Ashab-ı Feraiz (İslam Miras Hukuku)

Kur'an-ı Kerim'de hisseleri tespit edilmiş olan muayyen hisse

sahipleridir. Bunların dördü erkek, sekizi kadin olmak üzere 12 kişidir. 12
hisse sahiplerinin muhtelif halleri toplam 40 ettiği için buna 40 hal
denilmiştir.

1.Ölünün Mirasındaki Haklar

Cenaze Masrafları: Ölen kimsenin geride bıraktığı mirastan cenaze masrafları karşılanır.

Kul borçları: Ölen kimsenin gerçek veya tüzel kişilere olan borçlarının tamamı mirastan
ödenir. Miras varlığı, borçları karşılamazsa, borçlar oranlarına göre ödenir. Mirasın
karşılamadığı kısım, dünya hukuku bakımından düşer. Mirasçıları bu borçları ödemeye
zorlanamaz.

Allah borçları: Zekât, keffaret, adak gibi borçlar Hanefîlere göre ölüm hâlinde dünya hukuku
bakımından düşer. Çünkü bunlar niyetle veya birisine vekâlet vererek yerine getireceği
borçlardır. Halbuki ölen kimse niyet edecek ve vekâlet verecek durumda değildir. Ancak bunlar, miras
birakanın vasiyet etmesi hâlinde mirasın üçte birinden varisler dilerse ödeyebilir. Şâfîlere göre, Allah
hakkı olan borçlar önce ödenir. Çünkü Allah`ın alacağı ödenmeye daha lâyıktır.

Ölenin vasiyeti: Cenaze ve borcundan artarsa malının üçte birinden vasiyet yerine
getirilir. Bir kim senin, malının üçte birinden fazlasını kapsayan vasiyeti, vârisleri razı
olmazsa, geçerli sayılmaz. Vasiyette müslüman şartı aranmaz ayrıca varislere vasiyet
edilmez.

Mirasın Paylaşımı: Geriye kalan mal mirasçılar arasında islami kurallara göre dağıtılır.
2.Varis Olmanın Şartları

Murisin (miras bırakanın) ölümü: Ölüm üç kısımdır Hakikaten ölüm, Hükmen ölüm,
Takdiren ölüm: (bkz. Mirasın Şartları)
Mirasçinin hayatta olmasi: Murisin ölümü sırasında varisin hayatta olması gerekir. Bu
yüzden, muristen önce ölen bir hisim, daha sonra ölen murisine mirasçı olamaz. Muris
vefat ettiği zaman, ana karnında bulunan çocuğu da (cenîn) sağ doğmak, şartıyla mirasçı
olur.
Akrabalık: Ana, baba, dede ve nine gibi kendi neslinden gelinenlerle; çocuk, torun gibi kendi neslinden
gelenler, yine ölenin kardeşleri ile amcalar bu hısımlardandır. Bu hisimlardan erkek vasıtasıyla miras
bırakana bağlanan erkek hısımlara "asabe" denir. Ölenin babası, babasının babası veya oğlu, ya da
oğlunun oğlu gibi. Bir de payları muayyen mirasçılar vardır ki, bunlara "ashâbülferâiz/farz
sahipleri" denir. Bunlardan kalan mirası asabe alır. Farz sahipleri ve asabe yoksa, bunların
dışında kalan ve ölenin uzaktan kan hisımı olan "zevilerhâm" mirasçı olur. Hala, dayı,
kızın kızı gibi.

3.Mirasa Mâni Olan Sebepler

Katl (Öldürme): Bir kimse, kendi yakınlarından birini kasıtlı olarak öldürürse, onun
mirasından mahrum kalır. Diğer hallerde (kısas, çocukluk ve delilik) gibi durumlar mirastan
mahrum etmez. (bkz. Katl)
Din Farklılığı: Gayri Müslim, müslümana varis olamaz. Aynı şekilde Müslü man
da gayri müslime mirasçı olamaz. (bkz. İhtilâf-1 Dîn)
Ülke Ayrılığı: bu hüküm gayr-imüslimlere aittir. Müslümanlar için geçerli de ğildir.(bkz.
İhtilâf-Dar)
Ölüm Tarihinin Bilinmemesi: Meselâ: Birlikte boğulan, yanan ve yıkılan bir binanın
altında birlikte kalıp öler; bir olayda birlikte öldürülen veya bir evde, birlikte ölü bulunan
ve hangisinin önce öldüğü anlaşılmayan iki veya daha çok yakın birbirine vâris olamaz.
Varisin Bilinmemesi: (bkz. Varisin Mechul Olması)

Asabeler
Muayyen hisse sahipleri (ashab-ı feraiz) hisselerini aldıktan sonra bakiye yani
kalan mali alan kimselerdir.

4.Asabeler (üç sınıfa ayrılır)

Asabe Binefsihi: Tamamı erkeklerden oluşan ölü ile arasında kadın bulunmayan erkeklerdir.
Bunların asabelikleri kendindendir. Örneğin baba, oğul, dede, amca, oğulun oğlu gibi
erkeklerin tamamıdır.
Asabe Bigayrihi: Tamamı kadınlardan oluşur. Ölen şahsin, asabeden olan erkek
kardeşleri ile beraber bulunan kız kardeşleridir. Burada etkileyen erkek asabelerdir yani
erkek asabe sayesinde kızlar asabe olur.
• Ayşe yanında Ali varsa asabe olur.
• Hatice yanında Bekir varsa asabe olur.
• Hatice yanında Bekir ya da aynı düzlemde başka bir erkek yoksa asabe olamaz.
• Hacer yanında Salih varsa asabe olur.
• Ömer ve Hatice varsa Hatice asabe olamaz (aynı sırada onu asabe yapacak bir erkek
bulunmadığı için)

Asabe Maa Gayrihî: Tamamı kadınlardan oluşur. Ölenin kızı veya oğlunun kızı ile
birlikte bulunan ana-baba bir kız kardeşi veya veya baba bir kız kardeş asabe olur.
• Ölenin oğlu yok sadece kızı yada oğlunun kızı varsa: kızlar, ana-baba bir kız kardeşi yada
baba bir kız kardeşi asabe yapar (ana-baba bir yada baba bir erkek kardeş yoksa)
• Ayşe var Ali yoksa Ayşe Hacer'i asabe yapar.
• Hatice var Bekir yoksa Hatice Zeynep'i yada Hacer'i asabe yapar (ana-baba bir yada
baba bir erkek kardeş yoksa) bu durumda Hatice ashab-ı feraiz olarak hissesini alır kalanı
Hacer yada Zeynep alır.

Asabelerin Öncelikleri
Her üç sınıf asabe bir arada bulunduğu zaman ölüye en yakın olan tercih edilir. Yoksa asabe bi
nefsihi olmak tercihe sebep değilidir. Yani bi nefsihi bi-gayrihi ve maa gayrihi asabeler
birlikte bulunsalar bunlardan hangisi ölüye daha yakınsa onun tercih edilmesi gerekir.
Kurbi cihet: Cihet yakınlığı demektir. Ölünün 1.2. 3.4. renklerini birer cihet kabul edersek,
birinci cihettekiler varken sonrakiler, ikinci cihettekiler varken üç ve dört, üçüncü cihettekiler varken
dördüncüler asabelikten sakıt olur. Örneğin: Ali varken Hasan asabe olamaz. Hasan yada Eyüp
varken Salih asabe olamaz. Hasan yada Eyüp varken Adem asabe olamaz. Adem yada Salih
varken Kerim yada Mehmet asabe olamaz.
Kurbi derece: Aynı cihet içerisinde ölüye yakın olan uzaktakinin asabeliğini sakıt eder.
Orneğin: Ali ve Bekir var Ali ölene aynı grup içerisinde daha yakın olduğu için Bekir'in asabeliğini
sakit eder. Hasan ve Eyüp beraber bulunuyorsa Hasan ölüye daha yakın olduğu için Eyüp'ü
sakit eder. Salih ve Necmi beraber bulunuyorsa Salih ölüye daha yakın olduğu için Necmi'yi
sakit eder. Enes ve Mahir beraber bulunuyorsa Enes ölüye daha yakın olduğu için Mahir'i sakit
eder.
Kuvvet-i Karabet: Akrabalık kuweti demektir. Yani ab. olan asabeler kendi cihet ve
derecesindeki b. olan asabeleri sakit eder. Örneğin: Salih Adem'i akrabalık yakınlığından dolayı
sakıt etmiştir. Ana baba bir olan Musa, baba bir olan Emin'i akrabalık yakınlığından dolayı
sakıt etmiştir. Aynı şekilde Hacer Zeynebi sakıt eder.

(ab.) ana-baba bir kardeşler (b.) baba bir kardeşler

Bunları uyguladıktan sonra asabe olarak kalanlar kadın ve erkeklerden oluşuyors artan
mali erkeğe 2 kadına 1 hisse olmak üzere paylaşırlar.

6.Avliye ve Reddiye

Avliye: Mirasçılardan muayyen pay sahiplerinin payları toplamı meselenin ortak

paydasını aşmasıdır. Bu durumda miras, meselenin ortak payda sına göre değil paylar
toplamına göre dağıtılır.

Örneğin hisseler toplamı ortak payda olan 12’den fazla çıktığı için mal 12 ye değil, hisseler toplamı olan 13’e bölünür.
¼ Koca , 1/6+B Baba , 2/3 Oğlun kızları

Reddiye: Mirasçılanın hisseleri dağıtıldıktan sonra geriye mal kalırsa ve kalanı alacak asabe
bulunmaz ise, kalan mal kan koca dışındakilere hisseleri oranında dağıtılır.
1. karı kocanin olmadığı ve varislerin ayni cinsten (yalnız kızlar gibi) olduğu meselede
varislerin sayısı meselenin mahreci olur.
Örneğin hisseler toplamı, ortak payda olan 3’den az çıktığı ve geriye 1 kaldığı için mal 3’e değil, kişi sayısı olan 2’ye bölünür.
Kızlar 2/3

2. Karı kocanın olmadığı ve varislerin farklı cinsten (ninelik kızlık ve analık gibi) olduğu
meselede varislerin hisseleri toplamı meselenin mahreci olur.

Örneğin hisseler toplamı, ortak payda olan 6’dan az çıktığı ve geriye 1 kaldığı için mal 6’ya
değil, hisse sayısı olan 5’e bölünür.
Kız ½ ,Oğlun Kızı 1/6, Ana 1/6

3. karı kocadan birisinin olduğu ve varislerin aynı cins- ten (yalnız kızlar gibi) olduğu
meselede.
Burada karı, kalan malı alamadığı için 1/8 dışında kalan 7/8'lik mal aynı cinsten olanlarla eşit olarak paylaştırılır. (1/5 karı
veya koca dışındakilerin kişi sayısını ifade eder.)
Karı 1/8 ,Oğlun Kızları 2/3

4. Kan kocadan birisinin olduğu ve varislerin farklı cins ten (ninelik kızlık ve analık gibi)
olduğu meselede.
Burada karı, kalan malı alamadığı için 1/8 dışında kalan 7/8'lik mal farklı cinsten olanlarla hisseleri oranında paylaştırılır. (1/4 kari
veya koca dışındakilerin hisse sayısını ifade eder.)
Karı 1/8 , Kız ½ ,Ana 1/6

Mirasta 40 HAL
1-Ölenin Babası
Ölenin bir veya daha fazla kızı veva oğlunun kızı varsa, mirasın 1/6 'ini ve kalanı alır.
Ölenin bir veya birkaç oğlu veya oğlunun oğulları varsa, mirasın 1/6 'ini alır.
Ölenin çocuğu veya oğlunun çocuğu yoksa, baba diğer hisse sahiplerinden kalanın tamamını alır. (B)

2-Ölenin Dedesi
Ölenin bir veya daha fazla kızı veva oğlunun kızı varsa, mirasın 1/6 'ini ve kalanı alır.
Ölenin bir veya birkaç oğlu veya oğlunun oğulları varsa, mirasın 1/6 'ini alır.
Ölenin babası, çocuğu veya oğlunun çocuğu yoksa, dede diğer hisse sahiplerinden kalanın
tamamını alır. (B)
Ölenin babası varsa, dede miras alamaz.(S)

3-Ölenin anne tarafından erkek ve kız kardeşleri

Ölenin anne tarafından olan tek erkek veya kız kardeşi varsa, mirasın 1/6 ini alır.
Ölenin anne tarafından birden fazla erkek veya kız kardeşi varsa, mirasın 1/3 'ini eşit olarak paylaşırlar.
Ölenin babası, dedesi, çocuğu veya oğlunun çocuğu varsa, anne tarafından kardeşler
miras alamaz. (S)
4-Koca
Ölenin çocuğu veya oğlunun çocuğu yoksa, mirasın 1/2 'ini alır.
Ölenin çocuğu veya oğlunun çocuğu varsa, mirasın 1/4 'ini alır.

5-Karı
Ölenin çocuğu veya oğlunun çocuğu yoksa, mirasın 1/4 'ini alır.
Ölenin çocuğu veya oğlunun çocuğu varsa, mirasın 1/8’ini alır.

6-Kız
Ölenin oğlu yoksa, bir kızı varsa, mirasın 1/2 'ini alır.
Ölenin oğlu yoksa, iki veya daha fazla kızı varsa, mirasın 2/3 'sini paylaşırlar.
Ölenin kız ve oğullan varsa, mirastan kızlara bir, erkeklere iki hisse verilir. (B ikili birli)
7-Ölenin Oğlunun Kızları
Ölenin kızı yoksa, oğlunun veya oğlun oğlunun bir kızı varsa, mirasın 1/2sini sini alır.
Öğlenin kızı yoksa, oğlunun veya oğlun oğlunun birden fazla kızı varsa, mirasın 2/3’sini paylaşırlar.
Ölenin bir kızı varsa, oğlunun veya oğlun oğlunun kızları, mirasın 1/6 'ini alır.
Ölenin iki veya daha fazla kızı varsa, ölenin oğlunun kızlan miras alamaz.(S)
Ölenin oğlunun erkek ve kız çocuklan varsa, mirastan kızlara bir erkeklere iki hisse verilir. (B İkili birli)
Ölenin oğlu varsa, oğlun kızları miras alamaz. (S)
8-Ölenin ana-baba bir kız kardeşleri
Ölenin (ana-baba bir) bir kız kardeşleri varsa, mirasın ½ sini alır.
Ölenin (ana-baba bir) birden fazla kız kardeşi varsa, mirasın 2/3 'sini paylaşırlar.
Ölenin (ana-baba bir) kız ve erkek kardeşi varsa, mirastan kızlara bir, erkeklere iki hisse verilir.
Ölenin kızı veya oğlunun kızı varsa (anne baba bir) kız kardeşler diğer hisse sahiplerinden kalanı alır. (B)
Ölenin oğlu, oğlun oğlu, babası veya dedesi varsa (ana-baba bir kardeşler miras alamaz. (S)

9-Ölenin baba bir kız kardeşler

Ölenin baba bir tek kız kardeşi varsa ,mirasın ½ ‘sini alır.
Ölenin baba bir kız kardeşi birden fazla ise mirasın 2/3' sini alırlar.
Ölenin (baba bir) kız ve erkek kardeşi varsa ,mirastan kızlara bir, erkeklere iki hisse verilir.(B ikili birli)
Ölenin (ana-baba bir) tek kız kardeşi varsa, (baba bir kız kardeşler) mirasın 1/6'ini alırlar.
Ölenin kızı veya oğlunun kızı varsa (baba bir) kız kardeşler diğer hisse sahiplerinden kalanı alır. (B)
Ölenin (ana-baba bir) birden fazla kız kardeşi varsa, (baba bir) kız kardeşler miras alamaz.(S)
Ölenin oğlu, oğlun oğlu, baba, dede, ana-baba bir erkek veya asabe olan kız kardeş varsa sakit olur. (S)

10-Ölenin anası
Ölenin çocukları, oğlunun çocuklan yada iki veya daha fazla kardeşleri (cihet farketmez) varsa, ana mirasın 1/6'ini
alır.
Ölenin çocukları, oğlunun çocuklan yada iki veya daha fazla kardeşleri (cihet farketmez) yoksa ,ana mirasın 1/3’ini alır.
Ölenin babası ve karısı veya babası ve kocası ile birlikte bulunursa babasına kalan bakiyenin 1/3’ini alır.(B 1/3)

11-Nine
Ölenin anası yoksa ,nine mirasın 1/6sını alır.
Ölenin anası varsa,nine mirastan alamaz.(S)

S=SAKIT=MİRASTAN PAY ALAMAZ

B=BAKİYE=MİRAS PAYLAŞIMLARINDAN GERİYE KALAN KISIM
B=KENDİ HİSSESİNİ VE VARSA KALAN
Mahrum: Varisin kendisinde bulunan başka bir sebepten dolayı mirastan mahrum olmasıdır.
Mesela varisin murisi öldürmesi yada ölünün gayrimüslim oğlu mirastan mahrumdur,
mahrumiyet sebebi olan kafirlik kendisindendir bu durumda mahrum kişi feraiz meselelerine
yazılmaz başkalarını etkilemez.
Mahcub: Mirasdan mahrum olma, bizzat varisde değil de onun dışındaki bir sebepten ileri
geliyorsa bu varisede mahcub adı verilir mesela ölenin oğlu var iken oğlunun oğlu mahcub
olacağı için miras tan pay alamaz. bu durumda mahcub feraiz me selelerine yazılır
kendisi pay alamaz fakat baş kasını etkiler.

40 Halin Altındaki Tablo isimler

Muris:Ölen kişi
1-Ölenin oğlu Ali
Öğlenin Kızı Ayşe
Alinin oğlu Bekir
Ali’nin kızı Hatice
Bekirin oğlu Ömer
Bekirin kızı Sibel
2-Öğlenin babası Hasan
Öğlenin dedesi Eyüp
3-ab(Ana Baba bir kardeşler)
Öğlenin kız kardeşi Hacer
Öğlenin erkek kardeşi Salih
Salihin oğlu Necmi
Necminin oğlu Ahmet
3-b(Baba bir kardeşler )
Ölenin erkek kardeşi Adem
Ölenin kız kardeşi Zeynep
Ademin oğlu Enes
Enesin oğlu Mahir
4-Ölenin amcası Kerim
Kerim’in oğlu Emin
Emin’in oğlu Nuri
4-Öğlenin amcası Mehmet
Mehmetin Oğlu Musa
Musa’nın oğlu Osman

Halalar asabe olamadığı için meseleye yazılmaz.

Kardeş çocuklarından kız kardeşlerinin çocuklarının asabeliği devam etmez.Mesala Zeynebin
oğlu veya kızı asabe olamaz.
Kardeş çocuklarından sadece erkek kardeşlerin erkek çocuklarının asabeliği devam eder mesala
Ademin oğlu Enes asabe oğlur.Ademin kızı asabe olamaz.
Kardeş çocuklarından kız kardeşlerinin çocuklarının asabeliği devam etmez.Mesala Hacerin oğlu
veya kızı asabe olamaz.
Kardeş çocuklarından sadece erkek kardeşlerin erkek çocuklarının asabeliği devam eder mesala
Salih yoksa onun oğlu Necmi asabe oğlur.Salihin kızı asabe olamaz.
Çocuklar 4’e ayrılır:
1-Ölenin oğlu
2-Öğlenin kızı
3-Ölenin oğlunun oğlu
4-Ölenin oğlunun kızı
Kızın çocukları varis ve asabe olamaz

Ölenin oğlunun oğlu kendi hizasındakileri kızları asabe yapar ,ayrıca yukarıda olupta hisse sahibi
olamayan kızlarıda asabe yapar.Mesala Ömer Sibel ve Hatice var.Ömer kendi hizasındaki Sibeli
asabe yapar ve yukarıda olupta hisse sahibi olamayan Haticeyide asabe yapar.