DIÏÎN ÀAÂN KHOA HOÅC CÖNG NGHÏå

ÀAÁNH GIAÁ THÛÅC TIÏÎN AÁP DUÅNG VAÂ XU THÏË PHAÁT TRIÏÍN CAÁC
CÖNG NGHÏå THI CÖNG HÊÌM TAÅI VIÏåT NAM
RATING PRACTICAL OF APPLICATION AND DEVELOPMENT TREND OF TUNNELING CONSTRUCTION TECHNOLOGIES IN VIETNAM

NCS. NGUYÏÎN TIÏËN TÔNH - Email: tientinhxd@gmail.com;

PGS. TS. BUÂI ÀÛÁC NÙNG - ducnangbui@lqdtu.edu.vn
TS. TRÊN ANH BAÃO - Hoåc viïån Kyä thuêåt Quên sûå

Toám tùæt: Baâi baáo trònh baây khaái quaát vïì lõch sûã ngaânh xêy dûång hêìm trïn thïë giúái vúái nhûäng dêëu möëc cuãa sûå ra àúâi caác
cöng nghïå thi cöng vaâ caác cöng nghïå thi cöng àûúâng hêìm phöí biïën hiïån nay. Trong böëi caãnh chung àoá, nhòn nhêån vïì sûå phaát
triïín cuãa cöng nghïå thi cöng hêìm taåi Viïåt Nam, cung cêëp möåt phên tñch coá hïå thöëng caác thaânh tûåu chñnh vaâ thaách thûác vïì kyä
thuêåt xêy dûång. Trïn cú súã phên tñch nhûäng yïu cêìu cuãa sûå phaát triïín kinh tïë - xaä höåi cuãa àêët nûúác, xu hûúáng tûúng lai cuãa
viïåc phaát triïín xêy dûång caác cöng trònh ngêìm, àûa ra àaánh giaá vaâ àïì xuêët àïí nghiïn cûáu aáp duång caác cöng nghïå thi cöng phuâ
húåp trong àiïìu kiïån Viïåt Nam.
Tûâ khoáa: àûúâng hêìm, thi cöng hêìm, NATM, phûúng phaáp khoan nöí, cöng nghïå TBM
Abstract: The paper presents an overview of the history of the tunneling construction industry in the world with the mile-
stones of the construction of popular construction technologies and tunneling construction technologies today. In that gener-
al context, rating the development of tunnel construction technology in Vietnam, providing a systematic analysis of main
achievements and challenges for tunneling construction engineering. On the basis of analyzing the requirements of the coun-
try’s socio-economic development, the future trend of developing the construction of underground works, giving assessments
and suggestions for research and application of construction technologies is suitable in Vietnam conditions.
Keywords: tunnel, tunneling construction, NATM, drilling and blasting methods, TBM technology

1. Àùåt vêën àïì Trûúác Cöng nguyïn, úã Babilon, Ai Cêåp, Hy Laåp, La

Trïn thïë giúái, nhêët laâ taåi caác nûúác phaát triïín thò
cöng nghïå thi cöng cöng trònh ngêìm àaä coá truyïìn
thöëng lêu àúâi vaâ tûúng àöëi hoaân thiïån. úã Viïåt Nam, caác
cöng trònh ngêìm múái chó àûúåc xêy dûång tûâ cuöëi thïë kyã
XIX, àêìu thïë kyã XX búãi ngûúâi Phaáp chuã yïëu laâ liïn
quan àïën giao thöng vaâ khai thaác khoaáng saãn. Trong
thúâi gian chiïën tranh chöëng Phaáp vaâ chöëng Myä, Viïåt
Nam cuäng xêy dûång möåt söë àûúâng hêìm phuåc giao
thöng vaâ quöëc phoâng. Trong khoaãng 10 nùm trúã laåi
àêy, vúái nhu cêìu cao vïì giao thöng vaâ thuãy àiïån, caác
àûúâng hêìm xuyïn nuái àûúåc xêy dûång ngaây caâng
nhiïìu. Trong caác àö thõ, hïå thöëng àûúâng hêìm Metro
cuäng àaä bùæt àêìu àûúåc nghiïn cûáu xêy dûång úã hai
thaânh phöë lúán laâ Haâ Nöåi vaâ thaânh phöë Höì Chñ Minh.
Cuâng vúái àoá laâ viïåc tiïëp cêån vaâ aáp duång caác phûúng
phaáp thi cöng hiïån àaåi bïn caånh phûúng phaáp moã
truyïìn thöëng. Ngaânh cöng nghiïåp xêy dûång cöng trònh
ngêìm úã Viïåt Nam tuy àaä coá nhûäng kinh nghiïåm vaâ àaåt
àûúåc nhûäng thaânh tûåu nhêët àõnh, nhûng trònh àöå cuäng
nhû tiïìm lûåc vïì trang thiïët bõ thi cöng vêîn coân haån chïë.
Àûáng trûúác nhûäng yïu cêìu phaát triïín vïì sûã duång cöng
trònh ngêìm trong caác lônh vûåc cuãa àúâi söëng kinh tïë - xaä
höåi, ngaânh xêy dûång hêìm coá cú höåi àïí phaát triïín
nhûng cuäng gùåp phaãi khöng ñt nhûäng khoá khùn, thaách
thûác trong quaá trònh vûún lïn laâm chuã cöng nghïå, laâm
chuã thõ trûúâng. Baâi viïët naây phêìn naâo laâm roä nhûäng
vêën àïì àoá, nhùçm àoáng goáp möåt caái nhòn theo hûúáng
toaân diïån vaâ khaách quan hún vïì thaânh tûåu cuäng nhû
xu thïë phaát triïín cuãa ngaânh xêy dûång hêìm nûúác nhaâ.
2. Sú lûúåc lõch sûã ngaânh xêy dûång hêìm trïn
thïë giúái
Maä caác cöng trònh ngêím àaä àûúåc khai àaâo vúái muåc
àñch khai khoaáng, xêy lùng möå, nhaâ thúâ, cêëp nûúác,
giao thöng. Cöng trònh ngêìm àûúåc coi laâ lêu àúâi nhêët
trïn thïë giúái laâ àûúâng hêìm xuyïn qua söng Eupharate
úã thaânh phöë Babilon àûúåc xêy dûång vaâo khoaãng nùm
2150 trûúác Cöng nguyïn. Vaâo nhûäng nùm 700 trûúác
Cöng nguyïn, möåt àûúâng hêìm dêîn nûúác àaä àûúåc xêy
dûång úã àaão Samosaite, Hy Laåp. Hêìu hïët caác hêìm cöí
xûa àûúåc xêy dûång trong nïìn àaá cûáng, coá daång voâm
giöëng nhû caác hang àöång tûå nhiïn, khöng cêìn voã
chöëng. Thi cöng hêìm bùçng cöng cuå thö sú nhû
chooâng, xaâ beng vaâ phûúng phaáp nhiïåt àún giaãn: àöët
noáng gûúng hêìm, sau àoá laâm laånh bùçng nûúác [1,2,4].
Khi àïë chïë La Maä suåp àöí, möåt thúâi kyâ àònh trïå
tûúng àöëi trong viïåc xêy dûång àûúâng hêìm xaãy ra sau
àoá, vaâ caác àûúâng hêìm àûúåc xêy dûång chuã yïëu cho
muåc àñch quên sûå.
ÚÃ giai àoaån tiïëp theo, möåt söë cöng trònh àûúâng
hêìm àaánh dêëu sûå phaát triïín chñnh cho àûúâng hêìm
“hiïån àaåi” (tûâ nùm 1666) nhû sau [3]:
- Thuöëc nöí (thuöëc nöí àen) àûúåc ghi nhêån lêìn àêìu
tiïn àûúåc sûã duång trong xêy dûång àûúâng hêìm laâ cho
möåt àûúâng hêìm múã àêìu cuãa thúâi àaåi kïnh àaâo. Cöng
trònh naây àûúåc xêy dûång trïn kïnh àaâo Canal du Midi
- möåt kïnh àaâo àûúåc xêy dûång xuyïn nûúác Phaáp vaâo
nhûäng nùm 1666-1681 nöëi Àaåi Têy Dûúng vúái biïín Àõa
Trung Haãi. Àûúâng hêìm chñnh trïn tuyïën kïnh naây daâi
157m vúái tiïët diïån hònh chûä nhêåt laâ (6,5x8) m, vaâ àûúåc
xêy dûång trong nhûäng nùm 1679-1681.
- Khiïn àaâo bùæt àêìu àûúåc sûã duång khi thi cöng
àûúâng hêìm dûúái söng Thames úã London, giûäa

NGÛÚÂI XÊY DÛÅNG SÖË THAÁNG 5 & 6 - 2019 61

 ÀAÁNH GIAÁ THÛÅC TIÏÎN AÁP DUÅNG VAÂ XU THÏË PHAÁT TRIÏÍN...
Rotherhithe vaâ Wapping. Khiïn àaâo naây àûúåc thiïët kïë
búãi Marc Brunel vaâ do àoá àûúåc goåi laâ “khiïn Brunel”.
Chûác nùng chñnh cuãa têëm khiïn naây laâ höî trúå gûúng
àaâo vaâ cung cêëp sûå an toaân cho caác thúå moã. Têëm
khiïn àûúåc laâm tûâ gang (khoaãng 80 têën), röång 11,6m,
cao 6,8m vaâ àûúåc taåo thaânh tûâ 12 khung song song,
möîi khung röång 0,9m. Viïåc xêy dûång àûúâng hêìm naây
bùæt àêìu nùm 1825 vaâ àûúåc hoaân thaânh vaâo nùm 1842.
- Nùm 1857 chûáng kiïën sûå khúãi àêìu xêy dûång
àûúâng hêìm lúán àêìu tiïn úã khu vûåc nuái cao cuãa chêu
Êu. Àûúâng hêìm Freájus daâi 12.221m giûäa Italia vaâ
Phaáp, vúái möåt cûãa hêìm taåi Bardonneáche (Italia) úã àöå
cao 1344m so vúái mûåc nûúác biïín vaâ cûãa kia taåi
Fourneaux (Phaáp) úã àöå cao 1202m. Maáy khoan àaá
àûúåc sûã duång röång raäi trong dûå aán, trong àoá maáy
khoan gùæn böën àïën taám maáy khoan àûúåc cung cêëp
vaâo nùm 1863 vaâ àûúåc sûã duång cho àïën khi hoaân
thaânh dûå aán vaâo nùm 1870.
- Nùm 1869 laâ möåt nùm quan troång àöëi vúái viïåc xêy
dûång ngêìm vò noá àaánh dêëu sûå kïët thuác thaânh cöng cuãa
tuyïën taâu àiïån ngêìm Tower úã London bùçng caách sûã
duång möåt têëm khiïn (àûúåc thiïët kïë búãi J. H.
Greathead) vaâ voã hêìm bùçng gang. Chiïëc khiïn àûúåc
sûã duång laâ cú súã cuãa hêìu hïët têët caã caác têëm khiïn
àûúâng hêìm sau naây (noá coá hònh troân so vúái khiïn hònh
chûä nhêåt Brunel, àûúåc sûã duång trïn àûúâng hêìm
Thames trûúác àoá). úã àêy ngûúâi ta coân kïët húåp cheân
vûäa phña sau lúáp loát gang àïí lêëp àêìy khoaãng tröëng. Hïå
thöëng naây rêët hiïåu quaã vaâ cho pheáp àaåt tiïën àöå 3m möîi
ngaây. Àûúâng hêìm coá àûúâng kñnh 2,18m vaâ daâi 402m.
- Greathead àaä thûåc hiïån möåt söë phaát triïín hún nûäa
trong cöng nghïå khiïn, bao göìm khiïn mùåt kñn vaâ
duâng caác tia nûúác phaá vúä kïët cêëu àêët, taåo ra àêët thaãi
dûúái daång buân, tûác laâ tiïìn thên cuãa khiïn buân. Möåt
khiïn buân àûúåc sûã duång lêìn àêìu tiïn vaâo nùm 1971 taåi
New Cross úã London, Vûúng quöëc Anh.
- Nùm 1869, Beach thiïët kïë vaâ sûã duång lêìn àêìu tiïn
kñch thuãy lûåc àïí àêíy khiïn vïì phña trûúác taåi Broadway
(New York, Hoa Kyâ).
- Vaâo nhûäng nùm 1880, möåt söë phaát triïín trong caác
maáy àaâo hêìm kiïíu xoay àûúåc ghi nhêån nhû laâ möåt
phêìn cuãa nhûäng nöî lûåc khaác nhau taåi àûúâng hêìm
Channel, Vûúng quöëc Anh.
- Khñ neán àûúåc sûã duång nhû möåt phûúng tiïån ngùn
nûúác chaãy vaâo àûúâng hêìm trong quaá trònh xêy dûång
àûúâng hêìm söng Hudson úã New York vaâ hêìm àûúåc
hoaân thaânh vaâo nùm 1910. Gêìn nhû cuâng luác àoá,
Elbtunnel (cuä) àêìu tiïn dûúái söng Elbe úã Hamburg
cuäng sûã duång khñ neán trong quaá trònh xêy dûång tûâ nùm
1907 àïën 1911. Vuå nöí khñ neán àêìu tiïn xaãy ra vaâo nùm
1909 vúái cöåt nûúác quan saát àûúåc cao túái 8m. Nùm
1830, Lord Cochrane úã Anh àaä àùng kyá bùçng saáng
chïë vïì laâm viïåc trong khñ neán.
- Viïåc sûã duång àêìu tiïn kïët húåp giûäa khiïn vaâ khñ
neán (cuâng vúái lúáp loát bùçng gang àuác) laâ trïn tuyïën
àûúâng sùæt thaânh phöë vaâ Nam Luên Àön. Tuyïën naây
àûúåc hoaân thaânh vaâo nùm 1890 (hiïån laâ möåt phêìn cuãa
tuyïën phña Bùæc trïn hïå thöëng taâu àiïån ngêìm Luên
Àön). Caác àûúâng hêìm laâ caác öëng àöi coá àûúâng kñnh
62 NGÛÚÂI XÊY DÛÅNG SÖË THAÁNG 5 & 6 - 2019
3,1-3,13m. Hêìu hïët caác àûúâng öëng London ban àêìu
àûúåc xêy dûång bùçng kyä thuêåt àaâo múã.
- Àûúâng hêìm Posey úã California, Hoa Kyâ àûúåc xem
laâ àûúâng hêìm àûúâng cao töëc àêìu tiïn sûã duång phûúng
phaáp xêy dûång öëng chòm, àûúåc múã vaâo nùm 1928.
Ngûúâi ta àaä sûã duång öëng theáp daâi 62m àûúåc boåc trong
bï töng vaâ haå xuöëng möåt àûúâng haâo dûúái loâng söng.
- Hêìm dûúái söng Mersey nöëi Liverpool túái
Birkenhead, Vûúng quöëc Anh, àûúåc xêy dûång tûâ nùm
1925 àïën nùm 1933, laâ àûúâng hêìm dûúái nûúác lúán nhêët
tûâng àûúåc xêy dûång túái thúâi àiïím àoá, vúái chiïìu daâi 2
dùåm vaâ 230 yard (3,49 km) vaâ röång àuã cho böën laân xe
lûu thöng.
Trûúác chiïën tranh thïë giúái thûá nhêët, ngûúâi ta àaä xêy
dûång àûúåc 26 àûúâng hêìm giao thöng coá chiïìu daâi lúán
hún 5km, trong àoá coá hêìm daâi nhêët thïë giúái laâ hêìm
Sinplon, daâi 19780m. Vêåt liïåu voã hêìm chuã yïëu laâ àaá
höåc vûäa vöi hoùåc vûäa xi mùng. Maäi àïën nhûäng nùm 70
cuãa thïë kyã XX bï töng múái trúã thaânh vêåt liïåu chuã yïëu
trong xêy dûång cöng trònh ngêím. Sau chiïën tranh thïë
giúái thûá nhêët, nhõp àöå xêy dûång àûúâng hêìm giaãm ài vò
hïå thöëng àûúâng sùæt àaä tûúng àöëi hoaân chónh úã caác
nûúác chêu Êu.
Cuâng vúái hêìm xuyïn nuái, hêìm dûúái nûúác cuäng
àûúåc xêy dûång vúái muåc àñch giao thöng àûúâng sùæt vaâ
àûúâng böå. Hêìm dûúái nûúác àûúåc xêy dûång bùçng
phûúng phaáp khiïn àaâo kïët húåp vúái khñ neán coá voã hêìm
laâ caác têëm lùæp gheáp bùçng gang àuác sùén (vò chöëng chu-
bin). Chó riïng úã New York àaä coá 19 hêìm lúán dûúái
nûúác. Hêìm dûúái nûúác trïn tuyïën àûúâng sùæt ài dûúái
võnh Simonosec, Nhêåt Baãn (1936-1941) daâi 6.330m.
Nhûäng nùm gêìn àêy, ngûúâi ta àaä xêy dûång nhûäng
àûúâng hêìm dûúái nûúác xuyïn biïín daâi kyã luåc, nhû hêìm
qua võnh Suga Nhêåt Baãn daâi 36,2km, hêìm qua eo biïín
Manche nöëi Anh vaâ Phaáp daâi gêìn 40km.
Tuyïën àûúâng têìu àiïån ngêìm úã Luên Àön, Anh vêån
haânh nùm 1853 laâ tuyïën têíu àiïån ngêìm àêìu tiïn trïn
thïë giúái, múã àêìu thúâi kyâ xêy dûång caác hïå thöëng têìu
àiïån ngêím trïn caác thaânh phöë lúán cuãa thïë giúái. Àïën
nay àaä coá trïn 100 hïå thöëng têìu àiïån ngêìm úã trïn 30
nûúác [1].
3. Caác phûúng phaáp thi cöng àûúâng hêìm phöí
biïën hiïån nay
Thi cöng àûúâng hêìm laâ thuêåt ngûä goåi chung
phûúng phaáp thi cöng xêy dûång, kyä thuêåt thi cöng vaâ
quaãn lyá thi cöng caác àûúâng hêìm vaâ cöng trònh ngêìm.
Viïåc xêy dûång caác àûúâng hêìm bao göìm hai giai
àoaån chñnh: àaâo àûúâng hêìm (bao göìm xêy dûång
àûúâng hêìm phuå trúå) vaâ lùæp àùåt thiïët bõ cuãa àûúâng hêìm
(hïå thöëng thöng húi, hïå thöëng chiïëu saáng vaâ an
toaân,...). Trong baâi baáo naây chó nghiïn cûáu úã giai àoaån
thûá nhêët.
Dûåa vaâo tònh hònh têìng àêët maâ àûúâng hêìm xuyïn
qua vaâ sûå phaát triïín phûúng phaáp thi cöng hêìm hiïån
nay, phûúng phaáp thi cöng hêìm coá thïí àûúåc phên ra 2
nhoám: phûúng phaáp àaâo múã (àaâo vaâ lêëp) vaâ phûúng
phaáp àaâo kñn. Nhoám àaâo kñn vúái caác phûúng phaáp
àûúåc toám tùæt sau àêy.
3.1. Phûúng phaáp moã truyïìn thöëng (khoan vaâ
 ÀAÁNH GIAÁ THÛÅC TIÏÎN AÁP DUÅNG VAÂ XU THÏË PHAÁT TRIÏÍN...
nöí truyïìn thöëng)
Xêy dûång hêìm bao göìm hai quaá trònh chñnh: àaâo,
tûác laâ múã hang coá keâm theo viïåc dûång vò chöëng taåm
trong trûúâng húåp cêìn thiïët vaâ xêy voã hêìm: xêy tûúâng,
xêy voâm. Tuyâ thuöåc vaâo àùåc àiïím cuãa cöng trònh vaâ
caác àiïìu kiïån àõa kyä thuêåt, caác quaá trònh naây àûúåc thûåc
hiïån theo nhûäng trònh tûå khaác nhau vaâ múã caác diïån thi
cöng doåc theo hang khaác nhau. Nöåi dung naây xaác àõnh
phûúng phaáp thi cöng hêìm [5].
Tïn goåi “Phûúng phaáp moã“ coá quan hïå tûúng höî
vúái cöng nghiïåp khai khoaáng, úã àêy thûúâng sûã duång
phûúng phaáp àaâo hang truyïìn thöëng bùçng khoan nöí
mòn trong àaá cûáng cuâng vúái caác vò chöëng taåm röìi xêy
voã hêìm vônh cûãu [4,5].
Khoan nöí àïí xêy dûång àûúâng hêìm coá thïí àûúåc sûã
duång trong nhiïìu àiïìu kiïån àõa chêët, tûâ àaá cûáng vúái
cûúâng àöå thêëp, vñ duå: marl, loam, àêët seát, thaåch cao,
phêën, àïën caác loaåi àaá cûáng nhêët, chùèng haån nhû àaá
granit, gneiss, àaá bazan hoùåc thaåch anh. Do phaåm vi
coá thïí sûã duång lúán naây, khoan nöí coá thïí thuêån lúåi cho
caác àiïìu kiïån mùåt àêët rêët thay àöíi. Cöng viïåc khoan nöí
vaâ phaåm vi chöëng àúä cuãa àûúâng hêìm coá thïí àûúåc àiïìu
chónh vúái möîi gûúng àaâo nïëu àûúåc yïu cêìu.
Ngoaâi ra, viïåc àaâo àûúâng hêìm bùçng caách sûã duång
maáy khoan vaâ vuå nöí thûúâng àûúåc ûu tiïn hún so vúái
sûã duång TBM hoùåc maáy àaâo loâ trong möåt söë trûúâng
húåp, vñ duå, àûúâng hêìm tûúng àöëi ngùæn khiïën cho viïåc
chi phñ àêìu tû cao cho maáy àaâo hêìm laâ khöng kinh tïë,
hoùåc khi àöå cûáng cuãa àêët àaá rêët cao, cao àïën mûác caác
duång cuå cùæt goåt seä bõ moân rêët nhanh dêîn àïën sûã duång
maáy khöng hiïåu quaã. Sûã duång khoan nöí cho àûúâng
hêìm coân trong trûúâng húåp yïu cêìu mùåt cùæt ngang
khaác vúái hònh troân hoùåc khi yïu cêìu kñch thûúác àûúâng
hêìm rêët lúán khöng cho pheáp aáp duång maáy àaâo hêìm vò
lyá do kinh tïë hoùåc kyä thuêåt. Nhû vúái têët caã caác phûúng
phaáp àaâo hêìm khaác, phûúng phaáp àaâo hêìm sûã duång
khoan nöí seä laâ kinh tïë nhêët khi sûã duång caác quy trònh
laâm viïåc tûúng tûå vaâ liïn tuåc. Do àoá, khi lêåp kïë hoaåch
cho möåt àûúâng hêìm, caách laâm coá lúåi laâ chia àûúâng
hêìm thaânh caác phêìn coá thïí sûã duång cuâng möåt lûúåc àöì
tiïën àöå vaâ cuâng nhõp àöå chöëng àúä àûúâng hêìm. Nhûúåc
àiïím cuãa phûúng phaáp naây laâ trong quaá trònh khoan
vaâ nöí mòn, caác quy trònh cöng viïåc riïng leã chuã yïëu
àûúåc tiïën haânh tuêìn tûå, àiïìu naây dêîn àïën töëc àöå àaâo
hêìm chêåm hún so vúái àaâo hêìm sûã duång TBM [1].
3.2. Phûúng phaáp múái cuãa AÁo
Phûúng phaáp àaâo hêìm múái cuãa aáo (New Austrian
Tunnelling Method - NATM) àûúåc phaát triïín búãi caác kyä
sû ngûúâi AÁo laâ Ladislaus von Rabcewicz, Leopold
M#ller vaâ Franz Pacher trong nhûäng nùm 1950. Tïn
cuãa phûúng phaáp àûúåc giúái thiïåu vaâo nùm 1962 àïí
phên biïåt vúái “Austrian Tunnelling Method”, ngaây nay
àûúåc goåi laâ “Phûúng phaáp àaâo hêìm cuä cuãa aáo”, möåt
phûúng phaáp khai àaâo sûã duång göî chöëng taåm tûúng tûå
nhû caác phûúng phaáp àûúâng hêìm Bó, Àûác vaâ Anh [3].
Trong phûúng phaáp NATM, viïåc khai àaâo àûúâng
hêìm vêîn thûåc hiïån bùçng khoan nöí, nhûng kïët cêëu
chöëng taåm bùçng göî, theáp... àûúåc thay bùçng kïët cêëu
neo vaâ bï töng phun, hònh thaânh liïn kïët toaân phêìn
NGÛÚÂI XÊY DÛÅNG SÖË THAÁNG 5 & 6 - 2019
giûäa khöëi àaá vaâ kïët cêëu chöëng taåm, àöìng thúâi giaám saát
ào àaåc khöëng chïë biïën daång cuãa khöëi àêët àaá. AÃnh
hûúãng cuãa yïëu töë thúâi gian, liïn quan vúái sûå phaát triïín
cuãa aáp lûåc vaâ thúâi gian töìn taåi öín àõnh cuãa khöng
chöëng khöëi àaá, àûúåc haån chïë möåt caách cú baãn. Cuäng
nhúâ àoá ngay caã trong trûúâng húåp gùåp khöëi àaá xêëu vêîn
coá thïí thi cöng àaâo toaân tiïët diïån vaâ so vúái phûúng
phaáp truyïìn thöëng, àêy thûåc sûå laâ möåt tiïën böå lúán.
Phûúng phaáp NATM àaä àûúåc aáp duång röång raäi trong
ngaânh thi cöng hêìm trïn thïë giúái.
3.3. Phûúng phaáp duâng maáy àaâo caác loaåi
Hiïån nay coá rêët nhiïìu cöng nghïå trong kyä thuêåt àaâo
kñn. Theo àoá kyä thuêåt àaâo kñn àûúåc phên thaânh 3 nhoám
cöng nghïå chñnh: (1) khoan àaâo ngang; (2) kñch àêíy;
(3) sûã duång caác TBM [6].
Nhoám caác cöng nghïå khoan àaâo ngang bao göìm
caác cöng nghïå trong àoá viïåc àaâo hang àûúåc thûåc hiïån
nhúâ caác thiïët bõ maáy moác, khöng cho cöng nhên vaâo
bïn trong hang àaâo. Nhoám naây àûúåc chia thaânh:
- Cöng nghïå khoan guöìng xoùæn (Auger Boring-
AB);
- Cöng nghïå khoan àõnh hûúáng ngang (Horizontal
Directional Drilling-HDD);
- Cöng nghïå àaâo hêìm nhoã (MicroTunneling-MT);
- Cöng nghïå àoáng öëng (Pipe Ramming-PR).
Caã hai cöng nghïå kñch àêíy (Pipe Jacking-PJ) vaâ sûã
duång maáy àaâo hêìm (Tunnelling Boring Machine-TBM)
àïìu yïu cêìu cöng nhên vaâo bïn trong hang àaâo trong
quaá trònh àaâo àêët vaâ quaá trònh thi cöng. Tuy nhiïn,
cöng nghïå kñch àêíy khaác vúái cöng nghïå TBM úã kïët
cêëu chöëng àúä thaânh hang àaâo. Cöng nghïå kñch àêíy sûã
duång nhûäng àoaån cöng trònh ngêìm àûúåc chïë taåo sùén,
caác àoaån cöng trònh ngêìm múái àûúåc nöëi tiïëp vaâ àêíy
vaâo trong àêët nïìn nhúâ hïå thöëng kñch àêíy àùåt taåi giïëng
àiïìu khiïín kïët húåp vúái àaâo àêët. Trong khi àoá cöng nghïå
TBM sûã duång caác thiïët bõ maáy àaâo àïí àaâo àêët, kïët cêëu
chöëng àúä àûúåc thi cöng ngay taåi bïn trong cöng trònh
ngêìm [6].
Ngoaâi caách phên loaåi caác phûúng phaáp thi cöng
nïu trïn, ngûúâi ta coân duâng caách phên loaåi khaác àöëi
vúái nhoám àaâo kñn, àoá laâ chia thaânh phûúng phaáp àaâo
hêìm thöng thûúâng vaâ àaâo hêìm bùçng cú giúái [7]:
- Theo àõnh nghôa cuãa Hiïåp höåi xêy dûång hêìm quöëc
tïë (ITA), cöng nghïå àaâo hêìm thöng thûúâng laâ xêy dûång
caác hang àaâo dûúái moåi hònh daång vúái quy trònh xêy
dûång theo chu kyâ:
+ Àaâo àêët bùçng caách sûã duång phûúng phaáp khoan
nöí hoùåc duâng maáy àaâo àêët cú khñ (maáy cùæt goåt, maáy
àaâo gêìu xuác, maáy cùæt thuãy lûåc...);
+ Doån deåp àêët àaá thaãi;
+ Lùæp àùåt caác thaânh phêìn chöëng àúä chñnh nhû:
dêìm hay sûúân theáp, bu löng àêët hoùåc àaá, bï töng phun
khöng hoùåc coá gia cöë lûúái theáp.
- Cuäng theo ITA, àaâo hêìm bùçng cú giúái laâ kyä thuêåt
àaâo hêìm bùçng thiïët bõ coá lûúäi cùæt caâo hoùåc àôa (xoay
hoùåc khöng xoay).
Kyä thuêåt thi cöng àûúâng hêìm chuã yïëu nghiïn cûáu
giaãi quyïët caác phûúng aán vaâ biïån phaáp kyä thuêåt cêìn
thiïët cho caác loaåi phûúng phaáp thi cöng àûúâng hêìm
63
 ÀAÁNH GIAÁ THÛÅC TIÏÎN AÁP DUÅNG VAÂ XU THÏË PHAÁT TRIÏÍN...
noái trïn (nhû phûúng aán vaâ biïån phaáp thi cöng àaâo,
tiïën sêu, che chùæn, xêy voã); biïån phaáp thi cöng khi
àûúâng hêìm ài qua caác vuâng àõa chêët àùåc biïåt (nhû àêët
trûúng núã, hang àöång castú, àêët suåt, caát chaãy, têìng àêët
coá khñ mïtan…); phûúng phaáp vaâ caác phûúng thûác
thöng gioá, chöëng buåi, phoâng khñ àöåc, chiïëu saáng, cung
cêëp àiïån nûúác vaâ caác phûúng phaáp ào àaåc, giaám saát,
khöëng chïë àöëi vúái caác thay àöíi giúái chêët cuãa hêìm.
Quaãn lyá, thi cöng àûúâng hêìm chuã yïëu giaãi quyïët
thiïët kïë töí chûác thi cöng (nhû lûåa choån phûúng aán thi
cöng, biïån phaáp kyä thuêåt thi cöng, böë trñ hiïån trûúâng,
khöëng chïë tiïën àöå, cung ûáng vêåt liïåu, lao àöång, maáy
moác...) vaâ möåt söë vêën àïì khaác nhû quaãn lyá kyä thuêåt,
kïë hoaåch, chêët lûúång, kinh tïë...
4. Toám tùæt lõch sûã ngaânh xêy dûång hêìm úã Viïåt
Nam vaâ xu thïë phaát triïín
4.1. Lõch sûã ngaânh xêy dûång hêìm úã Viïåt Nam
Lõch sûã xêy dûång cöng trònh ngêìm úã Viïåt Nam xuêët
hiïån tûúng àöëi muöån so vúái thïë giúái. Caác àûúâng hêìm
àûúåc biïët àïën trong giai àoaån ngûúâi Phaáp tiïën haânh
khai thaác thuöåc àõa cuöëi thïë kyã XIX, àêìu thïë kyã XX. Khi
àoá, caác tuyïën giao thöng àûúâng böå vaâ àûúâng sùæt àûúåc
xêy dûång trïn khùæp Viïåt Nam. Tuy nhiïn, hêìm giao
thöng chó àûúåc xêy dûång trïn caác tuyïën àûúâng sùæt, cuå
thïí laâ:
- Tuyïën àûúâng sùæt Bùæc - Nam tûâ Haâ Nöåi vaâo Saâi
Goân àûúåc xêy dûång tûâ nùm 1888 àïën nùm 1936 vúái
töíng chiïìu daâi 1.726km. Töíng söë hêìm trïn tuyïën laâ 27
caái vúái töíng chiïìu daâi 8.335m, àaánh söë thûá tûå tûâ Bùæc
vaâo Nam. Hêìm söë 1 nùçm taåi khu gian Ngoåc Lêm - Laåc
Sún (tónh Quaãng Bònh) vaâ hêìm söë 27 (cuöëi cuâng) nùçm
taåi khu gian Lûúng Sún - Nha Trang (tónh Khaánh Hoâa).
Hêìm daâi nhêët laâ hêìm söë 18 coá tïn goåi hêìm Baboneau
(coân goåi laâ hêìm Àeâo Caã) daâi 1.197m. Hêìm Liïn Chiïíu
(hêìm àêìu Nam àêìu tiïn cuãa Haãi Vên) daâi thûá hai úã Viïåt
Nam (khoaãng 945m) [8].
- ÚÃ phña Bùæc tuyïën Haâ Nöåi - Laång Sún coá 8 hêìm
vúái töíng chiïìu daâi laâ 3.133,4m.
- Tuyïën àûúâng sùæt Phan Rang - Àaâ Laåt àûúåc ngûúâi
Phaáp nghiïn cûáu tûâ nùm 1898 vaâ khúãi cöng xêy dûång
nùm 1908 theo lïånh cuãa toaân quyïìn Paul Doumer.
Àïën nùm 1932 chñnh thûác hoaân thaânh toaân tuyïën vúái
chiïìu daâi 89km. Trïn tuyïën coá 5 àûúâng hêìm vúái töíng
chiïìu daâi 1.090m, daâi nhêët laâ hêìm söë 3 (630m) trïn
àoaån Traåm Haânh - Cêìu Àêët. Tuyïën naây àaä bõ ngûng
hoaåt àöång tûâ nùm 1972 [9].
Trûúác Caách maång Thaáng Taám coân ghi nhêån nùm
1930 coá xêy dûång hêìm giao thöng thuãy Ruá Coác (úã xaä
Nam Sún, huyïån Anh Sún, tónh Nghïå An), hêìm ngêìm
xuyïn qua nuái giuáp cho thuyïìn beâ ài laåi tûâ phña thûúång
lûu xuöëng haå lûu söng Lam àï traánh ài qua àêåp nûúác
Àö Lûúng [1,4].
Trong thúâi gian chöëng Phaáp vaâ chöëng Myä, àaä coá
nhiïìu cöng trònh ngêìm àûúåc xêy dûång phuåc vuå quöëc
phoâng nhûng khöng àûúåc cöng böë, ngoaâi ra coân coá
möåt söë hêìm cuäng àûúåc xêy dûång àïí khai thaác than vaâ
khoaáng saãn [1,4].
Sau nùm 1975, kyä thuêåt thi cöng hêìm bùæt àêìu möåt
chûúng múái vúái viïåc xêy dûång thuãy àiïån Söng Àaâ -
64 NGÛÚÂI XÊY DÛÅNG SÖË THAÁNG 5 & 6 - 2019
nhaâ maáy thuãy àiïån ngêìm lúán nhêët Àöng Nam AÁ (1979-
1994). Töí húåp cöng trònh ngêìm thuãy àiïån Hoâa Bònh
àûúåc böë trñ têåp trung thaânh möåt hïå thöëng liïn hoaân
thuêån tiïån theo àõa hònh cuãa tuyïën àêåp Hoâa Bònh, phuâ
húåp vúái tònh hònh àõa chêët, àaãm baão öín àõnh cho cöng
trònh vaâ àùåc biïåt thuêån lúåi cho viïåc vêån haânh, chuyïín
taãi àiïån lïn hïå thöëng phên phöëi, caác traåm biïën thïë
110KV, 220KV vaâ 500KV trong cuâng möåt khu vûåc taåi
búâ traái söng Àaâ. Toaân böå hïå thöëng cöng trònh ngêìm
àûúåc àùåt dûúái nuái nhö ra söng coá nïìn àaá liïn tuåc goåi
laâ àöìi 206. Viïåc böë trñ toaân böå cöng trònh nùng lûúång úã
búâ traái àaä coá nhiïìu ûu àiïím nhû sûã duång àûúåc cöng
trònh ngêìm thoaát luä trong giai àoaån thi cöng àïí laâm
öëng xaã töí maáy 1 vaâ 2 trong thúâi gian àêìu vêån haânh, khi
maâ toaân böå tuyïën nùng lûúång chûa thïí hoaân chónh
àûúåc. Töí húåp cöng trònh ngêìm bao göìm 83 haång muåc
cöng nghïå vaâ vêån haânh lêu daâi vaâ 32 haång muåc cöng
trònh àïí thi cöng. Möåt söë thöng tin chñnh vïì hïå thöëng
naây àûúåc taác giaã Phan Àònh Àaåi ghi laåi nhû sau [10]:
Hònh 1. Gian ngêìm àùåt caác töí maáy phaát cuãa thuãy àiïån Hoâa Bònh
(Nguöìn: Internet)
- Gian nhaâ maáy thuãy àiïån göìm 8 töí maáy, cöng suêët
möîi töí laâ 240MW coá kñch thûúác àaâo khaá lúán vúái chiïìu
cao tûâ àaáy öëng huát àïën àónh voâm gian maáy laâ 53m,
chiïìu röång 22m vaâ chiïìu daâi 280m.
- Hêìm traåm biïën thïë laâ hêìm lúán thûá 2 coá kñch thûúác
cao 20m, röång 15m àùåt 8 maáy biïën thïë àiïån, chaåy doåc
song song vúái gian maáy.
- 8 hêìm dêîn nûúác vaâo coá àûúâng kñnh 8m döëc 450.
- 3 hêìm xaã goåi laâ hêìm dêîn nûúác ra cuãa nhaâ maáy coá
kñch thûúác lúán hònh loe cao 19m, röång 17m, möîi hêìm
duâng àïí thoaát nûúác cho 2 töí maáy. Riïng töí maáy 1 vaâ
2 duâng àûúâng hêìm xaã luä thi cöng laâm hêìm xaã.
- Hïå thöëng cöng trònh ngêìm coá töíng chiïìu daâi theo
thiïët kïë laâ 14.200m vaâ khöëi lûúång àaá phaãi àaâo laâ
1.177.000m3.
Lêìn àêìu tiïn ngaânh thi cöng hêìm Viïåt Nam thûåc
hiïån cöng taác àaâo ngêìm vaâ àöí bï töng ngêìm trong
àiïìu kiïån vö cuâng khoá khùn sau thúâi kyâ chiïën tranh aác
liïåt úã nûúác ta. Nhúâ sûå giuáp àúä cuãa Liïn Xö (trûúác àêy),
têåp thïí kyä sû vaâ cöng nhên Viïåt Nam vûâa hoåc, vûâa
laâm, àaä saáng taåo caách laâm phuâ húåp àïí hoaân thaânh xêy
lùæp möåt nhaâ maáy thuãy àiïån ngêìm chêët lûúång töët, àaãm
baão vêån haânh an toaân vaâ coá kyä thuêåt, myä thuêåt cao.
Têåp thïí àoá àaä nhanh choáng trûúãng thaânh, sau khi xêy
 ÀAÁNH GIAÁ THÛÅC TIÏÎN AÁP DUÅNG VAÂ XU THÏË PHAÁT TRIÏÍN...
dûång xong cöng trònh thuãy àiïån Hoâa Bònh àaä trúã thaânh
lûåc lûúång chuã yïëu àïí xêy dûång caác cöng trònh quan
troång khaác cuãa àêët nûúác nhû cöng trònh thuãy àiïån Yaly,
Àa Mi, Haâm Thuêån...
Vïì àûúâng hêìm giao thöng, nùm 1995-1997, chuáng
ta cuäng xêy dûång hêìm àûúâng böå Döëc Xêy daâi khoaãng
100m khi nêng cêëp quöëc löå 1A, taåi khu vûåc giaáp ranh
tónh Ninh Bònh vaâ Thanh Hoáa [1,4].
Quaá trònh xêy dûång hêìm úã Viïåt Nam chó thûåc sûå
àûúåc phaát triïín tûâ àêìu nhûäng nùm 2000 trúã laåi àêy vúái
möåt loaåt caác cöng trònh hêìm phuåc vuå cho giao thöng,
thuãy àiïån - thuãy lúåi. Trong hai nùm 2001-2002, hêìm A
Roaâng 1 nùçm trïn àûúâng Höì Chñ Minh vúái chiïìu daâi
453m, tiïëp àoá laâ A Roaâng 2 vúái chiïìu daâi 150m àûúåc
hoaân thaânh, caã hai hêìm coá chiïìu röång 10m, chiïìu cao
7m. Thaáng 6 nùm 2005, hêìm àûúâng böå Haãi Vên vúái
chiïìu daâi 6.290m, chiïìu röång 10m, chiïìu cao 7,5m
cuäng àûúåc àûa vaâo sûã duång. Hêìm àûúâng böå Àeâo
Ngang daâi 495m coá chiïìu röång 11,5m, cao 7,5m vúái 6
laân xe, möîi laân röång 3,5m hoaân thaânh vaâo thaáng 8
nùm 2004. Cuâng vúái àoá laâ rêët nhiïìu àûúâng hêìm thuãy
àiïån cuäng àûúåc thi cöng vaâ àûa vaâo sûã duång nhû:
àûúâng hêìm thuãy àiïån Àaåi Ninh coá chiïìu daâi 11.254m,
àûúâng kñnh 4,5m; àûúâng hêìm thuãy àiïån Buön Kuöëp
trïn söng Srïpok coá chiïìu daâi gêìn 9km...
Trong möåt vaâi nùm gêìn àêy vúái nhu cêìu àêìu tû vïì
haå têìng giao thöng ngaây caâng tùng, chuáng ta àaä thi
cöng möåt söë hêìm phuåc vuå giao thöng nhû hêìm Thuã
Thiïm vûúåt söng Saâi Goân thöng xe nùm 2011, hêìm
Àeâo Caã daâi 4,1km àûúåc àûa vaâo sûã duång thaáng 8 nùm
2017, hêìm Cöí Maä, hêìm Cuâ Möng... vaâ àùåc biïåt laâ
àang tiïën haânh thi cöng múã röång àûúâng hêìm Haãi Vên.
Àûúâng sùæt àö thõ cuäng bùæt àêìu àûúåc quan têm quy
hoaåch vaâ triïín khai xêy dûång. Coá 2 tuyïën hêìm àûúâng
sùæt àö thõ àang xêy dûång laâ Bïën Thaânh - Suöëi Tiïn
(thaânh phöë Höì Chñ Minh) vaâ Nhöín - Ga Haâ Nöåi (Haâ
Nöåi).
4.2. Nhûäng tiïën böå cuãa ngaânh xêy dûång hêìm
Viïåt Nam
Cuâng vúái sûå phaát triïín chung cuãa àêët nûúác, ngaânh
xêy dûång hêìm úã Viïåt Nam cuäng coá sûå phaát triïín vûúåt
bêåc trong nhûäng nùm qua. Tûâ chöî hêìu hïët caác cöng
Hònh 2. Hêìm àûúâng böå Haãi Vên 1 vaâ 2 àaánh dêëu sûå trûúãng thaânh
trong viïåc aáp duång cöng nghïå thi cöng theo phûúng phaáp NATM
cuãa ngûúâi xêy dûång hêìm Viïåt Nam (Nguöìn: Internet).
NGÛÚÂI XÊY DÛÅNG SÖË THAÁNG 5 & 6 - 2019
trònh xêy dûång hêìm úã nûúác ta chuã yïëu thi cöng theo
caác phûúng phaáp thi cöng khoan nöí truyïìn thöëng thò
cho àïën nay nhûäng ngûúâi xêy dûång hêìm Viïåt Nam àaä
vaâ àang laâm chuã nhûäng cöng nghïå thi cöng hêìm hiïån
àaåi nhû cöng nghïå thi cöng hêìm theo phûúng phaáp
NATM, cöng nghïå TBM, cöng nghïå hêìm dòm...
Vúái cöng nghïå thi cöng hêìm theo phûúng phaáp
NATM, phûúng phaáp laâm hêìm múái cuãa aáo naây rêët tiïn
tiïën vaâ phöí quaát trong moåi àõa hònh, àõa chêët. Caác cöng
nhên, kyä sû ngûúâi Viïåt lêìn àêìu tiïëp cêån phûúng phaáp
naây vaâo nùm 2000 úã hêìm Haãi Vên. Phûúng phaáp
NATM lêëy phun bï töng vaâ neo laâm biïån phaáp che
chöëng chuã yïëu, thöng qua giaám saát ào àaåc khöëng chïë
biïën daång giúái haån, tiïån cho viïåc phaát huy phûúng
phaáp thi cöng duâng nùng lûåc tûå chõu taãi cuãa àêët àaá...
Khi triïín khai dûå aán hêìm Haãi Vên, toaân böå caác khêu tûâ
thiïët kïë, thi cöng, giaám saát àïìu do ngûúâi Nhêåt àaãm
nhêån. Ngûúâi Viïåt chó tham gia vúái tû caách nhaâ thêìu
phuå. Thïë nhûng, chuáng ta àaä hoåc rêët nhanh. Àïí àïën khi
thûåc hiïån hêìm àeâo Ngang, hún möåt nûãa cöng viïåc do
ngûúâi Viïåt àaãm nhêån. Àïën dûå aán hêìm àeâo Caã, ngûúâi
Viïåt àaä vûún lïn laâm chuã cöng nghïå khoan hêìm naây.
Chó möåt söë ñt chuyïn gia Nhêåt Baãn giuáp sûác trong khêu
tû vêën thiïët kïë vaâ tû vêën giaám saát, coân laåi toaân böå àïìu
do caác chuyïn gia, kyä sû ngûúâi Viïåt àaãm nhêån. Àïën
cöng trònh hêìm Cuâ Möng vaâ hêìm Haãi Vên 2 thò àaãm
nhiïåm toaân böå laâ cöng nhên, kyä sû ngûúâi Viïåt [11].
ÚÃ Viïåt Nam cöng nghïå thi cöng hêìm bùçng maáy
khoan hêìm toaân tiïët diïån TBM (Tunnel Boring
Machine) àûúåc aáp duång lêìn àêìu tiïn vaâo nùm 2004, úã
thuãy àiïån Àaåi Ninh. Àoá laâ hïå thöëng thiïët bõ Tunel
Boring Machine (TBM) do yá saãn xuêët theo cöng nghïå
hiïån àaåi nhêët thïë giúái coá giaá trõ trïn 8 triïåu baãng Anh.
Theo caác chuyïn gia, hïå thöëng TBM àûúåc gùæn 37 muäi
khoan àùåc biïåt úã phêìn àêìu vaâ möåt hïå thöëng bùng
chuyïìn daâi 190m nïn coá khaã nùng thi cöng hoaân
chónh 1,3m àûúâng hêìm coá àûúâng kñnh röång 5,8m chó
trong 20 phuát, trong khi àoá nïëu theo phûúng phaáp
truyïìn thöëng phaãi mêët 24 giúâ múái hoaân thaânh àûúåc 7m
àûúâng hêìm. Tuy nhiïn khi àoá nhûäng ngûúâi àiïìu haânh
laâ Nhêåt (Nhaâ thêìu Cty KUMAGAI Nhêåt), ngûúâi vêån
haânh TBM vaâ caác cöng taác phuå trúå àïën tûâ caác nûúác
khaác, ngûúâi Viïåt Nam höî trúå.
Sau naây möåt Cöng ty cuãa Viïåt Nam laâ Cöng ty Cöí
phêìn Xêy dûång 47 (Böå Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïín
Nöng thön), thûåc hiïån viïåc khoan hêìm bùçng TBM cho
dûå aán thuãy àiïån Àa Nhim múã röång taåi Lêm Àöìng vaâ
thuãy àiïån Thûúång Kontum. Ngûúâi cuãa cöng ty àûúåc
hûúáng dêîn vaâ vêån haânh dûúái sûå chó àaåo cuãa bïn cung
cêëp maáy TBM laâ haäng Robbins.
Möåt cöng ty khaác laâ FECON, cuäng coá àöåi nguä àûúåc
àûa ài nûúác ngoaâi àaâo taåo vaâ hûúáng dêîn baâi baãn. Vaâ
vaâo thaáng 5/2017, FECON àaä gêy êën tûúång maånh vúái
giúái chuyïn mön khi trúã thaânh nhaâ thêìu Viïåt Nam àêìu
tiïn tham gia vêån haânh robot àaâo hêìm TBM taåi dûå aán
àûúâng sùæt àö thõ thaânh phöë Höì Chñ Minh tuyïën söë 1
àoaån Bïën Thaânh - Suöëi Tiïn dûúái sûå hûúáng dêîn vaâ
chuyïín giao cöng nghïå cuãa caác chuyïn gia Nhêåt Baãn
[12].
65
 ÀAÁNH GIAÁ THÛÅC TIÏÎN AÁP DUÅNG VAÂ XU THÏË PHAÁT TRIÏÍN...
Vúái cöng nghïå hêìm dòm àêy laâ möåt phûúng phaáp
thi cöng nhanh vaâ hiïåu quaã, àûúåc nhiïìu nûúác trïn thïë
giúái aáp duång, àùåc biïåt laâ úã Nhêåt Baãn, àêët nûúác coá
nhiïìu àaão vaâ hoå àaä laâm rêët thaânh cöng. úã uác, Höìng
Köng cuäng àaä laâm hêìm dòm. úã Viïåt Nam vaâ Àöng Nam
aá thò hêìm Thuã Thiïm laâ hêìm dòm àêìu tiïn. Obayashi
(Nhêåt Baãn) laâ möåt têåp àoaân lúán coá kinh nghiïåm vïì thi
cöng hêìm dòm, àêy cuäng laâ àún võ thêìu xêy dûång cöng
trònh naây. Tuy laâ do nhaâ thêìu nûúác ngoaâi thi cöng
nhûng thöng qua quaá trònh naây, nhûäng kiïën thûác, kinh
nghiïåm thûåc tiïîn vö cuâng quyá giaá vïì kyä thuêåt, cöng
nghïå lai dùæt, thi cöng lùæp àùåt hêìm dòm... àaä àûúåc tñch
luäy, àuác kïët vaâ möåt àöåi nguä chuyïn gia, caán böå, cöng
nhên kyä thuêåt trong lônh vûåc thi cöng hêìm dòm àaä àûúåc
hònh thaânh, taåo tiïìn àïì cho sûå phaát triïín ngaânh xêy
dûång cêìu, hêìm vaâ giao thöng vêån taãi cuãa thaânh phöë
Höì Chñ Minh noái riïng, caã nûúác noái chung.
Ngoaâi ra hiïån nay ngaânh xêy dûång hêìm úã nûúác ta
cuäng àaä vaâ àang tiïëp cêån vúái cöng nghïå thi cöng hêìm
hiïån àaåi khaác nhû phûúng phaáp kñch àêíy (Pipe jack-
ing/Microtunnelling).
4.3. Xu thïë phaát triïín vaâ vêën àïì cöng nghïå thi
cöng
a) Vïì cöng trònh ngêìm àö thõ
Trïn thïë giúái, viïåc phaát triïín cöng trònh ngêìm àö thõ
àaä coá tûâ rêët lêu. Viïåc phaát triïín cöng trònh ngêìm trong
àö thõ khöng chó laâ giao thöng ngêìm maâ noá coân bao
göìm rêët nhiïìu haång muåc cöng trònh khaác nhû: hïå
thöëng nhaâ ga vaâ àûúâng taãi àiïån ngêìm, gara ötö vaâ baäi
àöî xe ngêìm, hêìm giao thöng àûúâng böå, têìng hêìm nhaâ
cao têìng, caác trung têm vùn hoaá thûúng maåi, dõch vuå
ngêìm, hïå thöëng kyä thuêåt àa nùng, hïå thöëng thoaát nûúác
lúán, caác cöng trònh phoâng vïå dên sûå... Nhiïìu àö thõ coá
cöng trònh ngêìm khöng xêy dûång hïå thöëng àûúâng dêy,
àûúâng öëng, caác tuyïën àûúâng taâu àiïån ngêìm, baäi àïí xe,
hêìm àûúâng ötö, àûúâng böå hiïån àaåi maâ àang cho ra àúâi
nhûäng “àö thõ ngêìm”, thaânh phöë phaát triïín hûúáng vïì
phña dûúái mùåt àêët traã laåi möåt phêìn bïì mùåt traái àêët cho
thiïn nhiïn nguyïn thuãy [13].
Taåi Viïåt Nam, trong nhûäng nùm gêìn àêy, töëc àöå àö
thõ hoaá cuãa nûúác ta ngaây caâng nhanh, hïå thöëng àö thõ
phaát triïín caã vïì söë lûúång, chêët lûúång vaâ quy mö. Àùåc
biïåt laâ úã caác àö thõ lúán nhû thaânh phöë Höì Chñ Minh vaâ
Haâ Nöåi, töëc àöå phaát triïín noáng taåo ra caác aáp lûåc vïì haå
têìng àö thõ, vïì nhaâ úã, vùn phoâng, giao thöng àö thõ vaâ
khöng gian cöng cöång trong àö thõ... Quyä àêët bïì mùåt
cuãa caác àö thõ lúán àaä úã tònh traång gêìn nhû caån kiïåt, caác
khöng gian xanh, khöng gian cöng cöång ngaây caâng bõ
thu heåp, khiïën ngûúâi dên àö thõ caãm thêëy bûác böëi...
Nhûäng àiïìu naây cöång vúái nhu cêìu vïì tñnh vùn minh,
hiïån àaåi vaâ myä quan àö thõ àaä vaâ àang àoâi hoãi viïåc
phaát triïín phaãi hûúáng àïën khaã nùng têån duång, phaát
triïín song song caã vïì chiïìu cao lêîn chiïìu sêu cuãa àö
thõ. Trong àoá, vêën àïì vïì chiïìu cao àö thõ àaä àûúåc chuá
yá phaát triïín trong nhûäng nùm gêìn àêy nhûng vêën àïì
chiïìu sêu, vêën àïì khöng gian ngêìm thò dûúâng nhû
chûa àûúåc chuá yá àïën. Nhûäng àiïìu naây dêîn àïën möåt
thûåc traång hïët sûác bêët cêåp trong viïåc phaát triïín khöng
gian ngêìm àö thõ - möåt xu thïë têët yïëu maâ chuáng ta phaãi
66 NGÛÚÂI XÊY DÛÅNG SÖË THAÁNG 5 & 6 - 2019
tñnh toaán àïën.
Theo Quy hoaåch chung xêy dûång Thuã àö àïën nùm
2030 vaâ têìm nhòn àïën nùm 2050 [14], maång lûúái
àûúâng sùæt àö thõ göìm 8 tuyïën vúái töíng chiïìu daâi
khoaãng 318 km, trong àoá caác tuyïën 2, 3, 4 vaâ 5 coá
àûúâng ngêìm. Coân theo Quy hoaåch chung xêy dûång
thaânh phöë Höì Chñ Minh àïën nùm 2025 [15], 6 tuyïën
àûúâng ngêìm cuäng àûúåc quy hoaåch xêy dûång. Caác
thaânh phöë lúán khaác nhû Haãi Phoâng, Àaâ Nùéng... cuäng
dûå kiïën xêy dûång taâu àiïån ngêìm. Bïn caånh àoá, nhu
cêìu vïì hïå thöëng àûúâng ngêìm cho thoaát nûúác, àùåt
àûúâng dêy... cuäng rêët lúán. Àïí xêy dûång caác khöng gian
ngêìm trong thaânh phöë trong àiïìu kiïån thi cöng chêåt
heåp, rêët haån chïë viïåc sûã duång phûúng phaáp àaâo múã.
Do àoá, caác biïån phaáp kyä thuêåt thi cöng chuã yïëu laâ sûã
duång TBM vaâ cöng nghïå kñch àêíy öëng Pipe Jacking.
b) Vïì hïå thöëng hêìm giao thöng trïn quöëc löå, cao
töëc, àûúâng sùæt vaâ hêìm thuãy àiïån
Theo Quy hoaåch phaát triïín giao thöng vêån taãi
àûúâng böå àïën nùm 2020 vaâ àõnh hûúáng àïën 2030
àûúåc Thuã tûúáng Chñnh phuã phï duyïåt [16], quy hoaåch
xaác lêåp maång àûúâng böå cao töëc Viït Nam göìm 21
tuyïën vúái töíng chiïìu daâi 6.411km trong àoá coá rêët nhiïìu
cöng trònh hêìm àûúåc dûå kiïën xêy dûång trïn caác tuyïën
cao töëc trong quy hoaåch nhû: Tuyïën cao töëc Bùæc -
Nam göìm 02 tuyïën vúái töíng chiïìu daâi khoaãng 3.083
km vúái dûå kiïën söë hêìm àûúåc xêy dûång trïn tuyïën laâ 27
hêìm. Caác tuyïën cao töëc dûå kiïën xêy dûång nhû cao töëc
Àöng Àùng (Lang Sún) - Traâ Lônh (Cao Bùçng), cao töëc
Quy Nhún (Bònh Àõnh) - Pleiku (Gia Lai), cao töëc Dêìu
Giêy (Àöìng Nai) - Àaâ Laåt (Lêm Àöìng)... khi xêy dûång
cuäng seä coá möåt söë hêìm giao thöng trïn tuyïën.
Vïì àûúâng sùæt, theo baáo caáo Nghiïn cûáu lêåp dûå aán
cho caác dûå aán àûúâng sùæt cao töëc àoaån Haâ Nöåi - Vinh
vaâ thaânh phöë Höì Chñ Minh - Nha Trang thò trïn àoaån
Haâ Nöåi - Vinh seä coá 8 võ trñ xêy dûång hêìm vúái töíng
chiïìu daâi trïn tuyïën hêìm laâ 15,4km, coân trïn àoaån
tuyïën tûâ thaânh phöë Höì Chñ Minh - Nha Trang dûå kiïën
coá 9 võ trñ xêy dûång hêìm vúái töíng chiïìu daâi trïn tuyïën
hêìm laâ 34,279km [17].
Vïì hêìm thuãy àiïån, theo thöëng kï quy hoaåch caác dûå
aán thuãy àiïån trïn bêåc thang caác söng lúán, àïën nay, caác
cêëp coá thêím quyïìn àaä phï duyïåt quy hoaåch töíng söë
110 dûå aán thuãy àiïån bêåc thang coá töíng cöng suêët
17.540 MW. Trong àoá, àaä àûa vaâo vêån haânh khai thaác
68 dûå aán, àang thi cöng xêy dûång 25 dûå aán, àang
nghiïn cûáu àêìu tû 14 dûå aán, chûa nghiïn cûáu àêìu tû
3 dûå aán [18].
Quy hoaåch thuãy àiïån nhoã: Tñnh àïën hïët thaáng 6
nùm 2017, cöng taác raâ soaát thuãy àiïån nhoã vïì cú baãn
àaä tûúng àöëi àêìy àuã, chi tiïët trïn phaåm vi caã nûúác,
àaãm baão caác yïu cêìu Nghõ quyïët 62 cuãa Quöëc höåi.
Töíng thïí quy hoaåch thuãy àiïån nhoã trïn àõa baân toaân
quöëc sau raâ soaát laâ 713 dûå aán vúái töíng cöng suêët
7.217,64 MW. Trong àoá, àaä àûa vaâo vêån haânh khai
thaác 264 dûå aán, àang thi cöng xêy dûång 146 dûå aán,
àang nghiïn cûáu àêìu tû 250 dûå aán, chûa nghiïn cûáu
àêìu tû 53 dûå aán [18].
Nhû vêåy vúái gêìn 300 dûå aán àang nghiïn cûáu àêìu
 ÀAÁNH GIAÁ THÛÅC TIÏÎN AÁP DUÅNG VAÂ XU THÏË PHAÁT TRIÏÍN...
tû xêy dûång thò söë hêìm thuãy àiïån trong thúâi gian túái laâ
rêët lúán.
Vúái caác dûå aán hêìm giao thöng vaâ hêìm thuãy àiïån,
phûúng phaáp thi cöng bùçng khoan nöí (bao göìm khoan
nöí truyïìn thöëng vaâ phûúng phaáp múái cuãa AÁo) vêîn seä
laâ lûåa choån haâng àêìu do àùåc àiïím kyä thuêåt vaâ tñnh kinh
tïë cuãa phûúng phaáp. Bïn caånh àoá, maáy àaâo cuäng dêìn
àûúåc àûa vaâo sûã duång laâm àa daång hún caác phûúng
aán thi cöng nhûng cuäng seä laâ möåt thaách thûác àöëi vúái
caác nhaâ thêìu Viïåt Nam caã vïì trònh àöå kyä thuêåt lêîn vïì
vöën àêìu tû.
5. Kïët luêån
Cöng trònh hêìm ngaây caâng coá vai troâ to lúán trong
viïåc phaát triïín kinh tïë - xaä höåi cuãa àêët nûúác. Trong caác
cöng nghïå xêy dûång cöng trònh ngêìm, phûúng phaáp
khoan nöí àang àûúåc aáp duång nhiïìu vaâ vêîn seä laâ chuã
àaåo trong thúâi gian túái. Cuâng vúái àoá, cöng nghïå TBM
vaâ cöng nghïå kñch àêíy öëng Pipe Jacking laâ xu thïë têët
yïëu khi xêy dûång caác àûúâng hêìm trong thaânh phöë.
Quaá trònh xêy dûång caác cöng trònh ngêìm cuäng laâ quaá
trònh tûâng bûúác laâm chuã cöng nghïå, trûúãng thaânh vaâ
lúán maånh cuãa caác doanh nghiïåp xêy dûång Viïåt Nam.
Tuy nhiïn, khoá khùn lúán nhêët àöëi vúái caác doanh nghiïåp
xêy dûång hêìm Viïåt Nam laâ haån chïë vïì trang thiïët bõ vaâ
tiïìn vöën laâm aãnh hûúãng àïën khaã nùng caånh tranh trïn
thõ trûúâng. Viïåc àaánh giaá àuáng nùng lûåc baãn thên, nùæm
bùæt xu thïë phaát triïín vaâ choån hûúáng àêìu tû phuâ húåp laâ
nhûäng vêën àïì maâ caác doanh nghiïåp xêy dûång hêìm
Viïåt Nam cêìn quan têm hún nûäa, xuêët phaát tûâ àoâi hoãi
cuãa thûåc tïë khaách quan vaâ vò tûúng lai cuãa caác doanh
nghiïåp.

TAÂI LIÏåU THAM KHAÃO
1. Nghiïm Hûäu Haånh (2012). Baâi giaãng mön hoåc Cöng trònh
ngêìm. Àaåi hoåc Thuãy lúåi, Haâ Nöåi.
2. Muir Wood A. (2000). Tunnelling: Management by Design,
Spon, London and New York.
3. Chapman, D. N., Metje, N., & Stark, A. (2017). Introduction to
tunnel construction. Crc Press.
BAÂI HOÅC TÛÂ NHÛÄNG
SÛÅ CÖË CÖNG TRÒNH...
(Tiïëp theo trang 54)
(4) Cùn cûá vaâo thöëng kï vaâ phên tñch caác loaåi hònh
sûå cöë, cêìn laâm töët cöng taác töíng húåp cuäng nhû cöng
taác lêåp kïë hoaåch vaâ àûa ra caác giaãi phaáp ûáng cûáu kõp
thúâi khi coá sûå cöë xaãy ra;
(5) Thi cöng cöng trònh ngêìm thûúâng thûåc hiïån
trong hoaân caãnh möi trûúâng coá tñnh chêët khöng xaác
àõnh vúái thúâi gian vaâ khöng gian khöng ngûâng biïën àöíi,
nïn rêët cêìn thiïët aáp duång cöng nghïå thöng tin hoáa
trong quaá trònh thi cöng. Trong quaá trònh àaâo hêìm, tònh
hònh àõa chêët vaâ söë liïåu hiïån trûúâng cêìn àûúåc cêåp nhêåt
liïn tuåc àïí tûâ àoá àûa ra nhûäng giaãi phaáp kïët cêëu vaâ
NGÛÚÂI XÊY DÛÅNG SÖË THAÁNG 5 & 6 - 2019
4. Nguyïîn Xuên Troång (2004). Thi cöng hêìm vaâ cöng trònh ngêìm.
Nhaâ xuêët baãn Xêy dûång, Haâ Nöåi.
5. Nguyïîn Thïë Phuâng (2010). Thi cöng hêìm. Nhaâ Xuêët baãn Xêy
dûång, Haâ Nöåi.
6. Buâi Àûác Chñnh, Phaåm Thanh Tuâng (2009). Lûåa choån cöng nghïå
phuâ húåp khi xêy dûång cöng trònh ngêìm theo kyä thuêåt àaâo kñn. Tuyïín
têåp cöng trònh Höåi nghõ khoa hoåc cöng nghïå vaâ möi trûúâng nùm 2009,
Viïån Khoa hoåc vaâ Cöng nghïå GTVT, Haâ Nöåi, 30/10/2009.
7. ITA (International Tunnelling Association), 2009. General report
on conventional tunnelling method (No. 002).
8. http://www.duongsathanoi.com/chuyen-luan
9. Trêìn Syä Thûá vaâ nhiïìu taác giaã (2008). Àõa chñ Àaâ Laåt. Nhaâ Xuêët
baãn Töíng húåp Thaânh phöë Höì Chñ Minh.
10. Phan Àònh Àaåi (1999). Xêy dûång cöng trònh ngêìm thuãy àiïån
Hoâa Bònh. Nhaâ Xuêët baãn Xêy dûång, Haâ Nöåi.
11. https://nld.com.vn/thoi-su-trong-nuoc/nguoi-viet-lam-chu-
cong-nghe-khoan-ham-20170116214118336.htm.
12. Höåi Bï töng Viïåt Nam (2017). FECON tham gia vêån haânh robot
àaâo hêìm (TBM) dûúái sûå hûúáng dêîn cuãa caác chuyïn gia Nhêåt Baãn.
Thöng tin Khoa hoåc vaâ Cöng nghïå Bï töng, söë 02/06/2017.
13. Lûu Àûác Haãi (2012). Khöng gian ngêìm àö thõ: Cêìn súám coá
biïån phaáp quy hoaåch vaâ quaãn lyá phaát triïín. http://www.vncold.vn.
14. Cöíng thöng tin àiïån tûã Chñnh phuã. Quyïët àõnh söë 1259/QÀ-TTg
ngaây 26/7/2011 cuãa Thuã tûúáng Chñnh phuã Phï duyïåt Quy hoaåch
chung xêy dûång Thuã àö Haâ Nöåi àïën nùm 2030 vaâ têìm nhòn àïën nùm
2050.
15. Cöíng thöng tin àiïån tûã Chñnh phuã. Quyïët àõnh söë 24/QÀ-TTg
ngaây 06/01/2010 cuãa Thuã tûúáng Chñnh phuã Phï duyïåt àiïìu chónh Quy
hoaåch chung xêy dûång thaânh phöë Höì Chñ Minh àïën nùm 2025.
16. Cöíng thöng tin àiïån tûã Chñnh phuã. Quyïët àõnh söë 326/QÀ-TTg
ngaây 01/3/2016 cuãa Thuã tûúáng Chñnh phuã vïì viïåc phï duyïåt Quy
hoaåch phaát triïín maång àûúâng böå Viïåt Nam àïën nùm 2020 vaâ àõnh
hûúáng àïën nùm 2030.
17. Cú quan húåp taác quöëc tïë Nhêåt Baãn vaâ Töíng Cöng ty àûúâng sùæt
Viïåt Nam (2013). Nghiïn cûáu lêåp dûå aán cho caác dûå aán àûúâng sùæt cao
töëc àoaån Haâ Nöåi - Vinh vaâ thaânh phöë Höì Chñ Minh - Nha Trang (Baáo
caáo cuöëi kyâ).
18. http://nangluongvietnam.vn/news/vn/dien-luc-viet-nam/quy-
hoach-thuy-dien-tren-toan-quoc-sau-ra-soat.html.
phûúng phaáp thi cöng húåp lyá vúái tûâng loaåi àõa chêët
khaác nhau.

Taâi liïåu tham khaão:
1. Wang Mengshu, Zhang Chengping. Analysis of Accident
Induced by Urban Underground Project Construction and Its Control
Measures. Journal of Architecture and Civil Engineering. Vol.25 No.2.
2008
2. Liu hui, Zhang Zhichao, Wang Linjuan. Statistical Analysis on
Safety Accidents of Tunnel Construction from 2004 to2008 in China.
China Safety Scienc Journal (CSSJ) (tiïngTrung) 2010-01
3. Hou Yanjuan, Zhang Dingli, Li Pengfei. Analysis and Control
Measures of Safety Accidents in Beijing Subway Construction.
Journal of Beijing Jiaotong University. Vol.33 No.3, June, 2009..
4. Deng Xiaopeng, Li Huming, Zhou Chipeng. Phên tñch thöëng kï
quy luêåt vïì sûå cöë an toaân hïå thöëng metro. Taåp chñ Thöëng kï vaâ Chñnh
saách, kyâ 9, 2010, (tiïëng Trung).
67