Once-Through

Boiler
 หมอน้ํา
ระบบวันซทรู
Once-Through Boiler
ผศ.คุณวุฒิ ดํารงคพลาสิทธิ์
หมอน้ํา (Boiler) นับเปนอุปกรณสําคัญชิ้นหนึ่งของขบวนการผลิตในอุตสาหกรรมที่จําเปนตอง
ใชไอน้ํา, น้ํารอน, ลมรอน หรือความรอนในลักษณะตางๆ หมอน้ําสมัยใหมนิยมใชเชื้อเพลิงที่งาย ที่สะดวก
ตอการใช ซึ่งก็คือ น้ํามันเตา, น้ํามันดีเซล, น้ํามันกาด, และกาซปโตรเลียมเหลว และคาดวาในอนาคตอาจจะ
มีการนํากาซธรรมชาติมาใชดวย สําหรับประเทศไทยเองแนวโนมเชื้อเพลิงที่ใชในหมอน้าํ ก็จะเปน
ผลิตภัณฑปโตรเลียมดังที่กลาวขางตน ซึ่งคาดวาจะมีปริมาณเพิ่มมากขึ้นทุกที เวนเสียแตในอุตสาหกรรม
บางประเภททีม่ ีเชื้อเพลิงบางอยางเหลืออยูจ ากขบวนการผลิตก็ยังนิยมใชซึ่งเปนการประหยัดไปในตัว
เชื้อเพลิงเหลือดังกลาวก็คือ แกลบ, ชานออย, เศษไม, ฟน เปนตน ในระยะ 2-3 ปที่ผานมา ไดมีความ
พยายามที่จะนําลิกไนตมาใชในหมอน้ําที่ผลิตขึ้นเพื่อใชเชื้อเพลิงแข็งนีโ้ ดยเฉพาะ อยางไรก็ตามทั้งๆ ที่เปน
ที่ทราบกันดีวา ผลิตภัณฑปโตรเลียมนั้นราคาคอนขางแพง (ถึงแมวาในขณะนี้ราคาจะถูก) และความผันแปร
ของราคาคอนขางสูง แตเนื่องจากความสะดวก, ความสะอาด และความปลอดภัยในการใชงาน จึงยังทําให
เปนเชื้อเพลิงทีไ่ ดรับความนิยมและมีแนวโนมการใชเพิ่มตอไป บทความนี้จะไดนําเสนอเรื่องราวของหมอ
น้ําระบบวันซทรู ซึ่งโดยหลักการที่จะกลาวตอไป แฝงความประหยัดตางๆ ไวหลายประการ เพื่อเปน
ประโยชนตออุตสาหกรรมที่จะเปลี่ยนหรือซื้อหมอน้ําใหม ไดมีทางเลือกเพิ่มอีกทางหนึ่ง
สถานการณพลังงานโลก
จากตารางที่ 1 จะแสดงใหเห็นถึงสถานการณของน้ํามันดิบสํารองที่มีแนนอนตามการประเมินในป
พ.ศ.2527 ซึ่งพอสรุปไดวาปริมาณสํารองของโลกประมาณ 2 ใน 3 อยูใ นกลุมประเทศโอเปค สวนอีก 1 ใน
3 กระจายอยูใ นประเทศตางๆ ทั่วโลก โดยมีมากที่สุดทีร่ ัสเซีย, เม็กซิโก, สหรัฐอเมริกา, จีน และ อังกฤษ
ตามลําดับ
ถาพิจารณาประเทศใดประเทศหนึ่งตามทีป่ รากฏในตารางแลว หากอัตราการนําขึ้นมาใชคงที่ระดับ
ในป พ.ศ. 2527 นั้นจะพบวาน้ํามันของประเทศซาอุดิอาระเบียจะใชหมดใน 99 ป, อิรัค 100 ป, คูเวต 224 ป,
สหรัฐอเมริกาเพียง 9 ป จะเห็นวาน้ํามันสํารองที่มีอยูของประเทศตางๆ จะหมดในเวลาตางๆ กัน อยางไรก็
ตามถาหากคิดการใชน้ํามันทัว่ โลกกับปริมาณสํารองแลว ดวยอัตราการใชในป พ.ศ. 2527 น้ํามันจะหมดไป
ใน 35 ป ซึ่งเปนเวลาไมนานเลย
2
 กลาวไดวาถาคนเราไมพยายามหาน้ํามันเพิ่มมากขึ้น และพยายามใชใหนอยลงก็เปนสิ่งที่คาดได
วาในอนาคตอันใกล โลกจะประสบกับปญหาการขาดแคลนน้ํามันอยางหลีกเลี่ยงไมได และสิง่ ที่จะ
เกิดขึ้นตามหลักเศรษฐศาสตร ก็คือราคาของน้ํามันจะถีบตัวสูงขึ้นอยางแนนอน ดังนั้นสิ่งหนึ่งที่ผูใช
น้ํามันพอจะชวยกันไดคือ พยายามใชอยางมีประโยชนทสี่ ุด

ตารางที่ 1 สถานการณน้ํามันดิบสํารองทีม่ ีอยูในโลกสํารวจในป พ.ศ.2527

ประมาณสํารอง ปริมาณสํารอง จํานวนปที่จะใช
ประเทศ
x 106 กิโลลิตร % หมด
ซาอุดิอาระเบีย 27299 24.6 99
คูเวต 14739 13.3 224
อิหราน 7711 6.9 61
อิรัค 7075 6.4 100
ยูไนเต็ดอาหรับอิมิเร็ต 5149 4.6 78
เวเนซูเอดา 4109 3.7 41
ลิเบีย 3355 3.0 53
อินโดนีเซีย 1375 1.2 18
อื่นๆ 4914 4.4 30
*กลุมโอเปค 75726 68.2 75
รัสเซีย 10016 9.0 14
เม็กซิโก 7727 7.0 49
สหรัฐอเมริกา 4340 3.9 9
จีน 3037 2.7 23
อังกฤษ 2161 1.9 15
อื่นๆ 8069 7.3 15
นอกกลุมโอเปค 35350 31.8 17
ยอดรวม 111076 100 35

หมายเหตุ จํานวนปที่จะใชหมด = ปริมาณสํารองแนนอน

ผลผลิตทั้งหมดในป 2527

3
หมอน้ําแบบวันซทรู
หมอน้ําแบบวันซทรูมักจะมีโครงสรางงายๆ มีน้ําอยูในทอ โดยมีทอขดเปนคอยลหรืออาจจะเปน
ทอตรง มีปริมาณน้ํานอย ทําใหการระเเยกลายเปนไอน้ําเปนไปอยางรวดเร็ว ราวกับวาน้ําที่ปอนเขา
มาแลวระเหยไปทันที จึงไดตั้งชื่อเรียกหมอน้ําแบบนีว้ าวันซทรูบอยเลอร
หมอน้ําชนิดนี้ เขาใจวามีถนิ่ กําเนิดจากสหรัฐอเมริกา แตปรากฏวาไดถูกพัฒนาและนิยมใชใน
ประเทศญี่ปุน โดยในป พ.ศ. 2498 ญี่ปุนไดสั่งหมอน้ําชนิด single-tuge type steam generators จาก
สหรัฐฯ และไดพัฒนาตอจากนั้นมา
การควบคุมมาตรฐานของหมอน้ําขนาดเล็กในญี่ปุนไมไดขึ้นอยูกับ J.I.S. code แตขึ้นอยูกับ the
safety rule of boiler and pressure chamber รวมทั้ง structural code ทั้งนี้เพื่อความปลอดภัยในการ
ใชงาน ซึ่งกฎดังกลาวไดครอบคลุมถึง small-sized and one-through type boilers ดวย
สาเหตุที่ทําใหวันซทรูบอยเลอรเริ่มเปนที่นิยมมากขึ้นเนื่องจากวาไมจําเปนตองมีผูควบคุมหมอน้ํา
ที่รับใบอนุญาต และไดรับการยกเวนไมตอ งมีการตรวจสอบประจําปถาหากหมอน้าํ ดังกลาวสรางขึ้น
และใชงานในลักษณะดังนี้
1. เปนแบบทอน้ํา
2. พื้นผิวรับความรอนนอยกวา 10 ตารางเมตร
3. ความดันใชงานสูงสุด 10 กิโลกรัม ตอตารางเซนติเมตร
ความนิยมในการใชหมอน้ําวันซทรูไดแสดงไวในรูปที่ 1

4
ตารางที่ 2 สรุปจํานวนครัง้ ที่เกิดอุบัติเหตุ และผูบาดเจ็บจากการใชหมอน้ําชนิดตางๆ

จํานวนอุบัติเหตุ ผูเคราะหราย
จํานวน อัตราสวน
ชนิดของหมอน้ํา จํานวน
เครื่องที่ติดตั้ง จํานวน อัตราสวนอุบัติเหตุ ผูเคราะหราย
ผูเคราะหราย
ตอหนึ่งเครื่อง
แบบทอไฟ 43923 53 0.00121 28 0.00064
แบบทอน้ํา 12613 20 0.00159 19 0.00151
แบบ SECTIONAL 21509 15 0.00074 5 0.00023
แบบน้ํารอน 34016 8 0.00024 8 0.00024
แบบวันซทรู 70000 3 0.00004 2 0.00003
แบบเล็กๆ 150000 3 0.00002 5 0.00003

จากตาราง 2 กลาวไดวา ผูบาดเจ็บจากการใชหมอน้ําแบบวันซทรูนั้น มีนอยมากเนื่องมาจาก

1. เทคนิคใหมในการออกแบบ
2. การควบคุมอัตโนมัติ
3. อุปกรณความปลอดภัย
4. เปนระบบทอน้ํา ทําใหพลังงานที่สะสมอยูมีปริมาณนอย
ดังนั้นกรณีที่เกิดอุบัติเหตุ การสูญเสียจึงมีนอย
ขอมูลบางประการของหมอน้ําแบบวันซทรูขนาดเล็กมีดงั นี้

อัตราการระเหยเทียบเทา : 40 - 2,000 กิโลกรัมตอชั่วโมง

ประสิทธิภาพหมอน้ํา : สูงกวา 87%
เชื้อเพลิงที่ใชได : กาซ, น้ํามันกาด, น้ํามันเตา

ระบบควบคุม : อัตโนมัติทั้งหมด

เนื่องจากประสิทธิภาพของหมอน้ําแบบวันซทรูไดถูกพัฒนาใหเทียบเทา หรืออาจจะดีกวาหมอน้ํา
ขนาดที่ใหญกวา (คือ 3-10 ตันตอชั่วโมง) จึงไดถูกนํามาใชในอุตสาหกรรมดวย
เศรษฐศาสตรของการใชหมอน้ําแบบวันซทรู
ประสิทธิภาพของหมอน้ํา โดยทั่วๆ ไปผูผลิตหมอน้ํามักจะบงประสิทธิภาพหมอน้ํา ในขณะที่ใช
งานภาระสูงสุด แตในการใชงานจริงๆ ภาระที่หมอน้ําประสบมักจะไมใชภาระสูงสุด

5
จากการสํารวจโรงงาน 3,000 แหง ทําใหสามารถสรุปภาวการณใชงานของหมอน้ําดังแสดงในรูปที่ 2
และ 3
จากรูปที่ 2 แสดงใหเห็นวาถาภาระการใชงานนอย ประสิทธิภาพมักจะต่ําดวยเชนทีภ่ าระ 20 % จะ
ใหประสิทธิภาพ 72 % แตทภี่ าระ 80% จะใหประสิทธิภาพถึง 82% เปนตน หมอน้ําทีถ่ ูกสํารวจสวนใหญจะ
บงในขอมูลการขายวา ใหประสิทธิภาพถึง 87%

6
จากรูปที่ 3 ทําใหสรุปไดวาโรงงานสวนใหญมักจะใหหมอน้ําที่ภาระ 40% ซึ่งถายอนกลับไปในรูปที่ 2
คาเฉลี่ยของประสิทธิภาพจะอยูที่ 79%
สาเหตุที่มักจะพบวาภาระการใชงานต่ํานั้น เนื่องมาจาก
1. การสูญเสียไปกับปลองควัน
2. การสูญเสียไปที่พื้นผิวเนือ่ งจากการแผรังสีและการพา
3. การสูญเสียในขณะเริ่มเดินเครื่อง
4. การสูญเสียจากการโบดาวน

วิธีการหนึ่งที่จะทําใหประสิทธิภาพหมอน้าํ สูงตลอดเวลา สามารถทําไดโดยการใชหมอน้ําขนาดเล็ก

หลายตัว ดังตัวอยางเชน ถาหากตองการไอน้ําปริมาณ 6 ตัน การเลือกใชหมอน้ําจะทําไดหลายอยาง แตใน
รูปที่ 5 จะเปรียบเทียบประสิทธิภาพของการใชหมอน้ํา 6 ตัน 1 ลูกกับการใชหมอน้ําขนาด 1.5 ตัน 4 ลูก
จากรูปที่ 5 จะเห็นวาภาระ 25% หมอน้ําขนาด 6 ตัน จะไดประสิทธิภาพประมาณ 80% แตอีกระบบ
หนึ่งจะเดินหมอน้ํา 1.5 ตัน เพียงลูกเดียวทีภ่ าระ 100% จะมีประสิทธิภาพสูงกวา
ในการใชงานหมอน้ํายังมีเขมา และตะกรันที่มีโอกาสมาจับที่พื้นผิวการถายเทความรอนได เขมา
และตะกรันเปนฉนวนอยางดีเลิศตอการถายเทความรอน ทําใหความรอนผานไปใหน้ําไดนอยลง จึงตอง
ระวังหมัน่ ตรวจตราตลอดเวลา

7
จากรูปที่ 6 แสดงความหนาของเขมาและผลที่เกิดตอประสิทธิภาพ ซึ่งจะพบวาความหนาไมถึงหนึ่ง
มิลลิเมตร ทําใหประสิทธิภาพถึง 20%
ทางดานน้ํา ถาหากการบําบัดน้ําทําไดไมเหมาะสมจะทําใหเกิดตะกรันขึ้น หมอน้ําไมวาจะลูกเล็ก
หรือลูกใหญ ตองการการบําบัดน้ําใหปอ นเฉพาะน้ําออนที่ถูกตองทั้งนั้น ตะกรันไมเพียงแตเปนฉนวน
เทานั้น มันยังทําใหทอเกิดความรอนขึ้นสูงได เปนสาเหตุใหทอแตก ทอบวม ซึ่งนอกจากจะตองหยุดงาน
ซอมแซมแลว ยังอาจเปนบอเกิดของอุบัติเหตุได ผลของตะกรันตอประสิทธิภาพแสดงไวในรูปที่ 7

วิธีหนึ่งที่จะวัดประสิทธิภาพหมอน้ําคือการหาคาออกซิเจนในกาซปลอยทิ้ง ถาพบวาออกซิเจนยิง่ ต่ํา ก็

แสดงวาอากาศที่นําเขามาใชในการสันดาปนั้นใกลกับทีต่ องการตามทฤษฎีประสิทธิภาพก็จะดี ดังนั้นถา
ตองการประสิทธิภาพ 100% ก็ควรจะวัดไดคาออกซิเจนเทากับศูนย ซึ่งในความเปนจริงไมมีทางทําได
เนื่องจากอุปกรณทุกชิ้นสวนในการเผาไหมยังมีความบกพรองอยู จึงตองนําอากาศเขามามากเกินจาก
ทฤษฎีเสมอไป ซึ่งรูปที่ 8 จะแสดงคาออกซิเจน และประสิทธิภาพหมอน้ํา

8
การติดตัง้ หมอน้ําขนาดเล็กหลายลูก
จากที่ไดกลาวไวแลววาในการประหยัดพลังงานนั้น หมอน้ําควรจะใชงานที่ภาระสูงๆ และควรจะผลิต
ไอน้ําใหไดปริมาณพอเหมาะกับที่ตองการในเวลานั้นๆ ซึ่งทําใหการติดตั้งหมอน้าํ ขนาดเล็กหลายลูกมีความ
ไดเปรียบในแงดังกลาว ซึ่งการติดตั้งหมอน้ําขนาดเล็กหลายลูกทําได 2 วิธี คือ
1. การรวมอยูใ นที่เดียวกัน
2. การกระจายอยูในที่ตางๆ
การรวมอยูในที่เดียวกัน มีลักษณะเดน คือ
1. ทําใหประสิทธิภาพของระบบสูง
2. มีไอน้ําจายไดเสมอถึงแมจะมีหมอน้ําลูกใดลูกหนึ่งมีปญหา
3. ประหยัดเงินลงทุนในการที่จะตองมีหมอน้ําสํารอง โดยเฉพาะในกิจการที่ตองใชงาน 24 ชั่วโมง
4. การเลือกขนาดเครื่องทําไดงาย
จากรูปที่ 9 แสดงรูปการติดตัง้ แบบรวมอยูใ นที่เดียวกันจะเห็นวา มีการเดินทอไอน้ําจากหมอน้ําทุกลูก
เขาไปรวมกันที่ทอเฮดเดอรกอ นที่จะจายออกไป นอกจากนี้ยังใชการควบคุมดวยระบบคอมพิวเตอร เพื่อให
หมอน้ําทั้งหมดทํางานประสานกันใหไดผลดีที่สุด
การกระจายหมอน้ําไปอยูใ นที่ตางๆ มีลักษณะเดน คือ
1. ประสิทธิภาพหมอน้ําสูง เพราะสามารถเลือกใหเหมาะสมกับการใชงานในบริเวณนัน้ ๆ
2. การเดินทอไอน้ําสั้นลง ชวยลดคาลงทุน และคาใชจายจากความรอนสูญเสียจากทอ
3. การนําคอนเดนเสทกลับมาใชงานทําไดสะดวกขึ้น
4. พนักงานมีความตื่นตัวในการประหยัดพลังงานเพิ่มมากขึ้น เนื่องจากใกลชิดหมอน้ํายิ่งขึ้น
5. ประหยัดคาบํารุงรักษา และซอมแซมงานทอทาง, ฉนวน, และวาลว
6. เหมาะสําหรับเครื่องจักรที่ใชงานตางเวลากัน
จากรูปที่ 10 แสดงผังของโรงงานแหงหนึง่ ที่มีการกระจายหมอน้ําแยกออกไปติดตัง้ ที่ตําแหนงตางๆ
กัน ซึ่งแตละจุดอาจจะมีหมอน้ําลูกเดียวหรือหลายลูกแลวแตความตองการใชงาน

9
รูปที่ 10 แสดงการติดตั้งแบบกระจายหมอไอน้าํ ไปอยูใ
 นทีต
่ า งๆกัน

รูปที่ 11 แสดงการควบคุมการทํางานของหมอน้ําหลายลูกดวยคอมพิวเตอร โดยจะทําการ

คํานวณลักณณะการทํางานของหมอน้ําที่ดีที่สุด แลวควบคุมโดยผานโปรแกรมที่สามารถสั่งการใหหมอ
น้ําทํางานตามรูปแบบของการใชไอน้ําในโรงงาน การทํางานตามรูปที่ 11 สามารถแสดงการทํางานของ
หมอน้ําตามรูปที่ 12

10
 การใชหมอน้ําขนาดเล็กหลายลูก เปนทางเลือกทางหนึ่งที่จะทําใหสามารถผลิตไอน้ําปริมาณ
มากๆ ได อยางไรก็ตามหมอน้ําขนาดเล็กดังกลาวจะตองมีลักษณะดังนี้
1. หมอน้ําแตละลูกจะตองมีประสิทธิภาพสูง
2. หมอน้ําแตละลูกจะตองผลิตไอน้ําไใดมากตามตองการดวยความแนนอน
3. หมอน้ําแตละลูกจะตองผลิตไอน้ําไดอยางรวดเร็ว
4. มีการเผาไหมที่มั่นคง
5. มีการปรับระดับการเผาไหมงายๆ ดวยหัวเผาที่มกี ารเผาไหม 2 ระดับ คือ ระดับเผาไหมสูง
และเผาไหมตา่ํ เทานั้น หัวเผาประเภทแปรเปลี่ยนตามภาระไมเหมาะสมสําหรับกรณีนี้
6. การใชงานงาย
7. มีวิธีการขจัดเขมาที่ติดตามผนังทอไดงาย
8. มีระบบควบคุมอัตโนมัติที่ไวใจไดสูง
หมอน้ําระบบวันซทรูเปนหมอน้ําขนาดเล็ก แตก็ไดมีการนํามาใชในอุตสาหกรรมที่มีความ
ตองการไอน้ํามากๆ ดวยวิธีการติดตั้งแบบใชหลายลูกเขาชวยกันในการทํางานทําใหการใชงานมี
ประสิทธิภาพสูงตลอดเวลา เนื่องจากหมอน้ําแตละลูกที่ใชงานจะทํางานที่ภาระสูง และถาหากความ
ตองการไอน้ําลดต่ําลง หมอน้ําบางลูกก็หยุดใชงานไปเลย เมื่อมีความตองการไอน้ําอีก มันก็สามารถผลิต
ไอน้ําขึ้นมาในเวลาสั้นๆ จากลักษณะดังกลาวนี้ จึงทําใหการใชงานในที่บางแหงเหมาะสมมากเมื่อ
ปริมาณไอน้ําแปรเปลี่ยนไปตลอดทั้งวัน ซึ่งโดยหลักการจะทําใหเกิดการประหยัดพลังงานที่เปนตนทุน
ที่ละเลยไมไดอีกตอไปแลว

11