24/5/2015

Κλινική Ψυχολογία Αντί εισαγωγής….

• Edith Piaf: κορυφαία γαλλίδα
Μάθημα 3ο τραγουδίστρια (1940-1950)
Προσωπικότητα
• Τα τραγούδια της απηχούσαν την ίδια της τη ζωή: μια
τραγική ιστορία εξαρτήσεων και εφήμερων σχέσεων

Μεταξύ των εραστών της: ένας βίαιος νταβαντζής κι ένας

ιδιοκτήτης νυχτερινού κέντρου που της έδωσε το όνομα
Βάσω Σιαφάκα
Piaf («σπουργιτάκι»)
Επίκουρος Καθηγήτρια
Ψυχολογίας της Υγείας Το μοναδικό της παιδί, πατέρας του οποίου ήταν ένας
Τμήμα Λογοθεραπείας
ΤΕΙ Ηπείρου διανομέας που γνώρισε στα 16 της χρόνια, πέθανε σε
νηπιακή ηλικία (μηνιγγίτιδα)

Αντί εισαγωγής…. Αντί εισαγωγής….

• Έγινε αλκοολική και εθίστηκε στη μορφίνη
μετά από αυτοκινητιστικό ατύχημα
• Θρυλική τρωτότητα και μικρό ανάστημα (1.40μ.)
• Πώς μπορούμε να ερμηνεύσουμε αυτή την
προσωπικότητα;
• Μπορούμε να κοιτάξουμε τους γονείς της:
Η μητέρα της ήταν μια αλκοολική τραγουδίστρια των
δρόμων (γνωστή για πορνεία)
Παραμελούσε την κόρη της και σε 2 μήνες την
εγκατέλειψε στον πατέρα της
Ο πατέρας της ήταν ακροβάτης. Στοργικός, αλλά την
απογοήτευσε, όταν την έστειλε στη μητέρα του
(διεύθυνε οίκο ανοχής)

• Τι μπορεί να κάνει κάποιον τόσο ελκυστικό και, • Αυτοβιογραφία: «Νόμιζα ότι όταν ένα αγόρι έκανε νόημα
σε ένα κορίτσι, το κορίτσι δεν έπρεπε ποτέ να αρνείται…»
ταυτόχρονα, τόσο αυτοκαταστροφικό;

1

Προσωπικότητα
• Προσωπικότητα: χαρακτηριστικός τρόπος με τον οποίο
ένα άτομο συμπεριφέρεται, σκέπτεται και αισθάνεται
• Πώς και γιατί οι άνθρωποι διαφέρουν ψυχολογικά;
• Τι ακριβώς είναι η προσωπικότητα και πώς μετριέται;
• Τέσσερις κύριες προσεγγίσεις κατανόησης της
προσωπικότητας:
βιολογική
ψυχοδυναμική
ανθρωπιστική – υπαρξιακή
κοινωνική - γνωστική
Διαφορές προσωπικότητας
• Οι διαφορές προσωπικότητας σχετίζονται με :
1. γεγονότα του παρελθόντος, που μπορούν να
διαμορφώσουν την προσωπικότητα κάποιου
2. προσδοκώμενα γεγονότα, που ενδέχεται να
αποτελούν κίνητρο για το άτομο ώστε να αποκαλύψει
χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του
• Η Edith προσδοκούσε ότι θα έβρισκε την αγάπη μέσα
από τις σεξουαλικές σχέσεις και την ευτυχία στα
ναρκωτικά και στο αλκοόλ (κίνητρα)
24/5/2015
• «Δεν έχεις καθόλου προσωπικότητα!!!!»
Αγωνιζόμαστε για την απόκτησή της ή αναπτύσσεται
φυσιολογικά, καθώς πορευόμαστε στη ζωή;
• «Αυτός είναι υπερφίαλος εγωιστής!!!!»
Μόλις μάθαμε κάτι περισσότερο για αυτόν που
περιγράφει ή γι’ αυτόν που περιγράφεται;
Προσδοκίες
• Προσδοκίες: η οπτική του ίδιου του ατόμου,
αντικατοπτρίζουν την εσωτερική ζωή του (ελπίδες,
φόβους κλπ)
• Η ζωή του καθενός είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης
παρελθόντος και παρόντος
• Η ιστορία της Edith διαμόρφωσε τα κίνητρά της
• Πώς οι προσωπικότητες καθορίζονται από τις δυνάμεις
του μυαλού μας, του ιστορικού μας, της
κληρονομικότητας και του περιβάλλοντος, από τις
επιλογές μας και από τους στόχους μας;;;;;
2
 24/5/2015

Αναζήτηση των κύριων χαρακτηριστικών της

Χαρακτηριστικά προσωπικότητας
• Χαρακτηριστικό προσωπικότητας:
μια σχετικά σταθερή προδιάθεση συμπεριφοράς, που
εκδηλώνεται με συγκεκριμένο και συνεπή τρόπο
προσωπικότητας
• Α. Ταξινόμηση βάσει της γλώσσας
Η καταμέτρηση των σχετικών λέξεων της αγγλικής
γλώσσας αποκάλυψε 18.000 πιθανά χαρακτηριστικά!!!!!

Πιθανή συρρίκνωση με τα συνώνυμα

Π.χ. δοτικός, γενναιόδωρος, μεγαλόψυχος

• Ιεραρχική δομή χαρακτηριστικών : τα χαρακτηριστικά

μπορούν να οργανωθούν σε μια ιεραρχία, σύμφωνα με
την οποία πολλές συγκεκριμένες τάσεις συμπεριφοράς
συνδυάζονται με ένα χαρακτηριστικό υψηλότερης θέσης
(Eysenck, 1990)

Νευρωτισμός Διαστάσεις της προσωπικότητα του Eysenck

1. Μια διάσταση ξεχωρίζει τους ανθρώπους που είναι
Χαμηλή Ντροπαλός
κοινωνικοί και δραστήριοι (εξωστρεφείς) από εκείνους
Αγχώδης Δύσθυμος
αυτοεκτίμηση που είναι εσωτερικά προσανατολισμένοι και ήσυχοι
(εσωστρεφείς)

Ευαίσθητος στην Θυμώνει

Κλαίει εύκολα ανατροφοδότηση γρήγορα 2. Η άλλη διάσταση κυμαίνεται από την τάση του να
είναι κάποιος πολύ νευρωτικός και συναισθηματικά
ασταθής μέχρι την τάση του να είναι περισσότερο
Αποκαρδιώνεται όταν ένας φίλος ακυρώσει το δείπνο συναισθηματικά σταθερός
Ενθουσιάζεται όταν ένας ξένος ανταποδίδει ένα
χαμόγελο Πίστευε ότι πολλές συμπεριφορές μπορεί να γίνουν
κατανοητές με βάση τη σχέση τους με αυτά τα
Ντρέπεται όταν πάρει κακή αξιολόγηση για τη δουλειά χαρακτηριστικά

3
 24/5/2015

Διαστάσεις Προσωπικότητας (Eysenck) Διαστάσεις Προσωπικότητας (Eysenck)

• Αυτές οι δυο διαστάσεις του Eysenck είναι κεντρικές,

αλλά συλλαμβάνουν και χαρακτηρίζουν έναν πολύ
μεγάλο αριθμό χαρακτηριστικών

Διαστάσεις Προσωπικότητας (Eysenck) Η «Μεγάλη Πεντάδα»

• Χαρακτηριστικά του μοντέλου των πέντε παραγόντων:
ευσυνειδησία, προσήνεια, νευρωτισμός, δεκτικότητα σε
εμπειρίες και εξωστρέφεια
1. Επιτυγχάνει τη σωστή ισορροπία μεταξύ της ερμηνείας
της μεγαλύτερης δυνατής μεταβλητότητας στην
προσωπικότητα, αποφεύγοντας επικαλυπτόμενα
χαρακτηριστικά
2. Σε μεγάλο αριθμό μελετών με διαφορετικά είδη
δεδομένων (περιγραφές ανθρώπων) προέκυψαν οι ίδιοι
πέντε παράγοντες
3. Η βασική δομή των 5 παραγόντων εμφανίζεται σε παιδιά
και ενήλικες από άλλους πολιτισμούς (οικουμενική)

4
 24/5/2015

Μοντέλο της «Μεγάλης Πεντάδας» Η «Μεγάλη Πεντάδα»

Ευσυνειδησία Οργανωμένος……………………… Ανοργάνωτος
Προσεκτικός……………………….. Απρόσδεκτος
Αυτοπειθαρχία………………….. Αδύναμη Θέληση
• Είναι κατηγορίες που όλοι μας χρησιμοποιούμε για να
Προσήνεια Πονόψυχος………………………. Σκληρόκαρδος
χαρακτηρίσουμε κάποιον, άσχετα από το πόσο καλά
Εμπιστεύεται………………….. Καχύποπτος
Βοηθάει……………………………. Μη συνεργάσιμος τους γνωρίζουμε
Νευρωτισμός Ανήσυχος………………………. Ήρεμος
Ανασφαλής……………………… Ασφαλής
Αυτολύπηση…………………… Ικανοποιημένος
• Είναι αποδεδειγμένο ότι η Μεγάλη Πεντάδα συνδέεται
Δεκτικότητα σε εμπειρίες Ευφάνταστος…………………… Προσγειωμένος
Ποικιλία……………………………. Ρουτίνα με προβλέψιμα πρότυπα συμπεριφοράς και κοινωνικά
Ανεξάρτητος………………………. Συμμορφούμενος
αποτελέσματα
Εξωστρέφεια Κοινωνικός……………………… Απομονωμένος
Παρασυρόμενος…………….. Εγκρατής
Στοργικός………………………… Συγκρατημένος

Βιολογικοί λίθοι και χαρακτηριστικά της

• Παραδείγματα
Άτομα εξωστρεφή τείνουν να περνούν
περισσότερο χρόνο με άλλους και να τους
κοιτούν στα μάτια σε σχέση με εσωστρεφή άτομα
προσωπικότητας
• Γιατί ένα άτομο έχει μια σταθερή ομάδα
χαρακτηριστικών της προσωπικότητας;
• Αρκετοί υποστηρίζουν ότι ο αμετάβλητος (;;) εγκέφαλος
και οι βιολογικές διαδικασίες παράγουν τη σταθερότητα
των χαρακτηριστικών κατά μήκος της ζωής

• Άτομα με υψηλή ευσυνειδησία αποδίδουν καλά στη

• Μια εγκεφαλική βλάβη μπορεί να προκαλέσει
δουλειά τους και τείνουν να ζουν περισσότερο μεταβολές στην προσωπικότητα

• Η χορήγηση αντικαταθλιπτικών ή άλλων φαρμάκων

• Άτομα με χαμηλή ευσυνειδησία είναι πιο πιθανό από το μπορούν να αλλάξουν την προσωπικότητα, κάνοντας
μέσο όρο να γίνουν ανήλικοι παραβάτες του νόμου κάποιον π.χ. περισσότερο εξωστρεφή

5
 24/5/2015

Γονίδια, χαρακτηριστικά και προσωπικότητα Έχουν τα ζώα προσωπικότητα;

• Συσχετίσεις χαρακτηριστικών μεταξύ μονοζυγωτικών
διδύμων:
Έρευνα με 24.000 ζευγάρια διδύμων έδειξε ότι οι
μονοζυγωτικοί είναι πιο όμοιοι ως προς την
προσωπικότητα σε σχέση με τους διζυγωτικούς
(Loehlin,1992)

• Οι γενετικοί παράγοντες δεν αποτελούν την εξήγηση για

τα πάντα!!!

• Διαφορετικές εμπειρίες ζωής και άλλοι παράγοντες

ασκούν σημαντική επιρροή!

Έχουν τα ζώα προσωπικότητα; Έχουν τα ζώα προσωπικότητα;

• Πηγή αποδείξεων για το βιολογικό υπόβαθρο της
ανθρώπινης προσωπικότητας αποτελεί η μελέτη ζώων
• Κάθε κάτοχος κατοικίδιου ή ένας κτηνοτρόφος θα
μιλούσε για ξεχωριστά πρότυπα συμπεριφοράς
• Από εξελικτική άποψη:
Οι διαφορές στην προσωπικότητα αντικατοπτρίζουν
εναλλακτικές προσαρμογές, τις οποίες τα είδη –
ανθρώπινα και μη- έχουν εξελίξει για να αντιμετωπίζουν
τις προκλήσεις της επιβίωσης και της αναπαραγωγής

• Ανθρωπομορφίζουν; (δηλ. μπορούμε να τους

αποδώσουμε ανθρώπινα χαρακτηριστικά;)

6
 24/5/2015

Πώς διαμορφώνεται η προσωπικότητα ; Ψυχοδυναμική προσέγγιση

Δυνάμεις που βρίσκονται πέρα από τη Συνείδηση

S. Freud: «Ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής» S. Freud: «Ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής»
• Έχετε κλειδώσει ποτέ το αυτοκίνητο με τα κλειδιά πάνω
• Ο Freud κοίταξε την προσωπικότητα στις λεπτομέρειες!!
στη μηχανή;

• Προσεκτική ανάλυση των παραμικρών ατελειών στη

• Έχετε ταχυδρομήσει κάποια αίτηση, χωρίς να την
υπογράψετε; σκέψη και τη συμπεριφορά των ανθρώπων

• Έχετε φωνάξει κάποιον με λάθος όνομα; • Δούλευε με ασθενείς που τον επισκέπτονταν με
διαταραχές, χωρίς εμφανές σωματικό υπόβαθρο
• Νοητικά σφάλματα ή φροϋδικά ολισθήματα
(Freudian slips)

7

Sigmund Freud
• Ο Σίγκμουντ Φρόυντ (1856 –1939)
ήταν Αυστριακός ιατρός, φυσιολόγος,
ψυχίατρος και θεμελιωτής της
ψυχαναλυτικής σχολής
• Αναγνωρίζεται ως ένας από τους πλέον
βαθυστόχαστους αναλυτές του 20ου αιώνα που
μελέτησε και προσδιόρισε έννοιες όπως το ασυνείδητο,
την απώθηση και την παιδική σεξουαλικότητα
Ψυχοδυναμική προσέγγιση
• Η προσωπικότητα διαμορφώνεται από ανάγκες,
αγώνες και επιθυμίες, λειτουργώντας κυρίως
ανεξάρτητα από την επίγνωση και τα κίνητρα, τα οποία
μπορούν να δημιουργήσουν συναισθηματικές
διαταραχές
• Τα νοητικά σφάλματα αποκαλύπτουν κρυμμένα κίνητρα
• Π.χ. ξεχνάτε τα γενέθλια του καλύτερου φίλου σας
Κι εκείνος λέει: «Δεν ενδιαφέρεσαι αρκετά για να με
θυμάσαι!!!»
24/5/2015
Ψυχανάλυση
• Ψυχανάλυση: αναφέρεται τόσο στη θεωρία περί
προσωπικότητας όσο και στη μέθοδο που
χρησιμοποιούσε για τη θεραπεία των ασθενών
• Οι ιδέες του Freud ήταν οι πρώτες από μια σειρά
θεωριών που χτίστηκαν πάνω στη βασική ιδέα ότι η
προσωπικότητα είναι ένα μυστήριο για το άνθρωπο
που την «κατέχει»
• Οι θεωρίες του S. Freud, του C. Jung, του A. Adler και της
K. Horne αναφέρονται ως Ψυχοδυναμική προσέγγιση
Ψυχοδυναμική προσέγγιση
• Τα κίνητρα που κατευθύνουν και τις λεπτομέρειες της
συμπεριφοράς μας, αναπτύσσονται στις πρώτες σχέσεις
και συγκρούσεις μας με αυτούς που μας φροντίζουν
• S. Freud: τρία επίπεδα ψυχικής ζωής
1. Συνειδητό
2. Προσυνειδητό
3. Ασυνείδητο
8
 24/5/2015

Ψυχοδυναμική προσέγγιση
• 1. Συνειδητό:
Αποτελεί την τρέχουσα επίγνωση που έχουμε σε κάθε
δεδομένη χρονική στιγμή

• 2. Προσυνειδητό: πτυχές της ψυχικής ζωής μας που

βρίσκονται εκτός της επίγνωσής μας, αλλά μπορούν
εύκολα να εισέλθουν στο συνειδητό (π.χ. η μελωδία του
εθνικού ύμνου μπορεί να μην είναι στο μυαλό σας αυτή
τη στιγμή, αλλά μπορείτε να την ανακαλέσετε εύκολα)

• 3. Ασυνείδητο: ενεργό σύστημα που περιλαμβάνει τις

κρυφές αναμνήσεις μιας ζωής, τα βαθύτερα ένστικτα και
επιθυμίες και το βαθύτερο αγώνα ενός ατόμου να τα
ελέγξει

Ασυνείδητο Ασυνείδητο
• Το δυναμικό ασυνείδητο δεν είναι κάτι που μπορούμε
• Παρορμήσεις σαν κι αυτές παραμένουν στο ασυνείδητο,
εύκολα να ανακαλέσουμε στο συνειδητό
γιατί δε θα ήταν εύκολο να τις αντέξει η συνείδηση
• Είναι το επίπεδο που επηρεάζει περισσότερο από όλα
την προσωπικότητα
• Η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία εστιάζει στη
• Η δύναμή του προέρχεται από τις πρώιμες ρίζες του, διαδικασία αποκάλυψης του ασυνείδητου
εμπειρίες που διαμόρφωσαν το νου πριν καν μπορέσει
το άτομο να βάλει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του
σε λόγια • Ψυχολόγοι αυτής της προσέγγισης χρησιμοποιούν
• Κάποιες φορές το περιεχόμενό του μπορεί να είναι προβολικά tests (ΤΑΤ, Δοκιμασία των Κηλίδων Μελάνης
τρομακτικό: «Μακάρι η αδελφή μου να έπεφτε από το
Rorschach) για να διακρίνουν θέματα του ασυνείδητου
παράθυρο. Τότε εγώ θα ήμουν η πιο όμορφη!»

9
 24/5/2015

Η δομή του ψυχισμού: Εκείνο, Εγώ και Υπερεγώ Η δομή του ψυχισμού : Εκείνο, Εγώ και Υπερεγώ

• Για να εξηγήσει τις συναισθηματικές δυσκολίες που • 1. Εκείνο (id):

ταλαιπωρούσαν τους ασθενείς του, ο Freud πρότεινε ότι Το πιο βασικό σύστημα

ο νους αποτελείται από τρία ανεξάρτητα,

αλληλεπιδρώντα και συχνά αντικρουόμενα Είναι το μέρος του ψυχισμού που περιέχει τις
ενορμήσεις που ήταν παρούσες κατά τη γέννηση
συστήματα:

• 1. Εκείνο
Είναι η πηγή των σωματικών αναγκών, των «θέλω», των
2. Εγώ
επιθυμιών και των παρορμήσεων, ιδιαίτερα των
3. Υπερεγώ
σεξουαλικών και των επιθετικών

Η δομή του ψυχισμού : Εκείνο, Εγώ και Υπερεγώ Η δομή του ψυχισμού : Εκείνο, Εγώ και Υπερεγώ
• Εκείνο (id) (συνέχεια) • 2. Εγώ (Ego):
Λειτουργεί σύμφωνα με την Αρχή της Ηδονής: είναι η Αναδύεται στη διάρκεια των πρώτων 6-8μηνών της ζωής

ψυχική δύναμη που μας κινητοποιεί να επιδιώξουμε

άμεση ικανοποίηση οποιασδήποτε παρόρμησης Είναι η συνιστώσα της προσωπικότητας που
αναπτύχθηκε μέσω της επαφής με τον έξω κόσμο και
μας επιτρέπει να διαχειριζόμαστε τις απαιτήσεις της
(π.χ. αν μας κυριαρχούσε πλήρως, δε θα αντέχαμε την
ζωής
πείνα, ενώ περιμένουμε να σερβιριστούμε σε ένα
εστιατόριο. Θα τρώγαμε από τα τραπέζια των
• Λειτουργεί σύμφωνα με την αρχή της πραγματικότητας
διπλανών!)

10
 24/5/2015

Η δομή του ψυχισμού : Εκείνο, Εγώ και Υπερεγώ Η δομή του ψυχισμού : Εκείνο, Εγώ και Υπερεγώ
• Εγώ (συνέχεια): • 3. Υπερεγώ (Superego):
Αρχή της πραγματικότητας: ρυθμιστικός μηχανισμός που
Προκύπτει μεταξύ 3-6 ετών
καθιστά το άτομο ικανό να καθυστερήσει την ικανοποίηση
των άμεσων αναγκών και να λειτουργήσει αποτελεσματικά
Αντικατοπτρίζει την ενσωμάτωση των πολιτισμικών
στον πραγματικό κόσμο κανόνων, που μαθαίνονται, κυρίως, από τους γονείς,
(π.χ. να μην αρπάξουμε το φαγητό των άλλων όταν πεινάμε, καθώς ασκούν εξουσία
αλλά να βρούμε εστιατόριο και να πληρώσουμε και το
λογαριασμό)
• Αποτελείται από κατευθυντήριες γραμμές, πρότυπα και
• Εγώ: λογική σκέψη, ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, άλλους κανόνες συμπεριφοράς, από τα «πρέπει»
δημιουργικότητα, προσοχή, λήψη αποφάσεων

• Ένα πραγματικά αυστηρό Υπερεγώ μπορεί να μην έχει

πάντα επαφή με την πραγματικότητα!!! • Μας τιμωρεί όταν μας βρίσκει να σκεφτόμαστε ή να
κάνουμε κάτι κακό (δημιουργώντας ενοχές!)
Π.χ. για το Υπερεγώ το να εποφθαλμιάτε το γλυκό που
τρώει ο διπλανό σας είναι το ίδιο με το να το αρπάξετε Mας ανταμείβει (με αισθήματα περηφάνιας και
και να το φάτε! συγχαρητήρια προς τον εαυτό μας), όταν στεκόμαστε
στο ύψος των ιδανικών μας προτύπων
• ‘Έτσι, μπορεί να αποδώσει τιμωρία για μια
φαντασιωσική λαιμαργία – ένα κύμα ενοχών ή ακόμη
και στομαχόπονο !!!

11
 24/5/2015

Εκείνο – Εγώ – Υπερεγώ Εκείνο – Εγώ – Υπερεγώ

Εκείνο – Εγώ – Υπερεγώ Αντιμετωπίζοντας τις εσωτερικές συγκρούσεις

• Συνεχής αντιπαράθεση:
Η δύναμη των ατομικών αναγκών του Εκείνο, η δύναμη
του Υπερεγώ της κοινωνικής καταπίεσης αυτών των
αναγκών και η δύναμη του Εγώ για τα αιτήματα της
πραγματικότητας

• Το σύστημα του ψυχισμού που είναι συνήθως κυρίαρχο,

προσδιορίζει τη βασική δομή της προσωπικότητας του
ατόμου

12
 24/5/2015

• Edith Piaf:
Το Εκείνο «εργαζόταν υπερωριακά» για να δημιουργήσει Το άγχος ως κινητήριος δύναμη
επιθυμίες
• Οι δυναμικές μεταξύ του Εκείνο, του Εγώ και του
Το Υπερεγώ ήταν ανίκανο και αδύναμο να αντισταθεί σε Υπερεγώ ελέγχονται σε μεγάλο ποσοστό από το άγχος
τέτοιες παρορμήσεις
Μπορούσε μόνο να γεννά συναισθήματα απαξίωσης
«Είμαι ηλίθια. Μισώ τον εαυτό μου και δεν έχω καμία • Άγχος: δυσάρεστο συναίσθημα που αναδύεται όταν
αυτοπεποίθηση»
υπάρχουν ανεπιθύμητες σκέψεις ή συναισθήματα
(αν και τραγουδούσε «Je ne regrette rien)

• Το Εγώ της, μάλλον ανησυχούσε με το τι θα γίνει με αυτή • Από εξελικτική οπτική, έχει μια προσαρμοστική αξία,
στο μέλλον :
«Θεέ μου φοβάμαι δεν ξέρω, αλλά φοβάμαι! Αισθάνομαι γιατί προειδοποιεί ότι κάτι δεν πάει καλά
ότι θα συμβεί κάτι απαίσιο»

Άγχος και φόβος

Αμυντικοί Μηχανισμοί
• Φόβος: δημιουργείται από συγκεκριμένες απειλές στον
έξω κόσμο

• Ο βαθμός στον οποίο το Εγώ προβλέπει τον κίνδυνο

εξαρτάται από τις εμπειρίες του ατόμου με τις
παρορμήσεις του Εκείνο κατά την πρώιμη παιδική ηλικία

13
 24/5/2015

Μηχανισμοί άμυνας Μηχανισμοί άμυνας

• Μηχανισμοί άμυνας: ασυνείδητοι μηχανισμοί οι
• Όταν το Εγώ δέχεται ένα οποίοι μειώνουν το άγχος που προκύπτει από την
«σήμα κινδύνου» με τη μορφή άγχους, απειλή μη αποδεκτών παρορμήσεων
• Anna Freud: κόρη του S. Freud και θεωρητικός
για να αποτρέψει το άγχος, μπαίνει σε μια αμυντική θέση περιέγραψε λεπτομερώς τον τρόπο λειτουργίας τους

• Όταν μη αποδεκτό υλικό ανεβαίνει στην επιφάνεια, το

Εγώ μπορεί να θέσει κάποια μέσα αυτοεξαπάτησης, που
ονομάζονται μηχανισμοί άμυνας

Διάφορα επίπεδα Μηχανισμών άμυνας Μηχανισμοί άμυνας

Πρωτόγονοι Λιγότερο πρωτόγονοι
Περισσότερο ώριμοι • 1. Απώθηση:
• Απώθηση
• Άρνηση • Καταστολή «Λησμονιά με κίνητρο»
• Παλινδρόμηση • Μετάθεση Απομακρύνει τις οδυνηρές εμπειρίες και τις
• Εκδραμάτιση • Διανοητικοποίηση ανεπίτρεπτες παρορμήσεις από το συνειδητό νου
• Διάσχιση • Εκλογίκευση
(ενδέχεται να περιλαμβάνει μειωμένη ενεργοποίηση
• Προβολή • Ακύρωση
• Σχηματισμός εξ’ του ιππόκαμπου, μιας περιοχής κομβικής για τη μνήμη)
αντιδράσεως
Ώριμοι Π.χ. όταν «ξεχνάμε» ένα σημαντικό ραντεβού, ένα
Μετουσίωση, Αλτρουισμός, Αυτό-παρατήρηση, Χιούμορ
ψυχοτραυματικό γεγονός…..

14

Μηχανισμοί άμυνας
• 2. Άρνηση
Διατήρηση αντικειμενικών γεγονότων
μακριά από τη συνειδητή επίγνωση
Είναι η άρνηση της αποδοχής της πραγματικότητας
Το άτομο ενεργεί σαν να μην υπάρχει ένα οδυνηρό
γεγονός, μια σκέψη ή συναίσθημα, ενώ είναι
προφανής για τους άλλους
π.χ. ένα παιδί , του οποίου η μητέρα έχει πεθάνει, λέει
στον εαυτό του ότι λείπει για ταξίδι……
Μηχανισμοί Άμυνας
• 4. Παλινδρόμηση:
Το Εγώ αντιμετωπίζει την εσωτερική
σύγκρουση και τις νοούμενες απειλές, με το να
παλινδρομεί σε μια ανώριμη συμπεριφορά ή σε πρώιμα
στάδια ανάπτυξης
π.χ. η χρήση μωρουδιακής γλώσσας, το αγκάλιασμα
ενός αρκούδου ως αντίδραση σε κάτι ενοχλητικό
24/5/2015
Μηχανισμοί Άμυνας
• 3. Προβολή:
Περιλαμβάνει την απόδοση των δικών
μας απειλητικών συναισθημάτων, κινήτρων ή
παρορμήσεων σε κάποιο άλλο άτομο ή ομάδα
• Π.χ. «Η καθηγήτρια με έκοψε στο μάθημα»
«Τα παιδιά δε με θέλουν στην παρέα τους»
Μηχανισμοί άμυνας
• 3. Εκλογίκευση:
Περιλαμβάνει μια φαινομενικά λογική εξήγηση για μη
αποδεκτά συναισθήματα και συμπεριφορές, με σκοπό
να αποκρύψει τα υπόγεια κίνητρα και συναισθήματα
• Όταν εκλογικεύουμε, λέμε στον εαυτό μας μια
αληθοφανή ιστορία, για να εξηγήσουμε μια
συμπεριφορά μας, αντί να κοιτάξουμε κατάματα το
πραγματικό, αλλά λιγότερο βολικό νόημά της
• Π.χ. «Δεν είχα κοιμηθεί καλά και δεν μπορούσα να
αποδώσω στις εξετάσεις»
15
 24/5/2015

Μηχανισμοί άμυνας Μηχανισμοί άμυνας

• Εκλογίκευση : Εκλογίκευση

Παράδειγμα:
Ένας πατέρας έχασε την υπομονή του και μάλωσε πολύ
άσχημα το παιδί του και μετά λέει ότι το έκανε για να
δυναμώσει το χαρακτήρα του

Μηχανισμοί άμυνας Μηχανισμοί Άμυνας

Εκλογίκευση • 4. Σχηματισμός αντίδρασης:

Ασυνείδητη αντικατάσταση εσωτερικών απειλητικών
επιθυμιών και φαντασιώσεων με μια υπερβολική
έκδοση του ακριβώς αντίθετού τους

Παράδειγμα:
Το να είναι κανείς υπερβολικά καλός με κάποιον που
απεχθάνεται

π.χ. κάποιος μισεί το αφεντικό του, αλλά λέει σε όλους

πόσο καλός είναι

16
 24/5/2015

Μηχανισμοί Άμυνας Μηχανισμοί Άμυνας

• 7. Μετάθεση:
• 4. Σχηματισμός αντίδρασης:
Περιλαμβάνει τη μεταβολή μη
Παραδείγματα: Ή να είναι ψυχρός και απόμακρος σε αποδεκτών επιθυμιών ή ενορμήσεων σε ένα πιο
κάποιον από τον οποίο έλκεται έντονα
ουδέτερο και λιγότερο απειλητικό υποκατάστατο
(δεν καταφέρνει πάντα να αποκρύπτει την υποκειμενική
πρόθεση από άλλους)
• Π.χ. χτυπάτε την πόρτα, τσακώνεστε με το συγκάτοικό
Π.χ. ένα παιδάκι που θέλει να «πνίξει» το αδελφάκι του σας ή με τη γάτα σας, πετάτε το βιβλίο, ενώ είστε
σε αγκαλιές και χάδια!!!!
πραγματικά θυμωμένος με το αφεντικό σας

Μηχανισμοί Άμυνας Μηχανισμοί Άμυνας

• 8. Ταύτιση: Ταύτιση με τον επιτιθέμενο:

Μας βοηθάει να χειριστούμε συναισθήματα απειλής ή
άγχους, καθιστώντας μας ικανούς, ασυνείδητα, να
υποδυθούμε τα χαρακτηριστικά ενός άλλου ανθρώπου ,
που μας φαίνεται πιο ικανός να τα βγάλει πέρα

π.χ. ταύτιση με τον επιτιθέμενο: το άγχος μειώνεται με

το να γίνει κανείς σαν το άτομο που του προκαλεί την
απειλή

17

Παράδειγμα ταύτισης με τον επιτιθέμενο:
Σύνδρομο της Στοκχόλμης
• Το σύνδρομο περιγράφει το "δεσμό", που αναπτύσσεται
μεταξύ απαγωγέα και θύματος
• Αφορά τη "συμπάθεια", που δείχνουν να νιώθουν τα
θύματα σε μερικές περιπτώσεις απέναντι στους
απαγωγείς τους κάτω από συνθήκες μεγίστης
ψυχολογικής πίεσης (π.χ. ομηρίας)
• 1973: αποτέλεσε μεγάλο γρίφο για ιατρούς και
δικαστές!
Στοκχόλμη, 1973: τα θύματα κατά την ομηρία τους
• Κάτω από ανείπωτη ψυχολογική πίεση και ενδεχόμενη
24/5/2015
• Στοκχόλμη, 1973:
Στο πλαίσιο μίας ληστείας σε τράπεζα, οι απαγωγείς
κράτησαν τα θύματά τους σε κατάσταση ομηρίας μέσα
στους χώρους της τράπεζας επί έξι συνεχή μερόνυχτα
Στο τέλος της ομηρίας, αρκετά από τα θύματα:
αντιστάθηκαν στην προσπάθεια των αρχών, να τους
διασώσουν (!)
μετά τη σύλληψη των δραστών - αρνήθηκαν να
καταθέσουν εναντίον των απαγωγέων τους
προσφέρθηκαν να ενισχύσουν οικονομικά τον
δικαστικό αγώνα τους
Παράδειγμα: Σύνδρομο της Στοκχόλμης
σωματική κόπωση (αϋπνία, ασιτία, κακός βιορυθμός κ.α.):
πράξεις ευγένειας από τους απαγωγείς, ακόμη και πολύ
μικρής σημασίας, παίρνουν σημαντικές διαστάσεις από
την πλευρά του θύματος
οι απόπειρες τρίτων προς διάσωση λαμβάνονται ως
απειλή της ισορροπίας του θύματος άρα αποδοκιμάζονται
ή ακόμα χειρότερα παρεμποδίζονται
18

Παράδειγμα: Σύνδρομο της Στοκχόλμης
Τα κίνητρα των δραστών παρερμηνεύονται από το θύμα
Η διάρκεια της ομηρείας φαίνεται μικρότερης διάρκειας στα
θύματα από ό,τι ήταν στην πράξη
Τέλος, τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου της Στοκχόλμης,
εμφανίζονται κοινώς σε άτομα, που υπέστησαν μία φοβερή
πίεση, όπως οι κακοποιημένες γυναίκες και τα παιδιά,
άνθρωποι που έζησαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης,
αιχμάλωτοι πολέμου, κ.α..
Μηχανισμοί Άμυνας
• Μας βοηθούν να υπερνικήσουμε το άγχος και να
εμπλακούμε με επιτυχία στον έξω κόσμο
• Ο τρόπος που αμυνόμαστε καθίσταται η υπογραφή μας
σ’ αυτή τη συναλλαγή μας με τον έξω κόσμο που μας
περιβάλλει και, ουσιαστικά, μια πτυχή της
προσωπικότητάς μας
24/5/2015
Μηχανισμοί Άμυνας
• 9. Μετουσίωση:
Περιλαμβάνει τη διοχέτευση των μη
αποδεκτών σεξουαλικών ή επιθετικών ενορμήσεων σε
κοινωνικά και πολιτιστικά αποδεκτές δραστηριότητες
• Freud: τη θεωρούσε ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη
και τη διατήρηση του πολιτισμού και της κουλτούρας
Η τέχνη, η μουσική, η ποίηση, ο χορός μπορούν να
θεωρηθούν μέσα τα οποία μετουσιώνουν και
διοχετεύουν τις ενορμήσεις του Εκείνο (σεξουαλικές,
επιθετικές) προς όφελος της κοινωνίας
Μηχανισμοί Άμυνας
• Η δυνατότητα του Εγώ να χρησιμοποιεί μηχανισμούς
άμυνας με έναν υγιή και ευέλικτο τρόπο μπορεί να
εξαρτάται από :
1. τη φύση των πρώτων εμπειριών που είχαμε με
εκείνους που μας φρόντιζαν
2. τους μηχανισμούς άμυνας τους οποίους εκείνοι
χρησιμοποιούσαν
3. κάποιους ιδιοσυγκρασιακούς και βιολογικούς
παράγοντες
19

Τα ψυχοσεξουαλικά στάδια και
η ανάπτυξη της προσωπικότητας
Ψυχοσεξουαλικά στάδια
• Παρόλα αυτά, οι άνθρωποι θεωρούν αυτή τη θεωρία
του Freud συναρπαστική!!!
• Αναρωτηθείτε με τον εαυτό σας αν και κατά πόσο ήταν
σημαντικές οι παρατηρήσεις του
• Freud: η βασική δομή της προσωπικότητας ενός
ανθρώπου διαμορφώνεται πριν από τα 6 χρ., κατά τη
διάρκεια μιας σειράς ευαίσθητων περιόδων ή σταδίων
ζωής
• Αυτές τις περιόδους τις ονόμασε ψυχοσεξουαλικά
στάδια
24/5/2015
Freud: Τα ψυχοσεξουαλικά στάδια και
η ανάπτυξη της προσωπικότητας
• Έχει δεχτεί έντονη κριτική!!!
• Κριτική:
α. Δεν υπάρχουν επαρκή ερευνητικά δεδομένα που να
την επιβεβαιώνουν
β. Τείνουν να εστιάζουν στην ερμηνεία των γεγονότων,
παρά σε μετρήσιμες προβλέψεις
Ψυχοσεξουαλικά στάδια
• Ψυχοσεξουαλικά στάδια:
Σαφή πρώιμα στάδια, κατά τη διάρκεια των οποίων
διαμορφώνεται η προσωπικότητα, καθώς τα παιδιά
βιώνουν σεξουαλικές απολαύσεις από συγκεκριμένα
μέρη του σώματος και οι κηδεμόνες ανακατευθύνουν ή
επεμβαίνουν σε αυτές τις απολαύσεις
20
 24/5/2015

Ψυχοσεξουαλικά στάδια Ψυχοσεξουαλικά στάδια

• Σε κάθε στάδιο, μια περιοχή του σώματος ή ερωτογενής • Η σύγκρουση μπορεί να προέρχεται από αποστέρηση
ζώνη κυριαρχεί στις υποκειμενικές εμπειρίες του ή από υπερβολική ικανοποίηση σε κάθε στάδιο
παιδιού
Αποτέλεσμα: τα ένστικτα αναζήτησης ικανοποίησης ενός

• Τα προβλήματα και οι συγκρούσεις που καλούμαστε να ατόμου εμποδίζονται ή καθηλώνονται σε ένα

αντιμετωπίσουμε σε κάθε ψυχοσεξουαλικο στάδιο, θα συγκεκριμένο στάδιο

επηρεάσουν την προσωπικότητά μας κατά την ενήλικη

ζωή! • Καθήλωση

Ψυχοσεξουαλικά στάδια Ψυχοσεξουαλικά στάδια

• 1ο Στοματικό στάδιο: • 1ο Στοματικό στάδιο (συνέχεια)

Οι ζωές τους θα εστιάζονται σε θέματα σχετικά με την
Πρώτο ενάμιση χρόνο της ζωής πληρότητα και την κενότητα και στο τι μπορούν να
Η εμπειρία επικεντρώνεται στην ευχαρίστηση και την «εισπράξουν» από τους άλλους και το περιβάλλον
απογοήτευση που σχετίζονται με το στόμα, το θηλασμό και
• Αυτά τα άτομα, όταν είναι θυμωμένα μπορεί να
το τάισμα εκφραστούν με «δηκτικό» σαρκασμό ή με «σφραγισμένα
χείλη» προς τους άλλους στοματική επιθετικότητα

• Τα βρέφη που στερούνται την ευχαρίστηση του ταΐσματος ή • Χαρακτηριστικά της προσωπικότητα που συνδέονται με
τους παρέχεται υπερβολική δόση τροφής, ενδέχεται να αυτό το στάδιο:
κατάθλιψη, έλλειψη εμπιστοσύνης, ζήλια,
αναπτύξουν μια «στοματική προσωπικότητα» απαιτητικότητα

21
 24/5/2015

Ψυχοσεξουαλικά στάδια Ψυχοσεξουαλικά στάδια

• 2ο Πρωκτικό στάδιο:
• 2ο Πρωκτικό στάδιο:
• Άτομα που είχαν δυσκολία
2ο-3ο έτος
διαπραγμάτευσης αυτής της σύγκρουσης
Η εμπειρία κυριαρχείται από τις απολαύσεις και τις μπορεί να αναπτύξουν μια άκαμπτη προσωπικότητα και να
απογοητεύσεις που σχετίζονται με τον πρωκτό, την παραμένουν απορροφημένοι από θέματα ελέγχου των
κατακράτηση και την αποβολή κοπράνων και ούρων, άλλων, του εαυτού τους και των συναισθημάτων τους
καθώς και την εκπαίδευση της χρήσης της τουαλέτας
• Μπορεί να είναι απορροφημένοι με τις κτήσεις τους, τα
χρήματα, με θέματα υποταγής και αντίστασης και να
• Σύγκρουση με τους γονείς
ανησυχούν για θέματα καθαριότητας και τάξης

Ψυχοσεξουαλικά στάδια Ψυχοσεξουαλικά στάδια

• 3ο Φαλλικό στάδιο: • 3ο Φαλλικό στάδιο (συνέχεια):
3ο-5ο έτος Οιδιπόδειο σύμπλεγμα
Η εμπειρία κυριαρχείται από την
ευχαρίστηση, τη σύγκρουση και τη ματαίωση που • Μύθος του Οιδίποδα
σχετίζονται με τη φαλλική γενετήσια περιοχή, καθώς και
από ισχυρά αιμομεικτικά συναισθήματα αγάπης, • Οιδιπόδεια σύγκρουση:
μίσους, ζήλιας και σύγκρουσης Αναπτυξιακή εμπειρία στην οποία τα συγκρουσιακά
συναισθήματα ενός παιδιού προς το γονέα του
• Το παιδί μπορεί να ακουμπάει τα γεννητικά όργανα αντίθετου φύλου, συνήθως επιλύονται με την ταύτιση
δημοσίως, να εξερευνά την αυτοικανοποίηση και να με το γονέα του ίδιου φύλου
εκδηλώνει περιέργεια για τα γεννητικά όργανα των
γονέων

22
 24/5/2015

Ψυχοσεξουαλικά στάδια Ψυχοσεξουαλικά στάδια

• 3ο Φαλλικό στάδιο :
• 3ο Φαλλικό στάδιο:
Οι τύποι προσωπικότητας που μπορεί να προκύψουν από
Το άγχος που προκαλείται από αυτή
αυτό το στάδιο περιλαμβάνουν στοιχεία γύρω από την
τη σύγκρουση, ελέγχεται μέσω της ηθική και την ταυτότητα του σεξουαλικού ρόλου
απώθησης (της επιθυμίας του γονέα) και μέσω της
ταύτισης με το γονέα του ίδιου φύλου
• Άτομα που υπόκεινται καθηλώσεις στη φαλλική περίοδο και
αδυνατούν να επιλύσουν την οιδιπόδεια σύγκρουση,
• Αυτό αποτελεί την ύστατη ανάπτυξη του Υπερεγώ τείνουν να είναι ασυνήθιστα προκατειλημμένα με θέματα
(εσωτερική αναπαράσταση της γονεϊκής εξουσίας) όπως η ζήλια, ο ανταγωνισμός, η δύναμη

Ψυχοσεξουαλικά στάδια Ψυχοσεξουαλικά στάδια

• 4ο Λανθάνον στάδιο
• 3ο Φαλλικό στάδιο :
5ο-13ο έτος
Άνδρες: μπορεί να περιλαμβάνει ανταγωνιστικότητα,
Πιο ήρεμη περίοδος
υπερβολική έκφραση αρρενωπότητας και δύναμης και
Δίνεται προτεραιότητα στην περαιτέρω εξέλιξη των
υπερεκτίμηση της επιτυχίας
διανοητικών, δημιουργικών, διαπροσωπικών και
αθλητικών δεξιοτήτων
• Γυναίκες: υπερβολική έκφραση θηλυκότητας : σαγήνη,
τάση για φλερτ, ζηλοτυπία

23

Ψυχοσεξουαλικά στάδια
• 4ο Λανθάνον στάδιο
Επειδή ο Freud πίστευε ότι οι σημαντικές πτυχές
ανάπτυξης της προσωπικότητας συμβαίνουν κατά τα
τρία πρώτα στάδια (έως τον 5ο χρόνο), δε μιλάμε για
καθήλωση στη λανθάνουσα περίοδο
• Το να φτάσει κανείς στη λανθάνουσα περίοδο σχετικά
«ατάραχος» από συγκρούσεις είναι σημάδι υγιούς
ανάπτυξης της προσωπικότητας
24/5/2015
Ψυχοσεξουαλικά στάδια
• 5οΓεννητικό στάδιο:
Κατά την εφηβεία
Περίοδος της ολοκλήρωσης της
ώριμης ενήλικης προσωπικότητας
Ώριμη προσωπικότητα: μπορεί να αγαπάει, να
εργάζεται και να σχετίζεται με τους άλλους με έναν
αμοιβαία ικανοποιητικό και ανταποδοτικό τρόπο
• Freud: άνθρωποι καθηλωμένοι σε ένα προηγούμενο
στάδιο, αποτυγχάνουν να αναπτύξουν μια υγιή
ενήλικη σεξουαλικότητα και μια καλά προσαρμοσμένη
προσωπικότητα
24
 24/5/2015

Εκτίμηση προσωπικότητας Εκτίμηση προσωπικότητας

• Πώς μπορεί να «αιχμαλωτίσει» κανείς

τη μοναδικότητα ενός ατόμου;

• Διαφορετικές σχολές τείνουν να

προτιμούν διαφορετικές τεχνικές μέτρησης

• Δυο κατηγορίες:
1. Ερωτηματολόγια προσωπικότητας
2. Προβολικές τεχνικές

Εκτίμηση προσωπικότητας Ερωτηματολόγια προσωπικότητας

• Οι ερευνητές που μελετούν τα χαρακτηριστικά της • 1. Αυτοαναφορά:

Σειρά απαντήσεων σε ένα ερωτηματολόγιο το οποίο
προσωπικότητας ως αιτίες, χρησιμοποιούν ζητάει από τα άτομα να υποδείξουν μέχρι ποιο βαθμό
ερωτηματολόγια προσωπικότητας για να τα μετρήσουν ένα σύνολο προσδιορισμών ή επιθέτων περιγράφει
ακριβώς τη συμπεριφορά τους ή τη διανοητική τους
κατάσταση
• Εκείνοι που μελετούν τα χαρακτηριστικά ως κίνητρα,
• Ο ερωτώμενος αυτοαξιολογείται (σωστό - λάθος)
χρησιμοποιούν συνήθως προβολικά τεστ
• Ο ερευνητής συνδυάζει τις απαντήσεις για να αποκομίσει
μια γενικότερη αίσθηση της προσωπικότητας

25
 24/5/2015

Ερωτηματολόγια προσωπικότητας Ερωτηματολόγια προσωπικότητας

Σ Λ ΔΕΙΓΜΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ • Πολυφασικό Προσωπικότητας της Μινεσότα
Σ Λ Απολαμβάνω να εμπλέκομαι σε νέες (Multiphasic Minnesota Personality Inventory – MMPI)
καταστάσεις, όπου δεν μπορεί κανείς να
προβλέψει πώς θα εξελιχτούν τα πράγματα Το πιο γνωστό εργαλείο αυτοαναφοράς
Καλά μελετημένο
Σ Λ Θα δοκίμαζα τα πάντα μια φορά
• Περιλαμβάνει 566 περιγραφικές δηλώσεις, που
Σ Λ Καμιά φορά κάνω «τρελά» πράγματα απλώς
αντιστοιχούν σε 10 υποκλίμακες, οι οποίες μετρούν
για πλάκα
διαφορετικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Όταν
Σ Λ Μου αρέσει να εξερευνώ μια περίεργη πόλη ή εμφανίζονται σε ακραίο βαθμό, αντιπροσωπεύουν τις
τμήμα της πόλης μόνος μου, έστω κι αν αυτό δυσκολίες τις προσωπικότητας
σημαίνει ότι θα χαθώ

Ερωτηματολόγιο προσωπικότητας MMPI Ερωτηματολόγιο προσωπικότητας MMPI

• 10 κλινικές κλίμακες:
• Ο ερωτώμενος απαντάει με Σωστό- Λάθος 1. Υποχονδρίαση
2. Κατάθλιψη
3. Υστερία
4. Ψυχασθένεια
• Παραδείγματα ερωτήσεων: 5. Ανδροπρέπεια – Θηλυπρέπεια
6. Παράνοια
«Συνήθως αισθάνομαι σαν να σπάω πράγματα» 7. Ψυχοπαθητικότητα
«Είμαι καλός στις κοινωνικές επαφές» 8. Σχιζοφρένεια
9.Υπομανία
«Νομίζω ότι ο κόσμος είναι ένα επικίνδυνο μέρος» 0. Κοινωνική εσωστρέφεια – εξωστρέφεια

• 3 Κλίμακες εγκυρότητας: εκτιμούν τη στάση του ατόμου

απέναντι στο τεστ και την προσπάθεια διαστρέβλωσης με
ψευδείς απαντήσεις

26
 24/5/2015

Ερωτηματολόγιο προσωπικότητας MMPI

Εκτίμηση προσωπικότητας – Προβολικές τεχνικές
• Βαθμολόγηση με το χέρι ή με υπολογιστή
Μπορεί να κριθεί αναξιόπιστο
Απαιτούν οι ερωτώμενοι να είναι τουλάχιστον • Προβολικές τεχνικές:
απόφοιτοι Γυμνασίου Τυποποιημένη σειρά από αμφίσημα ερεθίσματα,
Παθολογικές τιμές >70
σχεδιασμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να εκμαιεύει
• Μειονέκτημα: δεν μπορεί να εκτιμήσει παράγοντες αυθεντικές αντιδράσεις, οι οποίες αποκαλύπτουν τις
προσωπικότητας που είναι έξω από τη συνείδησή μας
εσωτερικές πλευρές της προσωπικότητας ενός ατόμου
• Παρόλα αυτά, παραμένει ένα αποτελεσματικό και
αποδοτικό μέσο αξιολόγησης , ταξινόμησης και
διερεύνησης ενός μεγάλου μέρους χαρακτηριστικών της
προσωπικότητας

Tο τεστ κηλίδων μελάνης Rorschach Εκτίμηση προσωπικότητας – Προβολικές τεχνικές

• Απαντήσεις σημειώνονται σε σχέση με το επίπεδο
ασάφειάς τους ή τη σύνθεση πολλαπλών εικόνων στην
κηλίδα, καθώς και ποικίλους καθοριστικούς παράγοντες:

η πιστότητα της απάντησης σε σχέση με τη μορφή

(σε ποιο σημείο είναι πιστή η απάντηση στο πώς
μοιάζει πραγματικά η κηλίδα μελάνης)
το περιεχόμενο της απάντησης
ο βαθμός διανοητικής δραστηριότητας που
περιλαμβάνεται στην παραγωγή της απάντησης
οποιεσδήποτε παράλογες, ανάρμοστες ή
ασυνάρτητες πτυχές των απαντήσεων

27
 24/5/2015

Εκτίμηση προσωπικότητας – Προβολικές τεχνικές Δοκιμασία Θεματικής Αντίληψης Τ.Α.Τ.

• Ρωτώνται: «Τι είναι αυτό;» • Οι ερωτώμενοι αποκαλύπτουν υπόγεια κίνητρα,
Το τι αντιλαμβάνονται, που το βλέπουν και γιατί δείχνει ανησυχίες και τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν τον
να είναι κάτι τέτοιο θεωρείται ότι αντικατοπτρίζει κόσμο μέσα από ιστορίες που κατασκευάζουν σχετικά
ασυνείδητες πτυχές της προσωπικότητας με ασαφείς εικόνες ανθρώπων

• Επικριτές:
α. το τεστ είναι ανοιχτό σε υποκειμενικές ερμηνείες και
θεωρητικές μεροληψίες του εξεταστή

β. οι αποδείξεις του για την προβλεπτική του αξία είναι

πενιχρές

Δοκιμασία Θεματικής Αντίληψης Τ.Α.Τ. Δοκιμασία Θεματικής Αντίληψης Τ.Α.Τ.

Ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι; Τι κάνουν και τι σκέφτονται; • Βασικά θέματα:

Τι τους οδήγησε σε αυτή τη στιγμή; Τι θα συμβεί μετά; Επιτυχίες – αποτυχίες, ανταγωνισμός και ζήλια
Ο εξεταζόμενος συνήθως ταυτίζεται με τους βασικούς ήρωες
συγκρούσεις με γονείς και αδέλφια, αισθήματα σε πολύ
κοντινές σχέσεις, σεξουαλικότητα και επιθετικότητα

Π.χ. Η επόμενη εικόνα : Τείνει να αποκαλύψει θέματα

γύρω από τις σχέσεις μητέρας – κόρης, τη διαδικασία
του γήρατος και τις ανησυχίες γύρω από τη θηλυκότητα
και τους γυναικείους ρόλους

28
 24/5/2015

Τ.Α.Τ. Σας ευχαριστώ!

• Απάντηση νεαρής γυναίκας:

« Η γριά γυναίκα φαίνεται θυμωμένη

και θεωρεί ότι η νεότερη κάνει ένα
μεγάλο λάθος . Ίσως να είναι συγγενείς. Ό,τι κάνει η
νεότερη φαίνεται λάθος στα μάτια της μητέρας της. Η
Βάσω Σιαφάκα
κόρη θέλει απλά να φύγει μακριά της και να ζήσει τη δική Επίκουρος Καθηγήτρια
της ζωή, αλλά νιώθει ένοχη να αφήσει τη μητέρα της. Στο Ψυχολογίας της Υγείας
Τμήμα Λογοθεραπείας
τέλος, το κορίτσι φεύγει και η μητέρα πεθαίνει» ΤΕΙ Ηπείρου

29