Imperyong Songhai

mahalagang nagawa ni sunni ali

Ang Imperyong Songhai (isinasalintitik

din bilang Songhay) ay isang estado na
nangibabaw sa kanluraning Sahel sa ika-
15 at ika-16 na siglo. Sa tugatog nito, ito
ay naging isa sa mga pinakamalaking
estado sa Aprikanong kasaysayan. Ang
estado ay nakikilala sa historyograpikal
na pangalan nito, na nagmula mula sa
nangungunang pangkat etniko at mga
namumunong mga piling tao nito, ang
Songhai. Itinatag ni Sonni Ali ang Gao
bilang ang kabisera ng imperyo,
bagaman ang isang estadong Songhay
ay umiral na loob at paligid ng Gao noon
pang ika-11 siglo. Ang iba pang
mahahalagang mga lungsod sa buong
imperyo ay ang Timbuktu at Djenne, na
nasakop noong 1468 at 1475 ayon sa
pagkakabanggit, kung saan ang mga
nakasentro sa lungsod na kalakalan ay
yumabong. Sa una, ang imperyo ay
pinamahalaan ng dinastiyang Sonni (c.
1464-1493), ngunit mamaya ito ay
pinalitan ng dinastiyang Askiya (1493-
1591).
 Songhai
Imperyo

← →
← →
 

 
c. 1464–1591
→
 

Ang teritoryal na sakop ng Imperyong Songhai

noong c. 1500.

Kabisera Gao[1]

Wika Songhai

Pamahalaan Imperyo

Dia (Hari)
 - 1464–1492 Sunni Ali

 - 1492–1493 Sonni Bāru

 - 1493–1528 Askia ang Dakila

 - 1529–1531 Askia Musa

 - 1531–1537 Askia Benkan

 - 1537–1539 Askiya Ismail

Makasaysayang Panahon matapos ang

panahon klasiko

 - Paglitaw ng estadong c. 1000

Songhai sa Gao

 - Pagsasarili mula sa c. 1430

Imperyong Mali

 - Simula ng 1468
Dinastiyang Sunni
 - Simula ng 1493
Dinastiyang Askiya

 - Pagbagsak ng 1591
Imperyong Songhai

 - Pagpapatuloy ng 1592
Kaharian ng Dendi

Lawak

 - 1500[2] 1,400,000 km2
(540,543 mi2)

 - 1550[3] 800,000 km2
(308,882 mi2)

Salapi Sigay

Bahagi ngayon ng  Benin

 Burkina Faso
  Guinea
 Guinea-Bissau
 Mali
 Mauritania
 Niger
 Nigeria
 Senegal
 The Gambia

Sa panahon ng ikalawang kalahati ng

ika-13 siglo, ang Gao at ang mga
nakapalibot na rehiyon ay lumago sa
isang mahalagang sentro ng kalakalan
at nakahimok ng interes ng lumalawak
na Imperyong Mali. Nilupig ng Mali ang
Gao patungo sa dulo ng ika-13 siglo at
mananatiling sa ilalim ng Malyanong
gahum hanggang sa huling bahagi ng
ika-14 siglo. Subalit nang magsimulang
matibag ang Imperyong Mali, binawi ng
Songhai ang kontrol sa Gao. Sa dakong
huli, inabuso ng mga mamamahala ng
Songhai ang huminang Imperyong Mali
upang mapalawak ang Songhai na
pamamahala. Sa ilalim ng pamamahala
ni Sonni Ali, nadaig ng Songhai ang
Imperyong Mali sa lugar, kayamanan, at
kapangyarihan, sumanib ng malalawak
na mga lugar ng Imperyong Mali at
naabot nito ang pinakadakilang lawak
nito. Ang kanyang anak na lalaki at
kahalili, si Sonni Bāru (1492-1493), ay
hindi gaanong matagumpay na pinuno
ng imperyo, at bilang gayon ay
napatalsik ni Muhammad Ture (1493-
1528; tinatawag na Askia), isa sa mga
heneral ng kanyang ama, na nagtatag ng
mga pampulitika at pang-ekonomiyang
mga reporma sa buong imperyo.

Dahil sa isang serye ng mga pakana at

kudeta ng mga humalili kay Askia,
napilitan ang imperyo sa isang panahon
ng pagbaba at karupukan. Ang mga
kamag-anak ni Askia ay nagtangkang
pamahalaan ang imperyo, ngunit ang
pampulitikang kaguluhan at ilang mga
digmaang sibil sa loob ng imperyo ay
nagtiyak sa patuloy na pagbaba ng
imperyo, lalo na sa panahon ng malupit
na pamamahala ni Askia Ishaq I (1539-
1549). Gayunman, ang imperyo ay
nakaranas ng isang panahon ng
katatagan at isang serye ng militar na
pagtatagumpay sa panahon ng
paghahari ni Askia Daoud (1549-1582 /
1583). Si Ahmad al-Mansur, ang
Morokan na sultan noong panahon,
demanda ng kita sa buwis mula sa mga
mina ng asin ng imperyo Si Askia Daoud
ay tumugon sa pamamagitan
pagpapadala ng isang malaking dami ng
ginto bilang regalo sa isang pagtatangka
upang masuyo ang sultan. Si Askia Ishaq
II (1588-1591) ay umakyat sa
kapangyarihan sa isang mahabang
dinastikong pakikibaka kasunod ng
pagkamatay ni Askia Daoud. Siya ang
magiging huling pinuno ng imperyo.
Noong 1590, sinamantala ni al-Mansur
ang kamakailang mga sibil na alitan sa
imperyo at nagpadala ng isang hukbo sa
ilalim ng pamumuno ni Judar Pasha
upang lupigin ang Songhai at upang
makuha ang kontrol ng Trans-Saharan na
ruta ng kalakalan. Matapos ang
mapaminsalang pagkatalo sa Labanan
ng Tondibi (1591), ang Imperyong
Songhai ay gumuho. Ang Kaharian ng
Dendi ay humalili sa imperyo bilang ang
pagpapatuloy ng Songhai na kalinangan
at lipunan.

Kasaysayan
Bago ang imperyal na Songhai

Noong sinaunang panahon, may ilang

iba't ibang mga pangkat ng mga tao na
kolektibong bumuo ng Songhai na
identidad. Kabilang sa mga unang mga
tao na manirahan sa rehiyon ng Gao ay
ang Sorko na mga tao, na kung sino ay
nagtatag ng mga maliit na pananahan sa
mga bangko ng Ilog Niger. Ang Sorko ay
humugis ng mga bangka at kanowa
mula sa kahoy ng punongkahoy ng
cailcedrat at nangisda at nangaso mula
sa kanilang mga bangka at naglaan ng
pantubig na transportasyon para sa mga
kalakal at mga tao. Ang isa pang
pangkat ng mga tao na lumipat sa lugar
upang pagsamantalahan ang kayaman
ng Niger ay ang Gow na mga tao. Ang
Gow ay mga mangangaso at
nagdalubhasa sa pangangaso ng hayop
sa ilog tulad ng buwaya at hipopotamus.
Ang isa pang kilalang pangkat ng mga
tao na alam na nanirahan sa lugar ay
ang Do na mga tao. Sila ay mga
magsasaka na nagpalaki ng mga
pananim sa mayamang lupain na
humahanggan sa ilog. Sa isang panahon
bago ang ika-10 siglo, ang mga naunang
nanirahan ay nasupil ng mas malalakas
na mga sumasakay ng kabayo na
Songhai na mananalita, na nagtatag ng
kontrol sa boong lugar. Ang lahat ng mga
pangkat ng mga tao ay unti-unting
nagsimulang magsalita ng parehong
wika at sila at ang kanilang mga bansa
sa huli ay naging kilala bilang ang
Songhai.[4]

Bago ang mga imperyal na

dinastiya

Ang pinakamaagang dinastiya ng mga

hari ay malabo at ang karamihan ng
impormasyon tungkol sa dinastiyang ito
ay nanggagaling mula sa isang
sinaunang sementeryo malapit sa isang
nayon na tinatawag na Saney, malapit sa
Gao. Mga inskripsiyon sa ilan sa mga
lapida sa sementeryo ay nagpapahiwatig
na ang dinastiyang ito ay pinasiyahan
noong kahulihan ng ika-11 at maagang
ika-12 siglo at na ang mga pinuno mula
sa dinastiyang ito ay nagdala ng
pamagat ng malik. Ang iba naman na
mga lapida ay bumabanggit ng
ikalawang dinastya, na ang mga
namahala ay nagdala ng pamagat na
zuwa. Mayroon lamang mitolohiya at
alamat upang ilarawan ang mga
pinagmulan ng zuwa.[5] Ang Tarikh al-
Sudan (Kasaysayan ng Sudan), na
nakasulat sa Arabe sa paligid ng 1655,
ay nagbibigay ng isang maagang
kasaysayan ng Songhai na ipinamana sa
pamamagitan ng pasalita na tradisyon.
Ang kronika ay nag-uulat ng maalamat
na tagapagtatag ng Za o ang dinastiyang
Zuwa na tinawag na Za Alayaman, na
orihinal na nagmula sa Yemen at
nanirahan sa bayan ng Kukiya.[6] Kung
ano ang nangyari sa mga tagapamahala
ng dinastiyang Zuwa ay hindi naitala.[7]

Bago ang imperyal na kaharian

Ang sumasakay ng kamelyo na Sanhaja

na mga tribo ay kabilang sa mga
maagang mga tao ng likong rehiyon ng
Niger. Lokal silang kilala bilang ang
Tuareg. Ang mga mga tribong ito ay
sumakay mula sa labas ng dakilang
Disyerto ng Sahara at nagtatag ng mga
pananahan ng kalakalan malapit sa
Niger. Sa paglipas ng panahon, mga
Hilagang Aprikanong mangangalakal ay
tumawid ng Sahara at sumali sa mga
Tuareg sa kanilang likong Niger na mga
pananahan. Lahat sila ay nagsagawa ng
negosyo na may mga taong naninirahan
malapit sa ilog. Ang bilang ng kalakalan
sa rehiyon ay nadagdagan, ang kinuha
ng mga Songhai na puno ang kontrol ng
kumikitang komersyo sa paligid ng kung
ano ay mamayang naging Gao. Sa
pagitan ng 750 at 950, habang umunlad
ang Imperyong Ghana bilang ang "lupain
ng ginto" malayo sa kanluran, ang sentro
ng kalakalan sa Gao ay naging isang
humahalagang hanggahan para sa
kalakalan sa buong Sahara. Ang
kalakalang mga ari-arian ay nagbilang ng
ginto, asin, mga alipin, mani na kola,
katad, datiles, at garing. At noong ika-10
siglo, naitatag ng mga Songhai na puno
ang Gao bilang isang maliit na kaharian,
kumukuha ng kontrol sa mga taong
naninirahan sa kahabaan ng mga ruta ng
kalakalan. Sa paligid ng 1300, ang Gao
ay naging sobrang masagana na ito ay
naaakit ng pansin ng Imperyong Mali at
mga pinuno nito. Kasunod na sinakop
ang Gao ng mga ito at napakinabangan
ng Mali ang kalakalan at mga
kinokolektang buwis ng Gao mula sa
mga hari nito hanggang bandang mga
1430. Naging bunga ng mga kaguluhan
sa mga lupaing pinagmulan ng Mali ang
imposibleng pagpapanatili ng kontrol sa
Gao.[8] Bumisita si Ibn Battuta sa Gao
noong 1353 noong ang bayan ay bahagi
ng Imperyong Mali. Dumating siya sa
pamamagitan ng bangka mula sa
Timbuktu sa kanyang pabalik na
paglalakbay mula sa pagbisita sa
kabisera ng imperyo:

Pagkatapos naglakbay ako sa

bayan ng Kawkaw, na kung
alin ay isang mahusay na
bayan sa Nīl [Niger], isa sa
mga pinakamainam,
pinakamalaking, at pinaka-
mayaman na lungsod ng
Sūdān. Marami ang bigas
 doon, at gatas, at manok, at
isda, at ang pipino, kung alin
ay walang katulad. Ang mga
mamamayan nito ay
nagsasagawa ng kanilang
pagbili at pagbebenta sa mga
sigay, tulad ng mga tao ng
Mālī.[9]

Imperyal na Songhai

Maging sa pagyao ni Mansa Sulayman

sa 1360, mga pagtatalo tungkol sa
paghalili ay nagpahina sa Imperyong
Mali. Bukod dito, ang mapangwasak na
paghahari ni Mari Djata II ay nagiwan sa
imperyo sa masamang pinansiyal na
kalagayan, ngunit ang imperyo mismo ay
naipasa ng buo kay Musa II.
Gayunpaman, ang tunay na
kapangyarihan sa imperyo ay nasa mga
kamay ni Mari Djata, ang kankoro-sigui ni
Musa. Napuksa niya ang isang Tuareg na
paghihimagsik sa Takedda at
nagtangkang sugpuin ang Songhai na
paghihimagsik sa Gao. Habang siya ay
matagumpay sa Takedda, hindi niya
nakayang muling supilin ang Gao, at sa
gayon ang mga Songhai ay mabisang
napanatili ang kanilang pagsasarili.[10]
Sa panahon ng kanyang paghahari, si
Sonni Ali ang naging ang isa na
magpalawak ng maliit na kaharian ng
Gao sa isang napakalaking imperyo.[11]

Sonni Ali

Sonni Ali ay ang unang hari ng

Imperyong Songhai at ang ika-15 pinuno
ng dinastiyang Sonni. Siya ay nagtrabaho
ng kanyang pinakamahirap upang
makuha ang Imperyong Songhai sa
labas ng mabatong simula nito. Ang
hiniling ng mga Muslim na mga pinuno
ng Timbuktu sa kanya na palalayasin
ang mga manlulupig. Noong sila ay
naitaboy na ni Sunni Ali palabas, kinuha
niya ang pagkakataong ito at kinuha niya
ang Timbuktu. Hindi nagtagal, halos
lahat ng mga bayan ng kalakalan sa
kahabaan ng Ilog Niger ay napasakanya.

Mga sanggunian
1. Bethwell A. Ogot, Africa from the
Sixteenth to the Eighteenth Century,
(UNESCO Publishing, 2000), 303.
2. hunwick 2003, pp. xlix.
3. Taagepera 1979, pp. 497.
4. Empires of Medieval West Africa:
Ghana, Mali, and Songhay | David C.
Conrad | Page 49
5. Empires of Medieval West Africa:
Ghana, Mali, and Songhay | David C.
Conrad | Page 49–50
 6. Timbuktu and the Songhay Empire:
Al-Sadi's Tarikh al-Sudan down to
1613 and other contemporary
documents | John Hunwick | Page 35
(xxxv)
7. Timbuktu and the Songhay Empire:
Al-Sadi's Tarikh al-Sudan down to
1613 and other contemporary
documents | John Hunwick | Page 36
(xxxvi)
8. Empires of Medieval West Africa:
Ghana, Mali, and Songhay | David C.
Conrad | Page 50–51
9. Levtzion & Hopkins 2000, p. 300.
10. Stride, G.T & C. Ifeka: "Peoples and
Empires of West Africa: West Africa
 in History 1000–1800". Nelson, 1971
11. "Sunni Ali." Encyclopedia of World
Biography. 2004. Encyclopedia.com.
27 Dec. 2014 | Chapter: Sonni Ali

Kinuha mula sa
"https://tl.wikipedia.org/w/index.php?
title=Imperyong_Songhai&oldid=1657644"

Last edited 1 year ago by WayKurat

Maaaring gamitin ang nilalaman sa ilalim ng CC

BY-SA 3.0 maliban kung nabanggit.