(

T. C.
iMAR VE iSKAN BAKANLIGJ
Deprem Araştırma Enstitüsü
Başkanlığı

1.

. !' .
.• ;-:

AFET BÖLGELERİNDE YAPILACAK YAPILAR

HAKKINDA YÖNETMELİK
,. ,

Temmuz, 1975
Ankara

1
-- -- _ _ .___;ı
 )

KISIM : 1

GENEL KURA LLAR

Bölüm 1 - Yönetm eli ğin kapsamı .

1.1 - 7269 sayılı Kanunun 1051 sayılı kanun!a değiştirilen

ıki_ncimaddesine göre. saptanan ve duyurulan afet bölgelerin -·
de yeniden yapılacak ya do değiştirilecek ya da büyütülecek
ya do esaslı onarım görecek resmi ve özel tüm yapıların bağlı
olacağı teknik koşullar 7269 sayılı kanunun 1051 sayılı kanun-
la değiştirilen üçüncü maddesine göre bu yönetmelikteki ilke-
lere uyularak yerine getirilir.

1.2 - Afet bölgelerinde yapılacak yapılar gerek malzeme

ve gerekse işçilik bakımından. Türk Stançfart!orına ve Bayın
dırlık Bakanlığı «Genel Teknik Şart11a~esi» kura llarına uygun
olacaktır.

Bölüm 2 - Üzerinde bina yap ı lm ayacak arazi.

2.1 - 7269 sayı l ı kanunun 1051 sayılı kanunla değişti rilen

Bu yönetmelik 9. Haziran. 1975 tarih ve 15260 sayılı
1 1
Resmi Gazete'de yayınlanm ı ştır.
14 ncü maddesine göre yapı için yasak bölge sayılan yerler-
de bina ve konut yapılamaz, mevcut bina ve konutlar onarıla­
maz. Ayrıca. yapımının üzerinden 30 yıl geçmemiş yapay dol-
gularda. özel olarak zemin sıkıştırılması yapılmadıkça bina ve
konut yapılamaz.

3
 )

. 2.2 - Çığ düşmesi, koya düşmesi ya da yer koyması afet-

lerınden en az birine uğrayıp ve bu ôfetlerden biri icin 7269
sayılı kanunun 105J sayılı kanunla değiştirilen 2. maddesine
göre afet bölgesi olduğu kararnameyle belgelenen yerlerde
bina ve konut yapılamaz, mevcut bina ve konutlar ona rı lamaz. KISIM : il

SU BASKINI VE YANGIN AFETİNDEN KORUNMA

Bölüm 3 - Su baskını afetinden korunma. ·

3.1 - Su baskınına uğramış afet bölgesi kararnamesi

alınmakla beraber, 7269 sayılı kanunun 1051 sayılı kanunla de-
ğiştirilen 14. maddesine göre yapı için yasak bölge sayılmayan
yerlerde. aşağıdaki (3.1 .1), (3.1.2). (3.1.3). (3.1.4) ve (3.1.5) fık­
ralarında belirtilen koşullara uyulmak suretiyle bina yapılabilir,
mevcut bina ve konutlar onarılabilir.

3.1.1 - Binaların suya değinmek olasılığı bulunan kısım ­

larında suya dayanıklı olmayan yapay ve doğal yapı malzeme-
leri kullanılamaz. (Kerpiç. ahşap, tüf, alcı taşı. çamur harçlı
duvar gibi) : .... ,
~
3.1.2 - Binaların soptanacol< en yüksek su düzeyinden
en az 0,30 m. yüksekliğe kadar olan kısımları. 250 doz. çimen·
to harçlı taş duvar ya da 150 dozlu, 1/3'0 taş olan taşlı befon
ya da bunlardan daha dayanıklı malzemelerden yapılacaktır.

3.1.3 - Temel zeminin su altında kalma olasılığı varsa, bu

durum gözönüne alınarak gerekli teknik önlemler alınacaktır.

3.1.4 \- Değiştirilecekya do büyütülecek ya do esaslı ola -

•ı
rak onarılacak binalardo yeniden yapılacak ya do değiştirile-

4 5
 ( (

rak koruyucu önlemler alınmalı ve alev olabilecek maddelerin

cek ya da ~yenilenecek her bir kısım. binanın su baskın ına karşı
birikebileceği ya da buharların yoğunlaşabileceği yerlerde. yan-
dayanıklılıgını arttıracak bicimde olacaktır.
gına karşı önleyici ve koruyucu önlemler alınmalıdır.
3.1.5 - En yüksek su düzeyi altında kalacak. depo. canıu
4.1.5 - Ahşap karkas yapılar bitişik düzende yapılamaz.
şırlık sığınak v.b. yapılamaz.
Bu binalar orsa sınırından en az 5.00 m. uzaklıkta olacaktır.
Bölüm 4 - Yangın afetinden korunma. 4.1 .6 - Bitişik düzende yapılan binaların bitişik tarafların­
da tavan döşemesi üstünden boşlayarak. cotı üstü en büyük
. 4.1 -:: 7269 sayılı
kanunun 2. maddesine göre yangın teh- eğimine paralel ve çatı yüzeyinden en az 0,60 m. yükseklikte
lıkesın_e ugramış saha olarak saptanacak yerlerde yapılacak b;- ve her iki tarafı sıvalı olan en az bir tuğla kalınlıkta kargir yan-
n~lar ıle onarılacak binalarda. yangına karşı korunma ile ilgili
gın perdesi yapılacaktır.
Turk Standardı hazırlanana kadar, en az aşağıdaki önlem.ler
alınacaktır: 4.1.7 - Değiştirilecek ya do büyütülecek ya da esaslı ola-
rak onarılacak binalarda, yeniden yapılacak ya do değiştirile·
4.1.1 - Bitişik
düzende yapılacak binaların dış duvo~ı~:­ cek ya da yenilenecek her bir kısım. binanın yangına karşı da·
rında ahşap ya da kolay yanabilecek malzeme kullanılmaya­
yonıklığını arttıracak bicimde olacaktır.
caktır.

4.1.2 - Çatının oturduğu döşemenin üzerinde yapılocJk

bocalarda .bacanın dış duvar kalınlıOı, en az bir tuğla boyunda
olacaktır. iş yerleri ile merkezi ısıtma olan yerlerde bu kalınlık
bir buçuk tuğladan az olmayacaktır. Bocalar ahşap kısımlara
değmeyecek ve ahşap kısımlarla baca orasında en az (5 cm) • r;
•
uzaklık bulunacaktır. Bacaların dış kısımları sıvanacak, ic kı­
sı~larında rendelenmiş tahtadan ya da sac kalıp kullanarak
.
• 1

tugla ya da briket oralarının harçla doldurulması sağlanacaktır.

Bacalarda normal tuğla, beton briket ya do benzeri yanmaz 1

malzeme kullanılacaktır.

4.1.3 - Boca. catıyı kestiği düzlemden en aşağı 0.75 m.

yükseğe kadar cıkacaktı r.

4.1.4 - Cok katlı çelik karkas yapılarda, yangından etki-

, lenebilecek kolon ve kirişler, uygun bir malzeme ile kaplana-
11

7
6
 z - Kirişte eğilme momenti moment kolu
b - Kiriş ya do kolon genişliği

h Kiriş ya do kolon enkesitlerinin faydalı yüksekliği

KISIM 111
0 - Donatı çubuğu en kesit çapı

DEPREM AFETİNDEN KORUNMA fe - Kopalı etriye çubuğunun bir kolunun enkesı t

olanı

Fe - Kiriş çekme donatısı alanı

Bölüm 5 - Geçerlilik kuralları.

Fb - Beton enkesit alanı

5.1 - Bu kısımda bağlı olacağı yapısal koşullar ve :h~sap F0 - Belirli bir aralıkta toplam etriye alanı
ilkeleri gösterilmeyen çeşitli konutlarla baraj, köprü v.b. bayın .
dırlık yapılarına uygulanılacak esaslar, kendi özel yönet~elil<- V = Kolona gelen kesme kuvveti
leri yapılıncaya dek, inşaatları denetleyen Bakanlıklar tarafın­ N., _ Kiriş kolon birleşimbölgesinde kolona gelen ek-
dan saptanacak ve projeleri bu ilkelere göre düzenlenecektir. senel basınç kuvveti
5.2 - Bu kısımda söz konusu edilen deprem tehlike böl- M,.,ı Kolon-Kiriş birleşim yerinde sol taraftaki kirişin
geleri, imar ve İskôn Bakanlığınca hazırlanan ve Bakanlar Ku- mesnet momenti (altta çekme yapan moment
rulunun 23.12.1972 tarih ve 7/5551 sayılı kararı ile yürürlüğe pozitif)
giren, deprem bölgeleri haritasındaki ayırıma uygun olarak de-
ğerlendirilmiştir. _ Kolon-kiriş birteşİJ]'l yerinde sağ taraftaki kirişin
mesnet mome·~ti
•
(altta çekme yapan moment
Betonarme yapılar.
ı
Bölüm 6 - pozitif) '
6.1 - Kısaltmalar µ= Boyuna çekme ·donatısı yüzdesi
µ. = Enine donatı hacımsal yüzdesi (etriye veya spi-
a - Etriyelerin boyuna çubuklar arasında kalan kö- rallerde bir adımdaki donatı hacminin o adımda-
şeden köşeye ya da ara çiroz çubuğundan ara ki göbek hacmine oranı)
çiroz çubuğuna olan etı büyük mesnetlenmemiş Donatı çeliğinin akma gerilmesi
uzunluğu

s - Enine donatı aralığı, fret donatısı aralığı

O'bu = 28 günlük beton silindir basınç mukavemeti
(kg/cm2 )

8
9

.1
 (

,:ı., cın - Çelik donatı emniyet gerilmesi dirilecektir. Döşeme sistemleri deprem kuvvetlerini cerceve
't"~ - Beton kayma gerilmesi (kesit koyma gerilmesi) ya do perdelere aktaracak güçte olmalıdır.
't"c Kayma donatısı tarafından alınan kayma geril- 6.3.3 - Önem katsayısı 1 den büyük olan tüm yapılarda,
mesi Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde B 225 den dü-
şük nitelikte beton kullanılamaz, tüm deprem bölgelerinde vib-
6.2 - Kapsam ratörsüz ve betoniyersiz beton yapılamaz.
Deprem bölgelerinde yapılacak betonarme yapılar. Tütki- 6.3.4 - Yatay deprem yükleri altında betonarme kolon ve
ye'de bu konuda yürürlükte olan ilgili şartnamelere olduğu ka . perdelerde uclar arası meydana gelecek ardışık yer değiştir­
dar, bu yönetmelikte öngörülen kurallara do uy'mok zorunda- meler farkı, kot yüksekliğinin % 0,25 ini geçmeyecektir. Bu
dır. Donatı olarak profil demiri kullanılmış elemanlar bu bölü- yerdeğiştirmelere uymayacak ve büyük zarara neden olacak
mün dışında bırakılmıştır. · · bölmeler ve panolar, taşıyıcı iskeletle yeterli aralık bırakılarak
ya do benzeri önlemler alınarak düzenlenmelidir.
Bu kısımda önerilen koşullar iş yerinde yapılmış c~rçeıie,
perde ve cerceve-perde sistemli monolitik (·} yapılar icin ' ge- 6.4 - Derzler
cerlidir.
6.4.1 - Deprem sırasındaki yatay yer değiştirmeler güve-
Burada önerilen koşullara uygun olarak yapılan betonar- nilir bir hesapla saptanmadıkça ve özel önlemler alınmadıkça
me cerceve, perde ve çerçeve-perde sistemlerle düktiliteyi sıcaklık değişimi, rötre, yükseklik farkı ve zemin koşulları dü-
sağlayacak. bicimde usulüne uygun olarak yapılan ön gerilmeii şünülerek oluşturulan yapı derzleri 6.00 m. yüksekliğe dek en
beton yapılara «düktil sistemler» denir. az 3.0 cm olacak, 6.00 m. den sonraki her 3.00 m için 1.0 cm
Prefabrike elemanlarla yapılan sistemlerden. özel önlem- arttırılacaktır.
..
lerle düktilitesi sağlananlar do. düktil sistemler kapsamına girer. 6.4.2 - Yükseklik farkı ve temel zemini koşullarına bağlı
6.3 ı-- Genel kurallar . ~

olarak düzenlenen derzler hariç, diğer nedenlerle yapı temel-

lerinde derz yapılmayabilir.
6.3.1 - Yapıların deprem etkileri altındaki davranışını et-
kileyen taşıyıcı ve taşıyıcı olmayan tüm elemanlar projelendir- 6.5 - Temeller
mede gözönünde bulundurulacaktır. 6.5.1 - Temel zemini ve temeller :
6.3.2 - Bu bölümde açıklanan kurallar uyarınca düzen- Yapı temelleri , oturma ve farklı oturmalardan dolayı üst
lenecek cerceve ya do perdelerden oluşan yapı sistemleri, yapıda hasara neden olmayacak ve işlevini önlemiyecek bi-
Bölüm 13 de verilen yatay etkilere göre boyutlandırıhp projelen- cimde, oturdukları zeminin özelliklerine göre. zemin mekaniği
ı·ı Monolitik yopı : Üst yapı ile alt yapının müşterek kısımlan onkostre prensipleri gözönünde tutularak projelendirilecek ve yapılacak­
olarak colışon yapı. tır. Kısmi bodrum yapılmasından kacınılacaktır.

10 1l
 -
6.5.2 - Temel bağlantıları : 6.5.2.3 - Bağlantı kirişlerinin etriye aralıkları bağlantı ki-
rişinin büyük boyutunun yarısını ya da 20 cm. yi geçmeyecek-
6.5.2.1 - Kazıklar üzerine oturan yapılarda sömeller uy-
~un y~rlerinden olanak varsa iki doğrultuda bağlantı kirişleri tir.
ıle baglonacoktır. Mütemadi sömellerde diğer doğrultuda temel 6.5.2.4 - Bağlantı kirişleri yerine, betonarme döşeme de
bağlantıları yapılacaktır. Temel zemininin kaya olması halinde kullanılabilir. Betonarme döşeme yapılması halinde döşeme
bağlantı kirişleri yapılmayabilir ya da azaltılabili r. kalınlığı en az 15 cm ya do küçük açıklığın 1/50 sinden az
olmayacaktır. Ancak böyle bir döşemenin düşey ve yatay yük
6.5.2.2 ı-- Deprem bölgesine ve zemin cinsine bağlı olarak
aktarılışı hesapla gösterilmelidir.
temellerdeki bağlantı kirişleri Tablo 6.1 'e göre boyutlandırıla­
cok ve donatılacaktır. 6.6 - Kolonlar
6.6.1 - Kolonlar, bodrum katından başlayarak yukarı dog-
... :~. ru birbiri üzerine gelecek şekilde yerleştirilecektir. Bu olanak-
TABLO 6.1 lar yoksa hesaplar yapı taşıyıcı sisteminin «düzensiz» olduğu
BAGLANTI KİRİŞİ MİNİMUM KOŞULLAR!
·. ·'
gözönüne alınarak yapılacaktır. Tüm kolonlar öncelikle planda,
aksları boyunca aynı düzlem içine gelecek biçimde düzenle-
Zemin Cinsleri
(Bölüm 13 e bakınız) necektir.
Deprem 6.6.2 - Kolonların en küçük boyutu 25 cm. den ya da kot
bölgesi Boyut Cinsi il 111 iV yüksekliğinin 1/20 sinden küçük, geniş kenarın dar kenara ora-
nı 3.0 den daha büyük olamaz. Yuvarlak kolonlarda çap en az
1 ncl Hesap çekme kuvveti % 8 % 8 % 10 % 1( 30 cm. olacaktır.
bölge (BaOlandıklan kolonlara gelen
düşey kuvvetlerln en büyü- 6.6.3 - Kolonlardaki boyuna '"donatı yüzdesi en az 0.01, en
Oünün yüzdesi olarak)
~z~; '• '
Minimum enkestt 700 cm2 700 cm2 900 cmı 900 cm
Minimum Boyuna donatı 4014 4014 4016 4016 B 160 için 0.030
Minimum boyut 25 cm 25 cm 30 crtı 30 en B 225 » 0.035
2 ncl Hesap cekme kuvveti (BaO- % 1c
B 300 » 0.040
% 5 % 5 % 8
3 ncü !andıkları
kolonlara gelen dü- olmalıdır. Kolonlardaki boyuna donatı için BC.111 den daha yük-
ve şey kuvvetlerin en büyüOünün
4 ncü yüzdesi olarak)
sek nitelikte çelik kullanılamaz. Bindirme ile ek yapılan yerler-
bölgeler Minimum enkeslt 700 cm' 700 cm., 900 cm~ 900 cm: de. toplam donatı yüzdesi (devam eden ve ek için yeni konan
Minimum Boyuna donatı 4014 4014 4014 4014 çubukların toplamı alınmak koşulu ile) aşağıda verilen değer-
Minimum boyut 25 cm 25 cm 30 cm 30 CIT leri gecmez.

12 13

---- 1
 tı

B 160 için 0.04 O'bu

B 225 » 0.05 l,l, = 0.12 - - (6.1)
B 300 » 0.06
6·6·4 .-::- Cekme gerilmesinde calışan kolon donatıları el- Sürekli dairesel spirollerin adımı. göbek çapının 1/5 i veya 8
den geldıgınce aynı kesitte eklenmemelidir. Bunun yapılama- cm den fazla olamaz. Sarılma bölgesinde basit dikdörtgen el-
m~sı halinde u. = ur, rm için bindirme boyu % 100. a c < u•. •,,, riye ya da sürekli dikdörtgen etriye kullanılması halinde bu
içın % 50 arttırılmalıdır. cubukların bir kolunun kesit alanı aşağıdaki denklemde verilen
değerden az olamaz .
.A~c~k yeterli enine donatı düzeni halinde ekleme oranı
~er ık~ ~ıns donatı içi~. ~ 50 ye kadar çıkarılabilir. u~ çelik ge- a · 14· S
rılmesının <J,, '"' den kuçuk olduğu durumlarda ekleme-_ oran- F. = (6.2)
ları arttırılabilir. · 3

6.6.5 - ~olon~ar enine donatı aralığı bakımından. (~/\~- Burada, o = mesnetlenmemiş en büyük etriye kenar oo-
1~~ .~arıl~a b~lgesı, (b)_ kolon orta bölgesi ve {c) kolon-kiriş yu, s = etriye aralığıdır. Sarılma bölgesinde 8 mm den küçük
duğum bolgesı olarak uç kısımda gözönünde bulundurulacak- çaplı enine donatı kullanılamaz ve enine donatı aralığı 10 cm.
tır; (Şekil 6.1).
den fazla ve 5 cm den az olamaz. ilk etriyenin kiriş alt ya do
6.6.5.1 - Kolon sarılma bölgesi: üst yüzüne olan uzaklığı 5 cm. den fazla olamaz. Sarılma böl-
gesindeki etriye kancaları, kendi doğrultusu ile 135° oluştuı­
He~ .kolonun alt ve üst uçlarında, betonun sıkıca cembeı. mak ve dairesel kısmın ucuna 10 d kadar doğrusal bir parçcı
l~nmesı.nı sağlamak ve böylece normal, koyma ve eğilme ge- bırakmak suretiyle yapılacaktır. (Şekil 6.2 a).
rılmelerı altında gevrek bir şekilde. aniden kırılmasını önlemek ' • ,. t
Sarılma bölgelerindeki enine donatının sıkışıklığını önle-
amacıyla kolon sarılma bölgeleri bulunacaktır. Bu bölgelerin ' .
mek için. kırılma sonrası aşamalarda betonu daha randımanlı
u~~~luğu, d~ş:me üst kotundan ve kolona bağlanan en derin
kırışın alt yuzunden başlayarak. kolon enkesitinin büyük boyu- olarak cemberleyen spiral ya do sürekli dikdörtgen etriyeler
tu (dairesel kesitlerde kolon capı). kolon serbest yüksekliğinin 'öncelikle kullanmalıdır. Normal basit dikdörtgen ve sürekli dik·
1/6 s ı veya 45 cm. den az olamaz. dörtgen fretajdoki enine donatının mesnetlenmemlş kenar bo-
yu olan «a» yı azaltmak, dolayısı ile etriyelerden tasarruf sağ­
. Sarılma b.ölge-:-indeki her türlü spiral ya do dikdörtgen ot- lamak amacı ile, özel ora çubuk bağlantıları (özel çiroz etrı..
r~ye ya do daıresel spirollerin hocımsol yüzdesi ~l, aşağıda ve- yeler) kullanılabilir. Bu ora bağlantılarının her iki ucuna stan-
rılen denklemden elde edilecek değerden ve o 01 den daha az dart yarım daire konca ve bu kancanın ucuna 10 d uzunlukta
olamaz: düz bir kısım eklenmeli, hem enine ve hem de boyuna dcnotr
a,,,
14 15
 ( (

yı dıştan kavrayacak ve beton dökülürken oynamayacak biçim- biraz büyük olarak

de sıkıca bağlanmalıdır (Şekil 6.2 b). 1
M...,
- + -- - - V., (6.3)
Alt katlarda kesintiye uğramış olan perde duvarlarını ya, V,\ =- -
do buna benzer üst yapı sistemlerini taşıyan kolonlarda. sarıl· Z,., Zsoı

mo bölgesine konulan enine donatı. tüm kolon boyunca aynen cebirsel denklemi ile hesaplanabilir. Burada z ter sırasıyla sag
devam ettirilir. ı ve sol kiriş kesitlerine ait monivelô kollarıdır.

Özel hol: Üçüncü ve dördüncü derece deprem bölgelerın­ Kenar kolonlarda ya M ya da M... ın sıfıra eşlt olacağı
deki binalarda, eğer kolon sarılma bölgesindeki maksimum he- açıktır. Bu kesme kuvvetinden meydana gelen -.ı,:
sap koyma gerilmesi 0,07 crbu, dan küçük ise Denk. 6.1 ile ve- v
rilen minimum hacımsal donatı yüzdesi koşulu aranmaz ve sa-! 'tb = __ (6.4)
rılma bölgesindeki etriyelerln aralığını kolon orta bölgesinde.ki b.z
etriye oralıgvının yarısına indirmekle yetinilebilir. : 1 u
··zere
.·. ~ . kaymd gerilmesi, CTbu beton silindir mukavemeti olmak
6.6.5.2 - Kolon orta bölgesi ··ı -.ı, ~ 2.5 O"ı,u v (kg/cm-ıı (6.5)
Kolon orta bölgesindeki etriye alanı. statik yükler ve dep olmalıdır. Burada b, z bölgede enkesitin genişliği ve ma~ivel~
rem kuvvetleri altında meydana gelebilecek en büyük hesap koludur. Koyma donatısı hesabına esas olan koyma gerılmesı
kesme kuvvetini taşıyabilecek güçte olmalıdır. ı
....
Bu bölgedeki etriye aralıkları, kolon uzun kenarının yarı­ (6.6)
dır.
sından, 20 cm. den ya do en küçük boyuna donatı çapının 12
!<atından fazla olamaz. Boyuna donatı eki, öncelikle kolon orto
Burada.
bölgesinde ve betonarme kurallarına uygun olarak yapılmalıdır.1 A / .>( Çt- 1
0.62 ·y · , N°
6.6.5.3 - Kolon-kiriş birleşim bölgeleri
~ = [1 _ - 11' + 0.06 - ) . O"bu r (6.7)
Kolonların kirişlerle olan birleşim bölgeleri (Şekil 6.1) bu- -.ı, Fb
rada mevcut olabilecek en büyük kesme kuvvetine göre etrı­ olarak hesaplanır. Burada No, basınç olarak birleşim bölge.si
yelerl~ donatılmalıdır. Bir iç kolon-kiriş birleşim bölgesi, poz,. .. t ·· de deprem sırasındaki minimum normal kuvvet. Fı, b~l-
tif kabul edilen yönleri ile d~prem. düşey yük ve diğer etkiler ~:du: enkesit alanıdır. (6.5), (6.6) denklemleri ile verilen gerıl­
den meydana gelen kesit etkileri ile beraber (Şekil 6.2 c) de ı
meler ayrıca % 33 arttırılmıyacaktır.
gösterilmiştir.
No ve Fı, icin sırasıyla kg ve cm birimleri
(') Bu denklemdeki 'tb· <Tbu'
Bölgede bir A-A kesitinde kesme kuvveti VA, olduğundan
kullanılacaktır.

16 17
 1

( ( 1

1
1

erde genişliğinin
erde duvar kalınlığı kot yüksekliğin in ve P
En dar kiriş genişliği, birleştiği kolon geniş ligi nin yarısın­
~/20 sinden ya da 15 cm . den az olamaz.
dan fazla ve en küçük kiriş yüksekliği en büyük kiriş yüksek ·
sterilmiyor ise bu minimum katın-
lığinin en az 0.75 katı olan dört kirişli bir birleş i m noktasında Güvenılırlılıgı hesopl~. ~~
• • • • y. ••

daha yüksek perdeler-

etriye miktarı en az yukarıda hesaplanan değerın yarısı kadar d .. ksekligı ıcın o tınma 1ı. ık
tık 10 m. per e yu ·· kseklik için minimum k~lın ı
alınabilir. de aşağı doğru her 6 m. ek yu
Kolon-kiriş birleşim bölgelerinde birim boya rastlayan ci- ortalama 2 cm. arttırılmalıdır. ··...
riye miktarı, kolon orta bölgesinde birim boya rastlayan etrıy c . . um donatı alanları perde bı;rut
Perde duvarla rında mınım . . O 0025 düşey donatı içın
miktarından az olamaz. atay donatı ıçın · • I< t
enkesit olanının. Y ı aralığı perde kalınlığının 1.5 a ı
6.6.5.4 - İçeriye ışık gelmesı ama cı ile, iki kolon orasında ­ 0.0020 sinden az olamaz. Oona:oıon tanımı ile perde tanımı orıJ·
ki dolgu duvarı üzerinde bırakılan kolondan kolona pencere ve 30 cm. den_fazla olamaz. manların minimum boyutu 25 cm .
,boşluklarına izin verilmez Ancak, kısa kolon durumu yaratan sında kalan duşey taşıyıcı ele d t ve yatay yük katsayısı ba-
ve kolondan kolona tüm serbest açıkl ı kço devam eden ,bu cins Bu elemanlar ona ı ki' .
den az olamaz. e erdelerin sağlaması gere ı mı
pencereleri açmak zorunluluğu bulunan hollerde, ya kısa --kolon kımındon hem kolon, hem ? P. .
tüm boyunca sürekli etriyelerle sarılmalı( en az kolon sarılma nimum koşulları yerine getırmelıdırler. . . . .
bölgelerinde gereken enine donatı kadar) ve aynı zamanda kı­ varların enkesitterının her ıkı
6 ·7·3 _ Betonarme perd e du o, 10 u boyutun ·
sa kolonun ortan rijitliği o kottaki kesme kuvveti dağılışında, . 1 bü ük boyutunun ,o
burulma ve periyot hesaplarında gözönüne alınmalı, ya do doi- ucunda perdenın ?ıandok t Y rolığı yarıya indirilecektir.
gu duvarları kolon rijitliğini etkilemiyecek bicimde taşıyıcı sis- daki bölgelerde duş~y dona ı oojen kesit varsayımı ile çekme
temden ayrı olarak düzenlenmelidir. Ancak perde kesıtınde, hom b " I edekl donatılar statikçe
gerilmesi çıkması halinde. bu uç o g
6.6.5.5 - Binanın deprem kuvvetleri altındaki davranışına g erekli kesitin , ~,
etki edecek özellikteki dolgu duvarları, doğal periyoda ve bu-
B.C. ı için 0.005 • :
rulma momentine etkileri de düşünülerek kütle ve rijitliklcri
bakımından bi nanın planı ve yüksekliğince elden geldiğince, B.Ç. il » ~·~~~ ün~en az olmamalıdır.
ek etkiler doğurmayacak biçimde düzenlenecektir. B.C. 111 » · ı için
6 7 4 - Perde duvarlarındaki donatı bindirme boy arı
6.7 - Perdeler
. . d .. go·· rüten koşullara uyulacaktır.
6.7.1 - Perde duvarları yatay yükler altında meydana kolonlar o on 'ki
gelecek momentleri, eksene! kuvvetleri ve kesme kuvvetlerinı Perdelerde bulunan boşlukların ~e.r ken~rını~ ~k
6.7 .5 - 1k donatı yerıeştırılecektır Buy
taşıyabilecek şekilde projelendirileccktir. yüzüne en az ikişer adet 016 ı bo luklor gözönüne alınarak he .
6.7.2 - Perde, planda uzun kenarıi1ın kalınlığın a orci1ı en boşlukların bulunması h.allnde. dş ki demirlerin toplam atanı .
az beş olan düşey taşıyıcı elemanlardır. Betonarme taşıyıcı sop yapılacak ve her ıkl kenar o
·,q 19
18
 (

boşluk nedeni ile kesilen demirlerin alanından az olmayacaktır.

~i aşan yapılarda, yatay yükleri e .
uzere. temele dek devam d m~ıyetle temele aktarmak
Ayrıca, bu boşluk köşesine her yüzde yatay düzlemde 45° lık merkezine elden geldiğine e e\ve pland~ .rijitlik merkezi, kütle
acı meydana getiren en az ikişer adet 016 lık donatı konula- leri düzenlenmelidir e ça ışacak bıçımde deprem perde-
caktır (Şekil 6.3).
5.a.4 - Kirişsiz döşeme! . ..
6.7.6 - Perdelerin diğer perdelerle ya do yapı elemanla- remden meydana gelecek ~r statık yukl~re ek olarak dep-
rıyla birleştikleri noktalarda, birlikte çalışmayı sağlayacak bi- ve düşey taşıyıcı elemanlor~or ~~ola~·ıemnıyetıe taşıyabilecek
çimde donatı bağlantısı ve detaylandırma yapılmalıdır . kapsamalıdır. ora I ecek boyut ve donatıyı
6.8 - Döşemeler 6.9 - Kirişler
6.8.1 - Normal kot betonarme döşemelerin kalınlığı en az
10 cm. çatı döşemelerinin ise en az 8 cm. olacaktır. 6.9.1 - Çerçeve kirişleri en az 20 3 .
ve gövde genişliğine kiriş yüksekr -. ~ O cm kesıtinde olacak.
6.8.2 - Basit döşeme deliklerinin dört kenarı boyunca alt-: bulunan değeri geçmeyecektir. ıgının 1,5 katını eklemekle
ta ve üstte en az 1012 lik çubuk bulunacak ve bu donatı het ·
iki doğrultuda delik nedeniyle kesilen donatıdan az olmaya-.,,
.. Bu koşulun sağlanamadığı dur 1
pılmadıkca genişliğin bu d - um arda kesin bir hesap ya-
caktır. Yatay yüklere uğramış döşemenin normal çekme ve ba-
saplarında gözönüne alınm;;erden fazlası rijitlik ve kesit he-
sınç kuvvetlerini diğer elemanlara emniyetle aktarabilmek için
ayrıca deliklerin her köşesine 45° lik bir acı yapacak bicimde 5.9.2 - Kirişlerdeki b ..
altta ve üstte en az 1012 lik çubuk yerleştirilecek ve bu çubuk· rilen değerlerden
az oıa:::na d~natı yuzdesi tablo 6.2 de ve-
ların uzunluğu ankroj boyunun iki katından az olmayacaktır. t~şınabilecek moment kopasi~e~~s~te _konulan donatı adedi ıle
(Şekil 6.4.) nın % 33 ünden fazla ise mi . • esıte gelen hesap momenli-
lınmayabilir. nımum donatı koşuluna bağlı ka-
6.8.3 - Dolgulu ya da dolgusuz dişli döşemelerde en faz-
la donatı yüzdesi kirişler için verilen değerlere uymalıdır . Ayrı­ .. i
Tot>lo 6.2
ca deprem bölgelerinde asmolen, dolgulu ya da dolgusuz dişli
Kirişlerde minimum boyuna çekme donatısı
döşemeler ancak aşağıda belirtilen koşullara uyularak yapılabi Boyuna d onatı
lir. oranı
BÇ 1 BÇ il BÇ 111
o. Plak kalınlığı en az 7 cm. alınmalıdır.
µmfn 0.005 0.004 O 003
b. Temel üstü yüksekliği,
6.9.3 \-- Açıklıklarda kirisler elden . .
1. derece deprem bölgelerinde 12.00 m. olarak boyutlandırılmalıdır. Z~runlu old - geldıkce tek donatılı.
2. derece deprem bölgelerinde 15.00 m. donatısı kullanılabilir Ancak b ugu durumlarda basınç
3. derece deprem bölgelerinde 18.00 m. · , asınc donatısı yüzde · 0 01
ve ce k me donatısının o/c 50 . d sı · den.
4. derece deprem bölgelerinde 21 .00 m. o sın en fazla olamaz. Tek donatılı

20 21

g;;
 olarak boyutıondırılon kesitlerin bosınc yüzünde minimunı 2 melerını em nıyelle
· taşıyabilecek ..
adet 012 mm. demir bulundurulmalıdır.
:ıc~ktır. Bırinci ve ikinci derece :ıcımde b_?yutıandırılıp donotı-
rı_ye çapı 8 mm den az olam epr?m bolgelerinde minimum
Kiriş mesnetlerindeki alt donatı. (düşey yükler icın
v,

6.9.4 - gını ve kiriş yüksekliğinin yarısı~z. Etrıye aralığı. kirişin genişli-

t-osınc donatısı). üst donatı (düşey yükler icin çekme donatısı) s ~9jçerryez.
olanının üçte birinden ya do komşu açıklık ortası donatım mik· 6·9 ·8 - Kirişlerin h ı -:-i' ~ : ....
torlarının büyüğünün yarısından daha az olamaz. Kirişin her uzunluğundaki bir bölge:eı et ~cunda kiriş yüksekliğinin iki kat
rıye olanı ı
iki ucundaki mesnet üst donatısından fazla olanın en az 1/4 ü
bütün kiriş boyunca sürekli olarak devam ettirilecektir. Mes -
s
Fa= 0,15 - -- Fc
netlerdeki üst donatının en az ücte biri moment sıfır noktasın­ (6.8)
dan onkrai boyu kadar uzatılacaktır. Bu donatı uzunluğu kirış d v h
egerinden az olmamalıdır.
serbest ocıklığı nın 1/4 ünden az olamaz.
6.9.5 - Kirişlerdeki boyuna donotıdo. çekme bölgelerinda: ·
Ay~ıca bu bölge içinde .
gının dertte birini gecmcmel~~~:V~ o,ralıgı .. k!_rış faydalı yükseklı-
V • • V

ya do cilt yönde etkiyen yatay yükler orasında gerilmoıerih ye olan uzaklık 5 cm y· aş . o on yuzunden birinci etrı·
mamalıdır.
işaret değiştirdikleri belgelerde elden geldikçe ek yapmaktan • 1 ye-
kaçınılmalıdır. Ayrıca koyma gerilmelerinin yüksek olduğu böl· 6· 10 - Dolgu duvarları
gele:-de de donotıda ek yapılmamalıdır. Ancak. ek yapmanın
6.10.1 - Dolgu d uvarları ld
zorunlu olduğu hallerde eklenen demirlerin etrafı, ek boyu ka· cak 3 m. den yüksek duvorla~d en geldiğince hafif ve ince ola-
dar bir bölge içinde denklem 6.1 in gerektirdiği kadar sıklıkta 6 a ora hotılı y 1
.10.2 ı- Başka b" d apı ocaktır.
enine donatı ile sarılmalıdır. von şeklindekı duvarla~' h uvarla birleşmeyen tekil ya do
6.9.6 - Kolona saplanan kirişlerin kolonun öbür yuzünde cı ile en. az 1/2 tuğla duv~~ı:m:aı
olarak 250 doz cimentop~:~:
devam etmediği durumlarda, kirişlerdeki alt ve üst donatı, '<o· ket_ve nıtelikleri imar ve lsk?a da 10 cm . kalınlıkta beton b(
\ tonun karşı yüzüne dek uzatılıp 90° büküldükten sonra onkroı bırlıkte kabul edilmiş
pat • o_~ ve
ent ozel malzeme .1
Bayındırlık Bakanlıkla
,.
rınca
uzunluğu kadar düşey yönde devam ettirilecektir. (Şekil 6.5) 6.10.3 - Döşemeler' .. . ı e yapılacaktır.
Her iki taraftan kirişlerin saplandığı kolonlarda çekme ve bo- boyuna 700 kg. dan aah~n a u:rerıne çizgisel yük olarak metre
sınc donatıları sürekli olacaktır. Kiriş derinliği farkı gibi neden pılan duvarların serbest açık~ığı o~on d~vorlar oturtulamaz. Ya-
!erle bu olanak yoksa. ankroj kirişi kolonun öbür vuzun· 8 ·.,.- m. Y1 geçemez
de devam etmediği durumlar icin tanımlanan bicimde yapıla- o um 7 - Çelik yapılar .

caktır. 7.1 - Celik yapı

elemo ı
t<ırışler düşey yükler ve deprem etkileri altında boyutlandırma ve düze I n ~rının ve birleşimlerinin h
6.9.7 -
her iki uçta dogobılecek momentlerin yaratacağı koyma gerıl- toy etkiler ile hesap el ·ı~ n~esınde,
Bölüm 13 de ber t"I esap.
ı e erı gözönünde bu ı undurulacaktır
ır ı en ya 1
\ ,,
ı;ı
22 23

2
 7.2 - Çelik karkas yapılarda rijit kiriş-kolon birleşimleri,
kesit etkilerini tam aktarabilecek şekilde düzenlenmelidir.
7.3 - Çelik karkas yapılarda döşemeler betonarme, pre-
fabrike eleman. ya da özel metal profilli döşemeler olabilir.
Yapının yanal rijitliği, sadece belirli akslarda ~üzenl~nmiş be-
tonarme çekirdek ya do rijit çerçevelerle soglandıgındo, kat
ı döşemeleri düzeyinde etkiyen yatay kuvvetlerin ~-u riji~ aks~
ıara aktarılması. ya monolitik döşemenin kendi duzlemındekı
rijitliği ile ya do monolitik olmayan döşemelerde düzenlenecek
yatay bağlantılarla sağlanmalıdır.
7.4 _ Duvar ve bölmeler. hafif pano v.b. prefabrike duvar ..
elemanları ya da yerinde örme duvar olabilir. Duvarların kolon. · ·
kiriş v.b. elemanlara bağlantıları, dinamik yükler altında bile.
devrilme ya do dökülmeye karşı dayanıklı olmalıdır. Duvar ya
do bölmelerin, istenmeyen hollerde, çelik karkasla beraber ça-
lışarak perde etkisi vermeleri konstruktif önlemle önlenmelidiı .
7.5 _ Kafes sistemlerde çekme çubuklarının do narinliği
)..5250 olmalıdır . (rüzgôr ve kararlılık bağlantılarının diyago-
nelleri hariç).
7.6 _ Rüzgar ve kararlılık bağlantıları . deprem kuvvetleri-
ni de mesnetlere dek emniyetle aktarabilecek biçimde düzen-
lenmelidir.
7.7 - Çatı donatımı elden geldiğince hafif olmalı, zorun-
lu haller dışında, ek tesislerle ayrıca yüklenerek ağırlaştırıl­
mamalıdır.
7.8 - Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde kaba
bulanların emniyet gerilmeleri % 30 azaltılacak ve çift somunlu
olarak yapılacaktır.
24
Bölüm 8 - Ahşap kark·as yapılar
8.1 - Kapsam ve genel kurallar :
Temel ve varsa bodrum duvarları kôrgir. taşıyıcı kat du-
varları ile döşemeleri ahşap iskeletli olan binalara ahşap kar-
kas yapılar denir. Bu tanımın dışında kolan ahşap mühendislik
yapılarının deprem etkilerine göre boyutlandırılmasında, proje
onay makamının kabul edeceği ilkelere uyulmalıdır.
Ahşap karkas binc;ılar. bodrum katı sayılmamak üzere. en
fazla iki katlı yapılabilir. Ancak katların yüksekliği 3 m. den . 1.
fazla olmamalıdırlar.
8.2 - Temeller
Temeller. yığma kôrgir yapıların temelleri için bölüm 9.2 de
belirtilen ilkelere uygun olarak yapılacaktır.
8.3 - Duvarlar :
8.3.1 - Bodrumlu binalarda, bodrum duvarları 0,50 m. ka-
lınlıkta ve en çok 2,40 yükseklikte olacaktır. Bodrum bölme du-
varları tuğla ya da dolu beton briket ile de yapılabilir.
8.3.2 - Zemin kat duvorl9rı .-kôrgir ya da ahşap karkas.
birinci kat duvarları ise ahşap ~arkos olarak yapılacaktır.
Kôrgir duvarlar. yığma kôrgir yapılara ait Bölüm 9.3 de
belirtilen çeşitli koşullara göre yapılacaktır.
8.3.3 - Taşıyıcı duvar iskeletleri, en çok 1,50 m ara ile
konacak dikmelerden, bu dikmelerin altına konacak taban ki-
rişleri ile üstlerine konacak başlık kirişlerinden, dikmeler ile
taban ve başlık kirişlerinin meydana getirdikleri gözleri daha
küçük gözlere ayıran ora kirişlerden ve ara gözleri üçgenlere
ayıran diyogonallerden meydana getirilecektir.
25
r
1
1
Bu şekilde oluşturulan karkas ara boşlukları. tuğla, kerpiç,
ağaç parçaları gibi malzeme ile doldurulacak. yüzleri rabits te -
orasında
l<ılmalıdır.
0,75 rn lik ahşap taşıyıcı iskeletli dolu kısımlar bıro­

•' li, ahşap çıta ya da kamış ile kaplanarak sıvanacak ya da tah-

8.4 ı-- Döşemeler :
ta ya da oluklu sac ile kaplanacaktır.
Döşeme kirişleri, zemin kotlarda taban kirişleri üzerine.
8.3.4 - Dikmeler ve diyagonaller tek parça olacak ve taban üst kotlarda ise başlık kirişleri üzerine oturtulacak ve çivilene-
kirişi ile başlık kirişine geçmeli .olarak birleştirilecek ve çivi cektir (Şekil 8.4}.
ile pekiştirilecektir. Geçmeli yapılamayanlara (Şekil 8.1) deki
ı· gibi köşe takozları konacak ve civilenecektir. Bina köşelerinde en az 5x10 cm kesitindeki ahşap eleman-
1 larla üçgenler oluşturulacaktır.
1 8.3.5 - Taban kirişleri ile başlık kirişleri ekli olabilir. An:
cak ekler eğri göğüslü bindirmeli olarak yapılıp, civata ya da 8.5 - Hatıl ve lentolar :
kiriş kalınlığına eşit boydaki çivilerle bağlanacaktır (Şekil 8.2). 8.5.1 - Zemin katı kôrgir olan binaların hatıl ve lentoları.
8.3.6 - Taşıyıcı, duvarların tüm ahşap iskeletleri birbirle- ·. ;~. yığma l<ôrgir yapılar için Bölüm 9.5 de belirtilen koşullara uy-
rine. yerine göre, düz ya da eğri göğüslü zıvanalı olarak bağ­ gun olacaktır.
lanacaktır.
8.5.2 - Ahşap karkas binaların kapı üstü lentolorı ile pen-
8.3.7 - Bodrumlu ve bodrumsuz tek katlı binalar ile ze. cerelerin üst ve alt lentoları dikme boyutunda olacak ve dik .
min katı kôrgir olan binaların üst kat tavan ve başlık kirişleri, melerle birleşimleri geçmeli olarak yapılacaktır.
dikmeleri ve diyagonalleri en az 10x10 cm, diğer elemanları da Bölüm 9 - Yığma kôrgir yapılar
en az 5x10 cm kesitinde olacaktır. iki katlı, ahşap karkaslı bı­
naların zemin kat taban ve başlık kirişleri, dikmeleri ve diyago-
Karkas olmayan ve taşıyıcı duvarları. nitelikleri Türk Stan-
dartları Enstitüsü ve yetkili kuruluşlorç9 kabul edilmiş şartna­
nalleri en az 12x12 cm. diğer elemanlar da 6x12 cm kesitinde
olacaktır. me ve yönetmelik ilkelerine uygun·,,
..,d1 oğal ve yapay yapı taşla-
rından yapılmış, döşemeleri betonarme ya da betonarmenin
8.3.8 - Ahşap karkas binalarda boyuna duvarla enine du- sağladığı yatay bütünlüğü olan diğer tip döşemelerden oluşan
varlar en cok 4,50 m de bir kesişmelidir. Bu yapılamıyorsa, yapılara yığma kôrgir adı verilir. ·
boyuna duvarın taşıyıcı dikmeleri, en çok 4,50 m. de bir ma-
kaslara çapraz elemanlarla iyice bağlanmalıdır (Şekil 8.3). Yığma kôrgir yapıların duvarlarında. olanaklar elverdiğin­
ce gerekli hesaplar yapılarak. yatay ve düşey donatı kullanıl­
8.3.9 - Zemin ve birinci katın ahşap karkas olması halin- ması önerilir.
de. her kattaki ara bölmeler üst üste getirilmelidir.
Yığma kôrgir yapılar, gerekli statik ve mukavemet hesap-
8.3.10 - Bina köşelerinde en az 1,50 m. lik ve iki boşluk ları yapılmak ve bu yönetmelikte tersi belirtilmedikçe kôrgir •.

26 27 ,,
)
l yapılarla ilgili şartnamelerdeki yapım yöntemi ve hesap ilkele-
rine uyulmak koşuluyla bodrum katı sayılmamak üzere en faz-
la. birinci derece deprem bölgelerinde iki, ikinci ve üçüncü de-
rece deprem bölgelerinde üç ve dördüncü derece deprem böl-
gelerinde dört katlı yapılabilir. Döşeme üzerinden döşeme üze-
rine düşey doğrultuda uzaklık olarak alınan kat yüksekliği en
fazla 3.00 m. olabilir.
Saçak seviyesinden yukarıda, madeni ya da ahşap tera s
korkulukları, kalkan duvarları, bölmeleri kôrgir olmayaı'I hafif
malzemeden yapılmış çatı katları. çatı pencereleri. merdiven
altı boşlukları ve en çok 5 ton olmak üzere su deposu yapıla- ·
bilir. Catı katı olanının, bina alanının 1/4 ünü aşma s ı halinde : .,
yapılan inşaat binanın bir katı sayılır. Birden fazla bodrum. kat ·
olarak değerlendirilir.
Yığma kôrgir binalar planda basit ve üniform şekilli ol ma l ı ,
boyuna ve enine doğrultudaki taşıyıcı duvarlar. kütleler ve r.i-
jitlikler binanın esas eksenlerine göre simetrik ya da simetriye
yakın biçimlerde düzenlenmelidir.
Kısmi bodrum yapılmaması önerilir. Tüm ta ş ıyıcı duvarla-
rınüst üste gelmeleri ve yükleri zemine 9.2 de esasları verilen
temeller aracılığıyla aktarmaları sağlanmalıdır.
Alt katları
dükkôn v.b. gibi oldukça geniş açıklıklı haci mler
şeklinde kullanılan yığma kôrgir binalarda üst katlardaki perde
duvarların ilettiği yatay ve düşey kuvvetlerin temel ve zemine
aktarılması büyük açıklıkların söz konusu olduğu alt katta dü-
zenlenecek betonarme çerçevelerle yapılmalıdır. Bu çerçevele-
rin ve temellerin projelendirilmesinde yönetmeliğin betonarme
yapılar bölümündeki ilkeler geçerlidir.
9.2 - Temeller.
Yapılacak hesaplarda tersi gösterilmedikçe temeller için
·~,
1 28
en az aşağıdaki koşullara uyulacaktır.
9.2.1 - Bina temelleri 6.5.1 deki ilkelere göre projelendı­
ri lecek ve yapılacaktır.
9.2.2 - Duvar altı sömeli malzemesi en az B.160 niteli-
ğinde olacaktır.
9.2.3 - 1 inci ve il nci sınıf zeminlerde yapılacak temeller.•
9.2.3.1 - Tüm deprem bölgelerinde ı ve il ci sınıf zemin-
lerde duvar altı sömeli genişlikleri, taşıdığı duvarın genişliğine
her iki tarafından olmak üzere, 15 cm . eklenmesi ile bulunacak
genişlikten az olmayacaktır.
9.2.3.2 - Duvar altı sömeli kalınlıkları 30 cm den az olma-
yacak ve içine 12 mm çapında en az 6 adet donatı çubuğu ko-
nacaktır. Kesidin üst ve altına yerleştirilecek bu donatı çubuk-
larının orasındaki yatay aralık 30 cm. den fazla olamaz. Bu do-
natı köşe ve kesişme noktalarında gereği kadar bindirilerek
eklenecek ve 30 cm. aralıklı 06 düşey etrlyelerle bağlanacaktır.
9.2.3.3 - Temel derinliği seçimi; zemin özellikleri, yeraltı
su düzeyi ve yerel don derinliği gözönüne alınarak saptanır.
Eğ imli arazilerde temeller bosama'i<'ıı olarak yapılabilir. Anca!'
basamak yükseklikleri 30 cm. 'de'n fazla olmayacağı gibi 30 cm.
den az bindirme de yapılmayacaktır. Basamak araları 1 m. den
az olamaz.
9.2.3.4 - Tüm deprem bölgelerinde Kaya zeminlerde duvar
altı sömeli yapılmayabilir.
9.2.4 - 111 üncü sınıf zeminlerde yapılacak temeller.
!
9.2.4.1 - Tüm deprem bölgelerinde III üncü sınıf zemin -
lerde duvar altı sömeli genişlikleri. taşıyıcı duvarın genişliğine 1.
'
(") Zeminlerin sınıflandırılması lcfn Bölüm 13'e bakınız.
29
 ( (

her iki tarafta olmak üzere 20 cm. eklenmesi ile bulunacak ge- 9-2-6 - Duvar altı sömelinin h .. ..
cerelerin alt duvarında me dana em~n ustundeki kotta pen-
nişfikten qz olmıyacağı gibi hiç bir şekilde 60 cm. den de az duvor altı sömeı· Y geJebılecek çatlamalara karşı
genişlikte olmayacaktır. alınmalıdır. ı ve pencere altı duvarında gerekli önlemler
9.2.4.2 ....L Duvar altı sömeli kalınlıkları 40 cm. den az 01-
ınayacok ve içine 14 mm çapında en az 6 adet donatı konacak- 9.3 - Taşıyıcı duvarlar
tır. Kesftin üst ve altına yerleştirilecek bu donatı çubuklarının
9.3.1 - Malzeme
arasındaki yatay aralık 30 cm. den fazla olamaz. Bu donatı kö-
şe ve kesişme noktalarında gereği kadar bindirilerek eklene- Duvarlarda kullanılacak
\•
cek ve 30 cm. aralıklı 08 düşey etriyelerle bağlanacaktır. şartnamelere uygun olacakt/opı taşı ve harcın özellikleri ilgili
9.2.4.3 - Temel derinliği seçiminde 9.2.3.3 deki ilkel~r~
Yapı taşı olarak taşıyıcı duvar o ı
uyulacaktır. Eğimli arazilerde temeller basamaklı olarak yapıla,.1
bilir. Ancak basamak yükseklikleri 30 cm. den fazla olmayaco9.ı
lorla Y?P'.lon ~ tuğlalar, boşluklu
beto~ ~r~:~açnür~~ş~~ikeamaç­
tay delıklı tuglo ve benzeri şekillendirilmiş taşlar kullonıl~.m~~~

l
gibi 40 cm. den de az bindirme yapılmayacaktır. Basamak ara-
ları 1.5 m den az olamaz. Ayrıca kullanılacak yapa
kg/cm2 den ve ~ Y yapı taşlarının başınc mukavemeti 50
9.2.5 - iV üncü sınıf zeminlerde yapılacak temeller. d dogal taşların basınç mukavemeti 350 kg/cm2

ı.
en az olamaz Bodrum kat d d
9.2.5.1 - Tüm deprem bölgelerinde iV cü sınıf zeminlerde mukavemeti < 100 kg/c • 1 ış uvarlarında ortalama basınç
- m- 0 an yapay yapı taşları kullanılamaz.
duvar altı sömel genişlikleri, taşıdığı duvarın genişliğine her
iki tarafında olmak üzere, 30 cm. eklenmesi ile bulunacak ge- Zemin katından başka ik.
bodrumlu ya da bodrums~z v~ya.. daha fazla normal kdtı olan
nişlikten az olmayacağı gibi hiç bir şekilde 80 cm. den az ge-
rındaki duvarlarda kulla b,nalorın bodrum ve zemin katla-
nişlikte olmayacaktır. basınç mukavemeti ~ 75nkılaı:/ ak 2 yapay yapı taşlarının ortalama
- 9 cm olmalıdır.
9.2.5.2 - Duvar altı sömeli kalınlıkları 40 cm den az olma-
yacak ve içine 14 mm çapında en az 8 adet donatı çubuğu ko-
nacaktır. Kesidin üst ve altına yerleştirilecek bu donatı çubuk-
Bodrumlarda taş duvar
halinde beton niteliği en az ~e~~~
I b
,eton duvarlar yopılmm,ı 1
larının orasındaki yatay aralık 30 cm den fazla olamaz. Bu do-
natı köşe ve kesişme noktalarında gereği kadar bindirllerei<
:~~ ~~:~ nto _il_e )taykaviydeli
1 129
~ireç harcı ~ı:e~~~:ı~evc~~u~r~~:ı;~: l
· · · a cımento har {C'
eklenecek ve 30 cm aralıklı 08 düşey etriyelerle bağlanacaktır. oranı, 1:6 veya 1:4) kullanılacaktır. cı ımento:kum hacımsal
Temel derinliği seçiminde 9.2.3.3 deki
· 9.2.5.3 -
uyulacaktır. Kademeli temel sistemi uygulanamaz.
ilkelere
mi d~;~;: :~t,'y!~şı ~eki gerek__ duvar harçlarının
yu ere gore yapılacaktır.
niteliğinin seçl-

30 31

9.3.2 - Duvar kalınlıkları
Herhangi bir statik irdeleme yapılmaması halinde sıvo3ız
en az duvar kalınlıkları olarak aşağıdaki değerlere uyulacaktır.
boyunca olan duvarlar yardımıyla sağlanmalıdır. Kararlılığı sağ­
layacak bu duv_arlorın kalınlığı 1 tuğladan az olamaz. Bu duvar-
ların ~rasındakı serbest UZOklık duvar eksenleri arasında ölçül-
me_k uzere, birinci derece deprem bölgelerinde 5 5 m i ct·
lerınde ise 7·o m. yı· gecel'l)ez. Bu kurala uyulamayan ıger
V _

9.3.2.1 - Tüm deprem bölgelerinde. doğal taş duvarlar b:- · · Yzorunlu

noların - ancok bodrum ve zemin kotlarında. beton duvarlar ise halle:de kararlılığı sağlamak için taşıyıcı duvar içinde her 4 m
yalnız bodrum katlarında yapılabilir. Doğal taş duvarların kalın. d bır beta na rme d"uşey hCıtıl oluşturma yoluna gidilebilir. Bu·
de
lıkları 50 cm. ve beton duvarların kalınlıkları 25 cm den az oia- urumda da duvar boyu 15 m. yi geçemez.
maz. Zemin katından başka iki ya da daha fazla normal katı
9.3.3.2 - Duvar boşlukları
olan binalarda doğal taş duvarlar moloz taş duvar biçiminde
yapılamazlar. . Duvarlarda bırakılacak boşluklar için aşağıdaki kurallara
9.3.2.2 \- Zemin katından başka iki ya do daha fazla nor- uyulacaktır

mal katı olan bodrumlu ya do bodrumsuz binaların bodrum ya

do zemin katındaki duvarların kalınlığı. tuğla kullanıldığında
/· a) Birinci ve. ikinci derece deprem bölgelerinde binaların ' 1
dış
k.. duvorlarındakı
. kenar p encere ya da kapı boşluğu ile bina
en az 1,5 tuğla ve 10 cm. nin katlarını boyut kabul eden biçim-
oşesı orasında en az 1.50 m boyunda bir dol d
lendirilmiş yapı taşları kullanıldığında, en az 40 cm. olmalıdır. bırakılacaktır. Bina yükse~liği 7 ·50 m den az ~ıse uv~r
duv
pkarcası
saz onusu
9.3.2.3 - üc ve daha fazla katlı (varsa bodrum dahil) bi- ar parçasının boyu ,0 in ye indirilebilir.
1
naların yukarıdan itibaren 1. katında duvar kalınlığı en az 1
tuğla yukarıdan itibaren 2. katta tuğla duvar kalınlığı en az 1 b) ~cüncü ve dördüncO derece deprem bölgelerinde o ı­
tuğla ve 10 cm. nin katlarına göre boyutlondırılmış. biçimlen- lacok V bı~olar.ın dı~ duvorlmındaki
kenar pencere ya da \:pı
dirilmiş yapı taşlarında en az 30 cm. ve yukarıdan başlayarak boşlugu ıle bına koşesi ora~ındo en az 1.0 m. boyunda bir dolu
3 ncü katta tuğla duvar kalınlığı en az 1,5 tuğla, 10 cm. nin duvar parçası bırakılacaktır. Bina yifksekliğinin 7 50 d
olması harın de soz
.. k ., · m en az
onusu duvar Aarçasının boyu o 80 m
kotlarına göre boyutlandırılmış. biçimlendirilmiş yapı taşların­
indirilebilir. ~ ' · ye
da en az 40 cm. olmalıdır.
9.3.2.4 ---, Tek katlı binalarda duvar kalınlıkları 1 tuğladan c) Gerek taşıyıcı ve gerek takviye duvarı içindeki ilk boş­
V

az olamaz. Deprem bölgelerinde yapılacak yığma binaların kat lugun bu duvarların kesişme noktasından başlayarak uzaklıgvı
adetleri ve kat adetlerine göre en az duvar kalınlıkları tablo 50 cm. den az olamaz.
9.3.2' de gösterilmiştir.
d) Pencere ve kapı boşlukları arasında kolan dolu duvar
9.3.3 - Duvarların kararlılığı ve duvar boşlukları kısımlarının boyu, iki taraftaki boşluklardan bu-yu"ğu" .. k'
ğı 1/4 .. d nun acı ,ı-
9.3.3.1 - Kararlılık nı.n un e~. 0 ~ olm?~<:ık koşuluyla. boşluk kenarı diştsrl
Tüm taşıyıcı duvarların yatay yüklere karşı kararlılığı plon- hane. en az, bırıncı ve ıkıncı derece deprem bölgelerinde 0.80
~o kendilerine dik doğrultularda saplanan ve en az bir hacım
33
32

'
 m üçüncü ve dördüncü derece deprem bölgelerinde 0.60 m 9.5.3 - Moloz taş duvarlarda en az her 1.50 m yüksek-
olacaktır.
likte 9.5.2 deki boyutlandırmaya uygun bir hatıl yapılacaktır .
e) Ka p ı ve pencere boşlukla rı nın genişliği 3.00 m yi aşa­ 9.6 - Çatı
maz.
9.6.1 - Çatı donatımı, deprem etkisine bir bütün olarak
. f) Bir duvar boyunca plandaki boşlukların uzunlukları top-
dayanacak ve rüzgar 1/0 da deprem etkileri dışında taşıyıcı ola-
lamı, t üm duvar uzunluğunun %40 ını aşamaz.
rak yatay kuvvet iletmeyecek şekilde düzenlenecektir.
9.4 - Döşeme ler
Çubuk ek ve birleşimlert hem basınç, hem de çekme kuv-
Döşeme olarak ancak betonarme ya da betonarmenin veti aktarabilecek şekilde yapılacak, çekme çubuklarında da
sağladığı yatay bütünlüğü olan diğer tip döşemeler söz konu - narinliğ in )ı. ~ 250 olması sağlanacakt ır. Rüzgôr ve karanlık
sudur. Bu döşemelerin projelendirilmesinde yön e tme l iğ in be- hoğ l antıları, alacakları kuvvetleri mesnetlere kada r emniyetle
tonarme yapı lar bölümündeki ilkeler geçerlidir. aktarabilecek şekilde düzenlenecektir.
Kat döşemes i nin devamı olan konsol şeklindeki
ba lkonlar, Çatı donatımının bina döşeme ve duvarlarıyla bağlantısı
kornişler, çatı saçakları 1.50 m ve konsol şeklindeki
merdiven - Kôrgir Yapılarla ilgili şartnamelerdeki yapım kurallarına uygun
ler 1.10 m. den fazla açıklıkta yapılamazlar . (İmar yönetmelil<- olarak yapılacaktır.
leri ndeki çıkmalar ile ilgili kurallar saklıdır)
9.7 - ikincil yapı elemanları
Kat seviyesinde düzenlenmiyen konsol yapılamaz .

9.5 - Hatıl ve lentolar 9.7.1 - Taşıyıcı olmayan bölme duva rları 1/2 tuğla kalın­
lıkta ya da 10 cm kalınlıkta yapıldıklarında, taşıyıcı duvarlarla
9.5.1 - Pencere ve kapı lentolarının duvarlara oturan kı ­ kararlılığını sağlamak amacıyla, yQprrn kuralları na uygun olarak
sımlarının uzunluğu 0.20 m den az olmamak üzere lento açık­ bağ lanacaklar, fakat döşemeletd~n yük almayacak şekilde
lığının % 15 inden az olmayacaktır. sonradan örüleceklerdir. '
9.5.2 - Tavan ve merdiven döşemelerini de kapsamak
üzere her bir döşemenin taşıyıc ı duvarlara oturduğu yerlerde, 9.7.2 1 - Bahçe duvarlarının kôrgir kısmı yaya kaldırım ı dü-
zeyinden 1.00 m den yüksek yapılmayacaktı r.
betonarme döşeme ile !llOnolitik, yükseklikleri en az 20 cm. ve
d u varın, varsa besleme ayağının genişliğinde betonarme hatıl­
9.7.3 - Teraslarda korkuluğun duvar kısm ın ın y ü ksekliği
lar yapılacaktı r. Bunlarda beton niteliği en az B 160 olacak ve en çok 0.60 m olacaktır. Kalkan duvarları 2.00 m den yüksek
en az 4 0 10 boyuna ve 0 6/25 etriye donatısı bulunacaktır. Bu olması halinde betonarme ara hatılları ile beslenecektir. Kor-
donatı köşelerde ve kesim noktalarında sürekliliği sağlayacak
kuluk ve kalkan duvarlarının yatay kararlılığ ı için gerekirse
şekilde bindirilecektir. yer yer dişlerle besleme yapılmalıdı r.

34
..
(

....
 (

Bölüm 10 - Vanm kôrglr yap ılar
10.1 - Kapsam ve genel kurallar
. Karkas olmayan ve taş ıyıcı duvarları. nitelikleri Türk Stan -
dartları Enstitüsü ve yetkili kuruluşlarca kabul edilmiş şartna ­
me ve yönetmelik ilkelerine uygun doğal ve yapay yapı taşla­
rından yapılmış ve döşemeleri yığma kôrgir yapı ların döşem e­
lerinin tanımlanmas ı na uymayan binalara yarım kôrg ir adı ve-
metriden ayrılışlar ihmal edilebilir ölçülerde olmalıdır. Kısmı
bodrum yapılmaması önerilir.
11 .2 - Temeller
11 .2.1 - Bütün deprem bölgelerinde temel duva rla rı en
az 50 cm. kalınlıkta ve zemin yüzeyinden en az 50 cm yüksek-
liğe kadar çıkan, çimento hare veya en az 1:2:9 kalitesinde
takviyeli kireç harc ı ile örülmüş, moloz taştan yapılacaktı r.

t rilir. 11 .2.2 - Temel derinlikleri don derinliğ i a ltında olmak üze-

.re en az 80 cm. olacaktır.
Bu binalarda döşemeler, yığma kôrgir yapılarda sözü ecll-
len nitelik ve boyutlarda hatıliara otururlar. 11.2.3 - Bodrumlu binalarda bodrum duvarları 50 cm ku-
Yarım kôrglr binalar tüm deprem bölgelerinde, bodrum katı lınlıkta. temel duvarları do 60 cm kalınlıkta olacakt ı r. Bu du
sayı lma,mak üzere. en fazla iki katlı olarak yapılabilirle r. varlar 1 ci derece deprem bölgelerinde 1:2:9 niteliğinde takvi-
yeli kireç harcı, 2,3 ve 4 ncü derece deprem bölgelerinde t :3
10.2 - Yarım kôrgir binaların yapılmasında uyu l ma sı ge-
n i tel i ğinde kireç harcı ile örülmüş moloz taştan yapılacaktır.
rekli kurallar (Bölüm 9) do belirtilenlerin aynıdır.
11.3 - Ta şıyı c ı duvarlar
Bölüm 11 - Kerpiç yapılar
11.3.1 - Malzeme
11.1 - Kapsam ve genel kurallar
Kerpiç üretimi, «Kôrgir Yapılarla ilgili şortnomelerdeklı il-
Temel ve varsa bodrum duvarları doğal taş duvar olup, ta · kelere uygun olarak yapılacaktı r.• ~,
şıyıcı duvarları kesme ya da yerinde dökme kerpiç ile yapılan ...
binalara kerpiç yap ı denir. Moloz taş duvarlar çimento. ile takviyeli kireç h arcı, ker~iç
duvarlar ise. kerpiç yapmakta kullanılan dinlendirilmiş kireç ı:e
Kerpiç binalar yönetmelikte tersi belirtilmedikçe Kargir Ya- örü lecektir. Taş duvar üstünde, kerpiç duvarla o rasında nem
pı larla llglll şartnamelerdeki yapım kurallarına uyulmak koşu­ izolasyonu sağlanmalıd ı r.
luyla ve ancak tek katlı olarak yapılabilirler. Kat yük s ekliği en 11.3.2 - Duvar ka lı nlıkla rı
çok 2.70 m olablllr, varsa bodrum kat yüksekliği 2.40 m yi geç-
memelidir. 11.3.2.1 - Va rsa bodrum taş duva rlarının kalınlığ ı en az
50 cm. olmalıdı r.
Kerpiç binala r planda dikdörtgen biçiminde olmalı boyuna
ve enine doğru ltudaki taşıyıcı duvarlar binanın boyuna ve eni- 11.3.2.2 -- Taşıyıc ı dış kerpiç duvarlar en az 1 1/2, ta-
ne eksenlerine göre simetrik olarak düzenlenmeli ya da bu si- şıyıcıiç kerpiç duvarlar en az 1 kerpiç boyu kalınlıkta olmalıdr.

37
 (

Normal kerpiç boyutları 30x25x15 cm ve 30x15x15 cm olacaktır. boşlukların her iki yanına ikişer adet 10 x 10 cm2 kesit inde ah-
11.3.3 - Duvarların kararlılı ğı ve duvar boşlukları.
şap dikmeler konacak ve dikmeler pencere altı hatılı ile pen-
cere üstü lentosuna bağlanacaktır.
11.3.3.1 - Kararlılık
11.4 - Döşem e ler :
o) Taşıyıcı duvarların yatay yüklere karşı kararlılığı, bun-
lara dik doğrultuda saplanan duvarlarla sağlanmalıdır. Bu du · Döşemeler, temel ya da varsa bodrum duvarları ile kerpiç
duvarlar arasındaki hatılların üzerine oturtularak iyi bir bag-
varların kalınlığı bir kerpiç boyundan az olamaz.
lantı sağlanacaktır .
b) Taşıyıcı
duvarlarla kararlılığı sağlayan duvarların kesim
11.5 - Hatıl ve lentolar
noktaları arasındaki serbest uzaklık duvar eksenlerinden boş­
layarak ölçülmek üzere, 4.50 m. den fazla olamaz. 11.5.1 - Temel ya da varsa bodrum duvarlarının üzerine
bu duvarların genişliğinde ve 0.15 m yüksekliğinde betonarme
c) Bacaların yapımında özellikle dikkatli olunmalı, boca .
ya do ahşap hatıl yapılacaktır. Bu hatılın betonarme olması
malzemesi kerpiçten farklı ise yapıdan derzle ayrılmalıdır. Kor- ·
halinde niteliği on az B 120 (min. dozaj 250) olacak ve içinde
piçten farklı malzemeden yapılan bacalar, taşıyıcı duvorla~ın ·
A 0 10 luk boyuna donatı bulunacaktır. Bu demirler 25 cm. ara
sürekliliğini bozmayacak biçimde düzenlenecektir.
ile birbirine 0 6 lık etriyelerle bağlanacaktır.
11.3.3.2 - Duvar boşlukları
Bu hatıl ahşap ise, 10 x 10 cm 2 kesitinde katranlanmış iki
a) Binaların dış duvarlarındaki kenar kapı ve pencere boş adet kadronla yapılacak ve bunlar her 50 cm de bir 5 x 10 cmı
ıuklorı ile bina köşesi arasında en az 1.00 m uzunluğunda bir kesitli kadronlorla birbirlerine çivilenerek bağlanacak ve ara-
dolu duvar parçası bırakılacaktır. ları taş kırıntılarıyla doldurulacaktır.

b) Taşıyıcı ve takviye duvarlarının kesim noktalarından '

11.5.2 - Kerpiç duvarlarda tpbc:fn hotılı ve lentolardan baş-
başlayarak ilk boşluğun bu duvarların kesim noktasına uzak- ka pencere altına ve pencere ·üstüne ve tavan kirişleri ile çatı
lığı en az 50 cm. olacaktı r. makaslarının oturacağı duvarların üstüne (11.5.1) dekine ben-
zer ahşap hatıllar yapı lacakt ır.
c) Duvarlarda bırakılacak kapı boşlukları 2.10 x 1.0 m den
büyük olm ıyacaktır. Taşıyıcı ve takviye duvarları kesim nokta- 11 .5.3 - Taban hatılı, çatı hatılı ile kapı ve pencere ıen­
lari arasında birden fazla kapı boşluğu bırakılmayacaktır. tolorı dışındaki hatıllar, kamış yetişen bölgelerde 5 cm ara ıie
d) Duvarlardaki pencere boşlukları 1.40 x 0.90 m den bü- her 50 cm de bir ince tel ile bağlantı yapılarak kamış ile de
yapılabilir.
yük olmayacaktı r.
e) Kapı ya da pencere boşlukları arasında en az 60 cm 11.6 - Çatılar

boyunda dolu duvar parçası bırakılacaktır. Bu yapılamıyorsa 11 .6.1 - Kerpiç binaların çatıları dış duvarları en az o.::O
38

ti
 rrı aşacak şekilde saçaklı olarak yapılacak
ve hafif olmasına F; = i'inci kata etkiyen yatay yük
dikkat edilecektir. Kerpiç duvarların dış
etkenler nedeniyle taşı­ Fı - Yapının en üst katına etkiyen ek yatay yük
yıcı özelliğinin bozulmaması için gerekli yapım önlemlerine özel
özenme gösterilecektir. Gi = i'inci kattaki sabit yükler toplamı

11.6.2 - 1. ve 2. derece deprem bölgelerinde kerpiç bina

H = Yapının temel üst kotundan ölçülen yüksekliği (metre)
lorda toprak dam yapılamaz. 3. ve 4. derece deprem bölgelerinde H. = Zemin tabaka kalınlığı (m)
toprak kalınlığı 15 cm. yi geçemez. h; = i'inci katın temel üst kotundan ölçülen yüksekliği (m)
Bölüm 12 - Onarım ve yenileme = Yapı önem katsayısı

12.1 .._ Deprem nedeniyle hasara uğramış yapılar, ileride K = Yapı tipi katsayısı
olabilecek depremlere karşı koyabilecek bicimde. bu yönetme-
lik ilkelerine göre düzenlenip hesap edilecek ve yetkili ma-
N = Bi nanın kat adedi
kamlarca onanacak projelerine göre onarılacaktır. N,p= Standard penetrasyon darbe adedi
12.2 - Deprem bölgelerinde değiştirilecek, ya do büyütü- n = Hareketli yük katsayısı
lecek ya da esaslı olarak onarılacak binalarda yeniden yapıla­
cak ya da yenilenecek ya da değiştirilecek her bir kı sım, bu
P; = i'inci kattaki hareketli yükler toplamı
yönetmelik ilkelerine göre, depreme dayanıklı bicimde düzenle- S = Yapı dinamik katsayısı (Spektrum katsayısı)
nip hesap edilecek ve yetkili makamlarca onanacak projelere
göre yapılacaktır.
T = Yapı doğa l periyodu (saniye)
Ta = Zemin hakim periyodu '.(saniye)
•
Bölüm 13 - Depreme dayanıklı yapılar için hesap ilkeleri v. = Kayma dalgası hızı (metre/saniye)
W = Toplam yapı ağırlığı
13.1 - Kısaltmalar
Wı = l'inci kat ağırlığı
C = Deprem katsayısı 13.2 - Genel Kurallar
C0 = Deprem bölge katsayısı
13.2.1 - Bu bölümde deprem bölgelerinde yapı la cak ya .
O = Yapının deprem doğrultusuna paralel genişliği (metre) pıların depreme dayanıklı olarak boyutlandırılabilmelerl için
F = Statik eşdeğe r toplam yatay yük kullanılacak yatay yüklerin hesap ilkeleri açıklanmışt ır. Bu bö-
1~

40 41
 l

lümün kapsamına giren yapılarda depremden meydana gelen
etkiler yapıya döşemeleri düzeyinde etkiyen yatay statik yük-
ler olarak alınır.
Uygulamada yatay yüklerin binanın öncelikle birbirine dik
iki doğrultusunda ayrı ayrı etkidiği varsayılacaktır. Bu yükler
tüm düşey taşıyıcı elemanlara dağıtılacaktır. Asal eksenleri he-
sap yapılan doğrultulara paralel olmayan elemanlarda, farklı
· ·bir doğrultu için daha elverişsiz iç kuvvetler doğabileceği göz-
önünde tutulmalıdır.
13.2.2 -- Bu bölümde hesap ilkeleri açıklanan yatay yük-
ler yapının tümüne etkiyen minimum değerlerdir.
13.2.3 - Kesit hesaplarında deprem etkileri ile rüzgôr yü-
künün yapıya aynı zamanda etkimediği varsayılacak ve her-
hangi bir yapı elemanının boyutlandırılmasında deprem ya do
rüzgôrdan elverişsiz olanı gözönünde tutulacaktır.
13.3 - Tanım ve kapsam
13.3.1 - Bu yönetmelikte deprem etkilerine
13.3.2 - Güvenilir bir dinamik çözümleme yapılmadıkça,
«taşıyıcı sistemi düzenli» olan ve temel üst kotundan ölçülen
yüksekliği 75 m. yi geçmeyen betonarme ya da çelik karkas
yapılar ile her türlü yığma binaların, bacaların, kulelerin ve
yüksek haznelerin depreme göre hesabı bu bölümde açıklanan
yatay yükler kullanılarak yapılabilir.
13.3.3 - «Taşıyıcı sistemi düzensiz» olan veya temel .üst
kotundan ölçülen yüksekliği 75 m. yi geçen tüm yapıların dep-
reme karşı emniyetleri, usulüne uygun ve güvenilir bir dinamik
hesap yolu ile saptanmalıdır.
Böyle bir dinamik hesapta zemin ve yapının dinamik özel-
likleri ayrıntıları ile gözönünde tutulur. Gerçek ya da idealleş­
tirilmiş spektrumlara göre mod süperpozisyonu yöntemi ya da
depreme davranışın zamana göre değişimini veren titreşim
denklemlerinin integrasyonu v.b: yöntemlerinden biri ya da mo-
del deneyleri kullanılabilir. Ancak, dinamik hesap sonucunda
bulunacak toplam yatay yükler bu bölümdeki hesap ilkelerine
göre hesap göre bulunan değerlerin %70 inden daha küçük olamaz.

bakımından yapılar başlıca iki sınıfa ayrılmıştır. 13.3.4 - Kubbe, kabuk çatı '(e kemer barajlar gibi yüzey.
sel taşıyıcı sistemli yapılar ile kö~r01erin, iki boyuta indirgen-
a) Taşıyıcı sistemi düzenli yapılar :
miyen uzay sistemlerin. ağırlık :barajlarının, tünellerin ve top-
Taşıyıcı sistemleri döşeme ya da kirişler ile düşey kolon- rak altı yapılarının depreme göre hesap ilkeleri bu yönetmeli-
lardan oluşan, kolon ve perdeleri sürekli olarak temele kadar ğin kapsamı dışındadır.
inen yapılara «Taşıyıcı Sistemi Düzenli Yapılar» adı verilir.
13.3.5 - Yapılara gelecek yatay yüklerin bu yönetmelik
b) Taşıyıcı sistemi düzensiz yapılar : ilkelerine göre saptanması açısından zeminler dört ayrı grup
ta toplanmış ve her grubun özellikleri Tablo 13.1 de gösteril-
Yukarıdaki tanımın dışında kolan
ve rijitlik ya da kütle
miştir.
yayılışı bakımından süreksizlikler ya da düzensiz yığılmalar
gösteren yapılara «Taşıyıcı Sistemi Düzensiz Yapılar» adı ve 13.3.6 - imar ve İskôn Bakanlığının uygun gördüğü yapıla­
rillr. ra yeterli sayıda kuvvetli hareket ivme kaydedici (akselerograf)

42
43

L - .
 (

yerleştirilmesine yapı sahibi tarafından izin verilmesi zorunlu- nin hakim periyodudur. Bu formülden bulunan S değeri mak-
.dur. · simum 1.0 alınır. (• )
13.4 - Toplam yatay yük hesabı Not : Bir ya da iki katlı her türlü yapıda, S =
1 ve yapı tipi
13.4.1 ı- Yapıların depreme dayanıklı olarak boyutlandırıl­ katsayısı K için minimum 1.0 alınır. Yığma binalarda
masınçja kullanılacak statik eşdeğer yatay yüklerin toplamı S = 1 alınacaktır.
F CW = (13.1) 13.4.5 - Güvenilir varsayımlara dayanan deneysel ya da
denklemi ile hesaplanacaktır. Burada C deprem katsayısıdır ve teorik ilkelere göre hesabı yapılmadıkça S katsayısının hesa -
C = !C0 X K x S X l (13.2) bında kullanılacak bina doğal periyodu T için

denklemi ile saptanır. Burada C0 =

Deprem bölge katsayısı, 0.09 H
K =Yapı tipi katsayısı, S =
Yapı dinamik katsayısı (Spektrum T = - -- (13.4)
katsayısı), 1 =
Yapı önem katsayısıdır. vD
13.4.2 - C0 deprem bölge katsayısı aşağıda Tablo 13.2 de ya da T = (0.07 "' 0.1 ) N (.. ) (13.5)
verilmiştir.
yaklaşık denklemlerinden bulunan T değerinin elverişsiz olanı

· Tablo 13.2 - Deprem bölge katsayısı alınır. Burada, H =

Binanın temel üst kotundan ölçülen yük-
sekliği (m), D =
Yatay yükler doğrultusuna paralel doğrultu­
Deprem bölgesi Co . daki bina genişliği (m) ve N =
Bina temel düzeyi üstündeki kat
1 0.10 adedidir.
2 0.08 Not : Büyük açıklıklı endüstri yppıları, sinema, spor tesıs:eri
3 0.06 v.b. yapılar ve taşıyıcı sistemi d~zeı'ıli olsa bile temel üst ko-
4 0.03 tundan ölçülen yükseklikleri 3Ş m. yi gecen binalar ile, baca.
kule yüksek hazne v.b. yapılar için, yukarıda verilmiş olan yak-
13.4.3 - Yapı tipi katsayısı, K, tablo 13.3 de verilmiştir.
laşık periyot denklemleri kullanılamaz. Bu tip yapıların doğal
13.4.4 - Yapı dinamik katsayısı (Spektrum katsayısı)
periyotları zemin ve yapıya ait özellikler gözönünde tutularak
1 güvenilir bir dinamik yöntem ile hesaplanmalıdır.
S=-------- (13.3)
/ 0.8 + T - To 1
(") Bu denklemle elde edilen eğriler (Şekil 13.1) de gösterllmlştir.
denklemi ile hesaplanacaktır. Burada, T Saniye cinsinden (") Bu denklemin katsayısı olan (0.07 ,..., 0.10) riiitlik derecesine göre
yapının birinci normol moduna ait doğal periyodu, To zemi- = saptanır.

44 45

L_
 I (

13.4.6 - Güvenilir varsayımlara ve arazi gözlemlerine da- Tablo 13-4 ZE MİN HAKİM PERİYODU
yanan deneysel, amprik ya da teorik yaklaşımlarla saptanma-
dıkça zemin hakim periyodu (Tu) için Tablo 13-4 deki değerler To
Zemin cinsi Zemin Hakim . To
kullanılabilir. Ancak bu değerler taban kayası ya da eşdeğer
Periyodu (sn) Ortalama (sn)
ö_zel!iklerdeki taban formasyonu üzerinde yer alan zemin taba-
i kalarının 50 m. mertebesinde bir kalınlığa sahip olması halinde 1
a
b
0.20
0.25 0.25
geçerlidir. Zemin tabakalarının 50 m mertebesinden farklı ka- C 0.30
lınlıklara sahip olması halinde, kayma dalgası hızı {V5 ; m(sn)
- - -ba- - - - ----0.35
--
1 ve tabaka kalınlığı (Hz; metre) deneysel, amprik ya da teorik
olarak daha duyarlı bir şekilde saptanmalı ve zemin hakim pe-
il
C
0.40
0.50
0.42

a 0.55
111 b 0.60
- 0.60
C 0.65
riyodu, T0 = --- denkleminden hesaplanmalıdır. Bu hesap- a 0.70
V, iV b 0.80 O 80
C 0.90
-
lama icin gerekli olan (Vs) değerlerinin deneysel, amprik ya da
Not Aşağıda tanımlamaları verilen yapılarda, gerek temel
teorik olarak daha duyarlı bir şekilde saptanamaması halinde
sisteminin ve taşıma gücünün tayini, oturmaların hesabı
(V5) değerleri icin Tablo 13.1 deki değerler kullanılabilir vb. zeminle ilgili proble~lerin güvenilir bir şekilde çö-
zümlenebilmesi, gerekse ~emin hakim periyodunun ger-
çeğe yakın bir şekilde :saptanabilmesi amacı ile, usulü-

li Zeminin, biribirinden farklı (V,) değerlerini içeren bir k~ç

tabakadan oluşması halinde, her tabaka için ayrı bir (T değe­
ri hesaplanmalıdır.
0
)
ne uygun sismik çözümlemeler ve yeteri kadar arazi ve
laboratuvar deneyleri yapılmalıdır.

(i) Temel üst kotundan c lçülen yüksekliği 75 m yi ge-

çen binalar
Kayma dalgası hızının 700 m/sn den büyük olduğu zemin-
ler cok sağlam sayı labileceği lçih, bu hızın aşıldığı derinlikten (ii) Büyük açıklıklı endüstri yapıları, sinema, tiyatro vb.
1 boşlayarak, daha derinlerdeki zeminlerin incelenmesine ve pe- yapılar
'1
riyot hesaplarına içerilmesine gerek yoktur. (iii) Baca, kule, yüksek hazne v.b. yapılar

j 46 47

l__
 13.4.7 _ Yapı önem katsayısı 1. Tablo 13.5 de verilmiştir.
fer toplamı . P; = i 'inci kattaki hareketli yükler toplamıdır. Ha-
reketli yük katsayısı n, Tablo 13.6 da verilmiştir.
Tablo 13.5 - Yapı önem l<atsayısı
Tablo 13.6 Hareketli yük katsayısı
1 Yapı Cinsi 1

l
·l
o) Bir deprem süresince ya da hemen sonra kulla:
nılması zorunlu yapılar (PTT. itfaiye ve radyoevı
. yapıları, kuvvet santralları, P?mpa istasyonl?rı,
hastaneler, istasyon vo termınaller, rafınerıler
1.50 . Depolar, antrepolar v.b.
Yapı Cinsi

Okullar. öğrenci yurtları. spor tesisleri. sinema ve

n

0.80

konser salonları. tiyatrolar. garaj. lokanta, mağaza

1 v.b.)
b) önemli ve değerli malları saklayan yapılar (mü- 1.50 ·. .1
v.b.
0.60

ôzeı konutlar. oteller hastaneler. iş yerleri v.b.

l
zeler v.b.) 0.30
c) Halkın çok yığıldığı yapılar (Okullar, spor te_sis-
teri. tiyatrolar. sinema ve konser salonları, ıba- 1.50
13.5 - Yatay yükün yüksektik boyunca dağıtılması
det mahalleri, v.b.).
!

l
d) Halkın az yığıldığı yapılar (Özel konutlar, oteller, 1.00 13.5.1 - Yapının kat düzeylerine uygulanacak F, yatay
iş yerleri, lokantalar. endüstri yapıları v.b) yükleri

Wı, h 1
13.4.8 ı- C deprem katsayısı hiçbir zaman Co/2 den daha F1 = (F - F,) - - - ',: ' (13.8)
EWı. hı • ~
küçük alınmayacaktır.
13.4.9 - Toplam yatay yük hesaplanmasında kullanılacak denklemi ile hesaplanacaktır.
. ı

Burada F =
toplam yatay yük,
olan W toplam yapı ağırlığı Wı = i inci kot ağırlığı, hi =
1 inci katın temel üst kotundan
ölçülen yüksekliği F1 =
Yapının en üst kot düzeyine uygulana-
(13.6) cak münferit kuvvettir. F, kuvvetinin değeri

H
olup W; kot ağırlığı F, = 0.004 F ( - - )i (13.9}
W; = G + n x Pı
1 (13.7) o
denklemi ile hesaplanır. Burada G;=i inci kattaki sabit yük- denklemi ile hesaplanacaktır.

48
49
 r
Not : 1) F, hiç bir zaman 0.15 F den büyük olamaz.
H gôr ve kararlılık bağlantılarının diyogonallerinin boyutlandırılmo­
2) - - ~ 3 olması halınde Fl = O alınabil ir .
D
13.5.2 ~ Boca. kule v.b. yapılarda yapı yüksekliği yeter
sayıda parçalara ayrılarak 13.8 ve 13.9 denklemleri kullanılabilir.
13.5.3 - Yüksek haznelerde, (13.2) den hesaplanan C ya -
tay yük katsayısı minimum 0.12 ve maksimum 0.25 sınırları için-
de kalacak ve toplam yatay yükün münferit yük olarak, hazne
ağırlık merkezine etkidiği varsayılacaktır.
. 13.6 - Yatay burulma momenti
Binalar, her iki doğrultuda herhangi bir katın kütle merke-
zi ile rijitllk merkezi arasında hesapla bulunan eksantrikliğe,
yatay yük doğrultusuna dik doğrultudaki en büyük bina boyu-
tunun %5 i eklenerek bulunacak burulma momentlerine göre
irdelenecektir.
13.7 - Yapı çıkıntıları
Korkuluk duvarları, bocalar, konsol ve balkonlar gibi yapı
çıkıntılarında depremlerden meydana gelen etkiler ayrıca he-
saplanacaktır. Bu hesapta yapının tümü için 13.2 denklemi ile
bulunan C katsayısının 3 katı alınacak ve 13.1 denklemi ile bu-
lunan F yükünün, çıkıntının ağırlık merkezine elverişsiz doğrul­
.tuda etkidiği varsayılacaktır.
13.8 - Emniyet gerilmeleri
13.8.1 - Depremle ilgili kesit hesaplarında beton ve celik
emniyet gerilmeleri en fazla %33 kadar arttırılabilir.
13.8.2 - Betonarme yapılarda aderans gerilmeleri arttırıl·
moz. Çelik yapılardaki her türlü ek ve bileşimlerin hesaplanma-
50
sında emniyet gerilmeleri değerleri 2 nci yükleme hcıline ait olan
emniyet gerilmeleri değerlerinden fazla alınamaz. Aynı kural rüz-
sında da geçerlidir.
13.8.3 - Deprem etkilerinin gözönüne alınması halinde, ze-
min emniyet gerilmeleri I inci, il inci ve 111 ncü sınıf zeminlerde
%33 kadar arttırılabilir. iV ncü sınıf zeminlerde zemin emniyet
gerilmeleri arttırılmoyocaktır.
13.8.4 - Temel tabanı altındaki ilk zemin tabakasının il
nci: 111 ncü ya da iV ncü sınıf zemin cinsi olması halinde, statik
yüklerin doğurabileceği oturmalara ek olarak deprem titreşim­
leri . sonucu meydana gelebilecek oturma ya do farklı oturma·
lor.. do hesaplara sokulacak biçimde gözden geçirilmelidir.
13.8.5 - iV ncü sınıf zeminler üzerinde yapılan temellerde
beton ve çelik emniyet gerilmeleri arttırılmaz .
13.9 - istinat duvarları ve palplanş perdeleri
13.9.1 - Deprem bölgelerinde yapılacak. yüksekliği 6 m yi
geçen istinat duvarları ve polplanş perdelerinin hesabında kul-
lanılacak olan zemin özellikleri, usulüne uygun laboratuvar ve
arazi deneyleri ile saptanmalıdır. .,• r t
•
13.9.2 - Toprak basınçların hesal:$ın~a zemin kayma mu-
kavemeti acısı, 1 inci ve 2 inci deprem bölgelerinde 6 derece, 3
ncü ve 4 ncü deprem bölgelerinde 4 derece azaltılacaktır.
Bölüm 14 - Son kurallar
14.1 - Su yönetmelikteki çeşitli kısımlar birbirlerine bağ­
lı kuralları kapsadığı gibi, «Deprem Afetinden Korunma» kural-
larını açıklayan 3 üncü kısım , «Yangın Afetinden Korunma» adı
o~ındaki 4 ncü bölümle birlikte uygulanacaktır.
51
 14.2 - 16/1/1968 gün ve 12801 sayılı Resmi Gazetede ya- 2. nci ve 3. ncü DERECE DEPREM BÖLGELERİ
yınlanan Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar' Hakkındaki Yö-
netmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
14.3 - Bu yönetmelik yayını tarihinden başlayarak 2 oy
sonra yürürlüğe girer. BÔDRUMLU YAPILAR

EKLER : Bodrumlu Yapay taş

Doğal taş Beton Tuğla ya da dolu
kot adedi
Tablo : 9.3.2 ı- Yığma yapılann kat adetleri ve en az duvar beton briket
kalınlıkları (cm) Bodrum 50 25 1.5 Tuğla 40
1. nci DERECE DEPREM BÖLGELERi Zemin 50 - 1.5 )) . 40
4
Birinci - - 1 > 30
BODRUMLU YAPILAR
İkinci
Bodrum
- - 1 ])
30
Yapay taş 50 25 1.5 )
40
Bodrumlu 3 Zemin 50 - 1
Doğal taş Beton Tuğla ya da dolu l)
30
kat adedi Birinci - - 1
beton briket J)
30
Bodrurr 50 25 1.5 Tuğla 40 2
Bodrum 50 25 1.5 , 40
Zemin 50 -
3 Zemin 50 - 1 J 30 1 ))
30
Birinci - - 1 ) 30 1 Zemin 50 - 1 ))
30
r Bodrun 50 25 1.5 ) 40
.. 1 2
Zemin 50 - 1 , 30 BODRUMSUZ YAPILAR
, .. ,
1 Zemin 00 - 1 J 30
Bodrumsuz
Doğal taş Beton
..·, Tuğla
Yapay taş ,
ya da dolu
BODRUMSUZ YAPILAR kat adedi
beton briket
Yapay taş Zemin
Bodrumsuz
Doğal taş Beton Tuğla ya da dolu
50 - 1.5 Tuğla 40
kat adedi
3 Birinci - - 1 ))
30
beton briket İkinci - - 1 » 30
2
Zemin 50 - 1.5 ) 40
2
Zemin 50 - 1.5 » 40
Birinci - - 1 ) 30 Birinci - - 1 1)
30
1 Zemin 50 - 1 > 30 1 Zemin 50 - 1 ))
30

52 53
 4. ncü DERECE DEPREM BÖLGELERİ
BODRUMSUZ YAPILAR
Yapay taş
BôDRUMLU YAPILAR Bodrumsuz
Doğal taş Beton Tuğla ya do dolu
Yapay taş kot adedi
beton briket
Bodrumlu
kat adedi
Doğal taş Beton Tuğla ya da dolu ll >~"• Zemin 50 - 1.5 Tuğla 40
beton briket •,,
4
Birinci - - 1.5 · )1 40
Bodrum 50 25 1.5 Tuğla 40 İkinci - - 1 ıı · 30
Zemin 50 - 1.5 ) 40 Üçüncü - - 1 ) 30
- - 1.5 ) 40
5 Birinci Zemin 50 - 1.5 » 40
ikinci - - 1 » 30 3 Birinci - - 1 l) 30
Üçüncü - 1 » 30 ikinci - - 1 l) 30
50 25 1.5 )) 40
Bodrum
» 40 2
Zemin 50 - 1.5 » 40
-
4
Zemin
Birinci
50
- -
1.5
1 ) 30
Birinci - -· ~~
"
1 » 30
1 Zemin 50 »
İkinci - 1 » 30 -,-, C 1 30
Bodrum 50 25 1.5 ll 40
3 Zemin 50 - 1 » 30
Birinci - 1 l) 30

Bodrum 50 25 1.5 » 40
2
Zemin 50 - 1 ) 30

1 Zemin 50 - 1 » 30

55
54
 (

Tablo 13.1 - PERiYOT SAPTANMASINDA KULLANILACAK

ZEMiN CiNSLERİ

N SP o, qu v.
o) Yumuşak süreksiz-
Standart Serbest Koyma ilk d üzlemleri bu·
Zemin Relotif
Tanımlama Penetros- basınç dalgası lunon çok ayrıymış
Cinsi yon
sıkı lık
direnci hızı metamorfik koyoç- - - -
lor ve çimentolu
111
adet % kg/cm2 m/son tortul Koyoçlor 200-400
o) Masif volkanik ko·
yoçlor ve derinlik
b) Orta sıkılıkta kum,
cokıl
10-30 35-65 -
.
koyaçıon, oynşmo ·
mış soQlom me-
- - - '
', c) Katı kil, siltll kil 8-16 - 1.0-2.0
tomorfik koyoçtor, o) Yeraltı su seviyesi·
1.
cok sert çfmentolu nin yüksek olduOu
tortul kcİyoçlor > 700 yumuşak ve kalın
b) Cok sıkı, kum ÇO• > 50 85-100 - alüvyon tobokolon,
kıl bataklık tipi veya - - -
c) Cok sert kil > 32 - > 4.0
iV
çamur dipli deniz
doldurulması ile o- < 200
o) Tüf ve oglomero gl·
bi gevşek magma-
IU\!On zeminler ve
dolgu tobokolon
. .. '
....
tik Koyoçlor, SÜ·
reksizilk düzlemleri - - - 400-700
b) Gevşek kum 0-10
.<• 35 -
il
bulunan ayrışmış
c) Yumuşak
kil
kil, siltli 0--8 - < 1.0
çimentolu tortul
Koyoçlor
b) Sıkı kum, çakıl ~ 65-85 -
. c) Sert kil 16---32 - 2.0----1.0

66 57
 (

Tablo 13.3 - Yapı Tipi Katsa y ısı

Bağımsızzemin üstü hazneleri
(Maksimum yatay kuvvet katsayısı C = 0.30) 3.00
Yapı Tipi K
Binalardan başka yapılar. bacalar. kuleler
Aşağ ıda tanımı ayrıca yapılmamış tüm taşıyıcı sistemler 1.00 (Maksimum yatay kuvvet katsayısı C 0.30) = 2.00

Tüm perde duva rlı kutu sistemler 1.33

Notlar : 1. Düktil çerçevelerin tanımı için Bölüm 6.2 ye bakınız.
2. Dolgu duvarı tipleri :
Çerçeveleri yatay yüklerin tamamını taşıyabilen çerçeve
taşıyıcı sistemler (Dolgu duvarı tipleri a, b ve c için a) Betonarme ya do yatay ve düşey donatılı yıg­
dip nota bakınız) 2 ma bölme duvarlı
ı. b) Donatısız yığma bölme duvarlı
a) 0.60
1. Düktil çerçeveler 1 (çelik ya da betonarme) b) 0.60 c) Hafif ve az bölme duvarlı ya da prefabrike beton
C) 1.00 bölme duvarlı

a) 1.20
2. Düktil olmayan çerçeveler; bJ 1.50
c) 1.50

a) 1.33 .. t
3. Diyagonalli çelik kafes çerçeveler b) 1 50 'c
• C
C) 1.60 •

a) 0.80
Düktil çerçeveleri ile yatay yüklerin en az % 25 ini b) 1.00
taşıyabilen perde duvarlı sistemler c) 1.20

Yığma binalar 1.50

58 59

...
 r - ,

_L

o --
ı. s cm
1 •
1
ı·
___r
~2---16
'\.
ŞEKİL 6-l
tri l J_

\
ö 52

T ŞEKİ L 6l ·-·

ı· ŞEKiL ~ 2 b
ı-H 12 ALTTA
- fi r2 ÜSTTE

1· et rıy~
\J
etr~~

M
SOL

$ EK iL fı 2 c

.,
 (
...
.' 1 •

\ .~

ŞEKİL 1. 1

-.~
i~ ,..
~ - 3h . i -'· ,.
''
~:~:~: /
......
111 - ' • • U t
,~-

. . l)

' • s'J.
T

:;t.ı<l . 13 1
1. . , _ ......... oJ ....~.. .•

ŞEKİL • ,.i.