Professional Documents
Culture Documents
Edukasyon
sa Pagpapakatao
Modyul para sa Mag-aaral
Modyul 7: Emosyon
i
Edukasyon sa Pagpapakatao – Ikawalong Baitang
Modyul para sa Mag-aaral
Unang Edisyon, 2013
ISBN: 978-971-9990-80-2
Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng
produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at mahingi ang
pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang ito. Hindi inaangkin ni
kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at may-akda ang karapatang-aring iyon.
Gumuhit ng mga
Larawan: Jason O. Villena
Editor at Subject
Specialist: Luisita B. Peralta
ii
Table of Contents
Modyul 7: Emosyon
Ano ang inaasahang maipamamalas mo?........................................1
Pagtuklas ng dating kaalaman........................................................6
Paglinang ng mga kaalaman, kakayahan, at pag-unawa ...................10
Pagpapalalim.............................................................................14
Pagsasabuhay ng mga pagkatuto.................................................23
iii
Modyul 7: EMOSYON
1
d. Naisasagawa ang mga angkop na kilos upang mapamahalaan nang wasto ang
emosyon
Paunang Pagtataya
Gawain 1
Panuto: Basahin at unawain ang bawat aytem. Isulat lamang ang titik ng napiling
sagot sa iyong kuwaderno.
1. Nalilito si Roel kung anong kurso ang kukunin niya sa kolehiyo bagama’t
nakapasa siya sa pagsusulit para sa iba’t ibang kurso. Sa ganitong pagkakataon,
ano ang pinakamainam niyang gawin upang mapili niya ang angkop na kurso
para sa kaniya?
2
3. Sa tuwing tayo ay nakararanas ng krisis sa buhay dala ng negatibong emosyon
mahalaga na tayo ay magrelax. Alin sa sumusunod ang hindi magandang paraan
ng pagre-relax?
a. paglakad-lakad sa parke
b. paninigarilyo
c. pagbabakasyon
d. panonood ng sine
a. kilos
b. mood
c. emosyon
d. desisyon
a. makapag-iingat si Ana
b. mapoprotektahan na ni Ana ang sarili
c. hindi na muling dadaan si Ana sa madidilim na kalsada
d. makaiiwas sa mga nakatatakot na sitwasyong maaaring maranasan muli
3
7. Ito ay nagbibigay palatandaan sa ibang tao ng tunay mong nararamdaman
8. Nasaktan mo ang iyong kapatid dahil ginamit niya ang iyong bag na walang
paalam. Ano ang idinulot ng iyong kilos?
4
Gawain 2
Panuto: Ang bawat tao ay may iba’t ibang sitwasyong hinaharap. May sarili rin siyang
paraan kung paano niya ito haharapin at kung ano ang emosyong ipakikita. Tukuyin mo ang
emosyon na angkop sa bawat sitwasyon. Piliin ang sagot mula sa kahon sa ibaba. Isulat sa
iyong kuwaderno ang iyong mga sagot.
5
Mga Pangunahing Emosyon
1. Gunitain ang mga sitwasyon sa sariling buhay na naging dahilan ng iba’t ibang
emosyon na iyong naramdaman. Isulat ang bawat sitwasyon sa loob ng kahong
katapat ng bawat emosyon.
6
4. Gawing gabay ang format sa ibaba. Isulat ang iyong sagot sa iyong kuwaderno.
MGA
Pinagluluto ako Magpapasalamat
P ni Nanay ng baon kay Nanay na may
A Pagmamahal ngiti.
N
G
U
N Pag-asam
A
H
I
N Pagkagalak
G
E
M Pag-asa
O
S
Y
O Katatagan
N
7
MGA
P Pagkamuhi
A
N
G
U Pag-iwas
N
A
H
I Pighati
N
G Kawalan ng
pag-asa
E
M
O
S
Y Pagkatakot
O
N
Pagkagalit
8
Gawain 2: Pagsusuri sa Emosyonal na Kagalingan (ni Jeanne Segal)
Panuto:
1. Suriin ang bawat aytem at tukuyin kung kalimitan, paminsan-minsan, o bihira
mong nararamdaman o nagagawa ang mga ito.
2. Lagyan ng tsek ang angkop na kolum. Gawing gabay ang halimbawa sa unang bilang.
Isulat ang iyong sagot sa iyong kuwaderno.
Paminsan- Bihira
Talaan ng damdamin at kilos Kalimitan
minsan lamang
1. Nakatuon ang aking buong atensiyon
sa taong kausap.
2. Ako ay hindi nababahala sa negatibong
emosyong nararamdaman ng iba.
3. Madali kong maramdaman na may
bumabagabag sa aking kapwa o mahal
sa buhay.
4. Hindi ako nababahala sa tuwing
nakararamdam ako ng kalungkutan,
kagalakan, galit, at takot.
5. Binibigyan ko ng atensiyon ang aking
nararamdaman tuwing ako ay
gumagawa ng pasiya.
6. Madali kong maipahayag ang aking
damdamin sa iba.
7. Madaling bumaba ang lebel ng aking
stress.
8. Nalilibang ako tuwing ako ay laging
tumatawa, naglalaro, at
nakikipagbiruan.
9. Hindi ako mapakali kung mayroong
hindi pagkakaunawaan sa iba.
Iskor
3. Bilangin ang iyong mga sagot sa bawat kolum at tukuyin kung aling kolum ang
may pinakamaraming tsek, ang pangalawang pinakarami, at alin ang
pinakamababa.
9
5. Matapos malaman ang resulta sa gawaing ito ay sagutin ang sumusunod na
tanong:
a. Ano ang iyong natuklasan pagkatapos mong nalaman ang resulta ng iyong
pagsusuring ginawa?
b. Paano makatutulong ang resulta ng iyong ginawang pagsusuri sa
pamamahala mo sa iyong emosyon?
c. Ano ang epekto sa iyong ugnayan sa iyong kapwa kung bihira mo lamang
ginagawa ang karamihan ang mga nasa talaan?
d. Kung mapamamahalaan mo nang wasto ang iyong emosyon, ano ang
kabutihang dulot nito sa iyo at sa iyong pakikipagkapwa
Marahil ay madalas mong marinig sa iba ang mga katagang “Kailangan mong
10
Hindi po totoo iyon,
Isinumbong ka ng iyong Ma’am. Nag-aral po ako
kamag-aral na kaya ka lang nang maigi. Maaari ko
daw nakakuha ng mataas na po bang malaman kung
puntos sa pagsusulit ay dahil sino ang nagsabi?
nakita ka niyang nangongopya
sa iyong katabi! sambit ni Gng.
Reyes.
Totoo po ang
sinasabi niya. Hindi
po siya nangopya.
11
Huling-huli kita sa akto.
Nakita talaga kita na kinukuha
mo ang pitaka ng kaklase
natin sa kaniyang bag.
Huwag kang magkakaila!
12
Gawain 2
Panuto:
4. Isulat sa ikatlong hanay ang iyong ginawa dahil sa hindi malilimutang emosyon.
5. Sa ikaapat na hanay, isulat kung bakit mo ginawa ang nasa ikatlong hanay.
1.
2.
3.
13
Ipaliwanag.
D. PAGPAPALALIM
Ang Emosyon
14
kasiya-siya ay higit na naiibigan. Ang ilan ay hinaharap ang hindi kasiya-siya
bilang pagsasakripisyo tungo sa pagtatamo ng mas mataas na halaga.
4. Ispiritwal na damdamin (spiritual feelings). Ayon kay Dr. Manuel B. Dy Jr., ang
mga ispiritwal na damdamin ay nakatuon sa paghubog ng pagpapahalaga sa
kabanalan tulad ng pag-asa at pananampalataya.
15
makapagtatapos. Sa ganitong pagkakataon ay kailangan ang katatagan ng loob
(fortitude) upang malampasan ang hirap at takot na nararamdaman. Ang birtud na
ito ay nagbibigay ng kakayahan sa tao na malampasan ang kahirapan, labanan ang
mga tukso at pagtagumpayan ang mga balakid tungo sa higit na maayos na
pamumuhay. Napakahalaga na pinag-iisipang maigi ang gagawin lalo na sa panahon
na nawawalan ka na ng pag-asa at pilit na iniiwasan ang pangyayari dala nang bigat
ng suliranin at hindi alam kung ano ang gagawin. Ikaw ay nakararanas ng krisis at
pagkalito. Hindi mo na alam ang iyong gagawin. Ikaw ay nagalit sa iyong matalik na
kaibigan dahil narinig mong sinisiraan ka niya. Iniisip mo na gantihan siya. Mahalaga
na maging mahinahon, pagnilayan ang sitwasyon, at pag-isipang mabuti ang
pinakamainam na gawin upang maiwasan ang pagsisisi sa huli. Ayon kay Sto. Tomas
de Aquino, ang matalinong paghusga ay hindi lamang tumutukoy sa kung ano ang
dapat gawin ng tao sa pagharap sa mga krisis sa
buhay, kung hindi kakayahang makagawa ng pasiya sa Ang katatagan ng loob ang
napapanahong paraan. nagbibigay ng kakayahan
sa tao na malampasan ang
Sa pamamagitan ng emosyon, kahirapan at labanan ang
naipamamalas ng tao ang kaniyang pagpapahalaga sa mga tukso upang
mapagtagumpayan ang
mga bagay sa kaniyang paligid – tulad ng mga bagay
mga balakid sa buhay.
na kaniyang nakikita, naririnig, nalalasahan, naaamoy,
nadarama, at nararanasan. Kung kaya’t ito ay nararapat na mapamahalaan nang
wasto upang magdulot ito ng maganda sa sarili at ugnayan sa kapwa.
16
Ang mga emosyon na hindi napamamahalaan
Ang matalinong paghusga ay
ay maaaring hindi maganda ang impluwensiya sa
hindi lamang tumutukoy sa
ating mga kilos at pagpapasiya sa sitwasyong may kung ano ang dapat gawin ng
krisis, suliranin, o pagkalito. Ngunit hindi lahat ay tao sa paglutas sa mga krisis o
sapat ang kakayahan upang mapamahalaan ang suliranin sa buhay kung hindi
kakayahan ring makagawa ng
kanilang emosyon. Nabalitaan mo ba ang isang
pasiya sa napapanahong
mag-aaral na nakasakit ng kamag-aral dahil sa
paraan.
selos? O kaya’y ang isang tatay na nagmukmok na
lamang sa bahay nang matanggal ito sa trabaho? Ilan lamang ito sa mga
pagkakataon na hindi napamamahalaan nang maayos ang emosyon kung kaya’t
nagbubunga ng mga reaksiyong hindi maganda sa sarili at sa pakikipagkapwa. Ito
ang dahilan kung bakit kailangan ng tao ng literasiya sa kaniyang emosyon. Ayon
kay Seeburger, F. (1997, ph.30), ang literasiyang pandamdamin ay tumutukoy sa
dalawang bagay. Una, kakayahang alamin at unawain ang mga sariling emosyon; at
pangalawa, matukoy at maramdaman ang damdamin na angkop o akma lamang sa
sitwasyon na kinakaharap.
Nakita ng mga ilang siyentipiko tulad nina Salovey, Gardner, at Goleman ang
kahalagahan ng pamamahala sa emosyon sa pagpapaunlad ng sarili at
pakikipagkapwa. Kapag napagtagumpayan ng tao ang pamamahala ng kaniyang
emosyon, nangangahulugan na mataas ang kaniyang EQ o Emotional Quotient na
kilala rin sa tawag na Emotional Intelligence.
Paano napauunlad ng EQ ang tao? Narito ang limang pangunahing elemento ng
EQ (Goleman, D., 1998):
1. Pagkilala sa sariling emosyon. Mahalaga na may kamalayan sa sariling
damdamin. Ito ay makatutulong sa pagkakaroon ng pang-unawa sa sarili. Ikaw
ay nakagagawa ng pagpapasiya sa iyong sarili at hindi ka lang sunod nang
sunod sa nais ng iba.
17
hindi pabigla-bigla ang pagpapasiya. Naglalaan siya ng oras upang makapag-
relax at magnilay.
4. Pagkilala at pag-unawa sa damdamin ng iba. Ito ay kakayahang makadama sa
damdamin at pangangailangan ng iba. Ang taong may ganitong kakayahan ay
marunong ding bumasa at bigyan ng kahulugan ang kilos ng iba. Maaari din
siyang sumangguni upang humingi ng tulong sa mga kapamilya at mga
pinagkakatiwalaang kaibigan.
18
Tunghayan ang maikling pag-uusap nina Jessy, Kim, at Rico. (Jesus: Gospel
Komiks Edition For Young Readers, October- November 2012 Volume 21 No.3, ph.
34).
19
Anumang emosyon ay mahalaga. Ang
Hindi lamang ang sarili ang
pamamahala natin dito ay maaaring nagiging biktima ng ating maling
makabubuti o makasasama sa ating pamamahala ng ating emosyon.
pakikipagkapwa. Ngunit, sa pamamagitan ng Mahalagang maipahayag natin
ito nang maayos upang
wastong pamamahala ng mga ito,
mapanatili natin ang ating
napauunlad natin ang ating pakikipagkapwa.
magandang ugnayan sa ating
Hindi ba’t napakagaan sa pakiramdam ang kapwa.
ganito?
b. Tanggapin na ikaw ay takot harapin ang takot, ngunit isipin na mayroon pang
higit na magandang mangyayari. Maging positibo sa pagharap sa hamon ng
buhay.
20
nararapat lamang na sa araw-araw nating pamumuhay ay piliing maigi ang mga
bagay na pagtutuunan nang higit na pansin. Mahalaga na magtiwala sa sarili, sa
kapwa, at sa Diyos sa paggawa ng pagpapasiya tungo sa ikauunlad ng iyong
pakikipagkapwa.
Nakikita natin ang epekto ng padalos-dalos nating pasiya at kilos dala ng mga
negatibong emosyon na hindi napamamahalaan. Madalas ay hindi nagiging
maganda ang idinudulot nito sa ating sarili at higit sa iba. Hahayaan mo na lang ba
na patuloy itong maging dahilan ng iyong hindi mabuting ugnayan sa iyong kapwa?
Handa ka na bang harapin at pagtagumpayan ang hamon na dala ng iyong
emosyon?
21
Ano ang Batayang Konsepto na naunawaan mo mula sa babasahin? Gabay mo
ang sagot sa mahalagang tanong na: Ano ang kabutihang naidudulot ng
pamamahala ng emosyon? Bakit mahalaga ang katatagan (fortitude) at kahinahunan
(prudence)? Sagutin ito gamit ang graphic organizer. Isulat ang sagot sa iyong
kuwaderno.
sa pamamagitan ng pagtataglay ng
ay nakatutulong sa
ng
22
E. PAGSASABUHAY NG MGA PAGKATUTO
Pagganap
5. Sundin ang pormat sa pahina 190. Gabay mo ang halimbawa. Isulat ang iyong
sagot sa iyong kuwaderno.
Mga
Kalakasan Kahinaan Oportunidad Banta
Pangunahing
(Strength) (Weakness) (Opportunity) (Threat)
Emosyon
Hal.: Nakakapag- Hindi Nakikintal sa Hindi uunlad
Pagkatakot ingat at napagtata- ating kalooban ang ating
Nakapagha- gumpayan ang pagiging pakikipag-
23
handa sa ang mga matatag at ugnayan sa
nakaambang pangarap sa nakagagawa ng sarili at sa
panganib buhay paraan upang kapwa.
malagpasan ang
takot na
nararamdaman.
Nakakapagpasiya Mananatili
tayo nang tayong
maayos at nang bilanggo sa
walang pag- sarili nating
agam-agam. takot
Pagninilay
24
2. Isulat ang mga ito sa loob ng bawat bahagi ng bilog.
GALIT
1. 1.
.
2. 2.
Pagsasabuhay
25
2. Isulat ang mga emosyon sa unang hanay sakaling ang mga ito ay maramdaman
mo muli.
4. Sa susunod na hanay, tukuyin kung alin sa mga naitala mong mungkahi ang nais
mong gamitin upang mapamahalaan ang emosyon.
7. Gumawa ng tula tungkol sa sarili mong karanasan ng epekto nang wasto at hindi
wastong pamamahala ng emosyon sa iyong sarili at pakikipagkapwa. I-post ito sa
iyong facebook upang maging inspirasyon at paalala sa iba.
gamitin? hakbangin
Huwebes
Biyernes
Sabado
Emosyon sakaling
Martes
Linggo
Lunes
hindi
epektibo?
Mag-relax Oo, dahil
muna (hal., nabawasan
pag- ang bigat
ehersisyo at na
manalangin) nararamda-
Galit man.
Esteban, E. (1990). Education in values what, why, and for whom. Sinagtala
Publishers, Manila.
Moratό, Jr., E. (2007). Self mastery. Quezon City: Rex Printing Company, Inc.
Segal, J, & Jaffe, J. (2008). The language of emotional intelligence: The five
essential tools for building powerful and effective relationships. New York:
Mc Graw Hill.
Seeburger, F. (1997). Emotional literacy: Keeping your heart. New York: The
Crossroad Publishing Company
Jesus. Gospel Komiks Edition For Young Readers. Volume 21 N0.3. Jesus
Magazine Publication Department, Communication Foundation for Asia. Manila,
Philippines. October-November 2012
27
132
28