‫کۆلیجی هونەرەجوانەکان – بەشی موزیک‬

‫قۆناغی سێیەم ‪ :‬بەجێهێنان ‪ +‬کۆمپۆزیشن‬

‫‪٢٠١٧ - ٢٠١٦‬‬ ‫ساڵی خوێندنی ‪:‬‬
‫مێژووی موزیك‬ ‫‪:‬‬ ‫وانە‬
‫‪ :‬م‪ .‬ی‪ .‬هەوار جەمال‬ ‫ئامادەکردنی‬

‫چاخی باروك ( ‪)٢( - ) ١٧٥٠ – ١٦٠٠‬‬

‫سەرەتای سەرهەڵدانی ئۆپێرا‬

‫یەکێک لە شێوازە دیارەکانی موزیک لە چاخی باروکدا هونەری ئۆپێرایە ‪ ،‬ئارەزوی دانەرەکان‬
‫هەر لەکۆتاییەکانی سەدەی رێنیسانسەوە بۆ زیندوکردنەوەی درامای سەردەمی یۆنانی کۆن و‬
‫پێشکەشکردنیان بووە سەرەتا و پالنەرێکی بەهێز بۆ سەرهەڵدانی ئەم شێوازە هونەرییە ‪ ،‬ئۆپێرا‬
‫لەالیەن ئیتاڵیەکانەوە داهێنرا ‪ ،‬سەرەتا لە شاری فلۆرەنسای ئئیتاڵی گروپێکی دەنگخۆش و‬
‫موزیکار هۆنەر و نوسەر و ڕۆشنبیر کۆمەلەیەکیان دامەزراند بە ناوی (فلۆرێنتین کامیراتا ‪-‬‬
‫‪ (Florentine Camerata‬لە ساڵی (‪ )١٥٧٣‬دا ‪.‬‬

‫ئەم کۆمەڵەیە کەوتبونە ژێر کارێگەری هونەری درامای سەردەمی گریکی و لە هەوڵی‬
‫بەرهەمهێنانەوەیدا بون و ناوی ئۆپێرایان بۆ ئەم شێوازە هەڵبژارد ‪ ،‬کە بە زمانی التینی وشەی‬
‫(ئۆپێرا‪ (Opera -‬بەواتای )کار( دێت‪ .‬ئەم گروپە لە نێوان سااڵنی ( ‪ )١٥٥٢-١٥٧٧‬دا زۆر‬
‫چاالک بوون‪ .‬دو کەسایەی گرنگ لە گروپی کامێراتادا کە رۆڵی گەورەیان هەبوو لە رێگە‬
‫خۆشکردن بۆ ئەم شێوازە هونەرییە بریتیبون لە (جاکۆپۆ پێری ‪-١٥٦١( )Jacopo Peri -‬‬
‫‪ )١٦٣٣‬و (جۆلیۆ کاشینی ‪.)١٦١٥-١٥٥١( )Giulio Caccini -‬‬

‫(جاکۆپۆ پێری ‪)١٦٣٣-١٥٦١( )Jacopo Peri -‬‬

‫جاکۆپۆ پێری ئاوازدانەر و گۆرانیبێژێکی ئیتاڵییە لە رۆما هاتۆتە دنیاوە و بە یەکەم داهێنەری‬
‫ئۆپێرا دەژمێردرێت و یەکەم کاری نوسی لەو شیوازە کە لەمرۆدا بە ئۆپێرا ناسراوە بە ناوی‬
‫(دافنێ) لەدەوروبەری سالی (‪ )١٥٥٧‬دا ‪ ،‬لە هەندێ سەرچاوەدا ئاماژە بەوەکراوە کە (گالیلی)‬
‫موزیکەکی داناوە و (ئۆتاڤیۆ) و (جاکۆپۆ پێری) نەخشەی سەماکانیان داناوە و جاکۆپۆ پێری لە‬
‫ماڵی خۆیدا هەستاوە بە دەرهێنانی ئەم ئۆپێرایە لە فلۆرەنسا لە ئیتالیا‪ .‬هەرجەند ئەم کارە لە ئێساتادا‬
‫نەماوە و لەناوچووە ‪ ،‬بەاڵم سەرئەنجام ئەو مێژووە و ئەو داهێنانەی بۆ ئیتالییەکان تۆمارکردووە‪.‬‬
‫سەرەتا ئۆپێرا بە ئاستی کارە ئایینیەکان بەهێز و ڕازاوە نەبوو بەاڵم لە ماوەیەکی کورت دا گەیشتە‬
‫ئاستی بەرهەمە ئاینیە مەزنەکان ‪.‬‬

‫ئاماژە بەوەش دەکرێت کە یاکوبۆ پێری داوای لێبوردنی کردووە لە کەموکورتییەکانی ئەم کارە‬
‫موزیکیە بە هۆی نەگونجانی تەواوی هۆنراوە و نەخشەکاری سەماکان و گۆرانیەکان و نووسینی‬
‫موزیکەکە پێکەوە لە هەندێ لە دیمەنەکاندا ‪ ،‬سەرباری ئەوەش پێری باوەڕی تەواوی بە مەزنی‬
‫ئۆپێرا هەر پتەو بووە و بەو کارەش کە ئەنجامی داوە و هیواخواز بووە کە ئەو بەرهەمەی ئەمان‬
‫ببێتە دەستپێکی سەرەتا و ڕێگە خۆشکەر بۆ تواناکانی دیکەی کە لە پاش ئەمان بێن بەردەوامی‬
‫بەم شێوازە هونەرییە بدەن ئەو سەرکەوتنە بەدەستبهێنن کە ئەمان نەیان توانی بۆخۆیان تۆماری‬
‫بکەن و هەرواش بوو وەک ئەو خواستی و ئۆپێرا دواجار بووە یەکێک لە کارە هەرە جوان و‬
‫ناوازەکانی جیهانی هونەر‪.‬‬

‫دواتریش هەرخۆی ئۆپێرای‬

‫مۆنتیڤێردی (‪)١٦٤٣-١٥٦٧‬‬
‫مۆنتیڤێردی یەکێکە لە موزیکناسە مەزنەکان کە لە شاری کریمونای ئیتاڵیا لە دایک بووە‬
‫ژەنیارێکی بە توانای ئامێری کەمانچە بووە لە کۆشکی دوق (مانتو) دا لە تەمەنی ‪ ٢٢‬ساڵیدا لە‬
‫سڵی (‪ )١٥٥٥‬بوەتە سەرۆکی موزیکی کەنیسە و پێنج کتێبی نووسیوە دەربارەی هۆنراوەی‬
‫گۆرانی لە سااڵنی (‪ )١٦٠٥- ١٥٥٧‬ڤێردی دوای ئاشنا بوونی بەئۆپێرا زۆر سەرسامی دەبێت و‬
‫بایەخی پێ دەدات ‪.‬‬

‫مۆنتیڤێردی لە ساڵی (‪ )١٦٠٧‬توانی سەرکەوتوترین ئۆپێرا بنوسێت لەو سەردەمەدا بەناوی‬

‫(ئۆرفیو‪ )Orpheo -‬کە دەنگدانەوەیەکی زۆر گەورەی هەبووە ‪ ،‬دواتر چەند ئۆپێرایەکیتر لەوانە‬
‫(ئارینا – ‪. )١٦٠٥‬‬

‫لە دوای ساڵی (‪ )١٦١٢‬وە ڤێردی ڕەخنەی زۆری لێ دەگیرا و بەوە تاوانبار دەکرا کە موزیکی‬
‫خستۆتە پێناوی دراما بەاڵم ڤێردی لەسەرکەوتنەکانی بەردەوام بوو لە بواری ئۆپێرا نوسین و‬
‫لەساڵی (‪ )١٦٤٣‬ئۆپێرای ( تاج خستنە سەر پاپا ) (تتویج البابا) ی بەرهەم هێنا لە تەمەنی (‪) ٧٥‬‬
‫ساڵیدا دوای بەدەستهێنانی سەرکەوتنێکی مەزن تیایدا ساڵێک دوای ئەوە گیانی سپارد‪.‬‬