri, νt dicit
εαν γένηται ανδρι ετέρω, ηφησιν ο θείος diuinus Αpoftolus.d) Quodfiet
απόgoλος, ε δε και ο νόμος επέτρεπε iam lex permittebat ei gui vxorem
σον απεχθανόμενον τη γυναικι βιβλίον odio profequeretur, vt ei daret li
αποσασίε διδόναι αλ'ενταύθα ε μίσος bellum repudii: at hic non fepara
Εe 5 bat

α) 2 Reg. 19, 43. 5) Gen.48, 5. ε) 2 Reg, 2ο, 3. α) Roln.7,3,

-
 442 Β. Τ Η Εob o R ΕΤΙ
Βat odium, (ed nefarius filii con
cubitus, Εa de caufa illas tradu εχώριζεν, αλ ή τε παιδος παράνομος
- xit in aliam domum, οιnnem ca συνεσία, τέτg χάρινείς ετέραν αυτας
rum curam gerens. μετέςησεν οικίαν, πάσης αξιών θερα,
77€4ρύς,
ΙΝΤΕR R. ΧΧΧΙΧ. ΕΡΩΤ, λθ'.
Ωuomodo e/t intelligendum, Νum "ω ΥΛ
de/bcerunt qua difp0/uerunt Πώς νοητέον, ει εξέλιπεν ά τ) διέθεντο
- α - "ν 2 Α' -

βdele, Ιβraëli 2 a) οι πισοί το Ισραήλ;

SΆ cum inuatiflet tyrannίdem,
deinde fugiffet, confugit in cί Ο Σαβεε τυραννήσας, άτα φυγών,
vitatem Αbel: ea autem eft ciuί εις την Αβελ κατέφυγε πόλιν,
tas Palacίtina, qua nunc nomina έσι δε αύτη πόλις της Παλαισίνης, Αξε,
tur Αbela. Cum ergo dux exer λά νυν ωνομασμένη, τέ τρατηγέ τοίνυν
citus adduxiffet exercitum ad eam
obfidendam, fapientiffima mulier εις πολιορκίαν την 5ρατιαν παρατήσαν
diuinarum legum eum admonuit, τος, των θείων αυτόν ανέμνησε νόμων ή
Ιuflit enim lex diuina, vt primum σοφωτάτη γυνή, ο γαρ θείος εκέλευσε
mitteretur legatio : deinde inίtrue νόμος πρεσβεία κεχρήθα πρότερον, είθ'
retur acies aduerfus contradicen έτως τους αντιλέγεσι παρατάτlεθαι,
tes. Εt dixit ei, num deficerunt
qua di/po/iterunt fidele, ίβηξli": τέτο έφη και αύτη 'ει εξέλιπεν ά διέ,
hoc eft, non funt transgredienda θεντο οι πισοί τε Ισραήλ, τgτέσι, μη
quae funt (tatuta legibus, Dein, παραέήναχέήτα διηγορευμένα τοις νό
de fubiunxit, b) Εgo qutrm /um μοις, είτα επήγα, εν' εγώ δέ ειμι ειρηνι
φacifica pro firmamenti, Ιβαέlis 2 κή 2)των σηριγμάτων Ισραήλ, συδέζη
· Τιι autem ηuari, morte dfficere ti
τείς θανατώσα πόλιν και μητρόπολιν
υiratem et metropolin in Ι/raël: cur
demergi, ciuitatem Domini" Quon Ισραήλ και να τί ότι καταποντίζεις
iam, inquit, tu non mififti iuxta κληρονομίαν Κυρίg, επειδή σύφησι καία
legem Domini legationem, ego te τον θείον νόμον εκεχρήσω τη πρεσβεία,
doceo, ciuitatis (copum non efle εγώ σε διδάσκω, ως πολεμικόν η πόλις
hoftilem, fed eam expetere pacem.
Νoli ergo euertere cίuitatem, φua:
εκ έχει σκοπόν, αλ' ειρήνης ορέγεται,
non eft alterius, fed eiusdem gen μή τοίνυν ανάσατον απoφήνης πόλιν, εκ
tis, et qua eft fub codem et Deo αλόφυλον, αλ'ομόφυλον, και υπό τον
et Domino. Ηis verbis auditis αυτόν τελούσαν Θεόν και Δεσπότην τέ
dux exercirus dixit, fe nec belli των ακούσας των λόγων ο σρατηγός
nee obfidionis teneri cupiditate:
fed folum velle eum in pote(tatem έφη, μήτε πολέμε, μήτε πολιορκίας ε.
fuam redigere qui aduerfus regem ράν, μόνον δε εθέλενχερώσαθα τόνκα
ftruxerat tyrannidem. Cum ergo τα του βασιλέως τυραννίδι χρησάμενον.
caulam obfidionis intellexi(Ιet (a- μαθούσα τοίνυν την αιτίαν της πολιορ
pientifiima femina, perfuafit du κίας ή σοφωτάτη γυνή, τους ηγεμένες
της

ι) διέθεντο, Rec. letiίο 2Reg. 2ο, 18, eft έθεντο. Defunt autem in Τextu hebr.
verba ίfta ει εξέλιπεν - Ισραήλ. 2) των σηριγμάτων. Ιta minus bene οι ό. ex
Ρrimunt vocem "21:38: ν;
qua potius h. Ι. adiettiue explicamda eft,
-

" α) 2 Reg. 2ο, 18. 5) Ib. verf. 19.

 ΦyΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙ. RΕG. CΑΡ. ΧΧ ΧΧΙ. 443

της πόλεως έπεισε μη περιθείναι τηπό cibus ciuitatis ne periculo belli

λειτε πολέμου τον κίνδυνον, αλ'αναμνη. fubiicerent ciuitatem, fed recor
θήνα της του βασιλέως ευσεβείας και darentur pietatis et acquitatis re
ευνομίας, και της εν πολέμοις ανδραγα. gis, et in bello gerendo virtutis,
θίας, και ως δια τους εκείνου πόνες ειρή. et fe propter illius labores frui pa
ce ftabili. Ηis verbis vfa, tyran
νης 5ερβάς απολαύεσι τέτοις χρησαμέ. ni
νητοίς λόγοις, τότυράννε την κεφαλήν νίt caput proiccit in ca(tra, et fol.
obίidionem.
εις το 5ρατόπεδον έβριψε, και την πο.
λιορκίαν διέλυσεν, -
.

ΙΝΤΕR Κ. ΧΙ..
ΕΡΩΤ. μ. , Ωuid 4/t, Super laterculum , cr ν

Τί ετη, ι) επί τό πληθie, και επίτες /uper potenter? a)

δυνατές; ΙΆ exittimo appellari, .
Τλινθίον ομαι καλείθα, όπαρά τοις φuod apud ίcriptores exter.
έξωθεν συγγραφεύσι πλαίσιον ονο, nos appellatur πλαίσιον. Είt au
μάζεται είδος τέτοςρατιωτικής παρα tem hoc genus * militaris ordinis *
τάξεως τετράγωνον εχέσης το χήμα, habentis figuram quadratam, "

ώσπερ τοίνυν ο νυν παρα Ρωμαίοις μά.
γισρος ονομαζόμενος των περί τον βασι,
λέα πεζαιτέρων, ασπιδηφόρων φημικαί
ρυφόρων, την ηγεμονίαν πεπίσευται"
ούτως o Βανέας των βασιλικών σωμα
τοφυλάκων ηγείτο, της άλης σρατιάς
Quomodo ergo nunc apud Roma
nos qui nominatur Μagitter, im
perat peditibus φui funt circa Ιιn
peratorein, nempe (cutatis et ha
ίtatis, ita pracrat Βaneas regiis cu
ftodibus corporis, cum reliquus ,
exercitus parcret loabo duci exer,
citus, Α'

τελέσης υπό τον σρατηγόν Ιωάζ

ΕΡΩΤ, μα'. ΙΝΤΕRR, ΧL Ι. -

Πώς νοητέον το, Σαδώκ και Αξιάθας Ωuomedo e/t intelligendum, Sadoc
Ιερείς, 2) και Ιωδαε ο Ιεθές ήν ετ Αbinthar/acerdote, et Iodag filiu,
Ιctber crat /acardo, Daul.
ερεύς τώ Δαβίδ, ali, 2 b)
(Υ Σαδώκ και ο Αβιάθας την αρχε, S". et Αbiathar habebant di
ατικήν είχον αξίαν ετος δε ιερεύς gnitatgm pontificalem. Ifte
αν Ε εντοίς βασιλείοις διήγε, τη θεία autern, cum effet facerdos, dege
κιβωτώ προσεδρεύων, και τας βασιλί, bat intra regiam, arca diuinac
femper aflidens, et regia peragens
κας ιερεύων θυσίας, (hcrificia.
ΕΡΩΤ. μβ. ΙΝΤΕRR, ΧΙ, ΙΙ. -

Τι δήποτε τε Σαέλ τες Γαβαονίτας Cur cum Snal.βι/fuliίλει Gabaonitas,

ανηgηκότος, μετά την εκείνετε, φοβ mortem illiu, fuit cafti
λευτήν ο λαός έπαιδεύθη , gatu, populu, και -

". Τotus
«

ι) επί- δυνατούς, Rec. leftio 2 Reg, αο, ας eft επί του Χερεθί και επί του Φιλεθι,
Νofiram adpolito homine"Αλ. τετρmίδι κρs τF 1. ε. Τ. Ι. Ρ. 345 νbi ta,
τηen leg, τους δυνάσας, Conf ad h, 1. Ωuaft. 23. Ρ. 422, 2). 2) και - Ιεθέρ,
Ηarc fub incerto nomine"Αλος exhibet Μ ο ΝτF. Ι. c. Rec. leξtio eft, και
"Ιρας ό Ικρίν,
") 2 Reg, 2ο, 23. b) Ib. verί: 25, 26, « .
*
-
-
 Α

444 Β. ΤΗΕ ο D o R ΕΤΙ - , --

«"
Τοcum populus fecerat fedus
Gabaonitis: iurisiuran
πας ο λαός επεποιήκε τας προς
τους Γαβαωνίτας συνθήκας, εκοι,
di autem particeps fuit et facerdos
Εleazar, et Ιοfua propheta. Οpor νώνησε δε των όρκων και Ελεάζας ο ιε,
tebat ergo pofteros eorum φui iu
ξευε, και Ιησες οπροφήτης έδει τοίνυν
Γarant, faξta faedera non tranfili των ομωμοκοτωντες απογονες τας γε
re, regi autem contra legem fa γενημένας μή παραέήνα, σπονδάς πεί.
cienti perfuadere, vt feruaret ius σαι δε και τον παρανομούντα βασιλέα
iurandum. Propterea etiam, poft
illius mortem, fuftinuerunt famis φυλάξαι τον όρκον τέτe χάριν και με.
caftigationem. Per hac autem τα την εκείνε τελευτην, τε λιμε την
mos docet qui omnia fapienter ad παιδείαν υπέμειναν, διδάσκει δεδια]έτων
πminiftrat, quod etiamfi diuturna ημάς ο σοφώς άπαντα πρυτανεύων, ότι
νtens lenitate, non inferat (tatim κάν παραυτίκα μακροθυμήσας μή επε.
panam legis non obferuate, νέγκη την υπες των παραβεβασμένων νό
poftea tamen iufta exigat fuppli μων ποινήν, αλ' έν ύσερον δίκας αξίας
cia: ficut tune certe, cum qua
&
draginta anni practeriiίfent, nu εισπράtjεται' ώσπερ αμέλει και τότε,
bes φuidem alligauit ne parerent, τεσσαράκοντα ήδη Ά ετών,
fterilitatis autern morbo terram επέδησε μεν των νεφώντας ωδίνας τώ δε
"ν Υ Λ. ν w- "
fubiecit: fame autem puniit eius της ακαρπίας πάθει την γην περιέβα
habitatores. Rex autem ignorans
caufam plaga: a Deo immiffie, λεν έκόλασε δε λιμώ τες ταύτης oική.
iuftum rogauit iudicem. Cum τορας, αγνοών δε την αιτίαν ο βασιλεύς
ergo cognouiίlet, φuod de iniφua της θεηλάτε πληγής, τον δίκαιον ήρέlo
cade Gabaonitarum exigantur pα". δικασήν, γνές τοίνυν, ώς της αδίκε των
nae, iis ipfis qui iniuria affe&ti Γαβαωνίlών αναιρέσεως ευθύνας εισπράτ
fuerant νίus eft iudicibus. Di
κit a) enim Dauid Gabaonitir,
τεται, αυτοίς έχρήσατο τοις ήδικημένοις
Ωμid υobi, facian, et per quid κριτας, είπε γάρ Φησιν ο Δαβίδ προς
placabo, et benediceti, bcreditati τές Γαβαωνίτας, τίποιήσω υμών, και εν
Γοmini ? Sed hacc verba non au τίνι εξιλάσομαι, και ευλογήσετε την κλη
diunt Iudaci, guod femen Αbra ρονομίαν Κυρίες αλα τέτων εκ επακέ.
hami opus habuerit benediξtione εσιν Ιεδαίοι των λόγων ότι της Χανα
Cananaeorum: fed de fuis mnio
ribus efferuntur: nec volunt in ναίων ευλογίας το σπέρμα τ8 Αβραάμ
relligere, φuod virtus eft longe έδεήθη, αλ' επί τοις προγόνοις μέγα
illuftrior nobilitate maiorum: et φρονέσι, και συνιδείν εκ εθέλεσιν, ως α
iuxta diuinum Αpoftolum, b) ρετη πολώ περιφανεσέρα, προγονικης
guod eft ex natura praeputium le ευγενείας και κρινείκατατον θείον από
gem confummans, eum iudicabit σολον ή εκ φύσεως ακροβυσία, τον νόμον
qui per literam et circumcitionem
* transgre(for eft legis. Quomodo πληρέσα, τον δια γράμματος και πες
ergo φui tunc peccarunt Ifraelita τομής παραβάτην νόμε, ώσπες τοίνυν
opus habuerunt benediξtione Ca οι τηνικάδεήμαρlηκότες Ισραηλίται της
πanaorum : ita etiam qui Domi Χαναναίων Ά
ευλογίας έτω και
num in crucem egerunt, excide οιτον Δεσπότην εσαυρωκότες της προγο
runt maiorum nobilitate, et egent νικής εξέπεσον ευλογίας, καίτης τωνπε.
πισεν
α) 2Reg, 21, 3. ΚΑΙ) Κom. 2, 27,
 oyΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙ. RΕG. CΑΡ. ΧΧΙ. 445
πιςευκότωνεθνώνδιδασκαλίας προσδέον doξtrina eorum φui ex gentibus
ται, κακείνο δε προς τέτοις επισημήνα, crediderunt. Illud quogue pra
θα δει, ώς ο Σαέλ ζήλω χρησάμενος ter hac oportet adnotare, φuod
Saul zelo vfus cum aljis Cana
μετά των άλων Χαναναίων τες Γαβαω. nais Gabaonitas occiderit. Ηoc
νίτας κατέκτεινε τέτογάς ή θεία διδά, enim docet diuina fcriptura :
σκει γραφή εκ ήσαν γάς Φησιν οι Γα, Νon erant enim, inquit, a) Ga
βαωνται εκτων υιών Ισραήλ ότι )από baonita ex filii, Ιβnel, ηuoninm
των καταλοίπων Αμορβαίων ήσαν και ενant ex reliquii, Αmorrhaoran :
οι υιοί Ισραήλ ώμοσαν αυτοίς 2) μή απο
ει βlii Ιβnel ei, iuraucrant /ε
λέσαι αυτούς και εζήτησε Σαολτέπα, non effe perdituro, co, : et qua/i-
τάξα, αυτές εν τω ζηλώσαι αυτόν τες υit Saul , υz perdcret illo, in zelo
υίες Ισραήλ και Ιέδα, διδάσκει τοίνυν ή pνο Ιβnele et Iuda. " Νos ergo
μάς ο λόγος, μη παραβαίνειν τας επί docet oratio, ne transgrediamur
Θεέ μεθ' όρκων γινομένας συνθήκας, fadera qua fiunt adhibito Dei
κάνεις άλλων ωφέλειαν ή παράβασις γί, iureiurando , etiamfi fiat trans
γνηται οι μέντοι Γαβαωνίται έπlα ήτη greflio in aliorum vtilitatem.
Ατque Gabaonita quidem petie
σαν άνδρας της Σαελ συγγενείας, ίσα runt feptem viros ex cognatione
ρίθμες τας ημέρας ένας ο χρόνος ανα Saulis, numero pares diebus in
κυκλείται εκ ές, γας ημίν έφασαν ας. quibus tempus voluitur. , Νon
γύριον, έδε χρυσίον μετά Σαελ,και με. ε/i enim, dixerunt, b) nobi ar
gentum
τατέοίκε αυτέ, και εκ έσιν ημίν θανα aum domo nec aurun cum Saule, er
eiu : nec men, ng/fra.
τώσαι άνδρα εκ παντός Ισραήλ, ο ανής ε/t morte officere quenquam εκ.
όσυντελέσας ημάς, και διώξας ημάς και υniuer/ο Ιβnele. Κir qui noς
ός παρελογίσατο εξολοθρεύσαι ημάς, com/ummauit, et ε/t perfecutur, et
αφανίσομεν αυτόν τ8 μή καθίσαθαι αυ qui no deccpit υt funditu, per
deret, eum delebimus, υ: non per
τόνεν παντί ορίω Ισραήλ και δoθήτω. //tat in υniuer/f finibu, Ιβnύlir.
σαν ημίν επlα άνδρες εκ των υιώναύτε, Dentur nobi /ptem υiri ex filii,
και εξιλασόμεθα εν αυτοίς τω Κυξίω είμ, et adSolem exponamu eου Do
3) εν τω βενώ τε Σαελ εκλεκτές, τώ mino in colle Sauli, eleξto, Domino.
Κυρίω, η έντών Γαβαωνιτών μητρόπο Μetropolis ergo Gabaonitarum
λις fαζαών εκαλείτο μεταβαλόμενον appellabatur Gabaon. Τransla-.
turn autem hoc nomen in lin
δε τέτο το όνομα εις την Ελάδα γλώσ. guan Gracam , nominatur εοί,
σαν βενός ονομάζεται, εν εκείνω τοίνυν Ιir. In eo ergo loco viros fibi
τώχωρίωτες εκδοθέντας αυτοίς ανεσκο traditos palo aftixerunt, in quo
λόπισαν άνδρας, ενώ τας παρανόμες ille aufus eft admittere iniquas
ετόλμησεν εκείνος σφαγάς το γας εξη, cades. Pro illo enim, Soli
expo

1) από των καταλ. Rec. le&tio 2 Reg.21, 2. eft εκ τ2 ελείμματος, Vid. ωmen Bo
ετν», et κο»τε αd h. 1. α) αή απολ, αυτές. Βεις""" adiiciuntur, etii a
vertione graca abfint. 3) εν τω - Σαέλ. Ηanc lectionem e Τheodυtione
defumtam habet edit. complur. Sed ob ea Ψυ". proxime Ιequuntur, Ρro
βενά mallem legere Γαξκών, αμα etian είt rες, Ιεξίίο "R"8":",
α) 2 Reg 21, 2, 5) ib, νetί 4-6,
 446 , Ε. ΤΗΕ o Do R ΕΤ1
εκφοβιενunt, Αquila dixit, Suή. λίασαν ο Ακύλας ανέπηξαν όπεν. έτοι
χerunt, Ifti autem fuerunt duo fi
liiSaulis nothi, et quinque eius ne. δεήσαν δύο μεν υιοί τε Σαέλνόθοι, πέν.
potes. Poftea eos φuoque pius rex τε δε υίωνοί αυτέ, ύτερον δε ταφής και
donauit ftpultura. Sunto autem τέτες ήξίωσεν ο ευσεξής βασιλεύς της.
de eis fupplicioplacatus fuit Domi δετής τιμωρίας γεγενημένης,ϊλεως ο Δε
nus, et effecitvt nubes parturientes σπότης εγένετο, και των νεφελώνελυσε
parerent: et iuίlit terra νι morefo
lito produceret fruξtus. Νos au τας ωδίνας, και τη γή συνήθως δούναι
tein per hac difcimus, Dominum προσέταξετες καρπές, ημείς δε διατε.
ηon agnofcere differentiam generis, το μανθάνομεν, ως γένους ο Δεσπότης εκ
fed eos φui funt iniuria aficξti vl οίδε διαφορά, αλατοίς ηδικημένοις καν
cifci, etiamfi fint alienigena, αλογενείς ώσιν, επαμύνε, δικαίως,
ΙΝΤΕR R. Χ LΙΙΙ,
ΕΡΩΤ. μγ.
Ωutfhtium /t υ: Dauid deficeret Πόθεν ο Δαβίδ παςατατlόμενος
in acie" α)
Νrat fenex, vincebat autem ani εξελύθη;
mi alacritate imbecillitatem ΠΕ ην ενίκα δε τη προθυμία
corporis. Cum autem in conflictu σέσώματος τηνάθένειάν πολύνδε
Α' ζ "..) "ω

» multum * fuftinuitiet laborem, πόνoν υπομείνας εν τη συμπλοκή πρό. W "Ο Α" 4 θ' ,
(erat enim primus pugnansin acie,)
dfecit non ferens laborem. Curn μαχος γας της φάλαγγος ήν διελύθη * Λ' "Ο

autem in periculum veniflet ne oc. τον πόνον έκένεγκών, αναιρεθήναι δε κιν

Α' Α" ζ Μ " " "ν

cideretur ab eo gui primus pugna υνεύσάς υπόδότ8προμάχε

2
τών αλοφύ." - \ / "υ 5
bat inter alienigenas, fuit feruatus λων, παρά ξαν εσώθη, το Αζεσσά
\ Υ \ "υ

praeter opinionem, eum protegente προασπισαντος, και τον μέγιςον εκείνον " Υ "υ
Αbe/fa, et magnum illum hoftem πολέμιον κτάναντος, καντεύθεν τοίνυν
και Αυ « . Η " * »
perimente, Hinc igitur licet etiam
tlifcere, φuod gigantes nominaue, έσιμαθών, ώς γίγαντας ωνόμαζοντες -4 2' ν \ τ.

rint eos qui maxima habebant cor μείζονα σώματα έχοντας και γάρετος
/ Θ' " ζ

pora. Ι(te enim genus ducebat a απόγονος ήν γιγάντων, ως ο ίςοριογρά

gigantibus, vt docuit hiftoriogra φος εδίδα
έ και 08
8. 7'8 δε βασιλέως
ιλέως τον κίνδυ
κι 1 C \ 2/ "
phus. Cum autem regis periculum νον με ηκως ο 5ρατος, ώμοσε μηκέ
refcίuiffet exercitus, iurauit, (e non
amplius permiffurum, vtipfe (ocius τι συγχωρήσει αύτω, συμπλοκής κοι, "Υ Λι Ε. ν \

effet in committendo pralio : ae νωνησαν και δίκαιον γ και συμφέ «Νω » 2/ "

quumenim effe et expedire vt cedat Ε. εξα τω γηρα, και ενδον καθήμενον

fene&tuti, et intus fedens ordinet ιατατιεν την 5ρατιάν, ο δε ισοριογρά, 2) Α' " «.
aciem. Μeminitautem hiftoriogra
φος και άλων εμνήθη γιγάντων, ε, διά
phus aliorum φuoςue gigantum , ρώμην
quos propter robur et magnitudi
και μέγεθος σώματος έτως οι τό
2 / Α ζ "ν

nem corporis tunc ita nominabant, τεωνόμαζον, και ούτε ως δυσσεβείς, κα. »" 2). ζ ν

et nontanquamimpios, vt nonnulli θά τινες έφασαν, ούτε ως πολύν βιώ " \ '

dixerunt, vel qui longo vixifient σαντας χρόνον. Ι) μετα τέτες δε τες
tempore, Poft hase autern bella, πολέμες επινίκιον e,τω Θεώ" Μνσυντέθεικεν
«ν , , « λ" : κω ν
1)auid Deo hymnum compoίuit ύμνον ο θείος Δαβίδ. έτι δε σύμφωνος
triumphalem. Confοnat autern
cum Plalmo ΧVΙΙ. yel potius τώ επlακαιδεκάτω ψαλμώ μάλον δε Υ Α'
CζυΤΩς'

ι) μετά τέτα, κ. τ. λ. Ιncipit h, 1, accinξtus Commentarius in Cap.22,

α) 2 Reg 21, 16 (14.
 -

ανΕsΤ. ΙΝ ΙΙ. RΕG. c ΑΡ. ΧΧΙ-ΧΧΙΙΙ. 447

αυτός εσιν, ολίγας έχων ονομάτων εναλ idem eft, habens paucas nominum
mutationes. Εgo autem cum aliis
λαγάς, εγώ δε μετά των άλων ψαλ, Plalmishunc quoque interpretatus,
ών και τέτον ερμηνεύσας, περιήον υπέ fuperuacaneum exiftimaui fecun
λαζον δευτέραν ερμηνείαν ποιήσαθαι. dan componere interpretationem.
έχει δε και πρόββησιν πες τέσωτήξος Ηabet autem ρtiam pradiξtionem
Χρισού, εξήλω με γάς φησιν εκ λαου, de feruatore Chrifto. Εripui/ti me,
inquit, a) a populo: con/tituί/fi me
έθg με εις φώς έθνών, λαός ονέκ έγνων lucem gentium, Populu, ηuem non
εδoύλευσέ μοι είς ακοήν ωτίg υπήκεσε cognoui/eruiuit mibi: auditu auri,
με τ) εις φώς δε εθνών γέγονεν ουχ ο obediuit mibi. Fuit autem lux gen
Δαβίδ, αλ' ο εκ Δαβίδ κατά σακα, ο tium non Dauid, fed φui eDauide
τέ Δαβίδ και κύριος και υιός ε; δε και ο Ιecuhdum carnem nafciturus erat,
Δαβίδ γέγονεν είς φώς εθνών, δηλονότι Dauidis et dominus et filius. De
mus autern, etiam Dauidem fuiffe
τη μελωδία κάιαυγάζωντους τώΔεσπό lucem gentium, ίcilicet, φuatenus
τη πεπιτευκοτας Χρισώ. απασαι γας mclodiaillultrateos quiChrifto Do
τάις κατά την οικουμένην εκκλησίας ή mino credideruht. Per omnes enim
πνευματική του Δαβίδυμνωδίατας των in orbeterrarum Εcclefias, fpiritua
ευσεβών φωτίζει ψυχάς 2) επειδή δι Ηs hymnodia Dauidis piorum ani
masilluminat. Οuoniam autemlu
Ιουδαίοι προφήτην αυτόν ονομάζεινού dai nolunt eurn nominare prophe
βούλονται, ως εναργώς άγαν τα περί τέ tam, vtφuί σmnia euidenter pradi
σωτήρος ημών και της των εθνών προ. xerit de noftro feruatore, et de fide
εσπίσαντα πίσεως, ακεσάτωσαν αύ gentium,audiantipfum dicentem,b)
τέ λέγοντος, Fideli, Dauidfiliu, Ιelle, υίrfideli,
η ν. πισος
" --Δαβίδ ο υιός Ιεσσαί, quem
« - , " Η \
con/tituit Deu Κnξium, Deu,
πιτός ανής, οι ανέτησεν 3)όθεος Χρισον, Ιncob. Ει pulcher p/ilmu, Ιβnelir;
ο Θεός Ιακώβ και ώςαίος ο ψαλμός του Spiritu, Domini loιutu, g/t in me, et
χ ". " κ. - η 3- " 4 και . Μ
Ισραήλ, πνευμα Κυρίε έλαλησεν Εy έμοι, /armo eiu in lingua mea. Dixit Deu,
και ο λόγος αυτόεπίγλώσσης με, είπε, Iacob υ: loqueretur in me, Quod fi
ο Θεός Ιακώβ εν εμοί λαλήσαι είδε και etSpiritus Domini locutus eftineo,
πνεύμα Κυρίg ελάλησεν εν αυτώ, και ο eteft Deo Iacob placuίt loqui in eo,
omnino propheta, et propheta
Θεός Ιακώξευδόκησεν εν αυτόλαλήσαι, maximus, * φuonian incerta et oc- *
προφήτης άρα ε=ί, και προφητης μέγι, culta fapientia fua manifeftauit ei
σος έπαθή τα άδηλα και τα κρύφια της Deus. c) Quantum autem eiprofue
σοφίας αυτέεδήλωσεν αυτώ ο Θεός, όσον rit caftigatio, docet hiftoria. Cum
enim didiciffetexperientia, φuantas
μένιοι ώνησεν αυτόν η παιδεία, η ίσορία δι, calamitates conciliet cupiditas, fri
δάσκει τηπείρα γας μαθών, όσων ή έπι, gidam guidem aquam appetiit, d)
θυμία πρόξενος συμφορών, ωςέχθημενύ et recordatus eft citis, qua erat in
δαίος ψυχρέ,ανεμνήθηδετέεν Βηθλεέμ, Βethleem. Τres autern ex iis qui (e
τρείς δε των αρισεύειν ειωθότων εν μά, firenuegerere confueuerantin pra
liis

1) εί, φώς δε κ. τ. λ. Sed recepta leξtio tum h. 1. tum Ρί. 17, 43. eft εί, κεφαλήν.
2) "πειδή κ. λ. Ηaec et qua fequuntur, pertinent ad c. 23. 3) ο Θεό, - Ια
κωξ. Rec. leξtio l. c. eft Κύριος επι Χρισον Θεού, Ιακώβ Νoftra leξtio con,
fentit cum edit. compl. ν
α) 2 Reg 22,44.45, ι) Ib.c, 23, t - 3. ε) Ρί.5ο, ό, d) 2Reg, 23, 15 (49.
448 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
liis alienigenarum, φui caftrametati χαις των αλοφύλων, περί την Βηθλεέμ
erant circa Βethleem, magno (tu εσρατοπεδευκότων, εσπούδασαν, και μη
dio contenderunt , vt afferrent
aquam, etiamfi rex non iuffiffet. προστεταχότος το βασιλέως, κομίσαι
ouam medium pertranfeuntes ho. το ύδωρ, και μέσην διελθόντες των πο
ftium exercirumhauferunt, et quam λεμίων την 5ρατιαν, και το ύδως ανιμή.
citiίiimereuerfifunt,nullo ex alieni-, σαντο, και κατατάχος ανέτρεψαν, εδε.
genisaggrelio eos inuadere,timue. νός των αλοφύλων προσβαλάν επιχει
πunt enim fummam eorum auda
ciam. Sed rex longe optimus non gήσαντος έδεισαν γας αυτών την της
induxit in animum, vt illius qualn ευτολμίας υπερβολήν, αλ' ο πάντα ά
defiderabat aqua fieret particeps: ρισος βασιλεύς εκ ήνέχετο του ύδατος
{ed pia confiderationefuperauit cu εκείνετε ποθεμένε μεταλαχεν αλ'
piditatem. Εam enim nominauit ευσεβεί λογισμό τής επιθυμίας έκράτη
- " ". 2
fanguinem eorum φui attulerant,
quoniam cunregis obfequium fua. σεν αμα γας αυτό των κομισαντων ω
faluti practulifient, contempto peri νόμασεν επειδή τέβασιλέως την θερα
culo perruperunt aciem hoftium, πείαν της οικείας προτιμήσαντες σωτη
et mίro modo feruati funt. Vnde ρίας ριψοκινδύνως διέκοψαν των πολε
illam libationem obtulit Deo φui μίων την φάλαγγα, και παραδόξως
{eruauerat: ad tantam prudentiam εσώθησαν, όθεν αυτό σπονδην πρcσεκό
eum diίciplina perduxit, μισε τώ σεσωκότι Θεώ εις τοσαύτην
αυτόν η παιδεία φιλοσοφίαν ήγαγεν.
ΙΝΤΕRR. ΧLΙV. ΕΡΩΤ., μό". -

Ωμomodo εβ intelligendum, Ιβe erat Πώς νοητέον, ούτος ήν ονομασος εν τοις

πηgπί nomini inter trer, /upra τρισιν, ένδοξος ύπές τους δύο, και ήν αυ
auo, in/ignis, et crat ihter eo, τοίς εις άρχοντα, και έως τών
princeps, et ad tre, υφμε
πon υcuit 2 a)
rium et robur et virtutem lau Τ... ξείαντριών ουκ ήρχετο; , , Υ

τριών και την βώμην και την αν

επήνεσε τον δε Αζεσσατών
dauit. Αbe(fam autem duo
bus quidem dixit prαίtantiorem, δύο μεν είgηκε κρείfiονα, του πρώτου δε
prino autem interiorem. Ille enim ήτloνα, εκείνος γας )εννακοσίους ανήρει
in acie interemerat nongentos, hic παρατατlόμενος, εξακοσίους δε ουτος,
vero (excentos. Primus auteιτι erat
τιium non in opere, Ιed in princi, πρώτος δε των τριών, ου κατα το έργον,
patu. Ηoc φuoφue ίciendum eft, αλα κατά την αρχήν, ισέον δέκα τέτο,
άuod Βaneas filius Iodae erat filius ως Βανέας υιός Ιοδαε αδελφιδούς ήν τέ
ήatris regis: appellauit enin eum βασιλέως, έκγονον γας αυτον εκάλεσε
nepotem Ιeffe, filium vero 1odaξ, του Ιεσσαί, υιον δε του Ιοδαε υιού Ιεσσαί.
filii Ιetle. Cum autem firpe di και τούτου δε την ανδραγαθίαν πολά
xiffet eius fortitudinem, adiecit
φuod fuerit claru, et in/gni, /κ. κις είπαν, προστέθεικεν ότι υπέρ τους
φεν τνε, , ad tre, auren uon ac τρείς ένδοξος ήν, και προς τους τρείς εκ
celerit. Νam cum minoris e(Ιet ήρχετο της γάς των τριών λειπόμενος
έώμης,
ι) εινακοσικς - εξακοσίες, Vterque numerus diuerfus eft ab eo φui in Τextu
hebr. 2 Sam. xx Ι Ι Ι. ponitur,
α) 2 Reg. 23, 18, 19.
 Qν ΑΕsΤ ΙΝ Ι Ι. RΕG. CΑΡ. ΧΧΙV. 449

εώμης, ένδοξος ήν, ως την φυλακήν τού roboris quam tres, clarus erat: νt
βασιλέως πεπισευμένος κατέτησε γας cui mandata effet cuttodia regis.
Rex enim Dauid prafecit eum cu
αυτόν φησι Δαβίδ 1)επί την φυλακήν. ftodiac filar.
ΕΡΩΤ. μέ. ΙΝΤΕRR. ΧL V.
Τι δήποτε του Δαβίδ αριθμήσαντος, ο Cur cum Dauid nuncrafitpopulum,
λαός την τιμωρίαν ανεδέξατο, populu lait/upplicium"
2) ΟΆ παρανομίας δίκας έτισεν
ο λαός καταλιπών γας τον ευ ΡΕ luit posnas propria inί
σεζηβασιλέα, τυράννω δυσσεβέ, καπα quitatis. Reliξto enim regepίο,
τραλοία παιδί συνετζάτευσε, φονώντ, militauit * fub impio tyranno et"
Ρarricida filio, gui moliebatur
κατα πατρός ευσεβούς και προφήτου, cadem pii patris ac prophetac,
και παρά του των όλων Θεού της βασι et qui a Deo vniuerforum acce
λείας δεξαμένου την χειροτονίαν αύξει Ρerat regni inaugurationem. Αu
δε αυτών την κατηγορίαν, το τον μεν get autem eorum crimen, φuod
Σαουλ καταψηφιώθέντα, και της θείας Saulem condemnatum, et diuinα
priuatum gratia, non relique
χάριτος γυμνωθέντα, μη καταλιπών rint, donec peruenerit ad finemz
έως του βίου το τέρμα κατέλαβε και vitac, idque cum Dauid fuiίfec
ταύτα του Δαβίδ υπό προφήτου χρι. νnξtus a propheta. Ειιm autem
θέντος, τον/ Ζ δε μυρίων αυτοίς αγαθών γε guί bona innumerabilia eis con
Α' ν \ w "- Υ Α'

νόμενον πρόξενοι, και το τών αλοφύλων ciliauerat, et alienigenarum fre

gerat audaciam, et Αmalecitas
κάlαλύσαντα θράσος, και τον μεν Αμα quidern penitus deleuerat, Ιdu
λήκ παραδόντα πανωλεθρία, Ιδεμαίες matos autem et Μoabitas et Sy
έ, και Μωαβίτας, κα! Αμμανίτας,και τos vtrosque, fubiugauerat, εε
Σύρους εκατέρους και χagωσαμενον και in feruitutem redegerat, et ferre
λωσάμενον, και φέρει αναγκάσαία tributa coέgerat, et propheti
cam obtinebat gratiam, non fo
φόρους, και προφητικής απολαύσανία lum religuerint, fed etiam ad
χαριτος, μη μονον καταλιπε", αλα Κ%/ μerfίis eum in acie fteterint, ec
αντιπαρατάξαθαι, και δράσατάπο, hoftilia gefferint, crudelique, impio et 1celerato filio auxilium
λεμίων, και συμπράξαι μιαφόνω και
σεξε και παρανόμω παιδί, τέτων έν τηlerint., Propter hac ergo iu
ftus iudex de iis paenas furn
αυτούς ο δίκαιος κριτής εισεπράξατο δί, fit, et per Dauidem filmfit,
κας, και δια του Δαβίδ εισεπράξατο, Φuoniam eum affecerant iniu
επειδήπερ αυτόν ήδίκησαν τέτο δε και η ria. Ηoc autem etiam docet
- σορία διδάσκει 3) και προσέθετο οργή hiftoria. a) Εt iterum exnr/iί ιντ
ΙΟρέ
ad 2 Reg. 23, 25, memiuerunt hu
1) επί την φυλακήν. Νec Μ ο Ν Τ F. nec Β ο s1vs
ius interpretationis, guare permutatione nominis ) Γyoto cum ) η η:ψω
orta effe videtur. Rettius οι ό. habent προς τας ακρας αυτού. Αqu. ετ' επα
Α C. "-
κοπηy αντον. 2) Οικείας κ. τ. λ. Μerito P Η o Τ ι ν s Τmem. 23ο. p.876. edit.
boe/ohel laudat τείponfionem φuam Νofier h, Ι. dedit, eamφue eulogiana
Ε Ε effe 5) και- Ισραήλ. Ηanc vertionem Τhrodotioni effe,
monuit Μ ο Ν Τ F. 1. c. Τ. Ι. Ρ. 348.
σ) 2 Reg. 24, Ι.
Β. Τhrod Τom. Ι. Έ' Ε
 "

45ο Β, Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
ΙDεί in Ιβnelem. , Νon dixit in Θεού, του θυμωθήναι εν Ισραήλ, εκ ε".
ΙDauidem, fed in Ifraelem. Itaque πεν εν Δαβίδ, αλ' εν Ισραήλ. το γάξιοι
practextus fupplicii fuit fatta nu
meratiσ. Commοuit enim , πρόφασις ήν της τιμωρίας ο γενόμενος
in
φuit, a) Dauidem in co, dicen», αριθμός επέσεισε γάρ Φησι τον Δαβίδ
Κade, numera Ιβraëlem et Iudam, εις αυτούς, λέγων, πορεύθητι, αρίθμησον
Sed non iuffus eft verbis: reuera τον Ισραήλ και τον Ιούδαν αλ' ου δια
enim, cum ab eo pα:na exige λόγων εκελεύθη ή γαράι, ευθύνας της
rentur ob enumerationem, dixiί:
1et tu ipfe iuffifti numerum imiri. αριθμήσεως εισπρατlόμενος είπεν,ως αυ
"Αt hoc non dixit, fed cσnfef: τός εκέλευσας αριθμηθήναι αλα τέτο
fus eft fe peccafte. Νon ergo μεν ουκ έφη' πεπλημμεληκένα δεώμο
νerbo iuffit vt numeraret Ifrae, λόγησεν ου τοίνυν λόγω προσέταξε τον
Ιem : (ed Dauidi permifit vt hac Ισραήλ αριθμήσαι, αλ' ενδέδωκε τούτω
νteretur cogitatione. Νam cum
ιnifericσrs fit Dominus et Deus,
χρήσαθα τώ λογισμό τον Δαξίδι λεως
impedimentum affert cogitatiσ γαρ ών ο Δεσπότης και Θεός, εμποδών
nibus qua non fuerint profutu. γίνεται τοις συνοίσεν ου μέλουσι λογι
ra. Εtenin cum vellet exfirue σμούς, και γαρ βουλευσαμένω τον θείον
re templum Domini, ignifica οικοδομήσαι νεών δια του προφήτου Να
vit per Νathanem prophetam, θαν δεδήλωκε μηδέν τοιούτον βουλεύσα
ne de eσ confilium caperet, fed
ardificationis curam referuaret fi θαι, αλά το παιδί την της οικοδομής
lio fuo. Quod outem non ex ope φυλάξαι φροντίδα, ότι δε ουκ εξ ενες
ratione, fed ex conce(lione illi fue γείας, αλ' εκ συγχωρήσεως ο τοιούτος
rit hac cogitatio, manifeftius do αυτώγέγονελογισμός, σαφέσερον ή των
cuit liber Paralipomenωn, Sic
autem dicit: b) Ε! /urrexit Sa παραλειπομένων εδίδαξε βίβλος λέγει
τan aduer/iι, Ιβtelem, et commo εέτως Ι)και ανέση Σατάν επί Ισραήλ,
τιit Diuidem vt numerarer Ιβraέ. και επέσεισε τον Δαβίδ του αριθμήσαι
Ιem. Εt non dixit, furrexit Sa τον Ισραήλ και ουκ είπεν, ανέση Σα
tan aduerfus Dauidem, fed ad τάν επί Δαβίδ, αλ' επί τον Ισραήλ.
ιuerfus Iίraelem. Satan autem
Σατάν δε τον αντικείμενον, ή αποσάτην,
vocat lingua Ηebrata aduerlarium
aut apoftatam. Οuoniam ergo η Εβραίων γλώτlα καλεί, επειδή τοίνυν
diuinis proιniίlionibus crat con εναντίoς ταις θείας επαγγελίας ο τοιές
traria eiusmodi cogitatio, (Αbra τος ήν λογισμός τώ γαρ Αβρααμ ο
hamο enim dixerat Deus vni των όλων έφη Θεός, ποιήσω το σπέρμα
uerforum, c) Facian Jonen tuum σον ώς την άμμο, την παρά τό χείλος
./ίcut arenam ηuar g/t * in littore
ηuarir, ηua non numerabitar pro
της θαλάσσης, ή τις ουκ αριθμηθήσε
2 ν. - / - " "

Ρter multitudinem,) ea de caufa τα απο του πλήθους τούτου χαξιν

- ν - * "

Satan nominauit eam cogitatio Σαταν τον τοιούτον ωνόμασε λογισμόν,

nem, vt qua fit contraria pro ώς εναντίον τή υπoχέσει
w . ν
τη θεία αλα r , 1 - -
miflioni diuinar. " Sed ad punien δια την του Ισραήλ τιμωρίαν ο τοιουτοτ
dum Ifraulem fuit hacc cogitatio. 2....! ν και η Α' -

Surrexit enim, inquit, Sttan aduer έγένετο λογισμός, ανέςη

"ν 3 Υ 3 ,
γας φησί Σα
W και ν Α

Ju, Ιβdelem, et commοuit in co, Da τάν έπι Ισραηλ, και επέσεισε τον Δα ΑΝ

ζίδ,
") και - Ισραήλ, Rec le&tio l. c. eft, και έξη διάβολος εν τώ Ισραήλ,
.
") 2 Reg, 24, 1. ") 1 Paral, 21, Ι. ε) Gen. 15, 5, εt 26, 4.
 Ν.

oy EsΤ ΙΝ π. RΕG cΑΡ. xxιν. 45 Ι

» - -
ζίδ, του αριθμήσαι τον Ισραήλ και τον aiden, υι numeraret Ιβraclem et Ιμ
Ιούδα, ούτω κανταύθα, προσέθετο όρ aan, Sίcetiam hoc loco, Ει irerum,
γή του Θεού, του θυμωθήναι επί Ισ ιζvar/itira Daiin Ιβdelem: et commυ,
ραήλ και επέσεισε τον Δαβίδ εις αυτές μit Dauidan in illo, dicen», υπde,
μunera liaelem et ludim Quod
λέγων πορεύθητιαρίθμησον τον Ισραήλ fi ipfe iuίlit, cur tandem fuccen
και τον Ιούδα ει δε αυτός προσέταξε, fet? Itaque his verbis permidio
τι δήποτε χαλεπαίνει, ουκούν την θείαν nem diainam declarauit Si au.
συγχώρησιν δια τούτων δεδήλωκεν. ει δε tem Dominus iuίlit noc fieri, cur
ο Δεσπότης Θεός τούτο προσετετάχει Ρα:nitentia mouetur Dauid, φuί
αίuinum impleuerit mandatum 2
γενέθαι,τι δήποτε μεταμελείται ο Δα Ρεκεμfit enim, inquit, a) τον
βίο την θείαν πεπληρωκώς εντολήν; Dauidi, ip/un po/ten, ηuod nu
επάταξε γάρφησιν ή καρδία Δαβίδαυ "nerauerit populum, et dixir Da
τον μετά ταύτα, ότι ηρίθμησε τον λαόν. μίd, Peccaui contra Dominum,
4μ0d ficerin, υcrbum boc. Εε
και είπε Δαξίδ, ημάρτηκα τό Κυξίω ημηc Domiue, aufέν iniquitatem
του ποιήσαι το βήμα τούτο, και νυν Κύ. Jένui rui, 4μonian fair valde in
ιε περίελε την αδικίαν του δούλου σου, /piεμε. Είt ergo perfpicuum quod
ότι έματαιώθη σφόδρα δήλον τοίνυν: remiflionem vocarit mandatum και
ώς την συγχώρησιν εκάλεσεν εντολήν quoniam cum po(Ιet prohibere
επειδή κωλύσα δυνάμενος ουκ εκώλυσε non prohibuit, per hoc volens
caftigare iniquos. Εt primum
παδεύσαι δια τούτου τους παρανόμους quidem eis voluit reuocare in
βουλόμενος και πρώτον μεν αυτούς ή,
memoriam promiflionem faξtam
θέλησε της προς τους πατέρας γεγε: patribus, et eius oftendere ve
νημένης επαγγελίας αναμνήσαι, κα!
ritatem: deinde docere, ex vno
είξαι ταύτης το αληθές έπειτα διδά. Iacobo tot orta efle millia, et
αι, ως εξ ενός του Ιακώβ τοσαύται tamen illos tanto affcξtos bene
μυριάδες εγένοντο, και ότι τοσαύτης Τ"Ε- ficie, malum femper animum
τυχηκότες ευεργεσίας αει πονηράν επε, Ρra fe tuliffe Εa de caufa per
δάξαντο γνώμην τούτου χάριν άξιθμη, mifit primum numerari, deinde
θηναι συνεχώρησε πρώτον είθ' ουτως vero puniit. · Μifit autem Gad
έκόλασεν, ΓΕ δε τον προφήτην προς prophetam ad eum φui numera
τον αριθμήσαντα πέπομφε τρείς αιρέ, ιιerat, , Vt tres proponcret con
(ΤΘΑς προσήναι ή λιμοντςισι συμμετge. ditiones, aut faineth trium an
norum , aut irruptionem ho
μειον ετεσιν, η πολεμίων έφοδον επιμη, ftium tribus mentibus vincen
ο τζίσι κατακρατος νικωντων και οι: tiurn et perfequentium , aut
κόντων, του λοιμούθάνατον
ή τον εκγινόμενον εν morteln ex pefte qua duraret
τρισίν ήμέρας ταυτα δε εί tribus diebus. Ηac autem cum
dixiffet propheta regi et pro
πών ο προφήτης το προφήτη και βασι,
λεί, ήπειξε λαβείν την απόκρισιν. και phetae, v rg eb at vt acciperet
refponfum: Νume ergo, inquit, b)
νυν γάς Φησι γνώθι και ίδε τί αποκριθώ /tatue, quod υ«rbtιm re/pondean,
έήμα τώ αποσείλαντίμε, ο δε σοφώτα ei qui me mifίt. Rex thlltCΠΠ fa,
τος και δικαιότατος βασιλεύς, λογισά, pientiίlimus et iuίtiίlimus, cogi
Η f2 ttl11S

α) 2 Reg. a, ις. ι) 19ίd. νετί: 13,

 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ
452
tans φuod ipfe φuidem famem μενος ως τον λιμόν αυτός διαφυγείν δυ
po(Ιet effugere, vt rex φui mul νήσεται, πολύν ως βασιλεύς έχων απο
tum frumenti haberet recondi
tum, in folos autem pauperes κάμενον στον κατά μόνων δε των πε
affaretur fupplicium: et φuod νήτων ή τιμωρία χωρήσει και εν τόπο
in bello poflet effugere manus λέμω δε δυνατόν αυτόν διαφυγείν των
ho(tium, primum φuidem φuod πολεμίων τας χείρας, πρώτον μεν τοις
arces haberet munitiflinas et va
οχυgωτάτοις και σαλώτοις φρουςίρις
lidiffima prarfidia, deinde quod χθησαμενον, έπεflα δε και τοις αξιςευ8
ftiparetur a viris illis fortifίimis,
non acquum effe exiftimauit fiια σιν εκείνοις περιφρατlόμενον, ουκ ωήθη
- /

falutis curam gerere, fed inflittα δίκαιον της οικείας σωτηρίας φροντί.
κ caftigationis participem *efle cum σαι, αλά συμμεταχεν των επιφερομέ.
populo. Peftis auten eft eius νων κολάσεων τωλαώ τοιούτος δε ολοι
πmodi, φuae pauperis et diuitis μός, διαφοράν πλουσίου και πένητος εκ
non nouit difcrimen, neque ti.
rnidi et fortis, neque ferui et ειδώς, ουδε δειλού και ανδρείου, ουδε δέ.
domini, neque priuati et regis, λου και δεσπότου, ουδε ιδιώτου και βα
(ed omnes fimiliter inuadit. Εa σιλέως αλά κατά πάντων ομοίως χω
de caufa hoc fupplicium praepo ρών τούτου χάριν ταύτην την τιμωρίαν
fuit aliis, cuius ipfe diftributor των άλων προείλετο, ής αυτός εσιν ο
eft, φui caftigat. Dixit enim, κολάζων διανομεύς, είπε γάς φησι Δα
inquit, a) Dauid Gado. Kalde
anzium me ficiunt bac tria, βιδ προς Γάδ σενάμοι σφόδρα εσί και
Sad incidam in manu, Domini, τα τρία πλην εμπεσούμαι εις χείρας
φuoniam admodum multα βιut Κυρίου ότι πολοι οι οικτιρμοί αυτού
εiu, mίβrationer. Νοn incidam σφόδρα εις δε χείρας ανθρώπων ου μή
autcm in manu, bominum. Ει
εμπέσω και εξελέξατο εαυτώ Δαξιο
elegit βbi Dauid mortem. Νec τον θάνατον, και της ελπίδος ουκ εψεύ.
eurn fpes fefellit. Τrium enim
dierum πmortem Deus minatus, θη τριών γας ημερών ο Θεός θάνατον
fex tantum horis mortem intu απειλήσας, εν εξ μόνας ώρας τον θά
lit, Quod 6 dies numerentur νατον επήνεγκε, συναριθμουμένων δε των
cum noξtibus, inuenitur pars νυκτώνταϊς ημέρας, το δωδεκατημόριον
folum duodecina minarum illata
efie populo. Ita Deus beni
ευρίσκεται της απειλής επενεχθέν τί
λαώ, ούτως ο φιλάνθρωπος Κύριος μεί
gnus et clemens maioribus qui. ζοσι μεν κέχζηται ταις απειλαίς τους
dem νίus eit minis, peccatores
αμαρτάνοντας δεδιτlόμενος πολώ δε
terrens , minis autem longe των απειλών ελάtioυς επιφέρει τας τι
minora infert fu pplicia. Εx
nongentis enim millibus, qua μωρίας και γάς )εννακοσίων χιλιάδων
inuenta funt Ifraëlis, et Iuda: του Ισραήλ ευρεθεισών,και του Ιούδα
τετρα
1) εννακοσίων-τετρακοσίων. Οmnes fere Interpretesgraciconfentiunt cum Τextu
bebr. a quo noftra leξtio recedit. Νam 2Sam.24, 9. legimus, Ifraelitarum
ottingenta millia, virorum Iuda autern φuingenta millia fuiίfe interempta.
Scd Μ ο ΝτF. ad h.l. obferuat, fe in Cod. φuodam coirlin, notatum inue,
nίfle, folum Τheodotionem h. 1. Ρro οκτακόσια haberς εντακόσια, pro πεντα.
κόσια autem τετρακόσια),
") 2 Reg. 24, Ι4. 15.
 oy.ΕSΤ. ΙΝ ΙΙ. RΕG. CΑΡ. ΧΧΙν. 453

τετρακοσίων, δηλονότι τών την σρατεύ φuadringentis, nimirum eorum

σιμον ηλικίαν αγόντων, και των προώ qui crant atatis militaris, ex
ceptis fcilicet iis gui eam acta
ρων και των εξώgων, και μέντοι και γυ tem nondum attigerant vel qui
ναικών εξηρημένων, προσέτι δε και των excefferant, et practerea mulieri
Λευιτών, και της Βενιαμίτιδος φυλής, bus, Leuitis item ' et tribu Βen
μεταμεληθέντος γας του βασιλέως εκ iamitica, (nam cum poenitentia
ήριθμήθησαν εβδομήκοντα χιλιάδες motus efiet Dauίd, non funt
numerati,) interempta funt folum
υπο του αγγέλου ανηςήθησαν μόνα' ab Αngelo feptuaginta millia:
και ταύτα πάντων εν ακαρεί διαφθα idque cum potui(Ιent omnes
gήνα δυναμένων... ου χάς εδείτο χρόνου perimi in momento temporis.
Νeque enim tempore egebat vl
τιμωξός άγγελος, εν ακαςεί γας ανελε tor Αngelus. Μomento enim
και τα των Αιγυπτίων πρωτότοκα, και -

temporis peremit et prιmogenita

τας εκατόν ογδοήκοντα πένlε χιλιάδας ΑΕgyptiorum, et centum et οξto
των Ασσυρίων της φιλανθρωπίας τοί, ginta φuinque millia Αffyriorum.
νυν, αλ' ου της αδυναμίας, ο χρόνος. Τempus ergo benignitatis fuit,
αυτίκα γούν της Ιερουσαλήμ επιβας non impotentia, Protinus ergo
ώφθη ο άγγελος τώ Δαβίδ την έομ, fuper Ηierofolymain adfcendens
" 2/ Α «
2
viίus eft Dauίdi Αngelus Domini,
φαίαν έχων γυμνην, να την συγγνώ nudum
Υ γ Α'
habens enfem, vt peteret
ν

μην αιτήση, αξιάγασα δε και αυτα τ8 veniam. Digna autem admira

ασιλέως τα βήματα ιδου γάς φησιν tione funt ιρία verba regis. Εcce
εγώ ήμαρτον, και εγώ ο ποιμήν εκακο enim, inquit, a) peccaui: et ego pa
ποίησα, και ουτοι το ποίμνιον τί εποίη /tor malum fici, i/ti auten ηui/unt
grex 4uidfέcerunt" Sit manu, tuα
σαν; γενέθω ή χείς σου εν εμοι, και εν Juper
"ω », -J ν "-
me, et /iper domum patri,
τω οικω του πατζος μου, αγνοων την rnei. Ignorans caufam, fuum pec
αιτίαν, οικείαν αμαρτίαν το γεγενημέ catum vocauit quod fuerat fa
νον εκάλεσε και αυτώ και τώ γένει δι, &tum: et vt in fe, et in fuum ge
καίαν επενεχθήναι ψήφον ικέτευσε, λό. nus iufta ferretur fententia fup
γοις χρησάμενος ποιμένος αληθινού, plicauit, vtens verbis boni pa
(toris, et imitans filium fuum
και τον υιον αυτού και κύριον μιμησά. et dominum, gui animam (uan
μενος, ός την ψυχήν αυτού έθηκεν υπες poίuit pro ouibus. Εxaudita
των προβάτων.δεξάμενος δε την ικετεξαν autem fupplicatione, bonus
ο αγαθός Κύριος, εν εκείνω τώ χωρίω Deus iuffit in illo loco ex(truί
θυσιασήριον οικοδομηθήνα προσέταξεν, altare, in quo fupplicium di.
uina cohibuit mifericordia. Ι!.
ενώτην τιμωρίαν ο θείος εκώλυσενέλεος. lud autcm, b) Ραnituit * Domi
το δε 1) μετεμελήθη Κύριος περιτlονες mtun, fuperuacaneum eft interpre
μηνεύων, πoλάκις γας αυτού ειρήκα, tari. Εius enim fenfum fape expo
μεν την διάνοιαν, αι ότι την της οικονο
fuimus, et quod diίpenfationis fi.
μίας σημαίνειμέlαβολήν παραύiίκα τοί, gnificet mutationem, Protinus er
νυν ο βασιλεύς δραμων ήτησεν 2)Ορνίαν go rex profeStus, petiit ab Οrnia
f3 . Ιebufiro,
1) μετεμελήθη. Rec. Ιe&tio 2 Reg.24, 16.eft παρεκλήθη. Νο(tram leaionem habent
Τheodotio et cd. complut Vid. fuprap. 63. 3) 2) Ορνίας. Αlias vocatur'Ορνά.
σ) 2 Reg. 24, 17. " !) Ib. ν. 16.
454 Β. ΤΗΕ. Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ

Ιebufico, vt venderet fibi aream. τον Ιεζουσαίον αποδόθαι την άλω,

Ιllo autem promittente (e gratis
«laturum et aream, et boues, et εκείνου δε προίκα δώσειν υποχομένου και
ligna aratrorum, vt in illa φui τήνάλω, και τους βους, και των αρότρων
dem aram ardificet, hos vero (a- τα ξύλα, ίνα εν εκείνη μεν δομήσηται τον
crificet, lignis autem ignem ad βωμον, τούτους δε ιερεύση, τοις δε ξύ,
moueat, rex acquum effe dixit, λοις προσενέγκη το πύς,δίκαιον είπε ο
non ex alienis, fed ex fuis dona
ΙDeo offerre. Ηarc cum ab eo di βασιλεύς μή εξαλοτρίων τω Θεώδώςα
diciftet filius eius Salomon, hor προσφέρειν, αλ' εξ οικείων ταύτα πας'
tatur dicens, a) Ηonorn Dominum αυτού μεμαθηκώς ο υιός αυτού Σολο
ν - \ » Α'
εκ iu/ti, tui, laboribur, et ei μων, παζαινε, λέγων, τίμα τον Κύριον
2 Α' Α »
offer prithitia, ex rui, fruξtibu, από σών δικαίων πόνων, και απάςχου
-

iu/titia, Qua rex implens, νbi αυτώ από σών καρπών δικαιοσύνης, ταύ
emiffet, aram adificauit , et (a-
«riticium obtulit, et Deum pla τα πληρών ο βασιλεύς, πριάμενος τον
cauit. Sciendum eft autern, βωμόν ώκοδόμησε, και την θυσίανπροσ
φuod in illo loco templum edi ήνεγκε, και τον Θεόν ιλεώσατο. Ξέον λδε/
ι Υ > Α' ") 1 ν Σ

ficauit fapiens Salomon. Ηoc ως έν εκείνω τώ χωζίω τον νεων "ώκοδό ι " , ν
enim docet etiam hiftoria. Εt
πdiccit, inquit, b) Snlomno po/t
μησεν ο σοφός Σολομών, τούτο γας και
Βarc altare, ηuod primo erat ή ςορία διδάσκει. 1) προσέθηκε γάς φη
φaruum. Ρoftea hiftoriographus σιν ο Σολομών επί το θυσιασήςιον επ'
Σ > -

ea narrat guar ad Οrniam ίpe. έχατων, οτι μικρον ην εν πζωτοις

ξtant, fiue Αdoniam (duplici 2) μετά ταύτα τα κατα 3) Ορνιαν, ή
enim fuit nomine), φuomodo Αδωνίαν, διώνυμος γας ήν, ο ισοριογρά
tyrannidem affeStarit, et φuo
modo con u iuium fplendidum φος συνέγραψεν' όπως μεν έμελέτησε
appararit, primarios habens con τυραννίδα όπως δε συμπόσιον λαμπρόν
ιιιuas Ioabum ducem exercitus, επετέλεσε, πρωτοκλίτους έχων τ8 συμ
Α 4 χ \ Υ Υ. Α"
εt Αbiatharem facerdotem. Ce ποσίου τον τρατηγoν Ιωαξ, και Αξιά
lebrzuit autem conuiuium ad
θαρ τον ιερέα, ετέλεσε δε το συσσίτιον
fontein φuendam, φui ante ci
ιuitaten fluebat, νbi hortus re 4) παρά τινα πηγήν, προτε άσεος ανα
gius virelcebat. Sic enin loφuί. ζλύζουσαν παρ' ην βασιλικός ετεθήλει 9

τιur lofephus. Symnachus vero παράδεισος, έτω χας ο5) Ιώσηπος έφη, ο
Αin fontem interpretatus eft, ο Σύμμαχος δε την Αινπηγήν ήρμήνευ,
φuem Syrus φuoque Αina vocat. σεν. 6) Αίνα δε αυτήν και ο Σύρος καλεί,
ΕΙΣ
α) προσέθηκε -πρώτοις. Ηacc in Τextuhebr, et edit. complut. defiderantur. 2) με
τα - ο Σύρος καλεί. Ηarc guidem ad initium libri ΗΙ. Reg. pertinent,
Μ ο Ντ r. autem in Codicibus fuis notatum inuenit, τ ι ο D ο Rν Μ et τ Η Ε ο
το R Ε Τ ν Μ ea φuat vsque ad mortem Dauidis acciderunt, retulifle ad librum
ΙΙ. Regum, Vid. Ρ.459. et κοΝτε. 1. c.p.35o. etBiblioth.coislin, p. 38. 3) Ορνίαν
ή Αδον. Αdonia diftinguendus eft ab Οrna, erroritaque fube(Ιe videtur, gui
ex permutatione literarum Refch et Daleth facile oriri potuit. Vid. Μ ο Ντε.
1. c. Τ. Ι. p.35ο, νbi φuoque ex Procopio notatur, Αdoniam fui(Ιe binominem.
4) παρα-ήρμην. Ηος Scholion, οιnifίο Αutoris nomine exhibet D Rν s vs
1. c. p. 26o. ad 3 Reg. 1, 9. 5) Ιώσηπος, Αntiq.iud.lib, VΙΙ. c. 14. 6) Αινα
καλεί. Vid. Μι ο Ν τF. 1. c. Τ. Ι. p. 349.
*) Εται. 3, 9. ε) 2 Reg, 24, 25,
 - Ωy ΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. Ι. 455

ΕΙΣ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗΝ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ..

ΙΝ LIBRVΜ ΙΙΙ. RΕ G Ν Ο RV Μ. -
και ***********************
". ΕΡΩΤ. α'. ΙΝΤΕRR. Ι.
Τινές υπολαμβάνουσιν αλγήσαι τον Νά. Ωuidam exi/timant agre tuliffe
" θαν, ως μη κληθέντα εις το συσσίτιον' Νathanem, ηuod non fuerit inui
ε - - - -

ratu, dd conuiuium, et ideo efficiffe

και τούτου χάριν παρασκευάσαι την τ't Βer/abee indicaret regi 4uar
Βεζσαβεε τα γεγενημένα μηνύσαι fhtin fuerant,
2.
3 "
τώ
"»,
βασιλεί. / \ « ν

: νοητως αγανΑ' Ο
τήνδετην υποψίαν
ν Λ' -"
alde defipίunt φui hoc fu
εχήκασιν, ο γας προφήτης τ8 fpicantur. Propheta e
κυ5Μ \ Α nim norat Dei fenten
- Α > 2.

ι Θεού την ψήφον ειδώς, οι αυ

"w Ν " tiam : per cum enim fi
Αν --

3, ΤCυ γας εδήλωσε τώ βασιλεί,

" . " , η ". gnificauit regi, a) Νen tu adi.
φ' ν «υ /

ου συ οικοδομήσεις οικον του κατοικήσα). βcabi, Α'

mihi donum υt babitem
και με εν αυτώ αλ' ιδού υιός τίκτεταί σοι, in * en, Jod ccce filiu na/bitur tibi. *
ουτος έται ανης αναπαύσεως, και ανα, Ι, erit υir quietir: et.fhciam eum
παύσω αυτόν απο πάντων των εχθρών quie/iere ab omnibu, inimici, /uir
in circuitu, Shlomo nomen ei: et
αυτού κυκλόθεν. Σολομών όνομα αυτώ pacem er ηuietem dabo in Ιβne!
και και ειρήνην και ήσυχίαν δώσω επί Ισ. in diebu, eius. I adificabit do
αήλ εν ταις ημέρας αυτού ούτος οικο mum noruini meo. Ηarc cum (ci

" ομήσει οίκοντώ ονόματί μου, ταύτα ει ret propheta, et confideraret Οr

και ό προφήτης, και θεασάμενος τον niam rapuifle regnum practer
Γei voluntatem et confilium,
και Ορνίαν παρά την θείαν βουλήν την βα admonuit regem per Βerfabee "

σιλείαν αρπάσαντα, ανέμνησε δια της de diuina pradiξtione, deinde

και Βερσαβεε τον βασιλέα της θείας προβ ingre(fus verba illius confir
έήσεως, είτα εισελθών τους έκείνης εβε. mauit.
βαίωσε λόγους, ΙΝΤΕRR. ΙΙ.
ΕΡΩΤ. β.
Τον Ι) Γηών τίνα καλεί; Geon η u en na m υo car" b)
ν < - χ Α' κ. 4

και Γκων μεν ο Νείλος ωνόμασαι, εις γας J eon

"ν
guidem nominatus eft Νi
lus: eftenim vnus exquatuor
"ν « -
" ν

των ποταμών εσι των τεσσάρων και fluuiis. Ιdque Deus ipfe aperte
"ν "ω γ. ζ Α

τούτο σαφώς αυτός ο Θεός δια Ιερεμίε. docuit per Ιeremiam, dicens: c) Ει
εδίδαξεν ειπών και νυντί σοι, και τη οδώ nunc quid tibi et υia Αegypti, τ't bi
Αιγύπτου, του πιεν ύδωρ Γηών; επωνό. ba, aquan Gcon ? Cognominarunt
μασαν δε και τον Σιλοαμ ή φuam valde paruum, ironice fic Γηών' ώς autem etiain Siloam Geon, vel tan
αγαν, μικρον είζωνικώς ούτω καλέσαν eum vocantes: vel quoniam ipfe
τες ή επειδή και αυτός εξαφανών έξει φuoφue exit ex obfcuris fub
οι υπονόμων, ώσπες ο Νείλος, χρίσαι terra meatibus, ficut Νilus. Salo
Ff 4 ΙΠΟΙ1ξΙΙ!
y - -

1) Γηών. Rec. leξtio 3 Reg. Ι., 38. eft Γιών.

") 2 Reg 7, 3. 3 Reg. 5, 5.- b) Ib. c. , 38. ε) Ιer. 2, 18.
 456 - Β. Τ Η Ε ο D ο RΕ ΤΙ
monem autem vngere iufίi funt δε τον Σολομώντα προσετάχθησαν Σα
Sadoc pontifex et Νathan pro δώκ ο αρχιερεύς, και Νάθαν ο προφή,
pheta. Fralatus eft autem pro. της. προτέτακτα τού προφητου μεν 2
pheta pontifex , ducί exerctus
propheta. Simul autem mith funt αρχιερεύς, του 5ρατηγού δε ο προφή,
εt funditores et fagittarii: hos της. συναπετάλησαν δε και οι σφενδονί:
ειιιιn vocat Cerethi et Phelethi.
ται και οι τοξότα, ι) τούτους γας καλεί
Χερεθί και Φελεθί. Α'

ΙΝΤΕRR. ΙΙΙ. ΕΡΩ Τ. γ'.

Cur φημncipe apud patrem Regi Τι δήποτε και οι άρχοντες τον βασιλέα
πutιeni benedicenter, optarunt eum
#eri patre clariorm et illuβrio.
σεnu & Deur, inquit, faxit υι βι
πιomen flii tui Salomoni, bonum
Jiίper momen tuum, et magnificer
Jίden eius /uper /ίdenι
2tiam, a)
SΆ ncminem, φui pater
-
τον νέον επί του πατρός ευλογούντες
ευκλεέτερον γενέθαι του πατρός και
περιφανέΞερον ηύξάντο, αγαθύναι γας
έφασαν Κύριος τό. όνομα του υιού Σολο
μώντος υπες το ονομα σου, και μεγα
λύνα τον θρόνον αυτού υπες τον
θρόνον σου.

Η Ε. ως ουδείς έχων πατρικήν φι

J. 3» «

nam habet dileξίionem, αe λoπoργίαν εζηλοτύπησε παίδας

1otypia profequi filios: et pro και ώς ίδιον πατέρων το βούλεώθα τους
prium effe patrum velle videre παϊδας και έαυτών λαμπροτέρους οφάν.
filios fe clariores. Αrius enim "Αρeιος γας,και οι τούτεπαίδες, ταυτην
«t eius tantum filii hac labo μόνοι νοσούσι την ανοιαν, ο δι γε Δαβίδ
rant amentia. Dau i d autom
ούτως τοις, παρα των αρχόντων είgη
2deo lactatus eft de iis qua diaia μένοις
fuerant a principibus, vt etiam εφήθη, ότι και του γήρως αυτον
«um fenettus vetaret ne furge ανασήνα κωλυοντος, κατακεκλιμένος
αet, inclinatus Deum adoraiίε προσεκύνησε τον Θεόν, τον ταϊς υποχε,
*it, φuί promiflis finem dede. σεσι δεδωκότατο πέρας ευλογητός γάς
ται. Βenediξfu, enim inguit, b) φησι Κύριος ο Θεός Ισραήλ, ός έδωκε
Ρomiuu, Deu, Ιβnel, ηui dedit σήμερον εκ του σπέρματός μου καθήμε.
λυdie ex /emine meo ./έdentem /u-
?er τbronum meum : οι οξuli νον επί του θρόνου μου, και οι οφθαλ
πιει dilfpiciunt. Αtφue Deo qui. μοί μου βλέπουσι. τώ μεν ούνΘεώ του.
«lem. hunc obtulit hymnum: τον τον ύμνον προσήνεγκε, τώδεδιαδόχω
τegni autem fucceflori filio ius της βασιλείας παιδί φυλάτleιν ακήρα,
Ηit vt integram conferuaret pie τον την ευσέβειαν παρεγγύησε, πρώτον
κatem. Primum autem commu
ηem oftendit finem. Ερο, in.
δε το κοινόν επέδειξε τέλος, εγώ γας έφη
Ψuit, β) υddam in υia υπiuer/α πορεύσομαι εν οδό πάσης τής γης, και
zςrrar" et corrοbornberi,, ει είi, κραταιωθήση,καιέση 2) εις άνδρα δυνά,
ξΑ
νίr poten: : et cu/fodie, cu/todian μεως, και φυλάξεις την φυλακήν του
Ρεί " Ιβmelir, υ: ambule, coram Θεού Ισραήλ, του πορεύεθα ενώπιον
ΟζυΤζU

ι) τούτου,-Φελιθί, vid. fupra p, 422. 2) εις άνδρα δυν. Ηanc interpretat.fub

vago nomine"Αλος exhibet Μo Ντ r. 1. c.Τ.Ι. p. 35o. Rec.leξtio eft, εις άνδρα
α) 3 Reg, r, 47. ΚΑΙ) Ιb. ν.48, ι) Ib, ς, 2, 2, 3,
 V

ΟVΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. cΑΡ. ΙΙ, 457

k
αυτού φυλάσσειν 1)την οδόν αυτού και ip/o ad cu/fodiendanι υίτη, είur,
Η et praccepta eiur, exαξία /tatuta
τα προστάγματα
Τα.
αυτού, 2) ακριβάσμα,
αυτου κα! τα κριματα, αυτου,
2. εν, eiur, et iudicia eiur, mandata
ciur, et rg/fimonia ciur, βcut
τολας αυτου, και τα μαρτυξια αυτου, /ariptum ε/f in lege Μoβ. Νe
καθώς γέγραπlαι εν τω νόμω Μωσέως' φue quodlibet ex iis φuz (cripta
;
μηδε το τυχόντων γεγραμμένων παρα funt transgredi audeas. Ηoc
enim fignificant , εκmξία /ta
βήνα τολμήσης, τούτο γας δηλοί τα ruta, et iudicia , et te/timonia,
ακριδάσματα ακα! τα κρίματα » Χα/ τα et mandata, et praccepta. Εt.
μαρτύρια, και εντολας, και προστάγ (tatim oftendit lucrum quod
ματα, εδίδαξε δε και το εντεύθεν φυό. inde oritur, η) Κι rείie /ucce
μενον κέρδος 3) όπως ευοδωθή πάντα α dant ounnia 4\ια ficeri, et quo
ποιήσεις, και πανταχή ου εάν επιβλέ «unque oculo, conuerterir. Νam
fi hac a te fiant, implebit bo
ψης εκεί τούτων γάς Φησι παρα σου nus
γινομένων, εμπεδώσει ο αγαθός ημών fiοnem,nofterφua Dominus , promiί:
ab ipίο faξta eft
Κύριος την παρ' αυτού προς εμέ γεγε. mihi: tibi non dicendo, deficiet
νημένην υπόχεσιν, ότι ου μή έξαςθήσε. vir in throno Ifiael. *
ταί σοι ανής από του θρόνου Ισραήλ.
ΕΡΩΤ. δ'. ΙΝΤΕRR. ΙV.
"

Τίνος χάριν αυτός μη κολάσας τον Ωuare cum ip/e non punierit Ioa
Ιωαξ, τώ παιδί τούτο δράσαι bum, iuffit filio υ: boo
προσέταξε; fhcerct 2
Πρώτον μεν ήδέθη αυτόν, άτε των πό rimum φuidem eum eft reueri
νων και κινδύνων γενόμενον κοινω tus, ντ qui fuerat laborum et
νόν έπειτα δε αυτού και το θρασύ ύφω periculorum focius. Ρoftea vero
ζάτο, τούτο γας εδήλωσε δι' ών είgηκε, fufpectam habuit eius audaciam.
ότι υιοί Σαξουία σκληρότεζοί μου εισί. Ηoc enim fignificauit perhocquod
προς δε τούτοις, μαθών συγκατασκευ dixit, b) Filii Saruia funt me du
νiorer. Αd hacc cum refciui(Ιet eum
άζοντα αυτόν τω Ορνία την τυραννίδα, Οrnia adornare ac ftrueretyranni
έδεισε μή τη συνήθει κακοηθεία χρησά dem, timuit ne folita vtens mali
μενος, καταφρονήση τής του Σολομών tia defpiceret iuuentutem Salomo
τος νεότητος, και δυοίν θάτερον δράση' nis, et duorum faceret alterum :
ή ευνοίας προσωπείω χ ησάμενος ανέλη nempe vt aut practextu vtens
beneuolentite eum interimeret,
λαθών, ώσπερ δή τον Αξεννής και τον ficut occidit Αbennerem et Αbef
Αζεσσά κατέκτεινεν ή προφανώς αντι fam: aut aperte aduerfam true
παρατάξητα, και διέλη τον Ισραήλ. ret aciem, et diuideret Ifraelem.
εδίδαξε δε αυτόν και τέΒερσελή την εύ Εum etiam docuit Βerzellai bene
Ff 5 uolen

1) την οδόν. Rec. le&tio 1. c. ν. 3. eft τας εντολάς. Ιnterpretatio quam Νofter h. 1.
(equitur, parum recedit ab ea φuam Μ ο Ν Τ F. 1. c. absque Αutoris nomine
protulit. 2) ακριβάσματα. Αquila hanc effe verfiοnem Ρutauit Μ ο ΝτF. Ι. c.
3) όπως -εκεί: Ηacc eadem funt cum iis qua Μ ο Ντ F. 1. c. eCod. guodam
σoirlin. defcripta dedit.
•) 3 Reg, 2, 3. 5) 2 Reg. 3, 39,
 - ".

458 *
Β. Τ Η Ε ο D o R Ε Τ Ι .
μolentiam, et iuffit vt eius filio νοιαν, και τους εκείνου παίδας πάσης
rum omnem curain gereret, fe αξιωθήναι κηδεμονίας εκέλευσεν, οφεί:
hoc illi debere confitens.
λειν αυτώ τέτο χρέος ομολογών,
ΙΝΤΕR R. V. ΕΡΩΤ. ε'.
Cur cum Semeio dediffet υcnian, Διατί τώ Σεμεί δεδωκώς την συγγνώ,
Salomoni iuffit υι ip/um μην, τώΣολομώντι κολάσαι τέτον
punirer 2 προσέταξε;
Vi valdenouerat tyrannicum et
audacem: et filii fuί
ΤΕ ήδει τον άνδρα, και αγαν
prοuidens faluti, eum docuit
θρασύν και της του παιδος προς
μηθέμενος σωτηρίας, εδίδαξεν αυτόν α
«μua aufus fit, νt a viri prauitate
caueret fibi. Sciebat etiam vt τετόλμηκεν, ίνα την τε ανδρός φυλάτ
propheta, fore vt periret trans τητα πονηρίαν, ήδει δε και, ως προφή.
grediens mandata Salo mo nis. της, ότι τέΣολομώντος παραβαίνωντας
Vir enim erat fceleftus, et au εντολας διαφθαρήσεται μιαρός γας ήν
ξtor (editionum.
ο ανής, και εάσεων αρχηγός,
ΕΡΩΤ, ς,
« ΙΝΤΕRR. VΙ.
Ωuid c/f ciuita, Dnuid2 a) Τί ετινή πόλις Δαβίδ,
ionem appellat ciuitatem Daui
dis fcriptura facra. Sic autem
Τ. Σιών ή θεία γραφή πόλιν προσ
et fuperior ciuitas fuit vocata: to αγορεύe, Δαβίδ.έτω δε και η άνω
ta vero nunc Hieroίolyma nomi πόλις εκέκλητο, πάσα δε νύν Ιερουσα
natur. In ea dicit Iofephus et λήμ ονομάζεται, εν ταύτη φησίν Ι) ο
ipfum fuifle fepultum, et qui poft Ιώσηπος και αυτόν αξιωθήναι ταφής,
ipίum fuerunt reges; monimen και τες μετ' αυτόν βασιλείς, το δε μνή
κ turn autern e(Ιe prope Siloam, *fi
guram autem habere antro fini
μα παρά την Σιλοάμ είναι, αντζοειδές
lem et plane regia (truξtum.efleέχον το χήμα, και την βασιλικήν δη
magnificentia. Dicit autem mul λέν πολυτέλειαν, έφη δε και πολύν αυ
rum φuoque auri cum eo fuifle in τώ συγκατορυγήναι χρυσον παρά του
fo(fum a filio Salomone: et hoc
παιδός Σολομώντος και τέτο γενέθαι
fui(Ιe perfpicuum ex iis qua poftea δήλον εκ τωνύτερον γενομένων. Υgκανόν
faξta funt. Ηircanum quippe Pon
tificern, cum obfideretur ciuitas γας τον αρχιερέα, πολιορκουμένης της
ab Αntiocho filio Demetrii, mo πόλεως υπο Αντιόχου τέΔημητρίου
nimentum eftodiffe, et tria talen παιδος, ανοίξαι το μνήμα,και τάλανία
τorum millia illinc eduxifie. Rex εκείθεν εκφορήσαι τριχίλια, Δαβίδ μέν
autern Dauid feptuaginta annos τοι ο βασιλεύς έβδομηκοντούτης γενόμε
2. ΥΥ Η "ν Η w
natus vita finem accepίt. Νam yOς εδέξατο Τ& βίου Το πεζας. Τζιακον
triginta φuidem annos natus re ' Α

gnum adeptus eft, φuadraginta.au. τέτης μεν γας εβασίλευσε, τεσσαρά

tcm annos transegίt in regno, κοντα δε βασιλεύων εξήνυσεν έτη.
Grarca

1) Ιώσηπος. Αntiqu. ιud. lib. VΙΙ, c. 15. Είusdem farina funt, gua Ιdem l. c.
cap. 13. et 16. narrat.
α) 3 Reg 2, 1α.
 oyΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. ΙΙ. 459
Graca exemplaria Theodoreti /uperiora libνο ΙΙ. attribuunt, et ab koc deincep, -

- Ιοτο exordium ducunt libri ΙΙΙ. Regnorum. ι)

ΙΝΤΕRR. VΙΙ. «
ΕΡΩΤ. ζ'. Ωuidam reprefendunt Salomonem,
Νεμεσώσι τώ Σολομώντι τινές, ως απο 4uod fratrem /ium
occiderit. a)
κτείναντι τον αδελφόν. ΙΟ Ά funt hominum vitas
Διά?" των ανθρώπων οι βίοι, οι μεν genera. Νam alii φuidem
γας την άκραν φιλοσοφίαν ασκού, fammam exercent philofophiam:
alii autep virtutem, guar dicitur
σιν' οι δε την καλουμένην πολιτικην αξε
τήν άλoι βασιλείαν, ή 5ρατηγίαν θύ aut politica autciuilis: aliίνετο regnum
imperium adminiftrant, Οpor
νοισι χρήτοίνυν έκασον εξετάζων προς tet ergo vnumquernque diiudicare
την πολιτείαν ήν μέτεισι τοιγάςτοι τον ex, vita ratiοne quam (equitur.
Σολομώντα και προφητικήν απαιτητέον, Νοn eft itaque a Salomone exi
έδε αποτολικήν τελειότητα αλά την genda prophetica, neque apofoli
βασιλεύσιν αρμότloυσαν. ήδει δε αυτός ca perfeξtio: fed ea qua conuenit
regibus. Sciebat autem ipfum Οr
τον Ορνίαν εφιέμενον τυραννίδος και niam affe&tare tyrannidem: cona
γας επαράθη την βασιλείαν αρπάσαι. tus enim erat regnum arripere, Ιn
τω μεν εν προτέρω συνέγνωτολμηματι, priori ergo guod aggreίius erat
και σωτηρίας αξιώσειν υπέχετο σωφρο audacί facinore ci ignouerat, et
νεν ανεχόμενον επειδή δε ήτησε την σύν faluum futurum eum promiferat,
dummodo modefte fe gereret.
ευνoντέ πατρός, εκ έδωκε μεν την αίτη Ρoftquam autem petiit patris con
oιν τυραννίδος έσαν όδόν τη βασιλεία iugen, non ei φuidem concefit
δε το ασασίασον μηχανώμενος, αναιρε. poftulatum, φuod viam trueret ad
θήνα, προσέταξεν. · tyrannidem: Ιed regni profpiciens
"
tranquillitati, eum iuίlit interfici.
ΕΡΩΤ. η.. ΙΝΤΕR R. . VΙΙΙ.
*, ν ΑΑ "ν -

Τι δήποτε τον Ιωαξ τώ Θεώ προσπε Cuν Ιoabum, 4ui ad Deum confu.
φευγότα κατέκτεινε; gerat, occidit2 b)
-- -- "

τέ Θεέ νόμος τέτο γενέθα διη

- Ι ex Dei iuίlit hoc fieri. Sanxit
" . Μ Λ. Α2 enim, vt interimeretur homi
γορευσεν τον προσφεύγοντα γαρ cida φui ad altare confugeret. Se
ανόςοφόνον αναιρεί θα προσέταξεν ο δε mei autem iple fibi confciuit fen
Σεμεει αυτός έφ' εαυτόν είλκυσε τέθα tentiam mortis. Νam cum in me
νάτου την ψήφον την γας μητρόπολιν tropoli fe habitaturum effetpollici
οικείν υποχομενος, και ορκω την υπο, tus, et iureiurando confirmaffet
promiίfum, legem eft transgrefίus,
9ζεσιν κρατυνας, παρέβη τον οξκον,και et practer pacta conuenta auίus eft
σταρα τας συνθήκας εκδημήσαι τετόλ peregrinari.
μηκεν.
- Ε Ρ Ω Τ. θ'. *ΙΝΤΕRR. ΙΧ. %.

Τίνος χάριν τον Αξιάθαρτης αρχιερω Ωuammam ob cau/an Αbiatbarem

σύνης εγύμνωσεν, priunuit poutificatu 2 c)
Fuίt

i) Vid. fupra pag. 454.

α) 3 Reg. 2, 25, b) Ib. ν. 3: (17. ε) verf. 2β, 27.
 *

46ο Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
uitfocius tyrannidisΟrnia.Ηoc
enim oftendunt etiam verba
Ε μεν τώ Ορνία της τυραν,
Salomonis. Reuertere, inquit, a)
νίδος... τέτο γάς δηλοί και τε Σο.
λομώντος
εn agrum tuum et in donum Φησιν εις τον τα βήματα, απότρεχε γάς
ruam, 4uonian tu e filiu, mortis : αγρόν σου, και εις τον οί:
bodie re morte non afficiam, 4uon. κόν σου, ότι ανής θανάτου συ έ, εν τη
iam tulifti arcam federi, cornn, ημέρα ταύτη και ε θανατώσω σε, ότι
Dauide patre meo, cη φuonian, ήρας την κιζωτον της διαθήκης Κυρίου
affiiξtu, fiιίβi omnibu, mali, 4ui
ενώπιον Δαβίδ τέ πατρός μου και ότι
bus pater meur fiiit, affliξίur.
Εrat ergo, vt dixi, iple φuogue εκακουχήθης εν πάσιν οις εκακουχήθη
obnoxius crimini tyrannidis, vt ο πατής μου υπέκειτο μεν έν, ως έφην,
φui opem tuli(Ιet Οrnia. Sed και τη κατηγορία της τυραννίδος, άτε
diuina quogue pradiξtionis ad δή συνεργός γεγενημένος της τέΟρνία
minifter fuit Salomo. Εli enim
et per celeberrimum Samue. θρασύτητος, πλην ο Σολομών και της
1em, et per alium prophetam, θείας προέβήσεως γέγονεν υπουργός, τώ
praedixit Deus generis ignomi. γας Ηλεί, και διατέπανευφήμου Σα
niam. Ηoc autem hiftoria quo μουήλ, και μέντοι και δι' άλου προφή.
que oftendit, dicens, b) Ει του, προηγόζευσεν ο Θεός το γένους την
eiccit Salom ο Αbiatbarem vt
πon
ατιμίαν τούτο δε και η τορία δεδήλω
effet /acerdo, Domini, υι κεν, λέγει
1mρlerentur τerba Dom in i,
χας έτως και εξέβαλε Σολο
qua locutu, erat Siluate /uper μών τον Αβιάθας, τέμή είναι εις ιερέα
domum Εli. Κυρίου τε πληρωθήναι το βήμα Κυρίου,
ο ελάλησεν εν Σηλωμ επί τον οίκον
Ηλεί.
ΙΝΤΕRR. Χ. ΕΡΩ Τ. ί.
Ωuomodo e/t intelligendam, Μul. Πώς νοητέον το, επλήθυνεν ή σοφία Σο
riplicata εβ /apientia Salomoni, βι
Ρεν prudentiam omnium filiorum λομώντος υπέρ την φρόνησιν πάντων
antiquorum , et /iφer omne, των υιών αρχαίων, και υπες πάντας
prudenter Αegypti & c) φρονίμους Αιγύπτου,
κ mutua comparatiοne voluit
hiftoriographus eius oftendere
Εφίαν ο ισοριογράφος ηθέλησεν, τέ.
παραλλήλου δείξαι αυτού την σο.
Μ « « Α' 2 ΟΑ . "

fapientiam. Εa de caufaet veterum του χάριν και των πάλαι γεγενημένων

φui olim fuerunt (apientum inde
finite meminit: et adiecit ΑΕgy
σοφών αορίσως εμνήθη και τους Αιγυ
ptios, vt φui fupra omnes videren πτίους προστέθεικεν, ως δοκούντας
V Α' ο' Α" 4 Α

tur effe fapientes. Νam vt narrant παξα παντας είναι σοφούς και γας,
Graci, et Pherecydes Syrus, et ως Έληνες ισορούσι, και Φερεκύδης ο
ΡythagorasSamius, et Αnaxagoras Σύρος, και Πυθαγόρας ο Σάμιος, και
Clazomenius, etPlato Αthenientis,
Αναξαγόρας ο Κλαζομένιος, και Πλά.
apud eos funt peregrinati, fpe.
rantes futurum vt diίcerent των ο Αθηναίος, προς τούτους εξεδή,
ab eis theologiam et philofo μησαν, και θεολογίαν, και φυσιολογίαν
phiam accuratiorem. Porro au ακριξεσέραν μαθήσεώθαι παρά τούτων
τem diuina φuogue (criptura ελπίσαντες, και η θεία δε γραφή τα
κατα
4) 3 Reg.2, 26 5) Ib. ν. 27. ε) Ib. c.3, Ι.
 -

oyΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. cΑΡ. ΙΙΙ. 461

w w "ω « - γ )
κάία
2'
τον Μωσήν ίςορουσα τον νομοθέτην narrans de Μofe legislatore, dixit
Υ / Λ' ")
eum fuifΙe eruditum in omni (a-
έφη, ότι επαιδεύθη εν πάση σοφία Αι pientia ΑΕegyptiorum. Ηos, inquit,
Α' ση "α
γυπlίων, τούτους,φησιν,άπαντας οΣο
ν 2 , «γ \ / "Ο οπηnes obfturauit Salomo, vt qui
λομών απέκρυψεν, άτε δή θεόθεν της \ Υ.", Λ » . ." -
a Deo acceperit donum fapientia.
σοφίας το δώρον δεξάμενος τω δε της - \
Ι.audi autem eius fapientia con
σοφίας επαίνω συνήψε κατηγορίαν, τον iunxit reprehenfiοnem. Τrans
1 «", Λ'

γαρ περί του γάμου κείμενον άντικρυς gre(fus eft enim aperte legem
«W
Λ. ") 2 " > Λ'
latam de matrimonio, quz pro
νόμον παρέζη, ος ταίς αλοφύλοις έκώ
Λ. - 2 ν. \ llibuit ne coniungerentur curn
λυε συνάπlεθαι γυναιξίν αυτός γας feminis alienigenarum. · Ιpfe e
- Σ -- - w \

πρώτος έλαβε γυναίκα του Φαραώ την nim primus duxit vxorem filiam
Pharaonis.
θυγατέρα. * ΙΝΤΕRR. ΧΙ. %
ΕΡΩΤ. ια.
Ωuid g/t, et Αchican filiu, Τharac
1)Τί εφι, και Αχικάμ υιός Θαράκ επί erat/uper exportatione, 2
τας άρσεις, . s pracerat iis qui transportabant
Α%
s] ση
ήν των μετακομιζόντων τους
-

w /
lapides et ligna. Ηos liber Ρa
λίθους και τα ξύλα τούτους δε ralipomenωn baiulo, vocauit: ho
των παραλειπομένων ή βίζλος νωτοφό, mines autem nofiri temporis omo
ρους εκάλεσεν ωμοφόρους δε αυτούς οι pboro, appellant, id eft, humeris
portantes. Οftendit autern hifto
νύν ονομάζουσιν ή μέντοι ίσοςία δηλοί, ria, φuod finem acceperitDei pro
ώς πέρας έλαζεν ή του Θεού υπόχεσις. miίlio. ΡromiΙerat enim fe datu
επηγγείλατο γας δώσειν τώ Ισραήλ rum Ifraeli terram a fiuuio ΑΕgypti
από του ποταμού Αιγύπloυ, έως του vsque ad fluuium magnum Εu
ποταμού του μεγάλου Ευφράτου, ήν phratem. Ιmperabat enim, in
quit, a) Salomo omnibu regibu,
γάρφησιν άρχων ο Σολομών επί πάσι α fuuiυ, υιηue ad terram mlie
τοίς βασιλεύσιν από του ποταμού, και nigenarum, et ι/ήue ad termino,
έως γής αλοφύλων, και έως όgίων Αι Αξgypti.
γύπloυ.
ΙΝΤΕR R. ΧΙΙ.
ιβ. ΕΡΩ Τ.
Πώς νοητέον, και ο λαός ήν θυμιώντες Ωaomodo c/f intelligendum, Ε ρο
pulu, erant adolente, er /acri
και θύoντες εν τοις υψηλοτάτοις, βcante in excel/t, 2 b)
Ο". ειδωλολατρείαν αυτών ενταύθα Ν"facrificarent
hic eos reprehendit, guod
idolis, fed guod
κατηγορεί, αλ' ότι παρά τον νό
μον εντοίς υψηλοτάτοις χωρίοις τώΘεώ practer legem in locis excelfis Deo
offerrent facrificia. Lex enim ius
θυσίας προσέφερον ο γας νόμος εν ενί fit Deum colere in vno loco. Ve.
τόπω λατρεύειν προσέταξεν... συγγνώ. niam tamen funt adepti, quo
μης δε όμως απήλαυον, επειδήπες ου nian diuinum templum nondurn
δέπω ο θείος ναός έδεδόμητο, τούτο γάς fuerat adificaturn. Νam hoc
" quoque

1) Ηac Qualtio ad coput ΙV. libri 3. Reg, pertinet, Cum autom diftinξtio ver,
ficulorumhuius capitis adeo diuerfa fit in libris vetetibus, haudfatis liquet,
ad quem verfum hac referri debeant, Τamen vix dubίtagnus, quinad ν. 6.
capitis citati edit, σ κ Α Ε Ι Ι Ιpeξtent,
α) 3 Reg, 4, 21, cd. Grab. Ρ) 3 Reg, 3, 2.
 θ»
462 Ε. ΤΗΕ o Do RΕ ΤΙ
φuoque docuit hiftoria, Εrnnt και η ισορία δεδήλωκεν ήσαν γάρ θυ.
enim ndolente, et Jacrificanter in
excel/i : quonian ad hoc υπque Τοίςμιώντες και θύoντες εν τοις υψηλοτά,
και ότι ουκ ώκοδομήθη ο οίκος τά ονό.
rempur non fiterat domu, adificata
nomini Donuini. Sunt itaque hine ματι Κυρίου έως του νυν εντεύθεν νοη,
intelligenda φua narrantur de τέον τα περί των άλων ισορούμενα βα,
aliis regibus, quod fuftulerint σιλέων, ότι εξήραν τα άλσε, και τας
lucos, et ftatuas Βaal contriue σήλας του Βαάλ συνέτριψαν πλήν τα
rint, ceterum excelfa πon fus
tulerint. Νam et Αfa, et Ιο ύψηλα ουκ εξήραν και γαρ Ασα, και
fapltat, et aliqui alii, prohi Ιωσαφάτ, και άλοι τινές, το τοίς δαί
buerunt facrificare damoniis, et μoσι θύεν εκώλυσαν, και τα εκείνων τε
, templa eorum diruerunt: non μένη κατέλυσαν' ου μην επαύσαντο τέ
tamen cef"arunt offerre facrificia
in excelfis. Εnechia autern et
εν τοις υψηλοίς τας θυσίας προσφέρειν.
Ιofia huius perfectionis tefti τώ μέντοι Ιεζεκία, και τώ Ιωσία, ταύ,
monium fert diuina fcriptura. την την τελειότήία μεμαρτύζηκεν ή
Quod autem in excelfis Deo θεία γραφή, ότι δε εν τοις υψηλοίς τώ
vniuerforum offerrent facrificia, Θεώ τών όλων τας θυσίας προσέφερον,
fequentia teftantur. Dilexir, in τα εξής μαρτυρεί ηγάπησε γάρ φησί
quit, a) Salomo Dominum, φuod Σολομών τον Κύριον, τε πορεύεώθαι εν
ambularet in pracepti, Dauidi,
patri /ui: cetcrun in excel/i, Ja τοις προστάγμασι Δαβίδτε πατρός αυ.
crificabat et adolebat: hoc eft, τ8' πλην εν τοις υψηλοίς έθυε και έθυ
non ante tabernaculum , neque μία τουτέσιν ε προ της σκηνής ", εδε
-

ante arcain, vt lex ίubebat di.

υina. Οuod autem non idolis ότι προ της κιβωτέ, κατά τον θείον νόμον.
δε ετοις ειδώλοις , αλατώΘεά τότε
fed Deo vniuerforum tunc offer
ret centenas et IniΠenas viξtimas, τας εκατόμβας και χιλιόμβας προσ.
nos aperte docet hiftoria. Πuit, . έφερε, σαφώς ημάς ή ίσορία διδάσκει,
inquit, b) Salomo Gibeonein, ibi επορεύθη γάς φησί Σολομώνεις Γαξαών
Jacrificatum, ηuonian ea c/t nltir ύσαι εκεί, ότιαύτη υψηλοτάτη και με.
/ima, et magna, mille bolocau/to γάλη, 1)χιλίαν ολοκαύτωσιν δεχομένη,
νum capax. . Εt obtulit Salomo
Juper aram 4ua crat in Gibeόne, και ανήνεγκε Σολομών επί το θυσιασή,
ct apparuit Dominu, in /omni, ριον το εν Γαξαών, και ώφθη Κύζιος τώ
* noξtu Saloinoni, et * dixit ci, Σολομώντι ενύπνω την νύκτα και είπεν
petendo pete tibi. Si autem fa αυτώ, αίτησα αίτημα σεαυτώ εκ αι δε,
criticia obtuliflet idolis, Deus
ει τοις ειδώλοις τας θυσίας προσενηνό,
non remuneratus fuίflet eum
omne genus donis. Νam cum χει, ο Θεός αυτώ ανταπέδωκε τας παν
fapientiam magis elegiffet, duam τoδαπας δωρεάς, τέτων γας απάντων
omnia guae funt aut videntur ομό των κατά τον βίον ή όντων, ή δο
in vita, bona, dedit el munifi κέντων αγαθών την σοφίαν προελoμένε,
cus Deus fapientia: gratiam, guan δέδωκεν ο μεγαλόδωρος σοφίας μεν χά
- ξιν,

ι) χιλίαν, Ιta quoφue σ κ Α51 vs legit 3 Reg, 3, 4, et feliciter emendauit letlio

nem Cod. alex. λίαν. Οιπίfit vero vocem δεχoμένη, ντpote qua a Τextu
hebr. abeft.
α) 3 Reg 3, 3. » Ινιά ν.4 τ.
 τ,

1.
Α
oyFsΤ ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. cΑΡ Ιτι. φ "J Λ
463
ειν, όσην ή φύσις εδέχετο πλετον δε
\ " Α 4 Α'
tan capiebat natura, et diuitias
και δυνατείαν, και την εν ειρήνη βασι ac potentiam , pacatumque re
κ. Α Α Α.
-

gnum fupra omnes qui tune

λείαν, υπέρ πάντας τες τηνικάδε βασι, fuerunt
- r
reges, ita vt eius gloria
ν "-

λέας ώσε τέτου το κλέος πάσαν την peruaderet vniuerfum orbem ter
οικουμένην διαδραμείν. αξιάγασα δε rat, Digna quoque funt admi
αυτό και τής προσευχής τα βήματα, ratiοne verba orationis eius.
αναμνήσας γας των υπαρξάντων αγα Νam cum in memoriam reuo
Ε
θών τό πατρι, και τον τετων χορηγoν caffet bona qua fuerant patris,
ανυμνήσας, την υπες εαυτό κετειαν tafat,et eum laudaffet qui ea flippedi.
obtulit pro fe fupplica
προσήνεγκε, και νύν κύριέ μου Κύριε, συ tionem: α) Ει nunc domino mi,
έδωκας τον δελόν σου αντί τέΔαβίδ τέ Domine, tu /uk/tituί/fi /ενuunι
εμum in locum Dauidi, paινίκ
πατρός μου' και εγώ είμ, παιδάριον μι, mei. Εgo tuten /um paruu,
κgoν, και εκ οίδα την είσοοον μου, και Ριιεν: ει ne/oio ingrείjum meum ,
την έξοδόν μου, και ο δελός σου εν μεσω εε εκίtum meun. Εt /εruu zuu,
τέ λαέ σου, όν εξελέξω λαόν πολύν, ε/f in medio populi rui quem εις
ζ < 2} Αυ Α' «\ 2 Μ .
Γ) ως η άμμος της θαλάσσης, ή και δια, gi/fi populum multum, βαμt drena
κθμηθήσεται από τέ πλήθους, και ε mari , ηua non numnerabitur prae
Ά και δώσας το δέλω σου multitudine, et non recen/abitur.
Ε: dabi, Jeruo tuo cor pruden,
καρδίαν φρονίμην, τέ ακέριν και διακεί: ad audiendum et iudicandum
νειν τον λαόν σου εν δικαιοσύνη, και τε populum ruum in iu/titia, τι
συνιένα, αναμέσον αγαθό και κακέ. δια 4i/ternat inter bonum et malum,
δε τέτων και της φύσεως έδειξε την Ρer hatc autem docuit et natu
αθένειαν, και της ηλικίας το ατελές, ra imbecilitatem, et atatis im
και της δοθείσης εξουσίας το μέγεθος, Ρerfe&tionem, et data potefta
ν ν
tis magnitudinem, et iudicio
και το της κρίσεως επικίνδυνον, και τής rum pericula, et (apientia: ne
φρονήσεως το αναγκαίον, και το συνετόν cettitatem, et petitionis pruden
της αιτήσεως, όθεν ο δεσπότης Θεός tiam. Ομamobrem Doininus
επαινέσας την αίτησιν, και ταύτην εδω. Deus, laudata petitione, et eam'
κε, και τάλα προυτέθεικε τέτο κάν', etiam
dedit, et alia addidit. . Ηanc
legem tulit in facris Εuan
τοί ιεροί, ευαγγελίοις ο Δεσπότης ενο
μοθέτησεν 2)αιτείτε γάρφησι την βα2 geliis, Petite, enim inquit, ί)
- "ω "- Υ Μ Λ'

σιλείαντέ Θεέ, και την δικαιοσύνην αυ rgnum Dei, ct iu/fitinm eia,

"- Α ' /

τ8, και τα λοιπά πάντα προστεθήσε ε: cetera omnia adiicientur votir.

- -

Αtque hac quidem dona dedit

τα υμίν, ταύτας μέντοι τω Σολομώντι
Α. * ή - Υ " «
Deus Salomoni, pollicίtus eft
τας δωρεάς δέδωκεν ο Θεός, πάσης δε
4 - - C Α
auten fe onnen eius curanι Μ.

αυτόν αξιώσειν προμηθείας υπέχετο.

ι Α' " και ί, -
"υ --

. getturun. Νan / ambulauerir,

εα πορευθής γάς φησιν εν τη οδό μου,
"Ω Υ Α' \ Υ inφuit, c) in υia mea, υι cu
τ8 φυλάσσειν τας εντολάς μου, και τα /fodiu, mandata men et praccepta
προστάγματά μου, εν οις επορεύθη Δα. nica, in quibur anbulauit Da
τιid

"!) ώς-θαλάσσης. Satis appofite hacc inferta funt, φua tamen in Cod. υntic,
et alex. 1. c. defiderantur. 2) αιτείτε, Rec. lectio l. c. eft ζητείτε πρώτον,
να) 3 Reg, 3, 7, 8. θ) Μatth, 6, 33. α) 3 Reg: 3, 14,
464 Έ3. Τ Η Ε ο D o R ΕΤ1
κid pater tuu, tuo, 4κοque dic, βιο ο πατής σου, και ι)μακρυνές τας
φroducnn. ημέρας σου.
ΙΝΤΕR R. ΧΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. ιγ.
Ωuomodo είt intelligendum, Εκ Πώς νοητέον το, εξυπνίθη Σολομών,
μcrgefhξtu ε/f Salomon, et ecce και ιδου ενύπνιον, .."
erat/omnium 2 a)
um, inquit, furrexiffet, recor Διαατάι φησι τ8 ονείρατος ανεμνή
datus eft (omnii, intelligens * θη' κα/ συνεις θείαν ούσαν την
id diuinam effe reuelationem, re αποκάλυψιν, επανήλθε μεν εις την μη
μerfus quidem eft in metropolin: τρόπολιν, προ δε της θείας κιβωτού
ante diuinam autem arcam obtulit
facrificium gratiarum aξtionis. χαρισήφιον θυσίαν προσήνεγκεν,
* ΙΝΤΕR R. ΧΙV. ΕΡΩΤ. ιδ'.
Ωuare narrationem de duabu, me. Το κατά τας δύο εταίρας διήγημα τίνος
νεtricibu, inβituit qui /dripβε χάριν τέθεικεν ο την ισοριαν
- bi/toriam 2 k)
Vo: oftendere regis fapien 1. γραψάμενος;
tiam. Είt ehim mentis re πιδείξαι την του βασιλέωςεζουλήθη
ιuera (apientiίlinae, ea quat latent σοφίαν, σοφωτάτης γας τω όντι
oftendere, qua funt occulta ape, διανοίας, το τα λανθάνοντα δείξαι,
rire, qua natura funt explorare,και τα κεκρυμμένα δηλώσαι, και προσ
et in re controuerfa ei dandam
ενεγκέντήφύσει την βάσανον, και αυτή
permittere fententiam. Ρroti, της δίκης επιτρέψαι
πιus ergo altera φuidem oftenfa την ψήφον αυτίκα
eft mater, altera vero fuit re γούν ή μεν μήτης εδείχθη, η δε ουμή.
futata. -

της ηλέγχθη.
ΙΝΤΕRR. ΧV. ΕΡΩ Τ. ιε'.
Cum Αbiatbaren mouillet pontifica Παύσας τον Αξιάθας πως αυτόν πά.
τμ, 4aomodo eum rur/iu collo λιν συνέταξε το Σαδώκ;
cauit υπα cum Sadoco "c)
ΜΕ ei eripuerat, non Τισυνης
αρχήν αφείλετο, ου της ερω.
εγυμνωσεν την γας της ιε
facerdotii dignitatem, Νam
facerdotii dignitatem non ex ele ρωσύνης αξίαν ουκ εκ χειροτονίας, αλ'
ξtione habebant, Ιed ex maiorum εκ γονικής είχον διαδοχής,
faorum fucceflione,
ΙΝΤΕR R. ΧVΙ.
Ψ. ΕΡΩΤ ις.
Ωμα βιρpeditabantur menβε regir, Τα χορηγούμενα τή τραπέζη του βα
ηuinam com/unicbant & d) σιλέως τίνες ανήλισκού,
on folum miniίtri, (ed etiarή Ο% οι θεράποντες μόνον, αλλά και
multitudo cuftodum corpo "-", των σωματοφυλάκων το πλήθος,
ris, (cutati et haftati, et φui curn ασπιδηφόροι και δορυφόροι, και οι
eo conuίuabantur Ρrincipes, συνεθιόμενοι άρχοντες,
ΕΡΩΤ.

ι) μακρυνεί. Κec. leftio 1. c. eft αληθινά. Eido compl. habet μακρινώ, ψuam
1cquutus eft Interpres.
") 3 Reg 3, και ε) ", νοτί: ιόfaq. ε) Ib, o 4, 4. α) ib, ν.22 ίφα.
"
 QVΑΕSΤ. ΙΝ. ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ, Ιν. 4βς.
ΕΡΩΤ. ιζ. ΙΝ 1'ΕRR. · ΧV 11.

Τίνες οι περί τον 1)Αιθαμ και Αίμαν, Ωuinam /tιrit Αetham et Αeman ,
quo, Salomo /kperauit
ους απέκρυψεν ο Σολομών τη Japientia? a)
σοφία,
Υ 3 "ω κ. Θ' \ 3 Ιlo tempore nonnulli erant in
Κ ατεκeaνο καιζου ησαν τινες ένσο c' Χ "ν ν. 2 figmes fapieritia : vnde etian
φία επίσημοι όθεν αυτών και ονο corum nominatitn meminit. Αe
« ν ν Υ "υ

μας εμνήθη, ο δεΑιθαμ και Αμαντων tham autern et Αeman erant εκ

"- Λ' ν. Α'

ψαλτωδών ήσαν, εν κινύρας, και ναύ, Ρίhlmiίtis, Deum laudantes in cί

4 , w Α χ "υ

αμε,3 κgή κυμβάλοις τον Θεόν ανυμνένlες. tharis, nabliis, et cymbalis,

και κυμ
ΕΡΩΤ. ιη'. « . ΙΝΤΕRR. ΧVΙΙΙ.
Πώς νοητέον το, ελάλησε περί των ξύ, Ωμomodo εβ intelligendum illud,
λων, από της κέδρου της εν τω Λιζάνω, Ιocαιu of deligni, a crdro ημα ψι
και έως της υσσώπου της εκπορευ.
ομένης εκ in Liύano, υπηue ad bfopum
τού τοίχου. Κg/
ν" τα εξής. 4μα exit ex pariere,
Α Ψ Α' ν \ " et cetera Ρί)
Κ" τας φύσεις, και τας δυνάμεις, ΙΟ : εun philofophando dis
Σ
και των βοτανών, και των δένδρων,
! Υ.. -Ιeruiίfe de natura et pote
2- Λ .. Α'

και μέντοι και των αλόγων ζώων πεφυ ftatibus herbarum, et arborum,
σιολογηκένα αυτόν άρηκεν. είτεύθεν οί, et brutorum etiam animantium:
adeo vt hinc plurima, νt arbi
μακα τους τα ιατρικας βίβλους συγ. tror,
γεγραφότας έρανίσαθαι πάμπολα ΡΙειuntmutuati fint, φui libros (cri
medicina, calidorumque
και των θερμών και ψυχρών, Κα/ μέloι
st figidorum, ficcorumque et
και των ξηρών και τώ, υγρών συνθείναι humidorum ordinem compofue
Τας τάξεις, και ήδε 4ζήςδε της βοτάνης
Σunt , et quanto harc herba (it
όσω τινί μέτρωθερμοτέραήψυχροτέρα illa calidior aut frigidior, et hac
και τούδε του ζώου τόδε το μόριον τίνος Ρars iftius animalis cuius fit mor
πάθες αλεξιφάρμακον οιον ήτης υαί. fei bί πmedicainentum : verbi gratia,
hyana , aut adeps iconis;
νης χολή, ήτολεόντειον σέας, ήτοταύ, aut taurinus fanguis, aut * νίpe και
geιον αιμα, ή των εχιδνών αι σαςκες. rarum cafnes. De his enim {a-
περί τούτων γαρ οι σοφοί των ιατρών Ρientes medici fcripferunt, ab iis
συγγεγράφασιν, εκ των Σολομώντι συγ. qua fcripta funt a Salomonc (cri
γεγραμμένων ειληφότες των πρώτων bendi 11€Π1,
Ρrimam accipientes occafio
.
τας αφορμάς.
ΙΝΤΕRR.
Α" -

1) Ανάμ - Αιμάν Ιta hac nomina in edit. comp!. εxprείia funt tefie και ο sι ο.
Scd Codex vatic. habet Γαθαν και Αναν, αλεχ, Γαθαν καια) Η μάν.
α) 3 Reg. 4, 3t. b) 1b. verf sa,

Β. Τheod Τom. Ι. Gg
 '

"
". 4

466 Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R Ε Τ Ι \

ΙΝΤΕRR. ΧΙΧ. ΕΡΩ Τ. ιθ'.

Ωuid εβ, Ε. vemίβι ip/a, Ρbnrao Τίες, ι)και έδωκεν αυτας Φαραώ απο
ήlia /ια υκori Salomoni, " α) σολάς τη θυγατρί αυτού, γυναικι
Θ".tem,cepitcumvrbes, ei dedit do,
eam defponderet 2)"
Ε Σολομώντος,
ς ελε πόλεις προίκα αυτή δέδω
3 Αυ

Salomoni. κε, τώΣολομώντι κάjεγγυήσας.

ΙΝΤΕR R. ΧΧ. ΕΡΩΤ. κ.
Ωuomodo e/i intelligendum illud, Πώς νοητέον το, απέφειλε Χιράμ βασι
Μίβι Chiram νεκ Τyri/eruo βιο, λεύς Τύρου τους παίδας αυτού, 3) χρί
ad υngendum regent Salomonen σαι τον Σολομώντα αντί Δαβίδ
pro Dauide patre/uo" β)
Vυ appellauit cleέtionem : του πατρός αυτού,
.. non φuod alienίgena vngeret έίσιν την χειροτονίαν εκάλεσεν
έχ,
τεβem Ifraelis: Ιed vt paternus. * ότι ο αλόφυλος έχριετέ Ισραήλ
amicus regnum fuo approbauίt τον βασιλέα αλ' ως πατρώος φίλος,
fuffiagio. σύμψηφος έγένετο τη βασι ιεία.
ΙΝΤΕRR. ΧΧΙ. ΕΡΩΤ. ' κα'.
Ωuid/bi υult macbir" ε) Το 4) μαχείς τί σημαίνει;
ΕΕ" νlen/ura, Dedit enim, έτρον έρμηνεύεται, έδωκε γάς φη
inquit, Salomon Chiramo υί σιν ο Σολομών τω Χιράμ είκοσι
cie, mille coro, frumenti macbir χιλιάδας κόρων πυρούμαχες τώ οίκω
domui eiur, et vicier mille betύ αυτού, και είκοσι χιλιάδας 5)βεθελαΐς
olei contuβ. Ιllud beth alii inter κεκομμένου. 6)το δε βεθ 7) οι άλοι βά
pretati funt batum: Batu autern
είt πmentura Palaftina, qua conti τον ήρμήνευσαν, ο δε βάτος μέτρον επί
net, ντ dicit Iofephus, ίσptuaginta Παλαισίνων, 8)εβδομήκοντα και τέσσα
et quatuor choas, feu congios, ξας χόας χωρούν, ως Ιώσηπος ΕΡΩΤ.
έφησεν. Ε".

ι) και έδωκεν - Σολομώντος. Ηες non nifi in Cod. υctic, ad finem Cap. 4. le
Ν
guntur. Defunt in Τextu hebr in Cod. alex. ac in Εdit. ald. et compl.
2) Ας - κατεγγυήσα. Ηες in Ηexaplo ad cap. 9. relata fuitie, patet eScho
liis editioni rom. infertis. Vid. Β osi vs in Νot. ad finem cap. 4. et 9. et
και ο Ντε l. c. Τ. Ι. Ρ. 357. 3) χρίται - αυτού. Ιta leg. Ι. c. in Cod. tatic.
Sed alex. ac editio ald, et compl, habent, ήκουσε γαρ ότι αυτόν έχρισαν εις βα
σιλέα αντί κ. τ. λ. Ηac pofterior interpretatio μία", eft, propius enim
ad Τεκtum hebr. ι Reg. 5, 15. accedit, et reliquorum Ιnterpretum confenfu
πιunitur. Ηac vero alium locumin Hexaplo matia ef patct eScholio Cod.
coirlin. apud Μ ο ΝτF. 1. c. Ρ. 352. 4) μαχείρ. Ιta in Cod. υatic, exprimitur
ΥΟΧ n:3ο cibu, I Reg, 5,25. quam Symm, bene per τροφήν, Αηuila auterπ
per διατροφήν vertit, idem enim eft guσd η"3R5 Ιef. 9, 4. 18. Sed Codex
ι -: -

αίεχ. et ed. compl, habent μαχαλ, cd. ald..μαχήλ. Εrrafte videtur Βos I vs
φui in Νotis ad 3 Reg. 5, π. obferuat, Νoftrum legitte μαχλέτ. 5) βί5.
Ιn Τextu hebr. 1. c. eft Τh3 ficque h. 1. etiam debuiflet poni κόρους. In Cod.
υatic leg.βαίθ, 6) το δε-έφησεν. Cum his conferScholion apud διοδίτε
1. c. p. 352. 7) οι άλλοι. De Symmacho teftis eft Μ ο Ντε. 1. c. 3) εβδομή
b) 1b, ς. 5, 1. %ζy?"ακ:

•) 3Reg.4, 34, εάit, rom. ε) Ib, verΙ. Ν.

 QVΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. VΙ. 46χ
ν', ΕΡΩΤ. κβ. ΙΝΤΕRR. ΧΧΙΙ.
Τι δήποτε ουκ ευθύς βασιλεύσας, αλ' Cur non /fatin quam primum νεα
εν τετάρτω έτε της οικοδομίας fatfu, ε/f, /ed quarto anno cα.
ήρξατο; pit τlificare templum 24)
Τα. ύλας ηυτρέπισε πρότερον είθ' rius parauit materiam, dein
ούτω κατέπηξε τα θεμέλια του. de iecit fundamenta. Ηoc
το καλό σοριογράφος εδίδαξε και ήτοι etiam docuit hiftoriographus, k)
Εt parault Rapide et ligna tribμα
μασε τους λίθους, και τα ξύλα, τρισιν anni,
έτεσιν εις την οικοδομήν του οίκου, ad τaiβcaudam donium.
ΕΡΩΤ. κγ'. ΙΝΤΕRR. ΧΧΙΙΙ. ι

Ε λίθοις απελεκήτοις τον ναόν ώκοδό. Si templum adjίcauit lapidibu, noκ

μησε, π8 τοσέτων εδώτο ca/θ./ecuribur, cur opu, fiti,
-
λατομων; τot latomir 2
υτόν τον ναόν εξ απελεκήτων ώκο ΙΕ ardificauit ex la
δόμησε λίθων, της θείας προνοίας Ρίdibus non cafis, cum diuina
τοιούτους αυτοφυείς ευρεθήνα λίθους voluίflet prοuidentia vt inueniren
εθελησάσης, ώσε μηδενός εις αρμονίαν tur eiusmodi fua fponte nati lapί
δεηθήναι σιδήρου, αλ' υπέρ πάσαν οικο des, vt ad eos compingendos nul
δομικήν τέχνην αλήλοις συναρμοθήναι, lo ferro eflet opus, fed fupra
τοις δε τμητοίς λίθοις τον του ιερού πε omnem artem adificandi apte
inter fe coniungerentur. Settis
είβολοι εδομήσατο, κα! τα βασίλεια, autem lapidibus ex(truξtus fuit
και το της μητροπόλεως τείχος, και templi ambitus, et regia, et mu
τας άλας πόλεις, ας οχυρωτέρας απέ. rus metropolis, et alia vrbes quaς
φηνεν εν κεφαλαίω δε του νεώ την οι. effecit munitiores. Summatim
κοδομίαν εκφράσω τούτου το μήκος autern exponam templi adificium.
Είus longitudo erat fexaginta cu
1)εξήκοντα πήχεων ήν, είκοσι δε το ευ. bitorum: latitudo autem *viginti. *
ξος. ετέτραπlo δε ου προς έω να οι Verfum autem erat non ad Οrien
προσευχόμενοι μη τον ηλιον ανχοντα tem, νt qui precabantur non ad
προσκυνώσιν, αλατον του ηλίου δεσπό οrarent Solem orientem, fed do
την θαυμαζέτω δε μηδες, ε; 2) της minum Solis. ... Νemo autem mi
retur, fi cum dixerit ίcriptura x L.
θείας γραφής τεσσαράκοντα πήχεων cubitorum longitudinem, xx. au
το μήκος, είκοσι δε το εύρος εφηκυίας, tem latitudinem , ego longitudi
το μήκος εξήκοντα είπον εγώ μετ' ολί nen dixerin elle ικ. Νam pau
Gg 2 - lo

το sΕΡ Η vs Αnt, iud. lib. VΙΠ. exeunte cap. 2. re.

κοντα και τέσσαρας χόας. -

fert, Batum vnum cepiffe 72 (extarios. Ιn Scholio autem iam citato apud
Μ ο ΝτF. νbi etiam 1os εP Η Ι autoritas interponitur, legimus, Batum te
πui(Ιe 7ο. (extarios et 1ο. choas.
1) εξήκοντα Codex υatic, 3 Reg.6, 2. habet τεσσαράκοντα, nofira autem le&tio in
" Scholio edit, rom, ad h, 1. εh dicitur gua in Ηexaplo et exemplaribus accu,
ratioribus inuentafit. 2) της - ειρηκυίας. Αt vero in textuhebr. 1 Reg. 6,2.
longitudo dicitur fuίffe (exaginta, latitudo autcm 2ο. cubitorum, Cont.
λι ο Ντ ". Ι. c. p. 355. "

") 3Reg. 6, Ι. Β) Ιb, ς, 5, 11,

468 - Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ

lo poft meminit etiam aliorum vi γα γας και των άλων είκοσι επιμέμνη"
ginti, Santia fanξtorum commemo ται, τα άγια των αγίων επιδεικνύσα.
rans. Ηarc etiam Dabir nominat.
Εrgo templum φuidem religuum
ταύτα και τ) Δαβείς ονομάζει, ουκούν
κ 1. erat cubitorum, xx. autem τεσσαράκοντα μεν πήχεων ο άλος ναός
cubitorum erantSanξta fanξtorum. ήν, είκοσι δε των αγίων τα άγια συνω
Cum templo rurfus rdificata fue κοδόμηντο δε τό ναώ και έξωθεν οικίσκοι
rant alia φuoφue extrinfecus do έτεροι, ώσε και την οικοδομην συνέχειν,
πmuncular, vt et adificium contineκαι μηδένα των Λευιτών προσψαύειν
rent, et nullus ex Leuitis tangeret
parietes templi. Solis enim facer τοις του ναού τοίχοις, μόνοις γας τοί,
dotibus ingredi licebat ad prius ίερεύσιν εισιτητονήν εις τον πρώτον ναόν
templum, guod vocabatur Sanξta. τον καλούμενον άγια εις δε το άδυτον
Ιn adytum autern interius, guod και ανάκτος", άπες άγια των αχίων
appellauit Sanξta fanξtorum, ne ωνόμασεν, ουδέ τούτοις επιβαίνειν εξήν.
vipίis φuidem licebat ingredi. Soli
enim Pontifici mandatum erat, vt μόνος γας ο αρχιερεύς των αψαύσων
ea tangere auderet qua non erant κατατoλμάν επετέτακτο και ουδ' έτος
tangenda: et neque ei femper, fed αεί, αλ' εν τώ εβδόμω μηνι, τη ημέρα
menfe (eptimo, die propitiationis. του λασμού, ενδέγετοίς οικίσκοις εκεί
Ιn illis autem domunculis , guae νοις, τοις εν κύκλω του ναού δεδομημέ
erant ardificata in circuitu templi ,
repomebanturνafa diuini minifterii. νοις, τα της θείας λειτουργείας απέli
Τempli autem veftibulum, φuod θεντο σκεύη, του δε του ναού 2) προπύ
lingua hebraca nominatum fuit Αe λαιον, όπες Αιλαμ ωνόμασαι τη Εβραίων
Ιam, habebatquidem longitudinein φωνή, ισόμετρον μεν είχε τώ πλάτε, τε:
latitudinitempli menfura aqualem, ναού το μήκος, δέκα δε πήχεων το
decem autem cubitorum latitudi
nem. Ηabebat porro templum fe.
εύρος, φωταγωγούς δε ο ναός άχεν, έν
neftras intrinfecus latas, extrin(e- δοθεν μεν εύρείας, έξωθεν δε σένας άγαν,
cus autem valde anguftas, obtectas διατρήτοις δε λίθοις κεκαλυμμένας τέ
perforatis lapidibus. Ηoc enim fi το γας δηλοί το, εποίησε τώ οίκω θυρί
gnificat illud, a) Fecit autem adi fo δας 3)δικτυωτας κρυπlάς. 4)μέλαθςα
πg/tra, reticulata, occultar. Μέλαθρα δε καλεί, τους εν κύκλω του ναού Ε
autem vocat b) domunculas in cir
cuitu templi adificatas. Νemo au μημένους οικίσκους θαυμαζέτω δε μη
tem miretur, ea φut in folo erant, δεις, ει πενταπήχεις μεν οι επίπεδο,
φuinque fui(Ιe cubitorum, fex au ήσαν, εξαπήχας δε οι διώροφοι, επτα
tem qua in fecunda contignatione, πήχεις δε οι τριώροφοι, οι τοίχοι γας
fepternφuae in tertia. Νain parietes ήσαν ευρύτεροι κάτω, ώσε φέρεν
infcrius latiores erant, vt ferrent
τής
1) Δαβείρ. Αlii legunt Δαέρ. Ηac voce hebraica inprimis Αηuila et Symn=-
νtuntur. 2) προπύλαιoν όπερ κ. τ. λ. Symnachus vocem -"θΝ interpreta
tur πρόπυλον, Αηuila autern πρόδομον, 3 Reg.7,6. 3) δικτυωτάς. ΙΙarc letiίο,
φua defideratur apud Βos ι ν Μ, parum differt ab ea quam editio comφl et
Codex coisί, a Μ ο Ν τF. p. 352. citatus, habent. Vtroque loco leg, δεδικτυω
μένα". Rες Ιεξtio in verfiοne των ό. 1. c. elt παρακιπτομένα. 4) μέλαθρα -
οικίσκους. Conf. pag. 47ι.
α) 3 Reg, 6, 4, 5) Ιb. νετί. 5.
 ΩvΑΕs Τ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. vΙ. 469
pondus εditicii. Αblata autem (en
της οικοδομίας το βάρος, αφαιρουμένου fim latitudine, fecundo tabulatoad
δε κατά μέρος του εύρους, προσετέθη ieξtus eft cubitus, duo item tertio.
τοις μεν διωρόφοις ο πήχυς,τοις δε τριω Docuit autem hoc etiam hiftorio
ξόφοις οι δύο τούτο δε και ο ισοριογρά graphus, quod interuallum dederit
φος εδίδαξεν, ότι διάσημα έδωκε τώτοί. parieti in circuitu domus, ne attin
χω κύκλοθεν του οίκου, όπως μη επι. gerent parietes templi. Μofephtis
autem dicit ipίum etiam templum
λάζωνται των τοίχων του οίκου. 1) Ιών fuiffe duoruin tabulatorum, etvni
σηπος μέντο φησί, και αυτόν τον ναόν verfam altitudinem fuiίle centum
διώροφον γεγενήθαι, και πάν το ύψος et viginti cubitorum. Ηoc autem
εκατόν είκοσι πήχεις είναι τούτο δε και fignificauit etiam liber Paralipome
των παραλειπομένων ή βίβλος διδάσκει. ΠωΙ1.

ΕΡΩ Γ. κδ'. * ΙΝΤΕR R. ΧΧΙV.

Πώς νοητέον το, σφύρα και πέλυξ, και Ωuomodog/tintelligendum, φuodnal
leu, et /ecurir, et quodui, in/trumen
πάν σκεύος σιδηρούν ουκ ήκoύθη tum fürri, non fuerit anditum, cum

Κ"ενήδητώέφην,
οικοδομείθα αυτόν;
ότι τον ναόν εξ αυτο
templum «dificaretur" a)
am dixi, quod templum aedi
ficauerit ex fponte natis lapί
φυών ώκοδόμησε λίθων τους δέγε
τμητους λίθους, δι’ ών του ναού τον πε dibus, fe&tos autem lapίdes, quί
φίβολον κατεσκεύασεν, εν τω όρειξεθή. bus conftruxit ambitum templi,
iufferit in monte poliri, et inter
ναι, και αλήλοις συναρμοθήνα πρoσέ. fe concinnari, vt nulla de cetero
ταξεν, να μηδεμίας λοιπόν εργασίας egerent σperatiohe. Ηic autem
προσδεηθώσι και ενταύθαδεόσυγγρα tacite (ignificauit fcriptor, φuod
φευς ηνίξατο, ως υπερώα είχεν ο ναός. tabulata haberet templum. Κο
2) είλικτη γάρ φησιν ήν ή ανάβασις εις ίubili, enim, inquit, b) in medio
εrat ad/ien/its, et ex medio ad
την μέσην, και εκ της μέσης επί τα τριώ rerria tabulata. Μurus enim cum
goΦα, ευρύτατος γας ο τοίχος ών κο e(Ιet latiflimus , habuit adfcen
χλιώδη την ανάβασιν είχε τούτο γας fum inίtar cochlear , hoc enim
Τabulis autem
είπεν είλικτήν, σανίσιδεαυτόν κεδρίνας dixit volubilem,
συνεκάλυψεν άπαντα και πάλιν χρυσώ cedrinis contexit omnia, et rur
τας σανίδας κατέκρυψεν, ενδέσμους δε fus auro obduxit tabulas. Liga
menta autem vocauit c) contigna
τας μαντίας εκάλεσεν, έφη δε ταύτας tiones. Dixit autem eas fui(Ιe
εκ κέδρε κατεσκευάθαι, και 3) κατά conftruξtas ex cedro, focundum
πέντε λίθων πήχεις ταύτας άπασαν quinque cubίtos lapidum : his
την οικοδομίαν δεθήναι. 4) ότι δε εξήκον totum a dificium fuίffe deuinξtum.
Quod autem templum eΠet fexa
τα πήχεων ήν ο ναός, εντεύθεν καταμα, ginta cubitorum, hine licet di
Gg 3 fcere.
1) Ιώσηπος. Αntiφu. iud. lib. VΙΙΙ. c. 3. 2) είλικτή. Ιta habet Codex alex. Ιed
in vatic. leg, ελικτή. 3) κατά - πήχεις. Ηac 1. c. ν. 1ο. diftinξtius ita expri
muntur, πέντε εν πήχει (compl. πήχεων) το ύψος αυτού. 4) δεθήνα/. Ηuc per
tinet Scholion quodin edit, rom.ad 3 Reg.6, 11-14. (φuam totam Pericopam
Νofter h. 1. σmifit) fubiungitur, quodque integrum adponendum e(le pu
τamus. Έντισι μέντοι των αντιγράφων ταύτα (1cil. ν. 11-14.) ου κείται, οι οίμα,
και Θεοδώρητον ακολουθούντα ταύτα μη τεθεικένα. -

α) 3 Reg. ό, 7. . . Β) Ιb. verf. 8. ι) Ib. varf. 1ο.

 *,

47ο Β. Τ Η Ε Ο ΙΟ Ο R Ε Τ Ι

fcere. Cum enim dixifϊet, φua θέν ευπετές, ειρηκώς γας ήδη, ότι τεσ
draginta cubitorum fuiίΐe longί
εudinem, poftea rurfus adiecit: α) σαράκοντα πήχεων ήν το μήκος, μετά
Ει αdificauit τiginti cubitor, ab ταύτα πάλιν επήγαγε και ώκοδόμησε
εxtremo muro latu, υnum, a pa τους είκοσι πήχεις, απ' άκρουτέτοίχa
τιimento υπque ad traber. Ει fυ.
το πλευρόν το έν, από εδάφους έως τών
είt τηue ad Dabiν parietem ad δοκών, και εποίησεν έως τέΔαβεις τον
Sanξta /anξtorum. Ε: ηuadragin σοίχον εις τα άγια των αχίων. και τεσ.
τa cubitorum erat ip/iun templum,
4uod erat e regione Dabir, in me σαςακοντα πηχεων ην αυτος ο ναος ο
dio donu, intrin/έcur, τ't poneretκαταπρόσωπον τ8 Δαζείρ' εν μέσω τ8
abi arcan fiederi, Domini. Κi οίκε έσωθεν, το δούναι εκεί την κιβωτόν
ginti cubitorum longitudo, et υί. της διαθήκης Κυρίου, είκοσι πήχεων το
giati cubitorum latitudo, ει υigin
τi cubitoruth altitudo eiu: : et υe
μήκος, και είκοσι πήχεων τό πλάτος, και
Αiuit illud auro conclu/um. Sexa είκοσι πήχεων το ύψος αυτό, και περί
ginta ergo cubitorun erant guar
εχν αυτό χρυσίω ")συγκεκλεισμένον,
«licuntur Sanξta , viginti autem εκεν, τεσσαρακοντα μεν πηχεων ην τα
Sanξta (anξtorum, φuar Dabir et λεγομενα αγια, είκοσι δε τα αγια των
iam vocata funt. Ηoc vero in
αγίων, ταύτα δε και Δαξεις ωνόμασο.
iis φua fequuntur clarius licet τέτο και εν τοις εξής σαφέσερον ίδοι τίς
videre, Frcit enim, inquit, b)
αίtare e regione Dabir. Αltare άν, εποίησε γάρ φησί θυσιασήριον κατά
εnim fuftitus fitum erat ante ve πρόσωπον τέΔαξεις, το γας θυσιασή
lum, hine φuidem habens men βιοντέ θυμιάματος προ το καταπετά
fam , illinc vero candelabrum. σματος έκειτο, ένθεν μέν έχον την τρά
ΙDeinde rurfus nos docuit, φuod πεζαν, ένθεν δε την λυχνίαν, είτα πάλιν
ΙDmbiν νocet Sancta fanξtorum.
Εcir enim, inquit, c) in Dabir εδίδαξεν ημάς, ως Δαξεις τα άγια των
duo Cherubin. Εorum vnusquis αγίων καλεί εποίησε γάς Φησιτώ Δα
φue decem erat cubitorum, ita ξεις δύο Χερουβίμ τούτων δε έκασος δε,
νt altera guidem ala tangeret κάπηχυς ήν, ώσε θάτερον μεν των πlε.
parietes, alarum autern extremi ρών τοίς τοίχοις πελάζειν, τας δε των
tates fianul coniungerentur, et ar ετέρωναςχας αλήλοις συνάπlεθαι, και
εam coρperirent. Οmnia autem
εoopertn fuerant auro, et te&turn, συγκαλύπleιν τηνκιβωτόν πάντα μένloι
et pauimentum, et Cherubini, χρυσώσυνεκεκάλυπlo' και ο όροφος, και
* et parietes, * et οftia, adeo vt in τό έδαφος, και ταΧερεξίμ, και οι τοίχοι,
tus nulla cerneretur alia materia. και αι θύρα ώσε μηδεμίαν ετέραν ένδον
Sicut autem interna erant bifa
τiam diuifa, ita etiam φuae erant
ύλην oράθαι, ώσπερ δε τα ένδον διχήδι.
fub dio. Εx his enim alia φταίdem ήρητο ούτω δή και τα ύπαιθέα τέτων
-

τoti populo peruia erant : alia αρ τα μεν ήν βατά παντί τω λαώ, τα

vero facerdotibus et Leuitis.
Ηos autem ab illis arcebat (e-
3. τοίς ιερεύσι και τοις Λευίταις διεργε
δε τούτους απ' εκείνων θριγκίονουχύψη
pturn non adinodum altum : (ic λόν, ώσε και τους απεχoινισμένους των
νt illi φui (eparati erant, extrin.
fccus minifteria facrificiorum cer ένδον, έξωθεν θεωρεντήν των θυσιών ιε
ξεργίαν,
") ενγκεκλεισμένον Rec. leξtio l. c. eft συγκεκλεισμένω,
4) 3 Reζ 6, κό - 2ο. ε) Ib, νετί. 2ο, . ε) Ib. verf. 23.
 Α"
oyΑΕsΤ ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. vΙ. VΙΙ. 471
" δε Υ δύ --.:
nerent. Fecit autem duas quo
εργίαν, κατεσκεύασε δε και δυο σύλες que columnas ex materia aenca,
έξύλης χαλκού, αξιοθέατον και είδος et forma et materia fpe&tabiles.
και μέγεθος έχοντας το μεν γας ύψος, Νam altitudo quidem , absque /

διχα των κεφαλίδων, οκτωκαίδεκα πή. capitellis, οξtodecim erat cubito

χεων ή», τεσσαρεσκαίδεκαδε είχεν οκύ rum : φuatuo rdecim autem cir
κλος, τούτοις και κεφαλίδας εκ της αυ. cuitus. Impoίuit etiam illis et
capitella ex eadem materia, et
της ύλης επέθηκε, και κρίνα μέγισα τάις lilia maxima capitellis , et reti
κεφαλίσι, και δικIυοαδήτινα κόσμονέόας culatum quoddam ornamentum
εξηρτημένας έχοντα έκόσμεν δε το προ appenfa habens mala punica.
πύλαιoν ετοι, μέλαθρον φέροντες εκ της Ηarc vero ornaba nt veftibulum,
ron ferentia melath faξtum ex ea
αυτής ύλης πεποιημένον μέλαθρον δε dem materia. Μelatbron autem
κέκληκε το νύν παρά τινων επίσυλον νοcauit , quod nunc ab aliqui
προσαγορευόμενον, τέτο δε και η σορία bus vocatur εφίβylium. Ηoc au
δεδήλωκεν, ειπούσα, επίθεμα το μέλα tem oftendit etiam hiίtoria , di
θρον, επ' αμφοτέρων των σύλωντώ πά cens, a) Αdditamentum melathron
χει, εποίησε δε και λετήρα χαλκέν, όν Jiper υινiusque columna craffitu
4inem, Fecit etiam labrum acne
δια το μέγεθος εκάλεσεθάλασσαν, είχε um, φuod propter magnitudinem
μεν γας άδος ημισφαιρίε δέκα πήχεων νοcauit Inafe. Νam habebat qui
την διάμετρον τρεις δε και τριάκοντα dem formam dimidii globi, de
πήχεις είχενό κύκλος επειδή σπιθαμής cem cubitorun autem diame
είχε μέτρον το πάχος των γας δύο σπι trum: et tres ac triginta cubitos
θαμών, της εντεύθεν φημι, και της εκεί, habebat orbis, φuoniam palmi
menίuram habebat craffitudo.
θεν, τη διαμέτρω συμμετρουμένων, ένδε Νam fi duo palmos hinc et il
καπήχεις ευρίσκονται τριπλασιαζόμε linc dimetiaris, cum diametro,
νοι δε ετοι ποιέσι τρείς και τριάκοντα, inueniuntur vndecian cubiti : ii
ταύτην έφερον δυοκαίδεκα μόχοι, ανά vero triplicati faciunt triginta
Ηoc fereban duodec t im νί
τρείς προς έκασον άνεμον αποβλέπονlες, tres.
tuli, tres ad ynumquemque veh
τέ δε λετήρος το χείλος επικλινές εις το tum refpicientes. Labri autem
έξω ήν, τε κρίνε τα φύλα μιμέμενον, ora foras inclinabatur , imitans
τας δε Ι)μεχωνώθ των παραλειπομένων folia lilii. Ρorro mechonoth liber
ή βίζλος λετήρας ωνόμασεν, ο δε 2) Ιώ. Paralipomenωn appellauit labra,
σηπος τας μεχωνώθ βάσεις είπε, τους bafesΙofephus autem mechonoth dixit
efle , chytrogaulo, autem
δε 3) χύlgoγαύλους λέjήρας επικειμένες labra bafibus impotita. In his
ταίς βάσεσιν εν δε τούτοις έπλυνον τα autem lauabant hoftias, et ea
λεςεία, και τα τούτων εντός, και τους πό. κum inteftina , et earum pe
Gg 4 des.
\ *

1) μεχωνώθ. Soli οι ό. retinuerunt vocem mb2b φuan Αguila interpretatur

Τ. -

υποθέματα, Symm. βάσεις. 2) Ιώσηπος. Αntiqu.iud. Iib.8. c. 3. 3) χυτρογαύ

λους. Ιta leg.in Cod. alex, ac edit. ald, et compl. 3 Reg. 7, 38. Sed Codex υatic.
habet χυτροκαύλους, ficque Νoftrum etiam legific putat, (cd non probat,
και ο s" vs ad h. 1, 1ossr Η vs l. c. Ρ.344. Τ. 1. edit, bud/on. habet κυθρογαύλει.
4) 3 Reg.7, 19. -
 472 . . . . Β. Τ Η Ε ο Do R ΕΤ
des. Ηoc enim aperte docuit liber
Paraliponenωn. a) Αd launnan, δας, τέτο γας σαφώς ή των παραλει
enim, inquit, in ei, ho/fia, polocau πομένων βίβλος εδίδαξε τέπλύνενγάς
/forui", οι δη εί, εnundandar. Μι φησιν εν αυτοίς τα εξγα των ολοκαυτω,
re auteu ad lauandum in εο /ά- μάτων, και λεπικλύζεν εν αυτοίς, και η
«crdote". Ηas autem labrorum θάλασσα εις το νίπlεθα τους είερείς εν
Είες, quas appellauit mechonorύ, αυτή, τας δε των λετήρων βάσεις, άς
αίxit conίtruξtas fuiffe φuadratas,
Jiabentes rotas fubicξίας {imiίες μεχωνώθ προσηγόςευσε, τετραγώνους
τotis currus. . Ειε autem habε είπεκαlεσκευάθαι, τζοχές εχέσας υπο
bant furfum exprefias manuum κειμένες αςματιαίοις έoικότας τροχούς,
εfigies, ferentes circulum coιο είχον δε αύται άνω χειρών εκτυπώμαία,
τα finilem, cui imponebatur la. σεφανοειδή φέροντα κύκλον, ώ ο λετής
υιum. Αppellauit auten ύ) εθεν - \

πιfrε" iebetes in quibus (όhemus επετίθετο. Θερμασςείς δεδι κέκληκε τους

"..)
-

Χ «ρ. Ψ c" Α'

aquam caletacere, Conftruxit et θερμαντήζας, εν οίς το ύδωρ θερμαίνεν

Α' Α' ν

iain decem candelabra aurea, ηuae ειώθαμεν κατεσκεύασε δε και δέκα λυ

- «Δ Χ ν "…

Ρofuit in templo e regione Dabir, χνίας χρυσάς, ας εν τω ναώ τέθεικε

Ε. οίt, Sanξti fanξtorum.
κατα πρόσωπον τε Δαξεις, τουτέσι τ8
αγία των αγίων, "
ΙΝΤΕRR. . ΧΧV. ΕΡΩΤ. κε'.
9μονισ4ο ε/f intelligendmm illud,
Σιιιulit Salomon /anξία Dnuidi, pa Πώ, νοητέοντο, εισήνεγκε Σολομων τα
τ"i"./ai, et omnin/ania άγια Δαβίδ τέπατρός αυτέ, 2)και
Salomoni, 2 ε) πάντα τα αγια Σολομώντος,
c)
S dicata,νοcauit -

guae funt Deo de

et Φuar ex bellis oblata:
Υια κέκληκε τα τω Θεώ ανατεθέν
fant exuuia et fpolia: ficut Iοίua τα, και τα εκ των πολέμων ακρο
Νauo Ιerichuntem anathema είπε θίνια προσενεχθέντα οιον ανεθεμάτι
νοιuit, omneque aurum et argen σεν Ιησές ο τέ Ναυή τον Ιεριχώ, πάν
τιun Deo dedicauit Sintin ετgo τα τον χρυσόν και τον άργυρου ανέθη.
Υocauit, φua Deo vniuerforum κε τω Θεώ. άγια τοίνυν κέκληκε τα
funt confecrata.
ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙ.
αφοριώθέντα τωτών όλων Θεώ,
ΕΡΩΤ. κς".
Ωμumann υoca domum /flua,
Libani" -
3) Τίνα καλεί οίκον δρυμού του Λίξάνε;
Μ.: 4xitnam domum adificauit in έγισον εν τοις βασιλείοις ώκοδόμη.
-"" εαia, pratorii veftibulum. - σεν οίκον, τ8 δικασηςle πςόδομον,
.. Είus longitudo erat Centum , la τούτου εκατόν πήχεων ήν το μήκος, πει
titudo "ετυπι Τuinquaginta cu
bitorum. Ηabebat τήκοντα δε το εύρος, είχε δε 5ύλους κε
vero colu
"η". Cedrinas centum triginta δgίνες πέντε και τριάκοντα και εκατόν,
9"inque ομαι τοίνυν αυτόν κληθήναι οίκον δρυμξ
Εxittimo autem eam
«" vocatam domum filua Li. Τ&

") επικλίζιν Rec.le&iol. c. eft ανακλύζέιν, 2) κα)-Σολομώντος. Ηarc in Τextu

υςbr. " Reg 7,5ι. et in edit. compl. defunt. 3) Τίνα-Λιβάικ, Ητς refpiciunt
"""" ηua in Τextu hebr, ει in cod.al.κ. irήίium Capitis VΙΙ. libri 3. Regum
ί" Ηebr autem primi) confituunt. Scd in Cod. υdtic. hac narratio fubiun.
ξa eft ad finem iίtius Capitis.
* *Συει.4 6. Β) 3Κeg 7,4o.45. ε) Ib. verί.5ϊ,
 Φy ΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. VΙΙΙ. 473
τε Λιζάνε, επειδή πλήθος είχε κιόνων bani, φuoniam habebat multas co
κεδgίνων, μιμεμένωντε Λιβάνε το άλσος. lumnas cedrinas, qua imitaban
tur nemus Libani. Αelam autem
Αιλαμ δε ι) πάλιν το προπύλαιoν ωνό rurfus nominauit veftibulum, cu
μασεν ου το μήκος ισόμετρον ήν τω ius longitudo guidem erat men
σπλάτε, τ8 οίκε' πεντήκοντα γας πή fura arqualis latitudini domus.
χεων το μήκος, τριάκοντα δε το εύρος, Longitudo enim erat φuinqua
".
ότι δε τώ δικασηςίω συνήθμoσο έτος, ο ginta, latitudo autem triginta cu,
" οίκος, ίσορία διδάσκει. 2) και το Αιλάμ bitorum. Οuod autem ea domus
effet connexa praetorio, docet hi
των θρόνων, ου κρινά εκεί. Αιλαμ τό toria, dicens, Ει τg/tibulum tbro
\ « 5 - 2 τ.

κριτηρίε, και ο οικοε αυτων, ενώ καθή.

σεται έκει και τα εξης. ότι δε εις τάσ
κorum, νbi iudicabir. Κe/tibulum,
pratorii, et domtι, coran in qua
Υ -- -- /

δε τας οικοδομίας τοίς τμητοίς εχζήσα Jadebitur. Quod autem ad hacc

το λίθοις, τα εξής διδάσκει. 3)ταύτα adificia νίus fit ftξtis lapidibus,
docent ea qua deinceps fequun
γας πάντα φησίν έκλίθων τιμίων 4)κε. tur. Ηarc οιunin, inquit, erant
κολαμμένων, εκ διασήματος έσωθεν, και Jέulpta er pretio/f, kipidibur, εκ
εκ των θεμελίων έως των 5)γεισών ότι int, rualiήintrin/ecur, cr n funda
δε Δαβεις τα άγια των αγίων καλεί, mιπ:i, υφue ad /iummirac, parie
tum. . Quod autem Dabir vocet
σαφέςερον εκ της ισορίας μανθάνομεν. fanξta apertius difci
ειπων γας ο συγγραφεύς, ότι της οικο 1mus exSanξtorum,
hiftoria. Νam cum di
δομής τέλος λαβούσης συνήγαγε τον κίffet ίcriptor, ηuod cum finem
λαόν, ώσετών εγκαινίων επιτελέσαι την accepiffet adificium, conuocaue
εορτήν, επήγαγε και 6) εκφίρεσιν οι ίε. rit populum vt celebraret feftum
εείς την κιβωτόν διαθήκης Κυριε eε τον dedicationis, fubiunxit, a) Ει εf
τοπον αυτης, εις το Δαβείς Του οίκου , forunt" /accrdore, arran fίεderi,
. ρυγας των Χερουβείμ.
Domini in loeum βιuu in Dabir
εις τα άγια των αγίων, υπό τας πlέ. domu, in /anξta Sinξίorum, Juί
-ali , Cherubin. 4.

ΕΡΩΤ, κζ'. ΙΝΤΕΚ R., ΧΧVΙΙ.

Ωuomodo ε/t intelligenduru, Ωμα lo
Πώς νοητέον, ά ελάλησας εν τω 7) ονό cμιur c in υonline tuo, et manibur
ματίσε,και εντας χερσί σεεπλή rui, implcui/fi, /icut bic ...
ξωσας, ως η ημέρα αυτη 5 die, 2 b) . :
". Δ"διατηςδεγλώσσης λόγες προφέρομεν' Ρ.
των χειρών εργαζόμεθα αν
linguam verba proferimus,
per Ιnanus autem operamur.

θρωπίνως τοίνυν τοις λόγοις χρησάμενος Ηumano * ergo more vtens verbis, και
dixit, Ii, φua diκί/ti finem impo
"
είgηκε, οτι οίς άπας το πέρας επέθη. Patri enifn meo, tuo au
/ui/fi.
ύ κας, επαγγελαμενος γαρ τω έμωπα tem famulo, pollicitus, re et eum»
τζί, σώ δε θεράποντι, και βασιλέα χει qui ex ipίο natus είlet, regen
\ Gg 5 ele
. . . .

1) πάλιν. Vid. fuprap.468, 2) και - εκεί. Ηac in Cod. alex, ab initio Capί
tis VΠ. leguntur ν. 7. 8. 3) ταύτα - γεισών. Ηac ibidem exftant ν. 9.
4) κεκολαμμένων. Rec. leξtio 1. c. eft κεκολαμμένα. 5) γεισών. Α4uila tette
» ο Ντε: 1. c. Ρ. 356. habet παλαισωμάτων, Symm. απαρτισμάτων, 6) εκφέρου
«α. Ριαίtat Ιεξtio τες. 1. c. εισφέρουσω. 7) ονόματι Reς. lettiol. c. cft τόμαίι.
*) 3 Reζ 8, 6. Β) 1b, 8, 8, 24.
474 Β. ΤΗΕΟDΟRΕΤ Ι
Α' Μ και " "υ * Α 9 και η 4

eleξturum , et per ipίum - tem εοτονησεν τον εξ αυτε, και δι αυτον τον
plum tuum adificaturum, often σον οικοδομήσειν ναόν, έδειξας των σών
difti tuorum verborum veritatem.
Νam cun naturam habeas in λόγων αλήθειαν, φύσιν γας απερίλη,
comprehenfibilem, et neque ca πloν έχων, και μήτε τώ όρωμένω, μήτε
lo quod cernitur, neque eo φuod τώύπερτέρω χagέμενος ουρανό,
χειρο,
eft fuperius continearis , manu ποιητoν ναον σαυτω κατεσκευασας, ουκ
faξtum templum tibi conftruxifti,
non eo circumίcriptus, fed in co εν τούτω περιγραφόμενος, αλ'εντέτω
tuam faciens apparitionem. Ηoc την οικείαν ποιέμενος επιφάνειαν τέτο
enim indicat verbis iftis, wt (int γας έφη, τέ είναι τες οφθαλμές σου
oculi tui noξtu et interdiu aper ανεωγμένους εις τον οίκον τέτoν ημέρας
ti fuper hanc domum : νt et per και νυκιός ώσε και ένα καθ' εαυτόν
fe finguli, et communiter popu
lus te rogans impetret poftulata: προσευχόμενον, κα κοινή τον λαόν σέ
εομενον, των αιτήσεων απολαύειν, και
et non (oli indigena, fed etiam
φui aliunde venίunt, et tua bo μή τους ιθαγενείς μόνον, αλά και τες
nitate indigent, donis tuis cir άλοθεν αφικνεμένους, και της σής αγα,
cumfluant. Supplex 4utem pe θότητος δεομένους, ταις σας επκλύζε,
to, vt et peccatoribus μα:niten &θαι δωρεάις ικετεύω δε και τες αμαρ.
tentibus, pieque et attente pre
cantibus parcas , et tua miferi τάνοντας μεν, μεταμελεία δε κεχρημέ.
cordia riuos eis fuppedites, Quod νους, και προσευχομένους επιμελώς, φe
{i etiam in bello (uperatus, pro. δές αξιέθαι, και τέ σε ελέουςτές κρο
pter ea φuz admifit fcelera, ca νες αυτοίς χορηγεί θα ει δε και Ε
ptiuus abduξtus fit populus tuus, θείς εν πολέμω, δια τας τολμηθείσας
deinde feruiens (e offendiffe (en
ferit, et νt mifericordiam impe
παρανομίας δορυάλωτος όλαός σε γένοι,
tret fupplicarit, ad hoc templurn
το, είτα δουλεύων εις αίθησινέλθο των
refpίciens , refpice de calis ex επlαισμένων, και οίκτε τυχεν ικετεύσοι
illo two impolluto templo et il εις τέτον τον ναόν αποβλέπων, επίζλε,
Iis maiorum fuorum libertatem
ψον ουρανόθεν εξ εκείνg τε ακηράτου
precantibus reftitue. Ηacc et de να5 σε, και την προγονικήν αυτοίς ελευ.
Βellis, et de aliis diuinitus im
miίfis plagis a benigno et cle θερίαν προσευξαμένοις απόδος. ταύτα
menti Domino (upplex potiit, και περί πολέμων, και περί των άλων
νt ii qui in patria degunt, et θεηλάτων πληγών τον φιλάνθρωπον
ad Dei templum confugiunt, et Δεσπότην ικέτευσεν ώσε τες μεν εν τη
ardenter fupplicant, veniam con πατρίδι διάγοντας, και εις τον θείον ναόν
fequantur: ii autem φui procul
funt, et ad viam φua ad illud συνθέοντας, και θερμώς ικετεύοντας,
tendit fe conuerterint, Deumφue συγγνώμης τυχεν τους δε πόρρω όνίας,
precati fuerint, a rebus aduerfis και εις την προς τέτονφέρεσαν τρεπο,
liberentur, et qua cis grata funt μένες οδον, και τον Θεόν αντιβολέντας,
adipiίcantur. ν" και των δυχερών απαλάτlεθαι, και
των καταθυμίαν τυγχάνειν,
&

ΕΡΩΤ.
 *

"
Qν ΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. cΑΡ. VΙΙΙ. 475
ΕΡΩΤ. κη. ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙΙ,
Πώς νοητέον το, ι) ήλιον 2) έτησεν εν ου Ωuomodo e/i intelligendum illud,
ρανώ Κύριος, και είπε τ8 κατοικείν Solem /tatuit in calo, et dixit
- εν γνόφω; υt babitaret in caliginer a)
ΜΕ ο μακάριος έφη Δαβίδ, νε fallens beatus Dauid dixit,
- φέλη και γνόφος κύκλω αυτού, Νube, ει caligo in circuitκ
και αλαχού, και έκλινεν ουρανούς, και eiur. Εt alibi: b) inclinnair cα
καίjέζη, και γνόφος υπό τους πόδας αυ Ιο, εt de/iendit : et caligo /ub φε
dibu, είu : et ad/iendit /uper Che
τέ και επέζη επί Χερεβίμ, και επετά. rubinir, et τolault: υolauit /uper
θη επέlάθη επί πlερύγων ανέμων και penni, υentorum, et facit tenebras
έθετο σκότος αποκρυφήν αυτού σκότος Ιatibulum /uum. Τenebras autem
δε και γνόφος της θείας ανίflεται ού et caligo tacite (ignificant, diui
nam effentiam non cadere fub
σίας το αόρατον. έφη τοίνυν οΣολομών, adfpeξtum. Dixit ergo Salomon,
ότι τον ήλιον εν ουρανώ τεθεικώς, ώσε
φuod cum folem poluiίlet in ca,
τές ανθρώπους απολαύειν τε φωτός, 1ο, νt homines fruerentur luce,
αυτός είπε του κατοικείν εν γνόφω, οί.
και 5* κω W Υ " ,
ipfe dixerit υr babitaret in rene
μαι δε ενταύθα τον ναόν αινίflεθαί.φω brir. Εxiftino autern, * eum hic και
ταγωγούς γαρ είχε άγαν σμικροτάτες, tacite (ignificare templum. Ηa
buit enim feneftras admodum
επειδή και ετέρες οικίσκες είχε δεδομη, paruas : quandoquidem habebat
μένες, τέτο γας επήγαγεν οικοδόμησον etiam alias domunculas in or
οϊκόν 3)μοι, οίκον ευπρεπή σεαυτώ, του bem adificatas. Ηoc enim fub
κατοικείν επί 4)κενότητος, ουδε γας αυ iunxit: c) Αedifica donum mibi,
τός εδείτο της τοιαύτης οικοδομίας,αλ domum decornm tibi ad inhabitan
λά δια την των ανθρώπων χρείαν οικο dum in imanitate, lpfe enim non
egebat eiusmodi aedificio : (ed
δομηθήνα, προσέταξεν ισέον μέντοι, ως propter νίum hontinum illud
τής οικοδομίας τό σκάςιφον, και τα μέ iuffit ardificari. : Sciendum eft au
τζα, και τον χρυσον, και τον άργυρο, tem, φuod a dificii delcriptionem,
et menfuras, et aurum , et ar
και τόντων ιερών αριθμόν, ο θείος Δαβίδ
έδεδώκε το Σολομώντι, λέγε γαρ ταύ, gentuιη , et numerum yaforum
facrorum diuinus Dauid dederit
τα και των παραλειπομένων ή βίβλος Salomoni. Ηarc enim dicit etiam
και έδωκε Ά Σολομώντι τω υιώ αυ liber Paralipomenωn. d) Εt dedit
τέ το παράδειγμα τουναού, καιτωνοί Dauid Salomoni filio βιo exemplar
κων αυτου, καιτων υπερωων, και τωνΤαζ templi, et adium eiu, et cαmacu
lorum, et interiorum ciu, φenetra
μειων αυτου των εσωτερων, και του λα. iium, et propitiatorii: et exemplum
ξηρίου και ΤΟ παράδειγμα παντων, ων
omnium φua in mnimo/uo υoluebat,
ην εν πνευματι μετ αυτ8, και των αυ εt atriorum domiur Doinini , et
λών οίκε Κυρίg, και πάντων πασοφορίων omnium thalamorun adiacentium ,
των κύκλω, των εις τας αποθήκας oίκε 4ui erant prope conclauia donu,
ΙDomί

τ) ήλιον - γνόφω. Ηacc pertinent ad Αdditamentum φuod in verf. grzca, ac

cellit ad 3Reg.8, 53. 2) έζησεν. Rec. leξtio eft εγνώρισεν, 3) μοι. Reς, le&tio
9(t Ακου. 4) κενότητος. Rec. le&tio eft καινότητος. »,

4) ι Reg.8, 53. Ρ) Ρί.96, 2. Ρί.17, 9-ιι. ε) Ibid. d) Ι Ρaral. 22, ΙΙ - Ι4.

"
476 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
Domini , et conclauium Sanξίο Κυρίg, και των αποθηκών των αγίων και
rum : et diuίβone, munerum βι τας διαιρέσεις των εφημεριών των ιερέων
cerdotalium φer υice, , et leuiti
αorum , ad omne mini/ferium do και των Λευιτών, εις πάσαν εργασίαν
mu, Domini , et repo/ttoriorum λειτgργίας οίκε Κυρίε, και των αποθη
να/orum ad mini/terin cultur do κών των λειτgργησίμων σκευών λαiρείας
πmu, Domini, et aurum ad i/ta, οίκε Κυρίε' ης το χρυσίον και τόσαθμόν
et libram ponderi, eorum in omni της ολκής αυτό, πάσι τοίς σκεύεσι και
bu, υα/ί. Εt deinde enumerat,
et candelabra, et menfas, et thu. έΦεξήςκαταλέγει και τας λυχνίας, και
ribula, et forcipes, et phialas. τας τραπέζας, και τα πυρεία, και τας
Εt quod oftenderit ei exemplum κρεάγρας, και τας φιάλας' και ότι υπέ
figura: Cherubinorum, gui alis ειξεν αυτώ και το παράδειγμα τεχή
εrant extenfis, et obumbrabant ματος των Χερεβιμ των διαπετομένων
ipfam arcam federis Domini. εν ταις πlέρυξ, και σκιαζόντων επί της
Οmnia in (criptura ex manu Do
1nini dedit Dauid Salomoni. Είt κιβωτό της διαθήκης Κυρίg, πάντα εν
ergo perfpicuum, ficut magno γραφή εκ χειρός Κυρίg έδωκε Δαβίδτώ
Μοίi oftendit Deus exemplum Σολομώντι. δήλον τοίνυν, ότι καθάπες
tabernaculi, et dixit ei, a) Facier τώ μεγάλω Μωση έδειξεν ο Θεός της
omnia /ecundum exemplum quod σκηνής το παράδειγμα, και έφη προς
τibi o/tem/um εβ in monte : ita
etiam beatum Dauidem docui(Ιe αυτόν, ότι ποιήσεις πάντα κατα τόντύ
gratiatn fpiritus formam adificii, πον τον δεχθέντα σοι εν τω όρει ούτως
ipfum autem hoc oftendiffe filio. τον μακάριον Δαβίδεδίδαξεν ήχάρις τέ
Είt autem notandum, Dominum πνεύματος της οικοδομίας το είδος αυ.
appellari ab eo fanξtiίlimum Spi. τός
τitum. Νam cum dixiffet fcri
Ά υπέδειξε τώπαιδί επισημή
ptor , 4uod dederit ei exemplum ναθαι δε χρή, ότι Κύριον το πανάγιον
omnium, qua animo agitabat, paulo ωνόμασε πνεύμα ειρηκώς γας ο συγ
poft adiecit, b) Οmnia in /triptura γραφεύς, ότι έδωκεν αυτώτο παράδειγ,
ex manu Domini dedit Dauid Sh μα πάντων ων ήν εν πνεύματι μετ' αυ
Ιomoni.. Vt autem rurfus docuit
τ8, επήγαγε μετ' ολίγα, πάντα εν γρα,
liber Paralipomenωn, etiam mar
πmoribus ornaturn fuίt templum. φή εκχειρός Κυρίg έδωκε Δαβίδ τώ.Σο.
Ρaraui enim, inφuit, c) inpider λομώντί, ως δε ή των παραλειπομένων
onychinor, et implementi, inpider πάλιν εδίδαξε βίβλος, και μαρμάροις ο
prαclaro, et omnem lapidem pre ναός επεποίκιλτο. 1) λίθες γας 2) όνυ
rio/um, et lapide, Parior./ati, mul χος, και πληρώσεως, και λίθους πολυ
Ζ09 ,
τελείς, και πάντα λίθον τίμιον, και λί.
θους παρίους εις πλήθος,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΙΧ. ΕΡΩΤ. κθ'.
Ωμίd g/t, Νonne ecce bac /ίripta Τί εσιν, 3) δε αύτη γέγραπlαι επί βι
ε/t in libro Canticί και βλίου της ώδης,
Πολάκις

") λίθους. Οιniffum eft ήτοίμακα, φuod 1. c. precedit. 2) όνυχος. Ιta 1. c. ha

bet editio compl. Rec. le&tio e λίθους Σοάμ vel Σοόμ. 3) ιδου - ωδής,
Ηac etian defunt in Τextu hebr. I Reg. 8, 53. Supplendum είt ουκ ante ιδού.
α) Εx.25,4α. b) ! Paral, 28, 19. ε) Ibμd. c. 29, 2.
 \ 4

oyΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. VΙΙΙ. ΙΧ. 477

ί; ΠΕ έφην, ότι πολά ήν βιβλία S". dixi , multos faiffe libros
propheticos: et hoc, fi Deuς
i 1 προφητικά και τούτο, σύν Θεωφά,
velit, "accuratius oftendemus inter- *
ναι, δηλώσομεν ακριβέσεξον ερμηνεύσον, pretantes librum Paralipomenωn.
•
τες των παραλειπομένων την βίζλον.
ΕΡΩ Τ. λ. Α
ΙΝΤΕΚ R. ΧΧΧ.

Πώς νοητέον, ευφραινόμενος και ανών Ωuomodo e/f intelligendum , Gau

Α ενώπιον του Θεού 1)επlα ημέρας, κα/ den, et laudan, coran Deo /eptem
y
τεσσαρεσκαιδεκα ημέρας, και τη ημέρα die , et quatuordecim dier,
τη όγδόη εξαπέσειλε τον λαόν; , ofiauo emίβι populum & a)
'ΙΤν τήτη σκηνοπηγίας εορτή συνεκά Ι" fefto tabernaculorum contro
λεσε τον λαόν, επανηγύξησαν ούν cauit populum. Feftos igitur
τεσσαρεσκαίδεκα ημέρας επlα μεν των celebrarunt φuatuordecim dies ,
Σ
εγκαινίων επlα δε της σκηνοπηγίας' ο γ. (eptem quidern dedicationis, 1e
δόην τοίνυν καλά, την μετάτας επlα ptem vero fefti tabernaculorum.
ταςτελεύlαίας ημέραν μέlα δετο τέλος Θξtauum ergo diem vocat eum,
φui fecurus eft (eptem dies vlti
της εορτής, υποτίθεται πάλιν ο δεσπό. mos. Poft finem autem fefti ,
της Θεός τώ Σολομώντ, ταυτί τηνσω. rurfus Deus admonet Salomonem
τηρίαν πραγματευόμενος ίνα γας μη eorum qua faciunt ad falutem.
Νe enim liberatus a folicitudine
της φροντίδος απαλαγείς εις ραθυμίαν inclinet ad focordiam, et legem
αποκλίνη, και των νόμων αυτόν αναγ. ei nece(iario reuocauit in memo
καίως ανέμνησε, και την πζοε τον πα, riam, et patri faξtam promiffio
τέρα γεγενημένην επαγγελίαν εμπεδώ.
C 4 2. Λ' nem fe firmam ratamgue prafti
σενυπέχετο, και όλεθρον ήπείλησεπα turum promitit, et exitium eft
"ω ν C /

ραβάσι τους νόμους, και τον αγιαθένlα πminatus iis φui fuerint transgres
Υ 2" Υ Λ' 2 \
fi legem , et fanξtificatum tem
νεών έρημον δι' αυτούς καταλείψειν, εαν plum fe propter ipίos dereliξturun
γάρφησιν αποτραφέντες αποσραφήτε deferturn. Si enim, inquit, b) auer/i'
- Υ. "υ Υ 2, 3 Ν' Υ

ύμείς, και τα τέκνα υμών, απ εμου, και duertemini υοι, et filii υg/fri a me;
Α " «Υ "" "ω

τα προστάγματά μου, ά έδωκε Μωσης et pracepta mea qua dedit Μο/ε,

Α" Α - , \ Α και ν

ενώπιον υμών, μή φυλάξητε, και πορευ; coram υobi, non cu/fodieriti, , er

ambulaueritis et /ενuieriri, diir
θήτε και δουλεύσητε θεοίς ετέροις, και alienir, et adoraueriti, eor: rollam
πςοσκυνήσητε αυτοίς, και εξαρώ τον Ιβ"aelan a terra quam dedi illi»,
Ισραηλ απο της γης ης έδωκα αυτοις, et donum banc ηuam /anξtificauί
και τον οίκον τουτον, ον ηγιασα τω ονο nomini meo abiician a facie mea :
ματί μου, απορρίψω εκ προσώπου μου. et crit Ηiero/olyma ruina er /ίν
και έσα Ιερουσαλήμ εις αφανισμόν,και no inter omne, populor : et ad
εές λάλημα εις πάντας τους λαούς και domum banc excel/hn quod atti
net, omni, 4ui per ip/am ingre
ο οίκος ουτος ο υψηλός, πάς πορευόμενος dittιν , /fuφebit ει /ibi/abit ,
δι' αυτού εκσήσεται και συριεί και τα et qua fequuntur , φua often
εξής, άδηλοί την αιτίαν του συριγμού, dunt etiam caufam tibilationis.
Rogan
1) έήα - τεσσαρεσκαιδεκα ημέρας. Ηες e Cod. alex ita emendanda funt, έήα
ημέρα, και επjά ημέρας τεσσαρεσκαίδεκα ημέρα. Ιta enith Τςxtus hebr, I Reg,
8, 65, ίubet.
2) 3Reg, 8, 6. ΑΛ. «-" ι) ib, εις ό,8. , και , - \
 » -

"

47ε Β. ΤΗΕΟ DΟRΕΤΙ

Κσgantes enim, inquit, cur hacc πυνθανόμενοι γάς φησί τί δήποτε ταύ,
pafius fit Ifrael, audient, Pro τα πέπoνθεν Ισραήλ, μαθήσονται ως
pterea quod ipfi religuerunt Do
minum Deum fuum, φui eos li διαΑ το καταλιπείν
«\
αυτούς τον Κύριον
ν ") > Ι Χ. w

berauit a feruitute Αegyptiorum, τον Θεον , δς των Αιγυπlίων αυτους

et hanc terram eis donauit. ελευθερώσας δουλείας, ταύτην αυτοίς
την γήν εδωρήσατο. -

ΙΝΤΕR R. ΧΧΧΙ. ΕΡΩΤ, λα.

Ωuid εβ, Ga/ion gaber" α) Ποία εςιν ή Γασίων γαβέρ;
V. dicit Iofephus, eft ea φuz 4.Ω' τ) Ιώσηπος έφη, ή νύν καλουμένη
nunc vocatur Βeronice. Εa
autem eft ciuitas maritima Αethio Βερονίκη έσι δε αύτη παράλιος
pum qui vergunt ad Αegyptum. πόλις Αιθιόπων
ν
των προς
ΕΡΩΤ. λβ.Αιγύπlω.
ΙΝΤΕRR, ΧΧΧΙΙ.
- Ωμίd e/t Sophera 2 b) 2) Σοφερα ποία εσίν,
ft φuaedam regio India, φuam
Geographi nominant auream
"Χ" τις έτι της Ινδίας, ήν οι γεω
ζξΤΥΑΠ), γράφοι χρυσήν ονομάζουσιγήν.
ΙΝΤΕR R. ΧΧΧΙΙΙ. ΕΡΩΤ, λγ.
Ωμα:nam /t gen, Saba & c) Σαξά ποιόν έσιν έθνος;
ΑΕ". Sitos autem eos ΑΆ εντεύθεν δε αυτούς κεί
dicunt efΙe citra mare Indi
* cum. * Νominant autem eos αθαι φασί της θαλάσσης της Ινδι
Ηomeritas. Sunt autem e re κής ονομάζουσι δε αυτους Ομηρίτας,
gione Αuxumitarum. Ιnter hos κατάντικρυ δέ εισιτών Αυξουμιτων μέ
autem et illos medium eft mare. ση δε τούτων κακείνων ή θάλασσα, τέ
Εorum regina fuit admirabilis il των εξασίλευσεν ή θαυμασία εκείνη γυ
la mulier, cuius (tudium lauda
vit Chriftus in facris Εuangeliis.d) νη, ής επήνεσε την σπουδήν εν τοις ιερούς
Νam curn audiuί(Ιet φua vulgo ευαγγελίοις ο δεσπότης Χρισός ακούσα
iaξtabantur de fapientia Salomonis, σα γαρ τα περί της του Σολομώντος σο
confecit viam multorum dierum, φίας θρυλούμενα, οδόν παμπόλων εξ
et laborem exiftimauit e(Ιe lu
ήνυσεν ημερών, και κέρδος τον πόνον υπέ.
crum, et eum praetulit deliciis λαξε, και τούτον της εν βασιλείοις τρο
φuibus fruebatur in regia, et per
- Salomonem laudauit largitorem φής προτετίμηκε, και δια του Σολομών
fapientia. Sir enim, inquit, e) τoς τoν της σοφίας ανύμνησε χορηγόν,
Dominu, Deu, tuu benediξtur, ηui γένοιτογάς έφη Κύριος ο Θεός σου ευλο
νoluit te dare/iper tbronum Ιβηε. γημένος, ός ηθέλησεν εν σοι δούναι σε επί
Ιir, υι /tatua eum in «ternum : et θρόνον Ισραήλ, του σησα αυτόν εις τον
γρ/uit te regen /uper ip/ου, υι αιώνα και έθετό σε βασιλέα επ' αυτές,
εκεrcea iudicium in iu/titia, e:
1n iudicii, eiur. Εgo autem do του ποιείν κρίμα εν δικαιοσύνη, και εν κρί.
ξtrina apoftolica fum recorda μασιν αυτού,Μ εγώ δε της αποτολικής
2 " Η «Α w Η "

tus, qua eos laudauίt qui fine le ανεμνήθην διδασκαλίας, ή τους δίχα νό.
μου

1) Ιώσηπος. Αnt, iud. lib. 8. c. 6. 2) Σοφερά. In Cod. πlex. 1. c. nomen Οphir

Ιcribitur Σωφαρά, in Cod. vatic, autem Σωφιρά. 3) Χώρα - γήν. Εadera
refert 1ος Εr a vs 1. c. p, 356. Τ. Ι. edit. bud/on.
ν"
") 38εζ 9,26, Ρ) Ib.ν.28. ε) Πb.ς, ιο, ί, α) Μatth, 12,42. Lιις, τι,4ι. ε)3 Reg, ιο, 9.
 "

oyΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. Χ. ΧΙ. η. 479

" 2 / «y "

κμου δικαιωθέντας εθαύμασεν, όταν γάς ge funt iuftificati. Ωuando enim,

Φησιν έθνη τα μη νόμον έχοντα φύσει inquit, a) gente, 4μα legem non ba
bent, natura qua legir/int facium,
τατου νόμου ποιή, ούτοι νόμον μή έχον ipβ legem non babente, βbi/unr lex.
τες εαυτοίς εισί νόμος, και αύτη γα Ιpla enim cum eflet alienigena, et
«ελόφυλος ούσα, και μήτε νόμoνδεξαμέ, neque diuinam accepitlet legem,
τηθείoν, μήτε προφητικής απολαύσασα neque propheticam percepiffet cul
turaιπ, contenta fuit lege natura,
γεωργίας, ηεκέθη τό της φύσεως νόμω, et admirata fuit iuftitiam, et iu
και την δικαιοσύνην εθαύμασε, και την ίtum commendauit iudicium, et
δικαίαν κρίσιν ευφήμισε, κα) δια του δε, per eum φui fapientiz donum
ξαμένου της σοφίας το δώρον, τον με accepit, laudauit datorem fapien
t13ξ.
γαλόδωρον ύμνησεν. « , *,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙV.
ΕΡΩΤ.. λδ'. -

Τίνα διαφοράν ή )ναύλα προς την Ωuod e/t diβrimen inter nablan,
κινύραν έχει et citbaram 2 b)
Α" δέκα μεν φθόγγους και αύτη ΙΟ et illa.φuidem (onos habet hacc
Αίunt autem nablan
κακείνη έχει φασίδε την μεν ναύ, quideιπ pulfari digitis, citharam
λαν δακτύλοις, την δε κινύραν ανακgέε autem plcξtro.
εθα πλήκτρω. /
ΙΝΤΕR R, ΧΧΧV.
ΕΡΩΤ. λε.
Ξύλα 2) απελεκήία ποία καλά; Νon dolata φuanam υocat ligna 2 c)
ΟΆ ότι τα λεία, και ορθά, και όζων Ι ". vt opinor , et reξta ,
et φua funt liberata a ra
απηλαγμένα, ο δε 3) Ιώσηπος mis. Ιofephus autem ea dixit
πεύκινα αυτά άρηκεν, ήκισα τοις πας picea, piceis qua funt apud nos
ημίν εοικότα πευκίνος του συκίνου γας minime finilia. Ficulneis enim
ξύλου και λευκότερα είναι, και λειότερα, lignis dixit et albίora effe et la:-
viora ac rigidiora.
και
α) σςυφ ΕΕ
τρυφνότερα είgηκε,λ5. -

ΙΝΤΕRR, ΧΧΧ VΙ.

Ποία πόλις εςιν ή 4) Θαρσείς;
Ε Ίνδικήν τινα χώραν ωνόμα Η"
σεν, οι δε τον Εζεκιήλ ερμηνεύσαν
τες, την Καρχηδόνα της γης
προκαθημένην, ούτως εκάλεσαν 5)Σο.
λομών μέντοι ο πολυθ ύλητος, ο τoσε.
των παρα του Θεού ωςεων αξιωθώς,
και τους βασιλείς τους πελάζοντας υπο
τελείς εχηκώς, και τοις από του Ευφζά,
του μέχρι Νείλου δασμόν επιθείς, των
Ωutnam ciuitn g/t Τhar/ί 2 d)
φuandam Ιndicam vocauit
regionem. Οui autern in
Λιβύης terpretati funt Επechielem , fic
appellarunt Carthaginem , φuar
prareft Libya, Salomon autenn
ille celeberrimus, φμί tam multa
dona a Deo eft a(Ιecutus, et vicinos
reges habuίt tributarios, et iis qui
habitabant ab Εuphrate vsque
ad Νilum impαίuit wεξtigalia ,
diuino

1) ναύλα, Μallem legerς νύβλα. Conf. 1 ος κr a. Αnt, iud. lib. 7. c. 12. 2) απε
λεκητά. Ιta habet Cod. alex. 1. c.fed in Cod. υdric leg. πελεκητά, 3) Ιώσηποι,
ί 1. c. 1. 8. c. 7.
4) Θαρσείς, Codex alex. 1. c. habet Θαρσεά, υίltic. Θαρσίς.
ν 5) Σολομών μέντοι κ.τ.λ. Ηoc loco incipit fuccinξιus Comment in cap. ΧΙ.
α) Rom, 2, 4, 5) 3 Reg. ιο, 12. ε) Ib, worf, ιι. d) Ib. verΙ. 2α. »
 Α - -------

48ο Β, Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι .
* diuinorum θonorum"eft oblitus.
θείων δωρεών επελήθη, λαγνίσατος γαρ
Νam cum fattus efiet libidino γενόμενος, παμπόλαις μεν ώμίλησε γυ
1iffimus , habuit confuctudinem
cum multis mulieribus. Νec ναιξίν ουκ ήρκέθη δε τοίς εγχωρίοις,
fuit contentus indigenis: Ιed Ρra αλα παρά τον νόμον και αλοφύλους
ter legem duxit etiam alienίge ηγάγετο, πρώτον μεν του Φαραώ την
nas. Ρrimum quidem filiam Pha θυγατέρα, έπειτα δε Μωαξίτιδας, και
raonis, deinde Μoabitidas, et Sy, Σύζας, και Ιδρυμαίας, και Αμορόαίας,
τas, et Idumacas, et Αmorrhacas, εξ ών απηγόρευσεν ο Θεός τας επιγα
cum quibus Deus prohibuit con
τrahi matrinonia , ne earum μίας ποιείωθα, να μή ο περί ταύτας
.. amor cogeret deos illarum co έρως δουλεύσαι τοίς τούτων αναγκάση
Ιere. Ηoc enim illi quoque ac θεοίς, τούτο γας και ουτος υπέμεινε,
cidit. a) Αedificauit enim ex ώκοδόμησε γας υψηλόν τώΧαμως ειδώ
celfum Cliamofo idolo Μoab ,
et Μelcholi idolo filiorum Αιτι λω Μωάβ, και ι) τω Μελχωλ ειδώλω
mon, et ΑίtartE abominabili ido υιών Αμμών, και τη Ατάρτη βδελύγ
1o Sidoniorum. b) Εt /to ficiε ματιΣιδωνίων και ούτως εποίησεπάσας
omnibur /iti, mulieribu, alienige ταις γυναιξιν αυτού ταις αλοτρίας,
πίr. Αdolebar et /acrificabat ca έθυμία και έθυε τοίς ειδώλοις αυτών,
νum idolis. Αlii autem interpre 2) οι δε άλοι ερμηνευτα έθυμίων επον
tes ediderunt, Αdolabant et /άcri
και έθυον, δήλος δε ο λόγος, ότι αυτός
ficabant. Ρerfpicua autem eft ora
τίο, φuod ipfe quidem eis adifi μεν ώκοδόμησεν αυταίς τα τεμένη, εκεί,
cauerit templa : illa autem cole, ναι δε τοί, ειδώλοις ελάτρευον, αλ' εδε
Βant idola. Sed ne fic quidem ούτωτής κατηγορίας ήν ελεύθερος. 3)ε-
fuit liber ab accutatione. Fecit ποίησε γάς Φησιν ο Σολομών το πονηρόν
enim, inquit, ε) Salomo nalαn ενώπιον Κυρίου, και ουκ εποξεύθη οπίσω
εoram Domino : et non anbula
τι φοβ Dominum , βcut Dauid Κυρίου, ως Δαβίδ ο πατής αυτού. και
pater eius. . Ε ίratu fait Do ωργίθη Κύριος επί Σολομώντι, ότι εξέ
ηrinu, in Salomonen, quod corde κλινε την καρδίαν από Κυρίου Θεού Ισ
βιο declinauerit a Domino Deo ραήλ τού οφθέντος αυτώ δις, και εντει
ή Υ «υ Ψ " . "Λ' Α" * -
Ίβdel, qui ei bi, apparuerat, ει λαμένου αυτώ περί του λόγου τούτου, το
Εθc et mandauerat, me omnino drn, Α

bularet φοβ deo, alieno", "t cμ. παράπαν μη πορευθήναι οπίσω θεών αλ
/todiret ει fhccret qua iufit Do, λοτρίων, 4)και Φυλάξαι και ποιήσαι ά
ηrinus. Νοn crat cor είu, per ενετείλατο αυτώ Κύριος. 5) ουκ ηνήκας
/εξtum cum Domino /ecandum cor δία αυτού τελεία μετά Κυρίου κατά την
Γauidi, patris./iii. . Αd 2mplifi. καρδίαν Δαβίδ του πατρός αυτού, εις
oandam autem crιm1nationem ,
πmeminit diuin a reuelationis επίτασιν δε κατηγορίας, της θείας απο
- καλύ

1) τώ Μελχώλ. Cod. υdtic. και Reg. τί,7. habet τό βασιλεί αυτών, alev. τό Μελχο,
ed. compί. Μελχώμ. 2) οι δε άλλοι. Νοn omnes, fed tantum oι ό. Αquila
enim et Symm. habent θυμιώσαι και θυσιαζύσας, φuod melius. 3) εποίησε
- πατήρ αυτού. Ηic verticulus abeft a Τextu hebr. et a Cod. alex. 4) καλ
- Κύριος, Pra:ίtat leξtio edit. complut, και ουκ έφύλαξεν. 5) ουκ - «υτού.
Ηa:ς defid. in Τextu hebr, et Cod. nlεκ. -

α) 3 Reg, it, i. (Η. ι) Ib. *. 4. ε) Η ν. 6. ίας εαit rom,

 ovΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG cΑΡ. ΧΙ. 48Ι
καλύψεως της δις γενομένης εμήθη qua bis ei fatta fult. Νeque
enin per alium, inquit, prophe
εί: γας δι' άλε, προφήτε, φησί, το tan ei oftendit φuid agendum
πρακτέον αυτώ υπέδειξαν αλ αυτος είlet, fed ipfe ei ante omnia pro-'
αυτό προ πάντων απηγόρευσετών ψευ, hibuit cultum Deorum qui fal(ο
δωνύμων θεών την λατρείαν είτα και nominantur : deinde alias iuffit
τές άλες νόμες φυλάtlemν εκέλευσεν. feruare leges. Οuoniam autem
επειδή δε δια της ακολασίας εις ασέβειαν per libidinem et intemperantiam
declinauit ad impietatem, et fuit
απέκλινε, και γέγονεν ή λαγνεία της ei impudicitia conciliatrix cultus Η
των ειδώλων πρόξενος θεραπείας, της idolorum, eum priuauit fua cu
οικείας κηδεμονίας αυτόν εγύμνωσεν. ra et prοuidentia. Αbripίπm, enim
διαβήξωγας έφη την βασιλείαν εκχει, inquit, a) regnum e manu tua,
φίς σε, και δώσω αυτήν τώ δούλω σου. et dabo illud /irao tuo. Deindσ
ή Μ. 2) Α' -
oftendit immenfam bonitatem,
ετα δείκνυσι την άμετρον αγαθότητα
- χ Μυ
Scd in diebu, tui, inquit, b) non
πλην ενταίς ημέρας σε ου ποιήσωταύ fician hac, propter Dauiden pa
τα διά Δαβίδ τον πατέρα σε εκ χει tren tuum : e manu filii rui aufί
ρός τε υί5 σε λήψομαι αυτήν συ μεν rain illud. Νam tu φuidem ha
ο γας έχεις επικορέντα τον πατέρα εκεί, bes patrem in auxilium: ille au
νος δε πατρικής βοηθείας γεγύμνωτα. tem Ρriuatus eft paterno auxilio.
πλην όλην την βασιλείαν και μη λάβω. * Scd o) non auforan torun regnum.
Κnum /teptrum dabo ήlio ruo,
εν σκήπιρον δώσω τώ υιό σου, δια Δα. propter Dauidem /eruum meum,
βιοτόνδυλόν μου, και δια Ιερουσαλήμ, et propter Ηicro/olymam ciuitatem
την πόλιν ήν Ε προθήσω, qudν είζί. Αddam autern, in-
φuit, Benjamin tribui Iuda. Iure
,
φησί, τον Βενιαμίν τη του Ιούδα φυλή. autem optimo confunxit duas
μάλα δε εικότως συνήψε τας δύο φυ * tribus, Νam regium genus ha- *
λάς το μεν γαρ βασιλικόν γένος άχεν buit tribus Ιuda, diuinum au
ή το Ιέδα, τον δε θείον ναόν ή του Βεν tein telnplum tribus Βeniamin.
ιαμίν της γας Ιερουσαλήμ ο κλήρος Sors enim Ηierofolyma fuit tri
bus Βeniamitica. Ρoft hase au
της Βενιαμίτιδος υπήρχε φυλής, εντεύ
θεν δε λέγει τους επανασάντας πολε tein dicit de hoftibus qui infur
rexerunt aduerfus Salomonem.
μίους τώ Σολομώντι, ότι έως μεν της Νam guamdiu guidem diuina
θείας απήλαυε προμηθείας, εν ειρήνη fruebatur prοuidentia, in pace
και γαλήνη διήγε, πάντας έχων υπο degebat et tranquillitate, omnes
καμένους, και δασμόν κομίζοντας ότι habens fubicξtos, et tributum
μάλισα πλείσον, επειδή δε ταύτης εγυ. afferentes φuam plurimum, Ρoft
".
ι»
μνώθη, τοίς δυσμενέσιν ευεπιχείρωτος quam autem ea fuit priuatus,
facile patuit inimicorum inful
γέγονεν, tibus,

ΙΝΤΕRR.

α) 3 Reg, ft, ii. b) ib. ν. 12. ς) 1b. ν. 13.

Β. Τheod. Τom. Ι. Η h
482 Β. ΤΗΕΟDΟRΕΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧVΙΙ. ΕΡΩΤ. λζ".
Ωuemnam dicit Satan". α) Τίνα λέγει Σαταν;
Ε φui defecit, eum gui ad
όν αποσάτην, τον ανθισάμενον, τον
μerfatur, eum qui eft con
εναντιούμενον, ότι δε δύο φυλας τη
trarius. Οuod autem duas tri Δαβιδική καταλέλοιπε βασιλεία, τα
bus reliquerit regno Dauidico, εξής δηλοί. Αχια γαρ ο προφήτης οΣι.
oftendunt qua (equuntur, Νam λωνίτης διελων την αμπεχόνην εις δυο
Αchia propheta Silonites, diuifa καιδεκα μόρια, δέκα λαβείν προσέταξε
vefte in duodecim partes, iuίlit
Ιeroboarno decem accipere. De. τώ Ιεροβοάμ, είτα λύει το αίνιγμα ιδε
inde foluit anigma: b) Εcce ego εγώ έήξω την βασιλείαν εκ χειρός Σο
Jtindam regnum a mianu Salomo λομώντος, και δώσω σοι τα δέκα σκή,
πir: et dabo tibi decem /έeptra, et πlgα, και δύο σκήπlζα δώσω αυτώ δια
duo /teptra dabo ei, propter Daut Δαβίδ τον δούλόν μου, και δια Ιερουσα
dem /eruum meum, crpropter υνben λήμ την πόλιν, ην εξελεξάμην εμαυτώ
Ηiero/olymam ηuam eligi mihi ex
omnibu, tribubu, Ιβnel, Propter εκ πασών φυλών Ισραήλ, ανθ' ου εγκα
εα 4uod me reliquit, et /ενuitt Α τέλιπέ με, και εδούλευσε τη Ασάρτη
/tarta abonlinabili idolo Sidonio βδελύγματι Σιδωνίων, και τώΧαμως εί,
νum, et Chamofo idolo Μoab, et δώλω Μωαξ και τω Μελχόλπροσοχθί,
Μelcholi offendiculo filiorum Αn σματι υιών Αμμών, εκ τούτων δήλόνεσι,
πmon. Εx his eft perfpicuum ,
φuod iple quogue coluerit idola.κ ότι και αυτός τοίς ειδώλοις ελάτρευ
σεν. η.

ΙΝΤΕRR. ΧΧΧVΙΙΙ. ΕΡΩΤ. λή.

Τί εσιν, ι) όπως η θέλησις Δαβίδ του δού.
Ωuid c/f, * Κι υoluntar Dauid
Jerui mei nament per omne, dier λου μου διαμείνη πάσας τας ημέρας
τoran me in Ηicro/οίνuia, 4uanι ενώπιόν μου εν Ιερουσαλήμ, τη πόλει
nibi elegί υt ponan nomen ην εξελεξάμην εμαυτά,τε θέθαι
meum illic 2 c) το όνομά μου εκεί,
b altσ prruίdens virtutem
3/ ΑΆ φησι πρoίδων την του Δαβίδ
αρετήν, εξελεξάμην αυτόν, και
Dauidis, Εlegi eum, in ευδόκησα εν αυτώ τούτο γας λέγει θέ.
φuit, et deleStatus fum co,
(hoc enim dicit voluntatem,) et λησιν και ώρισα και αυτόν, και το γένος
conίtitui i p Γu m, et g en us αυτού, βασιλεύειν της Ιερουσαλήμ, εν
eius, vt regnaret in Hierofoly. ή ηβουλήθην το έμον όνομα σέβεθα, ο δε
πma, in qua volui nomen ineum Ισοριογράφος τα κατά τον Σολομώντα
coli. Ηiftoriographus autem cum πεπληρωκώς επήγαγε και τα λοιπα
impleflet res geftas Salomonis,
fubiunxit, d) Εr reliqua de Salomo των λόγων Σολομώντος, και πάντα όσα
me, et omnia quar.ficir, et omni, eiu, εποίησε, και πάσα ή φρόνησις αυτού,
prudentia, nonue ecce barc /ζripta ουκ ιδού ταύτα γέγραπlαι εν βίβλω
λόγων

ι) όπως- διαμείνη, Rec. leSlio 1. c. είt όπως η θέσις τό δύλω μου Δαβίδ κ. λ. Re
&tius Αηuila et Symn. "η") vertunt λύχνον.
α) 3 Reg. 11, 14. b) Ib. νετί. 31-33. ε) Ιb. ν.36. α) Ιb. ν. 4Ι.
 "

ovΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. ΧΙ. ΧΙΙ., 483

1)λόγων των ημερών Σολομώντος, τέτο Jiant in annalibu, Salomoni, 2 Ηoc
δε και ή των παραλειπομένων βίβλος autem oftendit etiatn liber Ρara
lipomenωn, alium effe libun
οηλοί, ετέραν άναιβίβλονταύτα σημαί, φui ha:ς fignificet. Regnauit &ίu
νουσαν, εβασίλευσε δέκατα μεν την γρα tem, iuxta fcripturam quidein,
φην τεσσαράκοντα έτη' κατά δε τον annos quadragihra, iuxta Ισίε:
2) Ιώσηπον, ογδοήκοντα, ετελεύτησε δε, phum autem, οξtoginta: deceffit
ως εκείνος εφησε, τετlάρων και ενενήκον, auten , νt ille ait, annorum
quatuor et nonaginta. Εo auten
τα τούτου δε τελευτήσαντος, την βα mortuo, Roboam filius eius re
σιλείαν Ρεξοαμ ο υιός αυτού διεδέξατο. gnum fuίcepίt.
Ε Ρ Ω Τ. λθ'. * ΙΝΤΕRR, ΧΧΧΙ Χ.
Τί εσιν, ή σμικρότης μου παχυτέρα επί Ωuid 4/t, paruita, mea g/f crifiον
της οσφύος του πατρός μου; Ιumbi, patri mei 2 a)
3) Τ ών παραλειπομένων η βίβλος σα ΙΆ Paralipomenωm hoc aper
φέσερον τούτο δηλοί ο βραχύ. tius fignificat. Μinimu, in
Τατος χάς, μου, φησί δάκτυλος παχυ
3 quit, b) neur digitur c/f crillioν
τερος της οσφύος του πατρο, μου εξιν, ίumbi, patri mei Sic autem in
terpretatus eft etiam Syrus, et Ια
ούτω δε και ο Σύρος ηςμήνευσε και 4) Ιώ. Ιephus fimiliter.
σηπος ώσαύτως,
ΕΡΩΤ. μ. ΙΝΤΕR R. ΧΙ..
Πώς νοητέον, και ουκ ήκουσεν ο βασι Ωμomodo e/t intelligendum, ε) Εε
non audiuit rex populum, quoniam a
λεύς του λαού, ότι παζα Κβίου ήν η Domino fhέta erat transmutatio,
μετασροφή και τα Ε
τό, εσκλήρυνε Κύριος την καρδίαν et φua fequuntur?
τΩ"
S".
illud, d) Ιndurnuit Deu,
cor Pharmoni, Quando enim,
Φαραώ, όταν γάς Φησιν ο Θεός inφuit, Deus aliguein relinquit,
τινα καταλείπη, ως ακυβέζνητον φέρει fertur tanquam fcapha absque gu
ται σκάφος αλ' όμως τοίς ανοήτοις εκεί, bernatore, Scd tamen ftuitis illis
}ζ,9' χρησάμενος λόγοις, πληgωθήναι verbis vtens, effecit vt imperetur
Dei [ententia.
His auten, itn di
παξεσκεύασε του Θεού την απόφασιν. ξtis, deficiunt quidem decern tri
τούτων δε ούτω ρηθέντων, αφίσαύlαι μεν bus, et eligunt Ιeroboamum re
αι δέκα φυλα, και χειροτονούσι τον Ιε gem: folarum autern duarum tri
φοβοάμ βασιλέα, μόνων δε των δύο Φυ buum rex fuit Roboam, et ex re.
λών ο Ροζοαμ εξασίλευσε, και των λοι liquis, φuicumque finul cum eis
habitabant, cum eflent ex aliis
ο πων όσοι τούτοις συνώκουν, εκ των άλ tribubus. Deinde volentem bel
? λων όντες φυλών, είτα βουληθέ Ια Ξξα Jun aduertus decem tribus gere
τεύσα κατά των δέκα φυλών, δια Σα re, prohibuit per prophetam Sa
μαίου του προφήτου κεκώλυκεν ανασςε rnaan. Κιurratur enim, inquit, c)
φέτω γαρ έφη έκασος εις τον οίκον αύ, υημψuisqμε
Ηh 2
in doinum /inn ,
quon
1) λόγων των ημερών. Ηac eft lestio edit. compl. Rec. lettio eft ρημάτων. 2) Ιώ
σηπον. Αntiqu. iud. lib. VΙΙΙ. c. 7. exeunte. 3) Τώ. -- ωσαύτως, Ηarc fere ca
dem funt cum Scholio quod ex edit, rom, in fuan transtuit Β ο και 1 vs ad.
3 Reg. 2, το. 4) "Ιώσηπος. 1. c. lib. VΙΙΙ. c. 8. νbi tamen βραχύτερος legitur.
α)3 Reg. Ια, ιο. b)2 Paral. ιο, κο. ε)3 Reg, 12, 15. ι) Εxod. 9, 12. ε)3 R.g, ι2,24.
",
"
 ν

484 Β. Τ Η Ε ΟΙ) Ο R ΕΤΙ

quoninm εκ me fiίium e/t hoc. του, ότι εξ εμού γέγονε το βήμα τούτο,
Ο(tendit autem hiftoriographus δηλοί δε ό ίσοςιογράφος και της μητρός
eriam genus matris Roboami, ad του Ροβοαμ το γένος, εις έλεγχον της
arguendum (celus eius qui ge
πuit. Νomen enim matrir eitι", τούγεγεννηκότος παρανομίας 1) όνομα
inguit, erat Νaanan, filia Αnan, γάς φησι τη μήlgί αυτού Ναανα, θυ
Jilii Νaa, regi, filiorum Αmmon. γάτης Αναν, υιού Ναας βασιλέως υιών
Sufficit autem hoc ad confun Αμμών, ικανόν δε τούτο και την Ιου
dendam Ίudacorum nugacitatem, δαίων βδελυρίαν εντρέψαι, οι επί τη ευ
qui fe iaξtant de nobilitate ge
neris, et eos φui ex gentibus γενεία βρενθύονται, και τους εξ εθνών
crediderunt feruatori, τώ σωτήρι πεπισευκότας αλογενείς ονο
alienige
πas vocant. μάζουσιν, ευρίσκεται γας αυτών και το
Inuenitur enim eo
rum etiam genus regium ex alie βασιλικόν γένος αλόφυλον ο δε Ρο
nigenis Roboam autem eft acmu βοαμ την του πατρός παρανομίαν εζή
latus patris iniquitatem. .λωσεy,
ΙΝΤΕR R. ΧΙ. Ι. ΕΡΩΤ, μα',
Cur bi/toriograpbur bi, dicit en Τι δήποτε και δις τα αυτά ο ίσοριογρά.
dem, et /ape priu,bίcea qua Junt φος λέγει, και πολάκις τα ύσεξα πρό
4ο/teriora" Νam hic ηuoque po τερα; 2) και γας ενταύθα την κατά τέ
- 2 τ

Juit/intentiam aduer/it, filium παιδος Ιερρβοαμαπόφασιν προτέραν

".
Ιeroboamun ante re
gnum.
της βασιλείας τέθεσκενς
ΝΕ habet eadern iterum ite Δ" μεν τα αυτά και πολάκις αναγ.
κάζεται λέγειν επειδή περί δύο
rumque dicere, quia (cribitβασιλειών διηρημένων συγγράφει και
de duobus regnis diuifis: fitφue
πonnunφuam, vt de altero ma έσινότε πολά περί θατέρας τίθεις διη.
gnam interponens narrationen, de γήματα, είτα εις την ετέραν διαβαίνων,
inde tranfiens ad alterum, necefle αναγκάζεται αναλαβείν τα ήδη προει
Habeat repetere ea qua iam prius ρημένα, ώσε την ακολουθίαν φυλάξα.
diξta funt, vt feruet ordinem. Filii
autem morbus, et qua aduerfus ή δε του παιδος αρρωσία, και η κατ'
ipίum lata eft fententia, haud du αυτού γεγενημένη απόφασις, 3) δηλο
bie poft impietatem * contige νότι μετα την ασέβειαν γέγονε. προα.
runt. Νam cum pueri deceflum πών γαρ, του παιδίου την τελευτην ο
pradixifiet propheta, tulit quo προφήτης, και την κατά παντός του
φue fententiam aduerfus vniuer γένους εξενήνοχε ψήφον, ο μεν γας Ιε
fum genus. .Νam I er o b o am
φuidern mifit mulierem cum mu ροβοαμ την γυναίκα μετα των ξενίων
ν ν Α' Υ Υ

neribus ad prophetam. Caligans προς τον προφήτην απέςειλεν αμζλυ

autem oculis fenex, illam intus ώτlων δε ο πρεσβύτης ένδον καθήμενος
2) / Σ Σ Α'

ίcdens venientem fenίit elninus: ήθετο πόρβωθεν αφικνουμένης εκείνης,

κα;
1) όνομκ-Αμμών. Ηrc pertinent ad ea qua 3 Reg. c. ΧΙΙ. in Cod. Untic, inter
verf. 24. et 25. interta funt. 2) και -τέθεικεν. Differunt h. 1. libri veteres,
φuorum nonnulli narrationem de morte filii Ιeroboami capite ΧΙΙ. alii
cap. ΧΙV. exhibcnt. 3) δηλονότι, Μallem legere δήλον ότι,
 QVΑΕSΤ. : ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. ΧΙΙ. 485

και τον υπηρέτην αποσείλας,συντόμως et mittens miniίtrum, cito eam

iuffit ingredi tanquam iniucunda
αυτήν εισελθέν εκέλευσεν, ως αλγεινά audituram. Εt primum guidem
πευσομένην. και πρώτον μεν επιμέμφε dona reprehendit: Cur, inquit,
τα τοις δώροις Ι) ίνα τί ενήνοχάς μοι attuli/ti mibi paner, et υuan, et
άςτους,και σαφυλήν, α) κολύρια, Κα/ collyria, et τa, melli, 2 Dum au
sάμνον μέλιτος, το δε δηλώσαι τα κομι. tem indicabat ea qua allata fue
θέντα πείθει τοις βηθησομένοις πισεύ rant, id perfuadebat vt crederet
iis qua erant dicenda. Deinde
σαι είτα του παιδος απαγγείλας την cum pueri necem denuntiaffet,
τελευτη, επήγαγεν,
2 Μ..Υ 2-..Υ 2Ζ
ότι τάδε λέγει Κύ adiecit: Ηaec dicit Dominus, Ειce
Α' "ν ζ

ριος, ιδου εγώ εξολοθρεύσω του Ιερο ego φenitu, φerdam Ιeroboamo
βραμ ουρούνται προς τοίχον και ου μό. mingentem ad parietem. Νeque
νον σφαγήν αυτοίς προηγόρευσεν, αλα folum eis pradixit cardem, fed
etiam futurum vt maneant infe
και ατάφους μείναι μετα σφαγήν, και pulti poft cardem, et exponan
προτεθήνα θοίνην και βοραν οιωνοίς και tur deuorandi auibus et feris.
θηρίοις, έπειτα την αιτίαν επάγει, ότι Deinde fubiungit caufam, Ωuon
2) ουχεύςέθη εν αυτώ βήμα καλόν περί iam non g/t inuentum, inquit, in
του Κυρίου. ουρούντα δε προς τοίχον λέ εο ηuicquam bonum a Domino.
Μingentem autem adparietem eum
γει τον αθενώς διακείμενον, και σηναι dicit, qui eft adeo infirmus, vtftare
διχα του ερείδεθα τώ τοίχω παντε non poflit nifi innitatur parieti.
λώς μη δυνάμενον,
ΕΡΩ Τ. μβ. ΙΝΤΕRR. ΧΙ, ΙΙ.

Τί δήποτε άνω μεν τον Αχια τον Σιλω Cur /upcrius quiden dixit Αchian
νίτην είπε όηξα το περιβόλαιον, και δε, Siloniten ruφίfe υg/timentum, et
ναι δέκα ρήγμαία τώ Ιεροβοαμ, εν dedille decem fragmenta Ιeroboa
ταύθα δε Σαμαίαν τον Ελα πιο : bic autern Snmeam
w r" μτην. . . . ,,, Εlamiren 2
Δ" ταύτα γεγένηται, ο μεν γας Α
Η" bis faξta funt. Νam Α
χια ζώντος έτι του Σολομώντος,
και του Ιεροβραμ δουλεύοντος, την αμ chias φuidem νίuente Salo
mone, et feruiente Ieroboamo,
πεχόνην Ά όθεν μετα χρησής rupit veftem. Vnde cum bona
ελπίδος Ιεροξοαμ εις την Αίγυπloν έφυ fpe fugit Ιeroboam in ΑΕgy
γε. Σαμαίας δε ο Ελαμίτης μετά την ptum. Sameas autem Εlamites,
του Σολομώντος τελευτην, και του Ιε poft mortem Salomonis, et redi
tum Ιeroboami, hoc fecit, ei
ροβοαμ την επάνοδον, ταυτό τούτο πε reuocans in memoriam diuinam
ποίηκεν, αναμιμνήσκων αυτόν της θείας pradictionem : vt diίceret re
προβέήσεως, ώσε μαθών δεόσδοτον είναι gnum a Deo effe datum, et
την βασιλείαν, και τοις θείοις νόμοις diuinis legibus ornaret po
κατακοσμήσαι την εξουσίαν αλα ο δεί teftatem. Sed mifer et ter
λαιος και τρισάθλιος,θεόθεν την δυνα infelix, cum a Deo acce
Ηh 3 piffet

1) να-μέλιτος. Ηac, et qua paucis interie&tis allegantur, verba, itiden ex

Αdditamento iain commemorato defumta funt. 2) ούχ. Αbeft 1. c.

ι
 48ό Β. Τ Η ΕΟ DΟ R ΕΤ Ι
ν

piffet poteftatem, aggreffus eft ξείαν λαζών, ανθρωπίναις αυτήν και

ean habere humanis et impiis δυσσεβέσιν έχειν επεχείρησε μηχαναίς.
artibus. Cum enim apud fe co
gitallet, ιegem facrificiorum co λογισάμενος γας, ως ο των θυσιών νό
gere omnts ire ad metropolin, μος οραμεν απαντας εις την μητροπο
adicendentes autem, vt inter fe λιν αναγκάζει, ανιόντες δε συναφθήνα!
coινίungantur adduci poffe, et τοις άλoις πειθήσονται, και υπό την
fubiίcί regno Dauidico, fabrica. Δαβιδικήν βασιλείαν γενήσονται, δύο
tus eft duas iuuencas aureas, et " - " "-

potiuit in terminis regni: vt hi δαμάλεις χρυσας κατεσκευασε, και της

φuidern ad hanc, illi vero ad il οζιρις της βασιλείας επετησεν. " ΟΑ μεν
κ / "ν / Σ Ι «/ Υ. « Α

lain venientes, et quod prope εί προς ταυτην,οι δε προς εκείνην αποτρε

1ent minime indignantes, luben χοντες, και δια του πελάζαν μη ουχι.
t€1' Ά φuod non effet eis
κ εundum in olin.
τη i metropoli Τerini ξανοντες, ασπασω; δέξoιντο το μη τρε
nus autem regni * decem tri. χον εις την μητροπολιν, οριον δε της
buum, erat ab auftro quidem των δέκα φυλών βασιλείας απονοτου
Βethel, Dan autem ab aquilo. μεν, ή Βαθήλ, αποβιερά δε, ή Δάν,
ηe. Οportebat autem ftolidum έδει δε συνιδείν τον εμβρόντητον, ως ο
intelligere, eum φui dederat re δωρησάμενος την βασιλείαν ικανός ταύ
gnum, ίd poίle illi confirmare, την κρατύναι, εξήλασε δε και τους ιε
Εxpulit autern et (acerdotes et
Leuitas, qui in decem tribubus έας και τους Λευίτας, τους εν ταις
Ηabitabant, et iuuencarum facer Ά φυλαίς οικούντας, και των δαμά,
dotes plebeios quoslibet elegit. λεων τους τυχόντας ιερέας εχειςοτόνη
Quod quίdern folum fecit conue σε τούτο μόνον κατα"λόγoν πεποιηκώς,
nienter rationi: non oportebat
enin Dei facerdotes Deos qui non ου γάς εδα του Θεού τους ιερέας τοις
λατρεύειν
funt colere. ουκ ούσι /
θεοίς.
ΙΝΤΕR R. ΧΙ, ΙΙΙ. ΕΡΩΤ. μγ.
Si f/tum Iuda Ιerobonm celebra Ει την εορτήν του Ιούδα εποίησεν Ιερο.
τιit Βetbele, quomodo dixit/iriptor, βραμ εν Βαθήλ, πώς έφη ο συγγζα,
Ιn f/to quod finxit ex φεύς, εν τη εος ή ή επλάσατο
corde βιο" a) απο καςοιας αυτού;
ΙΟ" decimo φτιinto mentis fepti
Τι επιτελείνει
πεντεκαιδεκάτη του εβδόμου μηνός
w

ώθασι κατά τον νόμον

mi confueuerunt peragere της σκηνοπηγίας την εορτήν έτος δε τη
εx lege feftum tabernaculorum :
ifte autem decimo guinto o&taui πεντεκαιδεκάτητου ογδόe μηνός των δα.
μάλεων επετέλεσε την πανήγυριν, αλ'
πηentis peregit feftum iuuencarum.
Sed ne fic quiden errantem εδε έτως παρείδεν αυτον πλανώμενον ο
eurn defpexit benignus et cle φιλάνθρωπος. Κύριος απέ5ειλε γας
mens Deus. Μifit enim pro προφήτην, εντειλάμενος αυτό, μηδεν
Ρίietam cum mandato vt nihil
εί diceret, fed contra altare μεν προς εκείνον ειπείν, τώ αψύχω δε
innnimatum proferret fenten θυσιαξηρίω προσενεγκεν την απόφα
tiam. b) Αltare, altare, hac dicit σιν θυσιασήριον, θυσιασήφιον, τάδε λέ
Domiuur: ecce na/titurήliu, donιui γει Κύριος, ιδου υιός τίκΙεται τώ οίκω
") 3 Reg. 12, 31.
Δαβίδ,
b) Σbid. c. 13, 2.
 \

ΟVΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. ΧΙΙΙ. , 487

και Δαβίδ, Ιωσίας όνομα αυτώ, και θύσει Dauid, Io/ia, nonιen erit ip/ί, ει
Jacrificabit
ι, επισε τους ιερέας των υψηλών,και τες celforum, /uper te /accrdote, εκ
et eo, 4ui /hcrificant
θύοντας επί σέ και οσά ανθρώπωνκα /uper te: et off hominum com
τακαύσει επί σέ, ώτα δίδωσι πέρας τη buret /uper te. Deinde miraculo
θαυματgργία, δεικνυς των ειρημένων finem facit, oftendens non e(Ιe
το αψευδές, δε γαρ έφη, βαγήσέlαι το falfa φua diξta funt. Εcce enim,
inquit, a) rumpctur nltare, ει
θυσιατήριον, α εκχυ ήσεται η πιότη:
ή 8σα επ' αυτώ, αλ ρ παμπονηρος εκεί
είjundetur pinguedo qua g/t /uper
illo. Sed ille (celeratiflimus,
νος, δέον εκπλαγήναι τε προφήτε το cum oporteret eum admirari pro
- θαύμα, και δείσαι τον πεπομφότα, εκ pheta miraculum, et timere
τάνας την χείρα συληφθήνα τον προ eum qui miferat, extenfa manu
φήτην προσέταξεν αλ έμεινε το της iuίlit apprehendi prophetam : fed
manus manfit habens figuram
εκτάσεως έχουσα χήμα ή χεις, των extentionis, muίculis et neruis
μυών και των νεύρων διαλυθέντων, και refolutis. Εt quod acciderat al
τέ μεν βωμό το πάθος αυτόν εκατέ tari, cum non ftupefecit: fed
πληξε το δε της χειρός άγαν ηνίασε. id quod manui, valde anxit.
λίαν δε ηλίθιος ών, προφήτην ικέτευσεν Cum autem cίlet valde ftultus,
fupplex rogauit prophetam, vt
αίτησα αυτώ παρατξ πεπομφότος, και fibi petcret ab eo qui miferat,
της παρανομίας την άφεσιν, αλα της non Ιceleris remiflionem, (ed
και χειρός της ξηρανθείσης την ίασιν, έδειξε manus arefhξta curationem. Οs
δε και ο προφήτης το ήμερον, και ο tendit autem et propheta man
.. Θεός το φιλάνθρωπον και έτος γάς ή, fuetudinem, et Deus clemen
tiam. Νam et propheta petiit,
τησε και ο Θεός την ίασιν έδωκεν ο δέ et Deus dedit medelam. Ρro
γε προφήτης φενακιθείς ανιαροίς πε
pheta autem deceptus in grauia
ειέπεσεν ο μεν γαρβασιλεύς αυτόν κοι, Ιnala incidit. Νam cum rex ro
νωνήσα, οι τραπέζης αξιώσας εκ έπει gaflet vt eflet fibi in menfa con
σε έΦη γαρ τον πεπομφότα προστε uiua, non perfuafit. Dixit
ταχένα, μη τροφής, μήποτε μετα enim eum qui miferat iufliffe,
νt in illa terra neque cibum ne
"λαβάν εν εκείνη τη γή, άλος δέ τις προ que potunn fumeret. Οuidam autem
φήτης, όν τινες ψευδοπροφήτην νομί alius propheta, quem * quidam exi- και
{ουσι,λόγοις αυτόν εξαπατήσας μετα (timant pleudoprophetam, blan
λαβείν σιτίων ανέπεισεν, εγώ δε το Θεό dis et fallacibus verbis ei per
κ" και τον άλον προφήτην υπειληφα funfit wt ciburn filmeret. Εgo
ψευδέσι δε χρήσαθαι λόγοις προς τον autem exiftino, alium quoque
fuifle Dei prophetam: fallis autern
άνθρωπον τέΘεέ, εχ να τέτον βλά. verbis vfutn efle apud hominem
"Ψή, αλ' ίνα αυτός μεταλάζη της ευ. Dei, non νf eum lauderet, fed vtbe
λογίας. τέτο χας ή ίσορία διδάσκει ου nedictionem ab eo acciperet. Ηoc
eniun docet hiftoria. Νοn enim
γας απλώς είστεν, ότι προφήτης και dixit abfolutc, propheta et (e-
πίεσβύτης κατάκε, εν Βαθήλ αλα nex habitabat Βethele, fedb) nliu,
Κάπζοφήτης ειλος πρεσβύτης καιώκει propheta /έmex habitabat Βethele.
"Βαθήλ δηλοί δε προφήτην έντα, και Οίtendit autem, eum fuitte prophe
Ηh 4 tam ,
") 3 Reg 15, 3. b) Ibid. ν. ιι. ν
\
 Ο

488 , Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
"

tain, et non pfeudoprophetam, ε ψευδοπροφήτην το και τον Θεόν δι.

quod et Deus per ipίum praedixe
rit homini Dei id guod erat euen
turum, et guod practerea crediderit
ea qua pracdiξta fuerant de lotia,
et quod filiis fuis mandarit, vt σι, και τοίς υιέσιν εντείλαθαι, ώσε αυ
cum deceffiffet, cum eius corpore
1epeliretur. Ηic cum audiiffet nar
rantes filios ea qua faξta fuerant
circa altare iuuencarum, primum
quidern mutauit faciem fuam, di
υinis ftupefattus miraculis: deinde
νero, cum didiciffet qua via iterfa
ceret, ftrauit afinam, viam autem
confecit quam celerrime
a u te m affecutus eft
tem fub νιnbra quercus : et
ίciίcitatus guis effet, curn intel
lexifiet quod defiderabat, fuppli
cauit ντ reuerteretur, et cuιn pία
cibum fumeret. Rurfus autem,
curn ille dixi(Ιet guae Deus iuίie
αυτέ προειπείν τώ ανθρώπω τέ Θεέ
το εσόμενον πάθος, και προς τέτοις το
πισεύσαι τοις περίτε Ιωσία προέβηθεί,
τον τελευτήσαντα εκείνου τω σώματι
συνθάψα. έτος των υίέων ακούσας διη
γουμένων τα περί τον των δαμάλεων
γεγενημένα βωμον, πρώτον μεν επέτρε
ψε το πρόσωπον αυτό εκπλαγείς τας
θείας θαυματεργίας'είτα μεμαθηκώς
διά ποίας οδε την πορείαν πεποίητα,
lpfum επέσαξε μεν την όνον, εξήνυσε δε την
feden
οδον ότι τάχισα, κατέλαβε δε αυτόν
υπό δυός σκιάν καθεζόμενον πυθό.
μενος όσις είη, και μαθών το ποθούμε,
νον, ικέτευσεν ανασgέψαι, και συναυτω
τροφής μεταλαχεν,
"-
εκείνου
\ " ,
δε πάλιν
Υ Α'
",

rat, et quod mandatum Dei non τα παρά τέΘεέκελευθέντα ειςηκότος,

liceret transgredi, (iuίlus enim και ως εχ οιόντε τον θείον παραξήνα,
fuerat nec cibum nee poturn fu νόμον προσετάχθη γας, μη τροφής,
τηere in illa terra,) refpondens di μή ποτού μεταλαβείν εν εκείνη τη γή"
xit, α) Sun et ego φuoque prophe υπολαβών έφη, καγώ προφήτης εμίως
ra, βιut tu, et mecum locuta g/t συ, και άγγελος ελάλησε πρός με εν
ongclu verbo Dei, dicen, Reduc
euu tectun in donum tuan : et com λόγω Κυρίου λέγων, επίτρεψον αυτόν
edar panem, et bibat aquam. De. μετα σου με τον οίκόν σου,και φαγετω
inde fubiunxit hiftoriographus, αςτον, και πιστω ύδωρ. ετα και ο ισο,
Εt mentitu, g/f ei. In his equi. ριογράφος έπήγαγε και εψεύσατο αυ
dem hoc peccaffe dico fenem pro
phetam, et in hoc tantum efle τω, τετο έγωγε εν τουτοις ημαςτηκεια,
pfeudoprophetam, vt φui diuinas τον πρεσβύτην φημι, και κατα τούτο
νoces finxerit. Νon tatnen exi μόνον ψευδοπροφήτην είναι, ως θείας
ftino hominem νfun efle aliqua φωνάς διαπλάσαντα ου μην κακοηθεία
matitia: (cd potius propter defide τινί χρήσαθα ηγούμαι τον άνθρωπον,
rium benediξtionis, mendacio illi αλά μάλλοντή της εύλογίας επιθυμία
uiffe fermonem. Ροβquan nu
τεn reuer/u, e/f, et cibum /km/it, τώ ψεύδει καταχρώσα τους λόγους,
ήhξfum g/t, inquit, b) υcrbum επειδή δε ανέτρεψε, και σιτίων μετέλα
Don i n i ad propbetam φui βεν, εγένετο φησι λόγος Κυρίου προς
νeduxerat ipβιm: ' et dirit bo τον προφήτην τον επισρέψαντα αυτόν,
mini Dei qui veniebat εκ και είπε προς τον άνθρωπον του Θεού
Ιμda: Ηarc dicit Dominus omnipo τον ήκοντα εξ Ιούδα' τάδε λέγει Κύριος
τιu. : propterea quod cracerün/ti παντοκράτως ανθ’ ών παςεπίκρανας
Το

α) 3 Reg, 3, 18. Β) Ib. ν. 2ο-22,

\
 ΟVΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. ΧΙΙΙ. 489
το βήμα Κυρίου, και ουκ έφύλαξας την τerbum Domini, er non cu/fodii/fi.
εντολήν, ην ενετείλατό σοι Κύριος ο mandatum quod mandauit Dorni
Θεός σου, και επέτρεψας, και έφαγες nu, Deu, tuur, et reuerfu, er, et
comedifti panem, et bibi/ti aquam in
άρτον, και έπιες ύδως εν τω τόπω τού. loro i/fo, in quυ locutu, Jum tibi,
τω, ι) εν ώ ελάλησα πρός σε, λέγων, dictny, ne cornedn panenι, et ne
μή φάγης άςτον, και μη πίης ύδως και ου biba, nquan, noπ * ingredietur
μή εισέλθη το σώμα σου εις τον τάφον corpu tuum in /έpulcrum patrum
των πατέρων σου, της θείας τοίνυν γρα ιuorum. Cum igitur prophetam
illum appellet diuinn Ιcriptura,
φής, και προφήτην αυτόν καλούσης, doceatque Deum per illum ad
και διδασκούσης ως δι' αυτού την κατα uerfus alterum prophetam (enten
τού ετέρου ψήφον εξενήνοχεν ο Θεός, tiam tuli(le, teinerarium arbitror
pfeudoprophetam illum νοcare.
τολμηξον, είμαι ψευδοπροφήτη ονομά. Quam enim ob caufam, vt alte
εν αυτον. τι δηποτε γαρ αυτον ως
rum, non puniuit Deus, fi vti
εκείνον ουκ έκόλασεν ο Θεός, είπες άρα que pfeudoprophetam fciebat il
και ψευδοπροφήτην, αυτόν όντα ήδει, lum efle, atque aduerfus prophe
tam malitia νfum e(Ιe ? Fortaffe
και κακοηθεία κατά του θείου προφή. eniin et eius fcopum intuens
του χgησαμενον: ισως γας και τον σκο, Deus, veniam dedit mendacio.
πόν αυτού καθορών ο Θεός, και τώ Ηomo autern Dei ftatim egreffus
ψεύδει συγγνώμην απένειμεν, ο δε του incidit in leonem. Εt cum φui
Θεού άνθρωπος ευθύς εκδημήσας περιέ, dem interemit fera: non eft au
πεσε λέοντι, και ανειλε μεν αυτόν το tem aufa corpori dentem infige.
θηρίον, μεταλαβείν δε του σώματος εκ re: fed ftabat et afinam fimul
et corpus cuftodiens, vt ne alia
ετόλμησεν αλ είπήκει, και την όνον vel fera vel volucris lardere illud
και το σώμα φυλάτjων,ώσε μηδενιάλο auderet. Οuod cum fuitlet ei
θηρίον ή πτηνον τολμήσαι λυμήναθά, (ignificatum, rurfus accurrit pro
αυτό, τούτου δε μηνυθέντος,έδραμεπά. pheta. Οftendunt autem ipfius
λιν ο προφήτης, δηλοί δε αυτού το ευ pietatem eius verba. Dixit enim,
inquit, a) bic g/f homo Dei, φui
σεβές και τα βήματα, είπε γάς φησιν, exacerbauit υerban, Don in i.
ο άνθρωπος του Θεού έτος, οι παξε, Deinde accurrens inuenit qui
πίκρανε το βήμα Κυρίου, είτα δραμων dem propheta mortuum corpus,
ευφέ του μεν προφήτου το σώμα νεκρόν, illafam autern afinam, et leo
αλώζητον δε την όνον τον λέοντα δε nem tanquan cuftodem adftan
οιόν τινα φύλακα παρεσώτα ος ιδων tem : qui cum eurn adueniffe vi
αυτόν αφιγμένον υπεχώρησεν, ως έκέτι diffet, receflit, ντpote φuod cor
φυλακής δεομένου του σώματος, έπείlα pus mon amplius egeret cuftodia,
Deinde curn ipίuin transtuliffet,
μετακομίσας, και των νομιζομένων αξιώ. et ci iufta feciflet, mandauit filiis,
σας, ενεγείλατο τοίς υΐέσιμιάθήκη αμ νt in vno loculo deponerent
φότερα παραδούναι τα σώματα, ως της ambo corpora, vtpote φuod fi
θείας προβέήσεως δεξαμένης το πέρας, nem accepiflot diuina praediξtio.
εκ δε τούτου του διηγήματος διδασκόμε Diίcinus autern ex hac narratione,
Η h και a magniς
π) εν και ελάλησα. Lectio rec. 1. c. eft , ελάλησε,
α) 3 Reg. 3, 26,
 \
ΤΗ Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ Α

49ο , Β.
κ w Μ - - "

a magnis magna requiri. "Νon θα, ως δυνατοί δυνατώς εταθήσονται.

enim oportebat eum qui vocem
audierat diuinam, credere huma
na dicenti contrarium : fed ex
ίpe&tare vt φui iufferat, folueret
quod iufferat fieri. Εgo autern
arbitror ad confirmandam fa
ξtam de altari praediξtionem, ac
cidiffe hoc (upplicium. Νeque
enim fieri poterat vt tanti viri
lateret narratio, guar fufficiebat
ad incutiendum terrorem audien
ουγας εδει τον της θείας ακηκοότα φω
νής ανθρωπίνη πιξεύσα ταναντία λε
γούση, αλ' αναμειναι τον προστετα
χότα λύσαι όπερ γενέθα προσέταξεν.
εγώ δε ομαι και εις βεβαίωσιν της περί
του θυσιασηgίου προρρήσεως τήνδε γε
νέθαι την τιμωρίαν, ου γας οιόν τε ην
λαθεν ανδρός τοσούτου διήγημα τοις
δε ακούεσιν κανόν ήν τούτο δέος ενθεί
2 ν - Λ. Μ.

tibus. Si enim cibus funtus ναι, ει γας τροφής μετάληψις παρα

praeter Dei mandatum, idque non την θείαν εντολήν γενομένη, και εκ εξ
voluptate, fed fraude, viro iufto ηδονής, αλ' εξ απάτης γεγενημένη,
tantum intulit fupplicium : qua
les luent panas, qui Deum qui τοσαύτην ανδρι δικαίω τιμωρίαν επήνεγ,
dem reliφuerunt φui ipfos fecit, κεν, οποίας περιπεσούνται κολάσεσινοι
adorant auten fimulacra ratione τον μεν πεποιηκότα καταλελoιπoτες
deftitutorum animalium 2 Deus Θεόν, τα δε των αλόγων προσκυνούνlες
autem eum honorauit etiam poft ινδάλματα, τετίμηκε δε αυτόν και μεία
dece(fum. Νam occiforem ei
conftituit cuftodem, hac quidem
την τελευτην ο Θεός... επέσησε γας αυ
ratione honorans νt prophetam, τώ φύλακα τον φονέα ταύτη μεν τι
- C Α" 2 / Α ι ή Ω

illa vero puniens tanquam transμών ως προφήτην, εκείνη δε κολάζων ως

84
grefloren: et eos * qui tunc παραβάτην, δεδιflόμενος δε και τουςτη
erant, et qui nunc funt, deter νικάδε, και τους νυν, ώτε μηδε των σμι.
rens, ντ ne parua φuidem Dei κρών
mandata defpiciant. Ιd autem
του Θεού καταφρονείν εντολών,
μηνύει δε του. προφήτου τό πάθος των
quod propheta accidit, (ignificat
mortuorum refurreξtionem. Νam νεκρων, την αναςασιν, ο γαρ περιoντα
qui fuperftitem tradidit fera, ho. μεν εκδεδωκώς τώθηρίω, τελευτήσανία
nore autern mortuum eft profecu δε αξιώσας τιμής, και τιμήσας ου την
tus, et honorauit non animam, ψυχήν, αλά το σώμα μόνον, δήλον ως
1ed folum corpus, perfpicuum eft ου περιόψεται διαλυθεν και φθαρεν,
fore vt illud non deίpiciat diffolu
turn et corruptum, fed excitet et αλ' ανασήσει, και τη ψυχή το όργανον
reftituat anima: inftrumentum, αποδώσει, δι' ου τον ποιητήν τεθεράπευ
per quod Deum coluit. Ηomo κεν, άνθρωπος μέντοι Θεού ου πάς προ
autem Dei appellatus eft, ποπ φήτης ωνόμασαι, αλ' οι τελείαν την
φuilibet propheta: fed ii qui per αρετήν κεκτημένοι, ως Μωσης και Η
feStam habent virtutem, νt Μofes
et Elias, et fi quispiam eft illorum λίας, και ει τις εκείνοις παρόμοιος δε
fimilis. Declarauit ergo appella δήλωκε τοίνυν ή προσηγορία, ως του
tio, quod longe honorabilior fue πρεσβύτου προφήτου πολώ τιμιώτε
τίt, quam fenex propheta. ξος ην.

ΕΡΩΤ.
 "
W

ΩyΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. ΧΙΙΙ. ΧΙV. 49 r

ΕΡΩΤ. μδ'. ΙΝΤΕRR. Χ L I V.
Πώς νοητέoν τo, ο βουλόμενος επλήρου Ωμomodo c/f intelligendum illud,
Ωμι υoleύat, implebat manum
την χείρα αυτέ, /itan º a)
Τ. επαγόμενον δηλοί και εγένετο ιε-, ftendit id φuod fubiungitur,
ρεύς των υψηλών τουτέσιν ιεξά Εt fiebat /hcerdo, excιίforum:
τευε, και ταις χερσι το θυμίαμα nempe fungebatur facerdotio, et
manibus offerebat fuftitum.
προσέφερεν, Α"

ΕΡΩΤ. με. ΙΝΤΕRR. Χ LV.

Προειδώς ο Θεός ως ασεβήσει ο λαός, τί Prruiden, Deu, fore υt populu, gβ
δήποτε γενέθαι την διαίρεσιν Jit impiu, cur concψit βeri
συνεχώςησεν; diui/ionem 2
Τι γαρ τον Ιούδαν και τον Βενιαμίν uid enim profuit Iuda et
Βeniamin habere templum
ώνησε το τον θείον έχειν νεών, την
γας αυτήν και ούτε παρανομίαν ετόλ Dei 2 Νam ifti φuσque eandem
pracuaricationem aufi funt. Νnn,
μων. . ώκοδόμησαν γάρ Φησιν αυτοίς ύ adificarunt, inquit, b) /ibi excel.
ψηλά και σήλας, και άλση, επί πάν /h, ct /fatuar, et memora, /uper
τα βουνόν υψηλόν, και υποκάτω παν omnem collen excel/im , ει /uύ
τός ξύλου τ)αλσώδους και σύνδεσμος υnni ligno frondo/ο. Εt colliga
εγένετο εν τη γη, τον δε σύνδεσμον αντί rio fhίia g/t in terra. Colligatio
της αποσάσεως τέθεικε' 2)και γαρ η Ίε nen autem pofuit pro defiξtione,
Νam Ιe7 ab el cum refciuiffet
ξάβελ τού Ίωραμ μεμαθηκυία την τε
mortem Iorami, et regis Ιehu
λευτην, και τον Ιού της βασιλείας την eleξtionen, exclamauit, Colliga
χειροτονίαν δεξάμενον, εξόησε, σύνδε: rio, colligatio, hoc eft, defe&tio et
σμος, σύνδεσμος, τουτέσιν αποφασία και tyrannis. Ηoc autem oftendunt
τυραννίς, τούτο δε και τα εξής δηλοί' etiam qua fequuntur: Εt fice
abouinatione, gen
4"ΙΙ7?Ι ΟΛ/Α1/ ('.Γ
και εποίησαν απο πάντων βδελυγμά tiumι, 4un eiecerat Dominu, e
των των εθνών, ών εξώρισε Κύριος από confριξlu filiorumυ Ιβnύl, Νon
προσώπου των υιών Ισραήλ. ουτοίνυν ergo propter regni diuitionem
διά τήν της βασιλείας διαίρεσιν εξώκει, impegerunt in impictatcιn de
λαν εις ασέβειαν αι δέκα φυλα), αλα cem tribus, fed propter fuam
δια την οικείαν παρανομίαν, αυτίκα γέν iniquitatem. Itaque propheta
magis accufant tribum Ίuda.
μείζoυς πoιούνται της Ιούδα φυλής οι Εtenim iuffus eft Ηoteas mere
προφήται κατηγορίας και γας Ωσηε triceιη ducere νκοrem, ad ar
πόρνην μεν προσετάχθη λαβείν, εις έ. guendam apertan impietatem
decem tribuum, (eft enim ma
λεγχον της προφανούς ασεβείας των
έκα φυλών προφανης γαρ η της ποζ nifefta merctricis impudicitia,)
adulteram autem in typum Iu
νης ακολασία, μοιχεύτζιαν δε εις τύπον data:: quoniam cun coniun
της Ιουδαίας, ότι τώ Θεώ διά τε ναέ ξta cun De o videretur per
συνήφθαι δοκούσα, λάθρα τοις ειδώλοις templum , clanculum feruiebat
-.
idolis,
τ

Τ
t) αλσώδους. Οιnnes Ιnterpretes graci3 Reg, 14, 23, habent συσκίου. 2) κα)-
σύνδεσμος. Ηrc Αthalia: non Ιelabelis funt verba. Conf. 4 Reg. 11, 14. .
α) 3 Reg. 13, 33. ") Ib. c. 14, 23, 24,
ν
 ν

492 - Β. Τ Η Ε ΟΙ) Ο R Ε ΤΙ

idolis. Ιeremias autem propheta ελάτρευεν. Ιερεμίας δε ο προφήτης φη

και dicit, a) * Ιu/tificauit /bip/am σίν, ι)εδικαίωσεν αυτήν ή αποτροφή Ισ
auer/ίο Ιβraëli, pra praruariεntrice
Ιuda. Επechiel vero propheta non ραήλ από της ασυνθέτου Ιούδα, Ιεζε
folum Samariam, fed etiam So. κιήλ δε ο προφήτης, ου την Σαμάρειαν
doma, vocauit fororem Ηierofo μόνον, αλλά και τα Σόδομα της Ιερου
lyma. Cum defecifient a pieta σαλήμ εκάλεσεν αδελφήν. αποσάντες
te, diuina priuati funt prοuiden της ευσεβείας της θείας εγυμνώθησαν
tia, Νam Sufacim rex ΗΕgy.
ptiorum multns φuidem cepit προμηθείας, Σουσακείμ γας των Αιγυ
vrbes Iudacorum, vt docuit li πτίων ο βασιλεύς πολας μεν των Ιου
ber Paralipomenωη , ingreflus δαίων ελε πόλεις, ώς ή των παραλει
eft autem etiam Ηierofolymam, πομένων εδίδαξε βίβλος, επέβη δε και
et non modo regios, fed etiam της Ιερουσαλήμ, και ου μόνον τους βα
facros thefauros depraedatus eft.
Αbftulit autem arma quoque au σιλικους, αλλά και τους θείους εσύλησε
rea, et qua rex Dauίd acceperat θησαυρούς, έλαβε δε και τα όπλα τα
a Syris, et qua fecerat Salomo. χρυσά, και ά Δαβίδ ο βασιλεύς από
των Σύρων ειλήφει, και ά ο Σολομων
επεποιήκει. ..
ΙΝΤΕRR. ΧΙ, VΙ.
ν
ΕΡΩΤ. μς.
Υ \ ν

Ωaid ε/t, Εt repomebant en in Τί εςιν απηρείδοντο αυτα εις το 2) Θε

κεε των παρατρεχόντων; -
Τhccue celerum* b)
ν μεν τή των Εβραϊκών ονομάτωνες
Ι" Ηebraicorum nominum in μηνεία το Θεκουε κρεσμός και σαλ
terpretatione, inuenimus Τhe πισμός κείμενον εύρον ή δε των παρα
cue (criptum, pul/itio et canta, λειπομένων βίβλος έτω ταύτα διδάσκει.
ruba Liber autem Paralipome και εποίησε Ροβοαμ ο βασιλεύς αντ' αυ
nωn hacc fic docet. Εt ficit
rex Roboam c) pro ii, είypeo, a των θυρεους χαλκούς, και κατέτησεν
neo: : et po/iiit in manu, princi. 3) επιχείρας αρχόντων των παρατρε
pum celerum cu/todientium porta, χόντων, των φυλασσόντων τας θύρας
aomu regis. Εr fήξtum εβ po/t: τέ οίκε τέβασιλέως, και εγένετο από
ca, cum ingrederetur rex in do Ικανε, εν τω εισπορεύεθαι τον βασιλέα
mum Domini, ingrediebantuν quί εις οίκον Κυρίε, εισεπορεύοντο οι Φυλάσ
cu/todicbant, et practιrrebant, et qui σοντες, και οι παρατρέχοντες και οι ε
reuertebantur, in occur/um cur πισρέφοντες εις απάντησιν των παρα
Jorum, Jumebant cύpco , α τρεχόντων, ελάμβανοντες θυρεές, και
Ωζ77Ο

ι) εδικαίωσεν - Ισραήλ. Ρraftat le&tio rec. 1. c. εδικαίωσε την ψυχήν αυτού (ald. et
compl, αυτής) Ισραήλ. 2) Θεκουέ. Vitiatan hanc leξtionem efie putaremus,
nifi Μ ο Ντ F. 1. c. p. 363. eandem e Cod. guodam coirlin, produxiffet, Pra
ferenda tamen eft lcξtio rec. Θεέ, φua proprius accedit ad hebr. Νrn --

conclaue. . 3) επι-αρχόντων. Βene h. 1. exprefia eft le&tio edit. compl. guae

longe praferenda eft recepta κατέτησε επ' αυτον Σουσακεία άρχοντα, παρα
τρεχόντων,
α) Ιcr, 3, ΙΙ. b) και Reg, 14, 28. ι) 2 Ρar. 12, Ιο, iΙ.
 Ν

"

oyΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. ΧΙV. Χν. 492 Α

» Μ. Α' ".

αποκαθίσων εις την τάξιν των παράIρε at refrebant ad locum cur/ον

Ρabantur , inquit, haftatis,
χόντων, εδίδοτο, φησί, τοις δορυφόροις fcutatis regis, qui ftantes circa:
και ασπιδηφόροις τοις περί τον βασι portas regia cuftodiebant adi
λέα, οι παρατας θύρας των βασιλείων tus Procedente autern rege, alii
εσώτες τας εισόδες έφρέζεν, προϊόντος quidem pracedebant, alii au
δε τε βασιλέως, οι μεν προηγούντο, οι tem iuxta currebant. Quando
δε παρέτρεχον ηνίκα δε εις τον ναόν autem veniebat in templum,
occurrebant ii gui reuerteban
παρεγένετο, απήντων οι επισρέφοντες, tur a domo, hoc eft, templi
αντί τέ, οι τέ ναέ φύλακες, και εδέ cuftodes, et ea, ab ipfis acci
χοντο ταύτα πας. αυτών και αυτοί piebant, et ipfi ea tenentes fta
2
ταυτα κατέχοντες προ της 7rύλης ει. bant ante portam templi, vt
arma quiden pro foribus ma
5ηκεισαν το νεω, να τα μεν οπλα μενη nerent:
προ των θυρών οι δε ταύτακομίζοντες vna cum quiregeveroDeillau mgettabant,
adora
συν τώ βασιλε τον Θεόν προσκυνήσω 1 ent, Είt autem verifimile, fui(.
σιν είκός δε και οίκον γενέθαι προ των Ιe domum ante portas, vt
θυρών, ώσε τέβασιλέως αφικνεμένε, cum rex veniret, armigeri illic
τους οπλοφόρες εκεί τα όπλα αποτί. arma reponerent,
θεώθαι, -

ΕΡΩ Τ. , μζ". 1Ν ΤΕR R. ΧΙ. VΙΙ.

Πώς νοητέον το, ότι δια Δαβίδ έδωκεν Ωuomodo c/f intelligendum illud,
αυτώ ό Θεός κατάλειμμα , να σήση Dedit ipβ Deu reliquia, proprεν
τα τέκνα αυτε μετ αυτον; , Dauidem, υt /tatueret jίliος
Δήχη άμ" και τε Ροβοαμ, και τέ είu, po/f ip/um 2 a)
τ)Αξιά την ασέβειαν, τοιςδε τοις um narraflet impictatem Rσ
boam et Αbiae, νfus eft his
λόγοις έχρήσατο, διδάσκων ως διά τον verbis, docens φuod propter
πρόγονον μέχρι πολέ των απογόνων eum e quo genus duxerant, ne
την βασιλείαν έφύλαξεν είτα επαι potum regnum longo tempore
νέσας την τέΔαβίδ αρετήν, της μιάς cuftodiuerit. Deinde cum lau
αμαρτίας εμνήθη εποίησε γάς Φησι datlet virtutem Dauidis, meminit
Δαβίδ το ευθές ενώπιον Κυρίε, και εκ νnius peccati. Fecit, enim in
quit, b) Dauid /rcέtum * coranι %.
εξέκλινεν απο πάντων ων ενετείλαlo αυ Domino, et non declinnuit ab omni
τώ πάσας τας ημέρας της ζωής αυτέ, bus, qua ei mandauit, omnibu, die
2) εκτός εν ρήματι Ουρίg τ8 Χετθαίg. bu vita βιτ, prarterqumn erga Κ.
τέ δε Αξιά τα πρώτα επήνεσε των πα ria'am Cbetthaum. Αbit autem pri
εαλειπομένων ή βίβλος των δε Τελευ πma laudauit liber Paralipomenωn,
poftrema autem fimiliter etiam
ταιων ομοίως και αυτη κατηγοξησε σα νίtuperauit. Αpertius autem hacc
φέσερον δε ταύτα δηλώσομεν εκείνηνες declarabimus, illum librum,
μηνεύοντες, συν Θεώ φάναι, την βίβλον, fi Deus velit, interpretan
τέ δε Ασά τα πρώτα της βασιλείας ή tes. Αfit autern prima laudauit
liber

".

1) Αβιά. In verfiοne των ό. vocatur Αβιού. 2) εκτός- Χετθαίου. Ηarc dcfunt

in Cod, υdtic, exttant autem in Τextu hebr. 1. c, et in Cod. aler.
α) 3 Reg, 15, 4. b) 1b, ν. 5.
494 - Έ3, Τ Η Ε Ο D Ο R. Ε Τ Ι

er regnorum. Fecit, enim in των βασιλετών επήνεσε βίβλος εποίησε

μt, a) Α/a retium cornm Domi, γάρφησιν Ασά το ευθές ενώπιον Κυρίg,
πο, βεμι Dnuid pater eiuυ: et ως ο Δαβίδ ο πατης αύτε και αφέλε
Ju/fult /iarun ex terra, et amo
μίt ηuicquid inuenerant patre, τας 1) έήλας από της γης, και εξήρε
είur: et Αnnan matren /uan, πάντα τα επιτηδεύματα, α εποίησαν οι
πατέρες αυτέ, και την Ανναν την μη
remouit υr non pracl/it : /i/ui
dem coauentum frcerat in /iιο ne
τέρα αυτό μετέση τέμή είναι ηγουμέ
more. Εt excidit ea Α/h, ct νην, καθότι εποίησε σύνοδον εν τώ άλσε:
omnia lu/tra eiur, et ta igne
εκufit in torrente Cedron. Εν αυτής και εξέκοψεν -)αυτα Ασα, και
cel/i autem non /u/fulit. Rurfus πάσας τας καταδύσεις αυτής, και ενέ
hic guoque oftendit, guod ido, πρησεν εν πυρί εν τω χειμάρρω κεδρών.
lorum quidem templa diruerit, τα δε υψηλά εκ εξήρε πάλιν ενταύθα
et lucos radicitus exciderit, gua: δεδήλωκεν, ώς τα μεν των ειδώλων τε
autein Deo in excelfis dedicata
erant altaria reliquerit. Ιdque μένη κατέλυσε, και πρόρριζα τα άλση
diuina opem ferente gratia aper εξέκοψε τα δε τω Θεώ εν τοις ύψηλοίς
tius oftendemus interpretantes ανακείμενα θυσιατήρια καταλέλοιπε.
id quod narratum eft de Εze και τέτο, της θείας χάριτος συνεργού
chia. Ο(tendit autern et pro
σης, σαφέ5ερον αποδείξομενεςμηνεύον
ΙDeo zelum, cum et matrem
τες το καiα τον Εζεκίαν διήγημα. έδειξε
poteftate priuarit, propter con, μέντοι και τον υπες τε Θεέ ζήλον, και
uentum, et feftum φuod per την μητέρα της εξουσίας γυμνώσας, δια
egit in luco, et ipίum lucum την σύνοδον και την εορτήν, ην επετέλε
exciderit, et omnia eius loca σεν εν τω άλσει, και αυτό εκκόψας, και
idololatrica diruerit, et igni tra πάντας τες ειδωλικες αυτής καταλύ,
diderit. Αdiccit auten , φuod
etiam columnas, quas ipfe et pater
σας τόπες, και πυξί παραδές, προσέ
θηκε δε, ότι και τες κιόνας,ές και αυ
eίus ex materia argentea et au
rea confiruxit, e regia eduξtas τός και ο πατης αυτε εξ ύλης αργύge
«Deo domino dedicauit, et aliud κατεσκεύασε και χρυσέ, των βασιλείων
plutimum aurum et argentum, εξενεγκών ανέθηκε τώ Δεσπότη Θεώ'
ίignatum et non fignaturn, vata και άλoν πλείσον και άργυρον και χρυ
φue facra et magnifica: et ta σον, επίσημόντε και άσημον, και σκεύη
men eum imperfeétutn nominauit. ίερα και πολύτιμα ατελήδεαυτόνομως
Ι)ixit enim: b) Sed cor ciu, non ωνόμασεν εφη γας, πλην ή καρδία Α
erat perfίξtum cum Domino omni σά 3) εκ ην τελεία μετά Κυρίg πάσας
ίu, diebu, eiu". Ηoc autem aper. τας ημέρας αυτέ, και τέτο σαφέςεςον
tius docet hiftoria Paralipomenωn. ή των παραλειπομένων ισοξία διδάσκει,
77ίς ως

τ". Rec. le&tio eft τελετάς. 2) αυτά et και ante πάσας redundare viden
Γelenda efle videtur hac particula, φuae a Τextu hebr. abeft,
-t Ιnterpretibus graecis omiίia eft. Scd noluimus eam expun
in in Commentario ad librum (ccundum Paralip, huic
we videmus. " -

11 - 14. έ) Ib, ν. 14.

 ΟVΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. Χν. 495
πισως δε προσευξάμενος, τας εκατοντών Fideliter autem precatus, füpera
uit decies centena millia ΑΕthio
Αιθιόπων κατηγωνίσατo μυριάδας, και pum , et omnes fundirus pro
άρδην κατηκόντισεν άπαντας. Βαασαδε (trauit. Cum autem Βaafa rex
τέ των δέκα φυλών βασιλέως επιθεμέ. decem tribuum eum inuafiffet, et
νε, και την Ραμα επιτειχίσαι πειρα Ramam conatus eflot munire, re
θέντος, καταλιπών τόν Θεόν, την των liξto Deo, amplexus fuit auxilium "

Σύςων ήσπάσατο συμμαχίαν, Syrorum.

ΕΡΩΤ. μη'. ΙΝΤΕR R. ΧΙ, VΙΙΙ,
Πώς νοητέον, εν τω
« " καιρώ
Υ ι του γήρως Ωμomodo ε/f intelligendum illud,
Α Ψ

Ι) εποίησεν Ασα το πονηρον, και Ιn tempore/encέfutir ficit Α/ά

επόνεσε τες πόδας αυτέ, malum, et labornuirpedi.
bus /ui 2 a)
αφέΞερο και τέτο των παραλειπο
μένων ή βίβλος εδίδαξεν ενγας τη oc quoφue apertius docuit li
ber Paralipomenωn. Ιn /ua,
ανέωgία αυτέ, φησίν, εκ εζήτησε τον inquit, b) injirmitate non qua/iuir
Κύριον, αλάτες ιατρές, εγώ δε δυον Dominum, /ed medicor. * Εgo και
θάτεςον υπολαμβάνω, ή τους επωδας autem duorum alterum exifti
κεχρημένους και μαγγανείαις κληθή αι rno, aut eos gui incantationibus
ιατρους ή ότι μόνον επίπευσε τοί, ια, ντιιntur ac veneficiis, vocatos efie
τρεις και την εις τον Θεον εκεχων ελπίδα, medicos, vel quod folum credide
rit medicis, in Deum fpem non
οι γας ευσεβεία κοσμέμενοι κέχgηνται habens. Νam qui vera pietate
μεν τοις ιατροίς, ως υπουργοίς τ8 Θεέ, funt praditi, vtuntur medicis tan
ειδότες ότι και την ιατρικήν αυτός έδωκε φuarή Dei miniίtris: (cientes quod
τοις ανθρώποις, ώσπερ δή και τας άλ, etiam medicinam ipfe dederit ho
λας τέχνας, και τας βοτάνας αυτός εκ minibus, ficut et alias arres, et
herbas ipfe iuflerit germinare «
της γής βλασήσαι προσέταξεν ίσασι δε terra. Sciunt tamen quod nihil
όμως, ως εδέν χύει των ιατρών ή τέχνη Ρofίit ars medicorum Deo nolen
μη βουλομένου Θεού αλα τοσαύτα δύ. τe: Ιed tantum poteft, φuantum
ναται, όσα αυτός βούλεται, τέ δε Ιερο iple νult, Domus autem Iero
boami penitus interiit, iuxta
έραμ ο οίκος την πανωλεθρίαν υπέμει pradiξtionem Αchiat Silonita.
νε, κατά την πρόρρησιν Αχια του Σι,
λωνίτου, επάταξε γάρφησι Βαασα βα Ρεκεμβ: επin, inquit, ε) Βάι/ή
Καν Ιβnίl totam domum Ιενοίon.
σιλεύς Ισραήλ όλον τον οίκον Ιεροβράμ mi, ει non reliquit τllum /piri
και ουχ υπελείπετo 2)πάσα πνοή έντώ rum Ιeroboani , υφue ddeo υτ
Ιεροβραμ, έως του εξολοθρεύσαι αυτόν οιune penitu, perdiderit, / cun
πάντας κατά το βήμα Κυρίου, ο ελάλη dum υgrbum Domini, ηuod locu
τμ, 4/f per /bruum /ium Αchia
σεν εν χειρι του δούλου αυτέ Αχια τέ Silonita. Ηac ipfa autem ac
Σιλωνίτου, τα αυτά δε και Βαασα πέ. ciderunt etiam ΒaafaΕ. Νam
πoνθε, την αυτήν γας και αυτός δυσσέ iple quoque eandein impie
taΙtΙΙΙ,
".

1) εποίησεν-πονηρόν, Ηac defid, in Τextu hebr, et verf των ί. 2) πάσα πνοή,

Rec. lcξtio l. c. eft πάσαν πνοήν.
α) 3 Reg, 15, 23. b) 2 Paral, 16, 12. ε) 3Reg, 15, 29.
 496 , Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ

tatem et iniquitatem έχcrcuit. βειαν και παρανομίαν ήσπάσαίlo. 1) Κεϊ

Ceϊla quoque eius filius a Ζam λά δε ο τούτου παις παρα Ζαμβgή εδέ
bre fuit percutius. a)Ιfte autem
rurfus, conuenienter fatta pra ξατο την πληγήν. έτος δε πάλιν, κατά
diξtioni, deftruxit totan domurn την γεγενημένην πρόρρησιν, πάντα τον
Βaafa. Cum autein populus ele τέ Βαασα κατέλυσεν οίκον τε δε λαού
gifiet Ζambren regen, obΙείfus τον Ζαμβgή χειροτονήσαντος βασιλέα,
Ζambre combuίlit domum in
πολιορκούμενος ο Ζαμβζή τον οίκον εν ώ
φua degebat, et cum illa corn διήγεν ενέπρησε, και συν εκείνω καυθείς
buίtus deceffit, Per hac autem
nos φuoque docemur, eos quί τετελεύτηκε διδασκόμεθα δε δια τέτων
vitam agunt in Ιceleribus et fla ήμως, ως τες πονηρία συζώντας δι' αλ
gitiis, a Deo per fe inuicem pu λήλων Δεσπότης κολάζει Θεός και τώ
πiri: fceleraturn enim tradit Ice
leratiori, eis vtens tanquam car
πονηροτέρω τον πονηρόν παραδίδωσιν,
nificibus. Οuoniam autem guaΕ
οιόν τισ δημίοις κεχρημένος αυτοίς.
runt nonnulli, vπdenam Sama επειδή δέ τινες ζητέσι, πόθεν οι Σαμα
ritani hanc habuerint appella ρείται τήνδε την προσηγορίαν εχήκασιν,
tionem , ex propofita hiftoria εκ της προκειμένης ισogίας τούτο κατα
hoc facile diίci poteft, Εmit είν ευπετές, εκτήσατο γάρ φησι
enim, inquit, b) Ζambre ruontem Ζαμέζή το όρος των Σεμερών παρα
Sonuoron a Semero domino eius
duobu, talenti, argenti : et «diβ, Σεμμής τε Κυρίου αυτού δύο ταλάντων
ςnuit montem : et υocauit nomen αργυρίου, και ώκοδόμησε το όρος, και
monti,, ηuen araificauit, nomine επεκάλεσε το όνομα αυτε τε όρες, ου
Semeri domini' ruonti, Somoron. ώκοδόμησεν, επί τω ονόματι Σεμμηρτε
ΑSemero ergo nominatus eft Κυρίg τε όρους Σομόρων τοιγαρέν από
mons Somoron, a monte autenn
ciuitas Samaria. Samaria autem τού Σεμμης το όζος ωνομάθη Σομόρων,
eft, guae nunc appellatur Seba από δε του όρους ή πόλις Σαμάρεια.
fte. In ea autem crat regia de Σαμάρεια δέ εσινή νύν Σεβασή προσα
cem tribuum. In captiuitatem γορευομένη, εν ταύτη δε ήν των δέκα φι
vero abduξtis decem tribubus, λών τα βασίλεια, εξανδραποδιώθεισών
curn illa terra faξta effet deferta,
δε των δέκα φυλών, και της γης εκείνης
reges Αίlyriorum traduxerunt ερήμου γεγενημένης, μετέςησάν
aliquos in illas ciuitates ex re. τινας
gionibus Οrientalibus. , Ifti au, εκ των έωων μεζών εις εκείνας τας πό
tem ex Samaria nominati funt λεις των Ασσυρίων οι βασιλείς, ουτοι δε
Samaritani. Ηac cum dixif εκ της Σαμαρείας ωνομάθησαν Σαμα
{et de Ζambre, tranfiit ad Iu
dam. Εt admiratus quidem cft εάτα, ταύτα περι Ζαμόρή εξηκως,
* Ιο(aphatum * inter alios: et ait επί τον Ιούδαν μετέβη και τεθαύμακε
eum reξtum feciffe coram Do μεν τον Ιωσαφάτ εν τοις άλλοις, και
mino. Reprehendit autem, quod έφη αυτόν το ευθές ενώπιον Κυρίου πε
non modo ποιηκένα, εμέμψατο δε, ως την εν τοις
aboleuerit culturn
qui fiebat in excelfis, Ιed υψηλοίς λατρείαν μή παύσαντα αλα
< - -
κα
ι) Κεϊλά. Legendum effe videtur Ηλά. Ιta enim nomen filii Βaalic π?Ν
exprim, in verfiοne των ό.
4) 3 Reg. 16, 1ο, b) Ιb. ν. 24.
 oyΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. ΧVΙ. ΧVΙΙ. 497
Μ. - Υ w w ν Υ

και του Αχααξ την συγγένειαν ασπα etiam Achaabί cognationem fit
σάμενον ταύτα δε σαφέτερον ή των πα amplexus. Ηacc autern apertius
docuit liber
φαλεπομένων βέλος εδίδαξεν και δή χα. Quamobrem is Paralipomenωm.
Ι " Λι Μ "2" ? Μ w /

etiam , φui
ριν και ο την ισορίαν συγγεγραφώς είς conίcripfit hiftorialn , nos eo
εκείνην ημάς παρέπεμψεν. transιnifit.
ΕΡΩΤ. μθ. ΙΝΤΕRR. ΧΙ, ΙΧ.
Πώς νοητέον, ουκ ιδού ταύτα γέγραπlαι Ωuomodo e/f intelligendum , Εcce
επιβιζλίου λόγων των ημεζώντων αnne lac /tripta /unt in libro
Chronicorum R.gum Iuda 2
βασιλέων Ιούδα,
Κ" εντεύθεν δήλον, ώς άπαντα συνε Ε omnia confcripta
\
2" ν. 2 κ. « r/ hinc eft perfpicuum, φuod
fint, ψuae
Μ.
γράφη τα τηνικαύτα γενόμενα,
2 2 / -- ν τ
tunc temporis gerebantur: et ex
και εξ εκείνων των βιβλίων, τας μεν ού illis libris, partim φuidem hic
τος ο συγγραφεύς, τας δε οι τας πα 1criptor, partim autem ii qui con
ραλειπομένας συγγεγραφότες, έλαβον Ιcriplerunt Paralipomena, accepe
runt occationem et argumentum
της ισορίας τας αφοςμάς. hiίtoriae.
ΕΡΩΤ. ν'. ΙΝΤΕR R. L.
Τίνα δε λέγει τον Βαάλ, Ωuemnan dicit Βaal? a)
Ως ι) Ιώσηπος έφη, Τυρίων ήν ούτος V: dicit Iofephus, ifte erat
Θεός ή δε Ασάρτη Σιδωνίων του Deus Τyriorum, Αίtarte au
το γαρ και εν τοις πρόθεν εδίδαξε τα tem Sidoniorum. Ηoc vero antea
πες του Σολομώντος συγγράφων, ότι quoque docuit (cribens de Salomo
ne, φuod a dificarit templum Α
τέμενος ώκοδόμησε τη Αξάρτη βδελύγ Itarta abominabili idolo Sidonio
ματι Σιδωνίων ταύτη και τα άλση φυ run. Εi etiam memora plantan
τεύοντες ανετίθεσαν Ασάρτη δέ εσιν ή tes dedicarunt. Αίtarte aureun eft
παρ' Έλησιν Αφροδίτη προσαγορευο qua apud Gracos appellatur Α
μένη. ι γ
phrodite, id eft Κenur.
ΕΡΩ Τ. να'. ΙΝΤΕRR. LΙ.
Ου δοκεί τολμηρόν είναι το περί του Αnne υίderur nimium audax illud
Ηλιού έήθεν,εί έται τα έτη ταύτα δρό. 4κοd diξtum εβ al Εlia, Νon eric
σος, ή υετος επί της γης, ει μη pi, annir pluuia./uper terram,
δια σόματός μου, πιβper o meum 2 b)
ΤΆ έσι το κατά των πνευμα,
τικών ανδρών τοιούτους εισδέχεθα
(t ninium audax aduerfus vi
Α' ros fpirituales huiusmodi
λογισμούς, προφήτης γας ήν, και προ cogitationes admittere. Εrat e
φητων κορυφαίος, και τώ θείω πυρπο nim propheta, et fummus pro
phetnrum, diuinoguezelo inflam
λούμενος ζήλω' και ταύτα του θείου ιnatus. Εt hacc dixir diuino ope
πνεύματος ενεργούντος είρηκεν οθεν και rante fpiritn. Vnde et finen
το πέρας ειληφεν. acceperunt.
ΙΝΤΕRR.

ι) Ιώσηπος. Αnt, iud. lib. VΙΙΙ. c. 13.

α) 3 Reg. ιό, 31, 32. b) Ib. c. 17, ί.
.Ι 1
Β. Τbcod. Τom, Ι.
 498 Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ r!
ΙΝΤΕRR. Ι. ΙΙ. ΕΡΩΤ. νβ. Τ

Cibum a corui, allatum quomodo Πώς ο άγιος ων, και κατά νόμον πολ"
comedebat, cum είlet /anξtur, τευόμενος,ήθιε την δια των κοράκων
et ex lege vitam ageret"
αυτώ κομιζομένην τροφήν;
υτός ο νομοθέτης ταύτην αυτώ δια
ΙΕ legislator huhc ei per cor των κοράκων προσέφερεν, αυτός
vos afferebat. Ιpfe enim et γας αυτώ και προσέταξεν εν τω χει
eum iuffit latere in torrente
Chorran, promittens per coruos μάρβω διάγειν τω t)χόρξαν, υποχόμε
fe illi alimenta miffurum, et pro νος πέμψειν αυτώ δια κοράκων τροφήν,
miffun prattitit. Corui enim ei και πεπλήρωκε την υπόχεσιν προσέφε
afferebant mane panes, fub ve. ον γας οι κόρακες άρτους μεν έωθεν,
"
fpera autem carnes. Per hac au, είλης δε κρέα, διδάσκει δε διά τούτων
tem nos docet legislator, φuod ημάς ο νομοθέτης,ώς της Ιεδαίων αθε
propter Iudacσrum imbecillita νείας ένεκα τους τοιούτους ετεθείκει νό
tem eas leges tulerit, quns ali.
φuando φuidem ipfe iuίfit trans μους, ους ποτέ μεν αυτός παραέήναι
* gredi. * Sabbato enim fepties προσέτατlεν, εν σαββάτω γας επlάκις
Ιerichuntem circumdare iuffit Ιο
κυκλώσαι την Ιεριχώ, και Ιησούν τον
fuam prophetam , et Εleazarum προφήτη, και Ελεάζαρ τον αρχιερέα,
pontificem, et qui cum eo erant
facerdotes et Leuitas, et vniuer και τους συν αυτώ ιερέας και Λευίτας
fum populum: et nunc magnum έκέλευσε, και άπαντα τον λαόν, και νυν
Εliam accipere alimentum φuod τον μέγαν Ηλίαν δέχεθα την δια των
afferebatur per corüσs, Αliφuan κοράκων κομιζομένην αυτώ τροφήν 77Ο
do autem non reprehendit eσs τέ δε τους τοιούτους παραβεβηκόσι νόμες
φui illas leges efient transgrelli.
ουκ επεμέμψατο και γας ο Σαμψών
Νam SimίσH guidem propter
ebrietatem et libidinem fuit gra δια μεν την μέθην, και την λαγνείαν,
tia priuátus: curn autem come της θείας εγυμνώθη χάριτος' Φαγών
diffet fauum mellis, quem in mor δε το κηρίον του μέλιτος, ο εν νεκρώ λέ
tuo leone contexuerant apes, nul όντι έξύφηναν μέλισσα, κατηγορίαν ου
lam fubiit reprehentionem.
δεμίαν εδέξατο. " -

ΙΝΤΕRR. LΙΙΙ. ΕΡΩΤ, νγ',

Ωuamobrem eum iufit abiread' Τίνος χάριν προς χήραν αλόφυλον εκέ.
υiduam alienigenam" a) λευσεν αυτόν απελθέν ;
Η". quoφue docet caufas eius αι τούτο πάλιν των τοιούτων νόμων
modi legum. Si enim lu τας αιτίας διδάσκει εξ γας ήδει
daorum firmam cσgnoui(Ιet men σερρον των Ιουδαίων το φρόνημα, και
tem, et fidem (tabilem , non eos Ε πίσιν εδραίαν, ουκ αν αυτοίς φυγείν
iufliffet fugere confuetudinem των αλοφύλων επιμιξίαν προσέταξεν
κum alienίgenis : fed contra ius άλατουναντίονεκέλευσεν αν αυτοί, συν
fiffeteos fimul degere, pietatemgue
et veram religionem eis pracdicare. διάγειν, και κηρύτleν αυτοίς την ευσέ
Ηoc enim dσcet etiam caufa le αν τούτο γας διδάσκει και η τού νό
μίου
1) κόμβαν, Rec. lettίο 3 Reg.17,3.4 είt Χοιράθ.
") 3 Reg. 17, 9,
 ονΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. cΑΡ. χνΙΙ. 499
Υ Α Α ν " \
μου αιτία. ειζηκως γαρ, ου δώσεις Τας' gis. Νam cum dixiίΐet, α) Νon
θυγατέρας σου -ητοίς ...;;;-
υιός σ.δ. α'». »/n,4- dabi jilia,
των αλλοφύ-" filia, tua
tua filii,
fili, alienίρι,
alienrgena.
λων, τας θυγατέρας αυτών τοί υιοί σε, νum filiarqae corum ήiti, rub,
επήγαγεν, ίνα μη εκπορνεύσωσιν οι υιοι fubiunxit, Νe filii ip/orum ηd a.
tant ad fornicationem filia, τε/frar,
αυτών τας θυγατέρας ύμών, και αιθυ. ε: #ita ευνun filio: τείtro, μι/f Do
γατέρες αυτών τους υιους υμών, όπιώθεν mtnam Deutη υg/fram. Prophe
Κυρίου του Θεού ύμών, τον δέγε προφή,
την, ώς ευεργετήσαι δυνάμενοι, ου μονον
tam auten, ντ ψui eos ! oterat
beneficio afficere, non foluti non
ευκ εκώλυσεν, αλλά και προσέταξενα, prohibuίt, ted etiun ire iuffit,
Εxittimo auren, Deum νοιuitie
πελθόν, είμαι δε ότι και εξαι βουλό etiain ei oftendere hominum na
μενος αυτώ δαπαιωμένην τω λιμό των τιuram fame confuni, ideoque
εανθρώπων την φύσιν, πρωτον μεν εις primum adduxifie eurn ad τor
τον χειμάρρουν επήγαγεν. ε.τα τουτον rentem, deinde eo exficcato du
ξηζάνας, προς την χηξαν απηγαγε γυ xitle ad mulierem viduam, φua:
ναίκα, ουδέν έχουσαν πλην ολίγης τgρ. nihil habebat practer modicum
alimenti fufficiens ad vnum dem,
φής εις μίαν αποχρώσης ημέζαν, ξήγας Ωμmm υcre enim, inquit, b) υί
έφη Κύξιος ο Θεός σου, εί εξί μοι έγκζυ;
". Υ 3 λ «λ w w 3. ν 3. Αυ υir Dominu, Deu, tuuυ, non g/t
φίας, αλ ή όσον δραξ αλευρου εν τη mibi /ubcinericius , prater pagil. "
υδρία, και ολίγον ελαιον εν τω ) καμ, ίum fhrina in hydria , et parum,
ψάκη, και ιδού συλέξω δύο ξυλάρια, και olei in υg/iulo: et ecce τolligan
duo ligna, et ingrediar, et fa
εισελεύσομαι, και ποιήσω αυτό εμαυτή ciim ea mibi et filii, meir, υι
και τοίς τέκνοις μου, και φα όμεθα και comedanlu, et moriamur. Soίιιιn,
αποθανούμεθα μόνην, Φησιν, έχω την inquit, habeo poftremum ciburn,
τελευταίαν τροφήν, μεθ' ή την τουλι, poft quem exίpe&to plagarn fa
μου προσμένω πληγήν έγωδε άγαμα mis. Εgo autem admiror nu
lieris manfuetudinem refponfio
της γυναίκες το πgαν της αποκρίσεων, nis. Νοn enim agre tulit quod
ου γας εουχέρανεί, ως έντηλικαυται: in tanta calatnitate ab ea peti
συμφοράς αιτηθείσα τροφήν, αλλά μό, tum fit ainentum : (ed tantum
yην έδειξε την χάτην πενίαν, αλο μέ, extremam oftendit paupertatem.
Sed magnus ille ac iuftus vir
γας εκείνος και δίκαιος ανής υπέχετο policitus quidela eft fontes fa.
μεν τας του αλεύρου και έλαιου πήγας, rina et olei: iuίht auten fibi
προσέταξε δε αυτώ πρώτω ποιήσαι και primo facere et afferre panem,
κομίσαι τον άρτον η δε παλιν ουκ εδυο, Ιlla autem rurfus non agre tulit,
φόςησεν, ώς πενίας, Κα/ χηρείας και vt paupertatis, et * viduitatis, et *
παιδοτροφίας τηκoμένη Φζοντίσιν' αλα alendorum filiorum curis confetta:
fed accepto fideliter promiίlo attu
την επαγγελίαν δεξαμένη πίσώς, πgoσ. it nutritnentum, idque curn homi
ήνεγκε την τροφήν και ταύτα ουκ εί, nem non noffet,(eratenim alienige
δυΐα τον άνθρωπον αλόφυλος γας ήν na,) cum prophetica virtutis nul
προφητικής Ε.
ν Α 2 τ'
πείραν ουδεδεγ.
C,2,
lam accepiffet experientiam. Εxitti
Α"

μένη ομαι δε εν ταύτη πζοτυπωθηναι mo autern in eafuiίleprafiguratam

Ιi 2 εccle

4) Ιta leg in edit. compl. Recepta Ιεξtio eft καψάκη,

") Deut. 7, 3. coll. Εx.34, Ιό. Ρ) 3 Reg 17, Κ2.
 5oo Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
εcclefiam ex gentibus: fideliter την εξ εθνών εκκλησίαν, τον γαρ υπό
enim excepit eum φuem perfeque των Ισραηλιτών διωκόμενον πισώς υπε
bantur Ifraelita, guomodo έtiam
ecclefia Αpoftolos ab iis ipfis ex δέξατο, καθάπες και εκκλησία τους α
pulfos. ποσόλες υπ' αυτών τούτων εξελαθένlας.
-

ΙΝΤΕRR. LΙV. ΕΡΩΤ. νδ'.

Ωaam ob cau/am permiβι Deur, τι Τίνος χάριν τον της χήρας τελευτήσαι
ήliu, υidua moreretκr" a) υιον συνεχώρησεν
ffatim fruens alimento pro προφήτης οαπολαύωντρο
ΥΑΕ
Θεός;
pheta oblitus eft calamita,
tis aliorum hominum. Οuam φής της τωνάλωνανθρώπων επε
obrem Deus aduerfus eum ar λάθετο συμφοράς, ουδή χάριν και της
mauit vidua eiulatus. Αgnouit χήρας αυτώ ό Θεός επεσράτευσεν οιμω
autem ipfe quoque caufam. Ηeu γάς επέγνω δεκαι αυτός την αιτίαν, οί
ηnibi, inquit, b) Domine, ηui er μοι γάς ΦησιΚύριε, ομάρτυς της χήρας
re/ti, υidua, quacum ego habito:
ru can affiixi/ti , υ: morte aff μεθ' ης εγώ οικώ μετ' αυτής, συ εκάκω
cere, filium eiur. Sunt autem ad σας του θανατώσαι τον υιον αυτής.
πmiratione digna verba viduar. αξιάγασα δε της χήρας τα βήματα'
Ιngre/fu, ε, enim, inquit, c) ad εισήλθες,γάς φησί πρός με του ανα
me , υι 1n 1/10))).07"1ίl1/4 1'ί'ί40Cί7}"θJ'
peccara πlea , cf 11:01"fe πίficere, μνήσαιτας αμαρτίας μου, και θαναΐώ.
filium meum. Τιιο, inquit, lu σαι τον υιόν μου, τω σώ φωτί, Φησιν,
Inine aperta funt mea, qua oc εγυμνώθη τα κεκρυμμένα μου πλημμε
culta erant, peccata. Νeque di λήματα και ουκ είπεν, οια δή αλόφυ
xit tanquam alienigena, Fuifti λος ούσα, οιωνός μοι γέγονας πονηρός,
πmihi malum auίpicium , mala πρόξενος κακώνμοι ή σή γεγένηται πα
- conciliauit mihi tuus aduentus :
fed potius fuis peccatis tribuit ρουσία αλα μάλον ταίς οικείας αμας
φuod acciderat. Τantum ei pro τίαις το συμβάν ανατέθεικε τοσούτον
fuit prophetae doξtrina. Ιtaque ώνησεν αυτήν ή του προφήτου διδασκα
propter ipfam etiam fuit filii eius λία, τoιγάρτοι και δι' αυτήν ή του παι
deceffus, vt confpecta illius prae δος γέγονε τελευτή να θεασαμένη την
ter naturam faξta refurrectione ,
παρά φύσιν γεγενημένην ανάτασιν, βε
confirmaretur in pietate. Pro ξαίαν δέξητα, την ευσέβειαν, ο δε προ
pheta autem Deum precatus eft
pro puerulo mortuo, et cum
φήτης προσηύξατο προς Κύριον περίτε
poft preces ter infufHaffet in pue. τεθνηκότος παιδαρίου μετά την προσ
rum , eum reduxit ad vitam. ευχήν δε τρις εμφυσήσας τώ μειρακίω
Significat autem numerus ado εις ζωήνεπανήγαγε δηλοί δεό μεν αρι.
randam Τrinitatem : infufΗatio θμός την προσκυνουμένην τριάδα, το δε
autem, ab initio faξtam anima εμφύσημα, την εν αρχή της ψυχής γε
creationem. Sed propheta infuf γενημένην δημιουργίαν αλ ο προφήτης
fians non aliam animam crea εμφυσήσας ουκ άλην ψυχήν εδημιούρ
uit , fed a corpore feparatam γησεν, αλά την χωριώθείσαντούσώμα
reduxit. Benignus autem et cle τος επανήγαγεν, ο Ά και
mens Deus videns perire huma φιλοικτείςμων Θεός, των ανθρώπων τα
γένος
α) 3 Reg, 17, 17. 5) Ιb. verΙ. 2.Θ. ε) Ib, νεrf. 18.
 ΟVΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. ΧvΙΙ. ΧVΙΙΙ. 5ο Ι
γένος ορών διολύμενον, και τον προφή, num genus , et prophetam pe
tere mifericordiam nolle, illoς
την αίτησα τον έλεον μήβουλόμενον, και φuidern miferans et feftinans da
τους μεν οίκτείρων, και δούναι τον έλεον re mifericordiam, hunc vero re
επειγόμενος, τον δε γεραίρων, και παρά munerans, et practer eius volun
την αυτού γνώμην λύσαι την εξενεχθεί tatem non fuftinens latam re
σαν ουκ ανεχόμενος ψηφον, αυτός έρχε, Ιcindere fententiam , ipfe venit
τα πρεσβευτής προς τον οικέτην o δε legatus ad feruum dominus, ad
lutum opifex, et perfuadet vt
σπότης, προς τον πηλόν ο δημιουργός, nubium partus (oluat lingua ,
και πείθει λύσαι των νεφώντας ωδίνας φua alligarat. Εt fiξlum g/t ,
την πεδήσασαν γλώσσαν εγένετο γάς inquit, a) po/f multo, dier, et
Φησι μεθ' ημέρας πολας, και βήμα Κυ fhέtum g/t * υcrbum Domini nd *
ρίου εγένετο προς Ηλίαν εν τώ ενιαυτό Εliam anno tertio, dicens, Wade,
τώ τρίτω, λέγον πορεύου και όφθητι et appare
υiam Αchabo ,terra.
/uper ficieu et dabo plu Η

Αχαάβ, και δώσω υετόν επιπρόσωπον

της γής.
ΕΡΩΤ. νε'. ΙΝΤΕR R. Ι. V.

Πώς νοητέον, e, έσιν έθνος ή βασιλεία, Ωuomodo g/t intelligendum illud, Ακ

ου ουκ, απέταλκεν ο Κύξιος μου ζη ε/t gen, aut regnum, φuo non mi
/erit dominu, mετι, τε ηua/ί.
τειν σε, και ειπον ουκ εσιν; tum,et dixi, Νong/t2b)
"Επειδή ο προφήτης ειρήκε τω Αχα ftquam prophetadixeratΑcha
αξ, ζη Κύριος ο Θεός μου, ε; έται bo, c) Ωuan υere υiuit Domi
τα έτη ταύτα ύετός ή δρόσος, ειμή διά nu, Deu, non erit bi, anni, plu
υia, nίβ φer /trmonem ori, mei,
λόγου σόματός μου λαβών της των λό Αchab accepta experientia verita
γων αληθείας την πέραν ο Αχαάβ, α tis verborum, nece(Iario require
ναγκαίως επεζήτει τον τη γλώτjη τα bat eum, qui lingua fua nubes
νέφη καθείρξαντα, ίνα δυοίν θάτερον clauferat, vt alterum ex duobus
δράση, ή ανοίξαι πείση, ήμή πειθόμενον faceret , aut perfuaderet aperire,
διολέση, ο δε Αέδιού των άγαν ήνευσε aut non perfuafum perderet.
Αbdias autcin tune eratvalde pius,
ξαν και τούτο διδάσκει ου μόνον αυτού idque docent non folum eius ver
τα έήματα, αλά και τα πράγματα, ba, (cd etiam res ipiac. Νam pri
πρωτον μεν γας αναιρουμένους υπο της mum φuidem cernens prophetas
Ιεζάβελ τους προφήτας ορών, ου μόνον occidia Ιezabele, non folum occul
tauit, fed etiam pauit, et non tres,
κατέκρυψεν, αλά και διέθρεψε, και ου nec guatuor, necquinque, et decem,
τρεις, ουδετέσσαρας, ουδε πέντε, και δέ. fed centum bifariam diuifos. Νe
κα, αλ' εκατόν δίχή διελών και ουκ que timuit eius qua dominabatur,
έδεισε της κρατούσης μιαφονίαν, αλλά cruentaun firuitiam: fed omnibus
πάντων προετίμησε την ευσέβειαν, έπει praetulit pietatem. Ρoftea autern
cum magnum vidiflet Εliam,
τα δε τον μέγαν Ηλίαν ιδών, έπεσεν επί cecidit in faciem, et dixit, d) Αn
πρόσωπον αυτού, και είπεν ε συ ε, αυ tu e, ip/e , domine mi Εlia ?
Η
τός κύριέμου Ηλίας και τα εξής δε δεί Εt gua deinde porro fequuntur,
κνυσιν αυτού την ευσέβειαν, έφαγάς φη oftendunt eius pietatem. Εrit, in
Ιi 3 quit,
α) 3 Reg. 18, Ι. b) Ib verf. ιο. ε) 3 Reg, 17, Ι. d) Ib. c. 18,7.

/
 3c2 Β. ΤΗΕ ο D o R ΕΤΙ
Ο Υ \ Αλ η
τηuit, a) ηuando rece/jero a te : er σιν ότε απέλθω από σού, πνεύμα
Spiritu, Domini deportabit te in
icrran 4uam non noui. Ηaς enim
Κυρίου άξη σε εις γήν ην ουκ οίδα,
Η ανδρός
funt viri diuina meditantis , et γαρ ταύτα μελετώντος τα θεία, και
ίcientis Wim diuini Spiritus, του θείου πνεύματος επισαμένου την
δύναμιν,
ΙΝΤΕR R. Ι. V Ι. ΕΡΩΤ. νς".
Cur cuin lex iubrnt Deum in υπο
Ιορα colore, Εlia, in Carmelo Τι δήποτε του νόμου διαγορεύοντος εν ενί
«difcauit altare ? τόπω λατρεύειν, ο Ηλίας εν τώ Καςμή,
Θ".diuinus
iu/to lex nonΑpottolus,
dicit cft po/fin, ντ
b) τ)
λω θυσιατήςιον ακοδόμησεν;
τι τώ δικαίω νόμος ου κείται, καία
βd iniqui, et inobedientibμι. Ιfrat. τον θείον απόσoλον, ανόμοις δέκα
Ιem enim propter animi facilitatem ανυποτάκτοις, και γας τον Ισραήλ δια
in vno loco iuffit cultum praftare,
ne fi eis data eflet libera poteftas, την ευκολίαν της γνώμης εν ενί χωρίω
adorarent etiam falfa nominatos λατρεύειν ένομοθέτησεν, ήα μη λαξόν.
deos. Propheta autem voluit often τες άδεια προσκυνήσωσικα τοις ψευδω
aert, damonum φuidem φuί popu νύμρις θεοίς, ο δε προφήτης δείξαι ήξε,
los decipiunt imbeciliitatem, Dei λήθη των μεν λαοπλάνων δαιμόνων το
εικem vniuerforum potentiam. αθενές, του δε Θεού των όλων το παν
Fieri autem non poterat, vteas ad.
duceret in templum quod erat Ηie τοδύναμον αγαγειν δε αυτούς εις τον εν
rofolyιnis, cum eflet regnum bifa Ιεροσολύμοις ναόν ουχ οίόν τε ήν δίχή
riatn diuifum, Vnde eos deduxit της βασιλείας διηρημένης οθεν αυτές
in Carmelum, wbi plurimum ver. ανήγαγεν εις τον Κάρμηλον, ένθα τας
fabatur,
πλείους εποιείτο διατζιέάς,
ΙΝΤΕRR, LVΙΙ. ΕΡΩΤ, νζ".
Ωμουιodο εβ intelligendum, Ωμομr Πώς νοητέον, έως πότε χωλανείτε τ)επ'
φue claudicabiti, υιrirque
poplitibur" ε) αμφοτέραις ταις ιγνύας υμών;
ν Ε Deum adorabant, et idola αί τόν Θεόν προσεκύνουν, και τοις εί,
μ colehant, Vnde fubiunxit, δώλοις ελάτρευον, όθεν επήγαγεν
* Si Dominu, * εβ Deu,, ad /te ε" ειές. Κύριος ο Θεός, δεύτε και πορευθώ,
σmbulemus po/t cum. Sin auten μεν οπίσω αυτού, ει δε ο Βάαλεσίν,πο
Βual, ambulate φοβί ipβιm. Νe ρεύεώθε οπίσω αυτού, ούτε ο Θεός βού,
φue Deus, inquit, vult deos quί λεται Φησι τιμάθαι τους ψευδωνύμους
faiίο nominantur coli: ηeque ipfi
ΙΟeum verum adorari. Vos au θεους, ούτε αυτοί τον αληθινόν προσ.
ton et harc et illa facitis, et neu κυνείθαι Θεόν, υμείς δε ταύτα κακεί,
ίri ftabilcm conίcruatis beneuo.
lentiam,
να ποιείτε, και ουδετέρω φυλάτlετεβε,
ξαίαν την εύνοιαν,

ΕΡΩΤ.

ν) επ' - υμών, Prafiat verfίο Symmachi, έως πότε χωλαίνετε επί δνσιν αμφι.
βόλως,
- ") 1Reζ. 18, 12. Β) Τim.1, 2. ε) 3Reζ 18, 21,
 ΩVΑΕSΤ, ΙΝ ΙΙΙ, RΕG, cΑΡ. ΧVΙΙΙ. 5ο3
Α"

" ΕΡΩΤ. νη'. ΙΝΤΕRR. LVΙΙΙ.

Τίνος ένεκα τοις ιερεύσι του Βάαλ τον gamobrm /acerdotibus Βaal iuffit
τ)πίονα βούν εκλέξαθαι, και πρώτοις είigere boucm pinguem, etpri.
επιτελέσαι την θυσίαν προσ, mo, perngere/acrifί.
ν; ρium" α)
Ο όντως Θεόςέταξε
ουδενός τούτων ενδεής
ui eft yere Deus , nullius
εσιν, ίνα τοίνυν καταχυνθέντες
horum indiget. Νe ergo
οι του ψεύδους υπηρέται, μή άπωσιχα pudore-affetti miniftri mendacii,
λεπαίνειν τον Βάαλ, ως μή το πρώτον idicerent agre ferre Βaalem, quod
δεξάμενον γέρας, των πρωτείων αυτοίς non prιmus acceperlt munus ,
παρεχώρησεν επε δε και τούτων γεγε, eis ceffit primas partes. Cum
γημένων ουδεν επέβαινον τα γαρ είδωλα autem etiam his faξtis nihil effe
ciίlent: fimulacra enim gentium
των εθνών αργύριον και χρυσίον, έργα argent um et aurum, opera Ιna
χειζών ανθρώπων, ώτα έχουσι και ουκ nuum hominum, aures habent
ακούσονται επικερτομών αυτοίς έλεγεν et non audiunt, eos ludibrio
ο προφήτης επικαλείθε ενφωνή μεγά, habens dixit propheta, b) Κocate
aum ad υπun omne, elata τοce :
ληάμα, μήποτε αδολεχία τις αυτώεσί, an forte /it et aliqua confhbula
μήποτε χρηματίζει αυτός, ή μήπoτεκα, rio, aut aliquod negotium pccu
εύδει, και εξαναπήσεται, είκός αυτόν miarum, aut dormiat , et excita
φησι καθεύδειν, ή έτεράτινα πρυτανεύ, bitur. Είt, inquit, verifimile
ειν, ή περί άλα χολάζειν, όθενενός ουκ eum dormire, aut aliqua alia ad
επαίη καλούντος, προσήκε τοίνυν κοινή mini(tr are, aut rebus aliis vaca
πάντας βοήσαι, να το μέγα της βοής re, quo fit vt ab vno vocatus
εξελάση τον ύπνον υπήχθησαν δε τώς omnes fimul t.clamarΟporte
non exaudia t ergo
e, γt magni
λόγοις οι λίαν ανόητοι, και κοινήν αφή. tudo clamoris (omnum abigat.
Α
καν βοήν, και κατετέμνοντο εν μαχαί, Verbis autern indudi funt fto
et clamorem communiter
ξας και σεξομ άτας εαυτούς έως εκχύ, lidi,
elnifer unt, et fe gladiis ac lan
σεως αίματος, μιαιφρνοι γαρ όντες οι
ceolis confciderunt γsque ad ef
των ανθρώπων αλάτορες τρίς τωνανθρώ.
fuίionem fanguinis. Νam cum
πων αίμασιν επιτέςπονται, ουδή χάριν, hominum cadgm fpirent damo
τούτον αυτους τον τρόπον οι ιερείς εθε nes, hominum {anguine dele&tan
ράπευον, και τούτο δεδήλωκενό συγγρα. tur. Ιdcirco hoc modo eos co
Φεύς ειρηκώς, κατετέμνοντο κατά τον Ιebant facerdotes, Ηoc autem
{criptor (ignificauit dicens, Con
εθισμόν αυτών τούτων ούτως την απά. /έtnikb antur/iιο more Εorum frau
την γυμνώσας, κατώτων πρωτείωνπα gin curn hic aperuiffet, et ceden
ξαχωρήσαι, κά τώ πάσαν αυτοίς χεδόν do prinas partes, et totum fere
την ημέραν ενδούναι, περί αύτας τας ή diem eis concedcudo, circa occafun
λίου δυσμάς τούτο γας ή ίσορία δεδή, folis, (hoc enim fignificauit hiίtoria,
λωκεν ως εγένετο γάς φησιν ο καιρός Fuit enim, inquit, ε) circa tempu,
θ
1ί 4 ηd/tcn

1) πιoνα. Codex quidam ροirlin, habet hanc Νotam: πίoνα παρ' ουδενί κείται εν
-" τώ Εξαπλώ.
α) 3Reg, i8,25. 5) Ib verf27. ζ) Ib.νετί. 29.
 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι ",
5ο4 -

ad/ienβι, /acrificii, ) coέgir vniuer του αναξήνα την θυσίαν συνήθροισε μεν
fum populum : et numero tri άπαντα τον λαόν, ισαρίθμους δε των φυ
Βuum pares , non decein, fed λών αυτών, ου των δέκα, αλα των
duodecin lapides iubens atferri,
Ε
altare quod deftruξtum fuerat ar. καίδεκα λίθους κομιώθήναι κελεύσας,το
aificauit, et lignis congeftis im, κατεσκαμμένον του Θεού θυσιασήςιον
poίuit hoftiam. In orbem au
tetn fodiens fecit aqua recepta ώκοδόμησε
το ιεςειον επέθηκαν. ξύλα συντεθεικώς,
και τα έν κυκλω δε διogύ
«ulum. Ηoc Hebraeus φuideln
" appellauit tbanla. Ιofephus vero ξας, δοχείο, εποίησεν ύδατος
")τούτο
δεξαμενήν. Αdmouit autern li ο μεν Εξζαίος θααλά προσηγόρευσεν, ο
gnis non ignem , fed aquam. δε 2) Ιώσηπος δεξαμενήν, προσήνεγκε δε
Νam cum rurfus tribuum nu ουπύς,αλ' ύδωρ τοις ξύλοις, ισαρίθμες
mero pares afferri iuffifiet am γας πάλιντών φυλών αμφορέας ενεχθή
phoras, et ens impleuiffet aqua,
* infudit (uper *facrificium. Νon ναικελεύσας, και τούτους ύδατος εμπλή
1ernel autem folum, nec bis, (ed σας, επέχεεν τη θυσία, έχι άπαξδε μό
zer hoc fecit, adoranda Τrini νον, ουδε δις, αλά και τρις τούτο πεποί
zatis rurfus indicans numerum. ηκε, της προσκυνουμένης πάλιν τριάδος
Clamore autem νίus, Deo pa. εμφαίνων τον αριθμόν βοήδε χζησάμε
zrum fupplicauit , νt oftenderet νος ικέτευσε τον των πατέρων Θεόνδείξαι
«differentiam , et deceptum con
νerteret populum , et igne diui
το διάφορον, και επι Ε
no facrificium faceret holocau 5ρέψαι λαόν, και θεοσδότω πυρί την θυ
ftum. Νοndum autem finitis σίαν ολοκαυτώσαι και τής ευχής μηδέ
Ρrecibus, defcendit ignis, et con πω δεξαμένης το πέρας, κατηνέχθη τό
1umfit non folum ligna et facri. πύρ, και κατηνάλωσεν ου μόνον τα ξύλα
ficium, fed et puluerem, et aquam
«et lapides: ne afticeretur iniuria και το θύμα, αλά και τον χούν, και το
«diuinum altare, fi impii illi (a- ύδως, και τους λίθους ώσε μη καθυβρι
κrificia in eo damonibus offer εθήναι το θείον θυσιατήριον, των δυσσε
rent. Ηoc faξto miraculo, ius ζών εν εκείνω προσφερόντων θυσίας τοις
fit interfici prophetas mendacii, όμoσι. τούτου γενομένoυτού θαύμαίος,
εt tunc effecit, vt quem partu προσέταξεν αναιρεθήναι τους του ψεύ
ziebant nubes imbrem eftunde,
"rent. ους τεχνίτας, και τότε των νεφών έλυσε
τας ωδίνας.
ΙΝΤΕRR. LΙΧ. ΕΡΩ Τ. νθ'.
Οur cum tanta, haberet υire", /o- Τίνος ένεκεν τοσαύτην έχων δύναμιν
Iam timuit Ιezabel" b)
uoniam non folum crat pro- "
εφοξήθη μόνην την Ιεζάβελ, 1 2/

pheta, fed etiam homo : et τι ου μόνον προφήτης, αλα και άν

slioqui timor erat diuina diίpen θρωπος ήν, άλως τε και της θείας
fationis. ήν οικονομίας το δέος, να γας μή της
-Νam ne miraculi ma
gnitudo fpiritus eius nimis at θαυματουργίας το μέγεθος επάξη το
φξόνη
2) τούτο - προσηγόρευσεν. Vocem π?κη τ» ε
οι ό. vertunt θάλασσαν. 2) Ιώσηπος.
Αntiqu. iud. lib.VΙΙΙ. c. 13.
") 3Reg, και, 32. δ) Ib. c. 19, 3.
 ovΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG, οΑΡ. ΧΙΧ. Χ.Χ. 5 ο5

ρόνημα, ενδέδωκεν η χάρις φύσε την tolleret, conceffit gratia natura vt

Ε εισδέξαθαι, timorem fuίciperet, vt fuam agno
να επιγνώ την οι: Ιceret inbecillitaten Εa de cau
κείαν αθένειαν τούτου χάριν αυτώκαι Ιh ei etiam fignificauit Dominus,
μεμήνυκενό Δεσπότης, ότι χιλιάδες επjά permanfiffe feptem millia ab in
διέμειναν της ασεβείας ελεύθερα προς pietate libera. Prater hac au
δε τούτοις εδίδαξεν αυτόν, ως ημερότήli tem ipfum docuit, φuanta cum
και μακροθυμία πρυτανεύειν έδοκίμασε lenitate et clementia regere et
adminiίtrare ftatuerit humanum και
των ανθρώπων το γένος και ότι βάδιον genus, et φuam facile poίlet ful
ήν αυτώ, και κεραυνες, και σκηπloυς επι mina et fulgura immittere in in
πέμψατοίς δυσσεβέσι, και κλονήσαι την pios, et terram quaffare, et prac
γήν, και τάφον αυτοίς αυτοχέδιον απε. τer exίpe&tationem eis efficere (e-
φήναι, και βιαίοις ανέμοις άρδην άπαν pulcrum , et ventis violentis νηi
τας διολέσαι τούτο γας έφη, και πνεύ verfos perdere. Ηoc enim dixit, a)
Εt υentu, magnu, et υebemens, er
μα μέγα κραταιον, και διαλύον όgη,και dis/oluen, monte, et conteren, φetra,
συντρίζον πέτρας, ενώπιον Κυρίου, έκ εν coram Domino: non in τ'ento Domi
τώπνεύματι κύριος και μετατοπνεύ: nus : et po/f ventum concullio: non
μα, συσσεισμος, και ουκ εν τω συσσεισμω in concμίhone Dominur: et po/f con
Κύριος και μετα τον συσσεισμoν πυς, cullionem ignis : non in igue Domi.
nuf: et po/t iguem νοκ nüra tenuir.
και ουκ εν τω πυρ Κόζιος και μετα το
πύρ φωνή αύρας λεπjής. διά δε τούτων Ρer harc autem oftendit, folam leni
tatem, benignitatem, et clemen
έδειξεν, ότι μακροθυμία και φιλανθρω tiam effe Deo gratam: νnumquod.
πία μόνηφίλη Θεώ έκασον δε των άλ que autem aliorum attrahere ho
λων ή πονηρία των ανθρώπωνεφέλκέlα. minum improbitatem.
ΕΡΩΤ. ζ. ΙΝΤΕRR. Ι.Χ.
-

Τι δήποτε τον Αζαήλ, και τον Ιού, και Cur iulfu, υπgere Αzntlem et Ιebu,
τον Ελισσαίον χρίσαι προσταχθες, ει Εli/am, Jolum τnxit pro
μόνον τον προφήτην έχρισεν, Ρbetam & b)
τον προφήτην
4 ματικης εχεισε και την πνευ.
αυτω μετε χαριτος,ζυ)%.8 i prophetam vnxit, et iptum
/

fpirituali gratia impertiit, ea

ταύτη και τους άλους έχρισε. και γας etian vnxit alios. Εtenim Eli
ο Ελισσαίος δι' αυτού την προφητικήν fa fpirituali per cum accepta gra
δεξάμενος χάριν, προσήνεγκεν εκείνοις tia , attulit illis charifina, et fpiri
το χάρισμα, και της βασιλικής αυτοίς tuali gratia eos impertiit.
μετέδωκε χάριτος,
ΕΡΩΤ. ξα. * ΙΝΤΕRR. Ι. ΧΙ.
α)Τί εσιν, 2) ευλόγησε Ναβουθαι Θεόν Ωuid g/t, Βenedixit Νabotb Deo
και βασιλέα, et regi2 c)
Ιi 5 Sce
1) Τί - βασιλέα. Ιnuerfoordine hiftoriaΝabothi a Νoftro pramittitur narra
- tioni de Samaria per Syros obfidione cinξta. Ιta quogue rerum geftarum
narratio in Cod. υntic, diίponitur, (ed minus bene, ReStius in Cod. alex.
et edit. complut, vtin Τextu hebr, et in Ηexaplo, hiftoria obfette Samaria
praponitur. 2) ευλόγησε. Βene, et ad fidem Codicis aleκ. Ιed vaticanu ha
bet ευλόγηκας.
4) 3Reg.19, π. 12. Ε) Πb verί. 15. (49. ε) Ιb, ς, 2ο, 13 edit.rom.
 5ο6 Β. Τ Η Ε ο D o R Ε Τ Ι
celerata Ιezabel contexuit ca
lumniam, et primum φuidem
Η παμμίαρος Ιεζάβελ την συκοφαν,
iuffit eum confueto aftici hono
τίαν εξέφηνε και πρώτον μενεκέ.
re, et federe ante alios. Dein λευσεν αυτόν της συνήθους αξιωθήναι
de venire calumniatores, et bla τιμής, και προεδρεύσαι των άλλων ετα
fphemia dicam εί impingere. τους συκοφάντας εισενεγκεν, και την
Βona enim verba vfurpans, Βe της βλασφημίας γξαφήν προθέθαι,
ηedixit poluit pro bla/pbernault, ευφήμως γας το ευλόγησε τέθεικεν, αν
* Ιuffit autem fieri ieiuhium, ντ τί του εβλασφήμησε, τήνδε νηςείαν γε
hac ratiοne oftendcret, eum fuis νέθαι προσέταξεν, ώσε ταύτη δείξαι τ8:
fe iure cafum, φόνου το δίκαιον, και -

".

- ΙΝΤΕRR. LΧΙΙ. ΕΡΩΤ, ξβ.

Ωuomodo Αchab cupiens υjnean, et Πώς ο Αχαάβ ορεχθείς του αμπελώ
αgre firen, ηuod can non accepe
rit, propter Νabotbi cπdem
νος, και Ά ότι δή τούτον ουκ
έλαζεν, ήλγησεν επί τή του
4oluit"a)
Ναβουθα, τελευτη;
Ι. erat infelicifimus ille,
et facile huc et illuc trans
ΚΕ ήν ο τρισάθλιος, και βαδίως
ferebatur, Quo faξtum eft, vt αυτοντηδε κακείσε μεταφερόμενος όθεν
y w

fcelerata muliercula eum in im και το παμπρνηρον γυναιον εις το

pietatis barathrum iniecerit. Ηoc της ασεβείας εμζέξληκε βάραθρον,τού.
enim et hittoria docet, Grnti, το γας και η σορία διδάσκει. 1) δωρεαν
Λ' Υ / « » 1 "ν "Ο

εnim , inφuit, b) venundatu /t γας φησιν επεάθη ο Αχαάβ, τε ποιη

Αcbab , τ't ficerct malum coram σαι το πονηρόν ενώπιον Κυρίου, ως μετές
Domino, /itut peruertit eum μκον 5ησεν αυτόν Ιεζάβελ ή γυνή αυτού και
εiu, Ιezabel: et fhξfu, c/f aboni
nabili, valde, υ: iret φω/t omney 2)εβδελύχθη οπίσω τών βδελυγμάτων,
μbominationer, βcundum omnia qua κατα πάντα όσα εποίησεν ο Αμορραίος,
.ficit Αnorrhau», ηuem perdidit όν εξωλόθρευσε Κύριος από προσώπου
Dominu, e con/pcξtu filiorum Ι/- των υιών Ισραήλ, τον δε Αμορβαίον εν.
rnξί. Αmorrharum autem hic ταύθα ου το έθνος λέγει, αλαπάντας
aicit, non gentem, fed omnes Ca
nanacos. Αmorrhaus enim voce τους Χαναναίους, Αμορραίος γας τη
Ιnebraica nominatur etiam qui ha Εβραίων φωνή και ο κατρικών ονομάζει
bitat. Βonitatis autem abyffus ται, η δε της αγαθότητος άβυσσος ο
Dominus Deus, propter cardem δεσπότης Θεός, δια μεν την μια φονίαν
φuidem minatus eft exitium : την πανωλεθρίαν ήπείλησε δια δε τον
propter lamentationem autem , επί τω φόνω θρήνον, τήν της τιμωρίας
φuan fecit ob cadem, largitus
eft dilationem fupplicii. Cum iam αναβολήν εχαρίσατο αυτίκα γούν τών
enimSyri aduerfus eum coέgi(Ιent Σύρων πολας κατ' αυτού μυριάδας συν
Ρlurima millia, etfremerent, et.dice ειληχότων, καιβρενθυομένων, καιλεγόν
- Των»

3) δωρεάν - Αχαάβ Codex υatic, 1. c. habet, Πλην ματαίως Αχαάβ, δ, επράθη

κ. λ. alex. autem, Πλην ματαίως επράθη Αχαάβ, δ, επράθη κ. λ. 4) εβδελύ
χθη. Supplendμπη είt h. 1. πορεύεθα, νε! vt guidam Libri veteres habent,
σαςενθήναι.
α) 3 Reg 2Ω, ιβ. F) Ib, verf. 25, 26.
ν
 -"

oy ΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. ΧΧΙ. 5 ο7

των, ει εκποιήσει ο χούς Σαμαρείας rent, α) Αn Juffècerit pului, Sa.
τας Ι)δραξί παντί τω λαώ τοις πεζοίς naria pugilli, τoti populo pediti.
bu, mcis 2 (hac autem dicebant
μου' ταύτα δι έλεγον απειλούντες της minantes obfidionis πggeres, )
πολιορκίας τα χώματα τον προφήτην mίfit Deus prophetam, et infe,
αποσείλας ο δεσπότης Θεός, διέλυσε το licis regis foluit metum , his
τρισαθλίg βασιλέως το δέοί, τοίςδε τοις vtens verhis, b) Widi/ti omnino
λόχρις χρησάμενος'εώρακας πάντα τον /trepirum bunς magnum, Εcce
ego do ip/ium in manu, tua : et
2) ήχον τον μέγαν τούτον, ιδου δίδωμι cognρ/εει , me effe Dominum,
αυτόν εγώ εις τας χάράς σου, και γνώ. Valde autem appofite nominauit
ση, ότι εγώ Κύριος, μάλα δε αρμοδίως /frepirum minacium verborum fo
ήχον ωνόμασε τών απειλητικών βημά. num : diuini enim auxilii nιιτι,
fuit breui diffolutus,
τωνθεία
τη τον ψόφον
βοπή. διελύθη•γας συντόμως κ . "

ΕΡΩΤ, ξγ, ΙΝΤΕRR. LΧΙΙΙ.

Πώς νοητέoν τo, εν τοις παιδαρίοις Ωuid βbί υult illud, In pueri,
των αρχόντων των χωρών; . principum regionum 2 ε)
3. Α' Α' Α 2 " 5
Ο" χρήζω πλήθους, φησίν, εγώ, εν Ν" indigeo, inquit, πmultitu
dine, Per paucos enim ado
ολίγοις γας μειρακίρις, και πολέ,
leftentes,
μων απείροις, την παμπόλην ταύτην dam της 3ηur et belli imperitos, per
huής" exercitum, *
5ρατιαι διαλέσω, αριθμήσας γούν αυ. Cum itaque eos numeraflerΑchab,
τους Αχααζ τριάκοντα και διακοσίους inuenit ducentos et triginta. Per
ευρε, δια τούτων ο παντοδύναμος Κύριος hos Deus omnipotens profligauit
τριάκοντα και δύο βασιλέων διέλυσε 5ρα exδtcitum triginta duorum re
τιάν τούτω δε κατακράτος νενικήκότι gum. Ει autem plenam viξto
προμηνύει των Σύρων την έφοδον, την riam affecuto (ignificauit Syro
rum anno proximo futuram in
εσομένην εις νέωτα, εξούσι γάς φησιν οι curfiοnem. Dicent enim, inquit, d)
Σύροι' Θεός ορέων ο Θεός Ισραήλ, και Syri, Deu, montium ε/f Deu, Ιβ
ου Θεός κοιλάδων' τουτέσιν, εν τοις όρε, raël , non tutιm Detιr υallium,
σιν έχει την δύναμιν, εν δε τοί πεδίοις lroc eft, vires habet in monti
ήττάται, επειδή γαρ τοιούτες είναιτες bus, vincitur autem in campis,
Νam guoniam exiίtimabant, deos
οικείες θεούς υπελάμβανον, ωήθησαν fuos etfe huiusιnodi , putarunt
και τον αληθινόν των όλων δημιουργόν eriarn verum Deun et creato
μερικόν είναι Θεόν, αλ' εδειξε και τοις rem yniuertitatis effe Deum in
οικείοις, και τοις αλοτρίις, την ιδίαν parte, Sed et fuis et alienis fuas
ιχύν, της γαρ συμπλοκής εν πεδίω γε vires oftendit. Νam in campis
commifio pralio, centum et vi
γενημένης, δυοκαίδεκα μυριάδας τωναν. ginri millia aduertariorum fudit
τιπάλων ο Ισραήλ κατηκόντισεν να δε Iίraul. Vt autem et hi et illi
κακείνοι και ουτοι μάθωσιν, ως θεήλα, (cirent fuίfle plagam a Deo im
πος ή πληγή, των διαφυγόντων εις την μηiffan, ex iis quί euaferant. in
- glu1».

1) δραξί. Ιta habet editio εonφlut, Recepta, fed minus apta, le&tio l, c, eft
αλώπεξι, 2) ήχον. In verf. των ό. leg όχλον.
") 3 Reg 2, Ιο, edit.rom, b) Ib. νοτί. 3. ε) Ibς οι, 14.ed.rom, η Ib, ναί,2, 23,
 5ο8 Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
ciuitatem Αpheca, cadens murus Αφηκα πόλιν καταπεφευγότων κατα
obruit (eptem et viginti millia. πεσόν το τείχος επlα και είκοσι χιλιά.
δας κατέχωσεν.
ΙΝΤΕR R. Ι. ΧΙV. ΕΡΩΤ. ξό".
Cur pνοφbeta υτenter paraboli, di-. Διατί παραβολαίς οι προφήται κεχρη
νina, proforunt pradiξtione, 2 μένοι τας θείας προρρήσεις
προφέρoυσιν;
V: φui huiusmodi verba au Ι"
e) Υ -

αγνοουντες οι
« "ω

τώο των ΥΥ -

λόγων
"

diunt, nefcientes quod ad ακούοντες, ως καθ' εαυτών την ψή

verfus fe ferant fententiam, iufte φον εκφέρoυσι, δικαίως ψηφίσωνται αλ
iudicent. Αliter enim in nobis
ipίis, et aliter in aliis peccatum λως γας εν εαυτοίς, και άλως εν άλ
νidemus. Ηarc etiam fecit Νa λοις την αμαρτίαν ορώμεν, ταύτα και
than. Νοn enim (tatin Dauidi Νάθαν πεποίηκεν ου γαρ ευθύς τώ
intulit reprehentionem: (ed prius Δαβίδ τον έλεγχον προσενήνοχεν αλα
narrauit calamitatem pauperis :
πρότεξον του πένητος την συμφοςανδι.
deinde iuftam videns (ententiam, ηγήσατο είτα δικαίαν την ψήφον ιδών,
accufationis perfonam aperuit.
Ηoc etiam hic fecίt propheta. το της κατηγορίας εγύμνωσε πρόσωπον.
Fa(cia enim vultu τούτο και ενταύθα πεποίηκεν ο προφή.
conte&to et
fuperciliis, acce/lit ad Αchabum. της τελαμών, γάς το πρόσωπον, και
Deinde docuit quod quidam in τας οφρύς συγκαλύψας, τω Αχααξ
bello captus fuerit ei traditus, προσελήλυθεν είτα εδίδαξεν, ως εν τω
iubente eo qui tradiderat vt cu.
ftodiret, et minante fore vt fi πολέμω δορυάλωτος αυτό παρεδόθη,
effugiffet morte multaretur Μe φυλάξαι τούτον του Ά
autem, inquit, fpettante aciem κελεύσαντος, και προσαπειλήσαντος, ως
arrepta occatione aufugit. Ηac ει φύγοι θανάτω ζημιωθήσεται εμού
cum audiffet Αchab, ipίum ap δέ Φησι την παράταξιν θεωμένου, πέ
pellauit homicidam. Εcce enim, φευγε χώραν λαβών τούτων ακούσας ο
inquit, a) tu iudex apud me ca
Αχαάβ, ανδροφόνον αυτόν απεκάλεσεν,
den fici/ti: hoftem enim foluifti,
νt ille multas faceret cardes. 1) ιδού γάς φησι δικασής συ πας' εμοί
Τunc de cetero foluta fa[cia pro εφόνευσας, πολέμιον γας απέλυσας, να
pheta oftendit φuisnam effet, et πoλους εκείνος πάλιν εργάσηται φόνες,
diuinam protulit (ententiam. b) τότε λοιπόν ο προφήτης τελαμώνα λύ
Ηac dicit Dominu : Ωuonian υί σας,
νum pernicio/ium tu e manu tua
έδειξεν όσις εσί και προσήνεγκε
Ά ecce anima tua pro ani την θείαν απόφασιν, τάδε λέγει Κύριος
ma ciu, et populu, tuu, pro po διότιεξαπέσειλας άνδρα ολέθριονεκτης
pulo eiu erit. χειρός σου, ιδού η ψυχή σου αντί της
/
ψυχής αυτού, και ο λαός σου αντί του
λαού αυτού, ι
-

ΕΡΩΤ.
-

» διυ. - ακατή, σύ. In Τextu hebr. Regao,4o leg πusψιρ 2, αμο,

rum fentum parum feliciter expreferunt Interpretes graci. Νοίtram le.
ξtionem qua religuis praferenda eft, habet editio conφl. tefte Bosι ο.
α) 3 Reg 21, 4ο. ί) Ib, νerf.42.
"
 "

oy ΕsΤ. ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. CΑΡ. ΧΧΙ. ΧΧΙΙ. 509

χφ
ΕΡΩΤ., ξε'. * ΙΝΤΕRR. Ι. ΧV.
Καιδιατί φιλανθρωπίας απητήθη Cur propter humanitatem /iimtum
ικας ; ε/f /upplicium 2
Ό" χρήτη φιλανθρωπία συγκιρνάν uoniam cum humanitate mi
(cenda eft iuftitia. Ιfte au
το δίκαιον ουτος δε ωμότητι χρη
σάμενος κατά Ά και πάν. tem, curn νfus effet fruitia ad
verfus prophetas, et omnes pror
τας άρδην βουληθεις διαφθείρα,κατες fus occidere voluiffet, et φuos
αλόντας ανελών άπαντας, περί τον του ceperat omnes e medio fuftulis
Ισραήλ πολέμιον το ήμερον έδειξεν ότι fet, in hoftem Ifraelis oftendit
δε πλείσα εξήμαρτε δια την ευκολίαν manfuetudinem. , Quod autem
της γνώμης, τα εξής μαςτυξεί απήλθε plurimum peccarit propter ni
miam mentis facilitatem, decla
γάς Φησιν ο βασιλεύς Ισραήλ ) συνε, rant gua fequuntur. Αbiit enim,
χόμενος, και κλαίων, πείραν γας των inquit, a) rex Ι/raël compre/jus
θείων έχων προερήσεων, δις γας ενίκησε et lacryman. Νam expertus di
κατά τους θείους χρησμούς, την πζοσ vinas praditiones, (bis enim vi
ενεχθείσαν έδεισεν απειλήν αλ ευθύς cerat
tatas
ex diuinis oraculis,) inten
timuit minas, fed ftatim ad
πάλιν εις την οικείαν επανήλθεν ασέ. fuam rediit impietatem.
ξειαν,
ΙΝΤΕR R. Ι. ΧVΙ.
ΕΡΩΤ. ξς.
Ωμomodo intelligendum /t, Percure
Πώς νοητέoν πάταξόν με ι) εν λόγω me iuxta υerbum Domini2 b)
Κυρίου; Ν"
ego, inquit, tibi impero,
Ο" εγώσοι, Φησιν, επιτάσσω, αλα Ιed qui in me eft Spiritus.
το εν εμοί πνεύμα, διό δή τώ αν Quam ob caufam nimirum, ei
τεπόντι τον δια του λέοντος επήνεγκεν qui contradixerat per leonen
Deus necern intulit, Αlius au
όλεθρον, άλος δε τούτο δράσαι κελευ tem hoc facere iuffus fideliter
θεις πισώς υπήκουσε, και πατάξας paruit, et percntiens contriuit,
συνέτριψε, τουτέσιν ετραυμάτισεν, hoc eft vulnerauit.
- ΕΡΩΤ. ξζ". ΙΝΤΕRR. Ι. ΧVΙΙ.
Πώς νοητέον, καθώς σύ, ούτω καγώ Ωuomodo e/f intelligendum illud,
Ωuomodotu, βcet ego:/ίcut populu,
και καθώς ο λαός σου, ούτως και tuur, ita et populu, meu, 2 c)
ο λαός μου; R"Ε Ιofaphat vt belli iniret
Π"Ελ Ιωσαφάτ κοινωνήσαι focietatem, hoc fe faξturum
της παρατάξεως τούτο δράσεν eft pollicitus. Εadem, inquit, ego,
υπέχετο, τα αυτά σόι, φησί, δράσω ως φuatu, faciam, νt tu inacic (tabis,
(tabo et ego, etvt populus τιιus bel
παρατάθη παρατάfloμαι', και ως ο lum geret, meus quoque populus
λαός σου, και ο έμός πολεμήσει, έδειξε bellumgeret. Οftendit tamen fuam
δ' όμως αυτού την ευσέβειαν πυθέ&θαι pietatem. Εxiftimauit enim necefla
γαρ πρότερον του Θεού των όλων αναγ. rium prius [ciίcitari Deum vni
καίον υπέλαβεν είπε γάς φησί προς ver(orum. Dixit enim, inguit, d)
Α' Αchabo,

1) συνεχόμενοι. Κec. Ιεξtio 1. c. eft συγκεχυμένοι. 2) εν λόγω Κυρίου. Defid, in

Τextu graco l. c.
α) 3Reg.αι,43. 5) Ιb.ν.35.37. ε) 3Reζ 22,5. δ) Ιb, verf.7.
 και το Β. Τ Η Ε Ο Ί) Ο R Ε Τ Ι
Υ

- Αcόabo, Scifitemuν Dominum.

Εt cun ille congregaffet prσphe Αχαάβ έρωτήσωμενδη τον Κύριονεκέ
tas Βaalis, rurfus Ιο(aphat illos eft νου δε τους προφήτας του Βααλ αθροί
abominatus, diuinum autem per σαντος, πάλιν ο Ιωσαφάτ εκείνους με
φuitiuit prophetam. , Ε/tne enim, εβδελύξατο, θείον δε προφήτην ευσεξ,
inquit, a) bic propbeta Domini, επεζήτησεν ουκ έσι γάς Φησιν ώδε προ,
υι Dominum per ip/um /ε/tiremurf φήτης Κυρίου, και επεξωτήσομεν τον Κύ.!
Cum ille autem dixiffet, effe φui.
den, et vocari Μicharam: fed fe ξιον δι' αυτού, εκείνου δε ειρηκότος είναι
eum odio habete, quoniam grata μεν, και Μιχαίαν κεκλήθαι έχθραίνα,
non refpondeat, pie refpondit lo δε αυτώ, ως ου τα θυμήgη χρησμολι,
faphat, ύ) Νe/to dicat rex, Sed γούντα, ο Ιωσαφάτ ευλαβώς απεκρίνα,
in his quidern eft laude dignus. το μη λεγέτω ούτως ο βασιλεύς αλ
Είus autem pietatem labefattauit
amicitia et cognatio, hoc enin εν τούτοις μεν αξιέπαινος ελωξήσατού:
πobis explicauit liber Paralipome αυτού την ευσέβειαν η φιλία, και η συγ.
και nωn. Propheta * autern Μichaeas, γένεια, τούτο γας ή των παραλειπομέ,
etiamfi eunuchus, qui ad eum νωνίεόρησε βίβλος. ο δε προφήτης Μ.
1mi(ίus firerat, hortaretur vt bona χαίας, και του προς αυτόν αποταλέ,
renuntiaret, non induxit in ani,
rnum vt per mendacium regi gra τος ευνεχε χρησα απαγγάλα παρεγ.
γυησαντος, ουκ ηνέ%ετο χαρίσαθαι ΤΟ
tificaretur, Dixit enim, ε) Ωuan
υere viuit Dominu, 4ua mibi di ψεύδος τώβασιλεί, ζή γαρ έφη ο Κύ.
κcrit Dominu", en loquar. ξιος, ότι α αν είπη Κύριος πρός με
ταύτα λαλήσω.
1Ν ΤΕRR. LΧVΙΙΙ, ΕΡΩΤ. ξη.
Ωunm ob cau/an ab Αεύabo roga 3Τίνος ούν ένεκεν ερωτηθείς υπό του
ν er 2 "ω > ζ Α
τμ, Αn 4/διπdam in Ramotb Ga Αχαάβ, ) να αναβώ εις Ραμώθ Γα,
Ιand2 dixit, Αίδεnde, et pro/perum, λαάδ, έφη ανάβαινε, και Κύ. Ά
Jucceljum dabit Dominu, per
manum regi, 2 d) ριος .) εν χειρι του βασιλέως,
Ε vt iureiurando adi νέμενεν οίκωθήναι, έθ' ούτω φά
geretur, atφue ita deinde ve. να το αληθές... επειδή γαρ υπε,
rum diceret. " Νam φuonian
Αchab exiftimabat prophetan pro λάμβανεν Αχαάβ διάμισος τονπροφή,
pter σdium pradicere eaqua erant την προλέγειν τα λυπηρά, πρότεροντά
πησlefta, prius dixit ea qua erant καταθύμια ειρηκεν είτα ορκωθείς τα
iucunda. Deinde iureiurando ad. θεία μεμήνυκε, τούγας Αχαάβ είgηκό,
aξtus diuina oftendit. Νam cum
τος, ποσάκις ορκίζω σε έγώ, όπως λα
diκίffet Αchab, ε) Ωμotie, te adia λήσης πρός με αλήθειαν εν ονόματι Κυ
νο εξο, υ: dica, mibiueritatem in no
ηrino Domini 2 (illud autem ηuo. ρίου, το δε ποσάκις αντί του πολάκι;
rie, dixit pro /τpiu", ) fubiunxit τέθε,κεν επήγαγεν ο Μιχαίας ουχού
Μichaeas, f) Νon/to, pro eo quod τως, αντί του, ου καλώς έφην εκείνα
eft, Νon rεξte, inquit, illa dixi. Ρi εώρακα γάρπάνια τον Ισραήλ διεσπαξ.
di enim υniuer/um Ι/raέleni di/per/ilm μένον εν τοις έρεσιν, ως πρόβατα οι εν
έn moutibus, /ίεμt oue, quibu, non g/f έσι ποιμήν, Ά δε διά τούτων, ώ,
pytor, Per hac autem oftenditquod
ή εκεί,
ι) 1εξtio
ήa Legendum είlevidetur, i ) , καί Ιta leg in edit compl. Εκ
eft εις χείρα. . .
α) 3 Rog.22,7. 5) Ιb, verί.8. ε) ib, ν. 4. d)!b,ν, και ε) Ιb.ν.ιό. 1) Ιύ." ή
Α'
 ovΑΕsΤ ΙΝ ΙΙΙ. RΕG. cΑΡ. ΧΧΙΙ. '5 t I γ.

ή εκείνε πονηρία την ήτlανεργάζεται εξ illius prauitas caufa fit firagis.

γας ποιμένος έτυχαν ευσεβούς, κάιακρά, Νam fi bonum ac pium habuis
τος αν τους πολεμίους ένίκησαν είται (ent paftoren , viribus fuperas
fent hoftes. Deinde oftendit et
και τρόπον αποδείκνυσι σωτηρίας, είπε iam modurn afiequenda falutis,
γά φησι Κύριος" ") ει κυρίως αυτοι
προς Θεον αποξζαφητω δή εκατος είς Dixit enim Dominu, inφuit, β'
υere illi ad Deum (pertinent),
τον οίκον αυτου εν ειρην%), ει πιξευοντες reuertatur τnusquijμε ad locum
τω Θεώ μαθέν βούλεθε παρ' αυτού /uunt in pace. Si Deo cteditis,
τό πρακτέον, την gρατιαν διαλύσατε, et vultis ex ed (cire quid agen
τούδε Αχααξπρος τον Ιωσαφάτ είgη. dum, dimittite exerciturn. Cum
κότος, ουκ είπόν σοι, ότι ου προφητεύει autern Αchab dixi(Ιet ad Ιofa
ευτος εμοί καλά, αλ ή κακά, είπεν ο phatum , a) Νonne dixi tibi,
προφήτης, ουκ εγώ άκουσον τον λόγον quod βe non pradicar mibi bona,
Κυρίου, είδον Κύριον τον Θεόν Ισραήλ /ed mala 2 dixit propheta, Νon
καθήμενον επίθρόνου αυτού, και πάσα ego: audi υerbum Domini, Vidi
ή 5ρατια του ουρανού είgήκει περί αύ, Dominutti Deum Ιβnël / dentem
βιper tbronum/ium , et υπiuer/u,
τον εκ δεξιών αυτού, και εξ ευωνύμων εκεrcitu, ικίi /tabat είrca ip/um
αυτού, και είπε, τις απατήσει τον a dexteri, eiu, et a /ini/fri, et
Αχαάβ βασιλέα Ισραήλ, και αναξήσε dixit,, Ωui, decipiet Αchnbum νε
τα εις Ραμώθ Γαλααθ, και πεσέται gem l/ra57, τι cd/oendat ad Κa.
motb Galand, et cadat ibi2 Εε
εκεί, και είπεν ούτως ουτος και ούτος i/te quidem βo dixit, ille υcro /ίζ,
ούτως 2) και είπεν, ου δυνήση, και εξήλ, Εt dixit, non poteri. Ει εgrer
θε πνεύμα, και έτη ενώπιον Κυgίου, και (u, e/i /pirituύ, et /ferit coram
είπεν, εγώ απατήσω αυτόν, και είπε Dorhino, et dixit, Εgo decipiam
Κύριος προς αυτό, εν τίνι, και είπε illum, et Dominus dixit εί, ηuo
modo? Ει dixit, egrcdidν ει ενο
εξελεύσομαι, και εσομαι πνεύμα ψευδές
εν σόματι πάντων αυτού τών προφήlών, /piritκr niendax in ore omniumί
και απατήσω αυτόν και είπε, δυνήση" εiu, pνophetarun , , et decipiam
ip/um. Εt dixit, Potεri, gre
εξελθε και ποίησον, ταύτα δε προσω, dere et fic Ηac eft autem
ποποιία τίς ες, διδάσκουσα την θείαν φuardam profopopα-ia, ηua do
Λ χ Α ι 2 "ω «

συγχώβησιν, ου γαρ ο αληθώς Θεός cet diuinam permiffiσnem. Νσή

και της αληθείας διδάσκαλος προσέτατ, enim verus Deus, et magifier
veritatis iuffit vt " deciperetur και
τεν απατηθήναι τον Αχαάβ, ο διά του Αchab , qui dixit per prophe.
προφήτου είπών, εί κυρίως αυτοί προς tam, Si υcre illi na Deum, re
Θεόν, ανασραφήτω δή έκασος εις τον τertarur υπurquirque in locum
εαυτού οίκον εν ειρήνη, δια τούτων τοίνυν Jium in pace. Per hac ergo do
οπροφήτης Ε ώς το πνεύμα της cuitpropheta, fpiritum fraudis, im
piis hominibus vtenterit tanquam
απάτης, οργάνοις χρώμενον τοίς δυσσε
inftrumentis, falΙσ promittere vi
ξέσιν ανθρώποις, ψευδώς υπ.χνείται ξtoriam, Hoc autern fiebatDeo per.
την νίκην, τούτο δε γίνεται του Θεού mittente. Νam cum prohibere pos
συγχωρήσαντος κωλύσαι γας δυνάμε fet,
ι)εί-Θεόν.Ρraferenda eftreceptalectio, και Κύριοι τέτοι: Θεός,Νoftram omifit so
s tv s in Νotis adl. c. 2)και - δυνήση Ηac defin Τextuhebr, etverf. των ό,l, c,
α) 3 Reg, 22, 18, faq.
5 Ι2 Β. ΤΗΕ ο DoRΕ ΤΙ
fet, non prohibuit, φuoniam in νος, ουκέκώλυσεν, επείπερο Αχααζτης
dignus erat Αchab, cuius Deus θείας ην κηδεμονίας ανάξιος, ο δε ι) Ιώ
curam gereret, Iofephus autem
dixit efie Μichaam , qui iam σηπος τον Μιχαίαν έφησεν είναι, τον ήδη
ante vfus erat fafcia, et qui mo πςότεξοντώ τελαμών χζησάμενον,και
lefta pradixerat Αchabo: conii. ταλυπηξα τω Αχααβπςοαγγείλανlα,
ciens ex eo, φuod dixerit Αchab, τεκμαιρόμενος τώ φάνα/ τον Αχαάβ,
odi eum, φuoniam non dicit de οτι μεμισηκα αυτον, οτι ρυ λέγει περί
me bona, fed mala: et nunc et
1am mifit, ipίum in carcerem,
εμού, αγαθά, αλ' ή κακά και νυν Ε
iubens vt ei parum daretur ci. αύτον Αετό δεσμωτήριον επεμψεν, τρο
bί, φuo folum prohiberetur ne φής αυτον ολίγης άγαν μεταλαμβάνειν
fame interiret. Sed non ideo προστεταχως, ή μόνον κωλύειν έμελε
propheta deliit loqui libere: fed την εκλιμου τελευτήν, αλ' ουδε ούτως ο
dixit clamans, a) Si reuerten, re
φertari, in pace, non C/t locutu, προφήτης εξέτη της παρρησίας, αλ'
Dominu, per me. Εt hac verba έφη βοών εάν επισρέφων επισρέφης εν
cum audiiffet, profeξtus eft ad ειρήνη, ού λελάληκε Κύριος εν εμοί και
bellum. Cum eo autem fimul τούτων δε ακούσας των λόγων ώρμησεν
abiit Iofaphat, fua. pietate fa. εις τον πόλεμον συναπήρε δε αυτώ και
ciens indigna.κ Νam cum guar, ο Ιωσαφάτ, της οικείας ευσεβείας ανά
fiui(Ιet prophetam, et amandas.
1et falfos prophetas, et quid es. ξια δεδgακώς επιζητήσας γας προφή
1et agendum didiciflet, per Μi την, και τους ψευδοπροφήτας αποπεμ
chaearή, pietati pratulit amicί ψάμενος, και το πρακτέον παρά του
Α" Α - Υ

τiam. Ceterum propter aliam Μιχαΐου μεμαθηκώς, της ευσεβείας προ

eius virtutem, cura fuit diuinae τετίμηκε την φιλίαν πλην δια την άλ
prοuidentia... Νam cum Syri λην αυτού αφετη της θείας κηδεμονίας
εκ ve(timentis regiis coniecifient
eum e(Ιe regem lfraëlis, et ad απήλαυσε των γας Σύρων εκ της βα
eum contendiίlent, iple quidem σιλικής αμπεχόνης τοπασάντων αυτόν
Dei inuocauit auxilium , Deus είναι τον βασιλέα Ισραήλ, και κατ' αυ
auten ei protinus prabuit falu του χωρησάντων, ο μεν του Θεού την
τem Diuina auten pradiξtio
finem accepit. Sauciatus enim επικουρίαν εκάλεσεν ο δε συντόμως αυ
Αchab, diu nanfit in curru, ne τώ την σωτηρίαν επόρισεν ή δε θεία
tuga effet caufa vt fugaretur ex πζόξόησις το πέρας εδέξατο τρωθείς
ercitus. Fluens autem languis γας ο Αχαας επί πλείσον εσώς επί τ8
infixus fuit currui. Εum in fon άρματος διετέλεσεν, να μη τροπήν ερ
te, φui erat prope vrben, ab γάζητα τη φυγή το δε αίμα φερόμε
luit auriga : canes vero linxe νον ενεπαγη τω αξματι , τούτο παρά
runt. Μeretrices autern fub au
roram de more lauabant fefe , κρήνην τινα τώ άΞε πελάζουσαν ο ηνίο
non confulto volentes fe lauare χος έπλυνεν' οι δε κύνες εξέλεχον αι
in fanguine, fed in agua fonta, δε πόρναι υπό την έωκατά το έθος ελέ
na, vt confueuerant : ea autem σαντο, ουκ εξεπίτηδες εις το αιμα βου
εrat colorata fanguine. λόμενα λούσαθαι, αλ' εις το πηγαίον
ως ειώθησαν ύδως, τούτο δε ήν κεχρω
σμένον τώ αίματι, ΕΙΣ
ι) Ιώσ.Αntiφu.iud.lib.VΙΙΙ.c.15.
σ) 3 Reg, 22, 28,
 ΩVΑΕSΤ ΙΝ ΙV. RΕG. CΑΡ, Ι. 5 Ι3.

ΕΙΣ ΤΗΝ ΤΕΤΑΡΤΗΝ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ."

- ΙΝ LIBRV Μ Ι V. RΕGΝΟR V Μ.
Η +θ8ξόθ-{θ:39"-+θ8363-498364-463863-+θ936-+θε3θ9- έθεξε;-

ΕΡΩΤ. α. ΙΝΤΕRR. Ι.
Πώς νοητέον το, ηθέτησε Μωάξεν Ωμomodo e/f intelligendum illud, Fα.
Ισραήλ; - au, τiolauit Μont in Ιβnel" α)
- oabita pendebant tribu
ασμόν έφερον οι Μωαξίται τώ tum Αchabo, tanquana
/
Αχαάβ, ως υπήκοοι τελευτή, fubieSti : illo autem
σαντος δε εκείνου κατεφρόνη mortuo contemferunt
σαν του υιέος, και ουκ ηθέλη είus filium, nec volucrunt euπα
σαν άρχεθαι. agnofcere dominum.
ΕΡΩ Τ. β. ΙΝΤΕRR. ΙΙ.

Οποιόν έσι το δικτυωτόν υπερώον;

Ι Ο" ήν ώρα θέρους επιτήδειος, Ωaid e/f cαmaculum reticularum 25)
Ε domus apta tempori afta
πολάς έχων φωταγωγούς δι tis, habens multas feneftras
κτυοειδώς κατεσκευασμένας, ας διατζή inftar retis conftruξtas, quas mul
τους ονομάζουσιν οι πολοί, ti appellant perforntar.
ΕΡΩΤ. γ. Υ ΙΝΤΕRR. ΙΙΙ.

Προσοχθίσαι τί εσί, " Ωuid cft προσοχθίσαι 2

Κ" προσοχθίσματα, και βδελύγ.
είδωλα προσαγορευειν
ματα, τα ΟΆ et abominationer,
Ιcriptura folet appellare ido
ειωθεν ή θεία γραφή και γας βδελυγ. la. Sunt enim abominatione
μίας μετά, και μίσους άξια, το γας Ρlena, digna odio. Προσόχθισμα
προσόχθισμα το μίσος δηλοί ούτω γας enim fignificat odium. Sic enim
και είρηκεν ο Ισαάκ προσώχθισα τη dixit ΙΙaac : Προσώχθισα animo
ψυχή μου δια τας θυγατέρας των Χα: πmeo, propter filia, Cananacorum:
ναναίων τουτέσι, μεμίσηκα και ο μακα id eft, odio babui. Εt beatus
ειος Δαβίδ έφη, παρέση πάση οδώ ουκ Dauid dixit, Αd/fitit omni υjae
non bona, malitia autern more
αγαθή, κακία δε oυ πρoσώχθισε τους
τέσιν, ουκ εμίσησε την κακίαν άξιον δι προσώχθισε, id eft, non odiuit enn
θρηνήσαι των δυσσεβών την αλογίαν, 8' Defienda eft autem impiorum
γας μόνον τα μέγισα των ζώων έθεο, amentia. Νοn folum enim in
Deos referebant maxima anima
ποίησαν, αλά και τα σμικρότατα και lia, fed etiam minima, et vi
ευτελέσατα, και μύσους μεσά τίγας liίlima, et exofi. Οιιίd enim
eft πιufca odiofius 3 Sed tn
μυσαρώτερον μυίας, αλ' όμως την εί, men et cius fimulacrum Deum
κόνα ταύτης θεον ανηγόρευσαν, και τον
dixerunt,
", τ) οίκο,-επιτήδειοι, Ηac eadem funt cum Schoiίο apud Μ Ο Ν Τ F. 1. ς. Τ. Ι.
και,
Ρ. 368.4 Reg. t, τ. Β) Ιbid. ν. 2ι -

Β. Τheod. Τώm. Ι. Κk
514
f. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
dixerunt, et Deo, vero reliξto, όντως καταλελοιπότες θεον, τό αυτής
muίca fimulacrum de vita percon Ινδαλμα περί ζωής επηρώτων και ην
tabantur: et quam viuentem fia ζώσαν ταϊς ριπίσιν ελαύνουσι, ταύτης
bellis expellebant, eius figuram
Deum appellabant. τον τύπον θεόν προσηγόρευσαν,
* ΙΝΤΕR R. ΙV. ΕΡΩΤ, δ',
Ωuidan prophetan accu/ant crude Τινές ωμότητα του προφήτου κατηγέ,
Δitati,, 4uod duo Pentecontarcha,
cum /ubicξti igni cal/ti
ζησαν, ότι δή τους δύοπεντηκοντάχες
μετα των υπηκοών ουρανίω πυζι
tradiderit,
παραδέ δωκεν.
prophetam accufant, ad. Ο' τού προφήτου κατηγορούνται
Θ"uerfus Α

Deum prophetar, lin κατα του Θεού του προφήτου κι

guam mouent. Ipfe enim im. νούσι τας γλώfiας αυτός γας επαφή,
mifit ignem. Είt ergo ninίia: το πύς, τολμηρόν τοίνυν άγαν το νε.
audacia, diuinae irafei adminiftra κε
tioni. Οportet enim (cire acqui. μεσησα ται, θείας οικονομίας, χρή
tatem diuinae prοuidentia:: et γαρ ειδέναι της θείας προμηθείας το
φuod iufte puniat pcccatores, et δίκαιον, και ως ένδίκως κολάζει τους α.
beneficio afticiat fuos cultores.
μαρτάνοντας, και ευεργετεί τους θερα,
Είt autem perfpicuum, Pente, πεύοντ ας, δήλoι δε ήσαν οι πεντηκόντας,
contarchas, et φui eis parebant, ον.
conueniffe cum (copo eius φui χοι, και οι τούτων υπήκοοι, συμβαίν
illos mifit. Vnde etiam a Deo τες τω σκοπώ του πεπομφότος, όθενκαι
immiίla fuftinuerunt fupplicia. τας θεηλάτους τιμωρίας υπέμειναν, ο
Τertius enim Pentecontarcha, γας τρίτος πεντηκόνταρχος, επιεικεία
aquitate et fide σwnatus, et φui και πίσει κοσμούμενος, και τη πείρα
experientia propheta virtutem di ν,
«licerat, νfus verbis placidis gffu. μαθών του προφήτου την δύναμι ή
git fupplicium. πίοις λόγοις χρησά μενος την τιμωρί αν
διέφυγεν.
ΙΝΤΕR R. V. Ε Ρ Ω Τ. 8 ',
Ωuomodo εβ intelligendum illud, Πώς νοητέον το, τότε εξασίλευσεν επί
Τunc regnauit/uper Ιβnelem Ιoran, Ισραήλ Ιωραμ αδελφός Οχοσίου
frater Ochozia loco eiu, 4uod αντ' αυτό, ότι ουκ ήν
non είjet eijilius 2
-, - αυτώ υιός;
Ι" erat, vt regurn filii regnum Ι) ΝΆ ήν των βασιλέων τες πά.
hareditate pofliderent, fi δας την βασιλείαν κληρονομεν.
autem non e(Ιent filii, frater natu παίδων δε ουκ όντων, τον πρεσβύτατον
maximus, aut φui erat el confan αδελφόν, ή τον επιτηδειότατον αυτίκα
guinitate proximus. Dauidis φui. γούν την Δαβιδικήν βασιλείαν μέχρι
dem certe regnum, vsque ad capti
ιuitatem, filii a patribus accipien. της αιχμαλωσίας παίς παρά πατρός
tes adminiftrarunt, Cum autern παραλαμβάνοντες, διετέλεσαν οικονο,
Ιεchonias in captiuitatem abdu μούντες, του δε Ιεχονίου προ της παιδί,
ποιίας

") Νόμοί-προ, πατρό: Ηac parum differunt a Scholio quod soς ινς in Νο.
tis fuis ad h, 1, attulit.
 "
-

ονΑΕsΤ ΙΝ Ιν. RΕG cΑΡ. Η στς

και ποιίας δορυαλώτου ληφθέντος, 1)Μετ, ξtus είfet, antequam liberos pro
creaffet, tenuit regnum eius Μet
θανίας, ο κα Σεδεκίας, κατέχε την thanies, qui etSedecias, cum elfe:
- βασιλείαν, θείος αυτε ών προς πάιζόν, eius patruus.
ΕΡΩΤ. σ'. 1 ΙΝΤΕRR. ν Ι.
Ωνοιηdn flio prophetaram υοιπε
Τίνας υιούς των προφητών ή θεία προσ. aiuina Scripturn" α) -
: y αγορεύει γραφή;
V ψ Μ &
ΙΕ prophetas,
ή ΑΆ τους προφήται,κατα το Ε. Ηebraorum et
Syrorum idiomate, Sic enim
4Α βραίων και Σύρων ιδίωμα ουτωγας etiam homines [olita eft nomina.
και τους ανθρώπους είωθεν ονομάζαν.
re. Filii enim, inguit, ύ) ύomί
υίρι γάς φησίν ανθρώπων, έως πότε naru, υφucquo graai e/ti, corde 8
βαρυκάρδιοι, και κατα το ύψος σου
», Λ w- * V "» , 2 "
Εt, c) διεμηdur, altitudinem tunne
επολυώρησας τους υιούς των ανθρώπων, amplifία/ti filio, bontinum , hoc
eft, homines. Οftendunt autern
ταυτές, τους ανθρώπους, δηλοί δε και ο ipfa guoφue verba multos fui(Ια
λόγος πoλους γεγενηθα προφήτας,
α
prophetas. Νam qui inhabita
και γαρ οί την Ιεριχώ, και την Βαθήλ bant Ιerichuntem et Βethelem,
οικούντες, και προεγνώκεισαν, και προ pracίciuerant et pradixerant af,
ειρήκωσαν την του μεγάλου Ηλιούανά. funtionem magni Elia. Cogno
uerat hoc, ηuoηue qui primas
ληψιν εγνώκει δε τέτο και ο τών όλων partes inter ceteros obtinebat,
πρωτεύων Ελισσαίος όιπάνυ διό και Ρreclarus ille. Εlifa. : Quam
τούτοις έφη κακείνοις καίγε εγώ έγνω. obrem et illis dixit, Εt εgo moui,
κα, σιωπάτε τοσούτον δε ήν των προ τacete. Τanta autern erat pro
φητών το πλήθος, ότι πεντήκονταμεν phetarum πηίultitudo, νt etiam
αυτοίς πόρβωθεν ηκολούθησαν, μετα quinquaginta Ιecuti int eos e lon
ginquo. Poft magni autern illius
δε την Ηλιού του μεγάλου ανάληψιν, Εlia afiumtionem, * perfuaferunt και
" τον τής χάριτος κληρονόμον συναθροι" hacredigratia fimul congregati, vt
θέντες έπεισαν αποσείλατινας εις επι ιnittcret aliquos ad quarendum
ζήτησιν του κοινού διδασκάλου και α. comnuuen magiftrum: et miίο
πέςαλαν ευζώνες πεντήκοντα τες γας runt accinξιοs quinguaginta: eos
τοιούτους υιούς δυνάμεως προσηγόρευ. enim appellauit viros virtutis,
hoc eft, potentes ac (trenuos. Ρor
- σεν, αντί του, δυνατούς, εκ δε των απο ro ex iis φui mith funt confideran
σαλέντων σκοπητέον των αποσαλάνlων dum eft, guanta fuerit corum
το πλήθος, multitudo qui miίtrunt.
Ε Ρ Ω Τ. ζ". ", -
ΙΝΤΕRR. VΙΙ.
Τί δήποτε, του Ελισσαίου διπλήν του Ωunmnan ob cau/am, cum pctiifρε
πνεύματος την χάριν αίτησαμένου, ο Είi/h duplicern gratiam, magnκr
μέγας είπεν Ηλίας, εσκλήρυνας dixir Εlin, νεm difficilem
τέ αιτήσαι ; petii/ti 2 a) ,
Ο φθονών της χάριτος τώ μαθη. Η": ιlixit, non inuidens gra
tiam dilcipulo, ίςdςuramge
τη τoύτo έφη αλά των άλωναν, Κk 2 * rens

ι) Αlias χρειut Ματθανίας,

α) 4 Reg 2, 3, 5) Ρίλι, 4, 2, ι) Pf u, 3. α)4 Κε: ", ι».
ι

-ι
 5 Ιό Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
Α' Α' 3. φ γ «η ,
1ens aliorum hominum. Νam θρώπων κηδόμενος, επειδή γαρ τρισίν
φuoniam tribus annis etfex menί: έτεσι και μησιν εξ λιμώ δυσσεβούντας
bus, impie fe gerentes fame cafti τους ανθρώπους Ά
ανάγκη δε
gauithomines: neceffe autem etat, ήν, τον τής διπλής κληρονομούντα χά
vt qui duplicis erat hares gratia,
duplo maiora quoque miracula ριτος διπλάσια εργάσαθαι θαύματα"
ederet, ex iis autem erat panair, έν δε τούτων ήν ή δια του λιμού τιμω
τoganda per famem,ei parcens di ρία φειδοί κεχρημένος είπεν εσκλήρυ
. xit, Rem difficilem petii/ti. Ηoc an νας του αιτήσαμ τούτο δε και εκ της
tem difcimus etiam ex hiftoria.
* Νam feptem annis illatum fuitho ίσορίας μανθάνομεν. επτά γας έτεσιν
rninibus fupplicium per famem. επηνέχθη τοις ανθρώποις η τιμωξία.
ΙΝΤΕR R. VΙΙΙ. ΕΡΩΤ. ή.
Ωuomodo είt intelligendum illud, Πώς νοητέον, πάτες,πάτες, άρμα Ισ
Ρater, pater, curru, Ιβnel, ραήλ, και ιππεύς αυτούς
R"Ε
ει εque, eiu, º a)
aliarum gentium equis
Ο των άλλων εθνών βασιλείς ίπποις
vtentes et curribus aciem in κεχρημένοι και άρμασι παρετάτ
1truebant. τοντο, τούτου χάριν τον μέγαν Ηλία»
Εa de caufa magnum
Εliam appellauit currum et equi άςμα Ισραήλ, και ιππέα προσηγόρευ
τem Ifrael, vt qui folus fufficeret, σεν' ως αποχρώντα και μόνον καταλυ
et ad fundendos ac profligandos
Ηoftes, et ad dandam gentilibus σαι τους πολεμίους, και παραχεν τοις
fuis victoriam. "
ομοφύλοις την νίκην.
ΙΝΤΕRR. ΙΧ. ΕΡΩΤ. θ'.
Ωuomodo e/t intelligendum illud, Πώς νοητέον, που επιν ο Θεός Ηλιού
Κbi e/t Deu, Εlia, aphpbσ2 b) 1) αφφώς
Ο vellet propheta tranfire Ior Δαέή" βουληθεις τον Ιορδάνην ο
danem, imitatus eft magi προφήτης εμιμήσατο τον διδάσκα
4trum, et pelle ouina, percuffit
λον,
aquam, nihil dicens, fed exifti ουδέν και τη μηλωτή το ύδωρ επάταξεν
' πmans fufficere ad faciendum mi ειρηκώς, αλ αποχρήν νομίσας εις
raculum pellem ouinam. Ρoft θαυματουργίαν την μηλωτήν, επειδή
quam autem non σbediίt natura δε ουχ υπήκουσε των υδάτων ή φύσις,
aquarum, vocauit Deum Iui ma εκάλεσε τον του διδασκάλου Θεόν, τον
giίtri, gui ab hominibus cerni τοις ανθρώποις αόρατον και ανέφικτον.
vel adiri non poteft. Αpbpbo
enim explicatur occultus, fecun αφφώ γαρ 2) o κρύφιος ερμηνεύεται
dum Ε. aliorum inter κατά την έκδοσιν 3) των άλων εςμηνευ
pretum, -
Τύυy. -

ΕΡΩΤ.
t) αφφώ. Ιn Τextu hebr. 2 Reg. 2, 14. leg. Νήr! ηΝ , pro quo Ιnterpretes gra
ci φui hane minus aptam interpretationem dederunt, legific videntur
πD"Ν: aut Νib"Ν. Ηanc conietturam fuetur locus c. ιο, Ιο, νbi Τextus
hebr. habet Νib"Ν, verίio graca autem, αφφώ. 2) ο κρύφιος, Ηac vox
fufpetta vita eft D κν sτο, guem vide 1. c. p. 272. 3) των άλλων ερμηνευτών.
Αt φuorum 2 Αquila et Symmachi non eflc hanς interpretationen, diίcimus
e Μ ο Ν Τ F. Ι. c. Τ. Ι. Ρ. 368.
4") 4 Reg, 2, 12. Ρ) Ιb. ν. 14.
 "

ΟVΑΕSΤ ΙΝ ΙV. RΕG. CΑΡ. ΙΙ. ΙΙΙ. 517,

Ε Ρ Ω Τ. ΙΝΤΕRR. Χ.
ι".
1ίνος χάριν δι' αλών την πικράν των Ωuanam de cau/a medicatu, e/t/ali
bur naturam aquarum 2 a)
υδάτων ιάσατο φύσιν,
Ν ωσης ο μέγας ξύλον εμβαλων την
πικράν των υδάτων ποιότητα εις
γλυκείαν μετέβαλεν ούτος δε τοις άλσι
της λυμαντικής ήλευθέρωσεν ενεργείας,
έάδιον γας τώ δεσπότη Θεώ και βου
λήσει, και λόγω, και δι' ων εθέλει,με.
ταβάλειν των ξοιχείων τας φύσεις,
ΕΡΩΤ. ια'.
,
agnus ille Μofes, ligno inie
ξto, amaram aquarum φua
litatem * transmutauit in dulcem: %
hic autem fale aquam liberauit a
noxia operatione. Εft enim facile
Deo vniuerforum et voluntate, et
verbo, et per ea quae velit, mutare
naturas elementorum.
ΙΝΤΕRR. ΧΙ.

Τί εσι, και Μωσα βασιλεύς Μωάβήν Ωuid g/t, Ε. Μ.β rex Μoa5
1) νωκηδεί; crat νωκηδέι" b)
Ν.

Ο' ποιμενα
άλοι ερμηνευτα τονωκηδείαςχι,
Μ. «
Γ α Λ

ηgμηνευσαν. δηλοι δε
- ΜΜ
κα/
lii interpretes dicunt, prin
cipem pa/forum. Ιd autem
τα εξής, και 2) ήν φέρων φόρον τώβα, oftendunt etiam ea φua deinceps
σιλεί Ισραήλ εκατόν χιλιάδας αφνών, fequuntur, Εt pendebat υcξtiga!
regi Ιβraëli, centum millia agno
κα", εκατόν χιλιάδας κριών επιποκων rum, et centum πmillia arieturn
αντ, εγκωμιου μέντοι περι του Ελισ. cum υellere/iιο. Ρro laude autem
σαίου ειρήκασιν, ότι επέχεεν ύδωρ επί dixerunt de Εlifa, φuod infun
είζας Ηλιού, τοσούτον είχον θαύμα deret aquam in manus Εlia. Ιιι
του μεγάλου προφήτου ή δε χρεία και tanta habebant admiratione ma
τους δυσσεζούντας βασιλέας ηνάγκασε gnum illum prophetam. Νecefli
προς τον πανεύφημον Ελισσαίον δρα tas autem coègit etiam impios re
confugere ad celeberrimum
μάν, ο δε τή του διδασκάλου παρέησία ges Εlifam. Ille autem νίus , magi
χζησάμενος , τί έμοι και σοί έφη, δεύρο (tri loquendi libertate, Ωuid mi
προς τους προφητας του πατζος σου, bi, inquit, c) et tibi & Κade ad
και πρόντες προφήτας της μήlgός σε η propbeta patri, tui, et ad pro
pbera, matri, tu«. Νeceflitas et
δε ανάγκη και τους θρασείς επιεικείς α. ian audaces efficit mites. Pro
ο Ιωραμ
πεςγάζεται αύτίκα γούν,οτικέκληκε tinus itaque Ioram placide re
στράως υπολαβών έΦή μη fpondens dixit: Νum υoca
Κύριος τους τρείς βασιλείς τούτους, το ιuit Dorn in ur bo, tre, reger,
παραδούναι αυτούς εις χείρας Μωάβ, τι eo, traderer in manu, Μoab 2
αλ' ουδε ούτως έπεισε τον προφήτην, Sed ne fic quidem perfuafit pro
2 - 1 2 1
- »"
pheta, vt non argueret eius im
μη διελέγξαι αυτου την ασέβειαν. εφη pietatem. Dixit enim, d) Ωunn,
γάς ζή Κύριος των δυνάμεων, ώ παξέ νεre tiuit Dominu, exercituum,
σην ενώπιον αυτού, ότι ει μη πρόσωπον coran quo ad/to, niβ' rg/piceren
Ιωσαφάτ βασιλέως Ιούδα εγώ λαμ ficienι Ιο/hpύati regi, Iuda, te ποπ
βάνω, ει επέβλεψα αν πρός σε, και ά. ηd/pexiljim et νidi//en. Cum ita
Κ k και φue

1) νωκηδεί. Ιegendum effe videtur νωκήδ, vt habet Codex υatic. 1. c. 2) ήν

φέρων φόρον, Ιta leg, in edit. compl. Rec. Ιεξtio eft επέτρεφε.
") 4 Reg 2, 21 Ιη. 5) Ib. α. 3,4. ε) Ιb. ν. 3. a) ib. ν. 14.
 318 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
"
φue potentiac faftum neceffitas δόν σε, της χρείας ούν κατενεγκάσης
«leprefliffet, opportune reprehen της δυνασείας τον τύφον, εις καιρόν ο
fio adhibebatur.
έλεγχος προσεφέρετο, -"

ΙΝΤΕR R. ΧΙΙ, / ΕΡΩΤ. ιβ.

Ωuomodo εft Ά illud, Πώς νοητέον το, λάβετέ μοι
Jumite mibi p/alentιm Pa) ψάλοντα;
ΙΟ Ευ. Dauld, φui et re "ΟΥ θειότατος Δαβίδ, και βασιλικής
gia et prophetica donatus και προφητικής χάριτος ήξιωμέ.
εft gratia, fapienter ctiain ordina Vφ9 , και την ιερατικήν σοφώς έταξε λα
uit minifterium facerdotale, et fa τουργίαν και τους μεν ιερέας κατα τον
cerdotes φuidem conuenienter legi Μωσαϊκόν νόμον ταις σάλπιγξ κεχρή,
Μofaicae iuffit vti tubis, Louitas θα προσέταξε, τους δε Λευίτας τας
" ν " ν Λ
autem citharis, et pfalteriis, etκινυζας, και νάρλας, Κα! κυμβάλοις,
cymbalis, et aliίς inίtrumentis,
Vtebantur autem ipίi fpirituali και τοις άλoις οργάνοις, έχgώντο δεέ.
ΙDauidis modulatione. Εx iis vnum τοι τη πνευματική του Δαβίδ μελωδία,
iuflit acciri propheta. Illo autem τούτων ένα μετακληθήναι προσέταξεν
pfallente, φuod erat agendum fi ό προφήτης, εκείνου δι ψάλοντος,ή τ8
gnificauit gratia ίpiritus, 1n tor πνευματος χάρις το πρακτέον εσήμαι
rente enim iuffit ingentes fo(fas
fodi, vt procul illato aqua fluen γεν, εν γας τό χειμάρρω βόθρους με.
το, aqua implerentur fo(lie, et
exercituί νfun exhiberent nece(fa
γίτου, έρυγήνα προσέταξε να της
χαράδρας πόρβωθεν ενεχθείσης, πλη
τium. Νοtandum autem, ηuod φωθώσιν οι βόθροι του ύδατος, και την
manum Domini gratian vocarit χρείαν παράχωσι τώ 5ραlώ επισημαν.
fpiritualem. Fuit enim, inquit, τέον δε, ως χείρα Κυρίου την πνευματι,
*fuper * illum manus Domini, et
dixit, Ηa:ς ait Dominus, κη ωνομασ: χαξιν. εγένετο χάς φησα
επ' αυτον
λέγει χεις Κυρίου, και είπε, τάδε
Κύριος, Μ.

ΙΝΤΕRR. ΧΙΙΙ.
ΕΡΩΤ. ιγ.
Ωμoπodo ε/i intelligendun tilud, Πώς νοητέον, και εγένετο μετάμελος
Εt fuit φαnitentia mngητ
in Ιβraέ12 b) μέγας επί Ισραήλ;
um Μoabitat funditus de me
ν-Α
ων Τ
Μωαβτό
επειράθη μεν
άρδην αναιρουμένων,
τούτων Φυγείν ο βα,
dio τollerentur, tentauit gui
«dem fugere rex corum. Sed σιλεύς, επειδή δε το σεββόνκαι γενναίον
φuoniam valida et (trenua cohors της φάλαγγος ουκ ενδέδωκε, τον πρω
ei non permifit, filium primoge, τότοκον υιόν, ον της βασιλείας είχε
πίtum, et regni fucce(lorem, in
φuadam turri igne confumfit. Ηoc διάδοχον, επί τινος ώλοκαύτωσε πύρ,
cum confpexiffet multitudo ho. γου, τούτο θεασάμενον των πολεμίων
ftium, mi(erata eft cafum illum, το πλήθος, ώκτερε το πάθος, και την
ct foluit obfidionem.
πολιορκίαν κατέλυσεν, -

ΕΡΩΤ.
") 4 Reg. 3, 15, ε) Ib. ν. 27.
 < - ΩvΑΕSΤ." ΙΝ ΙV. RΕG. CΑΡ, Ιν. 519
ΕΡΩΤ, ιδ'. ΙΝΤΕRR. ΧΙV. -

περί τίνος έφησεν ή γυνή, ο δουλές ΟΤΟυ De quonam dixit mulier, Scrwu,
ανής μου τετελεύτηκε και συ οίδας, ruur maritu, meu, g/f mortuur, cr
ότι δούλος ήν του Κυρίου, tu ne/ti eum fitilje / ruum
Domini" a)
Τ: φασί τον Αβδιού είναι, τον οικο liφui dicunt, eum effe Αbdiam
νόμον του Αχαάβ, δς τους έκαίον Α Αchabi diίpenfatorem, qui
άνδρας εν δυσι κατακρύψας σπηλαίος, centuιn viros in duabus abίcon
διέθρεψεν αυτούς άρτω και ύδατι' και ditos fpeluncis pane et aqua nu
το χρέος δια την εκείνων επιμέλεια γε,
γενηθα. θαυμάσαι δε άξιον των πζο,
trinit: et ex eorum cura debitum
contraξtum fuί(Ιe. Iure autem
φητών την δύναμιν, ότι τα όντα πηγά eft admiranda vis prophetarum,
ζεν παρασκευάζοντες, παξέχουσα τού quippe cum efficiant vt fa
cultatibus abundemus, vita prac
βίου τας αφορμάς, και γας ο μέγας bent adminicula. Εtenim magnus
Ηλίας το βραχύτατον άλευρόν τε και Εlias effecit vt pufillum farina et
έλαιον επι πλείσον εξαρκέσα πεποίηκε olei ad multum tempus fufficeret:
και ο διπλασίαν την εκείνου χάριν δεξά, at ille qui duplicem cius gratiam
ενος, της ετέρας χήρας το ολιγισον adeptus erat, alterius viduae pa
rum olei cum in vafa plurima
έλαιον παμπόλοις αγγείοις εμβληθήναι iuffiffet infundi, et mariti exfol
κελεύσας, και του ανδρός εξέτισε το
χρέος, και αυτη και τους παιδα: διέ,
uit debitum, et ipfam et filios
aluit, Ηinc autem facile eft co
θρεψε, και εντεύθεν δε βάδιον γνωνα,
gnofoerς, φuod contra legem fa
ως και του λαου παρανομουντος, και ciente populo, et impie fe ge
δυσσεζούντων των βασιλέων, ήσάντινες rentibus regibus, fuerint guidam
pii. Εx iis enim erat Αbdias,
ευσεβείς εκ τούτων γας ο Αβδιού, και et illi fepties mille, gui non fie
ο επlακιχίλιοι, οι μη κάμψαντες γόνυ Χerunt genu ante Βaal, et admi
τη Βάαλ και η θαυμασία Σωμανίτις, rabilis Somanitis, qua in prophe
ή πολής θεραπείας τον προφήτην ήξίg, tam valde fuit officio(a. Cuius
ης την επιμέλειαν αμειβόμενος ο προ officii et cura vicem rependens
propheta, eam rogauit an effet
φήτης ", ήρετο ει εεν αυτή λόγος λαλή,
aliguid quod vellet dici regi,
σαι προς τον βασιλέα, η προς τον ας aut duci exercitus: et cum pof.
χοντα της δυνάμεως και δυνάμενος αύ: fet ei diuinum exhibere auxilum,
τη παραχεν την θείαν επικουρίαν, και νult cam humanam ctiam poίce,
1 € CuΕaΙΠΠ,
της ανθρωπίνης αυτήν αξιώσα βούλε,
τα προμηθείας, /
ΙΝΤΕRR. ΧV.
ΕΡΩΤ. 48', 1

Τί εσιν, εν μέσω του λαού μου εγώ. Ωuid /ibinιeiυult, In medio populi
ego habito 2 b)
- κατοικω5 , ΜΕ inquit, placet otium, et
Ν -

πραγμοσυνη, φησί, χαίζω και ει tranquille viuo, neque in

ρηνικως διαγω, και προς τινά animum induco vt cum vllo all
έχειν αμφισβήτησιν ουκ ανέχομαι, guam habeam contrοuerfiam.
-"

-
".
-
Κk 4 ΙΝΤΕRR.
α) 4 Reg 4, Ι. Ρ) Ib. ν. 3.
 -

52 Ο Β. ΤΗΕΟDΟR ΕΤΙ
ή% * ΙΝ ΤΕRR. ΧVΙ. ΕΡΩ Τ. :ς'.
Ωuomodo εβ intelligendam illud, Πώς νοητέον, κατά τον καιρόν τούτον,
Ηoc tempore υ: hora hacc g/t, ώς η ώρα αύτη,ζώσα συ και κα) συμί
υiaen, tu concipie,
filium 2 a) περιεληφυία υιόν,
Υ.4ω Α' Υ

Η" etiam patriarchae Αbraha Τ ούτο και προς τον πατριάρχην Α.

ζααμ ο των ολων έφη Θεός.
- κάjά
Ιno dixit Deus vniuerforum,
5) Ηoc tempore veninn, et ενit Sa τον καιρον τουτον έλευσομαι, και εΞαι τη
τa filiur. Significat ergo prophe Σάρρα υιός δηλοί τοίνυν δι' ωνείρηκεν ο
ta per ea φua dixit, quod iple προφήτης, ώς αυτός έφθέγγετο δι' αυ
vniuerforum Dominus per eum του ότών όλων Κύριος, ουδή χάριν και
1oquebatur. Qualnobrem affir αποφαύlικώς δέδωκε την υπόχεσινυπες
rnatiue dedit promiflum, φuod
natura . fuperat , imbecilitatem.βαίνουσαν της φύσεως την αθένειαν.
Cum autem expérientia didicifiot τή πείρα μέντοι μαθούσατε προφήτε
w ," • - "ν 1

Ρropheta virtutem, fperauit etiam την δυναμιν, και τελευτησαν το παι

fore vt puerum mortuum (ιιfcita. δίον ήλπισεν ανασήσεθαι, εν τη κλίνη
ret. Νam cum in propheta le&to γας τούτο τέ προφήτου νεκρόν κατα
εollocafiet mortuum, claufυ οftio
Ρrofe&ta eft ad prophetam, ne ιna κλίνασα, και την θύραν αποκλείσασα,
Σίto quidem (ignificata caufa pro βαδίζουσα προς τον προφήτην αφίκετο,
fcξtionis. Ιlle itaque ignorans, ουδετώ ανδρι την αιτίαν της αποδημίας ί
«am rogabat, c) Ωaid c/f υ: bodie μηνύσασα. εκείνος Ουy αγνοών ήρετο, τι
πd cum proficifari, ? Νon g/f no
σημερον προς αυτον, ου
zailumium, mcque /abbarum. Νanι οτι συ πορευή
fabbatis, et in nouilunio folebant νουμηνία, ουδε σάββατον και εν τοις
«liem feftum agere. Ιlla vero σάββασι,και εν ταις νουμηνίαις γας εος
«lixit, Ρnχ. Volo, inquit, eum τάζειν ειώθασαν, ή δε είπεν, ειρήνη'
allogui. Cum autem eam procul προσειπείν αυτόν φησι βούλομαι. πόρ
vidiffet propheta, rogauit per, ρωθεν δε αυτήν ο προφήτης ιδών, ήρετο
Giezi, quomodo fe habeat et ipfa,
εt eius maritus, et puer eorum. διά του Γιεζει όπως έχουσι και αυτή,
Ηoc enim fignificat, Pax tibi? και ο ανής αυτής, και το παιδάριον,
pax marito tuo ? pax puero ? pro τούτο γαρ δηλοί το, ειρήνη σοι, ειρήνη
<o quod eft, Reξte vos habetis 2 τώ ανοζί σου, ειρήνη τώ παιδαρίως αντί
valetis? 1lla autem Gieαι quideln του, καλώς διάγετε, υγιαίνετε, η δε
«lixit, Pax: propheta auten ap μεν τον Γιεζει είπεν ειρήνη, των δε
prehenfis pedibus, ei tignificauit προς
φuid acciditiet, doloremque often του προφήτου ποδών επιλαβομένη, το
derunt lacryma, Cum autem πάθος εμήνυσεν, εδήλου δε την οδύνην
νellet Giezi facere vt furgeret, τα δάκρυα, ανασήσαι δε αυτήν πειρω
«lixitpropheta, d) Μiίhn fic eam ,
μένου του Γιεζει, ο προφήτης είπεν, ά.
zriffi. enim ε/t eiu, anima, cr
φες αυτήν, ότι κατώδυνος η ψυχή αυ
ΑΟυιuinur me celauit, ει mibi non
της, και Κύριος απέκρυψεν απ' εμού,
renuncinuit. Ηinc ergo eft per
1picuum, φuod non omnia pra και ουκ ανήγγειλέμοι δήλον τοίνυν καν
1είuerint propheta, fed ea φua. τεύθεν, ως ουχ άπαντα προήδεισαν οι
«liuina gratia eis reuelauit. προφήται, αλ' άπες ή θεία χάρις αυ
τοις απεκάλυπlεν.
") 4Reζ 4, ιό. ε) Gen. 18, ιο. ε) 4 Reg, 4, 23, ή Ib. ν. 27, ΕΡΩΤ,
Ν.
 ovπ'sΤ ΙΝ Iv. RΕG, οΑΡ, Ιν. 52 Ι

ΙΝΤΕRR. ΧVΙΙ.
ΕΡΩΤ. ιζ".
Οuammam ob cau/hm mitten, Giezί
Τίδήποτε εις την ανάτασιν του παιδός ad /i/titandum
αποσείλας τον Γιεζα, παρηγγύησε ν puerum, iuffit, Sί
aliquem inueneri, in via, ne benc
αυτώ, εάν εύρης τινάει τη οδό, μή ευ dica, ei, et β' δεnedixerit tibi,
λογήσης αυτόν και εαν εύλογήση re/pondea, illi 2 a)
σέτιε, μη αποκριθής αυτώ;. : SΆκc eum effe honoris et imanis
Η". αυτόν φιλότιμον και κενόδοξον, gloria cupidum, et futurum,
νt occurrentibus in via fuί curfus
και ότι τοις κατά την οδον εντυγ. caufam indicaret: imanis autern
χάνουσι του δρόμου την αιτίαν ερεί ήδε gloria impedimento efle folet, ηe
κενοδοξία την θαυματουργίαν κωλύει, fiat miraculum:
ΕΡΩΤ. ιη'. ΙΝΤΕRR. ΧV ΙΙΙ.
Τι δηλοί το, 1) ελααδέπ' αυτόν; Ωuid/ignificnt, incurumuit /ε/iper
ip/um ? b)
ούτο οι άλλοι ερμηνευτα, ενεφύσησεν
ειρήκασιν... ώσπερ γας των όλων ο oc alii interpretos dixerunt,
ποιητής του Αδαμ το σώμα δημιουργή conditor Ιnfuffinuit, Quomodo enim +ί:
* vniuerforum corpus
σας, δια του εμφυσήματος ενεφύσησε Αdami fabricatus, per infuftiatio
την ψυχήν ούτως προφήτης εμφυσή. nem indidit animam: ita prophe
σας ανέτησε το μειράκιον αλ ο μεν δη. ta, cum infutHaffet fuίcitauit ado
le(centen. Sed creator guidem
μιουργός έμφυσήσας εδημιούργησε την
ουκ ουσαν ψυχήν" ο οι γε προφήτηςτην infίιftlando creauit animam φuae
non erat: propheta autem eam
οισαν εις το οικειον επανηγαγε σωμα. quae erat in fuum reduxit corpus.
το δε 2)ενέπνευσεν επ' αυτον 3) συνεκά Ιllud autem in/pirauit in ip/um, alii
λυψενοι άλοι ειρήκασι, τα δε οικεία αι dixerunt cooperait. Suorum au
θητήρια τοις εκείνου προσήρμοσεν, οφ tem fenfuum organa illius organis
oculis, º os
θαλμους οφθαλμοίς, σόμα ςόματι, ori, manus oculos
applicauit,
manibus, vt mor
χώρας χερσίν να της του ζώντος ο tuus νίuentis effet particeps vitar,
τεθνεώς μεταλάξη ζωής, της πνευμα gratia nimirum fpiritualis, qua:
τικής δηλονότι χάριτος την ζωήν χορη vitam largitur, -

Υουσης.
"-
Κk 5 ΙΝΤΕRR.

1) έλαάδ. Vexatiίlima eft le&tio huius vocis. Sunt φui legere iubent έγλαδα,
alii έγλα δε, alii demurn vel έλαδέ, vel vt Μ ο ΝτF. in Cod. quodam regio
inuenit, έγλαάδ. Ηa omnes lectiones toto calo diftant ab hebr, η 7χθη, - - -
: --

φuod Symmacbu haud male vertit, και επέπεσεν, et protidit, et οι ό, συνέκαμ,

ψεν, incurunuit./ε/e. D Rν s Iν s 1. c. p. 272, legere iubet vel αγαάρ vel εγαάδ.
Ηuic Ρofteriori (ententiac calculum φuoφue dedit Μ ο Ντε. 1. c. p, 369.
2) ενέπνευσεν. Ιta ν. 35. idem verbum "ηπ.γ.γ ab Αηuila exprinitur, 3) συνε
κάλυψε -ειρήκασι. In Codice φuo Μo Ντε νfus eft, hac interpretatio non
αίti", έd nlii, φui Theodotio είle videtur, tribuitur. Νon omittenda funt
": 1. Φut. Ακ5. sos in Νotis fuis ad 4 Reg, 4, 35. obferuauit: ,Β. ver
»bυπ' Ψuidem συνεκάλυψεν reperitur in aliquot libris, inScholio tamenquod
»". """"οκετο videtur deriuatum, legitur, το δι εντγύωσε επ' αυτόν συν
Ι. « »" /
11". ακιψεν " αλοι ειρήκασιν. >>
")4 Reg.4, 29. ι) 15, ν. 34.
 '

522 Β. Τ ΗΕΟ D ΟRΕΤΙ . -

ΙΝΤΕRR. ΧΙΧ. ΕΡΩΤ. ιθ'.
Ωaid e/i, Vr colligerετ Τι εσι συλλέξαι 1) αριώθ: -

ariotb2 α) άλοι2)άγρια λάχανα ταύτα ής,

μήνευσαν, τούτοις την 3) τολύπην
lii olera agre/fin hzc funt in οι συλέγοντες αγνοέντες ανέμιξαν αλ
terpretati, His ii φui colli λατε δηλητηρίου την ενέργειαν ήμβλυ,
gebant, ignorantes admiίcuerant νεν ο προφήτης αλευρον επιβληθήναι κε
colocynthida; fed veneni efficaci. λεύσας τώ λέβητι ήμβλυνε δε ουχ ή τέ
reun obtudit propheta, iubens
farinam iniici in lebetem. Οbtu-ν αλεύρου φύσις, αλ' ή του προφήτου
dit autem non farina natura, χάρις, ούτω και των υδάτων αγονίαν εις
fed propheta gratia. . Ιta etian πολυγονίαν εχ οι άλες μετέβαλον, αλ'
πquarum fterilitatem in facundi ή του προφητικού πνεύματος δύναμις,
tatem non fal mutauit, fed vir τών μένloι προφητών τον ακτήμονα βίον
tus prophetici Ipiritus. . Ωuod ή ίσορία διδάσκει ο γας τούτων πρω,
νero prophetae inopeιn vitam du
χxerint, docet hiftoria. Νam τεύων νυν μεν αγρίοις αυτούς λαχάνοις
qui erat eorum primus, nunc εισίασε" νύν δε κριθίνους είκοσιν εκατόν
quidem eos excepit conuiuίο ο ανδράσι παρέθηκε, και τούτους υφ' ετέ,
Jerum agreftium, nunc autem ζων προσενεχθέντας, τοσαύτης δε αυ.
panes hordeaceos viginti appo τοις ευλογίας μέlέδωκεν, ώς και των εκα,
4uit centum νίris, cosque ab aliis
allatos. Εis autem tantain bς τον πληρώσαι την χρείαν, και μετα
nediξtionem impertiit, γt et il τον εκείνων κόρον ικανούς περιτlεύσαι,
los centum exfatiarent, et poft τοσαύτη δε ήν της πενίας εκείνης ή δύ,
1atietatem fupereffent , permulti. ναμις, ως τον βασιλέα των Σύρων εκεί,
Τanta autem erat vis illius pau. νης δεηθήναι της χάριτος, και Νεεμαν
pertatis, vt rex Syrorum illius
egeret gratia et Νeemanem mit αποσάλα τον 5ρατηγoν, ώσε αυτόν δια
teret ducem exercitus, vt iple της προφητικής προσευχής απαλλαγή,
per propheticas preces liberare, να της λέπρας και ο μεν βασιλεύς
tur a lepra. Εt rex φuidem Ιβ Ισραήλ τοίς του Σύρου εντυχών γράμ,
raelis, leξtis literis Syri, aneeps μασι, δι' απορίαν την εθήτα διέρρηξεν,
animi veftem diίcidit. Prophe ο δε γε προφήτης ο πένης αυτώμεν ενε,
ra autem pauper ipfi fuccenfuit:
iuίlitφue ad fe πήtti Νeemanem. μέσησεν αποσαλήναι δε αυτώ τον Νεε,
Εt ipίum quidem videre, quippe μαν παρηγγύησε και δεν μεν αυτόν,
Ιeprofum, non fuftinuit, legem ως λεπρον, ουκ ήνέχετο τον νόμον φυ
γεμία", νι φui fub lege vi. λάτlων, ως υπο τώ νόμω πολιτευόμενος
ιιeret. Septies autem ipfum επlάκις δελούσαθαι εν τω Ιορδάνη αύ,
iullit lauari in fluuίο Ior
elane, Lepra enim erat corporis, τον Ε ποταμώ σώματος δε ήν
ld auten conflat ex φuatuor η λέπρα εκ δε των τεσσάρων τούτο τοι
-
χείων
ι) αριώ3. Μallem legere ωρώθ. Ιn Τextu enim hebr 2 Reg.4,39.eft η ηΝ olera,
Vid. D κν s. 1. c. p. 27". 2) άγρια λάγανα. Οmnes, a quibus hac verba alle
gari video, habent αγριολάχανα, β) τολύπην, Codex coirlin, τείte κι ο Ντε,
l, C, Τ. Ι. Ρ. 369. habet κιλοκυνθίδα,
3) 4 Reg 4,39,
 ν -

ονεsΤ. ΙΝ Iν. RΕG cΑΡ, Ιν. v. 523

" - • 3 « . Μ Μ « α

χείων συνέ5ηκεν ενεπτά δε ημέρας ο elementis: et in feptera diebus

νίta prafens voluitur. Αnima:
παρών βίας ανακυκλούται, τη δε ψυ. vero purgatio perficitur per nu
χής ή κάθαρσις κατα τον αριθμόν της merum fanξtar Τrinitatis. Αt
αγίας αποτελείται τριάδος, ο δε Νεε, Νeeman primum quideln contra
μαν το πρώτον μεν αντείπε, βελτίους dixit, dicens meliores efie flu,
είναι τους Δαμασκού ποταμούς ειςηκώς uios Damatti, fuorun auten
domefticorum admonitione fuίce
την εισήγησιν δε των οικείων δεξάμενος, "pta iuit, et a morbo liberatus * *
απελήλυθε' και του πάθους απαλα, venit ad prophetam, Εt pri.
γες προσελήλυθε τό προφήτη. Κα/ πιιιιn ei dona obtulit pretiofa :
πςωτον με αυτά τα πολύτιμα προσ. Ιed propheta expetendam pau
ενήνoχε δώρα ο δε προφήτης την πο pertatem pratulit omnibus di
λυπόθητον πενίαν παντός προτετίμηκε uitiis, et legen Εuangelicam
adimpleuit priusquam ferretur.
πλούτου, και την ευαγγελικήν νομοθε, Grati , enim inquit, a) accepί.
σίαν προ της νομοθεσίας πεπλήρωκε, /ti, grari, date, Vir autem
δωρεάν γάς φησιν ελάβετε, δωρεάν δό, ille admirabilis , credens νε!
τε, ο δε θαυμάσιος εκείνος ανής, και αυ ipfam terrain Iffaelis e(Ιe fanξti
την του Ισραήλ την γην ηγιάθαι πι ficatam, rogauit, vt duo onera
mulorum ex ca terra acciperet:
σεύων, ήξίωσε δύο τ)γόμους ημιονικούς ντ fuper eam Domino Deo fo
εκ ταύτης λαβείν,ώσε επί ταύτης 2)μό. li offerret lege conίtituta facri,
νω προσφέρειν τώ δεσπότη Θεώ τας νε. ficia. Νοn enim offerer, in
νόμισμένας θυσίας, ου γαρ ποιήσει, φη. φuit, b) /oruu tuu, bolocauβn,
σίν, ο δούλός σου ολοκαύτωμα ή θυσίαν dut /acrificium Dii, alienir, /έd
θεοίς ετέροις, αλ' ή τω Κυρίω μόνω, Joli Domino. Εt propterea pro
pitiu, ενit Dominu, mibi /aruo
και περί του λόγου τούτου λάσεται μοι tuo, dam ingreditur dominur
Κύριος τώδούλφ
ρεύεθα σου, και εν τω εισπο,
τον κύριόν μου εις οίκον, 3) Ρεε.
rnetιr , in aden Reeman υτ ibί
πdoret, ηuonian ip/e requie/iere
g/t /uper unrum mean,
μαν προσκυνησα εκεί, οτι αυτος επα; Jolitu,
Εt dutn adorabit ip/e in domo
ναπαυεται επι της χειρος μου και εν τωRecman, adorabo cum ip/ο Do
προσκυνάν αυτόν εις οίκον Τεεμάν, minum Deum, et propitiu, erit
προσκυνησω αμα αυτω Κυρίω τω Θεά, Dominu, Jeruo tuo propter boc.
και λάσεται Κύριος τώ δούλω σου περί Νecetle eft, inquit, mihi, vt
του λόγου τούτου, ανάγκη μέ φησι συν fimul cum rege, cum adorare
εισιένα! τώ βασιλε τον ψευδώνυμον νult, eam ad Deum falfo no
Θεόν προσκυνείν βουλομένω, αλ' εισιών πminatum, Verum ego, cum ingreflius fuero , verum Deum
εγώ τον αληθινόν προσκυνήσω Θεόν. adorabo, fupplex petens vt
συγγνώμης τυχόν ικετεύων, ότι δη δια νeniam confequar, guonian
την βασιλικήν ανάγκην εισελθέν προς regis cauίia cogor ingredi
ad De um falfo nominatum,
τον ψευδώνυμον Θεόν αναγκάζομαι, Ηος

π) γίων. Codex alex, et Εditio ald, habent γόμορ. Recepta leftio 4 Reg, 5, 17,
eft, δoθήτω δή τό δούλω σου γόμος ζεύγος ημιόνων, 2) κόνφ, Νόnnulli legunt
μόνον. 3) Rec. leξtio eft Ρεμμάν. "

") Μatth, ιο, και, δ) 4 Reg, 5, 17, 18,

 Α

524 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ ,

Ηoc enim (ignificauit cum dixit, τέτο γας δεδήλωκεν, ειρηκώς, λάσεται
Ρropterea propiriu, erit Dominu, μοι Κύριος τώ δούλω σου περί του λόγε
ηribί /ενuo tuo. Ηac autem ver τούτου ταύτα δε τα βήματα της Ιου
ba accufant turbam Iudaicam,
φuod cum et legen haberent, δαϊκής πληθύος κατηγορεί, ότι και νό
εt prophetas, et facerdotes, et μον έχοντες, και προφήτας, και εξέας,
rniracula viderent et figma diuina, και θαυματουργίας, και θεοσημίας ορών
oultum idoloruin practulerint Dei τες, την των ειδώλων θεραπείαν της
cultui. Propheta autem iure eft του Θεού προτετιμήκασι θεραπείας,
admiranda et vis gratia, et iufta
1ententia. Νam et furtum Giezi άξιον δε θαυμάσαι του προφήτου και
cognouit, et Νeemanis lepram τής χάριτος την ίχύν, και της ψήφου
ei adiudicauit. Νonne, inquit, a) το δίκαιον και γαρ έγνω του Γιεζει την
αον πυcum crat tecum, 4uando κλοπήν, και την λέπραν αυτώ του Νεε
Δle/iliit Νeeman a curru /tιο τ't μαν απεκλήρωσεν, ουχί ή καρδία μου,
obuinn, iret tibi2 Εr nunc ac
φησιν, ήν μετά σου , ότε κατεπήδησε
copifti pecunian et υc/fer, ... et
accipie, tibi horror, et oliue Νεεμαν από του άρματος αυτε εις συν
τa, et υinea, et greger, et άντησίν σου;και νύν έλαβες το ας γύζιον,
armenta, et βruo, et an και τα μάτια, τ) και λήψη εν αυτώ
cillar, et lepra Νeenan tibi adba κήπους, και ελαιώνας, και αμπελώνας,
τεbit, et / mini tuo υφue in rter και ποίμνια,και βουκόλια, και δεύλους,
num. Sed ille quidem pecunia
amore captus, euafit leprofus. και δούλας και η λέπρα Νεεμαν κολ
Chorus autem prophetarum fum ληθήσεται εν σοί, και εν τώ σπέρματί
mam amabat paupertatem. Νon σου έως αιώνος, αλ' εκείνος μεν εξασης
enim habebant domos , Ιed vte χρημάτων γεγονώς απεφάνθη λεπρός
bantur tuguriis. Οιιamobrem a ο δε των προφητών χορός την εχάτην
magno illo propheta fupplices πενίαν ήσπάσατο, εδε γας οικίας είχον,
petierunt, vt vna veniret cum ipfis αλά καλύβας έχρώντο, διό τον
iigna (ecantibus ad ea conftruen μέγαν
da. Τanta autem viuebant in pau προφήτην ικέτευσαν συναπελθέν αυ
pertate, ντ ne fecurim guidem τοίς ξύλα τέμνουσιν εις την τούτων κα
fu(tinerent po(lidere. Ιtaque cum τασκευήν τοσαύτη δε εχρώντο πενία,
νna cecidifiet * in fluuium, di
ως μηδε αξίνην ανέχεθα κτήσαάθαι.
κit qui eam acceperat commo αυτίκα γούν μιάς εις τον ποταμόν εμ
dato, ύ) Ο Domine, et ip/um Σ ζ Λ.

fuerat datum commodato. Νe πεσούσης, αρκεν και ταυτή χρησαμε.

mo autem exiftimet hanc vo νος, ω δή Κύριε, και αυτό 2) κεχρημέ
cem effe blafphemam. Νam νον, αλά μηδείς ηγείθω βλάσφημον
et propheta Dauid in fpirituali την φωνήν έπει και ο προφήτης Δαξιδ
τιιodulatione dixit, c) Ο Domi
ηc /aluum me fac: o Domine εν τη πνευματική μελωδία φησίν, ώ
Lene pro/pera. Αdmirabili autem Κύριε σώσον δή, ώ Κύριε ευόδωσον δή.
modo propheta furfum eduxit παραδόξως δε άγαν ο προφήτης ανή.
ferrum. Inietto enim ligno γαγε το σιδήριον, ξύλον γας εμβαλων,
παρε

τ) και -αμπελώνας. Ιta leg in edit ald. et complut, 2) κεχρημένον, Rec. lettio
cft κεκρυμμένον. Εditio complut. habet κεχρησμένον,
«) 4 Reg, 5, 26, 27. έ) Ib. c. 6, 5, α) ΡΙ. ιι7, 25.
 ,

ΩvΑΕsΤ. ΙΝ Iv. RΕG. CΑΡ. νΙ. 525

παρεσκεύασεν επιπολάσαι το σιδήριον, effecίt vt ferrum "fupernataret.

Ηος autem rurfus prafigurauit
τούτο δε πάλιν προετύπου την του σω. feruatoris
τήρος ημών οικονομίαν. ώσπες γας τό Quomodo noftri difpenfationem.
enim lignum quidem,
μεν κουφότατον ξύλον υποβρύχιον γε φuod eft leuiίfimum, fuit demer
γονεν, το δε βαρύτατον επεπόλασε σι fun, ferrum autern, quod gra
δήριον ούτω της θείας φύσεως ή κα uiflimum, fupernatauίt: ita di
uina natura defcenfus effecit vt
τάβασις της ανθρωπίνης φύσεως ε. humana natura afcenderet.
πραγματεύσατο την ανάβασιν,
ΕΡΩ Τ. κ. ΙΝΤΕRR, ΧΧ.
Τί εσιν, εις τον τόπον τον Ι) φελ Ωuid /t, In bune locum Ρbελ
μουνί, /
muni2 n)

Ώ: άν τις εποι, εις τόνδε τον τόπον, V. ειιm:

fi φuis dixerit, In buncce lo
hoc enim fignificat il
τ8το γας δηλοί τό φελμουνί. αξιά
lud Ρbelmuni. Είt autem in hoc
γατοι δε τέ προφήτου και τούτο, θη φuoφue propheta dignus admira
ρευθείς χάς έθήρευσε τους θηρεύσαν, tione. Venando enim captus ce
7ίας , Κα/ αχλήν τοίς τούτων οφθαλ, pit venantes: et cum eorum ocu
μοίς lis induxiffet caliginem, eos in
επαγαγών, εις την βασιλεύεσαν troduxit in ciuitatem, Deinde
αυτούς εισήγαγε πόλιν, είτα την αχλυν a Deo fuppliciter precatus vt
αποσκεδάσαι τον Θεόν ικετεύσας, γνώ diίcuteret caliginem, effecit vt
να παρεσκεύασεν ως άσω των αςκύων cognofcerent fe effe comprehen
ελήφθησαν και ότι Ε πειραθέν, ίos retibus, et conantes capere fe
τες εζώγρηνται αξιέπαινον δε αυτέκα faξtos efle captiuos. Είt autern
κένο, τούγάρ βασιλέως ανελέν πειρα illius φuoque hoc dignum laude.
Νam cum rex Ιfiael tentafiet eos
θέντος έφη και πατάξεις ους ουκ ήχμα de medio tollere, dixit, b) Νon
λώτευσας εν ρομφαία σου, και τόξω percutie, quo, non cepi/ti gladio
σε παράθες αυτοίς άρτες και ύδως, τμο, et arcu ruo. Αppone illi,
και φαγέτωσαν, καιπιέτωσαν,και α. panc, et aquam: comedant et bi
bant, et reuertantur nd dominum
ποςατήτωσαν προς τον κύριον αυτών, Juum. Sί interficiantur, inquit,
ει σφαγείεν, φησιν,ε γνωθήσεται της non cogno(cetur magnitudo mi
θαυματουργίας το μέγεθος είδε υγιείς, raculi. Sin autenι reuertantur
απέλθοιεν προς τον αποσείλαντα, μα fani ad eum qui mifit, ille quogue
θήσεται κακώνος τε Θεά τε ημετέςκαι diίcet Dei nofiri potentiam.
την δύναμιν,
*

ΙΝΤΕRR,

1) φιλμουνf Rec. Ιεξίio 4 Reg. 6, 8. eft έλμαν!, paucί libri veteres habent φιλ
μωνί,κο»τε. 1. ς. Τ. Ι. Ρ. 37τ. obferuat, in Cod. quodam regίο ad mar
ginem legi hanc notulan, εν ετέροις βιβλίοι γράφεται εις τον τόπον είχανή
Reξtius vertit Αquila, εις τον τόπον τον δείνα,
α) 4 Reg, ό, 3. 5) Ιb. ν. 24.
 5 26 Έ. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
ΙΝΤΕRR. ΧΧΙ. Ν. ΕΡΩΤ. κα.
Cuί υβιί crat /tercue colum Η κόπρος των περιφερών ποίαν χρείαν
bnrum, 2 επλήρs ; J.

ΝΕ obίidionis, et magni. Η της πολιορκίας ανάγκη, και του

tudo famis, cos cogebat fter λιμού το μέγεθος, ηνάγκασεν αυ
core vti pro fale, τους αντί αλών
ΕΡ Ωκεχρήθαι
Τ. κβ, τη κόπρω, ι, ι

ΙΝΤΕRR. - ΧΧΙΙ.
Cu tuffit propbeta claudi ofium, Τι δήποτε προσέταξεν ο προφήτης κλει
ει detincri eum qui mifu fuc θήναι την θύραν, και επιχεθήναι
τον παρα τέβασιλέως
rat a rege και a). " 2 Αο Α' ςαλέντα; W Α

R"et ftolidus, amulatus patris Ο εμβρόντητος βασιλεύς, του πα

matris cruentum ani "-", τρος και της μηττό, την μιαφο
ιnum, iuΠit amputari caput pro νιαν εζήλωκώς ", προσέταξεν αποτεμεν
* pheta, idque facco indutus, et τ8 προφήτε την κεφαλήν και ταύτα
cum a Deo precibus contende, σάκκον περιβεβλημένος, και τον Θεόν
ret, νt folueret ac diίliparet
horrendam * illam et (tridentem ικετεύων λύσαι και σκεδάσαι το συγνόν
nubem. Εt cuιη σporteret fup εκείνο νέφος, και τετρηγός και δέον κε
plicare propheta, νι Deo pro τεύσαι τον προφήτην, ώσε την υπες αυ
ipίo offerret interceflionem, hoc του πρεσβείαν προσενεγκεν τω Θεώ,
ησn fecit : fed minatus eft, fe τέτο μεν ουκ εποίησεν, ήπείλησε δε και
eum interempturum , wt φui
negligeret, vel fponte defpice
τασφάτle"ν ως αμελούντα, ή ως εκόντα
ret fummam calamitatem, Sed παροςάντα της συμφοράς την υπερβο
(tatim duξtus panitentia accurrit λήν, αλ' ευθύς μεταμεληθείς έδραμεν
cardem reprimens. Ηoc enirn.
επέχων τον φόνον τέτο γας και ο προ
ipfe quoφue {ignificauit prophe φήτης δεδήλωκεν ει έωράκατεγάς φη.
ta, Αnne υidi/ti, φuod /te filiu,
Αισmicida mi/arit ad amputandum σιν, ότι και απέφειλεν ο υιός τό φονευ.
caput meum 2 Widete cum υcne τε τξ ουτος αφελεν την κεφαλήν με, ίδε
ώς εάν εισέλθη ο άγγελος, αποκλεί
rit nunciar, claudite o/fium, et
comprimite eum in o/tio, Αn uon, σατε την θύραν, και εκθλίψατε αυ
inquit, trepiru, pcdum domini εiu, τον εν τη θύρα ουκ ιδε η φωνή των πο
ε/t φο/h ip/um "Scd tamen, quam
uis harc pateretur propheta, Do δών, τε κυgίg αυτέ κατόπιθεν αυτού,
1nino fupplicauίt, et º repente αλ' όμως και ταύτα πάχων ο προφή,
1oluit obfidionem. Ρoft hanc της ικέτευσε τον Δεσπότην,και την πο
narrationen, qui confcripfit hi λιορκίαν αθρόως διέλυσε μετά τέτο το
1toriam , nos docuit, φιιο διήγημα, ο την σορίαν συγγράψας εδί.
modo propheta pradixerit So
manitidi futuram famem. Si αξεν ημάς, ως τη Σωμανίτιδί τον εσό
gnificauit autem etiam tem μενον λιμόν ο προφήτης προεόρηκεν με
μus. Dominu, enim, inquit, b) μήνυσε δε και τον χρόνον. Κύριος γάς
υρcauit fhmem /uper τεrram, et φησιν εκάλεσε λιμόν επί την γην, και
* - παξέ

α) «κε ό, 32, ε) Γν. c. 3, 4.

 Ο νΑΕsΤ. ΙΝ Ιν. RΕG. CΑΡ. νΙΙΙ. 527
et aderit /iper terra /aptem annir.
1)παρέται επί την γην επlα έτη ανίτle.
Τacite autem indicat oratio,
τα δε ο λόγος, ως ο Ισραηλ τε λιμού Ιfiaelitas fame panas luiffe.
την τιμωρίαν εδέξατο, διό δή τη Σωμα, Quamobrem pracepit Somanitidi
νίτιδί παρεγγύησε λέγων ανάξηθι και dicens, a) Surge, et υade tu et fί.
πορεύoυ συ, 2)και ο υιός σου, και ο οίκός Liu, tuu, et doniu tua, et habita τύ!
σε και παροίκει 3) ου εαν εύρης εκεί. intιeneri. "Ε fi vniuerfa terra
ο κοινός ήν πάσης της γης ο λιμός, εκ communis fames fuiΙet, nequa
αν αυτήν ετέρωσε απεξάλκει, δήλον τοί, φuam alio ipfam mitifict. Είt ergo
perfpicuum, quod plagis aDeo im
νυν, ως o Ισραήλ ταις θεηλάτοις πλη, πmiίlis caftigatus fit Iftael, vt qui
γιάς έπαιδεύετο, ως μετα τοσαύτην επι pofttantam qua eius caufla gereba,
μέλειαν δυο σεβώς πολιτευόμενος, μαν tur curam,impie vitam ageret Ηine
θάνομεν δε και εντεύθεν, ως διπλής τε, autem etiam diίcimus, quod pro
pheta duplicern gratiam confecu
τύχηκε χάριτος ο προφήτης, τέδε γας tus fit;, ett enim duplum tempus
τέλμού ο χρόνος διπλάσιος, huίus famis.
ή ΕΡΩΤ. κγ', .. ΙΝΤΕR R. ΧΧΙ Ι Ι.
Τι δήποτε τέ 4) Βαραδάδ ο προφήτης Cur tum propbeta pradiriller Α.
την τελευτην προείπών τώ Αζαήλ, zaύli mortem Βaradad, iuffit εί
παρεσκευάσατο ειπείν αυτώ, ζωή ζήση, aicere, Vita τiue, Ρί)
Ο των όλων Θεός Ηλία τώμεγάλω niuerforum Deus iuffit magnσ
παρεκελεύσατο χρίσαι μεν τον
Έλισσαίον προφήτην, τον δε Αζαήλ εις Εlia, vt vngeret Εlifam
prophetam, Αα aele m autenι
βασιλέα Συρίας, και τον Ιη5 εις βασι, regern Syria, et Ιehu regem
λέα Ισραήλ. αλα τον μεν Ελισσαίον έ. Ιfrael. Sed Εlifain guidem νη
χρισεν,ως προσετάχθη,τές βασιλείς δε xit vt iufίus fuerat: reges autemί
έκ έχρισεν έφθασε γαρ αναληφθήνα, ο non vnxit: fuit enim prius afium.
ο Ελισσαίος, διπλήν την εκείνου χάριν tus. Εlifa autern duplici il
lius accepta gratia, primum abit
*ξάμενος, πρώτον εις την Δαμασκόν in Damafcum vt vngeret Αza3
απελήλυθεν, ώσε χρίσα, τον Αζαήλ. ο Ιem. Βaradad ergo, (vnum eft
Ρούνν Βαραδάδ, εν γάς εσιν όνομα,υιός enin nomen , filius Αder,)
Αδερ,μαθών του προφήτου την παρε curn refcίuitiet aduentum pro
ιίαν, απέσειλε τον Αζαήλ, και δώρα pheta, milit Αzaëlem, et mu
πολυτελή και φιλότιμα, ώσε μαθεί nera magnifica ac pretiofa, vt di,
(ceret, an liberaretur ab agritιι
και της αρέωσίας απαλαγήσεται. αφι dine, Curn ergo adueniίfet Α
κμένω τοίνυν τώ Αζαήλ ο προφήτης za8l, ei prardixit propheta, et "

τροεπε και την αυτε βασιλείαν, και iptum τεgein futurun et mortem.
% ...: 2 . 1Γ...

ε πεπομφότος τον θάνατον, είπε δε είus qui ipίurn miferat. Iuflit

- autem

ι) Legendum efe videtur παρέτη, ντ editiσ complut habet. Rec. ιεθio eft ήλθεν,
2) καλ-σου. Ηarc defid. in Τextu hebr, et vgrfiσης των ό. 3) ού- εκεί. Ιta
fere Synnnachu vertit, ού αν εύρης παροικείν. 4) Βαραδάδ. Ηic in Τextιι
hebr vocatar Βenhadad, in verfiοne των ά. dicitur νιέ, "Ανερ. Reliqui au,
tem Ιnterpretes habent, υιο, Αδάδ,
α) 4 Reg. 8, ", ΚΑΙ) Ιbid. νεί ΙΟ,

"
528 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι . !
autem ne mortem ei fignificaret, αυτώ, μή μηνύσαι τον θάνατον, να μη
ηe triftis e vita excederet, Cum αθυμών υπεξέλθη τε βίg, ιδων μέντοι
Αzaelem ergo vidiffet propheta, τον Αζαήλ ο προφήτης, τας των δα
emifit riuos lacrymarum: Ρrauί
dit enim per ipfilm futuras Iίiae κgύων αφήκε λιβάδας, προεώρα γας
li calamitates. Ηoc enim ei quo τας εσομένας δι' αυτού τώ Ισραήλ συμ
φue prius fignificauit. φοςάς τούτο γας και αυτό προμεμή
νυκεν.
ΙΝΤΕRR. ΧΧΙV. ΕΡΩ Τ. κδ'.
Ωuomodo cβ intelligendum, .. Ει Πώς νοητέον το, έλαβε 1)το σρώμα, και
accepit /frngulam, er tinxit illan, έβαψεν αυτό, ύδατι, και επέβαλεν επί
aqua, et iccit./uperficiem ciu, ξ απέθανεν;
ΤΟ 77β00 ω77ον αλυΤου » Κ9')
etmortuu, ε/#2 a)
ΙΕ, dixit Αzaalem hoc fe 2)' Ιώσηπος τον Αζαήλ είρηκε τέ
ciffe, et violentam ei mortem -" το πεποιηκένα,και βιαίαν επε
attuliffe: erat enim impitϊs et fie
uus ac ca:den fpirans. Ipfe enim νεγκέν αυτώ τελευτήν, δυσσεβής γας
dixit, b) Deu, montium ε/t Deu, ήν, και μια φόνος αυτός γας είgηκε,
Ιβrael, et non Deu, υallium, et Θεός ορέων ο Θεός Ισραήλ, και ου Θεός
εonferuatus ab Αchabo, ingratus κοιλάδων και σωθεις υπό του Αχαας
fuit in benefaëtorem, Νos autem
χάριτος περί τον ευεργέτην εγένετο.
docuit hiftoria quid damni adferat
mala cognatio... Νam alterΙoraπ,
Ά δε ημάς ή ίσορία της κακής συγ
rex tribίis Iuda, prognatus qui. γενείας την βλάβην ο γας έτερος Ιω
ραμ, ο τής Ιούδαφυλής βασιλεύς,έφυ
dem fuit ex Iofaphato viro pio :
feduξtus autem verbis μεν εκ του Ιωσαφάτ ανδρός ευσεζούς"
coniu
gis, fuit particeps eius impie τοις δε της ομοζύγου υπαχθείς λόγοις,
tatis. Αmbulauit enim, inquit, ε)
an υia νεgum Ιβnel, /ίκt facit της ασεβείας μετέλαχεν, επορεύθηγάς
aoντιι, Αchabi, 4uonian filian Α φησιν εν οδό των βασιλέων Ισραήλ,κα
εhabi duxarat υxorem : et ficit θώς εποίησεν ο οίκος Αχαάζ, ότι θυ
πmalum coran, Domino. γάτης Αχααξήν αυτώ εις γυναίκα,
και εποιει το πονηρόν έναντι Κυρίg,
ΙΝΤΕRR. ΧΧV. ΕΡΩΤ. κε'.
Ωuomodo g/t intelligendum, Ει Πώς νοητέον το, επάταξε τον Εδωμ,
perculli: Εdomum et populum qui και τον λαόν τον κυκλούντα αυτόν, και
cingebat eum, et principt, εκm τους άρχοντας μετά των αρμάτων,
curribur, et figit popalu,
nd t abern n cala και έφυγεν ο λαός εις τα σκηνώ.
βιa 2 d) ματα αυτ8,
Ιη , Ιdumacis rex tribus gχε των Ιδoυμαίων ο τής Ιέδα Φυ.
luda:: (ed congruenter prophe. λής βασιλεύς,αλά κατά την τέ
tiα patriarcha ΙΙaac , feruitutis πατριάρχ& Ισαάκ προφητείαν, τηντης
ουλείας
ι) το τρώμα. Ιta adfidern Αquila etSymm, vertitar m233 in edit. compί.4Reg.
8,15. [ad οι ό. ipfam vocem hebr. retinuerunt, Codex υctic habet τη Μαχ
βαρ, alex. το Ναβρά. 1 o 3 Ε Ρ Η ν s Αnt, iud. lib. ΙΧ. ς. 4. vertit δίκτυον, rετε.
2) Ο'-τελευτήν. Ηanc το s Ε Ρ Η I fententiainfacra litera tuentur.
α) 4 Reg, 8, 15. Β) , Reg, 2ο, 23, 25, ε) 4 Κeg, 8, 18. 4) Ib.ν.21.
 " ΩVΑΕSΤ. ΙΝ ΙV. RΕG. CΑΡ Ι.Χ. 529
δουλείας απεσείσαντο ζεύγλην έται γάρ ίugum εκcufferunt. Ενί: enim,
Φησι. καιρός, ηνίκα αν καθέλης τον ζυ inquit, α) ίσηpus quando auforες
γον αζU7 & Cζ770 ΤζU τζαχηλου σου. 5ζα ει./δίμε, ίugum είu, a collo tuo
τεύσαντες τοίνυν κατ' αυτών, εκείνους Ιη εos.grgo faξta expeditione,
μεν ανέλλον, και εις την οικείαν επα illos quidem fultulerunt, et ir,
fuan terram redierunt. Ίdumαέ
νήλθον γήν, οι δε Ιδoυμαίοι και νικηθέν autem etiam vitti non amplius
τες άςχεθα λοιπόν ουκ ήνέχοντο. fuftinucrunt vt fubirent impe
rium.
- Α"
Ε Ρ Ω Τ. Ζς . ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙ.
Χ 2 - - 4

Τίνος χάριν δι' άλου προφήτου τον Ωμum oύ εαμβm per alium proρύα.
Ιηού κέχβικεν ο Ελισσαιέ; ram Εli/h υπxit Ιεju"
άθρα τούτο γενέθα συνέφερεν, ώσε Η" clam fieri expediebat, νε.
Λ συντόμως αναιρεθήναι τον Ιωράμ cito de medio tolleretur Ιο
τam. Νam fi praefenfiffet, acien
ε γας προήθετο, παςετά ατο αν, εν infiruxifiet: in acie autem neces
δε τη παρατάξει, και πολους ήν ανάγ. ίς fuiffet vt multi vtrinque ca
κη πεσείν εκατέρωθεν, derent.

ΕΡΩΤ. κζ'. ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙ.

Διατί δε χρίσαντα φυγείν ευθύς Cur eum /mulacτηκifat iufς

figere 2 b)
παρηγγύησεν και
Ν. 1ctf fiiiffet comprehenfus, fiίς
Ία μη συληφθείς κινδυνεύση' βούλε, πos Dominus"Deus
in periculo. Vult enim
humana etiam κ.
τα γας ημάς ο δεσπότηςΘεοε, και
ανθρωπίναις οικονομίας κεχρήθαι, τες enim ratiοne funt praditi, Ωμι
ντί cautione et prudentia.
eos
γας λόγω τιμηθέντας εις δέον προσ-, ratione oportet vti adid quod con-.
Α Αυ

ήκε κεχρήθαι τώλόγω. venit.

* * --

ΕΡΩΤ. κή. Α Α'

ΙΝΤΕRR. ΧΧVΙΙΙ.
-

Διατί επίληπloν τον προφήτην Cur propbetan epilepticum,

appellaνunt 2 ς)
εκάλεσαν και
Μυ " \ Α' t impii, Dei famulος "afficίες
Ώ )"ποντας
δυσσεξoύντες ύβριζον τους θερά
του Θεού και μαινομέ,
bant contumelia, et infanos
appellabant, φuod libere loφue
νους εκάλουν, ως παρρησία χρωμενους rentur. Ιehu autem, non ντ con
tumelia afficeret, eum nominauit
ο δε Ιηού ουχ ως παρoινων αδελέχην nugatorern: fed celare volens eα
ωνόμασεν, αλα κρύψαι τα είζημένα φua diξιa fuerant: Poftquam au
πειρώμενος, επει δε άδεν επικειμένους,
2 Α'
tem
cauit.vidit fe ab illis vrgeri, indi
εμηνυσεν, ΙΝΤΕRR.

σ) Gen.27, 4ο, 5) 4 Reg, 9, 3. ε) Π. ν. 11. -

β.Τhcod. Τom, Ι, k. ! /
53σ Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
1Ν ΤΕRR. ΧΧΙ Χ. ΕΡΩΤ. κθ'.
Ωuide/t, Ε. accepit ηuilibει υψtem Τί εσι, και έλαβεν ) ανής το ιμάτιον
Τ/ium, et po/uit /ub Ιebu in αυτού, και εθηκεν υποκάτωθεν
υnun garin 2. a)
Θ"ob(curitatem
fequuntur explicant locί Ιηού 2) έφ' εν των γαρείμ:
, adduxit ad Ταξί: ερμηνεύει του λόγου το ασα,
υnum graduum. Cum autem di φές 3) επήγαγεν επί μίαν των
vinan noffent ele&tionem , tan αναβαθμίδων, γνόντες δε την θείαν χει,
quam regi detulerunt honorem. ροτονίαν, ως βασιλε, προσήνεγκαν την
Αramin autem vocauit b) Sννου,
Αrama enim eftSyri. Sic enim et. τιμήν. 3)Αραμείν δε τους Σύρους εκά.
iatn alii funt interpretati. λεσεν Αραμα γαρ 5) οι Σύροι ούτω
δε και οι άλλοι ήρμήνευσαν,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧ. ΕΡΩΤ, λ'.
Ωuomodo e/f intelligendum, Εt du. Πώς νοητέον, 6) και η αγωγή, αγωγή
έtur, duξtu, Ιehu filii Νamg/f, Ιηου υιού Ναμεσή, διότι η
4uia imaqualitar
durebat? c) παραλαγή ήγεν;
Ο" prσcul vidiffet fpeculator, ΠΕ ο σκοπός θεασάμενος, ως οι
eos qui miίli fuerant non re μεν αποσαλέντες ουκ ανέςρεψαν,
verti, duxauten multitudinis vide. ο δε του πλήθους ηγούμενος εώκει είναι
retur e(Ιe Ιehu, (hoc enim figni
ficabat habitus,) indicauit id quod Ιηού τούτο γαρ το χήμα εδήλου έμή,
vidit: Νonnulla certe exempla νυσεν όπες εώρακεν ένια μέντοι των αν
ria habent, Ει ducen, ducebat lebu, τιγράφων έχει, και ο άγων ήγε τον
hoc eft Deus. Ιηού, 7) τουτέσιν ο Θεός,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙ. ΕΡΩΤ, λα'.
Ωuid g/t, Εt locutu. gt Domi. Τί εσι, και Κύριος 8) ελάλησεν επ' αυ.
πur contra cum afuntionem
banc2 d) τον 9) το λήμμα τούτο,
ΡΕ etvitionesappellabant, ας προφητείας και οράσεις εκάλου,
et affuntiones. Νam ex pro και λήμματα, οι μεν γας των προ
φητών,
ι) ανήρ. Ηrc eft Αquila verfίσ, φuam habet ed. compl. Rec. lettio eft &ατος.
2) εφ' - γαρεία. Cuius hacc fit interpretatio, incertum eft. Codex tatic.
l. c. habet επί το γαρέα των αναβαθμών, in Cod. alex. legitur επί γαρ ένα των
αναβ. Praftat verfio Τheodotioni, επί γαρεμ ένα των αναβαθμών. Satius erat
h. L. vocem difficilioren Εni retinere, φuam pro Iubitu interpretari, ντ
Αφuila fecit, guivertit προς οτώδει, ίcduttus fgnificatione qua alias huίς
πρmini propria είt. 3) επήγαγεν - αναξ: Gloffematisfpeciem hac referunt,
ad Τextum enim l. c. nση pertinent. 4) Cod. υatic, habet Αραμίν. 5) οι
Σύροι, Μallem legere ή Συρία, 6) κα) - Ναμεσή. Ηarc fere omnia curn ed.
compl. confentiunt. Rec. lettίο eft, και ο άγων ηγε τον Ιηού υιον Ναμεσσί.
7) τουτέσιν ο Θεός... Sine dubio Νofter Participium άγων, φuod ad aurigam
referendum efle νίdetur, per Εllipfin vocis ο Θεός explicare voluit. 8) ελά
λησεν. Ιta habet ed. ald, Recepta, fed minus apta, le&tio eft έλαβεν. 9) το
λήμμα. Ηanc lettionem exhibet Cod. υntic. fed praferenda eft le&tio Cod.
alex. το βήμα τούτο. Νψb enim h. 1. vt paflim in orationibus Prophetaruπι,
de trifti et ingrato fermone fumitur.
")4 Reg, 9, 13. 5) 1b, verf, ιό. ε) Ib.νετί:2o, a) ib, νεrί 25.
/
 ΩVΑΕSΤ. ΙΝ ΙV. RΕG. CΑΡ. ΙΧ. Χ. 53 Ι
φητών, ή δι' ενυπνίων, ή ύπας εώρων τι. Ρhetis, alii quidern aut per fo
νά και τούτο το είδος όρασις εκαλείτο. mnia, aut vigilantes videbant ali
Φua, et hoc genus dicebatur νί
σινες δε του θείου πνεύματος δι' αυτών fio: aliφui vero, diuino Spiritu
ενεργούντος έφθέγγοντο, και προύλεγον Ρer eos operante dicebant et pra
σα εσόμενα, τούτο εκάλουν λήμμα, dicebant futura, hoc appellabant
ανεμίμνησκε τοίνυν ο Ιηού της Ηλιου aflumtionen. Reuocabat auten
του μεγάλου προέβήσεως, ότι ένθα του Ιεhu in mentem magni illius
Ναβουθε έλειξαν οι κύνες το αίμα, εκεί Εlia pradictionem, fore vt νυί
ν τ. * Χ. ν " Έ Μ. \
το αίμα του Αχααέ λάξουσιν. ου δή canes linxerint Νabothi fangui
nem, ibilingant Αchabi Quam.
χας και του Ιωςαμ εκεί το σωμα δι, ρbrem iuίlit etiam Iorami cor.
φήνα/ προσέταξε κατης Ιεζάβελ δε τό Ρus illuc abiici. Εt cum edo
σώμα μεμαθηκώς υπό κυνών ανηλώθαι, ξtus effet, corpus φuoque Ιeza
belis confumtum fuίffe a cani
εθαύμασεν ο Ιηού το της προρρήσεως
αψευδές, εν τη μερίδι γας έφη ") Ιεσ. bus, admiratus eft Ιehu prophe
τia veritatem. " In parté enim, και
δραήλ καταφάγωνται οι κύνες τας σας. inquit, a) Ιg/drael, comedent onne,
κας Ιεζάβελ, και τα εξής. των δε άλ "arner Ιεάabel, et φua fequun
λων παίδων του Αχαάβ αναιρεθέντων τμr . Αliis autern Αchabi filiίς
υπό των θρεψαμένων, σοφώς άγαν προς interfcξtis ab iis qui eos educa
τον λαόν ο Ιηού έφη, ιδου εγώ συνετρά. rant, fapienter Ιehu dixit popu
lo, έ) Εcce ego conuer/u /iim ma
φην επί τον εμαυτού κύριον, και απέ. νε":/u, dominum meum, et o cidi
κτειναι αυτον, κα) τουΤους 7ταντας τις
ειιιιι: βο, οnue auten, ηui, per
επάταξεν, ίδετεαφφώ, ότιου πεσείται culfit" Κidete, non cociat/ in
από των λόγων Κυρίου επί την γην, ών terran juicηuam εκ υerbi, Do
ελάλησε κατά του οίκου του Αχαάβ, mini, 4μα locuru, g/f aduer/k, do
mum Αchabi. Εgo, inquit, volens
εγώ Φησιν ως τυραννήσαι βουλόμενος τegnum occupare, confulto fuftuli
ανάλον τον Ιωράμ τους αδελφους αυ Ιoramum: fratres autem eius, qui
του εβδομήκοντα όντας τον αριθμόν τίς erant. numero (eptuaginta, quis
ανεjλεν, ουχί ή θεήλατος οργή τοί οι. occidit: Αn non iraa Deo immifa,
qua familiariffimis νfa eft admini
κειοτάτοις υπουργοίς χζησαμένη, αψευ. ftris? Sunt ergo certa et non falla
είς άρα των προφητών αι προρρήσεις, ces prophetarun pradiξtiones.
ΕΡΩΤ.λβ'. ΙΝΤΕR R. ΧΧΧΙΙ.
2) Γνώσας τίνας καλεί ; Cognitore, quonam υoca: Pc)
ΤΕ μάντεις, τους οιoμένους ειδέναι ates, qui exiftimant fe (ciro
futura. Sicut enim videntes
τα μέλoύlα, ώσπες γας ορώντας και et adlpicientes appellabant propile
βλέποντας τους προφήτας ωνόμαζον, tas, vt qui futura prauiderent :
ως τα μέλοντα προορώντας ούτω και ficetiam vates cognitores vocabant,
τους μαντες γνωτας εκαλουν, ως και νt φuί exiftimarent fe fcire et co
gnoίcere occulta, et pracίcire ea
γινωσκαν τα κεκρυμμενα οιoμενους, και qua nondum faξta fuerant.
στρογινωσκειν τα μηδεπω γεγενημενα.
L 12 ΙΝΤΕRR.
1) Rec. leaio εh Ιεξράελ. 2) γνώτας, Ιta habet Cod. nlw, Sed Ρrzίtat lcξtio
ΣCC. γνωσούς.
*) 4 Reg.9, 36. η Ib.c, Io,9 ιο, ε) Ib, νorf. ιι.
 532
Ε. ΤΗΕ o Do RΕ ΤΙ -

ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙΙΙ. ΕΡΩΤ. λy. ".

Ωuidg/t, Ionadab fliu, Rechnb Pa) Τί εσιν Ιωναδάζ ο τού Ρηχαξ;

Ε
ή rat hic quoque vir pius, et
eius profapia. Νam in ta
Ε ανής ήν και αυτός, και το γέ
hernactalis perpetuo habitabant, Σ' νος αυτού, εν σκηναίς γαρ διετέλε
et a vini potu abftinebant. Ηo σαν κατοικούντες, και της του οίνου πό.
rum etiam propheta leremias me σεως απεχόμενοι, τούτων και ο προφή,
minit cum laude, et ipfa hifto της Ιερεμίας συν επαίνοις εμνήθη και
ria oftendit eorum pietatem. αυτή δε η σορία δηλοί αυτών την ευσέ.
Νam primum φuidem rex Ιehu,
cum eum vidiffet, ei benedixit, βειαν, πρώτον μεν γαρ ιδών αυτόν ο βα
hoc eft, eum falutauit. Deinde σιλεύς Ιηού ευλόγησεν αυτόν, τουτέσι
rogauit, Ε/tne cor tuum redium προσείπεν αυτώ είτα ήρετο, ε, έσιν ευ.
cum corde meo, /ίζut cυν mean θεία η καρδία σου μετατης καρδίας με,
cum corde ruo" Cum autern di
καθώς εσιν ή καρδία μου μετατης κας
xiffet, Ε/t, dixit ei lehu: Sί
ita ε/t, da manum runni. Dein δίας σου, του δε ειρηκότος, εσίν, είπεν
de affumens eum in currum, αυτώ ο Ιηού ειές, δός την χειρά σου.
dixit: b) Κeni mecum , et υide έπατα αυτόν σύνεδρον εις το άρμα αυ
quod zelo motu film pro Domi του λαβών έΦη, δεύρο μετ' εμού, και δε
πο: et iu/fit eum /έdere in curru εν τω ζηλώσα, με τω Κυρίω και επεκά
βιο. Ηinc ergo perfpicuum eft, θισεν αυτόν εντώ άρματι αυτού και εν
quod etiam in decem tribubus
fuerint guidam viri pietate pradi τεύθεν τοίνυν δηλον, ως και εν ταις δέκα
ti , propter φuos etiam Deus , φυλαίς ήσαν τινες ευσεβεία κοσμούμε
φui fapienter regit omnia, cete νοι, δι' ους και των άλων ο σοφώς πάν
ros tolerabat,
τα πρυτανεύων ήνείχετο,
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧΙV. ΕΡΩΤ. λδ'.
Cur nientitu, e/t, cum είjet inter. Τι δήποτε μέλων κατασφάτlειν τών
fέξturu, Jicerdote, idolorum 2 Dί. ειδώλων τους ιερείς εψεύσατος έφη γας:
Α κit enim, Αcbab parum /orui Αχααβέδούλευσε τώ Βάαλ ολίγα, και
τit Βiali, ego ei multum
γε εγώ δουλεύσω αυτώ πολά.
αι των λόγων και των έργων τον
Jeruiam. c) σκοπόν εξετάζειν δια τούτο καν
t verborum et faξtorum exa ταύθα ποιητέον, και γαρ ο Ιηού μηδένα
minandus eft (copus. Quod διαφυγείν βουλόμενος την σφαγήν,εκεί.
* hic * quoque eft faciendum. Ιe.
hu enim, cum vellet nullum ef νοις έχρήσατο τοις λόγοις, να θαρρή,
fugere cadem, illis verbis νfus. σαντες πάντες παραγένωνται, να δεμή
eft, vt omnes. confidenter acce τις των θείων ιερέων μεταλάχη της τι
derent. Νe autem vllus ex Dei μωρίας, ως αναξίους δήθεν της εορτής
facerdotibus eflet pα:na (ocius, εξελαθήναι προσέταξεν είθ' ούτω μό
quafi fefto indignos expelli ius νους εκείνους κατηκόντισεν άπαντας και
fit: atφue ita illos folos omnes con
fodit. Βaalis quoque ftatuam com του Βάαλ δε την σήλην ενέπρησε, και
buffit, et nemora eκcidit, et ab τα άλση εξέκοψε, και των άλλων ειδώ,
aliis idolis liberauit omnem terram λων πάσαν την γήν του Ισραήλ ηλευ
θέζωσε,
-

") 4 Reg, Ιο, 15. Ρ) Ib, verf. 16. ε) Ib, νοτί: 14. <.
 " ovΑΕSΤ ΙΝ Iν. RΕG. cΑΡ. ΧΙ. 534
Ι(raël. Ιιιuencas autem aureas
θέρωσε τας δέγε χρυσάς δαμάλεις σέ.
perpetuo coluit. Βaalim
έων διατετέλεκε. Βααλείμ δε τον τού : appellauit - -
autern
fanum Βaalis.
Βάαλ σηκόν προσηγόρευσεν,
-τ' "
ΕΡΩΤ.
Α' α
λε. ". 4
ΙΝΤΕRR. ΧΧΧV.
Τίνος χάριν ή Γοθoλία και τους Α' 2 ν.
Ωuan ob cau/hm βιο, ctian ήeporc,
εκγόνους ανέιλεν ;
& ν ν ν «r Αυ
βιβήlit Gotbolin"
Ω' δυσσεζης και τυραννική άπαντού ψ 4 Η C y
t impia et tyrannica, voluit
Α Υ Α"

Δαβίδ το " και " Υ

γενος, ως
Α' •
ευσεβές, εκκό.
r/ σmne genus Dauidis tan
2.

ψαι πρόρριζον ηβουλήθη - Λ

να έπειλημ φuam pium radicitus exίcindere:
/ ν W

μένη της δυνασείας εκπαιδεύση τον λαόν νt arrepto imperio populum

1 και " χ ν 2 ... Υ. 4.

την οικείαν ασέβειαν, αλ' ο πάντα σο fuam doceret impietatem.

- 2Α /
φώς ιθύνων Δεσπότης παρεσκεύασεν αύ
"m-
θις τη βασιλική την ιερατικήν μιγήναι
4 ,
Φυλήν, και τον Ιωδαε τον σοφώτατον
« "-
μεζέα γήμα, την Ιωσαξεε , του Ιωνι
ξαμ την θυγατέρα, να φυλαχθή του
regii feminis. Ηac enim vi
βασιλικού σπέρματος ο σπινθήρ, αύτη dens
ν.
- Λ'
Sed
φui omnia fapienter regit Do
- ν Α "J
minus , rurfus effecit vt regia
ν Α και 2 ν tribui admiίceretur facerdotalis:
4 Χ - "ν Χ. et Ιoda3 fapientifίimus facerdos
Η r/ "..." Αυ
duceret vxorem Iofabee, filiam Ιο
rami, vt conferuaretur (cintilla
Α

γαρ οςώσα το βασιλικόν αναιρούμενον furata perimi

-ω ν 2
genus regium, fuf
eft et occultauit fratris fί
γένος, και έκλεψε και έκρυψε τον αδελ lium Ioafum : et perpetuo intus
ή - Α ν Ν » Ν » "υ

Φιδούν
-ν Ά Ιωας, και διετέλεσεν ένδον εν τω in templo eum aluit. ν Σ) Εt (ex
ναώ διατρέφουσα, και εξ μεν έτη κατέ. Α κ
φuidem annos tenuit regni ad
χε διέπουσα την βασιλείαν ή μαρω miniftrationem, exfecranda Go
Α' - f . « *. « / Ψ 3Α' «

τάτη Γοθoλία τω έβδόμω δε έτει ο tholia: anno autem feptimo fa

' 2 4
pientifiimus pontifex regnum re
πάνσοφος αρχιερεύς την βασιλείαν εις duxit ad genus regium,
1 ν Α'

το βασιλικόν επανήγαγε γένος.

ΕΡΩΤ. λg'. ΙΝΤΕRR, ΧΧΧVΙ.
τ) Παρατρέχοντας τίνας καλεί; Ωμornam υocat prope currenter και a)
4 « » , «Λ / ν

) Ι ους ηγουμένους του βασιλέως. Χορόι

- * ς
os qui regen antecedunt :
Cborri vero et razin hafti
\ 2
-w)

/
δεκα βασεμ ασπιδηφόρους και δο Α' " - J. ν Υ feros et (cutiferos. Ηos cum
ξυφόρους τούτους τριχη διελών, τους diuififlet, trifariam, alios quidem
Α "υ

μεν εκέλευσε
τ'
φυλάσσειν του βασιλέως iuflit cu(todire domum regis ,
W w "ω

τον οίκον, τους δε την είσοδον του θείου alios autern aditum diuini tem
ναού, τους δε την πύλην την ετέραν, pli, alios auteln aliam portam.

ΕΡΩΤ. λζ. ΙΝΤΕRR. ΧΧΧVΙΙ.

Α" - Α

Τί σημαίνει το, φυλάξατε την φυλα Ωuidβbi υult, Cu/fodite cu/todiam

ν "- 2

κήν του οίκου 2) μεσσαέ; aomu me/jaά 8 b)

Ι.13 Ιllud

ι) Παρατρέχοντας. Vid.fupra, p.492. Ωμ. 46. α) μεσσαέ, ΡRν s vs et Bosτνε

1. c. Νοίtro tribuunt leStioneιη μεσαέ. Νomen illud omiferunt οι ό.
4) 4 Reg ΙΙ, 4. 6. 5) 1b. verf. 6.
" Α"
534 Β. Τ Η Ε Ο ΙΟ Ο R Ε ΤΙ -

llud mefπό ceteri dixerunt Ιn

terpretes a corruptione, hoce
Τ: από
μεσσαετ) οι λοιποί ερμηνευτα,
διαφθοράς ειρήκασι, τουτέσι
eft, cum omni cautione, vt nul
lutn detrimentum in domo di. μετά πάσης φυλακής, ώσε μηδεμιανγί,
vina accidat. Illud autem, a) duar νεώθαι βλάβην εν τω οίκωτώ θεέω, το
κwinu, υobir, hoc eft, eftis inte δε, 2) δύο χώρες υμίν, αντί του, άρτιοι
gri et fani, ac fufficientes ad cu εσε και υγιείς, και ικανοί φυλάξα και
ftodiendam domum Dei et do τον οίκοντού Θεού, και τον του βασιλέως,
τηun regis. Iuffit autem Leuί εκέλευσε δε τους Λευίτας μαχαιροφόρες
tas ferre gladios, et regen cu
ftodire. Illud autem, b) Ingre είναι, και τον βασιλέα φρουρείν, το δε
dien, in /aderoth morietur, liber εισερχόμενος 3) εις τα σαδηρώθ απο.
θαινείται, των παραλειπομένων η βίβλος
* Ρaralipomenωn * fic effert, c) Ιn
gredien auten donum morietur, ούτως έχει εισπορευόμενος εις τον οίκον
Sic etiam dixit Iofephus. Illud αποθανείται, ούτω δε και ο 4) Ιώσηπος
autem, d) Α latere devtro adi,
υπηue ad latu adi, /ini/trum, fi είgηκε το δε, από της ωμίας του οίκου
gnificat, φuod Lcuita lunatam fi της δεξιάς, έως ώμίας του οίκου της αξι
guran facientes, habucrint cor σεράς, δηλοί ως μηνoαδις χημα οι Λευί.
nua aedi coniunξta, et regem quί τα πεποιηκοτες, τα κερατα είχον συν
erat in medio cuftodierint : exer
cίtus autem armatornm ftabat ημμένα τώ οίκω,και εν μέσω δε όντα τον
foris, arcens eos qui conaban
βασιλέα έΦρούρουν, ο δε 5ρατός όπλο
Σ/ « Α Υ

tur ingredi. φόρων έξω είgήκει, τους εισιένα πειρω

μένους επέχων, - Α

ΙΝΤΕRR. ΧΧΧVΙΙΙ. Ε Ρ Ω Τ. ’λη ,

Χ. 2/ χ Χ 2 Α ν α

Ωuid eft, Dedit Juφαν eum /anξίi Τι εσιν, έδωκεν επ'αυτον 5) το αγίασμα ν ν Α' -

ficationem et te/timonium 2 ε) «
και το μαρτυξιον; "ν) «"

Η βίβλος των παραλειπομένων ού

** »" Υ x TV Α
iber Paralipomenωnfichabet:f)
Εt dedit/upereum in/igne regale,
τως έχει, έδωκεν επ' αυτόν το βα
ν w Α' - Υ και "

ει τgtimonium : et con/tituerunt eum σίλειον, και το μαρτύριον και έβασίλευ

χ ν \ ν' Υ Α Υ ν

regem, et υπxerunt eum Iodaέ et fi σαν αυτόν, και έχρισαν αυτόν Ιωδαε και
« Υ - ν Α. « Λ.

lii είur, ει dixerunt, Wiunt rex, υιοί αυτού, και είπον, ζήτω ο βασιλεύς,
ς
* - άλς
*

1) οι - ειρήκασι. Μ ο Ντε. 1. c. p. 37!. Scholion quoddam e Cod. coirlin. at

τulit, ex φuo colligitur, nec hanc nec illam interpretationem in Ηexaplo
inuentam fuiffe. Verba vltima huius Scholii, εν δε τό Εβραίω ακεκκελεχ,
in mendo cubant, et ad finem praecedentis ν. 5. vt puto, refpiciunt. 2) δύσ
- υμίν, Litera nimis inhaferunt Ιnterpretes graci. Πη"Τ" enim l. c. πon γ.

καnu fed parte ignificat. . 3) εί, τα σαδηρώθ. Ρro τα in verfiοne των ό. le

gitur τάι. Αφuila et Τheodotio habent προς τους περιβόλους. 4) Ιώσ. Αnt.
iud. 1. 9. c. 7. 5) το αγίασμα. Ηanc leξtionem habet ed. compl, fed in Cod.
υatic. leg. νεξερ, in alex. έζερ. Α ποίtra leξtione parum recedit Symm. φui
νertit το άγιον. Νullus tamen Interpretum gra corum, φuorum h. 1. ma
gnus eft difienfus, verum vocis ηry fignificatum afiecutus eft. Νihil
aliudenim h.l. φuam coronam regian denotare poteft, ficque 2 Paral. 23, 1ι.
bene vertitur το βασίλειον. -

«) 4 Reg. ιι,7. 5) Ib. ν. 8. ε) 2 Paral, 23,7. α) 4 Reg. ιι, τι. ε)Ib.ν. 2. f) 2 Ρar. 23. ΙΙ.

-
 ΟVΑΕSΤ. ΙΝ ΙV. RΕG, CΑΡ. ΧΙ. 535

1) ώς είναι δηλον, ότι το μεν αγίασμα Quo fit perfpicuum, guod fanξti
χρίσμα εκάλεσε, μαςzύζιον δε τον βασι ficationem vocauit νήguentum,
(eu chrifma: teftimonium autem
λκόνgέφανον, ως της βασιλείας δηλωτι, coronam regiam, vt φua fignifica
κόν 2)σύνδεσμον δε την τυραννίδα ειώθα, ret regnum. Colligationem autem
σινoνομάζεν τοιαύτηδέήντης Γοθoλίας (olebant vocare tyrannidem, Go
ή πονηρία, ότι τον έκγονον βεβασιλευκό, tholia autem tanta erat nequitia,
νt nepotem fuum regnare confpί.
τα θεασαμένη, και την εθήτα διέρρηξε, cata, veftemίcideritetexclamarit, a)
και εξόησε, σύνδεσμος, σύνδεσμος, αλά Colligatio, colligatio, Sed et centu
και τοις εκατοντάςχοις εκέλευσεν ο σο. rionibus iuffit (apientiffimus facer
φώτατος ιερεύς έξω των ιερών ανελεϊν dos, b) vt eam extra/acra/ipta ne
αυτήν περιβόλων κανταύθα δε η μεν αarent. Εthic quidem liber regum
habet h,
των βασιλειών βίβλος έξωθεν των σα Paraliextra /aderot liber autem
pomenωn, o) extra «dem,
δηgώθ. έχει, των δε παραλειπομένων,
ΕΚΤΩς 7"Cυ Οίκου,
"ΙΝΤΕR R. ΧΧΧΙ Χ.
ΕΡΩΤι λθ. Ωuomodo e/i Ά illud,
Πώς νοητέον το, διέθετο Ιωδαε ο ιερεύς
Α' Χ - ν ? Fecit Ιndaύ/acerdo, te/tamentum in
διαθήκην αναμέσον Κυρίου, και αναμέ. ter Dominum, et interpopulum,
σον του λαού, του είναι εις υt effet populu, Domini 2d)
λαόν Κυρίου;
διαθήκην πανταχού οι άλλοι ερ,
ΤΕπ νbique alii Ιn
rΓη, terpretes dixerunt paξtum,
-1 μηνευτα συνθήκην ειρήκασι. τέθει, (eu fardus. Ρο(uit, inquit, de
et leges regi et populo,
κέ Φησι και όρους και νόμους, και τώ creta
vtfoli 1Χomine feruirent, et ex
βασιλεί και τω λαώ, ώσε μόνω τώ Κύ. eius legibus vitam inftituerent.
ρίω δουλεύειν, και κατα τους αυτού πο Quantum autem iuuet pius do
λιτεύεθα νόμους, όσον δε ονίνησι διδά. ξtor, ipfa hϊftoria docet, Fecia
σκαλος ευσεβής, και η ίςορία διδάσκει, cnim, inquit, ε) Ιoa, rettum αο
εποίησε γάς φησί 'Ιωας το ευθές ενώ, ram Domino oηrnibu, diebu, ηut
bu, illuminauit cum Iodae /acer
πιον Κυρίου πάσας τας ημέρας, ας έφώ. αοι. Ιmperfectionem autem, et
τισεν αυτόν Ιωδαε ο ιερεύς, το δε ατε regis huius et populi docuit hi
λες και τούδε του βασιλέως, και του ftoriographus. Subium"κίtenim, f)
Ceterum ab excel/ί, πιπ di/telle
λαού, οίτοριογράφος εδίδαξεν. επήγαγε runt: adbus /acrificabπ et adole
γας, πλην των υψηλών 3)ουκ απέσησαν
έτι ο λαός εθυσίαζον και έθυμίων εν τοις bat populu, " in excelβ, locir.
Εxiftimo autem, hoc loco non
μετεώροις, οίμαι δε νυν μητών ψευδωνύ. reprehendi in eis cultum falfo
μων αυτοίς θεών επιμέμφεθα λάIρείαν, rum deοrum, fed φuae praeter le
αλά τας παρά τον Μωσαϊκόν νόμον gen Μofaϊcam extra Dei tem
έξω του Θεού νεω γεγενημένας θυσίας, plum fiebant facrificia. ΙΝΤΕRR.
Ll 4 -

Ρofteriorem de
1) ως - δηλωτικόν. De (enfu vocis prioris iam diξtum eft.
libro legis intelligendam efie puto, pro recepta vocis mτy in V.Τ. igni.
ficatione, 2) σύνδεσμον - ονομάζειν. Vid, fupra, p. 49I. 3) ουκ απέτησαν
Ιta habet ed. compl. , Rec. le&tio eft, ου κιετεςάθησαν,
")4 Reg. ιι, 14. b) Ib. ν. 3. ε) 2 Ρar.23,14. α) 4 Reg. ΙΙ, 17. ε) Ib. c.12, 2, f) Ib. ν. 3.
 ":

"536 Β. Τ Η ΕΟ D Ο RΕΤ Ι
". ν
* * ΙΝΤΕRR. ΧL. > *
ΕΡΩΤ.
Α'
μ.
" υ γ
Ωaid efi, Pecunia pretii afimatio Τί εσιν, αργύριον συντιμήσεως )ανδρος,
- ν "J.
πi, viri, φecunia pretii d/ti
πmationi, animα 2 n) αργύριον συντιμήσεως ψυχών,
λ Η"Ε fenίum, Deuteronomi ούτων τον νούν το δευτερονόμιον ες
« -ω \

/
Λ

um interpretantes, oftendi μηνεύοντες δεδηλώκαμεν προσέτα

\ - - Ψ &

"ΣΥΥllS. Sanxit enim Dominus, ξε γαρ ο Δεσπότης τους υπιχνουμένους

< υ \ -

guot ficlos dare oporteat eos, την υπέρ αυτών τιμην προσφέρειν τώ "
"
ηui promittunt pro fe pretium σωτήρι Θεό πόσους σίκλους προσήκει δι
offerre Deo feruatori. Rex Ioas
ενgo iuffit, vt omnem pecuniam, δόναι εκέλευσε τοίνυν ο βασιλεύς Ιωας
φua offerebatur, facerdotes ac άπαν το προσφερόμενον αργύριον τους
«iperent , et ipfi congruentem ιερέας κομίσα αι, και αυτούς ποιειθαν
templi curam gererent Ηoc την προσήκουσαν θεραπείαν του νεω.
«εnim dicit, b) Ιp/f confirmabunt τούτο γαρ λέγει, αυτοί 2) κραταιώσου
έedec domu, Domini, nd omnia
ηua inuenta fuerint ibi. Βedec
σι το βεδέκ οίκου Κυρίου, εις πάντα ου
autem vocat, corruptorum lapί. εαν εύρεθή εκεί βεδέκ δε 3) καλεί των
«dum aάt lignorum inftauratio εφθαρμένων ξύλων, ή λίθων, την θερα
xnem. Liber autem Paralipome. πείαν ή δε των παραλειπομένων βίβλος,
anωn, pro fhgere bcdec, dicit, ε) αντί του ποιήσαι το βεδεκ, επισκευάσαι
inftaurare domum Domini, et
" aurfus, ad curandam et iiiftau τον οίκον Κυρίου λέγει, και πάλιν, του
randam domum Domini. θεραπεύσαι τον οίκον Κυρίου. ή
ΙΝΤΕRR. ΧΙ.Ι. ΕΡΩΤ. μα'.
Ωuid g/t, et pαnituit Dnninum, et 4)Πώς νοητέον, και μετεμελήθη Κύριος,
1η/irtu, g/t eorum ter fie
du, βιum cum Ά και ώκτερεν αυτούς δια την διαθήκην
Ι/inco et Iacobo και d) αυτού προς Αβραάμ, και Ισαάκ,
γ-
ε και Ιακώβ,
Τoachaι filius Ιchu, rex decem
tribuum, declinans ad impie, ΊΆ ο του Ίηου υιος, δ των δέκα
3 Α' « αν» Υ. "- « Μ ζ ") Μ

tatem, habuit populum focium φυλών βασιλεύς, εις ασέβειαν απο

et participem cultus idolorum. κλίνας, κοινωνόν έχε τον λαόν της των
ΙDeus ergo de eis paenas fumens, ειδώλων λαιρείας, δίκας τοίνυν αυτές ο
«os tradidit Αuaeli, φuem re. Θεός εισπρατlόμενος, το Αζαήλ παρέ
4:em Syria creans Εlifa ille δωκεν' ον χειροτονων βασιλέα Συρίας
2nυgnws plurimas effudit la Ελισσαίος ο μέγας πλείσα εξέχεε δά
κρυα'
") ανδρος - ψυχών, Rec. leξtio eft ανήρ αργύριον λαξιόν συντιμήσεως, omiίTo no
- πmine ψυχών. 2) κραταιώσουσι. Ιta habet ed. compl. 1. c. (ed in Cod. alex.
Ιeg. κρατήσωσιν, in varic. κρατήσουσι. 3) καλεί - θεραπείαν. Μ ο Ντε. Β ο -
s! v s et D Rνs Ι vs legerunt καλείται η θεραπεία, Fallitur p Rν s Iν s quil. c.
p. 275. radicί ΡΤ3 (ignificationem in/tatιrandi vindicare voluit. 4) Πώς -
- τ.

Ιακώβ. Ηarc ad 4 Reg. ιβ, 23. (e referunt, Ηaud vana eft conieξtura ea, quam
Μ ο ΝτF. Ι. c. p. 374. e Cod. coirlin, protulit, Νoftrum ea, qua in Ηexaplo
aliisque libris veteribus ν. 23. leguntur, in Codice fuo poft ν. 3. huius capitis
inueniffe.
") 4 Reg 12,4. 5) Β.Vetf.5. .) 2Paral.24, 2. α) 4 Reg 3, 23.
Υ
 oyΑΕsΤ. ΙΝ Iv. RΕG. Ο ΑΡ. ΧΙΙΙ. ΧΙV. 5 37

κρυα άτε δή προβλέπων τον όλεθρον, crymas, vt pracuidenς exitium,

όν έμελεν ποιήσων ταις δέκα φυλαίς. φuod erat allaturus decem tribu
bus. Ita enim eos confumfit,
ούτω γαρ αυτούς ανήλωσεν, ως ιππείς νt foli equites quinquaginta fu
μεν αυτοίς υπολειφθήνα πεντήκοντα, pereffent illis, et currus decern,
ε" ν νη \ \\

άρματα δε δέκα, πεζους δε μυρίους, peditum vero decem millia. Ηa

πλείους δε πολλάκις των εκατόν εχήκα buerant autem fape plus quam
decies centena millia. Sed eo
σι μυριάδων... αλ ώκτεςε πάλιν αυτές rurfus mifertus ett Deus,
ο Θεός, και τας οικείας αυτούς αποδέ rum
et eis proprias reddidit ciuitates.
δωκε πόλεις, ταύτην εκάλεσεν ο συγ Ηanc auξtor libri vocauit pani
γραφεύς μεταμέλειαν, τουτέσιν, από tentiam, hoc eft, mutationem a
της δυσκληρίας εις ευκληρίαν μεταβο rebus aduerfis ad (ccundas.
λήν. .

ΕΡΩΤ. μβ. ΙΝΤΕRR. xLII.

Τι δήποτε μέλων τελευτάν ο προφήτης, Ωunnuan ob cau/am morituru, pνο
1) Ιωάχας τό του Ιωάς υίώ δια τόξου pbeta Ioachazo filio Ioar, per nrcum
και βέλους την εσομένην εμήνυσε ειJίgirtain futuram /gnifica
νίκην ; υit υιέtoriam 2m)
Υ «Υ . *> " - / . «

Ο%ταίςούτωςέργων
έπί5ευεν τοις λόγοις, ως Νon tam credehantverbis, φuam
δι' προρρήσεσιν ου δή iis φua per fa&ta fiebant pra
«liξtionibus. Ιdcirco et arcum in
χάριν κα τό ον τενα έκέλευσε και κα/ tendere, et illi fagittan applicare
προσαρμοσα τουτω το βέλος. υπολα iuίlit. Αrbitratus autem fore, ντ
έων δε ως αυτομάτως αφήσει πολα, fua fponte multas iaceret, prima
έφη του πρώτου πεμφθέντος, βέλος σω emiίla dixit, b) Sagitta /aluti, Do
τηρίας. Κυρίω, και βέλος σωτηρίας εν ruino, et/agitta/aluti, in Ι/raël, ει
percutie, Syriam in Αpbec υπηue ad
2) Ισραήλ, και πατάξεις την Συρίαν εν αou/iuinnationem, Poftquam autem
Αφεκ έως συντελείας, επειδή δε τρία μό. tres folum emifit, valde fuccenίuit
νον εξέπεμψεν, ήχθέθη λίαν ο προφή. * propheta, quod Syria ter folum. *
της, ως τρίς της Συρίας μόνον ήτlωμέ. eflet vincenda, mec penitus vaftan
νης, και πανωλεθρίανου δεχομένης οδε da. ε) Propheta autem etiam mor
προφήτης και τελευτήσας τον νεκρόν tuus nortuum fuίcitauit, φui ei
appropinquarat: νt hoc etiam mi
ανέgησε τον πελάσαντα ίνα και τούτο raculum teftaretur, eum accepiffe
μαρτυρή το θαύμα, ως διπλασίαν του duplicem magiftrigratiam.
ιδασκάλου την χάριν εδέξατο.
ΕΡΩΤ. μ.γ. ΙΝΤΕRR. ΧΙ, ΙΙΙ.
Τι δηλοί ή παραβολή του άκαν, Ωuid/gnίβcar parabola carduί
και της κέδρου; et cedri2 d)
Αμεσσίας των Ιδoυμαίων πολέμε Α"Ά iurebelli fuperatis Ιdu
νόμω κρατήσας, ήλπισε και τας ιnaris, fperauit fe etiam fupe
δέκα νικήσειν φυλας, και τον εκείνων εις raturum decem tribus: et illorum
Ι. ! 5 - regenι

ι) Ιωάχα, Ιn Τextuhebr.etverf grαca vocatur Ηoas. 2) Ισραήλ. Legendum

είie videtar Συρία, praeunte Τextu hebr. et verfiοne graca. -

") 4Reg, 13, 15. (ηq. Ψ) Ib. ν. 17. ε) Ιb. νοτί: 21. a) Ib,ς, 14,9,
 538 - Β., Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
"
regem prouocauit ad pralium, μάχην προυκαλέσατο βασιλέα, εκείνοι
Ιlle autem contra expofuit, guod δε αντεδήλωσεν, ως ο άκαν τη κέδρω δε,
carduus cedro fignificauerit, vt
filiam fuam filio eius defponde δήλωκε κατεγγυήσαι τώ παιδί την θι,
ret. Curn autem loquerentur de γατέρα, των δε περί του γάμου γινομέ
ηuptiis, tranfeuntes beftia con νων λόγων, τα θηρία διελθόντα συνε,
σulcarunt et corruperunt car πάτησε τον άκαν, και διέφθειρε διαδι
duum. Ρer harc autem verba (e τούτων των λόγων απείκασεν εαυτόν
quidem aflimilauίt cedro, Αmes
fiam autem carduo. Ηος enim μέντη κέδρω, τον δε Αμεσσίαν τώ άκα,
{ignificant ea qua deinceps (e- τούτογάρδηλοίταεξής πατάξας γά,
quuntur, Percutien, enim , in φησινεπάταξας την Ιδoυμαίαν,και επί
quit, a) percuffi/ti Idunarant, et ρε σε ή καρδία σου ) ή βαρεία ενοιξα
re extulit cor tuum : gloriarc , θητι, ενδοξάθητι εν τω οίκω σου. και
gloriare /iden, in domo tua. Ει ΐία τί ερίζεις εν κακίας και πεσή σύ, και
cur litiga, in improbitate * et ca
de, tu, et Iuda tectιm. Ηacc au ο Ιούδας μετα σού, αύτη δε η παραίνει
tem admonitio erat φuidem ar σις αλαζονική μεν, συμφέρουσα δέ και
rogans, fed conducibilis, vt inis το τέλος εδίδαξε... μη πειθεις γάς ο
oftendit, Νon perfuafus enim Αμεσσίας παρετάξατομεν, ήτΊηθείς δε,
Αme[has aciem inftruxit: fupe
ratus autern , et abduξtus capti και δορυάλωτος γενόμενος, εισαγαγέή
Α

νus, coaξtus fuit introducere ho τον πολέμιον εις την πόλιν την βασιλε |
ftem in vrbem regiam. Ρotitus κήν ηναγκάθη, ο δε των Ιεροσολύμων
vero ille Ηierofolymis, diruit γενόμενος εγκρατής, τετρακοσίους πή.
quadringentos» oubitos murorum χεις των περιβόλων κατέλυσε, και τους
ciuitatis, et Dei et regis raptis θείους θησαυρούς, και τους βασιλικού,
thefauris eft reuerfus. Αccepit
autem filios quoque commiftio συλήσας ανέτρεψεν, έλαβε δε και τους
num abominationum, nempe fa υιους 2) των συμμίξεων των βδελυγμά
cerdotes deοrum qui falfo nomi. των, τουτέσι τους των ψευδωνύμων θεών
ΥΥa.Π.tt1!'. / -

ιερέας. •
ΙΝΤΕR R. ΧΙ, ΙV. ΕΡΩΤ. μδ'.
Ωμαnam ciuitar β Αeloni b) Ποία πόλις 3) Αιλών; {

ι) ή βαρεία, Defid, in Τextu graco l. c. Reaiffime fe habet D Rν sτr obfer.

vatio l. c. Ρ. 276. ,, Ιn Commentariis gracis legitur ή καρδία σου ή βαρεία, εν
,, δοξάθητι. Sunt autem dua interpretationes νocis "ΣΣΠ φua bene ita
,, redditur ενδοξάθητι: fed qui olim vertit ή βαρεία, ςum punξta deeffent,
» legit ΠΕΣΗ 2liis vocalibus. » Glofema itaque efie videtur ή βαρεία
Μοnendum quoque eft, ένδοξάθητι femel tantum in Verf graca legi
2) των - βδελυγμάτων. Ηoc loco etiam dua interpretationes diuerfe coε
luiίie videntur. Ιn Τextu hebr, leg, ηΪΣ"γηΗ- , -- 1- -
"22: ήlio, fponβοπum
obίides. His refpondentifta; του, νίου, των συμμίξεων. Αlios autem legifί.
puto nbyin, vnde Glofena των βδελυγμάτων procuk dubio ortum είt
3) Αιλών, Rec. Icξtio 1. c. eft Αίλώθ.
*) 4 Reg Ι4, το "λ Ιb verf. 22. -
 oyΑΕsΤ ΙΝ Iν. RΕG. cΑΡ. ΧΙν. Χν. 539
Η" νύν ονομάζουσιν Αιλάν κείται δε ua nunc πominatur Αela,
Sita eft autem in oftio fi
εν τω ςόματι του Αραβικού κόλ,
nus arabici, φuem vocant mare
που, όν ερυθράν προσαγορεύουσι θά rubrum,
λασσαν.
ΕΡΩΤ, με. ΙΝΤΕRR. ΧΙ. V. "

Την ταις βασιλείας έγκειμένην προφη Prophetinm Iona, qua g/t in libri,
regum, a) non inucnimu, in
τείαν του Ιωνά ουχ εύρομεν εν τη libro Iona.
βίζλω του Ιωνά, 4 a fola (triplit in eo, φua fa-'
Τα κατά την Νινευή εν εκείνη μόνα - - «"
ξta funt in ciuitate Νiniue:
--

συνέγραψε τούτου χάριν ετέραν ea de caufa prophetiam alteram

illis non immiίcuit.
ου συνήψε προφητείαν εκείνοις,
ΕΡΩΤ, μς, ΙΝΤΕR R. ΧL V Ι.
Διατί Οζίας ο βασιλεύς ελεπρώθη; Ωuarc fhttu, cβ Οοία, Ιepro/u, 2 b)
Σ αφέςεροντα κατά τούτον ή τωνπα ΙΟ"Ε de eo (cripfit liber
ραλειπομένω ν εδίδαξε βίβλος, εκεί Paralipomenωn, c) Ιllum ergo 4
νην τοίνυν ερμηνεύοντες, συν Θεώ φάναι, * interpretantes, fi Deus velit,
την αιτίαν ερούμεν, το δε, εκάθητο )εν caufam dicemus. Illud autem, d)
Sidit in domo Αplphu/otb, reli
οίκω Αφφεσώθ, κρυφαίως οι λοιποί εκς φui verterunt occultδ, hoc eft,
δεδώκασι τουτέσιν, ένδονεν θαλάμω υπ' in thalamo a nullo confpeξιus.
ουδενός ορώμενος, θυνε δετην βασιλείαν Regnum autem rexit eius filius
Ιωαθαμ ο τούτου υιός και ταύτα δύο Ιoatham , atque hac , cum re
και πεντήκοντα του Οζίου βασιλεύσαν, gnarit Οzia guinquaginta et duos
τος έτη και του πατρός δε τελευτή, annos. Cumque dece(lifiet pater,
ipfe fuit hares regni, et popu
σαντος, αυτός της βασιλείας εγένετο lum quidem liberauit ab alia
κληρονόμος, και της μεν άλης ασεβείας impietate, et templi Dei altam
τον λαόν ήλευθέρωσε, και του θείου νεω portan adificauit. Νοn fuit au
την πύλην την υψηλήν ώκοδόμησε, τε tem laus eius perfe&ta, et omni
λείαν δε ουκ είχε την ευφημίαν την ex parte abίoluta, quia non re
prefit idolorum cultum qui fie
γας εντοίς υψηλοίς λατρείαν ουκ έπαυ bat in excelfis. Αchaz autern
σεν. "Αχαζδε ο τούτου υιός τή της δυσ eius fitius impietatis exceflu alio
σεβείας υπερβολή των άλων απέκρυψε rum obfcurauit impietatem,
ί την ασέβειαν, - -

ΙΝΤΕRR, ΧΙ. VΙΙ.

ΕΡΩΤ. μζ".
Πώς νοητέον το, διήγε 2) τους υιούς Ωuomodo c/f intelligendum illud,
Τraduxit filio, βιο, perignem 2 ε)
ισ--2 2 1
αυτου εν πυρι 5
Ο
4. 1 Σ. Α'Υ τ'
μεν 3) Ιώσηπος έφη, και τον ένα
2 r» 1- Ο
>/

Ο
Υ
φuidem dixit, ipfum
νnum ex filiisfuis obtuliffeholo
- "Ο
ΙΕ
αυτών των υιέων ολοκαυτώσα! τω cauftum Βaali. Εgo autem exiftimo,
ζ: / ν Λ Ο

Βάαλ. εγώ δε oίμαι οτοΜ μέχρις ημών id,quoddicitur,tacite fignificarege

/ - Α' 1 Α. ?

φθάσαν της πλάνης είδος τον λόγοναί nus erroris, quodad nos vsque per
".
» venit.
-

ό
ι) εν οίκω Αφφοντώθ. Codex regius φuo κ ο Ντε νfus eft, hahuit Iαφφεσώθ.
2) τες υιές. Rec. le&tio eft τον υιόν. 3) Ιώσ. Αnt, iud. 1. 9. c. 9.
")4Reg. 14,25. Ρ) Ib.c, 15,5. ε)2 Ρar.26, 19, δ)4 Reg.15,5. ε) Ib, ς.τό,3.
 -

5 4ο Ε, ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
venit. Vidi enim in aliφuibus ci νίτlεθα, είδον γας έντισι πόλεσιν άπαξ
vitatibus femel in anno accendi του έτους εν ταις πλατείας απloμένας
τogos in plateis, et trans eos, πυρας, και ταύτας τινας υπεςαλομέ
faltarealiguos, non folum pue νους, και πηδώντας, ου μόνον παιδας,
ros , (ed etiam viros : infantes
autem per flammam ferri a ma αλα και άνδρας, τα δέγε βρέφη παρα
tribus. Videbatur autern iftudτων μητέρων παραφερόμενα δια της
ΜΑ " 2 Μ/ -)

quardam e(Ιe expiatio et purgatio. Φλογός, έδόκε δε τούτο αποτροπιασμος

Εxittimo autem hoc quoque fuis είναι και κάθαρσις, ταύτην ομαι και
fe Αchafi peccatum. του "Αχαζ γεγενηθα την κατηγορίαν,
ΙΝΤΕRR. ΧΙ, VΙΙΙ. ΕΡΩΤ. μη.
Cuinam iuffit Αchaς αdificari aram Τίνι το θυσιατήριον επέταξεν ο Αχαζ
in templo Dei 2 a)
οικοδομηθήναι εν τώ θείω νεώ;
υκ ομαι αυτό τωτών όλων κατε,
on opinor ipίum ex(truxiffe .." σκευακένα Θεώ, αλα τινι των
Ν.
Deo vniuerforum, fed aliψευδωνύμων θεών τούτογάς ή των πα
cui ex iis φui fallo nominantur ραλειπομένων αινίτlεται βίβλος, λέγε,
ΙDii. Ηoc enim innuit liber Pa
ralipomenωn. Sic autem dicit:b) δε ούτως και προσέθηκεν Αχαζ απο
Εt ampliu recefit Αthnz a Do σήνα από του Κυρίου, και είπεν ο βασι
τnino. Ει Τdixit rex Αchaz , λευς"Αχαζ, 1)ζητήσω τους θεούς Δα
Ωμαram deo, Dama/oi , φui me μασκού τους τύπloντάς με και είπεν,
τerberant. Εt dixit , dii regi, ότι θεοί βασιλέως Συρίας κατέχύουσιν
Swria ip/f comfortant eor. Ip/ί, αυτούς... τοίνυν θύσω αυτοίς, και αντι
εrgo /acrificabo, et me defοndent,
Εt ipβ' fatti βιnt illi /ζandalum, λήψοντα μου και εγένοντο αυτό αυτοί
ει omni Ιβraili. Ηoc etiam figni εις σκώλον, και παντι Ισραήλ. και τα
ficant ea φua deinceps fequun εξής δε τούτο δηλοί και απέσησεν"Αχαζ
tur. α) Εt abduxit Αchaz va/a do τα σκεύη οίκου Κυρίου, και κατέκοψεν
miu, Domini, et concίdit ea , et αυτά, και απέκλεισε τας θύρας οίκου
clatιβt ianua, domur Domini , et
ficit βbi altare in omni angulo
Κυρίου, και εποίησεν εαυτώθυσιαςήριον
εν πάση γωνία Ιερουσαλήμ, ταύτα και
Ηiero/οίymac Ηacc faciebat, et τούτοις ακόλουθα διεπράτlετο και αυ
his confequentia. Porro autem τη δε ή των βασιλειών βίζλος τούτο ση
iple quoque liber regnorum hoc
{ignificat. Iuit, enim inquit, d) μαίνει, επορεύθη γάς Φησιν ο βασιλεύς
ώ
νεκ Αcbag in occur/ium Τheglathpha "Αχαζεπί συνάνlησιντ Θεγλαθφα
λα
1a/art régί Αllyriorum υcr/ur Dama σας βασιλεί Ασσυρίων εις Δαμασκόν.
Jeum: et υidit altare, quod erat Da και είδε το θυσιαξήριον το εν Δαμασκό,
* ma/εί: et * mίβtrex Αchnoad Kriam και απέσειλεν ο βασιλεύς Αχαζ προς
Υ ν

Jaccrdoten men/iiram, ac/imilitudi, Ουρίαν τον ιερέα 2) το μέτζον, και την

C ν Α Α - ι

nem, et concinnitaten cius, βcundum ομοίωσιν, και τον ρυθμόν αυτού 3)καία Μ

77ΩζΟΤΩζΥ

ι) ετήσω πια habει εditio compl. Rec, εξlio 1. ς, εh κοτήσω...") το -

ομοίωσιν, Rec. Icξίio l. c. eft το ομοίωμα του θυσιασηρίου. 3) κατά, Rec. lectio
eft καί.
") 4 Reg.16, Η. Β) 2Ρar.28, 22, 23, ε) Ib.ν. 24. α) 4Reg ιό, Ιο,
 -

ι
-

oyΕsΤ ΙΝ Iv. RΕG. ΟΑΡ. ΧVΙ. ΧVΙΙ. 541

πάσαν ποίησιν αυτού, αυτίκα γεν και omnem eiu, difροβιionem. Iam ve
ro et aneum altare, quod Salomo
το χαλκέν θυσιασήριον, ο Σολομών κα conίtruxerat, transtulit, et alte
τεσκευάκε, μετέθηκε το δε νεοποίητον rum recens faξtum , illius loco (ta
ο εν τώ εκείνου έθηκετόπω. 1) ότι δε και tuit, Quod autem mechonotb ba
αι μέχωνώθ βάσεις ήσαν, τα εξής διδά, fes fuerint, docent qua deincepς
σκα, συνέκοψε γάς Φησιν ο βασιλεύς fequuntur. Con/tidit enim, in
quit, a) rex Αchaz clauβιra, mecbo
Αχαζτα συγκλείσμαία των μεχωνώθ, noth, et ab ei, amouit labrum.
και μετήρεν απ' αυτών τον λουτήρα. Αliam etiam committere aufus eft
ετόλμησε δε και ετέραν ασέβειαν, τών impietatem. Siquidem regia do
γας βασιλείων την θύραν ένδον εν τό mus portan intus in diuinum tem
θάωναώ μετέθηκε, την διόδον δια των plum transtulit, per facros ambi
tus tranfitum faciens. Porro au
ερών περιβόλων ποιούμενος, και τούτο tem nos φuoque docet hiftρria,
οι ημάς ή ίσορία διδάσκει, ως Αδραμέ. quod Αdramelech Αethiops habita
λεχ ο Λιθίοψ εν Αιγύπjω κατώκει. veritin Αegypto. Μanna b) autem
2) μαναά δε δώρα ήρμήνευσαν οι λοιποί reliqui interpretati funt dona.
ΕΡΩΤ, μθ'. ΙΝΤΕRR. ΧL ΙΧ. -

ο
Τίεςιν, από πύργου φυλασσό ντων, εως Ωuid ε/t, Α turre cu/todum υπηue
ad ciuitatem munitnm 2 c).
- πόλεως οχυράς; Ι" vitomnialtaria
loco, inquit, adifica
ν παντί τόπω, φησί, βωμούς τοίς damonibus : nec.
δαίμοσιν ώκοδόμησε, και ου μόνον εν folum in ciuitatibus Ρagis,
πόλεσι, και κώμαις, αλά και εν τοις Ιed etiam in turribus, φua funt
κατά την οδόν πύργοις, εν οις ολίγοιτ.: in via, in quibus pauci (olent
excubias agere. Ηic autem ex
η ειώθασι φρουρών ενταύθα δε τα ccίfa vocauit , templa idolorum.
ύψηλα τα τεμένη των ειδώλωνεκάλεσεν, Αεdificarun enim, inφuit, d) /-
κοδόμησαν γάρ Φησιν εαυτοίς υψηλά bi excel/a in omnibus /ui, ciuί.
υπάσαις ταις πόλεσιν αυτών και εσή, tatibus : et ficerunt βbi /fatua,
λωσαν εαυτοίς κι υιοι Ισραήλ 5ήλας, «t luco, in omni colle excel/ο ,
et /ub omni ligno nemoro/o: ει
και άλση, εν παντί βουνώ υψηλώ, και adolebant
υποκάτω παντός ξύλου αλσώδους και gente gua,illicDominu,
in excel/i , /ίζut
a facie eo
έθυμίων εκεί εν τοις υψηλοίς, καθώς τα run remota, babitare fέcerat.
έθνη α απώκισεΚύριος εκ προσώπε
αυ Socios autern diξtos exiftimo con
των κοινωνούς δε ομαι ειρήθαι την Ιentientes cum gentibus, et cos
φui ab illis oriuntur, et qui le
προς τα έθνη συμφωνίαν, και τες εξ ges
' εκάνων οςμωμένους, και διδά αντας της docuerunt impictatis. Ηoc
enim tacite {ignificant ea φua:
ασεβeιας τους νόμες τετο γας αινιτ deinceps fequtintur, ε) Εt fυ.
τεται τα εξής: 3)και εποίησαν κοινωνες, cerunt /ocio, , ει /tulp/erant,
"- ? :
-

"

ι) ότι - ήσαν. Vid. fupra p, 471, 2) μαναά - λοιποί, Τεβε Μ ο Ν Τ r. Ι. c.

Τ. 1, Ρ. 376. vocem ΠΠ):3 Α4uila vertit δώρον, Synum. φόρον. 3) και έποίη-.
σαν κοινωνούς, Ιn Τextu hebr. eft Ε"ν- ="2π ήίyy") quar Αφuila be
" - - -τι-- « γ.
ν me vcttit, και εποίησαν βήματα κακά, "ε

, α) 4Reg ιό, 17. Κ) Ib.ς, 7,3. ο 1b, vérf, 9, 3) Ην, verί 9-1ί, διθνικr.
*
".
 542 Β. Τ Η Ε o Do R Ε Τ Ι
υι σd irnm prouotarent Dominum : και ι) ήρξαντο παροργίσαι τον Κύριον,
ει /bruierunt idolis, de quiύμ, εί, και ελάτρευσαν τοις ειδωλοίς, οίς είπε
aixcrat Dominus, Νe ficiati, boc. Α' 2 -. ? \ « Αυ
" - -

Vbiφue autem reliqui lucμm in Κύριος αύτοίς, ου ποιήσετε το βήμα του

terpretantur Attaroth. Ηoc auten το πανταχού δε άλσος οι λοιποί Αςα.
ίignificat Αίtarten, vel. Αphrodi
ten. Quod autem attinet ad il
ρώθ, ερμηνεύεσι δηλοί δε, τέτο την
Ασάρτην, ήγεν την Αφροδίτην, το δε
la, Focίrunt Ερbod et Τheraphim, εποίησαν εφεδ και θεραφίμ 2) το μεν
Εphod ηuidem ad imitationem εφεδ κατά μίμησιν τέ ιεράjικέ ενδύμα.
νείtis facerdotalis compotitun
erat , Τheraphim autem conue τoς τo δε θεραφίμ τάις μαντικας ήν
niebant magicis pradiξtionibus, αεμότloν προεέήσεσν. βα δε μή τις εις
Νe quispian autem ad Ifraelis απολογίαν προφέρη του Ισραήλ, το της
exculatiohem afferret, φuod cau, ασεβείας αιτίαν γενέθαι τήν της βασι
fa impietatis fuerit regni diuilio, λείας διαίρεσιν, και το πόρβω των Ιερο
et quod procul ab Ηicroίolymis σολύμων διάγειν, αναγκαίως της Ιούδα
degerint, necefiario oftendit im,
pietatem tribμs Iudar. Sic auten Φυλής απέδειξε την ασέβειαν έφη δε έ.
aixit: a) Ωuin ctiam ip/e quoque τως, και γε και Ιέδας και αυτός ουκ
Ιuda non /ενunuit mandata Domini εφύλαξε τας εντολας Κυρίε τέΘεέ αύ
* Dεί βιι, ει * ambulani: in /tatuti, τέ, και εποξεύθη εν τοις δικαιώμασι
εotiu, Ιβraëli, ηua ficerunt, εε
εκφulerant a / Dominum". Ομod παντός Ισραήλοίς εποίησαν, 3)και απώ
autem potteriori tempore Con σαντο τον Κύριον εξ αυτών, ότι δε χρό
ίcriptus fit liber regnorum exiis νω ύσερον των βασιλειών συνεγράφη η
φua a prophetis quouis tempo, ίβλος εκ των υπό των προφητών καθ'
τe (cripta fuerant, hic etiam lo έκασον συγγραφέντων καιρόν, και τόδε
cus indicat. Τranslatu c/f, in
φuit, b) Ιβηξl ε τerra Jua na το χωρίον διδάσκει απωκίθη γάς φη.
ΑΙyrio, in bunc υφμε dien. σιν Ισραήλ από της γής αυτού εις Ασ
Εt hoc fepe dixit qui fcripfit hi συgίες έως της ημέρας ταύτης και τέ.
{ioriam. Docuit etiam et.de iis το πολάκις είgηκεν ο την ισορίαν συγ
φui nunc dicuntur Samaritani, γεγραφώς, εδίδαξε δε κατά κατάτες
νnde migrarint, et quenadmo, νύν καλ8μένες Σαμαρείτας, όθεντε με
dum coatti fint (eruare legem
Μοίοϊcam. Νam cum a feris τωκίθησαν, και όπως τον Μωσαϊκόν φυ
confumerentur, fupplicarunt vt λάτleιν ηναγκάθησαν νόμον υπό γας
ad fe mitteretur νηus ex facerdoti.των θηρίων αναλισκόμενοι, ικέτευσαν ένα
bus Ifraeliticis, vt ipfeeos docensτων Ισραηλιτών αυτοίς ιερέων αποτα
legem terra, cos liberaret a damno λήναι, ίνα ουτος εκπαιδεύων αυτές του
φuod incumbebat. . Εκiftinabant Θεού της γης τον νόμον, της επικειμένης
enim Deum vniuerforum efle λώβης ελευθερώση, ετόπαζον γας μερι,
Α Α

2ζCy

ι) ήρξαντο Legendum effe videtur εχάραξαν. Ηancquoφuelettionem, φua eft rece

ptain Vertiοne των ό, videmus (equi Ιnterpretem latinum. 2) το μεν κ. λ. Νec
de Εphod nec de Τheraphim φuicquam l. c. legimus. Videntur autem harc
ad ν. 7. pertinere. 3) και - αυτών, Differunt h. 1. iibri veteres. In Cod.
τρεις Ιeg και απιώσαντο τον Κύριον, Εditio compi telte sosto habet, ως
απώσατο Κύριος άπαν το σπέρμα Ισραήλ.
α) 4 Reg, 17, 19, ύ) Ib, νοτί: 2;.
 ονΑΕsΤ. ΙΝ Iv. RΕG. CΑΡ. ΧVΙΙ. ΧVΙΙΙ, 543
>

κόν είναι των όλων τον ποιητήν. αλ. Deum particularem. Sed tamen
et miίlo facerdote, et legen dσ
όμως και του ιερέως αποσαλέντος, και cente, et Dominum , inquit, a)
τον νόμον διδάσκοντος, τον Κύριον,φησιν, timebant, et deο, /uo, colebant
αυτοί εφοξέντο, και τοις θεοίς δε αύ, ritu gentium, Vnde etiam eos
των ελάτρευον κατά το κρίμα των εθνών, procul inde transtulit vsque in
hodiernum dien. Sic itaque fa. .
όθεν απώκισεν αυτούς εντεύθεν έως της ciebant ritu fuo antiquo. Ηac
ημέρας ταύτης, ούτως εποίεν κατά το cum dixiίlet de Samaritanis ,
transίit ad tribum Iuda, et Εne
ίμα αυτών το απ' αρχής, ταύτα πε, chiam laudauit, vt qui Deum
τών Σαμαρετων ειρηκω, πι την Ιέ. νιuiuerforum coluerit finiliter at
Εί φυλήν, και τον Εζεκίαν ηγα, que Dauid. Νon folum enim
θη, ώς τώ Δαβίδ παραπλησίως τον των contriuit ftatuas, et lucos con
όλων τεθεραπευκότα Θεόν, ου γας μό. fcidit, fed etiam excelfa fuftu
νοντας σήλας συνέτριψε, και τα άλση lit, id quod ante ipfum nul
lus fecerat. Contriuit autem et
συνέκοψεν, αλα και τα υψηλά εξήρεν, aneum Ιerpentem, quem magnus
όπερ ουδείς των προ αυτού πεποίηκε, Μofes condiderat, non vt ado
συνέτριψε δε και τον χαλκέν όφιν, όν raretur, (ed vt falutarem praefi
guraret paffiόnem. Εί, inquit, b)
ο μέγας Μωσης κατεσκεύασε, εχ να populu, perpetuo adolebat, et υο
προσκυνητα, αλ ύα προτίπωση το αmbat eum Νee/tban. Ηoc autern
σωτήριον πάθος, τέτω φησιν ο λαός in Ηebraicorum nominum inter.
θυμιών διετέλεσε, και εκάλεσαν αύτον pretatione inuenimus expofitum,
Νεεθάν, τούτο δε εντή των Εβραί: Ι/fa e/t ar. Ceteri autern Νee
fthan interpretati funt Νaas. Hinc
κών ονομάτων ερμηνεία κείμενον ευgoν, exittimo etiam Οphitas, (eft au
1) χαλκός αύτη. 2) οι δε λοιποί, τον tein harrefis peflima,) appellatos
effe Νaafenός.
Νεεθαν Νάας, 3) εντεύθεν οίμα και
τους οφίτας, αίρεσις δε αύτη δυσσεξε.
σάτη, Ναασηνους ονομάζεώθαι.
ΕΡΩ Τ. ν'. ΙΝΤΕR R. L.

Τι εσιν, 4) εις το τέλος τριών ετών, Ωuid g/t, Αd finem trium anno,
rum ? c).
Γρία τέλεια, Φησιν, έτη επί της Σα Τι: inquit, integros annos du.
μαρείας κατέχενή πολιορκία, rauit obfidio Samariac. -

ΕΡΩΤ. να. ΙΝΤΕRR. Ι.Ι.,

"υ "Ο ν

Τι δήποτε δώρα δώσειν τω Σεναχηξείμ Cur promi/ft Εxechin, Je dona mir

C

ο Εζεκίας υπέχετο; /urum Sonacherimo & d)

Αchai

1) χαλκός αύτη. Μ ο Ντ". l.c, p. 376, ad vocem Νεεθαν obferuat, άλοι χαλκός,
α) οι - Νάας, Ηac nominis (cribendi ratio defideratur inter illas φuas
κι ο ΝτF. 1. c. recenfet. 3) εντεύθεν - ονομάζεθα Ρlura de Οphitis vel
Οphianis vide intra 1. 1. Ηaret. Fabul. c. ιτ, 1bid, c. 13. Ν«ασινοι Vocantur,
4) εί, το τέλος, Ιta habet ed. compl. Rec. le&tio eft από τέλους,
α) 4 Reg.17, 33. b) Ib.c, 18, 4. ε) Ιb. νετί. 1ο. α) Ib, νετί: 14.

"
 τ - -

544 Ε. ΤΗΕ ο DoR ΕΤΙ

ΑΕ pater eius, vocato Τhe ο πατής αυτέτον Θεγλαθφα
2/ΑΆ

glatphalafiare, ad belli fo λασας εις συμμαχίαν κατά των

cietatein contra Syros, pollicitus Σύςων καλέσας, φόρον τελέσεν υπέχε
eft fe daturum tributum. Ille
perpetuo id pracbuit. . Ειεchias το τέτoν εκείνος διετέλεσε παρέχων, ο
autem tributum impofitum non δε Εζεκίας τον επικείμενον δασμόν ουκ
* Ισluit. Vifo autem exercitu, pro εξέτισε την δε 5ζατιαν θεασάμενος,
mifit fe daturum: et dedit trecenta δώσειν υπέχετο, και έδωκε τριακόσια
argenti talenta, et trccenta auri ta τάλαντα αργυρίου, και τριακόσια τά
lenta. Τantum enim tributi Αs
ίyrius iuίlit eum folucre. -
λαντα χρυσίου, τοσούτον γας ο Ασσύ
ξιος δασμόν παρέχειν εκέλευσεν.
ΙΝΤΕRR. LΙΙ. - ΕΕ Ω Τ. νβ. .."

Caν Deum /fuden plicare, tribu Τι δήποτε το θείον θεραπεύειν σπου

τun prabuit cr Jacris. δάζων, εκ των ιερών χρημάτων
pecunii 2 a) παρέχε τον φόρον,
on fufficiebaήt thefauri regii. Ο"έθοςαπέχgων οι βασιλικοί θησαυροί,
ούν εν ταις τοιαύταις ανάγ
Μos igitur erat in eiusιnodi
neceflitatibus, facros etiam the καις, και τές ιερές θησαυρές δαπανάν,
fauros confumere, et eos rurfus και πάλιν αυτούς εκ των πολεμίων ανα
replere ex hoftibus. Νeceftitas πληςέν, η ανάγκη δε παρεσκεύασε και
ν Α' - 1 ". Μ.
autem effecit, vt etiam conflaret τας πύλας χωνεύσαι τας χρυσάς, ας
Α" Α
portas aureas, Juas ipfe confiruxe έτος κατεσκεύασε, και τες σαθμες των 1

vat, et poftes portarum. Ηos enim

arbitror indicari per ετηριγμένα, id θυρών' τέτες γας εσηριγμένα οίμα,
ett, firmata: ne fi bello fuperior κληθήναι να μη πολέμω κρατήσας ο
fui(Ιet Senacherim, et templum et Σεναχηρεμ, και τον ναόν και την πόλιν 4
εμπgηση καιενταύθα δε πάλινδεδήλω.
Υ - V και Μ., " '
νι.bem incenderet. Ρorro autem
Ιhic φuoque rurfus oftendit qui hi
{toriam confcripίit, guod excelfa κενο την ισοριαν συγγράψας, ότι εμέ,
νον τα τεμένη των ειδώλων ύψηλα ονο
νοcant non folun templa idolo
rum, (ed etiam altaria gua Deo vni μάζεσιν, αλλά και τα τω Θεώ των όλων
verίorum in locis excelfis ex(truξta εν τοις υψηλοίς τόποις δεδομημένα θύ
erant. Νam /t, inquit, b) mihi σιαςήρια, εαν γας είπητέφησιπςός με,
dixeritir, In Domino Deo no/fro επί Κύριον τον Θεόν ημών πεποίθαμεν,
confidimur. Νonne ip/e Εεεεhin,
abduxit eiu, excel/a, et eiu, altaria, εχί αυτός Εζεκίας απέτησε τα υψηλά
dicen, Iada et Ηicro/οίyma, Αnte αυτέ, και τα θυσιατήρια αυτέ, λέγων
altare boc adorate Ηiero/οίynia 2 τώ Ιάδα και τη Ιερεσαλήμ, ενώπιον τέ
Εt harc dicebat Rapfaces, cui, 1)θυσιασηgie προσκυνήσατε εν Ιερεσα
cum eflet, vt puto , Ηebracus, λήμ 3. και ταύτα έλεχεν ο Ραψάκης,
et ad illos fponte transfugiffet, οίμα, προς εκείνες αυτο
aut cum captiuis certe abdu Εξζαίος 2)ών
ξιus, in Αffyrios fuam often μολήσας, ή τοις, εξανδραποδιάθεσιν ήδη
diffet beneuolentiam , commis συναπαχθες, και ως ευνοιαν δείξας τοίς
1um fuerat imperium exercitus. Ασσυρίοις την σρατηγίαν θαυξηθείς
τη

ι) θυσιας, Ρoft hanc vocen (upplendum είt τένι. 2) ών Leg efίςvideturώ.

α) 4 Reg. 18, 15. ί) Ib. νετί, κ.
/

" ί
 Ν

ονπ'sr. ΙΝ Iν. RΕG. CΑΡ. xix. 545

Ηebraico enim fermone verba fa
γαςλογ8ς,
τητο τ8ς φωνή χρώμενος
Εβραίοιαυτίκα εποιεί,
γ8ν αυτoν οι αζ ciebat: νnde principes eum roga
runt vt loqueretur Syriace, vt eα
χοντες διαλεχθήνα! Συςιτι παρεκάλε, φua diccbantur populus non intel
σαν, ώσεμή γνώνατόν λαόν τα )γενό ligeret. Ille autem fentiens, mo
μενα, εκείνος δέμαθώνανιάντες άρχον lefte ferre principes, quod populus
τας το τον λαόνεπαίων των λεγομένων, perciperet ca φua dicebantur, Ηe
τη Εβραίων φωνή χρώμενος τας δυσσε, bracorun lingua vtens, aufus eft
expromete blafphe
έως εκείνας βλασφημίας ετόλμησε, τοις illas impias falfo
ψευδωνύμοις θεοίς τον αληθινόν απεικά, verum aflimilans, nominatis
mias, Diis Deum
Sed rex fapien
σας Θεόν, αλ' ο σοφώτατος βασιλεύς, tiίlimus, non arma illius blaiphe.
έχ όπλα ταίς εκείνε βλασφημίαις, αλ miis, Ιed preces, et lacrimas, et
λά προσευχήν και δάκρυα, και σάκκον faccum oppoίuit, et rogauit Ε
αντέταξε, και τονπροφήτην Ησαίαν γε faiam prophetarn vt effet intercef.
νέθα πρεσβεύiήν ηντιβόλησεν αξιάγα, for Sunt autem eius φuoque
νεrba digna laude, Dier, enim
5αδε αυτό και τα βήματα, ημέρα γας inquit, a) affitξtionir, et oppro
έφηθλίψεως, και ονειδισμό, και ελεγ. brii, et radargutioni, et ad irama
με και παζοςγισμό ή ημέρα αύτη οτι irritarioni, g/t die, i/te, quoniana \

ήλθον οι υιοί έως ωδίνων, και έκέσιν χυς υenerunt filiί υπηue ad dolorent
partur, ει parienti non g/f υirtur
τη τικτέση, εμπιπράμεθά φησι, και
εξαπlόμεθα τώθυμώ, των αρρήτων εκεί, Εχcandelcimu s, inquit, et ira aς
cendimur, auditis nefandis his Υ
yώy βλάσφημιών επακέσαντες, κολάσαι blafphemiis. Punire * autem viros *
ετές άνδρας εκείνες τες δυσσεβείς ου illos impios non po(fumus. Vnde
ανάμεθα όθεν ικετεύομεν τον των βλα, fupplices rοgamus Dominum gui
σφημιών εκείνων ακηκοότα Δεσπότην, audiuit illas blafphemias, vt do
οιάξαι τους ανοσίες, ως ουκ έσιν εις των ceat impios, guod non fic vnus
ex iis qui Dii vocantur. Protinus
καλουμένων Θεών, παραυτίκα δε την ϊκε autern audita fupplicatione, be
τάαν δεξάμενος ο φιλάνθρωπος Θεός, nignus et clemens Deus diίcuίlit
ιδού
απεσκέδασε του βασιλέως το δέος. regis timorem. Εcce, enim in
γάς έφη δίδωμι πνεύμα εν αυτό, και quit, b) εζο daύο illi./piritum,
et audiet malκm, nunciti", ει re
ακούσεται αγγελίαν πονηραν, και απο κertetur in regionem /uam: εε
5ραφήσεται εις την χώραν αυτέ' και pro/fernan ip/um gladio in terra
καταβαλώ αυτόν εν ρομφαία εν τη γη Jua. Illud autern, Εcce go dn
2)αυτών, το δε, ιδου εγώ δίδωμι πνεύ, bo illi /piritum, puto tignificare
μα εν αυτώ, την δειλίαν είμαι δηλούν, timoreιn. 1)iuinus enimenimΑpo,de
(tolus fic dixit: c) Νon
και γαρ ο θείος απόσoλος ούτως έφη και dit noli, /pirit un timoris.
γας έδωκεν ημίν πνεύμα δειλίας, ή δι Dei autern pradiξtio (tatin
τέ Θεέ πρόρρησις ευθύς το τέλος εδέ finen accepit. Sparto enim ru
ξατο, φήμης γαρ θρυληθάσης ώς τών more quod rex ΑΕthiopum fe Ν.

Διθιόπων ο βασιλεύς επεσράτευσε,δεί ciflet expeditionem, timens

Senache

ι) γενόμενα. Αnne potius λεγόμενα ! 2) αυτών Legendum είte exiίtino αυτού,

α),4 Reg, ι9, 3. b) Ibid. v. 7. ς) 2 Τim. 1, 7.
Β. 7ίεod. Τom, Ι, Μπη
'
546 /
Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
Senacherim receffit, omni impie σας ο Σεναχηρεμ υπεχώρησε της πά,
τate plena mifia epiftola. Sed σης δυσσεβείας μεςην αποσείλας επισο
rex fapientiffimus cum eam in λήν, αλαταύτην o σοφώτατος βασι
templo explicaflet, protulit vocem
illam admirabilem , a) Domine λεύς αναπηύξας εν τω ναώ, την θαυ
omnipoten, Deu, Ιβneli», ηui /e- μασίαν εκείνην προσενήνοχερωνή, Κύς
ae /uper Cherubim, tu e, Deu, βιε παντοκράτωρ ο Θεος Ισραήλ, ο
Jolu, βιφer omnia regna terra: καθήμενος επί των Χερουβίμ, συ εί ο
ru fici/fi calun et terram. Illi, Θεός μόνος επί πάσαις ταις βασιλείας
inquit, te effe arbitrantur vnum
ex multis φui non funt: ego au. της γης, συ έποίησας τον ουρανόν και
tem te folum (cio την γην, εκείνοι σε, Φησιν, ένα νομίζου
creatorern
effe omnium. b) Inclinn Domine σι των πολών των ουκ όντων εγώ δέ σε
aurem tuam, et extrudi, aperi μόνον οίδα Θεόν, ποιητήν των απάντων,
οculo, tuor et υide, et audi υerba κλίνον Κύριε το ούς σου, και άκουσον"
Senacherim regi, Αffyriorum, φua
πmi/ίt ad exprobrandum" Deo υi άνοιξον τους οφθαλμούς σου, και δε'
πιenti. και άκουσον των λόγων Σεναχηρεμβα
Illud anteln, Inclima et
audi, more humano pofuit, ro σιλέως Ασσυρίων, ους απέ5ειλεν ονειδί,
gans vt beneuole preces admit ζειν Θεόν ζώντα, το δε, κλίνον και ακε
terentur. c) Reuera enim Domineσον, ανθρωπίνως τέθεικε, μετ' ευμενείας
νεger Αllyriorum de/erta, frce δεχθήνα την ικετεξαν αντιξολών, επ'
νunt genre et terram ip/n-
γum : et tradiderunr Deo, ip/a- αληθείας γας Κύριε ηρήμωσαν βασι
νun igni. Νοn enim erant Dii, λεις Ασσυρίων και τα έθνη, και την
/ed opera manuum born in um, γήν αυτών, και έδωκαν τους θεούς αυ
ίigna et lapider, et φerdiderunt των εις το πύς, ου γας ήσαν θεοι, αλ'
ip/ου. Ηoc, in φuit , mouit έργα χειρών ανθρώπων, ξύλα και λί
Ηunc nefarium ad impietatem.
Εxiftimauit enim te efle fimilenn θοι, και απώλεσαν αυτούς τέτό φησι
ΙDiis qui non funt: fed expe. τον ανόσιον τούτον εκίνησεν εις ασέβειαν.
rientia diίcat, σ Domine, φuan ωήθη γαρ όμοιόν σε είναι των εκ όντων
tum fit difcrimen veri Dei et εών, αλα τη πείραμαθέτω Δέσποία,
falfi. Ε exittimo fuper όσον το διάφορον αληθινού Θεού και
uacaneum"eadem dicere. Νam
Εfaiam prophetam interpretans ψευδούς, αλά γας περιτloν οίμαι ταυ
Ιnacc explicaui. Dicam erg ο τολογείν, ταύτα γαρ τον προφήτην Η
breuiter. Dominus exaudita σαίαν ερμηνεύων ανέπηξα. συντόμως
fupplicatione, noξtu in momen τοίνυν ερώ, ώς την ικετεξαν ο Δεσπότης
to centum et oξιoginta φuinque δεξάμενος, νύκτως έν ακαρεί οκτώ και
πmillia Αffyriorum morti tradi.
dit. Senacherim autem mortem
δέκα μυριάδας των Ασσυρίων, και πεν
effugit, vt oftenderet σmnibus,
τακιχιλίους, τώ θανάτω παρέπεμψεν.
quanta fit virtus Dei Iudaco
ο δε Σεναχηρeίμ τον θάνατον διέφυγεν'
rum. Statim autem a filiis fuίς ίνα πάσι μηνύση όση τ8 Θεξ των Ιου
iuftam accepit plagam Quoniam δαίων ήδύναμις, ευθύς δε παρατών παί
enim aduerfus eum qui ipfum δων εδέξατο την δικαίαν πληγήν επει
fccerat rabie fuerat Ρercitus, δή γας κατατέ πεποιηκότος έλύτjησεν,
υπο
*) 4 Reg, 19, 15. δ) Ιbid. verf. Ι6, ε) Ib. ν. 7. 18.
 QV ΑΕSΤ ΙΝ IV. RΕG, CΑΡ, ΧΧ ΧΧΙ. 547
υπό των φύντων υπέμεινε την αναίρε. ab iis qui ex ipίο procreati fue.
rant fuit * interfe&tus. Αrarat *
σιν. 1)Αραράτ δε 2)την Αρμενίαν εκά autern vocauit Αrmeniam. Εtenim
λεσεν, η γας προφητεία τέ Ησαία ταύ, Είaia Ρrophetia interpretationen
την εχει την ερμηνειαν, και τα περί της iftam habet. Εa vero qua ad ag
αρρωσίας δε εν τη τε θεσπεσίε Ησαίg grotationen pertinent in diuini
προφητεία ήλα πεποιηκώς, παρέλκον Εlaia prophetia cum fatis decla
oίμαι διςlην αυτην ερμηνείαν ποιήσαθαι, rarim, fiiperuacaneum exiftinobiε
το μέντοι κατά τον ήλιον θαύμα εις πά. eandem facere interpretationem.
Μiraculum autem in fole faξtum
σαν την οικουμένην διέδραμε πάσι γαρ péruafit vniuerfum orbem terrα.
εγένετο γνώριμος ανατρέψας ο ήλιος, Οmnibus enim fuit cogniturn, fo
ου δη χάριν, των Βαβυλωνίων ο βασι, lem retro cefliffe, Quamobrem
λευς, και τον όλεθρον εγνωκώς, και τα rex Babyloniorum, cum et inte,
κατα τον ήλιον παραδόξως γεγενημένα ritum reίciuiffet, et qua in fole
admirabiliter facta erant didiciffet,
κώς, και πρέσβεις και δώρα τώ mifit et legatos et dona ad regen
των Ιουδαίων απέξειλε βασιλεί και 1udaorum: et quos folebant abdu
ούς εξανδραποδίζειν ειώθεσαν, τούτους cere in captiuitatem, eos tanquan
ως κράττους ετίμησαν, ούτως αυτούς pratftantiores honorarunt. Ιta
επισήμους ο παρ' αυτών θεραπευθείς eos réddidit infigmes Deus φuem
Θεός απέφηνεν, coluerunt.
ΕΡΩΤ. νγ. ΙΝΤΕRR. Ι. ΙΙΙ. ,
Τι δήποτε μέμψιν υπέμεινεν Εζεκίας ο
βασιλεύς, τους θησαυρούς τοίς των Cur fuit rex Εκcchia, repνεβen
Βαβυλωνίων πρεσβευταίς Jίι, 5 φuod o/fenderit tbς/auro,
Ιegati, Βabyloniorum2 a)
υποδείξας; ".
Ο" δέον του Θεού διδάξαι την δύνα, uod cum oporteret Dei do
μιν, και την κηδεμονίανής έτυχε, cere virtutem, et curaιπ
quan naξtus erat, oftenderit diui
δν πλούτον υπέδειξε, τον έδεν έχοντα tias qua
Α" τ/ 4 y ' Υ W Λ
nihil habent firmum aς
μόνιμον, ότι δε ου φύσις, αλά γνωμη (tabile, Quod auten non natu
εν τοις ψυχικοί, κρατεί, μαςτυρε; Μα, ra, fed voluntas dominetur in
νασσής, την ευσεβή του πατρός πολι, hbιninibus φui terrena fapiunt,
τεξαν καταλιπών, και την εναντίαν ο. te(tatur ΜanafΙes, reliξto pio pa
δεύσας, ώκοδόμησε γάς φησι τα ύψη, tris tramite, in contrario incedens.
aificauit enim, inguit, b) excel.
λα, α 3) κατέσκαψε και κατέσπασεν ή, φua diruit et demolituυ εβ
Εζεκίας ο παίης αυτέ,και ανέτησε θυ Εoechin, pater eius , et ererit
σιασήςιον τώ Βάαλ και εποίησεν άλση, ηram Βaali: et ficit luco, ηuo
καθώς εποίησεν Αχαάβ βασιλεύς Ισ modo focerat Αtbnb rex Ιβnel,
Μ ιτα 2 et ado

1) Αραράτ, Quidam libri veteres habent Αραράθ. 2) την-εκάλεσεν, Sic etiam

reliφui Ιnterpretes fubftituerunt vocem Αρμενίας, φuos facutus eft Vulga
tus, Vid. Μ ο Ν Τ Ρ. 1. c. Τ. Ι. p. 377. 3) κατέσκαψε και κατέσπασεν. Coniun.
ξta funt h. 1. varia le&tiones Τextus graci. Νam Codex vatic, 1. c, habet
r
κατέσπασεν, aler. κατέσκαψεν.
α) 4 Reg, 29, 16. 5) 5. ς 21, 3.
 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι * ,
548
εt adorauit omnen exercitum cali, ραήλ' και προσεκύνησε πάσητή gράjιά
et /bruiuit ipβύ. Εxercitum au του ουρανού και εδούλευσεν αυτοίς.
tem cali dicit (olem et lunam, σρατιαν δε λέγει τέ ουρανού, τον ήλιον,
et ftellas. Εt φuod eft omnium
maxime impium, a) adificauit al και την σελήνην, και τους ασέρας και
τηre in domo Domini, de qua diκε το πάντων δυσσεβέσατον, ώκοδόμησε
rat, Hiero/olyma ponan nomen θυσιασήςιον εν οίκω Κυgίg,4)ενώ είπεν,
1neum. Νec vnum folum, fed et εν Ιερουσαλήμ θήσω το όνομά μου και
iam plurima. Vniuerfo enim ex ουχ εν μόνον, αλα πλείσα, πάση γας
εrcitui cali in duobus atriis do
τηus Domini ardificauit, et hario τη 5ρατιά του ουρανού εν ταις δύο αυ
latus eft, et auguratus eft, et λαίς οίκου Κυρίε ώκοδόμησε και εκληδο
comparauίt ventriloquos, et cogni νίζετο, και οιωνίζετο και εποίησεν εγ
tores multiplicauit. Κληδων autem γασριμύθους, και γνώσας επλήθυνε,
eft, qua per verba fit obferuatio: Ά
δέεσιν ή δια λόγων παρατήρη
οιώνισμα, φua per aues. Cognito σις'2)οιώνισμα δεή διαπjηνών.3)γνώσας
res autem opinor vocatos efie, qui δε ομαι τους δι' ήπατος μαντευομένους
er iecur vaticinantur. Εt quod
(t omnium maxime impium, in κληθήναι, το δε πάντων ανοσιώτατον,
Dei templo ftatuit fimulacrum im το έντώ θείω σησα ναώ4)το της ακο
pura et impudica darmonis. Ρο λάτου δαίμονος άγαλμα "έθηκε γάς
Juit enim, inquit, b) idolum/aulptum φησι το γλυπloν του άλσους εν τω οίκω
ίuci in domo Domini. Εt qua de
inceps (equuntur, docent fummam Κυρίου και τα εξής διδάσκει την της
impietatem. ασεβείας υπερβολήν,
χ- * ΙΝΤΕR R. Ι. ΙV. ΕΡΩΤ. νό'. -

Ωuomodo e/fintelligendum, Ειεκren. Πώς νοητέον το, εκτενώ επί Ιερουσαλήμ

dam/iper Ηiero/οίyman men το μέτρον Σαμαρείας,
") ) rw Λ.
βιram Samaria 2 ε) Υ

Η" quσgue, inquit, in easdem αι: αυταις φησι και τουτους περι,
βαλώ συμφοραίς, και ώσπες εκεί
coniiciam calamitates. Εt
φuemadmodum illorum alios φui νων τους μεν ο λιμός, τους δε ο πόλε
dem confumfit fames, alios vero μος έδαπάνησε, τους δε λοιπούς εξαν
bellum, ceteros in captiuitatem reδραποδίσαντες εις ετέραν μετέτησαν
daftos in aliam terram transtule, γήν ούτω και τοίς εν Ιερουσαλήμ οι:
"runt: ita etiam iis qui habitant
Ηierofolymis totidem afferam fup κέσι τοσαύτας τιμωρίας εποίσω, και
plicia. Εt φuomodo domum Α ώσπες του Αχααξ τον οίκον πανωλε
chabi deleui funditus, ita etian θρία παρέδωκα ούτω της Ιερουσαλήμ
Ηierofolyma fuperbiam reducam μεταβαλώ την υπερηφανίαν εις ευτέ
ad humilitatem. Νοn enim (olum
in furorem idolorum aξtus eft, fed
λειαν, ου γας μόνον εις την των ειδώλων
etian innoxium fanguinen effudit
έλύτjησε πλάνην, αλλά και αίμα αθώον
Μanaffes plurimum, donec totam εξέχεε Μανασσής σφόδρα, έως και ενέ
ad os, vt aiunt, impleuit Ηierofo πλησε την Ιερουσαλήμ 5)σόμα επί τό
μα".
1) εν ό. Μallem legere εφ' ό. 2) οιώνισμα. Β os Iν s, φui hac verba ad 4 Reg.
2Ι, 6. allegat, legίt oιωνισμός. 5) γνώσας- κληθηναγ. Vid. Ρ. 531. Qu. 32
4) τό- άγαλμα, Ιcilicet Veneris. conf. Ρ: "so, Qu. 55. 5) τόμα επί τόμικ.
Synnunchu, π52 πb vertit ώσπερ αγγείον άχρι ξόματες,
. ν ."

- α) 4 Rcζ 21, 4. Ρ) Ib. Υ.7. ε) 1b. ν. 13.

 ν

oyΑΕsΤ. ΙΝ ΙV. RΕG. CΑΡ. ΧΧΙ. ΧΧΙΙΙ. 549

- " Υ / ν -- y

μα, ανηζει δε διαφερόντως τους της ευ lymam. Εos autem praccipue de'
σεξείας αντεχομένους, και την θείανος medio tollebat qui pietatem defen
debant, et diuinam iram eis pra
γήν αυτοίς σημαίνοντας τούτόν φασι dicebant. Εum aiunt Είaiam φuo
και τον προφήτην Ησαίαν διαπgίσαι φue prophetam ferra lignea νfum
ξυλίνω χρησάμενον πgίονι αλ ούτος Φiflecuiίle, Ceterum iίte quidem,
μεν, ως ή των παραλειπομένων εδίδα, νt docuit hittoria Paralipome
nωn, a) motus panitentia reuρca
ξεν ίσορία, μεταμελεία χρησάμενος tionem obtinuit ab exilio. Αm
της αφέσεως έτυχεν, Αμμών δε ο τού mon autemeius filiuspatris quidem
του υίος, την μεν του πατρός εμιμήσα prauitatem eft imitatus, pα:niten
το πονηρίαν την δε μεταμέλειαν ουκ tiam autem minime eft amula
εζήλωσεν, ο δε έκγονος την άκραν ήσκη tus. Εius vero nepos fummam
σεν αρετήν, και τού προγόνου Δαβίδ exercuit virtutem, et parentis fui
εκτήσατο την ευσέβειαν, και πρώτον Dauidis po(Ιedit pietatem. Εt pri
mum φuidem
μεν τα θεραπείας δεόμενα, του θείου φuae inftauranda
erant in templo Domini fumma
νεώ πάσης επιμελείας ήξίωσεν έπειτα curauit diligentia. Deinde cum
των θείων λογίων ακούσας, των εν τω diuina audiiffet eloquia guae funt
Δευτεςονομίω κειμένων, και την έθητα in Deuteronomio, et veftem di
διέρρηξε, και επί πλέτα εθρήνησε και Ιcidit, et diu luxit, et quid eflet
agendum ex vniuerforum Deo
μαθεν το πρακτέον περί του Θεού των
όλων εζήτησεν, εις τοσαύτη, δε των diίcere ftuduit. Porro in tan
tan rerum diuinarum incuriam
θείων αμέλειαν εξώκειλαν άπαντες, et defpe&tum eruperant omnes,
ως μηδε των θείων επακούειν λογίων, vt ne diuina φuίdem eloquia au
τούτο γούν το βιβλίον έν τινι των ιερών dirent. Ηunc igitur librum cum
είκων Χελκίας ο αρχιερεύς ερριμμένον inueniίlet in aliqua ex facris adi
bus abicξtum Chelcias pontifex
ευξών, απέτειλε τώ βασιλε ο δε α. mifit
σιλευς τα εγκεμενα γνους, Κα/ τους cum enad qua
regen. Rex autem
in ipfo erant co
αρχιερέας, και τους αρχοντας 7ξος gnouίflet, et pontifices et prin
Ολδαν απέσειλε την προφήτιν, ο δε cipes mifit ad Οldam prophe
tiflam. Deus autem per eam
Θεός δια ταύτης κατά μεν του λαού,
και του ναού, και της πόλεως, την ψή aduerfus populum et templum
et ciuitatem tulit fententiam,
φον εξήνεγκε, δια τας παρ' αυτών τολ propter fcelera qua ipίi admi
μηθείσας παρανομίας τώ ευσεβεί δε ferant : pio autem regi bona
βασιλε, χρησα προηγόρευσεν, ανθ’ ών et faufta pradixit. Propterea
γάς φησιν ι) ήκουσας των λόγων μου, quod, inguit, b) audi/ti υcrbπ
και, ήπαλύνθη ή καρδία σου, και ενε mca, et cηιollittιm e/t cor tuum,
et pudore /ujiίβι, ε, coran
τραπης απο προσωπου μου, ως "κου, me, po/fquam audii/ti ηua lo
σας όσα έλαλησα έπι τον το77ον τ8τον,
cutn, Jum contra bunc lo-"
και επί τους ενοικούντας εν αυτώ, του cum ει co, φui babitant in
γεγέθαι είς αφανισμόν, και διέρρηξας ή/ο, * υ: dekatur : et βidi/ti *
Μm 3 υc/fimen
ι) ήκουσας-μου, καί. Ηzc inΤextu hebr, et verfiοne των ό. defiderantur. Εan
den auten leftionem habet editio complut.
*) 2 Far, 33, 3. ί) 4 Reg, 22, 19, 2ο.
 /
" Α

55ο
1
Β. Τ Η Ε on o R ΕΤΙ
υς/timenta εκπ, et fieuίβι τoram τα μάτιά σε, και έκλαυσας ενώπιόν *

πme, ecce ego audiui, dicit Dυ μου και γε εγω ηκουσα φησι Κύςιος έχ
πminu. Νοπ /ίς : ετςε εgo mpφono
έe ad patre, tuor, et colligeri, ούτως, ιδου εγώ προστίθημι σε προς
έη /φκlcrum tuam in pace: et τους πατέρας σου, και συναχθήση εις
ηon υίdebunt ακuli tui omnia mala, τον τάφον σου εν ειρήνη και ουκ όψον
φκα εgo adduco /uper banc do ται οι οφθαλμοί σου πάντα τα κακά,
! νιun , et co, ηui babitant in ca, ά επάγω 1) επί τον οίκον τούτον, και
Τantum iuuat compunétio et la επί τους κατοικούντας αυτόν τοσούτον
τryιna eos qui vtuntur illis Τan
τιum boni pius rex adfert (uis κατάνυξις και δάκρυον τους χρωμένους
ίubditis, φuantum impii adfe ονίνησι τοσέτον ευσεβής ευεργετεί βα
ηunt nocumenti Quemadino σιλεύς, όσον οι δυσσεβείς τοίς αρχομέ.
dum enim Αmmon et Μanatles
νοις πημαίνονται, ώσπες γας Αμμών
inclinarunt populum ad impie
tatem, et lucos plantantes, et
και Μανασσής εις ασέβειαν εξέκλιναν
templa damonibus excitantes: τον λαόν, και άλση φυτεύσαντες, και
ita Iofias rex pius, vafa φua. τεμένη τοί δαίμοσιν ανασήσαντες ού,
εonftruξta fuerant Βaati , et τως Ιωσίας ο ευσεβής βασιλεύς τα τώ
Αftartar, et ceteris idolis, con Βάαλ, και τη Ασάρτη, και τοις άλοις
τriuit et conflauit in torrente
Cedron , et in Βethel interfe ειδώλοις κατασκευαθέντα σκεύη εν τω
εit facerdotes idolorum. Μαίου χειμάρέω των κέδρων συνέτριψε και ε.
φώθ auten a) puto efie namen χώνευσε εν δε τη Βαιθήλ τους τώνει
ίtellit, et coniicio fic nomina δώλων ιερέας κατέκαυσε 2 ) το δέμα
tutn efle Luciferum. Νam fic
- dixit: Εt adoletant Βaali, et
ζουρώθ ατέρος οιμα όνομα είναι, και
Joli , er luna , et . Μαςuroth,
τοπάζω τον εωσφόρον ούτως ωνομάθαι,
«ε τηitter/o agmini cali, έφη γας ούτως και θυμίων τώ Βάαλ,
και τώ ηλία», και τη σελήνη, και τοις
μαζουρώθ, και πάση τη σβατιά του
ουζανου.
ΙΝΤΕRR, Ι. V. Ε ΡΩΤ. νε'.
Ωμαmnnm dicit donικm των Καδησείμ, Τίνα λέγει τον οίκον των Καδησείμ,των
4ui cran in domo Domini "b)
" εν οίκω Κυρίg;
Ρ. homonymiam appellauit μωνύμως εκάλεσεναγίους τους δαί,
ν Α Α' «-r
-

«
Μ. danones, (anξtos, Cadς,
εnim explicatur /anίtur. In ca μονας. 3) το γας κάδης άγιος ες,
2. Α' Λ κ., 3/ </

ακren dorno, inquit, c) muliere, μηνεύεται, εν τούτω δε τω οίκω ύφαινον,

νεχcίμηr υψfe, luco. Lucun au φησιν, αι γυναίκες 4) σολας τώ άλσει,
1 η 2f « »/ Α' « »*

tcm alii interpretes, vt firpe dixi, 5)το δε άλσος, ως έφην πολλάκις, οι άλ

λοι

ι) επι-αυτόν. Loco citato non nifi hac pauca leguntur, επι τόν, τόπον τούτον,
2) το δε μαζουρώθ κ. λ. Vid. D Rν s. 1. c. p. 277. 3) το-ερμην, Conf fupra
Ρ, 29, 4) τιλάι, Ita in edit. complut exprimitur bºn: αμod Αφuila ver,
τίt οίκους, Ιn verfiοne των ό. leg. χεττιιμ, pro φuo legendum cίie videtur
βεττιει«, vt habet Τheodotio, 5) το-θείω ναώ. Ηacc fere eadem funt cum
illis, φua: Μ ο Ντ Ρ. 1. c.Τ. Ι. Ρ. 379, e Codico regio ad l. c. attulit.
") 4 Reg, 23, 3. Ε) Ib, v. 7. ε) Ibid,
 Ν-"
"Υ,

"
oy EsΤ. ΙΝ Iv. RΕG. CΑΡ. ΧΧΙΙΙ.
\ Α > * "Υ ΣΑ » * ΛΥ Υ.
- - . 'ν
55 Ι

nominant Αβroth, ve! Α/faroth.

λοι ερμηνευτα ή ασηςώθ, ή ασαρωθονο, Ε(t autem hoc nomen Wenerir,
μάζουσιν, όνομα δε τούτο της Αφροδί. eam enim appellant Α/tarten. Ε
της αυτήν γαρ καλουσιν Ασας την ταυ ius autem fimulacrum guoque
της δε και το Ε
ένδον έτησαν εν τω ftatuerunt in templo Dei. Sed
rex admirandus et lucum exci
θείω ναώ, αλ' ο αξιάγασος βασιλεύς dit, et fimulacrum deiecit, et
και το άλσος εξέκοψε, και το ξόανον
igni tradidit. Αquila autem Καδή
εξενήνοχε, και πυρί παραδέδωκεν οι δε τιμ ήc είt, interpretatus: Κbε
περί τον Ακύλαν το καδησειμέτως ης fηciebant indumenta ii, φui forni
μήνευσαν, 1) ού εποίουν ενδύματα τοις ιabantur n Domino. Οuod au
tem excel/h non folum appella
«εκπορνεύουσιν απο Κυρίε ότι δε υψηλά bantur
ζU μονον οι των ειδώλων εκαλούντο βω altaria idolorum, fed etiam
μοί, αλλά και τα εν τοις υψηλοίς χω φua in altislocis τaificabanturDo
mino altaria, iterum docethiftoria.
ρίοις δομηθέντα τω Θεώ θυσιασήςια, Sic enim dixit: α) Ceterum non
πάλιν ή ίσορία διδάσκει.λέγεγας έτως ηd/iendabant /ncerdote, excel/orum,
πλην εκ ανέβησαν οι ιερείς των υψηλών αd altare Domini in Hiero/olyma,
προς τό θυσιασήφιοι Κυρίε εν Ιερουσα, /ώd tantum comedebant azyna in
λήμ, ει μη έφαγον άζυμα εν μέσω των tem perfpicuum, guod ipfi fue medio frntrum /uorum. Είt au
αδελφών αυτών, δήλον δε, ότι εκ τ8 ιε rint ex genere facerdotali. Si
ρατικέ γένες υπηφχον έτοι, ε; δε τοις
ειδώλοις ελάτζευσαν, έκαν αυτούς ο autem coluiίlent idola, rex pius
eis non ignouiffet,
ευσεξής βασιλεύς συγγνώμης ήξίωσεν.
Ε Ρ Ω Τ. νς". ΙΝΤΕRR. LVΙ.
Το Ταφεθ τι δηλοί, Ωuid /gnificat Τοpbeth 2 b)
Ε τη των Εβραϊκών ονομάτων έξμη n interpretatione nominum Ηe:
braicorum inueni nomen illud
μα
νέα πlώσιν
τόπος ευgoν σημαίνον το όνο
δε ήν έτος, εν ώ διήγον εν (ignificare cafum. . Εrat auten
logus, in quo traducebant* in igne*
πυρί τα παιδίατώ2) Μελχώλ Αμμα,
νιτών δε ήν τέτο το είδωλον, τέτο δε και pueros Deo Μelchol. Εrat'auten
hoc idolum Αmmonitarum. Ηoc
ή ίσορία δεδήλωκεν, εμίανε γάς φητι το auten oftendit etian hiftoria. ε)
Ταφεθ το εν φάραγγι υιού Εννομ: τέ Ρolluit enim Τopheth, 4uoderat in
3) μή διάγειν άνδρα τον υιον αυτε εν ναlle ήlii Εnnom, ne traduceret υir
ήlium/uum in igne, Μelcholo. Ρbn
πυριτώ Μελχώλ. τό δεφαρoυριμ του νurim' autem Symmachus inter
4) φρουgle οι περί τον Σύμμαχονηςμή pretatus eftpra/idio, vel munitione,
νευσαν, όπως δε τέτον εμίανεν ο ευσεβής Ωuomodo . auten eum polluerit
βασιλεύς, η ισοςία διδάσκει, έπλησε γάς τδx pius, docet hiftoria. Impίuir
φησι τους τόπους αυτών οσέων ανθρώ, enim, inquit, d) loca eortin ollibu,
\
μominum Etrurfus, ε)mifietJumβί
πων, και πάλιν απέσειλε και έλαβε τα Μιη 4 offα

ι) ού-Κυρίου. Αliam Aquila vertionem habet Μ ο Ντε. 1. c. Τ.Ι.Ρ.378. 2) Μελ

χώλ. Rec. leξtio 4 Reg. 23, Ιο, είt 3) μή. Def. 1. c. additur autern
Μ οΜολόχ,
* -

ί in edit. complut. 4) φρουρίου. Ντε. et P κν"""" Symmacbo tribuunt le

ξtionem φρουρου.
a) 4 Reg.23, 9. b) Ibίd. ν. 1ο. ς) Ibid. α) Ib. ν. 14. ε) Ib. ν. 16.
" Φ
:
 552 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
ofι εν βpulchrir: et combuffit ofja αςά εκ των τάφων, και κατέκαυσεν αυ
/uper altare, /ecundum ύerburn τα επί το θυσιασήςιον, κατά το βήμα
4uod locuru, g/f borno Dei, cum
./faret Iενοboam ad altare in fe/to. Κυρίg, ο ελάλησεν ο άνθρωπος τέΘεξ,
Οuod autem non effet pfeudo εν τω εσάναι Ιεροβραμ επί το θυσιασή
propheta, qui hominem Dei fal. Τιριον εν τη εορτή ότι δεέψευδοπροφήτης
1a perfuafione decepit vt cibum ήν ο τον άνθρωπον τέΘεέ παραπείσας
apud fe fumeret, hinc eft facile τροφής μεταλαβέν πας αυτώ, και εν
«lifcere. α) Conferuata enim funt τεύθεν καταμαθεν ευπετές, διεσώ
οίia maioris atate propheta, qui
habitabat in Βethel, cum offibus γάρ φησί τα οτά τέ πρεσβυτέςg του
bominis Dei qui veniebat ex Iuda, προφήτε, τε κατοικέντος εν Βαθηλs
et locutus eft harς αmnia qua μετα των όσων τε ανθρώπε τα Θεέ τε
fccit Iofiaς.
ήκοντος εξ Ιέδα, και λελαληκότος πάν,
ΙΝΤΕRR. Lνια. τα τα έργα, ά εποίησεν Ιωσίας,
ΕΡΩΤ, νζ. -
Cur de Εzechia et de Ιο/ti enden, Τι δήποτε και περί τό Εζεκίg, και περί
aixit, φuod /imili, ci non fiuerit τέ Ιωσίg, τα αυτά έφη' ότι όμοιος αυ
κnte ip/um, et po/f εκm ton τέ εκ εγένετο έμπροθεν αυτού, και
ex/iiterit βmili, ei2 ί) μετ αυτον εκ ανεση ομοιος
2. " 2 - αυτω; Η -Η
Νeque illum cum hoc compa
rauit, neque hunc cum illo,
: εκείνον
Ο τέτον τετω συνέκρινεν, ουτε
εκείνω, αλα τοις άλλοις τοις
». *
{cd cum aliis qui viίi erant effe / Υ "ν Υ "- \ - 2

pii, Αfa, Ιofaphat, et Ioatham, δόξασιν ευσεβείν, τώ Ασά, και τώ Ιω

«t hunc et illum conferens, pro σαφάτ, και τώ Ιωάθαμ.και τούτον κα
nunciauit meliores, Si quis au. κείνον παρεξετάσας, τούτες κρεάτες
teun nudam attendat literam , in απέφηνεν. εάν δέ τις ψιλώ προσέχη τό
αιenietur et ille et ific Dauidem γξαμματι, "ύφεθήσεται κακενος και 2,
fuperafle. Εt de illo enim et de
inoc dixit, Ε /finili, πon fuit τος του Δαβίδ υπερκείμενος και περί
2ιν mnte ip/um. Sed eft perfpi
εκείνε γας και περί
τούτε, έφη ότι ό,2

«tuum quod nec Εzechiam Daui μομς αυτώ εκ εγένετοβασιλεύς έμπς".

«li practuierit, neque Iofiam Εze ώθεν αυτέ, αλά δηλον, ώς έτε τον Εζε.
chia et Dauide pronuntiauerit κίαντέ Δαβίδ πρετέθeικεν,έτετε Εζε,
είle meliorem, ίcd eos cum a κίε τον Ιωσίαν, και τέΔαβίδ απέφηνε
* liis piis contulerit. Si guis au Λ Υ Α - >! Υ ν Υ

tem exiίtimet reprehendi Εze. κρείτloνα αλα τοις άλoις αυτές ευσε
<hiam, vt qui fuerit magni et βέσι συνέκρινεν, είδε τις υπείληφε μεμ
ςlati piritus, et Βabyloniorum φθήναι τον Εζεκίαν,ώς φρονήματι χρη
Ιegatis thefauros oftenderit, vi σάμενον υψηλώ, και τοις Βαβυλωνίου
«debit etiam Iofiam non είio li πρεσβευτας τες θησαυρός υποδείξαίλα,
berum ab omni reprehenfio
πe. Εtenim φuando Pharao όψεται και τον Ιωσίαν ε παντάπασιν
Νe cha o fuίcepit expeditio. αιτίας ελεύθερον.ηνίκα γας Φαραώ Νε,
nem aduerfus Αβyrios, ftu χαώ κατά των Ασσυρίων ε=ρατεύσαίο,
«juit opcm ferre Αffyriis: επικουρήσαι τοις Ασσυρίοις εσπούδασε,
- -" κά)
") 4 Reg, 23, 18, Ε) Ιb. ν. 23,
 oyΑΕsΤ. ΙΝ IV. RΕG, CΑΡ. ΧΧΙΙΙ.
και ώς ή των παραλεπομένων εδίδαξε
.."
βίζλος, έφη προς αυτόν Φαραώ τίεμοι
Α' "υ Χ.
καί σοι, βασιλεύ Ιέδα; έκ επι σε ήκω
εήμερον ποιήσαι πόλεμον, ) αλ ή έπι
w Α' "ν
τον τόπον τ8 πολέμ8, και ο
τέ κατασπεύσα, με πρόσεχε συα
τέ Θεέ τε μετ' εμέ, μη καταφθείξη
σε και εκ απέσρεψεν Ιωσίας τό πρόσ.
ωπον αυτέ, αλ' εκραταιώθη τ8 πολε
μόν αυτόν και εκ ήκουσεν Ιωσίας των
λόγων Φαραώ Νεχαώ εκ σόματος Κυ
ρίg και ήλθε τέ πολεμεν εν τω πεδίω
Μαγεδδώ και ετόξευσαν οι τοξότα Φα,
σss
ét Vt docuit liber Paralipomenωn,
2. Α' »
dixit ei Pharao, a) Ωuid mibi et,
Μ χ 2 ν. \ τι ribi rex Iuda ? Νon ad tε υenio Α
2 λ 3 Μ
bodie nd bellum gerendum, /ta ad
Α α ν τ' locum belli, et Deu, dixit ut fr
Θεος Ά /tinarcm. Caue tibi a Deo quί
ε/t mecum, ne re perdat. Εε
non auertit Ιο/11, ficicin /unυ,
ab co, /έd comfortatu, g/f ad
impugnanium illum, et non au
diuit Io/th: * /arinonen Ρbaraoni. *
Νechno ex orc Domini : «t venir ad
bellandum in campo Μageddo. Ει in
culati /unt /agittarii Pharaoni,
aduer/iι, regrm Io/inm. Εt dixit
rex pueris /ui, , Εducite me Ά

ραώ επί τον βασιλέα Ιωσίαν και είπεν quonian υπlde agroto, Εsdras
ο βασιλεύς τοίς παισιν αυτέ, εξαγά. autem fic dicit: Εt mi/it νεκ
γετέ με, ότι επόνεσα σφόδρα, ο δε Εσ. Αερνpti ad Ιω/inm, dicens, Ωuid
Ά έτω φησί και διεπέμψατο ο βα, mibi et tibi rex Iudacar 2
te miffus /um a Domino Dρα
Νοn ad

σιλεύς Αιγύπls προς Ιωσίαν, λέγων, τί Υίξ0, Αd Εupbratcu, enim, nunc

εμοι και σοί, βασιλεύ της Ιεδαίας5εχι mibi c/f bellum : e nunc Dorni
πρός σεεξαπέταλμα υπό ΚυζίκαιτέΘεξ, nu, «/t mecum qui vrger, Recede,
επί γας τέ Ευφράτε ο πόλεμός μοιεί e: noli aduer/ari Domino. " Ει
και νυν Κύριος εμέ επισπεύδων έσίν, non reuer/u, g/f Ιο/ia, ad currum:
". *" - Υ' τ» . . . ! -- -- -, ,
απόgηθι, καί μή έναντιξ τω Κυξίω, και, Juuin, /έd aggrείfu, εβ contra
χ

εμm bullum gενενe, mon attenden,

εκ απέσρεψεν εαυτόν Ιωσίας επιτοάς diξtum Ιcreunia propbeta ex ore
μα αύτε αλα πολεμεν αυτόν επεχεί: Domini, /ad aduer/u, ip/un con
ρει, και προσέχων ρήμασιν Ιεζεμίου του ftixis pralio in campo cum ini
4μ0. Νon ergo eos inter fe
προφήτε εκσόματος Κυρίε' αλά συν comparat,Υ
-
ηeque alterum al
εσήσατο προς αυτόν πόλεμον έντώ πέ, tCΤ1 anteponit , ita enim fen
δίω μετά αδίκου, ε τοίγυν αυτες αλή. tire eft extrema amentiac : fod
λοις συγκζίνει, έδε αλήλων υπείiίθηση eoς comparauit cum aliis regi
τό χάς έτω νοείν ανοίας επιν εχάτης bμs. ΙDe Ioachimo autem, et
αλά τοις άλoις αυτές παρεξήτασε Ιoacimo, et Ιechonia, ςt Sede
βασιλεύσι τα δέκατα τον Ιωαχίμ, και cia, fulius (cripίit diuinus Ιere
Ιωακείμ, και Ιεχονίαν, και Σεοεκίαν, mias. Ιllum autern librum βer
πλατύτερον ο θείος Ιερεμίας συνέγξα diuinam gratiam τotum inter
ψε, κακείνηνΕτην βίζλον διά της θείας pretati fumus. Superuacaneum
χάριτος πάσαν ήgμηνεύσαμεν, παρέλ itaque exittimo cosden ftt
κον τοίνυν υπολαμβάνω δις τους αυτές mones bis reuoluere. Ιoach:-
ανελίfieν λόγους, τον δε Ιωαχίμ, τον mum autem, filium Ioacim,
τέ Ιωακείμ υιον, ο θείος Ιερεμίας Ιε diuinus Ιerςlnias appellat Ιe
Μ ιn 5. choniaΙη:
ι) αλ ή-πολέμου. Ηze tantum in odit all, ει "Ρί. adduntur,
α) 2 Ρar, 35 , 2ι 23,
Ν
554 Έ. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ

choniam : liber autem Parali χονίαν καλεί ή δε των παραλειπομέl

Υ Λ' Μ.) C Υ ν

pomenωm Ioachimum. Εum Εuί. νων βίβλος Ιωακείμ, τούτον ο Ευιλατ

lat Μerodach e carcere libera \ - « - Υ

turn conuίuam habuit et com Μερωδάχ της ειρκτής απαλάξας, ί.

τηenfalem. Νam qui percutit
μοδίαιτον είχε και ομοτράπεζον, ο τύ
Υ 1 » * - Υ

et (anat, cum eum tradidiffet πίων γας και ιώμενος τοις πολεμίοις εκ
- - / » Α 2 γ ,

hoftibus, dignatus eft eum τι:ίνεδωκώς » 7αλιν αυτον ελευθερίας ήξ.

fus liberare. (ά)ΟΤ8y,

ΕΙΝ IS QVΛΕSΤΙΟΝVΜ Ι Ν LIBRΟS RΕGVΜ.

και κ***********κη κ» κ" κ» κη-κη κ" και

ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗΝ

"Τ Ω Ν Π Α Ρ Α Λ Ε Ι Π Ο Μ Ε Ν Ω Ν.
ΙΝ Ι,ΙΒRVΜΙΙ, ΡΑRΑLΙΡΟΜΕΝΩ Ν.

rgumentum libri Parali, ής βίβλου των παραλειπομένων

pomenωn declarat ipfa την υπόθεσιν ή προσηγορία δη,
appellatio. 3"
enim λοί όσα γας παρέλιπεν ο τας
praetermifit qui [cripfit libros βασιλείας συγγεγραφώς, ταύτα συν
Regnorum, ea congellit, φuί τέθεικεν ο τόνδε τον πόνον αναδεξαμε
hunc laborem fuίcepit, colleξta
ex"multis libris propheticis. Μul νος, εκ πoλών αυτα προφητικών βι.
ta autem etiam ex iis qua ibi βλίων συναγαγών, πολα δε και των
εκεί συγγεγραμμένων τούτοις συνής,
1cripta funt, addidit, vt feruaret
Iniftoriae concentum. Αltius au
μοσεν, να φυλάξη της ισοβίας την αρ.
rem incepit genealogiam, vt μονίαν. άνωθεν δε από της γενεαλογίας
compendio oftenderet, φuod ex
νno homine germinarint o. ήρξατο, να δείξη συντόμως,
ως εξ ενο,
ιunia genera hominum. Quon ανθρώπου πάντα τα φύλα των ανθρώ
1am autem facitmentionem fo πων εβλάσησεν, επειδή δε μόνης της Ίέ.
lius regni Iuda, docet qua δα βασιλείας ποιεί την μνήμην, διδά
Inam [int eorum ν rbes et σκe, τίνες αι τούτων πόλεις και κώμα,
pngi, et a quibus fua ha
buerint nomina. Ηinc diίcί και εκτίνων τας προσηγορίας εχήκαση.
ηus, Νathanem, a quo di. εντεύθεν μανθάνομεν ως Νάθαν, εξ ου
uinus Lucas deduxit genea τον σωτήρα και Κύριον ημών εγενεαλέ
logiam Seruatoris et Domini γησεν ο Λεκάς ο θαυμάσιος, και του
ποίtri, et Dauidis fuifie fi Δαβίδ ήν υιός, και τέ Σολομώντος ομς
Jium, et Salomonis fiatrem μήτριος αδελφός, ουτοι γάς φησι το
νterinum. Ι/ti, inquit, a) nati
βιnt Dauidi in Hiero/olyma, Sa Δαβίδ ετέχθησαν εν Ιερουσαλήμ, Σα
runa, et Sobab, et Νatban, . et μαα, και Σωβαξ, και Νάθαν, και Σο.
Salomon, filii 4uatuor Βcr/ibες λομών, υιοι τέσσαρες της Βηρσαβεέ θι.
γατξς.

") ! Paϊal. 3, 5,
 Α oy ΕsΤ. ΙΝ Ι. ΡΑRΑLΙΡοΜ. 555

γατρός τ) Ηλά και τον Ρηχαξ δε, τον filiα Εla. Εt Rechabum, φui
πολαχού της γραφής επαινούμενον, rae, laudatur in multis locis (criptu
hic liber oftendit fuiffe ex
αύτη δείκνυσιν ή βίζλος, εκ της Ιούδα tribu Iuda. Docet autem mani
όντα φυλής, διδάσκει δε σαφέςερον την feftius caufam, cur Ruben exci
αιτίαν, δι' ην ο μεν Ρεβείμ των πρωτο derit primogenitura , et Ιο
τοκίων εξέπεσεν, ο δε Ιωσήφ τούτωντε (eph eam fit affecutus, tribus
τύχηκεν, η δε Ιούδα φυλή τιμής απή, autern Iuda ampliorem adepta fit
honorem. Ηilii enim Ruben, in
λαυσε πλείονος, υιοι γάς φησί Ρουβείμ φuit, a) primυgenitι Ιβnel: quon.
πρωτοτόκου Ισραήλ, ότι αυτός ο πρω inn ip/e erat primogenitur, co au
τότοκος. 2) ενδε τώ βεβηλώσαι την 5ρω tem φuod profhnarit cubile patrir
μνηντε πατρός αυτέ, 3)έδωκε τα πρω Jui, dedit Juan primogenituram fί
τοτόκια αυτό τοις υιούς Ιωσήφ, και εκ Ιii, Ιρβpk, et in genealogia non
fuit relatur Ruben υ: primogeni
έγενεαλογήθη εις πρωτοτόκια ο Ρου tur, ηuonian Iuda erat poten,
ξάμ, ότι Ιέδας δυνατός χύει εν τοις τiribu, inter fratre /uor, et dur
αδελφοίς αυτέ, και εις ηγούμενον εξαυ εκ ip/o, et primogenitura erat
τέ, και 4) τα πρωτοτόκια τώ Ιωσήφ, Ιn/ophi. Docet auten hic fermo, {.

δηλοί δε ο λόγος, ως τα μεν πρεσβεία quod Iofeph pracrogatiuan * pri

mogenitura fortitus fit: princi
των πρωτοτοκίων ο Ιωσήφ εκομίσατο, patum vero acceperit luda, pro
την δε ηγεμονίαν Ιέδας εδέξατο δια τον pter Dominum, gui ex iplo na
εξ αυτού κατά σάρκα βλασήσαντα Κύ. tus eft (ecundum carnem. Ηoc
ξιον τούτο γαρ αινίflεται το εις ηγού, enim tacite {ignificat illud, dux
μένον εξ αυτέ, ου γαρ μόνους τους εξ εx ip/ο, Νon enim folos re
αυτού βασιλέας ο λόγος δηλοί, αλα ges ex ipίο orituvos tignificat
oratio : fed et regem ater
και τον αιώνιον βασιλέα, ος έτε αρχήν num , φui neque initium ha
έχεν ημερών, εδι τέλος λήψεται, διδά. buit dierum, neque finem ac
σκε δε, όπως και αι πέραντέ Ιορδάνε cipiet. Docet etian, φuomodo
φυλαί, ή τε Ρουβείμ, και η τέ Γάδ, qua erant trans Iordanen tri
και το ήμισυ της Μανασσήτιδος φυλής, bus, Ruben et Gad, et dimi
συνεπλάκησαν τοις Αγαρηνοίς κατοί, dia tribus Μanaffe , conflixe
2.

ίτουραίοιξ, κα/ Ναφισαίοις, και τοις runt cum Αgarenis, et Ιtu

άλοις τοις μετα τέτων παρατασσομέ racis, ct Νaphifaris , et cum.
eis φui cum illis runt in
νοις, και ως μάχης κέlεράς γενομένης μcie; et quomodo valido com
κατακράτος ενίκησαν, και τες Αγαρη miflo pralio, peruίcerunt, et Αga
νους εξήλασαν λέγει δε και την αιτίαν renos expulerünt. Dicit etiamcau
της νίκης, ό% τω Θεώ,φησιν, εξόησαν fam viξtoria, Ωuod Deum, in,
εν τω πολέμω, και επήκουσεν αυτών, quit, h) Ειέ , et co, εκaudiit,
4uonian
\

1) Ηλά. Rec, leξtio 1, c. eft Αμιήλ, 2) εν-τρωμνήν. Ηacc eft Icξtio ed. comn',
Recepta leξίio 1. c. eft, έν τώ αναβήνα, επί την κοίτην, 3) έδωκε- ΙωσήΦ. Rec,
ΙeStio eft έδωκε την ευλογίαν αυτού τώ υί αυτού Ιωσήφ, Εditio compl. habetεδόθη
τα πρωτοτόκια αυτού νίου, Ιωσήφ, 4) τα- Ιωσήφ, Ιtahabct editio compl, Rcς,
1εξtio eft ή ευλογία του Ιωσήφ,
") ! Paral, 5, 1, 2, 5) Ιb, γ, 2ο.
 556 Ε. ΤΗΕ o Do RΕ ΤΙ
quoniam conβdebant in co, Deferi. ότι επεποίθεσαν επ' αυτώ συνέγραψι
pfit etiam numerum pradar. Αc δε και της λείας τον αριθμόν 1) πεντή,
«cperunt, inquit, α) 4uinquaginta
πιillia camelorum, et ouium du κοντα γάς Φησι χιλιάδας καμήλων έλα,
centa quinquiginta millia, et bi, βον, και προβάτων διακοσίας και πείiή.
ηrille a/inor, et animarum boni κoντα χιλιάδας, και όνους διχιλίες, και
κum centum millia: crant enim ψυχας ανθρώπων εκατόν χιλιάδα,
multi /auciati, quonian a Deo τραυματίαι γας πολοι ήσαν, ότι παρά
ενηr bellum, et pro ipβ, babita
νunt υπque ad rranrmigrationrm. Θεξ ήν ο πόλεμος, και κατώκισαν ατ'
Refert etiam b) genealogiam facer αυτών έως της αποικίας, γενεαλογεί α.
dotum et Leuitarum. Εt dicit, και τες ιερέας, και τες Λευίτας και
Sadocum φui fuit Pontifex tem. λέγει τον Σαδεκ, τον επί τέΔαξίδ αρ.
pore Dauidis, fuiίfe vndecimum χιερατεύσαντα, ενδέκατον από Ααρών
ab Αarone; Αzariam autern, qui γεγενήθαι Αζαρίαν δε, ός έκγονος ήν
erat nepos Sadoci, facerdotali of
ficio primum efle functum in τέ Σαδουκ, πρώτον εν τω ναώ οικοδομη.
templo φuod exftruxit Salomo, θέντι υπό τέ Σολομώντος ιερατεύσαι.
Εx his erat etiam Iofedec, φui εκτέτων ήν και Ιωσεδέκ,ός δορυάλωτος
bello captus cum aliis fuit ab εις Βαβυλώνα μετά των άλλων απήχθη
duξtus in Βabylonem. Ηuius fi, τούτου υιός ήν Ιησούς ο ίεςευς ο μέγας,
lius erat Iοίua, magnus ille fa
cerdos, φui cum Ζorobabele re ος συν τω Ζοροβάβελ την αιχμαλωσίαν
duxit turbam captiuam, et Dei επανήγαγε, και τον θείον ναόν ώκοδό.
τemplum adificauit Ηinc diίci. μησεν, εντεύθεν μανθάνομεν, ως Κοζε
τηus, φuod Core, qui aduerfus ο κατα Μωσή τε μεγάλου την σάσιν
magnum illum Μofen excitauit εγείρας, τε 2)Σισαας ήν έκγονος ος το
feditionem, fuerit nepos ΙΙaaris,
φui Caathi quidem erat filius,
μεν Κααθ ήν υιος, αδελφός δε Αμραμ
frater autem Αmrami patris Αa τέ πατρός Ααρών και Μωσή τoιγάς.
ronis et Μofis. Εrat itaque patrue το ανεψιδούς ή τε νομοθέτου, αλ' έτος
lis legislatoris. Sed iple φuidem μεν εν τη ερήμω δίκας εισεπράχθη της
in deferto dedit panas affe&tatae τυραννίδος, οι δε υιοί της τιμωξίας ουκ
tyrannidis: filii autem non fuerunt εκοινώνησαν τώ γεννήτορι, αυτίκα γού,
(ocii paena genitoris. Iam vero Σαμουήλ ο μέγας εκ τούτου κατάγει
1nagnus ille Samuel ex eo ducit τό γένοι, και Αιμάν δε ο ψαλτωδός έκ,
genus. Porro autem Αeman, gui
eanebatφfalmos, erat neposSamue. γονος ην Σαμουέλ του προφήτου υιός
lis propheta: erat enim filius Ιoel, γας ήν Ιωήλ τε υί5 Σαμουήλ, ο δε Α
filii Samueliς. Αfaph autern, φui σαφ, εις δε και έτος των ψαλτωδών,
erat etiam νηus ex cantoribus, du
cebat genus ex Gerfone, φui erat
εκ Φου Γερσών κατήγετο γένος, ος υιός
filius Leui, et filter Caathi. Αe. μεν ήντέ Λευί, αδελφός δε του Καάθ.
tham autem, (eratvero is quogue ex ο δε Αιθαμ, και έτος δε των αδόντων
%. cantoribus, ) proauum habuit Μe
ετύγχανεν ών, πρόγονον είχε τον Με.
rari, tertium filium * Leui. Docet ραρί, τον τρίτον υιόν το Λευί διδάσκει
- - - δε
Ν "
1) πεντήκοντα-χιλιάδας καμήλων, Rec. le&tio 1. c. eft καμήλους πεντακιχιλίας
2) Σισαάρ. Legendum cfle puto Ισσαάρ,
") ! Paral, 5, 21, 22, Ρ) Ιbid. c. ό.
 ov ΕsΤ. ΙΝ Ι. ΡΑRΑLΙΡοΜ. 357
autem etiam differentiam facerdo
δε και των ιερέων, και των Λευτών το tum et Leuitarum. Dicit enim
διάφορον λέγει γας τους Λευίτας δεδό. Leuitas fui(Ιe ordinatos ad omne
θαι εις πάσαν δουλείαν της σκηνής οίκg miniίterium tabernaculi domus .
τέ Θεέ και Ααρών φησί, και οι υιοί αύ,
". "ν 5 \ Α -ά "J Dei. Εt Αnron, inquit, a) et fί
τέ, θυμιώντες επί το θυσιασήφιον των
« Λ Α 3 V ν Α'
Lii eiur, adolenter /iper altare bo
locau/forum, et βψer altare thy
ολοκαυτωματων, και επί το θυσιασή, miamatir, et ad omnia opera Snn
ξιον τέ θυμιάματος , και εις πάντα τα έti /anξforum, et ad placandum
έγατε αγίου των αγίων, και τέ εξιλά, pro Ιβnele, /ecundum omnia qua
σκεθαι περί τ8 Ισραήλ, κατα πάντα mandauit Μρ/ε, /aruus Dei. Vide
ότα ενετάλατο Μωσης ο δούλος τ8Θεέ, tur autem mihi hic liber fuί(Ια
ί ν ιν \ τη « Ο 1 ψ \ 2

δοκεί δε και αύτη η βίβλος μετα την ε. (triptus poft reditum a Βabylone.
πάνοδον συγγραφήναι την απο Βαξύ, Νam et meminit captiuitatis, et
eius docet caufam. Κniuer/iισ,
λώος μέμνητα γας και της αίχμαλω, enim inquit, b) Ιβηel relatu εβ
τίας, και ταύτης την αιτίαν διδάσκει in genealogian: et ecce /cripri
τ)πάς γάρφησιν Ισραήλεγενεαλογή, /unt in libro dierum regum
θησαν, και ιδού εισι γεγραμμένοι επί Ι/rnel et luda , er translati
βζλίου ημερών βασιλέων Ισραήλ Και /unt in Βaby lonen propter
Ίέδα, και απωκίθησαν εις Βαβυλώνα διά que geljerunt, et qui babitnbanε pracuaricationem 4un /e ini
την ασυνθεσίαν αυτών, ην ήδίκησαν και priu in pofjelfionibu, eorumν, ει in
ικατοικέντες πρότεςον εν ταις κάιαχέ, ciuitatibu, Ι/rael, et Jicerdote, er
σεση αυτών, και εν ταις πόλεσιν αυτών Leuita et Νathinai. Ηarς autern
Ισραήλ, και οι ιερείς, και οι Λευίται, oftendunt , ίcriptionem huius li
και οι 2)Ναθιναίοι ταύτα δεδηλοί μέlα bri efie pofteriorem captiuitate.
Νemo enim fcribens hi(toriam ea
γενεσέραν είναι της αιχμαλωσίας την dicit qua poftea fa&ta funt: Ε vel
συγγραφήν εδώς γας εοφίαν συγγρά;
φων τα μεταγενέσεςα λέγει, αλ ή τα
φua antea, vel φua fua atate ac
Α' ν χ » 2 . ι ciderunt. Είt enim prophetarum
πρότερα, ή τα επ' αυτε γεγενημένα, proprium pradicere futura. Dicit
προφητών γαρ ίδιον το προλέγειντα autem φuod etiam cum eis fue
μέλοντα. έφη δε, ότι αυτοί, ήχμα σύν rint fatti captiui ii qui ante
ipίos illam habuerant terram.
λώιεύθησαν και οι προαυτών την γην εκεί, Νam multi cum eis habitabant
νην κατεχηκότες, πολοι γας και Χανα et Cananai, et Chetthaei, et Ιebu
ναίοι, και Χετθαίοι, και Ιερουσαίοι συν 1ίει, et fuerunt focii calamitatis.
ώκουν αυτοίς, και της συμφεξής έκοί: Cuin Ifraelitis autern abduξti
τώησαν συντώ Ισραήλ δε και ξίεζε, funt captiui et facerdotes et Le
uitar. Νathinaos autem opinor
και οι Λευίται απήχθησαν δοψυάλωτοι appellari eos qui dicuntur facro
Νάθιναίους δε δίμαι καλείθα τους εξο. rum (crui. Μulti enim fc
αύλους ονομαζομένους πολοί γας εαυ; iptos confecrabant ad mini
(teria facerdotum et Leuita
τους αφιέρουν εις τας των εξέων και
Λευίτων υπουργίας, **..
εχζην γας και τους run. Οportebat enim etian
Α" CΟS

ι)πά, κ. τ. λ. Τotus ife locus confinit cum lestionibus εάit. comφl, 2) Νκ»
θιναίοι. Rec. leξίio 1 Paral. 9, 2. είt δεδομένοι,
Σ
α) ! Paral: 6, 49, 5) Ιb, 6, 9, 1, 2,
 Ι
Υ

- Ν
"
558 Β. ΤΗ Εo D o R ΕΤΙ ,
.ά.
eos φui erant ex aliis tribubus, εκ των άλων φυλών, και υδροφορείν,
et aquam ferre, et ligna Icindere, και ξυλοκοπών,και τάλα όσα τοιαύτα
et φuarcumφue funt huiusmodi
alia operari. Νam fi Gabaonitas, εργάζεώθαι, ει γας τους Γαβαωνίτας,
φui erant alienigena, iuffit omni. αλοφύλους όντας, Ιησος ο πανεύφη
bus laudibus profequendus Ιοίua μος εκέλευσεν υδροφόρους είναι της σκη
efle aqua baiulos tabernaculi, et νής, και ξυλοκόπους, πολώ μάλον Ισ
ligna fcindere: multo magis Ifrae φαηλίτας ή τοιαύτη πρόσφορος ήν λει
litis conueniebat tale minifte
rium. Ιnueni autem etiam in τουργία, εύρον δε και εν τή των Εβραί
Ηebraicorum nominum interpre κών ονομάτων ερμηνεία τούτο δηλούν το
ratione, nomen hoc fignificare όνομα δόσιν Ιαώ, τούlέσι, τέόντος Θεξ.
donum Iao, hoc eft, Dei gui μέμνητα δε και των της Ιερουσαλήμ
eft. Μemiait etiam habitatσrum
Ιίraelis, et dicit eos ex filiis Iu
•ικητόρων και λέγει τούτου, είναι έκ
da, et Βeniamin, et . Εphraim,
των υιών Ιούδα, και Βενιαμίν, και Ε
et Μanaffe Μeminit etiam fa φραίμ, και Μανασσή, μέμνητα και ιε
cerdoturn et Leuitarum, qui il φέων και Λευιτών, των εκείνην ωκηκότων
lam habitarunt ciuitatem. Core την πόλιν Κορηνους δε καλεί τε Κορε
nos autem dixit eos, φui ex Core τους απογόνους, εκτούτων λέγει και πυ
duxerunt originem. Εx his dicit λωρες τώθώω γεγενηθα ναώ και την
»fuifle " etiam ianitores templi
Dei, et hanc conίtitutiσnem fa διάταξιν ταύτην υπό Σαμεήλ και Δα
ξtam fuiίle a Samuele et Dauide. βίδ γεγονέναί τούτους γάς φησιν 1) η.
Εο, εhim, inquit, a) numerauit ρίθμησε και έτησε Σαμgήλ και Δαβίδ
ει /tatuit Dauid et Samuel, υί 2) ο ορών εν τη πίσει αυτών ετοι και οι
den,, βde /ua. Ι/ti et filii eorum υιοι αυτών επί
φraerant ianul, domur Domini,
των πυλών οίκε Κυgίου,
ει dofhu tabernaculi, υι illud cu και τέ οίκε της σκηνής, το φυλάσσειν
/todirent ad quatuor υcntor. Μe αυτήν εις τες τέσσαρας ανέμες, της δε
minit auten tabernaculi, φuon σκηνής εμνημόνευσεν, επειδή υπο Σα
iam a Samuele et Dauide tem μουήλ και Δαβίδ εδέπω ο θείος ναός ώ.
plum Dei mondum fuerat adi κοδόμητο, αλ' εν τη σκηνή επετέλουν
ficatum, fed in tabernaculo (a-
cra obibant minifteria. Εxpli τας ιερας λειτουργίας, ήρμήνευσε δε και
cauit etiam vices. τας εφημερίας και γας καθ' εκάτην ημέ.
Νοn enim
quotidie fuccedebant, fed pro ραν ημείζoντο,αλα κατά επlα ημερών
(eptenario nu merα dierum. αριθμόν τέτο γας έπήγαγε και οι α
Ηoc enim fubiunxit: b) Ει δελφοί αυτών εν ταις 3) επαύλεσιν αυ
frntre, corum in atriir /uir, τι
φenirent /έptimo quoui, die, των 4)ήςχονlo εις τα έβδοματών καιςών,
ad ingrediendum per./eptem dier, του εισπορεύεθαι κατά επiα ημέρας
a tempore ad tempur, cum cir. από καιρό εις καιρόν μετά τέτων και 1
Τα

") ηρίθμησε καί Ηacc in edit. ald. et compl, interta funt. 2) ο όρών. Rec. 1ettio
1. c. eft, o βλέπων. Κiden, h. 1. i. g. Propheta. Conf. p. 396. Quatt. 17.
3) επαύλεσιν. Communis le&tio eft αυλαίς. 4) ήρχοντο - καιρών. Ηac defunt
in Cod. alex et υπtic. Εditio autem compl, et ald. cum noίtra lestione con.
/

(entiunt, praterquam guod pro ήρχοντο habeant έρχεθα..

α) 1 Paral. 9, 22-24, Ρ) lbid. ν. 25.
 Ν -

oyzsΤ.
ΙΝ Ι. ΡΑRΑLΙΡοΜ.. 559

τα σκεύη δε της λειτεργίας έτεροιήσαν Vafa φuoφue miniίterii erant

aliis credita, Ωμidam corum erant,
Λευίται πεπισευμένοι και εξαυτών γάς inquit,
φησιν επί τα σκεύη της λειτουργίας ότι quonian a)iuxta/uper υd/a minifferii:
numerum inférent,
εν αριθμό εισοίσεσι, και εν αριθμώεξοί, et iuxta numerum efferent. Εε
σεσιν αυτά και εξ αυτών καθισάμενοι εκ ii, crant con/tituti /uper υq/ά,
επί τα
1
σκεύη, και επί πάντα τα σκεύη
« - Α'
et /uper omnia, υq/ι /anξta, er
τα άγια, και επί της σεμιδάλεως, και /tinilaginem, et υinum, et oleum,
ν
at tbur, et aromata. Τhymiama
τέ οίνg, και τέ έλαίε, και τελιβάνων, autem componebant facerdotes.
και των αρωμάτων, το μέντοι θυμίαμα Α /ncerdotibu, enim, inquit, b)
οι ιερείς κατεσκεύαζον, από γας των ιε υπguentarii υηguenti in aromati
ρέων, φησί, μυρεψοί τg μύρε 1) εν τοις bus. De fepulcro autem Saulis
αρώμασι περί δε τέτάφε του Σαουλ hic (criptum eft apertius. Νam
in libris φuidem Regnorum legi
σαφέσερον ενταύθα συγγέγραπlαι εν mus, quσd fumferint ofia eius,
μεν γαρ τοίς βασιλείοις ανέγνωμεν, ότι et fepelierint in agro in Iabes:
έλαβον τα όσα αυτό, και έθαψαν υπό hic vero, c) fub guercu in Iabes.
την άρεραν εν Ιαβείς ενταύθα δε υπό De ventriloφua quoque hic di
την δgύν εν Ιαξάς, και τα περί τής εγ ξtum eft apertius. Μortuu e/t,
γασριμύθο σαφέτερον ενταύθα δεδήλω μguit, d) Saul in iniquitatibu,
, quibu, inique / gg/fit εν
ται. απέθανε γάρ φησί Σαελ εν ταις ga Dominum , βcundum υer
ανομίας αυτέ, αις ηνόμησε Κυρίω,καια bum Domini , 4aoninm non cu
τον λόγον Κυρίου, διότι εκεφύλαξεν αυ, /fodiuit ip/um, et quoninm /ti
τόν, και ότι επηρώτησε Σαέλ εν τη έγ, /titatu, g/t Saul per υcntriloηuam
γασριμύθω τέ εκζητήσαι και απεκρί, υt εκquireret, et re/pondit ei Sa
muel propbeta. Οftendit autern
νατο αυτό Σαμεήλ ο προφήτης, δηλοί oratio, guσd non ventriloφuae
δε ο λόγος, 2)ώς ουχί γοητείας της εγ. praftigiis reduxerit Samuelen:
γασριμύθου τον Σαμουήλ ανήγαγεν Ιed φuod ille φuidem impie et
αλ' ότι μεν εκείνος δυσσεβώς και παρα, nefarie petiit vt hoc per illan
fieret. Deus autem rulit in
νόμως δι' εκείνης ήτησε τέτο γενέθαι ο fententiam fupplicii. Ηac
δε Θεός κατ' αυτέ της τιμωρίας την ipίum
autem aperte docent, guod non
ψήφον εξήνεγκε, διδάσκει δε ταύτα σα fuit falla, νt quidam opinan
φώς, ως ου ψευδής καθ' ά τινες άπον, tur, pradictio. Re/pondit enim
ή γενομένη πρόρρησις απεκρίθη χας αύ, ip/t, inquit, Samuel propbeta.
τώ φησί Σαμουήλ ο προφήτης. αίμαι δε
χ ν. 2) > -
Ρuto auteπι fic nominatam fu
ούτως ωνομάθαι την όψιν, επειδή παρά iffe vifionem , guoniam de
fiderauit Saul a Sanuele di
τέ Σαμουήλ ο Σαουλ μαθεν το πρα (cere quid agendum, Siue
κτέον επόθησεν, είτε δε άγγελος ήν ο autem viίus fuerit Αngelus,
οφθείς,έν τύπωτούΣαμουήλ το χήμα in figura Samuelis formani exhi
δεικνύων είτε αυτά τε Σαμουήλ ή ψυ bens, fiue tnina ipfius Samue
χή εν ταύτη τη όψει ισέον ως ου τη lis, Iciendum eft, hoc non fuiίle
faStum
υ

1) εν τοις αρώμασιν, Ree, le&tio eft, καλεί τα αρώματα. 2) ώ, ουχί κ. τ. λ. Αd

τotum h. 1. conf. Οιι. 6. in librum I Reg, p. 398 (qq.
α) ! Paral. 9, 28, 29, ί) 1b, ν. 3ο. «) ΙΙ», ο, Ιο, ια, δ)!υ ν. 3.
 56ο Β. - Τ Η Ε Ο Ι) Ο R ΕΤ f
faάum praftigiis ventriloφua: fed μαγγανεία της εγγασριμύθου τούτο
Dei fapientia et virtute, qui et γεγένηται αλα
lam per homines inpios frpe τη τε Θεού σοφία τε
* multa praedixit futura: %.
per και δυνάμει δε και δια δυσσεβούντων
Ρharaonem, fertilitatem et fa πελατών εσομένων πολάκις προείρηκε'
mem: et per Νabuchodonoίorem, δια του Φαραώ, την ευθηνίαν και τον
maxima regna orbis terra. Sed λιμόν και δια του Ναβουχοδονόσος, τας
de his fatis diξtum eft in interpre
tatione Regnorum. Pergendum
μεγίσας βασιλείας τής οικεμένης, αλαο
eft ergo ad reliqua. Dixit, a) και αποχρώντως περί τούτων εν
Dauidem fuitie vnξtum in Che τήτων βασίλειών είgήκαμεν ερμηνεία:
bron, fecundum verbum Domini, επί τα λοιπα τοίνυν ιτέον, τον Δαβί
per manum Samuelis, φuoniam έφη κεχρίθαι εν τη Χεζών κατά τον
Deus mandauitSamuelivt eum vn λόγον Κυρίου, δια χείξος Σαμουήλ,
geret. Illud autem, b) Procedebat επειδή τώ Σαμουήλ ενετείλατο
Dauid proceden, et magnificatur, ct " » ,
ο Θεός
\ • Ν.
Μν » /

ΙDominu, omnipoten, crat cum co, χρίσαι αυτόν, το δε, επορεύετο Δαβίδ
oftendit dignitatem fanξtiffimi ποξευόμενος και μεγαλυνόμενος, και
fpiritus. Dominum enim omni Κύριος παντοκράτως ήν μετ' αυτού, δη
Άρoteritem, vocauit fanξtiffimum λοι του παναγίου πνεύματος αξίαν,
ίpiritum, Quinque autcm cubi, Κύριον γας παντοκράτορα τοτην πανάγιον
τorum dixit i) tuife Αegyptiuέή
φuem occidit Βaneas. Οuomodo εκάλεσε πνεύμα, πεντάπηχυν δε τον
ergo dicunt aligui non fulfie ali Αιγύπlioν έφη, ον Βανέας ανάλε, πώς
φuoς φui magna haberent cor ούν έφασάντινες μη γεγενηθα τινας
Ρora? Gedur vero nominauit μεγάλα σώματα έχηκότας, τ)Γεδους
cateruan Αntalecitarum. Liber au
tem Regnorum eam appellauit
δε των Αμπεληκιτών το Ξίφος ωνόμασεν,
globan. Recenfens pοrro (criptor 2) ή δε των βασιλειών βίβλος, σύgρεμ
eos qui conuenerunt in Chebron, μα αυτό κέκληκε, καταλέγων δε τους
bac quogue dicit: d) Εt ex filii, συνελθόντας εις την Χεβρών ο συγγρα
Ι/aar, cognρβenter prudentiam in φεύς, έφη και ταύτα από των υιών
τemporibu, Juir, cognρβente, 4uid 3) Ισαας, γινώσκοντες σύνεσιν εις τους
ficeret Ι/rnel in principatibur/iii,, καιρους αυτών,
aucenti: et omne, frarre, eorum curn γινώσκοντές τι ποιήσει
ήpβι. Ηos autem in admiratione Ισραήλ εις τας αρχάς αυτό, διακόσιοι,
habuit propter fapientiam, vt φui και πάντες αδελφοί αυτών μετ' αυτών,
idonei efient et folertes ad viden τούτου δε επί σοφία τεθαύμακεν, ως
dum quid it agendum, et ad prac ικανους και δεινούς ιδείν το πρακτέον,
uidendum, nση prophetice, fed
prudenter, futura, et ad fugge.
και προιδείν, ου προφητικώς, αλά
rendum conducibilia. Cum autem συνετώς, τα εσόμενα, και τα συμφέρον
arca transferretur, Οza videns ean τα εισηγήσαθαι της κιβωτού δε μετα
euerti, admouit manum ad ean κομιζομένης, ο 4) Οζα περιτρεπομένην
fulciendam. Punitus autem fuit, ιδών προσήςεισε την χώρα εκολάθη
δε,
ι) Γεδούρ. Pro γεδούδ, vt videtur, Vid, p. 4ος. 2) . 2) ή-κεκληκε. Vid.fbid. ι)
3) Ισαάρ. Legendum είle videtur Ισσάχαρ. 4) Οζά. Supra p, 41;. Qu, ις.
vocabatur Οζάν.
α) ι Paral, τι, 4. ε) Ιb, ν. 9. ε) Ib, ν. 23. α) Ιb, ς, ta, 3ε,
 ΟVΑΕSΤ. , ΙΝ Ι. ΡΑRΑLΙΡοΜ. 56 r
- Α ζ, L." -Α Α Υ " Α «Υ

δε, ως Λευίτης ων, και ουχ ιερεύς, ότι φuod cum effet Leuita, non (a-
cerdos, tamen aufus fit ad eam
πελάσαι ταύτη τετόλμηκε μόνων γαρ appropinquare.
ήν των ιερέων το ταύτην φέρειν επ' ώ. run facerdotum, Εrat enim folo
eam ferre hume
μων. " δε δείσας ο Δαβίδ εις τον
2. Α Μ. Α' ζ w W 2 Α

ris. Poftquam autem timens Da

βασιλικόν αυτήν οίκον εισαγαγών ουκ uid non aufus eft eam in domum
ετόλμησεν, αλ' εις τον οίκον Ι) Αξεδι regian inducere,fed eam ftatuit in
δαράν του Χετθαίου κατέτησε δεικνυς domo Αbeddara Getthai, όften
dens Deus (e non no(Ιe differen
ο Θεός, ως ουκ οίδεν Ισραηλίτου και αλ tiam Ifraelita et alienigena, fed fo
λοφύλου διαφοςαν, αλ' ευσέβειαν μό. lam honorare pietatem, effecit, vt
νην τιμά επέκλυσε παντοδαπαις ευλο domus alienigena abundaretomne
γίας του αλοφύλου την οικίαν ταύ genus benediξtionibus. Ηos fon
τας ο Δαβίδ τας πηγας θεασάμενος, tes Dauίd confpicatus, in regiam
εις τα βασίλεια πάλιν την κιβωτόν με. rurfus arcam tranftulit. Cogno
μίt autem caufam cur punitus fuί(.
τατέθεικεν έγνω δε την αιτίαν της του fet Οza: φuamobrem πon in curru
Οζά τιμωρίας ου δη χάριν αυτήν ου eam tranftulit, fed per facerdotes.
δι' αμάξης, αλα δια των ιερέων μετή. Su/fulerunt, enim inquit, a) eam,
νεγκεν ήραν γας αυτήν φησίν, ως ενε βcut mandauit Μo/er, iuxta βrmo
τείλατο Μωσης εν λόγω Κυρίου Θεού πem Domini Dei Ιβnel, /έcundum
Ισραήλ κατά την γραφήν εφ' αναφο, /cripturan, cum υεξίibu, Jiφer bu
nero, Jitor. Deinde dicit etiam
ρεύσιν επ' ώμοις αυτών, αταλέγει και conίtitutiones cantorum : *". et και
τας διατάξεις των ψαλτωδών, και τί φuinam cantarent citharis, qui
νες μεν εν κινύραις ήδον, τίνες δε εν νά. nam nabliis, φuinam vero cymba
Ελαις, τίνες δε εν κυμβάλοις, την δε των lis. Μuficorum autem in(trumen
μουσικών οργάνων διαφοράν εν ταις βα torum
bris
differentiam diximus in li
Regnorum,
σιλείας 2) ειρήκαμεν. •

ΕΡΩΤ. α. ΙΝΤΕRR. Ι.
Ωμomodo Dauid, cum/ncerdoι πoner.
Πώς ο Δαβίδ Wουκ
2
ων ιερεύς εφουδήμπί. Jet, induebaturΕpbod?Ενar enim, in
Λ

χετο, και επί Δαβίδ γάς φησιν quit, ύ)/iφer Dauid Ερύod/oίκm.
3) εφουδ μόνον, S diximus,quodΕphodΑquί,
la interpretetur επένδυμα, id eft,
ολάκις ειρήκαμεν, ότι το εφουδε.Jiφerindunιentum : Symmachus au
Π πένδυμα ο Ακύλας είπεν ο δεΣύμ tem επωμίδα, id eft, /uperbunerale.
Sed erant fuperindumenta facerdo
μαχος επωμίδα, αλ' ήν επενδύματα
Ιερατικά, ήν δε και κοινά δήλον δε, ά)Ω' talia, erant et communia. Είt au
tem Ρerfpicuum, φuod magnus
ο μέγας Δαβίδ, και θεοσεβής ών καθεο. Ρauid, cum effet pius ac religio
φιλής ανής, ουκ αν παρέβη τον νόμον, fus, legen non fit transgreffus,
- Πequa

1) Αβεδδαράν. Ηic I Paral. c. 13, 13, 14. vocatur Αβεόδαρα, c. 15. et 16. sutom
Αβδεδόμ. Conf p, 414.3). 2) ειρήκαμεν. Vid, fupra p.479. Qu. 34. 3) εφούδ
μόνον. Εditio compl. Ι. & pro τολή βυσσίνη, φua είt recepta lettio, habet
έφουδβύσσινον, νηde coniici poffet, hως loco νίtium latere in voce μόνεν.
α) ι Paral. 15, 15. . b) Ib, ν. 27.
Β. Τheod. Τom. Ι. Νη
562 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι ,

neque (acerdotalem aufus effet in ουδ' ιερατικήν ετόλμησε περιβαλέθαι .

duere veftein. Sed docet oratio, σολήν αλα διδάσκει λόγος, ως ηγούμε
quod cum εrcam precederet et fal νος της κιβωτού, και χορεύων, ου το
τaret, non fuerit veftibus amiξtus βασιλικόν περιεβέβλητο χήμα, αλ' εξ
regiis, fed fuperhunnerali fola, ωμίδα μόνην, ήν νύν καλούσιν Αρκαδίκιν,
φuam nunc vocant Αrcadicam. Π. 1)το δε χερχαλ άξle κολυρίδα ενταϊς
lud autem χερχαλ in libris Regno
rum inuenimus pro κολυρίδα. Τa βασιλείαις ευρήκαμεν, αινίτlεται δε η
cite autem fignificat liber, φuod βίβλος, ώς του πανευφήμου Δαβίδει
4 α/

omnes pfalmi fint celeberrimi Da σιν άπαντες οι ψαλμοί λέγει δε ούτως

Δ/ 4 2. Χ "- "ω Χ Α' ν » *

υidis. Sic autem dicit: a) Τunc έταξε Δαβίδ εν αρχή του αινείν τον Κύ.
4 » 4 \ "Ο 2 Υ "ν

ordinauit Dauid in principio ad βίον εν χειρί Ασαφ, και των αδελφών

Σ ου "υ "- " ζ
Ιnudandum Dominum φer manum
Α/apbi, et frntrum eius. Porro
αυτού διηνεκώς δε της υμνωδίας επετέ.
hymnodia munus perpetuo ob λουν τας λειτουργίας, τη διαδοχή τον και w - ό

ibant, alterna fucceflione laborem πόνον συλώντες, νύν μεν γαρ ουτοι, νυν
fuftinentes: nunc enim ifti, nunc δε εκείνοι, τώ ποιητή των όλων ύμνον
vero illi, omnium auξtori laudern προσέφερον λέγει δε ότι και εν τη Γα
offerebant. Αit autem, b) φuod et βαών Σάδουκ τον ιερέα προσφέρει τας
in Gabaon iufferit facerdotem Sa
doc offerre facrificia, φuoniam ta
θυσίας εκέλευσεν, επει ήπες ή υπό
bernaculum a Μofe conftruξtum Μωση κατασκευαθείσα σκηνή εν εκείνη
in ea ciuitate fuerat fixum. Οuan επεπήγε τη πόλει. ηνίκα δε ο θεήλατος
do autem mors a Deo infliξta fuit θάνατος επηνέχθη τω λαώ, και τον
populo, et confpexit angelum in άγγελον επάγονται τον όλεθρον εθεά
teritum inferentem, in area Οrnae
conίtruxit altare, et pro populo σατο, εν τη αλώ Ορνά θυσιασήριoν ώ
obtulit facrificίum: non tanquam κοδόμησεν, και την υπέρ του λαού θυ
diuinam legem transgrediens, σίαν προσήνεγκεν ουχ ώς τον θείον πα
φua iuffit ofterre facrificia in al ραβαίνων νόμον, ος εκέλευσεν εν τώ προ
tari φuod erat ante tabernacu της σκηνής θυσιαςηρίω τας θυσίας
lum: fed propter fupplicium φuo προσφέρειν' αλά δια την του λαού τι
afficiebatur populus , feftinauit
ΙDeum placare. Νam hoc etiam
μωρίαν ήπείχθη τον Θεόν ιλεώσαθαι.
docuit hiftoria. τούτο γαρ και η ισορία εδίδαξε και η
Τhbermaculum,
enim inquit, c) Domini, φuod fo
σκηνή γάς φησί Κυρίου, ην εποίησε Μω
cera: Μο/ο, in de/arto, et altare σής εν τη ερήμω, και το θυσιασήριον
Βolocau/forum, in illo tempore e των ολοκαυτωμάτων, εν τω καιρώ εκεί
νant Βama, ηua ε/t in Gabnon: νω ήν εν Βαμά τη εν Γαξαών. και ουκ
ει non poterat Dauid ire ante illud, ηδυνήθη Δαξίδ του πορευθήναι έμπgo
ad εκφuirendum Deum, ηuonian ώθεν αυτής του εκζητήσαι τον Θεόν, ότι
ηon babuit /patium requig/dendi 2) ου κατέπαυσεν από προσώπου της
ξομ
ι) το - ευρήκαμεν. Νihil φuod huc pertineret, in Commentariis ad libros Re
gum occurrit. Pro χερχαλ autem legere mallem χέχαρ. Hac enim ledio,
quam habet edit. compί. parum differt a ΤΣΣ ! Paral. 16, 2. 2) ου κατέ
- πανσεν,
\ α) 1 Paral. 16, 7, 5) Ιb, ν. 39, ε) 19. c. 21, 29, 39.
ν

\
 oyΑΕsΤ ΙΝ Ι. ΡΑRΑLΙΡοΜ. 563
'

ρομφαίας του αγγέλου Κυρίου, είτα τον coram gladio angeli Domini. De
τόπον, ενώ τον Θεόν ιλεώσατο την θυ inde locurn, in guo Deum placa
vit, facrificίο οblato confecraui:,
σίαν προσενεγκών, αφιέρωσεν, ώσε εν ντin coardificaretur* templum Dei. *
αυτό τον θείον οικοδομηθήναι ναόν, είπε Divit enim, inquit,d) Ηcc ε/t,
γάς φησι Δαβίδ, ετός εσιν ο οίκος τέ domus Dei, et hoc altare ad offèren
Θεό, και τέτο το θυσιαςήριον εις ολο drm ύolocau/tum Ιβnel Quod au
καύτωσιντώ Ισραήλ ότι δεεκεμέμφθη tem non fit reprehenfus procul a
πόβίωτης σκηνής την θυσίαν προσενεγ. tabernaculo offerens facrificium,
docet hiftoria. Ηoftias enim com
κών,ήίσορία διδάσκει τα γας ιερείακα buffit non ignis manu faξtus, fed
τέκαυσενέ χειροποίητον πύρ, αλ' ερα e carlo demiflus. Clarnauit enim,
νόθεν καταπεμφθέν, εξόησε γάς Φησι inquit, b) Dauid ad Dominum , er
Δαβίδ προς Κύριον, και ήκεσεν αυτέΚύ. αudiuit eum Dominu, in igne e carlo
ξιος εν πυρί εκ τ8 έρανε επί το θυσια ad a tnre holocau/ti. Iuffit etiam
numerari omnes profelytos : et alios
5ήριον της ολοκαυτώσεως, εκέλευσε δε quidem fecit lapίcidas, alios iuίlit
και πάντας αριθμηθήναι τες προσηλύ portare eos lapides qui fecabantur.
τες' και τες μεν λιθοτόμες απέφηνε, Μandauit autem, vt in lapicίdinis
τές δε μετακομίζειν τες τεμνoμένες λί, lapides carderentur et polirentur,
θες προσέταξεν ενετείλατο δε τες λί. atφue ita deinde afportarentur. Il
lud pσrro, c) Τu non adificabi, do
θες εν αυταίς ταις λιθοτομίας καθαι mum nomini meo, 4uoniam multum
κάθαι και αποξέεώθαι, είθ' έτω μετα /anguinen εffud/ti/uper terram co
κομίζεθαι, το δε, συ εκ οικοδομήσεις οί. ram me, puto e(Ιe diξtum ad vtili
κοντώ ονόματί μs, ότι αίματα πολα tatem corum, φui nefarias cardes
εξέχεας επί της γης εναντίον με, ειρή. committunt. Νοn enim de iufta
θα ομαι εις ωφέλειαντώντας μιαφο carde regem reprehendiflet, qui iu
ftam cardem, φuam fecetat Phinces,
νίας εργαζομένων, εγας αν δίκαιον φόνον appellauit facrificium. Ετguidem
επεμέμψάιοβασιλέ, ο τέΦινεές τον δί. Ρhinees laudatus erat facerdos.
καιoνφόνονθυσίαν προσαγορεύσας.καίloι Ρbinec, enim, inquit, d) filiu, Εlca
Φινεές ιερεύς ήν επαινέμενος. Φινεές γάς 2ar, reprefit iran mean, eo 4uod
φησιν υιός Ελεάζαρτ) έτησε τον θυμόν ip/ rmulatu g/t zelum meum. Ιpfe
με εν τω ζηλώσαι αυτόν τον ζηλόν με. quoque propheta Dauίd dixit poft
και αυτός δε ο προφήτης Δαβίδ μετά multas generationes: ε) Stetit Phi
πολας έφη γενεάς και έτη Φινεές, και neer, etplacnuit, et cefauit qualjatio:
εξιλάσατο, και έκόπασεν η θραύσις, και et reputatum ε/t ei pro in/titia in ge
nerattonem et generattonem υπηue in
ελoγίθη αυτώ εις δικαιοσύνην, εις γενεαν
/τculum. Μofes quoque legislator
και γενεαν έως τε αιώνος και Μωσης δε interfecίt f)ter mille, qui vitulo (e
ο νομοθέτης τριχιλίες ανειλε τελεθέν Νn 2 (coh.
,"

παυσεν. Rec.leξtio, φuam etiam editio compl.1. c. ν. 3o. exhibet, eft, ου κατέσπευσεν,
fed Codex cantabr, tefte B os to habet κατέπανσεν, oiniίla Partic. ου. Αd aliam
leξtionem refpiciant neceffeeft, gua Βo s1ν s in Νotis adl. c. obferuat: ,,Va
»rius hoc loco videtur fuitie Τ Η εo D ο κ ε τν s, nam in recitationeverborum
, videtur negationem oυ pofiliffe, non pοίuiffe in explicatione ententiac.,,
1) έτησε. Ρro κατέπαυσε, ντl. c. legitur.
Β) 1b c. 21, 26, ε) Ib. c. 22, 8. α) Νum, 25, 11. ε) Ρί. 1ος, 2ο, 3t.
α) ι Ρar, 22, 1.
" f) Εxod. 32, 28.
 564 Ε. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
confecrauerant, Leuitis νίus ad τας τώ μόχω, τοίς Λευίταις χρησάμε.
πminiftris, et magnus Samuel fun νος υπεργοίς και Σαμεήλ δε ο μέγας
πmanu occidit Αgagum, a) ma αυτόχεις εγένέlοτέ"Αγαγ και Ηλίας
gnus quoque Εlias interfecit b) ο μέγας πεντήκοντα προς τους οκτακο
οξtingentos et quinquaginta pro
phetas et facerdotes Βaalis. Ιta
σίοις κατέκτεινετε Βάαλ προφήτας και
que ob aliam caufam, non ipfe, ιερέας, δι ετέφαν τοιγαρένατίαν εκα
1ed eius filius templum adifica τός, άλ' ο τέτ8 παίς, τον θείον νεαν
vit. Νam quoniam Chriftus, fe. ώκοδόμησεν, επειδή γαρέμελενο Χρισος,
cundum carnem φuidem Daui ο κατά σάρκα μεν υιος τέΔαβίδ, ώς
dis filius, vt Deus auten, do Θεός δε, και Κύριος τέ Δαβίδ και Δε
minus et herus Dauidis , erat
adificaturus ecclefias qua funt in σπότης, τας κατά πάσαν την οικεμένην
toto orbe terrarum, non fiuit οικοδομήσειν εκκλησίας, εκείασε τον Δα
Dauidem adificare templum iu βιδ τον Ιεδαϊκόν οικοδομήσαι νεών αλ
daicum : fed iuffit illius filium
λά τον εκείνε υιον τέτο δράσαι προσέ
boc facere, cuius appellatio pra ταξέν, ε ή προσηγορία την τε σωτήρος
figurabat pacem noftri Seruato
ris. Salomo enim exponitur pa ημών προετύπε ειρήνην και χας Σολο
cificus: et Dominus nofter pax μων ειςηνικος ερμηνεύεται, και ο Κύριος
appellatur. ,Τeftis eft beatus Pau ημων agηνη προσαγορευεται και μας
lus clamans: c) Ιp/e g/t pnx no. τυς ο μακάριος Παύλος βοών, αυτός
/tra , ηui ficit υrraque τnum, et εσινή ειρήνη ημών, ο ποιήσας τα αμφό
parietem intermedium /εφimenti τερα έν, και το μεσότοιχον τέφραγμό
/oluit. Ipfa autem hiftoria do
cet numerum Leuitarum : et φuot λύσας, ή μέντοι ίσορία διδάσκει τον των
millia iufla fint pracefle adifica. Λευίτων αριθμόν, και πόσα μεν χιλιά
tioni, et quot iudicare et legem δες τη οικοδομία επισατέν προσετάγη
docere, quotque practerea efle iaσαν, πόσα δέ κρίναν, και παιδεύειν τον
* nitores , * et obferuare ingre(fus
νόμον, πόσα δ'αυ πάλιν πυλωρεν, και
templi iufia fuerint : et quot ca φυλάσσειν του ναού τας εισόδους, πό
nere, hymnisque et laudibus Do
minurn vniuerforum celebrare. σαι δε άδειν και των όλων τον Κύριον ανυ
Dicit etiam quomodo Μofis ne μνών. λέγει δε όπως και τέMωσέωςτες
Λ.

potes Leuitis coniunxerit. Μο απογόνες τοις Λευίτας συνέταξε, Μω

Je, autern, inquit, d) homo Dei,
et filii eiur, υocati /unt in tribu
Leui. Docuit etiam quod Sadoc
Pontifex fuerit nepos Εleazari,
Αbimelech autem Ithamari : et
φuod cum inuenti effent plures
qui genus ducerent ab Εleazaro,
eis duas partes tribuerit in vicibus,
vnam autem iis qui genus duce
bant ab Ithamaro. Di/tribuit enim
εor, inquit, ε) Dauid inter filio,
Εleazari principe / cundum domo,
/uarun familiarum, et co, diui/it
σής γάς Φησιν άνθρωπος τέΘεέ, και οι
υιοι αυτέ, εκλήθησαν επί της φυλής
Λευί εδίδαξε δε και ως Σαδεκ ο αρχιε
ρεύς τ8 Ελεάζας απόγονος ήν, ο δε Αζ
μέλεχτέ Ιθάμας και ότι πλειόνωνευ
ξεθέντωναπότέ Ελεάζας καταγόντων
το γένος, δύο μοίρας εν ταις εφημερίας
απένειμε τέτοις, μίαν δε τοί από του
Ιθάμας, διέλε γας και αυτές φησι Δα
βίο τοις υιοι: Ελεάζας άρχοντας κατ'
οίκες πατριών αυτών, και διέλεν αυτές >
Εν

"), Reζ 15,33. Β) 3 Reg, 18, 4ο. ε) Εph.2,14. α) 1Paral.23,14. ε) Ηs. c.24, 4.5.
 QVΑΕSΤ. ΙΝ Ι. ΡΑRΑLΙΡΟΜ. 565
> " «Λ * "ν 3 - * «
εν κλήροις, τούτων των εφημεριών και ο per /orter. > ". --
Ηarum vicium me
minit etiam beatus Lucas in ini
μακάριος μέμνηταί Λεκάς εν αυτή τη
- γ. 3'> - - « »* Μ
tio Εuangelii. Dixit enim, a)
Α

τέ ευαγγελίε αςχή έΦη γας είναι τον Ζachariam fuiffe ex vice Αbiae.
Ζαχαρίαν εξ εφημερίας Αβιά τέτον δε Ηunc autem Αbiam feptimam
ό τον Αζιάν έβδομον ειληχένα κληρον η fortitum
" 2 ΜW ,
e(Ιe fortem docuit hic
ν ψ Χ. Α

προκειμένη βίβλος εδίδαξε τον δε Ασαφ, liber. Αfaph autem, et Αeman,

και Αιμαν, και Ιδιθέμ των ψαλτωδών et Ιdithum , principes pfallen
τές άρχοντας, τινές μεν έφασαν ετε tium, φuidam dixerunt non effe
Θεξ κεκλήθαι προφήτας, αλατέΔα appellatos Dei prophetas, fed
βιο, επειδή παρ' αυτέ τες ύμνες λαμ Dauidis, φuoniam ab ipίο hy
ζάνοντες ήδον εν τοις οργάνοις εγώ δεοί. Innos accipientes canebant cum
μαι και αυτές προφητικέ μετειληχένα inftrumentis. " Εgo autem exifti
χαρίσματος, τέτοιγας και ή ίσορία δι, mo eos quoque fui(Ιe participes
prophetici charifimatis. Ηoc enim
δάσκει, έτησε γάς φησι Δαβίδ ο βασι ipla etiam docet hiftoria. Con
λεύς, και οι άρχοντες της δυνάμεως, εις /fituit enim , inquit, b) Dauid
τα έργα τές υιες Ασαφ, Αιμαν, και rex et principe exercitur, ad ope
Ιδιθέμ, ι)τες προφητεύοντας εν κινύς ra, βlio, Α/aph, Αeman, et Ιdi
tbum, 4ui propbetabant in citba
ξα, και νάβλας , και κυμβάλοι, και ri, et nabliir, et cymbalir. Εt
μετ' ολίγα υιοι Ασαφ έχόμενοι Ασαφ paulo poft: c) Filii Α/apb adha
τεπροφήτε,εχόμενοι τέβασιλέως, και rente, Α/apbo propbeta, adharen
πάλιν τω Ιδιθέμ, οι υιοί Ιδιθέμεχόμε. re, regi. Εt rurfus: d) Filii Idi
νοι τέστατρος αυτών Ιδιθέμ εν κινύραις τbum adharenter patri /iιο Ιdi
τέ προφητεύοντος εξομολόγησιν και αί thum, in citbarir, ηui propbeta
bat confillionem et laudem Domi
τεσιν τω Κυρίω και μετα βραχέα' πο. Εt paulo poft: e) Οmne,
πάντει ετοι υιοί τε Αιμάν τε ορώντος i/ti erant filii Αeman υίdenti, re
τώ βασιλε εν λόγοις Θεέ τέ υψώσαι gi in υcrbi, Dei, ad exrollen
κέρας και έδωκεν ο Θεός τώ Αιμάνυιες dum cornu. Εt dedit Deu, Αc

τέσσαραςκαι δέκα, κα θυγάιέρας τρείς mani filio, ηuatuordecim et filia.

tres. Οmne, i/fi, cum patre co
πάντες έτοιμετα τε πατρος αυτών υ: run liymno cancbant in domo
μνέντες εν οίκω Κυρίg εν κυμβάλοις, και Domini cum cymbalir, et nabliir,
εννάβλας, και κινύζας, εις την δελείαν et cithari, /truiente, domui Dei,
οίκετέ Θεέ,εχόμενοι τέβασιλέως, και adbarente, regi, et Α/apb , et
Ασαφ,και Ιδιθέμ, και Αιμάν και Μω Ιditbum, et Αeman, Μagni ηuo
σέως δε τε μεγάλε τες απογόνες των φue Μofis nepotes conftituit cu
ftodes facrorum thefaurorun. In
ίεςών θησαυρών απέφηνε φύλακας απέ iis autem reponebantur et qua
κειντο δε εν τέτοις, και τα εκ των πολέ, ex bellis capta erant (bolia, et
μων ακροθίνια, και τα δώρα τα προσφε dona φuae Deo offerebantur.
φόμενα τω Θεώ, όσα χάς φησιν ήγίασε Ωuacunique , inφuit, f) /anξtt
Δαβίδ ο βασιλεύς, και οι άρχοντες των Jicauit Dauid rex, et principe,
Νn 3 fini
1) τους προφητεύονται, Ιn verfiοne των o leg, τους αποφθεγγομένους. Sed Αquila
habet των προφητών, Symm, των προφητευσάντων, "

α) Luc, 1,5. b) ι Ρar. 25,1, ε) Ib.ν. 2. d) Ib. ν. 3. ε) Ib, ν. 5, 6, f) Ib. ν. 26 - 28.

566. ", Ε. ΤΗΕ) ο D o η ΕΤΙ
- -

familiarum, tribuni, et centurione", "πατ

τριών,χιλίαρχοι, και εκατόνταρχοι,
et principe exercitu", ηua accepe και οι άρχοντες της δυνάμεως, α έλαβον
νunt ex belli, et εκ/politz, et/anξti εκ των πολέμων, και εκ των λαφύρων,
ήonuit de ipβι, υι non deficerer rdi και ήγίασεν απ' αυτών τε μή καθυσε
ήcatio domu, Domini : et /uper ρήσαι την οικοδομήντε οίκε Κυρίε, και
omnia /anξta Dei, quacumήue /an επί πάντων αγίων τε Θεέ, όσα ήγίασε
* ξtificauerat "Samuel υjden, , et Shul
ήliu, Cir, et Αbner filiu, Νer, et Σαμεήλ ο ορών, και Σαελο τ8Κις, και
Ιoab filiu, Saruία, et omiti, /anίti Αξεννήρ ο τ8 Νής, και Ιωαξ ο τε Σα
βcan, φer manu, Salometb et fra ρεία,και πάσόαγιάζων διαχειρός 1)Σα
1rum eiur. Νemo auteun exifti λωμήθ, και των αδελφών αυτέ μηδεις
met effe diίcrepantiam , φuod in δε νομιζέτω διαφωνίαν είναι, τώ τον Βα
libris φuidem regnorum Βaneas di. νέαν εν ταις βασιλείας αυλάρχην ειςή
ξtus it atrii prafe&tus , et regis άθαι, και τέβασιλέως αδελφιδέν, ενlαύ
patruelis , hic autem facerdos.
Εrant enim eiusdem nominis: Ιed θα δε ιερέα, ομώνυμοι γάς εισιν, αλ'
ifte quiden erat ex tribu facerdo έτος μεν εκ της ιερατικής, και εκ εκ της
tali, non autem ex tribu regia. βασιλικής ήν φυλής, αξιάγαςος δε τ8
Αdmiraljilis autern eft Dauidis ad Δαβίδ η παραίνεσις, ήν προς τον υιον
monitio , φuam facit filio fuo. εποιήσατο γνώθιγας έφη τον Θεόντων
Cognρ/έe, inquit, a) Deun patrum πατέρων σε, και δέλευε αυτό εν καρδία
ruorum, et βrui ei co: de perfυξto,
εε anima υοlente , ηuonian omnia τελεία και ψυχή θελέση, ότι πάσας
cordn exquirit Dominur, et omnem καρδίας εξετάζει Κύριος, και πάν ενθύ.
mentium cυgitationem cogno/ait. μημα διανοιών γινώσκει την αναγκασήν
Conξtam, inquit, feruitutem non φησιδελείαν εκαποδέχεται την δε εθε
adιnittit, voluntarian autem lau. λέσιον επαινεί, και την τελείαν αγαπά
dat, et diligίt perfe&tam animi ala
τritatem. Si eum quara, intιenit προθυμίαν, εάν ζητήσης αυτόν, ευρεθή.
rur a te: et β' eum de/bra, te dere σεταί σοι, και αν εγκαταλείψης αυτόν,
iinquet tandem. Εuangelica pro εγκαταλείψη σε εις τέλος, ευαγγελική
miflio, Ωμαrite enim, inquit, b) et
υπόχεσις ζητείτε γάς Φησι, και εύρή.
inuenietir, pulfate et mperietur τobi».
σετε κρέετε και ανοιγήσεται υμίν, δε
Εt, Wide εrgo, inquit, c) ηuod
τe pracelegerit ad adifiananm ει τοίνυν ότι 2) προείλετό σε, Φησιν, εμέοι
«lomum in /anξtificationenυ : confor κοδομήσαι αυτώ οίκον εις αγίασμα' αν
1are, er fic. Τe, inquit, mihi δριζε και ποίες προέκρινέσε, Φησιν, εμέ.
practulit: ego volui adificare, et εγώ ήξελήθην οικοδομήσαι, καί σοι το έρ
tibi opus mandauit. Οmni ergo γον επέτρεψε, συν πάση τοιγαρέν προ
animi alacritate imple φuod ius.
fum eft. Deinde tanquan adole θυμία το κελευθεν αποπλήρωσον είτα
fcenti, et ignoranti modum et for ως νέω, και αγνοεντι και τα μέτρα και
πmam adificii, iddedit adumbratum το χήμα της οικοδομίας, σκαριφεύσας
εt delineatum. Dedit enim, inquit.d) έδωκεν έδωκε γάρφησιΔαβίδΣολομών
διlonιυπijilio/iιο exemplar temφίi , τι τό υιώ αυτό το παράδειγματε ναέ,
κα!

") ξ*λ*κή". Τη Τεχτυ Εraco των o vocatur Σαλωμώθ. 2) προειλετό σε εμού,

Rec. Ιεξtio eft, ή έτηκε ΟΤΕ»

") " Fatal. 3,9, 5) Μatth.7,7, ε) 1Patal.28, ιο. α) ίb.ν, ιι,

 ΡΑ RΑΙ ΙΡΟ Μ. 5 67
- oyΑΕsΤ. ΙΝ Ι.
domorum et conclauium eius,
και των οίκων αυτέ, και των αποθηκών etet cαmacul orthn , et penetralium in
αυτέ, και των υπερώων, και των ταμιείων 1eriorum, et domu propitiatorii.
αυτό των εσωτέζων, κατέ οίκετέ λα Εt docens φuod ea non humana
σηgίει και διδάσκων, ώς και λογισμός αν «iefcripferit ratio, fed gratia fpί
θρώπινος ταύτα διέγραψεν, αλή χά, ritus, fubiunxit, a) exemplaν
-υ / > "
omnium qua animo agitabar, ce
- 1

εις τεπνευματος, επηγαγε και το πα. Ωtriorum domu, Domini, et omni

ξάδειγμα, παντων ων ην εν πνευματι tιm cellarum, φua /unt in circui
μετ' αυτ8, και των αυλών οίκ8 Κυζίκαι, tu, ηua pertinebant ad cρmclauiα
και πάντων πασοφορίων των κύκλω, των domu, Domini. Docebat etiam,
εις τας αποθήκας οίκgΚυρίg, εδίδαξε δε quanti ponderis oporteat effe can
αυτόν και πόσε σαθμό προσήκει είναι delabra aurea, et quanti memfas.
Similiter et thuribula, et fuίci.
τας λυχνίας τας χρυσάς, πόσε δε τας nas, et crateres , et phialas.
τραπέζας, ωσαύτως δε και τα πυρεία,
1 Λ. Ν - " καφφωρε autern vocat vafa quar
και τας κρεαγρας, και τα σπονοεια, και dam aurea et argentea, in quί
τας φιάλας. 1)καφΦωρέ δεκαλέ, σκεύη bus conίpergebant fimilam oleo.
omnia cum percenfuiflet,
τινα χρυσά και αργυρά, εν οις έΦύρων Εt alia it,
(ubiunx rab) Οmnia in /ariptu
την σεμίδαλιν τώ ελαίω, και άλλα δε de manu Domini dedit Dmuid Sa
πάντα διεξελθών, επήγαγε πάντα εν lomoni , /ecundum intelligentian,
χαφή εκ χειρός Κυρίε έδωκε Δαβίδ τώ qua erat ip/f ad intelligendanι
Σολομώντα, κατα την περιγενηθάσαν confiξtionem exemplarir, Νotan
αυτω συνεσιν, τ8 συνιενα, την κατεργα dum eft autem, quod fupra qui
σαν τε παραδείγματος, επισημαντέον dern dixit in fpiritu, datam efle
cognitionen: hic autem a ma
δε, ως άνω μεν εν πνεύματι δεδόθα,την nu Domini. Sanξtus ergo Spί--
γνώσιν ειρηκεν ενταύθα δε, εκ χειρός ritus eft Dominus , etiamfi mo
Κυρίg. Κύριος άρα το πανάγιονπνεύμα, lint ii qui * Spiritum impugnant. "
κάν μή θέλωσιν οι τω πνεύματι πολε. Cum guadam autem circumίcri
μέντες, μετά διορισμέ δε την θείαν αυ ptione Dei curam eft ei pollicitus.
Νon τε dimittet, inquit, c) nec derε
τώ κηδεμονίαν υπέχετο, εκ ανήσει γάς linquet, donec perficeri omne mini
σε φησίν, εδε μη εγκαταλίπη, έως τέ /ferium domu, Domini. Αedificans
συντελέσαι σε πάσαν εργασίαν οίκε Κυ enim pietatem coluit , et diui
ρίε. οικοδομών γας ηυσέξει, και της θείας nam protcξtionem obtinuit. Ρoft
tionen autem, cum decli
προνοίας απήλαυσε μετά δε την οικο adificanafΙet ad impietatem, eum defe
δομίαν, εις ασέβειαν αποκλίνας, έρημος ruit diuina prοuidentia, Quod
της θείας κηδεμονίας εγένετο, ότι δε και 3lltCΠl Ct121ΙΙ) Π]aΙΠΥΟΥ€ VΩΤ1atΙΙΙΥΥ
μαρμάροις ο ναός επεποίκιλτο, ή ίσοφία fit templum, docet hiftoria. La
διδάσκει... λίθες γάρ Φησιν όνυχος, και pide, enim dicit, d) onychinor,
λίθες πληρώσεως, λίθες πολυτελείς και et lapide, rιpletionir, lapide, pretio
/ου, et tario, et omnem lapident
ποικίλες, και πάντα λίθον τίμιον, και prctio/um, et lapide, pario, magno
λίθeς παρίες εις πλήθος δείξας δεοπό numero. Cum autem oftendiffet,
Νιι 4 quam

1) καφφωρέ. Leg. είτε videmr κεφουρέ, ντοι ό. ι Paral. 28, 17. habent, Ita quo
φue legit Β ο s ι ν s, ηui hacc verba ad 1. c. allegauit.
α) 1 Paral.28, 12. b) 1b.ν. 19. ε) Ib. ν. 2ο. a) Ib.c, 29, 2.
568 Β. Τ Η Ε Ο ΙΟ Ο R Ε ΤΙ -ε-"

φuam multa millia talentorum au σας μυριάδας ταλάντων χρυσέκαι ας

ri et argenti collegerit, et ars"et γύρε συνήγαγε,
ferrum fuperantia omnein homί και χαλκόν και σίδηρον
πun cogitationem : hortatus eft υπερβαίνοντα τες των ανθρώπων λογι
principes, vt lubentes offerrent σμες, προέτρεψε τες άρχοντας εκόνlας
dona Domino Deo. Ηoc enim
προσενεγκεν δώρα το Δεσπότη Θεώ.
dixit, a) Εt φui, /ponte υcniet ad τέτο γας έφη και τις εκεσιάσεται πλη
ήmpleadum manu, βιa, bodie Do
πmino 2 Cum autem vidiffet popu ρώσα τας χώρας αυτέ
σήμεροντώ Κυ
βιω; την δε το λαό θεασάμενος προθυ,
li promtam anini alacritatem,
liymnum obtulit Domino Deo. μίαν, ύμνον τώ μεγαλοδώρω Δεσπότη
Ωui enin, inquit, b) ego /um, Θεώ προσήνεγκε, τίς γάς φησιν εμι
et qui, populu, meur, ηuod potueri εγώ, και τίς ο λαός με, ότι χύσαμεν
πmu, υoluntarie barc tibi ficere 2
τ)τε εκεσιάσαθαί σοι έτως, ότι σά εσι
4uonian tua Jint omnia, et εκ
zui, tibi dedimur. Ωuonian /u. τα πάντα, και εκ των σών δεδώκαμένσοι.
mu, inquilini coram te, et per ότι πάροικοι εσμέν εναντίον σε, και πα
εgrini, βcut omne, patre, nu/tri, ρεπίδημο καθώς πάντες οι πάjέρες ημών
Jumu : ct tanquam τnmbrae die, no εσμεν, και ωσε, σκιαι αι ημεζαι ημων επι
Jiri βιn:/uφεν terram, Sic humana: της γης, έτω της ανθρωπίνης φύσεως
ηatura confe(fus imbecillitatem, την αθένειαν όμολογήσας, ήτησε και τώ
petiit et populo et regi pietatis
poffeftionem. Da, enim inquit, c) λαώ, και τώ βασιλε, της ευσεβείας την
εi cον bonum, υ: fhciat mandata κτησιν, δός γας αυτώφησικαρδίαν αγα
νua, ct te/fimonia tua, et prace θην τέ ποιόντας εντολάς σε, και τα
pta tun. Ωeinde pracipit, νt το
tus populus fit particeps cantus μαςτύριά σε, κατά προστάγματάσε.
εάτα παντα τον λαον κοινωνησα) της
hymnorum, et communiter omnes
flectant genua, et offerant ado υμνωδίας παρεγγυά, και κοινή πάντας
rationem, Ι)einde oblatis mille κλίναι τα γόνατα , και προσενεγκεν
bobus, et aliis peraξtis facrificiis, την προσκύνησιν, έπειτα χιλιόμζην
populo prafente regem creauit προσενεγκών, και θυσίας ετέρας επι
tilium. Illud auten, d) Sedit Sι τελέσας, του λαού παρόντος έχειςο
1omo Juφer thronum Domini, υι τόνησε τον υιόν, το δε, εκάθισε Σο
τεν είler φκο Dauide patre /iιο,
pro eo φuod eft, Sedit in thro λομών'2) επί θρόνου Κυρίου εις βασι
πιο , 4ui a Deo datu, fiιcrmr. λέα αντί Δαβίδ τε πατρός αυτέ, αντί
Οίtendit autem finis prioris hi τέ, εις τον υποτέ Θεέ Ε θρόνον
ftoria, quod ct Samuel videns, εκάθισε δηλοί δε της πεοτέρας τορίας
et Νathan propheta , et Gad vi
«lens, libros conίcripferint.
το τέλος, ως και Σαμsήλ ο ορών, και
Νάθαν δε ο προφήτης, και Γαδο ορών
βίβλος είχον συγγεγραμμένας,
ΕΙΣ
ν

") του -- ούτωτ. Rec, le&tio l. c. eft προθυμηθήνα, σοι κατά ταύτα, 2) επί-Δα
βίς. Rec. leStio l. c. his paucis continetur: επί θρόνου Δαζίδ.
•ι ιfuoi 225. *) Ib.νετζιιις. ε) Ib.νοτίιφ αλ Ιh, νοτία,
 ".

oy ΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙ. ΡΑRΑLΙΡοΜ.

ίς * ΕΙΣ ΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΑΝ -
. ΤΩΝ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ.
" -
. . .
-
-

ΙΝ LΙΒRVΜ ΙΙ. ΡΑRΑLΙΡΟΜΕΝΩΝ..

Β»«ξ» «Ηa» ξ» «Ε» «ξ» «εθ» ξ»«Εa» «ξ» «εξί» ξ» «Εti» ξ*«Α

δευτέρα των παραλειπομένων εcundus liber Paralipomenωn ,

βίβλος διδάσκει, ώς ή σκηνή docet, tabernaculum, guod
conftruxit magnus Μofes,
- μεν, ην ο μέγας Μωσης κατε, ftetiίle in Gabaon, arcam
σκεύασεν, εν τη Γαξαών εισήκει ή δε κι autem in regia, opertan alio ta
έωτος εν τοις βασιλείοις, τη ετέρα κε bcrnaculo, Salomo autern, cum
καλυμμένη σκηνή, ο δε Σολομών εν τω in altari Μofaico facrifica(Ιet mille
Μωσαϊκό θυσιασηgίω χιλιόμβας ιερα hoftias, fupplex a Deo petiit, vt fa
pientiam confequeretuu et intelli
τεύσας, ικέτευσε τον Θεόν και σοφίας gentiam. Scribens autem ad Chi
τυχόν και συνέσεως, τώ δε Χειραμ επι ramuin, oftendit fuam de Deo co
ξέλων, την οικείανθεογνωσίαν απέδειξε, gnitionen. Ωui enim, inquit, n)
τίς γάρφησιν ιχύσει οικοδομήσαι οίκον poterit «dificare domum Deo, ηuon
τώΘεώ, ότι ο ουρανός, και ο ουρανός τέ ian calum, et caluin cali non ferent
εανό, εχ υπoίσουσιν αυτό και τί είμ,
y. εum & Ει 4ui, go /um, adiβcan, et -
domun, nίβ υt adoleam coran eo 2"
εγω ο οικοδομών αυτώ οίκον, αλ ή τ8 Μeum, inquit, officium impleo.
η. θυμιάν κατέναντι αυτού, την εμαυτ8, Ιpίius enim naturam ne fuperius
και φησί,χρείαν πληρώ την αυτόγας χω φuidem czlum poteft capere, Vo
ζήσαι φύσιν ουδε ο υπέρτερος ουρανός δύ lens auten ei offerre quem po(ium
culturn, manu faξtam domum adi
ναται προσφέρειν δε αυτό το δυνατόν
εμοι βουλόμενος σέβας, χειροποίητον οί. fico. Οuantum autem iuuet pio
run amicitia, docet Chiramus re
κον οικοδομώ, όσον δε ονίνησιν ή των ευ (cribens. Sic enim dicit:b) Βene
σεζών φιλία, δεδήλωκεν ο Χειραμ αντι diξtus Dominu, Deu, Ιβηεί, qui fί
γράφων, ούτως γαρέφη ευλογητός Κύ cit calum et terram. Ωui dedit
και ζιος ο Θεός Ισραήλ, ός εποίησε τον ου regi Dnuidi filium /apientem, et
ανόν και την γην ός έδωκε τώβασιλεί in/truέfun prudentia et /aientin,
qui cdificabit domum Domino.
Δαβίδ υιον σοφόν, και ειδότα φρόνησιν Είt autem perfpicuum, φuod ex
και επισήμην, ός οικοδομήσει οικοντώ Κυ ea qua ei fuit cum Dauide con
gίω, δήλον δε, ως εκ της προς τον Δα fuetudine didicerit, Deum Ifrael
βιδ συνηθείας μεμάθηκεν ουτος, ως του e(Ιe creatorem cali et terra.
Ισραήλ ο Θεός ουρανού και γης εξί Νemo autem exiftitnet, hunc Iί
και ποιητής. 1) μηδες δε νομιζέτω, τηνδε brum diflentire a libris Regnorum,
την βίβλον προς τας βασιλείας διαφω quoniam templi longitudinem hic
νών, επειδή του ναού το μήκος εξήκούlα φuidem inuenimus fexaginta cu
μεν πήχεων ενταύθα ευρίσκομεν, εκεί δε bitorun , illic autem φuadra- ,
τεσσαράκοντα ευρήσει γας προς τοις ginta. Ιnueniet enim praster
Νιι 5 quadra
") μηδεά δέ κ. τ. λ. Vid, fupra p, 467. Qu.23.
") 2 Ρυ. 4, 6, Ρ) li, veτί, ια,
 57ο και ΤΗΕ ο DoRέτI . . Α"

φuadraginta , alios viginti eius τεσσαράκοντα άλους είκοσι του καλου

φuod vocatur Dabir, hoc eft, μένου δαβείς, τουτέσι του αγίου των ά
Sanξti /anίiorum : viginti autem
adie&tis, φuadraginta, fiunt (exa γίων είκοσι δε προστιθεμένων τοίς τεσ
ginta. Sic rurfus altitudinem vi σαράκοντα , εξήκοντα γίνονται, ούτως
ginti φuidem et quinque cubito. πάλιν το ύψος πέντε μεν και είκοσι πή
rum in libris Regnorum inuenί χεων εν ταις βασιλείας ευρίσκομεν, εν
mus: hic autem centurn et vi ταύθα δε είκοσι και εκατόν αλ' εν τω
* ginti. " Sed in exemplo oftendit παραδείγματι δεδήλωκεν ο θείος Δαβίδ,
diuinus Dauid, φuod non vnam
folam contignationem habuerit ως ουχ ένα μόνον όροφον άχεν ο θέος
Dei templum. Domum enim, in νεώς. τον οίκον γας Φησι, και τα υπεζώα
φuit, a) et ciu, contignationer fi αυτού ποιήσεις και η σορία δε των βα
ε". Regnorum guoque docet σιλειών διδάσκει, ότι ου μόνον διώροφα,
ήίoi.. φuod domus Dei non
αλά και τριώροφα είχεν ο οίκος )πό
folum habebat duas contignatio
nes, fed etiam tres. Ciuitatem λιν δε Δαβίδ την Σιων ωνόμασεν, εξεκ
autem Dauid nominauit Sion. κλησίασε γάς Φησιν ο Σολομων πάντας
Conuocnuit, inguit, b) in concione τους πρεσβυτέρους Ισραήλ, και πάντας
omner /eniore, Ι/rael, et omne, τους άρχοντας των φυλών, και τους ή
principe, tribuum, et omne, duce, γεμένες
Jfhmiliarum filiorum Ιβnel, υι ad των πατριών των υιών Ισραήλ,
"ν Υ ν- Υ Μ Α' - -

ducerent arcan fiederi, Domini ex του ανενεγκεν την κιβωτόν διαθήκης Κυ

ciuitate Dnuid: en c/f Sion. Sic βίου εκπόλεως Δαβίδ αύτη δε Σιών, ού
autem appellat fuperiorem ciuita τω δε καλεί την ανωτέραν πόλιν ως ο.
tem. Τanquam tutiorem enim χυρωτέραν γάρ τειχίσας, εν αυτή τα
cum muniuiflet, in ipfa adifica βασίλεια ώκοδόμησε και εξεκκλησιά,
vir regiam. Εt c) congregatu, g/t
ad νεgen Salomonem omni, υίν Ιβ ώθη προς τον βασιλέα Σολομώντα πάς
rael in f/fo: is nutem crat men/t, ανής Ισραήλ εν τηεορτή έτος μην έβδο,
/ptimur. Feftum autem vocat
σκηνοπηγίαν, "id eft, fo/fun taber
μος εοςτην
αυτή
οι την σκηνοπηγιαν καλεί,
χας τςιτη ην εοζτη, κα εισηγεγ.
naculorum. Ηoc enim erat ter καν οι ιερείς την κιβωτόν διαθήκη: Κυρία
tium feftum. Εt d) intulcrunt/a- εις τον τόπον αυτής, εις το δαξεις του
cerdote, arcam federi, Domini in
locum βιum, in adyrum domur, in San οίκου, εις τα άγια των αγίων, υποκάτω
δίπ/anξtorum /ub Cherubinor. Ηinc 2)τών Χερουβείμ. και εντεύθεν ούν δή
ergo etiam liguet, quod Dabir vo λον, 3)ως δαξεις το άδυτον, και άψαυ:
caueritadytum et penetrale,ac velut σον, και ανάκτοξον εκάλεσε του ναού, ό.
cr Υ Λ. -

regiam templi, quod folet diui
Ila (criptura nominare Sanξta fan.
ξtorum. Cum autern precatus effet
Salomo, et precationi finem im
pofuiίΐet , ignis e calo demis
fus confumfit oblata facrificia.
Rurίus autcm docet hiίtoria,
7rg άγια αγίων ονομάζειν φίλον τη
θεία γραφή του μέντοι Σολομώντος
προσευξαμένου, και πέρας επιτεθεικό
τος τη προσευχή, πύς κατενεχθέν ου
ρανόθεν τας προσενεχθείσας θυσίας
ανάλωσε πάλιν μέντο ή ίσοςία διδά,
σκe",

ι) πόλιν - ωνόμασεν. Vid. p. 458. Qu. 6. 2) των Χερsβείμ, Ιn verf. των ό. pra
cedit των πτερύγων. 3) ως - γραφή. Vid. Ρ. 47ο, 473.
α) ι Ρar, 28, 2o. b) 2 Ρar.5, 2. ε) Ιb. verf. 3. d) Ib. ν. 7.
 "

oyΑΕsΤ., ΙΝ ΙΙ. ΡΑRΑLΙΡΟΜ. 571

σκει, ως του πανευφήμου Δαβίδ εισιν οι φuod pfalmi fint celeberrimi Da
ψαλμοί λέγει δε ούτως' και οι Λευίται vidis. Sic autem dicit : a) Ει
Leuita cum in/trumenti, cantico
ει οργάνοις ωδών Κυρίου, ών εποίησε Δα νum Domini , 4μα ficerat rex
βδοβασιλεύς, του εξομολογείθαι έναν Dattid, ad confiendum cornm Do
τι Κυρίου, ότι αγαθός, ότι εις τον αιώνα nuino, ημonian bonu, ηuonian in
το έλεος αυτού, εν ύμνοις Δαβίδδιαχει αternun mi/εricordia ciur , ειum
ρος αυτού τοσαύτη δε ήν ή του Σολο byruni, Dnuidi, ab co compo/ftir.
Τanta autem erat Salomonis pie
μώντος ευσέβεια, ότι του Φαραώ την tas, vt Pharaonis filiam tradu
θυγατέρα εις τα νεόδμήία μετέτησε βα xerit in regiam recens adifica
σίλεια, λέγων' ου κατοικήσει η γυνή με tam , dicens: b) Νon babitabit
εν οίκω Δαβίδ βασιλέως Ισραήλ, ότι υxor mea in doulo Dnuid regi,
άγιες ουτος, ου εισήλθεν εκεί η κιβωτός Ιβael, 4uonian ea g/f /anξta, in
quan ingrella g/f arca Domini.
Κυρίου κατέ5ησε δε και τους πυλωρούς, Conftituit autem et ianitores, et
και τους ώδους, 2ατα τας του Δαβίδ cantores, ex Dauidis conftitutio
διατάξεις, τα δέαγώγιμα ξύλα ι)πεύ. nibus. Qua aduehebantur au
κινα ο Ιώσηπος κέκληκε ταύτα των μεν tem ligna , picea vocauit Iofe
βασιλειών ή βίβλος υποσηρίγματαέφη phus. Εa liber quidem regno
rum dicit fui(Ιe fulcra domus
γεγενήθαι του οίκου Κυρίου, και του οίκg
"ν -
Γ)οιnini , et domus regis : prac
"
του βασιλέως ή δε προκειμένη σορία,
Υ " *w r 3 fens autem hiftoria , adfcenίus
αναβάσεις τώ οίκω Κυρίου, και τώ οίκω ducentes ad domum Domini et
τούβασιλέως, πάλιν μέντο μανθάνομέν domum regis. Hinc autem rur
εντεύθεν, ως Νάθαν ο προφήτης, και fus diίcimus, φuod Νathan pro
Α

Αχιά ο Σιλωνίτης, και Ιωήλ ο κατά τ8 pheta, et Αchia Silonites , et

Ιoel qui tulit fententiam aduer
kφοβοαμ την ψήφο εξενεγκών,βίβλες fus Ιeroboamum, libros confcri
έχον συγγεγραμμένας, και οι κατά, pferint. Reliqua, enim inquit, c)
λοιποιγάρφησι των λόγων Σολομώντος, υerba Salomoni, et prima et υl
οίπρώτοι και οι έχατοι, εκ ιδού ουτοιγε tima, an non " ecce ca/unt /tripta και
γραμμένοι επί των λόγων Νάθαν του in υerbi Νathan propheta , in
υerbi, Αchia Silonita, et in υί
προφήτου, και επί των λόγων Αχιατε βonibur Ioel υidenti, de Ιeroboa
Σιλωνίτου, και εν ταις οράσεσιν Ιωήλτε mo filio Νabat 2 Ηinc autem
οφώντος περί Ιεροβοαμ υιούΝαζάτ, με didicimus etian , guod ho
ήκαμεν δε εντεύθεν, και ότι ο άν mo Dei, qui iuflit frangi altare
θρωπος του Θεού, ο το εν Βαθήλ θυ φuod erat in Βethel, φuem leo
σιασήριον βαγήναι κελεύσας, δν ο λέων contriuit quod Dei mandatum
effet transgrcflus , appellabatur
συνέτριψε του Θεού παραξεβηκότα την Ιοθl.
εντολήν, Ιωήλ προσηγορεύετο.
'
ΕΡΩΤ. α. ΙΝΤΕRR. Ι.
",

Πώς νοητέον το,ο'ουκ ήκουσεν ο βασιλεύς Ωuomodo e/f intelligendum illud,

*ν ") Οι \ "Α

του λαού, ότι ήν μετασροφή από του Νοn audiuit rex populum, 4uonian
ν"
- 61'Ωζ

ι) πεύκινα - κεκληκε. Vid. Ρ. 479. 3)

*) 2 Paral.5, 12, 13, 5) Ib. c.8, ιι. ε) Ib, 8, 9, 29,
 572 Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
εrat auer/to a Deo, υι /tabiliret Θεού , να σήση Κύριος τον λόγον
Dominu, υerbum βιum, φuod αυτού, ον ελάλησεν εν χειρι Αχια
Ιοcutu, erat per Αcbian, του Σιλωνίτου;
Silonitan 2 a)
* ί
Ο της θείας κηδεμονίας απολαύον
uorum Deus curam gerit, ii τες συνορώσι το πρακτέον υπότε
perfpiciunt quid it agendum, Θεού σοφιζόμενοι, οι δε ταύτης εσεςη
a Deo infiruξti. Οui ea autem μένοι της χάριτος, ώς έτυχε φέρονται,
priuati ίunt gratia, temere ferun τούτογάς ένταύθα ο λόγος δεδήλωκεν,
tur. Ηoc enim hic quoque de ότι έδοξε το Δεσπότη Θεώ ρήξαιδίχή
«larauit oratio, φuod viίum fit την βασιλείαν διά τάς του πατρός πα
Domino Deo bifariam regnum
fcindere propter (celera patris. ρανομίας, της μέντοι διαιρέσεως γενομέ.
Cum autem fasta fuiflet diuifio, νης, και του Ιεροβοαμ τας χρυσάς δα
et Ιeroboam fabricatus effet iu μάλεις κατασκευάσαντος, οι εν ταϊς δέ
vencas aureas, φuί in decem tribu κα φυλαίς οικούντες ιερείς και Λευίται
bus habitabant (accrdotes et Leuί
προς την Δαβιδικήν μετέπησαν βασι,
tt, migrarunt ad regnum Daui
dicum : in illo enim erat templum λείαν, εν εκείνη γας ο θείος ναός, εί,
"ν « * Μν cr -

ΙDei. Ηic autem docet hiftoria, b) ταύθα δε ή ισοβία διδάσκει, ότι και α.
φuod eos inuitos eiecerit Ιeroboam, κοντας αυτούς εξέβαλεν Ιεροβοαμ, και
et filii eius, νf Domino non mini οι υιοί αυτού, του μη λειτουργείν τώ Κυ
ftrarent: (iquidem conftituerat fibi φίω, και κατέτησεν αυτώ ιερείς τωνύψη.
facerdotes excelforum, et idolis, et λών, και τοί, ειδώλοις, κατοίς ματαίοις,
vanis, et iuuencis φuas fecerat Ιe
roboam. Secuti funt autem fa και ταις δαμάλεσιν αις εποίησεν Ιερο
cerdotes et Leuitas etiam ex aliis βοάμ ηκολούθησαν δε τους ιερεύσι, και
tribubus pii viri. Αbierunt, enim τοίς Λευίταις, και εκ των άλων φυλών
inquit, c) po/f eo, εκ omnibu, tri ευσεβείς απήλθον γάρφησιν οπίσω αυ.
Dubu, Ιβrael, qui dederint cor/uum των από πασών φυλών Ισραήλ, οι έδω.
ad quarendum Dominum Deum Ιβ
rael. Εt, υenerunt Ηiero/olymam,καν καρδίαν αυτών ζητήσαι Κύριον τον
ad /acrificandum Deo patrum /uo Θεόν Ισραήλ και ήλθον εις Ιερεσαλήμ
νum, et confirmandum regnum Iu θύσα Κυρίω τω Θεώ αυτών, και κατι.
dar. Benignus autem et clemens χύσαι την βασιλεία Ιούδα, ο δεφλά.
Deus, Ιeroboamun guidern, φuί θρωπος Δεσπότης δυσσεζήσαντα μεν
fe impie ge(Ιerat, tradidit regi τον Ιεροβοαμτώ Σουσακείμ παραδέδω.
Sufacim, Cum autem per pro
phetam Samacam ipfi dixiflet, et κε, διά Σαμαίου δε του προφήτου και
principibus, d) Κo me reliqui/tir, αυτώ και τοις άρχουσιν ειπων, υμεί,
et ego relinquan vo, in manu Su εγκατελίπετέ με, και εγώ εγκαταλεί,
Jacin, poftquam eos vidit pudore ψω υμάς εν χειρι Σουσακείμ ως είδενεν
affe&tos, et confeftos fuam impie τραπέντας, και την ασέβειαν ομολογή.
tatem, dixit propheta:: e) Pudore
/ant affetti, non di/perdam cor, et σαντας, έφητώπροφήτη ενετράπησαν,
ego eo, tanquan ad breue tempu, ου καταφθερώ αυτούς, καδώσω αυτές
Διθο ad /alutem, pro eo φuod eft, ως εις σμικρόν εις σωτηρίαν, αντί του,
ιείintillam benediθίonis orbis ter τον σπινθήρα της ευλογίας της οικουμέ.
γης

α) 2Far, κ»!ζ. Ε) Ιb.c.n,14. ε) Ib.ν. ιό. 17. α) Ib.c.12, 5. ε) Ib, verf. 7.

 ovΑΕsΤ ΙΝ ΙΙ. ΡΑRΑΙ,ΙΡΟΜ. 573 Α

νης εν αυτοίς διαφυλάξω καλου μήσά ra in eis conferuabo : Εr a) non

ξη ο θυμός μου επί Ιερουσαλήμ ) εν /filabit ira mea Juφer Ηiero/οίν
nam per manum Su/acim. Νon
χεις Σουσακείμ. ου νυν αυτούς φησί nunc, inguit, tradam eos exitio,
παραδώσω πανωλεθρία, αλ' εις ύσεζον fed in pofterum referuabo fap
φυλάξω την τιμωξίαν επί δε του πα plicium: in prafentia autem im
ρόντος αυτούς τόντης δουλείας επιθήσω ponam ipfis iugum * (eruitutis. *
ζυγόν έσονται γας αυτώ φησιν εις δούς Εrunt, enim inquit, b) ei pro
Jeruis , et cogno/tent /ενuituten
λους, και γνώσονται την δουλείανμε,και meam, et /ruitutem regni terra.
την δουλείαν της βασιλείας της γης, Α comparatione, inquit, eος do
από συγκρίσεως, φηση, αυτούς διδάξω, cebo, quam fuaue fit meum iu
όπως χρησος ο έμός ζυγος, και όπως gum, et quam graue fit iugum
homίnum. Rurfus autem doξti
βαρύς ο των ανθρώπων ζυγός. 2)πάλιν fumus, alios quoφue fuifie libros
δε και ετέρας εδιδάχθημεν γεγενήθαι propheticos. Κerba , enim in
βίβλους προφητικάς, οι λόγοι γάgφησι quit, ε) Roboam, prima et ποuir
Ροβοαμ, οι πρώτοι και οι έχατοι, ούκ δέ /ίina, an non ecce /tripta /unt in
εισι γεγραμμένοι εντός λόγοις Σαμαίου υerbi, Samara propbeta, et Ιndoς
του προφήτου, και 3)Ίαδώκ τού ορώύος τidenti, ad recen/endam genealo
et.fa&ia eiu, 2 Ιure autern
4) του γενεαλογήσαι, και αι πράξεις giam,
eft admiranda concio Αbiae.
αυτού; 5) άξιον δε θαυμάσαι την του Νam cum vidi(Ιet ex decem tri
Αξιά δημηγορίαν των γας δέκα φυλών bubus οδtingenta millia aduerfus
οκτακοσίας χιλιάδας κατ' αυτού σρα fe ftare in acie, (ducebat autern
τευομένας Ά ηγείτο δε αυτών Ιε Ο illa Ιeroboam, ) iίte cum qua
dringentis millibus in aciem edu
ωάμ ούτος μετατετρακοσίων χιλιάδων ξtis dixit aduerfariis: d) Αn non
παραταθόμενος, προς τους αντιπαρα, licer υobi, cogno/Gere, quod Domi
τασσομένους έφη ουχ υμίν γνώναι, ότι nu, Deu, Ι/ruel dederit regnum
Κύριος ο Θεός Ισραήλ έδωκε βασιλείαν Dauidi βιper Ηicro/olymam in α
τώΔαβίδεπί Ιερουσαλήμ εις τον αιώνα, τεrnum, et filii eiu, te/inmentum
και τοίς υίρις αυτού 6) διαθήκηνάλος αι. Jali, «ternum " Αn non, inquit,
ωνίαν, ουχ υμάς, φησίν, έδε γνωναι, ως vos fcire oportebat, guod a Deo
Φatum fit regnum Dauidi, et
θεόσδοτος ή του Δαβίδ βασιλεία, και finem non accepturum fit, iuxta
τέλος ουδεχομένη κατά την θείαν υπό. diuinam promiίtionem 2 Quomo
χεσιν, πώς ούν ανετήσατε τύραννον τού do igitur conίtituiftis tyrannum
πατρός μου τον δούλον, διαθήκην δέα. patris mei feruum ? Τeftamen
λός αιωνίαν το βέβαιον της βασιλείας tum autem falis atternum ap
εκάλεσεν, επειδή και βάρβαροι πολάκις pellauit
iam
regni firmitatem , φuon
etiam barbari fimul
Α νe(cen
".
*

1) εν χειρι Σουσακείμ. Ηac in edit. compl, adduntur autoritate Τextus hebr.

2) πάλιν - προφητικάς. Vid. p. 477. et s68. 3) Ιαδώκ. Ιn Τextu hebr. 1. c.
νοcatur Υπy, in vert graca Αδδώ vel Αέδώ. 4) του γενεαλογήσα. Ηας
abfunt a Cod. alex, et υatic bene autem fupplentur in edit. compl. 5) άξιον
δε κ. τ. λ. Vid, p. 493. Qu.47. 6) διαθήκην αλός αιωνίαν, Rες. le&tio 1. ς, eft
διαθήκη αλός. "-
") 2 Ρar, 12, 7. k) Ib. ν. 8. ε) Ib. verf. 15. a) Ib.ς. 13, 3.
 574 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ "-

νείcentes cum hoftibus, pacem fer, συνεθίοντες πολεμίοις βεβαίαν ειρήνην

uant firmam ac (tabilem, falis re Φυλάτloυσι, των αλών μεμνημένοι, αλ'
cordantes. Sed pater meus, in. εμός πατής
ο φησί δια νεότητα, και δει.
φuit, propter iuuentutem et timi, λίαν παρεχώρησε τη τυραννίδι, εγώ δε
ditatem ce(ht tyrannidi : ego au επιμέμφομαι, ότι κατά της θείας
ί". - tem νos arguo, φuod aduerfus re. υμίν \
βασιλείας θρασύνεθε , ήντώ γένει του "- Μ.

gnum diuinum audeatis arma no. Δαβίδ

vere, quod Dominus donauit ge. o των όλων εδωρήσατο Κύριος,
ηeri Davidis, et confidatis in mul και θαρρείτε τώ πλήθει, και τας χρυ.
titudine et aureis iuuencis, Ρro σας δαμάλεσι, δι' άς και του Θεού τες
pter quas et eiedis Doί facerdoii. ιερέας εξελάσαντες, ετέζους αντ' αυτών
bus, alios pro eis fuffeciftis, fa κατεσήσατε, παραπλήσια δρώντες τοις
cientes fimilia geήtibus. Νam et έθνεσι και γας εκείνοι τους τυχόντας
illi quosuis facerdotes creant is ιερέας χειροτονούσι τοις ουκ ούσι θεοίς,
φui dii non funt Νos autem in
/ νετο Deo confidimus, cuίus et fa, ημεις δε τω αληθινό θαρβούμεν Θεώ, ε
cerdotes et Leuίtas honoramus, et και τους ίεςέας,και τους Λευίτας γεραί.
εκ Ιege diuina facrificia offetimus: ρομεν, και κατα τον θείον νόμον τας θυ
et ex eius conftitutionibus acίcm σίας προσφέρομεν, και κατά τας τέτε
1η(truimus, diuinistubis bellum διατάξεις παρατασσόμεθα, ταις θείας
ν antea fignificantes, Quanobrem σάλπιγξ, τον πόλεμον προσημαίνοντες,
νobis denuntio, ne aciem diriga διο παςεγγυώμε
τις aduerfus Dominum Deun, quί ν υμίν μή αντιπαραιά
eft imperator no(tri exercitus. ξαθαι τώ Δεσπότη Θεώ, ός της ημέlέ.
Ρα:nitebit enim vos fi feceritis. ρας φάλαγγος 5ρατηγεί, μεταγνώσεθε
Ηis diais, Ludam quidem circutu. γας τέτο ποιήσαντες, τέτων ειξημένων,
dederunt decem tribus. Ipίi vero έκύκλωσαν μεν τον Ιέδαν αι δέκαφυλαί'
νociferati funt, et diuinum auxi
ηλάλαξαν δε ετοι, και την θείαν βοπήν
iium implorarunt, Deus auten ad εις επικερίαν εκάλεσαν, οδεκληθείς εις
υcili auxilium vocatus, hoftium
audacian conuertit in timorom, συμμαχίαν Θεός εις δειλίαν των πολε
et conuerfi aufugerunt omnes, et μίων το θράσος μετέβαλε και τραπέν
".
• εαί " (unt guingenta milia in fu τες απέδρασαν πάντες, και πεντήκονία
gam verfa., Dicit etiam fuga cau, μυριάδες ανηλώθησαν φεύγουσα, λέγει
fm: α) Ε: inualutrunt #lii Ιμία, δε και της φυγής την αιτίαν και κατί,
quod fperauerunt in Dornino Deo
μatrum /itorum. Ceperunt etiam χυσαν οι υιοί Ιέδα,ότι ήλπισαν επίΚύριον
cίuitates illis fubicξtas. Ιeroboa τον Θεόν των πατέρων αυτών, έλαβον δε
munautem iplevniuerforum Deu" και πόλεις υποκειμένας εκείνοις, τον δε
morti tradiait. Ι.audat autem et Ιεροξοαμ αυτός ο των όλων Θεός τώ
iam Αfrpriorem pietatem. Facir, θανάτω παρέδωκεν επαινείδε και του
εnim inquit, b) Α/a rεξίμm coran Ασα την προτέραν ευσέβειαν εποίησε
Domino Deo βιο, et amouit altaria γάρφησιν Ασα το ευθές ενώπιον Κυρίg
aliena, hoc eft, altaria idolorum. τέΘεέ αυτέ, και απέτησε τα θυσιαξή,
Deinde fubiunxit , Εt excelfi. ρια τα αλότρια, τετέσι, τα των ειδώ,
Εgo autem exittimo per ea taci. λων ετα επήγαγε, και τα υψηλά
τe (ignificari ifta qua practer le εγώ δε oίμαι διατέτων ανίτlεώθατάπα,
α) 2 Ρar. 13, 18. F) Ib. c. Ι4, 2.3, Ν ρανό,
 oy ΕsΤ ΙΝ ΙΙ. ΡΑR LΙΡΟ Μ. 575
ges Deo erant dedicata in colli
ρανόμως τω Θεώ εν τοις βενούς ανακά. bus. Ε contriuit/fatua, et ex/ti
μενα και συνέτριψε τας σήλας, και εξέ. .dit lucor. In his pοrro qua fe
κοψε τα άλση και εν τοις εξής δε τες quuntur, perfeguitur eius laudes.
επανες διέξεισι, μετά της ευσεβείας δε Cum hac autem pietate aciem in
ταύτης παραταξάμενος ετρέψατο τές (truens, fudit et fugauit Αethio
pes, et perfequens omnes con
Αιθίοπας, και διώκων άπαντας κατηνά fumfit. Dicit autem eos fuiffe
λωσεν ομόρες δε λέγε τούτους αυτών ipforum finitimos. Μulta, enim
γεγενήθαι. εσκύλευσαν γάς φησι σκύ inquit, a) ceperunt /polia , et ex
λα πολα, και εξέκοψαν τας κώμας αυ Jίiderunt corum pago, in circuitu
των κύκλω ι) Γεράςων, ότι εγένετο έκσα Gerarorum : 4uonian fait pauor
σις Κυρίε επ' αυτές και διήρπασαντας Domini /uφer εου, et diripuerunt
εorum ciuitater, 4uonian fuerunt
πόλεις αυτών, ότι σκύλα πολά εγενή, ei, multa /polia. Εκ/aiderunt et
θη αυτοίς, καίγετας
ν 12 . "Υ
σκηνας 2)κτηνών, iam tentoria pccorun et Αmazonim,
ν > ΣΥ / ν

και τες 3) Αμαζονείμ εξέκοψαν και «t acceperunt multa, ouer, et camue

έλαβον πρόβατα πολα, και καμήλους, Ιο», et reuerβ' /unt Ηicro/olyman,
και υπέσρεψαν εις Ιερεσαλήμ ότι δε Quod autem Gerara fit Ρala(tina,
neminem puto contradiξturum.
τα Γέραρα της Παλαισίνης εσίν, εδένα Νam circa Eleutheropolin quavo
τέντερεν οίμα, περί γας την καλεμένην catur, Gerarenorum, Salton in pra
Ελευθερόπολιν Γεραρηνών 4) σαλτον fentem vsque diem eft nomina
μέχρι του παρόντος ωνόμασαι είκός τοί. tum. Είt ergo verifimile, colo
νυν αποίκες Αιθιόπων εκείνην oικήσαι την ηiam ab Αethiopibus deduξtam
Α' Ν. 3) " Υ
χώραν και άλους δέ τινας Αμαζονεμ illam habitaffe regionem, et quos
Υ

dam etiam alios nominatos Αmazo

ωνομασμενους, ΟUΩ' κατ αυτων ςρατευ mim, φuos φuia cum eis fuίcepe
σαντας άρδην κατέκτειναν άπαντας, rant expeditionem, omnes occidit
μετα μέντοι την νίκην Αζαρίας υιός penitus. Poft victoriam autem ,
5) Οδηδ ο προφήτης πνεύματος θείου Αzarias filius Οded propheta, re
pletus Spiritu fanξto, occurrens
πληθείςαπαντήσαςτήςρατιά, και της exercitui, et diuini memoriam re
θείας επικερίας εμνημόνευσε, και προσ vocauit auxilii, et hortatus eft ντ
μένειντή ευσεβεία παρέτρεψεν, εανγάς perfeuerarent in pietate, Si enim,
φησιν εκζητήσητε αυτόν, και ευρεθήσε inquit, b) φua/ueritis eum, inuenic
τα υμίν και εαν εγκατελίπητε αυτόν, tur a υοίi : et/ί εμm dereliqueritir,
dere
-

1) Γεράρων. Rec. leξtio 1. ς. 9ίt Γεδώρ. 2) κτηνών. Cod. alex, et υnt. 1. c. ha

bent κτήσεων, 3) Αμαζονείμ. Rec. Ιe&tio l. c. eft Αλιμαζονεί. Ρro Αμαζο
νείμ leg. effe videtur Αμαζονείς. Ιta enim Διο Ν Τ F. 1. c. Τ. Ι. p 388. hanξ
leξtionem fine Αutoris nomine exhibet, hac Νota addita: ,, Quid legerint
,, ηui ita verterunt, non fatis video, Ι.ΧΧ. duplicem verfiοnen exhibent
», του πjpp "ΥπR nempe σκηνας κτήσεων et Αλιμαζονεί,., Αd hunc φui.
den locuin quod attinet, cum Μ ο Ντε contentimus, patet auten ex fς.
φuentibus, gentem quandam hoc nomine fuiffe infignitan , guod fatis
aperte ex iis qua Νofter deinde ad ς. 16. obferuat, colligi potett. Ιbi enim
Libyis hoc noιπen tribuit. 4) σαλτόν. Αn άλσος 2, β) Οδήδ, Codex aler,
habet Αδάδ, υdt. Ωδήδ. Αlii legunt Αδδώ.
4) 2 Ρar, 14, 13 - 15, Ρ) Ιb. ς, 15, 2.
 576 Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕΤ Ι

derelinquet υο. Οftendit autem εγκαταλείψει υμάς, επιδείκνυσι δε αυ

eis decem tribuum impietatem. τοίς και των δέκα φυλών την ασέζειαν.
Μulti, enim inquit, α) dier agen ημέρα γάς Φησι πολα, τώ Ισραήλεν και
τuν Ιβneli /ine Deo vero, et βne Θεώ αληθινό, και ουχίερέως υποδεικνύν
o/fendente /accrdote, et βne lege,
Εt/aderunt in angu/tiir: et conuer
τος, και εν ου νόμω. ) και εκάθισαν εν
τentur in affiiξtione ad Dominum σενότητι και επισρέψουσιν ενθλίψει επί
Deum Ιβnel: et quarent ip/inn, et Κύριον τον Θεόν Ισραήλ και ζητήσεσιν
ήπuenietur ab ei. Νolite, inquit, αυτόν, και ευρεθήσεται αυτοίς μή ζη
αmulari fratrum ve(trorum inpie, λώσητε, φησί, των αδελφών υμών την
tatem. Illi enim non verum Deum, ασέβειαν, εκείνοιγας ουτώαληθινώΘεώ,
fed falfo fic diξtos colunt: et pri αλα τοις ψευδωνύμοις λατ εύουσι και
vati funt facerdotibus et doξtori
bus gui docent Dei legem.
εσέgηνται ιερέων και διδασκάλων εκπαι
Sed δευόντων τον του Θεού νόμον αλά μα
* diίcent *experientia, guantum ma
lum fit impietas. Νam cum in θήσούlαι τη πείρα όσον κακόν ή ασέβεια.
ciderint in omne genus calamita παντοδαπάς γάς συμφοράς περιπε.
tis , diuinum quarent auxilium, σόντες την θείαν επικουρίαν ζητήσουσι
et id affequentur propter bonita και τεύξονται ταύτης δια την άφατον
tem ineffabilem. Praedicit etiam
incurfiοnem Α(ίyriorum. In illi, αγαθότητα, προλέγει δε και των Ασ
enim inquit, b) temporibu, non g/t συρίων την έφοδον. εν γας τοίς καιροίς,
pax egredienti, quonian pauor Do φησιν, εκείνοις ουκ έσιν ειρήνη τώ 2) εκ
πmini/uper omne, 4κι inhabitant ter πορευομένω, ότι έκτασις Κυρίου πολή
νar. Εt bellabit gen, aduer/ur επί πάντας τους κατοικούντας γαίας.
έentem, et ciuita, aduer/ur ciuita
τem: quoniam Deu, conturbauit eor και πολεμήσει έθνος προς έθνος, και πό
omni affliftione.... Deinde admonet λις προς πόλιν, ότι ο Θεός εξέτησεν αυ
"illos, vt firmam et conftantem in τους εν πάση θλίψει, είτα αυτοίς ειση
Deo fpem retineant, Wor, enim γείται την εις τον Θεόν ελπίδα κατέχειν
inquit, c) ε/tote forter, et ne dir ασάλευτον και ύμείς γάς Φησιν ιχύσα
Joluantur lumbi υψtri, ηuonian ε/t τε και μη εκλυέθωσαν αι 3) οσφύες ύ
merce, οφeri υc/tro. Rex his audi. μών, ότι έξι μιώθος της εργασίας υμών.
tis, φuarcumque erant reliφua ex
τemplis idolorum diruit: et quas τούτων ο βασιλεύς ακούσας, όσα ήν ύ
cumque cepit ciuίtates ex de πόλοιπα των ειδώλων τεμένη κατέλυσε,
cem tribubus, expurgauίt. Ηarc και όσας παρέλαβε των δέκα φυλών
φuoque docuit hiftoria , quod εξεκάθηςε πόλεις, εδίδαξε δε η σορία
πmagna multitudo ex aliis tri και τούτο, ως εκ των άλων φυλώνπλή
bubus, cum didiciffet experientia
pietatem duarum tribuum, et θος πολύ τη πείρα μεμαθηκός των δύο
φuam earum Deus gefferit cu, φυλών την ευσέβειαν, και την θείαν κη
rain, fuas quidem reliquerintciui-, δεμονίαν, ής απολαύουσι, τας μεν οικεί,
tates, ad corum autem ciuitates ας κατέλιπον πόλεις, εις δε τας τέτων
κατέ
Α

ι) κα) - ευρεθήσεται αυτοίς. Rec. ieStio eft, και επιτρέψει αυτούς επί Κύριον Θεόν
Ισραήλ, και ευρεθήσεται αυτοίς. 2) εκπορευομένα. Seguitur 1 c. και το εισπε
ρευομένω. 3) όσφύει. Rec. leftio l. c. eft χειρες,
α) 2 Ρar. 15,3. 4. b) 1b, vetί. 5. 6. ε) 1b. νοτί. 7.
 ΟVΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙ. ΡΑRΑLΙΡΟ Μ.
57χ.
κατέφυγον,και το παροικείνεν αλόjρίαις confugerint, et maluerint effe in
του τας οικείας οικείν προετίμησαν τέ quilini in alienis, φuam in fiής
habitare. Ηos cum duabus tri
τες μετά των δύο φυλών συναγαγών ο
Ασα , εορτήν bubus congregans Αίh, peregit
επινίκιον επετέλεσε' fetturn victoria, et plurimas ho
και πάμπολα θύματα προσενεγ ftias Deo obtulit, et effecit γt
κων τω Θεώ, ομόσαι παρεσκεύασεν omnes iurarent, fe a legitima νί
άπαντας, ως της εννόμου πολιτείας εκ ta inίtitutione non receffuros, (cd
αποσήσονται, αλα μόνω λατρεύσουσι folum Deum veneraturos e(le,
qui eis dederat (alutem. Αdeo
τώ σεσωκότι Θεώ, ούτω δε θερμώς τες vero ardenter diuinas leges eft
θείες ήσπάσατονόμους, ότι και την μή amplexus, vt ipfam etiam ma
τέρα αυτού, τη Ασάρτη λατρεύσαι προς trem fuam, φua maluit colere
ειλομένην, της βασιλείας έγύμνωσε και Αίtarten, regno priuauerit , et
confraSturn idolum combuίierit
το είδωλον συγκόψας κατέκαυσεν εντώ
χειμάρρω Κέδρων, αλ' )ουκ ενάπασι in torrente Cedron. Sed non
fuίt perfectus in omnibus. Νam
τέλειος ήν, πρώτον μεν γαρ εχ άπανία primum φuidetn non omnia abς
εξήρε τα υψηλά, τουτέσι τους εν τοις tulit excelfa, hoc eft altaria, φuae
υψηλοίς χωρίοις ανακειμένους τω Θεώ Deo vniuerforum erant dedicata
των όλων βωμούς απηγόρευτογάμετέ in locis excelfis, Ρrohibitum
ξωσε θύειν ενί γας ή κατα κόμοι λάιςεία enim erat alibi facrificare, quod
vno loco circumίcriptus efiet (e-
περιωρισο τοπω. έπειτα δε τε Βαασά cundum legem Dei cultus. De
στατευσαντος κατ αυτου, και την Ρα inde cum Βaafa aduerfus eum fe
μα τοίς Ιεροσολύμοις έπιτειχίσαντος, ciffet expeditionein, et munii(Ιet
δέον εις συμμαχίαν καλέσαι τον τοσού Rama aduςrfus Ηierofolymam, et
oportuiffet vocare in ' auxilium
των αγαθών αυτώ γενόμενον χορηγόν, eum , ηuί τot bona ei fuppe
τον βασιλέα της Συρίας εις συμμαχίαν ditaucrat, regen Syria vocauit
εκάλεσεν εκ των βασιλικών θησαυρών, in auxilium, magno auri nume
και μέντοι και των θείων, χρυσόν αυτώ ro ad eum mi(Ιo ex thefauris re.
πέμψας ότι μάλισα πλείσον, αλ' ουκ giis et diuinis. Sed eum cura
ειασεν αυτόν ανίατον ο φιλάνθρωπος 1ua non deftituit henignus et
clemens Dominus: "ftd Initio pro
Κύριος Ανανί δε τον προφήτην αποσεί. pheta Αnania, arguit eius incredu
λας, την απισίαν διήλεγξε, τάδε ειπών' litatem, htc dicens, a) Εο ηuod
εντώ πεποιθένα, σε επί βασιλέα Συξίας, ήducian babucri, in rge Sννία,
και μη πεποιθέναι επί Κύριον τον Θεόν non autern " in Domino Deo ruo, *
σου, δια τούτο 2)διεσώθη ή δυνάμις βα proprerca /ήhlu, filit εκcrcitu, re
σιλέως Ισραήλ. ή σήφησιναπισία πgg gi, Ιβuel. Τua, inquit, incre
duijτηs illis procurauit faluteιπ.
ξένησεν εκείνοις την σωτηρία ν, είγας συν Νan i credidifies vt confueue
ήθως επίσευσας, άρδην αν πάντας κατέ, ras, funditus eos occidifles. Εί
κτεινας, αναμιμνήσκε δε αυτόν και των autein in memoriam reuocauit
Αethio

ι) ουκ. Vid. p. 494. ;). 2) διεσώθη - Ισραήλ. Ηa c interpretatio praferenda

eft lettioni recept.ε, φua ita It habet, εσώθη η δύναμ, Συρία, από τη χειρό, σιν,
a) 2 Par. 16, 7.
Β. Τbεod. Τom, 1. Οο
578 Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R Ε ΤΙ -,

Αethiopes et Libyes, et equos, et Αιθιόπων, και των Λιβύων, και των π

currus, et ipfius fidem, per quam πων, και των αρμάτων, και της αυτού
omnes confumίit. Οculi enim Do
πίσεως, δι' ήν αυτούς κατηνάλωσεν ά.
mini, inguit, a) intuentur in vni, παντας ότι οφθαλμοίΚυρίg, φησίν, επι
τer/an terram, ad eo, roborqndo,
ηuorum , torum cor ipβ' adhacret. βλέπουσιν επί πάσαν την γην, κατιχύ
Οmnis enim, inquit, ηui vere σαι εν πάση καςδία πλήge προς αυτόν,
et (incere ipfum inuocat, confe. πάς γάρ Φησι γνησίως αυτόν καλών,
quetur falutem. Deinde apertius τεύξεται της σωτηρίας, είτα σαφέσερον
arguit, Ignorafti in boc, et dein
ceps pradicit triftia et grauia, φua. ελέγχει ηγνόησας επί τούτω, επειτα
{int futura. Νani al boc, inquit, προλέγει τα εσόμενα σκυθρωπά από
zempore erit tibi bellum. Ηinc li του νυν γάς φησιν έται σοι πόλεμος,
cet difcere, φuod Αmazonim eft 1) εντεύθεν έσιμαθεν, ώς οι Αμαζονείμ
gens Libyca. Νam quos fupe Λιβυκόν έσιν έθνος, ους γας άνω Αμαζο
rius nominauit Αmazonin, hic
appellauit Libyes. Αfa autem , νείμωνόμασεν, ενιαύθα Λίβυας κέκληκεν.
cum oporteret dolere et fiere, et ο δε Ασα, δέον αλγήσαι, και θρηνήσαι,
diuinam implorare clementiam, και την θείαν καλέσαι φιλανθρωπίαν,
non folum fuίt iratus, fed etiam ου μόνον ωςγίθη, αλά και δεσμωτηρίω
in carcerem coniecit prophetam. τόνφοφήτην παρέδωκε. συναπήλαυσε
Ρopulus autem ex eius quoφue
peccato fenfi: aliquid. Νocuit δε και ο λαός της τούτου πλημμελείας,
anim, inquit, b) Α/i populo tem έλυμήνατο γάς φησιν Ασα εν τω λαώ,
φore illo. Εum autem reprehen, εν τω καιρώ εκείνω επιμέμφεται δε αυ
dit, quod etiam curn rgrotaret, τώ, ότι άρφωσήσας ου τον Κύριον εζήτη.
non quarfiuerit Dominum , fed σεν, αλ ιατρους. 2) αλα τούτου την
πιedicos. Sed cum huius rei ex.
plicationem pofuerim in libro σαφήνειαν εντή τετάρτη των βασιλειών
φuarto Regnorum, pergam ad id τεθεικώς, επί τα εξής βαδιούμαι της ες
φuod reftat interpret a n du m. μηνείας, επαινεί τον Ιωσαφάτ ή ίσορία,
1audat Ιofaphatum hiftoria, vt ως κατ' αρχάς του Δαβίδ ζηλώσαντα
φui in initio amulatus fit virtu την αρετήν, τούτο γας λέγει το εν ταις
tem Dauidis : hoc enim dicit il
lud, c) Ιn priηψir.
πρώτας διηγείται δε αυτού και τα αξιέ
Νarrat etiam
praeclara eius fatta et laude digna. πανακατορθώματα. Κύριον γας Φησι
Dominum enim, inquit, d) Dei pa τον Θεόν του πατρός αυτού εξεζήτησε,
τri, Jui ηua/iuir, et in mandati, eiu, και εν ταις εντολαίς αυτού επορεύθη,
πmbalault, non tutem/ecundum ope καίου κατά τα έργα Ισραήλ δείκνυσι δε
να Ι/rnel. Οftendit autem horum και τον τέτων καρπόν, και καιεύθυνε Κύ.
φuoque truttum. c) Ε! direxit Do ριος την βασιλείαν εν χειρί αυτού, και
minu, regnum in manu eiu : et fue.
νunt et diuiria et gloria multa. εγένετο αυτώ πλούτος και δόξα πολή.
Ιllud autem, f) Εt clatan filit το δε, υψώθη ή καρδια αυτού, ουκ επί
τον ciu, non dixit in vitupera κατηγορίας, αλ'ευφημίας εθηκεν επή.
tionem, fed in laudern. Subiun γαγε γας, ενοδοί: Κυρίου, και εξήρε τα
xit enim, In υii, Domini, et al/fulit άλση απο της γης Ιούδα, επέ5ησε δε και
iuco, a terra Iula. Prapoίuit etiam παντί
1) εντεύθεν-έθνος. Vid. p, 575. 2) αλα - τεθεικώς. Vid. Ρ. 495.
σ) 2 Ρar. τ6, 9. b) Ib, ν. ιο. ε) Ib.c, 17, 3. d) Ib. ν. 4. ε) Ib. ν. 5. Ό Ib. ν. 6.
 ΟVΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙ. ΡΑRΑLΙΡοΜ. 579
κ. - / - Λ

παντί τω λαώδιδασκάλους του θείε νό. vniuerfo populo dottores diuinac

με, και ιερέας, και Λευίτας, και άρχον legis, et facerdotes, et Leuitas,
et principes.
τας.εκομίζετο δε παρατέΔεσπότε Θεέ Domino Deo Αccepit
ν "-
- "
autem a "-

"ν Α Μ 3 pracmia pietatis.

/ /

της ευσεβείας τα επίχειρα, εγένετο γάς Γuit, enim inquit, a) terror /u-
φησιν έκτασις επί πάσας τας βασιλείας per ounia rgna terra, qua /unt
της γης της κύκλω Ιέδα και εκ επολέ, circa Judan: et bellum non gelio
μεν τώ Ιωσαφάτ. τοσέτο ο πάσιν επέ tem runt cuu Ig/ipbato. Τantus au
timor incuffus eft omnibus,
πεσε δέα, ότι και αλόφυλοι, και οι "Αρα vt etiam
έες δασμον αυτώ προσεκόμιζον. ταύτην tributum alienigena
afferrent.
et Αrabes ei
Ηanc ha
εχων την αφθονίαν, κα! πόλεις ώκοδόμη, bens reruin copiam, et vrbes
σε, και οικιας ατεχ, ardificauit,
εδεματο, και ταet νίcos
et domσs confiruxit,
non munitos muniit.
τους ωχύρωσε κώμας, εκουσιαζόμενον δε Voluntarie * autem offerentem *
τώ Κυρίω λέγει, τον ουχ υπέρ αμαρτη, Domino dicit eum, φui non of
μάτων προσφέροντα, αλα δώρα προφ, fert pro peccatis, Ιed qui dona
κομίζοντα τω Θεώ, επιμέμφεται δε αυ affert ad Deum. Εurn autem
τώ την γαμικήν επιμιξίαν, ήν προς τον reprehendit, φuod matrimonia
Αχαάβ εποιήσατο Γοθoλίαν γας του lem affinitatem contraxerit cum
Αχααβτην θυγατέρα κατηγγύησε τώ liam Αchab Gotholiam enim fi Αchabo. b)
defpondit filio fuo.
παιδί.τέθεικε δεκ τoκαια τον Μιχαίαν Ρofuit etiam de Μichaia narra
διήγημα,κτες ψέυδοπροφήτας, ')όπες tionem, et de falfis prophetis,
ενταίς βάσιλείαις ήρμήνευτα πας ή, φuam interpretati fuιnus in libris
μών, το δε παρ' εκείνg του συγγραφέως Regnorum. Ομod autem ab il
παραλειφθεί,ενταύθα δε τεθ: ν, αναγ, lo fcriptore practermiflum, hic "

vero eft pofitum, necefle dicere

καίον ομαι ειπείν, έπανιόντι γας απ exittino. Ιοίaphato enim reuer
εκείνης της παρατάξεως τώ Ιωσαφάτ tenti ab illo confliξtu occurrit
απήντησεν Ιηού ο του Ανανί ο προφή, Ιehu propheta, filius Αnani, et di
της, και είπεν αυτώ βασιλεύ Ιωσα xit ei, c) Rex Ιω/aphat, βίcine
ρατ, ει αμαρτωλώ peccatori
συ βοηθείς, ει μι: cum eo ini,ru anicitiam
for, auxilium , et
τουμένω υπό Κυζίου συ φιλιάζεις; δια qui odio bn
betur a Domino
τούτο εγένετο επί σε οργή παρα Κυζίε, te accen/i g/f irn2 propicrea erga
Domini, artn
όλ' ή λόγοι αγαθοί ευρέθησαν εν σοί, men in te inuenta /int bona φue
τι εξήρας τα άλσηαπό της γής Ιούδα, dan, φuin ab/full/fi lucor a terra
αλ κατηύθυνας την καρδίαν σου εκζη Ιuda, et direxi/ti cor tuum ad
ήσαι τον Κύριον, εντεύθεν μανθάνομεν, ηurrendum Dominum. Ηinc
- ελατloί τας επί τοις αμαρτήμασι difcimus, φuod minuunt pec
catorum Ρα:nas, qua prius
μαζίας τα προγενόμενα, κατορθώμα, fuerunt reξte fatta. Iu ftus
δίκαιος κριτη ταυτα και enim iudex et hacc et illa
κ- και γας ο
ισ αντιμετgων ουτως εκφέρει την ψή ex aduerfo mctiens fert (enten
ον- τουτο και επι τουτου πεπριηκεy. tiam. Ηος etialn fecit in ifto.
ζacλέπανε μεν γας κατ' αυτού διατην Εi guidem fuccenfebat propter
Ο ο 2 cogna

ι) "όπερ -ήρμήνευτα. Vid. Ρ. 51ο. Οιι. 68,

α) 2 Faιal. 7, Ις. b) Iυ. ε. και 1 λ Ιb c. 19,2 3.
58ο Β. ΤΗ Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
cognationem: propter aliam au συγγένειαν δια δε την αλην αρετήν;
tern virtutem, eum liberauit ab των προσβαλόντων και κυκλωσάντων
irruentibus et circumeuntibus ho ήλευθέρωσε πολεμίων, προσήκει τοίνυν
ftibus. Οportet ergo nos, cum
hac didicerimus, fugere amicί ημάς, ταύτα μεμαθηκότας, φεύγειν
tiam et cognationem eorum φui των θεομισών και την συγγένειαν, και
Deo funt inuiti. Scriptor autem την φιλίαν, ο δε συγγραφεύς τον ψό
relitta vituperatione tranfiit ad γον καταλιπών, εις τον τής ευφημίας
laudum catalogum , et docet μετέβη κατάλογον, και διδάσκει τες εν
leξtores , guod cum rex acce
piffet reprehentionem, ftuduerit τυγχάνοντας, ως τον έλεγχον ο βασι
piis laboribus delere maculam λεύς δεξάμενος, έσπούδασεν εν τοις ευ
cognationis. Rur/iι,, enim in σεζέσι πόνοις την της συγγενείας εξα
φuit, a) egrefu, g/f Ιο/aphat ad λείψα κηλίδα, πάλιν γάς φησιν εξήλ
populum , a Βer/abee υπηue ad θεν Ιωσαφάτ εις τον λαόν από Βερσα
montem Ερbrain: et conuertit εο,
ad Dominum Deum /iιum. Νe βεε έως όρους Εφραίμ, και επέτρεψεν
φue folum curam,geffit pietatis, αυτούς επί Κύριον τον Θεόν αυτών,
και
fed etiam alterius iuftitiac. Con ου μόνον της ευσεβείας, αλα και της
Λtituit, enim inquit, b) iudice, άλης εφρόντισεν ευνομίας, κατέτησε
in omnibur ciuitatibuυ Ιμda mu γάς φησί κριτας εν πάσας ταις πόλε
niti,. Αdmiranda funt autem σιν Ιούδα ταις οχυρας, αξιάγασα δε
etiaιn eius verba, qua dixit iu αυτού και τα προς τους κριτας βήμαΐα.
dicibus. Κidere, enim inquit, c) ήδετε γάρ φησί, τί υμείς ποιείτε, ότι
quid υο faciti»: 4uonian non bo
mini του iudicati,, /bd Domino, ουκ ανθρώπω υμείς κρίνετε, αλ' ή τώ
et υοίircum verba iudicii. Νunc Κυρίω, και μεθ' υμών λόγοι κρίσεως.
itaque /ίt timor Dom in i /iφer και νυν γενέθωόφόβος Κυρίου εφ' υμάς,
υο. Ει ob/ενuate et fmcite: και φυλάσσετε, και ποιείτε, ότι εκ έπι
4uonian non e/t apud Dominum μετά Κυρίου Θεού 1)υμών αδικία, ουδε
Deum υg/trum iniu/fitin , nec
/olet admirari ficien, aut accί
θαυμάσαι πρόσωπον, ουδε λαβών δώρα.
pere dona. ΙnίpeStorem vniuer έδειξεν αυτοίς τον των όλων οπτήρα, και
1orum eis oftendit, eiusque in το τoύτoυδέος εντέθεικεν, ίνα μη δώροις,
didit timorem, ne donis, neque μηδε φιλία πωλώσι το δίκαιον, παρα
πλησίως δε και τοις τής Ιερουσαλήμ κξι
amicitia ius venderent. Similiter
εtiam mandauit iudicibus Ηierofo "- ι --

ταις ενετείλατο, ώσε μη μόνον τοίς πο

1yma , vt non folum ius di
cerent cίuibus, fed etiam eo λίτας δικάζειν, αλά και των ετέρωθεν
rum φui * aliunde venirent, iu αφικνουμένων τας αμφιβολίας διαλύειν
(te componerent contrοuerfias, ενδίκως, και παραινείν τα προσήκοντα,
et eis ea fuaderent quat decet. διασελείτε γας αυτοίς φησί, και ουχα
Ρracipieri, enim inquit, d) eir,
ματήσονται τω Κυρίω και ουκέτα ες
et non peccabunt Domino, et non γη έΦ ύμας, και έπι τους αδελφούς Ψ
εrit ira /iper υor, et/uper frntre,
υg/fror. Sic.ficietis, et non peccn μών, ούτω ποιήσετε, και ουχ αμαρτή.
biti. Prafecit autem eis Αmariam σεθε, επέσησε δε αυτοί. Αμαρίαν τον
λεξέα,
") υμιών. Ιta leg, in Cod. alex. (ed praftat lectio Cod. υur. ημών.
α) 2 Paral. 19, 4. Β) Ib. ν. 5. c) Ib. ν. 6. 7. d) Ib. ν. 1ο.
 ΟVΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙ. ΡΑRΑLΙΡοΜ. 58 Ι
Ιερέα, ώσε ε, αγνοοίεν οι δικάζοντες, ό facerdotem, vt fi ignorarent iu
πως εξενεγκεν την ψήφον, παρά του dicantes quomodo ferant fenten.
Θεού μάθοιεν δι' εκείνου, ιδού γας έφη tiam, a Deo per illum diίce.
rent. Εcce, enim inφuit, a) Α
Αμαρίας ο ιερεύς ηγούμενος εφ' υμάς εις maria, /acerdo, g/f dux /upeν υor
πάντα λόγον Κυρίου και Ζαβαδίας υιός dd omne υcrbum Dei: et Ζabπ
Ισμαήλ, ηγούμενος τώ οίκω Ιούδα εις dia filiu, Ιβuael dux domui Iu
πάντα λόγον του βασιλέως και γραμ. da, dd omnem βrmonem regis :
et /ariba et Lcuita cornm τobir.
ματείς και οι Λευίται ενώπιον υμών,εί Si ergo νultis Deum roga
τι ούν έρεθαι τον Θεόν βούλεθε, δια re, quid
hoc fiat per facerdotem : fin
του ιερέως τούτο γινέθω είδε τον βα autem regem, per principen.
σιλέα, δια του άρχοντος είδε τα δοκέν. Sin autem ea φua videntur legi
τα τω νόμω μαθεν θέλετε, παρα των νultis diίcere, a Leuίtis qui legem
docent difcite. Doξtores enim
Λευιτών των διδασκόντων τον νόμον μά
fub
appellauit (cribas.
θετε τους γας διδασκάλους γραμμα iunxit, Ε/tote forte,Deinde
Α' • 2
, et ficite,
τέας εκάλεσεν, είτα επήγαγεν ανδριζε, et erit Dominu, cum bono. Νοn
«θε, και ποιείτε, και έται Κύριος μετα dixit fimpliciter υobiscum, fed
του αγαθού, ουχ απλώς είπε, μεθ' ύ cum bono, id eft, φuibonum habet
μών, αλά μετά του αγαθού, τουτέσι, (copum, et ad eum tendit. Ρor
του σκοπον αγαθόν έχοντος, και προς ro autem, cum plurimi hoftes
aduerfus eum fufcepifient expe
τούτο ρέποντος, και των παμπόλων δε in ditionem, neque multitudine
πολεμίων κατ' αυτού 5ρατευσάντων, fubditorum, neque in armis fi
ούτε τώ πλήθει των υπηκόων, ούτε τοις duciam habuit. Sed dedit, in
όπλοις εθάρρησεν. αλ' έδωκε φησί τό φuit, b) fhciem /uam ad quaren
πρόσωπο, αυτού, εκζητησα τον Κύριον aum Dominum : et pradicnuit ic,
κα!εκήρυξε νησείαν εν παύli Ιούδα. ετα iunium in omni Iuda, Deinde
πάντων συνειλεγμένων, ν ζ
και τον Θεον
Α Ο Α'
omnibus colleξtis et Deum pla
- λεουμένων, αύτος την υπες απάντων cantibus , ipfe pro omnibus
προσενήνοχε προσευχήν, Κύριον μεν αυ preces obtulit, ipfum nomi
nans Dominum et Deum pa
τον και Θεον των πατέρων ονομασας, trum, fhξtorem cali et terrac,
ουρανού δε και γης ποιητήν, και τωνet Dominum omnium gentium.
έθνών απάντων Δεσπότην, είτα αναμι Deinde commemorat priftina
μνήσκει της γεγενημένης ευεργεσίας τε beneficia, et miracula. Τιι,
3 και θαυματουργίας συ γας & Φησι Κύ. enim inquit, c) c, Domin a r
Deu, no/fer, ηui funditu, ex.
και ριος ο Θεός ημών, ο εξολοθρεύσας τους termina/ti εου ηui babitnbant lanc
α κατοικούνlας την γην ταύτην αποπροσ τerram a ficie populi tuί Ιβnel:
ώπου του λαού σου Ισραήλ, και έδωκας et ean dedifi /bmini Αbraha anu.
αυτήν τό σπέρματι Αβραάμ )τού φί, ci tui. In memoriam autern re
uocauίt progenito re m, vt
λου σου ανέμνησε δε του προπάτορος, propter promiflionem illi fa
ίνα δια της προς εκείνον επαγγελίας &tan affequeretur auxilium. Dί.
τύχη της βοηθείας, έφη δε και όπως ο xit autem et quernadmodum
Οο 3 teΠΠ

1) του φίλου σου. Rec. 1εξίio 1. c. eft τό ήγαπημένω σου.

α) 2 Paral. 19, ιI. 5) Ib. ς. 2ο, 3. ε) Ibid. ν. 7.
 582 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
-

templum fuerit adificatum, et ναός ώκοδομήθη, και όπως Σολομων

quomodo Salomo orans petierit, προσευξάμενος ήτησεν, ως ει πολεμίων
νt fi incurfiοne faξta ab hofii
bus populus accurreret ad tem επεληλίθότων προσδράμη ο λαός τό
plum, et' eius inuocaret Deum, ναώ, και τον τούτου καλέση Θεον, της
fupernum adipiίcerentur auxilium. άνωθεν αυτούς απολαύσα βοπής, οίδας
Νofti, inquit, quod patres no(tri δέφησιν, ως οι πατέρες ήμων, διϊόντες
peruadentes defertum et venientes την έρημον, και εις τήνδε την γην αφι
in hanc terram, neque Idunais, κνούμενοι, ούτε τοις Ιδoυμαίοις,έτε τοίς
neque Αmmanitis, neque Μoabitis
damnum attulerint transeuntes, Αμμανίτας, ούτε Μωαβίταις έλυμή,
fecundum mandata tua. Sed ifti ναντο παρόντες κατά τας σας ενηολάς'
quidem nunc congregati conan. αλ' ούτοι νύν κατά ταυτόν αθροιώθέν
tur nos expellere a te nobis data τες εξελάσαι πειρώνται ημάς της υπό
bareditate, Deinde per interro. σου ημίν δεδομένης κληρονομίας, ετα
gationem addidit: a) Νonne iudi
* cabi * in cir 2 Confiretur au ερωτηματικώς ου κρινείς εν αυτοίς; ομο
tem etiam fuam imbecilitatein. λογεί δε και την οικείαν αθένειαν ότι
Νon /int nobir, inquit, k) τire, εκέσιν ημίν χύς του αντιπησα προς το
ad rg/jtendum buic tan magna mul. πλήθος το πολύ τούτο το ελθόν εφ' ή
titudini, ηude aduer/ii, nυ, υunit. μάς, και ουκ οίδαμεντί ποιήσομεν ημείς,
Νeque /timur, ηuid no fhξturi/ί. ότι επί σοί οι οφθαλμοί ημών, τούτων
πmu : φuonian Jiiper re /unt oculi λεγομένων,
no/tri. Ηrc cum dicerentur, tota άπαν είπήκει το πλήθος
ftabat multitudo cum clamore μέlα βοής τον Θεόν ικετεύον, αι δε γυναί
ΙDeo fupplicans, Μulieres autem κες συν ολολυγμό και κωκυτώ τας κε
κum eiulatu et ploratu preces τηρίας προσέφερον, ο δε φιλοικτίρμων
offerebant. Deus autem miferi
cors, νfus adminiίtro lezeel Le
Θεός, τ) Ιεζεηλ τω Λευίτη χρησάμενος
uita, foluit metum bonorum pro υπουργώ, έλυσε το δέος τη των αγαθών
miflione. Fuit enim, inquit, c) υπoχέσει, εγένετο γάρφήσιν επ' αυτόν
Jiίper cum /piritu, Domini in con. πνεύμα Κυςίου εν τη εκκλησία, και εί,
« cione, et dixit: Αudire omni, πεν ακούσατε πάς Ιούδα, και οι κατοι,
Ιuda, et qui babitati, in Hiero κούντες Ιερουσαλήμ, και ο βασιλεύς
/οίymt, et rex Ιο/iphar. Diuilio Ιωσαφάτ, τιμής ή διαίρεσις χωρίς γας
honoris: (corfum enin meminit
regis, et leorfum coruin qui ha του βασιλέως εμνήθη, και χωρίς των
bitabant Ηieroίolyιna (Μulti au την Ιερουσαλήμ οικούντων πολοί δε
tem etiam ex aliis tribubus habi και των άλλων φυλών ώκουν εκείνην την
tabant in illa ciuitate.) Ηarc πόλιν τάδε λέγει Κύριος υμίν, μη φο
νobi, dicit Dominur, Νe timenti,
ξηθήτε υμείς, μηδε πioηθήτε από προσ
το", nequeterreamini a fίiete multa ώπου του όχλου του πολού τούτου ότι
βuiu turba, propterca φuυd non g/t
ουχ υμίν εσινή παράταξις, αλ' ή τώ
τιωbi, acier in/truέta, /td Deo. De
inde iabet eos ftarc in ηuodam Θεώ, είτα κελεύει επί τινος gήναι κορυ.
cacumine , et είle fpcStatores φής, και θεατάς γενέθαι της παρα,
τάξεως,
1) Ι.&ήλ. Ηic in ver! graca 2 Paral. 2ο, 14. vocatur Οζήλ, editio compl, au.
tem habet Ιεκιήλ.
σ) 2 Paral. 2ο, 12. ΚΑΙ) Ιbid. ε) Ib. ν. 14. 15.
 Σ
Α " .

ΩvΑΕSΤ ΙΝ ΙΙ. ΡΑRΑLΙΡοΜ. 583

τάξεως, ουχ υμίν γάρ Φησι πολεμήσαι pugna. Νon, enim inφuit, a)
εν ταύτη σήτε, και συνίετε, και ίδετε ε/t τις/trum bellure bac de caufh.
State, ot intelligire, et υidete /alu
την σωτηρίαν Κυρίου την μεθ' υμών. Ιέ. tem Domini τobiscum. Iuda er
δα και Ιερουσαλήμ μη φοβείθε, μηδέ Ηiero/o5ma, me timentir, neque
δειλιάτε εξελθείν αύριον εις απάντησιν formideri, cra, ενίre in occur/um
αυτώ, και ο Κύριος μεθ' υμών, έδωκε το εia,, et Dominu, erit τobircum.
του θάρσους ενέχειρον, και εξήλασε το Dedit et pignus confidentiac, et
eiecit humanum metum. Ηis
ανθρώπινον δέος τούτων ειρημένων υπό diξtis ab Ιezeele, adorarunt omnes.
του Ιεζεηλ, προσεκύνησαν άπαντες οι Leuita autem νfi funt hymno
δε Λευίται τας υμνωδίας έχρήσαντο, diis. Εxeuntibus autem poftridie
εξιόντας δε τη υπεραία ο βασιλεύς πε: rex animum addidit, dicens: b)
ριεθάρρυνε, λέγων ακούσατέ μου υιοι Αudite me, flii Iuda, et qui la
bitati, Hiero/olymar, credite Do
Ιούδα, και οι κατοικούντες Ιερουσαλήμ mino Deo ne/tro, et fidele, /ttir.
πιτεύσατε Κυρίω τω Θεώ υμών, και Confidite in propbeti eiur, et re,
1) εμπισεύσατε εν τοις προφήταις αυ τobi, reξfe /iuccedenr. Deinde
του, και ευοδωθήσεθε, είτα της τρα exercitum iuίlit pracedere, non
τιάς ηγείθα προσέταξεν, ου τους προ propugnatores arma portantes,
μάχους οπλοφορούντας, αλά τους fed Leuitas hymnos canentes.
Qui autem diffipat confilia gen
Λευίτας υμνούντας, ο δε διασκεδάζων tium, et populorum irritas fa
2) φυλας έθνών, και αθετών λογισμές cίt cogitationes, et principum ab
λαών, και αθετών βουλας αρχόντων, rogat confilia, et auertit pruden
tes retrorfum, et eorum infatuat
και αποξζέφωνφρονίμους εις τα οπίσω,
confilium, hoftes inter fe inuicern
και την βουλην αυτων μωξαινων, κατ
concitauit. Εt primum quidem
αλήλων τους πολεμίους διήγειρε και Αmmanita et Μoabita deleuerunt
πρώτον μεν Αμμανίτα και Μωαβίται Ιdunaeos. Deinde inter (e con
τους Ιδoυμαίους ανήλωσαν' ετα κατ' gredientes fe inuicem fimiliter
confecerunt. Rex autem cum fub
αλήλων χωρήσαντες τα παραπλήσια
αλήλοις διέθηκαν, ο δε βασιλεύς συν icξtis adlpiciebat ftragem ho
ftium. Ρoftquam autern omnes
τοις υπηκόοις τας των πολεμίων εθεώρει ceciderunt, et nemo effugit,
σφαγάς, επειδή δε άπαντες έπεσον,και νt quod acciderat fuis renuntia
ουδε εις διέφυγεν, ίνα τοίς οικείοις μηνύ ret, (ecure mortuos fpolia
ση το πάθος, αδεώς τους νεκρούς εσκύ runt, et omnem praedaπη ab
duxerunt, Cum tribus autern
λευσαν, και την λείαν απήγαγον άπα, * diebus hoc fecifient, guarto die *
σαν, εν τρισί δε τούτο δεδρακότες ημέ hymnis celebrarunt datorem vi
ρας, τη τετάρτη τον δοτήρα της νίκης ξtoria. Αccepίt autern etiam
ανύμνησαν, έλαβε δε και το πεδίον εκεί campus ille cognomen benedi
νο της ευλογίας την επωνυμίαν κοιλας ξtionis: fuit enim appellatus c)"
γας εύλογίας εκλήθη, το δε της νίκης Vallis benediξtionis.
Οο 4
Αdmirabilis
3lltéΠΠ

1) εμπισεύσατε. Οιnifium eft, φuod in verfiοne των ό. praccedit, και εμπιτευθή

σεώε, ου Interprete lotino fuppletum. 2) φυλά». Αut Ρotius βονλάς. Ιta
φuoque puto legitte r: Εκ ν Ετν Μ.
a) 2 Paral. 2ο, 17. b) Ibid. ν. 2ο. ε) Ib. ν. 26.
584 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ
autcm euentus viξtoria terruit o
τηnes reges finitimos. Sedhoc etian
παράδοξον εξεδειμάτωσεν άπανίαςτων
maximo miraculo facto, Populu,
ομόφων του, βασιλείς, αλα και της με
inquit, a) non direxit cor /ium γί5ης ταύτης θαυματουργίας γεγενη
ad Doninum Deun patrum Juo μένης έτι, Φησιν, ο λαός ε κατηύθυναν
rum. Μeminit autern rurfus hi. την καρδίαν αυτών προςΚύριον τον Θεόν
ftoria fcripta hiftoria Ιehu Αnani των πατέρων αυτών, εμνημόνευσε δεπά
filii. Sic autem dixit: b) Εt reli
φun de Ιο/aphnto prinia et τlti λιν ή τορία της του Ιηού του Ανανίεγ,
ma, an non βripta /unt in γράφε προφητείας, έφη δε ούτως' και
τιerbi, Ιebu filii Αnani, ηua d/tri οι λοιποί λόγοι Ιωσαφάτ, οι πρώτοι και
p/i in libro υcrborum reguin Ιβ οι έχατοι, ουκ ιδού γεγραμμένοι εισιν εν
τael? Reprehendit autem rurfus λόγοις Ιηού Ανανί, ους κατέγραψενεπί
Ιofaphatum, guod cum Οcho7ia βιβλίου λόγων βασιλέων Ισραήλ, επι
filio Αchabi inierit (ocietatem : et
fubiunxit: ε) Εt ip/b deliφuit, μέμφεται δε πάλιν τώ Ιωσαφάτ, ότι
4uod ficerit ct iuerit ad eum, et τώ Οχρζία τώ υιό Αχαάβεκοινώνησε
εommunicauerit cum ce ad ficien και επήγαγε και αυτός ήνόμησε τ8
dun naue, ηua irent in Τbar/ία: et ποιήσαι και Ι) πορευθήναι εις Θαςσείς.
ficit naue, in Ga/ion Gaber. Ιam και εποίησε ναύς εν Γασίων Γαβές, και
autem dixi, φuod hac ciuitas fit τώ
mari adiacens Ιndico, φua Αethio 2) ήδη δε έφην, ότι πόλις ήν αύτη
pes habet habitatores. Vocant au Ινδικώπελά γe παρακειμένη , Αιθίοπας
tem eam Graca voce Βeronicen. οικήτορας έχουσα, καλούσι δε αυτην
Αnimarum autem medicus, Εlie κατά την Ελάδα φωνήν Βερονίκην, ο δε
zerem filium Dodia prophetam mit των ψυχών ιατρός, Ελιέζερ τόν τό Δω
tens ad Ιο(aphatum, et reprehen δίου, τον προφήτην, προς τον Ιωσαφάτ
«lit amicitiam, et caftigationem
γradixis. Ωμonian, inquit, d) αποσείλας, επεμέμψατο τη φιλία, και
amicitium et /ocietatem inii/ti curn την παιδείαν προείπεν ώς 3λεφιλίασας
Οckozia, di/aidit Dominu, fιξta γάς Φησι τώ Οχοζία, και εκοινώνησας
πua, et contrita /knt nnue, τιμα, μετ' αυτού, διέκοψε Κύριος τα έργα
«t non potuerunt φrofici/bi in σου, και συνετρίβησαν αι νήες σου,
Έbar/ί;, uanta autcm mala
conciliauerit impia illa cognatio, και ουκ ηδυνήθησαν του πορευθήναι εις
«locent que deinceps (equuntur in Θαρσείς, όσων δε κακών πρόξενος ή δυσ
Ιhiftoria. Ιoram enim, filius lo σεβής εκείνη συγγένεια, τα εξής διδά,
(aphati amulatus eft impietatem σκει της σορίας Ιωραμ γας, ο τε Ιω
Λchabi foceri fui. Is et frntres σαφατυιός, Αχαάξτε κηδεσού εζήλω
fuos omnes occidit, et per omne σε την ασέβειαν, έτος και τους αδελφές
νitium ac fcelus eft ingreffus. κατέκτεινεν άπαντας, και δια πάσης ώ.
Αmbulauit, enim inquit, ε) in δευσε πονηρίας. επορεύθη γάς φησιν εν
τη
Α
* 1) - - - -

πορευθήναι εις Θαρσείς. Codex υdtic. 1. c. ita habet: πορευθήναι προς αυτόν του - -

ποιήσαι πλοία του πορευθήναι εις Θαρσείς. Ηanc pleniorem leξtionem in vertio
ης. (ua exprefit Η εκ ν Ετν s, ita tamen vt ex parte accefferit ad leξtiones
edit. compl. 2) ήδη-Βερονίκην, Vid. Ρ. 478. Qu. 31. 3) εφιλίασας- εκοινώνη
τας. Duae diuerfe interpretationes h. 1. coaluerunt, Vtrumgue enim ver
bum exprimit illud πη2ηηπ 2 Paral. 2ο, 37,
") 2fatol. 2ο, 3}. ι) it, ν. 34 ) ιθ, ν. 35, 36, ή ιθ, v,37 ) Ib, ς. 2ι, β. 7,
 Η
Ι -

QVΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙ. ΡΑRΑLΙΡοΜ. * 585

-- - * Υ. «

τη οδώ βασιλέων Ισραήλ, ως εποίησεν υia regum Ιβdel, βζμt ficerar

- Α cr Λ Χ \ ο Β'

οίκος Αχαάβ, οτι θυγάτηρ Αχααξήν

- - 2. - \ Μ. >
domus Αchabi, quonian filia Αcha
αυτώ γυνή και εποίησε το πονηρόν εν bi crat υκor ciuυ: er ficit malum!
4. Υ y "

ώπιον Κυρίου, και εκ ήζούλετο Κύριος cornn, Domino: /έd noluit Domi
Υ -- Α 3' ν Μ w ν

εξολοθρεύσαι τον οίκον Δαβίδ δια την nu, penitur perdere doinum Dauί
«Μ w) Μ «Λ Λ'
διαθήκην, ήν διέθετο τω Δαβίδ, ον τρό di , propter te/tamentum quod
πον είπε δούναι αυτώ λύχνον, και τοις ficernt cum Dauide: proat di
- Υ "ν / ν -

"- Υ κεrar / daturum c(f ci et flii,

- Α" Α . -

υιοίς αύτου,
> Μ
πάσας τας ημέρας, εντεύ Α' «/ 2 ι C ")
ciu lucernan omnibur diebur.
θεν εδιδάχθημεν όσον ονίνησιν ή των Ηinc difcimus, ηuantum pro
" Υ ν ν

προγόνων ευσέβεια, ανέχεται γας και fit pietas maiorum. Νam ma

- Λ' - "-
πονηρων ο φιλάνθρωπος και της των καίρι los etiain tolerat benignus et
clemens, memor virtutis , de
χομένωναςέlής μεμνημένος, εδρέψαίο δε funξtorum.
- 4 -
Collegit etiam fru Υ / > /

και τες της 1) ευσεβείας καρπες απω ξtus pieta tis. ΕxcuΠit enim
ν "2 Α' -- Υ

σατο μεν γας Ιδoυμαία τον της δου Ιduntra iugum feruitutis, ex
" Υ Α Α Α'

λείας ζυγόν, απέση δε και Λομνα, πό cutfit etian Lornna, φua eft
"ν 3 Λ C /

λις ούσα της Ιουδαίας, ο δε Δεσπότης ciuitas ludaca. Dominus autem

w y Α'
- - « -) Υ Υ
per Εliam eximiuin aduerfus
δια Ηλιού τε πάνυτήν ψήφον κατ' αυ
". . . Υ... Υ. Υ. 2 \ « " eum tulit (ententiam, Sed non
τέ έξενενήνοχεν, αλ'εκ αυτός ο προφή acce/lit ipfe propheta:
χ. Α Λ Λ verum
της αφίκετο, δια γραμμάτων δε μεμή. per literas * {ignificauit diui. *
Α Λ 2 / σ' Α'

νυκε την θείαν απόφασιν ήλθε γάρφη nam 1ententiam. Κenit enim,
σιν 2)εγγραφή παρα Ηλίου του προ inquit, a)./βriptura ab Εli τ
propbeta, dicente: Ηac dicit Do
φήτου λέγοντος τάδε λέγει Κύριος ο minu, Deu, φπιri, tai. Pro
Θεός τε πατρός σε ανθ’ ών εκ επορεύ pterca ηuod non ambula/ti in
θης εν οδό Ιωσαφαττε πατρός σου, υia Ιρ/aphati patrir tui, et in
και εν οδοιξ Ασα βασιλέως Ιέδα, και υii, Α/ac regi, Iada , /ad mnbu
επορεύθης εν όδοίς βασιλέων Ισραήλ, Ια/fi in υii regum Ιβnel, ει
και εξεπόρνευσας τον Ιούδαν, και τους fornicari frci/ti Iudam er eος
4ui habitant in Ηieνω/οίνma,
κατοικούντας εν Ιερουσαλήμ, όντρόπον quomodo fornicata c/f domu»
εξεπόρνευσεν ο οίκος Αχαάβ και τους Αchabi et fratre, ruo, ήlios
αδελφές σε, και τες υιες τε πατρός patri, tut, meliore, te, inter
σου τες αγαθές υπέρ σε απέκτεινας' Jicifi : proφterea ccce Domi
διά τέτο ιδε Κύριος πατάσσει πληγήν nu, percurit plagan magnan in
μεγάλην έντώ λαώσου, και εν τοιςυίοις populo fμο , et in filii, tui,,
σου, και εν ταις γυναιξί σου, και εν er in uxoribur rui, εr in omni

πάση τη 3) οικία σου και συ έση ruα βιφelle&file, Εt ru labora

εν άρρωσίας πονηραίς, εν αρέωσία bi, infirmitatiba, πmalis , in
κοιλίας σου, έως και εξέλθη 4) τα έν ήrmitate υcntri, τιιι : do n e c
Οο 5 εν ierint

" 1) ευσεβείας, Leg, cίie videtur ασεβείας. 2) εγγραφή, Praftat le&tio recepta 1. c.
εν γραφή. 3) οικία, Rec. leξtio, guan Η εκν Ε Τ ν s fequitur, eft, αποσκευή.
4) τά-αρβωσία. Rec. le&io 1. ς, είt, η κοιλία σου μετά της μαλακίκε,
") 2 Paral. 21, 12-13,
 -
Α
586 ν. Β. ΤΗ Εo Do RΕ ΤΙ
εκίcrint inte/tina un propιer infη τερά σου από της αρρωσίας εξ ημερών
miratem per
ίcimus, maltoΑladier.et Hinc
guod di- εις
Ιο(aphat ημέρας, Ι
..., Ασα και εντεύθεν μανθάνομεν,
jά ως w >

non fuerint οιnnino reprobί, Ιed και σα και ωσαφατ και παν απασιν
eth in aliφuibus deliφuerint, in "7" αδόκιμοι αλ ει και τινα έπλημ
-

pluribus Deum coluerint Νam μέλησαν, εν τοις πλεiοσι τον Θεόν εθε
εt ifti crimini datum, eft, Τuod" ράπευσαν, και γας έτος ενεκλήθη, ως
iter, iilorum. τείiquit: Ευαιη την εκείνων πορείαν καταλιπών έλαζε
autem accepίt
folum enim praditio...
alienigenae Νοn δ. πέρας ή πρόρρησις.
militarunt ζ ε γας μόνον αλΛ r) Υ. > Λ. ?.κ. Μ.

aduerfus Ioramum, fed etiam Αra, λοφυλοι τώ Ιωςαμεπειρατευσαν, αλα

bes, et accola: Αethiopum, et, Κα! Αραβες » Κα/ των Αιθιόπων οι προσ
irruentes deuicerunt, et ciuitatem oικοι, και προσβαλόντες κατακράτος
ceperunt, et multitudinem abdu. ενίκησαν, και την πόλιν ανέλλον, και τό
xerunt in captiuitatem, et filios πλήθος εξηνδραπόδισαν, και τες υίους
eius et filias occiderunt, et opes Ά.Ε. '3 ι έκλειναι,
τεμία, νίurparunt Solus autom αυτ" και τα συγάτεζας κατέκεινα,
efugit ochozias filiorum. natu και τον βασιλικον έσφετερίσαντο πλ8
πininus. Porro autem ει 4uo, τον μόνος δε Οχοζίας διέφυγε, τωνπαί.
- Ν - Α

gue, ficut praditium fuerat, δων ο νεώτατος επέσκηψε δε αυτώ και \ -

incubuit morbus. ventris: neque της γατρος το πάθος κατά την πρόε
poft mortem, regiam affecutus eft δησιν, και εδε θά βασιλικής
Ιepulturam. Νοn parauit, enim εισι, και εσε μετα πανατον ασιλικης
inquit, a) ei populu, funu, er ήξιώθη ταφής εκ εποίησε γας αυτω
combu/tionem, / cundum combu/tio- Φησιν ο λαος εκφοβαν και καύσιν, καία
nen patrum eiu, et /tpelierunt την καύσιν των πατέρων αυτέ, και έθα
cum non in /pulcri, Regun. Re, ψαν αυτόν εκ εν τάφοις βασιλέων, αλη
ιuera horrendum eft Ε in θώς φοβερόν τό εμπεσεν εις χείρας Θεξ
manus Dei viuentis. Sicut enim ΑΣ \ « »/ > . * Σ' » «

eft mifericordia eius ineffabilis, ζώντος, ωσπες γας ο έλεος αυτε αρξη
/ > / Υ
ita etiam pana intolerabilis. Εx το"» "τ" και η κολασις ανυπόςατος. έκ:
- / - Α' «

hac hiftoria diίcimus, quod ταυτης της ίσοφίας μανθάνομεν, ι) ως οι

-- - -

Αmazoniim funt accola: Αethio- Αμαζονιεμ πρόσοικοι Αιθιόπων εισή.

Ρum, Ε 6111ΠΠ Ε. .: - ' \
άνω γαρ τες επελθόντας πολεμίες τώ Α ' -

1 (11ΠllΠΠ , 1CΤΙΩΙΟΙ "τ , Λ. Κ Μ και Τι « / *

Ε""""
docuit Ά Ε Ιωράμ
efle finitimos Αethio- 3 ο συγγραφεύςενταύθα
Σν Αιθιό εδίδαξεδεομόρους
ειπω
pum. Ηio auten cum dixiΕ "να των Αιθιοπ" ενταυθα σε ειπων:
fet, φuod Οchozialn filium οτι κα/ τον Οχοζίαν εξασίλευσαν αντ
- - - Χ "ν «Μ χ r.» Α Α' "

eius minimum pro eo regem αύτ8, τον υιον αυτ8 τον νεώτερον, επή
conttituerint, iibiunxit, b) Ε γαγεν, ότι πάντας τους πρεσβυτέζους
- - - - - / ν

- - γ ν Λ. ν

οιημε" ". "

turba pracdonum in eos"Ε"
irruens απέκτεινε
Ε. :-2το --
ληgήριον, το ελθόν επ' Α' ν » ν.
a barbaris et ab Αmazoniim, """"""""""""
- 2... "
βαρβάρων, - ν > -
και απο
"ν- ν

in cafiris. Ε: ilie φuoφue amu των Αμαζονείμει τη παρεμβολή και

latus fuit impletatcm patris. 8τος δε τέ πατζός εζήλωσε την ασέ
βειαν.

ι) ώ,-εισί. Vid. p, 575, et p, 578.

α) 2 Paral. 21, 19, 2ο, Β) Ibίd. c. 22, Ι.
 - - Α' --

oy ΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙ. ΡΑRΑLΙΡΟΜ. 587

Μ δά " , , τ'
βειαν, διδάσκαλον γας είχε την μιαξω Ηabuit enim magifirnm (celera!
titlimaun matren. Εum interfe "- "ν Σ

τάτην μητέρα, τέτον ανέϊλεν ο Ιηού, cit Ιehu cum Ioramo rege Iliael.
Α r. Χ. Α «ν «Ο Υ Α'

συν τώ Ιωραμ τώ βασιλε Ισραήλ Αdeptus eft autem fepulturam,

2/ r) Α 4 "J Α'

έτυχε μέντοι ταφής διατηντε πάππε propter aui pieratem: eum enim
Υ " > w > Α 2 "ν α"

ευσέβειαν,
3'
έθαψε γαρ αυτον Ιη5, ότι fepelit Ιehu, Ωμonianι, * inquie, κ.
bat, a) ε/t filiu, Ιω/aphnti, ηuί
« " 2. 2 \ τ/ 2 2 " -

είπεν υιός εσιν Ιωσαφατ, όςις εζήτησε φτια/iuit Dom in u n roro corde
" τ» α' « "ν ν

τον Κύριον εν όλη καρδία αυτέ, μετά βιο. Deinde exponit de Ioafo
κw κ. * Α * , ν ? 1

ταύτα εξηγείται τα κατα τον Ιωας, ea qua in φuarτο libro regno

τ" 2 "ν «ν "- .

άπερ εν τη τετάρτη των βασιλειών ήρ rummus

interpretati fumus. Dice
autem quacumque non in
" . » - ". τη ' "-

μηνεύσαμεν ερούμεν δε όσα εν εκείνη τη ueninus pofita

1 4
in illo libro. Α' • « ν \

βιβλω μη εύρήκαμεν κείμενα όγας τας Νam φui (cripfit Ρaralipomena,

4. ν Η

παραλειπομένας συγγεγραφώς βί, docuit, b) guod ab admirabili pon

» Μ - C « Α «νυ χ

βλες, έδίδαξεν, (λ)Ω U770 θαυμασού (ΧΩ tifice in relum inflammatus po - ν

χιερέως εις ζήλού ο λαός πυρσευθείς pulus diruerit (tatuam Βaalis , et

ealn contriuerit, et a fundamen - Λ' ν / Υ

κατέσπασε τ8Υ 2Βάαλ την ξήλην, και

r / Λ? y , \ mentis deftruxerit altaria, et
συνέτριψε, και εκ βάθρων ανέσπασε τα \ \ "Αυ Α'
darmonum comininuerit fimula
θυσιασήρια, και τας των δαιμόνων ει:
Α' 2- 1 ,ν "ν Α'
cra. Μatthanem autern Βaalis fa
κόνας ελέπjυνε. Ματθαν δε τε Βάαλ
« - w ΝΑ ν Μ
cerdotem occidit, Sacerdoturn
τον ιερέα κατέκτεινε τας δε των ιερέων vero vices confirmauit, et Leui.
tarum . ordinem , et alia, vt
εφημερίας έκράτυνε, και των Λευιτών paucis dicam, ηua rex Dauid * * Α 2 « "-

την τάξιν, και τα άλλα απαξαπλώς, conftituit ad cultum Dei. Ιis

r" Α ή « ν χ. w ". -

όσα Δαξιό ο βασιλεύς εις την τέίν - Θεέ autem qua a pontifice gereban
ή, Α" Α' "υ

διετάξατο θεραπείαν, συνήργει δε τοις tur opem rex conferebat ab ipίο

Α ". χ Ο

υποτέ αρχιερέως πρατloμένοις ο βασι illuminatus. Fecit, enim inquit, c)

Ιon, reδfum coran Domino omni
- « » Υ "ν /

λεύς φωτιζόμενος υπ' αυτέ εποίησε γας bus diobu, Iodaύ /hcerdotir. Εx Υ /

φησιν Ιωας το ευθές ενώπιον Κυς επά. hibuit etiam rdificio templi
σας τας ημέρας Ιωδαε ιερέως, προσήνεγ quod debuit officium. Τempo
f, Υ - και "- "J ν α

κε δε και τη οικοδομία τg ναό την άς re enim practerito negleξtui erat

4. * 2. Α -»

μότloυσαν θεραπείαν, εν γας τα πας habiτιun, quod inigun, inquit, d)

Α' Υ / ( f 1

ελθόντι χρόνω ημελήθη, ότι Γοθoλία ΙDei Gotbulin, et jίlii eitιr, domuυι
* « « Ά Η
Σ
li tιeranr, et omnia /ήπίia 4. Υ Α.,

φησιν ή άνομος, και οι υιοί αυτης, κατε, Domini conβcratιernn: ip/ή Βad
ν "..) "- w Λ

σπασαν τον οίκον τ8 Θεέ, και πάντα τα

Α " Χ --
Iim. Ηorum autern omnium
άγια Κυρίου εποίησαν τοίς Βααλείμ. τε, admiratione dignus p o ntifex Οι Α' Χ

των δε πάντων ο αξιάγασος αρχιερεύς

Υ «\ ή v ν 2
pritcipuus fuit autor, gui propter
αιτιώτατος, ος δια την ευσέβειαν, και pietatem et multain virtutem,
Α. Α ν »Α' Α'

την πολήν
Υ «
αρετήν, εξίωμέν
Μν »
έτη τριά vixit quidem centum et trigin
ginta annos , monumento au ν ν Λ

κοντα και εκατον, θήκης δε ήξιώθηβα tem dignatus eft regio. Spelie
αν 2/ 4 > Α. 2.

σιλικής, έθαψαν γαρ αυτόν φησιν εν runt, inquit, ε) eum in ci

Α' w "ν Ο

πόλει Δαβίδ μετά των βασιλέων, ότι ttitute Dauid can rgibur, ηuotl
Α ficerit
4) 2 Paral. 22, 9. 5) Ibid. c. 23, 17 [11. ε) Ibid. c. 24, 2. i) Ibid. v. 7.
ε) Ibid. ν. 16. *
 588 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ
2 " 2. Α' 2 2 Α *
ficerit bonitatem in Ιβnel, et εποίησεν αγαθωσύνην εν Ισραήλ, και
Α -) - Ν. "ν 2 "ν >
αum Deo, et cum domo tiu. Cum μετα τg Θεξ και του οίκου αυτέ, εκείνg
ille autem decefliffet, Ioas decli. ή Λ. C ) ν

nauit ad impietatem, induξtus a δε2 τελευτήσαντος,

η
ο Ιωας απέκλινεν εις
- " . »
- 3! C "

principibus. Sed non abiecit cu ασέβειαν τοί άρχουσιν υπαχθείς αλ

τam eius animarum medicus.
Μίβι, enim inquit, a) Dominu,
εκ ήμέλησεν ο των ψυχών ιατρός, απέ
ad ip/ου, propbetar, ad conuerten 5ειλε γάς φησί Κύριος εις αυτούς προ
dum ip/or ad Dominum, et conte φήτας, επισρέψαι αυτούς προς Κύριον"
/tatus e/t εir, βd non audiuerunt, και διεμαρτύρατο αυτούς, και ουκ ήκε
Μeminit autem nominatim vnius
prophetar. Spiritu, enim Domini,
σαν ενός δε προφήτου και ονομασίεμνή
inquit, b) induit Zacharian filium η πνεύμα γάς φησι Κυρίου ενέδυσε
Ιodae /acerdotis, et Jurrexit erga τον Ζαχαρίαν, τον τού Ιωδαετού ιερέως,
populum, et diκίt ei: Ηας dicit και ανέση επάνω του λαού, και είπεν αυ
Dominus: Cur υο, transgredimini τοις, τάδε λέγει Κύριος να τίύμείς πα
πmandata Domini 2 Hinc non pro/pe ραπoρεύεθε
νabimini, 4uonian dereliqui/ti, Do τας εντολάς Κυρίους και
πminum, idco derelinquet τor. Sed ουκ ευοδωθήσεώθε, ότι εγκατέλιπέlε τον
non (olum verbis diuinis reftite Κύριον, και εγκαταλείψει υμάς, αλ'ε
runt et contradixerunt, fed et μόνον τοις θείοις λόγοις αντείπον, αλα
iam prophetam lapidibus obrue και κατέλευσαν τον προφήτην, τούβα
runt iubente rege, et lapίdibus σιλέως κελεύσαντος, και κατέλευσαν
eum obruerunt intus in atrio tem
pli. Τanto iίte laborauit ingrati αυτόν ένδον εντώυπαίθρωτε ναού τοι:
animi crimine, et in Deum, gui fa αύτην ουτος αχαρισίαν ενόσησε, και
lutem eidederat, etin eum φuifalu περί τον σεσωκότα Θεόν, και περί τον
* tis fuerat adminifter. Ηoc enim
υπουργηκοτα τη σωτηρια τουτο γαρ η
docet hiftoria. * Εt non meminit, ίτορία διδάσκει και ουκ εμνήθη, φησίν,
inguit, c) rex loa mi/ericordia Ιωας ο βασιλεύς του ελέους,
quam Iodaë pater ciu, exhibuerat ei: ού εποίη
et morte affecitfilium eiurpo/tip/um. σεν Ιωδαε ο πατής αυτού μετ' αυτού,
Cun autern moreretur, dixit, Wi και έθανάτωσε τον υιον αυτού μετ' αυ.
deat Dominur et iudicer. Νeque τού.ώς δε απέθνησκεν, άπενίθοι Κύριος,
fua excidit petitione. Νam cum και κρίναμκα ε διήμαξίε της αιτήσεως.
practeriifict annus, in eos impetum
fecit modicus quidem Syrorum ενιαυτού γας διελθόντος, ολίγη μεν αυ
exercitus, fed traditifunt aDomino τοις Σύρων προσέβαλε 5ρατιά εξεδό
φui ab eisfueratcontentus: etalios θησαν δε υπό του καταφρονηθέντος Δε
quidem interemerunt, aliis vero in σπότου και τους μεν ανείλον, τους δε
captiuitatem redaξtis abierunt. Ifte εξανδραποδίσαντες ώχοντο. ουτος δέαρ
auten cum incidiίfet in infirmita
tem, occίfus fuit afubditis. Ηanc βωσία περιπεσών υπό των υπηκόων ε.
enim aduerfus ipίum fententiam σφάγη ταύτην γας κατ' αυτού την ψή
tulit Dominus, vt dixit hiftorioφον εξήνεγκεν ο Δεσπότης, ως ο ίσcζιο
graphus: d) Εt crga Ioa/um exer γράφος έφη και μετα Ιωας επούσε
εμit iudicia, et inua/arunt Ιοι:/inn κρίματα,και επέθεντο τώ Ιωας οι παί.
- όες
α) 2Paral. 24, 9. 5) Ib. ν.2ο, ι) Ib. ν. 22. α) Ib. ν. 24. 25.
 -

ΟVΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙ. ΡΑRΑLΙΡο Μ. 589

δες αυτού εν αμασιν υιών Ιωδαέ του ιε Jενui eiu ob /anguine, filiorum Ιο
ρέως, και έθανάτωσαν αυτόν επί της da" /acerdotir, et cum morte affèce
runt in letto βιο, et mortuu, ε/t, er
κλίνης αυτέ, και απέθανε, και έθαψαν /έpelierunt cum in ciuitate Dnuid, er
αυτόν εν πόλει Δαβίδ,και ουκ έθαψαν non /εφelierunt eum in/epulcro Rε
αυτόν εν τώ τάφω των βασιλέων, αλη gum. Verum ergo eft id quod di
θης άρα ο λόγος ο προς τον Νώε ρη. &turn fuit ad Νoam: α) Ωui effun
θεις, ο εκχέων αιμα ανθρώπε, ι)πίνει dit/anguinem bonlinir, bibit illum,
αυτό, αντί τg αίματος αυτε εκχυθήσε pro /anguine /angui, eiu, είfunde
τιιν, quonian in imagine Dei fici
ται, ότι εν εικόνι Θεέ εποίησα τον άν hominem. Αtque hos Ioafi filius
θρωπον, και τούτους δε ο τ8 Ιωας υιός Αmafias regnans occidit. Νοn e
Αμασίας βασιλεύσας κατέκτεινεν, ου nim peremerant diuino zelo accen
γάς ζήλωθείω πυρσευθέντες ανέλλον, fi, Ιed fruo et languinolento ani
- αλαμιαίφόνω χρησάμενοι γνώμη. αντ' mo incitati. Pro eo autem regnauit
eius filius Αmafias. Is cum vellet
αυτό δε έβασίλευσεν ο υιός αυτέ Αμα facere expeditionem aduerfus Ιdu
σίας, ουτος gρατεύσαι βουληθείς κατά maeos, conduxit centum millia If
των Ιδoυμαίων, εμιθώσατο Ισραηλιτών raelitarum totidem talentis. Sed
εκατόν χιλιάδας ισαρίθμων ταλάντων, propheta ad eum a Deo miffus hac
αλ ο προφήτης προς αυτόν θεόθεν dixit: b) Ο rex, ne proficifiatur te
ξum exercitu, Ιβneli,, 4uoniam non
αποσαλεις ταύτα έφη, βασιλεύ, μη ε/f Dominu, cum l/raele, ex omnibu,
πορευέθω μετά σου δύναμις Ισραήλ, ότι Jilii, Ερbraim. Νan β' exi/fimer, te
ουκέτι Κύριος μετα Ισραήλ πάνlων των in bis /uperiorem fore in bello, te
υίων Εφραίμ, ότι εαν υπολάβης κατι. profigabit Dominu, ex aduer/o bo
χύσα εν τούτοις εν τω πολέμω, τροπώ /tium tuorum: ηuoniam υirtu, g/t
Domino, υι open fornt, et ever
σεται σε Κύριος εναντίον των εχθρών σε, tat. Sufficio tibi, inquit, ad auxi
ότι εσιν χυς τω Κυρίω, τέβοηθήσαι lium. Νοn opus habes multitudl
και τέ τροπώσαθα αρκώσοι, Φησιν, ne in acie. Νe afhumas in auxi.
εις βοήθειαν και χρήζεις πλήθους παρα
/ " Α
lium eos φui funt nudati pieta
γ Α' > 2"

τασσόμενος, μη λάβη εις επικουρίαντες

Υ
te. Cum is autern dixi(Ιet: c) Ει - Α' 2

ευσεβείας γεγυμνωμένους τέτου δε εί, quid fhciam centum talenti, 4ude

Α' ν

ζηκότος, και τίποιήσω τοις εκατόντα acdi exercituί Ι/rael?

/ ": >
Α'

"
-ν

3
\

Λ
Άί,
λάντοις, οις έδωκα /τη" δυνάμε
ζ 2,
V
Ισραήλ; propheta dixit: Ε/t in pote/tate
4 • 2/ "-

υπολαβών ο προφήτης έφη έσι τώ Κυ Domini, υ: tibi der plura birer.

Η " / "ω

ξω δέναί σοι πλέον τούτων, πισεύσας Credens autern iis qua diξta fue
Α Υ Υ ΑΝυ Υ
--
runt abiit, et occidit decem mil
δε τοις είρημένοις απήλθε, και κατέ lia : totidern autem viuos ce γ

κτεινε μυρίους, εξηνδραπόδισε δε τοσέ,

- Μ. Ψ Α' η ν pit. Sed diuinurn afiecutuς
τους αλα της θείας επικουρίας τυχών,
3/ W Σ "ν \ '
auxilium non cognouit bene
άκ έγνω τον ευεργέτην, των γας ήτlη faktorem. Deos enin eorum
φui

1) πίνει αυτό. Ηrc fuίpe&ta funt, cum nec in Τextu graco των ό. 1. c. ιιec apud
quenquan eorum qui fragmenta reliquorum Ιnterpreturn Collegerunt,
legantur.
α) Gen. 9, 6. Ε) 2 Ρar. 25, 7, 8. ε) Ib. ν. 9.
 59ο Β. Τ Η Ε ο D o R ΕΤΙ
qui fiteranit fuperati, Πuos repor θέντων τες θεές, ους μετά των λαφύ
tauerat cum fpoliis, tanquan νι ζων εκόμισεν, ως δοτήρας της νίκης ετί
ξtoria datores honorauit, et facri μησε, και ιερουργίας έγέςαζεν, αλ' ή
ficiis eft profecutus. Sed eius im λεγξεν αυτέ την ασέβειαν ο Θεός δια
pietatem 1)eus arguit per prophe. τέ προφήτου, είπε γας αυτό, τι εζή
tan, et ait: a) Cur quacβui/ti Deo»
populi, qui non eripuerunt populum
τησας τες θεές τg λαέ, οι εκ εξείλον
Juun e manu tua ? Longo, inquit,
το τον λαόν αυτών εκ χειρός σε , επί
tempore eos coluerunt Idunai: πολύν Φησι χρόνον τέτους εθεράπευσαν
* Ιed * cultus eorum nihil profuit Ιδoυμαίοι, αλ έκ απώναντο της θερα
illis : nullum enim auxilium ab πείας έδεμιάς γας πας αυτών επικε
eis funt affecuti. Τu autem mea ρίας απήλαυσαν συ δε της εμής απο
ope fretus non folum illos occi λαύσας ροπής, έμόνον κατέκτεινας εκεί
difti, (ed iftos etiam abduxifti in νους, αλα και τέτους εξηνόςαπόδισας.
captiuitatem. Νihil horum pro τούτων εθενώνησε τον ανόητον. έφη γας
fuit infipienti. Dixit enim pro προς τον προφήτην, μη σύμβελοντέ
pheta:: b) Νum dedi te con/ilia
rium regi, º caue tibi, ne re per βασιλέως δέδωκά σε; πρόσεχε σεαυjά,
cutiam. Propheta autem dixit ίνα μή πατάξω σε, ο δε προφήτης είπε
libere: Scio con/ilium iniille Do συν παρρησία έγνων ότι έβουλεύσατο
minum tui perdendi, φuoninm Κύριος του διαφθείρα σε, ότι εποίησας
fίcifi hoc, et non audii/ti con/t.
τέτο, και ουκ ήκουσας της συμβουλίας
ίium metιm. Ιta diuino nμdatus
auxilio ad bellum quidem pro
μου, έτω της θείας γυμνωθείς προμη
uocauit regem Ifraelitarum : paf θείας, προσκαλείται μεν εις πόλεμον
fus eft autem ea qua diximus το Ισραήλ τον βασιλέα πέπoιθε δε
in libris Regum. Patris au 1)άπες εν ταις βασιλείας ειρήκαμεν.
tem fini filnilem habuit fi
nem. Οziam autem laudat di
ομοίως δε το πατς και το πέρας εδέ
ξατο, 2) επαινεί δε τον Οζίαν η θεία
uina (criptura. Ωuarebat enim,
inquit, c) Dominum in timore γραφή, ήν γάς Φησιν εκζητών τον Κύριον
Domini in diebu, Ζacharia intel εν φόβω Κυρίε, εν ταις ημέρας Ζαχαρίε
/igenti, in τi/tone Dei. τέ συνιόντος εν οφάσε, Θεέ λέγει δε και
Dicit
etiam fiuξtus pietatis. τές της ευσεβείας καρπές και εν ταις
Εt in
rliebu, eiu, ηua/iuit Dominum, et ημέρας αυτό εξεζήτησε τον Κύριον, και
direxit eun Dominu, Deu .
11inc diίcimus , φuod multi
3)κατηύθυνεν αυτόν Κύριος ο Θεός, εν
fuerint Zacharias. Εtenim et fi τεύθεν μανθάνομεν, ως πολoι Ζαχα
lius Iodaύ, φuem Ioas obruit lapί ξία γεγένηνται και γας ο τέΊωδαευιός,
«libus, nominatus fuίt Zacharias : εν Ιωας κατέλευσε, Ζαχαζίας ωνόμα
- σα!.

2) άτερ- ειρήκαμεν. Vid. Ρ. 538. Quatt. 43. 2) επαινεί κ. τ. λ. Ηiίtoriam Οzia.

nunc pluribus exponit Νofter , νt prorniferat. Vid. p. 5,9. Οutft. 46.
ς) κατηύθυνεν αυτόν. Rec. le&tio l. c. eft ευώδωσεν αυτό. Νοίtra confentit cum
Ιεξίione edit. compl, et videtur effe Αηuila. Vid. Μ ο Ν Τ F. 1. c. Ρ. 39ο.
ιι) : Paral. 2ς, 15. H) Ib. ν. ιό. ε) Ib. c. 2β, 5.
 oy EsΤ ΙΝ ΙΙ. ΡΑRΑLΙΡοΜ 591

σα.και ουτος ο επί τέΟζίε Ζαχαρίας et ifte, φui fuit tempore Οzia, ap
κέκληται oίμαι δε τέτον είναι, περί ου pellatus fuit Zacharias. Εxiftimo
autem eum efle, de guo dixit
προς τον Ησαίαν έφη Θεός' ποίησόν Deus ad Efaiam: a) Αdbile mibέ
μοι μάρτυρας πισες ανθρώπους, τον τεβο, βψε bonuiner, Kriam /acer
Ουρίαν τον ιερεα, κα Ζαχαρία υιον dotem, ot Ζachariam filium Βarn
εhic. ΕΙaias enim prophetauit illo
Βαραχίg, και γας ο Ησαίας κατ εκει. tempore, Kifio anim, inquit, ί)
yCy προεφήτευσε τον καιρον οξασι: γας
quam τίdit Ε/ains filiu, Αmor,
φησιν, ην είδεν Ησαίας υιος Αμώς, ην qu in tidit contra Iudacam , et con
άδε κατά της Ιουδαίας, και κατά Ιερε
4 2 α Ι. Ρ,- ?" * » Λ'
tra Hiero/olynlam, in diabu, Οεία,
σαλημ, ενημεζας Οζίου κά Ιωάθαμ, et Ιωathimi, et Αεhaf, et Εne
και "Αχαζ, και Εζεκίου, οι εβασίλευσαν εύia , 4ui filerant rege, Iudar.
Dicit autem iptum φuoφue in
της Ιουδαίας λέγει δε αυτόν και εν πο bèllis fortern, et in a dificiis ma
λέμοις ανδρείον, και εν οικοδομαίς φιλό gnificum, et in agris colendis
τιμον, και εν γεωργίας φιλοκαλον, gnauum ac diligentem. Petre
autern ciuitatis habitatores no
1) Πέτραςδε της πόλεως τες οικήτορας minat c) Αrabes. Sed non audi
Αραβας ονομάζει, αλ' ουκ ήκουσε Του
uit parentem fuum Dauidem di
προγόνου Δαβίδ, λέγοντος, εις το τέλος centem: d) Νe corrumpa, peni
μής) διαφθείρης, αλαζονικώγας φρο tu. Superbo enim et arrogan
νήματι χρησάμενος, έργον αρχιερατι, ti duξtus fpiritu , aufus eft
κον επιτελέσαι τετόλμηκεν ως γας καiί, fungi munere facerdotali. Po/f-
4uan auteu talidu, inquit, e)
χισέφησιν Οζίας, υψώθη ή καρδία αυ et poten, fήξtus erat Ο<in»,
τέτέ διαφθείρα, και ήδίκησεν εν Κυρίω clntum g/f cor eiu, υ: perderer
Θεώ αυτέ, και εισήλθεν εις τον ναόν //5, et iniu/te / gofit erga
Κυρίου, τέθυμιάσαι επί το θυσιαξήριον Dominuin De u m /uum, et in
των θυμιαμάτων, ου γας εν τω βωμό grellu, g/t in templain Domini
των ολοκαυτωμάτων τέτο δράσαι τέ ηd adolendum , ad mltare /u/fi
tur. Νοn enim fuper altari
τόλμηκεν, αλ' ένδον εν τω ναώ. αλου holocauftorum, id agere aufus eft,
αρεχώρησεν ώς βασιλε ο αρχιερεύς, fed intus in templo. Νοn tamen
αλ' εν παρρησία διήλεγξεν εισήλθε γάς ceffit tanquam regi pontifex,
φησιν επίσω αυτού 3) Ζαχαρίας ο αρ. fed eum libere arguit. Ingrg/liι,
χιερευς, και μετ αυτε όγδοήκοντα με. g/f, enim inquit, f) po/f ip/un
Pontifίν Ζnchariny, et cum ip/ο οξfo
ξεις, υιοι δυνάμεως και επετησαν τον ο. ginia/ncerdote, filii/frenui, et/fete
ζα, τον βασιλέα, και απο αυτω ου runt circa regen: Οsian, et dixerunt
σοί Οζία τέ θυμιάσαι τώ Κυρίω, αλ ei: Νon c/f tuun ο ΟΦin adolere Do
ή τοίς ερεύσι τοις υιοίς Ααρών, τοίς ή mino, "/id/icerdotunfliorum Αaron και
- Jίinξfi

1) Πέτρα-ονομάζει. Νihil de vrbe huius nominisl.c, legimus. Cum autom οι ί

vocem "η):Σ h. 1. verrerint επί της πέτρας, νix dubitandum eft, quin pro
-η),legetint -η)2. - 2) διαφθείρης, Rec. lectio l. c. eft απώση.. 3) Ζακαρίκ,.
Ιeg. effe videtur Ααιρίας.
α) Ε!. 8, 2. b) Ib. c 1, Ι. c) 2 Ρηr. 26, 7, d) Pfal. 43, 23. "Χ : i ar, 26, 16,
J) Ibid. ν. 17. 18. *
 Α"
"

592 Β. ΤΗΕ o Do R ΕΤΙ

Janξtificatorun. Recede a /hnξίua γιασμένεις του θυμιάσαι έξελθε από
rio, quoniam defeci/ti a Domino, του αγιάσματος, ότι απέσης από του
ει non cedet tibi in gloriam coran, Κυρίου και ουκ έσα σοι εις δόξαν παρα
Domino Deo. Definito funt, in Κυρίου τε Θεξ διόρισαί φησί παρα τ8
auit, a Deo qua regibtfs conue
niunt, et qua facerdotibus con Θεξ τα τοίς βασιλεύσι προσήκούlα, και
gruunt. Gentijitium munus ha τα τοις ιερεύσιν αρμότloντα γενικόν έ:
bent facerdotes, φuid conculcas χουσι το γέρας οι ιερείς, τί πατείς τον
legem a Deo datam 2 cur trans θεόσδοτον νόμον, τί παραβαίνεις τους
grederis terminos ! . Fapiens ea οξους; άρπάζων τα μη πζοσήκονία, και
qua tibi non conueniunt, tua et τα οικεία προσαπολέσεις, αλ 8 μονον
iam perdes. Αt non folum non
ceffit, (ed etiam verba agre tulit, ουκ άξεν, αλα και εχαλέπχνε προς
et perftitit in facro minifterio in τους λόγους, και επέμεινε της Ιερους
1olefcens. Sed pro gloria collo γίας κατατολμών, αλ' αντί της δόξης
git ignominiam. . Ενοrta c/f , ατιμίαν έδρέψατο ανέτειλε γάς Φησιν
enim inquit, a) lepra in fronte η λέπρα έν τω μετώπω αυτού, και εν .
είur, in domo Domini coran ficer,
dotibur, Juφer altare thymiania τώ οίκω Κυρίου εναντίον των ιερέων,
τιun, επάνω του θυσιασηςίου των θυμιαμά
Protinus autem facerdotes
iram a Deo immiflam conίpica των παραυτίκα δε οι ιερείς την θεήλα
ti, etiam inuitum e templo exτον πληγήν θεασάμενοι, και ακούlα αυ
pulerunt, et eadem cί accide τον εξήλασαν του νεώ, και τα αυταπέ.
τunt φua primo parenti Αdamo,
Ιlle enim cum defidera(Ιet fieri πoνθεν Αδάμ τω προπάτος και γαρ
ΙΟeus, Dei φuoque imaginem re εκείνος επιθυμήσας γενέθαι Θεός, και
ferre defiit: et hic conatus rape το είναι εικών Θεου προσαπώλεσεν, και -

re facerdotium, etiam regnum ουτος πειραθείς την ιερωσύνην αρπάσαι,

amiίit. : Ιntus enim fedit in tha και της βασιλείας εξέπεσεν, ένδον γαρ
lamo, lepra, φua erat in froute, εν θαλάμω εκάθητο, της εν τω μετώ
arcente, ne εum populoverfare
tur, et libere loqueretur. Fe πω λέπρας την εν τώπλήθειδίατριξήν,
Υebat enim in fronte argumen και παρρησίαν απεργούσης, έφερεγας
τιum iniquitatis. Ioatham au εν τω μετώπω της παρανομίας τον έ:
tem eius filius regnum perpetuo λεγχον. Ιωάθαμ δε ο τούτου παις ιθύ
adminiftrabat. Νam et ipfe
νων διετέλει την βασιλείαν αυτός γαρ
patre mortuo accepit Iceptra. και
is autem fe quogue fortiter του πατρός τελευτήσαντος τα σκή.
gefht in bellis, et coègit Αm σίigα παρέλαβεν ηρίσευσε δε και ουτος
πιanitas pendere tributurn. b) Di εν πολέμοις, και τους Αμμανίτας δα
cit autem (criptor caulan, c) σμον φέρειν ήνάγκασε λέγει όε και την
4uod parauerit via, Jan, coran, αίτίαν ο συγγραφεύς, ότι ήτοίμασε τας
ΙΟomino Dεο βιο. Αchaz au οδους αυτού έναντι Κυρίου τέ Θεέ αυτό.
tem cius filius in inuentis
impietatis ob fcu rauit omnes "Αχαζ δε ο τούτουπαίς, εν ταις της ασε
fui fimiles. Ηoc a u tem βείας επινοίας τους ομοίους απέκρυψεν
liber guoque Reg n orum άπαντας τούτο και των βασιλειών ή
βίβλος
α) 2 Paral. 26, 19. Β) 1b G. 2?, και. ε) Ib. ν. 6.
 Ο VΑΕSΤ ΙΝ ΙΙ. ΡΑRΑLΙΡΟΜ. 593
βίβλος εδίδαξεν αύτη δε προς τούτοις η αocuit . Ηac autem preterea hi.
ίσορία και την συμφοράν εδήλωσεν, ην (toria docuit, guan fuftinuerit
Calamitateιπ. α) " Νam primum,
υπέμεινε πρώτον μεν γας εξεδόθησαν Φuidem
Σύροις" και πολοί μεν ανηρέθησαν, πολ πulti traditi fuerunt Syris, et
λοι δε έΆ έπειτα δε Φα oςcifi, multi guoque ca
Ρtiuί abduέti funt. Deinäe Ρha
κεέ, των δέκα φυλών ο βασιλεύς, εν μιά εεε, rex decem tribuum, in νηο
συμπλοκή δώδεκα αυτών μυριάδαςκάjέ. confiShu occidit eorum centum
κτεινε, και του βασιλέως τομε παιδας, νίginti millia, et filios regis, et
auces exercitus: ducenta vero
και τους πρατηγους άκοσι δεμυριάδας milia duxit in captiuίtatem.
εξηνδραπόδισεν. Ωδηδ δε ο προφήτης Οded. auren propheta occurrens
τοις νενικήκόσιν υπαντήσας ηπείλησετε νίttoribus, eis minatus eft iram
Θεξ την οργήν, ότι δη παρά τον θείον Dei, guoniam practer Dei Ιε.
νόμον εις δουλείανήγονους ήχμαλώτευ gem abduxerant in feruitutern
σαν, ιδού γάς φησιν οργή του Θεού των αε, quos
εοs in bello ceperant. Ες
enim inquit, b) ira Dεί pa
πατέρων ημών επί Ιούδαν και παρέδω, τηum no/frorum ε/t /uper Ιμdiη,
κεν αυτούς εις τας χείρας υμών, και εt tradidit co, in manu, υg/frar,
οργή, και έως εε occid/ti, εο, in ira, ει peνης:
απεκτείνατε εν αυτοίς εν
των ουρανών έφθασε και νυν υιούς Ιέδα nit υφue ad calor. Ει ηuής di
και Ιερουσαλήμ υμάς λέγετε κατακΙή. citi, το pofidere βίio, Ιμda εε
σαθαι εις δούλους και δούλας, ιδού ουκ "Ηicro/δίymα, τι /ενκο, et amcillar,
Εεεε πon /um υobircum, τgβαιur και
είμι μεθ' υμών. 1)μαρτύρεται Κύριος ο Ρontinu, Deu, no/fer. Ει ηunς
Θεός -) υμών και νυν ακούσατέμου, και αμdite me, et auertite ruνίτη αι.
αποτρέψατε την αιχμαλωσίαν ην ηχ, Ρriuan, φunn capi/fir , ab ocμli,
υς/fri, ηuia ira firrori, Domini
μαλωτεύσατε 3) αποτων οφθαλμών ύ. βper. mobi, Volebat, inquit,
μων, οτι οργη θυμού Κυρίου έφ ημα",
Ρominus, Deus , ab illis posnaς
ηβουλήθη, φησίν, ο Δεσπότης Θεός δί. funcre de impietate. Εά fuit
και εκείνοις εισπράξαθαι της ασεβείας, caufa vt et illi vincerentur, et
τούτο κακείνοις την ήτlαν, και υμών νos νίξtoria potiremini. Vos au
παρέχε την νίκην. υμάς δε νενικήκότες teΙ11 Ρarta viξtoria obliti eftiς
Ρropinquitatis: neque nature vin
επελήθητε της συγγενείας, την φύσιν culum vobis venit in Ιπgntern ,
ejς νούν ουκ ελάζετε, αλ' ώς βαρζά. 1ed contribules traξtaflis tanquam
φοις καίαλοφύλους τους ομοφύλοιςέχρή bárbaros et alienigenas. " Νe
σαθε και ουκ ήρκέθητείται, μυφίας Φue νobis fuffecerunt cacdes in
σφαγάς, αλά κα! δουλεύαν τους ομο, numerabiles : fed et (cruire co
γενείς αναγκάζετε, μαρτύρομαι τοίνυν gitis eos φui funt eiusdem ge

υμάς, ως χαλεπώτερα πείσεθε, εξαν neris Τeftificor ergo, fore νι

grauiora patiamini Cefieruntprin.
οι άρχοντες τω προφήτη και τώ λαό είΡε" Ρropheta , et populam
funt

1) μαρτύρεται-ύμών Rec, letlio 1. c. είt μαρτυρήσα, Κυρίω Θεώ υμιών. 2) ύμών.

Ρraftat Ιεξtio ημών, φuam etiam fecutus είt Η εκ ν και τν ε. 3) από - ύμών,
-

* Rec. le&tio eft των αδελφών υμών.

α) 2 Par. 28, 5 (qφ. 5) Ib. νςrf: 9 - Ι.
Ε. Ζίεod. Τom. Ι. :
 Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
594
funt adhortati, et captiuorum cu παρήνεσαν, και θεραπείας τους δορυα
ram gefierunt. Νudos enim, in λώτους ήξίωσαν, ενέδυσαν γάρφησιτές,
quit, induerunt, eosque vnxe. γυμνους, και αλοιφήν αυτοί προσήνεγ
runt, et alimenta eis potrexe
runt, et imbecillioribus iumenta καν, και τροφήν και τοις αθενεσέροις
prabuerunt, et deduxerunt eos έδωκαν ύποζύγια, και μέχρι της Ιερι
vsque ad ciuitatem Ιericho Νο. χούς απείγαγoν πόλεως, επισημαντέον
tandum eft autem, quod Ιericbun δε, ότι πόλιν φοινίκων την Ιεριχώ κε
τem appellauerit ciuitatem palma. κληκε κατέτησαν γας αυτούς φησιν εις
rum. Εos, enim inquit, a) con την Ιεριχώ, την πόλιν των φοινίκων,
/tituerunt in ciuitate palmarum Ιε
νichunte. Docuit auteπι hoc quo εδίδαξε δε και τούτο ή sogία, ως επι
ε Λ. Α'

que hiftoria, quod cum perman μείναντες τη ασεβεία παρεδόθησαν τοίς

/ "ν y

fiffet in impietate, traditi fint αλοφύλοις, και εις τας τούτων πόλεις
alienigenis , et hottes habitarint ώκησαν οι πολέμιοι... εταπείνωσε γάρ
in eorum cίuitatibus. Ηumilia, φησι Κύριος τον Ιούδα, δια τον Αχαζ
υit, enim inquit, b) Dominu, Iu τον βασιλέα Ιούδα, ι) ανθ’ ών απεκά
dam, propter Αchas regen Iudac,
propterca quod manif/tauit in Iu. λυψεν εντώ Ιούδα ασέβειαν,και απέτη
aa impietatem, et deficit defέξtio αποσάσει από Κυρίου, το δε 2)απέκαμ
ne a Domino. Illud autcm, ma ψεν, αντί του εδίδαξεν αυτόν α μη δεί.
ηift/inuit, ponitur pro co, quod ξένα γας εισήγαγενεθη, και τους των
eft, docuit illum ea qua non άλων εθνών θεους παρεσκεύασε σέζειν,
oportet. Αlienos enim introdu
xit mores , et effecit vt colerent καλέσας δε τον Ασσύριονείς επικουρία,
deos aliarum gentium. Αffyrio διήμαρτε της σπουδής, τούτο γαρ επή
autem vocato in auxilium, fuo ex
cίdit inίtituto. Ηoc enim adiun.
γαγεν ουκ εις βοήθειαν 3) αυτώ, αλ,
ή του θλιβηναι αυτόν, και ταύτας δε
xit: ε) Εt non ad auxilium ci filit, πάσας ταις τιμωρίας υποβληθείς επέ
Jod τι ip/ tribularetur Sed et
omnibus iftis fupplicίis affe&tus, τεινε την ασέβειαν τούτο γας έφη και
impietatem adauxit. Ηoc enim προσέθηκεν "Αχαζ αποσηναι από Κυ
dixit: d) Ρorro auten Αchaz de gίου και είπεν ο βασιλεύς Αχαζ ζη
ficit a Domino. . Ε dixit rex τήσω τους θεούς Δαμασκού τους τύ
Αchno: Ομανan deo, Dama/bi, jui πloντάς με και είπεν, ότι οι θεοί Συ
πme υerberant: et dixit, dii Syriac
αorrοborant illor. Ιdcirco ei, Jacrifi ρίας κατι χύουσιν αυτούς, θύσω τοίνυν
cabo, et defandent me: ip/f auten αυτοίς, και αντιλήψονταί μου και εγέ
fierunt εί offιndiculo. Νοn fo ycyΤο αυτοί αυτό εις σκώλον. ουγας μό
lum enim ei opem non tule. νον ούκ επεκούρησαν, αλα και παντο
runt, fed etiam ci conciliarunt δαπών αυτώ συμφορών εγένοντο πρόξε
omne genus calamitates. Αd fum εχάτην ε πονηρίαν ελάσας,
mum auten nefas proucξtus, ε) νοι, εις ν
χαζό

φ' -

ι) ανθ’ ών - ασέβειαν. Ηac in edit. compl. adduntur, negleξta tamen vo

ce ασέβειαν, 2) απέκαμψεν. Iubent φuidem φuae pracedunt, vt legamus
απεκάλυψεν, nolumus tamen quicquatn mutare, et fere dubitamus, anne
Ροτιus prαcedens ανεκάλυψεν commutandum fit cum ανέκαμψε 2 Ησc enim,
fi omittitur vox ασέβειαν, longe melius exprimit hebr, illud γν-Επ 2 Paral.-- *

28, 19. 3) αυτό. Οmiίturn eft ήν.

α) 2 Ρar. 28, 15. Β) 15.ν. 19. ε) 1b, ν. 21, 22, 2) Ιb.ν.22. 23. ε) 1b, νετί.24.
ς,
 Λ

oy ΑΕsΤ. ΙΝ ΙΙ. "ΑRΑrrow 595

και τα ιερά κατέκοψε σκεύη, και του τα/α ctiam /acra confidit, et tem
pli Dei porta, clau/it. Εt fίcit
θείου ναού τας θύρας απέκλεισε, και /ίbi altaria in omni angulo in
εποίησεν εαυτώ θυσιαςήρια εν πάση Ηiero/olyma. Εt qua deinceps
γωνία εν Ιερουσαλήμ και τα εξής δε foquuntur eandem habent repre
την αυτήν έχει κατηγορίαν, τέτον απο henfiοnem. Εum autem mor
θανόντα της μετα των ευσεβών βασι tuum non funtra.dignati piorum
Regum fepultu ΕLechias au
λέων ταφής ουκ ήξίωσαν. Εζεκίας δε ο tem eius filius fummam exercuit
το ύτου υιός την ακροτάτην κατόρθωσεν virtutem. * Fίcir, enim inquit, a) "
τέρετήν εποίησε γάρ φησιν Εζεκίας το Εzechin, redium cum Domino, Je "

ευθες ενώπιον Κυρίου, κατά πάντα όσα cundum omnia qua ficit Dauid
εστοίησε Δαβίδ ο πατήρ αυτού και πρώ, pater ciur. Εt primurn aperuit
portas domus Domini, et eas in
τον ανέωξε τας θύρας του οίκε Κυρίου, ftaurauit. Sacerdotes autem et ί.
κg απεσκεύασεν αυτάς, ότα τους ίε Leuitas fanξtificatos iuflit mun
ξε:ς και τους Λευίτας αγιάσας, εκκα dare templum Dei. Ιlle autem
Sήςαι παρηγγύησε τον θείον ναόν, οι δε /fatint, inφuit, b) eiecerunt omnem ".

σταςαυτίκα εξέβαλόν φησί πάσαν την immunditiam inuentήm in donio

Domini, in atrium doinur Domi
ακαθαρσίαν, την ευρεθείσαν εν οίκω ni. Ε cam acceperunt Leuita f".
Κυρίε, ι) εις την αυλήν oίκου Κυρίε'και -
.. ", ι
rendan fora, in torrentem Cedron. ί
εδέξαντο οι Λειται εξενεγκέν εις τον Deinde his faξtis legitima obtu. ι
2ζετμάρβουν Κέδρων έξω., έπειτα τού. lit facrificia, non folum pro dua " -

των γεγενημένων τας νενομισμένας θυ bus tribubus, fed pro duodecim,

σίας προσήνεγκεν, ουχ υπέρ μόνων των ΙDeun, enim inquit, c) propitinuit
δύο φυλών, αλ' υπέρ των δώδεκα. εξι. pro τoτο Ι/racle, quonian rer di
λάσατο γάς φησιπεξίπαντός Ισραήλ. κit ofjarri pro υπiuer/o Ιβηέle "

έτι περί παντός Ισραήλ είπεν ο βασι bolocau/ta et /acrificia pro pcccaro,
λευς προσενεχθήναι τα ολοκαυτώμαία, Ει βntuit Leuita, in domo Domi ί

και τα περί αμαρτίας και έφησε τους ni laudante in gymbalis, et citha.

"
Λευίτας εν οίκω Κυρίου, αινούντας εν ri,, er nabliir, βcundum man
κυμβάλοις, και εν κινύρας, και εν ναύ daturn Danidi, regir, et Gad υί
λαις, κατά την εντολήν Δαβίδ του βα denti, regi, et Νathan propbeta :
ηuonian φer mandatum Domini ί
σιλέως, και Γαδ του ορώντος τώ βασι,
- - Α" Μι / «." Χ.

λεα , και Νάθαν του προφήτου, ότι δι prαcφrum erat in manu propbe.. ί

εντολήν Κυρίου τό πρόσταγμα ήνεν χει τarun eiu. Ηoc arguit Iudaco
rum ftultitiam , φui non fufti
ρί των προφητών αυτού τούτο διελέγ. nent vocare Dauidem prophe ί
χε των Ιουδαίων την αφροσύνην, οι τον tam. Ηic enim [criptura trium ι
μέγαν Δαβίδ προφήτην καλείν ουκ ανέ. "faciens mentionem , fubiunxit :
"
ι
2ονται. ενταύθα γας, η γραφή των quonian per mandatum Domi
τζιων μνημονευουσα επηγαγεν, οτι οι
εντολήν Κυgίου το πρόσταγμα εν χεις ni praceptum crat in manu
Ρp 2 - pro

π) εί, Ιn verfiοne των ό: 1. c. pracedit κα), φuod tamen h. 1. et in edit. compl.

iure omiffurn eft, cum fenίum alienum in Τextum infcrat. .
Φ) 2 Ρar. 29, 2. b) Ιb. verΙ. Ιό. ε) Ib vert 24, 25.
 596 1
ι

Β. ΤΗ ΕΟ DΟRΕΤ Ι
Η -

prophetarum είur. Paulo poft au

τειn innuit quod etiam Αlaph των προφητών αυτού. μετ' ολίγα δε ο
fuerit autor hymnorum. Dixit λόγος ανίfiεται, ότι και ο Ασάφ υμνο
εμία", inguit, a) νεκ Εzecbiar, et ποιος εγεγόνει, είπε γάρφησιν Εζεκίας
Ρrinciper, Leaitir, υι bymni, ce ο βασιλεύς, και οι άρχοντες, τοις Λευί.
ίεbrent Dominum in υεrύi, Da ταμς, τ8 υμνείν τον Κύριον εν λόγοις Δα
ψ Υ 2 Α "ω Α' Α'
νidi, ει 4ήpbi propbetα. Docet βιο, και Ασαφ του προφήτου. διδάσκει
*uteιη nos rurfus hittoria, quod
facerdotibus non fufficientibus ad εήμάς πάλιν ή ισοβία, ότιτών ιερέων εκ
* excorianda holocauίta, eos adiu αποχρώντων αποδείρα, την ολοκαύτω
verint fatres eorum Leuitα, do σιν, αντελάζοντο αυτών οι αδελφοί αυ
nec perfeξtum e(Ιet opus, et do των οι Λευίται, έως και συνετελέθη το έρ
neς ληξtificati effent facerdotes, γον, και έως 5 ήγιάθησαν οι ιερείς, ότι
φuoniam Leuita promto et ala.
cri animo funt fanξtificati pra fa οι Λευίται προθύμως ήγιάθησαν παρά
εerdotibus. Ηoc autem πunc τές ιερείς, τέτο δε και νυν επιν εύρένγ
quoque inuenimus fieri. Νam γνόμενον. πρεσβυτέρε γας και παροντο,
cum abeft Presbyter , et vrget και της χρειας κατεπειγέσης, αναγκά
πeceflitas , necefie habet etian
aiaconus ei φui opus habet ex ζεται και διάκονος προσφέραν τώ δεο
hibere baptifmum. Τ. Rex autem μένω το βάπlισμα. ο μέντοι βασιλεύς
ειιη νήldepίus effet, etiam eos qui άγανών ευσεβής, και τες εν ταις πόλεσι
ήabitabant in ciuitatibus decέπι των δέκα φυλών οικούντας εις την εος
τfibuum, conuocauit ad feftum. την συνεκάλεσε και τινές μεν εκωμώδέν
Εtatiφui"φuidem irridebant εος τές συγκαλέντας, τινες δε υπακέοντες
Ψaicontidcabant, aliφuiνero ibant
obedientes, Plurima auten con. ήεσαν πλείσε δε πλήθες συναθροιθέν.
gregrata multitudine, celebratum τος, επετελέθη τέιπάχα ή εορτή, πά
εft feftum pafchatis. Rurfus au λιν μέντοι εκ εξαρκέντων των ιερέων οι
τειη facerdotibus non fufficientibus Λευίται έθυον τώ πλήθει τα θύματα,
Leuita immolabant hoftias multi και τοίς ερεύσι το αίμα προσέφερον οι
τιμdini, et facerdotibus offerebant
fanguinem, illi autem efhundebant δετε θυσίασηgίεπροσέχεον βάσα. εξα
ad batin altaris. Repento auten πίνης δε κληθέντες πριν αγνιθήνα των
vocati, priusφuam effent expiati, ιερείων μετέλαβον τέτο και ή τορία δι,
hottiarum fuerunt participes. Ηoc άσκει, ότι το πλείσον τέ λαέ, από
εtiain docet hiίtoria, ηuod maxi. Εφραίμ, και Μανασσή, και Ισάχαρ,
ήa Ρars populi ab Ephraim , et
* Μanafte, et Ifafchar, ει Ζabulon, και Ζαβολών, εχ ήγιάθησαν, αλ' έφα
"on fuerint (anξtificati: fed come γον τόφασεκτέτο παρά την θείαν γρα,
Φςrint hoc Pafcha practer diuinam Φήν έτυχον δε συγγνώμης δια την τg
Εripturam, Veniam autem funt βασιλέως ευσέβειαν, προέθεσαν δε τη
εουίccuti propter pietatem regis. εορτή ετέρας ίσαςθμες ημέρας, των ας,
Αdiecerunt autem feftiuitati alios χόντων παρεχηκότωνφιλοτίμως ταθύ.
totiderή dies, cum principes libera
liter hottias prabuilfont. Dixit ματα, έφη δε τοιαύτην εορτήν εκ των
autern 5) tale feftum non fui(Ιe fη. ημερών Σολομώντος μή γεγενηθα. εν
ειum a diebus Salomonis. Hinc τεύθενόςμήσαντες, και τα τεμένη των
incitati
dirucrunt
et templa damonum
, et lucos exfcidg.
Υ Ν Α' ν Μ.

ειδώλων κατέλυσαν, και τα άλση

2)

"Ε,
Χ.

- - ". "η
•μ : ".
") 4 Par, 22,3ο, ι β) Η., τ. 1ο, 2β, *
ε: "
 - 5. -

oyΑΕsΤ ΙΝ ΙΙ. ΡΑRΑLΙΡοΜ. το7

μοι, και μετά τέτοντα εντοίς υψηλοίς runt, et cum iis etiam altaria,
ανατεθέντα τω Θεώ θυσιαςήρια εκβά φua in locis excelfis Deo erant
dedicata , funditus diruerunt.
θρων ανέσπασαν έφρόντισε " και της Curam qιιοφue gefit ordinis fa
ιερατικής τάξεως, και την υπό τ8 προ cerdotalis, et eum confirmauit ac
γόνεγεγενημένην έκράτυνε, καιτον λαό y roborauit, qui faξιus fuerat a fuό
παρεσκευασε τας κατα νομον απαρχας progenitore. Εt effecit, vt po
αποδέναι τοις ιερεύσιν, είτα ο συγγρα pulus daret facerdotibus Deindeprimi
tias fecundum legem.
φεύς επήγαγεν, ως μετατες λόγες τέ. fubiunxit (criptor, a) φuod poft
τες, και την αλήθειαν ταύτην, ήλθε hac verba , et hane veritatein,
Σεναχηρεέμ ο βασιλεύς Ασσυρίων, δη, venerit Sennacherim rex Αffyrio
λοι δε ο λόγος, ότι και τες θεοσεβείς άν rum. Significat autern oratio,
δρας δοκιμάζων ο των όλων Θεός, συμ. φuod etiam viros pios probans
φοράς παραπεσεν συγχωρεί, είτα επι Deus vniuerforum permittat, vt incidant in calamitates, auxilium
κερών διαλύει τα σκυθρωπά, ο δε βασι vero ferens diffipet res aduertas.
λεύς τω Θεώ θαρρών, και τα πας αυ: Rex autem in Deo habens fidu,
τέ συνεισφέρων, πρώτον τας προ της giam, et qua poterat ex fe con
πόλεως πηγάς ενέφραξεν ήα μήπgoσ. ferens, primum obftfuxit fontes
εδρεύων πολιορκη έχων την αφθονίαν τ8 ante ciuitatem, ne fi φuis obfi
dendo premeret ciuitatem, aqua:
ύδατος, έπειτατες περιβόλες ωχύρωσεhaberet copiam. Deinde muro
Και τές πύργgς εις ύψος ανέτησε , κg/
run fepta muniit, et turres in
προτείχισμα προσωκοδομησεν ετερον, altum excitauit, et etiam alterum
αλ' έτε τέτοις, έτετοις όπλοις έθάρη, adificauit propugnaculum. Sed
σεν, αλά προς το πλήθος έφη ανδριζε, neque his, neque armis confidit:
verum dixit ad multitudineth, b)
θε, και χύσατε μη φοβηθήτε, μηδέ Ε/fote /trenui et forter: me timcή.
πιοηθήτε από προσώπε το βασιλέως ti, neque terreamini a fhcίς νε
Ασσυρίων, και από προσώπε παντός gi, Αlfyriorum, et a ficie τniuer
έθνες τέμετ'αυτέ, ότι μεθ' ημών πλείες Ja genri,, φua ε/f cum εο, ηuon
υπες τες μετ' αυτό, μετ' αυτό βραχίο iam nobircum plure /unt quan,
Λ. 2 τ - / Ο \

y8, ΖΑ, cun εο. Cunυ co /unt brachia car

ε" σάρκινοί, μεθ' ημών Κύριος ο Θεός -

ημών, τ8 σώσαι ημάς, και τ8

1 Λ « "Λ Λ. /
Ά 2. ΥΜΙ
nen: nobircum g/i Dominu, Deu, no
/fer, υ:/truct nor, et noβrum bel.
τον πόλεμον ημών, δια δε τέτων εδίδαξε
Υ". 2) \ ν lum germr. Per hac autem nos et,
και γης
"- Σ
θείας επικεφίας τοάμαχον, και Α Α
iam docuit, Dei auxilium effe in
τηςΜ ,ανθρωπείας φύσεως το πρόσκαιρον 4 W /
expugnabile, ethumanam naturam
και επικηρον τα δελοιπα και η τετάβjη effecaducam, etinterituί obnoxiam.
-- " » y Υ

Cetera autem continet etiam φuar

τωνβασιλειών έχει επιμέμφεται δε αύ, tusliber
*Ν α « c)
Rognorum. Εum auten
ν

τώυ-ή ίσοςία, ότι και τοσαύτην νίκην νενι reprehendit hiftoria, ε) φuod etiam
\ «Ψ Υ , Υ Δ

"ηκως, και της άρρωσίας απαλαγες tantan affecutus viξtoriam, et ab,

Ά /

ε κατά το ανταπόδομα ο
"ταπέδωκεν αυτώ Κύριος, ανταπέδωκεν
Υ 1

infirmitate liberatus admirabiliter,

ποη fecundum retributionem quam
ν α

- * Ψ Υ (. « *

αυτώ Εζεκίας, αλ' υψώθη η καρδία deditei Dominus, retribueriteiΕze

1. κύτ8, και
όργή επί
εγένετο όργή
και εγένετο έπι Ιέδα, και chias,/edelarum fiiitcoreius, et/iίρεκ
Ιέδα, και
ίβ/iunfiξία εβ ira, et/iper Ιμdance
ΡΡ 3 Η:ς-
"λ4 εκτ, 32, ι ψΦ 5) Ib, ν. 22. ε) Ib, νοτf. και. 26,
"
 3.

598 , Ε. ΤΗΕ ο bo RΕ ΤΙ
Ηiero/olymaικ. , Εr humiliatur e/t επί Ιερεσαλήμ, και επ' αυτόν και ετα,
Εocchia, ab elatione cordi, Jiti, πεινώθη Εζεκίας από τgύψες της κας.
ip/e, et qui babitabant in Hiero δίας αυτέ, αυτός και οι κατοικέντες Ιε.
Jolyma. Εt non τεnit /uper ip/ο,
ira Domini in diebu, ΕΞecbία. ξεσαλήμ. και εκ ήλθεν επ' αυτές οργή
Vera eft ergo illa fententia, a) Κυρίε εν ταις ημέραις Εζεκίε, αληθής
Ωui /bip/um exaltar, humiliabitur, άρα ο λόγος εκείνος, ότι ο υψών εαυτόν
* et qui /eip/ium bumiliat, * exnltabi ταπεινωθήσεται, και ο ταπεινών εαυτόν
rur. Ηic igitur ob pietatem υψωθήσεται, έτος μέντοι δια την ευσέ.
fuam triftia non fpettauit , (ed
ante incurfum hoftium exceffit έetαν αυτόπlης εκ εγένετο των λυπηρών,
e vita. Geon autem, vt ante di. αλα προ της εφόδs των πολεμίων τέ
έturn eft, Silotin vocat, Quod βίg το τέλος κατέλαβε. Γηών δε, τ) ώς
vero miferit ad eum rex Baby, προεόρητα, τον Σιλωάμ καλεί ότι μέν
loniorum, propter folem, φui de το δια το ανατρέψαι τον ήλιοντες δέ
cem gradibus retroceΠerat, hiίto
ria docet. Cum enim comme κα αναβαθμες, απέςειλε προς αυτόν των
Ο Υ & « "
Βαβυλωνίων ο βασιλεύς, ή ισοζια διδά
moraflet de diuitiis quas congre
garat, et de thefauris quos con σκει διηγησαμένη γας ον συνήγαγε
ge(Ιerat, fubiecit: b) Εt pro/pere πλέτον, και όσες κατεσκεύασε θησαυ
εgit Εzechin, in omnibus operibu, ρες, επήγαγε και ευωδώθη Εζεκίας εν
βιir. Αrtamen in legati, princi πάσι τοις έργοις αυτό και έτως εν τοις
pun Βabylonir, ηui milfi fugrant πρεσβευταίς των αρχόντων των από Βα
πd eum , υι interrogtrent de por
τento quod acciderat /iper terram, βυλώνος, τοίς αποσαλέίσι προς αυτόν
aereliquit eum Dominu", τιτ ten πυθέθαι παρ' αυτέ το τέρας ο εγένετο
zaret cum, et nota ferent qua επί της γης, και εγκατέλιπεν αυτόν Κύ
crant in corde ciur. Declarat au
ριος, τέ πειράσαι αυτόν ειδένα, τα εν τη
tem hic fermo, melius e(Ιe in
Domino gloriari. Νam cum καρδία αυτό δηλοίδε ο λόγος, ότιάμε:
oporteret eum diuina potentiac νον εν Κυρίω καυχάθαι, δέον γαρ αυτόν
opera enarrare, thefauros often. τα περί της θείας δυνάμεως εξηγήσα,
tauit, φui (tabile nihil habent. θαι, τες θησαυρες τές εδει Ά
Ιllud pοrro, υι tentarct eum, et μόνιμον έχοντας, το δε περάσαι αυτόν
πota ferent, ηua erant in corde ειδέναι τα εν τη καρδία αυτέ, τέτο ση:
είur, ignificat φuod voluerit pa
tefacere cogίtationes eius. Νon μαίνει, ότι, ηθέλησε
γυμνώσα τές λοχε
enim ignorat ipfe cogitationes σμες αυτ8. 8 γαρ αυτος αγνοεί των αν
hominum , qui - omnium folus θρώπων τα ενθυμήματα ο επιτάμενος
corda nouίt: Ιed aliis ea reue
καρδίας μονώτατρς αλά τοις άλλοις
lat φua occulta funt. Ceterum αποκαλύπτει τα κεκρυμμένα, απήλαυ:
fepulturam adeptus eft fplendi σε δε και επιταφίων λαμπρών μετά
dam. Depofuerunt enim eum ma
gno cum honore et gloria. Lam πολής γαρ αυτόν τιμής και δόξης καιέ.
vero Μanaffae impietatem Regno. θηκαν, τέΝΛανασσή δε την ασέβειαν και
rum φuoque liber edocuit. Quip ή των βασιλειών εδίδαξε βίζλος, ε γας
pequinonfolumimpios reges (upe μόνον τές δυσσεβείς βασιλείς υπεξηκόν.
Υ Τισε,

1) ως προείρηται. Vid, p. 455. Οuaft. 2.

α) Luc. Ι4, Π. 5) 2 Paral. 32,3o. 31. ".
 Α'

oyzsΤ ΙΝ ΙΙ. ΡΑRΑLΙΡοΜ. : 599 1.

τισεν, αλά και τα έθνη,φησιν, α εξήρε rauit, fed etiam gentes, inquit, a)
φuas fuftulit Dominus a facie
Κύριος από προσώπε των υιών Ισραήλ. filiorum Iίrael. Luit autem et
έτισε δε και δίκας της ασεβείας, παρε iam panas impietatis. Τraditus
δόθη γας τώ βασιλε: των Ασσυρίων, enim eft regi Αffyriorum, vin
και απήχθη πεπεδημένος εις Βαβυλώνα. ξtusque in Βabylonem abduξtus.
αλα της φιλανθρωπίας ή άβυσσος με Sed huίc tamen mifericordia fon
τέδωκε και τέτω τών τε ελέες κρενών, tes abyffus benignitatis imper
w 3 Ν *
Ο Α Υ -
tiit. Po/fquan enim, ait, b) co
ως γαζ εθλίβη, φησί, Μανασσής, έδεήθη angu/fatu, g/f Μanalli, , orauir
τ8 προσώπε Κυρίg τ8 Θεξ αυτ8, και Dominum Deum /uum, et bumί
εταπεινώθη σφόδρα από προσώπε τέ liatu, e/t valde coram Deo patrum
Θεέ των πατέρων αυτέ, και πρεσηύξα, Juorum. Εt deprecatu, g/f eum,
το προς αυτόν, και επήκεσε της φωνής et exaudiuit υocem ciur, redaxit
αυτέ, και επέσρεψεν αυτόν εις Ιερεσα que eum Ηicrg/olymam in regnum
βιun : et cognouit Μanalje, ηuod
λήμ επί την βασιλείαν αυτέ, και έγνω, Dominu, ip/ε είjτ Deur. Vsque
Μανασσής, ότι Κύριος αυτός εσιν ο Θεός. adeo volentibus prodeft caftiga
τοσέτον η παιδεία τες βελoμένες ονίνη, tio. Οua enimeregnans non ha
σι. α γας βασιλεύων εκ είχε, ταύτα buit , harc feruiens obtinuit.
δελεύων έκτήσατο της γας δελείας α Ρoftquam nimirum liberatus fuit
παλαγείς, περιελέ φησί τές θεές τες a feruitute , al/fulit, inguit, c)
deo, alienor, et /huulacrum de do
αλοτρίες, και το γλυπloν εξ οίκε Κυ mo Domini, ara, 4uoque omner,
ίg και πάντα τα θυσιασήςια, ά ωκο qua frcerat in monte domu, Do
Ε εν όρε οίκε Κυρίε, και εν Ιερε mini, in Hiero/olyma, et proiccir
ενtra υrben: et in/taurauit altaνε
σαλήμ και εξέβαλεν έξω της πόλεως,
και κατώρθωσε θυσιασήφιον Κυρίε, κα! Donuini, et immolnuit /uper illo
έθυσεν επ' αυτώ θυσίαν σωτηρία, και Jacrificium eucharifficum. Quinet
iam populum ad pietatem infti
αινέσεως, εδίδαξε δε και τον λαόν ευσε, tuit. Pracepit enim, inquit, d)
βεν είπε γάρ Φησι Μανασσής τώ Ιέ. * Ιuda Μanaller, υι /bruiret Do- *
δα, δελεύeιν Κυρίω τω Θεώ Ισραήλ, το mino Deο Ιβdel Sed imperfo
δε ατελές τε λαέ πάλιν ο λόγος δεδή, fcξtionen populi rurfus declarat
narratio. Αddit enim , φuod ad
λωκεν επήγαγε γας, ότι έτι ο λαός huc populus immolauerit in ex
επί των υψηλών εθυσίαζεν, ότι δε τώ celfis, Quod autem Deo immo
Θεώ εν τοις υψηλοίς έθυον, σαφώς εν lauerint in excellis , manifefte
ταύθα ή ίσορία δεδήλωκεν. επήγαγε hoc loco hiftoria docet, cum ad
dit, e) /ίd in calfun Domino Deo
γάρ πλην 1)εις κενoν Κυρίω τω Θεώ αύ, Jiίο. Οua porto ad Αmmonem
των τάδε κατατον Αμών και Ιωσίαν, εν εt Iofiam fpe&tant, in Regnorumli
τη τετάρτη των βασιλειών 2) ήρμηνεύ bro quarto expofuinus. Sedquar
σαμεν. ζητητίον δε, πώς ένδον έσης της renduin, quomodo cum intus effet
κιβωτε έντώ αγίω των αγίων, τοις Λευς arca in Sancto fanξtorum, Leuitis
ίται ο Ιωσίας άγνιθήνα προσέταξε, τέ Ιofias (anξtificationen indixerit, vt
ΩΙCΩ1ΙΙ

1) εί, κενόν. Αbeft a verf greca 1. c. in Cod. akr, et untic, occurrit autern in
edit. ald. et Gloffematis pra fe fert fpecίcm. 2) ήρμηνεύσαμεν. Vid. Ρ.549 Ιη4.
α) 2 Ρar.33, 9. b) Ib. c.33, 12, 13. ε) Ib. ν. 15, Ιό. d) Ib, ν. 16, ε) Ib. v. 17.
 6οο Β. ΤΗΕoD. ΩyΑΕSΤ. ΙΝ ΙΙ. ΡΑRΑLΙΡοΜ.
arcam fantam inferrent in do.
δένα την κιβωτόν την αγίαν εν τω οίκα
τηum Domini. Ηoc enim fe. Κυρίε, και τα εξής δε τέτο δηλοί
φuentia
και
φuoφue fignificant. α) Ει έθηκαν την κιβωτόν την αγίαν εν τώ οί.
φ6/iterunt drcan Janίinm in domo,
ηuam rdificauit Salomo filiu, Da κω, όν ώκοδόμησε Σολομών, όυιός Δαβίο
τid, regi, Ιβηel. . Εgo vero exi τέ βασιλέως Ισραήλ, εγώ δε δίμαι, ή
ftimo, Τvel Αίfyrium, cum vr τον Ασσύριον επί τ8 Μανασσή την πό
bem cepifiet Μanafta tempore, λινελόνια
arcam foras extuliίIc, vel aliquem
Ά
την κιζώloν ένδοθεν
ήτίνα των δυσσεζών βασιλέων, των μέlα
regum impiorum, Gui poft Εne τον Εζεκίαν βεβασιλευκότων, ή τον Μα
ςhiam regnarunt, fiue Μana(Ιen,
fiue Αmmonem : poftea Iofiam, νασσήν, ή τον Αμών είτα τέτο τον Ιω
re comperta, fuo loco reftituis σίαν-Σμεμαθηκότα εις τον οικείον αποκα
έτ Λ' Λ. " « - "

{e. Rurfum pofthac hiftoria Αfa αςησα τοπον παλιν μέντοι ή ισορία
phum, Αemanem, et Idithunum τον Ασαφ, και Αμαν, και Ιδιθεμπρο
prophetas nuncupauit. Ιμxta pra φήτας εκάλεσε κατατας εντολάς Φησι
κερta, inquit, b) Dauidi», et Α/a-
φbi, ει Αemani, et Idithumi, pνο Δαβίδ, και Ασαφ, και Αμαν, και Ιδι
1betarum regir. "Κερεσεμ Αutem c) θέμ, των προφητών τε βασιλέως. 1)το
diuinationis genus effe arbitror:δε Κερεσείμ είδος είναι μαντείας υπο
φuippe φuod cum ventriloφuis, λαμβάνω τοις γας εγγασριμύθοις, και
et vatibus, et theraphim coniun τοις γνώσας, και
ξtum eft. Τanta autem regis τοις θεραφίμ συνήπια.
iftius virtus erat, vt lamentatio τοσαύτη δεήν τέδετέβασιλέως ή αρέjη,
nem φuoque Ιeremins conίcripfe ότι και θρήνον ο προφήτης Ιερεμίας συν
rit, eamque cantoribus et canta έγραψε, και τέτον τοίς αδοίς δέδωκε,και
tricibus dederit, vt eam canerent ταίς αδέσας, ώσε τέτον άδεινκαθ' έκα
{ingulis annis memoriam cele. σον ενιαυτόν επιτελέντας την μνήμην.
brantes, Quac ad reliquos vero
reges pertinent, Ιeremias prophe Τα δεκάIατές λοιπές βασιλείς ο προφή
ta pluribus edocuit. Νos vero, της Ιερεμίας διαπλειόνων εδίδαξεν ημάς
φui librum etiam illum, diuina fa δε δια της θείας χάριτος κακείνην την βί
vente gratia, expoίuimus, hunc βλον ερμηνεύσαντες αύθις ερμηνεύσαι
iterum exponere fuperuacaneum ταύτην περιτloν υπειλήφαμεν ότι δε εκ
duximus. Οuod autem pluribus πολώνπροφητικών βιβλωνταύτα ο ισο
ex libris propheticis harc longo
tempore collegerit hiίtoriographus, ριογράφος μετά πολύν χρόνον συνήγα,
libri ipίius finis oftendit, cum men γε, το τέλος της βίβλε εκδιδάσκει, μέ.
tionem faciat Cyri regis Perfarum, μνητα γας Κύge τέΠερσών βασιλέως,
et reditus captiuorum. και της επανόδετων αιχμαλώτων
Ν ι) το δε Κερεσεία κ.τ.λ. Ηacpertinentadeaqua 2Par.35, 19.invert.gr addita, funt.
α) 2Par. 35,3. 5) Ib.ν. 15. ε) Ib. verf. 19.
Ο VΑΕSΤΙΟΝΥΜ ΤΗΕΟ D Ο RΕ ΤΙ Ι Ν RΕGΝΑ Ε Τ ΡΑRΑLΙ Ρ ΟΜΕΝΑ
Ε Ι Ν ΙS.

ν
ξSS3 ξ, ξSS3
ΑDΙΟΕΝ.
 «Θ' χε 5 ί

ΑD DΕΝ DΑ.
Cum typis iam extGriptus cflet ΤΗΕ ο DoR ΕΤΕ
in ντεumque librum Paralipomenωη Commentarius, Εxcerpta
e Cod.VIII. Bibliothecae coirlin, ad manus noftras peruenerunt.
Ηis ne careat L.Β. breuemillorumindicem fubiungere
vifum eft.
=========

Pag.554.Εd. nouae lin. 6. πgoΦητικών βιβλίων. Cod. coirl. βίβλων.

Ibid. lin. 8, συγγεγραμμένων, Cod.γεγραμμένων, "Ε,
- - antep. Σαμαά. Cod. Σαάμ.
- - vlt. υιοί Cod. οι. - -

Pag. 555. lin. 5. Ρουβείμ. Cod. Ρουβήν femper,

Ιbid. - 19. Ιούδας. Cod. pram. ο.
- - 25, ουδέ Cod. ούτε, *

- - 28. Μανασσήτιδος, Cod. Μανασσίτιδος,

- - 3ο. Ιτουραίοις. Cod. Τυρίοις. -

- - 31. άλλοις - παρατ. Cod. μετ' αυτών παραταττομένοις.

556. - 8. κατώκισαν, Cod. κατώκησαν.
Ibid. - 12. Codex candemle&tionem αρχιερατεύσαντα habet,quam
loco prioris αρχιερέυτησαντα fubίtituimus.
- - π5. του abeft a Cod. .
- - 16."δορυάλωτος. Cod.δωριάλoτος,proδoριάλωτος,ντvidetur,
- - 22. Μωσή Cod. Μωυσού, femper. .
- - 24. Αμζάμ, Cod. Αμβραμ, 1cd μ Ρrius crafo, remanet
Αβραμ.
- - 5. a fine, Γερσών.(Εd priorhabebatΓερσήν.) Cod. Γεδεών.
- - penult, είχε Cod. ηύχει. Leξtio Rufpetta.
- νlt, τον τρίτον υιών του Λευί Cod. του Λευί τον τρίτον υιόν.
557. - ΙΙ. καί. Cod. μοί, -

- - ead. μετα τήν Cod. μετ' αυτήν,

- - 23. Ναθιναίο, Cod. Ναθηναίοι, femper,
- - ead. ταύτα. Cod. τούτο,
- - 32. Χετθαίοι. Cod. Χετταίοι, (emper,
558. - 12 τούτους. Cod. αυτούς,
- , - 18. ναώ. (Prioreditio habebat νεώ.) Ιta quoφuς Codex,
- - 22. οι abeft a Cod. •
- - 26. υπό Cod. επί.
- - 27. ναός, Cod. νεός, pro νεως, fine dubio.
559. - 5. καθισάμενοι Cod. καθεσαμένοι,
- - 15. υπό Cod. επί.
Β.Τhcoa. Τom. Ι. (!) Ρ. 559.
 ξ' χε €,
Ρg. 549.hn 2ο ή έμησε cod ή έμησενέκ
25. ουχί γοητείαις. Cod.oυχή γοητεία.
- 3 τ. είπον Cod. ειρήκασιν,
- 32. ή γενομένη. Cod. γεγενημένη. *
Α"

- pen. αυτού, Cod. αυτή.

Ε . - Τ 3. δυσσεβούντων. Cod. prem. τών,
- 5. διά τού Cod. δι' αυτού του.
- 13. ενετείλατο. Cod. pram. ο Δεσπότης.
- Ιό. ήν. Αbeft a Cod.
- 22. Γεδούρ. Cod. Γαδδούς.
« - 25. δέ. Αbefta Cod.
- 27. από Cod. pram. καί. «

- 28. Ισααρ. Cod. prem. Ίσραήλ.

- 3ο. εις. Αbeft 4Cod.
- 31. αδελφοί Cod. pram. οι.
- 33. και δεινούς ιδείν Cod. συνιδείν.
- antep, δέ. Αbeft a Cod.
5 6 Ι. - Ι. ότι. Cod. είτα.
- 5. βασιλικόν Cod. βασίλειον.
- τg. εν αναφoρεύσιν Cod. ετσαναφoρεύσιν.
- 2ο επ. Cod. εν.
- 27. ήμπίχετο, Cod. αμπείχετο.
2. - 5. εξωμίδα Cod: επωμίδα.
- το, έταξε. Cod. prem, τότε,
- 15. ύμνον Cod. prem, τόν,
- τ7. Σαδούκ. Cod. Σαδδουκ, femper,
- 26. ός. Cod. ο γας νόμος,
- 3 Ι. γάρ φησί. Def in Cod.
- 34. ήν et τη def in Cod.
- 35. ηδυνήθη Cod. έδυνήθη.
- penult, αυτής. Cod. αυτού.
- νlt. ου abeft a Cod. -

3 -
- 5, του Θεού. Cod. pram. Κυgίου.
- 7. δε abeft a Cod.
- τα. ήκουσεν. Cod. επήκουσεν.
- 13. εν πυρίin Cod. ponitur poft ουρανού.
- 18. προσέταξεν - λίθους. Def in Cod.
2π. συ def in Cod.
- 27. καίτοι. Cod. ο.
4. - 2. δέ. Αbeft a Cod.

" - 4. ο μέγας Cod. ο πάνυ.

8. Χρισός, Cod. pracm. Δεσπότης.
"

Pag.564
 - "ε - " -

Ρag. 564. lin, το. Και abcfta Cod. . . -- ...Ε" .

- - 19. αυτός, Cod. add. γάς. --

- - 24 περσετάγησαν Cod. πgρσετάχθησαν. . . .
- - 34. Αβιμέλεχ. Cod. Αχιμέλεχ femper. . . .
- - 36, από Cod. pram, των. - ----

- - νlt. πατριών αυτών. Cod. add. εκκαίδεκα .... υιοίς Ιθά.

μας κατ' οίκους πατριών αυτών οκτώ. Lacuna ifta
perτοίςfiue και τοις explendaeft. ConfΙΡaral. 24,4.
565. - 12. προφητικού Cod. προφητικής, δ ι - -

- - 13. χαρίσματος. Cod. χάριτος. --

- - 26. Θεού. Cod. praem. τού. * - "

- - 3 τ. έν, Αbςft a Cod. «" --

- - 33. καί Def ibid. ante Μωσέως. " -
566. - 6. αγίων. Cod. pram, των ... ". --
- - 7. Κίς. · Cod. Κείς. . . . . . . . . .
- - το. Σαλωμήθ. Cod. Σαλωμίθ. . .. . ---
- - Ι Ι. είναι. Αbeft a Cod. ε - ξ :2
- - 15. ούτος, Cod. αυτός. ". -
- - ead. και ουκ. Cod. εκείνοι δέ. . . . " . ζ.
- - Ι6. ήν. Αbeft a Cod. . . .
- - 2τ. εξετάζει. Cod. εκζητεί. " " ..". -
- - 26. και άν, Cod., εάν. . . . . . --
- - 3ο φησίν έμού. Def ih Cod. . . . . . . .
567. - τI.et 2, πόσου. Cod., οπόσου. . . . . . -
- - τ7. άλλα, Cod. τ' άλλα. . ... . .. .
- -- 3ο.
- 29 πάσαν.
μή Cod. addit
Αbcft σέ.
a Cod. . . --. .το . . -
- ** *«

568. - 3. άνθρώπων. Cod. αριθμών. . « -- "

- - το. Θεώ. Αbeft a Cod. . . . .. . . . ...

- - τ5. παρεπίδημοι. Cod. τσάςοικοι. ε - ---- *

- - 16. εσμέν Αbρίta Cod. . ... . . . .

- - 2τ. τού Defibid. : : : :
- - 3ο εις βασιλέα Def . . . . . . . . .
569. - τ. των Παραλειπομένων Def . . . . .
- - 7. χιλιόμβας. Οod. χιλιόμβην. : -
-- 9. τυχεϊν Cod. addit ήτησε. - - ---- "
- - 12. οίκον. Αbefta Cod. ... .. « -

- - 6 a fne, έτί. Βεfibid. . . .. . .

57ο. - 1. είκοσι. Cod. pram, τών. . . .. . . . .
- - 4. εξήκοντα Cod. pram. οί. . . . . . . . -
-
- -- 1τ.
7. δέ.
δέ. Αbefta Cod. ". " ." . . . . .Ν .: :
Αbcίt etiami.
. . . - (*) 2 Ρag. στο.
ΙΥ
ξ 3ξ ξ,
Ρag. 57ο lin. 2ο. αύτη.δεΣιών, η Cod. έσιν Σιών.
- 31: των Χερουβείμ. Cod. pram. των πτερύγων,
ead. oύν. Αbeft a Cod. -

13. Κυgίου. Cod. prem. του. -

23 Σιλωνίτης, Cod. Σηλωνίτης femper,

3 Ι περί Cod. κατ',

Ξ 32. ότι Cod..ως.

3 3.
Ι
Βαιθήλ. Cod. Βεθήλ.
σήση. Cod. ανασήση.
Ι 6 ναός. Cod. νεώς.
19 του. Αbefta Cod.
24. και εκ των άλλων. Cod. και οι τ' άλλων.
29, Κυζί"1άΘεώ αυτώ: CodΗΚυρίω7ών πα]ρών(fic) αυτών,
32 - "Ιεροβοάμ. Cod. Ροβραμ.
ead. τσαραδέδωκε. Οod. παρέδωκε, -"

34. ειτσών. Cod. είβηκεν.

35 εγκατελίπετε. Cod. εγκατελείπατε,
3 -
2ο. Αβιά. Cod. Αβιάδ.
22 σρατευομένας, Cod. τρατευσαμένας.
ΙΟ
-

εξελάσαντες (quod in locum lettionis εξελάσοντες

- fubίtituimus) exίtat in Cod.
2Ο. καί. Αbeft a Cod.
3ο ανηλώθησαν, Cod. αναλώθησαν,
οί. Αbeft a Cod.

Ε 32
33
4.
πατέρων Cod. πατρών (emper,
επαίνους. Cod. add. αυτού,
ead. δέ. Αbeft a Cod.
ό κατηνάλωσεν, Cod. κατανάλωσεν.
Ι 3. τας. Αbeft a Cod.
14. Αμαζονείμ. Cod. Αμαζωνίειμ femper,
Ιό
υπέσρεψαν. Cod. επέτρεψαν,
19 Γεραρηνών σαλτόν, Cod. γεραςηνον σάλτον,
- 27. απαντήσας. Cod. υπαντήσας.
"28 έμνημόνευσε... Cod. ανέμνησε,
29. παρέτρεψεν. Cod. προέτρεψεν.
3ο. καί. Αbeft a Cod. .
3Ι εγκατελίπητε. Cod. εγκαταλείπητε.
5 76 5. εκάθισαν, Cod. εκάθισεν,
2 Ι. εκτσορευομένω. Cod. add. και τώ εισποζει oμένω.
όσας, Cod. ας.
Ε --
32.
34. τούτο. Cod. ταύτα.
577. ΙΣΙ αυτού. Αbeft a Cod.
"
- Ρag.575.
 " " - Στι
ε «

€ χξ 45 V

Pag. 577. lin, 23, 24, τον - χορηγόν Cod. τον τοσούτων γενόμενον
χορηγον αγαθών,
antep. προυξένησεν. Cod. προυξένισεν. . .
57 ε. Ρ.

3. κατηνάλωσει. Cod. καταναλωσεν. . .

6, εν πάση καρδία. Cod. μετά πάσης καρδίας.
ead. πλήρει. Αbeft a Cod.
ΙΙ. γάς φησιν. Def ibid. •

τα έσιμαθείν Cod. δήλον,

18. προφήτην Cod. προφητικόν.
- 2τ. εν τω καιρώ. Cod. pram. καί, , .

-Τάa. αρρωσήσας, Cod. pram. καί.

23. αλλ'. Cod. αλλα τούς.
- 27. ζηλώσαντα. Cod. έζηλωκότα.
- 28. τό. Αbeft a Cod. -

- 29. δε αυτού. Γef ibid.

- antep. ευφημίας.. Cod. praem, επί.
- ead. έθηκεν. Cod. τέθεικεν.
- νlt, τα άλση, Cod. add. και τα είδωλα.
- 55 π. του θείου νόμου. Cod. του νόμου του θείου,
5. a fine, προγενόμενα. Cod. προγεγενημένα,
4. a fine, και γαρ ο Cod. ο γας.
:- νlt. έχαλέπαινε. Cod. έχαλέπηνεν.

ε 58 Ι
-• "
27. ουδε θαυμάσαιπρόσωτσον. Αbeft.
- 29. μή. Cod. add. τε.
penult. τσοιήσετε. Cod. ποιήσατε.
- νlt. έτσέσησε. Cod. έσησε.
-

Ι. αγνοοίεν. Cod. αγνοίεν,

- 2. εξενεγκεν. Cod. προσενεγκεν προσήκει.
- 9. είτι ούν έρεθαι. Cod.ει τον Θεόν φησινέςεθαι,
-

- 19. και τσρος τούτο Cod. και πες τούτο,

- 5. a fine, τού. Αbeft.

:
"- .
- -
2. -
-
νlt. τύχη. Cod. τύχοι,
τ. ναός, Cod. νεώς femper,
8. τοίς. Αbeft.
- Ι 3. ήμίν. Def: ibid.
16. άντισήσαι. Cod. αντισήναι.
τ8.
22.
Α'

ποιήσομεν. Cod. add. αυτοίς.

ολολυγμώ. Cod. ολολυγή.
. . -
--

-
,

• -- ead. ικετηρίας. Cod. ικέτείας.

- - 24. Ιεζεήλ. Cod. Ιεζιήλ. . . . - -.

- - 32. τσολοι δε και των Cod. τσολοί γάξτε εκ των

- - 95, μηδέ Cod. μή. ,

583.- τα περιεθάρρυνε.
βέ Cod. πας
(") θάξέννεν.
Α Ρag. 583.
 & Α

VΙ
ξ Χξ ξη
Peg 5ss in, τα υki Abelt a cod.
-
*

Ι4. Κυρίω. Cod. praem, εν. "- -

15, εμτσισεύσατε. Cod, επισευθήσεθε, pro εμπιςευθή.

- σεώθε, vt videtur. -

2ο, φυλας, Cod. βουλας, φua fuit leξtio Ηervati. Vid.

ibid. Νot. 2. -

2 τ. και - αρχόντων. Defid. .

33. τους νεκρούς, Cod. praem. καί. 'ν

Ε 9. λoιτσοί, Cod. πολοί,

Ι Ι. Ιηού. Cod. υιού.
τ6. πορευθήναι erafum eft Codex addit και εκοινώνησε,
μετ' αυτού ποιήσαι τσλοία και πορευθήναι εις
-

Θαρσείς -

22. Ελιέζερ, Cod. Ελιέζαρ. •

26. φησί. Αbeft a Cod.
π. Ι. βασιλέων, Cod. βασιλέως.
. 15. Λομνά Cod. Λεμνά.
". - "

21, εγγραφή. Cod. εν γραφή.

"-
.26. βασιλέων. Cod. βασιλέως..
υ
27. και εξεπόρνευσας. Cod. οι εξεπόρνευσαν,
3ο, υιούς. Αbefta Cod.
antep. οικία. Cod. ατσοσκευή,
2ο. ταφής. Cod. τιμής,
2 Ι. 22. καύσιν. Cod. κλαίσιν. ".

2 5. αυτού. Αbeft, -

26. καί. Αbeft.

3 τ. ειτσών, Cod, ειρηκώς. -

antep. από Def ante των Αμαζ.

5 8 7. 5. αυτόν. Οod add. φησίν, ο.
" 8. εξηγείται. Cod. add. ή ισοβία,
12. βίβλους. Αbeft. . -

τ3. θαυμασού Cod. praem, τού.

14. πυρσευθείς. Cod. πορευθείς. . . .

Ε
-
τ8. Ματθάν, Cod. μαθών.
27. ιερέως, Cod. pram. τού.
29. 3ο εν γας - ήμελήθη, Cod. εν τώ τσας λήλυ,
θότι γας ήμελήθη χρόνω.
32. πάντα. Cod. Ρram. γάς.
- -

"

5 88, 6. εις. Cod. πρός.

8, διεμαρτύρατο Cod, διεμαρτύραντο,
ead. ήκουσαν. Cod. ήθέλησαν.

Ξ τπ. Ιωδαέ, Cod. Ιωαδάβ. "

2ο, αυτόν. Αbeft a Cod. . . . . .
' ".
* --
"».

," - ά
-
 4.

θ Χξ Φ. VΙΙ
Pag, 588. lin, 2τ. και Def ibid. - -

- - 23. ή ισοβία. Cod. praem. καί.

24. Φησίν. Αbeft a Cod.
26. Ιωδαέ. Defibid. - ν. "

Ε antep. ώς, Cod. τούτο γας καί

νlt, τώ. Αbeft.
4. έθαψαν αυτόν.
5.
Ιn Codice additur,
• .

(ex errore Libra

rii, ντνίdetur,) επί της κλίνης αυτού, και απέθανε, ,
και έθαψαν αυτόν, 4

5. τάφω. Cod. τόπω.

6. ο λόγος, Cod. ο θείο λόγος εκείνος,
" 4 ,
7. πίνει αυτό. Def.

ε589.
5
ενο
13. Ι4, αντ' αυτού - Αμασίας. Def.
28. λάβη. Cod. λάβης.
33. πλειον. God. πλείω. -

34, 35, απήλθε - μυgίους. Cod. απήλθεν και νεν

κηκώς επανήλθεν και κατέκτεινεν μεν μυζίους.
2. ώς, Coa. άλ' ώς,
-

3. ΚΙ αλ ήλεγξεν - προφήτου. Cod. αλα πάλιν ο

και φιλάνθρωπος Κύριος διά τινος των προφητών
ήλεγξεν την ασεβείαν. Sequiturείπε κ.τ.λ.
6. εξείλοντο. Cod. εξείλαντο, •
7. επί - χρόνον, Cod. επί πολώ φησι χρόνω, - -

τ7. πατάξω. Cod. πατάξωσιν,

ibid. είπε. Cod. έφη. -
25 και πέρας Cod. και του βίου το πέρας,
26.» δέ. Αbeft. "

3 Ι. καί Αbeft.
3. έφη. Cod. praem. o των όλων,
το. Ιωάθαμ. Cod. Ιάθαμfemper.
13. οικοδομαίς, Cod. οικοδομίας,
29. αλ έν, Cod. αλα σύν.
3ο, αρχιερεύς Cod. ιερεύς.
33. τόν, Cod. pram. επί
26. εκάθητο. Cod. καθήςσ.
27.fd, της εν τω - απεργούσης, Def in Cod.
32. γάρ Αbeft.
34, παρέλαβεν. Cod. κατέλαβεν.
ead. ούτος. Cod. ο αυτός.
3 - το. Ωδήδ. Cod. Ολαδ.
15. πατέρων ημών, Cod., πατρών υμών,
24. οφθαλμών. Cod. αδελφών.
-

ε 31.11. αλώς - αλοφύλοις.Cod. ώς βαρβάροις αλοφύλοις,

Ρag. 593,
"
VΙΙΙ
«5 x ®
Ρag. 593.lin. penult. υμάς. Cod. υμίν, «
.594. - Ι. fq, και - ήξίωσαν Def. -

- - Ι3. ώκησαν. Cod. κατώκησαν.

- - 16. ασέβειαν. Αbeft a Cod.
- -- 27. ατσοςήναι. Cod. pram. τού.
- - 3 . κατι χύουσιν Cod. κατιχύσουσιν.
595. - 2. ναού, Cod. νεώ.
14.fd. εκκαθήgαι Cod. εκκαθάρα,
15. ναόν. Cod. νεών. - ι
23. δώδεκα. Cod. δυοκαίδεκα. -

25. περί Αbeft. - * ''

33. ήν. Αbeft a Cod.
pen, μνημονεύουσα. Cod. μνημονεύσασα ,
7. ότι, Cod. ώς.
22. ήεσαν. Cod ήσαν.
27. τού Cod. praem. τή.
33. θείαν. Αbeft.
7. -
1. τούτων, Cod. τούτο,
το Σεναχειρεία. Cod. Σενναχηρείμ. κ.

13. παραπεσείν, Cod. τσεριπεσείν. -

π5. αυτού. Cod. εαυτού. -

τ6.'πρώτον, Cod.Def
28. μετ' αυτού, pram.
ante καί.
βραχίονες. ε

29. ημών Cod. add. δέ.

3.1. εδίδαξε, Cod. έδειξεν,
36. τοσαύτην Cod. τοιαύτην,
Ε ανταπέδωκεν. Cod. έδωκεν.
7. Ιφ και ο - υψωθήσεται. Def.
Ι Ι. Γηών. Cod. .Γιών. •

ead. ως προείρεται. Def.

23. αυτόν, Def.
27, εξηγήσαάθαι. Cod. διηγήσαθαι.
2ο. Κυρίου, Cod. add. ήν,
3o. ότι: Cod. pram, πλήν.
– pen. τοις Λευίταις. Αbeft.
6 Ο Ο. -
27. της θείας χάριτος, Cod, την θείαν χάριν,
-

29. ταύτην. Cod. τα αυτά. Α" -

Ε R R Α Τ Α.
Ρag. 272. Νot, lin. 4. pro vti leg. υίi. ι

585, lin. 18. leg, εξενήνοχεν.

ΤΟΥ
 ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΘΕΟΔ ΩΡΗΤΟΥ
Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Ο Υ Κ Υ Ρ Ο Υ

Ε Ρ Μ Η Ν Ε Ι Α *
ΕΙΣ ΤorΣ ΕΚΑΤΟΝ ΠΕΝΤΗ ΚοΝΤΑ ,

Ψ Α Λ Μ Ο Υ Σ. Εμε

ΒΕΑΤΙ ΤΗΕ ο DoRΕΤΙ

Α Ε Ρ Ι S C Ο Ρ Ι Ο Υ R Ε Ν S 1 $

* 1 Ν Τ Ε R Ρ R Ε Τ Α Τ Ι ο
ΙΝ C ΕΝ ΤV Μ ΩVΙΝ Ω VΑ G1ΝΤΑ

ΡS ΑΙ, Μ Ο S.
Αl Αntonio Carafi in Latinum /trmonem conuer/a.

Π Ρ Ο Θ Ε Ω Ρ Ι Α. ΡR Α Ε Ρ Α Τ Ι Ο.
• μοι μεν προ των άλων θείων λο, ibi quidem pra ceteri, di
υini, oraculi, bonum υί
1. γίων καταθύμιον ήν του μεγά,
λου Δαβίδ ερμηνεύσαι την προ /tin g/t magni Danidi,
ι
propbetiam interprezari:
φητείαν επειδή και της ευσεβείας οι quandoquidem religionir/tudio/f, rum
τρόφιμοι, και αποί ι)και χωζικοί, διαφε. qui υνbυ, tum φui agro, incoluur,
ρόντως ταύτη προσέχειν εσπεδάκασιν pracipttan operam buie parti nattan, 07/17/t".'',

ι) και χωρικοί Codex βcundus inter tres illos augu/fano, guibus ad hunς
Commentarium in Pfalmos vti licuit, habet χωρητικοί, pro χωριτικοί, ντ
putσ. Ιbidem και οιniflurn,
Β. Τpcod. Τom.Ι. Οι
Α'
 "
6ο2 - Β. ΤΗΕ ο D o R ΕΤΙ
omney. In primi, υcro qui άπαντες. ουχ ήκισα 1)δε Σ τον ασκήl
mona/ficam υitan agunt, dic, κόν ασπαζόμενοι βίοννύκτως ταύτην και
ποξίεσηue Dauidico, τιςr/it, in ore μεθ' ημέραν δια 2)της γλώττης προφέ.
pabent, Deum rerum omnium au
εforem decantantes , et corpori, ρουσι', 3) τον των ολων υμνέντες Θεον,
και τα του σώματος κατευνάζοντες πά
πιοtur compe/benter. Diuina enim
gratia, temperan, υιilitatem car
θη, τηγαρ ηδονήτης μελωδίας την ωφέ.
ηrini, βιauitate , gratam admo
λειαν ή θεία χάρις κεράσασα, τριπόθη
dum et amabilen dottrinam bomi. τόν τε και αξιέρασον τοίς ανθρώποις δι
mibu, propo/ilit. Licet videre ple
δασκαλίαν προτέθεικε και έσιν ιδεόντων
νοσηue bominer, aut nullam, aut μεν άλων θείων γραφών ή εδαμώς, ή
Ιεμem de alii, diuini, libri, mentio ολίγα, των ανθρώπων μεμνημένους τες
πεm ficere: βd de/piritualibu, di πλείσες των δε πνευμαiκώντέ θεσπε
τini Dnuidi, cantici, mult0 /αφenu σίου Δαβίδ κgoυμάτων πολoυς πoλάκις
ηero, et in domibu, et in conipi. κανταϊς οικίας, καν τάς 4)αγιάς, καν
κ τi,, et in "υii, meminife, cantus τάις οδοίς απομεμνημένους, και τη του
que modulatione Jείp/o, demulcere, 5)μέλες αρμονία σφάς αυτές καταθέλ
ει per banc animi deletfntiouen υri γονlας,και διαταύτης της θυμηδείαςκας
litaten con/εqui. Propterea igitur πεμένους την ωφέλειαν δια ταύτα μεν
banc primam υoleban propbetiam ένπρώτην ταύτην εξουλόμην ερμηνεύσαι
exponere, atqμε ingenio/i mercato την προφητείαν, και την εν τω βυθώ
νίbu, eam φuφ in profundo g/f υtili ωφέλειαν προθείναι τοις φρονίμοις εμ
τaten proponere, υι canente" /ίinul, πόροις νάδοντες ομου και την διάνοιαν
ει εονum qua canuntur /ententian των αδομένων ορώντες, διπλούνθερίζων
in/piciente, duplicem fruξfun per ται κέρδος. αλαταύτην ημών 6) πέρας
είpiant, Scd hoc no/trum de/idari - ι Υ

πm non /uerunt ad finem peruenire
ii, qui a nobi aliorum Jacrorum
τoluminum explanationer effingtra
νunt. Νamque detulerunt mobi,
nonnulli interpretationem Cantici
Canticorum : aliqui vero tiri d/t,
deriorum propbetian de/deraue
runt cogno/Cere: alii diuini Εce
chieli, , alii duodecin propbeta
νum pradiξtione, obβuritute inuo
Ιuta, , εhucleari /bi et declarari
fingiturunt. Ροβηuan igitur de σαν. Επειδή τοίνυν δέδωκεν
λαβείν την προθυμίαν ουκ είασαν οιτών
άλων θείων γραφών 7) παρ' ημώντας
ερμηνείας αιτήσαντες, οι μεν γας τού
άσματος των ασματων έπήγγειλαν την
σαφήνεια, οι δεS) τέ ανδρός των επιθυ
μιών επεθύμησαν διαγνώνα την προφη
τείαν άλλοι δε του θεσπεσίου Ιεζεκιήλ,
και έτεροι των δώδεκα προφητώντας τη
ασαφεία κεκρυμμένας προερήσεις σα,
φείς αυτοίς γενέθαι και δήλας εζήτη
Ν < "'
2--
ο τών όλων
ν

dit nobi, υπiuer/orum De u , , Α ν ν ν

qui carco /apientiam docet , et Θεός, ο σοφίζων τους τυφλούς, και

2. Λ. Λ ι \ "

νιy/teria detegit, φui dedit o bo αποκαλύπlω

,*
ν μυσήρια, 9) ο δους σόμα
2 - ν Μ / ν

πmini , ficitque /urdum er nlu ανθρώπω, και ποιήσας δύσκωφoν και κω

- φόν,
1) δέ. Cod. 2. addit καί. 2) της. Αbeft a Cod. 2. 3) τόν. Cod. 2. pracmittit καί.
4) αγυιαί5, Cod. 2. αγορκί. 5) μέλους. Cod.2. μεγίτου. 6) πέρας - προθυα.
Cod. 2. την προθυμίαν περιλαβείν. -) παρ' ημών. Αbeft a Cod. 2. 8) τού -
επιθυμιών. Ηac ad Danielein fe referre e Dan. 9, 23. colligίπus. 9) ο δού,
- τυφλόν. Del: in Cod. 2.
 και ".

ΡRΕ FΑΤΙ ο ΙΝ ΡS Α L Μ Ο S. 6ο3

φόν, και βλέποντα και τυφλή, τούτων
αυτού ) των θείων λόγων συμπεράναι
την ερμηνείαν φέρε την θείαν επικαλε,
- quia ad finem perduceremur: 4ge ,
σάμενοι χας", την αγoυσαν τυφλούς,
κατα την προφητείαν, εν οδό η εκ
σαν, και τρίβους, ας 2) ουκ επίσαντο
οδεύσαι παρασκευάζουσαν, και τοις πά
run, perfpicacem et oculi, captum, υι
commentario, in haccip/iu diuina elo
4iuina inuocata gratia, ηuz cacci, ,
ήδει. υι Φit propbeta, per τium, ηuan
9
ignorarunt, et per / mitar, 4tta,
ng/ierunt, iter pναύει, .ficit
4μευε φui iam dia οθβιν.
. *

λαικωφοίς το των θείων λογίων επαίειν αμε"ani , diuino, βrmone, au

3) παρέχoυσαν, και τους εν σκότω και aiani, atque oculi, teneύνι, cr
ομίχλη διάγουσιν οφθαλμοί χορηγού, ημίiύμ, obduέti, υjum /uppedia :
σαν το βλέπειν, και τηςδε της προφη βuiu,
nen
etiam prophetiz εχροβίio.
bono animo αggrediamur.
τείας κατατoλμήσωμεν, αλλά μηδες
Νeno auten bune no/frum labo
περιτloν ημών το ύτον ηγείθω τον πόνον, rem /aperfiuum εκβimor, co quod
τώ καιάλους προ ημών τηνδι προθάνα et alii ante no banc eandem pro
την ερμηνείαν. διαφόρρις γαρ εντυχών μincinn /u/eperunt. Cum eniή, in
υπομνήμασι, και 4)τους μεν εις αληγο τηrio incidillm commentarior, quί
parrin in allegoriam cum ημίια
ρίαν μέlαπολής χωρήσανίας απλησίας Jarierate abibant, partim υcro pro
εύρων, τους δέτισιν ισοβίαις την προφη. pberiam quiburdam βιβorii, /ίο ad
τείαν αςμόσαντας, ως Ιουδαίοις μάλον aptabant, υ: Ιudai, potiu, inter
την ερμηνείαν συνηγορείν ", ή τοίς τροφί. pretatio /uffίμgaretur, ηunή, βdet
μοις της πίσεως 5) πανουςγουνενομικα αίumini : /olerti, είfe putaui ia
4μ0d apud θο, ει illo, immodicμη,
και τουτων κακείνωντην αμετριαν 6)φυ.
γείν, όσα μενταϊς παλαιαϊς 7) προσηκεν είf figere, quacunque quidem pri
Jεί θι/torii, conuemiebant, bi, μτς
ίσοβίαις, ταύταις ταύτα προσαρμόσαι αccommodare etinm πuης : pracdi
και νύν τας δε περί του δεσπότου Χζι έίione, auten de Domino Cér/fo,
σου προρρήσεις, και της εξ εθνών εκκλη. εr de eccle/ia e gentibu, conjianda,
σίας, και της ευαγγελικής πολιτείας, κες που ας εμαngelica νεφullica,
apo/folici, pradicationibur,
και των αποφολικών κηρυγματων, μη deque
non alii, 4uiburdam @d/oribere,
ετέροις αναθείναι τισιν, όπερ Ιουδαίοις quod Ιμdai ficere /olent, 4ui ma
φίλον ποιείν κακουργία συζώσι, και τής Αιτία αίlueti /unt, ει /ua * incης.
σφών απιτίας απολογίαν υφαίνουσιν. αιμίirnti, εκcu/ationem rerunt. Sτ
τί εμlm g/f rerum ip/irum ro/i-
Ικανή γας και των πραγμάτων ήμαβjυ. η:0πίιιιιι,
ρία ποδηγήσαι προς την αλήθειαν της υι ad υeritatem inier
εζμηνείας τους ταύτην εφιεμένους ευρείν, Ρ"εταίioni, i ducat eor, φui illan
"ερcrire de/tilerant. Κηdo non ad
ούδή χάριν ουδε λίαν επίπονος ημίνητης modum labori/a erit nobi, prardi
πζορέήσεως ερμηνεία, δήλην γαρ ταύ, είion" ενpo/fiίο: βηuidem banc ma
Οq 2 ni

1) των - συμπεράναι. Cod. 2. συμπεράνα των θείων λογίων, 2) ουκ επιταντο.

Cod. 2. ουχ ορώσιν. 3) παρέκουσαν. Οοd. 2. παρασκευάσασαν, 4) τους με -
τροφίμοι της πίτεως. Νimii aliegoriarum (tudii, Αpollinarium, fummi au
τειn in Iudros fauoris, Τheodorun mop/ιεfnum accutare videtur, Coμε
FΑΒ και το τι Biblioth. gr.Vol. 1Χ. p. 16ο. σΑ κ Νεκτ. Αuit p, 84. 5) πανούρ
γου, Cod. 2. πρoύργου, 6) φυγείν Cod. 2. φυγών. 7) προσήκεν Αbefta Cod.2.
6ο4 Ε. ΤΗΕ o Do R ΕΤ Λ'

mif/fam reddit rerum contemplatio. την ποιεί των πραγμάτων ή θεωρία,

Studebimu, autem , 4μoad in no 1) σπουδάσομεν δε ως οιόν τε φυγείν μεν
bi, erit , orationir prolixitatem
τitare, compendio/inique υolenti θένατου λόγου το μήκος, σύντομον δε προ
bus proponere υtilitatem. Αc pri
τοις βουλομένοις την ωφέλειαν,
πρότερον δέ γετών ψαλμών δηλώσα
ore loco p/almorum /δopum decla
rante, inde ad interpretationen, υε. τες τον σκοπον , ουτω της εζμηνειας
miemuυ. αψόμεθα.
Υ Λ

Sciendum e/figitur, propbetia pro ΙΞέον μέντοι, ώς ίδιον προφητείας ου

Α' \ 2 / Α' > Α

grium είli, non/oluti futura pradi μόνον τα 2)εσόμενα προαγορεύειν, αλα

ν ν ν 1 -

αεre, υcrun etiam et pra/ëntia et και τα παρόντα, και τα ήδη γεγενημέ,

practerita narrare: quandoquiden di να λέγειν και γαρ ο θεσπέσιος Μωσης
υinu, Μοβr, ηuarcumφue a prima ori
gine a Dεουniuer/orum condit" /unt, τα πάλαι και πρόπαλα υπό του Θεού
ει ex eiu, υoluntare exi/funt, ηuani των όλων κτιθέντα, και το είναι λαβόν
fo/filfime mobi, aperuit, non ab bo τα, σαφώς ημάς εξεπαίδευσεν, ουπαρ'
ηminibu, banc dυξίrinam , /έd a ανθρώπων ταύτην την διδασκαλίαν δε,
gratia Spiritu, Janξίi edoξίμ. ξάμενος, αλ' εκ της τέΠνεύματος χά.
Ρradixit etinm pra/entia , /ίcut
Ρharmoni ca/tigatione, inftiξta , et ζιτος πgoείπε δε και τα παρόντα, ως
Ιβnέli exhibitionem manne, car τώ Φαραώτας επενεχθείσας παιδείας,
niumque participationen. Κati κατώ Ισραήλ τού μάννα την χορηγίαν,
cinatu, e/t etian, futura , Domi και των κρεών την μετάληψιν προεθέ.
πί Cύνl/ti . aduantum , Iudaorum σπισε δε και τα εσόμενα, του δεσπότου
di/per/fontm , et gentium /alutem. Χρισού την παρουσία, την Ιουδαίων δια
Sic etiam diuinu, Dauid , 4ui
primus po/f banc prophetian con σποραν, την των
εθνών σωτηρίαν, ούτω
βrip/ft, et beneficiorum a Deo και ο θείος Δαβίδ, μετα τούτον πρώτος
υniuer/orum olim collatorun me
προφητείαν συγγράψας, αι των ήδη
minit, et longi, po/t /aculi fiι. γεγενημένων παρα του Θεού των όλων
rura pramon/trat. Νon /olum ευεργεσιών ποιείται την μνήμην, και τα
πutem υerbi, υritur bonlini, υa μακροί, ύσερον χρόνος εσόμενα πζοση
' \\ --

τicinanti , /ed crimin monitori, , μαίνει, ου μόνον δε 3) προαγορευτικούς κέ

1 -ν

et legislatori : et modo moralem χρηται λόγοις, αλα και παραινετικοί,

doëtrinan affert , modo dogma και νομοθετικούς και νυν μεν ηθικήν, νύν
rican : et ludarorum interdum δογματικήν προσφέge διδασκαλίαν
δε
calamitate, diplornt interdum
και ποτέ μεν τας Ιουδαίων ολοφύρεται
gentium /aluten pracinit, Par συμφοράς, ποτέ δε την των εθνών σωτη
/fin υero Domini Chrifi tan pa,- ρίαν προάδει πολαχου δε του δεσπότε
/tonem, tum refurrεξtionem τaticί Χρισού και το πάθος, και την ανάσασιν
natur, et pradiξίioni, υarietate, προθεσπίζει και τη ποικιλία της προ
φη

τ) Cod. 2. σπουδάσαμεν. 2) ισόμενα, Cod. 2. μέλοντα. 3) Cod.2. προσαγορευτι.

κοί,
 ΡR ΑΕΕΑΤΙΟ ΙΝ ΡSΑLΜos. , 6ος
φητείας πολήν τοις προσέχειν εθέλεσι ii, 4ui attendere ύolunt , pluri
1) προσφέρει την ηδονήν τους δε ψαλ mun affèrt υoluptatir. F/almor
τινες έφασαν αμtem non omne, ip/iu, Dauί
μους ουχ άπαντας αυτού
είναι 2)του Δαβίδ, αλά και 3) ετέρων, * di, ηuidan είlo dixerunt , /έd
όθεν και τας επιγραφάς ούτω νενοηκό quo,dam aliorum. Wnde et in.
/ariptione, βc interpretati, alio,
τες, τους μεν τώ Ιδιθούμ, τους δε τώ Ιditbamo nd/orip/trunt, alio, Αe
4) Αιθαμ, άλους δε τοίς υιοίς Κορέ, και tbano, nonnullo, filii, Core , ει
ετέρους τώ Ασαφανέθεσαν προφήτας αlio, Α/ipho, ηuo, etinm propheta,
και αυτούς εκ της των παραλειπομένων fuille ex lifforia Paralipomenωn
ίσοφίας είναι μεμαθηκότες, εγώ δε περί aidiceranr. Εgo auten de bi,
τούτων μεν ουδέν χυρίζομαι ποίαν γάς Jane nibil dfirmo. Ωaid enim
μοι προστίθησιν ωφέλειαν, είτε τούτου nea refort , /ίue buiu omner,
πάντες, 5)είτ’ εκείνων &έν τινες' δήλου /ίue illorum aliqui /int, cunι
cou/fet diuini Spiritu, afiatu υni
γε όντος, ως εκ της του θείου πνεύμα, υcr/o: «ff con/arιpto, 2 Εtenim
"7"Cς' ενεργείας 6) συνεγράφησαν απαν non ignoramus , et * diuinum,
τες, και τον θεσπέσιον γας Δαβίδ προ Dauiden prophetam fitillo, et il.
φήτην ίσμεν, κακείνους προφήτας των Ιο, itiden propbeta, in Paraliφο
menωn hi/toria nuncupari. Pro
παραλειπομένων ή ίσοφία καλεί προφή pbeta auten c/f, linguam prabe
του δε ίδιον, το την γλώτlαν υπουργόν re mini/tran gratia /antii Sρί.
παρέχεν τη τού Πνεύματος χάριτι, ritu , τι legitur in F/almi,, α)
κατα την εν τοις ψαλμοίς φερομένην Lingua mea calamus ίcriba ve
φωνήν, ή γλώσσά Είου και φησί, κάλαμος lociter (cribentis, Wincat ramen
γραμματέως οξυγράφου. 7) κρατείτω plurium /antentia : plure, enim
δε όμως των πλειόνων η ψήφος τέΔαβίδ /triptore, Dauidi, co, elje allo
δε οι πλείους των συγγραφέων τούτους ?"ΙΙ7:Ζ,

έΦασαν είναι, 8) -
*

Επειδή δε και τας επιγραφάς των Ωμoniam antem etiam in/ari

ψαλμών ψευδείς τινές απεκάλεσαν, ptione, Ρ/almorum quidam fal/h,
είle dixerunt , necellarium puto
αναγκαίον ηγούμαι και περί τούτουβρα etian de bi, pauca differere. Μί.
χέαδιεξελθείν εμcίδοκάτολμηρόν είναι bi quiden temerita, υίdatar in
τας ανέκαθεν εμφερομένας επί Πτολε vertere inβriptione, , 4ua inn:
μαίου, τούτης Αιγύπτου μετά τον Αλέ olim Ptolemai, φui φοβ Αlexan
ξανδρον βασιλεύσαντος ανατρέπειν επι drum in Αegypto rgnault, tem
γραφας, ας οι εβδομήκοντα πάντες poribu, circuinforebantur, ηuarque
9)πρεσβύτεροι μετέθεσαν εις την Ελ /iptunginta omne, /eniore, in Grac
Ο Τ 3 C/11/2
".
*,
-" -

ι) προσφέρει. Cod.2. παρέχει. 2) του Δαβίδ. Αbeft a Cod. Ι. et 2. 3) ετέρων,

όθεν και. Γ)ef in Cod. 2. 4) Cod. 2. Εθάμ. 5) είτε. Cod. 2. addit καί.
6) συνεγράφησαν, Cod. 2. προεγράφησαν, 7) κρατείτω. Cod. Ι. κρείττων. 8) Vid.
fupra p, 562. 9) πρεσβύτεροι. Del: in Cod. 1. 2.
α) ΡΙ: 44, Ι.
6ο6 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
«am linguan transrulere, βcut λάδα φωνήν, ως και την άλην άπασαν
reliqunm omnem /icram /tripturam.
Αnni, autem ante interpretationen
θείαν γραφήν. 1)προ πεντήκοντα δεκα
iffam centurn et quinquaginta, mi εκατόν της ερμηνείας ενιαυτών, θείας
νabili: Εrdra, calc/fi, graria ple αναπληθείς χάριτος ο θαυμάσιος Έσ
πus, /icro: libro de/drip/it, ηui par δρας τας ιεράς ανέγραψε βίβλους, υπό
τin per Iudarorum incurian, par της των Ιουδαίων αμελείας, και της των
tinι υcro per impietntem βnbylonio Βαβυλωνίων δυσσεβείας, πάλαι διαφθα
run, dudum fuerant depraunti. ρείσας ει δε κακείνος υπο τού 2) πανα
Ωμod β' et bic a Spiritu/inξto af;
jiaru, borum υoluminum memoriam γίου πνευματος την τουτων ανενεωτατο
remotιmuit , et illi non /ine diui μνήμην, και ουτοι, μη δίχα της θείας
πιο afiatu eadem in Grαcum /br επιπνοίας, μετά πολής συμφωνίας με
1nonem con/an/tone maxima con τήνεγκαν ταύτας εις την Ελάδα Φω
τerterunt, atque inter cetera di. νήν προς δε τας άλαις θείας γραφάς,
τlnn /εripta etiam inβriptione, in
rerpretati /unt : rem equidem ni. και τας επιγραφάς ηςμηνεύκασιν τολ,
mia teneritati, et corfidentiac μηςον οίμα και λίαν θρασυ Α ψευδείς
plennm arbitror, fiί/h, illa, affir ταυτας προσαγορευειν, και τους οικείες
mnre, et cogitarione, ne/tra /an λογισμούς της του Πνεύματος ενεργείας
δti Spiritu, efficacia /apientiore, σοφωτέρους υπολαμβάνειν τούτο δε
aucere. Ηoc auten mpertiu, o/fen
act fingulorum p/almorum expla δείξει σαφέσερον και η κατά μέρος των
marιο. ψαλμών ερμηνεία, -

Διάψαλμα erian uarii, 1nodi, ex Και το διάψαλμα δε διαφόρως ήρμή.

ρο/iterunt. Νonnulli enim intermir
/tonem operationi, Spiritu, /andi νευσαν, οι μεν γαρ της του Πνεύματος
Ju/picati /unt effe: alii υnticinatio ενεργείας παύλαν υπέλαβον είναι οι δε
ni, commutationem : ηuidam υcro προφητείας εναλλαγήν, οι δε του μέλες
cantu, υίcifitudinem. Κnu, au μεταβολήν, εις δε, τήτου 3) Ακύλα χρη
τεn , Αquiία interpretationem / - σάμενος ερμηνεία, το αεί τέθεικεν αντί
ειιιιισ, pro διάψαλμα po/uit fem του διαψάλματος, τώ ήγουμένω sίχω
per, cum pracedente τ'er/i id co
Harere pronuntian Verbi gra τούτο συνάπlεθαφήσας, οιονεν τώτεί
τin in terriο Ε/almo, po/f illa τω ψαλμώ μετά το, φωνή μου προς
υςrba, α) Voce mea ad. Domi. Κύριον εκέκραξα,
Σ Ο Μ.
και
"ν
επήκουσε μου εξΑ. -

num clgmaui, et exaudiuit me ορους αγιου αυτου, προσκείμενον ξυς

de monte fanξto fuo, inuenimu, σκομεν το διάψαλμα, ο δε Ακύλας
adiunξίun διάψαλμα. Αquila υcro
Jίο coniunxit, Εt exaudiuit me de
4) ούτως συνήψε, και επήκουσέ μου εξ
monte fanξto fuo femper. Ει/ίς de όρους αγίου αυτού αεί και ούτω δε
incep, anteriori υcr/iculo ad/aribit, εφεξής τώ ηγουμένω σίχω 5) συνάπία,
- μιαν
ν -- \ Ο 1 " - -

ι) προ - ενικυτών Cod. 2. habet, προ δε εκατόν πεντήκοντα ενιαυτών της ερμηνείας.
2) Cod. 2. αγίου. 3) Ακύλα, Cod. 2. Ακύλου. 4) ούτως συνήψε. Cod. 2. ού
τω συνέγραψε. 5) Poft τίχωin Cod. Ι. (equitur αει, in Cod.2, το αεί. Ηanc
Ιεξtionem habuit o Ακ ΑεΑ, νι ex eius Verhone colligimus,
*) Ρί: 44, 4.
 ΡRΑΕΕ ΑΤΙ Ο ΙΝ ΡSΑLΜΟS. 6οχ

μίανδιάνοιαν εργαζόμενος, εγώ δε t) και femper, υπmm είficien, /intentiam

autern, cum et Sepίunginta rt
τους εβδομήκοντα, και τους άλους Εgo alio omne, diuina * /èriptura in- *
a) άπαντας της θείας γραφής ερμηνευ rerprete dinpfalmate τ/ο, είle in
τας τώ διαψάλματι κεχρημένους ευρί. υenianu, iniu/tum arbitror, τot ta
σκων, ου δίκαιον ηγούμαι τοσούτων μεν lesque de/picere υiro , et υπius
και τοιούτων καταφρονήσαι, ενός δεμόνε tantum /bntentia adbarere. Ωuan
3) διανοία πιτεύσα ου δή χάριν μέλους ob rem cantu, mutationem /gni
εναλλαγήν 4) υπολαμβάνω σημαίνειν τέ βcare arbitror diap/almati, /tri
διαψάλματος την 5) γραφήν, επειδή pturam. Cum enim magnu, Da
ό) γας χορους 7) συζησάμενος ο μέγας vid chori, in/titutir, Deo hymno
Δαβίδ τω Θεώ την υμνωδίαν προσέφε aiam offerrer, non illi quiden ali
βεν, 8) ουκ αυτώ χρείαν τινα πληρών, quem fruξtum ηuaren, , (td τfi
αλα τω λαώ προξενών ωφέλειαν,9)δη Ιitatem populo concilians , palam
λονότι μετάτινος 1ο) αρμοδίας και τους g/t eum hoc fέciffe, υr cum ali
χοςους άδειν, και τους τοίς οργάνοις κε qua conuenientia et cbori conci,
χρημένους σύμφωνον παρεσκεύασε πα nerent, et ii qui in/trumenti, τfe
bantur , /onum ederent con/onan
ζέχεώθαι την ηχήν πολας δε και τα τem. Ομin etiam et cantione,
άσματα του μέλους έχει μεταβολας, ip/ic multa, babent modorum υί
και αι τι)λύρα, δε, και μέντοι και κιθά. ce , et lyra quoque et citbarac
ραι, των κρουμάτων εναλαγάς, έτι δε /ita, balent pulfuum varietate. :
και επί των αυλών 12)πολήν τοιαύτην atque in tibii etian, multa buius
ιδείν διαφοράν το τοίνυν διάψαλμα δο generi, di/εrimina ob/truantur.
Διάψαλ μα igitur υidetur mibi in
κείμoι σημαίνεν, ως έφην, την του μέ. ηuere, τ't dixi , c antu, υίcillitu
λους μεταβολήν, το δε ακριβές τηςές. dinen. Εκmξfam υcro interpre
μηνείας οίδεν ο 13) τοιαύτηντεθεικώς την tationi, /gnificationem nouit ille,
επιγραφήν, και εί τις κατ' εκείνον του qui banc po/itit in/triptionem , er
θείου πνεύματος την αίγλην εδέξατο. β' ηui, aliu, , /κut ille, diuini
Spiritu lamen accepit. Sciendum
ειδέναι δε προσήκει τους Φιλοπόνως τοις ε/t nutem ii, 4ui /tudio/e p/almor
ψαλμοίς εντυγχάνοντας, ως του χρό iditant, bo, tempori, ordinen
νου την τάξιν ουδιασώζουσιν αλ οι μεν non /cruare: /έd quordam εν illi,
τας πρεσβυτέρας περιέχοντες ισοφίας qui antiquiorc, continent bi/toria,
ετινότε την δευτέραν έλαχον τάξιν, οι /ecundum aliquando locum /ortito,
δέ γε τας νεωτέρας, ετάχθησαν πρότε είje, qui vero recentiorer, priore lo
εοφ0/tto, είle, Τιντiu, enim p/ilnius
ροι και γας ο τρίτος ψαλμόςτέ κατα Ο Φ 4 rittι

3) διανοία, Cod. Ι. et 2.
1) καί. Def in Cod. 2. 2) άπαντας. Αbeft a Cod. 2.
διάνοιαν και4) υπολαμβάνω. Cod. 2. ηγούμαι. 5) γραφήν Cod. 2. επιγραφήν,
6) γάρ. Αbeft a Cod. Ι. 7) συτησάμ
ενος. Cod. Ι. et 2, σησάμενος, 8) ουκ αυ
9) δηλονότι. Cod. Ι. δήλον ότι. ιο) Cod. 1. 2. αρμο
τώ. Cod. Ι. ουχ αυτό.
νίας. Ι) λύρα). Cod. Ι. ναύλα/. 12) πολήν. Cod. Ι. 2, πάλιν. 3) τοιαύτην.
Cod. vterque ταύτην.
 1,

6ο8 Β. ΤΗΕΟDΟRΕΤΙ ΡRΑΕFΑΤΙΟ ΙΝ ΡSΑLΜΟS.

τitulum baber narrationir de Αb
τον Αξεσσαλώμ τ) διηγήματος την επι
/alomo : κente/imur vero quadrage γραφήν έχει, ο δέχε εκατοπος ΤΕΟ"Ο αζ
ge/inu, primur de Snule. Ωuan ρακοτος πρώτος τουΣαούλ έσω δε προ,
το autem antiquiora /bit quα de γενέςερα τα κατα τον Σαουλ
Saule füruntur, ii, ηua de Α5/ά-
των καία
Ιomo, omnino perfpicuum ς/i ei, τον Αβεσσαλώμ, παντί που δήλον τώ
φui bi/foriam nouit. Puto equi την ίςορίαν επισαμένω, oίμαι δε αυτόν
ν - ι Μ. »
κεν τον θείον Δαβίδ τους ψαλμούς 8,-
«lem ip/un diuinum Dauidem 1/ήί, gηκένα, τινας δε των ύτερον γενομένων
mo, dixife, βd quo dhm εκ po,
/terioribu, eo, βo ordinaj. Ηας την τουτων ποιήσαθαι σύνταξιν ταύ,
auten idcirco pramiβ, me exφο/ί. τα δε επεσημηνάμην, ίνα μη διακόπjω
τionen interrumpan, β in expίτ την ερμηνείαν περί τούτων μεταξυγρά,
nando υcr/atu, de bi, /oribere το. φeιν αναγκαζόμενος, ενταύθα τοίνυν την
gar. Ηiς ενgo prafhndi finen fή προθεωρίαν συμπεράναντες, συν Θεώ
εienter, βngulorum p/almorum ox φάνα, της κατά μέρος ερμηνείας αψα.
poβίionen, Deo duce, aggredinmur. μεθα, - -

") διηγήματα - τον Αξεσσαλώμ. Def in Cod, 3,

ΕΡΜΗ.
 "ευξr ξ "Αsεξ" βο9

ΕΡΜΗ Ν Ε Ι Α ΙΝΤΕRPRΕΤΑΤΙο"
ΤΟΥ Α' ΨΑΛΜΟΥ. ΡRΙΜΙ ΡSΑΙ.ΜΙ. Α

Sins titulo ε/! apud Ilebrror.

1)Ανεπίγραφος παρ' Εξζαίοις.
Ι. caru, υιν, ηui non inccίfir
Δύ . ακάριος ανήρ, ος εκ επορεύ. in con/ilio impiorum, et
θη εν βουλή ασεζών, και 111 Ό1/Ι 4)cccntoru "1) 77/) γ?

εν οδό αμαρτωλών εκ έτη, /fetit, ct in cathedra

και επί καθέδρα λοιμών ουκ εκάθισεν, pernitioforum non βdit. Ηinc
fagile eft cognofcere, φuodantiqui
2) Εντεύθεν ράδιον συνιδείν, ως πάλαι tus, cuin apud Ηebraos infcriptio
παρ' Εβραίοις τας επιγραφάς ευρόντες nes inuenifient qui diuinas (criptu
οι τας θείας ήρμηνευκότες γραφάς, rasinterpretatifunt, eas in linguam
ταύτας 3) μετέθεσαν εις την Ελλάδα Graecam transtulerint. Ηunc enim
φωνήν τούτον γαρ και τον μετ' αυ pfalmuιη, et eum, qui proxime fe
τον ψαλμόν ανεπιγράφους ευρόντες quitur, fine inίcriptione natti,
ανεπιγράφους 4) κατέλιπον ου τολ fine in Γcrip ti o ne reliquerunt,
non audentes a fe ipfis ali
μήσαντές τι προθένα πας' εαυτών quid adiungere verbis Spiritus
τοίς λογίοις του πνεύματος, τινές fanξti. Οuidam tamen exillis, qui
μέντοι των τας υποθέσεις των ψαλ ptalmorun argumenta conίcriple
μών συγγεγραφότων ηθικήν τούτον re, dixerunt hunc pfalmum conti
έφασαν τον ψαλμόν περιέχειν διδα nere doξtrinam de moribus. Μihi
σκαλίαν εμοί δε ουχ ήτloν δογματικός vero vifus eft non minus dogmati
cus efle, quam ιnoralis, Complcξti
ή ηθικός έδοξεν είναι περιέχει γαρ εχ tur enim non peccatorum modo, (cd
αμαρτωλών μόνον, αλά και ασεβών etiam impiorum reprehentionem,
κατηγορίαν, και παραινέ, τοις θείοις et admonet, vthaud intermiίlo (tu
5)λόγοις προσέχειν διηνεκώς εξ ων ουκ dio diuinis fermonibus operan na
ηθικήν μόνον, αλά και δογματικήν uemus, ex φuibus vtilitatem confe
φuinur, φua non ad mores folum
ωφέλειαν καρπούμεθα, αρμοδίως ό) δε pertineat, Verum etian ad dogmata
λίαν ο μέγας Δαβίδ μακαςισμόν 7) της fpcξtet. Αptiffime nutem magnuς
οικείας αυτού προτέθεικεσυγγραφής, Dauid prapofuit (criptioni fua bea.
1 "ω *

τον εαυτού υιον 8) όμου και δεσπότην titudinelh, fuum iptius filium fi
μιμούμενος, τον σωτήρα λέγω Χρισόν' mul et dominum imitatus, Chri
fturn inquam Saluatorem, quicum
9) όστις προς τους ιερούς το) μαθητας facris diίcipulis colloquens, do
ττ) διδασκαλίας από μακαρισμών ήρ ξtrinam a heatitudinibus exorfus
ξατο, μακάριοι, λέγων, οι πlωχοί τώ eft, dicens : α) Βεq ti paupere,
Οq 3 /piritu,
1) Ανεπίγραφο, παρ' Εβραίοις. Οef in Codd. nofiris. 2) Εντεύθεν. Cod. Ι. et 2,
pracmittunt καί. 3) μετέθεσαν. Cod. 2. κατέθεσαν, 4) κατέλιπον. Cod. 2,
pracm. καί. 5) λόγοις. Αbcft a Cod. 2. 6) δέ, Deeft ibid. 7) τής - συγγρα,
φής. Cod. I, της οικείας συγγραφής προτέθεικε, Cod. 2. προτέθεικε της συγγραφής,
omiίΊο οικείας, 8) ομού-μιμούμενος. Def in Cod. 2. 9) όστις Cod. i. ό, της,
1ο) μαθητάς, Cod. Ι. et 2. αποτόλους, ιι) διδασκαλίας. Αbςft a Cod, 2,
2) Μatth, 5, 3,
γ
ν
 6 Ιο Β. ΤΗΕΟ DΟ RΕΤΙ

/piritu, φuonian ip/orum ε/f re πνεύματι, ότι αυτών εσιν η βασιλεία

gnum calorum, Chriftus autem του Δαβίδ ο Δεσπό.
Dominus filius eft Dauidis, vtho των ουρανών υιός δε
mo, (ecundum (acrorum euange. της Χρισός ως άνθρωπος κατά την των
τ) ιερών ευαγγελίων φωνήν βίβλος γας
1ίorum fermonem: a) Liber genera
rioni, Ιe/i, Chrifti filii Dauidir, γενέσεως Ιησού Χρισού 2) υιού Αβραάμ,
Jiliί Αbrahami. Είt autem Dominus Κύριος δε αυτού κα ποιητής, ως Θεός.
et conditor ipίius, vt Deus. Illius αυτού γάς εσιν ή φωνή, είπεν ο Κύριος
eft enim hac vox : b) Dixit Domi
ηu, Domino meo, βde a dextri, mei. τω Κυρίω μου, κάθου εκ δεξιών μου, μα
Βeatum igitur pracdicat illum ho. καρίζει τοίνυν τον μήτε τοις ασεβέσιν ε.
minem, φul neque cum 1mp11s viam δου κοινωνήσαντα, μήτε βεβαίαν των
communicat, neque firmum con αμαρτωλών δεξαμενον την βουλήν του.
filium peccatorum ample&titur, το γας δη 5άσιν εκάλεσε και την μόνι.
(hoc enim ftationem vocauit,) et
qui fugit (tabilem pernicioforum
μον των λοιμών φυγόντα διαφθοράν.
corruptionem. Νomen autem bea 3)το δε μακάριος όνομαθεία μεν υπάς,
ti diuina appellatio eft: φuod te χε προσηγορία, και μάρτυς ο θείος α.
ftatur diuinus Αpoίtolus, excla. πόσολος βοών, ο μακάριος και μόνος
mans: c) * Βeatu, et /olu, poten, δυνάσης, ο βασιλεύς των βασιλευόν.
rew regnantium, et Dominu, do των, και κύριος των κυριευόντων. με
minantium. Ηomines autern, νt
aliarum, fic etiam huius appella τέδωκε δε και 4) ταύτης τοίς ανθρώ.
tionis participes fecit Deus Do. ποις, ώσπες και των άλων, ο
Λ. Α
Δεσπό.
-

minus, ντpote φui vocatur fidelis. της Θεός, και γας πισός καλούμενος
Fideli, enim, inquit, d) c/f Deu, πισος γάς φησιν ο Θεός, δι' ου εκλή.
per quem τocati e/fi, in /ocietatem θητε εις κοινωνίαν του υιού αυτού και
ήlii eiur. Εt beatus Μofes, Deu,
ait, ε) βdeli, c/f, nec g/t iniquitar ο μακάριος Μωσης, Θεός φησι πισος,
και ουκ έσιν αδικία εν αυτώ' εκάλεσε
1n ip/ο. Vocauit etiam homines
fideles, φuotquot fine νlla dubita και των ανθρώπων πισους τους αναμ,
τione ipfiusfermones accipiunt. Sic φιβόλως 5)δεχομένους αυτού τους λό.
etiam cum fit et vocetur Deus, γους ούτω Θεός ων και καλούμενος
".
communicauit munificus largitor μετέδωκε και ταύτης της κλήσεως
Ιhanc fuam appellationem cum ho. μεγαλόδωρος, και
minibus, et clamat: f) Εgo dixi 6) τοις ανθρώποις ο
Dii e/fir, et filii excel/f omnes: βοά, εγώ 7)είπον, θεοί εσε και υιοίύψί.
το dutem υt homine, moriennini. σου πάντες, ύμείς δε ως άνθρωποι απο
Ηoc nomen igitur beatu, eft fru θνήσκετε. 8)το ούν μακάριος όνομα της
Α κατ

ι) ιερών Def in Cod. 2. 2) υιού Αβραάμ. Cod. Ι. et 2. prarm. υιού Δαβίδ.

3) το δε μακάριος κ. λ. Ηarc et pauca corum qua fequuntur, exhibet coκ,
Γ Ε κ τ ι Catena in Ρlalmos, Τ. Ι. p. 6. 4) ταύτης. Αpud co R D. 1. c. εί: -

τούτου. 5) δεχoμένους-λόγους. Cod. I. αυτόν δεχoμένους. Cod. 2. αυτού δεχομέ.

τους λόγους. 6) τοις ανθρώποις. Αbeft aCod. 2. 7) Cod. Ι. 2, είπα. 8) τι
νους
ούν μακάριος - και τα τούτων συνέδρια, Ηac in Cod. φuodam fiorentino tri.
buuntur Βa/ilio Μ., fed perperam. Vid. Cel. Β Α Ν Ρ Ι Ν 11 Catalogum
Codd. ΜSC. Bibliotheca: medicea laurent. Τ. Ι. Ρ. 9ο.
α) Μatth. Ι , Ι. b) ΡΙ. Ιο9, Ι. c) ι Τim. 6, 15. d) Ι Cor. Ι. 9. ε) Deut. 32, 4
J) ΡΙ: 81, 6. 7. *
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. Ι. ό1Ι

κατ' αρετήν τ)τελειώσεως υπάρχεικαρ δtus φui ex perfettiοne virtutisper

cipitur. Νam ficut vnumquod
πός, ώσπερ γας και έκασον των κατά que ex humana vitae inftitutis
τον βίον επιτηδευμάτων εις 2) το τέλος fuum habet finem, νt ars athletica
refpicit coronas oleaginas, militaris
ορά' αθλητική μεν ούν εις τους εκκο vero νίξtorias troparaque, et medi
τίνου σεφάνους, 5ρατηγική τε εις νίκας cina fanitatem, morborumque ex
και τρόπαια και μέντοι και ιατρική pύlfionem, et mercatura nummo
εις υγιειαν και νόσων απαλαγήν, και rum cumulum, et diuitiarum af.
fluentiam: (ic etian Ιcientia virtutis
εμπορική εις συλογήν χρημάτων και habetfuum fructum et finem, nini
πλούτου περιουσίαν ούτως και η τής rum diuinam beatitudinem. Νemo
αρετής επισήμη καρπόν έχει και τέλος autern videns in hoc loco virum tan
τον θείον μακαρισμόν μηδες δε άνδρα tummodo beatum dici, arbitretur
μόνον ορών ενταύθα μακαζιζόμενον 3. feminarumgenus ab hac beatitudi
ne excludi. Νeque enim Dominus
εξερήθαι νομίση τούδε τού μακαςισμου Chriftus, curn formaret beatitudi
των γυναικών το γένος, ουδε γκς ο Δε. nes tanquam de maribus loquens,
σπότης Χρισος αρέενικώς τους μακα negauit mulieribus acquifitionem
virtutis. Sermo enim cum viris com
βισμους χηματίσας απηγόρευσε ταις
prehendit etiam feminas: φuando
γυναιξί 3)κτησιν της αρετής, συμπερι φιιidem caput mulieris eft vir,
λαμβάνει γας τοίς ανοράσι και τας γυ φuemadmodum aitdiuinus Αpofto
ναίκας ο λόγος, κεφαλή γας γυναικος lus. a) Coniunguntur autem cum
ο ανήρ, 4) η φησιν ο θείος απόσoλος. capite corporis membra, gaudent
Ε δε τη κεφαλή τα μέλη του que cum caput coronatur. Sic etiam
σώματος, και κεφαλής 5εφανουμένης nos, cum aliquo fermocinantes,
ipfunque nominantes carum caput,
5) αγάλεται ούτω και πρός τινα δια non feparamusillud a ceteris corpo
λεγόμενοι, και φίλην αυτόν κεφαλήν ris artubus: Ιeda parte totum ap
ονομάζοντες, ου χωgίζομεν των μορίων pellamus. Νon temere autem fecit
του σώματος αλ' από μέρους το παν mentionem primum viat, deindefta
προσφθεγγόμεθα ουχ απλώς δε πρώ, tionis, denique cathedra : fed guia
τον οδού, έτα σάσεως, είτα καθέδρας probe nouit, quo paξto cogί
tatio mentis, fiue praua, fiue re&ta
εμνημόνευσεν αλ' ειδώς ακριβώς, ως fit, motionem quandam primo fufti
κίνησιν μεν πρώτον ο λογισμός υπομένει, neat, deinde (tatum, poftremo fir
είτε φαύλος, είτε σπουδαίος είη είτα mamentum quoddam ftabile. Αd
σάσιν, είτά τινα εδραίαν βεβαίωσιν. monetigitur, vt neque in mente ali.
παρανό τοίνυν, μήτε τώνώ παραδέξας φuam impiam cogitationem admit
tamus, neque ad aξtum progre
θα δυσσεζή τινα έννοιαν, μήτε επί diamur iniquum. Solet autetn -
πράξιν οδεύσαι παράνομον ασεβείς δε facra Scriptura inpios nomina
φίλον τη θεία γραφή καλεί τους ά. re eos, φui vel nulium * Deum,"
θείαν, ή πολυθείαν θρησκεύοντας' vel Deos multos colunt : pecca
α" tΟΥeS

ι) τελειώσεως. Codex fior. habet πολιτείας, co R D Ε Rτ vs autem legit τελειότη

τος. 2) εις το τέλος. Cod. notter Ι. et 2. nec non Cod. fiorent. habent είς τι
τέλος. 3) κτήσιν Cod. Ι. et 2. pracmittunt τήν, 4) ή. Def. ιιι Cod. 2.
5) Ρoft αγάλεται in Cod. Ι. Ιequitur πρόσωπον,
α) 1Cor. 11, 3.
 6Ι2 Β. Τ Η Ε ο D o R Ε Τ Ι
« ν ν w Ι

tores vero eos, qui iniquitati αμαρτωλούς δε, τους παρανομία συζήν \

aflueίcere elegerunt, et vitam cor. προαιρουμένους, και βίον διεφθαρμένον

- - Α ν Α Α'

- ruptam amant, perniciofos demum ασπαζομένους λοιμους δε, τους μη μό.

"- Χ. ν ν
1.
eos, qui non folum fe ipfos labefa νον σφάς αυτους λυμαινομένους, αλα
ί,
Ι ξtant, (ed etiam cum ceteris labem και ετέροις της, λύμης μεταδιδόντας,
communicant, inftar morbi, gui κατά την επισκήπloυσαν και ανθρώποις
et homines et pecudes iuuadit, cu και κτήνεσι νόσον, ης μεταλαγχάνουσιν
ius participes etiam fiunt, quiagro οι τοίς νοσούσι πελάζοντες, διο φεύγειν
tantibus appropinquant. Οuamob. ο λόγος παρακελεύεται και τα τούτων
rem formo iubet, vt etiam horum συνέδρια, επειδή δε ουκ απόχρη εις αρε.
Confortia fugiamus. Ωuoniam au της τελείωσιν της κακίας φυγή έκκλι.
tem non fufficit ad virtutis perfe
νον γάρφησιν από κακού, και ποίησον
ξtionem malitia fuga: Declina enim,
αγαθόν και ο μακάριος Ησαίας, παύ,
iiiquit,6) a malo, et.fic bonum, et
teatus Εfaias, b) Ωaig/bite, ait, σαθέ φησιν από των πονηριών
υμών,
ab iniquitatibu, υc/fri , et di μάθετε ποιέν καλόν μάλα εικό
Joire ficere bonum : congruenter τως επήγαγεν ο 1) μακάριος Δαβίδ.
admodum fubiunxit beatus Da β. Αλλ' εν τω νόμω Κυρίου το θέλη,
uid: 2. Scd in lege Domini volun
μα αυτέ, ο έντώ νόμω αυτέ μελετήσει
τα cius, et in lege ciu, meditabitur ημέρας και νυκτός. . 2) Προσήκε δε
die ac noξte, Decet vero non ου μόνον τα προειρημένα βδελύξαθαι.
modo fupra diξta deteftari, fed αλα και τωθείω νόμω νύκτως και μεθ
ί
etiam dies noξtesque diuina legi ημέςαν προσέχειν, κακώνα θέλαν α ο
incumbere, et illa velle, φua. ειος νομος υπαγορευει, και κατα τον
diuina lex praecipit, atque fe. εκείνου σκοπον τον οικείον βίον ευθύνεν.
«/ Α Μ ε ν Cr ν 1

: cundum illius propofitum pro έτω γαρ και ο τών όλων Θεός δια Μω
priam vitam dirigere. Sic enim σέως ένομοθέτησε λέγων έται τα βήμα,
vniuerforum Deus per Μo fen
τα του νόμου τούτου
iuffit, dicens: α) Εrunt τιςrba σόματί σου, και μελετησεις έν αυτοίς
ει τό διά παντός
- Ιegi, buiur /emper in ore tuo, et καθήμενος, και διανιτάμενος, 3) και κοι,
meditaberi, in illi, /zden , et
/urgenr, et cuban, ει ambu ταζόμενος, και πορευόμενος εν οδώ και
Η Ιan, in υia, απαρτήσεις 4)αυτά της χειρός σε,και
et appende, illa de
, rnanu tua , et crunt immobilia έται ασάλευτα προ οφθαλμών σε ετα
. . ante oculo, tuos. Deinde often
ι, δείκνυσι τον καρπόν τον εντεύθεν φυέ.
ε"

dit fruttum, qui hinc producί. μενον γ."Ες αι γάς φησιν, ως το

tur. Dicit enim: 3. Εt erit
ον τας διεξό.
ξ
τanquam lignum, 4uodplantatum e/t λον το πεφυτευμέν παρά
4 prope decur/ii, aquarum, .frtιξturn δους των υδάτων ό τον καρπόν αυτε
".
μ 4/tium dabit tempore/iιο. 4. Ει folium δώσει εν καιρώ αυτ8 δ'. Και το φύλ,
λον
ν.

" 1) μακάριος, Αbeft a Cod. Ι. (ed Cod. 2. habet θείος. 2) Προσήκει κ. τ. λ. Αlia
,
funt, φua fub rΗ Ε o Do R Ε Τ Ι nomine ad hunc verf attulit c o Rτ ε κ ι vs
::
Τ. Ι. p, το. 3) και κοιταζόμενος. Def in Cod. 2. 4) αυτά. Αbeft a Cod. 2.
α) Ρί: 36, 27. 5) ΕΙ. 1, 16. 7. c) Deut. 6, 6-8.
 *
ΙΝΤΕR ΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ.Μ. Ι. 613
λον αυτε ουκ απορόυήσεται, και πάνια ciu, non defuer, ει omnia qua
όσα αν ποιή κατευοδωθήσεται. 1) Μ ctunque facir p ro/pera b un tu r.
μάται γας υδάτων άδειαν τα τ8 θείς Ιmitantur enim aquarun irriga
πνεύματος νάματα, κα! καθάπες Ε;? Ε?- tionem Spiritus fanξti flumina:
et quemadmodum illa prope con
να τα παραφυτευόμενα δένδρα τεθη, fitas arbores germinare faciunt;
λένα ποιεί, έτω ταύτα παρασκευάζει ita et hac funt in caufa vt diui
τές θείους φέρει καρπές, έδή χάζινκαι nos fruξίus ferant. . Οιιαpropter
ο δεσπότης Χρισός ύδως την οικείαν δι Οhriftus Dominus fuam doξtri
δασκαλίαν 2)ωνόμασεν εί τις γάς φη nam aquam appellauit. Si qui,
σι διψά, έρχέθω πζός, με και πινέτω, enim, inquit, a) /ttit, υcniat ad
και έπαιτο ύδως ο εγω δώσω αυτό πηγη mle, et bibat, ει ενit aqua, 4uam
ego dabo illi, .fon, aqua υiua /a-
ύδατος 3) ζώντος αλομένου εις ζωην αί lienti, in υitnm aternam. Εt rur.
ώνιον και πάλιν, ο πισεύων εις εμε 2 fus: b) Ωui credit in me, quem
καθώς είπεν ή γραφή, ποταμοί εκ της ndmodum dicit /triptura, fiumina
κοιλίας αυτού βεύσουσιν ύδατος ζώντος. de tentre eiu ftuent aqua υiua.
και μέντο και προς την Σαμαξίτιν' ο Εt Samaritanam alloφuens ait: c)
πίνων εκτέ ύδατος τούτου διψήσει πά, Ωμι bibet ex bac dqua, /itiet itε
rum, φui biberit εκ mqua, quan,
λν δ. δ' αν πίη εκτε ύδατος, ε έγω ego dnbo illi, non /itiet in ater
δώσω αυτώ,8 μη διψήσει εις τον αιώνα, πum. Simiiiter per Efaiam pro
έτω και διά Ησαίε τέ προφήτουΦησιν, μhetam dicit: d) Ωμoniam ego
ότι 4) εγώ δώσω εν δίψει τοις πρξευο. dabo in /iti ambulantibu. * in κ
Ιoco arido, et aperiam in mouri
μένοις εν ανύδρω και ανοίξω επί των bus fonte, , et in collibu, fiu
ορέων πηγας, και επί των βουνών ποτα ιι οι, υι potum prabcam generi
μούς ποτίσαι τό γένος μου τε εκλεήον,
2. mco ekξto, et populo meo, 4uem,
τον λαον μου ον περιεποιήσαμην, εικο ηcqui/iui, Congruenter igitur et
τως τοίνυν και ο μακάριος Δαβίδ τον τοίς beatus Dauid, curn φui diui
θείοις 5)λογίοις εχελακότα δένδροι: α nis fermonibus operam dedit,
arboribus comparauit , iuxta
πείκασε παρά τας των υδάτων όχθας aquarum ripas confitis, femper-ι
πεφυτευμένοις, και αειθαλή μεν έχoυσιque virentia habentibus fo
τα φύλλα, τον δε καρπόν φέζουσιν εις
Α' Α \ α ". Υ
lia, fruξtumque ferentibus in
"ν Χ \

καιρο, και γας οι της αφετης αθλητα) tempore. Εtenim virtutis ath
των μεν πόνων κατα τον μέλοντα βίον let.c laborum φuidem fruξtus
ο)κομίσονται τους καρπούς οίον δέτινα in fu tura vita reportabunt,
bonami vero fpem in fe ipίis
φύλα, την αγαθήν ελπίδα διηνεκώς εν tanquam νίrentia quardam folia
εαυτοίς φέροντες τεθήλασι και αγάλ perpetuo gerentes, germinant, et
λονται, και συλώσι τη ψυχαγωγία, την exultant, et animi deleξtatione
laborιιιιι

1) Μιμείται κ. τ. λ. Ηac diuerta funt ab iis φuae c o R n r R ! v s exhibet 1. c.

p. ΙΙ. 2) ωνόμασεν, Cod. 1. εκάλεσεν. 3) είύντος. Αbeft a Cod. 2. 4) έγι'
δώσω κ. τ. λ. Ηac a recepta le&tione Εί: 43, 9, τocedunt, 5) Cod. 2. λόγο.ε.
6) Cod 1. κομίζονται.
a) loh. 7, 37. coll. c. 4, 14. -Ε) 15, ε, 7, 38. ε) Ιok, 4, 13. Ι.4. a) ΕΙ: 43,19. co.
 1

ό14 Β. Τ Η Ε o bo R Ε ΤΙ
laborum moleftiam fallunt. Ηa
των πόνων βαρύτητα έχουσι δε και τον
bent porro munificentiflimum
μεγαλόδωρον Δεσπότην τή προθυμία
ΙDominum, gui alacritatem eo
συνεργούντα διηνεκώς ) τοις γάρ αγα,
rum affidue adiuuat: α) Diligen. πώσι τον Θεόν, 2) φησίν ο θείος απότο
τibu, enim Deunι, νt teftatur di
λος, πάντα συνεργεί εις το αγαθόν, διά
uinus Αpo(tolus, omnia cooperan
τιιν. in bonum. Οuapropter ait τοι τέτο και ο μακάριος έφη Δαβίδ
beatus Dauid: Εt omnia quacum και πάντα όσα αν ποιή κατευοδωθήσε
que ficiet profperabuntur. Α Do. τα παρά Κυρίg γάρ φησι τα διαζή.
ηrino enim, inquit, b) gre/fu, bo ματα ανθρώπου κατευθύνεται, και την
mini, diriguntur, et υia eius valde οδον αυτε θελήσει σφόδρα. 3)το δε πάν
delcξtabitur. Οmnia vero non fim
pliciter poluit, ftd multa cum di.
τα εχ απλώς τέθεικεν, αλλά συν ακρι
ligentia. Cum enim Ρrius omnes βεία πoλή πρότερον γας άπαντα της
malitia fpecies prohibuiffet, diui. κακίας 4) απαγορεύσας
τα είδη, και των
πarumφue legum perfectionen θείων νόμων υποδείξας την τελειότήία,
oftendiffet, tum fubiunxit: Οmnia έτως επήγαγε, 5) πάντα όσα αν ποιή
4uacumηue ficiet, pro/perabuntμr: κατευοδωθήσεται ειδώς 6) ώς εδέν εναν.
ίciens, nihil contrarium diuinis
legibus huiusmodi hominem face τίον τοίς νόμοις όγετοιέτος δράσαι βου
re velle, ντ φui diuina legi fuam λήσεται, τό θείω νόμω το οικειον θέλη
iphus voluntarem accommodet. μα συναρμότlων εν γας τω νόμω φη.
Ιn lege enim Domini, inquit, υο σι Κυρίου το θέλημα αυτέ, έτω δια
Ιunta, eiu. Ιta cum ad virtutem
hortatus effet, perfe&tanque edo
τέτο προτρέψας εις αρετήν, και την τε;
cuiffet philofophiam, etiam per λείαν εκπαιδεύσας φιλοσοφίαν, και δια
contraria athletas inftituit, di των εναντίων αλείφe, τες αθλητας, καί
C€ΙΥS : 5. Νon /ίο inpii, non φησιν, εί. Ου χ ούτως οι ασεβείς,
βο. Ρer negationis geminatio. ούχ ούτως. 7) Τώ διαπλασιασμό
nem contrarietatem dilucidius
oftendit. Sed tanquan pului, ,
της απαγορεύσεως σαφέςερον την εναν
quem proiicit υcntu, a /uperficie τιότητα 8)δείκνυσιν, αλ' ή ωσεί χνούς,
πerra. Illi enim, inquit, a όν εκρίπle, ο άνεμος από προσώπε της
diuinis fermonibus irrigati, γης. 9) Εκείνοι μέν γάς φησιν υπό των
et femper virefcunt, et tem θείων λογίων αςδόμενοι, αειθαλείς τε
εισι,
ι) τοί, γαρ- σφόδρα. Ητς apud G ΑκΝεκινΜ Αutt, p. 7. eCod. τηric. itafup
Ρlentur: Ο τέλειος άνθρωπος το οικείον θέλημα τω θείω νόμω συναρμόσας πάντα
" " η , τ- - -

δράσα (leg, δράσει) τα κάλισα, εν οί, και κατευοδωθήσεται υπό του Θεού συνερ
γούμενος, παρά γαρ Κυρίου τα διαβήματα ανθρωπου κατευθύνεται και τοί, αγαπώ
σι τον Θεόν πάντα συνεργεί εις αγαθόν. 2) φητίν. Cod. ι. et 2. pracm. 5. 3) το
δε πάντα- συναρμόττων. Ηarc fere omnia contentiunt cum iis qua apud G Ακ Ν.
1. c.Ιequuntur. 4) απαγορεύσας. Cod. Ι. προσαγορεύσας, 5) πάντα- ποιή. Cod.
νatic. apud GΑR Ν. ότι εν πάσιν οί, αν ποιή, υπό Θεού κ. λ. 6) ως- συναρ
μόττων. Αpud G ΑR Ν. ότι ο τοιούτος τω νόμω Κυρίου σύμφωνον έχων το θλημα,
ουδέν εναντίον δράσα βουλήσεται. 7) Τώ-δείκνυσιν Ιn Ηexaplo autern non bis
legebatur ουχ ούτως. Vid. Μ ο Ν Τ F. Hex. Οrig. Τ. Ι. p. 4-3. 8) δείκνυσιν. Αpud
co R D και κ. Ρ. 14. fequitur, τους Ιουδαίους αινιττόμενος ως ασεβείς, έπει μηδε τον
"νεργέτην σέβουσι. 9) Εκείνοι-φερόμενον. Αlian explicationem Νο(tro ad
σ) Rom. 8, 28. 5) ΡΙ: 36, 25. Γcriptam
 ,
)

ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ Μ. Ι. 615

ασί,και ώριμον φέρoυσι τον καρπόν έτοι peftiuum fruξtum ferunt. Ifti vero
δε υπο των έναντίων πνευμάτων πατού a contrariisfpiritibus opprefli, imi
tantur puluerem, φui huc et illuc
μενοι μιμένται τον χνέν τον τήδε κα facile a contrariis ventis fertur.
κάσε βαδίως υπό των ανέμων των εναν
τίων Φεζόμενον. 5. Δια τέτο ουκ 6. Ιdeo non rg/hrgent impii in iu
ανατήσονται ι)οι ασεβείς εν κρίσει, εδ' dicio, neque pectatorc in con/ilio
it/forum, Μulta cum diligentia
αμαζτωλοι εν βουλή
- «- "Ν"
δικαίων. 2) Μετά fanξtiίlimus Spiritus omnia εκe
η , "Υ / c/ \

πολής ακριβείας διέξεισιν άπαντα το quitur. Νοn enim dixit, non re

3) πανάγιον πνεύμα, ου γαρ είπεν, εκ /urgent impii, fed in iudicium non
ανατήσονται ασεβείς, αλ' εις κρίσιν εκ rg/urgent: quafi dicerer, Νοn re %
ανασήσονται αντί τέ, εκ εις κρίσιν, furgent in iudicium, fed in con
* Νeque enim
αλ εις 4) κατάκρισιν, ούτε γας ελέγ demnationem.
redargutionibus indigent, cum
χων δέονται, προφανή την ασέβειαν eorum impietas manifefta fit;
έχοντες, αλα την τιμωζίαν μόνην προσ fed fupplicium folum exfpe&tant.
δέχονται καθάπερ γας τους επ' αυτο Quemadrnodum enim homicidas
φώρω αλόντας Ά ουκ επί το in flagranti crimine captos, non
διελέγξαι εις το δικασήριον 5) εισάγου vt redarguantur, iudices in forum
fed vt fententiam legi
σινοι δικάζοντες, αλλ' ωσε την τοις νό trahunt,
bus congruentem contra illος,
μεις δοκούσαν ψήφον εξενεγκών κατ' pronuntient: ita etiam qui in
αυτών έτω και οι ασεβεία συνεζηκότες pietati a(fueuerunt, ftatin poft
ευθύς μετά την ανάτασινο) την κόλα refurrectionem panam fuίtinent
σιν υπομένουσιν, εκ εις κρίσιν αγόμενοι, non ad iudicium adduξti, led
fupplicii fententiam excipientes.
αλα της τιμωρίας την ψήφον δεχόμε Sed et qui impiorum dogma
νοι και μέντοι και οι των δυσσεβών δογ turn funt expertes, fi tamen ini
μάτων απηλλαγμένοι, βίον δε βεβιω φuam vixerint vitam , a iu
κότες παράνομον, πόρρω που τε των (torun cα-tιι longiffitne ab
δικαίων συλόγου γενήσονται την γάς erunt. Εtenim con/ilium Αφui.
τοι βουλήν ο μεν Ακύλας 7)και ο Θεο tionen ia et Τheodotion congrega
interpretati funt, con
οτίων συναγωγήν ήρμηνεύκασι, συνέ τιentum ν er o Sy m m a chus.
λευσιν δε ο Σύμμαχος, ζ". "Οτι 8) γι 7. Ομοnian nouit Dom in u r.
/ , ν- " ήw \
",

νωσκει Κύριος οδον δικαίων και ΚΩΣ/ οδος ασε υian itt/torun , et υia int
ων α π ο λ ε ί τα ι. Οιδέ φησιν piorum peribit. Νοuit, inquit,
omnia

fcriptam νίde apud c ο κ D. p. 14. ι) οι. Αbeft a Cod. τ. 2. 2) Μετά πολ

λής -ο Σύμμαχος. Ηacc Τheodori nomine intignita funt apud c ο κ D. 1. c.'
Ρ. 15. νbi aliam vide interpretationem Νoftro vindicatam. β) πανάγιον. Cod.
2. άγιον. 4) κατάκριμα. Cod. 2. e precedentibus addit ανατήσονται, 5) εισά.
γουσιν.- Cod. Ι. άγουσιν. 6) την κόλασιν υπομένουσιν, Del in Cod. 2. 7) και--
Σύμμαχος, Αlii aliam effedicunt Τheodorioni, et Symmachi interpretatioucm.
8) γινώσκει. In Cod. 2. minio adίcriptum eft, αντί του αγαπά ως το έγνωκά
σε παρά πάντας. Cum his fere eadern funt, φur apud c ο κ Ρ. p. 16. Νοίtro
tribuuntur: Το γινώσκει αντί του τιμά, ως εν τώ εγνω ο Κύριος τους όντας αυ
του (2 Τim. 2, 19.)
 Λ.

ότ6 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ
«ry Υ λ Α,
οιnnia etiam ante iudicium iuftus άπαντα και προ κρίσεως ο δίκαιος κρι
Α ν *Η 2. Α' Υ

iudex, et neque demonίtrationi της, και ούτε αποδείξεων, ούτε ελέγ

bus neque confutationibus indi Λ' Υ "

get. . Ομapropter pro dignitate χων προσδείται, διόπες τα προς αξίαν

Υ Α' Μ. - » « "

vnicuique tribuens, hos guidein απονέμων I) εκάσω, τους μεν αναθέή

ν Α' Υ / ν - Υ

preconiis et coronis ornabit, hos σεων και σεφάνων αξιώσει, τους δε διηνε
νero aternum in flipplicium mit κε, παραπέμψει κολάσει, το δε οδός
tet., Porro illud, Κin impiorum ασεβών απολείται, έρικε τοίς απoσολι
peribit, ab abottolicis illis verbis κoίς εκείνοις ρητοίς, εί τινος το έργον
non abhorret: a) Si cuius opu, ar
Jarit, detrimentum patietur. Iufto κατακαήσεται, ζημιωθήσεται των μεν
ruth enim virorum etiam opus luc!- Ά δικαίων ανδρών και
/
το έργον μένει
υ -, ψ 5 w >

dum manet: cutn inpίis vero et αλάμπον τοίς δε ασεβέσι και ανοσίοις
και

nefariis hominibus etiam impro 2)ανθρώποις και,ή πονηρία συγκατα

bitas eorum fimul deftruitur. Α'

λυεται. - *
\

ΙΝΤΕR Ρ. ΡS. ΙΙ. ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ Β' ΨΑΛΜΟΥ.

Sine titulo e/i apud Ηebrato». 3) Ανεπίγραφος παρ'Εβραίοις.
Ο primum pfalmum me Ε τη μνήμη των ασεβόν τον πρώτον
moria impiorum claufiflet, π’ συμπερανας ψαλμόν, εκ ταυτης
ab hac rurfus fecundi principium πάλιν του δευτέρου την αρχήν εποιήσα
fecit: docens, fupradiξtum im
piorum finem reges et principes,
το διδάσκων ότι το προειρημένον τωνα
Ιudacosque atque gentiles contra σεβών τέλος, και τους κατά του σωτή
Chrifturn furentes manere, Ιn ρος λυτjήσαντας 4)βασιλέας τε και άς
fecundo enim pfalmo Chrifti Do χοντας, και Ιουδαίους, και εθνικούς υπο
mini humanos cruciatus, regnum δέξεται. 5) εν γαρ τώ δευτέρω ψαλμώ
φue praedicit:nec non gentium τ8 6) Δεσπότου Χριςού, και τα ανθρώ.
vocationem vaticinatur, Iudaco 77ίγαζ πάθη 9 και την βασιλείαν προαγο
rumque incredulitatem deplo.
rat. Ηoc enim : Ωuare fre ρεύει και μέντοι και των εθνών 7) προ
muerunt genter , lugentis eft, θεσπίζει την κλήσιν, και την Ιουδαίων
atφue accutantis dementiam. Αd απισίαν θρηνεί το γαρ να τί εφρύαξαν
interpretationem vero huius lo έθνη, οδυρομένου έτι και μεμφομένε την
ci longo verborum anfraξtu
non opus eft nobis, cum άνοιαν, ου χρεία δε ημίν λόγων εις ες
diuinus Ρetr us Αp o (to lo μηνείαν πολών, 8)τέθεσπεσίε Πέτρε,
r un prin ceps b), in Αξti-, του κορυφαίου των αποτόλων, εν ταις
bus eum enuclearit, atque πράξεσι τεθεκότος την ερμηνείαν, και
Ηρώδην,
i) Cod. 2. εκάςοιε. 2) ανθρώποις. Cod. 2. ανδριάσι, 3) Locum huius infcriptio
πis in Cod. Ι. et 2. occupant verba Τextus ν. 1. et 2. ο κ τ σ Ε Ν Ε tefte hic
Ρfalmus in vno Codice coniunctus fuit cum primo, νnde facturn, vt Αtt.
13, ;;. in paucis exemplaribus pro Ψαλμώ τώ δευτέρφ legaturπρώτω. 4) Cod. 2.
βασιλείς. 5) εν- θρηνεί. De! apud co R D. p. 28, 6) δεσπότου. Αbeft a
Cod. 2. : 7) Cod. Ι. θεσπίζει. 8) του θεσπεσίου Πέτρου, Νon folius Petri fed
Αpottolorum qui congregati erant, hac funt verba.
α) 1 Cor. 3, 15, Α) Αζί. 4, 25-22,
 ΙΝΤΕR.ΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΙΙ. ότ7
Ηρώδην,και Πόντιον Πιλάτον, και τους *Ηςrodem, etPontium Pilatum, et και
αρχιερέας κα/ γραμματέας βασιλέας Ρrincipes facerdotum, etfaribas, et
2

τε, και αςχοντας ονομασαντος, Ι) οΕ reges, acpoteftates nominarit. Ηic

γαζ υπο του Ρωμαίων απέςαλτο βα εhim a Romanorum Imperatore νι
Proίinciam gubernaretinidus fue.
σιλέως, την εκείνου διέπων αρχήν ο δε rat, ille vero Iudaorum Τetrarcha
τοπάρχης Ιουδαίων κατ' εκείνον τύγ, τμης τε!nporis erat: ethic φuidem ex
χανε τον καςον και ο μεν είχε εξ 18 Ιudaisfubditos habebat, iilevero ex
αίων υπηκόους,ο δε τους εξέθνώνgρα, gentibus milites. Scd tamen cumin
τιώτας, αλ' όμως 2) κατά ταυτον γε. νnum conuenifient, ac Domini ne
νόμενοι, και τον δεσποτικόν τυφεύσαύlες cem machinatieffent, vana et imania ί
φόνον, κενά και μάταια έβουλεύσαντο, confultauerunt, φuippe φui obli
υίone obfcurare quem ipίi crucifi
λήθη παραδούναι μη δυνηθέντες τον xerant ποιι potuerint: cum enim "
υπ' αυτών σαυρώθέντα, τη τρίτη γας τortio die refurrexiffet, tota terra
Σ Α "- Η -

ίζyάςας ημέρα της οικουμένης εκράτησε,

Ρotitus eft. Valdeautem congruen
προσφυώς δεμάλα, και λίαν εικότως, τε", et nerito hac verba, meditati
το εμελέτησαν κενατώ του λαού προσ Jαntiuania, populi perfoma accom.
έπω συνήρμοσεν. Ιουδαίοι γαρ 3) την modauit. Ιμdai namgue hoc pra
uuun confilium contra Saluatorem
πονηραν μελέτην.
σωτήρος ταύτην εποιήσαντο
και μι τυςκατά
ή τωντου
ίε.
Α' inierunt. Εt teftis eft facrorum Εu
angeliorum vox, docens, a) guod
έων ευαγγελίων 4) φωνη, ιδάσκουσα, (ύ9' abeunto Γβdri/ai conβίium cφιγίπε,
εξελθόντες οι Φαρισαίοι συμβούλιον quouodo illum perderent. Εt Cai.
5)έλαβον όπως αυτόν απολέσωσιν, και Ρhas clamans: b) Εxpedit, υι υπu,
4ono mo atur, et ποπ τota gen,
Καϊάφας βοών, συμφέρει να εις άν,
percar Illud vero, Fremuerunt,
θρωπος αποθάνη, και μή όλον το έθνος Αquila rumultuati /unt, Symma
άπόλητα, το δε εφ ύαξαν ο μεν Ακύ εhus auten turbant interpretati
λας: ό)εθορυβήθησαν, ο δε Σύμμαχος funt. Ομod quidern in perfona
pofiturn, facit ντ intelli,
κυκά 7) ήρμήνευσαν. τέτο δε, τώ των gentium
gatur, cum Iudai lefum νε τy.
"νωνπροσώπω προσκείμενον, υποβάλει rannum quendan ad Pilatum ad
Εθνώς Ιουδαίων τώ.Πιλάτω τον Ιησούν duxifent, ac fepius illum occi
ών τινα τύραννον προσαγαγόντων, και dendurn effe dixifΙent, mortis
"ν αυτόν αναιρεθήνα, πολλάκις ειξη Ιententiam inuitum illum pro
«ότων, άκων εκάνος την θανατηφόρον nunciaffe, veritum, ντ verifitnile
ξενήνοχε ψηφον, δείσας ως eiκός απο είt, ηe fi eum dimitiflet, inde
ab aliquibus accafatio contra
λύσαι, μή τις εντεύθεν γραφή κατ' ipίum captaretur. Vr enim
αυτό 8)τυρευθή ως γας ο μακάριος έφη
beatus ait Lucas, c) quidam
Αεκάς, κατηγόρουν αυτε λέγοντες,τέ. ex accufantibus dicebant: Ημης
inucni
") ο μεν γά, ". τ. λ. In horum locum alia fubίtituta funt apud co R D. p. 28.
2) Cod. 2. κατ' αυτού, 3) την -μελέτην. Cod. 2. ταύτην εποιήσαντο την κατά
" -κ - 4
του σωτήρος μελέτην την πονηράν. 4) φωνή, Cod.1.2. τορία. 5) έλαβον. Cod. 2.
εποιήσαντο. 6) Cod. 2, έθορύβησαν, 7) Cod. Ι. 2. ήρμηνεύκασιν, 8) συρειθή.
Cod. 1. ευρεθή. Α
α) Μarc. 3, 6, Ρ) Ιoh, ιτ, 5ο, ε) Luς, 23, 2.
Β.Τhcod. Τom, Λ. Ι
 ν

ό18 Ε. ΤΗΕ ο D o R ΕΤΙ

#nuenimu, Jubuerrentem gensen, τον εύρομεν διατρέφοντα το έθνος, και
arque prohibentem cen/iim dari Ca κωλύοντα Καίσαρι φόρον τ) διδόναι, λέ
Jari, afrentem /e ip/um Cbriftum γοντα εαυτόν Χριςον βασιλέα είναι,
τggen efe. Ι. Ωμα re frenue α. Ινα τί εφρύαξαν έθνη, και λαοί
σunt genter, et populi meditati έμελέτησαν κενά; β. Πας έ5 ησαν
Junt in a nia? 2. Αd/ti t e
οι βασιλείς της γης, και οι άρχοντες
νunt reger terra, et principe, συνήχθησαν επί το αυτό κατατέ Κυ
conuenerunt in υπum aduer/u, Do
ηrinum, et aduer/h, Chriftum είτι.
ρίου, και κατά τέ Χς ισέ αυτέ.
Νon dicit gente, cum articulo, 2) Ου λέγει τα έθνη μετα τ8 άρθρου,
vt omnes comprehendi exiftimes: ίνα πάντας περιλαμβάνεθα νομίσης'
αλ' έθνη, επί μερικόν τι άγων την έν
verum dicit genter, ad fingulare
aliquid fenfum dirigens. . Νam νοιαν, επειδή γαρ οι Ιουδαίοι λαβόντες
quia Iudai Ιefum comprehenfum τοις έθνεσιν αυτόν εξέδωκαν, δια τέτο
gentibus tradiderunt, merito hac ταύτά Φησι' τίς ή τοσαύτη φησιν αι
dicit, Qua tanta, inquit, cau τία, ήτί το γεγονός, ως και τες λαές
1a, vel Γφuid ab eo faξtum συγκινηθήναι κατ' αυτέ, και εις χείρας
eft, vt populi contra iptum αυτόν παραδοθήνα των εθνών, το δε
commoti int, et manibus gen
τium eum prodiderint! Fre εφρύαξαν, αντί του ήλαζονεύσαντο,
muerunt autem dicitur pro /iφer γ. Διαββήξωμεν τές δεσμούς αυ
bierunt. 3. Dir ump an u ,
τincula eorum, et proiiciantιs a
τών, και απορρίψωμεν αφ' ημών τον
υγόν αυτών. 3) Ο γας μή τιμών,
κ nobi, itιgun ip/υν u m. * Οui φησί, τον υιόν, έδε τον πατέρα τιμά,
enim, ait, filiun non honorat, και εικότως μετατέ υιού, και το πα
neque patren. honorat: et con
gruenter poft excutium filii iu, τρός τον ζυγόν 4) αποπέμπονται, εμοί
gun, etiam patris excutiunt, ε δοκεί τοις πεπισευκόσι παρεγγυάν
Μihi vero videtur Spiritus fan το πανάγιον πνεύμα ταύτα λέγειν,
ξtus fideles adhortari , νt hac διαθέήξωμεν τές. δεσμες αυτών, των
dicant: Dirumpamu, υincala co ουσσεζών 5) εθνών, και απορρίψωμεν
rum, impiarum fcilicet gentium,
et abiicianu, a nobi, itιguin co 6)αφ' ημών τον ζυγόν αυτών, των πα
! rum, fcilicet iniguorum Iudao. φανέμων Ιουδαίων,
και λάβωμεν εφ' ή
rum: atque in nos fuaue iu μάς τον χρησον τε Κυρίου ζυγόν, 7) αυ
gum Domini fuίcipianus. Ipfius τέ γάρεσιν ή φωνή, λάβετε τον ζυγόν
enim eft vox : a) Sumite iugun μου εφ' υμάς, ότι ο ζυγός μου χgητος,
meum fiψer του , 4μ0nian iugun
meum (iiaue, et onu, meun leue και το φορτίον μου ελαφρόνεσι και
εβ. Ιpfa porro lex iugun a di. αυτός δε ο νόμος ζυγος υπό των θείων
uinis Αpoftolis nuncupata eft. αποτόλων προσηγορεύθη ο γας θεσπέ
Siguidem beatus Petrus in Αξtis σιος Πέτρος περί τούτου φησιν εν ταις
πράξεσι'
ι) διδόναι. Cod. τ. μή δούναι. 2) Ου - ήλαζονεύσαντο. Def in Cod. Ι. et 2.
3) Ο -αποπέμπονται. Del: apud c ο κ Ρ. Ρ. 3ο. 4) Cod. 2. αποπέμπεται,
- - -

5) εθνών. Οod. 2. praem. καί. 6) αφ' ημών, Def in Cod.2. 7) αυτού- ελαφρόν
εςι. DeΙ. apud c ο κ Ρ. Ι. c.
α) Μatth. ιτ, 29, 3ς.
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsΑLΜ. Π. 6 το
πρά εσί' τί παράζετε τον Θεόν επιθεί ait: a) Cur tentati, Deum, in
ναι ζυγόν επί τον τράχηλον των μαθη ponere iugun /uper ccruice, di/εί
ptilorum, ηuod neque patre, no
των, ι) ον ούτε οι πατέρες ήμων, ούτε /tri no, forre poruimu, "
ημείς ίχύσαμεν βασάσαι, αλ'ήδια της Jad ,perneque
gratiam Domini Ig/i cre
χάριτος τ8 Κυρίου Ιησούπιςεύομεν σω dimus, no, ήluρ, είje futuro,,,
θήναι καθ' όν τρόπον κακείνοι, τούτοις 4ucmndmodum et illi. Ηis conue
έρικε και τα προφητικά βήματα, διαρ nίunt et propheta verba: Di
ρήξωμεν τους δεσμούς αυτών, 2)και α runipamur vincula ip/orum, er
" Α.2 α "Ν"
πορρίψωμεναφ' ημών τον ζυγόναυτών proiicianu,
.
» « Η ν
a nobi, iugum illo
\ 2 "ν

rum : hoc eft, cor nottrum ab

τουτέσιν αποσήσωμεν την εαυτών κας illis (egregemus, ne velimus illis
δίαν το υπ' αυτούς είναι θέλειν' αποτι fublici, excutiamus legis iugum;
/ Μ. - Λ. / w c

ναξώμεθα τον τ8 νόμου ζυγόν μηδεν ή qua in figuris funt, parui duca
γώμεθα τα εν τύποις, είμήνοούντο πνευ mus, nifi Ιecundum fpiritum in
telligantur, nullius momenti ad
ματικώς ασυντελής καταλογιζέθω νtilitatem exiftimetur vmbra,
προς ονησιν ή σκια, ει μη τε Χρισέ μυ. nifi in fua pradiξtione myfterium
σήςιον έφ' εαυτή ζωγραφά. δ. Ο Chrifti adumbret. 4. Ω με
κα το ικών εν ουρανοίς εκγελάσεται babitat in cali, irridebit co,, Τετ
αυτές, και ο Κύριος εκμυκτηριεί αυτές, Dominu, /uk/annabit e o r. Qui
eniin ab ipfis cruci aftixus,
Ο γαρ υπ' αυτών προσηλωθείς, και mortique traditus in calis eft,
θανάτω παραδοθες, εν ουρανοίς ών,και
habitans, omniaque continens,
τα πάντα περιέχων, κενας αυτών και vanas atφue ftultas eorum cogi
μάιαίας δείκνυσι τας βουλάς και ο τού. tationes oftendit. Ηuius vero
του δε πατήρ, και των απάντων Δε pater, et omnium Dominus,
σπότης, την αξίαν αυτους εισπράξέlαι Ρα:nam ab eis exiget dignan.
3) δίκην. ε. 4) Τότε λαλήσει προς 5. Τu n c loquettιr nd eo, in ira
αυτούς εν οργή αυτού και εν τό θυμώ /un, et in furore /uo conturbabit
αυτέ ταράξει αυτές. 5) Και τέτων εο . Εt horum quoque ver
δε των βημάτων την ερμηνείαν διδάσκει borum interpretationem ipfe re. rum euentus docet. Romanus
των πραγμάτων το τέλος 5ρατιάγας enim exercitus eos aggreflus,
αυτούς επισάσα Ρωμαϊκή τήν τε πολιν vrbem euertit, et templum com
επόgθησε, και ενέπρησε τον νεών, και buffit, plurimosque ipforum
αυτών τες μεν πλάτους θανάτω παρέ. morte multauit: eos vero qui
πεμψε, τες δε την σφαγήν εκφυγόν mortem euaferant, captiuos in
feruitutem abduxit. Οportet au
τας εξανδραποδίσασα, δουλεία παρέ. tem animaduertere, φuod duarum
δωκεν επισήσαι δε προσήκε τον νεν, ως perfonarum confequenter mentio.
δύο προσώπων εφεξής μέμνητα' και nem fecerit: primum φuidem Do.
πρώτον μεν Κυρίε και Χριτού, κατα τ8 mini et Chrifti: Αduer/u, Dominum,
- Rr 2 inquit,

ι) όν-ζωγραφεί. Αliainhorum locum fubftituta vid.apud co R D. p,3π. 2) και

ζωγραφεί. Def: in Cod. 1. In Cod. 2. hac pauca τηπτυ1η Ιeguntur, και -αυ
τών. 3) δίκην. Pauca fubiungίt co R D. Ρ. 32. 4) Τότε, Cod. 1. addit γαρ,
φησί. 5) Και τούτων κ. τ. λ. Αlia funt qua habet co RP. 1. ε.
α) Αξιοr. 15, Ιο, ΙΙ,
 τ

62ο .. Β. Τ ΗΕ ο D o R ΕΤΙ
inquit, et aduer/i, Chriftum είur: Κυριε γάς έφη,
και κατά τό Χρισού
αυτέ είτα κατεικoύντος εν ουρανοί και
deinde illius qui caclos incolit,
et Domini: Ωui enim babitat in Κυρίε' ο κατοικών γας εν ουρανοίς εκγε
cali, irridebit eo, et Dominu, λάσεται αυτούς, ι) και ο Κύριος εκμυ
Jul/annabit cor. Εt rurfus ean κτηριεί αυτές και αύθις δε το αυτό
* dem feruauit figuram. * 6. Εgo διετήρησε χήμα. 5. Εγώ δε κατε
auten con/titutur /tιm rex ab ςάθην βασιλεύς υπ' αυτέ, Και εν
εο. Εt hic interpungendum
eft, et poftea fubiungenduin, ταύθα δε sίξαι προσήκει, και τότε
Juper Sion montem /anξtum eiu, επαγαγεν, επί Σιων όρος το άγιον
pradican, praceptum Dom in i. αυτέ 2) διαγγέλων το πρόσταγμα
Νon enim tantummodo montis Κυρίε. 3) ου γαρ τε Σιων όρους βασι
Sion rex eft, fed viίibilium et
inuiίibilium, omnisque creatura.
λεύει μόνε, αλ' ορατών και αοράτων,
Ιn monte vero Sion, et in Iu και πάσης της κIίσεως επί δε τε Σιών
daa, fuam diuinam doξtrinam όρους, και της Ιεδαίας, την θείαν αυτέ
accedentibus propofuit: qui ve διδασκαλίαντοις 4) πζοσιούσι προσήνεγ
ro hanc fufceperunt, in omnem κεν, οι δέ γε ταύτην δεξάμενοι 5)μετω
terram flumina deriuarunt, diui. χέτευσαν εις άπασαν την οικουμένηντα
ηis eius prarceptis parentes. a)
Εunte, enim, inquit, docete o
νάματα, τοις θείοις αυτό πειθέντες
ηrne, genter. Ηoc autern, con προστάγμασι πορευθέντες γάς φησι
/titutur /um rex ab eo, humano μαθητεύσάιεπάντα τα έθνη το δε, εγώ
more dixit, Vt Deus quippe, κατεσάθην βασιλεύς υπ' αυτού, αν
innatum habet regnum : vt θρωπίνως λέγει ως γας Θεός, έμφύloν
homo autem, electione dela.
tum recipit. Οuod vero vt έχει την βασιλείαν ως δε άνθρωπος,
Deus, imperium fine principio χειροτονητήν δέχεται ταύτην ότι δεώς
habeat, idem propheta docet, Θεός άναρχoν έχει το κράτος, ο αυτός
dicens: b) Sede, tua De u , in διδάσκει προφήτης λέγων, ο θρόνος σου
/rculum /aculi, virga αquitati», ο Θεός εις τον αιώνα τέ αιώνος, ράβδος
τirga regni tui. Ηunc vero ευθύτητος ή ράβδος της βασιλείας σου,
pfalmum beatus Paulus de filio
diξtum ait. Vertιmtamen et τέτον δε τον ψαλμόν ο μακάριος Παύ
regnum habet vt Deus, et accί λος εις τον υιόν ειρήθαΐφησιν αλ όμως
Ρit vt homo. Εodem modo, και έχει την βασιλείαν ώς Θεός, και
" cum altiilimus nominatus fit vt λαμβάνει ως άνθρωπος, 6)έτως ύψισος
ΙDeus, exaltatus eft vt homo. ονομαζόμενος ως Θεός, υψώθη ως άν
Εt Dauίd φuidem diuinan alti
tudinem praedicans, clamat: α) θρωπος, και ο μεν Δαβίδ το θείον ύψος
Cogno/ζant, 4uod nomen tibi/it Do κηρύτίων βοά, γνώτωσαν ότι όνομάσοι
minas, tuque./olu, /ί, altifinu, per Κύριος, συ μόνος 7) ύψισος επί πάσαν
την

--
r) κα)-αυτούς. Def in Cod. 2. 2) διαγγέλων-Κυρίου. Αb his verbis incipe.
re folet verΙ. 7. Αliam autem interpunξtionem fequitur τ Η Ε o p o R Ετ vs,
qua fatis bona eflet, nifi a Τextu hebr. recederet. 3) ου -επήγαγε λέγαν.
Pauciora funt φua habet co κ D, p. 3. 4) προσιούσι. Cod. Ι. εισιoύσι. 5) Cod.
«/ ν - " - -

2. μετώχευσαν. 6) ούτως. Οod. Ι. ουτος. 7) ύψισος. Repetitur in Cod. 2.

ν α) Μatth. 28, 19. ε) ΡΙal. 82, 19.
Β) Pfal. 44, 6.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΙΙ. 621
Α

την γην και ο Ζαχαρίας προς τον Ιω omnem terram. Εt Zacharias di

άννην, και συ παιδίον προφήτης ύψίσε cit ad Ιoannem : α) Εt tu φueν
propbeta alriffimi υocnbcrir. Ηu
κληθήση. το δ' ανθρώπινον ύψος ομα, manam vero altitudinem beatus
κάριος Παύλος διδάσκc, λέγων, διό και Paulus docet, dicens : 5) Ρro
ο Θεός αυτόν υπερύψωσε, και εχαρί, μterca et Deu, exaltauit illum,
σατο αυτώ όνομα το υπέρ πάν όνομα et donauit illi" nomen, quod e/t
και μην το υιός μονογενής όνομα προ των /iper omne nomen. Praterea no
αιώνων είχεν ο Θεός λόγος τώ πράγμα men filii vnigeniti Deus Ver
τι συμφυές αλ' όμως έχων ως Θεός bum ante fircula habebat con
την τ8 υίξ προσηγορίαν, λαμβάνει αυ natum rei: Ιed tamen, γt Deus
την και ως άνθρωπος, διό και εν τω nuncupationem filii habens, et
iam vt homo fufcipit illam.
προκειμένω ψαλμώ επήγαγε λέγων, Quapropter in hoc pfalmo adie
ζ, Κύριος είπε πιο με, υιος μου και cit dicens: 7. Dominus dixir
συ, εγω σημεζον γεγεννη και σε. πd me, Filiu, meu, er tu, ego
Ταύτην δε την φωνήν ουκ άντις, τή τ8 hodie genui te. Ηanc vero νο
θείε πνεύματος cem πemo, gui Spiritus (aιιξti
διδασκαλία πειθόμε, doξtrinae
τος, τη θεότητι προσάψοι τέ Δεσπό ni credat, diuinitati Domi
Chrifti applicabit. De illa
του Χρισέ περί γας εκείνης ακούσωμεν enim vniuerforum Deum Dauί
τέ Θεξ των όλων Ε τέ Δαβίδ λέγον dis ore dicentem audiamus: c)
ος, εκ γασρος πζο εωσφόζε έγέννησά Εν τ'tero ante luciforum genuί
σε ως άνθρωπος τοίνυν και ταύτην δέ. te, Vt homo igitur et hanc
χεται 1) την φωνήν, ως άνθρωπος και vocem recipit, vt homo etiam
qua fequuntur audit. 8. Ρο
των επαγομένων ακούει. η. Αίτη σαι /fula a nιe, et dabo tibi gente,
πας' εμέ, και δώσω σοι έθνη την κλη. βcreditaten tuam, et φο//illionem
Ι ν

ρονομιαν σου, και την καταχεσιν σου τuam termino, terra. * Quippe"
τα πέρατα τής γής. . 2) Ως γαρ νt Deus, vniuerforum eft condi
Θεός ποιητής εςι των απάντων πάντα tor. d) Νam omnia per iββun fή
ξfa /unt, et /inc ip/ο fhξtum e/t
γαρ δι' αυτέ εγένετο, και χωρίς αυτέ nibil: c) in ip/o condita /unt
εγένετο 3) ουδέν και εν αυτώ εκτίθη τα omnia, atque
unι 4uar «υίdemur , run
πάντα, είτε ορατα, είτε αόραία. 4) ei qua non υidcmur. Si omnium
Δεσπότης εσι και δημιουργός των όλων, eft Dominus et opifex, corum
και Δεσπότης έσι και Κύριος ών εποίη. etian φuae fecit Dominus eft et
reξtor. Veruntamen cum Dominus
σεν αλ όμως και φύσει Δεσπότης ών natura fit, vtDeus, etiam vt homo
ως Θεός, λαμβάνει και ως άνθρωπος vniuerforun dominium accipit. Εt
τωνόλων την δεσποτείαν και επειδή πά, cum antiquitus Iudacorum tantum
λαι μόνον Ιουδαίων έδόκε προμηθειθαι, gerere curain videretur, (Fnξtu, g/t
εγενήθη γας,φησί, μερις Κυρίε 5)λαός anini,inquit, f)par, Dominipopulu,
Κr 3 Ιacob,
1) την φωνήν. Def in Cod. Ι. 2) Ως-προμήθειαν. Ηarc pauca tantum exftant
"apud co R D. p, 32, 11. 3) ουδέν. Cod. 1. ουδε έν, Cod. 2. ουδε εν ο γέγονεν. Ιta
- φuoque leg. Ioh. 1, 3. 4) ει δεσπότης. Praftat le&tio Cod. Ι. et2. είδεποιητής,
Sic quoque legίt co R D. 1. c. 5) λαός. Cod. vterque addit αυτού, ad exem
Έluιτι τών ό,
a) Ιλις 1,76. b) Phil. 2, 9. ε) ΡΙal. Ιο9, 3. α)1oh. 1, 3. ε) Col. Ι, Ι6, f) Deut. 32, 9.
<
 622 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
Iacob , et fitniculu, bacreditati, Ιακώβ, χοίνισμα κληρονομίας αυτε Ισ
είu, Ιβnel;) et hic reprobatus fit, ραήλ απεβλήθη δε ουτος, ως ουδεμίαν
νt gui ex hac cura nullam vtili ωφέλειαν εκ )της κηδεμονίας δεξάμε
tatem percίperet: merito ad gen
νος είκότως επί τα έθνη μεταφέρει την
tes curam transfert, guas ne προμήθειαν, έδε 2) πάλαι τούτων ημε
φue ab antiquo penitus delpicie
Βat, et Μofaicam - vaticinationem ληκως , τήνδε
Μωσαϊκήν χρησμολογίαν
complet. Illius enim eft vox, a) πληρών' εκείνg γάς εσι φωνή, ευφράνς
Ιαtamini gente, cum plebe ciur. θητε έθνη μετά τέλαξαυτέ, έσι δεκα
Licet autem euentum praediξtio την έκβασιν ευρέντη προρέήσει συμβαί.
ni congruentem inuenire. Εos νουσαν τους 3)γας εξ Ιουδαίων πεπι
enim, φui ex Iudais fidem fuί σευκότας, ου τους δώδεκα μόνον αποσό
ceperunt, non tantuιn duode
cim Αpoftolos , (cd etiam fe, λους, αλακαι τους εβδομήκοντα μαθη
ptuaginta diίcipulos, et centum τας, και τους εκατόν είκοσιν, ών συν
viginti, quibus congregatis bea ηγμένων 4) ο μακάριος εδημηγόρησε Πέ,
tus Petrus concionem habuit,
τζος, και τους πεντακοσίους, 5) οι μέlα
et quingentos , φuibus fimul την ανάτασινώφθη 6)κατα ταυτονκα
poft refurrectionem appcruit fe την του θεσπεσίου Παύλου Φωνην,
cundum diuini Pauli vocem, b) τά
".
et, ter mille, et quinquies mille, και τους τριχιλίους, και τους πεντακι
φuos Αpoftolorum princeps prac χιλίους oυς o των αποτόλων κορυφαίος
dicans piίcatus eft, et multas δημηγορώνεσαγήνευσε, και τας πολας
myriades, de guibus magnus μυριάδας, περί ων ο μέγας Ιάκωβοςέφη,
Iacobus afferit, c) ύidg, frater,
quot myriade, βht credentium Iu, θεωρείς αδελφέ πόσα μυριάδες εισιτών
daorum: hos inquam omnes, πεπιτευκότων Ιουδαίων, τούτους δή, και
et illos inίuper, φui per vniuer, προς τούτοις τους κατά πάσαν την οι
fum" orbem ex Iudaris credide κουμένην εξ Ιουδαίων πεπισευκότας
runt, declarans populum fan λαόν άγιον απoφήνας, και δια τούτων
έturn effe, et per hos acquirens τα έθνη πάντα ζωγρήσας, πληροί την
gentes omnes, vaticinationen im
Ρlet, φua dicit: Lactamini genter προφητείαν τήν λέγουσαν, ευφράνθητε
cun populo eiur. Εt pratterea έθνη μετά του λαού αυτού πληροί δε
propriam praditionem complet, προς ταύτη και την οικείαν πρόρξησιν,
quam ludaris fccerat, dicens : d) ήν προς Ιουδαίους εποιήσατο λέγων,και
Ε: alin, oue, babeo, φua non άλα 7)δε πρόβατα έχω, α ευκ έ5η εκ
Junt εκ hoc ouili, et illn, οφor.
ret me adducere, er υoceni meam της αυλής ταύτης κακέινά με δει αγα,
audient , ει βίt υnum ouile , γών, Κα/ της φωνής μου, ακούσουσι, και
«t υnu, φη/for Ηoc et in γενησεται μια ποιμνη, εις ποιμην, τετο
propofito pfalmo dicit : Ρο και εν τω προκειμένω 8)λέγει ψαλμώ,
/fula a me, ει daύο tibi genter αίτησαι πας εμού, και δώσω σοι έθνη
Α
-> την

1) τής, Cod. 2. ταύτης, 2) Cod. 2. πάλιν, 3) γαρ. Αbeft a Cod. Ι. 4) ο μακά

ριοι, Def in Cod, 2, 5) ού, Αbeft a Cod. 2. In Cod. Ι. ponitur poft ανάτα,
ΟΤΙγ«
6) Cod, 1. ct 2, κατ' αυτόν, 7) οέ, Αbςft a Cad. 2, 8) λέγει, Αbςft
και Cod. 2.
•) Ωςuί, 32, 43, 5) ι Cor, και, 4. ε) Αξι, εί, 2ο, α) loh, ιο, ιβ,
 τ - Η

ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ, Μ. ΙΙ. 623

την κληρονομίαν σου, και την κατάχε, bareditatem tuam, et po/fillionem

σίν σου τα πέρατα της γης, αλα γας tunm - terminρ, terrar. Verunta
έπεισίμοι την των Ιουδαίωναπισίαν οδύ. men Iudzorum perfidiam deplo
ξεθαι, οι της προφητείας ακούοντες rare mihi in mentem venit,
των της γης περάτων αντικρύς μεμνη φui audientes vaticinationem,
μένης, και ειδότες ως ουδείς των παρ' φua aperte terra finium memi
1) αυτών βασιλέων τοσαύτην ηγεμονίαν nit, et fcientes, neminem fuo
έκτήσατο, αλα μόνος ο εκ Δαβίδ καία rum regum tantum imperium
σάςκα βλασήσας Δεσπότης Χρισος, pofiediffe, fed folum Dominum
Chriftum ex Dauide fecundum
τυφλώτloυσι της διανοίας τα όμματα,
2) και την προφητείαν την λαλούσαν carnem prognatum, hallucinan
tur mentis oculis, iuxta prophe
3) ψηλαφέσιν, ως τυφλοί τοίχον, και tiam φua dicit: Ρaipant βίur
έχ ως υπαρχόνlων οφθαλμών ψηλα caci parietem, et tanquan it
φήσεσι, τούτου δη χάριν και απειλεί qui carent oculi, palpabunt. 4%
αυτοίς ο προφητικός λόγος. θ. 4)Ποι * Quapropter propheticus fermo
illis minatur., 9. Rege , e o ,
μανείς αυτούς εν ράβδω σιδηρά ως τirgή frred, et tanquam υq/a fί
σκεύη κεραμέως συντρίψεις αυτούς, gali confringe eor. Romano vi
Τη Ρωμαϊκήδηλονότι βασιλεία, 5) ήνσί, delicet regno, φuod ferrum tro
ηρον τροπικώς, δια το χυρόν τε και pice, propter fortitudinem atφue
αρραγές,η τέ Δανιήλ προφητεία κα infraξturn robur, Danielis pro
λεί και συντρίψει αυτούς πηλίνων δί. phetia nominat. Εt conteret eos
inftar vaforum luteorum. Ρoft
κην σκευών, επειδή γαρ αυτονό)μόνον έ. φuam enim ipfum folum fe ha
χεν ηρνήθησαν βασιλέα, μεγάλη δε bere regen negauerunt, et magna
κεχρημένοι βοή έλεγoν,7)ημείς εκ έχο νοce clamarunt: α) Νυ non ba
μεν βασιλέα ει μη Καίσαρα, επέgησεν bemus regem, ni/? Ca/aren, pra
αυτοίς ονήτησαν Καίσαρα, και δια της fecit illis, φuem poftularunt, Ca:-
8) εκείνων 'τρατιάς της ασεβείας ποινήν farem, atque per illorum exerci
9) εισεπράξατο. ει δέ τις μή tum impietatis pα-nas exegit.
περί Ιου Si quis verΩ non de Iudais,
δαίων, αλά περί ιο)εθνών, ταύτα νομί, fed de Ελ. , hac dicta efle
ζει ειρήθαι, ούτω νοήσαι πgogήκει' ότι exiftimet, hoc modo ea intel
ποιμανεί τα έθνη εν ράβδω σιδηρά, τη ligere oportet, vt reξturus fit
χυρά αυτ8 κα αρραγεί βασιλεία και gentes virgi ferred, id eft,
fσrti fuo et infraSto regno: et
συντζιψε αυτους, ως σκευη κεραμεως, fraξturus fit illas , tanquam vafa
αναλύων και αναπλάτlων δια της του figuli, reίοluens et refingens
λουτρού παλιγγενεσίας, και τώ πυξί per lauacri regenerationem, atφue
Rr 4 . Spiritus
1) αυτών. Cod. Ι. 2. αυτοίς. 2) καί. Praeferenda eft leξtio κατά, φuam habet
Cod. Ι. et 2. 3) Cod. νterque ψηλαφήσουσιν. 4) Ποιμανείς αυτούς. Vter
que Codex habet, ως ποιμανεί αυτούς, et addit o υπ' αυτών ταυρωθείς. Ιdem
Αdditamentum exίtat apud co R o p, 3. 5) ήν-αρραγεί βασιλεία. Ηarc de
funt apud c ο κ D. Ι. c. 6) μόνον. Αbeft a Cod. 2. 7) ημείς. Def in Cod. 2.
8) Cod. Ι. et 2. εκείνου. 9) Cod, vterque εισεπράξαντο 1ο) εθνών Cod. γter
-

terque pracrn. τών.

α) 1oh. 19, 15.
 "

624 - Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
Spiritus fanξti igne duros efii. τέπνεύμαloς σερεμνίες απεργαζόμενος
είens. Cum hac beatus Dauid τ)ούτω ταύτα προαγορεύσας ο μακά.
Ρradixiffet; deinceps admonet
ζιος Δαβίδ3 παραινεί λοιπον και βασι
τeges et fubditos, ντ ad falua
τorem accurrant, et (alutares
λεύσι και υπηκόοις προσδραμεντώσω
τηςι, και τους σωτηρίους ασπάσαθα
amΡΙεξtantur leges, et per illa νόμους, και τηδι 2) εκείνων παιδεία και
rum cruditionem atque doξtri. διδασκαλία την ωφέλειανκαρπώσαθαι.
nam, vtilitatem percipiant. Di φησιγάς ί. Και νύν βασιλείς
είt enim: 1ο. Ει πunc rege, σύνετε παιδεύθητε πάντες οι κρίνοντες
εκrelligite, et crudimini omne, φui
"κdicati, rerram. Οmnium enim την γην Πάντων γάς 3)ημών 3)βασι
αιοίtrüm rex eft, φui prius νί. λεύς, ο πάλαι δόξας μόνων Ιουδαίων
debatur Iudaos tantum regere, κς ατείν... ια. Δουλεύσατε τώ
11. Scruite Domino cun, tiluore, Κυρίω εν φόβω, και αγαλιάθε αυτώ
ει εκultate, ci cum trcη, ο νε. εντς όμω. 5)Ου γαρ δεί μόνη τη φι
Νon enim decet eos, φui (alute λανθρωπία θαρρήσαι, ό)αλα και την
latantur et gaudent, benignitati ταύτη συνημμένην ικαιοσύνην, αγαλο
tantum confidere: fed huic et
iam coniuntiam iuftitiam time. μένους επί τη σωτηρία και χαίροντας,
τε, θt contremiίcere, Ωμi enim, δεδιένα και τρέμειν' ο γας δοκών, 7)φη.
σιν,εσάνα, βλεπέτωμή πέση.8)[επειδ'
inquit, n) putat / fare,
τίdea ne cadar. [Cum eninί αν γας φοβηθέντες τον Δεσπότην τα
Φominum timentes qua decent προσήκοντα διαπραξώμεθα, πλείςηνεκ
fccetimus, plurinam ex rebus των πραχθέντων ημών έχομεν την ευ
Βεftis, habemus iucunditatem, Φροσύνην εγγινομένην, τε συνειδότος α.
εμm et confcientia eft bona, et
πακimam ex ea percipimus vo. γαθού μεν τυγχάνοντος, μεγίτην δε η.
ΙμΡτητειn.]. Cum timore auten, μίν διατέτε την χαράν παρεχομένε.]
id . εft, in compunaione: πε εντςόμω δε, τουτέσιν, ενκατανύξει μή.
Ρεί gaudium in mundi gaudium ποτε ή τ8 Θεού χαρα εις την τέκόσμε
aliquando decidat. 12. Αppre
μεταπέση χαζάν, β. Δράξασθε
βendite di/tiplinam," πρ nliquando παιδείας,μήπole
irq/Catur Dominur, οι perenti, de οργιάθήΚύριος,καν)α.
υία ία/fa. Νam non fufficit ad πόληθεεξ οδούιο)δικαίας, Ουκ ας
Ρerfettionem fola poffeflio cogni κεί Ιι) γας μόνη της θεογνωσίας και
tionis Dei, fed oportet pratticam κjησις εις τελειότητα αλα χρήκα την
νίttutem εκcoleτς: φua guidem πρακτικήν μετελθών αρετήν ής 12) επι
λαμβα
") "τω κ. λ. Αia horum loco exhibει ο οκτ. Ρ. 34. 2)Cod. 2. εκείνον. 3) ημών,
9od. ντενφue υμών, 4) βασιλεύε, Vterque Cod, praem. έτι.
bet co R D. Ι. c. 5) Ου. Cod. Ι. 2. ουδέ. Ita quoque co και Ρεκ.Ιta φuoque ha.
6)αλα και,
Cod. ντgrgue δείσαι. 7) φησί, Αbeft a Cod. 1. 8) επειδ αν-μεταπέστ χα
ράν, Defid, in Cod. Ι. εί 2. Qua νηcinis inclufa funt, defunt quoque apud
C o R Ρ. 9) απόληθε. Cod. Ι. 2. απολτίθε, 1ο) δικαίας. Ηoc guidem a Γεκτα
hebί είt alienum, parum tamen ot, ΙnterΡr, gracis h.l. Fecedit Syru,, quί
Υειτit, οι percati i via είκ, ίς, Domini. Η) γάς. Αbείt aCod. 2. τε) Cόa.
VίετΨue επιλαβόμενοι,
") Cρτ, ιο, 12,

\
 - Α'
ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΙΙ. ΙΙΙ.
ν Υ "J. Η
625
λαμζανόμενοι την απλανή πορείαν apprehenfa , certam tutamque
Ο Α" / c/ > *.. »
Ι) οδεύσετε. ιγ. "Οταν εκκαυθη gy ibitis viam. * Ι;. Cum exnr/ε- και
ν
rit in breui ira eiuυ: bcati omne»,
"Ν" , Λ Α"

τάχει ο θυμός αυτ8' 2)μακάριοι πάν

α Α' qui confidunt in co,
> > Χ. Τempore
"- 2 -- ν

τες οι πεποιθότες επ' αυτώ. Ενγας enim iudicii, cum veftra mali
τώ της κρίσεως καιρώ, της υμετέρας κα tia, veluti quadam materia ad
κίας, οιόν τινος ύλης ευπρήσου, καθά, comburendum apta, diuin am
περ πύρ την θείαν εκκαέσης οργήν, fticcenderit iram p erin de ac
ignem, tunc longe eritis a via
πόρβω που γενήσεθε της των δικαίων iuftorum, pendentes pα-nas ea
οδg, δίκας τίνονlες ών καία τόνδε τον βίον rum, qua in vita peccaueritis,
πεπλημμελήκατε την καύτα δε και οι Τunc autem etiam illi, φui vere
αληθώς και βεβαίως εις αυτόν ήλπικό et firmiter in ipfum fperauerunt,
τες, λήψονται της ελπίδος καρπόν, τον reportabunt (ua fpei ampliffi
mun fruξtum, niuliruln , beati
3) μακαρισμόν, μακάριοι γάς φησιν οι tudinem. Βεα ti enin, inquit,
πεποιθότες επ'αυτώ.e, και 4)γας καία qui confidunt in eo. Si enim in
τον παρόντα βίoν τον μακαρισμόν έχε hac vita felicitate potiuntur vir
σιν οι της αρετής αθληταί, αλ' έναλη tutis athletae, verioren felicita
θέσερον αυτόν 5) δέξονται κατ' εκείνην tem accipient die illo, quo ei
qui improbe νίχerint :ram diui
την ημέραν, καθ' ην οι πονηφία συνεζη, nam in fe ipίos adducent.
κότες την θείαν οργήν καθ' εαυτών
ό)επισπάσονται,
ΕΡΜΗΝ ΤΟΥ, Γ' ΨΑΛΜΟΥ. ΙΝΤΕRP. Ps. ΙΙΙ.
ά, Ψαλμ. τώ Δαξίδ,7) οπότε απε Ι. falma, Dau idi,, ηuando
οίδρασκεν από προσώπου Αβεσ fugit a ficie Αk/oloni filit
σαλώμτέυίξ αυτέ. 8) Δήλη μεν τοις βti, Μanifefta eft hiftoria homi.
εμμελεΞέροις ή ίσορία των δε ραθυμοτέ, nibus curiotis, verum . pro fe
έων ένεκα συντόμως ταύτην εξώ.9)μέlα gnioribus hanc breuiter attingam,
την διπλήν εκείνην παρανομίαν, ο μέγας Ρoft geminum illud peccatum,
in multas variasque calamitates
Δαβίδερ)πολας και παντοδαπάίς πε: magnus Dauid incidit. Νam
ριέπεσε συμφοράς, ε γας μόνον τα non folum finitima gentes ad
προσoικέήα έθνη προς μαχη έκινήθη pugnam bellumque coιnmotae
και πόλεμον, αλα και αυτός ο οίκος funt, fed ipίius etiam domus cα pit
την σάσιν εδέξατο, ιι) και παρανομία feditione laborare, et peccatum
Rr 5 peccato

ι) Cod. 2. οδεύετε. Αpud. com D. p.34 φuardam alia fequuntur, 2) μακάριοι

επ' αυτό. Ηac in vtroque Cod. noftro feiunξta funta praccedentibus. 3)μα
καρισμόν. Ηoc loco quadam apud c ο κ Ρ. Ρ. 35. fequuntur, 4) γαρ, Def in
vtroque Cod. . 5) δέξονται. In νtroφue Cod. et apud co R D. Ιequitur poft
κατ' εκείνην. 6) επισπάσονται. Vide qua fequuntur apud co R D. Ι. c. 7) οπό
ι τε. Cod. ότε. 8) Δήλη-ερώ. Def. apud c ο κ D. p. 44. 9) μετά την-με
( τάνοιαν, Ηarc e Cod. vatic, exhibuit GΑR Ν εκ. Αuξt, p. 7. το) πoλαίς και,
Def. apud G ΑΕ Ν. 1. c. τι) και - διεδέξατο. Ηac in Cod. nottro 2. et apud
6 Α κ. Ν. !, c. defunt. In Cod. Ι. autem defideratut tantum παρανομία,
 626 Β., Τ Η Ε Ο Ι) Ο RΕ ΤΙ

peccato fuccefίit. Αmnonis in παρανομίαν διεδέξατο. ) τηντε Αμνών

temperantiam excepit Αbfalomi
e carde contaminatio, fratrici
ακολασίαν ή τέ'Αβεσσαλώμ, 2) μιαφο
νία, και την αδελφοκίονίαν ή κατα του
dium autem infultus contra pa πατρός 3λεπανάπασις, και η των υπη
trem, et fubditorum defeξtio. κόων 4)απόφασις. 5)προμηθουμένης γας
Cum enim diuina gratia Dauidi της θείας χαρίτος, τούτων εδεν επέλα
profpicerer, nihil horum illi ae. σε τώ Δαβίδ εκείνης δε δια την γεγενη
cidit: curή vero ob patratum cri
1nen ab eo decefliffet, malitia lo
μένην ό)αποσάσης παρανομίαν, χώραν
έλαβεν ή κακία, και τραγωδίας 7) άξια
cum occupauit, et tragωdiis digna
fecit, malorumque cumulum fibί δέδρακε, και φορανεβλάτησεS) συμφο
contraxit. Τunc igitur tempo ρών κατ' εκείνον τοίνυν τον καιρόν, τον
ris parricidam fugiens filium, πατραλοίαν αποδιδράσκων υιον, και τες
illosque φui cum ipίο aciem in συν αυτώ την 9) προς αυτόν αναδεξα
(truebant, hunc confcripfit pfal. μένους παράταξιν, τέτον έγραψε τον
1num: nimirum diuino numine
ψαλμόν τ8 θείου πνεύματος δηλονότι
adfpirante ob feruentem ab co
κ.
attam pα:nitentiain. 2. Do και τηνικαύτα το) ενηργηκότος δια την
mine cur multiplicati /int ηui θερμην ιι) υπ' αυτού γεγενημένην μετά
rribulant me 2 multi infurgunt ad νοιαν. β. Κύριε, τί επληθύνθησαν
μεr/its me. 3. Μulti dicunt ani οι θλίζοντές με πολοί επανίσανται επ'
πha mca, non habet ille /alutenι εμέ γ. Πολλοί λέγουσι τη ψυχή
1n Deo βιο. Μulti quidem et
varii hoftes multis e locis me μου, εκ έπι σωτηρία αυτώ εν τώ Θεώ
aggrediuntur: hi tamen plus αυτέ. Πολλοί μέν 2)τοι, και παντο
ceteris me difcruciant φui me ir. δαποί πολέμιοι πολαχόθεν προσβάλ
rident, ac dicunt ήme tua pro λουσιν ανιώσι δέ με 13) πλέον οι επιτω
uidentia deftitutum e(Ιe. Εgo θάζοντες, και της σής προμηθείας γε
νero non ignoro, te nolle me
deίpectui, habere, licet grauί. γυμνώθαι με λέγοντες, εγώ δε οίδα, ως
ter deliquerim. Sed confido, te εκ ανέξη με παριδών, και το πεπλημ
* eretturum * eum, φui propter μεληκότα μεγάλα. 4)αλα τον νυντα
peccaturn humilis et abieξtus πεινόν δια την αμαρτίαν γεγενημένον
eft, et inimicis fuperiorem often ύψώσεις, και κρείτloνα δείξεις των δυσ
furum: hoc enim declarauit di
CeΠS : 4. Τιι , auten Domi μενών, τέτο γαρ παρεδήλωσεν ειςηκώς'
ηe βιβeptor neu, er, gloria δ'. Συ δε Κύριε αντιλήπlως μου εί,
mea, et exaltan, caput meum. δόξα μου, και ύψών την κεφαλήν μου.
Νeque enim regno ac potentia: 15)Ουδε γας τη βασιλεία, και τη δυνα
. σεία
ι) τήν. apud σ Α κ Ν. praec. καί. 2) μια φονία. Cod. 2. addit διεδέξατο. 3) Cod. 2.
εξανάςασις. 4) απόφασις, G Ακ Ν. habet υποτασία, ντputo, pro αποτασίκ.
5) προμηθουμένης- συμφορών. Def. apud G Α κ. Ν. 6) απoτάσης. In Cod. Ι.
1equitur poft παρανομίαν. 7) άξια. Def in Cod. 2. 8) co RD. p. 44. habet
σύμφορον. 9) προς αυτόν σ Α κ. Ν. πονηράν, Ιο) GΑ R Ν. ενηρτηκότος, minus
bene. ΙΙ) υπ' αυτού γεγενημένην. G Α R Ν. αυτού. 12) τοι. Cod. ντεrque μοι.
13) πλέον Cod. 1. παντάπασιν Cod. 2. πλείον. 14) αλα τον κ. τ. λ. Αlia vid.
aΡud co R Ρ. Ρ. 46. 15) ουδέ, Cod. 2. •υ.
 ΙΝΤΕRΡRΕ Τ. ΙΝ ΡSΑΙ, Μ. ΙΙΙ. 627

σεία θαρρώ, αλά σε δόξαν εμήν είναι confido, fed te gloriam meam
πισεύω, και υπό της σής ελπίζω ταχέως efle credo, et a tua dextera fpe.
υψωθήσεώθα: 1) δεξιάς. εί. Φω νή ro me cito ereξtunι iri. 5. Κο-,
με προς Κύριον εκέκραξα, και 2) επή, αe mea ad Dominum cltmaui, et
exaudiuit me de monte /hnξto
κουσέ μου εξ όρους αγίg αυτέ, Δια /ito. Propterea cum omni ala
3)τοι τέτο μετα πάσης προθυμίας προσ critate offero tibi preces, φuia
φέρω σοι τας δεήσεις, ειδώς ότι παραυ 1cio, te nihi confeftim poftulata
τίκα τας αιτήσεις παρέξεις. ουφωνήν δε largiturum. Ηoc autern loco
είlαύθα +) και βοήν την κραυγήννοήjέον, non eft intelligenda νox de cla
mowe aliquo, Icd de quadam
αλα την της ψυχής προθυμίαν. 5)έτω anitni alacritate. " Sic enim Deus
γας και ό των όλων Θεός προς σιγώντα νniuerforum beatiίhmo Μofi ta
τον μακαριον έφη Μωσήν τί βιάς προς centi ait: a) Quid clamas ad me?
με; βοήν την σιγήν ονομάζων δια την νoccin filentium nominans, ob
σπουδαίαν της διανοίας ευχήν, το δε, (edulam m e n tis precationem.
Ηoc auten: Εχaudiuit de monte
εισήκουσέ μου εξ όρους αγίου αυτ8, κα fuo, dictum eft propter opinio
τα την πάλαι κατέχουσαν ειρητα δό. nern, qua olim obtinuit. Εxi
ξαν ενoμίζετο γαρ εν τη σκηνή κατοι ftimabatur enim ν niu e rforum
κενό)ο των όλων Θεός, επειδή και τες Deus in tabernaculo habitare,
χρησμούς εκείθεν τους ιερεύσιν εδίδου. quoniam et oracula illinc facer
σ'. Εγώ 7) δε εκοιμήθην και ύπνωσα dotibus pandebat. 6. Εgo dor
miui, et /omno oppre/ju /ium, et
εξηγέρθην, ότι Κύριος 8) αντιλήψεται Jurrexi, quonian Dominus /u/i-
μου. Νύκτα τας συμφοράς πολάκις piut me. Νοξtem farpius calami
ή θεία καλείγραφή" επειδήώ, εν9)σκό tates facra litera appellant: φuia
τα διάγειν νομίζουσιν οι τοίς άγαν ανια velut in tenebris viuere fe exi
ftimant illi, gui in res admo
ροίς περιπίπloντες ταις δενυξίν ο ύπνος dum triftes incidunt, noξtibus
συνέζευκτα σημαίνει τοίνυν καταταυ vero 1omnus coniunξtus eft.
τοντας θλίψεις, και την τούτων απαλ, Vna igitur demonίtrat afHiξtio
λαγήν το γας εξηγέρθην, ότι Κύριος αν nes, et ab illis liberationem.
τιλήψεταί μου, τέτο δηλοί, ότι της Νam illud, furrexi, quoniam
θείας απολαύσας ροπής κρείτlων εγε, Dominus fuίcipiet me, hoc in
nuit, φuod diuina ope adiutus
νόμην των ιο) προσπεσόντων τι) κακών, mala ingruentia fuperauerim. Ιd
Διο ζ". Ου φοβηθήσομαι από circo , Νon t i m el, ο
μυριάδων λαέ των κύκλω συνεπιτιθεμέ, millia populi circuindnnti, me:
νων μοι. 12) ανάσα Κύριε, σώσόν με ο εχ/urge Domine, Jaluun me fic
Detι,

ι) δεξιάς. Pauca addit co R n. p, 47. 2) επήκουσε. Cod. Ι. εισήκουσε, 3) Τ'ΟΙ,

Αbeft a Cod, 2. 4) και βοήν, Def in Cod. 2. 5) ούτω-Μωσήν, co R D. 1.c,
ούτω καί Μωσης σιγών ήκουε, 6 ο -Θεός. Cod. 2. τόν- Θεόν. 7) δέ. Def.
in vtroque Cod. et apud co R D. 8) αντιλήψεται. Praftat le&tio αντελάβετο,
φuam (equitur Ι vs Τ Ι Ν vs. 9) Cod. Ι. σκότφ. ιο) Cod. Ι. προσόντων,
τι) κακών. Vid, φua lequuntu apud cor D. p, 49, 12) ανάσα -μου. Ηa:ς
ad ν. 8. pertinent. Λ

4) Εκod. 14, 15,

 Α

628 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ 4

Deu, mi. Ρotes enim, fi (olus Θεός μου. Αρκείς χάς και τ)πα
adfueris, multas myriadas diffi ζών τας πολας μυριάδας διασκεδά
pare. 8. Ωuonian tu perculfi. σαι, ή. Ότι συ επάταξας πάνlας
/ii omne, πducr/ante mibi /ine τές έχθραίνοντάς μοι 2) ματαίως, οδόν.
cau/a, denter peccatorun contri
τι/ti. Fac me igitur participem τας αμαρτωλών συνέτριψας. Τε.
perfe&ta falutis: et φuemadmo. λείας μοι τοίνυν μετάδος3) της σώjηρίας
dum fepius de iis fupplicium fum και καθάπερ πολάκις άδικον κατ' εμέ
fitti, φui mecum iniuftas gere. δυσμένειαν εχηκότας,και ομοφύλες και
Ηant inimicitias, de indigenis et αλοφύλους, 4)και Ισραηλίτας και Α
alienigenis, de Ifraelitis et Αma
lecitis, et de ipίο infuper Saule: μαληκίτας, και μέντοι και αυτόν τον
fic nunc me tua falute dignum Σαελ, ποινήν εισεπράξω της αδικίας,
exiftima. Ηoc vero : Dente, pec ετω με και νυν της 5) σωτηρίας αξίω
catorun contriui/ti , idem eft σον, το δε, οδόντας αμαρτωλών συνέτρι
φuod, denudafti illos vniuertis ψας, αντί τέ, πάσης αυτές εγύμνω
* viribus , ex metaphora * fera
rum, qua dentibus priuata, im σαςέχύος, εκ μεταφοράς των θηρίων,
becillac admodum et expugnatu άτων οδόντων σερούμενα, ευκατα
faciles fiunt. 9. Don in i g/t φρόνητα λίαν επι και ευκαταγώνισα.
/ilur. Νοn collocaui, inquit, θ. Τ8 Κυρίε η σωτηρία. 6) Ουκ
ipem meam in homine, fed a te έχω, φησίν, εις άνθρωπον την ελπίδα,
filutem exfpetto. Νοn folus άλα παρά σουτην σωτηρίαν προσμένω,
ego, inquam, fed etiam populus
tuus, φui mecum bello petitur. εκ εγώ 7)δε μόνος, αλά και ο σος λαός
uin et de ipforum etiam ho 8) ο συν εμοί πολεμούμενος κήδομα δε
ftium falute follicitus fum: et και αυτών των πολεμούντων και γας
enim ille φuoque tuus populus di. 9) εκείνος σος χρηματίζει λαός δός τοί
citur. Da igitur, Domine, his νυν δέσποτα και τούτοις,κακείνοις, της
et illis paeis benediξlionem. Ηoc ειρήνης την ευλογίαν τέτο γαρ παρε
enim demonίtrauit dicens: Εt
/uper populum tuum bcmediξtio δήλωσενιο)ειρηκώς και επί τον λαόν
run. Νam beatus quoque Μofes σου ή ευλογία σου. Και γας ο μακά
tenedictionibus pacem connectit. ριος Μωσης ταις ευλογίας την ειρήνην
Ιnuenimus autem in hiftoria, bea συντάτle, ευρίσκομεν δε καν τη σορία
tum Dauidem fingularem fui po
puli curam geftifle, Ε par
σφόδρα τέλαέ κηδόμενον τον μακάριον
ricida filii, et maiorein pacis ra Δαβίδ, ιι)καιαυτέ τέπατραλοίg παι
tionem habuiffe, guam viξtoria δος, και μάλον της ειρήνης, ή της καία
contra populum. τέ λαέ προμηθούμενον νίκης,
ΕΡΜΗΝ.
\

ι) παρών. Vterque Cod. praem, μόνος, φuam le&ionem cΑ RΑ FΑ (equutus eft.

2) ματαίως Τextus hebr. habet "Π%in maxillam, Vid. ενς εB. ad h.l. 3) της,
ΑbeftaCod.2. 4)κα)-Αμαληκίτας.Def. apud c ο κ D.p 5ο. 5)σωτηρίας. Οodex
νterque prarm, σής. 6) Ουκ έχω κ. τ. λ. Αlia ad h. 1. attulit co R D. p. 1. 7, δε
μόνος, Cod. 2. μόνον, omifΤο δέ. 8) ο. Def in vtroque Cod. 9) εκείνος,
Cod. 1. κάκείνος. το) ειρηκώς. Vterque Cod. e fuperioribus repetit Κυρίου ή
σωτηρία. ιι) και - νίκης, Del: in Cod. 2. Υ
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡSΑΙ Μ. ΙV. 629
ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ Δ. ΨΑΛΜΟΥ. ΙΝΤΕRPR. Ps. Iv.
.." Α"

ί
"--
α'. Γις το τέλος, τ)εν ύμνοις ψαλμός Ι. Ικ βnem, in hymnir, p/hlmu,
τώ Δαξίδ. Αντί τέ, εις το τέ Dauidi. Pro verbis, in β.
λος, ο μεν Ακύλας και ο Θεοδoτίων, τώ nem, Αquila et Τheodotion υί
νικοποιώ ήρμήνευσαν ο δε Σύμμαχος, έtoria auέtori interpretati funt.
επινίκιος, σημαίνει δε το μεν εις το τέ. Symmachus autem, triumpbalir.
λος, ότι μακροίς ύσεζον χρόνοις πληζω Significat vero hoc in finem,
θήσεται τα προφητευόμενα, προηγό fore ντ longis poft frculis φuae
prardicit perficiantur. In nouif
ρευσε δε εν τω τέλει τέ ψαλμού, την firna vero parte pfalmi refurre
εκ νεκρών ανάτασιν, ειςηκώς εν ειρήνη ξtionem a mortuis prrdicit, dum
επί το αυτό κοιμηθήσομαι και υπνώσω ait: a) Ιn pace vna dormiam, et
ότι συ Κύριε κατά μόνας επ' ελπίδικα requiefcam: quoniam tu, Domine,
τώκησάς με κατα δέγε τους λοιπους, feortim in fpe habitare facis me.
fecundum reliquos, hymnus
2) ύμνος επινίκιος τα νικοποιώ προσφέ Scd
triumphalis viξtoria auξtori of
ρεται Θεώ ο παρών ψαλμός υπό του fertur Dco prafens pfalmus a
μακαρίg Δαβίδ, μετά την γενομένηντ8 beato Dauide, poft obtentam de
Αξεσσαλώμ νίκην. 3)έοικε γας τούτοις Αbfalomo viξtoriam. Videtur
enin iftis hic pfalmus compofi
ο ψαλμός ειρήθαι μετά την εκείνετε tus e(Ιe poft illius belli finem,
πολέμου διάλυσιν εν γας τώ προ τέτε Εtenim in proxime pracedente"
ψαλμώ ο μακάριος έφη Δαβίδ, πολοι pfalmo dixit beatus Dauid: b)
λέγουσι τη ψυχή μου, εκ έπι σωτηρία Μulti dicunt anima mea, non
αυτώ εν τω Θεώ αυτέ εν δε τούτω φη, habet falutem in Deo fuo. In
σιν, υιοι 4)ανθρώπων έως πότεβαρυκάς, hoc vero ait: c) Filii hominum,
vsquequo graui eftis corde 2 cur
διοι, να τί αγαπάτε ματαιότητα, και diligitis vanitatem, et φuaritis
ζητείτε ψεύδος, και γνώτε, ότι έθαυμά, mendacium 2 Scitote, mirabilern
gωσε Κύριος τον όσιον αυτό διδάσκετοί, facere Dominum fanξtum fuum,
νυν εν τώ παρόντι ψαλμώ τες αθείαν Docet igitur in hoc pfa 1m ο
νοσούντας, και προνοείν τον Θεόν, και κυ inpietate laborantes, et Deuπι
prοuidere et gubernate humana
ξερνάν τα ανθρώπινα, μη νομίζοντας, non exittimantes, effe aliquem,
5) ώς έξιν ο έφορών και πρυτανεύων ά. qui omnia profpiciat et admini
παντα και εις απόδειξιν της διδασκα (tret : et in dernonftrationern
λίας τα καθέκασον διηγείται. β. Εν do ξtrina fingula percurrit.
Cum dtιren, inu0cnren, αναμ- "
τώ επικαλείσθαι με εισήκουσέ μ3 +

ο Θεός της δικαιοσύνης με Μά. iu/fitia mca.

diuit me Deu,
Diίcite, inquit, ex iis que
θετέ Φησιν εκ των εις εμέ γεγενημένων, mihi eu en e ru n t , φuomodo
ό) όπως εφέσηκε τοις ανθρωπίνοις ότών v niu er forum Deus huma.
όλων Θεός, και των ειλικρινώς επικαλε nis praeft, ac pure inuo.
(:3 Πf "3
/
ι) εν-ψαλμός, Rec. leftio, εν ψαλαοί, και δή. 2) ύμνος. Αbeft a Cod. 2. 3) έρι.
κε-όσιον αυτού. Def. apud co R D. p. 63. 4) ανθρώπων, Cod. 2. pratm. τά..
5) ώ,. Cod. Ι. δε, 6) όπως Cod. 1. 2. addunt καί.
α) ν. 9. Ιo. b) Ρί: 3, 3. ε) ν. 4. 5.
 63ο Β. ΤΗ Ε o Do R Ε Τ Ι
cantes exaudit. Εgo igitur, fta μένων ακούει. εγώ τ) γούν παραυτίκα
tim vt meam precationem obtu προσενεγκών
li, voti compos factus fum. ΙΙ, μου την δέησιν έτυχον της
lud vero, Ia/fitia mea , proiu, αιτήσεως, το δι, της δικαιοσύνης άε, αή.
fta mea poftulatione poίuit. τ8 2) της δικαίας με αιτήσεως τέθεικεν.
Νon enim decet Dauidis pru 3) ουδε γαρ ίδιον τέ 4) φρονήματος τε
aentiam, vt iple fua ipίius iu Δαβίδ δικαιοσύνην 5) αυτώ 4αι αςετην
(titia atgue virtutis teftis fit. μαρτυςεν έρικε δέ6)ταυτί τα βήματα
Similia porro hac verba funt il
lis, qua per Εlaiam a Deo diSta τόϊς διά 7) τέΗσαίg υπό τε Θεέ ειρη,
fuere: a) Τunc vocabis, et ego μένοις, τότε καλέσεις, εγώ δέ σε υπα,
exaudiam: adhuc loquente te di, κούσομαι έτι λαλούντός σου, ερώ, ιδού
cam, Εcce adfun. . In tribula πάρειμι εν θλίψει επλάτυνάς
τίone amplum mibi fici/fi locum. μοι. 8)Είωθεν ο των όλων Θεός συγ.
Solet vniuerforum Deus permit
tere, vt fanξtis viris res aduerfie
χωρών μεν γίνεθαι τοις αγίοις τα λι
accidant, poft exercitationen
πηρά μετά δε την γυμνασίαν και δοκι
μασίαν ανακηρύτlemν τους αθλητάς'
autem, atque probationen, pra
coniis celebrare athletas: quin et και μέντοι και εν αυτοίς τοις πειρασμός
iam in ipfis tentationibus omnem
πάσαν προσφέρειν αγωγίαν, τέτο
animi dele&tationem adferre. Ιd και ενταύθα ο μέγας διδάσκει Δαβίδ,
hoc in loco magnus Dauid docet,
ότι εν αυταίς ταίς θλίψεσι της σής
dicens: Ιn ipfis afHίξtionibus tua επικουρίας και ψυχαγωγίας απήλαυ
σα, τοιουτόν εσι το υποτέ Θεέ των
ope, animique voluptate recrea
tus fum. Simile eft, φuod ab όλων προς τον θεσπέσιον Παύλον ειςr
νniuerforum Deo diuino Paulo μένον, αςκεί σοι ή χάρις μου ή Ά -
Κ. *
"

diξtum eft: b) Sufficit tibi gratia ναμίς μου, εν αόθενεία τελειούται,

mea: nam virtus mea in infirmita
te perficitur. 3. Μί/ενere mei, et
εχaudi orationem meam. Νun
quam precandi fatietas capit ho
minem iuίtum: Ιed et indigens,
et benignitatem percipiens, pre
cationisque fru ξtus capiens,
pergit preces offerre, quippe qui
fcit, φua vtilitas hinc percipien
«da fit. 4. Filii borninum υ;-
4uequo grmui . g/ti, corde 2 cur
diligiti, υdnitaten , et quariti,
νuendacium " Εκ iis qua mihi
acciderunt, o homines, diίcite
γ. Οικτείς ησόν με, και εισάκουσον
της προσευχής μου. 9) Ου λαμβά,
νεκκόρονό δίκαιος της προσευχής. ια) αλ
λά και δεόμενος, και ευμενείας απο
λαύων, και της δεήσεως τρυγών τους
καρπούς, επιμένει τας ικετείας προσ.
Φέρων, ατε δη την εντεύθεν εσομένην
επιτάμενος ωφέλειαν δ'. Υι ο ι αι.
θρώπων έως πότε βαρυκάρδιοι, να
τί αγαπάτε ματαιότητα, και ζητείτε
ψεύδος; α) Εκ των εις εμέ γεγενη
μένων μάθετε, ώ άνθρωποι, των όλων
τον

ι) γούν. Cod. Ι. γάρ. 2) της Del: in vtroque Cod. 3) ουδέ. Cod. 2. ού.
4) φρονήματος τού Def in Cod. 2. 5) αυτώ. Cod. 2. εαυτό. 6) ταυτί. Cod.
vterque ταύτα, 7) τού. Αbeft a Cod. 2. 8) Ειωθεν κ. τ. λ. Pauca pratcedunt
apud co R D. Ρ. 65. 9) Ου-ωφέλειαν. Pauca horuin loco exhibet co R Ρ.
1. c. 1ο) αλά. Cod. Ι. άμα. 11) Εκ των κ. τ. λ. Pauca pramittit co R D. Ρ. 68.
4) Ε!. 58, 9. Β) 2 Cor. 12, 9.
 ΙΝΤΕR ΡRΕΤ. ΙΝ
ΡSΑLΜ. Ιν. 63 τ
τον πρύτανιν όπως και έφορά τα ι) αν vniuerforum moderationen, quo
8ρώπεια, και τοις επιμελώς προσιέσι πmodo humana refpiciat, et ftu.
τας αιτήσεις ορέγει και 2) τους μα diofe accedentibus res petitas
ταίους υμών λογισμούς απορρίψαντες, porrigat: et veftras inanes cogi
έ. Γνώ τε ότι έθαυμάσωσε Κύριος τον tationes abiicientes, 5. Scirote
όσιον αυτέ Κύριος εισακούσεταί μου, mirabilem reddere Dominum /an
έtum /uum: Dominu, exaudiet me,
εν τώ κεκραγένα, με προς αυτόν. cum clamauero ad eum. Νon
Ου γας απλώς με των προσπεσεσών enim fimpliciter ex calamitatibus,
ήλευθέρωσε συμΦορών,αλα 3)καιπερί, qua mihi acciderunt, liberauit
Φανή, κό περίβλεπloν δια της νίκης πεποί. me, fed illuftrem et clarum per
viξtoriam me reddidit, (hoc enim
ηκε τέτο γαρ είπενεθαυμάσωσε και επι dixit,
μένει διηνεκώς τας εμας δεήσεις δεχόμε affidue mirabilem reddidit me,) et
pergit meas preces admit-"
νος.όσιον δε πάλιν ενlαύθα αντιτε 4) τον tere. Sanξtum vero rurfus hic
αθώον τέθεικε, και τον ουδέν ήδικηκότα pro innocente pofuit, et qui
τους 5) πολεμούντας, αλ' υπ' αυτών nulla * inimicos iniuria laferit, %.
ήδικημένον, βαρυκαρδίους δε τους απί, fed ab ipίis iniuria affettus fit.
Graues corde autern infideles πme
σους είκότως ωνόμασεν, 6) ως αναβλέ nominauίt, tanquam nolen
rito
πειν πρός Θεόν ουκ εθέλοντας, και τας tes ad Deum refpicere, ac diui
θείας οικονομίας ου βουλομένους οράν nas gubernationes cernere : me.
εκ μεταφοράς των υπό τινος οινοφλυ taphora ab illis defumta, qui per
γίας βαρυνομένων την κεφαλήν εκ των telnulentiam ex vaporibus infer
κάτωθεν αναπεμπομένων ατμών, και ne furfum adfcendentibus capite
grauantur , et claudere oculos
μύε:ν τους οφθαλμους αναγκαζομέ. coguntur, atque eos aperire ne.
νων, και διανοίγεινου δυναμένων. Ος φueunt. Ιra/aimini. Ηic di
γίζεσθε 7) ενταύθα υποσικτέον, ftinguendum eft, et fic reliqua
8) και ούτως τα λοιπά αναγνωσέον legenda: Εt nolite p ecca re.
και μη αμαρτάνετε. Αγανα Ιndignamini, inquit, et irafcί
κτείτέ, φησι, και δυχεραίνετε τους mini, videntes eos, φui in voς
iniufte infurrexerunt, felices
αδίκως υμνεπανιΞαμένους ευημερούνlας effe, Verum . nolite malum
ορώντες, αλα μή αύξετε υ) κακόν τώ ιπalo cumulare, tentantes , aliiς
κακώ , πείθειν και τους άλους πειρώμε perfuadere, quod omnia line
νοι, ως άτακτα πάντα και ακυβέρνητα ordine atgue fortuito ferantιιι.
Ηorum enim contrarium face
φέρεται ιο) τούτων γαρ τουναντίον re oportet, videlicet vt ho
προσήκει ποιείν, των μεθ' ι) ημέρας γι mines peccatorum quae in
νομένων ")αμαρτάδων σφάς αυτους νύ, terdiu patrant, a fe ipfiς
κτως τας ευθύνας εισπράτleιν. "Α no&tu Ρα:nas exigant. Ωμα
diciti,

ι) Cod. Ι. ανθρώπινα. 2) τούς. Αbeft a Cod. 2. 3) καί. Αbeft a Cod. 2. 4) τόν,

Αbeft a Cod. 2. 5) Cod. 2. πολεμίους. 6) ως αναβλέπειν Cod. vterque ως αν
βλέπειν. Ιta quoque apud c ο κ. Γ. p. 7ο. 7) Ενταύ3α-αναγνωτέον. Def. apud
C o R D. p. 71. 8) και Cod. ντCrque είθ'. 9) κακοντώ κακό, Cod. vterque
κακό το κακόν, το) τούτων. c ο κ Ρ. τούτο, τι) Cod. 2. ή αέραν. τ2) Cod. ι.
αμαρτιών.
 632 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι . - «
diciti, in cordibu, υg/trir, in cu λέγετε εν ταις καρδίας υμών, επί
bilibu, τg/fri, comp ung im i n i. ταίς κοίτας υμών κατανύγη τε.
Ομoniam' enim noξturnum tem
Επειδή γαρ ο νυκτερινός καιρός των
pus, ab externis tumultibus li έξωθεν θορύβων απηλαγμένος πολήν
berum, multam cogitationibus
prebet guietem; merito in hoc
παρέχει τοις λογισμοί, ησυχίαν εικό,
inquirere ea iuίlit qua interdiu τως εν τούτω την εξέτασιν ποιείθα
diξta vel fatta funt, et compun προσέταξε των εν ημέρα λεγομένων ή
ξtionis remedίο νlcera curare πρατloμένων, και τώ της κατανύξεως
praccepίt. 6. Sacrificate /acri φαρμάκω τα τραύματα θεραπεύειν
βcium iu/titia, et /perate in Do τ)ενομοθέτησε. 5. Θύσατε θυσίαν
nuino. Per hacc etiam verba ικαιοσύνης, και ελπίσατε επί Κύς ιον.
legis culturn vt fuperuacaneum Και δια τούτων των βημάτων την νομι
abiicit, iuίtitirque facrificium of κήν λατρείαν, ώς "Ε αποπέμπε
ferre praccipίt: omni enim vel ται, και την της δικαιοσύνης θυσίαν
centum vel mille boum facrifi
προσφέρειν νομοθετεί 2) πάσης γας
cio iuftitit poffeflio gratior eft εκατόμβης και χιλιόμβης της δικαιοσύ.
Deo, fi cum illa tamen fpes νης ή κτήσις θυμηρεςέρα τω Θεώ, συν
in eum coniunξta fit, Quon ημμένης αυτή δηλονότι της εις αυτόν
iam multi et Graecorum, et Ιιι ελπίδος, επε, πολοί και Ελήνων και
datorum, et hacreticorum, qui Ιουδαίων, 3) και των ταναντία φρονούν
contraria (entiunt, et tempe των αιρετικών, και σωφροσύνην, και δι
rantiam et iultitiam aliquando καιοσύνην 4) έσιν ότε μετίασιν αλλά
exercent: verum pιetate prιua
ti, nullum inde fruξtum perci της 5) ευσεβείας εςερημένοι, καρπον
pίunt. Ωuapropter fanξtus Spi ό) εντεύθεν 7) ουδένα πορίζονται, 8) διο
ritus per diuinum Da u idem το πανάγιον πνεύμα δια του θεσπεσίε
hortatur, non folum facrificare Δαβίδ παρεγγυά, ου μόνον θύσαι θυ
facrificium iuftitia , fed etian Α' * , Α \ και 1 2 Α

fperare in Dominum. Sic et

σίαν δικαιοσύνης, αλλά και έλπίσαι έπι
Dominus Chriftus diίcipulis fuis Κύριον ούτω δή και ο Δεσπότης Χρι
dicit: a) Εgo ίum vitis vera, σός 9) φησι τοις εαυτού ητας,
νos eftis palmites , et pater εγώ είμι η άμπελος ή αληθινή,
meus agricola eft. Οmnem 1ο) υμείς τα κλήματα, τι) και ο πα
palmitem in me non feren
τem fruξtum , tollit, Νon τής μου ό γεωργός έσι πάν κλήμα
fimpliciter autem dixit, non εν, εμοι μη φέρον καζπον, Ι2) αιζει αυ.
fe re ntem fru έt um , /ed τό' και ούχ απλώς είπε, μή Φέρον
" in me non firenren fruξtum, καρπόν, αλ' εν εμοί μή φέρον καρπόν,
..." τουτέσι,
1) ένομοθέτησε, Pauca fubiunxit co R D. p. 72. 2) πάσης -τό Θεό. Def: apud
o o R D. p. 73. 3) καί. Αbeft a Cod. Ι. 4) έξιν ότε. Αbe(t p Cod. I. Cod. 2.
ί habet έθ' ότε. 5) ευσεβείας, co R D. εις Θεόν ελπίδος, 6) Cod. 2. ενταύθα.
7) ουδένα. Αbe(t a Cod. 2. 8) διο- δοκούντων. Def. apud o o R D. Ι. c. 9) φησί.
Cod. vterque έφη. Ιο) υμείς τα κλήματα. Ηac in pauciffimis exemplaribus
exttarit Ioh. 15, 1. 11) καί. Αbeft a Cod. 2, 2) αίρει - αλ' - καρπόν,
Γef in Cod. 2.
α) loh, 15, 1, 2, Υ.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ,Μ. ΙV. 633
"

τετές, κατά τας εμας εντολας, τ)κα, * hoc eft, fecundum mea pra. *
τα τας εμάς νομοθεσίας, 2) ετα τής εις cepta, measque leges, cum fide
"

in me : φuod nempe aliqui fine

η:
εμεπίτεως ως τινών και δίχα, της εί,
αυτον ομολογίας δια Ε 3)ανθρωπί,
και νην αρετής επιμελείάθαι δοκούντων,
Dei confefiσne ob humanam glo
riam virtutiftudere videanτίir.
Μuίti dicunt, 4ui, offendet nobi, -"

. Πολλοί λέγεσι, τίς δείξει ημίν τα αγα bonai Ιnnuit graues corde quoς
θά, Αινίτlεται ες βαρυκαρδίες ωνόμα nominauit, tanquam indignantes "

σεν, ως δυχεραίνοντας επί τοις προσπί aduerfis in rebus in quas incide

σίlεσι λυπηροις, και τη τε Θεέ 4) προ,
εμηθεία διαπισέντας, κα! λέγαν τετο
τολμώντας, ζ Εσημειώθη έφήμας το
-
π έδωκας ευ,
φώς τε προσωπε σε Κύριε,
φροσύνην εις την καρδίαν 5) με. ό)
Εκεί,
- νοι μεν έν τοιαύτα Κα/ λογίζονται Κα!
- φθέγγονται ημείς δι οίτης σής θεογνω.
σίας την αίγλην δε αμενοι, καταπα,
ρά σε φωτιθέντες ακτίσι, και εν αυταις
ταίεεπανιταμέναςήμη συμφοράεάπο,
χρωσαν,εχομεν παραψυχήν τη "σε
7) ελπίδα, ή. Από 8) καπεσιτε,
9)ο νε, και ελαίg αυτών έπληθύνθησαν.
Πάλιν εκείνων κατηγορεί των λεγόντων
τις δείξει ημίν τα αγαθά, ώς τοσέτων
καικατατον παρόντα βιοντο) Ε;
έντων, και αχαρισίαννοσέντων, έσιδετο
runt, et diuina prοuidentia dif.
fidentes, et dicere hacc audentes.
7. Sigm.itun: είt füμεν no lamen υul
tu, tui Donline: dedi/fi latiriam in
corde meo, Illi φuidem igitur et
cogitant et dicunt hacc: nos ve-.
ro, φui cognitionis Dei a te lu--
τηen accepimus , radiisque tuίς
illuftrati fumus , etian in iptis
calamitatibus, φua nobis acci
dunt, fufficientem ex eo confola
tionem habemus, quod in te fpen
collocamus. 3. Α.fruέtu frumen
εί, υini, et olei /ai multiplicati
/itnr. Rurfus accufat illos φui
dicunt, Quis oftendet nobis bo
na 2 vt qui tot tantisque bonis
etiam in prafenti vita perfruan.
tur , et ingrati animi vitio la
borent. Senfus eft cum hyper ".

νόημα μεθυπέρβατον πολοι λέγεσι,τις

9 bato. Μulti dicunt, φuis often
δείξει ημίντααγαθά, αποκαέπεσίτε, det nobis bona 2 a fruξtu tru
τι)καίοήe, και ελαΐέ αυτών επηθύνθη. πιenti, vini, et olei fui multi
-- σαν καίτοι φησιν οι ταύτα λέγοντες plicati funt. Αtφui, ait, φuί
των σταντοδαπών της γης καρπών απο hite dicunt, omnigenis terra fru.
":
λαύεσι, δια γας των τριών τέτων ειδών ξtibus fruuntur: fub his enim tri
τών τη ανθρωπεία φύσει διαφερόντων, bus fpeciebus humana natura ντί
αναγκαίως και ταάλα" 2)συμπεριέλα liftimis, appofite alia comprehen
dit bona: illorum infcitiam redar.
ζεν αγαθά, την εκείνων ελέγχων αγνω
guens,

1) κατά. Cod. 2. καή. 2) μετά - πίςεως. Ιή Cod. I. precedunt hac, μετά της
εί, έμε νομοθεσίας, φua ex errore Librariί irrepίific videntur. 3) Cod. 2. αν
9ρωπίνης, 4) προμηθεία. Cod. 2. προνοίε: 5) μισυ. Αbείt a Cod. 2. 6) Εκεί,
"

α". ελπίδα, Def apud c ο κ Ρ. 7) Cod. 1, ελπίζοντα, 8) καρπού. Ι.eg. effe

νiderur, καιρού, νι ex o R 1 G Ε Ν Ε bene monuit κι ο Ν Τ r. Ηexapl. Τ. τ.
.477. 9) oiίε. Cod. 1. pram. καί, 1ο) Cod. 2. απολαβόντων. n) καί. Αbeft Τ
Εάβά 2. 12) Cod. 1, περιέλαβαν,
Α3. Τώeod. Τom.Ι. " Ss
 634 Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
*, - χ, -
- Γ/ ν "υ w

guens , φuod in manibus Dei μοσύνην Ι) ότι και εν ταις χερσί φέ

1 - - ι \

πmunera ferentes , et magnifice ροντες τας τε Θεέ δωρεάς, και φιλοτί.

Χ . - -ν - ε
eius bonis fe obleStantes , φuafi μως αυτέτοις αγαθοίς εντρυφώντες, ως
\ nulla re perfuantur, dicere au μηδενός
dent, Quis oftendet nobis bona 2 απολαύοντες λέγειν τολμώσι,
Εgo vero tuo lumine fretus, et τίς δείξει ήμντά αγαθά, εγώ δε τέσ5
tuί cognitionem adeptus, 9. Ιn φωτος απολαύσας, και την 2) γνώσιν
?ace υπα dormiam, et requie/ann. κτησάμενος, θ'. Εν ειρήνη επί το αυτό
ιο. Ωuonian tu Domine /eor/im in κοιμηθήσομαι, και υπνώσω ί. Ότι συ
/pe con/tituifti me, Cum enim
omnem tumultum, cogitationum Κύριε κατά μόνας επ' ελπίδι κατώκισάς
ηue diffidium expulerim, et cum με. Πάντα γας θόρυβον, και διχόνοιαν
his pacem firmhuerim, atque ita των λογισμών εξελάσας, και 3)τέτοις
de tua prοuidentia fentire alios do πρυτανεύσας ειρήνην, και ταύτα πες!
-
cuerim , in fpe refurreξtionis της αγαθής σε προνοίας διδάξας φρο
mortem exίpe&tabo. Νam fo νέν, επ' ελπίδι της ανασάσεως τον θά
mnum hoc loco nortem appel
lauit Congruenter . autem ad. νατον δέξομαι. ύπνον γας ενταύθα τον
πιοdum cum mortis memoria θάνατον προσηγόρευσεν, εκότως δε μά
ίpem coniunxit, habitis de pro λα τη τε θανάτε μνήμη την ελπίδα
videntia fermonibus. . Οuoniam συνέζευξε, τες περί προνοίας λόγες διεξ.
enim multi , cum in prafenti
vita in aduerfaln fortunam inci ελθών, επειδή γαρ πολοί κατα τον πα
derint, et ab inίφuis hominibus ρόντα βίον δυσπραγία περιπεσόντες,
*iniuria affe&ti fuerint, vitam an 4) και υπό των πονηρία :) συζώντων
te finiunt, quam opem aliφuam αδικέμενοι, δέχονται τε βίε το τέλος
ν 2 Λ.

fint adepti, docet magnus Da εδεμιάς τινος επικερίας τετυχηκότες,

vid, ne indignentur, guod fpes διδάσκει μή δυχεραίνειν ο μέγας Δαβίδ,
curn morte coniunξta fit, et
poft obitum futura fit remune ώς της ελπίδος τω θανάτω συνεξευγμέ
ratio. νης, και μετά θάνατον της αντιδόσεως
εσομένης.
ΙΝΤΕRΡ. ΡSΑΙ ΜΙ V. ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ ε' ΨΑΛΜΟΥ.
Ι. Ι" finem , pro en φuα bcredita ά. Ε" 6) το τέλος υπέρ της κληρο
ren con/equitur, Ρ/almu,
Dauidi. Sic et cateri infcriptio νoμέσης'. ψαλμός τω Δαξίδι
nem interpretati funt. Μanife 7) Ούτω δε 8) και οι λοιποί την επιγρα
ftum eft igitur, heredem a di. φήν ήρμηνεύκασιν δήλον τοίνυν,ώς κλη
vino fermone nominari, commu ρονόμον ο θείος 9) αποκαλεί λόγος, κοι,
niter quidem Dei ecclefiam, fin νώς μεν την τέ Θεέ εκκλησίαν, ιδικώς δε
Α. 2 Λ ν / "
gulariter autem , animam pie την ευσεβεία συζωσαν ψυχήν, έσι γας
-

tati affuefaξtam. Αudimus enim 2 -ν Α" "ν " / > « Ο -

Chrifturn in facris Εuangeliis ακεσαι τ8 Κυρίε λέγοντος έν τοις ιερούς

ευαγγε

ι) ότι -κτησάμενος, Def apud co κD. p.77. 2) γνώσιν Cod.vterφuepracπ. σή.

3) Cod. 2. τούτο, 4) και - αδικάμενοι Def apud co R p. 1. c. 5) Cod. 2. ζών
των. 6) τό. Τumh.l.tum in fequentibus Pfalmis, abetta Cod. Ι. 2. 7) Ούτω
κ. τ. λ. Def. apud c ο κ D. 8) και οι λοιποί Confentiunt quidem Interpretes
graci in explicatione vocis Γη)9η: , errori autem occafionem dedit
τox π"π5.
ν ": "-
9) Cod. 2. καλεί: "
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. V. 635
ευαγγελίοις, δεύτε οι ευλογημένοι τέ dicenten, a) Venitebenediξti patris
mei, po(lidere regnum, guod para
πατρός με, κληρονομήσατε την ήτοι, tum vobis (t a mundi conftitutiσ
μασμένην υμίν βασιλείαν από καταβο ne. Εt diuinus Paulus idem ait, b)
λής κόσμε, και ο ι)θεσπέσιος Παύλος Ιpfe Spiritus teftimonium reddit
ταυτό φησι, τό Πνεύμα συμμαρτυρά fpiritui noftro, φuod fimus filii
τω πνευματι ημων, οτι εσμεν τεκνα Dei: fi autep filii, et heredes, here
des quidem Dei, coheredes autem
Θεέ 2 ε, δετέκνα, και κληρονόμοι, κληρο, Chrifti, ti tamen vna patimur, vt
νόμοι μεν Θεό, συγκληρονόμοι δε Χρισ5' etiam fimul glorificemur. Εt rur
είπες συμπάχομεν, ίνα και συν οξαθώ. fus, ε) Ιtaque non iam es feruus,
μεν και παλιν, ωςε 8κέτι ε; δέλος, αλ fed filius, fi vero filius, et hereς
υιός εί δε υιός, και κληρονόμος Θεέ δια Dei per Chriftum. Εt fimilia alia
multa in facris voluminibus in
3)Χρισέ και άλα δε πoλα τοιαύτά
εΞιν εύgέν παρά τη θεία γραφή, ξ ών veniri po(funt, φuibus inftructi
Ιenfum huius pfalmi cognolcere
ποδηγέμενοι την διάνοιαν κατιδεν δυνη poteriιnus. 2. Κerba mea au
σόμεθα. β. Τα βήματά με ενώτισαι ribu, perciφe Domine, intellige cla
Κύριε, σύνες")τη κραυγή με. γ. Πρό. moren meum. 3. Αttende ad υο
χες τη φωνητης δεήσεως με, Ο βασιλεύς cen orationi, mea, rex mi, et Deu,
μg και ο Θεός με. Πολαίς )και πάντο mi. Μultis vndique et maxi
mis fiuξtibus agίtata ecclefia Dei,
θεν βαλομένη τρικυμίαις ή τέ Θεέ εκ atque etiam vnaquaque anima,
κλησία, και μέντοι και εκάση ψυχή τον qua piam vitam ampleξtitur, fu
ευσεξήβίον ασπαζομένη, περιγίνεται και perior euadit, tempeftatique fu
το κλύδωνος υπερνήχέlαι, την θείαν επι pernatat, diuinam opem conti
κερίαν καλέσα
προφητικός
Ε τέτο δή και ο nue implorans Ηoc quoφue
εκπαιδεύει λόγος, δι
ημας propheta fermo nos docet, pra
cipiens , φuomodo vniuerfitatis
άσκων όπως προσήκει τον των ολων Deum et regem obfecrare atφue
Θεόν και βασιλέα λιπαρών τε και κε deprecari deceat, dicens : Verba
τεύειν και διδάσκει λέγων τα βήματά mea auribus percίpe Domine,
intellige clamorem meum, attende
μs ενώτισαι Κύριε, σύνες. 6)τή κραυγή ad
μg, πρόχες τη φωνή της δεήσεώς με rumvocern deprecationis meas. Ve
nec clamor pro clamore acci
αλ' έτε την κραυγήν κραυγήν νοητέον, piendus eft nec aure, pro auribus.
έτε τα ώτα ώτα περί γας τέΘεέτων De Deo enim vniuerforum tan
όλων σωματικώτερον εθος τη θεία γρα. φuam de re corporea Iacra (criptu
ra loqui folet, et exhumanis mem
φή λαλείν, και από των άνθρωπίνων
bris diuinas operationes nominare
μορίωντας θείας ενεργείας αποκαλείν' confueuit, videndi potentiam ocu
οφθαλμες την οπτικήν, και την ακεςι, los, audiendi, aures, et alia fi
κήν ώτα, και τάλα ωσαύτως κραυγήν militer. Clamorem vero, depre %.
δε, επί των 7)ευχομένων την προθυμίαν cantium * propenfam voluntatem
Ss 2 appel

1) θεσπέσιος, Cod. 2, addit δέ. 3) Χρισού.

2) ει δε - Θεού, Def in Cod. 2.
Cod. 2. prarm. Ιησού. 4) τή κραυγή. Cod. 1. της κραυγής, φuam leξtionem
Ηabet Cod. alex. h. 1. 5) και Αbeft a Cod. 2. 6) Cod. Ι. της κραυγής. -"
7) Cod. 2. προσευχομένων.
4) Μatth, 25, 34. b) Rom, 8, 16, 17, ι) Gal. 4, 7,
 '' Β., Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
636 ' "

appellat, ftudiofamque mentis ob καλά, και την σπεδαίαν της διανοίας

fecrationem. Αuribu, percipe ve Ικετείαν, το δε ενώτισαι, αντί τε άσω
ro, idem eft quod, verba depreca των ώτων σε γενέθω με της προσευχή,
tionis mea ihtrent aures tuas,
et benigne exaudi meas preces,
τα βήματα, και ευμενώς άκεσοντής έμή,
diligenterque attende ad verba ob, ίκετώας, και πρόχες ακριβώς τοίς τή,
_1ccrationis mea, φuoniam te efle δεήσεώς μs λόγοις, επειδή σε Θεόν οίδα
Deum gt regem noui. 4. Ωμon καιβασιλέα, δ" )"Ότιπρός σε προσ.
ian: ad te orabo Domine, mane
εχaudie, τocen mean.
εύξομα Κύριε, 2)καιπρωιεισακούση της
J. Μmne
ad/ialo tibi, et τidebi, me, Con φωνής με έ Το πρωί παρατήσομή
fidens enim, te meas preces ad σοι, και 3)επόψε με 4) Θαρρέσαγα.
miffurun, cum primum illuxe ως δέχη τας εμας ικετείας, ευθύς τέ
rit, abie&to a palpebris fomno, φωτός ανίχούloς, τών βλεφάρων 5)απο.
tanquam regi et Domino adfto, σεισαμένη τον ύπνον, οια δή βασιλόκαι
deprecationem tibi offerens. Νοn Δεσπότη παρίσαμαι, την αίτησίν σι,
cuiuslibet autem eft dicere vniuer
forum Deo, Τibi ad/tabo, et ide 6)προσφέρεσα επαντός δέ εσι λέγαν
bi me : fed eorun, φui ficut τώ των όλων Θεώ, παρασήσομαί σοι,
πmagnus Elias ob conuerfationis και επόψε, με αλα των κατά τον μέ
fiduciam dicere audent, a) Viuit γαν Ηλίαν 7)δια την από της πολ
Dominus, coram φτιο hodie con, τείας παρρησίαν λέγειν θαββέντων, ζή
ν. " « Υ ") - ,
ftitutus fum. Ωμonian non er Κύριος, ώπαςέτην ενώπιον αυτό σήμερον,
Deu, υolen, iniquititem." ό, Νon »- η \ Υ \" γ' Ι.

Οτι έχι Θεός θέλων ανομίαν συ ε.

kabitabit iuxtn te malignu, neque ς. Ού παςοικήσει σοι πονηρευόμενος
" Υ Α" -

Τermanebunt iniu/ti ante oculo, " ΜΜ "Ο / -

έδε διαμενέσι παράνομοι κατέναντι των

τιιου. Μeas preces fuίcipis, me. Υ "ν - " Μ. 2 ν. "

οφθαλμών σε 8)Δέχη τας εμάς δεί

\ 3 Α" Υ Ν. • ?
que obfecrantem adlpicis, φuon σεις, και εποπlεύεις αντιξολέσαν επεκ
- -

iam omnem iniφuitatem refpuis,

,
malitirque affuefaξtos omnino δή πάσαν μεν ανομίαν απαγορεύεις και
auerfaris : exfecraris enim omnes τές πονηρία συζώντας παντελώς απο
inίquain vitam ample&tentes. Νam 5ρέφη. βδελύτjη γαρ άπαντας τες πα
hoc (ubίunxit: 7. Οdi/ti Do ράνομον βίον ασπαζομένες τέτο γα,
ηrine omne, ηui operantur ini επήγαγεν ζ". Εμίσησας 9)Κύριεπά,
φuitatem , perde, omne, qui lo τας τες εργαζομένες την ανομίαν απε
quuntur mendacium. Wirum Jan λεις πάντας τες λαλέντας το ψεύδος,
guinum et dolo/in mbominatur Do άνδρα αιμάτων και δόλιον βδελύσσεται
πminur Μalitis catalogum in Κύριος. Τον της κακίας κατάλογο εί,
\, μέσα
")"Οτι - Κύριε. Ητς ad verf prrced. pertinent. 2) καί. Cod. vterque τ
3) επόψε με Ιτα fere habet Cod. alex. επόψη «ε. Ρία(tat autern H. 1 letti,
Cod. υatic. επόψομαι, Β os tv s ad h.l. allegat verba ifta e τΗ ε ο D οκετο
έν τισι δε γράφεται κάλεπόψομαι, φua tamen nec in Codd. nofiris, nec apυς
c o R D. Ρ. 94. inuenio.
Σ 4) Cod. 2. θαυρούσαν. Sequens γαρ abeft ab vtroη"
Cod. 5) αποσείσαμένη, Cod. I, αποσαμιένη pro απωσαμένη, 6) Cod. 2. προς
φέρει. 7). δια - παίύησίαν, Cod. 1. δια το από της πολης παρρησία, 8) Δέλ
κ. τ. λ. Vid. co R Ρ. Ρ. 86. 9) Κύριε. Del: in Cod. 2.
α) 3 Reg, 17, Ι.

-«"
 Ι Ν Τ Ε R Ρ R ΕΤ. ΙΝ ΡS ΑΙ, Μ. V. 637
μέσονπαρήγαγεν, εναντία δεικνυς άπαν medium attulit, omnia oftendens
τα τ8 θείε θελήματος. Ι) ε γαρ μό diuinae voluntati contraria. Νοn
1olum enim prohibet malitiam
νον απαγορεύει πονηρίαν, και παρανο atque iniguitatem, et mendacium,
κίαν, και ψεύδος, και δόλον, και μιαφο et dolum, et homicidium, ve
νίαν αλα και τες τέτων εργάτας βδε rum etiam eos, φui harc patrant,
λύττεται, μετανοία προσέχεινε βελο execratur, fi pαεnitentiac ftudere
μένες, σημαίνειδέγε δια τέτων τες κα nolunt. Innuit autem per hacc
φui diuerfis temporibus con
τα της εκκλησίας εν διαφόροις επανα eos,ecclefiam
tra affurrexerunt, earn
scέντας καιροίς, και περιγενέθαι μη δυ. φue fuperare non potuerunt, (e-
τηθέντας, κατά την αυτε τέ Θεέ και cundum ipίius Dei et faluatoris
σωτήρος ημών απαγόρευσιν πύλαι γας no(tri Chrifti interdiξtum. Ρor
άδε, Φησιν, ε κατ'χύσεσιν αυτής, τέ. ta enim, ait, a) inferni non prae
valebunt aduerfus eam. Ηoc ve
το δε και ο ψαλμός παρεδήλωσεν. ro et pfalmus declarauit. 3. Εgo
ή. Εγώ δε έντώ πλήθειτε ελέeς σε eiσ. autem in multitudine mi/ericordia
ελεύσομαι εις τον οίκόν σε προσκυνήσω ruar , introibo in donum tuam :
προς ναόν άγιόν σε ένφόβω σε 2) Της adorabo ad templum /anξtum tuum:
γας σής απολαύεσα φιλανθρωπίας, in timore tuo. Cum enim ego
και τη ση δεξιάφζερεμένη, την διηνεκή tua benignitate perfiuar, tuaque
dextera cuftodiar, φuotidianam ti
3)σοι προσφέρω προσκύνησινεν τώ αφιε bi offero adorationem in * tem-"
ρωμένω τη ση δόξη ναώ, τον σον αείπε, plo tua gloria confecrato, fem
ξιφέρεσα φόξον, έδε γαρ ανέξομαι τέ. per tuum timorem circumferens:
τον αποβαλέιν, τη σήΦιλανθρωπία Ε neque enim committam vt illum
ρέσα. θ. Κύριε οδήγησόν με εν τη δι abiiciam benignitati tua confi
dens. 2. Domine deduc me in
καιοσύνη σε, ένεκα των εχθρών με κα iu/fitia tua : propter inimico, mco,
σεύθυνον ενώπιόν σε την οδόν μg.
4) Ένια των αντιγράφων ενώπιόν με την dirige in con/peξfu tuo υiam memm.
Quadam exemplaria, in confρς.
οδόν σε έχει εκάτερα δι της ευσεβές έfu meo υiam tunm, habent: vtra
εχεται διανοίας, είτε γας ή ημετέρα ο que vero pium fenfum retinent.
δος κατευθυνθείη ενώπιον τέΘεέ, πλά. Siue enim nofira via dirigatur
νης εληψόμεθα πείραν είτε ή τέΘεέ in conίpeξtu Dei, non aberra
οδός ενώπιον ημών κατευθυνθείη, αυτήν bimus : {iue via Domini ante
οδεύσομεν, και προς αυτήν προθύμως nos dirigatur, ip(am ainbulabί
δραμέμεθα, αιτείτοίνυν ή κληρονομέσα mus, ad illamque promte cur
οδηγηθήναι μεν υπό της τέΘεέ δικαιο remus. Petit igitur heres, vt a
σύνης, κατευθυνθήναι δε αυτή την οδόν, Dei iuftitia deducatur, viaque ipίi
και εξευμαριθήναι, να βαδίως οδεύη. dirigatur, atque explanetur, vt fa
ταύτην οΣύμμαχος την διάνοιαν τέθd. cile gradiatur. Ηunc Symmachus
κεν. αντιγας τέ, κατεύθυνoν, όμάλισον fenfum poίuit: nam pro dirige dixit
Ss 3 1,- C01%-

1) ου - βουλομένους. Vid. co R D. 1. c. 2) Τής - θαρρούσα. Εadem habet

co R D. 1. c. absque Νo(tri nomine. 3) σοί. Αbeft a Cod.2. 4) Ένια -έχει,
Vid. Η 1εκ ο Ν. Εpift. ad Sun, et Frct, Conf. guoque co RD, p. 87.
α) Μatth. 16, 18.
 {

638 Β. - Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
εomplana. Αudimus autem ipίum άρηκεν ακέομεν δε και αυτε τε Χρισε
Chriftum per Efaiam dicentem, a) ι)δια Ησαίε,έσα τα σκολια εις ευθείαν,
Redigentur obliqua in viam re
έtam , et afpera in vias planas.
και η τραχεία εις οδες λείας και εν ε.
Εt beatus Dauid in alio pfalmo τέgω δε ψαλμώ 2) ο μακάριος έφη Δα
dixit, b) Α Domino grefus ho. ίδ, παρα Κυριε τα διαβήματα ανθρώ.
minis diriguntur, et via είus πε κατευθύνεται, και την οδόν αυτέθε
valde deleξtabitur. Porro humi λήσει σφόδρα, ταπεινοφροσύνης δε με
litatis Ρlena funt verba σα της κληρονομέσης τα βήματα, ου
heredis.
Νon enim poftulat, vt propter γας αιτεί διατην εαυτης δικαιοσύνην κα
fuam ipfius iuftitiam fibί νia di τευθυνθήνα, 3)αυτή την οδον, αλάδια
τίgatur, verum propter inimicos τές εχθςεςτές δυσσεβεία 4)συζώντας,
impietati affuefattos, contra ipfam τές Σ
Ά 5) αυτή πολεμέντας είτα
-» ν 4 Η Α' Υ "J

iniufte bellum gerentes. Dein. αυτών και κατά μέρος διδάσκει

Σ» η c'
Α
τα της Υ - ""

de ipίorum malitia ftudia figilπονηρίας επιτηδεύματα ί"Ότι έκέςιν

Iatim exponit. ιο, Νon / in εντώ σόματι αυτών αλήθεια, Τώ ψεύ
ore ip/orum υcritnr, Μendacio, δε φησίδιηνεκώς την γλώfiαν μολύνε
inquit, continue linguam macu. σιν ή καρδία αυτών ματαία. Τοις λό.
lant. Cor eorum υdnum ε/f.
γοις αυτών και οι λογισμοί συμβαίνεσι,
Εorum verbis et cogitationes con. και συνομολογεί τώ σόματι η διάνοια.
Υεnίunt, et cum ore mens con. ιά Τάφος ανεωγμένος ο 6)λάρυγξ αυ
fentit it Sφultrum paren, cβ τών. Οι κεκλεισμένοι τάφοι κεκρυμμέ
g"τμr εorum, Claufa (epulcra τε νην έχεσι την Τ) δυσοσμίαν, οι δε ανεωγ
trum odorem occultum habent,
referata vero, illum copiofe emit. μένοι πολήν αποπέμπεσι την δυσωδίαν
τοιαύτα και έτοί και)φησιν ερυγγάνεσι
tunt foras. . Τalia et iή, inquit,
εευξtant verba, omnem impieta έήματα, πάσης ασεβείας και δυσοσμίας
τεm ac Retorem redolentia. Ρς. μεσά δια τέτων δε των λόγων τας κα
Ειες autem verba innuit blafphe. τα 9) τε Θεέ βλασφημίας αινίfiεται,
πι", Ψμα contra Deum ia&ian και της ακολασίας και της ασελγείας
τμr St fermones libidinίς ει: in.
Ευάιείtia Ρlenos. ... Lingui, /iii,
τα βήματα, τας γλώσσας αυτών ε.
aolo/ε αgebant, indica iή, Deuy. δολιέσαν' το)κρίνοναυτές ο Θεός-Χα
Ωρειulta verba grauiora funt, quam λεπώτερα των : 1)προφερομένων βημά
illa gua palam Ρroferuntur: dolo των τα κεκρυμμένα : 2) δόλω γας κε
εhim vtentos, infinita conτία pro
χρημένοιμυϊατινάκατατών πέλαντι.
κιπιum noliuntur, 12, Deciaήπε η ξεύ8σιν, ιβ. Αποπεσάτωσαν από δα.
ίζζ

") διά, Cod. I additτού, 2) ο μακάριοι, Αbeft a Cod. 2, 3) αυτή. Cod. τ. αυ.
τή:. 4) συζωνταν. Οοd. 2. ζίωντας. 5) Cod. 2. αυτώ. 6) λάρυγξ. Codex
Φuidam Bibl, ltur, med, habει
huno et (εφuentes Ρalmos ad άρυγέ. Εx codem Codice fiorent, plures ad
- Grentur leξtiones, φuas debemus fauori Cel,
ΕΕ,
Αbeft a Cod. ε"ius,
Ι. vid Catal, p. 87, fηφ. 7) Cod. ι. όντωξαν. 8) φησίν,
9) τού, Def in Cod. 2. το) κρίνον-Θεό, Ηac pertinent
ad verf. (εφuentem.
ΙΙ) Cod. fior, προσφερομένων. 12) δόλω - τφεύονσιν,
Codex fiorent, habet λόγφ γαρ κεχρημένοι μυρία δεινα - σωρεύονσιν,
α) ΕΙ, 49, 4,
b) ΡΙ.36, 23.
 ΙΝΤΕR ΡRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. V. 639
διαζελιών αυτών, κατά το πλήθος των cogitationibus/uir, βcundum multi
ασεβειών αυτών έξωσον αυτές. Αχθή *rudinem inφietntum corumexpelle cor.
Αdducantur igitur in iudicium
τωσαν τοίνυν υπό την σην κρίσιν ώδέσπο tuum, o Domine, et aberrent ab iis,
τα, και διαμάρτωσινών )κατlύεσι καθ' φuac contra nos machinantur, et
ημών, και μαθέτωσαν δια της πείρας, experientia diίcant, guod araneac
ως ίσον αράχνης ύφαίνεσι, και δότωσαν telam contexant, et pα:nam fuis
ποινήν των τολμημάτων αξίαν, ότι, aufibus dignam luant. Ωμon
iam irrirauerunt re Dornine. Con
παρεπίκρανάν σε Κύριε. Κατά σε γας tra te enim bellum Inouerunt ,
τον πολεμον κεκινηκασι, προς τ8ς ανα dum aduerfus illos, φui tibi ad
κειμένες σοι 2) κινήσαντες την παράτα diξti funt aciem in(truxerunt.
ξιν. ιβ. Και 3)ευφρανθήτωσαν πάν 12. Εt latenrur omner, 4μt /pe
τες οι ελπίζοντες επί σε εις αιώνα α rant in te: in /aculum εκulta
bunt , et babitabis in cir. Ηoc
γαλιάσονται, και κατασκηνώσεις εν αυ autem eos , φui crediderunt in
τοίς. Τέτοδετές εις σε 4)πεπιτευκότας te, implebit latitia, et prabebit
ευφροσύνης εμπλήσει, και παρέξει αυ ipfis voluptatem fempiternam.'
τοις θυμηδίαν αιώνιον εχο εκείνων όλε Νon illorum nors, fed tua pro
θρος, αλ' ή ση προμήθεια πείθονται nidentia. Credunt enim, φuod
in ipfis habites et ambules ,
γας ως ενοικείς εν αυτοίς, και εμπεριπα ipfosque facratum templum efti
τείς, 5) και οίκον αυτές αφιερωμένον cias. Εt gloriabuntur in te
αποφαίνεις και καυχήσονται εν σοί omner, ηui diligunt πomen tuum.
6)οι αγαπώντες το όνομάχ)σε. ιγ. ότι 13. Ωuoniam tu benedice, iu/fo
συ ευλογήσεις δίκαιον 8)Κύριε. Της γας Domine. Νam cum tua bene
σής ευλογίας τε και προνοίας τοίς σοίς diξtio et prοuidentia tuis culto
ribus abunde fuppeditetur , illi
χορηγεμένης θεραπευταίς, οι σφάς αυ qui conftituerunt fe ipίος tui no
τές ερασας τε σε ονόματος κατασή minis amatores , gloriabuntur
σαύlες, επί τη σήκηδεμονία μεγαλοφρο propter tuam follicitudinem, tuam
νήσεσι, την σην διηγέμενοι δύναμιν έτω narrantes potentiam. Sic etiam
και 9) ο μακάριος λέγε, Παύλος, ο καυ beatus ait Paulus, α) Qui glo
χώμενος εν Κυρίω καυχάθω ως όπλω riatur , in Domino glorietur.
Κr/tuto bona: τoluntati, tuar, coro
ευδοκίας έσεφάνωσας ημάς, Ευδοκίαν ή na/ti nor. Βonam Dei voluntatem
θεία γραφή καλεί το αγαθόν τε Θεξ facra litera nuncupant ευδοκίαν.
θέλημα τοιέτόν επιτο, ηυδόκησας Κύ Εiusmodi eft illud, b) Dele&tatus es
ριε την γην σε, αντί τ8, αγαθά ηθέλη Domine terra tua, hoc eft, bene cu
piuifti tua terra. Εt apud bea
σας τη γη σε και παρα τω μακαρίω tum Paulum, c) Secundum bene
Παύλώ, κατά την ευδοκίαν τεθελήμα placitum voluntatis ipίius, vide
τoς αυτέ, τετέςι, κατά το αγαθόν licet fecundum bonam eius vo
αυτg θέλημα και ενταύθα τοίνυντέτο luntatem. Sicque igitur hoc loco
Ss 4 dicit,

1) καττύουσι. Cod. 2. τίoυσι. 2) κινήσ. Cod. 2. ανακινήσαντες. co R D. p, 88. ha

bet κεκινήκασι. 3) Cod. 2. ευφρανθείησαν, 4) Cod. 2. πισεύοντας. 5) και -
αποφαίνεις. Def. apud co R D. 1. c. 6) οί. Cod. 2. prarm. πάντες. 7) σου. Αb
eft a Cod. Ι. 8) Κύριε. Αheft a Cod. Ι. 2. 9) ο μακάριος. Αbeft a Cod. 2.
α) 1Cor. 1, 31. b) ΡΙ.84, Ι, ε) Εph. Ι, 9.
 64ο. Β. Τ Η Ε ο D o R Ε Τ Ι
dicit, tua bona voluntas, tuuς. ι

, Ψue maximus amor et dileaio in λέγει, ότι το αγαθόν σου θέλημα, κα!
ή

αιας, Ruit nobis et fautum viao. ή πολή σε περί ημάς ) φιλoσoργία

riaπ Ρarans , et Corona trium τε και αγάπη, και όπλον ημίν γέγονε
phalis, νίκης πρόξενον, και σέφανος επινίκιος,
4. ί
ΙΝΤΕRP. ΡSΑLΜ Ι VΙ. ΕΡΜΗΝ ΤΟΥ 5' ΨΑΛΜΟΥ.
1, Ι" βκ.n, in bymni, pro 0ξία. α'. Ε" το τέλος 2) εν ύμνοις υπέρ της
τα, Α/ahua, Dauidi. Οξία ογδόης, ψαλμός τω Δαξίδι
"an futurum ftatum propheti 3) Ογδέην την μέλεσαν κατάπασιν ο
εus fermo appellat. Cum enim προφητικός λόγος καλεί επειδή γ ι ο -

"aféns.vita per feptem dies he.

Επ. τείioluatu : (tempus παρών βίος δια των επlα της εξόομάδος
θnim a primo die incipiens, et ημερών ανακυκλώτα 4)από γας, της-

feptimum, rurfus in πρώτης 5) ο χρόνος αρχόμενος, και λή

«iefinens in
Ρrimum recurrit, et fic in (epti γων εις την έβδόμην, πάλιν 6) εις την
mum Ρrogreditur :) πmerito : ρε. πζώτην επάνεσι, και έτως εις την εβδός
εμlum, guod extra foptenarium μην χωρεί είκότως τον έξωτε εβδομαλικό
ηumorurn eft, οξtauam diuinus αριθμό αιώνα ογδόην ο θείος προσηγο:
Αξrmo nuncupat. Μemini: au.
tem in hoc Ρfalmo mortis, et ξευσε λόγος" μέμνηται δε θανάτε κα
iudicii. Quamobrem hunc po. κρίσεως εντόδετώναλμώ διό και ταύ,
fuit titulum. Αit enim, Νon g/t την τέθεικε την επιγραφήν, 7) λέγα
in morte qui "nemor /t tui, in γας εκ έ5η εντόθανάτω ομνημονεύων
inforgo auten ηui, κοπftebitur ii. σε, εν δε τώ άδη τις εξομολογήσειαίσοις
** id είt, clauία είt penitendi αντί τέ, αποκέκλεισατοίς εντεύθεν εξι
άanua iis, φui hine demigrarunt: έσι της μετανοίας ήθύρα, και έχοϊόντε
ηec fieri poteft, ντ φui in prac τές 8) μη κατα τον παρόντα βίoν τοις
"nii vita penitentir remedii, νι της μέlανοίας χgησαμένες φαρμάκοις,ε,
ποluerunt, ibi offèrant Γeo con κάτηνύπες της αμαξίας εξομολόγησιν
προσενεγκόν τω Θεώ, μαρτυρά δε τε.
fellioncin pro Ρeccato. Suffiagatur
autem hisce etiam νί"ginum para τοις τοις λόγοις, και η των παρθένων
bola. Εtenim per iliam didicί
inus, fatuas νίτgines reftinais lam παραβολή και γας δι' εκείνης μεμαθή,
ΙΡadibus manfiffe extra ianuas cubi
καμεν, ως αιμωρα, παρθένοι σξεώθεισών
εuli fponfi: φua. Ρullaruntφuidem των λαμπάδων έμειναν έξω τώντένυμ,
ianuas, ίcd reiecia et thalamo ex φώνος θυρών, παίεσαι μεν τας θύζας,
είufe funt. Αit enim ipfis, a) Dίβ
αποπεμπόμενα έ, και τής παπάδος α
τodite, nonnouίγος, Proptereabca ποξεςεμενα. εφηγ προς αυτας, υπα,
γετε, εκεία υμάς δάτοι τέτοιο 9)μα,
- καζιος
") Φιλοσοργια. Cod. 2. Φιλανθρωπία. 2) εν ύμνοις. Αbeft a Cad. 2. 3) Ογδόην
"- φαρμάκων, Ηοtum Εpitomen vid, aΡud cρ και τ. p. 1ο7. 4) από - χω"
4. Ηες def: apud ο οπη. Ι. Κ. 5) ο χρόνος. Αbeft a Cod. 2. 6) εί,. Αi
εft a Cod. 2. 7) λέγει - μακάριος Δαβίδ. Def. apud co R D. 1. c.
Βn Cod, 1, ΡΓΕΙn. Vρς! Κ;ησαμένους, 9) μακάριος, Αbςft ή Cod, ζ» 8) «ή,
")Μirth, 25, 2,
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ.Μ. VΙ. 64 τ
κάριος Δαβίδ, μετά την διπλήν εκείνην tus Dauid poft duplex illud pecca
κ Α Α' "ν "-

αμαρτίαν, ταύτην τω Θεώ προσφέρει tum has offert Deo preces, rogans
vt fainetur, guod medicamenta pα--
την κετάαν ιατρευθήνα παρακαλώ,
",
ως μηκε τι χωζαν εχοντων Εy εκεινω τω nitentia non habeant anplius lo
cum in illa vita. 2. Domine πε in
βίωτών της μετανοίας φαρμάκων. 1) fitrore tuo argum: nic, neque in ira
β: Κύριε, μη τώ θυμώ σε ελέγξης με, rui corripia me Νon precatur
μηδε τη οργή σε παιδεύσης μέ Ουπα vt non reprehendatur, fed ne cum
ρακαλεί μη ελεγχθήναι,αλαμή 2)θυ fίurore reprehendatur : neque pe
μώ ελεγχθήνα, εδε ικετεύει μήπαιδευ tit, νt non caftigetur, fcd ne cum
θήνα, αλα μή μετ' οργής τέτο παθείν. ira hoc patiatur. Paterhe me, in
3) πατρικώς μέ Φησι παίδευσον, μη δι, quit, corripias, non iudicis inftar,
medici more, non tortoris. Νe
κατικώς ιατρικώς, 4) μήκολασικώς, μη metiaris vindiξtam peccato, fed
μετρήσης τη αμαρτία την τιμωξίαν, αλ benignitate iuftitiam tempera.
λά τη φιλανθρωπία το δίκαιον κέρασον, 3. Μί/εrere inci Domine, φuonian,
γ. Ελέησόν με Κύριε, ότι αθενής είμι, infrnia, βιun. Ηuiusmodi νox
Αρμότlεσα τοίς ήμαρτηκόσιν ή τοιαύτη peccatoribus
firmitate
conuenit. Νam in
pracedente, peccatum
φωνή, αθενείας γαρ ήγεμένης, ή άμας vincit. Si enim ratio in nobis non
τία νικά ε, γαρ μή 5) αθενήσει το εν infirma fuerit, pertμrbationes ne
ημίν λογικόν, και 6) σασιάσει τα πάθη quaquam tumultuabuntur. Si enim
7)ερέωμένεγας τέήμιόχε, και μετέπι, auriga validusfuerit, etequosfcien
φήμης τέςίππεςκαι τρέφοντος και ιθύ ter flexerit et moderatus fuerit,
νοντος, 8κ εχει τα σκιρτηματα χωξαν, infulrus non habebunt 1ocum.
4. Sana me Domine, quonimυ con
ό". Ίασα με Κύριε, ότι έταράχθη τα turbnta /unt oli men, et mnima meα
όσά μs και η ψυχή με εταράχθη turbata g/t υglde. Οlla in hoc lo
σφόδρα, Οσά ενταύθα τες λογισμες co ratiocinationes appellat. Quon
ονομάζει επειδή γαρ τα οσά σεγανώlέ. iam enim ofia deniίοrem habent
φαν έχει την φύσιν, και αυτά φέρει το naturam, et ipfa corpus ferunts
troplce ratιocιnatιones , per φuas
σώμα, τροπικώς τες λογισμες, διών το animal dirigitur, ο(fa nuncupauit.
ζώον ιθύνεται, οσά προσηγόρευσεν, ή Αit igitur , horum conturbatio
τέτων, φησί, ταραχή έκλόνησέ με, και concuίlit et commοuit me, Quare
διέσεισε διόπερ της 8) σής φιλανθρω. precor vt tua Ε.: yerfruar,
πίας απολαύσα, παρακαλώ, να δια γt perhahccontialefcam. "Ε: in Do- *
ταύτης την ίασιν δέξωμα, και συ Κύ, min υιημεquof y Conuertere Do.
ιuino, cripe animam menin, Jalaum
ριε έως πότε; ε. Επίσρεψον Κύριε, me/hc propter mίβricordiam tuam.
έύσαι την ψυχήν με, σώσόν με ένεκεν Νon dicit υπηuιφuo, Velut incre
τέ ελέeς σs, 9)Τό, έως πότε, εχώς εγ. Ss 5 . . . Ρans,
ι .
λ"

ί) In Cod. for, hacc premittuntur: Εξομολογείται το Θεό ο μακάριος Λαβίδ 'πε

ρι της ιδίας αμαρτίας, ην ειργάσατο συγκαθευδήσας τη Βηρσαβεέ, λέγει δε ταύτα εν
- ή -.

Ά
συμφοραίς ων, εν αίς και εξητάζετο δια την 2) θυμό - αλά μή. Def.
apud co R D, p. το7. 3) πατρικώς - κέραδιν. Def: ibid. . 4) μη κολατικώς,
Αbeft a Cod. 2, 5) Cod. Ι. αθενήσοι, Cod. 2. αίθενεί, 6) Cod. Ι. σασιάζοι,
Ωod. 2. τασιάζει. 7) εάρωμένου - χώραν. Def. apud coκ Ρ. Ρ. το8, 8) σής,
Αbείt 3 Cod, ι, γ) Τό- την βοήθειαν, Dcί, apud ς ο R9, Ρ. ιο8.
 ν -η

642 Β. ΤΗΕ ο D o R Ε Τ Ι . -

"Ο / > -- 3 5 Ν Α' "

pans, fed cum in dolore fit, καλών λέγει, αλ' ως εν οδύναις ών, επι
"ω "… W Α' 4.

obfecrat, vt opem propere ferat.

Concinne autern appofuit, Ρro ταχύναι παρακαλεί την βοήθειαν
Ο ν r "J.

pter mi/ericordiam tuam., Νon 1)αρμοδίως δε προσέθηκε το, ένεκεν τ8 *..

enim, inquit, mihi ipfi confido, ελέες σε έδε γαρ εμαυτώ, φησί, θαρ
neque mea iuftitia tuum auxi έω, εδε τη εμαυτό δικαιοσύνη 3)την σην
".."

lium adίcribo; fed ob tuam mi 3)επιγράφω βοήθειαν, αλά διατονσον

fericordiam deprecor , vt illius έλεον ταύτης ικετεύω τυχεν, το δε, επί.
compos fiam. Ηoc autem con
τertere Domine, pro attende ad σςεψον Κύριε, αντί τέ, πρόχες μοι, και
me pofuit, et ne auertas faciern μη αποφρέψης το πρόσωπόν σε απ' εμέ,
tuam a me: metaphora fumta ab 4) εκ μεταφοράς των οργιζομένων, και
Inis qui excandefctint, et auer αποτρεφομένων, κατες επτακότας εκ
1antur eosque qui deliquerint in εθελόντων οράν. 5. Ότι εκ έσιν εν τω
tueri nolunt. 6. Ωuoniam non
ε/f in morte qui memor /it tui, θανάτω ο μνημονεύων σε εν δε τώ άδη
1n inforno autan qui confίtebitur τίς εξομολογήσεταί σοι; 5), Δια τέτο
τibi2 Ιdcirco precor, vt in pra της θεραπείας επί τε παρόντος απο
fenti curatione fruar , quoniam λαύσα, παρακαλώ, επειδή οίδα, ότι τοις
noui, eos, qui ab hac vita de τόνδε τον βίον έξιέσι μετά τραυμάτων,
cefferunt cum vulneribus, nul
lam deinceps medicinam confecu εδεμία λοιπόν θεραπεία δοθήσεται, εκ
turos, cum nullus amplius fit pα-- έτι χώραντής μέlανοίας εχέσης. 6)»Και
ηitentiac locus. ,, Ηoc etiam egre »κάλισα τώ θείω Δαβίδ τέτο πεφιλο
,,gie diuinus Dauid philoίophatus »σόφητα "εγας ενθανάτω, αλ' εν ζωή
,,eft: neque enim in morte eft, fed νέσινoτέΘεέ μέμνημένος, έτως εκ έσιν
»,in vita, qui Dei meminit. Sic »εν άδητοίς απελθέσιν εξομολόγησις και
,,defcendentibus in infernum ne
,,que confe(lio eft, neque corre »διόρθωσις, συνέκλεισε γας ο Θεός εν
,,ξtio. Ηic enim Deus vitam et »ταύθα μεν βίονκαι πραξιν, εκεί δε την
,,aξtionem conclufit, illic vero fa »των πεπραγμένων εξέτασιν καίγείδιον
,,ξtorum examen: et hoc οξtaua. »τέτο της ογδόης, το μηκέτι καιρόν εις
,,proprium, iam non amplius tem »παρασκευήν αγαθών, ή κακών διδόναι
»,pus ad comparationem bonorum
,,et malorum dari hominibus in ea »τοίς εναυτή γινομένοις. αλ ών άν τις
,,exiftentibus. Sedquorum femina νέαυτώ καταβάληται δια των έργων τα
,,φuisperoperaiecerit, horumerunt »σπέρμαια,Ίέτωνανlιπαρέχεινlα δράγ
,,percipiendi manipuli: cuiusgratia »ματα εχάριν ενταύθα ενεργείν νομο
",hic paenitentiam agereiubet, φuip »θετεί την μετάνοιαν, ως εν τω άδη της
,,pe cum in fepulcro eiusmodiftu »τοιαύτης σπεδης απρακτέσης. Φησί
,,diuminersfit. Αit enim, φuoniam
,,diuturnum mihi panitentia tem »γας, επειδή μακρός μοι γέγονενό της
,,pus faStum eft, metuo, ne miferi ημέIανοίας καιρός, δέδοικα μήφθάση τον
υcordiamtuam Ρraueniat mors, in »παρα σε έλεον ο θάνατος, ενώ τα της
Α - αν και
-

»εξομο
3) αρμοδίως - απ' εμού. Μutato ordine verborum hac leguntur apud co RD.
1. c. 2) την σήν. Αbelt a Cod. 2. 3) επιγράφω. Cod. vterque et co R D.
επαγγέλω. 4) εκ - οράν. Def. apud co R D. 1. c. 5) Δια - εχούσης. Ηac
fere eadem funt cum iis φuae c ο κ D. exhibet l. c. 6) GΑR Ν Ε R. Αuct.
Ρ. 8. e Cod, vatic, hac fupplcuit. -
 ΙΝΤΕRPRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ.Μ. VΙ. 643
»εξομολογήσεως εκές, τότε χάριν επι 2) qua confefίionis.nihil eft; guare
» ταχύνατονέλεον αιτών είτα παιδεύει y) mitericordiam accelerari peto.
Deinde auditorem docet, no
»τον ακροατήν, ότι μετατηςτέ Θεέφι, (tra debere. cum Dei humani
»λανθρωπίας δέκα τα ημέτερα έπεθαι. tate fequi. Siue enim iner.
»άντεγας την αθένειανπροβαλώμεθα, mitatem obtendimus, fiue per
»άντε την ταραχήν, άντε τέ Θεέ την turbationem, (iue Dei bonita
tem : ea vero qua in nofira
» αγαθότητα, τα δε παρ'ημών μήπροσ pote(tate non accefferint,
9)τεθή, έδέν όφελος ημίν.» ζ". Εκο ,, nihil nobisfunt,
prodeft. ,, 7. La
πίασα εν τω σεναγμώμε, λέσω καθ' boraui in gemitu meo, launbo per
εκάτην νύκτα την κλίνηνμε, εν δάκρυσι /ingula, noίte, lεξtum meum , lt
μ8 την 5ζωμνήν με βρέξω. οδα μεν
crymi mei, /tratum meκm rigabo.
μεγαλα και χαλεπα πλημμελήσας , Νon me latet, magna et grauia
αλ' όμως 1) δακρύων διηνεκώς διατελώ, ίηe commififle peccata : verunta
men continenter lacrymor, et ea
"2) και τα υπ'εμέτετολμημένα θρηνών' φua a me audaξter commiffa
και μέντο και την μιανθείσαν υπό της funt deploro. Οuin etiam cubi
παρανομίας κλίνην αεί δάκρυσιν3) απο le meum iniquitate contaminatum
λέσω, 4) εκκαθήρα ταύτην δια τέτων Ιemper lacrymis abluam, per has
πειρώμενος' κάν τύχω δε της αφέσεως, illud purgare ftudens: et donec
reunifionem confequar, hoc face
επαύσομαι τέτο ποιών. 5)τέτογάρση re non definam. Ιd enim figni
μαίνει,λέσω καθ' εκάσην νύκτα την κλί. ficat, Lauabo per /ingula, noέter
νην με, 6)και βρέξω, ή, Εταράχθη lettum meum, et rigabo. 3. Τar
7) από θυμό ο οφθαλμός με. Αυτό baru, c/f a fίurore oculu, meur.
με το οπliκον της διανοίας τετάρακία Ιpfe oculus mentis mea turbatus
δια την σην αγανάκτησιν Δέσποτα, eft ob tuam indignationem, Do
minc. Οculum namque hic men
8) οφθαλμον γας ενταύθα τον νένπροσ tem, appellauit , ideoque vnius
ηγόςευσε,διο και ενός εμνημόνευσεν επα, tantum oculi mentionem fecit.
λαιώθην εν πάσι τοις εχθροίς με Πάν Ιntιeteraui inter omne, inimico,
των μοι, Φησί, χαλεπώτερα 9)τών ε. mcor. funtΟmnibus malis grauiora
mihi inimicorum.opprobria:
χθρώντα ονείδη ταύτα γάρ με δαπα hac enim me confumunt, et ta
νά, και κατατήκει, και γήρας άωρον επι. befacίunt , et pramaturam (ene
Φέρει, θ'. Απόσητε απ' εμέ πάντες οι ξtutem adducunt. 2. Dίβedite
εργαζόμενοι την ανομίαν, ότι εισήκεσε α me omner, ηui opernmini iniqui
Κύριος της φωνής το) της τε κλαυθμό tatemi : ηuonianι εκaudiuit Domi
με ήκεσε Κύριος της δεήσεώς με, nu, υocen deprecationi, mea. ιο. Do
ί. Κύριος την προσευχήν με προσεδέξα minu, orationem meam /i/capit.
το Μηκέτι, φησίν, 1) επιτωθαζέτωσάν * Νon amplius, inquit, fubfannent ή
μοι οι τας οικείας Ι 2)μεν έχορώντες me, φui proprias iniquitates non
-
γident,

1) δακρύων, Αbeft a Cod. 2. 2) καί. Def ibid, 3) Cod. Ι. 2. απολούω, 4) Cod.

νtergue εκκαθάρα. 5) τούτο - βρέξω. Γel, apud co R D, Ρ. 1o8. 6) καλ
βρέξω. Def: in Cod.2. 7) από θυμού, Cod. Ι. εν θυμώ. 8) οφθαλμιόν- εκνη
μόνευσεν. Def apud c ο κ Ρ. p. το9. 9) των εχθρών, Def in Cod. 2. Ιο) της.
Αbείt ab vtroguς Cod. ιι)Cod. I, επιτωθάζετέ με, ιι) μέν. Αυςίt και Cod.",
-
-
 "

644 Β. Τ Η Ε ο D o R Ε Τ Ι
ν > > . Μ ν
vident, fed mea peccata irrident. παρανομίας, τα δ' εμα πλημμελήμαια
Εtenim diuino fauore potitus
fum, et perfuafum mihi eft per κωμωδέντες της θείας γας έτυχονευ
ea, qua precatus fum, fore vt μενείας, και Ι)πέπετκα δι' ων ηντιβόλη
non refpίciat ad deliξta mea , ΟΤαζ παριδείν μεν τα πλημμελήματα ,
meque venia participem faciat. μεταδέναι δε συγγνώμης. ια. Αιχυν
ιι. Εrube/tant , et conturbentur θείησαν, και ταραχθείησαν πάντες οι
omne, inimici inei : conuertantur,
εχθροί με αποσραφείησαν 2)εις τα ο
et crube/bant celerrime. , Cum igi
πίσω, και 3)καταχυνθείησαν σφόδρα
tur hac (ciatis , definite inferre
mihi opprobria : veftrasque ini ια τάχες. Ταύτα τοίνυν ειδότες παύ,
φuitates in memoriam reuocan σαθε μεν εμοι 4) ονείδη προσφέροντες,
tes, pudore, tumultu , et per τας δε οικείας εις νέν 5)λαβόντες παρα
turbatione impleamini. luftum νομίας, αιχύνης και θορύβε, και ταρα
eft enim, et terroris plenum di χής αναπλήθητε δίκαιον γας και φό.
vinum iudicium,
έe μεσον το θείον κριτήριον, ν

ΙΝΤΕRP. ΡSΑLΜΙ vΙΙ. - ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ ζ". ΨΑΛΜΟΥ.

Ι. ΡΆ Dauidi, φuem cecinit α. ψαλί τώ Δαβίδ, ονήσε τω Κυ
Domino pro υerbi, Chuβ' + βίω υπες των λόγων Χεσίυε Ιε,
filii Ιemini, Fugiens beatus Da μενεί. Αποδιδράσκων ο μακάριος Δαβίδ
vid nefarium et parricidam filium, τον αλάτορα και πατραλοίαν 6) υιόν,
adiutorem inuenit Chufi , φui 7)ευρε βοηθον τον Χεσί, ός πέπεικετον
Αbfalomo perfuafir, ne fecundum
Αchitophelis confilium ftatim pa Αβεσσαλώμ μή κατά την εισήγησιν
trem infequeretur, fed vt cogeret 8)τέ Αχιτόφελ παραυτίκα διώξαιτόν
prius omnem populum, et deinde πατέρα, αλα τον λαόν άπαντα συνα
contra genitorem bellurn moueret. γείρα, και τηνικαύτα κατά τό γεγεννη
Μαrore igitur affettus, et admo κότος 5ρατεύσαμ αχθεώθεις τοίνυν και
dum conturbatus Αchitophel, eo
φuod confilium Chufi praftantius λίαν αδημονήσας ο Αχιτόφελ, ως αιρε
vifum fuit, faξtus fui ipίius horni τωlέρας οφθείσης της τέχsσι συμβsλής,
cida, fuίpendio vitam finiit. Di αυτόχεις 9)αυτός γενόμενος, την διαγ
vinus autem Dauίd, cum ex in χόνης εδέξατο τελευτήν, ο δέ γε θείος
νafionis dilatione occafionem fugi Δαβίδ της εφόδε την αναβολήν καιρόν εις
endi arripuiflet, falutis compos
fuit. φυγήν λαβών, της σωτηρίας έτυχε τέ
Ηunc igitur pfalmum , τον
νeluti quendam hymnum depreca
τοιχαρέν τον ψαλμόν, οιόν τινα ύ.
tionemque, Deo faluatori offert. μνον και προσευχήν, τώ σωτήρι προσφέ
ΙDoξtrinam autern etiam addit, ξει Θεώ προστίθησι δεκα διδασκαλίαν,
J" -
- ΤΕς

) πέπεικα. Cod. 2. πέπoιθα. 2) εις τα οπίσω. Γef in Cod.τ. 3) καταιχ. Cod.2.

καταχθείησαν. 4) ονείδη. Cod. vterquepraem. τά. 5) λαβόντες. Cod. 2. pram.
"
ΟΨ« 6) υιόν. Αbeft a Cod. Ι. In Cod. 2. (equitur αυτού, τον Αβεσαλώμ.
7) ευρε - πέπεικε. Cod. 1. τον Χουσι πέπομφεν ώτε διασκεδάσα του Αχιτόφελ
τας συμβουλάς, και δη τούτο δέδρακεν ο Χουσι, και πέπεικε, Ιta fere legit co R D.
123: fed Cod. 2. habet πέπομφε τον Χουσί, ώ, διασκεδάσαι - πέπεικε. 8) του
Αχτ, Cod. 1. την εκείνου. Α Cod. 2. abeft τήν. 9) αυτός. Cod.vterdue αυτού,
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. VΙΙ. , 645
τες μεν υπό τινων αδικεμένες εις τον eos adhortans, φui a quibusdam
iniuria funt affeξti, vt fpem in Deo
Θεόν έχειν τας ελπίδας προτρέπων, και collocent, et illinc opem exίpe
την εκείθεν αναμένειν βοπήν, τες δε αδι ξtent: eos autem qui iniuriam in
κέντας δεδιτlόμενος 1)της τέΘεέ δικαί. ferunt, fatta iufti iudicii diuini
ΟΖ5' κρίσεως μνήμη. β, Κύριε, ο Θεός 1ηentione deterrens. 2. Domine
με, επί σοι ήλπισα, σώσόν με εκ πάνlων Deu, mi in re fperaui, libera me
mb omnibu, perjequentibu me , et
των διωκόντων με, και βύσα με γ.Μή cripe me. 3. Νe rapiat υ: leo ani
στοτε αςπάση ώς λέων την ψυχήν με, mam meam, dum non g/t ηui redi
μη όντος λυτρεμένε , μηδε σώζοντος, nat, neque, qui Jaluum fήciar.
2) Ουδεμιά φησιν ανθρωπίνη βοηθεία Νullo, inquit, humano auxilio
3) θαρρών, την δε σην ελπίδα μόνην 4) εν fretus, fed tuam folam ίpem iιι
εμαυτώ 5) περιφέρων, Ικετεύω της σής tua me ipίο circumferens, precor vt
προμηθείας τυχόν 6) δέδιαγάς μη δί. enim,fruar prοuidentia. Τimeo
ne more agreftis ferac, ii
κην αγρίg θηρός επελθόίντες7) οι πολε. qui bello me "perfequuntur irrum
μεντες, και ερημον με της σης προνοιας pant, meque tua cuftodia deftitu
ευρόντες, παντελώς διαφθείρωσιν. tum inuenientes, penitus perdant.
δ'. Κύριε ο Θεός μg, ε, εποίησα τέτο. 4. Domine Deu, mi, /f fici iffud.
Deinde manifeftius docet guod di
Είτα διδάσκει σαφέσερον ο λέγει, ει έσιν
cit., Si g/f iniquita, in manibu,
αδικία εν χερσί με. Και δεικνυς ποιον meir. Εt demonίtrans, φuam fpe
είδος αδικίας 8) ενταύθάφησιν, ευθύς ciem iniuίtitia hic dicat, illico
επάγει έ. Ει ανταπέδωκατοίς αντα fubiungit. J. Si reddidi retri
ποδιδεσίμοι κακά, αποπέσοιμιάρα από τοbucutibu, mihi mala, decidam meri
ab inimici mei, inanir. 6. Ρεν,
των εχθρών με κενός. 5. Καταδιώξαι /εφuattιr inimicu, animam mean, er
άςα ο εχθρός την ψυχήν με, και κα comprehendar, et conculcet in terra
ταλάξοι, και καταπατήσαι εις γην την υitan mean, et glorian mean in
ζωήν με, και την δόξαν με eiς χέν κα puluerem deducat. Μultae funt
τασκηνώσαμ. Της αρετής πoλα μόρια, partes virtutis. Νon folum enim
ε γας μόνον σωφροσύνη και φρόνησις, temperantia et prudentia, verum
etian fortitudo et iu(titia. Ηic
αλα και ανδρεία και δικαιοσύνη, ενταύ, igitur non eximian virtutem fi
θα τοίνυν και την άκραν αρετήν εαυτώ bi adίcribit, 1ed guod, cum hos
μαρτυρεί αλ' ότι τέτες ήκισατες πο ce {uos hoftes wninime offende
λεμίeς ηδικηκώς, την άδικον δι' αυτές rit, iniuftum propter ipίos fifti-.
υπομένει φυγήν, ε μόνον γάρφησιν α neat exilium. Νοιι folunι enim ,
δικίας εκ ήρξα, αλ' έδετές ηδικηκότας inquit, prior inίuriam non Ε
Ιed neque illσ9, φαι mihi nocue
ηνεχόμην αμύναθα πώποτε πολάκις runt, vnquam vlcifti volui.
γαρ τον Σαέλ υποχείριον λαβών, της Νam cum fapius|Saulem captiuum
αδίκα δυσμενείας δίκας εκ 9)εισεπραξά, haberein, inίti odii pαnas non ex
egί.

1) της Cod. vterque pram. τή. 2) Cod. ποίier vtergue habet ουδεμιά. Ιta
quoφue leg in Cod. fiorent, fupra commemorato. 3) Cod. fior., θαίεώ.
4) εν. Αbeft a Cod. 2. 5) περιφέρων, ικετεύω. Cod.fior. παραφέρω, ικετεύων.
6) Cod. flor, δεδικα. 7) οι πολεμούντες. Def in Cod. for. 8) ενταύθα.
Αbeft a Cόd. 2. 9) εισεπρ. Codex vterque et co κ Ρ. Ρ. 124. έπραξάμην.
 " -

646 Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
egi. Οuapropter te Domine ob μην καιτ- δή
Ν .
« " ν
χάζιν σε Δέσποτα παρακα
1ecro, φui omnia fcis, vt iufte
me iudices, et fi quid tale vn. λα, τον πάντα σαφώς επισάμενον, δικά
φuam commiferim, me tua cura σα μοι δικαίως, κα είτι τοιέτοδέδρακα
priues, (hoc enim dicit, Deci πωποτε, της μενσης κηδεμονίας γυμνώ
dam ab inimici, mei, inani :) me
autem initnicis meis fubiicias, fic σα, τετο γας λέγει, αποπέσοιμι άρα
vt non folum gloria et regno a αποτών εχθρών με κενός υποχείριον δε
te nihi dato me priuent, 1ed ri τοις δυσμενέσιν εκδέναι ώς αν μη μόνον
diculae morti ine tradant. Νam της παρά σέ με δόξης και βασιλείας
id fignificauit, dicens, Glorian γυμνωσαν, αλα και καταγελάσω 7. Ωζ
πueam in puluerem deducar, 7. Εκ ραδοίεν θανάτω τέτογας εσήμανεν εί,
Jurge Domine in ira tua, et ex
σηκως, την δόξαν με εις χεν κατασκη
altare in finibus inimicorum meo
rum. Symmachus quidem in bi νωσα, ζ, Ανάσηθι Κύριε εν οργή σg'
Ιe, Τheodotion in furore, Αqui υψώθητι 1) εν τοις πέρασιτών εχθρών
la vero in celeritate interpretati 2) με. Ο μεν )έν Σύμμαχος, εν χόλα,
funt. Οbfecrat igitur iuftum iu ο δε Θεoδoτίων, εν θυμώ, ο δέ γεΑκύ.
dicem, ne amplius longanimita
te, fed iu(ta fententia vrens, iis λας, εν ανυπεςθεσία ήρμήνευσε, παζα
καλεί τοίνυν τον δίκαιον κριτην μηκέτι
φuί iniuriam inferunt poenam ir
roget. Εx/itrge enim, pro, Νe μακροθυμία, αλά δικαία χρησάμενον
amplius fis longanimis , poίuit. ψήφω, την τιμωρίαν επιθείναι τοις αδι
Τale eft illud etiam, a) Εχίurge, κέσι, το γας ανάσηθι, αντί τε μηκέτι
quare obdormis Domine? Νain μακροθυμήσης τέθηκε τοιετόνες, το,
ibi (omnum longanimitatem ap
pellauit. Εt, b) Εκιurge Domine, εξεγέρθητι, να τίύπνοίς Κύριες και γας
adiuua nos. Τempus enim non έκό υπνον την μακροθυμίαν εκάλεσε και,
benignitatis eft, (ed iufta ira: Im ανάσα Κύριε, βοήθησον ημίν a) ο καιρός
pone igitur inimicis meis finem, γας έΦιλανθρωπίας, αλλά δικαίας ορ
iniuftum eorum impetum compe γης επίθες τοίνυν τοις εχθρούς με το
fcens. 3. Ει εκ/urge Domine Deu,
* mi in pracepto φuod manda/ti. * Τu πέξας, την άδικον αυτών έφοδον κατα:
enim iuffifti, vt eos tueamur qui παύσας , ή. Και εξεγέρθητι Κύριε ο
iniuria afticίuntur. Quod igitur Θεός με εν προστάγματι ώ ενετέλω.
aliis fieri pracepίfti, fac nunc, ο Συγας ειρμοθέτησας τοίς αδικεμένοις
ΙDomine, tuarnque opem mihi in αμύνεσν, ο τοίνυν τοις άλλοις ενετείλω
pertias. 3. Εί.βnagoga populorum ποιών, δράσονώΔέσπέια, και της σής μοι
aircumdabit te. Ει propter banc in μετάδος ροπής, ή, και συναγωγή λαών
αltum regredere. Εtenim cum hanc κυκλώσει σε. Και υπέρταύτης εις ύψος
tuam prouidentialn oftenderis, επί5ζεψον, , Ταύτης γάς σε της προ
omneshymnos offerenttibi, Deum νοίας δεχθείσης, άπαντές σοιτες ύμν8ς
9ue altiίlimum te nuncupabunt, vt πζοσοίσεσι, και Θεόν ύψισον;)αποκαλέ.
- σsσιν,
1) εν τοις πέρασι. Ρropius ad hebr veritatem h. Ι. accefferunt Symm et Τίκοάο
rio, cuius verfiones deinde a Νοίtro recententur. 2) μου. Cod. 2. habet
σου, et fic quogue leg in edit, ald. et compl. 3) ούν. Αbeft ab vtrogueCod.
Α

4) ο - ου. Cod. vterque, ου καφό γάρ Ιta quoque Cod.fior, et coκτ. 1. c.

3) αποκαλέσκσιν. Cod. 2. επικαλέσασιν.
*) Ρί, 43, 23. 5) ΡΙ. 3, 7.
 τ

ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsALΜ. vΙΙ. 647

Οι ν Α' > - Α Δ y

.. σεσνατε δήπάνια εφορώνlα, και την α; omnia profpicientem, dignamque

pα:nam delinquentibus irrogan
ξίαν δίκην τοις αδικέσιν επιτιθέντα, το tem. Νam rogredere in altum,
γάς, εις ύψος επίσζεψον, αύ]ίτε ύψισος
«Μ -
idem eft guod, cum natura al
ών φύσει, παραδέτοις πολοίς αγνοέμε: tiίlimus fis, apud multos vero
νος,δείχθήl, όπερ υπάρχεις διά της περί incognitus, oftende φuod es, per
τές αδικεμένες κηδεμονίας, είτα προφη, ίοllicitudinem, φuam circa iniu
rιa affcξtos habes. Deinde vati
τικώς θ. Κύριοςκρινε λαές. Ού γας μό
cinantis more fubiungit: φ. Do
νον την εμήν δίκην δικάσει, αλάκα πάση minu, iudicabit populor. Νon fo
τήτωνανθρώπων φύσει. Κρίνον 1)με Κύ, lum heam cauffam iudicabit ,
verum etiam vniuerfie horninum
εις κατα την δικαιοσύνη, με, και κατα
την ακακίαν με επ' έμοί. Ού δικαιοσύ natura. Iudica me Domine /ε-
νηνέαυτό δια τέτων των λόγων μεμας candum iu/fitiam meam, et /ecun
dum innocentiam meam /uper me.
τύρηκε ό 2) θείος Δαβίδ 3)ταναντία Ρer hacc verba diuinus, Dauid
γαρ αυτ8 βοώντος ακέομεν, ότι την α. non fuam oftentat iuftitiam : con
νομιαν με εγω γινωσκω, και η αμαρτια traria enim ipίum dicentem au
μ8 ενώπιόν μ8 έΞι δια παντός και είπα, dimus, a) Quonian iniquitatem
εξαγορεύσω κατ' εμέ την ανομίαν μετώ meain ego cognofco, et pecca
turn meum contra me eft femper.
Κυρίω, αλά δικαιοσύνην την έντώ πζο Εt, b) Dixi, confitcbor aduerfus
κειμένω πράγμα]ιλέγει'έτεγάς 4)φη me iniquitatem meam Domino.
σι τον Αβεσσαλώμ ήδίκηκά τι, έτε τον Verum iu(titiam dicit, gua in re
Αχιτόφελ, έτε τες μετά τέτων κατ' praefenti elucet. Νοn enim, in
εμέ gρατεύοντας κατά ταύτην τοίνυν quit,Αbfalomum offendi, nec Αchi
την δικαιοσύνην, και την 5)ακακίαν, κg tophelem, nec illos, gui vna cum
iptis bellum gerunt contra τηe.
θήνα παρακαλώ, και μη κατά τας ήδη Secundum hanc ergo iuftitiam at
παρ' εμέ γεγενημένας πλημμελείας, que innocentiam, vt meiudicespre
6) αυτήν κατ' αυτήν κριθήνα την παρέ Cor, et non fecunduin peccata, φua:
σαν υπόθεσιν ικετεύω, και μη ετέρων a me antea commiίfa fuerunt :
7)νυν δgναι δίκας αμαρτημάτων, ί.Συν (ed ipfam per fe rem prafentem
νt iu8ices oro, neque aliσrumfia
τελεθήτω δή πονηρία αμαρτωλών, και gttιοrum a menuncpαεnam
exigrs.
κατευθυνείς δίκαιον. Αντί τ8 συντελε 10. Con/iummetur nequitia peccato
ώ ήτω, απαρτιώθήτω ο Σύμμαχος τέθει, rum, et diriger iuβuni. Pro con
κεν ειματαία, φησί, δεχθείητών κα Jiummerur, Symmachus poίuit per
κία συζώντων ή πονηρία, σπεδαιότερον βciatur. Si irrita fuerit reddita, irn
φuit, nequitia eorum, φui malitia
οί της αρετής τρόφιμοι την προκειμένην a(fueuere, virtutis alumni (tudio
8) αυτής πορείαν ποιήσονται ετάζων {ius eius propofitum iter facierit.
καρδίας και νεφρές ο Θεός. ια. 9)Δι, Scrutanυρονan et rene, Deur. ιι. Ικ
/tum,
1) με Cod. 2. μοι, νι habet Cod. alex. 2) θείος. Αbeft a Cod: 2, 3) ταναντία
- τό Κυρίω. Def spud co R Ρ. Ρ. 125, 4) φησί. Αbeft a Cod. 2,
5) ανα
κίαν. Οod. Ι. κακίαν. 7) νύν.
6) αυτήν - αμαρτ. Del: apud coκ Ρ. 1. c.
Αbeft a Cod. 2. 8) αυτής. Praftat lettίο ντείusque Cod. αυτού. Ιta quo
φue apud co R p, p. 126, 9) Cod. yterφue, δικαίως, ita vt ad verfum practtd.
referatur, prοut etiam in cd. compl, facturn eft, tefte Bosι ο.
α) ΡΙ. 5ο, 3. ί) ΡΙ. 31, 5.
 648 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι Γ
Η
Α' C "" - "ν»

(turn adiatorinm meum a Domi καία η βοήθειά με παρατέΘεέτε ίλι σώ. 2 Ν -, ". Υ

no, φui /aluo facit rεξίου corde, ζοντος τες ευθείς τη καρδία. Νεφρες
Υ "ω Α και Α Υ ί.

Rene, hic cogitationes appellat, ένταύθα τες λογισμες ονομάζει, επει

Οιιoniam enim in partibus abdo δή γας τας υπογασρίους
ζ

αξ, οι νε
mini fubicξtis appetitus excί, φροί διεγείρουσιν, εντεύθεν δε λοιπόν
tantrenes, et hinc deinceps concu, κινούνται της επιθυμίας οι λογισμοί,
piίcentiac cogitationes mouentur, νεφρές τροπικώς τες λογισμες 1)προσ
* renes * tropice cogitationes nun ηγόςευσεν, ο τοίνυν Φησι 2) τες κεκρυμ
cupauit. Οui igitur ρccultas μένους της διανοίας3)των ανθρώπων λο
humana mentis cogitationes no
υit, iuίtam mihi opem afferet,
γισμες επιτάμενος, δικαίαν μοί παρέξει
βοήθειαν, άτε δη τέτο πειών ειωθώς,
τanquam folitus hoc facere, Ιn τοίς γας αδικεμένοις επαμύνων διατε
iuria enim affe&tis (emper eft
νindex. Ηinc pofthac et iniquos λεί εντεύθεν λοιπόν 4) και δεδίτlεται
τες 5) πονηρία συζώντας, τας δικαίας
exterret, iuίtam vindiξtam often
dens, Αchitophelisque interitum τιμωρίας υποδεικνύς και 6)προαγορεύει
pradicit, τα Deu, iu/tu iu τέ Αχιτόφελ τον όλεθρόν. ιβ. Ο
dex, et fortir, et longanini, et Θεός κς της δίκαιος και χυρός και
qui iram non protrabit per βn μακζόθυμος, . και μη οργήν επάγων
gulo, dier. Habet vero et beni. καθ' εκάσην ημέραν. Έχει δε και
gnitatem, per quam hominum φιλανθρωπίαν, δι' ην επιπλέσον φέρει
peccata diutius tolerat. . Οι on . 32 των ανθρώπων τα πλημμελήμαια επεί
3 " ν Υ Λ

iam, fί φuando viderit homines είποτε ιδοι τες ανθρώπους δια ταύτης
ex hac fua.patientia nihil vtili όνησιν ου καζπουμένους, τέωςταίς απει
τatis percipere ; interea minis
"
perterret, vindiξtam . procrafti λαίς 7) εκφορεί, την τιμωρίαν αναβαλ
ήans, Quod fi hac etiam defρε. λόμενος ει 3. και ταύτης καταφρονή
ξta peccare pergant, ftatim νlti σαντες επιμείναμεν S) αμαρτάνοντες,
mum fuppliciuin adducit iufti αυτίκα την πανωλεθρίαν επάγει το δί
3/ w, \ "ν
tiam continens, Ηac per ca
καιoν
α
έχoυσαν,
έδή ταύτα δια των επαγo 2 ν V και
φua fequu ntur manifeίtauίt. μένων έδήλωσεν. ιγ. Έ αν μη επιτρα
15. Νίβ conuer/f fiteriti, gladium "υ Υ Λ' χ ")

βιum υίbrabit : arcuin Juum to φήτε, την εομφαίαν αυτό σιλβώσει'

zendir, ει parauit illum. 14. Ει το τόξον αυτ8 ενέτεινε, και ήτοίμασεν
2. και " Υ 3 Α.

ίn eo parnuit υπ/a mortis. Ηας αυτό. ιδ'. Και εν αυτώ ήτοίμασε

" ν - "Ο Υ
enim verba non vindiξtar, Ιed
comminationis funt. Κibrabit
σκεύη θανάτου. Ταύτα γαρ, ου τι
Ι Χ .. Υ Χ * . -ν ν

enim, inquit, non, impeller, et μωξίας,

τ'
αλ' απειλής, σιλβώσει γας χ Σ" " - Υ 2

τetendit arcum , non , ent/ti /a- επεν, ουκ επάξει και ενέτεινε το τό
Υ 1 ι Υ ... Ν. ν Α "

gittam: et docens contra φuos ξον, ου το βέλος αφήκε και διδάσκων

Μ γ / ν Υ Μ. »

emittet fagittas, ftatim adiun κατα τίνων αφήσει τα βέλη, ευθύς επι
"ν. - ν Μ - -

xit, fagittar fuα ardenti Α, συνήψε τα βέλη αυτε τοις καιομέ

WC42'

1) προσηγόρευσεν. Cod. 2. απεκάλεσεν. 2) τους-- διανοίας. Def in Cod. fioν. 3) των

ανθρώπων. Αbeft a Cod. 1. 4) καί. Αbeft a Cod. 2. 5) πονηρία, Cod. 2.
prem. τή, 6) Cod. Ι. προσαγορεύει, 7) Cod. vterque et c ο κ. υ. p. 126. εκ
φοβεί. 8) αμαρτάνοντες, Αbeft a Cod. 1.
4
 ΙΝΤΕRPRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. VΙΙ. VΙΙΙ. ό49
νοις εξειςγάσατο. Οι γάρ την εύ. bu effecit. Qui enim
peccati
combu(tibi materiam
πgηςον της αμαρτίας ύλην δεξάμενοι,
και ξύλα, και χόρτον, και καλάμην οι fo-numque, et ftipulam lig
lem admiferunt, et na,
adifica
κοδομήσαντες, ή φησιν ο θείος απόgo uerunt, . vt, ait diuinus Αpofto
λoς, τoίς πυρφόροις τούτοις βληθήσον lus, a) ignitis fagitris hiίce con
τα/ βέλεσιν, ιε. Ιδ ου ωδίνησεν αδι figentur, 15. Εcce purrrriit
κίαν. Ο Αχιτόφελ, την πονηραν ini"/fitiam.. Αchitophel, οιιπι
εκείνην εισηγησάμενος γνώμην, Συνέ πιαlam
fflet,
illam fententiam expromp.
Concepit dolorιm, οι φο
λαβε πόνον, και έτεκεν ανομίαν. perit iniquitatem. Εx ιnalitia
Εκ πονηρίας γας ουδεμίαν
σης υπερβολήν,
καταλαπέ.
του μηδεν
ΧΩζΤΩζ, ήδικη.
enim nullum exceffum omitten
τε,... contra patrem, gui ipίum
κότος πατρός τον παράνομον καθώπλ, πulla affecerat in iuria, º ini
σε παιδα ισ. Λάκκον ώρυξε, και φuurn armauit filium. 16. La
εμη ψeruit, et effodit eum : ει
ανέσκαψεν αυτόν και εμπεσείται εις incide: in foucam, ηuam /cir.
βόθρον όνειργάσατο. ζ'. Επι, Ι6, Conuertetur doloν είu, tin
σgέψει ο πόνος αυτό εις κεφαλήν ε"put ciu», ιτ in verticem ipβι,
αυτό, και επι κορυφήν αυτε η αδικία iniquita, eiur defender. Ρro

αυτού καταβήσεται. Τάς οικείας Ρriis, inquit, comprehendetur

laqueis , propriorumque laborum
Φησιν αλώσεται πάγας, και των οι: Ρramia accipiet : illaqueabitur
κείων πόνων τα επίχειρα δέξεται, και retibus, qua ad aliσs captandos
θηρευθήσεται δικτύοις, ι)ά προς άγραν tetendit. * 18. Confitebo, Do.
ετέρων 2) διέπηξεν ιη'. Εξο μ ο λο κιino /ecundum iu/titiam eius, ει
γή σομαι τώ Κυρίω κατα την δικαιο Ε/allam nomini Domini altήimi.
σύνην αυτό, και ψαλώ τώ ονόματι Κυ Εgo. enim tantam a Deo proui
ρίου τ8 υψίσου. Εγώ δε τοσαύτης dentiam confecutus, eum qui
de ne bene meritus eft femper
τα Θεού προνοίας τυχών, υμνήσω τον celebrabo, iudicii iuftitiam mar
ευεργέτην διηνεκώς, της κρίσεως το δί. ΣΩΠS,

καιoν διηγούμενος,
ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ η ΨΑΛΜΟΥ, ΙΝΤΕR Ρ. ΡS. VΙΙΙ.

"Ε ς το τέλος υπέρ των ληνών,

1, Ι"Ε/almus
ήmen pro torcularibur,
Dauidi, Confide
ψαλμός τώ Ά ίδ. 3) Ιτέον, randum eft, in φuolibet pfal
ότι εν εκάσω ψαλμώ,έν ώ οι εβδομήκον, mo, in quo Septuaginta in fί
τα εις το τέλος τεθείκασιν, ο μεν Ακύ nen pofuerunt, Αquilam qui
dem et Τheodotioneln Wiξtoria
λας4)
μήνευσανκαι, ο οδεΘεοδoτίων
Σύμμαχος τόνικοποιώ ής.
επινίκιον και auέtori interpretatos effe, Syrn
machum vero, triumpUnlir. Ήίc
ευτος τοιγαρoύν ο ψαλμος επινίκιος τώ igitur plalmus triumphalis Deo
auξtori
1) ά, Cod.Ι. οιξ. 2) God. 2. διέπραξεν. 3) Ιτέον-επινίκιον Def apud co R D.
- - - - - - - 1 κ.

Ρ. Ε. 4)και-επινίκιον Αlitanen Τheodotioni tribuuntleftionem εί, το νίκος,

Symmacbo vero, επινίκιος, Conf. Μ ο Ν Τ F Ι. c. Ρ. 477, et Ρ. 482.
") ίCor. 3, 12,
Β.Τheod. Τom, Ι. Τι
65ο Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ *,

r) Α) Αυ V 2
auξtori viξtoria offertur, qui νικοποιώ προσφέρεται Θεώ, τώ τον εχ
inimicum et vltorem diabolum θρόν και εκδικητην διάβολον καταλύσαν
deftruxit, φuique homines in fi.
nem vsque ab illius tyrannide τι, και τες ανθρώπους εις τέλος της
liberanit. Τοrcularia autem ec
εκείνου τυραννίδος ελευθερώσαντι. 1)λη
clefias appellat, φuoniam et
ΙDominus vitis vocatur, νους δε τας εκκλησίας προσαγορεύει,
Ipfe
επειδή και τον Κύριον άμπελον αυτός
enim facris in Εuangeliis tefta
tus eft: a) Εgo fum vitis γαρ εν τοις 2) ιεροίς ευαγγελίοις έφη,
vera. Ωui vero hanc vitem vin
demiant fideles, myfticum vi. εγώ ειμι ή άμπελος ή αληθινή ταύτην
num conficiunt. Μaxima autem. δε τρυγώντες οι πεπισευκότες τον μυ
et hac eft Iudacorum perfidiae cri σικόν κατασκευάζουσιν οίνον 3) μεγίση
minatio. Μultitudinem enim tor
δε και αυτή της Ιεδαίων απισίας κατη
cularium audientes, manifefteque
fcientes vnum φuoddam torcular γοξία. πλήθος γαρληνών ακούοντες,
datum fuifle , (immo vero neque και σαφώς ειδότες ως μία τις εδόθη λη
τorpularfcd protοrcular : i) Protor νός, μάλον δε4) ουδε ληνός,αλά προ
cular enim, inquit, effodi in il λήνιον προλήνιον γάς φησιν ώρυξα εν
la, et exfpe&taui vt faceret νuas, αυτώ, και έμεινα τε ποιήσαι ταφυλήν,
fecit autem fpinas:) intelligere εποίησε δε ακάνθας νοείν εκ εθέλουσιν,
nolunt, antiqua cefla(Ιe, noui
vero teftamepti gratiam appa ως επαύσατο μεν τα παλαιά, επεφάνη
rui(Ιe, guae omnes homines ad δε της νέας διαθήκης ή χάρις, πάντας
falutem vocat, Quapropter non ανθρώπους εις σωτηρίαν προσκαλεμένη.
amplius (ecundum antiφuam le ου Ά
χάριν ουκέτι κατα τον παλαιον
gem, fuper vnum altare homi νόμον εφ' ενός θυσιασηρίg τους των αν
ηum fruξtus facerdotes tanquam
in tοrculari calcant: fed infinita, θρώπων καρπούς ληνοβατούσιν οι ιερείς
qua numerum fuperant, per αλα μυρία και αριθμόν νικώντα κατά
σmnem terram et mare ereξta πάσανγήν και θάλατlανεπάγη θυσια
funt altaria. Εt hoc οξtuagefi σήρια και τούτο σαφέσερον ο ογδοηκο
mus tertius pfalmus magis dilu σος τρίτος διδάσκει ψαλμός και αυτός
cide docet. Νain et ipfe torcu
1arium titulum habens, multo γας επιγραφήν έχων ληνών, πολών
rum altarium mentionem fe σιαςηριων εποιησα το μνημην, ως αγα
cit: ε) Quam diletta enim, in πητα γάρ Φησι τα σκηνώματά σου,
φuit, funt tabernacula tua, Do Κύριε των δυνάμεων, 5) επιποθεί και
mine virtuturn, defiderio affe&ta
immo confumta eft anina mea
εκλείπει η ψυχή μου εις τας αυλας τέ
ob atria Domini. Εt paulo poft, d) Κυρίου και μετ' ολίγα τα θυσιασήςιά
Αltaria tua Domine virtutum. Εt ΟΤΟU Κύριε των δυνάμεων και ο όγδοος δε
οξtauus item pfalmus, pro tor ψαλμός, υπέρ των ληνών επιγεγραμ
cularibu, inίcriptus, orbis terra μένος, της οικουμένης προθεσπίζει την
σωτή

1) ληνους δε κ. τ. λ. Ηuic interpretatiσni, quam fere omnes Ρatres graecί fuam

fecerunt, le&tio mn:Π occationem dediffe videtur, 2) ιεροί. Αbetta Cod.2.
3) μεγίτη κ. τ. λ. Def. apud c ο κ D. 4) Cod. 2. ου. 5 ετιποθεί- των δι
νάμεων. Γef in Cod. Ι.
α) Ιωh, τς, Ι. b) Εί. ς, 2. c) Pfal. 83, Ι. 2. α) 1b. ν. 3.
 - Α
Α'

ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑL Μ. VΙΙΙ. 65 Ι

σωτηρίαν, και την περί τους ανθρώπες falutem vaticinatur, et Dei pro
του Θεού κηδεμονίαν διδάσκει, και τέ uidentiam erga * homines do- κ
μονογενούς προλέγει την ενανθρώπησιν. cet, atφue vnigeniti incarnatio
β. Κύριε ο Κύριος ημών, ως θαυμα nen prardicit, 2. Domine Do
minu, ng/fer, φuam admiralile g/t -

σον το όνομά σου εν πάση τη γή.

"Ότι επής θη ή μεγαλοπρέπειά σου nomen tuum in τniuer/ή ιεννα!
υπεράνω των ουρανών , Το ώς, εν Ωuonium eleuata g/f magnificentia
9
/uper carlo. Ωitam hoc in
ταύθα ου παραβολικώς, άλ' ) επιτα tua
loco non comparationen, fed
τικώς σφόδρα γας, φησί, το σον, ώ exaggerationem fignificat Αd
2) Δέσποτα, παρα πάντωνυμνείται όνο modum, inquit, ο 1) o m ine,
tuum nomen ab omnibus decan
μα, και σε ποιητήν ουρανού και γης tatur, et te creatorem cali et
3) άπαντες ονομάζουσι το γας, επήςθη terra omnes nominant. Νam
ή μεγαλοπρέπειά σου υπεράνω 4) των νerba illa, eleuata g/f magnίβ ,
ουρανών,τούτο δηλοί, οτι εγνωσαναπαν. αεηria tua /uper calor, hoc in
τες, ως ουρανου και γης, και των απαν, nuunt: guoniam omnes noue
των δεσπόζεις 5) αυτός 6) μεν γας το
1 G' > < > Α - "
runt, te calo atφue terra vni
uerfisque rebus dominari. Νam
μεγαλοπςεζες είχεν αει, αλα τοι, αν, que iple quidem magnificentiam
θρώποις τούτο γνώριμον ουκ ήναεί τρι, femper habebat: verum homini
αύτα ο ο 7) μακάριος»)Αβακεμ προθε bus hac non temper nota fue
σπίζει ειρηκώς γας, ο Θεός απο 9)θαι rat. Similia et beatus Ηabacuc
μάν ήξει, και ο άγιος εξ όρους ις) κατα: νaticinatur, Qum enim dixiffet, a)
σκίου, επήγαγεν εκάλυψεν ουρανους ή Deus e longinquo veniet, et (an
ξtus de monte vmbroίo, fubiun
αρετή αυτό, και τής ι λ ανέσεως αυτού xit, Οperuit ca-los potentia eius,
πλήρης ή γή και αυτός δε τω .) Ια et laude είus impleta eft terra.
κώβ επιφανείς, την προσηγορίαν πυνθα. Εt cum ipfe apparuitlet Iacobo,
νομένω 13) έφη' τί ζητείς το ονομα μου, interroganti de fuo nomine, re
και τουτοετι θαυμασόν. γ. Εκτό meum, ίpondit: by Quid quaris nomen
μα το s νηπιων και θηλαζόντων κάjης.
φuod eft mirabile? 3. Εκ
ore infantium et lnétentium perfo
τίσω 4)ανον, ένεκα των εχθρών σε τέ
καταλύσαι εχθρον, και εκδικητή εί/ti laudem propter inimico, ruor, y, υr de/fruar inimicum et νltoren.
Τούτο δε σου μάλισα την δύναμιν έδει Ιd vero tuam potentiam maxime
Τt 2 demon

1) επιτατικώς. Cod. Ι. et 2. addunt τέθεικεν.

2) δέσποτα. In vtroque Cod. nofiro Υ "

et in fiorent prac το σον όνομα. 3) άπαντες ονομάζουσι Cod. #ον ονομάζυσιν

άνθρωποι, 4) των ουρανών, Αbeft a Cod.fior. 5) αυτός-οιεί. Cod flor. σοι
με γαρ το μεγαλοπρεπές αεί προσήν, ουκ ήν δε τους ανθρώποις γνώριμον. Reliφua
defunt in Cod. fior. 6) κιέν. Αbeft a Cod. 2. 7) μακάριος. Οod. 2. θείος.
8) Αβακούμι. Cod. vterque Αμβακούμ. 9) θαικιάν, c o R D. Ρ. 15; μακρόθεν,
quam lectionem Carafh fecutus eft. Ιο) κατασκίου, Cod. 2. addit δασέος,
ii) αινέσεως. Cod. 1. συνέσεως, adfcripta tamen lettiοne recepta. 12) Ιακώβ.
Ρraftat le&tio Μανωέ, φuam habet co R D. 1. c. Verba citata pertinent ad lu
aic. τ%, 18, 11) έφη, Αbeft a Cod. 2. 14) κίνον. Κeliqui Interpretes graci
habent ve! κράτος vel ίχύν,
4) Ηabac, 3, 3. . !) Gen, 32, 29,
 ό52 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ

demonfirauit, φuod per homi ξεν, ότι δι' ανδρών την ανθρωπίνην ου
ηes, qui minime humanam fa μεμαθηκότων σοφίαν, υπoμαζίων δε
pientiam didicerant, φuique la, παιδίων την απλότητα μιμουμένων,
ξtentium puerorum fimplicitatem
imitabantur, perniciofiffimum il τον παμπόνηρον 1) εκείνον κατέλυσας
lum tyrannum euerteris. Οui τύραννον ός σοι τω Θεώ δυσμεναένων
cum tibi Deo femper inimicus αεί, και δια τον κατα σου πόλεμον
fit, et propter bellum quod con τους ανθρώπους εξαπατών, πάλιν οιά
tra te gerit, homines decipiat,
rurfus tanquam vindex quispiam, τις τιμωρός δίκας 2) αυτους εισπράτλε
ται της απάτης ούτω τον Αχιτόφελ
fraudis pcenas ab illis exigit. εκείνα 3) ειπείν παρασκευάσας,
Sic cum Αchitophelem induxiίlet αυτο
ντ illa diceret, poftea vt mortem χειρία θανάτω παρέπεμψεν ούτω τον
fibi iple confciret impulit. a) Εο Ιούδαν εις προδοσίαν οπλίσας, μιθον
dem modo cum ad proditionem ar τής υπακοής την αγχόνην αντέδωκε
matlet Iudam, mercedem obedien και κατα την ίσορίανδέγε δυνατόν γνώ
tialaqueum retribuit. Εtfecundum να την της προφητείας αλήθειαν, εν
hiftoriam veritas vaticinationis
cognofci poteft.
γας τοίς ιεροίς ευαγγελίοις, ο 4)Δεσπό
Νam in facris
euangeliis Dominus Chriftus Iu, της Χρισός δυχεραίνουσιν Ιουδαίοις, ηνί.
dais indignantibus, quando pueri κα 5)τα παιδία μέlα κλάδων ηγούμενα,
cum ramis pracedentes Ηofanna ώσαννα εν τοις ύψίσοις έλεγον, ευλογη
in excelfis dicebant, b) benedictus μένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου,
φui venit in nomine Domini, re απεκρίνατο, ουκ ανέγνωτε, εκ σόματος
fpondit: ε) Αnne legiftis, ex ore
infantium et lattentium perfecifti νηπίων και θηλαζόντων κατηρτίσω αλ
laudem2 Ιlli igitur infantes perfi νον, κακείνα τοίνυν τα παιδία τον αγνώ
dum Iudaorum populum con. μονα των Ιουδαίων κατακρίνει λαόν,
demnant, fimilem diabolo, et τον ομοίως τώ διαβόλω και εχθρόν και
inimicum et vltorem. Εtenim
εκδικητήν και γας ούτος τον θείον νό
cum ifte populus femper Dei le μον παραβαίνων αεί, 6) και ταναντία
* gem * violet, atque contraria τοίς υπό του Θεού διηγορευμένοις δια
Dei mandatis agat, rurfus tan
φuam pro legislatore ftilicet pu πραήόμενος πάλιν,7)ώς υπέρ του νε
gnans, Dominum Chriftum μοθέτου δήθεν αγωνιζόμενος,εσαύρωσε
crucifixit, Deo contrarium at τον 8) Δεσπότην Χρισον, αντίθεον απο
φue legis transgre(Ioren eum καλών και παράνομον, δ'."Ότι όψο
nominans. 4. Ωuoniam νί
debo calor, οφεra digitorum tuorum μαι τους ουρανους 9)τα έργα των δα.
Εunam, et /tellar, 4μα tu fitnda κτύλων σου, σελήνην και ασέρας, ά συ
/ti. Νam fatis idonea, inguit, εθεμελίωσας. Ικανατο)γάς φησί
κg/
ι) εκείνον, Αbe(t a Cσd. 1. 2) αυτούς. Αbeft a Cod. 2. co R b. habet αυτοί,
3) ειπείν. In vtroque Cod. fequitur poft παρασκευάφας. 4) δεσπότης. Αbeft a
Cod. 2. 3) τα παιδία. Αbeft a Cod. 1. poft ηγούμενα autem adfcr, τα νήπια.
6) και -πάλιν. Def in Cod. 1. 7) ως υπέρ. Cod. 1. ως περί co R Ρ. Ρ. 154.
ώσπε/. . 8) δεσπόσην Αbeft a Cod. 2. 9) τά. Αbeft ab νιτοφueCod. 1ο) γάς.
Cod. vterque μοί. c o R D. μιέν γάρ.
α) 2Reg. 17, 23. b) Μatth. 41, 9. ε) Η5. ν. 16.
 " ν

ΙΝΤΕRΡRΕΤ. : ΙΝ ΡSΑL Μ. VΙΙΙ. 653

» \ - V , \ Θ' Α ,
και τα ςοιχεία την σην, ώΔέσποτα, ipfa elementa funt, vt tuam ο
δείξαι μεγαλουργίαν, και ουρανός, και Dornine magnificentiam often
dant, et carlum, et terra, et lu
γή, και σελήνη, και ήλιος, και η εντού
na, et (ol, et ordo ornatusque pul,
τοις ευταξία τε και ευκοσμία ή δε μέ
χρι τών ευτελών ανθρώπων διήκουσα cherrimus, qui his ineft. Ρrouί
dentia autem, φua ad infimos vs
πρόνοια τ) μείζονα την άφατόν σου κη φue homines dimanat, magis tuam
ρύτle, φιλανθρωπίαν, έ. Τί γάς inexplicabilem praedicat benignita
έσιν άνθρωπος, ότι μιμνήσκη αυτές ή tem. 5. Ωuid enim g/f bono,4uod
υιός ανθρώπου, ότι επισκέπjή αυτόν; menor e ciur, aut filiu, bomini,,
Ταύτα δε, ου2) περί της δημιεργίας, quod υίβtar cum " Ηacc au
tem non de creatione, (cd de
αλα περί της προνοίας διέξεισιν ουγας differit. Νοn enim
είπεν, ότι έπλασας, αλά ότι μιμνή. prοuidentia
dixit, quodforma/ti, fed quod me
σκη 3) και επισκέπln. αλαχούδεσαφέ πιον ε, cius, et υίβια. Αlibi vero
σεξον της ημετέρας φύσεως τραγωδεί magis manifefte noftra natura vi
Α Χ Α'

την ευτέλειαν άνθρωπος γάς φησιμα litatem deplorat. Ηomo enim, in

quit, a) vanitati fimilis faξtus eft,
ταιότητι ώμοιώθη, αι ημέρα αυτού ω dies eius ficut vmbra practereunt.
σει σκιά παράγουση και,πάλιν, άνθρω;
Εt rurfus: b) Ηomo ficut faenum
7ος ωσει χοζτος αι ημέρα αυτ8, ωσει eft, dies eius, tanquam flos agri
άνθος τέαγρξ ούτως εξανθήσει 4) ότι fic efHorebit, φuoniam fpiritus
πνεύμα διήλθεν εν αυτώ και έχ υπάς tranfibit fuper illum, et non fub
ξa, και εκ5)επιγνώσκεται έτι ο τόπος fiftet, et non cognofcetur am
plius locus eius. Εt alia huίus
αυτό και έτερα δε μυρία τοιαύτά εσιν πmodi infinita in facris literis in
ευρείν παρά τη θεία γραφή, τον 6)αν ueniri potlunt, φua humanum
θρώπειον κατασέλοντα τύφον και εν faftum compelcunt. Εt hic igi
ταύθα τοίνυν ο προφητικός θαυμάζει tur propheticus fermo admira
λόγος βοών τί έσιν άνθρωπος, ότι μι. tur, clamans: Ωuid g/f homo,
4uod memor e riur, aut filiu,
μνήσκη αυτό; ή υιός ανθρώπου, ότι επι b on in i , , ηuod υί/ίta, eum"
σκέπjη αυτόν, ε γας μόνον εις το είναι Νon folum enim vt effet illi
παρήγαγες, αλα και το εύ είναι δε, dedifti, verum etiam vt ei bene
δώρησα, και μεμνημένος διατελείς, και e(Ιet largitus es, et memor
κακώς διακείμενον επισκέπln. 5. Η efle pergis, maleque affetti cu
λάττωσας αυτόν βραχύ τι παρ' ram geris. 6. Μinui/ti eum:
paulo minu, ab angeli». Ηic
αγγέλους. Ενταύθα της μετά την (ententiam poft transgreflio
παράβασιν εμνημόνευσεν αποφάσεως' nem latam cointnelnorat. Μor
7)τώ θνητώ γαρ των αγγέλων ηλάτ talitate enim minor fattus eft
τωτα, δόξ η και τιμή εσεφάνωσας angelis. Gioria et honore corona/ti
Ττ 3 ειιλή,

1) Cod. vterφue, et co R D, μειζόνως. 2) περί - περί Cod. 2. παρα - παρά. -

3) και-ότι επισκ, αυτόν. Αpud co R D. p. 154. hac pauca tantum exftant :

θαυματικώς δε ταύτά φησιν, 4) ότι- αυτού. Def in Cod. 2. 5) επιγνώσκεται
τόπο". Cod. Ι. επιγνώσεται-τόν τόπον. 6) ανθρώπειον Cod. 2. ημέτερον, 7) Cod.
fior. των θνητών.
α) ΡΙ. 143, 4. b) Ρί. 1ο2, 15, 16.
-
 654 Β. Τ Η Ε Ο ΙΟ Ο R ΕΤΙ
CΙΙ)/g. 7. Εt con/tituifti eum βι αυτόν. ζ'. Και κατέσησας αυτόν
per opera manuum tutrum. Poft
επί τα έργα των χειρών σου. Ταύ
incarnationem vero Dei et Salua. τα δε μετά την ενανθρώπησιν τε Θεξ
toris no(tri, natura no(tra hac και σωτήρος ημών ή )ημετέρα εδέξαlo
recepit. Gratia enim falui fatti φύσις, χάριτι 2)γάς εσε σεσωσμένοι, ή
eftis, φuetnadinodurn ait diuinus
apoftolus, a) et vna fufcitauit nos,
φησιν ο θείος απόΞολος, και συνήγcζεν,
et federe fecit in crleftibus, in Chri και συνεκάθισεν ημάς εντοις επουρανίοις
fto Ιefu. Οmnim /ubicc/fi pedibu, εν Χριτώ Ιησού. η. Πάντα υπέτα
eiu», οue, et boue, orume,, in/u- ξας υποκάτω των ποδών αυτέ"πρόβα,
*per et pccora campi. * 9. Κolu τα και βόας απάσας, "έτι δε και τα
cre, cali, et pi/έes marir, φui κτήνητέ πεδίου θ. Τα πετεινα
perambulant/amitar marir. Τuae
autem benignitatis atφue virtutis τέ ουρανό, και τους ιχθύας της θα
exaξta etiam demonftratio haec eft, λάσσης, τα διαπορευόμενα τρίζους θα
ηuod vilem hominum naturam λασσών. Καίαύτη δέ3)φήσι της σής
Ειλανθρωπίας τε και δυνάμεως απόδει.
tanta fapientia impleueris, vt non
folum terreftribus animalibus, ακριβής, το την ευτελή των ανθρώ.
νerum etiam volatilibus, natan
tibusque, atφue iis, φua funt πων φύσιν τοσαύτης εμπλήσαι σοφίας,
ambiguae naturac, dominetur, et ωσε μη μονον των χερσαιων ζώων, αλα
fublimiora ac profundiora fuis και των πτηνών, και νηκτών, και αμφι
artibus venetur, atque illa qua βίων κρατείν, 4)και τα υψηλότερα και
atirem permeant, et qua aquis βαθύτερα ταίς επινοίαις θηρεύειν και
operiuntur fubietta habeat. Conn
πmunem igitur dominaturn fupra
τα τον αέρα διαπερώντα, και 5) τοις ύ
Ιhacc omnibus hominibus dedifti. δασι καλυπτόμενα υποχείρια έχειν'
Deus autem Verbum no(tra na τέτων μεν ούν κοινήν άπασιν ανθρώποις
ture primitias cum aflumfiflet, την δεσποτείαν 6) δεδώρησα την δε ή
propriumque templum effeciffet, μετέζαν απαρχήν ο 7) θείος λόγος ανει
filamque carnem nominaflet, et ληφώς, 8) και ναόν απoφήνας οικείον,
inexplicabilem illam vnionem
operatus effet, fupra omnem και σάρκα οικείαν προσαγορεύσας, και
principatum, et poteftatem, et την αποεβητον εργασαμενο ενωσιν,εκα
dominationem . Ιedit, fuperque "ισεν επανωπασης αρχηε,και εξουσίας,
omne nomen, quod nominatur, κ. κυβιοτητος, και παντος ονοματος ονομα
non tantum in hoc firculo, 1ed ζομένου, ου μόνον εντόαιώνι τέτω, αλλά
et in futuro : omniaque fub pe
aibus fuis conftituit, non folun ο εν τω μέλοντι και πάντα υπέταξεν
oues, atque boues omnes, verum υπό τους πόδας αυτέ' ου πρόβατα και
omnem creaturam, fiue vitibi. βόας απάσας, αλα πάσαν την όρω
lem, fiue inuiίibilem. Εt horum μένην και αόρατον κIίσιν. 9)και τούτων
μαζτυς
ι) ή ημετέρα, Dεί. apud co κ.π. Cod. Ι. 2. ή των ανθρώπων. 2)γάρ. Αbefta Cod.2.
3) φησί. Αbeft a Cod. Ι. 2. 4) κα)- έχειν. Del: apud c o R D. μ. 155. exftant
autern ibid, p. 165, inter ea φua τΗ Ε ο D ο κ τ nomen pra fe ferunt. 5) τοίς.
Cod. Ι. et 2. pram. τά. 6) c o R p. 1. c. δεδώρητα. 7) θείος, Cod. ντerque
εt co R D. Θεός. 8) και -οικείον, DeΙ. apud coκ Ρ. Ρ. 155, 9) και- δεσπότη
Χρις ώ, Def apud co R D. p. 155.
•) ΕΡhel 2, 5, 6,
 ΙΝΤΕR ΡRΕΤ. Ι Ν ΡSΑLΜ. VΙΙΙ. ΙΧ. 655
μάρτυς ο θείος τ) απότολος διαρρήδην teftis eft diuinus Αpottolus aper
βοών τον δε βραχύ τι πας αγγέλους te clamans: a) Εum autem, φuί
paullulum m in or factus erat
ηλατlωμένον βλέπομεν Ιησούν, δια το angelis, videmus Ιefum propter
πάθημα του θανάτου δόξη και τιμή paflionem mortis gloria et honore
ετεφανωμένον και μικρόν ανωτέρω πάν, coronatum. Εt paulo (uperius :
τα γάρφησινυπέταξας υπό τες πόδας Οmnia enim, inquit, b) fubiecifti
pedibus eius.
αυτέ και εν τη προς 2)Κορινθίους, όταν ait: Εt ad Corinthios
c) Cum autem dicat, omnia
δε, φησίν, είπη, ότι πάντα υπoτέτα fubie&ta funt ei, patet excipί eum,
κται, δήλον ότι εκτός τε υποτάξαντος φui fubiecit ei omnia. Sola enim
αυτώ τα πάντα μόνη γαρ ή άκτισος non creata natura ab hac fubie
φύσις της υποταγής ταύτης ως ελευ ξtione tanquam libera feparata
θέρα κεχώρισαι ή δέγε παρά ταύτης eft. Ηacc autem, guae ab illa
νt efiet accepit, φualiscumque fit,
το είναι δεξαμένη, οποία αν είη, είτε {iue viίibilis, ίiue inuitibilis, fub
ορατή, είτε αόρατος, και ως Θεώ, και dita eft, et tanquam Deo, et
ως ανθρώπω, υπόκειται τώ Δεσπότη tanquain homini, Domino Chrifto.
Χρισώ, τοσαύτην ή των ανθρώπων φύ Τantum honorenn a Deo vniuer
σις παρά το Θεό των όλων εδέξατο forum humana natura fuίcepit.
την τιμήν, διο πάλιν 3) αυτό το προοί. Ρroinde rurfus principium pfalmi
in fine pofuit. Io. Domine Do
μιον ακροτελεύτιον τέθεικεν, ί. Κύ. minu, ne/ter, 4unm admirabile e/t
ξ, ε ό Κύριο ημών, ως θαυματοντο
ζ
nomen tuum in υπiuer/ή terra!
ονομα σου εν παση τη γη,
ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥθ' ΨΑΛΜΟΥ. ΙΝΤΕRPR. Ps τx.
α'. Ε ς το τέλος υπέρ των κρυφίων τ8 Ι" fnem pro occalai,ymnachus
Ι. flii, p/al
mu, Dauidi.
υιού, ψαλμός τώ Δαβίδ. φuidem triumpbalem de morte fί
4) Ο μεν Σύμμαχος επινίκιον περί του Ιti interpretatus eft: Αφuila vero,
θανάτου τε υιού ο δε Ακύλας, τώνι Κiξtoria auξtori iuuentati, * filii,
κοποιώ 5)νεανεότήίος τέυιού, και ο Θεο etΤheodotio, de florida atate filii.
οοτίων,υπες ακμής τέ υιού, συμφώνως Cum igitur omnes inter fe con
τοίνυν άπαντες του υιούμνημονεύσανlες, fentientes, mentionem faciant de
filio, docent nos, hunc etiam
διδάσκουσιν ημάς, ως προφητείαν και pfalmum continere pradiξtionem
έτος ο ψαλμός περιέχει της καία 6)τε viξtoriac, φuam Dominus Chriftus
θανάτου νίκης τέ7) Δεσπότου Χρισού. contra mortem confecutus eft.
ανδρικώς γας και νεανικώς νικήσας την Fortiter eniin et (trenue deuiξto
Τt 4 peccato,

1) απότολος, Cod. 2. Παύλος. Ιta φuoque leg. apud co R D p. 165. 2) Κορινθίους.

Cod. 2. addit επις'ολή. 3) Cod. 2. αυτός. 4) Ο μεν κ. τ. λ. Ηarc bis apud
co R D. leguntur, p. 172. vbi fine Αutoris nomine per compendium exhiben
tur, et p. 189. νbi eadem recurrunt, r Η Ε ο D ο Ro adfcripta. 5) Cod. 1.
νεανιότητος, Sic φuoφue Μ ο ΝτF. 1. c. p, 483, et Βos ! v s ad h. 1. Αφuila leξtio
nem exprimunt. Codex 2. habet νεότητι, pro νεότητος vt videtur. 6) τού.
Αbeft a Cod. 2. 7) δεσπότου. Αbeft a Cod. 2.
α) Ηebr. 2, 9. b) Ib. ν. 8. . ε) 1 Cor. 15, 27.
656 Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
peccato, neque νlla prabita occa αμαρτίαν, και τ) λαβής αφορμήν ουδε
1ione, vt mors illum apprehen μίαν δεδωκώς τώ θανάτω, κατέλυσεχ
deret, eius robur euertit. Οccul αυτό το κράτος, κρύφιον δε τουτο το
rum autem hoc my/terium Se μυgήριον οι εβδομήκοντα προσηγοςευ
ptuaginta nuncuparunt : nam σαν, επειδή και τες άλους άπαντας,
cum alios omnes, tum etiam 2) και αυτές τες αποσόλους3) ελάνθανε.
ipfos apoftolos hoc latebat, Cu.
ius rei euangelifta teftis eft. και μάρτυς ο ευαγγελισής'τέ χας Κυ
Cum enim firpe Dominus eis είg πoλάκις αυτοίς ειρηκότος, ιδε ανα:
«lixiffet: α) Εcce adfcendimus βαίνομεν εις Ιεροσόλυμα, και ο υιός τέ
Ηierofolymam, et filius hominis ανθρώπου παραδοθήσεται εις το σαυξω:
tradetur, vt crucifigatur, et oc θήνα, και αποκτενούσιν αυτον, και τη
cident illum, et terrio die refur
get, fubiunxit euangelifta, b)
τρίτη ημέρα εγερθήσεται επήγαγεν ο
Εt erat hoς occulturn ab oculis ευαγγελισης, και ήν τέτο κεκξυμμένον
ipforum. Quapropter beatus από των οφθαλμών αυτών, διό καλό
etiam Paulus clamat: c) Sapien μακάριος Παύλος βοά, σοφίαν λαλου
tiam loquimur Dei in myfterio μεν Θεέ ενμυσηςίω, την αποκεκρυμμέ,
reconditam, guam nemo prin νην, ην έδεις των αρχόντων τε αιωος
«tipun fieculi huius nouit: fi
enim noui(Ιent, numquam Do τούτου εγνωκεν ε, γας έγνωσαν, εκ αν
τον Κύριον της δόξης εσαύρωσαν και πά,
πηinum gloria crucifixifient. Εt
rurfus: a) Μyfterium occultum λίν, τό μυσήςιον τό αποκεκρυμμένον από
a faeculis, et a generationibus. των αιωνων, και απο των γενεων, 63κοτω4'
Μerito igitur Septuaginta filii τοίνυν οι εβδομήκοντα τε υιού τον θάνα
πmortem nuncupauerunt occul
zuin. 2. Conftebor tibi Domi
τον4)ωνόμασαν κρύφιον, β, Εξομο,
λογήσομαί σοι Κύριε εν όλη καρδία,
ηe toto corde meo, narrabo omnia μου , δηγήσομαι πάντα τα θαυμάσιά
τnirabilia thn. 3. Lactabor et
σου. γ. Ευφρανθήσομαι και
εκultabo in te, p/allam nomini
zuo, altilfime. Proprium eft
αγαλιάσομαι εν σοίύψαλώ τώ ονόματί
perfe&torum hominum , totum
σε ύψισε. Τών τελείων ίδιον, το πά,
cor Deo dedicare, et omnem σαν ανατιθένα τω Θεώ την καρδίαν,
πmentem ipfi confecrare: Dili. και πάσαν αυτώ καθιερούν την διάνοιαν,
ges enim, inquit, r). Dominum αγαπήσεις γάς φησί Κύριον τον Θεόν
Deum tuum ex toto corde tuo, σου 5)εξ όλης της καρδίας σου, και εξ
et ex tota anima tua, et ex όλης της ψυχής σου, και εξ όλης της
τotis viribus tuis, et ex tota ίχύος σg, και εξ όλης της 6)διανοίας σε.
mente tua, Qui autem partitur ο δε μερίζων τους λογισμούς εις μαμω
εogitationes inter mammonam
etDeum, f) in Chriftum etaurum, νάν και Θεόν, 7)εις Χρισον και χειρον,
in prafentem vitam et futuram, εις τον παζοντα και τον μέλοντα Ά
ι) λαβής. Cod. Ι. ελέρη, Ιta guoφue apud c ο κ Ρ. Ρ. 189. 2) καί Cod. Ι. 1, Σ /

και μέντοι καί. 3) ελάνθανε. Cod. vterque pram, προ του τέλους, 4) ωνοκια"
σαν Cod. 2. εκάλεσαν, 5) εξ - καρδίας σου. Def in Cod. 2. 6) διανοίας,
Cod. Ι. δυνάμεως. 7) εις-χρυσόν, Def in Cod. 2.
")Ευς 18,3 fης υ) Ib. ν. 34. ε) 1Cor, 2, 7, 8. ε) Col.i, 26, ε) Lυς 19, 27,
Μatth, 6, 24,
 ΙΝΤΕRPRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΙΧ. 657

ου δύναται αληθεύων λέγειν, εξομολο

Α' r «
non poteft vere dicere: Conβte
γήσομαί σοι Κύριε εν όλη καρδία μου, ο bor tibi Domine toto corde meo.
δε προφήτης πνευματικοίς οφθαλμοίς Propheta vero fpiritualibus ocu
τα εσόμενα προϊδών, εκ εξομολογείται lis futura prauidens, non confi
μόνον εν όλη καζδία, αλά και διηγείται tetur folum toto corde, verum
αυτό πάντα τα θαυμάσια, κοινωνούς etiam narrat ipίius omnia mira
τους ακούοντας της υμνωδίας ποιούμε, bilia, faciens auditores participes
νος, ι)και βουλόμενος 2)μόνον τον ευερ, cantus hymnorum , et volens
folum beneficii auξtorem decan
γέτην υμνείν 3) και θυμηδίας αφοςμην
ου πλούτον 4) έχειν και δυνασείαν, ουδε tare, dele&tationisque occafionem
υγίειαν και σώματος ευεξίαν, αλλά του babere, non opes et potentian,
5) Θεού την μνήμην, ευφρανθήσομαι ηeque (anitatem, neque bonam
corporis habitudinem, fed tan
6) γάς Φησι, και αγαλιάσομαι εν σοί tummodo Dei memoriam. Lα
έτω και αλαχού εμνήθην τέΘεέ, και tabor enim, inquit, et εκultabo
Υ Λ' \ « . 1 - Υ Α' 2 W.

ηύφεάνθην και 7)έτέρωθι ευφράνθητε επί in te. Sic et alibi: a) Μemor

fai Dei, et dele&tatus fum. Εt
Κύςιον,και άγαλιάθε δίκαιοι και πά. alibί: b) Latamini in Domino,
λιν, ευφρανθήτω καρδία ζητούντων τον et exultate iufti. Εt rurfus: c)
Κύριον δ'. Εν τώ αποτραφήνα, τον Laterur cor quarentium Domi
εχθεόν μου εις τα οπίσω, ίθενήσουσι num. * 4. Dum conuertun
και απολούνται από προσώπου 8) ΟΤ Ο U, tur inimici mei retror/um, in
jίrmabuntur et peribunt a facie
Ταύτα ο Σύμμαχος ουτως ηςμηνευσεν,
άσω τώ ονόματί σου ύψισε, 9)ανατρα tun, Hac Symmachus fic in
terpretatus eft: Cantabo nominε
πένlων των εχθρών μου 1ο) εις τα οπίσω, tuo altilfime inimicir mei, retror
και προσκοψάντων, και ι) απολομένων Jum controur/3, et colli/1, ntque
εκ προσώπου σου θεασάμενος γας τες perditi, η fhcie tua. Confpica
tus enim hoftes meoς deftru
έμους δυσμενείς καταλυθέντας, και εις
φυγήν τραπέντας, είτα αλόντας και Stos, et in fugan verίος, dein
de captos, et extremam per
πανωλεθρίαν υπομείναντας, υμνώ σε niciem pafos; can ta re te,
και τας σας άδων ευεργεσίας διατελώ. tuaque beneficia pradicare non
ταύτα δε ο προφήτης υπέρ της ανθρω. ceflo. Ηac autem propheta
πίνης 12)διεξέρχεται φύσεως'ά τεδή τε de humana natura differit,
αλάτοςος τ%) απαλαγείς, και την ελευ tanquam a diabolo liberatus,
et libertatem per diuinam
θεζίαν δια της θείας χάριτος 14) δεξά. gratiam confecutus. Νοn enim,
μενος ού γας, ώς τινες υπέλαβον, εξ νt φuidam fuίpicati funt, ab ipίο
αυτέ τ8 σωτήρος έτος είρηται ο ψαλ faluatore hic pfalmus diξtus eft,
μός,αλαμάλον προς αυτόν, ως προς fcd potius ad ipίum, tanquam
Τ t και benefi

ι) και Cod. 2. addit o. α) μόνον. Αbeft aCod. 2. 3) καί Deeftibίd. 4)Cod.

yterφue έχει, 5) Θεού. Cod. 2. θανάτου. . 6) γάρ φησι. Def: in Cod. 2.
7) έτρωθ. Cod. 2. αλαχού. 8) σου. Αbςft a Cod. Ι. 9) Cod. 2. et c ο κ D,
p. - . αν τραφέντων, το) εί, τά. Αbeft ab ντιοηue Cod. ιι) Cod. vterφue
απολουμέων, 12) Cod. 2 εξέρχεται, 13) Cod. Ι. 2, et co και Ρ. απαλαγείσης,
14) Co! vterque et Co κ Ρ. δεξαμένης,
ε) Ρί, 76, 3, 5) Ρί, 3ι, τι, ε) Ρι, κ%, 3,
658 Β. ΤΗΕΟ DΟ R ΕΤ Ι
Χ Η 2 \ - Φ" -

beneficii auξtorem, ab his φui ευεργέτην, από των εύπεπονθόjων, ι) ως

beneficiis afte&ti funt, ficut ipfa
docent verba. 5. Ωuonian αυτά διδάσκει τα βήματα, έ. "Ότι
ficifti iudicium neum, et cau/an. εποίησας την κρίσιν μου, και την δίκην
7/2θί7/12. Quomodo? Sedi/fi μου. Τίνα τρόπον; Εκάθισας
/uper tbronum, qui iudica, tu/ti. επί θρόνου ο κρίνων δικαιοσύνην.
riam. Εt quam (ententiam και ψήφον ποίαν 2)εξήνεγκεν; 5. Ε
protulit? 6. Increpη/fi genter, πετίμη σας έθνεσι, και απώλετο ο
ετ φeriit impiur: nomen eiu de
Ιeu/ti in acternum, et in /rculunυ ασεβής το όνομα αυτό εξήλειψας εις
./rculi. Νon enim tolerafti, τον αιώνα, και εις τον αιώνατε αιώνος,
inquit, diutius hominum natu Ου γαρ ήνέχcυ, φησίν, επί πλείσον
ram defpicere, ab acerbo tyran πεζιιδείν των ανθρώπων την φύσιν υπό
no in feruitutem male redattan, τέ πικρού τυράννου δουλουμένην κακώς
fed tanquan φuispiam iudex
fuper folio φuodam alto et terri αλ οιόν τις δικασής, επί θρόνε τινός
bili tribunali fedens, talem ipfi υψηλού και φοβερού βήματος 3) καθί.
pωnam impoίuifti, vt memoria σας, τοιαύτην αυτώ τιμωρίαν επήνεγ
huius (empίterna obliuione ob κας, ώτε λήθη παντελεί τούτου παρα
Ίcuretur. Ηarc autem verba , Ιn δοθήνα την μνήμην το δέ γε επετίμη
crepafi genter, et periit impius, σας έθνεσι, και απώλετο ο ασεβής, ταύ
hunc habent fenfum : Per facros
Αpo(tolos, et per pracones νe. την έχει την διάνοιαν δια των ιερών απο
ritatis, φui poft illos fuerunt, 5όλων, 4)και των μετ' εκείνους της αλη
obtulifti gentibus diuina dogma θείας κηρύκων, 5)προσήνεγκεςτοίς έθνε
ta: illac vero cum accepi(Ιent, et σι τα θεία ό)δόγματα εκείνων δε δεξα
ab errore liberatae e(Ιent, periit μένων, και της πλάνης απαλαγέντων,
impius, non amplius habens
1eduξtos adoratores. Sic Βarna απώλετο ο ασεβής, τους απατωμένους
bas et Paulus Lycaones, και προσκυνούντας ουκ έχων. 7) ούτω
φui
conabantur ipίis facrificare, in. Βαρνάβας και Παύλος θύσαι πειραθείσι
crepauerunt v o cifer antes: α) Λυκάοσιν επετίμησαν βοώντες,τίποιεί
Quid facitis viri? et nos mor ομοιοπαθείς εσμεν
tales fumus, fimiles vobis ho. τε άνδρες, και ημείς
mines, conuertentes vos ab his υμίν άνθρωποι, 8)από τούτων των μα
rebus vanis ad Deum. Sic etiam ταίων προς τον Θεόν υμάς επισρέφον
beatus PaulusincrepauitGalatas:b) τες, έτω Γαλάτας ο 9) μακάριος επετί,
Ο (tolidi Galatas,quisvosfafcinauit, μησε το)Παύλος' ώ ανόηjoι Γαλάται, τίς
φuibus ante oculos Ιefus Chriftus
υμάς")εξάσκανεν, οίς κατ' οφθαλμες
prafcriptus eft crucifixus? Sic ad
* Corinthios: ε) Οmnino * au Ιησούς Χριτος προεγράφη εσαυρωμένος,
ditur inter vos fornicatio, et υμών
έτω Κορινθίοις, όλως ακούεται εν
talis fornicatio, gualis neque πορνεία, και τοιαύτη πορνεία, 12)οία εδ'
εν
1) ώς, Cod. τ. addit και. 2) Cod. 2. et co R D. εξήνεγκας. 3) Cod. vterque
προκαθίσας, 4) καλ-κηρύκων, Ι)ef. in Cod. fior. 5) Cod. fior, et co κ D.
προσήνεγκε.' 6) δόγματα. Cod. Ι. διδάγματα, 7) ούτω π. τ. λ. Def: apud
c o R D. p. 178. 8) από-επιτρέφοντες, Def in Cod. fior. 9) μακάριος επετί,
μησε. Def ibid. το) Παύλος, Cod. Ι. 2. addunt, βοών. τι) Cod. Ι. 2, εβά
σκηνεν. 12) oία. Cod. Ι. 2. ήτις.
4) Αξt, 14, 15. b) Gal. 3, τ. τ) 1 Cor. 5, 1.
 4.
ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ
ΡSΑLΜ. Ι.Χ. 659
εν τοις έθνεσιν ονομάζεται, επετίμησε inter gentes nominatur. Εrgo
τοίνυνέθνεσι, και απώλετο ο ασεβής, και increpauit gentes, et periit im
pius, et nomen eius deleuit in
το όνομα αυτό εξήλειψεν εις τον )αιώ frculum firculi. Εxftinξta enim
να τ8 αιώνος, έσβέθησαν γας παύlελώς prorfus funt impietatis facra, et
της ασεβείας αι τελεται, και λήθη παν obliuione fempiterna deleta funt,
τελεί παρεδόθησαν, ως μηδένα των νυν νt nemo ex hominibus huius terh
ανθρώπων ειδέναι τα της ασεβείας μυ poris fciat impietatis myfteria.
σήρια. ζ. Του εχθρέ εξέλιπον 2) αι 7. Inimici defacernnt gladii in
ρομφαίαι εις τέλος και πόλεις καθεί, perpetuum, et ciuitarc de/truxi/ti.
Propriis enim farmis orbatus erat,
λες. Εγυμνώθη γας των οικείων ό. cum impietatis miniftros non ha
πλων, εκ έχων της ασεβείας τες υπερ beret, Qui vero fe ipfos inftru
γές οι δε σφάς αυτούς εκείνε κατασή. menta impietatis illius conttitue
όργανα, ετοι νυν 3) μεταταξά.
ΟΤCCy7"89' rant, hi nunc mutati, bellum
contra illum fufceperant. Εt cί
μενοι τον κατ' εκείνε πόλεμον ανεδέξαν uitntes, euerfa impietate, φuae in
το και αι πόλεις 4) δε, της εν αυταίς iptis olim locum habebat, pieta
πάλαι πολιτευομένης ασεβείας καταλυ tis adificationem fuίceperunt.
θείσης, 5)ευσεβείας την οικοδομιανό) ανε, Νon enim fieri poterat, vt pie
δέξαντο των αδυνάτων γας ήν,7)δείμα tas adificaretur, nifi prius im
ώθαι 3)την ευσέβειαν μή πρότερον καία pietas diruta effet. Ηoc et diuί
nus apoftolus dixit: a) Αppa
λύσαντας την ααάβειαν. 9) τούτο και ο
Ιο) θείος Ά επεφάνη ή χά ruit gratia Dei falutaris omnibus
hominibus, erudiens nos, vt ab
ρις του Θεού ή σωτήριος πάσιν ανθρώ. negantes impietatem, et fircula
ποις, τι)διδάσκουσα ημάς ν' αρνησάμενοι ria defideria, fobrie et pie viua
την ασέβειαν, και τας κοσμικας επιθυ mus in hoc firculo, et φua fe
φuuntur. Sic quilibet non cum
μίας σωφρόνως και 12)ευσεβώς ζήσωμεν εν Chrifto refurgit, priusquam mor
τώ νύν αιώνι, και τα εξής, έτως 3) έκα tιs communicationem accepe
5ος επρότερον 14)συνανίταία τώΧρισώ, rit. Ωuapropter diuinus Pau
πριν δέζαθαι τέθανάτου την κοινωνίαν. lus ait: b) Si enim plantatifite
rimus cum eo fimilitudine mor
διο και ο θεσπέσιος Παυλός Φησιν, ει
tis eius, fimul et refurreξti6.
γας σύμφυτοι γεγόναμεν τώ ομοιώμαli nis participes erimus. Εt
τ8 θανάτου αυτέ,αλακαι 5) της ανα rurfus. c) Si mortui fumus
sάσεως εσόμεθα και πάλιν ει συναπε cum Chrift o , , etiam fimul
θάνομεν, και συζήσομεν έτω και των νίuernus. Εodem modo et
impie
1) αιώνα. In Cod. 2. (equ. και εις τον αιώνα.
Ν - - -
2) αι βομφαία. Ιιιxta verf. των ό.
/

Praeftat autem h. 1. interpretatio Αquila τα έρημα, 3) Cod. 2. μεταδεξάμενοι,

4) δέ. Ωod. 2. καί. 5) ευσεβείας. Cod. vterque, et co κ Ρ. Ρ. 175, pram. της.
6) Cod vrerque et co R p. εδέξαντο. 7) Cod. 2 et c o R Ρ. δειμάθαι. 8) τήν,
Cod. . pram. καί, 9) τούτο κ. λ. Def apud co και D. 1. c. 1ο) θείος απόσο
λοε. Cod. 2. Παύλος, 11) διδάσκουσα. Cod. ι παιδιύουσα, adfcripta tamen le
ξtione/irin. 12) και ευσεβωs, Cod. Ι. et 2, prani, και δικαίως,
13) έκασος, Cod.
Ι. 2. add. ημών, 14) Cυ! 2. συνίσαται. 15) τής - συναπεθάνο κεν, καί. Def.
ίn Cod. 2.
ι α) Τίt. 2, ΙΙ. 12. b) Rom. 6, 5. c) Ibid. ν. 8.
 66ο Β. . Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ

impietate, inimicorum deftruξta, τ) πολεμίων την ασέβειανκά)αλύσας ώ.

pietatem guati exftruxit. Periit κοδόμησε την ευσέβειαν. Απώλετο το
πmemoria εorum cum /on it u,
8. et Dominu, in arernum per μνημόσυνον αυτών μετ' ήχου ή. Και
7/1/1716"Ζ. Ιlle ηuidem, inquit, ο Κύριος εις τον αιώνα μένει. 2) Εκεί,
manifeftum omnibus et valde cla νος μέν φησιν έκδηλον άπασι και διαφα
rum interitum paffus eft. Νam νή3)λίαν 4)υπομεμένηκε την απώλειαν,
cum /onitu hoc fignificat, meta. το γας μετ' ήχου τέτο σημαίνει, εκμε
phora duξta ab adibus, φua:
terrac motu concuίlie concίdunt, ταφοράς των από τινος σεισμού συμπι
agnumque ftrepitum efficiunt. πloυσών οικιών, και πολύν εργαζομένων
Ε vero, inquit, Deus et τον 5)κτύπον ο δε γε ημέτερός φησι Θεός
ΙDominus fempίternum habet ro και Δεσπότης αιώνιον έχει το κράτος,
bur, atgue immortale regnum. και την βασιλείανανώλεθρον. 6)Ητοί.
Ρarauit in iudicio throntιm /uum,
μασεν εν κρίσει τον θρόνον αυτού"
9. Εtip/eiudicabit orbem terra in iu
/titia, iudicabit populo in reέtitudine. θ. Και αυτός κρινε την οικουμένην εν
Νon enim tantum in prafente vita δικαιοσύνη,κρινεί λαούς εν ευθύτητα
propriam potentiam oftendit, ve Ου γας μόνον κατά τον παρόντα βιον
rum etiam et in futura terribile
την οικείαν δύναμιν έδειξεν, αλα 7)καν
fuum iudicium demon(trabit, τό μέλοντι τό φρικώδες αυτέ δείξει κg,
omnibus hominibus ius reddens,
κ et pro dignitate vnicuique retri. τηςιον, πασιν ανθρώποις δικάζων, και
buens. * Ιο, Εt fiξtu, e/f Do. τα προς αξίαν απονέμων εκάσω. ι. Και
πminu, refigium pauφeri, adiutor εγένετο Κύριος καταφυγή τω πένητι,
an opportunitatibur, in tribulationi βοηθός εν ευκαιρίας, εν θλίψε σι. Το
kur. Ιn opportunitatiba: Αφuila. εν ευκαιρίας ο μεν Ακύλας εις καιρόν,
φuidem in tempore, Symmachusve ο δε Σύμμαχος επικαίρως ήρμήνευσε,
ro opportune interpretati funt, Do
cet autem fermo, quod opportuno διδάσκει δε ο λόγος, ως εν προσφέρω και
ρώ την ημετέραν επραγματεύσατο σω
tempore nofiram falutem operatus
fit. Νam pauperem, naturamhu τηρίαν. 8)πένήlα γαρ των ανθρώπων την
φύσιν αποκαλεί, διατηνπολήν της πα
majalnappellat, ob nimiam inigui
ratis paupertatem. Ηuίus temporis
ρανομίας πlωχείαν. 9)τούτουτέ καρέ
"pportunitatem beatus Paulus do
cet: a) Quando enim eramus το επιτήδειονιο) ο Η)μακάριος διδάσκει
paruuli, fub elementis mundi Παύλος, ότε γας ήμεν, φησί, νήπιοι,
εramus, in feruitutem redaξti: υπό τα σοιχεία τε κόσμουήμεν δεδου
quando autem venit plenitudo λωμένοι, ότε δε ήλθε το πλήρωμα του
" χρόνου,
1) Cod. Ι. 2. πόλεων, 2) Cod. Ι. 2, εκείνων, 3) λίαν. Γef in Cod. 2. et apud
Co R Ρ. Ρ. Ι74. 4) υπομεμένηκε. Cod. vterque et co RD. 1. c. πεποίηκε, 5) κτύ
πον. Cod. Ι. ήχον, 6) Cod. 2. ήτοίμασας. 7) Cod. 2. και εν. 8) πένητα γαρ
κ. τ. λ. Codex fior. πένης δε η ανθρωπότης εν πολή παρανομία πτωχεύσασα, σύμ
φωνoν δεται, ευκαιρίαις και τώ Παύλω ρηθέν 'ότε δε ήλθε- υιον αυτού. ευκαιρίας
λέγων, ώσανεί εν τω είναι τον πένητα τη ψυχή αβοήθητον, εγένου αυτό βοηθός, ώς
τε εν καιρώ δεκτό επήκουσάς μου. 9) τούτου κ. λ. Del. apud c o R D. Ρ. 174.
1ο) ο Cod. Ι. 2. pram, καή. ΙΙ) «ακάριος, Cod. 2. θείος.
4) Gal. 4, 3-γι
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ,Μ. ΙΧ. 66 r

χρόνου, εξαπέτειλεν ο Θεός τον υιόναύ, temporis, mifit Deus filium fuum,
natum exmuliere, conftitutum fub
τέ, γενομενον εκ γυναικος, γενομενον lege, vt eos, qui fub lege erant,
υπό νόμον, ίνα τους υπό νόμον εξαγορά, redimeret, vt adoptionem filiorum
ση, να την υιοθεσίαν απολάβωμεν. acciperemus. ιι. Εt /perent in
ια. Και ελπισάτωσαν επί σοι οι γινώ te qui nouerunt nomen tuum,
σκοντες το όνομά σου, ότι ουκ εγκατέ, 4uonian non dereliqu/ti quarente,
re Domine. Sperent Αquila et
λιπες τους εκζητgντάς σε Κύριε. Το confident dixerunt,
ελπισάτωσαν Ακύλας και Σύμμαχος Symmachus
verbo ντentes modi indicandi pro
πεποιθήσεσιν τ)είπον, όρισικώανί προσ imperandi. Cum enim, inquit,
τακτικού χρησάμενοι έήματι, ταύτης Ilac falus a te effe&ta fuerit, φui
γάς Φησι της σωτηρίας παρά σου γενο te Deum et creatorem didicerunt,
μένης, οι ποιητήν σε και Θεόν μεμαθη in te collocabunt fpen. 12. F/al.
Domino, ηui babitat in Sion.
κότες εις σε έξουσι τας ελπίδας, lite
Εx vetufta Iudacorum opinione
ιβ. 2)Ψάλατε τω Κυρίω τώ κατοι hoc ait propheta. Didicimus ta
κούντι εν Σιών. 3) Κατά την πάλαι men ex apoftolica diίciplina, et
των Ιουδαίων δόξαν τέτο είγηκεν ο πgo. iam caleftem effe Sionein. Αcccf.
fiftis enim, inquit, a) ad Sion
φήτης μεμαθήκαμεν δ' όμως εκ της montem,
et ciuitatem Dei viuen
αποτολικής διδασκαλίας, και επουράνιον tis, Hierofolyman caleftem,
είναι Σιών. 4)προσεληλύθατε γάς φησί Αnn un ciate intεr genter /tudiα
Σιων όga, 5)και πόλε Θεέ ζώντος Ιε ei u r. Studia Symmachus ar
ρουσαλήμ επουρανίω. Αναγγείλατε re dixit, Αφuila vero mutatio
εν τοις έθνεσι τα επιτηδεύματα αυτέ, ηer. Reuera enim mutatio fuit
ό)Τα επιτηδεύματα 7)ο Σύμμαχος μη rerum omnium maxima. Qui
1ο' ς ΝΥ 2 Λ.

χαινας είπεν, ο δε Ακύλας έναλαγάς.

quondam inimici erant, amicί
Σ /

funt , φui longinqui, proxi

τω όντι γας εναλαγή μεγίσηπραγμά. Ini, gui ferni, filii, qui in
των εγένετο οι πάλαι εχθροί φίλοι, οι ignorantia erant, cognitionem
μακράν, εγγυς, 8) οι δούλοι, υιοι, οι εν habent, φui in tenebris erant,
αγνοία εν γνώσει, εν φωτί οι εν 9)σκότω, in luce funt, in fpe vita φui
εν ελπίδι ζωής οι νεκροί, οι πτωχοί κλη mortui erant, pauperes hare
des regni calorum , Ιndai pro
ονόμοι της βασιλείας των ουρανών Ιε cul, et gentes prope, filii ca
Ά πόρβω, και τα έθνη πλησίον οι nes, et canes filii. Εt"ha Sal
υιοι κύνες, και οι κύνες υιοί και αι μη uatoris artes funt decora. Ιm
χανα δε τε σωτήρος θεοπρεπείς, αθα, mortalitas enim per mortalita
νασία γαρ δια θνητότητος εδωρήθη,και τεmtem donata eft, et per mor
per de de cus de
δια θανάτου ζωή, δι' ατιμίας τιμή, ευ. cus , vita,
benediξtio per maledi
λογία διακατάρας, διασαυρού σωτηρία, ξtionem, per crucem falu 3.
ταύτα τα μηχανήματα,ταύτα τέΘεξ Ηa funt artes, ha:ς funt Dei
noίtri
1) είπον Cσd. 1. ήρμήνευσαν, 2) Cod. 2. ψάλετε. 3) Κατα- είναι Σιών Def in
Cod. Ι. 4) προσεληλύθατε-επουρανίω. Del: apud co R D. p. 174. 5) κα)-
ζώντος, Def in Cod. 2. 6) Τά. Αbefta Cod. Ι. 2. 7) ο. Cod. vterque addit
μέν, 8) οι δούλοι-κύνες υιοί Def apud co R Ρ. Ρ. 175, οι δούλοι, υιοί abeft a
Cod. 2. 9) Cod. Ι. 2. σκότει. *
α) Ηebr. ια, αα.
 662 Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R ΕΤΙ

no(tri (tudia. 1, Ωμoniam re ημών τα επιτηδεύματα. ιγ. "Οτι ο

4uiren, /anguinem corum recorda εκζητών τα αίματα αυτών εμνήθη, εκ
τu g/t, non g/t oblitu, clamori, επελάθετο της Ι)κραυγής των πενή
* pauperun. * Οui omnia in των. Ο πάντα, Φησιν, εφορών, και
fpicit, inquit, et exaξte inquirit ea ακριβώς 2) εκζητώντα γινόμενα, είδε
qua fiunt, vidit hominum cades τας τολμωμένας υπό το διαβόλου δι' α
audacter patratas a diabolo per πάτης των ανθρώπων σφαγας, και εις
hominum deceptionem, et in au επικουρίαν Τζωy αδικουμένων ελήλυθεν.
xilium illorum φui iniuria affe&ti τετο γας σημαίνει, 3) ζU%. επελάθετο
erant, venit. Ηoc enim ignificat, της κραυγης των πενητων.κραυγην γαρ
Νοn c/f oblitu, clamori, pauperum. ενταύθα ου την προσευχήν λέγει και
Clamoren namque hoc in loco,
non deprecationem (eu preces di. δέησιν, αλα την δια +) της αμαρτίας
έπεισελθούσαν ταλαιπωρίαν, δι' ήν και
cit, fed miferias quac propter pec.
caturn fuperuenerunt, propter θάνατοι άωροι, και θρήνοι, και συμφο.
φuod et immatura mortes, etque, φαί. ιδ'. Ελέησόν με Κύριε, ίδε την
rimoniae, et calamitates. 14. Μi
ταπείνωσίν μου εκ των εχθρών μου,
βrere mei Domine, υide bumilita Τοιαύτη τις ήν, Φησιν, ή 5) των ολοφύρ,
rem mean ex inimici, meir.
Εiusmodi, ait, erat ploratus et σεων και των θρήνων γινομένη κραυγή,
«ρ 2" »/ Μ. -

lamentationis clamor, ντ φuafi οιον τινα αιτησιν εχουσα περι των κατε
φuandam petitionem in fe con. χόντων δεινών. ιε. Ο υψών με εκ
tineret de malis ingruentibus. των πυλών τε θανάτου, όπως αν εξαγ
15. Ωui εκalta, me de porti, mor γείλω πάσας τας ανέσεις σου. Τού
τi,, υ: annunciem omne, laudationer
Ζί4/1). Ηic, inquit, eft finis τό φησιν, εσί το τέλος των αγαθών, η
- "ν χ " 1 " - Λ.

bonorum, liberatio a corruptio Της φθοράς απαλαγή,και τέ θανάτε

ne, mortisque euerfio, gua per κατάλυσις' ής απολαύσαντες αεί τας

fruentes, vsquequaque tua benefiσας ευεργεσίας υμνήσομεν. Εν τα ίς
cia decantabimus. In porti, β
πύλαις της θυγατρός Σιών 6)αγαλια
Ιiac Sion εκultabimu, in /alutari
Ζί40. Sion vocat carleftem vr
σόμεθα επί τώ σωτηρίω σου. Σιων κα
tem, φuemadmodum beatus do λεί την επουράνιον πόλιν, ως ο μακά
cuit Ρaulus a) Porta autem il. ριος Παύλος εδίδαξε πύλας δε εκείνης,
ίiu, ecclefias appellat, φua. τας 7) απανταχού της γης έκκλησίας,
νbigue terrarum funt, per quas δι' ων εις εκείνην 8) εισήεσαν οι πιτεύον
in illam introiere qui credunt. τες εν ταύταις τοίνυν, 9) φησίν, ιο)α-
In his igitur, ait, exultantes
,
et tripudiantes ob refurgendi γαλιώμενοι και χορεύοντες
επί τας
fpem, Deum horum largito, ελπίσι της ανασάσεως, τον τούτωνπρό
rem celebrabimus. Εt quia de ξενον ανυμνήσομεν και επειδή της το
*Ν θανάτου
Ι) κραυγής, Cod. τntic. h. 1. habet δεήσεως, alex. φωνής. 2) εκζητών. Cod. τ. εξε
Υ

τάζων. 3) ουκ. Cod. 1. et 2. pram. τό. 4) Cod. 1. 2. την αμαρτίαν. 5) των.

Cod. Ι. 2. prarm. διά, 6) Rec. lectio h. I. αγαλλιάσομαι. 7) Cod. Ι. 2, παντα
χού, οιnifίο της. 8) Cod. νterquς είσίκσιν. 9) φησίν. Αbcίt a Cod. Ι.
1ο) Cod. 2. αγαλόμενοι, Α
α) Ηebr. 12, 22.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. Ι.Χ. . 663
Α' Α' 2 ίνε ?

θανάτου καταλύσεως εμνημόνευσεν, εί, mortis euerfiοne mentionem

- Α' Χ. Α'
fe

..
κότως» επήγαγεν
ΑΥ Μ
ις. Ενεπάγησαν cit, merito fubiunxit:
«... " » "Α
16.
f 2. /
Ιn

έθνη εν διαφθορά ή εποίησαν, εν παγίδι βκα /unt gente in interitu quen

Υ. ,, * και " α ".

ταύτη ή έκρυψαν συνελήφθη ο πούς ficerunt, Laqueo jίο, φuem abr

2 *.. ι «Υ - ν. "
Ε. (Α, UΤ ζ) Ψ. εonderunt, comprehenfu, e/i φε,
ιζ. Γινώσκεται Κύριος eorum. Ι7. C gno/titur Domί
κρίματα ποιών εν τοις έργοις των χει nu, iudicia ficiens: in operiίτι,
φών αυτού συνελήφθη ο αμαρτωλός. manuum /uarum compreheu/iι, ε/t
1)Έθνη δε 2)και ενταύθα προσαγορεύει puccator. Gente, hoc in loco
των δαιμόνων το σίφος ούτοι γας τον damonum agmen appellat. Ηi
σωτήριον σαυρόν τεκτηνάμενοι, δια τού enim cum falutarem crucem ma
του της τυραννίδος εξέπεσαν και εν chinati effent, huius opera ty
παγίδ ή έκρυψαν συνελήφθη ο πούς rannide exciderunt. Εt laqueo,
quem abίconderunt, comprehen
αυτών, 3) και εν τοις έργοις των χειρών (us eft pes eorum, et operibus
αυτε συνελήφθη ο αμαρτωλός, είδε και manuum fuarum captus eft pec
επί των απιτησάντων έθνών, και τους cator. Si autem de infidelibus
καλινίκους αποσόλους και μάρτυρας gentibus, qua interfecerunt egre
ανελόντων, τα προκείμενα ληφθείη gios illos viξtores apoftolos et
martyres, fupra diξta verba ac
4) βήματα, και ούτω το αληθές της cipiantur, etiam hoc patto prac
προφητείας ευρήσομεν δια γάρτοι της dictionis veritatem inuemiemus.
εκείνων σφαγής εξεβαιώθητής ευσεβείας Νam per illorum occifiοnem
το κήρυγμα, και πλείους ων εθήρευσαν pietatis prarconium * confirma- και
tum eft: : fiquidem mortui plu
ζώντες αποθανόντες 5)εζώγρησαν ό)κ res lucrifecerunt, φuam viui, et
ντοίς έργοις των χειρών αυτό συνελή in operibus manuum ίuarum
φθη ο αμαρτωλός, και γνώθη Κύριος comprehenfus eft peccator, cogni
') κρίματα ποιών, τουτέσι σoφως και tusque eft Dominus iudicia fa
ικαίως οικονομών, ιή. Απος:ς αφή ciens, hoc eft, fapienter et iufte
ωσαν οι αμαρτωλοί εις τον άδην, πάν, gubernans. 18. Conuertantur
peccatore in infornum , omne,
α τα έθνη τα επιλανθανόμενα του genter, 4uar obliui/ίuntur De i.
νε ο ύ. ιθ'. "Οτι εκ εiς τέλος επιλη 19. Ωμoniam non in finem οί
ήσεται ο πlωχός, ή υπομονή των 778 Ηuίο «ri pauperir, patientia pau
των ουκ απολείται εις τον αιώνα, perum non peribit in fine m.
υτοί φησιν οι τώ θείω διαπισήσαντες 1ίti, inquit, diuina pradicatio
ni non credentes, ad inferos
ρύγματι τον αθην οτιταχτα κατα: φuam primum detrudentur,
ψονται,
νται, εδεκαι
τηντώτυχέσαν παραδοθή.
θανάτωβλάβην Τ"Οίς
inortique tradentur , neque vel
m o di cum d a m nu m his
' αυτών διωκομένοις 8)επαγαγόντες, quos perfeguuntur afferentes.
Ρntienti4

) Έθνη-α ααρτωλός. Ηrc apud coκ D. p. 195. Ηcβcbii nomen pra fe ferunt,
in ττίbus autern Cod. noftris Τheodoreto vindicantur 2) και Def in Cod.
no(tris et apιιd c o RΡ. 3) και -αμαρτωλός. Def: in Cod. 3. 4) βήματα,
Οπηes tres Codices αιξαιf habentβητά. 5) Cod. 3. εζωγρευσαν, 6) και-- "----
"
7) κρίματα - τουτές, Def. ibid.
αμαρτωλό", Def: in Cod. 3. 8) Cod. Ι. et 2.
επάγοντες Ιta quoque o o κ Ρ. Ρ. 76. Sed Cod.fior. habet ευνηθέντες επαγαγείν,
 Η .

664 Β. Τ Η Ε Ο D o R ΕΤΙ
C ζ Α "Ο Α" 2 2

Ρatientia enim φduφerum non φεν η υπομονή )γας των πενήτων εκ απο
ibit in aternum. Εtenim a) φui λείται )είς τον αιώνα. 3)ότι ο υπομεί
perfeuerauerit vsque in finem, νας εις τέλος, έτος σωθήσεται και μα
hic faluus erit. Εt, b) beati
κάριοι οι πlωχοί τω πνεύματι, ότι αυ
pauperes fpiritu, φuoniam ipfo των εσιν ή βασιλεία των έρανών είτα
νum eft regnum calorum. De
inde propheticis oculis quafi e πόρβωθεν προφητικοίς οφθαλμοίς θεα
longinguo videns pietatis praco σάμενος λεηλατεμένες υπο των δυσσε
nes ab impiis obtritos, optantis ζώντες της ευσεβείας κήρυκας,ευκτικώς
more fubdit: 2ο. Εχ/tιrge λέγει, κ. Ανάση θι Κύριε, μη κρα
Domine, non comfortetur bomo: ταέθω άνθρωπος, κριθήτωσαν έθνη
έudicentur gentes in con/pεξίu tuo. ενώπιόν σε, κα.Κατάπησον Κύριε 4)νο
2Ι. Con/titue Domine legislatorenι
/uper εου, υ: /Giant gentει, /ε μοθέτην επ' αυτές, γνώτωσαν έθνη ότι
komine, effe. Μerito φuis lu άνθρωποι εισιν. Εικότως αν τις έροι
dacos interrogaret, guem legis το Ιεδαίες, ποιον ενταύθα δοθήναι νομο
latorem hic propheta dari obfe. θέτην ο προφήτης παρακαλεί; 5) Μω
crat? Νam Μofes ille magnus, σής 6)μεν γας ο μέγας, πάλαικαι πρό.
φui diuina legis ferenda minifter παλα της θείας νομοθεσίας γενόμενος
olim fuerat, iam finem vitae ha
buit: c) alius autem legislator υπεργός, τ8 βίg το τέλος εδέδεκlo έτε
poft illum non furrexit, Quod βος ?μετ'7)εκείνον εκ εγήγερται νομο
ή nemo alius oftenditur neque θέτης, ε, δε μηδες έτερος δείκνυται, μή
Ιudais, neque gentibus conίtitu τετοις Ιεδαίοις, μήτε τοις έθνεσι, καία
tus legislator, religuum eft vt σας 8) νομοθέτης, λείπεται νοεντον δε
intelligatur, Dominum Chri
ftum legislatorem. gentium appa σπότην Χρισον αναφανήναι νομοθέτην
rui(Ιe, qui facris in euangelis εθνών 9) ος εν τοις ιεροίς ευαγγελίοις
exclamat: d) Dίξtum eft anti βοά, ευρέθητοίς αρχαίοις, το)ε φονεύ
φuis, non occides : ego autern σεις εγώ δε λέγω υμίν, πάς ο οργιζό
dico vobis, omnis qui irafeitur μενος τώ αδελφώαυτέ εική, ένοχος έσαι
fratri fuo temere, reus erit iu
dicii. Diξturn eft antiquis, τη κρίσει: ερέθη
τοι αρχαίοις, έμοι.
ηon πια chaberis : ego autem χεύσεις, εγώ δε λέγω υμίν, πάς ο εμβλέ
dico vobis, omnis qui viderit πων γυναίκα προς το επιθυμήσαι αυ
mulierem ad concupiίcendum il, της ήδη εμοίχευσεν αυτήν εν τη καρδία
lam, iam mαεchatus eft cum illain αυτέ και τα άλα πάντα όμοίως, την
εorde fuo. Εt alia omnia fimiliter,
Ηuius igitur legis promulgationem τέτε τοίνυν νομοθεσίαν ο προφήτης
propheta gentibus dari obfecrat, αντιξολέτι)παραχεθήναι τοις έθνεσιν'
νt ferina vita dereliξta, cognoίcant, ίνα τον θηριώδη καταλιπόντες βίον, γνώ
1e homines e(Ιe. Ηomo enim, σιν ότι άνθρωποι εισιν άνθρωπος γάς
ί
φησιν
1) γάρ. Cod. fior. addit φησί. 2) εις τον αιώνα. Cod. 1. et 2. nec non fίον εις
τέλος. 3) ότι -ου ανών. Def in Cod. fior. 4) νομοθέτην Synn. νόμον.
Αqτι. φόβημα. Τheodot. φό 5) 02".
5) Μωσης--πάντα ομοίως. DeΙ apud co R D.
p. 196. 6) μιέν. Αbetta Cod. 2. 7) Cod. 2. εκείνου. 8) Cod. 2. νομοθέτην,
punξto ad prac. νοce τι adpofiτσ. 9) ός. Cod. Ι. 2. ως 1ο) ου - αρχαίρις,
Del: in Cod. 2. τι) Cod. 2. παραχθήνα/.
α) Μatth, 1ο, 22. b) 1b, 5, 4. ε) Deut. 54. d) Μatth. 3, 21, 22, 27, 28.
 ΙΝΤΕRΤ RΕΤ, ΙΝ ΡSΑLΜ. Ιx. 665

φησιν ο προφήτης, εν τιμή ών έσυνηκε' iπφuit propheta, a) cum in hoho

παρασυνεβλήθη τις κτήνεσι τοις ανοή re effet, non intellexit: compara
τοις, και ώμοιώθη αυτοίς διόπες καν tus eft iumentis infipientibus, et
ταύθα τ)φησι, γνώτωσαν έθνη, ότι άν fimilis fiξtus eft illis Quapropter
et hic dicit, Cogno/annt genter, /ε
θρωποι εισιν, '
Φomino effe.
2) Ψαλμός ! κατά τες Εβραίες, * Ρfalmus Χ. apud Ηebraos. *
α'. Ινατί Κύριε αφέσηκας μακρόθεν, 1. Ομdre o Domine rece/lifti lon
υπεροράς εν ευκαιρίας εν θλίψεσιν; ge? πon refpici, in opportunitariίτι,
β. Εν τώ υπερηφανεύεθαι τον ασεβή in tribulationibu, 2 2. Dum /it
perbit impiu, , incenditur pauper,
εμπυρίζεται ο πlωχός, 3)συλαμβάνον comprehenduntur in con/iiii, , ηuac
τα εν διαβsλίοις οίς διαλογίζονται, mgitant. Videris Domine e lon
4) Δοκείς πόρβωθεν εσάναι 5)Δέσποτα, ginquo ftare, nec humana pro
και μη οράν τα ανθρώπεια, τοίς αδικε 1picere , iniuria affettis opem
non ferens: ex mαrore autern
μένοιςεκέπαμύνων, υπό δε της αθυμίας,
veluti φuodam igne contabefcunt
οιόν 6)τινος πυρός, οιαδικέμενοι κατάjή. qui iniuriam patiuntur , iniquo
κονται των αδικέντων την αλαζονείαν rum (uperbiam videntes. Valde
θεώμενοι σφόδρα δε προσφυώς το εμπυ autem appofite verbum incendi
ρίζεται 7)επί των αθυμέντων τέθεικεν. tur de πια.rentibus dixit: nam
εμπιπραμένοις γας οι αθυμέντες εοίκα ardentibus finiles funt, φui do
lore afticίuntur, et veluti φuen
σι, και οιόν τινα καπνόν δια 8)σόματος
dam fumum, per os gemitun
τον σεναγμόν 9)αναπέμπεσι το)βλάβη emittunt. Detrimentum autern,
δεαυτοίς Ι )φησιν από της αθυμίας γε inquit, ipfis ex macrore eueniet,
νήσεται, λογισμοί, εκ ευπρεπέσιχρωμέ. cogitationibus non conue
νοις, 2)αλαπεριτής σής διχονοέσιπρο Ε νtantur , fed de tua
pfδuidentia ambigant. Ηoc enim
νοίας τέτογάρσημαίνει το, 3)συλαμ fignific
at, comprehenduntur in con
ζάνονται εν διαβsλίοις οίς διαλογίζονται,
βίii , 4μα agitant. Εt caufam
και την αιτίαν διδάσκων επήγαγεν' docens εdiecit: 3. Ωμoniam lau
γ."Ότι επαινείται ο αμαρτωλός ενταϊς datur φeccator in de/ideri i, animac
επιθυμίας της ψυχής αυτέ, και ο αδι Jua, ει iniquo benedicitur. Cum
κών 4)ευλογείται. Μύρια γας 15)δει enim infinita . committant ma
νάδρώντες, και επαίνες τ6)παρα τωνκο la, laudes tamen ap afientatori
λάκων καρπώνται, δ'. Πας ώξυνε bus conίcquuntur. 4. Εκmcerbnuit
Domi

1) φησί. Cod. Ι. addit ο προφήτης. 2) Vid. φua: Νοίter ad Ρί π5. obferuat.

3) συλακιβάνονται - διαλογίζονται. Def in Cod. 3.
4) Δοκείς - θεώμενοι.
Ηac apud coκ Ρ. Ρ. 176, et 177 ίcquentia autern, σφόδρα - αναπέμπ κσι, p.
197. leguntur. 5) δέσποτα. Cod. 3. pram. ώ. 6) τινος. Οmnes tres Cod.
prartn. υπό. -) επίτων αθυμιάντων Del: in Cod. 3.
τέ. 9) Cod. 3. αποπέμπκσιν. το) βλάβη - προνοίας 8) σόματος. Cod. 3. pram.
Codicib
. Vid. co κ D. p. τ77.
1ι) φησίν. Αbeft a us. 12) αλά. Cod. 3. addit καί, 13) Cod. 3. συλ
λαμβάνεται, 14) Codices noftri, ενευλογείται,
ράνομα. 16) παρά Codices Ρtam, σάε. 15) δεινά, Codices tres, πα
a) Ρ[. 48, 12. 2ο.
Β. Τüeod. Τom.Ι. Vν
 666 ν
Β. · Τ Η Ε.Ο.Ι) Ο RΕ ΤΙ
Dominum φeccntor /ecundum mul. τον Κύριον οαμαρτωλός κατά το πλήθος
τitudinem ira βιτ. Ηic diftin της οργής αυτ8. 1) Ενταύθα υπος.
guendum eft, et poftea fubiun
gendum, non quaret, Quati di. κτέον, είτα επενεκτέον εκ εκζητήσει
ceret, exacerbauit Dominum di αντί τέ, παρώξυνε τον Κύριον λέγωνεκ
cens nυn quaret. Νam furore εκζητήσει. 2)μανία γας και λύτlη χρώ.
atque rabie vtens, tanquam ne μενος, ώς 3)έδενός εφορώντος, εις πάσαν
mine profpίciente , in omnem
iniquitatem fertur, non putans άθειπαρανομίαν, εχηγέμενος εκζητεί,
iudicem ea φua patrantur inquί τον κριτήν τα γινόμενα, είτα τέτο σα,
rere. Deinde hoc manifeftius di. φέςερον λέγει έ. Ουκ έσινο Θεός ενώ
cit, 7. Νon g/f Deu, in con/pe πιον αυτού. 4)»Ο άπισος και ο αμας
ξtu eiur. ,, Ιnfidelisset peccator »τωλός εδέποτε τίθεται προ οφθαλμώ
γχ nunquam Deum ante oculos ναυτε τον Θεόν αλ εκάσης ημέρας και
γΥ fuos ponit, fed guouis die ac
,, tempore polluit ac inquinat vias νεν παντί καςώ μιαίνει και ρυποίτας
,, fuas, non credens, effe iudi, νόδες αυτέ, μήπιτεύων ότι επικρίσις.»
,, cium.,, Qua eft huius caufa? Τί δε5)τέτε το αίτιον, βεξηλέντα
inquinata /unt υia illiu, in omni αι οδοι αυτέ εν παντί καιρώ, ανlαναιρεί
τεmpore. Αufίνuntur iudicia tua τα τακρίμαlάσε από προσώπε αυτέ
a facie eiur. Penitus tuas leges
defpicit: omne tempus in iniqui
παντελώς τών σών νόμων καταφρονεί'
tate conterit. ,, Ιmminuit enim πάντακαρονεις παρανομίαν δαπανά 6)
, et vilipendit pracepta Dei, in, »Σμικgύνα γας και ευτελίζει τας έτο.
,, fidelis. ,, Οmnibu , inimici, »λας τέΘεέο άπισος.» Πάντωντών !
ful, dominabitur. Sed tamen et εχθρών αυτε κατακυριεύσει Αλ'
hatc faciens felix eft. Deinde fa
όμως και τοιαύταδρών κατευοδεται εξ
perbiae exceflum defcribit.
air enim in corde/ito, non ηπε τα τέ τύφε την υπερβολήν ζωγραφεί
bor a generatione in generationem 5. Είπε γας 7)εν καρδία αυτέ,εμήσα,
βne malo. Μanifeftius hunc lo. λευθώαπογενεάς εις γενεαν άνευ κακέ
cum Symmachus expreflit : Νon Σαφέσερον τέτο ο Σύμμαχος ήρμήνευ.
61/07"ΑΛΙ?" 172 generattonem θf genera
σεν και περίlραπήσομαι εις γενεαν καιγε
rionem , neque in affiiξtione ero. νεαν, έτε έσομαι εν κακώσει και ταύτι
Αtφue hac audacia vfus eft, et co
*gitat fe nihil mali * paffurum effe, κέχρηταιτήθρασύτήl και ηγείται μr.
cum omnes malitia fpecies φuafi δεν δεινόν υποσήσεθα πάντα μετιών της
percurrerit. 7. Cuiu, o, maledi κακίας τα είδη... ζ. Ου αράς το σόμα
έtione plenum e/t, et mmaritudine, αυτέ γέμα, και πικρίας, και δόλε' υπο
at dolo:/ub lingua eiu, Iabor c/f, et την γλώσσαν αύτ8 κόπος, και πόνος,
dolor. Dolos enim (truit, et ma
chinaturmala, vitamque in infidiis Δόλες γας βάπler, και τυξεύe, κακα,
contra pauperes agit. ,, Labor και βίον έχει τας κατά των πενήτων επε
» inutilis et (tudium fruξιus ex βελάς. 8)»Κόπος ανόνητος και πόνοςα.
- »κεξ,

1) ενταύθα - εκβτήσει. Def. apud co R D. Codex fior, habet: "Ηγεν το έκι.

τήσει διασατέον παρώξυνε γαρ τον Κύριον, λέγων εκ εκζητήσει. 2) μιανία -γινόμπα
Cod. fior. μανεις γαρ προς πάσαν αμαρτίαν ηγείται τον κριτην μή εκζητεί τα γινί
Ακενκ. 3) Cod. 3, μηδενός. 4) Ηatc e Cod. 2. (uppleuimus. 5) τούτου τι
Cod. 3. τούτο. 6) eCod.2. inferta. 7) εν Cod. Ι. addit τή. 3) eCod. 2. fupp
1
ΤΙ ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΙΧ. 667

πλήun" νκερή ήχα τέτ8τήγλίπανέκινεί ,,» ιnouet

pers: Praterea linguam ηec
nec agίtat. ,, 3. Sedet
/b", κήπιλεία, ή, Έγκάθηται )ό in in/idit, cum diuitibus in occul
ή ά" θέμα μετά πλειών και αποφύβα, rir, υι interfciat innocenren: Εt
πήίβ 2) τέαπατών αθώοι. Και εν συλ. in conuentibus, et in contellibus
γάινί λόγοι, δε, και ο συνειρία, καθήμενοι, (edens, infidias quasdam et artes
" Βέα τηα χαμηχώα του θώα. innocentibus praparat. . ,, Qui
» abundant impietate, in difi
για τρι, καί σκέιάζα. 4),0ίπλοτόντες », mulatione wiuunt. Infidias enim
ή"»τή απεζί δαπαντο, τη εφωνεί ζώ. » (truunt innocentibus Ιnfuper
ε",σή βελεύρη γάτειακάκε, άλως ι, φuoque diuites infidias parant
" »τε και οι πλέγια 5ελείετ τέ, πέη. » pauperibus. Satanas quoque
ντα, 0 θάλα λελθέτω γα, τον » Chriftum clam interficere ftu
»Χρισον ζήτησεν αποήίναι αθώος γ » duit. Innocens enim ιnani
» bus et purus corde ett folus
, τας χερσι και καθαρό, τη καρδιά μό. » Deus. ,, ψ, Οιuli ciu, in pau
ναό Θεά» θ.Οιόφθαλμοιαύτ8είς perem rg/piciunt, inβdiatur in ab,-
τον πόητα αποβλέπεσιν ενεδρεύει εν condito, ημιβ leo in /pcίunca /ua.
υποκρύφα, ωςλέωνέντί μάνδα αυτέ; Ιn/idiatur υt rapiat pauφ rem ,
εδρεύατε 5)ά πάσα πτωχόν εν τω dum attrabit eum. 1o. Ltiqueo
κύσα αυτόν ί. Εν τη παγίθι αυτό dumbumiliabit
/uo eum, Quenadmo
leo huc et illuc transfert
πεινώσει αυτόν. Καθάπερ ολέων oculum, venatum φuarens, fic
και κακείσε μεταφέρει το όμμαθήξαν ifte dies noStesque rapina et aua
ήτων έτως 6)έτος νύκτως και μεθ' ritia artes excogitat. Sed tamen
αν αρπαγή και πλεονεξίας επε inclimabit /ε, et cader. ,, Vt leo
ηχαια, αλ' όμως κύψει και πε » in antro fuo femper infidiatur,
z), Ως ο λέων εντώ σπηλαίω »» lus
vt rapiat, ita φuoque di.bo
in fynagoga Iudrorum
εξεύρναρ-άσα, έτω και ο διάβο ,, tanquam in antro infidias pa
τη συναγωγή των Ιεδαίωνώς εν ,, rauit Chrifto, eum nudum es
έθήρευσε τον Χρισον, νομίσας ,, Ιe hominem exittimans. ,, Cunι
λον άνθρωπον είναι, εν τω dominatu, fuerit in pnuφerer.
Cum enim omnibus fuperior fa
κκυριεύσαντών πενήτων. "ΟΙαν ξtus fuerit, minime tamen effu
των περιγένητα, ήκισα 9)δια Ει mortis fauces, fed aque ac
έθανάτε το σόμα αλατοίς
πλησίας τώ τάφω παξ αδο cateri
Κ
homines (epulcro tradetur.
, Putauit φuidem hoftis, fe, in
Υ

). Ενόμισε έν ο εχθρός και » iptos apottolos, immo φuoque

2. Α' 2. Ψ

τοσόλαν
- c"
κυριεύezν,
σ'
αλαο ,, in martyres, efle dominaturum.
υραν
Α"

σταν εν εδoξε 72'α";"- "

» Curn igitur omnes fubattos
ψ »,
» effe exiίtimaret, tunc iple con
"αχ, τότε συντριέζελς επε ,, τιίtus cecidit: attritionem enim,
και συντζ μέήνα/ δηλέτα.» » νox illa inclimabi /e indicat. ,,
& - Α
*
καρδία αυτΞ, επιλέλη n. Dixit enim in corde./uo, oblitu,
Vy 2 ε/t

Σodicit us 2) τού. Αbetta Cod. . 3) αναιτίoις, Cod. #ον.

e Cod. 2. Για Ρp1 5) αρπάσαι πτωχόν, Repetitur in Cod. 2. et 3. - : ιει , " -
6) oύτos- Cod. 2. Ρrarτη. καί, 7) e Cod. 2. ίuppl. 3) γάρ.
9) Cod. 1. διαφύγη. Cod.3 διαφευξητα ιο) εCod. 2. Ίuppί.
-"
 Β. Τ Η ΕΟD Ο RΕΤ Ι
668 Α'

εβ Deur, auertit faciem βιam, πε σαι ο Θεός, απέσρεψε το πρόσωπον αυ

ύident in finem. ,, Ηarc omnia τέ τέ μη βλέπειν εις τέλος. Ι), Ταύ
22
autem impius contra pauperes »τα δε πάντα ο ασεβής κατά των πενή
22
ΙDei agit, fe ipfum decipiens, »τωντέΘεέδιαπράτlεται εαυτόν απα
22
φuurn apud fe cogitat, non es »τών και τους εαυτό λογισμοί, μή είναι
1e Deum qui infpiciat. Dicit
itaque in corde fuo, oblitus »Θεονέφoρoν διανοέμενος, είπεγέν εντή
2)

2)

2)
ett Deus, auertit faciem fuam, »καρδία αυτέ, επιλέλησα ο Θεός, απέ,
, ne inίpiciat in perpetuum. » »gρεψε το πρόσωπον αυτέ, τ8 μή επι
Νeque enim vel impia verba, »βλέπειν εις τέλος...». 2)Και εδέν αυ.
vel cogitationes quod Deus non τον ονήσει τα δυσσεβή βήματα, και οι
fit, guicquam iuuabunt ipίum:
fed ex rebus ipfis cogno(cet , αθεότητος λογισμοί αλά δι' αυτών
ΙDeum omnium prarfidem res hu γνώσεται 3)των πραγμάτων, ως έφορά
manas inίpicere, Per impia hatc τα ανθρώπεια των όλων ο πρύτανις, εκ
verba propheta mirum in mo των δυσσεβών 4) τέτων βημάτων λιαν
dum conturbatus, rurfus conuer ανιαθείς ο προφήτης, πάλινείς ευχήν
tit orationem ad preces, dicens,
τον λόγον μεταβάλει , 5) λέγων ,
12. Εκ/urge Domine Deu mi, ot
εκaltctur manu, tua, et ne ρbli ιβ. Ανάσηθι Κύριε ο Θεός με, υψωθή
υίβnri, pauφerum tuorum in fί τω ηχείρ σε μη επιλάθη των πενήτων
πεm. Οuandoquidem peccatores 6) σε εις τέλος. 7) Επειδή οι δυσ
πιpie et inigue viuentes, per ca σεβεία και παρανομία συζώντες δι’ ών
φua faciunt, dicunt, Deum obli πράτlaσιλέγεσιν, ως επιλέλησα ο Θεός,
tum effe, age, doce ipfos per
experientiam, te non efie imme
δίδαξον αυτές δια της πείρας, ως εκ επι
morem, neque tuam faciem atιer
λέλησα, εδ' αποτρέφεις το πρόσωπόν
tere, fed eorum φui offenduntur
σε αλα των αδικεμένων κηδεμονίαν
curam gerere. Εt vehementius 8) ποιείς και 9) σφοδρότερον αχθε
*urbatus illorum exfecrationibus, ώθεις το)τας εκείνων βλασφημίας επή,
fubiunxit. 3. Ρropterquidivrita γαγεν. γ. Ένεκεντίνος ΙΙ)παρώςγι.
ΟΤΕy

1) Εx Cod. 3. fuppleta. 2) κα) - λέγων. Ηorum locum in Cod. 2. ea occu

pant, qua s1 κ.Μ ο Ν.Ρ vs ad ν. 12. retulit. 3) των πραγμάτων, Cod. Ι. pram.
των ρημάτων καί. 4) τέτων Cod. Ι. pracm. δέ. 5) λέγων. Αbeft a Cod. I.
6) σου εί, τέλος, Αdditur in edit. ald. et compl. 7) Επειδή - ποιείς. Ηa.cbis
apud co R D. leguntur, p. 178. et p. 199. Ρο(tremo loco tribuuntur Τheo
doro. In Cod. 2. auguβ. hac exftant: Ανατας γαρ εκ των νεκρών υψώθη πάλιν
εις ουρανούς, ού, ουκ!ήν καταλιπών, εν δε τό υψάθαι μετά δόξης, έπήρε την χείρα
αυτού έπι τους εχθρούς και έσκόρπισεν αυτούς επιπάσαν την γην, το δε μή επιλάθη αν
τι τού μή επιλάθη του ανθρώπου του πτωχεύσαντος τοσούτον ως τα κεράτια εθίοντος.
,, Refurgens enim a mortuis iterum fublatus eftin calum, quod non dereli
φuerat. Cum autem in gloria eleuaretur, fuftulit manum fuan fuper ho
ftes, et diίperfit eos per vniuerfam terram. Ιllud autem ne obliui/bari, idem
eft φuod, me obliuiίcaris hominis adeo pauperis, vt vefcatur filiguis. ,,
2) ποιείς. Codex for et tres augu/f. ποιή. 9) Cod. 2. σφόδρα. 1ο) τας -
βλασφημίαιε. Codices tres augu/f. τας βλασφημίας. ιι) παρώργισεν, Rec. icξίio
eft παρώξυνεν. -"
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ ΙΝ Ρs ΑLΜ. Ιx. 669
« > ψ
υit impiu, Deum & dixir enim in
σεν ο ασεξής τον Θεόν; είπε γαρένκαρ corde
ν Α' ο' Μ . ?

ν- Ο r) βιο, πon requirer. Scd li

> Υ " 2. 1
δία Ι) αυτέ, εκ εκζητήσει.
γι' Α 2 "ν -
Αλα cet ille millies hac in mente re
κάν μυριάκις εκείνος ταύτα λογίσηται,
« τf Α
voluat, tu tamen vides: fic enim
σύ βλέπεις έτως γας νοητέον, 2) »τε intelligendum eft.
c). "Λ \ 2/
» Ηoc eft,
»τέςιν, όσον αν καταπίω τον άνθρωπον, ,, φuemcunque deglutiuero homi
y >, « > - 2 ν. w « Λ.

νεκ έσιν ο εκζητων αυτόν, φησίν ο διάβο » nem, ηρη eft qui requirat εμπ,.
"
,, inguit diabolus.,, "14. Κider, Ο ν «

»λος.» ιδ', 3) Βλέπεις ότι συ πόνον και 4uoniam

Α tu laborem et furoren
- - \

θυμόν κατανοείς, τέ παραδέναι αυτόν αonβdern , υι trada ip/iim in

Υ - " τ/ 1 Υ

εις χείς άξ σε. 4)Ούτως γας και ο

Α' » κ . - Ο/ - Λ.
manu, tuar. Sic enim et Sym
Σύμμαχος διέσειλεν οράς ότι συ 5)μό machus diftinxit , Κider , φuon
ν ν" » Σ Λ'
1am tu laboren et irritationer,
χθον και παροργισμόν 6) εποπεύεις.
ν αt ? . Υ Μ ον ι
in/picir. Εt Αquila, Sci», 4μon
Λ.

7) και ο Ακύλας είδες ότι συ πόνον και ian

ν

tu laborem et irritationem
παροργισμόν επιβλέπεις κάνμυριάκις, intuerir. Licet millies , inguit,
8)φησιν, είπωσιν οι δυσσεβεία συζώντες, dixerint impii , te minime res
ότι 9)εκ επιβλέπεις τα τo) ανθρώπεια, humanas inίpicere , nos tamen
ημείς ίσμενότι βλέπεις ιι)και εποπlεύεις nouimus, te videre et inίpicere
σας τέτων παρανομίας, και την αξίαν iftorum iniguitates , et condi
gnam panam ab eis exigere.
αυτές 12) εισπράτjη ποινήν σοί (γας) Τibi enim dereliξtu, «/t pauper,
εγκαταλέλειπlαι ο πlωχός, ορφανώ συ orphano tu eri, adiutor. Pro
ήθα βοηθός, 13) Δια τέτό σε ικετεύω. pterea te obfecro. υ. Contere
μέ. Σύντριψον τον βραχίονα τέ άμας brachium peccatori, ει maligni.
Εrit autem hoc, fi tantummodo
τωλέ, και πονηρέ. Έσαι δε τέτο, ipίius peccatum velis inguirere.
εαν μόνον την αμαρτίαν αυτε ζητήσαι Ηoc enim fi fattum fuerit, re
θελήσης e, γαρ τέτο 14) γένηται, πα pente vanus erit, et ad extre
ραυτίκα φρέδος έται, και πανωλεθρία mam vsque perniciem redigetur,
παραδοθήσεται τέτο γαρ 5) εδήλω (hoc enim oftendit, cum dixit,
σεν θ)είρηκώς, ζητηθήσέlαι η αμαρτία Ωuaretur percntum illiur, et non
αυτέ, και έμή εύρεθή Ι7)δι'αυτήνμέν inuentum g/t:) propter ipίum pec
την αμαρτίαν και τέτο 8) δεσαφέσε. catum: et hoc apertius Symma
ρονο Σύμμαχος 9)είρηκεν εκζήjηθήσε chus dixit, Inquirerur impieta,
ται ή 2ο) ασέβεια αυτέ, ίνα μη εύρεθή eiu, υι non inueniatur ipβ. Cum
αυτός εκείνης γας ζήiεμένης και δεικνυμέ. enim illa inquiritur et often
νης, έτος απόλύlαι ισ.21)Κύριος βα, ditur, ifte perit. ιό, Dominus re
Vν 3 guabi"

1) αυτού. Αbeft a Cod. Ι. 2) Εx Cod. 2. fuppleta. 3) βλέπεις. Def. in Cod. τ.

et 3. 4) ούτως. Cod. 2. ούτω. 5) μόχθον Μ ο Ντ Ρ. 1. c. p. 486, Symmacbo
tribuit leξtionem πόνον. 6) εποπτ. Cod. 3. επιβλέπεις. 7) κα) - επιβλέπεις,
Def in Cod. 3. 8) φησίν. Αbeft a Cod. 3. 9) ουκ επιβλ. Cod. 3. ουκ εκζη
τείς, ουκ επιβλέπεις. Ιο) Cod. τ. ανθρώπινα, ιι) και εποπτ. Def in Cod. 2.
12) Cod. Ι. et 2, εισπράττεις. 13) διά - ικετ, Del: in Cod. 3. 14) Cod. 2.
necnonfior. γένοιτο, 15) Cod. 3. παρεδήλωσεν, Cod.fior, έδήλωκεν. 16) Cod. 3.
είτών.
- 1
17) οι - αμαρτίαν, Def in Cod. 3. In Cod. Ι. et 2. leg. tantum δι'
«κυτην. 18) δέ. Αbeft a Cod. Ι. 19) Cod. 3. είτεν. 2ο) ασέβεια. Cod. 2.
«μαρτία, 21) Κύρ, βασ. Cod. 2. βασιλεύσει Κύριος, gua cίt lcξtio Cod. vatic.h.1.

.
67ο Ε. ΤΗΕ ο DoR ΕΤΙ
ν 2 Α 2 "Ψ. * y Α - Υ -ω
gnabit in «ternum, et in /rculum σιλευς εις τον αιωνα, και εις τον αιωνα,
"ν Υ "ν ή ν « "-
Jaculi. Οιoniam enim impii di τέ αιώνος. Επειδή γαρ οι δυσσεβείς
>, "Ο χ Λ. ξ.
xerunt, non quarrtt, neque 1n ν

fpicit, merito propheticus fermo έλεγoν, και ζητεί, έδε βλέπει, εκότως ο
docet, Deum regnaturum effe, προφητικός λόγος διδάσκει ότι βα
neque fimpliciter regnaturum, fed σιλεύσει, και εχ απλώς βασιλεύσει,
in firculum faeculi. Proprium αλ' εις τον αιώνατε αιώνος, ίδιον δε βα
autern regum.eft, vt fubditorum σιλέως προμηθειώθαι των αρχομένων,
curam gerant. . Peribitis genter
de terra illius : φua iniquitati as απολείθε εθνη εκ της γης αυτό τα πα
fuetar eftis, ηuιφue (alutis prae ανομία συζώντα,τα το σωτήριον μή δε
conium non admififtis. 17. De/- Ά κήρυγμα, ιζ". Την επιθυμίαν
derium puφerum εκaudifi Domi. των πενήτων 2. εισήκεσας Κύριε, τή έ
ηe, prκparationem cordi, eorum τοιμασία της καρδίας αυτών προσέχε
audiuit auri, tua, Praparationen
autern , propoyίium Symmachus το ές σου. 3) Την δε ετοιμασίαν την
dixit. Νοίti, inquit, exaξtiffime πρόθεσιν ο Σύμμαχοςείρηκεν οίδάς φη
ouius rei cupidi fint pauperes, σιν ακριβώς 4)τίνος επιθυμέσιν οι πένη
et quod habeant propofirum. τες, και ποίαν πρόθεσιν έχεσιν ετα
ΙDeinde hoc docet dilucidius.
ταύτην διδάσκει σαφέςερον, ιή. Κξίναι
18. Ιndicare orphano, et hamili.
Ηoc enim, inquit, concupiίcit qui ορφανό και ταπεινώ. 5) Τέτε φη
libet iniuria affe&tus. Κι non per σινεφίεται των αδικεμένων έκασος, Ίνα
gat ampliu, magnificare /ε bonιο μή προθή έτι τέ μεγαλαυχών άνθρω
/uper terran. Si enim fupplicio πος επί της γης. 6) Τών γαρ ασεβεία
afticiantur qui iήpietate et ini και παρανομία χρωμένων κολαζομένων,
quirate vtuntur, maxima vtilitas όφελος έσαι μέγιςον των άλων ανθρώ
cererorum hominum erit, dum iftos
adfpίciunt, et finilia facere non au πων εις τέτες αφορώντων, και δράντα
dent, Hac autem non telnere diuί όμοια μη τολμώντων. 7) ταύτα 8) δε
» ηus propheta prafenti pfalmo con έχ απλώς ο προφήτης τώ προκειμένω
iunxit : Ιed * cum vellet in pri συνήψε ψαλμώ αλά πρώτον μεν δείξαι
mis oftendere, quomodo humana βελόμενος όπως διέκειτο πάλαιτών αν
natura antiquitus affeξta fuerit,
et quod vn.genitum Dei ver θρώπων ή φύσις, και ότι ο μονογενής τέ
Θεξ λόγος εις καιρόν ενανθρωπήσας ΧΩζ
bum opportune carne afiumta ad
τάλη

1) βασιλ. Cod. Ι. addit εί, τον αιώνα, 2) εισήκ. - ετοιμασία. Ιta habet ed. compl.
Receptalεξtio h.l. eft εισήκουσε Κύριος, την ετοιμασίαν. 3) Την -ειρηκεν. Αliam
Syrum. Ιεξtionem dedit Μ ο Ντε. i. c. Τ. 1. p.487. 4)"Cod. 2. τίων. 5) Τού.
του - έκατος, Def in Cod. 3. 6) Των -τολμώντων. Γef: ibid. 7) In Cod.
for fequitur : Ακ' ουδε ο διάβολος έτι μεγαλαυχήσει συντριβόμενος υπό
τους πόδας των αγίων πατούντων αυτού την δύναμιν κατά δωρεάν Ιησού,
σι. Αι νετο ηe ipfe Φuidem diabolus magnopere fe efferet, fubicξίus pe,
Φίbus Sanξtorum , qui infringunt robur eius dono a iefu accepto. ,,
8) ταύτα - ημέρα. Ηte apud ο ο κ D. minus rette ad verf. praced. relata
funt. In Cod.jtor, ita leg, συνήψε δε ταύτα τώ προκειμένω ψαλμό, πρώτον μεν
διδάσκων, όπως ή ανθρωπεία φύσις πάλα διέκειτο διό κατά καιρόν ενανθρωπήσας ο
"γική κατάληλα τοί, τραύμασιν επέθηκε φάρμακα, έπειτα δε ώς του, την όνησιν
αή θελήσαντας δέξκθαι, κι:ίζοσι παραδώσει κολατηρίοις επιφανείς το δεύτερον,
 τ Τ

η ΙΙΙ ΙΝΤΕRΡRΕΤ ΙΝ
ΡSΑΙ.Μ. Χ. 671
Jν !! !! -"

"""""πόληλα το τραύμασιν επίθηκε φάρ. hibuerit medicinas vlceribus con

Ε"μακα προς έγετέτει διάσκα, ώς uenientes. Docet practerea, eos

φui nihil ντilitatis ex hoc beneficio
""""1&όηση είμαι εκ της ι)ευεργεσίας percipere voluerint, πmaioribus af
ή" έξαθα βελθότα, μόζοι παραδό. ficiendos effe fuppliciis a Deo v
ή πια τα κολαςηρίις ότών όλων Θείς εν τη niuerforum die fecundi aduen
με
Άή ή
τη δευτέρας επιφανάα, ημέρα
- ,
tt1S.

ΙΝΤΕR Ρ. ΡSΑΙ,ΜΙ Χ.
ή: ΕΙΜΗΝ ΤΟΥ ! ΨΑΛΜΟΥ.
αποκα, Ε. το τέλα, ψαλμό, το Δαβίδ. Ι. Ι" βn e m, Ρ/almu, Da u idi.
ζή και Τούτον τον ψαλμόν υπό τέ Ηunc pfahnum beatitlimus
a" Σαλδιωκόμενο ο 2) θεότατος Δα Dauid, cum Saul ipfum infeque
το βλέγηκε προς τους παραινώντας αυ retur, dixit ad eos φui ipfum ad
monebant, vt fuga (alutem qua
ή" τό φυγή την σωτηρίαν πορίσαθαι, ας reret, Congruit autem omnibus,
ν
μία επαντί αδικουμέρ, 3) και
1 1 Υ qui iniuria afticiuntur, et in Deo
και την εις Θεόν ελπίδα κεκτημένω, εις το . fpem collocant. Infcribitur au
πλαιά"έπιγέγραπία, άτεδήπφόρέη. tem in finem , vt gui pradiξtio
οι περιέχων της δικαίας τέΘεούκgί. nem contineat iufti Dei iudicii,
ακ, και της επενεχθησομένης τοις et poenae nefariis hominibus infli
παγανόμοι, κολάσεως. β. Επί τώ genda:. 2. Ιn Domino confido:
quomodo diciti, anima mcar, tranr
%ίω πέπoιθα' πώς ερείτε τη ψυχή
migra in montem /tour pa.ffer"
υ, μετανασεύσυ επί τα όρη, ως
Ωuidnam, inquit, confulitis mihi,
εθίον; Τί δήποτέ 4)φησι πα νt aufagiam , montesque perer
απέAuo 5) φυγείν, και τα όρη 6) rem pafteris more exterriti, et tn
νοσεί, 7) 5ρgθίg δίκην επloημένε, bermacula huc et illuc commutern,
"8/σκηra, τήδε κακείσε 9) μετα cum fpem in Deo fixam habeam,
και, βεβαίαν έχοντα την εις Θεόν ελ et propter illam hottes minime ti,
αγα εκείνην τους δυσμενείς 1ο) meam? 3. Ωμoniam ecce peccato
ανoντι, γ. Ότι ιδού οι άμας, rer intenderunt arcum, parauerunt
έτειναν τόξον. ητοίμασαν βέλη /ηgitta: /in in pbaretra , υι
τραν, τε κατατοξεύσαι εν σκο ferinnt in ot/έuro rείio, corde.
υς ευθείς τη καρδία. Η Νonnulli et hacc cum fupra diξtis
ταύτα συνήψαν τοίς eigημέ. verfibus coniunxerunt: fed ea quae
ζοις αχλα τα επιφερόμενα fequuntur hoc non permittunt:
έχ«και γά" δ". "Ο τι ά συ fubiungit enim , 4. Ωuonian
αυτoλικα θεαλ ο ν., Εντεύ qua perficifti d/truxerunt. Ηinς
φ2αθαν, ας προς τον Θεόν autem diftimus, prophetam con
vertiffe verba ad Deum col
όγους ο προφήτης, εντεύ
Vν 4 . Ιοφuίο
od. τ. εργασίας. 2) Cod. 2. θείος. 3) και-κεκτημένω. Def in Cod..
ι beft a Cod. 2. Ιπ Cod. 3.leg. τοίνυν. 5) Cod.3 φεύγειν. 6) Cod.
ν. 7) στρουθίου. Cod. 3. pram. καί Ιta φuoφue apud co R D. p.
ές. Cod. π. et 2. σκιάς. Sicquoφue co R D. 1. c. 9) Cod. flor. με
') κενή. Αbeft a Cod. 2. ιτ) Τινες κ.λ. Del: in Cod. 1, et apud
ί. 12) τίχοις. Αbeft a Cod. 2.
672 Β. Τ Η ΕΟΙΟ Ο R ΕΤΙ

loquio vtentem , docentemque ξε χρώμενος, και διδάσκων ως ευτςες

et arcus et iacula hottium pa
rata efle, atque eorum (copum
είle , vt veluti in obfcuro, et
in noξte illuni, fraudibus et in
πή των πολεμίων, και τα τόξα, και
ταβέλη, και σκοπός αυτοίς οίον εν σκο
τομήνη τινι και ασελήνω νυκτί, τοίς λό:
ν - Σ

fidiis cόntra nos νtantur. χοις και ταις ενέδρας χρήσαθαι καθ
Clan
deftinas φuippe infidias et occul ημών. Ι ) το γας της επιβολής λα
tas, σκοτομήνην appellauit. Ηoc
θραίονκαι κεκρυμμένον σκοτομήνην εκά
autem nomen noStem luna caren
tem fignificat. Reξίο, vero corde λεσε τέτο δε το όνομα την ασέληνον
nominauit, nou filmman fibi νύκτα δηλοί ευθείς δε τη καρδία ωνό
virtutcm vindicans: fed cum (ci μασεν, ε την άκραν αρετήν α) εαυτή
ret, nihil fe vnquam egiffe vt μαρτυgων άλ ειδώς ότι προς βλάβην
Saulem offenderet, fed fumma τέ Σαουλ έδέν ειργάσατο πώποτε, αλ'
beneuolentia in ipίum femper effe
* νfum. * Ωμonian ηua tu perfici.
ευνοία πλείση περί αυτόν χρησάμενος
διετέλεσεν ότι α συ κατηρτίσω, αυτοί
/ti, ipβ d/truxerunt. Νοn ra.
pui, inquit, regnum, fed a tua καθείλον, ουχ ήρπασάφησι την 3)
gratia regnandi eleξtionem fuίce βασιλείαν, αλά την χειροτονίαν παρά
pί: illi autem deftruere me co της σής χάριτος εδεξάμην, εκείνοι δέ με
nantur contra tuam fententiam καlαλύσαι πειρώνται κατα της σής ο
armati. Ιμβu.autem ηuid focir2 πλιζόμενοι ψήφs, ο δε δίκαιος τι εποίη
J. Do n i nu , e/t in τεmplo /anξίο σε; ε. Κύριος εν ναώ αγίω αυτ8, Κύ
Jiιο, Dominus in cαίο /έdεκ βα ριος ενερανώ ο θρόνος αυτέ" οι οφθαλμοι
Fer. Οculi eiu, in terAnnυ rg/pi αυτό 4) επιβλέπεσι την οικουμένην, τα
είμur, PaίΡebra eiu, inquirum in βλέφαρα αυτε εξετάζει τους υιούς των
JWio hominum. 4. Dominu, in ανθρώπων, σ. Κύριος εξετάζει τον
4μίri i iμβun et impium. Ιlli δίκαιον, και τον ασεβή. Εκείνοι μεν έν
igίtut fua quidem malitia contra τη κατ' εμού κέχρηνται πονηρία συ
πηe Vtuntur : tu vero iuftus iu. δίκαιος κριτής εγκαθήμενος 5)τοίς
δεο
dex, infidens celeftibus Ιedibus, έρανίοις θώκοις, και την 6) οικείαν επι
εt tuί confpe&tum in terreno
templo sxhibens, infpicis qui. φάνειαν εν τό ναώ τώ επί γης ποιέμε
«lem νniuerfam terram , fuffici νος, εποπτεύεις μεν την οικουμένην ά.
unt autem tibi duntaxat oculo πασαν, αρκεί δέ7) σoι μόνον των ομμά.
τιιιη ΡalΡebra, νι humana omnia των τα βλέφαρα τα ανθρώπεια πάν
ποίtas. Νοίti vero exaae et
iuftorum et iniuftorum actiones τα καταμαθεν οίθα δε ακριβώς και
ει. digna o peri bus rependis. αδίκων και δικαίων τας πράξεις, κατα
Sciendum eft porro, et ocu. λαντεύεις τοις έργοις τας αντιδόσεις,
1os, et Ρalpebras, et fedes, et ισέον δε, ότι και οφθαλμους, και βλέφα
Catera είusmodi tanquan de ρα,και θρόνες, και τάλα όσα τοιαύτα,
Σε corporea dici , ab humanis
8) σωματικώτερον λέγει, από των
ανθρω.
") το γαρκ. λ. Def apud coκο. 2) Cod. 2. et 3. εαυτό. 3) βασιλείαν. Cod.2.
χειροτονίαν. 4) επιβλ. την οικουμ. Cod. 2. et3, εις τον πένητα επιβλέπουσιν. Ιtafere
οι ό: Vid. Μ ο ΝτF. 1. c. Τ.τ. Ρ. 488, 5) τοίς. Cod. 2. pram. εν. 6) οικείαν,
Cod. Ι. θείαν,
7) Cod. 2. σού κόνα. 3) Cod. , ει 2. σωματικότφα,
 ".
.
-

"

ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ. Μ. Χ. 673

ανθρωπίνων πραγμάτωντες ανθρώπες rebus res diuinas homines edo

τα θεία διδάσκων,και ταις θείας )ενερ cendo, et diuinis aξtionibus
humanorum membrorum appel
γείας των ανθρωπίνων μορίων τας προσ lationes imponendo. Ωui nu
ηγορίας τιθείς. Ο δε αγαπών την αδι rein diligit iniquitatem, odit ani
κίαν, μισεί την εαυτέψυχήν. 2) Οτην mam /uan, Qui animam dili
ψυχήν αγαπών, την αδικίαν μισέ, ο δε git, iniquitatem odit: φui bene
περι εκείνην ιεύ διακείμενος, όλεθρον τη erga hanc affectus eft, perniciem
\
-- 2 Μ.
anina fila machinatur : prοuo
ψυχή μηχανατα, επισπαται γας την cat enim diuinarn iram, de φua
θείαν οργήν, περί ης ο προφητικός διέ propheta (ermo narrat. 7. Ωuon
ξετσι λόγος. ζ. 3)"Οτι επιβρέξε επί iam depluet /uper percatore, la
αμαρτωλούς παγίδας, πύς και θείον, 4uco : igni, et /ulphur, et /pi
και πνεύμα καταχίδος, 4) Από ritu, procella ru m. Αb iis
φuae Sodomis iam acciderunt,
των ήδη περί τα Σόδομα 5) γινομένων fumit defcriptionem fupplicio
9ζηματίζει τας τιμωρίας, και γας 6) rum : etenim in illas α) ciui
εις εκείνας τας πόλεις έβρεξε Κύριος tates depluit Dominus a Domi
παρά Κυρίg πύρ, και θείον εκ τ8 ουρα no ignem, et fulphur e cα-lo,
νού. ταύτα τοίνυν κανταύθα ήπείλη Ηac igitur et hoc in loco mi
natus eft, non ντ hac omnino
σεν ουχ ώς πάντως ταύτα επάξων, induξturus, (ed per hac σmni,
αλά δια τούτων τας παντοδαπας κο
genas paenas defigmans. Ρarύ
λάσεις παραδηλών, η μερίς του πο αalici, eorum. Ηac, inφuit, 1ί
τηρίg 7) αυτών. Ταύτά φησιν εαυ bi ipίis fortiti funt, φui iniφuί
τοίς απεκλήρωσαν την παρανομίαν ελό tatem elegerunt. Calicen autem
μενοι. 8) ποτήριον δε ενταύθα την τι hic fupplicium nominat. Sic et
iam in alio pίalmo: b) Calix,
μωρ" ονομάζει, έτω δε και εν ετέρω νini meri in manu Domini ple
ψαλμώ, ότι ποτήριον εν χειρί Κυρίg nu, niίβο; et paulo poft, Bi
οίνe ακράτουπλήρες κεράσματος και bent omne, peccatore, t e rrar.
μετ' ολίγον, πίoνται πάντες οι αμαρ Ηunc calicem beatus Ιeremias c)
τωλοί της γης, τούτο το ποτήριον ο gentibus propinare iuίlus eft.
μακάριος Ιερεμίας τοις έθνεσι προσε 8. Ωilonian iu/tu, ε/t Dominur,
νεγκέν εκελεύθη. η. "Οτι δίκαιος Κύ et iu/titia, dilexit : «quitatem υi
dit υultu, eiur. Ηac, inquit,
ριος, και δικαιοσύνας ηγάπησεν ευθύτη,
τας 9) οίδε το πρόσωπον αυτού. forum inique
infligit viuentibus " vniuer-*
Dominus : quoniam iu
Ταύτάφησιν επιφέρει τοίς κακία συζω. (titia eft fons, et velύti φuodam
σι των όλων ο Κύριος το) επε δικαιο gubernaculo aquitate vrens, di
σύνης υπάρχει πηγή, και οιόν τινι πηδα, rigit omnia,
λίω τη ευθύτητι χρώμενος ιθύνει τα
σύμπαντα, Vν 5 ΙΝΤΕRΡ.

1) ενεργείας, Cod. 1. et2. ευεργεσίαις. 2) Ο-μισεί. Def in Cod. Ι. 3) ότι, Αb

eft a Codd. nofiris. 4) Απο-παραδηλών. Ηac mpud co R D, p. 215. Τheodo
ro, in Catena autem a bΑΝ, ΒΑκ ΒΑκο edita, Νoftro adfcribuntur. 5) Cod.2.
υ γεγενημένων. 6) εις, Def: in Cod. 2. 7) Cod. 2. αυτού. 8) ποτήριον κ.τ.λ. Ηacplu
ή ribus expofuit εvsΕΒ. ad h. 1. Vid. coRD. ρ.215. 9) οίδε. Cod. Ι. et 3, είδε. Sic
9uoφue οι ό, φuorum lectionem fequutus eft Carafh to) Codd, noίtri, επειδή,
α) GeneΙ. 19, 24. k) Plal.74, 8. ε) Ιer, 25, 15,
 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
674
ΙΝΤΕRΡ. ΡSΑLΜΙ ΧΙ. ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ ιά ΨΑΛΜΟΥ.
1. Τn finem, pro οξtnun,
mur Dauidi. Εundern Ιen
Ρ/al α'. Ε το τέλος υπέρ της ογδόης,
fum et hic p(almus habet. Νam
ψαλμός τώ Δαβίδ. Της αυ
accufat eos φui fraude vtebantur, της ) έχεται και έτος ο ψαλμός 2)
amicitiamque promittentes, ipίum διανοίας, διαβάλει 3)γας τους διπλόη
inimico Sauli prodebant, eique κεχρημένες, και Φιλίαν μεν ύπιχνεμέ.
{ignificabant, wbi ipfe degebat. νες, προιεμένες δε αυτόν τώ πολεμίω
Τitulum habet pνο οξtaun, tan Σαουλ, και μηνύοντας ένθα διηγεν. υ
φuan de iufto Dei iudicio men
tionem faciens, φuod iuftus iu
πές δε της ογδόης την επιγραφήν έχει
dex poft feptimam faciet, ficut άτε δή της δικαίας τε Θεού κρίσεως
ante diximus. , Ρropterea et in μεμνημένος, ήν μετά την εβδόμην ποιή
βnem inίcribitur, vtpote quod σεται, 4) καθά προειρήκαμεν, ο δίκαιος
vaticihatio pofteriori tempore fu κριτής, δια τέτο και εις το τέλος 5)
tura fit. 2. Saluum me fhc Do πζογέγραπτα, ως χρόνος ύσεξοι, τής
mine, quoniam deficit /anξtur, προβξήσεως εσομένης. β. Σ ώσόν με
quonian diminuta /unt υcritate, a Κύριε, ότι εκλέλοιπεν όσιος, ότι ωλίγώ
ήlli, hominum. Αte Domine θησαν αι αλήθεια από των υιών των
vt falutem confequar obfecro: ανθρώπων. Της παρα σέΔέσποτα
φuoniam veritas in periculoeft
ne exftinguatur, et omnes vt
σωτηρίας απολαύσαι παρακαλώ επειδή
vno verbo dicam , mutua in. κινδυνεύει της αληθείας 6) αποσβεθή
ter fe infidelitate laborant. De
ναι τό χρήμα, πάντων, ώς έπος ειπείν,
inde magis dilucide narrat , την προς αλλήλους απισίαν νενοσηκό
φua patrare auti funt. 3. Κa. των 7) άτα διηγείται σαφέσεω τα
πa locuti /unt υπurquirque ad τολμώμενα. γ. Μάταια ελάλησεν
γroximum /itum. Αmicitiam fi έκασος προς τον πλησίον αυτέ. 'Υ-
πηulant, et hoftilia committunt. ποκρίνονται φιλίαν, και τα πολεμίων
Labin dolo/a in corde et cor εργάζονται. Χείλη δόλια εν καρδία και
de locuri funt in a la. Cum έν καρδία 8) ελάλησε κακά. Μετά δό.
dolo, inquit, inuicem collo λου φησιν 9) αλήλοις προσδιαλέγον
quuntur. Εt iίte labiis vtens, ται, και ιο) ουτος τοις χείλεσι ιι) χρώ.
"
- μενος

τ) έχεται. Cod. 3. pram, δέ. 2) διανοίας, Cod. 3. pram. τό προ αυτού. 3) γάρ.
Αbeft a Cod. 2. 4) καθά προειρ. Vid.p.64ο. 5) Cod. 3 προσγέγραπται. 6) Cod.
1. et 3. αποσβήναι."Sic φuoφue Cod. fior, et co RD. p. 22ο. Cod. 2. σβεθή.
ΨΩC4. 7) In Cod. fior. (equitur: Το ωλιγώθησαν αντί του εξέλιπον είπεν, ούτω
Ιmminuta /unt dixit, hoc γαρ και Σύμμαχός φησιν, ότι εκ ποδών (Le
eft, deficerunt. Ιta enim ha gendum effe puto εκποδών De hac Symma
bet etiam Symmachus, quon chi lectione hihilexftat apud κι ο Ν Τ F. 1.c.
Τ. Ι. p.489.) ή πίτις, αντί του ουκ έτι παρ' ού
iam procμl ε/t fider, hoc eft,
δενί η αλήθεια. Αlia Νoftro tribuuntur
apud meminem eft veritas,
apud co R Ρ. p, 225.
8) Cod. 3. ελάλησαν. 9) Cod. 2. αλήλους, 1ο) Cod. #ον. ούτως.
ιι) Cod. /lor. χρώμενοι,
 -
ΙΝΤΕRPRΕτ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΙ. 675
Υ Μ και η ι \

μενος εις την τε πέλας καρδίαν Ι) τα in cor proximi falfa transmittit ,

ψευδή παραπέμπει 2 κακείνος πάλιν et ille rurfusitidem fimilia retrittit.
ομοίως αντιπέμπει τα όμοια. 3) εντεύ Ηinc illis proinde vindiξtam mi
natur. 4. Di/p e rda t Domi
θεν λοιπόν αυτοίς απειλεί τιμωρίαν. nur υπiuer/a labia dolo/h, et lin
δ. 4) Εξολοθρεύσει Κύριος πάντα guan magniloquam. Οua au
τα χείλη τα δόλια, γλώσσαν μεγα tein eft fpecies magnilojuentia 2
λοβέήμονα. . Τί δε της μεγαλορρημο 5. Ωμi direrunt, linguan no/fram
σύνης το είδος; ε. Τους είπόντας, magnificabimur, labia ng/tra apud
την γλώσσαν ημών 4εγαλυνούμε, τα no, funt, jui g/f dominu, no/ter"
Νatura, inquit, fernones meti
χείλη ημών παρ' ημίν εσι τίς ημών κύ ri nolunt, neque diuinas leges
ριός εσιν; Ουκ ανέχονται φησιμε refpicere volunt : fed effrana
τρήσαι τη φύσει τους λόγες, έδε εις to ore vtentes, cum audacia φuic
τους θείους αποβλέπειν εθέλουσινόμ89, φuid volunt loφuuntur, diuinam
αλ' αθυgώτοις σόμασι κεχρημένοι, μέI' patientiam defpicientes, nec fub
αδείας όπες βέλονται φθέγγονται, της Dei poteftate fe effe cogitantes.
θείας μακροθυμίας καταφρονούντες, Τalis fuit Pharao, ideogue di
και μηδε τελεί υπό 5)την τε Θεού δε xit, a) Νon nout Dominum. *Τa- *
σποτείαν νομίζοντες, τοιούτος ήν ο Φα lis et Rapfaces, φui aufus eft di
cere, b) Νe te decipint De u r
ραώ διόπες και. έλεγεν, εκ οίδα τον Κύ.
tuur, in qu" ru ip/e confidir, fo
ςιον τοιουτος ην ο Ραψάκης, λέγειν re υ: Ηiero/olymam librνετε ma
τολμων, μη σε απατατω ο Θεός σου, ηu mea. Τalis Νabuchodon
o
6) ώ συ πέπoιθας επ' αυτώ, ότι βύσέlαι
την Ιερεσαλήμ εκ χειρός μου, το έτος for, φui generofos illos pueros
exterruit, atφue dicere minime
Ναβsχοδονόσωρ τους γενναίους εκείνες perhorruit, ε) Ωair c/f Deu, ηut
δεδιττόμενος παίδας,και λέγειν ουΦρίτ, ενίpiet υo de manu mea 2 Verum
των, τίς 7) ο Θεός ος εξελείται υμάς εκ tamen et illi eorum quae com
των χειρών μου, αλ' όμως κακείνοι ποι, τηittere aufi funt, Ρα:nam dede
νην έδοσαν ων ετόλμησαν, και ουτοι περί runt: et ifti, de φuibus prophe
ών ο προφητικός διέξεισ λόγος τας α ticus fermo loguitur, dignum lu
ίας τίσεσι δίκας, και τέτο σημαίνων ent fupplicium, et hoc ίignifi
έπήγαγεν σ'. Ένεκεν της ταλαι cans fabdidit. 6. Ρropter mi/ε-
πωρίας των πτωχών, και τ8 Ξεναγμά
rian inopum , et genirum pmape
των πενήτων, νύν ανασήσομαι λέγει Κύ νum, nunc ex/urg@m dicit Domi
ριος θήσομαι εν σωτηρίω, παρρησιάσο nus. Ponan in /alutari : fiducia
μαι εν αυτώ. Ου 8) περιόψομαι γας liter aga m in e ο. Νon enim
9) αυτές ολοφυρομένους, και σένοντας eos lugentes et gementes ob
ini
Φ. " -

ι) τα ψευδή. Cod. #ον, κακά τό ψεύδει. 2) κακείνος - όμοια, Cod. 2. ομοίως τα

Ο/

ΦΛ4οια. 3) εντεύθεν -τιμωρίαν. Οel: in Cod. 3. 4) Cod. 2. et 3. εξολοθρεύ

σαι._Sίcque οι ό. et o o κ D, p. 22o, ac 225. 5) Cod. 2. της - δεσποτείας.
6) ώ. Cod. Ι. 2. prarm. εν. 7) ο Θεός. Cod. vterque Ρrarm, εσιν, 8) Cod.
ήor, παρόψομαι. 9) αυτούς, Cod. 1. τούς.
α) Εκod. 5, 2. b) 4 Reg. 18, 29, 35. α) Daή. 3, 15,
 676 . Β. ΤΗΕ o Do R ΕΤΙ
iniφuίtatem, qua contra ipίos δια την εις αυτές τολμωμένην παξαν
patrata eft, defpiciam : fed pa μίαν αλά την μακροθυμίαν καθάπεί
τientiam veluti gu en da m fo τιναύπνον αποσεισάμενος,περιφανήκα
mnum excutiens , perfpicuam
et illuftrem eorum falutem faci λαμπραντ) αυτών την σωτηρίαν πιο
am. Νam hoc modo Symma ήσομαι έτω γας ο Σύμμαχος ηςμής
chus interpretatus eft, Ponan σε, τάξω σωτήριον 2) εμφανές και δι,
/ήlutare cuidemr. Εt docens ve δάσκων ως αληθώς έται τα ειςημένα,
rillima fore φua diξta funt, προστέθεικε ζ. Τα λόγια Κυρίελί,
fubiunxit : 7. Εloquin Domini, για αγνά, αργύρια πεπυρωμένον, 3)ό,
ειοψuia ca/ta, argentum igne εκ κίμιον 4 ) εν τη γή κεκαθαρισμένοι
ploratum , probatum terra, pur επταπλασίως. 5) Το επταπλα
gatum /ptuplum. Septuplum pro σίως αντί τε πολαπλασίως τέθειχε
/rpenumero poluit: hoc enim τέτο γαρ σύνηθες τη 6) θεία γραφή
diuina fcripturac follemne eft. ή. Συ Κύριε 7) φυλάξεις ημάς, και
και. Τιι Domine /eruabi, no , et 8) διατηρήσεις ημάς από της γενεά,
ou/iodie, no a generatione bac, ταύτης, και εις τον αιώνα. 9) Υπό
" et in acterntιm. Νam a tua
γας τηςσης ιο)φςερούμενοι χάριτο και
gratia cuftoditi, non folum pra μόνον της παρέσης γενεάς τας πάγα,
fentis generationis laφueos effi
giemus, fed et atorna falutis διαφευξόμεθα, αλά και της αιωνίες"
compotes erimus, y. In circui τηρίας τευξόμεθα. θ.Κύκλωή"
zu impii ambulant , ./ecundum σεβείς περιπατέσι, ιι) κατά το ύψα
altitudinem tunn in pretio ha σε επολυώρησας τους υιούς των ά"
Lμί/ii filio, bontinum. Οui igi θρώπων. Οι μεν ούν δυσσεβάα"
tur impietati funt affaeti , diui ζώντες,την Ια)θείαν καταλιπόντες δού,
na reliξta via, huc et illuc ab τήδε κακείσε περιπλανώνται, κυκλ"
εrrant, conantes circumire et και οιονεί πολιορκεν τές επιεικετέζου,
veluti obfidere manfuetiores. Τu
vero ex altitudine natural appa πειρώμενοι συ δε από τέ της Φύσε"
τens, tua dignos cura eos putas, ύψους φαινόμενος της σής αξιοί, κη"
φui ab illis bello petuntur, nunc μονίας τους υπ' εκείνων πολεμουμέ"
quidem in afiliξtionibus recreans, νυν μεν ψυχαγωγών εν ταις θλίψ"
paulo poft vero perfcξtam falu μετά βραχυδε τελείαν 3) την σωτή"
tem largiens. αν δωρούμενος. 4)
ΕΡΜΗΝ
1) Cod. fior. ". 2) Ει, έκφανές. 3) δοκ, εν τη γή, Ιnterpretes g"
εos latuit fignificatio vocis "; carintιr. Vid. Μ ο Ν Τ F 1. c. Ρ. 499
1

4) εν Αbeft a Cod. 3. 5) Το επταπλ. Def in Cod. Ι. 6) θιία: Αύ""

Cod. Ι. et 2. 7) Cod. 2. φυλάξοις, Cod. 3. φυλάξαμς. 8) Cod. 2. διατηρή"
Cod. 3. διατηρήσα. 9) υπό Cod. 2. από το) Cod. 2. φερ"Ά
κατά - ανθρώπων. Ηacc a Τextu hebr. ΡΩ Ια, 9. nimis aliena Κυ", Μelo,
Symm, interpretatio,
θείαν, Cod. 3. ευθείαν, όταν υψωθώσιν
13) τήν Αbeft οιa Cod.
ευτίλα,
2. τώ,
Ι4) νιών
Ηucτων """Ά
Ρertinet ώ
Schollon
addito Τheodoreti nomine in a os : 1 edit, των ό, ad h, 1, allaτυπι, φuodmν"
ηec in Codd. ποίtris net apud co R D. exίtat,
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΙΙ. ό77
ΙΝΤΕRΡ. ΡS. ΧΙΙ.
ΕΡΜΗΝ ΤΟΥ ιβ ΨΑΛΜΟΥ,
α. L'Iς το τέλος, ψαλμός τώ Δαβίδ. Ι. Ι"
βnen, Ρ/almus Dauidi.
Ηunc quoque pfalmum de
Και τέτον εις εαυτόν ) ήνεγκε fe ipίο magnus Dauid protulit,
2) τον ψαλμόν ο μέγας Δαβίδ, ε μην non Saulem fugiens, verum ab
υπό τg Σαουλ διωκόμενος, αλ' υπό τέ Αbfalomo bello * petitus. Εa *
Αβεσσαλώμ πολεμέμενος τα μεν γας enim qua ad Saulem attinent,
κατά τον Σαουλ προ της αμαξτίας ή", ante peccatum acciderant, et hac
3) και δια τέτο μετά πολής ελέγετο de caufa magna cum fiducia di
παρξησίας, τα δε γε κατά τον Αβεσ. cebantur. Εa vero, φua ad Αb
σαλωμ μετα την αμαρτίαν",4) α τε, falomum fpectant, poft peccaturn
το 5) κλαυθμός και σεναγμός τοί λο exftitere, et propterea luξtus et
γοις έγκέκραται. Έως πότεΚύς ξεπε gemitus immiftus eft verbis. Κr
λήση μου εις τέλος; ό) Την αναβολήν 4uequo Domine obliuίβeri met
τής βοηθείας 7)επιλησμονην πζοσήγο in finem & Ρrocraftinationem au
xilii obliuionem appellauit: obfe
ρευσε, παρακαλεί δε μη εις τέλος επι: crat autem ne obliuiίcatur in fi
ληθήναι τετέςιμή παντελώς της θεί. ηem, hoc eft, ne omnino diuina
ας γυμνωθήναι προνοίας. Εω"πότε prοuidentia deftituatur. Κτηue
απogρέφεις το πρόσωπόν σε απ'εμε;
- "υ
4uo auerti, .ficiem tuam a me"
Εκμεταφοράς των 8) οξγιζομένων, και Ρer Μetaphoram ab iis φui ex
τους προσκεκρεκότας οράν έβέλομέ; cande(cunt, eosque qui offende
νων, τέθεικε τουτί το έήτόν, διο μετ' runt videre nolunt, defumtam,
ολίγα λέγει, επίβλεψον επ' εμέ, και hoc dixit. Ιdeo paulo poft dicit:
ελέησόν με 9) ούτε πρόσωπον νοών Refpice in me, et mi/arcre mei.
το πρόσωπον, ούτε αποσζοφήν την Νeque faciem vt faciem intelligit,
" , ν -

αποσροφήν αλ' από των ανξανθρω neque auerfiοnem vt auerfiοnem;

πίνων πάλιν χηματίζει τον λόγον. (ed ab humanis rebus rurfuς
β. Έως τίνος θήσομαι βουλάς εν ψυ orationem format. 2. Ωuam
χή μου, οδύνας εν καρδία μου, ημέζας diu ponan con/ilia in anima mea,
και νυκτός; το)Νύκτως και μεθ η. dρlorem in corde meo per diem
et noξίem ! Νοξtes diesque
μέραν τρυχόμενος διατελώ, και τους νexor, et cogitationes voluens
λογισμούς σgέφωντε και ανελίτlων, ac reuoluens, aliguando guidem
ποτε μεν τι) απολαύσεθα φιλανθέω benignitatem adipiίcί ίpero, ali
πίας α) ελπίζω, ποτέ δε 3) αμφιβάλω φuando vero ambigo an compos
είτεύξομαι, άλοτε δε απαγορεύω τας futurus fim: interdum vero penitus
abiicio

1) ήνεγκε, Cod. 3. είπεν, 2) τον ψαλμόν, Ρεί: in Cod.1, et 2. 3) και -παρρησίας,

fέξapnd cόκο. p,2,3. 4) διά, Cod. 1. Ρι", καύ, Cod. 3. διά τοι. 5) Cod.
2. et co R p. 1. c. κλαυθμούς και σεναγιού", 6) την κ. τ. λ. In Cod. for alia
ήoun loco leguntur, parum diuetta αυ illis qua deinde ad ν. 2. Ιεquuntur,
7) Cod. 3. επιλησμοσύνην ωνόμασεν, 8) οργιζομένων, Cod. 2. αγωνιζομένων, 9) ού
Ά-λόγον. Del: in Cσd. 3 . 1ο) Cod. 2. νυκτός, ιι) Cod. 2. απολαύσαθαι,
Cod. 3. απολαύσα/. ια) Cod. 2. et 3. ελπίζων, 13) αμφιβάλω - άλλοτε δέ,
Γef: in Cod. 2.
 ό78 Β. ΤΗΕΟDΟR ΕΤΙ
abiicio fpem meliorem. 3. γ. χζησoτέρας ελπίδας. γ. Έως πότε
4μεquo εκaltabitur inimicu, m u,
/uper me 2 Ηarc et nobis qui υψωθήσεται ο εχθρός μου επ' εμές
guί a Diabolobello petimur, di
")Ταύτα και ημίν αξμότle λέγειν υπό
5.
διαβόλου πολεμoυμένοις, και την
cere conuenit, diuinanque opem έξαναει συμμαχίαν καλείν και να
femper imporare. Νam et di. ο 2)
uinus Dauid hoftes potentiores
ΆΆ ηνιάτο Ά"
νίdens maerebat. 4. Re/pice, λεμίους επικρατεΞέρους όρων. δ'. Ε
ε: exaudi me Domine Deu mi: πίβλεψον, εισάκουσόν μου κύριε ο
illanina oculo, mco, ne υπquam Θεός μου, φώτισεν τους οφθαλμούς
obdormiam in morte. Νοξte ca. μου, μήποτε υπνώσω εις θάνατον.
lamitatum circumdatus , veluti Τη νυκτι των συμφορων περιεχόμενος,
φuodam fomno mαrore detineor. οίο τινι ύπνω τή αθυμία κατέχομαι.
Si vero tni auxilii lux effulferit, είδε φανείη της σής επικουρίας το φώς,
et calamitatum noξtem diffipabit, κα! την νύκτα σκεδάσει των συμφορών,
et macftitia (omnum fedabit. Si
autem open differas, timeo ne και
δε
τον ύπνον παύσει της αθυμίας, ει
αναβάλοις την βοήθειαν, δέδια μη
in mortem fomnus incidat, cum
triftitia potentior cogitationibus εί, θάνατον ο ύπνος μεταπέση, χυρο.
fatta fuerit, 5. Νe quando di τέζας της λύπης γενομένης των 3) λο
αnt inimicu, meu, pracualui ad γισμών έ: Μήποτε είπη ο εχθρός
τιer/u, eum. . Ωui tribulant me, μου, έχυσα προς αυτόν οι θλίζοντές
exultabunt, β' mύtu, fuero. Νe
inimicis ridiculum me oftendas, με... άγαλιάσονται, εάν σαλευθώ.
lioc enim mihi omnium grauium Μή με τους δυσμενέσιν απoφήνης επί
grauiffimum eft. 6. Εgo nu χαζτον πάντων γάς μοι των ανιαρών
rem in mi/aricordia tua /peraui. ανιαρώτατοντούτο, σ'. Εγώ δε 4) επί
Εt hinc manifeftum eft, eum τώ ελέet σου ήλπισα. Και εντεύθεν
poft peccatum hunc plalιnum
dixiffe. Νοn enim iuftitia, fed ήλον, ως μετα την αμαρτίαν τούτον
benignitati confidit, feque in εάρηκε τον ψαλμόν.
2. χ
ου γας δικαιοσύνη,
» « "..»

ea ίpem omnem repofuiffe di αλ ελέω θαέβεί, και τούτω πεποιθέ.

* cit. Εκultabit * cor meum in να Φησίν αγαλιάσεται η καρδία μου
/hlutari tuo. Νunc quidem έπι τω σωτηρίω σου, νυν μεν τας ελπί.
ίpen in mifericordia habeo; (a- δας εις τον έλεόν έχω της δε σωτηρίας
lutis vero compos faξtus, et a
παrore difcedam, et cum oinni απολαύσας, και της αθυμίας απαλ.
animi dele&tatione hymnos reci. λαγήσομαι , και μεταθυμηδίας απάσης
tabo. Ηoc enim fubiunxit. την υμνωδίαν ποιήσομαι, τούτο γας επή
Cantabo Dom in o, ηui bona νε. γαγε άσω τω Κυρίω τω ευεργετή.
τriίuit mibi, et p/allam nomini Do σαντί με,5)και ψαλώ το ονόματι Κυ
ξίου
ε) Ταύτα- ορών. Ηac in Cod.fior, tribuuntur Τeodoνo antiocί. 2) Cod. 2.
θείος. 3) λογισμών Cod. 2. συμφορών. 4) επί Cod. 2. έν, 5) καλ- ύψίτου.
Ηας mon nifi in Ρaucis libris veteribus fubiunda fuerunt, γι & Schoio vi.
αεια", Φuod in edit, rom ad hunc locum των ό. adieaum εfi, IdcπScho
lion in Cod. noftro 3. exftat, νbitamen Ρro verbis vltimis ούτε εν τω Εβραι
κω, legitur, ούτε παρ' ώριγένει. w
 Α"
ΙΝΤΕR ΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ Μ. ΧΙΙΙ. 679
ρίου του υψίσο υ, Ι) ει γας και, την mini altifini. Εtfi enim inexpli
άgέητον ΟU%. επίσαμαι φυσιν, αλούν cabilem tuam ignoro naturam, ta
men mihi nomen tuum fufficit ad
απόχρη μοι το ονομα σου εί: το πέρσι colendum et decantandum, omne
κυνείν και υμνείν,και πασαν δικαίαν επι φueiuίtum auxilium poftulandum.
κουρίαν αιτείν' πισευω γας ως τεύξο Credo enim me confecuturum effe,
etiamfi hoc folum inuocauero.
μαι και τούτο μόνον καλών,
ΕΡΜΗΝ ΤΟΥ ιγ ΨΑΛΜΟΥ ΙΝΤΕRP. Ps. ΧΙΙΙ.
"Ε το τέλος, ψαλμός τό Δα.
Η , βίδ. 2) Και ουτος 3) ημάς ο
ν
1. Τη βnem, Ρ/hlmu, Da κ idi.
? ν t -
Εtiam hic p(almus in finem
nos transmittit, guoniam de fu
ψαλμός
δή 4) περίειςμελόντων
το τέλος παραπέμπει,
πζοαγοξεύει επε,
η δε turis praedicit. Αrgumentum au
υπόθεσίς5) επιν αύτη επες άτευσε Σεν tem eft hoc, Sennacherib Α(ίy.
riorum rex aliquando Iudaam
ναχηςείμ των Ασσυρίων ο ασιλευε τη bello infeftauit, multasque cίui
'Ιουδαία ποτέ, και πολας πόλεις είλε , tates cepit, , has quidem pattio
τας μεν ομολογία, τας δε πολιορκία ne, has vero obfidione: fperans
ελπίσας δε και της Ιερουσαλήμ περιέ. porro et Ηierofolyma potiri,
σεθα, απέσειλε Ραψάκην προς ό)Ε. mifit Rapfacen ad Εzechiam, φui
ζεκίαν τον τηνικαύτα 7) κρατ8ντα των tunc temporis Iudris impe.
Ιουδαίων, βλασφήμοις κατα του Θεού rabat, execrationibus fermoni
και δυσσεβέσις) χρώμενον λόγοις, άπα, busque impiis contra Deum
vtentem, Dicite enim, aiebat a)
τεγάς έλεγεν Εζεκία, μή σε απάjάτω Ετechia, Νe te decipiat Deus
ο Θεός σου, εφ' ώ συ πέπoιθας επ' αυ tuus, cui tu ipfe confidis, fore
τώ,
ή ότι βύσεται την Ιερουσαλήμ εκχει.
«Ψ ζ \ Χ.νt liberet Ηierofolymam e manu
ίδ, ν Χ.

φος μου, που ο Θεος Εμαθ κα/ Αρφά > mea. Vbi eft Deus Εmath et
και που ο Θεός της πόλεως Σεφαςειμ; Αrphad, et νbi eft Deus ciui
μη ηδυνήθησαν βύσαθαι εκ 9) χείξος tatis Sepharim 2 num potuerunt
/ (. ν. " . « liberare e manu mea, νt Domi
μου, ότι βύσεται Κύριος την Ιερουσαλήμ nus Ηieroίolymam e manu mea
εκ χειρός μου, αλ' εκείνος με ταύτα, eripiat" Verum hac quidern
ο δε Εζεκίας, και της μεγίσης αύτου 5ζα ille. Επεςhias vero magnum
τείας, και της των λόγων μανίας κα eius exercitum et infanos fer
ταφρονήσας, τη οικεία χζώμενος ευσε
mones defpiciens , propriaque
vtens pietate, diuinam implo
βεία, την θείαν επεκαλέσατο συμμα rauit open , et ftatim hanc
χίαν, και παραυτίκα ταύτης απήλαυ confecutus eft, Νam iuftus
σεν, ο γαρ δίκαιος κριτής κακείνου την iudex et illius impietatem
ασέβειαν βδελυξάμενος, και τούτου την exe c ratu s , et iftius pieta
ΊβΙΙΑ

ι) : γαρ-καλών Def in Cod. 3. 2) καλ-επόρισεν. Ηarc per compendium

exhibet Codex 3. 3) ημάς. Αbeft a Cod. Ι. 2, 4) περί μελόντων, od. Ι. 2,
τα μέλοντα. 5) εσιν. Cod. 2. ήν. 6) Cod. 2. Ιεζεκίαν. 7) κρατούντα των Ιον
δκίων. Def in Cod. 1. In Cod. 2. leg, των Ιουδαίων βασιλέα. 8) Cod. 2. χρά,
Κιενος. 9) Οod. 2. των χειρών,
") 4 Reg, 18, 29 φ4.
 4. "
Η
68ο Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R ΕΤ Ι
Α'

tem amplexus , per vnum Αn ευσέβειαν αποδεξάμενος, δι' ενός αγγέ

gelum centum οξtoginta quin.
λου εκατόν ογδοήκοντα πέντε χιλιάδας
φue millia Αffyriorum perdidit,
alios vero in fugam conuertit, των Ασσυρίων ανέλε τους δε άλλους
atque inopinatam falutem obfef: έτρεψεν εις φυγήν, και τοις πολιορκου
fis prabuit. Dixit inβpiens in
μένοις την παράδοξον σωτηρίαν επόρι
corde βιο, non g/f Deur. Εχοι
dium pfalmi fermonibus Senna, σεν. Είπεν άφρων εν καρδία αυτού, ουκ
cherib et Rapfacis valde congruίt. έσι Θεός. Σφόδρα τοίς του Σενναχη
Ιlli enim, quafi Deus non effet
2)

2) defenfor Iudaac , deceptum geiμ και του Ραψάκου λόγοις συμ

29
e(Ιe aiebant Εzechiam. βαίνει του ψαλμού το προοίμιον. 1)
Εrant
32 autem eorum φui cum Senna » εκείνοι γας ως μη όντος του Θεού
cheribo militabant, (tudia cor
χι
» προίσαμένου της Ιουδαίας, απατάθα,
γ) rupta, nimirum vita ac mo
"ι
Γes, vt ne vel vnum qui »έλεγον τον Εζεχίαν, ήν δε τοίς αμφι
32 dem inter illos Deu s repe » τον Σεναχηςειμκαι τα επιτηδεύματα
riret, φui virtutem coleret, διεφθαρμένα, ήγουν ο βίος και η πο
y)
Οmnia enim in prauitatem
declinauerant. Οuid vero! »λιτεία, ως μηδε τον Θεόν ευρείν εν αυ.
Νonne ex ipίο rerum euen » τοις ένα γ' ούν της αρετής επιμελού.
tu cogno(cent Dei poten »μενον, πάντα γας εις φαυλότητα εξέ
tiam, gui abfumunt plebem »κλιναν τί δές ουκ έργοις αυτοίς ουτοι
eius ficut efcam panis, et
deuorant? Sane cognofcent » γνώσονται την τού Θεέ δύναμιν,οιτον
omnes ex operibus eum quί »λαόν αυτού αντί άρτου δαπανώντες
aduerfus eos dimicat : et 3, και κατεθίοντες;ναι πάντες γνωρίσs
inde veniet illis tremor, vnde »σιν από των πραγμάτων, τον πολε,
futurum non credebant. Οui
enim fuίpicati effent, ίe ab »μουντα αυτοί, κακείθεν ο φόβος αυ.
angelo efle perdendos3 , Deo »τοιε ελεύσεται,όθεν ου προσεδόκησαν,
enim cura funt Iudai: et »που γας αν έήθησαν ότι υπό αγγέ.
φui defidebant confilium in »λου αναιρεθήσονται, ότι ο Θεός κήδε
opis ac modefte de fe fen »τα των Ιουδαίων και οι μυκτηρίσαν
tientis Εzechia in Deo ma »τες την βουλήν του πτωχού και τα
gis quam in armis fpem fuam »πεινόφρονος Εζεκίου, Θεώ μάλον ή
Ξollocantis, intelligent, eum qui θΣ" όπλοις,θαρέήσαντος, νοήσουσιν, ότι
vnius Dei prafidio fe committit,
habére fpem qua non confundit. και ο εαυτον του Θεού αναρτήσας την μη
Quis enim prater Deum et cos »καταχυνουσαν ελπίδα έκτήσατο. τίς
qui in Ζione manebant, fal »γας άλος ή ο Θεός και τους απομεί
uare poίlet et conuertere captiui. »ναντας εν τη Σιων σώσει, καιτας ήδη
tatem tribuum qua ian erantin
feruitutem redatta, vt eflet 2) αιχμαλωτιάJείσας Φυλας, επανα
communis latitia »γαγης και σε κοιην ευφροσύνην γενέθαι
duodecim
tribubus , φuarum radix et »ταις δώδεκα φυλαίξ, ωνΕ και ας
princeps Patriarcha Iacob ap »χή ο πατζιάςχης Ιακωβ ερχημάτι
2) σεy,

ι) σ Ακκε κ. Αuά. Ρ. 3. e Cod. υntic, fupplcuit,

 "ν

ΙΝΤΕRΡRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΙΙΙ. ό31

Κί, ίησε, ο καιΙσραήλ μετοιμαθώς, ώσε », pellatus eft, φui et Ifrael eft
17η ηαπ' αυτού και ταύτας Ιακώβ και ,, cognom inatus , ita vt ab eo ipfie
,, tribus Iacob et Ifrael nomen
η "Ισραήλοκμάζεθαι και ταύτα μεν ,, acceperint. Εt ifta quidem fpe
ά, νίπνπά ξιφίαν, Ά αναγωγήν, ,, ξtant hiftoriam: intelligentiam
vero fubtilioren inueθίσcmus. ,,
η: νίχνοτέραν εξετάσωμεν. )) Διεφθάρη ,,Corrupt i /unr, et abominabiler
ά, αν και βελίχθησαν εν επιτηδεύμα fhξti /unt in /tudii, juis, non g/f
η, ούκές ποιών )χρηςότητα, υπο qui ficint botium Fundamen
βάθραφήσι και ρίζα της ασεβείας η tum,
/ Υ και 1 "ν /
inquit, et radix impieratis,
c

vitae corruptela eft. Cum enim

πύβου διαφθορά εις ακολασίαν γας fe ipίός intemperantia atφue feri
σφάς αυτούς και θηριώδη βίον εκδεδω. na vita addixffent, * eieceru
Dei me- *
moriam ex animo fuo nt:
κότες, του Θεού την μνήμην της δια fubditi autem ducis infaniam (e-
και εξίζαλον ηκολούθησαν δετή του cuti funt. ,, Νonnulli φuidem
γουμένουπαραπληξία και οι υπήκοοι. 2) ,, Deum plane negant, nec νl
» lum eius effe imperium palam
0' μεν πάτη το θείον αρνησάμενοι, ν, φτofitentur, ficque vanum hoc
(αι μηδε την αρχήν ένα Θεόν απο ,, e(Ιe notnen, nec talem vn
ψάμενοι, ύπόκενον δε είναι τoύνομα, ,, φuam fubftantiam filiffe fta
ύ καταμηδεμιάς ουσίας υποκείμενον και tuunt, Αlii vero, Deos vo
αγμένον οίδετες μη όντας ως όντας ,, carunt, φuί non funt, eum
autern qui folus eft, reiecerunt.
τις αναγορεύσαντες, και τον μόνον ,,,, Αlii denique verbis φuidem
παρωσάμενοι οι δε είναι εν τω ,, (uppofuerunt, Deum exiftere,
ωνπρσησαμενοι, μη μην δε προ » eum autern terra huius eorum
των επί χής, μηδε έφοράν τα ,, gue qua ad homines pertinent,
ύπma παραδεδεγμένοι αθρόως ,, curam non gerere, euincere vo
οι πάντες εις ένα λόγον αρνη ,,,, luerunt. " Ηi omnes itaque in
eundern Αtheifini errorem pro
πεζαετζάπησαν, μή είναι Θεόν ,, lapfi funt, Deum non effe pu
έντες επε δε μη ετόλμων δια ,, tantes. % autern non aufi
τούτο φάσκειν ενήγε γαρ. » funt, ore fuo hoc profiteri, (ο-
ντας τα φυσικα σπέρματα » mnes enim illos natura quidam
τέΘεέ φυσικοί λογισμοί επί ,, inftinξtus et naturales ratiocina
γίαν της τού Θεού γνώσεως ,, tiοnes vrgebant , νt cognitio
*
,, nem de De o confiterentur:)
- * ideo
ίσ2 τα οπιiffa (iint verba Τextus, ουκ έξι έως ενός, Ηarc vt in Τextu
1οςue in edit. compλ defunt. 2) Ηacin Cod. 3. augu/i. ponuntur
σν, orniffis illis ηκολούθησαν-υπήκοοι, φua tamen loco fuo moueri
τιτ. Τorus itte locus eiusdem eftargumenti cum Ε ν s ε π ι τ ad h.1.
o apud c o κ. Ρ. Ρ. 24s. etΜ ο Ντε. in Coll. noua PΡ. Τ.Ι.p.46 (q.
ιτί ποια nifi Ρauca exhibuit, ηua, f: Ε ν s Ε Ρ Ι Ι (int, egregie
e 1ασftro 1ocripletantur Νoftro hac vindicare non dubita
Ηttia dicendi genus non repugnat, tum φuia in Codice non
t Ευσεβέου οκκρίως Θεοδωρήτου, νι illis in locis fieri obferuaui
fter aliquid cuπι iίto commune habet.
orrs. Μ. Χχ
- .. "
--
- Σ
682 2. ΤΗΕ o Do RΕ ΤΙ
ν " ν

2) ideo labiis φuidem non aufi funt »διο χείλεσι μεν ουκ ετόλμων ας
ν - > -- 2. " --

2) Deum abnegare, fed fe (cire fi »νείθα αλ' ειδέναι προσεποιούντο

Χ. Λ' C" 2 1 Υ "

22 mularunt,non vnum fedinnume » ού μόνον ένα αλα και μυζίους Θεούς

W -

ros efte Deos. Αnimo itaque fuo

22

2»
»τηγε μην καρδία εαυτούς έπειθον α
hi, quos vere amentes etinfipipί »Φραίνοντες αληθώς και μωραίνοντες,
2) dos dixeris, perfuafum habebant,
2) plane non efie Deum. Αtheiίini » ότι μή έσιν εν τώ παντί Θεός
έλεγ
2)
»χος δε ήν του αθέου αυτών λογισμού
autem eos fuiffereos, patebatex
2» operibus eorum, (e fuξtu enim » τα υπ' αυτών δρώμενα από γας του
\
22 dignofeitur arbor,) turn ex »καρπού το δένδρον επιγνώσκεται ότε
- Α' " ν

25 attionibus, tum e toto viuendi »τοίνυν ταις πράξεσιν αυταίς και τώ

genere. Τotam enim animam
deprauarunt, et ipίο φuogue »λοιπώβίω, πάσαν αυτών την ψυχήν
corpore tradiderunt fefe cor »διέφθειραν αυτώ σώματι εις πάσαν
ruptioni, ita vt mares φuogue » εκδεδομένοι φθοξαν, ώς και άρβενας
erga mares infano amore exar »άρρεσιν επιμαίνεθαι,καί πάσαις αθε
ferint, et nefando φuouis faci »μιτουργίας και αβέητοποιίας κατα
more fe polluerint, ficgue abo
minabiles fe reddiderint. Νonne y) θάρεν εαυτούς βδελυκτούς τε είναι
itaque fatis apertum eft, eos, li »δι' αυτά πώς ουκ αν εισιν πρόδηλοι,
cet innumeros D e os verbis » ότι καν μυρίoυς επιγράφωνται θεους
(tatuerint, (eque Deum φui o »τώ λόγω καν αυτοί ειδέναι και ομο.
ιπmia moderatur, feire et confi »λογών τον επί πάντων Θεόν τοις χεί.
teri, ore profeffi fuerint, tamen »λεσι φάσκοιεν αλ' εν τη καρδία εαυ
in corde h, e, in intelle&tu fuo .
plane non habuiίfe veram de »των, τουτέσιν εν τη διανοία, ουδεμία
Deo notionem ! Τalis [cilicet »τις αληθής περί Θεού υπήρχενέννοια,
fuit hominum ante Saluatoris »τοιούτος μεν ούν ετύγχανε πάς ο πgo
no(tri aduentum conditio.
Stultur autem veriffime et
»της του Σωτήρος ημών παρουσίας
iuxta rei naturam vocatur, φui
» 1)βίος άφρων δε αληθέσατα και φυ
Deum negat. Si enim fapien »σικώτατα ο αρνησίθεος ωνόμασαι ει
tiae initium efttimor Dei, Deum » γας σοφίας αρχή φόβος Θεού, αφο
non timere immo deίpicere op » βία και αθέτησις τουναντίον αν γένοι,
2) pofitum (apientia fit, neceffeeft.,, »το της σοφίας 2), β. Κύς ιος εκ
2. Dominur de c«lo pνο/pexit/iper του ουρανού διέκυψεν επί τους υιούς των
ήlio, bominum, υr υideat num βt in
τεlligen, aut requiren, De u m. ανθρώπων, του δείνει έτι συνιών, ή εκ.
2» Οmne, declinauerunt,/tinul inuti ζητών τον Θεό ν. γ. Πάντες εξέ.
ίε: fhξti/unt, non g/f ηui faciat bo κλιναν, άμα ηχρeιώθησαν, ουκ έσιποιώ
ηum, non g/t τυφue adυnum. Ιllos χρησότητα, ουκέτιν έως ενόε. 3) Εκά.
" }ία"Υ

ι) βίος, εν sΕ Bτο φuίdem proprium eft, vt totum homίπun genus dicatβίν,

(vid. Μο ΝτF. Pralim. ad Τ. Ι. Coll. noua ΡΡ. p. 38.) nec ab hoc loco ais.
ηus eft ifte ignificatus: nσllem tamen ex hoc argumento concludere, hunc
locum ενς ε"το εfe vindicandum, cum hac interpretatio vix cadat inver
ba ifta και το λοιπό βίω, qua in hoc ipίο locσ obuia funt. 2) Ιn Catena
πoftra fequuntur, guar apud cσκD. p. 24, proximo polt hac loco e or
D Υ Μ o allata funt. Εorum tamen ne minima φuidem pars exftat apuά
C Ο R D,
3) Ηoc loco, vtin Cod, alex, et edit, ald, ac compί, οιnifla funt
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝΤΡSΑL Μ. ΧΙΙΙ. 689
") ν Α' Λι

νων μέντοι τοιαύτα και δρώντων και λε. φuidem hacσ et facientes et dicen
- C -

γόντων,ου περιείδεν ο εν υψηλοίς κατοι tes non defpexit φui in excelfis ha

κών, και τα ταπεινά εφορών αλ' εξέ. bitat, et humilia refpicίt: verum
τασιν ακριβή και αυτών των λογισμών exaξtam quaftionem ipίarum et
ποιησάμενος, είδεν άπαντας κατά iam cogitationum inftituens, ο
1)ταυτον τη δυσσεβεία, καιτή τούβίg mnes νίdit eadem pariter impie tate et iniquitate vitae detentos.
παρανομία κατεχομένους έρικε τούτο Simile eft hoc verbis, qua ad
τοις προς τον Αβραάμ ειξημενοι,κραυ. Αbrahamum fuerunt diξta, a)
γη Σοδόμων και Γομόρβας πεπλήθυνται Clamor Sodomorum et Gomo -
πάρε με, και α αματια αυτων με ra multiplicatus eft coram me,
gt Peccata
γάλα σφόδρα καταβάς ούν όψομαι ει funt: defcendameorum valde magna
et videbo, num
κατα την κραυγην αυτων την έχομε. fecundum clamoren, qui venit
νην πρός με 2) συντελούνται, δ ; Ού. ad me, confummantur. 4. Νonne
χι γνωσονται παντες οι εργαζόμενοι cognω/ει ηr omney, 4ui operantur
την ανομίαν, οι 3) εθίοντες τον λαόν iniquitatem, 4ui deaorant pleben:
μου 4) εν βρώσει άρτου, τον Κύριον ουκ mean /εμt g/ann pani, 2 Dominum
επεκαλέσαντο. ε. Εκεί έδειλία non inuocauerunt, 5. Ιbi trepί
aauerunt timore, υbi non era ri
σαν φόβω, s)ου ουκ ήν φόβος. Ουκ ή/ΑΟ?". Οuoniam noluiftis, in
ήζελήθητέφησιν ό) οι κατεώθίοντες συνι quit, vos qui deuoratis, hoc co
δεν 7 τόδε δι' 8)αυτής 9)ούν μαθήσε. gnoftere, ex ipίο rerum euentu
θε των πραγμάτων της πάρας, ώς εκ Ρopulum meum non facile capί
1ο) έται υμίν ευάλωτος ο εμος λαός, ουδε a vobis po(Ιe diftetis : neque
quenadmodurn panem φui co
καθάπες άρτον τινά έθιόμενον δαπα meditur, ipfum deuorabitis, pro
νήσετε αυτόν, της έμής προμηθείας uidentiam meam contemnerites.
- - 1 - 1 - --

καταφρονούντες, τέτο γας λέγει τον Ηoc enim eft φuod dicit,
": / -

Κύριον ουκ επεκαλέσαντο,

> Μ -υ Λ. μηδένα Deum non
χάριν οι Ρterea
ι)ουδεμα, qui audaξter Ε.
vos, "Ά lo
αδεώς φθ εγγομενοι,
ομένοι,και μη
και μηδενα μαγον, φuimini,
δetμαίγον- ". " . et neminem timetis, - - -

τες, φόβω και δειλία περιπεσείθε, και timori et terrori fuccumbetis, et

εις φυγήν τραπήσεώθε, μηδενός των Ωχy» in fugam conuertemini, nerήine .
ί
θρώπων δεδίfloμένου τε και διώκοντος, νos" exterrente ac perfequen
τούτο γας Ι2) δηλοί το, εκεί έδειλίασαν te. Νam hoc illud demonίtrat,
Χ x 2 Ιbί
-
« .
"

qua in Cod. Untic (equuntur, Τάφος-οφθαλμών αυτών, φuibus inferendi,

occationem dedit locus in Epift. ad Rom. c. 3, 13-13. In Hexaplo autem hac
non fuiίleteftatur Scholion quodin edit, roni, ad h l: legitur, Conf. Η τε κ ο Ν.
in Ρraf ad 1. 16. Comment in Εfaiam. T) Cod. 1. ταυτό. 2) συντελούνται,
Cod. 1. addit, φua: 1. c. ν.21. (equuntur, ει δε μή, να γνώ. 3) Cod. 1. 2. κα
τεθίοντες. 4) εν Αbeft a Cod. 3. 5) ου-φόβος, Αbe(t φuidem a Τextu
hebr. Ρί: 14, 5. rette autern a LΧΧ. Ιnterpretibus fupplcrum eft e loco parak
1elo ΡΙ. 53, 6. 6) οι κατεθίοντες. Cod. 3 οίκοθεν, pro είχέθη. 7) τόδε. Codd.
« tres augu/t, et νηus fior, το δέον. 8) Cod.3 αυτών. 9) ούν. Αbeft ab omnί.
bus Codd. no(tris. ιο) Cod.3, έξι. π) ού. Cod.1.2 εddunt δή. 12) Cod.3.
παραδηλοί, --
. . *

α) Gen. 18, 29, 21,

 ε

684 . . ,
Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι . . . .
Ιbi trepidauerunt timore, τbi non φόβω, ου ουκ ήν φόζος. Ι) τοδε, ουχί
erat timor, Illud autem, Νon γνώσονται πάντες οι εργαζόμενοι την
Άθ cognρβent omner, qui operan
ανομίαν, 2)καθ' υπόκζισιν αναγνωgέον,
tur iniquitatem, pronunciatione το δε, ο Κύριος εκ τέ ουρανού διέκυψεν
adiuuandum eft. Ηoc vero,
3) επί τους υιούς των ανθρώπων, του
Dominur de calo pro/pexit /uper ιδείνει έτι συνιών 4) ή εκζητών τον Θεόν,
filio bominum, υι υideat num βι
1ntelligen, aut requiren, Deum, ανθρωπίνως έχημάτισε δεικνυς ως ου
humano more finxit, oftendens, ρανόθεν Ασσυρίοις την τιμωρίαν κατέ
e calo Αίlyriis paenam immiflam πεμψε. 5) δήλον γας ως πανταχού
fui(le, Patet enjin, νbique vni πάρεσιν ο των όλων Θεός, α κατέχει
ιuertitatis Deum ade(Ιe, et terrac
τον γυξον της γης, και τους ενοικουντας
ambitum continere, a) atque in
illa habitantes, veluti locu(tas, εν αυτή ωσεί ακρίδας, κατά την του
fecundum propheta ν ο ce m. προφήτου φωνήν. 5. Ότι 6) ο Θεός
6. Ωμonian Dominu, in genera εν γενεά δικαίων βουλήν πτωχού κατη
τione iu/forum g/t: conβίium in χύνατε 7) ο δε Κύριος ελπίς αυτούες ι.
opi, confidi/ti», 4uonian Domi Ταύτα δε ποιεί τών όλων ο Κύριος δια
κ nu, fpe, eiu e/f. * Ηacc autem την τε Εζεκίε αρετήν, και την ευσε
facit vniuerforum Deus ob Ε
zechia virtutem, et generationem βώς υπ' εκείνε ποιμαινομένην γενεάν και
pie ab ipίο cuίtoditam, guo vt ως ευτελούς υμείς οι δυσσεβείς κατα
Α' Α' Α ")

vili homine defpe&to, vos impii Φρονήσαντες, εκωμωδήσατε την εις εμε
4 ν
irrififtis fpem firmam, guam in βεβαίαν πεποίθησιν ταύτην γαρ εκά
me collocauit. Ηanc enim con
λεσε βουλήν, 8) αντί του σκοπού, εκείνος
βlium vocauit, id eft, propofitum.
Ιlle φuidem veluti facram anco μέν το καθάπες άγκυρανίεζαν την εμήν
ram fpem in me pofitam appre κατέχεν ελπίδα, και ν) μήνδή και τε
fendit, atφue falutis compos fa τύχηκε της σωτηρίας ώ; ήλπισε τέτο
έtus fuit vt ίperauit. Ηoc enim γας και επηγαγεν.. ζ Τις δώσει εκ -

fubiunxit: 7. Ωui, dabit εκ

Σιων το σωτήριον του Ισραήλ; ΤΣ
Sion /alutare Ιβrael.2 Ηic locus
duplicem prophetiam habet Νon το δε διπλήν έχει την προφητείαν, ου
folum enim (alutem qua tunc γας μόνον την τηνικάδε γενομένην τοις
obtigit obfeffis, prardicit, verum πολιορκηθείσι προαγορεύει σωτηρίαν,
etiam illum qui multis poft αλα και την πολοίς ύσερον χρόνοις τ8
remporibus illinc exortus eft, σωτήρος ημών γενομένην εκείθεν σωτή
falutarem Saluatoris nofiri ad
uentum vaticinatur. Cum auer ξιον επιφάνεια, εντό επισgέψαι Κύριον
*erit Dominu, captiuitaten plabi, την αιχμαλωσίαν του λαξ αυτ8, αγαλ
Jue, εκultabit Iacob, et latabitur λιάσεται Ιακώβ, και ευφρανθήσεται
Ιβηel, Quoniam enim decem Ισραήλ. επειδή ιο)γας αι δέκα * y

ηθη

ι) το δε κ. τ. λ. Ηac ad ν. 2. pertinent. 2) coκ». Ρ. 244 κατ' ερώτησιν. 3) επί

-ανθρώπων. Del: in Cod. Ι. 4) ή-Θεόν. Def in Codd. nοίtris. *) δή
λον-φωνήν Def in Cod. 3. 6) ο Θεός. Cod. Ι. 2. Κύριος. 7) ο δέ, Rec. le
... ξtio eft ότι. 8) αντί του σκοπού. Οod. 3 τουτέτι σκοπόν. Cod. 1. et 2, αντί του
σκοπόν. 9) Cod. 3. μιέν. 1ο) γάρ. Cod. 3. δέ.
α) ΕΙ. 4ο, 22.
 τι

ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡςΑΕΜ. ΧΙΙΙ. ΧΙν. 685

1) ήδη ήσαν εξηνδραποδισμένα, και μεν tribus iam erant in foruitutem
ί τοι και της Ιουδαίας πόλεις συχνα), redaξιa , atque etiam multa Iu
dacorum ciuitates, obfecrat, vt
επεύχεται κακείνους της αυτής τεσω etiam illi eandem falutem con
τηρίας τυχόν, και την ελευθερίαν α fequantur, et libertatem recipiant.
πολαβών τηνικαύτα 2) έσαι,φησί, μεί, Τunc, inφuit, maior erit latitia po
ζωνή ευφροσύνη τώ διπλήν έχοντι την pulo, gui geminam appellationem
3) προσηγορίαν λαώ, ου μόνον γας Ια lhabet, Νon tantum enim Iacob,
verum etiam Ιfiael nominaban
η κωέ, αλά και Ισραήλ ωνομάζοντο, tur, nominationis, φuae a Deo
και 4)και της υπό του Θεού τω προπάτορι generis eorum principi et auξtori
5)τεθείσης ονομασίας κληρονομήσαν impofita fuit, haredes fatti.
Τ'8ζ. . . . . . . . .

ΕΡΜΗΝ Τor δ'. ΨΑΛΜΟΥ. ΙΝΤΕRP. Ps. ΧΙν.

ά Ψαλμό, ν --
τώ", Δαβίδ. 4
Επειδή 1. ΤΟ/almu, Dauidi, Quoniam
3 proxime praecedens pfalmus
ν. Ν

και τοίς την Ιερουσαλημ οικέσι

προεθέσπισε την σωτηρίαν ο προ τούτε εtfalutem habitatoribus Ηierofoly
ψαλμός, και τους δορυαλώτοις ήδη γε. uisma vaticinatus eft, et iam capti
γενημένοις προηγόρευσε την 6) ανάκλη in libertatem pradixit; merito
hoc pfalmo admonitionem
σιν, είκότως εν τάδιτώ ψαλμώ παζαά. \

νεσιν εισφέρει, και υποτίθεται βίον καθ' affert, et proponit vitam, focun,
dum quam illos viuere decebat,
όν προσήκον ήν πολιτεύεόθαι τους υπό qui fub Dei erant poteftate, ta
7) Θεώτεταγμένους, και τοσαύτης βο Ιisque auxilii compotes fatti: et
της 8) απολαύντας, και χηματίζει format orationem per dialo
τον λόγον εις ερώτησιν καί 9)απόκριση, gum. Domine qui babitabit
υριε, τίς παροικήσει εν τω σκηνώματί in tabern a culo tuo, aut
s, και τίς κατασκηνώσει έν όge, αγίω qui requi/ct in , monte /anξίο
υς τίς άξις", ώ Δέσποτα τω,σω tuo 2 Quis dignus eft, o Domi
) νεώ προσεδςεύειν, και εν τη πόλεν ne, tuoΧx
temploaffidere, atque in tua
3 ciuitate
ν Α."

και

) 5ον. Αbeft 11 Cod. 3. -

2) έξα/. Cod. 3. pram. γάρ.
Χ.
3) προσηγορίαν, Cod. 2.
σωτηράκν: G ο κ Γ. 4) καί. Αbeft a Cod. Ι. 2. 5) τεθείσης.
Ρ. 243. ονομασίαν.
Cod: 2. δοθείσης... 6) G Ακ Ν. Αιιξt., Ρ. 9. επανάκλησιν, 7) Cod. 2. του Θεού.
8) σ Α κ Ν. 1. c. απολαύσαντας. 9) Poftαπόκρισιν haccfequunturaΡud σ'Α R Ν. 1. c.
- σ' - 2/ ",
Αθανάσισε δε κα) Βασίλειος, οι μεγάλοι πατέρες, φασιν, ήτι τούτον άδει τον ψαλ
κεόν 3 Δαβίδ, διδάσκων τί αν άνθρωπον παρασκευάσοι της μακαρίας εκείνης τυχεϊν
λήξεως- διά ταν τέλειον ημίν ο λόγος υπογράψαι
ήδό βουλόμενος,
θ τον έτων μακαρισμών
" ν Υ Α y , -

"τιτυγχάνειν κι έδΝοντα, τάξει τινι κα/ οσφ περι

"
Τ"ζυy ρχν7"Ο;' εωρουμενων χρησαμενος,

πο των στρ οσεχεσέρων και πρώτων την αρχήν πεποίητα, ,, Αthanafius vero et
ia{ilius rnagn: Ρatres, aiunt, a Dauide, cantatum effe hunc pfalmum,
* «
---- -

1ττα dacere νεjlet, quid hominem difponat, νt beatae iftius, fortis

»rnpos Quam ob rem virum perfettum nobis defcribere volens,
fiat νίτam
ιf fa/iceΙτα adepturus fit, ordine quodam et via meditationum
aruιτι νfirs , ab iis qua pracipua videbantur et Ρrima, exordium facit.,,
ΕΤΣ ο κ Ρ. Ρ. 257. 1ο) Cod. 2. "".
 β86 : Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
ciuίtate vitam degere2 φualemhunc βιοτεύειν τη σή; οποίον είναι τούτον
etle conuenit, et quibus ftudiis vti προσήκει;, ποίοις επιτηδεύμασι κεχgη.
par eft: Νam tabernaculum Dei μένον; σκήνωμα γας τον τούΘεξπροσ
τemplum appellat, montem vero
αγορεύει ναόν όρος δε άγιον, την Ιερου
Janξtum Ηierofolyman. Cum fic σαλήμ. ούτω πυθόμενος δέχεται την
interrogaffet, refponfionem fubii. β. Πορευόμενος άμω
είt: 2. Ωui ingreditur /ine ma απόκρισιν
μος, και εργαζόμενος δικαιοσύνην.
oula, et operaturiu/titiam. Οpor.
* tet, * inquit, talem effe exper. Δεί, φησί, τον τοιούτον απηλάχθαι
τem malitia, et ab omni repre κακίας, και μώμου παντός ελεύθερον,
benfione liberum, οιnnemgue vir είναι, πάσαν δε αρετήν επιμελώς μετέ.
tutem ftudiofe confe&tari. " Ιμ/fi
rium enim hic perfcξtam virtuten να την γας δικαιοσύνην ενταύθα την
nominat, cuius fpecies (edulo τελείαν αρετήν ονομάζει, αμέλει ταύ
enumerat. 3. Ωui loquitur υe. της τα ΕΆ γ. Λαλών α
ritatem in corde /ao, ηuί non fo λήθειαν εν καρδία αυτ8. ος ουκ εδόλω
μit dolum in lingua /ua, nec fo σεν εν γλώσσή αυτέ, ι)και ουκ εποίησε
είt proximo βιo malum. Νaιη
τώ πλησίον αυτού κακόν , Χρή γας
πon tantum linguam a menda
cio Ρuram habere illum oportet, αυτόν ψεύδους μεν ελευθέραν έχειν μη
verum etiam mentem: a dolo μόνον την γλώτlαν, αλά και αυτήν την
autem et fraude penitus alienum διάνοιαν δόλου δε και διπλόης παντελώς
effe, 'vt ipfe nullum damnum απηλάχθαι ώσε μηδεμίαν παρ' αυτά
proximo inferat, Αdmodum con βλάβην εις τον πέλας χωρεν, μάλα δε
gruenter vero cordis primum ακολούθως καρδίας εμνημόνευσε πρώ,
πmentionem fecit, deinde linguae,
ct tandem, aξtionis: opus enim τον, είτα γλώτjης, και τότε της πρά
Ρracedit fermo, fermonem autem εως έργου γας ηγείται λόγος, λόγου
mens. Εt opprobrium non accepit ε ο νούς. Και ονειδισμόν εκ έλαβεν επί
Φduer/iι proximo, βιο!. Si vero 2)τοίς έγγισα αυτέ. Ει δε και τινι συμ
aliqui in calamitatem quandam
inciderint, irridere et infultare
Ε τινες πεξιπέσoιεν, επικεζτομών ε
non decet: verum potius maftitia εί, και επεμβαίνειν, αλα μάλον κοι,
participcm effe, (ecundum apoftoli νωνείν της αθυμίας κατά τον αποτολι
legeIn, a) gua iubet lugere cum κόν νόμον τον παρεγγυώντα κλαίειν
Ιugentibus. 4. Αd niύilum re. μετά κλαιόντων, δ', Εξουδένω ται
aaέtur g/t in con/pcξtu eiu, mali ενώπιον αυτί: 3) πάς πονης ευόμε
gnu. Sί φuis vero inίquam ele,
erit vitam, hunc miίςrrimum cen νος. 4) Ε! δέτις τον παράνομον έλοι
Ε licet (ecundis ventis feratur, το βίον, τέτον ηγάθω τρισάθλιον, κάν
fummam habens profperitatem, εξ ουρίων φέρητα την ακςα έχω ευη.
Ομoniam cnim opprobria reic μερίαν επειδή γάς το όνειδίζειν εξέζα,
λεν,

") κα)-κκκόν, Def in Cod. 3, 2) τοί, Cod, και τούς, 3) πάς, Αbeft a Cod, i,
εt 2, 4) Ει δε τις κ. τ. λ. Αlia horum loco exftant in Cod. 3. adlcriptο Νο
ftri et εν s Ε Β ι τ nomine, Ιnc. Ενταύθα επιενί πράγματι κ. λ. Εadem funt
Cum illis qua exftant in ενς εBτι Comment. ad h, 1, in Μ ο Ντ Ε, Collεξί,
πουa Patrum Τ. Ι. p, 5t. Dςfunt autern apud c ο κ Ρ,
4) Rυιη, 14, 15,
 π---

Ι ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΙν. Χν. 687

ι, " " , και / ν Ι Υ
cit, merito hoc appοίuit, bono
τώ άίλε, ι)εκίτως τούτο προστέθεικεν, α rum
: virorum et malorum difcri
Αν , ) Μ "ν 1 Αν /

πει γαθώ αλώ και κακών διδάσκων δια men docens.

. Τimente, autern τ» *
η ήί Ε Τους εφιβουμένους τον Κύριον Dominum glorificat, Ρίum autem
/

" Μι / ο) Μι Λ 4

ικα λίάζα. 2)Άπαντα έτους περί πολ

ί, ΑΝ 1 Αν c/
eft eos obferuare, atque omni ve
φή, λυ τα θάα ποιουμένους σέζων όσιον, neratione et honore dignos putare,
/ y y Ν. Υ Μ Ν. \ "- Τ

μι και πασης αξιούν. αιδούς και τιμής. Ο φui res diuinas plurimi facίunt.
Υ / Αν ( ν.
Ωui iurat proximo, et non decipit. \ Υ. Υ ,

με ομνύων τώπλησίον αυτό, και ουκ ά. 5. Ωui prcuniam

"ν
/uam non dedit
/ 1 / - Υ

πί θετών έ; Το αργύριον αυτό ουκ έ. πd υ/urhm, et munera contra inno

/ 1 Μν Υ )Λ / Υ

και ανενεπίτόκω,και δώρα επ'αθώοις εκ center non necepit. Iusiurandum

Χ/ " Ο Υ . - Λ.

έλαβε " Τους μεν όρκους ή αλήθεια quidem veritas confirmet, et opes
Λ 1 ν Υ (

βίαιούτω, και την εύπορίαν ή πλεονε auaritia non inquinet: facnus au

/ \ γ' Λ'

ξάμη3)μολυνέτω άδος δε ταύτης ο tem

/ 2
huius eft fpecies, Qui au
tem iudicat, munera non acci
y 1 η / \

τίκος αλβότατος δεέσω δικάζων, και piat, et puram a muneribus feri \ -

καθαρανώρων εκφερέτω την ψήφον ή tentiam proferat. Νam munerum

1 / \ Λι Ο

γαρ δωροδοκίαδιαφθείρει το δίκαιον. Ο acceptio

Λιν Λυ
iuftitiam corrumpit. / ν

ποιών ταύτα ουΜ σαλευθήσεται

) »ν 3'Λ εις τον Ωμt ficit bac, non mouebitur in
/ Αν Χ - w
αternum. Ηuίus autem virtutis
ιώνα. Ταύτης δε άθλον της αρετής το
Αν
praemium eft,
ης θείας επικουρίας διηνεκώς απολαύ pertiui, et in diuina ope continue w Υ /

multis bonis dege -. Υ -

, 4)και ένπολοι αγαθοί διαμένειν, re, et acternam vitam exfpeξtare.

Α Υ / "-

την αιώνιον προσμένειν ζωήν, ταύτα Ηarc non minus nobis, φuam an
φ α ν ή "ν / Ο Λ -

χήν ήμων ή τοις πάλαι αρμότle, tiquis congruunt, Quoniam prr

Μ 1 Μ) - " ν Α ν

ίδη προς τη παλαιά, και την καινήν ter antiquam legem etiam no
%σάν ή% " " , " , uam accepimus, et maiori gratia /
δεοέγμεθα, καίμείζονος χά. potiti fumus. -

τετυχήκαμεν.
ΜΗΝ ΤΟΥ ιε' ΨΑΛΜΟΥ. * ΙΝΤΕRP. Ps. xv.
τηλογραφία, τώ Δαβίδ. Ι. itali infriptio, Ρ/alma,
Ενταύθα προαγορεύει τέ Δε. mortem ΙDa
et
u i di. Ηic Domini
refurre&tione m pre
το πάθος και την ανάσασιν, και dicit, eorumque qui in illum
αυτόν πεπισευκότων την σωτη crediderunt falutem. Columnae
ίδε ή επιγραφή πρός τώ θα autem infcriptio prater mortem
την νίκην, σήλη γας ουτάφοις viξtoriam etiam demonίt, at Co
μόνοιε, αλα και νικώσιν ανί. lumna enim non fepulcris 1ο:is
γζαμματα δέχεται την νί. imponitur,
iam
verum vincentibus et
erigitur, literasque infculptas
α
ννοούντας διδάσκοντ τ8το
recipit, φua πefcientes vi3oriam
σημαίνει η τής σηλογρα docent. Ηoc itaque inίcriptio τηλό
Φή. Φύλαξόν με Κύριε, γραφία ignificat, Coπβrun me Do
λστισα. ". Είπα τό mine, quonian/peraui in te, 2. Dixi
Χx 4 Domino,
1.

eft a Cod. 2. 2) άπαντας κ. τ. λ. Ηacc Τ Η ε ο D ο Ro tribuuntur .

- Ρ- 26ο. 3) μολυνέτω. God. 2. κωλυετω. 4) και - διαμένειν. Deί.
5) ση,ειαίνει- Cod. 1. et 2, addunt μάλλον, τ-. -
4" . . ."
-

".
688 Ε. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R Ε ΤΙ -

φ' Α" -
Domino, Dominu, meu, e, tu. Κυρίω, Κύριός μου ε, σύ. . 1) Εκπροσώ.
Εx perfbna Saluatoris diξtus eft που τέσωτηςος είρηται ο ψαλμός εί,
iiic pfalmus, fed fecundum hu. ρηται δε κατά το 2)ανθρώπειον ώσπες
πmanam eius naturam: ficut alia
-3) αύ τοιαύτα πολα και εν τοις ιεςοίς
multa et in facris euangeliis in. ευαγγελίοις ευρίσκομεν τοιούτόν έσικα
uenimus. Ει ταie eftillud: α) Pa
τer, fi fieri poteft, transeat a me
τό, πάτες, ει δυνατόν, παρελθέτω το
calix iίte: werumtamen non vt ego ποτήριον τούτο απ' εμέ πλήν εχ ως
volo, (ed vt tu., Εt, b) Vado ad εγώ θέλω,αλώς σύ και,4) πορεύομαι
parren meum et patrειn veltrum, προς τον πατέρα μου και πατέρα υμών,
Deum Ineum et Deum veftrum. και Θεόν μου και Θεόν υμών:έτως ευgί.
Εodem modo ipfum reperimus σκομεν αυτόν ευχόμενον συνεχώς, και
continenter deprecantem, et genua
fleξtentem. Ηumanae autern natu τα γόνατα κάμπτοντα. 5)ότιδε της αν
ra hac effe, nec ad diuinitatem, θρωπί ης φύσεως ταύτα, και ου της
κιuae nulla reindiget, fpeξtare, apo ανενδεές θεότητος,ο απότολος διδάσκει
ftolus aperte docet. Dicit autem σαφώς λέγει δε ούτως εν τη προς Ε
ίic in epiίtola ad Ηebraos: c) Qui βραίους επιτολή ος εν ταις ημέρας της
in diebus carnis fua preces fuppli,
eationesque ad eum, gui poff-t il σαρκός αυτό δεήσεις τε και ό) ικετηρίας
lum faluuun facere a morte, cum προς τον δυνάμενον σώζεν αυτόν εκθα.
εlamore valido et lacrymis offe. νατε μετακραυγης ιχυρας και δακρύων
rens, exauditus eft pro fua reue προσενεγκών, και εισακουθείς από της
rentia. Εt quidem cum eflet filius ευλαβείας και πες υιός ων, έμαθεν αφ'
ΙDel, didicit ex iis φua pafius eft ών έπαθε την υπακοήν, και τελειωθείς
obedientiam, et confummatus fa.
ξtus eft omnibus obtemperantibus εγένετο πάσι τοις υπακέoυσιν αυτώ αί,
illi cnufa falutis aternar. Confum τιος σωτηρίας αιωνίg. ετελειώθη δε ουχ
matus eft autern, non Deus ver ο προ των αιώνων τέλειος Θεός λόγος,
bum qui ante fircula perfettus erat, αλ' ή τε δέλs μορφή, απαθής, και
verum forma ferui, impatibilis, άφθαρτος, και αθάνατος γενομένη.
incorrupta, et immortalis effetta.
Ηac igitur ait effeciffe Domi ταύτα τοίνυν έφη δεδρακένα, τον Κύριον
num in diebus carnis, cum mor εν ταίς ημέρας της σαρκός, ηνίκα θνη
tale habuit corpus. Ηumana τον είχε το σώμα τοιγαρέν ανθρώπινα
itague funt hac omnia, nec ταύτα 7)άπαντα,και ε θεοπρεπή.έτω
ΙDeo conuenientia. Sic ergo et in
hoc pfalmo vt conferuetur poftulat, τοίνυν και εν τώδε τώψαλμώ αιτεί φυ
et a fe ipίο conferuatur. Poftulat λαχθήναι, και υφ' εαυτέ Φυλάτlεται,
εnim vt homo, petitionem vero αιτεί μεν γαρ ως άνθρωπος δίδωσι δε
εonceditvtDeus, concurrente vide την αίτησιν ως Θεός ευδοκέντος δηλο,
icetbona patris voluntate et opera. νότι, και 8)συνεργέντος τ8 οικείε πα
τρός,
1) εκ προσώπου κ. λ. Αb his verbis incipit Comment, ad ν. 1. in Cod. 3. adfcri
pto Νoftri acque ae Εu/ebii et Αβerii nomine, etfi totus ifte locus ad Νo
4trum pertineat. 2) Cod. 2. ανθρώπινον. 5) αύ. Αbefta Cod. 2. 4) πορεύο
μαγ. Rec. leξtio 1. c. eft αναβαίνω. 5) ότι δε-θεοπρεπή. Def in Cod. 3.
6) Cod. 2. ικεσίας. 7) άπαντα. Αpeft a Cod. 1. 8) συνεργούντος, Cod. 2,
ευεργετούντος,
\ α) Μatth, 26, 39, Β) loh, 2ο, 17. ε) Ηebί, 5, 7-9, -
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ "ΡSΑLΜ. ΧV. 689
-- ν

τρός. 1) το δε γε, Είπα τω Κυρίω, Ιllud autem, Dixi Domino,

Κύριός με ε, σύ, έρικε τώ, πο Domi nu , meu, ε, tu, illi di
ξto, a) Vado ad Deum meum,
ρεύομαι προς τον Θεό μου, και Θεόν et . D eum veftrum, congruit.
υμών. "Οτι των αγαθών μου ουχρείαν Ωμoniam boni, ffjβΙ / . 110/1 111
έχεις ανενδεής γας 2) υπάρχεις, και diger. Νam omnibus bonis
της ανθρωπίνης δικαιοσύνης και χρήζεις' cum afΗuas , humana * iuftitia και
αλ' ότι άν τις αγαθον δράσοι, αυτός non indiges. Verum quicquid
ονίναται' σοί δε κέρδος 3) εντεύθεν εδέν. bonum aliquis fecerit, ipfe iuua
tur, tibi vero nullum hinc emo
τέτο δε ο Σύμμαχος ετέρως ήρμήνευσεν, lumentum prouenit. Ηoc autem ,
αγαθόν μοι εκ έσιν άνευ σου πασά φη Symmachus aliter interpretatus
σι των αγαθών ή φορά δια της σής eft, Βonum nibi non g/t/ine te.
υπάρχει μοι χάριτος, αμφότερα Οιnnis, inquit, bonorum abun,
4) ταύτα της ευσεβείας έχεται και η. dartia ob tuam gratiam mihi
ineft. Vtraque autem expofitio
μείς γας παρά τέ5)Θεέ των αγαθών pium habet fenfum. Νam, et
απολαύομεν, και αυτός της ημετέρας nos a Deo bona recipimus, et
δικαιοπραγίας έχρήζει χάριν μέντοι ίpfe noftris iuftis operibus non
της ημετέρας ωφελείας ταύτην νομο eget: propter no(tram vero ντί
θετεί. γ. Το ίς αγίοις τοίς εν τη γη litatem hanc legem, vt bene fa
oiamus, conftituit. 3. : Sanξti,
6) αυτό έθαυμάτωσεν 7) ο Κύριος, 4ui /unt in terra eiur, mirificauit
8)ότι πάντα τα θελήματα 9) αυτό εν Dominu, omnes υoluntate, Jua, in
αυτοίς. Τές απoσόλες ενταύθα αι eir. Αpo(tolos hic innuit, il
νίflεται, και τες δι' εκείνων πεπισευκό losque φui per eos credide
τας οίς λέγει διαφανή γεγενήθαι τέ runt : φuibus dicit perfpicua
De i mirabilia faξta efie,
Θεέ τα θαύματα το)επειδή πάντα με quoniam omnia, inquit, mea
φησι πεπληρώκασι τα προστάγματα. praccepta impleuerunt. 4. Μul,
τι) δ'. Επληθύνθησαν αι Ά tiplica τα /unt infirmitate,
αυτών, μετά ταύτα ετάχυναν, εorum , po/frn accelerauerunt.
Χx 5 Μulti,
1) το δέ γε. Αbefta Cod. Ι. 2) Cod. Ι. 2. υπάρχων, omifίο καί. 5) εντεύθεν, \

Αbetta Cod. Ι. 4) ταύτα. Αbeft a Codd. noftris. 5) Θεού. Cod. Ι. addit

- -"
των ολων. 6) Ρoft αυτού φuidam libri veteres ponunt colon vel comma,
φuam interpunctionem fecutus eft Carafh. 7) ο Κύριος. Αbe(t h. 1. a Cod.
alex, et υntic. legitur autem in edit, ald. et comipl. Ηac léξtione vfus eft
Η ου Β τα Α Ν Τ ad probandam fententiam fuam, literam νltimam vocis
"-γ-ΙΝ) ΡΩ τ6, 3. per compendium ίcribendi pofitan effe pro ηγΗ".
8) ότι. Αbeft a Cod. 2. nec legitur apud quenquam Interpretum grac. in
λι ο Ντ F. Hexapl. Τ. Ι. p, 49%, Carafa φuoφue hanc vocem neglexit in ver
fiοne fua. 9) αυτού. Ιta leg, in verf. των ό, φuibus tamen Μ ο ΝτF. 1. c. tri
buit le&tionem μου, φuam etiam Τheodotioni, effe affirmat. Praeftat quidern
lectio μου, fed altera ifta pro adftruenda fua hypotheti iterum vfus eft Η ου
Β1 G ΑΝ Τ, νt probaret, pro "ΥΣΠ
: :
legendum efle γ"?SΠ. Ιο) επειδή -
ν ν' ".

«τάγματα, Def: in Cσd. Ι.ιι) co R D. p. 273. hac pauca ad hunc verf.

ιub Νο(tri noπιine adfert: Γήν δε και την εκκλησίαν νοήσεις. Ιta quogue
ΑτΗ Α Ν Αs ι ν s ad h. 1. νοcem terra cxplicat.
4) Ιωh, 2ο, 17.
.
 -
" -

69ο - -
Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ .
Μulti, ait, impetus populorum, Πολα, φησι ι) πανταχόθεν επανέςη
et prafidum, regum, et ducum σαν προσβολα δήμων και δημαγωγών,
vndique confurrexerunt. Cete 2)βασιλέων και πρατηγών, πλην απάν
rum omnibus fuperiores faξti, των περιγενόμενοι μετά τάχες ότι
cum celeritate maxima curfum
3) πλείσε τον δρόμον ετέλεσαν 4) και
perfecerunt, et metam contigere, την νύσσαν κατέλαβον έρικε δε τέτο τώ
Conuenit hoc apoftoli diξto, α) απosoλικώβητώ, όταν 5)αθενήσω, το
Si infirmitate laboro, tunc po τε δυνατός ειμί ε μή συναγάγω τας
tens fum. Νοn congregabo con συναγωγας αυτών εξ αιμάτων, ό) εδε
τιenticula corum de /anguinibur, μη μνημονεύσω των ονομάτων αυτών δια
neς 1/4θημ0γ βγ0 1101/41/7/Ι??? β07"!ί1/3

per labia mea. Ηos autern, in χειλέων μου, τέτες δέφησιτες επα
φuίt, φui contra illos irruerunt, νισαμένες αυτοίς τιμωρίας παραδώσω,
ad aeterna fupplicia condemnabo, και την μνήμην αυτών κατακρύψω τη
et memoriam eorum obliuione
λήθη, ώσε και αυτάς τας προσηγορίας
obruam, ita vt ipfa etiam nomina παντάπασιν αγνοείθαι. ε. Κύριος
penitus ignorentur. 5. Dόmi
nu, par, hereditati, mea, et cak μερίς της κληρονομίας με, και το πο
ci, mei, o Μemoria repetenda τηρίε μου. 7) Αναμνηθήναι προσή
funt gua in fecundo pfalmo κε των εν τώ δευτέρω ψαλμώ ερημέ
diξta fuere. Ιbi enim humano νων και γας εκεί ανθρωπίνως πάλιν
φuogue more pater ad ipίum di, προς αυτόν έλεγεν ο πατής, αίτησα
cebat, b) Ρoftula a me, et dabo παρ'
tibi gentes hereditatem tuam, et εμέ, και δώσω σοι έθνη την κλη
poffe(ionem tuam terminos ter ρονομίαν σε, και την κατάχεσίν σε τα
rac. Εt in facris euangeliis iple πέρατα της γης, και εν τοις ιεροίς ευ
ad fuum patrem de facris apo αγγελίοις αυτός προς τον εαυτ8 πατέ
ftolis ait, ε) Pater, φuos dedi. ξα έφη περί των ιερών αποτόλων,πάτες
fti mihi, tui erant, et tu eos Ini
hi dediίti, et nemo ex eis per
ές 8) έδωκάς μοισοί ήσαν, και εμοί αυτες
iit, nifi filius perditionis. Sed δέδωκας' και έδεις 9) εξ αυτών απώλε
quemadmodum hic humano το, ει μη ο υιός της απωλείας, αλ'
more loφuitur, rogans vt (re ώσπες ενταύθα ανθρωπίνως διαλέγεται
gnum) accipiat, eodern modo λαβείν παρακαλών ιο) έτως ετέρωθι
Α' . - Α'
alibi fe omnium Dominum e(Ιe
είκνυσιν, ως αυτός εσιτών απάντων\ 2Δε
demonίtrat. d) Οues enim, Λ. ν Α" Α' ν

ait, meas, vocem meam au σπότης, τα πρόξάIαγάρτι)φησιτα έμα

- - 2 / 9 Α /

diunt, et ego cognofco eas, et της φωνής με ακέet, καγω γινώσκω αυ

ι Ν και Μν- Υ w Α Υ

ίεφuuntur me, et ego vitam ater τα, και ακολεθέσιμοι, καγώ ζωήν αιώ
ΨΙΟΨ

ι) πανταχόθεν, Cod. 3. pracmittit αυτοίς, φuod in Cod. Ι. 2. poftponitur.

2) βασιλέων. Cod. 3. pracm. καί. 3) Cod. 2. πλείτον, 4) καλ-κατέλαβον,
Def: in Cod. 3. 5) Cod. 3. αθενώ. 6) ουδεμή μνημονεύσω. Codd. tres ουδ' ου
μήκινηθώ. 7) Ανακνηθήνα κ. λ. Ηarc in Catena φuam Codex nofter 3. com
leξtitur, Εu/abio et Τheodoreto fimul tribuuntur, exftant etiam fub Εu/e-
Ε nomine in Μ ο ΝτF. Collett. noua ΡΡ. Τ. Ι. p. 54. (q. Reliφui duo Codi
ces hatc Νoftro vindicant. 8) Cod. 1. 2. δέδωκας. 9) εξ. Αbeft a Cod. Ι.
Ιο) ούτως ετέρωθι. Cod. Ι. αυτός εν ετέρω, ιι) φησί, Αbeft a Cod. 3.
α)2 Cor. 12, ιο. 5) ΡΙ. 2, 7. ε) Ιoh. 17, 6. 12. d) Ib, Ιο, 27, 28.
ν
 - ΙΝΤΕRPR ΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. Χν. . 691
νιον δίδωμι αυτοίς, και πάλιν και άλα πam do eis. Εt rurfus, a) Εt
δεπρόβατα έχω, ά εκ εσιν έκτης 1)ποί. alias oues habeo, φua non funt
ex hoc ouili, et illas oportet rήe
μνης ταύτης κακενά με δει αγαγών, * adducere, et vocem mean au- *
και της φωνής με ακέσεσι, και γενήσε dient, et fiet νnum ouile, et
ται μία ποίμνη, είς ποιμήν, και εν τω νnus paftor. Εt in hoc itaque
παρόντι 2)μέντοι ψαλμώ ανθρωπίνως pfalmo fecundum hominem di
λέγει, Κύριος μερίς της κληρονομίας με, tit , Dominus pars hereditatis
mear , et calicis mei, beredita
και τ8 ποτηρίg με κληρονομίαν μεν κα tem nuncupans gentium regnum,
λών την των εθνών βασιλείαν ποτήριον (calicem vero mortem, guam pro
δε, όν υπέρ ημών υπέμεινε θάνατον.έτω nobis fuftinuit. Sic enim et in
γας και εν τοις 3)ίεςοίς έλεγεν ευαγγε facris euangeliis dicebat, b) Ρa
λίοις, πάτερ ει δυνατόν, παρελθέτωτέ. ter, fi fieri poteft, tranfeat a me
το τo 4)ποτήριον απ' εμέ. 5), ώσει σα calix ifte.),, φuafi apertius dice
,, ret, et mea ecclefia, φua eft
»φέςερον έλεγεν και της έμής εκκλη. , hcreditas mea, pars eft Domi
»σίας, ήτις εσινή κληρονομία με; μερίς » nus , φui etiam calicis mei,
»εσιν ο Κύριος ο αυτός δε και το ποτη ι, hoc eft mortis, pars, ipfemet
»ρίε με, τετέςι τg θανάτε μερίς γεγε ,, fa8tus eft. ,,, Τu er, 4ui re
»νημένος ο αυτός.» συ ε, ο αποκαθισών /titue, bereditatem memin mibi,
την κληρονομίαν με εμοί εκ είπεν, ο δι Νon dixit, qui dar, fed qui re
δες, αλ' ο αποκαθισών 6) την κληρονο βitue, bereditatem meaή. Quonian
μίαν με. επειδή γας ευθύς δημιεργηθείς enim , cum primum conditus
ο άνθρωπος, απάντων έλαβε την εξου fuit homo , omnium poteftatem
accepit, et alternam habuit vi
σίαν, και ζωήνάχεν αθάνατον μεταδε tam , poft peccatum autem
την παράβασιν αμφοτέρων εξέπεσε, και ντrisque excidit, (imperio (cili
της δεσποτείας, και της ζωής ανθρω cet et vita , ) Dominus vt homo
πίνως ο Δεσπότης υπέρ της 7) ανθρώ. pro humana natura preces fun
πείας φύσεως ποιείται την αίτησιν, α dit, priftham vitam et imperium
ξιών απολαξεν την προτέραν ζωήν τε
" ή Α' / Μ > . Η νt recuperet poftulans. ό. Fu
και δεσποτείαν. ς, Σχοινία 8)επέπε, ne, "ccciderunt mibi in praclari,
σέ μοι εν τοις κρατίσοις με' και γας ή mei,, etenim bcreditar mea pνα
κληρονομία με κρατίσημοι εσι, Ταύ, είara g/t mibi. Ηuius, inquit,
της ένεκεν, Φησί, της κληρονομίας, τας hereditatis caufa, prafentes infi
παρέσας εδεξάμην επιβελάς ( χοινία dias amplexus furn, Fune, enim
γας τας επιβελάς ονομάζει έτως και infidias nominat. Similiter et in alio
εν ετέρω λέγει ψαλμώ, χοινία άμαξlω pfalιno ait,c) Funespeccatorum am
λών περιεπλάκησαν μοι, και τ8 νόμεσε plexifunt me, et legis tua non fum
εκ επελαθόμην, λέγειτοίνυν, ότι ταύτης oblitus, Dicitigitur, propter hanc
Α"
" pra:-
ν.

5) ποίμνης, Cod. I, 3. αυλής, φua eft rec. 1cθio 1. c. 2) αέν τοι. Cod. Ι. τοίνυν,
3) ιεροίς. Cod. 2. θείοις. 4) ποτήριον. Cod. 3. addit τούτο. . 5) Ε Cod. aug,
3.fuppl. Εadem habet Μ ο Ν Τ Ε. Ι. c, p. 55. 6) την κλιρ, μου, Del: in Cod;;,
7) Cod. 2, ανθρωπίνης, 8) Rec. ie&tio h. Ι. cft ενέπεσαν,
β) Ιoh, Ιο, 16, Ρ) Μatth.26,39, ι) ΡΙ:118, 6ί,
 Α

692 , Β. τΗΕ ο DoRΕ ΤΙ

praeclaram hereditatem, atque ob ένεκα της κρατίσης κληρονομίας,και της
hominum falutem, prafentes in των ανθρώπων χάρινσωτηρίας, τας πα
fidias fuftineo. 7. Βenedican Do
ηrino qui tribuit mihi intellectum : ρέσας
επιξελας ύπομένω, ζ". Ευλο,
in/uper et υψue ad noètem ca/fi γήσω τον Κύριον τον συνετίσαντα με
garant me rene, mei, Verunta. έτι δε και έως νυκτός επαίδευσάν με οι
men a Domino edoξtus, et opti νεφροί με... ι) Αλτα) όμως υπό τέ
mis cogitationibus νfus, noξte Κυρίg σοφιζόμενος, και αρίσοις χζώμε
paffionis fuperior ero. . Νοξtem νος λογισμούς, της τό πάθες νυκτός πε
enim, tentationum obίcuritatem
appellauit. · Νemo autern hoc ξιέσομαι νύκτα γας εκάλεσε το ζοφώ.
abfurdum putet, Chriftum Do ες των πειρασμών, μηδες δε ανάρμοσον
minum fecundum humanan na ηγείθω το συνετίζεώθα κατατηνανθρω.
turam erudiri, cum audiat diuί. πείαν φύσιν τον 3) Δεσπότην Χρισον, α
num Lucam dicentein, a) Ιelus κέων τg θεσπεσίε Λεκά λέγοντος Ιη.
proficiebat fapientia , et gratia
apud Deum et homines. Εt σές δε προέκοπjε σοφία και χάριτι πα
rurfus audiat eundem dicentem, b) ρα Θεώ και ανθρώποις ακεσάτωδε αυ
angelum ei apparui(Ιe , φuί τέ πάλιν λέγοντος, ότι δειλιάσανlα πα,
eum inftante paffiοne trepidan
tem et guttas fanguinis fudan ρά το πάθος, και ίδρώσαντα θρόμβες
αίματος, άγγελος προσελθών 4)υπεςή.
tem confortauit. Si autem an
geli auxilio indigebat, ντ often ριξεν είδε αγγελικής έδεήθη ροπής, να
deret naturam forma ferui, mul δείξη την φύσιν της τε δέλε μορφής
to magis" a diuinitate, guar in πολώ δήπεθεν παρατης ενοικέσης θεό.
ipίο habitabat, docebatur. Νam τητος εσοφίζετο άνθρωπος γαρ ών και
cum eflet homo et Deus, o in.
ftruebatur , φuidem vt homo ,
Θεός, εσοφίζετο μενώς άνθρωπος, πηγή
fons vero (apientias erat vt Deus. δε σοφίας ήν ως Θεός, ή, Προωρώμην
3. Ρracuideban Dominum in con/pe τον Κύριον ενώπιόν με διαπαντός, ότι εκ
άfu meo /emper, φuoniam a dex δεξιών με εσιν να μη σαλευθώ, θ'. Δια
και tri, e/t mibine commοuear, "9. Ρro τέτο ευφράνθη ή καρδία με, και ήγαλ
pter hoc lactatum /t cor meum, λιάσατο, ή 5) γλώσσά με έτι δε και η
ει exultauit lingua mea : inβιper σάρξ
με κατασκηνώσει επ' ελπίδι,
et caro mea requig/έet in /pe.
το. Ωuoniam non derclinque, ani ί. "Οτι εκ εγκαταλείψεις την ψυχήν
πmam meam in inforno, neque con μ8 εις 6) άδε, έδε ώσεις τον όσιόν ΟΤΟU
αεde, /antium tuum videre corru ιδείν διαφθοράν. ια. Εγνώρισάς μοι
ptionem. u Νota, mibi ficifti οδες ζωής πληρώσεις με ευφροσύνης,
τia, υίtar, implebi me latitia cum μετά τό προσώπε σε'7) τερπνότης εν
τιultu tuo, deleξtatione, in dextera tua
/unt in perpetuum. Ηaccfuperuaca τη δεξιά σε εις τέλος. Ταύτα πει
um eftnos explanare, cum diuus Ρe βιτloν ημάς ερμηνεύeν, τ8 θεσπεσίgΠέ
τξ8,

5) Αλ' όμως - πειρασμών, Def apud co κ D. p. 276. 2) όμως, Cod. Ι. 2. ad

dunt καί. 3) Δεσπότην Αbeft aCod. 2. 4) Cod. Ι. et2. υπετήρισεν. 5) γλώσ
σα. Ιta οι ό. Οmnes reliφui Ιnt. graci habent δόξα. 6) Cod. 2. et 3. άδην,
qua etiam eft leξtio Cod. υdric. h.l. 7) Cod. υntic, habet τερπνότητες, quam
lett. (equutus eft Carafh.
") Luc, 2, 52. 9) Ib.c, 22, 43. -
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. Χv. 693
trus horum olim verborum in
τge, τ)τέκαι την παρατέ πατρός, και
V , « « Αν * ΤΑ V κ. c r

την παρα τ8 υιε, και την παρατε αγι8

terpretationen dixerit, accepta a
patre , et a filio, et a fpiritu
πνεύματος αποκάλυψιν δεξαμένε, πά, (anξto reuelatione. Ηic enim
λα, τέτων την ερμηνείαν -) ποιησαμένει curn inter ludaros concionaretur,
3) έτος γας εν Ιεδαίοις
δημηγορών, Κα/ hoc in medium adduξto te(timo
ταύτην ενεγκώνεις μέσον την 4)μαρτυ nio, ita dixir, a) Viri fratres ,
liceat cum fiducia dicere ad vos
ρίαν, έτως, έφη άνδρες αδελφοι, εξονεί
de patriarcha Dauid, guonian
πέν μετά παρρησίας προς υμάς περί defunξtus eft, et fepultus eft, et
τέ πατριάρχs Δαβίδ, ότι και ετελεύ, (epulcrun eius eft apud nos vs
τησε, και ετάφη, και το μνήμα αυτέεΞιν φue in hodiernum diem. Pro
εν ημίν άχρι της σήμερον προφήτης έν pheta igitur cum eflet, et ίci
υπάρχων, και 5)ειδώς ότι όρκω ώμοσεν ret, φuod iureiurando iuraffet illi
αυτό ο Θεός, εκ καρπέ τής οσφύος αυ. Deus, de fruξtu lumbi eius ori
τιurum effe Chriftum fecundum
τ8 αναςήσειν το κατα σάρκα τον Χρι darnem , pracuidens locutus eft
ςόν, 6) προϊδών ελάλησε περί της ανασά de refurre&tione Chrifti, quia ne
σεως αυτέ, ότι εκ εγκατελείφθη εις ά que dereliξta eft in inferno eius
δε η ψυχή αυτέ, εδ'ή σαςξ αυτέ άδε anima , neque caro eius vidit
διαφθοράν, και ετέρωθι,Δαβίδ μένγας corruptionem. Εt alibi, b) Da
vid cum propria generationi fub
ιδία γενεά υπηρετήσας 7)απέθανε, και feruii(Ιet, mortuus eft , et vidit
είδε διαφθοράν όν δε ο Θεός ήγειρεν, εκ corruptionem : φuem vero Deus
είδε διαφθοράν. 8)ταύτα και τοίς πα fufcitauit, non vidit corruptio
ρερμηνεύειν τολμώσιν αναγκαίον 9) προ nem. Ηarc iiς φui audent perpe
φέρειν και μέντο και Ιεδαίοις προφα ram interpretari, atφue etiam Iu
dais afferenda funt: manifeftain
νή ιο)γάς έλεγχον έχει της τι) Ιεδαίων enim habent confutationem iu
εμβρoντησίας, λέγε τοίνυν ο Δεσπότης daicorum deliriornm. Dicitigitur
Χρισος ανθρωπίνωςτα)κανταύθα, ότι δι, DominusChriftushumano more et
ηνεκώς υπό της θείας τηριζόμενος φύσεως iam hic, ego a diuina natura conti
τώ σωτηρίω πρόσειμι πάθει, και τη ελ nue corrοboratus, adfalutaren paf
πίδι της ανασάσεως 13) επευφραίνομαι. {ionem accedo, et refurrectionisfpe
έτε γαρ η ψυχή με εις άδε καταλει gaudeo. Νam ) neque anima mea
in inferno derelinquetur, nec caro
φθήσεται, εθ' η σάρξ με υπομενε; την mea corruptionem natura con
". κατά φύσιν διαφθοράν ταχείας γας gruentemfuftinebit Velocem enim
ν 2. \

της ανασάσεως τεύξομαι, και εις την refurreξtionem conίcquar, et in

νίtam

τ) του - δεξαμένου. Def in Cod. fior. 2) Cod. 1. 2. τιιιικbεν. Ιta φuoque

c o R D. p. 277. 3) ούτος - έφη Cod. fior. hac pauca habet, εν οί, λέγει,
4) μαρτυρίαν, Cod. 2. et co R D. l. c. ερμηνείαν, 5) ειδώς - ελάλησε. Cod.
fior. προιδών τα περί της ανατάσεως του Χριςού ελάλησε. 6) Χρισόν, Οιnifa funt
φua. Ι. c. (equuntur, καθίσαι επί του θρόνου αυτού. 7) απέθανε. Αlia e(t le
ξlio 1. c. 8) ταύτα-εμβρoντησίας. Def: in Cod.fior. 9) Cod. 2. προσφέρειν.
1ο) γάρ. Αbeft a Cod. 1. 2. τι) Ιονδκίων. Cod. 2 τούτων, 12) Cod.fior, εν
ταύθα. 13) Cod. Ι. ευφραίνομαι,
α) Αξt. 2, 29 - 31. b) Ib.c, 13,3β.37. ε) Αξι. 2. . --
"
 694 Β. Τ Η ΕΟ D Ο R Ε ΤΙ
νίtam redibo, omnibus homini ζωην επανήξω' άπασι ταύτην ανθρώ
Α' bus hanc viam oftendens : Im
Τlebi, me laritia cum υultu tuo, ποις υποδεικνυς την οδόν, πλης ώσεις
delείiatione, in dextern tun /unt με ευφροσύνης μετά τό προσώπε σε,
εn perpetuum. Ομoniam cum ad τερπνότης εν τη δεξιά σε εις τέλος,
crucem accederet, dicebat, a) Κal επειδή τώ πάθει πζοσιών έλεγε, περί
de tri/fi, e/t anima mea υπque ad λυπός εσιν ή ψυχή με έως θανάτε εί
ηrorren , merito his verbis νfus κότως τέτοις εχθήσατο τοις λόγοις της
eft cum de refurreξtiοne men
tionem faceret, docens, pro illa ανατάσεως 1)μνημονεύσας διδάσκων ως
πιωftitia fe in perpetuo gaudio αντί της αθυμίας εκείνης εν διηνεκέ, θυ
fore, impatibilem, immutabilem, μηδία γενήσεται, απαθής, και άτρεπleς,
et immortalem , fecundum hu και αθάνατος, 2) και κατα την 3) αν
πmanam quoque naturam. Νam θgωπεία φύσιν γενόμενος, ως γας Θεός,
νt Deus, hoc erat femper, at
* que etiam ei facile erat * hoc hu τέτο ήν αεί και μέντο και τη ανθρω
mana natura prarbere, cum pri πεία φύσει ευθύς εν τη μήτρα διαπλα
mum in vtero formata eft. Ve. θείση τέτοπαραχεί 4) αυτώβάδιον ήν,
rum per afΗiξtiones progredi αλά δια των παθών οδεύσα συνεχώςη
permifit naturam guam accepe. σεν ήν ανέλαβε φύσιν,ίναέτω της αμας
rat, vt hoc modo euerfa peccati τίας καταλύσας την δυνασείαν, παύση
potentia diaboli tyrannidem (e-
daret, et mortis imperium de μεν τέ διαβόλε την τυραννίδα, καταλύ:
firueret, οπηnibusque hominibus ση δε τέθανάτε το κράτος, και πάσιν
ανθρώποις παράχητήν της αναξιώσεως
refurreξtionis facultatem praebe,
ret. Vt homo igitur, et incor αφοςμήν ως άνθρωπος τοίνυν, και την
ruptionem, et immortalitatem ac αφθαρσίαν, και την αθανασίαν λαμβά
cipit. Ηic pfalιnus, et Αrii, et
Εunomii, et Αpollinaris demen. νεί έτος ο ψαλμός και την Αρείg, και
Μ -- * 1 1 5 / Α'

tiam redarguit. Ηi fiquidem την Ευνομία, και Απολιναρίg φρενοβλά,

Deum verbum inanimatum cor βειαν ελέγχει, οι μεν γαρ σώμα άψυ
pus affumfiίle dixerunt: Αpolli. χον τον Θεόν λόγον είπον ανειληφένα.
πaris vero animatum guidem Απολινάξιους δε έμψυχον μεν το ανα
appellauit corpus quod aflumturn ληφθεν εκάλεσε σώμα, της δε λογικής
eft, fed hoc anima rationali pri
νauit. Ignoro vnde has geminas αυτό ψυχής απεσέρησεν εκ οίδα 5) ό
animas didicerit : nullibi enim θεν μαθώντας δύο ταύτας ψυχάς. ε.
diuina (criptura hoc docet. Ve. δαμε γας ήθεια τέτο διδάσκει γραφή.
rum pariter fanξtus Spiritus per αλ'6) oμε το πανάγιον πνεύμα, δια το
beatum Dauίdern de anima diferte
πηentiσnem fecίt , claram contra 7)μακαςίε Δαβίδ, ψυχής ανliκρύς εμνη
vtramque harelin confutationem μόνευσεν, έλεγχον δεδωκως 8)προφανή
> C / ς .
εκhibens. καθ'9) εκατέρας αιρέσεως,

ΕΡΜΗΝ.

1) Cod. . μημονείων. 2) και Αbείt a Cod. 2. ) Cod. 2. ανθρωπόν,

4) Cod. 1. αυτή. 3) Cod. 2. πέθιν. 6) Cod. 1. 2. όμως. 7) μακαρίου,
Cod. 2. θείον. 8) Cod. Ι. εμφανή. 9) εκατέρας Cod. 2. ετέρας,
4) Μatth, 26, 38.
 -------- τ.

ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsΑLΜ. χνι. 69ς

ΕΡΜΗΝ ΤΟΥ ις' ΨΑΛΜΟΥ. ΙΝΤΕRP. ΡSΑLΜΙ Χvi.
Η , -

αι Πεχή τόΔαβίδ. 1)Διωκόμε, ΟΆ Dauidi. Ι. Perfecutio

νος υπο τ8 Σαουλ, και παντο nem patiens a Saule, et
δαπας υπομένων επιβελας, τον των omnigenas fuftinens infidias, De
um vniuerforum in auxilium
όλωνΘεόν εις επικουρίαν καλεί Εισά. vocat. Εx a u di Domine iu/fiti
κεσον Κύριεδικαιοσύνης μου πζόχες τη mm mean, attende ad deprecatio
δεήσει μου ενώτισαι την προσευχήν 716"??? mή : aurbu percipe ora
με εκ εν χείλεσι δολίοις, πάλιν εν tionen iiiξam non in labii dolo/f.
ταύθα δικαιοσύνην ου την τελείαν άρε Rurfus hic iu/titiam non per
την λέγει, αλά την δικαίαν αίτησιν οι fcξtam virtuteun vocat, fed iu
δεάλοι ερμηνευτα 2) την αντωνυμίαν ftam poftulationem. Ceteri νε
και προστεθείκασιν αλ ο μεν Σύμμαχος το 1nterpretes pronomen non ap
poίuerunt : Ιed Symmachus et
«αι ο Θεοδόjίων κύριον δικαιοσύνης τον Τheodotion dom in u m iu(titiac
θεον 3)ωνομάκασιν ο δέγεΑκύλας έ. Deum nominarunt, Αquila vero
ως έφη, 4)εισάκουσον Κύριε δίκαιον, αν, fic dixit, Εκπudi Domine iu/tum,
ίτε δικαίως, και 5) μη μακροθύμως, id eft iufte, et non patienter.
)το δε, εκ εν χείλεσι δολίοις, ο
Ιοβr,
Ε
Illud vero, Νoa in labii do
Symmachus fic exprefit,
αχος έτως είgηκεν, ε διά χειλέων ρ non per labia dolo/a, Puris
ων καθαροίς γας Φησι χείλεσι την enim, inquit, labiis meas preces
ετείαν προσφέρω" ούχ έτεραμένφρο offero, non aliud cogitans, et a
ν, έτερα δε φθεγγόμενος αλα συνο liud loφuens, fed habens linguam
λογούσαν 7) έχω τη γνωμη την γλωτ; menti congruentem.
2. De υul,
ιν. β. Εκ προσώπε σε το κρίμα tu tuo iudiciun meum prodear,
εξέλθοι, οι οφθαλμοί 8) με ιδέτω oculi mei υideant «ηuitatem, Pre
ν ευθύτητα. Υ
9) οΑντιβαλώ
Μ
σεδι cor te, vt mea iudices : noui
"Ο
enim tua fententia i ufti tia m.
τα τρί, κατ' εμέ, είδα χάς σε της r

φε το δίκαιον.
-
γ. Εδοκίμασας την 3, Proba/fi cor meum, et υίβ
Α Λ'

θαν μου, επεσκέψω νυκτός, έπύζω ta/ti noξίu, igne me εκamina/fi, er

με, και ουχί εύξέθη ένεμοι αδικία, non e/t inuenta in me iniquitar.
4. Κί
Διωκόμενος - καλεί σκ και Ν. Ρ. 9. "iία και Cod, tatic, protulit, φua ita fe ha
ι - 4 -« 1 " "Α" & \ Α

ι,επε :"Τον εξ και δέκατον ψαλμόν υπό Σαουλ διωκόμενος εφηκεν ο Δαβίδ, διό και
εί, επικουρίαν εαυτού καλεί τον επί πάντων Θεόν, αρμόζει δε κιάλιτα τους αποτόλοις
C

η προ
σευχή, καθα τό θεί; Κυρίλω δοκεί τάχα δεκαή αυ"τώ τώΧριτό προσευχομένω
και Ζαχτικ 2"? α?ενθρώπινον υπέρ των δι' αυτόν σωθησομένων.
w w
,, Ρ[almum decίrnum fex
Τι ά:κίτ Ιbauid a Saule in fugam verfus, quare in auxilium fuun vocat
Ρrnnipo τentem Deum. Congruit vero maxime Αpofolis oratio, vt diuino
Σyrillo videtur: forfan et ipίi Chrifto fecundum humanitatem pro iis φui
2juandi eranτ, Οra.ΠΕΙ.,, - 2) την-προστεθείκασιν Cod. 3. τό δικαιοσύνης ου
ροστεθείκασε Τ ζ) 3) Cod. Ι. ωνόμασαν, 4) εισάκουσον. Μ ο ΝτF. Ηexapl.
Ακ Α -

". Ι. Ρ. 493.
Αqui/ar tribuit le&tionem άκουσον, 5) μή, Αbείt a Cod. 2. 6) τό.
od. 2. τΣτο 7) Cod. 3. έχων. 8) με Quίdam libri veteres habent σε,
ασd melius eft. 9) Αντιβολώ- δίκαιον Cod. #or. Δίκασόν με, φυσι, δικαί.
των γαρ άλων πάντων παραιτούμαι την κρίσιν. - ζ
έχων την ψήφο",
Ο --
 696 . -
Ε. ΤΗΕ ο D ο RΕΤ
» 4. Κι non loquatur» o meum δ'. Οπως αν μη λαλήση το σόμα μου
opera bominum. Ηic docet, φuod 1) τα έργα των ανθρώπων. Εν
cum frpius Saulem in manu fua
habuiflet, interficere noluerit, ταύθα διδάσκει, ως πολάκις λαβών
1ed beneficio iniuriam remune τον Σαουλ υποχείριον, ανελέν εκ ηνέ
ταuerit : φuapropter etiam no 9ζετο, αλ' ευεργεσία την αδικίαν ημεί
ξtis meminit, gua hoc fecit, ψατο διο και της νυκτός έμνημόνευσεν,
curn noξte dormientem Saulem
εν ή τετρ δέδρακεν, 2) εν νυκτί καθεύ
liberauerit , et nemini permife. δοντα τον Σαούλ περισώσας, 3) και ε
rit lethalem plagam iiliΆinflige
re. Ιmproprie autern calamita δεν συγχωρήσας επενεγκεν αυτώ την
tes παξter appellat, ob maroris θανατηφόρον πληγήν.
4) τροπικώς δε
obίcuritatem ; ficut rurfus pro και τας συμφοράς νύκτας 5)καλεί, δια
bationem , igneam examinatio το ζοφώδες της αθυμίας, ώσπερ 6) αύ
nem nominat, Igne enim, in και πύρωσιν την δοκιμασίαν
φuit, me examina/fi, nec g/f in
7) αύθις ο
τιënta in me iniquitar. Cum e νομάζετ' επύρωσας γάς μέ Φησι, και
nim tanquam aurum me probaf: ουχ ευρέθη εν εμοί αδικία. 8) καθάπερ
fes, purum me inuenifti, ο Do γάς τινα χρυσόν 9) δοκιμάσας, ακί.
mine, Νam tantum abfuit, vt βδηλον ευρες ώΔέσποτα, τοσούτον γαρ
hoftem offenderem, vt etiam lin
guam feruauerim liberam a con
απέχον ιο)τε λυμήναθαι τον πολέμι
uitiis contra illum, et qua ille ον, ότι και της κατ' αυτό λοιδορίας ε
perpetrare non ceflat, hac dice λευθέραν την γλώflαν έφύλαξα, και
Γe noluerim, Propter υcrύa la άπράτlων εκείνος διατελεί, ταύτα λέ.
bioνum tuorum ego cu/fodiui υί γειν έκήνεχόμην τι εγώ δια τους λό
a, durn. Ηanc vero rem ad γες των χειλέων σε εγώ έφύλαξα οδες
co duram laborioίamque execu 12) σκληράς, τέτο δε το δυχερές, και
tus (um, vt tuis mandatis mo.
rem gererem.
επίπονον δέδρακα ταις σας πειθόμενος,
5. Perfice grείfu, εντολαίς, ε. Κατάρτισαι τα δια
πmeo, in /amiti, tuir, ne moueantur βήματά με εν ταις τρίβοις σε, να μη
τg/tigia men, Peto igitur, ne 13) σαλευθη τα διαβήματά με.
propofitum meum inuertatur : Ικετεύω τοίνυν, μή παρατραπήνα, με
εrit autem hoc, fi tuam opem w " . ** ν. - --

Τοy σκο77oy έται δε τέτο, ει της σής βο

-

confecutus fuero. Gre/ju, e

ηim nuncupauit impetum illum πής απολαύσαμι διαβήματαγαρτης
aξtionum. 6. Εgo clama πράξεως την ορμήν 14) προσηγόρευσεν.
τιι, 4 u on i am εκατ. di/ti me σ'. Εγώ εκέκραξα, ότι 15) επήκεσάς με
ο Θεός.
i) τα - ανθρώπων. Ηarc minus reξte cum praced. coniunguntur, cum tainen
ab his verbis (equens verticulus incipiat. 2) εν Cod. Ι.et2. pracιπ. ο. 3) και
-πληγήν Def in Cod. fior. 4) τροπικώς-ονομάζει. Def in Cod. 3. 5)κα
λεί. Cod. 1. λέγει. 6) αύ, Cod. 2. pracm. γάρ. 7) αύθις-χρυσόν. Cod.fior.
τούτο λέγων, ότι καθάπερ τινα χρυσόν. - 8) καθάπερ - δέσποτα. Def. in Cod. 3.
9) δοκιμάσατ, Cod. 2. addit μέ. 1ο) τού Cod. 2. κή. Γι) εγώ. Αbeft a
Cod. 3. 12) σκληράς, Ρrar(tat h. 1. verfίο Symm". εφυλαξάμην οδούς παραβάτου,
cuius meminit εν s R B. Ad h.l. 13) Cod. ι. et 3. σαλευθώσι, guit eft leξtio
Cod. alex. 14) προσηγόρ. Cod. 2. έμνημόνενσεν, 15) Cod, 2, εισήκουσε. Ιta
φuogue Codex ale".
 ΙΝΤΕR ΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑ LΜ. ΧVΙ. "
697
ο Θεός. Ου μάτην Ι) τοιςδε λό. Deu5. Νon temere autem hiί:
γοις εχρησάμην, αλλά πείραν της σής ce , verbis vfus fum, fed cum
έχων φιλανθρωπίας, ήκεσας γάς, με periculum de tua benignitate fe
cerim : exaudifti enim me fapi
2) καλούντος πολάκις. κλίνον το ές us cun te inuocarem. Inclina
σε εμοί, και εισάκεσον των βημάτων με. Ωurom taam mihi, et εχaudi τενία
. Θαυμάσωσον τα ελέη σε o σώ. mea. . 7. Μiriβca mi/εricordia,
ζων τους ελπίζοντας επί σέ. 3)Δέξαι tua, , ηui /hiuo, faci, fperante,
τοίνυν την ικετεξαν κίνησoν πολας in te. Αdmitte igitur preces
γλώττας εις υμνωδίαν οι γας ελεέμε meas, excita multas linguas ad
νον παρά σε τον αδικούμενον βλέποντες decantandas tuas laudes. Qui
enim mifericordiam abs te con
4) ύμνήσουσίσε την πρόνοιαν είωθας Ιecutum vident eum, φui iniuria
δε τοις 5) εις σε πεποιθόσιν 6) επικου, affe&tus eft, tuam decantabunt
). » . Α' Χ - Υ Α'

ρίαν ορέγειν, ή. 7) Εκ των ανθεςηκό prοuidentiam : confueuifti auten

των τη δεξιά σε φύλαξόν με 8) Κύριε, iis, qui in te fpem collocarunt,
open afferre. 8. Α rg/fientiύμ,
ως κόρην οφθαλμού. Ανθεσηκότας aextera tua cu/todi mε, υι pu
τη τέ Θεού δεξιά τους πολεμούντας pillim oculi. Re//fente, deατενα
αυτώ 9) προσηγόρευσεν και μάλα εί, Γεί eos appellauit, qui contra
κότώς, το) υπό Θεού γας εχρίθη,και ipfum bellum gerunt. Εt merito
παρ' αυτό της βασιλικής χειροτονίας quidem : a Deo namque vnξtus
erat, ab eogue regiam eleξtio
Μη-

τετύχηκεν λέγει τοιγαρούν, ότι τη σή nen

ΟΙ ηψ "-

confecutus. Αit igitur, illi

κ. " ν"

αντιτάτloνται ψήφω οι κατ' εμού την qui contra me pralium confe

μάχην αναδεξάμενοι, και παζακαλεί runt, τιua fententiac fe oppo
τοσαύτης φυλακής απολαύσα, όσης ή nunt, et obfecrat vt talem * con. *
κόρη τε οφθαλμού τι) ή τις καθάπερ Ιεquatur cuftodiam , gualem pu
pilla oculi confecuta eft, qua
τινας περιβόλους έχει τα βλέφαρα, veluti φuzdam munimenta habet
αντί δε σκολόπων, τας βλεφαρίδας, έ, ΡalΡebras, pro vallis autem cilia.
χε δε και των οφρύωντας 2) προσβο Ηabet etiam fuperciliorum oppo
λας, την των ιδρώτων νοτίδα τοις 13) fitus, transmittentes fudoris plu
uian

1) τοί,δε. Cod. Ι. et 2. addunt τοις,2) Cod. Ι. 2, παρακαλούντος. 3) Δέξαι -

έκετείαν. Ηac reξtius apud co R D. p. 285. nd prarc, verf referuntur. 4) Cod.
3. υμνούσι. 5) εί: Cod. 3. επί 6) επικουρίαν, Cod. 1. επικουρία χείρα, 7) Εκ
- σου. Ηaud male hac cum fequentibus Τextus verbis coniunξta funt,
qua alias ad ν. 7. referri (olent. 8) Κύριε Αdditur in edit. ald. 9) προσ
ηγόρευσεν. Ηuc pertinere videntur, gua co R D. p. 295. habet, Ο ανθεςηκώς
Χρισό, ανθέτηκε τη δεξιά του Θεού. 1ο) υπό Θεού - του οφθαλμού. Ηarc
apud GΑ κ Ν. 1. c. p, το ita le habent: Η μεν ση δεξιά, Κύριε, έχρισέ κε εις
βασιλέα οι δε περί τον Σαούλ, αυτοί ανθεςηκότες αποκτείναι με ζητούσι, αλά συ ο
χειροτονήσαι, ούτω μεν φύλαξον εξ αυτών, ώσπερ κόρην οφθαλμού. ,, Τua enim
dextera, Domine, vnxit me vt firn rex, φui vero Saulis funt, ipfi refifientes
interficere me quitrunt. Sed tu qui ιnanu tua me conftituifti, its me ab
ipfis cuttodi ficut pupillam oculi.,, ΙΙ) ή τις α Α κ Ν. 1. ο. κκ γαρ εκείνη,
12) α Ακ Ν. προβολάε. 13) κροτάφοιε. Cod. 3. βλεφάροι",
Αθ. 7bεωd. Τom.Ι. Υy
".

698 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
υiam ad tempora, et defendentεε κροτάφοις παραπεμπoύσας, και της
νίdendi organum a damno, φuoq εκείθεν ι) λώβης απαλατloύσας το
inde po/fit accidere.. Είusmodi οπτικόν. 2) τοιαύτης ικετεύει κηδεμονί,
εrgo curam confequi optat, ας τυχεν, εν σκέπη των πτερύγων σε
Suί, υπmbra alarun tuarum protége
ηις. 9. Α facie impiorum, Τιέ σκεπάσεις με θ. Από προσώπου α
πιe afflixerunt, Rurfits alia.vfus σεβών των ταλαιπως η σάντων με.
comparatione obfecret fibί ο Πάλιν ετέρα χρησάμενος εικόνι προμη
pem afferri.
gnum Αudiuit enim
Μοίen dicentem, ma,
o) Εκ θείας τυχόν αξιοί ήκουσε γας και το
μεγάλου Μωσέως λέγοντος, διεις τας
φanden ala, Jua, /i/ζεφit ip/ο, πτέρυγας αυτέ εδέξατο αυτούς, και
ει βιβuli ip/ο βιρεrbumeri, Juir. ανέλαβεν 3) αυτους 4) επί των μετα
Εt Dominus ad Ηierσfolymam
φρένων αυτέ και ο Κύριος δε προς την
ait, b) Ωuotier νοlui congregar" Ιερουσαλήμ έφη ποσάκις ηθέλησα ε
ήlio, tuor, 4uemadmodum gallina
πισυναγαγεν τα τέκνα σε, όν τρόπον
congregat pullo, Juo, fuύ ali /κι, όρνιε επισυνάγα τα νοσσία 5) εαυτής
στ πolu/ti, 2 Νominat autem
αln, velocem et promptam pro υπό τας πτέρυγας αυτής, και εκ ήθε.
uidentia fecuritatem : facillimus λήσατε; πτέρυγας δε την οξείαν και
eft enitn alarum ποtus. Τ Ιni σύντομον της προνοίας ασφάλειαν ονο
rnici nei animam meam circum μάζει βάση γας των πτερύγων ή κίνη
dederunt. το. Αdip em /uum σις, οι εχθροί με την ψυχήν με πε
conclu/e runt, or e o run, ξιέχον, ί, Το τέας αυτών συνέκλει
λος μt um e/t /uperbian. σαν, το τόμα αυτών ελάλησεν υπερη
φανίαν.
Λ. ι) λώβης. G Ακ Ν. βλάβης, 2) τοιαύτης - τυχείν. Αpud G Α κ Ν. hacc (equun
tur: Ανθετήκασι και το Κυρίω, ός έτι δεξα του πατρός, Ι«δαίοι καλ"Εληνες, και
οι των βεβήλων αιρέσεων ευρεται, εξ ών βυθήνα, παρακαλούσαν οι Απόσoλοι και το
ασφαλές, όπερ ή φύσις τη κόρη του οφθαλμά δεδώρηται, τέτο ζητούσι παρά Θεού,
"να κατά μηδένα τρόπον αδικηθή αυτοί, ο της διανοίας οφθαλμός, και πάθοι το σκο
τιθήναι, ταυτό τούτο και ο σωτήρ αν εύξατο προς τον πατέρα, να φυλαχθή αυτός,
τουτέσι το σώμα αυτού, ή των πιτών εκκλησία, εκ των πολεμάντων αυτή, καθάπερ τις
κόρη οπθαλμά ανεπιθόλωτος και ορθά βλέπουσα φυλαχθείημεν και ημείς από δαι
μόνων των εναντιουμένων τη δεξιά και αγαθή ημών πράξει, ή τις του Θεού εδα λέγε
ται, ως διά της αυτού χάριτος και ενεργείας κατορθουμένη μή ποτε του εντός ημών
οφθαλμά σκοτιθέντος, εις την αχλήν της αμαρτίας εμπέσαιμιεν. ,,Reftiterunt et
ian Chrifto, φui Patris dextera eft Iudri et Graci,st profanarum harelium
inuentores, a quibus eripi petunt Αpoftoli: et prafidium, Ε. natura pu
pi" - oculi donata eft, a Deo poftulant, vt nullo modo ip 1 s lardatur ratio
1nis oculus, aut tenebris obducatur. Ηος etiam Saluator petiit a Ρatre, vt
iple cuίtodiretur, h. e. corpus eius, fcilicet ecclefia credentium, ab impu
gnantibus, quemadmodum pupilla oculi inperturbabilis et rcξte videns.
Cuftodiamur etiam nos a darmonibus aduerlantibus rcξta probaque no(traΕ
agendi rationί, φua Dei efle dicitur, guippe per iptius gratiam et operatio
nem diretta: ne aliquando caligante oculo nofiro interiori in tenebras pec
ςati incidamus.,, 3) Cod. 2. αυτόν. 4) επί - κυτά. Del: in Cod. 3.
5) Cod 1. αυτής.
α) Deuter. 32, ΙΙ. έ) Μatth, 23, 37. -

Ψ
 ,

ΙΝΤΕR ΡRΕΤ. ΙΝ
PSΑLΜ. ΧVΙ. 6ου
φανίαν. Το σέας τινές ευημερίαν και Αdipen nonnulli felicitatem et
ευεξίαν ωνόμασαν εμοί δε δοκεί την εύ bonam corporis habitudinem πο
minarunt. Μihi vero videtur
νοιαν και φιλαδελφίαν ούτω καλών beneuolentiam et fraternam cari
τέτο ή των ρητών ακολουθία παραδη tatein fic nuncupare. Ηoc e
λοί πάσαν γας Φυσικήν αποκλείσαν nin v erb a fequentia demon
τέ. 1)φησιν ευσπλαγχνίαν, και έδεμί, ftrant. Οmnem enim, inquit,
naturalem mifericordiam exclu
αν χώραν τοίς της φιλανθρωπίας λο,
γισμοίς δεδωκότες, φθέγγονται μεν ύ. dentes, nullumque locum be
nignis cσgίtationibus relinquen
ψηλά και υπέρογκα ενέδρας δέμοιπαν, tes, loguuntur alta et tumida,
τoδαπας και λόχες ισάσιν. ια. 2) Εκ, mihigue infidias et omnis ge:
βαλόντες με νυνι περιεκύκλωσάν με , neris dolos (truunt. I Ι. Ρroiί.
τές οφθαλμούς αυτών έθεντο εκκλίναι αienter the nunc circumdedcrunt

εν τη γή. Αυτοί 3) με της πατρώας me, orulo, Jiιο, βαιuerunt declina.

εξήλασαν γης και πάλιν τήδε κακώσε re in terram. Ιpίi me a patrio
folo exegerunt, et rurfus huc
διατρέχουσ' συλλαβέν εφιέμενοι επει & illuc concurrunt me arripe
δή το ευθες εκ εθέλουσι βλέπειν αλ' re defiderantes : quoniam nolunt
ετεροκλινές έχουσι της διανοίας τό όμ, re&tum adfpicere, (ed habent
μα ούτω γας και ο Σύμμαχος ηςμή mentis oculum obliquum. Sic
νευσε τους οφθαλμες αυτών έταξαν enim et Symmachus interpreta
έτεροκλινεν εν τη γή. ιβ. Υπέ λα, tus eft, Statuerunt oculo βιο,
υt nlio declinent in terram.
ξόν 4) με ώσει λέων 5) έτοιμος εις
θήραν, και 6) ώσει σκύμνος οικών εν 12. Su/ζεperunt me βcut leo para
tu, ad pradam, et βιut cntulur
αποκρύφ ο ις. Το λογικόν της φύ Ιeoni, habitan, in abditir. Αbie
σεως απορρίψαντες, 7) θηρία μι. ξta naturali ratione, feras imi
μούνται τροφής 8) εφιέμενα, και ταυ. tantur cibi auίdas, et pradam
την περισκοπέντα, και εξαπιναίως όρ, obferuantes, et derepente ag
μώντα γ.Ανάση θ: Κύριεαυτους
πρόφθα: gredientes. * 13. Εκβιrge Domine, *
αυτούς,
ΩΤΟγ' και υποσκέλισον βύ praueni cor, et /tipφlanta eor: eri
σαι την ψυχή με Ε 9) βομ. pe animam mean ab impio, gla
dium tuum 14. nb inimici, manu,
φαίαν σε... ο απο εχύρων της χ". tua. Ιllorum φuidem, o Domi
ρός σε ... Εκείνων με ιο) Δέσποτακώ.
λυσον την οςμήν, οις οίδας κωλυμασ4' Τ8 ne, impetum impedi, quibus im
το γας υποσκέλισον επεν, εκ μεταφο, pedimentis 1ciueris: hoc enim di
xit /ipplanta, Μetaphora ab illis
ράς των λαθραίωή τους θέοντας ΚζΖ -
defumta, φui clam currentes pro
ταβαλόντων, εμε δ. της εκείνων επιβε: (ternunt. Μe autem ab illo

λής ελευθέρωσον, τη ρομφαία σε χρώ. rum infidiis libera, tuo gladio

μενος κατ' αυτών ούτω γας ο Σύμμα contra eos vtens. Sic enim Syιn
* ε
Υy 2 machus -

ι
Αν d"Cod. 1. 2) Cod. Ι. et 3. εκβάλοντες, 3) μέ. Cod. 3.
1) Ε4?» Α ", Αbεί και Cod, 2. 5) Cod. 3. ετοίμως. 6) ωσεί.
8) Cod. 2. et 3. εφιέμιντον,
Cod. 3. ως.
9) Codi
7) Cod. 1. 2. θήρα, Cod. 3 θήραν.
ces tres βομοφαίας, φua leξtio, eth minus νfitata, fatis bonum dat (enfum.
1ο) δέσποτα, Cod. fior. pram. ώ.
*ν
7oo Β. Τ Η Ε ο D ο RΕ ΤΙ
rnachus dixit, In gladio τμο, χος εξηκε, εις μάχαιράν σε Κύς ιε
ΙDomine a pauci, de terra. Τua 1) απο ολίγων 2) τής γ ής, τώ όρω
mamque (ententia h omines ad σε γάρ φησι 3) τους ανθρώπους πα
πmortem transmittis. Τu enim
dixitti, a) Τerra es, et in ter,
ξαπέμπεις θανάτω. συ γας είπας γή
γmm redibir. Dillipa eo in υίια εί, και εις γην απελεύση. 4) Διαμέ
εorum , al/touditi, tui, imple ρισον αυτούς εν τη ζωή αυτών και των
τκ, e/i υenter corum. Εgo νε κεκρυμμένων σου 5) εμπληθήτω η γα
το, etti tibi facile fit homines σης αυτών. 6) εγώ δε,7)εί και σοί τώ
ad mortem transmittere, tamen θανάτω παραπέμψαι βάδιον, αλ ούν
oblecro, vt viuentes illi difli ας
pentur , et eorum mala con, κετεύωζώντ αυτούς σκεδαάθήνα,
και
ipiratio diffoluatur , atφug fuΡ. την κακήν αυτών συμφωνίαν διαλυθή,
pliciorum, φut a te rείςruata ναι, και των αποκειμένων σοι τιμωριών
funt, participes fiant, Sic igi μεταχεν. έτω8)δε και εντή 9)ωδή το
τur et in magni Μofis cantico ο φησιν
ipίο Deus inquit: b) Νonne harc μεγάλου Μωσέως, αυτός Θεός
εκίδου ταύτα το)πάντα συνήκτα, παρ'
νεροπdita Junt apud me, ει βgna, έμοί, και εσφράγισαι εν τοις θησαυροίς
τa in the/auri, mei, 2 die υindiξία με; εν ημέρα εκδικήσεως ανταποδώσω,
νetribuam, tempore eo quo lab.rur
χρε, εorum, Saturati Junt filii, et εν καιρώ όταν σφαλή ο πούς αυτών,
dimi/ενunt reliquia, paruuli, Juir.
έχορτάθησαν ιι) υιών, και αφήκαν
Ηunc locum Symmachus hoc τα
κατάλοιπα 12) αυτών τοίς νηπίοις
πmodo exprefit, 3)και τέτοιο Σύμμαχοςέτως
Saturabuntur αυτών.
ήlii , et dimittent reliquiar /ita, ήρμήνευσε χορταθήσονται υιοι, και α
paruuli /uir. Νoui, inquit, φήσεσι τα λείψανα 14) αυτών τοις νη
te iuttam tuam panam non fo πίοις αυτών οιδάφησιν, ως την δικαίαν
lum ipfis infliξιurum, verum et σου τιμωξίαν ου μόνον αυτοίς επάξεις,
filiis, & pofteris, qui fuorum αλά και τοις υΐέσι, και τοις εγγόνοις,
maiorum malitiam imitati fuerint. την των προγόνων πονηρίαν μιμησαμέ
yζj2'.

ι) απο ολίγων. Ιta leg in ed. compί. et ald tefie sosto, Recepta, fed minus
apta, leaio eft απολύων. 2) της, Codd. tres aug. habent emendatioren
Ιεξtionen από, φuam cΥR I Lιν s et Ε ν s Ε Β. ad h. 1 (equuti funt. . 3) τους
ανθρ. Αbeft a Cod. 2. 4) διαμέρισον αυτούς. Ιta οι ό. Ρraftat relijuorum Ιn
terpretum verfiο μέρος aut μερι, αυτών. 5) Cod.2, εμπλήθη. Cod. 3 επλήθη,
quam, vtreceptam, Ιεξtionem Caru/a exprefit. 6) εγώ δε-μεθέξτών καιώ.
Ηac irrepferunt in textum ενς εBτι in Μ ο Ντ F. Coll. noua, Τ. Ι. Ρ. 59.
Verba autern φuα prarcedunt, άλος φητή, oftendunt, ea a loco ifto aliena el
fe. 7) ει - βάδιον, Cod. 3. ει και τούτου, παραπέμψα σοι έχδιον ώ δέσποτα.
8) Cod. Ι. 2, δή. Cod. 3. γάρ. 9) ωδή - Μωσέως, Cod. 3. μεγάλη ωδή του
Μωύσού. 1ο) πάντα. Αbeft a Cod. 1. τι) υίν. Ιta leg Cod al κ. Μi,
ηus "pta είt letio Cod. υatic, et duorundam librorum yetcrun, φui habent
υείων, νηde nata είt interpretatio illa, Jitarnti/un pordia carne. :) αυτών,
Def in Codd. ποίtris. ' ι;) και - νηπίοις αυτών. Cod.fior. Εχορτάθησαν αντί
του χορταθήσονται κατά τον 6.(Σύμμαχον;) τοντίτιν, οίδα κ. τ. λ. 14) αυτών. Αb
eft a Cod. 2.
α) Gen. 3, 19. ε) Deut. 32, 34, 35, -
 ΙΝΤΕR ΡRΕΤ. ΙΝ ΡS Α.Ι. Μ. ΧVΙΙ. 7o z
w Α' Υ Ψ

νοις, τ) το δε χορταθήσονται, αντί τέ, Ηoc autem/aturnbuntur, idem eft

> Α" "- -) Α'

εις κόρον μεθέξουσι των κακών φuod ad fatietaten vsque malo

ιέ. Ε rum
4 Λ. Α' ")
participes erunt, y. Εgo au
γώ δε εν δικαιοσύνη οφθήσομαιτώ προ rem in iu/titia apparebo in con/pe
4

σώπω σου, χορτααθήσομαι εν τω οφθη &fu tuo, /atiabor cum mibi appa
\ ή/ "ν ΥΡ . -

να μοι την δόξαν σε 2)Τώπαιδί σε ruerit gloria tua, Videlicet filio

2 "..» ν ν / " Μ ,
3) εκείνοιμεν 4) γάρ τοιαύτας δώσεσιδί, tuo. Illi φuidem tales dabunt
κας, εγώ δε τους παρα της δικαίας σου pωmas : ego autem bonis, ηua a
προνοίας αγαθοίς εντρυφήσω, πειραν tua iufta prοuidentia confequutus
Χ. "ν y -ν

- "ν
fum, perfruar, cum maximum tuae
"ω Υ Α"

μεγίσην της σής ευεργεσίας δεξάμενος, beneficentia periculum fecerim.

ΕΡΜΗΝ ΤΟΥιζ' ΨΑΛΜΟΥ. * ΙΝΤΕRΡ. ΡSΑLΜ Ι Χ VΙΙ. *

ά. Ε
το τέλος τω παιδί Κυρίε, τώ 1. Τnυidi,
finem : φuero Domini Dn
qui locutu, g/f Domi
- Δαβίδ α ελάλησε τώKυρίω, τες no τerba cantici buiu, , die quo
λόγες της ωδής ταύτης, εν ημέρα ή έρ Iiberauit eum Dominus ex manu
omnium inimnicorum *, et ex
βύσατο αυτον 5) Κύριος εκ χαρος πάν
των των εχθρών αυτέ, και εκ χειρός manu Saultr, et dixit. Clara eft
infcriptio, et explanatiοne non
Σαελ, 6)και είπεν. 7) Δήλη ή επιγρα indiget. In hi(toria autem Re
φή, και ερμηνείας έδεομένη έγκειται δε gnorum a) (enfus huius pfalmi
και τή των βασιλειών ίσορία τούδε του pofitus eft. Propheta aatem
ψαλμέ ή διάνοια. 8)θαυμάσαιδεάξιον philoίophia admiratione digna eft.
Cum εnim tot infidias a Saule
την τε προφήτε φιλοσοφίαν, τοσαύτας
fuftintifflet, non inimicis eum ad
γας επιβελας παρα τ8 Σαέλ υπομεί numerauit, verum ab hoftibus
νας, ε συνέταξεν αυτόν τοις εχθροίς' eum feparans, non tanquam de
αλα των πολεμίων χωρίσας, 9)εχώς inimico mentionem fecit. In fί.
δυσμενές εμνημόνευσεν. Το)εις το τέλος nem vero ponitur, φuia vaticina
δε τ ι)πρόσκείlαι επειδή και προφήείαν tionem etiam de gentium voca
έχει της των εθνών κλήσεως, και της tione, Ιudaorumque alienatione
Ιεδαίων αλοτριώσεως ά μακροίς ύσερον continet, guae multis poft fircu
εγένετο χρόνοις. β. Αγαπήσω σε Κύ. lis euenerunt. 2. Diligam te Do
ζιε, ή χύς με... γ. Κύριος σεζέωμάμε, mine fortitudo men. 3. Dominur
βrmamentum meum, et refugium
και καταφυγή με, και ρύσης με ο meum, et liberator meur. Deur
Θεός με βοηθός με, και ελπιώ επ' αυ meμ, adiutor meur, et /permbo in
τον υπερασπισής με, και κέρας σωτη. eum : prote&ior meur, et cornu/alu
Υy 3 έ15'

1) το δε - αντί τά. δod.for. χορταθήσονται 2ν, τουτέσιν εις κ. λ. 2) Το παιδί σα,

Γef inCodd. noitriset apud c ο κ D. p.287. 3) εκείνοι - δεξάμενος. Ηac etiam
habet Ε ν s Ε Β. ad h. 1. 4)"γάρ. Αbeft a Cod. 2.3. c o R D. φησί. 5) Κύρισε
- επεν. Γe! in Cod. 2. 6) και επεν. Αbe(t a Cod. Ι. Ιn Cod. 3.fequitur:
Σύμμαχος Εις το τέλος τώ παιδί Κυρία τώ Δαβίδ επινίκιον τα δάλκ Κυρία τά Δαβίδ.
Αt vero pofterior tantum pars pertinet ad Symmacbum, tefte Ε ν sΕ Β 1 o et
Μ ο Ν Τ Ε. Ηexapl. Τ. Ι. p. 495. 7) Δήλη - διάνοια, Def. in Cod. 3.
8) θαυμ, δε άξιον, Def in 2. έοί
9) ουχ. Cod. Ι. ουδ'. Ιο) εις - χρόνοι,
Del: in Cod. 3. ιι) Cod.2. πρόκειται,
α) 2 Reg. 22.
7οα. Β. ΤΗ ΕΟ DΟ RΕΤ Ι
1 / Υ και ν
τί πιε" , et auxiliaroν mεμι.
Dilεξίione beneficia compenfat φίας 1) με, και αντιλήπτως με.
Ρropheta. Ηanc enim folaπι Γeo, 2) Αγάπη τας ευεργεσίας ο προφήτης
φui beneficium accepίt, poιεί αμείβεται ταύτην γας μόνην τω Θεώ
τεΡendere. . Ηanc etiam Deus τον εύπεπονθότα δυνατόν αντιδούναι"
fub initio legislationis lege ar. 3) ταύτην και της νομοθεσίας αρχόμε,
κίt... Diliges enim, inquit, a) νος ένομοθέτησεν ο Θεός αγαπήσεις γας
Dominum Deum tuum εκ τοτό
κοϊάe tuo, et ex tora anima tua, φησ: Κύριον τον Θεόν σε εξ όλης της
εt ex totis viribus tuis. Ve; καρδίας4)σε, 5)και εξόλης της ψυχής
rum . amorem fequitur cultus σου, και εξ όλης της 6) δυνάμεως σου.
επιθti. Εtenim, b) Caritas οιnnia αλ έπεται τη αγάπητέ αγαπωμένε ή
fuffert, omnia credit, omnia [pe. θεραπεία ή γαρ αγάπη πάντα σέγα,
rat, omnia fuftinet, caritas nίin.
Φuam excidit, Ρromittit autem 7) πάντα πισεύει, πάντα ελπίζει, πάν
beatus Dauid, fe Deum dileau τα ύπομένει η αγάπη εδέποτε εκπίπle, -

τιιτη εfίει ηon φuod hoc perfette υπιχνείται δε ο μακάριος Δαβίδ τον
nondum"impletierit, (εά φuod Θεόν αγαπήσειν, εχ ώς έδέπω τέτοτέ.
πon patitur, vt νlia fatietas hu. λεον κατορθώσας αλα κόρον λαζάν
ius anoris eum capiat. Deinde
beneficia Dei diuinas facit appel της αγάπης εκ ανεχόμενος ότα τας
lationes, et fecundum numèrum ευεργεσίας ) θείας ποιείται προσηγο:
4

beneficiorum in fe collatorum βίας, και το καταλογεί ων έτυχε, α.

numerum appellationum compo γαθών καταλογον ονοματων εργάζεία
Ρonit, Vocat itaφue Deum4ώντίνα, και καλεί τον Θεόν ιχυν, ως ταυτης με
4inem, tanφuam hanc conlecutus :
ή υιαιοεπιμή, tanφuam firmuscon. ταλαχών.
των
σερέωμα, ως 9) σερεος κατα
πολεμίων γενόμενος, καταφυγή,
εί" hoίtes fattus: refηgium, φuod
Ρεμrn ντnurum et firήium valium, ως τείχος εχηκως τον Θεόν, και περίβος
babuerit : liberatorem, tanquam λον το) οχυρόν βύσην, ως δια του Θεού
Ρεϊ Σ'eum ab inimicis liberatus: των δυσμενών απηλαγμένος βοηθόν,
"άικroren, tanguamillinc opem πα: ώς εκείθεν επικερίας τυχών υπερασπι.
&tus: prote&torem, νι Ρropugnato σήν, ως πρόμαχον εν καιρώ γεγενημένον,
"ειη η temporefatium: cornή /alu. κέρας σωτηρίας, και αντιληπιο ά, ως τη
", εε ακriliatorem, tanquam *eius
"Ρrouίdentia (eruatus. cρνπα. αυτέπζομηθάα περισωθείς το δε κεςας
τεm Jήίμti pofuit, per Μetapho. σωτηρίας τέθεικεν εκ μεταφοράς των
τam defumtam a feris, qua corni. ζώων, των τοίς κέρασιν τους πολεμίους
Βμεhoftes arcent. ,, Cornu autem αμυνομένων, ι) "Κέρας δε λέγεται και η
»Φίciturquoφue regnum, ντin loco ηβασιλεία, και δώσει γας χυν τοις βα
»ifto. ε) Εt dabit robur regibus
»nofiris, et εκaltabit τornu vn. »σιλεύσιν ημών και υψώσει κέρας Ε;
22

1) μου. Αbelt a Cod. 2. 2) Αγάπη - εκπίπτει, Def epud co κ n p, 3ος.

3) Cod. 1. ταύτη, Cod. 2. ταύτης, 4) σου. Αbeft a Cod. Ι. 5) και- ψυχής
σου, Def in Cod. 3. 6) δυνάμεωε. Leg. effe videtur vel ίχύος vel διανοίας,
7) πάντα πιτεύει. Def in Cod. 2. 8) θείας πoιείται. Cod. 3. α νομοθέτησε, ο
Θεό, μιά ποιείται. 9) Cod.3. σεβόι, ιο) οχυρόν Cod. 2. ιχυρόν τι) Αlienum
Εκε in Cod. 3. occupont locίim, culpa Librariί ad ν. 4, poft δυσαινών, relats.
") Συς κ', 27, Ρ) τCor, 3, 7, 8. ε) ! Reζ 2, Ιο,
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsΑLΜ. ΧvΙΙ. 7ο3

»sξ αυτ8' αντί τε την βασιλείαν του »,, ai fui, h e regnum Vnai
(ui. ,, 4. Laudan, inuocabo
»Χζισέ αυτέ.» δ'. Αινών επικαλέσομαι Dominum , et ab inimici meir
τον Κύζιον και εκ των εχθρών με σωθή. /aluabor. Ηic diίcimus de be
σομαι. Ενταύθα διδασκόμεθα χάριν neficiis collatis gratias agere, et
μεν ομολογείν υπές των υπηςγμένων α rurfus petere nece(Ιaria. Ηoc
γαθών, αιτείν δε πάλιν τα )ενδέονται enim, inquit, faciens, inimicis
fuperior ero. Deinde- perfequi
τέτο γάς Φησι ποιών, κρείτlων έσομαι tur omnigenos inimicorum in
των δυσμενών. 2) είτα διηγείται τας (ultus, y Circundederunt me do
παντοδαπας των πολεμίων επανασά. Ιorer mortir, et torrenter iniqui
σεις, έ: Περιέχον με ωδίνες θανάτου" τatir conturbauerunt me. 6. Do
lore inforni circumdederunt nκ,
και χείμαρροι ανομίας εξετάραξάν με pracocc upauerunt me laquei mor
5. Ωδίνες άδε περιεκύκλωσάν με προ τir. Dolorer morti, et infίrni
έφθασάν με παγίδες θανάτε. Ωδί. nuncupat pericula mortis. Οuem
νας θανάτε και άδε καλεί τες θανάjη. admodum enim dolores funt
φόρες κινδύνες. καθάπες γας αι ωδίνες prope ipfum parturn : fic maxi
παρ' 3)αυτόν γίνονται τον τόκον, έτω οι Ιna difcrimina ad mortem appro
pinquant. Τοννεnte autem int.
μέγισοι κίνδυνοι τω θανάτω πελάζεσι, quitati,
χαμάρύες δε ανομίας τας αδίκες και tes inimic , iniuftos atque frequen
orum impetus appel
αθρόας των εχθρών προσβολάς καθά lauit, Εtenim ficut torrens ,
πες 4)γας ο χειμάρρες, τας των υδά, aguas hinc et inde concurrentes
ας εν εν έ
των συρβοί εντεύθ κακείθ φερομ recipiens, repente impetum fa
νας δεχόμενος, εξαπιναίως προσβάλει' cit : fic etiam Saul, ceterigue
ούτω και ο Σαέλ, και οι άλοι πολέμιοι, Ηo(tes inuafionibus ντebantur,
ταίς εφόδοις εχρώντο. παγίδας 5) δε θα Ι.aquco, auten morti", infidia
νάτε,τας ενέδρας εκάλεσεν 6) όπες γαρ ηuncupauit: nam quod belluίε
7)τοίς αλόγοις ή 8)παγίς, 9)τέτο τοις laqueus eft, hoc iis gui bello
πολεμ8μένοις ο λόχος, εκάτερα γας petuntur funt infidia : ναυπηque
λαθραίας βλάβης επί μηχανήματα, εnim clandeftini damnί είt ma,
ζ". Και εν τώ θλίβεθα με επεκαλεσά. chinatio. 7. In tribulatiοne mκα
μην τον Κύζιον, και προς τον Θεόν μ8 inuocaui Dominum, et ad Deun"
εκέκραξα ήκεσε 1ο)Κύριος εκναξαγίς meum clamaui : et εκaudiuit de
αυτέ φωνής μs και η κραυγή με ενώ. τεπιρlo /antio βιo υoccη πιεση,
πιον αυτ8 εισελεύσεται εις τα ώτα αυ ετ είdmor meu in con/pcξία είμ"
introiuit in aure, ciu". Α τot
τέ. ιι)Υποτοσέτων μέντοι πολιορκέ.
μενος συμφορών, πάσης ανθρωπίνης κα tantisque calamitatibus obfeftus,
omni humano auxilio defpeθιο ,
ταφρονήσας επικερίας, την θείαν επε diuinam imploraui opem, ηecipes
καλεσάμην ροπήν, και της ελπίδος εκ me fefellit: nam preces meas il
έψεύωθην παραυτίκα γάς με τας κε Υy 4 lico

1)τόκον
Cod. 2. δέοντα.
2) είτα - επανατάσεις. Def in Cod. 3. 3) αυτόν - τον
Cod. 2. αυτού - του τόκου. 4) γάρ Αbείt και Cod. 2. 5) δέ. Αbeft a
8) Cod. 3.
Cod. 2. 6) όπερ. Cod. 1. ώσπερ. 7) τοί. Cod. 3. pram, ετί,
πάγη. 9) Cod.1. ούτα. 1ο) Κύριος. Αtείta Cod. 3. ιι) Cod. 2. "τό.
 7ο4 Ε. ΤΗΕ ο DoRΕ ΤΙ "»

lico admifit. Τomφlum autem

lic non manufaξturn dicίt, nec
τείας εδέξατο ναόν δε ενταύθα, και τον
enim tune temporis erectum fue χειροποίητον, λέγει' έδε γας ώκοδόμητο
rat, φuia Salomo poftea illud τηνικαύτα ο Σολομων γας αυτον εδεί
confiruxit; fed ccelum ita appel ματο μετα ταύτα, αλα τον εξανον
lauit. 3. Commora e/f, et con
τremuit terra, fundamenta mon προσηγόρευσεν ετο, ή. Και εσαλεύθη,
τium conarbata /unt, ct commo και έντρομος εγενήθη ή γή και τα θε
τα βιnt, ηuonian iratu, g/f cir μέλια των ορέων έταράχθησαν και ε
Deur. γ. Αd/tendit fumus in ira σαλεύθησαν, ότι ωργίθη αυτοίς ο Θεός,
εiur, et igni, a facie eiu, exar. θ'. Ανέβη καπνός εν οργή αυτέ' και
as/εει , carboner /uccenβ /unt ab πυς από προσώπε αυτεί) καταφλε.
εο. Οmnia autem hrc poίuit, γήσεται άνθρακες ανήφθησαν απ' αυ
non quod omnino fic accide τέ. 2) Ταύτα δε άπαντα τέθεικεν,
rint, fed quod ita credita (int. γεγενημένα, αλώς
έχ ώς ς πάντω έτω
- Νon folum vero puniens Deus, έτω τη πίσe 3)νενοημένα, έμόνον δε τι
verum etiam homines * exter
rens, fimilia fape fecit, per to μωρέμενος ο Θεός, αλά και δεδιfiόμε.
mitrua, et fragores, et terrac mo νος τες ανθρώπες, πολάκις τοιαύτα
tus , et 1gnom Inιιcιens terro πεποίηκε, και βροντας, 4)καικτύπριε,
reιn. Εodem modo cum Ifrat
και σεισμοί, 5)εκπλήfίων, και πυρι,ετω
lem terrere voluiflet, Sinai mon και τον Ισραήλ ό) δεδίξαθα θελήσας,
tem igne fumantem oftendit. το Σινά όρος πυρί καπνιζόμενον έδειξε,
Ρer iίta igitur et prafens pro 7) δια 8) τέτων 9) τοίνυν και ο παρών
pheta paenaun hoftibus infliξtam προφήτης την τοις πολεμίοις επενεχθεί:
indicauit: docet vero et alios ho
σαν τιμωρίαν εμήνυσε, διδάσκει δε και
mines, ne fimilia perpetrent, fi, τές άλες ανθρώπες,μή τα όμοια δράν,
miliaque patiantur. ιο. Ιnclinn ίναμή τα όμοια πάθωσιν.το) ί. Και έκλι
υit καior, et defiendit, et caligo
"Juύριαib4 eiur. n. Εtadβendit/i- τές νεν έφαγες, και κατέβη και γνέφος υπό
-

πόδας αυτ8. ια. Και επέβη επί Χε

μεr Cύerubin, ει υolnuit/uperpenna, ρεβίμ, και 11) επετάθη επί πlερύγων
\ ανέμων,
ι) Rec. leftio eft κατεφλόγησεν. Νofiram habet ed. ald. et compl. 2) Ταύ
τα - έδειξε. Ηec in Cod. 3. (equuntur poft τα όμοια πάθωσιν. 3) νενοημένα,
Cod. Ι. πεπονημένα. 4) και κτύποις. Codices tres , κατακτυπών.
των και πυρί Cod. 3. εκδειματών και τώ ατραπαίω καταπλήττων πυρί. 5)6) Cod. 2.
1 - -
εκπλήτ
δεδίξα, 7) δια - πάθωσιν, Def in Cod. 3.
πκρών, Del: in Cod. 3. Ιο) Εκ το Θεζ δήλον8)ότιCod. 1. τούτο. 9) τοίνυν και ο
οι άγιοι, επειδή γαρ ο Θεός
πύρ καταναλ ίσκον ετίν , οι τόν Θεόν θεωρόντ ες τή καθαρότ ητι άνθρακες είκότως
"ροσαγορεύονται τη προς αυτόν ενώσει καλ φωτήρες εκάτω φαινόμενοι. » Μanί,
feftum είt, Sanξιος e Dεο εΜε. Qeia enim Deus eft ignis confumens,
merito illi φui Deum in puritate vident, carbone, vocantur : ντpote φuί
εum Deo coniunξti vt lumen inter omnes coruίcant. ,, Ηac in Cod. τ.
leguntur, dubitauimus autem ea Τextui inferere, quia ad alium Αutorem
Ρertinere νίdentur. Solius φuidem τ ι ε ο ο ο κ ε τι Commentarios Codex
ίίίς εκbibet, hoc loco tamen εdfcriptum legimus άκο (pro άλος), Similia
Βούει τον Ρ. Ρ. γ.9 εκ τετp ο κ ο ιι) ιπτάθη Repotitut m.Cod. : et j.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ Μ. ΧVΙΙ. 7o5
ανέμων, ιβ. Και έθετο Ι)σκότον απο; υentorum. 12. Εt pωβιit tenebrar
κρυφην αυτέ, κύκλω αυτό 2) ή σκηνη latibulum βιum : in circuitu eiu, ta
bernaculum eiur. Rurlus hic Dei
αυτ8. Πάλιν 3) ενταύθα τ8 Θεξ την
apparitionem exponens, multum
επιφάνειαν διηγέμενος,
- 2 ,η
κανόν τοίς α.
- 0
auditoribustimorem incutit. Ve
κgoαταις έντίθηση δέος, αλ όμως, ετε runtamen neque defcenfum, neque
κατάζασιν, έτε ανάβασιν της θείας ή adfcenfum diuinar natura nos no
μείς επισάμεθα φύσεως 4) απερίγρα, vimus. Incircumίcriptus enim eft
φον γας το θείον, πανταχ& παρόν, Deus, νbique prafens, οιnnin con
tinens. Per hac autern differen
5) περιέχον τα πάντα, το διάφορον δε tiam difpenfationis difcimus. Νam
των οικονομιών δια τέτων 6) εκπαιδευό. aliquando guidem mitius homini
μεθα. ποτε μεν γας προσηνέςερον επι bus apparet, interdum vero ma
φαίνεται τοις ανθρώποις ποτέ δε με. gnificentius: et nonnunquam me
γαλοπρεπέσερον, έσι δ' ότε και φόβον tum afferre volens, ftupenda qua
dam, et infolita demonίtrat. Ηoc
ενθείναι βελόμενος, παράδοξάτινα δεί, igitur, Inclinauit calo, et de/tendit,
κνυσι και 7) αήθη το τοίνυνέκλινεν ού ita intelligamus, vt propriuιn con
φανές, και κατέβη, νοήσωμεν ότι την οι: fpeξtum oftenderit : caligo auten
κείαν επιφάνειαν έδειξεν γνόφον δε υπό Jiab pedibu, eiu, eft eius prafentia
τές πόδας, το της παρεσίας αόρατον' inuiίibilis : pοrro ad/ien/iι, βιφer
την δε, των Χερεβίμ επίβασιν, και την Cherubin , et υcntorum, υolatur,
apparitionis velocitatem defi
8) των ανέμων πjησιν, το της επιφα eius gnat. Ηoc autem , Ρο/uit tene
νείας οξύ το δε, έθετο σκότος αποκρ bra, latibulum /itun, naturac eius
φήν αυτέ, το της Φύσεως αθεώρητον, inuifibilitatem indicat: hoc vero,
9) το δε, κύκλω αυτέ ή σκηνή αυτό, το in circuitu eiu tabernnculum eiur,
περί αυτόν φώς διο και Ιο) ο μακάριος lucem quac circa ipίum eft. Ιdeo
φue beatus Paulus inφuit: a) Ωuί
έφη Παύλος, ο μόνος έχων αθανασίαν, Jolu, babet immortalitaten, lucen,
φώς oικών Ι )απρόσιτον σκοτεινόν inhabitan, inaccelfibilem, , Τιηebro
ύδωρ εν νεφέλαις αέρων. ιγ. Απο της /ή aqua in nubibu, mérir. 13. Ρra
τ2) τηλαυγήσεως ενώπιον αυτέα, νεφέ. fulgore in con/pεξtu eiu, nuber
λα, διήλθον, Καθάπερ γάς φησι τη tranβerunt, Qu ema dn o du πι
πυκνότητι των 13)νεφών ί4)ζοφώδης γι' enim, ait, nubium dentitate te
nebrofus fattus aur fulguris
νόμενος ο 5)αήςτής ασςαπής εκπέμπει fplendorem emittit , eodem mo
την αίγλην, έτως αόςατος ών ο των ό do vniuertitatis Deus , cum cer.
λων Θεός, και τέ νοερξ φωτός τας ni minime poίlit , et emittit
Υy 5 radios

1) Cod. 2. σκότος. 2) ή σκηνή αυτού, Def. in Cod. 2. . .) εντκύθα, Cod. 3. δέ.

4) Cod. 2. απερίγραπτον. 5) περιέχον τα πάντα. Def in Cod. 3. 6) Cod. 3.
παιδευόμεθα. 7) αήθη Cod. 1. αληθή. 8) των Cod. 3. Ρram. επί. 9) τό
αυτού. Cod. fior. Έτερος σκηνήν έφη, ιο) o - Παύλος, Cod. fίον, ο Παύλος
φησίν τι) απρόσιτον. Μulta guidern in Cod. 3 (ubiunguntur, φua tamen
omittenda e(Ιe duximus, funt enim fere eadem cum iis gua coκ D. p. 328.
et 329, ex D 1D Υ Μ o attulit, cuius etiam nomen, etfi chara8iere recentiori,
ad marginem Codicis adfcriptum eft. Ι2) τηλαυγ. Cod. 2. addit κυτού.
13) Cod. 2. νεφελών. 4) Cod. 2. νεφώδης. 15) Cod. 1. αιθήρ,
ή α) ι Τim, 6, 16,
 7ο6 - Β. · Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
radios fpiritualis 1ucis, et in eos, ακτίνας αφίησι, και τώ κολασικό πυρί
φui malitiac afίueti funt, pα:nali κολάζει τους πονηρία συζώντας του
igne animaduertit. Ηoc enim ma, το γαρ παρεδήλωσεν ) επαγαγών
nifeftauit fubiiciens: Grando, et
απrbone, ignir. 14. Εt intonuit de 2) χάλαζαι και άνθρακες πυρός.
carlo Dominus , et altilfimus dedit ιδ'. Και εξοόντησεν εξερανε ο Κύριος
* υocem /uam. * υ. Εmίβι /agitta, και ο ύψισος έδωκεν φωνήν αυτέ,
/uar, et diffipauit eo : fulgura muί, ιέ. 3) Απέσειλε βέλη, και έσκόρπισεν
ziplicauit, et conturbauit εο. Ηacc αυτές και ασραπας επλήθυνε, και συν
ποίtro φuoque tempore faepius ac,
ciderunt. Βellis enim proximis, ετάραξεν αυτές. Ταύτα και εφ' ημών
barbaros aquilonares, gui nos πολάκις εγένετο 4) εν γας τοίς εναγ
inuaferant , grandine et igne χος γεγενημένοις πολέμοις, και τες αρ.
profiίgauit : et Perfas, qui nu κτώες βαρβάρες επελθόντας ημίν χα
per ab Οriente nos bello aggres. λάζη και πυξί κατηνάλωσεν, και τους
fi fant, et fine cruore vrbes
no(tras fe direpturos fperabant,
από της έω πρώην επιτρατεύσαντας
hisce laqueis irretiuit, et νlterius 5) Πέρσας, και αναμωτί τας ημετέρας
progredi prohibuit, et alios mor πόλεις παραλαβών προσδοκήσαντας,
te mulξtauit , alios nuntios eo ταύταις 6) επέδησε ταις πέδας, και πε
rum gua acciderant emifit. ραιτέρω 7) προέήναι κεκώλυκε και τες
τό! Ει apparuerunt fonte, aqua. μεν θανάτω παρέπεμψε, τες δε των
rum, et reuelata βιnt fitndamen εγενημένων αγγέλες εξέπεμψεν.
ra orbi, terrarum: ab increpatio. Ά Και ώφθησαν αι πηγαι των υδάτων
me rua Domine , ab in/piratione και 8)ανεκαλύφθησαν τα θεμέλια της
/piritu, ira tuα. Ηoc -etiam οικεμένης, από επιτιμήσεώς σε Κύριε,
noftris temporibus multis in re από εμπνεύσεως πνεύματος οργής ΟΤ8',
gionibus euenit. Νam terra Και τέτο εφ' ημών εν πολλοίς γεγένηται
motu rupta eft, et hiatus im. κλίμασι διέτη γας ή γή κινηθείσα, και
nnenfus in editis montibus ap βάθος
paruit, et aqua in aridis locis
9) άμετρον εν υψηλοίς όρεσιν α
(caturiit. Facίt autem harc vni νεφάνη, και ύδωρ εν ανύδροις το) εδόθη
verίorum moderator , fuam vlcί. χωρίοις ποιείδε ταύτα ο των όλων πρύ.
ίcendi potentiam hominibus τανις, την τιμωρητικήν αυτ8 δύναμιν
οίtendens, et docens φuod in 1 ) τοις ανθρώποις επιδεικνυς, και διδά
punξto temporis extremam per. σκων ως δύναται μεν εν ακαςεί 12)πάσι
niciem afterre poffit: benignitate πανωλεθρίαν επενεγκεν φιλανθρωπία
νero vtens, vindiStan procraftinat, δε χρώμενος, αναβάλεται την τιμωρίαν,
atque panitentiam nofiram exfpe. και προσμένει την 3) μεταμέλειαν.
ξtat. 7. Μίβι de/ummo, et accepit μς". Εξαπέσειλεν εξ ύψές, και έλαζέ
με

1) Cod. 3. επάγων, 2) Cod. Ι. χάλαζα. ;) Cod. 2. et 3, εξαπέςειλε. 4) εν -

πολέμοιε, Cod. 2. και τους εναγκoς γεγενημένους πολεμίους, Ρoft έφαγχο,in Cod. Ι.
fequitur σροσφάτως, φuod tamen idem eft. 5) Πέρσας - προσδοκήσαντας. Def.
in Cod. 2. 6) Cod. 3. επεδήμησε. 7) Cod. 2. προφαίνειν. 8) Cod. ι. 2. ανε
καλύφθη. 9) Codd, tresaug. αμέτρητοι. 1ο) Cod. I. ανεδόθη. ιι) τοις, Cod. τ.
Αν, ι") Cod.Ι. 2. πάσαν. Ιta quoφue c ο κ Ρ. Ρ.3o8. Ι;) Cod. . μετάνοιαν.
 ΙΝΤΕRΡ RΕΤ. ΙΝ ΡSΑ LΜ. ΧVΙΙ.. " 7oz
1

με προσελάζετό με τ)από υδάτων πολ rne, αίjum/it me de aqui, multis.

λών. Και διδάσκων τί καλεί τροπικώς Εt docens, φuid per aquas mul
ύδατα, επήγαγεν ιή. Ρύσεται με εξ 13.tas tropice defignet, fubiunxit:
Ενίpiet me de iuinnici, mei, .for
εχθρών με δυνατών, και εκ των μισέν riffitnir, et ab bir, φui oderunt me,
των με, ότι εσερεώθησαν υπέρ εμέ. quonian confortati Junt /iφεν me.
Προφανώς, φησί, την περί έμε κηδεμο Μanifefto, inφuit, mci curam
νίαν τοίς εμoίς έδειξε πολεμίοι τέτο meis hoftibus oftendit: hoc enim
γας 2) άπα eigηκώς, εξαπέσειλεν εξ moinnuit, cum dixit, Μi/it de/um
, et accepit me, Videlicet
ύψες, και έλαβέ με, αντί τ8, πέπεικεν omnibus perfuafit, e carlo fe Inihi
άπαντας ως ερανόθεν μοι την επικου, open attuliίle: hac vero prοuiden
ρίαν παρέχει ταύτης δέ με της προμη tia dignum me putauit, cum ho
θείας ήξίωσε, το των πολεμίων ιχυρόν ftes effe potentes vidiflet. Νam
θεασάμενος, εξερεώθησαν γας υπέρ εμέ ήrmati /unt, inquit, /uper me.
ψ. Ρraruenerunt me die affiiξtioni,
φησιν, ιθ. Προέφθασάν με εν ημέρα meα. Ηic latenter innuere mihi
κακώσεως μs. 3) Ενταύθα αινίτlεώθαί vidctur Αbfalomi defeStionem poft
μοι δοκεί την τε Αβεσσαλώμ επανάσα peccatum patratum. Νam affli
σιν, μετά την αμαρτίαν γεγενημένην, είfonem, φuam Symmachus mίβ"
imbecillitate
κάκωσιν γας, ήν ο Σύμμαχος ταλαί rian voca , anima m
πωρίαν καλεί, της ψυχής λέγει την α dicit , propter φuam peccatum
commiffum fuit. Ει/ήξtu, g/f Do
θένειαν, δι' ην η αμαρτία γεγένηται, minu,
Και εγένετο Κύριος αντιτήριγμά με. κit meprotcξtor meur. 20. Εt edu
in latitudinem. * Μe qui. *
κ. Και εξήγαγέ με εις πλατυσμόν, dem impulfum et deie&tum cor
4) Ωθέμενόν 5 )με, φησί, και 6)κατα roborauit Deus, et anguftias lo
βαλόμενον υπήρεσεν ο Θεός, και την ci latitudinem effecit, pro mor
7) σενοχωρίαν ευρυχωρίαν ειργάσατο, te, φua ab inimicis exfpettaba
8) αντί τg προσδοκωμένg θανάτε την tur, vitam largitus. Ηoc et in
ζωήν 9)χαρισάμενος τέτοδέκα ενέτέ. alio pfalmo dicit, a) impulfus et
euerfus fum vt caderem, fed Do
ρω λέγει το) ψαλμώ ώθεις ανετράπην minus fuίcepit me, Saluun me
τέ πεσείν, και ο Κύριος αντελάβετό με, ficiut, φuonian υυluit me. Spe
ξύ σέ1αι με, ότι ηθέλησέ με. έλπίζω δε, ro autem., fore vt in pofte
ότι και εις τον έπειτα χρόνoντής αυτής rum eadem ope me dignum ha
αξιώσει με βοηθείας, και κρείflων έσο beat, et inimicis (uperior ero,
μαι των δυσμενών, τι)κάν μάλισα πλεί. etfi quam maximan potentiam
ςην έχωσι Ά. κα. Και ανταπο habeant. 2ι. Εt retribuet mi
bi Dominu, βcundum iu/titiam
δώσε μοι Κύριος κατά την δικαιοσύνην
meam,

τ) από. Codd. tres, εξ, 2) είπεν ειρηκώr, Cod. Ι. 2, ειρηκεν, Cod. 3. et fior, είπεν.
Οmnes omittunt ειρηκώς. 3) Ενταύθα κ. λ. Ηorum locum in Cod.fior, oς,
εupant ea qua deinde ad ν. 2ο. (equuntur, 4) Ω3ούμενον - αντελ. μου,
-- Def: in Cod. 3. 5 ) μέ. Αbeft a Cod. Ι. 2. 6) Cod. Ι. μεταβαλόμενον,
7) ςενοχ. Cod. 2. pram, προσδοκωμένην. 8) αντι- χαρισάμενος. Del: in Cod. 2,
9) Cod. fior δωρησάμενος. 1ο) ψαλμό. Αbefta Cod, fior, ιι) κάν, Codd,
auguft. addunt ότι,
4) Ρί, 117, 11,
 Α

γο8 Β: ΤΗΕ Ο D Ο R Ε Τ Ι ".

ηream, et /actindum puritatem mπ με και κατα την καθαριότητα των

πuum menrum retribuet mibi.
χειρών με ανταποδώσει μοι. κβ."Ότι
22. Ωuin cu/todiui υia, Domini,
πec impictate recef a Deo mco. εφύλαξα τας οδες Κυρίg και εκ ησέ
23. Ωuonian omnia iudicia eiu, βησα από τέ Θεέ με. κγ. Ότι πάν
Junt in con/petiu meo, et iu/tiriac τα τα κρίματα αυτε ενώπιόν μs, και
είur non deficerunt a me Νon τα δικαιώματα αυτέ εκ απέ5ησαν απ'
iniufte, inquit, mei gerit cu εμέ. Ουκ άδικόν φησι ποιείται τ) με
rain, fed meum propofitum co
gnofcens, et fciens me operam
πρόνοιαν, αλά και τον εμάι σκοπον επι
dare, vt omnia eius praccepta σάμενας, και ειδώς ότι εμοί σπεδή πά
cu(todiam. Poftquam enim often σας 2) αυτέ φυλάτleιν τας εντολάς'
dit, Deum multam ipfius cu επειδή γαρ πολήν έδειξε περί αυτόν τg
ram gefίiffe, huius rei iuίtitiam Θεέ 3) γεγενημένην 4)κηδεμονίαν, δει
demon(trat, ad virtutem audien κνυσι ταύτης το δίκαιον, 5) προτρέπων
tes adhortans , atφue docens, εις αφετην τές ακέοντας: και διδάσκων
nos hanc affequi minime potle,
nifi pure Deum diligamus. ως εχ οιόν τε ταύτης ημάς τυχεϊν, μη
ec enim fuorum reξte facto γνησίαν 6)εύνοιαν περί τον Θεόν κτησα
ium numerum omnibus often. μένες έδε γας τον των οικείων κατος
dere propheta voluit : (ed pro θωμάτων κατάλογον γυμνώσαι πάσιν ο
ponere, φuomodo poffimus diui προφήτης ηθέλησεν, αλ' 7) υποθέJαι
nam curam impetrare. 24. Ει πώς οιόντε της θείας απολαύσα προ
ενο immaculatu cum eo. Εt
νοίας, κδ'. Και έσομαι άμωμος μετ'
φuomodo hoc praftari poteft ? αυτέ. Και πώς δυνατόν τέτο κατος
Εt ab/tinebo me ab iniquitate θώσαι ; και φυλάξομαι από της ανο
1 2 Α. » "
mea. Αb illis, inguit, abftinens, μίας με. Απεχόμενός 8)φησιν εκείνων
φua male perpetraui, immacula α κακώς ειςγασάμην, άμωμος εις τον
tus in pofterum ero. Sic Ιna
gnus Dauid de fuis reξte fattis 9)επιόντα γενήσομαι χρόνον Ic)έτως
mentionem facere coaξtus, vt di ο μέγας Δαβίδ των οικείων κατορθωμά
uina prοuidentiac iuftitiam often
των μνημονεύσαι βιαθείς, να δείξη τής
deret, patratum deliξtum occul τέ Θεέ προμηθείας το δίκαιον, έκήνέ
tare noluit. 2y. Εt retribuct mi χετο την γεγενημένην κρύψαι παρανο
Βi Dominu, /bcundum iu/tiriam μίαν, κέ. Και ανταπο ώσε μοι Κύριος
meam, et /tcundum puritaten ma κατα την δικαιοσύνην μ8. και κατα την
ηutιm memrum in com/petiu oculo καθαριότητα των χειρών με ενώπιον
νum ciur. Τunc fane ait, cum των οφθαλμών α υ τ ε Τότε δή
penitus innocens ero , perfe&ta φησιν, όταν παντελώς άμωμος γένω
bona afiequar. Νam omnia μαι, τελείων τεύξομαι των αγαθών,
Deus vniuerforum profpicit, et πάντα γας έφορά ο των όλων Θεός
Ρίο ratiοne bonorum operum , και προς τας αγαθάς πράξεις, ταύ
Ταζ9'

") μου. Cod. 3. μοι. 2) αυτού. Αbeft a Cod. 3. 3) Cod. Ι. γενομένην. 4) Cod.
fior. φιλανθρωπίαν, 5) προτρέπων - ακούοντας, Def in Cod. fior. 6) Cod. 2.
έννοιαν, 7) υποθέθαι. Cod. 3. υπέθετο. 8) φησίν. Αbeft a Cod. 2. et 3.
9) επιόντα. Codd, augu/t, έπειτα, το) ούτως -παρανομίαν, Def in Cod. 3.
 ΙΝΤΕRΡ RΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧVΙΙ. 7ο9
(harc enim puritatem manuum
τας γας ωνόμασε χagών καθαρότη.
τα, και τον ευσεβή της διανοίας σκο nominauit,) ac fecundum pium
mentis propofitum, tribuit com
πόν, ποιείται τας αντιδόσεις, είτα penfationes. Deinde hoc idem
1) τέτο αυτό σαφέτερον εκπαιδεύει. clarius docet. * 26. Cum /nκέto
κ5'. Με τα όσίε 2)όσιωθήση και μετα ./anξίu, eri, et cum υiro innocen
ανδρός αθώε αθώος έση, κζ' Και μετά te innocen, erir. 27. Εt cum eleέto
εκλεκτό εκλεκτός έση και μετά σρε. είεξίu, eri, et cumu peruer/o per
τιςrterir. Ηominum fententiis tu,
βλού δια σgέψεις. Προς τας γνώ. ο Domine , remunerationes ac
μας των ανθρώπων αρμότlεις τας αν commodas. Νam fanξtis fanξtita
τιδόσεις,ώΔέσποτα, τοίς γαρ οσίοις πα te digna prabes, et innocentibus
ρέχεις τα της οσιότητος άξια και τοις atque a peccato liberis res con
αθώοις, και 3)της αμαρτίας απηλαγ. gruas, et eleξtis perfeStisque res
μένοις, τα πρόσφορα και τοις εκλεκ, perfcξtas: digreths autein a via
τοίς και τελείoις, τα τέλεια τοίς δε το retta, et in contraria ambulan
ευθέως εκτραπείσι, και την εναντίαν ο. tibus, congruum via finem
δεύoυσι, 4) κατάληλον παρασκευάζεις pra:paras. Ομοmodo, et φuo
ευρείν της οδού το τέλος. 5) πώς και paSto2 23. Ωμonian ru popu
6) τίνι τρόπω κή. Οτι συ λαοντα Ium humilem /aluum ficier, et o
culo, /uperborum bum iliabi.
πεινόν σώσεις και οφθαλμους υπερη Νam vel moderato ftnfu vtentes,
φάνων τα πεινώσεις. Τους μεν vel ex calamitate aligua depref
γας ή μετρίω φρονήματι κεχρημένους, fos, falute dignaris, atque illu
ή εκ 7) περισάσεως τέlαπεινωμένους, fires reddis : fupercilia autem
σωτηρίας Ά και περιφανείς απο toilentes, fuperbiaque inferuien.
φαίνεις τους δε τας οφρύς αίροντας, tes, in terram defpicere, atque -

και τύφω δελεύοντας, κύπlειν εις γην vilitatem fua natura confiderare
αναγκάζεις,και της φύσεως λογίζεθα cogis. 29. Ωuoniam tu illumi
την ευτέλειαν, κθ. "Οτι συ φωτιές nabi, lucernam 7/j67/17/? Γomine ,
λύχνον με Κύριε, ο Θεός με φωτιές Deu, mi illuminabi, tenebra, me
το σκότος μου. Επειδή σκότος ar. Quia frpius tenebras afHi
8) πoλάκις τας θλίψεις εκάλεσεν, εί, ξtiones nuncupauit, merito ab
κότως φώς ονομάζει την τούτων απαλ his liberationem lucem appellat.
λαγήν ταύτης δε φησιν απολαύω πα, Ηac vero, inquit, per te, prοui
ρα σού της προνοίας επειδή ο λύχνος dentia fruor: quoniam lucerna,
ο το αληθινόνυπoδεξάμενος φώς'9)κα φua veran lucem accepit (νο
λεί δε ούτω την τε δούλου μορφήν έμός cat autem iς 1crui formam) et
ΙΠ€8

1) τούτο αυτό. Cod. 1. 2. το αυτό. 2) οσιωθήση Codd. aug. tres et fior, όσιο,
έτη, φua eft le&tio ed. ala. et compl. 3) τής αμ, απηλ. Cωd. fior. δικαίοις.
".
4) κατάληλον, Αbeft a Cod. 2. 5)πώς, Αbeft a Cod.fior. 1. 6) Cod. 3. aug,
nificationena
ΚΑΙ
et Cod. fior. τίνα τρόπον. 7) περιτάσεως.tamen
Εanden vt h.
frpius habet apud ενς ε5 1ν Μ, cuius hac non funt. 8) πoλά
κις, Αbείt a Cod. 1. 2. et a Cod. fior, 9) καλεί - κερφήν, Del: in
Cod. 3. .. !
 7 το Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ

mea eft, et ex meis lumbis τ) τε εσί, και εκ της έμής οσφύος

formabitur. Ηoc vero et in alio
inquit pfalmo, a) Illuc producam πλαθήσεται. 2) τέτο δε και εν ετέρω
cornu Dauίd, paraui lucernam λέγει ψαλμώ εκε; 3) εξανατελώ κέ.
* Ch ri (to neo. 3ο. Ωμonian, ρας τώ Δαβίδ ήτοίμασα λύχνον τώ
ρer te aripiar a tentattone ,
τμrn Deo meo transgrediaν πικ
er Χρισώ με. λ."Ότι εν σοί ρυώθήσομαι
rum. Οmneln fraudem, et do
από πειρατηρίg, και εν τω Θεώ με
lum, (tentationem enim et mu
υπερβήσομαι τείχος. 4) Πάσανε.
rum in/idia, vocat, ) per tuam πιβsλήν, και πάσαν 5) ενέδραν πειρα
gratiam effugiam. 3: Deu, me τήριον γαρ και τείχος την ενέδραν κα
λεί δια της σής 6) διαφεύξομαι 7)
πι, , maculae exper» εβ υia eiu».
Ιu(te dirigis omnia, et propter. χάριτος, λα. Ο Θεός με, άμωμος
εa confido. Ε! o 4 u i a Domini ή οδός αυτέ. Δικαίως 8) ιθύνεις τα
/κπι ighe explorata. . Ηoc au
tem a veracibus tuis eloquiis σύμπαντα, καί τούτου χάριν θαρρώ.
didici. Νam igne explorata, τα λόγια Κυρίε πεπυρωμένα τέτο δε
νt et ante diximus, probata di παρα των αψευδών σου λογίων μεμά.
cit, et a mendaciis remota. θηκα πεπυρωμένα γας, ώς 9) και το)
Ρroιεξtor eft omnium qui /perant ήδη προειρήκαμεν, τα δόκιμα λέγει, και
in eum. Νοn ego auten fo ψεύδους απηλαγμένα, υπερασπισής
lus, verum et omnes qui ean έσι πάντων των ελπιζόντων επ' αυτόν,
dem (pem in illum collocant, εκ εγώ ιι) δε μόνος αλά και πάντες
eadem ope fruehtur. 32. Ωμο". οι ταύτην εις αυτόν έχοντες την ελπί.
έmm qui Deu, prater Do. δα, της αυτής απολαύσονται βοηθείας,
minum no/trum, aut qui De. λβ."Ότι τίς Θεός 12) παρεξτεΚυρίg
και μ, φrater Deum no/trum" "Νe. 13) ημών, Ι4) και τίς Θεός πλην τέΘεξ
que enim eft alius Deus, vt hίς ημών, 15) Ουδε γάρ ες Θεός έτερος"
"να

1) τε. Αbeft a Codd. aug. 2) τούτο - Χριτόμου. Ηorum locum in Cod.

3. occupant, φua deinde ad ν. 3ο. Ιequuntur, πειρατήριον - καλεί. Codex
Jior, pro τούτο δε habet ούτω. 3) Cod. /ior, εξανατελών. 4) πάσαν. Cod.
ήor.et co κ D. Ρ. 3ιι. addunt φησίν. 5) Ρoft ειέδραν in Cod. 2. et apud c ο κ D.
1. c. fequitur διά της - χάριτος. Ηac excipiunt ea, πειρατήριον - καλεί.
6) Cod. Ι. φεύξομαι. . 7) χάριτος, Cod.for. χειρός. Ιbid. fequitur, το αυτό
δε καλεί και τείχος, 8) Cod. 3. ιθύνει. 9) καί. Αbelt a Cod. 2. Ιο) ήδη
προειρήκαμεν. Vid. Ρ. 676. ιι) δέ. Αbeft a Cod. Ι. 2.
12) παρέξ. Rec.
le&tio l. c. eft πλήν, Ι;) ημών. Def: in Cod. Ι. 2. 14) καί Cod. 1. 2. ή.
15) In Cod. fior, leguntur fequentia, gua tamen non ad hunc modo fed
etiam ad (equentem verticulum pertinent, et quoad verba prima refpondent
iis qua co κD. Τ. Ι. Ρ. 314 ανωνυμεί protulit Conferenda φuoφue fuht ad
verba prima huius loci, Supplementa Commentarii S. Α Τ Η Α Ν Αs11 in Pfal
mos, in Μ ο ΝτF. Colle&t. noua PΡ. Τ. ΙΙ. p. 83. Ο τούΘεζ λόγος μόνος υιός
και Θεός αληθώς, διό και μονογενής, δια το μόνος είναι ως πατήρ Θεός πάντες γαρ οι
άλοι παρουσία λόγω (leg effe videtur λόγου) Θεοι κατασκευάζονται, εκείνους γαρ
θεού, είπε, προς ου ο λόγο του Θεά εγένετο, ο δε σωτήρ ποιητή, θεών ου μεθέξει θε
-

& Ε.
α) Ρί. 131, 17.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧvΙΙ. στα
"να ο μεν τούτω, ο δε εκείνω παράχη quidem huic, hic vero illi poftu
την αίτησιν λγ. Ο Θεός ο περιζων, lata concedat. 33. Deu , 4μι
νύων με δύναμιν και έθετο άμωμον την prarcingit me virtute, et maculae
οδόν μου. Τη αυτε δυνάμει ρωθείς εxpertem
potentia
frcit υiam nιeam. Ιpίius
καγώ την ευθείαν τρίξον οδεύειν επεί, ξtarn via«orrοboratus et ego re
m incedere feftino.
γομαι, λό". Ε τους πό 34. Ωui perficit pedeε mco, tan
δας με ώσει ελάφου και επί τα 1) υ quam cerui, et /iper εκcelfa /ta
ψηλά ισών με . Καθάπερ 2) γας ruit me, Sicut enim ceruis na
3) τοις ελάφοις έδωκε κατά φύσιν τα tura infitum eft venenatas feras
ιοβόλα θηρία καταπάIείν ούτω με conculcare: fic me fuperiorem
κρείτlονα και υψηλότερον των πολεμίων et illu(triorem hoftibus reddi
απέφηνε, λέ. Διδάσκων χώρας με dit. 35. Ωui docer manu, mea,
bellum, Ηas enim ad preces
εις πόλεμον. Εις ευχήν γαρταύτας expandens, fupero inimicos me
εκτείνων, περιγίνομαι των δυσμενών. os. Εt po/kir arcun, «neum,
και 4) έθετο τόξον χαλκούντες βρα Βracbia mea. Propterea effecit,
χίονάς μου. 5) δια τέτο, δίκην τόξε vt per brachia mea , tanquan
χαλκού και αρραγούς τους εμους βρα per arcum aneum et infraξtum,
fagittas in hoftes emitterem.
χίονας τα κατά των πολεμίων αφιέναι 36. Εt dedi/ti mibi protείtionem
παρεσκεύασε βέλη. λς. Και έδωκάς
Ι - α
/aluti, mca, et dextera tua /i/:
μοι υπερασπισμoν σωτηρίας μου και ή
αφit me : et di/tiplina tua cor,
δεξιά σε αντελάζετό μου. 6) και η νεκit me in perpetuum , er
παιδεία σε ανώςθωσε με εις τέλος" di/tiplina tua ip/a me docebit,
7) και η παιδεία σε 8) αυτή με διδά, Εt caftigafti eum φui peccauit,
ξει. Και επαίδευσας ήμαρτηκότα, και et collapίum etsxifti, et docui
καταπεπlωκότα ανώρθωσας και εδί. fti quaιη Ε malum fit
δαξας όσον η αμαρτία κακόν, και της peccarum , et falute illum di
σωτηρίας ήξίωσας, λζ. Επλάτυνας gnatus es. 37. Dilata/ti grg/, *

/i, "

" & .. «"

ός, ο Θεός ο περιζωννύων όμοιον τό είρημένω" ύμεί, δε καθίσατε εν τη πόλει Ιερκσα,
λήμ έως του ενδύσηθε δύναμιν εξ ύψους, και έθετο άμωμον τουτέσι δια των ευαγγε.
λικών θεσπισμάτων άμωμον παρεσκεύασε τρέχειν οδόν. ,, Solum Dei verbum ve w
re eft filius et Deus: propterea φuoque νnigenitus dicitur, φuia folus eft De
us, vt Pater. Οιnnes enim alii, poftή ιιam νenit verbum, Dii declarantur.
Νam cos dixit Deσs, quibus verbum Dei daturn eft. Seruator nutem, Deo
rum creator, cum illis non habebit partem, νι Deus. Deu, pracingen, (me)
fimile eft illi ηuod dicitur (Luc, 24, 49.) Vos autem coιιιιιιοremini in vr,
be Ηieroίolyma, donec induamini virtute ex alto. Ιllud autem, macula ex
μcrrent ficit, idem eft quod, per euangelica oracula effecίt, vt via incederen
ab omni labe immuni,,, 1) Cod.Ε. ύψη. 2) γάρ. Αbe(tra Cod.Ι. 2, 3) Cod.τ.
ταίς. 4) έθετο. Cσd. 1. et 3. έθου qua eft rec. icξtio. 5) διά - τόξου. Cod. 1.
δια δή τού τόξου. Cod. 2. δια δή τούτο τόξο". 6) και - τέλος. Del: in Cod. 2.
7) κα) - διδάξει. Ηacc eft Τheodotioni, interpretatio, gua in Βibliis gracis
coahuit cutn verfiοne των ό. Vid. Μ ο Ντ.Σ. Ηexapl. Τ. 1.Φ. 497. 3) Cod. 3.
Γ/
• .
ακντη.
 7Ια Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
w Λ' ν Ο Α' - * και

Ju, meo /ab mo, ει πon inβrma τα διαβήματά με υποκάτω με Υ

&χ.
ν --

τη βιnt υg/tigia men. In afHi. ήθένησε τα ίχνη με. Εντή 5ενοχω.

ξtionis anguftia confolationis la ρία της θλίψεως έδωκας την ευρυχω,
titudinem dedifti: φua recreatus ρίαν της παρακλήσεως υφ' ης ψυχα
in hodiernuιη νίφue dien dura γωγέμενος, μέχρι τε παρόντος )διής,
υi. Νam pro dilata/ii Symma, κεσα 2) το γας επλάτυνας, ευρυχώ.
chus dixit amplia/fi. 38. Per/e- ξησας ο Σύμμαχος είgηκεν λή. Κα
quar inimico, meo, et comprehen ταδιώξω τους εχθρούς μου, και κατα
aam illo , et non conuertar, do, λήψομαι αυτούς και εκ αποσςαφήσο
ηcc deficiant. 39. Confringan iί, μαι έως αν 3) εκλείψωσιν, λθ'. Εκ,
ίοι , nec poterunt /tare, cndent θλίψω αυτούς, και ουμή δύνωνται σή.
Juύ φcde, mco, Sic a tua να πεσούνται υπό τους πόδας με.

prοuidentia corrοboratus, οιnnes 4)Ούτως υπό της σής προνοίας έωώθεις

inimicos me viξturum fpero, et ελπίζω πάντων περιγενήσεθα των δυσ
πon prius deftiturum , doneς μενών και μη πρότερον αποξήναι, έως
rurfus iptos fubditos faciam, αν αυτούς αύθις υπηκόους εφγασωμα'
Ηoc enim indicauit , dicens,
cadent /ub pede, neo". 4ο. Ει τέτο γας παρεδήλωσενειςηκώς, πεσέ.
ται υπό τους πόδας με μί. Και πε:
φντεinxifti me υirtute ad bellum, ριέζωσάς με δύναμιν εις πόλεμον συνε,
ει βιθiccifi mibi omne, injurgen. πόδισας πάντας τους επανιταμένους
2e, contra 1me. Fortitudinem
επ' εμε υποκάτω μs. Εμοι μεν αν
quidem et robur mihi largitus
ες , ho(tium vero impetum pra δρείαν Ε
και φώμην των δε πολε,
pediuitti. Ε: hoc euenit tem, μίων επέδησας την ορμήν και τέτό
pore Goliathi, Saulis. Νam 5) εσι και επί τε Γολιάθ, και επί του
hunc guidern faciendi tempus Σαέλ γεγενημένον τον μεν γας τον τέ
(ermonibus fatuis terentem fun πράτleν καιρόν εις 6) ανοήτους αναλ
και da deiecίt: hunc * vero fomno σκοντα λόγους τη σφενδόνη κατήνεγκεν
detentum facile declinauίt. Εο. τον δε ύπνω πεδηθέντα βαδίως διέφυ.
dem modo et Getthatorum eftu γεν. 7) ούτω και των 8) Γετθαίων εξέ
git infidias. 4t. Εt in in ico, φυγε τας επιβελάς, μα'. Και τους
ηeo, dedifti mibi dorfum. Vide, εχθρούς με έδωκάς μοι νώτον. Αντί
1ίcet, in fugam vertifti: Ρropri, τέ, εις φυγήν έτρεψας, ίδιον γας των
um enim eft fugientium terga φευγόντων το διδόναι τα νώτα και
dare. Εt odiente me perdidi/fi. τους μισούντάς με εξωλόθρευσας.
Saulen, Αchitophelem , Αbfa τον Σαέλ, τον Αχιτόφελ, τον Αβεσ
komum, et infinitos alios. 42, σαλώμ, κρη μυgίους ετέρους, μβ. Ε,
κέκξα
1) διήρκεσα. Cod. Ι. καλ ήρκεσά, 2) το γαρ - ειρηκεν. Def in Cod. 3.
3) Cod. 1. έκλίπωσιν. Cod. 2. εκλείπωσιν.
Α ι -
4) Ούτως - εργάσωμα/ Cod. fior.
ν 4 ι - - "

Λέγοι δ' αν και καθ' εορίαν, ότι ώθεις (leg, ρωθεί) υπό σου τοσούτον περιγενήτομαι
των εχθρών, ως υπηκόους εργάσα θα. 5) ετ, και Cod. Ι. et 3, έξιν ιδείν Cod. 2.
ένιν ιδείν καί. 6) Cod. 2. et c o RD. Ρ, 32. ανονήτενς, 7) ούτω - εξέφνγε.
Ρef in Cod. Ι. 8) Cod. 3. Γεθθκίων, *
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧVΙΙ.
7Ι3
κέκραξαν, και εκ ήν ο σώζων προς Clamauerunt, nec erat, ηut /al
μου faceret, ad Dominum, nec ex
Κύριον, και εκ εισήκεσεν αυτών. Ού audiuit cor. Νain nec alieni
τε γαρ αλόφυλοι τους οικείους καλούν gena domefticos Deos imploran
τες εις επικουρίαν θεους, της πας αυ tes ab illis opem confecuti funt :
των προνοίας απέλαυσαν, ούτε ο Σαέλ, nec Saul, et Αbfalon, et Se
και Αβεσσαλώμ, και ο ι) Σεμεει, και mei, ceterique Ifiaëlitarum ho
οι λοιποί των Ισραηλιτών πολέμιοι, τον (tes , Deum adiutorem habue
Θεόν εχήκασι σύμμαχον μγ. Και runt. 43. Εt comminuam co" ,
υt pulueren cornm νεnto, υι lu
λεπτυνώ αυτούς ώσει 2) χούν κατά tum φlatearum delebo eor. In
πρόσωπον ανέμε' ώ, πηλό, πλατειών ancs et oblcuri penitus redden
λεανώ αυτούς. 3) Φρούδοι 4) και α tur, dum modo tua me gratia
φανείς γενήσονται παντελώς, της σής adiuuet. 44. Εripier me de con
μοι χάριτος συνεργούσης, μό. 5) Εύ tradiξtionibu, populi. Ηinc Iu
datorum rabiem in faluatorein
σημε εξ6) αντιλογιών λαού. Εντεύ vaticinatur, gentiumque (alutem:
θεν προθεσπίζει την κατάτε σωτήρος et admonet, ντ nullam cum
Ιουδαίων μανίαν, και την των εθνών σω iftorum contradiξtione commu
nionem habeamus, Con/tituer
τηgίαν, και παρακαλά μηδεμίαν έχεν
κοινωνίαν εις την έκείνων αντιλογίαν. ηue caput gentium. Αtqui Da
uideln gentibus dominatum efle
7) κατασήσεις με εις κεφαλήν εθνών, non nouimus. . Ιgitur per eum,
8) και μην εκ ίσμεν τον Δαβίδ των ε. qui ex ipίο (ecundum carnem
θνών βασιλεύσαντα ουκούνδια τέ εξ αυ ortus eft, prophetia impletur.
τ8 κατά σάρκα τεχθέντος ή προφη Νam ηui ex Dauide fecundum
τεία πληρούται. 9) ο γας εκ Δαβίδκα carnem natus eft, quique Da
τα σάρκα τεχθείς πο)Δαβίδ και αυτός uid 2 et ipfe iuxta diuinum Ε
zechielem nominatur, Dominus
ονομαζόμενος κατά τον θείον Ιεζεκιήλ, inquam Chriftus, omnibus gen
ο δεσπότης λέγω Χρισος, πάντων έβα tibus dominatus eft : (emper qui
σίλευσε των εθνών, αείμενώς Θεός των deπα νt Deus omnibus imperans,
απάντων δεσπόζων, μετά δε την εναν pott incarnationen autem , νο
luntariam in eum credentium
θρώπησιν,και την εθελούσιον των εις αυ
τον πεπισευκότων δουλείαν δεξάμενος. (cruitutein adeptus. 45. Ρopu
Iur, φuem non cognoui, J?ruiuit
με. Λαός όν εκ έγνων εδούλευσέ μοι. mibi, auditu auri, obediuit mi
εις ακοήν ωτίε υπήκουσέ μου. ι) Εκ
προσώπουταύταπ ραγορεύει τε δεσπό bi. Εx perfona domini Chri
fti hacc praedicit. Αit autem,
του Χρισού. λέγει δε, ότι οι μητέ νομο illi qui 1mec legislatorem , nec
θέτην, μήτε προφήτην εμόν δεξάμενοι prophetam meum vnquam rece,
Ρerunt,

1) Cod. Ι. et 3. Σεβεαί Cod. 2. Σεβεέ. 2) χούι, Codd. aug. χνούν, 3) φρούδοι,

Cod. Ι. addit φησί. 4) και αφανείς. Αbε a Codd. aug. 5) Codd.aug.
ρύσα. 6) Codd. αντιλογίας, 7) Cod. Ι. κατατήσαι. 8) και μην Cod.
Ι. 2. αλ'. Qua fequuntur, in Cod. 3. ad ν. 46. relata funt. 9) ο γαρ - εθιών.
Cod. 3. πάντων γαρ των εθνών έβασίλευσεν. 1ο) Δαβίδ. Αbείt 3 Cod. Ι. 2.
τι) Εκ - Χρισού. Def: in Cod. /ίον,
Β.Τhcod. Τom, Ι.
 Ν

7τ4 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
" / - "

perunt, facillime vocati parue. πώποτε, βαδίως μάλα κληθέντες υπή Υ ν \ Υ Α"

τιunt, et meum imperium dile κουσαν, και-'την εμήν δεσποτείαν ηγά

κerunt. 46. Filii alieni mentiti « Μ. " ... " 2. "

πησαν, μς. Υιοί αλότριοι έψεύσαν

Junt mibi, filii alieni inueterati Λ

αν,και
» « Μ. Ρ«w Υ

Junt, et claudicaurunt a /emiti, τόμοι υιοί αλότριοι επαλαιώθησ " Υ Μ Μ.- Υ "ω

/uir. , Qui autern fiii vocati, εχώλαναν από των τρίβων αυτών, w ψ. - -

atφue in filiorum ordine defcri Οι δε υιοι προσαγορευθέντες, και εν υιών

pti, funt, alienos fe iph fecerunt, τάξει τ) γραφέντες, αλοτgίες σφάς
<um ingrati beneficiorum fue αυτους πεποιηκασιν, αγνώμονες περί
rint , et circa fidem claudicaue
rint, et piam femitam derelique τας ευεργεσίας γενόμενοι, και περί την
rint. Sic et per Ιeremiam Pro πίσιν χωλεύσαντες, και την ευσεβή
κ phetam ait Deus, α) * Cuomo, 2) τρίβον καταλιπόντες. 3) ούτω και
do conuerta es mihi in amaritudi δια Ιερεμίg του προφήτου φησίν ο Θεός.
Σ Α' «

πem vitis aliena ? ego autem plan πώς εσράφης μοι εις πικρίαν η άμπε
taui viten fructiferan totan vera " - "

cem. Ομorum alterum propri λος ή αλοτgία εγώ δε έφύτευσα άμ

am planta culturam demonίtrat, πελoνκαρπο φόρονπάσαν αληθινήν και
alterum ingratum eorum ani, το μεν την οικείαν δείκνυσι φυτουργίαν,
mum redarguit. Ηoc vero, In. 4) το δε την εκείνων αχαριξίαν ελέγ
νeterauerunt, ' 5' claudicatιerunt, χει, το δε επαλαιώθησαν, και εχώλα
Symmachus dixit, ignominia af. ναν, ατιμωθήσονται και εντςαπήσονται
ficientur et confundentur. Εt
εuentus pra diktionem confir ο Σύμμαχος είgηκε και μαρτυρεί τη
mat : pleni funt enim dedecore, προβέήσει το τέλος πλήρεις γάς εισιν
odioti omnibus vifi. 47. Κiuit ατιμίας, βδελυροί 5) πάσιν 6) ορώμε
ΙΟominur, et benediξtur Deu, me νοι, μζ". Ζή Κύριος, και ευλογητός ο
μr, et exaltetur Deu, Jaluti mea. Θεός 7) μου και υψωθήτω ο Θεός της
Ιudaorum contradiξtionis fatta
mentione crucem delignat, et σωτης ίας μου. Μνημονεύσα
ς της
poft crucem refurrectionem. Εt Ιεδαίων αντιλογίας,ανίτlέlαι 8)το πά
θος, και την μετα το πάθος ανάτασιν,
guoniam Iudaci crucifixun mor.
tuum vocare folent, iple excla. 9) και επειδή ιο) Ιεδαίοι ειώθασι τον ε.
mat, Wiuit, Dominur, et benedi 5αυρωμένον νεκρόν καλεν, αυτός βοά
έtu, Deu, mcur, et exaltetur De ζή Κύριος, και ευλογητός ο Θεός τι) με,
τι: /hluti, mea. Νon folum κα! υψωθήτω ο Θεός της σωτηρίας με.
enim νίuit, verum etiam in cα-- και ου μόνον ζή, αλα και εις ουρανούς
los rediit, et volentibus falu ανελήλυθε, και τοίς βελομένοις παξέ
tem affert. 48. D εκ , η μί χε την σωτηρίαν μή. Ο Θεός ο δι
δους

1) γραφέντες. Cod. fior. φανέντες. 2) τρίβον, Cod. 2. πίτιν. Ιta quoque Cod.
fior. 3) ούτω κ.λ. Del: in Cod.fior. 4) το δε- ελέγχει. Cod.α. εγώ δε -
ελέγχω...5). πάσιν Cod. I. Addit ανθρώποις, punξtis autern impofitis, qua
correctionis indicium praebent, 6) ορώμενοι. In Cod. 3. Ιequitur: μάλλον
Δ - 1 -" 2. - Α ' " . " - Υ.. 1 -

δε τα ειρημένα ου τώ Δαβίδαρμόσει (pro αρκόζει, ντ νίdetur) αλα τώ Χριτώ.

Ηac excίΡίunt ea qua ad ν.44. a Sirmondo relata funt: Ου γαρ κ.μεντο;Δα.
βίδ κ. λ. 7 μου. Αbeft a Cod. 1. 2. 8) τό. Cod. 2. Ρram. καί, 9) καί.
Αbeft s Cod. Ι. 1ο) Ιουδαίοι, Αbείt a Cod. 2. ιι) μον. Del: in Cod. 1.2.
α) Ιer. 2, 2ι.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧVΙΙ. 7Ι 5
δους εκδικήσεις εμοί και υποτάξας λα. Φa, είudiξta mibi, et /abdi, φορμ.
ους 1) υπ' εμέ ο βύσης με εξ εχθρών los /ub me, liberator meu, ab ini
2) με οργίλων, μθ. Απο των επανι mici mei, iracundir, 4η, Αb in
Jurgentibu, contra me exaliabi,
5αμένων επ' εμε υψώσεις με 3) και α 71!" , Ω τυικ"Ο 1niquo εripte, 7/1".

στο ανδρός αδίκου βύση με Ο ταύ, "Ψ gitur, ... cum hac longίς
τα τοίνυν εργασάμενοέ μακξί, ύσερον Ρott temporibus operaturus fis,
liberabis me ab iis, gui iniufte
χρόνοις, 4) βύση καμε των αδίκως 5)με me
πολεμούντων και 6) όν υπέταξάς μοι bello perfeguuntur, et quem
populum mihi fubmififti, obedi
λαόν, 7)αποφανείς ευπειθή, ν.Διά entem mihi reddes. 5 o. Pro
τέτο εξομολογήσομαί σοι εν έθνεσι Κύ pterca confitιbor tibi inter genter
ειε και τώ ονόματί σε ψαλώ. Διά Douine, et nomini tuo p/illam.
γας των μικρον ύσεζον κληθησομένων ε. Νaun per gentes, qua paulo
Ά εν απάσαις σε ταϊς 8) κατα πά. poft νσcabuntur , in omnibus
Εcclefiis per τotum orbem te
σαν την οικουμένην εκκλησίας υμνήσω, celebrabo. Licet autem huius
ταύτης της προφητείας το τέλος
έτι δε vaticinationis euentum videre.
ιδείν' εν απάσας γας και πόλεσι, και Νam et in omnibus vrbibus, et
καιώμας, και αγροί, και έχατιάς, και vicis , et agris, et pradiis, et
όςεσι, και βουνόις και εν γή, και ενθα, montibus, et collibus, et in ter.
ra, et in mari, et in orbe ha
λάτjη και εν οικουμένη, και εν αοικήτω, bitabili, et in folitudine, diui
ο 9) θεσπέσιος Δαβίδ δι' ευσεβών σομά nus Dauid per pia ora Deuή
των τόν Θεόν ανυμνεί, να.Μεγαλ ύ, decantat. 5 Ι. Μιgnifican, /alu
νων τας σωτηρίας τέβασιλέως, και τε, regis , et ficien, mi/aricordi
ποιών έλεος τό Χρισώ αυτό τώ Δαβίδ an Knξto /uo Dauid, et / mίτυφue in / rculum. Τu
και τω σ7εζματι αυτ8 έως α ί ω ν ο ς. ni eiu,
1ο) Σύ με γαρ χζίσας enim qui me vnxifti regem, non
εις βασιλέα, ου folum feruas, verum etiam illu
μόνον σώζεις, αλα και περίβλεπτον α. firerή reddis. Ηac vero prouί.
ποΦαίνεις ταύτης δε της προνοίας εκ dentia non tantum me, meos
έμε μόνον, αλά και τες εμες αξιώσεις que liberos dignaberis, fed et
παίδας αλά και έως αιώνος τό σπέρ iam in firculum νίque hune
fplendorem femini meo cuftodies,
ματί με φυλάξεις την περιφάνειαν τί) Ηoc autem fi (ecundum Iudacoς
τέτο δε Ιεδαϊκώς μεν νοούμενον, την προ intelligatur, vaticinationem men
φητείαν ελέγχει, μέχρι γας της αιχμα dacii redarguit. · Νam νfηue
λωσίας τέΔαβίδ το γένος είς βασιλεί. ad captiuitatem * Dauidicum ge. *
αν διήρκεσεν, μετά δε την εκείθεν επά, nus in regno permanfit : poft
reditum autem , cum folus Ζo
νοδον, μόνος Ζοροβάζεληγεμονεύσας, της robabel. regnaflet, regni here.
ηγεμονίας ου κατέλιπε κληρονόμους εξ des non religuit. Si igitut vera eft
τοίνυν αληθής ή προφητεία, ώσπερ ούν Ζ z 2 » . vati
"ν
- -

1) υπ. Cod. 2. επ. 2) μου οργίλων. Αbeft a Cod. vatic, Vocem οργίλων
a LΧΧ. Ιnterpr additam efle iam monuit. Η ι εRo Ν. in Εpiίt, ad Sun. et
Fret. 3) καή. Αbeft a Cod. 2. 4) Cod. Ι. 2. βύσαι. 5) Cod. vterque
μοι. 6) όν. Αbeft a Cod. 2. 7) Cod. 2. απόφηνον. 8) κατα - οίκου κ.
Cod. 2. κατά τόπον. . 9) θεσπέσιος, Cod. 2. θείος 1ο) Σύ- περιφάνειαν. Dεί.
in Cod. 3. ιι) τούτο δε κ.λ. Def apud. c o κ. Ρ. Ρ. 314,
716 Ε. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
Α

vaticinatio, vt veriffima eft, αληθής το γαρ της αληθείας αυτήν

(Spiritus enim veritatis iplam re. απεκάλυψε πνεύμα 1) λείπέlαι νοείν
ιielauit,) religuum eft, νι intel, το σπέρμα τέΔαβίδ, το αιώνιον
ligamus femen Dauidis ater την περιφάνειαν, τον εκ Δαβίδ κατα έχον
ηum habens fplendorem, Domi
πum Chriftum ex Dauide fecun σάρκα γεννηθέντα δεσπότην Χρισον, αι
dum carnem, natum , φui atter ώνιον έχοντα βασιλείαν και δόξαν και
ηum regnum et gloriam habet: έχοντα μεν ταύτην προ των αιώνων, ως
φuique, vt creator et Deus, ante ποιητήνκα Θεόν ειληφότα δε πάλινώς
fecula hanc habebat: rurfus au ά θρο 2 12 Λ. κ- C - . Μ Μ.

τem, vt homo, in nouiffimis die νθρωπον, επί εχάτου των ημερών διο
bus accepit. Vnde et per diui δή και δια τέ 2) θεσπεσίε Ιεζεκιήλ ο
πum Ετechielem Deus vniuerfo των όλωνέφη Θεός δώσω αυτοίς Δαβίδ
rum inquit, a) Dabo illis Daui τον βασιλέα αυτών και πάλιν,και Δα.
dem regem iplorum. Εt rurfus, b) βίδ ο 3) βασιλεύς εν μέσω αυτών. Δα
ΕtDauid rex in medio eorum. Da
uidem vero ipfum nominauit, tan. βίδ δε 4) αυτόν ωνόμασε, ώς εκ της τέ
quam ex Dauidis lumbis fecun Δαβίδ οσφύος κατά σάρκα βλαςήσαν
dum carnem procreatum. Ηoc ve τα τέτο δε και ο 5) μακάριος Ησαίας
ro et beatus Εlaias clamat, ε) Εrit 6) βρά έται η βίζα τέ Ιεσσαί, και ο
κadix Ιeffe, et qui exfurgetimperare ανιτάμενος άρχειν εθνών, επ' αυτώεθνη
gentibus, in ipίο gentes fperabunt, ελπιούσι. ταύτα μεμαθηκώς
ο 7) μα
Ηarc beatus Μatthaeus edoξtus, d)
fic euangelicam hiftoriam exorfus κάριος Ματθαίος, έτω της ευαγγελι
είt, Liber generationis Ιefu Chrifti κης ήρξατο συγγραφής, βίβλος γενέ
filii Dauid. σεως Ιησού Χρισου υιού Δαβίδ. -

ΙΝΤΕRΡ. ΡSΑLΜΙ ΧVΙΙΙ. ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ ιη' ΨΑΛΜΟΥ.

Ι» Ι" βnem, Ρ/almus Dauidi.
Τres
fpecϊes diuinarum legum a
"Ε
ς το τέλος, ψαλμός τω Δαβίδ.
Των θείων νόμων είδη τρία
Έeato Paulo diίcimus Νam wham 8) παρά τ8
φuidem fine literis, ait per creatio
Ε
διδασκόμεθα Παύ
nem et naturam hominibus datam λου τον μεν γας δίχα γξαμμάτων έφη
fuiffe, Ιnuiίibilia enim, inquit, ε) ια της κτίσεως 9)και της φύσεως τοις
iptius a creatione mundi, per ca ανθρώποις δεδόθαι τα γας αόρατα
qua faξta funt intelletta confpici αυτέ, φησιν, από κτίσεως κόσμε τοις
untur. Εt rurfus, f) Quum enim
ποιήμασι νοέμενα καθoράται και πά
gentes, φua legem non habent, λιν όταν το) γας έθνη, τα μη νόμον
a natura ea φua legis funt fa,
ciunt, hi legem non habentes, έχοντα, φύσει τα τέ νόμs ιι)ποιεί ού
fibi ipfis funt lex. Αliam τοι νόμον μη έχοντες, εαυτοίς εισι νόμος. ν

Τρy

1) λείπεται, Cod. 2. addit τοίνυν. 2) θεσπ. Cod. Ι. θειοτάτου, Cod. 2. θείου,

3) βασιλ. Cod. 1. 2. addunt αυτών. 4) Cod. 3. εαυτόν. 5) μακάριος. Αbett
a Cod. 1. 6) Cod. 1. εβόα, 7) μακάριος, Cod. 2. θείος. 8) παρά - Παύ,
λου. co R Ρ. Ρ. 346. συιοφώνως τό κακαρίφ Παύλω παρα του Δαβίδ διδασκόμεθα.
Ωua Icquuntur, per Εpitomen exhibet ς ο κ Ρ. 1 c. 9) και της φύσια,
Del: in Cod. Ι. 2, 1ο) γάρ. Cod. 2. τά. ΙΙ) Codd. tres aug. ποιή.
α) Εzech.37, 24. . 5) Εzech.34, 24. ε) Εί. u, Ιο, α) Μatth. 1, Ι. ε) Rom. 1, 2ο.
J) 1b.c, 2, 14.
 ΤΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. Χν ΙΙΙ. 717

τον δε δια τέμεγάλε ι) Μωσέως εν νgro ait per magnum Μofen

γράμμασι παξεχήθαι των παραβά, in literis prabitam fuiίTe. Νam
σεων γάρ Φησι χάριν ο νόμος προσετέ Ρropter peccaturn, inquit, a) da
θη, 2) διαταγείς δι' αγγέλων εν χειρί ta eft lex, ordinata per Αngelos
in manu mediatoris. Νοuit au
μεσίτου οίδε δε και τρίτον μετα 3) τέ. tem et tertiam poft has politan,
τες τεθέντα, τον τής χάριτος, ο γαρ φua eft gratia:: Lex namque fpi
νόμος φησί τέ πνεύματος της ζωής ή. ritus vita, inquit, b) liberauit ne
λευθέρωσέ 4) με αποτέ νόμου της α a lege peccati et mortis. Con
μαρτίας και τε θανάτου σύμφωνα
τούτοις και ο μακάριος Δαβίδ εν τώδε gruentia his et beatus Dauid in
hoc plalmo homines docet, et
τώ ψαλμώ τους ανθρώπους παιδεύει, fecundum eundem ordinem. Ρri
5) και κατα την αυτήν τάξιν, πρώτον mam φuidem eam qua in creatione
μεν τον εν τη κτίσει κηρύττοντα τόνδη conditorem praedicat. Deinde eam
μιουργόν είτα τον δια Μωσέως δοθέν qua per Μofen datafuit, φua ma
τα, 6) τέ δημιουργού πλείονα γνώσιν iorem conditoris (cientiam volen
το:ς προσέχεν εθέλουσιν έντιθέντα tibus ad illam attendere prabet.
μετα τέτον, τον τής χάριτος, τέλεον Ρoft hanc, legem gratia, φuae
τας ψυχας αποκαθαίροντα, και της animas perfe&te purgat, et a pra
παρέσης ελευθερούντα φθοράς και δη fenti interitu liberat. Propterea
et in * finem nos pfalmus trans- και
χάριν, και εις το τέλος ημάς ο ψαλ mittit, nouum in fine tefta
μος παραπέμπει, την καινήν 7)εν τω mentum prardicens. 2. C α Ιε
τέλει διαθήκην προαγορεύων. β. Οι enarrant gloriam Dei, et opera
ουρανοί διηγέντα δόξαν Θεό ποίησιν manuum eiu, annunciat βrmamen
εχειρών αυτε αναγγέλει το σερέω rtιr". Sufficit, inquit, vel fo
la carlorum qua cernitur pul
μα. 8) Αρκεί φησι και μόνον φαινό chritudo atφue magnitudo,
ad
μενον των ουρανών το κάλος και μέγε opificis magnificentialn pradican
θος, τε δημιουργό την 9) δύναμιν κηρύ dam. Si enim qui maximum et
ξαι' e, γάς ο μεγίσην και καλίσην οι. pulcherrimum adificium inίpicit,
κοδομίαν θεώμενος, τον οικοδόμον θαυ archite&tum miratur , et qui
μάζει και ο σκάφος ορών εύκαι καλώς nauigium videt bene et elegan
κατεσκευασμένον, τον ναυπηγόν εννοεί ter conftruξtum, artificem con
fiderat; et cum contemplatione
ια, τη θεωρία της εικόνος c)ή τε ζω imaginis fubit memoria piξto
κράφου συνεισέρχεται μνήμη πολώ ris: multo magis mundi fa
ήπουθεν ή κτίσις όρωμένη προς τον δή brica, φua cernitur, ad opί
ficem videntes ducit. De carlo
ιιουργόν ποδηγεί τες ορώντας' ουρανε
- Ζz 3 autem,

1) Cod. 3. Μωυσού. 2) διαταγεί, δι' αγγέλων, Cod. 2. διαταγάς διαγγέλων. 3) Cod.

4) μέ. Cod. 3. σέ. 5) καί. Αbeft a Cod. 2. 6) του δημιουργού,
"
3. τόυτοις.
Def: in Cod. Ι. 2. 7) εν-διαθήκην, Def in Cod. 3. 8) Αρκεί-προσηγόρευσε, -

Def in Cod. 3. 9) δύναμιν Cod. Ι. 2, et co RD, Ρ. 347, μεγαλουργίαν, Ιο) ή.

Cod. 1. τή.
α) Gal. 3, 19. b) Rom. 8, 2.
718 Ε. ΤΗΕ o Do R Ε ΤΙ
autem, et de firmamento, iuxta
magni Μofis doξtrinam verba fa
cit. Ειεnim ille primo Salum fa
ξtum fui(Ιe dicit, deinde et firma
menti opificium commemorat,
φuod rurfus caclum calorum ap,
pellauit. Plurale autem ι: υιnen ca
lorum neminem offendat.
enim (criptura, aliquando φuidem
fingulariter, aliφuando vero multi
tudinis numero eos nominare. Εt
fingulariter guidem beatus Dauid
nominat, Calum enim, ait, a) caeli
Domino. Εt rurfus: b) Qui cin σι τέ ουρανξ τω* Κυρίω'
δε και σερεώματος εμνημόνευσεν ακολέ.
θωςτή τέμεγάλε Μωσέως διδασκαλία,
και γάς εκάνος πρώτον είπε γεγενήθαι
τον ουρανόν, είτα διηγείται και την τ8
σερεώματος δημιουργίαν όν πάλιν ερα, ώ
νόν )ερανών προσήγόρευσέ, 2)φησι το
Solet δε πληθυντικόν όνομα των ουρανών ξε
νιζέτω μηδένα έθος γας τη 3) γραφή
ποτέ μεν 4) ενικώς, ποτέ δε πληθυντι
κώς ονομάζαν, και εικώς μεν ο 5)μακά,
ριος 6) ονομάζει Δαβίδ εξανός γάς φη,
»" * «
και
" ,
πάλιν, τώ ν

git ca-lum nubibus. Μultitudinis περιβάλοντι τον εξανον εν νεφέλαις.

νero numero rurfus iple: Laudate πληθυντικώς δε 7) πάλιν ο αυτός, αι
eum, inquit, c) cali calorum. νείτε αυτόν φησιν οι έρανοι των εξανών,
Εandem vero habet fignificatio την αυτήν δε έχει σημασίαν 8)το, ο ου.
neιη, φuam illud, Caelum cali ξανός τ8 ουρανέ τό Κυρίω' ο μεν γας
Domino. Νam calum φuod cerni
tur, veluti φuoddam tectum terra ορώμενος έρανος, οιόν τις όζρφος κατε
paratum eft: quod vero fuperius eft, σκευάθη τη γή: 9) ο δε ανώτερος τ8το
id ipίum eft huic caclo, φuod hoc
calum eft terrar. Propterea igitur έσι τέτω,
όπες έτος τη γη. δια δή
τέτο
calum cali vocatur, et cali caclo 8ρανος 8ξανε καλείται, και εξανοί 8ζα
rum nuncupantur. Sic ηuoφue νών ονομάζονται έσι δε ιδείν και πόλεις
videmus apud nos ciuitates quae πας ημίν διπλήν την ονομασίαν εχές
geminum nomen habent. Νam et σας, και γας και Ταξσον λέγομεν και
Τarfum dicimus, et Τarfos, vnam Ταρσες, την μίαν πόλιν, Ιο) και Θήξην,
ciuitatem: et Τheben, et Τhebas, και Θήβας, την αυτήν πόλιν, ούτω
eandem vrbem. Sic etiam Μy Μυκήνην τε και Μυκήνας εκάλουν οι
cenam et Μycenas antiqui voca
bant, vnicaιη cίuitatem intelli παλαιοί, μίαν πόλιντ)ειδότες την πλη,
gentes multitudinis numero nomi. θυντικώς ονομαζομένην ταύτα δέμοι
natam. Ηarc autem a me non te ουχ απλώς είζηται, αλά διατές πολ,
πηere diξta funt, (ed propter eos, λες ουρανός αριθμείν 12) πειρωμένους,
φui plures calos nulnerare co
ΠΑΠtl11'. 3. Die, diei eruξtat γ. Ημέρα τη ημέρα εξεύγεται έή,
υerbum, et ποx notti indica: /bien μα και νυξ νυκτί,5) αναγγέλει γνώ,
ziam. Εtenim ordinata fucceflio σιν. Και γαρ η τεταγμένη νυκτός
, ηοξtis et dici terminos a conditore και ημέρας διαδοχή, τες υπό τέ δημι,
ουργξ
ι) ουρανών, Αbeft a Cod. 1, 2, 2) φησί. Αbeft a Cod. 2, πες immerito. 3) γρα,
φή. Cod. 3. praein, θεία. 4) ενικώς, Cod. 1. et ή pram. αυτόν, 5) μακάριος,
Cod. 2. θείος, 6) ονομάζει, Cod. 3. καλεί, 7) πάλιν - ουρανών. Cod. 3. habet
κατά τα ήδη προεκτεθέντα, 8)Cod. 3. τώ, 9) ο-γή, Del: in Cod.3. το) και
- πόλιν, Def in Cod, Ι. ιι) ειδότες - ονομαζομένην Del: in Cod. 3,
12) πεφωμένους, Cod, 3, δυναμένους, τ;) Cod. 3, αναγγελεί, νι habct Cod, alw,
«) Ρί, ιτj, ιό, ") Ρί. Ιφ6, 8, ε) Ρί 148, 4
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧVΙΙΙ. 719

ουργέ τεθέντας 1) υποδείκνυσιν όρους, pofitos demonfirat, φuos hacc in

ες παραβαίνειν ή άψυχος έκ ανέχεται animata mundi machina transfcen
κτίσις, προς γας την χρείαν των αν dere non poteft. Dum enim nox
θgώπων ημέρα και νύξ αυξανόμενα τε atηue dies ad hominum vtilitatem
crefcunt atφue decrefcunt, et a
και μειέμεναι, και πας' αλήλων τον fe inuicem tempus mutuantur, et
χρόνον δανειζόμενα, και πάλιν αλή. * rurfus debiturn fibi vlrto cί. *
λας 2)το χρέος εκτιννύουσα, την εφε. troφuc reddunt, prοuidentiam
sώσαν αυταίς υποδεικνύουσι προμήθειαν. φue qua ipfis praeft, oftendunt.
3) το δε ερεύγεται 4) βήμα, και αναγγέλ Ηoc autem, Εruξtat υcrhum, et
λει γνώσιν, και διηγούνται 5) δόξαν, εκ indicat /Cientian, et enarrant glo
έμψυχα είναι διδάσκει τα οφώμενα αλ riam Dei, non animata effe φuae
λα προσωποποιία τις εσί, παιδεύουσα cernuntur, docet. Verum eft qua
6) πάντας από των όρωμένων επί τον dam prolopopα-ia, omnes docens,
αόρατον 7) ποδηγεί θα 8) Θεόν, κακείνω ab his qua cernuntur, ad opifi
cem φut minume cernitur perue
προσφέρειν την υμ ωδίαν δ'. Ουκ nire, et ilii hymnorum cantile
εισι λαλια έδε λόγοί, ών 9) ουκ ακούον nam afferre. 4. Νon /unt lo
τα αι φωνα, αυτών. ε. Εις πά quela, neque /trmoner, ηuorum
σαν την γην εξήλθεν οφθόγγος αυτών non audinntur υoce, e or u m.
και εις τα πέρατα της οικουμένης τα 5. In omnem terram exiuit /onu,
corum, et in fine orbi, terra
βήματα αυτών. 1c) Τέτο σαφέσερον υcrba eorum. Ηoc explanatius
ο Σύμμαχος ηςμήνευσεν τη ειπών και Symmachus interpretatus eft, Ει
νυξ νυκτί ιο)αναγγέλει γνώσιν εις) βή nox noέti indicat /tientiam, ποπ
σεσιν, έδε 14) λόγοις, ών ουκ ακούονται υcrbir, neηue /ermonibur, ηuo
15) αι φωναί αλ' εις πάσαν την γήν εξ. rum non audiuntur υocer, βd in
ήλθεν τό) ο ήχος αυτών ή κατά τον Α. onnem terram exiuit /onu, eorum,
vel (ecundum Αquilam, regula
κύλαν,ο κανών 17)αυτών.έτεγας 18)λό. ip/orum. Νam nec fermonem,
γους, έτε έήματα προφέρουσα, αλά inquit, nec verba proferentes,
τον κανόνα, και την οικείαν τάξιν τ») ύ. Ιed regulam et proprium ordi
ποδεικνύσα, πάσαν την γην και θάλατ neln demonfirantes, omnen ter
ram atque mare ad diuinas lau
ταν εις την θείαν καλoύσιν υμνωδίαν, des decantandas inuitant. 6. In
ς. Εν τώ ηλίω έθετο το σκήνωμα αυ Sole pρ/uit tabernnculum /uum,
τέ και αυτός ως νυμφίος εκπορευόμενος et ip/e tanquan /pρm/u, proce
εκ πασέ αυτέ. ζ. Αγαλλιάσε den de thalamo βιο. 7. Εκulta
Ζz 4 bit

1) υποδείκνυσιν. Cod. τ. δείκνυσιν, 2) το χρέος. Cod. 2. τον χρόνον, 3) το -ύμνω

δίαν. Def. apud c ο κ D. 4) βήμα. Cod. 2. ημέρα, 5) δόξαν. Cod. 2. addit
Θεού. "6) πάντας. Cod. 2. addit ανθρώπους. 7) ποδηγεί θαι. Cod Ι. 2. οδηγείθαι.
8) Θεόν. Cod. Ι. 2. δημιουργόν. 9) ουκ. Codd. tres aug. ουχί, φuae eft rec. le
ξtio των ό. 1. c. το) Τούτο-ύμνφδίαν. Fere eadem funt, qua c o R D. p. 347.
et 356. ανωνυμεί protulit. ΙΙ) ειπών. Αbeft a Cod. Ι. 2. 12) Cod. 2. αναγγελεί.
13) βήσεσιν Codd. 3. aug. ρήσιν. 14) Cod. 3. λόγους. 15) Cod. 2. φωνάς. 16) ο
et αυτών. DeΙ. in Codd. aug. 17) Cod. Ι. 2. αυτός.
ε
18) λόγους. Codd. tres
• aug. λόγον, φησιν, αφιείσαι. 19) Cod. 1. 2.
1 -

υποδεικνύουσαι,
ν

Ν
72ο Β. ΤΗ ΕΟ DΟ RΕΤ Ι
" Η - « Μr . » » ΣΥ
bir υ: giga, ad currendam υinm: τα ι ως γίγας δραμεν ) οδόν απα,
a finnmo calo grcίfu eiu, et oc,
curjil, ciu, υque ad extremita κρουτέ ουρανε ή έξοδος
αυτέ. και το
κατάντημα αυτ8 έως ακξου του ουξ α
τεn cali. Ηarc etiam magis di
νού. Και ταύτα σαφέςερον οι τρείς
lucidς tres interpretes ediderunt. ήρμήνευσαν,
εν τω ήλιω έθετο το
σκήνω -
Soli, inquit, po(uit tabernacu μα 2) φησίν εν αυτοίς τουτέσιν εν τοίς .
lum in ipfis, videlicet in calis.
Sic enim et magnus Μofes do. έρανοίς, έτω γας και ο μέγας εδίδαξε
cuit: a) Εt fecit Deus duo lu Μωσης και εποίησεν ο Θεός τες δύο
minaria magna, et pofuit illa in φωτήρας τες μεγάλους και έθετο αυ.
firmamento cali, vt lucerent fuτές εν τώ σερεώματι τ8 ουραν& 3) εις
per τerram. Ηoc ipίum et di. φαύσιν επί της γης. 4)αυτό τέτο και ο
uinus Dauid dixit, guod pofue. θείος έφη Δαβίδ, ότι έθετο το σκήνωμα
rit foli tabernaculum in czlis, εν τοις ουρανοίς τώ ηλίω ώσε αυτόν επ'
vt ipfe fuper illis vehatur: et εκείνων οχέμενον, 5)και καταμεν το κάλ
pulchritudine φuidem fponfum λος μιμείθα νυμΦίον εκ πασάδες προξ
imitetur ex thalamo multo cum όντα μεταπολής ευπρεπείας κατά δε
decore exeuntem, velocirate au. το τάχος, γίγαντά τίνα μετά πολής
tem gigantem φuemdam magno ιατρέχοντα ρώμης ό) και ίχύος 7)» μη
cum imperu currentem, πulla re » δενoς εμποδών σαμένου, και της επί
obftante, nec impediente, φuo πρόσωποξείαςπειρωμένου κωλύειν
minus viterius progredi pofht. »τα
Sic etiam ipfe ab oriente exori » ούτω 8)και ουτος ανίχε μεν από της
τιur, et vnius diei fpatio percur » έω, εν μιά δε ημέρα τον ερανόν δια,
rens, ad occidentem peruenit, » τρέχει την εσπέ αν
omnibus animalibus fuum calo
καταλαμβάνει,
rem impertiens. Νec e/t
» παντί ζώω μεταδιδες της οικείας θες
ηui Jo ab/δοndat a calore ciur. »μότητες. 9) και εκ έσινός αποκgυ
Caloren hoc loco pro lu m i βήσέlαι ιο)της θέρμηςαυτέ. ιι)της θές
τle pofuit, maiorem efficaciam μης 12)ενταύθα αντιτε φωτός εμνημό
demonttrans φuam lu minis νευσε μείζονα δακνυς την ενέργειαν
πmanufaSti, vt giam qui lon 13)τε χειροποιήτου φωτός' ότι και πόρ
βωθεν
i) οδόν, Ιn verί των ό. additur αυτού, φuod tamen obelo πotatum fe inueniffe
teftatur Η ι ε κ ο Ν. in Εpift. ad Sun. et Fret. 2) φησίν. Αbeft a Cod. 1. 2.
3) εις φαύσιν, Rec. le&io l. c. eft ώςε φαίνειν. 4) Cod. Ι. 2. ταυτό. 5) καί.
Αbe(t a Cod. Ι. et 2. 6) και ίχύος. Γ)ef in vtroque Cod. 7) μηδενες-θερ
μότητος, Lacunam φua h. Ι. in ed. βrm, erat, e"Cod. τ. et 2. auguff. potuifίο
εκpleri eo magis latamur, φuo felicius hoc loco confentit vterque Co
dex, prater vnicam variantem leξtionem, φur tamen leuis eft. Pauca ex
iftis ανωνυμεί exhibet c ο κ Ρ. Τ. Ι. p. 347; defunt autem ibi νεrba illa και
τής-καταλαμβάνει. 8) ούτω. Cod. 2. addit γάρ. 9) και ουκ έξιν, Cod. τ. 2.
Υ
ρύκ έζι γαρ, Φησίν.
1ο) Cod. 3. την θέρμην, φua eft rec. leξίio in verf. των ό.
11) της, Cod. 1. 2. addunt μέντοι. 11) ενταύθα. Αbeft a Cod. Ι. 2. ι;) του
χειροποιήτου -ο δέγε ήλιος, Cod. Ι. 2. Colo ad vocem ενέργειαν pramiίio, ha
bςut: τού γαρ χειροποιήτου φωτός και πόρρωθεν όντας δυνατόν απολαύσα της δε
γι θέρμη ευκ οίο τεκή πελάζοντας, ο δε ήλιος κ. λ.
4) Gcυ. ", κό, 17.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧVΙΙΙ. 7ατ
βωθεν όντας δυνατόν απολαύσα της Ε
1
Ε frui poΠint. Ν.
111111116 ΠΟΙΙΩ111111η ΠΠa1ηu acce111Ο.
W ν " "ν Χ
8 4. Ο Δύ ΘΑρΟ7. Ο άλ9' y

θέςμης, το γας χειροποίητον φώξέχ

φ ") caloris, nifi appropinquantes, par
οίο τε μη πελάζοντας
< Ρ 43 "..τετο ποιήσαι.
τf Εμε, είο που potlunt. soι αι. Υ - - - -

ο. δέ γε ηλιος και πόρύωθεν Ι) αφειε tem etiam longitime radios emit-*

ακτίνας 2)της θέρμης συν τω* κυ φωτί με- τens, Χ , ν - - -
* -
calorem cum lu - *

ταδίδωσιν, 3) απόχρη και ταύτα δείξαι mine - impertit.

- 2 Λ' ν " • 2- 2
Οmnia hac
ini
τοίς ανθρώποις τον ποιητήν αλ 4) ό- fatis funt vt creatorem homini - -

ϊ νόμον έδω > ήθ {.. bus demonίtrent. . Veftintamen

μως και νόμον έδωκεν εις βοήθειαν,
δυνά επι practer haς, otian legem nobis
ν /

sgέψαι τους πλανωμένους "ναμ", ηdiumento largitus eft, qua er

η. ο νό μο και [γάς φησιν] Κυρίεάμω. τantos homines dirigere pofit.
μος επισρέφων ψυχάς ή μαρτυρία Κυ- S. Lex Domini immaculata con
ρίου 7745 η , σοφίζεσα"ν ή πι α θ'.γηρνά
Τα ηrini
uerten,fidele,
αnima Japientiam
: te/fimonium Do
ματα Κυριουε Λ' η ? (Υ prαβan,
5) δικαιώματα
"

Κυς υθέα, ευφρCί4- paruulir.

Ι
9. Ιμβificatione, Do
• & W
- χ - - -

νοντα καρδίαν ή εντολή Κυςίου τηλ%" ηini retia, Ιάιβόηπια, αον, pνα.
γης, φωτίζουσα οφθαλμούς, ί. Ο ceptum Domini lucidum, illumi
φόβος Κυρίου αγνός, διαμένων εις αιώ- non oculor, το Τimor Domi.
να αιώνος, τα κρίματα Κυρίου αληθινά, αι μ.μru formημεn in Jaculum,
δεδικαιωμένα επί το αυτό. ια. Επι /tificata
\
Άι. ad" υπumΡ"i":
α omnia. ",
w
"-
ΙΙ. De ν " ... "

9 υμητα υπες χρυσον και λίθον " βάerabiliora auro, ει lapide pre
μιον πολύν κα! γλυκύτερα υπερ μέλι rig/υ multo, et dulciorn melle et
και κης ιον. Νόμον, και μαςτυριαν, fhuo. ... Legem, et te/timonium,
κα/ δικαιώματα, και εντολήν, και κέι, et Ά et pracέptum,

ματα, τον o) Μωσαϊκον νομον καλεί Ε" εί " Ε". Ε. -

ετωγας και αυτος 7) " "Ρ"""""""": ipfam nominat. Ναι, aliquando

μάζει ποτέ μεν
δικαιώματα, γας λέγε'' ταύτα, τα Ά) Υί. Επί
και τα κρίματα, α έδωκε ficationes, hac iudicia, φuas de
8)Κύριος Μωση. και αλαχε 9) φυλά- dit Ρominus Μoli. Εt alibi: Ε)
ξεις τον νόμονΚυρίου τέΘεέ σε, κατη. α" eiΕ
" > 2 Ν . "J -
Ε 3ΕCθΙΩta 1θΙΊ13 ΟΙS,

εησεις τας έντολαςαντε και καλείται Εί'vocatuί οί: ί." ":

με νομος, ως
θμιζων,και την ας την
διατάflών. πολιτεία έυ.
μαρτυξια δε ως
φuam . optimum reipublica fta
ιμπι difpenfans, atφue ordinans.
τους αμαρτανοντας. 1ο) διαμαρτυρόμε- Τ/timonium vero, veluti peccan
νος, και της παραβάσεως την τιμωρίαν τε" τείtificans, et transgτείionis
υποδεικνύς
και δί δικαιώματα δε,ώς
ίων τοδιδάσκων
άδι, ""...
τione """"..."
autem,
Υ quafi iuftum do
2

το, δικαιον, και απαγοξευων το αδικοχ, cons, et prohibens iniuhίπη,

και τες κατορθέντας αποφαίνων δι- reξteque agentes iuίtos effe de,
Ζz 5 clarans.

1) Cod. Ι. 2, αφιεί, τάς. 2)της. Cod. Ι. 2.pram. καί. 3)απόχρη και ταύτα, Cod.
vtergue ταύτα πάντα, φησί, απόχρη. Ιta quoque legit Carafh. 4) όμως,
Cod. vterque addit προς τούτοις, Sicque legit Carafh. 5) δικαιώματα. Αptior
eft h. 1. νox προστάγματα, φua Symmachi efΙe putatur verfio. 6) Μωσαϊκόν.
Cod. 3. Μωυσέως. 7) ο νόμος, Def in Cod. Ι. 2. 8) Κύριος Cod. Ι. addit
ο Θεός. 9) Cod. Ι. et 3, και φυλάξπ, 1ο) Cod. 2. μαρτυρόμενοι,
α) Deut. 6, 1, 5) Ib. ς. 7, ΙΙ.
 724 Β. Τ Η Ε ο D o R ΕΤΙ .
Α' - ν - 4 -

clarans. Praceptum vero, eo καίους εντολή δε, ως το πρακτέον ε." ν / "- , -

φuod quίdagendum fitpraccipit, at τελόμενος και κελεύων δεσποτικώς κρί! Υ « Α < ί,

que domini more imperat. Iudi ματα δε, ώς τας θείας ψήφους υποδε"!
Α ν Α / " \ Φ Α"

σia autem, tanquam diuinasfenten κνυς, και διδάσκων τίνων μεν ο Φυλάτ
Λ Υ κυ ν
tias oftendens, atque edocens, φui.
των τεύξεται αγαθών, ι)τίσιν δε ο πα
bus bonis perfiuetur, φui eas cu Λ' Α Α' -

ftodit, φuibusque fuppliciis ple. ραβαίνων τιμωρίας παραδοθήσεται", -" Ά CV Α' "- - -

&tetur, gui transgreditur. Dicit λέγειτοίνυν,

W και
2) ότι ο νόμος τε Θεέ, μώ Α' Α « *

igitur, Γςum Dei lex penitus ab μου παντός ελεύθερος ών, τας των αι
" \ w y Α.

omni reprehenfione libera fit, ho. θρώπων επισρέφει ψυχας, 3)καλαμώ. | Υ Μ Υ Α' ". ί,
munum an1mas conuert1t, et 1m
maculatas eas reddit. Τeftimonium
μους αυτας απεργάζεται, δεδιτloμένη
< ι \ - Α Α

vero exterrendo imperfcξtis atφue δε η μαρτυρία τες ατελείς και νηπίους - Υ Α' Α 1

infantibus fapientiam praftat. 4) σοφίζει ευφραίνει δε την καρδίαντα Α' Γν- Γ. Χ.

Ρorroiuftificationes cor latificant, ικαιώματα, της δικαιώσεως την αιτίαν

« "- • « > Α - -

iuftificationis caufam demonίtran. υποδεικνύντα ή εντολή δε φωτίζει της \ » Α \ ν

tes. Praceptum autern, internos διανοίας το οπτικόν, διδάσκουσα τί τον
νω c/ Λ / , C Σ " Η
mentis oculos illuminat, docens
quomodo Deus vniuerforum cola
τών όλων θεραπεύει Θεόν ή ευλάβεια μέν Α & - , "..» " ν Λ' Σ

tur. Pietas quidem, atque Dei ti τοι, και ο τ8 Θεε φόβος, την τετωνυ. " "ν r Υ

mor, horum cuttodiam fubmini ποτιθέμενος φυλακήν, των αιωνίων

"ω -
αγα
" "ν W » Α'

firans, in caufa eft vt fempiternis θών προξενεί την "ν "Ο

απόλαυσιν ' εσκοτως
/ & 4 "
bonis fruamur. Μerito autem Dei
timoren purum appellat, videli. δε τον τε Θεέ φόβον άγνόν προσηγέ, r , «

cet reprehentione carentem, tan

ρευσε, τουτέσι μέμψεως καθαρόν ως
"Ο Χ.ν ή " *

φuam humano timore improbato, τέ ανθρωπείε φόβe ψεγομένε, και δεν > - Α ή "

νt qui timiditatis appellationem λίας προσηγορίαν έχοντος" τα δε κgί. Υ 4 Υ > Τr

continet. Iudicia autem vera atφue ματα »αληθινά,

Γr και δεδικαιωμένα ωνό, ν - Ψ ν \

iu/tificata nominauit, veluti hono. μασενάτε δή 5)και τιμάς και τιμωρίας

γ - Υ Ι
* res * et fupplicia iufta hominibus
afferentia. Ηarc igitur auro lapidi 6)ενδίκους επιφέροντα τοις ανθρώποις,
"- τ' , Α -ω

busque pretiofis pretiofiora, atque 7) ταύτα 8)έν έφη και χρυσε και λίθων
3' Λ' ν

9) τιμίων τιμιώτερα, και μέλιτος είναι

melle dulciora effe dicit: at non - 3 "- Α"

omnibus hominibus, fed iis qui γλυκύτερα αλ' αυ πάσιν ανθρώποις, ι -, r) χ Α" φ ι

reuera , homines funt, quo το)αλα τοίς αληθώς ανθρώποις, ών ο

Η , Υ " -- Υ Α' "
rum vita non comparatur iu. βίος και παραβάλεται τοις αλόγρις κτή,
ν γ "ν ") "
mentis, φua funt ratiοnis expertia, νεσι, κατα την αυτ8 τ8 προφήτε φω
fecundumipίius propheta vocem.a) νήν. Λ

ιβ. Και γαρ ο δουλός σου φυ

γ Ψ Α C "ω . "

12. Εtenim /truus tuu cu/fodit ca, Α' Υ Λ 2

Εt φuo lucro id fiat magis dilucide λάσσει αυτά.

\ι Ν
"Α2. "
Επί τίνι κέρδει, σα, y " " 2 Μ.
edéce. In cu/todiendi, illi, retri φέσερον δίδαξον, εν τώ φυλάσσειν αυτά
Υ Λ' r - r 4 >

butio multa, Μaximum enim, ανταπόδοσις πoλή. Μεγίση, Φησιν, αν

τίδοσις
ι) τίσιν-παραδοθήσεται. Cod. Ι. τίτιν δε τιμωρίας ο παραβαίνων παραδοθήσεται,
2) ότι. Αbefta Codd. aug. 3) και -απεργάζεται Del: in Cod. 1. 2. 4) σο
φίζει. Cod. 2. σώζει. 5) καλ-τιμωρίας. Cod. Ι. τινας και τιμωρίας. Cod. 2.
και τιμωρίας και τιμάς, 6) Codd. aug. ενδίκως. 7) ταύτα-ανθρώποις. Def.
in Cod. 3. 8) ούν. Αbeft a Cod. Ι. 2. 9) τιμίων. Αbeft a Cod. 2. 1ο) αλά
- ανθρώποις. Def: in Cod. ς,
α) Ρί: 32, 9. Α
 ΙΝΤΕRPRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧVΙΙΙ. 723

τίδοσις πρόκειται τοις ταύτα Ι)φυλάτ ait , pracmium volentibus harc

τεν προαιρουμένοις, και 2)επειδήπες εί, cuftodire proponitur: et quia
Dei iudicia cuftodire fe di
ςηκε τό"Θεέ φυλάττειν τα κρίματα, xit, hu m an am imbecillita
εις νούν λαβών την ανθρωπίνην αθένειαν, tem in memoriam reuocans,
και τέ έήματος το υπέρογκον λογισά atφue huius verbi faftum confide
μενος, ευθύς επήγαγε ιγ. Παρα rans, ftatimή fubiunxit: 13. De.
πτώματα τίς συνήσει, 3) από των Πiξta qui, intelliger" ab occulti meir
κρυφίων μου καθάρισόν με... 4) Κάν rnunda me. Εtfi enim Dei.
γας προθυμία πολή φυλάξαι βουλη, mandata magna cum alacritate
.θώ του Θεού τας εντολας, υπό της φυ animi (eruare volo, tamen a
σικής αθενείας εις πολα παρά γνώμην naturali infirmitate ad multa
5) καθέλκομαι, και τινα μεν αγνοών practer opinionem trahor : et
πλημμελώ τινάδε υπο των προσπιπle nonnulla guidem infcienter pec
σών νικώμενος 6) περισάσεων, κάν δια, co, nonnulla vero irruentibus
φύγω δε των έργων την 7)μαρτυρίαν, calamitatibus oppreffus. Αc li
βύπου με παντός αναπιμπλώσιν οι λο cet operibus peccatum declinem,
Υ "J Α' Α

γισμοί δια τούτο κετεύω σε τον καθά, tamen cogitationes omni forde
ραι δυνάμενον, και βοώ, από των «βυ. me polluunt. Propterea te ob
φίων μουκαθάρισόν με... ιδ'. Και από fecro, gui me expiare potes, et
clamo, Αb occulti mei, munda
αλοτρίων φείσαι τε δούλου σου. 8)Ου 7/46'Ά 14, Εt ab alienir parce
γας μόνον με οι λογισμοί 9) κυκλούσιν /bruo tuo. Νon enim tantum
αλα και των δαιμόνων το sίφος πολι, cogitationes circumfiant, ve
Πηe

ορκεί και οι μεν έξωθεν επιβουλεύουσιν, rum étiam datmonum agmine

οι δε συμπράτλουσιν ένδοθεν εικότως δε obfideor. Εt hi quidem extrin
fecus infidiantur, ha vero inrus
αυτούς αλοτρίους ωνόμασεν, ως δυσμε, confpirant. Μerito autem ipίος
νείς και πολεμίους, και παντελώς αρνη, αlieno appellauίt , νt inimicos
σαμένους την προς ημάς οικειότητα, et hoftes, et penitus nolentes
Εαν μή μου ιο)κατακυριεύσoυσι, τότε nρbiscum familiaritatem , habe
re. Si nibi non dominantuν
άμωμος έσομαι και καθαριθήσομαι
από αμαρτίας μεγάλης.. ιε. Και rint, tune im maculat u, ero,
ετ emundabor a deliξto magno.
έσονται εις ευδοκίαν τα λόγια του σό, 15. Εt omnino placebunt elo
ματός μου, και ή μελέτη τής καρδίας quia ori, mei, et m e di ta ti o
μου ενώπιόν μι) μου έσι δια παντός, αordi mei in con/pcξtu meo /amper,
12)Της δεσης επικουρίας απολαύσα πο. Τua autem ope perfrui defidero,
γι

i) φυλάττειν προαιρουμένοις, Cod. 2. φυλάττουσιν, 2) επειδήπερ είβηκε, Cod. 2, επειδή

οίδεν ότι ειρηκε.3) από Cod. 3. εκ. 4) Κάν, Cod. 2. εάν, 9) Cod. 2. έλκομαι,
6) περισάσεων. Εandem h. Ι. babetfignificationem gua paffim occurrit apud
Εu/είiuiή, cui tamen hac a nemine quantum (cio, vindicata funt. 7) μαρ,
τυρίαν, Leg effe videtur αμαρτίαν, ντ habet co R D, p, 349. 8) Ου-οικειό.
τητα. Ηac in Cod. fior. ad prac, verf. relata funt 9) κυκλούσιν, Cod. ,
κυκωσιν, Ιο) Codd. tres, κατακυριεύσωσι, ΙΙ) μου, Rec. Ιεξtio eft σου, nottram
autem tuetur Codex Ι. dugu/t. Sequens επί 3bςft a Cod. Ι. et 2, 12) Τή, -
ποιούμενος, Def in Cod. ποίtro 3, et in/tor, Α
724 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
vt horum infidias fubterfugiens, θώ να τας τούτων επιζουλας διαδρας,
animam penitus ab omni labe
liberam tibi exhibeam: et pra μώμου σοι παντός ελευθέραν την ψυ.
teritorum peccatorum venia a te χην παρατήσω και των προε#iασμέ.
impetrata, fempiternam tibi hy. νων παρα σου λαξών την συγγνωμην,
mnorum cantilenam offeram, αιώνιόν σοι προσενέγκω την υμνωδίαν,
tua oracula femper meditans. των σών λογίων Ι) διηνεκή την μελέτην
Ρer hacc igitur nouum tettamen ποιούμενος, δια τούτων μέντο, την και
τum praedicit, et baptifini gra νην διαθήκην 2) προαγορεύει, και του
tiam, et Spiritus fanξti donum,
a quo et praeteritorum peccato απτίσματος την χάριν, 3)και την του
rum veniam credentes accipiunt, παναγίου πνεύματος δωρεάν υφ' ής και
atφue in pofterum (atis auxilii των 4) προεπταισμένων την άφεσινλαμ
habentes, et infurgentibus affe βάνουσιν οι πισεύοντες και εις τον έπει
έtibus, et malis infidiantibus
τα χρόνoν ικανήν βοήθειαν έχοντες, και
(piritibus fuperiores fiunt. Αd ν
hac fubiungit, * Domine πdiutor των επανισαμένω παθών, και των επι
-

:
ηri, er redemptor ni. Αccom βούλων και πονηρών περιγίνονται πνευ
modatam pfa 1m o perorationem μάτων τούτοις επιφέρει, Κύριε βοηθέ
pofuit. Νam Dominum quidem, μου, και λυτρωτά μου. Αρμόδιον τω
vt creatorem, et opificern voca ψαλμώτο ακροτελεύτιον τεθεικώς, Κύ
τιit: redemptorem vero, tanquam ιον 5) μεν εκάλεσεν, 6) ως ποιητήν και
per [anξti baptiίinatis regeneratio.
nem, tum a priftino interitu li Ά λυτρωτήν δε, ως δια της
berantem, et a damonum ferui 7) παλιγγενέσεως του 8) παναγίου βα
tute redimentem , tum incor. πτίσματος, της μεν προτέρας ελευθε
ruptam atque immortalem na ούντα φθοράς, και της των δαιμόνων
ruram largientem. Ηacc auten
et illa pfalmus continet. Εt pri
Ε. λυτρούμενον, "αφθαρσίαν δε
ma φuidem pars mundi fabricam και αθανασίαν δωρούμενον και ταύτα
et prοuidentiam docet: media δε κακενα ο ψαλμός περιέχει και τα
vero legem: νltima autem gra με πρώτα την δημιεργίαν διδάσκει κα
tiam, Deliξta enim, ait, 4ui, in πρόνοιαν τα δε μέσα, τον νόμον τα δε
τεlligit & et ab occulti meir munda τελεύlαία, την χάριν,9) παραπτώμαία
πme Domine, et ab alienir pnrce
βruo tuo : et Domine adiutον
γάρφησι τίς συνήσει, και το) από των
mt , et redemptor mi, Hac au. κρυφίων μου καθάρισόν με, και από αλ
tem bona per nouum te(tamen. λοτρίων φείσαι τέ δούλου σου και, Κύριε
turn nobis (uppeditantur. βοηθέ μου, και λυτρωτά μου, τούτων δε
των αγαθών χορηγός ή καινή διαθήκη.
- ΕΡΜΗΝ,

ι) Cod. 2. διηνεκώς, 2) Cod. Ι. υπαγορεύει. Cod. 2. προσαγορεύει, 3) και την -

πνευμάτων. Ηarc in Cod. for, ad pauca ifta contrahuntur: καλ των προυπηργ
μένων άφεσιν δίδούσαν και προς το μέλον βοήθειαν, από τε παθών και πνευμάτων φυ
λάττουσαν, Deinde (equitur: όταν γαρ τούτων καθαρεύη ο άνθρωπως, τότε
ακουτή γίνεται τό Θεό η ευχή του ανθρώπου, 4) Cod. 2. έπταισμένων. 5) μέν.
Cod. Ι. 2. addunt γάρ. 6) ώς. Αbeft a Cod. 2. 7) Codd. tres aug, et co R D.
Ρ. 349, παλιγγενεσίας. 8) Cod. 3. αγίου. 9) παραπτώματα- διαθήκη, Del: in

Cod. 3. 1ο) από. Cod. 1. εκ.

 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΙΧ. 725
ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ ιθ' ΨΑΛΜΟΥ. ΙΝΤΕRΡ. ΡS. ΧΙΧ.
Α'
Cζ . ις το τέλος, ψαλμός τω(. Δα. Ι. Τn finem, Ρ/alm u, Da μίdi.
"ν 2

βίδ. 1) Του Σενναχηgείμ επκ. Cum Sennacherim Iudacan

sξατεύσαντος τή Ιουδαία ποτέ, και σρα bello olim inuafiffet, a) et ad
τιαν μεγίτην εις πολιορκίαν της Ιερου obfidionem Ηieroίolyma nume
ν

σαλήμ αποσείλαντος, 2) ης ετζατήγει τοίum exerciturn mifiίΪet, cuius

Υ Τ 2 /

"Ραψάκης, και γράμματα τό Εζεκία Rapfaces

blafphemia
dux erat, literasφue
omni et impietate ple
πέμψαντος βλασφημίας απάσης και
nas ad Εzechiam dediffet, beatus
δυσσεβείας μετά ο μακάριος Εζεκίας,
ΕιεChias, vir omni pietate
ανής ευσεβεία πάση κοσμούμενος, ταύ, tus, hac accepta epiίtola, orna
την λαβών την επίτολήν, και τον προ et in
auxilium vocato Efaia propheta,
φήτην Ησαίαν εις συνηγορίαν παραλα, cucurrit in diuinum templum,
βών, έδραμεν εις τον θείον 3)νεών, και epiftolamgue explicata m Deo
την επιτολήν αναπτύξας, 4) υπέδειξε
τω Θεώ, την των πολεμίων διδάσκων oftendit, hoftium impietatem de
monίtrans, rogansque, vt ob ef.
ασέβειαν, και παρακαλών της γεγενη. fufas blafphemias Αίiyriis fuam
μένης ένεκα βλασφημίας δείξαι τοις Ασ, oftenderet potentiam. Ηac mul
συζίcις την οικείαν ίχύν, ταύτα προ tis ante faculis beatus Dauid pra
πολλών γενεών ο 5) μακάριος προαγο dicίt, diuino afHatus numine, et
ρεύe, Δαβίδ, υπό τέ παναγίου φωτι, prafentem diξtat pfalmum : νbi
ζόμενος πνεύματος, και τον παρόντα oftendit, populum vna cum rege
λέγει ψαλμόν, τον λαόν υποδεικνυς precantern, obfecrantemque, ντ
ό)τώ βασιλεί συνευχόμενον, και 7)πα eius preces Deo fint accepta.
ρακαλούντα δεκτήν αυτού γενέθαι την 2. Εκaudiat te Dominu, in die
8) ικετείαν. β. Επακούσαι σου tribulationi, protιgat re nomen
Κύριος εν ημέρα θλίψεως υπερασπίσαι Dei Ιncobi. 3. Μittat-tibi nuxi
σου το όνομα τέΘεξ Ιακώβ. γ.9)Εξ. Iium de /anξto, et de Sion tuentur
αποσείλαι βοήθειαν εξαγίου και εκ te, Poftquam enim magnus Ε
Σιων αντιλάβοιτό σου. Επειδή γας αechias ad diuinum templum cu
εις τον θείον νεών έδραμεν ο θαυμάσιος currit, manu tenens epiftolam
Εζεκίας την βλάσφημον κατέχων επι blafphemia plenam, precatur pα
σολήν, ικετεύουσι δεχθήναίτε αυτέ την pulus, vt illius preces admit
ίκετείαν, και της εκείθεν επικουρίας τυ. tantur, et inde open referat.
χεν.1c)άγιονεύlαύθα τον ιι)νεώνπροσ Sanξtum enin hoc loco templum
appellauit. 4. Μmor / omni,
ηγόςευσεν. δ'. Μνησθείη 12) Κύζιος /acriβciί

1) Τού. Cod. 3 pram. ώς. 2) Cod. 2. ξ. 3) Cod. 2. ναόν. 4) Cod. 3. επέδειξε,

5) μακάριος. Οod. 2. θείος. 6) τώ βασιλεί συνευχόμενον Cod. Ι. υπέρ του βασι,
λέως ευχόμενον. Ιta quoφue habet Cod. 2. νbi tainen leg. ευχόμενος. 7) Cod.
-

2. παρακαλών. 8) ικετείαν. Cod. 3. addit: εξαγίου δέ φησι ενταύθα τον νεών.

Ηac ad verf. 3. 1pe&tant. 9) Εξαποςείλα. Cod. 2. add. σοί, 1ο) άγιεν,
Cod. Ι. 2. addurit γάρ, ιι) Cod. 2. ναόν. 12) Κύριος, Αbςft a Codd, aug.
α) 4 Reg, 19.
 726 Β. ΤΗΕΟ D Ο RΕΤΙ

Jacrificii tui, et holocau/tum tuum πάσης θυσίας σου και το ολοκαύτωμά

* pingue/int. * Quoniam etian σου πιανάτω. Επειδή τ) και εν τώ
tempore paeis diuinum cultum τής ειρήνης καςό τής θείας επεμελεί:
ftudiofe curabat, merito hacc de
το λατρείας, εικοτως ταυτα πεςι αυτε
ipίο dicunt, precantes vniuerfo 2) διεξίασι, παρακαλούντες τον τών ό.
run Deum, vt refpiciat regis λων Θεόν απιδέν εις την του βασιλέως
pietatem, et multorum omnisque ευσέβειαν και των πολών και παντο
generis facrificiorum recordetur, μνηθήναι, και δούναι πά,
δαπών ιερείων
rurfusque pacern concedat, vt
pluribus ipfum facrificiis placaret,
λιν ειρήνην, ίνα πλείcσιν αυτόν εξιλεώ,
Ηoc enim bolocat/fum tuum pin
σηται θύμασι το γας ολοκαύτωμά σε
guefiat, ita Symmachus interpre
πιανάτω, ούτως o Σύμμαχος ήρμήνευ.
tatus eft, amplioren oblntionen σεν, και την αναφοράν σου 3) πλείονα
zuam fhciat: hoc eft, fecuritate 4) ποιήση. τουτέσι την από της
ειςήνης
pacis concefla, prabeat tibi an άδειαν δούς, παράχη σoι καιρόν, εις το
1am, vt pluribus ipίum facrificiis πλάοσιν αυτόν και θυσίας εξιλεώσαθαι.
places. 5. Τribuat tibi /ε- έ. Δώ η σοι Κύςιος κατα την καρδίαν
cundum cor tuum , et omne σου και πάσαν την βουλήν σου πλη.
con/ilium tuum confirmet. Iu ς ώσαι. Τον δίκαιόν φησί κριτην κε.
(tum, inquit, iudicem preca, τεύομεν, τη τής ψυχής σου καθαρό,
mur, vt tua anima puritatι τητι κατάληλον την αντίδοσιν δούναι,
congruentem remuneratιonem
largiatur. 6. La ta b i mu r 5, Αγαλλιασόμεθα επιτώσωτη.
de /alutari tuo : et in nomine gίω σου και εν ονόματι Κυρίου Θεού ή.
Dei n o/tri magnificabimur. μων μεγαλυ νθησόμεθα. ζ Πλη.
7. Ιmpleat Do min κ : omne, ς ώσ α ι Κύριος πάντα τα αιτήματα
χρctitione, cordi, tui. . Τe
5) της καρδίας σου. 6) Σου γάς τας
enim, guod petiifti, accipien. αιτήσεις λαμβάνοντος, και ημείς κοινω
te, ' etiain nos latitia participes
erimus , clari et illuftres Dei νήσομεν της ευφροσύνης, περιφανείς και
potentia faξti. Νunc cognoui, περίβλεπτοι τη του Θεό υνάμε γιγνό,
Ρomiqμm /iίμμη ficife Chriftum μενοι νύν έγνών ότι έσωσε Κύριος τον
Juum:" εκaudiet illum de c«lo Χρισόν αυτού επακούσεται αυτε εξου.
Janξto βιο, Rerum, inquit, ρανού αγίου αυτού, δι' αυτών φησί με.
experientia regen
didicimus, πραγμάτων, ως τώ
noίtrum De o freturn fafutem μαθήκαμεν των
confecuturum , et in inferiori Θεό θαρρήσας ο ημέτερος βασιλεύς,
- "ν - Μ και -

templo preces offerentem, de τευζεται της σωτηρίας και εν τω κατω

fuperiori au xilium accipere, 7)νεώ προσφέρων τας ικετείας, άνω
Ρoftquam enim oftendit ipfum θεν δέχεται την βοήθειαν. 8) επειδή γας
infcrius precantern, oftendit, έδειξεν αυτόν προσευχόμενον κάτω,
είκνυ

1) και έν, Codd. ακg. καν. 2) Cod. 2, διέξεισι, 3) πλείονα. Μ ο Ν Τ F. Ηexapl.

Οrig. Τ. Ι. Ρ. 499, leg, πίονα, Ιed no(tram quoque leξtionem ex vno Codi
ce recenfuit. 4) Cod. Ι. ποιήσοι. 5) της καρδίας. Ηarc in verf grzca defid.
6) Σού. Cod. 2. τού. 7) Cod. 2. ναώ. 8) Cod. Ι. επεί,
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsΑLΜ. ΧΙΧ. ΧΧ. 727

1)δείκνυσινάνωθεν βοηθούμενον εν δυνα, eum de fuperiori loco auxilium

naξtum effe, Ιn potentatibu, /i-
5είας 2) η σωτηρία της δεξιάς αυτού, Ιtιr dextera eiuυ. Μaximum
3) μέγισον γας σωτηρίας ή της αυτού enim eft (alutis auxilium dexte
εξιάς δύναμις, ην τοις προσιούσιν οζέ rac ipfius virtus, quam cd fe
γει. 4)δεξιαν δε πάλιν ενταύθα ανθρω accedentibus porrigit. Dexre

πίνως είςηκε, την θείαν ούτως ονομάζων ram autern rurfus hic humano
ενέργειαν, ή. Ούτοι εν άφμασι, και fic πmora dixit, diuinam potentiam
appellans. 8. Ηi in cur
ουτοι εν ίπποις ημείς δε εν ονόματι Κυ ribu, illi in equir, no, nutem
ρίου Θεού ημών 5) επικαλεσόμεθα, in nomine Domini Dei no/tri in
θ'. Αυτοί συνεποδί63ησαν και επεσον, μocabinur. 9. Ip/i ligati /unt,
ημείς δε ανέτημεν και αν ως θώθη μεν, / et ceciderunt, no autem /urrexi
- τ/

Εκείνοι, φησίν, ίπποις και άξμασιθαρ mus, et ενεξti filmur. Ιlli,

ait, equis et curribus freti, πι
βούντες ουδεμιάς εκείθεν ωφελείας α hil vtilitatis illinc perceperunt,
πώναντο αλ' αοράτως συμποδιάθέντες Ιed inuίfibili modo prapediti
κατέπεσον ημάς δε την θείαν επικα ceciderunt : nos vero diuino
λεσάμενοι συμμαχίαν, της σωτηρίας implorato auxilio, falutem pa
προφανώς τετυχήκαμεν και οιονεί κα laun confecuti fumus, et tan
φuam collapfis ob terrorem ho
ταπεπτωκότων τώφόβωτών πολεμίων, ftibus fuperiores iniinicis appa
υπέρτεροι των δυσμενών απεφάνθημεν. ruimus. 1o. Domine /hluum
ί Κύριεσώσον τον βασιλέα και επά. fic regen, ει εκmudi nor die,
κουσον ημών εν ή αν ημέζα επικαλεσώ
μεθά σε. W,
/ / Υ. ".
4uo inuδcauerimur te. Ηuius
Τoιγάρτοι τοσαύτης απο modi ergo adiumentum confe
λαύσαντες αντιλήψεως, 6) και ημάς cuti, obfecramus te Domine, vt
et nosmetipfi et rex notter, hu
αυτούς, και τον ημέτερον βασιλέα ταύ ius auxilii participes fimus.
της μεταλαγχάνειν διηνεκώς ικετεύομεν
Δέσποτα.
"ΕΡΜΗΝ ΤΟΥ κ. ΨΑΛΜΟΥ. * ΙΝΤΕRΡ. Ρs. Χ.Χ. +4

έζ - Ε ς το τέλος, ψαλμός τώ Δαβίδ. Ι" βnem, Ρ/n lm u , Dauidi.

Ι.

7)Μετά την νίκην εκείνην την Ρoft illam illuίtrem arque

λαμπζαν και περιφανή, και των Ασ ίplendidam viξtoriam , Αίfyrios
que inuifibili modo deletoς,
συρίων τον αόρατον όλεθρον, ο 8) μα beatus Ε2 e chias in morburn
κάξιος ήρξώτησεν Εζεκίας, και δια του incίdit. α) Εt curn per prophe
9)προφήτου Ησαίου το) μαθών, ως τε tam ΕΙaiam fe moviturum di
θνήξεται, δάκρυσι θερμοίς λεωσάμενος diciflet, feruentibus lacrymis
Deum

1) δείκνυσιν Cod. 2. addit αυτόν. 2) Cod. Ι. της σωτηρίας. 3) μέγιτον-ορέγει,

Cod. 1. δυνάμεις τους προσιούσιν ορέγειν. Ιta guoφue Cod. 2. φui tamen habet
ορέγει, 4) δεξιάν - ενέργειαν. Ηarc pauca tantum exhibet c ο κ Γ. p, 37ο.
5) επικαλεσόμεθα. Cod. Ι. μεγαλυνθησόμεθα, gua eft rec. leξίio h. 1. 6) και
ημάς - διηνεκώς, Def in Cod. Ι. et 2. 7) Μετά κ. τ. λ. In Cod. 3. hac pra
cedunt: Ουκ οίθ' όθεν τας υποθέσεις πλαττόμενος των ψαλμών, 8) μακάριος,
Cod. 2. θείος. 9) προφήτον Cod. 3. μακαρίου, 1ο) μαθών, Cod. 3, είπών.
α) 4 Reg. 2ο.
728 " Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
Deum placans, et morbo libe τον Θεόν, κα! της νόσου την απαλα
ratus eft, et φuindecim anno γήν έλαβε, και πέντε και δέκα ενιαυτών
τum vitae promillionem acce ζωής επαγγελίαν εδέξατο. 1)πάλιν τοί.
pit. Rurfus igitur diuinus Da νυν ο θείος Δαβίδ, ώς 2) εκπροσώπου τέ
uid ex perfoma populi hunc λαού, και τέτον έγραψε τον ψαλμόν,
pfalmum conίcripίit, ob regis επί τή του βασιλέως υγιεία τόν Θεόν
profperam valetudinem Deum 3)ανυμνών. . β. Κύριε εν τή δυνάμει
laudans. 2. Domine in υίr
σου ευφρανθήσεται ο βασιλεύς και
κute tua lactabitur rex, et Jiiper
επί τω σωτηρίω σου άγαλιάσεται σφό
Jalutare tuum exuitabit υchomen δρα. γ. Την επιθυμίαν τής 4) κας
Αίρ7". 3. De/iderium cordi, είμ,
ενίbuίβi ei, et υoluntate labio δίας αυτού έδωκας αυτό και την 5) θέ
νum eiur non frauda/ti eum. λησιν των χειλέων αυτού ουκ εσέρησας
Cum potens, inquit, is et αυτόν. Δυνατός ών ό)Φησι και 7) Φι
benignus , humaniter p reces λάνθρωπος, ευμενώς εδέξω τέβασι
no(tri regis admififti, et omnes λέως ημών την προσευχήν και πάσας
petitiones ei conceflifti : immo
vero maiora petitionibus dona αυτώ δέδωκας τας αιτήσεις, μάλλον δε
largitus es. Ηoc enim fub μείζoυς των αιτήσεων δωρεάς εδωρήσω,
iunxit. 4. Ωμonian praue τούτο γας επήγαγεν. δ. Ότι προέ
πιβi eum benediξtionibu, dulce φθασας αυτόν εν ευλογίας χρητότη
dimir: impo/iii/ti capiti eiu, co
τος έθηκας επί την κεφαλήν αυτούσέ.
νonam de lapide p retio/ο.
Νam regnum illi non rogatus φανον εκ λίθου τιμίου. Την βασι
donafti : propria vero liberali, λείαν χας ουκ αιτηθείς παρέχες αυτό
tate,
eius
regali
ornafti.
diademate
5.
caput
Κitam pe
οικεία δε φιλοτιμία τώβασιλικό σεφά.
νω την κεφαλήν αυτού κατεκόσμησας.
εiit a te, et tribui/ti ci lon έ. Ζωήν ήτήσατό σε, και έδωκας αυ
gitudinem dierum in Jaculum /τ. τώ μακρότητα ημερών εις αιώνα
culi. Αccepit, inquit, φuic ν/ αιώ Ο/

quid petiit, et vitam obtinuit νος. Ελαβέ 3)φησιν όπερ.9) ικέτευσε,

quam optabat. Ηoc enim in και τετύχηκε ζωής ην επόθησε το γαρ
/τ.culum /α culi, .futuram εις αιώνα αιώνος και τον μέλλοντα βιον
quoφue vitar» ,, fanξtis para παραδηλοί, και ιο)τόν τοις αγίοις ηυ.
,, tam, demonίtrat, guar in
mortalitatem habet. 6. Μι »τςεπισμένον, ", δε το ανώλεθρον έχει,
gna e/t gloria eiu in /alutari 5. Μεγάλη η δόξα αυτού εν τω σω
τιιο, glorian et magnum decorση τηςίω σου δόξαν και μεγαλοπρέπειαν
έmφone, illi. Νon folum enim επιθήσεις επ' αυτόν. ιι) Ου γας μό
γΦy

ι) πάλιν - ανυμνών. Ηrc tantum habet co RD. Τ. Ι. p. 373. 2) εκ. Αb

eft a Cod. 2. 3) ανυμινών Cod. 3. addit: άφξεται τοίνυν ούτως τού ψαλ
μού ή διάνοια. 4) καρδίας. Rec. Ιcξtio eft ψυχής. 5) θέλησιν, Rec. leξtio
eft δέησιν. 6) φησί. Cod. 2. φύσει. 7) φιλάνθρωπος, In Cod. 3. (equitur δέ
σποτα, καί. 8) φησίν Cod. Ι. 2. γαρ καί. Ιta quoque apud co R Ρ. Ρ. 37ς.
9) Cod. 1. et 2 atque c o R D. Ι. c. ικετεύσας επήγγειλε. 1ο) τον-ηύτρετισμένον,
Εx his quac Cod. 1. et 2. exhibent, emendanda eft lettiο ηυπρεπιτκιένον apud
ο οκ Ρ. 1. c. ιι) Ου γαρ μόνον κ. λ. Cod. 3. Ριαπι. Ο εί, τον Έζίκια, παραλα
βών τον ψαλμόν έφη, ου «στον κ. λ.
 -

ΙΝΤΕR ΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑ LΜ: ΧΧ. 729

νoν σωτηρία αυτό δεδώρησαγαλακα, ει falutem donafti, verum illu

περιφανή ι)και υψηλόν πεποιηκας αυ (trem illum reddidifti et clarιιιη,
τον, και πε ίβλεπτον, τω τετων πολε, ταιη 3dmirabili hoftium interi.

μίων παραδόξω θανάτω, και τω, τον ", τμπι etiam φuod (ol prapo
ήλιον την έναντίαν δραμείν. ουτω δε τέ. ftero ordine cucurrerit. α) Αdeo
το πανταχού γης και θαλάτjης εγένε. αυτειη hoc terra marigue norum
το 2)γνώριμον, ώς των Βαβυλωνίων τον faξtum eft, ντ Βabyloniorum .
βασιλέα δώ πέμψαι τοις πάλαι3) δώ. τεκ. iis dona miferit, φui olim
Ά Αίγriis dona largίbantur.
ξα τοις Ασσυζίοις παζέχρυσι, του γας " ΡιοΡter Etechiam enim hoc κ
Εζεκίου χάριν υπέλαβετούτο δεθρακένα, folem effeciffe vel, patium efle,
ή πεποιθένα τον ήλιον, τώ των Ασσυ fuίpicatus eft, ΑΙΤy ri o ru in
gίων θανάτω χζώμενος, τεκμηρίω. "εεε 1n argumentum ντens.
7. Ωμoniam dabi, eiί, η diξίio
ζ". "Ότι -)δώης 5) αυτώ εύλογίαν εις ήτη η Jaculum /aculi: Ιτμήία
αιώνα ό) του αιώνος, ευφρανείς αυτόν εν έί ειun in gaudio cam τίμμα
Ιn omnibus, inquit,
χαρά, μετά του π οσώπου σου. Ζ ί4 0.
y

7) Και εν 8)απάσας δέ φησι ταις γενε. frculis celebris ardue diuul

gatus erit, cum tahtam épud
ας αοίδιμος έται, και πολυθρύλητος,
τε. fiducian habuerit. Ηος
τοσαύτην εχηκώς παρά 9) σοί παρξη επίin cum υultu τμο Symma
σίαν το γάς μετά του προσώπου σου, εhus expofuit, opud υulπη,
το) παρά τω προσώπω σου τέθεικεν ο. τάμι". . Latitiam igitur habe
Σύμμαχος, ευφροσύνην τοίνυν έξa, φη. θit, ait, et continuam νο
σι, και διηνεκή θυμηδίαν, του υ) σού Ιuptatem, tuum νultum, hoc
/ Αν κω
εft, tuan beneuolentiam aΕ
προσωπου, τουτέ, της σης ευμενείας "Ψuens. Propterea auten hoc
τυγχανων αιτιον δε12) τουτων αυτα γε. iili accidit, φuonian in τε
γονε το επί σοι πεποιθένα. τουτο γας "Ρςrn collocauit Hoc enim
έπήγαγεν ή: Ότι βασιλεύς ελπίζει fubdidit : 8. Ωuonian rex
επί Κύριον, και εν τω ελέe του υψίσου /perat in Domino, "ει per mi
ου μη σαλευθή. Κρείτlωνες, των Jίricordiam Αltifimi non commo.
μebitur. Superior eft initni
πολεμούντων της σής χάριτος απολαύ, cis, φui tua gratia compos fa
ων 3) απολαύe δε ταύτης, 14) ανθρώ. ξtus eft: hanc autern confequi
πωμεν έδενί θαρρών, τη δέ15) σε 16)ελ τμε ηulli hominum fidehs, (ed tua
1ola

ι) και υψηλόν. Αbeft a Codd. auguβ. deeft etiam apud co R D. Ρ. 373. et 379.
2) Cod. Ι. 2. γνώρισμα. 3) Cod. 1. 2. δώρον Cod. 3. φόρον. 4) δψης.
Cod. 2. δώσεις. 5) αυτώ. Cod. 2. αυτόν. 6) τού Del: in Cod. Ι. 2. ' 7) Καί.
Αbefta Cod. 1.2. 8) απάσαι, δέ. Cod. 2. πά σας. 9) σοί Cod. 1.2. σού. Ιο) παρά
τό προσώπω σου.. Del: in Cod. 2. (icque hac con Ιentiunt cum νerfiοne, guan
Symmacho tribuit Μ ο Ντ Ε. Ι.c Τ. Ι. Ρ. 499. 11) σου. Αbefta Cod. Ι. 2. 12) τού
των Cod. vterque τούτο. 13) Cod. 2. απολαύσει. 14) Cod. 2. ανθρώπων, Cod. 3.
ανθρωπίνω. 15) σου. Codd. atrg. σή. 16) ελπίδι. Cod. Ι. addit, σερεούμενος μόνη.
Pro σερεούμενος Codex 2. habet χωρούμενος, Cod. 3. rettius χρώμενος, c ο κ Ρ.
autem Ρ. 374. Ε".
α) 4 Reg. 2ο.
Β. Τόeod. Ζom. Ι. Αa a
 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι
73ο
1ola fpe. 9, Ιntιeniatur ma πίδι. θ. Ευρεθείη ή χείς σου πάσι
πu, tua omnibu, inimici, tuir, τοις εχθρούς σου ή δεξιά σου εύροι πάν
dextera tua inueniat omner , φui τας τους μισούντάς σε Τούτο I) σα
re oderant. Ηoc magis di. φέσερον ο Σύμμαχος είρηκε, καταλή
lucide Symmachus dixit, Com
prehendet manus tua omnes ini ψεται ήχάς σου πάντας τους εχθρούς
πmicos tuos : dextera tua inueniet σου ή δεξιά σου εύρήσει 2)πάντας τες
eos, gui te oderunt. Εa pοrro μισούντάς σε, έχεται δε της ακoλεθίας
φua diξta funt fequentibus coha. τα ερημένα, ου μάτην 3) γας ο βασι
rent. Νon fruίtra enim, ait, λευς τη σή ελπίδι τεθάρρηκεν αλ' εί,
rex tua fpei confiίus eft: ve μίων απάνlων» 4) κρείτ
rum fciens, tuam dexteram o δώς ώς των πολε
mnibus inimicis fuperiorem effe »των» ήση δεξιά και τούς τε ταχυτά
futuram, et celerrimos compre. τους 5)» καταλήψεται, τούς τε δυνα
fienίuram, atφue potentifiimos » τωτάτους» καταλύσαι δυνήσεται. 6)
homines euerfuram. Dexteram δεξαν δε, και χειρα,πάλιντην ενέργειαν
rurfus, et manum, diuinam 7) είπεν, ί. 8)"Ότι θήσεις αυτούς ως
potentiam nominauit. Io. Ωuon
iam pone, eo, υr clibanum igni, κλίβανον πυρος εις καιρόν του προσώπε
τempore υultur tui, Dominu, in σου. Κύριος εν οργή 9) αυτού συνταράξει
ένα fun conturbabit eor, ει deuo αυτούς, και καταφάγεται αυτούς πύρ,
νabit εο, ignir. ιι. Fruξtum
ια. Τον καρπόν αυτών από της γης
eorum de terra perder, et /έmen απολείς, και σπέρμα αυτών από υιών
εονun a filii, bominum. Fa
cillinum tibi eft, inquit, vt cli ανθρώπων... Ράσόν σοι, φησί, κλι
Βanum incendere eos, atque βάνου δίκην εξάψαι αυτούς, και κατα
conficere igne, veluti materiam ναλώσαι ως ύλην εύπρησoν εν πυρί και
igni obnoxiam: et non, iptos ουκ αυτούς μόνον, αλα και τους εκείνων
folum, verum etiam illorum εγγόνους τούτους γας και σπέρμα και
pofteros, (nam hos et βmen, καρπόν προσηγόρευσεν ώσε πάσαν αυ
et fruξtum nuncupauίt,) vt
omnis eorum memoria delea των εξαλειφθήνα την ιο)μνήμην, το δε
tur. Ηoc autern, in tempo εις καιρόν του 11) προσώπου , αντί του, εν
νε υultu, tui, idem eft φuod τω της οςγης σουκαςω, οταν τουτο δο
in tempore ira tuα: cum hoc fa κιμασης

addit, 2. et 3. autem pramittu

1) σαφέτερον Cod. 1. cum nt, πάλιν, 2 ) πάντας,
Ηoc in vno Codi (ιιorum adie&tum inuenit Μ ο Ν Τ r. Αbe(t autern

a Cod. aug. 4. 3) γάρ Cod. 1. 2. add. φησίν. 4) κρείττων. Ιta ha

bent tres odd. augu/ t. Sicφue legiffe videtur Cardifa. 5) Ηarc
ex iisdem 3. Codd. fuppleta funt. Εadem legίt Carafi, vt ex eius interpre
tatione colligitur. 6) διέιάν-εύτιν. Ηac paucatantum habet co κ υ. p.374.
φui tamen omίfitπάλιν. 7) είτεν, Codd.tres, et co R D. 1. c. κέκληκεν. 8) ότι,
Εχίtat tantum in edit. dld. et compl. 9) αυτού συνταράξει. Cσd. 3. σου συντ
1ο) μνήμην. Ηuc pertinere videntur, φuac in Cod. fhr. ad verf. II.
ράξεις.
Ιeguntur: "Ω, γαρ τα πλήr δίνεις καρπών εφ' ομοίων γινίσει καταβάλεται στις
μα, ούτως οι δυσσεβείς και κακοί, ών περ αφανίζει σπέρμα Θεός, από των υιών των
Υ » Ρrout enim arbores fructibus plena ad generis fui procreatiσ.
nem πων.
ανθρώ femina fpargunt, fic guoφue impii faciunt et mali, φuorum femen
aufert Deus a filiis hominum.,, ιι) προσώπου. Cod. 2. addit σου.
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧ. 73 Ι.
Α' , \ 2 Α'δ ο'

κιμασης γενέθα, και επιτηδειον α. "ετε νοιueris, et opportunum ,

να χζινής τον της τιμωρίας καιρόν. είfe tempus vindiξta iudicaueris. Υ

4β. Ότι έκλιναν εις σε κακά Ι) Ε Ι2. Ωμouiam accίinauerunt in re.

πειδή κατά σου την γλώτταν εκίνησαν, ma/τ. Ομoniam contra te lin
και βλασφήμοις λόγοις έχρήσαντο, guam mouerunt, et blafphemis for- "

Διελογίσαντο βουλας 2)αίου μη δύνων inonibus νf funt. * Cίκλινη καμ, και

τα σηναι. 3)ένια μέν τοι των αντιγρά. ευμβίia, ηua non p/fin: conβίfere.
Αliqua exemplaria habent, /fali
Φων 4)5ήνα, ο δε Σύμμαχος ούτως εί, ί".
ζηκεν , ελγίσαντο εννοίας αδυνάτους, Symnachus vero fς άκι,
Cogitauerunt cogitationes quae
προλέγει δι διά τούτου τας βλασφή. non Ρoffιnt fieri. Ρradicit au.
μους του Ασσυρίου φ»νάς ) μη σε α, " Ρει hας. blafphema: Αίiyii
πατάτω ο 6)Θεός ώ συ πέπoιθας έπ Voces: α) Νe te decipiat Deus
αυτώ, ότι έύσεται την Ιερουσαλήμ εκ τμus, cui tu ipfe confiίus es, fo
χειρός μου. περί τούτων λέγει των έη. τεντ!ίberet Hierofolymam επιρμι,
mea Dς his verbis dicit, quod
μάτων, ότι ελογίσαντο εννοιας αδυνά, εogitauerint cogitationes qua non
τους ή ελογίσαντο βουλας, 7)αι ου μή Ροίint fieri: vel guod Cogita
δύνωνται 5ήνα προσδοκήσαντες καθά "είint confilia, φua non οτις.
πες των ειδώλων, ούτω και του όντος rint confiftere, fperantes, φuem
"dmodum idolis, fic eτιάτη ΨeΙΟ
Θεού8) περιέσεώθαμ γ."ότι θήσεις Deo fe fore fuperiores. 15. Ωμon
αυτές νώτον. Ο δε Σύμμαχος έτω, ian pone, εο, dor/um. Symmachus
ότι 9)θήσεις αυτές το)αποτρόφες τες autern fic interpretatus έβ: Ωμon
γας την τού αγγέλου ") διαφυγόντας ian ficie, ip/o, auer/or. "Εος
πληγην, εις φυγήν τgέψεις "και τανω. εnim, gui angeli plagam aufuge
τα δούναι καταναγκάσεις να απελ άare runt, in fugam vertés, et terga
coges, vt abeuntές τε: ge
θόνιες ταιο)γεγενημένα κηρύξωσιν ταύ, ftas narrent. Ηac auren pro
τα δε προρβητικώς τέθεικεν ο προφή Ρheta vaticinanris more Ρο(uit,
της, ως μηδέπω ;) γεγενημένα Εν τοις τanquam nondum getta. Ιn
reliquii, tair Ρraparabi, υul.
πεξιλοίποις σου ετοιμάσεις το πρόσωπον Ζί4/Μ ε ο "44 ης. Ηoc φuidam
αυτών. 4)Τέτό τινες Ι.)μεθ' υπερβα,
του έφασαν είναι, και νενοήκασιν ούτως ειhyperbaton dixerunt effe,
fic intellexerunt : Ιn Τ€
εν τοις πεφιλοίποις αυτών ετοιμάσεις το liduiis ipforum Ρratparabis
Αaa 2 νultum

",
1) Επειδή-έχρήσ
>
":3. ":
i-έχρήσαντο Ρef in4)Cod. 2) α. Codeft .h.2.Ι. le&tio
Cod. 2.Cod.
αί;. Ι. 3) ένια
-τηναι... Def in Cod. 3. τησαν,
φuam etiam Cod. Untic, tuctur. 5) μή-σήναι. Ωef in Cod. 3.
Cod. Ι. 2. addunt σου. 7) αί: Cod. Ι. άς. Cod. 2. αι. 6) Θεός.
8) περιέσεθα, Cod. Ι.
περιγενέθαι. 9) θήσεις. Αlii habent τάξεις. Vid. Μ ο Ντρ. 1. c.
Τ. Ι. Ρ. 5oo.
το).Cod.2, ετερόφους, τι) Cod. 3. φυγόντας, 12) Codjγενόμενκ. 13) Εadem
1εξtionis varietas cum prac. 14) Τούτο -προσαρμόσα.Codfor.pauca ifta ha
Α "Υ », ";' - " Χ.

bet: Τούτό τινες μεθ' υπερβατόν (pro υπερβκτού) έφασαν είναι, εν τοις περιλοίποις κυ
- Υ ν "ν -

των ετοιμάσεις το πρόσωπόν σου, αντί του τοί, καταλειφθείσιν

1 , -λ 7 ι ») έ% δι επάξεις την τιμωρίαν
\ ν \ Α'
σουν την αυτήν δε είζει την έγγδ4αν κ%/ κατα την πρωτην έκδοσιν,
καθ' υπερβα, όν, 15) Cod. 2, ει 3.
") 2 Paral, 32. ει 4 κε 18. et 19.
 732 Β. Τ ΗΕ ο D o R ΕΤΙ
\ " Α' 7 Μ . Αν V . »
νultum tuum, pro eo guod είt, πρόσωπόνσου, αντί τέ, ι)και τοίξκατα " ν "Ο Σ) " ψ

Ει his φui remanferunt, et hί: φui

fugerunt, infliges Ρα:naπ. Fieri λειφθείσι, και διαφυγούσνεπάξεις την
τιμωρίαν δυνατόν δε και τη αυτή συν
Α' Υ 4 ν. »Α *
ταπιen poteft, vt eadem firuξίura θήκη χρωμένους, την αυτήν έννοιαν
ντendo, eandem fententiam ας - Α' --

commodemus. In reliquii ται" προσαρμόσαμ 2) εν τοις περιλοίποις σου " W " "w

ναρmrabi, τμltum corμm. Ιnte ετοιμάσεις το πρόσωπον αυτών, τας γας

C "-
grum enim tibi etit et facile, fup υπολοίπους 3) σοι τιμωρίας
\ « ?
επαγαγειν
plicia, qua tibi religua funt, eis 2. - χ

αυτοίς ευπετές σοι και βάδιον και 4)τες

-

infligere, et eos, quί πunc fugiunt, Α'

φεύγοντας, και νώτα δεδωκότας, και

ν ")

« ν
φuique terga dederunt, εοεqια ηγουμένους διαπεφευγένα τον θάνατον,
είiam, φui fibi pertuaferunt Ιε Υ Η * "J η Λ'

mortein declinaffe, poteris con αντιςρέψαι,

δυ δ'και σησαι, και κολασα/ σοι
Α' C Λ' Α' > "Α

uertere, et (iftere, et mulStarε. νατόν. ιδ'. - >"

Υψ ώθητι Κύριε εντή
Α' ν "ι ν

14. Εκdltare Domine in υirtutετκα, δυνάμει

δι σου άσομεν και ψαλούμεν τας
- Α' 2. 2λ C

cantabimu, et p/allenu, tirture" εμα", υνασείας σου. Ού ταπεινος ών ο

«Δ \ »,
Νon quod Deus humilis fit, εκτοί, Θεός υψούται, ουδε ομή έχει προσλαμ--
ν "J

iitur, neque φuod non habet εεεί. Α' " -

pit, fed quod habet oftendit. Iure βάνει αλ όπερ έχει δείκνυσιν είκότως
igiturinφuit, Εraltare Donline τοίνυν επεν, υψώθητιΚύριε εν τή δυνά,
το υίνιμις ιua. Demonίtratur enim μα σου δείκνυται γάς σου το ύψος διά
altitudo tua per inexplicabilem Ρo της 5) αρέήτου δυνάμεως, β) ην ημείς ά
tentiam, quam nos decantabimus et δοντες και υμνούντές σε διατελέσομεν,
celebrabiinuste continue, tua mira
Βilia opera enarrantes. τάς σας θαυματουργίας διεξόντες,
"
ΙΝΤΕRΡ. ΡS. ΧΧΙ. ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ κα ΨΑΛΜΟΥ.
Ι. Ι βnem. Ρro βιβeptione ma α'. Ε το τέλος, υπέρ της αντιλήψεως
τμtina, F/alma Da μidi. της εωθινής ψαλμός τώ Δαβίδ
Ηic p(almus Domini Chrifti Ρaf. 7)ούτος ο ψαλμός τέ Δεσπότε 8) Χρι
34
{ionem, et refurre&tionen, et σέπροαγορεύe 9) τάτε πάθες, το)και
gentιum
-

* vocationen , et της ανατάσεως,τη και των εθνών την κλή.

τotius orbis falutem Ρradicit. σιν, και της οικεμένης την σωτηρίαν. και
Ιnfcriptio autem ipfa hoc demon ή επιγραφή 2)δετέτο δηλοί. 3), εις το
(trat. ,, Ιn finem enim (inίcri » τέλος γας υπές της εωθινής αντιλή
,, bitur) pro matutina fuίceptione, ζψεως, το μεν εις το τέλος, κείται, να
, Illud enim in finem ponitur, » την οικονομίαν έννοής την επί συντε
νt intelligas , difpenfationen
poli finem feculorumab iΡίο fa. »λεία των αιώνων γεγενημένην πας αυ
στε.»

1) καί.Αbetta Cod. 2. α) εν- αυτών Def in Cod. 3. 3) σοί. Cod.3. σου. 4) τούς.
Codd.tres addunt νύν, 3) Cod. . απορρήτου, 6) ήν ημείς. Codd. (ιιιζ. ημείς δέ.
7) Ούτος ο. Cod. υπtic, apud σ Α κ Ν. p, το. Ο είκοτός πρώτος, 8) Χριτά. Cod.
fior. Θεζ. 9) τα τζ πάθας, Cod. 1. 2. τα πάθη, Cod. fior, et υπtic. τά τε πά
θη. ορίd
το) καισΛτης 2. et fior. και την ανάτασιν, ιι) και -κλήσιν.
Ιορί κκ.ανας.Ι. c.Cod.ια)1. δί. Αbeft a Cod. 2. 13) εί, - πα" αυτά. Ε
Cod. υdtic, fuppleta a G Ακ Ν. l. c.
 ν

ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΙ. 733

-s» τέ. » - αντίληψις Ι) γας εωθινή τ8 ,, έtam.,, Su/eptio enim matuti
σωτήρος ημών 2) επιφάνεια, 3) ή δίκην na Saluatoris noftri eft aduen
tus, qui inftar aurorae in tene
. έςθρs τοίς εν σκότω καθημένοις επιλάμ bris (edentibus illuxit. Lux
ασα. Φώς γας αληθινόν ο Δεσπότης, enim vera eft Dominus: nafcens
ανίχον δε το Φώς, τον όρθρον αποτελεί, autem lux , diluculum efficit,
ου Φανέντος ελύθη το σκότος, 4) »και quo exorto diίcuffe funt tene
» ή διαβολική αχλύς ή γάς κακία πολ bra, ,,et diabolica caligo. Pec
» λαχέ της γραφής δια τε σκότες εν ,, .catum enim frpius in Ιcriptu
,, ra fub imagine tenebrarum
αινίγματι νοείται, τινές δε αντίληψιν ,, intelligitur. Sunt autem qui
» εωθινήν λέγουσι τον της ανασάσεως » fuίceptionem matutinam dicant
» τέ σωτήρος καιρόν εις αυτόν τοίνυν
y) 22 efle tempus refurre&tionis Sal
εέςητα ο ψαλμός, μάλον 5)γας πι ,, νatoris.,, Ιn ipίum igitur di
ξtus eft hic pfalmus. Νam fa
5ευτέον τοί, ιεροίς αποσόλοις, και αυτώ cris potitis apoftolis credendum
τώ σωτηριχωμένω σαφώς τωτέ ψαλ, eft, et ipίi Saluatori, φui prin
μs προοιμιω, η τοις παρερμηνευειν επι cipio huius p(almi clare νfus eft,
χειρέσιν. β. Ο Θεός ο Θεός με πρό φuam iis φui perperam interpre
tari conantur. 2. Deu, Dru, mί
2ες μοι να τί εγκατέλιπές με; 6)Τώ
ικρίω δε προσηλωμένος ταύτην ο7)Δε. rg/pice ad mε, φuare me, dereli
σπότης 8) προήκατο την φωνήν, αυτή 4ui/ti, Crucis ligno autem affί.
xus in hanc vocem erupit, ipfa
χρησάμενος Ίή Εβραίων φωνή,ήλι,ήλι 9) hebraica yoce νίus, ήλι ήλι λεμά
λεμα σαβαχθανί, πώς τοίνυν οιό Ιε7ης σαβαχθανί. : Quomodo igitur eius
αυτής της αληθείας παραγράψαθαι dem veritatis teίtimριmium reiici
μαρτυρίαν, 1ο) εγκαταλελείφθαι δελέ, poteft? Dereliξιum autem fe fuis
fe dicit, vt qui cum nullum
γει, ώς αμαρτίας μεν έδεμιάς υπ' αυτό peccatum commiferit, ' morti ta
ττ) γενομένης, τέδέθανάτε κεκρατηκό men obnoxius fuerit, qua con
τος, 12)ός κατά των ημαρτηκότων την tra peccatores potentiam accepe
εξεσίαν εδέδεκτο, εγκατάλειψιν τοίνυνrat. Vocat igitur dereliftionem,
καλεί, ου τον της ηνωμένης θεότητος
non feparationem diuinitatis con,
χωρισμόν, ώς τινες υπειλήφασιν, αλα iuntit, vt quidam fufpicati funt,
την γεγενημένην τε πάθες συγχώρησιν. fed paflionis fa&iam permiflio
Ι 3) παρήν γαρ ήθεότης και παχέση τη nem. : Αderat enim diuinitas ferui
τέ δέλεμορφή, και συνεχώςησε παθών, forma patienti, et fiuit illam pati,
Αaa 3 toti
και, .. . : ..
1) γάρ. Cod. for et υdtic. apud GΑ κ Ν. δέ. 2) επιφάνεια, σ Ακ Ν. pram. έτίν.
3) ή - επιλάμψασα. Cod. fior. ή-έλαμψεν. 4) και - καρόν. Α σΆ RΝ Ε
κτο (uppleta. 5) γάο. Cod. 1. δέ. 6) Τό - συγχώρητιν Codex fk ν. Harc
paucis4ftis compleξtitur: Ταύτην ο Σωτήρ είπεν εν τα σαυρό την φωνήν, ήλι ήλι
λιμά σαβαχθανή,
ί
ουχώς χωρ
χσανη, ουχ χωριθείσης της θεότητος,
ί ζ αλ'
, ώεισ ιρ έντος τα πά
θους. Οua in codem Cod. fequuntur, το δε πρόχες'μοι, ως μή κείμενον εν τω
Εξαϊκό και ο Σωτήρ παραλέλοιπε, ex Ε vs ΕΒΙ ο νίdentur effe defumta. Vid.
λι ο ΝτF. Coll. nouam ΡΡ. Τ. τ. p. 79. 7) Δεσπότης. Cod. 3. addit Χρισός.
8) Cod. 2. 3. προσήκατο. 9) Cod. τ. λημά. Cod. 2. et fior. λιμά. 1ο) εγκα
ταλελειφθαι - εδέδεκτο. Del: in Cod. 3. ΙΙ) Cod. Ι. γεγενημένης. 12) ότ.
Cod. 1. ως ι;) παρήν - λόγους, Def in Cod. 3. .
Ν
734 » Β. · Τ Η Ε ΟΥ) Ο R ΕΤΙ
τoti hominum generi falutem mo πάση τη φύσει μηχανωμένη την σωτη
liens. Ipfa tainen nihil inde pa
tiebatur: φuo enim patto impati. ρίαν αύτη μέντο πάθος εκείθενέκ εισ
bilis natura pati poffet ? Dicit au. εδέχετο πώς γας οιόν τε ήν την απα
tem hacc Dominus Chriftus ντ ho θή φύσιν παθών, λέγει δε ταύτα ο
mo. Εt quonian iple primitia: 1) Δεσπότης Χρισός ως άνθρωπος, 2)
humana erat natura, pro rota hu. και επειδή απαρχή της ανθρωπείας φύ
mana natura in fequentibus verba σεως ήν, υπέρ απάσης της φύσεως εν
facit: Longe a /hlute mea υerba de
Ιiξtorun meorum. Sciendum eft τοις επαγομένοις ποιείται τες λόγες,
autem , deliξforum neminem alio μακξαν από της σωτηρίας με οι λόγοι
rum interpretum mentionem fecis των παραπlωμάτων με 3) ισέον δε, ως
fe, Verum Αquila φuidem, ru των παραπlωμάτων έδεις των άλων
gitu, mei dixit: Symmachus vero, 4) ερμηνευτών εμνημόνευσεν αλ ο μεν
Ιnmentationum memrum, Τheodotio,
clamori, mei. Νe autem ποs aliis Ακύλας, βρυχήματός με, ο δε Σύμμα
interpretibus hoc in loco νίi, de χος, οδιςμών με, ο δε Θεoδoτίων, βοή.
induίtria eos, φui aliter hunc pfal σεώς με 5) να δεμή δόξωμεν τοις άλ
mum interpretati funt, redargue λοις ερμηνευταίς ενταύθα κεχρημένοι,
re videamur, Septuaginta inter εκ περινοίας τες ετέρως τον ψαλμόν
pretum verfiοne vtemur. Cum
enim et ipίi hanc vocem obfor 6) ερμηνευκότας ελέγχειν, τήτων έβδο,
vaffent, dixerunt hunc pfalmum μήκοντα ερμηνεία 7) χρησόμεθα, ταύ
Domino non congruere, Quo. τη γας κακείνοι τη βήσει προσεχήκοτες
modo enim, inquiunt, φui pec εκ έφασαν αρμότlεν τον ψαλμόνΊώΚυ
catum non fecit, dicere pote at, ξίω.. 8) πώς γάς φησιν οιόν τε,ήν τον
Longe a (alute mea verba deli 8χ ημαρτηκοτα λέγειν, μακςαναπoτης
ξtorum meorum 2 Αudiant igitur σωτηρίας μου, οι λόγοι των παρα
πmagnuιn Ιoannem clamantem, α) σίlωμάτωνμε; ακεσάτωσαν τοίνυν Ιωαν
Εcce agnus Dei, φui tollit pec. νε τε πάνυ βοώντος ίδε ο αμνός του
catum mundi. Εt diuinum Pau Θεέ, ο αίρων την αμαρτίαν τε κόσμε
* lum dicentem, b) Εum *φui non του δε 9) θεσπεσίε Παύλου λέγοντος,
noucrat peccatum , pro nobis τον μή γνόντα αμαρτίαν υπες ημών
- αμας
1) Δεσπότη". Αbeft a Cod. 2. 2) Ηuc pertinere videntur, φua Codex for ad
h. Ι. habet: Αιτεί την εποπ7είαν την παρα τα πατρο, τα ημών εις εαυτόν μετατιθεί,
"να παύση την αραν, και εφ' ημάς μεταγάγη το πρόσωπον του πατρός, ημείς γάρ
εσμεν οι γεγονότες εν αποτροφή και εγκαταλείψει δια την εν Αδάμ παράβασιν,
, Petit autem a Ρatre refpici, φuia cauffam noίtram in fe fuίceperat, vt ces
fare faceret malediξtionem, et ad noς φuati deduceret vultum Parris. Νος
enim fumus nati in auerfiοne et dereliξtione propter transgreflionem in
Αdamo fatiam. ,, Fere eadem funt, qua leguntur apud έο κ D. p, 39ο.
3) ετέον - βοήσεώς με, Def in Cod. 5. 4) ερμην. Αbeft a Cod. 2. 5) ίνα
δεμή κ. τ. λ. Μagna horum pars exftat quidem in Ε ν ε ε Β τι adh.l. Coun
mentario apud κι ο Ν τ F. Collett, nou. ΡΡ. Τ. Ι. p. 8ο. ea tamen qua ibi
den pracedunt, vix permittere videntur, vt ifta ad eundem referantur Αu
τoren. 6) Cod. Ι. 2, ή, μηνευκότας. 7) Cod. ι.χρησώμεθα.
πτωμάτων μον. Οe1. in Cod. 3. 9) θεσπεσίου. Αbείta Cod. 2. 8) πω - παρα
") lob, ι, 29, 26, 2) 2 Cor.5, 2ι. ''
 ΙΝΤΕR ΡRΕΤ. : ΙΝ ΡSΑL Μ. ΧΧΙ. 735
αμαρτίαν εποίησεν, ίνα ημείς γενώμεθα peccatum fecit, vt nos fieremus
α) δικαιοσύνη εν αυτώ και πάλιν Χρι. iuftitia in ipίο... Εt rurfus, a)
Chriftus redemit nos ex male
σος ημάς 2) εξηγόρασενεκτης κατάρας diξtione legis, faξtus pro nobis
τ8 νόμε, γενόμενος υπέρ ημών κατάρα -
malediξtio. Ωuemadmodum ita
φue, cum fit fons iuftitiac, no
τογκρένβ)ώσπες δικαιοσύνης υπάρχων um fu(tepit, cumque
πηγή, την ημετέραν αμαρτίαν ανέλαβε, ftrum peccat tionis
fit benediξ pelagus, male
και ευλογίας ων πέλαγος, την επικειμέ. diξtionem nobis immine ntem ac
νην ημών εδέξατο κατάραν, και σαυρόν cepit, et crucem fuftinuit op
υπέμεινεν αιχύνης καταφρονήσας' έτω probrium defpiciens ; fic et pro
και τες υπέρ ημών εποιήσατολόγες, ει nobis verba fecit. Si enim no
γας την ωρισμένην ημίν παιδείανυπήλ bis (tatutam diίciplinam fponte
fubίit, (nan diίciplina pacis no
θεν έκών παιδεία γας ειρήνης ημών επ' (tra fuper eum, vt ait b) prophe
αυτόν, ήΦησιν ο προφήτης πολώμάλ ta, ) multo magis ex perfona no
λοντοίς υπερημών ανθ' ημών έχρήσατο (tra verbis νίus cίt pro nobiς,
λόγοις, και βοά μακράν από της σω. et exclamat, Longe a /alute mea,
υerba deli8iorum meorum. -
τηgίας μs οι λόγοι των παραπlωμάτων Νe
με μη αποβλέψης, φησίν, εις τα της refpicias, inguit, deliξta natura,
fed concede falutem propter meoς
φύσεως πλημμελήματα αλα δός την cruciatus. Εt quandoquidem pas
σωτηρίαν διαταέμα παθήματα 4)και fionen more humano fuftinens,
επειδή το πάθος ανθρωπίνως οικονομών fapius precatus eft ipίο .paffio
πολάκις προσηύξατο παρά τοντεπά nis tempore, c) Pater, fi fieri
Αθeς καιρόν, πάτες, λέγων, ει δυνατόν, po(Iit, tranfeat a me calix ifte;
et mcerore affe&tus dixit, d) Τri
παρελθέτω το ποτήριον τέτο απ' εμέ, ftis eft anima mea vsque ad mor
καλαθυμών έλεγε, περίλυπός εσινήψυ tem; merito et pfalmus hacc prae
χή με έως θανάτg' εικότως και ο ψαλ dicens ait : 3. Deu, mi clamabo
μος ταύτα προαγορεύων έφη γ. Ο per diem ad te, et non exaudier,
«Θεός με κεκράξομα ημέρας 5)πρός σε, at notie, et non ad in/ipientiam
και εκ εισακέση, και νυκτός, και εκ εις πmibi. Vel fecundum ceteros, et
άνοιαν εμοί. 6) Η καία τες 7)λοιπες, node, et non g/t /ilentium. Dies
κανυκτός, και ουσιγή νύκτως φησί και noξtesque, inquit, me clamantem,
μεθ' ημέραν 8)διηνεκώς βοώντος, και σι. et filere nolentem, πon exaudifti,
γάν έκανεχομένε, εκακήκοας, αλατώ fed pathoni tradidifti. Verunta
πάθει παρέδωκας αλ' όμως οίδα το men noui difpenfationis myfte
της οικονομίας μυτήριον "τ8το γας 9)πα rium. Ηoc enim eft quod (ignifica
n/pientiamnibi. Νoui
ξεδήλs το, εκ εις άνοιαν εμοί, νενόηκα bat,ΑΝonadi
aa 4 enim

1) δικαιοσ. Codd, tres aug. pramίttunt Θε2, 2) Cod. Ι. ηγόρασεν. 3) ώσπερ

85. 4) και - έφη,
- εποιήσ. λόγους. Ηacc päuca tantum habet c o R Ρ. Ρ. 385.
Γel: in Cod. 3. 5) πρός σε Αbeft a Codd. aug. 6) Η - σιγή. Αbeft a
Cod. 3. 7) λοιπούς. Cod. 2. πολούς. Γe Αquila, Symn. et Τheodot. teftis
eft Μ ο ΝτF. Ι. c. Τ. Ι. p. 5oo. 8) διηνεκώς. Αbelt a Cod. 2. 9) Cod. 3.
παραδηλοί.
α) Gal.3, 13. 5) Εί: 53,5. ε) Μatth. 26,39. d) Ibld..ν. 32.
 -

736 Α' Υ.: "Β: Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο R Ε Τ Ι

Α C Υ Α' Σ " η - 9 - "
enim non fiu(tra conce(tionem
γαρ ώς και μάτην ανεζάλ8 τήν της αιτή
petitionis te pwρcraftinare", fed Α' Υ \ Δ "

magnuιn quid et 1alutare ex σεως δόσιν, αλά μέγατι και σωτήριον εκ

- •υ Α' \ Λ4

patlione procurare, -4. Τι πu τέ πάθει οικονομών δ'. Συ δε εναγίω - 2/ - Υ Α' 1

τem in /anξto habitar, lau, Ινne. κατοικείς ο έπαινος τε Ισραήλ. Το

W Α' Λ' / cr
ii. Ηoc autem, ait , οιnnium δε πάντων παραδοξότατόν φησιν, ότι
"ν > - Ο / / -

eft maxine admirabile, quod te σε έντώ αγίωτέτω σώματι κατοικξντος,

τ: "ν Α
in fancto hoc corpore habitante, ενεργείται το πάθος έπαινον δε Ισραήλ
• 2" ιν 2 \

paflio peragatur. Laudem autem Υ Γν - \ «... »

"Ι/rneli, iplum nominat, ντ φui αυτόν ονομάζει, ως υπό των οικείων θε

α" κι Λ ν. « " «
laudatur et decantatut a fuis ραπεύlών επαινέμενονκαι ύμνέμενον αν
w Α - ΣΑ" Ο) « s!
propriis cultoribus. " Νam pro τιγας
τε έπαινοι, υμνο: ο άλοι τεθεί.
laude, hymnum alii interpretes κασιν ερμηνευταί. ε. Έπι σοι ήλπισαν
pofuerunt, y. In te /perauerunt οι πατέρες ήμών. Δείκνυσι της ελπίδος
patre, no/fri, Lucrum fpei de,
monfirat. Sperm ue run r, et το κέρδος ήλπισαν και ερβύσω αυτές.
Ιibera/ti eor. 6. Αd te clamaue σ'. Πρός σε εκέκραξαν, και εσώθησαν
runt, et /alui fhέti βιnt : in re επί σοί ήλπισαν, και και κατηχύνθησαν,
/perauerunt, et non /unt confλιβ. Και το φησίν οίδα σαφώς, ώς άπαντες
Αtqui, inφuit, manifefto noui,
cum omnes patres no(tri tuo
ημών οι πατέρες τη ση βοηθεία θαρρή,
* auxilio confifi * e(Ιent, fpe mίhine σαντες, ουκ εψεύθησαν της ελπίδος'
fiuftratos e(Ιe , cumque tuum και εις επικουρίαν σε καλέσαντες τής
auxilium imploratient, .tuae pro. σής προνοίας απήλαυσαν. ζ. Εγώ δε
videntiac frutturn cepi(fe. 7. Εgo είμι σκώληξ, και ουκ άνθρωπος όνειδος
ηutem /um υermir, et non homo, τ) ανθρώπου, και εξουθένημα λαού.
oppνοίrium bσmini, , et abicatio
plcbi. Εgo autem, ait, et in Εγώ δέ, φησί, δίκην σκώληκος, ευτελής
ftar vermis vilis vifus fum , έt ri τε ώφθην, και καταγέλασος εγενόμην.
diculus faξtus. Αliqui per ver τινές δε δια του σκώληκος είπον παραδη
πηem oftendi dixerunt natiuita
λουθα και την εκ παρθένου γέννησιν,
tem ex virgine : * nam vermis ουκ εκ συνουσίας γας 2) ουτος έχει το
non oritur ex concubitu. Εgo είναι, εγώ δε ηγούμαι την ευτέλειαν δια \

vero puto, per vermem hoc in - - Α'

loco tantum vilitatem oftendi. του σκώληκος ενταύθα 3) μόνον παρα /

Ηoc ex eo coniicio, φuia dicit : δηλούθαι 4)τεκμαιρόμενος, φησί γάς'

&. Οmne, υίdenter me, der/o- η Πάντες οι θεωρούντές με εξεμυκτήρι
runt me, et locuri /unt labii,, σάν με ελάλησαν εν χείλεσιν, εκίνησαν
et mouerunt capat. η. Sρcνauit κεφαλήν, θ'. Ήλπισεν επί Κύριον, βυ
άη Domino, cripiat eum : /aluum σάθω αυτόν σωσάτω αυτόν, ότι θέλει
Jºicint εμrn, Φιιonian dcle&iatur illo..
Εt hac in facris Εuangeliis polita αυτόν. Και ταύτά 5)εσιν εν τοις ιε
funt. Μulti enim, inquit, a) mo ρος ευαγγελίοις προσκείμενα πολοι
ventes capita, dicebant, alios [aluos γάς φησι κινούντες τας 6) κεφαλας έ
fecit, fe ipίum faluum facere non λεγον άλους έσωσεν,εαυτονου δύναται
σώσαι'
") Cod.1.2 ανθρώπων, 2) ούτος, Cod.τ. 2. ac fior, pram, ουδί. 3) μένον. Αbείt
a Cod. fίον. 4) τεκμαιρόμενοι. Cod. fior. pram. τοί, εξής. 5) εειν. Cod. 1.2.
*dd. ευρώ. 6) κεφαλάι. Cod. 1. add. αυτών,
4) Μatth, 27, 42.
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ Ρs ΑLΜ. Χxt. π37
- - Υ , «υ - Λ. ... »,
σωσα/ ' και των λησων θάτερος ελεγεν, poteft. Εt alter Iatronum dice
ει υιός ε του Θεού, σώσον σεαυτόν και bat, a) Si tu es filius Dei, fal
νum fac te ipίum, et nos. Αt
ημάς, και μέντοι και το, ήλπισεν επί Κύ. φue hoc etiam, Sperauit in Do
ριον, έυσάθω αυτόν, σωσάτω αυτόν, ότι mino, eripiat cun, /bluum facint
θέλει αυτόν, ι) εν τοις ιεροίς ευαγγε eum, ηuonian deltξtatur eo, in
λίοις εσιν ευρείν, ί. "Ότισυε, ο εκσπά. (acris euangeliis inueniri poteft.
σας με εκ γασρός η ελπίς μου απομα 1ο. Ωμoninm tu er, φui extraxi
rue c υentre, /pe mea ab τbe
θών της μητρός μου. ια. Επί σε επερ. /tiribu, matri: mea it. In te pro
βίφην εκμήτρας 2)από γασρός μητρός icξtu, /um εκ τ'tero, inde a ven
μου Θεός μου εί σύ. Ταύτα και ομα rre matri: med" Deu, 7/?t"!!! t", ΖΑΛ.

Ηac etian beatus Εlaias vaticί

κάριος 3)προεθέσπισεν Ησαίαςείgηκώς
γας, ότι η παρθένος εν γασρί λήψεται, natus eft. Cum enim dixiffet, b)
και τέξεται υιον, και καλέσουσι το όνο Εcce virgo concίpiet in vtero,
et pariet filium, et vocabunt no
μα αυτού Εμμανεήλ, επήγαγε, βούτυ men eius Ειnmanuel, fubiunxit,
ρον και 4)μέλι φάγεται, πριν ήγνώνα Βutyrum et mel comedct, et
5) αυτόν 6) αγαθόν ή 7) κακόν. α. priusquam ipfe cognofcat ma
πειθε, 8) πονηρία, του εκλέξαάθαι το lum, νε! bonum , non obtem
αγαθόν και ο 9) μακάριος τοίνυν Δα perat. malitiz, vt eligat bonum.
Βeatus igitur Dauid Domini
βίδ,τώτου ιο)ΔεσπότουΧρισού κεχρη Chrifti gerens perfonam, ait, Τu"
μένος προσώπωφησιν, ότι σύμε και διέ. et formafti me in vrero, et illinc
πλασας εν μήτρα, και εκείθεν πάλιν rurfus eduxifti: et adhuc laξtens,
εξήγαγες, και έτ, τιθηνούμενος, και την matrisque vbera fugens, in tua
μήigώαν έλκων θηλήνΊής σής κηδεμονίας cura fpem meam collocaui.
τας εμας ελπίδας εξήρτησα. ιβ, Μή 12. Νe di/ειfferir a ne, 4uonian
αποσης απ' εμού, ότι θλίψις εγγυς, ότι tribulntio proxima /t, ηuonian
non ε/t qui adiuuet. Εtenim di
ουκ έσιν ο βοηθών τ ι) μοι. Και γαρ ίcipulorum chorus tunc ipfum
2) τότε των μαθητών αυτόν κατελε. dereliquit. Deinde afHiξtionis
λοίπε, χορός' είτα προλέγει 13) της fpecies prardicit. g. Circundede
θλίψεως τα είδη. γ. Περιεκύκλωσάν runt me viruli multi, tauri pin
με μόχoιπoλοί ταύροι πιονες περιέχον gue, oh/έderunt me. 14. Αperuc
με ιδ". "Ηνοιξαν επ' έμε το σόμα αύ, νunt /uper me or /iium, βιut leo ,
των ώς λέων αρπάζων και ωρυόμενος, rapienr, et rugienυ. Τhuro, au
14) Καλεί δε ταύρους, τους ιερέας και tem , vocat facerdotes et fcribas,
γραμματέας, την του λαού πεπισευμέ. quibus principatus populi commis
νους αρχήν, και πολή θρασύτητι Χ8 εfus erat, φuique multaferocia vte
".-
Αaa και bantur:

1) εν - ευρείν. Γe( in Cod. 2.

2) από γασρός, Rec. lettiο εκ κοιλίας, 3) προεθέ
σπισεν. Αbeft a Cod. Ι. 4) μέλι. Cod. 2, γάλα, 5) αυτόν. Αbeft a Cod. 2.
6) αγαθόν, Ιnter hanc et prac, vocem ηuardam fipplenda funt e verfione
των ό.
θείος.
"2.
7) κακόν Cod. 2. πονηρόν, 8) Cod. 2. πονηρίαν. 9) μακάριος, Cod.
ιο) Δεσπότε. Αbeft a Cod. 2. * τι) μοί. Αbeft a Cσd. 3. α) τότε.
Cod. τ. 2. o των. 13) Cod. Ι. 2. τα της θλίψεως είδη. 14) καλά - τεταγμένει,
..
ΙDef in Cod. 3.
«) Luc, 23, 39, 5) Εί: 7, 14, 15. - . . ζ. ... και
 73s . . . Β. ΤΗΕ ο D o R ΕΤΙ "
, έφ - " ψ. 4 και Χ. 2.

bantur: υitulor vero, eorum fub χθημενους μοχους δε, 1) 7"ους υπ α?υ-
ν
* ditos. * Vocat etiam eos pinguer, τους τεταγμένους πίονας δε αυτούς ονο
tanquam bonis ab ipίο fuppedi
tatis abundantius fruentes. Sic μάζει, ως τοις 2)υπ' αυτού χορηγηθεί
enin pradixit etiam magnus σιν εντρυφήσαντας αγαθοί. 3) ούτω
Μofes, a) Εt comedit Iacob, et γας και ο μέγας 4) προάgηκε Μωσης,
cibo repletus eft, dileξtus recal και έφαγεν Ιακώβ, και ενεπλήθη, και -

citrauit, incraflatus, impingua, απελάκτισεν ο ηγαπημένος, ελιπάνθη,

tus, et dilatatus eft, et dereli
φuit Deum faξtorem fuum. Αt. επαχύνθη, επλατύνθη, και εγκατέλιπε
que etiam beatus Ηoteas feroci 5) Κύριον τον ποιήσαντα αυτόν και μέν
iuuencac eum affimilat, b) Νam τοι και ο 6) μακάριος "Ωσηε, 7) δαμάλει
vt vacca infaniens infaniuit
Εphraim. Ηoc autern modo po
αυτόν απεικάζει θρασυνoμένη ως δάμα
λις 8) γας παροισρώσα παροίσςησεν
pulum appellauίt. Sic autem
inquit, ε) Εphraim vitula affueta Εφραίμ ούτω δετόν λαόν προσηγόςευ
diligere contentionem, hoc eft, σεν 9)ούτω δε και Εφραίμ Φησι δάμα
φua contentionem et rixaιπ amat. λις το)δεδιδαγμένη αγαπάννεικος του
Νam νείκος non viξtoriam , (ed τέσιν, έριτική και φιλόνεικος 1 )νείκος
contentionem vocat. Εt poft hacγαρ ου την νίκην, αλά την φιλονεικίαν
fecutam humilitatem oftendens ,καλά και δεικνυς την μετά ταύτατα
, fubiunxit, Εgo autem confcen. πείνωσιν επήγαγεν εγώ δε επιζήσομαι 4,
dam (uper pulchritudinem colli
eius. Superbaιn eius ceruicem επί το κάλος του τραχήλου αυτής, τον
deprimam, et feruitutis iugum γαύρον 12)αυτής αυχένα ταπεινώσω,
imponam. Ηic pfalmus itaque καί τόν της δουλείας επιθήσω ζυγόν'
Pontificurn, Scribarum, et Pha 13) τοιγαρούν και ο ψαλμός 14) πgo
riίieorum infultationes deίcribit,
φui taurorum ferociam, leonum διαγράφεταετώναρχιερέων,καιγξαμ;
φue furorem imitantes , Domi ματέων, και Φαρισαίων επανασάσεις, οι
num Chriftumobίidebant. ιγ. Sic ταύρων θρασύτητα, και λεόντων μανίαν
μt aqua effu/ίμ /um, et di/per/άμιμούμενοι περιεσοίχιζοντον 15)Δεσπό
/unt omnia olfa mea. ΟΙΪά νοcat την Χρισόν. ιε. Ωσε ύδως 16)εξεχύ
facros apoftolos , φuoniam et θη πάντα τα όσα μου. Οσά καλεί
corpu, ecclefiam - nominat , ro τους ιερούς απoσόλες επειδή και 7)σώ
bur autem corporis οίla funt: μα την εκκλησίαν καλεί χυς δε του
φer hac enim quicφuid in cor σώματος τα οσά. 8)υπό τούτων γας
pore molis et fluxi eft, fuίten το μανόν και διαρρέον του σώματος φέ
ξεται"
1) τους - ώς, Deί. in Cod. 2. 2) υπ' αυτά. Cod. ;. παρ' αυτά. 3) ούτω-επι
θήσω ζυγόν, Def apud coκ D. p.387. 4) Cod. 3. ειρηκε. 5) Κύριον, Rec. le
ξtio τόν Θεόν, 6) μακάριοτ, Cod. 2. θείος, 7) δκμάλει-θρασυνoμένη. Ηac del.
in Cod.2. 8) γάε. Cod.3.add.έφη. 9) εύτωδεκαή Codd.tresaug, και πάλιν,
Ιο) Cod. 2. δεδειγμένη. Ιι) νείκος - καλεί. Sed rec. ledio 1. c. eft νίκος, τί
είoria. 12) αυτής. Cod.1.2. prem.γάρ. 13) τοιγαράν- Χρισόν. DeLin Cod. 3.
14) Cod. 2. διαγράφει. 15) Δεσπότην Αbeft a Cod. 2. 16) εξεχύθη. Codd.
*res ακg. add. και διεσκορπίθη, 17) Cod. 2. σώματα. 18) υπο-φέρεται, De!.
"Ρud coκ D, p. 387.
4) Deut. 32, 15. 5) Ηοί: 4, ιό. ε) Ib.c, Ιο, π.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. 'ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΙ. 739
w c"
ρεται εσκορπίθησαν δε απαντες κατα
Σ / 1
tatur, Diffipati funt autem omnes
τον του πάθους καιρόν, δίκην ύδατος τή tempore pathonis , inflar aquae
huc et illuc diίperfi. Fnξtum g/t
δε κακείσε τ) διαιρηθέντες. Εγενή. εον mcum tanquam cινα lique
θη ή καρδία μου ώσε κηρος τηκόμενος, βen, in mediο υcntri, mei.
εν μέσω της κοιλίας μου ισ. Εξηράν ιό. Αruit tanquam tefia υίrtu,
θη ως όσρακον ή ίχύς μου, και η γλώσ. mca, et lingua mea adia/it fhu
σά μου κεκόληται τώ λάρυγγί μου, και cibu, meir, ct in palueren mor
-ti, deduxi/ti me. Εtiam hac
εις χούν θανάτου 2) κατήγαγές με. omnia paffionis tempore accide
Και ταύτα πάντα γεγένηται παρά τον runt. Νam cor φuidem ob ti
του πάθους καιρόν, η καρδία μεν γας morem vt cera ad ignem eua
τη δειλία, 3) ως ό κηρός τώπυρί, διελύ. nuit, et robur vim priftinam
θη, και η ιχυς την προτέραν ενέργειαν non exhibuit, atque etiam lin
ουκ εδείκνυ και μέντο και η γλώσσα gua immobilis permanίit. Εt
diuini euangelifta nos docent,
ακίνητος έμενε και διδάσκουσιν ημάς οι εum non refpondiίle, licet fir
θεσπέσιοι ευαγγελισαι, ότι πολάκις ε. pius interrogatus effet. Τradi
ουδεν απεκρίνατο, παρεδόθη
Εωτηθείς
tus eft autem fepultura poft
και τώ τάφω μετά το πάθος, όπερ patlionem, id φuod φulueren,
χούν θανάτου ωνόμασεν, άτε δήχωννυ πιοrti, appellauit, guia puluere
μένων των θαπτομένων. " ιζ". 4)"Ότι obducuntur φui lepeliuntur.
17. Ωuonian circumdederunt me
εκύκλωσάν με κύνες πολοί συναγωγή cane, multi, et concilium mali
πονηρευομένων περιέχον με 5) Μετά gnantium obβdit me, Poft Iu
τους Ιουδαίους, 6) του εξ εθνών μνημο daos de gentium exercitu men
νεύει σρατού τούτοις γας αυτόν εκείνοι tionem facit : nam illi his eum
4.

7) παραδεδώκασιν, διό και την τάξιν ή tradiderunt. · Ιdcirco prophetia

rerum etiam ordinem obferuauit.
προφητεία των πραγμάτων εφύλαξεν. Μerito autem illos φuidem tnu
εκότως δε ταύρους μεν εκείνους, κύνας ror, hos vero cane, * nominauit: και
δε τούτους ωνόμασεν 8)» οι μεν γας υπό » iiii enim fub iugo legis erant,
»τόν του νόμου ζυγόν ήσαν ει και προ ,, etfi legem fatis aperte trans
» φανώς τον νόμον παρέζαινον οι δεκα » grederentur
legem
, hi vero fecun
erant. Sic
», dum inpuri
»τα νόμoνήσαν ακάθαρτοι ούτωδέκαι ν, autem Dominus quoque appel
» ο Κύριος την Χαναναίαν ωνόμασεν.»
1. .»/ ν / "ν Υ », lauίt Cananaram. ,, Νon enim
ουκ έσι γας 9) καλόν φησί λαβών τον bonum eft, inquit, a) furnere
αρτον των τέκνων, Κg/ Ιο) δούναι τοίς κυ- panem filiorum , et dare catu
lis,
Ι
1) Cod. Ι. 2. διαιρεθέντες, 2) Cod. 2. κατήγαγον. 3) ώς ο Cod. Ι. 2. ωσεί. 4) ότι
έκύκλωσαν Cod. 3 περιεκύκλωσαν omίίίο ότι. 5) Qua ad hunc et fequ. verf.
ν a. Νο(tro diξta funt, ex(tant etiatn in ε ν s Ε και Ι Ι ad h. 1. Commentario,
Μι apud Μ ο ΝτF. 1. c. Τ. Ι. p. 85. In Cod. aug. tertio νηacum Νoftri nomine
adfcripturn eft ομοίως Ευσεζίκ, 6) τά- τρατό. Cod. 2. εις τον εξεθνών νεύει
', sρατόν, Pro τα ρατά Cod. 3. habet των τρατιωτών. Ιta quoque leg. apud
Εν s και Β. Ι. c. 7) Cod. 1. 2. παρέδοσαν. 8) Ε Cod. 3. aug. fuppl. hac qua:
ν ob ομοιοτέλευτα, ντ videtur, exciderant. Εadem apud Εν s ΕΒ. 1. c. leguntur.
9) καλόν. Αbefta Cod. 3. Ιο) δούναι. Cod. 2. βαλείν, Τμα είt rec. leξtio l. c.
4) Μatth, 15, 26.
(74ο Β. Α Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ

lis, Sed tamen Ρoft Ρaftionem, ναρίρις, αλ' όμως μετα το πάθος,οιπά
Τuίρlim can" εται", Ρξ" """" λα κύνες, διαπίσεως εις την των υιών
in filiorum ordinem tranfiuerunt:
- et qui olim tanquam filii tra μέlαξεβήκαοιτάξιν οι δέπάλα, την υιών
δtabantur, caήum appellationem εχηκότες κηδεμονίαν, την κυνών προσ
acceperunί, νιφui canum mo -ηγορίαν εδέξαντο, άτεδή κυνών δίκηνκα
re contra Dominum rabie perci. -τα του Ι)Δεσπότου λυτlήσαντες. περί
ti fuerant. Ρε ΕΕ θεατμ" Ραμ τούτων ο ς)μακάριος Παύλος ζοά βλέ
lus exclamat, a) Videte canes, vi
πετε τους κύναι, βλέπετε τους κακούς
dete malos operatios, videte con
citionem. Ιtaque propheticus εργάτας, βλέπετε την κατατομή, ο
fermo vbi canes eos appella- μέντοι προφητικός λόγος κύνας 3) προσ
ιuit , Concilium , inquit, πmali- αγορεύσας έφη' συναγωγή πονηρευομέ
gnantium obβdit ???6'. Deinde νων 4)περιέχον με. 5) ετα ιηγείται τα
πarrat φuae ab ipfis auίu nefa. υπ' αυτών τολμηθένια. Ωρυξαν χά
rio patrata funt. Fodcrunt ma
πu, mear, et pede, neo. 13. Νu εάς μου, και πόδας μου. ιή. Εξηρί,
πmerarunt omnia olh mea. Εt, θμησαν πάντα τα όσα μου. Και 6)τέ.
hoc manitettum είt et clarum τo δήλόν 7)εσι, και σαφές, και τοις λίαν
είiam valde Ρertinacibus. Αυ- Φιλονεικούσιν, ακούομεν γαρ εν τοις ιε
dimus enim in facris euangeliis ροίς ευαγγελίοις αυτού του Κυρίου προς
iptum Dominum fuis fanξtis di.
fcipulis dicentem, b) Videte ma,
nus meas, et pedes meos, φuon-
τους αγίους αυτού λέγοντος μαθητας,
βλέπετε τας χείρας μου, και τους πο
iam ipfe ego fum. Αtque et- δας μου, ότι αυτός εγώ είμι και μέντοι
iam Τhoma clauorum figma -και τώΘωμά των ήλων τους τύπους υ
oftendit, et plagan lancea illa-, πέδειξε, κα την απο της λόγχης 77λη
- tam. Ηoc autem , - ntιmerarunt
omnia offh mea, hoc ίignificat, γήν, το δε εξηρίθμησαν πάντα τα όσα
Sic me diftenderunt crucifigen με, 8)τέτο δηλοί, ότι ούτωμε διέτειναν
tes, vt facile foret cuilibet ofia προσηλούντες, ώς τεράδιον είναι τώβe.
enumerare. Ip/ί υero con/idera λομένω και ΊονΊών ότών αριθμόν διαγνώ.
Χ. * ΤΑΨ Σ «υ Ι, Λ.

υcrunt, ει adfρεκcrunt me, vi. ναι, αυτοί δι κατενόησαν, και επειδόν με.
delicet illudentes et irtidentes, αντί του, επιτωθάζοντες 9)και\ το)γε.
-- - - - « Α' Η Α' "

ιφ. Diuίβrunt βbi υg/timenta men, λώντες. ιθ. Διεμερίσαντο τα ιμάτιά - ν Υ

ει/uper ve/tem meam mίβrunt /or, μου εαυτοίς, και επί» τον
- - Σ/ Υ
ιματισμόν μου"- "Ο

τem. Αpertiffime hoc etiam fa, έλαβον κλήρον. Και τούτο δε ι ι) σα

crorum euangeliorum hiftoria do- φώς ή των Ιερών ευαγγελίων ισοβία δι
δάσκει,
1) Δεσπότου. Cod. Ι. σωτήρος. 2) «..." Αbetta Cod. 2. 3) προσαγορεύσας,
Cod. 3. add. τους τρατιώτας. 4) Cod. 1, περιέχει 5) είτα - τολμηθέντα,
Del: in Cod. 3. et apud εν sε 5. 1. c. 6) τούτο Cod. 3. addit αέ. . 7) έτι.
Αbeft a Cod. Ι. 8) τούτο -ότι, Codd. 3. ατζ. τoντέςιν. 9) καί. Cod. 2.
pram, εισί, ιο) γελώντες. Νon dubitauimus emendatiorem hanc letlionem,
pro λέγοντες, ντ habebat ed. /trms. [uhftituere, autoritate Codicum trium
auguβ. et Ε ν s Ε Ρ Ι Ι apud Μ ο Ντε. l. c. Sic φuoque legit c ο κ Ρ. Τ. Ι.
Ρ. 387. φuo praeunte de hac correctione nos ian monuit co Τ Ε Ι Ε κ ι vs
Μonum. Εcclefia gr. Vol. 2. p. 625. ιι) Cod. 3. et ενς Ε Β. σαφέτερον,
α) Phil.3, 2. b) Luc.24, 39. -
 τ

ΙΝΤΕRΡ RΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΙ. 74Ι

"

δάσκει. κ. Συ δε Κύριε μη μακρύνης cet. a) 2ο. Τu autem Domine, ne

clongaueri auxilium tuum a me,
1) την βοήθειάν 2) σου απ' εμού εις ad defan/fonen meam rg/pice.
την αντίληψίν μου πρόχες καί Ρύσαι 2 Ι. Εrue a gladio Deu , animam
από ρομφαίας την ψυχήν μου, και εκ meam, et de manu cani, υηican
χειρος κυνοετηνμονογενη μου. κβ Σω. meam. 2 2. Salun me ex ore leo
ni, et a cornibu, υnicornium bu
σον με εκ σοματος λέοντος, και απο κε. militaten mean. Οuoniam, ait,
ράτων μονοκερωτων την ταπείνωσιν μου. nullam humanam opem habeo,
3) Επειδή φησιν ουδεμίαν ανθρωπίνην tuae defenfionis compos fiam, et
έχω βοήθειαν, της σής αντιλήψεωςτύ, liberer tum ab his , tum ab eo,
χοίμι, και ρυώθεέην από τε τουτων, απο φui per hos hac operatur, φuί
τε του δια τούτων ενεργούντος,και δίκην que inftar canis atφue leonis
me inuafit. Νam leonenu, et ca
κυνος και λέοντος επιόντος λέοντα nem, atque υπicornen eum vo
4) γάς καλά, και κύνα, και 5)μώνοκέ cat, φui mortis imperium habe
ρωτα, τον το κρατος έχοντα του θανά. bat, fecundum apoftoli vocem : b)
του, κατα την του αποσόλου φωνήν ίcilicet diaboluιn, qui paflionis
τουτέσι τον διάβολον, δε και παρά τον tempore vt fera ipίum aggreffus
eft , mortem inferens. Ιd au
του πάθους καιρόν θηρος αυτώ δίκην Α
tem Dominus φuoφue facris in
επήλθε, τον θάνατον επαγόμενος, euangeliis dixit, c) Νunc iudici
τούτο δεκαι ο Κύριοςείρηκεν εν τοις θείοι" um eft * mundi huius, nunc prin- *
ευαγγελίοις νύν κρίσις επί του κόσμου ceps huius mundi eiicietur foras.
τούτου νύν ο άρχων του κόσμου τούτου Εt rurfus, d) Venit princeps
εκβληθήσεται έξω και πάλιν έρχεται mundi huius, et in me non in
ο τε κόσμε 6) τέτου άρχων,και εν εμοι ueniet φuicquam. Sed tamen et
7) ευρήσει ουδέν αλ όμως και μηδεν πihil eorum φua guarebat in
ueniens, (quarebat autem pec
ευρώνων επεζήτει, επεζήτει δε της αμας, cati reprehentiones ,) impuden
-
τίας τους μώμους, αναιδώς και λίαν α
"ν 2. ν
ter et valde iniufte morti tradi
οίκως τώ θανάτω 8) παρέδωκεν, αυτός dit : ipfe vero iniuftitiam pertτι
Α - και "w ν
lit , communem mortem de(true
ε της αδικίας ήνέχετο, λύσαι τον κοι
ι " . Λ. Α'
re moliens. 2 3. Νarrabo nomen
νόν μηχανώμενος θάνατον, κΥ: Διη Α' Λ -- Υ -ν
τuum frntribu, meir, in medio ec
γή σομαι το όνομά σε τοίς αδελφοίς α / cle/iz laudabo te. Εt hinc
με ενκαι σ'μέσω εκκλησίας, υμνήσω σε
3) Κανlεύθεν δήλον, ως ανθρωπίνως Ίαύ, patet , eum more humano
- Λ" "- ζ 2. Αυ

ι hac 1ο cu tu m effe , ντpote

C/ Α Υ 2 - /

τα έφθέγγετο,το)άτε δή και ανθρωπί.

Υ c/
φui tanquam homo
ea φua loquebatur.
perferret
Εra
νως ύπομένων άπες έφθέγγετο ιι) ά. 27 (Α'

1) την βοήθειαν. Cod. 2. τους οικτιρμούς, 2) σου απ' εμού. Ηanc le&t. habent ed.
ald, et cργmpl. tefte BosΙ ο. Rec.leξtio eft την βοήθειάν μου. 3) Επειδή-επιόν
τος. Def in Cod. 3. 4) γάρ. Αbeft a Cod. 3. 5) Cod. Ι. 2. μονόκερον,
- 6) τούτου. Αbeft a Cod. Ι. 2. 7) Codd, tres aug. ευρίσκει. 8) Cod. 3 παρέδω
καν. 9) Κάντεύθεν - πεπιτ. Def in Cod. 3. 1ο) άτε - έφθέγγετο. Del: apud
co R D. p. 388. ιι) αδελφούς κ. λ. Ηac bis apud co R Ρ. Ιeguntur, (cilicet p.
388. et plenius p, 4o3. -

α) Μatth, 27, 35. * b) Ηebr. 2, 14. c) Ιoh. 12, 3Ι. 3) Το ο 4 ο.

" 742 Β. Τ ΗΕΟD ΟRΕΤ Ι
ενε, enim eos φui in ipίum cre δελφούς γάς καλεί τους εις αυτόν πε
diderant nuncupat. Fratres au,
tem (ant, tanquam hominis. Vt πισευκότας, αδελφοί δέ εισιν, ως ανθρώ.
enim Deus, herus eft et domi. που «
ως γας Θεός, Δεσπότης και Κύριος
Μ 2! ν ?

nus : vt homo autern, etiam ώς δε άνθρωπος, και αδελφός ονομάζε

frater nominatur. Vnigenitus Ίαι, μονογενής γάς έσι και πρωτότοκος
enim eft, et primogenitus. Εt και το μεν αςμόfle, ως Θεώ και Κυρίω'
illud φuidem vt Deo et Domino ") » το δε ως ανθ ώπω.» 2) η γας Θε
conuenit: ,,hoc autem vt homi. οε, μονος γεγενηία, και μονογενης ονο
ni.,, Νam vt Deus, folus geni
tus eft, et vnigenitus vocatur: μάζεται ή δε άνθρωπος, και πρωτότο
νt homo vero , etiam primoge κος κέκληται, κα μάρτυς ο απόσoλος
nitus appellatur. Εt teftis eft 2. λέγων, εις το είναι αυτόν πρωτότοκον
pottolus dicens, α) Vt fit, iple εν πολοίς αδελφούς, ταύτα τοίνυν φησί
primogenitus in multis fiatribus. τοις εμοι: διηγησάμενος αδελφοίς, δι'αυ
Οum hacc igitur, ait, fratribus των σε υμνησω, παρασκευάζων εκείνους
meis enarrauero , per ipίοs te
decantabo, efficiens vt illi hunc τετον υφαίνεν τον υμνον είτα πληροί
hymnum contexant. Deinde pro την υποχεσιν. κδ. Οι φοβούμενοι τον
miftionem implet. 24. Ωai ti Κύριον ανέσατε αυτόν άπαν το σπέρ
πmeti, Dominum, laudate eum: υπέ. Ιακώβ δοξάσατε αυτόν, κε. 3) Φο
μα
κcr/um /emen Iacobigiorificate oum. ξηθήτω δή απ' αυτέ άπαν το σπέρμα
25. Τiment itaque eum omne /emen
Ιβrael. Qaia enim ecclefie et εκ ίαςαήλ: Επειδή γας ή εκκλησία καλ
gentibus oi ex Iudais conflata eft, εξεθνών και εξ Ιουδαίων συνέτηκε, και
εt hos et illos ad hymnum exci τούτους κακείνους εις τον ύμνον 4) εγεί.
tat : hos quidem ab eorum Ρro
genitore nominans, ίcilicet Iacob ξει τους με από τέ προπάτορος ονο,
ετ Ιfrael, hos vero a virtute, ντ αξων. Ιακώς τε και Ισραήλ, τους δε
gua pro nobilitate ad homines
απο της αρετής, 5) ως αρκούσης αντι
ornandos fufficiat. Sίς autem et ένους κοσμήσαι ούτω δε και 6) Ιου
Ιudacos ex gentibus adlegem ες αίους τους εξ εθνώ τω νόμω προσιέι
cedentes mos erat nominare, id
φue Αξtuum hiftoria nos docet.
τας έθος ην ονομάζειν και τέτο ημάς
Νam diuinus Αpo(tolus concίο η των πράξεων ίσοφία διδάσκει δημηγο
nem habens, ic ait, b) Viri Ifrae ξω γας ο θείος απόσoλος ούτως έφη'
1ita, et qui inter vos timent De άνδρες Ισραηλίται, και οι 7)εν υμίν Φο
ιum. Ωuoniam non fpreμίε, πε βέμενοι τον Θεόν, ότι εκ εξεδένωσει, εδε
que defpexit deprecationen paιφε προσώχθισε τη δεήσε τε πjωχού, εδε
νί, , nec auertit faciem /ua" α απέτρεψε το πρόσωπον αυτό απ' εμού,
me, et cπm clamarem ad εκm, επ κρη εν τώ κεκραγένα, με προς αυτόν εισ
Α ήκου

ε) Ε Cod. 3. fuppl. 2) ή - ή. Cod. . et co R b. p. 4ο3 ως - ωτ. 3) Φο

βηθ. - αυτού. Ιta leg. in edit, 4ld. et comφl. Rec.lectio eft φοβηθήτωσαν αυ
τόν. 4) Cod. 2. αγείρει. Cod. 3. καλεί, 5) ως - κοσαήσα. Del: apud co RD.
p. 388. - 6) Cod. 3. Ιουδαίοι, 7) εν υμίν, Αbείt ab hoc loco in Αξtis Α.
poft. Def etiam apud co Α υ. 1. c.
α) Rυπη. 8, ας. ε) Αξt, 13, 1β.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧ Ι. 743
" Α ν

ήκουσέ μου, τ) υμνήσατέ Φησι τον αίτι audiuit

-
Λ' & -
me, Laudate, ait, eum,
Α'
φui auξtor vobis huius falutis
ον της σωτηρίας ταύτης υμίν γενόμενον, Κ Α Υ
fuit: gui viliftimam ve(tram
τον την ευτελεσάτην 2) υμών φύσιν έκ naturam defpicere minime volu
3) αναχόμενον παριδών, αλ είσακού, it , fed exaudiuit, et per me
σαντα, και δια της 4) έμής ανατάσεως am refurreξtionem vobis falutem
5) υμίν την σωτηρίαν πραγματευσάμε, comparauit. Poft hac oftendit
νον ό) μέιά ταύτα 7)παραδηλοί ην 8) ως acqualitatem , guam cum patre
νt Deus habet. Subίunxit enim :
Θεός έχει προς τον Πατέρα ισότητα, 26. Α te lau, mea, in cccle/ia ma
επήγαγε γάρ κ5. Παξα σέ ο έπα, gna conficbor tibi. . * Οuemadmo- και
νός με, εν εκκλησία μεγάλη 9) εξομο, dum enim hominibus te clarum
λογήσομαί σοι. "Ωσπες ό) γας εγώ facio, fic et tu omnes homines
-ψ - " -- Υ Α' "-
eundem mihi habere honorem
δήλόν σε τοις ανθρώποις ιι) ποιώ, έτω
doces : nunc quidem dicens, a)
και συ ια) πάνlας ανθρώπους διδάσκεις Ηic eft filius meus dile&tus, guo
την αυτήν μοι προσφέςεν τιμήν, 13) νυν dele&tor, ipίum audite, πunc ve
μεν λέγων, ετός 14) μου ετινό υιος αγα ro, b) Εt glorificaui te, et ite,
πητος ενώ ηυδόκησα, αυτε ακέετε νυν rum glorificabo. Sic eius cogni
ό,και εδόξασά και)σε και πάλιν δοξάσω. tionem Ρetro aperuit, fic Paulo,
fic per hos rurfus hominibus.
ούτω την περί αυτε γνώσιν απεκάλυψε Εccle/iam enim mngnam eam ap
τώ πέτρω, έτω τό Παύλω, ούτω κα pellauit, φuae ad terminos νί
τούτων ί6)πάλιν ανθρώποις εκκλησίαν φue terra fe extendit. * Κota mea
γαρ μεγάλην,την μέχρι των τερμάτων reddam in con/petiu timentium eum.
ή) της γης διήκεσαν προσηγόρευσε τας Ρrece, hoc in loco non deprecatio
ευχάς μου αποδώσω ενώπιον των φοβε, nes vocat, fed vota. Ηanc enim
μένων αυτόν. ευχας ενταύθα επροσευ, differentiam etiam lex nouit, c) Sί
χας λέγει, αλαιάς υπoχέσεις, 18)Ίαύ, precatus. fueris deprecationem
την γαρ και ο νομος την διαίρεσιν οι εν' Domino , id eft, fi voueris φuip
piam Domino, Poftquam igi
19) εύξη ευχήν Κυρίω, αντί τ8, εαν υπό tur
χη 2ο) τι τώΘεώ, επειδή τοίνυν υπέχε fuperius promifit , per eος
qui in i p fu m cre dunt
το 2ι)άνω δια των εις αυτόν πισευόντων hymnum
1) υμνήσατε - επήγαγε γάρι Def in Cod. 3. 2) 1.coc.R D. Ρ.5)389.coημών. 3) Cod.
1. ανεχόμενον, 4) έκής. Def apud co R Ρ. R D. 1. c. ημίν. 4 1 4 Α'

6) Αpud cσ R D. 1. c. poft πραγματ, Μεquitur: Ιησού, γαρ Χριτο, επτώχευσε

δί ήμα, πλούσιο, ών. ,, Ιefus Chriftus enim, cυπ' diues e(Ιet, propter nos pau
per fattus eft. ,, (2 Cor. 8, 9.) 7) Cod. 2. παραδηλών. 8) ώ, Cod. Ι. 2. οι
2) εξαολογήσομαί σοι. Ηoc 4άditamεπίumeκίtat tantum in edit, ild, et compί,
12) πάντας, Cod. 2. τούς, 13) νύν
1ο) γάρ. Cod. 3. φησί, τι) Cod. 3.ποιήσω,
- ανθρώποις. Del: apud coκ Ρ. 14) μου, Αbείt a Cod. 2. In Cod. 3. ponitur
po(ι ο υιός. 15) σέ. Del: in Cod. . . οι in editt impreflis Ν. Τ. 16) πάλιν,
Cod. 1. διήκουσαν της οικουμένη,
Codd. tres aug. πάσιν. 17) της γης διήκουσαν,
Cod. 2. et 3. της οικουμ. διήκουσαν. 18) ταύτ - τω Θεώ, Def in Cod. fίor.
ην
19) εύξη. Codd. tres aug, pram, εάν, 2ο) τί !ΙDef in Cod.1. 2. 21) άνω.Ηanς
1εξήonen e Codd. reftituimus, perperam εηιπη legebatur -
ανθρώπφ, Τua Vox
in Codicίbus pet compendium (cribitur ανω νπde hic error oΥίusefic videtur,
a) Μatth. 3, 17. μι Ιoh. 12, 23, ε) Ρςut, 23, βί. -
744 - Β. ΤΗ Εo D ο RΕ ΤΙ
hymnum fe contexturum, mani ύμνον ύφαίνεν, σαφέσερον ενταύθα δι
fettius hic docet, promiflionibus
δάσκει, ότι ταϊς επαγγελίας επιθήσει
finem fe inpofiturum effe, vt ex
rerun euentu, diuina oracula τό πέρας, να το δι' αυτών των πραγ
πmedirantes , verborum veritatem μάτων οι τα θεία λόγια μελετώντες
di(cant Quoniam autem eccle. 2) μάθωσι την των λόγων αλήθειαν,
{iae meminit, nece(iario de hac επειδή δε εκκλησίας 3) εμνημόνευσεν, α
vaticinatur, et omnium gentium ναγκαίως τα περί ταύτης ποιείται θε
νοcatiόnem pradicit. Εas enim
pauφιre, mominat, vt qua olim σπίσματα, και των εθνών απάντων προ
pietatis diuitias non . habuerunt, αγορεύει την κλήσιν αυτούς γαρ πένη
fed ignorantia egefiati feruierunt. τας ονομάζει, ώς πάλαι της ευσεβείας
27. Εden: pamperer, et /aturabun εκ εχηκότας τον πλούτον, 4) αλα τη
τμr, et laudabunt Dominum, 4ui της αγνοίας δεδουλευκότας πενία, κζ'.
requirunt cuυ. Νοιι omnes, Φάγονται πένήίες, και εμπληθήσον
(nec έnim omnes Εuangelio obe ται, και αινέσουσιν Κύριον οι εκζητέντες
dierunt,) fed ii, φui diuinum in αυτόν. 5) Ου πάντες, έδε γαρ πάν
{e amorem admiferunt, hos vt e τες υπήκουσαντώ ευαγγελίω,αλ' οι τον
furientes et fitientes explendosθείον 6) εισδεξάμενοι πόθον 7)τούτους
effe ait, immortali perfruentes άτε δή πεινώντας και διψώντας, κοξε
cibo. Diuinum autem cibum, θήσεθαι έφη της αθανάτου τροφής α
et fpiritus doξtrinam [cimus, et πολαύσαντας την δε θείαν τροφήν, και
myfticum atque immortale con την πνευμαίικήν ίσμεν διδασκαλίαν, και
uiuium , φuod myfteriis initiati
norunt. Viuent corda corum in την μυσικήν και αθάνατον ευωχίαν, ην
οι μεμυημένοι 8) γινώσκουσι. ζήσονται
/cculum /zculi. Εtenim adhuc αι καρδίαι αυτών εις αιώνα αιώνος και
mortali corpore cinξti, fpe re
furrectionis animum recrcantes, γας έτι φθαρτόν περικείμενο σώμα, τη
aeternam vitam exίpe&tant. 28. ελπίδι της ανατάσεως ψυχαγωγούμε.
Κemini/ϊentur, et conuertentur ad νοι, προσμένουσι την ζωήν την αιώνιον.
Dominum κή. Μνηθήσονται και επισράφήσον
υπiuerβ' βne, terrα.
Ρrαclare remini/dentur pofuit : τα προς Κύριον πάντα τα πέρατα της
quoniam cum a lDeo id quod γής. Καλώς το μνηθήσονται τέθει.
funt accepifient, creatoris obli κεν επειδή υποτέ Θεού το είναι δεξά.
ti funt. γmiuer/i ergo fine, μενοι, τε δημιεργήσαντος επελήθησαν
τεrrar, non vna gens, nec dua, πάντα μέντοι τα πέρατα της γης, ρυχ
fed infiniti ex omnibus qui ter. εν έθνος, έδε δύο, αλ' εκ πάντων των κα
rain incolunt, accurrent, atque τα την 9) οικουμένην προσδραμούνται
diuina cognitionis radium propen μυρίοι, και δέξονται προθύμως την της
ίο animo accipient. Εt adorabunt εογνωσίας ακτίνα, και προσκυνήσου
ΟΤΑγ.

ι) δι' αυτών των Cod. 2. διά των. 2) Cod. Ι. μάθωμεν. 3) εμινημι, Cod. fior.
εμνήθη. 4) αλα - πενία, Def in Cod.fior. 5) Ου - γινώσκουσιν. Def: in
Cod. 3. 6) Cod. 2. δεξάμενοι. 7) τούτους, Cod. Ι. addit γάρ. 8) γινώσκουσιν.
Cod. 2. διδάσκονσι. 9) οικουμένην Cod.fior addit εθνών. r
 ν

ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsΑLΜ. xxr. τις

2 Αλ "υ w ν"

σιν ενώπιον αυτ8 πάσαι αι πατρια, των in confρεξίu eiu, υπiuer/e familia
Σ ΥΝ "ν Υ Μ Ν « Λ' - Μ- "ν

εθνών
κ
και διδάσκων ως οικεία τ8 Θεέ gentium, . Εt docens proprium,
Α' Χ χ
-,
Dei imperium effe, et non alie
ή δεσποτεία, και ουκ αλοτρία, ι) τέ.
- c/ "ω num, pofuit. * 29. Ωuonium Do- *
θεικεν κθ'. "Οτι τέ Κυρίου ή βασι
Α' Υ > 4 / ") "ω mini g/f regnum, et iίο domina
λεία, και αυτός δεσπόζει των εθνών, tur genribur.
Υ ν » 2. ν \ ζ ν ζ
Νon enim tantum
Ου γαρ μόνον Ιουδαίων Θεός ο Θεός, ως Ιuda.orum Deus eft Deus, ντ il
χ "- Υ Α / Λω "Ο

εκείνοι νομίζουσιν, αλλά πάσης της των li exittimant, yerum τorius hu

" Α' c" ς",
2. "
mana natura eft creator Sic
ανθρώπων φύσεως ποιητής, ούτω και ο
Υ - 2λ Χ Α' ζ ν
et Αpottolus ait, a) Νutnquid,
απότολος 3
Α'
έφη . 2)
w W
ή Ιουδαίων 3) Υ»
* 2 ΟΛ. "
ο Θεός
(Υ. - « \ Ιudarorum Dous eft tantum 2.
μόνον, ουχί δε Κα!) εθνών, να/ κα/ εθνών nonne et gentium 2 omnino et
επείπες εις ο Θεός, ός δικαιώσει περι- iam gentium : φuoniam νnus eft
τομην εκ πίσεως, και ακροβυσίαν δια της Deus, φui iuftificabit circumcί
πίΞεως, λ.Έφαγον και προσεκύνησαν 1os ex fide et praputiatos, per
4) αυτώ πάντες οι πίονες της γης, ενώ, fidem. 3ο. Μanducnuerun., ει
adoraueruni eum omne, pingue, roν
πιον αυτ8 προπεσούνται πάντες οι κα να : in con/bεξtu eiu cadρη, oinner,
ταβαίνοντες εις γήν. 5) Οι γας φα 4ui de/oendunt in terram. ui
γόντες και o) εμπληθέντες, χάριν όμο enim comederunt et impleti funt,
λογούντες περί της αθανάτου τροφής, de immortali cibo gratias agen:
προσκυνησουσιν ως Θεον τον τουτων γε uittes , eum qui hac fuppedita.
νt Deum adorabunt. Ετ
νόμενον χορηγόν και επειδή εν τω προ φuia in Ρracedente verfu pin -

τές ωςΐχω των πιόνωνκ. Α.

C!
εμνημόνευσε
-
μό guίum tantum mentionem focit,
w Α' γ 2,

νων, άτε δη τοιέτων υπό της θείας 7)ε- νt qui ab illo diuino cibo tales
«ffeξti fint, merito dixit, In con
κείνης γεγενημένων τροφής,εκότως 8)εί. Jρεξίμ eiu cadent omno, qui de
πεν, ενώπιον αυτέ προπεσέντα πάν, /tendunt in terram. Siφuidem
τες οι καταβαίνοντες εις γην μεταγας poft refurrectionem ex mortuis, ,
την εκ νεκρών ανάτασιν, οι μεν εκόντες, alii quidem volentes, alii vero in
οι δε άκοντες, και οι μεν πόθω οιδε φόβω, uiti, et aliί φuidem ex amore,
ταύτην τω Θεώ προσοίσεσι την προσκύ. alii vero e timore, hunc Deo
offerent cultum , fecundum il
ινσιν, 9) κατά την αποσoλικήν εκείνην lam Αpoftoli vocem, ί) illi omine
ρ-ωνήν ότι αυτώ κάμψει πάν γόνυ ε. genu fie&tetur, cα-leftium, terre
π=υρανίων, και επιγείων, και καταχθο. (trium, et infernorum, et omnίς ,
ί-ν,και πάσα γλώσσα το)εξομολογήσει lingua confitebitur, Dominum
ται, ότι Κύριος Ιησούς Χρισος εις δόξαν είIς Ιefum Chriftum, in gloriam
" . :Dei

1) τέθεικεν, Cod. 1. 2. pram. ακολούθως, Ita quoφue leg.apud co R D. 2) ή.

" Αbeft a Cod. 2. 3) ο Θεός μόνον Cod. Ι. μόνον ο Θεός, 4) αυτό. Αbeft a
Οodd. πίbus aug. et a vertione graca. 5) Οι - χορηγόν. Γ)ef: in Cod. 3•
6) Codex 2. εκπληθήσονται. 7) εκείνης, Αbeft a Cod. 2. 8) είτεν. Αbeft
a Cod. 1. 2. Cod. 3. habet επήγαγετό. 9) κατα κ. λ. Del: apud. coκ ν. p,
39ο. 1ο) εξομαλογ. Cod. 1. addit αυτό
a) Rom. 3, 29. 3Φ, 5) Phil. 2, το. ΙΙ. ν "Ν

Βb b
Ε. ήποί7οήί.
 2746 Β. Τ Η ΕΟ ΙΟ Ο RΕ ΤΙ
Dei patris. - 31. Ει anima mea Θεού 1)πατρός, λα. 2)Και η ψυχή
πlli υjuet, er /emen meum /eruiet μου αυτώ ζή και το σπέρμα μου δουλεύ,
ήρβ. Semen domini Chrifti funt,
φui per lauacri regenerationem σε αυτό. Σπέρμοι δε τέ δεσπότου
renati funt, atque adoptionis Χρισού, οι διά της τέ. λουτρού παλιγ,
gratiam receperunt. ... Propterea γενεσίας 3) αναγεννώμενοι, και το της
φuidem animamίuam illi viuere, υιοθεσίας δεχόμενοι χάρισμα. 4)διο την
εt non feruire dixit, femen ve μεν αυτέ ψυχήν αυτώ ζην, αλ' ου δου
/ ή 3/ Μ Μν
το (cruire, Siquidem affunta λεύειν είρηκε, το δε 5) σπέρμα δελεύeν 4. " -

ηatura cum diuinitate affumen

τe copulata fuit, et είusdern ή γας ληφθείσας φύσις ηνώθη τη λαβέ.
gioria et honoris faξta eft Ρarti ση. θεότητι, και της αυτής δόξης 6)με.
<eps. 32. Αnnunciabitur Domino τέληχε και τιμής. 7) λβ. Αναγγε.
generatio τentura, er (1111144/101/!- λήσεται τώ Κυρίω γενεά ή ερχομένη,
ίunt iu/titinm ciu, populo, ηui και αναγγελούσι την δικαιοσύνην αυτε
πα/έetur , ηuem ficit Dominur. λαώ τώ τgχθησομένω, 8) όν εποίησεν ο
Νon de hac, inquit, dico gene
ratione , Κύριος. Ου περί ταύτης, Φησί, λέγω
fecundum quatn ego
Dauid hac pradico: verum de της γενεάς, καθ' ήν εγώ ο Δαβίδ ταύτα
futura , atque de co populo , 9) προαγορεύω, αλά περί της εσομέ.
φui nafcetur, φuem ipfe vniuer νης, και τέ τεχθησομένε λαού, όν α.
forum dominus conίtituίt. Ηic τρε οτων ολων συνετησατο Κύριος. ο μεν
φuidem omnia ifta pradixit. Ε,
go autem Iudacorum (tuporen ούν ταύτα προηγόρευσεν άπαντα, Ιο)ε.
ν ν ν Υ Α' > ψ

deploro , φuoniam , in diuinis χω δε την Ιεδαίων εμβρoντησίαν θρηνώ,

oraculis femper verfantes, veri ότι τοις θείοις λογίρις διηνεκώς εντιγ.
tatem in his fplendentem mini χάνοντες, τηνεν τούτοις διαλάμπουσαν
και me confpiciunt, led * in Daui, ου συνορώσιν αλήθειαν, αλ' εις τον Δα
dem diStum e(Ιe hunc p(almurή
afferunt, audientes Dauidem ex βίδειρήθα τον ψαλμόν αποφαίνονται,
clamantem , Αnnunciabitur IJo τέ ιι)βοώντος ακούοντες, αναγγελήσει
mino generatio ventura , , et τα τω Κυρίω γενεά ή έρχομένη, και α.
annunciabunt iuίtitiam . eius ναγγελούσι την δικαιοσύνην αυτέ, λαό
populo φui nafcetur, φuem τώ τεχθησομένω, ον εποίησεν ο Κύριος
fecit Dominus. Reminiίcen
tur, et εonuertentur ad Domi
μνηθήσονται και επισραφήσονται
προς
μιum vniuerfi fines terra , et Κύριον πάντα τα πέρατα της γης και
.." πgoσ.

1) πατρός, In Cod. 3. (equitur, αμήν, καλώς δε την αυτού ψυχήν ξύν αυτό έφι,
αλ' ου δουλεύειν ή γαρ- τιμήε. Ηac adfequentem verfpertinent. 2) Και
- δουλεύσει αυτό. Οmnes Ιnterpretes graeci aberrarunt a fenfu verbσrum
behr.ΡΙ. 22, 3ο. 31. φua Hι εκ ο Ν. rettiusfic vertit, et anima eiur non τiuet: J.
πmen/eruiet ei. 3) αναγεννώμενοι, Cod. Ι. έτί γεννώμενοι. 4) διό κ. λ. Def in
Cod. Ι. 5) σπέρμα. Codex 2. addit μου. 6) Codd. tres aκg μετείλεφε.
7) Ιn margine Cod. Ι.paucula ad verΙ: iftum alla manu adfcripta funt, φuz
tamen culpa eius qui Codicem compegit, integrum non habent fentum.
8) όν. ReStius Αquila habet ότι, 9) προαγορεύω. Αpud co R Ρ. Ρ. 39ο. Ιequi
τυε, τήν του Θεού δικαιοσύνην διά πίτεως ενεργουμένην, ιο) εγώ - προσκυνήσαι
Θεόν, Ηarc paucis mutatis apud co R D. leguntur Ρ. 4ο4. ιι) βοώντος.
Cod, i. 2. pram, Δαβίδ. -

1
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΙΙ. 74χ
Α"

προσκυνήσουσιν ενώπιον αυτέ πάσαι αι "dorobunt in confpeetu eius

πατριαι των εθνών, και εφαγον, και νniuerfr familia gentium : et
περσεκυνησαν αυτω οι πιονες manducauerunt, et adoraue
")πάντες
της γης τούτων γαρ έδέν επί τ8 Δα εunt, illum omnes pingues terrac.
Νam nihil horum . Dauidi ac.
βίδεςώμεν γεγενημένον, έδεεπίτνος των cίdiffe videmus, nec alicuί eorum,
εκ.Δαβίδ μόνος δε ο Δεσπότης Χρισος, ο Τuί εκ Dauide prognati funt. So:
εκ Δαβίδ κατά σάρκα, o ενανθρωπήσας ίus αυτεπ, Dominus Chriftus, qui
Θεός λόγος, ο εκ Δαβίδ λαβών την τ8 εκ Dauide fecundum carnem De
δεύλουμορφήν πάσαν γάς γην και θά. υs verbum fattus eft homo, φui
εκ Dauide formam ferui accepit,
λασσαν της θεογνωσίας επλήρωσε, και ΟΠΥΠctn terratn ac mare diuina co
στέπεκε τους πάλαι 2) πλανωμένους, gnition: impleuit, et perfuafit
καιΊοί, ειδώλοις προσφέρονlας την προσ. iis, qui olim errabant, atφue
κύνησιν, αντί των εκ όντων τον όντα idola colebant, pro illis φui non
πέρσκυνήσαι Θεόν, αλά τους προς τους funt, Deum, qui eft, adorare.
Porro iftis cum Iudais fermoni
Ιεδαίους 3) λόγους καταλιπόντες, επί Ρu" relidis, nos ad incepturn cer
4λ τους παρόντας αγώνας, 5) και επί ταmen, et ad reliquorum pfalmo
την των λοιπών ψαλμών ερμηνείαν βα τμπι - interpretationem tranίca
δίσωμεν. .. " -,
ΠΠllS,
5, -

ΕΡΜΗΝ ΤΟΥ κβ' ΨΑΛΜΟΥ. ΙΝΤΕRP. ΡSΑLΜΙ ΧΧΙΙ.

Η
α'. 6) ις το τέλος, ψαλμός τώ Δα Ι. Ι" ήuem , Ε/almu, Dnuidi.
Μ βίδ. 7) άδεται ο προκάμενος
2 Α' " , και Αυ Σ
Canitur hic Pfalmus ex
» ψαλμός εκ προσωπου των εθνών αγαλ, » Ρerfona gentium, exultantium 3

2) λομένων επί τώ ποιμαία αυτά και » Ρroprerea quod patcit eas.

»δίcque myfticuυ exponunt con
και μην και την μυσικην εξηγούνται ευω, υίuium, φuod φui pafcebat eas,
» χιανην παρέθηκεν αυτοι ο ποιμα. » adpoluit.,, Dominu, Ρ4/tit me,
» νων, αυτους." Κ ν φιος ποιμαινει με,
εr mibil mibi deerir. Εtiam hac
και εδέν με υσες ήσει. Την αυτην ε. εandem habent (ententiam, φuam
χε και 8) ταύτα τοις προερμηνευθείσι fuPeriora, Cum enim diκίliet in
διάνοιαν ειςηκώς γας εν τω προ τούτε Ρίalmo pracedente, Εdent paupe.
ψαλμώ, Φάγονται πένητες, και 9) εμ res, et laturabuntur, et laudabunt
πληθήσονται, και ανέσoυσι Κύριον οι εκ. Dominum, φui requirunt eum: et
ζητώντες αυτόν και πάλιν, έφαγον,και rurfus, Μanducauerunt, et ad
ιο) προσεκύνησαν πάντες οι πίονες της orauerunt omnes pingues terra :
γής υποδείκνυσιν ενταύθα τον της τοι. indicat hoc loco huius - cibί
αύτης τροφής χορηγόν και καλεί τον largitorern , et nutritore m
Βb b 2 app el
1) πάντες. Αbeft a Cod. 1. 2) Cod. τ. πεπλανημένους.
ύ παρό 3) λόγους. 5)
ιγώνος. Αbeft a Cod.
κα) - των. ι
ι 1.2. 4) τους - αγώνας, Cod. vterque του παρόντος αγ
τ" Σ) - -

Ι.
4. Cod. 3. ".
τε τών. 6) εις το τέλος. Αbeft a Cod. Ι. "η b 7) Ε Cod. Ι. Ι.

Α fuppl. Εadem fere funt, φua co R Ρ. Τ. Ι. Ρ. 412. et fub alio nomine και
* Ε
p. 418. exhibet, 8) ταύτα τοί, προερμ. Cod. 2. ούτος τώ προερμηνευθέντι.
2. ε.
ν'
ί.
9) εμπληθήσονται. Cod. 1. ευφρανθήσονται, το) προσεκύνησαν, Cod. 1. εt 2, ad.
dunt κυτώ.
 748 Έ. Τ Η Ε o Do R ΕΤ Ι
appellat pafiorem. . .Sίς enim τροφέα ποιμένα έτω γας και ο ) δε,
Μεipίum Dominus Chriftus nomi σπότης Χρισος εαυτόν προσηγόξευσεν
ηauit, a) Εgo fun paftor bonus, εγώ είμι ο ποιμήνο καλός, και γινώσκω
et cognofco oues meas, et cogno
{cunt me mez. Εodem modo et τα εμα, και γινωσκομαι από τα εμών
per prophetam . Ετεςhielem . θ) ούτως εαυτόν και δια Ιεζεκιήλ εκάλεσε
Με pίum appellauit Εt hic gί, τέ προφήτου κανταύθα τοίνυν άπαν
τur omnes, qui falutari cibo Ρo, τες οι της σωτηρίου τροφής απολαύσαν
titi funt, exclamant, Dομία" τες βοώσι, Κύριος ποιμαίνει με,και εδέν
a/bit me, et nibil mibi deerit.
Νam omnis generis bonorum μευσερήσει παντοδαπήν γας απόλαυ:
#uξtum hic pattor iis qui ab εο σιν αγαθών ο ποίμην έτος τοίξυπ' αυτ8
pafcuntur largitur. . 2. " Ιoco ποιμαινομένοις χαρίζεται. β. Εις τό
ραβui ibi me colocauit. Ρoft πον χλόης, εκεί με κα] εσκήνωσεν,
φuam pa(torem bonorum dato Ά
ποιμένα τον των αγαθών προσ
rem appellauit, merito. et de ο. ηγόρευσε χορηγόν, είκότως και της
νium pa(tu ex, translatione men, των προβάτων τροφής τροπικώς εμνη
tionem fecit. Ρη/ειμun autem
hoc in loco facram diuinorum μόνευσε χλόην δε ενταύθα την εξαν
και oraculorum dottrinam "νοcat. των θείων λογίων διδασκαλίαν καλεί.
Ρrimum enim oraculis nos alit, πρότερον γας εκτξέφe, τοίς λόγοις, και
εt deinde magis myfticum affert τότε την μυσκωτέραν προσφέζει τζο
cibum. Super aquan refεξίioni,
εducauit me. φήν. 2) επί ύδατος αναπαύσεως εξέ
Regenerationis a θρεψέ με, το τής παλιγγενεσίας ύ
φuam innuit, in φua dum.pa,
ptizatur qui gratiam concupiίcίt, δωραινίτlεται, ενώ βαπτιζόμενος ο της
ίεnettute quidem peccati exuitur, χάριτος εφιέμενος, αποδύεται μεν το γή
iuuenis vero pro fene efficitur. ρας της αμαρτίας, νέος δε αντί γεγη
3. Αnimam mean εonuertit: de
ρακότος αποτελείται. γ. Την ψυχήν
ήuxi me /uper /emita, iuffitiα. μου επέτρεψεν ωδήγησέ με επί τζίβες
Ηorum autem, ait, participem ικαιοσύνης. 3 Τούτων δέ μοι Φη
πηe fecit, primum ab errore me
1iberans, et re&ta via vt ince σι μεταδέδωκε, πρότερόν με της πλάνης
dam efficiens. Propter momen ελευθερώσας, και την 4) ευθείαν όδεν Λ κ Ν / Ο -

τιum. Vniuerfa auten hac ipίi παρασκευάσας οδεύειν, ένεκεντέ ονόζ w- cr - - -

μs magnificentiac dona funt : ματος αυτέ, άπαντα δε ταύτα της

πon enim ob noίtram virtu αυτό δώρα φιλοτιμίας, ου γας δια την
C / Σ ν Υ
τem horum compotes fhξti fu ημετέραν αρετήν 5) απελαύσαμεν τού:
mus. Τalem igitur adiutorem Αυ Σ»

atφue propugnatorem . habens, των τοιούτονιδετοίνυν επίκουφον έχων, και

Δ'

πζομαχοι, εο: αυτας δείσω τ8 θανάτε

2 ν. "ω Α'

nec ipfas φuidem mortis portas Α' χ ν \

timebo, fcd mortem penitus con σας πύλας, 6) αλά παντός θανάτου
7ζ&ΤΩζ

1) Δεσπότης, Γef. in Cod. 2. 2) έπι - εξέθρεψέ κιε. Ιn Ηebr. leg. "2 - 9y

"2"γη)" ηγrh2b ad aqua leniter fiuenre, ducer me. 3) Τούτων - οδεύ
&ίy, Dεί. 111 Cod. 3. . 4) ευθείαν, Cod. 2. θείαν. 5) Cod. 3. απηλαύσαμιεν οιnif
fo τούτων, Sequitur in hoc Cod. αλ' ένεκεν του ονόματος αυτού και τη «γ«θό,
τητος. 6) αλά - επήγαγεν. Def in Cod. 3.
α) Ιoh. Iς, 14. Β) Εz. 34, Ιο, (94.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ.Μ. ΧΧΙΙ. 749
temnam. Ηoc enim fubiunxit.
καταφρονήσω τέτο γαρ επήγαγεν. 4. Νam etή ambulauero in medio
δ'. Εαν γας και πορευθώ εν μέσω σκιάς υnbrar nortir, non timebo mala,
θανάτου, ου φαβηθήσομαι κακα, ότι συ 4μonian tu mecum er. Αddit
μετ' εμού εί, ΥΠροσjθησι δε τούτοις autem his et alia. Virga tua,
και έτερα ή ράβδος σε, και η βακτη et baculu, tuur, ip/a me con/olatα
φία σε, αυταί με παρεκάλεσαν τη μεν /unr. Νam per hunc φuidem
γας υπερείδει μου την αθένειαν, τη δε πηeam imbecillitatem fu(tentat,
7Το ηγά πζος τηνευθείαν οδόν εκ αν δέ
per illam vero me in reξtam
viam deducit. Porro non ab
τις αμαρτοι, 2, τον σωτηςιον ουτως ονο erraret aliguis, fi eodem mode «'
μάζων σαυρόν. τη γαρ τούτου σφρα falutarem crucem nuncuparet.
γίδι και μνήμη των πολεμίων δαιμόνων Νam huius figno atque memo
ria ab hoftibus darmonibus libe
3) απαλαττόμεθα, και προς την αλη ramur, atque in veram viam de
θή ποδηγούμεθα τρίβον, 4)»Και τού. ducimur. ,, Εt hoc fibi vult il
»τό ες το, ή ράβδος σου και η βακτη ,, lud, Virga tua et baculus tu
»ρία σου αύτα, με παρεκάλεσαν από ,, us, ifta me confolata funt. Ε
»γας δύο ράβδων συναγόμενος γίνεται ,, duabus enim coniunξtis virgis
» Ξαυρός' τη μεν ορθή βακτηρία ημάς ,, fit crux. Βnculo (cilicet recto
» τους εις αυτόν πιτεύοντας σηξίζων και ,, nos φui in illum credimus, con
,, firmat ac dirigit, infirmosque
ε, ευθύνων και αθενούντας ενιχύων, τη » roborat , transuerfo autem vir
» δε πλαγία ως ράβδω κατα των δαι. »ga: inftar erga damones vtitur.,,
»μόνων χρώμενος και έ. Ητοίμασας 5. Para/ti in con/pεξtu meo men
ενώπιόν μου τράπεζαν εξεναντίας των Jan aduer/u, eου 4μί tribulant me.
θλιβόντων με ελίπανας εν ελαίω την Ιmpingua/ti oleo caput meum, et
calix tuu inebrian, me quam opti
κεφαλήν 5) μου και το ποτήριόν 6)σε mur c/f. Μanifefta funt hac iis
μεθύσκoν 7) με 8) ώσει κράτισαν, φui myfteriis ίunt initiati, nec
Δηλα ταύτα τοις μεμυημένοις, και ερ explanatiοne νlla indigent. Νο
μηνείας έδεμιάς δεόμενα, 9 ίσασί γας uerunt enim et fpirituale oleum,
και το πνευματικόν έλαιον,ώ την κεφα quo egrum capita impinguantur,
et ebrietatem confortantem φui
λήν επιάνθησαν και την κζατύνουσαν, dem, Ιed non diffoluentem, at
αλ' ου διαλύουσαν μέθην και την μυ que Inyfticum cibum , guem no
σικήν τροφήν, ήν προτίθησιν ημίν ο προς bis proponit is , gui ad pafto
2ο) τω ποιμαίνειν και νυμφίος γενόμε ris officium fponίi munus adie
Ε' b b και cit.

1) Προστίθησι - οδόν Def in Cod. 3. α) τον - ταυρόν, Cod. 3. τον ταυρόν νο

ών. 3) Codd. tres aug, απαλαττόμενοι, οπίfΤο καί. 4) Ε Cod. 3. (uppl.
5) μου. Αbeft a Cod. Ι. 6) σου. Αηuila, Τheodotion et Εditio V. rettius ha
bent μου. Ιn Ηebr, enim eft "bΥΣ). 7) με Αbcίt Α Cod. 3. 8) ωσεί κράτι
τον. Ηac ab Interpretibus graecis minus bene cum prarcedentibuς coniunξha &

funt, cum potius ad (equentem verticulum referri debui(Ιent. 9) ίσασ.

- τετυχήκασιν. Ηac etiam exftant in Ε ν s Ε Ρ Ι Ι ad h. 1. Commentario, a
pud Μo Ντε. 1. c. (oli autern Νοίtro in Codd. aug, vindicantur, τo) Cod.
"
• 70.
 -

75ο Β. ΤΗΕ o Do RΕ ΤΙ
cir. Ηis autem bonis me affe
cifti, inimicis marentibus , (e-
νος τούτοις δε φησι τ) τοις αγαθος
gue excruciantibus, quod φuί 2) εισίασάς με, των δυσμενών ανιωμέ.
ν Ο « "

olim ipfis feruiebant, tantam νων και τρυχομένων, οτι οι παλα/ 3)

mutationem affecuti fint. ό. Ει σφίσι δουλεύοντες, τοσαύτης μεταβο.
πmi/tricordia tua Juh/έηuetur me λής τετυχήκασιν σ'. Και το έλεός
omnibur diebu, υίtα mea : et υι
1nhabitem in dorno Donini in
σε 4 καταδιώξεται με πάσας τας ή.
* longitudinen dierum. * Ηorum μέρας της ζωής μου, και το κατοικείν με
autem bonorum conciliatrix eft εν οίκω Κυρίg εις μακρότητα ή μες ών.
tua inexplicabilis benignitas , Τούτων δε πρόξενος των αγαθών ή αρ.
nofiras preces minime exfpeξtans, όητός σε φιλανθρωπία, την ημετέραν
fed nos veluti fugientes perfe Ικετείαν ουκ αναμείνασα, αλα καθά,
φuens, et pracueniens, et (alu φεύγούλας καταδιώξασ
tem impertiens, et habitationem πέρ τινας άτε,
in diuinis (edibus pracbens, turn και 5) φθάσασα, και μεταδούσα της
in hac vita , tum etiam in σωτηρίας, και την εν τοις θείοις οίκοις
futura. Ηoc namque oftendit παραχούσα διαγωγήν, έντε τώ παρόν,
cum ait, In longitudinem die τι βίω, και 6) εν τω μέλοντι, τέτο γας
τιum, id eft, femper, et conti. παρεδήλωσεν ειςηκώς, εις μακςότητα
πue. Ηoc autem illis firculis
Congruit, gua finem ninime ha 7)ήμερών, τέτ' έσιν αεί, και διηνεκώς, τέ.
bent. το δε τοις αιώσιν εκείνοις αςμόττει, οι
πέζας ουκ έχουσιν.
ΙΝΤΕRP. PsALΜΙ ΧΧΙΙΙ. ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ κγ', ΨΑΛΜΟΥ.
λ. ήlmur Dauidi. In quibus α',
dam exemplaribus inueni,
ψΆτώ Δαβίδ.. 8) Εν 9)ε.
υna Sabbatorum. In Ηexaplo
νίοις αντίγράφοιςευρον, της μιας
νoro hoc non adponitur. Cete των σαζξάτων ενδέγετώ εξαπλώ του.
rum ne hoc absque expofitione το ου πρόσκειται, πλην ίνα μηδε τούτο
relinquamus, fciendum eft, quod καταλίπωμεν ανερμήνεύloν, ειδέναι χρή
Domini refurrectionem (ignificat, το) ώς την δεσποτικήν ανάτασιν προση.
poft quam omnis terra et mare μαίνει, μεθ' ην πάσα γη και θάλασσα
«liuinar cognitionis radios rece
Ρίt. Ηoc autem quoque pfal τας της θεογνωσίας ακτίνας εδέξατο'
mus ifte, et infuper Domi τι) ούτω δε και ο ψαλμός προαγορεύει,
ni reditum in czlos, pradicit. και προς τούτω την εις ουρανούς άνοδο,
Ρomini e/t terra, ει φlenitudo του Δεσπότου, του Κυρίου ή γη, και τό
εiu, orbi, terrarum , et υniuer/? πλήρωμα αυτής ή οικουμένη, πά.
4ui babitant in εο. Quoniam enim
τες οι κατοικούντες εν αυτή επειδή γας
ν ΨΖΕ

ι) του αγαθοί: Cod.3. pram. εντρυφώμεν, omiίfis iis qua deinde (equuntur, είτία
σάς με. Εodem modo legitur apud Ε ν s ΕΒ. 1. c. 2) είτίασά, με Αbeft a Codd.
ακg, o o κ Ρ. Ρ. 4,4 habet ήξίωσά, με 3) σφίσι Cod. 1. et ενεε 5. 1. c. φησί
Cod. 2. pro οι πάλαι σφίσι habet τω Κυρίω φησίν, 4) Cod. τ. 2. καταδιαξ.
5) Cod, 2, καταφθάσασα, 6) εν. Αbefta Cod. 2. 7) ημερών, Αbeft a Cod.ι.
8) Εν - πρόσκειται. Εandem Νotam e Cod. quodam regio attulit κι οΝ ττ.
Ηexapl. Οrig. Τ. Ι. p, 5ο;. Ρrima eius pars exίtat quoque apud a v s s Β. ad
h. l. 9) ενίοι", Cod. Ι» 2, addunt μέν, ιο) ώι, Cod.2. ότι, μι) ούτω.Cod. 3. τεντ,
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡsΑLΜ. ΧΧΙΙΙ. 7ς Ι
π) υπελάμβανoν Ιουδαίοιμόνης αυτόν δε, Πudai fufpicabantur (oli Ρalaftina
". Υ Α.
Η
σπόζειν της Παλαισίνης, και μόνων αυ ipfum dominari, et pforum tan
2 - 2/
"ν - "
turhmodo curam gerere, cumipίο
των προμηθειώθαι, 2)μόνων αυτών όντα rum duntaxat Deus effet, merito
Θεόν, είκότως ο προφητικός διδάσκει λό propheticus fermo docet, eum toti
γος, ότι πάσης δεσπόζει της οικουμένης, terrarum orbi imperare. Ιmperat
3) δεσπόζει δε αυτής, ουχ αρπάσας autem ei non violenter arrepta po
την εξουσίαν, ουδε άλοντινα της δεσπο. teftate, neque alio φuopian priua
to hac dominatione; (ed curnipfe
τείας σεζήσας αλ'αυτόςαυτήν δημιες,
γησας, και, εκ του μη όντος εις το ειναι orbem conftruxerit, et ex nihiload
id quod eft deduxerit. 2. Ωuiα
σπαραγαγών. β. Αυτός γας επί θα ip/e /uper maria fundauit eum, er
λασσών εθεμελίωσεν αυτήν, και επίπο /uper fiumina praparauit eum. Per
ταμών ήτοίμασεν αυτήν. Δια τούτων hac autem non modo creationem,
verum etiam prouidentiam often
δε, ου μόνον την δημιουργίαν, αλά και dit, Cum enim tellus naturaeflet
την πρόνοιαν δείκνυσι φύσει γαρ 4) ή arida, dedit ei humiditatem con
ή ούσα ξηρα, αναλογούσαν νοτίδα δε, gruentem, tum extrinfecus, et in
ώρητα, έξωθεν μεν και δια μέσου τοις medio, maxima ei maria coniun
μεγισρις αυτην συνάψας πελάγεσι,πο. gens, tum fluuios quam plurimos
ταμους δε ότι μάλιςα πλείσους, και με et maximos, nec non etiam fontes,
γίσους, και μέντοι και πηγας, εν 5)μέ per medium continentis, vel fem
σαις ταις ηπείροις, τους μεν διατρέχειν per currere, vel Icaturire faciens,
αεί, τας δε αναβλυσάνειν παρασκευά, Ιta cum Dei potentiam oftendiffet,
σας, ούτω και του Θεού την δεσποτείαν et gentium cognitionem prardixis
fet, affert in Inedium exhortatio
υποδείξας, και των εθνών την επίγνωσιν nem ad virtutem, formans iterum
προθεσπίσας, την περί της αρετής προσ orationem in morem dialogi. Dί.
φέρει παραίνεσιν, ό) εις ερώτησιν και cit enim : 3. Ωui, ad/tender in
απόκρισιν πάλιν χηματίσας τον λόγον, montem Domini, aut qui /tabit in
γ'. Τις (γάρφησιν)αναζήσέlαι εις το όρος Ιoco /anξίo eiu ! * Μontem vero
του Κυρίου, 7) και τίς σήσεται εν τόπω hic, non terreftrem Sionis mon
αγίω αυτού; "Όρος 8)δε ενταύθα, ου tem , fed caleftem (ignificat:
τό επίγειον λέγει το της Σιών, αλατο
quem beatus oftendit Ρaulus di
επουράνιον, όπες ο μακάριος 9)υπέδειξε cens, a) Αccefliftis ad Sion mon
Παύλος, προσεληλύθατε λέγων Σιωνό. tem , et ciuitatem Dei viuentis
ρες, και πόλε, Θεού ζώντος Ιερουσαλήμ Ηierofolymaιιι caleftem. Ρoft
επουρανίω επειδή γας προεδίδαξει, ΟΤΑ φuam enim paulo ante docuit,
ποιητής έσι και δημιουργός ο των όλων Deum omnium rerum e(Ιe auξto
Θεός, εικότως την προς αυτόν φέρεσαν remetopificem, iure oftendit viam,
-
Βb b 4 qua
*

1) υπελάμβανον Cod. 3. ενόμιζον, 2) μόνων αυτών, Cod. 2. habet tantum τόν,

3) δεσπόζει - παραγωγών DeΙ: "Ρud coκ Ρ. Ρ. 423, 4) ή - ξηρά, Cod. Ι
ούσαν ξηράν, Cod. 2. ούσα ξηρά, Vterque omittit η γή. 5) Cod. 2. μέσοις
τοίς. 6) εις. Αbeft a Cod.2. 7) και Cod.1.2. ή Sic quoφue leg, in edit.
ald, et compl. 8) δέ. Αbeft a Cod. 3. 9) Cod. Ι. επέδειξε,
α) Ηebr.12, 22,
752
- .
"
. -
-
Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ .
φur ad ipfum nos ducit, et ad οδονδείκνυσι, και ποιείται την τ)απόκρι
interrogata refpondet.
cen, mianibus , et mundu, corde:
4. Ιnno Ο Αν προς την ερώτησιν. δ'. Αθώος χες
φui mon accepit in vano animam σι, και καθαρός τη καρδία, ός 2) ουκ έ
Juan, mcc iurauit in dolo pro λαβε επί ματαίω την ψυχήν αυτού,
αimo juo. Par eft, inquit, vt και ουκ ώμοσεν επί δόλω τω πλησίον
φui iι!un montem confcendere αυτού. Προσήκει, Φησί, τον εις εκείνο
deliderat, abfurdis cogitationibus τό όξος αναέήναι ποθούντα, κα λογι,
-

animatn purgatam habeat, et ma,

nus ab iftiusmodi aξtionibus σμώνατόπων την ψυχήν, καθαρεύειν,και
πηundas gerat. Εtenim manu, pro πράξεων 3)τοιουτοτρόπων ελευθέρας έ.
aξtionibus pofuit, per cor au χειν τας χείρας τας χας δή χείρας,
toιπ cogitationes innuit : hoc αντί πράξεων τέθεικε δια δε της κας
enim confultnnus, illis vero ope, δίας, τας ενθυμήσεις ηνίξατο. τη μεν
ramur, Decet autem, inquit,
Inuiusmodi hominem nullam rem γας βουλευόμεθα, τάις δε πράtioμεν,
fluxam et caducam concupiίce προσήκει δέ φησι τον τοιούτον μηδενός
re Ηas enim nuncupauit re, των έεόντων και φθειρομένων εφίεθαι'
τnna : fiquidem etiam Εcclefia ταυταγας εκάλεσε μάταια έτω 4) γας
ftes fic eas nominat, Vanitas, αυτα και ο έκκλησίαςης ονομάζει, μα
dicens, a) νanitatum , et οιnnia ταιότης λέγων ματαιοτήτων, τα πάντα
vanitas. Εt quoniarn dolus et
transgreflio iurisiurandi auaritia ματαιότης και επειδή και δόλος και πα
coniunξta funt, merito hacc cum ράβασις όρκων τη φιλοχρηματία συνέ
illa refpuit , . Εt non iurauit in ζευκτα, εκότως και ταύτα μετ' εκείνης
dolo proximo βιο. Deinde de απαγορεύει 5) και ουκώμcσεν επί δόλω
mon(trat horum reξte fattorum
fruξtum. 5. Ηic accipiet benedi.
τώ πλησίον αυτού είτα δείκνυσι τον
έtionem α Domino, et mίβricor των 6) κατορθωμάτων τούτων καρπόν,
dian: a Deo /aluatore /uo. Αd έ. Ούτος λήψεται ευλογίαν παρα Κυ \ Λ' - -

modum congrue mifericordiam ρίου, και ελεημοσύνην παρα Θεού σωτή

cum ρος αυ του. Κομιδή δε προσφυώς την
benediξtione coniunxit.
Εtenim φua exiftimantur remu. ελεημοσύνην τη ευλογία συνέζευξε κα!
πerationes, per folam diuinam γάς αι νομιζόμενα αντιδόσεις δια μόνην
penignitatem hominibus praben την θείαν φιλανθρωπίαν τοις ανθρώποις
tur. Οmnes enim hominum iu, 7)παρέχονται πάσαι γας των ανθρώ.
ftitia nihilfuntaddona, φua aDeo πων αι Ά.
8)εδεν προς τας ήδη
iam nobisfuppeditata funt, nedum δεδομένας υπό του Θεού δωρεάς απο
ad futura munera, φuac et omnem χρώσι, 9) μήπου γε δη προς τας εσο
humanam cogitationem trans μένας,αι καλογισμόν ανθρώπινονυπες,
"-

- ι) απόκρισιν - ερώτησιν Cod. 1.2. ερώτησιν προς την απόκρισιν. 2) ουκ-ματαίω.

Felicius phrafin h. 1. in Τextu hebr, obuiam interpretati funt οι ό. Ρί: 24, Ι.
3) Cod. 1.2. τοιούτω τρόπω. Ιta φuoφue apud co R D. p. 42;. 4) γάρ. Cod. Ι.
δέ. 5) και - κυτού. Def in Cod. 2. 6) co R D. Ρ. 424 κατορθούντων,
7) παρέχονται. Cod. Ι.χαρίζονται, adfcriptatamenle&ioneiίtaaltera. 3) Cod.i.
ουδέ, 9) κήπου, Cod. 3 μή τι,
«) Εcclef: 1, 2,
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ - ΡSΑLΜ. ΧΧΙΙΙ. 753

ζαίνουσιν, σ'. Αύτ η ηγενεα ζητούντων fcendunt. 6. Ητς ε/i generatio

Σ)τον Κύριον, ζητούντων το πρόσωπον ηuarentium Dominum , ηuaren
τέ Θεε Ιακώβ. tium ficiem Dei Ιncobi. Qui,
2) Οι κατα ταύτας, inquit, (ccundum hacc confilia
φησί, τας υποθήκας βιούν προαιρούμε νίuere ftatuunt , reuera defide
νοι, τω όντι ποθούσι της αρετής τον νο rant videre ipίum virtutis legis
μοθέτην ιδειν, ός πάλαι ποτέ και τον latorem , φui iam olim etiam
μέγαν Ιακώβ της οικείας επιφανείας ή, magnum Iacobum fuo ipfius ad
fpeξtu dignatus eft. In vndecimo
ξίωσεν, 3) εν μέν 4) ούν τώ ενδεκάτω igitur pfalmo, de generatione alte
ψαλμώ περί γενεάς ετέρας 5) » ο προ ra omnibus vitiis affcξta,, loφuens
»φήτης διαλεγόμενος» πάση κακία και Propheta,, Deum precabatur, di
πονηρία συζώσης ήντιβόλε τόν Θεόν cens, α) Τu Domine cuftodies nos,
et feruabis nos a generatione hac
6)λέγων συ Κύριε 7)φυλάξεις ημάς, in aeternum. Ηic autein con
και διατηρήσεις ημάς από της γενεάς
ταύτης και εις τον αιώνα ενταύθα δε traria vaticinatur , Ηac c/f ge
neratio 4aarentium Dominum.
ταναντία θεσπίζει αύτη ή γενεά ζη Νam poft incarnationem " Dei et »
τούντων τον Κύριον μεταγάς την εναν Saluatoris no(tri , omnis terra
θρώπησιν του 8) Θεού και σωτήρος ημών, et mare diuina pradicationi ob
πάσα ή γη και θάλασσα τω θείω πει temperans , dereliquit φuidem
θείσα κηρύγματι, κατέλιπε μεν τους deos patrios, Deum autem Ia
Α" W - Μ. » ν >

πατζωους θεους, του δε Ιακώβ 9) επιζη cobi inquirit. Ηoc modo or

τεί τον Θεόν, ούτωπροαγορεύσας το)της bis terrarum falute pradiθa ,
οικουμένης την σωτηρίαν, διδάσκει λοι, docet deinceps eos qui ad fiden
πον τους τη πίσει προσελήλυθότα, άλ9'
acceflerunt, Dominum Chriftum
non folum refurrexiffe deuiξto
ου μονον ανεση του θανάτου καταλύσας πmortis imperio, fed etiam in
το κράτος ο Δεσπότης Χρισος, αλα και calos rediiffe, Quoniam enim
εις ουρανούς ανελήλυθεν. ι) επειδή γας vigefimus primus pfalmus ora
ο πρώτος και εικοσός ψαλμός τα των cula continebat de falutari pas
σώ]ηρίων παθημάτων είχε θεσπίσματα, fione, nec non prardiξtionem de
και της των εθνών σωτηρίας την προφη gentium falute , merito rurfus
τείαν, εικότως πάλιν 12) ενταύθα των liic νbi de gentibus mentionem
εθνών μνημονεύσας, και την τούτων επί fecit, et earum cognitionem prae
γνωσιν χρησμωδήσας, και την δεσποτι dixit , et Domini adfcentionem
κήν ανάληψιν προδιαγράφει, και δείκνυ defcribit, et nobis angelorum
σιν ημίν αγγέλων χορούς, τους μενήγg choros oftendit, hos ηuidem Do
μένους 13) του Δεσπότου Χρισού, τους minum Chriftum praeuntes, illos
Βb b 5 V CΙΩ

1) τον Κύριον. Rec. le&io, φuam vulgata exprefit, eft αυτόν. 2) Ο: - ήξίωσεν.
Def in Cod.3. 3) εν Cod.3.pram. καί. 4) ούν. Def in Cod. 3. 5) ΕCod.3.
fuppl. 6) λέγων. Αbeft a Cod. Ι. 7) φυλάξεις- διατηρήσεις. Cod. Ι. 2. φυλά
ξαις - διατηρήσαις. (Conf. p. 676. n. 7. et 8.) 8) Θεού. Cod. 3. Κυρίου.
9) Cod. 3. επεζήτει. Ιο) της οικουμένης. Del: in Cod. Ι. ιι) επειδή - διαγρά
φει, Def in Cod. 3. 12) ενταύθα. Αbefta Cod.2. 13) του Δεσπότου Χρισού,
ΡεL in Cod. 3.
4) ΕΙ, 14, 1.
 Α

754 Β. ΤΗ Εo Do R Ε ΤΙ
vero defuper interrogantes, et δε άνωθεν πυνθανομένους, και μαθεν
difcere cupientes , φuodnam il εφιεμένους τί το παράδοξον θέαμα.
lud nouum fit fpe&taculum.
7. Αttollite porta, υe/tra, prin ζ". Ι)"Αρατε πύλας οι άρχοντες υμών,
αiper , et eleuauini porta ater και επάρθητε πύλαι αιώνιοι και εσε
πα , et intr ibit rex gloria, λεύσεται ο της δόξης. Ά
3. Ωiti, g/f /te rex gloria 2 Do η. 2) Τίς εσιν ετα, ο βασιλεύς της δό
πminu, forti, et poten , Dominu, ξης; Κύριος κραταιός και δυνατός, Κύ
?oten, in pracίio. 9. Αttollite por
ra, υg/fra, principer, et eleuami ριος 3)δυνατός εν πολέμω. θ. "Αρατε
πt portac «ternar, ct introibit πύλας οι άρχοντες υμών, και επάςθη
rex gloria, ιο. Ωui g/t ife rex τε πύλαι αιώνιοι και εισελεύσεται ο βα
gloria & Dominu, υίrtutum ip/ε σιλεύς της δόξης. ί. Τις εσιν έτος ο
ε/t rex gloria. Νemo autern
βασιλεύς της δόξης; Κύριος των δυνά
inuiίibilium virtutum inίcitiam
audiens , miretur , nec enim μεων, αυτός εσιν ο βασιλεύς της δόξης.
pranofcunt, nec omnia (ciunt : 4) Καί μοι 5)θαυμαζέτω μηδεις άγνοι
1ola autem diuina natura hanc αν ακούων των αοράτων δυνάμεων έτε
1cientiam habet. Αngelive γας προίσασιν, ούτε ίσασιν άπαντα'
ro et archangeli, aliique virtu μόνη δε η θεία φύσις ταύτην έχει την
tum inuifibilium cα-tus , (ciunt γνώσιν., 6) άγγελοι δε και αςχάγγε
φuantum difcunt. Εt proprer.
ea diuinus apo(tolus de ipfis λοι, και αι άλαι των 7)αοράτων δυνά
1οφuens ait, a) Vt innotekat μεων συμμορία, τοσαύτα ίσασιν, όσα
nunc principatibus , et potefta. διδάσκονται ουδή χάριν και ο θείος από
ribus in carleftibus per ecclefiam soλος περί αυτών διαλεγόμενος έφη, να
multiformis fapientia Dei. Si γνωριθήνυνταίς αρχαίς, και ταις εξεσί,
autem et per ea φuae in eccle ας, εντοις επερανίοις, διατης εκκλησίας,
fia gefta funt, diuinam fapien, ή πολυποίκιλος σοφία τέ Θεέ είδε και
tiam accuratius didicerunt , ab δια των κατά την εκκλησίαν την θείαν
furdi nihil eft, caleftes virtutes σοφίαν κατέμαθον ακριβέσερον, ουδένα,
ignorare , etiam myfterium as πεικός αγνοείν τας άνωδυνάμεις 8)» και
, fumtionis Chrifti,, humanam » της αναλήψεως τό Χρισέτο μυσήριον»
πaturalh videntes , et diuinita, φύσιν ανθρωπίνηνόςώσας, κή την εν
- αυτη-

ι) "Αρατε - υμών, Reξtius Αquila: άρκτε πύλα κεφαλά, υμών. 2) Τις-δόξης,

ΙDel: in Cod. 2. 3) δυνατός, Cod. Ι. 2. ιχυρός, 4) Και μοι. Αbeft a Cod. 3.
5) θαυμαζέτω. Cod. 3. addit δέ. 6) άγγελοι - διδάσκονται. Γef in Cod. 3.
7) αοράτων Cod. 2. ασωμάτων. 8) Ε Cod. 3. fuppleta. Ιbidem fequuntur
hzc: ίσως δε δια της πεύσεως και αποκρίσεως διδάσκονσι πάντας ανθρώπους την δεσπο
" - & - Χ - *.. " - -

τείαν του Κυρίου ημών Ιησού Χρισού, ει γέ τις δοίη ταύτας μή αγνοείν. ,, Fortitan
per guaftionem et refponfionem omnes homines de imperio Domini noftri
lefu Chritti inftituunt: dummodo quis concefferit, eas (hac)non ignorare.,
Ηarc Τextui inferere dubitauinus, tum φuia nec ea, φuac proxima funt,
nec ifta qua paucis interpofitis fequuntur, αλά πάντας - δεσποτείαν, hoc
permittere videntar, tum quia eadem apud ενs εB ιν Μ ad h. 1. exίtant.
«) ΕΡh. 3, 1ο.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑ LΜ. ΧΧΙΙΙ. 755
αυτή κεκρυμμένην Ι)ε θεωμένας θεότη tem in ipfa latentem minime in
τα ε δε τέτο μηδοίη τις, εκ των ηρμη tuentes, Sί φuis autem hoc da
νευμένων εν τώδε τω ψαλμώ λαβέτω re noiuerit, ab iis φua in hoc
pfalmo expofita funt folutionem
την προκειμένην λύσιν και γας άνω εξ accipiat. Εtenim fuperius per
ερωτήσεως και αποκρίσεως την περί της dialogun doξtrinam de virtute
ηθικής αρετής εισήγησιν έχημάτισεν, morali formauit, dicens, Ωμi,
2) ειπών τίς αναζήσεται εις το όρος τ8 md/tendet in montem Domini 2 er
Κυρίε; κα! τίς σήσεται εν τόπω αγίω ηui, /tabit in loco /nnξto eiu, 2
Εt interrogationi refponfiοnem
αυτού, ούτως ερωτήσας, επήγαγε την fubiunxit, Innocen, manibur , er
απόκρισίν αθώος, χερσι, και καθαρός puru, corde, et reliqua. Τalem
τη καρδία, και τα εξής, τοιούτον καν * et hic putet effe fermonis figu-*
ταύθα ηγείθω είναι του λόγου το χή ram , neque exiftimet interro
μα: και του, ερομένους μή αγνοούντας gantes ob ignorantiatn interro
gare: fed omnes homines, hoc
έρεθα νομιζέτω, αλά πάντας ανθρώ pracconio adίcendentis imperium
πους τώδετώ κηρύγματι του ανιόντος docere. Propterea refpondentes
διδάσκειν την δεσποτείαν, διό 3) φασιν virtutes aiunt, ipίum regem glo
αι αποκρινόμενα, δυνάμεις, δόξης αυτόν ria effe, vt qui ab omnibus de
είναι βασιλέα, ως την παραπάντων κος latan gloriam accipit, et verum
μιζόμενον δόξαν, και την αληθή και ac perpetuum regnum habet.
Vocant autem ipfίun et Domί
μόνιμον έχοντα βασιλείαν. καλούσι δε num fortem, et in bello φοτιntem.
αύτον και Κύριον κραταιον, και δυνατόν Αcerbam enim diaboli tyranni
εν πολέμω, κατέλυσε γας τέ διαβόλου dem euertit, damonumque qui
την πικράν τυραννίδα, και των υπ' εκεί, fub illo funt dolum deftruxit.
νω τελούντων δαιμόνων την 4) απάτην Αeterna, vero porta, referari iu
διέλυσεν αιωνίους δε πύλας ανοιγήναι bent, tanquam natura humana
παρακελεύονται, ώς 5)μηδέποτε τη φύ nunquam antehac , patefaξtas.
σε των ανθρώπων 6)υπανοιγείσας ού Νemo enim hominum per illas
δεις γας εκείνας των ανθρώπων δεπέ, νnquam tranfiuit: (ed Deus Ver
bum faξtus homo, cum prini
ρασε πώποτε, αλ, ο ενανθρωπήσας tias noftras affumfiffet, fublatus
Θεός λόγος, την ημετέραν αναλαξών ας eft calos,
-

dexte
παρχήν, ανήγαγέτε εις ουρανούς, και ram inmaieftatis etin fedit ad
excelfis, ίu
εκάθισεν εν δεξιά της μεγαλοσύνης εν pra omnem Ρrincipatum, et po
τοις υψηλοίς, επάνω πάσης αρχής 7)και te(tatem , et dominationera, et
εξεσίας, και κυριότητος, και παντός omne nomen , quod nomina
ονόματος ονομαζομένου, ου μόνον εν τω tur, hon folum in hoc firculo,
αιώνι τούτω, αλά και εν τω μέλοντι fed etiam in futuro. Μagnus au
ο δε μέγας Ηλίας ανελήφθη μεν, αλ' tem Elias affumtus eft φuidem, at
εκ εις τον έρανόν, αλ' ως εις τον έζα, non in calum, fed tanquan in ca
νόν έτω της πρότερας πεύσεως και lum, Sic Prima interrogationeet
refpon
1) ου Ά Αbe(t a όod. 2. α) ειπών Cod. τ. ειρηκώς, Altera tamen leξtio
ne ad[cripta, 3) Cod. 1. 2. φησίν. 4) απάτην, Cod. 1. πλάνην, 5) μηδέποτε,
Cod. 1. μηκέτι. 6) Cod. 2. παρανοιγείσας. 7) και εξουσίας, Αbeft a Cod. ι.
 - Α

756 Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
refporifione fatta, rurfis ha ηui αποκρίσεως γενομένης, αύθιςαι μεν πυν
dem interrogant, ha vero refpon. θάνονται, αίδε αποκρίνονται, και μαν
dent, et diίcunt virtutum Doιni
num hunc efle regem gloria, θάνουσιν ως o των δυνάμεων. Κύριος αυ
hoc eft, qui angelorum et arch τός εσιν ο βασιλεύς της δόξης, τετέσιν
angelorum, et totius natura in ο αγγέλων )και αρχαγγέλων, και πά.
ιuifibilis et creata conditor et σης της αοράτε και γενητής φύσεως, --

opifex eft. ποιητής 2) εΞι και δημιεργός,

ΙΝΤΕRΡ. ΡS. ΧΧΙV. ΕΡΜΗΝ ΤΟΥ κδ'. ΨΑΛΜΟΥ.

Ι. Ι" βnem, Ρ/h lm u, Daui di. "Ε ς το τέλος, ψαλμός τώ

Ρfalιnus hic deprecationis
formulam habet. Propterea vt
verifimile eft, neque inίcriptio
ipfum pfalmum nominat. Αli
φui autem fcriptores captiuitatem
pradicere dixerunt, et tanquam
ab illis φui captiui erant, diξtum
explanarunt, finem tantum at
tendentes. Libera enim, inquit,
Deu, Ι/iaelen ex omnibu, tribu.
Ιationibu, eiur. Εgo autem hunc
pfalmum a beato Dauide diξtum
fui(fe exiftimo, cum multos ho.
ftium impetus pateretur. Quam
ob caufam de priίcis atque re
centibus peccatis mentionem fa
cit, ab hisque liberari obfecrat.
Cohortationem autem hominibus
νtilem introducit.
2)autem congruit hic pfalmus
2)iis qui e gentibus vocati funt,
2)multamque cum eo φui pra
,, cedit, habet cognationem. ,,
Αd te Dorn in e leunui
κ meam. * 2. Deu, mi in te con
fido, me erubg/mm
Α
Δαβίδ. 4)Ο ψαλμός ού
τος προσευχής έχει χήμα 5) διά τοι
τούτο, ως εικός, ό) ουδε 7) ψαλμόν ή
επιγραφή προσαγορεύει τινες δε των
συγγραφέων της αιχμαλωσίας προα
γορευτικόν 8) έφασαν είναι, και ως εξ
εκείνων ειςημένον ήρμήνευσαν, τώ τέλει
μόνω προσεχηκότες' λύτρωσαι γάς φη
σιν 9) ο Θεός τον Ισραήλ εκ πασών των
θλίψεων αυτξιο)εγώ δε ηγούμαι τι)τέ
τον ειςήθαι τον ψαλμόν υποτέ ια)μα
καρίου Δαβίδ, ηνίκα πoλας έχε 3)πο
λεμίων 4)επανασάσεις ουδή χάριν, και
παλαιών και νέων ποιείται μνήμην α
μαρτημάτων, και 5)τούτωναπαλαγή
να παρακαλεί, εισηγείται δεκαι παραί
,, Μaxime νεσιν 16)ανθρώποις ωφέλιμον. »17)αρμό
•ζει δε μάλισα ο προκείμενος ψαλμός
»τοίς εξ εθνών κεκλημένοις, και πολ
»λήν ακολουθίαν έχει προς τον προ
animan, » αυτού.» Πρός σε Κύριεήρα την ψυ
χήν μου. β. Ο Θεός μου επί σοί
in per πέπoιθα, μη καταχυνθείην 18) εις τον
αιώνα.

t) και αρχαγγέλων. Αbeft a Cod. τ. 2) έτι. Αbetta Cod. τ. 2. 3) Εις το τέλος.

Αbeft a Cod. Ι. 2. 4) Ο ψαλμός ούτος, σ Α κ Ν. Αuct, p. ΙΙ. o μετά χείρας,
ψαλμός, 5) διά τοι- θλίψεων αυτού. Def. apud σ Α R Ν. 1. c. 6) ουδε- προσ
αγορεύει. Reliφui Icilicet Interpretes huic Pfalmo titulum fecerunt του Δαβίδ,
obΙeruante Ε ν s Ε Β το. 7) ψαλμόν, Cod. Ι. 2. addunt αυτόν, 8) έφασαν.
Cod. Ι. 2. pram. αυτόν, 9) ο Θεός. Αbeft a Cod. 2. 1ο) εγώ δε-ψαλμόν.
σ Ακ Ν. Ι. c. είρηται δε, ΙΙ) τούτον. Cod. 2. pram. καί. 12) μακαρίου. Cod.2.
θείου. 12) Cod. Ι. 2. πολέκων. 14) επαναςάσεις. G Α κ Ν. ανατάσεις, τς) τούτων.
Φ Α κ. Ν. τότε. 16) ανθρώποις. Cod. 3. et σ ΑκΝ. pracmittunt πάσιν. 17)Ε GΑ κ Ν.
fuΡΡl. 18) εις τον αιώνα. Εκίtat tantum in edit. ald, et compl.
 '
".

" ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΙν. 757

αιώνα, γ. Μη δε καταγελασάτω p et τιum. 3. Νεφ με irri
dennt me inimici mei. Vin
σάν ι) με οι εχθροί μου. Πάντοθεν
υπό μυρίων περιτοιχιζόμενος δυσμενών, dique ab infinitis hoftibus
σοί την εμαυτού Δέσποτα προσφέρω ψυ Ιeptus , tibi D o min e meam
an i m a m offero o et ex tuo
"; χήν, και της σής 2) βοηθείας εξήρτη,
μαι, μη οιήρκως εν αιχύνη διάγειν, και auxilio p en deo , obfecrans
επίχαςτος είναι τοις πολεμίοις, 3) αντι ne femper in ignominia viuam,
neue ho(tibus ludibrio fim. Ει
βολών και γας πάντες οι υπομένοντές enin omner, gui ex/pεξtant τε,
σε ου μη καταχυνθώσιν. δ. Αιχυν non confiιndenttιr. 4. Confin
θήτωσαν οι ανομούντες διακενής. dantur iniqua agenter temere.
4)Έχω,φησί, της ελπίδος εχέγγυονίκα Ηabeo, ait, idoneum pignus
νόν, τους ήδη σοι πεπιτευκότας, και της 1pei, eos qui tibi iam credide
σής ροπής απολαύσαντας, τούτων μεν runt, tuaque ope potiti funt.
ας εξωθας προμηθειθαι, καταχύνειν Ηorum enim folitus es curam
3. τους παρανομία συζώντας επισημή. gerere, confundere autem vitiis
ναθαι δε προσήκει, ότι ουτους 5)άμας deditφs,τι Ρorro notandum eft,
τάνοντας, ό)αλα και τους διακενής ανο quod nρn peccantes, verum te
μούντας, αιχύνης 7) έφησεν αναπίμ mere transgredientes, dedecore
πλαθαι, ου γαρ πάντες πλημμελούσιν impleri dicat. Νοn enim o
ομοίως, οι μεν γας ή εκ περιτάσεώς τι
mnes acqualiter peccant : nam
νος , ή έκ φυσικής ολιθαίνουσιν αθενεί aliqui quidem ob aliquam cala
mitatem, vel ob naturalem im
ας οι δε και εφήβονται ταις παρανομί, becillitatem labuntur, aliqui ve
ας, και επινοούσιν ετέρας. Τας oδές το ίceleribus ipfis dele&tantur,
σου Κύριε γνώρισόν μοι, και τας τρίβες aliaque excogitant. Wia tuar,
σου δίδαξόν με ε. Οδήγησόν με Domine, demon/tra mibi, et /emi
επί την αλήθειάν σου, και δίδαξόν Ελ8 και ra, tua, cdoce me. 5. Dirige
ότι συ ε, ο Θεός ο σωτής μου, και σε me in ueritate tua et doce me,
" υπέμεινα όλην την ημέραν. Εγώ δε quia tu er Dru, Saluator meur,
πρώτον μεν κετεύω τας σας εt te ex/pεξtaui toto die.
οδούς δια, Εgo
autem 1n prιmis tuas vias vt
γνώνα, και τας προς σε φερούσας τρί agnoίcam oblecro, et fernitas di
βους μαθεν, ώσε διηνεκώς την απλανή ίcam, φua ad te ducunt, yt (em
σου και αληθή πορείαν οδεύειν έπειτα per tuam certan atgue verain
δι' αυτών ικετεύω των πραγμάτων μα viam tencam. Deinde precor te,
νt re ipfa difcam te meum fal
θέjν, ότι σωτης υπάρχεις έμός - την uatorem effe: tuam enim niferi
γας παρά σου φιλανθρωπίαν περσμέ. cordiam femper exfpeξto. Il
νω διηνεκως... το γας ολην την ημέζαν, lud enim to: o die, pro
docere
αντί του αεί τέθεικεν και διδάξαι βέ. /*"Ρ ** Ροίuit , ει νult,

1) μέ. Rec. leξtio eft μου. 2) βοηθείας. Cod. Ι. et 2. ac c o R D, p. 434, ελπί,

δος. 3) Cod. 2. αντιβολό. 4) Έχω- συζόντα. Del: in Cod. 3. 5) αμαρτά
νοντας. Codd. tres aug. ανομούντας, 6) αλά- ανομούνται. Def in Cod. 3.
7) Cod. Ι. έφη, Cod. 2. έφασαν.
758 Ε. ΤΗΕ ο D 6 RΕ ΤΙ
νult, (e non hoc modo capere con λεται, ώς 1) ου νυν μεν ταύτην 2) έχει
filium, modo aliud pro illo. 6. Κε
mini/έere mi/orationum tunrum Do την γνώμην, νύν δε 3) ετέραν αντί ταύ,
πmine, et mi/ericordiarum tuarum, της εισδέχεται σ'. Μνήσθητι των
4uippe qua n/aculo/int. 7. Peccati οικτιρμών σου Κύριε και τα ελέη σου,
1utιenruti meac, et 1gnorantia 1/Αρα" /Ιθ
ότι από το αιώνος εισίν ζ". Αμας
memineri, Domine: /ecundum mi τίας νεότητός μου, και αγνοίας 4)μου
Jericordiam tuan memento mei.
Μanfuete, ait, femper atφue be. μή 5) μνηθής κατά το έλεός σου μνή:
nigne homines gubernas, Ηanc ώθητί 6)μου. Ημέρώς, Φησιν, αεί και
νt nunc φuoque experiar boni. φιλανθρώπως τους ανθρώπους οικονο
tatem precor, vtφue tua beni μείς ταύτης και νυν απολαύσα της α.
gnitatis, non autern meorum γαθότητος 7) ικετεύω, και μνήμην ΟΤΟΙ
peccatorun memineris. Εt dum γενέθαι της σής φιλανθρωπίας,μήτης
mei recordaris, o Domine, mί
εμής αμαρτίας και την εμήν δε μνήμην
fericors aduerfus me fis, non
iuftus. ποιούμενος. Δέσποτα φιλοικτιρμόνως
Ηoc enim et in fupe
ποίησαι, μη δικαίως τούτο γας 8) και
rioribus precatus eft, Sccundum
magnam mitericordiam tuam εν τοις ρητοίς παρεκάλεσε κατά το
memor fis mei: non mei pec 9)μέγα έλεός σου, μνήθητί μου σύμή
cati, mei benigne
fed niemine,
ris. ,, Ιllud auten peccati iuuen της αμαρτίας μου, αλ' εμου μνήθητι
,, tuti, mca et ignorantiac me me φιλανθρώπως ιο)»το δε, αμαρτίας νεό
,, mineri, hunc habet fenfum: »τητός με και αγνοίας μη μνηθής, ταύ
» Loquitur Icilicet de populo » την έχει την διάνοιαν φησί γας του
» cum effet in Αegypto, φuafi » λαού του εν Αιγύπτω και γας ειδω
σ, diceret, idola ibi colui, ne »λολάτρησα εκεί μή ούν εκείνων των
τ, itaque eorum peccatorum me
» mineris, (ed benignitatis tuar, » αμαρτημάτων μνηθής, αλά της σής
» (ecundum φuan eo quoque » φιλανθρωπίας, δι' ης και τότε αγνο
» tempore eorum φui ex igno » ούντας φιλανθρωπία χρησάμενος ή,
» rantia agebant milertus es, be »λέησας. » Ένεκεν της χρησότητός στ8'
ι, nignitate νίus.,, Ρrιpter * bo Κύριε, ου γας δια την εμήν αξίαν, αλ
nitaten tuan Domine. Νοιι enim
νllo meo merito, verum (ecundum λά διά την σην φιλανθρωπίαν, τούτου
tuam benignitatem hanc aflequipe τυχεν ικετεύω. η. Χς η5 ος και ευ
to. 8.Βenignu, etrεξtu, g/f Dominur. θύς ο Κύριος. Ουχ απλώς Φησι
Νon temere, ait, his verbis νfus τούτοις έχςησάμην τοις λόγοις, αλ' ει
fum, fed (ciens non tantum iu δώς ώς ου μόνον δίκαιος, αλά και φι
1tum, verum etiam benignum
είfe Dominum. Ηoc autern wbi. λάνθρωπος ο ιι) Δεσπότης, τούτο δε
φue diuina fcriptura nos docet. πανταχ5 ημάς η θεία διδάσκει γραφή.
Τale eft illud: α) Μifericordiam, τοιουτόν εσι το, ελεον και κρίσιν άσομαι
et iudicium tuum celeb rab ο ΟΤΩ,

1) ου. Αbeft a Cod. 2. 2) Cod. 2. έχειν. 3) ετέραν. Αbeft a Cod. 2. 4) μου.

Αbeft a Cod. 2. 2) κινηθής. Cod. 2. addit Κύριε, 6) μον. Cod. Ι. 2. ad.
dit σύ. 7) ικετεύω. Αbeft a Cod. 2. 8) και Def in Cod. 1.2. 9) μέγα.
Def ibid. Io) Ε Cod. Ι. fugpl. 1ί) ο δεσπότης. Αbeft a Cod. Ι.
α) Ρί. Ιοο, Ι.
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsΑLΜ. ΧΧΙν. 759
σοι Κύριε και, ελεήμων )και οικτίρμων Domine. Εt, a)Μifericorsetmifo
ο Κύριος, και δίκαιος, και ο Θεός ημών ε. rator Dominus, et iuftus, et
λεεί και, ο Θεός κριτής δίκαιος, και χυ Deus nofter miferetur. Εί, ι)
ρός, και μακρόθυμος, και μη οργήνεπά, Deus iudex iuftus, et potens, et
γων καθ' εκάσην ημέραν, ια τούτο patiens, et qui non protrahit
νομοθετήσει αμαρτάνοντας εν ο δ ώ. iram per fingulos dies. Pro
6. Οδηγήσει πραείς εν κρίσει, διδά pter boc legem dabit delin
ήuentibus in υja. 9. Di
ξει πραείς οδούς αυτού. Τούτο σας riget man/iteto, in iadicio, do
φέσεξον ο Σύμμαχος ηςμήνευσε δια αεbit miter υΐn, βιτ. Ηoc
τέτoυποδείξει αμαρτάνουσιν οδόν αγα magis dilucide Symmachus ex
θότητι 2) γας χρώμενος, ουκ 3) ευθύς preffit, Ρropterea peccantibus
κολάζει τους αμαρτάνοντας, αλα και viam monfirabit, Bonitate enim
την ευθείαν αυτοίς οδόν υποδείκνυσι, και νtens non repente peccantes ple
της μετανοίας εκπαιδεύει τον νόμον. ξtit, immo re&tam ipfis viam
oftendit, et panitentia legen
και μεν δή και τους πραότητι και α docet, atque etiam cos , gui
πλότητι κεχρημένουςδιακρίνειν διδάσκει
"w Α' Α.
manίuetudine et implicitate vrun
*,

των πραγματων την Φυσιν, και πασας tur , rerum naturam difcernere
αυτού τας οικονομίας είδένα παξ ασκευ docet: omnesque fuas admini
(trationes facit vt (ciant, ne fim
άζα να μή εφόδιον αγνοίας 4) ή απλό plicitas occafio ignorantia fatta,
της γενομένη, πολήν την βλάβην ερ, multum detrimenti inferat. De.
γάσηται είτα των ειρημένων οδών την inde naturam praediξtarum* via
φύσιν 5) υποδείκνυσι. ί. Πάσαι αι rum oftendit. πο. Κniuer/e
ίδοί Κυρίου έλεος και αλήθεια, τοις εκ, υia Domini, mi/ericordia et υcri
ζητέσιν την διαθήκην αυτού, και τα εrtn te/fimonia
funt, ηuarentibu, fiedu, eiur,
eiur. Νam facra
μαρτύρια αυτού. 6) Οι 7) "Ε: rum literarum cultores affidui
κώς τοίς ιεροίς εντρεφόμενοι λόγοις μαν per ipfas exaξtius difcunt omnes
θάνουσιν ακριβώς δι' εκείνων, ώς πάσα Dei et Saluatoris nofiri adminί.
άτου Θεού και σωτήρος 8) ημών 9)οικο (trationes mifericordia et verita
te temperari. Νam pα"nitenti
ομία ελέω και αληθεία συγκέκρανται' bus
οίς μεν γας μεταμελομένοις εφ' οίς ε. φuidem de peccatis φua
perpetrarunt, mifericordiam et
τλημμέλησαν, τον έλερν και την συγ. ν enia m concedit ; inui
γνώμην ορέγει τους δε αητjήτους της ξtos autem virtutiς . athletas
ζετής αθλητάς ανακηρύτle και σεφα Ρraconio celebrat , et coro
1mat,

) και οικτίρμων Def in verf greca, et in Cσd, arguf I., 2) γάρ Αbείt ab
vtroφue Codice, in φuo αγαθότητι χρώμενος pracedentibus ίungitur,
Colo ad χρώμενοι pofito. 3) ευθύς. Cod. Ι. addit γάρ. 4) ή απλότης.
Cod. 2. ή απλότητος, 5) Cod. 2. υποδεικνύει, 6) Οι -- τιμωρίας. Cod.
ίtor hacc paucis ita cσmplettitur: Ο των ιερών εντρυφώμενος λόγων μανθά
νει τοις μετανοούσι τον σωτήρα έλεον και συγγνώμην παρέχοντα, σεφανούντα και συν
αληθεία και κρίσει τους νικώντας εν αρετή, και τους μη μετανοούντας κολάζοντα.
7) γαρ διηνεκώς. Def: in Cod. 3. και) ημών. Αbείt a Cod. 2. 9) οικονομία,
Cod. Ι. κρίσεις, ad[cripta tamen altera lςξtione,
α) Ρί π4, 5. Β) ΡΙ. 7, ΙΙ. ...
 Υ

-".

76ο - Ε. ΤΗΕ ο D o R ΕΤΙ

- ν 2 / w.

πat, cum veritate (ententiam νοί, σύν αληθεία την ψήφον εκφέρων,
/ ν -

proημntians, φuin etiam ho και μέντοι και τοις παρανομία συνεξη,

7 ν Λ' ί.

minibus vitiis
deditis, nec κόσι, και μη μεταμέλεια χζησαμένοις ,
penitentiam agentibus, εκ κατά τους της αληθείας όρους επιφέρει
prafcripto veritatis panas infli, τάς τιμωρίας. ια. Ένεκεν του ονό
git. π. Ρropter nomen tuum ματός σου Κύριε και ι) λάθητι τη α
",
Lomine, propitius quoque / pec μαρτία μου πολή γάς έ5 ιν. Εγώ
αato meo, e/t enim multum. Εgo τοίνυν φησίν, ίλεών σε γενέθα ταίς ε.
igitur, ait, vt meis peccatis μαίς αμαρτίαις παρακαλώ, ε δια 2) την
propίtius fis obfecro, non ob σπουδαίαν μου μεταμέλειαν, αλά δι' ην
exaaam panitentiam meam, fed έχεις φιλανθρωπίας προσηγορίαν, και
ob tuan benignitatem, gua be επειδή του σού ονόματος τας εμας ελ
nignus nominaris, et quia in πίδας εξήρτησα. ιβ. Τίς εσιν άνθρω
tuo nomine omnem fpem mean
* defixi. * 12. Ωui, εβ homo, 4κί πος όφοβόμενος τον Κύριον, νομοθετήσει
τimet Dominum & legem /tatuet εί αυτώεν οδό ή ηρετίσατο, γ. Η ψυχή
in υja quam elegit. . 13. Αnima αυτούεν αγαθοίς αυλιώθήσεται, και το
είu, in boni, commorabitur, et /o-αίμα αυτέκληρονομήσει γήν. 3) Εν
ηen είμ, bereditabit terram. τεύθεν εισηγείται, και την ονησιφόρον
De
inceps inίtruit, et ςonducibilem προσφέρει παραίνεσιν, και τοίς τον Κύ
admonitionem affert, et timenti ριον φοβουμένοις την παντοδαπήν επαγ
bus Dominum omnis. generis γέλεται πρόνοιαν και επειδή πολοι
opem policetur. Εt guia multi
piices diuertique funt modi pio και διάφοροι της ευσεβείας οι βίοι,4)μο
viuendi, folitarii et communes, ναδικοί και κοινωνικοί, 5) ερημικοί και
agre(tes et vrbani, Ρriuati et mί πολιτικοί, ιδιωτικοί και 5ρατιωτικοί,
litares, regales et mercenariί: βασιλικοί και 6)αποχειροξιωτικοί, ναυ:
πautici et ruftici, et alii multi τικοί και γεωργικοί, και οι άλoι πoλοί
et varii, in fingulis auten fieri
poteft, vt Deo placeamus, iure και διάφοροι εν εκάσω δε βίω δυνατόν
propheticus fermo ait: Ωμί ε/t αρέσαι Θεώ εκότως ο προφητικός έφη
ήomo, ηui timet Dominum "Agen λόγος, τίς εσιν άνθρωπος ο Φοβούμενος
/iatuet et in νia,, 4uan είgίε: τον Κύριον, νομοθετήσει αυτώ εν οδώ ή
Videlicet in illa vita, guam fibί ηρετίσατο αντί του, εν εκείνω τώβις,
φuisquis eligit, commodas ει 7) ον βιοτεύειν εκείνος 8) προαιρείται,
congίuentes illi leges imΡo.
ηet. Sic diuinus 1o an n es τους προσφυείς αυτώ και αρμόζοντας
Βapti (ta interrogantibus guί. 9)θήσει νόμους. 1ο)ούτως ότι) θείος Ιω
dem publicanis, quid oporteat άννης ο Βαπligής τελώνας μεν ερομένοις
facere, refpondit, Νihil aπιplius, τί δε πράξα, 2)παςήνεσε μηδέν πλέον
Τ8

ι) λάθητι. Ιta habent ed. ala. et compl. Rec. Ιεξtio είt λάση. , 2) την σπουδαία,
Cod. 2. την της σπουδής, 3) Εντεύθεν-πρόνοιαν. Ηac apud coκ D, p. 456.
fequentin autern p, 445, exftant. 4) μοναδικοί- διάφοροι Def aΡud co R Ρ.
1oco potteriori. 5) ερημικοί, Αbeft a Cod. Ι. 6) Cod. Ι. 2. αποχεφωβίοτοι.
7) όν. Cod.2, εν ώ. 8) Cod. 2. αιρείται, 9) Codd. tres aug, τίθησι, ιο) ού
τως-τροφή. Def apud co R Ρ. Ρ.445. 11) θείος, Cod. 3. θεσπέσιος. 12) πα
ρήνεσε. Cod, 3. παρηγγύησε,
 ".
ΙΝΤΕRPR ΕΤ. ΙΝ ΡSΑL Μ. ΧΧΙV. 761
1)τέδιατεταγμένουλαβών.gρατιώτας φuan φuod conftitutum
δε, 2)το μηδένα διασείσαι, αλ'3) αρκεί. eft νobis , exigite. a) Μi.
lites vero admonet, ντ neminem
θα τοίς οψωνίοις, τουτέσι τη αφωρι concutiant, verum contenti (int
σμένη τροφή"4) ούτως ο θείος απότολος, (uis (tipendiis, hoc c", determi
και οικέτας και δεσπότας, και παισι nato viξtu, Sic et diuinus Αpo
και πατζάσι ,5)και γυναιξί και ανοράσι, (tolus feruis et dominis, et filiis
καταλήλους τέθεικε νόμους τοίς τού et patribus, et νxoribus et viris
mutuas pofuit leges. b) Ιis au
τοις τοίνυν πεπληξωκόσι τους νόμους, ο tem, φui has obferuauerint leges,
προφητικός υπέχετo 6)λόγος την ενα prophetica lex promifit, futu
γαθοίς της ψυχής διατριβήν, και την rum, vt corun anima in bonis
του σπέρματος ευλογίαν η ψυχή γας verfarentur, et femini eorum be
nediceretur. Αnima enim eiu, in
αυτού εν αγαθοίς αυλιθήσεται, και το
boni, commorabitur, et /έmen ciur
σπέρμα αυτέκληρονομήσει γην. 7)επει βereditabit terra m. Ομonian
δή γαρ η παιδοποιία περισπούδασός 8)ε. enim filios procreare, et heredes
σιν Ιουδαίοις, και το κληρονόμους κατα relinquere, res eft defiderabilis
λιπόν, και μέντο και νύν τόίς τον κοι. apud Iudacos, immo etiam nunc
νωνικόν βίον ασπαζομένοις 9) τέτο αυ hominibus, qui communem νί
το αξιέρασον και από ιο)τούτων επιτην tan amplettuntur , hoc ipίum
optatifiimum eft: etiam res iίtius
εργασίαν ιι)ιέναι προτρέπει της αρετής, modi commemorans, illos ad
ιδ'.Κραταίωμα Κύριος 12)τόϊς φοβου opera virtutis incίtat. 14. Fir
μένοις αυτόν, και η διαθήκη αυτέ13)δη. manιentum g/f Dominu, timenti
λώσει αυτούς. 4)Τούτο σαφέςερον ο bu eum, ει te/inmentum ipβus,.
Σύμμαχος και ο Θεοδoτίων ήρμήνευσαν, υt manif/ietur illi». Ηoc ma
nifeftius Symmachus et Τheodo
15)μυσήςιον Κυρίου τοις φοβουμένοις αυ tio interpretati funt, Μy/terium
τόν, και την συνθήκην αυτού δηλώσει Domini timentibμ, eum, et padium
αυτοίς, αυτού δέ έσιν ακούσα του Δε Juan r/tendet eir. Ipίum autern
σπότου δια Ησαίου 16)τε προφήτελέ, Dominum audire licet per pro
γοντος, τα μυσήςιά μου έμοί, και τοις phetam Είaiam dicenterή: ς) Μy
fteria mea mihi et meis. Ηarc
έμοις, ταύτα γας ουχ απλώς άπασιν, enim non termere omnibus, ve
αλα τοις φοβουμένοις αποκαλύπτει, rum ' timentibus aperit, diuiho
και των θείων αυτού λογίων 17) υποδεί rumque ipfius oraculorum propo
fitun
"

1) τού διατεταγμένου. Cod.2. παρά το διατεταγμένον: α) τό. Αbείta Cσd. 3. 3) Cod. 3.

αρκεθήναι. 4) ούτως - απότολος Def in Cod. Ι. s) και - ανδράσει Cod. 3.
και ανδράσι και γυναιξί, 6) λόγος. Οod. 1. νόμος, 7) επειδή κ. λ. Def. apud
co R D. 8) επιν Codd. tres aug, ήν. 9) Cod. 3 τούτ' αυτό. Cod. 2. omittit
κυτό. το) τούτων, Codd, tres itιg. παρόντων. Cod. 3. addit καρπών. ΙΙ) ιένα/.
Αbeft a Cod. 2. 12) Codd. tres aug. των φοβουμένων, 13) δηλώσει, Ιta habet
ed. ald, et compl. Rec. le&tio eft του όλα. 14) Τούτο - δηλώσει αυτοίς. ΙΟe1.
in Cod. τ. 15) μυσήριον Sed ομιλία leg, in verfiσne Synimachi apud Ε ν s : Β.
ad h. 1. et Μ ο Ν τF. in Ηexapl. Τ. Ι.p.5ο4. 16) του προφήτου, Def in Cod. 2.
\

17) Cod. 1. υποδεικνύει.

4) Lue. 3, 13. b) Εph. β, i fης. ε) ΕΙ. 14:16 (ίεςundum juosdam iίτο, νειετεε.)
Β. Τbrod. Τom, Ι. C ω ς
 Β. ΤΗΕΟDΟ
R Ε ΤΙ
762
fitum demonfirat. Ωuin et κνυσι τον σκοπόν και μέντοι κατά τες
* (ecundum Septuaginta, firma εβδομήκοντα, κραταίωμα ) Κύριός έσι
πmentum Dominus eft timentibus 2)τοίς φοβουμένοις αυτόν αητlήτους
illum : inuiξtos videlicet illos αυτούς αποφαίνων και κρείτloυς των
fuperioresque hoftibus reddens. 3) πολεμίων και ιέ. Οι οφθαλμοί με δια
25. Οculi mei /emper ad Domi. παντος προς τον Κύριον, ότι αυτός εκ
πum, φuonian ip/ε euellet de la σπάσει εκ παγίδος τους πόδας μου.
4ueο φede, meo. Οculos rur, Οφθαλμους πάλιν ενταύθα τους της
fus hic mentis dicit, quos ad
Deum habere fe ait, vt qui ma
διανοίας λέγει, ες έφη 4)έχειν προς τον
πifefto norit, Ιe per eius, prote
Θεόν άτε δή γινώσκων, σαφώς, ως δια
ξtionem ftruξtas ab hoftibus in της αυτό κηδεμονίας τας υπο των
fidias euitaturum. 16. Re/pi εχθρών κατεσκευασμένας επιβουλας
ce in me, et miβrere mri, ήuia 5)διαφεύξετα, ις. Επίβλεψ ο ν επ'
υnicu, et pauper /um ego. Ηoc έμε, και ελέησόν με, ότι μονογενής και
υnicu reliqui Jolu, interpreta πτωχός εμι εγώ. Το μονογενής, μό
ti funt. Dicit autern, omni ope νος ήρμήνευσαν οι 6)λοιποί λέγε, δε, ότι
deftirutus fum: ideo vt tui auxi πάσης 7)βοηθείας γεγύμνωμα διo δή
lii compos fiam, fupplex peto. της σής τυχεν αντιλήψεως ικετεύω. ά
Valde autem miferabiliter hoc,
Κe/pice in me, et mi/erere mci, γαν δε ελεεινώς, το επίβλεψον επ' εμέ,
poίuit. Ιntuere meam, ait, fo, και ελέησόν με τέθεικε βλέπε με, φη.
litudinem, hoftiumque obfidio. σι, την ερημίαν, και την των εχθρών
nem ; omnino enim cum hacc πολιορκίαν. πάντως γας 8)έτω θεασά
νideris, mifereberis. Ι-, Τri
μενος ελεήσεις, ιζ. Αι θλίψεις της
bulatione, cordi, πmei multiplica
τα /unt, εκ angu/fii meir καρδίας με επληθύνθησ
αν, εκ των α
Φy"Ειθ 7ηe. 18. Κide humilita ναγκών με εξάγαγέ με ιή. Ίδε την
1em mean, et laboren meum, ταπείνωσίν με, και τον κόπον με, και
et dimitte υπiuer/a deli8ia mea. άφες πάσας τας 9) ανομίας μου. Πολ
Μulta, inquit, afiliξtiones me λοίς Φησιν αλγεινοίς πανταχόθεν περι
/ circumftant. Cum igitur hanc 5οιχίζομαι ταύτην με τοίνυν την τα
meam abieξtionem et miferiam
meis peccatis rependeris; con πείνωσιν, και την ταλαιπωρίαν, ταίς
cede remiflionem , atφue ve. εμαΐς αντιταλαντεύσας παρανομίας,
niam prabe. 19. Re/pice δος την άφεσιν, και την συγγνώμην
1nimico, meo, , ηuoninm multi παράχε ιθ. Ίδε τες εχθρές με, ότι
plicati /int, et odio iniquo ode επληθύνθησαν, και μίσος άδικον εμί,
2"μηr frge. Si non videor,
ait, dignus humanitate, cum
σησάν με Ειμή δοκώ, φησίν, άξιος
talibus malis colluξtans, faltem είναι φιλανθρωπίας, τοσέτοις προσπα
iniuftas inimicorum inimicitias λαίων κακοίς, την άδικον γόν των πο
conίpiciens, miΙericordia parti λεμίων απέχθειαν θεασάμενος,Φιλαν
θgωπίας
1) Κύριος. Αbeft a Cod. 3. 2) Codd. tres πug, των φοβουμένων. 3) Codd. ιι.es
αμg. πολεμούντων. 4) έχειν. Cod. 3. addit δια παντός, 5) Cod. 3. διαφεύξηται.
6) λοιποί. Cod. 2, πολλοί, 7) βοηθείας. Cod. ι. 2. pracm. ανθρωπίνης, 8) εύτιν.
Αbeft a Cod. 2. 9) ανομίας, Cod. 1. 2. αμαρτίας, φua eft rec. Ιεξίio h. 1.
π

ΙΝΤΕR ΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΙV. 763

φ Υ Ψ \ 2 -

η μέλησα,
θρωπίας τας
μετάδος εις σε χας έπλημ cipem
σας παραζεξηκώς
me fac. In te enim pec,
caui, cum tua praccepta trans 8yΤΟ

ι ελάς' εκείνοι εγκαλείν έχοντες,

-

και πολεμούσιν αδίκως ... και, Φ ύλαξο y

Ε > Λr Λ'
grefus fim : illi autern, cum
nihil mihi vitio vertere poflint,
iniufte bellum gerunt. 2ο. Cu
ή την ψυχήν με, και βύσα με 1) μη κα /todi animam meam, et erue me;
η ταχυνθείην, ότι 2) επεκαλεσάμη, Ο Ε.
non eruύς/δmm, ηuoniam /perauί
- Ε. γαρ και τινας τών σών παραξέβηκα in te. " Εtfi enim.aliquas tua
rum legum transgreflus film,
ο νόμων
-τ,
3)αλ' ένθείας
της σής
διό εμαυτόν
και βυθήνούκ tamen a tua prοuidentia me
Α. εχώρισα προμηθείας' οιο και βυθί"
"Χ, Α' - ipίum non feparaui : propter
των πολεμούντων, και φυλαχθήναι ea quoque vt ab hoftibus libe
- παρακαλώ, κά. "Ακακοί και ευθείς rer, et νt conferuer, obfecro.
, εκολώντόμοι, ότι υπέμεινά σε Κύς "έ.
- Α - 8y
»r ν 2 "ν \ "υ
21. Innocente, et retti adba/6-
:: Κα) 4) τετο ίδιον αρετης, το Ά με runt mibi, quin ex/pctinui te.
Εt hoc proprium virtutis eft,
των φαύλων τας συνεσίας, τες δε την improborum confuetudinem odio
ισότητα τιμώντας, και ευθύτητι χρω habere : eos vero, φui aquali
" μένες,
", και κακίας απηλαγμένεες συνς
"Τ», ν 1 θ -
tatem honorant, et rectitudine ,
vtuntur, et a malitia * liberi
ήθεις έχειν και φίλες 3)τέτο "Ά funt, hos, inquam, familiares
ο προφήτης έφη πεποιήκεια, ατεση et amicos habere. Ηoc autem
"ν
θεραπεύειν ό) εν τούτω 7) δή τον Δεσπο,
« Α' Α' propheta fe feciffe ait, tanquam
την ηγεμενος , κβ. Λύτς ωσα, ο in hoc Dominum colere exifti
Θεός τον Ισραήλ εκ πασων των θλί. mans. 22. Libera Deu, Ι/rne
Ιem ex omnibu, tribulationibur
ψεων αυτέ. 8) Βασιλείπζέπουσα ή illiu. Ηac deprecatio Deo ob
προσενεχθείσα , τω Θεώ προσευχή,
ν
1ata regi conuenit, Decer eiffin,
προσήκει γας το αρχεν τέταγμ"Ά' eum, qui in imperio conftitutus .
Η
πάσαν 9) ποιήσαθαι των υπηκοων κησε, eft, de fubditis omnem curaιπ
• ,
μονίαν, διά τοι τέτο και ο ιο) μακαςιος gerere. Propterea beatus Dauid
"
Δαβίδ,ε
« Δ -2 μονον
-- Ζ έ η
πέρ 11))εεαυτε προσενή
υπες « W 2
non tantum pro fe preces obtu
νoχε την ευχήν, αλακα υπες εγκεχεςΟ lit, verum etiam pro populo fibi
commiflo, tametfi in eius φuibene
% άλως τε Ε Ε"
ρισμένε λαβ
*…" -« «Υ 2

Ψ
praclareque regnat falute com
κα/ καλως Ά Ε Ε Ε ειδε η
- -- ί
munis vtilitas populi confiftit.
1- :ς γ1χ8y Ού(08Λ64ζζ.
τg λαξ 13) και εφηκεν, -
διή και % Ηabent autern et alium fenfuιη
ετέραν έννοιαν το έντον δήξΤ: Ά hac verba. Diuiίus erat Ifiael,
ήλ, και επί τ8 Σζελ, 14)κά επι τεΜεμ, et tempore Saulis, et Μemphi
bottha, et Αbfalomi. Si igitur .
φιζοαθε, καιή επ'
έστι τ8
τε 15)και Αξεσσαλώμ'εί
cθε
Ά. tuum, inquit, auxilium confe
τρίνυν 16) φησί της ση" ροπής απολαύ Ccc 2 querer,

κα
ται%υνθεί", Αbeft a Ced. 2. 2) επεκαλεσάκην σέ. Cod. 1. ήλπισα επί σέ,
-

1) Άι κέc. le&tio. 3) αλ' ούν. Cod. Ι. αλά. 4) τούτο Cod. 3. addit δέ.
5) τούτο- ηγούμενοι, Όef in Cod. 3. 6) εν Def in Cod.2. 7) δή. Αbeft a
s) Βασιλεί. Cod. 3. addit δέ. 9) Cod. 3. ποιειθαι. 1ο) μακάριος.
Cod.
Αbe(tΙ. a2Cod. 2. ιι) Cod. 2, ει 3. αυτού. 12) άλως-ωφέλεια. Γ)el: in Cod. 3.
Ι ) καθεσ ωφέλεια, Cod. 2. καθεςηκένα, οφείλει, 14) και επί του Μεμφ. Γe!. in
3 -
15) Αβεσσαλώμ, Cod. 1. addit, κ%) επί του Σεβεαί. Cod.2. και επί του
Cod. 3
Géd. 3. και επί του Σαμιέ, ConfΡ.73 ) 16) φησί. Αbeft a Cod. : 2.
Βνεσαβεέ
 \
-

Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
764
guerer, et hoίtes fuperarem, et σαιμι, και κρέfίων γενοίμην των δυσμε,
ipfe Ifrael ciuile bellum finiret, νών, καμαύτος ο Ίσραήλ, Ι) εμφύλιον
pacem obtineret, et bonis omni πόλεμον καταλύσας, ειςήνης τεύξεταί,
bus fueretur:
και τοίς σοίς αγαθοίς εντρυφήσει,
ΙΝΤΕRΡ. ΡS. ΧΧV. ΕΡΜΗΝ ΤΟΥ κέ ΨΑΛΜΟΥ.
Ι

Ι. ΤΟ/a lm κ. Da u idi. Εt, ά αλμός τώ Δαβίδ Και τέ.

Ρhunc pfalmum diuinus τον τον ψαλμόν ο θείος Δαβίδ
ΙDauid de fe ipίο dixiffe mihi εις εαυτόν ειρηκένα δοκεί μοι ηγούμαι
videtur : "exiftimo autem hunc δε τέτον εκείνου προγενέσερον είναι ο
ante pracedentem (criptum fuiί μεν γας αμαρτίας 2) και μεγάλης α
fe. Νam ille φuidem peccati et μαρτίας εποιήσατο μνήμην λάθητι
πmagni peccati meminit: Pro γάς φησι τη 3)ανομία μου, πολή γά
βitiu, e/fo enim, ait, percato εσιν ενταύθα δε της οικείας αρετής τα
meo, multum g/t enim. In hoc
autem pfalmo propria virtutis είδη διέξεισιν όθεν ηγέμαι τέτοις αυτόν
fpecies percurrit. Vnde arbitror, 4)χρήσαθαι τοις λόγοις υπό τέΣαέλ
ipfum his verbis vfum effe, ιωκόμενον, και παρά τους αλοφύλοις
cum Saulem fugeret, et apud διάγειν ηναγκασμένον ους δυσσεβεία,
alienigenas degere coaξtus effet: και δεισιδαιμονία, και πάση παρανομία
φuos impietati et fuper(titioni,
et omni transgreflioni adharren. συζώντας ορών,έφευγεν αυτών τες συλ.
tes videns , eorum conuenticula λόγες, και τας τοις δαίμοσιν επιτελε
νitabat, et epulas qua in damo μένας δημοθοινίας διδάξει δε τέτο σα
num honorem celebrabantur. φέτερον ή των ρητών ερμηνεία. Κρίν όν
Ιnterpretatio autem fequentium με Κύριε, ότι εγώ εν ακακία μου επο
manifeftius hoc edocebit. Iudica
πme Domine, quoninm ego in inno ξεύθην, και επί τω Κυρίω ελπίζων, και
ρcntin nea incelli, et in Domino μη αθεν ήσω. 5) Απλότητίφησι κε
/pernn, non infirmabor. Cum in χρημένος, και ό) κακόν ουδέν εις τον
Σαέλ δεδρακώς, και πικρώς έτως εξε,
teger, inquit, et purus fuerim,
nihilque mali in Saulem perpe.
λαυνόμενος σε γενέθαι Δέσποτα κριτήν
trauerim , et fic acerbe exaξtus
της έμής δίκης αντιβoλώ σε γας οίδα
fim, vt tu Domine iudex fis
caufae mer obfeςro : te enim Θεόν, και της σής προνοίας τας εμάς
Deum efle noui, measque fpes ελπίδας εξήρτησα, και θαρρώ ως εκ έσο
in tua prοuidentia repoίui, atque μαι τοις διώκουσιν υποχάριος, β. Δο.
confido in hoftiun manus me mi
κίμ α σ ό ν με Κύριε, και πείρασόν με.
nime peruenturum. 2. Ρroba me πύρωσον τες νεφρές με, και την κας
Donline, et tenta me, igne explora re δίαν μου, Καντεύθεν δήλον ώς της ά.
πε, meo, et coν meum. Ηinc patet
pίhlmum peccato antiquiorem effe. μαρτίας πρεσβύτερος ο ψαλμός, ως α
Νam vt fimplex et innocens, πλότητι γας και ακακία συζών, και
-"
-

\ πειζαν
ι) εμφύλιον. Cod. Ι. 2. pram. τόν. 2) και μεγ. αμαρτίας, Def in Cod. 2. Cod. 3.
habet tantum μεγάλης, 3) ανομίr Cod. I. αμαρτία, 4) Cod. 3. χρήθαι,
5) Απλότητα κ. λ. Αlia (ub Νοίtri nomine habet c οκτ. β. 455. 6) Όod. α.
μηδέν κακόν,
 ν.

ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsΑLΜ. xxν. 765

πείρανεκ έχων της αμαρτίας, των * Ρeccatiφue expers, periculoία και
1)επικινδύνων 2) αγώνων έφίεται. 3) νε. certamina defiderat. Rene, au "

φρές δε και καρδίαν τει λογισμες ονο, tem et cor, cogitationes nomi
μάζει και κέτο πολλάκις ειρήκαμεν. πat: et hoc fepe dixi mus.
γ. Ότι το έλεός σε κατέναντι των 3. Ωuoniam mi/tricordia tua ante
σcuίσ, ηco, g/f. Vt autem prober,
έφθαλμών μου εσίν. Δοκιμαθήναι et inftar auri igne examiner pre
δε, και χρυσίg δίκην πυρωθή αι παρα cor: φuoniam tua mifericordia
καλώ, επειδή τώ σώ 4) ελέe, θαρρώ, confido, et hinc open exίpeξto.
και την εντεύθεν πζοσμένω βοήθειαν. Ηac enim fuffultus ίum: Εε
υπό τέτg γας ερειδόμενος και 5)ευη εomplacui in υcritate rua. Dein
ξέτησα εν τη αληθεία σου, είτα της de complacentia: fpecies percur
ευαρετήσεως τα είδη διέξaσιν, δ', Ουκ rit. 4. Νon βdi cum concilio
εκάθισα μετά συνεδρίg ματαιότητος, τanitati, et cum inique // ge.
και μετά παρανομέντων και μη εισέλ γιuribu, non introibo. 5. Οdi
θω, έ, Εμίσησα εκκλησίαν πονη εccle/thm malignorum, et cum impii,
ρευομένων και μετά ασεβών και μη κα non /edcbo. Sic autem, ait,
θίσω. 6)Ούτω δέ )φησι της σής πε. tui cultus rationem habui, vt ,
ζόντικα θεραπείας, ότι και παρά etiam cum apud impios iniφuos
δυσσεβέσιν 8) ανθρώποις 9) και παρανό φue homines eftem , illorum
μοις γενόμενος, τες ιε) εκείθεν συλόγες conuenticula noxiasque confue
και τας επιβλαβείς τι) αυτών έφυγον tudines euitarim. Significat au
συνεσίας, σημαίνει δε δια 12) τέτων την tem per hac, apud alienigenas
παρα τοις αλοφύλοις διαγωγήν, οίς fe verfatum effe, cum quibus
δια την φυγήν συνοικείν ηναγκασμένος, ob fugam fimul habitare coa
13)έτε της δυσσεβείας, έτε της 7ταξανο ξtus, neque impietatis, neque
iniquitatis cum ipίis voluit effe
μίας αυτοίς ήνέχετο κοινωνήσαι. 5.Νί. particeps. 6. Laumbo inter
ψομαι εν αθώοις τας χείςάς μs' 1nnocente, manu, men", et cir
cundabo altare tuum Do min e.
και κυκλώσω το θυσιασήριόν σε Κύριε,
ζ. Τού ακέσα, με φωνήν αινέσεώς σε 7. Κι audianι υδcem laudi,
και διηγήσαθαι πάντα τα θαυμάσιά ετ enarrenΙftorum
ΖΕΙ/7,
υπiuer/h mirabilia
igitur fu
σου. 14) Τέτων μεν 15) έν σφόδρα την perftitionem valde abhorreo,
δεισιδαιμονίαν βδελύτlομαι, ποθώ δε το aueo autem tuum Domine videre
σον δεν θυσιασήφιον, Δέσποτα, και altare, tuasque laudes auri
τας σας υμνωδίας είσδέξαθαι τοις ωσί, bus percipere, atque tuo
ruίn mir a culo τυ m magnitu
και των σων θαυμάτωντας μεγαλες, Ccc 3 dinem

1) Cod. 2. επί κινδύνων. 2) αγώνων, Cod. 2. αγαθών, 3) νεφρούς-ειρήκ, ΙΟef apud

-
c ο κ D. Ρ. 455. 4) Cod. 2. ελέφ. 5) ευηρέτησα. Cod. Ι. 2. pram. ήδη. 6) Ού
τω-συνουσίας. Def. apud co R Ρ. 1. c. 7) φησί. Αbeft a Cod. Ι. 8) ανθρ.
Αbeft a Cod. 2. 9) και παραν, Del: in Cod. fior. Ιο) Cod. Ι. 2. et fior, εκεί
yίνy, ιι) αυτών- συνουσ. Cod. #or, συνουσίας εξέφυγον. 12) Cod. fίον τού
του 1,) ούτε-κοινωνήσαι. Cod fior. ουδεμιάς αυτών παρανομίας μετέχε. 14)Τού
των- διδάξαι Def apud co και D. 1. c. Ι;) ούν. Αbeft a Cod. Ι.
 Μ. "
756 \ Β. · Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
dinem ignaros docere. Ηoc au γίας τες αγνοώντας διδάξαι τ) το δε,
τem, Laumbo inter innocente, manu, νίψομαι εν αθώοις τας χείςάς με, έρικε ι
rν C - Α
meas, fimile eft illi quod a Pila
to faξturn eft, n) φui cum lu 2)τώ υπό τέ Πιλάτε γεγενημένω, δε
daorum parricidii particeps effe της Ιεδαϊκής μιαφονίας κοινωνήσαι μη
ν ν - Υ ! --

nollet, manus lauit, re ipta often βεληθείς, τας χείρας ενίψατο, και τώ ν

* dens, fe omnem huius rei culpam έργω δεικνυς τεπράγματος την φυγήν. :
fugere, Vt innocens igitur, ait, ώς αθώος τοίνυν, φησί, και μηδεμίαν κ.
et nihil commune cum ipίis ha 3) προς αυτές έχηκώς κοινωνίαν, θαέ
bens , confidenter manus lauabo.
3. Domine diloxi decorem domur ρών απονίψομαι και τας χείρας.
ruα, et locum babit/itioni, gloria ή. Κύριε ηγάπησα ευπρέπειαν οίκa
ΖΕΙΔr. 9. Νe Ε cum impii, σε καί τόπον σκηνώματος δόξης σου,
animam mean, et cum υίri, Jan θ. Μη συναπολέσης μετά ασεβών την
guinum vitam meam. ιο. ! Ιn ψυχήν με και μετά ανδρών αιμάτων
) ηuorum manibus iniquitate funt, την ζωήν μου, ί. Ων.4) εισιν εν χες
dextera corum repleta ε/t muneri σίναι ανομία, η δεξιά αυτών επλήθη
bus. Pro decore Syπιιnachus
palatium pofuit, pro υίrir /angui δώρων. Αντί της ευπρεπείας ο Σύμ
ηun, viros homicidas. Οcyus μαχος 5) ανάκτορον 6) έθηκεν αντί δε
νero, ait, ab iftorum confuetu. ανδρών αιμάτων, ανδρών μιαφόνων,
dine libera me Domine, tuam 7) θάτloν 8) δε φησι της μετα τέτων
domum defiderantem, νbί tua διαγωγής ελευθέρωσον, Δέσποτα, πο
* * gratia relucet, ne cum impiisθέντά σου τον οίκον, τον την σην απο
hoιninibus, et φui muneribus " . "r
sίλβονται χάριν να μη δυσσεβέσιν Δζy
"- « \ Υ

corrumpuntur, atφue homicidis,

et φui iuftitiam produnt, fimul θρώποις και ωροδόκοις, και μια φόνοις,
3

moriar. Εt per hacc eos και προιεμένοις το δίκαιον συναπόλω

«lern rurfus oftendit, Donum νε
μαι και δια τούτων δε πάλιν τες αυτές
1ο tabernaculum nuncupauit, εδήλωσεν οίκον δε την σκηνήν9) ωνόμα
nondum enim diuinum templum
conίtruξtum erat: propterea etiam σεν. 1ο)ουδέπω γας ο θείος τι)νεως ώκο
fubdit, Εr locum babitationi, glo δόμητο διό και επήγαγε, τόπον σκηνώ
ria ιur. ΙΙ. Εgo auten in innocen ματος δόξης σε ια, Εγώ δε εν ακα,
τia mca inco/fi, redime me Domine,
«t mί/ενere mci. 12. Ρε, meu, /te κία με εποςεύθην λύτρωσα, με Κύςιε,
rit in νεξfitudine. Τantisper au
και ελέησον 12) με. ιβ. Ο πες μου - Νw V *

tem, cum cum iis confuetudinem
haberem, fidei fitnplicitate νfus
fun, et ab omni malitia me (egre.
gaui. Cumque in integritate pieta
ν
έση εν ευθύτητί. 3)Τέως δε και τού
τοις συνων, τή της πίσεως απλότητι
κέχρημαι, και πάσης εμαυτόν κακίας
εχώρισα, κάντή της ευσεβείας ευθύτη
Τι

1) τό. Cod. Ι. τώ. 2) τώ- γεγενημένω. Cod. Ι. το -γεγενημένον, 3) Οod. 3. έχη

y Λ.

κως προς αυτούς. 4) εισίν. Αbeft a Cod. 2. et 3. 5) ανάκτορον. Cod. 3. pram,-

τό. Sed hane Symmachi interpretationem Μ ο Ντε. Ηexapl. Οrig. Τ. Ι. Ρ. 5ος,
refert ad vocem ΠΣιρ verf. 6. 6) Cod. 3. τέθεικεν. 7) θάττον κ. λ. Def.
apud co R D. p, 456. 8) δέ, Cod. 1. μέ. Cod. 3. δέ με, 9) Cod. Ι. ονομάζει,
adfcripta tamen leftione ωνόμασεν. ιο) Cod. Ι.ούπω. ιι) Cod. Ι. 2. ναός.
12) μέ, Αbefta Cod. Ι. 13) Τέως-οικήσεως, Dcί. apud c o R Ρ. Ρ. 45ό,
«) Μatth, 27, 24,
 \

ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsΑLΜ. Χxv. xxντ. 767

τι τες πόδας ερείσας, έτηκα τέως α tis pedem firmauerim, tuto fir
mitergue interea conftiti. Precor
σΦαλώς και βεβαίως αντιξολώ δε εις autern, vt hanc conditionem fem
τέλος ταύτην φυλάξαι την σάσιν, έται per cuftodiam : erit autem hoc, fi
ε τέτο, ε της μετα τούτων απαλα ab iftorum conίuetudine liber
γεξην οικήσεως, εν εκκλησίαις ευλογήσω ero. In eccle/ii, benedicam tibε
σε Κύριε, εντεύθεν μάλισα σαφέτερον Domine. Ηinc manifeftiffime di
μεμαθήκαμεν, ως εις αυτόν είρηται (cimus,
Α Ν α Α' 4.
de Dauide ipίο diξtum
effe hunc p(almum. Spopondit
\

τον Δαβίδ ο ψαλμός, υπέχετο γαρ εν enim in omnibus totius orbis

οπάσας αυτοντας κατα την οικουμένην ecclefiis per pfalmorum [criptio
εκκλησίας διατής των ψαλμών συγγρα nem fe laudaturum et celebratu
φής υμνήσειν τε και ευλογήσειν, προ rum Dominum, propheticis ocu
φητικοίς όμμασι την της οικουμένης lis orbis mutationem praiuidens.
Ηabuit autem finem prophetia: ,
προβλέπων μεταβολήν, έλαβε δε και το nam in omni terra et mari per
τέλος η προφητεία, εν πάση γαρ γή piorum hominum linguas magnus
και θαλάσση δια των ευσεβών σομάτων Dauid Deum beneficii auξtoren
ο μέγας Δαβίδ ανυμνεί τον ευεργέτην decantat.
1) Θεόν. ΙΝΤΕRΡ. ΡS. ΧΧVΙ. -
ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ κς' ΨΑΛΜΟΥ.
ά, 2) Υαλμες 3)τώ Δαβίδ, προ του Ι. ΤΟ/α lm u, Dau idi, priur
χριθήναι. 4)Ταύτην εν τω φuam υngeretur. Ηanc
infcriptionem in Ηexaplo πon in
εξαπλώ την επιγραφήν 5) ουχ εύρον, ueni, Ιed in aliquibus exemplari
αλ' εν ενίοις ό) αντίγράφοις εντεύθεν δ' bus. Ηinc tamen nonnulli an
όμως έλαβόντινες αφορμήν του πάσας fam arripuerunt reiiciendi omnes
τας επιγραφάς, ως εκ αληθείς, 7) εκ inίcriptiones, tanquam non veras.
βάλειν' πώς γάς, φασι, οιόν τε ήν μη Quomodo enim, aiunt, fieri pot
δέπω χριθέντα τον Δαβίδ, μηδέ του eft, vt Dauid, φui nondum vnξιus
erat, neque faneti Spiritus gratiain
παναγίου πνεύματος την χάριν δεξά acceperat, propheticos pfalmos
μενον, προφητικές γράψαι ψαλμούς conίcriberet? prafertin cum eo
άλως τε και νέος 8)ών τηνικαύτα,πρό tempore iuuenis eflet, et oues pa
βατα ποιμαίνων, ε βασιλείαν ιθύνων, fceret, nec regnum gubernaret,
έδε υπό τινων διωκόμενος δυσμενών, έδει neque ab vllis inimicis perfecutio
δε αυτές συνιδείν, ως δις λέγει χριθή nem pateretur 2 Οportebat autem
illosίςire, bis Dauidem vnξtum efie,
να τον Δαβίδ ή των 9) βασιλειών ισο νt Regnorum hiftoria teftntur, im
ρία, το)μάλον ιι)δε τρις πρώτον μεν εν mo potius ter. a) Primo quidem
τη Βηθλεέμ, υπό Σαμουήλ τέ προφήτε' in Βethleem a propheta Samuele.
Ccc 4 Ιterum

1) Θεόν. Αbeft a Cod. 2. Cod. Ι. Θεόν ημών. 2) Ψαλμός. Cod. 3. pracm.

"Εν τισιν επιγέγραπτα. 3) Cod. 3. τού. 4) Ταύτην - αντιγράφοις. Εan
dem notulam e Cod. regio ad h. 1. attulit Μo ΝτF. in Ηexaplis. Οua ad
- hanc inίcriptionem a Νoίtro allata funt, in Cod. 3. οι Ρ Υ Μ Ι φuoφue momen ν
adfcripturn habent. 5) ουχ εύρον. Cod. 3. ουκ έξιν ευρείν. 6) Cod. 1. των
αντιγράφων. 7) Cod. 3. εκλαβείν. 8) ών Cod. 3. ήν. 9) Cod. 3. βασιλέων,
1ο) μάλλον δε τρίς. Vid. fupra Ρ. 4ΙΙ. Οuaft. 15. ιι) δέ. Cod. Ι. addit καί.
α) 1 Reg. 16, 12. 2 Reg. 2, 4, 2 Reg. 5, 3.
 768 * Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
Ιterum autem in Chebron a tri δεύτερον δε εν Χεβρών, υπό 1) της Ιέδα
bu Ιιιda poft Saulis interitum. υλής, μετά την 2) αναίρεσιν Σαέλ, το
* Τertio vero ab omnibus tribu
bus poft mortem Μemphibofthat,
ί τρίτον, υπό πασών των φυλών, μετά
Dicit autem fic de fecunda νη την τελευτήν του Μεμφιβοθέ. 3)λέγει
ξtione : α) Εt confuluit Dauid δε 4) ούτως περί της δευτέρας χρίσεως'
ΙDominum dicens, Νιιιn adfcen και επηρώτησε Δαβίδ διά Κυρίg λέγων,
dam in vnam de ciuitatibus Iuda 2
ει αναβώ εις μίαν των πόλεων της Ιε
εt ait Dominus ad eum , ad δαίας, και είπε
4 Κύριος προς
ξος αυτόν,
αυτού ανά
Dixitφue Dauid, φuo, ζηθι 3 και ξ
fcende,
adfcendam ! et refpondit ei, Che. είπε Δαβίδ, που αναβώ, καλ
bronem. Deinde hiftoricus ex είπε εις Χεβζών, είτα διηγησάμενος ο ίσο4 ν

onens φuomodo adfcenderit, βιογράφος, όπως ανήλθεί, επήγαγε Χα/

Εει b) Εt venerunt viri εζχονται άνδρες της Ιεδαίας, και χρία
Πudara , et vnxerunt 1bi Dauίdem, σιν εκεί τον Δαξίδ, τg βασιλεύειν επί
vt regnaret fuper doιnum Iuda.
Γe tertia autem rurfus tic ait, c) τον οίκον Ιέδα, περί δε της τρίτης πά
Εt veniunt vniuerfe tribus Ι(rael λιν ούτως και παραγίνονται πάσαι αι
ad Dnuid Chebronen. Εt pau φυλα! Ισραήλ προς Δαβίδεις Χεβρών,
1o poft, d) Εt percuilit cum eis και μετ'5) ολίγον και διέθετo αυτοίς ο
τεκ Dauid facdus in Chebron βασιλεύς Δαβίδ διαθήκην εν Χεβρών ε
coram Domino, νnxeruntque Da.
videm γt rex effet fuper omnein νώπιον Κυρίε, και χρίεθ, τον Δαβίδεις
Ιfaelem. Μanifeftum itaque eft, βασιλέα επί πάντα τον Ισραήλ ως εί,
ΙDauidem hunc pfalmum dixifie να δηλον, ότι τον ψαλμόν τέτον ειρηκε,
priusquam fecundam acciperet πριν την δευτέρανδέξαθαι χειροτονίαν,
elektionem , et antequam aperte και προφανώς εγχειριθήνα την των
illi commiffa effet rerum guber πραγμάτων οικονομίαν 6) τοίνυν διωκό
natio. Cum igitur Saulem fu
geret, his γίus eft νςrbis, φuan μενος υποτέ Σαουλ7)τούτοις έχgήσα
do ad Αbimelechum facerdotem το τοις λόγοις, ηνίκα προς 8) Αξιμέλε
acceflit , et cum orafΙet in Dei εισήλθε τον ιερέα, και εν τη του Θεού
tabernaculo, et fanξίorum panum σκηνή προσευξάμενος, και την 9) υπό
henedictionem accepiffet, hoftis των αγίων άρτων ευλογίαν λαβών, διέ
manus declinauit. Ηoc autem
in pfalmo iίto dicit , Ωμonian φυγε τε πολεμούντος τας χείρας τέ
ab/δondit me in tabernaculo βιο το δε και εν αυτώ τω ψαλμώ λέγει, ότι
in die nilorum meorum. Τunc έκρυψέμε εν σκηνή αυτού εν ημέρα κα
autem et Dogg Ιdumatus , cum κών μου τότε 1ο)και Δωήκ ο Ιδoυμαίος
ibi regales pafceret mulas, Da τας βασιλικας ημιόνους νέμων εκεί, του
vidis fugam Sauli nunciauit. Δαβίδ την φυγήν τώ Σαέλ κατεμήνυσε'
Ρropterca in pfalmo ait, Ωμonian π) διόπερ εν τώ ψαλμώ λέγει, 12) ότι
ν" επζζs

ι) τής Cad, r, et 3. addunt τού. 2) αναίρεσιν In Cod. 3. fequitur τοίνυν,

3) λέγει - Ισραήλ. Ι)ef in Cod. 3, 4) Cod. 2. ουτος. 5) Cod. Ι. 2. ολίγα,
6) τοίνυν Codd.tres ακg, prarm. έτι. 7) τούτοις -λόγοις. Cod. 3. τούτους -
λόγους. 8) Cod, 2. Αχιμέλεχ, 9) υπό. Codd.tres aug, από ιο) καί.Codd,
«κg, pram. δέ, ιι) διόπερ, Cad. 3. addit καί, 12) ότι. Αbeft a Cod. 2,

•) : Βεζ 4, Ι. Ρ) Ib, γ.4. τ) Ιb c. f, ί, α) Ib, y, 3,

 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ.Μ. , ΧΧVΙ. 769
επανέ5ησαν ι) επ' εμε μάρτυρες άδικοι' in/iurrexerunt in me te/ter iniqui.
2)σαφέσερον δέταύτα ή κατά μέρος ερ Μagis autem dilucide hoc figil
latim enarratio docebίt. Domi
μηνεία διδάξα. Κύριος φωτισμός με nu, illuminatio mea, er /hlur mea,
και σωτής με, τίναφοβηθήσομαι; Κύριος quem timebo2 Dominus protcξίον
υπερασπισης της ζωής μου, από τίνος υita mεα, 4 φuo repidaho" Cum
δειλιάσω, 3)"πο σέ, 4)φησι, φω abs te lumen acceperin, tuaque
arcana luce illuftratus fitn, omnes
τιζόμενος, και τω νοερό σου φωτί κα fimul inimicos delpicio. 2. Dum,
ταυγαζόμενος, πάντων όμου των πολε dppropinquant /uper me nocenter,
μούντων καταφρονώ. β. Εν τώ εγγί υt edant carne mcar, φui tribu.
ζειν επ' εμε κακούντας, του φαγείν τας Inn me et inimici mei, ipβ infirma
σάρκας μου οι θλίζοντές με και οι εχ τι βιnt, et ccciderunt. Μea fpe,
θςοί μου αυτοί ήθένησαν, και έπεσον, ait, ιninime-fru(tratus (tim, fic
tuo auxilio fretus. Εtenim cum
5) Ουκ εψεύθην, φησί, της ελπίδος, ού. prguenifient me qui ferarum mo
τωτήση θαρρήσας βοπή και γας φθά re perfequebantur , ac deuorare
σαντες 6) με οι δίκην θηρίων διώκοντες, conabantur, mihi φuidem haud
και θοίνην ώμοβόρον ποιήσαθαι πειρα nocuerunt, ipfi vero extremam
θέντες, έμε μεν ουκ έλωβήσαντο, αυτοί perniciem pafti funt. Ηoc au
δε πανωλεθρίαν υπέμειναν τέτο δε γε. tem frpius accidiffe hiftoria do
cet. Νam et femel et iterιιιη,
γενηθα πολάκι: ήίτορία διδάσκει και cum Saul ipfum comprehendere
άπαξ γαρ, και δις, υποτέ Σαέλθηρευ conatus effet, retia euitauit : im
εις, τας αρκυας διέφυγε, μάλλον δε αυ mo vero, fi voluiflet, ipfum in
τον ανέιλενάν, είπες ηθέλησε, τον διώ. fequentem perdere potuiflet. Ρor
κοντα αλά αυτός μεν την οικείαν επε. ro ipfe Dauid propriam quilem
Ρhiloίophiam * oftendit, ille au-"
δείξατο φιλοσοφίαν, εκείνος δε παρατοίς tem apud alienigenas pα:nas ma
αλοφύλοις έτισε της πονηρίας ποινήν. litia pependit. Ωua diξta funt
πρόέρησίς 7)ες, τοίνυν των εσομένων τα igitur, futurorum quadam pra
ειρημένα, γ. Εάν παρατάξηται επ' dictiones funt. 3. Si com//fant
εμε παρεμβολή, ου φοβηθήσεται η καρ ηduer/u, me ca/trn, non timebit
Ά μου εαν επαναση επ' έμε πόλεμος, me αον mrum : β εχβιrgat aduer/u,
pralium, interea ego /perabo,
ενταύτη εγώ ελπί ζω. Τοσαύτην, φη. Cum de tuo, inquit, auxilio tale
σι, πείξαν της επικουρίας λαβών, καν fecerin experimentum, licet duplo
δις τοσούτοι, κάντρις, 3) προσβαλεν et triplo maior numerus hoftium
μοι πειραθώσι πολέμιοι, καταθαρρώ me aggrcdiatur , intrepidus hac
των δεινών, τη ελπίδι ταύτη καθωπλι difcritnina fubibo, huiusmodi fpe
σμένος, δ', Μιαν ήτησάμην παρά Κυξί8, armatus. Κaumpctii a Domino,
Cς c βος

1) επ' εμέ. Cod. 3. μοι. 2) σαφέςερον- διδάξει. Γef in Cod. 3. 3) Υπό -κα.
ταφρονώ. Def in Cod. 3. 4) φησί. Αbeft a Cod. 2. 5) Ουκ - υπέμειναν.
Ηarc def, apud co R D. p.468, leguntur autem p. 461. Def. φuoquein Cod.3.
μug. In Cod. fior. ita legitur: Καλώς και αυτοί' ημάς μεν ουδέν ήδίκησαν έπα
θον δε ταύτα αυτοί, άπερ ημάς διαθείναι προσεδόκων, εμφατικώτερον δε το ήθένησαν
> . - Δ « * Μ . Ω " - / -

αντί του ουχ υπό πολεμίων ανηρέθησαν, ουδε υπ ανθρώπων έπαθόν τι δεινόν, άνευ πά
y - "ν -

σης ανθρωπείας χειρός εξαίφνης εις αθένειαν τή του Θεού κατηνέχθησαν τιμωρία,
6) μέ, Αbcft 3 Cod, 2, 7) Cod, 3, τοίνυν έσι, 8) Cod, 2, προβάλειν,
77ο Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
Α" Α' ψ

βος νεφuiram, τι habitem in do ταυτην ζητήσω" Ι) το 2)κατοικείν εν

τno Domini omnibu, diebu, υίtar
meα: υι υideam iucunditatem Do
οίκω Κυρίε πάσας τας ημέρας της ζωής
με' τε θεωρείν με την τερπνότητα Κυ
mini, et υίβιεm templum eiur.
3. Ωuonian abβοπdit me in ra ρίου, και επισκέπlεθα ι τον ναόν τον ά.
ή νηαςuίο βιo die malorum : γιον αυτό ε. / Ά
με ενσκηνή
protexit me inabβonditotmbernaculi αυτ8 εν ημέρα κακών μου εσκέπασέ με
Jui, in φetra εκaltauit me. Εgo εν αποκρύφωτής σκηνής αυτού εν πέτρα
autem, inφuit, tali potitus bene. ύψωσέ με. Εγώ δε φησι τοσαύτης
οίο, non diuitias a meo bene απολαύσας ευεργεσίας, ου πλούτον
ήξtore φuaro et potentiam, nec
regnum et gloriam, verum vt di 3)ζητώ τον εμόν ευεργέτην, και δυνα
vino templo continue aflideam, σείαν, ουδε βασιλείαν και δόξαν, αλά
et illinc diuinam pίilchritudinem το διηνεκώς τώ θείω προσεδρεύειν ναώ,
τanquam in fpeculo contempler, και το θείον εκείθεν κατοπlgίζεθα κάλ
arque omnia φua fecundum le. λος, και επισκοπείν άπαντα τα κατά
ρem facienda funt confiderem.
Νam de vtilitate experientia mi, νόμονγινόμενα πειραν γας έχω της ώ
hi conίtat, cum iam illinc (alu φελείας, ήδη την εκείθεν σωτηρίαν δρε,
teun retulerim , et inimicorum ψάμενος, και των διωκόντωντας χείξας
manus declinauerim. Ηarc et ma διαφυγών ταύτα και ήτησεν ο μέγας
gnus Dauid petiit, et a muni Δαβίδ, και έλαβε παρά του μεγαλοδώ.
ficenti(iimo Deo accepit. Νam
et ipfe diuinam arcam reduxit,
ρου Θεού αυτός γρς και την θείαν ε
et tabernaculum alterum admi πανήγαγε κιβωτούς και σκηνήν ετέραν
rabilius confiruxit, αυμασιωτέραν επήξατο, και τες δια
et diuerfos
cantorum choros inftituίt: et
φόρους των ψαλτωδών χορούς συνεσή
hac ex Paralipomenωn libro ex σατο και ταύτα εκ της των παραλει
attius quis diίcere poterit. Ηoc πομένων 4)βίβλου μάθοι τις ανακριξε
autem, Vnum φetii a Domino, σερον, το δεμίαν ήτησάμην5)παξα Κυ
iden eft φuod υnan gratiam. ρίου, αντί του, μίαν χάριν ούτω 6) γας
Sic enim intelligendum eft.
β. Εt nunc exaltauit caput mcum,
νοητέον. 5. Και νυν ιδου ύψωσε κεφα
λήν μου επ'εχθρούς μου έκύκλωσα και
/uper inimico, meor: circuiui, et έθυσα εν τη σκηνή αυτού θυσίαν 7) ανέ
immolaui in tabermaculo eiu, bo
/fiam laudi, et υocifürationir. Ηic
σεως 8)και αλαλαγμού. Ενταύθα
tempus mutatum cft , φuod et ο χρόνος ενήλακται τούτο δε και ο
Αquila docuit: nam pro εκaltauit Ακύλας εδίδαξεν αντί γας του ύψωσε
cmput meum , poίuit, exaltabiturca κεφαλήν 9)μου, υψωθήσεται η κεφαλή
pu mcum. Significauitigiturfere, μου τέθεικεν, το) σημαίνει τοίνυν, ότι
gnaturum effe, inimicisquefuperio βασιλεύσει, και περιγενήσεται των δυσ
μενών,
-

ι) τό. Cod. Ι. τού. 2) κατοικείν. Cod.1.2. addunt μέ. Ιta φuoφue h. 1. habet
Cod. τatic. 3) ζητώ. Cod. 3. αιτώ. 4) βίβλου. Cod. 2. ει βούλει. 5) παρά
Κυρίου. Def in Cod. 3. 6) γάρ. Αbeft a Cod. Ι. 2. 7) αινέσεως και αλαλαγμού.
Coniunξta eft h. 1. ντin edit. ald. et compl. ντι aque le&tio, φuarum alterutra
tantum debuiflet exprimi. 8) και αλαλαγμού. Αbeft a Cod. 2. 9) κιον.
Αbelt a Cod. Ι. Ιο) σημαίνει κ. λ. DeΙ. apud co R D. Ρ. 47ο.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. " ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧVΙ. 771

μενώπν, και κυκλώσει αυτούς ο νύν υπ' rem fore, atgue ipfos circumda
κυτών κυκλούμενος και τω Θεώ προσ turum, φui nuήc ab iptis cir
cumdabatur: et Deo oblaturum,
ήσει, ούτας νομικας θυσίας εν τη σκηνή, non legis facrificia in tabernacu
αλά την της ανέσεως θυσίαν,ήνεν πά, lo, fed laudis hoftiam, φuam
ταις ταις κατα την οικουμένην εκκλησί. in omnibus totius orbis ecclefiis
αις, δια των τώ Θεώ πεπιςευκότων, νύ per eos φui Deo crediderunt
et interdiu offert, Αli
κτως και μεθ' ημέραν προσφέρει ένια noξtu
φua quidem exemplaria Ηo/tian:
1)μέντοι των αντιγράφων, 2) θυσίαναι Ιnudir et υociférationir * habent: «
νέσεως έχει 3)και αλαλαγμού, τηναυ eundem autem habet fenfum.
την δε έχει διάνοιαν αλαλαγμός γάς Vociferatio enim eft bellica vox
έξι πολεμική φωνή, υπό των θαρραλεω. ab audacioribus contra formido
τέςων γινομένη κατά των δειλιώντων lofos edita. Είusmodi autem eft και
hymnorum cantilena: latantium
4) τοιουτότροπος δε και η υμνωδία ευ. enim eft vox, et Deum laudan
θυμούντων γάς εσιν ή φωνή, και τον tium. Laeto enim animo eft
Θεόν ανυμνούντων ευθυμεί γάρτις,φη. φuis, ait, a) in vobis? pfallat.
σιν, εν υμών; ψαλέτω. άσω και ψαλώ Cautabo, et p/almum dican Do
τώ Κυρίω, δήλον κάντεύθεν, ώς ενήλα mino. Εt hinc manifeftum eft ,
in iis ηua paulo ante diξta funt,
«ται εν τοις προέβηθείσιν ο χρόνος ύπι. tempus mutatum efie : fpondet
χνείται γαρ 5) άσειν, και τον ύμνον
enim (e cantaturum, et hymnum
προσοίσειν... ζ'. Εισάκουσον Κύριε της Deo oblaturum. 7. Εκmudi Do
φωνής μουής εκέκραξα ελέησόν με, και mine υocrin memm , ηun clnnuauί
εισάκουσόν μου. Έλεον μεν αιτεί, ουκ ma te: mi/arere mei, et exaudi
άδικον 6) δε, αλα και μάλα δίκαιον. me. Μifericordiam φuidem im
plorat, non autem iniuftam, led
ί.7)Σοίφησιν είπενή καρδία μου, Κύριον νalde iuftain. 8. Τibi dixit cor
ζητήσω. Ου γας λόγοις εχζησάμην meam, Dominum quaram. Νon
αληθείας γεγυμνωμένοις, αλα της δια enim verbis vfus (ιιιn veritate
οίας συνομολογούσης. 8)τοίς λόγοις το carentibus , fed mente cum ver
ζγαν επέθηκα. 9) εξεζήτησέ το)σε το bis confentiente opus perfeci.
Ενqui/iuit te fhcie: men. Εt quae
πρόσωπόν μου και ουκ αποχρήσει τα iam feci non fatis erunt: verum
ίδη γενόμενα αλα τούτο δράσω και εις hoc faciam et in potterum. Fι
τον τι)έπειτα χρόνον το πρόσωπόνσε, ciem tuan, Domine requirnm.
2) Φησί, Κύριε ζητήσω, μήτοίνυν απώση Νe igitur me defiderantem re
κε πoθούντα, μηδέ του ποθουμένου σε pellas , neque re defiderata me
ήσης , ό- Μή αποτρέψηςτό πρόσωπόν priues. η. Νe auerta, facirm
ruam a me , et ne decline, in ira
του απέμου και μη εκκλίνης έν οργή
-

α βr
1) μέντοι, Cod. 3. δέ. 2) θυσίαν, Cod. 3. praem. αντί του θυσίαν αλαλαγμού.
3) και αλαλαγμού-ή υμνωδία, Cod. 3. το αυτό δέετιν, 4) Cod. 1. τοιουτοτρό
/Τζω?,
5) άτειν, Cod. 3. πάσιν. 6) δε et fequens κα) def in Cod. 2. 7) Σοι,
Cod. Ι. 2. addunt γάρ. 8) τοίς λόγοις, Cod. 2. ού. 9) εξεζήτησε -μου. Recepta -

le&tio eft εξεζήτησα το πρόσωπόν σου. Cod. 2. habet εζήτησε, 1ο) σέ. Cod. ί»
κddit γάρ, ιι) έπειτα, Cod. 2. επιόντα, ια) φησί. Αbeft a Cod. Ι. 2,
\
") Iac, 5, 13,
 772 Β. Τ Η ΕΟ D Ο R ΕΤ Ι -

4 βruoabεμο.iis petitam
dixit, Ηος petquiirafcuntur,
Μetaphoram από5-του-4G
δούλου σου.2 Τούτο εκ μετα
-... - -Σ., ι ν

et accedentibus ad Ε dant, in φοράς τέθεικε των οργιζομένων, καίτες Μ. »

aliam viam declinare conantes. Αd- προσιόντας

« ΜΜ > αποτρεφομένων,
< " και εις ετέ. Α Λ'

( iuror meu, g/fo, ne contumelio/ reii- ξαν οδόν έκκλιναν πetξωμενων. βοηθός 4.
«..

εin me: πεquederelinqua meo Deu, μου γενού, ")μή αποσκορακίσης με, και
Ά Ρro eo "; με μη εγκαταλίπης με ο Θεός ο σωτής μ8. μ'

contumelio/e reiicia me, alii in- τ.Α ------a- ! ή 3) απod

terpretes dixere ne proiicia me. το 2) μη αποσκορακισης με μη 3) απορ,
Α gentili autem eruditione Se ρίψης
κ. " ,
με είπον οι άλοι ερμηνευταί από « Α"

ptuaginta hoc verbum transtule- της έξωθεν 4)δε παιδείας οι εβδομήκον

"ν Α Λ 2" " 4

πunt Ηoc enim ad coruo, con- τα τούτο το 5 ) όνομα πεποιήκασι, 6) το

rumelia guaedan erat apud an- γας εις κόρακας ύβρις τις ήν παζατοίς
tiquos ex fabula
ιο. Ωuonian pater guadam orta. πάλαι από τινος μύθου 7) γεγενημένη.
neu, et mater \ ζ

mea dereliquerunt me, Dominurί. "Οτι ο πατής μου και η μήτης μου
y Α ς Wν αν η /

"
auten afjumβt me. Νam cuun a εγκατέλιπόν
"Υ με, ο δε Κύριος προσελάβε \ Τα Μ . " -, Μ.

Saule perfecutionem pateretur, τό με... Διωκόμενος γας υποτ8 Σαελ,

longe a genitoribus degere coa- πόρρω διάγειν των γεγεννηκότων ηνάγ
έtus fuerat: fatis nihi vero, in- καξο. αρκείς δέ φησι μοί αντι πάντων,
Τυίζ, Ρτο omnibus εs tu Do- ώΔέσποτα. ιδώ ια. Νομοθέτφόν
οδήo με Κύριε
- 3 ίζω
πιine. ιι. Legen pone mibi Do » "ν - ν /

εν τη
mine in τia tua, et dirige me in *", Ά% οθω
, σου και οδηγησον με εντζιος » , ψ "...» Μ. Α'

/amitan rcέlam, Pro, legen po- ευθεία, Αντί του νομοθέτησόν 3)με,Λ'

πe nibi, Αφuila guidem et Τheo. ο μεν Ακύλας και ο Θεοδoτίων φώτισον

dotio illumina dixerunt. Syιn- ειςήκασιν ο δε Σύμμαχος, υπόδειξόν μοι
πεhu" Ομoniam
τμam. ". " procul,"ait,
εί"a την οδόν σου, επειδή πόρρωφησιδιάγειν χ Λ'

εontribulibus viuere cogor, tu των ομοφύλων ηνάγκασμα, αυτός μοι

"- ν ν w C

ipfe mihi efto et legislator et γενού και νομοθέτης και ποδηγός, υπο
Λ' Α' 1 "

dax, et oftende mini amitam δεικνύς μοι την πζός σεφέςουσαν τις βος
*ad te ferentem. Propter inimico, 9) ένεκεν των εχθρών μου. ιβ. Μή
πιeor. 12. Νe tradideri me in ani- παραδώς με εις ψυχας θλιβόντων με.
ν
πma, tribulantium me. Ηac verba "
- >

ab humili mente procedunt. Dicit Ταπεινούφρονήματος ιο)έκγονα τα έή

- - W «Η ν

enim fic, ego quίdem falute indi- ματα

" ταύτα, λέγει γας, ότι εγώ μεν » * χ » cr κr

ανάξιος αλ ομως ηκισα

gnus fum: ceterum cum nulla iniu- της σωτηξίας 2

ria eos gui bellum mecum gerunt τους νυν πολεμούντας ήδικηκώς, αδίκως
affecerim, immerito expellor. Νeελαύνομαι μη παραδός τοίνυν τοις αδι
tradas igitur iniuria affettum iis, 4 κούσι

) μή - εγκαταλίπης μέ. Ηoc etiam loco ed. ald. et compl. cum nofira le&iίο
ne confentiunt, recepta autern le&io eft μη εγκαταλίπης με, και μη υπερίδης με.
Le&tionem αποσκορακίσης εν sΕΒ 1 vs quogue et Codex quidam coisl, ad Τex
tum των ό. retulerunt. Vid. Μ ο Ντε. Ηexapl. Οrig. Τ. Ι. p. 5ο6. 2) μή.
Αbeft a Cod. 2. 3) απορρίψης μέ. Ηanc leξtionem Symmacho tribuunt εν
s ΕΒ. et Μ ο Ντ 9. 1. c. 4) δέ. Αbeft a Cod. 3. 5) όνομα πεποιήκκσι. Cod. 2.
ρήμα ειρήκασι. 6) το γάρ -γεγενημένη. Αliam explicationem fuppeditat Scho
Iion illud apud Βos ! v Μ ad h. 1. από μεταφοράς της σκορίας, ήτις ως περίττωμα
σιδήρου άχρησον αποπέμπεται. 7) Cod. Ι. γενομένη. 8) μέ, Αbcίt a Cod. 2.
9) Cod. Ι. 2, 5 εκα, ιο) Cod. Ι. έγγονα,
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡSΑt.Μ. ΧΧVΙ. - 773
"- Α 2. / τ/ ι ν "

ξε
κούσι τον αδικούμενον, ότι επανέτησάν qui iniuria aficiuht. . Ωuonian,
μοι μάςτυξες Ά ") και εψεύσατο ή in/urrexerunt in me te/te iniqui,
βίi.
et mentita g/t iniquita,
αδικία 2)ε αυτή, ο δε Ακύλας τούτο Αφuila hoc apertius dixit, /te
:: σαφέςεξονείρηκεν 3) αντέσησάν μοι terunt contra me te/te falβ, οι
"
μάρτυρες 4)ψευδείς, και εξεφάνη ή 5)α. ηpparuit iniu/titia. Ιpfi enim ,
δικία, αυτοί μεν ό)γάς φησι συκοφαν. inquit, caluinniis contra me vfί
τίαις έχρήσαντοκατ'εμού,εγώ δε7)λώ. funt" ego vero nullum hinc de
trimentum pa(fus fum ob tuum
ζην ουδεμίαν εντεύθεν εδεξάμην δια την auxilium , Ιed in ipfos conuer
8) σην βοήθειαν αντεσράφη δε κατά fum eft, et iacula ab illis con
των 9) αδίκων, και τα πεμφθέντα πας' tra me emifla rurfus contra ipίος
αυτών κατ' εμού βέλη κατ' αυτών πά reuerfa funt. Ηoc autem a com
λιν ανέτρεψε, τούτο δε από της κοινής muni νίu defumturn eft. Sole
είλησίlαι χρήσεως ειώθαμεν γας και mus enim dicere de co, gui in
ημείς περί των επιβουλευόντων μεν, ου fidiatur , fed lardere non pot,
βλαπlόντων δε, λέγειν εαυτόν έβλαψεν, eft: fe ipίum offendit, non πme.
ουκ εμέ ούτω και ο ιο)μακάριος έφη Sic enim beatus Dauid ait, Μenti
tn g/f iniqκita /ίbi ipβ. 3. Εgo υc
Δαβίδ εψεύσατο ή αδικία ιι) εαυτή. ro credo.fore υτ υideam bona Domί
ιγ. ια)Εγώ δε πιτεύω του δεν τα αγα. ni in terra νluentium. Νοn enim
θα Κυρίου εν γή ζώντων. Ου γας folum in hac vita (uperior ero
μόνον κατά τον παρόντα βιονκρείτlωνέ. inimicis meis, verum etiam ex
σομαι των πολεμίων αλα και των προσ fρεξtatis bonis perfiuar. Dein.
δοκωμένων αγαθών εν απολαύσει γενή, de affert omnibus hominibus ad
σομαι' άτα προσφέρει πάσιν ανθρώ. monitionem. 14. Εxfρεfin Do.
ποις παραίνεσιν ιδ'. Υπόμενον τον minum. Εt quomodo hoc fieri
Κύριον. Και πώς τούτο γένοιτ' ανδυ. po(Ιet ? Kiriliter age, et confor
νατόν, ανδριζου, και κραταιούθω ήκας retur cor tuum, et ex/pedia Do
δία σου, και υπόμεινον τον Κύριον, ο νές, minum. Μens, inquit, virilitate
Φησί, τη ανδρεία καθοπλιζόμενος, κα) armata, et per hanc ingruenti
δια ταύτης των 3)προσβαλόντων παθη, bus calamitatibus fuperior faξta,
μάτων περιγινόμενος, κρατύνεται και νι corrοboratur et vincit, diuinas
κά, και τας θείας επαγγελίας προσμέ. que promilliones exίpeξtat, φua
νε, 14)ών μετά το συνεργήσαντος σώμα, rum concurrente corporis auxilio
haeres fit. Τerram autern Utuentium
τος γίνεται κληρονόμος γήν δε ζώντων
νοcat futuram vitam, veluki mor.
καλεί τον προσδοκώμενον βίον, ως τέθα, ί18
".

5,
1) και-εαυτή. tnterpretes greci non affecuti fitht fentum verborum ri5')
ίοbΠ et/piran, υιοιentiam. 2) εαυτή. Cod. I. εαυτήν. Ιta ηuoque leg. co R D.
ι

Ρ. 463. 3) αντέτησαν-εξεφάνη, Cσd. 3. ότι πανέτησάν και μάρτυρες άδικοι και

έψεύσατο. Cod. τ. 2, ανέτησαν. 4) Cod. Ι. 2. ψεύδου". 5) άδικία. Coel. 3. ad -

dit εαυτή. 6) γάρ. Αbe(t a Cod. 3. Cod. 1. habet μέντοι. Cod. 2. μεν ούν,
7) Cod. 2. λαέήν. 8) σήν. Αbeft a Cσd. 2. 9) αδίκων Cod. 3. addit ή αδικία.
1ο) μακάριο:. Cσd. 2. θείος, 11) Cod. 1. εαυτήν, 12) Εγώ δε πιτεύω. Οod. 2.
πιςεύει, minusbene, Cσd.3.σιπίttit εγώ δέ, ι;) Cod. 2. *roβαλέντων, 14) ώ.
Αbeft a Cod. Ι. 2.
 Υ

774 Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
tis expertem, et ab interitu ες tri νάτου 1)κεχωρισμένον, κα) φθοράς και
(titia liberann.
λύπης ελεύθερον.
ΙΝΤΕRΡ. ΡSΑΙ. Μ Ι ΧΧVΙΙ. ΕΡΜΗΝ ΤΟΥ κζ' ΨΑΛΜΟΥ.,
1. Ρ". Da u idi. ,, Canit α. Ψαλ τώ Δαβίδ. 2), άδες τον
,, hunc pfalmum ex per » ψαλμόν εκ προσώπε των πι
,, (ona eorum φui in Chriftum » σευσάντων εις Χρισόν δια δεήσεως εις
ΣΥ credunt, precibus Chriftup in
auxiliun vocans. Prarterea quo » επικερίαν καλών τον Χρισόν άμα δε
22 φue reprehentionem amentia: » και της Ιεδαίων απονοίας κατάρρησιν
, Ιudacorum continet, et votum, »3) έχει και εύχην τέχωςιθήνα της
, vt a manu, immo guoque a » εκείνων χεξος, μάλον δε και της μερί.
,, forte illorum liberetur. ,, Αd »δος.» Πgός σε Κύριε 4)κεκgάξομα, ο
τe Domine clamabo, Deu, mi me
βίca, a me, ne quando tacea, a Θεός με μη παρασιωπήσης 5)απ' εμέ.
me, et alfimilabor de/aendentibu, in μήποτε παρασιωπήσης απ' εμέ, καλο
Incum. Diξtus φuidem eft hic μοιωθήσομαι τοις καταβαίνεσιν εις λάκ
pίalmus a Dauide, cum Saulem κον. Είζηται μένο ψαλμός υπό τέΔα
fugeret, et ab iis, φui amicί βίδ, ηνίκα υπό τέ Σαελ εδιώκετο, και
exiftimabantur, infidiis* Ρeteretur,
» φui etiam indicabant, et mani
υπο των δοκέντων είναι φίλων επεξε
feftum facere ipίum Sauli cona λεύετο, και μηνυόντων, και κατάδηλον
bantur. Τalis erat Doëg , et αυτόν τώ Σαελ πειρωμένων ποιέν τοιέ
tales erant Ζiphai, et alii infu τος 6)ήν ο Δωηκ,τοιέτοιοί7)Ζιφαίοι, καή
per multi. Conuenit et hic pfal έτεροι προς τέτοις πολοί αρμόfle δε
πιus, et anteriores, cuilibet ho
πmini, qui in iftiusmodi calami.
κα) έτος, και 8)μέντοι και οι προ τέτε
τates inciderit. Pote(t enim vnus ψαλμοί, παντί τοιαύταις περιπίπloντι
quisque, exemplo beati Dauidis, συμφοράς, ένεσι γας ομοίως τώ 9)μα
libenter mala perferre, et Deum καgίω Δαβίδ,και καρτερήσαι τον ιο)βg
precari, et ab eo auxilium con λόμενον, και τε Θεέ δεηθήναι, και της Α

fequi. Clamabo tamen pofuit, εκείθεν προμηθείας τυχεν το κεκράξο

non de voce, fed de propenfa
μαι μέντοι τέθεικενεκ επί φωνής, αλ
animi voluntare, et de intentis
accuratisque precίbus. Ηoc au επί προθυμίας, και συντόνε καλσπεδαί
tem, ne βlen, a me, per Μeta ας ευχής, το δε μη παρασιωπήσης απ'
phoram dixit, defumtam ab il εμέ, εκμεταφοράς έλαβε τών υπό τινων
iis, qui a quibusdam inuocan παρακαλεμένων, και προς έδεν αποκρί,
tur, et ad interrogata refponde, Ά βελομένων διόφησιν, εάν παρα
re nolunt. Propterea dicit, fi ta
cueris a me, tuague ope me de σιωπήσης απ' εμέ, και της σής βοηθεί ζΣΩ'

ι) κεχωρισμένον- ελεύθερον"Def in Cod. 2. 2) άδει - μερίδος. Ηarc e Cod. I.

aug, interta funt. Ρarum recedunt ab iis φua c ο κ Ρ. Τ. Ι. p. 482. Α Τ Η Α
Ν Αs to tribuit , φua tamen nec in Ηo Lsτ Ε Ν ΙΙ editione Οpp. ΑτΗ ΑΝ.
Τ. ΙΙ. p. 517. nec in Μ ο Ν τF. Coll. noua PΡ. Τ. ΙΙ. p. 89. exfant. 3) έχει.
Codex habet τόν Θεόν, emendatiorem autem le&tionem έχει e c o R D Ε κι ο
reftituimus. 4) κεκράξομαι. Rec. Icξίio h. 1. eft εκέκραξα. Νοίtram habent
ed. ald. et compl. 5) απ' εμού. Cod. Untic.h. 1. et poft pauca, habet επ' εμοί.
6) ήν. Αbeft a Cod. Ι. 2. 7) Cod. 2. Ζηφαίοι. 8) Cod. Ι. 2, με δή. 9) μια
καρίφ. Cod. 2. θείφ, 1ο) Cod. 2. βουλευόμενον, -
 /

ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧVΙΙ. 775

ας γυμνώσης α)με, παραυτίκατώθανά ftitueris, repente morte afficiar.

τω παραδοθήσομαι 2) τέτον γας εκά Ηanc enim lacum vocauit: fiqui
λεσε λάκκον επειδή λάκκω παραπλη dem fepulcrum vt lacus foditur,
σίως ο τάφος όρύτlεται. β. Εισάκεσον 2. Εκmudi Domine υocem depreci
tioni, mar, dum oro ad te, dum
3) Κύριε της φωνής της δεήσεώς μs, εν extollo manu, mea, ad templum
τώ 4) δέεθαι πρός σε, εν τώ αίρειν με /anξtum tuum. Νοndum φuidem
χείgάς με πρός ναόν άγιόν σε Ουδέ templum adificatum erat, fed
πω μεν ο ναός ώκοδόμητο την δέσκηνήν tabernaculum nominat templum ,
ονομάζει ναόν, εν ή προσηύχετο, πόρρω in guo precabatur, procul φui
μεν ών κατά το σώμα, τον δε νεν εκεί dern conίtitutus quod ad corpus
παραπέμπων'5) έτω και ο 6)μακάριος pertinet, verum mentem illuc in
Δανιήλ εν Βαβυλώνι προσευχόμενος, tendebat. Sic etiam beatus Da
niel, a) cum precaretur Βabylo
7) προς την Ιερεσαλήμ τετραμμένας ne, feneftras ad Hierofolymam
ανεώγνυ φωταγωγές, έκ εκεί περιγε, expofitas aperiebat, non quod
" Α - C Λ. y 2 2 αν

γράφθαι το θείον υποπlεύων, αλ' εκεί ibi Deum circumίcriprum effe

την θείαν επιφάνειαν γεγενήθαι μεμα, arbitraretur, fed quod ibi Deum
θηκώς. γ. Μή συνελκύσης 8)με μετά apparuifie didiciflet. 3. Νe βmul
αμαρτωλών, και μετα εργαζομένων traba, me cum peccatoribu, , et
9)την αδικίαν μη συναπολέσης με, των cum operanribu, iniquitatem ne
perda, me: 4ui loquuntur paccm
λαλέντων ειρήνην μετατών πλησίον αυ cum proximo βιο, mala auten in
των κακά δε εν ταις καρδίαις αυτών, cordibu, eorum. Βeatus φuidern
Μηδεμίαν έχειν κοινωνίαν μετά των δι, Dauid precatur , νt nihil com
πλόη κεχρημένων ο ιο)μακάριος κε mune habeat cum iis, qui frau
dibus νtuntur. Εxecrabiles enim
τεύε; Δαβίδ. βδελυρές γας είναι φησι ait e(Ιe eos, qui alia loquuntur,
τές έτερα μεν φθεγγομένες, έτερα δε alia vero cogitant. Quapropter
τι)βελευομένες και δη χάριν και πρόσ. νult, ντ ipfi pramia fuis ftudiiς
φορα τους επιτηδεύμασι βέλεται αυτές confentanea recipiant. Αit enim:
τρυγήσαι τα επίχειρα. 2) φησί χάς. 4. Da illir, Domine, /ecundum
δ'. 13) Δός 14) αυτοί; 15)Κύριε κατα τα opera corum, et /ecundum φraui
έργα αυτών και κατά την πονηρίαν των tatem corum quibu, /tudent : /ε.
επιτηδευμάτων αυτών. 16) και τα έργα «undum opera manuum corum tri
των χειρών αυτών δος αυτοίς απόδος buέ illir, redde retributionem εο
το ανταπόδομα αυτών αυτούς. Μη run ip/ί. Νemo autem exiftimet
δείς δε τον δίκαιον επαράθα τοις εχθgoίς virum iuftum fuis inimicis dira
impre
1) μέ. In Cod. 1.2. ponitur poft της σής. 2) Cod. 2. τούτο. 3) Κύριε. Αddi.
tur h. 1. in ed. ald. et compl. 4) δέεθα. Ιn verf των ό. fequitur μέ. 5) ού.
τω κ. λ. Def. apud c o R D. Ρ. 476. 6) μακάριος, Cod. 2. θείος. 7) πρός.
Cod. 1. 2. pram. τάς. 8) μέ. Αbeft a Cod. 2. 9) τήν. Αbeft a Cod. Ι. 2.
1ο) μακάριος. Cod. 2. θείος. ΙΙ) Cod. 2. βουλομένους. 12) φησί γάρ. Def in
Cod. Ι. 2. 13) Δός, Cod. Ι. addit γάρ. 14) αυτού. Cod. Ι. addit φνσί,
15) Κύριε, Αdditur in ed. ald. et compl. 16) κκ τά, Cod. 2. κατά τα, φuz
- eft rec. le&tio h. 1.
4) Dan. ό, 1ο.
 776 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R ΕΤ1
imprecari. Νοn enim ad impre νομιζέτω έ γάρεσιν αράς τα eigημένα,
cationem fpeξtant φua diξta funt,
d ad iuftam (ententiam. Redde αλα ψήφε δικαίας, απόδος γάς φησί
εnim ait, retributionen corun, το ανταπόδομα αυτών αυτούς ταίς οί
ήp/ir. In firas proprias και inquit, κείας, Ι)φησιν, επιξελαίς περιπέσοιεν,
* infidias * incidant, guas contra fe αις κατ' 2)αλήλων 3) κατjύεσι 4)τέ.
inuicem ftruunt, Ηος etiam in το κ%) εν τώ εβδόμω ψαλμό, επιτρέψει
feptimo pίalmo dixit, a) Conuer ο πόνος αυτό εις κεφαλήν αυτέ, και επί
tetur dolor eius in caput eius, et
in verticem ipfius iniquitas eius de κορυφήν αυτέ ή αδικία αυτό καταξήσε
(cendet. Deinde caufam fupplicii ται, είτα την αιτίαν της τιμωρίας διδά.
docet. . 5. Ωuonian non intellexe σκει. 5) ε. Ότιέ συνηκαν εις τα έργα
runt opera Domini, et opera ma Κυρίg, και εις τα έργα των χειρών αυτέ,
ηuum ip/iur. Ηac autern inquit Ταύτα δέ φησί δεδράκασιν, έτε λόγον,
fccerunt, cum neque fermonem,
neque opus diuinum difcerevolue έτε έργον θείον μαθεν εθελήσαντες.
rint. Propterea iam de/true, illor, 6)διο δή καθελές αυτές, καλεμή7)οι
ει non αdificabi, cor. Vtilis enim κοδομήσεις αυτές. Λυσιτελής γαρ τοις
είt malis architectis praui adificii κακούς οικοδόμοις ή της πονηράς οικοδο
euerfio. Εt hinc quoque manife μίας κατάλυσις και εντεύθεν μέντο δή
(tum eft, eurn ifta gua paulo an
te, diξta funt, prophetae more di λον, ώς και τα προειρημένα προαγορευ.
" xifie, non ipfis imprecantern, fed τικώς άπει, εκ 8)αυτοίς επαρώμενος,αλ
futura pradicentem. Νοn enim λα τα εσόμενα προθεσπίζων και γας εί,
ait de/true, fed de/true et non adi πεκάθελε,αλακαθελείς,καλεμή9)οι
ήcabir. Poftea rurfus diuina reue. κοδομήσεις, είτα πάλιν της θείας απο
iatione potitus, et a longinquo fu καλύψεως απολαύσας, και πόρρωθεν
turun auxilium confpicatus, ad
hyιnnorum cantilenan linguam την εσομένην βοήθειαν θεωρήσας, εις ύ
admouit. 6. Βenediξta, Dominu, μνωδίαν την γλώτlαν εκίνησεν, ς'. Ευ.
quoniam exaudiuit υocen deprecatio λογητός Κύριος, ότι εισήκεσε της φωνής
πέ, mec. 7. Dominu, adiutormeur της δεήσεώςμε. ζ. Κύριος βοηθός με,
ε/i, et protεξίον meus. Ετοίtendens και υπεράσπισής με, Και δεικνυς την
caufam repentini auxilii fubίun αίτίαν της ταχείας επικερίας, επήγα
γεν,

ι) φησίν Def in Cod. 1. 2) αλήλων. Cod. Ι. άλων. 3) καττύουσι Cod.2.

μαρτυρούσι, 4) τούτο - καταβήσεται. Del: apud c ο κ D. p. 477. ή Ηue
pertinent φuac in Cod.fior, leguntur, de φuibus tamen, φuia άλως δε pra
εedit, dubitandum eft, num ad Νοttrum pertincant. Ηaud magnopere
differunt ab iis qua coκ Ρ. Ρ. 48ο. in Comment, ad h.1. atrulit. "Εργαμε,
ενεργητικών δυνάμεων, καθ'
κυτών τα κατά διάθεσιν έργα δε χειρών αυτών τα των
ά πρόεισιν εις έργον τα συςάντα τη γνώμη των δε έργων Κυρίου τα μεν ορκτά, τα
δε αόρατα ά δή συνέντες εκυτούς τιμωρίαις υπέβαλoν. » Οpera quideln eorum
vocat, φua animo propofita habent, opera autern manaam εoram ea qua
virtutibus effectricibus praftantur, φuibus ea φua mente concepta funt, ef.
ficiunt. Οperum autem Dei alin fuht vifibilia alia inuifibilia, φua cum in.
tellexerint, fuppliciorum fe reos fecerunt. ,, 6) διό δή. Αbeft a verf. τών ό.
7) οικοδομήσεις. Cod. Ι. addit κυτούς, Cod, 2, είκοδομήσης. 8) Cod. 2. αυτές.
9) Cod. 2. οικοδομήσης,
... » Ρί. 7, Ιό.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ, Μ. ΧΧVΙΙ. 777
xit, In ip/oJperauit coν meum, cr
γεν Ι) "Ότι επ' αυτώ ήλπισεν η καρ, adiutu, βιn, et refforuit caro mea.
δία με, και εξοηθήθην, και ανέθαλεν ή Spes enim, φuamin ipίο collocaui,
τάξ με Ηγάρεις αυτόν ελπί, πρό. fuit mihi huius prοuidentia cσηci.
ξενός μοι της προμηθείας ταύτης εγένε liatrix. Ωuarnobrem liberatus ab
το. 2)διο δή της Ά την φυγήν κακgχί. arumna, guampropter fugan, per
Υ \ 5 η / \ 3)/
2ς απαλλαγείς, ανέθηλά τε κg) ήνθη peffus fum, reuirui, etfiorui, atηue
bonam corporis habitudinem exit
ια, και την εκ της ευθυμίας ευεξίαν α. titia recepi. Εt ex υοίuntatι mια
τέλαξον. Και εκ θελήματός με εξομο, corfirebor ei Ηoc eft, non inuitus,
\ογήσομαι αυτό. Αντί τέ ε βίαιον, 1ed mea fponte ipt oftero hy
ελ' εθελέσιον αυτό προσφέρω τον ύ. mnum. Sic et alibi ait, n) Vo
ινον έτω και αλαχε φησιν, εκεσίως luntarie facrificabo tibi : et rur
fits, b) Voluntaria oris mei tibi,
θύσω σοι, και πάλιν, τα εκέσια τέ σό. φuafo, ν. "
Υ
placcant, Domine. 3. Do
Α"

ιατός με ευδόκησον δή Κύριε, η Κύ minus g/t.fortitudo populifiti, et pro

μος κραταίωμα τέλαέ αυτέ ") εσιν και τεξtor faluationum Chri/ti /ui g/f.
περασπισης τών σωτηρίων τε Χειξε (XU Canto autem ipίum, vt bonurn
-έεςιν. Υμνώδεαυτόν ως αγαθόν Δε Dominum, φui fuppeditat et regi,
τπότην, χύν, και ρώμην, και σωτηρίαν, et populo, copiole fortitudinen,
et robur, et 1alutem. Chrifturn
(α) βασιλεί, και λαώ φιλοτίμως παρέ,
enim fe ipίum vt regem nuncu
ζοντα Χξισον γας εαυτόν ως βασιλέα pat: hoc namque nomen commu
αλεί κοινόν γαρ τέτο το όνομα και βα ne erat, et reguπι, et propheta
ιλέων, και προφητών, και ιερέων υπής rum, et facerdotum. φ. Saluum
ζε. θ. Σώσον τον λαόν σε, και ευλό. fic populum tuum Domine, et bε
medic bεreditati tur, et pa/te εor,
ησον την κληρονομίαν σε, καλποίμαναν et extolle illo, υπηue in aternum.
ιυτές, και έπαζον αυτές έως τό αιώνος, Ηanc igitur, inquit, benediStio
αύτης τοίνυν, φησί, της ευλογίας και nem et falutem curn tuo populo
ωτηρίας τώ σώ μετάδος λαό, 4)ίθύνων communica, dirigens, et pafens, ρ
et fuperiores * hoftibus officiens.
αποιμαίνων,
ών πολεμίων.καλυπερτέρες αποφαίνων
5) καλ βασιλά δε πgέ, Εt certe regi conuenientes funt pre
εσα ή ύπές τέλαέ προσευχή αξιά ces pro populo Sed dignum guo
que eft admiratione, φuod magnus
ασον δε και τέτοτε μεγάλε Δαβίδ, Dauid facίτ, φui, cum eum etiam
τι καλ διωκόμενος ό) υπό τέ λαέ συν. populus perfequeretur, (fubditi
πολέμεν γας τώ Σαελ την υπες αύ, , enin cum Saule ipfun oppugna
bant,) pro illo apud Deum precaba
ών ικετείαν προσέφερε τω Θεώ προεώ tur. Sίguiden praeuidebat futuram
και γαρ αυτών. 7) την εσομένην μεταβο. eoruin conuertionem : neque refpe
ήν, και εχ εώςα την αδικίαν, αλλά την xit ad iniuftitian illorum, (ed tan
τομένην δελείαν. turn ad futuram (cruitutem.
ΙΝΤΕRΡ.

1) ότι Αbε(t a verf των ό. 2) διό δή, Def apud coκ ο Ρ.477, 3) εειν. Αb
εh a cod. 1. 2. et a vert των ό. 4) ιθύνων Cod. Ι. 2. Ρram, αυτός, 3)
βασιλε; κ. λ., Del: jpud coκ Ρ. Ρ. 478. 6) υπό τού λαού. » Def in Cod, 2.
) τήν, Αbeft a Cod. 2. "

«α) Ρί. 53, 6. b) Ρί ι18, 198, * -

Β. Τίcod. Τom. Ι. ψ ΙD dd - 4

Α -
 778 Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε Τ Ι

*,
ΙΝΤΕRΡ. ΡS. ΧΧVΙΙΙ. ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ κη ΨΑΛΜΟΥ.
Χ» a lm u, Dauidi: exitu, ta
Ρ. bernaculi. Νeque hunc
α'. Ψαλμός τώ Δαβίδ, 1) εξόδου σκη
titulum in Ηexaplo inueni, (ed *..». «
νής. 2) Ουδε ταύτην ευρoν εν
"- V και w Υ.. 2 "

in aliφuibus exemplaribus. Ηinc τω εξαπλό την επιγξαφην, αλ εντ

nonnulli (criptores adduξti, ar
σιν αντιγράφοις εντεύθέν τινες των
bitrati funt beatum D au idem συγγραφέων όξμώμενοι ωήθησαν τον
hunc edidiffe pfalmum, cum ar. 3) μακάζιον Δαβίδ τέτον ειρηκένα τον
cam reduceret. Ceterum pfalmi ψαλμόν, ηνίκα την κιβωτόν επανήγα
verba nullam huiusmodi (enten, γεν, ουδεμίαν δε τοιαύτην διάνοιαν εχει
tiam habent, guandoquidern alia τέ ψαλμού τα βήματα έτερα γας ο
pfalmus pradicit. " Duplicem au ψαλμός προθεσπίζει. 4) διπλήν δε ό
tem continet prophetiam : alte μως έχει την προφητείαν την μεν ας.
ram quidem Επechia regi, alte μότloυσαν Εζεκία τώ βασιλέ, 5) την δε
ram vero nofiro omnium regi τώ πάντων ημών βασιλά, ός των εδώ.
congruentem, qui φuidem ido λων καταλύσας την πλανην, ταϊς ακ
1orum , errore fublato, diuinar τίσι της 6) θεογνωσίας την οικουμένην ε
cognitionis radiis orbem illu(tra, φώτισεν εγώ δε την μεν εις τον Εζεκί
uit. Εgo autem prardiξtionem ad
Επechiam pertinentemr paucis yζυyαν προφητείαν συντόμως εξώ, διαπλειό
expediam , pluribus vero pro Ε
την ημετέραν, ως μάλον ημών
phetiam nottram, vt qua ad προσήκουσαν, ο θαυμάσιος Εζεκίας των
πos magis attinet. Αdmirabi. Ασσυρίων 7)πεζιγινόμενος, και τώ πα
lis Ετochias, cum Α(fyrios debel ραδόξωτής νίκης επαγαλόμενες, πα
la(Ιet, et νίξtoria, nouitate ex
fultaret, iubet populum et vi ξακελεύεία τω λαώ θυσίας αμείβεθα
ξtimis, et hymnis , et gloria τον Θεόν, και ύμνους αυτώ και δοξολο
Deo gratias agere, et in aula γίαν προσφέgen, και εν τη αυλή αυτού
famia igfus olitum cultum ce. τη αγία την νενομισμένην λατρείαν επι
τελείy.
\

1) Rec. lettio eft εξοδίου. 2) Ουδε - αντιγράφοις. Ιdem eft Scholion apud
Μ ο Ν Τ F. in Ηexaplis ad h. 1. 3) μακάριον, Cod. 2. θείον... 4) διπλήν δε
ίερεύσιν εκεί. Ηac apud GΑ κ Ν. Αuξt.p.τι. e Cod.vatic. ita exhibehtur. ,,Ο είκο
τό, όγδοος ψαλμός διπλήν έχει την προφητείαν, την με αρμόττουσαν Εζεκία το βασι,
λεί, την δε τό πάντων ημών βασιλεί, ός των ειδώλων καταλύσας την πλάνην, ταίς α
κτίσι της θεογνωσίας την οικουμένην εφώτισε και ο μεν θαυμάσιος Εζεκίας των Ασσυ.
ρίων παραδόξως περιγενόμενος, παρακελεύεται το λαό θυσίαις αμείβεθα τόν Θεόν, και
ύμνους αυτό και δοξολογίας προσφέρειν, και την λατρείαν εν τη αυλή επιτελεί εις
γαρ τον ναόν μόνοι, εξήν εισιένα τοί, ιερεύσιν., ,, Vigefimus οξtauus Pfalmus
duplex continet vaticinium, νηum conueniens Εzechia regi, alterum omni
um nofirtim regi, φui idolorum falfo cultu fublato radiis diuina cognitionis
terrarum orbem collu(trauit. Εt egregius quidem Εzechias Αtlyriis πwira
bili modo deuiξtis imperat populo facrificiis Deo gratias referre ac hyιnnis
laudibusque eum profequi, et culturn in aula exhibere: nam in templun
1olis facerdotibus ingredi licebat. ,, 5) την-βασιλεί. Def in Cod. 2.
6) θεογνωσίας. Cod. Ι. θεότητο", ad[cripta tamen lcξtione altera. 7) Cod. 2.
παραγενόμενος,
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsΑLΜ. xxvΙΙΙ. 779

τελεν, επειδήπερ ο ναός άβατος ήν τοις lebrare: fiquidem templum erat

πολοίς, ι) μόνοις δε εισιτητος 2)ήν τοις multitudini inuium, folis autem a
Ιερεύσιν 3) εκεί. 4) ότα τούτων την αι, cerdotibus adirus ibi patebat. De
τίαν διδάσκει, την θεήλατον 5) πληγήν inde harum rerum caufam aperit,
oftendens Αffyriorum plaρom α
των Ασσυρίων επιδεικνυς, φωνής ομου Deo infiίξtam, vociferationis Gπιul,
και βροντής μεμνημένος και τροπικώς et τοnitru mentionem faciens, νο:
πλήθος υδάτων των πολεμίων ονομάζων cansque figurate hoftium nume
το πλήθος είτα πάλιν κέδρους αυτούς" rum multitudinem aquarum Ρoft
ea rurfus cedro, ipίos nominat,
αποκαλεί, το υψηλόν και πυκνόν έήεύ nimirun altitudinem et frequen
θεν παραδηλών και λέγει ταύτας μεν
συντςιβήναι, Τον δε ηγαπημένου λαον tian hinc oftendens: et afiorit
has quidem contritas effe, popu
υιώ μονοκεζώτων απεκαθήναι ατε δή lum autem diletturn filio νηi
ένα προσκυνούντα Θεόν, και δια τούτου cornium afhmilatum efle, φuippe
καταλύσαντα των επελθόντων δυσμε. Τuί νnum duntaxat Deum coat,
ετ είus ingruentium hoftium in.
νώντας πολας μυριάδας αλα μήν φη, finitas copias profigauerit. Ρrα
σι και δίκην φλογος αυτούς διέκοψε και τετε", ηquit, more ignis eos
διεσκέδασε, και την τέ Θεού έρημον συν. diίcidit et diflipauit, et phalan 3ξ

έσεισε φάλαγγα, και τον 62 δρυμόν gem Deo deftitutam concu/lit, *

ac locum illun, φui propter εο
μιμούμενον χώρον διατην 7) των εν αυ rum qui in eo caftramerati erant
τώ 8) σρατοπεδευσαμένων πυκνότητα, fίεquentiam, nemori fimilis erat,
των εκεί καταλυσάντων εγύμνωσεν ή fuis habitatoribus poliauit: nobis
μάς δε τους ελάφων δεξαμένους δειλίαν autem, qui ceruorum timiditatem
κατήρτισε, κα μένειν αντί τε φεύγειν Conceperamus, animum reddidit,
πεποίηκε, τούτου δήτα χάριν, 9) και fecitque vt pro fuga pedem fifie;
συντρέχειν άπαντας εν τω ιο) ναό δί. remus. , Quocirca par eft, ντο
Innes ad facram adem concurra
καιον, και των ύμνων αυτώ προσφέρειν mus, atηue hymnos pro remune
τας αντιδόσεις, τούτων γας ημάς ελευ. ratione Deo offeramus. Ε
θερώσας, παρασκευάσει και τα των πε cum ab his malis nos liberarit,
Ά έξω, τα υπο των πολεμίων δια, faciet, vt adificia, φua extra
πια-nia ab hoftibus vafiata funt,
φθαρέντα, και οιονεί ΙΙ) κατακλυθέν. et veluti alluuie deleta, rurfus re:
τα, αύθις ανοικοδομήσαι και κατοικησα, paremus et incolamus. Facile enim
βαδίως γας άπαντα κατορθώσομεν τον omnia nobis ex νοτo fuccedent,
12)αιώνιον έχοντες βασιλέα, ος και το cum regem habeamus fempiter
κρατείν ημίν δέδωκε, και την ειρήνην δε. num, quiet viξtoria nofira auctor
δώρηται ότι μένουν εις τον 3)μακάρι, fuit, et pacem largitus eft, Ρrafen
tein igitur pfalmum beaτο Εzechiae
ον Εζεκίαν είζηται ο προκείμενος ψαλ, gonuenire, haξtenus nofira expo
μός, η ερμηνεία δεδήλωκεν 14) επειδή δε fitio declaratiit, Quoniam vero
D d d 2 τι figura
1) μόνοις και μόνοιε, 2) ήν. Αbeft a Cod. 2. 3) εκεί. Αbείincol.α.
δέ. Cod. τ.
4) ετα τούτων-ερμηνεία δεδήλωκεν. Ηarc def apud σηκS. Le. 5)πληγήν. Cod. 2.
οργήν. 6) δρυμόν.Cod.Ι.δρυμώνα. 7)τών εν αυτό.Cod.2.ενταύθα τών. 8) Cod.Ι.τρα
σευσαμένων. 9) καί. Αbeft a Cod. Ι. Ιο) Cod. Ι. νεφ, Γι) Cod. Ι. κατακαυθέντα,
12) αιώνιον. Cod. 2. ουράνιον, 13) μακάριον. Cod. 2. θείον 14) Cod. Ι. επεί,

Α. -
Φ

78ο Β. Τ Η Ε Ο D o R Ε Τ Ι .
figura noui teftamenti vetus eft, Ι) τύπος της νέας η παλαιά, φέρε τη
age vmbra corpus applicemus, σκιά παραθέντες το σώμα, την ομοιότη
et fimilitudinem oftendamus. τα δείξωμεν, εκείβασιλεύς ευσεβής, και
ΙΙlic rex pius, et hic Chriftus ενταύθα Χρισος ο τής ευσεβείας διδά
pietatis magifter, Illic populus σκαλος εκείλαός εκείνω πειθόμενος, και
illi obediens, et hic populus ενταύθα λαός υπό τούτου σωζόμενος
ab hoc feruatus. Illic Α(Ιyrio εκεί Ασσυρίων πόλεμός τε και όλεθρος,
rum et bellum, et cardes, et
Ηϊc damonum incurfus et euer και ενταύθα δαιμόνων επανάτασις και
ίio. Iubet ergo Spiritus fan κατάλυσις παρακελεύεται τοίνυν ή χά
είi gratia, vt facri Αpottoli ρις τ8 2) πνεύματος τοίς ιεροις αποσό
falutem gentibus pradicent,
λοις τοις έθνεσι κηρύξαι την σωτηρίαν,
et c re dentes De o offe και τους πειθομένους προσενεγκεν τώ
rant. Filio enim Dei Αpofto Θεώ. 3) υιους μεν γας Θεού τους αποσό
λους
4&
1) τύπος. Cod. Ι. addit ήν. 2) πνεύματος. Cod. 2. pram. παναγίου, Cod τa
ric. apud G Α κ Ν. αγίου. 3) Αpud GΑR Ν. Ρ. ΙΙ. [φ. hac fequuntur, φuae
hoc loco ponenda effe duximus, tum quia cum illis φua in Τextu/rmond.
proxima funt, minus bene coharent, tum φuia prima verba ad Α Τ Η Α Ν Α
s ι ν Μ pertinent, tefte co RD. p.495. ,, άδεται γαρ ο παρών ψαλμός εκβαλομένων
μεν τών εξ Ισραήλ, αντεισαγομένων δε των εθνών, τούτο δε και η επιγραφή δηλοί λέ.
γουσα, εξοδίου σκηνή, σαφώς την έξοδον αυτών ημίν κατασημαίνουσα, προς κε την ισο
ρίκν, εξοδεύουσι τοί, ιερεύσιν από της σκηνής ο λόγος διαμαρτύρεται, άτινα χρή ετοι
μάσαντας προς την εξής απαντήσαι, ότι υιού, κριών, ότι δόξαν και τιμήν, προς δε νούν,
εκείνο ημίν υποπίπτει, ως ούτε κριός το άρρεν εν τοις προβάτοις νοείται, ούτε σκηνή το
εκ της αψύχου τκύτης ύλης συμπηγνύμενον οίκημα, ούτε έξοδς σκηνής ή από του ναού
αναχώρησις αλκ σκηνή μεν ημίν το σώμα τούτο, ως ο αποτολος ημάς εδίδαξε λέγαν οι
όντες εν τό σκήνει τούτω σενάζομεν..εξόδιον δεσκηνής ή από του βίου τούτου αναχώρησις
πρ ό, ήν παρασκευάζεθα ημάς ο λόγος παρεγγυά,τα δέτινα και τάδε κομίζοντας το Κυρίω,
επείπερ ή ενταύθα εργασία εφόδιόν έτι προς το μέλον και ο ενταύθα δια των αγαθών έρ
γων δόξαν φέρων και τιμήν τω Κυρίω,ουτος δόξαν και τιμήν εκιτό κατά την δικαίαν του
κριτού ανταπόδοσιν θησαυρίζει.,, ,, Canitur enim hic Pfalmus Ifraëlitis ex
pulfis et Gentilibus eorum loco introduξtis. Ιd vero ipfa φuogue docet in
1criptio, εκitu, tabermaculi, manifefte exitum illorum nobis tignificans. Αd
hiftoriam quidem φuod attinet, facerdotibus e tabernaculo egredientibus
commonίtrat oratio, gua ab iis comparari oporteat, et quid poftero die fa
cere debeant, φuod (cilicet filios arietum, gloriam et honorem afferre debe
ΩΠί. uoad interiorem autem fenfum hoc hobis fuccurrit, quod neque a
ries, matculus de grege, intelligatur, neque tabernaculum quod incolimus,
e materia qua vita expers eft compaξtum, nec per exitun tabernaculi diίcef
fus e templo fignificetur, fedtabernaculum nobis eft corpus hoc, ντί Αpofto
lus nos edocuit, dicens: α) uifumus in hoc tabernaculo, ingemilcimus. Ε
grelju vero e tabermaculo eft difcefus ex hac vita, ad φuem ντ, parati fimus,
Ιhac verba admonent et modo hacc modo illa Domino afferri iubent. Si
φuidern φuac in hac vita geruntur, guafi viaticum funt ad futuram vitam :
nam gui per bona opera gloriam et honorem Domino affert, is fibi iple
gloriam et honorem pro iufta Iudicis retributione inίtar thefauri
reponit,,, α) 2 Cor.5, 4.
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsΑLΜ xxvΙΙΙ. 78 1
Ισs appellat, tanquam Chrifti
λους καλεί, ως αδελφούς τέ.Χριςού χρη fratres nominatos: a) , Dicite
ματίσαντας, είπατε γάς φησιν τοις α enim, ait,
δελφοίς με, ι) ότι προάγω υμάς εις την pracedam vosfiatribus meis, φuod
in Galilaam. Fiilor
Γαλιλαίαν υιους δε κριών, τους εξεθνών νero nrietum, eos qui ex gentibus
πεπιτευκότας, άτε δή φύντας εξ αλό fideles exftitere nuncupat, vt qui
γων πατέρων. 2) Ενέγκατε τώ Κυ a patribus ratiοne carentibus
progeniti funt. Αfforté Domino
gίω υιοι Θεού, ενέγκατε τω Κυρίω υιους
ήlii Dei, afferte Domino βlio, arie
κβιών. β. Εν έγκατε τω Κυρίω δό ί:ίθΝ. 2. Αfferte Domino glo
ξαν και τιμήν ενέγκατε τω Κυρίω δόξαν riam et bonorιm, afferte Domino
ονόματι αυτό προσκυνήσατε τω Κυρίω glorian nomini ciur, adorate Do
εν αυλή αγία α υ τέ. Υμείς, φησίν, οι minum in aula/anξta eiur. Vos,
το θείον κήρυγμα πισευθέντες, και υιοι inquit, φuibus diuina praedicatio
κληθέντες Θεού, μετά πάσης προθυμί ticommifla eft, et qui filii Dei voca
eftis, cum omni alacritate di
ας το θείον πανταχού διαπορθμεύσατε uinam pracdicationem ad omines
κήρυγμα, και τους εν 3) αλογία τζεφο mundi partes transferte , atque
μένους λογικούς απoφήνατε, και 4)τού eos, φui fine ratiοne nutriti funt,
τους πρώτους τω Θεώ προσενέγκατε' rationis compotes reddite, et hos
ετα δια τούτων το σέβας και τους ύ primos Deo afferte: deinde per
hos cultum et hymnos adhibete,
μνους προσοίσατε, 5) εν τοις θείεις οίκοις in diuinis aedibus beneficii auξto
τον ευεργέτην γεραίροντες εκε ταυτα rem celebrantes. Similia hacc
και τους υποτε σωτηρoς ειρημένοις προς funt illis, φua a Saluatore facris
τους ιερούς αποσόλους πορευθέντες μα apoftolis dicta fuere: b) Εuntes
θητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζον docete omnes gentes, baptizantes
illas, in nomine Ρatris, et Filii,
τες αυτούς εις το όνομα τ8 πατζός, και etSpiritus fan8i. * Εtenim pfal- και
του υιού, καλ του αγίg πνεύματος και ο mus, poft ea φua diξta funt, fta
ψαλμός 6) γας, μετά τα ειρημένα, ευ tim de facris aquis mentionem fa
θύς των ιερώνυδάτων ανέμνησε γ.Φω cit. 3. Κοχ Domini /uper
νή Κυρίου επί των υδάτων ό Θεός της αqua : De u, mric/fari, into
ntιit. Ρracdicit autem fermo
δόξης εβρόντησε. Προλέγει δε ο λό.".-
w y Α 2 - Α
νοcem e calo delatam apud Ior
γος την ουρανόθεν ενεχθείσαν παρα τον danem: c) Ηic eft Filius meus,
Ιορδάνην 7) φωνήν ουτός εσιν ο υιός με die&tus, in φuo mihi bene com
ο αγαπητός, εν ώ 8) ηυδόκησα' βροντήν placuit. Ipfun autern vocen to
δε αυτήν προσηγόρευσεν,ώς εις άπασαν mitru eppellault, tanή"an totum
ρrben terrarum per facra euan
δια των ιερώνευαγγελίων δραμουσαντην gelia penetrantem. Similiter fί
οικουμένην 9) ούτως υιους βρούiής την lios tonitru apottolorum bigain
ξυνωρίδα των αποσόλων εκάλεσε, διατην nu ne up au it, ob admirabi
".
-- « D dd 3 len
-
"

1) ότι. Αbeft a Cod. τ. 2. 2) Ενέγκατε - κριών, Dua diuerfe interpretatio

nes h. 1. coaluerunt, guarum prior in verίione των ό. obelo notata fuit, tefte
Ε ν s Ε Β Ι o ad h. 1. 3) Cod. 2. αλογίαις. 4) τούτους, Cod. 2. τούς. 5) εν.
Αbeft a Cod. Ι. 6) γάρ. Αbeft a Cod. 2. 7) φωνήν Def in Cod. 2. 8) Cod.
1. 2. ευδόκησα. 9) ούτως - φωνήν Def in Cod. 1. et apud coκ Ρ. p, 487.
α) Μatth. 28, ιο. b) Ib. ν. 2ο, ε) Ib. c. 3, 17.
-
 782 Ε. ΤΗΕ ο D o R ΕΤΙ
lem diuinamφue theologia vo υπερφυά καλ θείαν της θεολογίας φω
Cé1η. Dominus /uper aqua, νήν. Κύριος επί υδάτων πολών, ου
rmultar. Νοn enim Iordanes fo γάς μόνος ο Ιορδάνης εκείνην την χάριν
lus illam grariam accepit, verum εδέξατο, αλ' εν ) απάση γή και θα
in omni terra et mari baptilma λάσση το τούβασίiίσματος επιτελείται
tis myfterium perficitur, diuina μυgήριον, της θείας επικλήσεως αγια,
inuocatione aquarum ήaturom ζούσης των υδάτων την φύσιν εντεύθεν
fanξtam efficiente Hinc apofto την χορηγηθείσαν δύναμιν τοίς αποσό
lis fuppeditatam potentiam pradi λοις προαγορεύει. δ. Φωνή Κυρίου εν
cit. 4, Κοχ Domini in υίντμ
τε, υον Domini in magnifcentia. ιχύι φωνή Κυgίε εν
μεγαλοπρεπεία.
Congruentia his Αξίuum hiftoria Σύμφωνα τούτοις ημάς και 2) των πρά
nos edocet. Νam inde diίci. ξεων ή ίσορία διδάσκει μανθάνομεν γας
mus, guomodo curn affumere. εκείθεν, όπως αναλαμβανόμενος ο 3 Δε
tur Dominus Chriftus, fuos fan σπότης Χρισός τοις αγίοις αυτό μαθη.
ξtos apofolos adhortatus fit, di. ταϊς παρηγγύησε λέγων' 4) προσμενα
cens : α) Μanete in ciuitate hac, τε εν τη πόλει ταύτη, έως αν ενδύσηθε
donec induamini virtute ex-alto.
Εt poft dies decem, fefto Pente. δύναμιν εξ ύψους και μετα 5) δέκα ή
coftes, ί) Faξta eft vox de ca μέρας εν τή της Πεντηκοςής εορτή 6)ε.
lo, tanquam aduenientis fpiritus γένετο φωνή εκ του ουρανού, ώσπερ φε
vehementis, et repleuit domum ξεμένης πνοής βιαίας, και επλήρωσε τον
νbi erant (edentes: et erant in
οίκον, ου ήσαν καθήμενοι και εγένετο εν
illis diuife linguae, tanquam
ignis, Ιeditque fupra fingulos αυτοίς διαμεριζόμενα γλώσσα ωσεί πυ
eorum. Ceterum υccen εκάθισε Τε εφ ένα έκασον αυτών
dicit gos,
Spiritus fanξti gratiam , gua. φωνήν δε λέγει την χάριν του πνεύμα
apoftolos robore potentiaque im. τος, την ίχύος και δυνάμεως τους απο
pleuit, atφue viles magnificos σόλους εμπλήσασαν, και μεγαλοπρε
reddidit. Deinde oftendit quas πεις τους ευτελείς 7) απoφήνασαν,είτα
res effecerint hac voce corrοbo
rati. 5. Κor Domini con 8) δείκνυσιν, οποία κατώρθωσαν τήδε
"- - " / " .-

fringenti, cedror , et confrin τη φωνή κρατυνθέντες. ε. Φωνή Κυ-,

get Don in u , cedro, Liba n i.» βίε συντρίβοντος κέδρους, και συντρίψει
Ρorro per hac verba fignificat Κύριοςτας κέδρες τέΔιβάνg. Σημαίνει δε
idolorun euerfiοnem. ΤQuon δια τούτων των λόγων την των ειδώλων
iam enim idolorum delubra
quondam alta erant, qua nihil κατάλυσιν επειδή γαρ υψηλά ήν πάλαι
«fruξtus colentibus afferebant, ct τατων ειδώλωντεμένη,καρπόν έδένα τοις
ari, Libani hac affimilauit, φua. σεβομένοις ορέγοντα, ταις τε Λιβάνου
procera guidern funt, efculen κέδροις απείκασε ταύτα, αι υψηλα μέν
tum vero fiuttum ferre minime εισιν, εδώδιμον δε καρπον ου πεφύκασι
- - φέρειν.
1) απάσηγή. Cod. Ι. πάση πηγή. 2) των- διδάσκει. Cod.Ι. ήτων πράξεων διδάσκει ιτορία.
3) Δεσπότης. Αbeft a Cod. 2. 4) προσμείνατε - ύψους. Αlia eft le&tio l. c.
5) Cod. Ι. 2. δεκάτην ημέραν, 6) εγένετο - έκαςον αυτών, Def in Cod.3. 7)
Cod. 2. απεργάσασαν, 8) δείκνυσιν οποία Del: in Cod. 2.
") Ltic, 24, 49. ") Αξί, 3, 2, 3.
 /

ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧVΙΙΙ, 783

Φέge"ν. 5. Και ι) λεπτυνε, αυτάς, ως folent. 6. Ε. comminuet ear

ranquan υitulum, Libani. Li
τον μόχoν 2)τέ Λιβάνε. Λίβανον δε
και την Ιερουσαλήμ ονομάζει πολάκις banum autem Ηierofolyma m fac
pius nuncupat. Αperi enim,
διάνοιξον γάς φησιν ο Λίβανος τας θύ.
ait, a) Libane ianuas tuas, et
ας σου, κgλ καταφαγέτω πυρ τας κέ.
ξους σου μόχος δε Λιβάνου, ο υπ' αυ deuoret ignis cedros tuas, Witu
ίur autern Libani eft ille, qui ab
των 3)γενόμενος ε. Χωρήβ 4)εποίησαν * illis faξtus fuit in monte Ηo. *
γάς Φησιμόχον εν Χωρήβ, και προσε reb. Fecerunt enim, ait, ί) νί
κύνησαν τώ γλυπlώ αλ' εκείνον Μωσης tulum in Ηoreb, et adoraue
runt (culptile, Sed illum Μοίeς
ο νομοθέτης συνέτριψε, και ελέπjυνεν:
εκείνωτοίνυν λέγει παραπλησίως και legislator confregit, et commi
nuit. Inftar illius igitur dicit o
πάντα της οικουμένης τα είδωλα λε mnia orbis idola conterenda efle,
πτυνθήσεώθαι, και φρούδα γενήσεθα, atφue vana fore. Εt dileξtus quem
και 5 ιό ήγαπημένος, ως υιός μονοκερώ admodum filiu, τηicornium, Popu
των, ο δε πεπισευκως λαός, και της lus autem, φui Deo credidit , et
πλάνης εκείνης απαλλαγείς, και αγα ab illo errore liberatus fuit, et
propterea dilcξtus vocatus eft, in
πητος τούτου χάριν καλούμενος, αήτ uίξtus et inexpugnabilis erit,
τητος έται και άμαχος, άτεδή της πο tanquam a multorum Deorum
λυθείας απηλλαγμένος, και την μίαν cultu liber, et, vnicam diuinita
πρεσβεύων θεότητα. 6) ζ". Φωνή Κυ tem honorans. 7. Κοχ Do
mini dirimenti, finmmam
ρίου διακόπτοντος φλόγα πυρός. Πυ Cum eriim facrorum apoftolorum ignir.
ροειδή γας τ8 παναγίου πνεύματος την chorus ignis fpeciem referentem
χάξιν υποδεξάμενος o των ιερών αποσό. Spiritus Εa"Ει accepif
λων χορος, έφωτίζετο μεν, ουκ εκαετο fet , illuftrabatur quidem , Ιed
non comburebatur. In futura
δέ. 7)καν τώ μέλοντι δε βίω η διπλή τε
πυρός ενέργεια μεξιζομένη, φωτίσει μεν autem vita gemina ignis vis di
uifa , virtutis quidem athletas
τους της αρετής αθλητας, εμπgήσει illuminabit, peccato vero dedi
δε της κακίας τους ερασάς' ου δη χά, tos exuret, Propterea et igni,
ριν και πύς 8) ονομάζει, και σκότος κα nominatur, et οί/έurita voca
λείται των παρανόμων ή κόλασις, ώς της tur impiorum pα:na, eo quod
D d d 4" illa

1) λεπτυνεί. ReStius a Symmacho expr. και όρχείθα, εποίησεν, . et in Εdit. φuinta

σκιρτοποιήσει, feu vt Αquila habet, σκιρτώσει. 2) Cod. 1. 2. τον Λίβανον,
quae eft rec. le&tio των ό. 3) γενόμενος, Cod. Ι. addit μόχος. 4) εποί,
ησαν - Χωρήβ. Def: in Cod. 2. 5) ο ηγαπημένος. Reliqui Ιnterp. gracci
habent Σαριών. 6) Αd marginem Cod. I. ha:ς adlcripta funt, φuae tamen
ad fequentem verficulum pertinere videntur: το επί της βάθου (legendum
βάτου) την γαρ καυτικήν δύναμιν χωρίσας του πυρός, την φωτισικήν μόνην έδειξε τώ
Μω"σή ο Θεός, και τούτο έξι o λέγει, φωνή Κιρίου διακοπτοντος φλόγα πυρός, ,
, Scilicet in rubo. Vim enim comburendi cum ab igne feparaflet 1)eus,
1olam vim illuminandi oftendit Μofi. Εt hoc eft illud quod dicit, Vox Dei
dirimentis Hammam ignis. » 7) κάν, Cod. 1. καί. 8) Cod. Ι. 2, et co και D.
Ρ, 488, ονομάζεται,
α) Ζach. 11, Ι. 5) Ρί. 1ος, 19. coll. Εxod. 32, 8.
 .784 Β. ΤΗΕ ο D o R ΕΤΙ
"ν 2 -Α" "
illa vis ignis, gua illu(trat, ibi φωτισικής ενεργείας ) ου φαινομένης
non exiίtat. 8. Κοχ Domini
concutienti, de/ortuin, et commω εκεί. ή. Φωνή Κυρίg συσσείοντος έρη
κrbit Dominus de/artum Cader. μον, και συσσείσει Κύριος την έρημον Κά
Symnachus non concutientis, fed δης. Ο δε Σύμμαχος και συσσείοντος,
parere ficientis dixit : Αφuila αλ' εκτοκίζοντος είρηκεν και μέντοι καλ
etian, parturientir. De hoc au ο Ακύλας,ώδίνοντος, περί δέ ταύτης της
, τem deferto et Εfaias prardicit, a) ερήμου και Ησαίας 2) προαγορεύει ευ
Lartare defertum firiens, exultet
deferturn, et fiorelcat vt lilium. φςάνθήl 3)λέγων έρημος διψώσα 4)ευ
De/ertun vero nominat gentes, φρανθήτω ή έρημος, καθανθήτω ως κρί
tanquam Deo guondam deftitu
tas, De his eniun diuinus Efaias
νον. έρημον δε ονομάζει τα έθνη, ως έζη
μα πάλαι γεγενημένα 5) Θεξ. ταύτα δε
praedixit futurum vr florefcant :
beatus vero Dauid dicit futurum ο μεν 6) θεσπέσιος Ησαίας ανθήσειν, ο
νt parturiant et pariant. Τale δε 7)μακάριος Δαβίδ ώδινήσειν έφη καλ
etiam eft illud, quod alibi exftat τέξεθαι, τοιέτο δε έσι και το παρα τώ
apud Efaiam: b) Latare, fierilis, Ησαία κείμενον αλαχg' ευφράνθητι
qua non paris: crumpe, et cla σερα ή ε τίκτουσα ρήξον, και βόησον
ma, qua non parturis: quia plu ή εκ ωδίνουσα ότι πολλά τα τέκνα της
res erunt filii defertas, quam eius
φua habet virum. Ηoc deferrum ερήμε,8)ήτης εχούσης τον άνδρα, ταύ,
ΙDominus concutiens, (ίignificat την την έρημον ο Δεσπότης συσσείων"
auten concκίfio Dei aduentum,) fa. δηλοί δε τέΘεέ την επιφάνειαν ο 9) συσ
<iet vt falutem pariat, fecundum σεισμός τεκάν ιο)παρασκευάσει την σω,
prophetiain, qua dicit: c) Οb
tuum timorem Domine in vtero της αν, κατα την προφητείαν την λε.
«oncepimus, et"parturiuimus, et γεσαν, δια τον φόβον σου Κύριε εν γα
peperimus fpiritum falutis tua, σρί ελάβομεν, καλ ώδινήσαμε και ετέ,
φueιη fecifti fuper terram. Ρro κομεν πνεύμα σωτηρίας τι) σε, ο 12) εποί,
Ρterca et Cade, ipfum nominat, ησας επί της γης, τούτου χάριν και κά
id eft /anξtum Ηoc enim Cade,
fonat. 9. Κοκ Domini prac δης αυτην ονομάζει, τουτέςιν 13) αγίαν,
Τaranti, ceruor, ει reuclabir /ίl.
τέτο γας ερμηνεύεται το κάδης, θ. Φω
44/1", Νatura ceruis inίitum νή Κυρίε 4)καταρτιζομένη ελάφους και
εft, reptilia animalia defpicere. αποκαλύψει δρυμούς. Φύσις ταις ελά
Ηane autem poteftatem et facris φοις των ερπυσικών θηρίων καταφρονεν
apoftolis D o minus dedit : ταύτην δε την εξουσίαν και τοις ιεροίς
Dcdi enim, ait, d) νobis po αποσόλοις ο ι;) Δεσπότης 6) δέδωκε δέ.
* teftatem * calcandi fuper fer
Ρentos et corpios , et fuper δωκα γαρ, Φησιν, υμίν εξουσίαν πατεν
επάνω όφεων και σκορπίων, και επί πα
σζίν

ι) ού. Οod.2, μή. 2) προαγ. Cod. τ. προλέγει, ad(cripta tamen Icξίione altera. 3) λε.
γων. Αbeft a Cod. 2. 4) ευφρανθήτω. Cod. Ι. 2, ευφράνθητι. Rec. le&tio 1, c. cft
αγαλιάθω, ) Cod. 2. Θεώ. 6) θεσπέσιος. Αbetta Cod. 2. 7) μακάριος,
Αbeft a Cod. 2. 8) ή, Cod. 1, 2. μάλον ή φua eft rec. leClio 1. c.
9) Cod.
1, 2,
σεισμός, το) Cod. Ι. παρασκευάζει. Cod. 2. σκευάζει. ιι) σου. Αbeft a
Cod. ι. 12) Cod, ι, εποιήσαμεν. ι;) Cod. I. αγία. 14) Κec. le&tio h. l.
ςft καταρτιζομένου, 15) Δεσπότης, Cod. 2. Χρισό, τ6) Cod. Ι. 2, έξωκι,
") Εί: 35, Ι. ") Ib. ς, 54, ι, ι) Ib, ς. 2β, 18, α) Luo, ιο, 19, Ν
 " τ

«4

3
ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsALΜ. xxvΙΙΙ. 7ες
,
σαν την δύναμιν τε εχθρού τούτωκρα οιηnem virtutem inimici. Ηoc
".
τυνθέντες τω λόγω, τους απατεώνας fermone corrοborati, dirmones
της οικουμένης εξήλασαν δαίμονας, και infidiatores orbe expulerunt,
των ειδώλων εγύμνωσαν την αθένειαν atque idolorum imbecillitatem
και τέτοιο προφητικός προηγοςευσελό, Ρatefccerunt. Εt hoc propheticus
Ιermo pradixit: Κον Domini
γος, φωνή, Κυρίε καταρτιζομέη έλα, praparanti, cerμου , er reue/nίir
φους, και αποκαλύψει οξυμούς, ι)τέτο /iίuar. Νam hoc eft admiran
γάς δή το παράδοξον, ότι των παντοδα, dum, quod per ceruos multitu
πων θηρίων α) το πλήθος δι' ελάφων dinein omnis generis ferarum dif.
εκεράτισε, και των φιλοσόφων την α. fipauerit, et vanan philofopho
καρπίαν δι' αγραμμάτων διήλεγξε, Κ%! run (cientiam per illiteratos et
το διαβόλου την τυραννίδα 3) δια αλιέ idiotas hotnines redarguerit, at
que diaboli tyranniden per pί
ων κατέλυσε δρυμους δε προσηγόςευσε (catores euerterit. Porro βίua,
τατων ειδώλων τεμένη, ώς άκαρπα παν, appellauit idolorum delubra, vt
τελώς τοιούτοι γας οι 4) δρυμώνες, ή οι penirus fterilia. Ηuiusmodi enim
δρυμοί, ους 5 )εκκόπταν ειωθότες οι άς. funt filua, guas optimi agricolae
excidere folent, et aperta terra
σοι γηπόνοι, και την υπ' αυτών νεμομέ. φuam illa occupabant, fruξtuofas
την γυμνούντες γην, τακάςπιμα φυτευ, arbores conferere, atque efculenta
ουσι δένδρα, και τα εδώδιμα καταβάλ, femina iacere. Ηoc fecerunt et
λουσι σπέρματα τέτο δεδgάκασι και οι orbis agricolae: φuandoquidem
της οικεμένης γεωργοί, πρόρριζα γας α cum idolorum delubra funditus
νασπάσαντες τα των ειδώλων τεμένη, diruifient, facras pro illis eccle
fias fundarunt. Εr in templo
τας θείας αντ' εκείνων εκκλησίας έφύ. εiu, omnir dicit gloriam, Scilicet
τευσαν. 6)δια τέτο εν τώ ναώ αυτού ab hac inaudita magnificentia in
πάς τις λέγει δόξαν, υπό της παρα hymnorum cantilenam excita
Ιο. Dominus diluuium
δόξε ταύτης μεγαλουργίας εις υμνωδί, tllS.
αν διεγειρόμενος, έ. Κύς ιος 7)τονκα, inύabitare facit, et / debit Domi
nu rex in aeternum. Νam
τακλυσμόν κάτοικιά, και καθιείται Κύ. a torrente iniquitatis terran
ριος βασιλεύς εις τον αιώνα. Την γας inundatam adificabit, atφue
τώχειμάρρωτής 8) ανομίας καταπον, renouabit, et -nouam creatu
-
τιθείσαν οικουμένην
Α' η
οικοδομήσει, και νε.
- φ
ram efficiet. Ρropterea et bea
εςγησε, και νεαν κτισιν εργασεται ο tus Paulus , exclamat : α) Si
quis in Chrifto eft noua crea
και ο 9) μακάριος Παύλος βοά, ε.τις εν tura. Ceterum, ait, cμm hoc
Χρισό καινή κτίσις τέτο δέ φησε ποιή, effecerit, non finet amplius im
σας, ουκ εάσει λοιπόν χώραν λαβών την pietatem locum habere, verum
ασέβειαν, αλ' εις αιώνα βασιλεύσει, in aternum regnabit. II. Do
ια. Κύριος χύν τω λαώ αυτού δώσει, minuυ τίrtuten populo βιo dabit,
Ddd 5 Domi

* ) τούτο κ. λ. Def apud coκ Ρ. 2) το πλήθος. Αbeft a Cod. . 2. 3) Cod. Ι.

2. δι'. 4) δρυμώνες ή οι Def in Cod. Ι. 2. 5) εκκόπτειν ειωθότες. Cod. 2. εκ
κόπτοντες, 6) διά τούτο, Rec. le3io h, 1. eft καί. 7) τον κατακλ. κατοικιεί.
Ρraftat interpretatio Αquila,είς κατακλυσμόν εκάθισεν. Syinni.επί του κατακλυσμού
εκάθισεν, 8) ανομίας, Cod, 2. ασεβείας, 9) κιακάριος, Αbeft a Cod. 2.
4) 2 Cor. 5, 17, 4.
 ζ,
786 Ε. ΤΗΕ o Do R Ε Τ Ι
Dominus benedicet populo Jiιο in Κύριος ευλογήσει τον λαόν αυτε εν εί,
pace. Ρer hacc autem, et im ς ή νη. Δια τούτων δε περηγόςευσε κα
")

piorum infultus prardixit, et νί

ξtorum martyrum viξtoriam, et τας των ασεβών επανασάσεις, και των
pacem poft hac ecclefiis con νικηφόρων μαρτύρων την νίκην, και την
ceflam. Dominus virtutem po μετά ταύτα παζαχεθείσανταϊς εκκλη.
pulo fuo dabit, hoc eft, tempo σίας εξήνην. Κύριος χύν τω λαώ αύ,
re belli, et benedicet populo fuo του δώσει, τουτέσιν εν τω του πολέμου
in pace, cum longum bellum
finierit. καιρό και ευλογήσει τον λαόν αυτε εν
ειςήνη, τον ι) μακρόν πόλεμον καταλύ.
ΟΤΩζ9'.

ΙΝΤΕR Ρ. ΡS. ΧΧΙΧ. ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ κθ' ΨΑΛΜΟΥ.

Ι. Ρ/Ε cantici dedicationi, α'. ΥΆ ωδής τg εγκαινισμού τέ
domur, in finem, ip/i Da. οίκου, 2) εις το τέλος, τώΔαβίδ.
ιuid. Νec beatus Dauid dιuί
Ούτε τον θείον 3) νεών ο 4)μακάριος ε.
num"templum con(truxit, nec ei δεέματo Δαβίδ, ούτε τώ δεμαμένω ας
qui conίtruxit pfalmi verba con μότle, τε ψαλμού τα 5) ρητά 6) εγ.
ιιeniunt. Dedication in igitur do καινισμόν
τοίνυν oίκε καλεί, την της αν
πmu,, vocat humanae natura in
* ftaurationem, φuam * Dominus ,
θρωπίνης
φύσεως 7) νεεςγίαν ην ο
Chriftus perfecit, dum pro πo.
δεσπότης Χρισος επετέλεσε τον υπες
bis mortem oppetiit, et mor
ημών καταδεξάμενος θάνατον, και κα
ταλύσας 8) τον θάνατον, και της ανα
tem euertit, et fpem refurgen
di mobis dedit. σάσεως ημών δεδωκώς τας ελπίδας, είζη
Diξtus eft au
tem hic iple pfalmus in beatum τα δε και εις τον 9)μακάριον Εζεκίαν
Εzechiam. Νam poft Αίlyrio ούτος αυτός ο ψαλμός μετα γας των
rum internecionen, et morbi li Ασσυρίων αναίρεσιν, και την της αρέω
berationem, maximam vt par σίας απαλαγην, εορτήν ως εικός μεγί,
eft celebritatem inftituit, Deo
gratias agens, φuoniam et illis σην επετέλεσε, ιο) τω Θεώ χάριν όμολο
falutem donauit, γών, ότι και αυτοί, εδωρήσατο σωτη
et fanξtum
fuum templum ab hoftili igne ρίαν, και τον άγιον αυτό ναόν τε των
liberauit. Quoniam igitur ea πολεμίων πυρός ήλευθέρωσεν επειδή τοί.
φua fiebant dedicationis fefto νυν εγκαινίων εώκει τα τελούμενα πα
{imilia erant, iure et hanc re
cepit infcriptionem. . . Sciendum
νηγύρει,εκότως και ταύτην εδέξατο την
eft autem, hac Εnechia per figu επιγραφήν, ισέον μέντοι, ώς τώ Εζεκία
rain congruere, fecundum iplam Ιι) κατα τύπον αρμότle, πάση δε τη
veritatem autern omni humanr φύσε, των ανθρώπων κατ' αυτήν την
αλή.

1) Cod. 2. μικρον, ex errore Librarii, vt videtur. 2) εις το τέλος. Ηac iuxta rec.
lectionem pramittuntur voci Ψαλμός, et pro τό eft τού. 3) Cod. 2. ναόν.
4) μακάριος. Αbeft a Cod. 2. 5) Cod. 2. βήματα. 6) Cod. 2. καινισμόν,
7) νεουργίαν, Cod. 2. καινουργίαν, 8) τον θάνατον. Cod. 2. αυτόν. 9) μακάριον,
Cod. 2. θείον. Ιο) τω Θεώ. In Cod. 2. ponitur poft μεγίτην. . Ιι),κατά. Cod. Ι.
Ρrzm. Αιέν.
 - ΙΝΤΕRPRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΙΧ. 787.

αλήθειαν. 1) ώσπερ γαρ εκείνος υψηλόν natura. Νam ηuemadmodum

2) εισδεξάμενος φρόνημα τούτο γας ή
των παραλειπομένων εδίδαξεν τορία
του θανάτου την ψήφον εδέξατο, χά
ριτι δε θεία τετύχηκε της ζωής ούτως
Αδαμ ο προπάτως, Θεός έσεθαι προσ
δοκήσας, και 3) μέγα κατά τε πεποιη.
κότος φρονήσας, παρεδόθη μεν θανάτω
τη δε θεία φιλανθρωπία της ανατάσε
ως έτυχεν. β. Υψώσω σε Κύριε, ότι tate refurrectionem adeptus eft.
» » Μ.
ille, cum magna fuperbia elatus
effet, (hoc enim Paralipomenωn
hiftoria a) docuit, )* mortis fen
tentiam recepit, diuina autem
gratia vitam confecutus eft, eo
dem modo Αdam primus parens,
cum fe Deum fore crederet, et
contra fίιum conditorem arro
gantia elatus effet, morte φuidem
mulξtatus, diuina tamen benigni
- -

υπέλαβές με καλούκ εύφρανας τους 42. Εxaltmbo τo Domine, quonian

εχθρούς μου επ' εμέ. Λαβών γας /u/δι pi/fi me, nec gaudio affecifti
inimico, /uper mc. Cum enim
την ημετέραν απαρχήν ο Δεσπότης, Doininus noftras primitias acce
πάσαν δι' αυτής την φύσιν της σωτηρί. pitlet, omnem' naturam per ipfas
ας ήξίωσε, και επίχαρτον γενέθαι τοίς falute dignam habuit, et ludi
εχθροίς και πολεμίοις ουκ είασε δαίμο" brio εfe inimicis et hόhibus da,
ΟΤΑγ. γ. Κύριε ο Θεός μου εκέκραξα monibus non fiuit. 3. Do
πmine Deu, mi clamaui ad te, et
προς σέ, και ιάσω με δ'. Κύς ιε ανή. /ann/ti me. 4. Domine eduxi/fi
γαγες εξάδου την ψυχήν μου έσωσάς εν inforno animam meam, /alun/ti
με απο των καταβαινόντων εις λάκκον, πme a de/oendentibur in lacum.
Ταύτα της ανθρωπίνης φύσεως 4) διη Ηarc humana ' natura enarrante
γουμένης ακούομε, τό μέντο, έκέκραξα audimus. Ηoc autern, clamauί
ηd te, et /hnn/ti me, Εzechiat
προς σέ, και 3)ιάσω με, τώμεν Εζεκία φuidem conuenit, fecundum pro
αρμότle, κατά τον πρόχειρον νούν, τη ximum et literalem fenfum, hu
δε 6) ανθρωπεία φύσε, ουκ έτι, ούτε mana ver8 natura non ita. Νe
γαρ 7) αύτη τον Θεόν ικέτευσε, και της que enim ipfa Deum deprecata eft,
φθοράς την ελευθερίαν 8) εζήτησεν" ο. nee ab interitu liberationem po
δυρμοίς δεκαι 9)ολοφυρμοίς χρωμένη δι, (tulauit: luξtu autem, et eiulatu
continuo vtebatur,mortem quidem
ετέλει, τον μεν θάνατον ορώσα, την δε videns, refurreξtionem vero mini
ανάσασιν ου προσμένουσα τα δάκρυατοί. πme extpeξtans. Lacrimas igitur
νυν και τους οδυρμούς, τους επί τοις αρ et fietus, φui in tgrotantibus et
ρωσούσι και τελευτώσι γιγνομένους, τέ morientibus fiunt, pro precibus
θεικεν αντί προσευχής, την άφατον τέ poluit, inexplicabilem Dei be
Θεού φιλανθρωπίαν δεικνυς, ότι καί τοι nignitaten oftendens: φuoniam
licet non vocatus, fed lamentatio
μή καλούμενος, αλ' όρων μόνοντες θgή. nes tantum videns, miferrus eft eo
νους, ώκτειρε τα 1ο) γινόμενα, και τον rum qua fiebant, et mortern euer
θάνατον έλυσε κανταύθα γας 1) πά
ν'
tit. Νam et in hoc loco rurfus
ΙΥΛΟΥίθΙΥl
--

ι) ώσπερ. Cod. 2, είπερ. 2) cod.τ. είτεδέξατο, 3) Cod. Ι. μεγάλα. 4) διηγου

J "

μένης. Αbeft a Cod. Ι. 5) ιάσω με Cod. Ι. ιάσομαι, 6) Cod. τ. ανθρωπίνη,

7) Cod. 1.2. αυτή, 8) εζήτησεν, Cod. . εξήτησεν, 9) Cod. Ι. 2. ολοφύρσει,
19) Cod. 2. γιγνόμενα, τι) πάλιν. Αbeft a Cod. 2,
«) 2 Paral. 32, 25. .
 1

738 Α

Β. ΤΗΕ ο D o R ΕΤΙ,
κ tem lacum appellauίt. * 5. Εξλιν λάκκον τον θάνατον προσηγόρευσε,
ίite Domino /hnξti eiu, et confί.
τεmini º memoria /hnξtitati, eiur. έ. Ψ άλατε τω Κυρίω οι όσιοι αυτέ,
6 Ωaonian ira in indignatione και εξομολογάθε
1) τη μνήμη της α
εius, et υita in υoluntare eius. γιωσύνης αυτέ. . 5. Ότι 2) οργή έντώ
Ιure fanξtis , hymnum gratiarum. θυμώ αυτού και ζωήεντώθελήμα]ι αυ:
φue aξtionem attribuit.
iam enitn omnibus
Ωuon
hominibus
τέ. 3) Εκότως τοις οσίοις απονέμει τον
refurgendi donum largitus eft, ύμνοι, και την ομολογίαν της χάρilος ε.
νerum non omnes hac gratia di. πειδή γας άπασινανθρώποις έδωκέlo της
gni funt, congruenter hoc bene. ανατάσεως δώρον, ου πάνlες δε της χάρι
ficio dignos canendis hyιnnis Ίοςάξιοι,αρμοδίως Ιες αξίες εις Ίες ύμνές
confecrat. Porro quam opti αφιεζοίαρίgην δε κομιδή πεποίήlαικο την
mam aliam diuitionem tecit.
άλην διαίρεσιν την γας οςγην απένειμε
Ιram enim indignationί adίcriptit:
(iram φuippe caftigationem νο τώ θυμώ οργήν γας την παιδείαν καλεί
cat;) vitam vero νόluntati: hoc την δε ζωήν, τώθελήματι τέτογάρτοι
enim vult, non illud. Illud enim βέλεται, ουκ εκείνο, εκείνο γαρ ημείς
nobis ipίi nos aditiίcimus. Νan» επισπώμεθα ο γαρ Θεός φησι θάνα
ΙDeus, inquit, a) mortem non fe τον εκ εποίησεν, ουδε τέρπεται επ'απω
cit, neque delettatur interitu vi λεία ζώντων έκτισε γας εις β) το είναι
ιuentium: creauit enim vt fint
omania, et falutares generationes τα πάντα, και σωτήριο, 5) αι γενέσεις
mundi. Αudimus etialn ipfum τ8 κόσμου ακούομεν δε και αυτού λέ
per prophetam Εzechielem dicen γονloς δια Ιεζεκιήλ του προφήτου 6)μή
tem: b) Νumquid voluntate ve.
lim mortem peccatoris, fic vt con
θελήσει 7)θελήσω τον θάνατον τέαμαρ
τlertat, fefe et viuat 2 Αd υg/pe.
τωλέως τό 3)επί 5ρέψαι 9)αυτόν και ζήνς
ram demorabitur #etur , et ad το εσπέρας αυλιώθήσεται κλαυθμός και
πmatutinum latitia. Ηoc autern εις το πρωί αγαλίασις τέτο δε ούτω
quoφue fic accίdit tempore Εze συνέβη και επί του Εζεκίου, και επί της
chia, et tempore communis fa κοινής σωτηρίας, οι γαρ Ασσύριοι "τας
lutis. Cum enin Αffyrii illis
comminationibus νfi fuitiξnt, et απειλαίς εκείναις χρησάμενοι, και εις
κλαυθμόν την πόλιν κινήσαντες, νύκτως
in luctum ciuitaten commouif.
fent, noξte plagam receperunt, et εδέξαντο την πληγήν,και έωθεν, ους δα
mane quos lacrimari coξgerant, la κρύειν ηνάγκασαν, ευθυμίας ενέπλησαν,
titia impleuerunt. c) Εt cum diuί και ο θείος Ησαΐας τέθανάτου την ψή.
nus Efaias mortis (ententiam Εze
chia fub vefpera attutifiet, rurfus di φον εσπέρας τώ Εζεκία κομίσας, υπό
luculo fauftum vitae nuncium ipfi την έω πάλινήνέγκεν αυτώτα της ζωής
ευαγ.
1) Cod. 2. την μνήμην. 2) οργή. Ιta fereomnes Ιnterpretes graci vocem Σ'27
transtulerunt, vnde fuίpicio oritur, eos legiffe η η, Αptiorem fenfim ex
Α

Ρrefit Ηieronymus, φui vertit, ad momentum εβ ira run. 3) Εκότως - αφιε.

ροί Del: apud coκ Ρ. Ρ.5οί, 4) το είναι, Cod. 2. τον αιώνα. 5) αι γενέσεις.
Cod. 2. αινέσεις. 6) μή. Cod. 2. ου.
7) Cod. Ι. 2. θέλω. 8) επιτρέψα αυτόν.
Rec. le&tio 1. c. e(t αποτρέψα αυτόν εκ της οδού της πονηράς. « 9) αυτόν και ξύν,
Cod. 1. και ζήσα.
") δ"Ρ. 1, 13, 14, Ρ) Εzech. 18, 23. ε) 4 Reg, 19, 3ς.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΒSΑLΜ. ΧΧΙΧ. 789
ευαγγέλια ούτω και επί της κοινής ε. attulit. α) Ιdem tempore conn
γένετο σωτηρίας των γας ιερών απο munis falutis accidit. Cum e
σόλων, και των συν αυτοίς πεπιτευκό nim facri apoftoli, et illi qui
των, οδυρομένων τέ Κυρίου το πάθος, η. cum cis crediderunt, pa(lionen
Doumini lugerent, mane mulieres
κοντ) αι γυναίκες υπό την έω, της ανα venerunt refurrectionis latitiam
sάσεως την ευφροσύνην κομίζεσαι, afferentes. b) 7. Εgo aurem dixi
ζ". Εγώ δε 2) είπον εν τη 3) ευθηνία in abundantia men, non mouebor
μου, ου μη σαλευθώ εις τον αιώνα, in αternum. Ηoc et Αdam fpe
rauit, in paradifo degens ante.
Τούτο και ο Αδαμ ήλπισε, το παρα φuam deciperetur, et Εzechias,
δείσω προ της απάτης 4) εμπολιτευό curn Αffyrium viciflet. Αtque
μενος, και ο Εζεκίας νενικήκώς τον Ασ. hoc manifefto Paralipomenωn li
σύζιον και διδάσκει λέτο σαφώς των ber docet, dicens, exaltatum effe
παραλειπομένων η βίβλος, 5) λέγουσα cor ΕΖechia regis. c) 3. Domine
υψωθήναι την καρδίαν Εζεκίου τέβα in υoluntare tua pra/fiti/fi decori
σιλέως. η. Κύριε εν τώ θελήματι σου mco υirtatem. Αuerti/ti autem/hci
6) παρέχoυ τώ7)κάλε, με δύναμιν α. em tuam a me, et.fhξtu, /um contur
πέτρεψας δε το πρόσωπόν σε, και εγε. batur. Similiter et hac conue

νήθην τεταραγμένος. Ομοίως άς niunt, turn Εnechia, tum huma

na omni naturac. Εtenim ille ob
μότle, καια ταύτα, 8) και τώ Εζεκία, virtutem diuini auxilii compos
και παση των ανθρώπων τη φύσει fattus fuit, et Αffyrios fupera
και γας εκείνος δι' αρετήν της θείας uit: et rurfus, cum diuina gra
προνοίας απέλαυσε, και των Ασσυ
tia * deftitutus e(Ιet , incidit in
gίων εκράτησε' και πάλιν της θείας χά, morbum, et mortis metu afte
ριτος γυμνωθείς, νόσω περιέπεσε, και ξtus eft. Εt Αdam guoque in
το της τελευτης εδέξατο 9) δέος και ο paradifo, et pulchritudine virtu
Αδαμ ιο)δε εν τω παραδείσω,κατό της tis ornabatur , et interitu fuperi
αρετής εκεκόσμητο κάλα, και κρεάτ or erat: cum autem ob trans
των ην της φθοράς, της δε θείας προ greflionem diuina ope denuda
νοίας δια την παράβασιν γυμνωθείς, tus eflet, vita mortalis turbi
νι)την από της 12)βιοτης υπέμεινε ζά, nem fuftinuit. Ηoc autern val
λην, τούτο δε σαφώς λίαν ο Σύμμαχος de manifefto Symmachus pofuit,
τέθεικε Κύριε εν τη ευδοκία σου 13) έτη Domine in beneplacito tuo pri
ΙΠΟ

ι) Cod. 2. υπό την έω αι γυναίκες, 2) Cod. 2. είπα, qua eft rec. le&tio loc. cit,
3) ευθηνία, Praftat interpretatio Sνηun, ηρεμία, 4) Cod. Ι. 2. πολιτευόμε
Σ/ Ο ς , s) Cod. Ι. 2. υψωθήνα, λέγουσα, 6) Cod. 2. παράχου, 7) κάλει. Ρro
σ-η-ηπ% οι ό. legerunt "-η"ir", φuam lectionem minus aptarn Syruυ φuoque
et Αrabυ (ecuti (unt. Reξtius Αquila et Εditio V. habent τω όρει, και) καί,
Αbeft a Cod. ι. 2. 9) δέος. Cod. 2. τέλος, 1ο) δε εν τώ. Cod. Ι. εν. Cod. 2.
εν τώ. ιι) την - ζάλην. co R D. p, 5ος. θανάτω κατεδικάθη, 12) βιοτής. Cod.
1. 2. Ρram. θνητής, αμam leξtionem Carafh expreflit.
3 ,
13) έζησας, Cod. 2.
ανές ήσας.

α) 4 Reg, 2ο, 4. ίηφ. Ε) Ιoh. 2ο, Ι. (φ4. c) 2 Par, 32, 25. ,

 \

79ο Β. Τ Η Ε ο D ο RΕ ΤΙ
"J " -

mo meo parenti potentiam fta σας τώ )προπάτορί μου κράτος ως εί- Ι.

tuίftί: νt fit manifeftum , huma, ναι δήλον, οτι ταυτα της ανθρωπείας
πε natura- perfonan ad Domi φύσεως, το πρόσωπον 2) φθέγγεται
num Chriftum hac loqui, ηuί προς τον Δεσπότην Χρισον, της ζωής
magnum vita donum ei largitus αυτή το μέγα 3) δωζησάμενον δώρον,
eft. 9. Αd te D mine clamalo, θ. Πρός σε Κύριε κεκράξομαι,και προς
ct ad Deun meum precabor. 10. τον Θεόν μου δεηθήσομ α ι ί. Τίς
Ωμα υrilitar in /anguine meo, β' ωφέλεια εν τώ αίματί μου, εν τω 4)κα
de/tendo in corruptionem ? Νum ταβηναίμε εις διαφθοξάν, μη εξομο
quid confirebitur tibi pului , aμε λογήσεταί σοι χούς, η αναγγελεί την
annunciabit veritatem tuan. Εt
αλήθειάν σου; Τούτοις και ο μακά
his quogue verbis beatus Εnechi, ριος Εζεκίας έχρήσατο τοις λόγοις, ώς
as νfus eft, vt quartus liber re
κα ή τετάρτη των βασιλειών ισορία δι
gum nos docet, diuiniφue Εlair δάσκει, και του 5)θειοτάτου
prophetia: et humana item natu Ησαίου ή
ra, licetnon omnis clamauit, tamen προφητεία και μέντο και η ανθρωπεία
per fanaos ad Deum clamauit, φύσις, ει και μη πάσα βεβόηκεν, 6)αλ
"
his vtens fermonibus, Quoniam λα δια των αγίων βεβόηκε προς τον
iuftum eft te conditorem lauda, Θεόν, τούτοις κεχρημένη τοις λόγοις,
re, et gratis fermonibus gratias ότι δίκαιον υμνεν σε τον ποιητήν, και
rependere. " Ηoc proprium eft λόγοις ευγνώμοσιν αμείβεθα σου τας
viuentium. Οιui enim in pulue χάριτας, τούτο ζώντων ίδιον οι γαρ εις
rem et in cinerem refoluti funt, χούν καλ κόνιν διαλυόμενοι, και το σω.
et humano opere deftituti, φuo ματικόν 7) έργον απολέσαντες, πως αν
modo tua beneficia υνηθείεν τας σας άδειν ευεξγεσίας,
decantare
poterunt: τι. Αudiuit Dominus, ια."Η κου σε Κύριος, και 8) ηλέησέ με,
ει mi/artu, g/t mci, Dominu, fh Κύριος εγενήθη βοηθός μου. ιβ. Έ.
έtu, g/t adiutor meur. 12. Con σgέψας τον κοπετόν μου εις χαραν ε.
τιςrti/ti planξtum meum in gaudi, μοί διέρρηξας τον σάκκον μου, και πε
τιm mihi, con/aidi/fi /accum meum, ειέζωσάς με ευφροσύνην. ιγ. "Οπως
ει circumdedi/ti me latitia. . 13. Κι αν ψάλη σο, η δόξα μου, 9) και ου μή
cantet tibi gloria mea , et non κατανυγώ. Και Εζεκίας σάκκον
compungar. Εt Ειechias facco
indutus, contra Αflyrios preces περιζωσάμενος προσήνεγκε τω Θεώ την
κατα των Ασσυρίων ευχήν και η αν
Deo obtulit, et humana natura
habίtum lugubrem induit. Αc θρωπεία φύσις το πένθιμον περιεβέ
nunc etiam (tulti φuidaπι , βλητο χήμα ιο)κανύν δέ τινες των α.
cum mortuos deplorant, νοήτων, τους τεθνήκότας ολοφυρόμενοι,
επί

τ) προπάτορι μου. Νοn fpernenda eft coniettura Μ ο Ν Τ F. ad h. 1. Symmacbum

legitte -ηγΗ%, 2) φθέγγεται- Χρισόν, Cod. 2. προς τον Χρισον φθέγγεται.
3) Cod. 1. δώρον δωρησάμενον, 4) Cod. 2. καταβαίνειν. 5) Cod. 2. θείου.
6) αλά - βεβόηκε. Def in Cod. 2. α. 7) έργον. Cod. Ι. 2. ac ς ο R D, p. 5o6.
όργανον, 8) Cod. 2.ελέησε. 9) και ουκιή καταν. Ηebr. 5-η" Ν%) nee/ileat.
ίο) καλ νύν!- χαραν εικοί, Γ)e{. apud co R Ρ. 1. c.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ, ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΙΧ. 79τ
> η " Λ' \ Μ.) -

- ε7τι σακχου καθήμενοι, κακως Των προ et in facco turpiter fedent,

φητικών βημάτων επαίειν ουκ εθέλουσι, prophetic verba audire nolunt,
qua aperte clamant, Con/tidi/fi
διαρρήδην βοώντων διέρρηξας τον σάκ Jaccum meum , et circumdedi/ti
" 7ζCy μου, και περιέζωσάς με ευφροσύ. me latitia, et conuerti/fi luέtum,
νην, και%. έτρεψας τον κοπετον μου εις neum in gaudiam mihi. Νam
χαραν εμοί καθάπες γαρ ο Εζεκίας φuemadmodum Εzechias cum
Μν

των πεντεκαίδεκα 1) ενιαυτών την επαγ quindecim annorum promiflio

nem accepiflet, multo gaudio
γελίαν δεξάμενος ευφροσύνης ενεπλή impletus eft : 4ic nos aquum
θη πολής, ούτω δίκαιον 2) ημάς την eft : qui refurre&tionis fpem
ελπίδα δεξαμένους της ανασάσεως, μη accepimus , mortuos non lu
θρηνείν τους 3)τελευτώντας, αλ' εκεί gere, fed illam cum latitia exfpe.
νην μετ'4)ευθυμίας προσμένειν το δε, ξtare. Ηoc autem , Κr cnntet
Μ « Ν/ ».
/
tibi gloria men, non compun
όπως αν ψάλη σοι ή δόξα μου, C και ου C
gar , *Symmachus fic interpre. *
μή καταυγώ Σύμμαχος ούτως ήg. tatus eft : Κt canter te gloria,
μήνευσεν ΚΑΙα άδη σε δόξα, κα; 5) και μη «t non taceat : φuati dicat, ob
hoc beneficium decet continuo te
αποσιωπηση αντί του, προσηκα ται, decantare et laudare eos qui ta
της ενεκα της ευεργεσίας διηνεκώς άδειν
lem gloriam conίecuti funt, et
σε καί υμνεν τους τοσαύτης δόξης τε nunquam reticere, Compunξtio
τυχηκότας, εν μηδενι καιρό σιωπωνίας, certe filentium inducit. Septua
και η κατάνυξις δε σιγήν εμποιεί, οι ginta igitur, pro /ilentio, com
εβδομήκοντα τούνν αντί6)σιγής τεθεί, punξtionem pofuerunt. Επechias
κασι την Ά δόξης δε ο μεν Ε quidem gloriam confecutus eft,
ζεκίας τετύχηκε, τοσούτων δι' αυτόν cum eius caufa tot millia plagam
a Deo infliξtam fuftinuerint, atque
μυριάδων θεήλατον δεξαμένων πληγήν, etiam curn fol prapoftero ordine
και 7) μέντοι και του ηλίου 8) ανασgέ oucurrerit: nos autem admo
ψαντος ημείς δε πoλής ευκλείας έχο dum magnam latitia caufam
μεν αφορμήν, τοσαύτην περί ημάς του habemus, cum talem Dei vniuerfo
Θεού των ολων επιδεξαμένου φιλοσος run amorem circa nos experti fi
mus. Sic enim, ait, Deus dilexit
γίαν. ούτω γάς φηση ο Θεός ηγάπησε mundum, vt filium fuum vnigeni
τον κόσμον, ότι τον υιον αυτού τον μονο tum daret, vt omnis qui credit in
γενή δέδωκεν, να πάς ο πισεύων εις αυ illum non pereat, fed habeat vitaπι
τον μή απόλητα, αλ' έχη ζωήν αιώ aternarn. Domine Deu, mi in
νιον. Κύριε ο Θεός μου εις τον αιώνα εξο aternum confiteboν ribi. Νοn enim
μολογήσομαι φοι, ού γας μόνον κατά modo in hac vita, verum etian
poft refurrectionen hymnos tibi
τον παροντα βίον, αλα και μετά την 1enper offeram, ίurnina et inexpli
ανάσασιν, ύμνους σοι προσcίσω, διηνε cabilia tua dona enarrans.
κώς τας υπερφυείς σου κg) αρέήτους
ΙΝΤΕRΡ.
διηγούμενος δωρεάς.
1) ενιαυτών. Cod. Ι. ετών, 2) ημάς. Cod . Ι. Ρram. καή.
- 3) Cod. Ι. τελευτή
ζΤζίγ7ζ και « 4) ευθυμίας. Cod. 1. 2. ευφημίας, 5) ου. Αbeft a Cod. Ι. 2, 6) σι
γής. Perperam in ed./irm, legebatur δόξης. Ειπεndatiorem leξtionem e Cod.
1. et 2 aug, reftituimus 7), μέντοι, Cod. . 2. μεν δή, 8) αποτρέψαντος, Cod.
νterque addit εί, τουπίσω και αναζεύξαντος.
792 - Β. Τ Η Ε Ο Ι) Ο R Ε ΤΙ

ΙΝΤΕRΡ. ΡSΑLΜΙ ΧΧΧ. ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥλ' ΨΑΛΜΟΥ.

Ι» 1" βtιm p/alniu, Dauidi, cc/fa α'.
/i. Ηunc titulum nec a
Ε
τέλος, ψαλμός τώ Δαβίδ,
pud Ηebraeos, nec apud reliquos
-εκτάσεως. 1)Τέτο δε έτε παραδ
interpretes inueni, verutn in ali τώ Εβραίω, ούτε παρά τους λοιποίς ευ
φuibus exemplaribus. Ceterum ξον ερμηνευταίς, εν ενίοις δε των αντι
mihi videtur ea guar circa Vri γράφων, ανίflεθα δέ μοι τα κατα τον
arn faξta fuere iiίnuere. Dicit
Ουgίαν δοκεί λέγει γας εν αυτώ τώ
enim in ipίο pfalmo, a) Εgo au ψαλμώ εγώ δε 2) είπον εν τη εκσάσετ
rem dixi in excelju menti, mca,
?roiεξtur/un a facie oculorum tuo μου, απέρριμμα από προσώπου των
rum: hoc eft, putaui, poftquam οφθαλμών σου' τουτέσιν, ωήθην ήμας
peccaui, tuo auxilio me deftitu τηκώς της σής γεγυμνώθαι πζονοίας,
tum fuiffe. Videtur autem hic
ειρήθαι δε έρικεν ο ψαλμός ουτος υπό
pfalmus a beato Dauide diξtus τέ 3) μακαρίου Δαβίδ, καθ' ον καιρόν
ε(Ιe, cum ab Αbfalomo perfecu
tionem pateretur. Εt hoc aper υπό τ8 Αβεσσαλώμ εδιώκετο και τέτο
tius verborum interpretatio doce σαφέσερον ή των ρητών ερμηνεία διδά
bit. 2. In te Domine /peraui, non σκει. β. Επίσοι Κύριε ήλπισα' μη
confitndar in «ternum. Μulto de καταχυνθείην εις τον αιώνα. Αιχύνη
decore, ait, peccatum me cir με, Φησιν, η αμαρτία περιέβαλε πολ
cumdedit: obfecro autem, ne diu
Ιnoc mecum permaneat, propter
λή ικετεύω δε μή μέχρι πολου ταύτην
fpem φuam in te collocaui. επιμένα, μοι, δια την επί σοί μοι γεγε
Ρro iu/titia tua libera me, et eripe νημένην πεποίθησιν εν τη δικαιοσύνη ΟΤΕ:
me. Νe meum, inquit, peccatum βύσαίμε, και 4) εξελού με μη εις την
refpicias, fed iniφuitaten eorum, εμήν 5) φησιν αποβλέψης αμαρτίαν,
φui me perfequuntur. Sic enim άλ' εις την των διωκόντων με παρανο
iufta fententia νtens, ab imminen
tibus calamitatibus me liberabis. μίαν ταύτη.γας τή δικαία ψήφω χζη
3. Ιnclina πd me aurent tuam, ac σάμενος, των επικειμένων απαλάξεις
* celera, υι eruar me. * Cum meas με συμφορών. γ'. Κλίγον προς με
'

preces exaudieris," celerem o το ούς σου τάχυνoν του εξελέθαι με.

pem concede, Ε/to mibi Deu, Ακούσας μου της ικετείας, ταχείανδός
proteior, et domu refugii, τι την βοήθειαν. γενέ μοι εις Θεόν υ
Jaluun me facia. 4. Ωμonian περασπισήν , και εις οίκον καταφυγής ,
for titudo mea , et refu τέ σώσα, με δ. "Οτι κραταίωμά
giam meum tu er, Hac μου, και καταφυγήμου εί σύ.6)Ταύτα
κg)
1) Τούτο-αντιγράφων, Similem obferuationem habet ad hunc loς. Εν s εB 1 vs,
cuius etiam hac eft (ententia, vt pars ifta infcriptionis e verf. 25. petita fit.
2) Cod. 2. είτα, 3) μακαρίου, Cod. 2. θείου, 4) εξελού με, Ita emendan
da fuit leξtio corrupta εξελούκαι, 5) φwσίν. Αbeft a Cod. 2. 6) Ηuc perti
nent qua in Cod. fior, exftant, φua tamen Τextui intererς dubitauimus,
curn non fatis conίtet, an Νoftri fint vel Τheodori mopru. Υπεράσπισον και ε.
πάμυνον εν τοις κακοί, ιδίωμα και τούτο εβραικόν, το υπεράσπισον, γενούμoι εις Θε
εν υπερασπιςην ώς και αλλαχού, και εγένετό μοι Κύριος εί, καταφυγήν, αντί του κατέ
φυγον
α) νετί. 23.
 *.

ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsΑLΜ. xxx. 793

και εν τω επτακαδεκάτω είπε ψαλ et in decimo (eptimo pfalmo di

μό, την παντοδαπήν τ8 Θεξ κηδεμο xit, omnis generis prοuiden
tian diuinam ignificans. Ηoc
νίαν παραδηλών' το δε κραταίωμά μου, autern, fortitudo mea, Αφuila et
Ακύλας και Σύμμαχος, πέτρα μου ής Syιτιιnachus petra men interpreta
μήνευσαν. ) έρικε δε ο προφητικός λό ti funt. Videtur autem prophe
4,

γος τώ ευαγγελικώ συμφωνείν, δs τον ticus fermo illi euangelico a) di

φρόνιμον υποδείκνυσιν επί της πέτρας θιο φuadrare, φuόd prudentem
την οικίαν οικοδομήσαντα, ήν ούτε πνευ. illum etle fignificat, φui doιπum
μάτων,έτεύετών κg) ποταμών 2)προσ αdificauit fupra petram, φuam
nec ventorum, nec pluuiae, nec
βολή δια το σερβόν 3)ελωβήσατο και fluminum impetus ob (oliditatem
ένεκεν του ονόματός σου οδηγήσεις με, latfit. Ει: propter nomen έtuum:
και διαθρέψεις με το δε διαθςέψεις ο άeduce, rue, et enutrie, me. Pro
Σύμμαχος τημελήσεις με τέθεικεν' λέ. εnutrier, Syιnmachus curnbi me
Ροίuit. , Dicit autern, quonian
γε, δε, ότι παντοδαπής με προνοίας ιne omni ope dignaberis propter
αξιώσεις, δια το όνομά σου εφ' ώ πέ. nomen tuuun, cui confifus fun.
ποιθα δια πάντων δέ γε των 4)ερμη Ρorro per omnia hac diξta qua
νευμένων ρητών τό μέτριον αυτό τέφεο. expofita funt, modeftian mentis
νήματος μεμαθήκαμεν ου γας ήτησε είus didicimus. Νοn enim pe
δια την οικείαν αφετην της θείας επικε, tiit ob proprian virtutem diuini
βίας τυχόν, αλα auxilii compos fieri, verum
διά το του Θεού ονος pro
pter Dei nomen, et Dei iu(ti
μα, και την του Θεού δικαιοσύνην, Κα/ tiam, et quoniam in ipίο fpe
ότι επ' αυτώ ήλπισεν, έ. Εξάξεις με rauit. 5. Εduce me de laquco
εκ παγίδος ταύτης, ής έκρυψάν μοι' βος, 4μen ab/εonderunt miύι,
quonian tu e prote&tor meu,
ότι συ εί ο υπερασπισής μου Κύς ιε, Donline. Αchitophelis confi
5) Την βουλήν του Αχτόφελ δια τού lium per hac oftendit, b) quod
των εδήλωσεν, ήν εισηγήσατο κατ' αυ. contra ipίum fugge/lit, i vt ian
τού,ώς και ήδη β) πgoergήκαμεν. σ'. Εις fuperius diximus. 6. Ιn
χείgάς σου παζαθήσομαι το πνεύμά manu, tua commendabo /piritum.
ηeum,
φυγον επ’ αυτόν. » Ρrotege et a malis defende, Per Idiotifinum lingua hebrai.
ca hoc quoque in loco protege me fic effertur, / mibi Deu protεξίον:
Dominus refigium, pro figa me τε.
νt alibί φuoque dicίtur, fitit mibi
copi adeum.» ) έθικε -- έλωβήσατο Del: apud co και Ρ. Ρ.534. 2) Cρd. τ.
2. προσβολαί. 3) Cod. νterque έλωβήσαντο. 4) Legendum effe νίdetur
ερμηνευομένων, ήρμηνευμένων, 5) Την - προειρήκαμεν. Ηorum
Cod. Ι. 2. habent
loco Codex fior. habet qua fequuntur: Παγίδα εκάλεσε την αιχμαλωσίαν
εφ' ήν συνείληπτο, ώσπερ εί, τινα κίνδυνον προφανή, το δε ή, έκρυψάν μοι ακολούθως
είπε το παραδείγματι, επειδή παγίδα την αιχμαλωσίαν εκάλεσεν, ίδιον δε της παγίδος
το λανθανόντως κρυπτομένην τίθεθα, ούτω τε απροόπτως λανθάνειν τους θηρωμένους,
,, Laqueum vocauit captiuitatem, gua tanφuam periculo aperto detentus fuε,
rat. Illud auten φuem al/torderuut mibi fatis appotite dixit, cum captiuita.
tem laqueo coιηparauerit. Solet enim laqucus clam occultari, venatores au.
tem, νbi neino putaret, latitant. » 6) προειρήκαμεν Cont p, 437, Qu. 2.
α) Μatth. 7, 24. 5) 2 Reg. 17.
Β. Τhrod. Τom.Ι. Ες4
 ν

794
Β. Τ ΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ
"

ηeum, redemi/ti me Domine Deu, μου, ελυτρώσω με Κύριε ο Θεός της"-

τ'eritatiί. Cum in multas far ληθείας. Πολαίς πολλάκις περιπε
pius calamitates incidiffem, ab σων συμφοραίς, τέτων δια της σής ήλευ
his per tuum auxilium liberatus θερώθην βοπής και δή χάριν την εμαυτε
". fum : propterea animam meam ψυχήντηση )παρατίθημι προμηθεία.
tuo auxilio commendo. Νam
πmanus hic iterum nominauίt au
χείρας γας πάλιν ενταύθα την πgoμη
θείαν ονομάζει. ζ'. Εμ ίση σας
xilium. 7. Οdi/ti omine, οί 2) πάντας τους διαφυλάσσοντας μαία
Jενuante, υπmirate inaniτεν. Ιlli ότητας διακενής. Εκείνοι με ούν,
φuidem, ait, non tibi confifi
funt, verum vanis cogitationi φησιν, ου σοί τεθαρρήκασιν, αλατοίς
Βus fais νfi fuerunt : tales ve ματαίοις αυτών κέχξηνται λογισμοίς'
ro penitus auerfari foles. εξωθας δε τους τοιούτους παντελώς α
Εgo nutem in Domino /permuί. ποσgέφεθαι, εγώ δε επί τω Κυρίω ήλ
8. Εκultabo, et lactabor in mi πισα ή. Αγαλλιάσομαι, και
Jericordia tua. Εtenim cum
in calamitatibus fim, tuam ευφρανθήσομαι επί τό ελέe σου. Και
opem imploro, et hanc confe γας 3) εν συμφοράς ών την σην επικε
cutus, tuae benignitati horum gίαν 4)καλώ, και ταύτης απολαύων, τη
Β ο π ο ru m cau Γa m adfcribo. σή φιλανθρωπία των αγαθών ανατίθη
Ωuoniam refpexi/ti bκmilitatem μι την αιτίαν, ότι επείδες 5) την ταπεί
ηream, Jalua/ti ex angu/fii, ani νωσίν μs,6)έσωσας εκ των αναγκών την
???/7η) γ)/8/11), 9. · Νec con
«lu/jti me in maniba, inimici, ψυχήν μου. θ. Και ου συνέκλεισάς
/tatuί/fi in loco /patio/o pede, με eis χείρας εχθρών' έτησας εν εύρυ
7/16'03'. χώρω τους πόδας μου. Ου διήμας
Ηis cogitation ib us
femper vtens, minime fruttra τον δε τούτοις αε, χρησάμενος τους λο
tus fum. Νarn frpius cum
in : hoftium infidias et la γισμοίς.
κις , κg/
ενέδρας γας πολεμίων πολλά
7) λοχοις περιπεσων, και είσω
φueos incidiίlem , atφue intra
retia contra me extenfa verla των 8) περιταθέντων μοι δικτύων γενό
rer, venatores ίubterfugi. Ηoc μενος, διέφυγον τους 9) θηρεύοντας, τέ.
enim dixir: Νon conclu//ti me το γας επεν, ου συνέκλεισάς με εις χεί
1n manibu, inimici. Ι)ocet
autem hiftoria fapius ipίum ρας ιο)εχθρότι) διδάσκει δε και η ισο.
a Saule comprehenfum , at εία, ότι πολλάκις καταληφθεις υποτέ
φue etiam in fpelunca in. Σαουλ, και μέντοι και εν τω σπηλαίω
cluίum, illius manus declinaf. ειςχθες, τας εκείνου χώςας διέφύ.
- γε

2) Cod. Ι. προστίθημι Cod. 2. περιτίθημι, 2) πάντα..Def in Τextu των ό. et in

Cod. 1. 3) εν Cod. Ι. επί. 4) καλώ. Cod. Ι. παρακαλώ. 5) τήν. Cod. 2.
Ρίαιη επ, ντ in edit. ald, et compί. 6) έσωσας - ψυχήν μου. Ηelr. agno
uifti in anguftiis animam meam, 7) λόχοις, Cod. fior. λόγοις. 8) Cod. 2.
περιταθέντων,9) Cod.fior. θηρευτάς, Ιο) Cod. Ι. 2. et #or. εχθρών. 11) δι
δάσκει-χηματισάμερε. Sίς φuoφue leg. apud co R D. p, 5,5, eadem autem
exftantapud εν s Ε Β. in Μ ο Ν Τ F. Coll. ησυή ΡΡ.Ρ. 116. Cod.fior, η γ ρ ετορία
ε διδάσκει, όπως και τας χείρα διέφυγε Σαουλ και του Γετθαίουε παραπληξία χρη
σάμενος, Ν "
Ν.
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ,
ΙΝ ΡsΑLΜ. xxx. 795
γε και άλοτε τους Γετθαίους, παρα, fe, et alio quoφue tempore Gε.
πληξίαν χηματισάμενος ί. Ελέησ ον thaos, cum amentiam fimulaΕ
1ο. Μi/erere mεί Do
με Κύριε ότι θλίβομαι, έταράχθη εν fer.
θυμώ ο οφθαλμός μου ή Ά μου , ημίπε, 4κoniam tribulor: contur
και η γασής μου. Τούτο ο Σύμμα baru of fn ira oculu, ηeur, er
Ά ούτως 2. εθoλώθη δια παρος, σπίτια ηea , ει υenter meur.
Ηoc Symmachus fic dixit: οί,
γισμόν ο οφθαλμός μου' παξοργισας "rtrationem oculu, meu, τμrbaru,
γάς σε δια της αμαρτίας, δακρύων 4/f. Cun enim te irritauerin
διηνεκώς αναγκάζομαι καλμέν δή και η Ρει Ρeccatum, lacrymari conti
ψυχή μου ζάλης καθορύβου εμπέπλη "ε-Cogor, atque etiam anίπια
5αι γασέρα δε ενταύθα το των λογι. πιε" τάmpeftate et tumultu im
σμών ταμιείον εκάλεσεν οι λογισμοίγας, ΡΙείο είt. Κenter vero hic cogί.
τationum promtuarium ΜΟcatur, ζ
αλ' ούχ ή γασης, έταράτlετο ιά Οτι Cogitationes enim, non venter,
εξέλιπεν εν οδύνη η ζωή μου, και τα τιιτbabantur ΙΙ. Ωμoninm dafo
έτη μου εν σεναγμοίς. Πάντα μου, ρίt in dolore υίτα λmed , - et anni
ησί, τον βίον εις οδύνας και δάκρυα δε, πιεί in gemitiίur. Οmnem ,
Ε ηθένησενεν πlωχεία ή ιχύς πε"πι, inφuit, vitam in dolor: "
Βus et lacryιnis confumίi. Τη.
μου, και τα όσα μου έταράχθησαν ήrnata εβ' in Ράμperfate τirrμε
ε) καλ ή ένδεια δε, και των αναγκαιων """, " φίla mea conturύata
ή σπάνις, 2) κατέτηξε μου το σωμα' Junt. Porro inopia ct, rerum
ταύτης δε της ενδείας και ή 5%ία μέ ηεςείtariarum pehuria Corpris
"""" aridum reddiderunt.
μνητα, και 3)φησιν, 4)ούνησβ ο τέ Ηuίus autern inopia bittoria guo
5) Ναας υιός, ο Αμμανίτης, και Βερζελ: Η" πεποίnit, et ait: α) Vπεfbi
λει ο Γαλααδίτης, ήνεγκαν πυρους και filius Νaas. Αmmanites, et Βer
κgθας, και 6)άλευρον και κυαμοί: "liai Galeadites, attularunt τ.
καλ Φακον, και έτερά τινα τω Δαβίδ τίcum, et hordeum, et farinam,
et fabam, εί; Ιentes, et alia quae
7) προσήνεγκαν και τώλαώ, ότι έλεγαν dam Dauidi, μει "ΡοΡulo, φuon
ε) τον λαόν πεινάν και εκλελύθα δι, iam . diκεrunt popularή efurire,
ψήσαντα εν τη ερήμω. β. Παρά ξι fitιendo defatigatum εfe in Μo:
πάντας τους εχθρούς μου εγενήθηνό, Ηitudine, ... ια, Ε omne, inί,
νεεδρε,και τοις γείτοσίμου σφόδρα, και, "" "κοι fiίΐμι /um ορpνοίrium,
τίειπί" πιεί, υπlde, ει ευήor Jhmi
Φόβος' τοις γνωσοίς μου. οι εχθροί ίiaribas mei, Ininici mει , ait, in
μου, Φησιν, εν ευθυμία, εγώ δε κατα latitia funt, ego autem ridiculus,
γέλασός εμι, και τοις ομόροις επίχας, ει finitinis ludibrio fum , familia
τοε, και τοίς γνωρίμοις επίφοβος και τίbusautem terrorem incutio, Ετι
- .. - Εe e 2 - hoc
"

Σ) καλ-το σώμα. Def apud co R D. p. 585. 2) κατέτηξε. Cod. Ι. et 2. κατεσκη

λίτευσε (fic). 3) φησίν Cod. Ι. 2. addunt ως. Μegna είt h. Ι. Ιettiοnuπι
diuertitas. 4) Ουνησβί, Ιn Τextu τωνό. 1. c. leg. Ούεσβί, Cod. aug τ.. ha
bει Σεφεε!, ficφue apud co R Β. p, 535. leg.'Οσεφί.4 Cod. 2. Εφεεί. Codjior.
babet Σεμεεί. 5) Cod. fior. Ναώς. ",
6) Cod. Ι. 2, άλευρα. Cod. fior. ααβρά,
7) Cod. Ι. 2. et fior. Και προσήνεγκαν. . 8) τον -ερήμω. Cod. ήor, ότι έλεγον πι
νωντα και διψήσαντκ απόλυθαι εν τη ιρήμα. 4.
α) 2 Reg. 17, 27-29, Ν.
----

- »
Υ

γ96 " ... Ε. ΤΗΕΟDΟR ΕΤΙ . - . . .

hoc manifeftius docens, fubiun σαφέσερον τέτο διδάσκων επήγαγεν οι
xit: Ωui videbant me fήrn, fit θεωρούντές με έξω έφυγον απ' εμού δε
gerunt a me . Refugiunt enim
πmecum verfari, ne in manus δίασι γαρ 1)συγγενέθαι μοι, 2) να μη
meortim inimicorum incidant. τοις εμοίς εχθροίς περιπέσωσιν. γ. Ε
13 Οbliuioni data, Jum τanquan, πελήθη ν ώσει νεκρός από καρδίας,
πmorruu n corde: fιξtus /um tan εγενήθην ωσεί σκεύος απολωλός.
ηuam υd, perditum, . Reiecerunt 3) Απέγνωσάν με, Φησιν, άπαντες, δί
πme, ait, omnes, inftar vafis per
diti, et mortui fepulchrum inco κην σκεύους απολωλότος, και νεκρέ τά.
lentis. , Εκτηemam obliuionem φον oικoύντος. · 4)"Εδειξε την υπερβο
Α
5, defcribit fub imagine ignobilis »λην της επιλησμονής από της του
, vafis. Sicut enim, inquit, id » σκεύους ατιμίας ώσπες γαρ, Φησιν,
22 quod perditum eft, ob vilita » απολύμενον εκείνο ταχέως τής των
2) ten fuam illico excidit memo
32 ria eorum qui perdiderunt illud, » απολωλεκότων εξορίζεται μνήμης δια
,, ita ego φuoque ab illis reputor » το ευτελές, ούτω καγώ λελόγισμα,
5, pro eo qui non eft, necvnquam » αυτοίς ως ουδέν ών ουδε γεγονώς ποτε
ι, αίtimatione dignus fuerit. ,, » λόγουτινος άξιος.» ιδ'. "Οτι ήκε
* 14. . Ωμonian ' audiui vitupern σα ψόγον πολών παροικούντων κυ
τionem multorum commorantium in
oircuitu, κλόθεν... Ταύτα δε ου τοπάζων λέ.
Ceterum hatc non fit
ίpicando dico, verum guod pro γω, αλα ταίς ακραίς τα ονείδη δεξά
priis auribus conuitia audiuerim. μενος, σημαίνει δε δια τούτων και τας
Significat autem per ifta Semei του Σεμεε, λοιδορίας, εν τώ επισυνα
maledicta. : Duin congregnrenχθήνα αυτούς άματεπ' εμετούλαβείν
zur ipβ' βmul aduer/ur the, ύt την ψυχήν μουεζουλεύσανlo. ιέ. Εγώ
aufürrent animam mean, conβίium
anierunt. 15. Εgo autem in te ο: επί 5) σε Κύριε ήλπισα 6)είπον συ
Jperaui Domine: dixi, Deu, mea, ε, ο Θεός μου... 45', Εν ταις χερσί
ε, τμ. 16. In manibu, tui, σου εί7)κληροί μου. Εκείνοι μεν έν
Jorte, mca, Illi φuidem con 8) αθροιθέντες τον εμόν κατlύουσι θά
gregati meam mortem moliuntur, νατον, εγώ δέ σε Θεoν οίδα και πρύτα
ego vero te Deum etguberhatorem νιν, τούτο γας λέγει εν ταις χερσί σου οι
noui.. Ηoc εhim dicit, In manibu,
εαi, forter mξε, vel vt reliφui dixe κληροί μου, 9) ή ως οι λοιποί, εν ταις
runt, in manibu, ταi, tempora mca. χερσί σου οι καιροί μου αντί του, συ
ιιafi diceret, tribuis vt νοlueris, απoκληροίς ως εθέλεις εκάσω και αθυ
cuilibet, et latitiam et mαrorem :
μίας και θυμηδίας, και μεταβάλεις
et hacc rurfus cornmutas, vt tibi vi
detur. Τempora enim, vel/orter, ταύτα πάλιν προς το δοκούν καιρους
ηuncupat rerum viciffitudines, γας, η κλήφους, καλεί τας των πραγ
diuitias et paupertatem, ferui. μάτων μεταβολας, πλούτον και πενίαν,
rutem et dominatum, pacem et
<
δουλείαν και δεσποτάαν, ειρήνη και "

* ι
- Ττολε

) Cod. 1. συνεγγενέθαι. 2) να. Αθεί και cod.π. 2, 3) Cod. 2. επέγνωσαν, 4) "Ε-

δειξε κ. τ. λ. Ε Cod..fior. defumta. 5) σέ. Cod.2.σοί, φua eftrec. lestio των ε.
6) Cod. 2. είτα. 7) κλήροι. Ιta leg in verf των ό. pίο καιροί, ντ videtur.
-

Τextus enim hebt habet rry tώνpora mea. 3) Cod. 2. συναθροιξέντιτ.

9) ή- ομοίως. Def: apud co R Ρ. Ρ. 524.

"
 ΙΝΤΕRΡ RΕΤ. ΙΝ ΡSΑL Μ. ΧΧΧ. 797
πόλεμον,και ταλα τα τοιαύτα ομοίως, bellum, et alia id genus fimi
έύσαίμε εκ χειρος εχθρών μού, και εκ liter. Εripe me de manu ini
τών καταδιωκόντων με είτα δείκνυσι micorum meorum, et a per/o.
quentibur me. Deinde oftendit et
") και τον της λυτρώσεως τρόπον, liberationis 17. Illu
ιζ. Επίφανον το πρόσωπόν σε επί /tra ficiem modum.
ν "ν . Λ' - - .
tuam /uper / ruum
-

τον δούλόν σου σώσόν με εν τω ελέει tuum, /aluum me fης in mi/ari,

"ν- Α -

Ο Ο υ. Της γας σής μοι γενομένης επι cordia tua.

Α Νaln cum τι",
φανείας, τα σκυθρωπά παραυτίκαλυ facies mihi apparuerit, omnia
θήσεται ιή. Κύριε μη καταχυν triftia illico diffoluentur. 18. Do
8efην, ότι επεκαλεσάμην σε, αιχυνθεί, mine non confundar, quonian in
ησαν ασεβείς, και καταχθείησαν εις μocaui te. Ενube/ant impii, et
ά δου. 2) Και έντεύθεν μανθάνομεν, ως deducanrar in infίrnum. Εt.
πολήν διαφοράν αμαρτία προς ασέ. hinc difcimus multam differen
βειαν έχει, διό και ο μέγας παρακαλεί tiam inter peccatum et impieta
Δαβίδ, 3)αυτον μεν της δια την άμας tem efle. Propterea et magnus
τίαν γεγενημένης αίχύνης απαλλαγή. Dauid obfecrat, fe ipίum φuidem
a pudore, φuem
ναι, τους δε δυσσεβεία συζώντας, μετ' habuit, liberari, ob peccatum
impios vero
αίχύνης τω θανάτω παραπεμφθήναι, ςum dedecore morte . aftici.
εθ: "Αλαλα γενηθήτω τα χείλη 19. Μuta finnt labia dolo/a, quac
τα δόλια, τα λαλούντα κατά του Ιοηuuntur aduer/u, iu/tum iniqui
δικαίου ανομίαν, εν υπερηφανία και tatem, in /uperbia et contentu. *
Ηoc in loco Αchitophelis mor
εξουδενώσει. . 4) Του Αχιτόφελ tem praedicit, φui cum Dauί
ένταύθα προλέγει τον θάνατον, 5) ος dis amicus et confiliarius effet,
φίλος ων τέΔαβίδ και σύμβουλος, τον antiquum patefecit dolum, et
παλαιον εγύμνωσε δόλον, και κατά τέ contra . eum, φui ipfi minime
μηδεν ήδικηκότος την γλώτταν εκίνησεν nocuerat, lingua m mouίt.
υπερηφανίαν δε και εξουδένωσιν την συμ. Superbiaιn autem, et contem
confilium illud iure ap
βουλήν εκείνην εικότως εκάλεσεν επειδή tum,
pellauit , φuoniam filium ad
παιδα κατά 6) του πατρός διήγειρεν εις cardem patris concitauit,
7) σφαγήν, κ. Ως πολύ το πλήθος 2ο. Ω4am magna multitudo
της χρησότητός σου 8) Κύριε, ης έκρυ duleedini, tua Domine, quam aύ.
ψας τοίς φοβουμένοις σε 9) Πάλιν /δοndi/ti tinιentibu, te! Rurfus
Εee 3 hic,
1) κα). Αbeft a Cod. 1. 2. 2) Και -παραπεμφθηνα. Cod.fior. Διαφέρει αμαρτία
ασεβείας, αμαρτία μεν γαρ ετίν ή τυχούσα αμαρτία, παρανομία, πορνεία, κλεψία και
αι λοιπαί ασέβεια δε η αθεΐα, ή και η πολυθεία, δια τούτο τους ασεβείς μετ' αιχύνης
παραπεμφθηναι παρακαλεί. ,, Differt peccatum ab iniquitate, Peccatum enim
dicitur φuacunque transgreflio legis, fcortatio, furtum et φua reliφua funt.
Ιmpicta, autem eft Αtheifinus vel etiam Polytheifnus. Propterea rogat, vt
impίi cum pudore tradantur (morti). ,, 3) αυτόν. Cod. 2. αιτών. 4)Τού
θάνατον. Cod. 3. χείλη δόλια γινόμενα άλαλάφησι, τα του Αχιτόφελ, προμηνύων
αυτού τον θάνατον. 5) ός. Cod. 3. ώς. 6) τού. Αbeft a Cod. 3. 7) σφαγήν.
Ηanc leξtionem fubftituimus in locum prioris, φua erat φαγήν. 8) Κύριε
-σέ. Def: in Cod. 3. 9) Πάλιν- παραβολικώς, Cod. 3. Πάλιν ου παραβολικώς
η C -

το ως ενταύθα.
 798 Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
hic, quan, non ad comparatio τό, ώς, ενταύθα ου παραβολικώς, αλ
nem, fed ad exaggerationem επιτατικώς τέθe,κε. Ά Ακύλας
* pofuit. * Οuapropter Αquila και Σύμμαχος ούτως ήρμήνευσαν Ι) τι
εt Symmachus fic verterunt, πολύ το αγαθόν σου, ο έκρυψας 2) α.-
Ωuan ψulta εβ bonita, tua, qumm πόθετον τοίς φοβουμένοις σε ταύτην δε
νεφο/itain timentibu, te occulta/ti.
Ceterum hic eft fenfus: timen το ρητόν την διάνοιαν έχει των φοβε
tium te, inquit, Dornine, mer μένων σε, φησί, Δέσποτα, τους μεν μι
edes et praemia occultas, φuam θους και τα έπαθλα κρύπlεις και ταύ
mis multa fint, et magna, et ad τα πoλα όντα, και μεγάλα, και θαυ
mirabilia ; curn (ιιdoribus autern
et miferiis colluctari finis. Ve μασά δρώσι δε και ταλαιπωρίας
runtamen aliquando viξtoriae prae 3)προσπαλαίων εάς,αλ όμως έΞινότε
πmia oftendis, athletas audaciores και γυμνοίς τα βραβεία, παραθαρξύ
reddens, Ηoc enim fubiunxit : νων τους αθλητάς τούτο γάς 4) επή.
Perficifti eir, 4μί /perant in te, γαγεν εξεργάσω τοίς ελπίζουσιν επί
in con/pettu filiorum hominum. σε, εναντίον των υιών των ανθρώπων,
Deinde prοuidentiam, φua erga
illos fe exferit, figillatin expo. ετα την 5)γινομένην αυτών κατά μέρος
nit. 21. Αb/tonde, eo in διέξεισ 6)πρόνοιαν, κα. Κατακς ύ.
abβondito ficiei tur, a contur ψεις αυτούς εν αποκρύφω του προσ
batione hominum, Protege, cor ώπου σου, από ταραχής ανθρώπων,
in tabernaculo a contradiξtione
σκεπάσεις αυτούς εν σκηνή από αντιλο
« lingutrum. Sufficit, ait, γt -) Υ Αν 1

appareas, (hoc enim ficien vo γίας γλωσσών. 7) Αρκεί σs, Φησιν,

cat,) vt ipίος liberes ab omni ή επιφάνεια τούτο γάς καλεί πρόσω,
perturbatione et humanis fiuξti πoν πάσης αυτους ταραχής και ζάλης
bus , et protegas eos veluti ανθρωπίνης ελευθερώσαι, και απολη,
φuodam tabernaculo in medio φθέντας εν μέσω καθάπες τίνι καλύ.
comprehenfos , et reddas eos
inuitibiles. Ηanc autem prouί ψα σκηνή, και αφανείς απoφήναι ταύ,
dentiam et ipfe confecutus eft, της δε και αυτός της προνοίας 8) απή
cum Saulem fugeret. Νam intra λαυσεν υπό του Σαουλ διωκόμενος εν
pericula comprehenίus falutem μέσοις γας 9) υποληφθείς τους δεινοίς,
adeptus eft. Εodem modo ma της σωτηρίας τετύχηκεν, ιο)έτως ο μέ
gnus Εlifficus, circumuallantes γας Ελισσαίος κυκλώσανίας τές") Σύ
Syros effugit, illorum oculis of αυτών
τοίξέφθαλ;
fufa caligine. Εt alia timilia ξ8ς διέφυγεν, αχλύν
multa in diuinis voluminibus μοί, επιπάσσας και έτερα δε πολά
inueniri po(funt. 22. Βenediξtur τοιαύτά εσιν ευρών παρά τη θεία γξα,
Dominur, 4uonian mirήίcauit mi. φή. κβ. Ευλογητός Κύριος, ότι ε.
Jtricordiam /uam mibi in ciuitate θαυμάσωσε το έλεος αυτού εν πόλει
πεξιο

Σ) τl, Cod, 2, ότι, 2) από5 τον. Ηoc idem of cum illo και έκρυψα,. ντείusque
enin Ιnterpretis verfiοnem coniunxit Νofter. Vid. Μ ο Ντ r, in Ηexapl,
\ ad h, 1. 3) Cod. 3. προπαλαίειγ, 4) έπήγαγεν. Cod. 3. addit είπών. 5) γινο
μένην. Αbeft a Cod. 3, 6) πρόνοιαν. Cod. 3. addit είπών. 7) Αρκεί, Cod. 3.
Ρram, ώς, 8) Cod. 1. 2. απέλαυσεν, 9) Codd.tres aug. αποληφθείς, ιο) ού,
τω -γραφή, Def apud co Ro, p, 525, ι) Σύρους, Cod, 3, Ασσυρίων",
-"
 \ ,

ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡsΑLΜ. xxx. 799

περιοχής, ο δε Σύμμαχος ούτως munita. Sic autem Symma
chus hoc dixit : Βenediξtu, Do
ειρηκε τούτο ευλογητός Κύριος ο 1)πα minu", 4ui υιirabilem mi/ericor
ξαδοξάσας το έλεος αυτού εμοί, ως εν diam /uan ficit mibi, ταnquan in
πόλε περιπεφραγμένη ούτω γάς με, ciuirate munita. Sic enim me,
φησί, περιέβαλέτε και περιέφραξε τη ait, propria benignitate circuιη
οικεία φιλανθρωπία, ως πόλιν οχυρώ dedit et muniuit, ντ cίues va
lido aggere vrbem vallant,
περιβόλω περιφράττουσιν οι οικήτορες, 25. Εgo auten dixi in exceflu
κγ. Εγώ δε 2) είπον εν τη εκσάσει μs, rmenti, mcar, proiιξtur /km a fή
απέρριμμαι από προσώπε των οφθαλ cie oculorum tuorum : ideo exnu
μών σου δια τούτο 3) εισήκουσας της di/fi υocem orationir mea, cum
clamarem ad te. Ρutabam
φωνής της δεήσεως μου, εν τώ κεκραγέ.
me, ait, cum in peccarum in
ι
- να με προς σέ. . ώμην δέΦησι, τη α cidiffem, procul a tua prouί
μαρτία περιπεσών, πόρρω της σής γε dentia ableξtum e(Ιe : Veru.111
ι γενηθα κηδεμονίας αλα τους ταπει fermones meos humiles confpi
νούς μου θεασάμενος λόγους, ου παρέ;- catus, me deprecantem minine
δες δεόμενον. 4) έκτασιν δε είκότως την delpexifti. Ε/in/in vero iure
αμαρτίαν εκάλεσε την γας της δικαιο peccatum appellauit. Νam iu
ftitiac viam incedens , excellit
σύνης οδεύων οδον εξέση μεν εκείνης, και φuidem ab illa, et aberrauit,
εξετράπη προσέπταισε δε, και περιέ. offendit autem, et in crudeles
πεσε τοίς 5) ώμοβόροις λησαις, και latrones incidit. Εt hoc ipfium
6)τούτο αυτό δείκνυσι την του Δαβίδ Dauidis virtutem oftendit. Νon

αρετήν, ου γας εθας ήν της αμαρτίας, enim * folitus erat delinque. *

re, fed cum paulum a fuo in
αλ' έξω μικρον της οικείας γενόμενος [tituto aberraflet, lapίum illum
προαιρέσεως, τον όλιώθον εκείνονύπέμει pa(fus eft. . Ηinc fermonem ad
νεν. εντεύθεν επί παραίνεσιν μεταφέρει exhortationen transfert, ex re
τον λόγον, εκ των 7) κατ' αυτόν την θεί bus fuis djυϊnam oftendens be.
αν υποδεικνυς φιλανθρωπίαν και πρό nignitatem " et prοuidentiam.
24. Diligite Dominum omner
νοιαν. κδ'. Αγαπήσατε τον Κύριον /anξti
Υ -ω Γf γ Λ.
eiu,, ηuonian requiret υε
πάντες οι όσιοι αυτού, ότι αληθείας εκ Dρmiuu, et retribuet
ζητεί Κύριος, και ανταποδίδωσι τοις πε ritatem
abundanter ficienribur /uperbian.
ρισσώς ποιούσιν υπερηφανίαν. Προσ Decet, inquit, vos omnes, gui
ήκει, φησίν, 8) υμάς άπαντας, τες την diuinum iter incedere elegiftis,
θείαν οδον οδεύειν προαιρουμένους, εκ ex animo vniuerforum modera
θύμως αγαπάν των όλων τον πρύτανιν, torein diligere, qui veluti
οιόν τινι κανόνι τη αληθώα χρώμενον, quadam regula veritate vtitur,
Εe e 4 atque

1) παραδοξάσας. Αpud ε ν s E s. ad h. 1. legitur παραδείξας. Μinus bene, Vid.

"Μ ο Ν Τ Ρ Ηexapla ad h. 1. 2) Cod. 3. είπα, φua eft rec. le&ίο h. 1. 3) εισ
ήκουσας. Ιn verf. των ό. (equitur Κύριε. 4) έκτασιν -εκάλεσε Reξtius "ΣΠ2
ab Αquila vertitur εν θαμβήσει μου, et a Symm, εν τη εκπλήξει μου. Ηarc έκ
τασιν- υπέμεινεν def: apud c ο κ D. p. 525. 5) ώμοβόροις. Cod. 2. αιμοβόροις.
6) τούτο. Cod. Ι. 2. addunt δέ. 7) Cod. τ. καθ' εαυτόν. Cod. 2. καθ' αυτόν,
8) Cod. 1. άπαντα υμάς. Cod. 2. ημάς.
"
 8οα Β. Τ Η Ε ο D o R ΕΤΙ
atque eos , φui immenfa και τους άμετρον αλαζονείαν κεκτημέ
fuperbia lab or a nt, fuppli. νους κολάζοντα. 1)εχ απλώς γας είπε,
cίis afficit. Νο11 enim - fim
pliciter dixit: Facientibur /uper
τοίς ποιούσιν υπερηφανίαν, αλα τοις
bian, verum abundnnter ficienti περισσως ποιούσιν: Ικανον γας κgλτέτο
Βur. Valet enim hoc φuoque ad την θείαν αγαθότητα 2) δείξαι φέρει
αiuinam bonitatem oftendendam. μεν γας τους ούτω πως μείζονι φρονή.
Νam fuffert eος, quί ιnediocri ματι κεχρημένους τους δε τυφουμένους,
faftu guodam vtuntur : ίuper και απλήΞως 3) εξογκουμένους, ταις
bientes , vero et " infatiabiliter
elato s, condigna paena ple&it. 4) καταλήλοις παραδίδωσι τιμωρίας,
25. Κiriiiter agite, et conforte. κέ. Ανδρίζεσθε, και κραταιούθω ή
zur cor υg/trum , omne, φui /pε καρδία υμών, πάντες οι ελπίζοντες επί
rati, in Domino. Vos igitur Κύριον. Ταύτα τοίνυν ειδότες οι τη
Α Ιnacc fcientes, φui diuina fpe freti
ελπίδι τη θεία τον παρόντα 5) διαπλέ.
prafentem vitam agitis, veftras οντες βίον, κρατύνατε τη ανδρία τας
animas fortitudine armate, et gu
bernatoris nutibus obtemperate, ύμετέρας ψυχάς, και τοις του κυβερ,
ferentibus vos φuo ille dirigit. νήτου6) πείθεώθενεύμασι,7)φερομένοις
Ρorro etiam nobis hoc monitum ως αν εκείνος ιθύνη, αύτη δεκαι ημίνας
εongruit, qui per fpern confola μόδιος η παραίνεσις, 8)την δι' ελπίδος
tionem habernus.
Ν
παραψυχήν κεκτημένοις,
ΙΝΤΕRP. Ps. ΧΧΧΙ. ΕΡΜΗΝ ΤΟΥ λα' ΨΑΛΜΟΥ.

Ιntelligentia Dnaidi. Ηic pfal. α'. 9)Τώ Δαβίδ συνέσεως. Της

mus eundem fenfum habet: αυτής έχεται και ουτος ο
nam hic φuoφue poft peccatum ψαλμός διανοίας και ουτος γαρ μετά
in iilis calamitatibus editus eft. την αμαρτίαν εν εκείναις ιο)ερρήθητας
Ceterum propheticis oculis noui συμφοραίς τοίς δε προφητικοίς οφθαλ
teftamenti gratiam pracuidens, μοίς προορών της καινής διαθήκης την
atque remiffionein, φua per fan. χάριν, και την δια του παναγίου βα,
είum baptifina credentibus fup
peditatur , hos beatos efie prae.πlίσματος χορηγουμένην τοις πιτεύεσιν
dicat , vt qui fine labore pec άφεσιν, μακαρίζει τούτους, άτε ι)δή δί,
catorum remiίionem recipiant : χα πόνων την των 12)αμαρτάδων δεχο.
et exordiens in harc verba erum. μένους απαλλαγήν και φησιν 3)αρξά,
pit. Βeati quorum remiffς /unt μενος του ψαλμού. Μακάριο, ώ,
ήmiquitate, , φuoran "teξία αφέθησαν αι ανομία, και ών 14)επεκα,
θέ

funt peccata, 2. Βeat u r

λύφθησαναι αμαρτία. β. Μακάριος
ανής 1

") ούκ-τιμωρίαιε Ρεί "Ρud c ο κ Ρ. Ρ. 525, 2) Cod. τ. υποδείξαι. 3) cod. :

εξωγκωμένους, 4) Cod. 2. κατ' αλήλων, 5) Cod. I, διαπλεύσαντες. 6) πείθε,
δε, o o R D. . 1. c. φέρεθε. 7) Cod. Ι. 2, φερόμενοι, c o R n. πειθόμενοι,
8) την δι' ελπίδος. Cod. 1. τοις τηςδε της ελπίδος τήν Cod.2, τοί, της ελπίδος τήν,
9)Codex alex, et ηuardam editiones των ό. pracmittunt Ψαλμός, το) Cod. τ. ε.
μέθη, ι) δή. -ν"cfta Cod. 2. 12) Cod. Ι. αμαρτωλών Cod, 2. αμαρτημάτων
23) Cod, I, αρκόμενοι, 14) Cod, 2. απεκαλύφθησαν,
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧΙ. 8οι
2 η ΥΡ , w -" " ι

ανής, ώ ου μη λογίσηται, Κύριος αμαρ υir, cut non imputauit Do

τίαν, ουδεέσιν εν τώ σόματι αυτού δό minu, φeccatum : nec εβ in
Jpiritu eiu dolur. Cum
λ ο ς. Οδυρμός 1) εγώ και δάκρυσιθα ego luέtibus et crebris lacryιnis
μινοίς δια την αμαρτίαν προστετηκως, ob peccatum confeξtus fim, at
και παύloδαπαις συμφοράς ταύτης χά, φue in multas calam:tates hac de
ριν 2)περιπεσών, ζηλωτους εκείνους και caufa inciderim , felices illos at
μακαρίους αποκαλώ, τους αταλαιπώ φue beatos nuncupo, φιιι abs
φue moleftia peccatorum * venian
ρως τή του 3)Δεσπότου φιλανθρωπία Domini benignitate adepti funt.
των αμαρτημάτων δεξαμένους την άφε. Νam erga iptos tanta liberali,
σιν. τοσαυτη γαρ περι αυτους χρηται tate ντίtur, vt non modo remit
φιλοτιμία, ως μη μόνον αφένα, αλα tat, verum etiam obtegat pec
και καλύψαι τας αμαρτίας, και μηδε cata, vt ne vettigia quidem ho
4) ίχνη τούτων καταλιπείν. γ. Ότι rum remaneant. 3. Ωμonian ta
αιui, inueternucrunt olla men, dum,
εσίγησα, επαλαιώθη τα οςά μου, από clamaren toto die. Cum pecca
του κράζειν με όλην την 5) ήμέραν, tum illud perpetraflet, non fta
Ηνίκα την αμαρτίαν εκείνην ειςγάσα tin paenitentiac remediis νfus eft,
το, ου παραχρήμα τοις της μετανοίας fed poft Νathanis reprehenfio
φαρμάκοις έχρήσατο, αλά μετά τον nem. Ηoc igitur hic exclamat,
έλεγχον του 6)Νάθαν, τούτο τοίνυν εν. φuoniam accepta plaga non fta
tim medico vulnus oftendi, fed
ταύθα 7)βοά 8) επειδή παραυτίκαδε, conticui tentans illud occultare,
ξάμενος την πληγήν, εχ υπέδειξα το νociferando et peccatum accu.
έλκος τώ ιατρώ, αλ' εσίγησα 9) τούτο fando confenui. 4. Ομοnian die
κρύψαι ιο) πειρώμενος, τη κατεγήςασα ac noξfe grauata ε/t /uper me ma
βοών, και της αμαρτίας κατηγορών. ηu, tua. Οmnibus autem cafti
δ'. Ότι ήμέρας και νυκτος εβαρύνθη gationibus atφue fuppliciis per
επέμε ή χάς σου. Ολοφύρομαι δε, cuίfus, lugeo et obfecro. Νam
και ποτνιώμαι, ταις παντοδαπάίς παι hoc, Graunta ε/t mana tua Ju
δείας και τιμωρίαις βαλόμενος το γας, per me, dixit per Μetapho
εξαρύνθη επ' εμέ ή χείς σου, εκ μετα ram ab iis defurntam, φui ma
φοράς τέθεικετώνια)τηχείριπαιόντων, nu feriunt , et in hoc diu
και επιμενόντων μέχριπολού. 13)εσρά. tius perfeuerant, , Conuer/u,
φην εις ταλαιπωρίαν, 4)εν τώ 15)εμπα /un in rrummam , dum confige
Εe e 5 - 7'Crfί;"

τ) εγώ. Cod. 3. pram. φησίν. 2) Cod. 2, πεσών. 3) δεσπότου, Cod. 3. Θεού,

4) Cod. 2. ίχνος. 5) ημέραν, Cod. 3. addit, διάψαλμα. 6) Νάθαν. Cod. 2.
3ανάτου, 7) βοά. Cod.fίον, λέγει, 8) επειδή. Cod.fίον. add. φησίν. 9) Cod.
1.2, et fior. κρύψαι τούτο, Ιο) πειρώμενος, Cod. 2. βουλόμενος... ιι) κατεγήρασα
βοών και, Cod. 2. habet tantum βοά. . 12) τή. Αbείt a Cod. 2, 13) ετράφην
εις ταλαιπωρίαν. Νon graci modo, Ιed reliqψi etiam, praeter Chaldaum,
Ιnterpretes, aberrarunt a vero fenfu vocis πυ" /uccur, humoν. 14) έν -«
άκανθαν, Felicius in explicando Τextu hebr, h. 1. verfati funt Αηuila ,
Symm, et Τheod. quorum interpretationes recentuit Μ ο Ντ Ε. in Ηexaplis
ad h, Ι. . 15) εμπαγήναι, Ηanc lectioncπη fubίtituimus pro εκπαγήναι, vt ha,
bebat cd. /trm,
 "

8ο2 Β. Τ Η ΕΟDΟRΕΤ f

νetur mibi /pina. Νοn iniufta, γήνα μοι τ) άκανθαν ουκ άδικος δέσε,
inquit, caftigatio tua eft, fed ad φησιν, ή παιδεία, αλακαμάλα δικαία.
modum iufta. Νam caufa malo
rum meorum peccatum fuit, φuod αιτία γάς μοι των κακών ή αμαρτία,
νuae loco produxi: pungor autem ήν αντί σαφυλής μέν εξλάσησα κεντέ
femper ab ipίο. Spinan enim μαι δε διηνεκώς υπ' αυτής. 2) άκανθαν
peccatum nominauit , τanquan γας την αμαρτίαν εκάλεσε, και ως ά.
inutile germen, et ad pungen χρησον βλάσημα, και ως κεντείν πεφυ
dum φuati natum. J. Deliξtum
meum cognitum tibi faci, et iniu. κός. ε. Την 3) αμαρτίαν εγνώρισα,
/titiam meam non ab/δοndi. Dί και την 4) ανομίαν μου ουκ εκάλυψα
xi, confitebor aduer/u, me iniu/fi είπον εξαγορεύσω κατ' εμού την ανο
riam meam Domino, et ru ab/fu μίαν μετώΚυρίω και συ 5)αφείλες την
Ii/fi impietaten, peccati met. Cum ασέβειαν της 6) αμαρτίας μου. 7) Ευ.
primum peccaui, tacui: verum θυς μεν αμαρτήσας εσίγησα αλα μετά
poftea dies ποξtesque me ipίum
accufaul : ex accufarione autern 8) ταύτα την κατ' 9) εμού κατηγορίαν
magnos percepi fruξιus: pecca νύκτως και μεθ' ημέραν πεποίημα εκ
torum enim veniam mihi con δε της κατηγορίας μεγάλους εδρεψά.
ce(lifti. Νοtandum eft, φuod μην καρπούς έδωκαςγάς μοι των αμας,
non dixerit, remi//ti mibi pec τημάτων την άφεσιν επισημήνα θα
catum , fed impietatem peccati:
hoc eft , non condigna pωna πο)δε προσήκει, ότι ουκ έφη αφήκας μοι
peccatorum me puniifti, verum την αμαρτίαν, αλατην ασέβειαν της ά.
excefίum φuidem peccati remifi. μαρτίας, τουτέσιν, ου προς αξίαν μετής
fti, mediocri autem animaduer παρανομίας έκόλασας, αλά την ιι)μεν
fiοne medicinnm adhibuifti. Ηoc
et hiftoria docet. Cum enim υπερβολήν της αμαρτίας συνεχώρησας,
12) συμμέτρω παιδεία την θεραπείαν
dixi(Ιet Dauid, a) Peccaui Domi 13) επέθηκας"δετούτο
no , refpondit Νathan, Domi
και ή ισοβία διδά
nus quoφue abftulit peccatum σκει ειρηκότι γας τώ Δαβίδ, ημάρτηκα
tuum , non morieris. Μinatus τώ Κυρίω, απεκρίνατο ο Νάθαν, και Κύ.
eft tamen, fe omnibus calami ριος αφειλε το αμάρτημά σου, ου μη
tatibus illius domum impletu αποθάνης.ήπείλησε μέντο παντοδαπών
ruιn. Εodem modo et hoc lo.
co , Ε. tu remίβfti impictatem εμπλήσαν την οικίαν συμφορών ούτω
peccati mei. Οportebat me, ait, κανταύθα, καλσυ αφείλες την ασέβειαν
cum illa perpetrare aufus es της αμαρτίας μου, έδει με, Φηση, εκείνα
fem, ftatim (ecundum legem mor. τετολμηκότα ευθύς κατα τον νόμον θα.
* to * mulξtari: verum benignitate νάτωπαραδοθήναι αλαφιλανθρωπία
χρησά,
ι) Cod. . 2. άκανθα Cod. 3. Αddit διάψαλμα. α) Cod. 2. άκκνθα, 3) εμφ.
τίαν, Cod. Ι. ανομίαν, ντ leg in Cod. alex. Cod. aug. Ι. et 2. addunt μ ν.
4) ανομίαν, Cod. Ι. αμαρτίαν, pariter fecundum Codicem alex. 5) Cod.2.
αφήκας, gua eft rec. leξtio h. 1. 6) αμαρτίας, Cod. Ι. 2. καρδίας, φua etian
e(trec.leξtio h. 1. 7) Ευθύς- την άφεσιν, Def in Cod. 3. 8) Cod. 2. ταύτην,
9) Cod. Ι. 2. έμαυτού. Ιο) δέ. Αbeft a Cod. τ. 11) μέν. Αbeft a Cod. 2.
12) συμμέτρω δε παιδεία, Cod. 2, σύμμετρον δέ. 13) Cod. 3. επέδωκας.
") 2 Reg, 12, 13,
 ΙΝΤΕR ΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧΙ. 8ο3

χθησάμενος θανάτω μεν ε παρέδωκας, νfus, morte φuidem non affecifti,

μέlgίας δέπαιδείαιςιάτρευσας. 5. Υπέρ mediogribus vero flagellisine cafti
ταύτης ι) προσεύξέlαι πάς όσιος εν καιρώ gafti. Τ ό, Pro bac orabit ad re
omni, Janξtu, in tempore opportu
ευθέτω, 2) Καιρόν εύθετον λέγει της no. Τempur opportunum dicit
καινής διαθήκης την πολιτείαν, εν η κα noui teftamenti ftatum, in quo
τα πάσαν γην και θάλασσαν ταις του terra πιariφue dauidicis hymnis,
Δαβίδ υμνωδίας οι πεπισευκότες γεραί, qui crediderunt, Deum honorant.
ρουσι τον Θεόν τούτο τοίνυν ενταύθα Ηoc igitur hic pracdicens, ait
Domino, Quoniam nor folus
παγορεύα και φησι τώ Δεσπότη, ότι ego pro hac impierate te depre
ούμόνος υπέρ ταύτης αντιξολώ σε της car: (ed υπηnes φui per totum
αμαρτίας, αλλά και πάντες οι κατατην orhem diuinam cognitionem ac-.
οικουμένην 3) την θεογνωσίαν 4) δεξάμε cipient , has pro me tibi offe
γύι, ταύτην ύπες εμού προσοίσoυσι την rent preces. Εtenim quodam
πιοdo videmur , Dauidis verba
ευχήν και γάς πως εοίκαμεν τα του loφuentes, illius linguam aflu
Δαβίδφθεγγόμενοι βήματα, την εκείνε mere ad Deum laudandum.
γλώfiαν αναλαμβάνειν 5) επί τω τον Κeruntamen in diluuio aquarum
Θεόν 6)ανυμνείν, πλην εν κατακλυσμώ multarum, na eum non appropin
υδάτων πολών, προς αυτόν ουκ έγγιέ. quabunt. Ηoc Symmachus fic
σι, τούτο δε ο Σύμμαχος ούτως ήρμή interpretatus Ρro hoc orabit
ornnis fanξtuseft,opportunitate , in- Α

ευσεν περί τούτου προσεύ εται πάς

έσιος, καιρον ευζων, ωσε επικλύζοντα ύ venta, ne aqua multa: inundan
tes ad ipfum appropinquent.
ατα πολά προς αυτόν μή έγγίσαι ο ftudiofam deprecationen ti
σπουδαίαν 7)σοι προσφέρωντην ικετείαν Οui
bi offert, omne auxilium con
παντοδαπής απολαύσεται προμηθείας, fequetur. Ιtaque licet in diuer
Α Α' -

ώσε κάν διαφόροις συμφοράς περιπέση, fas calamitates incidat, qua ve

δίκην αυτόν υδάτων περικλυζούσαις,πε luti aqua ipίum inundent, fupe.
"γενέθαι τούτων, και κρείτloνα 8)δει, rior tamen his erit, et potentior
χθήνα των λυπηρών ζ". Σύ μου ά calamitatibus euadet. 7. Τu e,
καταφυγή από θλίψεως της περιεχούς refigium mcum a tribulatione,
της με το αγαλίαμά μου, λύτρωσα, qua circumdedit me : exultatio
μεαπό των κυκλωσάντων με 9) Εκεί, mea crue me a circumdantibu, me,
τα περί της αμαρτίας ειρηκώς, ικετεύει Ηis de peccato diξtis, ίupplicat
των διαταύτην επενεχθέντων απαλα, a malis per hoc illatis liberari :
γήναι κακών και μέντοι και τυγχάνει ntφue etiam refponfum confe
της αποκρίσεως 1ο)λέγει γας προς αυ quitur, Νam ipίi dicit Domi
τον ο ιι) Κύριος η Συνετιώ σε, κgή nus, 4, Intellεξίun tibi dnbo, et
47ί

ι) προσεύξεται. Cod. 3. addit προς σέ, et fic guoφue in verf, των ό, leg, 2)
Καιρόν. Αbeft 31 Cod. 3. 3) τήν, Cod. 3. addit σήν. 4) Cod. Ι. δεξάμενοι,
5) επί τώ, Codd. tres aug. καί. 6)-Cod. 2. et 3. υμνείν. 7) σοί, 1n Codd, 3.
Ιεqu, φησί, 8) δειχθήναι. Cod. 2. μείνα/. 9) Cod. 2, εκείνος, Ιο) λέγει -
Κύριος, Def in Cod. 2. et apud coκ Ρ. Ρ. 544. ιι) Κύριος, Cod. Ι. Ρram,
φιλάνθρωποι,
\
-
 -

/ "

8ο4 Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ -

τη/truam te in υia bac qua gradie συμβιβώ σε ενοδό ταύτη ή πορεύση, επι.
τir, firmabo /iper re oculog meor. σηριώ επί σε τους οφθαλμούς μου.
Τe, inquit, φui a via Ά; ab
Εκτραπέντα, Φησί, και επιγνόντα την
errafti, et errorem agnouifti, re
ducam iterum in reξtam viam, πλάνην, επανάξω πάλιν εις την ευθείαν
et cognitionem eius tibi , ac οδόν, και γνώσιν σοι ταύτης ι) και είδη.
fcientiam dabo : reddam autem σιν ενθήσω' μεταδώσω δέ σοι και της
tibi etiam priftinam beneuolen προτέραςευνοίας τούτο γας είπεν, επι.
tiam. Ησc namque dixit, Fir σηριώ επί σε τους οφθαλμούς μου εκ
πmabo /iφer te oculo, meo, , Μe
taphora duξta ab iis, gui erga μεταφοράς των φιλικώς περί τινα δια
aliquem bene affetti funt, et in κειμένων, και αποβλέπειν εις 2) αυτόν
ipίum refpicere continuo volunt. 3) εθελόντων διηνεκώς -) ώσπερ γαρ ο
Νam guemadmodum ηui irafci. οργιζόμενος το πρόσωπον δοκεί αποσβέ.
τur, faciem auertere videtur, ita φειν, έτω την οικείαν ευμένειαν δια του
beneuolentiam fuam conuertendo
faciem oftendit. Propterea et
προσέχειν δηλοί διο και ετέρωθι όπρο
alibi propheta ait, a) Refpice in φήτης έφη, επίβλεψον επ' έμε και ελέη.
πme, et miferere mei. Εt rur σόν με και πάλιν, μη αποτρέψης το
fus, b) Νe auertas faciem tuam πρόσωπόν σου απ' εμού και αυτός ο
η me. Εt ipfe Deus per pro Θεός δια Ιερεμίου 5)τέ προφήτου, επι.
phetam Ιeremiam inquit, c) Con σgάφητε πρός με, και επισφαφήσομαι
* vertimini * ad me, et ego conuer.
rar ad νος. Ηinc propheticus προς υμάς, εντεύθεν ο προφητικός πα
fermo confulit, impiis φuidem, ραινε λόγος, τοις μεν παρανομία συζω
ηe ferarum vitam ratiοnis exper. σι, 6) μή μιμείθα την των κτηνών αλο
tem imitentur , iuftis vero , vt γίαν τοις δε δικαίoις, την θείαν ευ.
αiuinum gaudium femper ha
Φροσύνην έχειν αεί, λέγει δε ούτως
beant. Dicit autem fic: 9. Νο
Ιite fieri βcut equu et mulur, θ. Μη γίνεθε ώς ίππος και ημίονος, οί,
in quibu, non g/t intelle&tur, Ca. ουκ έσι σύνεσις εν κημώ και χαλινώτας
πιο et frano maxilla corun, σιαγόνας αυτών άγξας, των μη εγγι.
con/tringe, ηut non appropinquant ζόντων προς σέ. 7) Εγώ μεν υμίν,
πd te. Εgo quidem , inquit , φησί,
» κή. Αbείt και coa. . .) cod. : «τού. 5) Cod., 3λέπι, 4) επ.,
κ. λ. Def apud co R D. p. 545.5) του προφήτου. Def: in Cod. ι. 2. 6) μή.
7) Εγώ -παραπλησίως. Ηorum loco in Catena φuam Co.
Αbefta Cod. Ι. 2.
dex 3. aug. exhibet, alia leguntur, φua etfi illis qua e Τheodorero pra
cedunt adiunξta (int, tamen in Τextum inferere dubitauinus, tum φuis
haec in reliquis Codd. Νoftronon vindicantur, ea vero qua proxima funt,
δια-επήγαγεν, in ipίο hoc Codice Νoftri nomine diftinguuntur, run, φuia
ex illis qua apud c ο κ. D. p. 549. et 552. exprefla videmus, fufpicio oritur,
haec n Αs τL το potias effe tribuenda. Ι(ta autem in Cod. nοίtro fic legί.
mus. Primo poft verba Τextus Μή - σύνεσις hac (equuntur: τουτέτι, μη
το λογικώς ενεργείν αποβαλόντες εις άλογον πέσητε κατάτασιν, ώτε ίππω διά το θηλι.
μανε, ομοιωθήναι, ή ημιόνω, διά το ετερεώθαι προς τα κακά μη εχόντων γα:
σύνεσιν ή τοιαύτη ορμή. ,, Ηoc eft, ne reie&to rationali agendi modo in fta,
tum ratiοnis expertem incidatis, ita vt φuoad inlanum femina amorem
ι equo
4) Ρί.24, Ιό. 85, 16, 5) Ρί: 26, 9. ε) Ιer. 15, 19.
 "

ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsΑLΜ. ΧxxΙ. 8o5

Φησί, παραινώ την τούτων μή ζηλούν νos commonefacio, ne iftorum ra
tionis defe&tum acmulemini: (i ve
αλογίαν, ειδεμή πείθεώθε, δέξεθεχα,
ro non obtemperatis, accipietis
λινόν και κημόν τούτοις παραπλησίως, franum et camum illorum more.
δια ) δε τούτων τας παιδείας δηλοί" Ρorro per hacc aninaduerfiones
ου 2) χάριν επήγαγεν ί. Πολλαι αι deίignat : propterea fubdit:
μάσιχεςτου άμας τωλού , 3) ούτω ιο. Μulta fagella pvccatori. Ρoft
ταυτην τουτοις εισενεγκων την εισηγη admonitionem hanc illis propofi
σιν, επί τον έτερον Ά
χορόν.
τον δε ελπίζοντα επί Κύριον έλεος κυ
tam ad alium chorum transfert
narrationem. Sperantem autem in
Domino mi/tricordia circumdabit.
κλώσει άπαντες γας άνθρωποι,4)εί Οmnes namque homines licet
και τoίς της αρετής καλωπίζονται κα virtutibus et reξte faξtis οrnati
τορθώμασι, της θείας προσδέονται χά. fint, diuina tamen indigent gra
ριτος'5) διo δή και ο θείος απόσoλος tia. Propterea et diuinus apo
ftolus exclamat, a) Gratia faluati
6) βοά χάριτί εσε σεσωσμένοι δια της eftis per fiden, et hoc non ex
πίσεως και τέτο ουκ εξ υμών Θεού το νobis , nam Dei donum e(t.
δώρον, κα. ΕυφράνθητεεπίΚύριον, κα) 11. Lactamini in Domino, et exul,
αγαλιάθε δίκαιοι, και καυχάξε παν, tate iu/ti, et glorinmini omne, νε
ξti corde. Νeno igitur fuis re
τες οι ευθείς τη καρδία. Μηδείς τοί, ξte faξtis latetur , fed in Deo
νυν επί τοις οικείοις κατορθώμασιν 7)α. exultet, et hinc voluptatem ca
γαλέθω, αλ' επί τω Θεώ μέγα φρο piat. Εt hoc verbis apoftolicis
νείτω, και την εντεύθεν θυμηδίαν κας conuenit, b) Qui gloriatur , in
πούθω, και τούτο τοίς αποτολικοίς έρι Domino glorietur. Εt, ε) Qui
κε έητοίς, ο καυχώμενος εν Κυρίω καυ ftat, videat ne cadat. Propterea
χάθω, και ο δοκών έσάναι, βλεπέτω μή docet nos fpiritu lenitatis corri
pere , Confiderans, ait, d) te
πέση, δια τούτο και πνεύματι πραότη, ipίum, ne et tu tenteris,
Τ"Cς παιδεύων παρεγγυά σκοπών, φησί, -

σεαυτον, μη και συ πειραωσης.

*

ΙΝΤΕRΡ,

equo fimiles fitis, aut mulo, omni malσιurn deftituti fenfu. Υalis enim im.
petus corum eft, qui intelleStu carent.,, Deinde verbis Τextus εν κημό
προς σε hic adiicitur Commentarius : προς τον Θεόν ο προφήτης φησί, τους γενο
μένου ως ππους διά το σκιρτητικόν και αφηνιασικόν και ημίονον (leg, puto ημιόνων)
σκληρότομον, εν χαλινό τό σώ λόγω και κημό τή καταλήλω προτροπή τας σιαγόνας
αυτών άγξαις δαμάζων και έλκων τη σό χαλινώ, ώ άξεις υπό ξγον τον σόν. ,, Εos,
Γeo dicit Propheta, qui inftar equorum recalcitrant et frenum non admit
tunt, aut muloruπη infar os durum habent, νεrbo τιια φugίi freno cour
ceas, et exhortatione tua tanquam capiίtro maxillas corun contineas, fre
πo tuo eos compefcens et ducens, quo fub ιυgun tuum cos mittes. ,
1) δέ. Αbeft a Cod. 3. 2) χάριν Cod. vterque pratn. δή. 3) Ούτω - χο
ρόν, Del: in Cod. 3. 4) ει και... Codd. tres κάν, 5) διό δή καί Οοd. 3. 4θεν,
Cod. 1. οιηίttit δή, 6) Cod. 2. βοών. 7) Cod. 2. αγαλιαώω.

α) Εph. 2, και b) 2 Cor. ιό, 17. ε) 1 Cor. ιο, 12. 4) Gal, 6, 1.

".

" ,
 8ο6 Β. Τ Η Ε ο D o R Ε Τ Ι και
ΙΝΤΕRΡ. ΡSΑLΜΙ ΧΧΧΙΙ. ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ λβ' ΨΑΛΜΟΥ.
ine titulo apud Ηebrros. Α"Ά Ι) παρ' Εβραίοις.
Ηunc pfalmum Septuaginta 2)Τέτο οι εβδομήκοντα τεθείκα
interpretantes, Νε φuaras, dixe- σι, τον ψαλμόν ερμηνεύσαντες μη ξη
1 ίlΠΙ, interpretationem infcriptio- τήσης, φησίν, ερμηνείαν επιγραφής'
1m1S, φuia inίcriptionem non in-εσύ ίησιν, ερμηνει ζο
venimus. Ceterum hic pfalιnus επιχεαφην γας εχ εύρομεν ειςητα
a b eato Dauide editus eft fuper 3)δι Ο ψαλμός ετος 4) υποτε 5) μα
iis , φua de admirabili Ειechia καξι8 Δαβίδ,είς την 6)κατα τον 7) θαυ
ferüntur. Formatur autem in μάσιον Εζεκίαν υπόθεσιν έχημάτισαι
Ε "
ipίius
Ο
ΕΕ "d δε ως εξ αυτε τε Εζεκίg, εις υμνωδίαν
ulurn CΧ- - V /
ymnos cantandos. ΡοΡuίμπι. εκ. τον λαόν παροτρυνοντος, μετα την
irabilem viξtoriam,
citat , poft admirabilem viξtori παράδοξον νίκην και 8) των Ασσυρίων
Λ. / ν -

Αίfyriorumque internecionem. w 2/

έμίας ή/iiin Domino. Μuί. 9)τον όλεθρον. α. Αγαλιάθε δίκαιοι

tis in locis pro exultate, Αφuila εν Κυρίω ιο)Πολαχούτο αγαλιάθε
habet a..»,
laudate, et Symnachus fimi- ο μεν Ακύλας, αινείτε και ο Σύμμαχος
datio. - 4. / κ ν Υ
liter --

νείtit, Εί""""""". " ομοίως ήρμήνευσεν, τοίς ευθέσι ή)πρέ.

* conuenit , φui Deum cognoue. y/ -ν ν w

runt, atque ab errore vindicati πειαίνεσις. τοίς τον Θεόν 12)επεγνωκόσι,

funt ίηul (emper Deum lauda, κάθ πλάνή" απηλάγμένεις, αςμέήα
1'C. foide docet, φuomodo τον Θεόν διηνεκώς ανυμνεν άτα διδά,
conueniat iplos hymnos camere, σκει και πώς αυτές προσήκε την υμνω
2. Conβtemini Domino in cithara, δίαν 13) ποιέθαι. β. Εξομολογείθε
et in p/alterio decem cbordarum
Ε/allite illi. 3. Cantate ci canti τώ Κυρίω εν κιθάρα, εν ψαλτηρίω δεκα
Λ " Υ - Υ

Cί/1/? -
nouum , bene p/allite ei in
- -
χόρδω ψάλατε αυτω,
«νΤ σ' κ-
γ, ασατε αυ
/ *» -

υρciforatione. Οmnia autem hac τω άσμα καινον, καλως ψάλατε αυτω

fecu ndum cultum lege prαίcri, εν αλαλαγμ ώ. Ταύτα δε πάντα
ptut η perficiebantur. Εtenim ci. κατα την νομικήν ί4)επετελείτολατρεί
tharis, et εymbalis, et τympa, αν και γας κιθάρας, και κυμβάλοις,
nis, aliisque muficis inίtrumen- και τυμπάνοις, και ετέροις μεσικοίς ορ Υ

tis vtebantur. Ceterum υocifora. γάνοις εκέχρηντο αλαλαγμός δέ εςιν

τio eft wittoria clamor, φui contra επινίκιος 15) βοή, κατα των φευγόντων
fugίentes a νίξιotibus editur, Ca- υπό των 16)νικώντων γινομένη. 17) ας
μότlει
i) παρ' Εξαίρα, Immo etiam, vt ενεεε. Αd h.Ι. τείtatur, εφud reliφuo,
Ιnterpretes. In Bibliis graecis autem habetur Ιnfcriptio Τώ Δαβίδ, cui in
Cod.alex. pramittitur Ψαλμός. 2) Τούτο-ερμηνεύσαντες, Def in Cod.fior.
3) δέ. Αbeft a Cod. 2. : 4) υπο - Δαβίδ. Def in Cod. #or. 5) μακαρίου,
Cod. 2. θείου, 6) κατά. Cod. fior. pram, των. 7) θαυμάσιον, Cod.α. μέ
γαν, 8) των Cod. fior. pram. τήν. 9) τον όλεθρον. Cod. fior. πανωλεθρίαν.
1ο) Πολαχά- ήρμήνευσαν. Cod. Ι. 2. pro πoλκχ& habent πανταχό, et pro ο.
μοίως re&tius ευφημείτε. Εasdem le&tiones habet Codex ifte ex quo idem
Scholion ad h.l. attulit Μ ο Ν Τ F. in Ηexaplis. ΙΙ) πρέπει αίεσις, Αquila ώ.
ραιέται ή ύμνησις. 12) Cod. Ι.εγιωκόσι. 13) Cod. Ι. 2. ποιήσκθαι. 14) Cod. 1.
2. ετελείτο. 15) βοή, Cod. 2. φωνή. 16) νικώντων Cod. 2. διωκόντων. 17) αρ
μότ7ει- ανυμνήσα. Ηzc apud co R D. Ρ. 576. leguntur.
 "

ΙΝΤΕRPRΕΤ. .
ΙΝ ΡSΑLΜ. Χ ΧΧΙΙ. 8ο7

μότle δε και ημών τα τ)είρημένα πνευ. dunt, autem etiam in nos φua
ματικώς νοέμενα; και δυνατόν ημάς,εύη. diξta funt, fi fecundum fpiritunι
intelligantur: et fieri poteft, ντnos
χον καια παναρμονιον Ά 2) η μας canorum et concinnum organum
αυτες αποφηναι, και δια των αιθητη, nos ipfos reddamus, et Deum cele
ρίων απάντων των αθητών τ, και bremus per inftrumenta omnium
νοητών τον Θεόν ανυμνήσαι, δ". "Ο- fenfuum, turn interiorum, tum ex
teriorum. 4. Ωμoniam retium ε/f
τι ευθύς ο λόγος του Κυρίε, και υcrbum Domini, et omnia opera
πάντα τα έργα αυτού, εν πί. ciu, in ήde. Iufte, ait, omnia
ςει. Δικαίως, φησίν, άπαντα πρυτα vniuerforum Dominus modera
νεύει οτών όλων Κύριος και πρoύθηκεν tur, et propoluit nobis fuorum
ημίν των έργων αυτ8 την θεωgίαν, 3)πι operum contemplationem, com
σεύειν παρακαλών, αλ' και πολυπραγ: monefaciens nos vt credamus,
πon vt curioίe quaramus quo
μονεν, πώς 4) γεγένηται. έ. Αγαπά πιοdo faξta fint. J. Diligit mί
ελεημοσύνην, και κρίσιν 5) ο Κύριος, Jericordiam, et iudicium Dominur.
6)Τα μεν γας υπ' αυτέγινόμενα, απε. Νam qua ab ipίο faξta funt ,
fimpliciter et fine νlla dubitatio.
ριέργως άπαντας άνευ τινός διχονοίας,
παρακελεύεται δέχεθαι βίg μέν τοι ne omnes recipere iubet : de vi
ta vero curam gerere, et hanc
επιμελείθα, και τέτον ελέω και κρίσει mifericordia et iudicio ornare.
κατακοσμείν τε ελέες Κυgίκαι πλήρης ή Μi/ericordia Domini plena g/t
γή. μιμείθα, φησ προσήκε τον ποιη. terra. Ρar eft, inquit, creato
rem imitari. Νam vt ille mi(e-
τήν ώσπερ γας αυτός ελέω κεχρημένος
- ν. » Λ. 4.

οικονομεί, και τες ήδίκημένες οικτείρει' ricordia ντens gubernat, et iniu

έτω 7) δε, και ημάς τοις μεν αδίκοις απο ria aftcξtorum mileretur, eodern
modo oportet et nos iniuftiς
νέμεν την κρίσιν, τοις δε ήδικημένοις, τον guiden iudicium reddere, iniu
έλεον και γαρ ο φιλάνθρωπος ήμων ria vero affectis mitericordiam.
Δεσπότης τη μεν κρίσει κατά των Ασ. Εtenim.benignus Dominus no.
συρίων 8)έχρήσατο ημάς δε φειδές Κα/ fter iudicio quidern contra Αfiy
φιλανθρωπίας ήξίωσεν, έτω τα περί rios νfus eft, nos vero miferi
cordia et benignitate dignatus
της θείας προνοίας διεξελθών, επί την eft. Sic iis φuat ad diuinam
δημιεργίαν μεταφέρει τον λόγον, και prοuidentiam pertinent explicatis,
διδάσκει ως δημιεργήσας τα σύμπαντα, ad creationen transfert fermonem,
πρυτανεύe 9) τα σύμπαντα, και προ et docet, φuomodo cutn crearit
μηθείται ως ποιημάτων οικείων, εκ αλ omnia, vniuerla gubernet, et cu
λοτρίων. 5. Τώ λόγω Κυρίs οι έρανοί ran de his gerat, tanquam de
propriis operibus, non alienis.
το) έσερεώθησαν, και τω πνεύματι τg ο Κενbo Dominicali firmati /unt,
σόματος αύτε πάσα ή ή) δύναμις αυ. et /piritu ori, eius omni, υιrru,
τών. 12) Ου πόνε φησίν έδεήθη, και εorum. . Νοn labore, inquit, et
feΙΠ

1) Cod. Ι. προειρημένα. 2) ημάς αυτούς, Cod. 2. εκντούς. . 3) πιςεύειν. Αbeft a

Cod. 2. 4) Cod. 2. γεγένηνται. 5) ο Κύριος. Αdditur in Cod. alex, et non
nullis libris imprefhs. 6) Τα - κατακοσμείν Def. apud co R D 7) δει.
Cod. Ι. 2. χρή. 8) Cod. σ. έκέχρητο. 9) τα σύμπαντα Cod. :. αυτοίς. ιο) ε.
τερεώθησαν. Αquila, εποιήθησαν. Symm. εγένοντο. Ιι) δύναμις. ReStius Αqu. τρα
τιά. Σymm, διακόσμησις. 12) Ου-δυνάμεις αυτών, Del: in Cod. 3.
-
 8ο8 Β. ΤΗΕ o Do RΕ ΤΙ
* tempore ad * creandum indiguit : χρόνε δημιεργών, αλ' ήρκεσιν αυτώλό
{ed ad faciendum fatis illi fuit γος εις ποίησιν )απεγας, γενηθήτω5ε
verbum. Νam ait, a) tiat fir. ρέωμα, και εγένετο έτως. 2)γενηθήτω
mamentum , et fattum eft fic :
fiant luminaria in firmamento σαν φωτήρες εν τω 5ερεώματι τείεζα
cali, et faξtum eft ita. Αdfpe νέ, και εγένετο έτως, το μεν έν εξ επι
ξtus igitur litera fuperficie te, πολής νόημα 3) ή τε γράμματος επι
nus hunc fenfum demonίtrat : φάνεια τέτο δηλοί τέτο γαρ τοις πά
hoc enim antiquis Iudacis con λα) ήςμοτlεν Ιεδαίοις, ή δε αληθής θεο
gruit. Vera autern Τheologia λογία τον Θεόν ημών υποδείκνυσι λόγον,
ο(tendit nobis, Deum Verbum
cum (anξto Spiritu et calos et συν τώ παναγίω πνεύματι, και τες ου
cacleftes virtutes feciffe. Εuange ξανες, και τας έρανίες πεποιηκότα δυ
licamque doξtrinam prophetia an ναμεις, και την ευαγγελικην διδασκα
ticipat. Ετ ficut diuinus Ioan λίαν προλαμβάνει ή προφητεία και
nes, tοnitru filius, totum orbem ώσπες ο 4) θεσπέσιος Ιωάννης, ο της
docuit, dicens, b) in principίο
erat Verbunι , et Verburή erat βροντής υιός, πάσαν την οικεμένηνεδίδα
apud Deum, et Deus erat Ver εν, ότι εν αρχή ην ο λόγος, και ο λόγος
bum : omnia per ipίum fatta ήν προς τον Θεόν, και Θεός ήνολόγος
funt, et fine ipίο faξtum eft ni πάντα δι' αυτέ εγένετο, και χωρίς αυ
hil, quod faξtum eft : fic bea τέ 5) γέγονεν έδε έν, ο γέγονεν, έτως ο
tus Dauid pradicat, inquiens,
Verbo Domini cali firmatι funt, 6) μακάριος Δαβίδ προκηρύτle, λέγων,
et fpiritu oris eius omnes virtu τώ λόγω Κυρίε οι εφανοι εσεςεώθησαν,
tes eorum. Porro non attribuit και τω πνεύματι τ8 ςόματος αυτ8
ΙDeo quidem Verbo calorum fa 7) πάσαι αι δυνάμεις αυτών, εκ απονέ
bricationen, fanξto vero Spiri με 8) δε τω μεν Θεώ λόγω την τώνου
τui virtutum creationem : verum
et hac et alia Deum Verbum ξανών δημιέςγίαν, το δε παναγίωπνεύ
ματι την των δυνάμεων ποίησιν αλα
et fanξturn Spiritum effeciffe ait,
ταύτα 9) κακείνα τόν Θεόν λόγον
και
Κirtute, vero calorum, aliiquidelh και το
cali luminaria, alii vero virtutes,
άγιον Πνεύμα πεποιηκένα φησί"
φua minime cernuntur, elle dixe Ιο) δυνάμεις δε έρανών οι μεν τες κατ'
runt. Ceterum mihi videtur (e- έρανόν φωτήρας, οι δε τας αοράτες
cunda expofitio magis efΙe vera, έφασαν είναι δυνάμεις, εμοί δε το δεύ
Cum enim Deum opificem demon τερον αληθέσερον είναι δοκεί δημιους
(traret, omnino non de (ola creatu γον γας υποδεικνυς τον Θεόν, ουκ αν μό
ra qua cernitur, mentionem fecit. νης της όρωμένης εμνημόνευσε κτίσεως.
7. Congregan: βιut virtm aqua ma ζ". Συνάγωνωσε, ιι)ασκόνύδατα θαλάσ
σης

1) είπε-Ιουδαίοις. Def apud c ο κ D. p, 559, 2) γενηθήτωσαν -ούτως Def in

Cod. 2. 3) η Cod. Ι. 2. Ρrzin. καί. 4) θεσπέσιος. Cod. 2. θείος. 5) γέγονεν.
Cod. Ι. 2. εγένετο, φuar eft rec. le&tio h, 1. 6) μακάριος, Cod. 2. μέγας. 7)
πάσαι αι δυνάμεις. Cod. 1.2. πάσα ή δύναμις. 8) δέ. Αbeft a Cod. 3. 9) κα.
κείνα. Def: in Cod. 3. 1ο) δυνάμεις - κτήσεωί, Def: in Cod. 3. ιι) ασκόν,
Ιta omnes fere Interpretes ex permutationo vocis π2 cum ΠΝ2.
α) Gen, 2, 5) loh, 1, Ι. 3, - ".
 Η

ΙΝΤΕRΡRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧΙΙ. 8og

σης τιθεις εν θησαυρούς αβύσσες. ri , ponen: in tbg/auri, abyr
Πάσαν μεν γαρ 1) των υδάτων την φύ. Jδs. Νam omnem φuidem aqua
σιν, ώσπερ εν ταμιείοις τισι τοις αφω rum naturain, velut in quodan
penιι, " definitis in locis conclu
ρισμένοις χωρίοις καθειργμένην έχει' fam continet : trahit vero hanc
έλκει δε ταύτην εις τον αέρα μετέωρον, in agra fublimen cum voluerit,
ότι αν 2) θέλη, καλώς εν ασκώ τινίτας et tanquam in vtre quodam earn
νεφέλαις 3)συνάγει. 4)διο λέγει ανά, in nubibus congregat. Propter
ea ait, a) Αdducens nubes a fi
γων νεφέλας εξεχάτε της γής'5) κα) πibus terra. " Εt alibi diuina
αλαχέδεπάλιν η θείαγραφή ο προσ (criptura inquit, b) Qui euocat,
καλέμενος το ύδωρ της θαλάσσης, και aquam maris, et effundit ipfin
εκχέων αυτό επί 6) πρόσωπον πάσης fuper facietn vniuerfie terta-,
της γης. η. Φοβηθήτω τον Κύριονστά. 3. Τimeat Dominum omn, τενστ,
Jη "cr
nb co auten commouean κ.
σα ή γή απ' αυτό δε σαλευθήτωσαν
πάντες οι κατοικέντες την οικεμένην. inbabitanter terram, και 2. τα
ip/e dixit, et fήdia /un, ipίο,
θ'. "Οτι αυτός είπεν, και εγενήθησαν νlandauit , et creata fitnt. Οιιιιι
αυτός ενετείλατο, και εκτίθησαν, de calis, atφue de inuitibilibus ,
Τών έρανών μνημονεύσας, και των αορά virtutibus, deinde de aquarum 1
των δυνάμεων, έπειτα της των υδάτων natura mentionem feciffet, in
φuoφue profert terram
εσίας, άγει και την γην εις μέσον, κα) medium
et habitatores eius, opera eius ess.
τές ταύτην κατοικέντας, ποιήματα fe docens, et adhortans, vt time
7) αυτό είναι διδάσκων, και παρεγγυών ant et perhorrefcant creatorem,
δέδιένα και τρέμειν τον ποιητήν, και et eius ήutibus obtemperent.
8) τοίς αυτε νεύμασι πείθεώθαι 9) το Νam pro * commoueantur, Sym- "
γαρ σαλευθήτωσαν, ο Ιο)μεν Σύμμαχος machus quidem reuerenntur, Αquiin
ευλαβείθωσαν, ο δε Ακύλας τι) υποσα la vero formidabunt dixit,
futurum tempus orbis metum
λήσονται ειρηκε, τώ επιόντι χρόνω την transmittens, Νeque enim cum
της οικεμένηςπαραπέμψας ευλάβειαν,
hac verba faceret, hunc tiino-.
εδε γαρ ηνίκα τέρδε τες λόγες εποιής rem homines habebant, verum,
σατο, ταύτην έχον οι άνθρωποι, αλα poft incarnationem, et pafionem,
μετά την ενανθρώπησιν, και το πάθος, et refurre&tionem Chrifti Domini.ι
και την ανάςασιν τε Δεσπότε Χρισέ. ιο, Dominus difipat conβίia gen
ί. Κύριος διασκεδάζει βελας εθνών, α rium, reprobat auten cogitation"
θετεί δε λογισμες λαών και αθετεί populoran , ει reprota con/ϊτ
βελας αρχόντων. ια. Η δε βελή τ8. principarή,
- "... - -- ,
ιι. Con/ilium auten
< > Γoni,
1) τών. Cod. 2. Ρram. τήν. 2) Cod. I. εθέλη. 3) σινάγει Def in Cod. 2. Ιπ'
Cod. 3. leg. συνωθεί. 4) διό λέγει. Cod. 1. λέγει γάρ. Cod. 2. ετέρωθι δε λέγει.
5) και -γής. Del: in Cod. 2. 6) Cod. 1. προσώπου. 7) αυτού, Cod. 1.2. καλ
αυτούς. 8) τοί,, Οοd. 2. αυτοί, 9) το γαρ κ. λ. Def. apud co R D. p. 56ο.
πο) μέν, Αbeft a Cod. Ι. 2, 1ι) Cod. 2. υποσαλήσεται. Μί ο ΝτF, in Ηexaplis ad
h. 1. huίc verbo figmificationem εοέναndi tribuit, priorem tamen interpreta
tionem retinendan effe duximus.
α) ΡΙ. 134, 7. 5) Απ. 5, 8. -
Ε. Ζ%eod Τom.Ι. • F ΕΕ
8 το 13, ΤΗ Ε Ο D Ο R Ε Τ Ι . Υ

ΙΟomint in arternum manet , cogi Κυρίg εις τον αιώνα μένει, λογισμοί της
τatione, cordi, eiu in generatio καρδίας αυτό ι) εις γενεαν και γενεάν.
πem et generationem. Geminam Διπλήν έχει την ερμηνείαντα ερημένα'
habent explanationem φua diξta
funt. Νam non modo Α/Ιyrio εγας μόνον των Ασσυρίων, και το Σεν
rum, et Sennacheribi, et Rapfa ναχηρεμ, και το Ραψάκε διεσκέδασε
cis confilia diίlipauit, et proprii τας βελάς και της οικείας βελής την
confilii potentiam et veritatem δύναμιν, και την αλήθειαν έδειξεν αλα
oftendit : verum etiam gentium και των κατά την οικεμένην εθνώντας
impetus per orbem contra apo κατά των αποτόλων επανασάσεις διέλυ
1tolos faξtos irritos reddidit, et
potentia fua robur notum omni σε, και της οικείας δυνάμεως το κράτος
bus fecit : φuandoguidem hoc δήλoν πεποίηκεν άπασι 2) τετο γας ο
pro p h eticus fermo fubin προφητικός ηνίξατολόγος, ειπών, λογι
πuit, inquiens , Cogitatione, σμοί της καρδίας αυτό εις γενεαν και
cordi, eiu in generationem et
generationen. Duarum actatum
γενεάν. 3)των δύο γενεών ή μνήμηδιδά
πmentio docet, tum ea φua tune σκει και τα την καύτα γενόμενα, και
acciderunt, tum illa φuae poft τα μετά ταύτα εσόμενα... ιβ, Μακά.
harc futura funt. 12. Βeata gen, βιοντο έθνος, και εσι Κύριος ο Θεός αυτε'
cuiu, e/t Don in u , Deu , φο λαός ον εξελέξατο εις κληρονομίαν εαυ
?ulu, ηuem elegit in hereditatem τώ. Δεί, φησί, μακαρίζειν, ετες πλέ
Λbi. Οportet, inguίt, beatos
praedicare, ποn eos gui diuitiis τω κομώντας, αλάτες τω Θεώ πεποι
afHuunt, (ed qui in Deo fuas θότας, και της παρ' αυτό ροπής απο
fpes collocant , et είus auxilii λαύοντας εκλεκτός δε λαός κληρονομία
compotes faξti funt. Porro po Θεξ ποσαγορευόμενος, πάλαι μεν ο Ιε
pulus elettus, Dei hereditas no δαϊκός, μετά δε ταύτα, ο εκ των εθνών
minatus, olim φuidem iudaicus
populus erati poftea vero qui εκλεγείς, και της πίσεως τας ακτίνας
ex gentibus ele&tus fidei radios 4) δεχόμενος αίτησα γάς φησι, και
recepit. Νam poftula, inquit, a) δώσω σοι έθνη την κληρονομίαν σε, και
a me, et dabo tibi gentes here την κατάχεσίν σε τα πέρατα της γης,
Α' Υ. Υ "- > « τ». * γ'
ditatem tuam , et poffeftionem
tuam terminos terrac. 13. De car. ιγ. Εξερανέ επέβλεψεν ο Κύριος, εί,
λo re/pexit Dominus, υidit omner δε πάντας τες υιές των ανθρώπων,
ήlio, hominum. 14. De prapara ιδ', 5) Εξ ετοίμε κατοικητηρίε αυτά
το babitaculo /uo re/pexit. /iφcr επέβλεψενεπί πάντας τες κατοικέντας
omne, , 4ui habitant terram. την γην. 6) Ταύτα και εν τω τρίτω
Ηarc et in decino tertio pίalmo και δεκάτω έφη ψαλμώ,την αυτην ποιέ
aixit, idem vaticinatus. Εt
φuoniam dixit, rg/pexit, ne quis μενος πρόρρησιν και επειδή είπεν επέ
opinetur ipίum ignorare ca, quar Ελεψεν, να μή τις αυτόν αγνοείν οιηθή
Τα:

") εί, - γενιάν. Ιtah. l in Cod. alex legitur Cod. vatic habet από γστώ εί,
γενεάς. 2) τούτο-εσόμενα. Γef apud c ο κ D, p. 56ο. 3) των Cod. Ι. 2. 2dd.
δέ. 4) Cod. 2. δεξάμενος, 5) εξ -αυτού. Αptior eft Symmachi vertio από
εδραίας κατοικίας αυτού. 6) Ταύτα - επήγαγεν. Ηorum loςum in Cod. fior.
occupant ea qua adfequentenverfic. adpofita funt.
α) ΡΙ. 2, 8. - "
 \

ΙΝΤΕRPRΕΤ. , ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧΙΙ. 8ΙΙ

4 Α ... «ο ανθ / λ Λ. 2. ab h - iib
τα παρα των ανθρωπωντολμωμενα,εις ominibus perpetrantur, op.
καιρόν επήγαγεν . ιε. Ο πλάσας Ροιτυπε, ίibdidit, σ. ρμί βή \ "υ -

1) κατά μόνας τας καρδίας αυτών.

& ν
Ε βgilhtin
... intelligit omnia corda
Α
εoruή, * ηui
opera eorum. Dί. *
και Α .»Α'

Ο ΟΤUy4€4Ω : 77ΩόyΤΩό ΤΩζ βγ

ΕΘ"ΥΩζ ζΦυΤζωy.
τ Χ1,
...: 1m4uit,
..?... : Deum vniuerforum
. -- ---, de
w -- ΟΥ

Είπον φησίν έπιβλέψα τον των Ά% calo τείpicετε, non anφuamigno.

Θεον, έχως άγνοέντα,και μαθεν εφιέ- rantom, etdiίcerecupientem,νείum
μενον, αλ ως κρίνοντα, και δικάζοντα, Ει Ε εί, μdicanten, γί

πως γας οιον τε αγνοείν της ψυχής τα Quomodo ξnim μoteft fieri,iσnorer
.. animam fecit, eitis..
νι φui7
"

Άτα
καςδίας Ά
\
γας επί 2)τ8 λογικου τέθεκεν 6,
,3 W
Νon Jaluatur rex μεν ημίν,
"ω r» . ,

ισ. Ου σώζε ται βασιλεύς διαπολήν υirtuten, εf giga, non/iluabituν ημι

δύναμιν,και γίγας ουgωθήσεια εν πλή. iiudine τιτιβί"Ά
θα χύος αυτξ ζ: Ψευδής ππος επιurna/alarm, μπαρ, φίμtems
εις σωτηρίαν, εν δε πλήθe δυνάμεως αυ- τίrruti, βια ηρη Jaluabitur. Εκ
τού ου σωθήσεται. 3)Διαυτών με-τεταιn euentu didicimus, που εί,
μαθήκαμεν των πραγμάτων, ως ουδείςομtiqέμdum εorporis τόbor, ποπ
θαρρεν, ου ρώμη σώματος, ουκίονανδρεία
"J ο Ε"ini.."ρη
" τ7 εquorum
velocitati non fubditorum mul
και 2 » Λ'

ψυχής ουχ "πων"ξύτητί "χ υπή: titudini: oιηπίου. Ε Senna

κόων πλήθe, εν τούτοις γαρ "Ά. cherib affluens, nihil adiίπεϊτ:
Σενναχηςείμ πλουτών, έδενεντεύθεν α- inde Ρετoepit, verum extremam
πώνατο, αλα την πανωλεθρίαν εδέξα- pernicieth pafiίis εί: Quidigitur
το τί ουν ποιητέον,υπόδοξον ώ προφή- "είεndum είt,o propheto deiion.
τα ιή. Ιδού οι οφθαλμοί Κυρίου επί " 8. Εκε ocuji Domini βρετ,
τους φοβουμένους αυτόν, τους
τας επί το έλεος αυτέ, ιθ. Ρύσα
Ά /uper
"εμνι, α π εί, πήραππι
mi/εricordia eiur. 19. Κr eruar
α)
" 4 .. Υ. . . . . ? Υ". . . . . . . Ν α morre mnima, eorum, οι -

εκ θανάτου τας ψυχάς αυτών και δια-

" 2.
αινια οι μη, κι αίμ κo, η
Α Χ - Αν C Λ

θgέψαι αυτούς έν λιμω. Απάτων, fime. Οmnium, inguit, bonorum

Ρietas είt conciliatrix : nam diϊi
φησί, των αγαθών πρόξενος ή ευσέβεια natn open adfeattrahit, etipfarnor.
την γας θείαν προμήθειαν εφέλκεται, ειη imminentem prohibεί, atque,
αύτη δε και θάνατον τον επιόντα κω- inopiam, largitur autem boμοτίπ,
λύει, και 4) ένδειαν χαρίζεται 5) δε των affluentiam. θειεμη veritimile;
αγαθών την φοράν 6)εικός δε επί της Ε otidions illa ρί είios μι εξε-,
Ά Η 2ate rerum neceffariarum fuiίς
πολιορκίας εκεινης, εν σπανε, γενέθαι deinde ob hottium inτέιπες ο
2 " ., 1

των αναγκαίων τους 7) καθeςγμένους.. nem ab hac calamitate libera.

ετα τώ των πολεμίων ολέθgω και ταύ, το είle. 2ο. Αmη κι ο.
της απαλαγήνα της συμφοράς, κ.Η /tra εκ/ρεξίdbit Dominum, 4τιοκ.
δε ψυχή ημών ύπομενε τό Κυρίω ότι hm adiutor ει protείior no/ter ε/h.
οηθός και υπερασπισης ημώνες ίν, Fff 2 21.Ωaia
1) κατά μόνας. Αqu. et Εdit qainta, άμα. 2) του λογικού. Cod.fίον των λογι
σμών. 3) Cod.jtor. Δια τούτων, 4) ένδειαν, Cod. 1. habet ενδεία, ornifio Colo,
ita νt cum (equentibus cohareat. Ηaud multum differt le&tio co R D. Ρ. 56t.
εν ενδεία. 5) δέ. Αbeft a Cod. 1. et aμud co R D. 1. c. 6) είκο - σναφο.
ράς. Def apud co R D. Ι. c. 7) Cod. 2. καθεΨχθέντας,
 ετα Β. ΤΗΕ ο D ο RΕ ΤΙ ,

αι. Ωuin in eo latabitur cor no/trum, κα."οτι εν αυτώ ευφρανθήσεται η

ει in nomine/anξto eiu Jρενauima. καρδία ημών και εν τω ονόματι τώ ά.
Cum igitur tot tantaque bona γίω αυτού ήλπίσαμεν. Τοσούτων
τοπfecuti fimus, firmam in Deo τοίνυν αγαθών απολαύ ες, βεβαί.
fpem habemus, et ab ipίο (emper
auxilium exfpettabimus: ipfe enim αν έχομεν εις τον Θεόν την ελπίδα"
ηobis prafentem latiriam largitus και την πας αυτού βοήθειαν προσμε.
είt. Deinde cum dixiffet, Ωuon νουμεν αει. αυτος γαρ ημιν και την πα
άam in nomine /anίio eiu fρενιut. ρούσαν θυμηδίαν δεδώςητα, ετα ειξη:
πιur, obfecrat, vt confequatur mi κως ότι έν τω ονοματι τω αγίω αυτου
fericordiam acqualem fpei. Dicit ήλπίσαμεν, ικετεύει λαβείν ισόμετρον
εnim : 22. Fiat mi/ericordia tua τη ελπίδ, τον έλεον. κβ. Γένοιτο,
Domine /uper nor, 4uenadmodunt τ) (γάρφησι) Κύριε το έλεός σε εφ' ή
/perauimus in re Sermo autern μάς, καθάπερ ήλπίσαμεν επί σέ.
Ηic eft fummae fiduciar, et inίο Παρρησίας δε μεγίσης ο λόγος, και τοις
1ens hominibus huius feculi.. καθ' ημάς 2) τολμηρός τίς γαρ ούτως
Ωuis enim fic fperauit, vt au
ήλπισεν, ώς 3) θαρραλέως ειπείν, τη ε.
daξter dicat, metire mifericordiam
πmea fpe? Ηος φuidem et facris μή ελπίδ, τον έλεον
μέτρησον; 4) τέτο
in euangeliis Dominus docuit, α) μέντοι και εν τοις ιεροίς ευαγγελίοις ο
Οua menfurament fueritis, iterum Δεσπότης εδίδαξεν ώ μέτρω μετρείτε,
τηenfurabitur vobis. Spem igitur 5) αντιμετρηθήσεται υμίν"6) και την
* perfettam et * finceram poffidea. ελπίδα τοίνυν τελείαν και γνησίαν κIη
τηus , et reliquam vitam fpei
conformem agamus, vt multan σώμεθα, και τον άλον βίον τή ελπίδι
mifericordiam confequamur. κατάληλον, ίνα έλεον πολυν κάρπωσώ.
" -
μεθα.
ΙΝΤΕRΡ. ΡSΑLΜΙ ΧΧΧΙΙΙ. ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥλγ' ΨΑΛΜΟΥ.
Ι. ΡΕ Dauidi, ηuando ma. α'. Το Δαβίδ, 7) οπότε ήλοίωσε το
τquir ficien /itan coran πρόσωπον αυτού εναντίον 3)Α.
Αbimelecbo, et dimift tliam, er βιμέλεχ, 9)και απέλυσεν αυτόν, και
abiit, Cum diuinus Dauid acer απήλθεν. Του Σαουλ την πικραν
Βum illud Saulis propofitum & γνώμην και βάσκανον θεασάμενος ο θεί.
inuidiam perfpexiflet, admirabilis ος Δαβίδ, και συμβούλωχζησάμενος τώ
Ιonathae confilio νfus aufugit, et θαυμασίω Ιωνάθαν, "απέδρα, και
Νobem ciuitatem peruenit. Ηic 1ο)Νομβαν την πόλιν κατέλαβεν, εκεί
Η
τοίνυν
1) γάρφησι. Αbeft a Cod. 2. 2) τολμηρός, Cod. Ι. τολμίας (Ιeg. e(Τe videtur
τόλμης), ανώτερος. 3) Cod. 3. θαρραλία. 4) τούτο- υμίν, Def apud co R D.
5) Cod. 3. μετρηθήσεται. 6) και την κ. λ. Del: in Cod. 3. 7) Cod. ι. ότε.
8) Αβιμέλεχ, Quidam libri veteres I Reg. c. 21. habent Αχιμέλεχ, Αlia eft
cliuertitas Μarc.2, 26, νbi Αbiathar vocatur. Fueruntquoque qui eum permu
tarunt cum rege Αchis, cuius I Reg. c.28. mentio iniicitur. Vid. Εν s Ε Β. ad
h. l. 9) και απέλυσε -απήλθεν, Defin Cod. 1. 2. τό) Νομβάν, Codex υηric.
ι Reg. 2ι, Ι. habet Νομιβά. Cod. alar, autem et quidam libri imprefi, Νοβά.
α) Μatth.: 7, 1.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧΙΙΙ. 8 Ι3

τοίνυν Αβιμέλεχτώ ιερεί συγγενόμενος, igitur cum efletcongrefus cum Α

Ι) έκρυψε την φυγήν, απεσάλθα δε bimelech facerdote, fugam occu
luit, miflum autem (e efie dixit a
2) είgηκεν υπό του βασιλέως εί, τινα rege obquoddamferium negotium.
χρείαν σπουδαίαν, και ζητήσας άςτους, Εt cum panes quarfiuiffet, nec alios
ετέρους μένουχ εύρε,μόνους δε τους τοις inuenifiet, quam folos facerdotibus
ιερεύσιν 3) απονενεμημένους, και τούτες repofitos, et hos accepit, prabente
facerdote contra praeceptum legis:
έλαβεν, δεδωκότος τε ιερέως παρά το nam Iolis facerdotibus talis cibus
δόγματά νόμε, μόνοις γας τοίς εξεύσιν
tribuebatur. Veruntamen gratia
απονενέμητο ή τοιαύτη τροφή αλ' ό, myfteria adumbrabantur, et ianua
μως 4) προδιεγράφη της χάριτος τα diuina liberalitatis credentibus re
μυσης ια, και προανεωγα τοις 7ίξευου Ιerata eft: φuandoquidem non am
σι της θείας φιλοτιμίας ή θύζα εκέτι plius (olis facerdotibus diuinus ci
bus deftinatus eft, ftd diuinorum
γας μόνοις τοί, ιερεύσιναφώς,5αι η θεία communicatio νοlentibus omnibus
τροφή, αλα πρόκειται τοις βελομένοις proponitur. Αccepit guidem co
ή 5) των θείων μετάληψις έλαβε μέν tempore magnus Dauid et Goliathi
το κατ' εκείνον τον καιρόν ο μέγας Δα gladium, guem tanguam opima
βιο και του Γολιάθ την ρομφαίαν, ην fpolia ex illo confliξtu Deo confe
ώσπες ακροθινιον εξ εκείνης της παζα, crauit.
Χ / -ω "ω •
Αbimelechum autem Αb
iatharem nominauit, tanquam ge
τάξεως ανέθηκε τώ 6) Θεώ Αβιμέλεχ minum nomen habentem. Οuon
δε τον 7) Αβιάθας 8)πgρσηχόρευσε, ως iam igitur fugiens (acerdoti fu
διώνυμον επειδή τοίνυν φεύγων, εκ ε. gam minime {ignificauit, Ιed re
γνώρισε το ίερεί την φυγήν, αλα βα, gium quoddam negotium (e per
σιλικήνέφη χρείαν εξανύειν 9)τινα, ήλ ficere dixit, muta(fe ficiem dicitur,
λοιώθαι το πρόσωπον λέγεται, ως μη ίus,tanquam folita veritate minime ν
,, Ιed alian, quam agere fo
τη συνήθε, χρησάμενος αληθεία, ιο)».έ. » Ιebat, perlonam fimulans. ,,
-, τερον δε πρόσωπον αντί του ειωθότος Ρorro aliqui (criptores aliud ar
» ανειληφώς» τινες δε των συγγραφέ. gumentum dederunt huic pfal
ων ετέραν έδωκαν υπόθεσιν τώ ψαλμώ mo. Dixerunt enim, Dauidemfa
τι) έφασαν γαρ ήλoιωκέναι το πρόσω ciem mutafΙe,quando ad regemΑn
πον τον Δαβίδ, ηνίκα προς τον Αγχους chus acceffit a), deinde cum alie
εισελήλυθεν είτα φοβηθείς τας των nigenaruιη infidias timeret, infa
αλοφύλων επιβουλας, κορυβαντιάν ε. niam fimulauit, et hoc modo fa
σκήψατο,και τούτω τώτρόπω της σω. luti confuluit. Verum nullam
τηρίας τετύχηκεν αλ ουδεμίαν έχει conuenientiam cum hoc fenfu
πρός τήνδε την υπόθεσιν τού ψαλμού verha pfalmi habent : refpon
συμφωνίαντα βήματα αρμότle δέτοις dent autcm iis, φua paulo an
ειρημένοις, ως αυτίκα συν Θεώ φάνα te diξιa funt, vt illico Deo fauente
Fff 3 demon

1) έκρυψε, Cod. Ι. 2. addunt μέν. 2) Cod. 2. ειρηκέ αι. 3) Cod. 2. απονεμημέ.

νους. 4) Cod. ι. 2. προδιαγράφει. 5) των θείων Cod. 2. θεία. 6) Θεώ. Cod. Ι. Κυ
ρίω. 7) Αβιάθαρ. Cρd. 2. Αχιμέλεχ, 8) προσηγόρευσε. Αbiatharvocatur Μarc.
c. 2, 26. 9) τινά. Άbeft a Cod. Ι. ιο) Ε Cod. 1, et 2. (uppl. Ιι) έφκ
σαν γαρ κ.λ. Coutra hos diίputat Evs s Β. ad h. 1. a) ι Reg. 21.
 8 Ι4 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
ι

demon(trabitur. 2. Βenedicπm Do δεχθήσεται. 1) β. Ευλογήσω τον

πhino omni tempore, βmper lau,
εiu, in oremeo. Εt fugiens, inguit, Κύριον εν παντί καιρώ διαπαντός η αί:
et perfequens, et in fecundis re νεσις αυτ8 εν τώ ςόματί μου. Και
bus, et in aduerfis, meum Domi φεύγων,φησί,και διώκων,και εν ευκληξία
num laudo. 3. In Domino laudabί και δυσκληζία, τον εμονΔεσπότην ύμνώ,
τιιν anima men, Ιple et illuftrem γ. Εν τω Κυρίω επανεθήσεται η ψυχή
» me fecit, et confpicuum reddet. μου. Αυτός έμε και πεποιηκε περιφα
"Αudiant man/ucti et latentur. 4.
Μagnificate Dominum mecum, et εα νή, και ποιήσει περίβλεπτον, ακου
πltemu, momen eiu pnriter. σάτωσαν πραείς και ευφρανθήτωσαν,
Νon
folus hymnum contexere νult, fed δ'. Μεγαλύνατε τον Κύριον συνεμοι,
εis, φui eiusdem manίuetudinis και ύψώσωμεν το όνομα αυτέ 2) επί το
participes funt, hymnorum can αυτό. Ουκ 3)ανέχεται μόνος ύφήναι
tum communicat. Deinde huius
Τον ύμνον, αλάτες κοινωνές της πραότη
gratiarum aξtionis caufam de
monίtrat. . 5. Ενηui/iui Domi τος κοινωνές ποιείται της υμνωδίας ετα
κum, et εκaudiuit me, et ex omni Ίής ευχαρισίας υποδείκνυσι την 4)αιτίαν,
bu, tribulationibu, mei, eripuit εί. Εξεζήτησα τον Κύρκινο επήκεσέμε,
me, Supplicaui , ait , ipfi, et και εκ πασών των 5) θλίψεών μου ερ
calamitates fuperaui. 6. Αccedi βύσατό με Ικέτευσά φησιν αυτόν,
re nd eum, et illuminamini, et fh
εie, υc/fra non confιndentur.
και κρείττων εγενόμην των συμφορών,
Οui enim cum fide ad ipfun ac
σ'. 6) Προσέλθετε προς αυτόν και φω
cedit, fpiritualis lucis radios fuί:
τίθητε, και τα πρόσωπα υμών ου μη
cipit, Sic et magni Μofis faci
καται χυνθή, Ο γαρ μεταπίσεως
es externa gloriola reddita eft. αυτώ προσιών, φωτός ακτίνας δέχετ
Εt hoc magnus Dauid fuperius νοερου ουτω και 7) Μωσης ο μεγας το
dixit, a) Signatum eft fuper nos οξωμενον προσωπον εδoξάθη τέτο 8) και
Ιutnen vultus tui Domine. Sic ήδη προείρηκεν ο 9)Δαβίδ εσημειώθη
adhortatus huiusmodi homines, εφ' ημάς το φώς του προσώπου σου Κύ.
1e ipίum exemplar ipίis propofuit. ριε, ιο) ούτω προτρέψας τες ομοτρόπες,
7. Ι/te pauper clamπuit, et Do τι) αρχέτυπον αυτοίς 12) προτίθησιν ε.
ninu, exaudiait eum, et de omni αυτόν. ζ. Ουτος ο πτωχός εκέκρα
ίu, tribulationibu, illiu /alunuit ξε και ο Κύριος εισήκουσεν αυτού και
«um. Εx rebus meis, inquit, εκ πασών των θλίψεων αυτε έσωσεν
diίcite Deo vniueriorum con. αυτόν, Μάθετέ φησιν εκ των κατ'
fidere. Cum enim vilis et εμε, θαρρεν τώ των όλων Θεώ ευτελή
ouium paftoι eflem, fua pro 13) γας όντα με και προβατέα, της οι.
ΚΕΙΩζΩ

1) Αlii de Εαcchia hac explicare voluerunt. Vid. co R D. p. 588. 2) επί το αυ.

τό. Αqμ. ομοθυμαδόν, 3) Cod. 2. ανέχομαι. 4) αιτίαν. Cod. 2. addit επήγα
γεν. 5) θλίψεων. Ιta leg in Cod. alex. fed Cod. vatic. habet παροικιών. 6)
προσέλθετε. Praftat verfiο Αηuila αποβλέψατε. . 7) Cod. 1. 2. Μωυσής. 8)
και ήδη. Αbeft a Cod. 2. 9) Δαβίδ. Cod. Ι. 2. pram. μέγκς, το) ούτω - εαυ
τόν, Defin Cod. 2. ιι) αρχέτυπον Cod. Ι. άρχεται τύπου. 12) Cod. Ι.προτι.
δεία. 13) γάρ. Αbeft a Cod. 2. α) Ρί: 4, 6,
 / ΙΝ ΤΕRΡRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧΙΙΙ. 8 Ι και
', κάας προμηθείας ήξίωσε,και κρείτloνα pria prοuideritia me dignatus eft,
των πολεμούντων απέφηνεν. η. Πα et-hoftibus ίuperiorem reddidit.
8. Ca/frn metabitur Αngelu, Do
ρεμβαλε άγγελος Κυρίου κύκλω των nrint in circuitu timentium eum,
φοβουμένων αυτόν, α) και βύσεται αυ.
Α'
crιpter Verba Αpoftoli ,
("ί 6"ΟJ'.

τους. Τούτοις συμφωνεί καιτέ απο his confonant. De Angelis enim

σόλου τα βήματα περί γας των αγ fic dicit, a) Νonne omnes funt
γέλων ούτω
φησίν ουχί πάντες εισι adminiftratorii fpiritus in mini
λειτουργικά πνεύματα εις διακονίαν α fterium mifli, propter eos, qui
Hereditatem capturi funt falutis2
πoσελόμενα δια τους μέλοντας κληρο Sic et beatus Iacob deprecans ait,
ν Α'

νομεν σωτηρίαν, ούτω και ο 2) μακά. b) Αngelus, φui liberat me ex o

ριος Ιακώβ προσευχόμενος έφη ο άγ mnibus malis, Sic et patriarcha
γελος o 3) ρυόμενός με εκ πάντων των Αbraham admirabili feruo dixit,
κακών, έτω και ο πατριάρχης Αβρααμ ε) Dominus Deus mittet Αnge
lum fuum ante faciem tuam ,
προς τον θαυμάσιον οικέτην έφη, Κύριος et fumes inde vxorern filio meo
ο Θεός αποσελέ, τον άγγελον αυτό προ Ιfaac. Sic beatus Zacharias di
προσώπουσε, και λήψη γυναίκα τώ υιώ cit, d) Αngelus, gui in me lo
με Ισαάκ εκείθεν έτως ο 4) μακάριος φuebatur. 9. Gu/fate, et υidete,
5) λέγε, Ζαχαρίας, ο άγγελος ο λαλών /uauem είje Dominum, beatu vir,
εν εμοί. θ. Γεύσα θε, και ίδετε ότι quί /perat in εο. Cum dixif
χτός ο Κύριος, μακάριος ανής, ος ελ (et, Αccedite ad eum et illumina
πίζει επ' αυτόν. Ειρηκώς προσέλθε, mini, hortatur, et gu/tate. Εx
τε6) προς αυτόν και φωτίθητε, προτεί, perientia, inquit, difcite bonita
πει και γεύσαθε τη πείρα, Φησί, μά,
t, Α' tem Domini: nam hinc beati.
θετε την αγαθότητα του Δεσ7τότρυ tudinem acquiretis. Sciendum
μακαρισμόν 7) γας εντεύθεν 8) τρυγή, eft autem, antiquis Iudais hunc
σετε ισέον μέν τοι ως τοις πάλαι Ιου (enfum, guem diximus, con
ψ%
δαίοις ή ερημένη αρμόττε διάνοια, ο δε gruere, Senfus autem, φui * in
γε εν τω Ά 9) του γράμματος κρυ. profunditate litera latet, diuino
πτόμενος νους, των θείων μυσηρίων την rum myίteriorum gratiam in
χάριν ανίflεται δια γαρ τ8 παναγίε nuit. Νam per fanξιum ba
βαπτίσματος ο αληθής φωτισμός τοις ptiίina vera illuminatio acceden
προσιούσι προσγίνεται, και της ζωοποι tibus acquiritur , et vitalis cί
ου τροφής ή γεύσις την αγαθότητα τέ bi guftus bonitatem faluatoris
σωτήρος δείκνυσιν εναργώς τί γαρ ού. manifefto oftendit, Quid enim
τως αυτό ιο)σαφώς την φιλανθρωπίαν fic dilucide eius benignitatem
Fff 4 οίten

ι) και - αυτούς, Def in Cod. 1. 2) μακάριος, Cod. 2. θείος. 3) Cod. 2. ρυ

σάμενος. 4) μακάριος, Cod.2. θείος. 5) λέγει, Αbeft a Cod. 2. 6) προς -
φωτίθητε, Def in Cod. 1. 2. 7) γάρ Αbeft a Cod. 2. 8) Cod. 2. et co R D.
Ρ. 6ος, τρυγήσατε. 9) του γράμματος. Αbeft a Cod. 1. 1ο) σαφώς. Αbcίt
a Cod. Ι. In Cod. 2. ponitur poft ούτως.
α) Ηebr. Ι, Ι4. 5) Gen. 48, Ιό. ε) Gen, 24, 7. d) Ζach. 1, 9.
8 Ι6 " Β. ΤΗΕ o Do R Ε Τ Ι .
« Α' / & ψ τη 4 "

dit, vt crux, et paflio, et mors υποδείκνυσιν, ώς 1) σαυρός, και το πά

Υ Α'
C ") Λ'
pro nobis fuίcepta , et φuod θος, και ο υπες ημών γενόμενος θάνα
ipfe fuarum ouium cibus fimul
et fons fattus fit 2 Ιο. Τimete τος, και το γενέθαι των οικείων προβά
ΙDonlinum omne, /anξti eius, ηuon των τροφήν όμου, και πηγήν, ί. Φοβή
ian non g/t inopia timentibu, θητε τον Κύριον πάντες οι άγιοι αυτέ,
eum. ΙΙ. Diuite, cguerunt, et ότι εκ έξιν υσέρημα τοις φοβεμένοις αυ
ε/urierunt: juarente, autern Dι τόν. ια. Πλούσιοι επτώχευσαν, και ε.
2ninullι non. minuentur omni bono.
Ηac autem pariter iis, quat fu
πείνασαν οι δε εκζητέντες τον Κύριον,
perius diξta funt, confonant. ουκ ελατlωθήσονται παντός αγαθού.
Αdmonet enim eos, φui per ba Σύμφωνα δε και ταύτα τοις 2) άνω ρη.
ptiίima fanξtimoniain acceperunt, θεϊσι παραινέ γας τοίς ήδη 3) τον α
νt timore amoren temperent, γιασμόν δια τέβαπτίσματος δεξαμέ.
et bonorum aftluentialn a (olo
ΙDeo exfpeξtent. 1)iuitia enim νοις,Φόβω την αγάπην κεράσαι, και των
multas habent vicifiitudines , et αγαθών την αφθονίαν 4)αναμένειν πα
φui hodie diues eft, paulo poft ρα 5) μόνου Θεού, ο γας πλούτος πολ
in inopiam incidit. Εt Iudati, λας έχει μεταβολάς και ο σήμερον
cum olim Dei gubernatione di. πλούσιος, εις πενίαν μετ' ολίγον μετέ
tati effent, pauperes fatti funt, πεσε και Ιουδαίοι δε πάλαι του Θεού
σ,et fame laborarunt, cum noιι
2, crediderint.,, Gentes vero, φuae την κηδεμονίαν πλετήσαντες, επτώχευ
<rediderunt, bonorumι affluenti σαν, 6)» και επείνασαν απισήσαντες»
am a Deo acceperunt. - 12. Κe. τα δε πιςεύσαντα έθνη, παρά τέ Θεού
πite filii, audite me, timorem Dό των αγαθών την αφθονίαν 7) εδέξατο.
πmini docebo του. 13. Ωai, eff ιβ. Δεύτε τέκνα ακούσατέ μου, φόβον
homo, juί υult τitam , diligit
die, υidere bono, 2 Ρoftquan Κυρίου διδάξω υμάς. ιγ. Τις εσιν άν
Ρropofinit, tanquam pracmium θρωπος ο θέλων ζωήν, αγαπών ημέρας
φuoddam amatu dignum, vitam ιδών αγαθάς; Και προτεθεικώς, οιόν
dolore carentem , et maxime τι άθλον αξιέςαξον, την ζωήν την άλυ
defiderabilem, ad certamina ad πον, και την τριπόθητον,επί τους αγώ
Ιnortatur. 14. Cohibe linguan tu
an a malo, et labia tua , ne να προτρέπει, ιδ Παύσον την γλώσ.
λοquantur dolum. 15. Diuerre σαν σου κ7το κακου, κα/ χειλη σε ταυ
α malo, er fic bonum, inqui μη λαλήσαι δόλ
ον. μέ, α Έκκλιναν
το pacem, et /εξtare eam. Pri πο κακού, και ποίησoν αγαθόν ζήτη
mun, difluadet malitiam, dein. σον ειρήνην, και δίωξον αυτήν. Πρότε
ae fic virtutis fpecies fettari ρον αποτρέπει κακίας, είθ' ούτω τα
iubet, Ρrimum φuidem monet, 8) είδη τής αρετής μετιένα κελεύει'
νt linguam, veluti labile mem και πρώτον μεν την γλώτταν, ως ευό
brum ,2 omni dolo et iniquitate
Φ λιθον μόριον, καθαρεύειν παντός δόλου
Ρurg emus: ling u a ver ο και πονηρίας παςεγγυά' τη γλώττη δε
Τα?

ι) ταυρός. Cod. 1. 2. prarm. ο.

λ" -
2) άνω βηθείσι. Cod. 1. άνωθεν ρηθείσι. Cod. 2.
&yία) θεωρηθείσι, 3) τόν, Αbeft a Cod. . 4) Cod. Ι. 2, προσμένειν. 5) μόνου.
Cod. 2. pram. τού. 6) Ε Cod. 1, 2, fuppl, 7) Cod. Ι. 2, εδέξαντο, 8)
είδη, Αbcίt a Cod. ι. 2.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧΙΙΙ.
τα χάλη συνάπτει, ώς και αυτά συνες,
γούνλιά τοις εκείνης κινήμασι δεύτερον
τ) της κακίας απαγορεύει την πράξιν'
έκκλινον γάρ Φησιν από κακού. 2)είτα
την αγαθήν ενέργειαν νομοθετεί, ποίη
σον 3) γάς φησιν αγαθόν, τί δε το κε
8 Ι7
labia conne&it, vt qua cum
eius motibus concurrant. De
inde mali perpetrationem prohi
bet, Declina enim, inquit, α
1malo. , Τum bona opera pra
cipit, dicens Fης bonum. Οua
nam vero eft fumma bonorum

φάλαιον των αγαθών, ζήτησαν εξήνην, operum 2 Ωμαre pacem, στ /εξfare

και δίωξον αυτήν ο γας εξηνικός εφή,
νην προς άπαντας ασπαζόμενος, ούτε
4) κρύβδην τα του πέλας υφαιρείται
ου μια φονίας κατατoλμά, ού γάμοις ε.
πιβουλεύει, ου λέγε, κακώς, ου πράτ
τε κακώς ευεργετεί, προμηθείται, με
ταδίδωσι, συνηγορεί, συγκινδυνεύει, συνα
γωνίζεται τοιαύτη γας η ειλικρινής α
γάπη, και γνησία φιλία, είτα πάλιν
είκνυσι τον τούτων καρπόν ισ. Ο.
φθαλμοι Κυρίε επί δικαίομε, και ώτα
αυτε εις δέησιν αυτών. 5) Εποπτεύονται Junt). Ομί, inquit, hac faciunt,
γάς φησιν οι ταύτα δρώντες υπό του
Δεσπότου Θεού, και αιτούτες αγαθά
τυγχάνεσι των αιτήσεων, έπειτα από
cam. Νam qui pacificus homo
eft, pacem in omnes ampleξti
tur, nec occulte ea, quae funt
proximi, fubtrahere φuarit, nec %
cades patrat, * nec nuptiis infi
diatur , nec νerbo lardit, ... nec
faξto : benefacit, conίulit, aliis
impertit, defendit, fimul peri
clitatur, fimul certat. Τalis e
nim eft vera charitas , et fin
cera amicitia. Deinde rurfus
horum fruξtum oftendit. 16. Ο
cμli Domini Jiιφer iu/for, et au
νε, eiu, in prece, eorum (intenta
a Domino Deo refpίciuutur, et
poftulantes bona, fuas petitio
nes obtinent. Deinde ex con

του εναντιου τα ειρημενα κρατυνει. trario gua diξta erant confir

mat. 17. Κultu, auren, Domini
ιζ. Πρόσωπον δε Κυρίε επί ποιoύντας βιφer ficiente mala, υι perant
κακα, του εξολοθρεύσαι εκ χής το μνη. de terra memoriam eorum. Αd
μόσυνον αυτών. Ορά δέ φησι και (picit, ait, etiam eos, φui con
τουςταναντίατολμώντας και της παν traria committere audent, et
ωλεθρίας κατ' αυτών εκφέρει την ψή mortis fententiam contra ipίος
φον ιή. Εκέκραξαν οι δίκαιοι,καλό pronunciat. ιό. Clamatιerunt
Κύριος εισήκουσεν αυτών και εκ πασών iu/ti, et Dominu: exaudiuit co»,
εt ex omnibu,
tribulationibu, eo
των θλίψεων αυτών ερίύσατο αυτούς, run liberauit cor. 19. Ρropin
θ'. Εγγυς. Κύριος τοί, συντετριμμένος quu c/f Dominu, bi, ηui con
6) τη καρδία, και τους ταπεινούς τώ τriti βιnt corde, et humile, /pi
πνεύματι σώσει. Πάρεςίφησι τοις ritu /aluabir. Αdeft, inquit,
δικαίοις ο Δεσπότης, και τας τούτων α iuftis Dominus , et eorum pre
σμένως δέχεται προσευχάς, διαφερόν ces libenter admittit: praccipue
τως δεΆ των μετρίω φρονήματι autem curat cos, qui modefta
κεχρημένων τούτους γας τη καρδία funt mente.
Fff και
Ηos enim corde
C0/1.

ι) της Cod. Ι. pram. δέ. . 2) είτκ- νομοθετεί. Cod. 1. habet tantum καί.
3) γάρ φησg. Αbeft a Cod. Ι. 4) κρύβδην. Cod. 2. κρύφα. 5) Cod. 2. ύ
ποπτεύονται, 6) Rcc, lcξtio h, l. cft την καρδίαν,
 --

8 18 " Β. Τ Η Ε ο D o R Ε Τ Ι
cont ri to και nuncu pauit. Ηoc συντετριμμένες εκάλεσε τέτο "και έν
autem et in alio pfalmo di ετέρω λέγει Ι) ψαλμώ καρδίαν συντε
cit, a) Cor contritum et humili τριμμένην και τεταπεινωμένην ο Θεός
atum Deus nom defpiciet. 2ο,
Μulta /unt tribulatione, iu/fo ουκ εξεδενώσει. κ.Πολαι αι θλίψεις
νum , /ed ex omnibu, bi, libert των δικαίων, και εκ πασών αυτών βύσε
bit co, Dominur, 21. Cu/todit τα αυτούς ο Κύριος, κα. Φυλάσ
Dominu, omnia olh eorum, υπun σει Κύριος πάντα τα οσά αυτών, εν εξ
εα βίr non conteretur. Εtenin
αυτών ου συντριβήσεται. Συγ
finit quidem ipfos in afHiξtio χωρεί μεν 2) γας αυτούς εις το τών
num pala(tram defcendere, fub θλίψεων κατιένα γυμνάσιον επαρκεί
ιuenit autem , et ingruentium ca δε, και κρείττους αποφαίνει των προσπι
lamitatum viξtores reddit, corro
borans et folidas reddens eo πτουσών συμφορών, κρατύνων αυτών
Γurn cogitationes, quas olla ap τους λογισμούς, 3) και σεγανους εργα
pellauit. Vt enim per ofia tan ζόμενος οσά 4)γας τους λογισμούς α
φuam folida reliquum corpusfu πεκάλεσε καθάπερ γαρ 5) υπό των
ftentatur : fic per cogitationes οσών, 6) ως σερεμνίων, το λοιπόν φέρε
anima falutem confequitur, 22, τα σώμα'έτω δια των λογισμών ή ψυ
Μor peccatorum mala , et qui χή την σωτηρίαν καρπέται. κβ. 7)
oderunt iuβum delinquent. 23. Θάνατος αμαρτωλών πονηρός και
Redimet Dominu, animar Jeruo οι μισούντες τον δίκαιον πλημμελή
νum /itorum , et non delinquent σουσιν, κγ. Λυτρώσεται Κύριος
omner, 4uί /perant in eo. Qui ψυχάς δούλων αυτέ, και ου μή πλημ
igitur virtutis (tudiofi funt, tan μελήσουσι πάντες οι ελπίζοντες επ'
« tis bonis fruentur. Qui vero αυτόν. Οι μεν ούν της αρετής 8) ε
ρασα), τοσούτων αγαθών 9)απολαύσε
vitiis funt dediti, finem recipi.
» ent fua vita congruentem, et σιν οι δε πονηρία συζώντες προσφυά δέ
malos mores malus finis "termi ξονται την τελευτην 1c) τη ζωή και πο
nabit. Ceterum φui Deum co νηράς βιοτής πονηρόν έται το τέλος, οι
1ere ftatuerunt, φuique fpem δε τ8 Θεού την θεραπείαν ελόμενοι, και
(uam in eo collocarunt, ab ipίο την εις αυτόν ελπίδα κτησάμενοι, της
falutem confequentur : guippe παρ' αυτέ τεύξονται σωτηρίας άτε δή
φui nbluerunt penitus delinque, πλημμελήσαι παντελώς εις τους υπ'
τe in leges ab eo pofitas.
αυτού τεθέντας ουκ αναχόμενοι νό.
μου". Ν

ΕΡΜΗΝ.
*

τ) ψαλμό, Αbeft a Cod. 2. 2) γάρ. Cod. 2. καί. 3) και - εργαζόμενος. Cod.

2, όθεν καί, 4) γαρ τους λογ. Def in Cod.2. 5) υπό. Cod. Ι. 2. επί. 6) ως.
-

Cod. 2. ώσπερ, 7) Θάνατος-πονηρός, Ηebr, πy-n yυ- ηπηbn Ιnterf.

ciet malum malitia. Ιta φuoφue Syrur. 8),έρασαί, Cod. Ι. εργάται, adfcripta
tamen Ιcξtione altera. 9) Cod. Ι. 2. απολαύουσιν. 1ο) Cod. 2, της ζωής.
α) Ρί. 5ο, 17.
 κ "

ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ . ΡSΑL Μ. ΧΧΧΙV. 819

ΙΝΤΕRΡ. ΡS. Χ ΧΧΙV,
ΕΡΜΗΝ ΤΟΥ λδ' ΨΑΛΜΟΥ. :
Υαλμός τώ Δαβίδ Και τέτον ώσαύ ΡΕ Dauidi. Ηunc etiam
τως τον ψαλμόν είρηκεν ο )μακά plalmum codem modo bea
tus Dauid protulit, cum Saulem
ριος Δαβίδ, υπό του Σαουλ διωκόμενος fugeret. Μeminit autem et ma
μέμνητα! δε και της τέ Δωηκ πονηρίας, litia Doύgi. Ιpfe enim nun
υτός γαρ εμήνυσε τώΣαουλτα κατά tiauit Sauli ea, φua de Αbime
τον 2)Αβιμέλεχ τον ιερέα, και πρόξε. lecho facerdote feruntur, et au
έtor fuit illius maxima interne
νος της πολης εκείνης μιαφονίας εγέ,
νετο μέμνηται δε και των Ζιφαίων, και cionis, Μentionem autem et Ζi
Ρhzorum, et reliquorum facit,
των άλων, οι τω Σαουλ τον Δαβίδ κα φui. Dauidem Sauli indicarant,
τεμήνυον, ως αυτά διδάξει τα βήματα, ντ jpfa verba docebunt. Ι. Iu
α'. Δίκασον Κύριε τους αδικούντάς dica Domine εο, ηui iniu/fe aguπε
με πολέμησον τους πολεμούντάς με: mecum , ptogna conrr/7 impu
ΕΑ

gilante, ηue. Pulcherrimus eft

Καλή των ειξημένων ή τάξις, και τη τέ νετborum ordo , et precibus
δικαίου πρέπουσα 3) ευχή ήτησε γας νίri iufti conuenit. Petit enim
πρότερον δικάσαι τον των όλων Θεόν, Ρrius a Deo rerum omnium
4) είθ' ούτως 5) επαγαγέν της τιμω conditore, νt iudicaret, deinde
ίας την ψήφον, β. Επιλα ού fiς fentontiam fupplicii proferret,
όπλου, και θυρεού, και ανάσηθι εις την 2, Αμprehende arma , e: /έμtum,
βοήθειάν μου, γ. 6)Έκχεον ξομ, εε εκfurge in auxilium mibi,
3, Εθknde gladium, et conclude εκ
φαίαν, και σύγκλέισον εξεναντίας των αάμε:/δ εο, 4μi per/εquuntur
καταδιωκόντων με Πολέμου μνημο, me. Cum belli meminiffet, ne
νεύσας, αναγκαίως και των όπλων τα εσfίξ crat νt armorum φuoque
είδη προστέθεικε, τώ χήματι 7) της fpecies apponcret, armaturε fpe
πανοπλίας 8)εκδεμάτων τους πονηρία cie exterrens homines inique vi
συζώντας, ουδε γας 9) τοσούτοις το) ρ, uentes. . .Νeque enim Deus tot
armis indiget, vt impios cafti
πλοις ιι) έκέχρητο ο Θεός κολάζων τους get.: fatis eft enim ipίi folum
αδικούντας αρκεί δε αυτώ λόγος εις τι, Verbum ad infligendam extre
μωςίαν εχάτην. όπον τη ψυχή μου, mam Ρα:nam. Dic anima meα,
σωτηρια σου ειμι εγω. Ά μοι, ο σος Jafu, μα ζο /um, Sufficit mihi
tuus fermo, vt faluus fim. .
λόγος εις σωτηρίαν, επειδή γας όπλων Ομoniam enim armorum memi,
12) ο προφήτης εμνημόνευσεν, εκότως πίt Ρropheta, merito docuit
13) εδίδαξε, ώς. ου χρήζει "4) τοιούτων Deu in miniftris ciusmodi non
15) υπουργών ο Θεός, αλλά λόγω μόνω indigere , fed verbo (olo,
- ct
-
"
ι)μακάριος, Cod. 2. θείος, 2) Cod, 2. Αχιμέλεχ, 3) ευχή. Cod. Ι. 2. et fίον, προσ
ευχή. 4) είθ' ούτως. Cod.fior. και τότε. 5) Cod.fior. επενεγκείν. 6)Έκχεον,
Ρra(tat reliquρrum Ιnterpretum verfiα γύμνωσον. 7) της πανοπλίας. Αbeft a
Cod. fior. 8) εκδειματων. Cod. fior. εκφοβών, 9) τοσούτοις, Cod. Ι. et fior,
τοιούτοις. 1ο) Cod. 2. όπλω. ιι) Cod. Ι. 2. et fior, κέκρητα. Ι2) ο προφήτης,
Αbeft a Cod. 2, 13) εδίδαξεν. Cod. ήor, εμνημόνευσεν, 14) Cod. Ι. 2, τούτων,
15) υπουργών, Cod. 2, εις υπουργίαν,
--
 4"

82ο Β. Τ ΗΕ Ο Ι) Ο R.Ε ΤΙ

ct illos fuppliciis, et hos be π)κακώνους κολάζει, 2)και τούτους ευ

ηeficiis afficere. 4. Confindan εργετό. δ". Αιχυνθήτωσαν, και 3) εν
τμr, et reuercantur quarenter ani
ν 1η την πεαπι. Αuertantur retror τραπήτωσαν οι ζητούντες την ψυχήν
Jum, et confindantur cogitante, μου, 4) αποτραφήτωσαν εις τα οπίσω,
contra me mala. Αberrent, in. και καταχυνθήτωσαν οι λογιζόμενοι
φuit, ab his qua contra me pa μοι κακά. 5) Διαμάςτωσι Φησιν, ών
rant, er fruttus malitia fit ipfis τυρεύoυσι, κg) ό)γένηται αυτοίς αιχύνη
opprobrium. 5. Fiant tanquan της πονηρίας επικαρπία. ε. Γενηθή
φului, coram υcnto, et Αngelu, Τ' ά.) Ο α' ν ώσει 7)χνούς κατά πρόσωπον
* Domini coarξict co". * Ηoc et in
primo pfalmo poίuit, α) Νon ανέμου, και άγγελος Κυρίου εκθλίβων
fic impii, non fic, fed tanguam αυτούς. Τούτο και εν τώ πρώτω
puluis , φuem proiicit ventus a ψαλμώ τέθεικεν' ουχούτως οι ασεβείς,
ίuperficie terra. 6. Fiat υιa illo ουχ ούτως' αλ ή ώσει χνούς, ον εκρί
rum tenebra , et lapβι, ει Αn
gelu, Domini per/equatur εου. πle, ο άνεμος από προσώπου της γής.
Verte ipίοs in fugan, commit 5..Γενηθήτω η οδός αυτών σκότος,
tens tuis Αngelis, qui cerni ne και ολίθημα, και άγγελος Κυρίου κα
φueunt, perfecutionen. . Sic in ταδιώκων αυτούς. 8)Τρέψον αυτές
ιienimus etiam Αίiyrios ab εις φυγήν, τοις αοράτoις αγγέλοις επι
Αngelo occifos: et primoge τζέπων την δίωξιν ούτως ευρίσκομεν και
nitos ΑΕgyptiorum exterminator
ae medio fίιftulit. Τonebra, τες Ασσυρίους υπ' αγγέλου αναιρεθέν
autem , et lap/um, vocat rui τας, και των Αιγυπjίων τα πρωτότοκα
πam. Qui enim offendunt, ο ολοθρευτής διέφθειρε, σκότος δε και
et gui labuntur , corruere fo ολίθημα την κατάπlωσιν λέγει, ούτε
1ent. Εt oftendens fuarum
γαρ προσπlαίοντες, και οι τον όλιθον
precum iu ti tiam, fubiungίt :
7. Ωuonian βne caufa ah/έon υπομένοντες, 9)καταπίπτουσιν και δει,
derμπι mibi interitun, laqτι ei κνυς της ευχής το δίκαιον, επάγει
Juί: τemere exprobrauerunt ζ". "Ότι ιο) δωρεάν έκρυψάν μοι δια,
animam meam. Iniuftis enim, φθοςαν παγίδος αυτών, μάτην ωνείδι
inguit, infidi is in me , νfi σαν την ψυχήν μου. Αδίκoις γάς
1unt. Ηoc autem exprobra
φησιν επιβουλαίς κέχρηνται τι) κατ' ε
νunt, Sy m machus expofuit, μού, το δε ωνείδισαν, υπώ υξαν ο Σύμ
βιffoderunt. Ιnnuit autem
μαχος είρηκεν αινίtiεται Ε τον κρύβδην
mortem , qua clanculum pra
parabatur. 8. Υen i at illi 12)κατασκευαζόμενον όλεθρον, η Ελ
Ιaqueur , 4μrn: 3rioraι , ει θέτω 13)αυτώ παγίς ήνεί4) γινώσκει,
κα)
ι) κακείνους. Cod. 2. καί τούτους. 2) καί τούτους. Cod. 2. κακείνους. 3) έντρα
πήτωσαν και ο s Ι ν s legit εντρατείησαν, 4) Cod. τatic. habet αποτραφείησαν,
5) Cod. 2. διαμάρτoιεν. 6) Cod. 2. γένοιτο. 7) Cod. υatic. χούς. 8) Τρέ
ψον. co R D. Ρ. 618. Στρέψον. 9) καταπίπτουσιν. In Cod. Ι. ponitur poft προσ.
πταίοντες, Ιο) δωρεάν Symm, αναιτίως. τι) κατ' εμού. Οuardam h. 1. infe
runtur a c o R D. p. 636. 12) Cod. 2. κατασκευασμένον, 13) αυτό. Ιta leg. tefte
και ο s τo in ed. ald. et compl. φuarum leξtiones etiam in fequentibus expreflas
videmus, Rec. le&tio eft αυτοίς, φua in Cod.aug. 2. ad[cripta eft. 14) γινά,
σκει. In Cod. 2. ad(cr, leξtio rec. γινώσκουσι. α) ΡΙ. 1, 5.
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsΑLΜ. ΧΧΧΙν. 82 τ.

και η θήρα ήν τ) έκρυψε συλαβέτω caprio, ηuan ab/iondit, apφνε

2)αυτόν 3) και εν τη παγίδ, 4)πεσεί βendat e μrn, et in lnqueum,
τα εν αυτή. Οις κατασκευάζουσί φη ή/fum incidar. In ea qua con
fra... πηe moliuntur , inquit,
σι περιπέσοιέν, και τοις 5) οικείοις δι incidant, et in proprios caf:
κτύοις έμπέσoιεν. 6) απροσδόκητον υπο 13s cadant, inopinatam pa
μάναιεν7) θήραν τούτο γας είπε, πα tiantur captionem : hoc enim
γις ην ου γινώσκει θ. Η δε ψυχή με dixit, laqueur quem ignorar.
9. Αnima auten , mca ex/ulta
αγαλάσεται επί τω Κυρίω τεςφθήσε
τα επί Ά σωτηρίω αυτο ύ. ί. Παν bit in Donuino, et deluξtabi
tur /alute είu, ιο. Οmnia
τα τα όσα μου ερούσι, Κύριε Ε.
τί, όμοιός σοι; Εγώ δε και θυμη μαζy
ο/h mea dicent, Domine Do
rniue, quir /inili, ' tibi 2 Ε
και ευφροσύνην επί τοις σοί αγαθοίς go autem et voluptatem et las
καρπώσομαι Δέσποτα, και δια παντων titiam ob tua bona confequar ο
Domine, et omnibus membris
μου των μορίων μόνον σε είναι βοήσω πmeis clamabo , te folum effe
Θεόν, το γαρ, 9)τίς όμοιός σοι; τούτο Deum. Ηac enim verba, Ωuir.
όλοι, ότι μόνος υπάρχεις Θεός, κατα .βuili tibi & fignificant, iolus.
πάντων έχων τό κράτος, ξυόμενος πlως
Ρeus es, in omnes poteftatem
χον εκ χειρος σετεωτρων αυτού, και habens. Εripien inopcm de ma
nu fortiorum co, egenum et pau
πτωχων και πενητα απο των διαρπα, percn a diripientibu, euru. Νon
(oντων αυτόν, ουκ έας γας υπο των δυ enim finis a potentioribus cir
κατωτέρων πολιορκείθα τους πενεσέ cumueniri tenuiores: fed et il
ίους αλα κακείνους άγχεις, και τού los opprimis , et his fubueniς.
τοις επαμύνες. ια. Ανασάντες μοι τI, Surgente rg/fer iniqui, 4μα
μάρτυρες άδικοι, ά ουκ έγινωσκον, ηgώignoraban interrogabant me, Ca
των με Συκοφαντίαν, Φησιν, υπέμει-, luίnniam, inquit, pafius fum,
accutatus his de rebus, φuas πe
να, ιο)ά μηδε ελογισάμην,κατηγορούμε cogitaui
Wύς, επειδή γας υπό του φθόνου βαλ
quidem Quoniam e
nim Saul inuidia coinpunξtus,
λόμενος ο Σαούλ, τυραννήσειν αυτόν ipίum tyrannidem occupaturum
ύπώπευε, και τούτου, χάριν πολεμων fuίpicabatur, et propterea in bel-.
lo perfiftebat, occatione hinc ar
διετέλει χώραν λαβόντες οι βασκαί repta, eius amuli non define
νοντες, τας κατ' αυτού συκοφαντίας bant * calumnias contra ipfilm
εύκ έληγον βάπloντες τούτους μά τυ. (truere. Ηuiusmodi homines,
ξας, ονομάζει ψευδείς εκ τούτων ην ο teftes falfos nominat. Εx nu
Δωήκ, εκ τιτούτων οιΖιφαίοι, και έτε 1nero iftorum erat Dogg, erant
ζει προς τέτοις πολλοί β.12)Αντα et Ζίphzi, et alii infuper multi.
", 42. Rε
1!
ι) έκρυψε. ad(cr. Icξίio rec. έκρυψαν, 2) αυτόν. Ιbid. adfür, leξίio In Cod. 2,
Cod. υntic. αυτούς, 3) καί. Οιniίfum erat in edit..βrmu. 4) τεσείται. Ιn
Cod. 2. adίcr, lettio Cod. untic. πεσούνται, 5) οικείοι Cod. 2. ιδίοις. 6) α.
- -

προσδόκητον. Cod. Ι. 2. pratin. καί. 7) θήραν, Cod: Ι. όλεθρον, adfcripta ta

men leξtione altera. 8) Κύριε. Νοn repetitur in Cod. υatις.ιε. 9) τίς. Αbeft
aCod. 2. 1ο) & Cod.,2. ήν. ιι) τούτων, Cod. 1. add. ήσαν. 12) Cod. 1.
2. ανταπεδίδοσαν, Φua eft leξtio Cod. "atic,

Ε
822 Β. · ΤΗ Ε Ο D Ο R.Ε ΤΙ

12. Retribμcbant mibi mala pro πεδίδουν μοι πονηρά αντί τ)των α
μoni, , /teriliratem anima near. γαθών, και 2) ατεκνίαν τη ψυχή με
Εgo etenim Goliathum de me Εγώ μεν 3) γας τον Γολιάθ ανέλλον
dio fuftuli, fuperbientem et iu θρασυνόμενον, και κατά παντός νεανι
ιueniiiter exfultantem contra o
rnnem populum, et alienigenas ευόμενον του λαού, και αλοφύλους
Μεpius expugnaui, et fpirituali κατηγωνισάμην 4) πoλάκις, και τοις
Βus pulfibus, ipίum a damonum 5) πνευματικοίς κρούμασι της δαιμονι
infania liberaui: ipfe autem non κής αυτόν ήλευθέζουν μανίας αυτός δέ
ceffat a bello, volens me morte μοι πολεμών ου παύεται, θα κάτω πα
άtticere, et obliuione delere, Ste
rilitatem enim obliuionem voca ραδούναι και λήθη βουλόμενος, ατεκνίαν
uit, guippe ηuod per fitios me γας την λήθην ωνόμασεν, 6) ως διατών
moria conferuatur. Ιdcirco De παίδων φυλαήομένης της μνήμης, διο
us rerum omniurn auξtor per Ε 7)δε και ο των όλων Θεός δια Ησαίου
faiam prophetam inquit, α) Νe του προφήτου φησί, 8) μη λεγέτω ο
dicat eunuchus, ego fum lignum ευνούχος, ότι εγώ είμι ξύλον ξηρόν ότι
aridurn: φuoniam hac dicit Do
minus,eunuchis ele&tis, Gua ego τάδε λέγει Κύριος τοίς ευνούχοις τοις
volo, " dabo ipfis in domo mea, εκλεγομένοις, ά εγώ θέλω, δώσω αυτούς
in pariete meo locum admirabi, εν τω οίκω μου, εν τώ τείχε μουτόπον
lem, et nomen bonum, guod θαυμασον, και όνομα αγαθόν, κρέτίον
eft praftantius filiis & filiabus. υιών και θυγατέρων. ιγ. Εγώ δε 9) εν
13. Εgo autem, cum mibi mole/ti τώ αυτούς παρενοχλεν μοι ενεδυόμην
Α"
είjant, induebar cilicio : humiliabani σάκκον, και εταπείνουν εν νηςεία την
Α'

τη ieiμπio animam meam , et ora

τίο men in /inu meo conuertetur. ψυχήν μου, και η προσευχή μs εις κόλ
Ηinc diίcimus, φuomodo finien πον μου αποςς αφήσεται. Εντεύ
aa (int calamitates, Cilicio enim θεν παιδευόμεθα πως δε λύειντας συμ.
ait pracinξιus , et imedia con φοράς σάκκον γάς Φησιν αμπεχόμενος,
fumtus, Deo, preces offerebam, και νηςεία κατατηκόμενος, τω Θεώ την
et percepi fruξιus precationis 1ο) ικετηρίαν προσέφερον και εδεχόμην
ΙΙΠθ2, Ιllud enim , Οratio της αιτήσεως τους καρπούς το γας,
-- . - - . . κα/

1) των αγαθών Cod. 2. omittit των, ficque confcntit eum led. Cod. alex. Ιn
Cod. υπτίc. ieg, αντί καλών. 2) ατεκνίαν - μου. Symm. negletta Μe
taphora vertit άνετραμμένα κατά της ψυχής μου, φcrucr/h contra animam mcam.
3) γάρ, Αbeft a Cod. Ι. 4) κολάκις. Αbelt a Cod. 2. 5) πνευματικοί, κρού
μασι. Cod. 2. πυκνοί κρούσμασι. 6) ώς-μνήμης. Cod. 2 ου δια των παίδων μό
νoν φυλαττομένης της μινήμης, αλλά μάλον διά των αγαθών πράξεων. 7) δέ. Cod.
1. 2. δή. 8) μη λεγέτω κ. λ. Αlia (unt le&tiones apud Efaiam l. c. Αd ιnar
ginem Cod. 2. adfcripta eft notula in Codd.frequens, Gl (quam κο Ντε.
Palaogr. Ρ. 346, per σημαίνει νε! σημειώσαι explicat) his additis verbis, περί
ευνούχου, 9) εν-παρενοχλείν μοι. Τheodotion et Εditio V. contentiunt h. 1.
cum LΧΧ. Ιnterpretibus. Αqaila, Ε ν s Ε Β το φuideln iudice σφόδρα θαυμα
εως, ad Τextum tamen hebraiςum fatis accommodate, interpretatus εί: ε,
αρρωτίφ αυτών Symmacha», εν ται, αρρωτίαις αυτών, το) Cod. 1. 2. et fior, ικε
τείκν. α) Εί. 56, 3 (q.

**.. " 2.
 τ

ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧΙν. 823

και η προσευχή με εις κόλπον με απο mea in βnu meo conuertetur, hoc
σςαφήσεται, τ8το σημαίνει, αντι τ82 denotat, pro precibus recepί α
προσευχόμενος ε εχόμην παρατε Θεέ Deo poftulata , et gremium
τας αιτήσεις, και τον κόλπον ι), μου
meum impleui. 14. Ά
κimum , et ηua/f frdtrem no
επλήζεν, ιδ'. 2) Ως πλησίον, ως α /frum /to complacebam , φuaβ' lu
δελφον ημέτερον, ούτως ευηςέσεν 3)ώς gen, et contri/tatu, , /ίς bu
πενθών και σκυθρωπάζων, ούτως ετα muiliabar... Οmne, inquit, offi
cii genus ipfi exhibui, tanquam
πεινούμην, Πάσαν αυτώ 4) φησί fratri legitimo , atφue imita
θεραπείαν, ώς, αδελφό γνησίω προσέ, tus fum humilitatem hominis
φερον καιαχάλοντος και πενθούντος dolentis, et lugentis, nolens
- y Υ Λ'

έμιμούμην ταπείνωσιν, ούκ 5)αναχόμε ob xeξle fatta fuperbire. Ηoc

νος μεγαφρονείν επί τοίς κατορθώμασι, et hiftoria docet. Νam cum
illic dixifiet Saul, Τu fili Da
τέτο και η ισορία διδάσκει τ8 6) γας uid?
Σαουλ ειςηκότος εκεί, σύ τέκνον Δαβίδ, refpoήdit dicens, feruus tu
us domine mi rex. Εt rurfus, a)
απεκρίνατο λέγων" δούλος σος Κύζιέ Cur perfequitur dσminus meus
7)με βασιλεύ, και πάλιν να τίδιώκει rex canem mortuum , et puli
ο Κύριός μου ο βασιλεύς οπίσω κυνος cem vnum ? b) 15. Εt aduer
Ju, me latati /unt, et conuene
τεθνηκότος, και οπίσω ψύλου ενός; runt , et congregata /int /iφεν
ιε. Και 8) κατ' εμέ ηυφράνθησαν, και me fingella , et ignoraui. . Ιpfi
συνήχθησαν συνήχθησαν επ' εμέ autem cum multitudine inuate
9)μάσιγες, και εκ έγνων. ιο) Αυτοί runt , Ιe interfeSturos me fperan
δε μεταπλήθους επήεσαν, ανελένιι)με tes , et derepente impetum fe
προσδοκώντες, και εξαπιναίως προσέ, cere , * tentantes me inίcium και 2.

comprehendere. Ηoc enim ,

βαλον, ελεν αγνοξντα πετρώμενοι, τό Congregata /itut /uper me fiagella,
γας, συνήχθησαν επ' έμε μάσιγες, και et ignoraui, Symmachus Con
εκ έγνων,έτως ήρμήνευσε ο Σύμμαχος, gregati /unt contra me perculfo
συνήγοντο 12)κατ' εμέ πλήκται, και εκ re, , et ignorabam, interpretatus
ήδειν. 13) δίχθησαν, κg) ου κατενύγη eft, Dillipati /unt , neς com
punξti,

π) μου. Αbeft a Cod. 2. 2) Ως - ευηρέτουν. Ρraftat verfίο Symm. ώ, προς

εταίρν ως προς αδελφόν ανετράφην. 3) ώς - εταπειν, Ρropius ad hebr.,
veritatem accedit Αnonymi interpretatio apud Μ ο Ν Τ F. in Ηexaplis ad h. 1.
ώς πενθών ομομήτριον σκυθρωπώς εκυφην. 4) φησί. Αbeft a Cod. 2. 5) Cod. 2.
ανεχόμενος. 6)γάρ. Αbefta Cod 2. 7) μου. Αbeft a Cod. 2. 8) κατ' εμού
-συνήχθησαν, Symm. σκάζοντος δέ μου ηυφραίνοντο και ήθροίζοντο. Ιta quoque
Αquila Τexrum hebraicum felicius expreflit, quam οι ό. 9) μάτιγες. Ηebr.
t-s">> claudi, conf. 2 Sani. 4, 4, 9,3. 1ο) Αυτοί-πειρώμενοι. Cod. 3. ita
habet: Ο δε Σύμμαχος ούτως εξέδωκεν συνήγοντο επ' εμέ πλήκται και ουκ ήδειν
αντί του αυτοί μετά πλήθους επήεσαν ανελεί με προσδοκώντες και εξαπναίως προσέ
βαλον ελεί αγνοούντα πειρώμενοι. In Cod. Ι. defunt ifta, Αυτοί - έγνων.
11) μέ. Αbeft a Cod. 2. 12) κατ' εμού. Cod. 3. επ' εμέ. 13) διεχήθησαν-κατε,
νύγησαν. Felicius in his interpretandis verfati funt Αquila et Symm, φuorum
vertiones exhibet κι ο ΝτF. in Hexaplis.
α) , Reg 26, 7. » υίd. • 2, και
- ν
 --- , -

Ε. ΤΗΕ ο bo R Ε Τ Ι
824 - ν Λ . ν ν - -

φunξίi. Εt ίua fpe, inquit, fru-- σαν και διαμαρτόντες, φησί, της ελ ν y

ίtrati, et diflipati, non funt pce πίδος, και 1)2 Α?σκεδαθέντες , ου 2) μετε
ήitentia duξti ob iniqua confilia μελήθησαν εφ' οίς? κακώς εξελεύσαντο
Λ. - Λ' -

inita, fed iterum eadem aggrelli 2 γ ν - θ' Α- ? -, % Λ'

funt. 16. Τontauerunt me, /ub αλ'"αύθις τοίς αυτοίς επεχείρησαν,

Λ' Χ ' Λ"

/hnnauerun me /uk/annatione, ισ. 3) Επειρασάν με, εξεμυκτήρι

" " . " > >

frenduerunt Jiφer me dentiύuυ σάν με4)μυκτηρισμώ' έβρυξαν επ' εμέ

« 2 ΤΑΑ" Υ "Ψ Α /

/itir. Οmnia, inquit, experti τους οδόντας αυτών, Δια πασης,

1 -
funt, volentes iram filam ex φησιν, ώδευσαν πείρας τον οικείον θυ
plere: φuandoφue enim fallaci μόν εμπλήσαι βουλόμενοι ποτε μεν
-Λ - -

bus vtentes verbis, me capere , Α Υ - > ,

conati funt: quandogue autern γας, απατηλοίς χρώμενοι

ποτέ
λόγοις α
Α' -

leonino more frenduerunt, cla. γρεύειν". επειρώντο,

..
δε
>
λεόντειον κ- / Α' Α"

rnantes. Ι7. Γοnine quando 5)εβρύχοντο φονώντες. ιζ". Κύριε πό

Σ " "- \ y 2 "ν τ'
rg/picie: . Ηoc autem-non incre. τε επόψη; Τούτο δε ουκ εγκαλών ε;- κι ν Λ" . "
pans dixit , fed opem defide πεν, αλά ποθών την βοήθειαν πότε, Υ Λυ «

Υ. Λ' "
τans, Quando, induit, . appa - ν

res , et opitularis mihi iniuria φησιν, 6)επιφαίνη, και επαμύνεις ήδί

«" / ) 4 Α' -

affetto ? 18. Re/fitue animam me κημένω, η Αποκατάσησον την > ν Αν -

am a mialignitate corum. Su ψυχήν »μου

- - '
".
από της κακουργίας 7) αυ / Α \ «ν
periorem animam meam omni τών. Κρείτloνάμου την ψυχήν των μή
bus illorum machinationibus / > - γ ' -

reddito. Libera a leonibu, χανημάτων 8) αυτών απόφηνον. 9)ρύ

Υ ν ". " ", -

τ'nican menin. Cum fuperi σαι απο λεοντων την μονογενη μου,
y w Υ * 2 ν

us dixiffet, Frcnduerunt aduer το)είρηκώς άνω, έβρυξαν επ' εμε τους

> ΛΑ" " . *
Ju, me dentibus fili , pro οδόντας αυτών ίδιος δε των λεόντων ο « Χ. Υ ν

priumque , fit leonum frendere ,

τι)βρυχμός εικότως αυτούς και λέον " \ ν
πmerito ipίos etiam leones ap
τας προσηγόρευσε, το 12) ώμοβόρον και
pellauίt, animi crudelitatem feri
tatemque redarguens. θηριώδες εξελέγχων της γνώμης, τg) την
Κnicam
autem anean Symmachus /olitu μονογενή δέ μου ο Σύμμαχος την μονό.
dinem mean, dixit, hoc eft, τητά μου είρηκεν, αντί του, την πάσης
omni humano auxilio deftitu
tam. 19. Confitcbor tibi Do
ανθρωπίνης έρημον βοηθεία ιθ. Εξο-,
πmine in eccle/in magna, in popu.
μολογήσομαί σοι 4)Κύριε εν εκκλη
Ιo graut laudabo te, Quod σία πολή, εν λαώ βαρέ, αινέσω σε.
ait Ιn populo graui Symmachus Το δεεν λαώ 5)βαρά, ί6)ο Σύμμαχος
8y

1) Prior le&tio erat χεδαθέντες, 2) Cod. Ι. μετεβλήθησαν, 5) επείρασαν

- κυκτηρισμώ. Ηacc ab hebr. veritate recedunt, Μelior eft Symmacbi ver
fio, φuam dedit Μo Ν Τ F. 1. c. 4) Cod.2. μυκτηρισμόν. 5) Cod. 2. εβρν
κώντο. 6) Cod. 1. επιφανή. 7) αυτών. In Cod. Ι. Γequuntur verba Τextus των ό.
από λεόντων την μονογενή μου. 8) «υτών. Αbeft a Cod. 3. 9) ρύσαι. Αbeft a
Τextu των ό. Cod. Ι. pragm, καί, 1ο) ειρηκως - γνώμης. Def in Cod. 1.
τι) Cod. Ι. 2. βρυχηθμός. 12) ώμοβόρον. Cod. 2. αιμοβόρον, Conf. p, 799.n. 5.
13) την-βοηθείας, Cod. 3. ita habet: μονογενή μου δε ειρηκεν αντί του την μονό
τητα κατά Σύμμαχον την πάσης ανθρωπίνης ερημον βοηθείας,
- - "
-
14) Κύριε. Αbett
a Cod. Ι. et a verfiοne των ό. 15) βαρεί, Cod. 2. addit αινέσω σέ. In Cod. Ι.
auten harc prarmittuntur verbo εφηκε, 16) ο -είρηκε. Αquila εν λαό οτεινό.
 "

ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧΙν. 825

εν λαώ παμπληθεί ειρηκε πρόρρησις δε dixit, in populo maximo. Ηac

ήν αύτη, και πρόρρησις δεξαμένη τέλος, autem pradiξtio eft, et prardittiα
ifta euentum fortita eft. In o
εν πάση γαργή και θαλάσση υμνεί τον mni enim terra et mari diuinus
Θεόν ι)και διατώνπεπισευκότωνο θείος Dauid Deum celebrat per ora
Δαβίδ εκκλησίαν γας πολήν, και eorum, gui iam crediderunt. Εc
παμπληθή λαόν, τας κατά την οικου είε/inn namque multant, et popu
μένην εκκλησίας καλεί κ. Μή επι Ιum numero/ium , ecclefias vocat,
qua per orbeιn terrarum ercξtas
χαρείησάν μοιοι έχθραίνοντές μοι. 2)α. fuerunt. 2ο. Νon gaudeant de
δίκως οι μισούντές με δωρεάν, και δια, me, qui aduer/antur mibi inique,
νεύοντες οφθαλμοίς. . Ενταύθα qui oderunt me grati, , et annuunr
3)πάλιν των 4)Σαουλ παροξυνόντων ε. oculi. Ηic rurfus mentio
ποιήσατο μνήμην, ώς φιλίαν μεν υπο nem fecit eorum qui Saulem in
κρινομένων, τα πολεμίων δε δρώντων. citabint : φuί quidem amicitiam
fimulabant, fed hoftili modo (e
τούτο δε 5)και δια των εξής σαφέτερον
ν ν 2 gerebant. Ηoc autem apertius
ειρηκεν κα. "Οτι 6)εμοι μεν eigηνικα dixitin [εφuentibus. * 21. Ωμon. *
ελάλουν και 7) επ'οργήν δόλους διε ian ad me quidem pacifice Ιοηue
λογίζοντο. Φιλικοίς γας χρώμενοι bantur, , /bd in iracundia dolor
λόγοις, ως εν γή τινι 8) κρύπτειν την αogitabanr. Νam amicis ver
οργήν επειρώντο, δόλου πλήρη την διά bis vtentes, veluti in quadam
terra iram occulere conabantur,
νοιαν 9) έχοντες. κβ. Ιο)Και έπλάτυ mentem doli plenam habentéς.
ναν επ' εμετόςόμα αυτών, όπον, εύγε, 22. Εt dilatauerunt /uper me o,
εύγε, είδον οι οφθαλμοί ημών. Θεα /uum, dixerunt, cuge, euge, υίderunr
σάμενοι δέ με της επιβουλής αιθόμενον, oculi no/fri. Cum autem vi
diffent me infidias fenfiίfe, ex(e-
εγύμνωσαν ιι) λοιπόν την κεκρυμμένην ruerunt deinceps occulturn
υσμένειαν, μετα φωνης εφηδόμενοι cum clamore latantes obodium, ιneas
τώς εμάς συμφοράς, κή. ΕίδεςΚύ. calamitates. 2%. . Κidi/ti
ξιε , μή παρασιωπήσης, Κύριε μη απο Domine, me /ilea, Domin e,
5ης απ' εμού, κδ': Εξεγέρθητι ne di/δcda, a me. 24. Εν
Κύριε, και πρόχες τη κρίσε μου ο Θεός Jurge, et attende ad iudicium
meum Deu, mi , et Domi
μου, και ο Κύριός μου εις την δίκην με. ne mi, ad cau/im meam. "Ιμ
Κζιτής ε; Δέσποτα, έφοράς άπαντα, dex es Domine, omnia infpicis,
et

") κα). Αbeft a Cod. τ. 2) αδίκως. Ιta habet Cod. alex. Sed in Cod. υπτίς.
leg. Ακαταίως. 3) πάλιν. Αbeft a Cod. 3. 4) Σαούλ. Cod. 3. pram. τόν.
5) καί. Αbeft a Cod. Ι. 6) εμοί. Ηebr. eft Νξ7, φuam leξtionem Syrus ex
Ρretfit. 7) επ' οργήν. Κec. leStio in verf. των ό. cft επ' οργή, cui nonnulli ad
iiciunt vocem γης, Symn. περί συναρπαγής εν τη γή λόγους δολίους λογίζονται.
Sunt qui nominis "y, η ignificationem ex arab. lingua petunt. 8) Cod.
1,2, κατακρύπτειν. Sic quoque leg. in Scholio φuod και ο s 1 vs ad h. 1. attulit.
9) έχοντες. Αbeft a Cod. 1, το) καί. Αbeft a Cod. 2. 11) λοιπόν, Del: in
Cod. 2.

Β. Τheod Τom.Ι Ggg -- -

826 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
εt nihil tuum confpeξtum effu και ουδέν σου διαφεύγει την εποψίαν
git: ne defpicias ea, qua fatta μή παρίδης τα πεπραγμένα μηδε της
2

funt, nec me tua ope deftituas, σης με προνοιας εξημον, κατασησης.

verum iudica, et celeriter fenten 1)αλα δίκασον, και δος την ψήφοντα
tiam profer. Ηoc autem ca χέως, τέτo 2)δε και τα επαγόμενα δη,
quoque φua fequuntur declarant, λοί κε, Κρίν όν με Κύριε κατά την
25. Iudica me /ecundum iu/titiam δικαιοσύνην 3) σου, Κύριε ο Θεός με, και
τιuam Domine Deu, mi: non gau μή επιχαρείησάν μοι 4) οι εχθροί μου.
dennt de me inimici mei. κ5. Μη 5) είπoισαν εν 6) καρδίαις αυ
26. Νon dicant in cordibur /iii, των ευγε, εύγε, τη ψυχή ημών, μηδέ
euge, euge, anima no/fra , nec είπoιεν7)κατεπίομεν αυτόν. Ει γας
dicant, deuornuimus cuni. Si
8) αναβάλη την δίκην, ώ Δέσποτα, ε.
enim iudicium procraftines, ο πιτωθάσεσι πάλιν εκείνοι, και πρόφα
ΙDomine, irridebunt rurfus illi, σιν θυμηδίας τας εμας οδύνας ποιήσοι
et pro occafione latitia: dolores
ται, και οικείαν ευημερίαν ηγήσονται
meos arripient, et aduerfam την εμήν δυσκληρίαν, κζ'. Αισχυι
fortunam meam propriam feli
citatem exiftimabunt. 27. Ε θείησαν και εντςαπείησανάμα οι επι
νulg/tant, et pudore /iffitndantur χαίροντες τοί: κακοίς με ένδυσάθωσαν
/imul, qui latantur de mali, αίχύνην και έντροπήν οι μεγαλοβόημο
mei, : induantur pudore et con νέντες επ' εμέ. Κατάληλος ή αιχύνη
fu4one, qui magnife loquun τοις επικερτομούσι 9) τοις πέλας διο
τur /uper me. Dedecus con
gruens eft iis qui proximum τοίς αλαζόσι και μεγαλορρήμοσι ταύ
cauillantur: propterea elatis et την ο προφήτης επηύξατο, κη. ιο) Α
grandiloquis hoc propheta im γαλλιάθωσαν και ιι) ευφρανθείη
precatus eft. 28. Εχ/ultent σαν οι θέλοντες την δικαιοσύνην με,και
εt latentur qui υolunt iu/titiam επάτωσαν διαπαντός, 12)μεγαλυνθή,
πιeam, et dicant /tniper, magni
βcetur Dominu, , ηui υolunt pa τω ο Κύριος, οι θέλοντες την ειρήνηντε
cem /brui eiu". Εκfultare 3ll δέλεαυτέ. Αγαλόμενοι 3) δε και
tem et latari non definant qui χαίροντες διατελέσoιεν οι τα αγαθά
bene mihi cupίunt, et qui 14)μοι βουλόμενοι, και της ειρήνης της
mean pacem expetunt : et cum εμής εφιέμενοι, και ταύτης τυχόντα
νίderint me hanc affecutum, te εασάμενοι, σε τον Δεσπότην υμνήσαιει.
Dominum laudent. 29. Ει
Ιingua nea meditabitur iu/ti.
κθ. Και η γλώσσα με μελετήσει την
rian ruan, toto die laudern δικαιοσύνην σs, όλην την ημέραν το, έ,
εumn, Porro tuam open con πανόν σε. Εγώ δε της σης προνοίας
fecutus, dies noξtesque omnia απολαύσας, νύκτως και μεθ' ημέραν
- Τας

1)αλά. Cod. Ι. 2. addunt και, 2) δέ. Αbeft a Cod. Ι. 3) σου. Cod. 3. ιιιι,
4) οι εχθροί μου, Def in Cod. Ι. et 3. Αbeft etiam a Τextu hebr. et verfion"
των ό. 5) Cod. Ι. 2, είπoιεν, 6) Cod. Ι. 2. καρδία, 7) Cod. 2. καταπίρμs.
8) Cod. Ι. αναβάλοιο, 9) Cod. Ι. 2. τούς. 1ο)Cod. 1. αγαλιάσαιντο. τι) Cod.
"
ν

2. ευφρανθήτωσαν. 12)μεγαλυνθήτω. Ιta habet Cod. alex.ΑΡ) δέ. Αbeft 3

Cod. 2. 14) Cod. Ι. μου.
 1Ντεκrκετ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧΙV. 827
τας σας εντολας μελέτην ποιήσομαι, tua Ρracepta meditabor, * et
και διηνεκώς σε τας ευεργεσίας υμνησω. femper tua beneficia iaudabo.
τό γαρ όλην την ημερα, πασαν ημεραν Νan Ρro τοιο die, Symmachus
diκίt, omnem diem, continuatio
ο Σύμμαχος είgηκε, το διηνεκές δια τε. μειn fignificans, Pfalmus igitur
των σημαίνων, ο μεν έν ψαλμός τετο huno habet finem. Cetειum
έχε το τέλος, παρακαλώ δε τους εντει: τηonξο εοs, qui hre legerint,
ομένες, μηδεμίαν βλάβην εκ της το τις νllam εκ iufti hominis preci.
Ε δεξαθαι προσευχής, μηδε πρό. bus oftentionem accipiant, πες
anfam inimicis imprecandi hinc
φασιν εις τας κατά των εχθρών αίας arriΡiant Sciant auten, legis
εντεύθεν ι)κομίζεώθαι 2) συνιδείν δε, ως Ratum, et non euangelicum ν.
νομικήν πολιτείαν ". εκ ευαγγελική Ο μεndi modun prophetam fo
προφήτης μετηer, ο 3) δε ") νόμος δια, &tatum effe, Lex vero inperat
γοξευε αγαπησα τον πλησίον, Κg/ τον ντ. Ρroximum diligamus, είini
εχθρον μισήσαμ 5) ο δε δεσπότης Χρι. micum odio habeamus. Domi.
πα" autem Chriftus perfeStan
σός την τελειοτάτην 6) δεικνυς αφετην, virtutem oftendens ait: α) Dί.
7)έφη, ερβέθη τοις αρχαίοις, αγαπή, έtum εft antiquis, diliges proxi.
σεις τον πλησίον σε, και μισησεις τον πum tuum, et odio habebis ini
εχθρόν σε εγώ δε λέγω υμίν, αγαπα πίcum tuum: ego autem dico
τετές εχθρός υμών, 8)ευλογείτε τες νοbis, diligίte inimicos vefiros,
διώκοντας 9) υμάς. συνωδά δε τούτοις ει. benedicite iis qui maledicunt
"- \ Μ. Α'

νobis Confonantia vero his di

και ο θείος απότολος έφη ευλογείτε, uίnus quogue apoftolus dicit: b)
-

και μη καταράθε εις ταύτηντονυντην Βenedicite, et non maledicité,

διαφοράν αποβλέποντες, γνωτε τι μεν Ιn hanc igitur differentiam in
αρμότle, τώ νόμω, τί δε τη χάριτι άλ, ίΡίcientes, cognofcite quid legi
λως τεδέκα ομακάριοςΔαβίδ 8 Χ 877αζ
Congruat, guid gratia. º Ρrατεί
ε" beatus Dauid non maledi.
ρωμενος ταυτα ελεγεν, αλα προφητι. ε"ns hac dixit, fed prophetan.
κώς προύλεγε τα πάντως εσόμενα, ότι tis more pradixit ea, quac plane
δε και αυτός κατα την ευαγγελικηννο, fμtura funt. . Quod autem ει
μοθεσίαν εκ ήμύνατο τες αδικόντας, ίdem, focundum euangeliί ι:
gem, iniuria aficientes non νl.
ακέσατε αυτό λέγοντος, ει ανταπέδω τμs fit, audite iplum dicen
κα τοις ανταποδίδουσίμοι κακα, απο. tem: ε) Sί reddidi retribuenti
bus mihi mala, decidam meri.
πέσοιμι άρα από των εχθρών με κενοι, το ab inimicis meis Vacuus;
καταδιώξαι άρα ο εχθρός την ψυχήν Ρerfequatur inimicus animaπι
με, και καταλάβοι, και ιο)κάIαπατή. πιεάπι, et comprehendat, et concul
Ggg 2 CCt

1) Cod. Ι. 2. κομίσαθαν. 2) συνιδείν -μετήει. Cod. 3. ο δε νομικήν, φησί, καλούκ

ευαγγελικήν ζην τον Δαβίδ πολιτείαν. 3) δέ. Cod.3. γάρ. 4) νόμος. Cod. 3. add.
φησί. 5) ο δε δεσπότης κ.λ. Cod. 3. hac Ρaucatantum habet: κακώς τε λέγων"
ευαγγελικώς γαρ πολιτευόμενος ο Δαβίδ έφασκεν εί ανταπέδωκα του, ανταποδώύσι
α "- ,, ν- - α " "

μοι κακά. τελευταίον μέντοι καλ ουτος προφητικώς έφη ταύτα ειρήθαι ως παντως εσό
c.

μενα. 6) Cod. 1. 2. υποδεικνύε. 7) έφη. Cod. 1, 2, Ρran. ούτως. 8) ευλογείτε

- υμάς. Cod. 2. pram. ευλογείτε τους εχθρούς υμών. 9) υμάς. Cod Ι. addit,
ψυ

ευλογείθε, μή καταράθε. Ιρ) Cod. 2. καταπατήσει,

4) Μatth, 5, 43, 44. b) Rom. 12, 14. ε) Ρί. 7, 5, 6,
 828 Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ
cet in terra vitam meam, et σαι εις γην την ζωήν με, και την δόξαν
gioriam meam in puluerem de με εις χούν ι)κατασκηνώσα και εκεί,
aucat. Νeque vero dixit φui
dem hac, non perfecit autem: πε 2) μεν ταύτα , εκ έπραξε δέ. 3)τείς
(ed verba ad exitum perduxit, γας λόγοις το πέρας 4) επέθηκε, και
et clariores funt res ipfa, guam σαφέ5ερα των βημάτων τα πράγμαΐα.
verba. Βis enim φuidern, cum δις μεν γας υποχείριον λαβών τον πο
Ηoftem captiuum accepiflet, non λέμιον, ε μόνον αυτός έκανείλεν, αλα
rnodo ipfum non occίdit, verum και τες ανελέν βουληθέντας εκώλυσεν
etiam eos, φui interficere vole
bant, prohibuit: atφue in pralio εν πολέμω δε πεσόντα πικρώς 5) ωλο
occumbentem amare fleuit, eteum, Φύςατο, και τον μεμηνυκότα τον θάνα
qui mortem nunciauίt, tanquam τον, ως έφηδόμενον και ανηρηκένα νεα
gaudentem, etiuueniliteriattantem νιευσάμενον, τω θανάτω παρέπεμψε
fe illum occidiffe, morte mulξta
uit. Ηacc autem perfequi coactus
ταύτα δε διεξέλθεν ηναγκάθην Ε,
fui ob illos, qui imprecantur, et τές επαρωμένους, και τον θείον Δαβίδ
diuinum Dauidem in medium pro εις μέσον παράγοντας, να την μεγίτην
ferunt, vt magnam Dauidisphilofo τέ Δαβίδ φιλοσοφίαν αρχέτυπον έχω,
Υ Λ.

phiam vtilitatis exemplar habeant. σιν ωφελείας.

ΙΝΤΕRΡ. ΡS. ΧΧΧV. ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥλε' ΨΑΛΜΟΥ.
1. Τn finem, βruo Domini Dnui
α'. Ε" το τέλος, τώδέλω Κυρίε, τώ
di, Quando diuinus Da Δαβίδ Ηνίκα τον Σαουλ ο
vid, a) Saulem captiuum habens, θείος Δαβίδ λαβών υποχείριον, και μόνον
* non folum ipfe * non inter 6) αυτός εκ7)ανάλεν, αλλά και τες α
τ, emit, verum, etiam interimere νελέjν πειραθέντας εκώλυσεν, ημέρας
conantes prohibuit, prina luce
in quodam monte conftitutus, γενομένης, επί τινος ακρωρείας γενόμε
obiurgat Saulem, et iniuftas ini νος, επιμέμφεται το Σαέλ και της δυσ
μενείας ελέγχει το άδικον διδάσκων ως
micitias redarguit, demonίtrans,
quod noξte ipίum dormientem καθεύδοντα νύκτως εύρων, εχ ως πο
inueniens, non vt hoftem in λέμιον ανείλεν, αλ' ως ευεργέτην διέ
terfecerit, fed vt beneficum fer.
ιuauerit: et oftendit oran chla. σωσε και δείκνυσι το πlερύγιον της δι
mydis, et fcyphum aφua, et πλοίδος, και τον φακόντε ύδατος, και
lanceam, φuam ad demonίtran το δόρυ, 8) όπερ είς απόδειξιν ειλήφει
dam rei veritatem fumferat. Αd τής των ρημάτων αληθείας προς ταύ,
hac Saul refpondit , verbis v τα ο Σαελ απεκρίνατο, ρήμασι χρησά,
tens beneuolentia coloratis, et
amicitiac perfonam prae fe fe μενος 9)κεχρωσμένοις εύνοια,και δ)το
rentibus. Αpp o fuit autem της φιλίας προσωπείον περικειμένοις.
etiam fermonibus iusiurandum, προστέθεικε δε τοις λόγοις και όρκους,
Λ. -

pωnitentiam fimulans. Τunc ΙΙ) σκηψάμφος μεταμέλειαν τηνικαύ

Τ"Ωζ

1) Cod. 3. κατασκηνώσει, 2) Cod. 2. μέντοι. 3) τοί, γάρ. Cod. 2. αλα τοί.

4) Cod. 2. τέθεικε. 5) Cod. 2. ολοφύρετο. 6) αυτός. Αbeft a Cod. 2.
7) ανειλιν. Cod. 2. ήμύνατο. 8) όπερ. Cod. 3. άπερ. 9) Cod. Ι. εκεχρωσμένοις.
1 - » " , ,
1ο) το - περικειμένοις. Cod. 2. τό-προσωπείφπερικειμένφ, ιι) Cod.2. σκεΨα ικεν".
4) ι Reg. 24.
 *

ΙΝΤΕRPRΕΤ. 1
ΙΝ
-
ΡSΑLΜ. ΧΧΧV. 829
τα τοίνυν τον ψαλμόν τέτον ο Ι)μα igitur hunc pfalmum beatus Da
κάριος έφη Δαβίδ, κατηγορίαν ποιέμε uid dixit, accufans eos φuί ini
νος των πονηρία συζώντων, και την διαque viuunt, et Dei prouίden
πάντων διήκουσαν τέ Θεέ προμήθειαν tiam φuoquouerfus pertingen
tein pradicans. Αdmiίcuit au
ανακηρύτίων ανέμιξε δε και θεολογίαν tem
τοις λόγοις, και προφητείαν και δή χά, verbis theologiam et pro
ριν και ή επιγραφή εις το τέλος παρα phetiam. Ιdcirco et infcriptio
πέμπει τον εντυγχάνοντα. β. Φησιν in finem transmittit leξtorem.
2. Dicit iniu/fu, apud /ε, υε
ο παράνομος τέαμαρτάνειν εν εα υ1ώ. delinquat. Ρutat, inquit, ma
Οίεται, φησιν ο κακία συντεθεαμμένος, litia alumnus, occulta eius ani
μηδένα θεωρείν 2) της ψυχής αυτέ ma confilia meminem intueri.
τακεκρυμμένα βουλεύματα, το γαρφη Νam dicit, pro eo φuod eft
σιν αντί τε ηγείται και υπολαμβάνει εκί/timnt et opinatur, pofuίτ:
τέθerκεν, εκ έτι Φόβος Θεξ απέναντι Νon εβ timor Dei ante oculo"
τόν οφθαλμών αυτέ, αίτιον δε της τοι εiur. Porro caufa huius ftupί
αυτης αναλγησίας, τό μη δεδιένα τον ditatis eft, quod non timeat
Dominum, φui omnia infpicit,
πάντα εφορώντα Δεσπότην. γ. Οτι 3. Ωμoniam dole/e egit in con,
εδόλωσεν ενώπιον αυτέ, τε ευρείν την JρείiuΓεiu,, υι inuenint, iniqui.
ανομίαν αυτέ, και μισήσαι. »3) Ούτω, τntem /uan et odio babεσε.
»Φησιν, εαυτόν διέτρεψεν και τον φό Αdeo, inquit, corrupit Ιείς,
22

»βοντέ Θεέ των εαυτό απέρριψεν ο. et timorem Dei ab oculis fuis

2)

» φθαλμών, ως την ανομίαν αυτέ προ 2) remouit, vt iniquitas eius qua

22 manifefta eft ab omnibus con
» φανή τυγχάνουσαν και πάσιν όράθαι 2) fρίci ac inueniri poffit, ideo
32 κg ευρίσκεθα και δια τέτο μίσους 22 φue odio digna fit Ιta enίπι
2) αξίαν είναι ακάμπτως εξέδωκεν εαυ 2). ihiquitati (e tradidit, vt flecti
» τον τη ανομία.» Εκών δε ταύτην έχει nequeat. ,, Ille autem νltro
την άγνοιαν, 4) ως μη βουλόμενος5)λο habet hanc ignorantiam, vt no
1ens ea qua fecit expendere,
γιξεύσαι τα πεπραγμένα, και μισήσαι atque odio habere iniguos actus.
6)κακώς 7)πεπραγμένα. δ. Τα βή 4. Verba ori, eiu iniquita,,
ματα τέ σόματος αυτό ανομία και δό. ει dolu. : noluit intelligere, υι bε
λος εκ έβsλήθη συνιέναι τg αγαθύ. ne ngerct. 5. Iniquitatem medita,
να ι έ Ανο μίαν 8)διελογίσατο επί ru, e/t in cubili /uυ, ηd/fi
της κοίτης αυτέ, παρέση πάση οδώ εκ rit omni υία ' non bondr, ma
αγαθή κακία δε ου προσώχθισεν. litinm autem non o diuir.
9) Λόγοις μεν ιο)γαρκέχρηται της αλη Νam verbis quidem vfus eft veri,
θείας γεγυμνωμένοις,και δόλω συμπε. tate carentibus, et dolo con,
Gg g 3 textis:
") «ακάριος, Cod. 2. μέγας. 2) Cod. τ. τα κεκρυμμένα της ψυχής αυτού
βουλεύματα. 3) Ε Cod. fior, fuppl. Curn his conferenda funt, φua ha
bet co κ D. p. 659. 4) ως κή. Cod. 1. 3. ού. 5) Cod. 2. λογίσαθαι.
< 6) κακώς, Cod. 3. pracm. τά. 7) πεπραγμένα, Cod. 2. γενόμενα, 8) διε
λογίσατο. Ιta leg in Cod. alex, Cod. Untic. habet ελογίσατο. 9)λόγοιε, Cod. Ι.
λογισμοί. 1ο) γάρ. Αbeft a Cod. 2.
 83 ο
textis : ea vero qua decent mi
nine fcire νult, fed et noξte
mala proximo firuit, et inter
diu cogίtata perficere aggreditur.
Ηuius vero cauta eft, φuod ipfe
fpecies malitia: non execratur,
Β. Τ Η Ε Ο D Ο R ΕΤΙ
πλεγμένοις συνιδείν δε το 1)πρέπον ε ί.
βέλεται, αλα και νύκτωρ πονηρά Τ"U-
ρεύετώπέλας, και 2)μεθ' ημέραν πλη,
έν επιχειρεί τα βελεύματα. 3)τέτg
Ε αίτιον, το μή βδελύτlεθαι 4)αυτόν,
Υ

nec penitus auerfatur. Ηoc au και παντελώς αποσρέφεθαι της πονη

tem, nalitiam . non odiuit, pro ρίας τα είδη. 5) το γας κακία και προσ
noή abominatu, g/t, pofilit.Εte.
nim idola aliquando φuidem ab ώχθισεν, αντί τέ εκ εβδελύξατο τέθει
ominationes, aliφuando vero of κεν και γας τα είδωλα ποτέ μεν βδε,
fendicula, diuina fcriptura nun λύγματα, ποτέ δε προσοχθίσματα ή
cupat. Ηoc vero Αquila, non θεία προσαγορεύe γραφή, τέτο δε ο
abiecit interpretatus eft, . ,, Sym Ακύλας, εκ απέρριψεν ήρμήνευσεν
,, machus vero, non reprobauit ,,,
» Τheodotio autem, non repulit. 6), ο δε Σύμμαχος, εκ απεδοκίμασεν,
6. * Donline in calo mi/ώricor ο δε Θεoδoτίων, εκ απώσατο. 7) 5. Κύ
dia tua, et υcritn: tua υque ad βιε εν τω έρανώ το έλεός σε, και η α.
πuber. Iu/fitia tua /fout
7. λήθειά σs έως τών νεφελών. ζ'. Και
κmonte, Dei. Ιlli igitur, veluti
ή δικαιοσύνη σε, ως όρη Θεξ. Εκείνοι
nemine adfpiciente, hac facere
conantur. Τu vero Domine, et
μεν έν, ως μηδενός εφορώντος,8)τοιαύ
mifericordiam immenfam habes , τα πράτleιν επιχειρέσι συ 9) δε Δέ.
et veritatem immenίam, et iufti σποτα και έλεον έχεις αμέτρητον, και
*iam maximis montibus compa αλήθειαν ατάθμητον, και δικαιοσύνην
ratam. όρεσι παραβαλομένην μεγίσοις' χωρέ;
Veritas autem tua ad ho
πmines νfηue peruenit, per prophe, δέ σε και μέχρι των ανθρώπων ή αλή
τas, veluti per guasdam nubes, θεια, δια των προφητών, οιον διά τινων
falutarem imbrem ipfis fuppedi νεφελών, τον σωτήριον αυτοίς υετόν
taπs. Iudicia tua nly/ju, multa. χορηγέσα τα κρίματά σε ιο) άβυσσος
Ceterum cum tanta fit veritas et
πολή. τοσαύτην δε έχων αλήθειαν και
δικαιο
1) πρέπον Cod. 2. δέον. 2) μεθ'. Cod. 2. καθ'. 3) Cod. 2. τούτο. 4) Cod.
Σ. Γ.
2. αντα. 5) τό γαρ - τέθεικεν. Αd marginem Cod. Ι. idem fignum
φuod fupra p. 822. n. 8. exhibuimus, adfcriptum eft, additis verbίς
* ». - Γ

τί δηλοί το προσώχθισεν. 6) ο - απεδοκίμασεν. Ε Cod. τ. et 2. fuppl.

Αlii Symmacho tribuunt leξtionem αποδοκιμάσει tette Μ ο Ν Τ F. in Ηexa
plis. 7) Αd hunc locum pertinent qua in Cod. fior, leguntur: Τα
άυπνον αυτών της εις Χρισον επιβουλής σημαίνει, τοιούτον εςι το ουαί οι εργαζόμενοι την
ανομίαν και ποιούντες κακόν επί της κοίτης αυτών, και άμα τη ημέρα συνετέλουν αυ
τά, ούτος ούν ανομίαν λογισάμενος επί της κοίτης αυτού τυγχάνων παρίταται πάση οδό
•υκ αγαθή, τουτέσι πάση πράξει πονηρά, ,, Vigilantiam eorum in parandis
Chrifto infidiis ignificat. Τale eft illud, Va illis φui operantur iniqua et
malum faciunt fuper cubili fuo, et fimulac illuxerit dies perficiunt illa. Qui
igitur hoc modo malum cogitat fuper cubili afliftit omni via non bonac,
h. e. omni aξtioni malar. ,, Prima ex iftis, Το - σημαίνει, Α Τ Η Α Ν Αs το
tribuuntur in Μ ο ΝτF. Coll. noua PΡ. Τ. ΙΙ. p. 9ο. Reliqua ο κ ι α Ε Ν τ
vindicat c ο κ.n, p. 659. 8) τοιαύτα. Cod. 2. ταύτα, pofitum poft επιχειρούσι.
9) δέ, Αbeft a Cod. 2. ιο) άβυσσος, Cod. υdtic, prarm. ωσεί,
 ν

4.
ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧV. 83 τ
- ρ' - * r" -J

δικαιοσύνην, τίνος ένεκα μακροθυμείς,

Σ - » ν - 2 ΑΥ Α' 2. Α'
iuftitia tua, qua de caufa procra
αγνοώ το τής 1) αβύσσε αθεώρητον
- " \ /
ftines, ignoro. Iudicia tua alyβ'
"

μιμείται σε τακρίματα, καθάπερ γας fum imitantur, φua νίfu penetrari

εκείνης ανθρώποις αθεώρητος ο βυθός, non poteft, Quemadmodum e
nim illius fundus ab horhinibus
έτως ανέφικτος των σων κριμάτων ή - - «".

κατανόησις ανθρώπες και κτήνη σώ perfpici nequit, fic tuorum iudi,

ciorum cognitionem comprehen
σεις Κύριε και τί τέτε το αίτιον, ή. Ως Φere noa po(fumus. Ηomine, et
επλήθυνας το έλεός σε ο Θεός. Μέ. iumenta /aluabi, Domine, Εt
χξι ιγας 2)και των 3)κτηνών 4)ήση διή. φurnam huius rei eft caufa3
κει φιλανθρωπία, και και μόνον ανθρώ. 8. Οuemadmodum multiplica/fi miβ
ricordiam runm Deur. Νam vsque
πες, αλλά και τα 5) δια τον άνθρωπον adiumenta ipfa tua benignitas per
γεγενημένα τρέφεις, τές ανθρώπες uenit, et non modo homines, ve
και δια τέτων ευεργετών, οι δε υιοι των rum etiam ea φual propter homί
ανθρώπων εν σκέπη των πτερύγων σε nes faξta fuere, nutris, etiam per
ελπιέσιν πρόρρησιν ο λόγος έχει της hac homines beneficiis afticiens.
Filii nutem hominum /ub tegmine
μετά την ενανθρώπησιν τε σωτήρος ή alarum tuarum /perabunt. Sermo
μών γεγενημένης μεταβολής. ε γας εί, preditionem continet, mutatio
πεν 6) ήλπισαν, αλλά ελπιέσιν. θ. Με πem (cilicet, φua poft incarnatio
θυσθήσονται από 7) της πιότήloς nem faluatoris noftri faξta fuit.
Νon enim dixit, /perauerunt, fed
ελτέ οίκε σε, και 9) χειμάρρους της βernbunt 9. In briabuntur υber
τρυφής σε ποτιείς αυτούς. Κατα
τate domu, tua, et torrentibu,
Φεύξεται δε πρός, σε των ανθρώπων ή υoluptati, tua potabi, eor. Αd te
φύσις, 1ο)αναβλαξάνgσαν εν τω οίκω hominum natura confugiet, con
σε των αγαθών την φοραν θεωρέσα' templans bonorum affluentiam,
αινίτlεται δε δια τέτων, ε μόνον της φua in domo tua progerminat.
θείας διδασκαλίας τα νάματα, αλα Ρer hac autem innuit non folum
και της μυσικής τροφής την απόλαυσιν diuina doξtrina flumina, fed et
myfici cibi perceptionem. Lar.
χειμάρρω δε των τοσούτων αγαθών gitionem vero horum bonorum
11) την χορηγίαν απείκασε πρώτον μεν torrenti aftimilauit. Primum gui
δια τομή εξ αρχής ταύτην τοις ανθρώ. dem, quoniam a principio hac
ποις δοθήνα, έπειτα μέντοι και προ hominibus data non fuit: de
inde omnes homines adhor
τρέπων πάντας ανθρώπους προσελθέν tans, vt accedant et bibant,
και πιέν, ως 12)τέποταμού 13) εκαεν φuod non fit perenne fiumen,
νάg όντος, αλά χειμάρρε, και προς fed torrens, et ad tempus
καιρόν φερομένε οι γας κατά τον πα, fluens, Qui enim in hac vita
βονται καιρον μη πζοσιοντες, μετα την non accefierunt, poftquam hine
ν".
Gg g 4 diίcef
και

ι) αβύσσου, Cod. Ι. 2. addunt γάρ. 2) καί. Αbeft a Cod. Ι. 2. . 3) κτηνών, Cod.

2. addit δή. 4) ή ση διήκει. Cod. Ι. σοι διήκει ή. 5) διά τον άνθρωπον. Cod. Ι.
δι' ανθρώπους. 6) Cod. 3. ήλπίσαμεν, 7) της. Αbeft a Cod. 1. 2. et a verf.
των ό. 8) τού. Ρariter abeft ll. cc. 9) Cod. Ι. 2. τον χειμάρρουν. Sic φuo
que οι ό. 1ο) Cod. 1.2. αναβλυσάνουσαν. Leξtio tamen fufpeξta eft. 11) τήν.
Αbείt aCod. 1.2. ια) τού. Αbetta Cod. Ι. Β) ουκ αενάου, Cod.3 μή ανάου,
 832 Ε ΤΗΕ on o R ΕΤΙ
int facris aquis minime per εντεύθεν εκδημίαν των ιερών ναμάτων
tur. Εt cum oftendiffet na
εκ απολαύσονται και δεικνυς ως φύσει
tura quidem fua bonorum colla
μεν τ)αένναός επι 2) των αγαθών ή φο
tionem perpetuam efie, fed ob
diίpenfitiones torrentem fieri , ρα, 3) χειμάρξες δε προς τας οικονο
» opportune fubiunxit: , το. Ωaou, μίας γίνεται, εις καιρόν επήγαγεν
iam apud te g/f fon, υίta. * Ηoc ί"Οτι παρα σοί πηγή ζωής. Ενταύ
in loco aperte nobis fanda Τri θα δε σαφώς ημίν αποκαλύπle, το της
nitatis myίterium aperit. . Νam 4) αγίας τριάδος μυσήριον, πηγήν γας
fontem υίta vnigenitum Dei ver ζωής, τον μονογενή τε Θεέ λόγονωνό
bum nominauit. Sic enim et
ipfe per Ιeremiam prophetam fe μασεν, έτω γας και αυτός εαυτόν δια
nuncupat, n) Μe dereliquerant Ιερεμίg τ8 προφήτου καλεί' εμε εγκα
fontem aqua vita, et abierunt, τέλιπον πηγήν ύδατος ζωής, 5)καλεπο
et effoderunt fibi ciίternas fra.
ρεύθησαν, και ώρυξαν εαυτοίς λάκκους
ξtas , φua continere aηuam συντετριμμέ νους, οι ε δυνήσονται ύδι
non valent, Dicit igitur fontem
hunc apud patrem effe, fecun 6) συχέν λέγει τοίνυν την πηγήν ταύ
dum euangelii doξtrinanή, dicen την παρατώ πατρί7) είναι, κατά την
rem: b). Εgo in patre, et pater ευαγγελικήν διδασκαλίαν την λέγεσαν,
in me eft. In lumine τιιο τide
εγώ εν τω πατρι, και ο πατής εν εμοί.
bimur, lumen. Νam per fanξtum εν τω φωτί σου οψόμεθα φώς, υπόγας
Spiritum illuminati, vnigeniti
tui radios contuemur. , Νemo τέπαναγίε πνεύμάIος, φωτιζόμενοι τας
τ8μονογενές σ'8' θεωgέμεν ακτίνας εδας
enim, inquit, c) dicere poteft
ΙΟοιninum Ιefum, nifi per Spiri. γας φησι δύναται εκπαν Κύριον Ιησεν,
tum fanξturn. Εt d) nobis Deus ει μη έν πνεύματι αγίω και ημίν ο Θεός
manifeftauit per Spiriturn fuum. απεκάλυψε δια τό πνεύματος αυτέ.
Didicimus igitur exaξte per pro
phetica verba, tres vnius diuini μεμαθήκαμεν τοίνυν ακριβώς 8) δια των
tatis proprietates. ΙΙ. Ρro προφητικών λόγων τας τρεις της μιάς
rende mifèricordiam tumu ad εο, θεότητος ιδιότητας. ια. Πα ς άτει νον
4ui noruut te, et iu/titiain ruan ad το έλεός σε τοίς γινώσκεσί σε καλ,την
illo, φui reξto /unt corde, Largire δικαιοσύνην σε τοίς ευθέσι τη καρδία,
itaque continue tuam manίuetam Τoιγάρτοι διηνεκώς της ημέρs σε και
εt iufiam prouίdentiam his, φui δικαίας μετάδος κηδεμονίας, 9)της θεο
diuina cognitione donati funt,
- et his, qui re&te agendi vian γνωσίας ήξιωμένοις, και αγαθά πράτ
elegerunt. Vtrumque enim de των προαιρεμένοις, αμφότερα γας περί
iisdem dixit, (ecundum lingua: των αυτών είgηκε, το)καlατοοικειονιδίω
proprietatem diuiίione νfus. Νon μα τη διαιρέσει χρησάμενος, ου γαράλ.
enim alios dicit (cientesipίum, alios λες λέγει τους ειδότας αυτόν, * ν
" Ε

Cod.3.
) eft αέναοε. 2) των Cod.3 pram. ή 3) Cod.α. χείμαρρος, 4) αγία. Αb.
a Cod. Ι. 5) και επορεύθησαν Def in Cod. 2. 6) συχεν. Cod. Ι. χεί".
Rec. leξtio 1. c. eft συνέχειν.
7) είναι-εν εμοί. Cod. 2. habet tantum hac
pauca, Colo ad πατρί pofito, και εν αυτό τον πατέρα. 8) διά, Cod. 2. prarm,
καί. 9) της Cod. Ι. τοίς. Cod. 2. τοί της, Ιο) κατά το. Cod. τ. κατ'.
*) Ιer. 2, 13. b) Ιοh, π4, το. ε) ισοτ, 2, 3. α) Ib. c. 2, ια,
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡsΑLΜ xxxv. 833
*,

ί δε τους ευθείς τη καρδία, ουδε τοις μεν vero reξtos corde : neque pro his
τον έλεον, τοις δε την δικαιοσύνην τ)εξ. φuidem Inifericordiam, pro illis
νero iuftitiam petiit: fed perfe.
ήτησεν αλλά την τελείαν αρετήν εν ξtam virtutem veris dogmatibus et
αληθέσι δόγμασι και 2) πράγμασιν α. rettis a3ionibus definiens, his
γαθοίς όρισάμενος, τοις ταύτην κεκτη ηui hanc poffident, mifericor
μένοις τον έλεον και την δικαιοσύνην ε. diam et iuftitiam promifit.
πήγγειλεν. ιβ. Μη ελθέτω μοι πούς 12. Νon υcniat nibi per /uper
biac, et manu, peccatori, non mo
υπερηφανίας, και χεις αμαρτωλούμή
3)σαλεύση με ιγ. Εκεί έπεσον 4) πάν ηui me.
υcar 1. Ιbi ceciderunt omner,
operantur iniquitatem : ex
τες οι εργαζόμενοι την ανομίαν εξώθη: ul/f /unt, mec poterunt /fare.
σαν, και ου μη δύνωνται 5ήναι. Το Εί, ifta , Ιbi ccciderunt, 4ui
εκεί έπεσον πάντες οι εργαζόμενοι operantur iniquitarcin, Symma
5) την ανομίαν, ο Σύμμαχος ούτως ήg chus fic interpretatus eft, Κbi
cadunt operante, iniquitatem, im
μήνευσεν όπου πίπτουσιν οι εργαζόμε pelluntur, et non φorerunt /fare.
νοι την ανομίαν, ωθούνται και ου δυνή. Petit autem propheta, vt poffit
σονται σηναι αιτέ, δε ο προφήτης της natura menfuram ferunrς, neque
φύσεως τα μέτρα φυλάτjaν, και της a via reξta per (celeratorum in
ευθείας οδού μή 6) παρατραπήνα τάις fidias diuertatur, vt gui contrarii
itineris finem cognofceret, Qui
των παρανόμων επιβουλάς άτε δήγι, enim, ait, in illum incidunt,
νώσκων της εναντίας οδού το τέλος, οι
γας είς εκεινό φησι καταπίπloντες, α non poterunt deinceps refurgere,
et in aliam viam currere. Ηis
ναπήνα λοιπόν, και εις την ετέραν δρα autem confona funt, φua diξta
μείνου δυνήσονται, τούτοις έρικε τα ει fiterunt in fexto pfalmo: α)
gημένα εν τώ έκτω ψαλμώ ότι ουκ εσιν Quoniam non eft in morte, φui
memor fit tui, in inferno autem
εν τω θανάτω ο μνημονεύων σου εν δε
κυ "" φuis confitebitur tibi?
τώ άδη τις εξομολογήσεταί σοι.
Α. Α.

ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ λς' ΨΑΛΜΟΥ. * ΙΝΤΕRΡ. ΡS. ΧΧΧVΙ.

α'. ψαλί τώ Δαξίδ. Μή παραζή Ι. ΡΕ Diuidi. Νoli τnu.

lari erga malignor, neque
λ8 εν πονηρευομένοις' μηδε ζήλε zelo exnrde/in, erga ficiente ini
τές ποιέντας την ανομίαν. 7) Τη πεί φuitatem. Εxperientia doξtus di
ξα μαθών ο θείος Δαβίδ, όσων αγαθών vinus Dauid, quam multorum
bonorum conciliatrix fit manfue
πρόξενος ή πραότης, και ότι των αδικία tudo, et quod eorum, quiiniufte
σύζώντων και αλαζονεία χρωμένων, το viuunt fuperbiaque vtuntur, finis
τέλος ανιαρόν και τώβίω κατάληλον. fittriftis et vita congruens, (hac
8) έμεμαθήκει δε ταύτα εκτετων κατα autem ex iis didicerat , qua circa
Gg g 5 Saulem

1) εξήτησεν, Cod. 2. εζήτησεν.

2) πράγμασιν, Cod. Ι. 2. πράξεσιν, 3) Cod. 2.
σαλεύσα, φua eft leξtio Cod. τatic. Ωodex alaw. habet σαλεύσει, 4) πάντες.
Αbeft a Cod. Ι. 2. nec in Τextu hebr. locum habet. 5) την ανομοίαν. Αbeft
a Cod. Ι. 6) Cod. 2. τραπήναι 7) Τη - παραπλήσια. Def apud co R D.
p. 666. Αlia Νoftτο αίύuίidειά Ρ. 679. 8) Cod. 2. μειιαθήκει, Α
α) Ρί. 6, 6.
 834 Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ *

Saulem et Αbfalomum acciderant, τον Σαέλ και τον Αξεσσαλώμ, και των
et ex aliis φuicumque fimilia fece άλων, όσοιτούτων δεδράκασι παραπλή.
runt,) admonitionem profert omni.
bus hominibus, commonefaciens, σια παραίνεσιν εισφέρει πάσιν ανθρώ.
vt aquo animoferant res moleftas, ποις' Φέβειν μεν ι) καλώς παρακαλών
qua accidere folent: felicitates τα πΆα λυπηρά, τας δε των
vero malorum hominum et pro πονηρών ανθρώπων ευημερίας, και 2)ευ
fperitates nequaquam beatas exi πραξίας, μη μακαρίας νομίζει, αθλίας
ftiment , immo miferas potius δε μάλον 3)αποκαλεν 4)ε δη 5) χά.
nuncupent. Ομocirca pfalmum
exordiens (tatim ait, Νoli αιuulnri βιν ευθύς αρξάμενος τ8 ψαλμέ, φησί,
ενga maligno, ncηue zelo exardς μη παραζήλε εν πονηρευομένοις, μηδέ
Joa, erga fhcienter iniquitatem. ζήλετές ποιέντας την ανομίαν, το δε
Ηoc autern, noli amulari, Sym μή παραζήλε ο μεν Σύμμαχος, μη Φι
1nachus, ne contenda, , Τheodo λονείκε, ο δε Θεoδoτίων, μή παρερεθίζε
tio vero, ne irriteri , interpre
tatus eft, hoc eft, noli incitari ήρμήνευσεν' αντί τ8, μή παροξύνε εις
ad imitationem iniquorum ho μίμησιν των παρανομία συζώντων, την
minum, cum fecundas res, quae προσγενομένην αυτοίς εύκληρίαν θεώμε
ipίis accίdunt, videris. Εt often νος, καλδεικνυς της ευποτμίας το πρόσ–
dens inconftantiam felicitatis, καιρον, 6)ευθύς επήγαγεν β. "Ότι
(tatim fubdidit: 2. Ωuoniam tnn ώσει χόρτος ταχυ αποξηρανθήσονται,
quam fenum cito arg/tent , et
φuemadmodum olera berbarum ci και ώσει λάχανα χλόης ταχυ αποπε
ro decident. Ηac et beatus σένται. Ταύτα 7) και ο 8)μακάριος
Ε(aias dixit, a) Οmnis caro fac Ησαίας Ε
πάσα σαρξ 9) χόρτος,
num, et omnis gloria hominis και πάσα δόξα ανθρώπε ως άνθος χόρ
Ε flos faeni. Εxficcatum eft τg εξηράνθη ο χόρτος, και το άνθος
αnum, et cecidit flos, verburn
autem Domini manet in ater
το)αυτέεξέπεσε, το δερήμα Κυρίg μένει
πum. Ηoc et beatus ait Da εις τον αιώνα, τέτο δε και ο ιι μακά
ριος έφη Δαζίδ, γ. Έλπισον επί Κύ.
vid: 3. Spera in Domino, et
exerce bonitatem , et inhabita ter ριον, και ποιει χρησoτητα, και κατασκη
ram , et pa/teri, diuitii, eiur. νε την γην, και 2) ποιμανθήση επί τώ
4. Delcξtare Domino, et der ti πλέτω αυτής. δ'. Κατατρύφησον τέ
bί φetitione, cordi, tui. Per Κυρίε, κα) 13) δώη σοι τα αιτήματα της
omnia docuit fpei in Deo collo κας δίας σε Διά πάντων εδίδαξε τής
cate vtilitatem. Qui enim, ait, εις Θεόν ελπίδος το κερδαλέον ο γαρ
in illo fpem fixam habet, et ab εις αυτόν φησιν ελπίζων, και υπ' αυτό
77ζί

ι) καλώς. Αbeft a Cod.1.2. 2) Cod. Ι. ευπραγίας. 3) αποκαλείν Cod. Ι. νομί,

ζειν, adfcripta tamen le&tione altera. 4) ου - ανομίαν. Def. apud c o R D.
5) χάριν ευθύς, Cod. 2. μάλλον, 6) ευθύς. Αbeft a Cod. Ι. 7) καί. Αbeft a
Cod. 2. 8) μακάριος, Cod. 2. θείος. 9) χόρτος. Cod. 1. pram. ως 1ο) αυ
τά. Αbeft a Cod. 2. ΙΙ) μακάριος. Cod. 2. μέγας. 12) ποιμανθήση- αυτής.
Re&tius Αηuila fic interpretatus eft ifta, και νέμε πίσιν. 13) δώη. Ιta leg, in
Cod. alex. Ιed υntic, habet δώσει,
α) ΕΙ: 4ο, 6. [q.
 - ΙΝΤΕRPRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ., ΧΧΧVΙ. 835
ποιμαινόμενος, των υπ' αυτέ 1) χορηγε. illo pafcitur, bonis ab ipίο fup
μένων απολαύσέlαι διαφερόντως δε τεύ. peditatis perfruetur: plena vero
ξονται τέτων οι τρυφην ηγέμενοι την δι. manu hacc confequentur, φui veras
delicias putant efie, habere per
ηνεκή προς αυτόν ομιλίαν έ. 2) Αποκά, ennem cum illo confuetudinem.
λυψον προς Κύριον την οδόν σε, κα! έλ * J. Reucla Domino υiam tumm, et και
πισον επ' αυτόν, και αυτός ποιήσει, Jpera in eo, et ip/e ficiet. β. Ει
σ'. Καιέξοίσει ως φώς την δικαιοσύνηνσε, educet υt lumen iu/titiam tumm,
και το κgίμασε, ώς μεσημβρίαν. Τώ εt iudicium tuum tanquan meri
αicin. Deo, inquit, et te ipfum,
Θεόφησί και σαυτόν, και τας σας πρά et tuas aξtiones offer, et ab ipίο
ξεις ανάθε, και την παρ' αυτέ πρόσμε auxilium exfpeξta: nam ipfe ντ
νε ροπήν, αυτός γαρ οία δικασής εξοίσει iudex iuftam fententiam profe
δικαίαν την ψήφον, και ανακηρύξει σε, ret, et celebrabit te, et illuftrem
te reddet, vt omnibus fis cla
και λαμπρόν απεργάσεται, ώς είναι δή, rus
λον άπασι, καθώς της μεσημβρίας τό diru,veluti meridiana lux. 7. Sub
g/to Domino, et ora eum,
φώς, ζ". 3) Υποτάγηθιτώ Κυρίω, και Ηarc igitur fciens , obtempera
4) ικέτευσον 5) αυτόν. Ταύτα τοίνυν Deo gubernanti, et perge ab ipίο
ειδώς, πείθε τω Θεώ κυβερνώντι, και αι bona neceffaria petere. Νoli α.
των παρ' αυτέ τα αγαθά 6) διατέλει, νιulari erga eum, qui pro/peratuν
μη παραζήλε εν τώ κατευοδεμένω εν in υia /ua, erga hominem fhcien
τεm iniu/fitiam. Ομod fi quem
τή οδό αυτέ εν ανθρώπω ποιέντι 7) πα, piam videris praue agentem, etfpe
μίαν. 8) Κάν τινα ίδης πονηρα
ς αν ο fua non»deiici, fed fecundo Hu
πgoαρέμενον, και τέσκοπέ μη διαμας, mine ferri, noli indignari, ne
τάνοντα, άλα κατα βεν φερόμενον, μη que molefte ferre, tanquam hu
iusce mundi machinam nemine
δυ%έραινε, μηδε δυσφόρει, ως μηδενός gubernante. Ηoc enim qua fe.
την κτίσιν Ιθύνοντος τέτογάς δηλείτα quuntur demonίtrant: 3. De/t:
επαγόμενα ή. Παύσα από οργής, και ηe ab ira, et derelinque fhro
εγκατάλιπε θυμόν, μη παραζήλειώσε reu': noli amulari υr maliguerir.
πονηρεύεθα. θ'. "Ότι οι πονηρευομενοι 2. Ωμonian, qui malignantur, ex
εξολοθρευθήσονται. Μή ίδης αυ: rerminabuntur. Νe refpicias (e.
cundas res illorum, led exfpe
των την ευημερίαν, αλα πρόσμεινον το ξta finem, et videbis interitum.
9) τέλος, και όψει τον όλεθρον, οι δε Εχfβεβtante, autum Dominum ip/ί'
υπομένοντες τον Κύριον, αυτοί κληρονο, βεreditabunt terram. ιο. Ει πd.
μήσοσι γήν.. ί. ιο)Και έτι ολίγον,και έbuc parum /uperg/f, e: non erit
μη υπάρξη ο αμαρτωλόε, και ζητήσεις peccator, et quare, locum eiur,
τον τόπον αυτέ, και 8 μη ευρης. ια. Οι ει non inuenier. n Μanβιeti nu
δε πραείς κληρονομήσεσιγήν, και κατα rem bcreditabιnt terran , ει de
Ιεξία
-
- έ
1) χορηγεμένων, Cod. I et 2 ac co και 5. Ρ. 666 addunt αγαθών. 2) Αποκάλυψαν,
Praftat verfiο Αquila κύλιε, et Symmacθι επικύλισον. 3) Υποτάγηθι. Αηuil:
σίγησον. Symm. ησύχαζε. 4) ικέτευσον, Αquila ακοκαραδόκει. 5) Cod. 2. αυ
τώ. 6) διατέλει. Ηoc loco quadam adduntur apud coRD. Ρ.68ο. 7) Cod.
νaric. παρανομίας. 8) κάν, Cod. 2. εάν, 9) τέλος, Cod. 2. έλεος. το) Και έτι
r κ- -

-κληρονομήσεσιγήν. Del: in Cod. Ι.

"
 836 , '' Β. ΤΗΕΟ DΟRΕΤ Ι
ιεξthbuntuν νιultitudine pacir. τρυφήσεσιν επί πλήθει ειρήνης. Εύ
Scito enim, fore vt hi, gui a γαρ θι, ότι οι μεν της θείας ελπίδος
diuina fpe pendent, et qui man σφάς αυτές αναρτήσαντες, και τον επι
fuetam vitam elegerunt, in otio
et pace degant, delicias haben εική προαιρέμενοι βίον,εν άπραγμοσύνη
tes aeternas, confcientiae (cilicet και ειρήνη ι)διατελέσεσι, τρυφήν έχον.
puritatem. Ηi vero φui fluxa: τες μόνιμοντέσυνειδότος την καθαρότη
felicitati confidunt, celerem mu τα, οι δε τη προσκαίρω ευημερία θαρό έν
tationem percipient, et perpetua τες ταχείανδέξούlαι την μεταβολή, και
obliuioni tradentur. 12. Οb/erua λήθη παραδοθήσοήαπανlελεί ιβ. 2)Πα
Fit peccator iu/tum, et /tridebit ρατηρήσεται ο αμαρτωλός τον δίκαιον.
Juper cum dentibus /uir. 13. Do
rninu, autern irridebit cum, 4ilonian και βρύξει επ' αυτον τες οδόντας αύ
pro/picit fore υr venint dier ciur. τέ. ιγ. Ο δε Κύριος εκγελάσεται αυ
Ρer hacc etiam confolationem in τον, ότι προβλέπει, ότι ήξε. 3)ή ημέρα
iuria affeξtis affert. Οftendit enim
αυτέ. Και δια τέτων παραψυχήν
peccatorem φuidem rabie perci
tum , et furentem contra eos, τοίς αδικεμένοις προσφέρει, δείκνυσιγας
φui φuietam vitam amplexi funt: τον μεν παράνομοι, λυτlώντα και μεμη.
iuftum vero iudicem audaces il νότα κατά των 4)τον απράγμονα βίον
1orum conatus irridentem, vt gui ασπαζομένων τον δε δίκαιον κριτην 7ζΔζ
%
celerem eorum finem pracuideat. ταγελώντα της εγχειρήσεως'άτεδή την
14, Gladium cuaginnucrunt φecca, ταχείαν 5) αυτών τελευτην προορώντα.
zores , intenderunt arcur, /uκιιι,
ιδ. Ρομφαίαν εσπάσαντο οι αμαρτωλοί,
τι decipiant pauperem et inoponi, ενέτειναν τόξον αυτών, τε καταβαλέιν
υt itιgulent retto, corde. 5. Gla σίlωχόν και πένητα, τέ σφάξατες ευ
diur eorum intrer in corda ip/o- θές τη καρδία. ιε. Η ρομφαία αυτών
rum, et arcus eorum confringan εισέλθοι εις τας καρδίας αυτών, και τα
ztιr. Εundem fenfum haec ha τόξα αυτών συντριβεί
η. Την αύ
bent, guem fuperiora. Νam do την εχει τοις, προειρημενοις
1 Τ2' -- -

και ταυτα
cet peccatorem guidem omnibus
machinaRonibus contra eos qui
6) διάνοιαν, διδάσκει
γαρ ως παντοδα
mihil peccarunt νfum fuifle, ve
παίς μεν ο 7) αμαρτωλός κατά τώνου
rum intra propria retia δεν ηδικηκότων κέχρητα
transfo.
μηχαναίς, ταίς
diendum e(Ιe, δε οικείας 8) περιπαρήσεται πάγαις.
Gladium nam
que et arcum vocauit diuerfas 9)και βομφαίαν γας και τόξον κέκληκε
infidias. Ηac refpondent iis, guar τας διαφόρες επιβελάς, έοικειο)ταύτα
in (eptimo pfalmo dicta fuere, a) τοίς εν τώ εβδόμω ειρημένοις ψαλμώ
Α Υ Α Υ χ W

Lacum aperuit, et effodit eum, λάκκον ώρυξε και ανέσκαψεν«\ αυτόν,

ν w- y / Α'

et incidit in foueam, φuam fe' Ια) και εμπεσείται εις βόθρον όνειργά
ΟΤΖΤ"C.

ι) Cod. Ι. 2. διατελάσι, 2) παρατηρήσεται - τον δίκαιον. Synn. εννοεί ο ασεβής

περί τα δικαίε. 3) ή. Αbeft a Cod. 2. 4) τόν, Αbeft a Cod. 2. 5) Cod. 1.2.
Υ -ν

αυτον, 6) διάνοιαν, Cod. Ι. pram. τήν. 7) αμαρτωλός. Cod. Ι. 2, άδικος.

8) Cod. Ι. 2, περιπαγήσεται. σοκ D. p. 668. περιπεσείται. 9) καί. Αbeft a Cod.
Π. 2. το) ταύτα, Cod. Ι. 2. praem. δέ. 11) και-εργάσατο. Ηorum in locum
alia fubίtituit co κ D. p. 682.
α) ΡΙ. 7, 16.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ Μ. ΧxxvΙ. 837

σατό, ισ. Κρείσσον ολίγον τώ δικαίω, cit. ιό. Μeliu, g/f modicum quod
Ι υπες πλέτoν αμαρτωλών πολύ multi.
y.
ε/t iu/fo,
Μelior eft , inquit,
diuitii, percatorum,
Αμεινόν Φησι μετα δικαιοσύνης αυτάρ fufficientia cum iuftitia, quam
κεια, παρανόμs πλέτε και περιεσίας diuitiae iniquae , et affluentia
iniuίta. Deinde oftendens ντεο
αδίκε, είτα ) δεικνυς την αμφοτέρων
επικαρπίαν, 2)φησίν ιζ". "Οτι βρα rumque fruξtum ait: 17. Ωuon
iam brachia pςccatorum conteren
χίονες αμαρτωλών συντριβήσονται, υπο 1ur, confirmat autem iu/to, Do
gηςίζει δετές δικαίες ο Κύριος. Βρα minu. Βracbia per Μetapho
Χ. Λ.

χίονας 3)τροπικώς την δύναμιν απεκα, ram appellauit potentiam :

λεσεν. 4) επειδή δια τέτων εργάζεώθαι quoniam per hac infitum eft a
πεφύκασιν άνθρωποι προσφυώς δε ά. natura hominibus vt operentur.
γαν το υποσηρίζει 5) τές δικαίες, τέθει. Prarclare vero confirmat iu/for di
xit: nam a daemonibus et ab ho
κεν υπό δαιμόνων γαρ 6) και ανθρώπων minibus agitati, a diuina vero
ώθέμενοι, υπο δε της θείας ερειδόμενοι gratia confirmati, confiftunt, et
χάριτος, 7) ίσανται, και των επιόντων ingruentibus calamitatibus fupe
περιγίνονται υχερών. η. Γνώσκει Κυ riores fiunt. 13. Νouit Domi
nu, υja, immaculatorum , et be
ξιος τας οδες των αμώμων, και η κληρο redita, eorum in acternum erit.
νομία αυτών εις αιώνα έται, ιθ. Ού 9. Νοn confitndentur tempore
καταχυνθήσονται εν καιρώ πονηρώ, και malo, et diebu, fhmi, /aturnbun
εν ήμέραις λιμε χορτα ώθήσονται, τμr. Οmni fuuuntur prοuiden
tia, qui inculpatam vitam elege
Πάσης απολαύεσι προνοίας οι άμεμπloν rint. Licet
βίον αρέμενοι κάν γας συμφοραίς πε incidant, hisenim in calamirates
fuperiores reddun
ριπέσωσι κρείτlες 8)αποφαίνονται τέ. tur, et communi inopia graffan
των κα) κοινής γενομένης ενδείας, παρά te, a Deo fufficientem viξtuπι
τέΘεξ δέξονται την αυτάρκειαν, και accipient, et practerea fempiternis
προς τέτοις των αιωνίων απολαύσεσιν bonis perfruentur. Porro famem
αγαθών, λιμόν δε 9) ηγέμαι ενταύθα opinor hic fignificari eam, gua
παραδηλέθαι τον πάλαι Ιεδαίοις απει antiguis Ludais intentata fuit, a)
Ducam famem fuper terrain ,
ληθέντα' Ε λιμόν επί την γην ου non famem panis, neque fitim
λιμόν άρτε, έδε δίψαν ύδατος,αλά λι. aqua, fed famem audiendi ver
μοντέ ακέσαι λόγον Κυρίg, κ. Ότι bum Dei. 20. Ωuin peccato
οι αμαρτωλοί απολένται οι δε εχθροί re, peribunt : ininuci υcro Do
75Κυρίg, ιο)άμα ιι)τώδοξαθήναι αυτές mini, βmulac bonorificati fuerins
et εκaltati, deficiente, quen
καλύψωθήναι, εκλείποντες ώσει καπνός αdinodum fumu, deficiunt. Μu
εξέλιπον. Η τε συνδέσμε εναλλαγή tatio coniunξtionis differentiaιτι
διαφοράν προσώπωνείςγάσατο και άλ perfonarum induxit , et an.
fam

1) Cod. Ι. 2. δείκνυσι. 2) φησίν Αbείt a Cod. Ι. 2, 3) τροπικών Cod. Ι. 2.

praem. δέ. 4) Cod. 2. επεί. 5) τούς. Οod. 2. Ρrarm. δέ, 6) και ανθρώπων.
Cod. 2. οι άνθρωποι. 7) Cod. Ι. 2, εσάσι. 8) Cod. Ι. 2. αποφανώνται. 9) Cod.
1. 2. ενταύθα ηγέμαι, Pro ηγέμαι Cod. 2. habet οίμα, το) άμα-υψωθήναι,
"
Ηebr, υι gloria pa/έuorum, ιι) τώ. Cod. 2. τά.
α) Αmos 8, π. /
 338 Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
4 « Α' "J ν & Μ.

fam prabet interpretandi, alios efle λες με υποβάλει νοώντες αμαρτωλές,

Σ ιν Σ \ "ν / 1

peccatores, alios inimicos Domini. άλες δε ι)έχθρες τε Κυρίg. 2) Ακύ.

ΜW. * « κ- Α'
Αφuila vero et Symmachus pro λας δε, και ο Σύμμαχος, αντί τ8 ΔΕ χ " -

* υero conlunξtionem et * ponen

tes , eosdem efle peccatores et τον ΚΑΙ σύνδεσμον τεθεκότες, τες αυ
», "C « " ,

ΙDei inimicos oftenderunt. Di τές έδειξαν αμαρτωλές, και τέ Κυρίε

> / Κι αν α η

cit autem homines ob propria εχθgές, λέγει δε ότι οι θεομισές δια

χ Α' 3/ Σ

peccata Dei inimicos, cum pa τας οικείας παρανομίας άνθρωποι, ολί,

Σ Α' Α' Υ Μ"
τum temporis floruiίlent, atque γον άνθήσαντες χρόνον, και δόξαντες
illuftres et clari viίi e(Ιent , νt
fumum diffolutos fuiffe, 2ι. Μιι είναι περιφανείς και περίβλεπloι, δίκην
πuntur φeccator, et non /oluet : καπνέ διελύθησαν, κα. Δανείζεται ο
1u/tur auten mi/arctur , ει tri αμαρτωλός, και εκ αποτίσει ο δε δί.
buit, Τalis fuit Saul, qui fem καιoς οικτεςε, καλ 3)δί δωσιν. Τοιέ.
per beneficiis affettus a diuino τος ήν ο Σαελ, αει μεν ευεργετέμενος
W νυ / ν Α'
Dauide, bona benefaξtori repen Ο Σ

dere noluit. Αt beatus Dauid, υποτέ 4)θειοτάτε Δαβίδ,αμείψαθαι

w > -- W Υ χ Υ Λ'

proprium Dominum imitans, α) δε αγαθοίς

δε ) τον ευεργέτην ίδεκ ανεχόμε,
C / ν Μ.)

qui oriri facit folem fuum fu νος, ο δε 5)μακαςιος Δαβίδ, τον οικείον
per bonos et malos, de illo be Δεσπότην μιμέμενος, ανατέλοντα τον
«/ ( Αν 4 ν

πe mereri non ceflabat. Τales, ήλιον αυτέεπι πονηρές και αγαθές, ευ

fuerunt Iudai , qui omnia ftu εργετών διετέλει, τοιέτoιήσαν οι Ιεδαίοι,
diorum genera a facris apofto τας παντοδαπας θεραπείας παρα των
lis accipientes, fanguinolentum ιερών απoσόλων δεχόμενοι, καλτήν μια,
animum contra eos oftendebant.
Αttamen diuini apo(toli diuina οιφόνον επιδεικνύμενοι γνώμην αλ' όμως
θείοι απόσoλοι τας θείας αυτοίς δω
dona ipfis liberaliter diftribue
Βant. 22. Ωμonian benedicente", ρεας φιλοτίμως διένεμον. κβ. "Οτι οι
είbereditabunt terram , maledi ευλογέντες αυτόν κληρονομήσεσιγήν, οι
δε καταρώμενοι αυτόν εξολοθρευθή.
cente, auten ei di/peribunt. Ηoc
patriarchα Αbrahamo Deus vni. σονται.
όλωνΤέτρτώπατριάρχη
Ο ΤΟ)y Θεος επηγγείλατο, Αβραάμ
ευλογή
νerforum promifit, b) Βenedican
benedicentibus tibi, et maledicen σω τ8ς εύλογξντάς σε, και τες κατα
tibus tibi maledicam. 23. Α Do ρωμένες σε καταξάσομαι... κγ'. Παρά
πminogrefu, bonini diriguntur, et Κυρίg τα διαβήματα ανθρώπε κατευθύ
φia eiu, υnlde delcξtabitur. 24. Cum νεται, και την οδοναυτέθελήσει 6) σφό
ερciderit, non collidetur, 4uia Do δρα, κό,7) Όταν πέση έκαταέραχθή.
minu, confirmat manum eiur. σεται,οτι Κύριος αντισηξίζα χείρα 8)αυ
Ηac enim de caufa laudat qui τώ., Τέτε γάς τρι χάριν ευλογεί μεν
dem laudantem iuftum, maledi 9)τον ευλογέντα τον δίκαιον, τον δε κα
ταξώ.
1) εχθρές. Cod.t, 2. prarm. τές. 2) Ακύλα-εκθρέι. Ηoc Scholion exftat in
εdit, rom. των ό. 3) δίδωσιν. Ιta leg in Cod. alex. (ed Cod. τnt, habet δ.δοί.
4) Cod. 2. θεία. 5) μακάριος,
Cod. 2. θείος, 6) σφόδρα, Αdditur in Cod.
alex. 7) Rec. leξtio eft όταν. 8) Cod. Ι. 2. αυτού, guz etiam elt reς. leξtio
in Vert. graeca. 9) Cod. 2. τις ευλογώντας,
α) Μatth, 5, 45. 5) Gca. 12, 3.
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧVΙ. 839
Α" - 3/ Χ Α' φ 2 \
centem vero arqualilanceremunera
ταρώμενον τοίς ίσοις αμείβεται επειδή
αυτός κατευθύνει τας των δικαίων oδές. tur, quoniam ipfe iuftorum vias di
rigit. Fierienim non poteft, vt quis
αδύνατον γαρ δίχα της αυτέ χάριτος absque ipfius gratia fine culpa in
αμέμπlως οδεύσα τινα την της αρετής virtutis via incedat. Fauet igitur
οδόν συνεργέ; 1) μέντοι τοις 2) τέτονέ. his, ηui talepropofitum habent: et
χεσι τον σκοπόν και χρεία καταταυ necefle eft ad virtutis acquifitio
τον συνδραμεν εις την κτησιν της αρετής nem, humanam promtitudinem
et diuinam opem vna concurre
προθυμίαν ανθρωπίνην, και θείαν προ re, Sic enim etfi aliφuando pro
μήθειαν, έτω γας καν ολιθήση ποτέ ο labatur gui hoc iter facit, diui
τήνδε την πορείαν ποιέμενος, της θείας nam tamen open confequitur,
αντιλήψεως τεύξεται έτως ο 3)μακά Εodem modo beatus Dauίd ,
et ne in terram
ριος προσπlαίσας Δαβίδ, και κατενε cum offendiffet, di
χθήνα κινδυνεύσας εις γην, ύπο της νinam gratiam erettusper eft.
procideret periclitaretur,
θείας 4)χάριτος ανωρθώθη κέ. Νεώ. 25. Πunior fut , ηuin etiam con
τερος εγενόμην, κα) γας έγήρασα και /έmui, et non υίdi iu/trιm derell
εκ είδον δίκαιον εγκαταλελειμμένον έδε έtum, nec./emen eiu, 4uaren, pa
το σπέρμα αυτέζητgν άρτες, κ5Όλην nem. 26. Τοto die mi/aretur, er
ίν ημέραν ελεει και δανείζει 5) ο δί. commυdat it/fur, ει /έmen illiu,
Νec cum
in benediξtione erit.
κάιος, και το σπέρμα αυτό εις ευλογίαν éflem iunior , πεque fenio con
έσαι. Και νέος ων, και εις γήρας ελθών, fettus, noui, nec vidi iuftum
εκ 6) οίδα θεασάμενος 7) δίκαιον της diuina prοuidentia deftitutum es
θείας 8) έρημον προνοίας γενόμενον,
Λ. 2 ν.
ο Ιe. Εtenim iuftus iudex non mo
do ipforum , fed * etiam illo- και
γας το δικαιος κείτης, ε μονον αυτων, rum, φui ex ipίis nafcuntur,
αλα και των εξ αυτών φυομένων πάσαν omnem curam gerit. Sic Ifrae
ποιείται κηδεμονίαν, έτω τε Ισραήλ lis etiam harc impic agentis, ob
maiorum virtutem rationem ha
και 9) ταύτα παρανομέντος, διά την
προγονικην αφετην προύνοήθη. τε 87'Ολ) buit. Εodem modo Salomonen
Σολομώντος ήσεβηκότος ηνεχετο, δια impie peccantem ob paternam
την πατρώαν φιλοθείαν, το. δε όλην pietatem pertulit. Ηoc autern,
Τοto die mi/erctur et commodit
την ημέραν ελεει και δανείζει ο δίκαιος, it/fu, , οιnnis generis beneficia
τας παντοδαπας τέ δικαίε ευεργεσίας iufti defigmat: videlicet, per opes,
δηλοί, τας δια ιο)χρημάτων, τας δια per negotia, per verba et con
τι) πραγμάτων, τας δια λόγων και filia. Ηarc vero faciens, mifere
συμβελών, ταύτα δε ποιών, ελεε μεν tur ηuidem eorum, φui hac con
τές απολαύοντας δανείζει δε τώ 12)τέ. feguuntur: commodat autern ho
". Η UlΙΤΑ

1) Cod. 2. μέν. 2) τέτον. Αbeft a Cod. 2. 3) μακάριος, Cod. 2. θείοι. 4) χά

ριτος ανωρθώθη. Cod. 2. επανεκλήθη χάριτος, ο ο κD. Ρ. 669. χάριτος ήξιώθη.
5) ο δίκαιος. Αdditur in Cod. alex. 6) Cod. 2, είδον, omillo θεασάμενοι,
7) δίκαιον της Cod. 2. δίκαιον εγκαταλελειμμένον ήγεν της, 8) Cod. 2. προνοίας
γενόμενον έρημον. 9) ταύτα, Cod. 1. τοιαύτα. 1ο) χρημάτων. Cod. Ι. 2. πραγ:
αάτων.
Α"
ι) πραγμάτων. Cod. Ι. χρημάτων. ια) τέτων, Cod.2. των όλων.
 Ι
,

84ο Β. Τ Η Ε Ο D Ο R Ε ΤΙ
rum Deo. Οui enim mifere των Θεώ ο γας ελεών Φησι πlωχόν, δα
tur, ait, a) pauperis , com νείζει Θεώ, 1)ώς το 2}αυτο έλεον είναι
πmodat Deo : νt idem fit mife,
ricordia ac mutuum. 27. De και δάνεισμα, κζ'. Έκκλινον από και
clina a malo, et fic bonum, et κέ, και ποίησον αγαθόν, και κατασκήνε
pabita in /acculum /«culi. Cum εις αιώνα αλώνος. Ταύτα τοίνυν ειδό.
hac igitur noueritis vos omnes τες άπαντες άνθρωποι, και μεμαθηκό,
homines, cumque pra mia virtu τες της αρετής και της κακίας τα επί
tis et malitia didiceritis, fugite
χειρα, 3)φεύγετε μέντης κακίας ταεί,
quidem celeris fpecies, ambula δη, οδεύσατε δε την εναντίαν οδον, ήα
te vero contrariam viam, vt fem
piternis bonis perfίuamini. των αιωνίων αγαθών απολαύσητε
23. Ωuin Dominu, amat iudicium, κή. "Ότι Κύριος αγαπά κρίσιν, και εκ
ει ηοη derelinquet Janξίο, βιο, 4) εγκαταλείπει τες όσίες αυτέ, 5) ότι
quia in «ternum con/aruabuntur, εις τον αιώνα φυλαχθήσονται. 6)άνο
iniu/ti autem punientur, et Jέmen μοι δε εκδιωχθήσονται, και σπέρμα ασε
impiorum peribit, 29 Ιιι/ti, αμ,
τεη βereditnbunt terram , ει babi βών εξολοθρευθήσεται κθ'. Δίκαιοι δε
εαυunt in /rculum /acculi Jκper κληρονομήσεσι γήν, και κατασκηνώσεση
"ω 2 . * ? Αν Χ. -

επ. Re&to et iufto iudicίο ντεηs εις αιώνα αιώνος επ' αυτής. Ορθή
νniuerforum Dominus, remune και δικαία 7)κρίσει χρώμενος των ό
rationes (tudiis accommodatas da, ο Κύριος προσφυείς τοις επιτηδεύμο
bit. Iu(titia quidem cultores τας αντιδόσεις ποιήσεται και τες μεν
omni cura dignabitur: contraria της δικαιοσύνης ερασας πάσης αξιώσει
vero eligentes radicitus euellet, κηδεμονίας'τές δε ταναντία προαιρεμέ.
Sic vtrorumque fruξtu Ρatefaξto, νες ανασπάσει προρρίζες. 8) έτω τες
docet deinceps, quomodo Ροίlit εκατέρων δείξας καρπές, διδάσκει λοι,
Deo accepta iuftitia exerceri. πόν, πώς ένεςι την τω Θεώφίληνκατος,
σο, ο ίu/ti meditabitur Japien. θώσαι δικαιοσύνην, λ'. Στόμα δικαίε
τiam, et lingua eiu loqucturiu, μελετήσει σοφίαν, και η γλώσσα αυτέ
dicium. 3ι. Lex Dei eius in cor λαλήσει κρίσιν. λα. Ο νόμος τέ9)Θεέ
dς ιρβιι,, et non βιρplantabuntur εν καρδία αυτό, και έχ υποσκελιθήσε.
gίεfu, είur, Decorum είt, in. τα διαβήματα αυτέ. Προσήκει Φησί,
φuit, et lingua et mente diuina
καν τη γλώτjη, καν τη διανοία τα θεία
Ιem. λόγια
eloquia circumferre, et hας
per meditari. Sic enim virtutis περιφέρειν, και την τέτων με
ίtudiofus φuid agendum fit di, έτην ποιέθαι διηνεκώς, έτω γας το
1cens, intrepidus et immobilis πρακτέον μανθάνων ό της αρετής εξα
πmanebit, fuperior fattus. iis, gui σης, ατρεμής 1ο)μενεί.και ασάλευτος,
illum de ftatu fuo deiicere co των καταβαλείν επιχειςέντων περιγινό
μενος.

1) Cod. Ι. 2. ώςε, 2) «υτί. cod , sidi καί. 3) Cod. Ι. 2. φύγητε. 4) Cod. 2.

εγκαταλείψει, φua eft rec. Ιεξtio. 5) ότι. Αbeft a verf: των ό. 6) άνομοι δε
εκδιωχθήσονται, Def: in Τextu hebr. In Cod. υρtic. leg. άμωμοι εκδικηθήσονται,
7) κρίσει. Cod. 2. χρήσει, 8) καιτω. Cod. 2. addit καί. 9) Θεέ, Cod. 2. addit
κυτg Sicque etiam leg.in verί των ό. 1ο) Cod. Ι. 2, μένει,
a) Prov, 19, 17.
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. , ΧΧΧVΙ. 84Ι

μενος- ταύτα και τώ πρώτω έφη ημr, Ηπε είin primo pfalmo
ψαλμώ τ)αλ' εν τώεννόμω Κυρίg το θέ- ηdixit, ω Sed in lege Domini νο
λημα αυτό, 2) και εν τω νόμω αυτέμε, ιuntas ειus, ετη lege eius medita
λετήσει ημέρας και νυκτός και τα bitur die Αc πode, et φua fequun
εξής
δί λβ.ζ Κατανοεί ο αμαρτωλός
είτε θανατώσαι
ν αυτόν, Ε. ," ει""""""
τον iu/tum ""τον
φuart τι occidat eum.
ικαιον, κα/ζητ α/ * Dominu, autem non derelinauet
λγ. Ο δε Κύριος ουμή εγκαταλείπη Ά
, 1 % w εun in
Λ- > -υ " Ο Μ.
4μει και
mauibu, eiur, nec dannabit
-- -

αυ7"Ωy Gίςτας χειρας αυτ8, 3) εδε μή εtιm, ηuan iudicium fèretar de illo.
4) καταδικάσηται αυτονοταν κρίνητα Diuerfis modis eadem dicit, maiori /
3) αυτφ. Διαφόρως 6) τα """ πιeditatione tenaciorem memoriam
λέγες, τη πλειον, μελέτη μονιμωτέβαν faciens. Dicit autem, Dominum
Ι \
κατασκευάζων την μνημην λέγει δε ως minime defpcξturum effe homi
ού περιόψεται τον δίκαιον ο Δεσπότης nem iulium , cum ab iniquis
επιβελευόμενον υπό των πονηρών, ούδε hominibus infidis petitur, neque
συμψηφιείται αυτοίς τα τοιαύτα τολ, adhafurum ipfis qui tali, audent,
μώσιν, αλ' υπερπηδήσαι παρασκευασει ίca effecturum, vt retia transfi
τα δίκτυα. 7)ταύτης απέλαυσεν Αβρα- liat Ηanc opem confecutus eft
αμ τής προνοίας, 8) δις αρπαγείσης τής Αbraham, Sara eius νκοτε bis
Σάββας ταύτης ο Ισαακ 9)αυτό τούτο rapta, hanc et ΙΙaac hoc idem
παθών ταύτης ο Ιακώβ υπ' αδελφού Ρεθι"; hano Iacob a fatre et a
καλ κηδεσού φθονηθείς ταύτης ο Ιω- focero inuidi, εppetitus, hane
σήφ υπό φθόνου και συκοφαντίας πο- Ιο(eph per inuidiam et columni,
λεμηθείς, και τι δείκαταλέγειν πάντα; Ε "Ε": Ε 3,id opas
εάδιον γας τοις φιλομαθέσι, και τα πά- ει: omnia percurrerει Focie
Ά
λοα/ συλέξ Ά και
και θεωρήσαι τα νέα.
φύ " eft etftudiofis
colligere, et antiqua
noua , confiderare.
- 2 "Ψ - - -

τού Ε
ύψ3ασ,
λάξει την δόν αυτού, και γήν, Ά. Ά
εν " reditate capia terram, cum perie
την
εξολοθρεύε α/ αμαξτωλους όψει. ξ" rint φeccatores, υίdebir.
Υ Ηac
Ταύτα τοίνυν μεμαθηκώς, την θείαν igitur edoξιus, diuinam (enten
πgόσμενε ψήφου, και τους κειμένους φύ- tiam exfpcξta, et leges impofitas
λαΤΙε νόμους, έτω γας Ιο) κg) εν τώ 7ία- cuftodi. Sic enim et in hac vi
ρόντι βίωγενήση περίβλεπτος, και εν ta illulitis eris, et in futura
τώ μέλοντι των μονίμων αγαθών απο- permanentibus bonis perfueris,
λαύση, και όψει των αμαξlωλώντoτρισ. ε videbis miterrimum peccato.
άθλιον τέλος, είτα τι) επειδή πολους run finem, Deinde quonian
mul

1) Cod.1.2. αλ' ή. 2)κα) - νυκτός. Αbείt a Cod. 2. . . 3) ουδεμή. Cod. 2.

ουδ' ουμή. 4) καταδικάσηται. Ιta in Cod. akx, leg Cod. υdtic. καταδικάσα.
5) Cod. Ι. 2. αυτόν. 6) Cod. 1. ταύτα, 7) ταύτης -τα νέα Def apud co κ D.
Ρ. 67π. 8) Cod. Ι. διαρπαγείσης. 9) Cod. 1. ταυτό. Cod. 2. αντί τούτου,
το) και εν Cod. 1, 2, καν. Ιta φuogue Ροίt Ρauca, 11) Cod. 2, επεί,
α) Ρί. 1, 2,
Β. Τhrod Τom. Ι. Ηhh ".
 842 Β. Τ Η Ε o Do RΕ ΤΙ ,
.. " - y - w- -) -) Α" -

-
- -

multos contriίtat, φuod nunc non ανιά, το μή

-
οράν των αδίκων την τι
y
yUy
- Α' 1 .

Ε ΕΕ. Ε μωριαν, τ)αλ αναμένειν χρονονμακεον,

penaere, go tempore p εικοτως απο των γεγενημένων πις ουτα/
ftere, merito ex practeritis futura """" r - - 3' \ --

εομήτημί" ;;"νη"ηρίπη, τα μέλoντα, λέ, Είδον τον ασεβή

εκaltatum , et eleuntum /ίμt ce- υπερυψούμενον κα) επαιρόμενον, ώς τας
aro, Libani. 36. Ει tranβui, κέδρους του Λιβάνε. λ5'. Και πα
ει εcce non ernt : φu«βui eum, ξήλθον, και ιδού ούκ ήν και εζήτησα
ε:
Vidit eft magnus
monenim inuentu Dauid καιο ουχ
αυτόν,γαρ
locμ, etείuίfi. Είδε ευρέθη
μέγας ο τόπος αυτού.
Δαβίδ "ν -

ηem τερηi saiiis, et εμerho- ξ" Υ"ξ" "Υ" """"" καλ της του
nem tyrannidis Αbfalomi, et Σαουλ μλειας Το τέλος, και της τ8
fuperbiain atque interitum Νaafi Αβεσσαλώμ τυραννίδος τον όλεθρον,
Αmmanita, et cum faftu mor- και Ναας του Αμμανίτου 2) και την
temi Goliathi alienigena, et alio- υπερηφανίαν και την απώλειαν, και τ8
rum Ρrater hos non Ρaucorum αλοφύλου Γολιάθ συν τώτύφω τον θά.
arrogantiam et fuperbiam, ει νl, νάιον και άλων αύ προς τούτοις εκ ολί.
timam perniciem. Μerito igitur γων και την αλαζονείαν,3)και την υπερη
φανίαν, και την πανωλεθρίαν. εικότως τοί,
illorum felicitatem fterilibus ar-
boribus εomparauit . Vano au γυν τοις ακάρποις δένδροις την εκείνωνεύη
tem effe aidit, mon folum ipίσs, μερίαν απείκασε, φρέδες δεέφη γεγενή

verum είiam εorum loca: Ρε θά, εμόνον αυτές, αλλά καιτές εκείνων
Βας ευε",πεποίim fgnifica τόπε δια τούτων δε την μνήμην εδήλω.
ιuit. Deinde rurfus admonitio- 3' Λ' Υ. " " -Α "
οι σεν. Στα παλιν εισήγησιν εισφέρει κα)
filium affert.
πει ει εonuuum enert, π.
/todi innocentiam , et υide αqut-και συμβ8λην ) ό 2-.Υ.. ακακίαν
ίδε ευθύ λζ". Φύλασσε
βελήν, 2
y
Α.

τatem, ηuoniam Jun reliquiα bo. " " "" υτητα, 4 οτι επιν εγκατα
mini pncifico. Ηoc Symmachus Άμα ανθρώπω ειρηνικό,
5) Τέτο Α"

δΣύμμαχος ούτως έφη υλασσεα,

fic vertit: cu/todi /implicitatem, "
*ει υίde retium , * ηuoniam /un πλότητα και και ορα ευθύ, οτι εσι μέλ,
futurn bomini pacήκο. Νe re..λοντα ανθςωπω ειρηνικω, μη αποβλέ.
fpicias, ait, in prafentes ca- ψης, φηση, εις τα παροντα λυπηρα,
lamitates, fed futura ekίpetta. αλα προσδέχoυ τα μέλοντα, εξί γας
Εrit enim tempus, φuo iis, qui καιξος, εν ώ τοις απλότητι και ευθύτη.
fimplicitatem et rectitudinem ex- τι κεχ ημένοις αποδοθήσεται ο προση
coluerint, merces congruens re- κων μιώΒός. λή. Οι δε πα άνομοι εξο
pendetur. 38. Ιniu/fi autem diβ λοθρευθήσονται επί το αυτό, τα εγκα
peribunt βnul , reliquia impio. ταλείμματα των ασεβών 6) εξολοθρευ.
νum interibunt. Ηος rurfus Sym- θήσεται. Τούτο πάλιν ο Σύμμαχος
έτως

1) αλ. Αbeft a Cod. Ι. 2) καί Αbeft a Cod. 2. 3) και την υπερηφανία,

Αbείt a Cod. Ι. 2, 4) ότι - ειρηνικό. Ηebr, ηuia βήi, ύiro (e, taii, pix
εrit. Ηunc fenfum exprefliffe videtur Αquila, cuius tamen interpretatio
h. 1. manca eft, cum nihil praeter vocem έχατον de illa fuperfit. 5) Τού.
kai. εί φή Def in Cod. Ι. 6) Cod. α. εξιλεθρευθήσονται φur oί τες.
CζίlΟ Π.,
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ ΙΝ : ΡSΑLΜ. ΧΧΧ γ ΙΙ. 843
έτως ειρηκεν οι δε αθετούντες εξαλει, Symmachus fic exprefit : Pνα,
φθήσονται ομού, τα έχατα των ανόμων rιaricatore, autem /imal dele
Βuntur , i mouiljima iniquorum
") εκκοπήσεται, εν εκείνω, φησί, τώκαι, εκcidentur. Ιllo, inquit, tem
ρώ, και ουτοι τα επίχειρα δέξονται, pore hi etiam fua malitie pra
2) και κοινόν 3) υπομενούσιν όλεθρον. mia habebunt, et communem
λθ. Σωτηρία δε των δικαίων παρά Κυ. interitum patientur. 39. Salus
gis, και υπερασπισης αυτών εσιν εν και. autem iu/forum a Domino, et pνο
ρώ θλίψεως, μί. Και βοηθήσει αυ: tettor eorum ε/t in tempore tribμ.
Ιationi. 4ο. Εt adiuunbit cor
τοις Κύριος, και ρύσεται αυτούς, 4) κα/ Dominur. Ει liberabit εον, εε
εξελείται αυτούς εξ αμαρτωλών, και σώ. εruet co, a peccatoribur, er /alua
σε αυτές, ότι ήλπισαν επ' αυτόν, bit eor, ηuia /perauerunt in eo,
Οι δε της δικαιοσύνης εργάτα της θείας Ομί autem iuftitiam exerceut, di
uino auxilio perfruentur, et (a-
ροπής 5) απολαύσονται, και σωτηρίας luten confequentur , et fupera
τεύξονται, και των αδικών περωμένων bunt : eos, φui offendere conan
περιγενήσονται, άτε δή ακραιφνή την tur, φuippe gui in eo totam
περιο)
"
αυτών
,"
ελπίδα κτησάμενοι, 3 ίpem fixan habuerint.
Αξ
" . -

ΕΡΜΗΝ ΤΟΥλζ ΨΑΛΜΟΥ. : ΙΝΤΕRP, PsALΜι χxxvπ.

-'
α'. Ταλμός τώ Δαβίδ, εις ανάμνησιν Ι- άhnu, Dauidi, in commemo
Ψ 7) περί τε σαββάτε. 8)Την norationem de /n b bato.
σπουδαίαν μετάνοιαν τέ9) θειοτάτου Confeftionis varietas demonfirat
Δαβίδ το της εξομολογήσεως κηρύτle, finceram diuini Dauidis paeni
tentiam. In multis enim p(al
διάφορον εν πολοίς γας ψαλμάς μέ, mis peccati meminit, vt qui
μνήlαιΊής αμαξίαςroflo έλκοςεκ ανεχό νulnus ferre non poterat. Ιm
μενος, αλα και την νόσον, και την θερα mo etiam morbum, et curatio
πείαν εις μέσον προτίθησι, διδασκαλίας nem in medium profert, doξtri
υπόθεσιν τοις ανθρώποις πζοσφέρων na argumentum hominibus affe
rens. In hoc igitur etiam pfal
καντούτωτοιγαρούν το Ραλμό,καιτής mo peccati mentionem facit, et
αμαρτίας μέμνητα, και της δια την pana: infiίξta ob peccati expia
11) θεραπείαν της αμαρτίας επενεχθεί, tionem. Αcciderunt autem ipfi
σης παιδείας, επηνέχθη δε αυτώ πολα multa et Varia moleftia, nimi
και διάφορα δυχεςή τέ Αμνών ή σφα, mi rum Αmnonis cardes, Αbfalo.
γή, ή τε Αβεσσσαλώμ τυραννις, Αχι Η tyrannis hh 2
, Αchitophel
confi.
ι) Cod. Ι.α. εκκοπήσονται. 2) καί Αbelt a Cod. Ι. 2. 3) Cod.1.2, υπομένοντες,
Χ . *

4) και εξελ, αυτούς, Αbeft a Cod. 2. . 5) Cod. Ι. 2. απολαύοντες, 6) Cod. Ι.

2. αυτόν. 7) περί του σαββάτου. Αbeft a Cod. Ι. 2. 8) Την - διάφοροι. Ηac
apud coκ Ρ. p, 7ο4 advert: Ιεquentem τείειο ίint. Εorum autem Iocum
p. 695. hac occupant: Τούτο άδει τον ψαλμόν, αναμιμνησκων αυτον τη ταλαι.
πωρίας ή, υπέμεινε δια την αμαρτίαν, και αξιοί σαββατισμού τυχε", ητοι αναπαυσε
ως εκ των συμφορών. »Ηunc Pfalmum canit, in memoriam fibi reuocans mi.
ferian quam propter peccatum fuftinuerat, et Ρetit νι Sabbatiίinum feu
quietem a calamitatibus nanciίcatur.» 9) Cod. 2. θείου. 1ο) το έλκοι,
όod. 1. 2. pram, κρύπτων, co» Ρ, κρυπτόν τι) θιφκπ τή, αμαρτ.Cod. 1. αμαρ
σίαν,
 844 , . : Β. , ΤΗ ΕΟ D Ο RΕΤ Ι

confiliarius, φui contra ipίum τόφελ τ) ο σύμβουλος κατ' αυτέβου,

confilium agitabat , Semei con λευόμενος, Σεμεει 2) λοιδορούμενος, και
tumeliofus, et cetera, quat τα άλα, όσα ή ισοβία διδάσκει. β Κύ
hifto ria docet, 2. Domi
πe ne in furore tuo argua, me, με μή τω θυμώ σε 3)εξελέγξης με, μη
πεque in ira tua , corripth, me, Ά τη οργή σου παιδεύσης με 4)Τού
Ηοc. etiam (exti p(almi exordi. το και τε έκτε ψαλμέ προοίμιον εποι
ιum fecit, orans vt more medici,ήσατο, 5)παρακαλών ιατρικώς μη δικα
non iudicis caftigetur, neque vtσικώς παιδευθήνα, μή δριμυτέςοις,αλ'
amarioribus medicamentis, (cd
lenibus curetur. 3. Ωuonianηπίοις φαρμάκοις ιατρευθήνα γο.
/ogitte tua inβκα /int mibi, et τι τα βέλη 6) σε ενεπάγησαν μοι, και
confirma/ti /uper me manum tuam. επεσής"ξας επ' εμε την χείς ά σου.
» *Ηoo, inφuit, πon fruίtra obfe. Τούτο, φησίν, ε μάτην αντιβoλώ, αλ'
cro, 3 Ιed videns imbrem fagit
tarum in me delatum, tuam ορών επιφερομένας μοι νιφάδας βελών,
que, manum mihi valde immi. και την χείρα σε λίαν επικειμένην, και
nentem , mcque vehementer ca σφόδρα 7) με μασιγεσαν. 8) το γας,
dentem, .Ηoc enim , Confirma επεσήφιξας επ' εμε την χείρασε, εκ με
/ti /uper me manum tuam , dixit ταφοράς τέθεικε των και
per Μetaphoram daάtam a ca πόλας9)επιφερόνlων πληγάς. δ'. Ουκ
Ά
dentibus , multasque plagas in
cutientibus. 4. Νon g/t /a- έσιν ίασις εν τη σαρκί μου από προσώ.
πitn: in carne mea propter iram που της οργής σου, εκ έσιν ειρήνη πο) εν
tuam : ' non g/t pax offibu, τοις οσέοις μου ιι)από προσώπου των α
ηrei, φνοφιέν φeccata men. Sup. μαςτιών 12) μου. Νυίlόμενός φησι τη
plicίο, inquit, affettus peccati τιμωρία της αμαρτίας αναμιμνήσκομαι
mei recordor: illius autem re
cordatio φuerelas mihi et plora,
ή δε αυτής μνήμη θρήνους μοι, και οδυρ
tus inducit , ex his vero aeru
μους εργάζεται' εκ Ά τούτων κακουχία
πmnae mihi et miferia μο και ταλαιπωρία προσγίνεται έ7Ό
nafcun
tur. 5. Ωuonian iniquitate, mea τι αι ανομία με υπερήραν την κεφα
/uperarunt caput neum, et /icut λήν μου, ώσει Ά
εβαρύνθη
onu, gratιe grauatar /unt /iper σαν επ' εμέ, 5. Προσώ ζεσαν και
πme. 6. Ρutruerunt et corru
φια /unt cicatrice mea propter εσάπησαν οι μώλωπές με, 13) και από
inβpientiam mcam. 7. Μi/bν προσώπου της αφροσύνης μου. ζ.Ε.
fhξtu, Jum et curuattι, /um in ταλαιπώρησα, και κατεκάμφθηνέ.
perpetuum , toto die contri/tatu, ως τέλους, όλην την ημέραν σκυθρωπά,
ingrediebar.. . . Ιnflexit me, ζων επος ευόμην. Κατέκαμψέ με,
- φησί
) ο σύμβουλοι - βουλευόμενοι Cod.2, ή συμβουλή - βουλευομένου. 2) Cod. 2,
ή λοιδορία. 3) Cod. Ι. 2, ελέγξης, φua eft rec. leξίio h.l. 4) Τούτο - ια,
τρευθ, Del: in Cod.2. 5) παρακ - ιατρευθ. Del: apud co κ.Ρ, p. 7ο4.
6) σου. Αbeft a Cod. 2. 7) μέ. Αbeft a Cod. Ι. 8) το γαρ - πληγά,
Del: apud coκ D. p. 696. 9) Cod. Ι. επιφερομένων, το) εν. Αbeft a Cod.
τιτίς
«
τι) απο- αμαρτιών μου. Αb Ηebraiίino pura eft Symm, vertio 3... τα,
"μαρτία μου, 12) μου. Αbeft a Cod. τ. 13) καί. Αbeft a Cod. 2.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ. Μ. ΧΧΧVΙΙ. 845.
φησί, το βαρύ της αμαρτίας φορτίον, inquit, graue peccati onus :
ανιά δέ με και των σεσηπότων εκείνων marore autem me afticit grauis
odor illorum vulnerum iam pu
τραυμάτων η δυσοσμία, ά την φρόνησιν tridorum, φua accepi, cum pru
αποβαλών και τη αφροσύνη δουλεύσας dentiam abieci et infipientiac
εισεδεξάμην, έδή χάριν πάσης θυμηδί. feruiui. · Οua de caufa omni vo
Cζ9' εσεςημένος, αχάλω και αλύω διη luptate priuatus, mαreo et per
petuo triftis fum, et maeroris
νεκώς, και της σκυθρωπότητρς μεταβο νίciffitudinem non inuenio. 8.
λήν ουχ ευρίσκω. ή. Ι)"Ότι αι 2)ψό Ωμoniam lumbi mei impleti Jint
αι με επλήθησαν εμπαιγμάτων, 3)και illuβonibur, et non g/t /anita, in
εκ έσιν ίασις εν τη σαρκί μου. Δια carno mea. Ρer lumbor, concu
4) των ψοών την επιθυμίαν Ά piίcentiam innuit. Ηis enim in
hacrent renes, per φuos appeti
ταύταις γας έγκεινται οι νεφροί, δι’ ών tus excitari folent. Ιftorum igi
αι ορέξεις κινείθαπεφύκασι λέγει τοί. tur malorum, inquit, caufa mihi
νυν, ότι 5)τούτων αίτιόν μοι γεγένηται fuit, φuσd non ad rettum , ίed
των κακών το μή εις δέον, αλ' εις ασω ad laίciuiam concupiίcentia abu
τίαν,τη επιθυμία προσχρήσαθαι. θ.Ε. fus fim. 9. Αffiiξtu, Jum , er
κακώθην και εταπεινώθην έως σφόδρα βumiliatu, Jan valde, rngiebam
ωρυόμην απο σεναγμού της καρδίας ού genitum cordi mei. Εx illa,
μου. Εξ εκείνης, φησί, της επιθυμί inguit, concupiίcentia hoc perce
pi, quod in terram incuruatus
ας έτρύγησα το 6) κύπτειν εις γην, και fim, et (emper lugeam propter
διηνεκώς ολοφύρεθα δια τας πικράς acerbos cordis mei dolores.
της καρδίας οδύνας τούτου χάριν της Quapropter mutata coucupiίcen
επιθυμίας μεταβαλών την ενέργειαν, tiae opera, illam diuina volunta
tis effeci miniίtram. Ηoc enim
υπουργόν αυτήν κατέτησατε θέου βε, fubiunxit : 1o. Domine an
λήματος, τέτο γαρ επήγαγε ί.7)Κύ
ριε εναντίον σου πάσα ή επιθυμία μου. te te omne de/fierium meum.
Quoniam enim femel ipfa abu
8) Επειδή 9) γας άπαξεχρησάμηναυ fus fum, femper deinceps illam
τη κακώς, αετοίς σοίς το)αυτην επίlάγ. tuis mandatis addicam. Ει ge
μασιν αναθήσω, και ο σεναγμός
μου απο σου εκ απεκρύβη. ια, Η
mitu, meu, a te non g/t ab/ton
/ ditur. * ΙΙ. Cor meum conturba- και
καρδία μου έταράχθη έγκατέλιπε με tum e/t, dereliquit me υirtur mea
ή χύς μου, και το φως των οφθαλμών ct lumen oculorum meorum, et ik
με, τη και αυτό, έκ, έσι μετ' εμού. Ιμd non g/t mecum. Vides,
12) Οράς με, φησί, Δέσποτα τους οδυς inquit, o Domine, meos
Ηh h 3 plan

1)"Οτι - εμπαιγμάτων. Cod. Untic. habet ότι η ψυχή μου επλήθη εμπαιγμών,
2) ψόα. Cod. alex, et Symmacb, fimilem habent lectionem, eft , ψύα.
3) και - μου. Def in Cod. 2. 4) των ψοών. Cod, Ι. 2, τούτων, 5) τούτων,
Cod. Ι. 2. addunt απάντων. 6) Cod. 2. κρύπτειν, 7) Κύριε Ιta in Cod.
alex. leg. Cod. υntic. habet καί. 8) Επειδή - αναθήσω. Ηac apud co και ο.
p. 7ο7. ad verf praced. relata funt. 9) γάρ Αbeft και Cod. 2. , τo) Cod. 2.
> -ν
CζΣ/Τ"Ο 45', τι) και αυτό. Αdditur in Cod. alex, 12) Ορής - ωνόμασεν.Ηze
apud coκ Ρ. 1. c. ad verf.9. relata funt,
 846 τ
ο Β. ΤΗΕ o Do R ΕΤΙ - ,
Ρlanäus et lacrymas, vides me μούς, και τα δάκρυα, οράς με κλονέμε,
agitatum , et viribus deftitu, νον, ι)και της χύος γεγυμνωμένον, και
tum, confuetoque lumine priua
tum , et in meridie tanquam τέ φωτός του συνήθους εσεςημένον, και
in tenebris degentem. Duo au μεσούσης ημέρας 2) ώς έν σκοτω διά,
*em fimul per harc ίignificat, et γοντα, δύο 3) δε κατα ταυτον 4) δια
m αεroris immenfitatem, per τούτων σημαίνει, και την της αθυμίας
φuam . lux non viderur effe
5) υπερβολή, δι' ήν ουδε το φως είναι
lux, et defe&tum diuina pro δοκεί
ιuidentiac, φuam lumen ocμlorum φώς, και της θείας κηδεμονίας την
πmerito nuncupauit. 12. Αmici γύμνωσιν ήν φώς οφθαλμών εικότως
mei et proximi mei aduer/u, me 6) ωνόμασεν. ιβ. Οι φίλοι μου και οι
σφpropinquaaerunt... et /fetcrunt: πλησίον με εξεναντίας 7) μου ήγγισαν
ει φui tuxta me erant, e longin και έτησαν και οι έγγισά μου απομα
quo βetcrunt. Ηoc autem Sym
Α'
τnachtis fic interpretatus eft: Α κρόθεν έσησαν, 8) Τούτο δε ο Σύμ,
πmici met, et /ocii mci ex aduer μαχος ούτως ήρμήνευσεν οι φίλοι και
Jo in plaga mca contra me /fete 9) οι εταίροίμε εξεναντίας ιο)εν τη πλη
πunt. Νam ex amicis, inquit, γή μου αντέσησαν, οι μεν γάς Φησι των
alii guidem meam plagam cer φίλων, την εμήν θεασάμενοι πληγήν,
nentes, hoftilia egerunt, et ma τα πολεμίων έδρασαν, και προφανώς
nifefto contra me fteterunt : alii
vero veriti fecefferunt, nec fui μοι αντέσησαν οι δε δείσαντες εχωρίθη
auxilii me participem fccerunt. σαν, της οικείας μοι συμμαχίας ου με
Τacite autem innuit in prima ταδόντες, αινίflεται δε ιι) δια του προ
parte Αchitophelem , qui non τέρου τον Αχιτόφελ, ου μόνον χωρι. . Ι

modo difcefίit, verum etiam

ώθέντα, αλλά καιτας ολεθρίους εισενεγ
pernicίοfa confilia artulit. Αlii κόντα βελάς και άλοι
porro , vt verifimile eft, ea. δε, ως εικός,
aem φua ille fecerunt: immo 12) ταύτα δεδράκασιν 3) εκείνω μάλλον
δε το πλείσον το Ισραήλ, και 4)αύτη δε
vero plurima pars Ιfraelis , at
φue ipfa tribus Ιuda pro Αb ήτε Ιέδαφυλή συντώ Αβεσσαλώμι;)ε.
falomo bellum gefferunt. Subί. gρατεύσατο. αυτίκα τοίνυν μετά την
το igitur poft parricida cardem
inuicem (ο hortabantur , ντ τε πατραλοίου σφαγην, 16) αλήλοις
ali as tribus pra u eni. παρεκελεύοντο 17)φθάσαι τας άλας
φυλας,
τ) και - ες ερημένον, Γef in Cod. 2. 2) ώς. Αbeft a Cod. 2. 3) δε. Αbeft a
Cod.3, 4) διά, Cod. Ι. pram. καί... 5) υπερβολήν Cod. 3. in quo hac Sc
ξtio incipit a verbis δύο δεκ. λ. addit, φua feφuuntur: καί τής ίχύος την γυ.
μνωσιν τού γαρ συνήθους φωτός ετερημένος και μεσούσης ημέρας ως εν σκότω διήγον,
Ά υπό νή, αθυμίας και θρηνών και τένων διηνεκώς εκλoνoύμην, και της ίχύος εν.
εήτεγενόμην , et roboris defcξtum. Confueto enim lumine priuatus, medio,
inguit, die νι in tenebris verfatusfum, propter marorem: perpetuoqueluξtu
ac gemitu agίtabar, ab omni robore deftitutus. » 6) ωνόμασεν, Ρauca fub.
iunξta vid. apud c ο κ Ρ. p. 7ο7. 7) μου. Def in Cod. 3. 8) Τούτο -μετα
δόντιε, Del: in Cod. 3. 9) οι Αbeft a Cod. Ι. 1ο) εν Cod. 2. pram, μου,
Cod. 1. habet επί ιι) διά του προτ, Def in Cod. 3. 2) τκύτα, Cod. 1. ταυ.
τά, 13) εκείνφ, Αbeft a Cod. 3. 14) Codd, aug, αυτή, 15) Cod. 3. ετρατεύε
το 16) Cod, 2 κλήλονι, 17) φθάσαι-φνλάι.Cod.1.τάιάλα, φθάσαφυλάς,
 ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧxxvΙΙ. ".
847
ι
-
Φυλας, και επαναγαγών εις τα βα rent, et in domum regiam regem
σίλεια τον βασιλέα Δαβίδ. ιγ. Και Dauidem reducerent. 13. Ει υim
ε εξεβιάζοντο οι ζητέντες την ψυχήν με. Jfaciebant
nam
, 4ui quarebant anί
mean: et qui quarcbant
και οι ζητέντες τα κακά μοι ελάλησαν
1) ματαιότητα, και δολιότητας όλην malum meum, locuti /int vanitn
ter, et dolo, toto die meditabantur.
την ημέραν εμελέτησα ν. Γεγυμνω Cum hoftes me deftitutum ab a
μένον 2) με των φίλων οι πολέμιοι θεα micis viderent, contra me infidi
" Α

σάμενοι τας κατ' εμού βάπloντες διετέ, as (truere non ce(farunt, mean
λουν επιβελας, της έμής σφαγής εφιέ, cadem deliderantes. 14. Εgo
μενοι, ιδ'. Εγώ δε ώσει κωφος ουκ ή. ηutem tanquan /ardu, non audie
κουον, και ώσει άλαλος εκ ανοίγων το bam , et βαμt mutu, non aperi
en, ο Juum. 15. Εt fήξtu /um
σόμα αυτού. ιε. Και εγενόμην ώσει βcut homo non audien, gt non
άνθρωπος 3)εκ ακούων, και εκ έχων εν baben, in ore /uo redargutioner.
τώ σόματι αυτό ελεγμούς. Τούτο Ηoc dilucide hiftoria do cet.
4 ή ίσορία διδάσκει σαφέςερον, και γας Νam cum Αbfalom (ententias
τέ Αβεσσαλώμ τε πατρός αιτιωμένου patris damnaret, et eos φui in
iudicio caufa ceciderant ad (e
τας ψήφες, και προς 5) εαυτόν εφελ alliceret, beatus Dauid patienter
κομένου των δικαζομένων τους ήτlωμέ. ferebat. Αc Semei maledictis
νες, ο ό) μακάριος εμακροθύμε Δαβίδ. lace(Ιente, manuque et lingua fe
και του Σεμεε, λοιδορουμένου, και γλώτ. riente, filens iniurias fuftinebat,
τη και χειριβάλοντος, σιγώντας ύ. et Αbe(fam conantem ab im
βρεις εδέχέlo και τον 7) Αβεσσαπειρα probo exigere "panas prohibebat,
θέντα δικας τον αλιτήριον 8) πράξαθαι dicens, a) Sinite ipfum vt male
dicat mihi, guia Dominus iuffit
9) διεκώλυεν,eigηκώς,άφέlε αυτόν το)κα ei, vt maledicat Dauidi. 16.
ταράθα, με, ότι Κύριος προσέταξεν Ωμonian in re Domine /perauί,
πι) αυτόν καταράθαι τον Δαβίδ. ις, ru exaudie, me Domine Deu, mi.
12)"Ότι επί σοί Κύριε ήλπισα, συ εισα 17. Ωuia dixi, me aliquando gau
κούση Κύριε ο Θεός μου. . ιζΌτι ά. deant de me ininici mei, et dum
πον μή ποτε επιχαρώσιμοι οι εχθροί commouentur peder mei, contra me
μου, και εν τω σαλευθήναι πόδας μου, magna lοcuti /ant. Ηac vero,
επ' Ε έμεγαλορρημόνησαν. Ταύτη inquit, vtens tolerantia pem
in te continuam habebam, tibί
δέφήσιχρώμενος τη καρτερία διετέλουν
εις σε τήν ελπίδα έχων, και σοί την ε. mei iplius iudicium committens,
- \ Λ 1

μαυτού κρίσιν δίδους, και ικετεύων, μή. et obfecrans , me inimicis lu

επίχαρτος γενέθαι τοις πολεμίοις, μη dibrio fierem ,
ν ? Α" 7 - Υ
nec mea caufae
δε την εμήν ήτlαν πρόφασιν αυτοίς α iaξtura
Ηhh 4
ipίis arrogantiac et ia
ξtan

1) Cod, τ. 2. ματαιότητας, φuae eft rec.4)le&tio h: 1. 2) μέ. Cod. 3. prrm. δε.

3) ουκ ακούων, Cod. 3. αβοήθητος.
ή. Cod. 3. praem. καί. α"
Cod. Ι. αυ
τόν. 6) μακάριος, Cod. 2. θείος. 7) Cod. Ι. Αβεσσαλώμ. Cod. 2. Αβεσά.
8) Cod. 2. et 3. ac co R D.p.7o8 εισπράξαθαι. 9) Cod.3, διεκώλυσεν, το) Cod.
3. καταράσαθαι. ΙΙ) Codd. tres aug. κυτώ. 12) "ότι-ήλπισα. Def in Cod. 3.
α) 2 Reg. ιβ, Ιο,
 Β48
γν
Ε. ΤΗΕ o Do R ΕΤ1
&tantiac anfa foret. 18. Ωuoniam λαζονείας γενέθα, ιή."Οτι εγώ εις
εgo ad fiagella paratu, Jum, et τ, μάσιγας έτοιμος και η αλγηδών με
dolor neur in con/pεξtu meo /έm
Ρer. Peccatum, ait, me flagel. ενώπιόν με εσί δια παντός. "Αξιόν
lis dignum fecit: idcirco fuppli. με,φησί,μασίγων η αμαρτία πεποίηκε'
είis me ipfum fubiicio, guia cu. διόπερ έμαύloν υπόIίθημι ταις τιμωρίας
rationem defidero, cum peccati εφίεμαι γας τής θεραπείας ταις τής α
aoloribus ftimuler. 19. Ωuon μαςτίας οδύνας κεντουμενος, Ο. ιθ.
inn iniquitatem meam annunciaθο,
et cogitabo pνο φeccato meo. τι την ανομιαν μου 2)έγω αναγγελω,
Ρropterea vero accufator mei ipfi καλ μεριμνήσω υπες της αμαςτιαε
us fio, et vt fanus fim, omnem μου. 3) Δια 4) δε τουτο και κατηγο
diligentiam adhibebo. 2o. Inimici ρος εμαυτού γίνομαι, και πάσαν φρον
autem mei υίuunt, et roborati /unt τίδα της υγιείας ποιήσομαι. κ. Οι δε
/uper me, et multiplicati /unt, φuί εχθροί μου ζώσι, και κεκραταίωνται υ
oderun me inique. 21. Ωμι νε,
τribuunt mibi mala pro 5oni. Τi. πέρ εμέ και έπληθύνθησαν οι μισούντές
ti enim . foli, ait, a) pecca με αδίκως, κα. Οι ανταποδιδόντες
ιui Domine , et malum coram 5) μοι κακα αντί αγαθών. Σοί γάς
re feci. Αt illi , cum multa φησι μόνω Δέσποτα, και τό
ήμαςτον
δ' a me beneficia fepius accepe. πονηρον ενώπιόν σου εποίησα, εκείνοι δε
rint, contrariis remunerantur, et πολας 6) πoλάκις παρ' εμού ευεργε
Σobur maius meo adepti funt. σίας δεξάμενοι, τοις εναντίοις αμείβον.
JDetraxerunt mibi, quonium /£4uu
ru Jum bonitnem, Rurfis per ται, και μείζονά μου προσεκτήσαντορώ.
Ιntrc Αbfalomum iptius iudicia μην, εν διέβαλλόν με, έπει κατεδίω
<alumniantem, et iniuftos ac κον 7) αγαθωσύνην. 8) πάλιν τον
Υ « w "
Αβεσσαλώμ δια τούτων παραδηλοί
-

εαrféntem defigmat. Εt quoniam

filius parricida effe ftudebat, me τας κρίσεις αυτού διαβάλοντα, και α.
rito Ε Εt proiecerunt me δίκους αποκαλούντα, και επειδή υιός ήν
πατροκτόνος γενέθαι φιλονεικών, εικό,
ailetium, υr mortuum abomina
rum. Οuem enim diligere opor. τως επήγαγε 9) και απέρριψάν Ιο)με
rebat fecundum leges natura , τον αγαπητόν, ως νεκρόν εβδελυγμένον,
Ιnunc tanquam mortuum grauί 11) ον γας αγαπάν 12) έδε κατά τους
ter olentem deteftabatur, Con της φύσεως νόμους, τούτον ως δυσώδη
gruit autem hoc et populo in. νεκρονεμυσάτlετο αρμότle δε τούτο και
Εrato, φui cum a Dauide 13)τώ αχαρίσω λαώ, δε μυρίας ευεργες
infinita boneficia accepifiet, et σίας i4)παρα το Δαβίδ δεξάμενος, κα'
Τάν;"
") μάσιγας Symm, το σκάάιν. Ηebν. γ9x9. 2) εγώ. Αdditur in Cod. alex.
3) Αία-ποιήσομαι.. Del: apud cor D. p. 7ος. 4) δέ. Cod. Ι. 2. δή. 5) μοί,
Αdditur in Cod. αίμα. 6) πoλάκιε Ιn Cod. : ponitur poft παρ' έμεύ. 7) 4.
γαθωσύνην, Rec. leξtio h. Ι. eft δικαιοσύνην. 8) πάλιν-επήγαγε, Def in Cod. 3,
9) και τεβδέλυγμένον. Ηrc in Τextu hebr. et verfiοne graca defid. 1ο)μέ.
Αθείt 3 Cod. 1. 2. Η) ον γάρ κ. λ. Cod. 3. pram, κατά δε το έυτόν. n) ίδι.
In Cod. 3. ftφuίtur κατά τον Αβεσσαλώμ." ή) τό αχαράω λαό. Cod. 3, περί
του αχαρίτου λαού των Ιουδαίων, 4) παρα- ευεργέτην, Cod. 3. έχων του
Ακβιλ, δι' αυτον πολάκι, κρείττων των πολεμίων γενόμενοι, αγνώκων ώφθη περίτε,
ενεργέτην, α) ΡΙ, 3ο, 4.
 ----------

ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsΑΕΜ. xxxvΙΙΙ. 849

των αλοφύλων δι' αυτό τ)κρείτlων γε per eum alienigenas fuperafet
νόμενος πολάκις, αγνώμων Ά
778
frpius, erga benefaξtorem ingra
turn fe exhibuit. 22. Νe dere
ρι τον ευεργέτην κβ. Μη εγκαταλί linqua me Domine Deu, mi, ne
πης με Κύριε ο Θεός μου, μη αποσης di/έcda, a me. 22 Ιntentu, β,
απ' εμού. . κγ. 2) Πρόχες εις την βο in auxilian me tι η D οπm in e
ήθειάν με Κύριε της σωτηρίας μου, Jaluti, mec. Τot, inφuit, do
"Υπό τοσούτων φησί περικλυζόμενος loribus circumclufus, * te Deum *
et Dominum meum obfecro, ne
αλγεινών, σε τον εμόν Θεόν και Δεσπό. tua folita prοuidentia me defti
την αντιβoλώ, μη γυμνώσαίμε της συν tuas, fed opem impertias, et fa
ήθους προνοίας, αλλά μεταδούναι βο lutem largiaris,
πής, και σωτηρίαν χαρίσαθαι.
ΕΡΜΗΝ ΤΟΥλη ΨΑΛΜΟΥ. ΙΝΤΕRΡ. ΡS. ΧΧΧVΙΙΙ.

α'. Ε ς το τέλος, τώ Ιδιθούμ' ώδη Ι" βnem, 1. ipβ' Iitbum. οικ.

τώ Δαβίδ. Τινές των συγ τicum Dauidi. Νon.nulli
auξtores pfalmum Ιdithumo ad
γραφέων το Ιδιθεμανέθεσαν τον ψαλ, fcripferunt, et dixerunt ipίum
μόν, και έφασαν αυτόν γεγραφένα τέ hunc confcripfifie Τitulus au
τον, η δε επιγρ ή τουναντίον διδάσκει, tem contrarium docet: videlicet
3τι τέ μεν Δαβίδ ο ψαλμός, τώ δε Ιδι pfalmum effe Dauidis, et Idi
θουμ, ώς τον 3) των αδόντων πεπισευ thumo ad canendum daturn fuif.
fe, cui canentium chorus com
μένω χορόν, εις το ψάλεν εδόθη εις miffus erat. In finen autenι
το τέλος δε ημάς παραπέμπει, επειδή nos, transmittit, , φuoniam hu
της 4) ανθρωπίνης φύσεως τραγωδεί mana natura vilitatem deplorat,
την ευτέλειαν, καλ5)το ταύτης υποδεί et huius finem demonίtrat.
κνυσι τέλος, είρηκε δε τέτον τον ψαλ Ρorro magnus Dauid hunc pfal /

μόν ο μέγας Δαβίδ, υπό τέ Αβεσσα mum dixit, cum Αbfalomurn

λώμ διωκόμενος, και υποτέ Σεμεείλοι fugeret, a) et a Semei conuiciis
afticeretur, et cum praecedente
δορέμενος,κα) προς τον προτεταγμένον pfalmo multam conuenientiam
πολήνέχει την συμφωνίαν. β. Είπα, habet. 2. Dixi, caftodiau:
φυλάξω τας οδές μου, τέμή αμαρτά, via men,, υι non delinquam lin
νειν 6)με εν γλώσση μου. 7) εθέμην τώ gua mea : pofiti ori meo cu/todiani,
σόματί μου φυλακήν, εν τω συgήνα τον cum com/jteret pcccator aduer/u,
αμαρτωλόν εναντίον μου. γ. Εκω 7ne, . 3. Ούmutut"ct humilia
Φώθην καλέταπεινώθην, 8)καλεσίγησα τu, βιm, et βlui a bonir,
εξαγαθών, και το άλγημά μου ανεκαι, et dolor meu, renouatu c/f.
νίθη. 9) Φεύγοντα τον μέγαν Δαβίδ Cum Semei magno Dauidi,
Ηh h 5 fugien
". , - -
ι) Cod.1.2. πολάκι, κρείττων γενόμενοι. 2)Πρόχε". ReliguίIntεrΡr, σπεύσον. Ηebr.
-

πύγη. 3) των Αbelt aCod. 2. 4) Cod. 1. 2. ανθρωπείας, 5) το ταύτης,

όσ4. 2.τοσαύτης. 6) μέ. Αdd. in Cod. alex. 7) εθίμην-φυλακήν. Symm.
φυλάξω το σόμα μου φίμφ. 8) καή-αγαθών, Symm. έσιωπήθην μή ών εν αγαθό,
9) Φεύγοντα κ. λ. Cod. 3. Ρram. Και ούτως νοήσεις καθ' ισoρίαν.
α) 2 Reg. ιό,
 85ο Β. Τ Η Ε ο D o R ΕΤΙ ,
fugienti patricida filii tyranni τέ πατραλοίου παιδος την τυραννίδα,
dem, in via occurriίlet, et gle. ο Σεμεει κατά την οδόν ι) υπαντήσας,
bis impetebat, et verbis maledi
cebat, peccatorem et fanguina, και βώλοις έβαλε, και λόγοις 2) ελοι
rium virum vocans. Verum di δόge τον άνδρα, παράνομον και άνδρα
uinus Dauia, fapientiffima, vt αιμάτων αποκαλών αλά τη συνήθει
folebat, agendi ratiοne νfus, non φιλοσοφία χρώμενος ο 3) θείος Δαβίδ,
modo ipfe νltus non eft, verum ε μόνον 4) αυτούς εκ ήμύνατο, αλα
νηum ex ducibus iaculis con
ficere conantem prohibuit, di. και των 5ρατηγών ένα πειραθέντα
cens: α) Sinite eum, φuoniam 5)κατακοντίσαι 6)διεκώλυσεν, ειξηκώς,
πmaledicit mihi : etenim Domi άφετε αυτόν, 7) διότι καταράται με
nus dixit illi, νt malediceret Da. διότι Κύριος είπεν αυτώ κακολογείν τον
uidi, et φuis dicet ipfi, φuare Δαβίδ, και τις ερεί αυτώ, τί πεποίηκας
fecifti (ic ? vt videat Dominus
humilitatem mean, et mihi Do έτως, όπως ίδοι Κύριος την ταπείνωσίν
minus bona pro eius malediξtis μου, καλ8 ) ανταποδώση μοι 9) Κύριος
hodie retribuat. Ρ[almi ergo αγαθά αντί της κατάρας αυτε το) εν
iftius verba multam conuenien τη ημέρα ταύτη. πολήν τοίνυν συμφω
τian habent cum hiίtoria. Νam νίαν προς τηνδε την ισοφίαν ιι)έχει τέδε
είt, fe magnam curam gefliffe τέ ψαλμέτα 12) βήματα πολήν γάς
linguae, cum (ciret hoc mem
brum admodum e(Ιe labile: et 13)φησι προμήθειαν της 14) γλώτjης ε.
hanc (emper muniίle veluti quo ποιήσατο ευόλιθον τέτο διαφεξόντως
«lam muro, prarcίpue vero guan τό μόςιον επισάμενος, και 5) οιόν τινι
do Semei ημlla iniuria affe&tus τειχίω ταύτην αει 6)περιβάλων, ουχ
obίtitit. Ipίum enim peccato. ήκισα δε, ηνίκα Σεμεει εδέν ήδικημένος
rem, tanquam iniuftum noιni
nat. Τunc enim Οbmurui, et αντέση' αυτόν γάς αμαρτωλόι,ώς άδι
bumiliatu, Jum, et βίui a bonir. κον ονομάζει. 7)τηνικαύτα γας εκωφώ.
* Ηzc autem (imillima funt * iis, θην 18) και εταπεινώθην, και εσίγησα
φua ab ipίο in hiftoria dicta εξ αγαθών σφόδρα δε ταύτα έρικε τοις
funt: b) Sinite ipίum maledi εντήίσορία 19)υπ'αυτέeigημένοις,2o)ά-
ξtis lace(Ιere, quonian Domi φετε αυτόν 21) καταράσαθαι, ότι Κύ.
nus pracepit ei, vt male
diceret Dauidi, an forfitan Do ριος προσέταξεν αυτώ κακολογείν τον
minus viderit hu militatem Δαβίδ είπες ϊδοι Κύςιος την ταπείνωσίν
" μου και

τ) Cod. 3. υπαπαντήσα... 2) Codd. tres augu/f. ελοιδορείτo Cod. 1, 2, adpo

nunt Colon, et omittunt τόν, 3) θείος, Cod. 3. μέγας. 4) Codd. tres
aug, αυτός, 5) Cod. 2. κοντίσαι. 6) Cod. 3. εκώλυσεν. 7) διότι καταράται
με Cod. Ι. 2, καταράθαι με. 8) Cod. Ι. 2. ανταποδώσει. 9) Κύριος. Def.
in Cod. 2. το) εν. Codd. 3. αμg. pracm. της. ιι) έχει τούδε τού. Cod. 3.
έχει τούτο δε τού. 12) Codd. tres aug, ρητά. 13) φησί. In Cod. 3.
(equitur poft προμήθειαν. Ι4) γλώττης ιτάνα, Cod. 3. γλώσσης έποιησαμην.
15) Cod, τ. οιονεί, 16) Cod. 3. περιέβαλον, Ι7) τηνικαύτα γάρ. Αbeft a
Cod. 2. 18) κα) έταπεινώθην Def in Cod. Ι. 19) υπ' αυτού. In Cod. 1. poni
*ur poft ειρημένοις. 2ο) άφετε- εχθρών μου. Αlia funt huius locί leStiones,
φuam fupra lin. Io. 21) Cod. Ι. 2. κατκράθαι,
α) 2 Reg. 16, Ιο -12. b) Ibid.
 .
-

ΙΝΤΕRPRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧVΙΙΙ. 85 Ι

μου, και εξελήτα με σήμερον εκ χειρός meam, ντ cripiat me hodie ex

manu ininicorum mcorum. Sic
των εχθρών μου, τέτο κανταύθα λέγει,
- Α'
etiam hic dicit, furdo fimilis fa
χ Υ Λ

ότι κωφώ εώκειν παντελώς έκ ακέοντι,

w Α' ξtus (um, plane nihil audienti,
w ν -

και εταπείνωσα εμαυτόν, ι) Λτο2/ εντεύ et humiliaui me, lucrum inde

ν

θεν κέρδος Ά
κ%) το άλγημα exίpe&tans.
C Υ
Λ'

Εt dolor meu, reno

μου ανεκαινίώθη υπ' εκείνου, φησί, λοιδο ιuaru, ε/f. Αb illo, ait, conui
*
ξ8μενος, της υπ' 2) εμού τολμηθείσης ciis affe&tus, peccati a me ex au
dacia commifίi recordabar,
et
αμαρτίας 3) ήλθον εις μνήμην, και ταις (timulis a peccato infliξtis confi
4) εντεύθεν ακίσιν έβαλόμην, λογιζό gebar, reputans hanc είle cau.
μενος ότι ταύτης ένεκα και λοιδορέμαι, fam, cur malediξtis atticerer, et
και τυραννούμαι, και των βασιλειών tyrannide opprimerer, et a re
giis domibus exactus, fugere
εξελαθείς, φεύγειν αναγκάζομαι και cogerer.
ταύτα δε πολήν έχει προς την ίσορίαν tam cum Ηac vero etiam naul
hiftoria cognationem
συγγένειαν το γας, Κύριος προσέταξεν habent. Illud enim, Praccepit
αυτώ κακολογείν τον Δαβίδ, μνήμηνέ. illi Dominus maledicere Dauidi,
χε της αμαρτίας, επειδή δια ταύτην ή peccati mentionem comple&titur,
παιδεία γεγένηται, δ'. Εθες μάνθη φuoniam propter illud caftigatio
euenit. 4. Concaluit cor neum
ή καρδία μου εντός μου, και εν τη μελέ; intra me, et in meditatione mea
τη μου εκκαυθήσεται πύς, 5)Τέτο ο εκardcβet ignir. Ηoc Symma
Σύμμαχος ούτως 6) ήρμήνευσεν εξε chus fic interpretatus eft: cale
θερμάνθη ή καρδία μου εντός μου, εν fiξturn e/t cor nleum intra me, er
τώ7)αναπολείν με,8)ανεκαιόμηνπυρί9) dum animo expenderem, com
burebar igne. Reuoςans in me
αναμιμνησκόμενος, φησί, της αμαρτίας moriam,
inquit, peccatum meum,
το) μου,τώ της αθυμίας ενεπιμπράμην maroris igne ardebam. 5. Lo
πι) πυρί έ. Ελάλησα εν γλώσσημε, outu, fun linguή med, notum fic
γνώρισόν μοι Κύριε το πέρας μου και mihi Domine βnem neum, . Ει
τον αριθμόν των ημεξων μου, τις έσιν' nuluerum dierun meorum, 4ui,
"να γνώ τί ύσερώ εγώ. . Προς μεν έν βί, υε /tiam, , ημid agβt mibi.
τον λοιδορούμενον απεκρινάμην εδέν, τον Conuίciatori igitur nihil refpoιι.
di, Domino autem vniuerforum
δε των όλων ικέτευσα Κύριον, δήλόν Ε (upplicaui, vt notum nihi finem
ποιήσαι της ζωής με το τέλος, σφόδρα meum faciat, valde mortem defi
της τελευτης εφιέμενος. 5. Ιδού derans, 6. Εcce mem/urabile,
12) παλαισας έθου τας ημέρας μου, και po/iii/fi dier mcor, et /uk/fantin
13)ή υπόσασίς μου ώσει εδέν ενώπιόνσε, mca tanquam nibilum coram te.
Ηου
ι) τό. Cod. 3, pram. αντί του. 2) έμού. Cod. 2, εκείνου, 3) ήλθον εις μνήμην Cod.
Ι. 2, εις μνήμην ήλθον Cod.3 εις ανάμνησιν ήλθον, 4) εντεύθεν, Cod. Ι. εκείθεν,
5) Τούτο o. Cod. 3. ο δέ, 6) Cod. 3, ερμήνευσεν, 7) Cod. 1. αναλάμποντι,
Cod. 3. αναπολάν, φuam pofteriorem le&tionem etiam Μ ο Ν τF., in Codd,
nonnullis inuenit, vt in Ηexaplis ad h. l refert. 8) Cod. 2. αν έκαιόμην.
9) αναμιμνησκόμενος -- πυρί, Def in Cod. Ι. Ιο) μου τώ, Def in Cod. 3.
ιι) πυρί, Cod. 3. addit, υπ' αυτής πυρούμενος της συνειδήσεως. 12) Οuidam li
bri veteres habent παλκιάς, φur eft lectio Cod. υdtic h. 1. 13) ή υπόςασί,
μον. Ηςbr, -77η cui Symnichi vertio (atis bene τείpondet.
 ** -- -- , και
852 Β. ΤΗ Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ "

Ηoc rurfus symnachus fic ex. Τούτο πάλιν ο Σύμμαχος έτως ήρμή.
Α' « >ΜΜ κ. 3
prefit: Εcce dedi/ti mibi dier, νεύσεν ιδε ώς σπιθαμας έδωκας τας η
υ: palmor, et υita nea υτ"nibil
ante te. " Defidero autem mor μέρας με, και η βίωσίς μου ως έδεναν
tem, fciens humariam naturam τικρύς σου, έφίεμαι δε Ι)τελευτης, 2) και
rminime longacuam e(Ιe Νoftra μακρόβιον την ανθρωπείαν επισάμενος
enim vita ne confiίtere quidem φύσιν ή γαρ ημετέρα βιοτή 3) έδε συνε
videtur " vitae tuae comparata.
Τu enim fine principio es , et σάναι δοκεί τη σή παραβαλομένη ζωή.
fine: nofira vero vita menfura. συμένγάς άναρχος και απέραντος, ο δε
tur , vt φuibusdam menfuris ημέτερος βίος οιόν 4)τισι σπιθαμάς και
palmi et cubiti. Per hoc au παλαί-ας εκμετρείται δια 5)τούτου δε
τem demon(trauit breuitatem παρεδήλωσε το ολιγοχρόνιον της αν
temporis humana vitae, Sic et
θρωπείας ζωής, έτω και ετέρωθιλέγει,
alibi dicit: α) Qaoniam 1mille ότι 6) χίλια έτη 7) υπό οφθαλμοίς σε
anni ante oculos tuos, tanquam
aies hefternus, qui practeriit, et Κύριε, 8) ως ημέρα ή 9) εχθές, ήτις
cuftodia in notte. Εt alibi, πο)διήλθε, και φυλακή τι) εν νυκli και
cum de calis et terra mentionem αλαχου των ουρανών και της γής μνη--
feci(Ιet: Ιpίi, inquit, b) peribunt, μονεύσας, αυτοί φησίν απολέντα, σύ
*tu autem permanes, * et omnes δε διαμένεις, και πάντες ως ιμάτιον
{icut veftimentum veterafcent,
Εt ficut amiξtum mutabis eos, παλαιωθήσονται καλώσει περιβόλαιον
et mutabuntur: ' tu autem idein ελίξεις αυτούς, και αλαγήσονται συ δε
ipfe es, et anni tui non defi ο αυτός εί, και τα έτη σε εκ εκλείψεσι.
cient. Veruntamen υniuer/ή υd πληντα σύμπαντα ματαιότης, πάς
πitar, omni bono υiuenr. Quare άνθρωπος 12) ζών ώσε πάσα,φησί, των
omnis, ait, hominum natura,
et diuites, et pauperes, vapori ανθρώπων ή φύσις, και οι πλουτέντες,
{imiles funt, φui diffoluitur, και οι πενόμενοι, ατμώ εοίκασι διαλυο
et temere ac fruftra aedificant, μένω, και εική κάλ μάτην οικοδομού.
plantant, diuitias et facultates σι, 13) φυτεύoυσι, πλούτον και Ι4) πε
congregant. 7. Κενuntamen
ριουσίαν αθροίζουσιν
in imagine tranβt bono, immo γε εν εικόν, διαπορεύεται άνθρω
ζ". Μέντο,
fru/tra conturbatur. Τbe/auro,
colligit, et ignorat, cui congre πος, πλην μάτην ταράσσεται θη
gaturu, /ft cor. Νihil , σαυρίζει, και ου γινώσκει τίνι συνάξει
ait, viuentes homines diffe αυτά. Ουδέν 15)φησιτών εν εικόνιγε.
runt ab iis, gui in piξtura
exprefli funt: . 2qualiter enim γραμμένων οι ζώντες διαφέρουσιν άν,
et horum et illorum natura θρωποι' ομοίως γας και τούτων κακεί,
» Ο ". " Α' ".

tempore labitur, et corrum. νων ή φύσις υπορρέ, τω χρόνω,καλδια,

φθείρε,
1) Cod. 2. τελευτήσαι, 2) ου. Αbeft a Cod. 2. 3) Cod. 2. ουδέν. 4) Cod. 2. τι.

5) Cod. 2. τούτο. 6) χίλια Cod. Ι. 2. pram. τά. 7) υπό. Cod. Ι. 2. εν.

8) Cod. 2. ωσεί, 9) Cod. 2. χθές. ιο) Cod. 2. παρήλθε, ιι) εν Cod. 2.pram. η.
12) ζών. Αbefta Cod.2. Ι;) φυτεύουσι. Cod. τ. addit Colon, Cod.2.autem hoς
νerbum iungit (equenti nomini πλούτον, cui Comma adponitur. Vterque
Codex Ρram.καί 14) Cod.2, περιουσίας. 15) φησί. Αbefta Cod. 3.
α) ΡΙ 89, 4. 5) ΡΙ. Ιοι, 26, 27.
 ΙΝΤΕR ΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧVΙΙΙ. 853
".
φθείρεται, αλ' όμως έδεν ήτloν Ι) δια, pitur. Veruntamen nihilominus
homiries contendentes pertur
ταράτloνται φιλονεικούντες, διαμαχό, bantur , dimicantes, bellum ge
μενοι, πολεμούντες, εμπορευόμενοι και rentes, , negotiantes:. et omnis
ζάλης άπας ο βίος μεσος, τέλος έχων humana vita tempeftate et fluξti ,

τον θάνατον, συν πόνω δε πολώ και bus referta eft, finem habens
ίδρώτι τον πλούτον αθροίζοντες, τον ε. mortem : cum labore vero mul
σόμενον εκ ίσασι κληρονόμον, τούτο δε το et fudore opes congerentes,
nefciunt futurum heredem. Ηoc
και ο 2)μακάριος\αβιδκαι εκ των καθ' vero beatus Dauid his, φua ex
εαυτόν κινούμενος γέγραφε τοις γας εκ pertus erat, permotus Ιcripfit.
των 3)πολέμων λαφύροις, και τώπαςα Εtenim curn regnum maximum
των αλοφύλων φερομένω δασμώ, με et valde illuftre reddidiffet per
ab hoftibus reportata, at
γίgην και περιφανή λίαν απoφήνας την fpolia
gue tributum, guod' ab alieni
βασιλείαν, ηγνόe"τέ παιδoς την δυσσε. genis pendebatur, neίciebat in
βή και παράνομον γνώμην ώτα θεας. piam et iniquam mentem filii. .
σάμενος αυτόν εγκρατή των βασιλειών Ρeinde cum vidiffet ipίum regias
4) γιόμενον, και τον αποκείμενον σφε, ades occupafte, atque diuitias ibi
repofitas fibi, vindica(le, in admi
τεξισάμενον πλούτον, την θαυμασίαν rabilem hanc vocem erupit: Ve
αφήκε φωνην, πλην ματην 5) ταρασσε. runtamen fruίtra conturbatur,
ται, ό) θησαυρίζει, και ου γινώσκει τίνι thefauros colligit et ignorat cuί
συνάξει αυτά ή. Και νυν τίς 7) ύ, έongregaturus fit eos.. 8. Εt 4ua
πομονή μου, ούχι Κύριες, και ή 8) υπό. nunc g/f ex/bεξintiomca 2 nonne Do
σασίς μου παρα 9) σού έ54 ν. Πάσιν minu, 2 et Jul/fantia mea apud te
εκείνοις ερρώθα φράσας, την παρασέ 4β., Cum omnibus illis vale di
xerim, a te exίpeξto opem, Sκύ
προσμένω βοήθειαν, την δε υπότασιν Jtantiam autem Αφuila εκfρεξtatio
Ακύλας καραδοκίαν ειρηκεν' αντί του, nem dixit: guafi dicat, te exfpeξιο
σε καραδοκώ πεξισκοπών * την σήν ευ. ςircumίpiciens; nimirum tuambe- .
μένειαν αναμένω είτα την αιτίαν των nignitatem praftolor. Deinde tri
ftium caufam oftendit. 9. Αk omni.
αλγεινών υποδείκνυσιν. θ. Από πα, bu, iniquitatibu, mci, crue me.
σώντώνιο)ανομιών ρύσαι με. Και α)τε Εt Semei rurfus mentionem in
Σεμεει πάλιν φέρει την μνήμην, όνειδος ducit: Οpprobrium in/ipientidedi/ti
άφρονι12)έδωκάς 3)με σφόδρα και τέ. me, Valde hoc etiam congruit iis,
το τοίς εντήίσορία ειςημένοις συμβαίνει quainhiftoria dicuntur: a) Domi
Κύριος είπεν αυτώ κακολογών τον Δα. nus dixit illi, vt malediceret Da
". uidi.

ι) Cod.Ι. διαπράττονται. α) μακάρι". Cod.2 θείος. 3) Cod.3. πολεμίων. 4) Cod. 3.

γενόμενον. 5) Cod. 2. ταράσσονται, 6) 3ησαυρίζει - αυτά, Def in.Cod. 2.
7) υπομονή. Codd. tres aug. pratm. ή. 8) υπότασίς μου. Ηebr. "η Υπηη,
quod Symm, bene interpretatus eft ή αναμονή μου. Ιta φuoque fere Αquila,
cuius verfiοnem Νofter ad h. 1. attulit. 9) σού. Reς, leStio είt σοί, φuan
etiam tres Codd. aug, tuentur. Ιο). ανομιών Cod. Ι. 2. addunt μου, ντ in
νerf. των ό, leg. π) τού Cod. 2. pram. τούτο, 12) έδωκάς με, Ηebr,
"yo"ί"Η -"Ν qua: Αquila rettius expr. μή θής με Symm, Α' τάξης μι».
13)μέ, Cod. 2. μοί. Cod. 1. habet φuidem μί, 4αίcripta tamen leξtionς μι.
α) 2 Reg, 16, 1ο.
 - - ι
εξ4 . . Β. ΤΗΕ o Do RΕ ΤΙ
tidi. Qut vero fequuntur, fimi, βίδ. και τα επαγόμενα δε π) ομοίως
liter cun his qua diξta funt co τοίς ειςημένοις ακόλουθα, ί. Εκω φώ
harrent. ίο. Οbmutui, et non
aperuί or neum, quonian frc/fi.
θην, και ουκ ήνοιξα το σόμα μου, ότι
* * Τe enim, inquit, permittente, , σύ 2) εποίησας. Σου γάς φησι συγ
ille de bacchatus eft: et ille qui χωρήσαντος, πεπαρώνηκεν εκείνος καλ
dern fimilis erat flagello, τα vero ο μεν εώκει μάσιγι, συ δε δι' εκείνης την
per illud caftigationen interebas. παιδείαν επέφερες, διά τοι τούτο, σιγών
Ρropterea filens flagella excepi, εδεξάμην τας μάσιγας, 3) εκείνον μεν
illum quidem defpiciens, te vero
in me animdduertentem perfpi παρορών, σε δε ορών παιδεύοντα, προσ
ciens. Valde autem appolite ea φυώς δε μάλα και τα επαγόμενα τέ
φuoque φua fequuntur pofuίt. θeικεν. ια. Από gη σον απ' εμέ τας
τι. Αmοue a me plaga, tuni. μάσιγάς σου. ιβ. Από γας της
12. Α fortitudine manu, tur ego ίχύος της χειρός σε εγω εξέλιπον. Ικε
defίτi. Supplico igitur, et oble τεύω τοίνυν και αντιξολώ σε Δέσποτα,
cro re Domine, cefta deinceps a
ξaftigatione : multitudine enimi παύσον λοιπόν την παιδείαν τώ πλήθε,
plagarum confumtus fun. In γαρτών μαςίγων κατηναλώθην εν ελεγ
crepationibu propter iniquitatem μοίς υπες ανομίας επαίδευσας άνθρω
corripu/fi hominem, et tabg/tere πον, καλ εξέτηξας 4) ώς αράχνην την
ficifti /ίcat aranean animam eiuί. χήν αυτέ, ουκ εική, φησί, και μάτην
Νon temere, ηec fruftra, inquit,
αnimaduerlionibus yfus es, fed κέχρησα ταις παιδείας, αλά διελέγ
fedarguens errata mea, et medici χων τα επταισμένα, και ιατρικώς τέ.
more fecans, atque extrahens oc μνων, και εξάγων τον κεκρυμμένον χώ.
cultam faniem: et crucias φuidern ρα κg) 5)ταϊς μεν 6)εκ της θεραπείας
πme doloribus ex curatione infliξtis, κατατήκεις 7) οδύνας, 8) υγίειαν δε
fed fanitatem his φuifecantur pro
ςuras. Ψeruntanen υdne contur - - '
πραγματεύη τοίς τεμνομένοις, πλην μά.
" "υ 2/ -
batur omni, bonιο. " Ηac igitur Την 9) ταρασσεται πας άνθρωπος. Ταζυ
mecum ipfe confiderans, video τα τοίνυν παρ' εμαυτώ λογιζόμενος, εις
homines nequaquam debere tur ουδένιο)δέον ορώ τους ανθρώπους τι) ύ
bari propter res temporaneas.
13. Εκaudi orationem meam Do πές προσκαίρων, ταρατlcμένους πραγ.
μάτων. ιγ. Εισάκουσον της προσ
ruine, et deprecationem meam : ευχής μου Κύριε, και της δεήσεώς μs"
auribu, percipe fietum meum: ne ενώτισαι των δακρύων με μη παρασιω
Jilea, , 4uonian aduena ego
Jum, et peregrinus /tout omnes πήσης, ότι πάροικος εγώ 12) ειμι, και
patre, mei. 14. Remίβ παρεπίδημος, καθώς πάντες οι πατέ
./tonem indulge mibi, υι recreen, ςες μου, ιδ'. Ανες μοι, να αποψύ.
-
Α ζν

1) ομοίως. Αbeft a Cod. 2. 2) εποίησας, Videtur (upplendum effe με, (ecun

dum Codicis alex, le&tionem. Codex τηric. habet ότι συ εί ο ποιήσας μι.
3) Cod. 2. εκείνου. 4) ώς αράχνην, Ηebr. ύys in/tar rinear. 5) Cod. Ι. 2. τάς.
6) εκ. Αbefta Cod. 1. 2. 7) Cod. Ι. 2. οδυνας, 8) Cod. Ι. 2. υγείαν. 9) τα
ράσσεται. Αbefta Cod. Ι. 2, 1ο) δέον. Αbeft a Cod. 2. ιι) υπέρ. Cod. Ι. addit των.
12) ειμι. Cod. vatic, addit εν τη γή, alew, παρά σοί, Vtrumgue coniungitur in
4uibusdam libris veteribus,
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧΙΧ. 855
" ξω προ τέμε απελθεν, και ουκέτι ου me priurquam abeam, et ampliu,
\ « C. / Μ

μη υπάρξω. Ικετεύω ) σέ φησί Δέ non ero. " Τibi Domine, inquit,

fupplico, exaudi me obfecrantem, - Α

σποτα, εισάκουσον ποτνιωμένου και μέlα et cum lacrimis deprecantern.

δακρύων 2) αντιβoλoύντος εδεγαρ κα Νon enim inhabito terram vt
- ν - Υ Α - ν --

τοικώ 3)την γην, αλαπαροικώ, και τοις propriam, (ed tanquam peregri
-- Υ "

πατράσι παραπλησίως, ολίγον βιώσας nus incolo, et ficut omnes patreς

χρόνον, τον θάνατον δέξομαι μικράς mei, poftquam parum temporis
νixero, mortem obibo. Βreues
τοίνυν ανακωχής μοι μετάδος, ίνα ολί, itaque inducias indulge, ντ pau
ro « 5. Ω / Α'

γας γoύν ημέρας δίχα οδύνης βιώσω, cos dies fine doloribus vita fruar,
Μ. " 1 " Ο - - ?

πρίν τόνδε τον βίον υπεξελθείν εξελ priusquam e vita auolem. Ε

1. w Υ Υ Λυ Α

θών γαρ εκ 4) ανασρέψω. 5)τέτο γας gre(fus enim non reuertar. Ηος
χ Υ \ ζ Λ.

είπεν, ουκέτι και μη υπάρξω, τουτέσι enim dixit, ampliu non ero,
Λ Α \ Μ- Υ Η

προς τον φθαρτον τέτoν εκ ανατρέψω hoc

"
eft, in hanc corruptam vl
tam non reuertar. Ceterum ac Ι Υ

ίον θαυμάσαι δε άξιον, τον μέγαν φuum eft magnum Dauidem ad

ν Μ 2 ν ν- Λ ν

Δαβίδ εν βασιλεία, και πλούτω, και mirari, φui curn effet in regno,
6)δυνατεία, πάρoικoν εαυτόν αποκαλέν et copiis , atφue potentia, (e
Υ Ν -ω 2 . Η

τα και παρεπίδημον, και τη ευκληςία ipίum aduenam et peregrinum

» « - , y / - Α Α

θαρρήσαι μή αναχόμενoν τω όντι γας nominat, et felicitati confidere

minime vult. Νam reuera hacc
ν Υ Λ' * . . .

σοφίας μεΞα 7) τα βήματα, και την verba cum fapientia dicta funt,
Λ *. 2) » - ν Λ'

φύσιν των όντων επισαμένης, και τέτ8 qua . rerum naturam (cit , et
"ν »- -

χάριν της παρούσης ευημερίας κατα hac de caufa prafentem felicita•

/

Φρονούσης. tem deίpicit.

ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥλθ' ΨΑΛΜΟΥ. * ΙΝΤΕR Ρ. ΡS. ΧΧΧΙΧ. κ.

α'. ΙΤις το τέλος, τώ Δαβίδ ψαλμός. 1, Ι"Ά Ρ/h lmu, Da uidi.

Τινές εις τον 8) μακάριον Ιερε.
μίαν τούτον έλαβον τον ψαλμόν, τινές
εις τον θαυμάσιον Δανιήλ επειδή κα.
κείνος και ουτος εις λάκκον εβλήθησαν,
μέμνητα δε λάκκου του ψαλμού το
προοίμιον και τώενί προσεχηκότες βη,
τώ, εις εκείνην ετράποντο την διάνοιαν,
τίνες δε τοις oικήσασι την Βαβυλώναδο bylonem habitantibus pfalιnum
Λ'
Quidam de beato Ιeremia
hunc plalmum interpretati funt,
alii de admirabili Daniele,
quoniam hic et ille in lacum
coniettus fuit, exordium autern
plalmi lacus mentionem facit.
Ηοc νιιum itaque verburn atten
dentes, in illuπη (enίum delati
funt. Porro aligui captiuis Βa
c , Λ. "/ - 1

φυαλώτριζάςμόfigν ερασαν τον ψαλ φuadrare dixerunt, Εgo autern

μόν, εγώ δε τυπικώς μεν εις τα συμβε. fecundum figuram de illis φui.
dem, qua ipίi Dauidi accide,
βηκότα τώ Δαβίδ9)τούτον συγγεγρά runt, hunc conίcriptum effe opi.
φθαι νομίζω αναφέρεθαι δε και εις nor, referri vero etiam ad omnem
1ο)άπασαν των ανθρώπων την φύσιν, holninum naturam, gua fpem
refurgen,
ι) σέ. Αbeft a Cod. 2. 2) αντιβoλoύντος. Cod. 1. παρακαλούντος, 3) την γήι.
Cod. 2. ενταύθα. 4) αναςρέψω. Cod. 2. addit βιούν. 3) τούτο - βίον.
Def: in Cod. 2. 6) δυναςείr. Cσd. 2. addit όντα. 7) τά. Αbeft a Cod. 1.
8) μακάριον, Cod.2. μέγαν. 9) Cod. 2, τούτο, Ιο) άπασαν Cod. , 2. απάντων,
 ",

856 Β. ΤΗΕ opo RΕ ΤΙ ς Ν -υ Αυ Δ Α) Φ Αυ "Ν"

νείurgendi a Deo faluatorς no υπο τε Θεξ και σωτήρος ημώντας της

{tro accepit. In hanc vero Ιen ανασάσεως δεξαμένην ελπίδας )εις δε
tentiam diuinus Paulus nos du ταύτην ημάς Ε την διάνοιαν ο θε
cit, φui in epiftola ad Ηe
Βracos, aliquorum ex iis qua σπέσιος Παύλος, εν τη προς Εβραίους
hic dicuntur meminit. 2. Εκ επιςoλήρητών ενίων μνηθείς. β. Υπο
fpetian, exfρεξίtui Dominum, εε μένων υπέμεινα τον Κύριον, και προσέ
atrendit, ad ne. 3. Ει εκmu χε μοι. γ. Και εισήκουσε της δεή
diuit prece, near, et aduxit me σεώς μου, και ανήγαγέ με εκλάκκου
e lacu, mi/aria , et e luto frcir. ταλαιπωρίας, και από πηλού ιλύος.
\ -
Congruunt hac etiam bcato Da C . Α' "ψ Μ

uidi: et comfona funt pracceden Αρμότle δε και τώ 2) μακαρίω Δαβίδ

ti pfalmo. Νam in illo guidem τα βήματα, σύμφωνα γάς εσιτώ προ
dixit: Εxaudi Domine orationem τεταγμένω ψαλμώ εν εκείνωμεν γας
meam, et deprecationen meam : έλεγεν, εισάκουσον της προσευχής μου
ηuribu, percipe fietum meum: ne Κύριε,3)και της δεήσεώς μου ενώτισαι
/ilens, remifionem induίge mibi, υι των δακρύων μου' μη παρασιωπήσης,
recreen me priusquam abcam, et και άνες μοι να αναψύξω προ του με
πmpliu, πon ero. Εt paulo fupe
rius ait: Ει 4ua nunc g/f ex/pcέta απελθείν, και ουκέτι ου μη υπάρξω.
τίο πmea 2 πonne Dominu, 2 et /ub κό ανωτέρω δε έφη και νυντίς ή υπομονή
Jiantia men apud te c/f. Ηic ve μου, ουχ Κύριος, και η υπόσασίς μου
ro, tanquam deprecatione admif: παρά σου εσιν ενταύθα δε, ως της κε
fa, et petitione concefla, dicit: τείας δεχθείσης, και της αιτήσεως δο
Ετfρεξtan ex/pediaui Dominum, θείσης, υπομένων, φησίν, υπέμεινα τον
et attendit ad me. Cum enim
peccatum auerfatus eflet, bene Κύριον, και προσέχεμοι απεσραμμένος
uolam faciem mihi oftendit, et γας 4)την αμαρτίαν, ευμενές μοι πρόσ–
preces meas exaudiuit. Εt φuid έδειξε, και εισήκουσε της δεή
ω77oy 5
fecit, cum exaudiffet 2 Εduxit me σεώς μου και τι πεποίηκεν εισακούσας;
e lacu mίβria, et e luto frci». 6) και ανήγαγέ με εκλάκκου ταλαιπω
Sic autem facra litera maxima
diίcrimina nuncupare folent, fic ρίας, και από πηλού ιλύος, έτω δε τους
μt fuperius diximus, Cum autem μεγίσους κινδύνους 7)σύνηθες ονομάζειν
a periculis te liberatΙet, quid ti τη θεία γραφή, καθα και ήδη προει
bi rurfus largiτμs eft? Ε /fatair ρήκαμεν, των δε κινδύνων απαλάξας, τί
βιφer petram pede meor. Νοn e. σοι πάλιν κεχάςισαι; 8) και έτησεν επί
nim me moueri et circumferri
permifit: fed fecit vt mihi ftabi πέτραν τους πόδας μου, ου γας είασέ
Πis e(Ιet et firma ftatio. Super κλονείθαι και περιφέρεθα, αλ' ε.
hanc enim, ait, a) petram adifi ραίαν μοι την σάσιν ειςγάσατο. 9) επί
εabo ecclefiam meam : et portae ταύτη γάς Φησι πέτρα οικοδομήσω με
inferni non pracualebunt aduerfus την εκκλησίαν,κgή πύλαι άδου ουκατι.
χύσουσιν
Χ. - - - "
1) εις-κινηθεί. Def apud co R D. p, 734, 2) μακαρί». Cod. 2. θεί. 3) και
- αναψύξω. Def in Cod. Ι. 4) τήν, Praeftat leξtio Cod. 2. διά την εμήν.
5) Cod. 1. έδειξας, 6) καί. Αbeft a Cod. 2. 7) σύνηθες ονομάζειν. Cod. Ι. 2.
ονομάζειν έθος, 8) καί. Αbeft a Cod. Ι. 9) επι- αυτήε. Γεί: in Cod, Ι. 2.
α) Μatth, μό, 18.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑL Μ. ΧΧΧΙΧ. 857

χύσουσιν αυτής, και κατεύθυνε τα δια eam. Εt direxit gre/fu, meor. Εί

βήματά μου, ακωλύτως.") με τρέχειν fecit vt absque vllo impedimen-.
εις την της δικαιοσύνης οδον παρεσκεύα to currerem in via * iuftitiac.
Cun enim ab errore me liberaf:
σε 2) της γας πλάνης ελευθερώσας,
την ευθείαν υπέδειξε της αληθείας ο. fet, rcξtam veritatis viam often
δόν δ'. Και ενέβαλεν εις το ςόμα με dit. 4. Εt immi/ii in or neum
εanticum, nouum , carmen Dεο πη
άσμα καινον, ύμνον τω Θεώ ήμων. Νam pro impio idolo
3)Αή: γας Ίής δυσσεβές των ειδώλων λα /fro.
rum cultu, verum Deum cele
τρείας τον όντα Θεόν εδιδάχθην υμνείν, brare doξtus fum, et canticurn
και προσφέραν άσμα, ε παλαιον, αλ, non vetus, fed nouum offerre,
λα καινον, και ταις καινας ευεργεσίαις nouis beneficiis accommodaturn.
συμβαίνον. έκέτιγας θρηνωδών ικετεύω, Νση "enim amplius lamentando
αλ' επί ταις ευεργεσίαις υμνώ ταύτα precor, Ιed propter accepta be
μεν 4) έν, 5) ως έφην, τυπικώς 6) αρ. neficia canό. Ηarc igitur vt
μέτle, τoις του Δαβίδ παθήμασι, και dixi, per figuram conueniunt ca
τας εις αυτόν γεγενημέναις ευεργεσίας, lamitatibus Dauidis, et iis qua:
άςμότle δε διαφερόντως τη φύσει των in ipίum collata funt beneficiis,
ανθρώπων, ειι αυτόν κατενεχθείση τον inprimis autem natura φuoφue
της αμαρτίας πυθμένα, και τώ θανά, humana apta funt, φua: in ipίum
τω παραπεμφθείση, και δια της του peccati profundum deieξta et
Ιnortί tradita, per Saluatorem
σωτήρος ημών ενανθρωπήσεως ανιμηθεί" noftrum cum homo factus fit,
ση, και δεξαμένη της ανατάσεως τας eduέta , eft, et accepta fpe
ελπίδας, 7) λέγειν, υπομένων υπέμεινα refurreξtionis dicit : Εχ/pe
τον Κύριον, και προσέχε μοι'8) και εισ. ξtan, ex/pcξtatti Dominum et at
ήκουσέ μου, και ανήγαγε με εκ λάκκε rendit νlibi. Εt εκaudiuit me, εε
9) ταλαιπωρίαελάκκος Ι ο)δ. ταλαιπω. eduxit me e lacu mi/aria. Laca,
vero mi/aria merito dicta eft
gίας εικοτως ο θάνατος εκλήθη, φθοράς mors, ντ φuae interitu plena fit:
υπάρχων μετός, πηλός δε τι) ιλύος, ή α. lutum vero frci, peccatum, νς
μαρτία, 2)ώς δυσοσμίαν 3) αφιόσα 77ολ quod plurimum tetri odoris e
λήν, και τον 14 ευθυτενήτων ανθρώπων πmittit, et reξιum hominum cur
επέχουσα 5)δρόμoν όψονται πολοι, ίum cohibet, Kideύun multi,
6"Σ

τ) μέ. Cod.2. μοί. α) τής-οδόν. Ητς aliumlocum occupant in Cod.τ. 3) Αντι

-συκβαίνον.Ηες transpofita funtin Cod'ι.et . 4) ούν.Αbείta Cod.1. 5) ως έφην.
Αbefta Cod. 3. 6) Cod. 1. 2. τοίς του Δαβίδ αρμεττει. 7) λέγειν- ταλαιπωρίας,
Def in Cod. 3. et apud c o R D. p, 744, 8) και είτήκυνσέ μου. Αbefta Cod. I (ed
Cod. 2. habet και εισήκουσε τη μεήσεώς μου, 9) ταλαιπωρίας. Cod. 1. 2. addunt
και από πηλού ιλύος 1ο) δέ. Codd. tres aug. «t co R D.l. c. μεν γάρ. ιι) ιλύος. "
Cod. 2. et 3. ύλεως. 12) ως Αbeft a Cod. r. 1;) Cod. 3. αναφιείσα. 14) Prior
ΙeStio erat ευθυγενή. Cod. 2. ευγενή. 15) δρόμον. In Cωd. 2. Ιequuntur qua
in fuperioribus prarcedunt, και, εξησεν - πόδας κι υ, cum Commenta
- - Υ -

rio ifto, επι ταύτη - κατι%, κυτής. Ηzς εxcipίunt, και κατεύθυνε τα διαβ.
και ν,
Β. Τhcod. Τom. Ι. 1ii
 858 Β. ΤΗΕοD o RΕΤΙ -

ετ, τimeύunt, er /pernbunt in Do και φοβηθήσονται, και ελπιούσιν επί

πmino, Quia autem in perfona Κύριον, επειδή ι) εις τών της σωτηρίας
eorum, qui faluten nafti funt, απολελαυκότων το πρόσωπον ταύτα
hac differit, τηerito ait propheta, διέξεισιν, εικότως ο προφήτης έφη, )ότι
εος qui mondum bona guftaue 3)οι μηδέπω γεγευμένοι των αγαθών,
τιunt, viίuros effe, et formidatu
ros, vt qui hattenus non accef 4) θεωρούντες και Φοβηθήσονται, ως
ferint, et poftea fpe corrοborati, ήδη μη προσεληλυθ ότες, και 5) τη ελ.
a De o faluten πίδι κρατυνθέντες, της παρατε Θεού
confequentur.
5. Βeatu, υir , τεύξονται σωτηρίας. ε. Μακάριος
cuiu, Jpe, g/t
nonιen Domini, ανής, ου εςι το όνομα Κυρίου ελπίς αυ.
et non rg/pexit
ad vanitate, ε, τού, και ουκ επέβλεψεν εις ώ) ματαιό.
in/ania, fhl/ar.
Ηarum vanitatum propheta men, τητας και μανίας ψευδείς. Τώνμα,
tionem fecit etiam in prarceden ταιοτήτων τούτων εμνημόνευσεν ο προ
te pfalmo, dicens: Κeruntanen φήτης, και εν τώ προ τούτου ψαλμώ,
τniuer/a υanitar, omni, homo vi πλην τα σύμπαντα ματαιότης, πάς
αεπε. Εt rurfus: γcruntanen άνθρωπος ζών, και πάλιν, πλην μάτην
τgne conturbatur. Εt hic igitur 7) ταράσσεται κανταύθα τοίνυν μακα
eum iudicat beaturn, qui pra ρίζει τον των μεν παρόντων καταφρο
(entia quidem defpicίt, diuinan νήσαντα, την ελπίδα δε την θείαν αντί
νero fpern omnibus Ρraponit. πάντωνκτησάμενον σ'. Πολλα εποί.
6. Μιlta foci/ti tu Domine Deu, ήσάς συ Κύριε ο Θεός με τα θαυμάσιά
ni mirabilia tua, et cogitationi
ίu, tui, non g/t qui /intili, /ti tibi, σs, και τοις διαλογισμοίς σε ουκ ές, τις
Αnnanciaui, et locutu, Jum, muί ομοιωθήσεταί σοι απήγγειλα και ελά
τίρlicati /unt /uper numerum. λησα, επληθύνθησαν υπέρ αριθμόν,
Μiracula, inquit, gua per tuam Νικά, φησίν, αριθμόν, και πάσαν διή.
potentiam fatta funt, numerum γησιν, τα υπό της σής δυνάμεως 8) γε
ετ πarrationem omnem fuperant.
Νon eniun eft qui facere polit νόμενα θαύματα, ου γας εσίν ο τα ό
{imilia tibi, φuandoquidern opera μοιάσοιδράσαι δυνάμενος, μέγισα 9)μεν
κ tua maxima et perpulcra * funt: γας και περικαλή σου τα ποιήματα,
vincunt auten humanas laudes νικά δε τους ανθρωπίνους επαίνες τα
ea, qua fingulistemporibus a tua καθ' έκασον καιρόν ιο) υπό της τι) σής
προμη

μου, addito Commentario της χάρ πλάνης-αληθ οδόν. Deinde repetuntur

verba verf. 4. additis iis φua fuo loco defid. Αντί- συμβαίνον, νbi tamen
leg. εδιδάχθη. Εadem fere verborum (eries obferuatur in Cod. 3. In illo
tainen poft verba ifta Αντι-συμβαίνον (equuntur hacc, και οι μηδέπω - τεύ
ξoνται, φua in/trm edit, funt νltima ad verf. 4. Ηunc ordinem tenuit etiam
Codex φuo vfus eft c o R D. φuem vide p. 744. 1) εις. Αbeft a Cod. 1. 2.
2) ότι, Cod. 3. και β) οι Άbeft a Cod. 2. 4) θεωρούντες. Codd.tresaug.
θαρρούντες. 5) Cod. 2. την ελπίδα. 6) Cod. 2. ματαιότητα. 7) Cod. 2. τα
ράσσοντα/. 8) Cod. Ι. γεγενημένα. 9) μέν. Αbeft a Cod. 2. 1ο) υπό της κ. λ.
In Cod. 3. nonnulla praccedunt, gua tamen Νoftro vindicare dubitarnus,
rum φuia cum illis qua h. 1. pramifla funt, non coharent, rum guia fimal
c ν κ ι τ ι τ ποπιση "dferinturη habent. 11) σής, Cod. 3. αυτού.
 "
ΙΝΤΕRPRΕΤ ΙΝ PsALΜ. xxxrx.
> Α" V 2 2 "
859
77 ομηθείας οικονομεμενα, τα εν Αιγύ Ρ το αίden tia difpenfata fuere,
πlώ, τα εν τη ερήμω, Ι)τα επί 2)Μω Φαα ίn Αegypto, φua in de(ετ
σού, τα επί 3) Ιησε, τα επί Σαμgήλ, και το, Φua tempore Μofis, Iofia,
τα τούτων πρεσβύτερα, τα κατά τον Samuelis, et qua his antiφuiora;
Αβρααμ, 4) τα κατά τον Ισαάκ, τα qua acciderunt Αbrahamo, ΙΙaaco,
κατά τον Ιακώβ, ή διά δουλείας του Iacobo, et Ιolepho, qui regnum
Ιωσήφ βασιλεία, και τα άλα, να μη Ρει
πε
foruitutem obtinuit, et alia,
fingula percurram. verum,
καθ' έκασον διεξέρχωμα αλά το νυν
γεγενημένον τούτων απάντων θαυμα quod nunc fattum eft, omnibus
Λ' 2 ΜW Υ « Μ. y Α 2λ.
his eft admirabilius, Νon enim
σιώτερον. 5) έδε γαρ ενός ανδρός, ό) ή νnius hominis, vel vnius gentis,
ενός έθνες, αλλά των εθνών απάντων "ed omnium gentium falutem
πραγματεύη την σωτηρία, και την Ρίοouras, et legis cultum ce(fare
νομικήν λατρεία καταπαύσας, 7) τη
των Ιουδαίων αθενεία συμβαίνεσαν, την "ciens, ad Iudaorum imbecili.
tatεπι 4οCommodatum , nouam
καινήν έδωκας χάριν, την 8)λογικήνλα. giatiain deditti, gua rationalem
τρείαν 9) νομοθετεσαν, ζ". Θυσί αν cultum prarfcribit. 7. Shcri
το) και προσφορανεκ ηθέλησας, υ)σώ. foium ει oblntionem noluίβi, cor
μα, εκατηρτίσω μοι ολοκαυτώματα, pu/acrificia
auton apt/ti mibi. Holocauβα,
και περί αμαρτίας εκ εζή τησα και εε
Ια/ti.
pro peccato non po/fu
8. Ταηc dixi, εcce
η. Τότε είπον, ιδε ήκω. Τούτοις η "επίο. Ηis apoftoli admoni.
αποξολική συνάδει παραίνεσις παρατίο concinit: a) · Οbfecroνος
καλώ υμάς αδελφοί διά των οικτιρμών
fratres per mifericordiam Dei,
τέ Θεέ, παρασήσαι τα σώματα ύμών νί εκhibeatis corpora veltra ho.
ftiam viuentem, fanξtam, Deo,
θυσίαν ζωσαν, αγίαν, ευάρεσoντω Θεώ, Ρίacentem , rationalem culturn
την λογικήν 12)λατρείαν, αντί γάρ 9.των
"Ψ « / \ «' ι Ι. -
νείtrum. Νam pro legalibus (a-
νομικων ιεζειων τα ημέτερα μέλη καθιε criticίis Dominus imperauit, ντ,
ρέν ο Δεσπότης προσέταξε, 13) ταύτην πofίτα membra confecremus.
δέ σου 4) φησί την χάριν ιδών, εμαυτόν Ηanc autern, ait, tuam gra
σοι προσήγαγον, λέγων, ιδού πάρειμι. tiam perfpiciens, me ipίum
τίbi obtuli, dicens: Εcce ad.
ταύτην μέντοι την φωνήν ο 15)μακάριος fum. Ηanc igitur vocen bea.
λαμβάνει Παύλος εις τον δεσπότην Χρι. tus Paulus de Chrifto Domi.
Ιii 2 ΠΟ

\
1) τα επί Μεσού, Def in Cod. 3. 2) Cod. Ι. Μωύσού. Cod. 2. Μωυσέως.
3) Ιησού. Cod. Ι. addit του Ναυή. 4) τα - και τα άλα.
Cod. 3. και
τους εξ αυτού πατριάρχας. 5) ουδέ. Cod. 3. ου. 6) ή Cod. 3. ουδέ. 7) πή
- συμβαίνουσαν. Def: in Cod. 2. Pro τή των Cod. Ι. babet την τη.
8) λογικήν. Cod. Ι. νομικήν. 9) νομοθετούσαν Μulta etiam h. 1. in Cod.3.fe
quuntur, de quibus tamen ex argumentis iam adduais dubitamus, an ad
Νoftrum pertineant. 19) και Cod. Ι. 2.pram. γαρ έφη. ιι) σώμα. Ηebr.
Ε"Jι Ν. Sίςque reliφui Interp. graci habent ωτία, νηde culpa Librario
rum orturn effe videtur σώμα. Vid. Ι. Α Μ Β. Β ο s Αnimadν. crit. ad h. Ι.
12) λατρείαν, Cod. 3. addit υμών, 13) ταύτην - σάρκα. Del: in Cod. 3, 14)φησί.
In Cod. 2. ponitur poft χάριν. 15) μιακάριος, Cod. 2. θείοι, \
α) Rom. Ι2, Ι.
 ν ι

»
86ο Β. Τ Η Ε Ο D Ο RΕ ΤΙ -

no aduibuit, a) idque fatis bene. σον, και μάλα εικότως, της γας ημετέ.
Νοίtra enin natura habuit pri. ρας φύσεώς επιν απαρχή, και πρώτω
πιitias et illi omnium priino πoftra τ) πρέπει τα ημέτερα, λέγειν, και εν αυ
dicere conuenit, et in ftipίο prius
τω προτυπgνα πας ημων προσηκε, γε
adurnbrare ea, qua a ήσbis fieri
decet. Εodern modo iple pri νέθαι, έτω πρώτος τα βαπjίσματι
mus ad baptilina acce(ht, nobis προσελήλυθεν, ημίν υποδεικνυς την τε
tacite oftendens baptifinatis gra βατήίσματος χάριν έτως ένιψε τες
tiam: codem modo pedes difcipu, πόδας των μαθητών, ταπεινοφροσύνης
lorum lauit, humilitatis exemplar
nobis proponens. Propterea Io.
ημίν αρχέτυπον προτίθεί. διά τέτο
anni dicίt: b) Permitte modo, προς τον Ιωάννην εφη άφες άρτι, ευτω
fic enim decet nos, implere γαρ πρέπον ημίν έξι πληρώσαι πάσαν
omnem iuftitiaπ. Congruit δικαιοσύνην, αςμότle τοίνυν αυτό και
igίtur illi et noltra dicere, vt τα ημέτερα λέγων, ως κεφαλή σώμα
capιτι corports, vt prιmσgehtto
multorum fratrum fecundum τος, ως πολών αδελφών πρωτοτόκω
carnem. In capite libri /ariptum
κατα την σάρκα, εν κεφαλίδ βιβλίg
ε/f de me Οlim, inquit, in γέγραπια περί εμέ. 2) άνωθέν φησιν
libris propheticis hac de me εν ταις προφητικαίς βίβλοις ταύτα πε
praedicta funt. In capite Αqui ρί εμέ προηγόρευτα, 3) την κεφαλίδα,
la et Syιnmachus in inuolucro είλημα ειρήκασιν Ακύλας και 4) Σύμ,
Ιibri dixerunt: fic autem fcri.
pturas diuinas vsque in hodier
μαχος, έτω δε τας θείας γραφάς μέ.
num dietn Iudai concinnare fo χρι και τήμερον Ίεδαίοι κατασκευάζεν
lent. 9, Κr ficerem volun ειώθασι. θ. Τού ποιήσαι το θέλημά
taten tunn, Deu, mi τolui, et σε ο Θεός με 5) ήβελήθην και τον νέ.
legen tuam, in mediο υentri, μον σs εν μέσω της 6) κοιλίας μου,
m)εί. Ρoftquam accetti ad te, Προσελθών σοι, φησί, πάσαν έχω
ait, omne ftudiuin adhibeo,
vtº tua praccepta impleam , et σπουδήν τας σας πληρούν εντολας,
νt (ecundum tuam voluntatem και κατα το σόν πολιτεύεώθαι θέ.
" viuarn. Ηoc autem In medio λημα, το δε, εν μέσω της κοι,
κυentri * mei, dixit per Μetapho. λίας με, εκ μεταφοράς είζηκε των εύ
ram funtam - ab illis, qui ali περί τινα διακειμένων, και ένδον 7) έΦιε.
quern amore profequuntur , et μένων εμβαλέιν τον ποθέμενον ταύτα
defiderant illum qual: in fua vi.
fcera coniicere, Porto hac nec δε έτε τώ Ιερεμία, έτε τώΔανιήλ, 8)οί,
Ιeremie, nec Danieli, nec bea. τετώ9)μακαρίω αρμότle Δαβίδ. τενέ,
το Dauidi congruunt. Duran με γας κgατέντος, ολοκαυτώματα και
re enim lege , holocaufta et fa
crificia ofterebantur Deo. Pro. θυσίαι προσεφέροντο τώΘεώ, ο δε προ
pheticus vero ferno, omnibus his φητικός λόγος, εκβαλών πάντα τα τεκ
- αύτα,
-

"
- -

τ) πρέπει. Αbefta Cod. Ι. 2) άνωθεν-προηγόρευται. befin Cod.3. 3) την-ειρήκατισ.

Cod. 3. κεφαλίδα φασίν είλημα. 4) Σύμμαχος, Αliam eius interpretationen
dedit Μι ο Ν Τ Ρ. in Ηexmplis ad H. 1., 5) Cod. Ι. 2, έβoυλήθήν. 6) κοιλίας.
Reς. le&tio των ό. eft καρδίας. 7) εφιεμένων, In Cod. 1. ponitur poft ποθούμε,
Σ"Ωy, 8) ούτε. Cod. Ι. 2. addunt κιήν. 9) μακαρίφ, Cod. 2. θείο.
4) Ηcbr, no, και - 9. b)"Μatth, 3, 15.
 ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑLΜ. ΧΧΧΙΧ. 86 Γ.
"

eie&ti , ra ti o na s le facriticiun
αύτα, την λογικήν θυσίαν υπέδειξεν και oftendit. Ιdcirco per figuram di
δή χάριν, τυπικώς έφην αρμότleν τώ xi pfalιnum Dauidi congruere,
Δαβίδ τον ψαλμόν επειδή κακείνος προ φuonian ille ex prophetia dono
φητικώς προεώραταμέλοντα, και κατ' futura pί τuidebat, et t.
fecundun
e eraba
εκείνα ζήν επεθύμει αληθώς δετοίς της tem hac gentibus, quaeVere1alut
illa viuer defid au
e
σωingίας αξιωθείσινέθνεσι, και της πλά donata funt, et ab errore libe -

νης απαλαγείσιν, ί. Ευηγγελισάμην rata fuerunt, coμueniunt. 1ο. Αn

δικαιοσύνην εν εκκλησία μεγάλη, ιδε τα nunciaui iu/fitiam in eccle/in
χείλη με έμή κωλύσω Κύριε συ έγνως. magna, ecce labin nea non pro
" - Μ. χ

ια. Την δικαιοσύνην )σε εκ έκρυψα εν τη

>, -
bibebo, Domine ru /δι. ti. Iu
"

/fitinm tunn non al/Condi in cor

καρδία με, την αλήθειάνσε και το σω. de meo : τ'eritatem tunm et /h-
τής ιόν σε είπα, εκ έκρυψα το έλεός σε, aren tuan dixi. Νοn ab/tondi
και την αλήθειάν σε απο συναγωγής mi/ericordiam tuam, et υcriratem
πολλής. Και ο 2) μακάριος Δαβίδ tuam n cαιu multo. Βeatus Dauid
υπιχιείται εν εκκλησία μεγάλη, τήκα promittit, fe in ecclefia magna per
τα πάσαν την οικεμένην υπό της θείας totum orbem terrarum per diui
χάςιτος συλεγώση, την τέ Θεξ δικαιο nam gratiam colle&ta Dei iufti.
tiam pradicaturun e(Ιe, et pro
συνην κηρύτle,ν, και την της προφήleίας phetia veritatem, atque falutem
αλήθειαν, και την αξιάγασον σωτηρίαν, admiratione dignam, immentam
και τον αμέτρητον έλεον, και αύτη ή φue mifericordiam: et ipla natu
3) σεσωσμένη φύσις ταύτην υπέρ της ra feruata hanc pro falute re
munerationem fe daturain e(le
σωτηρίας υπιχνότα την αντίθεσιν 4) δώ. fpondet, nimirum in ecclefiam
σε", Το συντςεχειν θ45' έκκλησίαν, κα τα confiuere, et labia in hymnorum
χείλη κινείν εις υμνωδίαν, κg) τ8 Θε8 cantilenarn mouere , atgue iu
την δικαίαν κρίσιν ανακηρύτlemν, και την ftum Dei iudicium celebrare,
άρρητον διεξιένα κηδεμονίαν, και των inexplicabile.nque Dei prοuiden
προφητικών υποχέσεων υποδεικνύναι το tiam enarrare, et propheticarum
αληθές, το δε, από συναγωγής πολής, promiίiiοnum veritatem oftende.
dcre. Ηoc aιιτetn, Α cαtu mu/.
ο Σύμμαχος εν πληθύι, ο δε Ακύλας και το , Symmachus, Ιn multitu
ο Θεοδoτίων, εν εκκλησία μεγάλη τεθεί dine , Αquila vero et Τheodo
κασιν ώς είναι δηλοι, ότι περί της αυτής tion , , Ιn eccle/ia magna pofue.
είgηκεν εκκλησίας ιβ. Συ δι Κύριε μή runt, vt de eadem ecςlefia illum
dixiffe, manifeftum fit. " 12. Τu nu
μακξυνης τες οικτίρμες σε απ' εμε το tem Domiue, me longe remouen mi
έλεός σε, και η αλήθειά σε διαπαντός /trationer run, a me, mi/ericordia
5) αντελάβοντό με. Και τυχέσα της tua, et verita, tua /bmper/u/eperunt
σωτηρίας ή τέΘεέ εκκλησία, δείται πά me. Dei ecclefia, (alutem licet con
λιν της αυτής προμηθείας, δια τας παν fecuta, eadem prοuidentia indiget
σoδαπας των ανθρώπων και δαιμόνων ob varios hominum darmonumque
Ι iί 3 inίul

1) σου. Ηarc le&iio Cod. alex. pracferenda eft illi, quam habet τatic. in guo eft
- μον. 2) μκκάριος, Cod. 2. θείος. 3) σεσωσμένη. Cod. 2. εσομένη, 4) δώσει".
Αbeft a Cod. 1. 2. 5) Cod. 1. αντελάβετό, κιου, adιcripta tamen Ιcξtioιιε
αντελάζοντό μου, guam etian habet Cod. 2.
 "

862
Ε. ΤΗΕ ο DoR ΕΤΙ -" -

infultus, φuorum in fequentibus επανατ

mentionem fecit. ις. Ωuonian cir άσεις, ών εν τοις εξής την μνήμην
αμtndederunt me mala, quorum non πεποίήία. γ. Ότιπεςιέχον με κακά, :
ε/i numeru. : comprehenderunt me ών εκ έσιν αριθμός κατέλαβόν με αια
1niquitate, meα, et non potuι υι νομία με, και εκ ηδυνήθην το βλέπειν.
dere, Plure, βιnt capilli, capiti,επληθύνθησαν υπέρτας τρίχας της κε
mei, et Cor meun dereliquit me.
* * Qua: hic dicuntur, nemo pu.
φαλής τ)με, και η καρδία με εγκατέ.
gnantia exittitnet cum his, guar λιπέ με. Μηδες δε ανάρμοσα τοίς ής.
modo expofita ίunt. Εtenim μηνευμένοις ηγείθω τα ειρημένα και
τιes pueri fumma virtute prac γας οι τρείς παίδες της άκρας αρετής
diti, atφue triumphali corona επειλημμένοι, και τον νικηφόρον 2) ανα
ornati,in camino orantes dixe
runt : Peccauimus, iniφue egi δησάμενοι τέφανον, εν τη καμίνω προσ
πιus, deliquimus , et receflimus ευχόμενοι έλεγον, ημάςτομεν, ήνομήσα
a mandatis tuis, nec obleruaui μεν, ήδικήσαμεν, και απέσημεναπο των
mus inftituta tua. Sic admirabi. εντολών σε, και εκ εφυλάξαμεν τα δι
lis Daniel, fic diuinus Ιeremias, καιώματά σε έτως ο 3)θαυμάσιος Δα
{ic diuinus Εfaias, fic fapientis, νιήλ,έτως ο +) θεσπέσιος Ιερεμίας, έτως
{imus Paulus. Chriftus enim,
inquit, n) Ιefus venit in hunc ο θείος Ησαίας, έτως ο 5) σοφώτατος
mundum, ντ peccatores faluos Παύλος, Χζισός γάρφησιν 6) Ιησες ήλ
faceret, φuorum primus ego fum. θεν εις τον κόσμον, αμαρτωλές σώσαι,
Εt rurfus, b) Νon fum dignus ών πρώτος είμι εγώ και πάλιν, εκ ειμι
νοcari apoftolus. Sic igitur in άξιος καλείθα απόσoλoς, έτω7)τοίνυν
hoc loco Dei ecclefia , impio
rum fluξtibus concufia, non ef ταίς παρατων δυσσεβών τρικυμίαις βαλ
fertur, tanφuam pugnare volens, λομένη ή τ8 Θεό εκκλησία, έμεγαφρο
fed φuz accidunt , peccatis et νεί, ως αγωνιζομένη,αλα αμαρτίαις και
deliξtis tribuit , et a Salua πλημμελείας 8)ανατίθησι τα γινόμε
tore opem confequi obfecrat. να, και της παρατε σωτήρος επικερίας
Ρracterea nec Dei ecclefia ex ho
minibus perfectis tota conftat,
απολαύσαι παρακαλεί, άλλως τε έδε εκ
fed habet etiam ignauos, et gui
τελείων πάσα συνέσηκεν ή τε Θεξ εκ
remiflam vitam amplexi funt, et κλησία αλ έχει και τες βασώνη συζών
φui voluptatibus feruire decreue. τας, και τον αναμένον βίον ασπαζομέ.
runt. Εt φuoniam vnum eft νες, και ήδονας δελεύειν αιρεμένες και
corpus, tanquan ex vna perfo επειδή ένεσι σώμα, ως εξ ενός προσώπε
na et hacc et illa proferuntur.
14, Ρlaceat tibi Domine, υι eraar και ταύτα κακείνα προφέρεται. ιδ'. Ευ.
πme : Domine ad adiuuandum me δόκησον Κύριε τε βύσαάθαίμε, Κύριε εις
νg/pice, ιy. Confundantur, et pu το βοηθήσα, μοι.9) πρόχες, ιε. Καία
dore /iffundantur βmul, qui qua, 9(υνθείησαν, και εντςαπείησαν άμα οι
νunt animam meam , υt aufrant ζητούντες την ψυχήν με, του ε άρα
αυτήν,
ι) μου. Αbefta Cod. τ. 2) Cod. 2. αναδυσάμενοι. 3) θαυμάσιος. Cod. 2. θείος.
4) θεσπέσιος, Cod. 2. μέγας. 5) Cod. 2. σοφός. 6) Ιησούτ. Αbeft a Cod. Ι.
7) τοίνυν. Cod. Ι. 2. addunt κάνταύθα. S) ανατίθησι. In Cod. 2. ΡΟΠ
γινόμενα. 9) πρόχες. Cod.Τ. σπεύσον. itur Ρoft
α) 1 Τim. 1, 15, θ) 1 Cor. 15, 9.

4 L.
τη -
 ΙΝΤΕRPRΕΤ. ΙΝ - ΡSΑLΜ. Χ ΧΧΙΧ. 863
αυτήν. Ου γαρ τρώσαι βούλονται, ση: Νon enim vulnerare volunt,"
αλα τώ αιωνίω παραπέμψαι θανάτω, fed (empίterna morti tradere. Con
αποτραφείησαν εις τα οπίσω, καλκά- τertantur retrorfum, οι απfμάνι,
Λ « ΟΝ " " "? tur, qui υolunt mala mea. Verte
: ταχυνθείησαν οι θέλοντές Κο" κ ά 4ά iplos in fugam, et aberrare fac
α)τρέψον 2)αύτους εις Φυγή, κg/ δια- ab his φua defiderant : mala
μαςτον ών έφίενται παρασκευασον κα- enin contra me truunt, ιό. ΙΙ,
κα γάς μοι κατlύεσιν ισ. Κομισάθω. " *Ά confiΆση di.
Υ / - « « Μ. 1 . CΙΑ??Ε 7/21/JΙ "1/94'. €ΙΜΩ6'. Η1S , ΟΙU11

ΟΤαζy 3)αχύτην παζαχζημα oιλέγοντές infultant, Ά me, Ειά,

με ευγε, ευγε Και τοις επιτωθάξε. fit pudor. 17. Εκ/ultent, et la- -
ΟΤΑ 4) δε και επιγελωσ μοι, 5) γενέθω tentur /uper te omne, quarente,
τούτοις καρπος ή αίχύνη. ιζ. 6) Α- re Domine, ει dican: βmper,
γαλιάθωσαν, και 7) ευφρανθήτωσαν mngnificetur Dominur , ήui dili
επίσοι πάντες οι ζητούντές σε Κύριε,και gun filutcm tuam. Αι φuaren
8)επάτωσαν διαπαντός, μεγαλυνθήτω τεs τε, inφuit, et laudantes,
ο Κύριος, οι αγαπώντες το σωτήριόν σε et femper diligentes, perpetua
9) δια παντός. Τους δε ζητούντάς σε, latitia imple. Ει φui tui amo,
φησί, κα υμνούντας, και διαπαντός α- ris mutationem non habent, ne
γαπώντας, διηνεκούς έμπλησον ευφρο- φue gaudii mutationem faniant.
σύνης, το)και ιι)της σής αγάπης μετα- Νon enim fimpliciter amantibus
έσλην 2)μή 3)δεχόμενοι, 14)μή δεξά. gaudium precatus εί: , Ιed his ,
οθωσανθυμηδίας μεταβολήν, γαρ τοίς
απλώς αγαπώσιν ήτησε την ουθυμηδί φui amper
αν, μου. et continue beneuo.
dignum smotem habent.
αλά τοις
ον
άει και διηνεκώς έχεσι τον α. " Εξο «μιση msnaku/an, α
ξιέρασ έρωτα, ιη'. Εγώ δε πlωχάς pauper, Dominu, /olicitu, erit
έμι και πένης, Κύριος φροντιέ, μs mci. Αdiutor meu,, et protεξtor
G%
-
μι κg.f
Α'
&
ης, Νυς ξ ί ί;
"Λ
1meu, tu e: Domine, me tardaue
Α' 4
-

βοηθός μ8 Ά """"""""" Ε""" ri. sicut (uperius peccatorum

55)Κύριε, μη ),χρονίσης, Ωσπες
Ι meminit, fic et pauperem (e-
αμαξτων εμνημόνευσεν ανω, ουτω και ipίum nuncupat, tanquam au.
πjωχόν τ7)εαυτόν αποκαλεί, ως 18) βοη. xilio egentem , et diuina σpe
θείας 9) σπανίζοντα, και της θείας carentem ; et hanc φuidem vt
2ο)δεόμενον επικεφίας 2)και ταύτης ότι celerrime confequatur fuppli.
τάχισα ικετεύει τυχόν αρμότle, δε ταύ- cat... Congruunt autem hac
Ιiί 4 potifli

1) Cod. 2. τρέψον. 2) αυτούς. Οod. τ. 2. addit φησί. ;) Cod. τ. 2. παραχρήμα

αίχύνην. Vtergue Cod. addit αυτών. 4) δέ. Αbeft a Cod. 2. 5) γενέθω
αιχύνη. Del: in Cod. 2. 6) Cod. 1. αγαλιάσοιντο, φua eft leθio Cod. alex.
7) Cod. Ι. ευφρανθείησαν. 8) ειπάτωσαν. Cod. 2. λεγέτωσαν. 9) διαπανιός. Αb
eft a Cod. Ι. 2. et a verfiοne τωνό. το) και Αbeft a Cod. 2. ιι) της Cod. τ.
praem. oι. 12) μή. Αbeft a Cod. τ. 13) Cod. 2. δεχoμένους. 14) μή -με
ταβολήν. Def in Cod. 2. 15) Κύριε Rec. leξtio h. 1. eft ο Θεός μου. 16) χρο
νίσης. Cod. 3. addit τα της βοηθείας μου και υπερασπισίας μου δωρούμενος. 17) εαυ
τόν. Αbefta Cod. 1. 2. 18) βοηθείας σπανίζοντα και Def in Cod. 3. 19) Cod. 1.
σπανίζεσαν 2ο) Cod.Ι. δεομένην. 2ι) και -τυχή. Del: in Cod. 3.
 864 Β. Τ Η Ε ο D o R Ε Τ Ι
"oimmum beato Dauίdi. Οpinor
τα διαφερόντως τώ )μακαρίω Δαβίδ
enitn eurn, cum vaticinationem il
Jaln et gratic liberalitatem cerne ηγούμαι γας, ότι την πρόρρησιν εκείνην
ret, pauperem fe ipίum ac egenum θεασάμενος, και την φιλοτιμίαν τής χά
appellaffe, atφue vt diuina prouί. gιτος, π. ωχόν εαυτόν και πένητα προσ.
dentia perfiueretur effe depreca ηγόρευσε, και της θείας και αυτός απο
turn. Οrat porro ne falus pra
λαύσαι προνοίας ικέτευσεν. 2)αντιξολεί
diξta procraftinetur, neug in lon σωτη
guin terήpus prorogetur , fed ντ δε
μήχρονίσαι την τεθεσπισμένην
«cleriter hominibus concedatur. βίαν, μηδε εις μακρους αναβληθήναι χρό
νες, αλα τάχισα τοις ανθρώποις ταύ
την παραχεθήναι, -

ΙΝΤΕRΡ. ΡSΑLΜΙ ΧΙ.. ΕΡΜΗΝ. ΤΟΥ μ' ΨΑΛΜΟΥ.

ι. ή βnem. Ρ/ήkna, Dnuidi. α'. Πις το τέλος, ψαλμός τώ Δαβίδ.
Ρrafentem plalmum quidam Τινές μεν τώ Δαβίδ ανέθεσαν, τι
Dauidi , ηuidam vero Ετechia νές δε τό Εζεκία τον παρόντα ψαλμόν
2dfcripferunt : diuinum vero cu
τιngelium neutrum ex illis aςcί εκεά* δε ημάς το θείον ευαγγέλιον ουδέ.
ί, η Άν ι Α " - Υ

αρι finit. Νan Chriftus Domi τερο δεξαθαι, ο γας Δεσπότης Χετός
nus collaquio cutn fanξtis dilcί διάλεξίντινα προς τους ιερους ποιησάμε,
ulis habito , harc fubdidit: a) νος μαθητάς, επήγαγε και ταύτα και
i hac faitis, beati efitis, fi fe
ceritis ea. Νοιι de αnnibυς νο ταύτα οίδατε, μακάριoί εσε, εαν ποιήτε
bis dico : ego (cίο φuos elege 3)ταύτα, ου περί πάντων υμών λέγω,
rim : 1ed νt impleatur fcriptura, 4) οίδα ους Ά αλ να ήγρα
Φai manducat panem mecum , φή πληρωθή, ο τρώγων μετ' εμού τον
είcuauit contra me calcaneuιn άρτον, επηρενεπ' εμ την τίlέρναν αυτού.
Αιιuin, ex hoc inde tempore di
το vobis priusquam fiat, νt cum ίνααπ' άρτι λέγω υμίν 5) προ τουγενέθα,
facturn fuerit, credatis, φuod ego
όταν γένηται πισεύσητε, ότι εγώ εί,
fini. Domino igitur dicente, Vt μι του Κυρίε τοίνυν λέγοντος, να ή
fcriptura impleatur, et demon γραφή πληρωθή' καλ δεικνύντος τονπα
frante prafentem pfalιnuin fibi. βέντα ψαλμον αυτό και ουκ άλω τω
εt non alii congruerg, rem au
«lacie ac τemeritaris plenam iu προσήκοντα, θρασύ
νομίζω και τολμη.
ξον, άλην αυτω και μη προσηκεσα υ:
«dico , aliud argutnenturn huic
pίalmo minime congruen: aftin, πόθεσιν διαπλάσαι. β. Μακάζιος ο
gere. 2. Βentus qui attendit dd gge. συνιών επί πlωχόν και πένητα.
πun et pauφerem. Ηoc et pauφcren, 6) Το και πένητα εν ενίοις εύρον αντι
1η quibusdam exemplaribus inue γράφεις ούτε δε παρά τό Εξαίω,
ni: fed nec apud Ηebraeum legi.
1ur , nee apud Syrum, neς apud 7) ούτε παρατώ Σύρω, ούτε παρά τοις
άλλοις
Σ) «εκκαρίω. Cod.2. θείρ. 2) αντιβολεί δέ, Codd. tres aug. αντιβολήσας. 3) ταύτα,
Cod. Ι. 2. αυτά, φua eft rec. leStio 1. c. 4) οίδα, Pracedit εγώ Ι. c. 5) προ
τα γενέθαι. Αbeft a Cod. 2. 6) Το -ερμηνευταί. Ιdern Scholion ex cΗ κΥ
sos r, defiantum exίtat in edit, rom, των ό. 7) ούτε - Σόφφ. Ηες in
"κ
ί-9d. Ι. Ρonuntur poft ερμηνευταίε,
") Ιoh. 3, η 19,
-
 ".

ΙΝΤΕRΡRΕΤ. ΙΝ ΡSΑΙ.Μ. ΧΙ, 865

άλοις 7) ερμηνευταίς, πjωχόν μέν τοι alios interpretes. Εφenκn igitur
nuncupat vniuerforum Dominuιη,
καλείτοντών όλων Κύριον, επειδή πλού. quonian cum effet diues, vtait di
σιος ών, 2)ώς φησίν ο θείος απότολος, δι' νίnus apofiolus, a) propter πos ege,
ημάς επlώχευσεν, ίνα ημείς τη εκείνε nus fhξtus eft, ντ illius inopia diui,
σίlωχεία πλετήσωμεν και εν μορφή τes efielnus. Εt, ί) Cuin haberet
Θεού υπάρχων, εχ άρπαγμόν ηγήσατό forman Dei, non rapinain ar
bitratus eft, 1e effe acqualem Deo :
είναι ίσα Θεό αλ' εαυτόν εκένωσεν μορ fed ίc ipίum exinanίuit, formam
φήν δούλου λαβών, και ορατών και αο feruί accipiens. Εt φui viίibili
εάτων δεσπόζων, ούκεχε πού την κεφα. bus et inuiίibilibus * doιninaba. και
λήν κλίναι, και γεννηθείς εκ παρθένg, tur, non habebat wbi caput fuum
δια σπάνιν κλίνης, επί φάτνης ετέθη. recfinaret, et natus ex virgine,
3) μακαξίζει τοίνυν ο προφητικός λό οι inopiam cubilis, in pra!epi
pofitus eft. Ηine propheticus
γος τον ταύτην συνιέναι την πlωχείαν ferno beatum pradicat eurn ,
δυνάμενον, και εις δύναμιν ανυμνήσαι qui hanc paupertaten intellige
προθυμούμενον τον ταύτην αναδεξάμε. re poteft, et φui pro visibus ce
νον είτα δείκνυσι του μακαρισμού τους lebrandum curat eum, φui hanc
paupertatem amplexus eft. De
καρπούς, εν ημέρα πονηρά ρύσεται αυτόν inde beatitudinis fruξtus demon
ο Κύριος, την δε πονηραν ημέραν κακώ. (trat. Die malo liberabit eum,
σεως ημέρανό Σύμμαχος είgηκεν, ανίτ, Dominus. Sed maluκι dien, υc
σεται δε, ώς είμαι, την της κρίσεως ημέ κationi, diem Symmachus dixit,
ξαν, φοβεραν ούσαν, και των παρανόμων Τacije vero innuit, vt opinor,
κακωτικήν και υπιχνείται την ειλικρινή futurum diem terribilem iudicii,
γνώσιντής πlωχείας εκείνης των της φο εt peccatoribus infeftum : et pro
mittit finceram illius paupertatis
ξεράς αυτόν ημέρας απαλάξα κακών, cognitionem a terribilis diei ma
" / τ». * / » Μ.Τ Υ . Ν 2 /

γ.Κύριος4)διαφυλάξαι αυτόν και 5)ζή. lis ipίuun liberaturam. 3. Domi

σαι αυτόν, και μακαςίσαι αυτόν εν τη γή, ημί. ευ; /εκuct cum , et in υita
και μη 6)παραδώ αυτόν 7) εις χείρας αon/truct cum, et beatum ficiar
εχθρών αυτό. Ου μόνον δε των μελ