PITANJA IZ ALATA I PRIBORA

SMJER: Mašinstvo
1. Koje su to metode koje se koriste za izradu cilindričnih zupčanika
metodom relativnog kotrljanja?
To su metode Pfauter, Fellows i Maag.
2. Šta je najveći nedostatak pužnih glodala?
Ograničen broj reznih ivica, tako da se ovom metodom ne može postići visok kvalitet
obrađene površine.
3. Koje se konstruktivne izvedbe alata za ljuštenje?
To su :
1. Alati za ljuštenje u obliku zupčaste letve,
2. Alati koturastog (cilindričnog) oblika
3. Alati pužnog oblika

4. Faze izrade zupčanika?

Izrada zupčanika se izvodi u dvoje faze i to
1. Prethodna obrada – vrši se glodanjem, rendisanjem i provlačenjem.
2. Završna obrada – skida se mali sloj materijala i postiže veliki kvalitet. Vrši se
brušenjem, abrazivnim metodama ili ljuštenjem.

5. Metode izrade prema kinematici kretanja alata i obratka?

Prema kinematici kretanja alata i obratka metode za izradu zupčanika se dijele na:
1. Metode pojedinačnih međuzublja ili metoda zub po zub,
2. Metode kopiranja (po šablonu),
3. Metode relativnog kretanja.

6. Metode izrade prema vrsti zupčanika?

Prema vrsti zupčanika metode mogu biti:
1. Metode za izradu cilindričnih zupčanika,
2. Metode za izradu konusih zupčanika,
3. Metode za izradu pužnih prenosnika,
4. Metode za izradu zupčastih letvi.

7. Koji su to osnovni profili alatne zupčaste letve,u zavinosti od namjena:

1. Za završnu obradu poslije grube obrade
2. Za završnu obradu bez prethodne obrade
3. Za prethodnu obradu,ako je završna obrada brušenje ili luštenje
 4. . Za predthodnu obradu,ako je završna obrada glodanje ili rendisanje

8. Koja je upotreba kružni zupčasti noževa?

Koriste se za izradu cilindričnih zupčanika sa ravnim i kosim zubima i to za

unutrašnje i vanjsko ozubljenje.

9. Koje su prednosti pravih noževa?

Prednosti pravih noževa: jednostavna konstrukcija, neizmjenjenost profila

kod preoštravanja, visoka tačnost obrade po profilu i koraku itd.

10. Upotreba vretenasti modulni glodala?

Koriste se za izradu cilindričnih zupčanika sa ravnim, kosim i strelastim

zubima modula 10 do 50mm. Izrađuju se u promjerima od 40 do 220mm sa
parnim brojem zuba (2 do 8).

1. Šta su to provlakači ?
 alati za provlačenje ili provlakači, predstavljaju alate kojima se obrazuju otvori,
žljebovi i spoljašnje površine najrazličitijih oblika.

2. Koje dimenzije provlakača se koriste za industrijsku primjenu ?

 od 10 do 75 mm

3. S obzirom na karakter provlačenja, kao i dužinu alata, provlakači se dijele na:

 igle za provlačenje i trnovi za provlačenje

4. Kako se dijele mašine za provlačenje ?

 horizontalne i vertikalne

5. Koliko zuba imaju provlakači za glačanje ?

 imaju tri zuba

6. Kada se koriste igle za provlačenje i koje su njihove karakteristike ?

 koriste se kada je potrebno veće skidanje materijala

 veće su dužine i imaju veći broj zuba

7. Na kojem principu rade provlakači sa naizmjeničnim rezanjem i šta oni predstavljaju ?

 rade na principu podjele širine sloja materijala koja se skida provlačenjem
  predstavljaju provlakač za progresivnu obradu

8. Navesti vrste radnih dijelova provlakača sa naizmjeničnim rezanjem:

 zubi za grubu obradu

 prijelazni

 završni

 kalibrirajući

9. Za šta se koriste provlakači za spoljašnje provlačenje ?

 koriste se za obradu različitih spoljašnjih ravnih i profilnih površina

10. Od čega se sastoje provlakači za spoljašnje provlačenje ?

 sastoje se samo od reznih i kalibrirajućih zuba

1. Šta su alatni čelici i kakav je njihov hemijski sastav?

Alatni čelici su prvi materijali koji su se koristili za izradu reznih alata. Po svom sastavu,
legirani alatni čelici mogu sadržavati hrom, volfram, vanadij, kobalt i molibden.
2. Koje su osnovne karakteristike brzoreznih čelika?
Brzorezni čelici koriste se kod režima rezanja s brzinom od 30-60 m/min. Imaju visoku
otpornost na trošenje i temperaturnu postojanost te dobru žilavost.
3. Metalurgija praha-definicija postupka?
To je poseban tehnološki postupak kojim se proizvode čvrsta metalna ili nemetalna tijela
sjedinjavanjem čestica praška jednog ili više metala, odnosno nemetala.
4. Gdje se primjenjuju steliti?
Primjenu su našli u vojnoj industriji, kod proizvodnje lopatica turbina mlaznih motora, kod
zubaca pila za rezanje, kod dijelova koji su otporni na djelovanje kiselina itd.
5. Podjela rezne keramike?
S obzirom na sastav, rezna keramika može biti: oksidna keramika na bazi aluminijevog oksida
Al2O3 i nitridna/neoksidna keramika na bazi silicijevog nitrida Si3N4.
6. Šta najviše utiče na rezne karakteristike materijala?
hemijski sastav materijala alata
postupak formiranja reznog dijela alata
termička obrada alata.
7. Koji su materijali za rezne alate danas najviše u upotrebi?
Brzorezni čelici
Tvrdi metali
Cermet
Rezna keramika
Supertvrdi materijali.
8. Šta predstavljaju tvrdi metali?
Kao materijali za rezni alat, tvrdi metali predstavljaju specijalne legure ugljika i teško
topljivih metala i to uglavnom karbida volframa, vanadijuma, tantala, titana i drugih
elemenata.
9. Šta je cermet i odakle potiče njegov naziv?
Cermet predstavlja mješavinu metala ili legure sa najmanje jednom keramičkom fazom. Ime
im je složenica početnih slova kombinacije CERamic/METal. Najčešće se za cermet koristi
izraz metalna keramika.
10. Koji su najpoznatiji supertvrdi materijali?
PCBN – Polikristalni kubni bor nitrid
PCD- Polycrystal Diamond ( dijamant)

1.Za šta služe pomoćni pribori?

Pomoćni pribori služe sa postavljanje i stezanje reznih alata sa izvršenim organima alatnih
mašina.
2.Šta je zadatak držača alata?
Zadatak držača alata:
-Obezbjediti ispravan radni položaj alata u odnosu na obradak ili koordinatni sistem
mašine
-omogućiti podešavanje radnog položaja alata
-obezbjediti dovoljno čvrsto stezanje alata
3.Podjela držača alata za strugove prema obliku drške alata?
Dijele se na alate sa okruglom i prizmatičnom drškom.
4.Podjela držača alata za brušenje?
-Dijele se na:
-Držače za spoljašnje okruglo brušenje
-Držače za unutrašnje okruglo brušenje
-Držače za ravno brušenje
-5.Podjela držača alata za bušenje prema obliku drške alata?
Dijele se na držače alata sa konusnom i cilindričnom drškom.
6.Karakteristike četverostranog okretnog držača noževa?
Dovoljna tačnost ponovljenog položaja reznog alata, istovremeno postavljanje četiri alata,
koriste se za zahtjevnije obrade, mana im je mali broj obrtaja, nemogućnost korištenja pri
obradi komplikovanijih oblika.
7.Kako se vrši stezanje alata kod bušilica sa Morze konusom?
Vrši se jednostavnim umetanjem alata u vreteno.
8.Podjela držača alata za bušenje prema načinu funkcionisanja?
 Dijele se na: brzoizmjenjive, samopodešljive, držače za fino razvrtanje, držače za
ureznike, viševretene glave....
9.Koji međuelementi se ugrađuju kod držača alata za proširivanje?
Ugrađuju se: adapteri, nastavci, specijalni elementi za prigušenje vibracija...
10.Dva najčešče primjenjivana načina stezanja čeljustim?
Pomoću zupčanika i pomoću navoja.

1. Šta su to pomoćni pribori?

• Alati koji služe za pozicioniranje, centriranje i stezanje obratka na mašini, te stezanje i
vođenje reznog alata nazivaju se pomoćni pribori.
2. Osnovna podjela pomoćnih pribora?
• Postupku obrade, kontinuitetu rada, stepenu mehanizacije, stepenu univerzalnosti i
broju obradaka koji se obrađuje u jednom stezanju
3. Kako se dijele pomoćni pribori prema konstruktivno-eksploatacijksim
karakteristikama?
• Univerzalni, posebni, grupni, modularni, fazno-izmjenljivi
4. Šta su to grupni pomoćni pribori?
• Grupni pomoćni pribori su pribori koji se obično projektuju za grupu obradaka pri
čemu se kao osnovni zahtjev postavlja mogućnost baziranja i postavljanja, te stezanja i
vođenje alata.
5. Šta su to modularni pomoćni pribori?
• Modularni pomoćni pribori su pribori koji su bazirani na principu modularne gradnje
koja se sastoji u brzom sastavljanju pribora iz seta većeg broja tipiziranih i standardnih
elemenata.
6. Koji su to efekti primjene pomoćnog pribora?
• Obezbjeđenje ispravnog položaja obratka
• Smanjenje uticaja grešaka pri postavljanju pripremka u radni položaj na tačnost
dimenzija izratka
• Maksimalno moguće iskorištenje performansi postojećeg mašinskog parka
• Povećanje produktivnosti alatnih mašina
• Olakšavanje rada radnika i realnije postavljanje elemenata normativa rada
• Uspješnije koordiniranje radnih vremena u funkcionalnoj i organizovanoj proizvodnji
7. Koji se to tehnoekonomski efekti postižu primjenom pomoćnog pribora?
• skraćenje vremena za pozicioniranje
• skraćenje vremena za stezanje obratka i alata
• skraćenje vremena obrade
• mogućnost upošljavanja radnika nižih kvalifikacija
• smanjenje fizičkog napora radnika
• smanjenje škarta
8. Koja pitanja treba da riješi postupak projektovanja pomoćnog pribora?
• Postupak projektovanja pomoćnog pribora treba da riješi sljedeća pitanja:
 šemu baziranja obratka,
 način odvođenja strugotine,
 način dovođenja sredstva za hlađenje i podmazivanje,
 proračun krutosti elemenata pribora,
 način postvaljanja pribora na mašinu,
 postupak zamjene dijelova pribora,
 rukovanje priborom,
 bezbjednost u radu
9. Koje su to osnovne smjernice konstruktorima pomoćnih pribora?
• Potrebna je neposredna saradnja konstruktora sa tehnologom
• Obavezno se treba provjeriti da li već postoji neki sličan i za konkretan slučaj
upotrebljiv pomoćni pribor
• Prilikom konstruisanja potrebno je koristiti što više standardnih elemenata
• Pomoćni pribori moraju biti dovoljno čvrsti i kruti
• Treba nastojati da sile rezanja i sile stezanja opterećuju samo čvrste i krute dijelove
• Elementi pomoćnih pribora ne smiju da ometaju vidljivost i pristupačnost mjestu
obrade
• Elementi mehanizma za stezanje kao što su ručice, ručke i sl. treba da budu na samim
pomoćnim priborima
• Sigurnost pri rukovanju pomoćnim priborima mora biti maksimalna
• Mora se voditi računa o toleranicijama svih elemena pomoćnih pribora

10. Koji su to elementi pomoćnih pribora?

1. Tijelo pomoćnog pribora
2. Elementi za baziranje (pozicioniranje)
3. Elementi i mehanizmi za stezanje
4. Dopunski elementi za stezanje
5. Elementi za dovođenje alata u radni položaj i vođenje alata u toku obrade
6. Elementi za spajanje
7. Elementi pribora sa mehanizovanim stezanjem

1. Koliko postoji grupa univerzalnih pomoćnih pribora za strug i koje su to grupe?

-postoji 5 grupa i to: : stezne glave sa čeljustima, stezne čahure, elastični trnovi, šiljci
i linete.
2. Koji je najčešći i osnovni primjenjivani pomoćni pribor za stezanje obratka na strugu i
brusilici?
-stezna glava sa čeljustima
3. Kako se dijele stezne glave prema načinu rada?
- ručne, mehanizovane (hidraulične ili pneumatske) i samosteuće (automatizovane).
4. Koje su prednosti ručnih steznih glava?
- mogućnost stezanja komplikovanih oblika obradaka,
- efikasno i sigurno stezanje i
-povoljno usmjerena sila stezanja u odnosu na centrirajuću površinu.
5. Za šta se koriste stezne čahure?
-Stezne čahure se koriste za stezanje i neokruglog šipkastog materijala (kvadratnog,
pravougaonog, šestougaonog i proizvoljnog presjeka).
6. Šta predstavljaju trnovi?
- Trnovi predstavljaju pomoćne pribore koji služe za stezanje prstenastih i čahurastih
(cjevastih) dijelova.
7. Šta su linete i gdje se koriste?
- Linete su univerzalni pomoćni pribor za strug.
-Koriste se pri obradi dugih i vitkih obradaka.
8. Kakve linete mogu biti?
-Linete mogu biti nepokretne i pokretne.
9. Nabroj nekoliko standradnih oblika završetka glavnih vretena?
-a) sa navojem – DIN 800,
b) sa konusom – DIN 55021,
c) sa bajonet prstenom – DIN 55027,
d) Camlock oblik – DIN 55029,
e) sa dugim konusom i klinom.

10. Koliko se čeljusti stezne glave koristi za stezanje okruglih obradaka?

-Za stezanje okruglih obradaka koriste se stezne glave sa tri čeljusti
 1. Koje vrste baznih površina postoje?
• konstrukcione baze,
• mjerne baze,
• montažne baze i
• tehnološke baze.

2. Objasniti pojmove potpunog i djelimičnog pozicioniranja te prepozicioniranja.

•potpuno baziranje, slučaj kada je obratku oduzeto svih šest stepeni slobode,
• nepotpuno ili djelimično pozicioniranje, slučaj kada je obratku oduzeto manje od šest
stepeni slobode,
• prepozicioniranje, slučaj kada je obratku oduzeto sedam ili više stepeni slobode.
3. Koji su to elementi za baziranje i gdje se koji primjenjuju?
To su oslonci ili nasloni, prizme i prizmatični segmenti i osloni čepovi.
Oslonci ili nasloni mogu biti okrugli i ravni (paralelopipedni).
Prvi se koriste za baziranje manjih, a drugi za baziranje većih obradaka.
Prizme i prizmatični segmenti se koriste za baziranje cilindričnih obradaka po spoljašnjoj
površini, a čepovi se koriste za baziranje obradaka po otvorima.
4. Objasniti važnost stezanja obratka u pomoćnim priborima.
Osnovni zadatak elemenata za stezanje je da obezbjede siguran dodir baznih površina obratka
sa elementima za baziranje i da onemoguće pomjeranje i vibriranje obratka za vrijeme obrade.
Da bi se ovo ostvarilo, potrebno je da sila stezanja bude usmjerena prema elementima za
baziranje i da se, ako je to moguće, njen smjer poklapa sa smjerom djelovanja rezultantne sile
rezanja.
5. U kojim slučajevima se primjenjuje stezanje pomoću poluga ?
Primjenjuje se u slučajevima kada se napadna tačka sile stezanja ne nalazi na mjestu gdje
djeluje stezni element (klin,vijak ili ekscentar).
6. Koje opruge se najviše koriste za stezanje ?
Za stezanje se najviše koriste cilindrične zavojne, i to potiskajuće opruge, kao i tanjiraste
opruge.
7. Koji se izvršni element koristi u sistemu pneumatskog stezanja ?
Izvršni element u sistemu pneumatskog stezanja je pneumatski cilindar sa klipom ili
membranom.
8. Kada se koristi hidraulično stezanje kod pomoćnih pribora ?
Hidraulično stezanje se kod pomoćnih pribora koristi kada je potrebno ostvariti sigurno
stezanje, naročito većim silama.

9. Šta prestavlja tijelo pomoćnog pribora ?

 Tijelo pomoćnog pribora predstavlja osnovni element pribora koji povezuje sve ostale
elemente u jednu funkcionalnu cjelinu.
10. Kako su izrađeni elementi za kružno vođenje alata ?
Elementi za kružno vođenje alata izraženi su u obliku čahura koje se nazivaju čahure za
vođenje ili vodilice.
1.Šta su strugarski profilni noževi?
-Profilni ili fazonski strugarski noževi su alati koji se koriste za izradu dijelova složenog
oblika u serijskoj i masovnoj proizvodnji .
2. Podjela profilnih noževa prema obliku tijela
- Mogu biti okrugli i prizmatični.
Primjena okruglih i prizmatičnih profilnih noževa
Okrugli profilni noževi se primjenjuju za spoljašnju i unutrašnju obradu, a prizmatični
samo za spoljašnju obradu.
4. Izraz za debljinu strugotine

d s  s  sin 
s [mm/o] – posmak
5. Kako se mijenja brzina rezanja u procesu profilnog struganja?
- Na početku rezanja brzine rezanja bilo koje tačke rezne ivice su jednake i maksimalne;
prodiranjem noža u materijal obratka smanjuje se prečnik obratka tako da brzina rezanja
opada.
6. Kako se stežu okrugli profilni noževi za nosače?
-čeonim ozubljenjem, osovinicama
7. Izraz za određivanje debljine noža
A = T+c+a[ mm]
8. Preporučene vrijednosti leđnog ugla za tangencijalne prizmatične noževe
- Preporučene vrijednosti za tangencijalne prizmatične noževe su od 3˚do 12˚.

9.Načini određivanja profila profilnih noževa

-Analitički,Grafički

10. Na osnovu čega se određuje grudni ugao i izraz za određivanje?

Određuje na osnovu mehaničkih karakteristika materijala obratka:
rmax[mm]- maksimalni prečnik profila obratka
Tmax[mm] -maksimalna dubina profila noža
1.)ŠTA SU KETRIDŽI?
Kod strugarskih alata za višesječnu obradu na držač se postavljaju posebni nosači koji se
nazivaju ketridži.

2.)KOJI SISTEMI STEZANJA REZNE PLOČICE POSTOJE KOD ALATA ZA

VIŠESJEČNU OBRADU?
CoroTurn RC; T-MAX P; CoroTurn 107.

3.)KOJI SISTEMI ALATA SPADAJU U TZV.COROCUT FAMILIJU

Corocut; T-MAX Q-Cut; T-MAX U-Lock

4.)KOJE SU OSNOVNE GRUPE ALATA ZA PROŠIRIVANJE?

Alati za fino proširivanje i alati za grubo proširivanje.

5.)KAKO SU PODIJELJENI ALATI ZA GLODANJE

Alati za glodanje su podijeljeni u 4 osnovne grupe:
Glodala za obradu ravnih površina, glodala za ugaono glodanje, glodala za profilno glodanje,
glodla za glodanje utora

6.) Dvije osnovne vrste držača za vanjsko struganje firme Sandvik Coromant?
U domenu držača izmjenjivih reznih pločica firme Sandvik Coromant razlikujemo klasične
držače reznih pločica i rezne glave iz sistema Coromant Capto ili drugim riječima Capto
držače.
7.) Načini stezanja reznih pločica kod klasičnih držača za unutrašnje struganje?
a) RC stezanje,
b) stezanje pomoću poluge,
c) stezanje pomoću držača i poluge,
d) stezanje pomoću vijka i stezača.

8.)Nabrojati trii sistema običnih burgija firme Sandvik Coromant.

Coromant U, Coromant Delta,CoroDrill Delta
9.)Koji su sistemi steznog pribora za bušačke alate firme Sandvik Coromant?
• Coromant Capto držači
• Varilock držači
• Standardni držači za burgije

10.)Koji su sitemi alata za duboko bušenje firme Sandvik Coromant?

Topovske burgije, BTA I ejektorske burgije

1.Podjela reznih alata prema reznoj geometriji alata?

Alati sa definisanom reznom geometrijom (jednosječni i višesječni) i alati sa
nedefinisanom reznom geometrijom.
 2. Vrste reznih alata?
Strugarski nož, glodalo, burgija, upuštač, provlakač, tocilo, razvrtač.
3. Osnovni elementi strugarskog noža?
Osnovni elementi strugarskog noža su drška alata i rezni dio.
4. Vrste strugarskih noževa prema načinu pričvršćavanja rezne pločice na držač?
Noževi sa mehanički pričvršćenom reznom pločicom, noževi od brzoreznog čelika i
noževi sa zalemljenom reznom pločicom.
5. Šta je burgija i za šta se koristi?
Burgije su rezni alati koji se upotrebljavaju za završnu obradu rupe i služe za finu
obradu već postojećih rupa, tj. za dotjerivanje glatkoće, površine i postizanje veće
tačnosti izbušenih rupa.
6. Uglovi kojima je određen rezni klin?
leđni ugao a, ugao reznog klina β, grudni ugao γ.
α+β+γ=90°
7. Koja je pozicija grudnog ugla?
Grudni ugao se nalazi između grudne površine i normalne na površinu rezanja.
8. Kakav može biti vrh alata?
Vrh alata može biti zaobljen, zarubljen ili oštar.
9. Koji koordinatni sistemi su potrebni za određivanje uglova reznog dijela i šta oni definišu?
Razlikuju se tehnološki koordinatni sistem (definisanje statičke geometrije alata) i
kinematski koordinatni sistem (definisanje kinematske geometrije alata)
10. Kinematska osnovna ravan?
To je ravan koja prolazi kroz posmatranu tačku na reznoj ivici i normalna je na vektor
rezultujuće brzine rezanja v.
1. Koji su elementi modularnog pomocnog pribora?
Osnovni elementi, nadogradni elementi. elementi za baziranje i pozicioniranje, elementi za stezanje.
2. Koji su setovi elemenata modularnog pribora firme Carr Lane?
Osnovni set, kompletni set set elemenata za mehanizovano stezanje.
3. Koje su prednosti modularnih pomocnih pribora?
• znatno smanjenje trškova izrade pribora (vrijeme sastavljanja modularnog pribora je kratko, a
mogućnost primjene elemenata seta ili garniture višestruka)

• znatno smanjena potrošnja materijala elemenata pomoćnog pribora,

• velika fleksibilnost (za veoma kratko vrijeme se mijanja koncept i izgled pribora),

• veoma lahka zamjenljivost dotrajalih ili oštećenih elemenata pribora,

• veoma uspješno tehnološko praćenje proizvodnih sistema što povećava indeks opremljenosti
proizvodnih procesa i
• izostajanje stalnih ulaganja u pomoćne pribore
4.Koji su nedostaci modularnih pomocnih pribora?
• cijena koštanja kompleta sistema pribora (najviše iz razloga visokih zahtjeva tačnosti i kvaliteta
izrade elemenata pribora i korištenja kvalitetnijeg, a time i skupljeg čelika), • smanjenje krutosti
pribora zbog povećanog broja spojeva elemenata pribora
5. Koja su podrucja primjene modularnih pomocnih pribora?
Proizvodna praksa pokazuje da se modularni pribori najviše primjenjuju kod bušenja (55%), zatim kod
glodanja (25%), brušenja (9%), struganja (6%) i kod ostalih postupaka obrade (5%)
6. Od čega se izrađuju elementi modularnih pribora i šta se time obezbjeđuje?
Elementi modularnih pribora izrađuju se od kvalitetnih konstrukcionih čelika, čime se obezbjeđuje
dugo vrijeme eksploatacije i tačnost dimenzija.
7. U kakvoj proizvodnji su pomoćni modularni primjeri našli namjenu?
Modularni pribori su namijenjeni, prije svega, za pojedinačnu i maloserijsku proizvodnju, ili kada se
proizvodnja određenog dijela rijetko ponavlja.
8.Šta je karakteristika brzoizmjenljivog paletnog montažnog sistema?
Elementi pribora se ovdje veoma lahko montiraju i demontiraju na specijalne paletne međuploče sa
veoma visokom tačnosti pozicioniranja.
9. Prema oblicima površina koje služe za određivanje položaja pojedinih elemenata,
modularni pribori se dijele u tri glavne grupe, koje su to?
• sistemi modularnih pribora sa T – utorima
• sistemi modularnih pribora sa otvorima
• kombinovani sistemi modularnih pribora
10. Šta čini osnovu sistema modularnog pribora sa otvorima?
Osnovu sistema modularnog pribora sa otvorima čine osnovne ploče i blokovi na kojima je urađen
sistem otvora pomoću kojih se vrši lokacija, baziranje, pozicioniranje i stezanje svih ostalih elemenata
sistema.