УДК 902 ISSN 2545-4528 (печатено)

ISSN 2545-4536 (електронски)

археолошк
и НФОРМАТОР
стручно списание од областа на археологијата

број 1

Археол. Инф. бр. 1, Прилеп, (2017) : 1 - 195.

 Издавач
ЗГ МЕНЕЛАЈ - Прилеп

Уреднички одбор
(главен уредник)
Елица МАНЕВА
Филозофски факултет - Универзитет св. Кирил и Методиј - Скопје
(членови)
Бошко Ангеловски
ЈНУ Институт за старословенска култура - Прилеп

Зоран Рујак
НУ Завод за заштита на спомениците на културата и музеј Струмица

Орданче Петров
ЈНУ Институт за старословенска култура - Прилеп

Александар Мургоски
ЗГ Менелај - Прилеп

Технички уредник и компјутерска обработка:

Орданче Петров, Александар Мургоски
лектор на македонски
Виолета Крстеска
превод на англиски
Марија Цветковска
тираж
100
достапно на
www.informator.com.mk
адреса на редакција: ул. Павел Шатев, 34 - Прилеп, Р Македонија
интернет страна www.menelaj.mk, www.informator.com.mk
електронска пошта: arheoloski@informator.com.mk

Овој број на Списанието е финансиски помогнато од Годишната програма на Министерството

за култура на Република Македонија за 2017 година.
UDK 902 ISSN 2545-4528 (print)
ISSN 2545-4536 (online)

arheološk
i NFORMATOR
Academic Journal of Archaeology

volume 1

Archaeol. Inf. vol. 1, Prilep, (2017) : 1 - 195.

 Publisher
NGO MENELAJ - PRILEP

Editorial Board

(Editor-in-chief)
Elica Maneva
Faculty of Philosophy - University of sts. Cyril and Methodius - Skopje

(editors)
Boško Angelovski
PRI Institute of Old Slavic Culture - Prilep

Zoran Rujak
NI Institute for Protection of Monuments of Culture and Museum - Strumica

Ordanče Petrov
PRI Institute of Old Slavic Culture - Prilep

Aleksandar Murgoski
NGO Menelaj - Prilep

Technical editor and computer layout

Ordance Petrov, Aleksandar Murgoski
Macedonian proofreading
Violeta Krsteska
Translation in English
Marija Cvetskovska
copies
100
available on
www.informator.com.mk

redaction adress: Pavel Satev, 34 - Prilep, Republic of Macedonia

web-site: www.menelaj.mk, www.informator.com.mk
e-mail: arheoloski@informator.com.mk

This volume of the Journal is financially supported by the Annual program of the Ministry of Culture
of the Republic of Macedonia for 2017
 СОДРЖИНА CONTENT
Предговор 7 8 Preface

археолошки ископувања archaeological excavations

Трештена Стена, с. МАНАСТИР 9 16 Treštena Stena, v. MANASTIR

А. Миткоски A. Mitskoski

врбник во охридското езеро 17 22 VRBNIK IN LAKE OHRID

В. Тодоровска V. Todorovska

„НА МАНAСТИР“ с. ГАБРЕВЦИ 23 28 “MANASTIR” v. GABREVCI

Т. Нацев и Секул В. T. Nacec and Sekulov V.

СТИБЕРА, с. ЧЕПИГОВО 29 38 STIBERA, v. ČEPIGOVO

објект работилница и светилиште structure – Workshop and Sanctury
Д. Темелкоски D. Temelkoski

СТИБЕРА, с. ЧЕПИГОВО 39 45 STIBERA, v. ČEPIGOVO

објект Булевтерион structure – Bouleuterion
Д. Темелкоски D. Temelkoski

„ДРМА – БАДЕР“ 47 52 “DRMA - BADER”

Б. Ангеловски, Д. Спасова, И. Стенчевски и B. Angelovski, D. Spasova, I. Stančevski and
Денковски К. Denkovski K.

БЕЛАТА ЗЕМЈА – ТРНЧЕ 53 60 The BELATA ZEMJA - TRNČE

Д. Герасимовска, С. Карпузова и Петров О. D. Gerasimovska, S. Karpuzova and Petrov O.

Градиште, с. Дебреште 61 70 GradiŠte, v. debrešte

Б. Атанасоски B. Atanasoski

ЦРКВИШТЕ, с. КОРЕШНИЦА 71 78 CRKVIŠTE, v. KOREŠNICA

О. Петров O. Petrov

ЦАРЕВИ КУЛИ - СТРУМИЦА 79 83 CAREVI KULI SITE – STRUMICA

Д. Цветанов D. Cvetanov

Еминбеговата Кула, кратово 85 91 The EMINBEY TOWER, KRATOVO

С. Ивановска Велкоска S. Ivanovska Velkoska

ПЕШТЕРАТА „ЧЕРЕП“, с. ТАЈМИШТЕ 93 103 THE CHEREP CAVE, v. TAJMIŠTE

С. Ивановска Велкоска S. Ivanovska Velkoska

археолошки рекогносцирања archaeological surveys

ОПШТИНА ВИТОЛИШТЕ, МАРИОВО 105 114 MUNICIPALITY OF VITOLISTE, MARIOVO

А. Миткоски A. Mitkoski
 антрополошки анализи antropological perceptions

„КАЛЕ“ - СТРЕЗОВ ГРАД, с. ЧЕЛЕВЕЦ 115 125 “KALE” - STREZOV GRAD, v. ČELEVEC
ф. Велјановска F. Veljanovska

Црквиште, с. корешница 127 131 CRKVIŠTE, v. ČELEVEC

ф. Велјановска F. Veljanovska

конзервација и реставрација conservation and restoration

Стибера, с. Чепигово 133 140 STIBERA, v. ČEPIGOVO

Сектор - Гимназион Sector – Gymnasium
К. Јованоски. К. Јованоски

Баргала, с. ГОРЕН КОЗЈАК 141 146 BARGALA, v. GOREN KOZJAK

објект Мала Терма structure – Small Thermae
Т. Нацев T. Nacev

вариа varia

ХРОНОЛОШКИТЕ И ГЕОГРАФСКИТЕ ПАТИШТА НА 147 156 CHRONOLOGICAL AND GEOGRAPHIC ROUTES OF

НАЈСТАРОТО НАСЕЛЕНИЕ НА ОХРИД OHRID’S OLDEST POPULATION
П. Кузман P. Kuzman

ПО ТРАГИТЕ НА ПРОСТОРНИТЕ И ВРЕМЕНСКИ 157 165 FOLLOWING THE TRAILS OF PHYSICAL AND TEMPORAL
ПАТЕШЕСТВИЈА, ТРАНСФОРМАЦИИ И МИРАКУЛИТЕ НА ODYSSEYS, TRANSFORMATIONS AND MIRACLES OF
ИКОНАТА БОГОРОДИЦА ТРОЕРУЧИЦА THE THREE-HANDED VIRGIN ICON
Е. Манева E. Maneva

Обид за реконструкција на дел од сликаната
програма на пештерната црква и параклисот од
бигорната карпа во
Зрзевскиот културен комплекс
А. Василески
167 174 Attempt to reconstruct part of the painted
programme of the cave church and the chapel
of ease in the travertine rock in
the Zrze cultural complex
A. Vasileski

Извештај за пилот - проектот ГИС за 175 187 Report on the GIS pilot-project on
археолошкиот локалитет Стоби the archaeological site Stobi
Х. Талевски H. Talevski

прикази reviews

189 Ленче Јованова. Inventaria Archaeologica Personarum II : Скупи – Некрополи : Стории за 191
истакнати личности според епиграфските и археолошките сведоштва. Скопје : Каламус,
2015.
Е. Манева

193 Неолитот во Македонија: Нови сознанија и перспективи. 195

уредници Љубо Фиданоски, Гоце Наумов. Скопје : Центар за Истражување на Предисторијата,
2016.
Н. Атанасоска
 Предговор
Кон крајот на 20 и првите децении на 21 век
на територијата на Р Македонија се истражувани
стотици археолошки локалитети. Едни се со назнака
„капитални“, други плански, долгорочни и систематски
ископувања, трети имаат статус на превентивни со
заштитен режим заради инфраструктурни и земјени
работи на теренот, дел од нив се наоѓани со стручно
рекогносцирање, но има и такви кои сеуште се мета
на нелегални трагачи чија цел е „скриено азно“ што
ветува незаконска трговија.
Бројот на движните наоди се искачува на повеќе
стотици илјади почнувајќи од огромниот студиски
материјал до ексклузивните примери на врвни
археолошки артефакти од сите етапи на човековата
егзистенција на овие простори.
Археолошката документација, главно,
педантно ги забележува податоците на нивното
наоѓање. Медиумите, јавните гласила и социјалните
мрежи речиси секојдневно објавуваат детали за овие
откритија. Со тоа, до некаде се задоволуваат дневните
интересирања на пошироката јавност меѓутоа, за
научно фундираните статии, за анализи и расправи, за
монографии и други референтни публикации потребни
се повеќегодишни, макотрпни истражувања така што
нивниот број објективно не може да соодветствува со
новопронајдените материјали.
Археологијата не е и не смее да биде ефемерна
манифестација. Рекогносцирањата, ископувањата,
потоа конзервацијата и презентацијата на движните
и недвижни објекти се дејствија кои ако не се
верификуваат со соодветна стручна интерпретација
пред јавноста губат од својата веродостојност.
Тие неминовно се престоруваат (претвораат) во
анахрони, усмени преданија а не во дел од глобалните
хуманистички спознанија.
Како поук од овие трендови и од светските
искуства се дојде до заклучок дека овие неповолни
[7]
Preface
Hundreds of archaeological sites have been
researched on the territory of the Republic of Macedonia
in late 20 and early 21 century. Some of them were
called “capital” research, others planned, long-term and
systematic excavations, still others have the status of
preventive with a protective regime due to infrastructural
and earth work on the ground, part of them were
discovered through expert field surveys, however there
are still some sites that are targeted by illegal diggers
who are trying to find “hidden treasures” that suggests
illegal trade.
The number of movable findings amounts to
hundreds of thousands, from the huge amount of
study material to exclusive examples of state-of-the-
art archaeological artifacts from all stages of people’s
existence in these areas.
Archaeological documents, mainly, keep pedantic
records of data about their discoveries. Media, public
outlets and social networks publish details about these
discoveries almost daily. This somewhat satisfies the
interests of the broader public, however, scientifically-
based articles, analyses and debates, monographs and
other reference publications require lengthy and vigorous
research so that their numbers cannot objectively
correspond with the newly discovered materials.
Archaeology is not and must not be an ephemeral
occurrence. Surveys, excavations, then conservation
and presentation of movable and immovable objects
are actions which will lose their credibility if they are
not verified with adequate expert interpretation before
the public. They would undoubtedly transform into
anachronistic oral legends and not into part of global
humanistic insights.
These trends and global experiences lead us
to believe that this unfavourable situation could be
overcome by establishing a publication whose name
Arheološki Informator (Archaeological Newsletter)
состојби можат да се надминат со формирање на
гласило чие име „Археолошки Информатор“ само
по себе ја објаснува намената и ја зацврстува оваа
послаба алка во нашите професионални стремежи.
Прелиминарни или претходни извештаи за третираните
локалитети, издржани елаборации за ексклузивните
наоди, рецензии за нова и провокативна стручна
литература и други информации од областа на
археологијата форматирани во куси но, содржајни
известувања можат да бидат вистински вовед за
натамошна по продлабочена работа на одделна
археолошка проблематика. Имено, од разни причини,
од непредвидливи прилики/неприлики ваквите
текстови неретко остануваат како единствени, првични
и меродавни соопштенија за извршените работи.
Веруваме дека на ваков начин многу
млади истражувачи ќе се охрабрат да ги изнесат
(презентираат) од прва рака резултати од своите
активност, додека поискусните да ги сублимираат
насобраните опсервации за некое свое видување или
теза која кај нив созреала со текот на времето.
Со надеж дека оваа иницијатива ќе биде од
полза за сите на списанието Археолошки Информатор
му посакуваме долговечност, успех и добар прием во
глобалната потрага за напредок на археолошката
мисла.
10. 01. 2017
Од редакцијата
[8]
explains its purpose and strengthens this weak link in our
professional endeavors. Preliminary or preceding reports
on the treated sites, well-founded elaborations about
exclusive finds, reviews on new and provocative reference
publications and other information from the field of
archaeology formatted in short, but substantial reports
might be the proper introduction for further in-depth
work on particular archaeological issues. Namely, due
to various reasons and unforeseen circumstances, these
texts often remain the only competent notifications
about work that was carried out.
We believe that this would encourage many young
researchers to present, first-hand, the results of their
activities, while those with more experience to summarize
their observations on a particular issue or thesis that has
matured in their minds over time.
Hoping that this initiative would be beneficial for
all, we want the Archaeological Newsletter to have a long
life, be successful and well received in the global quest for
progression of archaeological notions.
10.01.2016
The editorial board

informator.com.mk
Дафина Герасимовска1, Сарита Карпузова2,
Орданче Петров3
АРХЕОЛОШКИ ИСТРАЖУВАЊА НА ЛОКАЛИТЕТОТ
БЕЛАТА ЗЕМЈА – ТРНЧЕ
КАЈ с.ПЕПЕЛИШТЕ, НЕГОТИНО
(истражувања 2013, 2014 и 2015 година)
1
Филозофски факултет, УКИМ - Скопје, УЗКН - Скопје, ЈНУ ИСК - Прилеп
2 3
dafina@fzf.ukim.edu.mk
Локалитетот Белата Земја - Трнче се наоѓа на
околу 2 km ј/з од селото Пепелиште, на широка ниска
флувијална тераса, оддалечена 200-250 м од левиот
брег на реката Вардар. Во однос на останатиот про-
стор и реката којашто на овој дел прави широк лак
пред да навлезе во неготинската долина од каде што
продолжува кон Демиркаписката Клисура, локали-
тетот Белата Земја - Трнче е позициониран точно на-
спроти средно високите ридови каде што е евиденти-
ран локалитетот „Градиште“, односно претпоставена-
та античка Антигонеа.
Истражувачките активности во текот на не-
колкуте кратки кампањи беа со сондажен карактер и
се одвиваа на просторот на КП 1601/1 1, односно на
1 Со археолошките истражувања раководеше Д. Герасимовска,
со теренските истражувања, како заменик раководител, раководеше С. Кар-
пузова во првата сезона, а О. Петров во следните сезони. Во истражувањата
учествуваа дипломирани археолози и студенти од Институтот за историја на
уметноста и археологија при Филозофскиот факултет, УКИМ, во Скопје. Про-
ектот беше финансиран од Министерството за култура на РМ.
[53]
ISSN 2545-4528 (print)
ISSN 2545-4536 (online)
Dafina Gerasimovska1, Sarita Karpuzova2,
Ordanče Petrov3
ARCHAEOLOGICAL RESEARCH AT
THE BELATA ZEMJA–TRNČE SITE
NEAR v. PEPELIŠTE, NEGOTINO
(excavation 2013, 2014 and 2015)
904 (497.714) “653”
The Belata Zemja – Trnče site is located around
2 km s/w from the village of Pepelište, in a wide and
low fluvial terrace, 200-250 m from the left bank of the
river Vardar. In relation to the remaining space and the
river which makes a wide arch here before entering the
Negotino Valley and then on to the Demir Kapija gorge,
the Belata Zemja – Trnče site is positioned exactly
opposite the medium high hills where the Gradište
site was uncovered, i.e. what is thought to be ancient
Antigonea.
The researching activities during the several
short campaigns were probes in the area KP 160/11,
1 The archaeological research was headed by D. Gerasimovska, the
field research was carried out by S. Karpuzova as deputy chief in the first season,
and O. Petrov in the following seasons. Graduated archaeologists and students
from the Department of Art History and Archaeology, Faculty of Philosophy, St.
Cyril and Methodius University in Skopje, were also involved in the research. The
Project was financed by the Ministry of Culture of the Republic of Macedonia.
Археолошки Информатор, бр. 1
Ил. 1 – КП 1601/1 и поставеноста на контролните
ровови КР од 1 до 3 и сондите од 1 до 8.
површината каде што беа видливи голема количина
на остатоци од градежен материјал, фрагменти од
мелница, како и остатоци од керамички садови што
му припаѓаат на периодот од вториот до четвртиот
век.
Станува збор за земјиште коешто некогаш му
припаѓало на државното земјоделско стопанство
ЗИК „Повардарје“. Долгогодишната обработка на
земјиштето резултирала со оштетување, уништување
на најголем дел од остатоците на претпоставената
рустична вила, како дел од голем земјоделски посед
од римскиот период, или викус.
Со оглед на фактот што околниот простор и
денес сѐ уште се обработува од страна на приватни
концесионери, особено во периодот помеѓу истра-
жувачките сезони кога тој дополнително беше култи-
виран и засеан со пченица, беше посведочена пона-
тамошна девастација/деструкција на теренот, што во
голема мерка го отежнува патот до донесување кон-
кретни заклучоци.
Инаку, локалитетот Белата Земја-Трнче кај
с.Пепелиште, најпрвин го споменуваат Ж. Винчиќ и
(2017) : 53-60. Arheološki Informator, vol. 1
Fig. 1 – KP 1601/1 and the placement of
Control Trenches 1 to 3 and probes 1 to 8.
i.e. on the surface where a large quantity of remains
from construction materials, fragments from a mill and
remains from ceramic bowls from the period between
2nd and 4th centuries were visible.
This land used to belong to the state-owned
agricultural company ZIK Povardarje. The long-time
tilling of the land resulted in damages and destruction
of the majority of the remains of the presumed rustic
villa, which was part of a large agricultural property
from the Roman period or a vicus.
Having in mind the fact that the surrounding area
is still tilled by private concessionaires, particularly in the
period between research seasons when it was additionally
cultivated and planted with wheat, we witnessed further
devastation/destruction of the terrain, which makes it
difficult to reach specific conclusions.
The Belata Zemja-Trnče site near the village of
Pepelište is first mentioned by Z. Vinčić and M. Ivanovski
(Винчиќ 1996, 92; Винчиќ и Ивановски 1996, 235). Their
brief reports mention the existence of a Neolithic and
Roman settlement as well as a Roman and Medieval
necropolis.
[54]
 Д. Герасимовска и др. - Археол. иск.: Белата Земја - Трнче
Ил. 2 – КР 3 и сонда 3, темелна партија на ѕид 1, вкопан во
здравица
М. Ивановски (Винчиќ 1996, 92; Винчиќ и Ивановски
1996, 235). Во нивните кратки извештаи се споменува
постоење на неолитска и римска населба, како и рим-
ска и средновековна некропола.
Постоењето на рустични вили во овие краишта
е евидентно (Герасимовска 2009, 81-92). Историските
извори нѐ известуваат дека во близината, во антички-
от период, се наоѓале два битни градови како што се
Антигонеа и Стоби. Римскиот муникипиј Стоби, веќе
од почетокот на минатиот век темелно се истражува.
Од почетокот на овој век, во потрага по Антигонеа,
се истражува и локалитетот Градиште кај Неготино.
Низ овој простор минел познатиот Повардарски пат
којшто кај Стоби се вкрстувал со Дијагоналниот пат.
Од пишаните документи се дознава дека во минатото
Вардар бил пловен некаде до денешен Велес. Така,
претпоставката за постоењето на рустична вила на
просторот на кој се изведуваат истражувањата се
поткрепува и со поврзаноста на локацијата, по суво-
земен и воден пат, со градовите коишто вилата би ги
опслужувала. Површинските наоди, исто така укажу-
[55]
D. Gerasimovska et al. - Archaeol. Excav. Belata Zemja - Trnče
Fig. 2 – KP 3 and Probe 3, foundation section of wall 1, dug into
subsoil
The existence of rustic villas in these areas is
evident (Герасимовска 2009, 81-92). Historical sources
inform us that in the vicinity, in Classical Antiquity,
there were two important towns such as Antigonea
and Stobi. The Roman municipium of Stobi is being
thoroughly researched since early 20 century. Early this
century, in search of Antigonea, the Gradište site near
Negotino has been under research. The known Vardar
Road passed through this area and intersected with the
Diagonal Road near Stobi. Written documents reveal that
in the past the river Vardar was navigable up to present
day Veles. Thus the assumption about the existence of
a rustic villa in the area that is researched is supported
with the overland and waterway links of the location
with the towns that the villa served. The surface findings
also suggested that there might have been a vicus or a
farming estate with a rustic villa.
The results of the excavations were expected
to define the character of the site, the location of the
assumed structure and the stratigraphy of the cultural
layers. All of this would shed light on the significance of
Археолошки Информатор, бр. 1
Ил. 3 – подно нивό во објект 1, простории А и Б
ваат на можноста на постоење викус или полски имот
со рустична вила.
Како резултат на ископувањата се очеку-
ваше дефинирање на карактерот на локалите-
тот, простирањето на претпоставениот објект и
стратиграфијата на културните слоеви. Сето ова би
фрлило светлина врз значењето на овој регион во
рамките на Балканскиот Полуостров, во текот на рим-
скиот период.
Изведените археолошки истражувања од сон-
дажен карактер беа насочени кон утврдување на
хронологијата и границите на локалитетот. Просторот
се истражуваше во три истражувачки кампањи во
2013, 2014 и 2015 година, при што се направија три
контролни ровови, со димензии 2 x 5 м и осум сонди
со димензии 5 х 5 м. Контролните ровови и сонди се
позиционирани во државната геодетска мрежа (ил.
1).
Со истражувањата на контролните ровови 1 и 2
и сондата 4 се утврдија периферните граници од се-
вер, исток и југ, додека границата од запад треба до-
полнително да се утврди. Истражувањата беа отеж-
нати од девастацијата на локалитетот, предизвикана
од интензивните земјоделски активности на теренот,
а како резултат на тоа, голем дел од архитектонски-
те објекти беа сочувани само во темелните партии.
(2017) : 53-60. Arheološki Informator, vol. 1
Fig. 3 – Floor level of Structure 1, room A and B
this region in the Balkan Peninsula during the Roman
period.
The conducted probing archaeological research
was focused on determining the chronology and the
boundaries of the site. The area was researched in three
campaigns in 2013, 2014 and 2015, when three control
trenches with dimensions of 2 x 5 m were made, and eight
square, 5 x 5 measuring test trenches. The trenches are
positioned in the state geodesic network (fig. 1).
The research in control Trenches 1, 2 and square
test Trench 4 determined the peripheral boundaries to
the north, east and south, while the border to the west is
yet to be determined. The research was hampered by the
site’s devastation caused by intensive farming activities
in the field, as a result of which many of the architectural
structures have only their foundations preserved. The
best example of this situation is control Trench 3 and
square test Trench 3, where traces of farming activities
were visible by the structure’s foundation, in the subsoil
(fig. 2).
The excavations and the research in the course
of the last three seasons have confirmed the assumption
on the existence of a settlement from the Classical
Antiquity. The chronological determination was
debatable in the preliminary excavations because there
was a mixture of movable archaeological material from a
[56]
 Д. Герасимовска и др. - Археол. иск.: Белата Земја - Трнче D. Gerasimovska et al. - Archaeol. Excav. Belata Zemja - Trnče

Ил. 4 – Детаљ од огниште и преградни плочи во просторија Ил. 5 – Подно ниво во објект 1 просторија А
Б во објект 1
Fig. 5 – Floor level of Structure 1 room A
Fig. 4 – Detail of a fireplace and partition slabs in room B of
structure 1 wide time and cultural span. The fragments found in the
first excavations, from ceramic bowls and a bronze fibula,
Најдобар пример за ваквата состојба се контролниот
of Asia Minor type, can be given a chronological span
ров 3 и сондата 3 каде, покрај темелите од објектот,
from 5 - 4 centuries BC until 3 century AD. The continued
беа видливи траги од земјоделски активности во са-
excavations uncovered architectural remains from the
мата здравица на теренот (fig. 2).
period of the Late Antiquity. These are the remains of a
Ископувањата и истражувањата во текот на structure with economic purposes, comprised of several
изминатите три сезони ја потврдија претпоставката rooms.
за постоење на населба од античкиот период.
The researched area resulted in the discovery
Во првичните ископувања беше дискутабилна
of two rectangular rooms. Somewhere in the middle
хронолошката детерминација, бидејќи се појави
of the larger room there might have been a fireplace,
мешање на подвижниот археолошки материјал со
while near the walls there were vertical partition slabs
широк временски културолошки распон. Пронајдените
(fig. 3 and 4, pl. I). In addition to ceramic fragments,
фрагменти од првичните ископувања, на садова
numerous animal bones were found in the room. Out
керамика, како и бронзената фибула од малоазиски
of the movable findings we should mention the coins of
тип, би можеле да се сместат во хронолошкиот распон
Emperor Diocletian (284 – 305 AD), Constantine Chlorus
од 5- 4 век ст.е., па сé до 3 век н.е. Со продолжување на
(293 – 306 AD), as well as the coin from the 4 century,
ископувањата беа откриени архитектонски остатоци
most probably minted by emperor Theodosius I (379 –
од периодот на доцната антика. Станува збор за
395 AD). The excavations also brought to light other
остатоци од објект, со економски карактер, оформен
minor findings such as a small iron knife, an iron fibula, a
од неколку простории.
bronze heart-shaped pendant, a cowbell, an iron kidney
Истражуваниот простор резултираше со - shaped clasp, nails, hooks, iron tools with pyramid-like
откривање на две правоаголни простории. Некаде tips, fragments from ceramic bowls, fragments from
во средината на поголемата просторија, веројатно, construction bricks as well as roof tiles (pl. II).
се наоѓало огниште, а покрај ѕидовите вертикални
The immovable and movable archaeological
преградни плочи (fig. 3 и 4, т. I). Во просторијата се
findings suggest this was a housing structure which
пронајдени покрај керамички фрагменти, голем
included several economic buildings. The discovered
број животински коски. Од подвижните наоди да ги
rooms mentioned above are part of such a structure. It
споменеме монетите од императорот Диоклецијан (284
is too early to talk about its function. A final conclusion

[57]
Археолошки Информатор, бр. 1 (2017) : 53-60.
- 305), Константин Хлор (293 - 306), како и монетата од
4-ти век, најверојатно кована од императорот Теодосиј
I (379 - 395). Ископувањата донесоа на виделина и други
ситни наоди како железно ноже, железна фибула,
бронзен приврзок со срцевидна форма, клопотарец,
железна тока со бубрежна форма, шајки, спојки,
железни алатки со пирамидален врв, фрагменти од
садова керамика, фрагменти од градежни тули, како
и покривни ќерамиди (т. II).
Недвижните и движните археолошки наоди
укажуваат на комплекс за живеење во чиј состав се
наоѓале градби со економски карактер. Дел од еден
таков објект претставуваат споменатите откриени
простории. За функцијата на овој објект е прерано
да се зборува. Конечен заклучок за карактерот на
објектот чии делови беа откриени со ископувањата во
2015 година, засега не може да биде донесен.
Позитивните резултати добиени од последните
истражувања на локалитетот Белата Земја-Трнче,
с. Пепелиште, покажуваат дека се неопходни
дополнителни сондажни ископувања со кои ќе се
заокружат сознанијата за објектот како дел од античката
населба, што егзистирала на овој простор во текот на
античкиот период, или како дел од една рустична вила.
Сегашната хронолошка детерминираност се базира
врз фрагментите од садова керамика, откриените
монети и метални предмети.
[58]
Arheološki Informator, vol. 1
about the character of the structure, whose parts were
discovered in the 2015 excavations, cannot be reached
as of yet.
The positive results from the latest research
at the Belata Zemja – Trnče site, village of Pepelište,
show that additional probing excavations are necessary
to finalize the insight into the structure as part of an
ancient settlement which existed in this area during the
Classical Antiquity or as part of a rustic villa. The current
chronological determination is based on the fragments
of ceramic bowls, coins and metal objects.
Библиографија / Bibliography
Винчиќ, Живојин. 1996. 1000 години антика во
Тиквешијата, Неготино: Собрание на општина
Неготино.
Винчиќ, Живојин и Милан Ивановски.1996.
„Пепелиште“. Во Археолошка карта на РМ, 235,
Скопје: МАНУ.
Герасимовска, Дафина. 2009. Улогата на
живеалиштето во културата на живеење во
Р.Македонија, Скопје: КАЛАМУС.
 Д. Герасимовска и др. - Археол. иск.: Белата Земја - Трнче

[59]
D. Gerasimovska et al. - Archaeol. Excav. Belata Zemja - Trnče

Т. I - Ситуационен план на објект 1 (истражувања 2014 и 2015 година)

Pl. I - Situation plan of the structure 1 (excavation 2014 and 2015)
Археолошки Информатор, бр. 1 (2017) : 53-60. Arheološki Informator, vol. 1

Т. II - (1) Диоклецијан (284-305); (2) Константин Хлор (293-306); (3) Теодосиј (?) (379-395); (4) Малоазиска фибула 4-3 век
пне; (5, 6) фибули 4-6 век; (7) дрводелско длето: (8) бронзен клопотарец; (9-13) разни железни ножеви; (14) железна
пила; (15) мелница; (16) Хипокаусна тула
Pl. II - (1) Diocletian (284 – 305 AD); (2) Constantine Chlorus (293 – 306 AD); (3) Theodosius I (?) (379 – 395 AD); (4) iron fibula
IV-III Centuries BC; (5, 6) iron fibulae IV-VI Centuries AD; (7) chisel: (8) bronze cowbell; (9-13) several kinds of iron knives; (14)
saw; (15) millstone; (16) hypocaust brick

[60]