30.09.

2010

İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI

İZMİR ŞUBESİ

ZEMİN İYİLEŞTİRME
YÖNTEMLERİ,
DERİN TEMELLER VE
UYGULAMA ÖRNEKLERİ

Doç.Dr.Selim ALTUN
Ege Üniversitesi İnşaat Müh. Böl.
Geoteknik Anabilim Dalı

ZEMİNLERİN İYİLEŞTİRİLMESİ
AMAÇ VE KAPSAM
Zeminlerin iyileştirilmesindeki amaç yetersiz zeminler ile
bunları ağır yükleme durumları,
durumları deprem veya toprak
kayması gibi afetlerden etkilenen bina temel zeminleri için
daha uygun ve yeterli koşulları sağlayacak özelliklere
ulaştırmaktır.
Zemin iyileştirme tekniklerine yapıların statik yükleri altında
istenen performansı gösteremeyeceği anlaşılan zeminlerde
de sık ihtiyaç duyulmaktadır.

1
 30.09.2010

ZAYIF ZEMİN KOŞULLARINA İLİŞKİN

ALTERNATİF ÇÖZÜMLER
Yetersiz zemin koşulları ile karşılaşıldığında birkaç çözüm
söz konusu olabilir :
 Sorunlu parselden vazgeçilip yeni bir arazi seçilebilir,
 Daha iyi nitelikli zemin tabakalarına ulaşmak için derin
temeller tasarlanabilir,
 Zayıf zemin kaldırılıp yerine daha iyi bir malzeme,
kontrollü olarak yerleştirilebilir,
 Zayıf zemin üzerine inşa edilecek yapı
yapı, zeminden
beklenen davranışa uyum sağlayabilecek biçimde
tasarlanabilir,
 Yetersiz ve zayıf zeminin iyileştirilmesi yoluna gidilebilir.

ZEMİN İYİLEŞTİRME İHTİYACI VE UYGUN

METODUN SEÇİMİ
Söz konusu problemler aşağıdakilerden herhangi biri olabilir:
 Temel zeminlerinin sıvılaşma potansiyeli olması,
 Yetersiz taşıma gücü,
 Yapım esnası veya sonrasında belirebilecek aşırı toplam oturmalar,
 Yapının eğilmesine, zarar görmesine veya yıkılmasına yol
açabilecek farklı oturmalar,
 Temel kazısı ile ilgili problemler,
 Şev duraysızlığı,
 Kazı sonucu kabarmalar,
 Problemli zeminlerin varlığı (çökebilen, şişen, organik vb. zeminler).

2
 30.09.2010

ZEMİN İYİLEŞTİRME TEKNİĞİNİN SEÇİMİNİ

ETKİLEYEN FAKTÖRLER
 Zemin/kaya profili ve özellikleri (incelerin yüzdesi, kıvam,
normal yüklenmiş/aşırı konsolide, vb.)
 Yeraltı suyu durumu
 Gözetilen iyileştirme seviyesi (büyüklüğü)
 Farklı metodlarla elde edilebilecek iyileştirmelerin görece
büyüklüğü ve yararı
 İyileştirmeye ilişkin gerekli alan ve derinlik
 Yapıma ilişkin faktörler (iş planı, ulaşılabilirlik, malzemeler,
geçit hakkı, ekipman iş gücü, yeraltında çalışabilme
alanlarına ilişkin
ş engeller)
g )
 Çevresel faktörler
 Maliyet
 Yeni veya mevcut yapılarla etkileşim
 Bakım, dayanıklılık ve işletme gereksinimleri
 Diğerleri (sözleşme, politika, gelenek, vb.)

ZEMİN İYİLEŞTİRME TEKNİKLERİNİN

SINIFLANDIRILMASI
 Uygulama Yöntemine Göre
 Sadece inşaat aşamasında uygulanan geçici
iyileştirme yöntemleri
 Zemine herhangi bir malzeme karıştırmadan
uygulanan kalıcı iyileştirme yöntemleri
 Zemine çeşitli malzemeler karıştırarak
uygulanan iyileştirme yöntemleri

 Uygulama Derinliğine Göre

 Derin iyileştirme yöntemleri
 Yüzeysel iyileştirme yöntemleri

3
 30.09.2010

ZEMİN İYİLEŞTİRME YÖNTEMLERİ

1. Vibrasyonlu (titreşimli) yöntemler
a. Vibroflotasyon
b. Kum sıkıştırma kazıkları
c Vibrasyonlu sondalar ile sıkıştırma
c.
d. Patlatma
Vibrasyonlu yöntemler çok kirli olmayan kohezyonsuz
zeminler için uygundur (İnceler oranı < % 20-25).
Zemindeki inceler daha fazla ise vibrasyon etkisini
kaybettiğinden zemini yatay veya düşeyde iterek ve
deplasman yaptırarak sıkıştıran şu yöntemler uygulanır:
2. Deplasman Teknikleri
a) Kompaksiyon (Sıkıştırma) Kazıkları
b) Ağırlık Düşürme (Dinamik Sıkıştırma)
c) Kompaksiyon Enjeksiyonu
Bu yöntemler (1)’de karşılaşılan zeminlere de uygulanabilir.

3. Karıştırma Teknikleri
a. Kireç kolonları
b. Derin Karıştırma (Deep Mixing)
c. Jet Enjeksiyonu (Jet Grouting)
d Ön(ceden)
d. Ö ( d ) Karıştırma
K

Üçüncü grup yöntemlerde bir bağlayıcı katkı malzemesiyle

(çimento, kireç gibi) zemin karıştırılarak taşlaştırılır. Kolonlar
(tekli, çiftli, dörtlü, vb.), iki yönde kesişen perdeler veya kütle
olarak zemin katı hale getirilir. Izgara şeklinde
(kare/dikdörtgen) iki yönde şerit şeklinde taşlaştırılan
zeminlerde ayrıca boşluk suyu basınçlarını izole ettiği ve
sıvılaşmayı önlediği bilinmektedir.

4
 30.09.2010

4. Diğer Yöntemler
a. Zemini değiştirme ve yapısal dolgular
b. Çakıl dren kuyuları (veya suni drenaj malzemeleri)
ş
c. Y.A.S.S. düşürme ((kuyular,
y , hendekler,, vb.))
d. Permeasyon (Sızdırma) Enjeksiyonu (İnceler oranı
%20’den az daneli zemin)

Zemin iyileştirme yöntemleri dışında önlemler de

sıvılaşma için önerilmektedir. Bunlardan bazıları
şunlardır:
I. Kazıklı Temel kullanımı
II. Yapı etrafına diyafram duvar, palplanş perdelerle
yalıtım
III. Rijit yapı – bodrum - temel tasarımı vd.

ZEMİN İYİLEŞTİRME
YÖNTEMLERİ
DERİN SIKIŞTIRMA
Vibroflotasyon:
Vibroflotasyon zemin içerisine yerleştirilen
bir vibratörden kaynaklanan yatay
titreşimler sonucu granüler zeminlerin
sıkıştırılmasını sağlamaktadır. Dolayısıyla
granüler zeminlerin başlangıçtaki boşluk
oranları
o a a ve e ssıkışabilirlikleri
şab e azalmaktadır.
a a a tad
Diğer yandan içsel sürtünme açıları, taşıma
gücü ve sıvılaşmaya karşı olan dirençleri de
artmaktadır.

5
30.09.2010

6
 30.09.2010

Sömeller için tipik vibroflotasyon karelajları (Brown,

1977)

7
 30.09.2010

Kum Sıkıştırma Kazıkları (SCP)

 Kum sıkıştırma kazıkları yumuşak zeminleri iyileştirme
tekniği olarak Japonya’da geliştirilmiştir. Bu teknik
yumuşak zemin içerisinde titreşimli bir muhafaza borusu
yardımıyla kum veya benzer bir malzeme kullanarak iyi
sıkıştırılmış kum kazıklardan oluşmaktadır.
 Kum Sıkıştırma Kazıkları (SCP) tekniğine ilişkin ekipman
kum dren yerleştirme ekipmanına benzemektedir.
Ekipman istenilen derinliğe ulaştıktan sonra, daha
önceden belirlenen boydaki gevşek kum ekipmanın mili
arasından boşaltılır ve ekipman biraz yukarı çekilir. Daha
sonra milin üstündeki bir vibratör yardımıyla mil gevşek
kumu sıkıştırır ve çapını artırır. Bu işlemin tekrar
ettirilmesiyle sıkıştırılmış kum kazıkları oluşturulur ve
ayrıca etraftaki zeminde sıkıştırılmış olur.

Sıkıştırılımış kum kazıkları oluşturma aşamaları (Tanimoto, 1973)

8
 30.09.2010

Ağırlık Düşürme (Dinamik Kompaksiyon)

 Dinamik kompaksiyon işlemi ağır bir yükün tekrarlı olarak

değişik yüksekliklerden zemin üzerine düşürülmesinden
oluşmaktadır Yüklerin ağırlıkları genellikle 5 ile 27 ton ve
oluşmaktadır.
düşüş yükseklikleri ise 12 ile 30 m arasında
değişmektedir.

 Elde edilen iyileştirme derecesi uygulanan enerjiye yani

tokmağın ağırlığına, düşüş yüksekliğine, karelaj
aralıklarına ve her noktadaki düşüş sayısına bağlıdır.
Hafif tokmakların alçak yüksekliklerden düşürülmesi ile
3.0 ile 4.5 m arasında bir iyileştirme derinliği elde edilir.
Daha ağır tokmakların daha yükseklerden düşürülmesiyle
ise elden edilen iyileştirme derinliği ise 6.0 ile 9.0 m
arasında değişmektedir.

Dinamik Kompaksiyon
- Zemine yüksekten ağırlık düşürülmesi

Granüler zeminler
dolgu alanlar ve
karstik ortamlar
için uygundur.

Ağırlık

Dü
Düşme etkisiyle
tki i l
oluşan çukurlar

9
 30.09.2010

SUNİ DRENLER KULLANILARAK /

KULLANILMAKSIZIN ÖNYÜKLEME İLE
KONSOLİDASYON
Ek Dolgu ile Ön Yükleme
Ek dolgu
g ile ön yyükleme konsolidasyon
y oturmalarının
tamamlanması için gereken sürenin kabul edilemez
derecede uzun veya çok kalın homojen kil tabakalarının
mevcut olduğu durumlarda söz konusudur.
Temel kural zeminin taşıma gücünü aşmayacak şekilde ek
dolgunun uygulanmasıdır. Eğer belli durumlarda böyle bir
yükün uygulanması gerekecekse, yükleme hızı oluşan aşırı
boşluk suyu basınçlarının sönümlemesini sağlayacak şekilde
olmalı ya da dolgunun hemen altında geotekstiller
kullanılmalıdır.
Ön yüklemenin amacı öngörülen yapısal yükler altında
oluşacak nihai oturmaları daha kısa bir zaman aralığında
gerçekleştirmektir.

10
 30.09.2010

 Konsolidasyonu hızlandırmanın en etkili yolu ön

yüklemeden dolayı oluşan aşırı boşluk suyu basınçlarının
hem düşey hem de yatay yönde sönümlenmesini
sağlamaktır.
 Belli aralıklarla kil içerisine yerleştirilen yüksek geçirimli
düşey kolonlar yeraltı suyunun yatay olarak hızlı bir
şekilde drene olmasını sağlamakta, bu esnada aynı
zamanda düşey drenaj da devam etmektedir. Sonuç
itibariyle sistemin doğal durumdan çok daha hızlı bir
şekilde konsolide olduğu görülecektir.
 Düşey drenler genellikle 0.3 m çapında kum kolonlardan
veya 100 mm genişliği olan suni düz drenlerin zemin
içerisine sokulmasıyla oluşturulmaktadır
oluşturulmaktadır. Fitil drenlerin
kullanılması kum drenlerin killi zemine yerleştirilmesi
esnasında zeminin sıkışmasına yol açıp geçirimliliği
önemli ölçüde düşürmesinden dolayı tercih edilmelidir. Bu
yöntem konsolidasyon katsayısı, cv, 3x10-7 m2/s den
küçük olan killerde etkili görülmektedir.

11
 30.09.2010

ZEMİN GÜÇLENDİRME I
Mini Kazıklar

 Bir mini kazık, küçük çaplı (genellikle 300 mm’den az) burgu ile
açılıp betonlanmış genellikle donatılı değiştirme kazığıdır.
kazığıdır

 Bir minikazık, bir sondaj deliği açılması, donatının yerleştirilmesi

ve deliğin betonlanması şeklinde inşaa edilir.

 Mini kazıklar çevre yapılara, zemine ve çevreye en az

rahatsızlık veren metotlarla inşa edilir. Ulaşım güçlüğü olan
ortamlarda ve tüm zemin tipleri
p ve koşullarında
ş inşa
ş edilebilir.

 Minikazıklar, zemin ankrajları ve enjeksiyon projelerinde

kullanılan ekipmanla, yatayla her açıda inşa edilebilir.

 Mini kazıklar, genellikle mevcut yapıların alttan

desteklenmesinde kullanılır.

12
 30.09.2010

Tip A Tip B Tip C Tip D

Enjeksiyon tipine bağlı olarak mini kazık sınıflandırması

Taş Kolonlar
 Taş kolonlar Vibrokompaksiyona benzer yöntemle inşa
edilir, farklı olarak çakıl geri dolgu kullanılır, ve genellikle
temiz kumlardan çok, az kohezif zeminlerde veya siltli
kumlarda inşa edilirler.
 Kuru yöntemde, vibratörle silindir bir çukur açılır, ve
aşağıdan yukarıya çakıl veya kırma taş ile doldurulur.
Sıkıştırma vibrasyonla ve vibratörün defaten 0.5 m geri
çekilmesi ve sokulması sırasındaki deplasmanla
sağlanır.
 Taş kolonlar, zemin koşullarına, ekipmana ve inşa
yöntemine
ö t i b bağlı
ğl olmak
l k kkaydıyla
d l genellikle
llikl 1 m
çapındadır. Bunlar genellikle kare veya üçgen sistemde
uygulanırlar.
 Merkezden merkeze kolon aralığı tipik olarak 1.5-3.5
m’dir.

13
 30.09.2010

 Temel uygulamaları açısından, derinlikle gerilme

dağılımı düşünülerek bina çevresinin ötesine geçecek
şekilde uygulama alanı genişletilmelidir. Uygulama
alanının üzerine 0.3 m veya daha kalın bir kum veya
ççakıl drenajj örtüsü yyerleştirilir.
ş Bu örtü hem de yyukarıdaki
yapıdan gelen gerilmeleri dağıtmaya yarar.

Taş kolonun dikey kesitte ve üstten görünüşü

14
 30.09.2010

Vibro Taş Kolon İşlemi;

 Temel oturmasını azaltır.
 Temel ebadında azalmaya ve taşıma kapasitesinin
artmasına neden olur
olur.
 Sıvılaşma potansiyelini hafifletir.
 Eğim stabilizasyonu sağlar.
 Dolgular üzerinde inşaya izin verir.
 Sığ temel inşasına izin verir.
 Deprem tarafından oluşturulan yanal yayılmayı önler.

Vibro teknolojiler ile değiştirilebilen zemin tipleri

15
 30.09.2010

Derin Karıştırma (Deep Mixing)

 Derin karıştırma, zeminin çimentolu maddelerle yerinde

karıştırılmasıdır Bu amaçla
karıştırılmasıdır. amaçla, ucunda palet bulunan içi
boş bir burgu (auger) kullanılır.
 Derin karıştırma yönteminin amacı zeminin basınç
mukavemetinin (kayma mukavemeti) arttırılması,
permeabilitesinin azaltılması veya zararlı maddelere
karşı dayanıklılığının iyileştirilmesidir.
 Islak ve kuru yöntem olmak üzere iki yöntem söz
k
konusudur.
d

Derin Karıştırma
Uygulama Alanları
 Kazı çukurlarının desteklenmesi
 Geçirimsizlik perdeleri
 Rıhtım yapıları
 Tünel zeminin desteklenmesi
 Temel takviyesi
 Sıvılaşmanın önlenmesi

 Su altındaki veya ıslak gevşek kumlar, yumuşak

killer
 Uygulama derinliği ~30m
 İyileştirilmiş zeminde qu= 70 kPa – 3.5MPa

16
 30.09.2010

Derin karıştırmanın üretim süreci gösterilmiştir. Bu üç

safhaya ayrılabilir:
 Karıştırıcının gerekli derinliğe kadar girmesi
 Bağlayıcının dağılımı
 Moleküler difüzyon

İyileştirilmiş
İyileştirilmemiş gevşek zemin
zemin

Derin Karıştırma Yöntemi

17
 30.09.2010

ZEMİN GÜÇLENDİRME II
ENJEKSİYON TEKNİKLERİ
Zemin enjeksiyonu temel olarak akışkan malzemelerin
basınç altında zemin içerisindeki boşluklara enjekte
edilmesidir. Buradaki amaç zeminin ya da kaya kütlesinin
mühendislik özelliklerini iyileştirmektir. Nitekim bu
iyileştirme zeminin gerilme-deformasyon ve dayanım gibi
mekanik özellikleri ile geçirimlilik gibi hidrojeolojik
özellikleri değiştirilerek elde edilir.

18
 30.09.2010

Permeasyon (Sızdırma – Emdirme)

Enjeksiyonu
Xanthakos vd.’de (1994), emdirme enjeksiyonunun en
eski ve şşu ana kadar en iyi
y ççalışılmış
ş ş enjeksiyon
j y tekniği
ğ
olduğu söylenmektedir. Emdirme enjeksiyonunun amacı
zeminin hacminde ve yapısında önemli bir değişiklik
meydana getirmeksizin zemin içerisindeki boşlukların
enjeksiyon malzemesiyle doldurulmasıdır. Enjeksiyon
malzemesi başlangıçta akışkan iken zemin boşlukları
içerisinde zamanla setleşmekte ve dolayısıyla zemin
özelliklerini değiştirmektedir.

19
 30.09.2010

Kompaksiyon Enjeksiyonu
 Kompaksiyon enjeksiyonu 25 mm’den daha az çökme
değeri olan, yeterli plastisiteyi sağlayacak kadar silt ve
içsel sürtünmeyi sağlayacak kadar da kum içeren katı
enjeksiyon malzemesinin zemin boşlukları içerisine
girmeksizin enjeksiyon noktası etrafında giderek
genişleyen bir kütle oluşturacak ve bu sayede etrafındaki
gevşek zeminleri sıkıştıracak şekilde yüksek basınçlarda
enjekte edilmesi olarak tanımlanabilir.
 Yöntem çoğunlukla zayıf veya yumuşak zeminlerin
sıkıştırılmasında, temel ve döşemelerin alttan
desteklenmesinde yapı oturmalarının kontrol
desteklenmesinde,
edilmesinde, farklı oturmalar gösteren yapı temellerinin
rehabilitasyonunda ve tekrar eski seviyelerine
yükseltilmesinde kullanılmıştır.

Kompaksiyon enjeksiyonunun şematik gösterimi

20
 30.09.2010

Kompaksiyon enjeksiyonu karışımındaki kum için

öngörülen dane çapı dağılım aralığı

Kompaksiyon enjeksiyonunun avantajları

 Tam olarak belirli bir yerin iyileştirilmesi
 Kurulum hızı
 Geniş uygulama alanı
 Birçok
ç zemin ççeşidinde
ş etkili olması
 Dar girişli ve boşluk payı çok az olan durumlarda
uygulanabilmesi
 Zararsız olması
 Atık toprak olmaması
 Temel veya kolona bağlanmaya ihtiyaç olmaması
 Var olan temellere uyumlu olması ve zarar vermemesi
 Kald rma yer
Kaldırma, er değiştirme vee kazık
ka k çakmaya
çakma a ekonomik bir
alternatif olması
 Diğer yöntemlerle ulaşılamayan derinliklere ulaşılabilmesi
 Yüzey ortamına en az etkiye sebep olması

21
 30.09.2010

Mission Vadisi hafif raylı köprüsü kompaksiyon enjeksiyonu uygulama profili

Petronas İkiz Kuleleri genelleştirilmiş yer altı profili

22
 30.09.2010

Jet Enjeksiyonu (Jet Grout)

 Bu yöntemde, yüksek hızla enjekte edilen karışım

zeminin doğal yapısını bozmakta ve zemin ile enjekte
edilen malzemenin karışımıyla yeni bir malzeme (soil –
crete) oluşmaktadır.

 Böylece, zeminin taşıma gücü ve elastisite modülü

artarken permeabilitesi azalmaktadır. Homojen ve
sürekli yapıdaki bu yeni malzemenin karakteristik
özellikleri önceden belirlenebilmektedir.
belirlenebilmektedir

 Jet grout yöntemi, zemine malzeme karıştırılarak yapılan

derin ve kalıcı bir zemin iyileştirme yöntemidir.

Jet Grouting Yönteminin Uygulama Alanları

 Temel takviyesi,
 Kazı yüzeylerinin desteklenmesi,
 Zemin iyileştirmesi,
 Tünel inşaatlarında tünel aynasının ve tünel tavanının
desteklenmesi,
 Kazı çukurlarına gelen yeraltı sularının azaltılması,
 Şev ve heyelan stabilizasyonu,
stabilizasyonu
 Geçirimsizlik perdeleri,
 Atık sahalarında geçirimsizliğin sağlanması

23
 30.09.2010

JET GROUT EKİPMANLARI

Delgi Makinesi

Çimento Silosu

Yüksek Basınç Su Pompası Kompresör

Karıştırma Ünitesi
Pompası

24
 30.09.2010

JET GROUT YAPIMI

JET GROUT YÖNTEMİNİNİ

UYGULANABİLDİĞİ ZEMİNLER

25
 30.09.2010

JET GROUT SİSTEMLERİ

 Jet 1 Tek Akışkanlı Sistem

 Jet 2 Çift Akışkanlı Sistem

 Jet 3 Üç Akışkanlı Sistem

JET GROUT SİSTEMLERİ

KARŞILAŞTIRMA TABLOSU

Zemin Cinsi Kolon Çapı JG Kolon Dayanımı

Jet 1 60 cm – 90 cm 70 – 250 kg/cm2
Kum ve Çakıl (up to 110 cm) 20 – 100 kg/cm2
Kil 60 cm – 90 cm
Jet 2 90 cm – 180 cm 35 – 140 kg/cm2
Kum ve Çakıl (up to 300 cm) 10 – 70 kg/cm2
Kil 90 cm – 150 cm
Jet 3 150 cm – 240 cm 35 – 105 kg/cm2
Kum ve Çakıl 90 cm – 180 cm 10 – 50 kg/cm2
Kil

26
 30.09.2010

JET GROUT SİSTEMLERİ

İMALAT PARAMETRELERİ
• TİJ DÖNME HIZI (rpm)
•JET SİSTEMİ (JET-1, JET-2, JET-3)
• TİJ ÇEKME HIZI (cm/dak)
• ENJEKSİYON BASINCI (bar)
• SU / ÇİMENTO ORANI
• NOZUL SAYISI VE ÇAPI (adet, mm)
• POMPA KAPASİTESİ (lt/dak)

NOZUL
ENJEKSİYON ADEDİ VE ÇEKME DÖNME SU/ÇİMENTO POMPA
SİSTEM TİPİ BASINÇ ÇAPI HIZI HIZI ORANI KAPASİTESİ

JET 1 ÇİMENTO 400 - 550 1-2 X 2-5 15 -100 5 - 15 1.0 - 1.5 70 - 600

JET 2 ÇİMENTO 400 - 550 1-2 X 2-5 10 - 30 4-8 1.0 - 1.5 70 - 600

HAVA 10 - 12 - 10 - 30 - - 4000 - 10 000

JET 3 ÇİMENTO 50 - 100 1-2 X 4-5 6 - 15 4-8 1.2 - 1.5 80 - 200

HAVA 10 -12 - 6 - 15 - - 4000 - 10 000

SU 6 - 15 - - 40 - 100

JET GROUT’IN AVANTAJLARI

 Klasik enjeksiyon yöntemlerine göre daha hızlı ve ekonomiktir.

 Monitör
i ve püskürtme
k ağızlarının
l tasarımındaki
d ki esneklik
klik sayesinde
i d
farklı geometride elemanlar imal edilebilir. Yatay, eğimli ve düşey
duvarlar rahatlıkla yapılabilmektedir.
 Klasik enjeksiyona göre kontrolü daha kolaydır.
 Kimyasal açıdan zemine hiçbir zararı ve kirletici etkisi yoktur.
 Kullanılan ekipmanın boyutları sayesinde kapalı, dar ve sıkışık
ortamlarda dahi çalışılabilmektedir.
 Bütün zemin cinslerinde kullanılabilmektedir.
 İmalata istenilen derinlikten başlanabilir ve istenilen derinlikte son
verilebilir.
 Vibrasyonsuz bir yöntemdir.

27
 30.09.2010

JET GROUT’IN DEZAVANTAJLARI

 Yöntem henüz
Yö h ü gelişme
li aşamasındadır.
d d
 Teknolojisinin yeni oluşu ve teorik bilgi eksikliği nedeniyle
mühendislik tasarımında yararlanılacak kurallar henüz
kesinleşmemiştir. Bu nedenle, benzer koşullarda yapılmış
olan tecrübeler ile uygulama sırasında yapılan gözlemlere
dayalı tasarım yapılmaktadır.
 Zemin içinde enjeksiyonun dağılımını ve oluşan geometriyi
belirlemek zordur. Bu nedenle, dikkatli ve detaylı gözlem ve
kontrol testleri yapmayı zorunlu kılmaktadır.

UYGULAMA ALANLARI

28
 30.09.2010

UYGULAMA ALANLARI
GEÇİRİMSİZLİK PERDELERİ

UYGULAMA ALANLARI
TEMEL TAKVİYESİ

29
 30.09.2010

TÜNEL MÜHENDİSLİĞİNDE

TÜNEL MÜHENDİSLİĞİNDE

30
 30.09.2010

ŞEV STABİLİTESİNDE

KAZI ÇUKURLARINDA

31
 30.09.2010

TEMEL ZEMİNİ İYİLEŞTİRMESİNDE

Kolon uygulaması sonrası kum zeminin

SPT dirençlerindeki artış

32
 30.09.2010

JET GROUT KOLONLAR

SuperJet kolonlar

33
 30.09.2010

SIVILAŞMA YÖNÜNDEN ZEMİN İYİLEŞTİRME

YÖNTEMLERİ
 Depremde yapılarda zemin açısından ortaya çıkan
hasarların ana nedenlerinden biri zeminin sıvılaşması
sonucu temellerin deplasmanlar göstermesidir. Bazen
tam bir sıvılaşma bazen de yine yüksek oturma ve
hasarlara neden olan yarı sıvılaşma oturmaları
gerçekleşir. Ayrıca yayılma sonucu yatay deplasmanların
ortaya çıktığı durumlar da söz konusudur.
 Sıvılaşma potansiyeline sahip zeminlerde temel
zemininin iyileştirilmesi veya iyileştirme dışında uygun bir
yöntem ile önlem alınması gerekir. Gevşek ve orta
gevşek,
g ş , kohezyonsuz
y zeminlerin su seviyesi
y altında
bulunduğu profillerde deprem büyüklüğüne bağlı olarak
bu potansiyel kontrol edilir.
 Gevşek kumlu zeminlerin sıvılaşma/yenilme potansiyeli
olduğu gözönüne alınarak titreşimli sıkıştırma yöntemleri
ile kuru birim hacım ağırlığı artırma en güvenilir yoldur .

SIVILAŞMAYA KARŞI TEMEL MÜHENDİSLİĞİ UYGULAMALARI

VİRBRO KOMPAKSİYON TAŞ DİNAMİK
PREFABRİK FLOTASYON KAZIKLARI KOLON KOMPAKSİYON DEEP JET
DREN VİBRO (COMPACTION MIXING GROUT
METODOLOJİ KOMPAKSİYON PILES) (5) (4)
AŞIRI BOŞLUK SUYU
√
1 BASINCI OLUŞUMUNA
MANİ OLUNMASI - - - - - -
ZEMİNİN YERİNDE
2
SIKIŞTIRILMASI - İZAFİ
SIKILIĞININ
ARTTIRILMASI
- √ (2) √ √ (3) √ - -
ZEMİN İÇİNDE RİJİT
KOLON
3
OLUŞTURULMASI
SURETİYLE KAYMA
GERİLMELERİNİN
- - √ - (1) - √ √
ALINMASI
ZEMİNİN YANAL
HAREKETİNE MANİ
OLMAK ÜZERE ZEMİN
İÇİNDE ZEMİNİ
HAPSEDECEK
- - - - - √ √
ELEMANLARIN TEŞKİLİ
4
5 ÜSTYAPININ DAHA RİJİT VE FARKLI OTURMA VE YATAY DEPLASMANLARDAN DAHA AZ
ETKİLENECEK TARZDA TEŞKİLİ VEYA TAKVİYE EDİLMESİ

(1) İHMAL EDİLEBİLİR (4) ENERJİNİN DAHA DERİNE İLETİLMESİ İÇİN

(2) YANLIZ KUMLARDA FC < 5% TAŞ KESON / STONE PİLLAR UYGULAMASI
(3) İNCE DANELİ ZEMİNLERDE 5% < FC < 35% (5) UCU KAPALI TAPA İLE BORU ÇAKILARAK
VEYA VİBROREPLACEMENT METODU İLE

34
 30.09.2010

Kocaeli (1999) depreminden bazı örnekler…

Temel
izolasyonu
etkisi

Sıvılaşan tabaka

Kobe (1995) Tayvan (1999)

Tayvan (1999) Tayvan (1999)

35
 30.09.2010

Derin Temeller
~ Üstyapı yüklerini derindeki sağlam zemine iletmek
~ Genellikle zayıf zeminler veya ağır yük durumları

K
A
Z
I
K
Zayıf
zemin

Ana Kaya

Kazıklı Temeller
 Malzemesine göre kazık çeşitleri
-Ahşap kazıklar,
-Çelik kazıklar,
-BA
BA kazıklar,
k kl

 Yapılışına göre kazık çeşitleri

-Yerinde dökme kazıklar,
-Prefabrike çakma kazıklar,
-Yerinde dökme çakma kazıklar,

 Fonksiyonlarına göre kazıklar

-Sürtünme kazıkları,
-Uç kazıklar,
-Sürtünme & uç kazıkları

36
 30.09.2010

Ahşap Kazıklar

Çelik Kazıklar

37
 30.09.2010

Çelik Boru Kazıklar

Betonarme Kazıklar

38
 30.09.2010

Kompozit Kazıklar

Kazıklar Çakma Sistemleri

39
 30.09.2010

Deniz içi
çelik kazık
çakımı

Kazık çakma sistemleri - Vibrasyonlu

40
 30.09.2010

Fore Kazık
Delgi Aşaması

FORE KAZIK YAPIMI

KAZIK YAPIMI SIRASINDA ÖZELLİKLE DİKKAT EDİLMESİ

GEREKEN HUSUSLAR

1 – APLİKASYON:
-Kazıkların projedeki koordinatlara göre aplikasyonu yapıldıktan sonra
kazık makinasının tam olarak kazık orta noktasına merkezlenmesi
sağlanmalıdır. Zemin yüzeyinde bulunabilecek büyük taş ve kaya
parçaları makina delgi ekipmanını sağa sola oynatarak kazığı
ekseninden kaçırabilmektedir.

-Kazık makinasının delgi ekipmanının dikliği mutlaka kontrol edilmeli.

-Diklik ilk baştaki merkezleme safhasında sağlanmalı, kazığın

yapımına başlandıktan sonra özellikle ilerlemenin ilk 5 metresinde
diklik tekrar tekrar kontrol edilmelidir.

-Kazık delgi ekipmanının dikliğini kontrol etmek için en pratik ekipman

su terazisidir. Kazık delgi makinasının delme kulesinin dikliği su
terazisi ile birbirine dik iki yönde kontrol edilmelidir.

41
 30.09.2010

FORE KAZIK YAPIMI

2- DELGİ :

 Delgi sırasında mutlaka en az bir boy (5-6m) geçici muhafaza

borusu kullanılmalıdır. Bu özellikle emniyet ve betonlama sırasında
kazık içine kenardaki taş-toprak parçalarının düşmesini engellemek
bakımından gereklidir. Muhafaza borusunun en az 1m’lik kısmının
zeminden yukarıda olması önerilir.

 Kuru zeminlerde delgi; burgu (auger) kullanılarak,

 Yeraltı suyu altında yapılan kazılarda delgi ise kova (drill bucket)
kullanılarak yapılmalıdır.

DELGİ
EKİPMANLARI

42
 30.09.2010

Delgi Ekipmanları

43
 30.09.2010

TAM BOY MUHAFAZA BORUSU İLE DELGİ

Zayıf ve yeraltı
suyunun yüksek
olduğu zemin
koşullarında
muhafaza borusunun
çakılması
kl

44
 30.09.2010

Çakılan muhafaza
borusunun içinin
forajının yapılması

BENTONİT İLE DELGİ

45
 30.09.2010

Fore Kazık
Delgi Aşaması
Burgu ile

Forajla Zeminin Yüzeye Çıkarılması

46
 30.09.2010

Forajı yapılmış kazık çukuru

DELGİ (Devam)
- Delgi sırasında muhafaza borusu kullanılıyorsa
muhafaza borusunun her zaman burgu veya kovanın
önünde olması sağlanmalıdır.
sağlanmalıdır
- Delgi sırasında bentonit kullanılıyorsa kuyu içinin her
zaman bentonitle dolu olması sağlanmalıdır.
- Delgi bittikten sonra kuyu boyu mutlaka kontrol
edilmelidir.
- Betonarme demiri indirilmeden mutlaka kuyu dibi kova ile
i i ttemizlenmelidir.
iyice i l lidi

47
 30.09.2010

BETON DÖKÜMÜ
 Betonlamaya kuyu dibi temizlenip, donatı yerleştirildikten sonra
hemen başlanmalı, kuyu hazır vaziyette beton için beklememelidir.
 Kuyunun tamamlanmasını ve donatının yerleştirilmesini takiben
kazık beton için beklemişse, donatı tekrar çıkarılarak kova ile kuyu
dibi temizliği yapılmalı
yapılmalı, donatı tekrar yerleştirilmeli ve beton
dökümüne hemen başlanmalıdır.
 Bentonit ile delgi yapılıyorsa, beton dökümünden önce mutlaka
şartnamede verilen bentonit ile ilgili deneyler yapılmalı ve
şartnamedeki değerler sağlanmalıdır.
 Betonlama tam boy tremie borusu kullanılarak yapılmalı, tremie
borularının kuyu dibine oturduğu mutlaka teyid edilmelidir. Betonun
ilk akışı sonrasında tremie boruları kazık tabanı ile tremie borularının
ucu arasında max. 20’cm olacak şekilde kaldırılmalıdır
 Betonlama öncesi tremi boruları içine lastik tıkaç konulmalıdır
konulmalıdır.
 Betonlama sırasında her zaman tremie borusunun ucu beton içinde
en az 3.0m gömülü olmalıdır.
 Betonlamaya kazık ucundan taze beton gelinceye kadar devam
edilmelidir.

BETON DÖKÜMÜ (Devam)

48
 30.09.2010

Dairesel kesitli kazık için hazırlanmış kazık donatıları

Açılan kazık
çukuruna donatının
yerleştirilmesi

49
 30.09.2010

Tremi Borusu

50
 30.09.2010

Tremi borusuyla beton dökümü

Beton döküm işlemi tamamlanmış fore kazık

51
 30.09.2010

Kazıklı Temellerin Kullanım Yerleri

Kaya

(a) (b) (c)

Şişen
zemin

Erozyon
Sağlam Bölgesi
zemin

(d) (e) (f)

Kazık taşıma gücü bileşenleri

Qu

Qs

Qp Qu : Kazığın niahi taşıma gücü (Taşıyabileceği toplam

en büyük yük)
Qs : Kazık şaftı ve zemin arasında sürtünmeyle taşınan
Qu  Qs  Q p toplam yük
Qp : Kazık ucu tarafından taşınan toplam yük

52
 30.09.2010

Kazık taşıma gücünün belirlenmesi için geçerli belli başlı

yaklaşımlar şunlardır:

1. Mühendislik analizi-Statik taşıma gücü formülleri:

Temel zemin etüd verileri ve laboratuar deneyleri sonuçları ile
uygun parametreler tayin edilir ve kazık davranış
mekanizmasına göre geliştirilmiş genel kabul görmüş taşıma
gücü denklemleri kullanılır. Bu yaklaşım yüzeysel temeller için
uygulanan yaklaşıma benzerdir.

2. Kazık çakma direncini esas alan dinamik kazık

formülleri uygulanarak taşıma gücü elde edilir.

3. Arazi yükleme deneyleri: Tüm kazık temel sisteminin

inşa edilmesinden önce, farklı zemin özellikleri gösteren
noktalarda deney kazıkları öngörülen boyutta ve yöntemle
inşa edilerek yükleme deneyine tabi tutulur.

4. Uygulama standartları ve tecrübe doğru tasarımın

önemli bileşenlerindendir.

53
 30.09.2010

Kazıklarda Taşıma Gücü Tayini

1) Statik kazık formülleri

Kum ve çakıl zeminler için;

Qu  Qb  Qs
Q u  σ' o N q A b   σ' ort K s tan  A s

Kil ve silt zeminler için;

Qu  Qb  Qs
Q u  9c u A b   αc u As

Kazık malzemesi ve zemin sıkılığına bağlı önerilen Ks ve

 için değerleri;

βs=K
Ks.tanδ
t δ
Ks δ
Φ'=25o Φ'=40o

Gevşek kum 1 3/4Φ' 0.34 0.58

Beton
kazık
S k kkum
Sıkı 2 3/4Φ' 0 68
0.68 1 15
1.15

Gevşek kum 0.5 20o 0.18

Çelik
kazık
Sıkı kum 1 20o 0.36

54
 30.09.2010

2) Dinamik kazık formülleri

Bir kazığın güvenle taşıyabileceği yük, kazık çakımı için
gerekli olan enerjinin, kazığın zemine girmesi ile yapılan işe
eşit olması kriterine göre türetilmiş formüllerdir. Örnek olarak
“Engineering
Engineering News formülü
formülü”
WT H
Qs 
6( s  c)
Qs : Maksimum servis yükü (Maksimum 6)
WT: Tokmak ağırlığı (ton)
H : Düşüş
Dü ü yüksekliği
ük kliği (cm)
( )
s : Refü (cm)
c : Katsayı (2.5-Serbest düşen tokmaklarda)
(0.25-Buharlı tokmaklarda)
Not: Diğer formüller Geoteknik mühendisliği kaynaklarında mevcuttur.

3) Kazık yükleme deneyi:

Şantiyede inşaa edilmiş mevcut kazık grubu içinde seçilen bir
veya birkaç üzerinde bu deney yapılır. Genelde servis
yüküne kadar yapılan yükleme değerine göre kazığın
yerdeğiştirmesi ve göçme yükü değeri belirlenmeye çalışılır.
çalışılır

4) Penetrasyon deneyleri yardımı ile;

• Hollanda sondası,
• Standart penetrasyon deneyi.

Not: Bu deneylerden elde edilen veriler, ilgili bağıntılarda

kullanılarak, kazık taşıma gücü hesaplanır.

55
 30.09.2010

Gelişmiş Derin Temel Modeli

Deprem hareketi nedeniyle kazıklarda zorlama mekanizmaları

56
 30.09.2010

Sıvılaşan zeminlerde yalnız sığ temeller değil kazıklı temeller de

hasar görebilir.

Tayvan (1999)
Tayvan (1999)

Ama çoğu durumda kazıklı temeller sıvılaşan zeminlerde üst yapının

Hasar görmesini engelleyen sistemlerdir

57
 30.09.2010

Sonuçlar
 Geoteknik tasarım ve problemlere çözüm arayışı
sürecinde başarılı olmak, doğru zemin
ş
araştırmalarına ve sağlıklı
ğ verilere bağlıdır.
ğ
Yani Geoteknik tasarım kalitesi doğrudan saha ve
laboratuvar çalışmaları ile raporun kalitesine
bağlıdır.

 Birçok konu gibi zemin incelemeleri de çok disiplinli

bir mühendislik konusudur. Bu nedenle inceleme
raporları
l gerekli
kli şekilde
kild yetişmiş
ti i inşaat,
i t jeoloji
j l ji ve
jeofizik kökenli mühendisler ve jeomorfologların
konunun niteliği ölçüsünde katılımları ile
hazırlanmalıdır.

58
 30.09.2010

Sonuçlar
 Ancak, özellikle bina temellerinde tasarımı
yapması gereken inşaat mühendislerinin arka
planlara itilerek raporların onların hiç katılmadığı
gruplarca hazırlanması teknik açıdan kabul
edilemez sonuçlar doğurmaktadır.
 Bu durumda, genellikle olan şudur: fazlaca
emniyetli tarafta öneriler (gerekli olmadığı halde
k k zemin
kazık, i islahı
i l h gibi)
ibi)
 Öte yandan temeller hem yapıdan hem de
zeminden etkilenen yapısal elemanlardır. Buna
göre, temel tasarımı bir yapı-zemin etkileşimi
problemidir.

Sonuçlar
 Özellikle zayıf zemin koşullarında zemin ıslahımı
yoksa derin temel mi gerekliliği konusu mutlaka
geoteknik uzmanı bir inşaat mühendisinin karar
vermesi gereken durumdur.

 Aksi taktirde gereksiz yere zemin ıslahları veya

derin temel uygulamalarıyla karşı karşıya kalıp,
ekonomik anlamda milli servet kaybının
y yaşanması
y ş
kaçınılmaz.

59
 30.09.2010

Sonuçlar
 Temel tasarımı ve zemin iyileştirme
uygulamalarının
yg Geoteknik alanında uzman olan
mühendislerce ve doğru parametrelerle yapılması
gereklidir.

 Böylelikle ya gereksiz uygulamalardan dolayı

ekonomik
e o o kayıpların
ay p a ö önüne
ü e geç
geçilebilecek
eb ece ya da
yanlış tasarımlardan dolayı olası hasarlar
engellenebilecektir.

Sonuçlar
Çözüm
 Kısa vadede: Mevcut mühendislerin
yeniden eğitimi (Üniversiteler, İMO, vs.)
 Uzun vadede: Daha kaliteli ve daha iyi ve
daha
da a ço
çok geo
geoteknik
e mühendisi
ü e d s ye yetiştirmek
ş e

60
 30.09.2010

Teşekkürler…

61